Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
 ‫مر‬
‫*‬

‫‪-‬‬
‫ر‬
‫ت‬
‫ا‬

‫کمتر‬

‫د‬
‫ماسية‬
 |

|
i

1
|
PETEIN

1 +
MIL

0
IN
.

k8k

1
 |
!

FF
 ,

|
Din pala

IHS

00 0

I XOW, CAVI
9
2

DÍS QVÍSÍTIONVM
Exodus ca " Vil
Exodus, cap.XI.
MAGICARVM

LIBRI SEX :

Quibus continetur»ccurata cuziwanim

artium,& vanarum super

confutatio vtilibiologie ,CA

Jurisconsultis
,Medicis
r e I ,TE
O
to BL
Auc BI MANZ
O
Philologie .

TORIQ
MARTINO DEL RTO societatis ?ESD
Exed us , cap.VII
Exodus, cap. X.
Presbytero, LL. Licentiato, u sheologiæ
Dettore; olim in Academia

ORATZEN ZI,nuncin
SALMANTICENSI
publico'sa ure :

scripturae

Profeſſores
d'it opusvltimis curis longè
esauctiue & castigatius .

Exodus, cap.x Exodus , iar vi

DET

Exodus cap.yml ( Exodu , cap vmt

EXO :1118. cap.VII .
LVGDVNI
Apvd HORATTYMCARDON Exodow , tarvm
priuilegio S. Cesar. Maiest.
Cum
u Gallichem Resu Chriftianiſ

: 11
!

1
 IN EASDEM

PAR O DI A :

AGI A quam libro hoc videtis obfidem ,

Ait fuiffe fraudium peculium ,
Neque vllius medentis,arregloriam

*Nequiſſe præualere,fiue toxico

Opusforet necare,fiue faſcino.

Et hoc negat feraciora THESSALI

M Negarerura, noxiúmque CAVCAS VM ,

SCYTHÆQV E ſaxa conſcióſque COLCHICOS,

IBER I A M , tuúmque TavR E verticem :

vbi ifta,poſtMAGIA, floruit priùs

, nam PROMETH E r in iugo

Agreſtis herba
fæpe tabido imbuit fata.
Vapore
ZARATE Mede, lethiférqueDARDANE,

Tibi hæc fuiffe effe cognitiſima

Ait MAGIA ,poſtuma ex origine,

Tua exiiffe dicit e proſapia ,

Tuo exaraffe perfidas ftylo notas,

Et inde tot peramula dolos manus

Decus tuliſſe, laua fiue dextera

Opus patraret. aut vtrumque mutuas

Swo dediſſet impigrè viceshero.

Nequevlla vota NOXIALIBVS Ders

Sibi esſe facta, cùm veniret à viro

Nouiffimo hoc ad vfque

faculum recens.

Sed hæcpriùs fuere: nunc APOLLINE

Silet loquente,ſéque dedicat tibi

APOLLO DELRIE , atque APOLLO DELRII.

HERIBERT. ROSVVEIDVS. S. I.

ΦΕ ΑΕ
 λη
γά
με
ΦΕ ΔΕ Ρ Ι Κ Ο Υ
Ι' Α ΜΩ ΤΙ' ΟΥ ΙΑΤΡΟΥ Ε ” π ΟΣ ΕΙΣ
τίω το Παβος Μαρτίν8 Δελρίς βίβλος
οι Μαγίας.
Η νανοί πάρα άνδρες , όσοι μεγαλώνορα τιμών ,
Ούνομά τ’ εκγήσαντο θεοδμήτοιο Μαγένης ,
Γ'δημοσίων σοφίκ τε μετέπρεπον, ήδε σωεργός
Είδη αις πραπίδέασι σιuωηρμόξαν ο προνοίξω .
Mηςιπόλοιγεγεώτες, Ανασανlων τε πάρεδροι,
Φύσις ιχνευτήρες αμύμονες , ίδρίεςάρων ,
Μασάων θεράποντες , Ακεσούλης τ' αγέρωχά.
ΤοίG-έω φύλoισι μετ' αλλοδαποίσιν Ιωσήφ
YorG- ο και φαρμoισι πολύτροπα θαύμαζα δάξας
Μωσής , Α ’ ασυρίκ π πόλ4 Δανιήλ © άγαςός:
και Σολομων οείπυς 18ολαίοις έπιτάσωμ .
Tοίοι δ ' αντολίκθε Μάγοι διζωτο κιόντες
Χριςομ, επικλινθόντα χαμαιζώλω ενί λίκνω .
Τοίς δι ' έπι Δάιμον οίς ορG- αλάςο άνδρας ε
λαύνων
Δζλάος , σφετέρκσιν ατασθαλίνσι δαμύλας,
Α’ ασεβίω εφέηκε, Γοητείας τι σαν έργ8
Μίσατο κήδεα πολλά, και άπλετα δανεα λώβης ,
Μαντοσίων, πόσιας τε, και έχισας έπαοιδας .
Κώνων ξεγένσνιο , παλαιγονέων όπι φωτών,
ΜαινάδG Αιγύπlοιο θυηπόλοι, άτε Σαέλφ
Είρομανω μάντουμα θεσπρόπG- νεπι Γράμε
και πινυτή Μήδξα , κακόφσκίνας Αιήταο..
και Σίμων αθέμις ,επωνυμίίω τε Μάγοιο
ΔεξάμλνΘ , και Καρσοκράτης,δς απεχθέα τέχνάω
Α’μφαδίω εδίδαξον, αναιδείκαι φι σεσοιθώς.
Νιώ και Μάγων κακόεργα σίνη, δολερών τε Γοήτων,
Γαιης άχτια λυγρα , καθ ανθρώπ8ς αλάλίων ,
Πασυδία σλάζονα, Θε8 κράτεόντGάκητι,
Ενδικον ός βρoτίκσιν αλιτροσιωμσι χολωθείς ,
Εμβάλλες κραδίκσι βροχών μελανόπλερον όρφνίω,
και νέφ© ήερόφοιον άτεκμαρτοιο Μαγείας.
Και τισιν ηλιτόσoινoμ αμοιβάδια τoίσιμόσαζ4,
Οσοι πίσιν άμεμπλου επιτρέψαντες αέλλαις,
ΥδεG- ασεβέεσινυσεζούγνωτο λεφάδνοις .
Καί κον αμαυρώσεζα πολυσερέων γίνΘ ανδρών
Γάιαν όλίω έκάλυψε μελακρήδεμG ομίχλη
Eί μή Δέλβις έθλός εκ σακονι βίβλο
I'κτήρ επίκαιρG- αθέσφατον 8κ ζόφον ωσεν ,
Α'τρεκίης πάντεοσινάγων Φαισίμβροτον άγλίω .
Είδεα ομορφας τε, και αίτια πάντα Μαγείας
Αμφοτέρηςεκάτερθε κλυτη σφραγίσατο δέλτω .
Φιδές έμπιδόμυθον ετήθυμίζω τε διείρξας ,
πρυμνόθεν 3ζέρριψε τσλάνης απατίναρου άτίω.
Ω " μέγα τολμήεντG , ός ακνάμπήoισι μένουν άις,
Μώλομάγων τεράτεσιμ αμαρμακέτoισιν αρέρης,
Δυσεβίω εδάμασαι , αλεξικάκ8 Διός υον
Αλκιμον ηρακλύακαλώ μιμέμνω έργω .
Toίoιςdi' έμφυτον έμμον εταιρία φρενός αλκών
ΥμετέρΗ πινυτός καν ανώς ρεα τεκμήρατο
Ητε πολυκμήτοιο μόγεποτί δύσβάτου αισω
Ερχομνη , 9wwτά μετέρχεται ανεκές έργα.
FEDERICI IA
MOTII MEDICI CARMEN
in parris Martini Delrij librum
de Magiâ..
TEmpo priſciswe:crumquicunque Magia
ribus
Cæleftis magnumque decus ,noménque ruierunt,
Illuftri Sophia că doctrine laude cluebant.
Cultáque iungebant folertipečtora menti :
Sacrifici quondam celebres, à Rege fecundi,
Natur & indagatores,aſtriimqueperiti,
Egregias artesMedicas, Mufas a colentes.
Talis erat loſeph peregrinæ gentisalumnus:
Talis apud Pharios Moſesoraculapromens:
Telis ö Allyria Daniel spectabilis vrbi.
Talis erat Solomon ,dum regia fceptra teneret
Iudax;tales Magi,qui Solis ab ortu
Vilibus in cunis Chriſtum petiere iacentem .
Intereà miferos infefti Dæmonis &
ſtrus
Mortales agitans,ſua quos vecordia torſit,
fraudes, varióſque nocendi
Emiſit fcelus.de
Fallendig aftus, varias & repperit aries
Falſidicum vatum præfagia, pocula, cantus.
Hinc exorta lues, atas hincpriſca parentum
Protulit Ægypti Myftas bacchantis,Anúmque
Fatidicam ,qua tetra dedit responſa Saulo.
Hinc Medea ſagax Acte dira propago:
Impius hinc Simon , Magus ó cognomine dictus:
Hinc quoque Carpocrates,Magica qui tradidit artis
Puplicus interpres poſito precepta pudore .
Nunc Magica peſtes,impofturaque, nefanda
Pondera telluris, totum graſſantur in orbem,
Ludificáxique animos: at non fine numine patris
Atherij, qui iure malis offenſus,opacas
Mentibus humanis tenebras offundit, & atra
Improuiſ& oculos præſtringit nube Mügie,
Exigit ó meritas hominum de crimine pænas,
Quique fidem fanctam leuibus liguere procellis,
Quique iugo falſi ſummittunt impia colla.
Támque adeò genus humanum terráfque parentes
Caligo obrueret furua circundata vitta :
Nibonus c Medica ſpectatus Delrius arte,
Diſcuteret tenebras fani medicamine libri,
Et člara veri perfunderetomnia luce .
Nam fpecies formáſque omnes, cauſaſque Magia
Duplicis aggreſſus docta ſignare tabella
Strenuus,& fimplex falſo diſtinguere verum ,
Fundities euertit noxas, quas intulit error .
O nimiùm audacem ,qui fortipectore ( armis.
Terrarum peſtes, immania monſtra laceſſens,
Impia cordadomas,auerrunco Ioue nati
Åmulus Alcide, factóque exemplaſecutus.
Hinc catus &prudens vir colligat infita prorſus
Eſſefodalitiofortiſſima pectora veſtro,
Aſpera quaspectent, (ſemper ad ardua tendant;
Magnáque ſuſcipiant duro comitata labore.
Πληθών
 Πληθών Λ' 8κ αν έγωγε εοτροπίων ιερέων
' Ι Η ΣΟΥ " χαριεντG- επώνυμου ζoνoμίύω ,
οίτινες κορέκσι και έργμασιν έξοχα σάντων
"Έπρεπον αργαλέοισι Συ ο αμφιώξας έκανα
Καλλιόπη: σα οίδα πολυστερεών σίχας ανδρών ,
οίτε πρός ήoίω , είθ' εασερον , οίτ' ανα μεσσήν
κλήρες εφήσανlo, τεράσια τόσα καμόντες:
Ημες 3 κλίς οιoμ ακέομίν , και σαφές όδμάν
Ούτε τεχόωντG- αφίγμεθα τέρματα κόσμε.
' Αλλα συ πάνε ίσασα θεά και παράσι κεθνούς
Θυμάρη τάδε Λώρα τείς πόρσυνομ άοιδής.
Θύμορ εκ Μεσίων εθέλς τα πρώτα φέρε
Πορφυρέων κορυφή ΒελλάρμινΘ ' αρη ήρων.
* ος βέλG άρμίνον ήκον νικήτοιο φαρέτρης ,
Ωκό τε , και φωνήν όσοις νόG στιν εχέφρων.
Καππάνων διχόμητιν έριν , και νεικG αναγρών,
και κλόνον αμφίρμσον αληθές αμφί λατρείας ,
και (αθές τεθμοιο και εκ απεπάυσαίο σίων
Πάλα λίθον, και πάνlα κάλων , και πάσαν ανάγκάω,
Τατα πριν και σωίίοίσιν αναμφήρισα τιθάη .
Ουδ ' άρα ΜαλδώναlΘ- IGNρί9G άθG- αρέρης
“ Η σονα μόχθου έμενον , όπως ο αγελου οχώ
Xεις8 παμβασιλNG αν ακλορG , ώ υποφή
Τέσσαρες έστρήγισαν εκ τετράζυγι δέλτα ,
Πάσιν αναποξέον , αρίζκλόντε τελέση
Παρισίοις άσοισι και αλλοδαπότσι γενές.
Πιερίω τοΐον τι περήριο ένθεα οίςρω ,
Μανλιπόλο Δανιήλ , απέλασε δάσκιον όρωνω
Και ζόφον αχλυόνlα , και αμφαδίοις έπέεσσιν
'Αμφιβόλε σκoλocντα διήϊον όργια φωλός.
Τερριάδω μέγα κάρτα ομώ και θέρμG- αλκή,
Μαρνάμενον θείοιο δίκης ύπερ 'ΑρχιερRG
και κανόνων , ώτρως μέσω ανά δώριν δράσαι
Θαρσαλέοις φήθει' το και μεγαλήτορος ανδρός
Υψηλάς αρετ άισιν αν αντία δερματο τύρσιν
'Αμβάνναν, ανθένδε φαάντερο , έμμβναι αυτόν.
Πόσος αγών , πόαση 5 βίη πέλε Πρασηθίνο ,
Ν Cim dołło ſimulingentique volumine iudex,
Ημος ' Αρισαρχοιο δίκιο , έγιξε δικασάς
'Ανδρών μνήματα πυκνά σοφή κι απέρει βιβλώ ,
Πελτάνκ πόζον έργον , απ: ρεσίησιν Αχαιών
' Αχετυπων σελίδεσι Λατινίδα γύρω άγοντος,
Πέσος έάν Ριβέρας , ότε θέσφατα σεμνά Προφή
τίων,,
Μίοι ας δυς καλές σιν , εώ διετέφρασε μύθω :
"Ωπόαση Σκώρδογχος αγάκλυτος αλκί πιθήσαι ,
Βασκανίζω και συκόφασιν φιλολοίσβορον ανδρών
Εργολάβων , απάνθ » εών απέρξην εταιρων,
Γράμμασι κωφάρσιο οείφρονος Αύξονα κόσμου
'Αμφιθαλών , κάνε τη σωσέμπορος ίχνεσίν έμ
βάς .
Τις Μολίναν κε δίαιτο Συαρίσιoντί καθ' & Cαν
Είπίμων αινσάι και τις έμφρονα Βάζκιον έργων
"Αξια μυθήσαίο , Βαλλιάδω τε πρόφαντος :
Ναι μάι Σερβιάδαο πιφάσκο λουκάδα χάντω ,
Χρισιδίω τε γέροντα , νέων κοσμήτορε διασώ ,
Τών ο μεν Αυδομάρας , και 3 πόλιν αγλαόθοκον
Διακίάω κόσμησε σενγλώσοισι ρείθροις ,
Aμφαδίοις αγοράισιν αμαρτάδο άνδρας ελέ
γχών.
Τω και μοχθίζοντι βοηθός ώρεγε χαράς
' Ανδρί φίλο Δαι χαφ , ο και Μάσησι μεμηλώς,
ελάδα Αυσονίης τε σωκορα δόγμάλα βάζα .
" Ος 7 € Σέλακάσιο κατωγάζων Βασιλάς
Μνήματα σιγαλόφωτά σοφα μετεφράαατο δέλτα ,
“Εξείης ά , τε δτον ασ' αχλύς ες φάG άξι .
" Ως άρα Κασαλίοιο κυβερνκτήρα χαλινόν
ΔώματG- 1θωοντι, παρ Αυδομάρ8 τεμύεσιν ,
Χρισιάδη παρέμενε φέρων Βερβάκις άλκας
ked mihi nec catus liceat memorare piorum
Myftarum , placidi I ESV de nomine dictos,
Qui folida virtute cluent, operúmque labore.
Difficili præſtant reliquis. Tufingula pande
Calliope: tibi námque datum cognofle,quis horum
Auroram, mediumque axem , ſolémque cadergen
Incolai, a qui tot faciant miracula rerum .
Fama leuis tantim noftras peruenit ad aures.
Necftabilis : neque enimfines penetrauimus orbis
Exiremos . At tu, qua difpicis omnia, Mufa,
Patribus hæc claris grati da munera cantûs.
Poſtulat à Mufis primas Bellarminus Heros
Ferre,Sacerdorum columen quos purpura veſtir:
Commoda qui mittens inuicta tela pharetra.
Et cita, conſultisgs fonantia mentibus, acres
Compoſuit lites, é iurgia plena iumultu
Ancipiti, veta de religione, Deige
Legitimo cultu : nec deftitit antemouere
Saxum omne.atque omnem funem ,c- quacung, neceſie
Voluere, quàm doctishac indubitata reliquit. ( ε/!
Nec fuitinferior, qnem Maldonatus ibere
Gentis honos adiit, labor , vt vox nuntia lari,
Quam dedit Omnipotens Chriſtus,quam quatuor olim
Quadruplici vates obſignauere tabella,
Planaforet cun &tis,nec ciui cognita tantum
Parifio, fed itý exlernis manifeſta pateret.
Sico Pierio ſtimulantePererius æſtro,
Fatidico Daniele procul caliginis vmbram
Dispulit á tenebras, verbiſque interpres apertis
Expofuit dubij myfteria telia Propheta.
Inclyta Turriaden virtus roboris ardor,
Pontificis pro iure ſacri, Canonúmque vetuſto
Dogmate pugnantem ,medium protraxit in agmen
Intrepidum : ſummiſqueviri virtutibus altam
Extruxitturrim , facili quam magnanimus vir
Aſcenſu ſuperaret , á hinc conſpectior eſſet.
Quanta fuit vis, que contentio Poſſeuini,
Inftar Ariſtarchi, variorum ſcripta notarei ?
Quantus Peltanı labor . exemplaria Greca
Pleraque vulgantis Romano comia lepore?
Quantus erat Riberas, cúm nos oracula va
tum ,
Quos paruos dixere , ſuoſermone doceret ?
Nobilis ô quando Scondonchus robore fretus ;
Propulit à Sociis odium ,linguáſque procaces,
Et Quadruplatorum conuicia falſa remouit ?
Scitáque donauit cultu monimenta Lating
Cofteri,ipſiuſque comes veftigia preſſit.
Quis digno Molinámque Suarefiúmque diferium
Extulerit cantu ? quis Važ qui fortiafalta
Laudibus ornarit meritis clarúmque Valentem ?
lam mihi Seruiada canos circumſpice crines,
Chriſtiademg ſenem : iuuenum queis tradita cura est,
Quorum hic Audom aros, ſublimis at ille Duaci
Mania facunda decoromit flumine lingua,
Deteftanda palampe quepiacula damnans.
Aſtitit hinc opifer, ſociámque laboris amico
Porrexit dextram ,Muſarum maxima cura
Dauſqueius, Latia doctor Graiæque camana.
Splendida qui monumenta Seleucenſis Baſilij
Doctis explicuit chartis: quæ protinusalmam
Proferet in lucem cecis exemia latebris.
Sic & Caſtalia moderantem legibus aquis
Frana domus,apud Audomari memorabile fanum ,
Chriftiadem levat auxilio Veruecius aftans.
α
Οι θέσαι
“ Ον θέσαν αρχηγοί φιλοπονθές κρανου Κως,
Ης άτε δή κτίλΘ- ήίθέων , προκέλουθG- οδεύς ,
Αν σοφίης επί νάμα , και ές νομών καιδιώ έλαός .
Μυροι άλλοι έασιν όλες οι σειραση γάνης,
( Ευμνέες τελίθοιεν έμή ξύμπανlες αοιδH )
ΤαξιGάγλαϊκσιν άρισευονες εταιροί.
| Ημεις οι' ανδρομέρισι νοήμασι μία φέρων:
Τόσδε 8 θενέοι κεν ανήρ σάφα τεκμήρας
Orlos Sày . ỞAiyº 3 vòG AfgTtai kgì kAxí.
Δέλβις καρτερόθυμε, συ δ ' άγρια δώριν και φίλων
Θηρσιν αίδροδίκκσιν, οδημάντω φρωος ορμή ,
Θαμβαλέοις έργοισιν αrήραον εύραο κυδG .
'Αλλα μόθον σαράνε , φέρων διαλθέ’ αγωγών
'Ατρεκλίκ πολεμιζομενη , και νητρικές άλκας
eidókey si Meli tano pinw ( Tepeerxía víxl .
Η δι' εσάτκ κακοποιός , αερτάζεσά τεχάρας
|Victori det vita manis palmámquerelinquat
'Αμφοτέρας , και νίκG απαυδήσασα, λιγτχθη.
Δά τό τε Βελγικόν άδας αληθές κε τεθήλου
και σε διίωοκκέέσιν έφυμνάσιον αοιδάς..
Rectores duc ilii greent prefecere iuuenie ,
dotil
Cui preit, ut verwex quucnum fextarises, quam
Ad Sophia fontes,o dulcia paſina ducit.
Sunt alij innumerivariis in fimbusorbis,
( Adfint ô facilésque mea placidiſ,cameinice )
Ordinis eximia clari virtute ſodales ;
At nos humanis certum finémquemodikjue
Mentibus addamus: nec.. hos comprahendere poſſint
Mortales,quibus exigua eft folertia mentis.
Tu vero impauido conftantique impere, Delri,
Acriabella gerens faud cum genteferarum ,
Mirificis aufis decesimmortale tulisti.
Perge modo infignibellumfinire triumpho:
Affer opem vero, bellóque tuereperitum ,
Dum palma laudem referat : fáltacia contra
Subdola, damnoſis infestansartibus orbem ,
, .
Belgica tumi tellus vero florebit do equo,
Ei se perpernüne cantu celebrabit in anum .

Τ Ε'Λ Ο Σ. FINIS.

IN E VNDE M.

TRI ME T R I.

Audebat ORCVS arte demonas ſua ,

Magicisque monſtris vertere ORBEM cardine:
G
Gemebat ORBIS Tartari victus dolo ,

Malisque tabeſcebat æger cantibus.

Quid hoc ? gemit nunc ORCVS , e versâ vice
Letatur ORBIS fraudibus liger Styge.
Eriámne SORT / tertio in regno locus?
Non . Ifta virtus eſt viri. cuius viri ?
DELRIO. notum BELGICIS nomen ſcholis,
Notúmque I BERIS. plura vis ? librum lege.

IOANNES GA V D A. S. I.

APPROBATIO SVPERIORV M.

Go Oliuerius Manareus Societatis 1 E sv per Belgicam Viceprouincialis ; pro conceſſa mihi à Re

,
do P. Martino Delrio Societ . noftræ Præsbytero facultatem , cdendi in vulgus : Sex libros Magica 1
rum Diſquiſitionum : grauium & doctorum Theologorum iudicio approbatos: in cuius permillionis
fidem , nomenmcum huic breuiculo ſubſcripfi. Datum Leodij, vi,menl. Iulij, Anni cl ), 15. xcvin .
Oliverius Manarcus.

APPROBATIO CENSOR IS .

vos iftos priores Magicarum Diſquiſitionum libros à R. P. Martino Delrio Societatis IESV
Theologó conſcriptos, quod multiplici variágue fint eruditione referti , nihilque contineant quod Catholica
fidei aduerfetur, dignos iudiconuipralo mandentur. Datum Louanij.8. Febr. Ann. Dom . 1599 .

Guilielmus Fabricius Nouioma

gus Apoftolic. ac Regius li
brorum Cenfor.

PRIVI
 PRIVILEGIVM IMPERATORIS .

V DOLPHVS ſecundus diuina fauente clementia Electus

Romanorum Imperator ſemper Auguſtus ac Germaniæ, Hun

gariæ , Bohemiæ, Dalmaciæ , Croatiæ, Sclauoniæ , &c . Rex , Ar
chidux Auſtriæ , Dux Burgundiæ, Stiriæ , Carinthiæ, Carniolæ ,
& Vviertembergæ , & c.Comes Tirolis, & c. Norum facimuste
nore præſentium vniuerſis , Expoſitum nobis Honorabilem ,
deuotum , nobis dilectum Martinum Del Rio S. S. Theologiæ

. Doctorem & LL . Licentiatum Societatis Iesv Preſbyterum ,

R
inulta à multis annis, & olim cùm in Belgio Sereniſſimo Hiſpa
niarum Regi Catholico Philippo fecundo à Conſiliis fuit, & poftea cum Societati I es v
aggregatus ,variis in Academiis vtilitati publicæ pro virili cõcionādo,docēdo,cõponen
do incubuit ,in humanioribus artibus, Juriſprudentia & Theologia laboraſſe, quæ par
tim edita , partim vt edantur , vel confecta vel affecta habeat, aut ſecundis curis recudi
deſiderer. Vereri auté ne quod iam non ſine aliquo nominis ſui & lectorum diſpendio
expertus à quibus minimè expediat, ea Typographis ſibi ſuíſque in fraudé exprimārur,
ac proinde humiliter rogare ve Priuilegio le noſtro aduerſus eivſmodi iniuriâ ac fraudē

muniamus Nos itaque benignè cõſiderantes,quá vtile Honorabilis , deuotus , nobis dile
ctus Martinus Del Rio qui nobis ab inſigni pietate acdoctrina prædicatur, rei litterariæ
publicè operam nauet , quod in iis quæ iam anteab ipſo edita funt, liqueat, omnibus &
ſingulis Typographis,Bibliopolis ac aliis quacunque librariam negociationé exercenti
bus,feriò fimitérq; vetamus & inhibemus ,ne quiſquã prænarrata cpera per viginti an
norūſpaciū à prima editionis die cõputandú intra Sacri Romani Imperij Regnorumq;
& Dominiorum noſtrorū hæreditariorum fines, ſimili vel alio charactere aur forma ſiue
in toto ſiue in parte recudere, vel aliò recudenda mittere , aut alıbi etiam impreſſa ad
ducere, vendere , & diſtrahereclam feu palam contra voluntatem & conſenſum ſupra
dieti Martini Del Rio præſumar. Si quis verò ſecus faciendo Priuilegium hoc noſtrum
Cæfareum negligere vel tranſgredi conatus fuerit , eum non folum prænarratis libris
perperam quippe recuſis & adductis ( quos prænominatus Del Rio eiúſve Mandatarij

vbicumque deprehenſos, vel propria authoritate vel Magiſtratus illius ope & auxilio fi
bi vendicare poterunt) de facto priuandum , fed & decem Marcharum auri puri fiſco
noftro Cæſareo fraudis vindici, & fæpefato Del Rio eiúſve Mandatariorum vfibusex
æquo pendenda decernimus irremiſlibiliter puniendum . Mandamus ergo omnibus ac
ſingulis noſtris & Sacri Romani Imperij Regnorúmqueac Ditionum noſtrarum hære
ditariarum fubditis, cuiuſcumque ſtatus, gradus,conditionis ,aut dignitatis exiſtant tam
Eccleſiaſticis quàm Sæcularibus,præfertim verò iis qui in Magiſtratu conſtituti vel pro
prio vel ſuperiorum nomine & loco Ius ac Iuſtitiæ adminiſtrationem exercent,ne quen
quam hoc Priuilegium noſtrum Cæfareum temerè & impunè tranfgredi aut violare
patiantur, quin potius contumaces , ſi quos fortè compererint, præſcripia pæna puniri
aliíſque modis idoneis coërceri curent , quatenus& ipliin eandem mulctam incurrere
noluerint , harũ teſtimonio litterarũ manu noſtra propria ſubſcriptarum & figilli noſtri
Cæfarei impreſſione munitarum.Datum in Arce noftra Regia Pragę , die decimaquinta
Menſ.Iunij, Anno Domini milleſimo ſexcenteſimo ſecundo,Regnorum noſtrorum Ro
mani vigeſimoſeptimo, Hungarici trigeſimo, & Bohemici itidem vigeſimoſeptimo.
Subfignatum ,
RVDOLPHYS .
Al mandatum Sacre Caf. Maiestatis proprium
Ryd. CORADYCIVS .
Io.B ARV I TIVS,

Go MARTINVS DEL R10 , Societatis IES v Presbyter, ſacre Theologiæ Doctor,ey

LL.Licentiatus,conceßâ mihi à Ceſareâ Majestate facultate eligendi Typographum, cui mea cum
XXri. annorum priuilegiocudenda traderem :tibi Horati Cardone,confiſus de fide, pietate,& industria
tuâ, facio potestatem excudendi à me compoſitas Diſquiſitiones Magicas, & pænam Ceſaream exi
gendi à Typographis contra Cæſaris edictum illud prelo fubdentibus,vel vendentibus,& c.iuxta præfati
diplomatis tenorem . Datum Valliſoleti in Castelli,quarta Augusti anno millefimo fexcenteſimo ſexto.

MARTINUS DEL Rio Soc . Iesv Preſbyter,

S. Theol . Doctor, & LL.Licenciatus .

it
 SVMMA PRIVILEGII A CHRISTIA

niſſimo Galliarum Rege obtenti .

ENRICI IIII . Galliæ , & Nauarræ Regis Diplomate cautum eſt,ne quis

HE SAMO
in ſuo regno , aliíſve locis ditioni ſuæ ſubiectis, intra proximos annos de

cem ,à die impreſſionis prima inchoandos, excudat , vendat,excudendum ,ven

dendúmque quouis modo , ac ratione conetur librum qui inſcribitur Diſquiſitio

nes Magica MARTINI Del Rio Societatis Iesv,præter Horatium Cardon ,

Bibliopolam Lugdunenſem , aut illosquibus ipfe concefferit: ſub pænis Origi

.
nali Diplomate contra delinquentes expreſſis. Datum Pariſiis 30. Maij an 1
1
no 1607 .

Signatum , De mandato Regis ,

.
BERNARD

Facultas R.P. Prouincialis Societatis leſu in Prouincia Lugdunenfi.

1

Vdovicvs RICHEoMvs Prouincialis Collegiorum Societatis Iesv ,in

LP
Prouincia Lugdunenfi, iuxta priuilegium eidem Societati à Regibus Chri
ſtianiſſimis Henrico III. 10.Maij is83 . & Henrico IIII. nunc regnante 20. De

cembris 1606. conceſſum , quo Bibliopolis omnibus prohibetur, ne libros ab

eiuſdem Societatis hominibus compoſitos,abſque Superiorum permiſſione im

primant : permittit Horatio Cardon Lugdunenſi Bibliopolæ ,vt librum qui in

fcribitur, Diſquiſitiones Magica MARTINI DEL R10, Societatis Iesv, ad

ſex proximos annos imprimere, ac liberè diuendere poſſit. Datum Lugduni 30 .

Maij. 1607 ;

RICHEOM V S.

Continentur libris ſingg. Seqq.

L 1 B.I. De Magiâ generatim , & de Naturali,Artificiali,& Præftigiatrice.

Lib.II.DeMagia Dæmoniacâ & eius efficacitate.
Lib.III. De Maleficio & vanâ obferuatione.

Lib. IV . De Prophetia, Diuinatione, & Coniectatione.

LIB. V. De ludicis officio & ordine iudiciario in hoc crimine.

LIB.VI.De officio Confeffarij ,ac remediis licitis & illicitis.

SVMMARIA
S V M M A RIA
L I
PROLOQVIV M.
AEmonum fuperbia , o
dium ,ea doli. A malum affricuit. Samaritanus pro incantato
Scriptionis occaſio @
ficultas.
Auctoris conſilium @ in
ſtitutum . С Latinorum ; Magi, venefici,Theſſali,Chaldei
w Operis neceßitas.
Locus ad Ephef.6.verf.12.explicatus.
Heretici Hiſpani duo Magi.
Pſeudochristi, & Pſeudoiohannes plures.
Hodie tot malefici propter defect. fidei .
Virginalis liber damnatus.
Heretici plerumque fimul malefici.
Hæreſis cur in maleficia ſoleat definere.
Geneuenſes Striges.
Precario Scriptoris.
LIB . 1. DE MAGIA .
Cap . I. De ſuperſtitione &
eius ſpeciebus.
Pietatis cultores aliorum ab his futuri ex sibyl.
libris.
Etymologia ſuperstitionis,fecundum Iſidorum , A
ea locus eius explicatus.
Superstitio Christianis in malam partem ſumi- B
tur.Locus A & t.17.v.22.explicat.
Superstitio & religio differunt contra Epicureos.
LocusCiceron.emendat. Alius Nonij.
Lactanti dictum difcufJum. Religio quid fit,
qua vitia illi contraria , quomodo fit exceſſus
in religione ? Superstitio falſi cultus, idem
quod idololatria, que duplex tacita , & ex
preſſa.Superstitio indebiti cultus.Locus1. Pan
ral.16.0.26.explicat. 4248 .
Cap . 11. De magiæ definitione,diuiſione,
& Magorum variis appellationibus.
Magia in corpore quid. Dupliciter diuiditur A
ab efficiente causâ,& à finali.ab illa in Na- B
turalem , Artificiofam ,& Demoniacam ; ab
hac in bonam & malam . mala definitio , ea
quatuor ſpecies.Magia ſpecialis. Diuinatio. C
Maleficium.Vana obſeruantia ,qaid.Ma- D
gorum varia ex ſac. ſcript. nomina , quid ob,
Aowoth, Iddeghoni,MYT n1318,318 ventri
loquus, oripuuaks.
BREVIA
B R I. I.
‫חותמס מכעימים בשוק נחש קסם עניין חכר לחש‬
Locus Exod. 22.v.18.quid , ibi malefici: alius 4 .
Reg . 1. v.22. Teſabel malefica , Samaritis hoc
dif re dici folitum . Locus Ioann . 8.1.48.0 49 .
B
Ququeanor's quid fignificet LXX.interpp.Gre
cori nomin.15έπαοιδός,μάντις,φαρμάκος,γόης.Ε
D Augures, Arioli, Aruſpices, Genethliaci, l.a
mix, Striges, Maſce ,Veratrices, Sortilegi,sor
tiary .
Cap . III . De Magia naturali , ſeu phyſicâ.
1
E
Perſarum Magia duplex,naturalis & ſuper-- A
ſtitioſa.Quod initium ſeu origo vrriuſque ? B
F Sanhedrit e quales Magi fuerint. Magie na
G turalis definitio o exempla. Qualis Magia,
Salomonis, Trium Regum , o Apollonij. Ma
gie naturalis diuifio.
(Guilh . Pari. Bo Robertus
Triezius,Picatrix , Agrippa,
Anſelm . Parmenfis ,
Petrus
de Abono.CichusEſculanus,
Alchindus , Geber , Roger.
Iudicium de ſcrip- Bacon . Raimun . Lullus, Ar
pris quæ in hoc ge- nol, Villanouan. Poncetus ca
nere edita , queli- Ardoinus.
cita , quæ illicita, Cardanus de ſubtilit . &
c. Variet.Ioan.Bapt.Portege
C Anton.Mizardi Magia na
turalis.Alb .Magnilibri qui
dam . Pomponat.de incanta
D tion . Eſculanus in Spheram
de Sacroboſco. Ioã.Fran.Pici
Magica. Ioann. Bodini libri.
Quæſt .I.Quid coeli aſpectus & influxus
ad Magicos effectus conferat?
Fundamentum magorum ab astrologiâ mutua- A
tum, de imaginibus cælestibus & earum fym
pathia cum inferioribus refutatum , reſpon
ſum argumentis eorum . Nugacitas detečła B
ex ipſorummet poſitionibus.Calum & astra C
anime expertia ſunt, Regula ad intelligenda
varia ss. loca , que videntur iis animam tri
buere. Influentie an vlle , e quales. - D
Quid celi @ astra in hæc inferiora poßint .
De diebus Criticis. E
it 2 Arriculus
 SV M M
F Elizabetha an hec donum habeat. Topkeri li
Arriculus de hac re Pariſ. confirmatus.
Q. II. An huiuſmodieffectus magici mi
raculis fimiles oriri poſſint ex ho
minis naturali complexione?
An anima humane res materiales omnes obe
A Nauarri locus explic.Veracruzy fundamenta
diant ? quod non ,cont. Auicen.eg Pompo
narium . Neque hoc prouenire ex tempera- B
mento equalitatis, contra quoſdam medicos.
Nullos naſci medicos velfaſcinatores.
Q. III. Quanta qualiſque ſit vis imagi.
nationis,quo ad huiuſmodi effe & us?
Plurimum poteft in corpus proprium . Nocłam .
buli,& horum cauſa.Exemplum mirabile. A
Que ad hoc concurrere debeant. Aliquid B
aliquando in corpus proxim.e diſpoſitum ; C
In corpus distans aut diſpoſitum , nihil poteft
omninò contra multos.Imaginatio nöpoteftD
alium loco mouere , fanare, vel faſcinare, nec
poteft tempestates vel pluuias ciere . Calpurný
locus explicatus. Genef.30.Locus.De varieta
te partûspropter imaginationem vel ante con
ceptum vel poft.Varia exempla:Etan ſufficiat
alterius parentis imaginatio.Pauones albi quo
pacto fiant. D. Augustini locus.
Q. ILLÍ . An ſolo contactu , afflatu , viſu ,
voce,oſculo ,vel nudi lintei applicatio
ne vulnera , vel morbi fanari, & alia
huiuſmodi inira perfici poflint naru
raliter
Fundamentum eorum ,quiaffirmant.Sedcötrà. A
Non eſſe hoc tribuendum voci ſoli. De tauro
cadente eg erecto. De parentum exefacra
tione exempl. V veſtfale mulieris filium voce
reddentis immobilem . Nec etiam aſpectus, B
ne cum imaginatione quidem , id potest. Viſio
fit recipiendo non emittendo. Amor quomodo
nafcatur aſpectu. item lippitudo. infectioſie
culorum per aſpectum menstruate, aſpectus
vetular.quomodo noceat pueris.Galgalus quo
modo ſanet i& tericum . Quo pacto lupi inge
rant raucedinem . Strutiocamelus eu testudo
an viſu oua excludant. Leotur metuit galli
naceum.De Hiſpanic Zahuriz, ſeulynceis.C
Nec etiam contatus ſolus ad hoc ( ufficit.
D
ſtorpedine icta.hyene vmbrâ,Serpen
Explicano te querno folio , vel ibrdispenna.
tur varie |viperà, faginâ virgulâ. veſperti
experien- lione ea folies platani. Caprice.
ļie , de ringio, aquile pennis. lepore marino.
ilmpinis agninisſa fidibus.
De Echineide ſeu remora. vna fides alterius ci
thare tinnitum prouocat.De magnete @ fer
70 , tauro ad ficum alligato. Depuella napello
enutrita.De cadauere ſanguinante in preſen
tia occiſoris. Locus Lucret.explica.fundamen
tum Pomponatij. E Donum ſanitatum eft do
num Dei & gratia gratis data, de ſeptima
prole maſcula , De Anglic Regum chariſmate.
A R I A
ber diſcuſſus : huc pertinentfilij Paraſceues in
Belgio. De regibus Franc. Angl.de Pyr
sho rege. Quidam aliquando contactu fa- F
narunt.De Jalutatoribus Hiſpan.diſputatum .
diſcuſſa.Mendacia ſalutatorum & ſuper- G
ſtitiones. De Pici herba & fimilibus.Fun - H
damentum Pomponaty euertitur. De gentili
bus.S.Pauli.cu curatioremilitarifalsò aſcri
pra D. Anſel. De duobus pueris Alb. Magni .
De Pfilles& Marſis. Alchimi locus.
Cap.IIII . De Magiâ artificiali.
Magia hec quedam diuinatoria , quedam, A
operatrix Operatrix quedam Mathema
tica,quedam Præſtigiatrix , Mathematica
exempla varia auctores. Os aëneum Aib .
Magni locutum non fuit , contra Guilh . Pa
rif. alios. Prestigiatricis exempla pluri- B
ma.Virgo Colonienſis , Triſcilinus. Sadectias
Tudeus , Ennus, Liodorus Cæſary Malteſius,
Quando illicite operatrix , e naturalis:
frauſeus. С
Q.I. An vis charact.annulorum , figillo . &
imagin.fit ,qualem magi contendunt ?
Opiniones varie.Imaginum triplex genus, & A
de fingu.vi. De figillis @ characteribus. B
Nullam his omnibus vim ineſſe.Sigilla Her- C
metis, eg Lud. Dulcis liber notatus.Caiet. D
& Pomp. fundamenta ſubruuntur. Figure an
vis fitilla formaliter,fiue, quà figura.
Q. II . An numeris magicis vis vlla ?
Quomodo Patres de numeris Philoſophati. A
Pars abnutina defenditur. De anno climacte
rico partu octimestri. De herbas Penta- B
phylli , de granis heliotropy , de ligaturis, de
pilulis inæquali numero datis de numeris mu
ſic. Quo ſenſumagi loquantur de numero . C
Pet. Gregor. reprehenſus, a Patres defenſi.
Fabij Paullini liber , de numero ſeptenario.
De vi muſices Orphei fuſißimè diſputatū, &
Platonica deliria refutatd, Macrobij locus.
Magnes:Pandaura, Androdamas. Automata
Ferd . 1 1. Archiducis. Speculorum infectio .
Echo.selenites ,Theriaca.Marſili Ficini regu
le notate , Tarantula morſus curatio.
Q. III. An verbis & incantationibus
vis inſit morbos ſanandi, aut alia
mirifica perficiendi?
Vary errores , ea corum fundamenta. A
Vera fententia ; explicatur & probatur. B
De poculo Zelotypie .Naturalisoperatio quot
modis ſumatur , fusè explicatum ea clarè.
Ordo rerum naturalis ,miraculofus, e pre
ternaturalis , ſeu ſuperstitiofus, quomod dif
ferant ; item artificialis ordo quod quid , a
quantum poßit.Spondani error.C Pomponaty
furilia fundamenta. Ferrerị, Pici e Petri
Gregorij
 1
1
LIBRI
Gregorijeg Thuani dictadiſcuſſa. Stulta D
magorum fundamenta , Ananiasincautè que
dam de hac re . Nulla celestibus rebus cum
verbis ſympathia. Nulla certis verbis vel no
am aliis .
minibus,quà talia ſunt, vis maior qu
Nomina non ſunt vite participia ,nec rady
rerum quas ſignificant. Quomodo Deus no- É
mina rebus vocat Pfalm . 146.V.4 . Quomo
do quorundam nomina ſcripta in celis , Luc.
10. V.19. Nomina non ſignificant per influ
xum cælestem . Complexe orationis non F talli.Diuerſitas ſpecifica , non benè probatur
vis maior quàm i ncomplexeſoluuntur argu
menta Agrippe. Circumstantie, quas addunt
varie & vane . G Poteft inanimatorum ſpecie differentium m
Quæſt.IV.Deamuleris & periapris.
Romanorum amuleta , preficiſcini. Græcorum A
quoque & Iudeorum Phylacteria. Christia
nis que licita,e que non.Ciruelus notatus.B
Que vis horum . De Hiſpanico Gagate pue
ris appendi ſolito. D. Bafi. Incertus , Chry
ſostom.Hieron.explicati. Alex.Magni nu .
miſmat a ſuperstitioſa. Exempla S.Simeonis C
Sali, & D. Antonini. Explicantur cap.1.0 4 .
20.9.7. D. Leoni falsò in fcripta oratio. He
retici vſi his falfis periammatis. Falſa in qui
bus vana angelor. nomina , que ſcriptura non
nouit :: 0 de his decretum Concilij Rom.ſub
Zacharia contra Adelbert.heret. * D Sal; bitumen , attramentum artificio fiunt, non
Cap. V. Ars aurifactoria , quàm Alchi
miam vocant , ad quam Magiæ fpe
ciem fit referenda ?
Quæſt. I. An hac arte verani au
rum conficiatur ?
Sect. I. Quid fit , & quando hec ars inuenta ? A
Alchimia nec Grecum , nec Arabicum , fed
Hebreum vocabulum . Aegyptus non vocata
Chemia, ſed Cham , fiue chammia ,contra Plu
tarchum . Alchimie deſcriptio,cur Spagirica B
dieta. Manili locus explicatus. Chymices C
laudes ,explicata inſcriptio vetus . Chryſo - D
poeia que origo @gu antiquitas , refutantur fa
bule multe ſemiblaſpheme. De Adamo, de
Noë , de Mole e ſorore eius Maria , de sa
lomone.De Pandore poculo ,de vellere Colchi
co,de femore aureo Pythagore,de Crateue fa
cro terre opere. Locus Efdr. 4.cap.8.v.2. E
fuit hæc ars ſub Caligula, & Diocletiano. Gre
ci de ea ſcriptores
zozimus & Nicepherus
Blemmidas. Precipuus, non primus Gebrus
Arabs.
Sect. I I. De efficacitate artis in auri produ- A
étione. Argumenta putantium non poſſe au
rum verum ,ostenditur ea non probare. De no
minibus lapidis philoſophici , e de eiuſdem
materia o modo conficiendi. De naturâ me
tallorum . Ea eſſe inanimata , nec viuere. B
De metall.generatione.Paracelfistarum locu
tiones improprie. Aurum faciliùs gigni ex C
PR I MI .
matallo ,quàm in terre renis gignator meral
lum . Auricaufa efficiens.De Jandaracha,ori
chalco,ftomomate .De metallorü præcipue D
auri materiâ. Duplex materia remota & pro
xima. Aristoteleorum doctrina deferfa ,dere.
motâ Chemyc. ſententia explicat. & defenſa,
conciliaráque , nempe de proximâ , quomodo
reſolutio fiat in hec princip. proxima. E
De artis ea nature potestate ac vi. An me- F
talli vnica fit ſpecies, aurum ? Definitiome
per definit. generis. Poffunt imperfecta a
etiam monstra de inferioribus fuis predicuri.
teria proxima eſſe eâdem , aliter atque aliter
diſpofita. Cur citiùs aurum fiar per artem, G
quàm per naturam . An gemmas fic poßit H
veras producere. Agens principale hic eft i
ſemen auri.
Sect. III. De eâdem efficacitate. Probabile A
eft fic aurums produci poſſe. Calor ignis ad
Daria efficax , vtegnatiuus. Variarum B
transformationum expirentiæ. Ex cadauere
veſpe dg crabrones. Ex fimo ſcarabæi. Ex
baſilico ſcorpi.Ex auripigmento aurum . Cayri
fornacibus educuntur ex ouis pulli. Galena
plumbi vena.Vermiculi mutantur in muſcas .
minùs quàm natura. Triticum & filigo mu
tattur in insicem . Lolium commutanm in
triticum . Calchitis migrat in Misyj. Ligna
per aquam lapideſcunt. Fructus arborum , a
frustra nauium fiunt anates in Scotia. De
mones ſaltem norunt inudos tranſmötandi C
metalla .
Sect. I V. Aliqui verum aurum fecere.
Gallus quidam . Arnold.Villanouan.Ber.Treui- A
fan . Raim .Lulus. Anton . Taruiſin, De Gre
culo tempore anastasij. Reſpondetur exem- B
pla impugnantibas.explicatum.cap.ſpondent.
de crimin.falfi , in extrau . Testimonia paupe
rum , vel ſociorum aut familiarium que ad
mittenda . Nemo ultimum artis vllius apicem
conſequitur.
Quæſt.II.An Chryſopæia habenda in nu
mero artium ingenuarum ,an me
chanicis annumeranda ?
Secundùm fe eſt ingenua pars phyſices,per A
accidens Mechanica. Qui Chymici fint me
chanici. Qui fint philoſophi.
Quæſt.111.Álchimia ad quam Magiæ
fpeciem pertineat?
Pertinere ad omnes ostenditur. A
( Naturalis,
B
I Artificiofa,
Exempla Demoniace
Et Deluforie.
Quæſt. I V.Licita an illicita ſit alchimia.
+ + 3 Inre
 SVMMARIA LIBRI PRIMI.

[ure communi non eft prohibita , explicantur, tenebatur.

cap. Epiſcopi 20.queſt. s . cap.ſpondent, de Quomodo peccetur ratione perſone,quia nõF

crim . falſiin extrauag.com . A ſatis diues , parui iudicy , aut ingenij. Gau

In foro conſcientia paucißimis eſt permiſſa dentes decipere , ſeu verſipelles. Incontinen
propter circumstantias varias. B tes , vt luxuriofi e iracundi. Variabiles,
Quomodo peccatur defectu finis , per auari inconstantes , imparientes, indocti & philo
tiam.Auro alchimico quo pacto liceat vti . C Sophie imperiti , fuperbi , curioſi, impų, iniu
Non ad commercia,nec medicinas: quando ad ſti ,non timentes Deum ,nec proximum aman
ornatum & viérfilia. Nunquam admiſcen tes , vel impuri.
dum moneta . Stultum , hinc lucrum petere. Quomodo quiſque ſeipsi debet examinare . G
Peccatur etiam per curioſitatem , , quàm hoc Quomodo cõfeſſarius ſe debeat gerere cum H

fit periculofum . alchimico penitente. De opinione putantium

Quomodo peccetur ratione modorum , fiue D
mediorum , ſiex ſuperstitione vel pacto cum
demone. Archimiste multi , Magi vel ſal
tem ſuſpecti. Preſumptio Magia eſt contra
alchimistas ou de facto fit adhibitis ſupersti
tiofis, vergunt in maleficium philerorum vel
venenorum.Peccatur etiam quando facræ fcri
poſſe hominem hac arte verum gigni .
Lex Angliæ deberet vbique promulgari & I
ſeruari,vt non niſi Principis permiſſu hæc ars
exerceatur à fubditis.
Ars ista faciliùs licita ,imò ferè peculiaris K
Principibus , aut valdè opulentis. Opinio illa
communis Turistarum non excufat à peccato

pture verbis vel facris pičturis abutuntur. in hac re , & quare. L

Quomodo peccetur ratione tëporis,malè im - E Quam vim vbique debeat obtinere dict. cap..
penſi, aut omißis aliis oportunis , ad que quis ſpondent.

1 B
B
O
J
OB
00
5

PROLO
 P.ROLOQVI V M

DE DIFFICULTATE

ET NECESSITATE HV

IVS TRACTATIONIS .

Rdior arma , quibus , cæli ſuper aurea templa,

Molitur ſolium ſupremo aquilone locare

Praua Dei ſoboles, patrio conſidere regno
Que vetita : atque , imis Erebi detrufa fub antris,
Gliſcit atrox odiis , animiſque furentibus iras
Nutrit, nec damnis hominum exfaturata quieſcit.

А Rorsvs ita eſt.nullæ ſunt induciæ ,paxnulla;vbinec odij , nec

inuidiæ modus aut finis vllus.hoſtium Dei ſuperbia aſcendit ſemper, a Plal. 73 .
in fin .
a augetur malitia, crudelitas inualefcit.amat libi tribula merere,
dū nobis ſpinas ſerat: gaudet ſuas agere prenas & ſupplicia pro

pria exacerbare,dummodò in cruciatusæterni partē quamplu

rimos homines afciſcat , & diuinæ huic illudens imagini,pretioſo

Christi ſanguine dealbată decoloret,affertamq; in libertatem ,

priſtinæ mancipet ſeruituti, & Cadmeia planè victoria perdar
pereundo , perá; latus hoſtilein ſuamet ferrī viſcera conuertar .
Nihil finit inaulum ,nihil intentatum relinquit. Videtanimú imbecillem ,pauidumą;? cir
cuit veleo , ac vim intentat . nouit imperterritum, conſtantemg;?vulpem induit , exuuium 5 Pfal.6 1 .
in fin .
ponit leoninū .Heu ,qua multi o partes vulpium ſunt & fuere : quoc luctator dolofus pellaciis
& technis irretitos ſupplantauit? Mille nocendiartes habet, innumeris vtitur telis.præci
puum omni ætate deeadépharetra fuitillicium ,quàm curiofarum , cam ſuperſtitioſarum

B artium ;quã multa,tam ſtulta demonum commenta mortalium animos dementancia,quç

cuncta Magi.e nomen ambitu ſuo cöprehendit.De qua,diſceptare, futurũ neſcio difficul
tatis fit maioris , an neceſſitatis. Etenim vbiq; locorum graſſante præcantricum & malefi
corum colluuie diriſſima,medicinã facere neceſſariū ; ſed eandé facere inueterato & re

crudeſcēti ſempermalo ,difficile imprimis & laborioſum . Nam etfi fuere conati quã plu
res,quide Magicis ſcripſere:quæ tamēilli hac de refcriptismandarunt, vel quod fidei& c Cornelii
moribus noxia, vetitæq;lectionis,repellendasvel quòd perpauca & exilia , muliplicãda & Agrippæ ,
augenda,vel quòd obſcurè,finemethodo ,& parū firmè tradita ,luculentiùs & ordinaciùs euide
bono,Pica
proponenda,rationibuſá;& auctoritate teſtiū meliùs ſtabilienda fuêre.Sanè, qui fibraso tricisHiſp.
mnes arciū ſuperſtitioſarum vnus ſit ſcrutatus & eruerit ,neminē me legere memini. Scri- Anſelmi
,
pſere Philoſophi,luriſconſulti, Theologi ; ſed ſuo quiſque duntaxat inſtituto ,vtcùm fuæ 1ā.Bodi:
Icholæ ſectæq; vtcung; ſatisfecerit,ceteris certè minùs profuiſſe ,minùs conſuluiſſe videa- ni,loann.

cur.Equidem debitorê me omnibus agnoſco, & in his tribus facultatibus longo tempore org:Godei
verſatum , ſi dicám ;nec mentiar,quia verum dicam , nec gloriabor, quia profectum mihi manni&
с.
non arrogo.cultúram profiteor & operam ,de fructu iudicium aliis permitto.Conatus a- Trithemii
liquo progredi , & hoc opere comune tribus ſcientiis ſtadium ingredi : quòd viderē trium Stegano
communě,non vnius peculiarem hunc fundum atq ; hereditaté.Quare( quod neglectum , cuceri,E
vel minùs ab aliis animaduerſum )ſuperſtitioſarum artium fundaméta diligenter inueſti- |rafti,Da
Tin & c.
gaui,& ex ſcitis humanæ diuinæq; fapientiæ neruofius quàm prolixiùs ſubruenda fufcepi :
gnarus eſſe Chriſtiani hominis fallacias has non ignorarc,& fpiritalia nequitie (vraitTertul
Jian. )non quidem focia confcientia ,fed inimica ſcientia noſJe,nec inuitatoria operatione,fed expugnatoria
dominatione tractare multiformemluem mentis humane totius erroris artificem ,falutis pariter animaque
tt 4 vaſtare
 PROLOQ VI V M.

vaſtatorem :Nec in ſpeciem adfinxi quidquam ,quod refellerem , fed ex ipſorum vanitatis ac
perfidiæ magiſtrorú arcanis & inyſteriis,ipfa ab incunabulis crepundia deliriorū,delibris
obſcuriſſimis deprõpta ,in lucē extuli : deinde in re, vtdiffuſiſſima,ita & minutiſſima,ad ar
tērationemq; reuocanda,non minimum laboris poſui,& ,nifi fallor ,non incommoda me
thodo digeſlî,vt huc illuc lacera & diſiectamembra, in vnū quaficorpus coaleſcerent:de
niq , ve à quouisfacilè intelligantur,plano & dilucido, quali vrimur in ſcholis,ftylo,in lucē
publicam typis mandaui.Quod vt facerē, licet benè multoruin ,qui flagitabant, deſideria D
nonnihil excitarint,longè tamen fortiùsimpulit lues quàm obſcæna,tam prolerpens, ve
neficorum & incantatorum :quæ hocnouiffimo feculo ſe per omnem in dies Europă lon
giùs ac latiùsdiffundit. Vtiure quãoptimo liceat ingerereauribus mentibuſq;illud ſono .
Petr S. noræ & inuictæ Eccleſiæ petræ . a Sobrý eftote & vigilate ,quia aduerſariusvefter diabolus, ianquã
ad Eph. leo rugiens,circuit,quarens què deuoret:Necnõ eandé in ſententia alia Gentiñ Apoítoli; Induite
V. I2 .
vos armatură Dei,vt poßitis ftare aduerſus inſidias diaboli:quoniã non( tantū) eftnobis colluctatio aduer
ſus carněOfanguinë(aduerſushomines,qui carne conſtant & fanguine,ac proinde fragiles
ac caduci,facilè laſſantur ac vincútur)ſed (precipuè) aduerſusprincipes empoteſtates(videlicet)
aduerſus mundi rectores tenebrarü harū,contra ſpiritualia nequitie in coeleftibus:hoc eſt contra natu
raspon corporeas,ſed ſpirituales ,longè vt potentiores,ſic & vafriones hominibus ,& qua
rum habitatio nonin luteis hiſce domibus,ſed in ſublimi,& aërisregionibus.Reuera non
cum anilibus deliramentis,aut idiotarum inſomniis,quod quidã dictitant,depugrandum ,

3 ſed cum ipſis dæmonibus,quorú ope,confilio magi vtuntur,quod ratio & experientia do
cer, nobis nuncmanus conferendæ. Hi,vt auctores, & fatores, fic etiã fautores propagato

reſą; ſuperſtitionis omnis funt habendi.Hi ſe de tot animarī,quas ſubiecerunt, pofleflio

ne deturbari, & ab illaqueandis aliis, quas fpe deuorauerunt,ratione & iure,velut armata
manu, depelli, tulerunt ſemper iniquo animo,nunc eò ferunt moleſtiùs, quòd ,cú inſtante
vltima die Lucifer foluendus, multò fitiunt auidiùs ſuam explere in genus humanūcru

delitatem.Si quis ſuperioris æui Annales non indiligéter euoluat,ſtatim comperiet , nun
quá tot,vbiq ;prouinciarum ,examinamaleficorum deprehenſa,quotfe hodierna die iu- E ,
dicibus, vel leué aliquam quærendi curam adhibentibus,offerunt, & à non quærentibus
etiam reperiuntur . Quid mirum ,exūdare perfidiam ,vera fideexareſcente :Sunt quidem
alia quoq; peccata mortalium ,diuini huius flagelli cauſſæ :ſed peſtilitatis partem maximă
fibi vendicat,languor quidam & contemptus Catholicæ fidei.Fides enim vna maximè eſt
virtus : qua
qua cuncta diaboli conſilia,ſtudia,conatus,vireſq ;omnes refringuntur. hanc hor
ret,hanc refugit, cum hac metuit compulſare.Sapienter ideo B.Petrus eam rugienti,ve
pr.c.5. lut panopliam ,vt obiiciamus,admonet:cui' refſtire ( inquiens fortes in fide.Conſentit inuictus
athleta Paulus collegæ fuo,quando ſponder nos in omnibus (hoc eſtinprimis & ſuper om
cap.6 . nia )Scuto fidei omnia tela nequiſimi ignea exſtincturos. d Confirmat experientia ,fiue præteriti,
1.15 .
fiue præſentis temporis , ſemper acriùs & petulantiùs Tartareas acies hominibus ipſul
taſſe,quotieſcumq;fidei deminutio vel'deprauatio aliqua viguit.Ante falutarem Chri
sti Domini aduentum ,idololatria totum penè orbem occupabat:none dæmonum vbiq ;
tum multitudo maxima paſſim in fimulacris loquebatur , & cætus hominum frequen
ter inuiſebat, & in virorum fæminarúmque fpecie conſpiciendam ſeſe præbebat? Nato
tandem Iesv , quibus locis fides nondum annunciata :peſtis eadem idololatriam comita
tur , & veneficis referta ſcatent omnia , ve locupletes ſunt teſtes noftrorum fociorum de
rebus Indicis epiſtolæ , & hiſtoriæ :quibus verò regionibus ſemel recepta Euangelij præ
dicatio refrixit,vel variis errorum maculis obſoleuit ,vel ab hæreſibus oppreſſa penitùs e
languit,vt in Africa & Afra inter Mahumetanos : in Germania , Gallia & Britannia inter
hæreticos ,in Italia & aliis locis , inter Catholicos planè languidos, quos Politicos vocant;
emens iiſdem quoque in locis Magica ſuperſtitio nimis inualuit.Sic agros olim tritici mirè fera
.re- ces,cicuita ,& aconitum , & alia venenateterrima contaminarunt.Hærefibus profecto, vt F
nie,
en.l.1 . vmbram corpori,ſic Magicam fpurcitiem ancillari , adeò manifeſtum eſt, vt proteruiæ ſit
.24. negare.Præcipui olim hæretici eriam Magi fuere. ab his artibus Princeps hæreticorum
b . l.2 . cognomen adeptus fuit,Samaritanus ille Simon Magus.e De Carpocrate, Menandro,
han. Marco , Euphratc, Ophitis ,Seuophianis eorúmq; diagramate de f Priſcilliano, 8 & Beren
27. gario h fide faciunt grauiſſimi&
veraciſſimi ſcriptores. Vt enim , quç de Simone Clemens
it.in fuſiſſimè prodidit,prætermittam ; quæ de hoc & ſucceſſore ſimul,Iuſtinus Martyr eorum
hift.
concerraneus tradidit ,adfcribam ;is in hanc ſententiam : Simonë, inquit quendam Samaritam
angia . Ortum de Gitta oppido, qui ſub Claudio Caſare ſubnixasope demonum , frecusMagicis artibus , in hac
. vrbe Regia, Deuseſt habitus,& quafi Deus honoratus,ſtatua pofita in Tiberi inter duosponteseft , cum
Chron
olo.2 .
ho
 PROLOQ VI V M.

hoc Latino titulo, SIMONIDEOS ANCTO , & c . Deinde : Menardrum etiam aque
Samariram huius Simonis diſcipulum , inftrućtum viribus demoniacis, & profectum Antiocham , multos
arte Magica decepiſſe cognouimus. D.autem Ireneus a de Marco lic breuiter : Marcus Maa a d.l.2.c.8.
gice impoſtare pertißimus,perquam @gu viros multos, & non paucas fæminas ſeducens, ad ſe conuertit,
& c. Mox, Anaxilai enim ludicra,cum nequitia eorum qui dicuntur Magi,commiſcens, per hæc virtu
tes perficere putatur apud eos,quiſenſum non habent , erà mente ſua exceſſerunt.]quibus ſubiungit
Irenæus nonnullas hæretici huiuspræſtigias, vinum albumin rubrū mutare ; non ipſum modo,
fed

& alios peripſum ,Paredri demonis opera vaticinari

, & huiufmodi alia. De diſcipulis Carpocia
cianis ſic Epiphanius: Magia apud ipſos (air)excogitata eſt, incantionéfquediuerfas ad omnem machi
nationem inuenerunt,ad amorem & ad illectamenta Quin
. & Paredros demones ſibiipſis attrahunt , ad
hoc , vt per multas preſtigias in magna poteſtate, omnibus dominentur quibus velint, vt vnuſquiſque
quamcumque aétionem aggrediaudeat. Nimirum ſeipſos decipientes ad perfectionem occscate mentis
ipforum .
] Priſcillianum , quiGnoſticorum væſaniam in Hiſpanias intulit , Marci Ægyptij
diſciplinis ( quiMagus fuit ) imbutum, Seuerus ſcribit gemino iudicio auditum conuictumque
maleficij, necdiffidentem obſcenis ſe ſtuduiſſedoctrinis. ] D. Hieronymus, b Priſcillianm ( ait ) Żo- b Epift.ad
Coelipho
roaſtris Magiſtudiofißimum & ex Mago Epifcopum. ] idem Seuerus Sulpitius , in vita S. Martini, tein con
talem quendam memorat Anatolium . narrat etiam eodem tempore in Hiſpaniis quen- tra Pelag

dam fuiſſe iuuenem , qui falfis fretusmiraculis ſe primò Eliam , poftea Christ v meſſe
ſit profeſſus , in quo eciam Rufo Epiſcopo ſic illuferit , vt quali Dominum adoraret : eo
demt
tempore,in oriente quendam exſtitiſſe, quiſe loannem eſſe iactarer. Magi & hi hæ
retici . Machometus hæreticus fuit, ſed & Magus teſte Zonora tom.3 . & Paulo Diacono lib .18 .
hiſt.Gallorum Hiſtorici tres nobis Pſeudo - Chriſtos hæreticos depingunt , & magicis prę

ſtigiis excelluiſſe addunt : nec mirum Ancechriſtianteambulones miracula ſimulaffe. V.

nus Bituricenſis fuit, alter Burdegalenſis ,de vtroque legendus Gregor.Turonenf.de priore
lib.12.hiſt.de poſteriore lib.g. Tertius Eun vocabatur,natione Britannus , de quo mirifica re
ferunt Robertus, in Chronico & Guilhel . Neubrigienſis lib.i.rerun Britann.cap. 19. Nec diffi
milis in Hiſpaniæ diceceſi Conchenſifuit quidam Gondiſlaluus tempore Innocentij VI.
qui dæmone viſibiliter apparence & docentelibrum dictauit , quem vocabat VIRGINA
LE M ; in quo fe Dei filium ,ab æterno genitum ,immortalem ,mundi conuerſorem , & da
mnatorum omnium Saluatorem profitebatur : qui Nicol . Eymerico Barchinonæ vna
cum diſcipulo & ſcriptore libri Nicol.Calabro publicè panas perfidiæ dedit. vide Ber
nard. Luxemburg. in Catal . litt . G. & litt . N. In Aſia verò Sergius ille doctor hæreſis Ar
menicæ , & inſtitutor ieiunij Artziburczi, de quo ex Damaſceno.Euthymius p.2.Panopliæ
tit.20.huic Paredrius erat dæmon caninus comes , vt Agrippæ . Ad Berengarium quod

attinet,Sacramentariorum Principem , Nangiaci hiſtoriam ,qui volet,legat , liber ad ma

num mihi non eſt, ve verba repræſentem . Etquid opus ? magna ſemper hæreticis cum
magis commercia , vt notauit Tertullian . Præſcriptione adu. hæret. c & lib . de anima CC.43.cí

prioreloco hæc habet:Notata ſunt etiam commercia hereticorum cum Magis quamplurimis, că cir- d cap.7.
culatoribus, cum Aſtrologis,cum Philoſophis,curioſitati ſcilicet deditis. Querite,& inuenietis,vbique me
minerunt.) poſteriore verò Magiam vocat hereticarum opinionum auctricem .]Meritò.non enim

confirmat modò hæreticorum deliria , fed & veteribus adiungit noua , nouáſque ſcholas
aperit curioſitatis.Legimus,poſt Sarracenicam per Hiſpaniasilluuionem ,tantùm inua
luiſſe Magicam ,vt cùm litterarum bonarum omnium , ſumma ibi eſſet inopia & ignora
tio , folæ fermè dæmoniacæ artes palàm Toleti,Hiſpali, & Salmaticæ docerentur. In hac
quidem ciuitate,bonarum nunc artium matre,cùm illic degerem , oſtenſa mihi fuit cry
pta profundiſſima gymnaſij nefandi veſtigium , quă virilis animi mulier Iſabella Regina,
Ferdinandi Catholici vxor,vix ante annos centum ,cæmentis ſaxiſque iuſſerat obturari
.
Inuaſerunt prius Bohemiam Huſſitæ , poſtea Germaniam Lutherani: illos,quanta malefi
corum vis fuerit ſubſecuta,Sprengerus & Niderius , hæréticæ prauitatis quæſitores , do- in Mala
cuerunt:hi.vero , quos Sagarum correntes in Aquilonarem tra & um infuderint norunt & in For-
qui ; hoc frigore Arctoo quaſi gelati, meru torpuerunt. vix enim illis in locis quidquam micario.
innocuum vel immune ab his ſub bumana ſpecie feris, dicam neſcio, an dæmonibus.
Plerique qui ætate prouectiores non in eculeo modò,ſed poſt queſtiones quoque, Trcui
renli in ditione, confitebanrur iudicibus, fe hac labe primùm imbutos , quo tempore te

trum illud & Tartareum Lutheraniſmi fulcrum ,ipfe quoque Magicæ nomine famoſus ,
Albertus Brandeburgicus , prouinciam illam flamma ferróque prædabundus vaſtabat.
Quotquor Inalpinas regiones vicinas Heluetiis incolūt , raras illic foeminas maleficij ex
pertes ,pleraſá; crimine
vno nobiles norunt : nec alia veriorautpromptior occurrit cauſa ,

quan

1
 PROLOQVI V M.

quam quòd, in hanc vſque horam , V Valdenſium reliquiæ nefariæ, illic, vt in ſpelæis , oc
cultatæ hæferunt.Nihil per Angliam , Scotiam ,Franciam ,Belgium ,hanc pellem celeriùs
& vberiùs propagauit, quàm dira Caluiniſmi lues . Antea paucis in locis, de non multis &
vilibus tantùm , incertusrumor ſpargebatur; nunc cum ipſa hæreſi , vt cum febri furor,
plurimos paſlım & palàm nobilitate,eruditione,diuitiis & dignitate claros inualit.Sic Be
Tabular hemoth inſaturabilis epoto iam pelago ſperat , quòd Iordanis influet in os eius , a electóque paftus

aC.1.0.16 cibo ipſam Domini ſortem deuaftabit. Quid ?quod Danæus Caluinianus miniſter ftri

gum conuentum Geneuæ ordinarium eſſe propèſummam ædem , & in ea vrbe ſpacio
trium menfium pluſquam quingentas perſonas iudicum ſententia morte punitas narrat?
lege Creſpetum de odio ſataneli. 1 .diſcurſu.is.Cauſas autem mihi perquirenti ,cur hærelim co
F
mitetur affiduè Magica , commodum occurrere, quas meus quondam Doctor lo . Maldo
natus Societatis IE sv Presbyter, vir doctus iuxta & ſanctus, diſertiſſimè prodidit, cùm
de dæmonibus publicè Lutetiæ Pariſiorum profiteretur : ille cauſas commemorabat
quinque, his verbis :
Prima cauſa eſt, quòd dæmones in hæreticis , vt olim in idolis , habeant domicilium .
Rectè enim ſolet Hieronymusdicere,diabolum cùm idola ,in quibus habitabat antè , dif
iecta vidiſſet, peiora idola in hæreticorum animis ex ipſis diuinis litteris fabricaſſe. Caf
ſianus grauis & antiquus auctor, Collat.7.ca.32.affirmat le dæmonē audiuiſſe confitentem ,
ſe per Arium & Eunomium impietatem ſacrilegi dogmatis edidiſſe.Quare neceſſe eſt,
vt; quemadmodum finito bello milites per omnes partes diffuſiprædonesfiunt, omnéſ.
que vias obſident; ita dæmones, inclinatis aut abolitis hærefibus, quæ ante vigebant,qua
li euerſis templis in quibus colebantur, nouas in aliis hominibus ſedes quærant . Solence
nim dæmones,cùm ex homine in quo erant egredicoguntur,facere: quod ij faciunt , qui
obſidione fatigati,coguntur arcem tradere , quam tenebant.Petunt enim conditionis lo
co , vt ſibi liceat ſe in alium locum recipere : quod exemplo illius legionis intelligimus, 6
quæ à Christo peciuit, vt ſineret ſe porcos occupare.
Secunda cauſa eſt ,quòd omnis hæreſis intiò violenta eſt prorsùs & vehemens: ſed ſtare
in eodem gradu non poteft.quia ,præterquam quòd id diuina prouidentia non patitur,
natura quoque ipſa ita fe habet,vtnon poſſit error diu veritatem imitari .Quare omnem
hæreſim necefle eft,niſi ad eam religionem , vnde egreſſa eſt , maturè reuertatur, aut in
magicas artes , aut in extremam atheiſmi impietatē degenerare. Cùm enim duæ ſint po

tiſlimùm caufæ, quibus hæretici homines efficiantur:altera fuperbia laſciuientis ingenij,

nihilque credentis,niſi quod oculis cernat: altera curioſitas quædam intemperans & ftu
dium nouitatis: fit omninò neceſſariò ,vt qui ſuperbia hæretici facti ſunt, cùm iam , quam

primæ inuentionis ardore in ea fecta, quam nimis ſubitoamplexilucem eſſe iudicabant;

eodem ardore frigeſcente, tenebras eſſe comperiant , deſperatione alibi inueniendæ ve
ritatis prorsùs nihil credant : & quos in hæreſim curioſitas impulerat; cùm ea , quæ prin
cipio noua eſſe videbantur , paululū inueterauerint , eadem curioſitate, & ad ineundam
cum dæmonibus familiarité, & ad diſcendas exercendáſque dæmonū artes impellantur .
Tertia cauſa, quòd ita videatur eſſe natura comparatum , vt quemadmodum famem
peſtilentia ſequitur, ita hæreſim varia curioſarum artium genera ſequantur. Nam & hæ
reſis fames quædam eſſe verbi Dei . Amos 8. Etenim vt in annonæ caritate homines co
guntur cibis vti non falutaribus, vnde fit, vt corruptis humoribus gigniturpeſtis: ita hæ
refi vigente ,dum homines corruptis ſcripturæ ſenſibus vtuntur,ad Magicas tandem artes
deueniunt, quæ quaſi animi morbi ſunt.
Quart a cauſa ,quòd ſoleant dæmones hæreticis vti ad fallendos homines, quaſi for
moſis meretricibus . Nam hæreſim in ſcriptura meretricem appellari manifeſtum eft.Ifa.
1. Quomodo facta eſt meretrix , ciuitas fidelis? Quare quemadmodum lenones , quando ſcorci
forma defloruit, ex fcorto lenam faciunt : ita dæmones , cùm primă hæreſis ſpecies ita
periit , vt minùs homines in errorem pelliciantur: ex hæreticis , Magos faciunt.
Quinta caufa eft,vt opinor, negligentia eorum qui regunt Ecclefiam . Nam quem
admodum in incultis agris locuftæ gigniſolent: ita,ex inopia verbi Dei , gignuntur præ
ſtigiofæ artes . Nam & locuſtæ in ſcriptura dæmones ſignificant Apoca.9.Iráquevidetur
etiam in hoc tempus conuenire , quod ait Ioel c.1.Reſiduum eruce comedit locuſta , reſiduum
comedat locuſta comedit bruchus. Nam quod hæretici reliquum fecerant, malefici dæmonum
arte populantur , & quod malefici relinquunt athei perdunt.] Hæc non minùs acutè ,
quàm vere Pater Maldonatus.

Atque
 PROLO QVI V M.

Atque yrinam non in oculos ea nobis incurrerent . Vidimus olim florentes Belgæ ,
Geufios Caluiniſmo,Lutheraniſmo,& Anabaptiſmo erucarum inſtar cuncta depafcentes.
Vidimus hos tres immundos ſpiritus,de draconis ore ,& de øre beſtie, & de ore Pſeudoprophete exeun

res. Videmus illis iam marceſcentibus, & ipfa temporis diuturnitate fermè exſpiranti- a.Apoc.16.
V.Iz.
bus, varia locuſtarum ſortiariarū examina totum Septentrionem depopulantia.Videmus
parte alia fic creſcerenumerum atheorum ſiue politicorum : vt, cùm tam pauci ſuperſing
feruentes & veri Catholici, ipfa paucitate planè nulli queant videri.Hæreticis illis,de So
CIETATE noſtra multi ſe ſtrenuè oppoſuerunt, & corum rabiein præclarèſcriptis libris in
fregerunt.b Atheos quoque Theologi,& Philoſophi noftri,non femel, hydræ lerneæ in- / b Turria

ſtar repullulantibus capitibus, ignito veritatisgladio reſecantes profligarunt. Locultas bus,Bellar

haſce ,quas illi prætermiſere ,vel obiter & leuiter tantùm velitati cũ illis fuere, nunc mihi zeus,Cani

ex profeſſo,diſputationis ventilabro diſpellendas, & veritatiscaritatísque,velut chalybeo rus, Tyts

ſpeculo,vſtulendas delegi , non virium vlla mearum fiducia, ſed ſupremi Numinis auxilio reus, Va
præſumpto.Illud enim ,pro cuius honore & gloria hoc certamen ſuſcepi,ſuum vti ſpero Molina
,
G pugilem non deſeret.Age ,ô vera & æternaSAPIENTIA ,cuius nomen perfidi Magi ab . Zuares,
Fonſeca ,
negarunt :iuua & cuere . Tu ,ô VIRGO SACRATISSI
M A ,quam præ cælitibus cunctis Pererius
depreciant & deſpuunt: clientem tuũ protege,& faue pugnanti. Tu,ô ſancte MICHA ,
EL Vafquius,
cum æthereis quibus præes legionibus, qui Lucifer Serarius,
um cum ſociis rebellionis , cælo de Poſleui
turbafti , & in abyſli profundu compuliſti, auxiliare in arenam deſcende
m nti. Vóſque Dus , Mal
donatus,
Superi omnes , Beatæ animæ ,hanc infernorum ſpirituum tyrannidem reprimite, & à fra
Gretſerus,
trum veftrorum mentibus diriſfimam peſtem auertite , & fæpè triumphatas furuorum ac alii.
tetrorum cacodæmonum acies, vti ſoletis: cædite , ſternite,profligate.Veſtris fretus ſug

geſtionibus atque fuppetiis,quódque mihilećtoribúſque vertat benè;ſ priusde ſuperſti

tione ipſa nonnulla ad ſequentium intelligentiam clariorem neceſſaria delibaro , rem
aggredior.

0
8
0
P
D

HIC
 Hic fructus curioſarum artium eſt,hæc emolumenta ,ſuperstitionis, cuius Etymol.

Verè piorum hominum ftudia deſcribens; quiſquis ille vel illa , cuius ſunt
Sibyllina oracula , libr
. 3. oſtendit ,quàm ab his vanitatibus alieni futuriſint,

quibus, quod omnium ferè ſuperſtitionum genera complexus , viſum mihi

ordiri. ita canit .

Ε'ξ ών ο γένος επί δικαιοτάτων ανθρώπων,
οίσιν αι βαλί τ ' αγαθή , κάλά τ' έργα μέμηλωμ .
Ούτε γάρ κελί8 κυκλιομ σιρόμου , ότι σελώης,
ούτε σελώρια έργα μεριμνώσει καλά γαίης,
Ούτε βάθος χαρόποιο θαλάσης Ωκεανοίο,
ου αθαρμών σημά , οιωνοπόλων τεπελενά ,
ου μάνας , ου φαρμακες , ου μίμ επαοιδες.
Ου μύθου μωρών απάτας έγγαςριμύθων ,
Ουδε χαλδαίων τα τρομάνια αφρολογεσιν,
Ουδε μεν άφρονομάσι. τα γάρ πλάνα σα7α σέφυκiν.
οασα κεν άφρονες άνδρες έρευνώσιν καλα μαρ ,
Ψυχάς γυμνάζοντες και οδν χρήσιμων έργου ,
Και τα σλάνοις εδίδαξαν αρκελίους ανθρώπες ,
Ε'ξ ών Λύ κακά πολλά βροτοίς τέλεται κατά γάιαν,
τα πεπλανήθη οδόςτ'αγαθάς , και έργα δίκαια .
Ex quibus eft hominum proles iustiſſima femper,
Queis bona mens cordi eft , rerum cura probarum .
Nam neque decurfum folis ,lunave rotatum ,
Nec curant ea que per terras magna feruntur,
Nec vasti oceani rimando quarere fundum ,
Non ſternutantum , non praperis omina penna,
Non vates,non veneficos, non incantatores,
Non imposturas faluorum ventriloquorun ,
Nec Chaldæorum pradictiones astrologicas,
Ne astronomicas quidé.Nam funt hæc omnia falfa,
Dimentes homines que perſcrutantur ir hora ,
In re exercentes animas, que non iuuat hilum ,
Quin miferos homines errores edocuerunt ,
Ex quo mortales agitant mala multa per orbem ,
Ivireaiſque viis & iustis rebus aberrent .
ΑΟΟ
S

MARTINI

MARTINI
P R E S BY T.
TATIS
LIBER
De Magia in genere,& de Natvraliac ARTIFICIOS A in ſpecie. .
CAPVT
De Superſtitione ( eius fpeciebus.
TYMOLOGIAMIA
a lib.8 , O nimis curiosè Dili
dorus * icrutatur his
rig.cap. 3 :
verbis : fuperfinio di
Eta eo quod fit fuper
fiua, aut fuperštału .A
abſeruatio. Ali din
cunt , à fenibus, quia
multis annis (mperjis
tes , per ætatem deli
rani, á errant ſuper
fütione guadam ,nefcientes que vetera colunt , aut quæ
veterum ignari afsifiunt. Lucretius autem fuperftitio
nem dicia ſuperftentium rerum , id eft cælestium feu
diuinarum que ſuper nos stanı: fed malè dicir. ] non
malè fi analogiam ,fed fi mentem ſpectes. Nam E
picureus poëta nullam Deo rerum humanarum
curam efle cenſebat , & idcò fupremi numinis ti
morem ſuperſtirionem vocabat,co quòd ,qualihor
ubili aſpectu , timor iſte mortalibus ſuperſter &
impendeat,alludit enim ad verſus illos Lucretii,bi
b lib.i. Humana ante oculos fædècùm vila iaceret
In terris,oppreſſa graui ſub relligione:
Que caput à cæli regionibus oftendebat,
Horribili fuperaſpečiu mortalibusinstans.
Nam Lucretio, ve & aliis gentilibus,relligio po
nitur pro ſuperſtitione . Etymologia autem illa
cin Vul. criam Seruio placuit : cui , o fuperftitio eſt, ſuperstan
Aeneid. divinarum qua fuper
lism rerum ( id eft cæleftium
nos ſiant) inanis e ſuperfluus timor. De ſenibus
quod addit Antiſtes Hiſpalenſis,non eft eius com
d in 'Terē.
inentum :fic enim Donatus,vel quiſquis ille : d fu
Andr.
perſlitesfuntfenesvel anus , quia ataremultisſuperfis
les iam delirant. Vnde ſuperſtitiofi , qui Deos is
meninimis,quod fignum est deliramenii. ] Chriſtia
nis ſcriptoribus nomen ſuperſtitionis in malum
CAR. 17. fumi folet ,ctiam in illo D.Pauli:Viri Alhenienfes
V.21 . per omnia quaſi ſuperftitiofos vos effe video. Syriacè
eſt , nimios in cultu dæmonum ; Græcè d.o.daipong
çépous æquo fuperftitiofiores: cò fcilicet,quòd va
no dæmoniorum timorc,lapides, ligna, ſpiritus, i
gnota quoque & ambiguanumina,colerent .Quo
fenfu gentilium errorem Patres Superſtitionem
nuncupant , non Religionem : niſi additâ vanæ vel
I
DELRIO
SO CI E
IESV ,
P R I M V S.
I.
falle denotatione. Quoniam inter Religionem . &
Superstitionem mulcunt intereit. Synælius rcctè
Secondarycriav ait vitium elle virtutis siosſeías per
fona circumdatum , ep.67. Non enim philofophi fo
flib. 1.dc
lum (ait Cicero', verum etiam maiores noftri Religio nat . Dcor
nem à ſuperfiilione ſeparauerunt, nam quitolos dies
precabantur et immolabant, 2t fui fibuliberi ſuperfi
tes eſſent, Superstitioſa juntappellati,quod nomen pa
tuit pojtea litas. Qui autem ornnia, quæ ad culium
Dei pertinerent, diligenter retractarent, & tanquam
relegerent, ſunt diile religioſi ex relegendo, vt elegan
res ex eligendo,tanquam à diligendo diligentes , ex'in
telligendo intelligentes.' His enim verbis omnibusineſt
vis legeniseadem , que inreligiofo. Ita factum est in
B ſupertuofo religioſo , a!terum vitijnimen, alterum
landus.] Adſcripſi verba vt legéda célco ex Lactá
gli.4.c.2 &
tio :& ex quo & D. Auguſtino - corrigendus Non. i 11.14.de
Marcellus eadem aliter referens . Nonius etiam ciuit. Dei.
vult Superftitiofos dici,quod precultura deorum cæte 0.30.
ra ſuperſedeant, id eſt negligant: itidem & Religio.
fos quafi relinguoſos( lic membrana) quod cæteris re
lictis folis factificiis deferuiant , ridiculum commen
cum , & Nonio dignum . Lactantius eruditè, quâ
ſolet argumentorum vi & copiâ Ciceronis diſcri
men refellit, & concludit, Religio veri cultus eft, Su
perstitio falfi. ] hoc præclarè : non ita quod ſubdit :
Omnino guid colas iniereft, non quemadmodum colas,
aut quid precere. ) parùm id conſideratè dictum .
nam ſuperſtitio quoque naſcitur , ſi quod oportet
coli , Deum Optimum Maximum , non vt oportet
colas aut precere.Religioniduntaxat locus: fi qui
vni ac vero Deo fupplicant,ita quemadmodum o
portet idefaciant. Optimè enim Theologi noftring
Religionem definiunt virtutem , quâ Deo vero cul
tum verum ac debitum exhibemus ,ideoque dicti
tant , duo illi vitia extrema repugnáre : Vnum in
defectu pofitum ,quod cum debito honori detra
hat,Irreligiofitas vocatur : alterum in exceſlu , quod
non quidein verum culrum æquo maiorem exhi
bet:( quis enim,quantum par eft,queat'exhibere il
li infinitæ bonitati , immenſæque maieſtati ?) ſed
ideò nimium : quia nec verum ,nec bonum ,fed lu
perfluâ quadam circumſtancia vitiatum :quæ ,quòd
perperàm & in Dei potiùs iniuriam , quàm hono
A
 2 DISQUISITIONVM
rem ,materiæ debitę adiicitur:ideo in exceſſu pori- A
li videGre tum vịcium yocant, i Cùm enim bonum idem fit
gor. Valen
quod perfectum , omnemque defectum fiue vitiú
ciam 22 .
diſpu, 6.9. repellat: nihil etiam verum dici mereatur , nifi
10. punct, quod idem lit bonum :perſpicuè intelligitur, ſi ma
primo. li quidpiam in cultu diuino reperiatur , verum
cultum eum non effe , quare nec Religionem dici
poſſe.Deinde cùm Superſtitio omnis , nomine ſuo
viţiuin in cultu ineſſe indicet, conſequitur nullum
cultum , qui ſuperſtitiofus fit, verum cultum vo
candum; atque adeò ſuperſticionem omnem falli
cultûs efle , vi Lactantius dixerat. Sed falGtas iſta
non vno tantùm ex fonte ; vt putabat: ſed ex duo
bus oritur. Capitalis omninò eft, quem ille non i
colatur,
Deo colatur
gnorauit : fi videlicet id pro Deo quod | B hæc peculiaris eſt Magiæ prohibitx ;quam idolo
, quod
Deus non eft :hunc noftri nominát, Superftitionem
falfi cultus. alter minùs eſt deleteșius , fæpe tamen
lethalis , ſemper noxius , quem Firmianus perperā
videtur à ſuperſtiţione excludere , fi cui qui debe
tur cultus , non quo debeturmodo ,cxhibcatur:
hunc vocanțTheologi, indebiti cultus ſuperſtitio
nem,eo quod non , qualis debetur. Prior generali
nomine folet Idololatria vocari,quia quicquid, cùın
k Paral.16 non ſit Deus, vti Deus adoratur, idolum nomina
ver.26. tur,iuxta illud : « Omnes Dý populorum , idola , hoc
eſt vanitas & inania , nihilque minùs quàm quod
vis ifta eft vocis Hebreå
‫ אליל‬yolunt haberi, Nam
ELIL . Poſterior nomen ſuum reținet , nec pro
1lib.2 .de prium , quod ſciam , aliud habet :nec impoſuit D.
doct
ſti Chri Auguſtinus, contenrus deſcripfiffe ,cùm de ima
a.C..23
.
ginariis indebiti cultus ſignis ageret,his verbis :que
ad remediorum , aliarumque obſerwa!ionum curam
pertinent : quæ non ſuni diuinitùs ad dile &tionem Dei
tanquam publice constituta:fed per priua
et proximi
tas appellationes rerum temporalium , corda diſſipant
miſerorum .] De hoc indebito cultu nulla nunca
nobis diſputatio inſtituitur : de falſi tantùm cultus
ſuperſtitionediſſerendum ;cúmque ca duas ſpecies
complectatur.Expreffam Idololatriam ,quando cul
tus Deo debitus clarè & dilerte transfertur in
creaturam : cum ludæi situlum , Ægyptij Anubim ,
Romani Quirinum coluere ; & tacitam , fiue vt alij
vocant implicitam : illam quoque priorem nunc
milfam facimus, contéti quæ ad polteriorem per
tinent, & ſunt obſcuriora: pro modulo noſtro elu
cidare, Tacita idololatria eſt omnis magia prohi
bita ,vt fuo loco oftendemus,
CAPVT 11.
De Magia ,eiúfque diuifione, & Magorum
variis nominibus,
Agiam vniuerfim fumpta definio terminis
Supernaturali,quadāmira e inſolita efficiens; quorum
ratio fenfum & cõmune homină captum ſuperar. Vſus
fum terminis latiſſimis , quia video viros magnos, e reddatur obſcurior & quafi ex vtre ſtridens .nam Vt docui
a relea.de Fr.Victoriam ſecutos, dum pomeria circundant o v primò ſignificat ipſum dæmonem reſponden- pluribus
Magia,nu. ſtrictiora ,artificiofam & naturalem exclufifle . Ar tem , fecundò fignificat Magum qui reſponſum comment.
in foribus rem dixi , ſeu Facultater , pro quauis cognitione & elicit : ficut & Python , & ventriloquus, vocatur,
ad 2. d. 7. operațione ,apodicticâ, topicâ, ſcientiam gignen vel iple dæmon in habitans, & ex imo hominis e Suid. &
& alios.
te, vel non gignente ,mechanica vel liberali,arti reſpondens : vel ipſe homo , cui damon inhabi- Hefych.in
ficiofà vel artis experte , verâ vel circulatoriâ , ſu
perſtitiofà ;vel vicij experte. Efficiendi vocabulum
pro omnis mentis , animi , ſenſus , aut membro
rum funcțione pofui. Vim intelligo, fiue rei adhi
bitæ , fiue perfonæ adhibentis , hominis nempe,
vel dæmonis . Creatam & non ſupernaturalem no
minaui, vt excluderem vera miracula; quæ folius
MAGICARVM
Dci ſunt opus : quocirca malui mira , quàm mira i
cula dicere.Comunis denique capills & Pensûs men
tioncm inferui , quia multorum magicorum effe
ctuum cauſa loli fapientiores, qui omni ætate pau
ci , conſequuntur, Tam latè ſumptæ Magicæ ;diui
lio , petenda ex cauſis finali & efficiente. Ab effi
ciente ducitur diuifio in Naturalem , Artificioſam
of Diabolicam ;quia cuncti effectus eius adícriben
di ſunt , vel infitæ rebus naturæ , velhumanæ in
duſtriæ , vel cacodæmonis malitiæ , A finalicansa,
rectè diſpartitas; primò in bonam , ſi bona intentio
ne & licitis mediis vtaçur ; ( quod tantum coin .
petit artificiofæ ac naturali ) & in malam , cuiiis
nempe finis vel media , quibus vtitur , praua ſunt;
latriam tacitam & ſuperſticionis fpeciem eſſe di
ximus . Hæc prohibita Magia fic deſcribi poteſt,
Faculias ſeu ars , qua , vipačti cum damonibus insti,
mira quadam , communem hominum captum ſupe
rantia , efficiuntur. Dixi vi paéti, quoniam omnis
Magiæ huius vis , pacto tacito vel expreffo nititur,
yt ſuo loco docebo. Tacitam vocant idololatriam
Theologi,quia non tam ( vtplurimum certè ) in
fenduntMagi cultum illum cxhibere creaturæ ,
yt Deo ; quàm tanquam benefactori cuidain &
munifico , à quo aliquid conſequantur. Quæ
intentio , ratione multiplicis fui obiecti, qua
tuor quali ſpecies huius tacitæ idololatrix , ſeu
prohibitæ Magix gignit. Fiç enim aliquando , vt
dumtaxat extraordinarij & miri effectus cognitio
vel operatio quæratur ; & tunc ſibi nomen Ma
gia ſpecialis, ac ſtrictè fumptæ , vindicat : aliquan
do fit , vt quis nitatur cognofcere res fururas, vel
etiam præteritas aut pralentes , ſed arcanas & oc
cultas ; conatus iſte Druinario nominatur:aliquan
do dcfiderar inſtrui & iuuari , non vt profit , ſed
yt noceat aliis , velvltionem fumat , huic ſceleri
Maleficium eſt nomen . Denique ſunt aliquando :
quibus decretúelt, ſine noxâ cæterorú, libivel a
liis hoc opere prodeſſe vtilitate vel voluptate , &
tunc Theologi nuncupant Nugatoriam lex vanam
obſeruaniiam , Sic Magia reproba , in Magiam fpe
D cialem , Dorinationem , Maleficium , & Vanam ob
ſeruantiam diuiditur , de quibus fingulis ordine ‫אוגכרת‬
diſputabimus.
‫ידעני‬
Ab hac fpecierum Magiæ diuerfitate , mira no
minun varietas apud Hebræos , Græcos , Latinos b Leui.19.
manauit, ad eos fignificandum , qui ſtygiis hiſce ver.31. &
myfteriis foreot initiati. Proſcquamur præcipuas Deut. 19.
appellationes. ver . II.4
'Quædam Hebræorum , ad folam diuinationem Reg - 23.v.
videntur pertinere , vtduo illa coniungi lolita, 24 Efai.8.ver.
Ao yoi & ID DEG HONI ; quorum ni 19. & .19.
fi fallor pofterius latiùs paulo patet , ideóque verfic.z.
in lacris litteris illi ſolet poſtponi , locis pal- se. Reg
28. v.7 . &
ſiin obuiis , Aonoh , à radice 378 of, quod vox 9 .
in Ifa. c.8 .
1
tat . Græcis etiam iu puxañsvtrumque ſignificat, à voce
quodam Eurycle, qui Pythonem habebat, & pri- iupuxañs 1
mus yétriloquus Athenis fuit ,vnde & alij tupuxasīs de defectu
dicti . quod docent Suidas & Heſychius,& Scho oraculor.
liaſtes Āriſtophanis & ex Ariftophane , Plutar. Ariſtophá.
choque pofletprobari. ID D E G HON I non ſpe in Velpis,
& ibis
tat ad Chyromanticos & ſimiles; vt quidain cen
Schol.
fet :fed
 LIBRI I. CAP . I 1. 3

fet; fed ad oracula dæmonum ,fiue per AovoTH , A Benè eſt, quod duo tantùm loca adduxit. Vnuin 2.verfic.z.
fiue ex viſceribus telluris, fiue per vmbrarum euo de dd Iezabele : quaſi verò lezabel clanculum ve- Mich.s.
carionem , vt colligitur comparatione locorum nenis , & non ferro palàm , atque cædibus ,in pro- verf. 12.
Flup.lit.B. ss. vbi hoc nomen vſurpatum f ; ſiue ad genus phetas graflari fueritfolita . Quátò verifimilius eſt Nahum 3 .
quoddam diuinationis , de quo libro tertio. fæminam inſano dæmonum cultu furentem , in- verfic.4.
Malach.3.
Alia nomina nõ ram quid dæmó efficiat, quàm cantationibus quoque , & rhombis ,aliisque phil- verfic.s.
quid Magus conetur, reſpiciunt, patentque latiùs. tris Achabum , & alios demeuralle ? vt ibidem be- cc 4. Reg.
Ad omnes enim diuinationes pertinét,NACH A S. ne , poſteriore loco , cenſuit Thoſtacus . Sanè ante 9.verfi.22.
4.
Kisem ,ĝHONEń , ad omnes verò incantationes, Iezabelem Magiæ fufpecta non fuit Samaria:po dd Reg .
9.7.22 .
CHABAR ; & LACHAR ;ad omnem denique ſteà , per hanc fortè excetram , peltis hæc immil
Magicam in genere , CHARTVMMIM , & ME ſa , haſic adeò pertinaciter, ve Samaritani nomen ee loan.8 .
CHASSE P HIM ,de quibus nunc agendum . pro incantatore vſurparetur. Vnde & I sv Do- verf.48. &
Nacuas ſignificat augures , & omnes alios con mino obiectum , Samaritanuses, demonium ha- 9.
hGen . 14 . iectores vanos : qui ex fortuitis quibuſdam futura bes “ , quaſi genei proprium eilęt, cum dæmane
v.s. & is . Colent diuinare; qnalem fe , prudenti vocis æqui commercium habere . Quare & Dominus conui
iLeuit.19 .uocatione, ad tempus Ioſephus finxit 5.hæc diui- B cium illud vnicâ negatione refutauit,egodemoniū nõ
v.26.0.23. natio prohibita multis locis i . habeo:quaſi dicat ,cú dæmonio paredro, veleurycli
V.2 3 . fæderato , nulla mihi familiaritas intercedit,qua
KAŠAM ſignificat vniuerſim diuinare , vnde
& 24. v.1 .
Deut.18. Kisem diuinansſeu ariolus , & Kesem diuinatio . propter nec Samaritanus ſum : & poft Chriftú Do
V.10.2 . ſumitur etiam in malam partem de quacunque,re minum ,ſollēnes Samariæ Magi principes,eorúm
Par.33.V.6 rum quoque non fortuicarum , prohibitâ conie . quc ſcholæ ,Simonianorum ſcilicet &Menandria
‫כסמ‬ ctatione. paſſim in SS . eius mentio obuia eſtk. norum . Secundum adfert locum ex d.c.2 2.Exod .
k.vt d. v.
Ghonem quibuslibet auguribus & cóiectori eò quod Lxx. verterint ouguanoùs; quod ipſe con
23. & d. v.
10,1. Reg. bus accómodatur etiá Onirocriticism.quare per tendit folos venenarios ſignificare ; tam bonus cer
28.v.8. peràin Rabbini recentiores reſtringunt, ad eos , tè Græcus , quàm bonus Chriſtianus:refellitur ipfà
Reg.v. qui ſuperſtitiosè dies & tépora obſeruant faultâne conſuetudine Lxx . Interpretum , quos conſtat eâ
17.Ifa.3.v.
2.lere . 27 . lint an infaufta.fed hoc genusad omnia pertinet. voce latiùs vti. Primò,quia Exod.7. v.11 . ctiam
1.9. Ezec. CHA BARN & LACHAS° quomodo diſcre vertunt Deplienoùs, vbiconftar agi de præftigiato
12.V.24. & pentnondum inueni ; quarc ( ni fallor )idem ſigni ribus : nam & incantationem ſeu præſtigias ibi vo
21.11.2. & hcant, népe 'endorfór incantatorem ,ſeu ( ve Gen- c cant depuarias ; & quos antè apuarous,dixerat ii
2.2.1.28. tiles vocabant )exorciſtam ,qui profanis ſeu malis dem ab illisvocantur in dudai,Deinde æquè dif
verbis aut muffirationibus mira patraret . fusè fumpferunt in Paralipomenis, epapp.cxorie to.
Id.loco.
Icr.& Mi De Chart V MM Im falli puro Abenezram .. Tertiò quoniam in Ieremiæ verbis , nomine papa
ch.5.v.12 . Ben- Natam & alios Rabbinos , qui ad naturalem Maxéwy , complexi ſunt diuinatores. Quartò quia ,
mvt Deu . ſeu bonam Magiam videntur referre. Quæſo, ſi inter fomniorum interpretes,apud Danielem ,re
in S S. prohibere cenfent depuaroùs. Tam cigo låtè ſumunt hoc vo
& 2. Para . hanc ſignificaret ,cur tam ſeriò
tur ?Equidem puto hoc nomen complecti Mago cabulum ſeniores ifti Hebræorum doctiſſimi:
33.V.6.
‫חבר‬ rum genus omne ;qui , cum dæmone fæderati, di quod verò pericè id faciant; ſiputarem operæ pre
n lob.40. uinant P vel præſtigiofa miracula operantur 9:im & antè non alij id feciffent;probarem Hip
v . 5.& mò & quoſcumque in cantatores & veneficos co pocratis , Platonis , Ariſtotelis, Theocriti & aho
Pisz: 1.6. prehendere probatur. quia L.xx. modo vertunt rum veterum teftimoniis. Ioſephus vt non ſuffra
2.V.6.Ec expoſitores, ifngutes":modò qapuano'sveneficoss; gatur aduerfariis, ſic nec nobis refragatur.Pro no
cl.10.v.11. modò étarodows incantatores . Vulgatus quo bis ſtát Philo.lib, de ſpecialibus legibus circa me
Dipnin que nofter aliquando vertit coniectores";aliquan- D dium , & Catholici Patresff plerique; qui legem ron.inte
P vt Gen. do verò ariolos * , aliquádo maleficosy ,vtiſtorúau illam Mofis ad omnesMagorum ſpecies retule rem. & Da
41.verf. 8. ctoritate vocabulú intelligamus adeò diffusú cſſe . runt :Hæc de Hebraicis. niel.D. Au
& 24 . Deniq ;MECHASSEPHIM yox ,eſtorta ex radi Græcis ſua quoque ſunt nomina; quæ , ſtrictè fu- guft.li. 21.
9.vt Exod . dc ciuit.
ce Chas APH , ſignificans quemuis maleficum mendo , differunt : nam irágdG incantatorem ,
7.1.11 . & Dei , c.6 .
22. & 8.v.præftigiis, vel aliis quibuſuis malis artibus Magi Macy'tis ariolum ſeu diuinum , papuentùsvenenariú, ifych.libr.
7.ac 18. c. cis , vientem . Ideo noſter tam latè interpretatur, zoris præſtigiatorem propriè ſignificat. Sed fre- 6.1n Leuit.
9.VII . maleficos, 2 maleficas àrtos " ,maleficia , aut ve quenter primum , tertium & quartum,ad omnem c.19 . & 20
r.ye in Ge
nel ſupra. neficia. “ Non defuit tamen quidam vehemen Magicam porriguntur.goris etiam quemcumque Raban. &
(ve inExo. ter huius criminis ſuſpectus , & ex profeffo ſaga denotat impoſtorem . Videas illa cria Homonymūs 22. Exodi.
fupra. rum patronus ,qui lectoribus conaretur perſuade coniungi à Platone,Synefio ,Herodoto C , hryfo
t in Exod. ftonio, & Heſychio. Adde quæ habes inferiùs lıb .
rc hoc vocabulum , faltem in lege Exodixx11 .ca.
u in Gen.
* Daniel.reſtringendum ad ſolos venenarios , cuius error s.ſect. 16.litt.yy:
L.verfi.20. facilè refellitur. Primò quia radix nominis,Cha Sic Latinis alia cſt propria ſignificatio , alia per
& 2.ver- SAP # , non ſignificat toxico perimere( vt ipfe extenſionem accommodata; Magorum nomen à
1y.In Exod. putat ) ſed quando folitariè ponitur, nec fententia Barbaris ad Græcos, Latinosque traductum ,initio

ſupr. narrationisreſtrictionem poſtulat , tunc Magico
D'Owna rum ludibriorum genus omne continet, vt apud
z Exod.7. Malachiam , & Nahum , & in libris derelictorum :
V.11.& 22. Si quando autem reſtringatur , id contingit , rei,
V.18 .
aa 2.Par. quæ defcribitur , conditione hoc poftulante. Sic
33.ver.6. Exod. 7. reſtringitur ad præſtigiatores propriè di
bbllai.47. Ctos , de quibus tantùm agebatur: fic apud lere
verfic.9. & miam ponitur pro Diuinatoribus ; apud Danielé,
12. lerein . pro fomniorum interpretibus. Det aduerfarius lo
27.verf . 9
Daniel. 2 . cum vllum , vbi pro ſolis Venenariis vſurpetur.
Perſis & Chaldæis in honore fuit, gg vt proprium gg Hiero.
Sacrorú antiſtitibus , Regum moderatoribus,phi- in cap. 2 .
Daniel. A
lofophis atque Theologis; in infamiam cæpit ver puleius 2.
gere, & cunctis malis artibus attribui . Venefici dia Apolog .
cebantur antè ,ſoli qui malis pharmacis lædebant, Helych. &
& venenary vocantur ; poſtea de incantatori- Suidas.
bus hoc nomen vſurpatum , & cunctis Theffalis
accommodatum yani (apud Capitolinum .) Arioli,
Augures, Aruſpices,Chaldai,Theffali , Genethliaci,
líæpè confunduntur,Lamia diétæ,quod pueris ne
A 2 cem
 4 DISQUISITIONVM
cem adferant, deſumpto nomine, vel à famosâ A vnus , led multi fuere(nam Goropius nugatur qui
illâ & crudeli Regina Lamiâ ,de qua Anton . Libe nullum putar fu:ile) Primus iſte Chaldæus Magiz
ralis , Diodorus & alij , vel à ſuccubis dæmonibus ,
de quibus Philoſtratus;vel à ferisLibycis,de quibus
hh Vide
Dion Sophiſta, hh Striges , ab infauftâ & noctur
Ad agium
Lamię tur nâ aue , quæ creditur exitium infantulis adferre'i.
res,& Có- Veteribus etiam Romanis caput Apuleium dictæ
men . no- hæ mulieres ſunt,Veratrices;quod díuinandi ſcien
ftrum in
tiam profiteantur, vt ſolent illæ feces , quæ ſe ia
Senecę
Traged. Etant Ægyptias ,colluuies omuium populorum a
ii vide co nationum : vereres enim verare dicebane Ennius,
mēt.in Me Sarin' vates verant atate in agunda fortaſſis & vera
deá v: 73 ?. cula ,vt coniicit vir doctus apud Suetonium in vi
gius lib .1. tellio ;Nullisinfenfior quam veračulis & Matheme B
dæmono- ticis. Idem cenler zb hoſtili maleficio ,de quo libro
lat.c.18. tertio agendum ,dictas olim Simulatrices , à Feſto;
1 extra tir. & fietrices à Tertulliano. Longobardi ſuis legibus
de ' Sorti
Mafcas nominant;cò fortè, quòd in conuenticulis
leg.
mm c. vlt. fuis, laruis ſe tegant; kk vel quod deformi ſpecie
33.9.1 . oris , vt ſunt pleræque ,laruis feu maſcaris , quàm
feminis fimiliores. Sorrilegosveteres nominabant,
qui quarúlıbei fortium ſuperſtitioſo iactu aliquid
diuinare nicebantur " : Sed. Theologi& Iuriſperiti
poſteriores cum nefando ſtrigum crimine confu
derunt. Sortiarios eoſdem , &fortiarias,vocatos co
perio iam inde ab Hincmari Remenſis Archiepi
(copiæuo - Hivenefici ſimul & Dæmonis vaſal
li Ligij ſunt, quare poflunt etiam dici Satanici Ve-
nenary.Horum crimen vetus, & arte CHRISTI
Domini aduentum . Tales enim Canidia Horarij ,
& Erilichto Lucani , Marcina Taciti, & Theflalæ
Luciani, & Apuleij. Nomen ſortiariorum recen
tius cſt.
III .
CAPVT
De Magia naturali feu Phyſica .
Vi Cupramortalesomnes Magicis dediti fue
re, Perſæ ; à quibus'id Marcion & Manes
mutuati; duos credidere Deos auctores, & rerum
aPlutarch.Dominos ; alterum bonum Oromazum vel Oro- D
lib.de llide magdam ; quem Solcm cenſebant ; & malum al
& Ofyride. cerum Arimanem , fiue Plutonemes : deinde ab his
Laertius
initio fuæ numinibus duplicem Magicam deduxcrunt;vnam
hriftoriæ . quæ , ſuperſtitiola tota , cultum falſorum Deorum
Agathias tradebat , & huiuſmodiplura ; alteram , quæ naru
& alij.. ras intimas rerum callebat,quam Perfis veramque
b Apolo.1. Apuleius adſcribit. Fallax prior & nociua , fatis
diabolum indicat auctorcm , quiante diluuiú eam
docuit malos illos gigantes , à quibus câ Chamus
imbutus; ab hoc , eius pofteri Ægyptij , Chaldæi ,
Ec lib.4 .re- Perlæ :fic enim interpretor D.Clementisverba de
cogn .
Angelis peccatoribus; docuerunt ( ait) homines quod
demones artibus quibujdam obedire mortalibus, id eſt
magicis inuocationibus,peſsēt;ac velurex fornace qua
dam officina malitia torum mundum jubtractopie
tatis lumine , impietatis fumo repleuerunr. Pro biso E
aliis nonnullis cauſis diluuium müdo introductum eft,
og omnes qui erant fuper terras deleti funt , excepia
Noë familia , qui cum tribus filiis eorúmque vxoribus
Superfuit: ex quibus unus Cham nomine,cuidam ex fi
lois ſuis ,qui Mezraim appellabatur , à quo Ægy
priorum & Babyloniorum of Perfarum ducitur de
nus, malé compertam Magicam tradidie diſciplinam ,
hunc gentes quatunc erantZoroaſtrem appellauerāt,
admirantes primum magica artis auétorem , cuius no
mine etjam libri plurimifuper hoc habentur, & c.[ad
dit hunc poftea ictum fulmine , Zoroaſtretn ; quaſi
viués aſtrú dictú , & pro Dco habitú .Zoroaſter nó
MAGICARVM
inuentor : filluntur Sixtus Senenfis & alij,quibo
nam illicantùm tribuunt.Secundus fortè Bactria
nus;qui cum Nino bellum geſſerit, de quo Plinius,
luſtinus & * Arnobius ; Tertius qui & Erus dictus,
fiue Armenij filius, iuxta Clementem Alexandri
num ; fiue Oromazi , iuxta Platonem :ncc enim ar
bitror hos Eros fuiffe diuerlos,vecenſuit Fran.Pa
tricius. Suidas videtur primum cum ſecundo con
fundere, no quartum aliquem ſuggerit. Arnobius
quatuor commemorat :prunum illum Chaldæum ;
fecundum Bactriangın , rertiú Pamphiliuni gene
re , qui & Erus dictus; quartum Armcnium gene
re , non Armenij filium ,de quo Clemens ; led a
luım Hoſthanis nepotein : Quinti fortè meminit
Suidas cū Zoroaſtris Aſtronomi meminit, & Per
ſomedum dicit fuiſſe. Sexti Proconneſ mentio
nem faciç Plinius , omnes hi Magi fiiere. Sic etiam
de dæmonibus agés Lactantius “ Magorum quoque dli.2.
C.14.
arso mnis , & potencia horum adſpiration busconſtar. idemattina
&c. Idem afferit & D. Cyprianus & addic Ho- mat ca. 16.
fthanem Magorum præcipuum fuiffe,huic famo e li.de Ido .
los alios addit Tertullianus ': his verbis;Hollhanes, vanitate,c.
Typhon , & Dardanus, ó Damigeron , & Nektabis, flib. de a
Berenice ,publica iam litteratura eft,qua , c. his nima,
cófentiunt Arnobius ,fi rectè verba diſpungas , & c.penult.
C cum Eufebio , D. Auguſtin . ac Marcellinus Zo- gli.i.con
romazdıs meminit Suidas, Azonacis Plinius , eum- heuteb. i.
que facit præceptorem Zoroaftris. Cotrupit vo- 10.de præ
cem Noachi:ab hoc enim Chain & filij cius Chus parat.
Magiã bonam edocti. Scripfere etiá Magica,Iulia- Auguft.lib.
nusChaldęus philofophus libris4.de demonibus: Dei Mar
& Theurgicorú auctor illius filius , Iulianus ideò cellinus hi
Theurgusvocatus,de quibus , Suidas & Proclus ſtoriar.lib .
coluledi.Porphyțius citat quedá Palladé, & Sym - 1 23 .
bulū , & alios,nempe Adelphiū, A { ylinú , Alexádrú
Lybicum ,Philocomum , Demoftratum Lydum ,
Zoftrianum , Nicotheum , Allogenem , Melum ,
quorum impiis fcriptis vtebantur Gnoſtici. Picus
teſtaturetiam legilie ſe libros Chaldaicèfcriptos
Efre & Melchiar magorum . Ex his hodiè tantùm
exftant, Zoroaftri χαλδαικά feu μαγικά λόγια , qua
ex Platonicorum ſcriptis laboriosè collegit Fran .
Patricius,obſcuritatismaioris , quàm vtilitatis in
quæ exſtant comment. Græca Plethonis & Prelli.
Naturalem verò legitiinámque Magicen cum cę .
teris ſcientiis Adamo Deus largitus ; à quo poſte
ritas docta ,per manus & orbem eam propaganit:
de hac arbitror intelligendum, quod ex Thalmu
dicis Quinquarboreus in c.; . Threnor.tradit Sa
he dritas ludæorum Magiæ peritos eſſe debuiſſe.
Ea ( vt Pſellus i & Proclusaduertêre , nihil eft Pellus li :
de dæmo
aliud quàm ex actior quædam arcanorum naturæ nib, Procl.
cognitio , qua cælorum ac liderum curſu & influ- lib. de Ma
xu, & ſympathiis atque antipathiis rerum ſingu- gia.
larum obferuatis, ſuo tempore,loco , ac modo,res
rebus applicantur, & mirifica quædam hoc pacto kTobia .
perficiuntur ; quæ cauſarum ignaris præftigioſa, 1Galē.li.10
vel miraculofa videntur.Velut:cùm Tobias pater- fimplic.me
dicam.Pli
nam cæcitatem felle piſcis dicuſſit , quam viin
Callionymo piſci tribuunt cum Galeno " plerique: nus,&Aclia
nius, alij.
item, cùm tympani ex lupinâ pelle fonus ,aliud tym m Oppia
panum ,ex agninâ tenſum , diſrumpit : * cum ve- nus li.3.Cy
netiis Turca quidam liquato plumbo manus la- nege.
n Carda
uit in noxius" ,illuſtria quoqueilla quę narrat Bea nus li.6. de
tus Auguſtinus libr. de ciuitat. Dei capit. 4. fubtilitat.
5. & fexco de pauonis carné neſciâ putreſce Boilteau.
re ; de paleis frigore ſuo niues conſeruantibus , & Hift. Pro
digio.c.8.
calore
 LIBRI
calore fructusmaturantibus, vi contrariâ: de cal- , A tiolis. ideò vetitæ lectionis etiá hos putarim. Ray
ce quæ , cùm ignitam in ſe vim habeat , aquis ac
cenditur , & olco infuſo non accenditur , de Agri
gentino fale , qui liquatur igne, aqua verò indu
ratur & crepitar : de magnete', de Epyri fon
• Terrul- te & fimilibus. his addunt alijpatres , o de dicta
Jianus lib. mo , quo ceruus fagittas expellit , & chelidonia,
. qua hirundines cæcos oculant pullos. Confirmat
tia.cap.vle
Pacianus Plinius p de Pryllis & Marſis odore ſerpétes ſopo
lib.de pe-rantibus, & impunè laceſſentibus, de Piciq Martij
nitent. & herba cuneos adactos expellente: vnde communis
D.Hiero.
in Eccle fabula increbuit cam ſeras aperire. Confirmat
ſiaſt . Alex. ab Alexandro , de veneno Tarantulæ ſeu
plib.7.c.2. Phalangij Calabri ; à quo morſis non aliud vitæ &
q. .lib.10.c. remedij præſidium , quàm fi certo muſicæ ſono
IO
r lib , 2 ,Ge laltitare ad numerum compellantur, donec conci-
nial.dier. dant fatigati. Præterco innumera, quæ congeſsere
s.partis 2. Ariſtoteles ( li auctor'ipſe lib . de admirandis audi
principal . tionibus ) & Guilhelm . Aluernus operepererudi
p2.3.0.23.
i cap.4. to ; dc Vniuerſo s . , & ex Belgis Robert, Triczius
auctor libri,te demonum deceptionibust ; apud quos
tamen duos quedam narrantur , meritò Satanici
pacti ſuſpecta , ve quod Guilhelm . narrat Helio
tropia facere homines inuiſibiles ,& argento vivo
inter duas cannas pofito incantationes impediri.
Vt, quod Robertus docet , rutam furto ſublatam ,
& ocimum cum conditiis plantarum vberiùs pro
uenire : item feptem certæ herbulæ gramina, iacta
in lympolio,conuiuas omnes ad rixas & Lapicha
rú certamina prouocare . Nec minùs friuola ſunt
quæ Ludouic. Dulcis memorat de vi gemmarum ,
per eas efficipoffe , quicquid homo queat înagi
nari ,lib.de gemmisca. 1. ô vanam auxelim ! an gem
mæ omnipotentes?Solidiora longè & tutiora peci
u Siré.libr. pofluntexempla,ex Sirenio , Fracaſtorio , & Lan
9.de fato , gio . u Naturalis huius Magicæ peritiſſimum fuiſſe
c.6 .Fraca. Salomonem Regem minimè dubitandú . Quæ ta
ftor.lib.de men de morbis ab eodem Rege curatis incanta
Sympat. & tione, Flauius loſephus retulit,xea vel falla funt,vel
loan.Lan- in illud referenda cempus , quo ſe idololatriæ &
gio epi.33. omni ſuperſtitioni immerſerat. Tres magos Euan
libro 8. gelicos hac Naturali Magica imbutos voluntnon
Antiqu.
nulli , & crediderim . Sed an hac lolâ & non dæ
moniaca quoque ? poſt Chriſtum Dominum ado
ratum , certo certius, à criminehoc alienos ; quid
yin Matt. antè fuerint, parùm refert. Sanè Theophilactus y D
29.24.ad cenſuit etiam verita imbutos . De Apollonio Tya
Orthodo . næo?videtur Iuſtinus z Martyr eum Phyſicis ma
gis annumerare:ſed, vt frequentiùs credam dæmo
nis vſum opera , faciunt quæ perdoctè ſcripſit Eu
ſebius contra Hieroclem .
Naturalis Magia diuiditur in operatricem o di
ninatricem . hæc in abditis & futuris coniectandis
verſatur,de qua libro ſequenti differendum nobis
copiosè: illa miros effectus producit, de qua nunc
agimus. Multi de ea libros ediderunt, quorum qui
* Mich : catologum nudum proponunt * fine antidoco ,
Medina li, videndum ne venenam aureo Babylonis calice
2. de recta
in Deum propinent incautis. Imprimis ab hoc numero re
fide cap:7. moueo , vt dæmoniacos Magos, Robertum Per
cx Agrip. Scrutatorem , cuius Magiam cæremonialem ,á libr.de
pę libris. myſteriis fecretorum Agrippa legerat, & ex iis de
ſumpſitnon pauca ; Picatricem Hiſpanum , Anſel
mum Parmenfem , Cicchum Elculanum , Petrum
de Abono, & Cornel.Agrippam , & Paracelſum , &
auctorem peſtilencis libri Gany378 , innomina
cum ; ſed mirum hypocritam ; homines partim
achcos, partim hæreticos. Alchindus , Rogerius
Bachonus, & Geber Arabs multis {catent ſuperſti
I. CAP. 111 . f
inundus Lullus , & Arnoldus Villanovañus , funt
aa Vide
ipli quoque in nonnullis hæreſeos riotariaa:quare Directo
libros corum nullus deberec legere ,qus Theologi. rum in
corum dogmarum non fit probè peritus. In eandé quiltorú
claffem referendus Thomę Bungey li.de magia xa Eimerici,
& Marian
surali, & eodem titulo lib .Georgii Riplay ,quipoft 11.14.dere
morté necromanticus fuiflc iudicatus. Ponceti & bus Hiſpa
Ardoini libri devenenis, legédi non videntur,niſi à c.9. & l.is
medicis conſcientiæ timoratæ ac piæ : ceteris ea cap.4 .
lectio intura . In Cardani de Subtilitate de Va
rietate libris paffim latet anguis in herba , & indi
gent expurgatione Ecclefiafticæ lima. loannes
Baptiſta à Porta, fpeciolo Magie naturalistitulo,
ſuperſtitioſa multa & illicitæ Magicæ velare niti
B cur , verbi gratia de conficiendo lagarum voguen
to , & his fimilia . De Antonij Mizaldı Narurilis
Magia libro, non habeo quod dicam , quia nondú
legi: ſuſpicor , quod facit in Ceniuriis memorabi
Lorem , ſuperſtitiola illuin à Naturalibus non ſecre
uiffe. Alberto Magno tributus liber de Mirabilibus
vavicare & ſuperſtitione refertus eſt ; ſed magno
Doctori partus ſuppoſititius. Cicchi de Eſculo
Cornment. in ſpheran Sacrobuſti inter ſuperſtitioſa
ſcripta collocandus.Pomponatij de Incantationibus
opuſculum , certè miratus fui tamdiu tolerari ab
Eccleſia, nunc recens , & meritò, in Romano In
dice damnatur : veriflimum enim ; quod ab Anto
bb lib.6.do
nio Mirandulano bb ſcriprum , hoc opere Pompo, lingulari
natium , ſc nec Philoſophum bonum , nec ,quod certamine
fædius, Chriſtianum bonum exhibuiffe, cùm effe
Etus omnes mirificos cælorum influxionibus ad
fcribit, adcò vt velit & religiones & leges, earúm
que latores ab iis dependere.Quod prorlus impiú .
Edidere quidam , nomine Franciſci Pici Comitis
Mirádulani, poſitiones Magicas,in quibus certè ſunt
quæ meritò,etiam Bodinus, vt noxiæ ſuperſtitio .
nis , reprehendit. Quid ipſe cenſor ille ? Demono
ananiam ſuam multis erroribus referſit,nec qui po
itea edidêre,vt emendatam ,Antuerpienſes: vti par
esat expurgarunt.Manent multa noxia , & quç am
biguam auctoris fidem fatis conteſtantur, noceré
que legentibus poſſint. Vnde & ab inquifitoribus
Romanis , iure optimo , liber ille inter vetitos re
fertur. De theatro vniuerſa nature, eiuſdé Bodini , ſi
Deus vitam dederit,oftendam aliàs,plus in eo cor
pore Rabbinicorum eſſe deliriorum ; quàm ſolidę
philofophiæ , multa quoque cum Theologicis pla
citis adcò pugnantia , vt qui leniùs de illis loqui
velit,erronca & prorsùs temeraria cogatur voca
re de quo aliàs . Adeò lubricum & periculoſum
de his diſſerere, nifi Deum ſemper , & Catholicam
fidem , Eccleſiæque Romanæ cenſuram , tanquam
Cynoſuram ſequaris. Quæ quidem breuiter à me
commemorata ſunt,vtiuuenibus conſultum ; non
ve viros doctos irem ſugillatum . Nunc quædá di
ſcutiamus dubia, vnde fequentiú deciſio depéder .
QVÆSTIO I.
E Quid cæli adſpectus á influxus ad Magicos
effectus conferat.
Mnium ſuperſtitionum caput præcipuum
O ,
de quibus ita Pſellus cùm exponit hógia zasoá
sex . Magicas verò rationes conſtiruunt , a fummis po
teſtatibus, à terrenis matcriebus. Compati aiunt
ſupera inferis, & præfertim ſublunaria. ] Hos ſecuri
recentiores, quæcunque per characteres,figuras ac
numeros ipfiperficiút,ea produci volunt à virtute
A 3 iis
 6 DISQUISITIONVM
iis figuris communicatâ ab aliis figuris fublimio- | A | Nituntur hac ratione ,qına cæleſtibus corporibus
tibus, ex ſympathiâ quadam naturali rerum inter
ſc limilium ,quatenus hæ figuræ ad amuſlim inai
cem coaptantur. Quod confirmant fimilitudine
non vnâ. Primò , ficut Echo ex oppofito pariete
caufatur : fecundò , ficut in concauo fpeculo col
lecti radij oppofitum corpus repercuſſa inflam
mant : tertiò , ficut cithara eodem modo, quo alia ,
tenſis fidibus , fi ferias , alteram tinnitu ſuo cogit
concinere : ſic iſtas imaginum , numerorum , cha
racterúmque fimilitudines efficientiam miram
contendunt habere . Sed iſta prorsùs friuola eſſe
conuincitur .
Primò quia ſimiles illæ , quas in cælo cónini
ſcuntur imagines,prorſus ſunt fictitiæ , & quædam
( vt philoſophi vocant )entia rationis,quatenus fi- B
gura quadam fimilitudo & imago picturæ illis
alcribitur , nomináque ad placitú impofita,ſtellas
ab inuicem diſtinguendi causâ , vt benè Bartho
z Peregri- lom.Sibyllanus a advertit: & patet ex imaginibus
har 99 picturisque Aſtronomorú.quis enim neſcie nullas
tionum
in cælo elle veras vrſas, angues, lcones , crateres,
3.9 . quælt, naues, Pegalos ; ſed hæc, dicis causâ tantùm , nos
princip.s. imaginari? Fictitiæ verò figuræ nulla porelt elle
47.1.& 2. efficientia, quâ talis eſt, nec cum vcrâ figura lym
pathia,vel amor naturalis : id enim quod non eſt,
quem effe & um , in eo quod eſt,queat producere?
Deinde cóparationes illæ nihil prorsùs ad rein
faciunt . In Echo cuneta funt realia entia , homo
loqués,vox repercuſla ,paries repercutiens:nec ta
men vlla pariecis cum homine limilitudo, vt illa
rum ipli dicunt elle imaginum . In fpeculis quo
que illis incédiariis, omnia ponuntur reipsâ con
liſtentia , nihil confingitur: nec vlla quoque for
mr fimilitudo inter terminos excremos , folem
vrentem & lignum quod vritur.In citharis autein ,
euidens requiritur à parte rei conuenientia , in
cenfionis modus idem , fidium concinnitas , citha
ra um debita propinquitas, ſimilis aëris criſpatio,
quæ fonitum quali ple &tro eliciat ,
Denique quis figurarum huiuſmodi , characte
rúinque vires,atque fimilitudines vnquá nugoni
bus illis reuelauit:quod reuelationis teſtimonium D
proferunt? li Chaldæos, Ægyprios , & Platonicos
laudent, quæram rurſus, à quibus iſti acceperint,
quod fanè mortalium nullus folo ſtudio vel ex
perimento , intelligent â quiuitconfequi.
Præterea facentur magi, quafdam imagines non
ad fimilitudinem cæleftium illarum , quas dixi
mus, ſed ad fimilitudinem rei quam operans ani
ino concepit conficiendas, verbi gratiâ : li magus
opter duos committere , duorum inter ſe pugnan
cium : fin verò amorein conciliare velit ,duorum ſe
cóplectentium effigies leulpédas : ſi ſecúdi aliquid
petitur , in rectâ iconis ſuperficie : fi verò infau
ſtum quid , in dorſo leu auersâ parte inferiben
dum , quod velis eucnire . Harum imaginum Ne- e re genitâ.quo ſenſu ſol & homo dicuntur hominé n'Ant.Mi
ctanabum tradunt inuentorem , & Albertum in gignere:quæ cun & ta in Scholis Peripateticis cótra randul,lib.
Speculo,approbatorem :quæ omnia leipſa vånita
infra ca.
tis arguunt& poftea reuellentur b . Ex his tamen
.q.1.
deliriis pergunt maiora ſerere deliramenta.
Primo li cui morbum vel fanitatem velis adfer
re, principiò id attendenduin ,vt ærari eius conue
niens planeta deligatur , verbi gratiâ, ſeni Satur
nus, puero Mercurius, viro lupirer, deinde etiam
planeta conueniens affectioni'ſeu qualitati indu
cendæ , vt odio Mars , amori Venus : denique ſi
gnum quod parti corporis, quam velis iuuare vel
ladire , prælir, ve li capiti arjes, fi pedibus pifces.
" MAGICARVM
non Hebræi modò & Græci gentiles , ſed ex Ca
( hol'cis etiam olun quidam Paires & recentiores
philolophiltali anima intelligentem inbucrunt. c Archan
Sed hæc omnia vt ſtolidą,lia f Ila & periculofa. gelusMer
Imprimis dicere calum aut aftra teníu vel intelli- cenarius ,
Balduin
gente animâ prædita ,dánatum olim fuit Conſtan- de Middle
cinopolitana fynodo, & auriculis Pariſienſibus: aurco, *.
eftque erroris & fcandali plena opinio, propter numiza
ſuperſtitionem & idololatriam annexam , vt cum d Eckius
alij , cum copioſiſſimè Eckius & Elpencæus d do- lib.de pra
cuerunt.Patres autem qui videntur hoc afferuifle, definatio
illi decęli animâ figuratè & allegoricè ſunt locuti , ne. Eſpen
ceus lib .
vt & ipla S.S.cui? omnia loca quibus id innuitur, deAnima
vno ex quinque modis ,accipienda docuit me loa . tione ce
Maldonar. noſter. Primoper Proſopopæiam ,qualorum ..!!
ein 1.fent.
quæ animatorum ſunc, inanimis tribuuntur , vt f Pfal. 113
mari videre & fugere ,coelis & terræ audire ac pla- v.3 .
cere , & c.f Secundo per Metonymiam , continens Leuit 26 .
ponitur pro contento , vt cùm terra dicitur corru - 134.
pta , vel à Deo iudicanda, aut vrbi alicui remiſliùs Deut. 32,
V.I.
futurum . 8 Tertiò per Hyperbolen, ve quando lapi- g Gencl.6 .
des dicuntur clamaturi, terra dicitur aſpectu Dei V.11.
tremere,vel reſponſura interroganti." Quartò per : Paralip.
Analogiã & Metaphoram ,vtcùm lol dicitur preef- Matth.li.
ſe diei, luna nocti , Luna vocatur regina cæli, v.22.
ftellis tribuitur immunditia , aſtra dicuntur lau- .h Luc . 19 .
dare Deum , item nominantur virtutes cælorum . 1.40.
Pfal.103.
Quintò non ex veritate , fed ex hominum opinione,vs. V.
Cс 7.
cùm k legimus militiam cæli de aſtris & ftellis. i Genef.i.
Quâ regulâ aptè accommodatâ foluuntur omnia v.16 .
Pauli Ritij, & limilium impiorum de animatione 'Icrem.7.v.
18. & 44 .
cæli argumenta ex facris literis petica. V.17.Iob .
Deinde cælorum & aftrorum putida illa ana- 15.v.15 . &
logia ad fingulas ætates,& corporis partes,& ani- 138.v.7.
mi quoque affe &tiones, bonne nugatoriacít : fanè Pfalz2.v.
6.Daniel.
qui rectè philoſophantur , illi vel nullos præter
4 V.32 .
lucem & motum influxus in hæc inferiora cælis & k Sophòn.
aſtris concedunt ; ' vel potiùs influentias quidem 1.v. s.cum
agnoſcút à motu & lumine realiter diſtinctas: per 1 Viticus
quas,non calorem ( hunc enim 'motu & luce pro- lib.z.con
ducunt ) fed alias clementorum qualitates etiam tra. Aftro
gignunt, quarum in corporearum rerum tempera- log:Medi
na lib.2.de
mentum , vis eft aliqua. Sed.addunthanc poteſta recta fide
tem certis cancellis circumfcribé ! am . Primò polo: C.1.Búcca
fe cælos per ſe res inanimas , mixca & elementas ferreus in
producere. Secundò cælos viuentia imperfecta, 2.de cælo.
quando naſcuntur ex putredine, gignere , per ac
cidens tamen : ſcilicet quando particulares cauſa
materiam ſic diſpoſuerunt, vt fit ſemen aptum
viucntis, tunc enim huic temperamento cæli luo
in Auxu maiorem calorem largiuntur,& illud per
fectius reddunt. Tertiò conſentiunt , quoad per- m Contra
fecta viuentia , ad eorum generationem non poffe Auicenná,
And . Cæ
cæleftia corpora aliterconcurrere, quàm coadiu
lalpinum ,
yando particularem cauſam eiuſdem fpeciei cum & alios.
quoſdam m ſuntreceptiora. Quartò quoad animi 22. fingul.
affectiones facilè concefferim : quoniam hæ ſequi org.Vene
ſolent corporis difpofitionem :criam aſtra influxucus Cant.
ſuo , mediante corporis temperie,hominem non 1.libr.z.
Harmoc.
nihil inclinare : femper tamen arbitrij libertas in- mundi à c.
tegra manet homini. Fuſiùs aſta differunt& pro- 7. Veracru
bant multi a ſcriptores huius æoi pereruditi : coscius in lib .
cenſeo conſulendos iis, quibus ifta non ſufficiunc. 1.Mercor.
& Valeſius
Atramé his nihil cófirmatur figmentú illud aftro- de Sacra
logorum : quia cælum & altra caufæ funt commu- philoſop.
nes tātùm & vniuerſales,quatenus cóſeruant infe- Icap . 31 .
riora
 LIBRI I CAP.
riora ne à contrariis luns diffoluantur:atque ita in- / A operatius vildein perſeuerantibus , qua priùs fue
directè tantùm & mediatè particularibusagenti
bus ad agendum fuppetias ferunt: fed cum ufdem
caullis particularibus immediatè ad agendu con
currere nequaquam poffunt.Vndc & illud conſes
quitur,quod ,cùm influunt,in folam vnam corpo
ris partem nequcant influéte , quin fimul in alias
influant.
Quarc meritò tales aſtrologomagoruin obſer
utiones àredicis peritis reiiciuntur, vc inter ce-
teros à Bapt.Condroncho de morbis veneficis, lib.z.
6.6 . & iam olim fucre decretis Eccleſia damnaræ ,
to Fr.Picus vt fuit oftenfum à Pico & Bened . Pererio. Meri
d. opere. LÓD .Balilius fcripfit, Pridiculum elle aſtrologis
Diuira.A- contradiccre , cùm corum dicta fint omnia igno
L. vroeg rantie & impietaris plena : Ec D. Bonauentura
5. p In Hex . 4 obfervationem hanc efle à Deo malcdictam , &
91.p.Cen ab Eccleſiâ interdictam : & , quæ per altra procu
Herl.de
loquij.
ido rantur ,dæmonum illuſiones atque decephonem
las.ante eflt: Hæccauſa fuit, cur Tertulianus altrologia
medium . inter Magix ſpecies recenſuerit : multis etiam
3. Glycas :P.1. Histor: in Mathematicoshuiuſinodı
inuehatur
P .
Obiiciunt ;de diebus Criticis,quos medici in lan
. guine minuendo, & potionibus prębendis,ſeruát,
co quòd talibus diebus Planetæ certi ægrisodini
illi propellendæ idonei dominantur . Verùm hæc
caula quam adferunt , nec vera eſt ,nec propolito
ſubferuit . Agite enim, certum aliquem planetan
rominate : qui dominetur primo die critico v.g.
dies fit craftinus,cuiLuna præfit:fint ergo feptem
ægrotantes,qui fingulis feptem diebus continuis
in morbum inciderint: profectò tunc fururi ſunt
fuprem dies critici cótinui.nam primus erit lepri
inus dies criticus prini, ſecundus fecundi, atque
deinceps ica ſinguli ſeptem aliorum ordine fuo:
ſeprem etiam continuis lùna diebus praerit . quo
vihil abſurdius.Cauſa igicur verior petéda,ex ip
sâ humoris in corporc tunc fæuientis proprietate .
Nam quidam humores adeò celeres & acres funt,
vt vnoquoque die ſubiectum inuadant:alij ſecun
do dic : Tunt qui ieriio ; & qui quarto( vnde Febriū
d fferentiæ manant ) quidam tardiores feptimo
tantùm vel octauo die rccurrunt. Harum accel
fionum dies medicis coniecturam præbent , quid
n (perandum ſit de ægri valetudine . Vnde & decre
Forij feu critici dies vocantur.Nihil ergo hoc cæ
lic lis iſtis ſuffragatur.
Conclufio fit,ex articulo Pariſienſi xxi . Quod
imagines ex metallo vel cerâ ,vel alia materia,ad cer
las constellationes fabrical&, vel certo charactere, aut
figura effor male, aut etiam bapuiſata , exorcifatæ , aui
confecrate , aut potiùs execrate, fecundùm pradictas
arre',et fub ceriis diebus, babeant virtutes mirabiles,
qua in libris huiuſmodi fuperfturiofis recitantur : error
eft in fide, os philofophia naturali, aflronomia vera .
i Probatur conc'ulio, Fidei hoc repugnat,quia pec
b. caiú elt idololatriæ , effectus qui à folo Deo pro
ul. cedunt,exſpectare à dæmonc, vel conſtellationib. )
blaſphemú quoque& facrilegam eſt,ritusfacra-
mentorum & rerum ſacrarum talibus ſuperſtitio
nibus iniquinare . Phylicæ & aſtronomiæ iſta rc
pugnant , quia nec iſta tales liderum influxus a
gnofcit:nec illa naturalibus caufis tales effeat ' at
iribuit. Nam hæ figuræ neque vim habent quid
quam ex aftris elicicndi: neque in ſubiectum no
uani aliquam qual catum mixturam inducunt,aut
vlam ellenialem formam imprimút:ſed manen
ribo eâdem formâ & materiâ , qualitatibus etiam
11. Q : I.
rant , arte tantùm noua figura excrinevus aduenit,
ad quam nihil ſidera pertinent, & quæ n hil pozit
in ca,in quæ prius non potuerat:niſi for è ceram
vel aliam materiam molloin ſigillare,quod men
facit, non quatenus fic vel fic ett figurara,lod qua
ter'danoreſt, & angulos aſperos haber.Viderút
hoc multi , qui ſobrij ,etiam non Chriſtiani.Nam
Rabbi Molės Maymon , s Taranus, & alii poltea sc.72.Da
citandi,fatis clarè hoc profiten :ur. ldem allerunt etoris du
Iurifconfult: quidam , & pluies cum D.Thoma bitanı.
Martinus
Theologi . Mula de his maginibus lectu grata de Arles
haber Laurentius Ananias Lib.4.de N a..damon ,a ibr.de fu
fol.168 perftit . D.
Thomas
QV ÆSTIO 11. 2.2.qu.96
B ar.z lib.4
An effectu Magic.buiufmodi,miraculisfimiles,oriri cõrr gét.c
poffint ex natural hominis cumplexione. 104 &105
& ibi Feri
V í hoc arbitrari , nec olim defuere,nec de- Siluef ver
Q (unt hodie .Auicenna quidem id homini tri- fuperftu
buit ,ratione animæ . nam cenſet intellectui bene q.10 . Vai
rus libr. 2
diſpoſito & fupra materiani eleuato ,res cunctas, de Falcinc
quæ mates iâ conftant, cæleſtes, & terrenas , fim- ca.14. Per
plices ac m xtas , obedire. Quod fi de morali di- ' le Loyher
libr.i. da
ctum obedientiâjınlanumeft : quia hæc folis ratio ſpectris.
ne prædicis competit : ſi de naturali obedienciâ di
& um , parum id philoſophicè. N.m creaturæ (pi
ritualis & corporalis , vnius quoque fpeciei ad
aliam fpeciem ,nulla nunc eſt naturalis fubiectio,
nili ratione actionis & pallionis , propter quam ,
c quod imbecillius eft,id cedit fortiori
. Sed illa,
quan: Arabs videtur inſinuare obediétia , Vniuer
lalis , ſoli Deo ratione omnipotentiæ debetur , &
à creaturis exhibetur . Meritò igitur hoc delirium
refellunt Theologi. " Anania
Alij hanc virtutem largiuntur fpeciali cuidam d.libr 4.8
temperamento corporis. Confingunt enim tem- S.byllan .
peramentum quoddam æqualitatis ex humorum Decade z
peregrina
& qualitatum actiuarum ad pondus æquâ mixtio quxit.q .
ne reſulcare. b quo qui fit præditus , afferunt te- cap.8 .
merarij , poſle miracula eum.perficere : & , vt vi- b sic Ful
deas non conſiſtere vno in gradu impietatem , ginas, top
1101, Gar
adiiciunt blafphemiam , huius temperamenti vi, bus, & al
CHRIST VM Dominum tot miraculis.co- medici .
c Agripp
{ uſcalle. fic impij non tantùm Magi,c ſed & Ful- Paracell
D ginas M dicus . ,
& Cocilia
Verùm hoc torum prorsùs ridiculum , oftendit for Diffe
Condronchus medicus , lib.2.de morbis venef.ca.4 . Ix qui ta
& impium elle,tam accuratè docuit Mich .Medi- méco no
na d , vt malım eò vos remittere, quàm nihilad- mioc Ful
ginatere
dendo mutandove aliena ſcrinia compilare. Mihi prchende
lemper viſum parùm philoſophicè, calem từ xpx- rac.
d d.li ...t
slær, leu ( vt ipli vocant) iuſtitiale temperamen 7.à fol.6
tum humanæ complexionis , excogitari: quod fi
non impoſſibile,piorsùs tamen eſt ſuperuacuum .
Ex hoc conſequitur neminein naturâ nalci vel
medicum vel falcinatorem aliorum . Nam fi fpe
ciei catione hoc competeret , omnes tales ellent:
ſpeciei ratione non competit,cedo( ſodes) quæ
fint illæ conditiones indiuiduæ , quæ hoc narura
litcr tribuant ſuppoſito ?ſed vide de hac re Leo
nard . Vairum. c e libr.3.2
Faſcino
QVÆSTI O III . ca p. 6 .
Quanla qualiſque ſit vis imaginationis,quoad
effeElus hoſce miros?
E vi imaginationis multi mulra ſcripsere ,vt
lo Picus Mirandulanus lib.de imaginat.Marlil.
A * Ficinus
 DISQ VISITIONVM
8
Ficinus libr.13.de Theolog . Platonicâ, & in Pri- | Ave quæ imaginantur aliquando lenſu aliquo per
ſciani Lydi commentar.dephantaſiâ & intellectu, ceperint,vel corú illud quod imaginantur coniun.
Anton . Mirandulanus libr.29.de fingular.cerram . &im, vel partes eius feorfim ,vtcùın quis Chimç
Toſtatus in Gen.cap.30 .Michael Medina lib.z.de ram vel Tragelaphum aut fimil :a voluit imagi
recta in Deum fide c.7 .Vairus lib.z.de faſcino ca. nacione . Nec enim necellariugi arbitror, ve limul,
3.ValeGusde facra philoſoph.ca.ir. Pererius in d .
C1p.30 . Gen. & Conimbricenſes noſtri.in 7. phy
licor.cap.2.q.1. & alij mox cicandi.
In co conueniunt omnes , imaginationis vim
elle maximam : & quia vis hæc conſiderari poteſt,
vel quoad corpus ipſius imaginantis , vel quoad
corpus alterius : ideò de vtroque feorfim dilqui
rendum . Conueniunt omnes , quoad corpus pro
prium imaginantis plurimùm in illud pole.docco
tur id rationc & experientiâ , ratione, quia imagi
natio ,dum retractat rerum obiectaruin ſenſu per
ceptarum ſimulacra ,excitat potentia appetitiuam
ad timorem , vel ad pudorem , vel ad iram , vel
ad triſtiriam : hæ verò affectioneshominem ficaf.
ficiunt, vt calore vel frigore alteretur,vt palleſcat
vel rubeſcat , vt quaſi exiliat ſeu efferatur ,vel tor
peſcat ſeu deiiciatur. Et idcò D.Thomas optimè
tradidit , imaginationem poſſe in corpus imagi
nantis omnia,quz naturalem coordinationem ha
bent cum imaginarione: vt ſunt motus localis in
dormientibus : & alterationes per frigus & calo
rem , & quæ hanc alterationem conſequuntur,
nullam verò vim obtinere ad alias proprij corpo
ris diſpoſitiones , quæ naturalem cum imaginatio
ne coordinationem non habent , vt puta ad figu
cam manus vel pedis : vel ,vt quis adiiciat ſtaturæ
ſuæ palmum vnum, & quæ ſunt fimilia. Pide D.
Thom . 3. part. quaft.13.art.3. in ad 3. libr.z.conra
gent.cap . 103. Experientia quotidiana cernitur in
Noctambulis illis , qui in ſomnis mira faciunt, in
quibus conſtat hæc per imaginationem fieri ſenſi
bus ſopitis ,de quibus cxſtat Andree Libauij liber.
Breuius autem rem expedit altermedic ' Andreas
Laurentius libr.4.hiftor . Anuon.q.12.his verbis,
Dicamus moueri durmientes , quia.cxigwa vis in mu
fculis laiens à forii imaginatione excitatur : propter
cà non muentur fomniantes , niſi valida imperan
16 imaginatione , brutorum imaginationi ſimilima.
Eft auiem dormientium imaginaršo brutorum imagi
nationi ſimilis ,quia rationem repugnantem non habet .
Vnde fic, vt illi multa moliantur ,que vigilā es non au
derent. tectum ſublime conſcendunt per trabes , de la
cunaria oberrant, omnia denique andene inirepide,
quia imaginatio vaparum caligine conſopita , pericula
non agnofcit. Non feruiunt amiem dormienies, quia
obie &tum fenfus non adeft , al motus obiectum habet
proprium , appetitum ſcilicet,qui fpectra imaginationi
repræſeniat . Cum ergo per fomnum ferientur carcra
facultates animales, ſõla imaginario ita plerunque ope
ratur,vt vim motricem , ceteras inferiores,ceu man
cipia quedam moueat, quod cum fit, fperitusanimales
motui inferuientes ad ſua organa ire coguntur. Exci
tantur autem pradicti motus,ex rerum ad id cogētium
Seruatis intrò ſpeciebus.Huic porrò affittui ſuntobno
xy , qui fanguineſpuman !e eg multo feruidoque ſpiri
tu abundant . ] Hæc ille, & trium exempla adiicit.
Galeni, qui ſe lomno opprellum integrú ferè ſta
dium confecille narrat , nec à fomno excitatum
priuſquam in lapidem impegiller.Theonem Scoi .
cum dormientem in fomnis ambulare , Periclis
ſeruum in ſummo tecto ſpaciari ſolitum.Putarim
verò hoc contingere potiſfimùın in his , quorum
imaginatio vehementior eſt, & acriùs perturbari,
ac renaciùs apprehendere ſunt folici ; & fufficere
MAGICARVM
( enlu percipiat: neque vt paulò aviè perceperit:
neque vt ad cum inodum , quem imaginatio re
præſentat;perceperit ſenſu.Narrabo quod geſtum
Legione , in quodam Religioſorum collegio an
te annos vix viginti: noui perſonas , quibus acci
dit.Erar laicus vnus, Colicus interdiu pucros rudi.
mentis Catechiſmi imbuere,cogitationes exdem
dormienti recurrebant, ita vt in fomnis & præci
1
B neret, & doceret, & hortaretur, & increparet pue
ros æquè clanosè & feruenter , ac folebat inter
diu ; ſic turbabat vicinoruin ſomnum , itaque qui
propinquior illi habebat alius laicus, & læpè mo.
nuerat, quodam die illi per iocumminatur, per
gat hos clamores edere , ſurrecturum fe noctu , &
ad thalamum eius iturum , & flagcllo ex funiculis
intemperies hafce abacturum .Quid Gundiſaluus ?
lic enim vocabatur , ſurgit circa noctis medium
dormiens, & egreſſus , vt decubuerat , in indulio
cubiculum fratris collegæ ingreditur, manu forfi
ces ferens & prætentans , & re &tâ ad le &tulum al
terius , qui fuerat interminatus ,cótendir.Vide Dei
n
с prouidentiai . Luna lucebat, & nox innubis crat ,
& frater iſte vigilabat : videt accedentein ,& ccle
riter le de lecto deiicit ,quâ paries erat nónihil re
mo : ior . Noctábulus lectulo proximus forficibus
culcicam ter q a :érve petir, & confeſtim redic yn
de venerat . Manè facto interrogatus ,negat lemc
miniſſe , neque id facere vnquam in animum , vel
leuiter , induxiſſe : tantùm cogitatie , fi alitercum
fiagello ad ſe accederet , illum intentatis forficibus
perterrefacere , & abigere . Non ergo neceſſe eſt:
tùm , um imaginatio operatur ,immediatè pręcel
Gtle rei externæ fenfum : licet neceffe fit, vt earum
rerum fic naturæ ſenſus aliquis , & carum ſenſu
quis à natiuitate deftitutus non fuerit : ideò enim,
D
nec cæcus à natiuitate colores, nec furdus à na
tiuitate ſonos imaginaripoterit a :nam imaginatio a Arifto.3 .
motus eſt à ſenſu actu factus , auctore Ariſtotele de anima .
2. de anima . Suffi.it etiam vt rerum quas imagi
namur fimilitudines aliquas ſenſu aliquando per
ceperimus : ſic enim velilludidem , vel fimile ali
quid poterimus imaginari , & læpè ab externis,
quæ remotiſlima à nobis vel tépore vel loco ,ima
ginationem inoueri & præſagire nobis , quæ certò
poftmodum eueniunt, Ariſtoteles fatetur,in lib.de
Diuinatione.Nec abſurdum mihi videtur, res futu .
ras aliquando,priuſquam contingant , ſignificatio
nes quaſdam aduentus ſui præmittere, quæ aërem
E
ambientem nosmoueant,quo moto ,ſenſus noſter
mouetur, & fic ſensûs motio præparatio quædam
eſt iplius imaginationis : & ad præparationé ima
ginationis neceſſaria eſt ſensûs motio , ad ipſam
verò imaginationem , nullo alio ſensûs motu præ
terca ind gemus , hæc haud dubiè eft fententia D.
Ifidori, & D. Hieronymi , & Thomæ Mori , mox
citandorum,nec ampliùs probant arguméta And .
Cęſalpini,lib.s.Peripateticar.guaft.cap.vli.vbicon
tendit imaginationein à rebus externis moueri
poſſe , nonmoto ſenſu .
Quoad corpus alienum,nonnulli cenſent ima
ginationis vim ſe longiſſimè porrigere , adcò vt
pollit eciam remotiores faſcinare,vel ſanaré, & res
loco mouere , & fulgura, & pluuias cælo deduce
re: vt Auicēna lib.de animalect.4.6.4 . & alij , qui ca
inen
 LIBRI I. CAP. III . 9

men in modo efficiendi explicando diflentiunt . A difp.18 Metaphyſ.ſect.8.v.28. & Conimbricélium

quidam hoc illam poſle volunt, per certos , quos i in 7. Phyſic. c.2.9.1.2.7. Valenciæ 2.2. difp.6.queft.
pliſomniant, radios ( Alkinduslib .de imaginibus) 13.pun & ta 2.Vairi m aliorum . alteram ablolutè id
alij per ſpiritus ex corpore vi imaginationis expul affirmantium ,vt Michaël Medinæ lib. 2.de raftâ fi
ſos;Paracelſuslib.deimaginib. Pomponatius lib.de de c.7.Marſilij Ficinilib.13.de Theolog. Platonicâ . &
incantament.c.3,6 4. And.Catanaus lib .de mirabil, Bened.Pererij ſupr. ſolent ad hoc probandum ad
effe &tuum caaſis. Sibyllan.d.cap. 8.9.3 . Cæteri cum ducere mirifica exempla diuerfitatis liberorum à
Auicenna & Fulginare , ſolo animæ præſtantioris parentibus, vt artificium ruſticum , de quo Colu
imperio : imaginationis virtuti hoc tribuit Auge mella li.8 . & ad quod allulum à Calpurnio Eglo.2.
tius Ferrer.li.2.methodic.11.nó indicat vtrú animæ Me docet ipfé Pales cultum gregis:vi niger albe
imperio , an fluore ſpirituum mediante: ſed puto Tergamarieus onis nafcentimuiet in agna;
eum in Auicenna ſententiam conſpirare. Que neque diuerſiſpeciem feruare parentis
Sed nihilominùs ſit concl.calıs ; in corpus alienum Pofſit,et ambiguo reſterur virumquecolore.
difiunétum & feparatam ab imaginanie , anima bu quod primùm factiraile Iacobum Patriarcham le
mana neque per imaginationem ,neque per aliam po- B gimus Genef.xxx . & licet D. Chryfoft. com. 57a in
tentiam ,mediantibusullis radiis,ſpiritibus, velfpecie. Genef.cenſuerit hoc naturæ modum tranfcendiſſe,
bus,ulla mirifica huiuſmodi potestefficere. & Ifidorus lib.12.Origin.c.7. contra naturam fuiffe
Hæc concluſio elt communis Theologorum, ſignificet; id tamen non ita capiendum , quafi ne
D.Thom.Ferrarienſ. Medina ,Pici,Vairicitatoru , gent naturali rationi confentaneam hanc coloru
& medicorum Valeſij, Condronchi, Bokelij , & in fætu varietatem ;ſed tantùm præter ordinarium
Cæſalpini, & aliorum . naturx curſum : nam ſolent parentibus colore fi
Probatur, quoniam imaginatio eft actio imma- . miles agni gigni:hîc autem induſtria Iacobi, quam
nens : & ideò anima imaginans nullam realem qua ab Angelo tamen edoctus erat , tefte Theodoreto
litatem poteſt imprimere rei difiundæ , quod vt in 9.88.in Gineſ. contra accidit. Nec enim naturali
eam agat foret neceſſarium . Conf. quia radij tales, rationi conſentaneum id fuiſſe,ignorauit Iſidorus,
nulli ſunt:fpirituum tanta vis eſſe non poteſt: ſpe qui rationem mox fubiunxit , & exemplis confir
cies dumtaxat habent vim repræſentandı: anima mauit ; vt & D. Hieronym. & D. Auguſtinus , &
denique vnius ad alterius animam vel corpus nul Galenus , & Plinius, quorum omnium verba habes
la eſt naturalis coordinatio. Et ideò præſtigiator Capud Pererium noftrum ; & quædam apud Alfon.
ille Mirabiliarius Cæſarius Malteſe , qui Antuer Mendozam in Quodlibet. q.9 . Politiua. & Andr.
piæ anno 1599. ſortilegas quaſdam diuinationes Laurentium hiſtor. Anatom . lib.8.cap.20 . Addit
fic palliabat; quaſi, ſpiritûs lui efficaciâ prædomi Pererius ſimilc exemplum deprolealbâ, ex vtroq;
nantis ſpiritui alterius,alter ad eligendum quod i parente Æthiope, ex Heliodori Æthiapicæ Hiſt.
pſe volebat cogeretur ;præclarè'meatiebatur. lib. 1.Et tale, quod Buſcoducis perſonatus dæmon
Pomponatius contendit, has ſpecies ſpirituales cum vxore concubuit, afferens, vt ſunt petulantes
poſſe gignere aliquid reale , nempe id cuius funt, ebriofi, ſe dæmonem gignere velle ; natus ex eo
Ipecies ; ficut faciunt ideæ in mente diuinâ . Ve concubitu infans dæmoni facie fimilis , qui fimul
rùm hoc imperitè dicitur . Nam ideæ'in mente ac natus laſciuire & ſaltitare cæpit , narratur ab
diuinâ ſunt fubſtantiæ , non accidentia : ſunt etiam Hier.Torquemada in Horto Florum . Sed hoc exem
altioris ordinis , quàm hi fpiritus ; nec illæ quic plo & ſimilibus conclufio non fatis probatur.
quam in Deo innouant aut immutant. In creatu Nam hæc tribui poflunt imaginationi matris, vt
ris verò nunquam viſum fuit, vt imaginaria ſpecies tribuit D. Ifidorus his verbis ;hancenim fæminari
fibi fimile producat. v.g.ſpecies equigignat equú; D dicunt effe naturam , vt qualesperſpexerint,fouemenie
ſpecies caloris ,quam ego imaginor , nudum & al cogitauerint , in extremo voluptatis afu , dum conci
gentem alium à meremotum calefaciat. Si quid piunt, ialem ſobolem procreeni. Etenim anima in vſu
tale valeret vis imaginatrix , iampridem alchimici venereo formas extrinſecas ineus tranfmittit,eorúmque
aureos montes eſſent adepti. Denique ſpiritus hos fatiata rypis, rapie ſpecies corum in propriam qualita
neceſſe eſt,ſi ſunt ,ré eſſe planè dubilem : quæ , cùm tem .] quod apertè à D. Hieronymo Tradition. in
extra imaginantem ,velut extra matris vterum foe Genef.cap. 30.accepit; quimatriquoque totam vim
tus,effula, ſtatim ab aëre circumſtáte corrumpere tribuit;vt & D. Auguſtin.de Apiboue agens lib.18.
tur.Cæterùm quæ aduerſarii obiiciunt, ea vel falla de ciuit. Dei, cap. s. ſed & Thom , Morus Marcyr
funt, vel in iis ad imaginationem actio per conta carmine lepido , quod etli torum Pererius refert,
ctum acceffit, quare pertinent ad ſequentem con ego partem deceipam ,quæ nobis vlui;
cluf ione m o
. Hinc porr elici untur ò
tria , prim non Atqui graues tradunt ſophi:
e
poſſ aucu pé lolo viſu & imag inat ione auescælo Quodcumque matres interim
detr aher e ,quod ramé aſſer uit Mich aël Mont anus , Imaginantur fortiter
li.i.des Eſſais ,c. 2. Secundò non poſſe quenquá ſo -1E Dum liberis dant operam ;
lâ imaginatione alterius faſcinari, vtaccuratè ofte Eiw latenier, notas
dit Valeſius lib.facra philofophia,c.68 Tertiò multo ( ertas, indelebiles,
minùs fic aliud lanari poffe : vtrectè Ariſtoteles in Modógue inexplicabili,
problem . & Gratarolusapud Pomponat.cap.6 . In femen ipfum congeri:
Secunda concl . ſatis veriſimile eft, per accidens Qaibus receptis iniime
poffe aliquid imaginationem in corpus vicinum , areta Simúlque concrefcentibus;
quapiam coniunctione, & contaétu es copulatum ,fiia A mente matris infiam ,
men & imaginatio fit valdè intenſa , e vicinum cor Natus refert imaginem .
pus ad eam affectionem valdè difpofiium . & ita vult factum , vtquæ marito quatuor dillimi
Sic puro conciliari pofſe ſententias contrarias, les proles legitimas pepererat, quia fecura de ab
vnam abſolutè negantium imaginatricem vim ex lente non cogitabat; vnum ex adulterio conce
terna corpora immutare poffe, quç eſt Frá . Soarez ptum curucæ huic ſimillimum ediderit ; cò quod
concipiens
 19 DISQ VISITIONVM
conçipiensmetuerit, ne velut lupus in fabulā ma- 1 A , Senatu ;yxor grauida,cùm in domum irrumpentes
ritus interueniret. Diffimilitudinis tamen illius ſeditioſorum duces vidiſlet,exrerrita;poft peperit ,
cauſa eſſe potuit: quòd dum illos conciperet,inen
te & imaginatione aliis mæcha intenderet. Puta
rim itaquefieripoffe,vt propter folam fæminæ i
maginationem id contingat , licet farear vt pluri
mùm concurrere imaginationem vtriuſque ;vt do
cet Fran.Valefius d.lib.de Sacrâphiloſophia , cap. 11.
Neuter tamen tunc agit peţ imaginationé in cor
pus alterius . Ná imaginatio operatur dumtaxat in
femen prolificum , quod pars imaginanţis fuit, &
ideo ſeminjanima imagináris non quidem actu ta
Hlem forma imprimit (v.g.coloré cutis vel criſpitu
dịnem capillorum) cuius actu ſemen capax no eſt;
ſed virtutem quandá & ex generante deferendi &
conferendi infætum que format, ea quæ generati
fecundú animam inſuit,vt in corpore generato in
cipiat eſſe corporaliter, quod in animă generantis
erat ſpiritualiter.lege cundem Valefium ,cuiusfenten
tiam cõiunxicum explicatione Thoſtatig.10.in d.c.3o .
Gen.Sed an ſufficiat ad hoc imaginatio folius ma
ris ? videtur velle Plinius lib.7.c. 12.dum vtriusli
bet cogitationem memorat , & fortè Marſilius Fi
cinus lupra , dum promiſcuè parentum meminit,
& Calpurnius verlibus ante laudaris ? putarim ta
men eos id noluiſſe , ſed requirere vtriuſque con
curſum ;non maris dumtaxat; qui an ſolus ſufficiat,
problematicum ,quia incertum eſt quid , & quantú
conferat ſemé yirile aut fæmineum ad fætus ma
teriam atque conformaţionem . Si fæmina ſemen
non emittit , vt voluit Ariſtoteles in lib . 1. 2. de
general.enimal.aur ſi formam viuenti tribuit ſolus
pater , vt nonnullis viſum ; aut fi ad generationem
vtriuſque femen pro materia & fòrma ſimulac
currat ,quod medicorum præcipuis placuit:proba
bile eſt,patris imaginationem fufficere: liverò pa
ter ſoluin ad formam conferat , inater ad formam
conferat æquè , & ſolamateriam ſuppeditet; pro
babilius foret , non fufficere, Quicquid eſt , illud
conftat ex imaginatione tempore conceptus , non
faris efficacem elle concluſionis noftræ probatio
nem . Magis yrger imaginatio , quæ poſt conce
prionem Tuccedit. Nam videmus prolem etiam
D -lintei applicatione vulnera de mor bi ſanari,
iam forinaram in vtero maternæ imaginationis
diſpendia ſentire, vt in prægnantibus accidit quo
N. Com tidie . Legi V Vitebergæ ciuem cadauerola facie
mét. in ca. natum : co quòd imater vterum ferens obuio ca
Gen.392 dauere ſubitò fuiffet pauefacta : Iſenaci, pudicam
& formoſam matronam : ſcribunt peperiſſe gli
rem ; quia ex vicinis aleguis gliri nolam appenderat,
ad cuius conitum reliqui fugarentur: is occurrit mulie.
rigrauida , qua ignara rei, ſubito occurfus, & afpectu
glaris ita eft conterruta , vt fætus in vtero degeneraret
in formama beſtiola.Nicolao 3.PomificeRomęquo
dam in palatio mulier infantem vrlo ſimilem pe
quod (medici iudicarunt) ibidem variis in
perit,eo
locis vrſi depicti cernebantur. Paderbornæ'mulier
hæreçica ante annos ſexdecim plus minùs (res ibi
tum nota ) peperit filium modo Eccleſiaſticorum
palliatum & pileatum ; quæ ex vehementi odio in
Papiſtas,vtvocant,obuiis ſemper maledicebat.Sed
học fortè diuinæ vltionis fuit. Quid aliunde exem
pla peto?maternú ,paternúmq; genus ſuggerit.Fuit
in materno genere Antuerpiæ ,quæ vterum geſtas,
ſiniam in deliciis habebat;vnica ei nata filia, inulta
ſimiorum retinuit,nam & puelluila latitare; & ge
ſticulari, & fimilia no pauca.Ex paterno ,Lud.Del
rio ,Vir honoribus clarus, ob fidelem Regi nauata
operam , à perduellibus Bruxellæ captus in pleno
MAGICARVM
quem de fonte luftrali ſuſcepi: is infans femper o
culis externatis maternum pauorem ; iam adole
ſcens emotæ mentis perſilțit.Fugio domeſtica ma
la . Scribit Ferneliuslib . de hominis procreat, pauo
nein ,fi dum ouis incubat , linteis albis circumfega
tur, albos omnino pullos , non variantis coloris e
dere,Quæſo,num oua non ſunt corpus feiunctum ?
Vides tamen imaginationis efficacitatem in illud .
Prætereà, cùm imaginatio accenderit calcrem in
corpore imaginantis;cur contiguum ei corpus ne
queat etiam calefieri? Non tango illam quæſtio
nem aņ ſolius imaginationis tanta vis lit in lac li
B militudinis efficacitate , vt plerique à Fernelio lib.
7. phyfiolog.opinantur,an verò partem ſibi morus
ſeminis & vis formatrix vindicent, vt docet Andr.
Laurétius li.8.hiſt. Anato.9.20.eú legere poteſtis.
Ego manum rollo de tabula:moneo tanţum ,ve!
moueo potiùs dubium .
B.Auguſtinus narrat quendam , quandocunque es
placebat,ad imitatasquafilamēiantis cuiuflibet homs
nis voces ,ita fe auferre àfenfibus, & iacere folitū mor
tuo fimillimum , vt non folum vellicăres algue purgen
tes non ſentiret;ſed aliquando etiam igne vreretur ad
moto ,fine vllo doloris fenfu nifi poftea ex vulnerc. Húc
porro non obnitendo,fed non ſentiendonon unowiſe cor
pus ſuum probat;quod tanquam in defuncto,nullus in
Keniebatur anhelstus: hominum tamen voces,ſi clarius
С
loquerentur,tanquamde longinguo inaudiffe poftea
referebat,lib.14.de Ciuit.Dei, ca. 2 3. Hocvir eru
ditus factum vult, quia per vehementem imagina
tionem ille ſeipſum abftraxerit à ſenſu rerum præ
ſentium.Cogica(lector)an nó fit veriſimiliùs hunc
magú fuille ; & ope dæmonis ex pacto in exſtaſım
ſic abripi cófueuille. Nam huiuſmodi effectus o
mné imaginationis vim clarè ſuperat, cùm exſtaſis
à voluntate humana non dependeat, ve ſuo loco
oſtendetur.Pergamus ad aliain quæſtionem .
QV Æ STIO I V..
An ſolocontactu, viſu , voce, affiatu ,ofculo,vel nudi
alia mira huiuſmodi perfici natura
liter poffint ?
Votquot aſſeruere, commune hoc ponunt
: per
arteriam ex corde proinanare, & per vilum aſpi..
cientis , vel per os loquentis, ve per poros tágentis
erumpere; & ,viſi,audientis,vel tacti learteriis infi
nuare,indéque cor petere , & eò efficacius penetra
re;quo fpiritus vehementiori voluntate videntis ,
loquentis,aut tangentis fuerint emiſli,
Prima concluſio , vis ifta voci non eft tribuenda.
probatur,quia vox in audiencé nihil poteſt operari
niſi per accidés,ratione ſoni vel ſignificationis ver
Eborum , alterans audienté, câ quam adfert lætitiâ,
timore,mærore,& c,vt optimè Vairus docuit ". a d.lib.2.c.
Non obſtat quod adferunt, mirabiles effectus 11. Item
is Condron
malis carininibus Magos operari, v . g. inſulurrat
chus lib.2 .
quibuſdam verbis in avrem tauri , bellua proſterni de morb.
vt mortuam ;rurſus aliis ,eam in pedes erigi.Paren- venefi.c.s.
tum quoque execrationes vix vnquam irritas
cadere: Non inquam hæc obftant , quia illa de
cauro ac ſimilia fiuntà dæmone , vi pacti. Exe
crationum verò effectus ; ſi repentiņus; oriri pe
ceſt ex yehementi alteracione verecundiæ,timoris,
triſtitiæ : feverò lentus ſit & cardus, non id pulan
dum ſo
 LIBRI I.
dum ſono verborum perfici, ſed Deum punire iu- | A retulerim ad occultam aliquam finilitudineni ac acl
ſto iudicio liberorum nequitiam , & impietatem
Hûc ego retulerim illud VVeſtphalæ mulieris,quç
diris & deuotionibus filium reddidit immobilem ;
b Ananias
libr.4 . de quod ad dæmonis operationem alij retulere.
Nat.dæm . Secunda conclufio,nec etiam vifio fela , vel cum
imaginatione nudâ ,ad hocfaris efficax eft.
Hoc de faſcinationeprobát Vairus l.2.c.9.Ana
nias d.1.4.Codronchus d.l.2.c.2.Bokelius li.de philtris
Ç.1.Andr.Laurent.lib.1o. hift anatom.g.2.fed de fa
nitate & fimilibus effectibus par ratio eſt.
Supponunt contrariæ ſeritentiæ auctores , ocu
lum aliquid emittendo cernere , cum Platoni
cis. Sed quomodo iampridem exhauſti non ſunt
viſiui radij iſti,aut quæ hæc vis fuppeditatrix nouç
ſemper materiæ ? verior longè ac receptior eſt ſen
centia Peripateticorum & Theologorum ,de qua
lege Laurent. d.q.2 .vifionem fieri introfuſceptio
ne ſpeciei obiectum repræſentantis : potoftatem
que videndi,potentiam effe paſſiuam ,quæ alterari,
non alterare queat. Viſio quoque actio immanens
eſt ; quâ finitâ nihil in obiecto fupereft, vtpote cui
nihil acceflit : vel in illud tranfiuit. Sunthæcve
riffima ,mulca tamen primâ ſpecie videntur repu
gnare. Amor ex mutuo aſpectu,lippitudo,anicula
rum faſcinatio ,ſpeculorum vitiatio, galgali, lupi,
ſtruthiocameli, gallinacet, & reguli per viſum cffi
cacia; quæ nunc breuiter remouenda.
Viſus, amoris initij & incrementi , dumtaxat
eſt occafio quædam : nam principio vifę formæ { i
mulachrum viſus offert imaginationi : quod fimu
lacrum phantafia voluens ac reuoluens , caufa eft,
cur homo iſtud obiectú iudicet dignius eſſe, quod
ametur & expetatur , rebus cæteris. Sic incipit
quis amare : moxamor præfentiâ rei amacæ foue
tur & gliſcit:nóquòd obiectúexternis oculisvideat:
( nam & abſentes magis amore cruciantur ) ſed
quod aſſiduè deillo cogitet , illudque plus quàm
pareſt æſtimet , & fibimer imaginando fomenta
& faces præbeat ardori. Erenim ſi non intrinſe
cum malum foret, & ab externâ penderet viſione;
cur , cùm plures fimul eandem videant; & ab eâ
dé videantur,vnus iſte deperit,contemnunt cæteri ?
Lippitudo , & àmenſtruatæ viſu ſpeculis inu
ftæ maculæ ; non ab ipsâ vifione & oculi organo
manant ; fed vel ab halitu infecto per os ac nares.
erumpente ,velexconcauitatibus oculo vicinis, &
fuffulioni mixtis ſpiçitibus contagioſis.Ad oculum
enim eſt foramen ', cui indita pupilla , ex qua per
neruum opticum viſio procedit , actio fanè inno
xia. Eſt etiam foramen cerebri aliud , vnde neruus
motiuus ,de ſecundo neruorum coniugio natus,
prodit,per hoc foramé cerebrum fundit lacrymas,
lippitudinem , & alios prauos humores ac ſpiritus,
& inde per exteriores oculi partes, & orbis ipſius
circumferentiam ,inter palpebras & tunicam can
didam ,huiuſmodifluores Itillant.
Trux aſpectus vetularum ,deformi luo ſquallo
re ac tetritudine, poteft infantulos perterrefacere.
timor poftea concitás humores façit,vtcitiùs mor-
bi erumpant , ad quos tenellum corpuſculum iam
crat diſpoſitum ac præparatum . Sic Tiberius non
oculorum radiis ,fed alpectu horrido militem ter
rore quafi attonitum reddidit,
Galgalum , ſeu rupiculam ,ſeu hianticillam , a
uem fcribunt.Plutarcbuslib . 5. Sympoſiac 6.7 . á
Heliodoras li,3.Hift.Æthiop. Si oculos in ictericum
defigat, fibi morbum , ægro ſanitatem adferre.
quod ſi verum , de quo meritò Vairus dubitat;
CAP. III . Q. IV . II
ſympathiam morbi & auiculæ , non ad eius vilio
nem ,hæc tantùm occalio eft alterationis, quæ rem
perficit.
Merim lupi , quia priores viderant , vocis ei fa
cultatem eripuerunt ? Miſlas fạc, bone vir, nugas
poëtarum de Maëri. quin potiùs D. Ambrolium
laudas , ita ſcribentem ; Lupi fi quem priores homi
nem viderint : vocem ei quadam natura vi videntur
cripere: fi autem cos homopriusviderit, exagitari me
morantur. lib . 7. in Luc.c. 10. hoc ridiculup di
cit Andr.Lauret.de lupo, & loa.Brodaus li.7.mi
ſcel.c.7.fcribit eos,qui rationem huius rei quærút,
planè delipere:ſed ipſe non fatis fapiebat, confun
dit enim lupum viſum cum vidence. Lupo viſo in
terdum homo obmuteſcit , ſed viſo qui priùs ho
miné viderat:hoc tátùın vult Theocritus.Cur por
ro lupus visú præueniensvidendo raucedine adfe
rat, núc causa cape.The.Catiprar-fis, hocvult fe
ri,quia lupus radiis oculorú luorú immiflis homi
ni , eiusſpiritus viſiuos in inſtanti deſiccer:iis are
factis arteriæ deſiccentur , & fic inſtrumento vo
cis obligatiùs impedito hominem raụceſcere lib.2.
de apib. ap.57.p.39 ..Verùm hoc de radiis non ad
mitto . Ideò 'malın cum aliis dicere , id accidiſſe,
quod qui in feram improuisa incidunt , ob mican
tes eius oculos & aſpectú formidabilem , inetuunt
с vehementius: timorrepentinus ſanguinem ad cor
fugat , & frigus cęterismembris inducit, & ſubitá
totius corporis alterationé: hinc raucedo & vocis
mpedimentú. Nec vana videtur ratio venatorú né.
pelupum ; ſi prior nominem videat , fe ad vindicta
recolligere , & fic noxiú quenda illi,nec clamare
queat , vaporem qualı inſufflare;qui cùm venena
tus fit poreſt raucedinem adferre : cùm verò ſe ab ,
homine iam deprehenſum videt , ac viſum fuiffe,
metuere & fugă meditátem de hoc vapore emic
tédo non cogitare . lul. Schaliger hocde lupo to
cum fillum contendit,
Nec ſtruthiocamelus,nec tardigrada & domi
porta teſtudo aſpectu pullos ouis excludunt : in a
renis enim ea relinquunt, & afpiciunt,ſolùm vt ar
ceant nocitura:poftea benigna mater tellus ea ca
lore maturat ; ficut & lacertis accidit.
dAnanias
Ferarum rex Gallinacei metuit aſpectum re ve d.lib.4.
D. râ , nec fucuseſt dæmonum (vt quidam fcripfitd ):
ſed metyit ex quadam arcanâ antipathia.Sic enim
videas buffone hiante , quaſi coactam , iniro cum
ciulatu muftelam fe ori deuorandam inferere .
De reguli ſeu baſiliſci intuitu notior narracio
eſt quàm verior . Si reperitur hoc animal, volunt
Nicand.in Theriac.Dioſcorid.lib.6. Plinius lib.8. So
lin.c.30. Schalig.exerc.24. Mercurial.lib.1.de venenis
cap.21.violento halitu ac virulento vicinum inficit
aëré,iſte necat accedentes.fic Andr.Lauten.d.q.11.
Quod addunt ſi ſe in aquâ pura & limpidâ con
{piciat, ipſummet emori:dicam verbulo,non cre:
do. Nam li ſpiritus iſti ex eius oculis exirent , ipfi
videnti forent connaturales, quare nec interime
E rent : ſin connaturales non fint priùs in oculis in
cluſi, debuerant nocuiffe:ab aquâ verò cos infici
& venenari ridiculum .
Adiiciáhis Vairi argumentis, vnú quod mihi vi.
detur difficilias. Norunt Hiſpaniæ genus hominú,
quod vocát Z AHV Ris,nos Lyncos poſſumus nú
cupare ,cùm Madriti Anno cl5.15.Lxxv.verſarer,
talisibi puer vilcbatur.Ferút hoſce videre,quę ad
dita in penitisçerræ vifceribus,venas aquarú & mc
callorú theſauros& ſub ſarcophagis fita cadauera,
res rece
 12 DISQUISITIONVM MAGICARVM
res receptiſſima & celeberrima eft: & fieripodle ce 4 tiùs illa ſiftendi conficta fuit ; led qwa,DD.Bali
fuerút, nó Pindarus, Tzetzes & alij poëta modò ; 1 lius & Ambrolin Hexam.meminere : porcs confir
cCl Rho cd 8 philoophi*: quorm nónulli vim hạc humori
dig.lib.16 . melancholico , & natorum inde fpirituum vehe
antiq.lect.
6.2 .& Vai- mentiæ afcribant : Melior hçc ratio foret, fi tantùm
rus d. lib . putarent ſe videre non vila : nunc cum vifis veritas
2.6.4. reſpódeat,inanis eſt.quid ſentirem , aliàs explicui ',
f Coment .
in Medex nee muto ſententiam :venas aquæ nouerunt,ex va
V.231 . poribus manè & veſperi locis illis expiraris. Venas
metallorum cognoſcunt, ex herbæ quodam gene
re illic nafci folito. Thefàuros & cadauera ( dicunt
enim ,quæ & qualia putarim à dæmonibus oſten
di & indicari.Poreft acies oculorum , quando nul
lum denſum corpus interiicitur, diffuſiſſima ſpacia
tranlmittere : fed medium iſtud ſarcophagorum
aut telluris , tam denſum , ſolidum , & opacum ;
id vel omnino expers, vel parùm capax eſt illumi
nationis & pelluciditatis ; quæ ad videndum ne
ceſſaria .Accedit, quòd hanc iſtifacultatem viden
di folent ad certos dies reſtringere, feriam tertiam
& fextam , quod lacentis pacti indicium . Quin
etiam rubedo oculorum , quæ in Zahuris maxima
confpicitur ,plus noceat quam iuuet acumen ocu
Jorum .
Concluſio tertia , Negue contactus folus per ſe ad
gd. c. bec eft idoneus ſaris.]Defaſcinatione probant : ai
2. c.
10.d.l1..2.
rus & Condronchus,ſed argumenta id æquè con
3.
uincunt de cæterismirandis effectibus.
* Primò , Tactus, quatenus tactus , homini darus
fuit ad propriæ vitæ conferuationem ,nec vim ha
bet aliam ,niſi tangendi.Si verò vim aliquam habet
huiufmodi mira perpetrandı ,vis illa fit oportet 12
lutaris naturâ fua, vel noxia . Si ſalutaris ; ſuo priùs
corpori ſalutem adferret: fi noxia ,priùs necaret cú
cui ineſt : horum tamen nihil cernimus continge
re. Deinde in omnes aqualiter ageret : quos tan
geret : fanarétque vel læderet etiam quos nollet .
Nullis deniquc foret opus aliis obſeruationibus ac
ritibus.quæ cuncta videmus aliter fe habere.
Scio fartagines multiplices experimentorum
contra fententiam noftram adferri : lcd parui funt
momenti.
Primò tradunt torpedinem fariſsâ ictá tenentis,
manum corpúlque totun torpefacere : hyenæ vm
brâ canes obmutefcere: ſerpentem quernis conta- D
Etam frondibus emori : eandem ibidos penna liſti:
viperam arundinis vel faginæ virgulæ percuſſione
obftupefcere: veſpertiliones foliis plataniabigi , e
ryngiul capræ lumtum ore , greges totos fitere:
cæteras pennas aquilæ pennis mixtas, contactu ab
ſumi : lepore marino vilo vel tacto , necari nonnul
los : lupinas fides fiiungas agninis , iſtas diffilire.
Reſpondeo hæc cuncta ratione antipathiæ naturalis
euenire , & occultarum qualitarum diffuſione no
xiâ his aliis.nec valet confequentia , fi inde ad ho
minis contactum quo tangit alium hominem ar
gumenteris. nain homo homini ſpecie limilis eſt,
nec naturalis antipathia in eâdem fpecie locum
habet :in illa ſpecie differuntab iis , quibus nocent.! E
Secundò illud Lucani de Echineide ſeu rcma .
râ ,vrgent:
Puppimretinens auro tendente rudentes
In medys echineis aquis.---
Refpondeo, id cùm femel aur bis tantùm accide
rit ,ſi accidir, caſu ex aliâ quapiam causâ accidiſſe.
Ecquid poſt tot centurias annorum ,tam frequenti
nauigatione , caufæ ,vt nihil huiufinodi audiatur ?
certènon mortua ipecies; Vidi vnam apud lacob.
Plateau Tornacenfem ,habent & alii alias. vis po
gere ad occultam aliquam qualitatem huius be
ſtiolæ , quæ vim habeat fiftendi mctûs. Lege ſi lu
bet Conimbricenfes noftros in libr.7. Phyfic.2,
9: I.'4.6 .
Tertiò iſta fides aliam vniſonam cogit tinnire ,
Reſp. cùm æqualiter veraque lit extenla , necad
modùm procul ab inuicem remotæ ſinr, recipiunt
eandem aëris criſpati reuerberationem .
Quartò Magneti ferrum affricarum , poteft a
liud förrum attrahere Taurum fucentem fi ficui
aliges,ftatim manfuefcet. Refp.vtrumque fieri pof
le occultâ quadam ſympathiâ atque contentu
qualitatum.De magnete multis poitri Conimbric.
B d.q.1.2.3.eos adi.De tauro non ego credulus , nec
qui velim periculum facere, lcio tamen ad caufam
phyficam referrià Glycâ;quod ficus inter arbores
lucci pieniſſima ſit: quamobrem halitum ex fe ca
lidum ,aërem fecantem , penetrabilémque emitte
re;qui tauri alligati ferociam domet , & appenía
rum carnes auium mollefaciat..
Quintò. Cùm puellâ napello educatâ , fi Ale
xander Maccdo conſueflet; lethalis ei , iudice Ari.
ſtotele ,contactus fuflet. Refp. non contactu folo,
fed fudoris & halitùs commixti contagione , hanc
eum peſtem fuifle haufurum . Sed contagio nihil
habet mirum ,neque infolitum .
Sextò . Cadauer coram occiſore , propter præ
cedentem contactum ', fanguinem folet fundere.
C Refp. Varias reddi cauſas. quidam miraculo tri
burnt;quidain cafui , quo factum fit aliquando ,vt
cadauer tum cruorem misteret , cum præfenserat
reus homicidij.recenſui alio loco multas hac de re h Comen.
fententias, & auctores laudam : neque adhuc in Octa
dum video ,quid folidius adferarur illâ antipathiâ, uiam Se
ex vchementi odio occiſi in occiforem ;quod qua necæ ver.
litatem latentem , & arcanam imprefferitcorpori, I 27
cum cadauere permanentem : & huc referendum
illud Lucietij.
idyue petit corpus mens unde est faucia amore.
Namque homines plerunque caduni in vulnus, &
illam
: Ericat in partem fanguis,unde icimur itu .
Et fi comsnès ejt,hollem ruber occupar-horror.
Vtlit vjui amantis , & mortui hoftis compara
tio . Sic Lemnius lib. 2. de occul. narur.mirar.cap. 7 .
Langives epill.40. Piétorius Dialogo9. Gemma lib.i.
de characteri;m.cap.6.
Septimò obiiciuntur varia curationum genera
mire frequentia. Inprimis praxis quotidiana inili
tum , qui folo afHatu,olculo a utnudi linthei appo
fitione fanant : etiam atrociſſima vulnera ; quam
vocant artem S. Anſelmi. item genus illud Saluta
terum ,ve vocant in Hifpaniâ , vel Gentilium S. Ca.
zharina ,aut S.Pauli , vt nuncupant in Italiâ , vel fe
ria v s.parafceues filiorum vt nominant Belgæ , qui
omnes donó ſanitatis in variis morbis ſe præditos
gloriantur.luuat eos auctoritas Pomponatij lib.de
Incantationib.c.3.qui relpódet , ficut in herbis, lapi
dibus & animantibus inueniuntur hæ virtutes ſa
nandi:lac nihil repugnare , quin & in totâ humana
( pecie ſimiles vires inueniantur , vt in vno ho
mine ſit virtus talis lapidis, in alio talis plantæ.
Quod ergo planta hæc vel lapis ille poffit, idem
hominem etiam hunc & illum naturæ vieffectu
rum .] Implicatior hæc res eſt,quàm vt vna propo
ſitione queat enodari.Quare dico primò , Donum
conferenda ſanitatis ſiue curationis, eſſe donum ſuper
naturale
 LIBRI I. CAP.
k 1.Cor.1 . naturale,do gratiam gratisà Deo daram . ) hoc cerra
ver.g. fide tenendum , ex D. Paulli verbis k ; alij quidem
per Spiritum datur fermo fapientia ; alij autem fermo
ſcientia ,fecundum cundem ſpiricum ; alteri fides in co
dem fpiritu ;alygratia ſanitarumin uno ſpiritu ;alijo
peratio virtutü ,alijprophetia ; aly diſcretio fpirituā.]
Tale curationis donum ; ſed à febribus tantùm fa
nandi,habere putantur in Flandria, quotquot nari
funt ipfo die Paraſceues &
; quotquot nullo fæmi
neo fætu intercedente feptimi mafculi legitimo
thoro funç nati : quod ncquit ad naturalem cau
reduci. quare prodigioſaeft curatio , & , fini
ſam
hil ſuperſtitionis accedat, reducenda ad hanc pri
mam conclufionem .nó enim abfimile vero eft,ob. B titium quoddam ſuum colloquium cũ Pontificus
diei honorem & myfterij ſanctitatem , & bonorem quibuſdam , quorum nec nomina,pec colloquii lo
coniugij , hoc Deum concefliffe. Nec etiam potuit "cum aut tempus addit; ne deprchcndatur.cur non
niſi virrure diuina fieri, quod refertur Reges An finxiſti, Sanderum , Campianum ,Alanum , Staple
gliæ olim quoſdam annulos benedixiſſe vuiles ner tonum gloriosède his triumphares. Nunc refpon
uorum contra & tioni & ſpaſimo ac morbo comitia deo efle quendam , qui de quodam , cuidam nihil
li:eoſdem etiam contactu ſtrumoſos fanare folitos, credit . vis ſcire ? ego, tibi, de toto hoc colloquio ,
& vtrumque conceſſum D. Eduardi Regis meri
tis , fcribit Polydorus Virgilius lib. 8. Hiftor. Angl.
fol.1 40. Neſcio an eodem referendum illud Petri
Blefenfis Archidiaconi Bathonienfis ; cuius opera
ftudio Ioannis Buſæi noſtri partim de nouo , par
" tim correctiùs edita anno fuperiore; ſcribit Blef.
Fateor quidem ( ait ) quod fanciam eft Domino Regi
asſistere : fan &tus enim & Chriftus Domini eft,nec in c
vacuum accepit 'unctionis regia facramentum ; cuius
efficacia ſi neſcitur,aut in dubium venir; fidem eiusple
niffimam faciet defe &tus inguinaria peſtis ,of curario
Scrophularum . ) tantùm ille epift.110.ad clericos aula
Regia. Prodiit ante annos duos liber benè proli
xus cuiufdam Guilh. Tookeri , cui titulus Charif
ma fine donum fanationis , quo conatur docere hoc
chariſmate fanandæ ſtrumæ præditam , quæ hodie
regnat in Anglia Elizabocham ; accepi librum dono
'Illuftris ViciMarcitdferi Patricij & Conſularis
Auguſtani, qui quâ eft eruditione & humanitate,
noluit me bencficentiæ fuæ expertem effe. Eo in li
bro mihi multum adulationis , & fuci,parum fince - D
ritatis & veritatis viſum ineffe ; nec fidem mereri.
In primis vult hoc donum Regibus Anglię ab ipfo
vſque Lucio competiffe: nec quidquã affert ad id
probandum : nec fieri id poteſt. Nam poft Lucium
multi Reges non Chriſtianifuêre; quos ille vnctos
non dicet opinor. deſiit ergo penes illos chariſma
& interruptum fuit. Et cur meritis D. Eduardi de
mit , quòd tribuunt cætetizan ve Franciæ Regibus
antiquioris priuilegij fplendorem eripiat?an yt do
ceat(quod impudenter afferit pag.84 .) Reges Fran
ciæ per quandam propaginem ab Angliæ Regibus
accepiffer & vide,vt probet.quia Francorú ferè to
tæ prouinciæ iuriſdictioni Regú Angliæ ſubiicie
bantur.bella rationé & digná à Francis elucidari,
quod nó diffido facturos:nifi inepto huic ardelioni
reſpondere dedignentur. Nec illud quidem pro- E
bat ,vt nec Polydorus, licet aſſerat idem fucceflon
bus Eduardi collatú , quòd Eduardo :de quo quis
nó immeritò dubitet.ná nec in ballâ canonizatio
nis D.Eduardi , nec in vita eius cófcripta ab Eilrhe
do Rbiualléfi amplius habetur, quàm D.Eduardú
quádámulieré ſtrumoſam perſanaſſe; nec vnúver-
bú additú de ſucceſſorú chariſmate ,vt nec à Taga
tio,qué ipfe etiã adducit , & vtriúſq; verba adſcri
bit; 've inmanifeſto mendacio deprehendatur.So
lùm ergo illi de Eduardo probarunt.Addo ex Ble
fenfi Héricú 11.de quo loquebatur: Polydorus ad
dit fui temporis Henricum VII. & Henricum fortè
III. Q. IV. 13
A Loctauum , ſed nondum ſchiſmaticum ,nondum hæ-,
reticum :nam Hiſtoriam ante ſcripſerat .Quid fi Po
lydoro dicam , me credere, fi ipli Henricus 8. pro
mendaciſſimo ſcriptore eum non habuit ; fi non
idem Cambdenius ,& quotquot rerum Angelica
rum beneperiti,iudicant ? Res tanta vnico teſte no
poteſt probari. Tookerus autem idem donum'có
cendit non fimpliciter concellum Elizabethæ , ſed
multò excellentiùs , quia fan & tior Eduardo. Non
mirere :nam & Apoftolis, & Sanctis omnibus, &
ipli Sancto Sanctorum præferç eo libello in Præ
far. & c. 3.4. non femel.Demum quo pacto probat
hoc Reginale miraculum ? Primum pag.go.per fi
Summa colloquii,le illos cóuiciſle , bullas excom
municationis in Henricum VIII. à Clemente VII .
& à Paullo 3. & in Elizabetham à Pio V. latæ, im
pias fuifle ; quiaReginæ Elizabethæ chariſma fa
nationis integrum remanſiſſe polic oſtendere.quo
audito, illos quali animis conlternatos ſubitò con
ticuiſſe , opinor impudentiam tantam'admirantes;
velmetu delatioris negare non audentes. Sed quo
pacto probat ? primum ſe à teſte fidedigno inaudi
wille quendam Romanenfium fidei, in via ſibi oc
currille probè Londinum qui fateretur, ſe ſtruma
Reginæ contactu liberatum . Quali verò ille vni
cus teftis , nec nominatus , nec iuratus ,ncc tempo
ris , nec circumſtantiarum cæterarum memor luf
ficiat ad conuincendum . His addit poftea teſtes x'
. lios alto curatos tempore quos nominat omnino
quatuor , duos maſculos & fæmellas totidem : vt
ſint duo paria. Et hi ſunt multa millia , quos ait ſa
naffe, et velle ac poffe infinitiorem numerum . Probat
etiam à cæremoniarum ſanctitate ; quæ mihi ſul
pectæ , quia video medicos priùs emplaftra appli,
care; & eas longè diuerfas efle, ab iis quibus vlum
fuiffe , D.Eduardum , ex Eilrhedo Tookerus non
ignorat. Tertia probatio deducitur, ex eo quòd
Regina nec omnibus ,nec ſemper , ſed aliquibus
aliquando hanc gratiam , & grauatè ſolet imperti
ri ( pag.cos.co 106. ) item quòd pars magna homi
puṁ curata iſtius gratiæ beneficio ,quali relabitur
in poiſtinú morbi ftatum (d.p.106.) quod potiùs eft
indicio ,non effe hoc chariſma à Deo ; cuius perfe
cta ſunt opera & fanationes; cótra, quæ ope malo
rum fpirituum fiunt , nec planè ſanant, nec per
pecuò liberant. Nec ad rem facit, quod ex Chry
foſtomo fubdit : nam id ad principium ſana
cionis pertinet , non ad recidiuam morbi : de
qua nunc loquimur. Probat etiam quia qui
dam ludocus Hundius eam curationem pictam
in lucem dedit. cur non -addidit epigramma a
liquod ? Nam pictoribus atque poeris, quidlibet au
dendi femper fuit equa poteftas. Nec plura ha
bet probandi genera : poftea cap. 9. folucre co- .
natur obiectiones aduerfariorum ; quas ita pro
ponit , vt appareataeum Puritanos.& cæterosme
rè Caluiniſtas planè habere diſſentientes, & in
ficiantes ac daminantes totam hanc ſcrophulanam
ſtropham . fi nec fratres eius Euangelici cre
dunt : fruſtrà perat , me Catholicum fibi cre
dere ; qui ipfum & fraterculos illos omnes pro
bæreticis habeo : & ex ipfiusmet opere poffum
B eftica
 DISQUISITIONVM - MAGICARV.M
efficaciter Catholicis ( ná Caluinjanos aut Calui- 1A | Franciæ Reges in hoc genere ad fider Apoltoli
nopapiſtas nihil moror)perſuadere,nó temerè cre cm Romanæ confirmatione operarétur?fi fas cre:
dendum libro Tookeriano. Argumenta hæc funt.
Miracula propria funt Ecclefiæ Catholicæ , & nul
li dantur qui lit extra Eccleſiam Catholicam ( hoc
probat.c.5. ) Sed Elizabetha eft extra Eccleliam
Catholicam . ergo Elizabethæ non danturmira
cula. Minorem probo.quia Ecclefia Romana , fola
elt Catholica . Elizabetha, yr fchifmatica, eſt extra
Ecclefiam Romanam..ergo Elizabetha eſt exirá
Ecclcſiam Catholicam . Maior probatur , quia Eco
clelia Catholica eadem eft,quæ vniuerſalis.Roma
na ſola eft vniuerfalis. ergo ſola eſt Catholica . ſo
lam efle vniuerfalem ; docent omnia Hiſtoriarum
monumenta :certè veſtra Anglicana,cuiuscaputeft
Elizabetha.mediam infulam non egreditur . Secun
do,Non poffunt miracula ficri,ad confirmationem
fallxfidei:( non fennel boc dicis, da verè dicis. ) Sed
fides quam profiterur Elizabetha elt falla fides:er
go ad confirmationem fidei, quam profitetur Eli
zabetha, non poflunt fieri miracula Mincrem uc
gabis; probabo , quando articulos fidei Elizabethis
næ mihi propofueris.interea quia Catholicos allo
quor, quibus certum eft Elizabetham etle Sacra
mentariam , & proinde hæreticam, argumentú cft
prorsùs apodicticum . Nec potes retorquere,dicé
do non faceret miracula , nili vera cius fides foret;
fed facit , ergo vera eſt eius fides.nan allymis pro
explorato , id de quo diſceptamus:ego verò præ- C
inillis nitor,quæ Catholicis funt fidei,hoc eſt cer
tiſſimæ. Tertiò in Eccleſia Catholicâ lemper efful
Gflechariſma fanitatis , probas rotò ca. 4ex D.Ire
nxo , D. Auguſtino,D.N.yſſeno, D.Gregorio Mi
gno, & aliis, de reliquiis D. Stephanis de Gregorio
Thaumaturgo, Hilarione, & aliis Sanctis,vſque ad
noſtra ferme tempora.Vode argumentor :Horum
fait vera Ecclcfia :nosPap:ltæ lumus in eadem in
qua ipſifuêre.ergo nos lumus in verâ Ecclétia : vos
in alia eitis , quàm nos : ergo vos non eſtis in vera
Eccleſia: Vnde ſequitur verum & inuictum elle
primum arguinentum noftrum . Illorum Patrúve
ram E cleliafuiffe ,cu ipfe fiteris ; quia fateris, per
hæc iuracula illorum probari miraculorun côt -
nuam efficientiam . Negais non in eadem cum illis
Ecclefia ete ? probo.illiRomanum Pontifice,pro
capite Ecclefia viſibili agnouerunt, vt & nosili
crediderüt,quicquid nos credinus purgatorium ,
leprem Sacramenta , præ fentiam corporis Domi
nici in Euchariſtia,orandium pro defunctis; & c.quç
vos negatis, nos profitemur :ncc nos quicquã cre
dimus , quod illi non crediderunt: vos autem nec
vnum illorum , quos nominatı, miraculorum ve
rorum parratorem , laudare poreſtis , quo cum in
fidei catholicæ articulis per omnia conueniatis , aut
à quo nos in vllo diflentiamus. Ergo non vos , fed
nos, in ipforum Ecclefia,hoc eft vera ,ſuinus. Ergo
præterea fatearis oporter,vel illorum miracula no
fuille vera miracula,vel Reginæ veftrxe; quæ alte
rius fidei eſt; quàm illi fuêre ; vera miracula non
elle.
Denique fi quæram à te ; cur in fanitatibus à
Veſpaliano , Pyrrho & aliisGentilibus,vel hære
ticis collatis ,non recognofcas manum Dei , fed
Diaboli ? reſpondes c. s. quia infidelium opera
huiulinodi actu & facťu impurorum fpirituum
fiunt, & laudas D. Auguftinum huius fententiæ
verillimx auctorem . Refponde igitur , cùm hanc
b . 10. de
iuita .Dei. fententiain veram eſſe credas ; an fas tibi fit , cres
IMI
dere miraculis , quæ CHRISTIANISS
dete , ergoriam concedis in probationem falfir fi
dei fic enim profiçeris ) vera miracula patrari pof
Hle, quod negáſti , & eit falliffimam.Siverò dicis id
tibifasnon etic ; ncc nobis Catbulicis fas erit cres
dere, quæ facie Elizabetha'ad contimationem fi
dei ſuæ , Dei ope hieri, aut vera eile miracula : fed
ea coginiurdiccre,vel fictitia, fi non verè ægris vel
fieri phyfici aliqua vi emplaítrorum , aut aliorum
adhibitorum ; vel ex pacto taciro, vel expreſſo cum
dæmone ; à quo hec hæreticorum genius, nec aliæ
quædam circumſtantiæ mulium abludunt. Tu
Tookere videris , quid me horum omnium ma
B iis credere:nam tibicredere,m iis quæ afferis,non
dum decretuin inihi neque conftitutum . Neque
cu cures fuadeo , quid ego dehac re credam :per
ge potiùsDominam ruam palpare, & fcribere,vn
de caput vnctius queas referre. De Franciæ re
gibus ; quorum adhucnullus apertè hærelim pro .
feflus fuit ; res non Annalium inodò,fcd & medi
corum publicis libris, vt Guidonis in Chirurg . ma
gna tra£ ta . 2. doétri. 2.0.5 . & loan . Tagantiqlıb.
1. inftitution, chirurgicar. & quotidiana certaque
experientia eft conteſtara ; hoc illis beneficium
quondam concellum fiille ,vt contactu ſtrumas
feu ſcrofulas fanarent. Si vis ea naturalis fuillet,
non per traducem hæreditariamregni tranfiuif
ter in Regem folum , exclufis cæteris fratribus;
quorum fæpè temperies, & complexio patri fi
milior, quam Regis ipfius. Conditio quoque fce
ptri (eu corone, cui comes alla facultas media, ni
hil tale poterat naturalicer largiri . Quod verò Hie
ron . Cardanus lib.contradiction. medicar.fcripfit
Reges Francorum ex longo elu aromatú hác vim
babere , ridiculum , vanum , & dignum eft fcutica
loan.Brodæj lib . 8.mitiellan.cap .io. De Pyrrhi
Regis digito ,contactu morbos lanante; iurc opti
mo Anton Mirandulanus cenfuit hoc mendaciis
incredibilibus adnumerandum ;vel,ve puto ,dæmo
nicis potiùs.Nihilominùs,
Diço 2. negandum non eſt aliquando nonnullos in
D uentos á inueniri, qui folo contaćtu ſanant.hac con
clufio.probatur legédis lanctorum páſſim , & quo
tidiana experiétia.Ethæ fanitates conferuntur in
terdum , dumtaxat ad certům tempus , vtlegimus
de S.Beniamin apud Sozomen. lib.6 . & Niccphor.
lib . 1 } . & fcimus B.Petronillain à S.Petro,ſpiritua
li eius parente , ad breue tempus lanatam fuiſſe;
& quod narrat Mich. Medir.ade pu ero qu
puero odam id.li.2.c.7.
quodam
Salmanticenfi , interdum ad torain vitam non re
deunte morbo. Ad tempus quidem id contingit ,
quando fanans id à Deo impetrauit certam ob
caufam , maiúſque bonum fanati,v.g. ne lanitate
is abutatur , aut ad maius meritum patientiæ ; a
lioqui ordinariè curationes miraculofæ perfectæ
E effe conſueuerunt. Sanatio verò naturalis fit ad
tempus,quando , fubfecuta in melius immutatio ,
proficiſcitur ex fola vi imaginatrice ægri,vt de pue
ro illo cenfuit idem Medina. Eſt in Hiſpania ge
nus hominum , quod Saludadores yocant: vel En
falmadores , co diſcrimine ,quod iſti dicant ſe fa
nare vi orationum , quas conceptis verbis dicunt:
illi, vi laliuæ & halitus , queni ægra infpicant. m Vicor.
de his dico 3. Salutatores ; Enfalmatores , nec frele&t. de
poffunt difirictè & in vniuerfum damnari, nec etiam Magia.Ve
* vniuerfum approbari. ) etenim poteft fierivta- sacru . lib.
2. deanima
liquando nonnulli habcant donum ſanitatis : ſic ( peculat...
Victoria & Veracrucius. " : & fic admittenda quæ
Nauarrus
1.
LIBRI I. CA P. Q III. IS
7 a Manual. Nauarrus " ſcripſit his verbis ; Porro illigusvulgo, A lit frigidis,non proderit calidis.Item ſolent panem
C. II. num . Saluratores vocantur ( quantumcunque aliàsfini per-, à ſe admorſum porrigere morſis à cane rabido, vel
36. infectis toxico : cuipani neutra cauſarú Veracru
diriflimi komines ) licitè poffunt( uo munere perfungi:
guoniamgratia illa gratis data buiuſmodi hominibus cili ſuffragatur. Tertiò dicuntin præfentiâ alterius
à folo Deo ,cöceditur in vtilitatem aliorum , & allegal, Calutatoris vim maiorem ſalutandi habentis , leſa.
Margaritam confeffer .] Sed hoc nimis generaliter nare nequire. quod eft abfurdú. deberet enim po
dictum : rarò enim ficuti vtuntur , licitè vtuntur: tiùs vis illa, ſi naturalis eflct ,magis intendi . Quartò
nec credendum tot hominibuspeſſimis hoc donú mentiuntur , cùm dicunt naturaliter vnum faluta
à Deo attriburum. Quamobrem conſulo Vicariis corem ab aliis ſalutatoribus cognoſci,licet eú priùs
& Officialibus Epiſcoporum , cæterífque ordina nunquam viderint : quod fignum alicuius nora il
riis , vt priuſquàm permittant eos , hoc curationis lis à dæmone impreſſæ. Sanè pleriſque rotæ veſti
munus obire; diligétec examinent,an naturalibus gium ineſt,vt dictitant ipfi , s . Catharinæ vel Qui
vtantur remediis , an verò per gratiam gratis da teriæ . Quintò falluntur ,dum putant hanc vim có
tam , an per pactum cum dæmone operentur:quæ petere ſeptimocuique filio , li maſculinum ordine
ſunt ex circumſtátiis cognoſcenda. Quod vniuer foemineus partus non interruperit. quod eſt ridi
fim'non ſine reiiciendi,contra quam infinuat Cir- Bculum naturæ afcribere, & nó miraculo. Sextò lä
uelus 3. p. de ſuperſturion.c 3. a 7. probatur: quia pe iactitant ſibireuelari, quæ procul in corum ab
nunquam abbreuiatur manus Domini, ne hanc lentiâ geſta fuere, vt ille qui Torquemadæ patrem
gratiam quibus vult iar giatur : certum tamen pu à morlu canis rabidi ſananit, narrat Hiſtoriam ipſi
to , hanc nunquam largiri nili Catholicis: hacte Torquemada . P. Septimò gloriantur line nocu
nus enim nulla hæretici miracula fecerunt : & pru P Honi
mento ſe tractare poſle carbones & ardentem cli Florú col
dentiſfimè fummus Frácię Senatus deciſione qua banum ſubire; quz naturaliter fierinequeunt;nifi loq.3.
dam vni , ex hoc genere empirico, anno 1577.ve ſe præmuniant lotione & inunctione rerum frigi
nuit donec ab ordine & collegio medicorum ap diſfimarum ,quæ tamen non poffunt , niſi ad modi
probatus eſſet,ægrotis politiones vllas imperare , cum tempus,igais actiuitati reliſtere.Vnde & Vai
aut medicamenta prabere vel morborum curam rus narrat, ex hoc grege quendam ,cùm ingrefTus , lib. 2. de
publicè profiteri,lcge Annæ. Robertum rerum iu furnuin fuiffet , & alius, eo ignaro ianuam occlulil- Faſcino c.
II .
dicatar.lib. 1.cap . s.doctiffimè diſſerentem . ſet ,ibi flaminis abfumptum .
* Dico 4.folo contacts ,aut fibilo,authalitu , aut ofcu Venio ad Pomponacij fundamentum , & refpó
lo; naturaliter quemquam altersgrauem verum au deo ; lapides, herbas & animalia,quæ vim aliquam
ferre morbum , vel vulnera fanare,vel ferrum extra- c beneficam huiuſmodi à naturâ acceperunt, că ob
here poſſe, non credo , hæc conclufio tota eſt contra tinere ex téperaméto certo & definito totius fpe
Pomponatium ; quod ad contactum , etiam repu ciei . fit enim inde , vt omnis magnes ferrum attra
gnat Veracrucio , illius fundamentum iam po hat ,omne rhubarbaru bilé expurget,omnis rupica
lui , huius autem hoc eſt: naturali complectionc morbum ictericum faner.Oporteret ergo, ſi ſaluta
vel conſtellatione quidam ſunt nociui , quod in toribus vis ea naturalis ineſſet; ratione fpeciei hu
falcinatione pacet ex ſolo aſpectu , ergo ex iif manæ eain accepiſſent, & fic omnes homines eâ vi
dem cauſis , quidam naturali complexione vel pollerent. Si ratione indiuidui & fingularis cóple
conſtellatione erunt falutares & medici . Sed tam xionis hoc vni tribuis , quod alteri adimis :cur no in
paucis verbis multa lupponit , non concedenda. magnete quoque & rupicâ hæc diuerſitas , ratione
primò quod de conitellationibus, Albertum ſecu indiuidui,reperitur,vevnus magnes nequeat, quod
tus , ait, verum non eſt. Si loquitur de conſtellatio poteſt alter ? Neutrâ ergò ex parte ſimilitudo locú
ne , quando iſte naſcebatur : omnes eam vim ha habet. Item quod rhubarbarum bilem temperet,id
bituri, qui tum nati . quod quis credat ? ſi de con facit ratione peculiaris fui temperamenti. cuncta
ſtellatione ſub tempus contactùs ; poterunt ſana- Denim ſpeciei illius indiuidua & nulla alcerius, eodé
re omnes ;quotquot tunc tangent:ſi de vtraque fi planè modo morbis medentur. Sed in hominibus
mul ; annusille magnus interceſſerit oportet , qui non poteft effe hæc fimilitudo & paritas tempera
eandem ſtellarum pofituram & influxus reduxe menti :quia hominis forma diuerfillima eft ,à forma
ric quando tangit ;qui erant , quando natus , at rhubarbari; quare & temperamentú corporis dif
vel vixit tempore ? Alioquin non
quis tanto'viuit crepat àtemperaméto rhubarbari.nam alias longè
poterit hocaliâ die præſtare ,quàm quando pofitu requirit difpofitiones materiæ forma hominis,
ræ æqualitas iſta , quam oportet, acciderit. quàm quàm forma plantæ ,ſucciúe. Quo ergo pacto vis
igitur incerta futura hæc curatio ? Secundò quod eadem naturalis ratione temperamenti competat
vulgarem illam de faſcinatione opinionem admit homini; quæ rupicæ,vel rhubarbaro ?
tit , hoc pofteà docebo prorſus à verâ Philofo Quoad illos autem , qui genus & cognationem
phiâ alienum . Tertiò peccat illatione. nec enim B.Paulli tumidis buccis crepant , feq; angues fine
ſequitur , nociua eſt qualıtas hominis in homi læſione contrectare poſſe; iam plerisở;impoſtura
nem ; ergo & qualitas hominis in hominem fa cognita eſt , folere priùs contra morſum ſele anti
tenda eſt elle fanatiua. nam auctore Ariſtotele ! Edotis præmunire.
o Problem plura neceſſaria ad fanitatem , quàm ad ægritu De militari illa vulnerum curatione ; audacter
fcct.7 .
dinem.malum enim ex quouis defectu, bonum ex dico, niti dæmonico pacto ;& ex genere fuo, id le.
integrâ cauísâ . Deinde contagio ſolo hauritur af thalecrimen loquor de illa, quęfolú obligat linteo :
Aatu . Verum in hac curatione ſedulò obferuant
nam quæ oleo , & vino vtitur : fi congruo temporis
modøs tangendi certos , numerum & alias cere interuallo lanet , nec mala murinura his addat aut
monias . Accedunt multa ſuſpicione plena & pe alias ſuperſtitiones phyſicis licitis remedijs annu
riculo. Primò quod falutatores illi dicunt , ad meranda. Blafphemum quoque eſt vocare arté D.
virtutem hanc.exercendam multo vini potu opus Anſelmi , quæ fuit Magi illius Anfelmi Parmenſis
fe habere:fieri autem non poteſt. vt vini potus pro cómentú. Accedit quod fic à vulneribus aut mor
fit ad contrariorum morborum curationem . fi pro bis fanati,poſtea in dolores grauiflimos & ſępè mog

B 2 bos
 16 DISQUISITIONVM
1 Ananias bos læuiores reincidant,r & vt plurimùm vitæ e- A ! piis geometricis , arithmeticis , vel altronomicis ,
libr.4.
nat. dæm de xitú pellimuin ſortiantur ; quod pofſem mihi no
torum multorum exemplis aſtruere.Sed parco no
fex lib. 3. minibus mortuorum ,
de motu
Reſtat quiddam Alberti Magni,' quircfert duos
animaliú
ſe vidiſſe pueros, quorum vnuscum ferretur iuxta
oſtia claufa ,omnia ,quæ ad dexterum eius latus fira,
aperiebantur : ab altero verò idem ip ſiniſtris oftiis metallo fibilantes , & fimilia multis narraca
præſtabatur. cur non ergo ferrum ex vulnere ad
loluin contactum vel præfentiam alicuius excidar?
Nonne fcribit Matthiolus , in Italiæ montibus her
bam ſe nouifl'e, qua ab equiş calcata continuò fer
rei calcei foluuntur. Pici herbâ cuneum adactum
extrahi, teſtibus Democrito & Theophraſto. Æ
thiopide herbâ certo ritu incantatâ ,feras omnes fi
admoueatur aperiri; & fuo tempore Venetiis fu
rem ſuſpendio damnatum , cui fic fores omnes pa
tefiebant . ] ſic ille epiſt. Nuncupatoria in Dioſcori
dem . Refp. In vltimis duobus apertam incanta
tionem acceffiffe ; in prioribus duabus herbis,oc
cultam attrahendi & difiriendi vim à naturâ in
Gitam : quæ vis naturaliter hominibus ineffe ne
quit . Nec ratione ſpecificâ , quia non omnes ha
bent; ncc indiuidual ; quia conditiones indivi
duantes non producunt talem effectum .Quare nec
Ariſtoteles, nec quiſquam rectè philoſophantium ,
hoc elt crediturus. mirandúmque vehementer vnum
Albertum , plura narrare !o'um ,fe huiuſmodi crediiu C piti defuerint omnia ; lì loquebatur , ille in capi
difficilsa vidofſe , quam ad illum vſque ( vt ait An
ton . Mirandulanus ) cereri qui exſtant ſcriptores tot fundebat; qui ſolus cacodæmon fuit.Notụm enim
ſaculorum fimul omnes . ] Sitamen hoc accidit, dæ
monis præftigiis adfcribendum . Cuius etiarn pa
cto & incãtationibus fictos fuiffc Pſyllos & Mar
fos, ſatis colligitur ; ex Plutarcho , Plinioque, cla
riùs criam Alchimus Auitus lib.z. his verſibus;
lam Magicam dignè valeat quis dicere fraudem ;
Occulias tacite rentaniem pectore vires?
Legifer vt quondam vates, fub rege ſuperbo,
Dum'noua monftraret iuſss miracula figni,
* Commouit leroremagas, vitalia tenieni,
Accumulénique ſuas zelo feruente ruinas:
Queis forfan ſi fuppereret non vana poteſtas,
Demere, non etiam properarent addere monſtra,
Amula ſed fignistantum , non viribus æqua.
Quod rem were n : quit , duplicatâ fuſtinei irâ.
Hinc eft laudato quod poffunt carmine Marſi,
Camiacita fiuos producantarte diacones
Ahſentes , et lepé rubint confi gere fecum .
Tunic vt quiſque grauem bello per lenjerit hydrum ,
Aſpidis aut dolre claujas cognouerit iras,
Conculit inierius ſecreticarminis arma;
Prouinus & laxis verbolaftent : venenis,
Mor impunè many coluber traltaiør inermi,
Et morſus tantum ,non virus in angue timetur:
Interdum perit incantans , ſi callıda furdus
Circe, qua Adsuratoris contempfit murmura ſerpens.
Anguitia. Hoc quoniam de marre trahun e origine prima, E
Anguinee fraudis quod fic,linguegue perir.
In ſpeciem redduni commercia murua fundi.
CAPVT I V ..
De Magia artificiali.
Æcmira quçdá perficit per humanam indu
HA ſtriá ; tátùm enim núc loquor de operatrice ;
diuinatoriæ luú locum referuo. Magica operatrix
Partificialis & ipſa duplex eſt, Mathematica ' Pre
Hligiatoria. Mathematicam yoco,quæ nititur princi
MAGICARVM
.
huius exempla lunt Sphera illa Archimedis , fecun
dum Claudianum vitrea,de quâ M.Tullius & in a 1.Tuſcu'
Siracufarum obſidione nauium per fpecula com & 2 , de na .
Deor .
buſtiones b :Archytæ colúba lignea volans': L co- b Plutarc 1
nis Imp . auiculæ aurex cantillantes : ' & Boëti æ- in Marcel.
volantes & cantillantes , ferpentes ex eodem Zonaras
Hæc tom . 2.
Magia vocatur ab Heronc& Pappo lavatoup7IxN . lib.1o.No. H
Supponendú auté nihil hâc efficerepolle quod re- jd Glycas
rum naturę repugnet :quin imò indigere.caufarum & Manal
les in An
naturalium ope certo motu & dimenſionibus ap nal.
plicatarum ; vt in fpeculis illis Archimedis , & hy
e Callio .
tis patet. Quare ii quis dor.l. va
B draulicis noftris & automa
cffectus proponatur , caufarum naturalium efti- ria.epiſt.
cacitate ſuperans,ille ad prodigioſos referridebet pen . & Po
litian , in
etiamli humana induſtria ad inftrumenti confe
Panepiste
ctionem motumue concurrerit.Idcirco diflentio à nione .
Guilhel.Parifiéſ , Medinâ & aliis ; qui caput aëneú
Alberti Magni( quod narrant)humano credunt ar
tificio articulatè locutum :nec enim humana indu
ftria huc vſque pertingit : ncc naturalis ratio pati
tur, vt res inanimata ,vocem humanam ,ad lubitum
interrogárium reſpondendo ,emittar,nam hæc vi
tam, & reſpirationem in loquente , & perfectıſlımā
vitalium organorum cooperationem , & diſcurſum
quendam loquentis ,requirunt. Quæ cùm huic ca
te loquebatur , qui in ſtatuis idolorum oracula
ſimulacra vocis propriæ expertia fuitle.Simulacra,
enim Gentium argenium & aurum : os habent non
loquentur.nequeenim eft fpirinusin ore ipſorum . Fuit Plal. 134.
illa ſententia Guilhelmi , & olim Herineris , ſed v.15 .
à Theologis confutata iampridem f. Huc perti
net globus ille artificioſus, leu ahenea ſtatua, fic fD. Tho.
confecta , vt ex occulto loco , funiculo , qui inten- lib.3.con
ſus erat remiſlo , ſagittasin ſpectantem eiaculare- tra gent:c.
tur : quo pacto Kennethum Ill. Scotorum Recia 2.2.dil.
gem ,à Fenellâ interemptum , in Maioris & Boëthi 12.p.2 .
D Scolia . Annalibuslegitur . Eodem reducenda quo
ruudam mirifica ſolertia , vt artificis illius quiRo
mano Imperatori, vitrum flexile , & nó fragile ob
tulit,dequo poft veteres guido Aretinus epiſt.ad.
Michaëlem Monachum ferentium immania pon
dera fronie , & fanábulorum globis inſiſtentium
( vt vidi ) & qui membra , quali lutea confractaue,
vti luber , Acêtunt , de quibus egit D. Chryfofto .
bom 19.circa fin. ad Pop. Anthiochen . ad quæ folet
plurimum iuuare corporca diſpoſitio , & naturalis
!
agilitas ,vt plurimis exéplis docet Andr . Libauius 1
p.2.Mlirabilium traita.de Nołtabulisin fine operis.
Altera fpecies ludicra & deceptoria,vocaripo
teſtprestigiarrix :(à qua factuin ve mira Magorum
à Græcis Daly via & xv6sia ; à latinis; ludi , & ludi
cra, & ludibria vocata ſint (, vide Heraldú in li.r.
Arnobij pay . 3 r.)cuius effectus nó ſunt quales ,aut
qui videntur : ad eam pertinent pleraque quæ ab
agyrtis , circulatoribus & funambulis creduntur
patrari incantationibus, cùm agilitate pedum vel
manuum fiant , vtquæ de Reatino quodam nar
rat Pomponatius : interdum fiunt etiam per a g Defcri
nimalia bruta longo vſu edocta , vt quæ loan- prio. Afri
nes Leo narrat , de afino & camelog : interdum cæ lib . & 1
per merá impoftură, & meatus occultos aliquibus hDaniel .
lubingrellis, vtfaciebát ſacerdotes Beli qui à Dra 14.
conecibosdeuorari fingebant:hvt fiebat celebri in iD.Hiero.
illa ſolis mensâ i, quam vulgus peregrinorú puta- adepist
. 10.3 .
Paulin
bat ſponte ſuâ cibos fugger ere,reuerâ tamen cibi à
vicinx
 · LIBRI I. CAP . VI. Q: I. 17

kHeroda. vicinæ vibis incolis ſuggerebantur k. Er etiam ac- A piebat adyolantes , ve vidcbacur : nihilominus
lib.z. cidebat, in fictitiis illis idoloruin amoribus ac ftu mox torquis integer , & illæ ſus rcpcrtus fuir. Hic
I loſeph.
lib. 18.ant. pris,de quibus Ioſephus, & Rufinus'.Item quanp conuictus multorum , quæ nec arte ,nec actu huma
C.4. Rufin. do Barchochabas,pſeudomelliasIudæorum , ſtup no, nec naturâ fieri porcrant; faffus eſt ope dia
lib ... hift. pulam in ore fuccenfain anhatiru ventilans, flam . boli cunéta ſe perfecille , quod antè obſtinatus
Eccl.c. 25. mas vomere videbatur , tefte D. Hierony . Apo negaverat. loanncs Trithemius, ex antiquiori
log.aduerſus Rufinum : limile putarim , quod de bus-refert , anno 876. tempore Ludouici Imp .
Caco latrone narrat in Alcide poëra. Talia quç Sedechian quendam religione ludæum , profil
vocat Irenæus lib . 1. aduer , hærel.cap.4. Anaxilai fione medicum , ſtupenda quædam coramPan
ludicra,v.g.facere vtconuiuæ videátur habere Æ cipibus viris fecille ", videbatur hominibus de
thiopicú nigrorem ,vel defunctorum pallorem ,ali uorare hoploinachum equitem ; currum quoque
nina aut equina capita. commentnm vetus Plinio onuftum fæno cum cquis& auriga z ar putare ça
lib.28 . & 35. & fexco Empirico notum lib . 1.Pyr pita , manus & pedes ; qux pclui coram impofita
rhoviar.vt docetMarfilius Cagnatus lib.z.varior, ſanguine ſtillantia cunctis fpectanda præbebat, &
cap.ro. ea ftatim hominibus illæfis fuo quoquc loco refti
Thaumaturgica ,vt & Magia naturalis, per fe bona B tuebat : venationes,decurfiones , & haftiludia , &
eft , & licira,vr omnes artesper ſe ſunt bonç.Per ac quę homines in terris agitant,ca in aëre audiri fa
cidens vtráque fit illicita,primòquando in malum ciebat:media brumâ hortú amd'niflimu , in Cæla .
finem referunt. ſecundo quando ſcandalum ori, ris palatio ,arboribus,herbis ,foribus ,cantillatione
tur , cò quòd putentur hæc fieridæmonum opcrâ : auicularum ,fubitò natis & auditis producebat: Si
quare non deberét huiuſinodi permitti,niſi circu quis pedem attraheret alterius,pes ſubſequebatur,
latores publicum & idoneum à Catholicis habe & homo innoxius perfiftebat.In Sicilia Eupů pro
rent artis ſur teſtimonium . Tertiò fi quod inde ponút ,fed cius facinus illud quo inter verba Hami
ſpirituale vel temporale damnum corporis aut ani man ore videbatur vomere, artificio quoque non
mæ immineat ipli circulatori, vel ipectatoribus .. præftigiis planè tribuendam : nam in ore abditamı
Ex hoc enim capite damnárur,qui fine neceffitate nucem luphure & igne plenaın habebat, qua leni
velcaufà iuſta , le mortis periculo per luſum expo ter exſpiratione inotâ,fundebar flammam , vt fcri
m Silu .& nunt . bit Thomas Fazellus de ead . 2.rerum Sicularum li.
Fumus in
Ceterum Naturalis & Arificioſe Magiæ , duo 5.6.2.idem c.1 , lib.3.deta...mira refert de quodam
verb . ars ,
Nauar. ca. ſunt velamina;quibus fcocculcre ſolet Magia Dia- c Diodoro, quem vulgus Liodorú vocat: hunc mia
15.num.8. bolica. femper enim vel naturæ vim mentirur, vt in gicâ arte imbutum ,mirandâ præftigiorú machina
iis quæ de aftrorum influxu , & temperie hominis tione Catanæ floruiffe.Is nãque potenti carmini fuo
ſuperiore capite diſſervimus:vel méritur artificiú ; ră vo homines in bruia animantia conuertere,omnium
yt in characteribus,imaginibus & hujulinodi , de gue fermè rerü formas in nouas metamorphoſes tranf
quibus diſputanduin q. fequ . fundere longißimiſque à fe fjaliis difsitos , repentead
Nuoc de præftigiatrice quadam ,ad alia quæ po ſe trahere poſſe videbutur. Caiarenſes praterea adeo
ſtea diſſerentur lib.2.9.8.Sapienter ab Vlrico Mo crebris laceffe bar iniuriis, et cotumelus dehoneſtabal,
litore lib.de Phytonicis mulierb.animaducrfum fuit ut vaniſsima credulitatis laqueis circumuenii , ad cul
à Diabolo ſic medium difponi pofle ,vevna res alia tûs eipendendiftudium concitarentur. Qui cum capi .
videatur : & talia experimenta plurima fieri à 10 uis reus crucs tradēdus eller ,elicioră carmină prafeniſ
cularótibus : cùm autem ſatanasfıt magifter ( ait )io fima arte è Catana Byzantiñ ,casus imperia eo tempore
culorü ;nemini dubium elle, quin ſubtiliùshæc Dia Sicilia agnofcebat, i rurſus è Byzātio Catanā eliłtorā
bolus operaripoſsit.hic , nunquam diſcipulus eſt manibus dilapfu ,paruo tépori inter frio ,per sërē de
doctior præceptore.Talis illa ,de qua Nidecius , in D uebs fe iuflu :Quibusveneficiis adeopopulo fačtuseft,ad
Formicario,cap.de maleficis eorum deceptionibus; mirabilis , u'in ipfo quādă numinis potenciā elevati,
Colonia , inquir,citabatur virgo quadam gia mira in errore facrilego cultū facrisdebuiñ ei exhiberēt. Sed ta
confpectu nobilium feciſſet,que arlemagica videbatur dē à Leone Catanēji Epifcopo,diuina virtute ex impro .
fieri.mappam enim quandam dicebatur laceraff , uifo capius , frequents in medsavrbe populo, in fornacē.
ſubito in oculis omnium redintegraſſe:vitrum quoddā igrea inrectuszignis incendio confumptuseft. ]Sic di
ad parietem à fe safarum & confraétum , in momento uina iuſtitia præualuit, & qui fe iudicibus fortè mi
reparaſſe & fimilia. Manus inquifitoriseuafit ex nùs iuſto zelo morus eripuerat ,è lancti viri mani,
communicata. Bodinus norat , cos folere decem bus elabi non potuit. His fimilia præftigia narrabo
magicis præftigiis vnuin ſubtilitatis feu agilitatis {cqu.lib.6. in prin . & quædã Cratiſthenicuidá tri
artificiofæ actum miſcere. vt perſuadeant, quæcú buit Creſpetus ex Athenço, & aliis quibuſdá eſt An
que ab ipſis gerruntur, citra præſtigium ,folâ dex tonij Gucuare Epiſcopi Modonedēſis lib.z.horolo
teritate & arte fieri, procurant, vt qurcquid lor sy principā c.43.46 44. & meritò ſubdit,quod iam
tilegij admiſcent ,id lubtilitatis & agilitatis effe vi monui, iſtos ioculatores ,quárúuis artificiofis ope
dentur. Amat latan hominesad riſum prouocare, Ę rá dæmonú adhibere ; ideò legibus latis Franciæ
ye læti ac hilares imbibant impietatem , hic prælți Reges S.Ludouicus,Philippus Auguftus,& Hen
giatoresiſti agyrtę,iocularij,miriones,circulatores, ricus 3.regno exultare tales fanciuerút. Crefpet. de
ipfos iudices ſæpe ad ineptam quádam letitiam & odio Sarane diſcur 12.lib.1.Noſtris téporibusCala
admirationem pertractos faſcinant, vr cuncta ipfis riú malteſu Pariſiis captüfuiffe,fed altu carceribus
iocatoria tantum, nec punienda videátur.frequens elapſum ferebant;idque eiBaxius inquiſitor inter
talium ſemper vbiquo prouentus fuit, & leges ctia cçtera in iudicio obiiciebat; ſed cùm vrgeretur &
Bodin. in hodie in aulis quorundam Principum , allio & ci dănationé metueret ;a gubernatore,quitu erat,'u
dæmonan. curâ nocentior. In Francia Triſcalinus coram Ca. dicibus Eccleſiaſticis fulpendere iullis,creptus , in

rolo IX . aliâ laudatoRege ; ex cuiuſdam nobilis, aulam irrepfit ; & ibi multa de nouo cæpit edcre
TO. ab co remoti,
23 , etis fpectantibus pelliciebat , cosque manu reci- I Haditans, ficmutabat,vebis terquealia in'cis figura
lin.
B 3 appa
 18 DISQ VISITIONVM
appareret : in altera menſx parte pofita vafa ad fe ; A ca acceperunt:quæ per fe yana & inania elle , deli
alliciebar moto vitri tantum fruſtulo:cogitationes
nónunquam diuinabat alienas ,vt cú ſparla faccari
granorum minutorum in mélam magnâ multitu
dine , quod quis fibi granum mente delegiſſet in
dicabat; etiam fi quis ,in deligendâ re propoſitâ,
dubitaffet ,addebat heſitationem , & refolutiodem .
iactabat quod alter effet electarus ,id ſe diu ante
prænouiffe , & alia multa :propter quæ tertiò in ius
ab illuftriſſimo Archiepiſcopo Mechlinienli, D.
Houio anno 1600, vocatus; cùm littere le pollici
tus eſſet , aufugit ad afylum omnium Antichriſti
præcurforum.Princeps illezqui præſtigiatorem iu
dició, auctoritate ,non iure eripuerat ;vix biennium
fuperuixit , & florente ætate interiit ;nec quicquam
ilipoſtquam mala cauſa defenfionem fufceperat , Bricus quofdam fuperftitiofos :v.ge vr li talem ex- h lup.c. 3 .
poftea feliciteſ in gubernatione ceſſic. Non impu pectas effectum , in tergo figuræ eum debeas in- 9.1 .
nitos vnquam Deus Principes finit, hoftium de ſcribere ; fi contrarium , in fronte, idquefaciendú
fenſores : quia nominatim vetuit, ne præſtigiatri aliquando manu dextrâ, aliquando læuâ : tigillum
cem quisviuere patiatur,Exod .22 V.18. hoc eft , vt modò fodiendum capite deorſum , inodò capite
Philo interpretatur , noluit differri fupplicium :fed
ipſo quo coniuncta foret die interficimandauit.
QV Æ STIO I.
An vir charakterumannulorum, figillorum ,aui
imagixum fit,qualem Magi contendunt.
Vm Magis lențiunt Prolomeus,Aphrodiſçus,
Porphyrius & alij Platonici, & ftultiffimi Ar
tephius ac Thebith zex recentioribus Pompona
tius , Ficinus, Dulcis, & Anton . Mizaldus in Cen-
tur: Memorabil,fed fuperftitiosè.
Verè & prudenter negarunt Hippocrates , Ga
lenus & quos citabimus infer. q.3. omnes. Sanè
rem aeu tetigit Tatianus Affyrius; cenlens, fi quid
his efficiatur , id ex conſtituto fieri,dumtaxat quia
dæmones hæc fibi figna conſtituerunt,& quaſdam
quafi teſferas militares, aut pactaconuenta,vt ho
mines folent verborum certas formulas: Moſes
a Doctor,
Maymon pronunciat ', mendaces & ftultos eſſe,
dubicant.
0.72 qui Toli figuræ, ſoli fcripturæ,ſolis denique linca
mentis,aut vocibus aëce fracto natis,tantam mira
BD. Tho. bilium poteſtatem adſcribunt,conſentiunt Medici,
22.9.96.a. Theologi, & Iuriſperiinoſtri".
2. & 4.
Notandum ex Conrado VVimpinâ , ' Magos D
cótra gết,triplex genus imaginuin feu figurarum habere.
105.& ibi Qubuſdam adhibendas docent luffumigationes
Ferrar, & incantationes, & per quinquaginta quatuor an
Silu . verb. gelorum nomina exorciſationes, & alia, quæ per
fupereft.q. Ifida funt & manifeffam continet idololatriam.pri
10. Cirue
lus de fu- mò quia hæc nomina nó nifà dæmonibus pocue
perſtic.pa. runt accepifle ( quod Cardanus fatetur" . ) Secun
3. Marti- dò,quia dicere quòd tales fumigaciones honorent
nus de Ar. Deú, aur Deo placeant,eft error in fide:dicere auté
fuperftitio quod talibus vti, non fit dæmones facrificio ho
nib. Con- norare,& ideò damnabiliter idomos tpeverv ,etiá eſt
dronchus crror. Vtrumque definiuit Facultas Theologica
lib.3. de Lucetiana. Artic.zo.o 11 .
morb . ve
ncfic.ca ... Alterum genus imaginum ,caracteribus & ſcul
Bokelius pturis innititur , barbaris & peregrinis; in quibus
libr, de funt nouem caldarix , & nomina quatuor princi
philtris c.1
Vairus, pum huius mundi cardinum , & terſeptem nomina
Anan . & ex Mahumeticis deliris Arabum decerpta : quas il
alij . li figuras auctoribus tribuunt Germoni Babyloni
clib. de ſu co ,Hermeti Ægyptio, & Thori Græcostales etiam
perftit ca numerant quatuor Salomonis annulos. talia cun
pen.&. vlt.
d li.z6 . de eta patet annumeranda primo generi ſuperſtitio
varietat . Corum & execrabilium ;nec vim vlla habere poſſe,
nifi à dæmone;quo Doctore & Dedicatore miſeri '
MAGICARVM
ciis & laminis agens,docuit D.Hieron .. Farentur e in vita
etiá ipfinet Albertus Magnus, & Rogerius Baco- S.Hilaçio
nis circa
nus.Èftetiam in fide error , quod vnus dæmonlit
med .
Rex Orientis , Alius Occidentis, & præfertim fuo
merito ?, fArti. Pa
Tertiam ſpeciem genuit axioma quoddam Pro 25:
lomæi , vultusinferiores calo ſubie &tos vultibus celc
ftrbus; & hinc intulere ſcorpios omnes terreſtres
regi à fcorpio cælefti , piſciculos omnes fluuiatiles
à cæleftibus piſcibus, hoc nugamétum defendunt
cum Prolomço permultis.Sed luperius iam ex par g Tertul
te hoc confutatum fuit, nunc addoli ram potens lią. Alber
illa correſpondentia imaginariæ figuræ fuperioris tus , Ba
in hanc veram figuram -inferiorem ; cur adiungunt Gldus.
furſam , & cętera de hoc genere. Vnde nihil ve
teor concludere , cum Gerſone , & VVimpina ,
hanc etiam vltimain ſpecicm fuperftitiofam dam
natam efle. Fundantur cnim hæc omnia in aphori
-lmo Magico libri impijiquiinſeribitur ARBAG W
THEL Sany278 in Septepâ 2.vbitraditur ,quod
quando Deus nomina rebus yel perſonis impoluit,
limul cum nominibus vires & officia quadam il
lis diſtribuit: & ita caracteres ac nomina conſtella
ta (sh. Imaginesfub ceriâ conſtellatione formala de
c nominata ) habent vim non ratione figuræ vel pro
nunciationis , fed ratione virtutis leu officij illius,
quod Deus ad tale nomen vel characterem ordi
nauit. Hoc totum eft mendacium confictum ad
ſtabiliendam hanc fuperftitionem. Nomina quidé
Deus in ſcripturis iinpoſuit ianctis quibufdā ,my
ſterij fignificandi cauflà, & officio eorum ,quoitti
functuri, conuenientia : fcd ipfi nomini Deus vim
effectiuam nullam indidir . Animantibus verò cun
etis Adam nomina indidir,non Deus .
Par ratio eft de annullis & figillis Magicis, quá
tumuis prçferant fpeciofiſima nomina Raphaëlis
,
Machabæoruny, Salomonis, Elizei,Zacharix ,Có
ftantini, & quorumdam ſanctorum :quibus nomi
nibus etiam interuenit blafphemia,dam holce ſan
ctos fingunt nefariè Magicis initiatos,item quia fi
gnum crucis , quo in figno vicit ille Magnus Imp.
annumerant ligillis ſuis dæmoniacis.
Denique certò tenendum quando effectus ali
quis fequitur vſum characterum ; annulorum , ſi
gillorum velimaginum : quod fieri interdum con
tendunt :id totum à dæmone fieri, qui conſtituta- iPlato 2 .
rum à fe nugarum credulitatem conatur ,vel de de Repub.
Trallia
nouo mentibus inferere , vel infertam profundiùs nuslib.10
& ſtabiliùs infigere. C.1.Philo
Porro ve nugacitas Hermetis & fimilium dc- ftrat.lįb.3
prehendatur , vel ab indoctis,decerpam nonnulla , vite Apol
ex Italico lib . Ludouici Dulcis : qui non vtiliexé- phụs lib.8.
Eplo fiétitij Salomonis & Hermitis hgilla in lucem antiq.c.za
edidit , deceret potiùs in -Eccleſiâ Catholicâ talia
obrui filentij cinere ,quàm typis tá ſplendidè enul
gari.Aiuntergo nugones: Quigemmá poffideat,
cui inſculptus aries , leo , vel fagittarius, cunctis
eum gratum & gratioſum fore: cui virgo , taurus :
capricornus,huncreligionis amplectendæ auidum
effici; cui gemini, libra ,aquarius,hos amicos fidos,
legum renaces, & concordiæ ſtudioſos fore ; con
tra cui cancer,ſcorpius,piſces,iis inſerendum amo
rem ,iniquitatis ,leuitatis mendacij.cui Saturnicha
racter
 -LIBRI I.
raéter,is gliſcens robore; cuilouis,amabilis,fortu-,A ,ſanctus doctor. d.cap. 104. concefferit, images
natus,ad luminoshonores prouehendus, cui Mar
cis,inuictus ; cui Solis, opulentus;cui Veneris ,im
merfabilis , & omnium compos votorum : idem ,
cui Lunæ . Quid multa?nulla eſt imago ftellæ , cui
non peculiaris efficacitas inhærcat. Mitro ſtellas,
draconis figura ,lætum facit , & diuiten ; aſtrolabij,
fatidicum ;idem (ride jaſini, ſichryſolitho inſculpta:
CA P. II.
19
hafce virtutem aliquam de cælo habere, quatenus
ſunt imagines , & rem conſtituunt in ſpecie artiti
ciali.Refpondeo D.Thomam cùm eo capite has ſu
perſtitiones impugnet,hoc tantum ex perſonâ ad
uerfariorum dixifle , quaſi dicatzlicèr tibi de imagi
nibus id concederem , de characteribus tamen hoc
falſum foret.

ranæ inimicos ad pacem , amicos ad odium impel Quartò ſubdit, videri durum & difficile cos o
lit;cameli ,dæmones cogit , & c. hac ille lib.3.de gem mnes damnare , qui talibus vtuntut imaginibus.
mis à c.6 . vfque ad c.vlt. Sinugabatur , certè crafle Refpondeo,ftultorum effe numerum infinitum ;ideò
rider Prælatum illum , vnum ex Ecclefiæ cardini fafficere quod re verâ res. ficmala, & fuperftitiofa.
bus,cui opus inſcribit:fi feriò ,non habco quî excu Hactenus fufficiant dicta : plura fuppeditant, qui
ſein ,cùm ea quæ folius Dei funt ; infundere, pro ex profeffo de hac re ! | Langi
d.epist .;
pheriam , & religionis acfidei amorem , tenacita B Medina
témque & fimilia, tribuit alinorum & fiderum fi QV Æ STIO II. cap.7.fc
guris :Nonne hoc eft fuadere, vt relictis bonis årti . 72. Ana
An numeris arithmeticis aue muſicis magica vis nias d. lil
bus, & ſtudiis Ethicis,demergat fe humana curio
vlla infit? 4. Carda
ſitas in barathrum ſuperſtitionum , & facere , vt nus li. I
cuique ſit Deus annulus ſculptus qué dextra gerit? Atres Orthodoxi' paſſim de numerorumcon- de varie
Sed aliâ ex parte negotium faceffunt Pompo Patr ia ne multa philofophantur :idem tamen & li.18.c
nexio
pat . & Caietanus.Ille , cùm obiicimus , pentagonos duntaxat , in hac proportione & connexione nu . Ciru ſubtilit
elusat
circulos , & alia huiufmodi figna,aur characteres , merali, diuina quædain myſteria contemplaban- fup.& Ba
duintaxat elfe , qualitates quaſdam quantitatis :itur, nec vllam vim naturalem ,vel Magicam , nume- Şegnus
plam verò quantitatem , non efle principium ope risipfis, quâ tales,tribuebant. Pythagoræi verò & de vero
ftudio :
ratiuum : Refpondet,non efle figuram principium o Platonici,putidè fuperftitiofi in hac re fuerunt. Sit
Chriftia
perationis , ſed tamen ad operationem plurimum Concluſio , Numerus , quâ numerus eft , rollam no c.
7.
conferre : fic eniin deforiem materiæ figuram , neque naturalem , neque fupernataralom vim operandi
hominis animo triſtitiam , fpeciofam verò eidem С continet .] Hanc qui neget , philofophum negat
gaudium adferre. quod ſine ratione ab eo dicitur, Andr.Laurentius lib.8.hiſt.Anatom.q.10. & pro
quia Magici characteres “, nihil neque pulchritudi bat optimè Leonard . Vairus lib. 2. de faſcino cap .
nis, neque deformitatis notatu dignæ ,aut idonex 11. & Catholicicæteri,ad vnum, concedunt:præ
ad has paſſiones gignendas , habent. Quod cùm ſertim ,quotquot numerum , nihil reale cfle à rebus
ipfemet videret Pomponat, tandem confugit ad numeratis diſtinctum contendunt . quid enim o
eredulitatem iis vtentium . Verum credulitatis non
peretur , quod ipſum folummodò imaginarium
maior vis eft,quàm imaginationis ; de qua vide di eft: fed & ab illis concedenda conclufio ; qui vo
Čta præcedenti capite. lunt effe aliquid reale rebus numeratis fuperaddi
Caietan.vt erat acuto ingenio & peracri , vltrò tum. Facentur enim , numerum eſſe quantitatem :
k 2.2.q. ctiam communem fententiam nonnullis laceflit k . quantitas verò per ſe non eſt operatiua, nili fortè
96.a.2. Primò ſic ratiocinatur. figura ,licet nó fitipfum motus localis, de quo nunc non agitur. Denique
principium operationis ,eft tamen comprincipium . quæcumque de figurâ diximus, eadem in numeris
ergo,vteſt'higura,habet peculiarem effectum.An locum obtinent.Numerus enim ,eſt quantitas diſ
tecedens probat,tum quia,vd in artificum inftrumen
fic operentur :nam Deifita;cuius,quàm continuæ ,non potefteffe maior
tisefficit figura,vtillafic
quia ferrum latum fuper aquas fertur , quod fi in Cur igitur ( dicat aliquis ) annus climactericus
formam aliam contrahas, demergetur . Refpondeo, homini folet eſſe lethalis , & octimeftris partus
figuram eſſe comprincipium in moru locali , & 0 minimè vitalis : fi non aliquid momenti numerus
peration ibus quæ per hunc motum fiunt; vt ſunt habet ? Quoad partum octiineſtrem ,id contingit:
variæ diuiſiones continui per dolabram ; per mal quia femen humanum multiplex eſt. quoddam
leum ,per alciam ;per ferram :non verò in operatio perficit fætum ſeptimo menſë, & tunc fætus poſt
nibus ,quæ fiunt per alterationem : neque id pro fextum menſem conatur exire: quod ſi non reperit
bant eius confirmationes : quarum etiam vltima magnam reſiſtentiam , tunc validus exit & robu
fortaffis falla eft ,vix enim ferrum in tantam latitu ſtus;li verò repetir ,continua illa menſis pugna de
dinem queat extenuari ; vt porofum fiat , & aquis bilitatur , & octauo menſe debilis atqueinualidus
inmerſabile. Sed eſto fiat, erit non ratione figuræ , admodùm prodit in lucem . Aliud femen perficit
fed ratione quantitatis ,quæ rå non differt ab ipsâ factum nono tantum menfe , & tunc fætus ante
fubftantiâ ,( ecundùm multos. quæro enim , quâ fic hunc menfem non conatur exire , folérque adeò
gurâ velit eſſe ferrum ,circulari, quadrâgan penta-| E robuſtus elle ,vt impedimenta cuncta contraria,
gona:fi dicat,hæc vel illâ : inferam idem fore fi aliâ vel einon reliftant , vel per reſiſtentiam , quando
fit formata lamina;æquè tenui & latâ figurâ : quod mater vterum fert diutiùs , non admodum debili
indicium eſt nihiloperari figuram.ſidicat qualibec tetur. Vide Hippocratem lib. de O & imeftri partu,
in figurâ fufficere iſlam extenſionem & diductio quem tutiùs hac in reſequeris , quàin Academicos
nem ferri; certè fateatur neceſſe eſt, à figurâ hoc ad numerorum vim ſuperſtitiosè confugientes;
non pendere , non minus enim differunt extenſio
quorum dicta inuenies in opere erudito Fabij
quantitatis, & figura quantitati extenfæ imprella, Paullini lib. 6 , Hebdomad , c.4 .Hippocratem ſecu
quàm albedo à ſuperficie parietis dealbari. cus idem refpondit Andr.Laurentius lib.8 . hiſt. A
Secundò adfert fundamentum illud tertiæ fpe narom.cap.9. & q . 30. Annorum climacterico
ciei imaginum.quod iam exploſum eſt. rum ratio , vt & Criticorum dierum , potiffimum
Tertiò prætendit auctoritatem D.Thom . quaſi pendet ab humorum & complexionis , quæ in ho
B 4 minibus
20 : DISQUISITIONVM
minibus funt,ratione ac periodo quadam naturali : | Aj iuuari , de qubus egerat. Laurentius s . libro 3 .
Nam ad muſicorum numerorum vim confugien
res Pythagoræos, & ad Arithmeticos calculos re
ducentes alios , aut aſtrologorum planerarias nu
gas prouocantes Aſtrologos accuratè refutat And .
Laurentius lib.3.de criſibus, vſque ad cap. 8. Fra
caftorium , qui lib.de caufis criticorum dierum o
mnia recalit ad motum humoris melancholici , re
fellịt idem cap.9. & .10. & poftea tandem cap.13 .
ſuam ſontentiam proponit ,caulas effe duas , mate
rialem & efficientem , Materialem efle quemlibet
humorem noxium quantitate vel qualitate pecca
tem , Efficientem effe duplicem , vniuerfalem &
particularem . Vniuerfalem & remotam effe cælu ,
cuius vires ferè omnes Luna excipiat, & nobis co- |Bleptimanæ inedius eft,paríque cum extremis iun
municer . Particularem & propinquam eſſe ipfam
naturam , quam Hippocrates vocat calorem infi
tum ,Galenusfacultatem corpus diſpenſantem , alij .
temperiem fiue fpiritum vocant:quæ fic motiones
ſuas ſtatis circuitibus perficit, quafi ratione vtere nus ille Regis Chriftianiſſimi medicus ,
tyr : quod fi aliquando errat , id à materiæ vitio
procedit, eam contumacia ſua vincentis.
Itaque quod tardior vel celerior fit criſis, id
partim materiali, partim efficienți caufæ tribuen-
dum. Si enim humor fis temperamento calidus,
ſubſtantiâ tenuis, & qualitate benignus, facilius à
naturâ domari , celeriùs coqui, & excerni ; Sicral
ſus, frigidus & contumax ' , difficiliùs. item à vali
diore paturâ,citiùs;à debiliore,tardiùs coqui.."
Quod autem nunc pari,nunc impari die contin
gat criſis,id à fola materiali cauſa prouenire , nem
pe peculiarihumoris cuiuſque motu ; bilem tertio
quoque die moueri,pituitam quotidic ,melancho
licum humorem quarto die. Ergo biliofos mor
bos omnes imparibus iudicari diebus , cæteros
quotidie ex paribus : quia iiſdem diebus morbi ill
dicandi,quibusmouentur. Huius quotidiani,ter
tiani, & quartani motus caulam non minus occul
tam effe quàm magnetis aut catharticorum ſunt
proprietates.
Quod denique feptenariis tantum perfectæ &
ſalutares criſes perficiantur , id totuin efficienti
caufæ tribuendum . Natura ,(inquit)definitum fibi
elegit tempus,quo motusſuose criſes perficit. Tempus
sllad fola experientia ( quam ſolam Hippocrateste
cutus,vt docuit idem cap . 11.) Septimodie , decimo
quarso,vigeſimo,perfe &tasó ſalutares criſes fæpè con
tingere: Sunt igitur præfixiilli dies , & à naixra ordi
nati.Cur autem feplenarium potius , quam alium nu
merum , fibi pro delitys elegerit narura : Farétur id
altioris elle contemplationis, & Theologicam rcd
dit rationem . Hoc ideo factum , quia rerum omniuni
Parens et Creator Deus eam Naiure legem impo
fuit.Names dici feptimo benedixit Deus , eum fa
lys Ifrael ,tanquam celebratifſimum commendauit,co
Seprimo die poft abſolwiam vniuerfi istius, quod oculis
cernimus, creationem , quieuit ab operibus ſuis. Natu-
ram ergo cuiuſque particularem criſes ſeptimo
quoquedie perfectas moliri,nec eas alio vnquam
aggredi die ,nifi aur impedira aur laceſſita fuerit; &
ideo propter huiuſmodi impedimenta , nonnun
quam intercedentibus diebus feu intercalaribus
criſes fiunt ( de quo idem egir lib . 2.à cap. 13. &
hoc lib.iz.cap.15 .Particularem denique hanc cau
fam ab illa vniuerſali efficiente , nempe cæli motu ,
juuari ; vt fi aliquando accidat lunæ feptimanas cú
ſeptenariis morbis concurrere, criſisinde meritò
fęlicior faciliórque fperetur. & hactenus tantùm à
Galeno in libb . dediebus decreroriis Aſtrologos
1
MAGICAR V M
cap.7 . & 8.
Cur denique quilibet ſeprenarius fuum habcat
indicem ,nempe quaternarium , caulam elle com
mune phyſicis & arithmeticis axioma , partes de
ſuis proximis tocis iudicare : vt cum architectus ex
fundamento parieres, ex paricribus tectum furu
rum ,totámque domum colligit. Septenarij partes
in quas proximè reſoluitur duas elle : quatuor ſci
licet, & tria : Sed propinquior eft quaternarius yin
dicabit ergo quartus leptimum : & vndecimus, qui
fecundæ leptimanæ quartus eſt , decimumquar
tum ; & decimusfeptimus, qui tertiæ leptimana
quartus cſt, vigefimum . Quinctiain quartus dies
gitur focietate,vnde fit , vt fi primus dies morbum
diſcutere aggrediatur, er finem quartus imponat :
Si primus nihil tentet, ſed quartus morbum iudi
care aggrediatur,feptimas finem imponat. ] Hacte
Ex dictis fequitur,fi quos Pentaphylli herba ef
fectus habeat,non ipfi quinario,fed fubftantiæ fo
liorum , tribuendos. Superftitiofum autem elle ,
quod vnum eius folium ephimeram , tria tertia
namn ,quatuor quartanam ſanerit,item quod helio
tropii grana tria tertianæ , quatuor quartanæ pro
fint; item alia , huiufmodi in medicinis per liga
menta feruari malo exemplo folitis. tale quoque
C fuerit arbitrari pilulas ſeu catapotia impari nu
mero plus prodeffe quàm pari,licet æquali præ
bcantur quantitate. Muliui numeri vi magna pol
lent,non vt numeri . ſed vitonorum varietate , &
ſoni modulamine fuauiter animú afficientes : qua
de re mox plura. Sequitur etiam ex dictis vanos
efle ac fuperftitiofos , qui vim aliquam inefle vor
lunt certis pfàlmis :eo quòd certo numero fint.col
locati , & cos credunt efficaces , vt profperè cæpta
legenti ſuccedant, vel vt grauibus periculis libe
rentur,vt Pfal . 1. Beatus vir : quia vnitas eſt quid
. perfectum , quaſi verò ſeprenariis & ſenariis , &
quinariis , & ternariis ſua quoque non fit perfe
étio.Dicunt etiam Plal.10 .In Domino confido, feli.
D cem efle,quia denarius numerus eſt bonus: & quia
centenarius ex decies decé confatur , ideò adhuc
feliciorem efle centefimum Plalmum , Miſericor,
diam & iudicium , Refelluntur, quia denarius, aut
centenarius,quatenus numeri funt , bonitatem reas
lem nullain habent. Nam nec phyſicam ,nec ethi
cain bonitatem habent , led artificiofam tantum
ab imaginatione numerantis procedentem , quæ
non obtinet vllam in corpora , ſeu res quæ nume
rantur, efficacitatem . Deinde in Hebræo fonte a
lius eſt ordo Pſalmorum , quám in verſione Lati
na:ergo qui pfalmus felix eftfecundùm verfionem
Latinam , infelix erit fecīdùm fontem Hebræum ,
quod eft dictu abſurdiſſimam : vel , dicenti He
Ebraicè.vnus erit felix, & dicenti Latinè alius: quod
æquè ridiculum . Meritò igitur hos numerarios
plálmiſticos damnat Ciruelus Darocenfis p.z. de
fine.
fuperftitionib.c.6.in
Ceterùm fraus & dolus Magorum numerario
rum ex eo quoque deprehenditur , quòd Archi
magus ex Proclo tradidit : non agere ipſos de nu
mero lenſili & materiali , fed de formali ( vt vo
cant) & rationali . Eteniin ratio formalis numeri
nihil eft aliud quàm illud ipſum , quo plura indiui
dua ,plura funt & ab vnitate recedunt, quod ſiue
fit pura negatio , fiue quid pofitiuum , certè nihil
ad operandum efficax indiuiduis adiungit. Nimi
rum
 2 LIBRI 1. CAP. IV . 21
rum nebulones,fub hac voce formalis numeri, ali- A conirahi Mufaruin cantu , etiam in nocturna qusete .
quid occulunt , quod ad ipſam dæmonis ex pacto lib.28.c.22.Cuius rei,quamuis noiter amicus , de
b lib. " operationem pertineat. Confirmatur hæc conie relitterariâ , vt qui optimè meritus ,credat rationem
cTcrtul.de cura vchementer, quia priſcihæretici, qui nuine non quærendam , led efle anilem quandam vete
praſcript. ris multum tribuerunt. DeMagiâ iidem conuicti rum opinionem : tamen , quia de Serpentum incan
cap. 46.- non ſemel fuerūt. De Bafilidianis id Irenæus pro tatione nonnulla in S.S. mentio cſt,vioftendam lib.
piphá. hæ- dit poftquem ceteri'.idem de Marco conſtů ve Seg.videtur ratio diligenter inueftiganda.
rel. 24. & cultiſlimo illo hçretico, & de Gnofticis omnibus '. Inprimis arbitror,diftinguendum inter modos
alii.
d Irenæus Caurè igitur legenda, quæ , de cfficacia imparis muſicos, & fufurros magicos,feu mala carnsina :hus
lib . 1.0.12 numeri, inaiore, quàm paris , congerit,nec fatis di nullam vim inefle naturalem ,led dæmonem ex pa
Irenæus gerit,Petrus Gregorius in Syntaxi artis mirabilisk: cto ferpentės foporare , vrnas diffongere, & quæ ia
flib .15.c. qui, quod eam fententiam tribuit orthodoxis pa lia facere : illis vim phyſicam inefle.Veverò intel
10 . tribus D.Hieronymo, & Cypriano, magnam illis ligamus, quæ & quanta infit,rurfus diftinguendum
iniuriam facit. cúinque loca eorum nulla cirer , inter ea,quæ fenlu prædita, & quæ fenfüs expertia.
B
meritò vanitaris in ea re arguitur, dum ,quod pa nă nihil dubito aniinalia fenfuauditùs prçdita,mu
tres de imparis numeri myſteriis , ( quòd vnitas, & ſicis modis capipollc,& catenusadmiferim quç de
Trinitas in ſacroſanctâ cernantur Trinitate ) & mirismulices effectibus adfcrunt pradlieti poeta',
præftantiâ differunt: hoc ille , ad neſcio quam vim &, vt ipfe ait, fenilem recitans fabulam Martianus
phylicam ,cum Agrippa Mago & hæretico, quem Capellalib.de Muſica.Nam quod FabiusPaullinus
patribus teftem adiungit, nequid dicam grauiùs, ea vult vlteriùs obtinere ,non credo:Sed in iis,quæ
inconſideratè retulit: Vide D.Hieron.apolog.pro ad animantia aurita pertinent,verifimilia fateor; vt
libris contra louinianum ſub finein , & deprehen & in Euſcbii verbis de laudibus Conſtantini;quæ ve
des mericò hæc à medicis, & ab Hieronymo, Ori rò ad infenfibilia , reiicula & redicula puto , vr de
genem ,Tertullianum ,Cyprianúmque citari , qui laxis & filuis , & c . Erideò argumento Plutarchi
bus hoc Perrus Gregor. impegit. videndum etiam in Symoſi & Solinic. 7.Polskujt. quoab Arionis
ne quid vanæ ſuperititionis haurias ex libro Fabij delphine,ad Mcgarenſes vel Thebanos muros ar
Paulini; Denumero Septenario: nam quæ ille,non gumentantur, non allentior.capi carmine fera po
tam ex fuâ, quàm Platonicorum ſententiâ, pluri tuit , faxa non potuere. Ninilominus cenfet vir ille
ma retulit , ca Catholicæ Theologiæ parum funt C doctus , diſputandi faltem ( vt ait ) gratia oſtendi
De vi mu conſentanea , vt quod illi muſicis numeris Magi potle, hanc attractionem filuarum & faxorum ve
lices. cam vim fatis apertè tribucrunt. Nam quæ de vi ram fuiffe : Scd poſtea fol . 184. prorritarar, le quæ
muſices commenti poetx , illa Platonici in Nume ad probandum affert omnia ex Platonicorum lo
rorum , quà numeri, virtutem tranſtulerunt, Scri lummodò inente allerere; nec allentiri, nifi quaić
pferant de Orphei inuſica ; illam dæmonibus, ani nus cum facroſanctar Ecclcfiæ fanctionibus cófen
mantibus brutis, laxis, arboribus imperalle. Sice tiunt.Prudenter hoc & cautè , fibi: inelius etiam aliis
nim Ouidius,de arboribus; cauiflet,fi poftquam poëtarum illa & Platonico
gua poftquam parte reſedit rum deliria, tam diligenter & calidè aliquot capiti
Dis genius vates,& filafonantia mouit : bus propoſuerat; cenfuram ſingulis ſeu antidorú ex
Pmbra loco venit: non Chaonis abfait arbor, Catholicæ Theologiæ apothecâ appofuiffet , ne
Nonnemus Eliadum ,non frondibus eſculus altis, phaleratis illis dictis
minus eruditi decipiantûr.Nó
Nec rilia molles,nec fagus ó innuba laurus. fecit : quare nonnullum precium operæ futurum,
Vos quoque flexibiles hedera veniſtis, e una ſi coner præſtare,quod ab inſtituto noſtro minimé
Pampinee vites, els amicte vilibus vlmi, & c . D alienum arbitror : ftrictim tamen & indicando ,
Metamorph. lib . 1o . & Seneca Herc.Fur.addit de quid in eius argumentis lectori cauendum .
dæmonibus,feris, & faxis, & fuuiis. Primùm c.s.citat poëras , & quos citaui fcripto
Qua filuas,em aguas,faxaquetraxerat res Ethnicos ; quibus quatenus credendum , non
Ars ,que prabuerar fluminibusmoras: repeto.Ncc Nicolai Vicentini muſiciverba perti
Ad cuius fonitum conftırcrant fere , nent ad fabulola illa de Amphione & Orpheo; fed
Mulcet non foluis vocibus inferos. ad veroseffectus , quos veteres memorarunt : nec
Ventos addit Horatius . Steuchus Eugubinus in Pfal . 67. initiò aliud ad
Vnde vocalem temere infecute fert , quam nudam fabulæ T hreiciæ commemora
Orphea filua: tionem . Hæ quod ad auctoritates ab co citatas
Arte maternâ rapidos morantem ſufficient.
Fluminum lapfus,celeréſque ventos, Cap. 6.6 7. modos proponit omnino ſeptem ,
de manibus , & dæmonibus idem tradidere Virgi quibus hæc mira Orpheus facere potuerit ; quos
lius 4. Gcorg . & 6.Æneid. Ouid.Seneča,Horatius, i priuſquàm diſcutiamus, illud mihilpero neminem
Propertius, & hæc breuiter complexus Manilius , Efore qui non concedat:non qui probat fieri potuif
adfinxit de lideribus . ſe,eum continuò id factum euincere. quid; qui le
Allyradidactispercælum cornibus inter dernonftraturum id pollicitus,ne probabiliter qui
Sidera confpicirur , qua quondam ceperat Orpheus dem ( aut fallor magnoperè)id fieripofle probauit,
Omne quod attigerat cantu; Manesque per ipfos nifi vlcimâ rationc,quę ad muſices vim nibilomni
Fecit iter domuirque infernas carmine leges. no facit.Et principio fundamentum locat omnium
Huic fimilis honos, fimilisque potentia caufa: modorum ,quod eſt huiuſmodi.mouetur cælum bar .
Tuncfiluas , & ſaxa trahens,nunc
ſidera ducit, moniâ,& poriffimum ipfi planete.quid ſi cum Ariſto
Et rapit immenfum mandi reuolubilis orbem . rele id negem ? nonne delebitur tota ædificii deli
Ecce vt vim mulici numeri porrigant in aquam , neatio? agam benignius.eſto. quid cum ? hæc Har
aërem ,terram ,cælum , lidera, & inferos. Sed & il monia , ipſo Proclo & Platonicis aliis teſtantibus ,
lud inuenio apud Plinium de cantu ; Figlinarum o non eſt ſenſu corporco perceptibilis , ſed animo
pera multi rumpicredunt tali modo ; & de ferpentibus tantú ac mente'; cuius qui laxa & arbores expertos
stie
CYBHAILIO
NTTO ETA NAZ
ROMA
RIOE
MAN
UEL
E
 22 DISQVISITIONVM
cile neger , cautes ipſe ſit profectò & caudex ., A , mero ,pondere, & menſura diſpoſuit. Quod vlte
Deinde,ait, inferiora omnia fübiecta effe planetis,
à Stellis vim accipere. quod , quia nimis indefinitè, cæli & terra, fa & um ab eo ,nec piè, nec philoſophi
& vniuerſim dictum ,certè negamus.probat expe
rimento forum & herbarum ; quæ ad lunæ incre
menta & folis conuerfiones mutantur , mouen
tur,creſcunt,marceſcunt ;animalium quoque qux
ſideruin naturas ſequuntur ; & lapidum , quorum
eadem lex eſt , ve Heliotropij qui folem imitatur,
Sclenicis qui lunam , Helioſelini qui vtrúmque ſi
dus , magnetis qui cynoſuræ . Quæ tamen omnia
diciinus ad occultas quaſdam qualitates , iis rebus
inſitas , referenda.nam fi non pendet hoc à pecu
liari naturâ lapidum ,animalium ,fruticuin horum ;
li hoc totum oritur à ſubiectione illâ ipfuriorum
corporum ad ftellas ; cur non cæteræ herbæ , ani
malia , lapides idem perpetiuntur : ſed pergit , &
admirandos ſympathiæ & antipathiæ memorat
effectus , & contendic eos inde naſci, quòd omnes
res naturales à ſtellarum radiis illis dicatis,peculia
ri charactere virtutis earum participe inlignian
tur ; & fuperiora corpora in hæc inferiora vires
ſuas infundant : cogor repetere nonnulla 'ex cap.3 .
9.1 . & leuiter iterum delibare, fateor cælorum or
bes & aftra nonnihil influere virium in res infe
riores ; ſed non quiduis promiſcuè cuiuis , verùm
pro naturâ fubftantiæ fiue eſſentiæ cuiúfque rei ,
aprè & diuerfimodè, & præterea pro diſpoſitione
quoque qualitatum , & conditione fingulorum in
diuiduorum . Sic enim , non adamas , fed magnes
conuertitur ;non ad Orientis viciniora figna , fed
ad Arcton . Si cynoſura influit in magnetem quin
inferior;cur non in ferrum , plumbum,aut alios la
pides ? Deinde multò præitantioris eft efficacia ,
vim attrahendi tribucre alteri : quin ipſum illud
attrahere ad ſe.verbi gratia,efficaciore infiuxu in
digeret cynolura,ad dandum magneti vim ferrum
alliciendi, quàm ad attrahendum ipfum magne
tem . Nec fequitur,magnes attrahit ferruin , & ma
gnes attrahitur à cynoturâ; ergo magnes vim fer
rum attrahendi accepit influxu cynoſuræ. Quæ
poteft eflc tanta vis efficaciæ fiderum , vt in res
adeò differentes fpecie ac genere ; ventos , Alunios,
montes,filuas, laxa,dæmones ;muſicum fonum fa
ciant efficaciter bæc omnia imperio quodam ope
rantem ? quo pacto idem fonus vnius cithara tam
diuerfa potuit attrahere: fruftrà confugias ad fym
pathias & antipathias : nam hæ non defluunt ex fi
deribus , non depluuntur ab orbibus cæleftibus,
ſed ipfas rerum differentias & fpecificas formas
conſequuntur.At quæ de peculiari illo charactere
aſtrorum Platonici iactitant;ca Thcologi( hoc eft
Philofophi Chriſtiani ) vr commentitia ,& de Tu
perſtitione vehementer fufpecta, iampridem'ex
ploſerunt. Nos ergo iubeamus illa valere , quia
Catholici ſumus, quia ſuperſtitionem dereftamur.
Quæ addit,maioris momenti non funt. Nec enim
na:uralis Magia, cum vult fummis infima ineffe,
in imis latere ſumma ; tam confulum chaos voluit
inducere , vt cunctis irnis omnia fumma , & cuncta
ima ſuinmis omnibus velit ineſſe;fed quędam qui
buſdam : nempe iis,quorum formæ ſpecificæ ido
neæ ſunt , ad fummorum influxus recipiendos:quæ
conditio infenſilibus iftis deeft. Vnus eſt ac folus
Deus,in quo vno cætera omnia excellenti quadam
eminentique ſuntdignitate : iple ſolus eſt harmo
nia ſui, & vniuerfi : & hoc fenfu folummodò ve
ruin eft , αρμονίαν συνέχεστό τσάν, harmoniam γη
luerſa continere : quia videlicet Deus omnia in nu
MAGICARVM
rius Anton . Mizaldus terenderit lib.de harmonia
cè.Quod Macrobius aſſerit,Muficâ capi omne quod
viuit : id fi de muficâ ſoni corporei & veri loqui
mur; non niſi de illis creaturis verum oft,quæ ſenſu
auditûs verè prædita ſunt: ſi de muſicâ capias meta
phoricâ vel imaginariâ alit ſpeculatiuâ illâ,quæ in
nudâ quadam proportione quantitatiuâ pofita eſt;
nihil ad Dionyſium , quod aiunt . nam faxa, &
liluas talis mulica , non niſi imaginarie & meta
phoricè duxerit. Mundi anima quadam , animari o
viuere quacumque in mundo funt,eft merum figmen
tum gentilium philoſophoruin ,in Theologorum
ſcholis iampridem damnatum :cùm nulla ſitmun
B
di anima ſegregata à formis ſubſtantialibusrerum
ſingularum.Si laxa viua funt,vt voluere poft Tha
letem & Timæú Philoponus lib. 1.de anima & a
lij , & multisPaulinus c.6.nititur probare; viuunt
animâ propriâ , non communi; & propriâ ,quali vi
uæ funt arbores ,vegccante dumtaxat , nó fenfitiuâ.
nec aliud vel Hippocratis libr.de natura pueri, vel
Plotini 4.Ennead. 4. argumentis probatur. Quale
verò illud , & an Eccleliæ tolerandum : tellas viju
Tatione præditas ,quod dicitur fol.198.cuius dogma
ris fallitas erronea doctiſſimè ab Eſpencæo lib.de
Animatione cælorum antè multos annos fuit demon.
ſtrata. At lapides vary varie à Stellarum radiis mo
sentur:vt felenites, quinon ſolum figurâ & colorib .
C
lunam imitatur, ſed etiam motu: illam enim vſque
ſubſequitur , vel potius cum illa circumfertur : vt
magnes, quivim quoque motum aliis tradendi , &
in alios transferendi accepit ; vt pantaura ,lapis ab
Apollonio inuentus , qui cçteros iple lapides tra
hit ;vt androdamas ,qui argentum , æs, & ferrum ; vt
lapis ille Cyzici fugitiuus , quem Argonautæ pro
anchorâ vſi ibi reliquerant, & Cyzicæni è Prita
nxo fæpè profugum plumbo fixerunt: vt automata
varia Boetij & aliorum ,quæ motum hunc accepe
re à radiis ſiderum , leſe in loca & corpora iſta in
feriora penetrantium , & in ea agentium : ſicut et
iam obiectâ imago in ſpeculare vitrum , & paries in
vocem reflectendam , & ignis in ſulphur atque ef
D
: 0
cam.Hæc ille : quæ meà tententia nequeunt dimo
.
uere . Nam fine neceſſitate vlla hi radij conftituun
tur , quos aliàs refutauimus. Automata illa, cùm fint
artificiofà, ab artificio humano per certa quædam
inſtrumenta mathematicis fulta proportionibus,
tendiculis ,rotulis, & c. vim acceperunt ,non à ſtel
lis, & ab intrinſeco , non extrinfecùs patiebantur,
& mouebantur : vt cernere eft in illo B. Franciſco ,
& aliis nonnullis, quæ ſereniſſimus Archidux Au
ſtrix , dux Styriæ, Carinthiæ, & c . Ferdinandus Ca
roli F.Ferdinandi N. maioribus ſuis religionis ze.
lo , & virtute digniſſimus,poſſidet.Ignis agit in ſul
phur & in efcam ,nó in alia, quia alia carent diſpo
litionibus ad lubitam inflammationem requiſ
Etis.Specula reddunt imagines ſola ſuperficiei poli
}
tura diaphana , & fplendida æqualitate , per con
gruam incruſtationem terminata . Echo fola vo
cis repercuſſione reſultat: & hæc omnia promi
ſcuè obtinent , quouis planeta, aut fidere domi
pante . Quod & in magnete androdamante,pantau
ra,& aliis lapidibusdeprehendas. Vnde patet non
à cæleſti corpore, ſed à propria ( quod cogor ſæ
pius repetere ,quia aduerfarii eadem ſæpius incul
cant)forma & lpecie hanc vim hiſce gemmis indi
tam ,cælo nihil largiente,præter communem ſuum
& ordinarium influxum : atque ita ſelenices pro
pter
 LIBRI I. CAP. IV . Q. 11 . 23
pter occulram aliquam qualitatem , à ſpecificâ dif- . A renda;reijcere oportere quæ auferant, & ea muli
ferentiâ eius manantem , admirandas illa's muta cum dereftari,probare verò quæ ferant . Secunda
ciones colorum & motus edit ; eò quòd qualitas eſt,confiderare quæ ftella ,cui loco , vel rei, vel ho
illa lunaribus qualitatibus amicâ quadam naturæ mini maximè dominetut '; & obferuare qualibus
fimilitudine, & (vt fic loquar) amoris phyſici yin paflim ſonis atque cantibus illi homines vtantur,
culo ,colligetur. Necmirum nos has qualitates ex & ex quo genere harmonia quęlibet ex narurâ res
plicare non poſſe ; quia ipſi fontes earum , nempe - fit conſtituta "(id eft qua proportione , & quomo
differentiæ fpecificæ ,nos latent. Ponendas tamen do .) ve iple fimiles quafdam muticus adhibeat ,vna
differentia ſpecifica conuincit. Nam diuerſa fpe cum fignificationibus ,qux fideribus ifdem ftudet
cies diuerfas diſpoſitiones naturales requirit : & exponere.
medicis experimento compertum eſt, quædam ſe Tertia eſt regula, animaduertere firus afpectul
totis , hoc eſt differentiç lpecificæ ſeu formæ ra que ftellarum quotidianos, & tub his explotare
tione ; quædam ,non niſi vna aliqua qualitate ad ad quales potiffimùm fermentes, 'cantus ,motus,
certos effectus idonea reperiri: & quæ talia , illa faltus , mores , actus incitari homines , & ros tie
quouis tempore vim illam apta nata lunc exercere, gulæ ad quos effectus foleant : ve fiilia pro virili
nec opus eſt expectare dum iſtud vel illud aſtrum in cantibus adhibcat , & imitetur cælo fimili
B
dominetur. placitoris , fimilémque fufcepturis influxum .
Vanitas' commenti huius Platonici adhuc cla Hactenus illi: quæ omnia nos , vt futilia & magic
riùs eluceſcit, fimodum ipſum , quem ex refutatis vecicæ quadam tegmina & muolucra', reticimus,
hiſce argumentis eliciunt,preſſiùsconfideres:hunc capite 3.qua, 1.1.6 capite 4.quæft.1 . & quoad verba
ita expreffum habes fol. centefimo nonagefimo fepti illa ſignificantia , reireemusmox (éq. quæſtione.
mo . Quemadmodum ex certa berbarum o vaporu Primna regula illis'fillis fundamentis innitirur , &
commiſtione del compofitione', per arteri medicam a obferuationem exigit, cui adipifcender nullius ho
stronomicamque'confectâ,conflaturcommunis quadam minis vita,fed neccornicis fæcula , fufficiant ; qur
forma ; velui harmonia , fiderunimuneribusó quaſi etiam eft in fe incertiſſima.Secunda non eſt expers
dote ornata;vtin theriaca , quemirificam habere vim erroris & hærefis , cenfentium aftra hominibus
exiſtimatur, aduerfus adientántem ſenectutem atque dominari,de qua differenus ( Deo dante lıbroter.
venenum , tribus in ca pariterconfentientibus virturi dio diſputation una contra diuinationen affrologicam
bus,cælesti ſcilicet,per artificium oportuna admixtio Tertia ,quoad res feplus expertes, cantu aut voči
nis accerfita:alterâ item coleti,fed partibuseius nalu - c mouendas , vtdocui, ridicula & indigna philoſo
raliter inſia :tertia demumelementari.Sic ex lonis pri phis eſt cenſenda.
mò quidem ad fideruminormam delećtis, deinde ad eo Cùm ergo talia fint Platonicorum fundamen
rummet exemplar conuenientiam inter fe compifi ta ,non oblcarum eft aliquid videvtibus,quàm to .
ris ; communis quaſi quadam harmonie formacolligi lidè & prudenter arenæ inædificentur feptem illi
inr , & in ea cæleftis etiam vis ſuboritur : cælesti illa modi , quibus capite 7. afferit, Orpheum verè &
huic fimiliter temperate reſpondenti barmonia , qua reapſe laxa , & liluas , .trahere cum animantibus
virtus cæluus deuocala,pofſit animos flectere,delenire, ad cicharæ modulos potuiſſe:Sed quiifti modi?
ad iram impellere, cebiberéque.] In quibusverbis co Primus eſt id fieri potuiffe vi spla mufices cre
geriem quandam video falfarum ſuppoſitionum . lotum ,vtdixi,influxum elicienre,deducentejatira
1. Quod per aſtrologicas obſeruationes vult the hente .]. Hic modus nititur duabus falſis hypothe
riacam & cętera medicamenta componi & admi fibus: ſcilicet ,effequandam mundi animam , har
ſceri, quæro quo tempore pharmacopæo fit aftro monicis numeris compofitam ,res fingulas perua
rum iſte ſitus conſiderandus ? an herbarum legen dentem , quæ muſico concentu delectetur; itein
darum ,an mifcendarum , an vtroque? ſi vtroque, D. cælum & śdera elle animara animâ rationis com
annus Platonicus ille magnus eſt expectandus , & pote , & quæ -irâ conciterur , & voce fonora de
interea virtus herbarum emarceſcet. Si legenda mulceatur. Quæcuncta à Theologis improbari ,
rum, atqui quando miſcebuntur , fors erit in Auxus ipfemet Paullinus fatetur.
contrarius:fi mifcendaruin ; non vno die, ſed ſapè Secundus eſt,hac virtute præditum eſſe cantum ,
multis hæc commiſtio fit ,deinde quî fieri poteſt, non ſoni tantùm ratione , fed ex occulta quoque
vt cum tanta fit diuerfitas:immo & contrariæ quá vi verborum , qua cæleftem illam vim detrahide
doque qualitates herbarumınifcendarum ,vnus & fuperna ſede pofſe cenſent'; & confirmantprodi
idem ccl : influxus vno tempore,idem tribuat' fin gii plenis verborum aliis effectibus , quæ omnia
gulis quod fingula requirunt , & quod conueniar prudenter Paullinus'ex Theologorum præſcripto
vniuerfis: Item communis illa forma , eſt chymærá ad dæmonum fraudes referenda non diffitetur
tantum Platonica , & quoddam ens rationis , nul fol.204.6 206.
quam fubfiftens, vel exiſtens: vt etiam primailla Tertius eſt dependens ex illâ aſtrologicâ obfer.
viscæleit is dependens à cerra dierum , & men uatione ;cui Ptolemæus, & Albumazar , & fimiles
E
tiun , & annorum obferuatione fuperftitiofâ . plurimum tribuere : hunc quoque Paullinus fol.
Hanc denique viin , volunt commiſceri virtuti pri 207.Magicæ annumerar ; addere debuit,illicita &
mæ cælo deuocatx ( nonne videris, lector, tibiau dæmoniacæ ,ne quis de naturali accipiat.
dire ritus magicos Numæ de Ioue Elicio ; & fimi Quartus inde petitur , quòd proportionės nu
labus ? )ted pergunt; ad deuocandum autem , elle merorum vim habeant fimilem figuris: figura
nccelle cogoitionem conuenientiæ tonorum cum rum verò certis lineis & punctis conformatarum
regulis;ad hanc cognitioné,teſte Ficino, tres regu admiranda fit efficacia : & quia lyra Orphei, ad
las aſtronomos, præſcribere. .Prima eft indagare, cæleſtis lyrę figuram fuerit confornata. Sed hanc
quas in le vires habeat , & quos effectus ex fe pro rationem , & Platonicorum de figuratum virrute
ducar quæliber ſtella ;lidus, & aſpectus; & qux ho deliramentum , meritò Paullinas , cum Theolo
rum quodque ferat, & quæ auferat: & in fonis at gis, nugas & fomnia effe credit, & addit Conciliis
lene verborum ſignificationibus hæc cuncta inſe ac Pontificum decretis efle prohibitum huiuſmo
di ſtu
24 DISQVISITIONVM
di ftudium.Ego refutauid.c.1.9.4 .
Quinius modus, eſt pericus à viquadam exi
miâ naturæ ,qua id ſoli Orphco , vel cum paucis,e
fat conceffum ;per quandain ſympathiæ rationem
illi cum rebus omnibus , per quaſdam indiyi
duas conditiones ad hoc aptas , indicam : vt vi
demusrebus innumeris à naturâ quaſdam virtu
tes mirificas infitas , quarum plurima exempla
idem accumular Paullinus à fol. 210. Led miſcet
vera falſis,comperta incompertis : iis quæ in S. S.
legimus, quæ apud poëtas leguntur:& quæ diui
no factamiraculo,iis quæ naturali vi perficiuntur.
Quid cnim cum naturâ commune robori Sam
ſonis:aut quæ virtus illa naturalis comæ vel capil
lis infita ; nec vlla vi naturali Franciæ Reges
ftrumam ſanant contactu : nec alina Balaam lo
quens,nec campana ViliMx, nec piſciculi cænobij
Mauriciani , inter naturæ admiranda debuerunt
numerari ; nec yeriſimile eſt Orphco vim illam
attractiuam lapidum ac filuarum à naturâ daram .
Nam exemplorum , quæ phyſicâ ratione con
Itant , & ab eo referuntur , omnia fic vim exſe
runt in vnius tantùm fpeciei materiam , ve in
alterius nihil tale queant. Magnes ferrum attra
hit , non auri minorem molem . Tentiritas cro
codili fugiunt , non alpides aut hippopotami , lu
pini tergoristympanum in agninæ pellis tympa
num valet, non in vitulinæ. Galli cantum formi
dat leo , non vulpes , & ;fic de cæteris dicendum .
At Orpheum cenſent ifti vim habuiffe deducendi
cantu non tantùm quercus, ſed omncs omninò
{pecies arboreas , nec arbores tancům. , fed &
qualiacunque laxa & marmora, rupes ipfas & va
ftos montes , Ollam , Rhodopen , & c. animalia
quoque, non docília modò , vt funt elephas , ac
delphin , & cerui:fed feras maximè efferas ac fto
lidas cuiuſque fpeciei.
Sextus modus tradit admixtionem artificiolain
& naturalem elementorum . Verùm hæc etſi mi
rifica quandoque, perficiat, in quæſtione tamen ,
de qua nunc agimus , cftj ſuperflua. Nam hîc
nulla naturalis elementorum admixtio inter
uenit ; ſed nuda per fonuin citharæ aëris ver-
becaţio , quæ res inanimas non poteſt attrahere,
nec ſenſus aurium experția demulcere. Natura
lis elementorum in cantu admixtionis nihil repe
rio: ſed ſolam illam imaginofam triplicis generis
virium commixtionem , quain efle şullam o
ſtendi.
Septimus eſt vis attractiua quxdam faſcinatrix
ſeumagica : quam cum Plotinus d. libro 4, fieri
velit , vel ex occultis quibuſdam qualitatibus re- 1 :
rum , vel figuris , vel cantu , vel deſiderio feu i
maginatione; fecundum & tertium modum iam
reiecimus : quartum quoque , qua tribuit ima- E
ginationi virtutem efficacemin longèab imagi
nante diſtantia : fed & primum refutaui , o
ftendens nullam dari poſle phyGcam qualitatem
occultam , quæ in cam diuerfæ fpeciei , imo &
generis res fimul eodem modo qucat operari,
cùm id eam fit neceffe facere per modum caufæ ,
non primæ ſeu vniuerfalis, fed ſecundariæ & par
ticularis. Nec enim vlla qualitas ineſt fingularis
vlli rei ſingulari, qua fingularis eft , quin ad die
ſpoſitiones indiuiduas pertincat,& abipfis dimai
net;& proinde non nili effectum particularein &
fibi proportionatum poteft producere.
Reftat ergo , illa qua de inanimatorum attractio
ne feruntur , elle vel fabuloſa , vel damoniace ope
MAGICARVM
A rationis , vt veriffimè iudicauit Pauſanias libro G.
Nam Orpheum magum inſignem fuule, memini
me apud Suidam legere.
Addamus mufices effectum alium mirabilem ,
Taramulam vocant,, inlectuni ab vrbe Taren
to Apulæ , vbi frequens ; eius duo ſunt genera ,
quæ videntur Buſtamantius in libro de animantibus
jacra fcriptura & alij , non latis dilccrnere. Vnum
est ex genere lacertarum , quod itellio vocari po
teft , Sulmanqueſam vocant Hifpani,de quo non
loquimur modo : alterum eft ex genere aranco
rum , leụ phalangiorum , Hifpania (quod ſciam )
ignorum ,huic peculiare eſt, quod ex Matthiolo in
Dioscoridem libro 2.capire 57. refcram . Vagatur a
B ſtate in campıs ,& proferpit ex terrę caucroulis , &
icit meflores,quorumcura ocreis non munima , icti
alij perpetuò canunt, alii rident, alij plorant,ahj tal
cant,alij clamitant , alij dormiunt,alij vigiliis affi
ciuntur, alij vomitionibus laborant , alij ludant,
alij tremebundi fiunt , alij pauoribus infeftantur;
alij alia patiuntur inconnoda, fiúntque phreneti
cis, lymphaticis, ac maniacis fimiles. Sed mirum
(addir Matthiolus)çeriè, quam facilè huiufce veneni
vis monfacâ mulcealur, Quandoquidem , vi equidem
atteftari poffum ,anduis lyricis inſtrumeniis, vel tobia
rum fono,primoftatim accarſu à languoribus ceffans,
e in medium tripudiare e ſaltareincipsunt, lámque
din rem profequuniny , acfiſani effeni , 6 nullo vn
C quam tenerentur dolore, quod fi cueniat, vt tibicine's
tantillum conquiefcant,ac interponant, non multo poft
tempore in terram concidunt, & ad priſtinos redeunt
languores:nifiramdiu indeficiente ſoniru ſaliani,aique
tripudiene,donec veneni virus parrim infenfibiliter per
cutio meatus , panim per ſudorem exeat e difestia
iur.Obid igirur tibicines ſlipendiocondacuntur,alter
natimque mutantur,vtabſque ulla fonitusintermiſſio
neytandıu tripudient demorſi,quouſque penitùs curati:
cùm tamen dum hæc aguntur, fini,qui anridoris eoscor
roborchi,nimirum iheriaca ,mitbridatico ,ac aliis , qua
venenoforum morfibus aduerfantur.] Hæc ille , qui
bus addendum videri mulicam iuuare , quia mc
lancholicos & lymphaticos affcctus venenum il
lud inſerit , li ad hocaptum nacta humorem cor
poris & ideò muſica: quod $. S. profitetur, læti
tiam in animo gignentc , pellitur noxa contraria.
Confirmatur': quia non quiuis moduli quibul
nis admorſis , ſed certicertis proſunt. Vnde na
tum , vt quidam hoc non perpendentes ; qui in
cos inciderant , quibus congrua modulatio non
adhibebatur , hanc experientiam aufi fuerint pe
gare,lippis & tonforibus notiſſimam . Audiui , qui
adderent;fi quæ pupugerat tarantula, ctiam alio in
loco, moreretur , confeſtim morbo liberari ictum
ab ea.quod fiverum , admirandum ſanè eft huius
venenimiraculum :decuius caufa mihi non liquet..
quæ eniın dependentia veneni tam reinoti à ſua
matrice leu fonte? aut quæ hæc operatio in tam
diſtans?
a li. 1. & s .
QV Æ STIO 111
. cótra Cel.
fum .
b Serenus
An verbis , o incantationibus vis infit morbos lib. de re
Sanandi, aus mirifica perficiende? med.
Aerius li.8
IDÉ I,V Ř Origenes non immunis ab hoc cs.riti
Ver roe t quem fecu ti quid am medi ci vald e supo O & as
.
ſuperftitiofi . Q. Serenus, b & Aëtius , & alii, co- Marcel.&
natur Trallianus etiam Galeno aſcribere : con- Trallianus
fentiunt Arabes ferè omnes Cabbaliftæ & paſsim .
recen
 LIBRI I. CAP.
recentiores ludæi ; Magi quoque omnes ; cum
a lib. 28.c. Agrippa & Paracello: Plinius , & cum eo recen
2. tiores quidam " ,qui Platoni nimis addicti, liem
b Picus in Cabaliſta quarti ordinis. Nam ve hocobicer di
Politione.
cam , tor eorum ſuncorđines. primus eorum qui
Magicis
Ficin.li.de fequuntur traditionein R Rambani ſuper Gene
vita ftudio fim ,de quinquaginta porris intelligentiæ.Secun
for. Pom - dus: qui fequuntur Abraham å veneris,qui inli
pona. & c.
cx I.C.etiá bro fuo de creatione mundi ponit triginta duas
Grillad.de femiras fapientiæ ,quas amplexi R.Ifaac, & lacob
tortileg. 7. Cohen . In his duobusnihil deprebendomagi
8. & Pet. le cum ,fed folas nugas. Tertius ordo fuit ponétium
Loyer.li.1 .
de ipect.c. decem enumerationes, Nezer Zephiroth ;vtloſeph
vlt. & li.4. Caſtilienfis in fua Magoge,Iofeph filius Carnicol
C. 4. & Aug. in libro portarum juftitiæ , & Paulus Ritius in
Thuanus
in Paraba Porca lueis : hi incipiuntviam fternere ſuperſti
ta vindo. cioni. Quarti ordinis funt, qui conſtituunt plura
dicés,Ver- principia,nam quinquaginta porris addunt, litte
bameden-ras 22 alphaberi,& fic faciuor numerū 72 quein
cet morbis vocant SEMHAMAPHORES ,nomen expoſito
corporis,
& c. quod rium Dei,& dicunteſſe numerum xx11:Ange
fanè erio- lorum præſidium orbis, & per quos inuocatos
neum eft: edantur miracula ab hominibus , henc docuere
illos y mi loſeph Carnitof. & Recanath , & alij. Hec eft Ca
excuſarc . bala merè blafphema & magica. Verùm hi-om
dicédo, lo- mesdiuerfis fundamenris nituntur. Quidam im .
qui de ves piè negant,cgráduni, liſce rebusdæmonum ope
bis, vt ſunt
ra interueniat, nec ne ( vr Paracelſus )qui proin
pacto ni
xa: fed hoc de laris indicant ca naturaliter non pettici: & hoc
forct im- dicere hæreticum eft.Alij ( ve quos citaui medici, c dinein homo, nempeRerum artificialium : quando de cur:fup.
propriè & Plinius ) ſolis adhærent experiinenris, & quæ
vim verbis
tribuere : fieri v dént , leuiter oimis illis iplis; quæ cernunt
quæ nó ex adhiberi,mediis affcribunt,deiis quęnon vident
iis, ica ex nihil cogitantes. Plarenici quoque Phyfiologiæ
pacto con miriùs addidi,Magicis autem nugis nimis credu
uento , &
li : täcilè pro naturalibus fuperftitiofa mulva rece
quidé per
decmone. perunt, contra hos omnes hanc ftatuimus
niin Coclutionem ; Nulla vocabula vim habent na
‫קנאח‬ ruralem vulnera vel morbos ſanandi; vel noxas alias
Num.s. depellendi.)
Dixi,Nulla (negansde quouis verborum ge
nere lliue ore prolata , fiue fcripto comprehenſa:
que ſola & incomplexa ( vt vocant )liue comple .
xa , & in propofitionem vel orationem aliquam
verſu aur proså relara:Que fignificatiua; liuenihil itas autem mutatione fiat neceffe eft ,mutatio non vencfic.ca.
ſignificantia : liue Hebræa ,fue alterius linguæ :
fiue dicta cum fibito aut afflarü , liue alicer, quo actiuæ qualitates ad operandum exigunt fubie: li. de phil
modocumque, abfente, velpræſente ægto .
Dixi,Vim na'uralem , quia Zelotypiæ illa adiu
ratio & ler TORATH KINA , quicqutd habeat
efficacitátis, de ſurſum habebat : ferè licut hodie,
preces Ecclefiafticæ , forniulæ Sacramentorum &
Sacramentalium , & exorciſmi, vim habent fuper
naturalem ex Dei inſtitutione , vel gtatiofo con
currendi modo : qua de re non eſt noſtri inſtituti
nunc differere . Nec enim ( quod pro torâ hac ma
ieriâ notandum ) nunc agimus de operenaturali,
propponitur operi animali vel operi libero's vel
ope: i violento , fed vt opponitur operi artificiali,
vel etiam operi fuperpaturali.Deus ad huius vnic
verſi perfectionem primò ftatuit quendaın ordi
nem naisie , dum rebus fingulis largitus eſt natu
am fuam atquc eflentiam peculiarem ,& lingu
lis dedic. proprias huic paturæ congruentes ope
jatiónes : quæ vocanrur operationes naturales ,quia
naturæ ſuppofiti ſunt conucnicntes.Deinde Deus
addidit alium ordinem fupernaiuralem ,qui poteft
cudi in duas ſpecies, prima efi ordo gratiæ feu mia
raca oſus, & pro iiſdem enim hæc duo nunc fumo )
IV . Q. III. 25
A ad quem ordinem pertinent quædam operatio
nes, quæ vires hominum & Angelorum omnium
exſuperant:quarum operationum principium non
cſt rei lingularis natura , ſed ipfa illa Dei gratia,
voluntas abloluca , & omniporentia : hæ dicuntur
operationes gratia & fupernaturales frictè fumptâ
voce, item operationes miraculoſe . Altera eft, ordo
prodigiofus, qui ordo reipsâ ron excedit terminos
naturalis ordinis , fed tantùm dicitur exccdere ra :
tione modi, quem vel omnes homines , vel pleri
que ignorant : & ideo folemus cum quoque vo ..
care lupernaturalem ,largè accepto vocabulo,ela
riùs autem ac ſignificantiùs vocatur ordo frater
naturalis:ad quem referuntur multæ mirificæ ope
rationes factæ per bonos ; vel malos Angelos mo
cu locali, vel fubitâ naturalium agentium appli:
cátione. Quoniam verò in his,effc &tus naturæ re
cum ſecundùın effentiam non repugnat , necmo
dus operandi vires angelicas exſuperat : ided ta
les effectus potiùs funt naturales latè fumptâ vo . f 1.1. in
ce , quàm fupernaturalės aut miraculofi proprie princ.D.de
extraordi.
loquendo : & præternacurales ,quàm contrarij na
cognit .
turæ aut violenti : quia tamen vulgò cenſenturor g Hippoc .
dinem naturæ fuperare , idcò ſolent ſupernatura. i. deiacro
libus annumerari, fed propriè ac preſsè præterna- morb.Ga
eurales , aut miri, aut prodigiofi, debent vocari: len. li.6 . &
Tres ergo Deus ordines (taruit, naturalem ,mira- medi.Fer
culoſyın ,& prodigiolum : feu ,li duosmalis,na! u- nelij de ab
ralem & fupernaturalem . His alium adiunxit or- dit.fer.cau
res naturales , fini à le intento accommodans, & nat. Beni
applicans,diuerſas rebus formas indidit:quasillis ucn. lib.de
abd.morb .
natura non tribuiffet,nil induſtria humani incel
cauf. Ioan .
lectus adlaboraffet. Numquam tamen poteſt hu- Lágij epil.
mana induſtria : quicquam efficere, quod rerum 33. Franc.
baturę repugnet:quare naturali ordini accedit ifte Valefij de
artificialis , non verò cum deltruit,& fubferuit lacra Phi
lofop.ca .3 .
potiùs quàm tranſcendit: & naturale , in hac & Auger.Fer
cæteris hoc tractatu quæſtionibus primo ratstùm rer. libr.2 .
illo modo fumimus:vt tres illos alios ordines ex metho.ca .
cludamus : artificialem , prodigioſum , & mira- libr.Scalig.
16.00
culoſum . ſubtil. cap.
Notandum præterea naturalem effectum à na-1349. Con
turâ non produci,nifi motu yelmutatione , fani- dronch. li.
contingit, fiue qualitatum actiuarum virtute. s. Bokelij
& um aprum , & idonec ad agendum . præparatum . tris cap .1.
Ex hoc fundamento contra cunctas aduerfa- libro 9.de
riorum machinas validè conſurgic conclulio , quæ Hift.plant.
fuit omnium Patrum : excepto fortaſsis Origene: Plutarchi
D. Thonia , Gerlonis, & Theologorum cuncto- in vita per
rum ( quod ſciam ) : Vlpiani etiam'l.C.negantis Maymó li.
incantationes medicinis annumerandas, fuit me - 1 - perplex ,
dicorum & philoſophorum faniorum . 0.72.Lcon.
Våiri lib.2.
Vt auctoritate , ac & ratione præualemus. Ita de Falcino
enim ratiocinamur. Verba nullam vim neque ar- ca.11.Ant.
tificialem , ncque naturalem , ncquc ſupernatura- Mirá.li,26.
lem habent , ad huiuſmodi effecius. de vi artit de hng.cer
ciali,ņemo vmquam vel fufpicatus fuit.Superiia- uimi bar.com
turalis fi forer: gratiæ ,auc miraculi foret : hoc au- de venen .
tem dicinequit.quia Deus nihil talepromifit ,nce
Ecclefæ reuelauit, quale Magi iactant: nec iuuat
Deus Magicas incantationes : nec in Bee zebub
Gc operatur,ne gloriam illi ſuam ea méturà com
municet, qua folet Angelis & Beatis. Vnde appa - fi In Odyfi.
ret,quàm incautè nuperus ille Homeri interpres agés deLy
Spondanus Coleat repetere illud axioma: Dei bocanchro
pis . 1
nuaris effe ,ad eiufque gloriam pertineroztam admiran
C das

IONV
V ISIT
26 DISQ
dus effectiones creatura , nempe demoni ,conceffiffe:, A Pici tn conclufionibus Cabaliſticis ( quem oprio
Sed Caluinianus erat , cùm illa iuuenis ſcriberet:
maturior ætate , cùm relipuit, & ad Catholicos
rediic, qumquam hoc effpriiffer, Si ſupernaturalis
ifta vis non eft : non reſtat, vt dit prodigiofa , vel
naturalis. Si prodigioła: non fitminiſterio bono
tum Angelorum : quia ( vt poftea docebo ) hi fe
non immiſcent Magicis operationibus : ergo tai
niſterio maloram Angelorum.quod negát aduer
Carij quidam , ſed vim argumenti: neqacantcua
dere: fatentur alij, & ideò coguntur ctiam faceri
vim vetbis nullam inefle.
Denique nullam verba hæc vim habent natu
talem.quia verba fi feripra: fune quid mortoum ,
& omnis energiæ expers : quæ a quam vim ha
bent, ab atramenti vel charcæ, cui infçripta ſunt,
temperamento vim illam accipiant oportet. &
proindè fua propriáque vi non operantur. Ore
verò prolata verba , vim tantùm habent contactu
aërem fericndi, vt & animalium reliquorúmque
inanimorum foni. Sed fonus cactum non magis
valet immucarc, quàm color auditum , vel dulce.
do viſum , quia non ſunt ſenſuum iftorú obiecta.
Quare cùm ad fanationem corporis necefle fir,
ſentum tactùs immutari : farcantur oportet,lana
tioni morborum folain verborum prolationem
vel ſcriprionem'dihil conferre.
$ ſanctiores fignificant : qua in re mirè nugarus
Refpondes, Pomponatias , verbis primò & per
ſe duntaxar auditum , affectionibus,deinde animi
immutatis per accidens tactum quoque immu
tari. Sicut videmus/ait fieri ab uratoribus facultate
Rhetorica , el À peritis muſicis vi harmonie.] Scd
contra : Oratores non verbis nudis , verùm pon
dere fententiaruin & rationum momencis per
fuadent : & nada canrùm barbaráque & nihil fi
gnificantia, vel parum apta permoueadis animis,
aur vefana & ridicola, vt ſunt incantatorum ver
ba, proponerent : numquam animosconcitarent.
In muſicis, ipla concentûs fuauitas & harmoni
camodulario diftrahit animum à doloris cogita
tione, & ad lætitiam prouocans lenit & contem
perat humores: cui , quid fimile in borrificis ac
Aridulis fibilis atque lulurris magorum ?
Vidir etiam Pomponatias hîc le operam lufil'p minibus , quafi yitam quandam laterc. , Qud
fe : quare ad facram confugit anchoram ;hæc con dignum Anricyris , fi non iſtud :Quicquid enim
ringere propter fidem vehementem incantatoris, Platonici dicant , nomina ſunt hominum arbi
& incantati. ,Hæc dicens caufam præuaricaris
( Pomponati ) & vim verbis oinnem detrabis, ſi
totum illud crcdulitas operatur ? quam cu fidem
nuncupas ; quæro qualis ifta fides, non dices opi
nor fupernaturalem : fic eniin vocare ſuperſtitio
nem atque perfidiam , prorfus impium & perfi
dum . dices ergo naturalem , fiuc humanam . cuge,
K loco ci habes cuæ caulx faventem Ferrerium ; qui fidu
tato . ciam hanc etiam ab adftantibus.exigit. ridicule.
quali poſlic imaginatio ,vel adftantium ,vel ipfius
incantatoris , quicquam operari in ægroti imagi
I Refutarū nationcm , corpus , velanimam ”, Iphus ægri cre.
id.fupr.ca. dulitas confidentis fe iuuari pofle ab ca te , qux Etes corporca naturaliter ,nihileft
proxim . nullam iquandi vim habet paturalem , tam vehe .
mens eſſe poſſet; vt humorom inducat alteratio
nem, vnde fanitas ſubſequererur , vt bene Gale
nus , fi tamen ipſe auctor libri de incantationi
bus : ſed eo caſu faniias verbis dumtaxat adicri
benda vt occafioni cuidam ,non vt caufæ .
Simili modo lioceræ & rectæ philoſophiæ re
pugnant, fententia Origenis libr.i.ds.cont. Cela
fum , nomina in vna lingua producere effe & us,
quos nequeant in aliam tranflara : & ſententia
M
RVM
ICA
MAG
mè refellit Petrus Cirucles Datoceolis in q . de
Cabala & Magia ludæorum , quæ'eſt yltima inter
eius Paradoxas quæftioncs barbara & nihil figni.
bcantia nomina plus habere efficacitatis; ea quo
que quæ Gregorius Toloſanus.":tradidit : cùm dem libr.ig.
Hiltrionibus, & poëtis dicta , ad excantacores ac- Symax.
cap . 8.
coinmodat : quod eorum verba cùm demum lata
lint& efficacia, cùin animo incenro & obfirmato
ca proferunt.non enim ifti perfuadendo & affe
ationes concitando operantur , vt illi. : ,
Videte nunc friuola & impia Magices patro
cinia , & quibus fuperædificat , vana fundamen
ta : quæ Cabbaliſticæ tamen inſaniæ amatoribus
mirificè placuerunt. Aſſerunt primo liueris &
B lyllabis quandam eſſe cum cæleftibus corporibus
& menribus ſympathiæ connexionem quod ta . .
men non probane vlla ratione , ac ne traditione
quidem :: nec poffer probari, nifiilloruin teſti
monio , quibus id, à dæmonibus forer reuela
cum , dæmones aurem lunt mendaciffimi, num .
quam fpontè verum dictuci , nec à magis , vt ve
rum promane, compelli poffunt, id nunc ſuppo
no , inferiùs probarurus.
Secundò dicuat verba illa maioris oatura ſua
efficacia elle , quæ funt otta à lingua dignio
re , & à fanctiore dignitate inftituta , & quæ res
deprehenditur Lautent. " Ananias. Hoc diabo- n libr.3.dc
lus commentus , vr ſanctiffimis quibuſque re- mo natur.
n.f. dx
99.
bus faciliùs & libentiùs myftas faos faciat aburia
Sed refellitur , quia nec rei fanctæ fignificatio,
nec linguæ dignitas, nec probitas hominis in
ftituentis , vllam qualitate in pbyficam opera
tiuam poflunt vocabulis imprimere. Deus etiam
formulis Magoruin nihil gratiæ vel virtutis pro
miſit , nec elargitur , quomodo fit Deus fibi con.
trarius ? quomodo approbet artes, quas iple ye.
tuic ? denique calia allerere blaſphemum & erro
ncum eſſe Pariſienſis facultas Theologica iam
pridem definivit artic.9 . & 10.de Magia.
Tertiò fomniant, nomina propria radios quol
dim effe rerum , quas fignificant, & in ipfis no
tratu indica . Nomina quoquc nec funt ſubſtan
tiæ corporeæ aut fpirituales , nec ſunt acciden
ria inhærentia fubiccto : quare vitam in fc ha
bere non poflunt : adueniunt quoque feu indun
tur rebus , quas fignificant atque denominant,
extrinfecùs planè : quare nec emanentes à rebus
radij dicendi. Multa quoque funt nomina ni
hil lignificantia : multa quid aliud à rei natu
ra Ggnificantia : quin & ipſa illa , quæ natu
ram rei fignificant ( qualia putantur quæ crea
o Genef.z .
turis Adamus impoluit , ) hæc nullum po
9.20.
tuerunt ànatyris rerom influxom recipere : quia
efficere pof
funt in id quod corporis expers , vt funt no
mina,
. Obiiciunt nobis, Dcum ipſum rebus nomi
na indidiffe. Probant , quia fcriptum ſit , Omni
bus iis nomina voca ', & alibi 4: gaudere , quia no- pPfal.146
ver. 4 . .
Refpondeo Deum 9 Luc. 10.
mixa veftra ( cropia funt in cælis.]
quidem nolie cúctarum recom, fingulorum criam ver.19.
Angelorum , & ftellarum ( de quibus co loco agit
propbeta ) naturas proprias, & fic ea, cùm lubet,
propriis nominibus, hoc eft cóuenientibus earum
naturæ
 LIBRI I. CAP . IV. Q. II I.
27
naturæ , vocare potle : fed ea nomina mortalibus , trograde prolatam aut fcriptam , intolitos effectus
incognita funt,nec magis reuelata.deinde præſens gignere. 3. debere ca quæ magus vult impetrare ,
pofitum pro futuro , vocabit; vt patet ex Hebræo inſcribi rei, quam ve inſtrumentum adhibet.exen .
vocabulo , quod futuri cft.temporis. Prior ergo pli gratia, li tabella, vel pergameno vel herbæ fo
locus nihil iuuat hos argutatores.multò minus po liis vtatur , debere inſcribere folio , membranæ
ſterior : nihil enim aliud eſt nomina difcipulorum vel tabellæ ; ad quem id effectum faciat. cur cedo ?
in cælo fcripta effe ; quàm eſſe in amicorum Dei an quod verba non fatis efficacia per ſe prolata ?
relata album , quod alibi dicitur infcripta effe libro an quod alioqui dæmon furdus, vt ea non au
vita ; quod liue accipias ſecundum æternam Dei diat ; vel quòd fcripta quàm audita meliùs intelli
prædeſtinationem , quæ mutari ncquit ; fiue fecun git ? an quòd ad memoriæ lapſum fulciendum o
dùm præſentem iuftitiam , quæ mutationi obno pus hacinduſtriâ ? nihil horum in cauta , fed vafer
xia ; certè id homines impii parùm reuerenter ad ille vanarum obſeruationum multiplicatione , ve
indititia nomina, quibus ab hominibus diſcipuli lut variis retium plagugis, fic pluribus peccatis,mi
compellabantur, audent transferre, quid magno ſeros amat illaquearc. Legi exempla qux Leo
perè gaudendum illis, ob communem fibi nomi nar. Vairus collegit , , fed in his omnibus
pa
nationcm cum cæteris hominibus,brutis etiam & B latum cum dæmone intercedens cauſa fuit ef- farcin.c.
vrticis : quorum nomen non minus Deo notú erat, fectionum . Vide inf. lib . 6. anacephalæoſi mo
s.
quinouit omnia ? nito . V.
Hinc camé illi inferunt,voces ſignificatiuas pri
mariò , per influxum cæleftem , ſignificare;ſecun QV Æ STIO
ev I V.
dariò tátùm per hominum impolitionem : & quia
in fignificatiuis nominibus vtrumque concurrit,in De amuletis & periaptis.
non ſignificatiuis alterum tantùm ; ideò plus viriú
habere nomina fignificatiua. Quod imprimis alui Ota Græcorum athletarum conſuetudo , ſed
pernegant, qui non ſignificatinis ampliùs deferunt. N paucis ; qui filacterijs vliad victoriam ,ne nice
Equidem luber ab his omnibus quærere:num ne terijs magicis ſuperaret aduerfarius . habes in anti
celle non ſit quemlibet influxum cæleftium orbiú quis glofiis luuenalis Sat.111.his verbis ; ruſtici dia
per traduces qualitates in ſubicctum tam remorú dicerunt luxuriam & palæſtris yei, & fracterijs
influere ; ipfis influentiis recipiendis aptum & ac corr . phila &terys ) vt athlecæ ad vincendum .
commodatum ?deinde,num res incorporeæ, vt ſunt znox : nam & niceteria fillatcria ( ité corr.phila teria )
nomina, kint ſubiectum idoneum recipiendis qua- c ſunt,quæ ob victoriam fiebant, & de collo penden
litacibus corporeis ? quorum vt prius nequit nega tia geſtabantur. ] Cunctis autem nota Romano
rizita poſterius nequit affirmari. Nihil ergo tribuit rum gentilium conſuetudo , qui ſoliti puerulis de
energiæ primus ille influxus cæleſtis. Impoſitio collo res turpiculas ſuſpendere, Prafiſcini, vt dice
quoque humana , cùm fit nuda & merè arbitraria
bant, nec faſcinarentur ( vnde & Faſcini nomen in
denominatio , quid qucat influere ; nec Argus vi ter obſcæna relacum ) alia quoque amoleta ſucci
deat,quem ferunt fuifle oculatiſſimum . ni aut alterius materiæ contra morbos geſtirabant
Quartum delirium eft , vim complexorum ver quxdicta amoleta,amolimenta, ſeruatoria,probra ,
borum , ( propoſitionum fcilicet & orationum ) quemadmodum & Græcis fua fuere repicet,
efficaciorem elle. Primò quia veritas(inquit archi σεριάμματα και αποτροπαΐα , ασάλευ7α , και φυλακλάρια
magus ) in ipfa propoſuione contenta hic accedit : cuius malorum ,vt putabant, auerruncatoria. Sic etiam
veritatis vismaxima eft , quando formula ſeu carmen prodeſſe libi putabant Iudæi ſua philacteria, séque
virtutis ar operationis aftri(eu numinis, quod compre per illa cuſtodiri ac præferuari à malis , perperam
caniur,continet commemorationem .jo Satan , Satan accipientes diuinum præceptum . Eundem erro
tib; quàm perpetuò fimilis es? pergis hoc telo di- D rem Catholicis , non hæreticus tantùm V Vier us ; a Exo .13.
uinos honores conſequi. Nonne latis hoc indi fed & quiCatholicus videtur cx ſcriptis, Remigius
1
cant,quz myſtes ille ruus, exempla petit, ex Hym Lotharingus , impingit ; hinc omnium periapto -l Deut.6.3.
nis Orphei & Apuleii fcriptis, idololatriæ plená? tú rum vſum temerè condeminantes ex Patribus non Matt.23.
quia auctoritates illæ poëtarum refertæ vanitatis : fatis intellectis. V. s . vbi
tam quia ſenſum ac intellectum carminis aftris af Dico primò , Amuleta huiufmodi , qua collo de- tamus plura noin
fcribit :tum quia per hoc numen , intelligit cacoda penden t , vim nallam obtinen t natura lem ratione ver. commé t.
mones ; quos altris & ſingularum rerum ſpecie borum, characterum, vel figure, vel conſtell ationis:fed blib.z de
bus Magica diſtribuit.Conatur etiam probare ,quia dütaxat rationemateria ſi quabuic antiparhia velSym c.3.
qui integram orationis texturam promit , magis a pathia visnaturalis infu . ]Hæc cóclufio eft Catholi
nimo dictisintendit , quàm qui verbum vnum at ocrú omniú , & etiam gentilium , quos præcedenti
que alterú:quare vis quoque vehemétior imagina quæſtione citauimus. probatur, quia phyficæ liga
tionis cócurrit, & fpiritus copiofior in ré incanta turæ facultas neceffe eft , vt à natura rei ipfius de
tam tranfit.Quæ vana ſunt,nec empſitanda titiuil pendeat , quæ non competit niſi rationemateriæ
licio. Nec enim imaginatio extra imaginantem in ieu ſubiecti. Quare fi quis effectus producatur,
res ſeiunctasvim haber vllam ; nec fpiritus vllus à cuius cauſa nequit eſſe vis naturalis fübiecti: cffc
loquente prodit , qui rem incantatam contingit: E ctus ille prodigiofus erit, & amuletum fuperftitio
præter affiarum : afflacus autem facultas ad ſanita fum ,, qualia multa congraffitCota Ben Lucas Tu
tem nulla eſt; ad morbum & noxam per cótagium dæus Luſitanus . Huc referendum , fi figuram
aliqua,vt docuimus, attendunt ; quod Hiſpanicis pueris ex Gagate adc li. de li
Ex his manifeſtuſit, falfa quoque eſſe, quæ ex tā collum deligant, manu in deriſum , incerto in - gaturis
.
bellisaxiomatibus inferunt corollaria.primò quod tra digicos primores pollice , conformatâ. Higan
afferunt oportere , vt fic fanantes affent agro , & vocant.
ei vocabula quaſi inhalent. 2. quamlibet huiuſmo Dico fecúdò, Quãdo in ipſis verbis modo fcriptionis,
di incantationem prærer ordinem ſolitum & re cruciuin numero, figura vel fimilibus fpes non poni

с 2 tur;
 VM
TION
DISQ VISI
28
á ſanctum oft , reuerentiæ caufa Sancto- | A
[lur ; prum
rum reliquias, tarlas agri Dei effigies , Euangelium
S. loannis. Pfalmum Dauidis, & fimilia S. ſcriptu
re teſtimonia ſecum geftare collo appenfa : ſed effe
Etus qui inde oritur erit fupernaturalis, Dei beneficen
sa adſcribendus, Aliis autem ligaturus uri; quas vel
vſus Eccleſia Cathol.vel probrummedicorum ars non
commendat; omnino eft probicum .]
Quod ad reliquias , videtur non ſatis caurèlo
cutus,infignis Doctor Theologus Ciruelus Daro
cenfis lib.de fuperftit.c.4.p.3. quando leuiculis fultus
rationibus facrarum reliquiarum ad collum geſta
tionein improbare non veretur. Diffenticille ab
hæreticis . nam ipfe vult reliquias Sanctorum in
templis honorifice ſeruari , & adorari : ſed non
vult eas è privatis collo appenſas geſtari ; temerè
reprehendens antiquam virorum valdè lancto
rum confuetudinem . Nonne B. Helena clauorum
CHRISTI vnum fræno equi , alium galeæ Con
ftantini indidir ? Nonne B. Antonius palmatam il
lam Anachoreta S.Pauli; & ipfius Antonii tritum
cum melore pallium exultans Athanafius tulit.Si
milia de Theodori Martyris puluere Nyſſenus : de
catena B. Petri magnus Gregorius . Sed in re notâ
non eft immorandum .
Concluſionis prior pars probatur, Ecclefiæ Ca
thol,inueterato & ſalutari more, nec non fententia
d Tho. 2.
2.9.96.ar. D. Thomæ. Maldon . Nauarr. Silueftri & alior .
4 ratio eſt, quia Sanctorum reliquias ita lemper ma- C spes nostra,vt poft crucem o mortem Domini , genti
Maldon. iores noftri funt venerati : Agni tili ad hoc à folo lisregis imagine (pem ſalurishabeamus ? &c. damna
in I.cap. Pontif. Maximo quotannis benedicuntur : facræ
loan .
ſcripturæ teſtimonia , vt licet ore proferre , li
cet etiam deſcripta coilo deferre , & narratLeon
cius Epiſcopus ſanctum Simeonem Salum mulie
ri magæ amuletum in tabeliâ conſcriplific; quo
geſtato illa non potuit amplius diuinaie,necma
gica amuleta facere. ( Sur. 1. Iul. ) nec vllus fan
ctorum patruin hoc vnquam improbauit. Nam
D. Baſilius • damnat nepiáj,LT characteribus
C hom. in
( nempe magicis ) infignita. Incertus auctor in
Pl.45 .
f homil. Matth. qui exſtat inter Chryſoſtomi opera ' , in
43.in uehitur in duo nequam genera hominum :primum ,
Matth . qui ex huiuſmodi ad collum fufpenfis iph fan- P
ctiores volebant videri , vt Pharifæi olim : fccun
dum , qui ex câdem fuperbiâ , quæ ad collum alii
fufpenderent, ipfide capillis, vel vellimentis fuis
in Matt. largiebantur. Ipſe D. Chryſoſtomus muliercủlas
hom.73 .
illas reprehendit , vel quod non recta , led Phari
(aicâ , id intentione ficerent; vel quod , per opi
nionis errorem , non à Dei gratiâ miraculofum
auxilium , fed ab ipfà materiâ ,vel formâ fcriptu
ræ , id præftolarentur: vt faciunt hodiè ,qui dicunt
debere eſſe ſcriptum Euangelium in membrana
virgineâ , vel litteris vel lineis miniaris & cætera.
Sanè Chryſoſtomus eâdem id mente reprchen cătur ii, quo arctotrophi appellatur, qui guidē in capite
hind . c. dit, qua D. Hieronymus ; h qui ſatis indicat , pha e lotius animalis corpore tincturas appendentes, a ps
23.Matth. rifaicam illam ſuperſtitionem præfidium ab ipfis E los ex ipfotondentes eos unà cum tincturisdansperinde
pirtraciolis , non defuper à Cuſtode Iliacl , Deo ac remedia & amuleia ,tanquam contra morbos & faf
Sabaoth , exſpectantem , fe reprehendere : iteni " cinanies oculos conferre poflint. ] Huc pertinent e
quòd quæ extrinfecus gerebant, eorum cultum &
obfcruantiam intrinfecain , quæ pracipua , negli
gebant.Denique in vita S. Antoninj infcitationem
quandam dæmonum , cùm preces quaſdam mem
branulæ infcripfiffet, & in cubiculo ante Deiparæ
Virginis imaginem aftigiiuflifier , legiinus diípu
liſte. ( Surius 10.3. Fol. 43.) Auctoritas D. Gregorij
Papa idem probat epiſt. ad Theodelineam , quem
iure ſuo ,id eſt Caluinittico ,carpit lol.Scaliger in E
lencho c.8. verba D. Hieronymi contra mentem
M
CARV
MAGI
eius detorquens.Sed benè,quod ouilluin lanitium
iam deponere Scaliger incæpit.
Pofterior pars conclufionis probatur canovi
bus , qui anathema fulminant in eos,qui philacte
riis ( noc eſt conſeruaroriis vtuntur ; & fi clerici
ca faciant , iubent eos Eccleſiis eijci. Can.l.6 4 .
26.9.5. qui canones quomodo fint intelligendi, &
de
quo genere philacteriorum loquantur , peren
dum ex alio canone, nempe, vlt. eiuſdem quaſtionis,
vbi inter cætera in hunc modum fcribit B. Ifido
rus : ad bac pertinent ligatura exſecrabilium reme
diorum , quaarscommendat medicorum , feu in pra
cătationibus, feu in characteribus fufpendendis atq; li
gandis:in quibus omnibus ars damonum eft quadāpe
B ſtiferâ focietate hominum t Angelorum malorum ,
exoria, ] quæ ſumſit à D. Auguſtino ſib . 2. de do
& trina Chriſtiana.idem alibi confirmat D. Auguſt. tract.z.in
i
i his verbis : Finguni fpiritus maligni umbras qual loan .
dam honoris fibimet ipſis , vt fic decipiant cos ,qui ſe
quuntur Chrifium . Vjque adeo, fratres mei, vrille iph
qui ſeducuni per ligasuras,per pracantationes ,perma
obinamenta inimici,mifceant pracantation bus ſuis no
men Chrifti,qus iam non poffunt feducere Chriftianos,
vt dent venenum addunt mellis aliquantum . ) Chry
ſoftomus homil . 25.ad P. Antiochen . Quid vero ds
cerci aliquis de his,qui carminibus, & ligaruris vinn
tur: & de circūligantibus aurea Alexandri Macedo
His numiſmata capiti vel pedibus ? Dic mihi hene fort
runehçcetiam tempore Caroli magni Patres con
cilij Turonenſis cap . 42. & ipfe Carolus lib . 6. Ca
pitulorum cap . 72. & prius Conſtantius Imp.apud
Ammian.l.19 . & Antoninus Caracalla, apud Spar
tianum in eius vità . Tales funt nefariæ illa forinu
laprecum ; quas contra vulnera , & pericula ignis,
aquæ & alia , quidam per mendacium adfcribunt B.
1 Leoni , & aliis ſanctis, & ( proh dolor)multi hodie
geſtitant; quibus Diabolus ſemper tandem impo
nit , & quando ſunt in ftatu peſſiino lethalis culpæ ,
ſinit eos occidi & deferit quos antè aliquoties de
fenderat.Poſiem nominare mihi probè notum ; cui
id accidit . Norunt Franci, cum fuperioribus annis,
cum Barone Danou , hæreticorum Germanorum
cxamina in Franciam irrupiffent,& à Duce Guilo
ſtrenue debellata fuiffent; huiuſmodi fchediaſma
ta collo cæſorum ferè omnium appenfa ,fuifle re
perta ab iis , qui cadauera ſpoliarunt. Hoc genus
luperſtitionis ſubſannat Lucianus k , & Antonium k in Dia
Caracallam ſuppliciis cópeſcere conſtituiſle teſta . log. Phi
tur Spartianus. EtTatianus Affyriusl hæc omnia lot .
1 Oracco
refert ad dæmonu dolos, & pacta per Magos cú il
tra gent.
lis inita. Huc etiã refero quod , de vrfariis, fic refert
Ballamó 'Cómé.Syn.6.in Trullo ; Vrſas trahere di
tiam formulæ omnes,quibus ir.milcentur nomina
ignora Angelorum , hoc cft alia prater,Michael,
Gabriel,Raphael. hoc mirum fortaſſis alicui vide
bitur; quia Trithemius,& Rabb . alia quoq; nomi
na contingut eorum ,quos dicunt elle motores or
bium cæleftium , item fata decernere, & fatales ca
ſus adminiſtrare , & mirifica quædam homines ab
his diſcere ; & fimiles impietates, quibus iHe liber
hanyats ſcatet . In Sibyllis quoque oraculis lib.
2. hic verſus exftat , iuxta quoſdam codices,
figovor
 LIBRI I. CAP. V.
1 % ξουσι μιχαίλτε Γαβριήλ,Ραφαήλτ' ουριάλτε ,Sedin - A bendine in numero artiuni liberaliuni 2tertio ad
lijs libris habes èfouina,špina,cavida;aluñate, in qui quam Magiæ (peciem pertineat? quartò licita fit,an
illicita?
bus primum illud eſt corruptum pro Ispe punaster
tium pro oa fixa,vr vocant eos Tritthenius & alii
qui cælorum motores eos faciunt. Sed nitor au
ctoritate & ſanctione concilij Rornani , quod fuit
congregatum Romæ ſub Zacharia Pontifice , ad
damnandos errores Aldeberti & Clementis hære
ticorum Germaniam turbantium ; vbi inter cæte
ra,lecta vna oratio Ardeberti, in qua contineban
tur hæc verba ; ſupplico dos AngelusVriel, Angelus
Raguel, Angelus Tubuel, Angelus Michael, Angelus
Adimis, AngelusTubuas, Angelus Sabaoth , Angelus
Simihel.] Quibus lcctis, Zacharias Papa ,interroga
uit Epifcopos, ſententiam de his ſuam proferrent:
illi damnandum Aldebertú pronunciarunt, vt hæ-
reticum : cayſa verò fubditur & ipfum Decretum
concilij his verbis ; oclo enim nomina Angelorum ,
que in ſua oratione Aldebertus inuocauit,non Ange
lorum ,prater Michaelis, fed magis damonum nomi
na funt,quos ad præftandum fibi auxilium inuocauil .
Nos antem ,via veſtrofancto Apoſtolatu edocemur,
diuina tradii auctoritas non plus quàm trium Angelo
rum nomina agnoſcimus : id eſt, Michael, Gabriel, Ro
phael. Zacharias Papadixit , optimèprouifum eft à
veftrâ fanctirate ,vi conſcripta illius omnia igne concre
mentur:fed oportunum eft, ut ad reprobationem eius in
ſcrinio noftro conferuentur ad perpetuam confuſionem .
Nunc verò , quia omnia peraéta ſunt, de virorumque
fententia ,quorum fuperiusmētio facta efi,aunt perira
Etaium eſt. Vniuerfum concilium dixit : Aldebertus, Crint , & articulum illum fuum Al , addiderint ; ab
cuius nobis ačtus ( nefaria commenta leEta funt; &
qui ſe Apostolum cenſuit neminari ; et qui capillos o
vngulas ſuas populis pro fan &tirate tribuit , quique fub Græcanicam . Nimis iſtı benigni ſunt in Arabes.
obtentu Angelorum damones in fuum auxilium in
in vide' a- uocat:fit ab omni oficio ſacerdotali alienus,& c.] * igi
pud Sur . tur ex concilii huius ſententia , damnanda cuncta
1
'
mél.Iủnio periammata , periapra ligaturarum & fimilia , vbi
in vita S. alia nomina leguntur , quàm trium , quos facra
, fcriptura nominat, Angelorum . Nominatur qui
Bonifacii
fol. 494. dem Vriel . 4. Ezdr. 4.7. 1. Sed liber ille Canoni
cus non eſt , nec tantæ auctoritatis ; & in eodem .
reperias leremiel, quem neino recipit : Aldeber
ti verò cætera nomina nonnihil ſunt deprauata ex
iis , quæ in Necromanticorum libris habentur. D
Sed de Vriel accuratè ſcripſit Nicol. Serarius no
ſter comment, in c . 12 , Tobiæ 9. 10.cum quatuor
fequentibus. Illud quoque attendendum , ne ipſis
Angelorum nominibus veris Vrentes , ea malis
Angelis accommodarinț . cur non hoc auſint, qui
auli licabuti nominibus Dej? audi Procopium in
Leuit.contra quoſdam curioſos hoc vtentes præ
textu his verbis agentem . Attamen (obyciunt qui
dam ) inuocanı Zabaoth. Quid tum ? impie hocfaciūs.
Nam illam appellationem non Deo , ſed dæmonibus
trebuunt, plerumque illi demoniaci vfurpant nomi
E
na diuina,dum easmponunt demonibus, quorum am
bitioni feruiunt. hoc fit in precibus Magorum , qui
bus inlerta magna ( fic vocant ) nomina.
CAP . V.
Ars aurifactoria, quam Alchimiam nuncupant, ad
quam magiafpeciem fit raferenda?
On poreſt fufficienter huic quçſtionireſpon
extendant. quare quatuor ſunt diſcutienda.primò,
an ars iſta' finem fuum conſequatur ? ſecundò ha
Q. I.
Q. SECT. I. 29
QVy ÆSTIO 1.
e
An aurum bac arte verum conficiatur?
Vo quæftio hæc complectitur ; quid naturæ
D ope' fieri queat. & quid fieri foleat ? quorum
non eadem ratio eft.priùs quă decidamus quaftio
né,quędă de nomine & origine ſunt præmittenda .
SECTIO I.
Quid fit Alchimia & girando inuenta?
B Omen Arabicum eſſe volunt, viri docti; & id a N.com
m
Noindicare ment, in
nomini præfixum , Alive in Alma
Manil.
nach, ú Almageſtü , & linilibus. , Mixobarbarum
ergo vocabulum fuerit, ex Arabico Al, & Græco ,
Xów leu xúves, quod idem ac fundo, alii Græcam
planè vocern cenlent,ex quibus eſt loannes Chry
b Dialogo
lipp.Fanianus.quideducit , magas tev XUusimy rond de Chry
önce à ſale & fülione . Sed huic Græci fcripto- Copæia.
les repugnant , qui plerumque fcribunt zniesicer; Cedre
“ non xoetav. Sed quid Xmjezia fignificat:quidam nus in An
ex Plutarchod tradunt Ægyptum lacrâ linguâ à fa mox citād :
cerdotibus vocari Cherniam : & inde ſuſpicantur , d li.de O
vocari Chemiam ,quaſi Ægypriam : videlicet quia fir. & Ifid .
primi mortalium Ægyptii illam à Mizraimo Cha
mı filio acceperint,ab Ægyptiis Arabes didice
Arabibus,Europai acceperint & nomen & artem ,
vt & reliquam ferè medicinam & philoſophiam
Nomen cnim norum Romanis fuit antequam vlli
o
noti philofophi vel docti inter Arabes, & qu A
rabia tempore adhuc Chriſtiana . Inuenias illud
apud Iulium Firmicum Latinum ſcriptorem , qui e lib . 3. in
tempore vixit,Conſtantini Magni . Apud Ægy- cretis.
prios quidem hæc ars in vſu eiiam Diocletianité- f in Dio
pcre videtur fuifle . li Suidæ credimus ', & ab iis clet .
fortè Ronani acceperunt. Verum illud de Che
mia merum eſt commentum : Ægyptus enim non
Chemia , fed Chammia dicta à Chamo: ſic enim in
g Pfal. 78 .
Píalmis legimus ; In tabernaculos Cham , g Ægyptio- $ 7.
rum & poftea ''; terra Cham ,vocatur ipía Ægyptus . h Pf. 105 .
hoc ergo nomen facerdotes ,vt teftimonium anti- 23.
quitatis ſuæ aiſeruarunt , vulgo Miſraim diceba
tur Ægyptus : vnde & hodiè adhuc Turc.r & A
rabes vocant , Mafra. Quare ſi Arabes voluiffent
ab Ægypto hanc artem denominare ; & addere
ſuum illud ; Al, vocaſſent Almaſram . Quid er
go : ſuſpicor , vt multa Arabum vocabula , cfle
Hebræum illud , & quidem ſolidè, nec aliud fi
gnificare quam artem fuſoriam fiue liquatoriam .
Etenim Hebræis , Alichini , ſignificat itinera fi- 0'3407
ue Auxus.ab Alich , quod ſignificat facere ambu- i lob.29.6.
lare ſeu Auere k . Vnde ars liquans ſeu fundens 7:777
metalla : abiecta litterula , ab Alichim , fit Alchi- K Iob. 24.
10,
mia, facillima formatione. Quid enim eſt Alchi
mịa, quam pyrotechnica Sue igniaria ars,reſoluto
ria , & purificatoria metallorum ? quæ ve Chymia
ſpecies quædam eft : fic etiam aurifactoria , fiue
Chryſopæia ; ſpecies quædam eſt Alchimiæ , quæ
in extrahendo fiuc feparando , & in congregan
do liue coagulando ex aliis metallis auro ; tota
occupatur : vnde non malè Spagiricam vocant
nonnulli , mapa to ozãy you azuigere , à ſegregan
do & congregando . Ad hanc quidam retu - l
C3 litsituin
 30 DISQ VISITIONVM
li.4.Aſtro . lit illuin Manilii verſuni l .
Materiamquc manu ceria duplicarier arte:
& quia de Alchimicis dictum , per errorem ,puta
uit , ideo ( quæ eſt Critica audacia ) contra veterum
codicum fidem , eum tollendum , ve ſpurium , iudi
cauit. vtrumque male . nam & Manilii verſiculus
eſt, & non de Chryſopæis , ſed de bracteariis acci
piendus , qui malleando aurum in bracteas feu
foliola tenuiſſima diducunt & dilatant, & fic lu
perficiem adeò dilatatam quaſi duplicant. Alchi
inice certè non tam duplicant manu, quàm igne.
Non ſtatui de tota Chymicâ agere ; quam ego
artem ,qua medicinæ adminiculatur, fanè laudo , &
veneror ; vt phyſiologiæ fætum præſtantiſſimum ; B
inuentricem auripotabilis, rei non minùs vcilis ad
ſanandum ; quàm ad alendum , ac quoad fieri po
teſt , vitam prorogandam ; fpiritus enim ſubti
liſſimos ex metallis, gemmis , plantíſque educens ;
quo ſubtiliora , hoc puriora ; & quo puriora , hoc
efficaciora remedia præber ; metalla depurat , le
gregat , perficit ; lapides conflat , aquam elicit,
ignem vegetat , & in igne vegetato , ac qualipe
rennato , ſpecimen edit artis & efficacitatis ſuæ , in
humanâ vitâ propagandâ . Mihi quidem dubium
non eſt liquorem illum Olibii Maximi , cuius
beneficio lucerna multis fæculis conſeruata fuitar
dens , Chymicum fuiſſe ; de quo Bernardus Scar
m in Hift. deonus m , ſcribit Patauii ante aliquot annos, vrnā C
Patauina . fictilem effoffam his inſcriptamn verfibus .
PLOTON I facrum munus ne attingitefures,
Ignorum eft vobis hoc quod in orbe later.
Xamque elemenia graui clauſir digeſta labore
Vaſe ſub hoc modico Maximus Olibius.
Adfit fecundo cuftos fibicopia cornu ,
Ne precium tanii depereat laticus.
Plutoni Deo diuitiarum dedicauit hoc ſuze artis
fpecimen homo gentilis , diuitias illi acceptas fe
rens.Intra maiorem illam vrnam minor alia reper
ta ; in hac, duæ ampullæ adfabrè laboratx, argentea
vna,aurea altera:puriſſiıno quodam ambæ liquore
plenæ ; quo luccrna multis iam ſæculis ardens con- D tæ , alimenta , pharmaca ,fortuna, & iple Plutus
feruata cenfebatur.
Deſolà Chryiopæiâ ſtatui dicere ; quæ vel ex
adíperſis pauculi pulueris aurci ramentis , auruin
multiplicat s vel ex non auro verum aurum pro
ducit : nani quæ ex auro liquato tantumdem vel
minùs auri producit ſed purgatius ; ea noiten au
rifactoriæ non mererur. Chryſopaiæ igitur
originem quidam nobis valdè ficiunt anti
quam , qui pra claro Adami titulo libellum quen
dam inlignem obtrudunt:vt & alij Moyſis, & Ma
riæ ſororis eius , & Solomonis , & Hermetis Tril
megiſti , & Ariftotelis , & Pythagoræorú quorum
dam libros vendicant : hæc enini omnia proimpo
ſturis habenda duxerim , & ocioforum hominum
ſomniis. Quid: au ,quia ab Adamo prima ſcientia
rum principia , idcirco & de hac ille arte ſcripſit, E bare. Cæpiſſe ſub Caligula docet Plinius , q ra C.4.
quem de nulla conſtat lcriplillc ?An ,quia Moyles in
omniÆgyptiorum ſapientia excellens , idcirco &
ipfe, & foror eius(miror Aaronem non additum
& Befeleel ) animum ad alchimiam excolendam
adiecere ? An , quia Cabbaliftæ nugantur Cha
mum in arca Noacho patri ſuo libros de Magia
naturals furatuin , quosMiſraimo filio fuo dona
uerit ;idcirco inter illos etiam Chymici libri fuc
re ? Scd Chamum fcimus non philofophiæ natu
fu.lib . 1. ralis , verùm Magiæ Dæmoniacæ fuitle propaga
3. torem ". Hermenis Trilinegiſti non pauci ſuper
ſunt libri; quis quæſo vel color tenuis in illis bu
MAGICARVM
|A ius artis ? eruent opinor , quiPhaetontxo auſu cò
detorſerunt ; quæ de Turri Babel, & quæ de terre
.promiſfionis ,SS.commemorauit & quæ Salomon
in Ecclefiafte de meretrice , mores eius depingens,
Spiritu ſancto affatus, fcripfit ; illi ad Chymices
myfteria deflexerút :qui auti diuitias; quas, æcono
micæ prudentiæ ,& nauigationi in Ophir ,difertè ac
ceptas refert Regum Hiſtoria; Salomonis alchimię
adiudicarunt. In quos ( vt mitiſſimè agam ) nihil
dicam aliud , quam quod fatuis folemus, ſanam
inentem iis optandam . Minore longè periculo pec
cant, Aimar.Ranccnetus & Cardanus ,qui Sibyllæ
vaticinium illud;
έννεα γράμματ' έχω. τετρασύλλαβός .έμι. νοάμε . &c .
ad Arfenicum , admirandi lapidis materiam tran
ſtulerunt ; quaſi quatuor fyllabarum & nouem lit
terarum vox alia nella forer. Item qui Pandoræ
poculum hoc eſſe contendunt , ab Heliodo nora
tum : ſed hi plures Epimetheos , folâ ſpe reliqua,
quàm Prometheos , ex hoc grege fateantur opor- Syfiph .
tet.Nec minùs illi ſuaues, qui Silyphium laxum ex- quali
tollunt, & propter huiuslapidis inuentionem me- 16copos
ruifle nomen , quaſı diuinafapiétis autumant:pro
pter promiſcuam in vulgus beneficij communica
tionem , ad inferos detruſum ſemper reuolubilis
laxi lubucctione damnatum . homines præparcè
auari. Liberaliores alii , cum Suida Colchis au
ratam pellem auertunt. illud enim dépas toxpusó
Handoy lalonis ; libros fuifle in membranis arieti
nis deſcriptos , artis alchimicæ doctrinam aurifa
ctoriam continentes. Addunt alii , hoc illud au
reum fuiſſe femur , xpuošv jugor , iuxta Laert. lib.
8. Aelian . var. hiſt. lib. 2. Lucian . & alios. ſive ( ve
corrigunt alii ) xpuošo povr, aureum flumen , à
Pythagora in Olympiis oitenſum , quod tamen O.
rigenes eburneum appellauit lib.6. contra Celſum .
Hoc illud efle apud Hippocratem mirabile , & im
primis ſacrum terræ opus ; ex quo animantia , plá
o Hippo
profluant °. Hinc apparet quàm vetuſtam iſti o cra . in e
ginem arti arceſſant. Equidem opinor vetuſtam : piſtol.de
ſed certa teſtimonia ante æuum Caligulæ non Crateia.
comperio. Nam quæ dicta , mera ſunt conie
Etanea nec magis certum , quod quidam probant
ex Eſdr. lib . 4. ca. 8.v.2. Quomodo autem interro
gabis terram & dicet tibi : quoniam dabit terram
multam magis, vnde fiatfictile ,paruŭ autē puluerem
vnde aureum fit. ) Hoc enim perſpicuè non ad
artem faſoriam , ſed ad naturales metalli ex terræ
puluere productioncm poteſt referri. Si tamen
quis contenderet , ad materiam auri tranſmutato
riam pertinere is ſciar, néqueinfallibili ſe teſtimo
nio niti ', quia liber iſte apocryphus eſt ; neque
loco claro & aperto antiquitatem artis ſe pro
qL33 .hift
tionem ex auripigmento aurui liquandi , ſed mox
deſiiffe . Foditur hoc in Syria auri colore , fragili
lapidum ſpecularium modo . Vim eius magnam
Caligula , auri quàm fanguinis non minùs auidus
excoqui iuſſit. : & planè fluxit aurum excel
lens , fed ita parui ponderis , vt detrimentum
.
ſentiret , nec poſtea. tentatum ab vllo. Diutur
num poſtea ſcriptoribus ſilentium fuit. Vſque
ad Diocletianum filuere. Nam Suidas auctor.
eft , cùm eo regnante AEgyptii res nouas moli
rentur , cæde multorum illuſtrium virorum in
ipſo exordio hoc incendium ſopitum fuiſſe : &
conquili
 LIBRI I. CAP .
conquitita tum ibi veterum de argenti & auri fu-, A , chimici auri dubitant; & ſuſpicantur, nunquam ab
fione ſcripta, omnia tyranni iullu Hammis tradita ,
r Suidas ne ex illâ arreditatiÆgyptii , pecuniis freti, Ro
in Diocle - imanis in poſterum rebellarent , Aliquot annis po.
ciano . ſtea Zozimus Græcus ſcriptor vixit, cuius de Ar
re ſacrâ , & Chryſopæiâ libri M. Scripti afferuan
rur in Regis Chriſtianiſſimi Bibliothecâ Fontis
belli : vbi & Blemmidæ liber de eadem Chryſo
ille
qui füb Ducâ Imp.multa præclaraphi : nis
midas eft,
nistutt
lofophiæ monimenta edidit. Zozimo Græcum rium : quia eſt conclufio negatiua: & adfirmanti
antiquiorem , non noui : ille Arabes omnes, qui cir efle impoſſibile,incumbitonus oftendendi,curid
cumferuntur quo antecedit : fictitium Morienum tit impoſlibile ; cò quod is contendat ſe id ido
( Eremitam Romanum fingunt inepti Arabicè
fcribentem & verum Geber, liue Gebrum Ara
bem : qui non inuentor artis ,vt putant Fallopius &
Eraftus: ſed cultor & ornator præcipuus. Hæc de
origine habui dicenda.
SECTIO 11 .
De artis alohimica in auro faciendo
cfficacitate.
Irvm quàm hîc in contrarium funis con
tentioſus trahatur. cultores alchimiæ affii
matiuam adeò tuentur.vt & perfectiu $ aurum fui
A furnaculis fuere , & educere , quàm natura fols
ca,contendant:olores contrà Chymicorum , omnia
huiufinodi,vt præftigias, ludibria, & meros iacta
torú bombos opinantur. Equidem puto inter hæc
exir.ma , vt fit, mediâ viâ tuullimè incedı. Videam
breuicer , quid pro vtraque parte diſputari queat.
Tres inuenio fententias. prima eſt , non poff
aurum verum fic produci: ſecunda , polle aurun
quidem quaſi verum , fed quod tamen pro vero
nec liceatvendere æquali precio quo verum ven .
ditur : nec liceat illud in medicinis exhibere . ter
tia , perfe & ius & purius aurum fic fieri polle,
quam quod in terræ vilceribus gignitur. Prima
fententia eſt Thoftari in Exod . cap.7 . quaft. 10 .
Ægid . Ronani,quodlıb . 3.9.8. ( qui Auicennam
quoque pro fe citat, fed malè, nam Auicen . verè
cenfuit contrarium , & ex profeffo de hac arte
fcriplit)negarunt etiam Auerr. in lib.1.de Generar. D randi diuerfiſimos comminiſcuntur , & de co
Aponenſis , differ .209. Sed & iplemet Chymicus
Paracelſus lib.de philoſoph. & videtur id voluille
Bernardin . Gometius à Medis docto & ladite ope
re de fale lib.2.a.nu. 2o .fecundæ editionis fol.168.
Secunda fententia (vtopinor)verè fu't D. Tho
mx. nain licet ,vbi noluit quæſtionem decidere , i
a 22.9.77. bi ex hypotheſi tantùm locutus fuerit : tamen
a.2.ad...
vbi abfolutè & deciſiuè locutus,ibiapertè & clarè
hanc fententiam tenuit : produci polle auruni,quo
ad externas qualitates, ſed quod ad intrinfecam
b in 2.ſen. auri perfectionem non pertingat • : quod etiam
d 7.4.3 :
a.l. Caietano “ , & reliquis Thomiltis placuit poftea
cad d.a.2 . cicandis.
Tertiafententia cft omnium Chymicorum , &
prztcrea limonis in lib. 3. Meteor.q.vlt. Antonij
Mirandulani de furgula.ceriam.li, 10. Marcelli Pa
hogeni Cardani,Lacinis,& aliorum , quàm accu
rate tuetur And. Libuuius Syntaxi 2. lib.s. ſingu
larium .
Quartam his ſententiam poſſemus addere Pyr
d diſpu.de rhoniat , & Academicam Dubitantium ; qui fa
Magia .
e in l . 2 . tentur fibi non faris liguere:quam puro verè com
difp.6. 9. nuniorem efTe hominú huius ætatis.Ex noftris il
13. punct lain difondêre Benedict . Pererius, & Gregorius
2.
à Valencia “ ; nam de bonitate & perfectione al
V. Q. I. SECT. II. 31
vllo verum & perfectum aurum fuifle productum
& Valencia quoque indicat ſtudio & arte humana
vel non pofle, vel vix fieri pofle , Quid dicemus ?
amicus Plato , amicus Socrates , fed magis a :
mica veritas .
Axio.1 . Nullis idoneis argumentis contraſentien
les conuincunt aurum verum per alchimiam fie
ri non . Ad concluſio
fufficit onus probanditransferire in aduerra
aduerfà
neis argumentis polle conuincere ; quod nos ne
gamus. Veruntamen fic poteſt conclufio probari;
B
neque ex parte marçriæ ieu ſubiecti; neque ex par
te modi repugnat, naturæ talis metamorphoſis.
Non ex parte materiæ.nam illa eſt alterari , & cor
rumpi apta, & perduci etiam apta ad formam præ
(tantiorem , & eſt capax formæ introduced.x. Non
ex parte modı : quia modus eſt, per decoctionem
naturalem ignis ; qui decoctionem naturalem calo
ris naturalis proximè imitatur. Quid ergo defic ?
aur ſi quid horum ,oftendatur.
oftendere conantur fequentibus argumentis,
quæ ſigillatim dilucmus adfula ſolutione. Primo
argumentantur ab artis ipfius incertitudine &
dillenfione artificum , quia chymici inter ſe nec
conueniunt in modo loquendi , nec in modo e
Cс
perandi, nec de materiâ aut nomine ſui lapidis.
Conueniunt , beneficio lapidis hanc transfor
mationein tribuendain ; fed hunc ipſum lapi
dem , quo appellent nomine , non conueniunt.
Longum fit omnia Merculini , Treuiſani , Faniani,
Tallenfis , Rolarij & aliorum nomina congerere ,
quæ funt fignificationis planè diuerfæ , ex paucis
cætera poflunt diiudicari. vocant Zguodo depude ,
aquam viuam , aquam vitæ, aquam ficcam , lignum
vitæ ,fanguinem humanú , lac virginis, Mercurium
philoſophorum , draconem , coruum , laton ,clixit,
medicinam morborum omnium ,id de quo qui bi
bit nonmoritur.,, & fimilia partim ridicula , par
pugnantia , partim irreligioſa. Modos ope
inter ſe digladiantur ; cum Brachelco certat Tau
ladanus , Villanouanuin impugnat Treuiſanus,
alij alios , & inuicem fatuos ignoranteſque nun
cupant. Sed de lapidis materiâ fortè faltem con
ſentiunt ; nihil minus. ſunt qui fèrri ſcoriam ,
funt qui ſalem , alumen , magneſiam , cadmiam ,
calcanthum , arſenicum expoſcant : ſunt qui
obrrudant bufones , capillos , quorum putami
na , menſtruum Auotem , vel humanum fan
guinem . Refpondeo , tam diuerſis nominibus
eandem rem fignificari , fed his vlos ſcriptores
ſcientiæ occultandæ caufà , quam non volucre
paffim intelligi. licuit fanè Ægyptiis fymbola
E lua adhibere . licuit poëtis per metaphoras & fa
bulas fapientiæ principia occulere , licuit Ari
ſtoreli ſe dictorum obſcuritate , vt fepius ſolet, a
tramento inualuere; ipfæ facræ litteræ in Parabo
lis loquuntur. cur culpas, fi & hi diuerfis nomi
nibus lusêre ? Si quid minùs aptè , & feliciter , &
piè,ignoſce.rem vide,verba deſpice, nunquam rei
veritatem , aut artis efficacitatem , ineptia aut in
fantia docentis potuit exſtinguere. Deinde quid
mirum hanc quoque artem habere ſuas com
Į
pullationcs duidentium ; quibus nec philofophia
pars vlla , ncc medicina , nec ur forudintia
l.cc
 32 DISQVISITIONVM
nec Scholaſtica Theologia noſcitur carere ? Dif-| A tem , per adiectionem materiæ ,decreſcere per ſub
fenfio illa de mareria , vel verborum eft & nomi tractionem eiuſdem : cùm verò Plinius & alii,
num ,vel lanè fuit , cùm ars minùs culta , & magis
incognita:periti, in ſulphur & hydrargyrum con
ſentiunt.
Probant poſtea, naturam metallorum ab iis is
gnorari. primò quia cenſent illa viuere & nutriri;
cum Cardano : vel ſuperioris ordinis animam ha
bere , verùm valdè reconditam , cum Fr. Georgio
in Harmon . mundi . 2. quia lapides putant elle re
iectamenta ſiderum ( veParacelſus ) metalla verò
adipem & medullam lapidum ; & proinde metal
la , cæli effe præftantiora excrementa : 3. quia
vnicam volunt elle perfectam ſpeciem metalli,
nempe aurum ;cæteras effe cantum rude & in-
choatum aurum , de quo mox plura. 4. non ha
bent perſpectam auri fui caufam efficientem. qui
ſoli calori efficientiam tribuunti quo tamen lolo
non poteſt auri lubftantia perfici. Oportet enim
vt fol aquæ ſubſtantiam primùm calore conco
quat & commutet : Frigus deinde & ficcitas ter
rena, faciant aquam concrefcere . 5. de auri mate
riâ valdè diſcrepant. Gilgil vult elle cinerem ex
terrâ genitum , & aquæ miftum : Braceſchus vi
triolum ;plerique ſulphur, & argentum viuum ; nze
deeſt, qui arſenicon addat . qua in re indagandâ
videntur,vt vmbri ,indicium lagæ naris fecuti, cer
tum fanè,vt ad ceruæ cunabula perducat: fallax in
reruin eflentiâ difcernenda . Præterea quomodo
poſſunt mixta reſolui in mixtum illud , ex quo
proximè generata fuerunt ; nonne prius opor
ter reſoluantur in corpora fimplicia ? igitur fi,
quod eoruin eſt fundamentum ; metalla in lul
fur & hydrargyruin reſoluuntur ; certè hæc duo
nequeunt elle propria metallorum matçria. Hoc
argumentum multas inuoluit quaftiones , quas fi
velim exacte diſcutere >, non lectionis vnius, fed
libriopus integri futurum . Vno fortallis verbo
præftiterit abfoluere , vt hæc illis omnia largia
mur,nihil aliud conlequi, quàm alchimicos fico
pinantes non elleveros philoſophos, neque cau
las operationis fuæ tenere , nec operari ſcientificè,
ſed duntaxat elle nudos faturarios pyrotechni-
cos ,mechanicos , & non philologus. nullo au
tein pacto conlequitur , probandum quod erat,
auruin ab illis confici non pofle : non enim gla
dium non facit faber , quia quæ ferri natura, quæ
gladij ad pugnam rotatio vibratióque fit ac
commodata , nefcit :non-aquam rofaceam minus
perfecta Chymicus elicit , qui cetera adhibet arte
requiſita , etiamfi rotx ellentiam , & vim ignis , &
principia diſtillationis ignorct. Quid igitur,fi qui
naturam ignoret metalli, ſegregatione, conge
lationéque quæ requifita , cæteris quoque om
nibus peritè vtatur , miruſne ad Matum compo- E
ſitionéinque cius , quàın ad alterius , nihil ad
operationem effectúmque ampliùs præter cau
farum cognitionem adiicientis , vis excoctrix in
gnium eſt effectura ? Intelligentiæ igitur iam i
gnis particeps, qui vnum inter & alium nouit di
fcrimen . Pone autem aliquem , quioptimème
tallorum naturain nouerit : huic certènihil argu
mentatio hæc oberit , quoad auri productionem :
porerit ergo produci ab aliquo .ſufficerent iſta: di
cam tamen quid de ſingulis illis cenfeam . Viuere
& nutriti metalla , vt animain habentia vegetati
uam : id non admodùm abfurdum eft , fed fateor
fli.z.mag verius
nor . mo , quod Ariſtoteles cenſuit',nec lapides , nec
foffilia huiufmodi viuere vel nutriri:excrefcere au
sal.
MAGICARVM
g Plin. lib .
dicunt ca concipi,parturire,viuere,ſeneſcere,mori, 36.ca. 18.
metaphoricè tantùm loquuntur. Sed de hoc plura & 19. Leo
Scaliger , Fallopiúſque 5. Volo cum illis libera- Baptiſt.
literdepaciſci. Eſto ,non viuant metalla : quid in- li.z.de re
de facilior profectò inanimæ rei in aliam inani- ædifi.c. 9.
mam , quàin animatæ in animatam erit tranth Scalig.
mutatio . Paracelfiítarum illas locutiones fanè exercit. 1.
Fallopi me
non fatis rectas nec commodas ,ſed improprias & lin.de us
translatitias,nihil moror : loquuntur illi inquina- tallis &
tè ſentiunt perperàm . eos non defendo : de re foflil.
loquor , non vocabulis . Hoc vnum veriſſimum
puto , ncque negari pofſe , plus humidi pioguis,
B & fi vis plusadipoli efle lucci in metallis, quam
in lapid bus ac gemmis . hinc enim metalla ducti
lia & dilatabulia funt , quod lapidibus ob aridi
tatem & ficcitatem denegatum . Vnicane Ipe
cies metalli ſit , mox videbimus. De auricfficien
te cauſà , conſiderandum . puto longè plura requi .
ri , vt ex terrâ , atque vt ita dicam , clementis ferè
nudis primum corpus mixtum exiſtat & coagu
letur: quam tequirantur , vt'ex mixto iam coa
gularo & exiſtente aliud conficiatur mixtum ,
dumtaxat differens perfectione. Auri ſubſtantia,
ex terræ puluere & aquæ liquore , in venis ca
vernarum lolo calore non poreít perfici, led frigi
ditas quoque & ficcicas requiruntur : poftquam
verò iam ſemel metallum coaluit in nictalli lub
ftantiam , iam ignis folus poterit luppiere , qua ad
perficiendum commutandumquewlud in alterius
metalli cualitates erunt necellaria . quia qualita
tes illæ accidentariæ funt & quæ actiuitatis igncæ
vim non exluperant. Quod exemplo poteſt de
clarari.nain iandaracha naturalis non poteft gigni
citra frigus illud : fed poftquam plumbum temel
in terræ vifceribus genitum fuit , li illi miſceas
acetum , cerullam conficies i : vt verò ex cerutla
i Galen.li.
prodeat landaracha nullâ iam opus refrigeratio- 9. de fim
ne, fed fuflicit fola aduſtio , vt landaracha ficti pric.medi
tia feu fandyx Syricum naſcatur k . Orichalcum cam.facul.
Plin.li.34.
quoque fine frigore ex are , vitri puluere , & ca- in fin. vi
D laminaris lapidis tincturâ fit ; lolaque decoctione truu.l.7.
& percolatione per igné indiget ' : cùm tamen fol- k Plin.lib.
firium & naturale , li quod elt huiufmodi , etiam . cap:6.
frigus illud poftularet . Quid , quod & " Plinius, 2.Amat.
cenfuit , ſolo igne lapides in æs fundi , & fer- in Diofco.
rum gigni ? Quid , quod & folâ decoctione fer- lib.s.enar.
63 .
rum fit só comece Græcorum ſéu Chalamiſch He | Vide Pli .
bræorum : quod nos hodic chalybem vocamus fi- lib.33.c.4.
uc aciariam , veteres Latini . ferri nucleum , quia & Vannoc
proprio nomine deſtitucbantur . nam chalybs ilhs cium li. 1.
idem , quod ferrum in genereº . Ncque in hisalio pyrotech
frigore opus , quàm cum omnia peregit ignis , vt mlib.26.
0.27 ,
tunc materia ſe ad naturale frigus recipere linatur:
n. Ariſtot.
vel aquæ iniecta citius refrigeretur , & induretur :
lib. 4. Me
Porrò quam ſubdunt de auri materia ditlonan teor. Van
tiam , obſtrepit illa , non obtundit. cedo', quam noccius
illi eſſe volunt ? quamcumque dixerunt , ex hac d.li.1.c.7.
etiam cætera metalla conſtare philoſophi chy- Alb. Mag.
li. 2.de la
mici contendent : ſic facilem fore ad aurum tran
pidib.tra.3
ſitum.Sed doctiores.conueniunt in vnam fenten
vide
tiam : quam ego quoque fcqyor, & fic Ariſtotelem Hier.Ma
cum his auctoribus conciliari poſle puto.Non agi- gium li. 2.
tur nunc de materiâ remotiſlima , quæ eft matc- milcell.c.8
ria prima,quam eandem cfle nemo addubitat : led
agitur , demateriâ fecundâ : quæ iam certis for
mis eit imbuta.hæc rurſus eft , quædam remo
tior ; & quædam propinquior . non enim ftatim
abyl
 LIBRI I. CAP.
ab ylimà ad primam hic immediatus eit tranfi- " A carncum fuille , aut quod fimilius, cùm falem vel
tus : capiamus ergo exempli gratia , aurum . hoc au ſaccarum in aliquod ferculum difloluis , ſapor in.
rum materiam remotiorem habebit,exhalationem
quandaın humectam vna ex parte ( quæ materia.
liquida à quibuſdam vocatur, vel aqua intrinſecus
vnctuoſa ,ab aliis vnctuoſum aqueum incorpora
tum , vel humidum liquidum ) ex aliâ parte
habebit terræ portionem craſſam & viſcolàm :
ſic huic terræ aqua illa pinguis & aërca commi
ſta,corporatur in primam , & ( vt fic vocem ) ele
mentarem auri materiam . hæc materia non eſt
adhuc propria auri materia , ſed eſt materia com
. munis omniuin metallorum , & etiam lapidum .
etenim fi plus habeat ariditatis , deficiente hu
miditate, lit lapis : fi plus habeat pinguedinis hu
midæ ,exit in metallum : & propter copiam huius
humidi, nitidi , puri, ac ſolidi , lplendida adeò ac
nitida funt metalla . Et hæc eft fententia Plato .
Plato in
" imxo, & nis & Ariſtorelis ac ſequacium . P Neque huic
ibi Procl. fententiæ repugnat (mco iudicio) eorum Chemi
& Calchi- corum , qui phyſica principia norunt & ample
dius.Arit. & untur, hoc eſt non empirici , ſed philologi dunt ,
lib r . in fi. ſententia. Tales eniin " facile aſlentiuntur luic
teo.3.Me
Theophr. remoto principio metallorum omnium . Equi
lib. de la- dem mihi videtur negari non poffe. Quæro e
pid . Iani nim , num argentum viuum & fulphur fic im
Lacinij incdiatè ex materia prima fiot enata ? fi adfir
Minoritæ ,
lib.i.Che- mas, quæro qua diſpoſitione præcedente hæc
mica art. potiùs , quàm alia forma , fit introducta ? ſine
c. 13. Al
gas , immediatè prodiiffe : quæro quæ præccſlerit c
bert.lib.3 .
de reb . me non enim omni formâ potuit illa materia caruiflc.
tal.tr.1.c. Negandum itaque id non eſt : ſed vlteriùs pro
2. Conta- grediendum , & poft hanc materiam communem
ren. lib. z . adcò remoram , quærenda quædam materia pro
philoſoph. pinquior . De hac eſt omnis diſceptatio . Cen
c.6 .
Georg.A- fuerim itaque illam materiam remotam , non fu
gricol de bitò prætermiflis mediis ab extremo ad extre
re Metall. mum progredi , & , quod dici folet , per ſaltum
promoueri : ſed primò gigni imperfectiora quæ
dam , & fic naturam progredi ad perfectiora. Ex
illâ materiâ remotâ primum gigni ſulphur , & ar
genrum viuum fiue ispágzugor : iſtud potilli
mùm coaleſcere ex hamido jíto pingui & aërco
(ideò adeo mobile eft); ex terræ verò pinguedine D
ſeu viſcoſitate potiffimum gigni ſulphur . Sulphur
illud poftea in metalli generatione fungi vicem
9 Auicen . virii, üspápgupor vicem feminæ volunt 4 Chymi
epiſtol. ad
Hazon , ci : hoc parum refert, crediderim potius vtrum
Geber , que agere & pati in inuicem , reactione. Nec
Lullus , & conuincit contrarium quorundam obiectio ; nec
alij, vide in pleriſque fodinis ſulphuris, vel argenti viui,
Lacin . d.
inueniri aurum ; nec in auri pleriſque inueniri ſul
lib.r.
phur aut argentum viuum . ſufficit enim vt in
quibufdam veſtigia horum reperiri , vt pyrotech
nici fæpè experti. Et , vt ex his gignuntur , tan
quam ex materia : fic in hæc rurfus meralla re
ſolui volunt chymici , & hanc reſolucionem odo
re probant, & guſtu; ſe in materiâ reſolutả quali- E tam, quàm poſſit natura ſolaplurimis patet experi
tares ſulphuris & argenti viui dictitantes inueni
re . Quoniam verò hîc agimus de accidentariis
dumtaxat differentiis , quibus hæcinanimata di
gnofcuntur folis : fruſtrà obiicitur odora canum
vis. Non enim dicitur hæc reſolui in ſulphur &
hydrargyrum formale atque perfe & um, ſed in
materiam quandam , quæ ſulphuris & hydrar
gyri qualitates pleraſque retinens , fatis indicat
formam præceliſe horum foſſilium : ficut homo
occifus cum eft , & iam cadauer ferè diffolutum 1
corruptione , indicium facit fætor , corpus illud
V. Q. 1 .
33
dicat , fubftantiam illarum rerum condimenti hu
ius materiem fuiſſe : & odor aquæ diſtillatæ , fatis
apertè docet , quæ herbæ diſtillatę fuerint. prçte
rea non eſt neceſſe res omnes refolui in proxi
mam ſuam materiam : nec corpus refoluitur in
ſemen : ſed ſufficit refolui in materiam remo
siorem , ſiue elementarem . Ad vltimum itaque
argumenti membrum dicimus : metalla refolui
immediatè in illa ſua principia , quando alterani
tur , & per alterationem definunt videri talia me
talla, & fiunt quid liquidum , vel aridum , rctinens
principiorum illorum qualitates multas; & cùm
hoc fic , tunc quodammodo reſoluuntur iterum
B in corpora fimplicia ſeu elementaria , nempein Il
quidum ,humidum & terreum pingue: ficut etiam
paulatim , per varias alterationes pyrotechnix ,
principalia illa proxima in iſtud vel illud metal
lum coaluerunt.
Tertiò argumentantur : fundamenta Chymi
corum , fi penitiùs inſpiciantur , vel falla elle, vel
prorſus dubia : & proponunt , ac impugnant fe
quentia : quibus figillatim ac ordine folutiones
adiungam .
Primùm ergo adferuntillud Rogerii Baconist; \rli.de mi
licet natura potens fit , & mirabilis : tamen ars, vtens rabilib.po
teftat.artis
naturâ pro inſtrumento , potentior eft virtute naitsra
& naturæ .
li. Hoc ergo videtur cffe falſum.tum quia nihil
poteſt ars humana , quod vires ſuperet naturæ
( quæ nihil eft aliud , quàm ordinaria Dei in crea
turis diſpoſnio :) quare fi quis effectus produci
tur , qui naturam rerum fuperet: ille non huma
nus,fed vel diuinus , vel prodigiofus eft. tum quia
omnis ars mechanica naturæ , vr baſı , infiftit , &
cam imitatur , nec fuis poteſt conatibus operum
nåturæ perfectiones adæquare. Nam veriſlimè
Fabius, ita ſcripſit;imitatio,quaartis eft propria, nun
guam tam feliciter naturam exprimit: -guin inter hanc
Gillam ſemper aliquid interfic, ipſáqueveritas pluri
bus paraſangis ſua ſequentem veftigia hypocrsſin poft
s lib.3 . in
ſe relinguat.*) qui neget; iubendus agri lilia cum ftit,
orat .
i m
veris,Dedal volatu cum alitibus com par are , &
cum Praxitelis aut Phidiæ caballo hoftiles manus
effugere. Refp . Comparationem naturæ & artis
inſtitui duobus modis poſſe:primò præciſè ac nu
dè folam cum ſola conferendo vnumque alteri ,
fiue vtriuſque potentiam ſeorſim inuicem & mu
tuò componendo, hoc li Baconus voluit, vt inde
fornaculis ſuis ea tribuat , quæ naturæ denegata;
fateor omni illum reprehenſione digniffimum
fuide , & argumento contrarium ſolidè probari .
Altero verò modo poſſunt iſta comparari, non
præſcindendo vnum ab altero, ſed extenfiuè ; v.g.
artificium biumanum cum ipſa natura; qua in com
paratione,artificium præſupponit naturæ vim.plus
autem tum poffe artem naturâ fubnixain & adiu
entiis.lic enim naturalis operatio, iuuatur,accele
ratur & perficitur per humanam induftriam & ar
tem : quod voluiffe dumtaxat Rogerium eius ver
ba indicant,& yeriſſimum eſt.
Secundò reprehendunt quod dicitur à Chy .
micis,vnicú elle perfectum metallum , fiue vnicam
metalli ſpeciem ( aurum ) cætera metalla dumtaxat
effe auri inchoationes : & idcò tam facilè metalla
reliqua ad aurum , naturalemn fuam perfectionem ,
reduci ; quàm homo ager ad fanitatem , & ouum
ad pullum . Hoc illi triplici ariere fibi , non
tam
 34 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

tam quatere,quàın ſubruere videntur : & ita mihi , A , ſuis indiuiduis rectè prædicantur ; vt argentum
quoque aliquando viſum : nunc maturiùs re per de hoc vel illo . Refpondeo. Non aberrat à ſcopo
penla , video illa ipſa , quętum attuli argumenta; ſup natura , quia finis eius eft , rerum varierate
vt obteffi ſolent , faccis laneis, arietis impetum in hunc mundum ornare: & perfectiora vult eſle ra
fringere: poſle commoda explicatione exarmari, riora. fit autem hominum auaritiâ , qui metalla
& eneruari. Arictes iſti tres erant triplici teſtudine effodiunt priuſquam ad debitam perfectionem
contecti. Primus peritur à definitione metalli, perueniant; vt minus auri fit , quàm cæterorum
quam Geber, Petrus Bonus , & multi chymici ad metallorum . Sicuti quia vituli plerique occidun .
mittunt:metallum ,est corpus foſſile,durum ,& natu tur à lanionibus, idcirco pauciorcs boues exiſtunt:
ram ſuam feruans,à malleo dilatabile. Sed hæc tota fi hisparceretur , boues fiant; fi illis abſtineretur
definitio æquè conuenit argento , & plumbo, ac effodiendis , paulatim aureſcerent. Enunciandı
auro ,æquè ergo ſunt metalla , atque aurum . Refp. verò rutio , quædam eſt lpecierum , ſiue generica;
differentias rerum eſſentiales, præterquam homi quædam verò merè accidentaria. Monitrorum
nis , nobis eſſe ignotas:ideò nos cogi definitiones de inferioribus attributiua enunciatio accidenta
formare ab accidentariis differentiis , quæ poflunt ria, poteft æquè locum habere , ac argenti, auri,
B
& c. ficut enim dicas rcctè , hoc vas eſt argentum ,
fæpè communes effe pluribus ; quæ probabiliter
videntur fpecie differre. veluti fi definias canem , fic etiam rectè dicas,Gorgo, eſt monftrum ; ſphinx
certè dcfinias per proprietatem latrarus , hyæna eſt monſtrum : & ficut etiam dicas vaſis huius ef
tamen hunc imitatur , quæ canis non eft : & fic ſentia eſt ſtannea , vel materia eius eft ſtannum ;
torum iftud congeſtum , canis eſt animalirratio nihil prohibet quin verè dicas, pygmæus ifte eſt
nalc, quadrupes, velox , latrabile, conueniet ctiam monſtrofus, vel ſubſtantia huius pygmæi eſt mon
hyenx. nam & illa erit , animal irrationale , qua ſtrofa. Sed parùm hæc ad rem qux de prædicatio
drupes ,velox ,latrabile . Nemo tamen in ferar canis ne.Quia rcuera,non quicquid imperfectum adhuc
nomen hyenä сompetere , vel hyenam æquè ca eft,eo nomine monſtroſum eſt : maximè li aptum
nem effe:fed potius inferendum , quiddam in hye fit perfectionem ſuam recipere . pullus in ouo non
nâ reperiri , quod in cane fit perfectius. Sic dico eſt monſtroſus , vitulus non cft monſtrofus ,ir fans
definitionis huiuſmodi accidentariz conditiones non eſt monſtroſus , quia hic ad virum , ille ad bo
in ſingulis metallis inuétas,non conuincere fingu uem , ille ad gallinaceum tendit ; etiam funt pote
la hæc quibus cóueniunt metalli ſpecies effe. Nam С ſtate, quodactu futuri. idem de metallis aliis ab
hæc non eſt conuenientia generis in ſubſtantia, auro dicunt Chymici . Sterilitate damnata ſunt
ſed dumtaxat quafi generisin accidentibus. Spe tantùm monſtra perfectorum animantium : non
cificæ namque differentiæ ab eflentiâ rei funt infectorum , non inanimatorum . Atque ita ruit
deſumendæ . Quare vt aduerfarij probent à de hæc replicatoria machina .
finitione , identitatem genericam ; neceſſe eſt, Secundò contendunt aduerfarij proximam
priùs probeni , vel fimul , & conſequenter pro metallorum omnium materiam eandem efle non
bent , prætenſarum fpecierum differentiam ef poffe , fed vniuſcuiuſque ſpeciei debere efle ma
fentialem , vel quid ei quodammodo æquipol teriam proximam diuerſam ,quod etiam nonnulli
lens; v.g. Homo & equus ſpecies ſunt ſub anima Chymici fatentur , & probatur : quia diuerfæ t Richar
dus An
lis in genere , id probari nequit eo dumtaxat, fpecie forma eandem ípecie materiam nequeant
glic . ecto
informare : vt de animâ humanâ & equinâ pa- Corr in
quòd animalis definitio, quæ tamen eſſentialis eſt ,
conueniat vtrique ( fic enim conuenit Petro & tet , quarum neutra corpus alterius apta eſt in- rio,& loá.
Paulo , & tamen P. & P. fpecie non differunt) ſed formare. videre ur alioqui, vetus illud delirium Bracefcus
probari præterea debet; quia homo eſt rationis ſtabiliri poflc : omnia ex omnibus , fiue quodlibet lad
cótra
aníTau
m .
compos, cquus non eft. fic etiam quod aquila & D ex quolsbergigni: & fic , fi remotæ materiæ lufti
ico differant fpecie , non probandum tantum eo , cerer identitas , poſſer vnus Alchimicus alterum ,
quod rario gencrica illis competat ,fed etiam , qua in Apuleium illum , vel Luciangm auritum
vtriuſque eflentia,djuería elt ,cùm ynum ſit vola transformare. Respon, Animas animalium per
uile, alind beſtia feu gradiens. Sic igitur , non quia fectorum requirere corpora organica , certis per
hæc definitio cadem quæ auro , competit argento : fe &tè modis diſpoſita : animas animalium im
idcò hæc duo fpecic diftinguuntur : led lequitur perfectorum , iplas quoque ; quia ex materiâ edu
ſolummodò ambo hæc metalla eſſe : argentum cuntur , requirere luam & proprium minùs ta
quidem imperfectè , quia poteft perfici , aurum men perfectam , organorum corporis compoſitu
perfectiſfimè , quia nequit in metalli ratione perfi ram , quæ compolitura, ſiue (vc dicam ) organi
ci.Infanti iuxtà ac viro conuenit hominis defini zatio , de illius indiuiduieflentia eſt. Inanimas ve
tio ,vt & vitulo ac boui animalis: fed infans adhuc rò res dumtaxat cenſeo requirere , materiam il
pertici. & definitionis membra perfectiùs poteſt lam cominunem , & præcipuè conſtantem parti
participare : non tamen infans & vir ſunt hominis bus homogeneis eiſdem efic & perfectiùs diſpo
ipecies:idem de aliis metallis , & auro ftatuendum , Elitam ,ad plumbi , ſtanni, argenti vel aari formam :
nam alia illa natura ad hoc inſtituit , vt qucant ad quia formæ iftæ ,non ad compoſituræ vel organo
aurcam perfectionem progredi. brum fabricam , ſed ad qualitatum primarum ma
Veruin hic nouæ ſuboriuntur difficultates, no iorem minorémue participationem , conſequun
ui ſcopuli allurgunt.dicat enim aliquis,hinc feque tur. Si plus habeant terrenæ admixtionis , fient
retur. naturam fic fæpiùs à ſcopo ſuo aberrare, ferrum ,æs,plumbum ; fi plus acrei liquidi , fient
quàm firem ſuum conlequi. quod conuicium fer ſtannui ,argentum , aurum . Conatur quidem na
retur in Deum . Naturæ quoque aberrationes tura ſemper aurum producere;ſed,cùm nequit cò
de ſuis inferioribus, more fpecierum , non folent mineralis decoctio pertingere , contenta elt alio
prædicari , quia natura non multiplicat rerum im rum metallorum lgeneratione pro modo virtutis
perfectarum indiuidua. ve videmus monſtra fte & materiæ proximæ difpofitione. Si non fatis
'tilitaris damno multata. hæc aurem merallade multum adlie ſulphuris ſubtilis ac rubei , adfit
tamen

7
 LIBRI 1. CAP.
camen farìs hydrargyri ſubrilis. & albi ; fiee ar- | A , lapidum cx genere funt , etiam funt illiquabiles:
gentem : fi verò vis ſulphuris excedat , & vnctuo
lum illud liquidum oinni Gt ex parte probè de
fæcatum , producetur autum . :
Tercius illorum aries erat.Numquam conquic
ſcere naturam , ſponte fua : ſed moucri & moliri
donec perfectionem fuam fit indepra : metalla
verò hæc apparere omnibus ctiam preſente causâ
efficiente, in venis fuis conquiefcere, nihil ſolici
ta , vt in aurum transformentur. licet enim cea
cum annis illic permancant non impedita , num
quam tamen magis illa aureſcent, fed in fuo fta
tu permanebunt, ferrum , plumbum ,argentum .
Si fic igitur quieta iacent , fuam nam nacta ſunt
perfectionem . Reſpondent Chemici & benè re
Ipondent, nos hanc commucationem deprehen-).Bleu elemeptari. Agens autem principale eſt le
dere non poſſe : ſed cur nequcamus incredibilem men auri ipſis metallis infitum : quod femen cas
reddunt rationem : quòd ad alteriusmetalli in au lore fouçcur, & adoleſcit in aurum . Probatio ve
rum metamorpholin millenarium annorum tem rò huius , non incumbic alia , quàm ab experien
pusrcquiratur. Quis hoc illis definitum tempus
reuelauit quis credat cùm ad cæterorum metal
lorum perfectionem , curſus viginti vel triginti
fufficiat annorum ? Maior ergo in agro forman
do mora , fed non toc feculorum admitcenda.
Sicut aurem herbarum & arborum incremcara
non cernimus dum creſcunt : ſed crcuifle depre
hendimus: ita latens elt alteratio bæc & commu
rario metalloroia ; que , non , dum fit , ſed dum
facta eſt , cerai poteft : quod verò illam non cer
nimus , impatientia fecit & cupiditas ,dum ma.
lunt homines præſens lucrum minus capere , & C
quale eft metallum effodere: quàm fpem precio
redimere , & illam iam longinquam opperiri trál.
mutationem . Sed cur ad hanc, fornaculis & fol
libus ſuis ſe rricanio peruenire poſſe Fanianus &
alij gloriantur , fi non nifiluftris aliquot exactis tur apodicticè, fed tantùm copicè, ſic tamen ,
id pocelt natura ? cauſam puto , quia in terræ ve
nis plus liquidi humidi affluir, & calor quoque
agic leniter ac paulatiin : híc in chryſollo , nihil
adAwit liquidi ; quare quicquid refiftit , & reuo
cat curſum cfficientis caufæ , id faciliùs hîc ablu
micur : ignis quoque etcontingus , & non impc
ditus, & quantum poteſt vrget. Præterea non
numquam aliquid auri maturi & perfecti artifi
ces admifcent , ve ficars adiuuans naturam , cau
la lir velociùs reliquum conuertendi , vt notar
Treuilanus , libr. de tranfmulal. metallor. ante me.
dium . Ex his apparet admodùm probabilem elſe
ſententiam Callifthenis, Alberi Magni, & Che
p Alb.Ma- micorum ,vnicam eſſe perfe &tá metalli ſpeciem p.
gni libr.z. Sed pergan elle liberalis ac comis: eſto : ſpecic
de metall.
tract.i.c.7: differant mccalla ,quid cum : (peciei ( inquiunt )
Gebri,Ro- in ſpeciem quæ non fit alteri ſubordinata immu
farij.Van- tatio impofſibilis eft naturæ . Nos mox non eflc
noccij, Bi
impoffibilem oſtendemus. Nec ad rem facit illud .
ringuccij.
& alior, de ſubordinatione.Rcuerâ enim multorum com
mutatio oftenditur,quæ ſic ſubordinata non ſuar :
& ſubordinatio iſta codem modo poteft in : elligi
de plumbo & auro , ſtaano & argento : quo illi
de
his intelligunt,quæ in tertia lect.producemus.
Quartum argumentum eft,ars ifta nequit ve
ras gemmas transformare in gemmas alias veras ,
crgo nec metalla,poreſt in alia, Respond.gemmas,
a quæ fint liquabiles , poffe ad maiorem fortallis
redigi perfectionem : non tamen in alias diuerfæ
Ifpecieimutari poll-,quia non poteft ignis quem
liber inducere colorem : nec gemmæ ad gem
inam ca cognatio eft , quæ metalli ad metallum .
Gemmæ vero pleræque vel potiùs omnes , quia
V. Q. II. SECT. III. 35
quia non habent humidum ynctuofum , vt me
* fic 'Alb .
talla :fed aqueum ,quod igne difflatui 1,
Vltimò obiiciunt, non dari cauſam ſufficien- Magn . in
tem , quæ hoc operetur: cælos enim naturaliter S.Metaph.
hæc metalla in venis producere per calorem , &
frigus : non quâ calor ille vel frigus qualitas tan
cùm eft, que calor aut frigus : led quâ eſt orga
num ac inſtrumentum cælorum , in cuius virtute
agit, hîc verò nec frigus adeffc in Chemica ope.
rarionc : nec calorem operari ve initrumentum
agentis principalis , quia hic non adeft agens
principale. Refpondeo d
, e frigore iam diximus de
calore verò dico hunc agere vt inftrumentum
ignis ; & eflc eiufdem ſpecieicum calore cæleſti
ria, ad quam alchimici folent prouocare, Colemus
cnim à pofteriore probare vim ſeminis alicui rci
infuiſle', cùm genitum ex eo aliquid & ex poten:
riâ eius in actum deductum cernimus. Denique
conclufio noftra dumtaxat exigebat, nos often :
dere naturæ rerum hanc non eſſe contrariam
Chryfopæiam ; neque id argumenta aduerſario
rum conuincere.quod puro ſufficienter oftenlum
à nobis. Hæc de primo axiqmare.
SE CTIO II I.
De câdem efficacitaie.
IT 2. axioma , longe probabiliuseft, poſſe alchi
Shite
micam ariem finem fuum confequi, & alia in am
rum igne tranfmutare : quam non poffe.
Dico elle probabilim ,quia reuera id non proba.
moraliter fcrè conuincant raciones.
Primum argumentum , quo concluso proba
tur , pendet ex ſupradictis, quia contraria nega
crua habet argumenta non concludentia , imò nec
admodùm vrgentia.
Secundum , quia multarum rerum caufæ natu
cales nos latent , & poteſt hæceſſc de illarum nu
mero : multa quoque funt naturaliter, quæ quis ,
propter caufarum ignorationem ,fi facta certò ne
D ſciar : vel neget facta , vel non facta naturaliter,
contendat,
Tertium , quia Magorum illa induſtria , qua
mụcarunt angues in virgas, & è conuerlo : iuxta
D. Auguftinum a naturalis mutatio fuit mirabi a libr.z.de
lior camcn eſt hac,de qua nos agimus. Trinit
Quartum ,quia calor ignis vim habet transfor
mádimetalla per varias alterationes,liquationem ,
ſeparationem ,congregationem , & alias huiulino
di: ficur & calor natiuus,cibom poteft yariè con .
formare ,priufquam augeat & incrementum præ
bçat ipfi alito.occ minùs cſt micáda illa cibi,pura
pomi,in carnem :quàm hydrargyri in aurum com
matario.Denique lingulas illas alteraiones con
E lideresi quas "Chryſopæi requirunt, etiam qui
plurimas: nullam inuenias , quæ vices ignis in
materiam diſpoſitam agentis excedar, cedo cnim
quæ illarum : quod G lingulis par ,cur non ſuc
ceffiuè omnibus , cùm eius vis non secundatur,
luggeſtis ſemper nouis fomentis?
Quintò , perſuadere id debent intellectuinon
malè diſpoſito,cùm variæ fimiles experićuix,tum
plurimorum id ſe conſecutos afferentium affer
tio, hoc pofterius probabo ſectiooc ſequéti: prius
verò

ONV
IS ITI
SQV
36 DI
verò probatur, iis quæ fusè retulerunt Scaliger | A fcuntur : multò igitur faciliùs poterit mctallum
b & Benedict.Peret primùm ars poteft gignere
b exercit .
velpas , ſcarabæos crabronéſque ex cadaueribus, quia longè minor eft merallorum differentia, Lycheri,&
23 .
c quæft.de & ex ſtercore animalium : immò & ſcorpiones,ex
alchin.lib. herbâ Bafilico ritè pofitâ & collocatâ certis locis : huiufmodi effectum producere poteft; qui natu-' vel 8. &
de Magia. led viucntia hæc lunrexcellentiorametallis :po ræ vires ſupéret:vtcoltar :alioqui poſſet vera ede- probab. li.
terir igitur & ineralla. Dices in his hominem ar
te rantùm materiam materiæ apponere , cætera
n'atüram per putrefactioné & calorem ſolis pro
ducere: Verùm in noſtro quoque caſu manum
tantùm homo adhibet , cætera calor ignis in ma
tči'iâ efficit;& ,quæ in eius potentiâ latebant,edu
cit. 2. aurum ex auripigmento produci'arte Pli
nius auctor eít vr diximus. li dicas auripigmen
tum venam eſſe aurii ſterilem ac inopem : hoc eſt
B
d.cap.4 . aurum hoc vrdi
d libr.de re poteft.Nam
metallica. plus videtur differre ab auro, quàm cuprum :nam
cuprum mccallis annumerandum , illud vero po
e Scal, 1 tiùs coloribus ac tincturis . 3. ex cuis calore for
nacis Cayri ſolent pulli educi ; non ſecus quàm
fotu matris : cur non & hîc fornax ſuppleat vteri
terræ vicem : fi dicas , ouum natura ordinari ad
pullum , & elle pullum potentiâ: contendunt al
chimici idem efle plumbum auri refpectu , imò
& argenti:ideóque folere hæc metalla iuxra ingi
fli. 3.2.6. cem reperiri. Sanè Plinius dicit'venam plumbi,
quæ vicina ſolet eſſe & contigua venæ argenti,
vocari galenam . Sed & quum quoqucmagisdif
fere à pullo , quàm inter ſe mecalla.4. Naturaliter
videmus multos vermiculos mutari in volatilia,
vtpote mulcas : & tamen reptile & volatile,pluſ
quàm fpecie diftant: 5. vt natura producir falem ,
birumen , & acramentum : fic etiam illa nobis ar
tificum exhibet induftria. Si dicas fpecic differte
hæc ab illis : contra vrgebo : cùm eaſdem habeant
qualitates ( quod docer experienria ) non magis
differre , quàm pulli quos fornaces Cayw produ
xerunt, à pullis ad pecioratis à matre :6 ,Plinius au
stor eft triticum & fliginem in inuicem commi
tara , dices , ſolis accidentibus ea differebant , ca
g libr.z.ad demque fuiffe fpecie ? Galeni quidem ſententia
Glaucum
videtur , fed multis id non probator , eſto tamen :
cap.7 .
hoc.fi verum ,quid ad 7.Nam Theophraſto lolium
quoque in tricicum fuit mutatum : loliúmne hoc
Aluette tricicum fuiſſe dicent:quo aurore !ſemus
enim quid inter triticum & lolium interfit:8.cal:
chitim in milij mutart, facis notum eft, verifini
lius etiam ca ſpecie differre,quàm idem eſſe..la
pideſcere ligna , ſi in fontes certos incidant :no::
1
runt Arduennr : & ligñom fircaudexque,qui ne
gét. Beneeſtnon négant aduerſatij: Sed hanc di.
cent forre commutacionein in deterius, viuentis
nempe ligni, in lapidem vitæ experrem : mortem
hanc efle quandam ligni. faciliùs res degenerare
quàm meliorentur. Vrgeo , eriam nielibrari. nam
in Scoria ex putridis nauium 'fragmentis , & ex
arborum fru & u in mare deciduo ( res'eſt vulgo
nosiffima, & probabitur libro fequ .) gignuntur
anares. Si tam admirabilem effectum tranfmuta-
rionis aqua nobis exhibet : cur ignis efficacicati,
cuius maior longèvís eſt'in agendo , malignè de
trahimus ? Herodorus etiam fcribic platanum in
oleam vertitle : & alij cadauera , in ſtatuas falis ,
de quo plura dicam lib.2.9.18.in fine.- 16
Denique notiffimùın eft polle falsem dæmo
mes producere , per applicationem naturalium
agentium , nommodores inanimas', Ted & anima
Jia imperf ta , quæcumque ex putrefa & tione na
M
R
ICA
MAG VM
vnum , in aliud cadem applicatione commutati . hen Scoti,
quàin inanimis & animhari: Sed Diabolusnullum communis
re miracula, ergo effectus huiuſmodi naturæ vi- feq.q.14.
res non fuperat. Igitar poteft fieri vt vel docente
Diabolo ,vel indeftia & ftudio tandem homo ad
hatic cognitiohom pertingat.
SEC TIMO II 1.
An aliqua narratione constet aurum hac
arte factum ?
Vllum aduerfarij ,
quàm ab ,
nullus hactenus effectum conſecutus ? cur omnes
oleú & operam perdidere ? nónne moraliter hinc
colligimus, id efle impoſſibilibus annumeran
dum ?2.quia, quæcuinque adferuntur experientiæ ,
nituntur teſtimoniis ipſorum chymicorum , qui
busminimècredendum : tum quod in cauſa pro
pria , tum quòd mendicitas & paupertas fidem
detrahat,tum quod fpe faſcinati & imaginationis
vchementi apprehenfione,purant efle autá, quod
non eſt svt ait pontifex loannes 22.* 3. quia pof
funt efle operationes,vel fraudulenti & decepto la Extraua.
fpondent.;
riæ , vt fuit Bragadini Veneri Alchimia : qui io de crimin .
Bauaria fupplicio affe & us anno 1591.corá omni- falli.
c bus iinpoſturam luam confeffus füit :ſe ex aurira- cap.13.
inentis pulueribúlque quos mixtos carbonario
pulueri habebat ,aurum ſuum liquaffe. Quáre ca
uenduni ne lectoremi decipiar decepius ipſe Vil
famontius,pertinaciter defendens,veram fuiffe &
lincerain Anton . Bragadini Chryfopæiam : cum
enim illa fcribetet , nondum dies fraudem huius
Cyprij plani aperuerat. Vide que de illo Villamon
trus itinerary libr. 3. cap . 28.vel poſſunt efle prodi
gióſæ, dæmone faciente.4.quia hanc'artem nemo
vmquam calluit : quod pater , eò quod nemo ſe
vmquam dixit vltimum eius effectum confecu
tum :nemo etiam verbis vel ſcriptis camalios do
cere poruit. His illi pugnant.
Sic 'conclufio . De fatto aliquos hac arte verum
D aurum feciſſe,videtur efſe valdè credibile.
* Probo,quia tor ea dere narrationes funt diuer
forum ; ve videatur procacis animi & perfri &tæ
frontis , nulli credere. adferibam quæ nunc mihi
ad magnum . CæliusRhodiginusauctor eft ", luob libro I 1.
tempore in Gallia quendam ex infima plebe ho- cap. 13.
mínem , mirè fagacem ,modum excogitaſſe, quo in additiú .
chryſulcæ aquæ vi, ex metallo quolibet aurum ad Specul.
lecernerer: & addit tales artifices vocari Chryfo- titu.de cri
plyntas, officinam verò Chryſophyfium .De Arnol- min. falli.
Oldrad.
do Villanouano referunt grauiffimi luriſconſulti cõli.74.de
', eum virgulas aurcas chemica arte produxifle, fortií.Abb.
quas omnium examini ſubiecerit in aula Ponti- in c. ex tua
ficis , & ideò concludunt chemiam veram effe rú de for
e ſcientiam . Obiiciunt , Alnoldum fuiffe valdèſu- Bald.Ioan.
fpectum familiaritatis cum dæmonibus ":& ideò Platean. in
vel dæmonem hoc verè feciffe, vel faltem verum 1.1.C. de ar
aurum ſuppoſuiſfe. Refp .has eſle malicioſas conic- gent, prec.
Auras: Si ſuſpectus Arnoldus , quomodo non in theſ.infer.
Roinana curia; vbi affiduus erat , comprehenſus, libr.1o.
Id Penna
vt maleficus, & caftigatus mera aurem coniectu
raeft; dæmonum verum aurum fuppoluiffe
. Alij ad 2.p.Bi:
dicunt examini ſubieciffe , hoc eft obruliffe : non re&t.Eyme
verò quemquam veritatis periculum feciſſe.pri. riciq. 11.
mum
 LIBRI I. CAP . V. Q. II..
II SECT . I V. 37

inun explicario illa verbo non congruit, deinde , A apud Cedrenum ille frenum aurcum confecerac,
quis credat illo offerente aurum ad exainen , ne quod Anaitalio Imperátori obtulit : ſed' viderur
in nem Romæ periculum fecille ; ego verò, inde; ilte præftigiacor potiùs fuifle quàm Chymiſta,
quod non ſcribitur ab auctoribus illis falſum ad. poſt primam operis huius editionem incidi • in
cum deprehenfum ; probabiliùscrediderim expe librum And . Libauij medici, qui p.1.fingularium ,
rientiam Arnoldo fuffragatam . Sanè id confirmat Syrraxi n.de remetallica, plura teſtimonia retulit .
quod de ipfius cum Raymundo Lallo concerta Nunc ad obiectiones relpondeatnus. Ad pri
csol.20 . tione auctor Theatri humanæ vitçıradidit ;Ray mum ,multos ego commemoraui, quos non Che
lib: 3 mundú hunc Balearicuin ,hominem acutillimum , mici tantùm , fed & medici & IC.grauifffnyi ic

mulris rationibus demonſtraſſe Villanovano artis ftantur rem ipfam factam exhibuifle, Arnoldum ,
huius a ouveníay, tum Arnoldum diſputandi per Lullum , Taruifinum . Et hodie nominare poflem .
tælum,quin pocius, inquit, te fenfu craftinâ con quos noui viros graves , in dignitate politos, &
uincam die : quæ cum illuxiſſet, metamorphofim Deum timenttes ; quide feipfis idem profitentur
illi Oculatâ exhibuit fide : qua ille inorus,hanc ip Quos mentiri, vel impóſturis, aut præftigiis ,aut
ſe arcem amplexus, mulia de eâdem feripfit opu dæmoniacis artibus vti , numquam in animnm
ſcula,ante annos fermè iso. De hoc Lullo ſcribit B meum pollim inducere : & lint iniuriis viris ho
R. C. in quidam noltri temporis medicus : no alchimiſta ", neftiflimis , qui queant id fufpicari. Ad 2. dico ,
Nomécla
tore ini Hunc ego inquirendo comperio apud Anglos , re gui Pont. loquide gregalibus , fiue fece illa Cheni
gniú fcrip. dem vera prajtstiffe, quod fuis libris profitetur : in corum , qui lucrum captant , & auiditate pecunia:
Arce Londini,iuſſu Regis probatiſſimum aurum confe in præceps ruunt : non de iis qui honeftam inde
ciffe mihig,
: genus nummi oftenfum eff , quod adhuc rerum naturæ cognitionem dumtaxat petunt. Nec
appellät Nobile Raymundi,auri fcilicei pori o obry verum eft,nullos nih mendicos vel pauperes huic
zi , fummag, indicitura . ] Idem auctor Theſauri; Audio incumbcre; quod Principes viri multi non
hoc ctiá narrat de Bernardo Treuilano; eum cùm fugiant. nec etiam paupertas omnis à teſtimonio
initiò fruftrà magnas opes in hacChryſoplynticâ arcet : fed tantùm , quàm vilitas aut vitiofiras vi
prodegiffer; tandem accuratiore ftudio conſecu tæ dehoneſtar. Phocion pauper erat : plus illi ta
iom , ve biennio artem in opus , fpem in rem , men iniurato , quàm iurato Paridi credidillem
gopere de deducerer.Hieronym.Cardanus teftatur * , Anto Teſtimonium in propriâ causâ reiicitur , fed hic
rubcilitat.
lib.dcme nium pharinacopolam Taruilinum , coram And ; teftimonium dixere ( criptores, qui non erant Al
tallis , Grieco Duce , & præcipuis patriciis Veneris,ar C chimiſtæ acceperant illi quideni hoc ab alchimi
gentum viluni in aurum commutafle, & eius dis : fed alchimici dicta Ina , factis probarant.
operis quadam adhuc exftare veſtigia.HocIulius Nec fanè dorneſticum teftimonium , vt nec alia
Scaliger, in contradictoriâ exercitatione ,cludit, aliâs inidonca, reiiciuntur , quando aliunde teſti
porius , quàm diffoluir , dicens ; ſi hoc verum au monia habere non queunt h Er quæſo , vnde hîc h Pet.Gc
rum fuiller , Venetos eum fuille coacturos Rei initium hiſtoriæ haberi potuit , nifi ex ipforum 100.Hip.
publicæ opcram hanc nauare, vel artifieium indi artificum dictis & relationc ? Ad 3.pofle aliquan. pol. fing.
care. Quis enim Scaligero indicauit, Taruilinum doeffe tales , & fuiſſe: hinc tamcn non ſequi,nul- 71..
eis non indicafferlanè crediderim Venetos,vel in las non fuifle tales. Ad 4. multos hanc artem ver
cerci euentûs (pem contempliffe, vel præſtigiis bis ſcriptisque prodidille , & hodic eam renere &
' effectum adſcripliſſe:Tu,Lector,ne idem ſentias, alios docere , liqui contingant in praxi errores,ni
accipe teſtimoniųın aliud eiuſdem rei , vt in Car hil mirum ; quia facilè peccatur in iis , quæ ab
dani & Aragolij fide, hoc experimentum ſtet. ignis operatione dependent. Nec vllius artificis
Guilhelinus ifte Aragofius, vir philofophiæ & eft, in iis , quæ ab actiuitate extrinſeci agentis na
medicinæapprimè pericas; ſtadiorum causâ dege- D curalis pendent ,ſecurum ſemper effectuin ſpons
bat Patauij: ſemel , anno 1550.Venecias excurrit, dere. Nec vlla quoque arsalia,in qua quis mente
& honoris cauſa Hectorem Aufonium , matbelis ſanâ perfectionis vltimum apicem fe conſecutum
& medicinæ laude clarum , inuiſit : ibi cum intra affeucret.ſemper aliquid diſccndum lupereſt: ne
alia Alchimică aurifica mentio fieret , camque que hoc huic artipeculiare, quod opponitur.
Guilhelmus ſolidis, ve ipâ tum videbatur, argu
i mentis lubrueret : Aufonius in fequeniem diem con QVÆSTIO II .
neniam indixit, eóque tres parricios Venetos,è nobiliff
ma Corridliorum gente adductos:ex co auro,quod Taro An Chryſopæia habenda ex numero artium
wifinus fpe &tantibus paribus,hoc eft,celeriter,non mi. sngenuarum , an mechanicis .
gra interpofita mora ,momento feciffet , confe & tos an annumiranda?
nutos peitandos contreilandóſque exhibere curanit.
Ipfe deinceps Aropofius Taruifium excurrens, hiſto Acilis eſt deciso , nihil in ea mechanicum effe
nam fatti didicit.Narrabat illed Galloguodam , Aro prater ipſam operationem ,& igniariam illam ap
Facile
goſso facte ſimillimo,domi ſuæ per aliquotmenfes ha plicationem : Theoricam vero fiue ſpeculationem artis
ſpitaliter accepto ,cum ſe puluerem honorari loco asce- E ipfius phyſiologie in remotiſſimis latebris latentējaque
pelle , fed vt eo tamquam arcano vteretur. Si verò non ingenuam , aquè fcientificam efle naturaſua, guàm fit
tam prinari commodi, quam publicæ fidei erga Rem phyſica : cuiuseſt portio non ignobilis:aut medicina,
publicam Venetam ftudiojco inſcio,Venetias nauigafle; cui fubferuit & ancillatur : eóque nomine acroama
h Theſaur.rem patribus indicafTe:fpecimen artis exhibuiffe:prima ticis de epopricis difciplinis annumerandam . Si verò
vitæ hum . conſideres ipſos Alchimiſtas , quidam illorum
tim quogue in Corneliorum ,adibusnon ſemel. Interea
fu.Omitto
quod defe uero Gallum illum inlaturatis omnibus difceffiffe , ne ineri ſuntmechanici ,& Harurarij, ac ciniflones:
dimilia fer que ſe quidquam de co-ampliùsrefcire potuiffe." ] Vi quidam verò philoſophorum nomen honeftum
nelius, te- des cautam cur Veneti non vrlerint Taruilinum , in primis ac laudabile , iure fuo fibi vendicant .
Iterur libr.
& quàm inanis illamagoi-viri ; fed fæpè iniqui Etlrenim omnis Alchimiſta ingenio fimul acma
de abd.rer.
Cardanomaſtigis , ſalpicio. Focralis eâdem arte nu , yratur : tamen id omni mechanico artifici
cauf,
commu
 VM
TION CARV
M
UISI
38 DISQ MAGI

commane eſt , & manus præcipuam operis par- | A lufos cacodæinone, Illi abacti à chryfollo , non
tem in illis veodicat: qui, principia cauſasque furore : rurfus magiſtellum adeunt, expoftulant
artis ignorantes, nec certum in rebus præparan primùm de iniuria :deinceps fupplices fiunt, & vt
dis vſum , iuxta præcepta congrua & ſcientifica nunc falcem , meliore fide, quid agendum docear,
adhibentes, tempus & carbones abfumunt; fuli pergunt obferuare, demum ille nihil aliud recutit
ginoſi itaque & merè mechanici dicendi funr. quàm , ftrenuèlaborate,
Sed qui in oleis , & aquis, & gummis , & auro ex Deceptorij effectus dux Hiſtoriæ occurrunt ,
trahendo,cauſas & præcepta artis norunt: quibus prior præſtigatorius Diabolicus: poſterior ad de
freri effectum fibi pollicentur : ij,etfi manum in ceptorios & emunctorios per humanam callidita
genio, & operationem ſpeculationi adiongant: tem pertinet,
non mechanici, ſed philolophi dicendi : operatio Priorem liç narrat Cedrenus : Quidam ex eo
enim illa , & manuum auxilium ,accidentaria ſunt rum numero,quichemicam artem profitentur,callidus
ſcientiæ : vt in medico , & chịrurgo fatis eſtma hominum oculos impostura prastringere , argentariis
nifeſtum , aliiſque obtulit masuspedéſqueftatuarum , á alea au
rea , dicens fe thefaurum reperiffe: multófque ita de
QVÆSTIO II 1.. B ceptos ad paupertatem redegi. Famå vulgarâ.capius,
per ad Anaftafium perductus, frenum equi ex folido
Ad quam magie ſpeciem pertineant
auro confiarum do margaritis conferrum obiulu . Sed
Què expeditum eſt reſpondere huic qua Imperator.freno accepro: Vrompes ,inquit ,fefelle.
non , ris ,me profectò non decipies :ftatimque hominem ,
quia falſum eſt aut apparens dumtaxat aurum : in caſtellum quoddam relegauit,in quo tandem perisr.]
pertinet ad magiam praftigiatricem , fi verus eft effe nimirum omnia hæc aurea,nihil erant niſi per ria
Etus, tunc aut fit ope damonis ,de perlinet ad Demon giam facta oculorum ludibria. Pofteriorem de
niacam : verum effectum voco,quando aurum ve Icribit leremias Medecus , in Acroamat . Chymi
rum quis conſequitur :hoc auremp poreſt fieri du ſtas duos ſocietatem initam pacto firmaſle,vral
pliciter, vel verâ tranſmutatione, vel fuppofirio . ter Chryſopæiæ certiffimam artem fe renere pro
ne : quando hoc facir dæmon, poteſt etiam reduci firererur , alter rhizotomum agerer , feu agyrtam
hoc factum , ad præftigiatricem : quando illud, empyricum , & inter cætera icobem auri atro infe
non niſi, vt dixi, ad dæmoniacam . Si verò verum & am colore, pro lunariæ puluere , venderet. Er .
aurum , fine ope demonis homo extrahit pyrotechnia neſtus Badenlis Marchio mirè deditus erat pyro
fur,tunc alchimia pertinet, fecundùm fe de propriè ,ad с rechniæ , hunc ergo prior ille adit , & circuniue
Magiam naturalem : per actidens atd artificiofam . nit,aureos montes pollicitus, & atria diuitis Cræ
a Arogo- Nam , qui ad ſupernaturalem referunt , propter li , parantur omnia, & iam ille , cætcra bele, in
fius & cælorum influxus: illi meo iudicio falluntur :nihil quit: vnum dumtaxat opus, Reſch vocant ("He
Svinger.
enim hîc cernitur,vt oftenſum ,quod naturæ vires bræa voce ) huius pulueres faciles inuentu , apud
excedat. Naturalis ergo alchimiæ exempla , iam quemuis pharmacopæum ,vel rhizoromum . Mare
b ſup.g.r. nonnulla propolui 6. Dæmoniacz refect vnum chio puerum mittit: commodùm in palarij aditu
ſect . vlt. auctordemonomaniæ c :ſe ex Guilhelmo Cóftan ille alter merces fuas expofuerat : & vt lolent hoc
clib.3.c.3. cino , famoſo alchimico , audiuiffe locios ipfius, genus , nihil fibi deeffe Stentorea vocc prædica
cùm perdiu flantibus, fpes ſpeciefue auri oſten bat , adit cum Principis pucr: Ille Reſchexpromit
deretur nulla , confilium à Diabolo petiiſſe, rité de pixidula fumola, & pro folido appendir, &
ne operarentur , & optatum finem contingerent: qua quid forer obuium ac conculcatum , addit (u
an in aliquo peccatum ab ipfis effet, quodmetal perpondium. Puer Domino refert.Impoſtor cum
lum arceret expetitum . Diabolum vi ſoler )late puluerem.infpergit hydrargyro , & aurum verum
brofum dedifle reſponſum : quàm breue,tam am producit, fed quod liquatum ex puluere , fit exa
biguum : Laborale,laborate.hoc illos pro ſecunda D men , verum aurum deprehenditur. Marchioni
pollicitatione arreptuinmisè animalſc : ergo per res mirè grata, & ipfe in magiftrum beneficus ac
rexiſle in Alando , & fornaculis contiouandis , id gratus probè donatum dimittit. Chryfopæiam
que adcò ftrenuè, ve in nihilum cuncta redege pergit vrgere : feliciter , quamdiu Refoh durauit:
rint: parati nihilominùs pergere, & ad imum cun vbi eius reliduum parùm fuit: vndique conquiri
ctam rem decoquere, & pro philoſophico lapide iuffit atriprolificã hanc materiam . Negabárom
bona cuncta dilapidare: nifi miſerrus dementiæ nes ſe, quis puluis, Reſch diceretur, audille'vel dia
Conſtárinus ſuggeffiffet,morem hunceſſe dæmo diciſſe vmquam , itaque Marchio quod fuperaret
nis, ve decipiat amphibologiâ fignificati: cùm la igne folum liquat, & auri ſcobem , impoſturám
borare iuflit , hoc voluille: defterent ab irrito que fimul deprchendit
. } æquè lepidum eſt quod
conatu, & ad honeftum opificium aliquod ſe trál narrar probe copertum Gomesà Medis lib . 2.de
ferrent, in quo certius operæ pretium cerneretur, ſale , his verbis : Siquidem fuperioribus annis dum
fie ille . Sed alij paulò aliter narrant , idque le ex agerem Lutetiæ , aderat unà etiam ſtudiofus quidam ,
ore Natalis , qui Conſtantini fucius fait," acce: quifquis illefuerit , fatis mihi notus , iámque conflan
piſſe,bona fide, ſcribunt:hos operariosauri aui- Eris alatishomo, arque in omnire ,
& fcientia doétiffi
dos familiarem paredrum ſub fpecie vnius nym mus,experientiffimusque, fed qui ingenio effet ad fin
phæ cxciuiſſe, & lacro carmine lapidis confcátio gendumacriore:ad perfundendum verò quamparfuit
nem ab eo poftulalle , dæmonem iufliffe , vti ex fubtiliore. Et quivariis, tamerſi negoriis implicirus
ſex metalli vt dicunt Janiſatis,hoc eft æquali pro Chymica tamen ante , quam occulis exercebat , mire
portione , & hydrargyri certâ mole mixtis ,ma dele&taretur. Is puero Franciſco Gallorum Regis fa
lagma componerent, cùm itaque hoc igni impo miliaris valde gratus atque iin oculis erat :ac , quo
( uiſſent,ecce tibi,fraudisminiſter, caius illeMer rempore diuturnum illud de exitiale bellum apud
curius , more grandinis cum tonitru mecalla huc Belgas, anno. 1542. ab condem Franciſco commotum ;
illud difiicit , & fpem fimul coram : cachinnaote à Carolo quinio Caſare confirmatus vigebat:è Gal
lia ille
 LIBRI I. CAP.
lia ille in Belgas profe&tus eſt, atque Hispanumfefor Adens , tandem annuit : atquefub crepuſculo vefperis
mulans idiomate confifus, Louanium primo, quo ipſe
paulo antea eiufdē cauſa belli è Lutetia pulſiis mere
ceperam : deinde Antuerpiam fe contulit,vbi domun
culam conduxit , in eaque fornacem cum reliquis in
ftrumentis Chymicis ſecreto construxit : iamque con
uocatis amicis , atque imprimis quatuor ditiſſimis fi
bi nosis Hiſpanis mercatoribus : horum in negorinn
do tarditatem exprobare, atque ad maiora co, com
pendia excitare capir. lenffe quippe fibi artem pro
feffus eft , qua brebi ac compendio , ſinéque periculo,
Genauigatione ,ditari ipfi ampliſſimè, atque vel Mi
de , Cresque diuitias nullo negotio ſuperare poſſent.
Idque ad oculum prompiu ſe monftraiurum ex peri
mento, fi auri fibi numi quindecim , boni , probarig
ponderis prebereniwr. Ai illiprotinus totidem liben- B
tiſſimè erogarunt. Itaque acceptis ille numis , vnum
quemuis ex mercatorum pediſſequis ad ſeaccerſeri
subet : cui iniranis , duobuis tantum regalibus impen
fis: vade , inquit , in domum , qua prima occurrat
pharmacopola , à quo pete lapidem , qui Onaſtros apº
pellatør , qui tametſi vilioris fit prety , tamen vt
emas citius , totum impende. Quo abeunte heus , ait,
ne longam nobis moram facias,ito rećtà ad eum , qui
é regione porta maioris templi confiftit , vidi quidem
beſterno die eiuſcemodi lapides preſtare apud hunc,
longè præftantiores quàm alibi. Afluie námque ille
rem omnem , ac perquàm cauté prexeneral. Nam
maſſam quidem auream triginta pondo auri probarij
ſimi coëgerai , eámque in modum lapides compa- c via lubrica, lapſus.
Etam , variis appingi fecerat ,atque circumueftiri co
loribus: quam eidem noto ſibi phar macopola , fortè videtur probibita , vi non liceat eam exercere, ex de- 1. ſect. 4 .
doli conſcio , lucriq participi, commendarat : data
reffera , vt cuiufcumque petenti Onaftrum lapideno
quàntulocúmque oblato pretio exhiberet : unde’occur
renis pediſſe quo lapiseft datus, atque ad manus Ar
chichymeſto ( dignus eft enim hoc titulo ) perlaras.
Tum ille lapidem oſtentans , ac ſeſquipedalia de cor
ba proferens , inbet accendi fornacem , ellas educi ,in
ſtrumenta apponi , quin lapidem inungere, laruaré
que cæpit, Demum oblatos fibi aureos dentibus pre
mebat , poſt malleolis tundens , cum quadam taci
1a verborum interiectione, in ollam immittebar. Qui.
bus rebus ſpectatorum oculos in fe, non intentos mo-id
do : ſed quafi colligatos tenebat. Ex quo illi , caca
duce charitia , lapidem curiosė Juſtrare oculis , fum .
inoperè admirari , ſpe fimul efo exfpe &tatione accen
di , hortarique fe inuicem , neque cunctandum expe
rimentum fucclamabant. Tandem commiſtis aureo
cum lapide aureis quoque numis , vniuerſa educta
maſſa , excretisque per ignem coloribus , iam non la
pidem , ſed aurum purum parum ipfa referebat.
Quesllico per duos ex mercatoribus ad aurifices de
lata eft , cáque probara ſatis triplum haberi inuen
la eft ex auto puriffime , arque aftimatione primo.
Quo nuntio allato domum , atque occluſo poft fe oftio
: que pænam præfigit, clericos etiam poſfellis be
nira oinnes exultare latitia ,ac triumphare gaudio
expetunt. Quare mutuo fe imprimis sarciurando
aftringentes, ne cuiquam hominum hoc tantum ar.
canum relegerent : protinus experimentum , quod
plufquam pro comperro babebant , non denis am
plius , centeniſue , ſed millenis', eo plus aureis
ilerandum cenſuernni. Iamque ſe totos Archichy
mite , lamquam alteri Plutoni pecuniarum Deo , de
wowentes , precibus ab eo petierunt , ut millenis ab
yooquoque oblatis aurei experimentum geminarer:
nam fi ſuccederet, iam non per chiliadas , ſed per
myriades ipſum deinde experturum . Quibus ille
lentė, atque grandioribusquam antep verbis refpon
. V: R. IV. 39
no ad ſe nummos , adduci iuſſie : fucréſque ad ipſum
profefto qualluor aureorum millia allain : nam rešti
monio mihi funt, qui adnumerarunt. Quos ille ac
cipiens: atque ad preparandos eos integrum dari fir
bi diem pelens , mercatores dimifit : ftatimque fub ip
ſo noctis conticinio admiſſis equis,quos præparari iuſſe
rat , quam celerrimè fe in Galliam intulit , aigue Lu
tetiam iandem tutus peruenit: ] Hæc ille : fi
ois non foret ſcribendi , fi quæ fingulis die
bus talia contingunt , vellem perſequi. Vtilius
erit , quod reliquum cſt, & ad animæ falutein
ſpectat, diſcutere.
QV Æ STIO III .
Licitáne an illicira ſit alchimia?
Rohibitam cenſuit Angelus de Clauafio , ala in verb.
Alchimia.
>
dumtaxat P. Valencia eò inclinat , vt ſaltem ra
tione circumſtantiarum fit illicita & perniciofa:
idem P. Pererius cenſuit : vterque locis ante ci
tatis.
Licitam verò nec vllo iure prohibitam , im
mò & inter artes merallarias à iure ciuili rece
ptam , communis eſt ſententia iuris interpretumb.15 Oldradi,
Pederentim progrediendum : nam facilis hic in lok. Andr.
Abbat. &
Baldi locis
Prima Concil. Nullo iure in foro fori bes ars ſu . citat. q.
fenfone iuris pofiriui. Alberti . de
Quoad ius ciuile & commune Romanorum Roſate in
ver.
( de communi enim iure nunc loquor , non de mia ,alchi Gui
particularibus locorum ftatutis , vel regnorum do. Pa
ſanctionibus ) res eſt expedita : nec vlla contti- pæ decif .
cutio talis reperitur. Quod ad ius Canonicum , ni tracta .
videntur obftare duo canones , nempe , cap. Epi- de empt . &
Scop. 26. quaft.6 . & c.fpondent ,in extrauagant.com- yendi.q.5.
mun. libr. s.de crimin . falſi. Sed , li bene conſide Zanetini
res ,neuter canon conuincit intentum..Namd.ca. extrau.
ca. acculat
de .
Epiſcopi, tantummodo damnat eos qui credunr Thomx.
perſonarum tranfmutationem in varias ferarum Arfoncini,
ſpecies fieri:quod & ratio docet addita : fiquidem quodá de
(ait ) Satanas transformat fe in varias fpecies fe Glio.
rarum . ] Non eft igitur cur ad quamlibet ſpeciei
in ſpeciem tranſmutationem canon extendatur .
Et licet eò extenderetur , dicerent alchimici (c
non credere hanc à dæmonc , led à natura fieri
metamorphoſim : nec eam efle veræ ac perfectæ
( peciei, in aliam perfectam fpeciem , ſed imper
fecti & inchoati in ſuam perfectionem . Fortiùs
ſtringfc alterum illud cap. Spondent, nam illud di
ſertè alchimiain prohibet , & infamiæ carcerif
neficiis priuat , & ad capien da reddit inhabiles.
Rcfpondet Arfoncinus , Pontificem egiſſe can
E tum de iis, qui Sophiſticè tranfmutationem con
fingunt : tamen Canonis verba fatis clarè indi
cant cenſuiſſe loann . 22. mullum à quoquam co
rum verum aurum fieri, & idco om
nes pro im
póſtoribus habuiſſe ; lic enim verbo cenùs ha
bet ſanctio ; Spondent , quas non cxhibent , dini
tias pauperes alchimiste : pariter , qui ſe sapientes
existimant , in foueam incidunt quam fecerunt.
Nam haut dubièbuius artis alchimia profeſſores al
lerutrum ſe ludificant : cùm fua ignorantia conſcij
cos, qui fuprà ipfos,aliquid buiuſmodi dixerint, ad
D 2 miren
!
 40 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

mirentur: quibus ciim veritas quafiia non ſuppetat, | A fin hac operatione inueniuntur. Hæ fidelint, non
dicm cernunt, fucultates exhauriuni, ijdemque verbis video quid reprchendi queat : fed quia vix vm
diſſimulane falfitatem ,vi landë,quod non eſt in rerum quain deſunt omnes , rarò fit vt alicuius ra
natura ,eſſe veris aurñ vel argenes ſophistica tranſmi tionc non adfit vitium & peccatum . Idcò dixi,
latione confingant : eóque interdum eorum temeritas pleriſque perniciofam illicuam cenfendam .
* Sic legi- damnaia damnanda progreditur ,ut * fidis me Sed quæ iſtæ circumſtantiæ ? præcipuæ & ca
tur in edi- rallis cudane publica moncle characteres fidis oculis, pita cæterarum : quaruor : finis , modi, tempo
tione etiã non alias alchimirum fornacis ignem vulgum ris & perlonæ .
Plantinia - 11
na & Ro- ignorantem eludant.. Hac igitur perpetuis volentes Si finis fit lucrum , auaritia : illicita eft , quia
mana , fed exulare temporibus, hac edictali conſtiratione fan lucrum ex hac arte eſt illicitum , non enim licet
deprauate cimus: vt quicumque buiuſmodi aurum vel argen . hoc auro vti ad commercia contractúſue , vt fta
ac mutilè .
lum fecerint , vel fieri ſeculo fa &to mandauerint, cuit Ioann. 22. Intellige, fi pro vero auro quis vti
Valencia
cõiicit le- vel ab hoc ſoienter i dum id fieret ) facientibus mi veller , nam hoc illicitum contendunt communi
géd . fi & tis , niftrauerint, aut fcienter , vel argento , vel auro vji ter DD .de hac re ſcribentes a : & meritò , nama Sic D.
Thom . in
facili mu- fuerint vendendo vel dando in folutum : verum tan aurum iſtud vel núquam habet proprietates om
tatióe. Sed 2.d. 7.9.3
adhuc re ti ponderis aurum vel argentum pæne nomine in- B nes veri auri , vel id adeò rarò contingit , ve cen 3 . art. 1. &
liqua mé- ferre cogantur in publicum pauperibus erogandum : lendum ſit non contingere , quare tam verilmili 22.9.77.a.
dota nia- quantum alchimitum exiftat , circa quod gos aliquo caula dubitandi exiſtente , non licet in commer- 2. ad 1. &
nent. cium deducere , vt verum aurum : vendi tamen ibi Caieta.
pradictorum modorum legitimè conftiterit deliquif Silu . & Fu
se: facientibus nihilominus aurum vel argentuin al poſle pro auro alchimico , & iuxta æftimationem mus in Sú.
chimirum , aut. ipſo vt pramittitur fcienter vtenis peritoru aurifabrorum , nemo DD.illorum negat , Fabianº. d.
bus perpetua infamia nota resperſis. Quod fi ad neque negandum eft.Non licet etiam id facere, vt q.8 . Alber .
in verb.
prafatam pænam pecuniariam exoluendam delin in medicamentis quis eo vtatur : nam proprer ra
emptio.
guentium ipforum facultates non fufficiant , pole tionem iam memoratam ; nec veri auri vires falu
rii diſcreti moderatio iudicis, pænam hanc in alsam tares habere, nec noxiis qualitatibus , ab igne car
( puta carceris , vel alteram iuxta qualitatem ne bonario & venenato hydrargyro cótractis carere
gori , perfonarum differentiam , aliaſque altenden célendú . Multò minùs licet eo yri ad monctarum
do circumstantias ) commarare. Illos verò , ớc. Sub mixtionem : hoc enim vnum caput foret criminis
dit pænam in cos qui alchimica materia abu monetarij, iuxta dictam ſanctionem loann.22 . &
cunrur ad monetarum adulterarionem , de qui prædic ti DD . iuris concedunt tales puniendos
с
bus elt eiuſdem Pont . conftitutio alia , in capir . pænâ moneræ adulteratæ . His caſibus ſubeſſet
prod.ens extrauag. fingular. tuul. de crimine falſi. peccatum Mortale.Si verò quis illud cuderet live
Ad hunc Čanonem duplex mihi occurrit reſpon. produceret tantùm ea gratia , vt ipſemet in an
fio , vna eum non fuille vſu receprum , ſed non nulos , cathenas , aut lupellectilem propriam eo
vſu abolicum . Nam poſtea liæc ars in ipſa ad vteretur: huic omni curâ foret adnitendum ; &
huc vrbe viguit ; maximè , vix centum annis po . vigilantiâ , ne quis eo viuo vel mortuo per hoc
ſtva , ſub Leone X. nam illi Aurelius Augurel deciperecur. Alioqui pro negligentiæ latitudi
lus egregius poëta librum ſuum de Chrylopæia, ne ,hîc quoque peccati grauicas naſceretur : &
dedicauit : Qui inter cætera illud n mis iactan quantumuis quis diligens, vix vanitatis culpam
ter ,de philolophico luo lapide . euaderet. Numquam fanè ftultitiæ & impru
dentiæ euadit , qui ex hac arte lucrum quærir .
Ipſius vt tenui proie £ta parte per vndas Semper enim ftultus eſt mercator , qui in illud
Aguoris argentum fi viuum tum forci agnor, negotiationis genus incumbit , quo videt nul
Omne vel unmenſum verii mare pole in auium .D lum , vel de millibus aliquot vnum , lucrum fe
cille : omnes verò , vel mille contra vnum facul
Pici quoque Mirandulani circunfertur liber cates ſuas abſumphiſle. Quod cùm alchimicis
hac de re,titulo ,de Auro conficiendo : nec huiuſmo contingat , idem de his damni lucrionibus dubio
di in Italia libri ex illo tenpore venta lectionis procul lentiendum . Nec tuti in confcientiâ , qui
vinquam fuere. Altera Canonem ex hypotheli hac in re fola vana ducuntur curioſitate , nam cx
procedere ( aurum oinne alchimirum elle fallun ) riofitas , peccatum eſt oppofitum ſtudioſitati, per
& ideò damnari tantùm , qui fallum cudant : id . exceflum : quo quis deſiderat immoderatè ſcire
que ad lucruin : dempe , vt vtantur in con racti quod non expedit, vel plus quàm expedit ipli,
bus & folutionib ' (quod clarè indicat textus ) ideò vel modo quo non expedit: & eft ex filiabus fu
non darnnantur hoc capite, quiverum aurum pro perbiæ , [Vide S.Thom.2.2.queſt.167. ] Et animus
ducunt , & arti vacant animi dumtaxat caula, no deditus vanitatibus atque inſaniis fallis , expo
lcotes in cominerciis aut folutionibus bac arte nit fe dccipiendum Diabolo : atque hoc efle orn
vti . Quarc non ars , quæ ritè inftituitur , & exer nis ſuperſtitionis initium docet B. Auguſtinus
cctur led
: artis abulus damvaretur. Sit libr.2. de doctr. Chrift.cap.22.6 23. Et diuinæ fcri
Secunda conclufio ; In foro conſcientia non pro- E pturæ teſtimonio , qui amat periculum peribit
mifcuè, fed cum delectu ars hæc permiſſa : immo ple in illo , Sic enim fapiens loquitur : In ſuperuacuis
riſque,vt perniciofa , fic illicita cenfenda. Hanc con rebus noli fcrutari multipliciter, ( in pluribus operi
clulionem optimè probant argamenta Angeli & bus eius ( Dci ) non eris curiofus. Multos enim ſup
quctorum primæ lententiæ , contra præceden plantauit fufpicio eorum ( hoc eſt vana ſpes & ex
tem verò vim habent nullam, Notandum quo pectatio. ) Et in vanitate detinuit ſenſus illorum .
que , quicquid illiciti eft , id non ex årtis natura Denique ſubdit : qui amat periculum peribit in co .
( quæ in le mala non eft , immò , quatenus ars Eccleſiaſtic.z.à verl.2 4.Deniquevno verbo ,quan.
eft , & fcientias imitatur , ſccundùm fe bona eft, do finismalus,ars illicitado qualis finis,laleexercuiú.
vi & cæteræ (peculatiuæ cognitiones ) proficiſci, Si modus( huc media pertinent exercendi ariem
fed à vitio circumſtantiarum , quæ vt plurimum Jillicitus,ars quogue : fi vanus, ars vana : ( fordidus eta
inquinats !,
 LIBRI I. CAP.
inquinatus , ars erst inquinata e impura. Huc re-
ferenda media ſuperſtitiofa,vt li ex pacto exprel
ſo vel racito cum dæmone; quod frequens eſſe
dlib.3.c.3. docuit auctor Dæmonomaniæ , & fanè docer ex
perientia: adeò ve Arnoldus Villanouanus , &
Lullus ,& Geber, & Bachonus, & Richardus An
glicus, Magiæ huius nigræ ſuſpecti vchementer
fuerint : & Paracelſus , & Agrippa, & ille Guilh .
Conſtantinus, & alij nonnulli deprehenſi : & in
ter inſtructiones inquiſitorum fidei fit vna , hac
quoque notâ magos hæreticos dignoſci, Director.
inquifir.fidei p.3.50443. edition. Romana, qua in lu
cem prodiit iu [[x Gregory 13. vbi rationem ſubdit
auctor libri , Nicola. Eymericus ; quia vt pluri
mom alchimiſtæ , quando non poflunt pertingere
ad finem intentum , quærunt auxilium dæmonis
( exemplam poſui pracedenti questione ) eum inuo
cant & implorant, & implorando obſecrarit , &
tacitè vel expreſsè ci ſacrificant. ] Accedir expe
rientia , quia quandocumque viguit inter multos
alchimia , etiam inter multos tum viguerunt ma
leficia & ſortilegia ,ve hoc infelici quo experimur.
Tum quia non defunt, qui adhibent vanas obſer
uantias cæremoniarum , nihil ad effectum condu
centium , vt certæ diei, tunicæ ex lino crudo, cer
torum ciborum abſtinentiam , & alia huiuſmodi
inania . Quod G adauiditatem odium accedat aut
incontinentia , procliue admodum fuerit ad phil
cra & intoxicationes recurrere . Peccatur quoque
non leuiter in artis tradicione, quando facræ ſcri.
pturæ nominibus & ve bis abutuntur ad ſuas no
inenclaturas vel præcepta : neque minùs , quan
do libris ſuis inſerunt figuras ſeu imagines, vel
planè obſcænas , vel etiam propter abuſum rei
ſacri prorſus blaſphemas, quod fecit ille typo
graphus Bafilienfis , qui Rolárium excudit ; & la
cræ Triadis , Chriſti Domini relurgentis , &
B. Virginis Mariæ coronationis icones : quas ho
mincs hæretici templis eiecerunt, eas ad alchi.
mica myſteria & transformationes tranſtulit.
Sed mirum id non eft, funt enim Sacramentarij
vbique præpofteri. Peccatur denique nimis cu
riofis fæpè experimentis , dum modò hanc ratio
nem , modò illam fequuntur , & lic numquam
ſciunt, quod ſemper addiſcunt.
Temporis quoque circumſtantia perpendenda.
Nam temporis iactura pretioſiſſima:ciúſque malè
cõlumpri ratio reddenda Deo, quare'peccant, qui
nimis multùm his vacát artibus,item qui co tem
pore ; quo officij ratio, vel debitum aliud charita
tis aut iuftitiæ poftulat:vt ad ſeria magis ſe confe
rant:v.g.magiſtratum quis gerit ? non poteſt derra
here horis , quæ ad rectè munus exercendum ne
cellariæ : fainiliæ præelt?æconomiæ recta non de
bec incommodum ſentire.Eccleſiaſticus eſt : quæ
ratio ordinis poſtulat ea præponenda fornacu
lis , & voluptati ſuæ. Proximineceſſitas operam
tuam depoſcit? charitas ei iubet adeſſe, non facis?
peccas . Demum , vno dicam verbo : quod tempus
ocio, licet honeftè dare, illud licebit his ſtudiis:
nec ampliùs . Ocium voco , quietem & vacatio
nem abactionibus & ftudiis ,ad quæ quis tenctur.
1 Denique perſonarum conditio hic vel potiffimum
d ſcrimen inducit : hæc enin, & finem ſoletillici
cum intendere , & in modo errores gignere , &
tempus, inopportunum facere. In primis ars hæc
illicita céfenda pauperibus , immò & priuatis om
nibus periculi pleniſſima eſt , manifeſtum id fit.
fulm quia hi ſolent lucrum fpectare , & ſic arcen
V. a IV .
41
A tur corum ratione , quæ dicta ſunt in circumſtan
tiâ finis ,nam auro illo intendunt vti ad commer
cia,medicinas,velmonetamiaue fi ipli non vluri ,
periculum apertum eſt , nc vcanrur hæredes. Ilti
hac arte depauperantur : familiæ neceffaria non
præbent : cauſa funt vt vxores & filiæ cogantur
indigno ſe quæftu ſuſtentare : cùm media & in
ſtrumenta, propter inopiam deficiunt, facilè pro
grediunturad ſuperſtitioſa , immò & pacta quæ
diximus in circumſtantiâ modı: ſanè hoc ipli quo
que chymici ſcriprores ſunt teſtati. Nam Geber'; e Roſarij
non ergo,inquit,hæc fcientiapauperi o egenti conue philoſop.
fol.224
nit : fed potius eft illis inimica. Secundò polyo. dicit
philofophus, impoſſibile eſt indigentem philoſophari .]
b.alchimiæ ſtudere .(nam ſolos alchimicos,in li
B bris Turba philoſophorum , vulgati illi vocant phi
loſophos , latis ſuperbè.) Er idem Geber alibi ' ; \fli.de per
fecto mi
Artificem (ait ) buius fcientia oportet effe fubtiliffimi
gilteria
ingenij , & naturasmetallorum & corum general :o
nes,infirmitates imperfe &tiones in fuis mineris fci:
red cognofcere antequam perueniatad hanc ariem.
Non autem ad ipfum indagandam accedat artifex
grosſo ingenio & duro reple!us, neccupidus, nec ana
rus in ſumptibus expenſis .) Nec vir duplex animo
ine felle et ceruice, velment e variabilis, net nimis fe
Klinus : fed doctrine filius, vir ſubtiliffimo ingenio de
coralus , fufficienter locuples, largus ,ſanus , firmusin
propoſito di conftans, patiens, miris , longanimis; &
temperatus.]Auaro igitur, & pauperi hæc ſcientia,
ſecundùm eius Principem Gebrum , inacceſlum
& vetitum habet limen . Et nota requirere luffi
с
cienter locupletem : hoc elt cui ſuperſit, à necef
ſariis , ad hoc ſtudium . Arcet etiam fimplices &
parui iudicij , cùm dicit ibidem , non deberc elle
line felle & ceruice : huiuſmodi enim facillimè à
dæmone, & aliis impoftoribus circumueniuntur:
ideò verira illis hæc ars propter periculum . Arcer
etiam eos qui amant alios decipere,cùm addit ;ncc
vir duplex, quia hos arcet pernicies aliorum , quam
quærunt . Arcet intemperantes , vt luxuriolos &
amantes vindictæ , cùm vult eſſe longanimes &
temperatos: alioqui periculum eſt ne recurrant
ad maleficia hoftilia vel amatoria . Arcet variabi.
les incóftantes, & impatientes:quia hi facilè ,cùm
non ſuccedit, ad dæmoniaca ſubſidia confugiunt.
D Arcet cos qui obtuſo tune ingenio , quia oleum
perdunt & operam ; item qui philolophiæ veræ
imperiti,eandem ob cauſam . confirmat id Arnol
dus Villanouanus 8 his verbis ; Quicumque velit ad g d.f.224.
hăc fcientiam peruenire, & non eft philofophus,faruus
eft:quia hac ſcientia non eft,nifi de occultis philofopho.
rum . ) propter irritos itaque conatus, temporis &
lumpruú iacturam ,his quoque viderur illicita : &
cùm plerique alchimici vulgares ſint tales,ſequi
tur plerisque illicita eſſe ,in foro poli ,de quo nunc
agimus. Denique exigūt artis magiſtri & meritò,
vt fit homo humilis,iuſtus,pius, & Deum timens ,
citantur iſta Hermetis":Oporiet illum ,qui introduci hè quarto
vultinbancartem ở Sapientiam occultam arrogātie Rolar.foi.
E virsū à ſe repellere ,& pium effe,ac probum .& poftea: 223.
Fili ante omnia Deü oportet timere,in quo dispoſitionis
tua viſuseſt. & illud Alphidij neſcio cuius: Sciro fili.
quod istam ſcientiam habere non potes,quoufque men
tem tuă Deo purifices, ſciat re Deushabere certum
animum ac rectum .]Cùm ſuperbos arcer,docet illi
citā efle curiofis : cùm pietaté, ſuperſtitiolos reii
cit : cùm probitaté & Dei timorem , & animi puri
tatem :vitiofas omnes quas diximus circüſtantias
teftatur.Nó aliis ergo licita ratione circüſtátiarū,
D3 alchi
42 DISQ VISITIONVM MAGICARVM
alchimia ; quàm huiuimodi:hinc poreſt vnulquil-, A diat o dinariè hanc artem l'rincipibus & valde
que ſecum perpendere an iple ralis : & an vlla, & locupleribus elle licitam :qui & ea ſunt philolo
quæ ,pericula ipſi ex aliquo harum circumſtancia . phiæ cognitione , & eo ingenio , vt fraudibus &
cum defectu immineant : & ea cum Confeffariis
ſuis communicare, & corum ſequi iudiciú debet .
Secundò poteſt videre confeſſarius,quando ſit
talis à peccato immunis ,vel quando adfit veniale,
aut eciam mortale ; quando inpendenda , dene
ganda,vel differenda talium abſolutio :differenda,
cùm recidiuæ verifimile periculum : deneganda,
quando grauiter , contra iuſtitiam vel charitatem
ob ſtudium iſtud peccat,nec vult defiftere.
Tertiò. Quia ſæpiùs curioſitascaula eſt ſtudij ,
& hoc vitium valdè proſerpic à minoribus ad
maiora , diligenter videndum , ne quis ad expe
riencias & opiniones erroneas excurrat: v.g. ne
putet bac arte hominem verum , modo à naturâ
ad hanc generationé non inſtituto : ſed vrinâ vel
alio humore,igne aut ſole in vitreis phialis deco
& to, poſſe produci , quod temerè Iul.Camillus al
ſeruit, & incautè Thom . Garzonus ds cur.41 . Fori
vniuerſ.credidit & quidam hoc inuentum Arnol
do Villanouano tribuunt , vero an mendacio di
Iputare non eſt neceſle,inquit Mariana 16.14.rer .
Hiſpan.cap.9. Nam quod tale quid fieri queat vel
afferere, vel experiri ftultum , impium , erroneum
& blafphemum foret.cum quia , cùm homo præ
fupponat corpus & animam rationalem , fi quod
producis homo eſt: ſequeretur, Deum ex lege &
ordine, queni naturæ præfixit , teneri huic animam
rationalem corpori infundere , quod blafphe
mum : vel rationalem animain ex materiæ poten
tiâ illic educi, quod hæreticum : toret enim tunc
anima corruptioni obnoxia & mortalis . Deinde
talis anima noa haberet peccatum originale: quia
per generationem viri non cflet propagatum hoc
corpus , & homo conceptus:nec indigeret Chri
ſti redemptione : quæ hæretica quoque omnia.
Quarto . Ex his omnibus pater, optimam elſe,
quam aiunt Angliæ )legem ,ne cui linc permiſlu
Principis , lub pæna capitis , liceat alchimicam
exercere.quam legem expediret etiam alibi ferri.
Nam tunc cum delectu Princeps talia poteſt per-
mitcere , conſideratis circumſtantiis prædictis :
ipfi enim reddéda Deo ratio ' li temerè permittat
& promifcuè ) damnoruni inde ortorum . Tunc
etiam cellarent pericula pleraque quæ diximus .
Quintò , patet ( nifi quæ circumſtantia impe .
LIB . I. CAP . V. Q. IIII.
impofturis non parcant : & câ pietate ,vt in pro
ximi & Dei ottentione ſe abſtineant : & illis opi
bus , vt fubditos propterea non grauent : & eo
ſubditorum amore , ac Dei timore , ve publicum
regiman vel pauperum tubuentionem propterea
non negligant , & habenas fibi à Deo crediias ip
ſi abuciant, & aliis planè rradant . Vt enim aliis
honeſtis ftudiis animum principes, quantùm opus
ett , fic & hoc ftudio relaxare quin poilint , non
elt dubitandum.Sanè qu d Eymericus de indiciis
Magiæ hæreticæ dixerat, cam prælum ptionem in
Principibus viris & valdè locupletibus non elle
B admitiendam , in cæteris locuni habere , ibi in
Commentar.optimè Penna annotauit.Et Cardin .
Caitanus diſertè fcripfit, ac prudener: hanc ar 22. 9.77
art. 2.
sem vel nullorum hominum effe : vel Principum dum
taxat, audiro ſafiinium confilio, eſſe. Sanè pericula
pleraque ſuperioribus commemorata cellare in
Principibus manifeſtum eſt.
Cæteri,non eft cur libi blandiantur , vt tutos
in conſcientiâ ſe arbitrentur opinione illa Ol
dradi & aliorum luri confultorum . Nam illi de
foro tantùm exteriore agebant , de quo ab illis
quærebatur . Et plerique eorum rem non difcut
ſerunt : ſed , vt oues folent ducem gregis caprum ,
ſic ipli Oldradun ( cuiuscuam argumenta, iam
с diffoluimus : iis quæ dicta ſunt ) claufis oculis ,
vt oraculum , lunt fecuri, nihil eius addentes di
ĉtis ( vr loan. Andr. Abb. Alberic. Guidopap:)
plerique etiam ambiguè loquuntur , li faciant ve .
rum aurum , idque arte naturali ( v1 Oldrad . Iſern.
Bal . Brun . Fabianus ) nullus verò ipſoruin
omnium , præter Thom . Arfoncinum , mentio
nem fecit d . extrauagantis Pontificiæ , cap. Spon
dent , vt vel eius non fint recordari , vel non bo
nâ fide diflimularint. Et licet , vlu canon ille non
obferuetur : tanti tamen Pontificis lenientia , &
iudicium fufficere debet , vt vulgus hominum
( hoc eſt quibuſcumque conditiones fuperiùs re
quifita deſunt ) libi exiſtimet,ab hoc ſtudio ab
1
Pontifex Romanus libi cenſuit damnandum , &
à quo illos tam ſtudiosè Chriſtı vicarius , Petri
ſucceſſor dehortatur. Sed hæc ſuffecerint, dema
tcriâ non pallim obuia .
SVMMA
 43

SVMMARIA LIB . II .

DE MAGIA DAEMONIACA.

Q.1. An fit aliqua magia dæmoniaca? Proba- | A rauerint ?

A Pafta hæc vana , inania, i periculi plena funt.
tur effe.
Q.2. Vnde fit hæc Magia , ſiue quem habeat Theodori Maillosi faétum .
primum auctorem ? Germanus à demone necatus. ·
A Quibus indiciis difcernendieffectus Ma
Non eſſe à Deo , vi gratia gratis data. Qus.
Non effe effectus bonorum Angelorum. B
giæ ex pacto conuento, ab effectibus phiyli
Magia nulla alba , 6 de falſa Theurgia . cis,artificiofis, & miraculofis?
Planeraria ays. B Ratione distantia. А
Eſtoria e administratur permalos Angelos. C Ratione verborum , charalterum . B
Glyca error : ipfe aliy guidam Graci Historici Circumſtantiarum rituum ,obſeruantiarum .
nimis ſuperstitiofi fuere. Caufa à qua.
Palingenij impietas . Q.6. An hæc Magia habeat quoſdam effectus
Non fiuni magici effe& tus per animas defuncto veros , & quo pacto dignofcantur?
rum . Grimoyriæ arris vanilas. D. Effeetus triplices June, falſi, veri, mixci. A
Eficiens harum artium caufa eft diabolus, & hu Exempla prestigiatoriorum effectuum . B
mani ingenij deprauatio. Е В De Lamia ( Menippo.
Apostolus de generatione & ortu Magie . . De Gelo e Mauricio.
Q. 3. Quæ fit diuiſio dæmoniacæ magiæ , & de De Paſere, & eius obolo.
cius libris. Simonis Magi varia.
Refellitui Agrippe diuifio. A. De Mago qui fecit à Domino cuncta vala frangi.
Omnis magia ista nititur pacto cum demone. De Zyrone Bohemo.
Auctores quide hac fcripferunt ( ideò cauendi. B De berbis magicis.
Zabulus, quis. Circulatoris cuiufdam moderni preſtigie .
Barnabas Cyprius. Verorum effe &tuum exempla . C
Ad &. Incantatio ferpentum .
&
Abelis. Signa Pſeudoprophetarum in Evangelio.
Enoch. An Samuel per Pythoniſſam ſuſcitatus verè?
from fi &tity libri. Abrahe. Locus 1. Reg.28.Ecclef.46.v.vlt.
Pauli . De effectibus Magorum Pharaonis , Exod . 7 .
Cypriani. с verf.11.
LHonorij; Quomodo virge mutate .
De clauicula , aliis libris Salomonis. De effeétibus mixtis,cô relata SS. exempl. D.

Trichemis fteganograph. Item libri Agrippa.ee De duorum magnrum certamine, ex Triezio,

receniiorum nominali, che vetili. Quomodo bi effectus diſcernerdi,regula dua . E
Q. 4. De baſi huius Magix ,pactóquc explicito Q.7. An magi pollint facere aliquod verum
& iinplicito. miraculum ?
Probatur tale paétum intercedere. А Opinio affirmatina muliorum erronea. A
Locus Ifaia cap.28.v.15. B
Miraculum e miram quomodo differant & di.
Alius Martbai 4.v.9 . ſcerni debeant. B
Similitudines duæ hujus patti. Non poffunt miracula fieri niſi à folo Deo. G
Damoni liberum fallere pactumo. Miraculis efficaciter fides probalar.
Libellum offerunt Magi Sybillis. C Elizabethe regina Anglia curario ſtrumaria.
Pacte expreſſi forma e genera, & exempla. Non poſſunt Magifacere abſolutè mira: locm pſal.
Grillandi error. 71.0.81. D
Communia his pactis ſolemnia. D Pollunt facere mira que fint respectu nostri. E
Signadamonis in his vetusta á noua. De pariu feminarum in regno Neapolitano , qua
D.Irenei locus correcti . rum fælam ranunculi pracedunt decretory.
Promiffa fimilia factis hæreticorum nostrorum . Cur Nero non potuerit quidquam miri per Ma
Qua dirinque vis huius pacti. & quale pecca giam
ium. E De miraculis Antichristi, Item hæreticorum Cal
Pa tum tacitum fiue implicitam quale. F uinianorum , & c.
Quid damonem inducat ad pactum et obedien Q.8. Quo pacto magi per diabolum hæc mi
riam ? ra perficiant?
Qua posſit per morum localem . A
Quàm malum fit cum eo paciſci aut fæderari?
Quo pacto Christus o Apostoli ſarana impe Non poteft integrum elementum loco movere.
D 4 Firmi
 44 S v MM ARIA L IB.

A talem immediatè producere. B

Formsliani locus explicatus.
Celeritate mentitur transformationes, vi.Iphigenia Per creare , nec ex quolibet facere quidlibet , nec
o aliorum gentilium . quouis instrumento quemuis effectum , nec codem
B tempore .
A & torius, bancfraudem in Phenycia detexit.
Que poſſui applicando paſſinis. Nec in instanii operari.
Quo pacto bic demon fitcaufa ,& quomodo conſide Nec. vacuum producere. B
randa tum vis natura, accuratè inuestigatum . C Nec infiníium producere, nec effe vbique. Locus Ter
tulliani explicatus.
Que faciat mira prestigiosè.
De triplici modo deceptionis , per mutationem obicēti, Non posſunt rollere connexionem neque conferuatio
medy, vel organi. nem partium vniuerſi agentium naturalium acti
De mutationemultipliciobie &ti, varia exempla. uiraiem directè impedire.
Per foramen ad latus videntur imagines , que fun! Linteum ex Carystio lapide purgatur igne.
nuda o incondire lixca. Adamas impedit actiuitatem Magnetes.
Palea et innci immori videntur ferpentes ſaltitan Lurberi error de balone , corona , & c. de ignibus
Mesa D Ærbna.Medea ignes.
De muratióne medy. B Marci leſwali miraculum .
Vi preſentes videantur effe fpeętra. leſuari alij à leſuitis.
Videantur habere capsia alinina . Abbatis locus corre &tus.
Fumi error.
Denarius in ſcurella fundo videatur effe in fuper
Balai error .
ficie.
Gallinaceus habens feſtucam videatur trabem tra Papyry Maſſoni improbus error cum hypocriſi.
here.
Deflämis non vrentibus ſeu fatuis ignibus, laie. с
Claudia veſtalis quomodo nauem Zona traxerit. Deigne ad aquas Stantias. D
Varia appariliones per conspicilia. De albo igne S.Telmi,in naufragų metu .
Res videtur præſens cùm fit abſens de remola . De flammis loquemibus.
Vilio philofophi apud D. Auguſtinum qualis. De brachiis & digilis ardentibus fine noxa .
De deceptione ratione organi, E De Æthna ignibusnon liquantibusniuem .
Vores abfonies videaninr praſentes. De crebro Tuccia non eftwenie. Deflamma non
De quod vnicum videatur geminum . conſumente louis Apameni templum .
De aoyaſià Sod morum. Genef.19. c Q.11. Quæ magorum poteftas in orbes cæle
De praftigiis Zedechia ludei. ſtes,fydera & elementa?
Reguladdifcernenda preſtigia à veris effe Etibus. F Aug. Thuani error .
Quomodo facianı videri repenie fiumen in cubi Nec cælestem molum vel ſyderum curfum impedire,
culo, vel ea corrumpere poſſunt. A
Videntur eguas vorare do reftitnere. Non poffunt Lunam detrahere cælo.
Videntur magnos ſerpentes immittere , vt fecis Mi Pnde orta fabula , de Afino qui Lunam putabatur
chael Sicidites. bibiffe.
Eonis hæretici praftigie. Non poffunt integrum elementum loco mouere vel
destruere. B
Iacobi Melstinski Poloni feftina Sycophantia per ſi
mulala miracula . Idem de cateris partibus univerſi pracipuis.
Circulatoris prastegia apud Apuleium . Poffunt terram mouere, ventos ciere. De doliis duo.
Q 9 . Quam admirandos effectus veteres ma Jus Brachmanum . Sopater magus ideò fupplicio
gis tribuerint. affe tus.
Quid Saxo Grammaticus de Magis ſeptentriona Poffunt procellas e tempestates, cá nymbos produce
libus, A D 10,et ſedare. C
Do Lappis, Finnis, Biarmiis. r Zoroastre. Cleônis fuere ſpeculatores grandinis, & quo modo
i auertebanr.
De Tariaris quibufdam . Dofitheo.
Simone. Seneca reprehenſus. Recentiores refutati qui cum ſe
De aliis famofis Magis fingulis . Pythag. fequuntur.
Orpheo.. Regula, quomodo in S.S.Deo tribuantur, qua homines
Baiano. quoque poffunt.
LOllero. Vlrici Molitoris error, Burchardi locus.
Item , Ericus Rex Gothorum , Apollonius , Iulianus, Locus Tob.1. & alius Exod. 9. & alius Apocal.7.
Manethon . B Alagi tempestatem ſedarunt tempore Xerxis.
Apuleius, Regina, Copa . De Finnis ventos vendentibus. D
I am olim quadam ſaga di&te Reginæ. Aristaus Eteſias elicere docuit. Sed & ignem magi
Pamphila Hypalenſis. eliciebanı Hypepis, ritus nouus Strigan.in Lorban
De eff :Etibusmagicis,herbarum ,lapidum ,byena. CE ringia
Vis Magorum apud poèias, Empeduclis, Moëri Hiſtoria de ruſticella Treuirenfi. Mos vetus ſcrobicn
dis. D lam fodiendi eo commouendi, fceleftiſſima ratio,
Circes,Carmeniis,Medea ,de aliâ quadam Tibulli. gua quidam ſacrificus in regno Neapolitano tem
Alia Petrony , Nemefiani, Folia do Can dia peftatem excitauit , vt hoftesobſidionem foluerent.
De Erichto Lucani e aliis Theffalis. De Medea ex Property locus explicatus.
Seneca, de alix faga quadam , Ale &to. E Rirus trahendi ſacras imagines in flumen of malè
Q. 10. Quid poflint Magi circa leges naturæ tractandi vnde manarit ? Conſtantinopolitanorum
& ordinem vniuerfi: faftum . E
Non poffe contra bas irg's vel ordinem vniuerfi. Explicatus Canon Concily Braccarenſis Primi.
Exempla . A Fulmina cieve poſſunt.
Non poffe vllam formam ſubstantialem vel acciden Poffunt tenebras inducere, fecêre Tartari.

Pofunt

.
 S V MM ARIA
Poffunt aërem contagione inficere letrum odorem ex-
citare.
Fecêre magi Perfici , Marutham calumniaren
tur.
Poffunt fortes producere de ficcare , fluuios ſistere,
aguas dirimere, oo,
Poſſunt per mineralia mira efficere , vt pluuias.
Q.12. Quid magi valeant circa externa(eu for
tunæ bona?
Greges of armenta perimere. A ducere ?
Meſſes aliò traducere,vt Saga Treuiren
fis lac .
Poſune Melles et fructus perdere, ſterilisa
tem inducere. Modi vary .
Domos incendere , vt oppidum Schilla.
chium.
B
Poffunt variis modis nocere fama aliena.
De Triſcalino preſbyterum diffamante.
De Moguntino damone.
Poffet focios in conuentibus repreſentare, ſed non in
noxios, & cur ? Sic infamauit B.Siluannn , S. Ku
nigundum , B.Eustochiam Patauinam ,
Vicinas tempore S. Germani.
Per energumenos interdum diffamantur , vt quidam
in German. Dorotheus Abbas .
Qua conuiuia exhiberi poſſint o ſoleant.Fi&ta, Brach
manum, Paferis, Scoui . Vera ó qualia ordinarie.
Cur ſal die panis ſoleant adeſſe. С nata .
Poffunt carceribus e vinculis eripere. Historia Fri
derici Austriaci. Apollonius ſe cippo eripuii.Vesta- C
ſales mancipia fugitiua ſistebanı.
An in bellis ad victoriam poſſint momentum adfer
re ? probatør poffe , fi Deus finat. Probatur exem
plis mullis Septentrionalium ,& Tartarorum : Lu
cenfium , Chinenſum . Prema numen da saga.
Ephefior. Chryfamnes, Hunnorum . E Probatur poffe ex incubo damone naſci prolem ,
Sed ſape Deus non permitisi , tunc Diabolus fuos
fallit, vi Magnentium , Erricum Regem Suecia,
Hadingum , Ferrantem comitem Flandria . Gui
donem luliacenfem . Iuuerem quendam Bohemum ,
Frid . Stuphium .
Innocentius Papa noluit per Magos ab obſidione libe
rari. Allobrogum Comes reſpuit auxilium Magi, “
eum gladio necauit. F Exempla natorum ex tali commiftione,Semidei Gen
Poffunt dignitates e honores procurare De Martino
2. De Siluestro 2.DeBenedicto 11. loanne 21.22.8
de Gregorio 7.de libro Cardinal.Benonis.
Do Theoph. vicedomino de Siupbio.de Barone Rait
zio Britanno , DuceAurelianenf.
Poffet Deo permittente veros thefauros efe diuitias
largiri , chr Deus non permittat : fed ipfimet
ſemper ferè fini valde inopes.
Pſellus e Damhauderius explicati. Quomodo da
mon materiam eo formam moneta poſlie produce
re ? quomodo potuerie Deus per Angelos creare
mundum ? exempla varia deceprionum , of cur de
mon nolit etiam quando poteſt veras vel multas
largiri pecunias. E pregnuro? Non poteft idem in partu .
Exempla malè pereuntium qui fic thefauros quare
bant . Græculus quidam , Macrianus ( alius Ba
H genfi.
filea, ( Anstaſius, Piſani quidam .
Saracenicuiufdam factum . Melindenfium ſupersti
tio guadam .
Caroli V.Imp.laus refpuentis talia.
Q. 13. An magi valeant incantare animalia
bruta ?
Poffunt,ut Atyr ,Medea, Nigrira, Marſi, Peruani,
Andini. А Gigas Antuerpienfis defenditur contra Goropium .
Locus D. Hilary explicatus conciliatu cum aliis pa
LIB . I I.
45
A tribus.
Salızburgenſis Magus à ſerpente necatus.
Locus Pfalm . 57.0.5.0 lerem.8.0.17 . B
An idem pofſint in alia animantia ? D. Augustini
locus explicatus.
Magus iaurum funiculo domans,Grillandi error .
An colores queant immutare. Aquarum variamira
cula , foniinm , fluminum .
Q.14. An arte fua polint aliqua mixta pro
Poffunt imperfecta viueniia , vt infecta . А
Quomodo id foleant facere ? Anſeres Scoticos im
perfectos, an perfecta animalia poſſini , mira ex
Guilh. Paruo. Canes reperti vini in lapide im
pernio.
B
Monstra quadam infolita o quomodo : de Monstro
Bafilaenſi e de Saxonicis. B
De natis ex commistione hominum & ferarum , homi
nis cum elephanio, Leone, catto, cane, porco,mirus
partus, mulieris Auguſtana, de muliere Luſitana,
gua ex fimio duas proles peperit. Gorrici Reges ex
А
urſo.
Sianita & Peguſiani ex.cane orti.
Refurata ef explicata hæc omnia . D
Monfira ex hominibus do fimiis.
Deviro qui putabatur ex vacca natus diſguiſiiio.
Caſalpini opinio de homine ex putrefactione exami
Monſtra ex diuina vliione.
Docomenſes caudati
.
Angle caudari.
0.15 . An fint vlli dæmones ſuccubæ & incu
cubi , & an ex tali copula proles naſci queat ?
Probatur folere hoc damones, & agere & pati. A
ex
plicarur,quo id modo fieri queat. - B
Damones inter ſenon multiplicantur , contra Wille
num, non habent corpora aërea, contra Cairanum .
Nec etiam proprium femen , conira Tertullianus
lofephum alios veteres .
Sententia Chryfoftomi & Caſſiani explicaia.
Respondetur contrariis argumeniis. С
D tilium , Merlinus , Hunni, Cluia duces, laponum
Xaca , muliercula Louanienſis , & aliy mulis. Co
rocoton.
Ex diuerſa ſpecie poffe aliquid naſci.
Marci Epheſii argumencuns refellitur e explica
tur. D
Ex fuccuba damone prolem ſuſcipi non poſſe. E
De Meluſina, coſtemmate Cornicum Pištakorum ,
Andegauenfium , de Bavarivxore reſuſcitala, có
poftea euaneſcente. De Cambionibus ſen vagio
nibus.
De puero Gallaco feu Afture. F
Quomodo Damon virginem poſſit illaſo clauſtro im
Caluiniſta virginitatem adimunt Deipara.
Explicatur narratio Niderij de Virgine Bamber
Demirisaliis conceptibus, Hebreorum fabula de filia
Ieremie to nepote eius.
Demones cum ſagis interdum exercere libidinempra
pofteram .
An gigantes à demone produci qucane. fuiſſe Gig .
probatur.
Siculi Gigantes, Britanni ( e alij.
Pigmiine
 MAGI
A ONI
46 DE DÆM A CA

Poginaine pollini producı? fuifle , & quales ,de |A | Iuliacenfis decepro.

hodiernis in Peruuia. Ezech, capu . 27.0.11.cx Helsotropia gemma non reddie inuifibilem .
plocatum . Vimembra grandiora,velminara,vel ſublata appa
Q. 16 . De nocturnis fagarum conuentibus, & reant.Cichoranorum opinio.
an vera fit illarum de loco ad locum tranf Q. 18. An magi queant corpora ex yna ſpecie
lario . transformare in aliam :falla quorundam opinio
Auctores ſententia negantis refelluntur , folutis Diodorus. Vberius Pendragon.Nicaraguani.
argumentis.Illufionum varia exempla . А Non poffe perfe &tam fpeciem in aliam perfectam
Substitui loco abeuntium aliquid . orgaricam .
Explicatur locus lib.de fpiritu anima.cap.28. Non poteft anima hominis informare corpus bellua,
1 Item ca. Epiſcopi 26.g.s. nec ex aduerfo. Nec poteſt corpus « anima fimul
Wauarrus explicatus. fic mutari.
Auctores ſententia affirmative : hæc multis pro Locus Horary. in Epod. Spondani error. B
bata . B Distinguendum inter ipfum transformationem ,

Coguntur ſage adeffe conuertui, probatar exem
plo quodam ex Grillando.
Deſcriptio conuentûs fagarum , et ſollemnia ado
yalionis conuiuy , chorea, & c.
Sacrilegia , inun £tiones, tranſlatio, & c.
Cur demon vnguento viatur ad tranfueétionem ,
que vis vnguento inſit. C De variis exemplis efe quomodo fiat , vt relinquant
Loca Mattb .4.verf.8. & Luc. 4. verſ. 9. tepe
λαμβάνειν ..
Ad transferendum equalis vis demonis ex boni
angeli contra Mricum Molitorem .
Exempla varia tranſlationum demonicarum , pre
di& ta futura tempore Antichristi. Anglicum
vetus exemplum . D De platano verſa in oleam apud Herodot.eá cada
Doctoris Edelini. Mens Veneris. Puerulus Aue
nionenfis. Maſguillon quid ,
Simon Magus, Abaris, Badudus, Ericus.
Berengarius, Angla venefica , Comes Matiſco
nenfis,
Puerulus quidam , Lucretia quadam , & alia mu
lier Sabinenſis.
De puella Bergomari. De muliere vallis Tellina .
DeHollando .De Loshuringicis ſagu variis.
Probatur hæc non potuiſſe effe illuforia o phan
lastica. Indicis curiofis fupplicium .
De quatuor modis tranſlationum ,.
Cur demon conuentus instituat .
Quo pacto quear Diab.rem corpoream loco mouere . G
Poffe damonem deferre , fine defarigatione horinis
quem transfert , contra Remigium .
Q.17. An pofſic dæmon quantitatem corporum
fic mutare, vt penetratio partium fequatur:fiue
vnum corpus in duobus locis diſiunctis, vel
duo corpora in loco conſtiruere?
Ni bil horum potejt. А prædicit exitium.Narratio mira de Polycrito.Publig
Exempla eorum qui viſi effe duobus locis,quomodo in
telligenda:
S.Nicol.S.Agathi, S.Bened. filius Constantini Imp.
Ananias reprehenfus , quomodo duos fimul homines
poſſidere,vel tentare damon poffit?
Non posſetfacere vt homo conuerfus in mustelamper
exilem rimam ingrediatur:vel per ianuas clanſas.B
Apuleij fabu'a. Remigiusdeceptus.
Scafij mëdacium .Quomodo Demon latenter aperiat,
có claudat ianuas precedens ante Magos.
Locus Act. 2. de B. Petro. Locus D. Chryſostomi ex
penſus. De modo aperitionis parietum per sfionem .
De prestigio Magdalena Crucia .
Christus Dominus vere ingreſſus clauſis ianuis,contra
Caluinum . Et de egreſſu ex vtero virginis , le
pulchro contra Bezam .
Damon non poteft aliquod corpus facere verè inuifi
bile , ſed bene poteft facere inuiſum .
Quomodo inuiſibiles, Apollonius , Gyges. De Perſei
Somlo.loan.
effečtus cam concomitantes : hi verı : illa illuſo
B ria eft.
De Lycanthropia ſeu inſania lupine morbo . Quomo
do videntur fibi tales, & non aliis.
Quomodo faciai Diabolus, vi & aliis tales videan
Tur. C
terra impreſſa vestigia lupina, vt inueniani ur ho
mines laſi in membris , quibus illatum lupo , vel
Catto vulnus, .
De faga. Ferra.de alia Flandr. mutata in Buffonem .
De mutatione Nabuchodonofor , Dan.4.v.30 & 33.
e vxoris Loth, Geneſ.19. D
seribus hominum in ftatuas falis.
c De S. Spiridone vertenie ſerpeniem in aurum , au
rum in ferpentem .
Q 19. An magi poffint facere beſtias loqui , &
an intelligant vocem beſtiarum ?
Quo pacto bruia & res inanime, Angelorum opera,
queant loqui eo quo pacto.nobis de hac tali locuiio
ne loquendum fit.
De angelo in rubo alloguēte Mofem e Eſdram Exod.
3.V.2.4.Efd.14.
De filia Spiridionis ex fepulchro loquente.
De cadauere Macary inffu indicanie homicidam .
De caluaria eidem loquente.
De Africa confeſſoribus loquentibus fine lingua.
De Anglo Sacerdote. А
Decapire loquace inter cadauera Hungarica postu
D lante confeffionem , mira historia , contra harcticos,
cui fimilis alia citatur.
Pſeudomiracula ginilium varia in hoc genere. B
Caput homicidam indicans , Orpheusmoriuus. Cyro
Romani capul vaticinatur. Columba locuta , Vi
O quercus Dodonca, Argûs carina, equus Achil
lis,Plmus Gymnoſophiftarum , Caufusfiumen ,canis
Simonis Magi, c alius Franciſca Senenſis? Theo
technus ſtaluam louis feost loqui.
Nulla creatura poteft facere , ur bruia vel in anima
intelligant,qua loquuntur : bene tamen , vi apie ſuo
с
tempore artificiosèid faciant,
E De ſerpente Epidaurio,de Apollony Leone , de afino
Cayri, De Grela Ezlingenſi, voces in vteris pra
ananisum. Brutoram voces vi edat homo , facile
facit damon.Magi quas brutorum vocesqueant in
D
telligere, quas nono?
Porphiri locus de Apollonio,
An beſtie fe inuicem intelligant?
E
Exempla elephanti, ſcorpy,psfcium .
Q.20. An intelligentiam diſcurſiuam queat dæ
mon brutis largiri ?
Conira multos, belxas,nec rationem ,nec prudentiā,nec
prouidentiā ,nec diſcurſum ,necſapientiam babere. A
Quid
 S V MM ARIA
Quid Galen. vocet tydeáletov nóyor. contra Eraf.
Cardinalis Hofius explicatus.
Sunt quædam in illis rationens de prudentiam on
prouidentian imitantia. Quomodo fcriptores in
telligendi qui rationem videniar iribuere, ei pru
dentiam ,
Quomodo animalia tendant in fuum finem ,eo an eum
B Locus Genef.6.0.6 .
cognofcant.
Alius eſt finis rei particularis,aliusvniuerfi.
Pulcher des acutus difcurfus Hieron. Fracastory.
Q.21. An polliardæmones facere vt homo non
Tentiat,vel vt longiſſimo tempore dormiat,aut
inediam ferar ?
Ianublici locus notatus . А diu illa corpus ſuum informat?
Cur Deus folitus permittere,ve Marryres gladio ne
carentur: quos à bestiis, flammis, et fimilibus prot
Atiterat illifos? Locus ad Hebr.1.0.34 . ,
Superftitiofa quibus aliqui ſe pulanz inuulnerabiles.
arma incantata. Crucifixus compun &tus. Camiſa
inferni.Orat.Leonis Pap. Caro.Magn.
Exemplum cuiuſdam Quirini Belge.fic decepti.
Item Scafij alihs Heluery .
2 Vnde fiat,vt quidam maleficitam fortiter con
temtim fubftincant sormenia , B Ocnobeiis
Caufa tres.
De ftigmatequod fagis damon imprimit.eu mirum
de ſtigmale loann.de Vaulx . . alia quadam
exempla, с Concupifcentia motus non funt peccata contra ha
De diuturno quorumdam fomno difquifitio : ru
ftici Germeni, ebriorum in Apaturiis , Epi-
menidis , Heroum Sardorum , Séptem dormien
tiam .
Quo pacto contingat, vequis diu perferat incdiam .
de herba Coca ,Scythica aliis., D e malorum Angelorum .
Lotus Hippocratis.
Exempla vera ,de Anglicana puella. Sacerdote
Gallo.puella Spirenfi.
De fanétorum iciunii miraculoſis. Bacconus re
futalus.
Q. 22. Ag magicis artibus opera dæmonum ſe
xus mutari queat?
Exempla corum ,qui ex mulieribus fa &ti viri : ve
tera ex Plinio Gellio , Hippocrate it a
A
Gallina in gallum conuerfa.Tosianus in Neapoli-
tana Hiſtoria de Sabellicus mulia exempla po
nunt,qua in Italia contigerunt.
Alia duo mira valde , que in Hispania.
Alia due apud Falgofum , vt dua olim apud
Phlegoniem .
Alia in Picardia .
Ratio naturalis qua hoc contingat. B poteft,ne faga queant pænitere,cõrra dubitatio
Sufficio, hos androgynos faktos .Sifit natura : poſſe
a damone id procurari.
Exempla demoniace" commutationis per idola.
Non poffeex viro fæminam fieri.
Aulony locus de hac re non credibilis.
Opin :o auctoris.de hyena.
0.2 ;. An dæmon poflic feni iuuentam red
dere?
Problematicè deciditur, quoad accidentia ,quæfe
nium à iuuentute diſcriminant,poffe ·
Explicantur Oyidy co poëtarum dičta de tali Me.
tamorphof . A
Locus Pfal. 102.v.sath Elai. 40. v.fin.de aquila
.
iuuentuie Serpexscum liberide ponit fenium .
Fabula de afine ferenie poculum iuuenentis ,Corvi
candidi,
Exemple ſenum , iuuentuti restitutorum histo
LIB . I I.
47
A TICA . B :
Tarentinuis quidamfenex. Et alius Riofanus. Er
abbatiſa Monucdrienfis.
Indus quidam . Fons in Bonica id praštans,aliusin
Lucaia .
Vita bumana periodus que ele quomodo intelligen
dar с
Locin Deutero.31.0.2. Valefius reprehenſus,
An humidum radicale poſſit reparan
Quod old , non tamenpoſer fio vita aternari... D
De ligno vita locus Genel.2.v.9.expenfus..
Q.24. Quid magia poflir circaanimam quam
Quid poffit in fenfus.cxternos A
B Zardiłtyli.
Achemenidon .
Adamaniis.
Otriuffa.
Potamanti.
Theangelis.
Manicum Salonum .
Gelorophyllis.
fimiles.
Quid in fenfum internum ,maxime phantafiam .
Quid in appetituin concupiſcibilem et iraſcibi
lem .
reticos,
c Quid poffor in memoriā.Memoria mira Atbali
de do Apollony.Obliuio Sacerdotis Germani,
Simonis Turbai Angli. B
Quid in intellectă.Contrarie operationes bonorum
Poffune demon aries to ſcientias intelleEtni info
rere , & quomodo? Exemplum tempore ſancti
; Norberti. Anabapristarum hodie. Et Sagarum
per vn &tionem in Germania .
Modus vfu unguenti ex putri corpore con
fe &ti.
Ritus promotionis ad magisterium lamiarum .
Diſcutitur opinio corum , detegitur fallacia dado
monis.Hif.de B.Ignacio Loyola .
De Chryſambig Sardiani filio. Item Exiage, Thy
D nico, Amphiarao , Anu Pındars., Sopatra,
recens de Romano Ramirez Moriſcone in Hi
fpania. D
Quid & quam modicum poffit in voluntatem.Vo
lantas cogi nequit,contra hereticos,Locus 1.Cor.
10.v.43.explicatus , contra quofdam , Nec cos
cagi polle ,qui funt in Moriali. Nec impedire
nem Nscol . Remigy. B. Angela de Fulgino ve
xationes in voluniart vehementiffime. E
0.25 ., Quid Diabolus quear in anima à cor
pore leparanda, ipſaque ſeparatione a ybide
ecſtali & admirandis circa cadauera .
E Ecstaſis naturalis, & demoniace modi. A
Lapiporum ecstaſis mira. Olaus notatus.
Errrores bac in re Cardani , de ſportino rapın. B
Vorgines Cafaraugustand & Magdalena Crus
cia raptus. Bodinierror refellitur de anima cor .
pus relinquente. De ere Armenio , de Ari.
fea Proconeſio. De animamilitis exore ima
gine mustela egreffa di ingreſſg. Finnis, Hero
mitimo. Locus pſalm 115.v.15. Qualis D.Pauls
rapius dubium ,nec fequenda deciſio B. Hilde
.Aphereſsa ef ecstaſisdifferuni. с
gardis
Error refellitur confundentium raptus diuinos cuin
magicis.
 DE MAGIA DÆMONIACA

magicis . Deraptu difquiruntur fcripta Mocenigi.
Quale fitfubie £tum rapiês. Que cauſa formalis.
Que finalis. Que efficiens , de quomodo hæc dy.
plex . Quomodo concurrat imelle & tus agens. Ra
plus ſupernaturalis ex parte hominis eft inuolun .
A Iacobi de Chula liber hoc docens. Ez alius Thyrai.
Regale ad dignofcendum demonem ab angelo vel
. anima beati.
Quomodo difcerni queat damnata anima , à de
mone ,

sarius. Exemplum virginis Burgenfis. D De anima Andrea Romani de iis ad aternum

Non poteft intellectus agers folus effe caufa *ra damnali dicuntur renixile.
prus efficiens. Deus quomodo intellectus, ó multa Quo pacto angeloruin beatorumi ab inui
cognoſcit extra ſe. Auerroes fuos inducit in graues.
errores. An yaptus omnis fucceffiuus Diabolus po Angelus apparuit Anachoreta,in forma fenis, D :
seſt occidere homines. Multa poteft in cadaueribus Augustino in forma pueri, Vid B. Doro
mortuorum . E thea,a'sis foriè habitu famineo, o in forma co
: Wt sanguis fluat,ut cadauera non pulsant, nec pum, lumba , Et aliis aquilas
treſcani.Hac etiam naturaliter fit,vo in cadauers Sect.4. Probario ab arctoritate, Philoſophorum , K
bus Perfarum . Et unde hoc proxeniat , diuerſe Astrolo orum , Chaldaorum , Mabumerarum ,
caufa. De cadaserc in Elea. Item ne cadauer com - B Rabbinorum , Magorum , Indorum , Item le
buri poffu ,qua caufa.Ve capilli e barba defuncto gum , Iuris interpretum . " L
rum creſcanı. Miraculum crucifixi Dammenſis. Item facra ſcriptur & veteris et noui testamen
Furor iconoclasticus. ti.1, Reg. 28. Samuëlis anima verè excitata de..
Miraculum in puero Limnienza. fenditur. Refelluntur obiectiones Lelyhery .
Q. 26. An operá dæmonum heri pollit , vt [ pi probatur exemplis Mofis , Ieremiæ có Onia.
ritus ſeu animæ defunctorum viuentibusap Locus , Luc. 24.0.37. loan . 20.V.19. Math.
pareant? 14.0.16 . A &t. 12. v.is. Galys . 0,16. 17.1.
Virum anima umquam queant apparere. Et fusif Pet. 3. v.19.40.4.0.1 ,
fime probatur pars affirmatiua contra Epicu Sect. s. Probatio ab exemplis auctoritate ſcri.
reos , Lanatherum alios noftri temporis he " prorum , qui fingulis feculis vixerunt, Ostenditur
reticos. A corum dičta fimpliciter.. citrametaphoram acci .
Sec.1. Notata temeritas Magý , Tiraquelli e pienda. N
aliorum , B
( B Virginis.
Gentilium priſca ſententia ; etfi vana , pro nobis c ***, Christi Do- j Petro.
tamen . Patet verbes poērarum , patetex Ne Secalo 1 . mini femel. Carpo.
cromantia . Et ritu animas peregré mortuorum B.Valerie.
in patriami Tenocandı. Violenter occifos , effe ve
Xatores fuorum bomicidarym . Remuria , Silia
PeApparere" pluštinus Marigr.
cernia , culing, parentationes. Platonis fe Testantur Tertullianus .
Etatorum de bacre doctrina. QuidGeniy, La Seculo 2. S Origenes.
res , Laruę, Lemures, Manes . Differentia ani Apparuere. !
me , umbre, fimulacri. Exempla apparitiorum S.Potamienaide aliy .
à gentilebustradira varia .Lernusp. C {
Sect. 2. Philofophia re&ta idem docer.
S. Maria virgo, & B.loannes.
Quomodo animafit inloco, & moueatur localiter, Seculo 3 I Martyres africani varij.
Conciliantur mode loquendi varij. Polfer una LB. Cyprianus.
anima in pluribus locis effe, & quo pacto . Quo-
( B.Petrus
modo moneatur loco. Quomodo corpus fubeat B. Agnes.
e intret. D
B. Agatha.
Posſe anemu oculis corporeis , velalio fenfu perci Christa Dominus,
D
pi , & quomodo. Petrus de Paulus.
Cardinalis dictum ridiculum explofum .
B.Virgo Maria .
Céſary Cistercienfis dictum de forma anime fo.
Spiridiom ở Tripoilieu.
* parata perpenfum o explicatum . Vifio vi
Filia parri Spiridioni respondie.
cum differuni. Apparitio triplex. Intelectua-,
Duo Epiſcopi mortui fubfcripfere.
lis,imaginaria , corporata, &quid fingula.que
Seculo 4. Explicatus Canon Conc. Eliberitani.
pacto fiat fpirtualis, quo pacto corporen . An
B.Virgo uerum cum S.Mercurio.
anime feve"ſpirirus defunctorum aliquando af. Item S. Artemius.
fumat corpora . E
S.Febronia. D. Ammon,
Mofes quo in monte Thabor modo apparuerit.
Iterum B.Virgo anima.
Temerariè diétum Ang. Thuani & iudicium
Latronis.
de eius Tragedia . Item de iis quicum Christo E D.Cæfaris .. D. Paulus. S.Mamano.
Domino reſurrexerunt.
Hoc tenuere D.Bafilius, Nazianzen.at
Quando anima apparet in corpore aëreo, an ipſa,
Nemefius.
an angelus hoc fabricetur , quo pacto ? Item
F ŞD. Martinus
quomodo fubeat corpus illud moucat.
Sect. 3. Quo pacto deceat ,du vtile fit , Deum Aparuere . S.Joannes Baptista,
S. Gernal.ch Prothaf.
boc aliquando permittere.
S. Ambrofius.
Eft viile ipſis animabies. : S. Eulalia ,
Locus 2. Corin.s.vidi
S.Fructuoſus.
Eft vtile nobis vinentibus.
| Lairo ghidam infepultus D. Germano.
Quo paéto fpiritus à dæmonibus vel angelis bonis
H Pelix Wolanus , alij multi ,
diſcernendi.
VỀ Ba
 DE MAGIA
fut Baſili. Mart. Euagr.phs- 1A
los. Gamaliel. S. Stephanus
Saculo.s. Micheas de Abacuc. S.Za
charias Eurbimius. B. virgº
cum SS. Toarne Baptiſta
Euangeliſta. S. Ianuarius.
S. Appollinar. S. Cypria
nus . S. Eulalia . iterum S.
Petr. S. Leo. S. Barnab.D .
tenwere Hieronymus , explica
Choc . I tur .
D. Auguftinus, o explica
[ Apparne 18r.
Ire
D. Chryſostomus , & explica
iur. B
Auctor epift. Ad Cyrill. de
morie Hieron . Theodoretus.
Sacklo 6.1
Damnatus guidā. B.R. Vir
go fæpius. S. Ioann.Silentia
rius.D. Bartholomaus. Ma
cedonius Patriarcha. Theo
doricus rex.Neftorius, & alij
hæretici. Principes Apoſto
lorum . S.Stephanus , S.Esti
chius. S. Teiricus & focij E
piſc.S.Sergius.
Appartie- [ Tenuere hec feculo hanc fen
fre.
rentiam , Procopius, Euagriss
of alii, B. Muſa apparuit C
Dei Spara SS . luuenalis ef
Eleuth . Theodor.rex , ef mo
nialis guad. Paſcafius , &
Balne . Duminus , luftus mo
Seculo 7. nachus . Deipara apparuit S.
Ildephonſo.Ś. Leocadia.
D. Gregorius Magn.
tengere
Gregorius Turonens.
hanc fen- i Š.Ildephonſus.
tentiam . { s.Ifodorus
.
rS. Swibertss. Deipara , TB.
r Sabinus SS. Euphemia 6
Apparuc Glyceria,B.Tharaſtus. S. An
dreas.
re .
S.Gertrudis.
D.lacobus maior .
Seculos,
Tislianus Pomerius, Vencia
bilis Beda . Conftantinus E
piſcopos.
Paulus Diaconus.
D.lacobus Apoftolus.
| D.Maurilius
Saculos. i Tenuere. Pandulphustyrannus.
* demones,
Apparue- ( Iulian. Toletan. iunior Theo
76 . Sphilahus
. 3.3.4.1. Theffal.4.v.15 . Dormientes promorienti
Sachloro .
Tenuere. S. Libuin
S.Libuinus.SS. Petr . Pas
lus.B.Vigo. S.
Apparēt. ( Mauricius D. Iacob . V
Tenent. Ewihymius Monachus
Hugo Ætherianus.
Chriſius, Deipara, BB. Apo
ftoli e multi, Angeli. D.
apparue- [ Andr.B. Adimarus.Quidam
I re . amicus Dunstani. B. Odi
Sæculo
lo. Fauentini duo.Benedictus
11 .
8.6 9. B. Gregorius. Cano
inicus Parifienfis. 'Epiſcopus
DÆMONIA CA.
49
7 Tenent. r Colonienfis .S. Benno.
Seculo Petrus Damianus .
I 2. Appa Guilhelmus Tyrius.
ruere . Chriſtus.D.Iſidorus.
B.Virgo. Benedi&t.x.
B.Norberius.Gualdricus.
Dodechinus. D. Bernardus.
Tenent. Petrus Cluniacenſis. Ruper.
tus, & Honor, Auguſto du
nens.
Apparucre B.Vrſul. innu
meri.apud auétores citatos.es
Saculo de Martino Presbytero Ca
13 : nonico Regulari Legionenſe
ſtenuere reiúsque fcriptis.
hanc fen- Vincentis Belluacenf. Caſa
tentiāplu. rius Ciſtercienſis. Helinan
rimi , dus. Thomas Cantiprai. D.
tenuere Thomas. D. Bonavent. 6
Seculo boc . | Guilhelm . Pariſ:
14 . Scorus, Richar.de Mediauilla
Paludan .
S. Antoninus. Gerfon. Taco
1 bus Cuſanus , Dionyſ. Car
Seculo
thufiam.á epif. Abulenſ.To .
15 . status , qui omnes paria ſup
Tenuere. pedilantexempla.
Tenuere exempla retulere
Catholici plurimi, idémore
| viri doétiffimi,in libris Theo
logic. Domin . Sotus, Pelita
Seculo
nus,Caniſ.
17 . Maldonai.Bellarmin Valen
cia , Tyraus, Angles in fcri
pris X. Hiſtoricis , Alb.Krăt.
zius , Marul. Egbar. Sabel
Variis lic, Fuglof.louius , Baron . Si
lēporibus gon.Ofor. Maffeius.Senior
appar . Lquidam excommunicatus fed
mariyr. Hiſtoria V donis .E
D piſcopi Magdeburge.en Ga
learii Sfortia. Alodiſii Imo
lenſis pater. Ferdinandus rex
Neapolitan . locus Guicciar
r dinit.loa . Picus Mirandule
Comes Marſilius Ficinus. Pe -
1 riide Paz . tribuni , Cathari
inę Inde exempli.
Queſtiodeſpeetrisfimilis cauſę Scaurianç oftenditur.
r
Sect. 6. Soluuntur argumenta aduerfariorum , Me
lanchehonis , loannis Rinii , Marbachii, Centuriare
rum , Lanatheri. Locus Luc. 14.0.26. Item 2.Petr.
E
busin SS.locus 2. Reg. 14.0.14.Pfal. 102.0.15.616 .
Lab.7.9.9.
Sententia , D. Auguſtini , i Anaftafii Niffeni, D.
Patrü ex Chryfoftomi,o Z Theophilalti, & Tertul.
plicata. Iliani.
Sect.7 , Demones non poſſunt exhibere veras defur .
étorum animas, Superftitiofum eft, putare animas co
rum , qui morituri dexteram porrexerint, apparitu
ras. Periculofum paſoi cum moriente di apparet. E
xemplum S. Lutgardis. Exemplum Monachorum Za
morenſium .
E ( .27 .
 DE MAGIA DÆMONI A CA.
so
Q.27.De Dænionum apparitionibus de А piuia nomina, roſcelides,piloſifrenes,orocentauri,
3
ſpectris,qua Dæmones nobis lamia, é alia huiufcemodi.
obiciunt. Eorum tripudia .
Secti. Naturalia quadam ,babentur pro fpe&tris. locus Pfalm.90.v.5 . 6.de damonio meridiano .
Ignes fatui, inſulanatirantes,item filua,ligna putri. Refelluniur Noualores.
da lucentia, Cicin A dela fndica, Ignes concurren Demon meridianm ,o damon deferti, pro ferociori,
tes compulfanles apud Syrrim , Andirús deceptio. eidem.o cur,damonis dijuris gundent.
Locus lob.1.0.19.
nes.Echo, tatua Memnonis, murus Megarenfis,
Cauerna Britannica, D. Pairicii anirum . Perſici Damon in meridue ferocior importunior.
montes . Pan damon meridianus.
Artificialia ,qua pro ſpéctris , vi avlévatelta De Rusia damone meridiano.
ina Dadali, Archyte, Archimedis, Boetsi,equilia vo Cum inuadente peſte cernunior ſpectra demorum .
lans, triremis ex argēro ,hydraulica , fičtina Spectro ut fub luftiniano.
B.rum voces,Bonifacii ví 11.coniugiahis obtenta. Conſatenſe ſpectrum in India.
Scoris de Pictorum gente victoria.Teſtudines cum , De Empuſa o onoſcelide feu onocentauro. H
candelis,Abderitanoram , iuuenum Plauti feruuli, De nocturnis demonibus Lucifugis.
Simonis Athenei, Mundi, Tyrannionis.Nectans Locus Seneca in Oedipo.
bi , qui pater Alexandri Magni. Locus Gene.3 2.7.24 .
Qualepeccatuin fit in fi &tione Spectrorum . C. Ex ſen De Lilith
De incubo,
fuum vitio quadam habentur proſpectris,qua non
ſunt talia ,de ebriis, Locus D Prouerb. 23. 33. El locais Hymni Ambroſiani.
Oculorum morbi , ut fuffufio. halabol. arcuatus De Pane ,cur Inuus dictus.
morbus, quibus ſui vmbra femperobuerfatur, alte Locus Caffianiexplicatus.
ratio oculorum ex inſpectione folis. Nulli demonum amant homines, omnes odere.
Andirms vuia in hoc genere,Phrenitis, & Corybar De Ephialte morbo , de Mare,ſeu coquemare, Eury.
riaſmos ſpecies morbiimaginoſi. nomus.Sphinx : & quid. Harpye.Gorgones. Syreness
Vícia ex audiru do guſtu ,Goryza,Polypus. Eumenidesſeu Pæne. Nympharum omnia genera.
Vissa ex phantaſie triplici lafione,de E sisquiputant quos morbos huiuſmodi damones inferant, qui Nym
ſibi adeſfe tibicines,Exempla,unam Theophili,aliud cphati, Coriti,mitoniti,panidi , vexati vano metu .
Argini, tertium abydeni,quarium eius qui puta Nitricum mormolycia, Acco, Alphiro, Mormo.
bai nanesomnes effe fuas, quintum Taurominilano Gello, & Gilo diuerſa
rum inuenum puranijum ſe pati naufragium , cum Nicephori locus notains.
effent Agrigenti in diverſorio. Lamia ,guid.
Item de bydrophobia . Seriges. Laftrigones.Aluen .
Viitur his morbis dextrè demon, & fe immiſcet fre D. Hieronymi locus explicarus.
quens . Pilofus ſéu Zahir. cur templis gentilium affixe (pe
Se & . 2 .
Varia demonum genera , & ſpecies , ac cies leonina .
ſtudia. Varia forma animalium , in quibus Diaboløs ap
Terreſtres vocantur, fera,ſen canes. parit.
Lubenter vexant initia Religioforum conuen Beelzebub.No{ tua Athenienſis.
tuum . F Serpens Epidaurins. Mire apparitiones facte cuidam
Vi Dini Antoni.Dini Simeonis, Sancti Norbeti. So conuerfo in Francia.
D
cietatis Ies v viuo adhæc B.Ignatio , o cius virtu De ſpectris acierum , caftrorumque militarium :q* &
te precum ceſſantibus terriculameniis. oblasa , S . Norberio. S. Gurblaco, Monacho Lim
Diſputatio de ſpeciebus Damonum á diſtin £tio purgio.
Triihemio propoſita ,difcuſa.explıcaláque fufiffimé. Leloyberii fententia improbata .
De igners:an ſini? Auguftini locus . Due viſa prope Montenakum acies.
De aériis, qué illorum natura . Duo armigeri temerè ad videndum propiùs ac
De terrestribus, & varia ſpecies iftorum & ftes cellere.
dia , Miles Rhenanus atalibus Ierofolymam veltus &
Hellequinifamilia.locus Petri Blefenfis.De aquari. redux .
cis,varia horum ſtudia & apparitiones. Ante Naclam Poloni propter Quadrageſima ie
De fubterraneis: ſpecies & ftudia iftorum . iunium violatum à ſpectris decepti cladem accepere.
De Sibylla Nurſina rare quadam fabule. Familia Hellequini.
Dominicas Mirabellius. Quoſgue fe vis talium militum porrigai.
Thefaurici demones . Mammon . Spectra matronarum & puellarum varia. Ruſſiana ma
E
De Lucifugis. trona. Sibylla alba,Domina nocturnę. Domina bona
Aſmodeus. locus Gen.31.V.24.varii errores Trin á Regina Abungia. Fatales Nympha.Meluſina,
themusn his refurati. Alcina Morga, N
Nomina Gracorum, Hebræorum , Latinorum, His Spectra giganiça denunciantia peftem ,bellum & fimilia
panorum , Gallorum , Italorum,&c.
De Hecate , & Empuſa , De Plwione feu Orco , Spectra ſolita certis locis turbas dare, & vexationes
Pluto , & Serapie, Mammona,Charon.Cerberus. exhibere , et Themelius demon , & alii paſsim ,ciran
Lučtatores damones,veTemeſsus. tur nomina di loca . Р
Alaſtor ,qui ea esterminans, Nemeſis. An conductam domum propterea liccat relinque
re?
Locus Apocal.explicatus trà deprauationeferuatus
contra Bezam ,Apocal.c.9.v.1l . Que verę cauſa huiuſmodi inquietationum exemplis
Primafii et Ansberti error . oftenfum .
De Satyrist Fauno,varia corum in Sacra Scri Quo pacto Spiritus poſſunt ſaxum vel lapidem in
cere ?
 DE MAGIA · DÆMONIA CA.
SI
cere ? A Q. 29. Andiabolus pofsit facere ,ve homo
Spectræ famulan ia,in Boruſſia Koltriſex Koboldi, verè relurgat?
Suconum Trilli.
l
Gutelkens Rabauterkens. Sect. 1 , Errores hac de re varii.
Erosde Anteros. Montani virunculi in fodinis. Animalia que naſcuntur ex putrefactione , posle vi
Damones metallici.
Mfcare.
Combali . Damones nö funtanimantia contra Georg. Vicicilinus auis.
Vallam . Perfe&tiora,non poſſet.
Theophrafti Paracelfo hareſis de quatuor hominum fpe-. Idem numero reproducere non poteft.
ciebus confulata . Non poteft facere, vt anima vnius bruti migret ,vel in
Demonum iheſauros cuftodientium fpectra. Fugarune formet corpus alteriusbruri,
Cabaden Perfarum Regem . B Thefaurus Bafi Hominem nullo modo poteft viuificare. " В
leenſis. Poffunt fimulatas reſurrectiones facereſubinirando in
Cur fićta fabula cuſtodisaureorum malorum , & au corpora .
rei velleris , & in theſauris cur foliti poniferpentes B Louanij id olim Cornel. Agrippa curante factum .
aures. Magusthefaurum quarens oppreffus. Sect. 2. Diſcuſſa exempla falfarum refurre tionum
Q.28.Quomodo poflit dæmon, cùm fit inuifibilis primo fabuloſarum : deinde cæieroruin Gentilium :
fe vifibilem corporeis oculis exhibere ? vi Galieni , Zacla , Apollonij , Simonis Magi,
Sect.1 . Quopaéto poſſit affumere ,& mouere cadauer Enarchis.
aliquod , & in illo comparere. Mirum exemplum ,& c.recens ex Nicol.Remigio.
Poteft illud fic temperare, ve fenfum tactúsfallai. Mortuus ampleétens Comitem Richardum .
Locus Luc.vli.v.39 .
Populi Luscomorie quotannis rediujui.
Cur hæc cadaueraſentiantur frigida. Damonum in his fraus.
Flufio militis cusufdam . aliquando ſubſtituir alios ac fupponit.
Historia Polycrili & alia Macharis, & Philerij . aliquando ipſe corpora ſubinirat o mouet.
Phlegontis laus. Apulei, Platonis, Philoftrati loca.
Baltazus demon ſic apparuit. aliquando fingii mortuos ,qui non ſuni. D
Agrippæ facinusfimile.com aliorum aliquot exempla. c Demorbis quifaciunt,vt quis , mortuus appareat.
fic etiam plerumque fagarum amaſy. De bobus quas (triges putant reſuſcitari.
Sagarum odor cadauer oſusunde? loarinis Duns Scoti mors. E
Sect.2 Qno paiło poſlii fibi formare corpus ex elemen Christi Domini e Sanctorum reſuſcitationes, quo pa
lis,& in illo moueri & apparere. Eto ab bis morbis Diſcernanquy.
Non aſſumit ex folo aere.
Error Magorum Manienſium . Q. 30.Quid magia poffit in ipſos caco
Poteft exhibere folidum palpabile. demones?
Locus Genef.19.
Locus Virgilir. Sect. 1. Battiades de Campeſtris libri. A
Demon ſape apparet in formavaporis. Quam vim habeant boni Angeli in malos.
Damoniacarum apparitionum exempla. Quam cacodamones in inuicem .
Fra : ruin Tarquiniorum . Species corum .
Athenodori , Facij Cardani, Philippi Melanchtonis Pythonici, Paredrij,Catabolici Oniropompi.
colloquia cum demonico ſpectro. D An ſi fubordinariointer malos genios.
Perfe inceſtuoji. lob.locus 6.9.0.2 2 .
ďalia plurima. & quotieſcunqueeuanefcunt. Caſſiani locus.
Diſcrimen harum duarnm aſſumptionum . Locus ad Ephef.vlt.v.12.
Vnde proueniat faciliras molis augenda, de minuenda Certamina Magorum .
in (petris? Vnum in Burgundia.
Genus mirum per ſtatiunculas foufigmenta. Secundum in Anglia.
Šect.3 .An damon poffittam accurale corpus effingere Terrium in Germania .
vt nulla ſigno quear dignoſci? Q uartum in Bohemia.
Deſignis qu :bus demon dignofcitur. Quintum in Suecia .
s.blberto abie&tum fpectrum . Sextum in Dania .
Cur nondum viſus in formaagni, vel columbe.Cur in Seprimum in Grecia.
forinis, hircs,canis,catii,egui,muſtele,vefperiilionis. Sect.2. Sancti homines quantam vim acceperint ma
Galligallinacei, & innumera alia. gos e damones compefcendi.
SAHIR cur damon, wataños et Follon , feu Fa vis exorciſmi.
inellus. E Salomonis exorciſmi quales.
locus Luc.11.0.19.
item in formaDei,vel Chriſti Domini,velAngeli:hu
manam formam induit omnis conditionis,fexus,ala Demones à Magis non coguntur , ſed ex paéto oblem
tis:probatum id exemplis. perant tantum

Qui defe&tus veplurimum in eius apparitionibus. Magi vim non babent eliciendi manes vel Spectra.
Cur morientibus ſemper adeò terribilis appareat. Varia exempla.
Quomodo loqui poffie in corpore affump?o? imprimis loannis Teutonici.
onpoſſit audiri & videri tantuma quibus vult ipſe? nec babenı vim euocandi vrbium cuftodes.
Sanctis vis ifta quandoque conceffa. E
Capit. feu caluaria que logue! am imitată , exempla
veiera ,nonague quomodofiathac locutio? Sect. 3. Res corporea , ve herba quadam.rbura,un .
Sect. vltim . An liceat procurare vi appareant nobis Etiones verbera, quam vim habent in demone
Spectra? • accuratè difputatum .
rior antiquis iam crebro damones viſi, nobis tam rarò? Ėrrores hac in re varii infidelium :fed & abufur co
E 2 : ‫اور‬
52 SVMMARIA LIB . II. DE MAGIA DÆMONIACA .

tholicorum exorciſtarum quidam . A Periculofum i ales habere incarceratos.

An flagra obfeffis infligenda. Probatur uno exemplo,quod in Germania contigit.
an balnea profin ? Fa£tum figno crucis fecurè à S. Lupo Senonenſi.
Quid ruta ,cornucerui et fimilia. Salanam ligatum quid in S. S. locus Apoc. 9.3.14.
Locus loſepbiexplicatur. de i5.0 20.0.2 .
Lecks Tobia c.6.0.S. Tob.8.0.2.
Chriſtus cur di &tus izdus. A Sanctis quomodo damones ligari queant.
Profperi locas. Locus D.Hieronymas.
Locus 1.Reg.16.v.vlt. Locus Euſebij.
Nec damones certis rebus ligari, aut locis includi per De Paredris illos fponte ſerwire ,ratio ex Toftato.do quã
Magos qucunt . periculofum id ſemper.
vana bac in Ti ars Hermetis. B Exempla varia in his vnum mirum militis Germani.

FINIS.
‫܃܃‬

O
I

DE
D

VI
I
V

MARTINI
 < 3

MARTINIDELRI
O

MAGICAR . DIS Q VISITION

:

LIBER SE C VND VS,

QUI EST

IACA
: DE MAGIA DÆMON .

Præcipua hæc operis noſtri tractatio eſt ,& idcò pluribus capitibus,fiue quæſtionibus,
luculenter quoad poterimus ,diſcutienda . Sit,

QV ÆSTIO 1.

An fit aliqua Magia damoniaca ?

V i demones elle ,Amanaffe:tribuunt autem effectus eius vel immedia

A
negant,eriamibäc tè Deo sei Magos huiuſmodi operanti; vcl Deo
efjë negarunt cu per angelos tonos ea perficienti.Priores dicuntelle
Sadducæis, De quafdam gratias gratis datas; ficut ſunt gratix lin
mocrito, Ariſto guarum ,fanitatum ; & hæc dona vt Balaamo b, lic
tele , Auerroe & & aliis improbis concedi non rarò folere. a 1.Corin .
Simplicio , quo Dico primò,hac fententia eft mere blafphema, tri- 12.8 .
rum ſententia eft buit enim . Magicis artibus id quod eſt proprium Mart." :
impia heretica. gratiarum gratis datarum ; & cum veris miraculis 22.1. Cor.
Nam & d.c præftigias confundit . Deinde gratuita Dei dona, 13.v.1 .
mones effe & de Tubiicit humano artificio , & certis ac ridiculis ob
moniacă Magrā; ſeruationibus . Denique iniquè & inuidè Deus
quæ nec induſtria aut artificio hominum , nec na B vetaret,id quod ipſe hominibus , vti gratiam , gra
turalibus caufis , ſed immateriali quapiam & fepa tiosè largiatur . Aduerſariorum argumenta ex lo
Iata virtute nititur; hoc & facrę ſcripturæ teſtimo cis illis ſcripturæ petita , ſolùm probant, aliquate
niis, & ominium ætatum memoria atquc experimé nus fimiles effcctus per artes magicas & per gra
tis tam eſt compertum , vt velle probare , nibil ſit tias gratis datas fieri; Deum quoque per malos a
aliud quàm lychnis accenſis meridianæ luci opitu liquando miracula edere,ad fidei & diuinæ gloriæ
lari. lioc probant cum B.Auguſtino Theologi Ca propagationem . Accedit , quod qui ex dono gra
a Auguſt. ' tholiciomnes , & philofophi pleriq; Triſmegiſtus tiæ gratis datæ operatur ; ille ad certum tempus,
lib. 11. de & Pythagorçı; ex Platonicis ,Pſellus,Plotinus,Pro occafionem , aut ceremonias cerras non reſtringi
ciu.Dei.
c.6 D. Th. clus láblicus,Chalcidius & Apuleius ;ex Ariſtote tur, vt ſolent magi ; qui, fi vel in minimo deficiant,
li.z.contra licis , Theophraſtus Ammonius, Philoponus, Aui. nihil efficiunt. Nec etiam huiuſmodi Dei dona
gét.c. 104. cenna & Algazel. Anne dare reſponſa de furtis oc gratuita poſſunt aliis , per diſciplinæ ac præcepto
& qui o cultis , & de theſauris; confequiſcientias nonnul rum modum , tradi: Magi verò 'uisdiſcipulis hanc
ptime , Vi- las fatim , & fine labore addiſcedi; fubtrahere cor Magicam tradunt ; & auditores, magiſtrorum le
doria , de
Magia nu. pus præfens oculis videntium , & innumera huiuf cuti præcepta , quæ magiſtri. eadem operantur.
с
9 modi , queunt reduci ad vllam aliam cauſam ; quàm Ali dicunt hoseffe effe&tus bonorum Angelorum , B
intellectualem aliquam & ſeparatam naturam ; quos per excellentiam vocant, Spiritus.Sic iactita
b Vide Deniq; icimus Salmanticæ ,& loleti in Hiſpania; & bat his annis celebris ille magus Scotus Parmen
Laur . An- in Italia ,ad lacum Nurſinum , & in ſpelço Viſignia lis , qui Gebhardum Truchfefium Epiſcopatus V
niamalı.3. no, adhuc auorú memoria huius Goëtiæ celebres biorum Apoftatam dementauit:eſta ; peruetus im
de nat.dę.
mon. fol. fcholas fuilfe b . poſtura magorum maximè Platonicorum, lambli
10.40
ci,Porphyrij, Plotini , Procli & Iuliani A poltatæ.
QV Æ STIO I 1. Ex quoruin traditione, Magia omnis diuiditur in
Albam ,quäm cenſent elle licitam ; & Nigram ,quæ
Pnde fit hac Magia ,fiue quem habeat primum ſit illicita.Albam ergo vocant Iscvgylar , & Nigrá
auctorem ? joutélar. Verùm hanc fictitiam planè & palliatam
Theurgiam ſatis ipſe Archimagus 'reiicit, cùm di dl. de va
Vnt qui dæmones elle fateantur,fed negent ta ſertis verbis teſtatur ſapiſsimė ſub nominibus Dei nit.ſcien.
Al Smer Wand magian de fazemon boule de intofii
E 3 licet
 54 DISQVISITIONVM
& licet cius ceremoniarum pars maxima, munditiam A. buere videtur luperſtitiolæ prodigiorú obſerua
animi , corporis ó rerum externarum ,vierfiliúmque cioni .
oftentet, immundos tamen Spiricus deceptrices pace
Rates hanc exquirere , ut adorentur pro Diis. ] poſtea
addit , buius fpeciem eſſe artem Almadel, artem noto
riam ,artem Paulinam ,eriem reuelationum , & huiuf
modi ſuperſtitionum plura , qua eo ipfo ( inquit) ſunt
perniciofiora,quo apparent imperitis diwiniora. ] Ha
beát illi hoc Principis & antelignani ſui de hac al
bâ Magiâ iudicium , ab homine mendaci verita
tem meram.Damnat eandem Theurgiam.D.Au
guſtinus lib. de vtilitate credendi contra Mani
chæos. His adde fictitiam illam artem Planeta
rian, laminis inferipram , & ad Carolum Magnum IB
à quodam Bedæ diſcipulo ( fic mentiuntur Al
kindum Alcuino ſupponuri(miſlam ,vtilem ( ſcilicet)
obtinendæ omni cognitioni ſupernaturali ar
tium & ſcientiarum ,& conſequendis dignitatibus
diuitiis, robori ,amoris frụitioni, & c.
Dico Secundò cum Catholicis ,vt nec per fe , fic
nec per bonos angelos his magicis operationibus Deum
Seimmiſcere magisguàm cæteris rebus , in quibus con
currit ,vt caufa vniuerſalis.Quare cenfeo hæc omnia v!
inſtituta fuere à malis angelis,fic etiam ab illis perfici
cc.illud
quod in de adminiſtrari, & contrarium eft erroneum .]
fin.c.qui fi Probatur primò ex variis Canonum reſcriptis
ne v. vlt.
quæ Gratianus exhibet caula xxv I. Secundò ex
26.9.2 . & Parifienfibus articulis,nono , decimonono , & vi- c
C Præcipua ergo efficiens çaula iftarú artium eft ,'
epiſc.in
ceſimo tertio. Verba ſunt , quod Deus per arles
prin.26.9.
s. magicas & maleficia inducatur compellere damores
ſuis incantationibus obedire : Error . Quod boni an
géli includantur in lapidibus & confecrent imagines,
vel veſtimenta ,ani alia faciant,qua in iſtis artibus co
tinentur : Error & blaſphemia . Quod aliqui damones
boni fint, aliiomniafcientes ,alii nec damnati nec ſal
wari. Error . ]
Tertiò ex his Arnobii Cont. Gent. Maginõtão
tùm , fciunt demonas ,fed etiam quicquid miraculie
duni, per damonas faciunt:illis afperantibus infun
dentibus prestigiasedunt,vel qua ſunt non videri ør .
& ex his loan. Salisberienſis lib. 1. de nugis curia- D è veftigio collocarūt furiim , có ſubpræſtigiarum cre
lium c.9 . Eos autem qui nocentiora praftigia artésque pundijs educandam . Que mox in grandiorem aratem
magicas , & varias ſpecies mathematica reprobata sa adulta, iamg; pinnulis premurila, cuolauit in fatuo
xercent ; iampridem ſancti Parres ab aula iufferunt
exire, co quod omnia hæc arrificia ,velporius maleficia
pestifera quadam familiaritate damonum og hornia
num nouerunt profiuxills .]
Deinde probaturratione,ho's ſpiritus bonos di
ci non pofle.tum quia iubent fe tanquam Deos a
dorari , & facrificia libifieri; quod boni angeli iu
bere nequeunt.cum quia hæ artes no minus diri
guntur ad inferendú aliis exitiu,per furta ,neces, a
dulteria , & c . quàm ad iuuandum . tum quia mil
cent multa mendacia & deceptiones.tum quia do
centur Magiin ſpiritus vti imperio , & coactione,
immò & minis rerum impoffibilium ac planè ab
a lib.s.d
ſurdarum , vt apud Eufebium docet Porphyrius E
præpara- .
tio.c 2.6 . quorum nihil bonis angelis poteft conuenire.
b par.2.an.
b Hinc apparet conſideranter legendum Glycā,
duin Magiam ſic diſtinguir àGoetia,quôd illa, ſit
beneficorum geniorum ad boni alicuius effectio
nem .Goetiâ ,maleficorum ad mali effectionem . Nā
non tantum impropriè vſurpauit nomen Magia
genericum , pro fpecifico theurgiæ , ſedain erro
rem quoq , labitur ponentium albam M ugiam , &
eius adminiſtrationem bonis angelis trib entium .
Vtq ; hoc femel moneam icriptor iſte , vt & Cóſtá .
Manafles,Gregoras,& Nicetas,nimis multumiri
MAGICARVM
Errauit eundem erroré Palingenius Stellatus,
dum in verito iure libro Zodiaci 8. cenſet aerem e.
tiam bonis dæmonibus plenum eſſe,quos harum
artium auctores facit , & Deos appellat , Plotini
& lamblici deliriis nimis deditus: & quàm non
malus poeta , tam non bonus Chriftianus, vtpote
hæreticus potiùs ( ſcripta probant ) quàm catho
licus, Aulus tamen opus illud Ferrariæ Ducide
dicare .
Succedit his error 3. eorum , qui cenſebant Má
gicos effectusper animas defunctorum fieri:quos Ca- Victor.
de Magia
tholici Theologiiampridéexploferunt , ' idq , nó
nu.17 . An
difficulter. nam quæ rationes id conuincunt de gles in 2 .
bonis ſpiritibus eædem in animabus beatorum lo- lentent. q
cú habent :quæ verò in purgatorio lunt animæ,nó de arte
exeunt,nili ſpeciali permiſſione Dei,vtpetant ſuf- Magica
2.2 .
fragia viuorum :animæ deniq , perpetuis addictæ
ſupplicijs , nulla dæmonú licentia vel permiſſione
poſſunt exire,vtpote,diuinoiuſſu , peſſimo carceri
mancipátæ. Apertiſlimæ ſunt igitur impoſturz: b vide A -
quæ de euocandis per Grimogriā animabus. Ne- nan.lib.z.
cromantici confinxere.Si exirent, ad ynius Deie- de Nat.
xirét imperrú.cur verò id Deus iubeat vel permit- dým . fol.
97.Petri
tat,caufa fubeft nulla . Vt ad Magorú preces & in Thirçilib .
cantationes id iubeat , impium eſt opinari.d I.de appa
rit,ſpirit.c.
II . a num .
ipſe Diabolus , proxima, eſt humani ingenij ex o
riginali labe detorta indoles, quam feſtiui Apolo- | 216. & c.
13.à num.
gi frondibus velatam nobis protulit , perquain fal. 302 .
se,CaliusCalcagninus Libello de Amatoria Magia,
cuius verba non piget adfcribere , & vos , ni fallor,
legere iuuabit : Vaniras ( inquit ) olim iuncta mira
culo , furtiuo concubiru genun Magia ſecundam co
gnomine , reformidánsque re fortè veritas, cum qua
perpetuas inimicitias gerit, à qua etiã paribus fignisy
congrella,Sapiùsprofligataeft, fuum partum enecaret,
illum impudentiæ ac timoriiunctus connubiali fade
re cömendasit :at ills in finu incomprehenfibilitatis
rum arces,ibique nidulans, credulitaté peperit. Quę
vepore parentis beneficijs grała , illam muixó enutrit,
á quaſear Tiwenaprílel altogui breui inierituram .]
Hæc ille , pari acumine & veritate. Pergamus nos
quoq , pro Veritateconfligere, & Vanitatem expu
gnare, & fugatis timore ac impudentia,labyrinthum
illum incomprehenſibilitatis ( quis enim , quæ nihil
ſunt,vel intelligat, vel comprehendat ? ) Theolo
giæ veræ filo permetiri : & preſtigiarum crepun .
dijs in lucem prolatis, tandem fatuorum hanc arcē
demoliri , & ènidulis ſuis credulitatem adeò perni
cioſam profligare : quod vtinam Deus Opt.Max .
nobis largiatur.
QV Æ STIO 111.
Qua ſis diuiſio demoniaca Magia,o de
libris eius.
Vm nulla fit 7 beurgia'neque alba Magia, ſe
Cqui tur ,omnem hanc prodigiofam Magiam ,
qui
non aliam ,quàm Goetiam & nigram : hanc folemus
vocare Magiam ſpecialem . eam Archimagus in
duas ſpecies diſtinguit. vnam , cuius cultores di
cit ſe dæmoni ſubmittere , ei ſacrificare, & eum a
dorare : alteram quam ipſe vellet perſuadere à pa
ctocum dæmonibus immunem efle , fed eam dæ
monibus vel nutis imperare, virtutéque quadam
diuinorum
 LIBRI II .
diuinorum nominum adiuratos aduocare , & | A
cogere,priorem illam fatetur eſſe legibus humanis
diuiniſque vetitam , nefandiflimam , & cunctis i
gnibus plectendam .pofteriorem aſſerit, conſequi
quidem quod prætendit , nempe dæmones cogere
( quod poſt oftendetur effe idoneum ) ſed tamen mani
feſtis periculis illuſionum obnoxiain effe.De prio
re verú eſt eius teſtimoniű, de poſteriore bis men
titur:primò,dum negai cam niti foedere cum demont
bus initio : nam reuerá ſemper expreſlo vel tacito
pacto corrumpitur?Secundo, càm afferit ea damones
cogi, de quo poſtea. Volunt vetitæ huius Magix
inuentorem fuiſſe,quendam Mercurium fic contra
Symmachum . Prudentius,ebu Salisberienfis lib.1. Po
Lycrar.c.9. alij quendam Zabulum (quem ego non nugaroria ,velnoxia fuperstitionis ,ex quadam peſlife- doct.Chri
alium exiſtimo ab ipſo cacodæmone , cui D. Cy. Bra ſocietate hominum á damonam ,quafi pacta infide- habes. •;
prianus & alij Patres hoc nomen tribuunt ) deinde lis ó doloſe amicitiæ,constiruta .]
magiſtrum laudant , quendam Barnabam Cy
prium (hunc confinxere in contumeliam D. Bar ratoriâ ¢ ;Multi magicis artibusuſi elementa turbare, c l.multi.
nabæ Apoſtoli , vt deformiſuæ meretrici lenoci vitam infoniium labefa &tare non dubirant , à manibus lefi. & ma
narentur . ) Item oſtentant, paris mendacij iactan accitis ( líc legendum ) audent ventilare , ut quifquisthemat.
tiâ, libros Adæ , Abelis ,Enoch , Abrahæ, Pauli, Cy fusos conficialmalisartibus inimicos: hos( quoniam na
priani,Honorii,Alberti Magni, & aliorum , & bla
ſphemè mentientes dicunt , quæ his libris con
tinentur, ea fuiffe tradita ab Adami cuſtode ange
lo Raziele,& à Tobiæ Comite Raphaële reuela
-1 ta.Prætexunt etiam Salomonis auctoritatem , cu
C ius quandam Clauiculam , (quam egregiè refurar
Bap.Segnius lıb.devero ftudio Chriſtiano c. 7.) &
C.
aliud ingens volumen in ſeptem diftin &tum obtru . C
2
dunt , plenum Sacrificiis & incantationibus dæ
monum.Hunc librum ludæi & Arabes in Hiſpa
niâ luis poſteris hæreditario iure relinquebant , &
per eum mira quædam atque incredibilia opera
bantur. Sed quotquot inueniri potuerunt exem
plaria iuſtiſſimè Aaimis inquiſitores fidei con
a Eimeri cremarunt , ' & vtinam vltimum exemplar nacti
cus Dire
fuiſſent . Vix dubito aliquod in manus loan.Trico
ctor.inqui
ſitor.p.z. themij incidille , vnde & partitionem & mate
c. 28. & riam ſuæ Steganographie,periculi & ſuperſtitionis
Penna ibi
pleniſsimæ,acceperit , cuius operis nomen , quod
commér.
33.meni- nondum prohibicis ab Eccleſiâ libris lie inſertum ,
nit Nice- ſuſpicor accidiffe; quia liber nondum typis vulga
tas hift.
tus,in paucorum manus incidit: alioqui , quando D
lib.4.
prohibiti libri omnes Magici, ſatis iſte prohibitus
cenfendus, qui inter alios familiam ductar, idem
dixerim ,de Agrippæ libris tribus de occulta Philo
Sophia , & omnium perniciofiffimo quanto ſeorſim
poftea addito & edito : necnon de Thomæ Ebora
cenfis, Pedri Aponi & fimilium venenis , de libro
artis Grimoýriæ ;qui,Patruin noftroruin ætate , cir
cumferebatur , docens mortuorum euocationes.
Oinnia horum placita ſceleſta ; de antiquioribus
etiam illis operæpretium duco Archimagi verba
afcribere.credendum illi in arte ſuâ, nec magiſtri
auctoritatem diſcipulis licet ſubterfugere.Sic ergo
fcribit; Hilibri acutius intuenti præceptorum ſuorum
canonem ,ritum , conſuetudinem verborum , & chara- E
Eterum genus, exſtructionis ordinem , inſulfam phra
fim , apertè ſeſe produnt, nonnifi meras nugas e impo
sturas continere , o posterioribus temporibus à per
ditiffimis perditionim artificibus effe conflatos , ex
prophanis quibuſdam obferuationibus, noftræreligio
nis Cerimoniispermixtis , infitiſqueignotis multis no
minibus ac ſignaculis,vtperterreantrudes fempli
ces,em ftupori ſint inſenſatis , & his qui neſciunı bonas
litteras.] Hæc miſer ille, qui, vidensmeliora,in fi
nem vſque vita dererioribus adhæſit.
Q. I V. ss
QV ÆSTIO IV.
De baſs Magia huius ſsue de pacto, expreffo, co
impliciso.
Oncl.i. Omnesoperationesmagica , vėlu baſi,
Cimi li
innituntur pa &to per magos cum demone inito:
ita vt quotiefcunque collibitum mago aliquid effice
re adminiculo artis ( ue;exprefſè, vel implicitè teneatur
à damone poſcere,vtex condecto concurrar .]
Probatur hoc primò Parrum auctoritate.D.Cy
prianus *dicit,eos habere fædus cum dæmone. Ď .a lib.de du
plici mar
Auguſtini verba retulit Gratianus in Decretorú tyr.
codicem ,quæ funt ifta :Omnes artes huiusmodi, vel b'lib. 2.de
$
illu t . v .
Probatur deinde ex iure ciuili,ſanctione Impe- vlt . 26.9.2
C. de ma
iure peregriniſunt)feralis peftis abfumar.)
Tertiò, id ſtatuitur credendum articulis Pari
fienfis ſcholæ 4 in hæc verba ; Quod.inire pactum d artic. 3 .
cum demon :bus tacirum vel expreſſum ,non fu idolola
tria vel ſpeciesidololatria: Error . Et intendimus eſſe
pactum implicitum in omni obferuatione fuperftreså,
cuiuseffe£tusnon debet à Deo vel natura rationabili
ter exſpectari.]
Quartò id ratio perſuadet. hoc enim & multi
mali homines optant, & dæmon cupit ; nec corum
e c. 28.v.
id vires ſuperat.docet hoc Ilaias Propheta “ , apud is:
quem impij dicuntpercuſſimus foedus cum morte ,
cum inferno fecimus pactum.quod ſanctus Thomas
ſatis probabili interpretatione Magis accommo
dat , vt & Pontifices ,loanncs 2 2.in Extrauag. con
tra Magos, quæ incipit; Super Specula. & Sixtus V.
in Bulla contra Aſtrolog. Mali ergo hoc lubenter
faciunt, nec minùs ipfe dæmon ;qui ,ipli quoque
Chriſto Domino , aulus pacti conditionem offer.
f Matth.4 .
ref; Hacomnia (inquit)tibi dabo, ſi procidensadora
V.9 .
ucris me: vbi videre licer pactum contractus inno 1. Labeo
fcribit.l.iu
minati , do vt facias. Ita nunc diabolus Magis
rifgent.de
ait.ſi temihiaddixeris,vlciſcar te,ditabo re, & c.quæ
germana & perfecta eft pacti formula ". Deinde, & Caccie
vt dixi, hęc fiunt operâ dæmonum , non magorum lu.in tra &t.
viribus : dæmones ab hominibus cogi nequeunt, de pact.
h D. Tho.
vt id faciant : fponte ergo dæmones accurrunt. 2.2.9.96.
Dæmones autem graui hominem odio profe- a 4.Guilh.
quuntur, quare nec putandi gratis accurrere, ſed Pariſ.Scot.
vic: ſlim aliquod operæ fuæ precium ftipulari. Gabr.Ger
fon. Trit
Vnde patet talem eſſe hanc conuentionem & them.q.5.
focietatem : qualis eſt duorum latronuin , quo- i Abuleni.
rum alter palàm in lylua vagatur , alter clam in Alph.à Ca
ſubſeſsis latirat ;excitarúſque certo fibilo vel ligno ftro, Victo
prioris, viatorem poſterior dolosâ ſagittâ transfi- ria, Valen
git; priore id ſæpè nec vidente , nec gnaro , quo feld. Spi
necem telo intulerit , in miſeri tamen necem con- neus,Ang .
ſentiente. priori magus, poſteriori dæmon ſimi- Spreoger.
lis. Satis enim idonea rei declarandæ fimilitudo & alii.
kNauarr.
eſt: quæ petitur à potentibus vindictæ auidis ; qui Grillan,re
manu promptos ſicarios ſibi adiungunt ; quibus mig. Bins
conſtituto ſigno innuunt, quos & quando , velint feld. præ
lud.6 . & a
interfici.
lij .
Deniq; conſentiunt hac in reTheologi tam ve
teres , quàm recentiores ', Iuriſconſulei quoquek
I & Medici, Condronchus lib . 1. de morbis venefic. có
Cefalpin. diſquifit . demon, & res prorfùs cóperta ,
C 4 vnanimi

IONV
V ISIT
DISQ
56
vnanimimaleficorum & ſagarum confellione,mi- | A | & ftudia illis profperè in aulis & amicitiisprinci
rè per Europam omnem , & cunctas ætates con
fentiente. Lucanus eriam dubius licet, tamen bu
iulmodi fædus agnouit , eo tantùm deceptus ,quod
a li.6.pat- cogi pacto dæmonem exiſtimet .
lo poſt me Quis labor hio ſuperiscanius herbáſque ſequendi
dium.
Spernendique timoricuius commercia pacti
Obſtrictos habuere Deos?parêre neceffe eft,
An isuar?ignorâ tantum pictate merentur,
An taciris valuere minisihoc iuris in omnes
Estilis fuperos,an habent hec carmina cerium
Imperioſa Deum,qui mundum cogere quicquid
* perus lubde ouro Salana,diſcurſulj,
* Exépla Cogitur ipfe poteft?
pactorum
i pere ex vi Solus lagarum pårronus recalcitratur, adeò fu
Pa D.Bad. tilibus ratiunculis chartas implens" ; ve contem-
per Am-, nendas potius, & lilentio tradendas , quàm refil
philochrú lendas mihi cenfuerim ,maximècùm alij id dili
apud su- gentiùs ,quàm difficiliùs præftiterint .
Conc.2.boc pactum demoni, liberum est,praſtare,
riu tom. I.
& cod .10. vel fallere.] probatur experientia & ratione, ratio
de Theo- docerdamonem cogi ab homie non polle, vi
philo Ade Het promitiis ; experientia vcrò , mendacillimum
henfi & no
bi.is Leu clic & dccipiendi cupiditlimum : ideóque rarò
dini apudpræftare,quod pollicitus : cùm verò ftat promillis
c. 21.de: (quod ficit nonnunquam ) non facit coactus, fed
quibus a fpontè ac tubdoliè ,velic magos fibi retineat de
lias. u pctos, & alios alliciat , & huiufmodi nugis vim
b 1.6. de iftun inelle perſuadcat .
præftig. Tertia Concl. Pactum bwin /mods duplex est, v-
dummon . &
1. de La nun expreffum a!terum tacitum : de vtrique vero, non
miis. idē per omnia indiciü .) Expicada harc coclufio po
c Binsfel. trùs quá, pbáda.pro expl.catione notáda fequéria.
vbi fupra Primò fciendum pafti expreffi huius iripiscem
Eraſtus effe modum.Primu furfulemniiate varia , & ipli ca
Bod . &
Tritthem . colamon viſibiliter in corporeà aliquâ formâ
d.g.s. apparcnti, coram teft.bus , fidel tas , & homagium
d Hoc de promutitur 4. Huiuſinodi pactum iniuit nobilis il
in Mallreo leduuenis Leodicenfis narrante Cæfario Huitter
(cribitu
malefi.p. bicenii , vbi tamen dæmon loquens audiebatur ,
2.9.1.0.2 . Ied Iron cernebatur. hicinter cçrera , iuuenis ille
& ab Alfa inconfultus creatorem fuum ore negat; manuque
Cattro.l.1 .
de iuit.he exfeſtucat ,& diabolo bomagiuin præliat;hic vicil
recic.pu- tim,ili diuitia& s honures pollicetur.cò lectone D do.ldeo vnguéillisdæmon in frontem injicit , fina
nit.c.6 . amando , pondeoque lectionis & laboris ſui vbe
chitur romiegendo fiuctum relaturum.Huc etiam refe
miraculo
rendum Theophili Vivedominifactum , quad di
rum ,c.I2 .
fann.Do- gnitate :n recuperandan a principe demonioru mojem
mini 537. iſve icribit Sig lbertus ',') experiye , ab eo iuffus. musres, Dei amuiālis,cum o ipfe baptifmum in fuis
abnegare Chriltum filium Dei eoſque marrem ivia
nam cum onni Chriſtianura propoſito, é ip / am ab
nega.sonem ſcripto fi mae, fcripiam fignare, cli
gnaram ibu iradere ,eius fe feruitiouddicere .] In hac
tcitis fuit Magus, in illa villicus iniquitatis.
Aliquando id faciunt per libcllum fuppliccm ,
que diabolo pra ſentant. Sic noſtro tépore Man E
tentes in Normandiâ magi libellú confcripferanr,
quem oblaturi crár Sibylins Magiæ Necromanticæ
præfidib.cllus fumma; SeorareDominas;vti di
gnentur libros fuos magicos confecrare ; ad eum )
effectú ,ve mali ſpiritus iplis per òinnia prompiè o
bediant,iuxta formulas coniurationis in libris con
tentas ; & , vt vocati , iplis fine noxâ appareant in
formâ pulchri hominis; & ne fit necelle circulum
vllum facere,aut lubire , in domibus autagris.Se
cundò ve Sıhyllæ libris lignum ſuum ſeu chara
cterem imprimant (tres erantnumero libri ) vt plus
efficaciæ & dominii libris inefiet in prædictos
fpiritus.Tertiò,vt fupplices reddantur tuti à iudi
Icum in litiis & punitione. Quartò ve crpta omnia
M
M
CARV
MAGI
pú fuccedant:in ludis quoq ; femper quandocunq;
volent lucrentur: Quintò ne inimici aplis valcant
nocere.Pro his vicitsun polliceridele,quod prædi
Ctas Sibyllas,pro Dominabus & Principibus fuis
perpetuò finthabituri, & quotannis ſingulas ani
mas ſe eis oblaturos ( hoc eft necaturos & ſacrifica
INTOS, vel cerie ad hunc eundem perfidia rituin initia
inres hominem vnum ) quamdiu viuant,hoc ipfo.co
fecrationis mbrorum die. hac tamé lege vt Sybilla
hæc poftulata eis fide bonâ præftarent. Hi Pariſus
omnes cú iptis libris combuſti fuere . Narrat Cre
Alius modus priori timilis cętera , niſi quod fi
B ne teſt.bus peragitur.Tertius per vicarion mitur,
Magum videlicct,vel tertium aliquem ; cum paci
ſcens dæinonis aípectuin vel colloquium refur
inidat,hoc tertium genus malè Grillandinus g . 3
vocat Tacstum ; quamuis enim profeſio hic fiat
alteri ,quàm damoni; fit tamen cxprcilè, & in dæ
monis nomine, vt patet ex iis quæ ipiemci tradit
9.3.n.1. 6.ſegg. Fortaſſis ad expellum pactú per
tinet forma illa rarior, in excmplo Germanicæ fc
minæ , quæ obuerío tergo , ex balncatorio lcbeti
exſiliens,proclamabat , Quantum à Christo ſóc
Saliendo recederet , tantum fe ad damonem accedere.
dicam fufius lib.s.
His pactis omnib.quædã ſont cómunia. Primú
C eſt abnegare fidé & Chriftianiſmú; Dei obedien
tia fe fubtrahere.B.Virg.Mariç patrocinium repu
diare , & conuitiisinfuper incellere. Solét blafphe
mè,per contempruin ,vocarcruffam ,latam ,exten
ſam.Sic ergo :; venit Diabolus , tollit verbum de
corde eorum ,ne faluifiant.Luc.8.v.12 . hoc eft tollit
fidem veram ,eiúfq; confeffioné . quia diuinos am
bit honores ( vide D. Aug.lib.1o.de ciuir. Dei 0.20 .
lib.2o.conira Fauft.c.22 .) Ideo cogit primum ba
ptiſmo renunciare , quo quis vero Deo fuit initia
tus . Quare & Hippolytus Martyr lib.de conſum,
mundi,lcribit coacturú dæmoné, vt dicant: Nige
creatorem cæli & terra ,nego bapriſma, nego adoranto
nem Deo à me praftarı folna:tibi achareſco , in te cre
gens te chritma abradere & baptiſmi characterem
delere : Secãdò,fictè quoque illos nouo tingit laua
cro baptifinaris. non ignorabat hoc Tertul . lib.de
baptif Hoc quoque ſtudiū ( inquit) Diaboli recognoſci.
exercear . Idcò tertio ,negato priore nomine , nouú
illis inditur: ( vt Rouerélis Cuno , Barbicapra voca
tus fuit ) none cognoſcis figura huius rei in præcla
ris illis Satanæ mébris?Ægypt. Pharao loſephi no
men mutar Gen.45.ſed S.S.co illú nomine'nunquã
cópellat . Nabuchodonozor alia imponit nomina
Danicli & fociis(Dan.3.) ſed Daniel ſemper ſe Da
nielem vocat, & tres illi in ipſo clybano Hámante,
Michael
Bened cite, canunt , Anania, Afaria, Miſael Domino: Pneuma
hoodicétes nimirú,tui ô Deus , non Regis terreni log. ſchol.
milites lumus, tibi , nó tyranno , nomen dedimus. 4.
Abnegare quario patrinis & matrinis cogit , tá ba.
ptiſmi, quam confirmationis', & nouos illis alios
alignat.quia ſulceptores ifti,funt quali fidei ſpó
Cores, & tenentur, quod oredendú, ſpirituales filios
ſuos docere . Quiniò dát diabolo ſcrutum aliquod
veſtimenti quia Diabolus parté rerum ſingularum
fibi ftuder vindicare;ex fpiritualıb.gratiæ bonis, fi
de ac baptifmúzex bonis corporis,languiné , ve in
ſacris Baal . 3.Reg.18.ex bonis naturæ ,filias,vt ſuo
loco oftédetur;ex bonis fortunæ , fragmétú vcſtis.
fors,
 LIBRI
Michael fors,an quia Regi foliti ſubſternere veſtimenta , |A fimillima ; nunquam ſe Euchariſtiain adoraturos;
Pneuma in Dominijagnitionem :4.Reg.9. Mall. 21. Sexió,
log.ſchol. iufiurandum dæmoni præſtant ſuper circulo in
6. terram ſculpto. An , quia circulus expers principij
& finis,fymbolum eft diuinitatis; & terra,ſcabellú
Deir lic certè vellet cos credere, eú elle Dominum
cæli & terræ . An quia circulus contrariá ; co quòd
omni caret angulo;habet figurá crucis , quæ våldè
angulofa ? certè hanc odit vehementer ,in qua ſe
triumphatú meminit & mæret. & ideò amat figu
ram contraria. inuenias inter magica ſigilla crucé
in medio circulo locatá ,quafi captiuam : quod fi
gillum (vt Greg. Theologus conira Iulianum fors
bens ſignificat ) ille magicis addi&tiſfimus apoſtatai:
fic interpretabatur, ve præſumeret fignum crucis B
calcandú & abolendum planè breui. Septimò,perût
à dæmone fe deleri de libro vita, & inſcribi in libro
mortis ; & ſic legimus Ayinionenſes Magos inſcri
pros libro nigerrimo.Oftanò,pollicentur facrificia,
vt illi Mantenſes,de quib.paulò antè ſum locutus,
& quædá ſtriges promittunt, ſe ſingulis menſibus,
vel quindenis,vnum infantulú ſtrigando ( h . e.ex
lugendo )occiſuras.fic Spinaus g.de ftrigib.c.2.Nono
quotannis aliquid luis magiſtellisdemonibus pen
dere tenentur,vt vel plagarum metum , vel carum ,
quibus ex pacto ſunt obnoxij præſtationum , redi
mant vexationem :nec legitimum eſt aliquid ,' niſi
lit atri coloris.multis hoc probar Nicol. Remigius lib .
sidemonolatr.c.11.
Decimo,corporis alicui parti,modò huic, modo
illi , (frequentiùs latentibus ) Itigma ſeu characte
rem ſuum ,velutde lapide emptis mancipiis fugiti
uis,Colețimprimere : quod eft inſenſile eriam acu
perforatum . Non miraberis, fi recorderis Anti
chriſtum vltimis temporibus fignum beſtiæ (Dia
boli) impreſſurum manui vel fronti fuorum par
tiariorum ,vt in Reuelatione fua D. loannes tefta
tur , Apoc. 13. 7. 16. quod littéralı ſenſu de vero
charactere ſeų ligno beſtiæ accipiendum , cuni
Primafio & Ansberto in Apocalyp. & D. Hip
polyto , d.lib.de confumm . mundi. Quod dæmon
iam ab initio mundi facere conſueuit. Amarenim
nequiſſimus Deum imitari ; qui in veteri teſta.
mento fuos ſigno circumcifionis, in nouo autem Dſcendis manifeſta ex folemniis indicia deprehen
lignar ſigno crucis , quod circumciſionis ſuccel duntur. Quæ quia Grillandus clarè admodum
fiile volunt figno Nazianzenus & Hieronymus.
Sic etiam Diabolus ab incunabulis Ecclefiæ hære
ticos illos , qui Magicis linulimplicitiscerta ind
gniuit notâ . Auctores ſuntgrauiſſimni, qui docent.
ali. 1.c.24 Irenæus,cùm tradidiſſer • Carpocracianosartes ma
gicas do incantationes operari,philtra quoque , d.cha
ritefia , & paredròs oniropompos , & reliquasmaligna
* male tiones, dicentesfe poteftatem habere ad dominandum
vulgo iam * etiam principibusó fabricationibus mundi huim ;
lubelic de ligno inuſto his verbis : Aly verò ex ipſis
b li.de præ lignant canteriantes fuos diſcipulos in pofterioribus
ſcript. ad- parribusextantia dextra auris.]Solitusalios dæmon E la relinquere: (En Apoſtaſia) deinde Ecclefiaftiça
uer.hæret . l'rignare in fronte, vt indicat Tertullianus fic fcri
poft med.
cli . L.com bens ; A diabolo fcilicet, cuius ſunt partes interuertendi conculcare crucem o imagines B. Maria Virginis,
ment. in veritatem , quiipſas quoque res ſacramentorum diui
Hamos. norum in idolorum myſteriis amulatur. Tingir & ipſe
dide Rita quofdam , vrique credentes & fideles fuos, expialionem
mig: lib.i. delictorum de lanacro repromittit : & ficadhuc ini
dæmono- tiat Mithre: Signal adhuc in frontibus milites ſuos.
latr.cap.s. Quos ? vtique Baſilidianos qui Abraxan colebant:
Nidcr.lib. Abraxas enim idem qui Mithra,reſte D.Hierony
S.Formica
rij . Spren moc, tam vetusergo origo huius ſtigmatis , de
ger . & a-1 quo aliàs plura “: Vndecimo , fic ſignati promit
lics . tunt complura noftrorum Geuſiorum Orgiis
II . Q. III'l.
57
iniurios ſe perpetuò ac contumelioſos in B. Vir
ginem ,ſanctólque reliquos , futuros , non verbis
tantùm , fed & factis : conculcaturoseniin , con
{purtaturos, & confracturos quaſuisſanctorum
reliquias ac imagines : figno crucis , aquâ lu
ſtrali , ſale benedicto , cereis & reliquis , ab Ec
cleſiâ benedictis , confecratílue fe abftenturos:
confeſſionem peccatorum integram fenunquam
manifeſtaturos ſacerdoti , iſtúdque commercium
cum dæmone pertinaci ſilentio obſcuraturos:
ftatis diebus , ad conuentus , fi qucant , aduo
laturos ; & quæ illic peragenda , non ſegniter
obicuros ; denique ; quotquotporerunt, dæmonis
leruitio adiuncturos. Viciſlim Diabolus polli
cetur , ſeillis ſemper præſto futuçum ſe , in hoc
mundo , votis eorum ſatisfacturum : ſe, poſt mor
cem , illos beaturum . Ex his pactis non naſcitur
obligatio mutua : ſed diſpar adınodùm eft con
ditio paciſcentium ; homines enim fe morti x
ternæ addicunt , & per peccatum verá Diaboli
mancipia efficiuntur ; dæmoniacæque donec ad
Dei gratiam iterum perueniant , fubiiciuntur te
terrimæ feruituti : veruntamen hoininibus hoc
pacto nihil iuris , vel virium , in dæmonem acqui
ritur : nihil etiain facultatis in figna , quibus ex
condi & o vtendum , commigrar : cogi ſe ſimulat
verlipellis, & fpontè perficir, quicquid Magica i
ſta profitetur.
In his tribus pactis lethale peccatú grauiſſimú
interccdic idololatriæ : quia cultus idololatriæ ex
preſlè creaturis exhibetur. Quod ſi ex animo fi
dem Magi abiiciant, ſunt eriam apoftatæ : live
rò non totam fidem abiiciant , duntaxat creden
tes hunc' diabolo cultum deberi , vel diabolum
ea poſſe, quæ fides Catholica negat poffe , ſunt
hæretici: lin hæc omnia fictè faciant, nec apoſta
tæ ,nec hæreticiſunt, peccant tamen mortaliter &
grauiſlimè;quia ſpontè faciunt actum idololatri
cum . etenim fi à dæmone compulſi ex graui ti
more id fecerint,(vt aliquando corttingit ) com- e Vide Re
mittunt peccatummortaleminùsgraue, contra fi- migiú lib.
dei confeffionem . In his pactis expreſſis digno- nola.c...
proſecutus fuit , & quæ dixi , optimè confirmauit
ex confeffione vnius Strigis,eius verba ex q.7.non
pigebit afcribere; Que quidem mulier fub pe vile
cunéta à principio ufque ad finem recenſuit , qua pro
feffio ipſa requirit, exprimendo omnia fingula illsus
capitula. Primùm enim dixit, quod quando adducta
fuit per illam cius Magiftram ante.tribunal Prin
cipis earum , qui eft Diabolus in forma Regis prafs
dens in folie Maieftatis ; inftruéta prius a magiſtra
guid factura erat ,venie o oportuis primò abnegare
Baprifmum , ei omnia Chriftianæ fidei documen
Sacramenta cuncta proijcere , pedibuſque propriis
& aliorum fan torum : (en lacrilegium )quamuis hac
vltima non fiuntcoram eo,fedalibi poftea:ſaliseft,quod
ista promittant ſe facturas,quàm primumcedetoccafio.
(en profeſſionem .) Deinde fecit obligationem per fa
lemnem stipulationem in manibus ipfius Principis,
qua vouis & promifit , quod perpetuoilli erit fidelis,
obediens, & omnibus eiusmandatis parebit. (En vo
tum ) Deinde medio iureiurädo, tactis ſcripturis, fuper
quodam magno libro obſcuras paginas continente,pra
ſtitit bomagium fiue perpetuum vaſſallagsum ( en ho
minium

SITION
58 DISQUI
minium )& quod nunquam redibil ad fidem Chrifti,
nec diuina præcepta feruabit ; fed folum ea que per sa
pſum Principem erunt decernenda, o quod perpetuis
futuris temporibus erie obediens illi, e veniet conti
nue,cum vocata fuerit ad ludos ao congregatione's no
turnas, e qua in eis per alias mulieres fiunt, ipfa fa
ciet, á quod etiam aderit ſacrificiis illorum nocturnis,
á foliras preces cultum adorationis prastabit: ( en
idolomaniam ) vota quacunque , qua ipſam prestare
contigerit,pro viribusadimplebit,quoſcumque pote
rit alsosad eandem profeffionem adducet ( en dogma
tiſationem .) E conuersò autem. ipſe Princeps, egregia
fronte ,promiſit eidem mulieri fic prafenti prestare per
* Scrib.
petuam felicitatem .* grandia ,immenſa, es voluptates,
gaudia
immenfa . guaſcumque in hoc niundahabere defiderareride-
mum pofthanc vitam longè maiora munera conſegue
retur.] Hæc ille . Addebat loan.deVaulx Stabulen
ſis fortiarius, perſuaſiffe fibi diabolumn , fortiarios
poſt hanc vitam dæmonibus fimiles futuros, & in
dæmonas conuertendos , & in aëre principatum
obrenturos. Quæ facilè quiſque intelligit in Ori
ge nica ludibria rccidere.
Pactum tacitum duplex eſt.primum , quando quis
ſciens ac volens,ſuperſtitioſis vtitur ſignis , quibus
.vti ſolent magi ; quæ quidem ex libris aut ſermo
nibus eorum vel aliorum acceperit: hoc quoque
Mortale eſt crimen . nec enim vllo modo licet
ſcienter vllam directè vel indircctè cum prauis
{piritibus ſocietatem inire, vt Theologi & Cano-
b D. Aug. niftæ fentiunt. Si quis autem remedium aliquod
libr.2.de naturale ex magorum libris vel ſermonibus acce
Gen. ad
pillet , & ab omni pacto foret alienus ; ille licitè
lite.c. pen. tali remedio vrerctur. Iftud pacti genus facilè
ferme on dignofcitur. Secundum pacts raciti genuseft, quan
nes 26.4. do quis ignorans vtitur magicis lignis, quia ne
s. ſcir elle mala à dæmone inſtituta ; quod illis fo
let accidere , qui bonâ fide libroslegunt ſuperſti
tioſos , putantes cos eſſe probatorum philofopho
rum , aut medicorum ; item iis qui accipiunt ca ab
hominibus,vulgò habitis bonis & fidelibus. Hoc
in idiotis vel nullum vel leuiſsim um eſt pecca
tum ,li dux condiciones accedant . Prima cit , fi
gnorantia fit probabilis. v . g. eorum qui hocfci
re non tenentur, quoad eos qui fcire tenebantur,
vt Eccleſiæ paſtores, confeffarii, concionatores &
Doctores: ij vt plurimuin laborant fupinâ & craf
ſâ ignorantiâ ; adhuc tamen iſtorum peccatum
minus eſt graue , quàm corum qui fcienter iſta
deſiguant.Secunda conditio cft , vt ignorans iſta,
paratus ſit , quando admonitus fuerit huiuſmodi
ſuperſtitionem relinquere. quia poft admonitio
nem deficit ignorantia, & oritur contumacia. pro
cuiusgrauitate,delicti magnitudo creſcit . Hoc pa
atum vltimum diſcernere à naturali vel miraculo
lo uffectui, difficillimum eſt. Qua de re dicam ſe- E
quenti quxftione.
. Incerca,li quæras; Quid demonem inducat ad pa
Elum , o obfequium ,feu parientiam huiuſmodi : Vide
tur elle qurdam fimilitudo malitiæ maleficorum
& drinonis;quæ amicitiæ Gmilem aliquam fami
liaritatem gignit; ex hac paulatim naſcitur mutua
confidentia : hæc gignit minoris in maiorem
quandam præſumptionem ,& audaciam quaſi im
perandı: & in maiore , voluntatem aliquatenùs
præſtandi, quod à foderato imperatur ,Ita fit vt &
maleficus dæmoniconfidar, cui ſe purat imperare
& dæmon fimulet ſe imperium agnofcere.hoc fu
sè & bene oſtendit Abb . Tritthem . g. 5. lib.octo
questionum : fed in eo dillentio, quòd ille purat dr
VM
ARVM
MAGIC
Amonem velle tusmancipis gratificari obedien
do, quo velit pacto , qui odit cos acerbifſimè ? facie
potiùs,vt fortius & arctius irretiat , deuinciat ; &
perdat certiùs,celeriúfque.
Denique illud maximè animaduertendum , gra
villimuin eſſe peccatum pacto vllo dæmonibus
fæderari,vt docui olim in Monitis ; nunc hic tan
cum inſeram , & addam alia multa, quæ cùm alij,
tum Sebaſt. Michaelis grauiffimè fcripfit Pneu
malogięca. 7. contra eos diſputans, quiMagos ex
cufant,ſi nocumentum aliis non inferant: co quòd
tales Patronomagi contendant, nihil effe mali,vti
dæmoniorum operâ ad bonum , præfertim iis im
perando: quod & CHRIST V M & Apoſtolos fę.
ciffelegamus.
Ipſe contra & iure optimo affirmat, fummum
eſſe malum, fic argumentari , & fignum effe animi
prorſus infatuati , & Deum concemnentis : iuxta
illud , Impius cam in profundum (peccari ) venerii,
contemnit. Pro . 18. v.3 . Sic enim omnia illum ſub
ſannare. Si quis timendas dicat inferni penas, &
damnandos in perpetuum impænitentes ; ridet , &
negat adeò metuendum Auernum , Deum nolle
mortem peccatoris ,non creaſſe hominem vt pe
reat, & c. hos fanè ( Thcodoreto iudice ) ipſis dæ
monibus effe deteriores. quia demones credunre
contremifcunt,iſti nec credunt , nec contremifcunt .
deteriores etiam ſunt hæreticis . nam hæreticorum
corypheus Arius d D. Athanaſio interrogatus,
quid cenleret ? cúmne qui Satanam adoret , rcctè
an malè facere ? reſpondit , impium hunc & fine
Deo elle,nec communem fenfum habere ,nec me
reri hominis appellationem . D. Athanaf.in difp.in
Concil. Niceno: Quod à mendaci dictum verili
miè, & in Sortiarios accommodate. nam hi Sata
nam adorant.
Sed CHRIST V S & Apoſtoli Satanæ im
perarunt , quid ab eo ficri vellent iubentes. Cur
non & nos poflumus ? Dicere poſſem , non quæ
cunque à Sanctis aut Deo fiunt nobis licet imita
ri . Nam in rebus diuinis, quædam ſunt credenda,
vt incarnatio ,trálſubſtantiatio, Trinitas, purgato
D
rium , & fimilia quędam admiratione honoranda,
ve CHRISTI domini , & ſanctorum homi
num miracula,quædam etiam imitanda , vt quæ ad
morum & vitr inſtitutionem pertinent , quæ
CHRISTVS diſcere nos iuſsit ,vtmanſuetudo,
humilitas , charitas : de quibus illud eſt Apoftoli
cum ,imitatores mei eſtoic,ſicut eta ego CHRISTI.
Veile in illis prodigiofis effectibus imitari, eſt ani
mi prorſus luperbi, & ftulti , & volentis ambien
tilque Dei ſimilitudiné in omnipotentiâ, aut omni
ſcientiâ.tales imitantur Diabolum , qui fimilis eſle
voluit altiſſimo,dum per imperium , ficuti Chri
STVs,volunt dæmonas cogere:tales, dum’archana
& : futura ex eis diſcere volunt, ſimiles ſunt proto
plaſtis; qui ſcientiam diuinę ſimilem apperierunt .
Hoc vetuit Deus ,quando dixit;gloriam meam alte
ri non dabo: ego verò corde ,tales inquiunt , etiamfi
nolis eam mihi vſurpabo. Vrebantur quide priſci
CHRISTIAN I imperio in dæmones. (vt ait Ter
tullianus )non inuitatoriâ operatione,fed expugnatoriâ
dominazione. Ideò reſpondeo , hos qui pactum ha
bent cum dæmonibus , non modò non imitari
Dominum & Apoftolos,fed planè contrariun fa
cere ,nam illi non aduocabant,nec conſulebant dę
mones,nec eorum operâ vtebantur:fed eos incre
pabant,pellebant,torquebant,etiam vera loquen :
tes obmuteſcere iubebant , nec aliter quàm in
fenlilli
 LIBRI II . Q. III I. 59
fentiſsimos hoſtes tractabant, quos, aduerſarios, Aquenias:Prudenter Orig.li.8.contra Celf.fcribit,pro
noftros eſſe, & ficut rugiétes leones circuire, quæ babile eft demones , cumfint mali,ne cultoribus quidem
rentes quam deuorent animam , ſciebant. Poluit fuis fidem ,datámq; desieram feruaturos. Immò non
Deus ab initio mundi inimicitias inter hominem probabile id tantùm , fed prorſus improbabile fer
& diabolum.Gen.3.v.15. iſti fædus incunt cú Dei uaturos.ná mendaces ſunt, & homines irreconci
inimico & iurato hoſte. Iob poftquam multa de liabili odio profequuntur ; quod à laplus ſui tem
dæmonis malitia dixiſſec.c.40.0.27.concludit:Me pore nunquam remiſerunt, nec vnquam minuent
mento belli:nec vltrà addas loqui,quaſi dicat,ne fru vel remittent.Si Deus permitteret: citò illimorta
ſtrà tibi de induciis aut pace cum illo percuſà glo les omnes interimerent: quod quia vident fibi non
rieris vel bládiaris; caue, & ſta pranſusparatus, vt licere,ideò aſſiduè hominibus aniinæ niorté mo
in procinctu , ſignum prælij exſpectás. Bellú Deus , liuntur , per varias & multiplices peccandi illece
vt Paterpatratus , indixit : inter Deum & Diabolu bras: ne quâ,ipſi beatitudine excidcre, homines po
perpetuum eſt bellum ,ná ſuperbia corum qui Deum tiantur. Odii magnitudo patet ex vehemcntiâ &
oderunt,afcendie ſemper:& Diabolus Satan , h.e.ad acerbitate cruciatuum ,ac vexationú quas intulere,
uerfarius ideò nominatur. quare nos , qui vaſalli B quotieſcumque tantillùm Deus permifit, lobo,'Sa
ræ maritis, D.Antonio & aliis innumcris Pertina
ſumus Dei, non poſſumus, cum hoſte cius depe.
ciſci,inducias, aut commercium habere. Clamat ciam odij docet løb :0.41.0.15.dicens,Coreius indu
Apoſtolus; Nolo focios vos fieri demoniorum . 1. Cor. rabitur tanquam lapis o
, ffringetur quaſi malleatoris
10.0.21.Hoc in baptiſmo promiſimus Sacramen incus, & Seruator nofter loan.8.v.44. ex operibus
to adacti, nomine Èccleſiæ rogante Sacerdote , & filiorum patris genium declarat: vos ex patre diabo
patrinis pro nobis reſpondentibus , iterum atque lo eftis, deſideria patris veſtri valeis facere: Ở ille
iterum : Nos abrenunciare Sarane ( aduerſario ) homicida erat ab initio : quibus verbis indicat hund
cius elle
pompis eius. Data eſt poteſtas Chriſtianis calcandi perpetuum conatum :ad hoc cùm nequit
ſerpentes: & D.Paul.pollicetur, Deus conteret Sata. vi apertâ,graſſatur dolis , & beneuolentiæ ſimula
nam ſub pedibus veftris : cur eius pedibus aduol tione , vt præclarè docet B. Athanal . ad Aegyp.i
uuntur?In nomine Chriſti miracula faciendi,& dæ Lybie Epiſcoposfcribenscontra Arium orat.1.in prin
moncs eiiciendi virtus, Ecclefiæ repromiſſa; cur ad cipio.Stultiergo ſunt,qui ei fidunt; & immemores
nomen & inuocationem Beelzebub confugiunt? eius; quod Spiritus Sanctus per eundem lobum c .
Cùm itaque hoc bellum initio mundi conditi in 40.à v.22.nos admonuit, impoſſibile eſſe ſuperbiæ
dictum , & initio Ecciefiæ Chriftianæ tubâ Apo Cillivertici , ſe cuiquam ſubiicere , Numquid (ait )
ſtolicâ renouatum : & à nobis cuin in Ecclefiâ fui multiplicabit ad te preces, aut loquetur tibi mollia !
mus regenerati,iureiurando votiuo ſit promiſſum ; ex animo ſcilicet & fidebona , vt tibi complaceat .
nonne ſequitur,eum qui cum Ecclefix & Dei ad Numquid feriet tecum paftum , ut accipies eum
uerſariis pactuın vllum , vel familiaritatem colat ; quaſi ſeruum fempiternum ? finger & poļlicebitur,
perfidiæ ,transfugii, & apoftafiæ reum non minus ſed non præſtabit promilla. Indicat ergo hæc
adúvata cenſenda. Nullis enim vinculis eum à no
elſe;quàm ſimonachusvociuam deſerat profeſſio
nem ,quàm ſi miles ad hoſtem transfugiat : quàm fi bis ligari, nullis cancellis includi pollc; Numquid
Chriſtianus ad Mahumetiſinum , ludaiſmum , aut illudes ciguafi ani,aue ligabis eum ancillis tuis ? Sci
aliam hæreſim ſe recipiat.Qur omnia contra pri licet parebit homini, qui maluit carere beatitudi
mú præceptú ſuntpeccata:& ideò , grauiſſima me ne æternâ, quàm parere Deo , & Verbum homi
ricò céſentur.Illud.n.vt ordine,ſic & dignitate pri nem factum adorare:
mú eſt.Náratione obiecti, digniora ſút primæ ta Denique non vana tantùm & inania ſunt hæc
bulæ præcepta præceptis ſecundæ tabula: & inter pacta & familiaritas cum dæmone ; ſed periculofa
tria prima tabulæ , præcipuum eſt primuin præce - D & perniciofa fupra modum . Ait D.Leo,beneficia
ptum . Tertium enim potiſſinum agit de cultu Damonum cunctis efle nocentiora yulneribus ; &
Dei externo : ſecundum de verbis exhibendo ho præſtare illorum odium quàm pacem meruifle .
nore : primum de anore & fidelitate internâ Deo ho.19.de Paffione Domini, Confirmat ratio , quia ni
præſtanda & virtute religionis, ſeu Theofebias,ſeu hil exitialius eſt morte animæ ; hanc his pactis &
Latriæ. Quare cùm hæc virtus Deo fit omnium familiaritate incurrunt,nec animæ tantùm , ſed &
acceptiflima, contrarium quoque vitium eidem corporis ſæpenumero.Vno id nunc exemplo do
oportet eſſe maximèodioſum :& idcò huic primo cebo ,aliàs pluribus.Nicolaus Remigius lib.i. De
præcepto à Dco addita fuit pæna: quando teſtatur monolatria c.9 .his verbis deſcribitTheodorus Mail
le forrem & zelotem effe , & hoc peccatum vſque lotius ( ispropraturam in vafti regniproninciâ, qua di
in tertiam & quartam generationem vlturum , & tionis eſt Lotharingica fenex obtinuit,cùm adhuc inne
eius præcepti tranſgreſſores vocat oſores ſui. nis ,ampliffimafamilia natam adolefcentulam in ma
Exo.20 . v.s. Tam ergo graue peccatum eſt cum trimonium deperiret , & illi eius poriunde Spes omnis
dæmone paciſci. ellet abſciſſa aique erepia, ( nam & fortuna egens atque
Præterca talia pacta ſunt vana & inania : nam E humilis;atque famulatusmercenaria cöditione, in qua
dæmon nunquain fidem ſeruat,nec vllo promiſſo tum erat ignobilis & defpicatus , nullam ne, deregendi
ſc ligari putat. Qui Chrifto auſus mentiri, cùm di quidem amoris fui boneftam falis rationem videbat.]
xit: Hec omnia dabo ribi , si procidensadoraneris me: Ergo,vt deſperatis rebus, ó ipsâ fe să deferente exſpe
ſcilicet te reuerebitur . Cypriano Mago nóne pol Etatione,homines ad quoduis confilium ſefacilè cõuer
licitus alius luſtinæ fruitionem ? quid præſtitic? A tuni,ac nullo dele &tu fugienda ſeguendáue amplectun
mendacii patre veritatem expectare,quæ dementia tur;Maillotius conferuum ex Germania , cuiaudiuerat
elt?nonne lefus ait de illo ? non efl veritas in eo.cum damonem effe ad quacãque obfequia parariffionü,adir,
loquitur mendacium ex propriis loquitur.quia mendax buicq;ſuam agritudinē aperii,rogans;vt fi quod ei re
cft,cpater eius.70.8.0 .44. fruſtra ergo cum illo mediü adferre
poſſet,id ne grauare faceret.ingrato enim
paciſceris:quiex mendacio & perfidia cóflatus eft. non iri locatum beneficiū .Hanc Germanus occafiorem
credelli : fi, quem nunquam deceperit, vllum in libens arripit ,vt cui ex pacto intra dies paucos neceffe
eral ,
 60 DISQ VISITIONVM
erat,vel ſe fuo damoreliberare , atque expedire addu- | A ceſſariò debeant eſſe contiguæ , ſimul ſecundùm
Eto alio , qui iftud few as alienum in fe tranſcriberet, vel contactum ,quem vocant quantitatiuum ; an vero
ab eo obtorta ceruice necari atque inierfici ( fiquidem
bac ei pacto lex addita fuerat.) A gendoitaque ei nego
cio conſeguentis dici diluculum in clauſo atque re
condito quodam conclaui condicit :vbi vix dum ſe šti
terant,cùm repentè patefaétis foribus ſe infert lepida
á liberali forma puella (hoc habitu demon primum ſe
oftendere volebat ,ne Maillotius ad formidabilem eins
afpectum exhorrefcereideámque ſe eſſe prædicat , qua
illi nuprias quas tantoperè ambiebat,faciles effet con
feftura , modò veller in ys que eller preceptura obſe
, uanam cius
qui, Ac illo auidè attentéque exſpectantiq
cffet ſententia : inprimis cæpit edicere,vifurtis , crapu
lis,libidinibus,blafphemia, cateriſque qua animum in
quinant vitiis temperaret, pietatem coleret , inopes fa
cultaribus fubleuaret , feipfum in hebdomada bis iein
nio maceraret , folennes ac quotidianas precationes ne
intermitteret ;eáque ſedulò abiret omnia ,qua Christia
num hominem decet atque æquum eft facere.Iftis enim
omnibus,fi ſe vellet nuncupuis verbis obſtringere, fu
turum vi potitis thalamis fine vlia difficultate porire
tur.Hecque fic elocula ,acconſtituio intra quem reſpon
Sum auferrei die,fe foràs eiecit . Mau lorsus qui vide
ret tam ſanctis aique honeſtis conditionibus tanium fi
bi beneficium obtendi,iam nihil cunctandum putabat,
guin id gratus ac lubens acciperet.Sed dummagisma
giſque in eam rem cogitationem intendit , atquehuc il
luc variè inter fpem metúmque impellitur ; ex eius
vultu domeſticus quidam Sacerdos conyciens aliquid c in tali charta ,talis coloris & figuræ. Tertium eſt,
fubeffe quo ficdiſtraheretur; eum blande adorus, ac
quia animo agitaret expafcaius,monitis fuis peruicit,ne luperfluis
ampliùs ad colloquium vllum crim damone deſcende
ret . Sicque frujirarus ſua exfpectatione Germanus,
non longè abij'iguin ex pacte formulajænas penderer . !
Nam non adeo mullis poſt di bus ,equo plana atque
aperta via decidens , ingiie caput proruens exanimis
momento temporis reperius est . ) Hac Remigrus.
QV Æ STIO V.
Quibus indicijs difcernendi effectus Magia ex pacto
conwento ,ab effectibus Phyficos, & miraculofis,
Ó Aruficoſis?
Bi nec miraculi , nec natura vis , nec artifu y ſol
VE lerna inuenitur,paétum iniercedit. Sed hoc ni
a Caieta . mis obfcurè ac breuiter dictum ,conſueuere Theo
in fumm : logi latiùs explicare '. Ad dæmoniacam magram
verbo in- pertinere , primò fi opera naturalem facultatem
cantatio, excedunt. quod locum habet, ſi politiuè conclu
Victoria datur res adhibita non haberc vim fufficientem ad
de Magia, hunc effectum : nec etiam rationabilis caula lup
num . 16 .
Valencia petat , cur Deo vel angelis bonis effectus afcriba
dil.6.9.12 . tur . Vult Valentia ad hanc notam reduci defe
punc.2.in ctum ex nimiâ loci diſtantiâ . quia conſtat cauſam
2. 2. D.
diſtanté nó pofſe agere,niſi per medij alterationé:
Thomæ. E
vnde fi cade cauſa non agererproximèvel propiùs
applicata , quæ tamen agit in diſtans, euidens vide
tur ei , hoc naturaliter non fieri. Aliud fore dicit, fi
lapiens duntaxat profiterentur fe caulam ignora
re, nam rerum nacuralium vires & analogia cum
effectu fæpius nos latent. Aliud etiam foret,
mea ſententia , fi diſſenſio foret inter lapientes,
numid naturaliter fieri poffit necne ; verbi gratia ,
ſi ageretur de effectu producto in re parum di
ftanti:dubium enim eft, vtrum res aliqua poflit a
gere immediatè in pallum à fe diftans, nihil in mes 1
Idium operando; & vtrum agens ac patiens res ne
MAGICARVM
fufficiat ſe contingere tactu virtuali (quem appel
lant ) co quòdpaſlum ſuum fit intra fpatium illud
ad quod ſe vis agentis poreſt extendere. licet enim
ſententia negans D.Thomæ plurium fit, & proba
bilior ; affirmans tainen rationibus nititur proba
bilibus admodùm , & grauiſsimis viris placuit b. b Scoto &
Ockamo
Secundò, cenſent Theologi iidem ,ad dæmonia
in 1. d.37 .
cam Magiam pertinere cria quoque alia vitia. pri- Auicenn.
mum eft, fi adhibeantur verba ignora ,falla ,apocry- Nyph.
pha ;abſurda, nihilcohærentia , aut facra ,ſed decor- Franc.Ya
ta ad ſenſus alienos ,aut ad quem non ſunt inſtitu . lelio & a
liis.
ta : vel fi aliqua nomina Dei incognitæ ſignificatio .
nis , vel etiain bonorum angelorum ignora , vel
B malorum angelorum nomina inferantur , quæ nó
nouit Eccleſia , de quibus pereruditè duleruit c Sum .de
Guilhelmus Parifienfis c . idem erit , fi adhibean- vniuerfo
tur certi characteres , aut figurę aliæ ,præter fignú : cap.vlt.
crucis, vel ipſa crux non vi oporter locata forma
táque , vel vbi non oportet pofita, vel ſuperfluè
certis locis ac numero iterata : denique liquid ap
ponatur aliud ,nihilpertinens ad effcctum , qui tali
operatione intendicur. Secundum eft, quando ef
ficacitas operis tribuitur certis ritibus atque obfer
uantiis quibuſdam peculiaribus & ad hoc defi
gnatis ,verbi gratia , vt id fat certis diebus vel ho
ris, ad certum ſtellarum litum , lub certo numero
crucium vel candelarum , certa corporis pofitura ,
quando vis collocatur in obferuantiis aliis planè
& indifferentibus , v.g. vt ad expellen
dum dxinonein pili radantur , vt quis indvatur tc
la
nunquam lota,operetur vno pede nudo, diſcin
ctus ,pallo capillo , & quæ huiuſmodi.
Quando dicitur his omnibus , vel aliquo iſto
rum opus effe ad effectionem , res mcritò pluſquá
fufpecta cſt;præſertim cùm duo concurrrunt , ſci
licet quòd credatur res non efle proportionata
ad effectum producendum ; nec adhibeatur ex le
gitima auctorirate :hoc eſt, quando is, qui inſtituit
vel præfcripfit hanc rem ,vt lignum ad talem cffe
ctum , non poterat naturæ defectum ſupplere:
D ( quod facit in Sacramentis Deus,in Sacramenta
libus Eccleſia ) item quando ipfe cffcctus non po
teſt prouenire , niſi à causâ intellectu præditâ , &
circumftantia requiſita eius generis eft, vt non vi
deatur idonea, vel non folita mouere Deum , vel
angelos ad effectum producendum : tunc enim lu
ce clarius eſt ,non niſià malo ſpiritu effectum fpe
rari pofle.v.g. Si quis à ſtatuâ refponfum poliu
lans de rebus occultis,minas vel preces abſurdas &
ridiculas adhiberet,quales ſunt Magorum apud d Epiſt. ad
Porphyrium d , & iis gemmæ Lachelis apud Cl. Aneboné.
Claudianum illarum fortaffis imitatione con- e de raptu
fictæ . Proſerpi
næ lib . I.
Econtrà quando huiuſmodi effectus miri con
ſequuntur à quocunque' & quotieſcunque hoc
applicatur, fine aliis carenioniis vel obſeruationi
bus meritò iudicamus effectum efle naturalem .
Sedulò calendum hic duplex extremum , alterum
nein hac diſquiſitione temerè ftatim cenfcamus
omnes effectus naturales ; quia multoties dæmon
quædam naturalia admifcet,vt totum naturale pu
tetur: alterum ne temerè condemnemus , multa flib.21.de
rum enim (ve D.Auguftin . docet ') rerum naturæ ciu.Dei.
noſtram ſcientiam ſuperant & fallunt . 0.4 .
lvel magiftratui(ad hunc pertinetin exterioriforo
cxami
 L I B. II .
examinare , & publicum licentiæ teſtimonium his A
mirionibus dare vel confeflario, quo ad forum in
cernum , occultè fiat arris demonſtratio ,',
QV Æ STIO VI .
An hac Magia quoſdam habeat effectus veros, e
quo paéto dignoſcantur.
Epo ſit , non homo, qui vel aſſerat omnes effe
Parctus elle præſtigiatorios, vel credat oinnes ve
ros.læpiùs dæmon fallit,quia mendacij pater eſt :
ideò fæpè preſtringit oculos , aut ſenſibus alijs il
ludit vana obiecta imagine . nec rarò Deus impe
dit ne , quod in Magorum gratiam facere vellet ac
pollet, id verè faciat: quod cùm cernit ; ad præſti- B
gias confugit,ne impotentia ipfius detegatur.Qua
do autem & Deus permittit, & dæmon verum vult
effectum producere ; fi is vires ipfius non ſuperet ,
nihil profectò prohibet , quominus verum effectum
producat. Erenim caulæ naturales verum effcctum
gignunt: vti illis poteſt diabolus & actiua paſsiuis
applicare : porerit igitur tum effcctus veros produ
cere . Minor propofitio probatur, quia diuino Dio
dc . 4. de nylio Athenienfi auctore d donorum naturalium
diui, nom .
peccando ille nulluin amilit : vnde fit, vt & vires
naturales habeat valentiſsima,diuturnam &multi
plicem experientiam ; eſſentiæ & qualitatum , qux
rebus quibuslibet peculiares,ſciétiam exactá :adcò c
ve verè effe & um ,quod cupit , dare poſsit commo
diſsimè.
Prudéter itáque communis ſchola Thcologo
e poft'Ori- rum e duplices effectusMagix ; veros, & apparétes
gené . Au- agnoſcit.Propter hosTertullianus fMagos appellat
circulatores ac Sophiſtas.Ego illis tertiam ipeciem
Thó . Alp.
à Caſtro adiungo,mixtorum cffectuum ex'veris, & fallis,ſiue
de iuſta apparentibus tantùm .
here punit Ad præftigiatorios refero , quosrecenſui lib . 1 . na vinaria tandem reperto , in qua porrectos pedibus in
Victoria v
cap.4.item illud ,quod de Menippo adoleſcente &
bi fupra n.
5. Spreng. toto illo nuptiarum cum Lamia apparatu atque v
inallci. 9. cenfilibus fcriptum à Philoftrato , quod fuit à no D coxendice auellut ?claré Zytone quiritane , & obuerto
1.Mich . bis a alibi commcinoratum : & quod de Em
Medina d.
puſa ſeu géra Nicephorus b , eam fæpe infantem
C.7.fol.61 .
& alii . Mauritium è cubili, velut mox deuoraturan , ex
f Apolog: tulfle, nullo accepto incommodo. Secundò ,quòd
c.23 . & lib . de Paiere proditum , incantamentis quibuldam
de idolo- facere folitum , vt repentè conuiuium Cumptuo
a Quodli- ſum exhiberi videretur : rursus, vbilibuiffet. om
de Lamiis , nia euanefcerent; folitum quoq ; res emere & pre
quę editatiuni numerare , verùm mox nummini clàm à ven
cũ aduer
ditore ad emptorem rediſſe cernebantur c : Tertiò
far . in Se
necam . talia pleraque quæ de Simone Mago legimus apud
bl.18.hiſt. D. Clementem dRomanum , eum ex aere nouum
c.9 . hominem creafle : quibus volebat, inuifibilem fa
c Suidas
étum ; laxa , quali lurum ., penetraſſe ; ſtatuas a
ex Appio
ne , in versnimafle;in ignem pofitum , non arliſle;duas , ve- E trahentis
bo. 7ois lur lanum, facies habentem ſé oftendiſle; in ouem
d lib.z.re- aut capram 'ſe immutafle ; in aerem ſublatum vo
cognition. lafle ; aurum plurimum exhibuifle repentè ; reges
& fi.6.com facere cóſque deijcere potuifle ; falci præcepiflc , vt
ftit . Apoft.
ipſa iret & meteret , eamque iuitle & decuplo plus
cetecis meſſuiſſe ; eundem , cum eſſet aliquando
Selene ineretrix in curre quadam , & accurriſſet
multitudo ingens.ad cam videndam , turrimque
circumcinxiflet adftantium corona ; fecille vt il
la per cunctas feneftras turris illius omni ſimul po
pulo profpicere & procumbere videretur ; deni
que quod pueri incorrupti violenter necati ani
mam adiuramentis erocaller , eiúſque adiuto
rio talia patraret. Hæc Clemens. Addie .non
Q. V I. 61
pulla Anaſtafius Nicenuse, Statı:as ( inquit ) facic . c9.23.in
bal ambulare , & in igne volutalus non urębaiur , fac . fcrip .
in aere volabat , & ex lapidibuspanes faciebar : 'crpens
fiebar , c in aliquas alias beſtias transformabatur:
duas habebat facies , in aurum conuertebatur , in conur
uiis exhibebai ſpectra omnis generis: vala quæ erani in
adibus faciebat videri tangu im que ſua ſponte moue
rentur ad miniſterium ijs , qui portabant, non viſi: ef
ficiebat, vt multa vmbræ cum precederent, quas dice
bat effe animas defunétorum. ab his deſumpta quæ in
eandem ſententiam refert Glycas f Hiſtoricus. fp.2.annal.
Quartò huc ſpectat illud Nicetæ Choniatæ g de glibot. de
Mago per quem factum vt cuncta lua vafa remex Vita Ema
nuel.in fin .
frangeret. Quinto loco memoriæ occurrunt præ
Itigix Zijtonius Bolremi( de quo etiam acturi lu
mus ſequen.libri capite vltimo ) hıc artem ſuam o
ſtenians, nunc ſua, nunc alien à facie ſtaruré.ue item
in purpura e ſerico ac confeftim in lani ac panno for
dido,regi fe offerebat : ambulantique in terra, ipfe lan
quam in aqua adnauijabai:aliquoties equis rhedarijs
veitum , gallis gallinaceis ad epiredium fuum alligaris,
Subſequebatur.Conuiuas pralerea Regis varie ludeba ::
inierdum manus illorum , ne illas ad palinas porrigere
valerent , in pedes boum , interdum in vngulas equo
rum transformans. Et aliquolies fronti illorum cornua
ceruina latiffima adijciens, quoties videlicetė feneftris
ad ſuburum ſpectaculum profpicerent, ne rursuscapit
ceora ad menfam referre pollent. Atque vi oftende
ret ſe pecuniam quoque pro vfu fuofacilè conflare poſje,
triginta fures bene ſaginatos, ex manipulisfænieffingit,
illófque paſtum proximè Michaelis cuiuſdam piſtoris
locupletis extradit, proponiigue vanales,gio pistor vo
luit precio : hoc tantum emptorem monens, ne gregem
nouum ad finmer locum compellar. Qua ille monitione
neglecta , cernir'in flumine manipulos fluitare , ſuibus
fubmerfis. Ergo diu venditore quaſiio, atque iniaber .
ſcamno recubabat , dum ſtomachabundus altero pede
correptum excitare vult , eum à corpore protinus cum
collo emptorem ad Iudicem traherie
. Quid facererpi
ftor,in manifeſto deprehenfus,vr ſibi videbatur,facinore
niſi ve damnum damno adderei , atque de hac inſuper
iniuria cum Zijtone decideret ? Hućtenus Dubrauius
lib.23. Denique iactatoria illa Magoruin de qui
bufdam herbis , vt de verbenaca,dclatace,de æthio
h vide
pide, de chamaleonte,apud Plinium & Gellium ".
Talia denique quæ (proh dolor )nimis credüli Geli.li. 1o.
Principes quidam ,aliàs p :i; coram ſe fieri finebant, 25. 26. &
res ferreas (linemagnere ) i gentcaś pateras & fi- 28.
milia magni ponderis ſuper niensa locata , fine fu
niculo , capillo , vel vllo inſtrumento , ab vno ex
tremo ad aliud ſubſultantia,attraheret: chartain ab
alio ex toto fafciculo clam extractam , in manu ex
manentem , noua inducta forma ter fa
cere immutari : ſpecula fabricati, in quibus quæ re
motis admodum locis fiunt vidcantur: trium hora
rarum fpacio arbuſculam veram (pitamæ longitu
dinc è menſa facere vt excrclcat; vt arbores ibidem
frondiferæ & fructiferæ fubdito enafcantur : certo
lucernæ lumine accenſo efficere , vt quotquot ad
ſuntmulieres , veſtibus fe nudent, & quæ natura
docet tegenda oculis obijciant, & fic nuda tripu
diare non definant,quamdiu aide in medio ap
penſa lucerna certis infculpta characteribus, & le
porino adipe piena, & alia in huiuſinodi , qux no
uitij circulatores ex Baptiſtæ à Porrâ fcriptis & di
ſciplina obtrudunt : quorum cùm nec naturales,
Inec artificiofæ caufæ idovcx proferantur , prxſt
· F gii ,
1
 62 DISO VISITIONVM MAGICARV M.
11 Sic Phi
PC. gijs alcribi debent . Acuiffe :fi veros ciniphes producere nó conabantur lo libr. 1 .
57.7.
Verorum effectuum exépla ſant ſecundum ple De modo huius productionis adhuc controuer de vita
F. 24. v . roſque ferpentum incantatio, de qua Propheta a cicur. expeditior elt ratio eorum n , qui diabolum , Moyfis,
-. Furør illis ſecundum fimilitudinem ferpentis,ſicutafpi non aduertentibus ſpectatoribus, cenſent virgas Joſep.libr.
1. Sam .
disfurde obturanris aures ſuas: Que non exaudies fubtraxiſſe & earum loco veros ſerpentes virgis D.Iuftinus
3.
Tertul. vocem incaniansium ,& venefici incantantis ſapienter: moleæquales ſuppoluiflc , tam fubito & ſubtilitet Dialo.adu.
de ani item ligna & prodigia pſeudoprophetarum in E ve Ægyptij ſpectantes omninò crederent ipſarum Triphon.
a ca; 57:/ uangelio Diui Matthæi b & quæ ſuis locis docebo virgarum ſic commutatam formam fuiſſe. & pro- libri ter
dora. Ipie poſte fieri, & factafuiſſe .Duo ſunt in facris litte pter hoc erroneum iud: cium ſpectatorum , dixiſſe ponf. ad
. Anaft. ris , de quibus admodùm ambigitur , an veri,an ap ſcripturam virgas in dracones conuerlas, non rei quæft.Gé
parentes tantùm effectus fuerint. Prius eſt de ſuici cilium 9.
37.in veritare, ſed hoininum opinione.Quare volunt fi
26.Tertul.
ript.Au tato per Python iſſam Samuele c. illuſorijs annu militudinem in eo politain, quod ficut Moyſis ſer lib.de ani
cor qux
merant ; qui volunt non ipſam Samuelis animam, pens verus, lic & veri fueruntMagorum ſerpentes: ma.c. 57.
ion .
Getilib. ſed dæmonem laruarum ac ſubdititium adueniſſe B non autem in eo , quòd ficur ex virga Moyſis tan- Hieron. &
Fopolito- ſcriptores ſanè graues hoc arbitratid . Verú Diuus quam termino ex quo cæpta conuerlio', producti Ambr. in
em , qui 2.Tim . 3 :
Auguſtinus libro de cura pro mortuis cap . 15. affir ſerpentes , vtterminus in quo deſijt conuerlio ; ſıc Procop.
Isò dici.
ar lufti manter aſſeuerat ( quem plerique cum Toftato & etiam virgis Magorum acciderit , ſcio cur hoc di Rupert.
us mart. Lyrano ſequuntur Neoterici, alibi à me laudaci ) canr. & quid adferant cauſą, ramen (mca ſenten - Raban .
$ 7.. veram Samuelis animam apparuiſſe Sauli, non vi tia ) nihil repugnat Philoſophiæ placitis , li cum Hugo in
Exod.
uctor
de mira.li carminis Magici euocatam ; ( hoc enim rectè Ter D. Auguſtino & Caietano dixerimus , ex veris m D.Au.l.
libus . S. tullianus & fequaces cius refellunt ) ſed Dei impe virgis , vr ex materia conuerſionis , veros ferpen- ;, de Tri
ript.c.z. rio aduentantem ve impium Regem corriperet res & ranas prodiiffe. ſunt hæc animalia infecta nita.c.7 . &
l.quæft. cúmque ad pænitentiam ,denunciatæ mortis metu, & de numero imperfectorum ; quæ diabolus . 8. & li.83,
etc. & queſtioni
oui Te- prouocaret. Hæc mihi ſententia videtur verior at breui tempore ex putrefactis virgis potuit pro . 9..79.
quc ſecurior. Nondum enim aduerſarj fatis effica ducere , neque id vires eius ſuperar . nam quod. Theodo
m.9.27.
ai libri citer reſpondere clariſſimo teſtimonio libri Syra Colis calor multis diebus efficerec, id ille poteſt ret.in Exo
on ſunt cidæ f,vbi de Samuele iſta legimus, Et poft hoc dor- Cexiguo tempore , applicando actiua , quæ nquit 3:1 8. GOK
cę
-Aug-ip - minit(hoc eftmortuusquieuit ) & norum fecit Regi ad hoc efficaciora . Nihil ne ergo inter hæc nal. D.
tamen
aguſt. ( cui, fi non Sauli ? & quando , ſi non hac vice?) mira magorum & Moyſis intereſt ? primò quod Thomę,
detur oftendit illi finem vitæ fue ( prædixit, cum dic craiti Moyſis operatio miraculola , magorum miranda Lyra . To
nc incli no moriturum ) exaltauit vocem fuam de terrain tantùm . deinde Glycam audi; & ipfiquidem vir- fta. Burgės.
cre in
prophetia. quid hoc eſt ; nih egreflum ex inferno, gas in ferpentes commutabant , verum virga Moyſis n Tofta.T
Iponf.ad
Sim- quieft in terræ centro : quid hoc,nifi quòd loqués oporum virgas degluciebat : mutabant & ipfi aquam Caieta.Li
ciani, & propria voce propherauit ? vtique non alius, quàm in ſanguinem , ſed immutatam femel natura priori pomani.
99.Dul ille qui inortuos dormierat. Nec obftat , quod reftituere non poterant: educebant ego ipſi ranas, ſed
1 :aper- obijciunt; eum dicere, Cras mecum eris, quod de ve ab ijſdem ades Ægyptiorum repurgare non poterant:
it D.IG. ra Samuelis animâ dici non queat: quia hæc in lim iiſdem facultas erat Ægyptios vexandi , fed fedan
1.in c.8. bo,Saul in inferno, quomodo mendacium tribua di ſupplicii poteftatem nullam babebant . Quin e
Euch . tur Prophetæ ? non inquam hoc obftat. vel enim Dciam ipſorum corpora Deus magis puſtulis affli
d. &
.&
Idegar. pollunt illa verba ( vt ait Diuus Auguſtinus g ) xit , quam reliquorum : vt hinc manifeftum fie
Daisbe ad liinilem mortis condicionem rcferri, quaſi di Pret , non folum ipſos pænas diuinitus irrogaias inbi
nf.z. cat, cras mécum eris, non vnius viuentium ,led vnus bere non potuiſſe ,ſed etiam cum cæteris eadem fupplic
lyc . c. mortuorum, 'craſtinus tibi dies vltimus illucefcet. cia pirulifle.
& am
Vel lanè, ad loci& habitationis viciniamreferentes, Mea igitur ſententia , illud de Samuelis animà
gens no
Fum D. dicere poilumus : cum aliquo elle , qui in eadem omnino pertinet ad mixtorum claſſem . Vera enim .
o , non eſt vrbe, licèt nó in eadem domo . Limbus verò Pa fuit Samuclis anima,quæ apparuit:falfitas tamen ſi
o loco . trú & locus gehennæ eiuſdem inferni ſunt diuerſa ue deceptio ſenſuum in eo reperitur, quòd vila ob
coment. habitacula ,ve domus vnius oppidi , Plura dehac re téperare voci Pythoniſſæ ; item quia verum ſuum
Here.
ctæ ad dicentur poſtea hoc eodem libro g.26.feft.4. corpus , aut veram fyndonem non attulerat , vt vi
-1. 457 Poſterius dubium eſt , de Magis Ægypriis , qui debatur. Alcerum exemplum de Magis Ægy
de Mar
cum Moyſe de miraculoruin parratione cerrarunt. prijs , fi fequamur ſententiam agnoſcentium dun
Marti- Sic enim fcribitur:Fecerunıetiam ipfi per incantatio axat celerem ſuppoſitionem ſerpentum , pertine
of lib . nes Ægyptiacas, é arcana guadam fimiliter, proiece bit ad mixra ; ſi vero placeat fententia D. Auguſti
Reg. 2 : rúntque finguli virg asſuas,que verfa fune in draco- E ni , pertinebitad vera. Lubentereciam his
Alfonf. nes, in aliis quoq, multis poſtea h dicuntur ,fimiliter mixti generis annumerem mirandam narratio o li. de te
Edozam
ac Moyſesf.ciilei , cònati tandem fimiliter ciniphes nem Roberti Triezij Inſulenſis o de certamine chnis &
Quod
et . producere irrito conatu :nam additur k , & facere no duorum Magorum. Rapuerat vnus puellam for- impoſtu
ccleſia. porkeruni. Detendi quidem poteſt ſententia putan mâ egregiâ , & equo ligneo impofitam per aera ris demó.
6.v.vlt. tium hos Magorum ſerpentes ac ranas præſtigio abſportabat.alter in caſtro quodam Burgundiæ ,ce- ".so
d 3: las duntaxat fuille 1. Veruntamen folidior & pro
eft. Sim lebri conuiuio præſens ;.quod caſtrum ' raptor
ciani. babilior mihi ſeinper viſa ſententia cæterorum m , præteruolabat ; carminibus cogit raptorem in
-xod .7. quia fcripturae magis conſentanea, nec abhorrens à caſtri aream defcendere , & immobilem illic
1.
Philoſophiæ ſcitis, Nonne dicuntur Magi , fic fe coram omnibus mæſtum cum præda erubeſcen
22.
d. 3 . &. cille quemadmodum Moyſes? ſed iſte veros ſerpen te fiftir. Nec legniùs captor , nihil tale metuen
tes * ; veras canas produxit. Si Magorum apparen tem , eum à quo ira vinctus , latenter incantat
-c. 8.v. tes tantum fuerunt , cur fraudem Moyfes non de & è feneſtra cditiſsima, per cuius cancellos col
rexit : an 8 illum in re tam graui Deus decipi pal lo & capitç prominebat , deſpicientem , im
lits : cur Magi dicuntur conari çiniphes , non po manibus fubitò fronte protuberantibus cornibus

dehone
 L IB. II.
dehoneftat, & à repagulis ferreis magnitudine ra- | Aj ftri,vel mirum autmirabile. Hæc mira rurlus diui
molæ frondis fic illaquear & ſuſpendit; vt per cla
cros caput retrahere non valeret , præcipitii verò
altitudine deterritus,te demittere non auderet . Ita
coactus corniger , pacta ſalute priùsmutua, & dil
rupro ligamine;raptorem cum præda dimittit; qui
rursus nube caua rectus in aerem ſe leuauit :alter
depofitis cornibus , magnâ cum ſpectantium vo
luptate; ſaluum in cænationem caput retraxit.Cre
dovolatum accidiſſe ; ſed dæmone equuleum ſub
leuante non proprium , qualis eſt auium : fieri po
teft vt raptor verus & rapta vera..de cornibus il
lud alteruin totum puto præſtigioſum .
Rcftat quo pacto effectus finceri à fucatis diiv
dicentur.Cùm bæc mira non à Magis , fed ab ipo B
dæmone perficiantur :non poterunt Magi perfice.
a Ana re , quæ dæmon nequcat ( vt incautè quidam * fcri
nias. Re- psêre ) ſed quæcunque dæmon reuerâ poteſt. ef
migius & fcere,ca per dæmonem ex pacto poterunt Magi.
alu recen
tiores. Quo fundamento poſito rectè luperſtruitur ſe
ries regularum fequentium , veluti columnarum
huius ædificij. I. regula , fi effectus magicus ciul
cemodi ſit, vt potentiam dæmonis fuperet(quales
ſunt ; qui ſoli diuinæ omnipotentiæ reſeruantur,
( cunc effectus cenſeri debet præſtigiatorius. Il. re
gula. quando non conſtat cffectum fuperiorem el.
le viribus dæ nonis , res planè dubia eft, & oportet
recurrere ad circumſtantias. ratio dubij,quia nec c
dæmoni Deus ſemper permittit facere quicquid
poſſer, Deo non impediente : nec dæmon ſemper
vult verè facere quicquid facere permittitur'; ſed
gaudet præftigiator hominum deceptione. Vtrum
verò effectus luperet vires dæmonis , id luculentiùs
69.7. & 8. docebitur mox dicendis ,
QV Æ STIO VII .
An Magi poffintfacere aliquod verum miraculum ?
X dictis in fine præcedentis queſtionis manifc
ítum fit, idem efle quærerc; V.Magus aliquid
poffit, & ; V. damon aliquid poffit ? quoniam Magi Duatorem noftrum , qui hoc argumento probauit, 2.q.vnide
opera vi pacti à dæmone perficiuntur, Miraculorú excalari non poſſe ludæorum incredulitatem ,pro- qui genti
ergo editionem Magi olim tibi vindicarunt . nam
cfi.de rec . apud Clementem Romanum . Simon Samarita
gloriarur, nihil non quod velit ſe poſle facere, fi
bique obtemperare omnia. Porphyrius lib.de fa
crificijs cap.de fpeciebusdamorum , ſcribit ; quoties
luorum prodigiorum machinas dæmones adhi
bent, inulca eos naturæ conſueto ordine alieniſ
fima cflicere. Idcirco illos lamblichus d vocat
d . deiny- Deorum pedeſequos,quiadmirandis operibus Deo
fter Agy- rum veſtigia fubfequi proximè videantur. Eadem
pt.can..
fuit exiſtimatio poetarum , quorum ſuis locis ver
ba fortaflis interentur commodiùs, videntur in
hunc errorem incidere quidam recentiores.dum
c Nic Re inquiunt , ' natura leges in magicisoperibusnos al- E
migius li. tendendas. Nos hoc diligentius lcrutemur.
13.C.12 . Obſeruare lectorem velim , miraculum hoc tia
Spondá.in Ctatu me non accipere pro quouis admirando cf
Homeri fedu, vt capiunt prophani ſcriptorcs; ſed Thco
Fodyti
logos fequi , qui ftrictiùs fumunt, pro eo quod
Græcizo Ospas effectu tantùm producto præter &
ſupra naturæ crcatæ vires . ( verbi gratia ,cæco nato
viſum reddere , mortuos ſuſcitare. ) Quando au
tem effectus reſponder viribus creaturæ , ( y.g.cic
re pluuias ac ventos, à febri ſanare & c . ( od baõpece
folent vocare non miraculum fimpliciter, ſed cum
addito miraculum fecundum quid ' , ſeu refpe tu no
Q. VI I. 63
dunt in abfolutè mira, quæ fimpliciter & fecun dùm
ſe digna forent admiratione ,etiamſi cauſas & mo
dum iciremusquo fiunt , & in mira ſecundum quid
ſeu reſpectu noftri , qui ea admirantur, quia cauſas
ncſcimus, non admiraturi fi caulas cognofcere
mus .
Notæ verò quibus mirum à miraculo diſcerna. T f hvide
o . 1.D.
P:
tur, nunc mihi iſtæ occurrunt. prima, vt dixi , ſi I10.a.4.ad
effectus ſuperet,vires rei creatæ & natura,miracu- 2 .
lum erit. 2. Si effectus non habeat propofitum fi
nem bonum , puta lalutem ſpiritualeni vel corpo
ralem, ſed tantummodò finem malum ,yt puta cu
riofitatem , vel quid aliud bonis moribus s aut ve
a D. Aug.
ræ fidei repugnans , non eſt miraculum . ex laoc ca lib.fo. de
pite probatur , prodigia illa , & ftupenda Ante ciu. Dcic
chriſti opera , vera miracula non futura , ſed falſa,
vt D. Paulus Thellalonucentibus fcripfit . binc
patet quid de curatione ſtrumarum illa Elizabe
tha Anglorum reginæ , hæreticę Principis fit iu
dicandum , li faciat in fidei ſuç confirmationem ,
vt Gnato ille Tookerus affirmat. 3. dæmonum
inira fæpè deficiunt in minimis , miracula perfe
cta ſunt , vtpote Dei opera . pater Exodis , de
certamine magorum cum Mole; 4. dæmonum.
mira veris miraculis luperuenientibus euanel
cunt vt virgæ Magorum deuoratæ à virga Molis
6, & oracula dæmonum coram ſanctis hominibus 16,
obmutuerunt . Denique miracula fiunt, per aper- b Exod.7 .
tam & fcriam Dei inuocationem , mira magorum c D.luitin .
ini. Apol.
lemper admixtis ablonis , abditis , vanis, ridicu. Chry. lib.
lis aut ſuperſtitiolis precibus vel fignis. His po- cótra gen
fitis. tes de Sa
Sit 1. Concluſio , Miraculi proprie dičta nulli ito Baby
magi poffunt edere. Eft communis Theologúa ſen- d'Alex. de
tentia, & probatur, primò quia facere miraculum Hal.2.p.9.
eſt potentiæ infinitæ , & ideò diuinitati reſer - 1'45. D.Th.
uatum . omnis etiam creaturæ potentia naturæ D. Bona
uen.Fr.Vi
cancellis limitatur : alioquinon haberemus efficax Etor. ſupra
argumentum probandæ veritatis fidei,quam ſem- nu . 18. &
per Eccleſia miraculis aftruxit ' ; imitata Salua- 19.Ang.in
pter manifeſta miracula coram ipſis edita ' : Siope . liú exem
ra non feciſſem ,que nemoalius fecii;peccatum non ha plis opti
berent. Si obiicias à malis quoque & perperam de me refpo.
fide ſentientibus nonnunquam miracula cdira Medina d .
fuiſſe : & ideò miracula non debere cenlerieffica- c.7.
cem fideiprobationem : Occurram : folere Deum e Greg.li.
aliquando hanc gratiam gratuitò etiam talibus 27.Morta
largiri,ſed id in veræ fidei probationem ,vtquan- f 10.15.v.
do dedit prophetiam Balaamo & Caiphæ :in falla 24.
fidei confirmationem nec dedifle vnquam , nec
dare pofle. non magis enim mendacii confirma
tionem poteft Deusmiraculis comprobare , quàm
poteſt ipſa veritas mentiri. Itaqucmiracula vera
pſeudoprophetarum in nomine Chriſtieduntur, g Matth .
& proinde in veræ fidei cófirmationem.Ex his pa- 7.v.21.
tet diligenter diſtinguédum inter hácillationé; Fe.
cit miraculum , ergo fides eius eſt vera , & hanc
fecit miraculum verum in confirmationem fidei,
quam profitebatur ipte, ergo hæc fides ipfius crat
vera . prior. n. falla efle poteft , quia per infideles
Deus poteſt miraculum operari : poſterior fem
per veca , quia non poteft. Deus ad falsæ fidei
h vide
confirmationem per vllum operari miracula 5 . Maldona
Confirmar noſtram conclufionem dictum Nico tum add .
demi de miraculis Chriſti loqucntisi, Nemo po- v.21.
teft hac figna facere , nifi fuersi Deus avma co .Pra i 10.3.v.2 .
F 2 terea
 64 DISQUISITIONVM
terea hæc eſt ſenteutia Origenis lib. 2. conira Cel- | A
sum , D.Auguſtini,lib.3.de Trinitate cap. 8. & D.IG
dori inc.non -mirum.26.9.2.Plura de hac re , & per
er dità Fran. Toletus comment, in loannem :vbi
tamen quod ait; dæmones aliquando ea facere
quæ miracula non modò videantur , ſed & ſint , id
cautè legendum , miraculi namque vocabulum ex
tendit ad mira quæuis & fpuria miracula : quod re
pugnat cómuniinter Theologos vocis acceptioni.
2. Concluſio , nec etiam poflunt Magi operari
abfolutèmira.patet id . quia nihil reuerâ ablolutè
& per ſe mirum , quod nó idem fit miracolú . Quo
ſenſu prolatum illud propheticum k , Benedi&tus
d.c.3 .
um 7 Dominus Deus Iſrael , qui facit mirabilia folis. & il-
lud !, qui facitmirabilia magna ſolus.
Quædam ignaris cauſarum ſolét videri abſolu
Pfal.71.v.
8. tè mira :quæ non ſunt orra ex caulis naturalibus, vt
1 PC. 13 5. illud quod refertCuropalata ,de mortui Michaelis
Cerularij dextera in crucis figuram conformata,
quæ firma manſit. Sed deceptionem aperit Baro
nius to.xi.ann , anno 105 8. defuncti hominis mé
bra calentia ,quam qui velit recipere formam & fi
tú,& obrigefcentia frigore fic immobiliter perma
nere.Et addit Sapienter debere talia effe miracula
ſciſmaticorú humana arte compoſita:addo & hæ-
reticorum .
3.Concl. Magi poffunt operari multa mirabilia fe-
cundum quid,feu reſpectu noſtri,demone adiuuante o
Deo permittente.conclufionis probatio inde peté
da , quod plurimi ſunt, miri & occulti effcctus
rerü ,quos omncs optimè nouit diabolus : & quof
cunque naturaliter nouit poſle produci , eos ccler
rimè,non tamen in inftáti porell producerc . Qua
re ( quod alicubi dixit D. Auguft.)difficillimum eſt
homini întelligere ,quouſque le diaboli poteſtas ex
Iob. 41. rendat,de qua propheticusicrmo profatur , Non
•pe.
eft fuper terram poieſtas que comparetur ei,quifactus
eſt vi nullum timeret.Nolo multa cógerere ,pro cun
horti
loiú dia dis vnum fit exemplum plenuin admirationis nar
-0.1 . řatum ab Ant . Torquemada b . quibuſdam regni
Neapolitani locis ,quando fæminæ enituntur, pue D memo
ro naſcituro præire vnú vel plures ranunculos liue
rubeculas : quorum ſi quis terra contigerit ( ftatim
verò incipere falticare huc illuc )cofeſtim puerperă
emori. Quapropter ſolere ſtoreis infterni totú ſo .
lum , & parietes vndequaque anlæis conueftiri ,ne
funeſti anteambulones ilti , dú cadút ex vtero , vel
ſubfiliunt, terram contingār.ideò etiá'obttetrices
lebetes penes le habere folitas, vel poculum aliud
aqua plenum ,in quod animalcula nec coniiciant, &
probe obturatum deferre ad fluuium , ibique de
mergere. Hoc ille ,vtcerta copertú fama refert. Si
fit ,fieri puto dæmonis artificio :qui has ranas méti
tur, & ad malefici cuiuſpiam petita,puerperam in
terimit , Deo id iuſtis de caulis permittente : line
hoc permillu nihil eum pofle, hincmanifeftum fit,
quia non modò potuit,quod erat optatiſſimum ,ar
bitrio fuo lobum lædere :"ſed nec perfidum regem
Iob.1 . &
mancipiú fuú decipere d : imò nec porcos inuade
3. Reg. re.'Hinc factú ,vt cú Neroni Imp.nec ingeniú ,nec
2.V.22 . opes, nec volútas , nec ftudiú ,nec pręceptores decl
Mat.8.v. lent: nunquá tamen,per illum , Diabolus magiæ vel
Vide Pli. vnum experimentú edere poterit: ficqueNero ma
30. 6.2 . gicen contempferit '. videlicet non paſſa fuit Dei
prouida bonitas hoc inſtrumentum ad nocendum
aptiſsimum ,fummæ potentiæ & malitiæ depraua
tiffimæ accedere .
De hoc mirorú genere futura prodigioſa opera
Antecbrifti.
MAGICAR V M.
QV ÆSTIO V I'I 1.
Quo pacto magi per diabolum bec mira efficiani?
Ciendum cuncta dæmones operari vel actio- libD. Aug.
. dedi
Sociane immediata per motuni localem ,vel mediata : uinat. dz.
fidque dupliciter,vel illudendo fenſibus , vel appli- 14.3 . & 5.&
cando actiya palliuis per alterationem veram : qux lib. 3 . de
Trin
eft communis doctrina Theologorum 5. operantur 8.9 .D.. cTh.
. 7.
ergo per motum localem per alterationem , per dels Sotil.9 .de
fionemi. iuit . q. 3 .
Quoad motum localem inferiora corpora parent Victor . &
angelis , adeò vt & cælos rotare queant:an de fa Angles ſu
Moli
B ao fint tales orbium motores , alıbıdıſquirendum : næ & Va
led cùm queant eos mouere,fequitur nullum adcò lenciæ in
vaſtum efle corpus,vtid dæmones, quadam impul- 1.p.
sûs impreſſione, locomoucre ncqueant, dummo
dò camen ea motione ordo vniuetſi non turbetur.
quare nec integrum elementum loco fuo moue .
re valebunt ( quo pacto capienda quæ Tirmilianus
ad D. Cyprianum fcripfii ,qux deterræ motulo- h epift.s.
cali ſeu parciali vera non forent , nec poterunt e i D. Tho.
tiam cælorum curfum mutare vcl inipedirci, Mo tat29. difpu
is q.16
Nere verò corpora locali motu poteft damon ve 2. 10 .
lociflimè, &
quo videmus motu celus celerrime
moueri. Vnde fit, vt qucat rem aliquam oculis ſub
C trahere, & aliam lubliituere tam praproperè, vi
animus oculólque intuentium ' fallar, eifque per
fuadea prioris in hanc pofteriorem integram con
uerfionem.tales credendę gent : lium metamorphu
les, Diomedis lociorum in aues, & Iphigeniçin cer
uam , vt D. k Aug.obferuauit , & fraudem aperuit kl. 18.de
Aftyrius:cuius factum ' Eufeb, ab obliuione vindi-..ciuita.De
0.18 .
cauit. Cæfarea Philippi , quam Phenyces Paneada
11 7. Eccl
vocant , fértur vittimam quandam in jontes ,qui illic hiſt ca.14.
ex radicibus montis Paner prorumpunt ,ex quibus for
danes prorumpore dicitur : in quadam diei fejte Genii
lium folemnitate mačtatam conuici : atque eam damo.
nes vi ac poreſtate mirandum in modum abeorum afpe
itu euaneſcere,miraculuinque videri prafentibus valde
rabile. Quibus dum gerebantur Aſtyrium quo
dam tempore forte interfuiffe, ac cum viderei tam mul
105 illius res admiratione obftupefactos , corum erroris
admodum mifertum effe : deinde fublatis in cælum oc 4
1: s Doum omnium moderatorem per CHRISTVM
fupplicem precatam ,vedamonium illud , quod populum
ian :0 errore cacauile , comprimeret, ipfum fraude ac
fallacis,quas hominibus ſolet intendere, coerceret : Hoc
modo, cum Deum orauiffet, repentino victimam fonti
bus fupernataſſe atque ita rem illam , quam tantopere
admirari conſueuerant, in nihilum interije, vſque adeo
vt nullum in pofterum ex co loco ex ex omnino edere
INTmiraculum .
E
Alter modus erat actina pafſiuis applicando , per
quem alteratione fiue mutatione rerum mirabilia
læpè- facit , quorum naturales ſunt caufæ : ſed no
bis incognitę , ipli notiſsimę. Vider enim natura
liuin rerum omnium ſubſtantias , & proprietates
peculiares lingularum perſpectas habet , com
moda nouit applicandi tempora , ſollertię & ar
tificii vix eſt quicquam quod ignoret : quid e
nim , adeò diuturna & aſsidua experientia at
que obſeruatione , non ſit aſſecutus : pręſertiin
cùın norit cuncta , quę boni angeli à mundi e
xordio patrarunt , & quę homines excogitarunt
& plurima per bonos angelos , Dei iuflu. Sara- 2 D. Aug.
nę reuelentur , quę illi à Deo didicerunt . Ita- .z.de Gie
que læpenumero efficiuntur multa : quæ naturę | c.17.
Tolius operatio nunquam feciſſet , niſi demones
illain
 LIBRI
illain artificiosâ applicatione iuwillent, atque illi A
tunc agentia naturalia , vt inſtrumenta fumunt.
inſtrumenti verò conditio eſt, effectum produce
re , non tantum naturali ſuæ virtuti æqualem ;
ſed longè etiam excellentiorem , ac agenti
principalis à quo mouetur facultati reſponden
cem.Sccuris ex fe dumtaxat virtutem habet fecan
di; fed, quatenus eſt inſtrumentum perici fabri,po. pus aereum ſiue fantaſticum liinile rei puratitiæ.
reſtmenlam vel ſtatuam facere. Calor natiuus,qui
eft in humano femine, qua calor eſt, poteft calefa
cere , rarefacere , ſegregare , & condenſare, ſed
qua inftrumentum eſt animæ; poteft oſſày neruos ,
carnem generare . Pari ratione intuemur cauſas
iltas naturales à dæmonibus applicatas ,ſuis ipſa - Bllam obiecto imprimat: an verò tantum in ipfo
rum propriis viribus quodammodo præſtantiora
effecta dare. quia quæ fecundùm communem
ſuum curſum nunquam produxiſſent, fi à dæmone
non fuiflent applicatæ : ca nunc, vt à dæmonibus
mota inſtrumenta , quoad fubftantiam , modum ,
a D. Tho. vel celeritatem , admiranda producunt a . Nun
1.p.9.110. quam tamen hæc opera naturæ cancellos effu
a.2.ad 3 .
& l.z.adu. giunt , eò quòd vim naturalem caulæ principalis
gent..c. non excedunt. Infunt enim reuera hi effectus in
103 ipfis naturalibus agentibus , eo modo applicatis;
quibus agentibus diabolus nihil confert appli
cando , præter conditionem ſine qua effectus iſte
non produceretur . licet enim dæmon vtatur re
rum applicataruin vi naturali , operațuir tamen
iple potiffimùm per modum artificiofuin. Sicut
coquus , cum fuaue edulium concinnat , median
te arte per ignem id excoquit , licet ignis naturali
ter operetur , quod folus ignis niſi tali eſlet arte ap
plicacus nunquam effeciflet. quid tamen hîc co
quus igni confert, niſi modum & conditionem
tine qua non ? vim verò , quæ caufæ phylicæ no
men mercatur igni nullam influit. Duo igitur hîc
obſeruanda. primum quod nec ſola actiuitas rei
naturalis ſecundùın ſe debet attendi , nec ſola quó
que fecundùm le applicatio dæinonis : ſed vis na
turalis , vt applicata à dæmone . ſecundum , quod
cauſa inſtrumentalis in his operationibus eft res D videatur, & vtpuremus è gallinaceo trahi trabem,
applicata ; cauſa principalis ipfe dæmon applicans . cùm reuera feſtucam trahat. 4. ſi moto aere medio
Quare vt dicatur effectum non poſſe naturaliter
produci; debere effe talem , qui vtriuſque cauſa
coniunctæ ſuperet facultatem . Hæc de alteratione,
nunc de deluſione.
С Quando nec motus localis, nec applicatio hu
iuſmodi fatis iuuant , tunc ſolent magi confugere
ad circulatorias deceptiones , & mendaci ſpecie
(enfibus illudunt humanis , ita vt quæ facta mini
mè funt , à deceptis facta putentur. Deceptionis
nomen latè diffundo , vt præftigium, deceptionem
þ vide Va- & erroré comprehendat , quæ lolent diſtinguib.
lenciam
in 1.p.difp. Decipit autem diabolus tribus maximè modis per
49.3. pu- mutationem , mutando vel obiectum , vel aerem
Ĉto.2 ..
medium , vel ipſum organum , quod cæteris quia
¢ 1.p. 4. meliùs noſterMolinaccxplicuit , eum fequamur.
111a.4 .
docet ergo ex parte quidem obiecti hoc pofle , primò
oftenkrum rerum celeri agitatione,fubita occulta
tione, varia collocatione , ſeparatione vel conglu
tinatione latente : vt faciunt circulatores agyrcæ
variis ligaminibus , globulis, ſcyphulis , & c. Se
cundo per artem perſpectiuæ , certa quadam dil
d D.Bo- poſitione obiecti in ordine ad oculum videntis.
nau .
Gab . in&2 . verbi gratia , cuin lineæ confuſo ductæ ordine ( vt
d.8 .Guilh . fit manifeſtum , quando quis directè ex aduerſo
Parifienf. ullas videt ) afpicienti per foramen , vel rorata ta
p.vl.de v . bula, ſpeciem exhibcnt artificiofæ alicuius picturæ.
niu . c. 22 . Sic volunt Doctores grauiſsimi d juncos & paleas
II . Q : VIII.
65
humi ſtratas , fi lucerna de cera & corio ?erpentis
ſulphurato accenſa inferatur ;videri ſerpentes lalti
tantes : ego hoc exemplum ad mixtam Magiam ex
naturali & artificiola malim referre . Tertio , cum
formant fubitò ex clementis,potiſsimum aere , ob
iectum & illud offerunt fpectatoribus,v.g. quando
vel ipli affumunt ,velalteri rei circumponunt cor
Quarto , Cùın apponunt corpus aliquod mixtum ,
puta minerale, quod vi ſua naturali fit in caufa, vt
corpus cui apponitur longè aliud apparear . Quo
calu folet dubitari, num corpori addito vis natura
is inſit hoc faciendi : an verò dæmon qualitatem
inedio qualitatem producat : qua mediante ſpecies
per medium delatæ fic modificentur , vt caufam
præbeant, cur obiectum qnàm eft aliud appareat:
20 modo,quo velum cæruleum per dioptram viri
dem viride apparet.
Ex parte aeris medin hæc faciunt.primò fi impe - D
diant ne ſpecies ad oculum vel alium fenfum de
ferantur.v.g. quando vilui totum obiectuın , quod
coram eſt, occultant , vel aliquam eius partem tan
cùm . 2. fi medium imbuant aliqua qualitate , qua
ipecies per medium tranfeuntes, ſic modificantur,
vt obiectum von quale eſt repræſentent.v.g.ſi ace
С to commiſceatur ſal , & linteus pannus id acetum
benc imbibat , poftmodum verò ſuppofita candela
inflamctur pannus, ſpecies quæ diffundentur per
medium hac flamma illuminatum , forınıdabiles
adınodum facies præſentium exhibebunt e . Item fi e Molina
de ſemine aſinino & cera ‘fieret candela , quæ fola vbi fupra.
in conuiuio luceret , omnes ( ſi fas credere Pari
f Guil.Pa
lienti Antiſtiti f ) conuiuæ viderentur onocephali.rif . Tupra
3.fi medium circa ipſum obiectam inſpilletur,mu- c.22 .
tatur obiecti aſpectus: ve quando denarius inie
& tus in ſcutellam aquæ plenam , videtur maior , &
iacens in fundo apparet in ſuperficie. Eodem per
tiner fi vapores intermedij aëris condenſentur, va
de contingit vt luna multimodis minui & mutari
ſimul ſpecies moucantur , vnde fit ve nauigantibus
videantur ad nauigii motum arbores moueri ' : lic .
fecit diabolus , ve Claudiæ zonam nauis quæ ve g Tertull..
hebat Matrem Idæam fequi videretur g. s . non- apo..c.22 .
nunquam contingit falli leníum ex varia confor- Minucius
matione vel multiplicatione fpecierum ſenſilium : in Octa
, & D.
quod contingit aliquando ex forma inſtrumenti Auguſt . 1.
per quod videmus, v. g . quando vnicum conſpicil. 10.de ciu.
lum plures nobis vnius obiecti figuras exhiber : a- Deic. 16 .
liquando ex inſtrumentorum collocatione ac G
tu ,ve fi plura ſpecula diuerſis locis diſponantur,po
E
terunt tot de loco in locum ſpecies multiplicari, vt
quæ in vno loco fiunt, in alio appareant , & intuiti
ua rei præſentis eſſe viſio videatur h : aliquando h Tigno
poteſt contingere per ſolum ſpecierum ſenſilium fus in l. 2 .
de anima
quæ ſunt in fantaſia tranſitum vſque ad fenfum fol.177
exteriores , vel faltem ad ſenſum communem ; qui
ſenſus eodem modo à fpeciebus afficiantur ,quoli D.Tho .
affectic forent,fi reuera ab obicctis externis cò fpe- in 2.d.8 .
cies mitterentura,huci quidam referunt relatam à q.vni.ar.5.
Diuo Aug. k apparitionem philofophi dubia ſol. kl.18.de
uentis. ciu . Deic.
Denique deceptio ex parte organi non minùs va- 18 .
ria eſt. Naſcitur primò, mutato fitu organi : vnde E
facit rem quę vno in loco eſt videri efle in alio , vel
geminam quę vnica cſt. ficuti ſi digitum mittas in
leer oculum concauitatem cui oculus eft inclufus,
F 3 digito
 66 DISQVISITIONVM
digitóque compreſſo eleucs vel deprimas oculum , | A honeftæ voluptatis eorum gratia, deſcribendi la
facies vt res fimplex gemina videatur.lecundò , Si boré lioc loco alluina.Tēpore Sigsfmunds primi regis
humores agitentur vel perturbentur , res aliter ac Polonia , lacob . Meljinnkı prator oppido Brezinu ,
ſunt confpicientur , vt contingit ebriis ac furiolis,
qui credunt,
duplicem ſolem ' geminas ſecernere Thebas.
Huc referendæ ſunt ludificationes Zedechiæ lu
dæi, qui fuit tempore LudouiciPii , & hominem
in aera jactabat , & in membra diſcerpebat , &
ea recollecta adunabar , currum etiam onuſtum
feno cum equis & agiratore corain toto popu
a Tritem . lo abſorbebat a . quamquam in his etiam ex primo
in Chron. genere ex lecundo mixta nonnulla. Tertiò , ſo
Hislaugiël let impedire ſenſationem , craſsiore aliquo hu
more obftruens viam ne ſpiritus ad organum per-
ueniant , vel alia ratione vim ſentiendi heberans.
b Gen. 16. qua forge ratione Angeli Sodomæos aoraſia b
percufferunt. Cùm verò dæinon hominibus per
luadet eos immutatos elle in beftias , tunc non
organum dutaxat immurar, ſed interdum & me
dium , lemper verò fimul phantafiam , vt accidit
c . Poteft
Præſtantii patri apud D. Augußinum
cd.c.18. componere & ordinare phan
enim diabolus fic
talmata , vt quis etiam vigilans ( quod dicitur )
ſomniet , more dormientiuin , & putet ſe ea len
tire , quæ non ſentit , d inſtar maniacorum . Hoc
d Caieta .
2.20 9.95 fic in Turcarum incantatione qua fugitiuos retia-
a .3 . hunt , quam defcribit Bartholom . Giego.gieui
zius lib.de Turcarum moribusfol.93.
E
Porrò praftigialorij effectus duabus regulis de
prehenduntur. Prina eit , fi effectus non oritur à
inotu locali , & fuperat caularum naturalium ap
plicatarum actiuitatem ( v.g. ( uſcitatio mortui,aut
yeræ cæcitatis curatio) interuenit deceptio & pra
ſtigium . Secunda quando id , quod vilum ut , ila
tim euaneſcit,nec permanec,elt præftigiota m.chi
natio . Prioris exemplum eſt , quando Magipulico
in camera arcu de cerro ligno, & ſagittá alterius ii
gni, & chordâ certi fili, iagittam eiaculantur ; &
fic faciunt apparere in loco flumen enarum tantæ
le Gui.Par. latitudinis, quantæ fuit fagitcæ iactus e . Posterioris
infr . c . 22 .
vt cum videntur lacerare & voraie equum , qui
f idé Guil. mox fanus lifticur f : item in illo f. cto magi, quod
fupra c.23. narrat de fimulato lerpente Nicetas > Cum ex e
gle.annal.
ditiore palauj Constantinopoli:ans loco e Michael So
codures nauiculam vidi ſei, qua olle o patına vehe
baniur , carmine magico effect; 81 nun a exfurgeret
cho vafa non prius ferre defifteret , quam in pulue
rem redeguſei. Aipaulo poft barba preben a lamen
lari, amotáque caligine , ſe vi ira numınıs agiiaium
deplora'e. Rogatus, tur meries ſuas ila tractafjev ?
cum dulore narrabal , ſe rimis intentum , horribilem
Jerpentem wper vaſa porreétum , oculis inconninen-
tibus in je conuerfarn inſtar decoraturi , v dle ; qui
prius volutari ni n deſtuere ,quam ficlusa confrucia if
ſeni,inde fu:bero ex ocuies euanuiffe .) De Eonis hære
tici & mag praitigus teftatur Guilh. Ncubrigen
11.1. hift.) lis h , ita oculos hominum faſcinaffe, vt videreturma
Ang. 6,19 . gnam virorum imrbarn penes ſehabere , regiis dili
cijsciborum , “ apparatus splendıdilimiabundare.
Sed hunc tandem concilio Remenfi damnatum ,
cùm admortem duceretur fæpiùs ad terram dixif
ſe; Terra findere, idquc irrito conatu, legimus apud
Robertuin in Chron . Sic dæmon ludit prältigiis,
nec contentus miracula præſtigns imitari, conatur
in hereticis etiam ipfa præftigia ſubdolis Syco
pliantiis adumbrare. Lcgi exemplum adeò lepi
duin & feftiuum , vt quod merecrcauit, eo lecto .
res huius libelli nequeam fundare , fed lubens,
MAGICAR V M
lenitaleyuadam anımı ,auétoritarē nomenque CHRI
STI ſibi adfcius : virúmque Zatorke Cracouienfem ,
ceteroſque fibi fimiles lationes duodecim elegie,fingu
biſque nomına apoſtoloruin impo , uit , fi vero IESVM
CHRISTV M appellanti. Qui per villas ubique
ambulantes prodigia morionum praftigatorum
more exercebani, ſycophaniaſque altos o latrones : vo
lut mortuos , jubornunies ſuſciiabant, piſces in palu
desbutojas primò impoſites, vbi nunquam cos naſu
poſſibileeral ,in nomine CHRISTí fuis manibus
capiebant , panes in fornaces imponebanı, in rom
B néque Chrijli fui: cum illic anie .non effent, de pro
mebanı , cum ingenti fimplicis vulgi admiratione.
Quodam tempore ad Ceſtochousam monaflerium , D.
Virginis imagine celebre , cum ſuis Apoftolis venit,
cúmque illic aliquor diebus moraren! ur , vnum ex ſuis
quaſi obfellum a damone ſubornānerunt , cuius opera
vičtum acquirebant. Ille enim per hofpiria ambulans
carnes de coquina rapiebar , infuoſque proiiciebat , qui
cruce illas munientes carnes comedebant. Ciimque in
gens illic ellet concurſus populi ad Diva Virginis s
maginem , Sycophania illi obfeflum suum ad alia; e
ducunt, duplici vejte indusum , in curus on ercapedi
C nem neceſſaria imponere porſel : lupıllus vero intra in .
dufouim ei impofuerunt:cumque ad altare deducere
tur, ille è manibus deducentium furibundus jefe pio
rapicns , in altare donariis onullum irruit , pecuniáſ.
que rapiens in vejiis duplicate intercapedinë eas ab .
condui. Monachus ab aliar divino intermiffo officio
aufnyel. celeri monachi accurrentes cingulum cius fol
unt. lbs lapıllıd :maxai in letram ceciderunt, pecu
nia vero in vejte duplıcala rimanſit. Monache pecu .
niam arle damonis in lap llos transfur matar pulan
los , exorciſn.is * ram in priftinarn formam transfor
maie nitebantur : fed cum lapalli per manereni , Mo * Opina
bantur dæ
nacbus librum fuciñ indignabudus in terram procci, moris pre
dicens:fimilem daminem nunc u.na habuimus :ubire că ftigiis ita
eo ad omnes diabolos:ſycophania illicum pecunia recta videri mu
in Sileſiam fugeruni. Abi apud matronam nobilem in taram , &
pullo per
q : odam pago diuerientes, cim illa v : ro abfente cos recu exorc. dr .
jere no..et,ja tem mappam velielam ad ſacrificandum mone præ
perieruni. Ai mulier faſciculum iela illis obtulit. Tunc frigias cel
ridinhanc n bifcurn accipiemus, o Chriflu ribi benedo- , faturas, &
cel , Vinbolin ::m abundantiùs creſca:.Oftendealiam pecuniam
fi habes : quam cùm fimiliter acciperevellent , mulier | formęred
recufauit,marium t:mens.Illiautem fruftulum fominis dendam .
cum igne in ielam clam inuoluentes, mulieri ridáide.
runi . Itaque costa à relâ , a ciſta verò domus accen a
conflagranit.Viro domum reverſo, vxor ob Chriſtum cũ
ę spotoles maletraétatum hoc fibi iuffe contigiſe dixit :
sl vir ora excandeſcens; latro hic( inquit)neguiſſimus,
á non Chriftus fusi. Itaque cum vicinis cosinfequitur,
O in quadam villa a fequitur.Tum Pſeudo CHRI
S TV S ad illum , qui vocabarur Petrus, dixit : lă mea
paflio Peire , calixque , quem bibuturus fum , appropin
guai, Cui Petrus & mihs,vi video , Domine,imminer.
Ille vero dixit ; Petre ego aliter non poffum , nifi per fe
neftram ,hinc euadere Tum Petrus: egole,quoad vi
nam ,non derelinquam :fed,quocunque fugeris, feguar.
Ergo per feneftram anfugit:celeri quoque Apoftoli,
gua poruerunt , euaferani. Rristici cos ſecuri baculis
tutibuſque cucidere :dicentes:Prophe uſa nobis Chri- i Martin.
Bielski in
frezcum imis Apoftolus, qua in filua baculiifti creuerini. annal. &
Ergo plagisemendali vitam ſuam poſtea emendarent, Guaguin.
duiệies: Difficile eft nobis Chriſtupaflivně, Apoſtolorüq; in vita și
jorneniakibure. Sic Polonia Chiopicai: Agnolcis giſmundi.
puro
 L I B. II . Q. 1X . 67

puro lector eundem infidelitatis & blafphemiæ A guis egimus iam priùs, & breuiter ita Glycas part.
1 {piritum in his ſycophantis; qui fuit olim in Cy 2. Effecit or ſtatue ambulareni ,idemque in ignern pro
rilâ Ariano , & poftea in Caluino eiúſque ſequa filiens:non tamen vrebatur : in aera ſubuolabat:ex la
cibus . niinirum omnes eiuſdem Satanæ orga-. pidibus panes faciebat :alias atque alias in formas mi
num fuere. De Ariano Cyrilâ res notiflima : de grabat: facies aliquadobinas habeba ::in columnă.com
Albigeenſibus ex Luca Tudenſi illorum tempo weriebulur: efficsebat,vt ianuç clauja ſua ſponte aperi
rum ſcriptore fimilia lectu digna refert Mariana rentur,vafa dorneſtica ſpontè moueri ad vfus humanos
lib. duodecimo de rebus Hifpanie, cap.primo.de Bel viderentur: umbræ ipfum mulle precederent,qıas mor
gicis Caluinianis teſtatur ipſe,per quem res geſta tuorã animas eſſe dicebat.Cùm alignādo à Ceſare per
Match . Launous , in narratione cauſarum con quireretur , terrore perculfus , altera formaſya relicia
verſionis fuæ de Caluinilino ad Catholicam reli fugit.] & poftea idem de eodem Simone f:habuiſſe fpar.z.An
gionem .Lege ſi lubet (lector ) eius fecundam ,quam canem aligaium cathene in dimus limine , deuoran nal.
cum ſocio Pennererio etiam conuerfo , edidit A tem eos,quorquot ad Simonem iniufſi adire conarentur , l .
pologiam ,ante annos aliquot Lutetiæ impreſſam . Canis vero Petrum intrare iuflit, & humana voce Pe
Mibi nunc liber non eft ad manum. Finiam itaque B trum adeffe nunciauır . ] vides diuinæ , quæ in Petro
a lib.z. de cum Apuleio a ; Ane Poecilen porricum , isto gemi virtuti,Diabolicam vim ceſſiile, & Cerberum , cui
Aſino.
no obtutu circulatorem adſpexi equeftrem ; ſparham ncquibat nocere,adulaſe:Qn1x de Orpheo & Am
præacutum mucrone infesto deuoraſſe: ac mox eundem phione commenti poetæ & vimulicę corum ; er
inuitamento exigua ftipis venatoriam lanceam , gun Magiæ vtriufque nonnulli adfcripferunt g . Pytha- g Pauſa.li.
parte rninatur exirium , in ima viſcera condidife : có goras femur luum aurcum oſtentauit , carminc a 6.
ecce pone lancea ferrum ,quâ bacillum inuerſi ad occi quilam cicurauit ; cum qua frequens colloqucba
pitium peringuen ſubil , puer in mokiciem decorus in. tur h.Nama Pompilius conę ofiparæ apparatum , h Plutarc.
ſurgit , inque flux bus tortuoſis eneruam , exoſſam cum nihil domiobloniorum habuillcr , exhibuiti. in Numa,
(altationem exolicat , cum amnium qui aderamus ad Baianus Bulgariæ rex , ſe quoties volebat in lu- & Ammia .
i Sabellic .
mira'ione . ]Hec haud dubiè dæmon perfecit , fpe pum ,vel in cuiuflibet altcrius beftix formain mu- lib. 3. En
ciebus fali obiecti in oculos immilis,per medium tare cernebatur , interdum facicbat vt à nullo vincad.z.
aërem its imbycum . dererur k ? Ollerus'offe incantato , tanquam naui- k Trithe.
gio, valtiffimâ maria ſuperabat 1. Ericus rex Got: Chro.Hir
QVÆSTIO I X. C choruin quocumque verteret pileu !n , inde ven- 1 Saxo lib.
tum proſperum elicicbat m . Mira quoque de A 3.Danic.
Quàm adinirandos effctus veteres Magis
pollonio refert Philoſtratus, & de Iuliano Cbaldço in lo.Ma
tribuer ini ?
Suidas n ; quein in bac arte & fiibitò ledandâ vrbis gn.lib. 17 .
Gott . hiſt.
Rnobius lib . 1. agens de Magorum ackni . peſte Apollonium fimul cum Apuleio, coram Do n in voce
A mitiano , fuperafle narrat Anaftafius o ; huius lu- Iulianus.
pita reuocat his verbis : Quis enim hos neſciai aut im liani mentio apud Arnobium lib. 1. vbi duo docti oq.in 5.S.
minentia studere pranoſcere, que necesario ( velint no viri alucinati dum Vulcanum reponunt:addit idem 23 .
line) ſuisordinationibus veniunt ; aut mortiferam im Anaſtaſius , & ex eo Cedrenus, Manchonem ma
» " mittere quibus habuerit tabem; aut familiarum durum gicarum operationum adeò fuiffe pericum , ve pa
pere carnatessaut ſine clauibus referare queelauja ſunt; lain ſemper præ ſe contemferit Apollonium Tya:
» aut era filentio vincire ; aut in curriculis eques debili nçum. Apuleius ipfe, multorum teitimonio magus,
tare,incuare ,tardare; aut vxoribus liberis alienis in de duabus feminis fcribit admiratione digniſſima :
• conceſſi amoris flammas(fine ili mares fine, fiue fæmi primum pde quadam Cauponâ, regina lagarum Plib.1.de
D
A nei generis ) da furiales immitere cupiditates.] Ioan . ( vt ſcias etiam tum quaſdam ab iis hoc titulo ho- afino
rco. au
Sabtsberienſis lab.l.Polycratici cap .1o . Domino, in noratas) Saga,inquit,est of dininiporen !,Calum depo
quit,permittente elementa conculiunt , rebus adimunt nere et terram ſuſpendere,fonies dotare, monies di
species fuas ,veniura plerunque pronunciant , turbanı luere,manesfublimare , Deosin 'mare,fidera ex :719
mentes hominum ,immittunt fomnia , hominéſque vio gueregtariarum ipſum illuminare. Amatorem ſuum ,
lentiâ duntaxat carminis occidunt, & c. ]non eit om quod in aliam temeraſer,unico verbo m :tauit in feră
nia colligere aniius ,nec operæ precium ; ſed quæ caſtorem :quod ea beſtia captiuitati meruens,fe ab infe
nunc ocurrunt, & prçcipua videntur. Ab Aqui quentibus repraciſione genitaliam liberat : vi illeiguo
lone ordiamur;vnde,prophetâ teſte, malum omne que fimile,quod venerem habuit in aliam , proueniret.
bli.z. hift.
Dan . panditur, Saxo Grammaticus ", apud Septentrio ( aupunem quoque vicinino,arque ob id'amulum , de
nales Icribit , gigantes Majóſgue inaudiis generis formauit, in ranam : & nunc fenex ille dolium innatans
miracula diverſis praftigiis exercuiffe, e per fum vini fui,aduentores priſtinos in fece ſubmiſſues officioſis
mam ludificandorum oculorum peritiam proprios a- Eronchis raucus appellat. Alium deforo ,quiddam quod
lienóſque vultus variis rerü imaginib.adumbraſſe, il admorſus eam locutus eſſet , in arielem deformauit:

cl . 1.c.1 . lisibúſque formis veros conſpectus obſcuraſſe.] Olaus nunc aries ille caufas agit. Eadē amaiorisſui vxorem,
& 1.3.C.18 Magnus,de Lappis, Finnis, & Biarmis auctor eſt c, quòd in eam dicaculė probrum dixerat , iam in ſarcı
din Tarta
guamcunque volunt figuram affumere:stem qua in alio namimpregnationis , obfepio vieró G. repigrato farm,
ria .
e Cleměs, gerantur orbe ab amicis vel inimicis , linee veſtes pre perpetuâ pregnatione danauit: de,vi cunéti numerant,
in itinera. 10,explorare ;ventos quoque quos opiént nauigantibus oEto annorum miſella illa , velut elephantem paritura,
B.Petri:fi- vendere ,] Tres Tartarorú hordas ,vltra Cazanenſe diftendom .] Poftea de Pamphilo q ; Mága primi qlib.z. de
ue Clemé
ti falsò a regnum , incantationibus ſupra modum deditas, ijs nominis,e omnis carminis ſepulchralis Magistra cre.alino aur.
caligines, aliaſque tempeſtates cęli frequenter excitare, ditur:qua ſurculis eö lapillus ,& idgenus frinolis inha
ſcriptus li
1 ber", fiue bócg, modo hoštes profligare ,narrat Alexan. Guagui laris,omnē iſtam lucemmundi ſideralis,imistariari,o
( vt puto) nus d. A populis ad fingulos fi delcedamus,occur in vetustü chaos ſubmergere nouit. Nam fimul yuen
ipſius:ſed runt plurima. Zoroaitres ex ſteilis velut ſcintillas quam conſpexn fpecioja forme juuenem , venusia tein
ámala cor eliciebat c.Dolicheus olim mira perfecit , fed eum caritnt, or ilico in eum do oculum and animum deine
ruptus ma 1
nu , difcipalus Simon Magus fuperauir, le cuius prodi quer . Minusmorigeros y viles fuldens, in fax
f 4.
1
 68 DISQVISITIONVM
( inpecua,edo guoduis animal punctè reformat : alios, A 1
verò prorſus exftinguit. ) nihilattinet fimilia ex Lu
ciani Alino deſcribere Plinius a , ſed irridens , ex
11.16.0.4 Aſclepiade, Acthiopide berbâ amnes ac ftagnaficcari
coniectu,tałtu claufa omnia aperiri. Achimenide come
secta in aciem bostiū,trepidare agmina ac terga verie
re. Latacen dari folitam à Perſarum Regelegaris,ut
quocüque veniſſent,omniü reră copsa abundarent.]De
li.28.c.8 hyænę partiú effectis plurima idé alibi b ; de variis
lib.36 . lapidibus etiã magis incredibile c,achatisfuffitu tem
.10 . peftates in Perſiâ auerti,& flumina fišti, fi lapio fimi
lis fuipelli leonina:hyana pelli fsmilë, diſcordialem effe
lib.s.de
it.Phil. domibus;eum qui vniuscoloris,inuiétum athletis :ean .
dem vim alectoriaMilonem expertum ,& c.Veniamus
ad poëtas . Empedocles , apud Laërtium in hanc
fententiam valdc iactabundus.
Pharmaca quis pellai morbos, leuéſque ſenectam
Percipies ,qua cunéta ribi communico foli:
Compeſcéſque truces ventorum ritè procellas,
Exorti inſanis qui vastant flaribus agros.
Surſum ,filibeat ,mox flumina pigraciebis,
Er media induces ex iempeſtare ſerenum ,
Induces media pluuiasaſtareſalubres,
Et flatusficca qui perflent omniamſ,
Exſtinctúmque hominem nigroreuocabis ab orco.
Et lubdit ex Timæihiſtoriis, Empedoclem Etefiis
aliquando vehementer flanubus , adeo ut fruges cor
rumperent ,excoriari aſinos iuflife, faétiſque vtribuscos
collibus et moniinm verticibus admoueri ad compel
lendos flaius:ceſſantibúfque ventis, ab eueni u rerxwau
ravijecer vocatum elſe.] vnus iſte ex Græcis fufficiat;
locupletiores funt teſtes Latini ,qui hæc vberiùs &
- Eclog.8 . elegantiùs deſcripſere . Virgilius c :
Carmina vel celo poſſunt deducere lunam :
Carminibus Circe ſocios mutauit Vigſlis.
Frigidus in pratis cantando rumpitur anguis, & ,
Has herbas atque hes Ponto mihi lecta venena
ipſe dedit Moeris,naſcunturplurima Ponto.
His ego ſepelupum fier de ſe condere filuis,
Moerim , jepè animas imis excire ſepulcris,
Atquefatasaliò vidi traducere meffers.
lib . I $ .
Ouidius in Meram . f poſtquam narrauit Vlyſis
ſocios in ſues mutatos , de Circes amore & odio
Picum Regem copioſior,inter cætera;de Carmen -
te , feu Cancate Pici vxore ;
Rara qwidim facie, fed rarior arte canendi,
(Vnde Canens diéta eft) iluas é faxa mouere,
Et mulcere feras o fiumina longa morari
Ore ſus, volucrésque vagas retinere folebat.
Et paulò pòft ;de ipſa Circe quæ Pico vilo , amore
correpta,inquit,
Non tamen effugies,vento rapiare licebit,
Si modo me noui,fi non evanuit omnis
Herbarum virtus,nec me mea carmina falluri.
Dixit , & effigiem nullo cum corpore falſo
Finxit apri,prætérque oculos transcurrere regis
Lufit, in denfum irabsbus nemus ire videri:
Quem inanem aprum dum Picus equo admiſſo
inlcquitur,ab eâ folus deprehenſus,verbis in flagi
tiuin inuitatus & carmine malo:
Concipit illa preces , ó verba precantia dixit,
Ignotosg, Deos ignoto carmine adorat,
Quo folet & niwea vultum confundere lung,
Ee patrio capiti bibulasſubtexere nubes.
Tunc quoque camaro denfalur carmine calum ,
Et nebulas exhalar bumus,&c.
Sed cùm ille mæcham caftus auerfaretur , in furo
rem verſa ,
Tum bis ad occafum , bis ſe conuertit ad ortum ,
MAGICA R VM
Ter iuuenem baculo tetiguiria Carmina duxit;
Er ille in auem mutaiu's , penna , in corpore vidit .
Deniquc cum fimuli ab maichca vi,miníſque ad
hubicis,regem fuum repofcerent:
Illa nocens sfargsı viru ,lucósque veneni.
Exiluere loco dictu mirabile) ilue,
Ingemuitgøe ſolum vicina gue palluri arbor,
Sparsáquefanguineisruluerunt pabula guriis,
Et lapides viſi mujitusedere raucos,
Et latrare canes, & humu ſerpent:bus arris
Squallere, Tenues animeoclitare videntur.
Attonitum monstris vulguspanet.illa pauentum
Ora venenata tetigit mirantia virga ;
Cuius ab atlačtu variarum monflraferar!ım
B In iuuenes veniunt,nulli ſua manfit imago.
Et de Medæa, Circes nepreg , gEpift.Hi
Illa reluctantem curfu deducere lunam plypiles.
Niratur, & tenebris abdere Solis eques:
Illa refrenat aquas,obliquagmefulmina fiftir,
Illaloco filuas , vináquefaxamouer :
Per tumulos erral ( parſis diſtincta capillis,
Cerráque de repidis colligit offarogis:
Demonei abfentes,fimulacráque cerea fingit,
Et miferum tenues in iecar vrget acus.
Tibullush, Vt mihi verax . h Eleg. 2 .
Pollicita eft magico ſaga ministerio.
Hanc ego de calo ducentem fidera vidi,
Fluminis hæc rapidi carmine vertit iter:
Hæc cantu finditgiie folum ,maneiſque fepulchris
CС Elicis, & tepido senocut offa rogo.
Iam çiet infernas magico ſtridorecateruas,
Iam iubet afþerjas latte referre pedem .
Cùm libet hacireſti depelli nubila cælo:
Cum libet ,æstino pro tocat or be nines.
Illa tenere malas Medea dicitur berbas,
Sola feres Hecates perdomeiſſe canes.
Hæc mihi compoſuu santus queis fallere poſſes:
Ter cane ter diftis difpue carminibus:
Ille nihil poterit de nobis credere cuiquam ,
Non (ibi,fi in molli viderit elle ſinn.
Tutamin abstineas alys.nam cætera cernet
Omnia : de me uno ſentiet effe nihil.
Quid credam: nempe beceadem ſe'dixi: amores .
D ' Cantıbus aut berbis foluerepoſſe rneos.
Et alibiidem vates i :
i Eleg.8 .
Num te carminibus,num te pallentibus herbis
Descouit tacito tempore noctus anus?
Cantus vicinis fruges traducit ab agris,
Cantus ar irate detinet anguis iier.
Cantus è curru lunam deducere tentar,
Et faceret:fi non era repulfa fonent.
Propertius lib.1.Eleg.12 .
Inuidie fuimus?num nos Deus obruit? an qua
Lecta Prometheis diuidie herba sugis ?
Non fum ego,qus fueram .
Petronius Arbiter inducit ſagam ſic gloriantem ;
E Quicquid in orbe vides,paret mihi.Florida tellus,
Cùm volo.ſiccalis areſcii banguida ſuccis:
Cum volo fundat aquas, ſcopulus aique arida faxa
Indigenas saculantur aquas. mihi ponias inerteis
Submittit fluctus; Zephyrique tacentia porunt
Ante mcos ſua flabra pedes.mihifluminaparent,
Hircanaquetigres, á infli ſtare dracones.
Quid leuiora loquor:luna deſcendu imago
Carminibus dedu £ta meis:trepidúſquefurenleis
Flectere Plæbus equos reuoluto cogitur orbe.
Taniùm di&ta valent.saurorum flamma quieſcit
Virgineis extincta ſacris,Phæbeáque Circe
Carminibus magicis focios mutauit Vlyſis.
Neme
 LIBRI II.
a Eclog:. Nemelianus Bucolicoruin icriprorº;
Cantauie quod tuna limet,quorumpitur anguis,
Quocurruntfcopuli,migrant fata,veliseur arbor.
Et lyræ latinæ princeps de lagis tribus famofilli
mis b.de Foliâ ,
b Epod.
odes Quæ fidera excantala voce Theffalà,
Lunárque deripit.
Er ibidem fic Canidia canit,
Non uſitatis (Vare) porionibus;
O multa fle:urum caput;
Ad me recurres :nec vocata mens tua
Marſis redibir vocibus.
Maius parabo,maius infundam tibi
Faftidienti poculum :
Priuſque celum fidetinferius mari,
Tellure porre&tâ ſuper:
Quam non amore ſic meo flagresyvis
Bitumen airis ignibus .
c Od. vlt. Et poftmodum eademº;
Que mouere cereas imagines,
Viipfe nofti curiofus, & polo
Deripere lunam vocibus poffum meis,
Polum crematos excitare morisos,.
Deſiderique temperare poculum .
Sed omnium accuratiſtiine, licet, propter grandi
loquenriam , & celluin illum fpiritum , cbicuciùs,
d lib.6 . M Lucanus de Erifichto d .
Carmine Theſſalıdum dura in præcordia fluxit,
Non fatis addu tus , amor ,flarnmiſz jeueri
Illic tis ar ſere ſenes,nec noxiatanium
Pocula proficiunt,aut cein turgenlia fusce.
Frontis amarura ſubducunt pignora feia
Mens hausti nutia ſanie polluta veneni,
Ęxcantata perit . quos non concordsa miſti
Alliga! vllatori , blandaque potentia forme;
Traxerunt toris magica verrigine filt.
Celancre vices rerum ,dılaid.,ue longa
Hafit nocte dies: legi non paruit ather ,
Torpxit go praceps audio carmine mundus,
Axibus ó rapidis impulſos lupiter vrgens,
MirAtur non ire poloslunc omnia compleni
imbribus, & calido producunt nubilo Phæbo,
Et lonatignaro cælum loue.vocibus ijſdem
Humenieis laiè nebulas, nimboſgue ſolutis
Excuſſere comis :ventis oeſſantibus æquor
Intumuit,rurſus, vetitum ſentire procellas;
Coniicuit,turbante Noto:puppimaque forenieis
In venium iumuere finus ,de rupe pependie
Abſcila fixastorrens,amniſque cucurrit,
Non qua pronus erat . Nilum non extulit aſtas,
Miander direxit aquas , Rhodanúmque morantem
Praeipisanir Arar, ſummiſo verticemontes
Explionere iugum.nubes ſuſpexit Olympus.
Solibus nullis Seynice cum bruma rigeret,
Dimaduer.e nii:es.impulſam fidere Terbyn.
Reppulit Hamonidum defenſo litore carmen.
Terra quoqueimmoricontullit ponderis axem.
Eu medium vergens niſu tiubanit in orbern .
Tant & molis onuspercuffum voce receffit,
Proſpectumque dedit circum labentis Olympi.
Oranc potenj animal leib ,geniiuinque nocere,
Etpamet Hemonias e morribus instruit arieis.
Has anide tigres, oge nobilis ira leonum .
Orefauentblando.gelıdos bis explicat orbeis
In que pruinoſo coluber dejtendiiurarno:
Viperei.coeunt,abruplo corpore,nodi.
Humanóque caditſerpensafflala veneno .
Er mox Illis o ſidera primum
Precipiti deducta solo, Pbebéque ſerena
Q. I X.
69
A Non aliter diris verborum obfefla venenis
Pallau , o sigris terreniſqueign.... Arjal ;
Quam li Fraternâ prohibere imagine tellus,
Inſererèiqueſuas flamimis cæleftibus umbras:
Et patitur tantos canım depreſſa labores ,
Donec fuppofitas propior deſpumet in herbas.
Nec minùs erudite patruus Lucani , pallio clarus
& cothurno ; reliquiæ Latialis Orcheſtrę , nofter
Seneca ; e Medea
V.782 .
Nunc meis vocata facris no& tium ſidus veni,
Pefimos induta vulus, fionte non vna monax .
Tibi,more gentis, vinculofornens comam,
Secreia nudo nemora lutravi pede ,
Et enocaui nubibus ficcis aquas,
B
Egique ad imam maria, et Oceanns graueis
Intersus vndas aftibus viltis dedit:
Paritérque mindus, lege confusa aiheris,
Erfol.m aſtra vidit ,ea veritam mare.
Terigilis urſa.temporum flexi viceis.
Aeftiua tellus floruit caniu mea :
Meffem coacta vidii hybernam Ceres,
Violenia Phaſis verlit in foniem vaan ,
Et ifter,in tot ora diuiſus, truceis
Compreffu vndas omnibus ripis piger:
Senuêre fluctus,tonuit infanum mare
Tacente vento, nemoris antiqui domus
Amifii umbram ,vocisimperio mea..
Die relicto Phebus in medio ftetit,
С Hyadé quenostris cantibus morę labant.
Apud eundé non minora ſibi védicat Nutrix iMaf: Hercul.
Arubus magicis fere Oct.ver.
-450 .
Coniugia nupia precibus admixtis ligant,
Vernare iufli frigore in medio nemus::
Mifſimque filmen ſtare,concuſſi fretum
Celjanie vento,turbidum explicui mare,
Ei ficca tellusfonubuspatuis nomis,
Habucre motum faxa.diſcuſſıforeis.
Vmbra steristis, & mea iufli prece
Nlanes loquuntur, fonaut infernus canis.
Mare,icrra ,cælum , Tarlarus ſeruit mihi.
Nox media (olem vidit , & noctem dies,
Nihilque legesad mcos cantus tenent.
D
Deniq ;, & pueritiæ meæ labor ac ſtudiu Claudiál. g lib . 2. in
Ruffin .
Namque mihi magica vireis,& uique futuri
Praſcous ardor inest.Nous,quo Theſſala cantu
Eripiat lunare iubar:quidfigna ſagacis
Aegypri valeant;quà gens:Chaldaa vocatis
Imperet arte Deis,nec melatuere fluentis.
Arboribus fucci, funeſtarúmque potestas
Herbarum ;quicquid leihali germinepollens
Caucaſus, & Scychice vernaniin gramina rupes,
Quas legit Medea ferox, ó calida Circe.
Sapiùs horrendos Maneis,facriſque litaui.
Noturnis Hecaten, condua funora traxi
E Carminibus victura meis:mulióſque canendo,
Qisamuis Parcarum reſtarent fila peremi.
Ire vagas quercus, & flamina stare coegi.
Veraque non prono curhani flominu lapſu
In fontes reditura ſuos.Neu vana locuiam .
Me fortaffe putes:mutatos cerneperaicis.
Dixerat, & niuet(mitùm )capere columna
Ditari fubróqueirabes lucere meia lo.
Tam multa,cam magna libi hæc vanitas vindi
cat:quædam falsò , quædam verè : ſed quæ falso,
quæ verè,ounc nobis,quoniam alii id omiſère, di
ſcutiendum eft.rem totam certâ method fua
capita reducemus; illud lemper memoria reuol.
uentes , quicquid damon poteft , id per eum , ex pacto,
magos poffe: nibilg. foc pojemagos,quod nequeni demo
OVÆ
 DISQ VISITIONVM MAGICARVM
70
I QV ÆSTIO X. . A aut peruertere ; nec corpus de extremo ad extre
mum transferre,non tranſmiſſo medio ;nec corpus
Quid poflint Magicirca ordinem nature de
longè à ſe diftans localiter mouere, quia neccflc
leges vnmerfer
eft ,vt mouens ac morum fimul fint in loco (alio
quin ſequeretur etiam pofle mouere corpus per
ſuperiorem ſe(vt legiſtis)magica gloriatur: vacuum , & per quantamlıbet intercapedinem )
Mare, colum , terra, Tartarusferuit mbi: nec in inſtanti vel quantaliber celeritate corpus
Nihilque leges ad mcos cantus tenent. mouere aut transferre.quia vis eorum motiua cer
Falſum boc imprimis, & foli Deo omnipotenti re -o tis cft fimbus limitata. Quare intelligendum fanè,
e Apol. c .
Servatunt. Naturæ ordinem mutare nequit ,niſi au quod Tertullianus ſcriplit e ; dimones momento effe 22 .
& tor naturę ,ncc leges yniuerſi refigere; niſi qui' fi ubique . ] Item ; folum orbem illis vnum ejfe locum .
xit.ſcicum & ratum eſt hoc Theologorum decre Nam impropriè totus orbis vnus illis locus eſt,
tum ,nec inotu locali (quæ actio eft immediata dæ cùm conſtet ſic v.g. cos elle in Oriente, ve limul
monis) nec applicatione agentium & patientium tunc non finc in Occidente. fiue cnim per ſub
per alterationem , corruptionem ,generationémve ſtantiam ſuam ſint in loco ( quod probabilius )
ſiue per virtutis applicationem ( v. multi volunt)
(quæ ſunt eius actionesmediatæ ) poſſe quidquá, B
quod naturam fuperet , & proinde, nec id , quo adæquatus eorum & proprius lecus, omnijm ill
mutetur ordo, feu lex vniuerfi: Sic D. Auguſtinus dicio , certum habet & limitatuin ambitum , vel
1 D.Augu.
libr.z. de & D.Thomas “, probatur à Scholaſticis auctori virtuti vel ſubſtantiæ proportionatum , & vbique
Trin . D. tate Apoſtoli 6. Non fubiecit Deus Angelis orbem elle, omnia implere eſt:quod ſolius Dei proprium .
Tho.lib.3. terra futurum . Ve interpretati D. Chryl. Theophi Momentum etiam vſurpauit pro celeri adeò mo.
cont.gen, lac.D.Thom . & Salbaut.non malè. quanquam re tu, vt ab hominibus vix queat percipi.
ca. 108. &
9. 16. de uera verba illa de mundo nouo feu Ecclefia po 6. Ex eo quod dictum eſt non poſle tollere
malo.ar.3. tiùs agant, cuius caput eſt Chriſtus , & de quo non connexionem & ſubordinationem partium vni
quos fequi femelProphetæ c. Meliùs probant ratione , quia uerſi; ſequitur etiam, non poſſo tollere carum con
tur Vict. ſeruationem : qux eſt ordinis & connexionis illius
nu.35. pars non poteſt plus toto . Èx hoc axiomate infe
b ad Heb. runtur multa particularia . cauſa finiſque. hinc porrò fequuntur,qux de cce
2.V.S. Primò non poſſe Magos dæmonis operâ pro lorum moru & elementorum travílatione , le
CEL.9.v.6. ducere immediatè vllam formam ſubſtantialem quenti qurſtione dicentur: ſequitur etiam non
Siehar vel'accidentalem.quia naturæ lex eſt ,vrcorporcú c poſſe impedire proximè & directe ( ficur faciebat
102.V.19. ſubiectú nequeat à re incorporeâ immediatè alte Deus , quando
intam varis ac enorm bus luppli- f Angle
hoc eft i- rari:diabolus auté eſt incorporeus , formæ autem ciis Martyres feruabat illäfos ' non poflc ( inquam ) in 2.q.vni.
pſishomi- illæ ex potentiâ rei corporea ſunt educenda . hinc ſic impedire actionem agentis naturalis ,quod ha- de demo .
obus, qui ſequitur non poffe diabolum immediatè v !lam bet omnia ad agenduin requiſita : fed dumtaxat 4.4.dub.i.
tem poft qualitatem corpoream & perinanentem impri id pofle indirectè & mediante aliquo artificio diffic.s.
iudicij mere.v.g.calorem ,frigus,albedinem ,& cd. aut medicinâ , ſicur faciunt homines, videlicet
diem cre 2. Non poſſunr aliquid creare . propriè lo. primò adhibitâ contrariâ cauſa ,quæ alterius cau
dituri. fic
Photius quendo , liue ex nihilo, quia caufæ naturalis activi 1x vim exeri impediat. v. gi ſi mantile de molli
Prinaſ. tas non extenditur in id quod nihil eſt;hoc enim bus lapidum filis ex Caryſto petitis ,& inftar telæ
Anf. & eſt virturis infinita . contextis, in flammam coniiceretur , id non modò
Haymon . Ž . Nec ex qualibet re naturali poſſunt facere non ambureretur,fed fplendidius, nitidiúſque exi
d D. Aug. Plutarc.
d.li.z.c.3. quamliber.quia nequeuntimmediatè formam in ret 8 : item fi adamantem admoueas , impedietur 11.de defe
& commu troducere , vt autein eain mcdiarè introducant . magnes ne ferrum attrahat b. Sic fortè diabolus cuoracu
niter The necesſarium eft aptas diſpoſitiones procedere: D gentiles decepit , quando fecit ne Hanuna exu- lor.
ologi. nulla verò res eſt capax cunctarum difpotitionum , rerct capillos luli , aut Seruii Tullij,aut L ,Mar- b Plin. lib.
37 . C.4 . &
quæ ad omnes formas requilitæ ſunt. Hinc etiam cij , aut tunicam ferui A nagnini. poteſt tamen D.Aug.li.
fit , vt nequeant, quouis inſtrumento vel caula , & alia prodigij tám celebris cauſa reddi. Nem- 21. deciu .
quemlibct effcctum gignere : tum quia pendentà pe hos ignes ex illo flammæ genere fuiſle: quem Dei.c.4.
i vide Vir.
pacto inito , quod certa præfcribit media : tum vulgò vocaut IGNEM FA TV VM : cuius o
Aeneid.2.
quòd ,cùm non agant iminediatè ,caula'vel mítru rigo hæc à Philofophis traditur . Exhalationes ab Liu.lib.i.
mentum debet idoneam proportionem cum effe aëre frigido, & nimis condenſato, propè nos deti. Plin. lib.2.
čtu habere. neri; pofteàs per vehementem quarundam exha- c.107.0b
4. Nequeunt formas ſubſtantiales( vt dix ; )line lationem inuicem fuccedentium compullatio- fequente
deProdig.
præuiis alterationib.ac difpofitionibus producere. ncm ,calefieri & inflammari ; diuerlos quoque co
Nec etiam id ipſum pollunt facere in inſtanti lores & figuras recipere , prout vapor craffior &
( quia mutatio per creaturas nulla fit, nifi in tempo fubtilior fuerit, & prout diuerfimodè fuerit con
re )nec etiam pofl'unt quantumliber paruo aut æ figuratus, rubram apparere vel nigram. flammam
E in materiâ crafliore , candidiorem & clariorem
quali tempore quicquid volunt petficere: nam na
turaliter ad vnam rem plus, ad aliam minus moræ in ſubtiliore , & cætcram figuræ varietatem ex !
requiritur , fecundùm plures aut perfectiores v lucis reflexione repræſentare . Apparent etiam
nius quàm alterius diſpoſitiones .. huiuſmodi phantalmata (Galli vocant des Aduis,
s. Præſuppolitâ Ariſtotelis & fequacium ; Germani Stallichien ) , vel inter cquorum aures, vel
quæ in Lycæo Peripatetico ,& fcholis Theologo lupraverticem hominum vino ,irâ,vel alia ex cau
rum reception eſt ; non poterunt vacuum in re sâ effcrueſcentium ;item iuxta fepulchra , buſtua-
rum naturam inducere ; nec infinitum vllum a ria, vel patibula ; quoniam ex corporibus viſcoſæ
etu ; nec à priuationead habitum regredi; nec or excunt exhalationes; quæ ,licuc dictum , motu illo
dinem , qui inter formas aç diſpofitiones rerum inflammantur .' præcedere vel;ſubſequi viatorem
naturaliuin inducendo , extrenias prætermiffis putantur, quia progreſſu citatiore homo aërem
mediis , vel pofteriores ante priores , immutare commouet ; idcirco fi coneris apprehendere, dif.

fugère

i
 LIBRI II. Q. X. .71

fugere videntur, ab aëre pulfz.LegiNuperum ſcri- | A , malum totum dormienti infudiflent, idque quod
a lib. 2.dæ prorem Iuriſconſultum . qui cenſet hæc omnia ; conſtituerant totum perfeciſſent, demum flammâ
monolat.
dæmonum effe ludibria, & his ignibus malum ge extincta tam integros illibatoſque manfiffe digi
C.3 .
nium infitum eſſe. cur enim alioqui homines fic ( air) tos ,quàm fi lumini fontem nullum ante præbuil
pelliciunt in ftagnorum fluminúmque voragines ac ſent,quod Magas , quoties volunt , facere Remi
precipitia ? non illa (mihomo)pelliciunt; ſed fit, gius e affeuerat ,id omne idem rectè ad dæmonis e d.c.3 .
quia nocturnom filentium , & fammæ nouitas i rechnas retulit.Ceterum quod Cl. Claudianus'ca f de raptu
gnaris cauſæ metum ac conſternationem indu nit in Ærhnæ cacumine niues illaſas permanere , Proferp.
cunt, & faciunt à viâ aberrare , & fic in malum a quia vaſtum illud incendium ſub niuibus feruare
liquod ruere,præſertim in flumina vel ſtagna. Na fidem , & lambit contiguas innoxia flamma pruinas,
curâ enim ſuâ hi ignes ( vt flammæ quas Æthņa e hoc nó eſt fabulolum ( ſuffraganturenim hiſtorici,
ructar( in fretum feruntur ) eriam voluuntur verſus philoſophique ) fed eft abditú naturę ſecretum . & Strabo,
Solinus ,
aquas ( vt recte Leloyher obferuauit lib. 1. de ſpectr. fortè , an quòd flammanimis violéra propulſione Plinius &
ca. 5. ) ideò qui perturbati ſeu conſternati vel du eiecta , minus actiuitatis habet in circumiacentia , Seneca.
Eti curioſitate, hos ſequuntur ſæpe ſubmerſionis quæ rá obiter attingit: quod fi verú eſt,pertinet ad
periculum ſubeunt. Si qua coactio extrinſeca ad B poſteriorem actiuitatis impediedæ modu. Alter e
lequendum quandoque deprehendatur; illa certè nim modus huius impedimenti fit, per aëris inter
naturalis non eft, fed à dæmone. Nam non nego iecti celerem ac violentum motú , quo impeditur
quandoque poffe fieri, vt his fe flammis dæmon actio naturalis,ne ſe in obiectum infinuet. ſicut lo
adiungat. ſed cùm naturalem cauſam Aammarum lemus moto aëre fumum ,ne noceat oculis , abige
teneamus. baud arbitror cum plebeculâ ad prodi re.ſicut etiam diabolus effecit ; nedifflueretaqua,
gioſas cauſas confugiendum . Cur verò his non v quain Tuſcia Veſtalis crìbro portabat 4. Sic Aam- h.Valerius
mam iniectá atri damonis ípectrum impediuit ;ne Tertul.A
Itulentur equorum aures, vel hominum capita ,
cauſam putarim ; quod ex ſententia veterum phi louis Apameni fanú abſumeret,donec diuino mi- polo.c.22.
loſophorum , ignis duo funt genera ( ſeu partes raculo aquæ benedicte alperlio demoné abegit i . Minucius
b Galeni pocius)Hamma & pruna : prunæque proprium fit, Sic ad Medea incantationes taurorú flammiuo- in Octa
uio ,D.Au
li.4.de fim vrere ac non lucere ;flammæ verò, lucere & vrere, morum hálitum innocuum factum poetæ canunt.
guft.li.io.
plic.medi- quando perfecta eſt flamma; quando verò imper Semper enim Dei miracula diabolus conatur fi- de ciu.Dei
s mulare.Scit ſanctos per fidem ( vt ait Apoft.) impe- .. 16.
, facul fe &ta (vt de qua
cam. Plato
tat agimu ) runctamen poſſit lucere
,
i Theodo
nis in Ti vim vrendi nó habeat. Er nomen fatis indicat ;húc lciumignis extinxiſſe : Heb . 11. v. 34.ve fecerunt tres
mço & i- non verum eſſeaut perfectum ignem , ſed quid i pueriHebrçiDan.3.vt fecit B.Franciſcus de Paul elibes ;.
Hiſt. Eccl
plius Ti- gni fimile,ſicutcaprificus, & ficus facua non vera lajaliíq;.vno contentus ero exemplo ; in quo, cum
mzi Locri eft ficus, fed degenerans quid & ficui fimile. Con fidezmeritum quoque religiofæ ſeu cæcæ obedié
С
firmant, quod narrant . ad aquas Scantias Aam tiæ,reſplendet.Scardeoniusita ſcribit : Accidit ali
c Plin.d.c. mam exire ; quæ inualida lit quando tranſit , nec quando forte fortuna,utprapofitus quidam pradıcato
107 longè in aliâ materiâ queat durare : & ſuper hunc rum D. Auguft.illic apud hos ( leſuatos D. Colum
igneum fontem ,quæ illum contegit fraxinus, ęter bini ſectatores ) ad prandium.inuitatus accumberet:
num virere cernitur : quod non foret, fi hæc flam gui amotis epults,femorisque arbitris,daiáque loquendi
ma vera perfectáque foret: Talis etiam albus ille veniâ ,cæpiz de Dominica profeſſionis merito copiose
ignis, qui poft tempeſtarem nautis apparet , & admodum , arrogātérquedifferere: tacie exprobras eis,
ſuper malum ,nauiúmque armamenta lidens, nihil quod profeſionē triū votorum , cùm inter cænobitas co
adurit;Gentilibus Dioſcurorum feu Caſtorum al numerarētur,publice ,palámque cü cateris monachis fo
d vide ba ſtella ,nobis S. Telmus dicitur d . Videre nuncin lira non profiterentur formâ.Ad id lefurarum prapo

quæ dixi fignem mathæologi Lutheri Meteorologia. com- Dlus,homo idiota fane,ſed prudens dile &tus Deo,ar
comment. mentar.in c.g.Gen.fol. 146. de iride diſputans, non gute reſpondir: Vis (inquit) pater, quoniam in hos fer.
in Hercul.
Fur, v.14 . contentus Iridem cum Halone vel Coronâ con mones incidimus: vtrüvnus ex poštris fratribus, ita fim
fudiffe.ſubdit; Ego non dubito faltantescapras, vo plici quodã modo Deooblatusan comes ifte ruus,publi
lantes dracones, lanceas, á fimilia eſſe effečtus male ce tria vota profeffus , fuperiori ſuo obedientiam exhi
rum fpirituum in acre fic ludeniium , ut aut terreant, beat ſinceriorē? Anruitille ignarus guidem ,libens.Tum .
aur decipiant homines: gentesflammas in nauibus ap Tèfuita ad binc noftri Marcã quäprimim concrſus,
parentes iudicarunt Cajtorem ef Pollucem effe. Et qui ibi forte accübentib.ministrabal,ait:Marcefrater,
appuret aliquandoluna ſuper aures equorum . Hæco. biſodalesnostri frigēr:in virtutefan £ tæ obedientia ad
mnia certum eſt effe ludibria demonum in aere.] Sic feras huc eis cito e coquina nudis manibus ardëtes pru
ille, per certum eft, & non dubito; nulla redditâ ratio nas, vtconfeftim calefiát. At ille haud cãltabūdus( ut
ne philoſophiam euertit ; eodem iure , quo fidem ; erat ad obedientia prõpsas)nihilfore credēs, quod fieri
vt in Deum , fic in naturam ius ſibi vfurpans : Lu nö poflet ,ſiſub obediëtia pracepro mandaretur: fest.nus
nam vocat,illas,quasdixi flammulas : aut fi lunam nihil hefurās à coquinâ ad menfam ardēies prunas quã
vidit equorum auribus inſidentem ;vidit , quando E plurimasambabus manib.iun&tis,abfque vlloderrimo
lunaticus.Et tamen hanc cenfet effe vnam firmiſſi 10 aui lafione ſui portauit,viriq.eas-porrigēs ad frigus
mam certifimam (verba eius ſunt ) demonſtratio tollendü:quas iterü ,iabēte prepoſito, cunčtis admiran
omnes ille impreſſiones, ut vocant,fint opera
nem ,quòd ribus ,ad locü unde derulerar deportanir.Hinc prapoſi.
Dei,vel etiam demonum.Iris, & cometa quidem ,le sus ille Domicinus vlıra modă obftupefaclus comiem
cundùm illum , Dei; cętera dæmonum . Gaudeant fuü intuitur,quaſ idē effetilli ilicò præcepturus. At il
tali Doctore, qui amant deſipere. Quod verò le le cognita re nihil cã tādū ratus,quãprimő in hac ver
gimus de erraticis fammarum globis humanam ba prorupie.Pater Revierēde,apageie, ne me iub -as ie
edentibus vocem , & de reſecto cadaueris cum hu tare Deń.adferāfi voles,ignē,prout foleo ,reftulâ,noma
mpero coſtíſque brachio dextro , in vſum luminis nib. At illi admirabūdi ob rátä miraculū ,binctaciti in
nocturni: cuius extremi digiti flammâ ſulphurcâ ira ſe ſtupebãt:hincrepētino comitis reſpoſo dele &tais, ſe
lac violaceâ tantiſper arſerunt, dum ftriges venenú muino infpiciétes ſubriſerve.Subrideär fortè & alias
. Telur
 TIONVM
DISQVISI
72
Ieluitarú hoftis hæc legés . at Scardonius Ieſuita | A
non fuit, quin & leluitarum tenuem admodú co
gnitionein babebat,qui tum recens Patanium ad
ucnerant.ille namque nos vocat Sacerdotes nominis
les y lib.2.clales.fol.gs. Ieſuiras aurcın in prædi
cta narratione d.lib.2.claſſe 6.fol ,113.vocat cos, qui
propriè Iefuatinominantur , illi auctorem ordinis
habent B.Ioannem Columbanum , & ferè ad vnú
laici ſunt : nos auctorem habemus ordinis noftri
B.Ignatium Loiolam , & in fingulis domibus mul
tos Sacerdotes.illi ab Vrbano V.Papa, anno 1369 .
confirinati fuêre : nos primùm à Paulo n I. poft
annum 1540. illi Iefuati S. Hieronymi, nos clerici
Societatis Iefu ſumus vocați . de illis lege Paulum
Morigiam lib.de orig.religionum . 6.33.6 35. de no-
bis vitam P. Ignatij Loiolæ à Patre Petro Riba
deneyrâ , & P. Petro Maffeio accuratè defcri
ptam.Efrauit ergo Scardeonius in nomine , vt &
ccteri;qui I E SVIT A S cum I ES VA TIS có
findunt. Et ex hoc errore Bartholom..Fumus in
Armill.a :srea verb.religio.nu.4 . ſatis inconſideratè
negat leluitas propriè religiofos efle , & auctorem
laudat Abba.in rub.de regular.n.3. qui tamen dun
taxat ſcribit cos non propriè dici regulares: quod
& ipſum filium.nam lefuitæ vtrumque ſunt Re
gulares , quia regulam certam profitentes clericiin carcerem coniecere , in eculeum cgere , & al
ſunt religiof : quia quidem tria vora ctiam ſolem uo reſcillâ , vt lunam m'indo redderet , læuiſſimè
nia , quæ Abbas requirit, emittunt; & nihilominus exenterarunt ^. conclufionem noftram D. Augu- a Narrar
qui ea non emittunt , fimplicium emiffione teli ſtin.confirmat b. Veteris fabulæ origo nata ex i
gioſos eflè PP.Maximi,Gregorius X 1 1. & X111. C gnoratione cauſæ , quur luna naturaliter deli- 16.000.de
definierunt. Verun Abbas errabat in facto : & quun luminis patiatur ,tefte Plutarchoc , & vetc- ciuit.Dei ,
Fumus inperitè Abbatis fententiam exceiptin .
ambo autem de Icfuatis prædictis loqucbantur,
nam Abbatis, tempore deIcfuitis nulla duin erat
cogitatio : libri ſunt corrigendi Abbatis , Fumi,
Scardeonij;& (miror) zd ab iis,qui nuperis editio
nib.præfuerunt, non animaduerfum . Venia plani
dignus Fumus, fi ante Soc.leſu inítitutam fcripfit .
Veniâ indignus Baleus hærct. Anglusin bıb.fcruplo
rum Britannia ,qui nos fingit ,additis (vt illi folem
ne)iabelis,Theatinos eli , & Venetiis primin
Paullo Caraffa, quipoftca Paulus I V. inſtitutos.
Minùs tamen miraidum . Anglo Caluin.nomen
poftrum ignotum fuile, ſed planèmiranda mali-
gaitas, & itupor Parit aduocati, Papyrij Matloni:
quicum in noftra focietate non paucis anois vi
xiflict; vr rabula fort fieret, eam deterens maledico
tiæ quaſi tirocinium fecit , in nomine noſtro inſe
Etando.nam in Pauli I V. Pontificis viçraplodiis,
( cribit nos in Hiſpania Ignamanos: Nola in Cam
pania Ieſuinos vocåri, & lic ipſe appellat:cur?ne no
uille videatur , & vt aportaliam regat.malè noue .
rat, à quib.tāmalé,tam malo exemplo defecit. Si tā
parum illı noti; vnde, aut quâ ,in intima le arcana
cordis iite cordium & renum fcrutator penetrauit,
vt nihil vereatur affirmare; eos fibi folos videri fo
cietaté cum Icfu contraxiflc: & in eo nimiu tapic :
res eflc ,quòd loputcnt crio velipſi quandoq; im
peratucos ? Qui cordis corú tam penica perſpexerat
arcana , quo potuit pactonomen ignorafle ; fi nec,
nomen noucrat, non potuit fe in hçc latıbula pro
funda cordis penetralle.Teneo te Spiritus apoſta
tice . Bruciorum brutus iſte inos elt , ve quos flagi
tiosè deſeruerunt , quia diſciplinam non ferebant:
illos infrunito ore,& linguâ virulétâ conentur pro
ſcindere, ne non merito transfugiffe vidcantur . Ad
rem redco à diuerticulo , in quod mé Scardeonius
pertraxerat .
MAGICARV
M
QV ÆSTIO XI .
Qua Magorum potefias in orbescæleftes,fidera
elementa ?
Erendi ſunt Empedocles,Sofiphanes , Apollo
iern
Fenius
,Virgilius & alii poetæ , vt quæftione prx
cedente docui,plus nimiùm Magis tribuentes : fe
rendi,quia gentiles: ſed quis ferat hominem Chri
ftianum ,& quiCatholicus amat audirc.in Paraba
tâ vincto , ſic canentem ?
Verba vel alio errantia cælo
Sifiere fidera , verba potentem
Noctis poffune ducere lunam .
quod ethnicum eft, ſtolidum eſt, & merè fibulosū .
B Primò nec cæli , nec fiderum motum fiftere, vel
eorum ſtatos curſus retroagere magicen potle.
hoc enim foret vniuerfi ordinem turbare. Hinc
verò concidit fabula veterum , de lunæ detractio
ne;non magis confentanea rationi, quàm recen
tior noſtris temporibus ridicula populi cuiuſdam
opinio, arbitrantis lunam ab alino cpotam ; quia
pecus Arcadicum de Aumine biberat , in quo
noctu lunæ facies ,vt fit, lucentis rcddebatur cum
biberet;eoque recedente ſubitâ nube luna velata
videri deſiiſſet : ideò miſeruin Sileni vectorem
Viues có
ment , in
Ii quodam poëta , cuius fragmentum , vt à Turne- c.4.
bo'accepimus , digniſſimum eſt , quod pluribus cli despre
locis legatur .
cept : con
Sediamen incuruus per pondera terrea nirens nubial.
at us d libr. 19.
m
Dica quur feffo liuefc circul orb ry
Purpureumque rubar niuei cur tabeat oris. aduerſar.
C.3 .
Non illam ,vepopuli credunt , nigrantibus antris
Infernas vlulansmulier pradira fub vmbras
Detrahu altiuago è ſpeculo,nec tarmine vieta,
Vel rore Sygras
Vincibilemque petit clamorem . guippe per athram,
Quà ciiimus limes diſpeſcir turbida puris,
D Ixwiolata meat :ſed vasto corpori tellus,
Que medium tenet ima polum,dum lumina fratris
Dernet vmbriferis metis,tum fidere caſſo
Pallefcit teres umbra rota ;dum iranſeataxım.
Aggerei velox tumuli,fpeculogroſanti
Fraiernas reparet per coelum libera flammas.
Addit poftea multa diſertiſſimè, quibus hanc
ſententiam confirmat ,ibilegere poterit, quem ca
pit priſcorum poëtarum lectio.
Secundo nequeunt integrum elementum delo
co fuo naturali in alium transferre;nec partes , qui
bus integratur mundus , tollere vel ſuo mouere
loco . ratio eft eadem quæ præcedentis concluſio
E nis , éftque ſententia communis Theologorum ,
atque hoc voluit Firmilianus ad D. Cyprianum
fcribens. Terræmotus tamen pofTunt cfficere;
nempe immillo quopiam vehementi Tpisitu in
cauernas terræ , velvehementer agitato aëre , qui
in terræ viſceribus eſt incluſus . Non id poëræ
tantùm aflcruerunt, ventis Migos imperare: fed
& Philoſtratus , dum fcribit Apolloifium apud
Brachmanas duo dolia vidiffe ; quibus apertis, im
bres & ventierumpebant,claufis ferenitas & tran
quillitas aëris redibat . Sopater quoque philolo
phus , affectus vlcimo fupplicio fuit, quòd accula
retur carmine magico ventos vinxifle , ne annona
Byzan
 LIBRI II
11.. Q. X I. 73

itunapius Byzantium inuehereruca. De Empedocle , & Re- / A , ctus ,dæmon ergo id ex pacto condicto ad fignum
9
de viris . ge ,cui cognomen , Pileus ventofus,iam diximus . 7 concurrens perficit. Fallitur etiam Molitor,nimis
Philoſo . & ieiunè & frigidè hîc & toto libello diſputans;
Tertio,quod huic affinc eſt, poſſunt Magi tem
Suidas.
peftates ledare, poflunt excitare fulgura , & toni dum probat, line Dei permiffione hocdæmonem
trua, grandines , & imbres , & fimilia Meteoro non poſſe, quis ymquam Catholicorum hoc non
logica ciere , & in agros quos volunţ immittere . aſſeruit? omnes clamamus permiſſionem Dei ne
b lib.4.na- Irriſit hoc olim Seneca Philoſophus bita fcribens; ceſſariam efle ; at contendimus Deo permittente,
cur.quæft. Illud incredibile Cleonis fuiſſe publicè propofitos, & caulis naturalibus non impedientibus dæmo.
xanafovúraxas , fpeculatorcs future grandinis. Hi nem id,quando vult ,poffe, licet aliàs tum tempe
cum ſignum dedifſent, adeffe iam grandinem , quid ſtas nulla naturaliter fuerit oritura.Scio; Burchar
expeétas , vt homines ad penulas diſcurrerent, aut ad dus lib.ig. Decret.tit. de arte magica.v.oredidisti vm
foreas? Immò pro fe quiſque , aliusagnum immola quam , idem negauit, & cenſuir magosid credentes
bat ,aliuspullnm :protinus illa nubes alio declinabant, efle fuperftitiofos ,fuperftioli funt, quia magi:item
cùm aliquid gustafſemi fanguinis. Hoc rides? accipe ſi credant ſe hæc etiam non permittente Deo por
guod rideasmagis, ſi quis nec agnum , pulkímue babe B le; immò & hæretici tom forent , ex hoc capire.
bat : quod finedomnofieri poterat , manus fibi adfe Sed rectè fentiunt , fi, luppofitâ Dei permiſſione,
quos
rebat , & , ne is auidas ana crudelis existimes nubeis: vi pacti , le id per dæmoné pofle facere arbitran- qaos ci
tat Bins
digitū fuum benèacuto grapbio pungebat ,& hoc fan tur. Et hæc omnino fequenda,quæ eft communis feld.q.4.in
guine bitabat . Nec minùs abhuiusagello grando ſe ſententia Theologorum , & luriſconſultorum f, 1. 4. C. de
auertebat : quam ab illo ,in quo majoribus hostiis exo probatur Primò , ex S. S.Nam ibi Satanas g facit malefic. &
rata erat .Rationem huius rei quidam quaruni. Alteri ignem de cælo decidcre & abfumiere ſeruos ac mathe.cui
addo Ho
vt bomines fapientiſſimos decet , negane poffe fieri:0 pecua lobi ;excitat quoque ventum yehenientem , rozad.lib .
cum grandme aliquis paciſcatur, tempestatesmu qui filios ac filias convivantes ruinâ oppreſſit: 1. de vera
nuſculis redimat ,quamuis munera Deos vincant . 4iædiabolummecibi fecille patres orthodoxido- & fall.pro
Ateri ſuspicars ipfos aiunt, effe in ipſo fanguinevin cent h. Deinde grandinem , qua Ægyptij puniri , PY:CAP:19:
quandampoteniem auertenda nubis ac repellende.Sed expreſſe S.S.dicit per malos Angelos immillam . 16. & 5.
quomodo in tam exiguo fanguine poteft effe ois tanta , Tertiò le offerunt quatuor angeli ſtantes ſuper 19,
ve in altum penetret ,& illam fenisani nahes ? Quanıò terræ angulos, ventorum Harus impeditari, & lic h And.Cę
ſariél.in c .
expeditius erat dicere , mendacium & fabula eft? Ai Jamna viuentibus illaruri maxima k : quos eſſe 13.Apoca.
Cleone indicia reddebant in illos,quibus delegata erat ( genios alaſtores plerique Sãctorum cenſuerunt 1. v . 13. D.
cura'prou iden da tempe stati s , quod negli genti a eoru m Deni que cur ab Apoſtolo toties vocantur dæmo- Thom. &
alij in lob.
t es
vinea vapulasſen ,ant feget proci diſen t. Et apud nos nes , principes aëris huius ? potiſſimùm propter
in XI 1.tabuliscauetur. Ne. Qy is aliends FRVC magnam in aëtem poteftatem . Hoc confirmat iExod.99.
TVS EXCANT ASSIT. Rudis adhuc antiquitas non modò lex vetus X 11.tabularum ,quasco no- pfal. 77.v.
credebat, attrahi imbres cantibus,et repelli:quorum mine laudant Plinius & Diuus Auguſtinus m ; 49.de quo
ſed & Imperatoriæ , & Pontificiæ ſanctiones n. Augufti ibi opt, D.
nihil polle fieri,tam pală eft , ut huius rei caufa nullius n.
philoſophi ſchola intranda fit .]quàm fortiter allerit, Confirmant & ij . quos citauit Patres omnes, k Åpoc.7 .
quod ignorabat : aërem verberat,ipſe falſas com Clemens , Hieronymus , Auguſtinus, Andreas , v. 1.reco
minifcens cauſas.quas refutet:0ihil horum dictu Strabus , Diuus Thomas, & alij præterea complu- gn.D.
rus,fi hæc pacto cum dæmone fierifciuiller. Au res,ur Orig.libr.8.coni.Celf.loan. Saliſberienf.lib.i.c. I D. Cle
dierunt hoc & lcgere ſæpius recentiores illi , qui 10. Henr.Theutonicus , quem fequitur Cantipratenſis Hier.li.5.
cCalcagni negant ram Catholici c ,quàm bæretici d , quorum lib.2.cap.sz.part.29 . Quartò probatur hiſtoriis & in Efai. D.
nus Pon
potiſfimæ rationes funt, ab homine nec vná aquæ exemplis , de ventis & tempeftate ſedata à Ma- Aug.lib.s.
zinibiul gis tempore Xerxis, teſtis elt Herodorus 0. De contra lu
gurtulam gignipofle, quali verò dicamus, ſolum lian.cap.3.
que
Vvierus hominé fuis ifta viribusperficere: ſed id dæmoni Di Fionis & Lapponibus ſic ſcribir Olaus P ; olim Serabus in
medicus , afcribimus ex pactis conuentis operanti. Addunt mercatoribus ventos venales exhibebant , tres nodos Apoc.
& Godel • Magica arie facratos,quorum primo folato placidos mPlan.lib.
mannus nos impiè dæmoni adfcribere : cùm in S. S.prui
igrilta. næ, grádinis ,pluuiæ & fimilium or go adfcribatur ventos ,ſecundo vehementiores , tertio vehementiſſimos 28.Nat.hi
Deo.Quod non ignorabamus ; ve nec illud ,pluri int habitari.] Olim Ariſtæus docuit incolas Cy- lib .30.c.1.
ma paflim in S.S.tribui Deo, quæ tamen conſtat cladum certis ritibus ac hoſtiis Eteſias æſtiuo & D. Aug.
humanas vires non ſuperarc:vt percutere,occide empore elicere , & ſic ſuaui frigore ſquallorem li.8.de cia.
cDcut. 32. re,fanare .Sed nimirum , Deus hæc omnia facit,vt & ſterillitatem ab agris arcere 9 :de pluuiis cælo Dei,ca.19:
V. 39. 1. cauſa efficiens principalis, indepédens, & vniuer denocatis per Magos , plena funt veterum mo - 6.C.dema
Reg. 2..lalis : creaturæ verò ,vtcauſæ efficientes, particu numenia r Pluuiam etiam Cianitæ lodi ridicu- lefic.c. nec
6. cum fi
inil. lares, dependentes, ac minùs principales. Vlricus lo ritu ſic procurant,vt in Epiſtolis Peruanis no- mirú. 26.
9.5. & bul
Molitor,in Dialogo Austriaci , paululùm deflcctit ſtrorum , anni 1590. & 1591. narratum , his ver la Innoce
ab aliorum errore , & ingeniosè comminiſcitur, bis excerpfit Gaſpar Stitillius : Quando pluuia in- tij8.cont.
diabolum quidem non poffe aërem turbare ,gran digeni, Magus quispiam magna vocis contentione & maleficos,
dinare, & c.cùm vult ; nihil tamen adferc ad pro- e acceleratione clamai ,ut omnes ad montem concēdant: D
quo postqu am peruen erunt ,vt quilibe t conſuet o more olibr.7 .
bădum , car id nequeat:ſed quod quando futuram Pp lib.3.ca.
præuidet tempeftatem ;tunc ſagasimpellere ad fa à cibis abstineat. Eft autem eorum hoc ieiunium , vt 16.
ciendum ea quæ procurandæ tempeftati facere à ſale , pipere , cibis coctis contineant : quod vbi fa q Victo
conſueuerunt , & iis perſuadere rebus ſeu factis Etum efi , vace interiſa & clamore fummo ftellas inuo- rius lib.19.
illis hanc vim concirandę procella ineſſe ,non nc . cant , aquámque procantur , ad terras, castellism ftaria.leá.
go,poſſe id aliquando cótingere:fed vt plurimùm que paganum ſeſe veriunt,potionem quamdam mani cap :21.
r Paula.in
aliter fiericontendo . Nam lagæ vnanimiter con bus tenēt, quam vbi nobilis alicuius adoleſcentula ma- Arcadic.
firentur, ſe quandocumque lubet hæc pofle per nu porreétam ebiberint : ita à fenfibus abducuntur, 'ion . Cal.
ficere : & id confirmarexperientia,quotics à iudi mentiſque imposes fiunt;ut moriui videantur: ſed ubi Gius lib.56.
Xiphili. in
Icibus vel inuitæ coguntur: fequitur enim effe in fe redierint , mel agua é maizo miſcent, quibus Antonip .
G permixtis
 74 DIS Q VISITIONVM MAGICARVM

permixtis nubes asperguni. Die fequenti nobilem ali- A fecedam ,ait :quo recedente , ſcrobem pueliatodis,
quem , aut conspicuum eo venerandum quempiam ſe. n eam de pedibus ( vecum Hebrais loquar pu
nem in le &tum deponunt, fubie & to lento igne,atque vbi dentiùs ) aquam fundit, eámque bacillo turbidat,
jud. re cæperit,fudorem vaſe excipitMagus, anſerino neſcio quid ſubmurmurans. Er ecce tibi iubitò
fanguini admiſcet atque ex radice expreſſa aqua rar pluuiam de nubibus in condictum locum . Quis
Yum in aëra iaétat, nubes ol tingat : rogai, per ſudo ( inquam obftupefactus pater ) te hoc docuit : a .
rem fanguinem , aquam , ut defideratam pluuiam cer, reſponder,huius & aliorum ſimilium peritif
Largiantur. Quod fi cafu co die quo fune ſuperftitiofi Gma. Zelo incitatus agricola , poft paucos dies,
agunt ftellis , magúnaque muliis mune
pluat , gratias inuitatum fe ad nuptias fimulans , vxorein cum
ribus ornatum efferunt. ] Tanto nimirum Diabo gnatâ, fęſtinè nuptiali modo exornatas in currum
lus faciliùs ſtat pacto , quando pluuia vel grando imponit , in vicinum oppidum deuehit , & iudici
tradic maleficij crimen lupplicio expiaturas, boc
in perniciem aliorum depoſcitur, vt vix vmquam
fallat : quàm quando in commune bonum , quod mihi fide digniſſimorum viroruin narratio ſug
hi poſcunt Indi , quos vt plurimùm ludificatur: geſſit:vbi notandus modus fcrobiculam faciendi,
cùm tamen non minùs corum Magi , quàm noftri & quod in eam ieceris bacillo confutandi, & c in
fortiarij vi pacti operentur. Btelligendum illud Propertij , de anu , quæ ſaga,
libr. 4.eleg.s.
Nemini porrò videri debet mirum de aqua:
- I. libr.s. cum Pauſanias ſcribat , a è lignis nullo admotis Quippeen Collinas ad folram mouerit berbas,
igne puriflimam flammam Hippæpis ſolicam bar Siagnáque cutrenii diluerentur aqua.
barico carmine educi. Recentiora exempla nupe Sequens exemplum Iouinianus Pontanus me
ri ſcriptores prodiderunt. Admiratione dignum moriæ mandauit b .Ferdinandus Neapolitanorum | 5. li.s.bel
eſt, quod de ritu noſtrarum frigum tradit Remi Rex Marcos oppidum ,arci mõis Draconis ad Maſſi- Neapo
lirani.
gius , libr.i.demonolatr.cap.25.his verbis ;Hoc ceriè corum moniium exitum fita, fubieëtum , Andegauen
memini teftatum ſpontaneâ & liberâ affentione plus lium factioni fauens,arcta obſidione premebai, & de
minus ducentorum hominum ,qui me duumuiro dam festu aquarum propè ad deditionem compulerat : cùm
nante incendio crimen fortilegýluerunt:ftaiis certisque guidam impij ſacerdotes magicis arnbus imbres elicere
"diebus folitos ſe conuenire gregatim ad ripam vel fta aufi funt.Inuenti enim ex oppidanis atque obfeflis funt:
gni vel riuuli alicuius , maximéque fi quis effet quem gui nocturnis tenebris decepris cafirorum vigiliis, per
folitudo à prátereuntium oculisfepofitum haberet :ar asperrimas rupes furrim profecti ad litus, trahentes ſe
que illic aquas, accepta a demone virga ,tantifper dis с cum imaginem affixi ad crucē Chrifti,maledi&tis illam
werberare , dum vapores fumióſque abundè excitarent, priùs ac dire proſecuri carmine , poſt in mare execra
quibuſcum unà ſublimes efferrentur. Illud deinde, bundi immiſerint: coelo, mari,terrisg, tempestatem im
quod ſic eſſet excitarum , fe in nubes denſas ac caligi- precati. Quo etiam tempore ( acerdotes quidam morta
noſas induere : quod postquam unà cum damonibus es lium omnium fceleftiffimi, dum fatisfacere prophanis
effent inuoluti , agerent pelleréntque gua erat libi milirum artibus ftudent,ritum nefarium ſecuri( 91:0,vt
tum , ac tandem multa precipitałum grandine inter dictum eſt, ir hurufmodi elici imbres putātur )afino pro
ras decuierent. ] Hîc nuliam puro deceptionem adis foribus conſtituto tãquam agenti animam ,cecinere
aliam intercedere ,quàm quòd diuerberationeſua faneſtum carmen , poſt diuina Euchariſtia in illius os
fe putant vapores illos excitare: hocdæmon facit; palatumg iniecta, cõclamatum aſinum funereis canis
& ſtriges effert per aërem in ipfis nubibus & ne bus,viuütandem ,ibidem pro templıforibus humauére.
præfocentur præbet remedia.Si pernubes ferun Hic verò vix dum perfecto ſacro ,obnubeſcere aër , ac
cur, an negandum illas, dæmone deſerente,ex nu mare agitari ventis cum cæpiffet ,diéfis medius offundi
bibus in terram decidere poſſe:ſed de hoc poftea. renebris,acnunc coelum micaret ignibus,nunc lux eri
Remigius addit ſolicas aliquando priuſquam lic peretur, tonitru ccelum terreg horrefcerent, volitarent
vndam diuerberent,in cam immittere ollam ficti- Deuulſaventis arbores, difcisfag, fulminibus faxa com
lem , cui aliquid arcanum dæmon incluſerit ; vel plerent euras fragoribus: prorupit tanta é nimbis plu
etiam lapides , ad eam magnitudinem , quantam sia ,imbreſg, iam validi,vinon ciſterna modo colligen
volebant grandinem decidere : Interdum cande dis aquis ſatis non eſſeni,ſed arenria faxa,rupeſg, exu
las tantiſper in ſtagnum deuexas, ac lumine pro te folibus,torrentes undequage prolapſós diffunderent.
nas tenere , dum ſtagnum affarim gurtis illis de lta Rex ,qui ſola in firipoziundioppidifpem collocaue
Auentibus imbuiſſenc ; puluerem præterea me rar,fruftraab ex habitus, ad Sauonem vetera in caſtra
dicatum in aquas fpargere. Vt plurimùm vti ad jredye.] Eo lubentius iſta adfcripfi,ve monearis mi
diuerberandam aquain virgis nigris à dæmone. hi ( Lector ) ritus, qui per abufum , & prælatorum
daris , & his conſtantiſſimè aquam flagellare , & negligentiam quaſda in regiones irrepferunt,tra
diras fimul verborum execrationes ingeminare. hendi Crucifixi, & ſanctorum imagines,ve fan
Quædam etiam confellæ, dolia tranſuerſa per nu cti Martini, ſancti Vrbani , ac aliorum in Germa
bes,à ſortilegis dæmone auxiliante impelli, donec niâ, & Aquitaniâ ad impetranda commoda anni
loco , quem animo deſtinarunt ſuperimpendeant: tempora,contra quos in Cantabriâ librum de lu
com dirumpi illa in ſaxa & flammas, & veloci im- le perſtition. Martinus de Arles edidit ;videri ini.
petu obuia quæque vaftate ac conferere . Multa tium accepiſſe à fuperftitione magicâ , & taciti
refert idem exeinpla , d.c.25.6 lib.codem ca.29.ad pacti iure quamoprimo ſuſpectos haberi.Nam &
dam duo , vnum lepidum , horrendum alterum . In Vincentius Belluacenfis prodidit .Conſtantino- libr. 23 .
Hi
ditione Treuirenſi ruſticus fuit , qui cum filiolâ politanos , ſualu cuiųſda Magi. D. Virginis ima- Spec.
fo.ca.147
ſuâ octenni, caules plantabar in borto : filiolam gine in mare demersâ , Saracenorum claſli tem
fortè collaudauit , quod aptè hoc munus obiret , peftatem immiſiſſe. Nonne animaduertis ( Le
illa ,ſexu & ætate garrula, ſe nolle alia facere, ma ator)ſanctorum effigies dæmoni admodum odio.
gis ſtupenda iactat.pater,quid id foret ſciſcitatur, las eſſe ?hinc licet colligas quo noftri'iconomachi
lecede paululum , inquit, & in quam voles horti genio agantur. His nihil obftat Canon Concilij
partem ſubicum imbrem dabc , miratus ille ; age Braccarenſis primi. Anatbemadicens ei,qui crederet

aliquas
 LIBRI II.
I I.
aliquas immundas creaturas(Diabolum ) vonurua
to fulgura ,detempeftates, & ficcitates, propria aucto
ritate facere, cum Priſcilliano. Vera enim ſententia
Canonis eſtdamnare hæreticos illos qui cenſe
bant cum primum efle principium , & virtutem
creandi has res habere diabolum , easque produ
cere poſſe,etiam non permittente Deo, quæ om
nia ſunt hæretica & Mago Priſcilliano digna .
. At quod à nobis nunc aſſeritur , id diuinæ &
humanæ fapientiæ placitis planèconſentaneum
cft ,& experientiâ compertiſlimum ,non de plusiâ,
& grandine , & ventis tantùm : fcd de fulmine
quoque, cuius eadem ratio eſt. Andreas Cæſalpi
nus Peripateticus , in Damonă inuestigatione ca
pite vndecimo, ita fcribit : Viri reperii ſunt,qui non B
folùm grandinos , fed eo fulmma concitabant ,non ta
men ladere poſſe fatebantur, quoſcumque vellent : fed
cos tantum ,quos Deus dereliquiſſer.(hoc eſt, fic reor,
qui per mortale peccatum Dei gratiâ excidiſſeot.)
Eorum quidam hunc modum feruabat , in campu
Principem demonum inuocabat , orabátque, ut als..
guem ex fuis mitteret , qui destinatam à ſe percuteret
fulmine :cui postea in binio pull« m nigrū immolabat
Ho in aëreni proiiciebat : quem cum postea dimor al
umpliffet , procellam acerrimam concitabat cum fiil
mine, fed rarò in hominem defignatum cecidiffe. ]
Nimirum plus dæmoni Deus ſolet in agros,quàm
in homines permittere.
Quartò ,ve tempeſtates, fic & tenebras excitare
a imprega:pollunt.legi apud Marcum Venetum ? , Tartaros C
adeò pollere dæmonum præftigiis : vt tenebras
cùm velint, & vbi velint,inducant: ſemélque à la
cronibus huc arte le circumuentum vix cualille .
b in hifto.
Sarmata Haitonus quoque narrat 6 , prælio inclinaram
rum. Tartarorum aciem , à vexillario Mago : qui præ
canracione tenebras hoſti obſcuriſſimas offudit;
reſtitutam viciffe .
Quintò ,poſſuntaërem & aquam certis in locis
corrúpere & cabificam lethalémquereddcrc iuxta
Originem d.1.8 . & probatur ratione , quia poſſunt
iis terrum odorem conciliare , qualis elt Italiæ
Auernus , aut ludææ mare mortuum. De aquâ id
faciliùs eit crediturde aëre probatur, quia licet aër
continuò fluat , vim tamen haber imbecillam ad
refiftendum , led leui momento frigeſcic ac ca- D 3. Faciliùs poffunt quaflibet fruges , terræque
leſcir , ſic en'm idem in autummo manè frigidus, fructus perdere, & agris fterilitaté inducere. Magi
merid'e calidus , leiò tepidus,qui tain mollis ad malo carmine dæmoné accerſunt , ille fruges mox
calorem , cur durior ad odorem tetrum ? Denique perdit & anniprouétum ,fic intelligéda ilta.Ouid.
cum Maruthas Meforotamia Epsſcopus legatione
fungeretur apud Isdigeriem Perfaru Regim , o Epi
ſcopopiciaisnominefaueret "sdigeries:Mags,timer
tes fuæ religioni,quecumque Rex efſet tranſiturus,illic
intolerandum fælorem excitant ,calumniamque con
fingant,comites Christianos ištius effe artifices: fed de
prehenfi, re penitiùs cognita Magi fupplicio affecti
ſunr. ] Ila Nicephorus lib.14. Histor. Ecclef.cap.18.
6.Poflunt Magi impedire ignis actiuitatem , ita
vt quis innoxius per prunas ambuler,& nó com
buratur ( niſi Deus impediat, vt ſolet in ſummo
damnatis ad ignem .) Sic enim olim Dianæ Caſta
balis ſacerdotillæ non lædebantur ab igne ( Stra
bo libr.s.) Sic Hirpi in Phaliſcis per ignem illæſi
ambulabant, teftibus Strabone libr. 12. & Plinio
lib.7.cap.2. Sic poſſunt facere ne quis aquis mer
gatur, vt quotidiè videmus fieri in Probâ aquæ
trigidæ : poflunt fluuios ad tempus fiſtere ; fontes
venis ex liccatis durare ; ſcopulos & ſaxa nouis
fonubus terrâ productis diluere ;aquas dirimere,
& in caput repellere , vt retrofluere videantur,
Q. XII . 75
Aquod luis temporibus accidifle Plinius “ faretur ;c lib . 2.ca.
Denique poflunt, per mineral a quadam ,me eo- 103 .
rologicaopera facere : quæ etli videantur prodi
giola , ſunt tamen naruralia : vt congregare in ca.
uernis montiú mineralia aluminoſa, & nit o com
mixta fuccendere , & fic fubitam excitare nu
bem , quæ ad mediam aëris regionem eleuata, ibi
tandem in imbrein refoluarur.
QVÆSTIO XI I.
Quid Magi valcant circa exierna feu fortuna bona?
Orum cùm finthomines auidiſſimi, præci
H puæ quoque ſunt dæmonis illecebræ , nos
kingillarim agemus,& à facilioribus ad difficilio.
ra progrediemur.
i . Nemo dubitat greges & armenta poſſc pe A
rimere : quod faciune ſparſo , affricato , vel aliter
exhibito veneno : interdum & inocu locali quan
do dæmon beſtiarum fubit corpora ,cáque præfo
cat,præcipirat,vel diſeerpit:nonnumquam & lau
dacione ſolâ , dæmone interea clanculum perni
ciem adferente , Nec aliter admittendum quod
Gellius fcripto prodidit d ; Id etiam in ijfdem libris Alibro 9.
cripiam offendimus,quod poſteaquoque in ubr.Plinistic.cap.4 .
Secundi naturalis hiſtorie 7.legi:elle quaſdam in terra
Africa familias hominum , ooce argue lingua effufci
natiü :qui,fi impēſiusforielaidauerint pulchras arbo
res, fegetes laniores infantesamæniores,egregios equos,
pecudes paštu atque cultu opimas, cmorianinr repentè
hæc omnia , nulli aliæ cauſé obnoxia. ]
2.Poflunt meſles & fructus alienos peilicere &
aliò traducere;vr narrant Seruius ,in Ecclog. Virg .
Apuleius,in Apolog. & D.Auguft.lib.8.de ciuit.Dei.
nec mirum , cùm id ſolo motu locali perficiatur à
dæmone . Non videtur alienum à ratione fufpicari ,
hoc fuifle Dardani Magi inuétum ,liquidem Tur
nebus etiam célu , à Dardano vocalos, Dardana- cli.9.aduit
rios, annonæ flagellatores:cò quòd,vel credici,vel cap., 16 .
infimulati magicis arribus alienos aceruos in ſua
horrea traducere . Superioribus annis cùm .Mo
gútiaci degerem ,Treuiris affecta fuit vlcimo lup
plicio ſaga nominis notiſſimı : quæ in domûs fuæ
pariere impacto epiſtomio , I comne vaccarum
alienarum eliciebat, videlicer incerca dæmon illas
mulgebat, & celerrimèlic eò tranſportabat .
Carmine lafa Ceres ſterslem venefcit in herbam :
Deficiunt lafi carmine fontis aqua:
Ilicibus glandes, cania: áquevuibus vua
Decidit , c . nulla poma mouente fluuni.
Solent(teſte Remigio)acceptum á dæmone mi
nurum puluerem ſpargere,vnde erucæ, bruchi , lo
cuftæ ,limaces,campe, & id genus peſtes agrorum
& horrorum confeſtim enatæ, omnia deualtant &
depopulancur ſata , olera , fructus, iplaque inter
dum gramina ,interdem murium copiam hoc fa
Ecto excitant,qui ilicò in terram ſe abdunt, & gera
mina radicéſqueomnes abfumunt, interdunı iu
mentis æftrum immittunt, à quo candem itera
cis aculeis crudeliter interficuntur, interdum lu
pos illiſo quodam in arborem gramine ex arboris ,
vt videtur, cauo educunt,co in quod voluntoui
le,gregemquc adigunt,vnde non niſi graui ftrage
illatâ reuerrárur, horum omnium iudiciarias con
feſſiones idem Remig.exhibet, lib.1.ca.21. 24. &
célec tú à dæmone no produci de nouo has pertes,
fed vndique celeriter ab co collect :: in vnú locum
G 2 congie
 M MAGICARVM
76 DIS QVISITIONV

congregari, quod quin facere pollie nihil eſt am-, A famam lædere : inſtrumenta maleficij certis locis
bigendum . Lupos illos: quia gregi & ouili certo reponendo : vbi ea innocentes ifti , quos volunt
ac definito , & cuiiufli, & quantum vult iubens, diffamare,putentur ablcondiſle :ve lic illi pro ma
nocent & inſidiantur , veriſimile videtur , dæmo leficis habeantur , louenio id fecifle Mainmonde
nes elle , qui ſpecie lupina talem pauperiem fa monem , obſeſſorem B Euftochię virginis Palaui
ciunt. Locuſtas, & reliqua inſecta, & mures : quia næ : quàm Deus maioris gratiæ & glori.c causâ
ex putredine naſci poffunt; nihil vetat : quin, toto vitæ tempore ,quòd illa patientillimè & lan
actiga palliuis applicando , dæmonein producere & ilimè tranlegit, energumenam eſſe permilit: &
ex materiâ diſpofitâ pofſe cenlcamus , tempore cuius defuncte corpuſculo inſcriprum indcbili
tamen ad id requiſito : quod breuiſimum etiam charactere , inuentum , nomen l es v fuit. Lege
ipG ſufficiar, Bernardin . Scardeonium , lib.z.antiquita . Palanine
Recentia exempla quotidiana ſunt, & ab aliis ciuita.claf. 6. fol.121; ltem poflunt famam lædere
a Vairo li .
congefta plurima a. Et legi in Hiſpaniâ litteras peccata occulta reuelando , vt folent energumeni;
. Inquiftorum quitum Pompeiopoli verſabantur, vel falsò inſimulando , vt tempore Ludouici 2 .
no.capit.r
Binsfeldio & id ſe conſtanter comperiſſe reftabantur : & Imper, fecit quidam in Germania , quod parrant
& aliis.
conuincit auctoritas ſummorum Pótificum ,quo- B Sigilber, & Vincen , Belluacens f. & alius dæmon Sigisber:
inlimulans de codcm crimine Dorotheum , vt Vincent.in
rum hac de re bullæ exſtant:Innocentij octaui ad
Inquiſitores Alemaniæ ,lulij Secundi ad inquili narrat Metaphraſt.apud Surium , Ianua. s . (pecu.hiſt.
torem Cremonélem , & Hadriani Sexti ad Inqui 6. Poffunt exhibere conuiuia , vel phantaſtica lib.is.cap.
ſitores Lombardia .VideSpineumi q.deftrigib.ca.1s . planè , vt arbitror fuiſſe Ægyptiorum de quibus 37 .
4. Poffunt igne domos abſumere , vt contigit apud Origenem Cellus, & Brachmanum , apud
integro oppido Sciltochio , quod in Sueuiâ anno Philoftratum : & Paſeris ,apud Suidam : & exhibe
b Lycoſt. 1933. fuit à quadam lagâ concrematum b. bar ſuperioribus annis Scotus Parmenlis ,ex cuius
lib.dcpro
s . Poſſunt alienæ fanæ nocerc , multis modis , cpulis ſaturi,vt fibi viſi,conuiuæ, mox fame verâ
(dig . cruciabantur:vel ex veris cibis: quos cùm dæion
primò dæmoniacis pręſtigiis & ludificatione ſen
B
ſuum :vt Cenomanenlis ille Trilcalinus:qui inſi præbet ſagis, vt plurimùm inorticina ſunt, mali
mulauit parochum geſtari ſub brachio chartarum guſtus & odoris ietri 8 , nimirum diuina ſapientia, & Remigiº
luforiarum pro breuiario manipuli : quod & ipli rarò permittit vt luaues cibos apponat:ne guiniis iudiciariis
hæc fit ad ineſcanduin efficax illecebra , fal vt confeflio
parocho perſualit:fecitque,ve rubore luffuſus, vo
lumen abiiceret:talis etiam ille dæmon Mogunti- c plurimùm deeft, fæpè panis , fortè an vt diuinis nibus fa
nus, diffamator mirificus,dequo Lycoſthenes, in myſteriis orgia inſtituat contraria ? nam in vereri garum.
prodig. anni,858 . & demon alius ſanctum quendam reſtamento panes propoſitionis quotid.e coram
monachum io Luſitaniæ Santareno exhibens , de Domino ponebantursh : & omnis victima atque h Legi.24.
quo infr.lib.6.c.2.q.3.fe £t.3.Poſſent eciā ,quod tenet ablatio falibatur ;,nunc etiam baptiſmo ſal miſce i Leuit. 2 .
Cumanus, in lucerna inquiſitor.nu.13.in fine,aſſum tur , & in Euchariſtiâ paſcimur viuificâ Chrilti
prâ hominum innoxiorum figura in conuentibus Domini carne panis fpeciebus ſiue accidentibus
ſuis comparere : fi Deus id non impediret: quem velatâ,an hæc odij caula in ſalem & panem : Non
id hactenus permiliſſe mihi & illectum & inau dubito ,ſi Deus ſinar,& c ipſe velit : poſſe & ſalem ,
dirum adhuc in crim ne Magiæ : in quo pactú cum & panem , & benè ac opiparè conditos cibos ap
dæmone intercedit: & ratione huius pacti & con ponere , rarò id facit : non rarò iuber inuitatos
{ pirationis fæderatæ, poreſt & ſolet exhibere fa ſymbolum conferre , & qucmquc quo veſci voler
gas etiam abfentes,vt rectè Petrus Loyher.lib.2.de ſecum adferre : quod lagæ nonnumquam confef
ſpectr.capite quinto.contra Alciarum diſſeruit.Qui ſæ iudicibus k . k loan.de
nimò lagæ omnes fatențur ,cos qui criminis huius D 7. Quando Deus finit,poſſuntcaptiuos carce- Vaulx Sta.
ſeu pacti ſunt expertes , & alieni , repræſentare in ribus & vinculis eripere ,moru locali rantùm ad puleti,an .
90 IS 97
conuentibus fe non poffe,quod multis docer,eru hoc opuseſt, & perfractione : quod cùm homines
ditione egregia , nec minori fide quàm dignitate, valcant : cur non & dæmon ? Narratio exſtat de
C
linChron .
c de cófet. Treuirenlis Suffragancus, Petr. Binsfeldius c', ſa Lupoido Duce Auſtrię apud Trithemium digna Hirl
aug.
malefic. in tíſque manifeftum eſt pertinere ad diuina proui memoracu : Anno Domini 1533. Fridericus dux
finc.
dentiam , vt in innocentes nihil tale perhdia poſ Auſtria : qui comra Lugdouicum Bauarum Impe
fit : li verò ad tempus breue aliquando conſimile rator dele £tus erat , inter Oeringam of Molndorfum
quid Deus permilerit: mox fanè dæmonis tech magno prelio victus, Ludouico traditus , qui in ar
nas , vrarancorum telas defiicir , & innocentiam cem muniiam eum aſſeruandum mifit. Magus inte
fartam rectámque ruetur, quod legimus de Beato rim quidam Lupoldo frarri eius in Austria promiſit,
din legen . Siluano Epifcopo Nazarenod: & de B.Kunequndi fe fua arte Fridericum incolumem edu &turum vnius
da D.Hie- | (apud Krantzium) fic diffainatâ per dæmoncm de hore spacio , fi digna fibimerces numeraretur. Dux
rony. fi fi- Itupro;de multitudine illâ dæmonum , qui noctur liberaliter promiſii.Ergo damon ad Fridericum able
gedæ con num conuiuium celebrabant , & ſe hoſpitij vici gatus auolat in Bavariam , formáque peregrini aſ
Itaret. nos atque vicinas fallis laruis mentiebantur: ſed e fiumpta, cuftodiam ingreditur,inquiens:fi ex captiui
c in vita S. fraudem Diuus Germanus patefecit c . Faciliùs sate liberari vis , bunc equum aſcende , te in Au
Germani . Deus permittat eos repræſentare imagines mago ftriam ad fratrem tuum Lupoldum incolumem per
rum , & eorum qui aliquando hoc crimine fuerunt ducam . Cuidux , Qui es tu ? ad guem ille : Noli in
irretiti.Non tamen negandum ,abſolutè pofíe dæ terrogare, guis fim ?quia nihil ad rem : fed afcende hunc
monem innocentum exhibere formas , a Deus fi equum, quëtibi exhibeo. Hic ,cùm ducem ,alioquin,au
nat, qui cùm id finir : G tamen finit: vel frauden daciſſimum , horror inuafiffet, & lignoſe fanéte crucis
mox aperit,vc dixi : vel propter alia peccata in co munixiffet : fpirirus cü nigro equo difparuit, ó vacuus
rum remiffionem :vel ad maius meritu & gloriam ad mittentē reuerfus eft:à quo increpatus,quod non ad
ſufferentiæ , id permittit, Vide, Bart.Spineum q.de duxiffet caprinā ,ordinē rei gesta narrauir.]De Apol
(Arigibus cap.14.4 apolog -3.cap.3. Denique poffunt lonio ſcribir Philoſtratus eu le cippo cripuiffe : &
Veftales

t
 LIBRI 11. Q. XII . 77
Veſtales Romanoruin lois creditæ precationibus A caris profligarorum exigentibus.Sane perantiqua
Plinius mancipia fugitiua, nondum vrbe egreila fiftere a hæc Magices bellica præftigiamenta. Nam lug
hb ,28.C 2 . 8. Mihi dubium non eſt poſſe magicen perdr tur apud Diogenianum adagiographum Ephelis
D mones ( Dei permiffu qui Deus Sabaoıb elt, & cui no :ulas quafdam & voces magicas fuifle, quibus
placet victoriam largitur ) præftigiis, & induſtria vtentes in omni certamine victoria potirentur.
variâ ;qua ( vi & robore ) plus cunctis mortalibus Et Suidas teftatur,M lelium quendam cum Ephc
pollent; & vrbes obſidione liberare ( yr exemplo fio in Olympiis palæſtra depugnable , nohí que in
Marcofano ſupra quæft.11.probauimus ) & expu conflictu potuiſle : quòd Ejhelius in talo patrio :
gnandas præbere , & in præliis victoriæ caulain illos characteres haberet : quod fimulac animad
elle ,non deſunt exempla ,nec ratio repugnar : cùm uerſum à iudicibus , adempras litteras , & Ephe.
hominibus non rarò laus victoriæ meritò adiudi fium , qui iam trig nia defatigarat, ſuccubuific.
cetur.Ollerus magica arte apud Suecos,armis cla Polyænus etiam auctor eft f Chryfanımed vene f 1.8.Stra

rus euafit, adeò vtdiuinitarisopinionem fit ade
b Saxo.lib .
n
3. Da . plus, auctore SaxoneGrammatico b ; qui de ad
c hb.s. donc Danico piratâ fie ſcribit“ ; abſque carina al- B
tum pererrans hostilia ſape nauigia concitatis carmine
procellis euertit, negolidioribus mfestus,clemens agre
pibus. Inuio cum Normannis cõflietu ,ita vi curminum
hostilem hebetavit aspectum , vt distritos Danorun,
enfes eminis radios sacere putarent cominus verò ne
ferrum quidem vagina exıračtum viſu cxcipere pore
rant :victa quippe fulgore acies prestigioſa coruſcatto.
nis impariens erat ]Similia de Biarmélibus Olaus,
d Olausli. & de Haquino Noruego memorat Saxo d : de
3.c.19. Sa. Bulgaris ita vincentibus Anaftafium Cuſpinia
xo lib . 1o
ein Ana nuse : de Tartarorum contra Polonos menoa
Halio 1.8 . bili victoria Cromerus , bis verbis : Polonı Tur
a
hiſtor.Pol. taros annos CHRISTI 1240.ad Legnicam com
millo prstio grauiter vrgebant á fugientibus insta
bant.Erat in extremo Tartarorum agmine,inier alia (
figna ,vexillum infigne,cuius pictura X.liere figuram
pra fe forebat :in cusp deverofigura erat ietra nigra
que,capitis humani barbais . Id vexillism cum ſignifer
vehementius girate ; et,fumum atque nebulam denfifi
mam & fædiſſimam exhalabat . Ea nebula nonmo
do aspectum barbarorum Polonis adimebat , verum
etiam odore leierrimoeos enecabat, Incantation bus
id quibufdar Tartari effecerant : quibus iuxta ario
larsonibus,diuinationibúſque caieris,cum aliàs, tum in
bello plurimùm viuntur ,ex humanis etiam extis de
futuris euenuibus coniectare foliri. Barbari, ubi Polo.
nos trepidare fenferunt, cohortatı ſefe inuicem, impreſ
fionem in cos faciunt , perturbaliſque ordinibus ma
gnam cædem ediderunt . Tanıseseo prelio interfeito
rum Christianorum numerus fuit, vi ſingulæ auricu- Dl.cfert iita;famaeft deceptum fuiſſe à quodam Necro
la à Tartaris preciſa , nouem ingentes faccos exple
rent . Scribit Dubrauius , lib.3 . Hiftor. Boëm in pu
gna qua victor Siderius , omnes Llicenſes venec
vltrà progredi, nec retrò pedem referre poflent
à ſaga ſuo quemque loco , ne profugeret , miro
ſtupore iniecto affixum.Chincnſes Ncomam vir
ginem pro ſancta colunt.dc hac ſcribit Gözaluus
Mendoza , libr. 2.Hiftor. Chinens.cap.2.cam hunc
culcum magicis artibus adepram fuiíTe.Nam cùm
quidam dux belli , Compo nomine , regis iuflu
claffem in quamdam inſulam ductaret,is nulla vi
anchoras foluere potuit ad abnauigandum . Tan
dem aduercit nauis cheniſco inopinam Noëmam
allidere. Accedit venerabundus & opem copli-
1:úmque implorat.Illa refert,nifi fe ductrice Chi.
nenſes victoria non porituros . Vnà ergo profici
laicur, & hoſtes magicis præftigiis fidentes maio
tibus præftringit . Illi oleo in mare fulo, quaficlaſ
fis incendio ablumeretur , omnia fictitiis flammis
nuoluebant. Nočina exſtinguebat , & fimilia co
rum ludibria difpellebat arte efficaciore : adeò vt
cùm omnia incallum , conari ſe viderent , victos
le profeffi,Compo dediderint ,addit Mendoza &
alia nonnulla . Permittit iftâ quádoque Deus pec
ficam ,arte ſua,Cnopo victoriam de Erythrais pe rag:
perille : non tamen carminc, ſed venenatis tauri
carnibus furorem boſibus inmififfe. Sed Fran
corum exercitum Rege Sigeberto ab Hunnis
pre Aligarum , carmine obiectis ſpectris memorat.
Gregor.Turonenf.lib.4 . bilt.cap.28.Vt plurimùm E
Deus non permittit victoriam in dæmonis pote
itate : fæpè hîc etiam fuos mavult decipere vete
rator. Sanè Magrientius ſic vana ( pe plenus , vin
cendum fe prabuit Conſtantino Imperatori. Sic
Ericus Ile Rex Sueciæ , fummus huius cultor va
niiatis , poſtiot victorias manus Olianis euadere
nequiuit 8. In câdem Suecorum hiſtoriâ legimus g loā.Ma
Hadingum ,ab O hino dæmone iuflum cum Cu- hift. gousGour.
1.17.
reribus confligere prælio , picfligatum ; potionc
uidem ab eo rol oiatum ,fed vincerc non po:uil
le , donec à lene quodam exercitûs inſtruendi in .
duftrium alicque: e ur : fallacimófi ue dæmones
cum plurimis ac variis bellorü caſibus expoíu fic,
nunc victorem efferendo , nunc victum omni ope
deftituendo : fic tandem feplum fufpendio publi
loa.Ma
cèn.cari curalle victum mærcrismagnitudinc h . h
Deinde inter cæteras caulas cladis magna , quam gnuslib.2 .
Flandri à Francis caſi,anno.1302.a cceperunt,me
morat Meierus lib.10.Chronic.quòd Flandrorú mi
litiæ Imperator Guido luliacus, fortilegosac ne
cromanticos fibi adh buit , & cacodamonas adiu
rauit , & confuluit. Eandem caufam Ferdinandi
Lufitani , Flandriæ comitis per vxorem , cladi &
captiuitati adſcribūt,matris eius ſortilegium ,Ga
guinus & alij Hiſtorici Frăc' :ſed id reticent Flan
du.Sed idem Meierus anno.1304.de Guidone illo
mantico : abs quo ariem didiciflet, quuelle pollicebatur
fo: e eum , quandocumque vellet , in quamlibet magno
periculo,inuifibilem . At ea incantatio nihil ei hic pro
furt ad vna fautem ad veræ & æternæ mortis ſup
plicium apprimè vtilis fuit. Pergamenſes eriami
olim conati ſe magicis artibus oblid one liberare,
irrito conatu operain luſerunt , vt narrat Paulus
Diaconus lib. 20.rerum Romanari. Tempore Lco
nis llauri Maſalmas Princeps Sarracenorum Per
gamum nullo negotio occupauit : quamuis ciues
freti mago quodam horrendum Diabolo facrifi
cium immolaflent,lectâ pręgnante fæminâ, & fa
tu viuo extracto & in cacabo clixato : & cunctis
Ebellatoribus manûs dexteræ manicaın tam impio
facrificio funeſtátibus :auctor I heophanes. Aliud
quoque memini ludibrij hac in re exempluin no
bile . Vratiſlaus Lucenſis Dux ( verba funt Æneæ
Siluij i ) Vratiſania condutor , bello.m contra Gremo- i in hiftor.
zifuum Boëmia Ducem ,neporem fuum ,fufceperat:16 Buem .
mulierem fisiffe tradunt,qua prinino bellum perituro,
Vratiſlaum in pugna caſúrum, maioremg popult par.
tem cum eo interituram pradixit : posſe tamen euadere
inuenē , fi fibipareret.Adoleſcenti imperata facturum
respondenti,iufſit:veprimâ qui obwinis fieret,ocrides co ,
G 3 sigue
 ITIONVM RVM
78 DISQVIS MAGICA

aique viraſqueaures abſciſſas in perâ reconderet :mox , A ( num Ciſtertiélemn & Calfridum incautè diſperſa.
gladio inter priores egui pedes cruce in terra faéta , o De veroque loanne , & Benedicto , & Gregorio,
deoſculatâ , fugam maturaret . Pugna in campo , cui quæ Iparla feruntur: in Icilinaricorum Imperato .
Thufco nomen eft,commiffa ,cafo Vratijao : adoleſcens , rum eius temporis gratiam ,fuiſſe diſſeminata, ni
qui nouerca paruerat , domum incolumis effugit : fed hil dubitandum . Benno quidem il ! e Cardinalis,
uxorem ,quàm valdè amabat, interemptam reperit,ca hoftis dum vixit fuit iuratus Gregorij , & librum
rentem auribus,pe tufe confoſfam , fic quas hosti ampu fuum referfit tot impudentiflimis mendaciis : vt
tanerat aures coniugis fuefuiffe , ftupons tristiſque co vel voluiſſe videatur animi caula Pontificis pelli
gnouit.] digna merces conſultæ de victoria ſagæ, mi idean exprimere ,ficur in Cyro Xenophon op
fortaſſis & vxor vencfica fuit, & fe prælio immi timi Regis: vel line , 1.ber ab hæretico quopiam
ſcuit, quod ſolitæ muliercs Boëma : vel genus hîc patrum memoria , nomine Bennonis , fuerit con
maleficij , per imaginem lethalem in prælio exhi ( criptus: fanè ipfi ſcriptores qui Gregorij tempo
biram , dæmonc, interea domi miſeram iiſdem re vixerunt, aperiè illi contradicunt, vt Onufrius
vulneribus mulctante ,qua de re libr.quarto diſſe & Bellarminus d docuêre . Nec crediderim , Deum dOnofrius
rendum . Sed & Fridericus ille Stuphius , qui ſe vmquam permiſſuruin , vt ſedes Apoſtolica ma- quinq; di
Fridericum II.mentiebatur, cùm ex magica pecu- B gico infeffore contaminarentur. Secundò igitur tú editis,
nia bellum pararet ; à Rudolfo Habſpurgenfi op alia quædam exempla proferuntur: vt Theoph: li, & ad Pla
preſſus, captus & crematus legitur, in Boiorum qui Vicedomini dignitatcm dæmonis auxilio re- iná addi.
histor. libro ſeptimo. Quare non minùsſapienter, cuperauit ; & fimilia. Necmirandum poſſe magi-
in tom . 1 :
quàm religiosè factum ab Innocentio Pontifice; cas artes , quod fæpè poteſt ambitus, ſymonia , & libro 4.de
qui vocatos ab Ethnicis è Thuſcia magos , & ſimiles corruptelæ : id enim cum ſuccedit, quando Rom.Pon .
promittentes ſe Romam Alarici obfidione libe Deus permittit : qui cùm permitir, vel maturam cap: '3:
a Sozome. raturos ;vrbe curauit expellia indicans capivrbem ſceleratorum vltionem ,veldiuiniculcus augmen . in chron:.
libr.9.cap. præſtare, quàm magicis artibus cripi:ſicut ſe La tum ,vel aliud bonum inde ſoler elicere. Iple qui
folya rinam oppidum eripuiſſe gloriabantur.Non dili
7.& lib.s. dem Diabolus vt plurimùm magos decipit , inani
milis prudentia , fed iuftitiæ diſtrictior vltio fuit dignitatis , Principatuſue ſpe, & pro ſceptro pa
in Allobrogum Comite . Comitatus iſte ducem lum , pro corona rogum vrendis largitur. De Stu
Andegauenſem ſimul caſtrum Oui ;quod Neapoli phio illo,narrant Annales Boiorum: de Barone de
munitiſſimum , vndique mari alluebatur ; à Duce Rais Bricanno,Monſtreletus, lib.2 .Hiſtor.cap.248.
accerfitus conſilij gratia , num oblatio cuiuſdam de duce Aurelianenſi fusè Meierus libr. 13. Pror
C
acceptanda,necne: Magus iſte erat, & gloriabarur ſus verò ridiculum eſt , quod auctor ille nugiucn
ſe hanc ipſain arcem arribus fuis Carolo Pacifico dulus hey78 narrat ludæum quendam Ma
( qui in eam ruin ſe receperat ) in manus dediſſe, gum arte ſua effeciffe: vt vltimus Rex Italus Nea.
paratum eâdem techna Andegauenfibus arcem politano regno deiectus fuerit, & nullus Italicæ
tradere.præftigiis ſe ex nube denſata poutem ex nationis in æternum illic queat impcrare:nec effe
fructurum , & à continen : e in murorum arcis remedium :niſi Magus ille ab alio potentiore euo
1
fummitatem perducturum : Gc metu propugna catus,cogatur factum recantare . Sic mendacijoille
cores ad deditionem priùs à fe coinpullos fuiſſe, Scribit aphoriſ. 35. ) quo nihil dici poteft inanius,
cauerent rantùm milites, qui ponte tranſituri: ne aut ſuliius.Ncc pofitum à me niſi yt vanitas Ma
vel manu , vel brachiis, vel tibiis , aut armis crucis gorum cunctis appareat.
vllum fignum conformarent : tum enim pontem 10. Quod de dignitatibus , idem iudicium eit G
illum , cum tranſeuntiam interitu , fumi inſtar de veris diuitiis & chelauris : poſſe dæmonem ,ſi
diſlipădum Comcs iis intellectis,Ducem orauit, velit & Deus permittat : non ſolere, niſi tarili.
vei Magus ad ipſum mittererur, de re tota eum mè varias ob cauſas. Nam quod Pſellus ſcribit F, fc.de col
D
certiorem facturus. Venit miler , & eadem Co nihil eorum que diabolus promittit ex ſe prastare lationibus
miti narrat ſpondétque. Contra Comes , Num illum poffe ,fed viſur tantum inania fuis cultoribus auri
rucis .& vir
quam fe commiſſurum , vt tam ftrenuis mili:ibus veie prabere. Id (i de eo quod facere folet loquatur,ve
rariſque balli ducibus exprobetuer, Carolum Pacificum rum : fi de co quod poreſt, falſum . Quod etiam à
ab iis, ſone veritis artibus , in famiáque tania, debellari viro Cl . & traditum ; non poſſe dæmonem , Deo & Iudic.
non poruiffe. fibi fpem in Deo, & virtute collocaran . permittente ( hoc enim ſupponitur ) vllam veram Dam.hau.
derio in
b Froiſar- Simulmagum carrifci traditum capite feriri inſub.] ac gerinanam pecunia materiam producere , nec Mora.pro
dus libr.9 . Accidêre hæc anno 1383 . veram formam dare : hoc diſtinctione fulciendum ptuario . c.
cap.7. Nonum fit dc dignitaribus & honoribus , ad eſt, cùm enim forma pecuniæ fit inſcriptio au- de pecue
F
quos promoueri quem arte Magica , multa ſunt miſınatis ,quæ eſt merè artificialis:nihil dubitan - niæ vitu
quæ ſuadeant. Primò proferuntur Pontifices Ro dum , quin aurea & argenteanumiſmata , qualia perio.
mani, quos ad Apoſtolici culminis apicem fic al. voler , diabolus cudere poſſit. Matcriam quoque
c Vincent . cendiſſe tradunt varij hiſtorici c . nempe Marti numiſmatis , ſcilicet corpus mixtum metallicum ,
Benno, Si - pum II . Benedictum IX . Ioan.XXI . & XXII, poteſt producere , applicando actiua palliuis per
mo.netta; Silueftrum 11. & Gregorium VII . Sed refpon- E modum naturalis & artificiofæ produ & ionis, fic
Platina, &
deo de Martino 11. dici malis artibus ad Pontifi enim poteſt producere inſccta viuentia , quæ me
Naucler '.
catum perueniſſe, ſed à Pontificun oloribus : nec tallis oninibus ſunt perfectiora.Neque tamen hæc
neceſsè malas artes de magicis accipi mala eſt ars , productio cít vocanda creatio . Per veram nam
ambitus: mala,calumnix :mala fimonia & huiul que creationem nequit Diabolus nummi marc
modi.Silueft . 11. ſummus fuic geometra, & de arte riam gignere , quia vera creatio eft pecuniæ cx
illa librum ſcripſit : qui m . ſcilicet habetur in bi nihilo productio , quæ eſt opus omnipotentiæ
bliotheca Farmeliana: philoſophiæ quoque peri ſoli Deo propriæ . Vnde communiter Thcologi,
Jcillimus , fæculo cam iocrudito , vt philoſophi ac contra Platonicos , Simoniacos , & Auicennam ,
geometræ pro magis haberentur : à vulgi igitur docent non potuiſle Deum per angelos mundum
errore multiplex de illo fabula fuit, per Marti creare , vt per cauſas efficiences inſtrumentales,
quæ
 LIBRI II ..
II
quæ effectum immediatè , attingant ad inorem a flammis tradita , fiſcellam dederat plenam (cura
cauſarum phyſicarum : nam quod per cauſas effi tis , vt apparebat : illa repoſuit in arcam : verùm
cientes inſtrumentales inter caufarum moralium cùm vti voluit , loco numifmatum fimum reperit
pertingentesad effectum ( ficuc in vlrimo iudi .
> ad angelicæ tubæ ſonum mortui ſuſcitabun
tur ) id per angelos Deus pollit,mihi quidem lon
gè probabiliùs apparer. Quare poflet Deus ab
Tolura potentia permittere , vr,diabolo quidpiam
agente vel dicéte,per creationem aurum de nouo
gigneretur: ſed re vera tunc Dei permiſlio ac vo
luntas force cauſa efficiens principalis , ad effe
& tuin per modum cauſæ naturalis immediatè per
tingens ; diabolus verò rantùm foret moralecrea
tionis huius inſtrumentum . Nec arbitror, G rem
ſpectes, hæc negari poſſe; ſi loquendi modum
obiicias , nolo royouazeip. Idem probatur, quia
dæmon nouic omnes thcfauros abſconditos, &
in mari ſubmerſas diuitias , auri atque argenti fo .
dinas , vnionum & gemmarum latibula :& inde
poffet , nemine valente aut audente reſiſtere, quæ
veller , ſumere: longè quoque vafriùs, & occul
tiùs poteft ex cuiuſuis ſcrinio vel facciperio num .
mos ſubducere, quàm quiſquam mortalium :qua
recum furunculi & crumenælegi id fæpe faciant,
proculdubiò poterit & ipſe. Quod confirmant
exempda variorum , quibus dicitur pecunias dæ
mon luppeditafſc. Damhauderius quidem ,de pe
cuniæ vituperio differens, quatuor exempla com
memorat, quæ legi illic porerunt.Stuphius (quem
dixi ) magicis pecuniis exercitum ſtipendiauit.
Nihilominùs addo, poffe quidem Diabolum ſuos
dicare ſi Deus permitteret ,& ille vellet : irem fi
Deus iuberet , & ipfe nollet . ( inuitus cnim Deo
cogeretur obedire ) ſed nec , nili rarò id dæmon
vult, nec Deus vmquam igber, permittit verò
non niſi rariſſimè. Ipſum nolle patet : quia vide
mus eum ſuos plerumque ludificari, & licet pau
cis aliquando paucas & veras largiatur pecunias,
ve Treuiris fecerat Doctori Vlaet :ramen vt plu
rimùm decipit inani ſpe ac ſpecie , quod multis
1 cxemplis confirmat Remigius teſtis oculatus, lıbr.
1
primodemonolatr.capir.4.his verbis ; Sennel armen
taria Duza 1. Kal.Octobr.1586. accepia à damone,
ve fibi videbatur , pecunia , gestiensdomum propere
rediit ,eam ve numeraret : fed excufto facco , nihil ni-
li restas de carbones reperii. Carharina Metenfis
Duze prid.non. Nouembr.1686.fuccerdam : Claudia
Morelia Serra . 3. Non . Decembr.1586. Benedictus
Drigens Haracuria 18.Kal.lan. Dominica Petronina
Pangas.13. Kal.Nouembr.1586.ac plerique aly,arbo
rum folia. loanna.à Banno Manerij.z. Non.lul.1585.
cum nummum aureum charla inuoluium in via re
periffet , dii damon euentum prædixerat , atque cum
marito cupide ostentaret : aduerrit tandem ,non fine
pudore, pro auro nacłam ſe calculum ferrugineun ,
qui etiam conta £tu prime facile in frustra diffiliret. E re,contra humanas etiam leges e , perſuaſerit: tum c 1 , prima
Una Catherina Ruffa Vallee ad Mofellam . 5. Kal.
Anguft. 1587. agnoſcit nummos ſe tres ſemel ab eo fi
ne fraude accepiſſe. ] Hæc ille omnia ex actis iudi .
cialiis fe iudice exceptis , cuius exempla libens
vſurpo , quia fide publicâ notariorum , qui iudi
ciis interfuêre ſunt conteſtata . Sic fere famna Fau
ftum , & Agrippam Magos ; cùm irer facerent,
folitos nummos ad oculum finccros in diuerſo
riis numerare ; quos qui receperant , poſt paucu
los dies cornuum fruſtra yel Icruta vililima re
pericbant . Sic cuidam infauſtæ , licet nobili , ma
tronæ Moſellanæ ; quæ ob crimen fortiarium ,
paucis ab hinc annis , apud aquas Confluentes
Q. XII. 79
equinum . Alia hujuſmodi narrantur compluvia,
gauder enim decipere, & ad iracundiam homines
irritare.Laurent,Ananiasa , cur nolit, caulam red- a libr.z.de
dit aliá; malos genios elle deditos auaritiæ & the nat. dx
lauros ac pecunias huiuſmodi afferuare Antichri- mon.
ſtos filio perditionis , vt ei ad fumptum fiffi.
ciant ; idque dæmonem ariolo cuidam reſpondiſ
ſe, quamuis autem dæmoni , vt mendaci, minimè
credendum ; res tamen à vero parùm abhorrer .
Certior tamen caufa, Dcuid ncc iubere vmquain
( quia non cooperatur ad malum ) nec nil rarò
permittere , cur alioqui videamus hoc hominum
B genere, quibus tam iplendidè diuitias,dignitates ,
gratiam principum pollicetur dæmon : nihil effe
vilius, egenius, abiectius,odiofius ? li antè diuites
erant, depauperantur : ſi pauperes , numquam di
tantur.Lucianus brefert Apollonium arte ſua thie- b in Alex .
fauros ſolitum quærere : ſed nec Lucianus , nec
Philoſtratus teftantur,vmquam eum conſecutum
quidquam , vnde caputvnctius referrer. Pertiner
hoc etiam ad diuinam prouidentiam , & probam
mundi atque Eccleſiæ inilirantis gubernationem :
quæ in nimis euidens , cam ob cauſam , diſcrimen
deduceretur , quor allicerentur in exitium veris
opulenciis , cùm innumerari falſis alliciantur ? li
diabolus poſſet arbitratu ſuo , quos velle ditare:
C quæ eſt mortaliuni ferè cunctorum auri facra fa
mes : valdè inerucndum foret ,ne ad dæmonola
triá homines ferè omnes adigeret , maximè cos qui
à rectâ fide deuiarunt. Impiis etiain hac rationc
diabolus pecuniam , belli neruum , fuppedicaret :
quare facilè pios opprimerent,nifi Deus miraculo
nouo fubucnirer. Meritò iraque dicandi homines
poteſtatem atque arbitrium Dcus fibi referuauir .
Omnia dat Dominus, nec habet inde minus .
Dei eft terra có plenitudo eius, ipfe aperii manunu
fuam , & implet omne animal benedictione , fe dat
cuique , á non improperat , in ſinistra eius dousia
gloria. Ipfe malos ditat , vt eius bonitatem agno .
ſcant , & conuertantur : vel falcem , vt aliqua co
rum bona opera compenſet :quod de Cyro & Na
D buchodonoſor conſtar. dicat & bonos , vt rectè
vtantur, & in opera miſericordix expendant. Dia
bolos de luo, quod det non habet : & reucràma
leficos Vatiniano profequitur odio , tantúmque
blanditur vt decipiat , & vt ad æterna perducat
fupplicia: quod vt citiùs obtineat , non rarò ipfe
met prodit contubernales , & iudici quaſi in ma
num tradit.gauderenim hominum , ( quos odit , vt
imaginem Dei ) iniſeriis , calansicare , & interitu .
Hinc fit vt videamus cum homines lactare vana
inueniendorum thefaurorum fpe: & cùm quærc
cos vel metu exanimet , vel crudeliter præfocer. C.dl .de ther.
8.Cor.
Andr. Theuerus d narrat ab oculato tefte acce
mogr. c.i.
prum ,de Græculo quodam Macriano , cum dum
in Paro inſula theſaurum quæreret , à terra abſor- H
ptum.Similia quædam in Anaſtaſio refert Cedre
nus , & alij plures alia , vnum adſcribam admira
tione non indignom :Circa annum Chrifti,is 20.Ba
filee quidam fartor ingenio fimplex ,voce balbus,incer
tum qua arte cryptă illam ,qua Augusta Rauracorum
paiet ingreſſus.c . vlterius quàm vllia'y umquam po
Intrane progreffus,miranda quadam fpečtra referebat.
Cerco confecrato accenſo in crypiam defcendens, primo
per ferream portam ſe tranſiuiffe niebat : inde ex ina
G 4 concame
 80 DISQ VISITIONVM
concameratione in aliam , atque etiam in hortos pul- | A genium : ſed quam plures vuit luic operi ine umbanies,
cherrime virenies, In medio aulam magnificè orna
tam ſpectari, e virginem formoſiſſimam pubelenus,
aureo diademate caput cinctam , crinibusfoluiis , in
fernè in borridum ferpentem definentem , a qua ma
nu ad ſcrinium ferreum deductus fuerit , fcrinio duos
moloſſos nigros incubare, ó terribili latrals acceden
los arcere. At virginem minabunda ſimilem cos com
pefcere. Tum clauium faſce, quem collo alligatum ge
Staret,foluto,arcam recludere, omnis generis numi
mata, aurea ,argentea , area depromere. Quorum non
pauca liberalitaie virginis ex ipfa crypta ſe retuliſſe
ostendebat . Addebat virginem narrare folitam diris
imprecationibus ,fefe , cum regio eſſet orta ftemmate,
iam olim deuotam , in tale monstrum mutatam fuiſſe,
neque altam ſaluris recuperanda rationem ſupereſſe:
quam fiab illibali pudoris adoleſcente ter deoſculata
fuiffet , tunc enim formam priftinam fibi restituium
iri, & dotis nomine thefaurum omnem, qui eo loci la
teret ,liberatori ceffurum . Affirmabat quin etiam bis
fefe virginem deoſculatum : bistam horribilesgeštusin
ea præ gaudio fperata liberationis obferuale, vt fibi, ne
viuus ab ea diſcerperotur, metuendum fuerit. Agui.
bufdam nepotibus in ganeum deductus numquam po
ftea aditum ad cryptam inucnire potuit nedum ingre
a Stumph, di, a ] Quis non deprehendit illufionem ? iuuenis
in Chron. ille mentis non benè compos , vel magis, illa de
Heluet.
genere Lamiarum ,dæmó, oſculum perebat,deuo
ratura poft tertium, non permiſit Deus,canes illi
duo :alij dæmoncs,vel veri vel fictitij thetauri cu
ſtodes,mumilinata quædam fortè vera, & Deo per
mittente data.Poft annos aliquot alius ciuis Bali
leenlis eandem cryptam ingreſſus, vt familiæ fuæ
paupertatem leuaret, nihil prxter cadauerum hu
manorum ofla inuenit , & fubitò correptus hor
rore,feſtinus egrellus, intemperiis actus fuit, do
Eide Stu- nec tertiâ poft die miſerè interiret b . Paucos ante
phus fup. annos quidam Prior Margullinx cum duobus fo
& Rhenă. ciis folíam quandam in fpelun âRegis Salaïpro
lib.z.Ger pe Pureolos , thefauroruni causâ ing ciłus,milere
man .
interiit,nec amplius viſus, vt narrat Villamon : ius
libr.1. Itinerarij ſur cap.23.And . Cæſalpinus, in fua
Damenum inuestigatione cap.12.ſcribit,quibus hæc
confirmantur;theſaurum quidem ( inquit )indagato
res per magicas facultates multos nouimus: fed qui al
feculi fuerint compertum non habeo. Pilis tentaueruni
quidam ništris temporibus effodere, fed rei difficulate
vicii ab opere ceffarunt.Tandem anno elapſo locum , in
quo Leronis adiſicia exftuiſſe feruni , hudie autem fa
cris virginibus dicatum , effodere cæperunt , vbierat
ingens pins arhor:fed à demonibus adeo infestan funt ,
vt præ timore ab incaplo deſistere coacti fuerint : quo
tempore multa ex virginibuslocum habitantibus à de
mone obfeſſe ſunt .] Quid mirum , li hanc thefauri
illiciram ſcruiationem in fuo ſolo fieri permiſe
rane ? in hoc inundo pænam Deus in Aixit, vt in
aliâ vitâ parceret.Nemo( meâ fententiâ pruden
tiùs aut veriùs hac de re tora differuit , Paulo
Grillando , libr. de fortileg.9.3.num.12.quamobrem
conducibile reor , eius verba vobis tranſcribere:
Arie huiuſinodi iactant ſe poffe inuenire thefauros in
locis valde remotis & ſubterraneis abfcöditos, quan.
dozue inducunt homines in talem infaniam ,vt foueas
quàm ingētes conficiantpro inueniēdis theſauris huiuf
inodi: ☺ ista videtur mihi,quod fit vna ex iurpioribus
illufionibus,quas demon homini faciat ,quia in rei ve
Tilate numquam legi, vidi, nec audiui quemquam ex
necromanticis,magicis,aut ſortilegis huiuſmodi aliquos
umquam inueniffë thefauros , aui aliàs aurum vel ar.
MAGICAR VM
gui mirabiliter conati funt,velleexperiri:qui post mul
tos labores, diabolicas obfcruantias, demum n bilvin
deruni nec inucnerunt , n'li terram . Et ratio eft , quia
Deus no permitate nec vult damorē posle thefaurifare:
quid alias fequeretur,quod iste magic!, Necromantici,
ac cateri diabolicæ fidce profeſores,effini cateris Chrifto
fidelibus disores , ac praftantiores :40 quamplures repe
rirentur ,ex ipſis Chrifti fidelibus, qui animo ditandi
profequerentur ollos, nec curarent Christianam ipſam
postergare fidem : vtmagno thefauro abundarentó
venerarentur ab omnibus. Quinimo videmus hodie 10 >
fum oppofitum , quod :sti forulegi ,magi, necromantici ,
and fimiles funt cateris Christi fotelibus paupe
riores , fordidiores ,of viliores, o ' in hoc mundo , Deo
B permittente ,calamitofam vitam communi erperaguni,
demum verò infelicimorie pereunt, aierni ignis in
cendio cruciantur, vt in cap.firmiſſimè.extr.de hæ
ret . &c.nec mirum.26.9.5 . Et ca argutia qua damon
illos decipir,eadem , o ſimilibus promiffionibus ipſinos
decipere ſtudent : fed non capiunt,nifi aliquos: qui ſunt
fimplicis cognirionis , Ở carent intellecis , & ratione:
vel qui ſunt nimium creduli e curioſi :qui auiditate
quadam impudenter appetunt ſcireia , qua nulla ra
tione , aut honestacaufà comperit fibi inuestigare. d .
cap.nec mirum S.auguria.verſ potentis. ] Hacte
nus Grillandos. Melindenfes Indes inuenio foli
tos merces, quarum iactum fecerunt , conarı in
cantationibus è pelagi fundo extrahere ,cao cuen
tu ne cio . Lege Caſtannedam , libr ... Histor. Indica
cap. 30. permittente Deo nonnumquam Diabolus
C
merces effert,vt cos in fuâ fuperftitione roboret :
non permittente,nequit, & culpam in aliquod er
ratum incantantium coniicit. Norandum erianı
hac in re : quoſdam dici thefauros inucniſſe ma
gicis artibus : qui id conſecuri foller i , atque ſa
gaci coniectura : vt Sarracenus ille , tempore Gui
( cardi Normanni in Apuliâ,cuius factum Magiæ
Platina c & Collenucius ; ſed prudenciæ meliùs Platina
adſcribit Petrarcha ,pro quo ſentétiam feret , quif- Collec. in
quis rem juſâ lance trutinarit.Claudat hoc caput hiA. Nea
Carolus V. fortiſſimus & religiofiffimus { mper. pol. & Bó
qui iure optimo Cornelium Agrippam , & duos finius in
alios nobiles ,aula & regnis fuis exulare iufſit : eò Hungari
ca , Petrar .
quòd illi theſaurorum , per artem magicam ,fpem cha in E.
D obtuliffen . Eenè tibi fit , & ftemmati tuo Carole : xempl.ca.
tu quidem beatitudine iam frueris:viuet, vincér- de Pru
dencia,
que pofteriras tua : quamdiu Catholicam tuebun
tur, & ab impiis curioſisque artibus abhorrebunt.
Huc li deuoluantur : quàm virtutc , tam fortuna
tibi ſunt diffimiles futuri.
QV Æ STIO XII I.
An magi valeanı incantare animalia bruta ?
E ſerpentibus , id non poëtæ tantùm , ſed &
D Chriſtiani credidere . Poëtas laudauiſup.q.
9. pleroſque Virgilium , Ouidium , Nemeſianum ,
Eliis nunc accedant Lucilius in Satyr.libr.20 .
Marfü colubras
Diſrumpit caniu , venas cùm extenderit omnes.
Horatius Epod .
Capúrque Marla difſilire nania .
Ouidius de medicamine facili.
Et medie Marſis findantur cantibus angues.
Sopire cantu tradidu Maro lib.z.
Itcm P. Silius Italicus .
Serpentes diro exarmare veneno
Doct us

LIBRI II.
Doctus Aryr ,tretúquegraues ſopire chelydros.
& Seneca,qui fufiùs deſcribit Mcd.act.4.
.. triste lanâ complicans facrum manu
Pestes vocat, quafcumque feruentis criat
Arena Libya , guaſque perpetuâ niue
Taurus coërcet frigore Arctoo rigens,
Et omne monstrum . iracla magicu cantibus
Squammea lorebris lurba diferiis adeft.
Hic fera ferpens corpus immenfum trahit,
Trifidámque linguam exferat,& quarens quibus
Mortifera veniat : Carmine auduto, (iupet,
Tumidúmque nodis corpus aggeftis plicat,
Cogiique in orbes. Manilius libr.s.
on inimica facit ſerpentum mimbracreatis.
Accipient femibuſque ſuis peplógue fluenes,
Ofculaque horrendis sungent impunè venenis.
Sicenim legenda hæc carmina. Senibúſgwe ,re
& tè eft in Gemblacenſ m . l. Gcut enim veteres,
Vergilium & Virgilium ,fic ſenus & finus, ſcripſere.
Nónne ſequiturapud cundem Manilium ?
Et ſenibus vires fumit, fluctúmquefigurant.
Viderint critici , cur iſta corrumpant.redeo ad
inſtirurum . Quæ dixi , ea confirmat fuliùs idein
poſtca, agens de natis ſub vrlæ ligno, idem confir
mat quod legi in noſtrorum hominum annuis lit
ceris Peruabis , datisanno 1591. viperæ innoxiam
contrectationem in Magorum Indicorum ludi
bris , ad miraculum fortè B. Pauli eleuandum à
dæmone excogitatam , id ita narrat in collectan .
ſuis Spitillus ; Celebrani es feftum aliud ſuperiore Cisnm , & veneric incantaniv fapienter d.Naturali er v.s.adhuc
non minus ſuperſticiofum.Puerum decora facie ,& qui
folo caſtello formoji ſimus haberør ,cabiculo includunt , pofle,hoc genus afpidis tradit Euthymius ,Palam- fpicit Al.
eique iamdiu ieiunium imperant, dum excrefcant ca
pilli,ium Magi praftigiatores cum fenioribusedućtura,
veluti applicatione quadam ,in ades amici alicuius ar
Etiffimè illi sunčti deducunt,ubiverula puerum queru
la voce lamentantur, & plebs, qua interea cogitur et
conuenit, paulatim pueri capillos praſcindir ,oblato in
fingula capita anſere vno coéto.Altera die Magus iu .
niores ad venandas feras mirtit , alios vifeftum oppor
runā apparent ablegar,puellis vr bonü vinã excoquant
imperai, Senioribus muſica vt inftruméta componani,
ex ea hora eadem pulfare incipiūt,atque ab cotem
pore, qui eas in res à Mago etiſi funt , libere furari
poffuns,quidquid exira cuiufuis domu repererini.Inui
tant populos,vicinas,vtvariis armis instructi ad fe
ftum conueniane. Puer festi tempore coronatus , aliera
manu telo instructa , altera vipera viua dependente,po
fitam in loco quedum ornatisſimo fedem occupat, unde
facolè colligitur dimoniseffe artes ,cùm à vipera non
mordearu . Corpori eria pueri plures alia vipera mor
iua allegatæ funt. Quavenatione apprehender suuentus,
cum coštis & afſis anſeribus repojita funt ad vnü pueri
Laius: alterü claudit bona vini guanitas. Posteaquam
milies ad fostum vocari,militari quodam ordine ó de
lectu , ingreſſi ſunt, ó viperam adorarunt, ad puerum E vires cuiufdam ferociſſimitauri,exiſtenris in armělo in
acceduni,vinum ille proximumebibunt, & præparatas
pueró,ue adherentes epulas fumunt:tum ad adoradam
rursus viperam regrediuntur, eundemg cibum e po
tum repetuni,t016]yuetres dies bac ratione abfumunt,
quibles euolutis viperam necant.Exin famina (qua toto
fefta sēpore claufi domi barebanı(egredsătur claman.
tes:Victoria. In celebritate hairſmodi frequērer demon omnia ipſa verborum potentia effici potuitle, vi
apparet:ad combibendurn ,comeſſandum , feftóſque dies
latè hilaruega ēdos exhortans.)Sed & Pet.Chicza
ſcribit omnes Ăn linorú montiú vaſtos ſerpentes
omnem ferociā ,vímque noxialem polu llc verulæ
cu ultá carminibus olini exarmatos : nunc etiá af.
pectu tá ùın terrere cætera innocuos elle.Rursùs
8 [ :
Q. XIII.
A idem confirmat Indicarum Nauigationum litto !
ria,hanc enim vim Nigruis etnicę populis iribui
Alolius Cadamuſtusa. Quódquecaput clt , patri a Naniga.
Indic.c.28
bus Chriſtianis id lacræ fcripturæ loca viderur in
dicar « :dum ea,vt ſonant,accipiüt: & quæ de Mar
lis veteres tradidere, vt venlimiliaaun alü ,DD .
Hier. & Bafil. & D.Aug. Arnob.quoque Theodo
ret. Aleymus Beda, & Euthymius b . Nec putosis 6 in Pfal.
s?:
D.Hilar.repugnarcº,nam iple de demone accipir, cind.Pfal.
allegorice : de veris ſerpentibus, paties alij feniu 57 .
litrerali: ipſe de Marfis fabulam pucat catenùs,quâ
vulgus putabat ca ,vi carminis contingere: cæteri
&
admittunt eo ſenſu , quem Hilarius negaret,
quem nosretinemus,ad incan arionem icilicet,vt
d telleram , malum genium adaolare , ipfumque
B ſerpentes velexarmare ,vel lopire ,vel nccare.Do
cet celebre exemplum Mag Saltzburgen lis , qui
cùm omnes ad vnum milliarc ferpenres in quan
dam fouearn cogere niteretur ; tandein ab ingeni
vno & annoſo ,in eum exGlienie,nccacus fuir.Ni
mirum cæteros dæinó cò compuictat : bunc noluit
cogere,fed in inagum concitare maluit. Etenim ti
vi carminis cætcri in fuucam adacti, eadem le vis
in hunc quoque exeruiſſer, idem patet ex ridicula
& inepra verboruin formula , quamagi viuntur;
quàm fi alijchartis non il cuilienr,meliùscuriofis
ingeniis confuluiffent. Loca ſcriptura duo ſunt. B
Apud Davidem legimus ; Sicut asfiaisſu:dic ob
turantis aures fuas:qua non exaudiet vocem incantan
d Pſal. 17 .
go inſtinctu nouic vim libi ab incãratione inferri locum re
nem ,vocari,Apud Hier . “ ; Ego mittam vobis ferpen- cymus l.z.
cap.ls.
tes regulos,quibus non eſt incantatio. Hoc eft qui ne c 8.9.17.
qucunt incantari, poſſunt ergo cæteri , quamquam
ne quid diſſimulem ,ſenſus poteft efle,adeò letha
les fore ſerpentes,vt nequeant eorú morfus lana
ri :quàm explicationem cófirmant LXX.dum ver
tuni,ferpentes mortiferos:quibus non eft incantatio : 0
mordebŭe vos infanwhilster. Melior ergo ad proban
dum eft ille locus Dauidis: vt intelligamus , ma
gos vi pacti hæc poſſe in ſerpentes : non dubito
idem poffe in cæterasbelluas : vnde Silius;
Harcelo non paudus færas mulcere leanas.
D Erenim in crocodilos id ſolere piſcatores,docet
Villamorius, Itinerary lib.3.c.12. Verifimile tamen
fatcur,quod cenſuit D.Aug.f;ob fraudem ,qua priflib.19.de
mi parentes à ſerpente decepti, Deum frequétiù lite.ca.28.
permittere ſerpentum , quàm aliarum ferarum in
cantationes , & maiorem illorum efle cum dæmo
nibus familiaritatem ;non natura, fed diuina per
iniſione quadā. SaoèGrillad.q.8.in fin.Erego alia :
( ait ) vidiRoma quendam Magum excellentiſſimum ,
Grecum , tempore Hadriani V lantequam peruenues
Ad vrbem ipſe Pontifex :quod folis verbis compreſſera
locofilueftri: quemficaffixum ,ut itadixerim ,&humi.
liañ apprehendit per cornua, & chordula quadá farts
debili,arle tamē magica fabricata iaurūp um ligatu
guo voluit adduxit media noéte , circiter quatuor ah!!
quinque milliaribus:qua vifa fuerant perducentos í
vlera viros. ] Sed errat Griliandus ,cùm putat hæc
ille Magus aſſerebat. quod libr.primo , rcfutatun .
Quod in CircenGbus ſolici incantionc ſuis cqui
velocitatem ,aduerſariorum verò tardita.em , mo
rámque adferre ,docent Arnobius,lib.primo, Hier.
in viia Hilarionis.Calliodorus,lıbr.tertio epiſtol.sı.
Quærat aliquis an yt an mos, ſic & colores fe.
rarum
 .82 DISQVISITIONVM
rarum dæmones verè queant immutare ?nihil du-
bitem , quia norunt aquas,quibus id naturaliter
perficitur. Ariſtoteles,lib.3.de Histor.animal.ca.12.
teſtis eſt his verbis ; Sunt aqua multis in locis , quas
cùns oues biberint,moxg,inierint, nigros generātagros:
vt in terra Allyritide,agri Chalcidi Thracia faciiam
nis, quem ob nimiam frigiditatem Pſychrum vocant :
ofo in Antandria duo funt fluny,quorum alter cando
rem,alier nigritiem pecoribus facio.Scamander ctiam
amnis flauas reddere oues creditur, quamobrem Xan
thum pro Scamädro vocatum ab Homero auiumant. )
Varro quoque apud Solinú tradidit, in litore ma
ris rubri elle fontem , quem houes biberint , mu
tent vellerum qualitaté & antè cădidas ,poſt hau
ſtú furuo nigreſcere colore. Plura memorát aqua
rum miracula, quæ fi reapſe contigerant, poſſent
circa animantia per aquas næc omnia Magi . per
gam addere nonnulla.P.Nazo, lib.is.Metamorph.
invieMedio rua corniger Ammor ,
Unda die gelida eſt, orráque obitúque calefcit.
Admolis Achamanis aquis accendere lignum ,
Narratur,minimos cum luna receſſerit orbes.
Flumen habent Cicones , quod porum faxea reddie
vifcera, quod tactis inducir marmora rebus.
Cratis ab binc Sybaris vestris conterminus oris,
Electro fimiles faciunt auróque capillos
Quodý, magis mirū.Sunt, qui non corpora tanium ,
Verum animos etiam valeanı mutare liquores.
Cui non audita eft obfcæna Salmacis unda?
Æthiopéſque lacus? quos fi quis faucibus hauſit,
Aut furit,aut paritur mirum grauitare ſoporem .
Clitorio quicumque fitim de fonte leuarit,
Vina fugit ,gaudérgue meris abstemius vndis.
Huic fluit effe &tu dispar Lyncestius amnis:
Quem quicumque parum moderato guiture traxit,
Hawt aliter iitubat , quàm ſi mera vina bibiſet.
De admirandis Siciliæ aquis mulca Thomas
Fazellus.1.decad.libr.i.cap.s.quod eft de mirabili
bus Siciliæ.
QV Æ STIOXIII I.
An poſſint aliquamixia , maximè fenfibilia
producere feu gignere arte ſua?
A I propofitio prima, Animalia imperfecta,mu
ſcas, vermes,ranas,c husuſmodi infecta , & alia
qua ex putrefaclione nafcuntur , poffunt producere ce
leriler : non creando, ſed altına pafſiuis applicando.
Auguſt . quem ſchola Theologica lequi
a D. Au.li. Hæc D.
3.de Tir.in tur a . Solent autem hæc producere magi , ex pa
C.7.D.Bo- cto , per dæmonein actiua palliuis applicantem ,
nau. & alij nam ipli magi plerumque nelciunt, quo iſta pa
inz.dift.7 ao gignantur, & caufas ignorant, vt quando dia
Hales 2.p. bolus dar fagis minutum puluiſculuin , cuius in
quæ.43.D. aërem iactu diuerfæ fpecies locuſtarum , brucho
Th.i.pa.q. rum , murium , crucarum , & fimilium animalcu
! 14.art.4. lorum variæ peſtes, ſtatiin naſcuntur , iuber in
terdum primam quæ obuia plantam ex agro illo,
quem valtari volunt , cuellere : aut gramen per
dende arbori illidere, & alias tales nænias adhi- E
bride Nic. bere, quæ vim nullam habent naturalem b . Sic
dæmono- poſſent Magietiam producere quoſdam anſeres
latr.ca.21 . imperfectiores , qui ſoliti gigni ex deciduis fru .
ctibus arborum in mari putreſcentibus, vel ſanè
c Card.lib . ex lignis nauigiorum putridorum ,venorunt con
7.derer.va tingere Scoti , & Hebridum incolæ , quibus vo
riet. Lobe - cantur , Klakis & Bernicles .Sed an perfecta ( quæ
ilius in fin .
lib.de hiſ. vocantur ) animalia ? probabilius mihi eſt, actiua
1
; hetbar. palliuis applicando non poffe , quia hæc ex putre
MAGICARVM
A factionenaſci non poffe probabilius, & non uit
& prolifico parentum femine , vel à parente , ve
à dæmone incubo marri infuſo , prout poftea.di
cetur . Poſſer etiam dæmon talia iam producta
muliebri vcero includere , & callidè inde educta,
occultâ quapiam clanculari; meatus viâ ipfi co
gnitâ , in locis remotis vbi nata videantur fove
re, alere , & reſpirare facere ; vipore inter faxa , in
quibus non rarò imperfe ta nafci conſueuerunt ,
muſcæ , inures, & 'fimilia. Hoc omnino credide
rim contigiffe in canibus illis , quorum mentio fic
à Guilhelmo Neubrigeofi his verbis ; Dum in
quadam lapidicina petra ingens ferrameniss findere
iur , apparuere duo canes capacem fui in eâdem perra
capacitatem replentes abfque omni fpiraculo ( intell .
B perceptibili ) videbantur autem effeex eo canum ge
nere , quos leporarios vocant , ſed vuliu truces , odore,
graues , pilorum expertes. Ei unus quidem eorum vt
dicitur, citò defecit. Alterum verè ſtupenda , vt aiunt,
edacitatis Henricus Vvintonienſes Epiſcopus diebus
plurimis in deliciis habuir.]lıb.1.Hiſtor.Anglor.cap.
28. & ſubdit , in alio lapide inuentum bufonem
cathenulam auream circum collum habentem .
Cenico huic catenulam à dæmone additanı , nam
ipſe bufo ibidem naſci potuit , vc in carbonariis
fodinis Leodicen Gbus Glices ingentes nennum
quam reperii , intra quos viui bufones condiri ,
ve in natiuitatis fuæ cunis , latebant .
Pollunt etiam dæmones producere quædam in B
ſolita monſtra : quale illud in Brabilia ,alrum pal
mos leprendeciin ,tectum corio lacerræ , mammis
С
prætumidis,brachiis leonum ,oculis rigentibus, &
Aammeis , ſcintillantibus , fimili lingua , d qualia ' d Anan.li.
fortè monítra ,quę in Saxoniæ ſiluis, femihumana 4.
dæde Nat.
mon .
facie , capta anno 1240. Nig fortaſſis illa fint ex
cLycoften.
nefario hominú ac ferarum coitu nata: quæ mon- deProdig.
ſtrorum plurimorú origo indubitata.Sic enim pe
peric olim bello Marfico Alcippe elephantum f; ſic f Alex.ab
Alc.lib.z.
anno 1278.apud Heluetios alia lconem g ; ficanno
g Stumph .
poftea 1471.quædã Papiæ catrú, Brixiæ cané alia: Čhro.Hcl:
fic 1931,mulier Auguſta Vindelicorú, eodem par- uet.
tu , enixa primò caput humanum mébranis inuo
lucum, mox ſerpéten bipedem ,tertiò porcum in
tegrum h : & quæ varia huiuſmodi leguntur apud h Lycofth.
recentiores lllud fuperat admirationé reliquo- fuprà
с .
D rum ,quod Caltanneda retulit,in Annal. Lufitaniæ; i Cardan .
mulierem ob quoddam crimen in inſulam deſer. J1.16.deva
tam naui deportată ; cùm ibi expofira fuiſſet; cam ric. Lem
limiorum ,quibus frequens locus , agmen circum- niú libr. 1.
ſtetiſſe fremebundú,luperueniſſe vnum grandio- de occole.
nat mirac.
rem , cui reliqui loco ceſlerint; ab hoc mulierem
cap.8 .
blandè manu captam in antrum ingés abductam ,
eique cùm ipſum ,tum cęteros copiam pomorum ,
nucum , radicúmque variarú appoſuifle, & nutu,
vt vefceretur, inuitafle: tandem à fera coactam ad
ſtuprum :facinus hoc multis diebus continuatum ,
adeò vt duos ex fera liberos ſuſceperit , ita miſe
ram ( quanto mors optabilior ! ) victitaſſe per an
nos aliquot:donec Deus miſerius nauim eò Luſi
tanam deruliſler :cúmque milites in terram aqua
tum ex proximo ad antrum fonte exſcendiflent,
abellergue forte fortuna Gimius;feminam ad inui
los diu mortales accurrifle , & accidentem ad pe
des ſupplicaffe , vti ſe facinore & calamitoſiſſima
feruitute irent ereptum :adſentientibúfque, & ca
lum miſerantibus illis ,eam cùm ipfis nauim ad
ſcendiſle : ſed ecce tibi fimium fuperuenientem ,
inconditis geſtibus & fremitibus coniugem non
coniugem reuocanrem ,vt vidit vela ventis data,
concito
 LIBRI II . Q. XIIII.. 83 .
à Yacca tundi videretur .
concito curlu deliberis vnum matri oſtentat;mi- Ajrum fic ſuppoluit : ve ata
natur : ni redeat,in mare præcipitaturum : nec ſe Hinc nata opinio : & puer perfuafus le vacca fi
gniter fecit , quod minatus tum recurrit ad an lium , marris putarr propenfioneshaulit linagi
irum , & eâdem velocitare ad litus rediens, often nando . Nam vt verus homo , ex leminis vaccini
cat alterum ,minatui,& demergir : ſubſequitur & materia , naſcatur, & organica illad (poliuio per
iple furens, támque diu nauim natatu inlequitur, fecta humani corporis , in vaccæ vtero , & vaccinx
donec vndæ narantem vicere.Rem totâ Lufitania animæ calore ac virtute , perficiatur: id philolo
telte notiffimam , & à rege mulierem Vlifliponæ phos omncs mecum arbitror, inter duvate , com
addictam ignibus , quorumdam precibus vità im putaturos . Illud verò Manilij , monftrorum pro
petratâ lethum cum clauſtro perpetuo cómutafle. ductionem aftrorum influxibus & falo Stoicoal
Miraris Lector ? en tibi Saxo Grammaticus , cum cribentis , fectæ eſt deliramcntum .
duobus Magnis,VpſalenſibusEpiſcopis : narrant
Permiſcet fæpe ferarum
Gotthicos reges ex Vrlo & Virginenobili origi
Corpora cum membris hominum : non feminis ille
nem ducere : & loannes de Barros Peguſianos &
D Partus erit,quid enim nobis commune ferige
Sianitas Indiæ genres , à cane , qui cum muliere
a Videre Quilve in portenti, noxam peccarui adulter ?
corpus miſcuerat a . Verùm his ego non ſum cre B
Torque Astra nouart formas, columque interferit era .
mandam dulus : qui certus fum , ex hominc & ferâ verum
Horti Ao hominem naſci nó poffe , quia ferinum lemen per Cæterùm And.Cæſalpini Paradoxum : line fe
ridi Dial... fe & ionis illiuseſt expers quæ ad tam nobilis ani mine, bruta perfecta equos,boues,clephantos,im
mæ domicilium requiritur, quare fi quid ex tali mò & hominem quoad corpus, ex Solis calore &
mixtione naſcatur,monſtrum id fuerit,non homo . putredine ſola naſci poffe : quod mulcis probare
Sequitur enim deterioris feminis conditionem ta conatur, libr.s.Peripatetic. Quaft.7.1.vnde fequere
lis færus:quare vt ſummùm hominis aliquam (pe tur arte Magica hæc omnia produci pofle applica
ciemn præbebic . Nec enim crediderim ,cenſendum tione agentium ad patibilia : mihi nondum posui
perfectum brutum eius fpeciei cuius al eruter pa in mentem producere , vt id verum effe,vel lulpi
rentum : ( v.g.ex Lufitana nati,nec limij,nec ho cer. Qui non ignorem , præparationem materiæ
mines erant ) led monſtrum quoddam mixtæ fpe ad formas animantium , quæ perfecta nuncupa
ciei & imperfectæ , vt mulus ex equo & alino, tur, dependere à virtute ſeminaria, & formatrice:
thoës ex hyænâ & lupo : quare nec arbitror fi quæ ad perfecti animal's conformationem opus
commiſceatur Gibi fimili, vel alteri bruto perfe - Chabet , non tamen primarum qual tatuin inixtura
Cta (peciei,brutum vllum geniturum . Confirmat & temperamento , quod à cælorum ii fluxu, & fo
hanc fententiam cordati Hiſtorici Petri Chiezz lis calore recipit : ſed præterea perfecti: animantis
narratio , qua tradit rupices illos Andinos folitos cooperationem exigit , vtcordati omnes Theo
ingentibus fimiis le commiſcere: & natos inde logi & philoſophi fatentur , quos ctant Conim
fætus caput humanum & pudenda habere , cætcra bricenfes noſtri, erudiiè hoc commentum refel
Gmiis ſimiles eſſe: feros iuxtà ac fædos, qui non lentes, in 2. de coelocap.3.9.6.art.3. 4.quos ( cu
loquantur ,led terribiliter vlulent: & ab iplis quo riosè lector ) ſuadeo tibi legendos . Illud etiam
que Indis , pro móſtris haberi . Denique in prouin conſidera , hominem quoad corpus ſic gigni , vel
cia Aulaga mulierem Indam ex canctria monſtra fibi in his verbis contradicere,vel hociantùm di
peperiſſe hæc ille , 7.part.Hiftor. Peruane.capit, 95. cere; fic monſtrum gigni poſle:imò nec nonſtrum
Præterea in nonnullis exemplis citatis , imagina quidem : quia inaa matum , quæro enim quà illa
trix vix & corruptio feminis , & fuperfluorum in humani corporis maſſa anima animabitur ?huma
vtero humorum copia , luam Gibi fingula parrem na ? at hoc eſt delirium Paracell , hæreticum , vt
poſſunt vindicare. Fieri poteſt præterea, vt mu aliàs oftendi: ferina ? ſed ferarum anima i on po
lieres harum aliquæ de ſtrigum numero fuerint, D telt humanum corpus informare , quia longè aliàs
& dæmon incubus calidum horum animalium le requirit diſpoſitiones, longè diſſimiliores, quàm
men illis infuderit.cur qui poteſt humano ficabu anina bouis & canis , conftat tamen corpus cani
2
ti, non poffit & ferino : Sanè in illis exemplis, de nuin à bouis anima informari non pofle, quale cr
Indorum populis & Gochorum regibus putarim go hoc monſtrum , aut quid futurum ?
hoc dicendum : quod dæmon in ferarum talium Certum eſt monſtra naſci aliquando diuina vl
effigie fæminas compreſſerit,quod eum poſſe do tione. Docer Dockumenlum Friliorum pana,
cebit ſequens quæſtio. Veriflimam narrationem ob corum Epiſcopum S. Bonifacium cum lociis
his adiungo. In hoc ipſo Belgio fuit nefarius qui cæſum . Nam horum ſanctorum indignam mortem
dam :qui vaccæ ſe commiſcuit. Poft vila bos præ ( ait Kempenſis ) in filios filiorum Deus vindicauit:
gnans, & poft aliquot menſes edere maſculum vt pafſim ex corum familiis ( quorum maiores tam ne
fætum ,non viculuin , ſed puerum : adfuêre non E farium ſcelus perpetrarunt )in hunc diem videantur
vnus , deque inatris vaccæ cadenrem vtero adípe in occipite habere, groſſoscrines ſubalbi coloris,in mo
xerunt , leuatúmquede terra nutrici tradiderunt, dum cauda cuiufdam bruri animalis , vt iufte dixeris,
adoleuit puer , baptizatus , & inſtitutus Chriſtia Sentit adhuc proles ,quid commifere parenies.
næ vitæ præcepris, pierati ſe addixit : & , pro patre, Ita Cornel.Kempius Dokumenſis, libr.z.de Orig.
ſeriò pænitentiæ vacat operibus : homo quidem Frifior.cap. 21. Imitemur Samſonem , & caudam
perfectus, ſed qui ſentiat in aniino propenſiones caudæ cóncetamus, ſcribic Polyd .Virgilius,Hift.
vaccinas , paſcendi prata , & herbas ruminandi. Anglor. libr.13 . in hanc fententiam : eo quod rex
Qui de hoc fentiendum ? nónne hominem eſſe ? Henricus I 1. oftenderet fele infenfum B. Tho .
planè cred derim : ſed ex vacca matrenatum ab mæ Cantuar. ſanctum virum , iam fic vulge negli
nuo ,quid ergo ? Diabolus peccati illius gnarus, & gi cæpiſſe , contemni , odio haberi : vt cum venifſet
impulſor , mox vaccam prægnantem fecit videri : aliquando Strodum : qui vicus fituseft ad ripam Me
cùm voluit, alıcunde infante furreptum attulit, & ducia fluminis , quod flumen Roceftriam alluit : eius
vaccæ parturienti, quæ vento grauida erat, pue loci incola cupidi bonum parrem ita dispečtum ignis.
min1.3
 DISQVISITIONVM
84
minia aliqua afficiendi : non dubitarint, amputare ( A tu damonis incubi proles nafci. ] Maior eft difti
caudam equi, quem ille eguitaret,feipfos perpetuo pro
bro obligantes. Nam postea nutu Dei ita accidit, vt
omnes ex co hominum genere,qui id facinus feciſſent ,
nati fint inftar brutorum animalium caudati. Sed ca
infamia nota iampridem , cum gente alla corum homi
rum qui peccaruri,deleta eft.] Sic Polydorus:cuius
vltima clauſula , an in gratiam adficta , an ex ve
ro ?nouit Deus , conuicium certè in gentem to
tam manauit , & durat inter hoinines proteruos;
A
a Pet,Mar. qui, linguæ petulantioris, nihil habent penfivera
an falla effutiant.Si quid talis dedecoris perma
Vvierus ,
Chytreus, neret, Guilhclmus Tookerus Reginæ fuæ , etiam
Lerchem huius appendicis demendæ virtutem mirificam
nus , Fich . tribuiſler.Citrà iocum :apud Thom.Cantipraten
Godelma. tem reperio;lib.2.de Apibus: Nobili cuidam yena
& alij . tionis gratiâ feſtosdies prophananti,ex vxore na
b Additio . tam prolem canino ricta , & auribus braccorum
ad c.i.fo.
ri Roman: ( ve vocant ) more faccis ac dependulis.
C Videre
hos cita QV Æ STIO X V.
tos apud 3 omnino ( vt contra Platonicos M.Anton. Natra.
Six. Sepé
ſem .lib.s. An fint umquam demones incubi & fuccube ; & an
Bib . fac.an ex tali congreffu proles naſci queat?
nara.77 . &
Pamelium Xioma 1. ſit, Solent malefici a Lamia cum
in Error.
Tercullia AS demonibus, illi quidem fuccubis : hæ vero in
ni Anno.1. cubis : ačtum Venerium exercere. Perperàm hoc
quib' ad negarunt complures hæretici a ; inter quos pars
( de Plecho . iſta negatiua communior videtur ; ex Catholicis
aem li.de
mirabilib° etiam nonnulli :fed pauci admodùm , ex Belgis
& longæ- Philippus Broideus b , ex Italis. Cardanus, Pon
uis. Pere- zinibius , & Bapt. à Portâ , ſed horum auctoritas
Gen.dic.i. nonmagna , li cum contrarium aſſerentibus eam
d Gencl.6.1 componas.
art, 2 . Placuir enim affirmatio axiomatis adeò multis ,
e Aug. lib. vt verendum ſit ne pertinaciæ & audaciæ fit ab
15.de ciui.
iis diſcedere . Communis namque hæc elt ſenten
Dei ca.23
Ifid.libr.8. tia Patrum , Theologorum , & Philoſophorum
Orig. Ale. do&iorum ,& omnium ferè fæculorum atque na
de Hal... tionum experientiâ comprobata. Vt cæteros ta
Tho. Bo- ceam voluêre Plato, in Craiglo ,Philo loſephus, &
nau. Scot. vetus Synagoga D. Cyprian. D. Iuſtinus Mart.
Dur.Gabr. Clemens Alexand . Tertullian . & alijs, qui yetu
10.2.dift.3. fiores patres, in co quod voluerunt dæmones
ric,de vni- poſle cum mulieribus rem habere , optimè ſenſe-
uer.pa.vlt. runt , in eo verò à recentioribus iure reprehen
C.23.Abu- duntur , quod de huiufcemodi concubitu Moſis
leo.in c.6 . etiam verbad , de filiis Dei & filiabus Caini ac
Gene.q.6 .
& c.7.Exo. ceperüt. Solidior ergo adhuc probatio haius ſen
9.12.Aua. tentiæ defumiturà D. Hier.in cap.6.ad Ephef. &
mallei ma D. Auguſt. quem cómunis ſchola Theologorum
Remig . & cum D.llidoro fequiture : & pro eâdem pugnat
alij 1. c . Bulla Innocentij 8. Pontif.contra maleficos.
cómuniter Probantur hæc ratione & fimul explicantur.
& ex me- Dæmones ( quod poftea docebo ) poſſunt defun
dicis Sin Ctorum corpora allumere , vel de nouo fibi
ex aë
phoriarris
lib.2.prax. rc & aliis elementisad carnis fimilitadinem pal
c.7.Cæfal- pabilia effingere ac formare , poffunt illa pro li
pinus, de bitomouere & calefacere , fi ergo poffunt, quem E
dcmon.in
ueftigat c. natura non habent fexum artificiosè exhibere , &
16.Códró. viris ſpecie fæminea, feminis ſpecie virorum abu
chus lib.z. ti, & his ſubiicere , & illis ſe ſubſternerc, poſſunt
de morb . etiam aliundè acceptum verum ſemen adferre , &
venefic. c.
1o . Vale naturalem eius emiſſionem imitari . Poſſunt ergo
fius de la illa omnia facere , quæ axioma iftud primum ſup
cra philol. ponit : quod cùm poflint, & eos facere doceat ex
princ.& c. perientia , non eft cur dubitemus,
Axio . II . Poreſt etiam ex huiufmodi concubi
B
MAGICARVM
cultas huius axiom . quæ tamen tollitur quando
benè & dilucidè tota res explicatur. Sciendum
ergo quod poteſt ( præter ea quæ diximus ) dia
bolus ſemen aliunde acceptuin ( v.g. in ca , quæ
ſomnianti viro contingit , illulione ) deferre , &
qua eſt agilitate & naturalium rerum peritiâ ,ca
lorem prolificum in ſemine quantumuis ille ſub
tilis & aëreusfit ac facile dilipabilis , conferuare,
& illud denique quo momento inulier ad conci
piendum optimè diſpolita, quod eum non latet ,
tum illud matrici lic infundere , vel naturali vi
atcrahendum exhibere , & muliebri feinini com
miſcere , hanc concl . tenuere auctores poftea ci
tandi .
B Axioma . III . Attamen damones nequeunt, 20
fua, & ex propria ſubstantia , more animantium , ge
nerare .
Probatur , quia nec dæmones inter ſe vllam
habent indiuidui vel fpeciei multiplicationem ,
nec dæmones corpus aëreum , vel vllum habent
с
libro 7. de Deo , fol. 75. docuit , Franciſc . quoque f vide Ti
Georg . & Caietanus , & tenendum eſt , quare nec rap.I.con
in proprio ſuo corpore commiſceri poſſunt vt nub.is.ar.
optimè doceiPerer.d.libr.8.dispeni.2 . )nec vllum nu.12.Na
ſemen; nedum prolificum , quantumuis tenue, clătum de
habent ( qui fuit errorMarci Ephelij , loſephi , & Magetati
fortalſis Athenagoræ , Tertullian . & vetuſtiorum Theorem ,
illorum Patrum . ) quomodo proprium ſemen ha. 13. Valle
bere poffint; cùm femen fit iubitantiæ corporeæ su de Sa:
с
viuentis pars , & refiduum cibioptimèconcocti,cra.philof.
ex meliorum ſcriptorum ſententiâ . f dæmones nolam . in
verò lunt ſubſtantix incorporeæ , & ideò de fuo Problem .
g Chryſoſ.
non poſſunt corporeum femen præſtare : ſunte- hom
il. 22 .
tiam expertes animæ , vegetantis autem animæ
functio eit naturali calore cibum acceptum con- Callia.col.
coquere. Idcò certiffimum eſt hoc axioma, quod lat. 8.c.21.
Phila.adu,
auctores præcedentis axiomatis admittunt : & hæref.Pla
hanc dumtaxat conclufioncm afferere voluerunt; to in Sym
non verò, præcedentem ſccundam negarunt; ſcri- pol.& for
ptores quidain magni nominis , vt D.Chryſoft. & iè Scalig.
exercitat.
alij & ; quorum ſententiam retuli & explicui olim ,
75 .
Commeni,in Seneca Herc. Furent. v.447. h lacquet.
Quæ aduerfarij obiiciunt exempla , illuſarum lib.Hageni
D aliquando muliercularum ; ea nosnon refellimus hær. Mar
nec reiicimus, præſertim conteſtata illa mira apud tin . Arles
Iaquerium & Martinum Arelatenf. h ſed conten - fi.num.7 .
dimus ineptè illos hinc inferre; aliquando de- i D. Tho.
Halér.Bo
luduntur : numquam ergo id verè contingit , ex
particulari affirmatiua inferút vniuerſalem etiam nau. Scot.
affirmatiuam , in materiâ non neceffariâ , quod lenl.Guil
ineptum eſt. ſup. citati, 1
Dicimus ergo . Ex concubitu incabi cum muliere necno Ri
cha.Palud.
aliquando prolem naſci poffe : & tum prolisverum pa- Viq.Med.
trem non fore damonem , fed illum hominem cuius fe- Moli. Alf
mine dæmon abufus fuerit. Negarunt hoc Pluçar- à Caſt.Sil
chus , in Numa , Paracelſus hæreticus , VĪric.Mo- ueft.Spinæ
litor,de Pythonicis mulier.cap.vlt . & Nicol.Remig . 6.Mendo
lib.1.damonolat.cap.6.ſed argumentis fulti leuicu- za in quod
lis : non negat ,dubitat dumtaxat Bened . Peter.no- lib. 9.6.ex
ſter,libr:8.in Geneſ.difp.3.Sed hoc olim affirmarunt 1. C.Grill.
Ægyptij tefte Plutarcho, & afficmár communiter de Arles.
Scholaſtici, qui omnes eciam optimi Philoſophi Franc.Va.
fuêre ' . Probatur manifeſtâ ratione ex iis , quæ di . leſc.medi
eta fuêre pro explicatione.2.Axio.Accedúo pluri- cus italij
ma exépla ab illis & aliisnarrata ;quæ ſi vera ſunt, lei , & Ni
haud dubiè iuxta has cóclufiones explicanda ſunt. der.
Veruſtas obtrudit ſuos femideos , Hercules, Sar- |
pedones,
 LIB . II : Q. X V. 85
1
Virg . coli pedones, Æneas,Seruios Tullos a;Anglia ,Merli- A tain quid fierifoleat , quàin quid fieri poſsit. Vn
Alex. Ar- numb: Pannonia , Hunnos ex Arlunis ſtrigibus de ad confirmationem quoq. argumenti , patet ſo

nob.li.s. Gothicis & Faunis natos .Chicza 6.27.p.2.biff.De
contra gết ru. ſcribit in Hiſpaniola ſolitum Corcoron demo
dipfum nem miſceri mulieribus & ex co natos bicornes
Plai, iuxta
naſci.Cliuenfium quoq.ducum ftemma huc retu
Orige.l.6..
. lit Helinandus lib.4. apud Belluacenſem d : Xa
cont.Cell
b Vinc. cam ſuum lapones talem eſſe volunt : nec defunt
2 1.ſpec. 1". qui Lutherum in hanc claffem retulerint c.Et ante
Belluac.
hift.Poly . ſexennium ,in primario Brabantiæ oppido , puniia
Virg. & fuit mulier, quod ex dæmone peperiſſet: & noſtris
alii . temporibus id contigiffe ', etiam Lud. Molina, ex
c lornád .
noftræ Societatis Theologis, prodidit ,& complu
de rebus
Gotth. & res alii gentium diuerfarum ſcriptores allatis exé
Luitpran- plis confirmaruntf
das . Videre nunc quam leuia ſint argumenta,quibus
did ope.l. hanc aliiſententiam impugnant , maximè Nicol .
Fontan. Remig.quorum primum arg.eft. Dæmon & homo
in hift.la- ſpecie differunt.ergo ex hac copula ſequi nequit
cra de fta- proles. Refp.conſequentiam effe nullam ,tum quia
tu religió. ex equo & afina, & aliis fpecie diſcrepantibus ani
f Mol.i.p.
q..so.a . I. malibus muli , thoes:Icopardi, pantheræ & aliæ hy
auctor c- brides gignuntur : tum quia generatio hîc non tri
tiam vitæ buitur dæmoni,fed homini,cuius elt femen , vt re
D.Bern . li:. atè D.Tho,quodlibet.6.a.8.ad 6. & ideò hîc ex ho
2.0.6,He
Boet. li.8 . mine,hoc ex viro & femina,nafcitur homo .
hiſt. Scor. 2. argum.Dæmon eſt'expers vitæ,& origo mor
lutio : voluptatis ſenlum quando abeſt,abelle: vel
quia Deus id prohibet prouidè, vel quia dæmon
vult eum non adeffe: vt fic maior fit peccáti fæ
dicas
atque malitia , adeſſe autem potelt hîc len
ļus : fi Deus non prohibeat , & dæmon velit , eum
à ſuccuba percipi : profectò quæ ad delectatio
nem in hac fpurcitia neceſſaria , hæc omnia dæ
monem incubum adhibuifle non rarò , conſtat
exemplis illis , quæ narrant plurima, Sprengerus,
Binsfeldius, & Ananias , & potiſsimum vnoSardicé
fis lagæ , & Virginis Hiſpanæ nobilis deceptæ ,quæ
inuenias apud Torquemadam Dialo.3. & Grilland.
B
9.7.n.8.6 . 9. idem ex plurimum confeſsione affe
rit Alfonſ à Caſtro lib.i.de iuſta hoket punir.c.16 .
4. Denique addunt : haud effe credenduin :Du
minum Dcun concurrere ad huiufmodi actum , aut
animam tali corpori ex huiuſmodi coitu nato in
fundere , & inchoato dæmonis operi coronidem
addere. Resp. dæmonem quo ad naturæ opera
tionem , hîcduntaxat eſſe inſtrumentum , & appli
care folummodò agens principalc : quod cft ve.
rum femen humanum . Deum itaque concurrere
ad vltimam diſpoſitionem organici corporis , ab
humano ſeminenaţi :accidentarium vero quid el
le, & morale duntaxat , peccatum ſagæ atque de

Fr.Picus.l.cis. ergo nequit eflc auctor & origo actus vira- c monis malitiam , iuuat Dcus , vt auctor naturæ na
tione. Pec.lis. Refp . Vim hanc vitalem , non ineffe dæmoni, turam , peccato verò , cuius auctor non eſt , non
Bin.p.1.de led-ipli ſemini : ficut vis calefaciendi non ineſt ſcy adminiculetur. Si quid huiuſmodi valerent argu
confell. pho propinanti , ſeu tubo fundenti, ſed ipfi vino. menta , fequeretur ,neque ex fornicatione , neque
malefic. videD.Thom.ſup.ads. & Sprengeruin 1.p.Mallei ex adulterio , neque ex incæſtu, proles gigni poſle .
concl.s.
Lau . Ana- 9.4.ad 2 . Reſpondent diuerſam eſſe rationem : quoniam in
nias lib . 3. argum .Semen , quod dæmon infundit,ſagæ his ordo naturæ feruatur , non verò in illo dæmo
de nat.de- fatentur effe frigidum & nullam adferre volupta nis Hymenxo , Hæc reſponſio friuola eſt. nam e
mop. cem , fed horrorem potiùs : quare nçc porerit inde tiam in cafu noftro naturæ ordo , quo ad phyſica
generatio conſequi. argumentum hoc fuit Marci generationis præcipua principia , ſeruatur. natura
Epheſij, apud Plelum . ConfirmatRemigius có enim duntaxat poſtulat, vt ex viri prolifico ſemi
felionc ſagarum , quæ faſſæ ſunt omneni ſenſum ne, aptè mixto ſemini muliebri , proles naſcatur.
voluptatis è tali copula abeſle , imò & iummum Vit. Molitor argumentatur , ſecundum Concilia
ſe dolorem percipere. Refp. cogit argumenti fu torem principium gignendi eſt cor : ergo dæmon
tilitas, quam vellem me plura in re inani & fpurcadillo ſemine non poteft ad generationem vti.quia
refellenda, inſumere verba . Certum ergo videtur deeſt virtus cordialis calorem , vt oportet , tempe
dæmonem, quando vult ſub certi alicuius viri ſpe rans, Refp, fiue à corde ſiue à cerebro vis gignen
cie deludere , & non vult ſcire ſe efle dæmonem : di oriatur,fpiritus genitalis ipſi ſemini eſt implan
tunc quam poteſt aptiffimè imitari , quæcunque tatus in ipfa ſeminis ab humano corporedeciſione.
in veri viri & mulieris copula requiruntur : qua dæmon verò hunc fpiritum cum calore ſuo tantùm
re neceſſariò tunc curat, vt ſi quidem vult gene conſeruat.
rationem ſequi , ( quod ratiſſimè accidit. nec e Quid igitur,dicat aliquis, etiamne ex viro incu
nim ipſe ſua vnquam cauſsâ generationem inten bo,& dæmoneſuccubaliberi naſci poterunt ; hoc
dit , qui ſibi ſimile nequit gignere : ſed aliquando nec Ægyptii olim concedebant , nec ego credide
duntaxat , in gratiam ſuccubæ id operantis, co rim fieri poſse. Longè. n . plura hîc requiruntur,
natur generationem ex alio ſemine ) adhibeat ne vt ad prolis generationem partúmque longè plu
ceſſaria ad generationem : quare et prolificum ra matres quam patres ſuppeditant , in concepcio
femen quærit, & inuentum conſeruat , & tanta ne par fortè vtriuſque conatus : poſt, omnia lolius
celeritate perfert : vt vitalis fpiritus non cuapore * ſunt matris . requiritur tractus temporis , vtſemen
tur , & quando acquale opórtet infundit : Quan- e in corpus organicum commutetur , & abſolutiſ
do verò non intendit generationem : tunc in fima illa humani corporis architectura perficiatur.
fundit aliquid feminis inftar , calidum tamen , ne requiritur etiam continua vegetantis animæ ope
fraus deprehendatur : ficque etiam corpus aſſum ratio in fætu alendo ; & alia penè innunera natu
ptum temperat , ne contactu timor , horror , aut ræ arcana : quæ omnia vtrum cam multa , tamdiu
aſpernatio adferatur. Sed quando cum illis rem dæmon in affumpto corpore queat præſtare, plu
habet , quæ dæmonem eſſe non ignorant : vt plu rimum dubito ,& potiùs arbitrer non poffe : ſi
primùm ſemen fictitium & frigidum exhibet , ex poſsit , etiam fuccuba poterit concipere. Interea
quo concedimus prolem naſci non poſſe. Dein dum quis conuincat hæc illum omnia poſſe, cen
de conſtat , ſæpè eum interrogare luccubas:num ſeo , quos legimus matre ſuccuba dæmone na
8p . 2.mal- velint impregnari ? quæ "fi affentiantur , 'aflumit tos , vel ſuppoſititios fuiſle alterius feminæ ve
lei q.1 . c. verum ſemen aliunde actu carnali deciſum , vr di ros partus , vel ab alio dæmone prolem ementi
xi& docer Sprengerus g. Quæritur autem , non tam , vt non rarò contingit ad priorem ſuppoſiriui
H partus

4
 86 DISQUISITIONVM MAGICARVM
fraudem lubens retulerim cum Io . Rey- A , fuiſler , fundum aquæ petijſſet, non ſupernataſſet.
partus
nardo [ libro de peregrinat. generis hum . ſerm . de Sic Hebräi fingunt Ben -lyram ex filia leremiæ
impugnat. hom. per diabol. ) quod de Pictauorum Prophetæ natum. Sed mentiuntur. Ieremias enim
Comitum ex Meluſina origine referunt fabulofæ virgo manſit. Simile refert Auerroes & de alia Al.
æ
Francorum Hiſtori , item de Andega uenſis fami Magnu s de format. hominisc. 1. Minùs incredibile
al.tz.hiſt. lix ſtemmate Polyd .Virgil.a & alterius cuiuſdam , ; uod ſcribit D. Thomas e,poſle fortaſſis mu
cſt q
Angl. ex Galfrido narrát Vincent.Bell.b & quod ex ore lierem , abſque miraculo & falua virginitate om- Tho.
b Hift.l. 3. ducum Bauariæ & Saxoniæ acceptum narrar Sa nimoda, concipere ; ficut ( ait ) dicitur accidiffe cui- quol.6
18. . ar.
C.26 .
binus c ; nec admodum diſſimile , quod de nobili nts
dam puella sam pubeſce , quam propter pudoris cu
Not.in
Metamor . Bauaro narrant alij ; ei , cùm defunctam vxorem podiam in lecto ſuo pater habebai : qui cùm in fomnio
Ouid. ferret impatientiùs : quadam nocte fæminam re pollueretur, ſemen cius ad mairicem filia defcendie,
dijſle,séque rcſuſcitatam dixiſſe , & marito conui & inde puella concepir. hoc ſequitur , & à dæmone
xiíſe , & ex co liberos ſuſcepiſſe ; quódque futu idé prältari poffe,cótédit Abuléfis có.in c.19 .Gé.
rum prædixerat , tandem , conuiciis & blaſphc Item quæri ſcio , an dæmones cum lagis non
miis non leabſtinente marito, ſubitò muliebri ve- B nunquam exerceant prępoſteram libidinem ?lcien
ſte penes illum derelicta , euanuiſle. Dämon fic dum hoc latrunculatoribus. Quidam , vt poſt
Nobili huic impofuit , & aliunde ſubtractos furto comp. Theolog. & Antonin . 1.p.frm.ric.deluxur.
. Ponzinibius , de Lamijs num . 64. & Benedic. qui
liberos ſibi ſuppoſuit Ad pofterius genus fraudis
refero paruulos; quos non ex incubis , ſed per hos non citat lib.2. peccar.ſum.c.8.hoconininò ne
fraudem , quafi ex fuccubis dæmonibus natos vul gant : neque id compertum confeffione Sagarum
gò Cambiones vocant; & ferunt adeò effe lacte in Hiſpaniæ , Germaniæ , Galliæ : fed de lamijs Italiæ
laturabiles, vt, etiam quatuor notricum rumis ex id quaſi notiſsimum affirmat Siluefter Prieras de
hauſtis,macilenti perſeuerent. ponderoſillimi ta Strigomag. & Ananias li.4.de nat. damon.fol. 148.
men , & tandem poft aliquot annos euaneſcant. l & etiam , ab illis affirmati fatetur Ponzinibius ſu
tali, à continuo vagiru ,Vagiones appellant ; Ger pra . Nimirum nihil adeò ſordidum eſt, quod non
mani , vt indicent fuppofitinos efle , nominant , Kolmoupròs iſte ſubeat. vt hominum animas certiore
1
Vvechſelbalgh vel Vvechfelkind de bis vide exitio inuoluat , ideo offert cuique , quo illum ca
Spreng.2.p.mallei 9.2.6.7.Gwilh.Pariſ.p.vlt.de vni- c pi poſle ſperar. Nec vllum ſcelus eſt,quod fæx ifta
uerfo, CA.25. Anan.lib . 4.denat.damon . Molitorem hoininum auerſetur. Poflunt itaque Iudices , e
de Pythonic.mulier.c.6. Talem arbitror fuifle pue riam de hoc inquirere. Nec ratio vlla eſt, quæ con
rum ; quem per Galiciam & Aſturias Hifpaniæ an trarium conuincar. Porro ſciat confeſſarius, tunc
te annos is. Mendicus quidam , ſumma cum de videri elle duplex crimen mortale ; vnum contra
fatigationehumeris baiulabat:cùm ex noftris eum genus,alterum extra vas naturale : & ideo grauius
quida in itinere repertum propè flumen ,vt tran peccatum , quàm fi cum dæmone more humano,
luadaret,miſericordia motus,rerco le iv iumentum ac naturali commiſcerentur .
ſuſtuliſſet ; vix valida beſtia potuir eú in alterá ripá Vltimam in hac quæſtione dubitatio naſcitur,
exponere.Paulò poft mendicus comprehenfus,fa Virum vi magicafieri queat,vtgigantes nafcantur,vel
tetur eum puerum ;non puerum , led diabolum , pigmei? Quoad Gigantes Fran. Valeſius d .c.8.af
fuiſſe; qui fibi promififfet, omnes fe ad eleemofy. firmat id fieri poffe :fi dæmones feligant ſemen nó
nas ei conferendas pellecturum ,quamdiu fic cir- 10 / qualecunque, ſed plurímum ,cralliſiimum ,calidif
cúferretur habitu pueri morboli, & falcijs inuoluti fimum , fpiritibus affluens , & ſeri expérs : Id ve
His conſentaneum eſt, polledemones efficere, vi rò eis facilè effe conquirere, deligendo homines
virgo mente e corpore permanens, non tamen fine vi calidos , robuſtos , & abundantes multo ſemine,
trils ſemine , concipiat. probatur. quia poteſt virgini quibus ſuccumbant : deindc & mulieres ſimilis
dormienti & ignaræ aliunde ſumptum verum & conditionis quibus incumbant : & vtrifque & vi
fæcundum ſemen , ſine congreflu carnali, hyme. ris, inquam , & fæminis, voluptatem maiorem ſolito
ne alijfue clauſtris virgiuitatis incorrupris , infun afferendo tanto enim abundantius femen emittitur,
dere. Vt autem in partu virginitas conferucture guanio ( ait ) cum maiori voluptate excernitur : pote
hocdæmon rcquit,cùnı enim ad hoc vera corpo ranı verò illi voluptatem augere , & titillando pluri
rum penetratio requiratur ; quæ virturi diuina re mim ,ea imaginationi plurima ad rem facientia repra 1
ſeruatur; id , fine ſpecialı miraculo,fieri non poteft. fentando.plurima enim pars venereorum motuum ab
Propterea, cùm Caluiniſtę negant hoc ſeptum vir imaginatione fluit. Quo fet , vt religiofi viri, & Deo
ginalis in partu Chriſti Domini claufum manfifle ; adeo dedici,u imaginationem etiam compefcant, rins
præcipuá cerè miraculi ,& veræ virginitatis modi motus non perſentiſcant. Robuſti ergo era gran
oma E Lesvinafcerentur, ita poterant demones procurare.]
d Formic. bergenſi puella, quod recitatd Niderius ,cautè le Hæc ille doctus fimul Phyſicus & Philoſophus,de
c.io.l.s.
gendum eſt, & de nentis tantùın virginitate ac eo quod fieri potuit præclarè; ſed erroneè, quare
cipiendum . carnis enim integritatem amiſerar per nùsGigantes illosS.S. putat ex dæmonibus incụ
candem copulam , qua concepcrat.Nec à viromu bis & fuccubis ica procreatos ; quod iam à Theo
lier cognofci poteſt, line virginitatis iactura, nec logis improbatum docui.Nos inde lumamustan
impregnari,nifi cognofcatur. Scio quid multi ſcri tùm , non repugnare hoc dæmonis potentiæ & in
ptores narrent de variis, quæ conceperint dunta duftriæ. Nam Gigantes fuifle impudentis proter
xat ex ſemine, quod in balnco , in quo illæ lora , uiç fit negare ,cùm S.S.ceſtetur Gen.c.6 . & omnium
priùs fuerat effuluun ; fed non credo: & video ide GentiumAnnales ſimilia multa proferant, Diodor.
tiam negari ab Andr. Laurentio lib, s . hiſtor. a 1.5.6 9.Plutare.in Sertorio Philoſtrat.in Heroic.Plin.
natoin.q.11.quia neque virtus attractiua matricis, Solinus, Marian . Svorms alij memini me non
tam à fe longèqueat vim exſerere, neque aqua fo nulla noraſſe aduerfarijs in Seneca Tragedias : &
lertiam habet , quam dæmon ſpirituum euapora miror Goropio Becano placuiſſe, tam ardenter in ,
tionem prohibendi, & femen illud , fi fæcundum ea quæ de Antuerpienfi noftro Gigante narratur
decla

1
 LIBRI
Antuerpicnfi noftroGigante narrantur declama- A
re . Dentis cius magnitudinem ferre non potuit.
quid illa tamen , ad maiores molares Siculorum
Ciclopum , quosvidit, appendit,penes ſe, inſignis
hiſtoricus. Tho, Fazellus,habuit? Non iviucunda
lectio verború eius opinor futura ciuibus meis ;vt
hoc antiquitatis patriæ cymelium ſibi ab homine
Campinienti tam facilè extorqueri non patiantur.
Prolixa planè res eſt, adſcribam & dccerpam bre
uiter.ad'Erycé montem anno.1342.cadauer in an
tro inuentum portentolæ magnitudinis ,cuius an
terior cranij pars aliquor Siciličhú modiorü capax
erat : cuius etia Bocatius fecerit mentionem libr.4.
de Geneal. Deorum ( 63. Anno 15 16. in Mazareno
agro cæmentarios effodiile cadauer hominis cu-B
bitorum ſtaturæ circiter 20,caput habens dolij in
ſtar , molares dentes ſingulos ,vnciarú s . pondus
a qualle,quos(ait) ſe vidille.Penes ſe alios elle non
paucos,Melillis cffolorum gigantum ,dentes, qua
ternarú vnciarum :habere quóque ſe os humerila
tiſsimum & penè monſtruoſun alterius gigantis
Hyčcarélis.Duos ſibi molares alios,4.fingalos vn
cazú ,Jatos à Simeone Pigliono,cadaueris 18. cu
bitorú propè Panormum ,anno 15 +7 .Sequentian
no ibid . Geor.Adorno cadauer aliud, cubitorum
20.repertú.larraſis an . 1550.inuécum cadauer cu
bicorú circiter 22.cuius caput 10.ferè circuitú pc
dum metiebatur. Addit multa fimilia, quibus lin- c robur Tyridefcribi, & munitionum eius , tale, vt
gulis recenlendis nó cft cur inharcá.illud notat ce etiam à pumillis iſtis turres defendi potuerint
teris etiam olsıb . in cineré contactu tandé abeun
tibus dentes noftris fimiles , fed maiores, integros, nec laris beneuolym aut confentiens contextui.
effigiatos , ſubalbos , & carie carentes remanfitle:
quod etiam in denccillo Antuerpiéli olim vitcba
tur.Hetrutcorú gigantú vetus quoddā, An.Popc
nij Leti ,epigrama meminit, Britannicorum Cam
denus: aliorum alij . Ipfe D.Auguſtinus ſcribit fc
vidiflc in litore Vticenfi molarem dentem adcò
magnuin ,vt molaribus centum conununibus pof
fet cxxquari , libr. 15. de ciu . Dei c.9.Præterco quæ
Fran . Patricius Dial. 3. de H.ft. ex Hemone Ere
mita de Emiphimis & Gyginis retulit , quiafa
buloſa .
Rejtat de Pygmais : poffe demonem eficere caufis
contrarijs adhilsues,vt adtam humani corporis ſt.
turam homines non perueniant , non cft dubitandum
fic eniin videmus artificio humano , népe potu vini
adoſti & incluſione inollis paruis ,pufillos illos ca
tellos , delicias domicellarum parari : & lucri aul
di parentes , impiè certè , certis mcdicamentis cf.
ficiunt , vt filii puniliones nafcantur. Omninò
tamen crediderim , hac in re minimam quoque
corporis humani quantitatem , etſi ignotam , dari ,
infra quam nequeatanima rationalis potentijs fuis
vii , & efficaciter corpus illud informare. Quare E
fcriptoribus etiam illis aflentior , qui licet agnol
cant cubitales feu triun ſpitámarum homullos,
quos Pygmeos vocane ', gruum hoftes , quos poſt
Ariſtotelem li.2. demiianimal.c.12.Philoſtrat . in
Hercule dormiente Plinius lib.3.c.2.Claudianus, lu
uenalis, Solinus, & alij deſcripſere :camen meritò
arbitrantur , cos non effe veros homines, fed bru
ta , vel monftra, & ad - claſſem Simiarum referédos.
l'ide,fi lubet, Gelliuin lib.9.6.4.Celium Rhodiginum
16.4.lect.antiq.c.3.6 Cardanum lib.8. de rerum va
rieta . Lud.Viuem in c.8.lib.de ciuit. Dei Bomfa
cium Simonettam li.4.epiſt.c.10. Repertá anno 1600 .
in Peruuia Nanorum prouinciam inde fcribitur
litteris P.Ruizij,quas hoc anno 1601.lcgi .
Nec negari poreſt Pygmeos fuifle ; & ſtaturæ
II . ☺ X V I. 87
vtrümqueex loco tic 27.
breanisimæ. colligo
V.11.Pigm ci intuirib.ru's( ció hoc aliter & aliter
verii ,& verſiones poni à D.Hiero.adeu locurled
nofter meritò fecutus eſt Aquilam ita verront
em . Symm . Ale dos vertit , quod placuit Theo
doreto,Chaldæus Paraphraſtres, Campaloces. Ve
rùm . I eft de vocis radice' , & ideò Theodotion),
nó fatis certus , quid 702 lignificaret Hebræum
D'in gamadım retinui , Diuus Hieron . gra
rus , 07 ) fignificare cubitum brachii, ſeu mentu
rain cubit. Jem Iud.3.v.15. vnde 70 cubitalis,ver
tit Pyromxos , quorum hæc eft mentura ſtaturæ .
Irem D. Hier . ad vocem Græcam Aquilæ atten
dens , Promeos non accepit, vt nomen proprium
fed vt appellatiuum , quia interpretatur bellatores
prompriſsimos , quali deducatur dzÒ TÃS Aug qews
cuius vocis vna interpretatio cft, pugna fcu pu
gilatus , altera menſura cubiti , quod fequitur D.
Aug. libr.16 . de ciu . Dei c.7. Hinc ortæ variæ inter
pretationis . Quibus videbatur de Pygmais illi ,
propriè dictis ac ipiendum , quidain comminit
cuntur , cos fuiflc bellicofitsiinos , viſus acutiſ
fimi , & lagitrandi peritiſsimos , & ideo illis tur
rium cuſtodiam permiſſam , lic Dioryl. Car
tulien . Verùm id vnde probant? certe vix crede
dum , potuiſſc eos loricam iaculis ſuis penetrare.
Aliud itaque ſatis ingeniosè commentus Liranus,
contra hoftes potentiſsimos.Contortum id quoq;
В.
Reor ompino , cutodun ſeu rebieſioriem , ( vt ver
tunt LXX . ) mentionem fieri ; ſed hos vocari
Pygmaos : non quod ſtarura tales , ſed quia'turres
tam alte ,vi viri eriam fortiſsiini & maximi in ino
verſantibus vix cubitales apparerent.fic vulgatam
cum LXX . verſione & cum Hebræo fonte conci .
liari debere , nunc quidem cenſeo ; paratus ſequi do
centem certiora .
De pumilionibus his ex Nonnoſo iſta Photius
bbl. fo !. 3.ότι από τίς φαρσάν σλέοντι,τώ Ναννίσω,
D
έωί τα εσχάτω των νήσων κατηκότιτoιόν δέ τι
συνέβη, θαύμα και ακεσαι . έγέτυχε γάρ τισι μορφήν μεν
ηιδέαν έχουσιν ανθρωπίνην, βραχυαίοις δε το μέ
γεθG , και μέλαι τον χρόαν υπό δε τριχών Λεδασυμ
μένοις δια παντός του σώματΘ- . ειποντο δε τούς άνδρα
Cι καίγηναίκες παραπλήζιαι , και παιδάρια έτι βρα
χύτερα και των παρ' αυτούς ανδρών. γυμνοί 3 ήσαν άπαν
τις πλάι δέρμαλι τινί μικρώ τίω αιδώ περιεκαλυπloν,,
οι προβεβηκότες ομοίως άνδρες τι κι γκυάικες.αγείον δε
8 Sep 'e edényw7o 8 d't civiqcpow.cima isci Çwli zi con
μίμ ανθρωπίνω , άγνωςομ δε παντάπαζι των διάλεκ
1οντοις τε περιοίκοις άπαζι .
QV ÆSTIO XVI .
De nocturnis fagarum conuentibus,có an ver.e fit
erum translatio de loco ad locum ?
Rima ſententia eſt, huiuſmodi cquitationibus А
Pr& ic e
conuentibus illas duntaxat cogitatione ani
mi, & Diabolica illuſione intereile:banc fentétiam
cum Luthero & Melanchtone multi fcctaru te a VVierus
nuerunt a : fcd & Catholici quidam , ex Hifpanis, Codelmā.
integro libro quidam minorita Fr. Samuel & au - Agrippa.
ctor fortalitij fidei, eiuſdem ordinis , & Marti
nus de Arles canoniſta, ex Italis Ponzinbus intc
gro ferè libro , Bapt.à Porta libro 2.fua 11.393 & N
tura.is, & cuius teinpore res nondum fatis explo
rata erac Alciatus libro.8. Parerg.c. 22 , ex Gailis
Duarenus
 88 DISQUISITIONVM MAGICARVM

Duarenus; Ærodius, & Mich . Montanus. ex An- | A |fuſcatum ,quiftatim atq ;ipfa domum ejſe reuerſà end
glis olim loãnes Salisburienſis lib.2.Polycrat,c.17. neſceret.CatharinaRuffa ipfum demonem ,fui accub ...
in fin . ex Germanis, idem vult Phil . Cainerar. ex tione,eiuſmodi vices aliquando geſlyſe declarauit ]hæc
tremo c. 72. operæ fucciſiuæ , & Vlricus Molitor Nic. Remigius d.lib.1.c.12.
de Python.mulieribus c. 8. & hoc ſe ſentire ſubindi Obijciunt præterea D.Aug.lib . de fpiritu & a
dicat Leonard. Vairus li.z.de faſcinoc.13 . Sed nitú nima c.28. vbi cadem ferè verba habes , quæ in c.
tur argumentis parùm vrgentib.Quid.n.Coliſne id Epiſcopi. 26.q. 5. vbi qui huiuſmodi nænuis anicu
aſſeritur à mulierculis,vt excidit Alciato :vnde igi larum fidem præbent, videntur excommunicari.
tur tot quotidie viridocti, clari, & fecundùm lä Hic canon Achiles eſt aduerſariorum , hunc vr
culum prudentes, idem farétur,puniútúrque:Age gét hunc incorquét.Refp.librú illú nó elle D. Aug.
ſint fæpè,qui à dæmone illudantur, ſenſibus inter nec etiam D. Gregorij , cui tribuit Ioannes
nis externiſque vinctis & fepultis,phantaſia etiam Beetzius Carmelica , in 1. præcept. cxpof. 4 .
fortè læſa, perturbaráque:age,queat diabolus læſis C. 4. ſed Hugonis Victorini , vel Hugonis Ere
corporis virib . & animi facultatib . plura homini riani : & cuiuſcunque fit , non elle aliam eius
perſuadere, quam vel vini copia oppreſſi, vel me ſententiain , quàm prædicti Canonis. Quidam
lancholia ægri ſeſe videre arbitrentur, vtdocet D. eleuant auctoritarem Canonis , quia fit conci
aGenel ad Aug. a lint ſanè tria phátaſmatum genera,quod ab lium tantùm Prouinciale , quod errare potue
litt.c. 11. eodem optimèb notatum ; quid cum poſtea ? quid B rit : ſed mihi non placer cô confugere .. Alii
b Epift.72. aliud,ex his inferre queas ,quam poſſe ſagas deci negant effe Concilij Ancyrani,eò quòd in conci
ag.Nebri.Ipi , ſemper autem illas falli hinc non conſequitur. lij huius exéplaribus Græcis aut Latinis hodie non
Nec amplius probat quod ad Euodiú c ſcribens,de exſter: verùm neque hæc folutio mihi placet:quia
c Epift. viſis prodigiolis idem prodidit:fatemur cnim tunc Canonreperitur in quibufdam antiquis collectio
101 . animas non emigrareex corporibus, & Bodinum, nibus Concilioruin , & in Damafi ( li ipſe auctor)
id auſum aſſerere, dereftamur. fatemur ſæpè ſen Vitis Pontificum , & in Decretis ,Burchardilib.10.c.
ſus corporeos planè conſopiri, adcoque effica 1. & lunonis p . 11. 6.30 . & retentus fuit in Decreto
citer has imagines obuerſari , ve experrecti cre Gratiani iuffu Gregorij XIII. Pontif . corre
dát ſe audiuiſle, vidiſſe & feciſſe,quæ núquá con cto. Malo cum Turrecremata ibi , Victor. num.
tigerunt. Nec ignoro exempla multa huius de 32.Baſino, Alphonſo à Caſtro , & aliis reſpondere,
ceptionis ; ve de reo , qui ſe in Ditis regiâ fuif quædam in illo Canone narrari, quæ pernaturam
d Alex. ab fe dictitabat d ; de Gennadio , qui ſe choris bea rerum à dæmone perfici non pollunt, vt alloqui
Alex.li. 6 .
Geneal. torum interfuiſſe putabare : de Platonico phi & coram cernere Herculem & Achillem ,qui funt
dier. loſopho alteri in ſomnis apparente , cúmquedo- lc in inferno : item equitare ſuper veras beſtias,
D. Aug. cente f; de patre qui clarâ luce filiam ſuam videns, quæ tanta ſpacia tam citò & per aerem confi
d.epiſt. ſe vaccam cernere,putabat g. Nec vrget quòd eo cere nequeunt : item equitare cum Diana vel He
10r.
f D. Aug. rum corpora inuéta lint fæpe numerò codem loco rodiade, cùm nec vlla fit Diana Dea , vel ſuper
lib . 18. Se iacentia , nec inde mota fuiſſe, vr de variis narra ftes numen , nec Herodias illa faltatricula vlli
ciu. Deic. tum ab Olao, Toftato , Grillando , & aliis ; & huc bi in terris equitet , in inferno cruciata : item
18 . pertinens illud in vita D. Germani , de mulierculis agnofcere vllam diuinam naturam , præter Deum .
g vita S.l.conuiuan tib . ve videbantur , & tamen domi reper quare huiuſmodi aſſerere : reuerà hæreticum el
Macarii.
tis dormientibus ; & quæ huiuſmodi alia,his enim fet. Alia verò in eodem Canone memorantur ,
nihil ampliùs probatur , quàm decipi aliquando quæ nec rerum naturæ repugnant, nec vires Sa
has mulierculas.Sed ſemper ita fieri non probatur. tanæ ſuperant, vt eſt hoc ipfum , de quo nunc
Vim quidem aliquam haberet argumentatio illa agicur , & talia non negar Canon poffe contip
Alciati quærentis;cur non potiùs in conuentu ca gere, ſed tantùm indicare voluit , non eſſe cre
codæmonem loco mulieris , quàm in lecto cum dendum ſemper ea autosporomãs contingere; ſed
marito fuiſſe dicamus : fi lola niteremur prçſum aliquando imaginationis vitio tribuenda. vera
D
ptione , nunc non illa inouemur, ſed ynanimi om . itaque Canonis explicatio eft, cos hærefeos dam
nium ætarum , & nationum , & vtriuſque ſexus nari , qui fagis afferentibus credunt : hoc om
eriam Eccleſiaſticæ functionis , & ordinis nobi nia pofteriora cum prioribus libi contingere ,
lium reorum confeffione; contra quam nulla viin provt illæ narrabant. Sufficit enim ad opinio
habet preſumptio.Michol patris ſatellites decepit nis alicuius damnationem partem eius aliquam
h Reg.19 in Dauidis locum ſubſtitutâ ſtaruâ h : fic etiam po fidei contrariam eſſe , quia verum eſt ex inte
teſt & folet dæmon aſſumpto corpore , & in lecto gra cauſa , falſum ex quo uis defectu. Atque ita
locato decipere maritum . Nam ſtrige ad conuen interpretor dicta Doctoris Nauarrii fatis perple- ic.11.Ma
tum profe & â,ne maritus eam abeſſe deprehendat, xa locutiono non paucos decipientis. Vnde appa nu.al.nu.
ſolet eum conſopire , vel quid aliud lupponere, ret neque Canonem illum , neque locum Hugo- 38.
quod carum vicem ſuppleat, ve maritus expergi nis repugnare communi fententiæ Theologo
ſcens vxorem eſſe putet doceturhoc actis iudicia rum , vel Quæfitorum & Iudicum receptæ
riis Quædam inquiunt tonſtrix Forpachy Cal . Sept. praxi. Sed de hoc Canone agendum copioſiſ
fimè lib.s.
1587. id fe fæpe feciſe prodidit , atque ad ſopiendum E
tali fomno maritum , fæpenumero illiaurem vellica ſe , Denique argumentatur Alciatus: Cóuétus , hu
dextrâ manu eo prius illitâ vnguine , quo viam ad jus perſonæ omnes interdum , nomine Iesv pro
huiuſmodi conuentus affectans ſolebat fe ipfa inunge nunciato cuanuerunt ,'erant itaque phantaſticæ,
re. Eller vxor decani in Ottingem , eodem loco co & non corporatæ perſonæ . quia corporea res fic
die, infantis culcitram : Seichen May à Speirchen nequit euaneſcere. Reſp. Sagas quæ conuentui
ſcopas ſuppoſuiſſememorauerunt , poftquam ejſent no interfuerant , non euanuiſle : led præſtrictis cer
men fui damonis prafdte, ficq; maritis fucum ſæpè fe nentium oculis , à ſuis dæmonibus celerrimè af
ciffe.Homburgii no.(uny 1549. Maria vxor ſartoris in portatas fuiſſe : & fic dici euanuiſſe, largè & in pro
Metzer Eccb, ſtramentorum faſce veluti unguine in priè fumpto vocabulo,pro deſierunt videri. Neq ;
hoc

j
 LIBRI II. Q. X X V I.
hoc diſſimulandum , videri Alciatum velle , non
poſle dæmonem corpora loco mouere . idcircò
enim contendit non fuifle Chriſtum Dominum à
Diabolo in pinnaculum templi, & montem excel
ſum fublatum ; quod confirmat auctoritate Orig.
hom.31.in Luc.& D.Hie.in Matt. & temerè credi
dit hoc dicenti Alciato Phil. Camerarius opera
fuccifi.c.72.Sed poftea docebo longè plures Patres
contrarium tenuiſſe:imò.D.Hie.nihil habet, quod
pro Alciato faciat. Origenes ei apertè refragatur,
nam verba mutilara citat Alciat. obiectionem po
nens,reſponſionem Origenis omittens.
Obiicitur etiam expcrientia, quòd inunctæ , a
liquando non translatæ , ſed repertæ iacentes eo
dem loco,vbiſe inunxerant:hoc de vnà Abulélis, B
de cribus vel quatuor teſtatur Spineus,de aliis alii.
Refp.cú Spineo c.30.0 31.huius rei varias elle cau
las tum ex parte Dei , tum ex parte dæmonis . Ex
parte huius: quia quando ipfi vtiliùseft, tunc ſa
gas decipit, eas loco non mouendo : vt fic iudici
bus & principibus perſuadeat falla effe , quæ de
talibus tranſuectionibus feruntur, atq ; ita iuſtitiæ
exſecutionem impediat . pactum ergò fruſtratur,
quando maiorem humano generi perniciem in
de ſperat : pactum feruat,quando Deus ei permit
tir, & ipfe fperat ſe ſic plures illaqueaturum . Quod
ad Deum , finit vt plurimùm , fic exigentibus ho
minum peccatis, Diabolum pacta cum Magis inita cnocie minus fobriusremeabat.Etecce de proximotumu
feruare : aliquando impedır, vt quando iudicescu lo,quem ſæpiusvidi,
riofitate mouentur ad huiuſmodi explorationes ; eft,vocescataniiū , á quaſi feftine conuiuõsiī audiuit.
vt fic iudices in peccati pænam confundantur; &
quali excæcentur. Vcrumq; iuſtiſſimè. Ex iiſdem
caufis nonnunquam , vult dæmon , & hoc ei Deus
permittit, iplas loco mouerc, & pro'ipſis ſimulacrú
earum illic relinquere, vt putentur non translatæ,
fed illic remanſliite.
Secunda ergo opinio eſt, elt, quam veriſſimam iu
dico; Nonnunquam verè fag.is transferri a damone
de loco ad locum ,hirco vel alteri animali ( phantaſti
co , vt plurimum ; hoc eſt dæmoni allumenti &
formanti corpus acreum vel etiani hominis in for
ma,eas aliquando ternas quaternafve fimul aſpor-
tanti) vel arundinivere,fcoparumhe baculo etiam ve
ro , ſed acto a ſubleuato à demone , inequitantes, com
corporaliter conuentui nefario intereſſe.]
Hrc ſententia eft multo communior Theolo
gorum , immò & luriſconſultorum practicorum
Italiæ, Hifpaniæ, Germaniæ , inter Catholicos, te
nent ctiam fcribentes plurimi . Alb. Magus apud
Cantipracenfem libro 2. capire 57. p. 19. Ciruelas
de ſuperſtit. p . 2. capite primo Grilh. Neoburgenfis
mux citadus.Turrecrema.ſup.Grillad.l.2.de fortileg.q .
7.n.8.vbifareturfe fentétia mutaſſe.Bafinas de artibus
magic.propof.9.Remig ....Damonolar.c.14.24.29. Au E
ctores Mallei nõ uno loco, Pēna in Direct. Inquiſitor.
p.2.comment.68.6 aly.Pet. Dainianus ep.4.0.17 . &
recentiores medici , veRoneus mox citadus, 1.2 . de
morb.venef.c.8 . & 1.3.c.8.Cefalpinus inueftigat .damo.
cap. 20. & Thcologi crebro numero hoc afferunt,
rem diligentiſsimè diſcutientes,loan . Dodo. in A
polog.contra Fra.Samuelem ,Guilh.Pariſienſ.par.vlt.
3. Abu
de vniuerſ.cap.23.Silveſter in verb.herefis ,nu.z.
lēſ.in 4.c.Matth.quaft.47.Beetz dict.cap.4.Vict.vbi
ſupra,Caietan.2.2.quaft.95.a.3 . Alphonſ à Caſtroli .1.
de iufta haretic.punit.cap.16.Sixtus Senenſis l.s.bibli,
annotat.73.Creſpetus de odio Satanæ diſcurſ.is. lib.1.
Sebaſtianus Mich.in Pneumalog,Anglez . in 2.queſt .
vnicâ de arte Magicâ a. 4. diffic. 5.Petr.Binsfeld.d.
operis cöcluf.11. Spin & us cotra Ponzinibium , Ananias
7
SEC. III. 89
A , izbr.quarto.de Natur.demon . Ernonne Acuiculului
tempore tales conuétusagnofcit futuros D. Hip
polyr. Martyr lib . de confummat. ſeculi , haud iongè
princ.hos nouere leges Salicæ , vt pater ex l.17 . Ec
Lambertus Danæus Caluinianus lcribit Geneux
conuentum elle ordinarium propè ſummam æde,
vt ex eo refert Creſpetus. Sed accipite verba Hip
polyti ; Tunc iniquus ille elato animo damones fios
congregabit humanà fpecie ( nonnc lic in conuenti
bus tripudiant & commilcentur cum ftrigibus?)
eos qui illum ad regnum inuitarunt faſtidiet : ani
máſquemult as inquinabit,quippe Principes eis confti
tuet ex dæmonibus. ) Facit hoc quotidie Diabolus
ſuperior ,dum ſuum cuique ſtrigum dæmoné ma
giltellum attribuit. Tertullianus lib.de animac. de
jomnys , affirmat, domos quoque hominum demonijs
patere,nec tantùm in adytis, ſed etiam in cubiculis hó
mines eorum imaginibus circumueniri. ] Videre nunc
quo pacto hoc myſterium iniquitatis operetur ia
oliin . huc enim arbitror referendum quod abs
Guilhelmo Neubrigenſi in hunc modum tradi
tur, In prouincia Deirorum hand procula loco natiui
tatis meæ, res mirabiliscontigit, quam à puero cognoui.
Eft vicies aliquot à mari orietalimiliaribus diſtans,iu
xia quem famoſa illæ aqua, quas vulgo Viple vocant.
Ex quo vico ruſticus quidam ad falutandum amicum
in proximo vico commorantem profectus, multâ iam
duob . veltrib.ſtádiys à vico ab
Miratus quinam in illo loco folemnib.gaudysintempe
ſta noctisfilētiū rūperēt, hoc ipsã curiojius in picere vo
lacit ,vidensj, in latere tumulí ianua patentē,acceſſit
introſpexit,viditý, domí ampla o luminoſam , plenāj,
diſcübétibus tä viris,quam feminis, tanquam ad folen
nes epulas. Vnus aüt miniſtrantium cernensftantem ad
oftium ,obtulit illi poculum . Quo ille accepto , conſultó
noluit bibere , fed effujo contenio e continenie retento,
concitus abyt, factoj tumultu in cóuiuio pro fublatione
vaſculi, & perfequêtib. eī cöuiuiis,pernicitate rumenti
quo vehebatur euaſit, ő in vicũ cũ inſigni ſepredà re
cepit.Denigioc vaſculū materia incognite,colorisinfo
liti , forme inuſitata Henrico feniori Angloru Regi
pro munereoblatú eft:ac deinde fratri Regina Dauid,
Sc.Scottorū Regi,cõtradictū,annis plurimisin theſauris
Scotiæ feruată
eſt, & ante annos aliquote ( ficut veraci
relatione cognouimus)Henr. I 1.illud aſpicere cupienti
à Rege Scotorū Guilh.refignatum ] lib.1. Rerum An
glicar.c.38.tales montiú receſſus,vulgus ſolitū no
minare montē Veneris , qualem tradunt etiam in 1
talia propè Nurfinú lacũ elle , vt patet ex epiſt. 46.
Æneæ Siluii. Si mauis exempla recentiora & cla
riora,Rober.Gagui. Generalis ord . S.Trinit . l. 10 .
Hijtor.Francor. ita ſcribit,Quo tempore Guil.Edeli
nus Theologus Doét.S.Germani de la Haya prior ,apud
Ebroicas adperpetuŭ carcedamnaiuse
rē ft, obfalſá re
ligionis crimen N
. ă cum illuſtris cuiufda femine amo
rib.teneretur ,neg, eius cöfuetudine fruifacile poffet,de
monē patronü ſibi adhibuit , c eum in arieris fpecie a
dorauit : à quopoſtea doctus ſcopam ſumere,aigz inter
femora equitisinſtarponere,breui momēto guo volebat
ſe traducebar.] Inter ſtriges Aucnionéles (vt narrat
Mich.Pneumalog. ſchol.6 .)puer captus fuit ,qui iu
dicib.narrabat , le à patre in Synagogá( ficconuen
tú vocant deductum , & ibi vidiſſe patrari multa
nefaria & horrenda, itaq; conterritú 'muniuille ſe
ſignaculo crucis, & dixiffe: lesy , quid iftuc rei ?
fimulq. cum dicto turbam totam diſparuille &
ipfum ſe folú ibi deprehendiſle: poftridie domum
H 3 rediile ,
 90 DISQVISITIONVM MAGICARVM

reditie quæ crib.a iynagoga miliarib.aberat, & pa-| A comprehendiffe . per figuras , intelligere circulum ,
trem ad iudices derulifle . Vnde & puero in vicinià de quo iam egimus, per baculum , virgas quibus v
nomen inditum Maſquillon (hoc e . paruus ſortia tuntur ad maleficium hoſtiis , & alias quibus in
rius)huncq; puerum ,cùm ipfe Michael iſta ſcribe pebdomavlia , & arundinem leu ſcopæ haftam cui
rer anno ,1582. adhuc Auenioni captiuum fuiſſe. inequitant trasferendæ :gaudere autem virga Dia
Aliud conteſtatius accipe ex Grillando, cuius ver bolú,vt imitetur virgă Molis miraculorú effectri
ba non pigebit adfcribere, Quo ( nempe homagio) cem , vel aliam illamAoriferam Aaronis. Hunc ba
facto ftatim vnum dæmonem conſtituit (ipfeprin culú porro inungi ſolere vnguento cófecto ex va
seps Damon ) ad cuſtodiam ipſius mulieris , quain riis rebus inſullisimis, maximè ex vnguine infan
nunquam relinquere debeat , fed illi inſeruire in tium necarorum . quanquam aliquando non bacu
omnibus, quæ ipla cupiet, & quotieſcunque con lum , fed vel crura ,vel aliàs ſui corporis partes illi
tigerit ad ludos accedere , hocipfe intimabit mu nunt, vt patet ex verbis Ghirlandi, & ex ſententiâ
lieri, & illam deferet, & inftruet. qui quidem dæ Auinionenſi, quam exhibebo totami. s . Pofler fine
mon aſſociatur ei ,tanquam maritus vxori.ſæpe ac vnguento : fed hocvult copioſum adhiberi,vt quá
cedunt ad congregationes illas , vbi maxima mu plurimos infantes interimant , opinantes fine hac
lierum numeroliras congregatur , & non vident pinguedine ſe ad conuentum deferri non poffe.
illa in mente,aut intellectu,aut in apparétia, fed in indicio eſt , quod prima vice dicit ſufficere vn
vera & naturaliforma accedunt ad locaprædicta, Bguentum commodatò abaliis acceptum , poſtea
hoc modo & ordine. Videlicet , quia primùm per neceſſarium effe, vt ipfæmet ſibi illud ex infantici
vnum vel duos dies antequam fiat congregatio ,in dio præparent.
timatur ſibi per dæmoné illum , qui eſt ad ipſarum Sic ergo inunctæ ſolent deuehi inſidentes , ba
cuſtodiam conftitutus , qualiter nocte tali & tali culo , furcæ , vel colo, vel cremathræ , impofito vno
" hora ſe præparer ad veniendum ad ludum : quæ pede,vel inſidentes fcopis aur arundini , vel tauro,
* mulier ,' li haberet iuſtam caulam impedimenti, lui, hirco aut cani(quorum omnium exempla prodi
deducit & auditur , dummodo ſir cauſa vera & dit Remig.l.1.0.14.)Sicinquam ſolenrad ludú bona
excuſabilis, quæ legitimè excuſare poſsit: alioquin Societatisíve in Italiâ vocărconuentum deferri vbi
» fi fingeret habere cauſam , quæ nulla effet, vt non ignis vi plurimú accélus, terer & horridus.ibide
accederet,non deferebatur inuita , fed remianebat mon cõuentûs preſes in ſolio ſedet,formâ terrifica;
" in domo ſua : nihilominùs pro pæna ſui menda vt plurimü hirci velcanis,ad illú accedere adoran
» cii adeò fortiter cruciabatur à Dæmone , & in di gratia ,non eodem modo , interdum complicatis
mente & in corpore maximnis & continuis dolo genibus ſupplices;interdú obuerfo tergo tantes,
» ribus & ægritudine intrinſecà vel extrinſecà tam c interdum crurib.etiam in alcum iactis,nec capite in
fortiter vexabatur , quòd die noctuque nihilpe anterioré parté prono ,led relupinato,adcò vtmé
nitus quietis haberet, ſed ſemper tribularetur, & tum ad cælum feratur. tum candelis piceis oblatis,
omnia quæ ipſa ageret euaneſcerent & perirent vel vmbilico infantuli,ad fignum homagii eum in
» in fieri: adcò quod neceſſe fuit , vt tot mala cel podice oſculantur. Quid ? quod & millæ facrifi
» Tarent , quod peccatum ſuum fateretur , & pro cium aliquando , per Tummom ſcelus , æmulan
» mitteret, etiam medio rureiurando;quod ampliùs tur, & aquæ luftralis, & fimiliú rituú Catholicorú :
» non recuſabir accedere. Cùm verò promitteret 1.3.ex viri erudiri , ſenatoris Clariffiini Raymundi
» acceſſuram , ftatim adueniente nocte & horà , e narratione oftendá , Infuper liberos fuos Diabolo
uocabatur voce quadam , velut humana ab ipſo illic offerunt,vt annis fuperioribus mater Cunonis
» dæmone , quem non vocantdæmonem , ſed Ma Rouerenlis ,apud Binsfeldium ; & anno 1458.quæ
giſterulum ; aliæ magiſtrum Martinettum , ſiue dam alia tres liberos ſuos apud laquerium c.7. ſed
» Martinellum. Quæ fic euocata , mox ſumebat inquinauſfimum ſacrificium idoli Moloch , ſecun
pixidem vnctionis , & liniebat corpus ſuum in dum vtramq ; interpretationem , nequicer & cru
quibuſdam partibus & membris , quo linito exi deliter repræſentát; cú proprios , vel alienos filios
» bat ex domo & inueniebat ſemper magiſterulum dæmoni offerút, & occidüt ; aut ſeinen ipſum pro
» fuum in forma birciillam exfpe& antem apud o- D falum eidicant, vt ſceleratiſsimus ille magus, qui
” Itium , fuper quo mulier ipfa dixitquod equitabat , cum muliere in templo vencré exercens ſemen la
" & applicare ſolebat fortiter manus ad crines & cro ſchrilmati miſcebat , quod narrat idem laque
» ſtarim hircus ille adſcendebat per aerem , & bre rius fiagelli Faſcinar. fol . 58. aur denique cominu
» uiſsimo tempore deferebat ipſam vfq;ad nucem nione fumpta ſacram hoftiam , in ore aſſeruatam ,
Beneueranam , & ibi ſuauiter deponebat, & c.] re & extractam,dæmoni oblatam , coram eo pede co
liqua etiam refert conſentanea his quæ alii citati culcant , vt multæ ſtriges inquirente laqucrio có
Dd . ſcripſerunt ( olere in conuentu contingere. Ná fetfæ fuerunt.c.8.
præcitati Theol. adferunt varia exempla , & con } His & fimilibus flagitiis & abominationibus e
feſsiones reorum , quæ omnes conueniunt in cor xecrandis commiſsis incipiunt menſis aſsidere, &
porali delatione,modo , & cæremoniis conuentus conuiuaride cibis quosdæmon fuppeditat , vel iis
& aliis circumſtantiis : Quarum præcipuas fum- e quos finguli attulere: Interdum eripudiant, ante
matim hic exfequar , additis nonnullis ; quas acce conuiuium ,interdum poft illud.folent diuerfæ mé .
pi à Pet.Orano, V.Cl.mihidoctrinæ & integritatis ſx eſſe tres vel quatuor cibis interdum delicatiſsi
nomine ( vt fratre ) caro , qui præfuit an .1597. & mis , interdum valdè inſipidis & inſullis onuſta ,
1598. Quælitoris & ludicis functioni in Stabule quibus pro dignitate; aut opibus, finguh locantur,
ſium ſagarum & Lamiarum causà . Quoad bacu aliquádo ſvuscuiquc dæmó adfidet, aliquádo ma
lum notar Sebaft. Michael. d.operis Sckol.7. Abrah. lefici vna ex parte , & luus cuique dæmóex aduer
Ezræ filium Leuit.cap.19.prohibitionem maleficij lo . Nec méfa lua deeſt benedictio cętu hoc digna,
ſic interpretari , Non facietis experimenta per figu verbis cóſtás planè blaſphemis,quibus ipſum Beel
ras ,per baculos,per opera , per moius, per dies , per zebub & creatorem , & datorem & coleruatorem
horas. & his verbis pleráque ſolemnia ftrigum omnium profitentur:eadem fententia ex Actionis
Gratiarum ,
 LIB . II .
Gratiarum , quam lubdunt menfis fublatis. Legija
formulas , manu famoſiſſimi cuiuſdam malefici
nocatas. Conuiuio interlunt facic interdum aper
ta, interdum velata larua , linteo , vel alio velaini
ne , autperſona. fic etiam perſonati frequentiùs,
poft conuiuium quiſque dæmon ſuam quam cu
1 Itodir diſcipulam manu prehendit; & , vt omnia
fiant ritu quàm poffunt abſurdiffimo, dorſis inui
cem obuerſis , & in orbem iun &tis manib , iactan
tescapita more fanaticorum ,choreas ducere;non
nunquam candelas accenſas manu tenentes , qui
buſcum ante dæmonem oſculantes adorarant , &
cantare fefcenninos in honorem dæmonis obfcæ
niffimos , vel ad tympanum fiſtulámve ſedentis
alicuius in bifida arbore ſaltare, omniáqueridicu
lè & contra ceterorum morem peragere, cum B non poteft dari quidquam quod eam reddac non
(uis amalais dæmonibus fædiflimè commiſceri. pollibilem.quid deſit ? non deeſt corpus mouens;
Quando facrificia fiunt , fieri ſolent ſtation initio
peracta adoratione : Sacrificia tamen criam extra
conuentum ſæpè faciunt.Deniquc addunt,quém
que narrare ſua ab vltimo conuentu facinora; quæ
quo grauiora, & magis execranda fuerint, eò col
laudari vberiùs : fi nulla fint, vel non faris atrocia,
verberari ſegnes atrociſſimè, à dæmone, vel à ma
lefico
quopiam ſeniore : vltimò pulueribus ( quos
aliqui fcribunt eſſe cineres hirci illius , quem dæ
mon aſſumpſerat, & quem adorarant, fubitò co
ram illis flamma abſumpti ) vel venenis aliis acce
ptis ,læpè etiam indicto cuique nocendi penſo , &
pronunciato Pſeudothei dæmonis decretò ; vt- c Ambrofius, Chryſoſtomus , Auguſtinus ,Grego- 1: 2.8;& .
CISCIMINI vos : ALIO QVIMO rius , Strab . & alij: hoc exemplo non voor , quia Matth.c.
RIEMINI ; vt agnoſcas legem Caritatis le licet multi patres indicent per aërem Chriſtum à v. 20. &
gi contrariam ; ſuas quemque domos, li propè lint dæmone volentem raptum , deportacúmque fuif- 24.& c.2 .
pedibus , fin diſtantiores , vt adue &ti , repetunt fe ; magis tamen placer, cum Origine & Euthy- *. 14. &
Conuentus vt plurimum ineantur vel noctisme mio , ductum dumtaxat , & præeunte diabolo fe
diæ filentio, quando viger poteſtas tenebrarum,
ve interdiu meridie , quo ſunt qui referant illud
Pfalmiſtæ norum de dæmonio meridiano, & Abe
nezra ſcribit à Magis certos dies & horas oblece
uari. Noſtræ ſtriges videntur, in diuerfis regioni
bus, varios habere ffatos dies . In Italia frequen
tant noctem quæ feriam ſextam præcedit ( Sic
Comanus in Lucerna ) idque circa noctis medium
( vt ait Seb. Michael.ſchol.7 .) Lotharingicæ ftriges D
conueniunt noctibus quę præcedunt feriam quin
tam ,& diem Dominicum , teſte Remigio lib.1.c.14.
apud alios legi no&em quæ præcedit feriam
cerriam .
Poſler dæmon eas transferre ſinc vnguenti vſu,
(vt dixi)& facit aliquando : ſed vnguento mauulc
vti variis de cauſis. Aliquando quia timidiores funt
Lagi quàm vt audeant; vel quia'tenuiores ſunt ad
horribilem illum Satanæ contactum in corpore
affumpto ferendum , horum enim vnctione fen
fum obftupefacit aliquando , & miferis perſuadet
vim vnguéco ineffe maximam . Aliàs autem id facit,
vt lacroſancta à Deo conftituta Sacramenta mi
micè adumbret, & per has quali cerimonias fuis E
orgiis reuerentiæ & venerationis aliquid conci
liet. Nihil verò ad tranſlationem conferre vim vn
guenti,vel inde patet,quod etiamſi, qui ſtacuto co
uentus tempore ex curioſitate quadam cupientes
conuentui intereſſe le vaguento illinant, & reve
ta peraërem cò deuchantur, (Deo id,vr multories
probatum ,ad puniendam incredulam curioſitarem
tam temerariæ audaciæ permittente ) tamen fi
quis fide firmus , caritate armatus , ad fraudes dæ
monis reuincendas diſſipandåſq.ad fidei verç con
firmationé, co ſe vnguéto inungeret,proculdubiò
Q. XVI . 91
( vr rectè Binsfeldius ) nulla tequeretur craudacio .
quia hic omne pactum cum dæmone ceflat, neq;
id Deus effet permiſſurus. Et propterea , quando
extra conuentui deſtinata tempora ſeleinungerét
lagæ , non auolarent.nec auferrentur ; cò quòd id
pactæ non fuerunt.Sciunt hoc, & ideò non vngu
tur, niſi audito conuentus figno ; aliquando mo
nentur à fuo Martinello aliquando à vocibus præ
teruolantis comitatus Sacarum Reginæ, aliquando
aliter iuxta Spineum c. 30. Sunt tamen quidam
malefici, quiex peculiari pacto,ad certum quoddá
ſignum , liue vnctionem , liue pilei aut pallij poficu
ram ,fiuc quod aliud , quando volunt,aliò deferun
tur: ſed quod dixi frequentius eft.His pofitis.
Probatur hæc tranllatio corporca , primò quia
nam diabolus corpus aflumit. nec adeft vel obſtat
corporis mori reſiſtentia vel grauitas ; quia longè
maior eſt vis dæmonis mouentis, qui montes loco
mouere poffet, nec obftat celeritas motus ad lo
cum remotum ſpacio temporis breuis :hoc enim
valer efficere agilitas & vis naturæ angclicæ , iux
ta Diuum Auguſtinum & B.Thomam ,nec Deasa Aug.lib,
id non permittit. exſtant enim peim ſfionis innu- de diuina.
mera ferè exempla, quædam etiam S.S.clariffima. dæmon.c.
3 . Thom.
citantnonnulli primo loco CHRI SI V m Do
1.p.q.110 .
minuin bis ſe paffum fuiſſe à dæmone tranſporta- 2,3,
rib , quod de malo {piritu accipiunt Origenes , b' Matth.
d Heffe
curum Chriftum fuiffe, & fic in pinnaculum , & in lius & Mal
montem ałcendifle; quod apercè Diuus Lucas in- dona, in
ſinuauit:nec obftat Diuus Matthæus , nam #apa Matth.
c Marci.s .
napsávay non rarò ſignificat aſſumere ducen V.13.Mar.
do tantum c : & fic hoc loco quoque interpretan- 8.v.32.
tur homines eruditi d : ideò iftud exemplum non fact
26.&. 40
8.,v.
.
multùm vrget.Secundo loco adduci folet, dæmo Dan . 14 .
8
nes ingreſſos porcorum gregern, eos in mare præ- 6.35.
cipites egiſſee. firmior adhuc locus eſt quem 3. h ita poft
adferunt, nempe Philippum Diaconum à ſpiritu D.Dionyfa
Thom . &
ex deferto in Azotam delatumf: & Habacucum
alios,Mal
capillo in Babylonem tranflatum ad Danielem g. leus p.2.c.
Ad hæc laca reſponder Vlric. Molitor , malè nos 3. Caftro
ab Angelis bonis ad Dæmones argumentari, cò d.libr. 2.c.
16 .
quod Angelorum hac in re longè maior fit vis ac i Clemens
robur , quàm dæmonum , Solutio iſta mendola Roman. I.
eſt. quia moru locali non eſt cur dicamus natu- 6. Conftit.
raliter plus bonum Angelum , quàm malum por. Apoft.Ego
ſe : & ' Theologorum communis ſchola conce- Amob . li.
dit diabolos retinuiſſe quæ naturæ dotes erant, 2. contr.
amififfe quæ gratię eranth . Cùm ergo bonus An- gent. Cy
gelus Habacucum tulerit, permittente Deo ,pote- rillus Iero .
Col. Catec.
rit & diabolus hominem transferre. Quid mi
6. Epipha.
rum hanc dçmones à Deo in humana corpora Ambr.Ma
poteſtatem recipere , quilongè maiorem in animę xim .& alij
deceptionem acceperunt? k Herod.
Probatur etiam id experientia tot exemplo. Melpome
rum , vt , fine proteruiâ , quis diffentire nequcat. zen.epiſt.
Grauiſfimi fanctiffimíque patres referunt i , Si . ad Bal.22.
monem Magum coram Petro , alarum demonia- Orig. lib .
carum remigio in aërem ſublatum , voltare vi- :: cont.
Cell.
ſum . fimilia de Abari Scytha leguntur k. Badu
dum Britannię regem hac arce volandi , ſed & in
felici exitu paré, nobis proponit Anglorum biſto .
H ria
 DISQUISITIONVM
92
a Polydo- , ria a. DeErico Suecorum rege,quod in quam par- | A lit Sasbana impieuit. Adducius igitur ille ad locum ,
rusl.1. hi.tem pileum verteret , in eam fubitò abſportare
Angl . Pon tur regionem ,auctor eſt loann . Magnus Gottho
tius Viru
niuscom-rum Sueonumque hiſtoriographus lib.17. Beren
pend. hift, garium hæreticum & Magum eadem nocteRo
Britann.& mæ fuiſſe , & in Turonenſi Ecclefia lectionen
sidem an- decantafſe tradidit in Chronico Nangiacus. An
nales hoc
memorát. no 1045. refert N.de prodigys , in Anglia quan
de Oliue- dam yeneficam à dæmonc palam equo nigro im
rio Mal poſitam , & per aërem abuectam.cui ſimile exem
mesburie .
plum de Matiſconenſi Comite , ex venerabili Pe
li , quem
Nauclerus tro Abbate Cluniacenſi , lib.ſeq. referetur,de vetu
& Vincen- la ex lebete ſaltitante,Cælarius li.11. miraculor. fub
MAGICAR V M
vbi ludifiebant ,ludum , choreas , cetera omnia
contemplatus eft , tandem ad menfam cum reliquis,
vt vefceretur, ſedens, cum cibos inſipidos iudicarci,pe
tyt ſibi dariſal, quod in menfa deerat,& quamuis ite
rum atque iterum petijet,nunqu..m illi dabatur. Tan
dem ciim poſt, importunum petitionem , prolixámque
exsfeclationem ,ſal illi daretur , dixit . Nunc lande
tur Deus, quoniam iam venit ſal. Quibus verbis pro
latis demones , quia lundes Dei andere refugiunt,fta
?
tim recefferunt, o reliqui omnes diſparuerunt , lumina
ribúſque exſtintlis , manfit ille folusnudus , quoufque
manefa elo vidit quoſdam paftores , quos interrogauit,

tius Elme- fin.de maleficiis Atrebatenſibus Meierus egit an quanam ejetilla patria in qua erat,elli verò refponde
rum yo
cant. no 1459. c'hron . Flandr
. Vincentius ex Petr.Das Brunt efjeagrum Beneuentanum ,in regno Neapolitano .
miano refert de quinquenni puero nobiliſſimi Qui locusdiftabat a patria viri per centum miliaria,
cuiuſdam viri;quipuer,inonachus factus, quadam ob quam caufam ,licet diues ejſer,coactus fuit per viam
nocte abſportatus, manèmanè repertus fuitin piſtrino mendicare ,vt ad domum fuam redire polei. Ad quam
clauſo , & interrogatus, dixit; fe per quofdam ad poftquam peruenit , ftatim vxorem fuum ob lamia cri
b vide magnum conuiuium delatum , & comedere iul men accuſauit, totam rem geftum , vtnarrata eft,
Malleum fum , & poſtea per ſuperiora piſtrino immiſſum b. coram iudicibus expofuit. Quirem 101ā plenè,vtopor
malef.p.2. Paul. Grill. libr.ſecundo de Sor: ileg.9.7. narrat an tebat,examinanies, vera e je omnia quæ diximusinue
4.3 •
no 1524. ſibi vt inquiſitori oblatam quandam nerunt , qua etiam eiuſdem inulieris confeſſione confir
Lucretiam ; quæ dum ex congregatione ludo mata ſunt.] Hæc ex Grillando , Fran . Alfonſusà
rum deportaretur domum , & ( ub auroram ma Caſtro d.cap. decimo ſexio addens te multa pofle a
tutinus campana pulſas , quo ad orandum popu lia referre teſtimonia,quæ per fideliffimos teſtes in
lus vocatur , fuifler auditus ; ſubitò illam à dæmo Hifpania contigiſſe cognouerat. Bartholomeus ve
ne vectore propè fluuium in agro {pinis oblito ro Spineus Sacri Palatij Apoſtolici Magiſter q.de
derelictam . fortèiuuenis, ei benè notus,illac tran- c Strigibus cap.decimoſep :imo ſegu.non minùs certa
fibac : eum ergo miſera nomine proprio ad protulit , ex quibus vnum adfcribam , Quandam
uocat. iuuenis videns totam nudam , præter ( ait) puellam ,qua cum mure Berg mimorabatur,in
verenda femoralibus contecta, & paflis crinibus uentam fuiſje noćie Venerys in ihalemo fici affinis.
accedere formidabat. perfiltır illa blanditiis allice Quam mane repertam nudam , recognitámque, quia
re , tandem appropinquauit , & quæfiuit habitus conſobrina erat ,cum interrogent quomodo illuc ve
& moræ eo loci caulam : illa primum alia omnia nijjet, ent ibi efjet , quare? ploransilla , poſtquam
prætexere, & multa mentiri : donec iuuenis incre veſtita ab eis frutt,hac qua ſubdo , enarrauit, dicens:
dulus negauit fe illi opem laturum , niſi vera fate Hac noćte cum in lecto vigilarem ,vidimatrem meam ;
retur. illa fidem ſecreti ſtipulata , conficetur quod que me dormire putabat : furgentem de lecto , exu
ſibi accidiſſet, & qua ex caula. Iuuenis eain ſe tam camiſia fequodam vnguento , quod ex vaſculo af
cretò domum fuam perduxit, & multis ab ea mu ſumpſit de ſub luteribus exiraito ,perungentem cor
neribus donatus fuit . Sed tandem data fidei im pus : 6 ſtatim aſſumpto baculo quodam ibiprepara
memor rem vni atque alteri narrauit: ſic paula 10,in modum equitantis aſcendens, extra feneſtr.am de
tim ſparſo rumore, & mulier capta , & iuuenis te - D portaia eft , cà me nequaquam ex tunc ibi viſa.cúm
ſtimonium veritati perhibere coactus , hæc om que ipfi quogue de lecto ſurgens,meum , vi mater fece
nia Grillando narrauit. Subdit & aliud his rat,perunxijem corpus, exira feneftram educta.ftatim
verbis ; Mulier quædam Sabinenſis diæcefis hanc in hunc locum deportata ſum vbi matrem puero huic
profitebarur diabolicam artem ; de qua cum maritus lecio decumbenti infidiantem vidi. Ex quo ego territa,
ſu picionem haberet ,interroganit ea pluries, que ſem cùm marrem quoque ob meum aduentum conturbatam
per negauit. Maritus veroin ſuspicione ſuaperſistens vidiſem o comminantem , nomen Domini IESV 6
anxievéritalem perquirebat : qui ades aſtuteſegeffit, Beata virginis inuocaui, o ex tunc matrem non vidi,
quod vidit illam quadam noétefeunguento quodam c ego hic nuda foláque remanji. His anditis à puella
vnguentem , qua vnitione peracta vidit illam celerri ſcripſit omnia hæc affinis ille narrantis , Patri inqui
m ,quaſi auem recedentem , c ex fuperiore domus ſitori Bergomenfi , a quo capta mulier , & tormentis
folario ad inferiora deſcendentem . illam maritus expoſita , cuncia confeſſaeft ,u addidit , ſe à dæmone
ſequens , vt videret quo tenderet , amplius eam non pluſquam quinquagies deportatam , vtpuerum illum
vidit, o accedens ad portam domusinuenit eam clau prædićti affinis occideret :fed tamen præualuiſſe nun
ſam . Quæ res magnam illi prabuit admirationem .Die E quam , eo quod ſemper illum inuenerit fignocrucis,có
verò fequentiiterum maritus vxorem interrogat, quod ſanctis orationibus a parentibus benè munitum . Sub
anxie ſcirecupiebat, & illa conſtanter ( vt ante) ſe ne dit & aliud , quod etiam adfcribam > Quidam
ſcire dixit. Martus verò , vt amplius negare mulier Antonius Leo carbonarius Ferrariæ habitator , de
non poffet , apertè ei dicit omnia , quæ nočle praterita Valle Tellina , narrauit mihi hoc anno , ſe inpatria
illum
feciſſe viderat: deindefuſtibus illampercutit gra ſua ab eo chi infra fcripta contigerunt , cognouiſſe.
uiter, coduriora minatur verbera , niſi veritatem di Quod cum ſuspectam haberet ille vxorem ſuam
xerit , quàm fi apertè expoſuerit ,veniam ſe illi datu ex relatione multorum , quod iret ad curſum ( hoc
rum promiſit. Mulier igitur ſe iam celare non pofle eſt conuentum Sagarom ) quando ipfe nočte dor
intelligens, veritatem aperuit, veniam à marito pe miret, finxit ſe quadam nočte profunde nimis dormi
tyt,quam illi maritus hac conditione indulſit, vt illum re. Quod vbi percepit vxor, furgens de lecto innn
adiales congregationes adduceret: illa vero vt veniam xit fe vnguento ex vaſculo prius abfcondito , & fta
impetraret,facile petita promiſit, á promiſſum ex licē tim nuſquam comparuit. ſtupens autem vir ſuus ,

quadam
 LIB . II.
quadam curioſitate ductus, de lečio ſurgens idem fecti,
quoduxor , & ftatim per caminum (ut ſibividebatur)
per quem etiam fibi vifum fuerat afcendiffe vxorem ,
delatus, in quandam cuiuſdam nobilis Comitis cellam
vinariam deportatus eft : quo loci etiam vxorem ſuam ,
cum alijs pluribus reperit.Eo autem viſo, vxor eiusſta
1 tim cum alys quodam figno fatto diſceſſit : codem viro
ſuo in illo loco relicto. Oui manè à famulis domus in
uentus, & cum clamoribus , quaſi latro, captus ,
ante comitem conftitutus, accepto loquendi ſpacio, cum
robore fa tum narrauit. & ex hoc accufata vxor illius
apud Inquiſitorem ,& tandem confeſſa ,pænam dedit
ſuis dignam ſceleribus.] Hactenus Bart.de Spina.
Conteſtatiora adhuc tria Italicis iſtis addit ſtrigi
porcii exempla Nico. Remigius libro primo Damo
nolair.cap.14.quibus nequeo lectorem priuare : ita
ſcribit:Lut7ey (qui vicus non ignobilis eft in radicibus
Vogeſi montis) Maio menſe anni 1589. paganalia à
vicinis celebrabantur. Ex eo vico Claudius Choraius
in vicinum ,cui nomen eft VViſembach ,appetentenocte
redibat. lámque cius montis , qui inter vtrumque pr.
cum aſſurgit,bonam partem confcenderat , cum fubitò
correptus turbine ftetit circumspectans attonitus. nun
cubi rei adeo inſolentis cauſa aliqua apparet. nam ce
era tranquilliſſimus quietiſſimuſgaer erat. Aduertit
in feceffu quodam ( eum accola crepidinem Moreliam
appellant)laruatas mulieres ſex ,‫ ر‬inſtrućłam multo au
ro atque argento menfam quandam faltando circum
с Tertium non teſtiú tantum dictis clarú ,fed & cla
euntes,perindéque ſua iactantes capita, ac qui intem
perijs agitantur:tum ijs aftantem in nigro tauro homi
nem ,qui eas ,vti orioſus aliquis in triuio,spectabat. Ibi
igitur conſtitit tantisper dumfe colligit , ac rem totam
certius oculis agnofcit.Q uod dum facit,momento turba
illa diſparuit,acfe ab eiusadſpectu fubduxit. Amoto s
itur eo metu. ſe denuò vie committit. ac iam montis
verticem fuperauerat,cum ecce eum mulieres illa à ter
go inſequuntur , capita ſua vt antea iactantes, atque
eltum ſeu ex compoſito ſilentium tenentes. Praibat ho
mo arra facie , manibuſque inharpaginisfpeciem in
curnis , quas etiam parabat illi in frontem immittere,
niſi obſtitiſſet diſtricto a :queoppofito enfe: fiquidem hoc
facto inſultare destitit ,quaſi de vita metuens atque e
nanuit, oftendunt ſe nihilominus iterum mulieres ille,
vnaj, cum ys homo quem modo dixi tauri fefforem ,cho
rearumque ſpectatorem , ad quem iam factus confiden
lior Choraius acceſſit propius atque infert. Ita tune hic
es , mi DeſideriGaxete (id enim ei erat nomen ) obfecro,
liquid potes,ferua me.Nam (Pol)tibi fidë meă obſtrin
go , me nihil eorü qua vidi equidē palam eſſe facturum .
Vixg hæc dixerat,cum turbo illü ſeu nebula innoluit
denuo:cò demum euolutus & liberatus, folum ſe in ſolo
ac longè difſito à via loco reperit,qua tamen veſtigando
ad extremii nactus quăfeſtinantiſſimè potuit domum ſe
recepit.Triduo poftid teſtimonii ,ad atiud poftea à iu
dice quæftionis rurſum vocatus hoc ex abundanti ſupe
rioribus addidit , recordari ſe cumpropius ad menfam
acceffiffet, viſurus & quibus epulis effet inſtructa: de- E mentis conſcientia illum eam ,quam primum in animă
monem fibiè veſtigio vnguibus in os inuolaſe , ac dū ſe
contra ferro defenderet,inter hæc vehementiori ventoi
erū ſublată ,atque ad Combrimõtis cataractus , qui lo
cus à priore nõminus ducentos paſſusaberat , fuiſſe de
portatū. Quod ne quis deliramētū e ſeputet hominis nõ
obrij.co noctis locique ſolitudine tū forte exterriti, ide
tiam Sandeodati x 1.Cal.Iunij 1589. Barbelina Caxe
anè mulierib.illis vna fuperiore menſe totidē ferè ver
This apud quæſitorē recitauerat:hoc adyciens fritici he
minas durs,cafeóſque bubulos totidēChotæyo illi à De
Fiderio Gaxeto, eiuſque vxore donodatos quo calatū ha
bere: аund hoc viderar . Qua de re coram compoſiti con
3
Q. XVI . 93
A uenerut,per omnia ,exıra hoc vnú,quod Barbelina di
ceret non eſſe in Chotaiū à: dæmone intentatas manus,
quia fic femenſa propinquü intuliffet, vt is in elogio fuo
mentitus fuerat,ſed quod aureõ craterëab ea furto tol
lere parauerat.Aliud exéplum ita narrat idé Remi
gius: Ioanně ab Hembach vixdum ab ephebis egres
Jum venefica mater ſecü ad nocturnos damonă conuen
tus deduxerat ,ac quod tibiys ſciret, ys illñ canere iuffe
rat,atque in proximă arborē quo clarius exaudiretur
inſcēdere:quod dū facit ,ac faltantiñ choreas ocioſusocu
lis colluſtrat,fortè inſolentia admiratus ( na prepoſtera ,
ridiculáque ibi erant omnia) Deus bone (inquit) vnde
iſthac nobis tam ſtulta aménſque turba?vixque hoc di
xerat,cùm in terram prolapſus,altero humerodebilita
B
tūſe,ac cùm aftantiiopē imploraret,ſolū reperit.Quod
dū palampredicaffet, varie de eo fentiretur: alysvi
jum,alys rè gefta effe contendentibus, fecutaeft poſtmo
dū ,quæ eam dubitationē tolleret occaſio.Nă Catherina
Preuotia in Fraiſem 4.Non.Septemb.1589.earū vna ,
que choros illos agitauerant, obfórtilegy feeſpicionē non
multo poft comprehenſa , rē omnem vti ſupramemorata
eſt,adhuc eius rumoris ,quê Hembachius ſeminauerat,
ignara, ( nulla interrogatione præeute faſſa fuit. Ker
vers Orilla in VVerdeſtam.8.c.7.1d. Auguſt.1590,
Eyſarbz AgnesDuſc.3.Non .Decemb.1590.qui proxi
mus erat ſequésannus,veneficy danatæ ,idë quoque di
uerfe affirmarūt,locü preterea illa ,vbi id euenifſet fuo,
quo id teſtarius fieret nomine , Mayebuch appellans.
râ luce geſtú idé in hunc modú recenſet : Rediens
Nicolaa
Lagbernhard e moleirina Guermingenſi Af
ſenuncuriäante 8.Cal. Aug.anno 1590.ac iter ſecundūs
Sepem filueftrē aperto meridie faciēs, aduertit in aruo
finitimo chorü in orbē ſaltantiñ tum virorum , tum mu
lierū :verum quodpreter ſolitū aliorú hominum morem
auerſi,tergaj; oftendentes id faciebát,attētiùs eos aſpi
ciens vidit præterea,qui caprinis,bubuliſő pedibusde
formes una intermixti ſaltatoriū illum orbe verſarent.
Tum pene metu emortua IE SV ſalutare nomen (vti
quibus finiſtri inauſpicatig, aliquid imminet)inclama
re cæpit,ac rogare ſuppliciter ,vtad fuos modó falua in
columifſ redire poſſet. Illico euanefcere omnes qui tri
D pudiabant,prater vnum Petter Grof-petter nomine ,
cui ocius in aerem ſublato elabi interea atque excidere
viſum eſt penicillum ,quali furnariy conſueuerunt fur
niſui arca priufquam panem in et condant, extergere.
Inter hæc vehementiori quoque illa correpta vento ,
vix
anhelitum ducere,acfpiritü trahere:tú etiam domã re
uerſa triduũ integrum ex valerudine decübere. Cuius
rei fama cùm ipſa eiufő propinquisfpargēte, iam vni
uerſum pagū peragrajer.Petter ille , ne videretur eius
diſſimulatione tantú crimen agnoſcere ac fateri;primā
quidē apud iudicem iniuriarī ferociùs
agere:fed iadem
veritus,ne non fuccedēte lite maius ipſe ſibicrearet pe
riculum ,eam conſulto deſeruit: que res multò etia ma
gis eius fačti ſuſpicionēauxit, aftimantibus multis male
adeò auide reuocauerat, iniuria muffitare. Ergo index
in eius vitam moréfque tanto diligentius inquirere, ac
cùm certis indicijs rem non eſſe vanam comperiffet, co
prehendere:tum ad criminis non adeo inuitam confef
fionē adducere:tandem & alios,qui cum illieius ſcele
ris focietas fuerat, coarguere,aciam manifeſtos facere.
Inter quos fuere Barbelia loannis Latomi vxor Duſa
6.Cal.Februa.1991.6Mayetta Laurentij Supermaio
ris item vxor Dufa.14.Cal.Mart.1591.quæ diuerſa to
idem tamen verbis , illud de ſabbato à ſe auerfis vna
cum intermedijs cornupedibus choro ,proditum à con
fcio Petter indicium verum effe agnouerunt. Acceſſit
errum
 24 DISQUISITIONVM MAGICARVM

dearum confeſſioni tertius loan . Michael armenta- A pinionem , videre con i rier, ria! i communication
rius Duf& Calend. Martı 1591. hoc etiam admaio Je,aut reuela :urum fanitè degeraret. lile inierin :
rem eius rei fidem addens : ſeinterea ,dim hæc fierent, guiduis non pollicetur , abblandirur , o v : m : tuits a
tibicinis funétum officio,pedum quoddam foriè oblatum cant,fimulat fe omnibus votis hoc vnum ex pecre , 2t
ori admouendo,ac micantes ei digitos , vti cum ad nu cum illarum gratia iiceat poft hac forte crum inter
merum veræ inflantur tibia ,adducendo.Ac cum Nico efje collegio . Inierim dum conſultatur , idibiar hora,
laa illa ( vti dictum eſt) IESV M tremebunda inuo Ciam abeundi tempus infiat. In dubium :erum , in
caffet,fej, praterea crucis fignomuniuiffet ,è quercus stigante bera, iam verriiur , remitten dofne demum fit
altiore ramo cui tum infidebat præcipitem decidiſſe,de torius cærus periculo,an bono publico errecandus. Com
mim turbine inuolutum ,ac in prarum nomine VVeil muni tendem omnium conjinaſu : ulior pleciet ſeirion
ler ,in quo paſcētem gregem paulò antè reliquerat, de tia, que iuramento adačiam durnum deferendum de
poriatum fuiſſe.Eiusrei grauiſſimū firmiſſimumg, ar cernere!.Sufcipit eam prouinciaor: berat, atque fi de da
gumentū denique hoc fuit , quod locus , vbific in orbem ta in bumeros recepium domum de 2114-2 pollicc ur.
agitatæ fuerant chorea illa ,poftridie quemadmodő Ni Accinguntur operi ,atque eu o argüs per aera ferunur.
B
colaa ante monuerat,apparuit circo impreſſus, qualem Sed ecce, emenfis iam bonam panem itineris, confpi
habent hyppodromi , vbi in gyrum aguntur equi : Sed cuum ſeje dedit lacus arundinero obitus. ibi malefica
☺ interſtinctus vngularum caprinarum bubularum illa anusoccafionem nalla , verila , re inueris pæ
que recentibus veſtigys. Que é perftiterunt videri, nitentia ducius , quod furialıbus iftis ftrijs (quem
dum aratro denuo proſciſſum ,ſubačtumg aruum illud admodum fimulabai) initiatus cfèt , viſa iandem eli
bruma ſequente fiiit.Teſtimonium dixere Nicel Klein , minaret,prouolansà ſe diſiecit adoleſcentem , fperans,
Deſiderius Vernex ,có Gaſpar Sutor :& quotquot in rē vt fufpicio eſt,eundem partim caſus violentia enečtum ,
præfentem maturè duéti,deea poſt à iudice ſunt inter partim lacusipfius altitudine abforpum iri. Verum ,
rogari . ] Nonne ſat manifeftè probantur chorex , vt eft D EVS mifericors prorfus , non volens mor
conuentus , translatio ? An hic Dormirantii noſtri tem peccatoris,fed vt conuerta ur e vinat , vefax & il
cunctorum abnuriui dicent hæc fomnia tam va lius menti metas conſtiuit , neque pajjus eft iuuenem
rios ,tam aptè , quaſi in vnam Cathenam annulos infoniem fubmerge , ſed aliquanto acuiore conditione
connexuille?an illius Petters penicillú etiam ſom permiſit , vt in bunc vſque diem visa prorralveretter ,
nians eò delatum ? ſomniafle Nicolæam ; & ſomnij dum fortè fortuna in arundine'un decidens, letha
ſoporiferâ agrimoniâ triduo le & tulo affixa ? ſom - clem plagam ex cafusnon accepit , tsoienria impe -sique
niaſle teſtes hos omnes folennia , & meræ viima caſus per arundinerum quodammodo refrailis. Inie
ginationis agro impreſſa veſtigia tá pertinaci im rim miſer ille , quifolius iingie 7aimterio ia vrebatur,
preſſione? greges ab Amphrylo Apollinem , aut à dum illucefceret,mille dijtorquebatur cruciatibui , ac
Gadibus Herculem Erythræas boues eo deduxif Suſpiria trahens , tamiſper ingemiſtebat , dum pre
ſe ; & choreas duxiſſe docilia armenta Lotharingi tereuntes inſolita lamentatione ali0: 11!i , facła inda
co in ſolo? pergent ſcrupulofi (ſcilicet) Dubitantii gine, compererunt , hominem prorſus elimbem , e
vereri ne innocentes huiuſmodi , fateantur ſe co cui vtraque excidiſſet coxa. Rng.ini vnde fit, 92-0
miſiſſe , quæ nunquam deliquerunr,ſed errore opi modo co calamitatis deuenerit ? narrat ille ordine 622
nionis putāt ſe deliquiſſe :Quæ hæc, & quàm per guld, defertur tandem curru Vltraieclum . Ibi nobilis
tinax libido eſt , generis humani hoſtibus fic pa vir loann. Cizlemberg. Vrb. Prat. rei nouitate quo
trocinandi:Verum de hoc lib.5.vberius. dammodo perculfus , admirabundus fingula perqui
Non minùs exploratú aliud Balduin . Ronfleus rit , aique indagine facta faſcinatricem Perum com
epiſt.Medic.so.quod fuis temporibus in Hollandia D prehendi iubet ,vinculiſque confiringi. Illa ſimul ac
acciderat,ita narrat.Erat in pago Oo-brou k nö pro in manus prafecti veniſſet , nihil negare, ingula fateri,
cul à Ti alecio mulier vidu:2, cui feruus conuixerat ad Cc. ] Hactenus ille. quid ad hæc queat impudens
obeunda , vt res poftulabat, mun ia domeſtica : Is cum os vel V Vicri ,vel Godelmanni, cum ſuis oracu
amapius,vt folentejè curiufuli ferui, pertranfinnum lis Luthero & Melanchtone? dicéntne atrabilia
animaduera et , beram no ie in empeft. , ftum ac riam mulierculam hoc credidifle , & deceptam
quiesi ſe tradidiſent dumeſlui , quotidie instabulum , fuillc? quid ? ipſe iuuenis , quomodo fic laser &
ad cerium præfiximque locum venire ' , atque exporre elumbis ?delumbarátne illuin fubitò bilis atra :fin
tismanibuspræfepiconigionem færile apprehendere. xit fortaſſis. vnde igitur , & quomodo in arundi
Admiratus vandeni ille guidrun hoc negoty ejet , netum delatus , fi non ex illo ſpecu , & vnde in
tatuit o ipfe infcra bere idem femel experiri ,atqırç ſpecum , ſi non ex domo ? ſi loco non motus ,
eandem pertentare aleam. Igitur ? era ex confuetudi quomodo perductus čx Ooſtbrouck in illud a
ne ad folita veniente , atque jicu !i videbatur digreja, rundinerum ? fi fponte iuit , vnde tam grauis &
ſubſequirur ipſe,locum con emplatur, atque exemplo E perpetua membrorum luxatio ? atrabiliarij etiam
sera frnile complectitur: Ibi ille ex'tempore in aera qui illic iuuenem inuenêre , qui Vleraiectum
raptus defertur in oppidum V Vyık , in abditum ( ad Prætorem detulêre ? Ô impudentem pertina
fubterraneuin specum , vbi cætim maleficarum dema ciam ! Conſidera potius lector ) in hac narratio
leficijs conferentem inter feje , reperit. Hera cum ſuis ne . Primò nouum modum fiue fignum , fænilis
inopinam famuliſui preſentiam admirata, rogat,quo comprehenſionem , abſque vlla inunctione. Sea
aftu , aut qua tandem ratione momento temporis illus cundo folere dæmones certa fibi loca deligere,
appuliſſet . Reſpondit ille ordiné ,vt res tranſacta eſſet: ad coetus ſuos & conuenticula malefica. Nam an .
Tum illa indignari primum atque excandefcerecæ no quoque ſuperiore, Ioannes ille de Vaulx Sta
pit , verita nenočlierni, atque clandeſtinziſti conuen buleti decollatus , fatebatur , cx præcipuis locis
tus hac ratione tandem eliminarentur :cum conforti Generalium congregationum ,eſſe vnum in ditio
bus igitur deliberandum cenfuit , quid in ambiguo ne Vltraiectinâ , & eò fe non femel Stabuleto
hoc negotio faciendum ſuadeant.conuenit tandem inter delatum . Tertio nota,non ipſas modò maleficas fer
eas,vt amicèexciperetur , filentium ftipularen ur, at ri per aèra , fed & auxilio dæmonis alios hume
que arc ina hær , que illi poster moritum araneo ris cò deferre poſle. Denique ftultiſſimum effc
mife
 LIBRI
miſericordiæ crudeliſimarú excetrarum ſe com- | A
mittere . Quantò turiùs fuifler huic iuueni,Nomine
Saluifico lesv , vel Crucis fignaculo ſe munirc &
totum illum cætum , venti inſtar diffoluere, ac dif
fugare ? Manfiffet eſto folus in ſpecu :labor dum
taxu itineris longioris pedibus exantlandus fuil
let. Verùm poſſem multa huiuſmodi adiicere.nam
fimilia narrant multa exempla Anan.d.libro quar
10 Auétor Damonoman . lab. ſecundo cap.quario. Tor .
quemada Dialo.3.Binsfeldiusd . operis memb.i.cond .
XII. And. Libauius in Strigiportio , Cumanus in
Lucernâ inquifitor.cf his antiquior loan . Cæfarius ls
bro decimo miraculor.c.l.et alij.
Ex his exemplis defumitur fortiſſima probatio.
cùm iſti ex merà curioſitate inuncti, de loco in lo
cum tam remotuin reipsâ delatifuerint, manife
ftum fit hæc non contingere nudâ dumtaxat ima
ginatione & delirio muliercularú.immò,nonnun
quam conuentu ſubitò diſſoluto , repertæ menſæ
& ſupellex argentea , & poftea à dominis agnita ,
& confeffæ vxores ſe illa ſecum ad conuentum
deruliſe . Deinde Sortiarij locos omnes , & ci
bos , & vicina omnia diligenter notant, arbores ,
lepes,Aumina, agros,domosdiſcernunt , ſi laruati
non fint,conuiuas agnofcunt,obuios quoque ,quos
in via habuerint , fæpè falutant & alloquuntur;
cernuntur non rarò ab aliis viris catholicis , &
niente ſanis ad conuentum euntes , vel à conuen
tu redeuntes : interdum etiam vilæ & deprehenſæ
nudæ ; & ex turbine feu nube decidentes , autvul- ccto, criminis participatione , ſingulorum peccata
neratæ & inutilatæ membris, de quo los. Item hac aggrauantur. Tertiò talibus illicibus , & variis ,
deportatione fic fæpè defatigantur, yt domum re
uerfis per totum triduum ſit decumbendum prius
quàm pedibus poſſint conſiſtere, quod docet Re
mig.d.1.1.0.24.Confitentur omnes vnanimiter ea
deni, nec in circumftantiis minutiflinis difcre
pant.idem confirmanț alii immunes ab eorum cri
mine & errore.Fatentur rei in ipſo rogo , vbi nihil
fictio profitura , & exhauſta iam ſunt tormenta .
De vanis autein & deluſoriis,tam perpetim nequit
yna & confentiens omnium elle conteſtatio ; tan
táque,inter locis, & temporibus , & ætate ,ac ſtudiis
difiunctiſlimnos ,adeóque multos, conſenſio. pecu
liaris enim cuique cft animi actio , & alius ab alio D primò ſolâ cogitatione,quod S :S. vocat transferri
diuerſum quid imaginatur: nec cerebri aut phan
taliæ omnium eadem diſpoſitio , quæ dæmoni ad
huiuſmodi imagines neceſſaria foret , nec etiam
mendacij tanta poffet eſſe conformitas. Hoc argu
mentum ,meo iudicio , hominem non peruicacem ,
idoneum eſt conuincere .
Confirmatur hoc argumentum cò quod (vt
bene ) Cumanus fupra n. 3. fomnia & phantaſiæ
tales non ſunr in poteſtate hominis;vt ei accidant ,
vel iis careat pro lubito : Scd ſtrigibus feriò con
uerlis , & nol entibus amp liùs con uentui int ere ſſe , fer untur , vt docui. 4. aliquando porcſt contin
nihil ampliùs tale contingit , dumtaxat quia no
lunt . quod eſt euidens indicium in ſomniis iſta
non contingere. Præterea qui hæc afferunt lom
nia eſſe & ludibria , certè peccant contra reueren
tiam Ecclefiæ matri debitam . Nam Ecclefia Ca.
tholica,non punit crimina , nifi certa & manifeſta;
nec habet pro hæreticis,niſi qui in hæreſi manife
ftè ſunt deprehenfi c.confuluifti,2.9.5.ftriges autem
iam à plurimis annis pro hçreticis habet , & iubet
per inquiſitores puniri, & brachio fæculari tradi,
vt patet ex libris Sprengeri , Nideri , laquerij , Mi
chaëlis , & doser experientia. Ergo vel Eccleſia
errat,veliſti Pyrrhon jerrant:Ecclefiam in re ad
fitem pertinente errare qui dicat , anathemama
Iļ . Q. XVI . 25
ranatha lit. Narrat idcm Cumanus exemplum
delationis veritatem declarans; quod licet , tentent
increduli :In Mendriſio ( inqwt)oppido Comenfi con .
rigit, iam fere annis quinquaginta elapfis, vi củm ih
quidam inquiſitor nomine Magiſter Bartholomeus de
Homate , D. Laurentiusde Concoverio Poteftas ,
loannes de Foffaro Notarius, conira has ſtriges proce
dereni:unadie ipfa Polesias, quadam curiofiiale du
Etus, volens experiri,an vere to corporaliter ftrigia i
rent ad ludum ; fa &tâ conuentione,acceffit quidam die
Ionis ferò cum notario ſuo co quodam alio, extra oppe.
dum ad quendam locum ,ficutilli firigia pradixerar:
dumibi propè effent illi eres , viderunt ibi plures per lo
nas.congregaias coram quodam ( quierai Diabolus in
forma hirci )ad modum cuiufdam magni Domini fes
B. dente : ecce fubitò omnes illeperfona ibidem congre+
galo,inffu Diaboli,adeo illum officialem ( omneseins
focios: Deo ob corum curioſitalem permitlenie , barulis
percufferunt ,quod ex talibus percuſſionibus ille officia ,
lis, et notarius, of tertius ille alius infra quindecim
dies mortui funt.] hec ille.No ergo ſuaſerim peruir,
cacibus,vt fe experimento committant, nec occi
nam illud vulgatum :Non credis,vade & vide.
Nec eſt quod ingerant , dæmoni nullam eſſe
cauſain ,hçc non cum fingulis poriùs agendi,quàm
talem conuentuum frequentiam inftituendi.Mul
ta hinc ille commoda percipit.Primò per hanc ſo
cietatem & plurium conſortium vehementiùs in
malitia fouentur & indurantur . Secundò hoc pa
quæ illic fiunt, inductionibus ,pluresfacilius im
pedicant . Quartò multitudo facit audaciores ad
malum ;colii Dei hominúmque cimorem , & muº
tuâ iinitatione ad maiora facinora inflammat , vt
ſolent carbones iuncti. Quintò voluptasnefaria
maior videtur, quo plurib. innotefcit. Sextò diffi
.ciliùs conuertuntur , quò pluribus teſtibus ſe dæ
moni addixerunt, & actuum frequentatione quali
quodam habitu occalluerunt. ita prudenter ratio
cinatur Spineus q.de ſtrigib.c.20.
Breuiter ergo concludo, has tranſlationes , de
quibus quæritur;poſle modis quatuor contingere:
in ſpiritu : & ralisilla viſio Ezechielis ‘. Er emiſſa a c.8.v.3 .
fimilitudo manus apprehendit me in cincinno capi
iis mei , & cleuauit mefpiritus , inter terram Ó ce
lum, adduxit me in Ierufalem ,in viſione Dei, & c .
Vltimum enim verbum , modum præcedentibus
ponit verbis: ne putemus hanc fimilem transla
tionem illi Habacuc, de qua Daniel '. Aliquan- bc.14.v.
do fuis pedibus commeant ad conuentus, vt nar- 35 .
rant Remigius & Binsfeldius. 3. à Dæmone re
uerâ ,fecundùm corpus , & motumn localem , trans
gere , vt ipfi ignorent corporaliter , an opinione
dumtaxat translati fuerint; quod in diuino illo
E Traditum inuenio , in
raptu accidit B. Paulo.
quibuſdam P. Ioan . Maldonati dictatis , de De
menibus; quòd quando volunt corporaliter trans
ferri: tum ſeinunguntvnguento ex infantilis cor
puſculi adipe : quando conuentibus per inlom
nium duntaxat intereſſe volunt : tum in fini
ftrum cubare latus : quando verò malunt vigi
lantes : quæcumque in conuentu fiunt cernere,
vt coram fe geri; tum operâ dæmonis ex ore va
porem quendam craſſum euomere , in quo ge
torum imagines vt in fpeculo intueantur. Et
famo
 ONVM
ISITI
96 DISQU
famofusille loan.de Vaulx Stapulenſis , cùm di. ) A gimus:cum illæ ab infinitâ D EI virtute profecta
ceret ; ſcireſe diſcernere : nuin corporaliter , num lunt : fin autem ab angelis malis procuratæ , ad
verò per imaginationem conuentui intereſſet. fpeciem tantùm viſæ & præſtigiofx cenſendæ .
Vnum reſtat ſoluendum , quod quoſdam ſcio
torſille aliquando. Etenim doctior philofophus
atque Theologus quærat , quî fieri queat; vt, cùm
angelus fit incorporeus, queat rem corpoream lo
comouere?Refpondeo,nec opus eſſe ad hoc nouâ
à Deo virtute adtributa , ( vr cenſuit Guilh.Pariſ.)
nec etiam diſtinctâ virtute ſeu potentiâ motiuâ (vt
putauit Aureolus:) nec etiam pofle Angelum ſolâ
voluntate & intellectu illimitatè & infinitè,quod
cumque volet corpus , & quando velit, & quo ve
lit, & quantâ velit celeritate, loco mouere ( hoc e
nim damnaffe intelligendus eſt articulus Pariſien- Blo, de crimine aliquo tentarë:hocfateor me non
fis , & meritò quia hoc eſt virtutis infinitæ :Sed re intelligere.Nam nihil prohiber duos elle fibi adcò
fpondeo, Angelum determinatam fibique notam ,
luis viribus non maiorem molem , eâceleritate vel
tractu ,quem & agilitas Angeli & rei motæ natu
ra permittit,eò lolere mouere & transferre poffe,
quod in aſſumpto corpore ,fecundùm ſubſtantiam
(malo enim hoc tenentes ſequi) ſit præſens ,ʻlicque
præſens , folâ voluntate corpus illud impellat, &
eadem voluntate ,mediante illo corpore,aliud cor
a vide lo- pus contiguum moucat,veldeuehat a . ad eum ferè
ſeph.Ang. modum quo ventus fortis plumam agit per aë
in 2. d.8 . rem , & certo tandem loco illam deftituit, & defti
9.3 •
tuendo liſtit.Et fic Angelus deferens Prophetam
Habacuc, dumtaxat tangebat capillos eius ; neque
tum capilli corpus ſuſtentabant , ſed virtus Angeli
ipfius per voluntatis imperium toti corpori im
penſa . Vnde ſi velit Angelus ſicmoderari actiuita
tem , vt celeritas deuectionis, non ſuperet robur
delati; fict, vt ſit ſine defatigatione hominis iſta
tranſuectio : fi hoc nolit , haud dubiè mirè defati
getur homo neceſſe eſt, celeri illâ per aerem dela
tione. Hinc intelligimus non eſſe certam differen
bl. 1.d.x tiam , illam Remigii b , quod Angelorum bonorum
monolatr.
tranſuectiones quietæ & laboris expertes fint ho
C.27 .
minibus;malorum verò plenæ laflitudinis , formi
dinis,& moleſtiarum , etſi enim vt plurimum cre.
dam hoc verè contingere ; fieri tamen poteſt, ve ſi
dæmon velit , etiam citrà lallitudinem & mole
ſtiam deferat, vt patet exemplis, quæ narrat Tor
quemada Dialo.3. & ille loannesdeVaulx Stabu
lenſis hoc de ſuis tráluectionibus teftabatur. Illud
certiùs , has dæmonum ſubuectiones ſemper peri
culi plenas & formidabiles efle.
QV ÆSTIO XVII.
An poſſit demon guantitatem corporum ſic mutare , vt
penetratio partium ſequatur, fiue vnum corpus
in duobus locis diſiunctis , vel duo corpora
in vno eodem loco penetratiuè
collocare?
Řenter senſeo ad hæc omnia negariuè responden
"cis & ordini natura.Nain , ve de poſteriore prius a
gamus , nec ipſemet dæmon poteſt loca dilantia
ab inuicem ,non occupato medio ,fimul implere,ex
veriore ſententia & communiore,minus ergo po
terit ibi corpus vnum ſtatuere;ſed ſoli hocDEO
cvide Per. reſeruatum .Nec obſtant exempla, quibus docetur
Tyræum multos alio loco avtowpoodoows aliis apparuiſſe,
li.2.de fpi- quàm vbi reuerâ tunc erant , non dormientibus
rit, appar. modò, fed & vigilantibus c . Nam fi à Sanctis ho
c.6 .& 7.
minibus & miraculosè apparitiones factæ , vt de
Sanct. Nicolao , D.Agatbo, & Divo Benedicto le
CARV
M
MAGI
huc refero illud quod Origen , lib. 6. cont . Celfum
tradit, Pythagoram eodem tempore in duabus vr
bibus conſpectum : & aliud de mulierculis com .
meſſatricibus in vitâ D. Germani , & de Impera
toris filio per Theodorum Monachum patri exhi
d tom.3 .
biro apud Zonaramd.Vide Pet.Tyraum d.lib.2.ca.
in vira Ba
8.cum feqq.Quod verò ex aliis refert Ananias.lib.4 . filii Mace
de Naturâ Demon. non poſſe dæmonem duorum donis.
hominum fimul occupare corpora ; ſed poſle ta
men , cùm in vnius corpore fit per ſubftantiain
ſuam ,vi ſua alium , vel magno diſtantem interual
propinquos, vt fimul Gint quafi vnus adæquatus
dæmonis locus quem ſubſtanria ſua occupet:nihil
inquam prohibet hos ſimul à dæmone poſſideri.
Si verò alter tam longè diſter à poſſeſſo, vr ſpa
cium illud excedat ſphäram actiuitatis dæmonis;
non credo poſſe dæmonem illum poflidentem ,
huic alteri quicquam ſuggerere tentationis. vt e
nim nec quoduis corpus quantumuis diſtans loco
mouere .ſic nec quorumuis animos à quorum cor
poribus abſit longiſſimè poteſt Diabolus tentare;
Icd eos tantùm ,qui ſint adeò propinqui , vt in vno
quaſi adæquato loco dæmonis cenſeantur. Non .
C nulla huc pertinentia peiite à Guilh. Pariſienſi.p.vlr.
de vniuerſo.cap.13.
B
Prior concluf. pars, de mutatione quantitatis,
probatur : quia ſanior philoſophorum pars, cum
Ariſtotele & D. Thoma,partium corporaliúmque
dimenſionum penetrationem naturæ non perinit
tit.ideò nequit dæmon ſic mutare corporis quan
titatem ; vt homo inftar catti , vel multelæper te
nuem rimam in cubiculum irrepat: multò minùs,
vt per ianuas clauſas ingrediatur . docuit hoc berpe
loan:Beets Carmelita in primi pracepti expos.vl.ca.
4. Quare quod de lamia in muſtelam conuerla
narrat in Nlilefia nugator Madaurenſis, fictícium
centendum .Mentitæ quoque fuerunt illæ Strigese 1.2 . Dę.
D
Lotharingicæ , quæ Nicolao Remigio e perſuale- monolatr.
runt,ſolere dæmonem veteranis Lamiis potefta- C.4.
tem reipſa dare; vt queant ædes penetrare , & per
quaſuis anguſtias nullo negotio viam ſibi faciant,
in mures , feles, locuſtas, atque alia huiuſcemodi
pufilla animantia contractæ , & deminutæ : intro
miſſaſque , denuò priori formæ reſtitui, ſi velint.
Mentitus etiain fimilia iactans Scafius apud Ni
derium inlib.s.Formicary. hæc enim deliria ſunt
omnia & illuſoria . Sed ſolummodo dæmon præ
cedens, latenter aperit & claudit ianuas , vel fene
ſtras, corporis earum capaces, per quas eas intro
Emittit ,quæ ſe putantformam huiuſmodi animan
tium induiffe : quod prudentiores Italicæ fagæ
Grillando f fuerunt confeflæ . Hanc autem ofl.2.de fer
ſtiorum apertionem & clauſuram adeò fubtiliter cileg. q.8 .
demonem facere poſſe ; vt dormientes in cubiculo
non euigilent:non dubitabit, quiſquis meminerit
ab Angelo factum g, cùm B, Petrum de carcere g Act. 12 .
eduxit : vbi nihil neceffe eft dicere hanc ianua
rum apertioncm , vel cuftodum fomnum ,miracu
loſa fuiſſe. Si quis obiiciat Diuum Chryſoſto
mum hanc vim Angelis tribuere , cùm ſcribit Ha
bacuc ab Angelo demiſſuin & reductum ex lacu
clauſo , & ſigillis integris per manentibus. hoc
enim ait orat. quæ eft de incredulitate D. Thoma.
inter orationes Patrum feorfim Romæ editas;
tus
1
 LIB . II. Q.
Q. XVIIT. 97
nüs riduvú@wxatay ayeñv ayyeros toy akuBaxova Age Origenem lib .3. contra Celjum . Quod verò ( cra
εις τον λάκκον τών λεόντων και πάλιν αναγαγείν : ημι bunt nonnulli eum qui gemmam gelter Heliotro
Ιτάς έσκσιμένας σφραγίλας εβρωμένας καταλιπείν. Ros piam inuifibilem fieri:non credo.nam vt benè ait
pondeo id factum , non Angeli , fed diuina virtute. Guilh. Pariſ, a deberet lapis ille poffe colorem om
Præterea videtur D. Chryſ. priorem Danielis ca nem tollere , vel alios planè fic inducere obiecto , bd . p. vlt.
C.22 .
ptiuitatem , de qua cap.6 . cum poſteriore confun vt non poſsit agnofci . Tancam verò vim illi gem .
dere, de qua agitur Daniel. cap. 14. Modus verò mæ ineile ,nonduin vel teſtis fide digni auctoritas
docuit.
quem ſtriges aliquando memorant, nempe Dia
bolum ipfos parietes aperire, & per quandam quafi Deniq; ex his decidi poffunt, & deregi illusio
nes illæ dæmonum , quando membrorum aliquo
fiſſionem & diſruptionem ingreſſum illis præbe
re & egreſſum , poſt iterum partes coniunctas fa rum ſpeciem vel immenſam faciunt apparere, vel
cere coaleſcere; ſcio , iis qui penetrationem par nullam , vt fublasa videantur. vt funt quæ narran
cium adinittunt viſum iri probabilem : & huc re tur in Malleis malef. de iis qui virilia libi ablata
ferri queat quod Cordubæ famoſæ illi Magdal. putabant, apud Sprenger. p. 2. 1. C. 7. & quod le
Cruciæ acciderat, vt , hiante ſubitò pariete, à tran gitur ridiculum in tom.2. tracta de crcdul . dæm .
ſeuntibus orans puellula confpiceretur. Sed ego B adhib.fol.429. Nec puto dæmonem pofle hominis
totum hoc vel præſtigioſum puto , vel dumtaxat parui offa fic extendere , vt Gigantex fiat magni
dæmonem maxima celeritate, quotſufficiunt lapi tudinis:ideo quod Indi Cichorani certis id ſeher
des eximere & ſuſtinere alios neruant , & poftea bis poſſe iactabant,iure optimo Petrus Chicza fa
eadem celeritate atquedexteritate, iterum eos in bulis annumerat p.2.Hift. Peru.c.42.
Tuum locum reponere exiſtımo : cúmque homi
num aſpectus hanc celeritatem tartarei latomi ne QVÆSTIO XVIII.
queat deprehendere ; fieri ve falſum formet iudi
cium de aperto per partiam compreſſionem pa Ax corpora ex vna in aliam ſpeciem Magi queant
riere . Prorſus cum vero magiſtro ſuo Caluino transformare.
impius eſt VVierus : cùm nugatur , ita CHRI
STV M Dominum , poft reſurrectionem claufis On ago de fabuloſis Metamorphoſib '. Oui
a DiAug: ) ianuis ingreſſum , ad difcipulos : vbi meritò cum dii Parthenii & aliorum : nec de naturalibus
in loan. grauiſsimis & ſanctiſsimis Patribus a , Catholici imperfectorum animalium commutationibus , de
Greg.ho- fcriptores,in hac corporis folidi penetratione,pa- C quibus Ariſtoteles c & Plin.d Sed de magicis, quę
mil.26.in rentis miraculi rationem agnoſcunt. Pari modo virtute dæmonum fiunt perfectæ (peciei in aliam
Euangel. Beza & fimiles blaſphemant de CHRISTI Do formam perfectæ quoque fpeciei transformatio- cli.s.Hiſt .
in oratio- mini Natiuitate illæſo clauſtro virginali, & re
nibus . Et licet Ouidius & Propert.hoc præter a anim.c.19 .
clu.Na
ne. ſurrectione clauſo manente fepulchro. conten lios ſenſ erint ,quorum hic;
tur.Hift.c.
firmale x dunt homines iſti animales , hæc aperta fuiſſe Audax cantata leges importere lund, 22 .
Oupa Tus , dum penetrarct , & poftmodum iterùm clauſa. Et ſua nocturno fallere terga ludo.
zwño dide quaſi non potuerit creatura ſuo creatori ,vt cete Ille autem:

Tãydupão ris in rebus , in hac quoque obtemperare. ſed ni
κεκλεισ mirum iſti cyncta conatur Chriſti Domini Diui
detrap Qu- nicati & omnipotentiæ detrahere,vt ad Turciſmu
pw . Paganiſmúmque viam ſtruant.
( quo quid Cùm ergo quantitatem ſic mutare non poſsit
apertius?) dæmon ,adeóqueillam comprimere , vt partes ſe D Sarisburienſi
penetrent : nequit etiam efficere, vt corpus quan
tum & coloratum , verè reddatur inuiſibile illis,
coram quibus exiſtit, oculis eorum fanis & non
præftigiatis; quamuis fieri queat vt per accide ns
aliud illud non videant . Nam ſi corpus illud ce
leriter aliò transfert , iam præfens illis non eft
hoc corpus : fi verò ſpecies viſiuas , ne in oculos
adſtantium commeent , per corporis alicuius in
terpofitionem , vel per nimiam aeris agitationem
impediat ; vel corpus illud aliquâ fibi poſsibili ra
tione transformer : (hos enim modos inuenio ſo
lere ab illo vſurpari) corpus illud tunc quidem a
& tu non videbitur ; reuerâ tamen viſibile perma
nebit. Sic fraude dæmonum Domitiani oculis fe E
ſubtraxit Apollonius Philoſtratum , fic Gyges la
tebat fictitio illo tectus annulo apud Cicero
nem , fic de Perſei clypeo Græculi fabulantur.
Sic intelligendum quod Ioan . Sarisberien. ſcri
bit de quodam : fuitque magorum peritiffimis , ut
quaſcumque res vellet,inuiſibilesfaceret;aliasverò vi Addo,cótrariú afferéti anathematis imminere pe lit.c.28. fi
debatur in alias fpecies transformare. l. 1. de nugis nam,ex c.Epiſc. 26.g.s.quę ſentétia auctoritate D. ipſe auct.
curialium c.9.item quod Necromanticus ille Gui.
luliac . perſuaſerat apud Meierum lib.10.fic quod
de Cleomede Aſtypelenſi referebat Cellus,arcam
ingreflum , & intùs operculum eiusretinentem,
non efle repertum in ea, ſed creditum euolaffe.le
Hanc ego nocturnas viuam volitare per umbras
Sufpicor, &pluma corpus anile tegi.
1
Similia de Siculo Liodoro Catanenſes opina
bantur,vtlib.ſuperiore oſtenſum : de SimoneMa
go, narrantur in Itinerario D. Petri :de quodain ex
dictum c . ſuperiore; de Badulo Re
ge Anglorum annalesreferunt, & iidem narrant
Ambrofi Merlini incantamentis Vterium Regem
in Gorloidis Cornubiæ ducis ſpeciem transfor
marum , vt Igernæ vxoris eius amplexu potiretur,
& ex tam nefario concubitu Arturum & Annam
genitos ; lege Galfridum of Virunnium.Quineriam
in nouum orbem hæcopinio fe penetrauit. Nam
Nicaraguani credebant ftriges poſſe ſe in cattos,
ſimias , porcos immutare : & Qua hate mallani
opinabantur famoſam illam maleficam Auguſti
nam , in bouis forma graſſaram : quando Beatrix
de la Cuua ingenti diluuio & terræ motu interiit.
narrat Cbieza hiſt.Peruv.p.2.c.205.6 210 .
e Coment.
Et licet olim , quid , cum communi Theologo- in Senecæ .
rum Schola ,de huiuſmodi Lycanthropiis , & fimi Agamén .
lib. ſententia,publicè profeffus fuerim e : ſc. omnes v.690.
de
illuforias ở deceptrices effe, cânaturà pugnare,băc fli . 18.
horninis in bellwă degenerationë idē nüc iterümihi cēciu.Dei.c.
fui hoc loco,vbi difputationis ordo bocexigit,affirmădü. {piritu &
méticur
Aug.fulcitur f.idē ratio perſuadet.Nequit ,n.anima Danæus
humana informare corpus bellunú, vt nec anima Dialo . de
leonis corp'equinú ,vel animaequi corp'humanú fortiar.c.3
cõrrarium
quia quęlibet forma ſubſtátialis,ve ſuü effe tribuat
D
'nformádo,requirit peculiares ſibique cóueniétes, 1 fcribens.

1 difpotirintos
 98 DISQUISITION V
dilpolitioncs , & organizationem corporis propria, A , quoad patitur fimilitudo circumponens,caput ca
ideo animia definitur actus organici corporis.Vn
de fit, vt nec ferina anima humanum corpus, nec
humana ferinum queat informare , vt dixi. Non
poterit itaque anima hominis in ferinuin corpus
migrare illud informatura. Multo minùs poterit
fimul cum corpore anima immutari,quod videtur
Horat. in Epod. putaſſe quando agit de ſociis V
lyſſis à Circe reſtitutis;
Serofa duris exuere pellibus
Laboriofi remiges Vlyleis
Volente Circe,membrariancmens,& forsus
Relapſus :atque Horms invultus bonor.
Imo verò huinanam mentem , hoc eſt anima
humanæ pártem præcipuam , non amiſerant. im- B
mortalis eſt anima,nec à demone corrumpi poteſt
vel vulnerari. Semper ergo illuſio hîc interuenit
illorum , qui transfiguratos putant : ſæpè illorum
etiam , qui videre fe putant , quod non vident .
Prudenti & nolenti decipi diſtinguenda eft ipfa
transformatio ab effectibus eam concomitanti
bus : quod fi Spondan. feciflet , non tam multa
Comment. Homericis hac de re vanè & iuuenia
liter effatiuiſſet. Sit concl. Ipſa quidem transfor
mario deluforia eft :multi tamen cam commestantes
effe&tus funt verilimi. V..G . Strages hominibus vel
pecoribus illatæ , per dæmonem in corpore aereo
aut lupino , fiue per homines lupina tectos effigie
( quod poftea declarabitur ) vel per eam von te
ctos, led humana ſpecie grallantes & efferatos po
teft enim fieri, vt ex humorum vicio & atræ bilis
exceffu affectus quidam lupini , & odium in gre
ges atq; homines, deliderrúmque eos inuadendi,
& lacerandi , vorandíque,mentem occupent. Vn
de & medici λνκάωνα, feu λυκανθρωπίαν Ιnter imor
bos numerant, quam Arabes CHAIRAB, Latini
nominant a ; ex
a vide Pau . melancholiam vel inſaniam lupinam
ſimili vitio nonnulli le canes , leones vel alias be
Aegynetā
11.3.c.16.& ftias putantb. Qui huiuſmodi tolo morbo labo- o
Actiú. libr. rant ,hi Magi non lunt, & licer ipli te lupos putent,
6.C.10.& lupinámque læuitiam imitentur , alijs tamen , vt
chum libr. funt homines videntur:talis fibi,non ceteris vide
3. de mor. batur pater Præftantij apud D.Auguſtinum c : &
venef.c.7. alius quidam apud Thomam Brabantinum fiue
1.3.fen.1.t. Cantipratenfem d , & agricola ilePatauiusapud
4.6 . 26. Fincelium.lib.2.de miracul. & alius Boruſlus apud
c Aug.1.18 . Sabinum comm.in 7. Metamorphos. & ille Pompo
deciu.Dei natij apud Euuichium.lib.denatur.ſagar.
0.8 .
Sed quando aliis quoque lupı,canes, vel carthi
d Cantipr .
in l.Apum . vel aliæ beſtıæ videntur,vt mulier apud Palladium
in vila Macarij Alex.videbarur equa:item Neu
ri : apud Herodotum & Melam, & hodie ex vulgi
opinione quotannis quidam Hibernici, apud Cam
denum ,in altera parte Hibernie :hoc magicum eft,
& à folo morbo nequit proficiſci. Verum folet
diabolus tunc diuerfimodè decipere.nam ſolet a
aliquando aliud corpus ſubſtituere, & illis abfenti
bus, & alicubi in loco abdito ſoporatis, ipſe al
fumpto lupi corpore , vel ex aere formato . & libi
circundato iſta gerit : quæ putant homines ab illo
miſero abſente & dormiente patrata, quod ſtra
tagema à Sancto quodam viro cunct :s manifeſta
tum , narrat Guilh. Pariſienſis d.p.vlt.c.13. Aliquá
do verò hominibus ipſis feraruin exuuias huiul
modi veras aprillimè circumdat : quod fic quando
illis dat lupinam pellem in trunco quopiam cauæ
arboris occulendā :vrex quorunda confeſſionibus
conſtat. Aliquando deniq; ex pacto Magis aeream
circumdat cffigiem belluæ , & meinbra membuis
M MAGICARVM
piti, osdri , ventrem ventri , pedem pedı, brachia
brachijs accommodat. hoc folet contingere, quá
do ad hoc inunctionibus certis ( vt Dolani illi Ly.
canthropi, de quibus Acta iudiciaria ſunt edita)
vel ſolis verbis conceptis vtuntur , vt ille apud du
cem Ruliæ à canibus laceratus , & in Bulgaria qui
dam Baianus , de quo Sigisbertus in Chron . &
tunc , vc & præcedenti cafu ; relinquunt veſtigia
lupi terræ impreſla. Hoc autem vltimo caſu ni
hil mirum eft ,li poſtmodum verè inueniantur fau
cii illis membris humanis quæ in ferino corpore
ictum exceperant.Nam leuiter ceſsit circumiectus
aer , & vulnus vero corpori inhæſit. Verùm quan
do verum corpus abfuit , tunc Diabolus in abſen.
tium corpore eam partem conſauciat; quam fcit
in ferino corpore fauciatam fuiſſe. Bartolom . Spi
neus g. de ſtrigibus c. 66. lui temporis hiſtoria oftė
dit : Huius etiam ( inquit ) apparentis conuerfionis
frigum in cartos, rejtis alius in hac eadem ciuitate Fer
raria Philippus nomine,artificiocerdo,fub iudicialiin
ramento mihi aflernit hoc anno: ftrigem quandam an
te tres mëſes ei impofwiſſerne prohiberet venire circa pue
Tum ( a ſe foriè strigatum ) quem curandum aflam
plerar,fi quas blandienies alludentes videret callos,
Eademigitur die dum difcefsiffet illa ; viderunt poft
horam iple & vxor ſuo cartum magnam ,& hactenus
C ab eis inuifam ,qua ad puerum accedebar concitogra .
du . Quam cum ex timore parentes ſapràs abegilleni,
poftreino contra venientis vexaisonem ad impatientsă
exarferant : clausóque oftio vir ille grauifsimè carium
hinc inde fugieniem diurins baſtàpercuffu , & demum
ex alta feneftra fe iactare compulse , vt 10t0 collija vi
deretur corpore cattus. Ex tunc autem ſtrix illa ve
iula loto confracta corpore per plurimos dies le &to de
cubuit :quo factum eft , vtleuis, quam prius habebant
ſuspicio, quod ftriga effel, o puerum ſuum ,qui hac
infirmirale ſtrogiains grauifsimelaborabat , ipfe ftria
gaffet,in vehementemiranfior,imo o violentam . Eie
nim percuſiones de plage , que in catto infixa funt, in
olla verula ſunt inuenta quoad morborum correſpon
dentiam . ) Vix quinquennium effluxit , cùm in
pago quodain occiduæ Flandriæ , vbi faſcinaria
peltis mirè glifcit, baud procul à Dixmudâ , penc
ad Iperlee & Ilaræ confugem fitu , contingit ;
quod ab homine religioſo , fide digno , qui cum
illic in vicinia , auditione accepi . Ruſticus qui
dam vna cum filio adoleſcente in ſympolio pori
rans, limis obſeruabat copam menluras cereuiſiæ ,
quam propinabat( vr ſolent)bifurca notátem cre
ta.diſsinulat nihilominùs interea ; dùm compota
tio foluitur : tum hoſpitam vocat, vt calculum cx
penfi fubducat. petit ifta quantum creta notarat :
E negat ille , & multis vltrò citróque iactis , pecu
niam in menfam proijcit, quam lciebatſufficere;
& diſccdit. Stomachabunda hæc , tu vero ( ait
non hinc hodie poteris domum , vel non ego quæ
fum . abit contemnens mulierculæ minas. Vbi
peruenit ad fuuiolum in quo fcapham reliquerat,
nequit vna cum filio admodum valido ſumma
ope eam à ripà contis depellere, diceres clauis
affixam vuido in folo . Fors duo trefúe milites il
lac iter habebant ; compellat , & Contuberna
les ( clamat ) boni , venite fuppetias. vt hunc lin
trem de ripa deducamus : merces operz futu
ra,largum à me bibale. Parent & ingreſsi quan
tùm poflunt protrudunt, diu fruſtrà tuere. Anhe
lus vnus & ludans; quin ſarcinas & onera hæc ef
ferimus, fortè vacua cómodiusdeducemus.Fit:&
ecce mer
 LIB. II.
ecie mercibus expolicis, vident in fentina jngen- |A Platanum aliquando in oleam verriſle ,& alij apud
tem luridum buffonem , ſcintillantibus oculis eos
intuentei . Non tulit vnus militum , ſed gladij cul
pide perforatum ad gutcur tumidatum in aquam
eiecit. ille quali exanimis in tergum prouoluitur
ventre relupinato : vulnera natitaati imponunt
ceteri alia , & repentè nauis ſoluitur,Lærus ruſti
cus auxiliatores ad idem vnde receſſerat hoſpi
tiun reducit:potum pecit:præber ancilla. Quçrit il
le, vbi hoſpitaraudir peſsimè habere, & animam in
lecto agere. Quid, inquam , inepta,ebrium mepu
tas: vixmedia pars horæ elapſa , cum ego illa iſthic
fanam & malam , qualis tu , reliqui ?.£ o,& viſam
quid hoc rei? intrat in thalamum ,inuenit collum
de ventrem vulneribus confoſſam ,lacerámque ex-
piralſe. Vnde hæc, exclamat , vulnera ? Nelcire fi
profitetur ancilla ,necdomo illam,quod ſciat, pede
exculiffe. Icur ad magiſtratum :vulnera cælim pun
Atímque illata inueniuntur iildem in locis, quibus
buffonem ,qui nuſquam cóparebat , inilites diſtin .
xerant. Necdiſsimile aliud,quod de municipe Mc .
chlinienli narrabitur lib . s.lect . 3. verf. ad torturam
ſuficieni,deindicio 8.ad nominatonem accedente.
Annus decimus agitur , cùin Bebburgi( oppi
dulum eſt Vbiorum )ſupplicio affectus fuit ,quidam
Srumfius Pecrus , eo quòd cum dæmone ſuccubà
plus quatuor luſtris conſuelſet, ab hac donatus fuit
lacâ quadam Zonâ , quà cùm cingebatur, & libi &
al :js in lupuin verti videbatur. Hoc Icemate ter
quinque pueros iugularat, eorúmque comederat
cerebellum ; duas nurus ſuas deuorare conatus fue
rat:propriam filiam , & coinmatrem ſuam ; vxorun
habuerat loco, conſtant hæc omnia actis iudicia
riis, & iconibus in æs incilis,palainque vænalibus.
Qui plura voler de his transformationibus exem
plis illuſtrata ( quæ tamen ex iis , quæ tam breui
ier dixi , decidi poterunt omnia ) legat Sponda
num in Homeri Odyſf.lib . o. Binsfeldium de Con
feſsion . inalefic . concl. 3.Remig.lib.2.de damonolat .
c.s.lo. Anania li.4.de nat. demon.fol.186. Condron D quidé funt, ſed organa no habét apta ad loquédú ,
chum d.c.7. & Pet.Thyræu. qui ceteris plura & a
ptiore ordine in Theſes digeſsit li.2.de appar.ſpiti
cuž à c.is.vſque ad c.24 . & qui ex eo Dialogú fuú
congeſsit Fr. Claudius Prior I. De Lycanthropia.
Qui volunt veram introducere Metamorpho
ſim ( vt Spondanụs, Bodinus , Peucerus, Phil.Ca
merar.& paucialij)vnicuin'adferunt argumentum
ex facris litteris , dignum ſolutione ; de Nabucho
donoſor in bouem , & Lochi vxore in lalis ſta
a Dan.4.v, tuam muratâ . a Sed cùm vtrúmque diuinâ fit fa
30. & v.
33. Gen. ctum virtute , non poſſunt hæc pro dæmoniacis
19. conuerfionibus momentum habere. De Nabu
chodonofor quoque pleriq; Patres negant formá
bouis fiue bouini corporis effigiem induiſſe ; ſed
b fusè hoc duntaxat volunt,fic mente abalienatum fuiffe,vt ſe
dillerunt
Mich.Mc bouem crederet b . Prætermiſsa longiore diſputa
dinali l. 2. tione ,mihi videtur contextui S. & fententiæ D.
de re&ta in Gregorijlib.s. Moral.c.8. & rationi,magis con
Deú fide c
7.& Bene . ſentanca explicatio volentium c affectionem Re
Pereriusl. gij corporis in beſtiæ temperamentum commu
s . in Dan. tatam , figuram efiam humanam aliqua ex parte in
Sic Mol. ferinam degeneraſſe,ſensuſque internosſimiles ac
A.p.q.1 cepiſſe brutorum internis fenfibus : vndefactum ,
vt & pecudum more quadrupes incederet , & fe
no vefceretur, & homines fugeret , & fub dio dege
ret . Diuina verò virtus fecit vt,ſub tali tempera
mento & habitudine corporis ,humana & rationa
is anim .: perleueraret.
Vltimò pollet obiici, quodHerodotus ſcripſit,
Q. XVIII. 99
Carnos cadauera humana per dæmoncm in lalis Prodi. an .
ftatuas fuiſſe mutata . Refp. Si locuri de proxima & 1349.
immediata mutatione , illuſorium id fuit & præſti
giofum : fi verò locuri de conuerfione mediata,
Gue per varias commutationes corruptionis &
generationis materiæ ſecunda ,nihil prohibet am
bo iſta naturaliter contingere pofle , introductis in
materiam 'aptis ad has vltimas formas diſpoſitio.
nibus.Quod autem legimus apud Metaphraftem à
S.Spiridione,ſerpentem in aurum mutatum , vreo
auarus ille & immiſericors diucs dcciperetur: & po
Itea rursùs ex auro Serpété factú ; vera hæcmuta
fuit, quia miraculola , & à Deo, qui poteſt.Neq;
B hæcmutatio fortaſsis dæmoni , fucceſsiuè tamen,
foret impoſsibilis, quia ſerpens infectú eſt, & pro
xiina auri ac ſerpentis inateria eadem , nempe terra ..
QVÆSTIO XIX .
An Magi queant facere beſtias loqui, es an intel
liganı voces beftiarum ?
E hæc queſt diſſeruit poft D.Thomă de poté
D cia q.6.ar.5 .& vict.relect.deMagia.nu.9. Alf.
Médoza in Quodl.Schaleft.q.5.fed loquédú nobis
diſtinctius & preſsius. Diuina aliquádo virtute fie
ri , ve quib °loquédi vis naturalis incft nulla , atranje
loquátur , nó eft dubitádú ;ſacra Scriptura id atte .
citāte de alina Balaã, N*. 22.quod quo pacto Deus
cfficiat, ipfe nouit , qui enim locutionis omnis eft
fabricator, ille vt , quæ nota ſu:nt organa ſermonis
articulati formauit , poteft& alia, quæ lubebit , in
ſtrumenta ad hoc deligere.Atramévt plurimú exi
ſtimo vti opera angelorum ,quiper res illas inani
mas , vel per bruta loquátur ; hoc tamé diſcrimine:
per illa,quib ?apta ſunr organa & viuétia ad hoc in
ſtrumenta , vt per picas , coruos,pfittacos & huiuſ
modi , in ipfıſıer corporib ° loquela formata : & túc
hæc locutio eſt viralis actio ipfius,animalis,non ta
d Ero.' 3 :
mé eſt intellectualis eius,actio , ſed eſt actio intelle a.2 4.Edd .
ctualis reſpectu angeli : per illa verò ,quæ viuentia 14.in prin .
c Ruffin.l.
vt lunt alini,bouelque , putarim id facere co quod clhiſt . Ec
cf. c. S.
ipſemet angelus in eis,vel potiùs iuxta ea, ſermone Socrates 1.
in aere formato loquitur:idémque dicédú de insé- hiſt. Ec
fibilibus,vt igne,aere,aqua,terra, cadauerib'mor- clel.c.s.
Socrates 1,
tuis,capitibº reſectis,ſtatuis.& arborib ?: & túc quá 1.C.12.
do vox tácùm formatur iuxta corpora illa , locutio
fĘuglof.l.
nullo modo tribuéda eſt alteri,quá angelo , vt for- 1. Exépl.c.
máti & edéci:aeri,vt medio acinſtruméro :nulli, vt 6.
vitalis actio: fi-formetur intracorpº illud sélile ine- Harulus
prú, vel etiá intra insésile,illitribui poteft,vt orga; gl.1.C.de
no.His policis facilè erit ferre iudiciú de ſequétib ' offic.præf.
miraculoſis locutionib' ſacræ hiſtoriæ : vt de alina Afric.Pro
e Balaã, de qua conſuledus ibiCaietanusin Cómét . dehello
copius lib .
de angelo in rubo alloquéte Moyse & Eſdrá d . de Vandali.
Spiridionis filiá Irene mortua depoſiti locú indicá- Aenea.Ga
tec : & quodá interfecto,Macarij iuflu homicidam zeus de
indicate f:& de colloquio caluariæ & alterius Ma- immortal.
aniin.
carij,de varijs ſedib ° dánatorūg, & de venerabilib ' h li . 3. hiſt.
Africæ cófeſſorib ° qui perſecutione Vádalica radi- Hungar.
citùs abſciſcis linguis adhucclarè loquebátur:quod Decad.z.
etiá luſtiniani Imp.auctoritate fuit cófirmatum , vt quod ille
eius téporis hiſtorijsteſtaviſsimú b: & de Anglo sa accepit à
cerdore fimile refert Polydorus l.1z.Hiffor. Angl.in rotio fcri
his cótinuú miraculú fuit ſupplére Dço vicé partiú prore rerú
deſectarú in genere caufæ efficientis. Voú addá ex Hungari
Antonio Bólinioi: Annocirciter 3.pof cladě adNuisantiguo
copolim Sigiſmñdo Imp.à Turcis acceptă :cùm multiin & bono.
evcăpă deſcêderči,emiſsā inter offa fabinde vocē audie
Lülielu Chriſti Salwat orisonMARIÆ Virg.nominal
I 2 intonaniem
 100 DISQUISITION V M
intonantem : loquáxque inter cadauera caput ingentum A
guod vbi homines fibi'adſe nouit: Quid iam, inquit,
ſtupidi hic ftatis viri? ( oriſtianus egofum ,inexpiatus,
inconfeſſus in hoc bello occubui.MARIA marer me
alerni ſupplicy reem ele non patitur. bic, me adhuc
lingue comporem feruauit , vt deliéta fateri, & ani
mum ſacris Apoftolicis luſtrare queam : proinde ſacer
dorem ,quiconfeßionem exaudiat, a me expiatomied
dat,accerſite quæſo. Rogatus cur tantum à Virgine be
neficium promeruiſſet,reſpoxdı : fibi peculiarem in ea
fuille in vita deuorioné; ő ſeptenacius feſia quotannis
reuerendifſimé celebraſſe , religióſisque jeiuniis pane
dütaxat & aqua decoraffe.Quare accerſito èpagopro
Ximo Sacerdote confeſsionë ruèiranſegit: & impeira
ra erratorü omniü remiſsione,accepiáquenouiſsimalu- B ftratus, de afino Cayri narrat Bellonus l. Loogė
ſtrasione, repente conticuit perpetuaque quieuit. ] Hæc faciliùs poteft Magus, per dæmonem , efficere,
ille, legant, & reſipiſcane Nouatores ad tam illu
ſtre miraculum: quod & Deiparæ deuotioné, &
ieiunia; & feftorú cultum , & confeflionis ſacrame
tum commendat. Non abfimilem narrationé in
uenies apud Thom.de Cantiprato lib.2. boni vni
werſal.c.29..partic. 18.
B Simia Dei diabolus,conatusmulta ſimilia , ſed
pſeudomiracula ,interdum Deo permittente ,ad di
uinam vindictam atque iuſtitiam manifeſtandam :
vt cùm homicidam caput præſciſſom indicauit
a lib . 3. de
Cercydam ,tefte Ariſtorele a : & Orphei caput præ
partibus
animal. c. dixit Cyro Perſaruin Regi, cum quoque à mulie-
10 . re necandum t. Aliquando ipſe oracula neſcio
1 b Philoft.
quæ contingit , vt quæ narrat Phlegon Trallia
in imagin.
c lib. de nuscex Heronc, in hanc fententiam ; Polycritus
mirabilib. poſt Locridem uxorem duétam , & postquam ires no
Etes cum eà dormi-:iſſerieriio die vita fun& tus eam re
liquis grauidam : qua monſtrum ex duplici ſexu pepe
rii , quod cùm in mediain concionem populi ductum
fuisſet ad conſultandum : quid id pra agiret ,quidue de
cofaciendum effet:comparuitin medio populo ſpectrum ,
Polycritus,cú fisturam Ætolis to Locrenſibuspradixit
cladem ,á impotenie ad refiftendum populo.filūſuum D
monstrofum dempio capile de uorauit ,cuanuy :mox
ce caput eandem cladem elocutum eft. ] Addit idem
Trallianus ex Artiſthene philofopho Peripatetico .
Quo tempore Acilius Glabrio conſul vicit Antiochum
regem Afia , deterritos Romanos oraculis ne ampliùs
inuaderent Afiam eġ Publii ducis Romanorum ca
puireli tum à lupo ,gai corpues doucraserat,vr ipſe pre
dixerat furore dining,vtputaiur,percirus:ceciniffe lon
go ſermone adventuram cladem Romanis.
Præligiofx planè fucre locutiones, quxdam a .
pud Gentiles, & arte dæmonis fumulatæ ,ad lucrum
Sacerdotum Gentiliam , qui non rarò Magi & Pye
thonici ; vt d gemine columbæ Dodones loqua
d Sophoc.
in Trachi. cessitem quercus Dodoneae, Argûscarinaf,equus
cLucian . Achilliss ; & vlmus Gymnolophiftarum quæ A
in Micyl- pollonium falutauit h , & Caulus Humen quod di
lo . xit Salue Pythagorâi ( quem fuifle Pofeſorem
Apoll . 4 .
Argonaur. librorum Zoroaftus Magi docet Clemens Stro
g Home- mateus) & carnis S monis Magi apud Clemen
rus Iliad . rem in Itinerario & Glycam in Annalibus , qui &
19 .
alios & D. Petrum fuit allocutus : idein lagæ cui
h Philoſtr.
in Apollo. dam Franciſcæ Senenfiadſcribit Grillandus fæpe
i Porphy. nobis laudarus , 9.7. Theotecnus Magus Ancio
in vita Py- chix, ſub Maximino , fimulachrum louis vimagi
thago .
ca fect'oracula fundere ; quibus ciues in odium
Chriſtianorum excitabat , & Imperatoriam per
k Euſe.l.9. fecutionem acuebat k . Lege D. Cyrill. Alex.lib.3.
hift.Eccle. contra Iulian.pleráque ſuperius dicta recenſentem .
Addc ex Valerio Maximo li, 1.Gimulacrum Fortu
næ Romæ in via Latina loquutum ,
MAGICARVM
Ceterùın veiciant animalia, vçi iptelligant ,quæ
loquuntur, hoc nullus Angelus eispotcit ribuc
re : poiler tamen , etiam damon efficere,vt anima
lia luis temporibus & locis aptiſsimè quædam di
cerent , accommodata perfonis , & rcbus, de qui
bus ageretur . ſed tamen licer dæmon illa cx infti
tuto faceret , animalia tamen duntaxat facerent
calu & fortuito ; quibus , ignaris & idioris fpe
ciem quandam follertiæ , & intellectionis præbe
rent ; ſicut etiam Magifaciunt interdum , vt'ani
malia miras quafdain geſticulationes, & moriones
edant; quæ tine vfu rationis, & prudentia iudicant
imperiti fieri non potuifle. calia lunt quæ de ferpé.
te Epidauio Valerius , de lcone Apollonij Philo
vitiatis organis corporeis : vt homo latrare , vlula
re, crocitare , ridere audiatur , conansloqui ; vi
demus enim artificio id nonnullos feliciter conſe
qui : & legimus m anno1546.Margarită Eslingen- Val.Ma.
libr.i.c.8 .
Jem,ex veniris doloribus ita inium141fe, ut ventris mo
Philoſtrat .
les totam faciem obtegeret, ac in circumferentia decem lib.s. Bel
palmos excedere videretur. Audiebäturà circumſtan- lon.in Ob
tibus le &tum ,gallorum cantus ,gallinarum coccyzatio- feruat.
n N.lib.de
mes,anſerum ftrepitusglairaius canum , bælarus ouium ,
Prodig .
porcorum grunnitus,boum mugitas, binnitsos equorum .
Edaxit mira magnitudinis vermes algue ſerpentes ex
C latere circiter 150.quo miraculo fidem faceret ;cùm ia
men nil niſi praftiga dimorfim ,à maire puella lucri
cauſa conficta ,foreni.] In prægnantium vteris ali
quando clamores infantium exaudiri ; ſed id fieri
naturaliter , multis exemplis productis , & addita
phyſica ratione probauit accuratè integro opere
Andr. Libauius tomo 2 ſingular.Sed ca ratio in hac D
Margareta locum non habet vllum .
Sed an voces beſtiarum Magi intelligant: Por- o libr.z .
phyr . o ſcribit fua ætate de Apollonio Tyanæo tepi á
dici folitum , illum cum addifcr hirundinem cuni coxñs
mulcis vociferantem fodalibus fuis quos ſecuin & c.
habebat expoſuiflc , indicarc cam ceteris, atelum
onuſtum frumento anre vrbem cecidiffet, frumé
túmque humi fulum effe , verifimilius eft , quod
Eunapius (vt & Phüoitratus) loc palleri tribuit: hi
rundo enim frumento non veſcitur. Volebat au
tem Apollonius hoc facto fingere ſe garritus auiú
intelligere, quod veteres de Torelia & Melampo
fuerant fabulati.Sed hæc ſunt incredibilia . cùm c
nim beſtiæ ratione careant, nequeunt diſcurſu vti;
qui ad fermonem ex inſtituto proferendum, qui ſit
rerum ,vel geſtorum fignificatiuus, eft neceflarius,
fateor affectus corporis, & appetitum pofle voci
bus ſuis indicare, & horum notitiam polle diutur
na obferuatione ab hominibus deprehendi: & pol
El fet dæmon , qui hæc habet perſpectiſfima,magos ca
docere,quod an velit facere , aut yiquam fecerit, E
neſcio :non eſt incredibile fecifle.
An autem ſc inuicem intelligát beſtiæ, eiuſdem
ſaltem ſpeciei,quaritur quoad affectusilloscorpo
riş & motiones appetitus belluini , affirmatiuam
docet quotidiana experientia : quoad cetera quó
que cenſuit, & probare conatus Porphyrius , aues
ſcientia habcre vocis cantúſque ſui gencris auium ,
ac quod ipfis accommodatum fit id polle alijs
oftendere. idem Plato cenſuit , & Opianus agens
de elephantis. quod arbitrantur ; quia ſi ele
phas in cænum ceciderit , & clamauerit , focius
id cernens abit , & redit adducens gregem ele
phantorum vt opera communi ſcruét iminerfum .
exemplo eriam Scorpii Libyci ; qui cùm folus
homincin !
 LIBRI II. Q. XX . JOI

hominem ferire non valuit, reuertitur cum pluri- 1 A 1 3. de anima. quejt. 7. Solerter multa ficrià beftiis:
bus alijs , & fimul hominem aggreditur adnexis G - & ea doceri , quæ diſcarlu quodam vidcantur e
biannulatim ſociis.exemplo deniq ;piſcis, qui con gerc, docent, quæ narrant plerique :de elephantis,
fractum laqueum euafit , & alijs periculunsindicat, ex plurimis collegit Lipſius Ceni 1.epift. so. de ce
vnde fit vt eo die generis huius nullipiſcescompa teris Ælianus ,ve de Leonibus ,libr. s. como 7. de natur .
reant . Vide Pet . Greg. li.rs. de repub.co go hæc ipfa animal, de tauris lib. 7. de cynocephalis lib. 6. de
memorantem , prudenterque monentem , intelli aliis ſimiis lib.5. de ceruis. lib. 11. vbi tamen illud
gentiam veram , & diſcurſum animantibus deeffe. randvTW ouvier , non interpretandum , loguenies
Addonec eum à dæmone illis tribui poſſe. quia ra intellexit ,fed vocantes intellexit, ſcilicet audito Grç
cionalem eis animam nequit largiri , cuius creatio co nomine, quod illieducator manſuetarius indi
ſoli Deo reſeruatur: & requirit illa corporis orga derat: vt de piſcibusidem auctor dixit , ranóulver
na Gibi accommoda. de quo ſeq. quæſtione. &Taxseu li. 8.cap. 4. de canibus mirifica Proto
notarius Ludouicus Peres de Portillo ,lib. ſingula
QV Æ STIO XX .
ri ,de Cane à fol. 16.de equis idem lib . fingulari de
An intelligentiam diſcurſiuam poſſit demon B equo , à fol. 83. qui ſuperioribus annis vtrúmque
bruris largiri? librum ſapientis.Philippo fecundo Hiſpan . Regi
Nde hæc quæſtio dependet , an bruta aliqua ra dedicauit.De aliis multis animalibus exempla con
dæ
tione fintprædita.nam ſi ſunt,facilè præſtabit gerit loach. Camerarius Decurix decimæ Proble
mon vt lublatis impedimentis, diſcurrant, & ſcien mate. VIII.Probatur id breuiter ,fi ratione ducun
ter intelligant : li non ſunt, id præſtare non polle, tur : fanè rationalia dicenda forét,fi ratione duce
certum eſt. rentur : ex electione operarentur, fi electionem
Fuere igitur non pauci , qui rationem tribuant adhiberent : non ſemper omnia eiuſdem fpeciei a
animantium pleriſque. Empedocles dixit , omnia nimalia vbique codem modo, vt faciunt, opera
animantia & plantas mentem & prouidentiam rentur.fi diſcurſu prædita forent : noſſent vniuer
habere , vt eum citat Sex . Empyricusa , & Parme falia quædam axiomata , fine quibus nemo poteſt
a lib.cótra
Mathema nides ac Democritus, teſte Stobæo in Eclog.phyſi. nec affirmatiue, nec negatiuè diſcurrere. conſtat
tic.f. 226. b videtur idem velle Lactant, lıb.z.inſtit .cap.10. a auté à brutis neſciri axiomata vniuerfalia . fi ratio
b li. I. fol. pertiùs Porphyr. lib.3.de facrific. & Plutarch . libro ne & diſcurſu prædita ſunt: ergo & ſcientia , &
93 . quod bruta vtantur ratione , & lib . vira animantia prudentia , & lapientia : norunt ergo ipfas rerum
plus rationis habeant aquatilia ar terreſtria ? & Gale. c cauſas.norunt meliora à minùs bonis diſcernere.
hrb. exhortatorio ad bonas artes addiſcendas ſcribit fi ratione prædita,ergo & libero arbitrio, in rebus
omnibus animalibus ineſſe erdie gelop aózov , quod de quibus diſcurrunt, & ratiocinantur . ergo pec
Eraſınus vertit rationem affectuum capacem , non care poſſunt, & mereri , ergo & virtutes volunta
bene , Lacuna Segobienſis mcliùs rationem intùs tis illis non denegandæ,iuftitia,temperantia ,forti
delitefcentem ,fiue internam : vt Galenus rationem tudo , liberalitas,obedientia . quis hoc philoſophus
quidem tribuat brutis, quæ & in hominibus ineſt: ſomniet ?non alius cercè,quam ,qui belluis cælum
ſed hoc tantùm diſcrimine quod homines illam pandit , Mahometus.
ſermone queant explicare:bruta verò habeant qui Dicendum itaque , vt hæc abſurda vitemus,bru
dem rationem ,ſed conceptus animi nequeant ver ta nonnunquam à ſcriptoribus egregiis dici ratio
bis exprimere. fuit hæc etiam Quinctiliani ſenten ne prædica , non quòd veram habeant rationem ,
cial.....Inſtit . Orator. & ex recentioribus id volue ſed quia multa cam ſolerter faciunt , quàm homi
re Anton , Cittadinus in lib. 1. Poſterior. Ariſt.c. 3 . nes ſolent,qui ratione præditi . dici etiam pruden .
Laur . Valla Dialect. ſua cap.9. immò & Card . tiain habere, quia perinde operantur , ac fi pru
c Præfat. Hofusc : nos nec ratione , nec oratione, nec pru dentiam ducem in operando fequerentur. pru
Confeff. dentia à brucis diſtingui voluic , ſed religione & dentia enim habitus eſt faciens nos promptos,
Perri co
uienfis. Dei cultu , atque contemplatione. Quæ verba D vt cligamus media fini alicui accommodata , fi
pucarem piè explicanda , vt more Scripturæ fa nem verò cum mediis ad eum tendentibus nó af
cræ locutus fit : id negans , quod minùs iudica ſequuntur bruta , ſed fortuitò in eum feruntur.
bat , non quod omninò non eſſe iudicabat : hoc difficile hoc eſt intellectu , verùm ab Hieron .
ſenſu , vt cenſuerit, magis religione differre ho Fracaſtorio fuit luculenter explicatum d , in hanc d li.de in
minem à brutis , quàm aliis illis oratione , pru fententiam ; Quoſdam actiones animalium om- telleAio .
dentia , ratione. Sit ergo Concl. Brutis rationem , nes ad inſtinctus naturales referre : ſed hos expli- ne,àf.195.
diſcurſum , prudentiam , prouidentiam ( propriè di care debuiffe , an hi inſtinctus cum cognitione
Etam ) vel ſapientiam tribuere, recta philoſophie, coniuncti ſini,an non alios dicere dirigi ab intel.
fidei repugnat: eft tamen in brutis quiddam folertia lectu, qui fines noſcit , & errare non poteſt, ſed
quod rationem ó prudentiam , diſcursúmque imi difficultatem hos non tollere . Si enim fic bruta
iétur. ] Hæc eſt ſentencia Alberti Magni in 3. de volunt à Deo dirigi,vt Deus immediatè illa ope
inima, & Philoponi , ad tex , 157. vbi non obſcu retur, quæ bruta faciunt, apertè errant . Si verò
rè hoc Ariſtoteles, & cſt D.Thom . 1.2. quaft. 13. E velint Deum hæc facere mediatè per animalia túc
1. 3. Gregor.1.d. 3. quaft. 1. idem Ariſtoteles libro recurrere quæſtionem , vtrum animalia hoc fim
7. de hiſtor. animal.cap. 1. tribuit illis veſtigia ani plici naturæ inſtinctu, an verò mediante cognitio
mi bumani & prudentiæ imaginem : vnde lum ne faciant ? Idcò ipfe ſumpta caloris natiui limili
prit Arnob, li.2.cont. gent, cùm ſcribit in brutis cudine , refpondet ingeniosè & eruditè : Deum
conſpici multa rarionis & ſapientiæ ſimulachra, quando hanc vniuerlitatem creauit , eadem vir
idem Hippocrati placuiſſe docet Galen . lib.i. de tute , & potentia ; qua fecit omnia , facultatem e
vil. part.. 3. idem docuere Auerr. in 7. Phyſic. ciam ſingulis naturis propriam dediſſe, qua per
Hieron Magius libr.z. de exuft. mundi cap. s . uenire poffent ad fines rerum vniuerfitati dcbitos,
Gabr. Zerbus in 1. Metaphy. quaſt. 7. quem & congruentes . Inde contingere,vt multa à par
operæ pretium ſit legere ) & Card . Toletus in ticularibus fiant, alium finem intendentibus pe

1 3 te ,
 102
DISQUISITIONVM
e & alium tamen finem intendente naturâ , & or-
dine vniuerfi, Nam quod calor ille genitiuus tam
mirabilia operetur, calefaciat , attrahat , propul
ſet , figuras de membris , vias , conceptacula ', (i
ordines , iuncturas , ac demum'animam con
Aet , perinde ac fi fingulorum fines cognofceret:
arbores ctiam ac plantæ , folia , gemmas, flores,
fructus , ſemina mira ſolertia , ve videtur, faciant,
cuftodiant , muniant : certum eft hæc à non co
gnoſcentibus fieri. Sed dicendum hæc fieri ab il
lis partim per accidens,partim per ſe ,per accidens
quidem , quatenus eſt particularis quædam vna
natara ; per ſe verò , quatenus eſt pars vniuerla
lis naturæ , quain ordinauit Deus 'ad finem illuin ,
quem ipſe cognoſcit. Sic ( ait )& bruta quædam B
facere, non cognoſcendo fines , & qualiper acci
dens, quatenus ſunt naturę particulares ;quatenus
verò partes ſunt vniuerſalis naturæ à Deo ordina
tæ , per ſe facere & intendere fines , non fibi fed
Deo cognitos . Vt ecce, maturis ouis, avis illa vult
deponere excitata pondere & moleſtia ouorum ,
hic finis aui eft notus: alius eſt finis ratione vniuer
fi, nempe conſeruatio fpeciei,qui eſt auiincogni
tus , ſed Dco cognitus , & quali conſequens alte
rius . deponiç itaque auis ouum , per le propter fti
mulum , peraccidens reſpectu prolis : relpectu lui ,
quatenus eſt hæc auis, ſcd reſpectu vniuerli , qua
tenus eſt pars eius , excludit prolem per ſe. Sice
tiam innaſcitur aui appetitus deponendi oua loco
per per accide
tuto ,fe,quia ve
ration
ouumns amat, lui.hin
partem conſer
e prolis c & ,ſed
uandæ alia
ſubnotiones fiunt animantibus, fecundum ſpecies
quas recipiunt , rerum fibi ad hoc neceflariarum .
Vnde ( inquit Fracaſtor .) magna ſapientia & pro
uidentia Dei Optimi Maximivideri poteſt, qui v
niuerfum totum ordinaturus modum naturis om
nibus dedit , quæ nelcientes fines , omnia tamen
faciunt , per quæ fines conſequuntur , quos ipfe
folus cognoſcit, ad quem modum deinceps alia
fiunt , quæ tam mirabilia nobis videntur . Ex qui
bus appareat eam , quæ in brutis apparet, pruden
tiam non eſſe, ſed duntaxat inſtinctum quendam
naturæ , & ordinis vniuerfi à Deo præſtituti. Cui D
bæc non fufficient , legat And. Libauii difutai , de
contemplatione intellectus beſtiarum , p. 2, jingular,
quam his editis primùm ſum nactus.
QV ÆSTIO XXI .
An poſſint damones facere,vt homo non fentiat,vel vi
longiffimo tempore dormiat , aut inediam perferai?
Voad primum
Q polit efficere,ne corpus habeatpotentiam
ſentiendi, ſed vtrum poflit facere , ne ačtu lentiat,
quod natura ſenſile eſt.v.g. ne crucierur quæſtioni
lubditum . Iamblicus lib. de myſter, Agypt, paulo
ante med. teſtatur multos prophetarum admoto
igne non vri , vel fi vrantur vftionem non lentire,
vt nec alia tormenta vlla : loquens de vatibus
Gentilium , addénſque id fieri Deo intus adiante
qui repellat ignem , illáque cætera hebetet. Quis
iſte Deus lamblici Magi , niſi cacodæmon quil
piam Eurycles, qui iſti prophetæ. nil malefici? Cé
ſuerę Gentiles magico carmine açiem gladij lic
recundi, vt nec leuivulnere çutem qucat perftrin
gere? Nec deſunt , qui notent , ad tollendam
hanc ſuperſtitionem , la pèDcum miraculo fam
mæ , aquæ , ferarum , & fimilium fuppliciorum
MAGICA Ř VM
A atrociſſimorú vim ſuſpendiſſe , eáque omnia mar
tyribus innoxia reddidiſſe : cùm verò ſecuri vel
gladio fuiſſent addicti , ferri vim à Deo non coër
citam , vt nationes intelligerent miraculo iſta, non
magiæ adſcribenda. Sirne hoc verum ,necne,equi
dem valdè addubito . Non propter locum B.Paul
li, quo quidam nituntur, iseſt ad Hebr. 11.v.34.06
turauerunt ora leonum , exstinxerunt impetum ignis,
fugauerunt aciem glady , vbi ſicut de igne & leoni
bus, fic de acie gladii id miraculo adſcribitur.Hoc
inquam me nonmouer. nam vera lectio eſt effuge
runt,ve patet ex Græco contextu & Syriaca ver
fione : & loquitur Apoſtolus de ſanctis veteris te
ſtamenti ,quorum nullum legimus miraculo ere
prum ,quod acics gladij fit rccuſa ,ſed quod mira
culosè hoſtiuin gladios effugerint , quidam pacis
tempore, vt Helias:alij verò in prælio , vt Samſon
Caleb , lolue,Dauid,Machabæi,&c. ſed mouér me
alia.Nam & memini de muliere ſepties icta gladio,
ſed fruftra : & Gentiles etiam illa cetera,licet falso,
tamen ad incantationem referebant. Legi duas a
lias huius rei cauſas meliores.priorem , quia ſectio
gladij impedica, potuiffet dolo carnificis adſcri
bi : pofteriorem , quia gladius , eſt præcipuuin &
maximè legitimum ordinariúmque iuſtitiæ vltri
cis inftrumentum a. Hodie quidam impij milites ſe
a vide lo
fore inuulnerabiles putant , fi arma certo ritu in- le Anglez
cantent , vel lacrilego auſu crucifixi imaginem in 2.9.de
compungant b,vel comminuant aut confcingant, dæmon.a.
4.diffic, s .
cha Condronchuslib.z.de morb .venefic.c. 12. vela dub.
i.
ferant interulam lineam horrendis inſcripta ima- b Spréger .
ginibus ,quam vocant inferni camiſiam :vel fi peria- in Mal.p.
pta quædam ferantvariis caracteribus magicis in- 2.9.1.c.
tignita ,aut orationes ; quas blaſphemè admodùm 16.
& mendaciter tribuunt D. Leoni , vel Carolo Ma
gno ,infignitas magnis(fic magi loquuntur ) Deino
minibus. Noui ſtudioíum iuris , nomine Quiri
num ,V.1.Baccalaureum : qui cum tali membranu.
la fretus audacter ſe iurgiis & pugnis immiſcuiſ
ſet, fæpè ictus , nunquam faucius : tandem ,Romæ
anno 1572. vel 1573. in fympoſio minimo vulne
rę fuit interemptus. Huc referendum quod de
Scafio , fic fcribit auctor Formicarij . In territorio
Bernenfium primus aućtor maleficiorum fuit quidam
Scafius dictus:qui publice de hoc gloriariaudebai:quod,
quandocunque vellet , ipfe feomnium fuorum in amu
lorum oculis velit murem facere valeret , dilabi à
manibus inimicorum ſuorum lethalium : sita capita
lium ſuorum inimicorum manibusfæpè,vt dicitur,eua
jir : jed cum terminum fuæ malitia Diuina iuſtitia fa
cere voluit , tandem per hoftes fuos in Stuffaquadam
propè feneftram quandam federe explorabatur cauie:
quo in loco, cum nullum de ſibiinfidiantibusſuspectum
haberet,perfeneftram gladiis & haftisinopinatè trăs
fixus eft, oob ſua facinora ibimortuus miſerabiliter .]
Hæc Niderius. Sic fuos dæmon deludit. Tormen
corum ſæuitiam quotidie malefici in eculeo eludút
Eomnem enim cruciatum ,vel riſu ,vel fomno,vel fi
lentio ſuperant. Quo in genere ſtupéda eſt narra
tio Charondæ ,quandam feminam quinquagena
riam ſibi notam , fic eluliſſe infuſioné laridi liqua
ti toto corpore factam , & omnium membrorum
diram diſtractionem : ex eculeo tamen fublatam
omni ſenſu doloris vacuam ,integram , & illæſam :
niſi quod pollex pedis auulſus in quæſtione,reddi
tus nó fit :cuius tamen illi iactura noxæ vlli vel im
pedimento non fuerit: quam omnia tormenta elu
dentem & pertinaciter omnia negantem , eliſa in
carcere gula , Satan necauit , qui cam maleficij
per
>
 LIBRI
per energumenam accuſarat, libro de Antichrifto, Ajrum negare ,ac ducere, eum olimex saitw lapsdos-torta
reuelato nota 1. rem ejſe obduétum . Sed poftmodum tormentis admota,
Narrauit mihi P.Bernardus Oliuerius ,tum So non tantùm agnouit id fibi à damone inflıcıă fiifje:fed
cietatis noftræ per Belgium Prouincialis, propè
Samarobrinam anno 1599.capram puellulam ſtri.
gatricem , quæ nec pedum vitulationein fæuilli
mam , nec flagra validiſſima ſentiebat ; donec Sa
cerdotis cuiuldam monitu illi Agni benedicti ce
ream imaginé in collum iniecere. tum enim yi ſa
cri amuleti dæmonis præſtigioſa ludibria depul
fa , & illa vim doloris cæpit perſentiſcere. Vnde
patet hanc indolentiam , quam agnoſcit etiam To
ſtarus 4.35 4.in G:9.6.13 . non nalci ex vlla phyſica
caula, led opera dæinonis induci . Certè vnguen
tum illud fagarum , quoad tranſuectiones veun-
cur , ne conlopiendi quidem naturalem vim ha
bere docet Bartolo. Spineus de ſtrigibus capit. 31 .
Solent id caularum ignari miraculo & innocen
tiæ tribuere : cum id tamen contingat,vel fingulari
quodam corporis robore , & animi tolerantia ,
a Fulgol. quam non rarò & Gentiles & Chriſtiani exhibue
lib.8 . Exé runt a . Vnius adſcribam M. Attilij Reguli tole
pla.c.4 . rantiam ex Silio Italico ;
Ignatius
lib.8.c.4 . Non ignis,candenſque chalybs, non verbera ,pafſim
& iidem Ittıbus in numeris lacerum ſcindentia corpus,
ambo li . 3. Carnificefue manus,penituſve infufa medullis
cap. 3 .
Peſtis, & in medio lucentes vulnere fiamme
B
Cejauere: ( ferum viſu, dictuve per artem
Seuitiæ extenti , quantum tormenta iubebant,
Creuerunt artus: atque omni fanguinerupto
Ofa liquefactis fumarunt feruida membris:
Mens intacta manet, ſuperat, ridétque dolores
Speitanii fimilis: fefjesque clamore miniſtros
Increpirai , dominoſque crucem clamore repoſcit .
Alij vtuntur inunctionibus, & pharmacis natura
libus confcctis ex opio ,ſolano, & fimilibus,quibus
humores turbantur; ſopor alcus conciliarur , ner
uorum origines obftruuntur , ſenſus ftupefit fen
fatio impeditur . Vim eam lapidi Memphiti ex Æ
bl.s.c.11 tribuit Dioſcorides b. Sed plerique nitun
gypto
c Sprēger.
P.3.14. & tur pacto dæmoniaco , & periapris ex oicillis , vel
15.& nos cineribus , aut vnguine infanculorum ante bapti
inf.l.3.p. Imum necatorum c , vel deglutito apum reged ,
1.9.5.A. vel corpori alligaris membranulis cum certo cha-
dlib.exor
cilinor. A. racterum genere, aut etiam luſurrato malo carmi
ucnioni ne , quorum omnium exempla ſuggerunt, quide
exculus.
criminalibus iudiciis fcripsere c. Similem dæmo
• Hippol. nis operationem cernere eſt,in ſtigmatum illa teſ
in ciru.de
quæſt. Pa ſara , quam diabolus imprimir ſtrigibus : quæ fic
ris de Pu- ſenſu deftituitur ,vt nec acus longiſſimę fixura do
teo de Syn lorem minimum adferat,neque fanguinem eliciat:
dic.c.de de qua fatis copiosè alij . Adicribam Remegij ver
tortura , il
terzo, bas Cum Iſabella Pardea Spinaly pridie Non.Maias
Grilland. 1588.0b fortilegycrimen comprehenſa, vrbis prefecto,
de Tortue parlem corporis fic à damone infcriptā indicaſſet,ſub
ra qu . 4. ei in animü experiri,verumne id eſſet,quod de hu
Damhou
der.prax. rufmodi ſtupore ferebatur.Ergo iuffit in eam aciculam
crimi.c.73. penitiſſimè infigi arque inculcari. Quod cum in fatis
magna hominum frequentia eſſer faćtum , incruen
tum omnino vulnus apparuit, & nullum faga doloris
vel minimi indicium aſpicienribus dedit. Rurſus 3.Cal.
Noucmb.15 99.Brunduſij Claudia Bogarta tormentis
iam exhibenda,cute,vtmorisefl deronſa fuerat,ob id
que cicatricem in fumma fronie nuda otendebat. Su
Stricaties igitur. Quafitor,quod verè erat.ſc. impreſſi
demone vnguis veſtigium quod ante'capillis tegeretur.
In idixbet aciculam altifſimèinfigi: quod cùm effetfa
Elum , viec illa doloris vllo ſenſu affići , nec vulnus vel
tantillum cruore manare viſum eft.Perftitit tamen ve
II . Q. XXI. 103
i plurima alia que indigniſſimè ab eo pala fuerat, c
numerauit.Nouiſſimè 18 Gal./4.1991.Effæi,qui pagiis
ab hac urbe milliario abeft ,cum hoc loci Dynaſta pre
ens in Mugeta ſortilegij rea lečtorem periclitari iufif
es ,acis illam idcirco nudam ſtatuile , inueftigaturus
Sicubi tejſaram illaminueniret ,tandē in finiftro femore
macula verrucæ inftar apparuii,in quam cum ferrum ,
vel quantum poterat, adegiſſet: nec i Mugeta vocem ,
nec ab ipſo vulnere fanguinis guttam vllam elicere ,al
que exprimerepotuit:cum rurſus locum macula proxi
rrum leuiier etiam vulneraſſet , ingentem en ex dolore
B clamorem edidit , largus cruor ſeje inde effudit. ] Sic
Remig . lib.i.ca.s. Claud. Charondas lab.iam lau
dato , nota 1. ſcribit ſtigma famofæ illius ſagr , cui
nomen Bayaronne , in humero ſiniſtro valdè la
cens, & imperfect:ſimè delineatum denarij tamen
inagnitudine, quali à cétro ductis filamétis ad pe
ripheriá ,prorſus omnis expers fenfus fuifle .Sulpi
cio etiam me tenet, illud gemini carboni lignú in
Allobrogis fæminę pedib.ſtigma fuiſſe. narratio
nem poſtea dabol1...vel s. ex Gerſona.Solét huius
ſigni variæ efle figuræ , veſtigijleporini,manus bu
foniæ ,catelli nigri; quale lignú vilebatur in tergo
Io.de Vaulx Stabulėſis.in quo illud fingulare Pec .
Oranus, Quæſitor negotij , obferuauit, ſi acu vel
c graphio profundiùs adacto perforares, nullú do
loris fenſum reus percipicbat , ncc quidquam que
rebatur : ſi verò à tergo , ita vt videre ipfe nequiret,
eminùs ſigno illius catelli minareris digito erecto,
tanquam fi acriter torqueretur , reum ſubitò cor
queri ſolitum , huius rei caufain phyſicam non in
uenio, moralem hanc fufpicor , contemptu indo
luiſle dæmonem ſuperbifſimum , & lic irritatum
fæuiſſe in mancipij ſui cruciatum .
Cæterum illis Narcoticis pharmacis poffet etiá
fomnus valdė diuturnus conciliari : vt fuit lom
nus illius ruftici, qui in Germania cctum Autum
num & hyemem dormiendo fuit emenlusf , & fLiliusGi
qui in Apaturiorum ſolemnitate cbrij ; per multos rald,Dia
dies obdormierunt, teſte Eudæmo : & Epimeni- do 4.de
D dis Cretenſis , qui cùin quærens ouem ,meridiano hilt. Poce.
æſtu ſpeluncam ingreſſus, ſopore graui victus.
LXXVII. iuxta Pauſaniam ,vel XLVII . iuxta
Eudæmum , paulò pauciores , ſecundùm alios ,
quieuit annos,experrectúſquepoftea , ratus ſe pa
cùm indulfiffe fomno, pergebat ouiculam quære
re.fortè horum quietis caufæ naturales fuere: etli
de Epimenide , potiùs adſcriberem dæmoni . De
Sardouin ſemideorum fomno fabula fuit , nam
hi reuera erant mortui , dæmonum præſtigio viſi
funt, & dormire,& excitari g. Quidam etiam ſom vide de
nus tam longus ,aliquando per miraculum , verum his Alexá.
à Deo immiflus, vt leptem Dormientum ſancto- Aphrodil.
& Simpli .
e rum apud Laur. Suriam , & aliorum quinque a in 4. Phyl.
pud Paulum Diaconum .
Vleimum erat de inedia preferenda.de quo non
eſt dubitandum , poffe diabolum efficere , vt quis
menſium multorum ferat inediam . poteſt enim id
naturaliter contingere. nam & Indos memorant
berbæ Coca ore geftatæ beneficio famem repel
lere.Pet. Chieza,p ...hiſtor. Peru.cap.96. & Augu
ſtın Zarate li .. hiſt. Perita . c. 8. & Matthiolus ep .
NuncupatorDioſcoridis,ita fcribit,Scythe Scythicam
herbam circa Boétiam creſcentem adinuenere ,guſtaru
quidem predulcem ,cuius magna quidem cominé dario,
quodin ore eam habentes, famem firimque no ſenti,si.
1 idem
 104 DISQ VISITION VM . MAGICARVM
idem præftat apud eofdem Hippace diita , quid équis ja
quoque eundem effectum præbeat.Tradúntque his her
bis Scythas etiam duodenos dies durare in fame, o fi
a li... Cold | ti.] & Gemma a multorum annorum agnoſcit
mycri.c.6 . naturalem inediam . Hippocrates verò libr.de car
nibus negans vltca ſeptimum diem famem natu
raliter prorogari poſle,de iis intelligendus eſt , qui
bus ventriculus , & iciunum inteftinum humore
chilolo vacant , in quem calor nacuralis poſſit a
gere: cura enim fieri ſolet , vt illud inteſtinum in
terea concreſcat , atque ita hoinines emoriantur:
Verùm fi vel à morbo præcedente, vel alia ex cau
la lic in corpore reſiduus humor Aegmaticus cru
dus , lentus atque viſcolus,illo calor naturalis vte
cur,pro alimento, donec totus humor abſumatur.
fdem futurum fi ex fummacerebri humectatione
materia quxdam ſubtilis & pituitoſa à capite in
corpus deſcenderit , atque interea corpori in ali
mencum cefferit. Tunc enim quicquid à corpore
exſpiraretur vel diffluerer , continuò ab hoc hu
more in alimentum conuerfo reftituererur,nec ci
bus homini opus foret, donec hic humor penitùs
confumeretur. Hanc inediæ diururnæ caufam
fuille cenluerim , & imbibelæ ( vt loquitur Plau
tus ) in illa Rogerij Bacconi Anglicana puella,
quam dicit viginti annis nihil comediffe : & in
Gallo ſacerdote , qui tempore Nicolai . V. Ponti
ficis biennio toto cibis potuque abſtemius fuit: &
in puella Spirenſi , quæ Ferdiwandi Imp. iullu ve
citaris explorandæ gratia pér multos mcdicos an
no 1540. afferuata,obſeruataque,fic ex graui mor
bo ieiuna perſtiterat iam vltrà quadriennium ,cor
pore intcrea bene forri, lano , nec vlla macie ter
caro ; ſed ſcabie tantuin phlegmatica corpus obfi
ta : frequens interea lachrymabatur , & conſuetas
narium auriúmque fordes habebat , & fomno là
tis longo quietóque vtebatur, nihil tamen , neque
per fedem , neque per loca muliebria , fecium yri
næúe excernebat. de hac multa difputarunt ex l
b libr.de talis Simon Portius b , & ex Germanis oculatus
puellaGer- teltis, vnus ex medicis obſeruatoribus puellæ ,
inan .
Gerardus Bucoldianus c. Si hæc ficri qucunt na
c Epift.hac
defe excu | ruraliter, cur nequeat perficere,Panurgus ille Da- D
la Mogan- uus, diabolus, eadem induftria . qua prauascorpo
tiæ anno
rialias affectiones immicut; de Arabia puella ido
1940.
Itendam lib.6 . 2. 21.3.2-3.ex B.Proipcio . Sedulò
camca cauendum , ne lanctorum hominum natu
ram cxccdentia ieiunia in hanc clatlcm refera
mus , veD.Mariæ Ægypriacæ , D. Catharina Se
nenſ. SS . Lutgardis , Mariæ Oigniacentis, Chri
ſtinæ mirabilis , apud Surium . Simonis Stockıị ,
quein in Carmelo ſex annis Deipara cælettiman
na pauit ; apud Monaldum xujerium Ø korändam
Boucnariuin in eius vita . Deus enim tum , qui
creauit, eos virtute ſua line corporali fuftentat ci
bo . vide de his quadam apud Pucum Mirandulan.le
brorertio de Prenos,capite quinio.Impius autem eft E
Rogerius Baconius , omnia hæc lleilarum influen
riis adſcribens. cur, fi hoc ita eft , vni dumtaxat, &
non alteri quoque vim hanc tolerand « inedix
ftellæ iftæ ,in commune influxum fuum demitten
tes, largiuntur? an, quòd folius huius corpus ita di
(politum :ſed quæ hæc dilpolitio fola influxiu per
uia ?quæ hæc in aliis tanta vis & obtinatio ad ex
cludenduin ? led fat iam nugis Baconi refellen
dis operæ alibi policum à nobis . De hac proli
xa inedia , quædain etiam Lilius Giraldus Dia
logiſmo 17. habcs in Gruteri thelauro . Critico
tom . 2 .
QVÆSTIO XXII .
An magicis artibus opera demonum fexus
mutari quear ?
Onago de membroruni ablatione ( de qua A
Nam iam dictum ) ſed de ipſa ſexus virilis in fæmi
neum,aut fæeminei in virilem commutatione, quá
naturalem ex medicis huius fæculi fatetur Cojmo
crit ... Gemma . Faitos ex mulieribus viros mulios le
gimus Hippocrates libr.6 . Epidem.p.8.ſcribit Ab
deris Phætulam vxorem Pithei, partui vicinam ,
millo in exilium marito , aliquot menſibus cel
ſante Auxu menftruorú ,cunctis in mébris magnos
perpeſsã dolores, corporis habicu in virú mutatá:
Nam corpus eivirile factum ,obja ardaco In , hilpi
Bl dam coram factam ,barbam emilitle , & vocem a
(periorem redditam : idéinque apud Chalios acci
diſle Anamiſiæ vxori Gorgippi, T.Liuius1.42 . de
Spoletana muliere idem refert ,Belli Punicin..iem
pore Plin.l.7.c.4.Ex fæminis(inquit)mutari in ma
res, non est fabuloſum . Inuenimus in rinnalibus P.
Licinio Craſſo,C.Caffio Longino Coj ]. Caffini pueruin
factum ex virgine fub parentibus, iufſique aufpicam
deportatum in infulam defertam . Licinius Mutianus
prodidit viſum à fe Argis Areſcontem , cui nomen A
reſcuſa fuijſet,nup/ujeetiam ,mox barbam á virilita.
tem prouenije, vxorémque duxiſſe. Eiuſdem fortis et
Smyrne puerum à fe vifum.Ipfe in Aphrica vidi m1
taium in marem nuptiarum die L. Coſurinm cinern
CС
Tiſdritanum ;vinebárque cùm proderem bai. ] hæc il
le. A.Gelliuslib.9.Noct.c.4. Libitum tamen eft ( in
quit) in loco hoc miraculorum notare id etiam , quod
Plinius Secundus , vir in temporibus etatis ſuæ,ingenij
dignitatiſque gratia,auctoritatemagna præditus, non
audijſe ,nequelegiſſe, ſed ( cire ſeſe atque vidiſe in libr.
Nat.Hišt.viii.fcripfit que infrapoſui ipſiusſunt,ex
eo libro fumpta: qua profecto faciunt,vt než refpuen
da, negz ridenda ſit notiffima illa veterum poëtarum
de Canide eớ Ceneo cantilena. ] Hæc Gellius ſub
dens ſuperiora illa Plinij verba . Quibus verbis
quod dicit ,miraculoſum hoc,voce vſus eſtlatè ſum
pta pro eò quod rarum & admirandú. de Cenco
& Tireſia legendus Ouidius in Metam.quid opus
fabulis vbi luppetunt hiſtoriæ ? D.Aug.z' ../ .3. de
Cluit . Dri.memorat ex Gentilium ſcriptis, & 1nu
lieres homincs , & gallinas in maſculinum fexum
fuille conuerſas . de auibus mox idem ex Aulonio
confirmabo:de hominibus pergamus aſſerere. Ad
tempora propinquiora nobis venio. Iouia.Ponta
nus in Hijtor.Neapolitana narrat Caietę mulierem
piſcatori cuidam annis quatuordecim nuptam in
virum migraile : & aliam ,cui nomen Æmilia , nu
ptam Antonio Spenfæ ciui Ebulano poft annum
'nuptiarum XII. in virum mutatam ,ſolutomarri
monio , vxorem duxiſle & liberos procrcalle.addit
idem, aliá foeminam , cum marito Âlium vnum pe
perille,fubitò exorta virilitate ,marito iam non fæ
minam relicto alteram duxifle , è qua liberos ge -
nueric. nonnulla de pluribus conlimilia narrauit
d Sabellic.
Cocceius Sabellicus d : quibus omiſlis duo ponam 1. 9.Exem
quæ noſtris temporibus Hiſpania dedit,& conſcri- plor.
pta fuere fideliſlimè ab Ant. Torquemada e pa Dial, s.
irio idiomate. Amatus Luſicanus f auctor eſt in f Centu.z .
curat.39 .
oppido Ezgueyra Luſitanix , diſtance à Conym
brica nouem leucis , vixiffe quendam virum No
bilé ,cui filia erat vocata Maria Pacheco, quæ cùm
eius iam ætatis eſſe inciperet ,qua fæminis méftrui
Auores inchoaptur , loco liquidi humoris,erupit ei
è locis ( fi intùs abfconditum latuerat,) vel aliter
natum
 LIBRI 11. Q. XXI.1 . 105

natum foràs prodiit virile membrum : ficque ex a ameamenfes fluxiſſent. ita Laurentius lib. 7.litor.
puella,lubitò adoleſcensephebus apparuit.cum fe Anar.q.8. Ecoftendunt medici Galenus lib . deva !
xu veſtitum virilem , nomen quoque allumplit lu partium , & lib.de anatomicis adminiftrationis
Manuelis Pacheci . nauim confcendit , in Indiam bus, Aegineta, Auicenna, Ratis . & reliqui , non ob
profectus reb. fortiter geſtis, ſtrennui militis exi fcuram ellerationem , qua id natura de effectum :
Itimationem , opélque magnas comparauit . in pa conarifemper eam , id quod perfectius: mulierem
triam rediens , yxorem nobilem duxit. de liberis cile quali monſtrum virum quondam imperte
mencionem ſubdit Amarus nullain : ſed , ait, illum Etum , menſtruis retentis diutiùs , fieri vocem ro
imberbem permanlıfle , facie in femineam decli: buſtiorem , cutem pilo veſtiri, reliquum corporis
nante; quæ funt indicia non perfectæ virilitatis. habitum roborari : nec aliud Metamorpholim ,
Vltimo loco fubdit Torquemada , ſe ab amico vi hanc deeſſe;quàm ,vt, quæ funt intus vafa femina
ro magnę auctoritatis & fidei pleno accepiſſe ; ria , foris apparcant : & id , quod myrtos ,nympha,
non procul ab vrbe BeneuentanaHiſpania', vxo xantwgiszci úzófequeschicitur, & Iſmaëlitis Aba
1 rem ruſtici cuiuſdam fortunę mediæ , quæ quòd shara liuc Albándar : ſuinpto incremento , & pin
1
ſterilis eflet , minùs à marito benignè habebatur; B gui velamine,cuiinuoluitur,effracto , protrudatur
1 percæſam malæ tractationis, quadam nocte aufu in penem , cui perſimilis, fed inuoluta prius fuerat.
giſſe lūpto veſtitu famuli domeſtici; ſic ornata , vi expelli aucem calorisnaturalis vrgentis impetu.Sic
rúq;'mērita variis in locis operâ feruili vitā luſten illi:mihi tamen vebemens adhuc fufpicio elt , non
tauit : poft aliquod tempus, ſiue quòd calor in ea tam hos ex fæminis ita viros factos,vi freminæ de
naturalis tain efficax foret , fiue quòd imaginatio, fierint effe ,quàm adfæmineum ſexum , maſculinú
nata & confirmara continuo habitu & miniſterio acceſliſle, ve androgyni efficerentur , ſexu ramen
virili,eam efficacitatem nacta fit ; certè ipſa ſe in hoc poſteriore præualente, & ideò pro viris ha
virum mutatam deprehendit. ſtatuit ergo , quæ bitas.Cùm hæc ante multos annos fcripfiffem , in
diu fuerat vxor,maritum agere.feminam libi ma cidi hoc anno 1606. in Hiftoriam Anatomicam
trimonio copulat . diu res laruit illo non audente Andr. Laurentij opus accuratum , & gauiſus fum
cuiquam rem narrare :donec quidam , ei priùs o valdè , idem quod mihi doctiſſimo medico vifum
ptimè notus cernens tam finilem elle facie vxori d.a. 8. vbi diligenser oftendit commune illud di
i profugæ ruſtici illius , interrogauit num fortè fia ctum medicorum , de inuerſo viro in muliere lati
ter eller talis mulieris. huic rein omnem , vti con- c tante, falſum efle, & vtriuſque ſexus genitalia non
al.1.Exép. tigerat,narrauit.Sic res in lucem venit. Fulgofus fitumodo, fed etiam numero , formâ , & ſtructura
cap.6 .
fcribit fequentia a ; Neapoli regnante Ferdinando prorſus differre.Etquoad hanc conuerſionem ad
primo, cam Ludouicus Guarna Salernitanus ciuis, dit : Sanè portentoſum hoc iudico , & vix credible.
quingue filias ſuſcepiſſet, quarum natu maioribus dua Quod fi aliquandocontingat , verifimile est in illis v
bus alteri Franciſia ,Carola alteri erat nomen , poſtes triusque ſexus adeffe genitalia : prima quidem atate
quam ad quintumdecimum annum peruenerunt , am obcaloris imbecillitatem latentia , qua tandem per CH
babuswgenitalia membra in marium morem eruperüt: loris exnáziuntes emicatus , et effulgeſcentias erumpant.
mularóque habits ,pro maribus habiti ſunt.Franciſcus Aut existimandum eft;muliereseſſe quaſdam ,à primo
a Carolus nuncupari. Irem Ebuli, fub eodem rege ortu calidiſſimas , & ita à natura conformaids,vtearum
puelle, quæ iam quatuor annos viro promiſſa sponſa clytoris meniula formam referens , ita promineat', yt
habucrai nomen : qua nočte primùm viro tradita cum quia penis instar diſtenditur, móxg, flacceſcu ,virilen
cocubuit, fiueex confricatione , que ob aliam caufam , priapum mentiatur,o rudioribus serponat. Sed fa
que ignoia fit ,effractis membranis, qua vi mulier vi pe fallantur obstetrices ob viliatam genitalium confor
D
dererur officiebant, virilia membra prodierunt : do mationem ,penis ſcilicet breuioris,penitius
& tanquam
• lib. 1. de múmgac reuerſa in iudicio dorem reperiuit,in virorum in rima reconditi, teſtiúmque latitantum , vt fexum
Mirabilib. numera poſtea habita .] Hæc præmili minùs vt in vix posſint internoſcere. Scribit Pineus Lutetta anno
& longeu. credibilis videatur Phlegetontis b narratio. Virgo 1577. in vice S. Dionyſij mulierem nočiu peperiſſe fa
guadam ( inquit ) Smyrna nata Philotis nomine cum lium , qui feftinanter ob virium imbecillitatem bapti,
maiura viro nuptum tradita effet à parentibus , ma zatusfuit,pro filia, & loanna vocala : cam paucu poft
ſculino enato membro in virum abijt. Quin of Laodi diebus pro filio mater primüm ,dande agnoucrunt , non
6e&,quæ eft in Syria,mulier Aeteta nomine, etiamnum fine magna admiratione , et loannem nominarunt.
cum marito degens, è femina vir exstitit , cui nomen Facileergo est rudiori plebecule imponere. Sic. Laa
Aeretus,praſide Albenis Macrino , RomeCoff. L. rentius: qui etiam lib.8.q.1.docet à natura non mi
Lamia 6 Aeliano vetere.] & addit Phlegon , Ha nus feminæ quàm maris intendi generationem , &
driani libertus,fe bunc vidifle. Michael Montanus fæminam naturæ erratum ac prolapfionem dice
lib.1. Experimentorum c.21. teſtatur ſuo tempore e re, id philofopho indignum eile.Omnis fiquidem
Vitriacı fuille puellam nomine Mariam , quæ cum rerum naturalium perfectio.ex fine petenda eft: at
faltaret violentiùs, fubitò virilibus erumpentibus, fæminam ita formari neceffarium fuit ,alioqui non
in virum mutata fit : & ab Epifcopo Sueflionenſi poſſer ſpecies humana conferuari. Sanè eam dicút
confirmationis facramento mutato nomine, Ger fæminam eſſe monſtrum , mihi ſemper viſi non la
manus vocari cæperit. Eius poftea mento bar tis honorificè de primæ mulieris crcatione loqui.
bam adnatam , diu vixiſſe ad decrepitam vſquea Idco dicendum , Naturam femper quod perfectius
tatem , vxorem tamen duxiſſe nunquam . Ille hoc eſt intendere , non quia femper virum gignerein
vehementi imaginationi tribuit : fed addo corpo tendit,ſed quia cùm virum intendit, intendit per
ris conſtitutionem cò vergentem . Auctor Anti fectiflimum gignere:cum fæminam ,hanc quoque
mologij fcribit,fibi vifum Auſcis on Vaſconia virum conatur perfectiſſimam . Sed tamen fi illud natura
piufquam fexagenariam ,canum , fortem , hirſutum : potuit,quod coc afferuntauctores,putarim , DEO
qui ad annum decimumquintum ante puella fuerat, permittente,caulis naturalibus frcium ,etiam po le
iar.demiainen ex cafu tupris tenuibus ligamentis, pu vaferrimum illum .Sanè lubens eò retulcrim ficta
denda erupille, ſexúmgue murale, cum ei nunquam illa miracula , quæ Diis fallis tribcout Geptiles.
Phlegon
 106 DISQUISITIONVM
Phlegon de Lapitha Cæneo idem narrat quod O. A
uidius.de pluribus ſcribit Ancon . Liberalis ex lib . poteft ,iuuentam aquilæ renouari. teftatur Hym
2. Alteratorum Nicandri : Hyperinncſtram vendi
tam pro muliere inueniffe pretium : poſtea in vi
rum mutatam dono Deorum . Siproetam Cre
tenfem factam virum , cùm Mineruam viditler la
uantem . Galatcæ filiam falsò vocatam Leucippu,
quæ Leucippe dicenda erat , ſexu mutato fuppofi
rum nomen meruiſſe , beneficio Latonæ Phæſtiæ
concl.2 Impoſibite crediderim natura o demoni de
virofæminam facere , qui conatus irricus Neroni
Magiæ addictiſlimo in Sporo fuit. Hîc opus eft
nimiâ retractione partium perfectarum , in locos
natura
fæmineos.Nec affequi poffum ,quo fic mo
B
do degeneret.Scio de Tyrchâ prçter fabulas, etiá
a l. 2. de Phlegontem id narraffea , & Anton . Liberalem
mirabilib. fatis ambiguè loqui de Siproetâ: vt vix ſcias ex quo
lutin . ad in quem ſexum demigrauit. Auſonii quoque epi
Quæſtion. gram.e. lib. 1. fi totum diligenter legas , animad
ortodox. uertes de virili ſexu in fæemineum degenerante lo
Lucianus cutum ,his verbis;
l.de altro
log. & Di. Femineam in fpeciem conuertii maſoulus-ales,
dym . in o Pauáque depano conftitit ante oculos:
dyll. Nec felis antiquum ,quod Campano in Bencuento
Vnus epbeborum virgo repente fuit.
Ait ex puello puellam , & ex pauo pauam fa
¿tam.Sed non credo , vel faltein credo ægerrimè:
dixerim potiusvtrumque eis lexum infuiffe , oc
cultatum vnum , manifeſtatum alterum . quod ad
leporem etiam refero , & ad hyænam ,de qua canit,
Ouid. Alternare vires ; o que modo femina vergo
Paffamarem ,nunceffe marem miremur hyanam . Sa
ne illam vtroque lexu 'præditam Plinius tradidit
lib.8.ni fallor.
QV ÆSTIO XX111 .
An poffit demon ſeniiuuentam reddere?
' T qui
iuucnis : vel , ne, quam decurrit ætatem , non
decurrerit , id nullâ vi vel poteſtate perficiatur.
Quis eniin quod factum , maximè ſucceſſiuâ ela
pſum actione, id reddar infectum ? Verùm vt , qui
defe & à iam & decrepitâ curuatur ætate , vires re
ſumar & habitum nitorémque iuuenilem ,'nuten
tur cani in colorem meliorem , frigus in teporem,
torpor in agilitatem , ceteraque corpus recipiat,
quæ fenium abitulerat;déque mala ( quod ait qui
dam ) inerce fiat bona;non equidem audeo defini
re V. Dæmon poſſit,fi Deus permitlat ? Non mihi
planè de nihilo videtur,quod poetæ memorant, &
de ariere in agnum , deBacchinutricibus celuue
neſcentibus ſcripſit Aeſchylus , de laſone à Medæa
recocto,ſcribunt Pherecydes , Simonides, & Ly
cophron ,déque ipfo lalonis patre Ælone Græcus
auctor Redituuni,j & Latinus Transformationum
poëra Naſo. In quibus tamen illa narratio perfpi-
cuè falſa & naturæ repugnans ; omni educto per
vulnus ſanguinc, & nouoluffecto id contigiile.Sic
enim (aquatur priùs mortuum , & poftea fulcita
tum viucntis corpus:quod ſoli Omnipotentiæ Dei
referuatum.Cetera fortaſſis contingere potuerút,
b Ouid.7. quæ cecinit b, potato ſucco ſalutari.
Metam.
... Barba comague .
Canilie poftrâ nigrum rapuere colorem ,
Pulſa fiigie macies,abeuntpallorque fuúſque,
Adozčtó quecana fuppleniur corporeruge,
Membráque luxuriant. Aefon mirainr, olim
Ansequaterdens hunc le reminiſcitur annos,
MAGICAR V M
Facentur omnes , neque id fine perfidia negari
nographus diuinus c: Renouabitur vi aquila suuenius c Pla. 10 ::
rua.renouari farentur omnes , licet quo id modo vis .
contingat , noftris & Hebræis non conueniard, d D.Aug.
Eodem pertinet illud Iſaiæ e : Qui autem fperanı in jb K ..
Domino,musabue fortitudinem , allument pennas,ficut ibid .
aguile. Præſtat idem vilibus & abiectis natura c.6.40.v.
ſerpentibus ( quod omnes farentur) ve cum tenui vlt.
ulla ſua leberide ſenectutem exuant, & induant iu
ucncurem ' : cur homini omnem huius beneficij
fpem Hebe nouerca præſciderit? ſcilicet, abſumpta
vis omnis per afini baiuli imprudentiam ;qui phar
macum adco falutare , à loue millum hoininibus,
ſerpenti permiſit ebibendum f. Cur naturalia f lege Pie
quædam remedia nequeant inueniri rantæ effica- rium 1.14.
ciæ ?multa fanè latent nondum inuenta,quàm ho- Hiero
minibus ignota ,tam dæmonibus cognita. Humi- glyph .
dum radicale reſtaurari,natiua illa nimia lenectu
tis ariditas temperari, corrupto ſuccus melior fuf
fici,ceteráque deperdica, & ad hanc conmuratio
nem requiſita, ſuppleri ad tempus , naturæ legi ni
hil repugnat.Sed nec impoſſibile, capillorum co
lorem mutari;cùm & coruos candidos viſos mul
ti tradiderint g. Denique Metamorphoſim , quam g Hero
nunc defendimus, confirmant non pauci locuple o.li.4. &
res teſtes. Duo legas exempla apud Torquemna Heracli
dam h , Anno 1531. Tarenti fuiſſe centenarium ſe des in Po
C litiis.
nem capularem ,qui pilis , cute ,vnguibus & fitu at
h Dialog.
que ſquall ore ætatis decidentibus , & in melioris 1. Horti
ætatis omnia mutatis , de fene iuuenis prodierit , & foridi.
quinquaginta poft annis (uperuixerit . In Caſtella
quoque Rioiâ alteri cuidam viro fimilem obti
giſſe fortem ,idque vulgi fama notiſſimum fuifle,
& ab Ammira Caſtellæ ſedulò exploratum . Mo
nuedrum regni Valentini oppidum eft ( olim Sa
guntus) hîc le viuo ſcribit Valeſcus Tarenta'ſius i, i 1.6.Philo
fuiffe monialium Abbatiffam ; cui iam filicernio, nii c.12 .
ſubitò menftruis fuoribus renouatis , dentes re
nati, còmæ denigrate ,rugæ & fulci cutis adæqua
ti,mammæ.pendulæ atque pannoſæ ad indaſ vir
gunculæ lororiarunt: lic denique ſe vultu ', facie ,
D
totoque corporis habitu iuuenculam exhibuiffe ,ve
rei nouitate percuſſa, præ verecundia , le cuncto
rum oculis ſubtrahere niceretur. Quid multa ? Lu
litanicæ hiſtoriæ recentiores fcriptores, fidei pro
batiſſimx k , commemorant longa narratione & k Ferdin .
certa , cuidam Indo Nobili, annorum quibus vixit Caftanne
trecentorum & quadraginta ſpacio , iuuentæ flo- da lilib.8.
rem ter exaruifle, & ter refloruiffe.Nec deſunt,qui feius hift.
in eodem orbe nouo quandam inſulam repertam Indicæ li.
reſtentur .:Bonicam nomine; in qua fons ſcaturiat, 11 .
cuius aqua, vino preciofior , pota ſenium cum iu- 1 poft Car
danum ,
uenta commuter : quamuis de limili in Lucayà
Langius
fonte narrationem ortam ex regionis fitu lalu- epift.mc
briore non immeritò coniiciat Pet. Chieza p.2 . dic.79.
E bift.Peruu.c. 41. verùm fiue in Bonica ,fiuein Lu
caya,liue vtrobique talis fons manat, facilè video,
quàm hæc nonnullis incredibilia videantur : fed
illi cogitent:huiuſmodi narrationibus,à quibus re
Etæ philoſophiç ratio non abhorreat, quia ipſe ni
hil tale videris , fidem detrahere ; ſingularis eſſe
proteruiæ & impudentiæ : qui verò quid vbique
geſtum fuerit , vel non fuerit , id de fua dumtaxat
opinione aur aſtenſione decernüt, inlaniæ allidere.
Inſter quis ex aduerſo,certam humanæ vitæ pe
jodum à Deo præfixam : hanc naturaliter non
olle prorogari vltra annum faltem CXX. vt
obatur Dei verbis m : Er, neque dies hominum m Gen. 6 .
V.3 .
cenium
 LIBRI II .
Deuter.
centum vigintiannorum . Ideoque Molen dixifle a, A, ta . Vt autem videatis huius conſequenux vitium ,
31.1.2 .
centum viginti annorum fum hodie : non polum vltra
ingredi agredi. Confirmari id rationenumerica ,
quia numerum hunc conficiunt tres quadragena
rijshoc eſt quaternarius denariorum triplicatus, &
ſic totuin cum toto coaleſcens omnem abſumit
perfectionem , ternarium nempe, quaternarium &
3.1
denarium . Hoc argumentum facilè diluitur,quia à
Dco præftituta non omnibus hominibus vna ea
démque , ſed ſua cuique peculiaris vitæ periodus:
& hisquidem fpacium vitæ ipsâ hac Metamor
pholi ſic extenfum ; hanc nó poffe naturaliter pro
rogari niſi Deo permittente. Si permittat , poſle
vltra annos eriam centum viginti; quos conſtar
mulcos ſuperaſſe. Verba autem illa Dei,non de o
mnis æui hominibus prolata fuere, ſed tantùm de
B
b Sic On tunc ſuperſtitibus, quibus hic terminus pæniteo
kelusHie- tiæ ante diluuium futurum datus b . Nec Mofes il
fony. & lic afferit vltrà fe viuere non poſſe;fed tátùm , adeò
Chryf. in magnæ multitudinis gubernacioni ſenio fieri im .
d.v.z. &D. parem ſefe,ac minùs idoneum . Argumentum illud
Aug.l.15. ex numeris defumptum , mirè placuit Fran . Vale
de ciuit.
Deic. 14 . fioc,adeò vt fufiſfimè illud profequendum fibi e
quorulen- xiſtimarit : reuerâ tamen friuolum eft , ac nullius
+
tentia ve- momenti, nihil enim ex numeris in humanam
l'hilonis. complexionem poteft influere , nec vita notra à
loſephi & numeris; ſed à caulis naturalibus primis fecundif.
fequació que dependet .
c de facra Fortius vrget aliud argumentum huiuſmodi.
philoſo Vita humana humido naturali conferuatur , iſtud
Phia c7 : C Quid magia , veldemon , poflul circa animam corpori
femper annis vitæ conſumitur, ipfa ctiam arteritur
alimenti nutritione, quia agendo repatitur :ncc alia
menti nutritio tantùm poteſt reparare , quantum
d videFrá ſenio deperit ,ex peritorum ſententiamedicorud
Valeſium
d.l oco . Necefle igitur fit,mox à ſtatu ætatis humidum 1 .
lud ,quod totum conſumi incipit , refici, & primi
geniam indiuidui temperaturam , illa quę vetera
ſcebat abolita, reſtaurari. Quod lubenter illis con
cedimus.Sed ,inquiunt,id nec arte nec natura per
Galen.li. fici poffe ,medici lentiunt c. Quibus respondeo, licet
de maraſ medicis ratio humidum radicale reſtaurandi ha
mo. Lan
gius cpift. ctenùs fortè manferit ignota: non inde fequi,illam
medicin. dæmoni quoqueignotam elle aur iinpollibilem .
79. quod fi illam nouit; cur nequeat, DEO permit-
tente, in praxim deducere, & hac vti ſcientia ? Vr
gebis fortè, poſſerigitur hominem perpetuò in vi
iâ tueri, & fic quali immortalem reddere.quod ia
ctabat ventolus ille Ægyprius,contra qué Galenus
ſcripſit: Verùm occurro;confequentiamq; iſtá per
nego; poteſt vitam in multos annos cxtendere:po
teſt ergo in æternum extendere. Quamuis enim
longæuus homo , mortalis manet , vt futuruserat
etiam ante peccatum : fed quemadmodum tunc
folâ Dei voluntate ( iuxta quorumdam fententiam )
mortem effugiffet ; ita etiam in argumenti calu , li
Deus dæmoni permitteret ſemper humiduin ra
dicale reſtaurare , homo ifte tunc non moreretur,
quia tunc cum Deus neceſſitate moriendi per ta-
lem diſpenſationem eximeret. Deinde fi peculia
rem diſpenſationem hanc tollas , dico ; quia hoc
Deus non videtur permiſſurus vnquam ; tandem
poft aliquot centenarios annorum , naturalis vis
ita in homine deperiret & fatiſceret , vt nulla re
media naturalia , quibus dæmon vteretur , ad re
ſtaurationem tandem prorfus collabeſcentis cor
poreæ molis, & naturæ quafi proſtratæ , ſint ſuffe
& ura.Sed hoc non nifi poſt diuturnum valde tem
pus contingeret ;ideò nihilpugnant ilta cum iis
quæ dixi de prolongandâ , non de æternandâ vi
Q. XXIIII. 107
cogitare arborein illam vitæ , fiue vt Hebrai yo
cant lignum vitarum f quòd vitam in foreiuuen- f Gen.z.v.
tutis produceret elu luo in tempus multarum núc 9.
vitarum longiſſimarum , ad aliquot etiam anno
rum millia ; hancilli vim fuifle naturalem ,meritò
Strabus
dixerunt grauiſſimi ſcriptores g; quia illam poſt
& Hugo
hominis peccatum retinuit; vt patet ex Gen.3.v.22 . Victorin .
vbi Deus paradiſum munit , ne Adam eum iterum in Genel.
ingrediatur , & de ligno vitæ fumens , viueret in & D.Tho .
æternum . Attamen iidein Doctorcs docuerunt, a".p. 9:97 .
. y , Scot
non propterca hanc arborem potuiſſe hominem in 2.d.19 .
ſemper a inorte præferuare . 9...Duran
Hæc dićta duintaxat, vt oftendatur vitium illius ibid . a . I.
Caicta , ad
conſecutionis poteſt vitam prorogare ad tempus d.a. vlt.&
longum , ergo poſter in æternum .Nam qui lignum Perer. in
vitæ concedunt vitam identidem prolongare po- Geo.l.3.q.
tuiſic : non tamen concedunt idcirco potulie eam 4 .
æternare. Nec quiſquam eis hoc nominé litem
mouit. Ceterum quæ vìs fructus illius fuerit, & an
illud in eternum ,Gen.3.v.22 . lit accipiendum verè
de perpetua vita, an de longiſſimaætate ; viri huius
xratis valdè docti diſſentiunt ; ſequor eos , qui de
ærerna vita , mortem prorſùs excludente , acccpe
runt. lege Pererium lib. 3. in Gen. quæst. 3. & Bel
larminum Cardinalem tom . 3. coniromerſ. 1. lib . 1 .
cap.19.
Q v Æ STIO XXIIII .
suncłam ,idque informantem ?
Vm Animæ poteſtates tres ſint; iam diximus
Cquid
quid poſſit circa vegetatiuam , & etiam circa
fenliciuam ,quoad ſenſus exteriores;nimirum Prio
Mo ,poſle viſum, auditum & reliquos fenfus deci
pere,vtcxemplis infinitis comprobatum ab aliish . h Guilh .
Secondo interno ſenſu dæmon vtitur ve inſtru- de vniuer:
mento , quo aliquid attentat vel molitur in poten- c.22. An
tias animæ. Nam poteſt quadruplicem ſenlus in- glez.in 2 .
terni functionem decipere turbata phantaſia. dub. 4:
Communis enim fententia Theologorum eſt; non Remig. li .
poſſe ab angelis nouæ (peciei impreſſione imagi- 3.dæmo
nationem feu phantafiam immutari; & ideò illos nolat.c.
II .
non poſſe efficere, vt quià natiuitate nunquam vi
dit,rectè de rerum coloribus imaginetur i : fed be- i D. Tho.
nè potſe angelos corpus aliquod phantaſticum 1.p.9.111 .
formare , & illud oculis obiicere , & fic ſpeciem 2.3.
ingerere ,vel ex ſpeciebus rerum quas homo verè
aliquando vidit , iis per imaginationem commiſtis
& confulis , { pecies reruin effingere , quas homo
nunquam vidit; v.g.chymeræ , vt confiatæ ex ca
pra,leone & dracone,vel montis argentei,ex mon
te & argento : vel etiam concitatis incorpore mo
tionibus atque affectionibus, vndc phantafix con
tingat voluere læta vel triſtia , quæ nec vidit , nec
vnquam fuere:vel, ficut in amentib. & phrenericis
E eſt cernere , ex humorum perturbatione' varias
corum phantaſiæ ſpecies obuerfari; ſic poteftdæ
mon eorundem humorum inæquali commixtio
ne & agitatione, aſſumendo & adducendo va
pores inſtituto ſuo accominodatos , efficere , vt
quales ipfe vult imaginationes homo retracter,
eaque fe videre & audire iudicet , quæ reucra nec
oculis nec auribus vnquam haulit. hincmanant
tot fallx apparitiones, reuelationes, & exſtales , vt
docuere D. Auguſtin . lib.de cura pro mort. cap. 12 .
Victoria relect, de Magia numer. 35. verf.ad fecun
dum reſponderwr, & lofeph. Anglez.d q . . dub.s. &
P.Molina.
 108 DISQVISITION VM MAGICARVM

P. Molina . ad d . D.Thom.ar.3. Solent huiuſmodi |A Damaſcen. talem puro fuiffe memoriam Athalidæ
vires herbis ineſſe ( ſi vera botanographi) Mathio apud Laërtium ,lib.8.in via Pythagor.talem Apol
lus enim in d .nuncupatoria fic fcribit; Achemenidor lonij Tyanæi,quam laudat Suidas :talem obliuio
plantam colore elettri , fine folio , naſciin Tardičtylis nem illius clerici Germani apud Fulgofum lib . 1 .
India meminit Democritus; cuius radice in paftillos Exempl.ca.6 .
digeſta, indéque ex vino pora , noxių per cruciatus no Alia longè obliuio Simonis Thuruarj Angli,quę
{te confiteantur omnia , per venas numinum imagina ex iuſta Dei punitione profluxit. Hic cùm eſſet
tiones. Adamantida Armenia Cappadocia alum Dialecticus acutiffimus, & artium liberalium Pa
nam ; qua leonibus admola , refupinari illos ilicò laxo rifiis profeſſor magninominis,plenior ſcientiâ quç
biatu :nominis caufam habere aiunt , quod adamantis inflat ,quàm caritate quæ ædificat: temerè in ſcho
modo conieri nequeat. Ophiuſam in Elephantina Æ lis & palàm non veritus eſt iactitare, ſe ſcire totam
thiopia etiam naſci tradunt, liuidam et horribili aſpe CHRIST I legem , ac improbando cam poſie an
Etu ,qua pota terrorem minaſque ſerpentium obſeruari, nihilare ; ſed ita ſubicâ obliuione percuſſus fuit, vt
ita vi mortem ſibico metu conſciſcant, qui biberint :ob primarum litterarum oblicus , ncc Dominică ora
idque cogi Sacrilegos cam bibere: aduerſari tamenci B tionem pronunciare,nec alphabetum legere ſcirer.
palmeum vinum . Potamantim ad Indum fluuium in Nicolaus Dunelmenſ , dum adhuc adolefcens eſſet,
ueniri narrant , qua pola lymphari homines obferuan vidit eum litteras à filio proprio doceri ; quimihi
ribus miraculis: Manicum Solanum ( vt Dióſcorides profecto ( ait Maub.Pariſ.1.7.Hift.Angl. bac fcriberii
est auctor ) variasfacere ſpecies , imaginéſque non in olim riarrauit ,cótigere hac circa annum 1201. Trit
incundas obuerfari, fi cius radicis drachma ex vino themius malè vocat Simonem de Tornaco , fuit,n .
bibarur. Theangelida in Libano Syria naſci, qua de Anglus Cornubienſ.cuius etiam mentio apud Po
norata futura prafagiant homines. In Badiris, circa lydorum 1.15. Angel.Hiſt.Sic obliuioné fortè Deus
Boristenem planta prouenit, Gelorophyllis difta ; gua immiſſione quadam per Angelum malum induxit :
ficum oino myriba bibatur, varias dicuntobforua memoriam quoq; ( vt dixi) iuuare poſſet Panur
ri fpecies, ridendique finem non fieri , niſipotis ex pal gus,remediis naturalibus,vtmedicus;ſuggerendo,
meo vino pineis nucleis ,pipere e melle addiris. Oeno vichoragus,artificio & præceptis , vt ætate noſtra,
theta ( Crateuas au £ tor eft) omnium animaliun feri qui çıtra ſuperſtitionem , meinorix quandam ar
tates domat ,cello adalligara,vel ingoſuſpenſa.Parthos tem profeſi.exſtant multorú libelli, in his obſcu
ab Antonio fugatos ſcribit Appianus Alexandrinus, C , rus indoctis , ſed non fine ſale & acumine , Tha
cum famepremerentur in guandann herbam incidiſe; mus Alexandri Dicloni Arelij , quem non eodem

quam qui comederent,nihil aliarum rerumreminiſce : genio defendit contra morſus Cantabrigienfes
rentur,aut intelligerent,nifi quod lapides continuo effo Heius Scepſius , in lucem edidere Lugdunoba
derent;quafi quidpiam magni operis fa &turi, & fic dea
bacchati, bilem demum exomentes , interirent. ] quæ
palam eſt,phantaſia læſa contigiflc.
TERTIO poteſt diabolus , & facit quotidiè,fpi
ritus & humores organorum commouere, & fen
ſus interni, & concupiſcibilis atque iraſcibilis fa
culcatis organa turbare motis fimul corporeis
membris : ita vt hinc oriantur variorum vitiorum
cogitationes , quod non facit quidem immittendo
imaginationi ſpeciem nouam , nec etiam vnâ cum
D
ſenſu efficiendo ipfam cogitationem , ſed tantum
modò ( vt dixi ) facit ipſam potentiam concurrere
cum ſpecię obiecti , & fic ſuggerit ſimulacra, qui
bus voluptatum memoria ſulçiterur,membra quo
que generationis & ſemina irritando prouocat,vt
a li.de dç- docet Magus ille Marcus apud Pſelluina. Cúm
monib . que ſenſitiuus hic appetitus libertate carcat , &
coactione quadam in obiectum ſuum compella
tur ; poteſt vecerator eum neceflariò in malum
aliquem a &tum impellere ,adcò vt nequeat appe
titus fenfitiuus illud obiectum non appetere . Ve
rùm motus huiuſmodi peccati omnis eſt expers ;
& , quando voluntas fortiter renititur,maiorisme. E
riti & mercedis occalio ,nobis gignitur . Quod di
ligenter notandum ne quem fallant Godelman
b Godel nus , Dannæus , & alij hæretici, hos motus con
mann.lib. cupiſcentiæ ,peccato afcribentes,& proinde, quod
3 . de lam . hominem nolentem ac reni
c.vlt.n.35 ; abſurdiſſimum ,
Dançus. 1. tentem peccato inuoluentes , ſed hi funt fructus
2. Æthicæ errorum de libero arbitrio negato , & naturâ Ori
Chriſt.c.7
Luther ., . ginarij peccati malè intellectå.
Caluin . QVARTO Poteft dæmon memoriam iuuare,
Muſcul . eius organum adaptando vt faciliùs recipiat , & fir
Scineccer. miùs ſpecies retineat ; vel inotu locali noxia repel
in Gencl lendo, vel iyuantia applicando, Eandem poteſt
Cof
mons contrariis plurimum debilitare , & tollere,
vt fecit Theodas in vita Barlaam & Iofaphat apud
taui,
QVINTO poteſt intellectum ſubtiliorem &
meliorem ,quoad functiones ingenij & iudicij red
dere , per commodiores organi diſpoſitiones, hu
moribus videlicet denfioribus motu locali diſpul
ſis, vel agentium naturalium adhibitis medicamé
tis, vel fpiritus ſenſitiuis expurgatis , & ad organa
dictorum modorum altero attractis,aut ſanguinis
defecatione iiſdem ſpiritibus multiplicatis. Quo
enim plures , meliores, purgatioréſque funt ſpiri
tus , & quo meliora ac expeditiora impedimentis
ſunt interni ſenſus organa ; hoc intellectio ex
peditior atque fælicior nafcatur neceffe eft. Sed
Angelorum bonorum hæc quaſi propria funt
munia : mali iſti dæmones potiùs humorum
denſitate , ſpirituúmque paucitate, imbecillitate
atque impuritate tenebras mentibus amant hu
manis offundere. Suis etiam tribuunt mala phar
, quibus à recta mente homines deiiciant , vt c Marci.s.
per ſe non rarò præſtant in iis quos obſedêre Se Matth.8 .
ducunt etiam prauis ſuggeſtionibus, luadendo va
ria perperam ; modo illicitum eſſe, quod reuera li
cet ; modò graue peccatum eſſe , quod dumtaxat
veniale eft ,vtſic ſcrupulis torqueant: modò incul
cant iuſta effe,quæ contra fas & iura ſunt; vel con
temnanda dicunt & leuia , quæ lethalia & vehe
mentiùs formidanda , vt ſic conſcientias reddant
laxas atque licentiofas.
Peres fortè , an ergo queat dæmon artes atque
ſcientias aliquas docere? nihil dubitandum poffe ,fi
velit & ſinatur à Deo ; per locutionem nempe &
manifeſtationem ſui conceptûs , non tantùm , fi in
forma viſli appareat & homini loquatur,quod no
d 2. 2. q.
negat D. Thomas d ; ſed etiam interna locutione
96.ar.s.
& luggeſtione intellc tu illuſtrato.no.n.video ,cur
hæcilluminacio , quæ in malú finé tendit dæmoni
fit adimenda ; cùm hæc cognitio non rcferatur in

Deum
 LIB . II. Q. XXIV . 109

Deú neccú vllamentisvera fiat purgationc.quare ja oramus , cum confiemur ó ſuperfuvjtaniualem pa

verum dicéda fit illuminatio,an illuſio ,an quo alia nem accipimus , cum vigilamus, cum nos verberibus
indigetáda nomine, vt v.g.nuda veritatis manife cadimus , cum ſpiritalia omnia ac diuina munera obi
ſtatio :ſanè quæftio de nomine futura eſt. In vita S. mus,neque ta frequêtes,neq;tă magna ,ta neq ,uehemē.
Nortberti idiotam quendam , facræ ſcripturx ſu tes fenobis illuſtrationes offerunt:cum puerilia agimus,
bicò peritiſsimum reddidit. cap. 27. Surius. 6.Iun . o de Deo , propter Deum ,non cogitamus:tum fpecioje
Hodie fcimus multos anabaptiſtas ſumptione po noſtra menti imagines, caleſtes illuſtrationes occur.
tus vel cibi ſcriprurz magnam partem ; eamnem rūt?agnofco ,agnoſca importuniſſimi hoſtis calliditatem ,
erroribus ſuis firmandis pu agnofco veteratoris dolos á aftutia. &c . ] Nactus iſte
pe quam
tant oporrecipiunt, & cere. quis docet niſi Diabo
tunam ; ediſ animú Ignatii ad cæleſtium rerum ſenla concipié
a formica lus:ſcriptum etiam reliquit Ioann. Miderius a, idé da longo iam vſu promptum , & agilem , & præla
sij lib.s. de initiatione Lamiarum :apud quem hæc vnius giens , li Ignatii doctrina ad pictatem accederet
exſtat confeffio : Infantibus nondum baprizaris in maius ſibi malum imminere , conatus fuit , hac
ſidiamur , vel etiam baptizatis , præfertim fi ſigno melioris doctrinæ oftentatione , tum illi laborem
crucis non muniuntur , o orationibus : hos in cuna litteralium rudimentorum irritam facere ,eo maxi
bulis , vel ad latera iacentes parentum , ceremoniis mè tempore ( ve ait Maffeius c )crebra intelligentia cli.i.c.16.
noſtris occidimus : quos , poftquam putantur oppreſſi uminaeidem offerens, o recondita patefaciens,fcri
B
elje , vel aliunde mortui: de tumulis clam furto re ptura facramyſteria. ] Si hæc potuit , in rebus ſan
cipimus , in caldari decoquimus , quouſque euulſis of. ctiſsimis , & homine fide ac caritate in Deum il
fibus tota ferè caro efficiatur forbilis & potabilis. De luſtri ,quanto faciliùs infidelium animis rerú pro
folidiore huius materia vaguentum facimusnoftris vo fanarum falfarúmque fcientiam ſuggefliſſe credé
untatibus, artibus, ac tranſmutationibus accom dus:Chryſanthius Sardianus , Pontifex & magus ,
modatum :de liquidiori verò humore fiaſcumaut virem tempore luliani A poftatæ , filium habuit , qui cùm
1
replemus , de quois qui potatusfuerit ,additis paucis nec verſificatoriam artem , nec Grammaticæ par
ceremoniis : ftatim conſcius efficitur , e magiſter no tem aliam calleret,folo aſpectu Solis , cótra Chri
ftra fecta . ) Hæc confeſsio ,mulieris ; lubiungi ftianos oracula fundebat d : codem afflati Numi- d Euna
tur alia , viri huic conformis , & addens fceleltæ ne Sumano , varii Paſtores ouium fubitò poëte ex - pius in Cry
lanth.
initiationis & promotionis ad Tartareum ma ſtirere , vt Euages e, Thynicusf , & alii:Amphia- e Suidate
giſterium alia ritualia : Ordo inquit , talis eft, quo raus quoque fic vates factus g , & anus Pindari fte.
etiam ſeductus ſum . Oportet primo eum Dominica hymnum edocta h , & Solipatra,quæcumque ali- fteſte som
die antequam aqua benedičła confecratur , Eccle crate apud
bi ea abſente geſta, poetaruin , philoſophorum & Platonem ,
fiam introire , mox fitiurum difcipulum cium ma- C oratorú ſcripta omnia à dæmonib . incubis edocta g Paufan ,
in Corin .
giftris : ibidem abnegare coram eis CHRIS illi in ſpecie fenum pellicorum cohabitantium i.
STV M , eius fidem , baptiſma & vniuerfalem Ec Sic diuinitatis limiolus conatur sodidaxzós & thia .
h idé in
clefiam . Deinde homagium praſtare Magiſterulo, id ipſe facere . Sed hæc quam ipfe infundit ſcientia ve Bæot.
eftparuomagiſtro ( ita enim Demonem , non aliter plurimum dignoſcitur , quia nó eſt permanens nec iEunapius
vocant)poftremo de vtre bibitſupradicto:quofactoſta ea cùm lubet homo vt luber vtitur,fed tantùm per in Acde
Gio .
timſe in interioribus ſentit imaginem noſtra artis con inodum afflati vel exſtatij certis locis , temporibus
cipere, ef reținere , ac principales ritus huiusſečte.In aut cauſis. Contra quam Deus infundit ſemper &
hunc modum ſeductusſum , et vxor mea fc.]In his vbíque prompta eft , vt patet de Salomone 3 .
verbis vides doctrinam illam poru preberi:ſed fal Reg.de Apoftolis,in A & tis:de Beſelcele Ex.35 . de
lebatur homo idiota , dú putabat nouá imaginem illo apud D. Hieron, epiſt. 4. ad Dom . & libro
efformari immediatè in mente , qua generatim 2. de Abbate loachim , qui ex ianitore , illiterato
omnia illi exhiberentur ad artem illa pertinentia: & idiota vino quodam ab Angelo allato & hau
Neque enim id dæmoni poſsibile , néque talis co D ſto , ſubitò non propheta tantum , ſed & ſubrilis
gnitionis, intellectus magicapax erat. Sed inter diſputator , & Theologus eruditus ſtation emer
na quadam ſuggeſtione velociſsima hæc ſuggere fit , ve narrat Laonicus Calchondilas libro 6. de
bantur , cuius velocitatem cùm non perciperet rebus Turcicis. Diſtinguendi verò à décdisaxlous
magus , putabat fimul ſe & in inſtanti didicif ſunt åVlofidardoi, qui non infuſione, ſed laborc
fe, quæ ſucceſsiuè & in tempore breuiſsimo ac ſuo eruditionem comparane , vt Diale &tica. D.
ceperat. Sic etiam poteſt in aëre velociſsimè for Auguſtinus , libro 4. confeßl. & Theologiæ s .
matis ſimulacris, ea phantaliæ noſtræ ita ſpectan Athanaſius , tefte Nicephoro libro hiſt. capitu
da proponere ; vt quafi in fpeculo mens noftra lo 44 .
vno intuitu cuncta conſpicere , ficque illuſtra Sed doctrinæ à Diabolo acceptę ſuperiora il
ri libi homo intrinſecùs videatur. hoc niinirum la ſunt exempla.
ſtratagemate antiquus ſerpens , primum Ordi Hoc anno 1600.menſe Marrio . Tolerilata per
nis noſtri parentem , Ignatium conatus fuit fal fidei Inquiſitores ſententia,cuiuſdam Roman Ra
lere , fed fruſtrà. adfcribam rem totam verbis mirez oſa cum ſtacua combuſta fuere , qui in
bl1.c.14 Ribadeneiræ b , perturbabat tamen viſionum , quas e reatu & carcere obierat : huic inter cetera impu
inter ſtudia percipiebat. ( de ſtudiis Grammati tabantur accepta à dæmone medicinæ peritia.
calibus loquitur') tum magnitudo , tum crebritas. 1 Quoniam verò multa in hoc facinorofo magica
nam cum nominum ef verborum memoria manda concurrere, ideò fiſcalis accuſationem fide bo
ri inflexiones vellet , tanta intelligentiarum diuina na ex Hiſpanico ſermone in Latinum transferre
rum copia in eius animum influebat , vt noui ediſcere non grauabor. Poſtquam ergo narraffet eum iain
nibil poſſet: & fi quid eſſet antea memoria traditum , femel accufatum , abiuraſle errorem Machome
id totum facile efflueret : néque omni ſtudio animiga ranum ,addit relapſum ( vt fex illa conſueuit ) & rc
contentione poterat , aut arcere appropinquantes, aut diiffe ad vomitum : ſerualle ritus & ceremonias
ingreffas huiufmodi cogitationes abigere : cuius rei Machometi , multis annis iciunaſſe magnum ie .
nouitale perculſus , quid hoc eft , inquit , rei ? cùm liunium quod vocant del Romeda ,præmiſsis çuadie
к zate
 rio DISQUISITIONVM
so zala , lavando totum corpus , induendo in-
duſium mundum , recitando azoras ( hoc eſt
preces ) eius tectæ , verſa facie ad alquibla ( hoc
eſt Colem orientem ) eleuando & demittendo ca
put, & fe ad terram vſqşinclinando, & extenden
do lupinasin cælum palmas cú diceret Alaqueuir
(h.Deus eſtmagnus) & ſurgenté ante diéad cele
brandú ieiuniu Zahor , eo abfoluto ſeruaflc & ce
lebraſſe ſolenniter Paſcha ipſiusRomada per tres
dies :abſtinédo omni labore & opere ſeruili , præ
( ertú primo dic, induédo indulių mundú ,faciendo
dictum guadoc & zala cum aliis multis ritibus &
ceremoniis Machometiſmi. Etquod addens deli-
ctum delicto, & culpam culpæ ,ad opus & finem
malum , à multis iam annis pactum & fædus ini- B
uiſſer cum dæmone expreſſum ,eo adorato , & fa
eto homagio , & anima illi dicatâ, eâ lege vt dæ
mon ei adeffet fauore, ope,confilio, quotieſcunq;
aliquà in re indigeret, & peteret : & ideò petiiſſe,
& å dæmone obtinuiſſe notitia peritiámque faná
di multas ſecretas & occultas ægritudines herbis,
ſuffumigationibus & incantamentis ſuperſtitioſis,
quibus defacto non paucos ſanitati reſtituiſſet.Ité
perſuaſille ſe multæ lectionis efle , & in facris ac
profanis hiſtoriis apprimè verſatum : & valere plu
rimùm memoriâ, cùm fit imperitus planè legen
di ac ſcribendi. Quare folitum lucri gratiâ & ex
profeſſo aliis de memoriâ præfatas hiſtorias ad verc
bum perinde recitare,ac fi hbrum coram ſe expli
catum legiſſet; facientem hæc ope dæmonis; & fic
non paruam vim pecuniæ ab auditoribus recepta
coacerualle. Cúmque quidam eum interrogal- |
ſer , qua ratione tam fidam memoriam adeptus
eſſet; reſpondiſſe, quendam ſibi magnâ neceſſita
re coniunctum , peritiſsimum naturæ herbarum,
qui habebat familiarem dæmonem , potum nel
cio quem dediflc :quinetiam hunc eundem cùm
ſemel veller Cæfarauguftam , quindecim inde leu
cis diſtantein ,proficiſci, facta coniuratione; quam
dicunt , de bon yvaron , fubitò comparuiffe cquum ,
quem ambo conſcendentes ; minimo ſpacio tem
poris , ad vrbis portas peruenere, & ibicquo;fed D
priùs frenum ademiífe ; derelicto, curaſſe negotia
quorum causà cò profecti erant , & reuerfos ad
portam equo frenum iterum inieciſſe , & mo
mentò fere domú relatos.ltein ,cùm quadam mu
lier ſe ad lectum conferens ( in oppido Deza id ac
cidit ) irata fortè ,dæmoni commendaſler,& à nel
cio quo ablata ſubitò non comparuiffer, maritus
Ranirem acceſsit opem poltulans, hıc refpondit,
animum ne deſponderer , le illi vxorem ejus re
ſtirurum . Dedit limul epiſtolam , & iuſsit vt cer
tum ad locum inter vineta ſe conferret, & ibi facto
circulo , in medio circuli conſiſteret . at quando
audiret turbam hominü pertranſeunté , etſi nullu
videret , interrogaret, vbi rex foret ?fi refpondere
tur illac trálire tum epiſtolam ante fe in ſolum a
biiceret , fecit ille , quæ iullus, & vxorem recepit ,
non videns , quis aut quomodo reddidiffet. Item
ſolitum addebat fiſci procurator edicere multa
valdè arcana , & quæ contigerant in locis remo
tiſsimis ,quę quo tempore indicabat,non poterant
ci, niſi vi padi dæmonici innotuiſſe. Semel ( ait)
cảm domo abiret , dixit venturum peregrinum
quendam ; qui cum quæreret , & peteret , acce
derer liberaturus filiam eius ab oblidente dämo .
ne. quare vt le ſtatim vocarent. abiit , venit al
per , vocatur Ramirez : & fic ſe gerit in ſanan
do morbo , ve clariſsimè apparcat , ipfiusmecma
MAGICARVM
A leficio dæmonein in ægram untè immiffum fuifle.
Primò enim nuptiarum die miſellam fluxus ſan
guinis cum animæ deliquio, & cordis oppreſsio
ne inuaferat . moxque , lipopſychia frequenti du
rante ,cæperat odille parentes , & maritum , &
hunc nec videre, nec cum ipfo dormire ſuſtinebar.
Aduertere obfellam efle,vocatur facerdos,dicbus
octodecim exorciſiris & confucris Catholicæ Ec
cleſiæ remediis , nittitur malum hofpitem abige
re : tandem vnus dæmon profatur,centum & vnú
illi muliebri corpori dæmones immiflos, cum ta
men ceteris abſentibus fe folum adeffe. cum itá
que Sacerdos ſolitos Manualis Eccleſiaſtici exor
ciſmos ingeminaret , eumque adigeret dicere ,
quo ceteriabiuiſlét,reſpódit profectos ad oppidu
Deza, prædictum Roman Ramirez conuenturos,
& quæſituros ab eo , quid fieri à ſe vellet : nec a
bicuros , doncc ipſe recedendi licentiam concede
ret. Tum etiam crudeliùsmilellam afdictam fuif
ſe adeò , vị toto die in deliquio permanferit.Cum .
que Sacerdos iuberet : vt feminam vexare deſi
neret : & cam cum marito , vt vxorem decet, ſine
ret degere,eíque redderet iocale præcioſum , quod
eripuerat , relpondit , ſe adigià Romano , & ha
bere ſe iocale , ſed reddere non poffe. Poftea
ſtea cùm parentes aduocaflent Roman Ramire
zium curandæ filiæ gratia mori dictis dæmonis:
confeſtim vt domum.ille ingreſſus, cæpit mulier
mira dicere & agere , clamabat fcire fe illum ad
ueniſſe, & caufam aduentus non neſcire :eo acce
dente ; vt vidit , iterum deliquio concidit , & ore
contorto triduum permanſit ſine cibo & potu ,nó
valens quicquam ſubſtantiæ vlljus traiicere : Ma
gus itaque eam imbuit forti ſuffumigatione folea
rum , olei iuniperini, & aliarum rerum , & reuocat
à lipopſychià,& alloquensobfefforem dicebat,fi
nas illam , ſinas illam , diſcedes.fuge, niſi velis me
ſuffumigationem iterare . Sed nolente dæmone
reſpondere , iuſſit omnes exire thalamum , & pu
tans fe à nemine exaudiri , quærebatur & expo
ftulabat cum dæmone dicens :cur mihinon tel
pondes?humilior certè fuit paredrusmeiaui.quid
commerui vt mihi loqui dedigneris ?an non Tuf
ficit, quodmetotum tibi à tam logo tempore de
youerim ? fac ergo, lopora hanc mulierem :ne quid
verborum noftrorum exaudiat . Interea dæmon
alius aduenit , cui reus , Benè veneris , quid illic
rerum egiſti ? qui valent vxor, & liberi ? Filius ( in
quit ) ruus malèhabuit , ſed iam extra periculum
eſt: vxor peiùs habuit, iam conualuit: nepotulus
adhuc ager eſt, & periculum , nemoriatur. Tum
infert Ramirez , cùm ſciant quod fidelem & diu
turnam eis ſeruiuerit feruitutem , & quantum eis
E obſtrictus eſſet:nec ignorent, ſe vrgeri debito du
centorum regaliū , pro ſolutione locati à ſe horti:
æquú eſſe , vt viciſsim fibi gratificentur, & ex ob
feſſe corpore recedant,falté ſpacio quindecim die
rú ,& interea faná & incolumé relinquát:vt ſic co
pioſam ſolutioné inercedis recipiat, & in poſterú
fama & exſtimatio eius creſcat , quæ alioquin in
ſignem plagam fit acceptura , niſi exeant. Poffe
poftca iterum eam inuadere , & poſsidere arbitra
tu ſuo . Pollicitum deinde dæmonem id fe facturú ,
eíque pariturum.Cùm verò videret Ramirez hoc
colloquiú ſuú ab aliis exauditú ,séq. deprehenſum
táqua poteftaté in dæmonem habens , ſtomacha
búdus ei interminantur ſe in compedes eú conie
turuin , & facturum vtſui memor,ni bil tale dein
ceps auderet . Expulſo dæmone , quia non ſatis
largam
 L IB. II . Q. XXIV . 111

largam mercedem operæ parentes feminæ ſolue- A hæc verba accepit ) diuini , conferuationem præ
rant, eis minatar fore , vtbreui iterum ipfius ope ſupponit & includit: cuius conferuationis pro
indigeant: & maleficii ſortem ſtatim tranſtulit in millæ fida exhibitione conlequicur humana im
maritum feminæ liberatæ , iubétq; dæmonibus vt Lecillitas : vt , ex tentatione dæmonis , non folùm

I
in cum tranſeant , eúmque diuexent : fecêre, & bonæ voluntati & conatui fælix exitus , & eualio
diem integrum crudelillimè afflixerunt, iniectis contingat ; ſic mukos T v éxßmomix Auguſtin. &
mille imaginationum terriculamentis , & deſpera Hieron. explicant c ) fed etiam , ve periculum Auguft.
tionum tentamentis. Quare vocatus iterum , cum prætergreſli: fortioréſque in poſterum ad role- in Pla1.61.
& Hiero.
ad eum acceſsiſſet; fortiter , inquit contubernalis randum effecti; pro detrimento , quod timebatur, in Ion, idé
cum dæmone colluctatus fuifti: & adhibitis ſuffu lucrum præterea ex tentatione reportemus , vt Aug.in ep .
migationibus dæmones eiecit : & ex oppido diſ optimè Photius expofuit: & nofter id optimè ver- 89 .
ceſsit, malè contentus exiguo ſtipendio. Poſt abi tit , quicquid . Nouatores ganniant. nam Balrei
tum deprehendere parentes filiam non modò non vlerà progredi eſt. vide quæ in hunc locum egre
eſle ſanatam ; ſed peiùs in dies habere: ſcribunter gieex variis D.Auguft. locis Beda diſſeruit. Cùm
go ad magum eundem , & fimul pecuniæ non parú poſfint itaque peccatores, hoc adminiculo freti,
mittunt, pollicentes maioré ſummam fi feminam B lingula peccata lethifera vitare : fanè, ſi ſuccum .
perlanaret. ille dedignatus venire , dat tabellario bant huic tentationi, cui potuerunt non allentiri :
inateriam alterius ſufficûs, & ritú quo veideberet voluntariè fuccumbent, non coacti vel adacti ne
diſcriptú, addens cùm domú rediffet, inuenturum ceſsitati , quæ hic nulla reperitur. Sed an faltem
illá meliuſculè valenté , & cum ſociabº tripudian poſsit impedire diabolus ne lagæ pæniteant?igno
té : & ita factú eſt.cúmq. vxor adhuc nollet cú ma ratio Theologiæ hac in quæſtione Nicolaum
rito dormire,ſuffumigauit eam ,addens verba quæ Remigium d reddidit Aluctuanti & ambigenti ſi- a lib.3.dę
iuſſus erat , nempe; dæmones exite ab hac feminâ, milem Dicendum , ficuti potuit in peccatum in- monolat.
quia iubet Romam . alioqui ipſum vocabo, & ve ducere , fic etiam poſſe obſtinationem in peccato cap.8 .
niet , & vos vi pellet : quia hoc mihi pollicitus fuit. fouere & nutrire per ſuggeſtiones, conſilia male
Ad quam coniurationem mulier vehementi cla ſuada,tentationéique alias:ſed nunquam pofle ab
more edito ſana facta libera manfit , & cum mari ſolutè impedire, nevelalii peccatores , quantum
to vixit , vt coniuges folent.] Hæc in actis illis iudi uis graues,velipfæ lagæ pæniteant, & pacto,quod
ciariis . cum illo inierunt , renuncient. poteruntitaque cú
6. In voluntatem longe reſtrictior eſt magiæ c ſpecialis illo auxilii fauore, quandocumque feriò
dæmoníſque potentià. Nequeunt voluntaté mo volent , quantumuis renitente Diabolo pænitere :
uere aliter , quàm obiecto, tanquam odibili vel a ſine ſpeciali illo Dei auxilio , id non poſſent. a
mabili,exterius propoſito:vel excitatis imaginariis lioquin potentior eſſet in retinendo Diabolus,
viſionibus, & cogitationibus; vel allecta & incli quàm Deus in recuperando , quod ſanè blaf
nata voluntate , per paſsiones in parte ſenſitiua phemum eſt. Probar iſtam communem Catho
inflammatas quæ quo vehementiores ſunt , eo licis Theologis ſententiam And . Vega de Iuſti
quoque & acriùs inclinant, quaſi abripiunt ali ficat,q.XI.
quando : nunquam tamen vllam voluntati necel Veaucem exemplo aliquo declaretur , quouſque
fitatem imponút.Exulare illi iubent arbitrii liber interdum ſoleat progredi,dæmonis conatus in vo
tatem , qui peccandi neceſsitatein vel coactionem luntate non planè, fed penè , non verè, ſed appa
vllam admittunt : etiam in iis , qui mortiferis cul renter fubigenda, ad centatorum confolationem ,
pis ſunt irretiti ..homines certè deſiiſſent eſſe,fi li B. Angelæ de Fulgino verba repræſentabo;quibus
berum arbitrium amififfent. ſunt quidem hi Gra D illa quid experta fuerit , vitæ eius c.19.fic expri
tia gratum faciente deſtituti , attamen nec natu mit : Tormenta verò ex anima paſſiones, quas , ſine
cali libertate arbitrii , nec communi auxilio Dei cóparatione acerbiores á plures eſſe dico, quam corpo
ſunt orbati. Vnde hæc ergo in peccatum neceſ ris,patior quaſi aſſiduè ab ipſis demonib . Necſcio alia
fitas ? peccatum niſi libero conſenſu non com aſſignare ſimilitudinē , qua de homine ſuſpenſo inper
mittitur : liber verò conſenſus arbitrium libe
gulâ,qui ligatis manib.poſt tergū , & velatis oculis ſu
rum præſupponit. Vnde fit , vt ( fi Deus non ſpenſus cum funeremäfiffetin patibulo , é viueret, cui
prohibeat ) poſsit Diabolus , in actum aliquem , nullū auxiliū, nullü remediü ,vel fulcimetū ſupereſſet.
vel motionem impellere , quæ motio ex ſuo ge Dico quod adhuc deſperatins e crudelius à demonibus
nere , fi conſenſus liber adeſſet, peccatum foret: torqueor. Video enim quod damones ita anima meam
peccandi ramen neceſsitatem núquam voluntati Suſpendunt,quod ficutſuſpenſus non habet aliquiſuſtē
ad . The queat adferre, quia inuito conſenlam nequit ex tamēti:ita anima nullúvidetur remanerefuftētamen
1.2.9. 80. torquerca. Sed nec Deus ſinit omnes in tentando tum,& omnes virtutes animafubuertuntur ,ſcienteac
a.3. & co- vires dæmonem exſerere : facitque vt tentator aſpiciēte animâ meâ.Et quando anima mea videt ſub 2

firmat ele- non tenter quantùm poſſet, ſed quantùm hạmana
gater Cy:fert imbecillicas : quam nunquam ſufficienti ſinit
Cate
chef.4. auxilio deſtituram : ne in grauiſsimis quidem pec
catoribus,quibus illud cum iultis adhuceſt com
mune , quod Apoftolus ad magnum animæ lo
b1.Corin . latium fcripfitb : non bonis tantùm , fed toti Ec
IO.V.Iz.
clefiæ Corinthiorum in qua multi erant mali,
multi etiam iuſti : Fidelis autem Deus eſt , qui non
patietur vos tentari vltra id quod poteſtis : ſed faciet
e: iam cum tentatione ( pro tentati cuiúſque diſpo
fitione & capacitate )prouentum , vt pofſitis ſuſti
ere . ] Quæ fidelitas, virium liberi arbitrii, & com
punis ſufficientíſque auxilii ( de quo Theodoret .
e uerti omnes virtutes, o difcedere, ý , gi non poteſt le
ibi opponere:eſt tátus dolor animæ, quod vix aliquando
poſsu plorare ppter deſperatū doloré & iră, aliquädo
vero ploro irremediabiliter , aliquãdo ēt tāta ira venit
in me, quòd vix poſſum me tenere,quin me totam dila
niem :aliquando no poſum me tenere, quin me horribi
liter percutiam , cá percutiendo me ipſam rumefect all
quando caput meum & alia membra. Et quando ani
ma videt cadere e diſcedere ornnes virtutes, fitplactus
anima, i vociferor ad Deum meum .
Item aliudtormentum patior. quia omnia vitis in
me reuixerunt , & aliquando reuiuiſcunt : non quod
in vitâ durabili rationem meam ſubycientes , ſed pre
K 2 hent m ' ;??!
 II2 DISQUISITIONVM MAGICARVM

bent mihi e adferunt magnam pænalitatem . Et e- , A , cum centatione D.Paulus poilicebatur,cuius ver
tiam vitia, que nunquam fueruntin meo corpore , ve borum locus iſte practicus quidam eſt commenta
niunt in me, & incenduntur , o adferunt mihi ma rius.
gnam pænalitatem :fed non habent vitam continuă:
a quando remoriuntur , dant mihi magnamconſola QVÆSTIO XXV.
tionem.Video enim quod demonibus tradita ſum mul
tis : qui reuiuifcere faciunt vitia qua horreo , á qua Quid Diabolus queat in animâ à corpore ſepa
fuerunt mortua, o addunt illa quæ nunquam fuerunt. randâ,ipfagsſeparatione?vbi de exſtaſi,
Et ego recordans, quod Deus hic fuitafflictusca deſpe mirandis circa cadauera .
Etus,c -pauper:vellē quãdo oportet,vt omnia mea mala
duplicarentur. Et quandoque ſum in tenebrâ horribi Xſtalim ſiue raptú poreſt Diabolus in homine
lifſimâ damonum , vbi videtur omnino deeffe omnisſpes Ef efficere,ligádo velloluendo ſenſus exteriores
boni, & eft illa tenebra horribilis, & ſuſcitantur vitia idq; modis duobus, prior eſt,quádo illos tramites
in corpore , qua cognoſco intus in animâ effemortua: obſtruit ;quib'â cerebro ſpiritus ſenſitiui le ad ex
ſed extra animam ſuſcitant ea damones, & etiam illa B teriores ſenſus penetrant,veluti contingit ſomnia
vitia que non fuerunt ſuſcitantur. Et in corpore ad tibus:pofterior ,quádo eoſdé Spiritus sélitiuos ab
minimumpatior in tribus locis. Nam in locis vere exterioribus ſenſibus ad interni ſensûs organa at
cun dis eft ratus ignis,quod coſueui apponere ignē ma trahit, ibique retinet , ne ad externorum Ienſuum
terialem adexſtingucndum ignem concupifcentia, do organa queant deſcendere. Ita enim contingit,vt
nec confeſſor meus mihiprobibuit. Cum ſum in illâ te in raptu ob nimiam internarum virium lenliti
nebrâ , credo quod citiùs eligerem aſſari quàm predi uarum applicationem , & fpirituum ſenfilium ad
ta tunc pari : imò tunc clamo e aduoco moriem :vt interni ſenſus organa confluxum ,adeò impedian
per quemcunque modum mihi Deus concederet eam e tur fenfuum exteriorum munia , vt corpus viuum
uenire , & tunc dico Deo : Domine ſime debes mittere cadaueris mortui & immobilis (peciem præ ſe fe
in infernum , citò facias , o ne differas : & ex quo me rat . Hæc raptus naturalis cauſa vera,diaboli vires
reliquiſti,comple, é ſubmerge me in profundū. Et tunc non excedit, taléſque ſunt Sagarum & magorum
intelligo , quod eft opusdamonum , quod non viuunt exſtaſes;quibus ,cum yno in loco mancant lopora
illa vitia in animâ meâ:quia animanunquam confen- cti,varijs tamen in locis ſe fuiſſe : & varia peregiſſe,
tit eis,fed corpus patitur violentiam ,co ejt tantus dolor decepti fæpè arbitrantur . Tale eſt quod Olaus de
tædium :quod ſi duraret ,corpus id pati non poſſet.Sed Magis Lappiis narrat C hoc modo : Siquis peregri- cli. 3.c.18 .
G anima videt ,quod eft ei ablata omnis potentia,qua nus cupiat de ſuorū coditione certi quid cognoſcere,prei- Septétrió.
uis non confentiat vitýs:non tamen habet poteſtatem ſtant,vt intra viginti quatuor horarum pacium refci- regn.cript. del
a omnino reſiſtendi vitys : & videt quod eft contra ſcat,quid că illis agatur,vel ſi trecentis milliarib.ab
a Sic [ ci.
licet vie Deum , á fic cadit , 6 torquetur in eis. Eteft quod Jint:hoc modo.Incantator poftquam vfitatis ceremonys
tiam fug- dam vitium permiſſum à Deo venire in me , quod nun Deosfuoscõpellauit , ſubito collabitur c exanimatur,
geſtione quam fuit in me : 6 prædictum vitium manifeftè co quaſiexſtincto illo reuerà excedat à corpore anima.
ipfam ex- gnofco quod permittitur à Deo venire in me , á pre Neg; enim aut ſpiritus in eo reliquus eſſe , aut reſtare
peliar. ná
habet , vc dictum vitaem eſt tam magnum quod ſuperat omnia cũ vitâ fenfus aliquis, aut motus videtur: fed vt adfint
non con alia vitia : & eft quadam etiam virtus, quæ datur ſemper aliqui oportet , qui proiectü & exanime corpus
D
ſenciat . mihi manifeftè à Deo contra prædictum vitium , qua cuftodiát: quod cum non fit,damones id abripiút. Horis
virtuosè àDeo liberor. Et finon haberem , ego fidem viginti quatuor elapſis,reuertenteſpiritu :ſen èprofundo
de Deo certam , folum in iſto , & non pro aliquo alio, fomno,cum gemituexpergifcitur exanime corpus,quafi
remaneret mihi : ( in iſto remaneret mihi pes certa , reuocetur in vitam ex morie, qui conciderat. Poftea fic
6 ſecura , de qua non poſſem dubitare . Et virtus pre reftirutus ad interrogata refpondet , vt fidem faciat
ualet ſemper, c virium deficit, o virtus tenet me, & percontatori , recenfet aliquid , quod agnoſcat ille, á
non permittit me cadere in vitium . Et eft virtus tanta certò ſciat in adibus ſuis aut cognatorum fuiſſe. ) Hæc
fortitudinis , quod non folum tenet in me, imò dat mihi in rei veritate ſe ita habere plures alii Olao atic
tantam fortiudinem virtutis,quod verè in iſto cognof ftantur. Sed in hoc , raptu magico & ſimilibus e
co Deum , á illuminor: confirmor in tantum , quod xemplis ,cauendi multi errores , quibus ambiguæ
omnes homines mundi,nec omnia demonia inferni, nec ille Olai locutiones non parùm fuffragantur.Errát
aliqua alia res,pofſet me moucre b ad minimum pecca imprimis, quicum Cardano quotiſcumque colli
b Incelli- tum : ( cum ijti virtute romanet mihi fides de Deo . buerit , naturali ſua vi, & arbitrio voluntatis rapi ſe
ge duran- Vitū artem ejt ta magnū, quod verecundor illud dice iactitant. Facit hoc proculdubiò dæmon ex fæ
te & iuuá- rea quod quando predicta virtus eft mihi abfcondita, E dere : nec fortaſſis certius aliud Magiæ indicium ,
te illam
á videtur mihi quod me dimiferit, non eſt res,qua poſ quàm huiuſmodi voluntarii raptus. In virgine
gratia.
ſet tenere ,nec pro verecüdia,nec propænâ aliqui, quin quóque illa Cæla rauguftana ( lic voco , quia il
ſtatim rueri in peccatū.Túctamen ſuperuenit illa vir lic ab Archiepiſcopo anno 1585. fraus tandem de
tus, á virtisosê me liberat : ita quod, nec ego ipſa pos tecta ) pſeudoſtigmata Chriſti oſtentante , raptus
Sem peccare pro omnibus bonis , vel malis iftius mūdi. illi adeò frequentes , omnes ex pacto , cùm oues
c iſto s labores ſuſtinui per duos annos á plus.] Ha paſceret cum dæmone inito , naſcebantur : vt &
Etenus interpres parùm Latinus D. Angelæ:in cu Magdalenæ Cruciæ Cordubenſis , quæ famoſa
ius verbis cernere eſt tres grad ' huius grauiſsimæ fuit laga.Errat etiain & grauiter , neq;hoc à Cen
& inoleftiffimæ tétationis Diabolica, & fimul di ſoribus prætereundum & relinquendum in eius
uinæ gratiæ non deſerentis hominem efficaciam : erat libro errarum : errat inquam Bodinus d.cen dli.2.Dæ
voluntatem quoque nunquam à diabolo poſi ſensin huiufmodi exſtali animam reueramigrare, monoma
tiuè cogi , quantumuis vis reſiſtendi debilite & deſerere ipſum corpus , & aliis in locis intercac.3.
tur , & vidcatur fuccumbere , non ſuccumbit verſari ſeparatá,qui Cabbaliſtarú error fuit, à quo
e lib.ro.de
tamen ; quia poteſt homo , cum Dei gratia ſuſpicor Platonicos alienos nó fuiffe ,propter nar repub .
non conſentire. Denique cernis profectum quem rationem illam ipſius Platonis e, Eren Armen ium

genere
 L I B. II .
genere Pamphylium ,cum inter cadauera seforum en jA iminoſtalis , operari igitur poteſt in exſtaſi ab illo
pralio decem diebus sacuiſſet moriuus, domum rela ſeparata .Mihomo,monco Scholas Dialecticorun
tum , ſecundo poft die :cùm effet imponendus rogo : re
uixiffe, ac prodigioſa quadam narraffe, que illo tem
pore apud inferos vidiffol. ) Similis fabula fuit de
quodam Clazomenio apud Origen. libr. 3. coxıra
Celf. & illa de Ariftæa Proconnefio ,quem narrant
Plinius l . 7.6.52.6 Plutarch . in vita Romult, ex
Herodoto mulcotics defunctum reuixifle , & ani
mam quoties voluit refumere potuiſſe; ita , vt al
fiftentes animá, cerui effigie, ex ore euolāré vide
rét. Ná iſte nó imortuus erat,ſed in raptu magico ;
&, non anima ex ore euolabat, ſed diabolicú præ
ſtigium . Idem dicendum de militis dormientis
ore egreffa, & iterum ingreſſa muſtela alba, & per
gladium riuulo impoſirum iterato commeante ,
a Helinad. quod narratum ab'Helinando a. fuit hoc ladi
brium dæmonis , ad hoc inſtitutum , vtde animæ
1.3.Chro
nicor. & migratione hunc errorem mentibus imprimeret;
Paradinus vetulis deliris, & pueris, qui nondum ære lauantur,
in Sym id quàin philoſophis perfuafurus. Mors enim ni
bo
hil eſt aliud, quàm animæ à corpore ſeparario:
cúmqueipfo egrellu hæc contingat ſeparatio : fie
ri nequit quin homo egreſſu iſto moriatur. Simo
ritur, quis ánimam iteruin in corpusinducit ? So
la Dei virtute redire illa poteſt. Mortuorum ani
mæ locum ſuum , telle Plalmiſta , ignorant , hoc
eit corpus ſuum amplius non norunt.quare anima
Temel ſeparata ,nec aliud corpus ſubire , nec luum
iterum ingredi ac iuformare poteft , nifi Deo per- cci. fol . 205. Falluntur tertiò , qui falſos hos &
mittente atque ducente. De Philappis & Finnis
igitur , & de ariſtaa,& de Hermorimo Clazome
nio , b , quod illi obiiciunt, id nos nec latet ,nec feparant à vero & fupernaturali raptu : quo per a.z.ad i .
b Vide
mouet. Ecſtalis Diabolica interceſsic , fed anima
Lucia. in
Encomio à corpore non receſſit. Omnia ( inquit Tertul
muſcæ , & lianus , hac ipſa de re agens.c )magis confe &tanda,
Plutarc.de quam hanc licentiam anime fine morte fugitina. ] Er
dem .Socr.aiibiidein rectiſsimè pro Axiomare tradidird, nuſ.
clib.dea
nima. quam animam ſine carne effe , quamdiu in carne eft. ]
dli.de re . Et in ecſtafi animá extra corpus peregrinari,negat
ſurrect.
apertè auctor breuium quæſtionum , quæ operi Marco mago r . Plurimorum de veri raptûs na- li.r.cont.
carn .
bus D. Athanaſij adiunguntur . Nec Auguſtinus cura opiniones Gentilium philoſophorum , & hær.c.9.
9.33 • .
C 11.83.99
f quicquam habet , quod Bodino ſuffragetur, alibi
D Arabum
gl . 18. de verò palàin contradicitg. Abutuntur etiam ad nius s Mocenicus , opere verboſiore quàm ſo- nis in Deú
ciu.Deie- uerſarii (cripruris. Nam cum illud citant,precioſam
1o . & (fiip- effe in conſpectu Domini mortem ſanctorum eius h;
ſe au &t.) . perperam verba de prophetarum ecſtali accipiút;
de ſpiritu quæ ad verain mortem , ſeu animæ à corpore le
i tendit debere elſe mediam quandam ſubſtan.
& anima . parationen funt referenda ; : & , quamuis de ra
i. hPlains.v.
ptu acciperes; eorundem , Mors , vocaretur ,quia
IS .
I'vt cú B. ' mortui corporis imaginem repræfentat. Cùm e
Cypriá. etiam de Apoſtoli raptu ratiocinantur,non poſſunt
tiam Rab- probare eum extra corpus fuiffe : potuitDeus id
bini cen
fent. facere : fed' an fecerit , cùm ipli Paulo fuerit in
k in Quc- certum : malo dubitare, quàm cum B. Hildegar
ftionibus di affirmare k corpus verè ab animâ tum fuiſſe le
ſuis. paratum , dubitant quotquot memini patres ,du-
1 Schalig biranr eriam Scholaſtici omnes. Parum verò
de ſubci. pe
contra ritum fe philoſophiæ Bodinus oftendit, cùm A
Cardan . perefiam cum Ecſtaſi confundit . In hac videtur
anina à corpore abeſſe, quia priuatum eſt corpus
functionibus animæ fenfitiuæ, mouentis, & inter
dum intelligentisl:in apherchia verò , non fun
tionibus'animæ modo ,fed ipfa corpus caret ani
macinilla corpus dicendum infenfile, & immobi
m Ariſtotle actu :in hac,naturaliter loquendo,eſt exanimum
lib.z.de a taip patentia, quàm actu . Quale demùm illud ar
gumentum ? li anima fit immortalis; necelle alia
nim .
102 fine corpore operari illam poílem . Sed ett
Q. XXV . 113
adeas , & diſcas : cùm fint plures vniusrei functio
nes , non rectè , quod de omnibus non probaris ,
id advnam te reftringere. Deus bonc, quot funt
functiones animæ in corpore exiſtentis, in quas
fibi corpus parten iúſque nullum vindicar ? cogi .
ta voluntatis , intellectuſque actus, & fuper lei
pfam fui reflectiones , aliaque quæ ex libris , de
animæ inmortalitate agencium , poſſunt peci 1 . n ' vide fi
Verùm certiora hæc Chriſtianæ lapientiæ peritis lubet ) di
Tunt , & rectæ philoſophiæ non imperitis , quàm ta citatá
ye longiore indigeant probatione, nequemihiva- que in
cat vel. lubet lucenti loli lampadem accendere. necTroad.Se
cho .
Solus Deus fic animam per raptuin ſeparare pol
B.
ler; & interea in corpore idoneas iterum recipien
de animx diſpoſitiones conſeruare : quodan fibi
contigerit, dubitare le D. Paulus profiretur , At 0 2.Cor.12 .
que ita intelligédum exiſtimo quod fertur in frá vi.D.Tho.
ciſcanorú geſtis, de B. Aegidio, cú inter rogatum . 3.27.175.
An aliquando in hac vita corpusfuum per exſta- , a.vlt.
lim velcontemplationem anima deferat;reſpon
diffe affirmatiuè, & hominem cognouifle cui id
acciderit. vel enim id dicebat , cò quod omni cor
poris functione abſoluta ad tempus, & fic corpo
cis oblita fuerit penitùs : vel quod diuina poten
tia corpore educta , & in id reducta fuerit. Nar
rat hiſtoriam Ioan . Saluator Irados com, 1. fa
ctorum & dictorum illuſtr. Ordinis. D. francif
dæmoniacos raptus fiue exſtaſes (pro ijſdem nunc
ſumo non ignarus alibi pfubciliùs diſtingui) non pd 9.175.
{ piritum diuinum homo ad rerum fupernatura
liuin conteinplationem fiue cognitionem , cum
abſtractione métis à fenfibilibus, eleuatur ; de quo
præclarè , vt ſolet , D.Thomas diſſeruit 9 ; quales q d.quçſt.
fuere prophetarum , Apoſtolorum , & fancto- 175 .
rum hominum , longè diuerſi à Magicis 'exſta
libus : de quibus B. Irenæus locutus agens de
sl. de tră -
aſtrologorum recenſuit M. Anto fitu homic
lidiore , & , excepta nona , ceteras latis bene con
futa'sit. quid ex dictis eius retinendum , quid
repudiandum exiſtimem , breuiter accipite. Igitcap. 13 .
cur falli e eum puto , dum ſubiectum raptus con
tiam inter mortalem & inmorralem , & huiuf
modi ait eſſe animam noſtram : quam dicit eſſe
mortalem reſpectu partis fenfitiuæ , immorta
lem reſpectu partis rationalis. fallitur. fi fit in a
nima noſtra pars vna immortalis , & pars alia
mortalis , quæfo nonne pars hæc ab illa qucar
ſeparari: diuifibilis ergo iam anima noftra futu
Era : quare nec immortalis. abſit hoc à mentibus
noſtris . totam hominis animam , quoad ſubſtan
tiam eſſentiámque fuam , credimus eile immor
talem . non anima , ſed homo ipſe reſpectu to
tius compofiti , quid medium eſt : corpore mor
talis , aniina immortalis. Subiectum tamen rap
cùs , non eſt cotus fecundùm ſe homo : fed ani
ina ipla humana : ſubiectum totum incorpo
reum , indiviſibile , & imınorcalc, anima hæc
ſubiectum eſt raptûs, non ratione intellectus a
gentis , ſed ratione intellectus poflibilis : quod
benè docuit Mocenicus u Formalis canſa, Il cap. 36 .
raptus eft ipſa illa actio , qua quis eleuatur,
I 3 & cæ eft bis
 114 DISQVISITI
ON
& cæleſtibus illis rebus quali vnitur. Finalis caula Agenti intellect ni.bunc enim adiutum folo 2010
eft , coniunctio animi cum Deo iuxta illud Anicii.
Seuerini ,
Tu requies tranquilla pijs,le cernere finis,
Principium ,većtor,dux,ſemila,terminusidem .
Agens ſiuecfficiens caula, duplex aliquando po
teit efle. Inſtrumentalis , erit intellectus agens,
principalis verò futura Deus. dixi poſle aliquando
efle , quia licet Deus per le ſolus ſit cauſa ſufficiés
folet tamen cauſas fecundas , v inſtrumenta,ad
hibere . quare poteric intellectus agens eſſe cauſa
inſtrumentalis. quia quamuis eius ordinarium
inunus fit , fpecies à phantaſinatibus abſtrahere,
& híc nulla ſint phantaſmata: ſolet tamen Deus ,
cùm ſe menti noſtræ per raptum inſinuat , ea , 3
quæ vult nos tum videre , diuina quadam repræ
lentarione oſtendere : vbi verò fpirituales halce
res intellectus noſter percepit , tunc ope intel
lectus agentis , poteſt quædam reruni vifarum
ſimilitudo & fimulachrum effici, quem modum
a 1.p.q.12. D.Tho. non repudiat a . Principalem cauſam dixi
. 9. ad.2. effe Deum ;quia reuera Deus eſt, qui hominem
bc.1.8.13, ad ſe rapit , vi fateturb Moceniçus , nec poruit ne
gare. ſicut enim lol in fole non cernitur, ficut ocu
lus fine lumine lumen non videt , ficut auris niſi
aere plena ictum aerem non audit : ita nec Deus
fine Deo cognoſci poteſt :ſed Deo plenus demùm
animus tantùm in Deum erigitur , quantùm di C rentiâ intellectiuâ quo pacto eum lumi'ab ipto
uino colluſtratus lumıne eum cognoſcit: tantùm
efferueſcit & exilit in fuperiora , quantum calo
re diuino fuccenſus in Deum fertur : néque ad
id , quod fuperius eft & infinitum , quiſquam at
tollitur , nifi virtute ſuperioris & infiniti avtra ba loco moucre , & huiuliodi. Quod livelit tan
tur , & eleuetur , iuxta veram Platonicorum ſen
c vide Mo tentiam c . Deinde folus intellectus agens ad hoc
cenic.c .
nequit fufficere. quia quamuis Mocenicus dicat
39.
dd.quæft. tranſicum hunc ex parte hominis eile voluntarium
17 Siar.2 . id tamen verum non eſt. raptum eniin ſcimus læ
pè contingere inuitis , vt lentit D. Thom . d & D faltillinam effe illam lublumptionem , Deum ex
docer experientia. Noui , & mecum norunt mil
le adhuc fuperftites , Virginem Deo deuotam , ex
iis quas Bea !as illic vocát, quæ Burgis , in Caſtel
lâ ,anno 1585.fuperftes erat , & ftatim percepta Eu
chariſtia ,vix ca in os lumpta ,in diuturnum raptum
eleuabarur ; adeò vt nec adınotas & adactas in pe
des aciculas tentiret : quæ , vt erathumanæ gloria
auerfatrix , & lancta elle , quam dici malebat aut
videri , ardentilsime ſolcbat Deuin precari , ne
quid illi huiulmodi coràm aliis accideret : & ad
le reuerla , erubeſcentix plena atque pudoris,
quàm poterat celerrimè fe demum in conclaue
proripiebat. Non eft ergo id noltra poteſtate,
& proinde nec nobis eit voluntarium fic men
te abalienari:neque id poterit nofter intellectus;
quantumuis id nos vehementer velinus. Hæc
non tam elt actio , quàm paſsio intellectus : cùm
hîc anima le propriè & primariò gerat more pa
rientis , fecundació & minus propriè more a
e cap.4. gentis , & iplo Morenicus e fareatur , hunc trap
lcuni hominis ad Deum ( lic eniin appellar ra
ptum ) plurimùm paſsionis & minimum actio
nis habere. Deum verò dicimus elle caufam ef
ficientem raptůs : non tantùm vniuerfaliquodam
concurſu , ſed etiam ad hoc ipfum defignato &
particulari.
Hîc in Syrtes impingit, & ſe abripi patitur pro
cellis Gentiliyin & infidelium philoſophorum .
fcap.4s. Nam ffententiam proponens fuam , contendit
totam raptùs efficientiam adſcribendam ſoli a
V M MAGICARV
M
curfu vniuerſali Dei, vult pofle ftatim intellectui
poſsibile ſpeciem feu ideam Dei reprætenrate : &
lic , quod eru duncaxat intelligibile poteftate , vt
ſit iain actu intelligibile , id vi luâ intellectum a
gentem efficere : Quali vero queat intellectus a
gens aliquam effingere lpeciem , quæ Deú repræ
tenter :quod merito cum D.Dionylio Areopagira
Theologi negarunt
g Dionyl.
Sed videre quam leuiculis nitantur aduerſari de Diui .
argumentis. Obyciunt primo. Deus non eit idem nomin . 1 .
D. Thom.
cum anima noftra: non poteſt igitur in illa in age- & libi in
re. Quid eft någari , si hoc eſt argumentari ?quali terp . 1.2 .
nihil in aliud qucat agere, quod non fic idem cum q.12 . a. 2 .
eo : & non ſufliciae proportio ac fimilitudo cauia
immediate & inftrumentalis : quali non omnia
Deo obediant:quaſi Deus , qui vous eminenter elt
omnia , non potsit in cuncta ; vt vult agere apage
mihi hos paganiſmos.
Secundo obijc. Deus eſt intellectus : nihil ergo
poteſt agere nili cognoſcendo . ſed extra ſe nihil
Deus cognoſcit : animus autem nofter eft extra
Deum :animum crgo noſtrum non coguoſcit:nihil
ergo in animum noftrum poteft agere. Refp . Deus
eſt intellectus, Glumas intellectum impropriè lo
quendo pro ſubſtantia fpirituali in genere ; non
verò elt intellectus; li'capias intellectum pro po
docet conſecutio argumenti ; quæ nulla foret , ne
que antecedens cum illatione cohzrerer, fialiter
lumeretur.certum enim eft fpirituales ſubſtantias
etiam aliter quàm cognoſcendo agere poile , vt
tùm dicere , nibil poſle agere in fubiectum , quin
ſubiectum illud cognofcat ; hoc certè verum elt,
quia Deus omnia cognoſcit : Spiritualis tamen
lubftantia , vt angelus , poiler agere in aliquod
ſubiectum ſibi incognitum . Vnde tamen ſequitur
tra fe nihil cognolcere. quid enim hoc aliud fi
gnificat , quàin Deum præter femetipfum nihil
cognofcere ? non cognoſcit ergo arbores ,nec e
quos , non peccatores , non dæmones. quo ergo
pacto creaturas conferuat, & mundi facagit, &
punit peccatores: eflc hçc extraria Deo, & cognof
ci à Deo , fatendum igiturnobis ; niſi Epicurei &
athei fumus . Deus quidem eminenter eſt omnia,
ſed non formaliter. Si loqueris , de iis quæ funt
eminenter extra Deuin : fruſtraris.quia nihil quod
ett , non eft eminenter in Deo ; iplc quoque a
nimus nofter hoc modo non eit extra Deum .
Quare patet te loqui, de iis quæ ſunt extra
Deum Fármaliter. Sed Deus cognoſcit omnia
El quæcunque funt , etiam li illa non ſint in Deo
formaliter , fiue etiamli Deus illa non ſit forma
liter. quare & animum noftrum Deuscognofcit.
cognofcit fanè, & puniet, li viderit infidelein , & ad
Getiliú ſcirà impia deſciſcenté. Non fum ignarus
iftud axioma , ( Deum nihil extra ſe intelligere )
tribui Ariſtoteli h ': fed Ariſtoteles veniam mc- h lib . 12.
retur ; cuius oculus , nullo fidei veræ radio il Metaph .
luſtratus , vt noctuæ oculus ad illam lucem in
finitatem calligauit. Chriſtianis verð hominibus
venia danda non eſt , ſi calia deliramenta pertina
citer tueantur , & non Gentilium placita regulis
fidei , ſed fidei fcita illorum placitis pergunt lub
mittere , verè cæci cæcos deligentes duccs cum
quibus in erroris foueam corruant. Auerroiſticum
hoc potiùs figmentum eſt , quàm Ariſtotelæum
placitum :
 LIBRI II.
placitum : quiperfidiæ columen Arabs inteftabulis, A
lectatores fuos ex hoc principio cò deduxit,vt exi
(timent etiam hinc ſequi ; Deum fic aliquid libi
perfectionis adiuncturum noux , li hominem fibi
per raptuin coniungeret , vel fi extra ſe alia intelli
geret :Deóque ipſ tunc opus fore ſenſum & phan
taliam , quæ omnia vel dypondij Thcologi Itacion
exfufflarint, vt vanitare ſua diffluentia ,nec quic
quam coherentia.Deusin fe ipfo ,vt in fpeculo , li
mul & ſemel vider omnia ; cognoſcendo alia , tri
buit ipſis perfectionem . Nobis accedit perfectio
coniunctione , vel cognitione, propter imbecillita
1 tem & egeftatem noſtram . cuncta Deus poſſidet,
nec ipfe mutatur , fed mutat res quas ſibi coniun
git . Denique cepler idein Mocenicus , raptum om
nemelle tüccelli Jum : quod indiget, vt verum fit,
commoda interpretatione. Raptus enim fieri po
telt in inſtanti,quia Deus caufa efficiens eſt actui
caris , & porentiæ infimæ : per temporis camen Au
xum actio ſeu paſſio raptus poſtea continuatur: &
ſi quæ ad raptum ,ex parte hominis aliquando pre
parationes præcedant,vt contemplari,&c.illalunt
luccelliuæ , Hrc de raptanúc fufficiant. Non ne
go ad raprus hominem aliqua contemplationis ac
defiderij vehementia quali præparari& diſponi,ve
rectè docuit Rodericus Dorma Delgadus lib.i.de
author tare S. Scripturæ cap. i 2. Sed contendo id
plerumque illis contingere , qui patiuntur malu
rum fpirituum faljas reuelationes , fidata opera
conentur in exitales iooidere , vt Colebant olim
Montanitæ , & hodie folent Magi & Anabaptiſta:
ac ne tum quidem ab eorum arbitrio raptus eft if
fectiuè feu phyficè,fed moraliter dumtaxat, & leu
ex pacto. Qnare nibil hoc pro Moçemgo, vel con
tra me ficit.
Alter veræ ſeparationis animæ à corpore , cer ,
tiſfimus modus per mortem , quin lit Diabolo per-,
millione Dei poſſibilis , negari nequit. quot enim
Angelus vnus millia Affyriorum vnâ nocte occi
dit ?nonneAlmodeus ſeptem Saræ maritos , & lo
bi liberos omnes Diabolus necauit? nonnemalefi
ciis quotidie dæmon plurimos necat ? fed de hoc
poftmodum copiofius difleretur , lib . 3 .
Poftquam animam à corpore mors ſeparauit,
nondum diaboli omnis poteſtas ſopira. porelt in
animam nonnulla , poteſt in corpus . Animam po
teſt fuppliciis abdictam, quantum Deus iullerit pu
nire , an pofſit iterum in corpus'mittere, vel facere
apparcre ,mox diſcutiemus.
Quoad cadauera inortuorum ſolet aliquando
ca induere , & iis apparere ,vt poſtea dicetur : poteſt
etiam in eadem :maximè in ea quæ lira funt locis
nó confecratis: quæcumquc poteſt in alias res cor
porales , & fpeciali quodam modo poteft folétque
miranda quedain in iis, & prodigiofa caufas natu
rales ignoramibus , operari & exhibere quædam ,
quali viuentium corporum & vegetantis animæ
munera. V. g. ve Huat ex vulnere mortui ſanguis in
præicntia occiloris (qua dc re alio loco fermo fuit )
2. vt corpora diu ſeruentur incorrupta, neque pu
tefcant neque putrefcant, neque diſfoluantur aut
incincrcntur; quia hoc & naturaliter , vel ex vn
guentis, velex loci natura, imò & ex corporis na
turâ poteſt prouenire, vel etiam ex morris gericre
a lib . 4.9. de mortis genere,fcribit Plutarchus a : Cunitis, in
conuiu. 2. quit, fere nolum eft fulmineictorum non ſentire corpo
ra puiredinem .) quare nou falis aptè Euripides in
troduxit Clymcoem de Phacronie dicentem , P
treſcut hic in conualle mortuus . De corporis natu
Q. XX V. US
ta , eft illud Ammiani Marcellini apud Rhodigi- Ib libera
num b
tiſcere ac prorlum defluere: Perfarum verò inacf
cere ftipitum inorc,vt nec liquefcantmembra,nec
ſanie madeſcant perfulà : quod cenfct Ammianus
vitam parciorem faccre :& vbi naſcuntur, exuftas
folibus terras. Credit Cardanusc, & de patris fui e lib. 8.de
rer. Var.c.
Facijcorpore idem proficctur , caufam hanc non
40 .
arbitror contemnendam : victùsenim parcitas ar
cet humorum copiain , vnde propter eandem vi
& tus abſtinentiam Xenophon d memorat Perías d in Pædia
Cyri.
nec tuffire , necemungi.De loco iplo , poteft ille ,
vel hanc vim habere naturalem & conferuatri
cem ratione foli , vel ſolis : vel etiam ratione lirus.
1
Blic enim , quod Ariſtarchus in Oimpius tradidit,
integrum cadauer ariati & ſaucij hominis olim
mortui in lundnis Elex templo , inter tabulatımı
& fiandulare tectum inuentum ; caufam reddit
Paufaniaše , quod in illis latebris abditum , neque e lib.g.de
ſcript.Græ
per æitatem vaporum ,neque per hyemem fuigous cix
noxam contrahere potuerit.De vnguentis,res no
flib.z.hi.
cả ex.d£ gyptiorum condicurâ ,de qnaHerodotusf
& Diodorus g . Illud etiam naturæ miraculum cft; s lib.1.Bi
cor corum crenari non polle , qui vel Cardiaco bliothec.
h Plinius
norb , vel veneno pcrierint h . Nec puto qualita- lib. it .
es has impresia cordi dæmoncm ignorare , velC.37 .
non polle fimlein dilpolitionca in cadaver in !
ducere; poflet itaque facere, & hoc fit 3. ) ve cada
с
uer ſpacio aliquo temporis comburi nequ.rec. fe
cit aliquando in viuis , cur nequear in mortuis ? 4.
poterit efficere , vt cadaueris pili vel vngues ex
crefcant.quia hoc poteft naturaliter pręſtare com
plexio i rientis , quando in corpus manauit ali
qua vegetaptis animæ ad formain imperfecta in
dilpolitio : quod frequenter accidit in lulpendio- i Angl. in
íis,quibus fubitò (piritus intercluduntur; quos ( vc 2:9.de.Ma
ait ille ) Iupiter laual, Apoll ,ungir ſiccal. Sæpè ta- diffic. vlt .
meu hæc ;; vt in reliquiis hominum fanctorum ; ex Binsfeld .
diuino proueniunt miraculo . Ve cetera mittain ; deConfel.
Dammis oppido propè Brugas,vidi olım Saluato - lud.12 præ
.
ris Crucifixi imaginem prægrandem ligneam; quæ dub.4 .
comam & barbam produxerat, & quotannis at
D tonfærefruticabant; id pro miraculo pris habitum ,
propter crebras quas Deus illic ægris ſanitates
conferebat, & alia in afflictos diuinæ munificentiæ
monumenta ,crebris ibi cabellis notata ; donec im
pius & pertinax Caluiniſtarum furor imaginem
ignibus abſumpſic, & templum ( quod illis folem -
ne) ſolo æquauit.
Quod fequitur', etiam non inuitus ad diuina
prodigia retulerim . Linizij ( ait Pet. Bızarus ) dum
ibi à Carolo Auftrio conuentus celebrabatur , cuidam
ruſticonatuseft infans,in quo nihil fane defiderabatur:
vixit dies quatuordecim , priduo ante obitum ſudauit,
aique ita ſudans exftinatus eft. In mortuo infanie fia
tim cæperunt apparere ftigmata, in manibus pedibus,
E Clarere,ficut Christi vulnera pinguntur:in ca
pite etiam ex ipfo cranio nata eft corona, vi corona fpi
nea.Cafar,cum bec audiret, mifit quofdam ex fuis ;qui
hoc prodigium contemplati,eum de 101à re pleniùs edo
cerent, rémque ita ſeprorsùs habere intellexis .] Sic ille
Epít. memorabilium Europæ pag . 302. Quæ hic
partes natura ?nullas certè video fufficientes.
QV Æ STIO XXVI.
Anope demonum fieri poffit ,ve defunctorum anim :
ſeufpiritus vinentsbus appareani.
Agni hæc momenti quæftio eft .,
M & qua
aliam includit primò ventilandam : Virken
K 4 on 10m
 116 DISQVISITIONVM MAGICARVM

vngu..m animaquéantapparere? de qua,ante annos

A nunquam id verius falliufve futurum eft .
fermè nouem ,Duaci in Quodlibcticis , ve vocant. Probatur fententia noſtra ( vt ab imbecillio
copiosè diſſerai, ed quia oratio illa lucem non ad ribus progrediar ) primò coinmuni opinione
{pexit , hîc ea cum lectore communicabo , quæ Gentilium . quorlum illa tranſlatitia de Manibus
tum cum auditoribus, prætermiſſi; parergis ora euocandis, tain folemni carmine & ritu fieri folita;
toriis . ſi nullas viuis mortuorum animas apparere cre
debant ? quorfum ( niſi quia hæc vulgò recepta,
SECTIO I. etiam inter fapientes opinio ) ille poëtarum Phe
bus de Anchilæ filio referrer ?
Slun.concl.quzquafi fundamentum eſt cetera Infelix fimulachrum atg; ipſius vmbra Creuſe
cum ; Pofle ac folere mortuorum animus nonnun Vifa illi ante oculos:února maior imago,
quam diuina potentia atque virtute ,
viuentibus Et ille Latinus Callimachus Cynthiam poft obi
parere , id & fidei Catholicæ ſcitis, o vere germane tum talia memorantem introducerer ?
que philoſophia placitis conſentaneum eſt.) hanc con Sunt aliquid Manes.letham non omnia finit,
t clufionem multi improbant ; ſed horum alijathei Luridag, euicios ejfugit umbrarogos.
ſunt, qui animanı negant immortalem , & corpo- B Noële v.1g & ferimur,nox claufas liberat vmbras,
ri volunt eam commori: hos facile eſt refellere, Errataabieita Cerberus upſe fera .
quia hærefis eorum iampridem etiam à Platone, Luce iubent leges Lethez adjtagna reuerti :
& Ariſtotele , & aliis philoſophis probis, confra Nos vehimur,večtum nauia recenfet onus.
eta & proſcripra fuit ; ab Ecclefiâ verò id aſſeren Vndc ? niſi ex hac opinione ,ſceleſta apud illos or
tes ignibus adiudicati : Docui id fuſillimè prolixa ta Necyomantia? quá & Homerica Circe in Odys
diſputatione, Comm . in Seneca .Troad . chor. 2. Aliji ſeia, & Ouidij Medæa in Metamorphofi , & Lucani
ſunt philoſophi ſenſibus nimis addicti; qui faren Erilicho in Pharſalia ,& Senecæ Tirelias in Oede
tur animam corpori ſuperſtitem eſſe , ſed videriil po. & Horatij in Epodis Canidia, Papinij in Trebai
lam à viuis poffe, vel ad viuos redire negant, dun de Manto , & Siliana bello Punico Autonoë, tam o
taxat;quia id quo fiat modo ac ratione non intelli perosè exercuerunt. quorſum , nora paucioribus
gunt : hi docendi ſunt rationem modúmque : alij eorundem conſuetudo , ſi focij in peregrinis re
denique maræologi ſunt , ncc enim Theologi dıcı gionibus obiiſſent , animas in patriam reuo
merentur ; qui nati nobiſcum eiuſdem matris vie candi , cuius & Didymus , & Euſtachius e , &
ro ,iiſdem vberibus lactati; falli fratres, viperina c Pindari Scholiaſtes F meminere ? vndè aliunde einOdyff.
proles , germanos laceliunt , & genetricis impio orta illa communis illorum opinio g ;folere ani 9 .
fPyth.od..
mucrone latus petunt: palàm eftme hæreticos in mas iis qui per cædem violenter ipfas corpo- * .
telligere.ex his quidam , eos qui ſe ſpiritus conlpe . re expulerint apparere , omnibus adeffe locis, gElpenor.
xiffe afferunt, iudicant lymphatos, ccritos, imagi minari & diuexare ? cur alioquin ( quod & Falto- apud Ho
noſos , ad medicos & veratrum relegandos a ; alij mer.Ody.
aLauathe graphas poëta, norauit ) Romanæ parens vr 11. Virgi
clamant , huiuſmodi narrationes omnes luperſtı bis Remxuria fiue Lemuria inſtiruiſſet ? cur in te- lianaD ido
rus lib. de
ſpe ctris. tioſas , & delirarùm efle anuum vana infomnia b : publicâ Romanâ recepta ſolempiter Feralia , Si!i- & c. vide
6 Oeco- alij , vt facetiores ludiones, & minuscruenti, mul cernia, Culine Parentationes; niſi ſpirituum re- commen.
lamp. no- tas oblcænas & ridiculas fabellas comminifcun deuntium causâ.Hoc ipſe Plato voluit in Phedo. noftrú in
tis in Theo
philac. tur : vt genus omne apparitionum reddant odio ☺ epiſt. ad Diony. Hoc PlatoniciPorphir. Athe- Octau.v.
Marbach. luin ,imitariBatauum illum Lucianum c.caula hos næus, Maximus, Philoftra.Eunapius.Hanc Plato. 117.
lib.de mi- omnes vehementer ſtiinulans eſt ; quòd hac mor nicoruin lententiam de ſcholà vnus Madaurenſis hh libr. de
ta. Riuius
tuorum apparitione Purgatory fidem valide ſtabili elle docuit & explicauit; nempe animas humanas, Dco Socr.
lib.de Ve
teri fuper ripercipiant.Quare miror: ex Catholicis Hieron . D dum in corpore lunt,Genios & Demones nuncupa
ftit.Bened. Magium d,maioris lectionis, quàm iudicij virum , ri ;cùm à corpore ſeiunguntur; fi boni meriti ſint,
Arerius in aulum fuiffe fcribere ; nunquam , quæ circamor pofterorumluorum curam fortiri,& pacato quie
Problem .
tuorum fepulchra vel cæıniteria confpiciuntur, toquepumine domum poſſidere. & vocari Lareis
Baleus in limulachra , mortuorum elle animas , fed femper familiareus, ſin ſceleratè vixerint , propter aduerla
Catalogo
c Mielách. effe dæmones aut malos genios hominun dece vitx noxias , nullis bonorum ſedibus recipi,ſed in
in Kaléd . ptores : admiror etiam , id tirinarc auctoritate Por terrâ vagatione , feu quodamn exilio ,puniri, & ina
Manlij,E
raſmi in - phyrij & Iamblict,iuratorum fideiChriftianæ hoa ne terriculamentum bonis hominibus noxium
colloq . itium : nam quòd Theophılacioin & Chryfofto malis ,laruus perhiberi.Idem Apuleius Apolog. 1.Et
d lib. 4. mum allegar , id fruftrà facere mox oftendam : & tibi ( inquit ) Aimili.ine, Deus iſte Mercuriusſupe
miſcellan . fimul oſtendam , dubicationem illam philofopho rum certo lo fez um commemtor, vtrorumque Deorum ma
C. I 2 .
rum inanem « N ; hæreticorum verò dicteria, iplis lam gratiam , e femper obuias sjecies mortuorum ,
digna,hoceit impia , impudentia ,mendacia, vix di quicquid umbrarū eſt vnqua,quicquid,Lemurú,quic
gna qu:bus telpondeatur.nimis eriam temerarium quid Maniū,quicquid Laruaru oculis tuis ingerarzon
fuille virum doctum infignem aliàs cauſarum pa- Enia noctis occur acula.omnia buſtorú formidamia,om
tronum pleno ore in Parifienfi Parlainento, ſuper nia ſebulchrori terriculamēta.]Arnobius lib.2.ceſta
Fitionem hanc fententiam vocantem , cenfentein tur foliro's adiurare certa nomina , ne animæ bîc
que puniendos cos , qui animas redire arbitran in terris detinerentut vagapres circa lua corpora.
cur . Lege fi luber lib. čius ylt.de Sacrâ Poluiâ ; & Teftantur de viſionibus animarum Dion.in Cara
videbis audaciain caufæ minùs aquæ feruientem ; call. o in Tiro, Plutarch , in Cimone , Dione , Bruto ,
& obtinenrem : fed eo iam tempore quo in Cu Alcibiade. Addie Platonicos ( fidem excipio, ſecu
rias Gallicas mulţi ic Nouatores ingellérant. Idem tus Diuus Augustinusi,hoſce malos vocari Le- ciu.Dc
ilib . 8. de
i.
tamen centuic Tiraquellus ad Aiex.ind . ab Al mureis ; Seruius Honoratus fcribit eos, Mancis vo
xand.lib.2.cap.9. nihilprobans,fed nudè affirmans, cari, quamdiu in alia corpora nondum migrarunt.
ſe habere hæc omnia pro meris fomniis . idem al Idem Serúius & Sabinus , ab animâ feparant vm
ferit ad iibr . 5. cap. 2 ;. Sed propter eius putare, 1 bram & fimulachrum . putant eniinº( fallo ) homi

nem
 LIBRI II. Q. XXVI. SET C. II. 117

nem conftare vmbrâ , corporc, & animâ ;anımam A quia feipfam ad eum locum tranſtulit,etianiſi in eo
coelum petere , corpus in terram definere, vmbram loco non operetur actu , ſufficit enim quod poſlit:
liue fimulachrum delcendere ad inferos : vmbram vel per vim alterius extrinfecam potentiorem co
volunt eſſe non verum corpus, ſed ſpeciem quan delata fit , vt fi ab angelo bono vel malo inuita
dam corpoream , quæ nequeat tangi, inſtar venti. aliquo deferretur,veletiam detineretur coacta , ſi
Conueniunt tamen cum poëtis , iſtud , quicquid cutmaliin inferno f. Et fic explicari poſſunt variæ f vide Mo
vel ad cælos adſcendat , vel ad inferos defcendat; Doctor.locutiones:yt Diu . Thomæ , qui vult effe lin.1.p.9.
a videCo-interdum viuis apparere : vt alio loco docuia, & in loco per applicationem virtutis : vt Scoti , quis2.art.i.
men . ad
hoc putabant malo magorum carmine euocarib . per fubftantiæ præfentiam : vt lul . Scaligeri, qui
Herc.Oe
Soliergo ex Gentilibus Epicuri de grege porci ( fic per deſignationem , omnium obfcuriffime. Sic au
tçum . v.
ſe vnus appellateorum ) benè curata cute,mente ne tem futura in loco eſt anima & occupabit locum
1959.
bLucianus glectâ ,negabant animasſupereſſevel apparere:ce diuiſibilem , licet fit ipſa indiuifibilis: & poterit oc
in Necyo- teriid innumeris exemplis aftruebant , cunctorum cupare maiorem vel minorem locum (quod pecu
mant.Apu malorum hominum ; Plato c ; de Caſtore & Pollu liare eſt indiuiſibilibus ſpiritualibus, & denega
morph. lice, Valerius;de Miltiade,Pauſanias; de quodam in B cum indiuifibilibus quantitatiuis : fi qua rcipla lint
2. Lyparà,Ariſtoteles; de Achille ,Philoſtratus de Ro talia à corpore quanto aliter quàm per intelle
cin Phçdo mulo ,Auctor de Vir.illuftribus,de Caligula, Sue Etum ſeparata,quod vix arbitror) intra maximum
nc , & ex
co Macr. tonius , de Athenienſi philofopho, Plinius Iunior ; (phæræ , quam ſimulactiuitate ſua poteft occupa
lib. 1. in de Pauſaniæ infeſta puella , Plutarchus : de Seue re , ſecundum proportionem maiotis vel minoris
ſomn. Sci- ro Imperatore , Xiphilinus, de aliis Apuleius lib.8 . perfectionis eflentialis , qua prædita erit: & ideò
pio.c.9. in Apolog. Sueton.in Nerone, Quinctilianus decla poterit ſibi formare corpus , quod aſſumat , & in
mat.12. HoratiusEpod.s. Valer.Flaccus lib.1. & alij, quo appareat ſaltem tantæ quantitatis , quanta eſt
quos longum referre, & fateor hæc ad dæmónum iphæra activitatis eius: vel etiam ( quod magis mi
illuſiones & præftigias referri poſſe: ſed tamen , randum ) poſſer formare diuerſa ac plura corpora
quæ ex Chriſtianis lubiungam ,conuincunt; etiam minora , & hæc omnia aſſumere, & in his omnibus
fatendum ,Dco permittente, veras animas elle po apparere , dummodo cuncta illa in fphæra activi
cuiſſe,non vanum duntaxat ära ana ,leu (vt gloilo tatis eius continerentur : ſicut de Angelis poſſe eſſe
graphi vocant) Lernum ; nili,Larua legendum . in pluribus non adæquatis ſuæ perfectioni, com
c muniter receptum eſtg. Poſſunt ergo elle, & ſunt gD. Tho .
SECTIO 11. de facto in loco adæquato.quid ergo obſtar? 1.p.9 . 52 .
vide Valé.
An quod ex vno loco in alium ſeſe ncqueant de Angel.
Robatur noſtra Concluſio ſecundo loco con mouere ? veruntamen hoc eſſe fallum docent 9.3.punct.
PROtra philoſophos illos , nimis carnales ( nain yo Theologi h . Poſle animam ſeparatam fe mouere 3.& opti
d Serm . optimèD. Auguſtinus d , in homine carnalı tota re ex vno loco in alium probatur.quoniam humanus mèloquen
tem Mo
147.de tê- jgula inielligendi , eſt conſuetudocernende) quinihil animus vi ſua ſubliſtit, & res abientes atque diſta
pore. lin.ſupr. &
credunt niſi quod vident,& ideò reuerâ nihil cre tes cognofcit , eſtque inter illú & cæleftes mentes 2.1.
dunt: contra hos,inquam , probatur noſtra ſenten quædã naturalisfocietas atque cóiunctio ,vnde fith Scot. in
tia ratione vnica , quia cùm Deus fit omnipotens, vi coſcius huius affinitatis, propiùs ad illasaccede- 4.4.49.4.
1 poteft quicquid non implicat contradictionem : re, & carú frui luaui cófortio concupiſcat.quid au- Sot. ibid.
led hoc quod afferimus adeò nullam implicar con tem illo imperfectius, fi fruſtrà concupiſcit : fru- d. 45.9.1.
tradictionem , vt etiam fit naturæ confentaneum . ftrà verò concupiſceret , fi fe illis motu locali ne - a.3 .
Porecit ergo Deus , qui creauit animas , facere vt quiret aggregare, & vi ſua in altum aſcendere non
eædem ſeparatæ iterum appareant.Immò,liDeus D poflet. Præterea nonne
animacorpori, quod ani
non obſtet, poſſet, naturali ſua vi, id ipla anima. mat,vim fefe mouendi largitur ? cur non & ſepara
i quia nihil hactenus aduerlarij proferre potuerunt, ta ſeipſam valeat mouere: cùm & in loco fit, & iſta
quo probarent animarum id naturæ repugnare. vi vehementer indigeat , ne incaflum appetendo
Quid enim ?cur natura animæ id non patitur? An, aliquid miſerrimè torqueatur. Cur ergo , aliquis
quia nullo in loco propriè fint animæ? [ cio fic vi obiiciat,ad corpus ſuum anima regredi,vel patrios
c Duran. lum nonnullis c; qui arbitrati,animæ ſeparatæ, na. lareis inuiſere , cùm lubet,non poteſt? obiecit hoc
in 1. d.37 . cura ſua, nullum locum competere ; quod quia de olim Platoni non fatis gratus diſcipulus i , cui re- i Arift.i.de
anima.
détur vi- loco dixêre , qui ſumitur pro ſuperficie corporis
9.1. & hoc fpondeo ,nudacam ſemel animam corporis integu
tex.41 .
velle Ari continentis , & proprius eft rerum corporearum ; mento,illud pro arbitrio rursus induere non polle
ftoteles. 1. huc non pertiner : cùm enim fermo eſt de rebus nequehuc illuc diuagari licere : quia velinuita re
de cçlo.D. ſpiritualibus & indiuiſibilibus , locus ſumendus tinerur in ſui receptaculi diriſſimarum cruciabi
Greg Na eft vniuerfim pro fpacio; quæ acceptio rebus cor- E litatum ergaftulo :vel liberè obedit fupremo totius
.2
or. de poreis cum rebus incorporeis , quæ alium locum vniuerſitatis Dictatori, à quo in hanc coloniam
Theol. & habere nequeunt , eſt communis:in huiuſmodier deducta fuir. Ad corpus autem non regreditur,
Auguſt. li . goloco animas ſeparatas eſſe de facto , negarine quoniam ingreſſus animæ ad corporis fui infor
& lib. 12 : quit. fides hoc docet, quæ docet bonorum animas mationem vitámque, à naturalibus materiæ , quas
I

ſuperGen. frui Deo, & eſſe non in terra, ſed in cælo ; damna
ad litt. corum contra non eſſe in cælo , ſed infra terram ,
& ibi, vt in certo loco, torqueri. ratio docet, quæ
docet,impoſſibile eſſe, quod aliquid exiſtat, & non
in certo ſpacio : videlicet in toto & infinito ſpacio
(fic folus Deus exiſtit aut in parte ſpacij , ita vt
non in alia , & fic omnes creaturæ exiſtunt. Eft
autem in hoc loco definito anima , cò quòd eius
fubitantia in cúin potiùs locum , quàm in alium
fuit tranſlata : vel per vim propriam & naturalem ,
vnio hæc arctiſfima ſubſequitur , præparationibus
dependet.Neque hoc ergo obftat.
Alij igitur dicunt has apparitiones poſſibiles
non eſſe :quia cùm ſpiritus corporis fint expertes,
cerni corporeis oculis , vel humanis auribus exau
diri vel vllo à nobis cenſu corporeo percipi
nó poflunt.Nam quod Lucretiusde tactu cecinit.
Tangere vel tangi, nifi corpus nulla poteſt re ;
In ceteris quoque fentibus locum habere . Nihil
enim externis lenſibus percipi , nili quod corpo
ratum
 118 DISQVISITIONVM
ratum :nihil ad internum fenfum ,niſi per externos A ſpecie occultati illam fubcant ; & fic immutant
le penetrare : nihil ſciri aur intelligi ,quod vtroque atque afficiunt internum lentum , non ſua ipfi vt
priùs ſenſu perceptum non fuerit. Quare nec in
telligi hæc viſa, quæ nemo externo ſenſu percepit;
nec ſenſu vllo percipi potuiffe,quæ ſpiritualia ſunt. mia quadam 'poteſtate & fcientiæ præftantiâ , in
Fortis hic nodus & difficilis fateor , cui perrum
pendo fortis quærendus eſt cuneus. Futilis ille &
ridiculus,quem fuggerit Cardanuszin libris de ſub
tilitate parùm ſubtiliter ; ſpiritus denatorum ac
que ipſos dæmones naturaliter ab homine vilu ,
auditu,odore dignoſci: oculatior Lyncco, auritior
Midâ vel Sileni aſello, ſagaciore naſo quàm Plau
ti illa anus merobibula fuiſſe oportet ; fi vis iſta
audiendi, odorandi ,cernendi & diſcernendiſpiri
tuales ſubſtantias ei à natura conceſſa fuerat. Sed
ille fortaſſis ex corpore aëreo tenuiorc animas
a vide quç formabat, qui multorum error olim fuit a , & vti
dixi ad d. nam non hodie. Nec etiam credibile eft ; quod
chor.z.fo.
Cæſarius , recentior illo antiquo & vno ex patri
445.
bus , in fuisDialogis , non ſemel aſſeruit; animæ fi
vaſi spherico, vitreo, undique ocu
guram effe fimilem
b lib . 1 . lato b , & alibi: anima eſt ſubſtantia spiritualis in
Miracul.c.
32. &lib. fui natura spherica , adfimilitudinem globi lunaris ex
4. c. 39. & omniparte videt.] Incredibile inquam hoc, ſi pro
lib.7.c. 16. priè loquitur: arbitror eſſe locutiones allegoricas
& metaphoricas : quibus animæ eſſentialem per
fectionem , & multiplicem cognitionem volebat
d.c. 39: indicare, vt ex eiuſmet verbis apparet c . Sed Car
& d.c. 16.
& lib . 8.c. danus addit errorem errori,dum cenſet ( homo de C
78 . animæ immortalitate dubius , yt indicant omnes
ferè illius libri editi : & maximè quem conicri
pſerat, ſed non ediderat , amicis autem familiario
ribus aliquando oftendebat . de anima mortalitate
liber ) apparitiones omnes imaginarias eſſe, & fpe
cies illarum primas imaginando tantùm concipi
Quod aliquando contingere lubens
opinatur.
concedo,ſemper contingere lubentiùs nego, Res
dı.p.9.89. eft paulò luculentiùs explicanda , eſt enim cogni
2.8.ad.2 . tione digniſſima, & quam D. Thomas d mirabi
lem eſſe profitetur, & inter diuina miracula com
putandam.
Vijionem veteres à viſo diſtinxerunt. Vifio illis
opau quotiesnos id videre priùs opinainur : quod
ita poſtmodùm euenit , vt apparuerat. Viſum verò
pávtadua nominant : cùm interuigiliò vel in fom
nis , ei qui vigilare ſe putat , formz aliquæ oculis
ſele videndas offerunt. De vifione diſputationem
differo in libros fequentes: de viſo nunc agendum ,
quod Chriſtiani apparitionem dicere maluerunt.
e lib.7.0
rig.c.8.D. Apparitio , teſte B. Iſidoro e , triplex eft : intelle
Tho. 1.p. ctualis,imaginaria, corporata. Intellectualis dicitur,
9.12 . a.3 . quando ſubſtantiæ ſeparatæ in folam mentem ,
ad vlt.
non alienâ formâ,ſed leipſis ſeinſinuant: quæ ra
renter ſe offert, & imago quædam eſt beatificæ &
æternæ viſionis, & à tractatione iſta prorſùs nunc
aliena . Imaginaria , quæ Spiritualis etiam dicitur,
tum vocatur : quando , non ( vtCardanus putar)
ſpiritus illi corporei ſenſibus famulantes, ſed iple
met animæ ſeparatæ formas aliquas alienas lentui
noſtro interno indunt , quibus in earum cogni
tionem inducamur. Corporata dicitur viſio , quan
do huiuſcemodi fimulachra externo ſenſu exci
piuntur . De his nunc, spirituali & corporali, diſleri
mus , & earum neutram cum naturæ legibus pu
gnare contendimus. Spiritualis illa vigilantibus
& dormientibus communis eſt. in eâ, spiritus ( lic
animas ſeparatas malo vocare , quàm cum paga
nis vinbras aut fimulachra ) ſui potiùs ideas qualdā
in hominis phantaấa efformant , quàm aliena ipſi
MAGICARVM
neque per te , ſed angelorum vel dæmonum mi
niſterio, nequeunt enim tales imagines , fine exi
hominum imaginatione , effigiari. hac poteftate
fpiritus carent ; quia nequeunt alia à femouere;
ſcientia quoque & peritiâ hac carent , quia neque
cùm à corpore recederent eam habcbant , nec po
ftea didicerunt. cedo enim à quo , vel cuius ex dif
ciplina? Opera igitur aliena , viuentium formis lie
milia ſimulachra , in tabula imaginationis , incor
porco penicillo , depingunt ; triſtiore quidem ha
bitu ac facie illorum , qui adhuc pænas perferunt;
l pullo vt plurimum & aquilo amictu : contrà in
veſte candida , hilari & renidente vulcu eos , qui à
luppliciis liberati; &, ve dignoſcantur, viuis quam
51
fimillima depingunt. Non ergo apparitiones ima
ginariæ ſunt impoſſibiles ; & modus iſte facilis eſt
apparendi etiam viuis . Sic enim & Iudæi Oniam
atque leremiam , lic Saul Samuelem iuxta non
nullos, fic Conſtantinus Petrum & Paulum reco
gnouitf.Probemus idem de corporea.viſa folis vi- f 2. Mach.
gilantibus obiiciuntur, & in iis , fpiritus aflumunt 15. 1.Reg
corpora, & affumptis vtuntur. quod facere pofle, .ac.z.
& quo faciant modo fequenti quæftione often
demus,nunc ſupponimus; line theologos conſulas,
ſiue philolophos Chriſtianos, certum iam & defi
nitum videri à ſubſtantiis feiun & is viſilia aſſumi
corpora ; in iis ergo alluinptis, quid mirum fi à vie
uentibus conſpiciuntur : Hue illud ex elementis
formatum fit , fiue alienum fit cadauer , vtrumque
vifile eſt,
Sed inſtabit aliquis; an ergo aſſeris ſpiritus (de
dæmonibus res certa ) humanos etiam cadauera
ſubire ? Quoad damnatorum animas , nihil vi
deo cur non æquè atque dæmones : non eniin ſu
beunt vt informent, fed vt loco tantùm moueant .
Beatas animas aliena corpora non ſubire, omninò
crediderim , neque enim id illas decet . lua non
nunquam , ſunt qui afferant ſubire. naturæ legibus g Soto in
id non repugnare concedo, fieri & decere , viris g 4. d . 43 .q.
D piis & doctis afferentibus, vt non repugno per- 2.2.1.qué
tinaciter , non etiam audacter aflentior. Nam ho- fequitur
Tyræ , de
neftum non videtur ,nec decens ſanctas illas , &
de appar.
iam glorioſas, animas, corporum fuorum diffuen- ſpirit.Hef
tium & tabidorum , ante reſurrectionem ,angu- lelius in
Matth . c .
ſtias iterum fubire : cùm id fit minimè neceſſarium
17. & ibid .
& queant elementari ſupplere corpore. Volunt Maldona.
Thaboris in cacumine lic apparuiſſe , cum Chri- & fuſilli
ſto Domino , legiferum Moylen. Mihi non im- mè Fran.
Suarez in
probabile videtur, non in proprio, ſed in aëreo, &
3.par.in q.
eam ad rem efformato corpore , Moyſan compa- 145. difpu.
ruiſſe , vt Strabus & Beatus Thomas voluerunth: 32. ſect.2. 1
Et poterit adhuc dici vera apparitio . in qua vera Peltan . de
Moyſis anima apparuit , & Moyſes verè dicetur purgosis;
E apparuiſſe, à parte enim potiore facienda deno- c.9.Luc . &
minario eſt: & Diuus Auguſtinus libr. de cura pro D.Tho.in
mortuis fubindicat , hancle apparitionem Moyſis 2:17. Mat.
haud diſſimilem putaſſe ab apparitione Samue & 3. P. 9.
35.a.3 . A
lis , in qua nemo dicit Samuelem , in ſuo corpore bulen (Li
proprio apparuiſle. Argumenta quoque omnia ran. & alij
quæ contra Diuuin Thomam adferuntur , non volucrūt.
valdè ftringunt , vt nec Patrum auctoritates, in
quibus returrectionis vocabulum , vt latè ſum
ptum , poflet accipi de eo, qui in corpore aflumn
pro fimilis eſt reſurgenti ,in quam ſententiam lan_
lenius concord.cap.67. inclinauit . Sed quia reve .
ra Diuus Hieronymus Epiphanius & alij plerique
patrum
 LIBRI II . R.
patrum ( habes eorum verba apua Suarem ,pro, A , trudit,licet præſtigiis quibuſdam fieri queat , Vt
verâ reſurrectionc faciunt , non traham funem
contentioſum . Dico potius , veras reſurrectio
nes , ad rem de qua differitur, nihil pertinere : nos cunda noitræ concluſionis probatio , confenta
enim de mortuorum loquimur apparitione , illa
Molistú nó magis futuramortuiapparitio , quàm
Eliæ , æquè enim tum viuens fuiflet Mofes , atque
Elias . Quod verò quidam in vincto Parabata , vbi
Moſem inducit dæmoni quærenti Huc unde Moſe ?
Sic reſpondentem
.. Nempe ſummoab æthere
Vbi cum Enochoraptus & vate Elia
Felix , Dei nouiſſimum expecto diem . Id cautè le
gendum . Nam fi vult Moſem raptum viuentem
cum Enoch & Elia , quinondum mortui : certè
hoc temerarium eſt , & Sacræ fcripturæ contra
rium . Sicum Elia & Enoch venturum tempore
nouiſſimo , id æquè temerarium . Si in fummum
nempe empyreum cælum tranſlatos Enoch , &
Eliam, hoc planè nouum & inauditum , vt ante o
bitum quis lit gloriæ illius particeps ,hoceſt bea
tus; idem comprehenſor , & viator.Šed longè peri
culofius adhuc quod in eodem opere, Michaël,&
Angeli boni,Luciferipænam deplorant, & Deum
etiam crudelitatis accufant. Tanti videlicet erat
Prometheum Æſchyli in Luciferum , & Nereides
in Angelos bonos transformare. Hoc etiam au
dendiPoëtæ illi poteſtas fuit.Sed ad rem quòd de
Moſe dixi ; idem reſpondendum de iis , quireſur
gentes cum Domino apparuerunt reſurgente.nam c ftratus inuitas ícribir ſeparari, & plato Pomolwyátus
& ifti ad vitam reuerterant , & fortaffis fecuti af vocat, & D. Paulus b dixit nos exspoliari nolie, ſed b 2.Cor.6.
cendentem Dominum in cælum ampliùs mortem
non experti,fitamen in proprio apparuerunt cor
pore illud informantes , vi eft verò limillimum .
Negamus itaque fpiritus ſya allumere corpora , vt
in iis appareant dumtaxat; non vi informent & vi
uificent: cum enim non redeunt , vt fint tales qua
les cernuntur ; ſed vt hiſce , velut notis , ſe præ
beant aguoſcendos , cui rei latis eſt idoneum cor
pus effictum .
Elementaria hæc corpora non ipfæ animæ
si
fibi componunt , ſed angeli ipfis illa vel dæmones
fabricantur. nec enim animæ feparatæ queunt in
o
1 hæc agere ,vt necelſe. nam hoc moru locali facien- D
a Sot, fu- dum foret, anima verò ſeparata non potelt vi pro
pra & Suar. pria alia à le mouere , ex veriore ſententia a caret
lupr.& Pel enim organis corporeis , quæ illi ad mouendum
tan.ſupr.
corpus erant neceflaria , quaudo erat in corpore.
Hinc inſtare quis poterit interrogando . Siin ele
mentare corpus nequit agere;quo in illo pacto po
terit apparere, aut illud fubire? Respondeo animas
corpora hæc non arbitratu fuo , fed Dei fubire
voluptate atque imperio. quare quando hoc fit,
tunc Deus illis largitur qualitatem aliquam , quæ
defectum ſuppleat ; quod quoad animas beatas a
pertiùs puto, propter viſionem Dei multa illis lar
gientem dona , & eorum deſideriis abundè atque
per omnia fatisfacientem . aliter autem à ſpiritibus E
etiam dæmonibus corpora mouentur , aliter ab
anıma corpus informante. Hominis motus eſt
organicus,nam homines à naturali appetiiu ſolli.
citati , per qualitatem quandam neruis infixam
membra mouent ( ad quorum motum etiam ner
u mouentur ) non fimul omnia membra ,fed aliud
poft aliud . Sed animus corpore ſolutus appe
tentiam quidem retinet , ſed organis corporeis
deitituitur : idcò cotpus , cui fe coniunxit , non
membracım , neque per parres impellit ,ficuti ſuum
dum viuebat; ſed integram ſimul eius molem pro
X X VI. SEC. III. 119
organicè mouere videatur . Sic ergo lubit , fic
mouet corpus aſſumptum , & fic firma manet le
neain eſſe philofophiæ illi, quam naturalem vo
camus . idem de Morali probabit ſequens ratio
cinario .
SECTIO 11 .
* Ertiò probatur concluſio, quia decet & vti
le eſt hoc DEVM aliquando permittere.
Etenim li quo ad multorum demanat vtilitatem ,
B liquod Dei honorem promouet , id fieriexpedir,
id decet Deum permittere: huiuſmodi efle de quo
agitur, neceſſe eſt aduerfarij fareantur. Nam non
difficulter cuincerem hæc vila , & commodi mul.
tum adferre nobis , & ad gloriæ diuinæ extrariam
magnitudinem aliquid adiungere acceſſionis. Ce
dunt in animarum quæ Deo gratæ decefferunt,
vtilitatem hæ apparitiones. quia ſi in corpore pro
prio apparent ; dixi quid fentiam ; fed fi tamen in
exuuiis apparent ſuis , gratiſſimum id illis iucun
diſlıınúmque fuerit : nam ineſt animabus ad ſua
corpora , quafi ad domicilium ſuum infitus qui
dam ab incunabulis amor , à quibus vi abſtractæ
fuerunt,'ad quæ fponte redeunt ; vnde & Philo
V.S.
malle ſuperueftiri, vt moleſtam cunctis animæ à
corpore ſeparationem oftenderet , ficuti Theo
philactus interpretatur : quem amorem ſeparatio
ne non minui ,ſed coniunctionis priſtinx, & rcdin
tegrandæ vnionis appetitionem Theolog, volunt
mauere. Si autem alieno in corpore coníp cuas
ſe præbeant, non exiguam percipiunt voluptatem ,
ex negotiorum noftrorum vtili geſtione, & rerum
procuratione , quæ ad diuinum lpectant honorem:
interim ſuam quoque caufam agunt, non illæ mo
dò quæ ſubſidij & opis indigæ ,quod etiamnum.
expientur, & à viuis eleemolynas, ſuffragia, i.iu
ni ,millarum facrificia impetrant , quibus diuinæ
iuftitiæ faciant fatis , & pænarum diminutionem
obtineant ;fed & ipfi beati , cæleſtis Hierofolymæ
albo adfcripti ciues; quos interdum Deus fefe iu
bet oſtendere, vt corpo.ibas corum debitos ho
nores exhibeamus , quæ Spiritus Sancti puriffima
fuere templa ; quod de Sanctis Gerualio & Pro
thalio Diuus Ambroſius teftatur:hoc ergo iphilu
cro apponunt, quia fic in le Deum ſentiunt & læ
tantur honorari Nobis autem , Deus optimè.quot
inde commoda , quot cumulantur emolumenta?
docent animam noſtram corpori manere luperſti
tem : oftendunt non efle impoſſibilem corporum
reſurrectionem cuius quædam ſuntadumbraiio
nes: clamant Deum non viuis modò ,fed & mor
tuis præefle , cuius imperio ifta paraguntur : certa
elle loca manifeſtant , vbi & fontes indefinenter
excrucientur , & pij ayo immortali cum iucun
ditate iugi perfruantur : admonemur ſocietatis
& communionis , quæ nobis cum defunctorum
fratrum fpiritibus intercedit . perferunt ad nos
Dei mandata , & murux caritatis aliarúmque vir
tutum fiunt auctores , nos de ſuo ſtatu , & quæ no
bis vitæ ratio inftituenda faciunt certiores : mo
rientibus interdum ſe viæ comites , & ad cæle
Jitem patriam duces exhibent: horum monitu di
ulam
 DISQVÍSITIONVM
120
uinam declinamus iram ; ab his fæpè fanicasacci- | Amon eſt, ve plurimum ,vix enim vnqua damnatoru
pitur , & imminentia ceruicibus noftris mala de
pelluntur, & ad proborum exemplum ab impro
bis pænæ exiguntur : ipfis quoque damnatorum
ſimulachris iuuamur , per quæ fides noftra fulci.
tur ; & fit , vt firmiùs multò , iis quæ de fcelerum
fuppliciis & de Dei iuftitiâ & prouidentiâ creden
da ſuſcepimus, aſſentiamur. Hæc omnia & ani
maduertit, & in Theſes artificiosè ac breuiter di .
geffit, & ſcriptorum grauiſſimorum exemplis at
que hiſtoriis folidè probauit Societatis noftræ
al. 1. de Theologus Petrus Thyræusa ,cuius fcripta ma
apparit. nibus teruntur , pari voluptate & vtilitate: nolo
{ pirituum . eadem hic recenſendo actum agere. Tu ( bone
Lector ) confidera , an non iſti fructus egregij &
lauti , quos ab apparitionibus decerpimus ? an non
bæ gemmæ quouis auro & margarito pretioſio
res ?hæc nobis omnia , per nefas & inuidentiam ,
moliuntur eripere , fi intelligunt ; per ſtuporem
& temeritarem miſerandam , fi non intelligunt;
qui viſorum fidem ex animis mortalium euelle
Sic Calu . re allaborant.
in Lit. La
Metum nobis hic obtrudunt, ſed metuunt vbi
uathe. de
{pect .Cho nihil timendum . Ingens ( inquiunt ) hac ratione
pin.li.3.de fraudis ſeges ſeritur,dolorum occantur ſulci, & la
Tacra pol. ta ſuperſtitionis arantur noualia, tenduntur ſubti
lia & rara retia , plagæ captendulæ inftruuntur;
quib.incauticapiantur , & impedicentur: Satan fé
folet in hominem , & adeò in lucis angelum trans-
figurare, quo illum pacto à veris ſpiritibus diſtin
guemus ? Dei donum et diſcretio fpirituum , nec
omnibus conceſſum , malè ergo conſultum ſit ge
neri humano; ſi tales contingant apparitiones ,qui
bus diſcernendis non fatis idonea Deusremedia
reliquerit. Refpondeo difficilem verè eſle ſpirituum
huiufmodi diſcernendi rationem : neque id curuis
peruium aut perſpicuum . Non deefle ramen ho
minum cruditorum ſcripra in his tenebris prælu
centia ,ne periculosè aberremus,ſigna illi produnt
ſingula veriſimilia per ſe,quædam minùs, quædam
ampliùs , ſi tamen valdè inulta velpotiùs cuncta
concurrerent,fatis certa & luculenta futura. Scr1
plit olim tractatum integrum circa annum Do - D fignanon obſcura difcernendi viſionesmalorum
mini.1387.Bertramus Epiſcopus Thefelicenſis ad
Cunonem Archiepiſcopum Treuirenlem . de iilu
fionibus damonum & loan . Hagen.aliàs de Indagine
Cartuſian.lib. de apparitione chiuſdam defienii & huc rum animæ compareant.Nam etfi fatear Deum id
ſpectantem ; & fufiùs egit integro opere Iacob . de
Chula Theologus de apparitionibus spiriu!um , á
quo inquiri & agnoſci debeant modo , Virum verè von
fictè apparean ? conatur illum fuggillare, vt omnia
quæ Catholica & pia ſunt, Vvierus, ſed pihil ex eo
protulit, quod non piùın, prudens , & religiolum.
b Peltan . paucis iſte fcriptor norus. Notiores ſunt Peltani
d.c.s. & labores & Thyrai prædictæ theſes b, è quibusquç E
Thyr.d.li. certiora primo loco leligantur. Si fignum cru
1.0.16.
cis, nomen Iesv , MARIÆ , velaliorum lan
Etorum , eorúmve reliquias, agni Dei ceream effi
giem , luftralein aquam , panem , ſalem , cereúinve
benedictum aut alia huiulinodi Sacramentalia , vel
Catholicæ religionis fymbola fugiant aut dete
ſtentur. Si poſtquàm quod femel exegeruntpræ
ſtitum , adhuc fruſtrà rursùs appareant, & lintim
poituniores ( nam animæ, cûm fatisfeceris,vel non
redeunt, vel ſemel tantùm vt agant gratias ; contra
dæmoncs cauſas ex cauſis vt funiculum nectunt,
ví vel obfideant, vel faltem grauiter decipiant)
his ergo concurrenţibus,diabolus eft. 2.6 fe dicat
animam efle alicuius damnati ; nientitur; & dx
MAGICARVM
anime ſinútur egredi. 3.li prçtexit apparitioni cau
ſam fallam ,vel malam ;v.g.dicit le apparere coactú
vi coniuratiouis magicæ ,vel vt reuelec curioſa, pa
rùm neceſſaria , aut quæ neſciri expediret : dæmon
eſt.4.ſi aliter eius oratio fit falſa, iuperſtitiofa ,ma
leſuada; deſperati, fuperbi, libidinoli,vindictæ ap
petentis , aut aliter perturbati præferens animi o
Itentationem : dæmon eſt.s.li appareat formâ non
humanâ , formola & benè formata ; fed tetra , de
formi,aut vili ; yel canis,ferpétis,luis,draconis,ara
nei ,bufonis ,vel fimilium ; vel nigri Æthiopis : ma
lus eſt genius ; fi verò forma humana, bonâ ange
li vel beati, vel Dei, tunc conhdcranda operatio : ſi
B
ex genere luoluo improba , ve b !alphemiæ , ſuperſti
tionis,mendacij,homicidij, luxuriæ, &c.vel dolo
ſa, ex modo operationis ; vt ſi priino congreflu læ
titiam adferat animo , & tranquillitatem , poftea
horrorem , turbationem , vel defolationem , vel e
tiam magno cum fætore, ſtrepitu , vel cladeabeat:
dæmon eft. Diuus Antonius hanc ſuis cautionem
tradidit,his fermè verbis ; Non eſt difficilis bonorum
malorumg ſpiriiuum diſcretio. ſi enim poft timorem
ſucceſſeritgandiuin , à Dominoſciamusveniſe auxi
lium : ſe autem incuſa formido perman erit , hoftis eft
qui videtur.] Hanc iuxta norniam , quæ Diu . Tho
mä с, Beatæ Catharinæ Senenſi, Gerſoni, & aliis ( 3.p.9.30 .
in hac paleſtra probè exercitatis ,nó immeritò pia- 4.3.ad 3 :
C cuit ;ſuos armauit pater Ignatius d: expertus id ipfe d libello
fuerat,in fictitio illo & oculato monſtro ,quod prę- Ribade
ſens lætitiam adferebat,ableoscontriftabate.con- neira eius
tra bonis ſpiritibus peculiare,vel iucundum ,quem vitæ l.1.c.
attulerint animo,fenfum conferuare , vel initiò al- 6.Mafeius
latum metum , tranquillatione maxina compen- fludi c.7 . c. 7 .
ſare, vt Mambre, Gedeoni, B.V. & aliis nouimus v. 22. & C.
accidiffe f.In eandem ſententiam D.Macar.g, Quę 13.V. 22 .
à Deo & bonis angelis ( id en:m ibi eft, agrarius Luc.i.
procedunt , læ :itia perdita ſunt, caritate, pace, & 13. & 30.c.
2. V. 10.
veritate: quæ. a. ab iniquitate (hou diabolo) turba
tione plena lunt ,nec habent dilectionem ,aut gau- !s .
dium erga Deum ,hoceſt ſpirituale .plura de hocdi- g Hom . 7 .
cenda iterum lib. ſeq. de reuelationibus. Hæc puto
{ pirituum à bonis : & tunc non debere nos dubi
tare, qúin ſint auerlandę.Semper enim vel funt de
monum vel damnatoru : lı tamen vnquã damnato .
pofle permittere , cauſam tamen vix video, cur id
permittat .fanè li permitteret, non video quo Aliquádo
modo poffint illorum viſa diſcerni à dæmonum
compare
apparitionibus: nifi fortè fi qua denunciarent , in- re volunt
dicaréntve , quæ omnem hominum cognitionem Peltan &
ſuperarent. Item niſi occuparent corpus hominis Tyræus. 1
viuentis , nunquam enim animæ , vel angeliboni
hominum viuentium corpora lubintrant: ſed hoc
dæmonum proprium , vt Zoroaftres in Magicis
obſeruauit , videPetrum Lelojerium lib.4.de ſpectr.
cap.pen. Quid igitur dicat aliquis ) tu de illis;quo
rům legimus animas iterum in corpus ingredi
iufſas , & quidem nonnullas inferni ſuppliciis
addictas inde liberatas ? vt Andream illum Ro
manum anno 1070, cuius hiſtoriam habes le
cta digniſſimam in vita S. Annonis Colo
nienſis libro primo capite 33. apud Surium
die quarto Decembris, tomo fexco. Equidem ar
bitror illos inferni pænis non nifi ad tempus
addictos à Deo . Nam ex infcrno mulla eft redein
prio, quando quis ad eum abſolutè damnatus : ſed
heri aliquando poteft, vt quando paulo ante viſi
expirare
 LIBRI II . Q. XXVI.
expirare , re verâ runc animam non cxhalarint, | A lulpicari fæminco cum (chemâ Angelos fuifle.D .
fed tantùm fint excalim palli, in quâ per viſum Laurentius luftinianus d affirmat , fibi virginem din Falci
& repræſentationem , ob oculos mentis diuino quandam ſole candidiorem apparuiffe , qua fe fa . cule Amo
miniſterio obicctam , vil fibi fint & mori , & ve pientiam Dei eſſe diceret, quæ propter hominum ris,
rè in iudicium rapi, & cætera illa quæ narrant: refo rmationem humanam foniam fufcepiſier, &
Poſt quorú narrationé , vel ftatim vel diu poftea ,
verè animá cxhalarint . Quæ fententia cú aliorum ,
cum Baronij Cardinalis eſt tomo Annal . X I.dicto
anno.1070.Cùm tamen ibi dicar Andreas ſe verè
mortuú fuifle,non verò dicat lead æterna ſuppli
cia inferni damnatum, ſed tantùm ad loca æternæ
damnationis tractum ,( quod dici poteſt etiam de
damnato ad tempus ) probabilius multo dici pol
ſet hunc ex priori illo genere fuiſſe ; non ablolu .
tè damnatum , ſed ad tempus puniendum ſecun
dum præſentem iniuftitiam , abſolutâ fententiâ
ſuſpensâ: quæ eſt D.Thom.Durand.Richar.Abu
lenſ. & aliorum Theologorum fentétia , lege Bel
larminum noftrum lib.z.dc purgato.cap.8.vbi de
animâ Traiani, d (purat, & Valenciam in 3. part .
diſputa.ii.quæft.1.puncto.2.& Franc . Zoar.in 3 .
parc.com.2.diſpurat. 43.lect.3 .
Par difficulas elt , Angeloruin apparitionis à
Beatorum hominum apparitione dignoſcenda,
nam & eorum qui in purgatorio ſunt apparitio
nes , bonoruin angelorum operâ vicariâ nobis, vt
2 plurimùm , puto exhiberi . Scio viros eruditos, li
gna quædam commemoralle ; huinanas animas
a
quæ iam beatæ lætiore vultu apparcre , qur d
hicexpiantur nubilo ac triſtiore ,hoc fanè admo
Sic Trit. dùm probabile eſt. Addunt fic angelicas ab hu
li
temli.oct. manis diſcerni: humanas elle anim.s, G le barba
quæftir nú
tos , lenes , vel pueros , vel feminas exhibeant , aut
quæſt.si
malto habiru , nihil enim horum angelos dicere :
9 ve nec in vllâ quoque anima'is vllius fpecie ſe
EL exhibere , nec columbæ quidem , item li huma
gam cognitionem ſuperantia prædicant aur do
1
ccant , ti preces vel quid aliud lublidij poſtulent .
Sed luber ab his quærere ; an nequeant angeli cu
ſtodes ſuſcipere torinam eorum , quorum lunt cu
ſtodes, & qui in purgatorio expiantur ? certum
eſt pofle, & ſolere , neque id ipfi negant , cur non
igitur tum , preces aut fimile lubridium poftu
illi erant for
lenc ? cur non tunc in eâdem , qua
niâ , pueri , ſenis , barbati , mæſti, vel fæminæ ap
pareant , vt cognofcantur ? Deinde nónnebeati D
multa nunc norunt , quæ viacorum ſuperant co
gnitionem , fatura quoque , vt angeli, norunt ,a
Deas illa reuelarit ? incertæ igitur funt hæ notæ .
Quibus & hiftoriæ nonnullæ repugnant. Nam &
in Patrum vitis habetur ſcriptuin , angelum Ana
choretæ iudiciorum Dei inſcrutabilem abyflum
inteligere deſideranti, ſenili facie & vultu appa
a Albert. ruille a . Notiſſimum quoque quod de B. Augu
Para.ſerm . Itino commentarios de Trinitate cogitanti refer
1.in Dom,
1. poft PE : ur, puerum illi viſum, qui caſſo & irrito conatu
tecoſt. cũ Amphitrite Nerea ,quátus quantus eft,in exilé
blacob.de (crobein cochleari infundere nitebatur b , quem
voragine.
ſerm . 3.de angelum fuiffe non eft aanbigendum , non magis
E
Trinit. & quàm alium illum , quem peruetus hiſtoria cer
alij home- tamin's D.Dorotheę narrate, fimilem puero qua
liftæ .
drimo pulchellulo & tenellulo roſas ſuaue ruben
c apudSur. tes & mala recentia Theophilo , vt animoſa &
tom . I.
Dco fidens virgo promiſerat , hyeme mediâ , ar
tuliffe , cùm illis in locis cuncta gela vi frigoris
conſtricta horrerent. Ruffinus etiam & D. Bo
nauentura teſtantur, D. Gregorio Nazianzeno le
videndam obtulille Sapientiam cum Caftitate , &
poilet quis , nifi per ſoporem hoc illi contigiſſet,
3
SECT. IIII. I 21
ab eo in ſponſam recepra daro , pacis ofculo , re .
ceſſerit: acque hunc fuifle D.N. IE - S v M hac illi
formâ apparentem ,volunt illius vitæ ſcriptores e . c Bernard.
Arbitrarer potiùs Angelum fuiſſe , quod fi Chri- Juftinia in
cius vita
ftus iple fænaineâ in formâ apparuit, cur non An ca.1 . apud
gelos câdem in formâ ſe conſpiciendos præbere Sür.com.i.
nonnumquam credamus ? Exilac D. Gommari ,
quem Brabantini mei venerantur , vica , vel à
Thcobaldo , vel alio quopiam antiquo & dilerro
Scriptore , litteris tradits : vbi freperias Angelum fc.8.apud
B à Deo miſſum , in columbæ (pecie mirabiliiplen- Sur.co.s.
dore rut lantis , luprà tentorium te confpicien
dum præbuifle , & peregrinationein quam animo
voluebat dilluafifle, ſublimiorum ftudiorum at
que operum propofita commutatione , cui cùm
vir ſanctus paruerit , nil í'q e inde fit ſobtecu
tum , vnde dæmonis fallacilliini queat illubo de
prehendi , complura veiò , vnde id diuino man
dato factum appareat , neque dæmones colum
bæ adhuc fpeciem Spiritui Sancto dicatam abu
los ineminerim , boni hanc Angeli apparitionem
fuiſſe, mihi perſuadco. Sed & alia vilio vigilanti
Vvamberto oblata , v.detur docere in aquilæ in
gentis formâ angelú apparuiſſe.( Apud Sur.in vita
S. Berturphi cap.12. Ianuar.d.e.s.] quamvis fi quis
corenderet , hanc veram auem fuifle, ve & illa vi
С
detur ,de qua in tranſlatione S.Laudoaldi fcribir,
libro.Nogerus Epiſcopus ( Surolom .2. ) non valde
repugnar m . Hæc ergo & fimilia ,pe Notis ab illis
traditis indubitanter aflenciar , memorantur : led
imprimis , quia totam hanc fpirituum diſcretio
nem , qnod illi non diffitentur , ex diuina potilli
mum reuelatione , ai bilior dependere. Propterea
turiùs & præſtabiliùs iudico cum B. Auguſtino g, g libr.de
cura pro
mcam hic ignorantiam fateri, & difcipulum me mortuis ,
praſtare, quàm præcipiti temeritare aliquid defi cap. 16 .
nire , vel agere præceptorem , res enim hæc altior
eſt, quàm vt àme poſſit attingi , & abftrufior,
quàm vt eruere , & profundior , quàm ve yadare.
qucam . Hæc pro tertià probatione.
:
SECTIO III 1.
Varta petita probatio eft ab auctoritate di
Q uinâ & humanâ, bumanım voco quæ nó eſt
petita ex ſacris Theologiæ ,fed ex humanę (apien
tiæ adit : s , diuidamus has probationes, & lit quar
ta illa , quam ex Gentilium opinione initiò quæ
ftionis fusè deduxi : quibus adde hoc céſentes Pla
tonem ,in Phadone, Triſmegiſtum ,epiſt.ad Tarium ,
Apul.apol.1.Maximum Tyrium , libr.de Dio Socrat.
Plutarch.in Bruto,Plin.lun.in epift. Lucian.in Phim
lopſeude. vt omittam Homerum , Æſchyl. Eurip.
Virgin.Senecam & cæteros poëcas : immò & Hi
ſtoricos, Dionem, Paulan . Tacicum ,Sueton .
Quinta probatio peritur ex fcriptis quorum
dam aſtrologorum , qui cenſent animarum appa- h Picus li
ririones ,ab aftrorum certâ coniunctione , & in- s . contra
aſtrolo . &
fluxu pendere , vt Ptolomæus , Iulius Firmicus , Per.le loye
Albumazar , & alij Arabes , quos ſecurus Pom rius l . 3.de
pobatius , quorum hærefim , etfi veriſſimis ar- lpect.ca.9 .
gumentis doctè alij confutarinc h , tamen inde & nos age
patet , etiam boshomines ,fermè arheos, appari- mus libro
fq .
tiones animarum admiſlille , vt illis noftri hare
L sic : me
 I 22 DISQ VISITIONVM
vici meritò iudicentur deteriores .
Sexta probatio deſumi poteft ex opinionibus
Chaldæorum , Mahumeranorú , Cabbaliſtarum , &
Rabbinorum ; quorum omnium vnanimis fen
tentia animarum apparitiones recipiendas decer
nit. Loquor de Synagogâ , iam reprobatâ poſt
Chriſtum crucifixum . lolephú hoc voluiſſe con
ſtat , tum quia cenſuit veram Samuelis animam
a l.6.anti- apparuiſſea: cum quia narrat Catulum à ſpiriti
qui.ca.rs; bus occiſorum dirè vexatum fuiffe b , hoc idein
6 l.vlc.bel.
li lud.lub. cenſuere Simeon Ben- loaz in libro,Mabhcar Ha
fia . fudosh , Rabbenus Haccados , multas memorans
apparitiones, in libr. Galarazeyà , & alij citati à
c d.l.3.c.s. Leloyerioº; vbi etiam ex Cabbaliſtis idem pro
& cap.6 . bat ,qui non , Neshama;nec,Ruah; ſed quod vocant,
Nephez ; illud nempe Gentilium ſimulacrum ſeu
vmbram , de qua Seruius( Virgilius, imaginem , vo
cauit; )volút poſt mortem circa ſepulchrum con
{ pici. Idem credunt Muſſelmanni ex ſuo Pſeudo
d Azoar. prophetâ deve Auenzoar, & Auicenna. Idem cen
IX.X.Xv1 Tuêre Zoroaſter , in Magic. & Zoar ; idem Indo
& paſſim .
cvid.Paul. rum Bragmanes Calecutij, Coloimi , Malabaren
Venet.lib. ſes, & cæteri Orientales c : idem Floridenſes, Pe
3.cap.28. ruuij , & cæteri occidentales credunt f . Hos vi
fLeuit A- fum fuit adducere ; non quod iis quidquam tri
poll.in hiſ. buamn : ſed quod contra Épicureos, qui ſcriptu-:
glofen- ram facram reiiciunt ; & contra Hæreticos , qui
tum. D.de Eccleſiæ perpetuam ſententiam aſpernantur; vno
ver. oblig. dicam verbo , contra laruas & nugones , laruas
h l.in can
tú de rer. etiam & nugas in aciem producere cogamur.
diuiſ, Septimaın probationem ,legum , Tribunaliúm
i grege meditante, ci B.Petrum plagas inflixifle,
i l.ex Sc- que iudicialium fuppeditant archiua.Nam & Vl
natus có: pianus agnoſcit, ostentum , quoddam ,qãojea Tepat
Cornel.de Todesig & Mancs agnoſcit Martian.h & magica la
ficar. Le crificia , quibus ſpiritus euocari putabantur, dam
loyer, libr. nat Modeſtinus ; quod Manes accire, vocat , & à
3.cap.3 .
kl.multi. multis fieri queritur , & pænam mortis lancit vt
C. de mal.Insper. Conſtantin. quo loco in idem recidit alia
& mathé. lect.o , quæ pro Manibus accitis, haber, Damonibus
1 fic legit. acciiis. i Manes enim ye plurimum erant ipli du
D. Aug. & mones, qui animas mentiebantur. Et hanc de ani
Compéd.
Βασιλικ . marum apparitione ſententiam renuere. I. C.non
L infimæ notæ , Budeus do Alciai,ad.d.l. ostenium . Dispone
m 1. Reg. Christoph.Porcius S.fin.inftit.de loca. Arnold.Ferron . D Iulie hac noéte rollent à 16 animam tuam. & alia
28 . in confüetud.Burdegal.Alex.ab Alex.in Genial.dier.
'n
n 1.6.an- lib.z.cap.g. lib.4.ca.19 . & lib.s.ca.23.0 lib.6.c.21.
ciquis.
o ſupra q Dide.CoMarrww.lib.4.tar.real.cap.6. Petr.Lelayer.
6.vbi vi- libr.3.de fpe &tr.1010,qui cap.4 docei hoc etiam ienuiſſe
de. Bar. Briffonium Curia Parifienf. Praſidem .quibus
P Bellarm .
i.de Purg . cùm & lacræ ſcripturæ , & conciliorum ,& lacro
ca.6 .& 1.4.rum Patrum , & Theologorum communis ſenten
de Chritt. ria ſuffragetur ; cæteris Iuriſconſultis contrarium
ca.11.Bel ſentientibus, illos non dubito præponendos .
liolan . de
Octauò probatur concluſio , quoniam perpe
Purg.l.1.c.
11. Pereri. uus hic Ecclefiæ ſenſus fuir. Veteris quidem te
de Magia, Itamenti tempore, probatur, quia anima Samue
5.9. Yalec. lis apparuit Saulim , non carminis magici vi exci
in 3. diſpć.
tata,led à Dco miffa ;hæc enim verior videtur fen
.
pun & .1.5 .tentia ;quæ non veteribustantùm Rabbinis Ahiæ,
9.Peltā.de Saadix, Eleazaro ; ſed & Ioſephon ( quicertè vni
purgator . Nouatori Dauidi Kimchi ſunt præferendi ) ſed
6.5. & quigrauſliinis quoque Patribus placuit ,Iuſtino,con
diſcurit tra Tripbon . & Auguſtino , de cura pro mort. quo
hanc con- rum ſententiam probaui ſuperius ° , vtconſenta
croucrfia
ncam ſacræ ſacripturæ ; & cui , fi Ecclefiaftici li
his no ci brum
caris Al pro Canonico recipimus,vt Catholici oin
fonf.Men nes rccipiunt,( de quo mirorp D.Thomam addu
doza [cho bitaſſe i.part.q.89 ar.s.ad 2.)refragari non poffu
laſt. quod mus , ve magni noftræ æracis Theologi obierua
li. q.s.9.8.
MAGICARVM
Alcunt 4. Nec ſunt magni momenti, quæ nobis op- q Tertull.
ponit Leloyerius, libr.4.de fpectr.cap .1. verbobus ada. Pra
,
quàm neruoſiùs. Imprimis no diſtinguit inter has scam .
propofitiones ; Samuel vere apparuit in asſumpro
corpore , vi carminis Magici , feu virtute demonis :&
hanc ; Samuel verè apparuit in corpore affumpio ing*
ac imperio DE 1 , deceptis Saule en Phytoniſſa, gui
putabant magica hoc confectum cuocarione. Primam
enim propofitionem dumtaxat Tercullian . Cyril .
Anaſtaſius & alij , quos adducit , Patres negarunt;
idque ineritiſſimè : Sccundam neino illorum di
{cullit, neque negauit; quam nos nunc allerimus ,
idcò corruunt omnes fermè Leloyerij contra nos
machinæ .Deindevecauit (air ) Deus ne quis rei ali
cuius cognitionem à mortuis petat,cofve perma
B gos fimilesque ſeductores conſulat ; quod cùm
contra Dei præceprum conaretur Saul ; non eft
credendum Samuelem ,ſummum diuinæ legis ze
latorem ,voluifle quali cooperari,laltem fauere &
ſatisfacere impio regi . Respondeo, miſſum à Deo
Samuelem , vt impium regem corriperet,eique in
ftantia fupplicia denunciaret, ficque eum ad pe
nitentiá hortaretur.Sic legimus,vindictæ lumen
dæ à peccatoribus causâ,limilesapparitiones non
rarò factas, ob fores coronatas, Chriſtianus,tem
pore Tertullian . " diuinitus fuit flagris cēlus: quod rls.hifto .
factioni hereticæ communicaſſet.Neralius eodem cap. 28.
modo ab angelis exceptus, auctore Euſebios, de serm.117.
ciue Hipponenli , vtrem fibi notam , ob delatum cos Loua
peieraturo iufiurandunı, fimilia narrat Auguſti- nij.
C
nus t:de Laurentio Cantuarienli Epiſcopo,fugam Beda lib .
à 1. hiſt.c.6 .
teftis eft Beda u :Hofpiti,Mauritio Imperante, B.'v 1.18.cap .
Virgo in ſomnis apparens,eò quòd blaſphemātes 33 .
hofpitio non cieciſſet , vimine genua circum
arauit , & manè tibiæ à cruribus inuentæ abſciſlx ,
habetur in Nicephori hiſtoria ..obiicir , hunc
fuiſſe dæmonem , quia nihil boni confilij dedit
Sauli,neque cum ad pænitentiam hortatus eſt,ſed
coniecit in deſperationč.Respond.concionatorum
& cófeſſariorum officium eſſe hominibus breui
tatem vitæ proponere , & dicere illud prophetæ ;
domui iua,quia morieris & non viues.item ,
huiuſmodi , quibus ſanctum inducant timorem :
quod li peccatores inde anſam arripiant deſperan
di , culpâ vocare concionatorem , ſibi reum id de
bere imputare ,quòd bono pharmaco fit abulus sa
milia elt cernere in hoc facto Samuelis ; qui , quæ
ad pænitentiam apta proponebat, Saul in malum
ſuccum conuertit. Deinde nemo nelcis, non mi
nùs aliquando iuuare conſilia & adhortationes;
quæ non expreſſis verbis, ſed indirectâ quaſi ora
tione , proponuntur , virtutem enim hæc habent
conſolandi, & à malo reuocandi. Quæ oportuit
aduerfarium confiderare , & tali argumento non
vti.4.reſponder ad Ecclefiaftici locum , cap. 46.v.
23. dumtaxat voluiſſe ſcriptorem præcipuas Sa
e muelis laudes ibi commemorare ,parúmque ſolli
citum fuiſſe , an vifio illa ficta, an vera fucrit. Sed
contra hoc ,verba non patiuntur,noftra verſio ha
bet; Et pofi hoc dormiuit, o norü fecit regi, & ostendit
illi finem vita fua, & exaltanit vocem eius de terra in
prophetia, delere impietaië geniis,] Norum focie regi,
poſt mortem ſuam ,iple Samuel,ſiue poftquá dor
miuit.Sic Grace,και μετά το υπνώσαι στον αρσεφή
TEVOT : 1pſe igitur met propherauit , qui mortuus:
& iple você ſuam de cerrâ exiens cdidit, En gñSTAN
QWrNY OUT CŨ propheans Saule,populi,dvouídy,mo
ricurum .
 LIBRI II . Q. XXVI . SECT . V. I 23

riturum.s.patres obiicit , Auctorć, libriGræci qua- , Atabant Chriftúmreet iplis cum nó apparere . Ean
lo dem aliorum tum fententiam fuifle conuincitur
stionum ad Orthodox.quem fanè parùm peritè di
cir eiuſdé auctoritatis eſſe cum ipſo luſtino Mar ex B. Lucai , nam vniuerfa quæ Hierofolymis erat i A & .iz .
tyre contrarium tenente , temere verò , luriſ on Eccleſia, dicenté Rhodem , quòd Petrus k ex car- 11.15;
k Galat.s .
Cultus homo pronúciat ,quæcumque in illo libro cere liberatus ante fores adftarec,dixit iofanirc,cò
V.16 . & 17 .
tradita ſunt, per omnia & in omnibus facræ ſcri quòd certò fibi perfuaderet , Petrum viuere & in
piuræ conſentire; li locus hic foret,aut tépus per carcere deciner : animámque viuentis hominis ex
mitteret,non deforent qua obiicerentur . D.verò tra corpus ſuum apparere non poffe fciret ;ideò de
Auguftinum etiam objicit, non fatis intellectum ; viui hominis animâ puellæ errorem reprehende
Nam in lib.de cura pro mortuis,apertifſimè ( quod bar, & angelum in lpecie Perri credebat; puellæ
bonâ cum veniâ aduerfarij dictú cap.is.nobiſcum aflenſura li Petrum mortuum credidiſſent. Quo
lentit Auguft.ve alibidixi,& clarè iam Thcologi loco Græcè , áz genc ,eſt; vnde probat locus dali. 1 1. Pet. 3 .
v. 19. & c.
a vide l... noſtri a oſtenderunt. Alij patres nihil nobiſcum quando per Angelos,&teponporatus,animas repræ .
quæſt.6 . & pugnant,quia dumtaxat negare voluerunt,vi car fentari: præcedentia verò loca in Euangeliis apud / * . 1.6 .
quos cita
vi fol prę . ininis magici Samuelem excitari potuiffe, & quia Luc.non habent , ayyano , ſed exprefsè habent,
ced.lite.. upli hanc apparitionem tribuebant magiæ Phyto- B To wrcüda:apud Matth.verò , qártaque.Ex quibus
niſlæ ( quod nec ncceſſarium erat ,neque verum ) fic ratiocinamur ; apud Matth . tromen gencricum
ideò ex talifuppofitione neceſſariò cò delaplifue fuille pofitum ; vt intelligamus tam de angelis ,
rc , vt negarent aliud quàin dæmonem apparuiſſe. quàm'animabus hanc opinionem viguille : apud
Nos quia fuppoficioné illá falſam putamus,ideò Luc.verò in Euágelio vocem , Tò aveüum policam ,
hac in re à parrib' illis,ad alios patres recedimus. vt reſtringamus ad animas,vel faltem ad íolos an
Denique obiicir,poft mulra impertinenter & wa gelos non reſtringamus:apud Luc . in Actis,a'rgeli
pépgaus ,fuſa;illud,cras mecum eris,quod putat men nomen policum , vt deAngelis idem cenſuille .Ec
daciter dictum, li à prophetâ dictú ;ego veritatem clefiam ſciamus . Sanè hæc adcò ferè funt inlepa'
huius dicti clarè, lıb.hoc eod.q.6. já propoſui.Certa rabilia , vt & olim Sadducæi , & hodie bæretici,
latis ergo hæc SS auctoritas de animâ Samuelis . vtrumque a que iinpugnent . Quis verò nó rideat
: bd.ca.is. 2.Adhuc certiùs(vtait D.Auguſtin. Jeſt exem Lauatheri telponfionem ,Avtüuc , pro Angelo tan
c Deut34. plum Mofis , qui cùin fueric verè mortuus ,cum tùm accipi? ergo fpiritui reliſtés caro in membris
in fin . & in
Lake Chriſto Domino in monte Thabor apparuit d , vt noſtris, illa non animæ led angelo repugnat , vtitur
epi. Iud .
Toluc 1. & verifimiliùs arbitratur D.Auguftin.in corpore af с enim Paulus voce, avevuar : ergo apud Petrum
hoc om ſump : o, & ex aëre formato.3.exemplum elt lere Chriſti anima concionata fuit angelis, & non ho
tino tené miæ & Oniæ ,qui ludæ Machabæo apparuerunt . minibus in inferno degentibus ( {v 011a xñ nyeupa
dú often m Clemés
Sed veniamus ad tempora Chriltian oru m ( vt oig)contra communem Antiquitatis coienſum " . Alex.lib.z.
la dit Alfmé
doz.d.q.5. Iudæos omtram , quibus hæc ſententia conſtans Ergo falsò Athanal. n tradidit, in Hymno trium & 6. Stro
d Mat.17 . fuit,excepeis Sautducæis) & quia promiſcuè hære puerorum , aveupata , Gignificare hominum ani- ma . Arha.
Luc.9 . epiftol. ad
e 2. Mach . tici negant apparitiones mortuorum , fiue beati mas ? ſed nugor,cùm talia feriò refello.
lint, liue non linr, in vniuerfum : idco nos in vni Epift. Hic
cap. Is . lar.in pſal.
uerlum de his,liue iam cælires, fiue nondum ,age SECTIO V. 118. Epif.
hæres . 77 .
mus, & perætates omnes Ecclefiæ defcendemus,
ve clariſſimè appareat verè Catholicorum hunc Vnc ad dicta Cóciliorum & Patrú & bilto . Cyril.Ale.
ſemper ſenſum fu: fle ; aliorum quidem hoc affir Nicori
ricorú veniamus : quæ non obfcurè id docent ita fid.ad
mantium difpurando ,aliorum verò id ſatis aperiè & perſuadér ,nili proterui & pertinaces ,quòd hæ- Theodof.
probanrium exemplis apparitionum ;quas pro ve rericorum eſt proprium ,efle velimus , vnum illis & libr.12,
in loann.
riflimis habebant & narrabant.
D cffugij diuortium præcludamus, quidam omnes Ambro, in
Initio ipſo hæc fuic ſententia primitiuæ Eccle viſiones negant:qui ſunt indigni quibuſcum fcri- cad. 10 ad
Giæ & Apoftolorum & ipſius Christi Domi . pris contendamus:eodem enim iure omnium Hi- Rom Ruf.
ni; qui cùm ſciret Apoſtolos id credere,non modò ſtoriarum ,omnium librorum , qui in ſacro Cano- in Symbo.
& alij.
illos non reprehendit & cótrarium docuit ; ( quod ne ( quem fibi quisque illorum , quem vult,hodie
non erat optimus magiſter, lux mundi vera , præ fingit,cras refingit )non continentur,fidem & au- lib. de ipi.
iermiſſurus)ſed potiùs hanc ſententiam vt coruin ctoritatem repudiare poſſunt, quo quid infaniùs, ritu sacto.
animnis firiniùs infigeretur filentio luo, & indire quid cunctis reipubl. partibus eſt perniciofius, &
ctâ reſponGone comprobauit:vt mox videbimus. graui vindictâ dignius? Modeitiores alij; Angelo
Nain cùın poſt reſurrectione Chriſtus Dominus rum permittunt viſiones, & recipiunt, pro lubito
ianuis claulis ad Apoſtolos fuiſſet ingreffus, quod tamen ſuo ; quando illis in diſputando negorium
nó putabant niſi à ipiritu fieri pofle ,exiſtimarunt non exhibent:ſed iidem iſti,veierem omnem me.
fe ( piritum videre, & idcò veheméter conturbati moriam fic interpretantur, ve contendunt , qulo
f Luc. 24. & conterriti fuerunt * ; & quidem Theophil . ex aporitas,numquam animas ne Beacorum quidem
v 37.loan. preſsè allerit putaſſe cos eſſe animam aliquam, vel apparuiſſe , vel apparere : ſed quandocumque
Serm.8. quæ ex alterâ vitâ rediiſſer : quod idem D.Aug.g'e talia leguntur, de étapon porátws, factâ ,per bonos
Eucherius, Beda, & Hugo Card . & multi alij cen vel malos ſpiritus, apparitionc id accipicndum .
fuerunt, putabant auté animá eſſe Chriſti, in cor His regula illa Auguſtini & aliorum validè ob
pore acreo affumpro , non in corpore proprio ; de ſtat;quando verba fcripturæ propriè poflunt acci .
cuius relurrcctione nondum erant planè certi . pi,ac Metaphoricos vel tropicos alios lenlus non
Sciebat Chriſtuscogitationes eorum , & reſpon eſſe confugiendum : ſunt autem ſcriptorum de
der, palpatione veri corporis cognofcant fe fpiri his rebus verba pleraquc adeò clara, vt qui illa ad
rum non eſſe.Eadem fuerat ante paflionem fufpi tropos reuocet , is nihil non codem iure fic quear
cio acmetus Apoſtolorum , cùm viderét eum am detorquere. Deinde nihil nos cogir abſurdi, nihil
h Matih bulantem luper aquas h , neque cum reprehenli , rationi conſentiens parùm fieri pollc ,feri decere
14.6.26. obod putarent elle aliquando ipectra,ſed quia pu & expedire iam docuim ' , cur igitur sáctiflimis &
2 grauithi
!
 DISQ VISITIONVM MAGICAR VM
I 24

grauiſſimis hominibus,ca ſimpliciter & fine fu-, A miraculosú poflunt referri.Origenes rccte,quòd
co garrantibus ,vt OUT OTIPOSÓtws geſta,nou creda quafdam redire poſle cenſuit idque nobis nunc
mus; ſed vel inuitis, &repotporunia ,obtrudamus? fufficit, perperàm , quod ad improborum animas
Quali verò non ipſo loquendi modo vtrumque reſtrinxii , libr.7. Celſum impugnans, improbu veio
genus apparitionem diſtinxerint:Nónne( vr alios anima da pranis facınorsbusin terram retracta ,ita vi
mittă)D.Cyprian.cùm de imaginariâ, vel per an adfpirare ad ſuperiora nequeat , vagabunda in terra
gelos factâ loquitur , ſimpliciter vocar yiliones; volutatur,nunc circa ſepulchra oberrando: vbi etiam
cùm verò de apparitione Bcatialicuius , arongo vmbratılium animarum phantaſmata ſunı ſaprus vi
omas, facta:rúc addit apparuiffe talem vel talem ? fa , nunc terras has obeundo; cuiuſmodi hos ſpirstus eſſe
idem diſcrimen obſeruát acta martyrú: idem ,vica credendum eſt, qui omnibus faculis coërcimi funt
& Dialogus D. Greg.vide Cyprian.epiſt.10.11.12.69. prepediri veneficiis, c.) Et lanè Origenis tempore
Aita Mart, apud Sur. 24. Febr.6 1.Mal. Gregor. D. Poramiænâ Bafilidi carnifici apparens , eum ad
paffim in Dialog. Quinetiã ſoliti ipli Angeli idip fidein conuertit,nec hunc tantùm ,led & com.plus
ſum declarare, quando apparent ,vt fecit Gabriel res alios, ve docet Euleb . libr.6.cap. 4. & iplemer
Archang.cùm in formâ S.Marcellini ſe viſendam B Orig.contra eundem Celf.libr. 1.teftatur,multos pene
præbuit , apud Eghinartum , libr.3.de tranſlat. SS. inuitos atiratos effe ad Chriftianam religionem ,fpiriru
Martyr. Marcellini& Petr.cap.12 .] quodam repenie mutante intelleétú eorum :vt pro verbo
Primo Seculo ,nobis occurrit, prima Hiſpaniæ , exofo ad id temporis non cunctarentur mortem oppere
& fortallis Europæ totius,Ecclelia B.Mariæ Dei . re,poſt viſiones oblaras ipſis vel dormienubus vel vigi
paræ de Columnā, à B.lacobo Sebedæo,cum ad lätibus. Mulia enim talia vidimus ,qua ſi memoraren
huc in yiuis vtérque degeret,dedicata ad Hebrum tur dūraxat geſta in noſtra prafennia ,cachinã rollerent
aAnt.Bea Cæfarauguftæ: quod & Annalibus Celtibericis a infideles, ati,nosquoque, ficut illos de quibus malè fu
ter. Chró. proditum ,& adcò conſtanti Eccleſiæ illius tradi picantur,fingere.Testisautē eft Deus nostra conſcien
fæus, Ga- tione receptum , vt Catholicus ibi non habeatur, lla , conars me non fallinarrariunculis,ſed veris exem
tibay , & qui dubitet : traditur B.Virgo columnæ infiftens plis commêdare les v doctrinam .]hæc ille , qux fanè
alij . Apoſtolo Hiſpaniarum apparuiſle, & iuſſiſſe eo poſſemus & nos fingulis ferè pag nis Lauathero,
Gabi loco ſacellulum dedicari, quod nunc diues & Riuio & fimilib ' incredulis obiicere , & inculcare.
nobilis Eccleſia eſt . Si viuensadhuc alio in loco , Saculo terito, D. Gregorio Thaumaturgo , cùm III .
quàm vbi degebat , B. lacobo fe videndam exhi Deiparâ, B.loannes Euangeliſta apparuit: vt nar
buit: cur nequeat nunc cæli terræque Regina cùm Crat quàm prolixo,tam verò fermone, ſcriptor eius
luber ? & læpè illi lubuiſſe ,mox docebo, apparuit vitæ grauiſſimus , D. Gregorius Nillenus. Qui
non ſemel filius ,cur non & mater ? B. Petro perſe quando angelica cft vifio, id ſoler addere , vt facit
cutionem vitanti Chriſtus conſpicuum fe præ in vifionibus oblatis B. Ephrem .in eius vita . No
buir, & dixit Romam ſe cótendere, vr iterùin cru cturnarum quoque viſionum ,epiſt.12.meminit D.
cifigatur,intellexit Domini menrem Petrus & re Cyprian . & idein ,epiſtol.69.eos grauiter reprehen
uerſus agirur in crucem ,ſicque in Petro Chriſtus dir, qui viſiones huiuſmodicontemnunt.B.Quar
iterum crucifigitur. ( testantur D. Ambrof.conira tilloſæ filiº eius Mariyr apparuit, & ad martyrium
Auxenı.de Bil.nouarradenda.D.Grego.in 4. Pfal. matrem confirmauit ,venarratur in epiſtol. Africa
Pænst.Hegefi.l.3.de excid.ieroſ.ca.2.]Carpo Cre norum Confeſſorum , ( quam nobis exhibuit Laur.
cenfi,auctor elt D. Dionyſ . Areopagita , epiſtol.8.ad Sur.die 24.Feb.com.1 .) in cuius additione,etiam D.
D moph.les v m mulcis Angelis comitatum appa Cyprian . Montano , & Flauiano confeſſorib tra
ruffe , & inclementię nomine reprehendiſſe,quod ditur adhortator apparuiſſe. Sic & alia nos authé
lapá fratris, & fcductoris pænam expeteret. Ve tica Martyrum Circhenfium acta ,referéie codem
(pafiano Imper. S. Martialis Lemouicum Epiſco Sur . ( dici. Mal tom.3. )docent,D.Cypr.Mariano ,
pus vixit , diſcipulus Chrfti,is vidit S. Valeria D & apparuifle , & manum porrexifle , & ab Agapio
Mariyris animam ,inſtar lucidæ flammęcęlum pe puerulum martyrem paulò antè coronatú vilum
tenté. ( narratur in Etis S.Marrialis,apud Sursum .] fuiffe.D . Ambr.Serm.go.B. Agnes(ait) parentibusad
Seculo fecunda,luſtinus Mar. Apolog.li.ad Impp . esus ſepulchrum aſſiduè vigilantıbus, quadam nocte
red re aniinas mortuorum , & apparere nonnum . choro virginū comitata cum apparuiſſet , fic ad eos lo
quam , & proinde immortales efle, vt gentilibus cuta dicitur : ne me parèies mortuam lugearis,nam una
perſuadeat,iplis Gentilium per Magos cuocario cum his virginib.viuo apud illum in cælis, qui in terris
nibus vtitur ,& contra Triphonem diſputans,af 101a mente dilexi. Jaddit & eandem Cõltantiæ poſt
Terit Samuëlis animam verè fuiſſe euocatam.Ter annos aliquot fanitatem in fomnis fpopondille &
tullianus non modò nihil nobiſcum , ſed tantùm prębuiſſe,Priùs etiam , lub Decio,B.Agathæ S.Pe
cum magicis næpiis pugnat, inquiens : [Sed ſigual trus apparens in carcere mammillam eius pectori
dam reuocauit animas in corpora Dei virtus in docu reſticuit.[ Acta S. Agathe s.Febr.apud Sur.]Eadem
menta iuris fui, non idcirco communicabiturfidei poſtea S. Luciç apparés,matré ei° Euriciá sāguinis
audacia Magorum , & fallacia fomniorum , et licentia Aux u liberauit [ Acta S. Lucia sz. Decēb.apud Sur.]
poëtarum .] verum etiam apertè facit pro nobis, E Poft annum ChristiCCC.ſeu fæculo IV.Chriſtus ill.
nam & fubindicat aliquando factum , & cauſam Dominus dignatus apparere, D.Petro Alex.in for
facti addit. Et luculentiùs idem, Atqui hoc quoque ma pueri, querentis vefté ſuam ab Ario diſciſlam
de anima predicatur. Nam , fi de aliquo iampridem ( Sur,tom.6.die is . Nouembr .) In ipfis exordiis ( ait
defuncto, tamquam viuo quis reguirat : pra manu oc Hadrian.com.2.epiſtol. Decretal.co Synod.VII. fiue
currit dicere, Haber iam & reuerti debet . bac testi Concil. Nican. 2. A &t.2. )Christianorum , cùm ad fi
monia anime quaniò vera,lāto ſimplicia,quãtofimpli dem conuerteretur pius Imper.Costantinus,fic legitur:
cia , lanio vulgaria, quanto vulgaria ,tantò communia, Tranſacta die nocturno regi facto filentio,fomni tempus
quanto communia ,tanto naturalia , quanto naturalia , aduenit , & ecce adfunt fancti Apostoli Petrus & Pau
tanto divina . ] quæ non tantùm ad corporum re low ,dicentes: Quoniã flagitiis tuis pofuifti terminum , ó
ſurrectionem , fed & ad hunc animarum reditum effufioné innocenıum ſanguinis horruisti:mifſi fumusà

Chriſto

1
 LIBRI II . Q. XXVI .
Christo Iesv Domine ,dare ribi ſanitaris recu-
perande conſilium . Andisti ergo nostra monita, óc. ]
Ecce dicunt le miffos à CHRISTO , dicuntur ad
fuifle Regi , vtique autoagoodtws apparentes ; &
nominantur Apoſtoli ; cùm in aliis Conſtantini
viſionibus prælianti oſtenſis ,à Zonarâ tom.z.non
noininentur , qui apparebant ; eò quod angelici
fpiritus eflent. Sic etiam cùm Conſtan :inus tem
plum Deiparæ conſtrui iuſſiſſet ;architecto appa
rens ipſa , rationem docuit, qua columnæ poflent
erigi.Gregor. Turonen.degloria Martyr.cap.s.) Con
ftantio , Spiridion & Triphillius priùs in fomnis
apparuêre, quàm eum lanarent, & iamen hi adhuc
erant in viuis . ( ex Metaphras. Surim tom.6.die 12 .
Decembr. ) Par poreſtas à mortuo loquelam obti
nere,& cófequivt apparcat.De codem i'lo Spiri
dione,referun: Socrates, lib.1.cap.8. & Rufin.lib.r.
cap.s.quod Roffini verbis referam ; Filiam habuii,
Irenem nomine:qua cum ei benèministraffet,virgo de
fiun &ta eft. Poft eius obitum venit quidam dicens ,fe ci
quoddam depoſirum cõmendaſſe :roon geſtam ignoraue
rat pa !cy.perquiſirum in lota domo:nuſquam ,quod po
ſcebatur,inuenium eft. Perfiftebal tamen ille ,qui com
mendaverat, ů fleru ac lacrymis perurgebai:vite quó
que ſue ſe ollaturü exitium ,nifscommendata reciperet,
ieftabatur. Permoius lacrymis eius fenex , ad ſepulchrū
file properal,alg,eam ex nomine clamitat.Tum illi ,de
ſepulchro, Quid vis,aitparer ? Commendarum , inquit ,
illius,vbi poſuiſto? At illa locum defignans,illic,air,de
folum inuenies.Regreffus domum.vem ficut filla de fe-
pulcroresponderat,repertamıradidit repoſcenti.]Quæ
potuit reſpondere,non potuit apparere,fanè, vi &
illi qui mortui iam Nicenæ Synodo ſubſcripsere.
Hiſtorian admirandam prodidit Greg.Ceſarient .
presbyter ,apud Lipoman. tom.6.in orat.de Nicena
Syr.Duo(ait)Sancti Epiſcopi Chryſanthus & Mulo
nius ,cùm nondum deciſioni ſuas adicciffentfubfcripiso
nes,accidu vr diuina prouidentia ab humanis excede
rent. Diuini ergº patres,cim veniffent ad communem
locum , in quo dormiebant ,cuma ſimulcum eis effent ,
& qua dicebantur,audirent :ôfratres,dixerunt,& pa
tres,præclarum nobifcum certamen decertastis,curſum
perfecistis,fidem ſeruaftis.Si ergo quod factum eft, Deo
gratū iudicatis (nunc enim purius cernitis ) ne quid fit
impedimento, quo minus dos quoque decifionem (ubla-
greiis. Hacfimul & dixerunt,& ſignala deciſione fan
Etorā Pairum loculo impofita,totam illum noctem in
ſomnem peragunt in oraiione. Die autem ſeguenti,cùm
veniſſeni ad loculum , foluris qua erant impoſia ſigna
culis, cùm fan &tam reuoluiſ ntdecifionem ,inuenerunt
ſanctorum patrum ad cos adie tas ſubſcriptiones.] ad
dit Nicephorus,libr.8.cap.23.ipfius ſubſcriptionis
verba; Chryſanıhus e Mufonius:qui că patribusom
nibus in Sancta prima Oecumenica Synodo conſenfo-
mus:quãuis corpore tranſlais, manu tamen propria nos
quoque libello jubfcripfimus. ]Vnde patet & Spiri- E
dionis , & omnium Primæ Synodi patrum ſenten
tiam fuiſſe ;animas ,diuinâ permiſſione, ad nos re
dire poffe,nam alioquin , nec ille filiá vocaffet ,nec
1 iſti ſubſcriptionem poftulaffent. Nicæno conc lio
veruſtius,vipote dura e adhuc antè Cóftantinum
perſecutione,celebratú fuit in Hiſpaniâ concilium
prouinciale Eliberitanú , in cuius,can.34.legimus;
Spiritus defunctorum non effe inquietandos; quo ſigni
ficatur fpiritus defunctorum fupereffe ,& cernere
quæ circa ſepulcra eorum fiant: vnde& fequitur;
nonnuquá adeſſe his locis; & deteſtari ritus gen
Hlitios , ex errore natos, de animară circa ſepulcra
céteraria oberratione; de qua puro Canoné illum
SECT. V. 125
A jagere : & à quâ fententiâ nó viderur omnino alie
nus Nemelius,cepåafuxeñs,qui liber perperam tri
buitur Niceno. Anno 366. lulianus Imp. occiſus
fuit incerti (piculo : & diuina vilio priùs oftenía
Lancto Ballio ,cui cum B.Virgine S.Mercuri ' ap
paruit, & diſcedens, & cruentam haſtain referens;
vt ex Helladio D. Bafilij diſcipulo docuit D. Da.
maſcenus,Orat.i.deImagen. codem quoque tépo
re & alius, ad caftra proficiſcés, vidir vel vigilans,
vel ſomnians,cóplures ex Apoftolis & Prophetis
in vnú coactos, & de iniuriis Iuliani in Ecclefiam
querentes, & in commune conſulentes ; & duos ex
eorum numero , cæteris bono animo efle iuffis , di.
ſceliſle, paulóque poſt rediifle ad conuenrum, &
nunciafle tyránum occifum . Solomenus hæc nar
Brans,lib.6.c.2.duorum nomina prętermifit;fed Ni
cephorus addidit , duos olini egregio , fuiffe mili
tes ac Martyres,Mercurium & Artem um . Sic ille
hab.10.ca.35.B.Febronia Martyr & virgo natalis lui
dic quotannis media noctis tempore in Noctur
nis precibus,apparebat cunctis in choro verlanti
bus,eo ipſo in loco procumbens , vbi plallere ſo
lita . [ Metaphraft.apud Sur.tom .3./uny 15. ] D . Am
monis animá vidic B. Antonius comitantibus an
gelis in cælum pergere. [ Athanaf.in vita D. An
lony , idem refere Palladius in vila Ammonis . ] D.
Martino Turonenſiuni Epiſcopo apparuit è cælo
defcendens B.Virgo;& ex inferis adſcendens ani
ma latronis , qui pro Martyre colebatur. ( Sulpicius
C Seuerus in via D. Marlini.] D. Paulle primi Ere
mitæ animam vilam B. Antonio in cælum ab an
gelis deferre, auctor eft D.Athana ,in vita Antony .
& D.Hieronym.in dila Paulli.fuit in hac fententia
Nemelius, paulò ante citatus: fuit& D. Bafilius,
lib.de vera virgin.paulo ante medium ;vbi poftquam
dix ſet virginem ,etiam cùm ſola eft,lemper reue
reri debere & Dei , & angeli cuſtodis præfentiam ;
Quid ( ſubdit per ſingula pergam :Ipfas Angelorum
infinitas multitudines, Guna Săctorā parrã beariffimos
piritus.Nullusenim ex his eft,qui non fingula vbique
conſideret. Eiſi enim oculis carneis minime conspicui
ſunt: incorporeis tamen obluribus ad agnitionem com
plectuntur,et comprehendunt omnia.] vult ergo San
&torum animas nobis cùm volunt adeffe, Dei per
D miſſione, & nullum efle locum quo le fuccelſiuè
penetrare non poffint; nihil in rebus efle actioni
búſque human's , quod aliquando nequeant intel
ligere , ne quid hîc vbiquitatis ſomnies. Idem in
Panegyr. B. Mamaptis Mart, ſignificat multis D.
Mamantem apparuiſſe. Memores eftete Martyris,
quot quot illo per fomnia porini eſtis. ] D.Gregorius
Nazianzenus, Orat.in laudem Cæfary,dicit, libi læ
pè in Lomnis viſum fratrem , & licet addat, fiuech
piditate(qua fcilicet amantes abi ſomnia fingunt)
fiue ipſa veritate:manifeſtum tamé teſtimoniú dat
ſententiæ ſuæ,de pollibili animarum apparitione.
Vixere eodem faeculo nonnulli Parres mox ci
tandi:ſed , quia mors eorum , & vitæ pars potior,
incidit in fæculum ſequens, in illud diſtuli.
Quod tempus intercedit, inter annum CCCC . &
D.læculo quinto adſcribendum ,viros habuit quà
ſanctitate,quà doctrinâ valdè illuftres. D.Martini
tranſiçus D. Seuerino. & D. Ambrof. abfentibus
oftenſus : apparuit ctiam , vr auxilium lacurus iis
qui corporis eius tranſlationem parabant : appa
ruit & aliàs non femel vt narrat Gregorius Tu
ron.lib.de mirac. D.Martini, & lib.de gloria Confell.
D. Ioannis præcurforis caput altiſſimè Herodias
defodi iufierat,multis poſtca ſæculis ſanctus ipſe,
L 3 duobus
 1 26 DISQUISITIONVM
duobus Monachis in fomnis apparuit , & quo lo- | A co : Perge Mediolanum
co eller oſtendit.Rursùs cùm memoria eius inte illo veniuri funi ( deſignans diem ) é recifres lumen .
riret,& ignoraretur quo loco deliteſceret hoc læ
culo ,ante Marciani imperium, idem ſanctus Mar
cello monacho mirabili modo locum ſepulcri ſui
capitis indicauit .[ Prosper & Sigiſbert.in Chron. So
zomen.lib.8.cap.21. Nicep.lib.13.cap.49. ] Vbinam
ſepulca forentcorpora DD.Gerualij & Prothalij,
per viſionem eorum D.Ambrof. didicit , tefte B.
Auguſtino, libr.22.de Ciuir.Dei cap.8.6 lib.9.con
fel.cap.7.ipſius etiam D.Ambroſij verba hanc fen
tenciam noſtram confirmant , quibus eodem ſen
ſu : quo D. Balilius , Sanctorum ſpiritus vbilibet
eſſe teſtarur; Nam licet vniuerſi ſancti,vbique fint,
& omnibus proſini: fpecialiter tamen illi pro nobis in-
terueniunt ,qui di ſupplicia pertulêre pro nobis.Mar
tyr enim cùm patitur , non fibi tantùm patitur ,fed &
civibus. Serm.77.de Natali Octauij, Aduent. & c.
B. Paullinus fortè Diaconus, certè non Nolanus
ille )in vita S. Ambrosy : Eodem ,inquit,quo obytdie,
ficut textus epiſtola loquitur , quæ à Simpliciano fuc
ceffore cius venerabili viro , ſuſcepta eſt de partibus
Orieniis, ad ipfum , tamquam adhuc nobiſcum viuen
tem , directa, qua nuncvſq,Mediolani babetur in mo
nafterio : quibufdam ( an tis viris apparuit orans cum
illis á imponens illismanus habet enim diem epiſtola
quo directa eſt: qua leEta inucnimus doem effe, quo ille
defun & tus eft. Inira Tuſciam vero ciuitate Florentia,
vbi nunc vir Sanctus Zenobius Epiſcopus eft , quia
promiferat fe illis fæpiùs vifitaturum , frequenter ad
altare , quod eft in Baſilica Ambroſiana , gua ibidem
ab ipfo conftituta eft , vifus eft orare ,ficuripfo fanéto
viro facerdote Zenobio referente,didicimus, In eâdem
etiam domo, in qua declinans Eugenium manfit, tem
pore quo Rhadagaiſus ſupradi&tum civitatem obfide
bat , cum iam penitus desperaflent viri ciuitatis : per
viſum cuidam apparuit, & promifin,alio die falutem
illis ad futuram . Quo referente ciuium animi (unt
erecti. Nam altero die adueniente Stilochone comite
cum exercitus , facta eſt de hofte victoria. Hæc Panfo.
phia religioſa femina, ma're pueri Panſophių, referen
le cognouimus. Mizcezelient desperanti de ſalute
ſua vel exercitus , quem ducebat conira Gildonē,bacu
cum tenens manu in viſu noctis apparwin,arg, cùm pro
volueretur ad pedes viri ſancti Mazcezel:percutiens
terram fenex baculo quo regebatur ( tertiò hac enim
fpecie illi apparuerat)ait : Hic , hic , hic : fignuns'ocum ,
aediique intellectū viro quem viſitarione dignum fue.
rat arbitrains , vt agnofceret fe in ipfo loco , in quo
Sanctum Domini viderat Sacerdorem , die terria vi
Petoriam adepturum : atque ita fecurus bellum & in
choauit , & confummauit. Nos tamen ea Mediolani
dofili ,ipfo Mazoezele reforenie ,cognouimus.Nam
in hac prouincià ,in qua nunc pofiri hac deſcribimus,
plurimis hoc ipſum aciulit fa :erdotibus : quibus eriam
referētibus fecurius antè nobis cognitat huic libro adian
gere arburari fumus. Siſinnij ctiam & Alexandrini
Martyrum ,qui nostris temporibus, poft obitum Sanétı
Ambroſiy in Agaurie partibus perfequëtibus geniali. E
bus
martyrij coronă adepri funt,cum reliquias Medio
lani fumma cum deuorione fuſciperemus : adueniente
quodam caco ( referente cognouimus :quieodem die
tacto loculo, in quo Sanctorum reliquiæ portabantur,
lumen recepit : quod per vifum noctis vidiffet nauim
appropinquare littori, in qua multitudo erat albato
rum virorum : quibus deſcendentibus,ad terram , eum
unum de turba pretaretur, vt ſciret qui effent i viri:
audierit Ambrofium ciúlque confortes. Quo cudiro no
mine,cùm deprecaretur vr lumen reciperet, audiuit ab
MAGICARVM
occurve fratribus mer , qui
Erat enim vii ( vt ipfe afferebar ) de littore Dalmate
no,nec ſe ante ven:sſe in ciuitalem afferebat,paulguem
recto itinere reliquiis Sanctorum occurriſſer nondum
videns : fed tacto loculo videre cæpiſſe. ] Hactenus
Paulinus de Ambroko , & quidem certò com
perta. Nunc age, alium eius ætatis , D. Ambrofij
contra Symmachum Collegam , Prudentium
adiungamus .
Prudentius de S. Eula'iâ,
Virgo citum cupiens obitum
Appetit “ bibit ore rogum .
Emicat inde columba repens,
B Martyris os niue candidior
Viſa relinquere, de astra fequi:
Spiritus hic erat Eulalia ,
LaZlcolms,cler, innocess, ợc.
De Sancto Fructuofo & fociis.
Vidit praſidis ex domo farelles
Cælum martyribus patere, apertum ,
Inſignéſque viros per astra ferri.
Quin & filiola monens berili
Oftendit ſceleris notam paterni,
Cælo viuere , quos forum peremit.
Poſtea cùm pio ſtudio conarentur fratres ,quiſ
que libipartem reliquiarum auferre, ſubdit;
Sed ne reliquiasrefufostandas,
Et mox cum Domino fimul futuras
Difcretis loca diuidunt fepulchris:
Cernuntur niueis ſtolis amicti,
Mandant reštitui cunoque claudi
Muxtim marmore puluerem facrandum .
Scribit Conftantinus preſbyter , in vità S. Ger
mani Antiſiodorenſis cap . 17.cum Sanctus vir in loco
quodam fpiEtris infestomoraretur inirepidus , ſubito
ante os legentis adštatut vmbra'terribilis , et paulatim
fub oculis intuentiserigitur. Parietes etiam ſaxorum
imbribus colliduntur . Tunc vero deterritus le &tor,pre
lidium facerdotis implorauit . Qui ſtatim profiliens
effigiem terribilis imaginis intuetur, 6 premiſa obſe
crantonenominis Chrifti,imperar: vt quis effet,quidve
illic ageret, fateretur. Qui protinus terrifica vanitate
depoſita , vote humili more fupplicantss eloquitur : ſe
D
cumparémque ſuum auctores fuiſſe multorum crimi
num : inſepultossacere, & ob hoc inquietare homines,
guss ipfi quieti eſſe non poſſent. Rogal, ze pro eis Do
minum precaretur,quaienu s recepti requiem mereren
! 1er . Ad hæc vir fan &tusindoluii, imperátque vi locum
ostenderet, quo iacerent . Tum verò cereo pracedente
dux vmbra pragreditur , et inter difficulrares maxi
mas ruinarum , intempeſta nocte locum , in quo proiecti
fuerunt , indicauit : Vo vero mundo redditus eft dies:
circcumiećtos incolas inuitat , hortatur ipſe operis ma
turator inſistens : rudera tumultuariè ſuperie Eta ad
lēpus raštris auulſa purganıur. Inueniuntur corpora
fiuſa fine ordine,osſa ferveis adhuc nexibus illigata. Ad
legem ſepultura forja dirigitur ,mēbra exuta vinculis,
linteis induuntur,humus ſuperie Eta componitur, oratio
interceſſionis impenditur , requies defunctis obtinetur:
ilave poſt eandem diem, fine vllo terroris indicio , do
micilium frequentato habitatore floruerit. ] apud Su
rium menſe Iulio. Sed cot tam claris exemplis ali
quas inſeramus auctoritates fiue dogmata Pa
trum ,mox ad alia exempla rediruri.Hieronymus,
lib adu. Vigilantium , in vno illo, noftros Nouato
les ombes iugulat ſacræ veritatis gladio eloquen
tiæ bracteis inaurato : Ais vel in finu Abraha , vel
1
in locorefrigeru , vel fubter atam Dei animas Apo
ſtolorum

LIBRI II. Q.
Rolorum & Mariyrum confediffe ,nec poffe fuistumu. | A ra,narrat Hieronymi animam ei apparuulle, mul
lis, ó vbi voluerint adeffe praſentes.Senatoria vide táque lap:eriter inonuille , & eruditè docuiffe.
licet dignitatis funi, e non inter homicidas reterrimo Sed huius cpiftolæ auctoritas & fides funt exi
carcere, fed in liberâ honeſtáque caſtodià, in fortuna
torum infulis & in campis Elyſis ,recluduntur. Tu
Deo legespones? iu Apoftolis vincula iniicies :vt vſque
addiem iudicij teneantur cuſtodia , nec ſont cum Do
mino fuo , de quibus fcriptum eft : fequuntur agnum
quocumque vadit. Si agnus vbique : ergo eo hi, qui
cum agno funt vbique ele credendi funt. Erciom Dia
bolus có damones toto vagentur in orbe , celeritate
nimiâ vbique preſentes fint : martyres poft effufionem
Sanguinis fui arca operientur incluji,& inde exirexon
poteruni. ] Siſte,lector, & iſtud,vbique,pro vbilibet,
politum ( vtSanctum Ballium interpretatus fui )
memento, ſimulrationes Diui Hieronymietiam
percellere cos, qui negantè cælo Sanctorum ani
mas egredi poſſe. Amicus & admirator Hierony
mi Diuus Auguftinus,libro decura promort.cotus
in eo eſt fermè , vt probet ſecundàin legem Dei
ordinariam , & folâ ac nudâ ipſarum animarum
naturali faculcate , animas illis quibus adicriptæ
ſunt locis egredi ad tempus non pofle; extraordi
nariâ tamen Dei permillione quando voluerint,
cas ſuis receptaculis ad homines vitendos egredi
poffe: videre hanc eius mentem verbis , & ſerie di
1purationis apertè fignifica:am , cùin cap.io.f.ri
philler, ferri mortuos apparuifle viucntibus, &
quo illorum corpora iacerent iohumata neſcien
tibus,lociſque monftratis monuille , vt ſepulcura,
quæ defuerat , præberetur; ſubdir: hac li falfa elle C choreta.Cúmque fuiffet vespera ý tempestas non cef
responderimus,contra quorundam fcripta fidelium ,
contra eorum fenfus , qui talia fibi accidiffe affirmant,
impudenter venire videbimur .' Et non ſunt impu
dentes aduerfarij noſtri; qui conſenſum ætarum
omnium exſibilant : Vt autem intelligeremus hoc
non accidere lege ordinariâ , ſed ſpeciali priuile
gio, Deique permiſſione fingulari, capire 13. illud
dematre ſuâ adſcripſit, quod aduerfarij calum
niosè in nos decorquent ; firebus viuentium inie
reſſent anima defunctorum , vi de sluis iaceam, merip
fum pia mater nulla nocte defereres. ] Etenim de lin
gulari illâ permiſſione alias apertè afferuic , quod
de continuâ & ordinariâ lege hîc negauit.cap.is.
Miti ( inquit ) ad vivos aliquos ex mortuis diuina
ſcriptura testatur, & Samuelis argue Moyfis appa -
ritionibus id confirmar. ] De fide ergo hoc cenſuit
Auguſtinus , idem poftea , capile 16. confefforem
Felicem cum à Barbaris oppugnaretur Nola , non
folum benef.ciorum effectibus, verum etiam ipforums
hominum aspectibus apparuiſſe, non incertis rumori
bus,ſed teftibus(ait )certis fe cognouiffe.Verùm ( addit)
iſta diuiniiùs exhibentur , longè aliter , quam fefe ha
beat vſitaius ordo,ſinguliscreaturarum generibus al
tributus. ] vult ergo Sanctus Doctor id fieri poſle,
fcd non fieri naturaliter,ideò enim vt hoc docear,
mox ſubdidit ; ali fum humanarum rerum limites,
alia diuinarum ſigna virtutum :alia ſunt qua natura
liter , alia quæ mirabiliter fiunt : quamuis ' nalura
Deus adfii, ve for ,& miraculis natura non defit. ]
Quippe miracula præter naturæ quidem fiuntor
dinem ,vaturæ tamen rerum numquam aduerlan
tur. Quid hac veritatis tuba ſonorius: quid hoc
lumine Ecclefiæ manifeſtius ? quid hoc perfidiæ
malleo porentius hæretici exſpectant? viuorum
negotiis mortuorum fpiritus in terfuiflc, ſuper
Tuitibus adfuille , vilos in orbe noftro , teftatur.
Auctor. epift . ad Cyrillum . Icroſol. quæ tribui.
ur ! licet falsò ) Auguſtino; ipsâ qua deceſſit ho
(
XVI. SECT. V. I 27
guæ , vel nullæ : ideò pergamus aliò . D.Chryfo
itom . homil. 74.in loann. agnoſcit mortuorum in
fomniis apparitionem , & eam fuiſſc ſententiam
ludæ Thadæi Apoſtolico loco ſcribit , vt cenſe
tet fic Chriſtum poſt mortem folis Apoſtolis &
non aliisappariturum .Apud Palladium legimus
à B.Pambo vifosfratres duos Pæcfium & Elaian
in cælis : [ in Paëſio Efaia. ) ab Abbate Apollo
vilum fratrem eius defunctum :(in Apollo ] Anuph .
vidiſſechoros beatorum : & eius animam poftea à
numeroſis angelis & martyribus in cælu cunctis
videntibus fublatam . [ in Anuph. ] Solitus autem
B Palladius diſerrè exprimere & diſtinguere viſio .
nem angelicam à viſione animæ , & addere ange
lum hominis alicuius fpeciem aſſumpſille, vt ob
ſeruare potes, ex cap.86.de Euagrio Diacono , vi
fione angelicâ ab amore libidinoſo mulierculæ
decerrito : vbi etiam habes aperta diſtioctionem
apparitionis alterius dæmonú ad hæreticam blaf
phemiam conantium eum inducere . His ferme
temporibus MarcusGazenſis vixit , teſtis ocula
tus, narrans loannis Cæfareæ & Porphyrij Ga
zenlis Epiſcoporum legationem ad Arcadium de
dirue: do Marnæ templo ; vbi inter cætera deſcri
bir tempeſtatem grauiffimam ,quam Deus permi
ſerat oriri propter bæreticam naucleri prauita
rem : implorabamus( inquit ) preces B.Procopy ana
Jaret, permanfimus vigilantes totam illam noctem ,
Circa matunnum autem ex mulia affli&tione parum
dormi'arunı ſanctifimi Epiſcopi, & videt in fomnis
Dominus meus Porphyrius,ſanctum Procopium Ana.
choretam dicentem eis:Nauclerum catechtſmo inſtitui
te os obſignate ( eft enim ex Ary haretici execranda
feta ) efficile, vt ipſe anathemate notet Arium , &
malam eius fidem : ftatim ceſſabit tanta tempestas ,]
Subdic deinde fic factum , & mare tranquillatum .
D. Chryſoſtomo , commentarios in D.Pauli Epi
ſtolas fcribenti,affiftentem ,eúmquc docentem B.
Apoſtolum vidit Proclus Conſtantinopolitanus,
vt fcriptis proditum à Leone Auguſto , & Meta
phraſte , in vita Chryfoft. Eidem ab exilio rcdeunti
D Comanæ in templo D. Baſiliſcus Martyr, Nico
mediæ olim paffus,apparuit dicens : Confide frater
Ioannes : cras enim fimul erimus. Aiunt presbytero
quoque Ecclefiæ priùs apparuiſſe Martyrem , ar
que dixiſſe:prapara loannifratri locum , Venurus eſt
enim .] narrat Palladius, in Dialog. & addit confir
maſle euentum :poftridie enim mortuum & fepul
tum eo loco Sanctum Antiſtitem . B. Cyrillus
Alex.diffentiens vehementer à Chryſoſtomo , in
ſomnis monitus à Deiparâ fuit , vt cum eo mor
tuo in gratiam redirer . ] Nicephor.libro decimo
quarto Hift.cap.28.ex Niceta.
Aliam viſionem Adelphij de gloriâ B.Chryſo
ſtom,à Sophronio ( in Pralo ſpirituali cap.128.)de
Efcripram, ve meram impofturam , meritò à Baro
nio (tom .S.anno 407. ) confutatam , prætermitto.
Sed omni fide digna eſt hiſtoria,quam de Synelio
Syrenes Epiſcopo , & Euagrio Philofopho idem
Sophroniusmemoriæ mádauit,ex Leontio , [ Prat.
Spiritual.cap.198. ] cùm affiduè Syneſius eum co
naretur ad religionem Chriſtiana traducere, isque
obiiceret doctrinam Chriſtianorum , de refurre
ctione corporum , déquemercede bonorum ope
rum ,maximè centuplo pro eleemolynâ poft hanc
L 4 viram
 I 28 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

vitam recipiendo , ſibi non poſſe non fabulofam , Adem ſuo fidelis, ſed moroſus interim ac dificilis, in
videri. Tandem tamen Epiſcopus nihil diligentiæ conterminos agricolas iniquus. Quamuis autem talis
prætermittens ei perſualit Chriſtianum fieri, & effet, propbeia tamen ei vigilanti clara luce apparens
cum liberis baptizari. Ceterùm non multò postea feipfum reuelauit. Et horto quodam demonſtrato, Age
quam baptizatus fuie ,dedit Epiſcopo auri tria cente queſo ( inquit ) hic fodio, & c.( ubditur enim cor
naria in vſum pauperum ,dicens:Accipe aurum istud, poris facri,oſtenlo loco , inuetio. Abſens & vious
& distribue illud pauperibus, to fac mibi cautionem adhuc Eurkymius noctu viſus Tereboni Sarace
manu tua , quod Christus mibi ipſum reddet in futuro no ; quem cùm fanaſſer poſtea ad le profectum ,
fæculo. Qui fufcepto auro prompie illi cautionem fe magna Sarracenorum pars Chrifti fidem fuit am
cit ,vt petebat.Vixit itaque poft bapriſmam annos ali plexa ,anno Chriſti 420.vt prodidit Cyrillus nio .
quot philofophus, at tandem infirmatuseft ad mortem . nachus,probatiſſimus Hiſtoricus, in vira S.Ewhy
Cùm verò morii proximus effet,dixit filiis fuis:Quan mý , Surytom.1. Ianuar.20.Circa annuni 429. Ab .
do curabitis funus meum chartam ištam in manibus bati Cyriaco B. Virgo, cum duobus , SS . Baptiſta
meis ponite , & me cum illæ fepelite. Mortuo autem & Euangeliſtâ,apparuit, & negauic in cellam eius
illo fecerunt fily,ſicut eis ipſe preceperat , fepelierünt ingredi, manebat enim antè ianuam , cò quòdလဲ
que eum cum chirographo . Tertia autem poft fepultu- Bignaro Abbâ , duo Neſtorij libri in eius cellâ fo
ram die apparuit Epifcopo Syneſio nocte quieſcenti, di rent,hoftis Deiparæ : auctor Sophron .Prat.fpirit.ca.
cens: Veni ad ſepulchrum vbi iaceo, o accipe chiro 66. De B. Paulino Nolano , in lib.de vira Paulini
graphum tuum, accepi enim debitum de ſatisfactum apud Surium tom.3. Iuny 22.narrat Vranius, ei ante
mihi eft :atque vt certior eius rei fias,propria mea ſub mortem apparuifle, & cum eo collocutos fu fle S.
fcripfi manu. Ignorabat enim Epiſcopus,quòd chiro lanuarium Marr. & S. Martinum Turonenſem.B .
graphum illud confepeliffent ei. Manè autem facto, Petrus Apoſtolus & S. Apollinaris eius diſcipu
accerſitis filiis eius dixit : Nunc aliquid cum Patre ve lus per viſum apparentes Sixto Papæ , anno 433.
(tro in monumento pofuiftis? Illiputantes quod eos de eum admonuerunt Rauennati ledi imponendum
pecuniis interrogaret,dixerunt ei.Nihil Domine pre Petrum illum , verè Chryfologum , virum fimul
ter pannos conſucros. Quid igitur. Numquid velchar ſanctiffimum & eloquer uffimum :auctor ex anti
tam aliquam conſepeliſtis ei ?tuncrecordati filij ( igno quis archiuis Ruuennarium , in eorum hiſtoria, Hieron .
rabant enim quod de chirographo diceret)dixerunt ei: Rubens. Scribit Procopius , libr.2.de bello V'vanda.
Ita fane Domine,chartam enim quandammoriens de lico , B. Cyprianum Afris oppreffis apparuiſſe,&
dit nobis, & ait : Quando ſepelictis me, chariam iſtam с bono animo Chriſtianos elle iuſtiſe, leque breui
in manibus meis date,nullo penì ùesſciente. Tunc dixit tempore vltorem futurum : quod fanè Vvandalis
illis Epifcopus fomnium quod nočté illa viderat . Su debellatis, biennio poſt accidit. Anno 456.Theo
ménfque illos cum clericis acprimariis ciuitatis , accef doricus rex victis in Galliciâ Sueuis , in Lulita
for ad philofopbi tumulum . Quo aperio ,inuenerunt ia niam contendit ; vbi ne vrbem Emeritam diripe
centem philofophum ,chirographúmque manu Epiſcopi ret ,B.Eulaliæ Martyris apparitione coërcitus fuit,
conſcriprum ſuis manibus tenentem , accipientes autem auctore Diuo Iſidoro,in Chron .Gothor.De B.Leo
chirographum ex eiusmanibus aperuerunt, inuene nis ad Flauianuin de rectâ fide epiſt. Sophronius
rúntque in co nowiter manu philofophifubferiptum ila : iſta memorat.cap.147. Prati fpirit.Narrauit & hoc
Ego Euagrius philofophus tibi fanctiffimo Domino nobis eiuſdem cænobij Pater Abbas Menas , An
Syneſs0 Epifcopofaluiem : Accepi debitum in his litte diſſe ſe Eulogium Alexandrinum Patriarcham di
ris manu tra conſcriptum . Satisfactúmque mibi eft, & centem . Cùm profectus eſſem Conftantinopolim ,frui
nullü contra te habeo ius,propter aurū quod dedı tibi, o tus fum contubernio Domini Gregory Romani Archi
per te.CHRISTO DEO & Saluatori noftro, O C. diaconi, & ſingularis viri, qui narrauit mabi de fan
Idem narrar Hugo Eterianus, lib.de regreſ.anim.ab D Etiſſimo ac beariſſimo Leone Romano Ponifice, dicens
infr.ca.16. Luciano presbytero viro fancto , tépori haberi fcripium in Ecclefia Romana : quòd cum fcri
bus,nó Cóltantini ve malè Nicctas oral.de mariy . pliſet Epiftolam ad Sanétum Flauianum Conftanti
rio g innēt.S.Stephani) ſedHonorij Archidij,appa nopolsianum Epifcopum conira impios Eurycherem á
ruit ſemiuigilanti ter ,diuerſis nodib'B,Gamaliel Neftorium , pofaerit eam fuper tumulum Principis
B.Pauli præceptor,eique indicauit locú reliquia. Apoftolorum Petri,& orationibus ac vigiliis et icin
rum corporis ſui , & Beari Stephani protomarty nus vacans ,orauit ipfum ſummum Apoſtolum dicens,
ris , & Beati Nicodemi, & Beati Abibi ; quæ & co fi quid, vt homo, vel minùs caute pofui:eu ,cui à Dos
inuenta fuêre loco, & per Orolium Occidéti illa mino Saluatore noſtro IES V CHRISTO doo
ta , exſtat epiſtola Luciani de hac re luculenter Ecclefia& hæc fedes commiffa eft, emenda ,poſtqua
ſcripta,(apud Surium tomo 4. ) quàm Au'tus Hifpa tuor verò dies apparuit ei Apoſtolus, eo dixit, legiac
nus in Läinum tranftulit Græco , cuius etiam emendaui. Suménfque Epiſtolam de ſepulchro B. Pe
exemplar exſtar , & meminit Gennadius , de viris tri , aperuit eam & inuenit Apoſtelica manu emenda
illujtribus ca.47.cui ſuffragantur Marcellinus Co tam. ] Idem cap.148.Tbeodorus( inquit )fan &tiffimus
mes, in Chron. & Nicephorus, libr.14.cap.9. Er vt Epiſcopus Dorna, gua eſt in Libya ,narrauit nobis, di
certior foret hæc vifio, idem B.Gamaliel, eodem e cens: cumeffem cubiculariusſancti Papa Eulogy,vi
tempore, apparuit Nygerio monacho , cui etiam di in fomnis virum reuerends habitus, ftatura
proce
Gtum loci ad Orientem indicauit , vt refert ipſe rum ,dicentem mihi: Nuncia meum Eulogio Papæ ad
Lucianus . Ipſum quoque Protomartyré nonnul uenium , ad quem ego: Quis es tu , qui iubes denun
1 lis apparuiſſe teſtiseſt Euodius, lib.i.de eius mira ciem ? Respondens alle dixit mihi : Ego fum Leo Roo
culis. De Michez & Habacuc apparitione , his manus Pontifex. Ingreffus igitur egonunciauidicens:
priore,legendus Sozomen.libr.7.c.vle.De Zacha San tiſſimus Beatiſſimus Papa Leo Romana fedis
riæ prophetæ corpore non multum poſt inuento, Antiſtes conuenire vos vult. Cùm hoc audiſſet Papal
fic Sozomenus,lib.9.cap.vlt. Cophar villa eft in ter Eulogius,exurgens concirus occurrit in occurſum eius.
ritorio Eleutheropolis Paleſtina. Huic prafe&tus erat Salutanıéſque fe inuicem, oratione faéta, confederant.
agri ipfius conferuus Calimerus quidam Domino qui Tunc vero Dominus d eximius Leo dixit Sancto Ex

logio.
 LIBRI 11.. Q.
logio. Scis quare buc venerim ad vos? Respondit ille; / A , ollain Vulcani proiici ; vt narrat B.Gregorius Pa
Non; Ait ipfe:Veni,vt vobis gratias agerē,quia rite o
magnificè pro meâ Epistolâ respondistis ,quam fcri
pram mifi ad fratrem meum Flauianum Confiantino
politanum Patriarcham , ſenſum quidem có ſenten
tiam meam aperientem ,hareticorü autem ora obſtruen
sem. Scito autem , frater ,quia non mihi tanium ve
Arum diuinum laborem ſtudiúmque contuliſtis, ſed
criam ſupremoculmini Apoſtolorum Petro ó ipſi pre
omnibus qua à nobis pradicatur veritati, qus eſt Chri
stus Deus nofter.Ifta non femel taniùm , ſed bis térque
conspiciens trina apparitione firmatus, enarraui B.
Papa Eulogio. ] Idem Sophronius, cap.149.narrat
adhuc al as Diuum Petrum eidem Sancto Leoni
apparuiſſe , & nunciaſſe eius dimiſſa peccata. Vi
xit hoc fæculo Theodoretus,is ſcribit ; BB . Apo-
ſtelos loannem & Philippum , Theodolio Imper .
olim apparuiſſe ,lib.s.bill.c.24. Anno 485.conante
Petro Fullone Cypri Eccleſiam ſibi ſubiicere ; S.
Barnabas Apoltolus tribus continuis noctibus
ter Anthemio Salamines Epiſcopo apparuit, &
locum corporis fui vnâ cuin Euangelio S. Mac
thæi propriâ Barnabæ manu conleripto , lepulci
indicauit : quæ & inuenta , narrat fusè Alexan
der Monachus , apud Surium tom . 3. 11. die luny.
Breuiores futuri fumus fæculis fequentibus.
Saculo inchoatu 6. hoc est poft annum Chriſti .
VI .
CCCCC . Hæretici Seueriani multi variis fuêre
R
vilis conuerfi.vt in primis , Iſidorus Monachus
Philoxemenfis , apparitione damnati illius , qui
Chilto Domino alapam incullerat , quod fusè
narrar Sophronius, cap.30. Pral . Spirit. Deinde &
Coſmiana vxor Germani Patricij , quam propter
bærelis contagium , Deipara viſibiliter apparens
cum aliis fanctis feminis , arcuit à templi adicu.
[ Sophrox.qui & alia mulla ſubdit feqq.cc.49.79.106.
188.213. ] Reginæ mulieri Cappadoci,officio Dia
conillæ , in ſomnis viuus , & in Laurâ degensap
parui , eámque docuit quæ erant neceffaria loan
nes Silentiarius, narrante rem geſtam Cyrollo
Monacho, in vila cius apud Lipoman.com.6.D . Bar
tolomæus in Daris apparuit Anaſtaſio ,& corpus
ſuum vbi fepultum eller indicauir , leque patro
num vrbis ac defenſorem profeffus fuit.Sic Nice
phor.lib.16.04.37. Anno Chriſti 515.obiit Macedo
nius Patriarcha Conſtantinopolitan. ab impio
Anaſtalio in exilium actus, de eo Cedrenus ita
( cribit ; cùm iam eſſet fepulchro condendus, antequàm
id fieret, ſublaia dextera manu crucis figno ſepul
coram obfiynauit. Idem Theodoro cuidam ſuorum fa
miliarium per viſionem dixit : Excipe hæc , ó abi,
Anaſtaſio recira. Ego quidem Macedonine abro ad
Patres meos , in quorum fide perſtui, Inierim tamen
semper Deum interpellabo dum in quogue venias , obo
cauſa noſtra diſcepietur. ] Legendi eadem de re Mi
ſcella,ex Tneophane lib.is. Anaftaf.ix Chron. Theo
dorus Lector collectun.lıb.2 . Verum , quia Macedo
nius Schifmaticus obiit; alios Anattalio Deus Ca
tholicos , & ab iplo quoque in exilium millos,ac
cufatores præftituit ; quos ambos Deus vifione
præmonuit , ſc pararent , vt decimo ab Anaftalij
obitu die morituros, & cauſam ſuam ante horren
dum tribunal acturos. ij fuêre Elias Patriarcha
lerofolyıni:anus; & Flavianus patriarcha Antio
chenus , legendı. Cyrill.in actis Sabe apud Surium
tom.6.dec.s.Decemb.có Sopbro.in Pralo Spiritual.35
Theodorici Regis Italiæ animam ſolitarius Ly- |
pari anus vid.c, inter Ioannem Papam & Symma
chum Patricium , vinctis deduci manibus, & in
X V I. "SECT. V. I 29
pa, lib.4.Dialog.c.30. Interdum accidit vt in vilio
ne, is cui fiebat ab locum deduceretur, vbi animx
detinebantur: vt docet exemplum illud Monachi
Neſtoriani,quem cùm B.Cyriacus Deo commen
daret : circa horam nonam diei ſegueniis , aspex !i fra
ter,qui erat in fpelunca, quendam adftantemſibi ušpe
Ełu terribilem ,ac diceniem : Veni & vide veritatcm .
Afſuménfque eum duxit in locum tenebrofum ac fs
ridum , ignem euaporantem , a g , in ipfis ignibus vider
Neſtorsum , Eutychetem , Apollinarem , Drofcorum ,
Seucrum , c. Origenem , & alios quofdam ,dixugue illi
is qui apparuerat : locus iſte praparatus eſt hereticis,
& c.] Hactenus Sophron . Prai.Spirit.6.26.Cum lu
ſtinianus Imp. Apoſtolis templum exædificaſſer;
B conſtat quod Apoſtoli ( ait Procop. ) beneficiorum
memores ad Regis honorem nunc borninibus apparue
rint , Regis inquam py e religiofi. Négue enim ob
bumanis recedunt diuina , fed adiniſcers percupiunt ,
& hominum conuerfationc oblectari .] Sic Procop.lib.i.
de edific. Iuſtiniani.vbi vides etiam eius ſeniétiam
de quæſtione noftrâ ,cuius etiam illa ſunt huc per
rinentia ex eodem opere : Circa Sinu terminam in
ardno ſalis & edilo loco ſanctis Coſma Damiano
olim templum dedicatum eſt : Vbi luftinianum grani
ter agrolantem , & iam moriruri ſpeciem praberiem ,
nempeà medicis desperarum , iš inter cadauera iacen
tem , ifti fan & ti per fomnum & vifum apparentes cu
Y Aneruni.] Idem ,libr.i.de bello Gorth . teſtatur mæ
nium Romæ parıcm à B.Petro Apoftolo,Gotthis
obſidentibus, defenſam fuille.B.verò Stephanum
С
viſum apud Apoſtolorum Principes , pro vrbe
Merenſi intercedere ; io qua eius erant reliquiæ,
ſcribit Gregor. Turon.lib.2.Hiftor. Francor.cap.6.
Sed & anno 552. filium vitriarij ludæi triduo in
fornace illæſum B.Virgo puero ſe vifibilem præ
bens ſeruauit : qui cum matre poſtea baptizatus,
rei geſta hiſtoria certiſſima peri poteft ab co , qui
cum viuebat , Euagrio , libr.4.cap.3s.ex eo Gregor .
Turon.lib.de glor.mar.c.8 . & Glycas, Annal.par.4.
Redempto Epiſcopo Ferentinati ad ſepulchrum
S. Eutychij vigilanti , idem martyr altitit dicens :
Redempte vigilas:cui respondui,vigilo. Qui ait,Finis
venit vniuerfa carnis , & quæ ſequuntur apud D.
Gregor.Dial.libr.z.cap.38.Circa annum 587.Gun
D trammo Regi de Chilperico peſſimo Francorum
tyranno, vidio huiuſmodi fuit oſtenſa,quam ipſe
met Rex apud Gregor.Turonenſem fic narrat:vi
di & ego aliam vifione,qua huius interitum nunciauit.
Adducebarur enim in conspectu meo à inbus Eps
fcopis vindlus cathenis, quorum unus Tetricus , alius
Agricola , tertius verò Nicerous Lugdunenfis erat ,è
quibus dicebant duo, foluire quafo eum, á castigarums
abire permittite. Quibus è contrariocum amaritudine
Tetricus Epiſcopus respondebat .Non fiet ila, ſedigne
concremabii ar pro ſceleribus fuis.Et cum diu multum
que quafi altercates hec inter fe verba conferrent:con
ſpicio eminis ancū ſuper ignem pofitum feruere vehe
menter . Tunc,me flente, apprehenfum infelicem Chil
E pericum confractis membris proyciunt in aneum : nec
mora inter undarum vapores ita diffoluius ac lique
fa &tus eft,vi nulum ex eo penitùs indicium remaneret.
Gregorius Tur.libro odtaxo , hiſtor, Francor. capite
quino.Narfetem , Eunuchum led belli ducem cla
riſimum , nefas omitiere , de quo fic Euagrius;
Cornmemorarum ab his qui unà cum Narſere fueruni,
dum precibus ó alys pictalis officys diuinum numen
placaret,debirúmquecultum ei tribueret , S.Virginem
Ci apparuiſſe ,planeque tempus pra fcripfiffe,quabellum
Cum
 130 DISQ VISITIONVM
cum hotibus gereret a:que non prius ad praliun.com . | A joblationum coronas detulit Sed ille merens,affl:
mittendum fe accingeret, quam calitus lignum accipe.
ret . ] lic Evagrius, de Totilâ & Theiâ Reg bus ab
co dcuict s loqueris,libr.4.cap.23.idein Nicepho
rus refert, libr. 17.cap.13.cuius verba funt ex Eua
grio explicanda , non enim loquitur de cunctis
bellis Narferis, ſed de hoc Gotthico. Paulò pòft,
Sergiopolim oblidente Chofroë,viſus D.Sergius
Martyr cum innumerabilibus cæleſtibus propu .
gnatoribus defenſionem parare atque per muros
vbique diſcurrere. Nicephor.lib.17.cap. 17.ex Eua
gro lib. 4.cap.27 .. Juſtino Iuniore imperante Ana
colium hominem præſtigiatorem & impium ,pri
mò quidem imago Deiparæ palàm fuit aduerfata:
deinde & nonnullis fidelibus Deipara ipſa appa
ruit, eosque contra fceleſtum illum incitauit, in - B Gregorius,eâ dign tate,fan &titate ,prudentiâ vir;
quieas ab Anatolio filium ſuum contumeliis af vi,nili hæreticus , eius teſtimonium nemo queat
fici. Euagrius lib.is.cap.18
VII. Septimum Saculum inchoatum , Anno 600.iuuar
ordiri à Beatiſſimo Gregorio I. Romano Ponti
fice & Ecclefiæ Doctore;cuius folius fuffice e de
beret auctoritas, is primùm de B.Musâ refert le
quentia : Quod quadam nocte ei per vifioncm B. Dei
genitrix virgo Maria apparuit,aigre coauas ei in al
bis vestibus puellas ostendit. Quibus illa cùmadoni
fceri appeteret , fed fe illis iungere non auderet , Beare
Maria virginis eſt voce requiſita , an velit cum eis
effe, atque in eius obſequio viuere: Cui cùm puilla ea
dem diceret,volo ,abeâ protinus mandatum accepit,ut
nibil vltrà leue de pu:llare ageret,& à rifu locis se
abstineret , ſciens per omnia ,quod inter eafdem vir
gines quas v derat, ad eius obſequium due trigefimo ve
niret. Quibus vifis in cunctis ſuis moribus puella mu
tata eft ,omnémque à fe leuitatem puellaris vitæ magna
gramiratis deterſie manu. Cúmque eam parentes eius
mutatam effemirarētur,requifita rem relulit,quid fibi
B. Dei genitrix iufferii, vel qua die ilura eſſet ad
obſequium cius, indicanit. Tunc poſt vicefimum quin
ium diem febre correpraeft. Dieautem triceſimo, cùm
hora eius exirus propinquaſſet , eandem beatam gens.
tricom Dei,cum puellis quas per viſionem viderat ,ad
fe venire conspexii , cui etiam fe vocanti respondere
cæpit , e depreffis reuerenter oculis, aperia voce cla
mare, Ecce Domina venio . In qua etiam voce ſpiritum
tradıdir.]'ib.4.Dialog.cap.7. De B.Probo Reatino
Epiſcopo memorar,illi fimul & puero qui aderat
apparuifle SS. Iuuenalem & Eleutherium Marty
res,ftolis candidis amictos,qui animam Probi le
cum in cælum aſportarint, lib.4 . Dialog ca.12.hæc
de cælitibus;de quibus alia idem codem libro cap.
11. 14. de damnatorum apparitionibus idem
exempla ſuppeditat , vt de Theodorici anima in
ollam Vulcani visâ deiici , quod ante citaui , &
confirmat Hugo Ætherianus , libro de regreff.ani
mar.capite feprimo, & de moviali, quæ viſa ante al
tare per medium ſecari , libr.4. Dialog.cap.sv. De
animabus, quæ adhuc expiabantur idem plura
ſuggerit, Palcalium Diaconum vilum Romæ in
Thermisſtantem & balocantibus obſequentem ,
in pænam ſciſmatico præbici fauoris ; ve feflus
iile , cui apparuit , Germano Capuano Epiſco
po , cuius & precibus mox pænali loco fuit libe
ratus. [ libr.4. Dialog.cap.40.46 Hugo Arberianus
libro de regreſanimar.cap.14 ) Similia fermè haber
de animâDominibalnei , qui pro culpis ſuis poſt
morrem thermarum caloribus deputatus , eodem
in loco iuftus lauaturis fedulò miniſtrare : quam
operam cùm Centumcellenli preſbytero non ſe
mcl præſtitiflet , presbyter ei caritatis causâ duas
MAGICARVM
cúlque reſpondit : Monoesta quare a aspaiersište
panis fan &tuseft,ego hunc manducare non poſſum.Ego
elenem ,quem vides,hurus loci Dominwi aliquando fui,
led pro culpis meis huic poft moriem der utarus fum ,
Si autem miho pruſtare vis, omnipotenti Deo pro me
offer hunc panem , vt pro peccatis meis interuenias,
te runt te exandium effe cognoſce,cum huc ad laxan
dum veneris, & me minimè rep ereris. In quibus verbis
disparuit, et is qui homo effe videbatur , cnuneſcendo
innoutil,quia fpiritus fiu , ro]d lib.4.cap.ss.ibidem
& aliud addii de luíto monacho qui Copio o fia
tri ſuo apparuir , & le ſuppliciú per ſalutaris ſacri
fcij oblat onein docuit euafiffe, quod paulò aliter.
narra Glycas , pari.4. Annal. Hactenùs Sanctus
relli ere. Vixere eodem ſæculo Gregor. Turon. &
B. lidorus Hifpalenfis, quorum teſt monia ſupe
riùs iam auduximus, vixit etiam Saphronius au
ctor , Pratı fpirimalis , è quo iam plura teſtimonia
exhibuimus , vixit & B. ldephonſus Toletanus
Epiſcop . cui B. virgo candidilfimam veſtem do
nauit, ei apparens cum virginum choris ; quæ ve
ſtis etiam hodie alleruatur. Eidem & Regi tori
que clero ac populo , ex tumulo ſuo furgens B.
Leocadia apparuit, velum manu quali porrigens:
vnde ,ad apparitionis veritatem comprobandan ,
D.Ildephonļus, atceplo à Rege cultello , partem
c præſcidit ; quæ cum culiro inier Eccleſiæ theſau
ros repoſita. Vtrúmque teftatur Iulian . Pomerius
eiuſdem Eccleſiæ antiftes , apud Surium , 10m , 1.
Ianuar. 23. Anno 696. Ebroinum cæcus quidam
aud uit in ollam Vulcani à da monibus porturi, vt
narrat Ado Viennenſ. in Chron .
Ollano (aculo poft annum 700. Floruere lolianus VIII .
Pomerius, quem noftræ fententiæ fuifle docent
paulò antè ex eo laudata,de B.Ildephonfo.v xil &
S.Suibertus qui agris , quos curauir mulus , poft
mortem apparuit , tefte B.Marcellino, in cius vera
cap.30.apud Sur. menſe Martio. ) Item venerabilis
Beda , qui quod idem de apparitionibus ſev terit
patet ex Hiſt.Anglor.libr.4.cap.4.0 25.0 libr.s.
cap.14.6 15. & aliis eiuſdem libri ,ac vitarum quas
D confcripfit locis.Vixit & B.Ioannes Damafcenus ;
cui,iuffu Iconomachi Imperator sabſciſlim ma
num , B. Deipara virgo reſtituit, vt narrat B. loan
nes Hierololymitan . Parriarcha , in eius vita.vixit
his temporibus Paulus Diaconus , qui narrat Ar
nulfum Longobardum in prælio prorectum fuil.
le à B. Sabino Martyre; & à Barbaro, cùm pictum
vidiſſet, Martyrem agnitum . libr.4.cap.s.de gel.
Longobard. Admiratione digniffimum eft , quod
narrat Conftantinus Epiſcop.oculatus teſtis , de
tranſlatione reliquiarum S. Euphemiæ martyris,
E apud Lipoman.com . 6. præftri&tum fplendore mi
raculorum Lconein llauricú làm luftuliffe mar..
tyris reliquias, & carum loco oſſa arida impoluil
ſe; veras autem reliquias cum loculo in maris vn
das proieciffe.Incidêre nautæ quidam in loculum
rei ignari , & putantes theſaurum aliquem in co
repofitum , ſuſcepere, & aperuere , & mirificè qui
inde exhalabat odore perfuſi, cognouere facras
effe reliquias , cúmque hærerent ignari cu vínam
forenr , câdem nocte videre lumina & cercos,vi
róſque mirè candicantes , Deuingue laudantes.
Cúmque appuliſſent Levinum , & fomno ſe dediſſent',
videruni in quiete Glyceria Mariyrem occurrere Eu
phemiæ virgini, amplecti illă o exofculari, & aduen
turn gra
 LIBRI II . Q. XXVI. SECT. V. 131

tam gratulari , ex co cognouerunt , cuius effent ille re- A monis quidam , vfurpator bonorum Ecclefialt
liguie. Ter inde foluentes ter ventis reflantibus co corum conſpexit , ſenſitque D. Maurilium fibi
dem reiecti ſunt. Denique Euphemia adftitit illis in apparentem , & increpantem , & pedum facrum
fomnis, do que foret edocuit, ac fe ibi velle ſubſistere capiti illideniem : nec vana vilio: paulò pòft de
edixit , ex quofuerat mb impio Leone in mare proie cellit. [ Sic Annales Andegau. ) Simile , quod
Eta . ] Sic ille , cui potiùs credendum quam Zo legitur in Chron . Callinenli , libro 2.capite 62. à
naræ , hæc Copronymo tribuenti . Idem Zonaras puero confectum Pandulfum Principem Ca
paulo poft ita lcribit ;de Leone Armenio :Hacim puanum ferreis nexibus vinctum & in cænolo ac
peratorem turbabant , nec minus matris terrebat in fætido lacu vſque ad guttur demiſlum , & reſti
fomnium. Videbatur illa fibi in ade Deipare Blu bus à duobus nigerrimis fpiritibus in profun
chernia effe , e cernere matronam quandam , quam dum ſupinde dem ti & itcrum extrahi. Caufam
adoleſcentes candidis indari vestibus comitarentur ,o rogatus , reſpondit : Quoniam fureum calicem ca
adis folum fanguine redundare , audiréque marronam nobio S. Benedi & ti eripui , in agone mor is resti
ollam iubere dari matri imperatoris vas eo fanguine, luere neglexi. Et capir. 84. vidit erem ta quidam
plenum ,qua cum id aduerfareta , dicere illustrem il Æthiopes ſtramine onuſtos ( qui ſe dæmones dı
lam marronarn : Atfilius tum eos, qui me veneran- B xerunt ) eidem Pandulfo rogum parantes : & eâ
tur farguine implet , néque intelligi ſe do Deum , el dem hora compertus eft exlpiralle.Quod de Pan
filium meum ad iram commouere ) hanc matronai dulfo hîc adſcripſi propter argumenti fimilitudi
fuiſſe B. Virg nem verba ipſa loquuntur, ſubdir dem , nam accidit fæculo vndecimo .
Zonaras ; Ejl & D.Tharafius iamex hac vita erum. Poft annum nongentefimum , Ludgero , fruftrà X.
noſa tranfatus, cuidam in ſomnis viſus,gui Michaë quærenti corpus S.Lebuini; tandem viſum es eft
lem quendam inclamaret, cúmque ad inuadendum in fomnis, fan &tiffimum facerdotem Christi Lebui.
occidendum Leonem hortareiur. ] Sanè mox Mi num fecum loqui ,& fui delegere locum ſepulchri, et
chaël Balbus eum in : ereinit anno 787. Hungo membra ibi reperta vbi fpiritu indicarat. Hucbal.
Pictoruin Regi apparuit D. Andreas Apoftolus dus Elronenfis apud Surium romo 6. Nouembr. 12. ]
victoriam promittens , quam præſtitit; apparen Cùm Ioánes Decimus exercitum in Apuliam mi,
te in coelo cruce decuſſatâ rubeâ, cùm pugnare. Gflet aduerſus Sarracenos , SS . Apoſtoli Petrus &
tur : quod etiam Buccananus, licet Caluinilta,tra Paulus in prælio conſpecti Chriſtianis victoriam
didit, lib.s. Hift.Stolor.rege 65. maximampepererunt . ) Suc Luilprandus tempori
His temporibus vixit Beata Gertrudis, de qua C bus illis proximislib.2.ca.14.]lo. nni Zimiſcæ İmp.
apparente meminit Ludovicus Blofius,in Monile contra Roflos pugnanti , iuſſu B. Virginis auxi
priinali, non vno loco : paulò poft fuit imperium lium culit , viſus multis , B. Thcodorus Martyr.
1
Romanum in Carolum Magnum tranſlatum , huic Sic Zonar.com . 3. ] Eodem fæculo accidit horri
Diuum lacobum Zebedæum apparuiffe, & hor bilis illa tragedia Vdonis Epiſcopi Magdebur
tarum ; vt Hiſpaniæ regna ex Saracenorum eri gici : quam poſtea narrabimus . Tu le & or me
!
peret poteſtate , recentiores quidam ſcriptores mento hic ponendam fuiſſe. Vixêre hoc ſiculo
ſcripſere. [ Ludolphus Bebenburgius de veterum decimo Euthymius Græcus & Hugo Ærheria
Principum Germanorum zelo capsledecimo quarto.) nus Latinus , quorum vterque tenuit mortuorum
Certiore fide conteſtatæ funt aliæ eiuſdem Apo ſpiriius viucntibus ſc in conſpectum aliquando
ſtoli apparitiones,hoc & fequentibus fæculis Re dare. Euthym .in cap.14.loann. Hugo Æ her.de re
gibus Hiſpaniæ factæ , quibus & opem ſe latu greſſ. animar. capit. 7.11.14.6 15.0 16.Anno non
‫نم‬
rum in prælio promiſit, & viſus in conflictu ho gentefimodecimo quarto Ferdinand . Conſaluus
ftes in fugam agere. Vidiſſe ſe & Mauri fareban- ? Caftellæ Cones , vtriuſque fortunæ illuſtre (pe
tur, & noftri gloriabantur:de quibus mox . cimen , vir di &tis factíſque magnificus , cum tre .
IX . Anno o&tingentefimo faculum coepit nonum , eo D centis dumtaxat militibus , diuina fretus mo
Raymirus Rex Hiſpania fortiſſimè totum diem nitu , maximas Almanſoris copias profligauit.
cum Sarracenorum maximâ multicudine pugna Idem decimo ſexto poſt anno ,ſub lignis habens
uit : ſub noctem cum exiguâ ſuorum manu in pedicum 15ooo.equises 450. triduum continuum
collem quendam ſe recepit. Regi vigilanti & cum multitudine Arabum incredibili conflixit;
Dcum prccanti Diuus lacobus adſitit , iuſſitque cúmque poftremo die D. lacobus viſus adeffé
omnes confeffione luſtrari, & ſumptâ Euchari prælio fuille ; innumeris cælis , triumphauir. ]
ftiâ prælium conlerere. Manè , cùm omnes ad Chron.general. Vaſaus et aly.
vnum obtemperaffent monitis Diui; ſigna con Succeffie faculum X1. ab anno milleſimo ; hoc XI.
tulere , hoftium fexaginta millia conſcidère. Vi ſæculo bellum ſacrum fuit, duce Godefrido Bul.
ſus in co prælio Apoſtolus albo vectus equo, ve lonio : cùm in expeditione Antiochenâ noſtri &
xillum gefans niucum quod rubea crux tranſucr- E fame fermè confúmpri, & cquis fecè defecti fo
ſa diſtinguebat. AuctoresRodericus Epifcopus,Chro rent , vifione & monitis D. Andreæ confirma
nicum Generale Alphonſi Regis, Mariana libro ti ; qui etiam lanceam Dominicam illis indica
Septimo ,capire decimo tertio, & alij . Vixit hoc fæ uit , non ynam obtinuere victoriam ; in præl
culo.Theophilactus Bulgar. qui in decimo quar quoque cum Corbonâ , apparuere agmina cqui
to eapite Euangelij loannis fatetur, ſpiritusmor tum albatorum,quæ Perlas in fugam cgere.[Gui.
worum viuis apparere. Vixit opinor eodem lu lhelm.Tyrius,qui bello ſacro incerfuit, lib.6.Sacra
lianus Toletanus lunior , auctor Prognoſtici, qui, Hift.ca.4.6 9.] Eodèbello ,expugnatâ ab Chriſtia
libro fecundocapite vigefimo nono , docet , moriuos nis vrbe Sáctâ, adimarus Epiſcopus,diu ante de
ſcire poſſe, quid agant viui ,. capite ſequent. ex fun & us,viſus eſt milites præire ; & muros cóſcen
D. Auguſtini, de cura pro mortuis, ſententiâ , ac dere , & adhorcari,ſe ſublequerentur.( loan . Nau
P nè iiſdem verbis concludit ; ſcriptura auctori cler.vol.3. gener. 37. ) Paulò antè Chrillus Dimin
tale apertè probari mortuos polle viuentium oculis ous cum B.Virgine SS.Petro, loánem ,Stephano,
apparere. Carolo Calua Francorum Rege Nu -l Martino & aliis mulris quoque Angelis , Henrico
11.imp .
 I 32 DISQ VISITIONVM
11. Imper. oftendit ſe no & u in templo Romæ vi- , A
gilanti . ( idem Naucler.ibi gener.34. ) Tunc Amicus
e jam defunctus B. Dunſtano apparuit , & futura
multa prædixit, quæ & contigere.)Oſbertus in vila
Dunftani, apud Surium 19.May. ) Non ſemel poſt
mortem viſus amicis elt B. Odilo Abbas Clunia
cenſis.(Pet.Damian.in eius vita apad Surium menſe.
Ianuar. ) Floruit hoc tempore , & ad ſequens ſæ
culuin peruenit, Per.Damianus,vir doctiſſimus &
eloquentiſfimus; qui Cardinalatum cum ſolitaria
vitâ commutauit ;opera eius ,quæ multa ſunt, ap
paritionibus variis ſunt referta, vt de duobus pri
moribus Fauentinis ex inferno apparentibus, epift.
2.ad Hildebrandr.vt de animabus in ſpecie auicu
larum apparentibus, epiſto.s.cap.3.de anima Bene-
dicti Vill.nigro equo inſidente & apparente Epi.
ſcopo Capuano , non tantùm idem Damian, ibid.
cap. 4. fed & Martinus Polonus idem tradidit , in
Chron . & D.Antonin . & Platina.de Benedicti IX
apparitione idem Damian.ca.s.vt de B. Andreâ &
B.Gregorio apoftatam Monachum flagellantibus
cap 11. & alia quæ longum foret referre. Si leniem
temporis fpectes hîc ponendum quod de Pandul
fo Capuano retuli paulò an e , & confirmat Leo
oftien lis lib.2.cap.62 . & 82.Nota eſt hiſtoria fun
dationis Cartuſienſium ; cuius occaſiv celebris il
1a , & publica , primò , ſecundò, tertiò, facta die in
Vigiliis morruo um apparitio , cù n concineretur
verliculus , responde mashi: terenim mortuus caputi
luftulit,& iufto Dei iudicio ſe accuſatum , fe iudi- C qui viderunt , aiunt eſſe in prop het as quafdam
catum , ſe damnatum exclamauit ( narrat Franc.de
Pu'eo in vna Brunonis, apud Sur.com.5.6 . Oftob . ]
Hoc fæculo vixere S. Anno Colon , & S. Benno
Milnenſis, Epiſcopi:illi apparuere prædeceflores
Epiſcopi, & mirè , oftensâ in veſte ipfius macula,
commonuerunt, vtacerbitatem animi , erga eos à
quibus iniuſtè vexatus fuerat, planè aboleret è
memoriâ & mente. De D. Bennone traditur cum
jam defunctum , Marchioni Mifpenfi in fomnis
apparuifle , & oculum eruiſſe , ob damna Ecclefiæ
illata , prius nurrit de Anyone Láberr . Schaffnab.
in Histor. Germanor, poſterius de Bennone , icri.
bit ,inevues vita ap.32. Hier.Emberusapud Surium
16. Ily .
XII .
Nec X 17.feculum , fuis caruit viſionibus mor- D { pirituú memoriæ prodiderunt, non cſt inſtituræ
tuorum , ecce tibi anno 1112. vel poriùs 1139. Al breuitatis hîc deſcribere , magni enim voluminis
phonſus Luliranię rex commiſlurus prælum con res forer . ldem dico de Helioando Frigidimon
ira quinque Reges Sarracenorum , iullis eſt in
ſomnis, à Chuſto , bono elle animo , & ligno vti
in prælio ; cui quinque vulnerum imago inícii
pra , obtinuit victoriam memorabilem , & hinc
Huxi: Luliraniæ Rogum inligne. Decimoquarto
poſt anno , Alphonius Rex Čaltelæ Baëzam ob
lidebar,ei apparens D.Ifidorus auctor fuit prælij
comunittendi , nec ferè alia Victoria contigit illu
ftrior. ( Marian.lobr.10.cap.17. Vazaus, Samalloa,
e aly . ] Anno 1117. cùm plurimis prodigiis, in
ter cætera , ( repidater Italia , Cremone quidam in
fantulus in curis iacens pannis obfitues , in primam lo- E
quendi vocem conira naturam osaperuit , matrémque
fuam eſcas parantem fratri ſuo maiori , qui plorando
pánem petiuerat ,à corporis curis compefcuit ,aferens
Tibi viſam Dei genitricem Mariam ante tribunal
Christiftantem inſtantiſſimiſque precibus , pro iudicio
quod mundo propier peccata ſua intenderat , ipfi fup
plicaniem :ac poft hac depoſuir eloquiū vſque ad tempus
humana conduionis congruum . ] Verba ſunt. Dode
chini in Hiftor. Benedicti X. Pontificis apparitio
prior facta loanni Portuenſi , qua confeſlus ſe
MAGICARVM
Odilonis Abbaris precibus ab æternæ mortis pe
riculo ſeruatum ; & poſterior Edelberto facta,qua
confeflus etiam fe purgatorij panis liberacum ;
narratur à Per . Damiano in vila Odilonis , apud Su
rium 1. lanu. Apparuit etiam S. Norbertus poſt
mortem ſuis, u! narratur in tius vita cap.sz.D.Ber
nar . Gualdricum auunculum defun &tum poft aliquot
dies noctu vidır. Sciſcitatur , quo in ftatu furresponder
auunculus, in profpero. Querit iteruth Bernardus ,quid
Cauſa fuerit, ut in agone infremeret , corpore terria
bilitermoueretur? Eâdem ( ait ille ) hora dno neguam
spiritus, me in pureum profundefimum præcipitare ni
tebantur , vnde ita contremuit , verum accurrente B.
Petro,euaſi.] Auctor vitæ D.Bern.libr.i.cap.io.Idem
B tenuere Rupert.Tuitienſ. & Honorius Auguſtod .
Nam & ille narrat B. Virginem libi ſeſe conſpi
cuam præbuiſſe, & ad ſcribendum impulille.[ Ru
peri.in prolog.Canı .] ıſte vero , in Sigillo Maria Colle
meminit, Maria Agypliaca ,quam Deipara apa
rens ad pænitēriam trad. xii, Theophili,quem Dia
boli mancipio eripuir , 6 puerulo ludas quem in forna
ce protexir.]Item Pe:.Cluniacenf.lıb.de miraculis,
Vixit per hæc tempora Mart nus Presbyter,
Canonicus regularis , Legione ; vbi varios libros
confcripſit, ex rudi & illiterato repétè tactus do
cillimus, à D.llidoro, in cuius monaſterio dege
bat, per viſum in fomnis oblato , quem comederet
libro, ve teſtatur loan .Mariana,lıb.11.verum Hifpan.
cap.6. Libri alleruantur ibid . in magnâ religione;
Danielis & in Apocalyplin . Mihi ,cùm Legione
oegerem , librorum videndorum copia non suit ;
manus Beati viri videndæ & ofculandæ fuit; quæ
integra permanet cum pelle & vnguibus ,licet lic
citate contracta, & pulilla .
Sequenii facalo XIII.poft annum 1200. D.'a- XIII .
cobum Alphonſo Legionenſi Regi ad Emeritam ,
& eodem tempore D.llidorum Zainoræ aliis ap
paruiſſe, & auxilium præliantibus tuliſle , docent
Mariana, lib.12.cap.rs.Zamalloa, & alij Annalium
Hiſpaniæ ſcriptores.Hoc fæculo vixere Vicentius
Belluacenlis, auctor fpeculi Historialis, & Cæfarius
Germanus ordinis Ciſterciélis,auctor ingentes libri
miraculorum feu exemplorū ; qui quas apparitiones
tenſe, in Chronic. Thoma Cantipra enli,lub.de aps
bus , & vitâ Sanctæ Lu -gardis ,libro fecundo,qui &
hoc fæculo vixere, & exempla plurima, libi notiſ.
ſima cógellere. Vixit codem tempore Diuus Tho
mas Aquin.cuius hanc fuifle lententiam pater , ex
3.part.quastione 69.art.2.vbi hanc queſtionem exa
minans, ſtat pro nobis , idem terfui Guilhelmus
Parifienfis ,in fum.devniuer.pare.vlt.non vno loco
dem Diuus Bonauenc, in 4.d.45.9.3.huc rcferen
dum exemplum apparitionis B. Vrlulæ & B. Ge
reonis cum ſociis Coloniam defendentium ,apud
Bredenbach .libro quarto cap . 22.
His ſucceſſere ſequenti,fere ſaculo14.alij Theo- XIIII.
logi magni nominis , qui omnes nobiſcum len
tiunt,vt Richard.de Mediâuillâ,in 4.d.45.quaft.3.
Pet.de Palude, ibid.ead.q.3.Scot.ibid.q.1.art.4 .
Sæculo XV.hoc affirmarunt Antoninus Florent. XV.
Archiepiſcop.qui & exempla multa ſuppeditat
in fum . Hift. & Gerſon paffim in operib.fuis. Iacob.
Chulan , in libro hac de re edito. Dionyl. Rickel .
Cartuſian . in 4.d.45.9.1 . & in opere de quatuor no
uifſimis, o labro de Nouitiis ordinis fui, in quibus
multas
 LIB. II. Q. XXVI. SEC . V. 133

Etiqua multas etiam habes apparitionès: cenluut etia Alpoja luente,que loguas4.grau: urutone V donem Epifcopi
Toltatus.in lib.1.Reg . accufauit,quem haut multò poſt Chriſtus nudum adfer
iH UT;
Noſtro fæculo 16. anno 1534. die 23. Ianuarii ri à duobus iuffit, atq . damnauit. Is aurem pugno ,
bud SA
Facultas Thcologica Pariſienſis ,in cauſa Aurelia ipforum altero,qui eum portarit,grauiter in medys re
custol
nenſi conſulta,hoc reſpódit, his verbis, Animas de nibus ictus; Chriſtianam hafiiam ,qua in communione
D.Ber.
functorum diuinitus,ſeu diuina virtute ,ordinatione,6 eius diei pridie fumpferat,reuomuiiin calicem , qui al
permiffione, interdum ad viuos redire,exploratum eft.) tari impoſiusfuit:atq. ſecuri percuffo V done rerü illa
Fonder habes hoc reſcriptum in tom . 2.var.conſul. luris rum omnium vifio euanuit. Quare vehemēter terriius
t's quid Francofurti cditorum . Et vt ceteros mitcam , ex Fridericus, cùm ad altare acceſlifſet ,calicémq. in eo eſſe
reterre profeffo hoc tuentur Domin . Sotus in 4 . d. 45.9 . củ Chriſtiana hoſtia infpexiſſet, e ſimul Epiſcopă mor
reguar 1.a.4 . Peltanuslib . dePurgat.cap.s. Pet. Caniſius tuum humi iacentem ,alios religioſos viros excitauit, 1 ,que
tali e mi Marial. lib.5.cap.20.6 21.Maldonatus in c. 14.10. ablatum inde Epiſcopi corpus in agro ſepeliuerunt ]
cente B. Greg.Valen. in 3.p.2.6.9.11.punc.1. diſp.11.9.1.2.1 . Fulgof.l. 9. exemplor.c. 12. & Ioan.Nauclar.2.p .
oldem Gener.34 .
Bellarmin . controuerſ. de purgatorio libro ſecundo,ca
cuſtod pire octauo, loſeph. Angl. in 4. queſtione de ſuffrag. Cum duo locupletes mercatores , non ignobiles , per
conipi art.primo,in fine,Pet.Thyræ.Theſibushac de re editis Taurinos faltusin Gallia proficiſcerentur,ampliorē hu
2.Ru potisſimum capite vndecimo,M.Marulas opere de in . mana fpecir virū obuiū habuere, & ab illo mand :tū ir
Eyla Col. titut. vita monaſtica :vtlibro fexto ca. 14. vbi plurima 3 æc verba fufcepere:Ludouică Sfortiam fratrem meum
funt exempla, Alfonſ. Mendoza in Quodlib. Scho alloquimini, báſq.illi litteraš nominemeo date.Obſtu
24 P4
En Dia lasti . quajt. s. Ex Hiſtoricis etiam id tenuere Fulg . pētibus illis o percūctatibus,quiſnam eſſet?Jefe Galea
forna Sabellicus & Ignatius in Xbr. Exemplo. locis quam tium Sfortiam eſſe reſpondit , & mox ab oculis eorum
Eculis, plurimis. Paul . louius , in vitâ Ally vicecomitis, of euanuit.Illi Mediolanu properè redierüt ,inde Viglena
bures, * Hiftor. lib . 30. Carol . Sigonius de imperio oc nữ,vbi Maurus degebat. Litteras ducis offerit, quaru
libros cidentis libr. 3. c . 10. Regn . Ital. I. 1. Alb.Crant hoc argumētū erat: 0 } ô Ludouice,caue ribi. quoniam
zius Saxoniæ libr. 2.c. 16. 14. & libr .9. Metro Veneti,Gallique tuä in perniciem coituriſunt,quámque
us de
pol.c.13. Franc.Gomata Mexicana Hiſtor.c. 20.0 *c. ftirpe rē euerſuri. Verum fi mihi tria millia aureori
dege
ederet 104. Hiero . Oforius dereb.ab Emanuele geftis & dederis, dabo operă ,vt conciliatis ſpiritibusſiniſtra fa
Petr . Maff. in Indica. Hiftor. Th. Bofius , paſsim ta auertatur. idque conſecuturum ſpero,fi mihi nõ ad
de Not . Eccleſia ,& , quem hoc agmen claulurum , uerſaries annueris. Vale. Subſcriptio erat, Galeaty fra
= long
Hiſtoriæ Eccleſiaſticæ facem clariſsimam , & valé tris tuiſpiritus.Illud ipfium licet aly ,vt cõmentū irride
aldam
tiſsimum contra Nouatorum impugnationes pu rent,non tamen multo poft Princeps à Ludouico X17.
Egione
n.11g gilé vt inuictú Triarium , in vltinium locum con- c Gallorum Regeprincipatu de:ectus ó captiuus abdu
ieci, Cæſar Baronius fingulis Annalium ( quos iam čtus eft. ] Hactenus oculatus teſtis Bern . Arlunus
El ; que ſeptem ,vtfeptem Cádelabri Catholici aureos cá ſect.1.Hijt.Mediolan .
er lic
des bono publico cdidit ) Eccleiafticorum tomis . Ludouici Alodiſii pater Imola Dominus haut diu
Harum vltimarum ætatum infigniora quædam ( inquit Sabellicus)poſtquă deceſſerat, homini à ſecre
D.'a. exempla duntaxat adſcribam :minoris enim recen tis,quem filiusLudouicus Ferrariä mittebat, in itinere
citam, tiora hæc faciunt aduerſarii. Primò ergò , Quod venanti fimilis equo infidens cum accipitre apparuu :
isa neſciam certú ſæculum ,hîc referam quod ita Gly huica . , vt filiūt in hunc ipſum locă poftera die venire in
ocent Casp.4. Anna . In hiſtoria Eccleſiaſtica Philonis hi berei ,præcepit,quonia magni moměti res ei predicturus
alium ſtorici reperitur , quodam perfecutionum priſcarum erat.Ea re audita,Ludouicus tum ,quia no credebat, tū
noies tempore,ſeniori Eccleſiaſtico ab Antiſtite facris interdi quod inſidias verebatur,ålium pro femifit. Et illa ipſa
anius { tum fuiſſe.Cùm autem ſeniorille quandam ob caufam umbra ,quæ antè apparuerat,obuiam fáéta ,vebeméter
neceſſariam aliò profectus fuiſſet, accidit vt ab Ethini indoluit,quod filiusnõ veniſſet:lógè enim plura ei diētu
cores ' cis comprehenſus teſtimonio fuo veritatem obſignaret. rafe fuiffeaffirmabat.Sed tūc illud tätum referri iuſſit,
CUTZ cumj; Antiftes
Hinctéplum hæc verba
eo loco pronīciaret.
cöditur, c renoualiaPak vingueres:
peraguntur De quod tranfacto XXII.anno ac pratere iuno menfe,die
vinis quoque ſpecificè addito , vrbisimperit , quod obiinebat
100 ſandapila tēplo exceſſit, idq. non ſemel,fed bis térue fa effet amiſſurusVt tēpus,quod vmbra predixit , adue
étū. Hinc per quietē Antiftiti ſenior oblatus: Abito ,in nit, adhibita magna cura,ea ipſa no&te,quâpatris ma
apro
quit, ( Epiſcopomeoſisauctor ,vt huc veniat,még.vin nes ſuſpectă fecerāt,ducis Philippi Mediolanēſis cöfe
&
culis exfoluat.Nä officio meſacroexcluſit, ideóq.Sacris deratiMilites,ad muros penetrarunt , adhibitiſq. fca
ho intereſſe vobiſcũ nequeo.Teſtimoniy qdê coronâ coſecutus lis,glaciemagna conſtrictis foſsis, vrbem cú ipſo Prin
să,fed Dei faciē nodü cofpexi. Quod fi me ipſe profectº cipe cæperunt.]Sabellicus lib.1.Exemplorum cap.4 .
sex buc nõ exfoluerit alius exfoluere nemo poterit . Q mu igi Francil. Guicciardinus Hiſtor. lib : 1.narrat.fama
exa .
tur his obtěperatú effét,fándapila tēplo excedere defyt. vulgatum , fpiritum Ferdinandi Regis Neapolita
mus
Digna hoc loco eſt quæ adſcribatur ( eo quod ni , Iacobo Chirurgo filii Alphonli Regis ter di
loco
ſuperius ſæculo X.quo contigit, fuit prætermilla) uerſis noctibus apparuiffe, & prima vice manſuetis
Ten
diuinitùs de malo Epiſcopo ſumpta vindi&ta. Cum ac mitibus verbis, poſteris verò minabundè &
Geol
do Magdeburgenſ. Epifcopus,ne jignis quidem ac di increpanter imperaltc ,ſuis Alphonſo verbis de
pud ' unis vocibus commonitus ab impudicitiâ fibitempera- E nunciaret, non eſſe,cur vana (pe ſeipſum lacta
ret ,viri religiofi Deü , vt Epiſcopum ,aut corrigeret,aut . ret, vires Francorú ſuſtinendi.ſtatutú.n. ac defini
100 - , olleret ,rogarunt. Inter cos că noétu in Cathedrali Ec tum fatalilegesſtirpem Aragonia infinitis cafibus
100 lefia S.Maurity Fridericus Canonicus eiufmodi pre iactari,& tandem regno priuari. ] Quod verò idé
1.3 . operam daret ,vehementioris venti afflatu ,omnia addit Guicciardin. Se però è lecito tali coſe non del
que in tēplo erant lumina exftingui perſpexit,nec mul tutto diſprezzare , id non de apparitionis, fed de
ent. XV. o poſt duos inuenes venite, duo cadelabra accēſis cereis prædictionis fide , addidit, & merito, nam fallam
-rat ferentes, & Chriſtã ,cū parèteeius atque Apoſtolis,ſub cernimus. ,
ob . ſequi. A quibuscumeſſent vocari fancti homines quorīt Fra. Picus Mirand.Comes in vita lo. Pici patrui
el. corpora in téplo quiefcebat:viſus eſt inter eosMauricius ſcribit , non longo poft obitum lo . Pici tempore

30 M ipcetrum
US
 DISQUISITIONVM MAGICARVM
1 34
ſpectrum Ioannis apparuiffe Hieronymo Sauona- A qui funeri intererat ; ei dixiſſc, properaret domum
rolæ ;etq; dixiffe ,torqueri ſe pænis expiatoriis ; eò luam , & ibi fcripta quædam initrumenta caperet,
quòd non ſatis diligenter & fæcundè,talentú ſibi eáque loco cuidam pro confeftim reſtituerat, pro
à Deo creditú eruditionis & ingenii, multiplical pter quæ fupprefia ipſe defunctus iuſta Dei fen
ſer, & quia nó quanti par erat feciſſet internas Dei tentia foret inferni ſuppliciis adiudicatus. Quo
ſuggeſtiones inſpirationésq ; quæ adhortabantur, diétofiterum caput vti prius reclinauit. Hoc à Deo
honeſtos labores quos inchoarat non abrumpere, permiffum ,vt diſcerēt mortales,quam graues pe
quæ ſibi animo propoſuerat,ca inſtanter opera næ ſcribas huiufmodi perfidos & piorum legato
&
ri atq; perficere. Quæ Hieronymusmox in concio rum interceptores manerét. Alteram quóque ad
ne propoſuit , & omnium precib. Picum commen ſcribam hiftoriam ſpectri (neſcio an dæmonis ,an
dauit. Calar Baronius, de Michaele Mercato re ipfius animæ damnatx ) qua memoria digniorem
niore teftatur , ei cum MarGlio Ficino , fummam me legiſſe non commemini . prolixitatem narra
interceſsiſle amicitiam , ſtudiorum conſuetudine, tionis ex litteris Peruanis anni 1590. collectam ,
& Platonicæ ſectæ vinculis arctiùs colligatam.Ac ipfis fiue Fran . Bencii , fiue Galp. Spitille verbis
cidiſſe autem aliquando, vtex more , quidnam poft B commemoratá, ſpero lectionis voluptas & vtilitas
obinm fuperfit homini, ex eiufdem Platonis fententia, ſuperabit. Accidit in mifſione ( illa Itatina)eidem P.
fed non fine tamen trepidatione , deducereni,qua la Samaniego res admirabilis conſideratione digna,
fuffulcienda eſſent, cus fimili
, eo in generevix cotigit s,qua etiã eiuſděvr.
bantiafidei Chriſtiane ſacramentis
eo enim argumento exftat eiufdem Marſily,ad ipſum bis incolis,in qua euenit, ita innotuit,totý,teſtimonis că
Michaëlem Mercatū erudita quidem Epiſtola ,deani firmatur,vt nullus dubitadi locus relinquatur, que ab
mi Dei immortalitate. Cũ verò inter diſſerendü co ys perfonis accepta eſt, qui oculis auribus hanſerūt:
rī progreſſa longiùsfuiſet difputatio , ea ad calcē per qui cafus euentu infelix ,ideo permiſſus eſt(quemadmo
ducta co clauferunt corollario ,vt iunčta fimul dextera dū ctia de fimilibusquæ in cofeſſione corigerőt credi po
pacti fuerint,vter eorī ex hac vita prior decederet( ſi li teft )vt hic nouus populus diſcat,qua fideó integritate
cere: ) alterii de alterius viteftari redderet certiorem , vtidebeat pænitentiæ facramëto,in quo nö parua ſentit
Quib . inter jêcõuētis ,ambo iurari ab inuicé diſceſſere. difficultaté. Quare etia Indi, que in omniú oculis tegē
Interlapſo autem haut breui téporis fpacio ,euenit, vt integra confefjionis violabat, viderib.eifdem punita est
cùm fummomane idem Mic hae l ſenior in phil oſop hici s có caſtigata ,vt vnius anime ruinâ, multarü faluspró
|ſpec ulat ioni bus vigi lare t ,ex inop inat ò ftre pitu velo cite r curaretur. Resigitur quæ accidit eft eiuſmodi. Agebar.
curreniisequi, eiuſde mjad oſtrữ domus curfum fijten in domo precipua cuiuſda Domine huius loci adolef
ris audiret,vocéſ ſimul Marſily clamātis. O Michael, cētula décē ves ſex circiter annorü ,que bello capta ac ba
l
Ô Michaë ,vera ,vera sitt illa . Advac é amici Michaë l ptifmo tincta:Catharina vocabatur.In ea cü etate creſ
admiratus,affurgens ,feneftramý, aperiēs,què audierar. cebat libertas, & mores diffoluti,etiaſi nõ rarò ab hera
viditpoſtterga,ad curfum iterum acto equo cadido, ca repreheſa caſtigaretur,quæ eo peruenit malitia ,vt cũ p
didati proſecutus eft eit voce , Marfilium , Marſilium ditis quibuſda clă cöſueſceret , nec tamē propierea à co
inuocans:proſecutusü oculis:fed ab eis euanuit.Sic ipſe fefſione abſtineret :fed hoc peccatū labris premeret, ne
noui caſusftupore ajfetius, quid de Marſilio ejje ſolice meretricala autperditis morib .haberetur. Hæc igitur
tijs perquirendum curamu (degebat ille Florentia , vb : Kal.Aug.1590.morbo depreſſa Sacerdotē euocauit ,cui
diem claufit extremum inuen:sý,eumdem illa ipså bo animi noxas mperiret:fed id fecit nõintegrè ,vt &in ea
ra defunétum , qua eo modo audius cm vifus eft jib .]Sie dě agritudine rouē aliys vicib.recedēte Sacerdote, pre
Prætermitto quæ narrat ſentib.alijs famulis cötēptim ridebat hac fermèorario
Bar. Ann.to.5 . anno . 412 .
Bredenb.l.7.collat.c.21.46.1.8.6.12.14 . 23. & 46 D. ne: Aliud q agerem ,non erat,quim vtpeccata faterer:
Adſcribo vnum ,quod multorum militum grauiú , adiectis etiam turpib.ć inhoneftis verbis,quib.offenſ&
quividille ſe fanctè iurabát ,teſtimonio compertū cetere fingulaad hera referebåt,qua merito Catharina
Cum anois ſuperioribus admirando illo opere A increpas,taděvultu ei voce mutaris amicè rogansit,que
lex.Farneſius Antuerpiam obfideret : Batau An nailla effent,quæ patri aperire nõ vellet. narrauit illa
zlíque, vt obleſsis opem ferrent, & obfelli codem non difficulter,adiunxitque quoties patrê in morbo vo
tempore , vt hoſtem detinerent , façta eruptione, caſſet vt fe purgaret cöfeffione ,ftetiffe ad lauã quědam
accerrimè pugnabát,aggcrémque iam Regio mili Aethiopi ſimilē ,qui moneret ne fateretur,gea peccata
ti ereptum poſsidebant, fecuri ve libi videbantur . lewiſſima eſſent,ở nullius momenti, & ex illorú confef
Tum à regiis militibus primò paucioribus conil . fione à patre di ſolutior haberi poſſet. A dextrâ verò
pectus propè aggerem Petrus de Paz , Hifpanus manu apparuifje S. Maria Magdalena exhortantem ,
Tribunus, vir & militaribus & pietatis ornamen vt quidquid ejſet liberè euomeret , Accerfitú rurfum Pa
tis laudatiſsimus ; qui iam menſibus aliquot ante E trem Domina de omni eo quod acciderat inftruxit, qui
defunctus. viſus hic armatus , vt ſolebat , legio modis omnib.tentauit ,vt ad integră anima expiation ?
nem præcedere , & ſuis quondam militibusma induceret,fed fruſtrà :quo :n.exhortabatur magis, eò
nu aduocatis , ſequerentur vt ſe ,imperare. Indi reddebatur obftinatior, ita vt nec nomen Iesv enuncia
cant primi ſecundis, hi tertjis , hi ſequentibus ; vi revellet. Alio etiã tempore cú illi facram crucifixi ima
dent omnes idem , mirantur animifque reſum ginè offerrent,vt in eŭ intueretur , animo reuolueret
ptis notum ſequuntur ducem ; præit ille , & rectâ Chriſtum , pro nobis cruci affixū & in cruce mortuum ,
in hoftem ducit , fit pugna : ſed Bataui in naues ſummâ cũ indignatione ( animi commotione refpõdit.
compulſijaggerem Regiis reliquere. Hoc momé la foc,ſed quid vultisfacia ? Ad quă bera ,vt adChria
to oppidum munitiſsimum ſpe victoriæ , & fe itum te conuertas, qui admiſſa crimina remittat,fifa
tuendi, decidit:Horrendum planè quod heſternâ tendo recognoſcas.Cui Catharina ,obſecro vt mihi deſi
die legi preſcriptú Ticino ,méfe Aprili huius anni. natis eſſe moleſte.cámque hera abſceſſisſet;coepit amores
1601.in diæceſis Ticinenſis oppidulo ,quod Cor fuos ó turpitudinem decantare , durauitque ad dies
retro vocarut ;cùm iuſta in templo cuidā notario plures hæcagendi & dicendi ratio, donec quadá nocte,
perſoluerentur ,repentè è landapila ſe cadauer ſur atcerſu â cum ancillis herâ ,hæc in verba prorupit.Tor
rexiſſe , & conuerſum ad quendá cognatú fuum ; queor ( animo angor plurimum ob violată cofeſſione
abea
 LIB. II. Q. XXVI .SEC .
ab ea hora vlque ad mediam nocië toto corpore obra- j A procliuis, & id genusalia, juleiu verb inuoluerem libi
guit, ut crederctur mortua, & dehumatione o fepul 'dines, & cofuetos cū adoleſcētib. cógreſſus.Tu igitur dif
turâeffet cogitatio:fed ad fereuerſa accitóque,ſacerdote,
nihil de antiqua fatēdi conſuetudine remifit. Tres poſt
horas , paulo antè quàm expiraret,exhortata à feruis,
vt apprehensâ manu cruce cerco facro,nomen lesv ?
inuocaret ,refpondit : Quis eft ille Igsvs.cum non noui,
ac in vltimapartem lecti reflexa,fedénfque audiebatur
cum alio quodă, qui tamen oculosfugiebat,colloqui.Ac
alia ferna, qua eodem in loco agra decumbebat, vehe
menier Dominam rogauit, vt in diftinétum cubiculum
trasferretur:quod ,vtaiebat,larnasquaſdam atras vi.
deret ,quibus admodă terrebatur.Nocte eâ ,quà Catha
rinaexſtincta eſt, domus tota tam fatido ac putriodore
perfuſaeſtneceſſarium vi fuerit , cadauer loco patente
o aperto exponere:Domina etiã frater è cubili brachio
exiraclus ejt. Ancilla quadam in humeris veluti calce
percuſſa eft,pertulitque aliquot dies eius lafionis figna. 1
Equus maſuetiſſimus alioquin ,attis in murum calcibus
buc & illuc diſcurrens tota nocte inſaniit. Idē fecerunt
o canes multa diſcurſione o latrátu . Humato ia cor
pore ,cum ex ancillis quadam locü intraffet, in quo Ca
iharina deculuerat, nemine conſpecto , fenfit in fe vas
quodda quod tabulatis impofită erat ,iaci. Maior pre
ierea pars huius vrbis vidu multo crepitu fonusu buc
@illuc plurimos lateres e regulas,etiam ad duo mil
lia paſſuum proiici; non quòd in palatio vllus ſit later
vel tegula , cum , vt plerage huius vrbis adificia omnia
palma legatar. Ancilla alia fpeétantib.muliispedepro
iracía fuit longiſſimè , eiiamſi qua traberei non vi
deretur. Septimo Octobris cum quædum ferua ve
ſtiarium ejjet ingreſja , vt inde veſtem aliquam ſibi C
fumeret , vidit Catharinam erigentem fefe in pedes,
vt vas quoddam arriperet , fugiente cila tanio im
petu vas in murum impulit , vt in millepartesfran
geretur. Die inſequenii veſtuario annexa fuit cru
cis imago chartacea, qua vno impetu à muro auulſa
in cöfpectu omniã ,tres in partesdiſtracia eſt.Eodem die
cum in horto Domina cænaret , medius later lanċi in
ritus totā cena enerii : cuius filius annori, quatuor , co
ipfo tépore clamare cæpit ,Matercula ,Matercula , Ca
harina me prafocat ,appenfisg, ad collum Sanctorum
exurys ab eaprená liberatus fuit.Hec Dominam coe
gerăt vtades mutaret, in cõſobrina domů ſe recipe
ret, relictis ancillis quibuſda adiū cuſtodibus. Decimo
licti mēſis,cüm ex ancillis aliqua in officinam difpen
Satoris tuisſet,fenfit jeter à Catharina vocari:quam ti
more nimio dilapfam exhortata ſunt cetera,viinuocato
Domini noftri auxilio,cereóque facro accēſo regredere.
par:aſſumptisduabus,qua ceteris animofiores videban
(ur,fecurè redit, quä defuncta monuit ,vt dimiſſis alys,
cerco abiecto quod pænam inferret , fola perſiſteret. E
mittebat Catharina ex omnib.corporis iúcturis flamas,
incredibili că fatore.Caput cã pedibusardebat, cinita
erat velutiignita faſcia octoaut decē digitos lata, que
in terram ulazprotendebatur , videbaturque libidinis
“ admiſſa turpitudinis pæna á caſtigatio quada.Viſo
bocfpectro tremere & exalbeſcere cæpit ſerua. ad quá
infelix defun &ta , accede buc. Quoties ego te cuocaui?
Refpondit ferua penèexanimis : Bone Iesv ,quis non e
horreat te visa? Que cã diceret, in eundē locă deſcendit
formoſiſſimus puer albisveftibus, quiſeruam hortatus
eft,vt pofitotimore forti eſſet animo, notarerg, diligērer
que àCatharina acciperet,vt in alios euulgaret, acfi
mulatý, ab hoc loco abſceſſiſſet ,cõfeſſione maculas omnes
expiaret.Ta hecin verba Catharina :Scias inferno me
macipata, o grauiſſimis fubiectă pænis,quod eñ Sacer
doti aduoluerer,vt peccata faterer ,leuifſima tat refer
rē,cuiuſmodifunt, quodgarrula efsē có loquax , in irā
V. 135
ce benè cofieri, & nullü crimē tacere.Horumj vos co
moneo , quod ita mihi imperatū fit ,cogarg, aliorum in
exéplő hac verbis aperire.la pulfusad ſalutada Dei
para virginem audiebatur : defuncta mox in angulum
quēda ſecedit ở euaneſcit. Angelus vero(angelú enim
fuiſe, quiem viderat puerũ,credebat famiela)abire ac
ſuos famula iubet,co quod fecit .) Placuit hanc omni
fide conteſtará hiſtóriá vltimo loco ponere , quòd
in eâ omnes apparitionú ſpecies concurrát, Ange
Is , Beatæ Mariæ Magdalena , dæmonis in ſpecie
Æthiopis,animæ dánatæ in aflumpro corpore, vt
arbitror non ſuo, ſed acreo' ad ſui corporis ſpecie
efformato. Habent Athei quod rideant , ſi nolunt
reſipiſcere,de pænis inferni & animarú immorca
licate. habent Caluiniftæ de cereis benedictis , de
Sanctorü reliquiis, deconfeſsionis auricularis in
tegritate , eiúſq; neceſsitate. quid dicent? confictū
id à lesviT 1S. qui poteſt, quod à cunctis hodie;
locis illis queat cófurari, ficonfi &tú foret?Nolunt
credere? eant, & audiant, videántque Muliercula
rum commenta inquient ?credo,laceres' & regulæ ,
longinquis locis allaræ & difperfæ ,quæ cúctus po
pulus vidit,iſtis imaginationis opera ſunt. extracti
lecto viri,vidétib.aliis ſolo allila & per humú rap
tata mulier, ſomnia , illiſa parieti vaſa, & in partes
innumeras confracta, ſomnia fuere.Sed grandiorú
malitia ad hæc fingenda ſpargendáque valuit:quid
pueri quadriennis innocétia ? dolicapax illa nó eſt
atas , vt vel ante reliquias præfocari fe à vix nota
& mortuamétiatur,velreliquiarú appenfione me
tú fictum ponat. Quam vereor ne Catharinæ exi
tiú illis impendeat ; qui Catharinæ crimen & lau
dant, & imirátur,confeſsionis ſacra myſteria in hi
ſtrioniam hypocriſiin vertentes , & inferni pænas
fabularum loco habentes !
Habctis nubé teſtium , grandinémq ; copioſum
exemplorú,quib . labruſceta, & vrticeca Nouatorú
radicitùs vellatis, confringatis, calcetíſque. Illud
vnicum propono.perpendite vos diligenter , vtrú
aquius turiúlque credere , primæ & fecundæ
Synodi Nycena patribus , Græcis Latiníſque Ec
cleliæ Doctoribus , ſexcencis aliis grauiſsimis
Theologis , & probatæ fidei Hiſtoricis , & om
nium fæculorum ſexdecim receptæ fententiæ , an
D
nouiſsimi ſæculi procacibus quibuſdam , iiſque
perpaucis , de ludo Saxonis excucullati , vel Stig
matiæ Noviodunenſis . hi negant mortuos viuen
tibus apparere ad tempus polle , negant Deum id
vnquam permittere,illi contra vtrumque,vt audi
uiſtis affirmant , vel diſertis verbis , vel allatis e
xemplis quæ nunquam recitalſent, niſi vera credi
diffent. Scaurianum planè iudicium eſt. magni
ficum illud & magnanimum Scauri rei dictum ,
non ignoratis , quia Valerium Maxi. lib.3.legiſtis.
Varius ( inquiebat ) Sucronenfis, Æmilium Scauru,
regiâ mercede correptum , imperium Romanum pro
didiffe ait : Aemilius Scaurus Princeps Senatushuic
negat ſe culpæ affinem effe. cui credetis ?] Pari ego
nunc ratiocinatione, Sannioncs noftri temporis,
Momi dicaces, Ecclefiæ peſtes, apparitiones fpiri
tuum negant & ſubſannant: fatentur aliquas &
& in honore habent, Sancti, & orthodoxi patres ,
orbis Doctores, Aſiatici, Aphricani, Europæi qui
bus credetis ? Magdeburgici Centuriatores, & Le
manicolæ coaxatores afferunt, nullas vnquam vi
fiones defunctorum fuiſſe veras : militantis Ec
'clefiæ ; quæ columna veritatis eſt , centurio
M 2
 ONVM
ISITI CARV
136 DISQV MAGI AI

nes & Euangelij præcones, quiTcientiam tuam de A limus propter transfugium , coinpedibus vincien
fapientiæ æternæ vberibusfuxerunt,vnanimi con dus ;& propter amentiam atquc furoré, torusóvin
fenfu litteris mandarunt plurimas , vt veras : qui culis quadrupes conſtringendus?
bus credetis ? Beatorum apparitiones habcmus; Centuriatores & Lauatherus addunt argumé
dampatorum habemus beandorum habemus:Ec ta paulò verilimilioras quædam quib.probare co
clefiaſticæ monumentis hiſto.iæ ,patrum traditio nantur,nullum eiie Purgatorium (quæ ve imperti
ne , conciliorum actis , diuinæ fcripturæ tabulis nentia hoc loco prætermittimus : ) quædam qui
confignatas ; & de manum in manum per omnes bus relpondebo , tractacioni accommodata. Quid
Ecclefiæ ætates traditas ., conſeruatáſque : Non inquiunt Auguſtino refpondeas , qui non obl
ne temerarium contra niti , fagitiolum repugna curè , viuentium rebus animas defanctorum ne
re , impium atque blaſphemum his omnibus fi gae interefle ; aloqum libi matris optimè con
dem derogare ? quid , mendacii vel ftoliditatis ea
Ipectum nulla nocte defuturum ? [ d. libr.de cura a q. 13. in
corúmquc auctores accuſare ? nomen non inųe pro mart . fup . 01.24 . op.citat.] Quid Athanafio a , Icrip.
nio, quo appellem . Tu ( lector ) reiindignitatem Chryfoftomo b Theophilacto c , Tertulliano d, bhom.29.
in 8. c.
animo.complectere, complexus abjice, abiectam B cententibus hæc elle commenta dæmonum , qui Matth .
conculca & execrare. Quid mendacii accufare. fe fuffiagiis noftris indigere , & ex purgatorio,viâ cind. c.8.
nifi falla pro veris obtruia di& tirare ? quid ftoli alta atqiie ardua , fingunt aduenire .Addunt fcri- d l.de ani
ditatem aicribere, fi non cauſari;adeò tot grauiſ. ptura. Nain is qu : dejcendit ad inferos non amplius ma.
fimos, ſapientiflimos , fauctiffimos viros , funile afcendit , lobo C. Pfalmiftæ fSomo eft fpirius vadens : 7.8.9.
væcordes ,vt inanibus næniis lepaisi fuerint ludi o non rediens:puiniseft, & poftquam femeldefloruii 39. & 102,
ticari , & pro historiis fabellas aniles receperim ? dicitur fuum locum non amplius recognoſcere , quo v.15 . & 16
Jæc aduerfariorum modeſtia est. igitur pacto queat redire : alibi dicimur omnes g2.Reg
mori & ficut aquæ dilcobs, quis dilapſas ad fontem 14.v.14
h 2. Pet.3 .
SECTIO V 1. reuocet ? D. D. Petrus & Paulus h mortuos in . a... Thet
quiunt dormire:cur ante terminum ſuſciras ?negat 4.v.13.
Ed ratione fortaſſis aliquâ vel argumento ef Abraham i Chaos quantum interiacet, â mortuis i Luc.16.6
ricaci ad hoc credenduin impelluntur. Exami
Sed poſle tranſmitti , & idcirco illos nec niittendos, 26 ,
undas ipforum obiectiones tibi fideliter propo- C ve viuis renuncient, quæ illic geruntur.Quo pacto
bam.tu iudica & diſcute. ſi nec per fe queunt, nec à Deo mittuntur ;morta
in ltal a ( inquit Pisilipp .Melanchton.in Manlig libus apparebunt:Hæclumma argumentorú, quæ
Calendario ) habent impurifſinas obfianas fabulas mométi alicuius . Sed reuera hoc eſtabuti fcriptu
deMiria,qua apperuii Monachi ) bellúdictú & mé ris, & Patrum dicta calumniari . Non negat apud
dac ſimo dignum ſcurrâ. Habet Aſia & Aphrica , Lucam Patriarcha Abrahamus mitti à Deo mor
habet & Hifpania , & Germania, Deiparæ lacratit tuos poſſe, vel ſolere; ſed tunc mittere abnuebat,
ſimæ apparitiones , vt doctú.habet non lola Italia, Chaos illud hiatum maximum atq ; impermetabi
& eas ab omni obliznitate & inpuritate tam re bilem fignificat , quem fine Dei permiſsione nul
motas , quam à fidei puritate Melanchton , quàm lus tranlire mortuorum queat : DEI enim lege
à morum & vitę caftitate ac fanctimonia fait alie immutabili conftitutum elt , vt fine ipfius permil
nus Lutherus.nec illæ fabulæ vocari poflunt, quas fione recepraculis fuis animr nequeant exire. Dei
omni æuo grauiffimi fcriptores & ſanctiſsimi vi quoque lex ſanxit, ncc dainnatorum beatis vllam
ri , pub icis teſtimoniis confignaiunt , quas Ec effe condolentiam huc D ) . Gregor . iter illud im
clowatticæ traditiones confirmarunt. Sed hæc D peruium reculit ) nec forgis vllam elle commura
Mcianc hronis & lo . Riuii modeftia fuit , tot læ tionem , vel meritorum yllum confortium in
culis probatas Sanctorum apparitiones , anilia ter illos ( buc Ambrof. & alii retulerunt , de quo
centere delvamenta, &i,cum ipfi ellent homines vide Cathen . D. Thomæ. ) Dorinire mortuos
inepuſsimi, D. Gregorium Papam ineptum voci teſtárur Apoſtolorum Principes ,fateor :fed fomnus
dari : addune vanitatem impudentiæ , cum multa ille mortem ſignificat, ☺ dormire eſt inortuum
falla & mania pueriliter , line iudicio , & fallaci, efle. phratis ifta Græcorum fuit vnde & fepulcre
ter , line candore, congerunt, & quorundam pri ta , vocant roulantúpie hoc eſt dormitoria , & Ho
uatos abutes & flultorum deridiculas opinationes merus , de virga iila Mercurii loquens , qua pu
in publicam Catholicorum contumeliain detor tabant eum morcuos ſuſcitare , mortuos noini
qucnt.qualinon reb. òcrifsimis & optimis , hoc fit nåuitésvár las igéspes ( dormientes excitar : ) id
adnarum , vt obnoxiæ fint fuco, & hominum dæ obſcuriùs & deterius vertit Maro , Lumina mor

monumque dalis atque malitiæ expoſitæ ; in mul- E te refignat. Hebræi etiam dormire dicunt, promo
torumpiaue vtcntiúm vertant perniciem.quid pa ri, & Syri mortuos vocant dormientes , propter
n
ne vtilius? Sodoniæ tame eius abun danc ia no fpem reſurrectionis. ( vt Angelus Caninius obfer
cuit quid vino falutarius ? plures tamen ebrietas , uauity fi ergo dormire Lauathero , eft in nul
quàm gladiusnecaut. quid Dei adoratione præ lius conſpectum vnquam venire : vbi fides re
ftantius?quot tainé illam in cultum idoloruni de ſurrectionis ?dormiebant Moles ,Samuel, leremias
flexere difcretio crgo & prudentia neceſſarix , vt & Onias , apparuerunt tamen . Sed omnes ficut a
veras à falls diſcernamus : non verò licet, propter qua dilu.bimur , puluis fumus, & quafi in auras dil
falſas veris fidem derogare. pergimur. Tibi verò , Lector quiſquis his fulcris
Marbachius negat vllas veras ; nifi Chrifti & innitere, edico, te monco,dilcaueas, ne huiulmo
Angelorum reperiri,cur ergo tam diligenter,qua di rationibus vtare, nanı fi quid probent, eadem
do per Angelos exlubitæ , id Patres & hiftorici ad opera probent ne reſurrectionem quidem vnquam
dere confueuerunt ? cur hæc nouus Vigilantius fore. dilapfæ femel aquæ nunquam redeunt, am
vincula Sanctis iniicit ? cur his cos compedibus & nes afpice:num nos nunquam redituri?Potiùs er
manicis ligat ; cur in hunc neruum compingit,ho go fatendum his & fimilibus locis , nihil aliud
mo propter multiplices blaſphemias neruo dignil velle S.S. nobis indicare , quàm vitæ noſtræ im-1
becillua
 LIB. II. Q.
becillitatem & fugacitatem , vt D. Auguſtinus &
Angelomus annotarunt. Pſaltes Regius negar a
mortuo amplius locum ſunm cognoſci.vbi aduerte nul
lum omnino patrum , ne quenquam ante Luthe
rum , ſic locum hunc exponere , vt facit Lauathe
rus: vt quàm citò , tam verè, de tam nouicio com
mento ,Nouatorem , queas agnoſcere. Quatuor
inuenio veterum explicationcs. duas enim He
bræorum in Midras tehilim omitto , vnam vt im
piam , quæ animæ hinc ipfius mortalitatem colli
git , alteram , vt parùm conuenientem textui , de
originalipeccato : hoc cum homine reſurgente
non ampliùs reſurgere. iſti Velo iashub,accipiunt
de iatzar baraz. Duæ Patrum expofitiones ſunt
A. planè tropologicæ , ve Arnobii hîc , de divitiis; &
alia Barfilii ( de pænitent. ) Hominem ſemel in pec
catumn lapfum , non poffe ſine Dei gratiâ , vi luâ
exſurgere. Tertia eſt volentium ,locum hunc , non В
capi de corpore, ſed de toto hoc orbe ſublunari,
in quem , egreſſa ſemel de habitaculo corporis ani
ma,nequit ſine ſpeciali DEI permiſsione redire :
ſic innominatus , ſed pereruditus pſalmorum in
terpres. Quarta eſt Apollinaris , & Euthymii,
ſenlum efle; ſcire Deum & cognoſcere humanæ
hii naturæ condicionem , & interitus noſtri accele
rationem , qui nati mox denalci incipiamus : &
cùm nobis ſemel occiderit breuis lux , & vitæ flos
iſte emarcuerit , haur poſſe abrapram vitæ telam
iterum connecti , vel vinculum iſtud animæ atque
corporis ſemel diſſolutum rursus colligari, ne
que animam noſtram , poſtquam venti inſtar le
mel euolarit , vltra corpus fuum agnoſcere , vt il С
lud ſubeat ac poſsideat. Nam in ipfa reſurrectio
ne , beati illud iam ſplendidum & incorruptibi
le deprehendent; damnati , fædum ac horridum fimplicitùs reditum ( nam hoc ſcripturæ facræ re
& obnoxium corruptioni. tam verò damnati
quam beati , angelica opera, Dei nutu , illud lunt
agnituri . Quid ? quod nonnulli intelligunt de
ipfis amicis, quipoft animę receſſum , corpus am
plius non agnofcunt , ſed deteſtantur ? & hi mo
re Hebræo fuum pro , eius , accipiunt. videtur
huius fententiæ P. Emanuel Saa . Quid ? quod D.
Hieronym , ſecutus Hebræain phralim , eandem
veitit , non cognoſcet eum amplius locus eius , quod
plerique Hebræi volunt, & paraphraſ.Chaldæus,
& Vatablus ſequuntur, & fic locutus ante fue
rat B. Iob.cap.7 .vbi Hebræa,Chaldæa,Græca , & D « hom.4.in Lucam , vbi reddit rationem ,cur Deus
Latina conueniunt , hac prorsùs ſententiâ; mortui non permittat multos in vitam redire : vti fic dæ
memoriam interituram , quaſi non fuiſſet : vel fu monum fraudibus materia fabtrahatur. qui dicit
perſtites , quid cum vita functis agatur , aut quo non permitti multos , nonne denonnullis , licet
in loco detineantur , nunquam nili per reuelatio paucis, fatetur?adimit etiam facultatem redeundi
nem futuros certiores . Quæ omnia contra com
munem fententiam nihil habere virium , eft om
nino clariſsimum . Minùs eriam obftat ,quod ei
dem Regio Vati dicatur homo , Spiritus vadens a
non rediens. nam quod præceffit quia caro funt , id
apertè indicat agi de naturæ humanæ depraua
tione & improbitare ; quæ cùm ad deteriora ſem
per vergat , à malo tamen ad bonum , per ſe ne
quit redire : vel , quod magis placet , agi ; de ho E
minc corruptibili , qui , cum ad mortem Pegaſeo
gradu properer; à morte ad vitam retrogredi,vir
tute non poteſt ſua. D. Iobi verba , Sic qui deſcen
di od inferos , non ufcendet nec reuertetur vltra in
dumum fuam , neque cogno; cet eum amplius locus eius:
cundem planè ſenſum habent , quem illa Dauidis
paulò priùs explicata.Bellè quoque Dionyſius
exponit,animá quæ ad inferos deſcédit in priſtina
vitæ rationem ,diuitias,latıfundia, palatia ,naturali
a
XXVI . SEC. V. 137
A cer non redire.quamuis( verba funt eius muracit.is .
1
id fieri poffit, ſapeque fait,im fit. ] Et illo ſenior D.
Thomas ibidem difertè tradir, lob locutum de eo
quod fecundùm curſum naturæ fit, nó de eo quod
agitur miraculosè . En aduerfariorum tela , ex fcri
pturæ pharetra . Plus fortaſsis fiduciæ in Patribus ,
plus fuppetiarum ?nihil vtique minus , calumpiola
vtique toca illa teſtificatio , quæ Rhemniæ legis ,
vlla ſiſe lege teneri paterentur, non effugerer inu
ſtionem . Miror Auguſtinum nobis obiici, cuius
ſententiam ex eodem libro audiuiſti,non ambiguè
ceruicoſos iſtos condemnantem . Vult ille quidem
plerumq; angelicas effe operationes; ſed addit ſpi
ritus etiam aliquando automposémus ad viuos mit
ti . Negarcoſdem arbitratu luo redire poſſe , citrà
Dei voluntatem : alioquin Gibi matrem continuò
adfuturam : ſed nutu Dei aliquando redifle , pro
firetur , & exemplis confirmar. Athanaſium pro
ducunt in pugnam , fed laruatum : Anaſtaſius c
nim ille Nicænus eſt , non Athanasius. eius diui
denda auctoritas. Nam quæ ab illo q. X1 . dicun
tur, leui brachio in aducrfarios retorſerim . negat
{piritus apparere , fretus Dauidis teftimonio , de
quo nos iam copiosè . addit hæc verba : De anima
bus enim fanctorum non eft dubitandum . nam poff
moriem in iudicij die cognoſcent omnia . ] vnde lic
poſſumus ratiocinari : fi beatorum animæ cognof
cunt omnia poſt mortem , locum igitur & luum
cognoſcunt : ſi locum ſuum ; permittente Deo, ad
illum redire poflunt . idcirco enim damnatorum
animas negauit redire polle , quia locum ſuum
non cognoſcunt. de animabus enim his tantum
accepit verba Dauidis , non de omnibus ve La
uatherus. Q. verò VIII. non adimit omnem illis
fragaretur)ſed negar à Deo remitti,vt humanę cu
riolitati fatisfaciant, narrando quid apud inferos
rerum geratur. Sciendum quoque temporibus il
lis quandam hæreſim viguiſſe contendentézmor
tuorum animas,illorum maximè, qui violenter ne
cati , dæmones fieri, & malis deinde carminibus
ad hominum obſequia & reſponſa danda com
pelli . Huic dementiæ ſe ſumma vi Patres oppo
luerunt, & væfaniam illam ſedulò confutarunt.In
his fanèdiligens Iſidorus lib.2.Etymolog.c.8. & os
aureum loannes Conſtantinop. hom.2.de Lazaro,
curioſarum narratiuncularum gratia , abſolutè ad
Dei nurum reuertendi licentiam , non tollit: quin
apertè potiùs hom.29.in Matthe. (cribit , fponte ſua
redire non poſſe. cur adderet ( spontè fua ) ſi nec di
uina voluntate poffent redire ?Nec aliud agebat
Theophil . in c.8. Matth . cùm teſtatur dæmones
quoddam dogma inſtituere voluiſſe, de vagatione
animarum in hoc orbe , cui minimè fit allentien
dum , quoniam animæ corpore egrellæ iam cer
tum habent locum , & non oberrant vagæ quibus
verbis negar fpiritus pro arbitrio εν τω κόσμω ( fic
loquitur ) a havatul,quoniam certis manfionibus
ſtatim aſſignantur. impugnat enim eumdem cr
rorem quem Chryſoſtomus , & vtérque nobil
cum, ve docui, ſenſit. Denique Septimius Tertul
lianus etiam illud Gentilium , de præuentis imma
tura morte, figmentum planè poëticum , & fortè
Platonicum , reiicit , & docer nec illoruin animas
M 3 vagar !,
 138 DISQVISITIONVM
vagari,donec reliquatio complettser atatum . háncque
ille licentia poetarú , cum Magorum audaciâ , ia
Etantium inanem ſuam animas eliciendi poten
tiam ; & cum inſomniorum fallacia , quæ Manes
falla ſoliti imittere,comparans , meritò refellit. Ve
rùm & ipfe addit , Dei virtutem quaſdam animas
reuocaſie in documenta iuris ſui. Sic ſcriptum ab
eo inuenias extremo de Animâ libro . Sic ergo ne
que S.S.neque parres, neque ratio; ſed ſola teme
ritas,nouandi cacoethes , & vetuftati detrahendi,
Catholciſque conuitiandi libido . Aduerfariis ſuf
fragantur.
SECTIO VII .
It 2. Concluſio , Maginequeuntoperâ demorū
veras defunctorum animas nobis oftendere. hæceſt
fententia Tertullian.lib.de animâ cap.pen.D.Ilido
ri. lib . 8. Etymol. Chryſ . & Auguſti, quos citar &
ſequitur D.Thom ...p.9.117.a.4.ad.2.Guilh. Pariſ.
p.vlt.de vniuerf. cap . 24.Victor. de magia num.17.
& fuſèdocet nuperus ſcriptor Alfonſus Mendoza
Quodlib . Scholaft. q.5 . ratio eft , quia ſanctorum
animæ in manu Dei ſunt, & foli Deo obediunt:
dâmnatorum nequit Diabolus finere egredi , ſine
nutu Dei , fine quo nec ipſe id poteſt :quod ipſum
etiam habet locum , in iis quæ expiantur. Ideò ſo
lentipli has vices ſubire dæmones ; qui per mun-
dum adhuc vagantur , & has animas amant menti
ri , vt ex Porphyrio docuit lamblichus lib.te my
fier. Aegypior . Neque id mirandum , cum in An
gelum quoque lucis fe trásfigurent, & in B. Virgi
nem Deiparam ,vt in Biturigibus Vibiſcis,cùm illic
degerem fcio accidiffe, immò & in ipfum Chriftú
Dominum ,qualis B. Martino apparuit diabolus.
Ex his ſequitur primò,prorsùs effe luperſtitio
ſum ,quod ex quorumdam delira opinionc retulit
a lib.z.do- Ananias a animas eorum , quibus exſpirantibus
nat.dçmo.
dexteram porrexerint & vicifsim porrectam rece
perint , ipfis poft obitum apparituras. Nulla enim
huius rei vel feripto vel non ſcripto Dei verbo,
nec hiſtoriarum verar um narrat ionibus auctori tas D ſcribe re foleant. Coculium vocant , micat luce Nat.hift.
huic opinioni admini culatur . Secun dò ſequit ur
non eſſe temerè imitandum quòd olim factum à
nonnullis , & quod loan . Friburg . in Sum . Conf.
Lo.tit.11.9.23.fecunduni ſe conſideratum ,dicit non
elle damanandum de peccato , non.n. negant D.
Tho. & ipfe , & qui cos fequitur Beerziùs in pre
cep.periculofum effe , & tales vtplurimum fe delu
dendos dæmoni propinare , & illi ſubiacere com
mination , Our amat periculum , peribit in co , ideò
prudenter Ciruelus 1.3.de ſuperftit.c. 11. seprehen
die illos qui cum inuicem paciſcuntur , vt ( fi per
mittatur ) is , qui prior morietur , viuo appareat, E.
eumque de ſuo ſtatu faciat certiorem . Scio id Deu
permiliſſe aliquando , vt audiuiſti de Marfilio
Ficino ; & de S.Lutgardi legitur li. 2. vitæ eius . to.3 .
Sury , in lunio , & apud Dominicanos Zamora
nos acidiflc olim monacho cuidam . Is cum quo
dam Minorita hoc pactum inierat . moritur Mi
norita , & poft dies aliquot apparet ſtipulatori mé
las fternenti ; & ( ait ) le cxpiatorium circumgeſta
reignem . Et ad cruciatus fui indicium , manum
menfæ ligneęcraflæ impreſſic ,eámque aliè admo
dum combuſsit.notam hanc audiui ab oculatis ( vt
aicbant ) teſtibus ſupereffe manus menfæ inuftæ , &
ad perpetuam rei memoriam paruulo clatro fer
reo obtectam :& narrat in Chron . Dominicano
rum F.Ant . Senenſis,vt de re nihil fir dubitandum
MAGICARVM
A Quando Deus redire permittit , maioris boniid
cauſa permittit:vtplurimum Behemoth hanc agit
perſonam.Pactio ipla vix fieri poteft, vt curiofita
tis peccato vacet , præſtat falutem ſuam ſemper cũ
pauore & ipe operari. Eadem B. Lutgardis cùm
iufliiſer cuidam moniali, vt fi prior moreretur , cá
viſeret, addidit, vt primum diceret : Benedicite ,ora
tionem Dominican e Salutationem Angelicam , ne.
(inquit)diabol:us ſuo more aliquod figmentum addi
car.jd.l.2.Sihoc illa ſancta tam illuminata inctue
bat:quáto magis nos debemus metuere ? Sequitur
etiam tertiò ex his ,poſle faciliùs difcerni variorum
& multiformium ſpectrorum illuſiones,quas dx
mones obiicere ſolent . de quibus nunc videamus.
B
QV Æ STIO XXVII .
De demonum apparitionibus,ſiue de fpeftris,qua
damones nobis obijciunt.
SECTIO I.
Vopræmittéda,variaseſſe illuſionum cauſas,
De
multa habétur pro ſpectris ,quæ naturalia funt,vel
artificialia, item quæ fenfuum vitio, aut imbecilli
tate vitiatæ phantaliæ talia videntur eſſe , cùm nó
ſint qualia videntur . de fingulis , Petrum Lcloy
c herium b , in plerifque fecuti, videamus . Natu- blib. 1. de
ralia funt & decipere tamen aptiſsima , ignes illi fpectris c .
fatui de quibus egimus fuperius : item intulæ na - 6.7.8 . & 9 .
titantes; quales vidi apud D. Audomari fanum in
Morinis complures , quales etiam in Italia, & alibi
celebrant veteres fcriptoresc , in lacu Vadimonis c Ariſt. de
Cecubo ; & Reatino : vt ſunt etiam arbores & admir. au
dition . Ti
filua radicitùs euullæ , & claſsis ſpeciem in ma
tus Liuius
ri præbentes , tefte Plinio Seniorc d : vt , ligna 1.9 .Seneca
putrida nocte lucentia : vt animalculum Indicú, lib.3.Nat.
de genere Cicindelarum , ſed maius , inftar Sca- quæft. &
Plinius lú.
rabæi, quod etſi toto corpore luceat , oculis ta- , li. 8.epiſt.
men maximè , qui pro corpufculi modo ingen- 10. & Se
tes , tantum fundunt lucis , vt ad eam legere & nior lib. 2 .
cap 95
quate rnarum ftellularain , quarum fi quis pin- 41.16 Nat
guedine manus & faciem inungat , ardens & for- hift.c.1.
midabile ſpectruin apparet . Sic Chieza pag. 2.e Plutarch.
Hut. Perua.c. 3o.Item vapores variis formiscon-in Sylia .
formati, quales illi quos Sylla vidit hircorum fi- /flib. z .Bi
bliotbe c.
militudine capitibus apud Epheum concurrerec,
& fimilia , quæ apud Syrtim maiorem ex eadem
caula Diodorus Siculus fcribit contingere f, di
gnalectu . Talia quoque ( ſi à viſu , ad auditum
luber tranfire ) ſunt admiranda quædam ſonorú,
vt Echûs in locis diuerfis , quæ & notauimus Co.
ment . in Senecæ tragedias, decipere nonnullos
teſtatur Cardanus l. 18. de ſubtilitat. item ſonus
ftatuæ Memnonis , de qua eodem opere egimus ; &
muri Megarenfis, de quo in Atricis Paulanias; &
cauerna Britannica , de qua Clemens Alex. 1.6 .
Strom . fors, an D. Patricii antrum ?item prælii ac
victorix voces , apud tres Perſicos montes , dc
quibus idem Clemens. Mirifici quoque interdum
loni nati ex vterinis fuffocationibus , imperitis
medicis imponunt . qitando ait Corn . Gemma lib.
..Colmocrit.c.7 .) i venenato ſpiritu inflat& arteria,
didullaq; in amplitudinem , fecundum longitudiné con
trabúlur.vnde neceffe fitaliquädo mulierē ſtrāgulari:
vnde 6 voces miradus ex imis vifceribus exandırı ,nüc
velut ranarum coaxatus , nunc ferpentum ſibilos, nunc
crocitus coruorit , gallorum cucurritus, latratus canum
Cc.que
 LIBRI II . Q. XXVII . SEC. I. 139
c. quæ tamen pro viarum & erumpentisfpirituspro- A docem , & Nicolaum Damafcenum :
portione caſus effingit. ] In his fictionibus,cùm ftuprum acccdic, pecca - с C
Ve naturalia îic & artificialia quandoque deci cum grauius eſt quàm in ſtupro fimplici, & gra
piunt, & pro ſpectris habentur: vt erant álóuata uius puniendum : cùm furti cauſa fit , puniendum
Dædali,de quibus Ariſtoteles lib.1.de anima, o ii . pæna directariorú l.facealarij : D. de extraord . cri
1.Politic. & alia Archimedis ,Archytæ ac Boëtij,dę min. Si nihil aliud quàm metus incuritur, pro pe
quibus fuperiùs actum : & noſtris téporibus obla riculi magnitudine,res aſtimanda :'ex genere fuo ,
ta Carolo V. Aquila ænea , volans per aërem ; & puto Mortale peccatuin : & pæna cſt arbitraria ,fu
Pariſiis,triremisargentea ,qaam remiges , eiuſdem ſtigationis puta;& , fi mors ſecuta , exilij perpetui .
materiæ,& impellebant , & liftebant & retroage arg3.1.4.5.cum quidum.D.ad leg. Cornel.de ficar.l.
bant. Vt erant etiam Hydraulica veterum , & ho infinii.9.cum eo D.de furt.6 l.penult. S. ultim.cl ,
die in hortis Eſtenſibus Tiburi admiranda; de qui vlti.D.de extraord.crimin.volucre of glo.inl.fi quis
bus Claudianus; aliquid. D.de pæn.Licinius Ruff .in com ; rar. legum
Sic corres Intonat erranti digito, * pedibuſque trabali Moſis. Iuriſconf. Lelozer. furra fol . 173.nec
xit Lelo B idoneam excufationis caufam amorem prx
Vecte laborantes in carmina concitat undas. puto
yer. pro
penituſque. Et de quibus iam exſtant Heronis libri.Vt ſunt bere,nec tutum ſatis eſſe conf.101.Oidiadi , optimi
artificioſa ſpectra , quorum modum docent Car aliàs conſiliarij.
danus lib.de Varieta.rerum . & Baptiſt. Porta.lib.de Senluú alterationem vitiúmquc, falsò viſorum , D. ,
magia naturali , quanquam verè in his omnibus, vel alio fenfu perceptorom i ictrorum , caufam
rerum quibusvtuntur natura ad artificium adfert non raram eſſe,docet idem Lefoyerius cap.8.exem
vim maximam :vt & in naturalibus illis prioribus , ploebriorú ,de quibus oprinè D. Ambrel.e, Hinc el.de He
ſæpè accedit artificioſa hominum applicatio . Sed ( air) vana imagines ebris,incerti vifres,infizbulis grefiun.c.16 .
ad hanc claſſein magis propriè pertinene artifi ſus:vmbras tranfiliunt ſapè,fica: fouens , nuiat his cum
ciolæ voces quorundam ; quibus cùm ſint præſen . facie terra ſubito erigicó inclinari viderur, é quase
tes,voces fimulant abſentium ,vel cum ore loqua vertatur iimentes in faciem ruunt , folum manibus
tur , ex ventre verba videntur proferre , ficque vo apprehendunt,aut concurrentibus montibus fibividen
ces dæmonum vel angelorum mentiuntur: Item tier includi. Murmur in quribus, tanquam maris flu
qui per tubos nocta loqucntes,angelorum velani cłuantis fragor o refonantia fluttu litora. Canes ſi vi
marum voces limulant; quale quid de Bonifacio C derint,leones arbitrantur ,o fugiunt. Aliy riſu foluun .
octauo circunfertur apud Nauclerum , Maſſeuin tur incondito ,aliq inconſolabili marore deplorant , alij
1 & alios.Item qui ſimulant ſe animas maritorum cernunt irrationabiles pauores ,vigilantesſomniãt,dor
defunctorum , & fic fuadent viduis vt fibi nubant. mientes litigant.] idem ,terribilia nempeviſa appare
noui , qui hoc Louanij factitarat : & de alio qui An re ebriis , Plinius prior affirmatat f.Deprauat,more fli. 14.c.
degaui, narrat Leloyerius c.7. Sic apud Boethium ſuæ ſectæ ,Lanatherus S.S.dum fic vult intelligen- 22.
Scotiæ rex Kennethus,Picos , à quib . erat victus, dum illud Salomonisg , ebrietatem diſſuadentis; '7 g Prouer.
13.V.33 .
vicit.Noctu ad Principes exercitus ſui dormientes, Oculi tui videbunt extraneas , & cor tuum loquetur
immiſit ſeruos indutos fquammis lucentibus , & peruerſa. Exıraneas, ait ille viſiones & apparitio
manu tenentes haſtas ex ramis putridis noctu lu nes admirandas ,qua in re ductorem habuit Pagni
cerc ſolitis; qui illos ad pugnam fortiter incundam num ; qui cum Paraphraſte Chald.videtur fic ac
hortárentur : fe à Deo mišlos Victoriæ ſponſorcs. cepiſſe 773 Zaroth ,quaſi vim neutri haberet , &
Angelos illi credidere, & animosè Pictos aggreſſi ſignificaret extranea h. res extraneas ; quod , licet
ad internecionem cæciderunt . Sic nonnullivſi ca
non diſplicuerit lanſenio, probum tamen non eſt .
cris vel teſtudinibus,iíſque cum candelulis affixis, | D Feminino enim ſenſu accipiendum , & quidem
in cæmiteriis , non ſemel ignitorum ſpectrorum nó de rebus,ſed de mulieribus. Senſus enim , quem
fpeciem præbuere. quare nonnulli lulpicantur ab D.Hieronym . & Beda fecuti,vinuin concupifcen
a in Hym. Homero a teſtudini tributum nomen armaturæ di alienas eſſe cauſam.ideo Septuaginta, vt ambi
Mercur.
fallacis ennduoins aixua.Sic etiam Abderitani iu guitatem hanc collerent,ſingulari numero vertere
uenes, cum ſpectrorum ſchema, conati ſunt De ärnoleiav, alienam , ſeu extrancam : quam vocem
mocritum terrere,vt narrat Lucianus in Philofpeu nec S. S. nec patres ſimpliciter pofitam , de alia re,
de.Sunt in recentiorum libris , vtBoccatij Deca quàm demulicre ſeu ſcorro accipiunt , ve codem
mcrone , & fimilibus,exempla plurima,ſed me ma cap.paulò antèzputeus profundusaluna, vt ibi expli
gis capiunt antiqua.in fabulis tale quid commini cantSalonius,Beda,Hieron .& alij.Oculorum luf.
Icitur Moſtellariæ Plauti ſeruulus, tale quid narrat fuſio facit videri volitantes ante oculos qualimu
bepiſt.10. Æſchynes orator byà Cimone Athenienli factum , ſcas vel faltitantes formicas,vt non ſine ftudiorum
qui ſe Scamandrum finxit,vt vitiaret Callirrhoen : E incommodo, à multis iam annis experior. Aben
cli.18.an- tale quid narrat Iofephus c facticatum à Mundo, zoar lib.r.ca.1.tract.8.meminitmorbidicti halahol,
tiquit. c.4 .ve deciperet Paullinam ,fingente ſe Anubim : tale quo qui affe & i, fingula putant lè videregemi
quid à Tyranno Sacerdote idolorum excogita na. Arcuatis cuncta apparent lurea. Refere A
tum ,qui mentiebatur Saturnum , vt liberè matro riſtoteles de quodam qui ſuammet imaginein
d li.i1.hi. nas nobilesmæcharetur,nos docer Ruffinus d , & ſiue ſimulachrum , in aëre ſibi , quaſi in fpe
0,250
meminit eiuſdé facinoris D. Cyrillus Alexandrin. culo , propter oculorum vitium , ſemper obuer
contra lulianum lib.z. ſariexiſtimabat.idem teſtatur , eum qui diu in fo .
Et Nectanabus Ægyptius Magus ſe in louis lem oculos intenderit , & oculos aliò celeriter a
Hammonis effigiem transformans, Olympiadem uerterit, primò ci cuncta iri viſa gilua , mox rubea ,
Philippi vxorem decepit , & adulterino concubitu & candem nigra , donec alteratio illa viſus rece .
Alexandrum Magnum genuit : vnde illi orta opi dar. Audicus etiam læſus decipere conſueuit, vt fit
nio de loue parente. narrat Ioſephus Gorionides in iis,quimorbum imaginofum ( fic vocant ) pa
1.2.Hift.Iudai.c.6 . & laudat auctores,Ægyptiorum tiuntur.cuiusægritudinis viri docti duas ftatuunt
Sapientes, Titum Romanum , Strabonem Cappa ſpecies , vnam notiorem , cui nomen epaitis ,
M 4 quando
 DISQVISITIONVM
140
quando phantaſmata obiiciúturanimo, viſili ima . A vobis ( ô Tr tones ) vt feruatoribus in patria tainas
gine; de qua ſpecie Cornelius Celſus, & Cælius ſurrigemus. ] Sic Cælius Rhodigin. ſed ex Athen!c Athe
n80
Aurelianus conſulendi; & pertinet ea ad phanraſıæ
vitium.altera ſpecies eſt sopubantiaquos , qui viſui Hydrophobi aquam fugiunt,eo
tollit fomnum ,auribusindit vitium ,quo libi audi in illa videre canem à quo admorſi fuere d .
re tinnitus & fonitus videntur. de hoc Varro , in
7 bis ſæpè ſe adiangere , & hominum procliuitate syneta li.
Prometheo Satyrâ,
Leuiſonna mens fonorinas imagines
Adfatur ,non umbrantur ſomnopupule.
Gultus quoque vitiatusægros mirè decipit , vt
& odoratus,Polypo ,Grauedine,ſeu rógusa , & miro
illo cararrho,qui regnabat in Caſtella. 1581. & mul
ros abſumebat , lalus. Verùm crebrior & maior
decepțio manat à phantafiæ corruptela , quæ ali- B dicris.
]
quando coniuncta eſtcum Phrenitide, ( fic voca
tur ea quæ cum febri vehementi eſt , )aliquando
cum Mania( hæc febris experseſt,& diuturnior, )
a vide alıquando leuicula tantùm eft febris, nec ad Phre
Cell.lib.z. nitim ſufficiens a.Theophilus medicus cetera pru
-.18 . dens,opinabatur cùm fèbriret, propè lectulum ti
bicines & cornicines affiftere , & continuè auri
bus eius cantum inſonare :ídquc, iam ſanus,accidiſ
2. Galen . ſe ſibi pertinaciter contendebat. b Sed huic iſta
b.de dif tædio erant:alteri cuidam voluptati.Sic enim Ho
Fer Sym
com.c.3 . ratius, Epift.ad Florum .
Fuit haut ignobilis Argis,
Qui ſe credebat miros audire tragados,
feſor,plauſórque theatro:
In vacuo latus
Cetera qui vitæ feruaret munia recto
More,bonusfanèvicinus, amabilis hofpes,
Comis in vxorem ,poſſet qui ignoſcereferuis,
ſigno laſo non infanire lagene,
Et
Poſſet qui rupem o puteum vitare patentem :
Hic vbi cognatorum opibus, curiſiz refecius,
Expulit hellebero morbum , bilémquemeraco,
Et redit adſeſe: Pol me occidiſtis,amici,
Non feruajtis,ait, cuificextorta voluptas,
Et dempius per vim mentis gratiſſimus error .
Abydi fimile quid contigiſſe narrat Ariſtoteles
in libro de admirand. audition . Hanc in væſania
fallæ opinionis voluptatem , de quodam Thrafyl
lo ,putante naues omnes, quæ ad Pyræum appelle-
reni,ſuas eſſe fusè teftatur Ælianus lib.4.var.hift.
Sed ad ſpectra redeamus imaginaria. Haut ſcio an
quid rariùs cò acciderit , quod à Timæo Locro
commemoratum . Agrigenti domusfuit, cui cogno
men trispa ,ab euentu tali. Adoleſcentes aliquod [Tau
rominitani ) illuc conuenientes conuiuium hilarius a
guiabant . Mox vii aſſolet,cum incaluiſſent vehemen
fius ,ita deculli mente ſunt,itáque exiernati, vt in tri
remiſe opinarenturconftitutos ,marig, altiùs vndabun
do hyemen ingruere atrocem . Proinde , velut naufra
gium veriti,taquam egeſtis,qua intùsforent,nauigium
facturi lauius , vaſaomnia ,to quicquid mero feruidis
occurrebat,in viam , feu in mare , feſtinantis iactare,
adorti ſunt,accurrentibushinc inde quiproiecta diri
perent. Inſequenti die vbi adfuere m.igiftratusfacium
arguentes,cum illi necdum ſatis edormiffent : reſponde
re,ſe metu mortis præoptaffe,qua in naui forent diſper
dere.quim fluctib.deuorari. Admirantibus mentis ſtu
porem vniuerfis,quiinter eos videbatur natu gradior:
Ego, ô viri Tritones ,pre formidine infra thalamos me
conyciens in imo iacui, Cúmque ampliùs delirare ani
maduerterentur.dimittuntur ab ignofcente magiftra
tu , commoniti modograuius, cauerent in reliquum in
uitationem eiuſmodibrutalem . At illi, velutgratiam
fatentes : Si ,inquiunt , fèruati ex tam procellofis
vndis portum fuerimusaffecuti , inter marinos Deos
MAGICARVM
i neus l.2.c.
1. & Cælius
quòd putant ſe li.17. A.L.
C.2 .
Solet autem Diabolus hiſce naturalibus mor- d Paul. Ac
abuti. Serpit hoc malum Diaboli ( ait D.Aug.e ) per Antholog.
omnes aditus ſenſuales,darſe figuris , accommodat ſe Epigram .
coloribus,adhæret fonis,odoribusſe fitbycit , infundit ſ Græc.li.7
eli.18.49..
ſaporibus , ó quibuſdam nebulis implet omnes meatus
intelligentie. aliquando crudeliter torquens dolore ac
metu , aliquando iocese di trasens, velſubfannans lu
SECTIO II .
F
Vat enim dæmonum , vt variæ operationes at
que libidines, ſic & varia genera,quod ſecundo
loco nobis erat notarú . Omnes quidé immundi,
& mali,hominibúſque ſunt infeſti, vt poft Chry
lippum , & Plutarchum , & Philonem , rectè contra
lamblichum Porphyrius f & eo meliùs Minutius flib.de ab
in Oétauio. eos tamen à loco Marcus apud Pſel- ſtinen ,ani
mal.
lum g diuidit in ſex genera , vt eo prior fecerat Or g de da
pheus, ſcribens ad Mulæum ; mon. Na
С δαιμονάς ουρανίες,και αερί 8ς, και ενυδρύες, tura ,
και χθονίες, και υποχθονίας
Dæmonescæleſtes,aëreos, aqueos , terreſtres, &
ſubterraneos ſeu Sumanos.
Apud Euſebium lib.4.de demonſtratione ipſe
Apollo fic canit ,
ΠΗ μεν επιχθονιοις,πώ σ ' ερανίοις, σοι δ' αιθρης
Αυτοίσιν βασιλεύσι και Βέρος υγροτόροιο ..
Η δε θαλασάμους και υποχθονίοισιν άπασι .
Πάντα να ενδέχετα φύσεως μεσώμασι τών δε ..
Pariim terreſtribus , partim cæleftibus, inter
dum c atheris ipſis regibus , aëris humida
permeantis , marinis , ſubterraneis omni
bus . Omnia enim capiuntur natura plenitudine ho
D rum .] caleſtes autem vocat æthereos,ſiue igneos
vt appellat Marcus . Aëreos etiam Plato h agno- hin Phz
dro .
uit ,Magices inuentionem illis tribuens. Terre
ſtres Chaldæi cum Zoroaſtre ( vc Pſellus exponit)
vocant Feras , feu canes terreſtres , in Zoroaſtris
Magicis ſcriptum legimus Edp garg ñor On
cnim
pas zboros órshoron . Tuum enim vas beftia terra in
colent. ad
quæ Pſelluis , beſtiæ terræ ſunt oi tepi
γώ καλινδύμνοι δαιμονες, κι circa terram obεrrant.
cuius interpretationem magis probo , quam Ple
thonis omde soi xvedan , vermes ( omnis generi
reptilia viliora . Idem Magus poſtea ſubdit , E'x on?
άρα κόλπων γαίης θρώσκεσ' απόλ' αληθές Σώμα βροτώ
áudsigtóvão rúrts Sexvults. Certè ex terra finibus
E prodeunt canes terreſtres , nunquam fignum verum
homini mortali demonſtrantes : quos Plethon vult
apparere folitos canina vel alia fæda ſpecie iis
qui facris initiantur . Quod licet Zoroafter ac
ceperit de lacris magicis , verum tamen eſt etiam
ſolere his ſpeetris verſari etiam illos , qui praui
tare vitæ derelictâ religioſo cuipiam ordini ſe
addicunt: quod ipſum Leloyherius i confirmat ilib.z.de
ſpect.c.I.
teſtimonio Hebræorum in opere quod inſcri
hunt Holam Abba : Idem Athanaſius de Diuuo
Antonio in eius vita , & fimilia ferè narrans
de Sancto Simeone Treuirenfi Eucrvvinus Ab
bas apud Surium primo lunij , & alia leguntur
in
 LIBRI II
II .. Q.
in vita S.Norberti,dedæmone vexante initia fan- A tione deductis Tritthemius multò copioliùs fcri
ctæ plantationis Præmonſtratenſium ( Surius Iunij prit , ciusverba ex libro Queſtionum ad Maximil.
6.vitæ illius cap.19.26.0 27.)Ego poſſum confirma
re eo quod verè accidit, initio fermènoftræ Socie
tatis , inſtituto collegio à P.noſtro lgnatio Laureti:
& ei prefecto Rectore, P.Oliuerio Manareo , qui
etiamnum ſupereſt, & à quo , vt rem veriffimam ,
accepi , quod ſubdam :Anno 1555.maligni ſpiritus,
modò vnum , modò aliú locum magno ftrepitu in
feſtantes, plerisque, in quibus nonnulli religioſi
inſtiruti tyrones erant , mirùm quantum moleſtiæ,
& inquietis adferrent : Etiá claro die apparebant ,
variis figuris . Vni dæmon in formâ Æthiopis ap
paruit : & multis illecebris atque perſuaſionibus
verborum conatus fuit à religioſo inſtituto illum
auertere : quod cum irrito labore ſe facere videret ,
abiit inhalato diro admodum & virulento fætore,
qui toto illo die perdurauit . Alteri ſe conſpicuum
præbens effigie D. Pauli ,adhortabatur ad ſacram
Epiſtolarum ſuarum lectionem atq ; (tudium ; vt
hoc fpecioſo colore , eum ab humaniorum litte
rarum curâ abduceret , ficque per in obedien
tiam è religione expelleret : quod & perfecit.
Ipſi Oliuerio in atri & ingentis mololli fpecie
obuius, in eumą; infiliens, ad terram ferè addixit.
Orantibus;vtcogitationem diuerteret,aut abrum
peret ; inftar catti obmurmurantis fefe adiunxit
non femel,ſcabellúmque cui innitebantur quatie
bat, pullabarque. Nec lectis quies,nec menfæ re- C tertio , negat iantum Diuus Auguſtinusdæmones
fectio , line infeſtatione , concedebatur. Crebrò habitare in cælo,vnde exciderunt, & in firmamen
varij catelli à quieſcentibus lectuluin adſcedere, &
tegmina ſubire lentiebantur : quæ res multos for
midine plenos , & fomno priuabat ,& ſtratis expel
lebar. Prandens quidam , inuiſi hoſtis pugno in la
tere tam acriter perculfus fuit , vt confeftim ex
palluerit , & ferè retrorsùm à ( camno deiectus ce
ciderit . Subditorum moleſtia bono Rectori per
moleſta erat , tentauit Eccleſiaſtica remedia , quæ
oportuna occurrebant;miſlacum ,precum , exorcil
morum ,luſtralis aquæ , ſanctarum reliquiarum , &
id genus alia. His tamen Deus malum planè rol
li noluit . Quare ad communem patrem , B.Igna
tium Oliuerius recurrit , preces eius & opem in
hac moleſtiâ petit.Ignatius , qua erat animi demniſ
fione , ad patientiam cohortatur per litteras, & ad
ea remedia, quibus Eccleſia in fimilibus vti con
fueuit . Hæc ,inquam Oliuerius per litteras,omnia
iam à nobis curata, tentaráque:ſed durat malum , &
gliſcit . Quibus acceptis litteris reſpondit P.Igna
tius;conjdue in Domino , & in bonitate eius , ipſe vos
liberabit : Ü* egoſeriopro vobis orabo. Accepras lit
teras Rector in coronâ Patrum fratrúmque le
git,qui tum fortè congregati ; & , mirùm dicu, è
veftigio illa fpcctrorum & phantaſmatum infeſta
rio, adeò conquieuit; vt nihil huiuſmodi Laureti E
poſtca fuerit auditum ,nihil vilum . Nimirum ſcri
pris litteris pofterioribus optimus Pater, pro filiis
orarc cæpit; & intcrca, dun Roma Lauretum lit
teræ perferuntur , exorauit. Hos ergo Zoroaſter
vocat canes terreſtres.canes vel propter formam al
fumpram , vị Plecko;vel ve Pſellus, quia animarum
carnifices ſunt; Terreſtres verò,vt ait idem , quia ex
c.clo deciderunt & circa terram volutantur. You
κιίωας μεν τούτες καλει , ώς τιμωρός των ψυχών
χθονίες δι , ώς εξ Βρανε οιπλωκότας , και καλινδου
uelios zeps the gãy . Sic ille in Chaldaicis ora
culis,
Verum quia quod Pſellus fiueMarcus breai
cer,id de dæmonum generibus ab coruin habita
XXVII . SEC. II, 141
Cafarem.q.s.non pigebit alcribere multis additis ,
quæ ad explicationem diſquiſitionémque Magi
cam , pertinere iudicabo. Sicuti demones ( inquit ) in
poteſtate acuminéque ſubtilitatis ab inuicem differunt:
isa maleficarum quoque poteſtas non eſt in omnibus
vna,ſed in fingulis,proutdamonibus concurrunt na!u
rà ſubtilioribusvel groffioribus , diuerfa. Multa enim
ſunt genera dæmonum, certis inter ſe gradibusdi
ſtant,ratione locorum ,in qua cadenies à principio funt
detruji
Primum quidem genus demonum appellatur ignei ?
quod circa ſuperiorem peruagatur aërem,nec vnquam
B
ante iudicy diem ad inferiora demergitur :fed coriiinuò
fub regionibus permanentes ſublunar:bus,nullum hae
bent cum hominibus i . terra commercium . Quod vero
fub lunâ permaneant Sanctus quoque teſtatur cingu
ſtinus in opere, de Agone Chritiano ,ſic dicens, De
mones non habitant in cælo, vbi fol c ſtelle funt,fed
omnes fub regione lunari verfantur. Hinc motus opr
nor Apuleius dixit animalia effe ignita , propterea
quod Ariſtoteles confirmauit in fornacibus ardentibus
quedam animalia paruula fæpius viſa volitaſje pen
nulis aptı , qua tot um axum fuum diuerfantur in igne,
quoniam çı:m igne oriuntur , cum eodem igne cx
ſtinguuntur, & ad ſuum vnde venerant locum eitane
ſcentes redeunt. ) Digi Auguſtini locus eſt capite
to :de ignis fphæra nihil addit.ideò ad primum hoc
genus probandum ,non pertinet eius verba . Quod
attinet ad Apuleium ille fallebatur, quia dæmoni
bus ignita corpora verè tribuebat. Ariſtoteli de
nique illa animalia non ſunt dæmones , fed infe
eta quædam volatilia ephimera , in fornacibus
Cypriis reperiri folita. Si dæmones iſta putauit
Apuleius , quomodo cenſuiffet illa cum igne ex
ſtingui;aut cum igne oriri; qui dæmones immorta
les eilc, & morii non obnoxios ex ſectæ ſuæ decre
tis arbitrabatur : fortè hoc volebat incenfo igne
incipere illic in flammis dæmones cali forma cer
D
ni , & exſtincta Alamına apparere degnere:Sed per
git: Nulla ſunt eis cum maleficis confortia, quoniam
cum demorentur in igne , propter fubtilitatem fuum
non poffunt corpus groſum ſiue aèreum induere.] Va
na ratio. Sinulla eſt ſphera ignis ,vt multi arbitrá
tur: totum hoc corruit figmentum .fi qua eſt talis
[phæra ,nondum hinc ſequitur dæmones cales non
habere commercia cum maleficis. quia dæmones
omnis corporis proprij ſunt expertes ,vtpote ſub
ſtátiæ merè fpirituales;quæ nec terrex ,ncc igneæ ,
nec aëreæ corporeæ groſſiti ci confimiles funt. &
pollunt ignei ifti,non minùs quàm aërei, corpus
alienum inuadere & aſſumere. Quare vel illi quo
que cum maleficis ineunt commercia ,vel huius
rei alia quærenda eſt ratio , quam nondum inue
nire potui. Et quid neceſſe hos in igneum illam
carcerem extra infernum , quiin terræ centro , in
cludere ? quaſi pænam fuam , vbicunque ſunt,
non circumgeſtent. Hoc ergo dæmonum genus
ego crediderim fictitium , & ab Orpheo cæleſte vo
catum , quia putabat in cælis degere: alij fortè
igneum vocant,eo quod in aëris regionc fuperiore
manſerir.
Secundum genus aëreum dicitur , quod in aëre er
rans nobis propinquo commoratur. Hiquidem paluun .
ad inferiora deſcendere, C afliimpiis de craffiore dère
corporibus,quandoque bominibus app urere siëra per
mitiente
142 DISQVISITIONVM
mittente Deo fæpiùs turbant , tonitrua ở tempeſtate. A Sozomenus libro octauo capite ſexto, vbimeminit
concitant, et omnes fimul in perniciem humanigeneris Gerontij,Diaconiidcirco caſtigati à Diuo Ambro
confpirant. More hominum affectionibus monētur paf fio & exauctorati à Nectario ; quòd affirmaret no
fionum ,fuperbia maximè e inuidia, täguntúrque per Eu à ſe Onoſcelidem capite ralo apprehenſum , &
turbationibus continuis, o necfolido veſtiütur corpore,
nec vno conſiſtunt loco. Nec ună omnes formă habent,
ſed plurimas ,eafque fepius mutant, ſecundum varie
tatem affectionum , quibus vel occurrunt maleficarum
carminibus euocati , vel impulfi perturbatione ad no
cendum .]
Norandus hic quoque error & fugiendus, dz
monibus vlla omnino eſſe propria vel adnata cor
pora ,autvlla viſili forma oculis humanis corpo
reis præditos eſſe:conſpici tantùm poffunt in for
ma corporis extrinfecus formati,velcadaueris af-
ſumpti.Pergit;
Habent enim violentum omnino furioſum morem
turbationibus plonum , vnde vehementer malefaéti ele
perturbati repentinas plurimum machinätur inſidias,
er dum ſuas agunt incurſiones , partim latere volunt,
partim inferunt violentiam . Malefice borū damonum
operatione fuffultæ ,tantòſunt ad maleficandumpoten
tiores ,quanto ſuperiorem ex eorum ordine concurrêtem
fuerint a ſecuta. ]Hæcomnia vera crediderim :In vi
ta D. Antony D. Athanaſius aërem plenum eſſe dixit
demonibus : quod Mercurius ante dixerat Termaxi
mus : nullam videlicet mundipartem demonum pre
fentia deftitutam .]Hoc de ſublunari mundo intelli
gendum ,alioquin fallum effedocet D. Auguſtin.d.
C.3.de agone Chriftiano : & fic accipe , quod ſubdit,
S.quoque PræſulAmbrofius dixit : Plenus eſt mundus
fanctarum virtutum ,quia eſt plenus nequitiarī. Caue
à ſequétibus,nam more ſuo falfa veris miſcet. Vn .
de Platonici damones, in aëre volantes ,in modum den
fifſime niuis ignite , cupientibus tradıdere viſibiles :fi
aliquandiu versus cælum foie fplendente irreuerberatis
oculis continuauerint obtutus . Sed nefcio an in aëre
caufetur obiectum ex confiftentia reali:vel certè oculo
rum motus intercluſus repræſentet imagines falluinon
fine detrimento ſenſus tamen leui , promifforum accepi
experimentum .] Verè experimentum fallax,nequả,
& grauiore dignum detrimento . cuius mater cu
riolicas,pater ignorantia. illuſio ſenſus fuit ,ve vi-
dere videreris tibi, quod in rerum natura viſile non
exiſtit.vel pueri ad uertant,folarem ſplendorem fic
oculos præſtrinxiſſe.
Tertium genus demonum terreftrium dicimus , quos
prolapſos de cælo in terram , pro ſuis demeritis mi
dubitamus. Catholici nequede aëris , eò delapſos
de cælo pro ſuis demeritis, fas libiducunt dubita
re.De hisfanétifſimus praful og martyr CHRISTI
ita
Theophorus quondam Ignatius, in opiſto.quadam
fcripfit ad Ephefios.sinil melius eft ,quim pacem ha
bere , in quiomne telum euacuatur acrebrium fimul
co terreſtrium ſpirituum .] Vides Beatum Ignatium ,
igneos illos non agnoſcere; & aquaticos ( vt arbi
tror)ſub terreftribus comprehendere. De bis ter-
reftribus nonnulla iam diximus: addit quædam
fuſiùs poft illuſtranda Tritthemius ; Ex his au
autem demonibus aly verfantur in filuis,atquenemo
ribus : qui vena:uribusponuntinſidias:aly verè patu
lis degunt in campis, qui nocte aberrare faciunt itine
rantes,nonnulli demorantur in locis abditis atque ca
uernis : reliqui ceteris minus furiofi ac perturbati , de
morari cum hominibusin obſcuro delectantur. ] Huc
pertinent omnes illæ ſpecies , quas paulò poſt per
numeros ,quatuordecim ,ex variis ſcriptoribus ad
ducă.ve Faunus,qui & Fatuus & Fatuellus dictus,
& Satyri, qui etiá Foni, & Onoſcelides , de quibus
MAGICARVM
in piſtrinum deiectum . Sancti enim viri cenſuerúr
nó temerè, hoc illi cum dæmone Onoſcelide com
mercium fuifle ; non verò , credulitatem afferentis
Onoſcelides,dánarunt.Sic enim factum illud Ne
& arij & Ambroſij accipiendum.De talibus finxit
Stellatus, eos libi in itinere Luna lucente comites
adhælille Sarracilum ,Sathiel, & laná; ſed poëticè,
hoc eſt,mendaciter inducit illos dicentes,domici
lium fibi eſſe in Lunæ globo. talis etiam qui apud
Alexand.in Genial.dieb , narratur Thomæ mona
B cho vilus. Tales etiam Lamis,quamànocteHe
bræi Lilith vocant. Tales Ceres, Diana cum ſoda
libus,Napææ ,Driades,Hamadriades , Trophonius
& fimiles Pſeudochei.Tales Fatuæ, Furix , & earum
(vr fingunt)mater Furina , & Manium mater Ma
na,Mantua, Mania , & Manuana, & his ſimiles cre
ditimaſculi ſexus,Aquili,Sumanes, & Triptes , de
quibus MartianusCapella lib . 2.Iſidorus in Gloff.
Arnobius contra Gentes, nos quoque paulò poft
nonnulla, cùın de incolis Spelæoruin. Addit ? Non
vno ducuntur affectu fed vario.quoniam aliy ſunt alys
minus deprauati, quanquam omnesſintmalis pertur.
bationibus pleni.Ex his quidam gaudentfolis illufioni
bus territare homines, aly predictionibus futurorum in
admirationem ſuitra'ere cupiunt audientes, nonnulii
vero ad hocfummoconaru laborant , vt homines irra
tionabilifurore turbatos,aut melancholia furentes ter
reant,ladant,vel occidant , quod experientia fapiusfa
&tum agnouimus. Hinc Sanctus Ioannes Chryfoftomus
in libro tertio ,de prouidentiâ ad Stagyrium mo
nachum , omni actione Diabolica potentior eft ad no
cendum mæroris magnitudo. quia demon quofcunque
superat ,per mærorem ſuperat: eum fi auferas, nihil a
damone ladi quiſquam poterit.]
Præclarè hæc omnia, & prudenter': non æquè,
quod ſequitur ftatim ; Hoc auiem demonum genus
raro eſt maleficisfamiliare, propter inconftantiam affe
ctionum ex leuitatem :qua territare multos gaudent po
D fius,quam vnius muliercula ſubeſſeimperio. ] Leuicu
la prorsùsratio ,& ex falsò præfuppofito ,quod ſub
eſle queant , aut ſubſint: nec illud verum , & vni
lubelle , & multos territare nihilominùs non poſſe.
Commorantur tamen interdum , & pollicentur vafanis,
in vitro, aut cryſtallo , fiue fpeculo: có carminibus con
citari refponfa dant mulierculis:o.fi quis venturus in
via eis maledixiſſet ,pronunciant.] vtique poſt factú ,
nec morantur in his rebus dæmones, fed duntaxat
aliquas functiones illic exercent. Et hoc ( ait) male
ficarum genusmultùm differt à reliquis,quia quod illa
maleficio reddunt infirmum , iſta curare pollicentur.
verim quia maleficium vt plurimum reféllunt malefi
cio,earum acceffus ab Ecclefia omnibus interdicitur
E Chriſtianis.]Hoc veriſſimum :& hinc apparet divi
ſum eſſe regnum Satanæ : & habes caulam Vatinia
ni odij, quod intercedit inter Ariolos ſeu Verato
res, & magos venenarios feu Striges. Hos illi co
nantur detegere & prodere , hi viciſſim illorum
vitæ clam inſidiantur.
Quartum genus damonum denominatur aquati
cum : quoniam fe humoribus immergens circa fluuios
lacus inhabitat ,ira plenum , turbatum, inquietum ,
á fraudulentum , quod in mari tempeſtates concitat,
nauigiaque demergès in profundă,multis vitam aufert
in aquis.Et iſti demones quotiesaſſumūt corpus viſibi
le ,in ſexu frequentiis apparent fæmineo: in maſculino
rarins
 LIBRI II . Q. XXVII. SEC. - 11 . 143

rariùs videntur, propterea quod in locis verfantur hu- A lo euentu comprobatæ ,de Morgana,Meluſina, Al
midis,co molliorem vitæ ductum fequuntur, nec virile cina ; & fimilib : quas Fatas,feu Fcas vocant;de qui
ſchema facilèceterorum cöfuetudine poſſunt aſſumere .] bus alias plura, hoc.c.verf.14 ,
Falla ratio ex fallo fundamento naturæ illorum
Quinumgenus ſubterraneum dicitur , quod in fpe
corporeę.Cur enim ex aqua ceteris eleinentis mix luncis & cauernis montiúmque remotis concauitatibus
ta , li ſpiritus ſunt , vt funt , minùs ex aëre virile, demoratur.Etiſti demones affectione funtpeſſimi, eóf
quàm fæmineum ſchema componant ?cur neque que inuadunt maximè, quiputeos imetalla födiunt,
antæquèfacile cadauer aſſumere maſculum quàm e qui thefaulros in terra latentes querunt,in perniciem .
muliebre? Vnde Naiades, Nereidéfque Nymphas a . humani generisparatiſſimi.Hiarns efficiunt ierre,ven
quarum ,nori maſculino, ſed femininodudum ſexu no tofőz flammiuomosſuſcitant, fundamenta edificiorü
minauit antiquitas.] Verùm eadem antiquitas Ne concutiunt.]hoc genus Apollo apud Euſeb.lib.4.de
prunum ,Nereum , Proteum , Phorcum ,Glaucum , demontratione vocat υποχθονίας & νερτερίες fub
Palæmonem , Tricones,Acheloum , Alpheum , Eri terrancos & inferos. An ergo ex hoc, genere lobi
danum, Tibrim , & c.maſculino ſexu nominauit. vexator Satan? opinor & illi , quiSalmanticæ &
Nec ad rem , quod addit, A noftris autem aquatica | B Toleti in ſpelunca maleficas & curioſas artes ad
mulieres , id eft Vvafferfravven communi vocabu huc auorum noftrorum memoria docebát . Nočii
lo dicuntur.Sed Teutones Belgæ maſculino nomi bus(ſubdit )aliquando de moribus turmatim egreſjimi
ne Neckers compellant: & Cantipratenſis Neptu randas ſtupendaſquein campis,ducüt choreas, c qua
nas, de quodam addita narratiuncula lib.2.de apibus ſi vnius dicis metuentes imperium fupito euanefcit ad
ca.57.p.11.Dæmones aquatici fuere,qui paftoribus fignum , ad ſua diuerticula reueriuntur. Interdum
Peloponenſis propè Paludé , codem quo Syracu nolarum inter eos auditurfonitus, &fe nonnunquafpi
ſę à Saracenis captæ dic,id nunciarunt,Fazellus de ritus hominum vita definĉiorū mentiuntur.] Decho
ca.2.rer.Sitular.lib.6.Huiuſmodi etiam dæmonum reis & fonitu vario memorabile exemplum narrat
miniſterio ,qui peierabat inú lac Paliſcorú (qui ho de Atlantemonte Plinius lib.sinatural.lift.ca.i. &
die Naphta dicitur)demergebatur , vt Ariſtoteles, Solinus Polihiſt.cap. 37. quihos dæmones vocamt
Diodorus ; & Macrobius referunt: & propè Dianæ Ægypanes :choream deſcribit Saxo Grammaticus
ad Yhomilum oppidum , fons eſt in Camarinam & omnigenum dæmonu dat nomina li..Dan.hiſt.
influens,cuius fi quis elim aqua manib.non caftis, Trux Lemurúchorus adųehitur,præcépS9 per auras
vinum diluiffet , nulla mixtio conſequebatur. In C Curſitat, o vaſtos edit ad aſtra fonos .
Aleſino agro , Caroniæ hodie dicto, fons aliquan Accedunt Fauni Satyris,Panúnique Caterija
do fuit, natura tranquillus , verum infonantibus Manibus admixta militat ore fero ,
tibiis exultabundus ad Harmoniæ modos eleua Siluanis coëunt Aquili, Laruæq ; nocentes
batur, & vltra margines intumefcebat, teſte Fazello Cum Lamiis callem participare ſtudent.
decad . I .lib.1.c.s.quæ vel fabulofa fuere, vel non li Saltu librantur Furiæ , glomerantur ijfdem
ne cooperatione dæmonum contigere.indicio eſt, Laruæ ,quas Simis Fantua iuncta.premit.
quod deliere. Redeunt verba Tritthemij; Turmarum militarium multa ſubdentur poſt
Qui verò hàbitant in locis ficcioribus ſubaridis, modum exempla,càm de Hellequini familia dille
apparent viſibiles,in vi
qrco:ies hominibus corporaliter retur.cuius ctiam meminit Thom.Cantipratenf.d.
ros ſe transformant.) ne hoc quidem admittendum lib.2.c.49.p.4 . & fortaſſis eo referendum atque ſic
in credulitatem , docet ſtrigum etiam cum ſuccu .
bis talibus commercium , & nomina Napæarum, ſeu aulicis ſera nocte fæpè vagácibus epift24.vfur
Driadum, & Lamiarum dcferricolarum . pár, milites Herkelini , vel Herleurini , nam codices
Diuerfarum quoque ſpecies aſſumunt beſtiariton, Domnes diuerfam obiiciunt lectionem , nec vlla la
prout diuerſis tanguntur affećtionibus. Sančti autem tis emendata videtur, vt diligenter notatum à P.
Angeli;quoniam affectione nunquam variantur , ùni loanne Bulqo in Notis ad eum locum : cuius tamen
formiterfemper apparent in forma virili . Nuſquam coniecturam non tam improbo, quâm quid in més
enim legimus fcriptum , quod bonus fpiritus,in forma tem mihivenerit propono. Huc rcferenda etiam
fit viſus muliebri , ant beftis cuiuſcunque,ſed ſemper Friſiæ ſpectra nocturna , de quibus Cornelius
in ſpecie virili.]Non ſatis ſecurum hoc vltimumde Kempenlis lib.3.de fitu Friſi& c.31.cuiusverba da
Angelicis apparitionibus iam oſtenſum ,fupra hoc bo libr. 6. Fortallis etiam ex hoc genere exerci
codem libro,q.26.fe£t.3.litt.1.circa fin :ratio etiam illa tus illi in Hiſpania vifi.Sancio cuidam , vt illius
de immutabilitate affectionum parùm habet ſoli ætatis fcriptor Petrus Cluniacenſis tradidit , cu
ditatis.Sicut enim Angelus immutabilis eſt adma ius verba, etfi hoc loco commodè inſererentur, re
lum , fic Diabolus ad bonum : & ficut diabolus cir linquam tamé vbi olim exhibui li.z.par.1.9.7.Sečt.
! ca malum modò in hoc, modò in illud propender, E 1.verfic.vndecimum eſt.Nihil magis quærunt (verba
fic etiam Angelus circa bonum , quare ficut dæ funt Tritthemij)quam metum hominum & admira
mon , vt vni affectioni adınalum certum fatisfaciat tionem.vnde habemus compertū , quòd fimpliciores ho
aliam ,vt alterialiam aſſumit, quid veter Angelum , minum ,quofdam ,nonnunquam in ſua latibula mon
vt diuerſos fines bonos attingat , etiam diuerſas tium duxerunt , ſtupenda mirantibus oftendentes fpe
.
formas ſe non indignas aſſumere? denique viden Etacula , & quaſibeatorum ibi fint manfiones, amicos
dum ,ne quod hîc ait nonnihil repugnet, cuin arbi viuorum ſe mentiuntur.]Ex huiuſmodiludibriis na
crij angelici libertate. tæ ſunt fabulæ de monte Veneris , cuius mentio a
At ſapè viſi ſuntdamones circa fluuios fontes,in pud Pium II.in epiſt . & fpeluncæ Sibyllæ quam in
Specie midierum aliquando choriſantes, aliquando ca Ancona deſcribit Antonius de la Sale : & montis
pillos more fæminarum explicantes:nonnunquam verò Albarum fæminarú, apud kempenfem , & in Bra
cum hominib.loquentes, ó varias ludificationes exer bantia den Aluinnem berch , & in Italia de Specu
centes.Et hoc genus non conſuenit cum maleficis habere Nurſino, & Sibylla illic degente , cuius meminit
commercium .) conſueffe tamen cum hominib.luc D. Piuus II.epift.46. & mira funt quæ Creſpetus
cubarum more indicant veterú fabulę, fed nonnul "이
ex actiş iudiciariis retulit, vnde apparet ſtupenda

excx
 144 DISQVISITIONVM MAGIC ARVM

excæcatio magorum . Refert 1b.de caļo Sarana diſc. | Asùs ambigo. Naram verò hinc opinor Gentilium
6.quendam Dominicum Mirabellium natione Ar
pinarem cum Nouerca ſua Margaretha Garnier &
aliis complicibus Mantæ in Francia captos, & Lu
letiam adductos, vnà cum libris Magicis, quosde
ferebant Sibyllis Magiæ præfidibus cófecrandos.
Dominicum hunc in iudicio confeſſum , quod
quidam eius focius nomine Scottus , qui diu in
Francia vixiſſet, famoſus Necromanticus , & qui
coram variis Principibus artis fuæ mira experi
menta patrarat , & ex iisnon paucos diſcipulos ha
buerat,quos nihil rei bonæ docuiſſet , húc inquam
Scotum accefliffe & conueniſſe Sibyllam illam no
bilem, quam in ſpecu Nurſino Itali ferunt habita
re:retuliſſe hanc exiguæ effe ftaturæ , in fella hu-
mili ſedere , capillitio ſoluto & in terram depen
dente , à quà acceperit librum conſecratum , &
digiro adhærenti annulo dæmonem incluſum ,cu
ius libri & dæmonis opera poffet transferri ad
quemcunque vellet locum , dummodò ventus ei ad/
eum locum profecturo aduerſus non flaret. ( Ride
lečtor.ventus damone fortior eft? So que fequuntur ride
mendacia magica .) Dixit præterea cuſtodes à ſum
mo Pontifice locatos , qui ſumma cura ſpecum
cuſtodiunt,ne quis eò poflit feconferre, adire, &
conſulere Sibyllam : nec vllos ad eam peruenire
poſſe exceptis Magiæmyſtis,qui ſe norint inuifibi
les præſtare.ídque,quia quando quis cum ea loqui
cur, ſiue ſit magus,fiue non lit, per omnia circum-
quaque vicina loca horrendæ tempeftates & ful
gura excitantur.quod inſinuare voluerit Stellatus
lib.z. his verſibus;
Homo im Hos ventos vel Dijaërci vel fideramittunt.
pius vocat
dæmones Sæpe etenim cum thefauros tellure latentes
Deos. Vult auferre magus,vel confecrare libellum ,
Vel magico ritu quenquam ſibi ſübderediuum ,
Audiuiexortum ven:um ſubitámque procellam .
Addit Creſpetus has Sibyllas libenter cuſtodire
greges ouium , & inter armenta verſari:idcò paſto
res citiùs ad earum cognitionem venire quàm a
lios.non hæc cauſa eſt,ſed quia opiliones & armé
tarij ſolent fimpliciores, & hebetiores efle, & ocio
abundant:quare dæmonum iftorum inlidiismagis Drem effe dæmonum poteftatem ; ſed nullum eo
expofiti.Sequitur apud Tritthemium :
Ex his quoque damonibus quidam incubones funt
thefaurorum ,quosauaritia mortalium in terra abfcon
dit :oo ne rursus in vfus peruenianthaminum , eos ſub paredrios , & virunculos domeſticos,ex terreſtrium
ducunt, furantur,o cuſtodiunt: & quandoque de loco in iſtorum genere non paucos elle.Sed hæc Deus &
opinionem , Cerberum & Vinbrasnocte vagari:
luce cutem exorta recludi . legi pofjunt ,qua dixi fup .
Gen. ; 1.V.
9.26.feci...lit.B.Hebræi talem autumant cum , qui 25. ..
cum lacobo luctatus,quosOrigen .in 3.Periarchon
ſecutus fuit :fed cótextus fatis indicat, & commu
nior Patrum Græcorum Latinorúmque , traditio
habet ,bonum Angelum fuiffe,Deum repræſentan
tem . Lucifugos etiam agnofcunt Thargumæi in
PS.99.v.š.66. & innuit Procopius lib . 2.de bello
Perfico. Arbitror ex hoc genere Hecaten fuiff. vi
de quæ paulò pòft dicá hac eadé q.v.8.litt, G. & H ..
Prolequicur Abbas Spanheimelis; Maleficis non
conuenit hoc genus demonum ,neque carminibus arčia
B ri poteft.quia lucem fugit, co vocem hominum fimul
que omnem tumultum .] Non fatis firma hæc eft ra
tio ,vr negemus lucifugos,vlla cum hominibus ha
bere commercia.nam vera commercij cauſa;nem
pe offenſa Dei & hominum pernicies :perinde lo
cum habet in hiſce,atque in aliis generibus. Ma
' gna enim & acris eſt oinnium , & horum (qui,vo
dixit, malitia excellunt) odij in Deum & homines
vis atque propenſio, cuius quotidie gliſcitincre
mentum.fieri tamen poteft , vt propter quandam
moroſitarem , & ab omni conuerfatione auerfio .
nem , egriùs iſti ac rariùs ,quàm alij,pactionibus fæ
derentur.Nam ( vtſubdit .)
Aörei: m maximè ad maleficia fæminarum confue
C f uit occurrere.nam eſt ceteris omnibus magis ſubtile, á
audaciſſima temeritatis. ] Noluit opinor negare,
quin ad virorum quoque maleficia concurrat.qux
enim ratio eſſe poteſt, li ſunt audaciſſimi, & lubri
liſfimi,cur viros reformident,quos tamen no pau
cos conſtat irrecirkCur fæminas tantum ament, &
non viros irretire,& prograhere in ruinam ? Femi
narum ergò tantùm meminit Abbas , quia longè
plures femper fæminæ in hoc crimine deprehen
duntur.de ſtrigatjone loquor: nam excātatores feu
diuinatores plures fortè viros reperias.
Terreſtrium quoque nonnulli, vt eſt dictum ,maleficis
ſubferuiunt,qui tamen inferiori gradu habiti, maiora
illa maleficia inducere minimèpojint.) Fateor diſpa
rum puto,quin , fi Deus permittat, & agrorum fru
&
ges perdere, & tempeſtates excitare,pluuias cie
re; & homines veneficiis queat necare.Puto etiam
.

locum iranſportant. Tales fuere canis ille horridus , Angeli norunt:nobis hominib.hac de re nihil cer
& illa femianguineo corpore mulier , de quibus ti eit: ideò dæmonologiam hanc Tritthemij ver
egi ſu.li.2.q.12.verf, 10,lit.G.& infer.q.28.in fine. bis propoſui, nonnullaque inſerui, quæ ſcribenti
Et hoc genus demonum cum maleficis mulieribus mihi rectæ philoſophiæ ratio ſuggerebat. Pergam
mullum conſueuit habere commercium . ) huius rei fi nunc, & quantum lcctio ſcriptorum multiplex iu
des fit penès dicérem.Addo:his incubonibus the uabit ,fingula exemplis & hiſtoriarum auctoritate
ſauricis aiunt prafe& um Mammon , quem veteres confirmabo.
Dæmones ab Hebræis vocantur Malachim ra
Plutum dixere. buncincantatores ferè ſemper irri
to conatu coniurant, & plerumq; cum vitæ vtriul- 'E aim , angeli mali,rashe -galyoth , capita ſeu principes
que,nunquam non cum melioris vitæ amiffione. captiuitatis, Satanim ,calumniatores,vide Arabicú
Sexłum genus demonum appellatur Lucifugum : Satainim ; & Ellim ,vanitates ſeu ſimulachra , vnde
propterea quod lucem maximehorrent, & deteftátur. Græcum lagasùs cognomen Bacchi:& , Sedim , da
quia nec diebus vnquam apparent , nec alio modo cor mones . Græcis vocantur Trowula naáva, voimala
pus ,qu im de nocte poſſunt aſſumere.Hoceft negotium Tovmpd,fpiritus deceptores, fpiritus improbi, & dá
quod in tenebris perambulat : genus damonum im μονες από το δερμαίνειν , quod terrorem incutiant:
erfcrutabile, ac penitus tenebroſum , pafſionibusfrigi Latinis hi,de quib.agimus, Manes, Lares, Geny ,
disagitatum , malitioſum, inquietum ö perturbatum , Larus,Lemures: Gallis, Gueliers , Lutins, Gobelins,
uod occurrentes homines violenter comprimit noctur maynes bourez ,loupgaroux:Italis. Farfarelli , Maz
ris horis,fapiúſque Deo permittente aut flatuquoſdam Zarioli , mazzapengoli. Hiſpanis, trazgos, duendes.
in:erficit ,aut contactu .) An ex hoc genere fuerit . Apparuere olim formis,quàm nunc pluribus,vnde
Aſmodeus,de quo in Tobiæ legiturHiſtoriâ ,pror nata fuit illa yererú multitudo Deorú infernorum ,

de Geniis ,
 LIBRI II. Q. XXVII.
de Geniis , Lemuribus, Laribus , Manibus ; iam
diximus; de aliis videamus.
Primò, occurrit, Hecate, triuiorum & quadri
uior: præſes; triplici facie ,dextrâ equi, ſiniſtra
a vide que canis, mcdiâ feminæ a : hanc cenſebant fpectro
dixi com- rum immittere terriculamenta , & illâ aduentan .
mentar.in
te folùm tremebat, & thodarum fulgur cerneba
Sen. Me
deam v.7. tur , quod facros ignes ,vocat Seneca ; & canibus
& , v.788. multis cincta aduentabat , quorum terribiles vlu
aliter leip- lacus & latratus audicbantur hanc quando fpe
sã deſcrib.cicin mutabar, Scholiaſtes Apollonij,in lib.z.cen
febium in fuit, Empuſam ,vocatam :ſed alij diſtinguunt.hæc
lib . de de- vxor fuit Plutonis , eadem quæ Proſerpina.de ca
monftra- nibus Hecares accipio illud ipſiuſmet apud Eu
ions in- ebium, γαία ' έμών σκυλάκων,στοφερών νένοςγένιο
b vide có-xave. Terra vero meoruna catulorum atrorum genius B
ment.con- vehir. Significat enim fe præcedcntibus verbis
dem in v. præelle dæmonibus æthereis, aëreilanc,iſto addit
812 .
c vide eū . libi terreſtres etiam parere , quos facrificantibus
dem com-magis apparcre Zoroaftres cecinit , fuperius ad
mč.v. 839 ductis verbis, initio huius ſectionis.
& ſeq.Loy 2. Pluto , hunc Græci vocarunt, arm ,eò quòd
her. libr.i. mortem in orbem induxerit, ab Hebrzo ED.vo
cap . I.
catus etiam eft Plurus , Deus diuitiarum , ficut &
Hebræis ſeu Syris,Manmona.ab Ægyptiis dictus
Serapis, hoc eſt ardens , à voce Hebræa , Sarapb.
quem alij, Solem ,contendunt; & ipfiuſmer affir
niar apud Macrobium li . 1. Saturnal.1.20 : & påu
lo oblcurius apud Euſebium lib.s.de demonſtrat.
3. Chayon, Hebræâ origine, iracundum & furo
re plenum noret': qualem nobis Virgil.6.Æneid .
& Seneca in Herc. Furente cum exhibent ,
4.Cerberus,iuxta Leloyer.deduci poteft à Celeb
hasrets , hoc eft canis terræ : nam damones fic à
Zoroaltre vocari iam docuimus.
s . Erant & quidam dæmones luctatores , qui
homines luctari compellebant;qualis ille,atendle
vuos, Temelius, qui Temeſam infeftabat, fingens
ſc Polirx à Bruttiis occiſ animam ide quo multa
d Paula.in Græci d :imitabatur fimia Angelum,qui cum Pa
Eliac. & triarchâ lacob luctatus.
Scrab.li.6 :
G. Fuêre & admodùm truculenti,qui Alastores;
di &i , fortaſſis idem cum Nemeli Alaſtor. Nam .
Nemelim fingevant vltricem fcelerurn & học of
ficium Alaſtori tribuit Origenes , contra Celſum ,
vocats eum ,Azazel;& Zoroaſter vocans,Carni-
ficem , & Scholiaſt .Euripidisy in Medaâ , ideò di
& tum cenſer quod nibil ſcelerum eum lateat ; çu
1 cus'éci Aabõp.cgo potiùs , quia nihil cum fugit aur
lacet eorum , quæ Deus permicrit perdere ac de
ftruere.Fortaffis hiceſt ille ,extermina:or,dequo in
cr. 9.6.11 . Apocal.e rex illc locuſtarum avgelus abyfli , cui
nomen Hebraice, Abaddon, Græce Apollyon , La
cinè,exterminans( 719JK TM vor . ) vbi malè Pri
malius legit. Armageddon & Hansbertus ac Hay
mo , Labadon ;ſed ,vt nos,re &tè legerunt Andr.Cæ
farienfis, & Arethas Cappadox's Tychonius verò
rorum præteriit, forsetiam Donaltiſtis inox fuit
S. S.pro arbitrio detruncare.nam & Beza & fimi
les Nouatores hodie illud ;Latinè,exterminans,dc
lent ; quod ( vi a Latino interprete optimè addi
tum ) Eccleſia Romana agnouic, & retinuit.Om
nibus tribus linguis fignificatur dæmon cuncta
corrumpens ac deſtruc !is.
7. fpere, Fones fem Saryri, quorum Princeps,
Faunus huic terribilesac inopinatos ſonos tribue
bant : & his erroribus auercuncandis, loui Fauno,
facrificabant, cui dicata ædes in Auentino . hos
Pſellus vocat, Afinipides, à formâ,Onofceños, fiue
SECT . II.
145
A Oxoſcelides,vt notat Sozomen.libr.8.6.6.S.S.vocat
cos piloſos City Sahirim , Lcuir.17.veu.7 . bi
nofter vertit ,damonix ; LXX.verò ,vana le! idola :
eodem fenfu : idein inuenias 2.I aralip.11.verf.15 .
Sic etiam vocantur dæmones ; talpa & vespertilis
nes,ab Ifaià f; item piloti & Sirenes 8 ; item pilog, fDionyl.
onocétauri , & lamiz hibaud dubièà ſpectrorú va- Halycar
rietate.di&ti & Ægypanes, quafi capripedes; qua- Antiquit,
les à poëtis finguntur, & horum cripudia fæpè vi- Rom
ſa in Atlantemonte ſcribit Pliniusi; audita nar. g c.2.v.2t:
rat Melak ;hodie & videri & aufiri confirmat lul. 1.cap. 13 .
T. 21 .
Schaliger. 1 Sed & D. Avtonio talem.olim in dc ica
p.34.1,
ſerto ob uium factum ,au &torof D.A thavalius,in 114.
vita Antonijs eorumdem viſorum meminere Plus k libr. s .
tarch in Sylla . & Diodorus Siculas , in Bibliotherap. I.
Rabbi Abrah . Ezra F. multa de his fabulaturs Cardare
comment, in Geneſ .relatu indigna. xerc .355 .
8.Sacra Scriptura meminiteciam ,damony meri
diarim his verbis ; Non timebis à timorenocturna, m Pfal.go.
V.5 . & 6 .
A fagitta voläte in die,a negotio perambulate in tene
bris ,ab incurſu o d'amoniomeridiano :vbi quatuor
cnumcrátur pericula fiue peſtes, quas omnes vult
cfle dæmonum genera,Paraphraft.Chaldęus,nam
exponit;timorem damonum in noile ambulantium ,
fagirtam angeli mortis interdiu emiffam ,o mortem in
Tenebris ambulantem , co rurbam damonum meridie
graſantium . Puto enumcrari duo pericula fiue
damna ab hominibus, & duo à dæmonibus im
pendentia.ab hominibus vi apertâ, & dolofis ma
chinationibus ,à dæmonibus quoque latencer &
c palàm idquc noctis & meridici potiſſimùm tem
pore;aliquando folo pauore (pectrorum & terri
culamentorum aliquando etiam à dæmone peſti
lente afflatâ lue , vel alio damno dato ab eodem .
Sanè etiam D.Gregor. Naziariz.orat.de facro Ba
priſma.coniúgit,omiſlis intermediis,timorem no
Eyrnum ,cum dæmonio njeridiano.Et dæmonum
iſta dimna duo , puto poſita primo & quarto lo
20; vt fignificet,ctiam ea quæ homines damna in
G
ferunt, non fine damcnum ope inferri. Vienim
alibi dicitur,Deusinfert ,immiſſiones( h.plagas )per
angelos malos:fcio R. Salomonem & alios, duo vi
tima referre ad dæmones . Sed iſti pro dabar,cum
duobus Kamerz , 727 quod negoriun , cauſam ,
rem ,molitioné lignificat,minùs rectè,cùm Mal
D foretis, legere, deber, cum ſex punctis, 737 ; quod
volunt elle genus damonis ,fed potiùs ſignificat
mortem , peſtemve ( Exod. 9.verf. 3.) vt hoc loco
vertit D.Hieronymus, & lequitur Vatablus . Sanè
Vulgatus nofter non folus , dabar , legit , ſed &
LXX.da, arpaypatos.Quoad meridianum dæino
nium , etſi placcat mihi explicatio.D. Hieronymi
intelligi manifeſtos dæmonum inſulcus,atquepa
läm ab iis illata damna : tamen puro veriſſimum
elle,quod D.Bafilius, & Theodoret.tradiderunt,
Plalmiſtam locutum ex opinions, quæ apud mul
tos obtinebat , & poftea obtinuit, quædam elle
dæ nonia meridiana , quod etiam refertur com
mentario in Pfalm.qui D. Hieronymo tribuitur.
E
Dicam de his quod fentio , primùm illud , abin
curfu , fignificat vehementem , acrem , & apertam ,
& importunam infeſtationem . nam Hebraicèelt,
Mikkeieb., hoc eſt à ruinâ ( vr Arnobius ) exçidio,
extermirio,deuaſtationc,Græcè, oúrazolet, quod
alij morfum ,alijexcidium , alij interitum com
morientium & limul ruentium exponunt. Dein
fde illud , incurſu o damonis, ex idiotiſmi vi acci
pio pro, iriurſu demonij. Sic enim rectè Aquila &
Symmachus yertetunt phralım.Tertiòputo dici ,
N Meridianum
 DISQVISITIONVM MAGICARVM
146
Meridianum damonium , duabus de cauſis. Pri- A mala · inuadunt , quòd luculenter comprobadi
mùm à loco , nam credebanrur in deferto verlari Comment.in Oedipur ,v.172. & 174.Addo,quod
quod Hebræis ad Meridiem ( ideo ficut meridies huc maxiinè pertinetaln -talinis Peruanis ponè flu
& defercum in ver . Teltamento fæpè pro iiſdem inen Confatam Indis apparuifle ípectrú gigantea
ponuntur , fic puto meridianum dæmonium , & inole ,fed veatre íecto & euiſcerato, vlnis geftans
dæmonium deferti efle idem ) vnde legimus fe binos infantulos, & dira denuncians euanuille,
focillimorum dæmonuir copiam maximam ha contépſere rudes populi,eò quòd fole lucente ap
biraſle in horto, vbi ſepulchrum lamnis & Mam paruiffet : fed minas ſecuta horreda lethi lues con
bres, vti narrat Paladius , in Macario : & dæmo firmauit.ſoc Chieza par.1.Hift. Peru.ca.24. Addo &
num genus ; Lamias, in defertis habitaſſe Lybix, aliud à Procopio ,cùm ingére'm illam & admiran
colligimus ex Dionis Lybicâ Hiſtor, vbi adhuc dam luem , qux Coldrois & luſtiniani tempore
hodie multa ſpectra. Et Procop. arque Cyril.in orbem town depopulara,deſcribit, traditum , vi
Efaiam , teftantur , dæmones gandere Giluarum & los in humanâ fpec cdæmonesverfari in publicis
deſertorú habitatione; & Panem in lifuofismon priuatisque locis , & obuios percutere , quotcue
tibus , 'nKerle za ? Špec noucm ruſticos ligna ſe percufliflent,eos confeftim morbo correpios ( vi
cantes interfeciſſe acuto cantu , & diro eius furi- B rulento nimirum & ardenti affla : v , nde Hebrai hos,
1
būdi aſpectu corporis ;& plures interfectarú nifi damones vocani, Meririni Rheſſaphim ,exitiales,
eum Apleurs céypolépn compeſcuillet ( hoc eſt damen cu ardētés fer ignitos.]& aliquib' vigilátibus claro
fortior, imbecilliorem ) refpondit oraculum Apolli die, ( en meridiana demorium , Jal quibus in ſomnis
nis Dodonæi in Branch dis,apud Euſebium lib.s. noctu en nocturnum ) id contigiflc b.Dæmonium 5 fic Proc.
libr. 2.de
de preparat. Euangelica:Pſellus, lib.deNat.damon. meridianum , cum Empusâ confundit Scholiaſtes
belio Per
caufam reddit , quia hoc dæmonum genus ſit. ſo Ariſtophanis , Empulain exponens die zijórior pisGco,
lare , & ideò Leoninæ naturæ ; quorum propria oku @pıyop. Ego Empuſam puto ,ctiam nocturnum c in Ra
hec conditic , fanè Aſmodeum Raphaël ligat & fuifle ſpectrum :fed,cùm nuctu apparebat, Hecatē; nis,
ablegat in deſertum : & Chriſtus Dominus in de cùm meridie, damonium meridianum , vocatam.illa
ſerto tentatur : & Dauid dæmones hoſce vocat, ſe in omnes formas nutabat: fiebat, vt ait Epi
bestiasſilue,iuxta nonnullos, Pfal.103.0.30.Sic lo charmus,in Hebes nuptiis, planta,bos, vipera,lapis,
bi,1.v.19. ventus vehemens, qui domum diruit, & muſca, femjoa ; addit Ariſtophanes mulam , & in
lobi liberos omnes ſimul oppreſſit,venit à deſer gentem belluam ;alijjvnicum crus aneun ),alijali.
to ( h. à meridionali plagâ') idque meridiano tem- C ninum ,vel crus vel membrum tribuunt, hinc vo
pore , nempe prandentibus illis ,,vt optimè fiue cata, dróxonos , inde , örokerravpas. Theodoretus in
Origenes , liue alius auctor cominent.in lob tri Ifaiam ; Onocētauros veteres quidem , fuz6cas,qui au
buri Origeni.Hebr. My7 ruah tam ſpiritú ( avellux tem nunc vilrent appellant,dvosmanides.cui conſentit
LXX . ) quàm ventum ( Aquila & rquos.) fignificar: Scholiaſtes Ariſtophanis.Denique fiebar Empuſa
rectè,nam ventum buocdamon excitauit.Dehoc quicquid cupiebat,quicquid illi cxpediebat, vi aic
ita Origenes , fi ipſe auctor libri prædicti ; H.ec Epicharmus. Hæc de meridiano: de nokturnis de
Tiento : Sancti Hique horum memores , quod ipfo meri monibus, conftat,noctem quaſ propriú elle ſcam
diano tempore hóra prandij , ruina occupati (une fily ma ſpectrorum , & demonum ;vnde & Principeste
Tob ,atque moriui,oraneruntad Deum conferuari,ficut nebrarum, dicuntur , & legimus illis propriam no.
À negotio in tenebris ambulante ,ita o à ruina do à de Elem , poteftatě tenebrarum . Ephe !.6.Luc.zz.vide
monio meridiano. Sicut enim in noftis tenebris,fic fimi. Auguftin.in plal. 103. Ex his nocturnis eſt Aſmo
liter in medio meridie pluricres demonium tentationes deus in hiſtoria Tobia.ca.6. & Angelus exterini
le demonstrant, quàm cæteris temporibus. ] Et poſtea nator A gyptio,uni,quem fuiſſe maluni docée D.
introducit lob negantem ventum illum à Deo Hieron.in ca.24.Ifaiæ , & Rupertus com.in Exod .
excitatum ,fed iplum dæmonem ,mentiro vento, D 12 quas fequitur Feuardentius in Rüth.ca.3.v.9.
hæc patraſſe : Tu videlicet et Spiritus ab evimoze Seneca d diurno tépore,grallante peſte,dixit,vila, d in Oe
niens, in qualvor angulos domus ,
tetigisti c. Iarrius Vaga per lucos fimulachra wrina, dip
ſcribit duo effe dem onia , quo rum vnu m De BER , Maiora viris :
alterun KETE B nominetur, & horum vnum me nocturno verò ( lic hæc diuidenda) illud; H
ridic ,alterum noctu graffar :. Secüdò igitur à tem . Qyin Tanarij vincula ferri
peſtate dei diciturmeridianus, eò quòd hoc ge Rupiffe canem fama, di nostris ein Herc.
nus dæmonú meridiano tempore & apparere ſo Errae locis. Fure.com .
litum , & homines crudeliùs acriúſque infeftare; Planè pleraque ſpectra & terriculamenta de veraz.ex
Virg. Hor.
rum ſpirituali tentatione ac prælio, maxiinè luxu monum nocte robur habere ; manè vaneſcere ; ex Prop. Sta
rix & accdiæ ſtimulis, qux duo peccata vrgent pe plurimis fcriptoribus, alias docui , & Pſellum tio, & Ca.
hementiùs hominem cibis diftétum plenýmque, E dæmones quofdam agnoſcere, Lucifugos,tenebra- cal
,& a
feph do
o tq;
ve rectè Nicetas,in Nazian.orat.citatam ,& Euthyrum incolas & amatores: Antagoniſtam verò Pa. Hebræis .
ac Theodoret.in Pfalm.tum etiam corporeis aftli triarchæ lacobi , bonum fuifle Angelum ,non da- fGenc.zz.
& tionibus,quod poteſt colligiex veteru gentilium monem , vt cenſuere quidam apud Procopium , & ( v. 24.
opinione;qui Pana(demonum meridianorum hic homo præceps nimis ac temerarius Frác,Gcorg.8 g tomo 1 .

vnus cum maximèiracundum & formidabilem su problematibu ,S.S.Ex hisnodurnis cft,princeps bezlarining
gitur ex hiſtoriis.In Ruſſia Oriéiali Tub meridiem hoceft aparitionénocturnă,à Laiela (hoc eſt nox :) loss
mollis tempore folitus erat obambulare rura dæ quia non ſolét tales dæmones viris elle infefti,nili
nocte . Vnde Ecclefia cú Ambr , cótra eos precatur.
mó, habitu viduæ lugentis , operariisquen : G pro
tinùs viſo ſpectro in terram proni venerarentur, Procul recedant fomnia
a Pet.Gre brachia cruráque frangebat a: Teſtes quoque fcri Et noftium phantaſmata,
lib.iz.cap. prorum libriſunt, fpe &tra, terrifica lolcre appare Hostémque nostrum comprime
20 , re ,quotieſcumque peſtilentiæ, aut alia huiufmodi Ne polluantur corpora .
Incubi
 LIBRI II. Q. XXVII. SECT. II . 147
Ineubi, dæmones etiam interdiu igraffantur, | A Pierium , lib.6. Hierogly. & Solinum ,cap.30. Secun
quorum , Pana ,Principem vereres conſtituebant: dò ,Harpie,de quibus Heliod.in Theogonia ,Apol
eum Hebræi ; Haza, noſtri per excellentiam no lon.libr.3. Argonaut.Orpheus,in Argonaut. Apol
minant ,Incubum ; Gloſſar.Incubus, ały ,vocatur & lodor.lab... Biblioth . Eutach.in Odyl.4 . & Izacius,
Inuus, vt ego arbitror , non ab Hebræo ; aánas. in Lycoph. Tertiò, Gorgones tres, de quarum formâ
quod longè pericum , led à verbo La
(affligere; ) & genere , dictum fuse, Commen in Medeam Sen.
tino , ineundi, Ardere cnim hunc dæmonem , & ei v.831. Quartò, Sirenes tres, de quibus egi , quæ ne
ſubditos , ainorc improbo fæminarum veteres ceſſaria hoc loco, Aduerfar.in Sen, Medeam v.355.
2 D.Augu. cenſuerúta :non quòd delectentur concubitu ,ſed & de his mentio,apud noftrum interpreté vulga
libr. 1.de quòd gaudeant ab hominibus Deum offendi, & tum Elai.13. u 21.vt & LXX . verterun , & cefte
23. Ifidor. genus humanum cam fædè contarninari. Sic in Euſebio, tres interpretes ; non tamé eiuſdem ver .
li.extremo relligédus Abbas Serenus apud Callianum ,dum bi Hebræi loco , quo nofter : Theodoretus vul ',
O & a.Ori- dicir, demonum quoſdam effe truculentiores efforatio Sirenas fuifle dæmones ad voluptatem incicantes.
1 febr.1.sa fréfque, qui bellis cedibuſque ſunt inſatiabiles, & in Quintò , Ermnyes ,fiue Eumenides ,quas Latini , Poe
tur 22 . tranſeuntes irruuni, cos crudelimorte conantur in nas, vocauere , & ipfæ tres ; de quarum habitu &
b collat.7. terimere: ( quale videturmeridianum dæmonium , B conditione multa congeſſimus eiuſdemn Cóment.
cap.32, & illa,de quibus in Eu ngelio D.Matthæus cap . in Medeam , v.13.6 legg . v.960. Vltimò , Nym
8.verf. 28. & Pſeudo Abdias libr.3.in vita. D.An phe; quarum quædam aërix , ve Sibylla de qua
dreæ )alios vero effe,qui Fauni dicantur, ſeductores o Pluiach. libr.de ſerà num.vind.quædam terreſtres,
soculatores, et hos ceria quedam loca feu vias obfidere, vt Oreades , Napex ,Dryades,Hamadryacies ;quæ
e nequaquam tormentis corum , quos pratereuntes po dam aquaticæ ,vt Nercides & Naiades, illæ inaris ,
tuerini decipere,dele &tari,fed deriſu tanium de illuſio. hæ fluuiorum :quas omnes dæmonú ſpectra fuifle
He contentos , fatigare cos potiùs quàm nocere , et hos conftat, & li non conſtaret, inde probaretur,quòd
interdum innocuis incubationibushomină excubare. ] alpectus earum iratarum de recto mentis ftatu
quibus in verbis duo ſunt obſeruanda, illud ; non deiiceret ( quod dæmonum proprium ) vt docent
delectari eos tormentis hominum , accipiendum com ex Græcis Scholiaſt. Theocriti & Heſychius , ex
paratiuè , non æquè delectari atque alij illicrude Latinis Varro & Feſtus.Sic affectos nos,lym batos,
liores delectantur. Veriùs enim eſt omnes omni quafi Nympharos : Græci vocant, voucoanalas.ta.
no dæmones optare ,quàm grauiſſima mala homi les, visâ Cerere,cerisi:viſo quoque Fauno in meri
nibus inferre, & De permittar.docer enim Diuus C dc,mente attoniti :audito Pane territi, Panico pano
Antonius, apud Ath.naſium , cunctis dæmoni. re , dicuntur vexari vano metu ; quamquam hoc
bus hoſtile odium in homines elle . grauius in nomen etiam hydrophobiâ laborantibus & cæte
Chriſtianos, atrociſſimú in religioſos & virgines ris illis , poffit accommodari latè Tumpiâ voce.vi
Deo dicatas :lingulos tamen , non niſi , quantum de quæ dixi Comment in Herc .Oeteum ,v.246.
Deus permittit,nocere.Si ampliùs non finantur, Vndecimum (pectorum genus eft , id quo nu K
gaudere hominum deriſu & deceptione, & illicio trices folitæ infantes meru incuſſo , quictare , de
in aliquod Veniabile faltem peccatum ; vt ocio hoc genere primum eſt Pytho Lucilij Sat. 30.8C
ſæ fpectationis , vel locurionis , risûs ſolutioris, 60, Alphiro, á Morme, deſumpra puto nomina , ab
diſtractionis in oratione , & huiuſmodi aliorum ; perſonis Tragicis ſeu Comicis terrorem adferen
in quæ vel bonifacillimèpertrahuntur . alterum , cibus deformirare : de Mormo, id Theocritus &
quod vltimo loco poluit,deincubationibus dz Ariſtophanis Scholiaſtes docuere. Acco , à veculâ
monum , quo non aſſerit omnem huiuſmodi op. illâ , quæ ſui adípectu in ſpeculo ad inſan am re
preſſionem & quali fuffocationein nalci à dæmo dacta , & facta terror puerorum ,originem habuit ;
nibus: conſtat enim aliquando à morbi Melan D de quà Rhodiginus lib.17. A.L.cap.2 Adagiogra
cholici ſpecie illâ oriri , quàm Flandri vocant, phus in Accilare.de Alpbito, idem teſtatur Plutarc.
Mare; Galli , Coquemare; Hiſpani, Peſadilla; Deinde & Gello ,de qua adagium, Temas naudopino
c libr. 13. Themifon , Tviyeniw , alij, Ephialten, vocant, & Tépce: hancaiunt virginem vitâ decefliflc, & eius
epiſt. copiosè defcribitur à Paulo Eginerâ medico: d ali ſpectrum in Lelbo oberrare , & immatură pueris
d libr . 3 .
quando dumtaxat non corporis mala affectio eſt, necem adferre.volúc cius meminiffe Sapphonem .
cap.1 .
ſed nuda ac mera dæmonis infeſtatio , vc docui , Alia fuit Gilo ,de qua ſic Nicephorus;vbicomemo
ſupr.g.is Pergamus ad alia. tat ca,quæ Mauricio imperium portenderunt, in
e in Pho . Nono igitur,Pauſanias º deſcribitnobis dæmo ter cætera : Maier veroipla parius tempore , è terra lib.18,hift.
caic.
nem quendam , Eurynomum , longis & prominulis nouum quendam & variatem ſuauitatis odorem red- cap 9 .
dentibus, & corpore liuido ac cadauerolo formi ditum effe , dixit : illud infuper ,quod anicalarum eff,
d.:bilemn ,pellevulpinâ veſtitum :cadaueribus mor o mihi propè incredibile, addens perſapè cam , que
tuorum veſci ſolicum , cáque ad offa vſque deuo Empuſa, vocatur,alius vero,Gilo ,dixerit: infantem ex
rantem . Quibuſdam videtur hæc , Moriis,deſcri ? cubiculo,veluti cum denoraturam extuliffe: nihil tamā
prio:crediderim potiùs, quando ſpectrum aliquod detrimenti eiadferre potuiffe.] ſed quicquid ille di
alıquâ formâ veteribus apparucrat ,ftatim eos no- l E cat,veriſimiliùs eft itrigčhanc fiue Lamiam fuiſle
men certum illi indidille , & facrificia vel expia quæ puero, angeli cuſtodiâ benè munito , fruſtrà
tiones illi auertendo inſtituiffe : vode & orta le infidiabatur. Prudentior Euagrius, libr. s. cap. 21.
qucntia muliebrium ( pectrorum ſiue oſtento nihil de Gilo,ncquede anicularum commentis ad
rum nom na, fictionéſque. Nam didit , iudicium totum lectori permitteos. Quid
Decimo loco occurrunt, Sphinx illa Thebana, dam anicularis deliramenti hîc fuit, quiddam non
de qua Strato, libr.9.Apollodor. libr.3, bibliotbec. delirium , fed verè verum , delirium erat & abſo
Higynus, on Fabulis cap.151.Natalis Comes , libr.9. num à ratione , putare corpora harum feminarum
my bol.c.8. & Lilius Ģerald. in Anigmatibus, quæ fic excenuari , vi clauſis oftiis ingredi poffint; &
li fuitdamó fuit:qui formā illius ſpeciei Simiaru corpora quátitate prçdita per ianuas le penetraret
alluinplir , quæ Sphinges, vocantur,de quibus lege ( vidc quæ dicta ſunt à nobis q. 7. ) verú erar,has
2 maa.
 148 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

malas mulierculas ope dæmonis nonnunquam in | A & nihil de ſtrigum verarum crimineattingens vel
cubicula hæc introduci fol tas , citra quantitatis agens , contra quas, & quæ de illis tradidimus,ni
corporum immutationem vel folidorú penetra hil argumentatio cius virium habet , vt qui rem
tionem , & ibi infantulis perniciem moliri.Quare intelligunt fucilè primo intuicu perſpiciunt.
diligenter inter bęc cum diſtinguere iudice opor Tervò loco occurrunt,Lamia,de quibus eriani
ter , qui in his nec credulicate , nec incredulitate ſacri Vares ' leremias & Efaias *;quas vera dæmo- a Efai. 13 .
volet decipi.Et in iudicatarú rerú prçiudiciis om num ludibria live Ipectra 'fuiſſe,cùm Apollonius Th
lum
rć. c ..4 &.
nes circumftantiæ accuratiſlime ſunt examinan Thyanæus , tum D.Hier . & alij patres docuerunt ;
dæ, ficri enim poteſt, vt iudex ex vno reum capi de quibus & Suigibus ( quas ab elu carnis op'nor
te ,quod in accuſationem deductum ,vanitatis de humanæ ve eres magiftri in Gloſſar : Leštrigonas,
prehenſum lit , abſoluat ; quem tamen condem vocarunt )quia ex profeſſo tractaui copiosè Com
noffer ſi alicer acculatio fuifler inſtituta . Verbi ment.in Medeam . Sen.v. 732.ne actum agere vi
gratiâ , ſtrix aliqua accuſatur, quod claulis ianuis dear, eò ce lector oprimè malo ablegare ; quàm eâ
fit ingreſſa , & corpus eius in ſpiritú immutatum , dem repetere . Germani inferiores vocant Aluen
& ita iam non corporea pueros interemerit .Nul B & Aluinnen ; Gotthi,Eluas,b videtur meminitre 6 Olaus li.
lus iudex adeò bardus erit, vt huic accutationi fi D.Hieron.cùm dicit læpè bimulos ac trimulos ad | 3.cap.11 .
dem adhibeat ;ſed fi noget rea, & alioquin necatos vbera materna lactantesà deinonio corrumpi.de cad Panl.
illos infantes vel læſus non conſtet , néque id ac huiuſmodi tam vetus narratio , hue opinatio , vt de obicu
cuſator aliter, quàm ex illâ fabulâ Meramor . pro Lucilius meminerit.oam li.20 . Terricolas Lamias, Bleállæ.
bet,proculdubio per ſentétiam bloluetur. Sidi vocat ; & lib . 30.etiam voracitatem artribuit ipſo
ligenter legas vitam Taraſij ab Ignatio monacho epitheto , alludem ad infantulorun viſceratio
defcriptam , non diffic le fueris deprehédere hunc nem , his vertibus , Lamia e Pytho oxgodentes,
ftatuin caufæ fuille muliercularú illarum à Ger Quod veniuni gumia illa vetula improbe , inepła.
go ( non à Philippo , vc quidam vocant ) pretect Duodecimum ,quádo apparet in formâ,hirci (vn L
vrbis abſolurarum , & llauri Lconis fruitiam ac de abillaiâ & Mole vocari piloluin ,ſeu zahir ,con
inſcitia in eo politani fuiſſe ; quòd incred bili quo tédunt lauhius & Kimchi ) vel Leonis (vr.derem
crat ftupore m lierculas illas in lpiritum cóuerti plisgentil um affigi loli a capitaleonina, quod ri
crederet. Accipire verba Ignatij:paupercula que der Arnob.libr.6.conir.geni.) vel ſerpeniis, vi cùm
dam muliercula accufate fuerant cadem fer effe lacten. Ælculapius Romam aduectus : & anachoreta de
* Sic vo- lium infantium per foramen * domorum vel portis Cquo B.N lus liby.de orat.ad Dei-m ca.102.C 003.vel
cat angus etiam claufis fubeunies, & ex improuifo infantes necan noctua, vt apud Virg l . extremo Æneid.vel mufca,
aut fiftu- res. Quaerian irabebantur in iudicium ab iu qui cre vt apparuit Laoduni in Energumenâ, & folet ap
ras corpo debant fabulis (depaganis loquitur,à quibus illud parere Anabaptiſtis, vnde & vocatus, Baalzebub,
ris earum de Glo,antiquiusco fictú ) nolebani CHRIS Dominus mulcx; vel porcı,lupi,aut alterius anima
non capa
ces. 11 Des nostreſegui do&trina ,cuid fimulacris ac phan lis,cujuſcúm que;nam in omnium ferè formis ag
iaſmatibus nequaquam d .ciprur(nimirum quia ipi greffus eft DD.Antoni m ,Macarium , & cæteros
riium à corpore ncuit optimè difcernere ) Eſt enim lanctos monachos detecti in olas.Receotius vnú,
apud Grucos in fabrilis.fimira quadam , Gellu nomi led cui vix timile inuenias ,proditum fuit memo
ne, qua dicitur, cùm immatura morte vitā abrupiffet, riæ à Gaguino H ft.Francorum ſcriptore; Philip
quibuſdam ſpectrisacceflife ad recens na'os irfantes.com po Bello Rege , quendam laicum fiue conuerſum
10 inter feciſſe .( en fabulam , quod mortua rediſler ( vt vocant) monafterij vallis Sarnariæ ; nomine
& infanticidia parraffet) huius fabulæ improba pelle Adamum , paulò anre Nacalitia Fefia ;ſummo'ma
Et: ac decepti spiriiu, qui es dicebant probabiliter, co ne ad monaſterij negotia peragenda , vnà cum fa
nantur ad mulierculas iransferre huc exſecră un ſce mulo le in viam dediffe equitem ,ci ſe in via offert
1985 ; & eis ad /cribere in priium conuerfis,caulam et- Darbor ingens gelu & prunisobfita,ad ipſum pro
rum qui moriebantur anie tempw . ( vides lector ac perás quali coferre gradu & corpus cupida.equus
cufationis fundamentum , Gello mortuo necafle expauefactus caput retrorſum fccit , & vā reme
legitur infantulos:aunc mulineperiuntur iubitò tiri , qua peregerar conatur . Adamus ingéri labore
ſuola i : probabile itaque eft ab bis mulierculis, iumérom retinet, & calcibus porrò cogit.propin
depoliiâ mo'ecorporis , & in Ipicitü conuerfis,ar quior vt arbori fuit, illa cõfeltim euanuit ex ocu
que fic fe per ſolida corpora vel tenues fiffuras lis,odore tetro atque lulphureo relicto.Argumé.
immitiétibus,necatos.Nónne meriiò ſcriptoriſte rum inde ducit Adamus,demonicú effe ſpectrum ,
contra rales accuſatores exclamat , verbis ſequen teque Dco precibus commendare ſacagit,nec iter
cibus: ô /tuporem !ô cordis oculorum carita'em' ! Sicor interiniitit.Paulò poft rcfpiciés,videooigrú qué
pus longsudine ,profund tatéque, 6 latitudine compa dam virú equo inlidérem (padici le ſubtequi, cui
ctum ac conſtipasum ,in ſpiritum diffolwium procedir, ſubiracus ; Quomodo( inquit) infelix & damnate,au
er hac facere conceditur :CHRIST V s ergo , quieſt des me his technisaggred ?An nefcis fratres meos,qui
ipfa veritas,dicens : Spiritus carnem á oſſa non habet: domi funt, pro me, ſaluréque mea ſupplices ad Deum
reputarus ejt phaniaſma ab iis,qui hac afferun ( ſcili- E preces fundere? Abiguanium pores,nullat:bımei cura
cet fæminas has tum ,non corporales ſed ſpiritus tio ,nibil in me posſides.Abirinalas:ſed ecce mox re
fuiſſe, ſeu fpiritali hac vi penetrádi prędicas fuiſſe ) dit, fim lis vito,gracile& proienſum habenti col
Quinetiam CHRIST VS quoque qui veram carnem lum .Adamus,form leſtias pertęſus,gladiú , qui ad
accepit, & fpiritum carnem ő olla non habere verè af ephippiú ligatus,ftringit, & enle ter quaterve per
firmauit difcipulis; nulla re circumſcriberur,que obster aërem vibrato , aëréque, proprer celerem divifio
quominus for phantafia. Sic ergo cenfens no città dubi nem Gbili fonú cdéte , conaturabigere fpectrum ,
tationem iudicans Georgius ,faminas abfoluit à crims hoc verò ſubitò perſonam mutat;& fiftit ſe ſtatu
nibas. ) hæc lgnarjus ille; nó ſatis pericè fpe &trum , ra mediocris'viri, cui capuc cappâ & ſcapulario
{piritum , phantafiam pro iiſdem lumens, ſcilicet monachi corpus ornatum ,oculi Icintillátes inſtar
Pro phan afte , feu corporc tantùm apparente ;" chalybis vel æris radiis folaribus oppofiti. Adam
punctim
 LIBRI
iTII. Q. XXVII. SECT. II. 149

punétim al quries holtem petit , led irritis & 1 A initium , vid lle maximum torneamentum damo
callis ictibus, aëréque cedente. Tum maiori dc
Ipectu & irrifione , dæmon induic formnamn alini.
Perterritus famulus, hero Cuadet ,gladio circulum
10. terra ducere , & in circuli medio crucem Do
minicam efformare, Adamus confilium exſequi
ur : verùm vererator non definit. Mutat auricu
las alinu in cornua , & fic minabundus irrumpere
in circulum fe velle fimulat. Denique lasûs iam
fator , in rotam ſe vertit, & fe ipſum voluensmo
nachum inuadir , lupérque illum continua latus
rotatione ( fic videbarur ) tranfic circulum , & mo.
nacho prorsùs illælo confpc & um fugit.Fidem rei
fecere , longa famuli terrorem conſecuta a gritu
do , & diuturnus fætor veſtium Adami , & rauce
du ciuſdem atque difficilis reſpiratio , à quibus
ægrè coualui ; equi devique ſubitamutatio ; qui
exmanſueto & cicure , polt viſionem hanc ferox,
ſternax , calcitrolusque effe cæpit. Addamus ra
riora quædam genera ſpectrorum .
Decimum tertium , genus eſt, cohortium ,acie
M rum , caltroruın militarium , ficut eniin bonorum
a Gen.32. Angelorum acies viſæ bis in facris litteris a; ſic & ;
in princ.& fimiæ Dei , diaboli fæpè le in militum.conferio
4. Reg.6 .
V.17 rum ſpecie oſtendunt hominibus . In vita S.Nor .
berti,cap.26 leguntur (pecie armacorum militum
in quoſdam religiofos dæmonia incurrille : vt &
in vita S.Guthlaci Anachoretæ,apud Surium men
re Aprili. In chion . Hisſgavienl. ' Trithemij legi
niorum Sacerdotem quoque quédam Hifpanum,
propè eiuſdé Comnis caftrum ,dum in crepufculo,
noctis de villâ in villam tranfiret , vidille haftily
dium maximum mortuorum validè clamantium ,
D.Vvaltere de Milene, D. Vvaltere de Milene, qui
Vvalcerus, famoſus militiâ,nuper erat defunctas:
hancque viſionein addit fæpiùs câ noete & eua
nuiſſe, & iterùm apparuiſle.loann. Niderius nar
rat d. cum propter hærefes regnum Bohemia rumulin dl.vlt . For
accadibus concuteretur : circa meias regniprafati,no micarij ,
Eturno tempore, versus vallem quandam , anditos cla
mores ( congreffiones equestrium virorum :qxico
loribus varius induri fapiùs funt viſi.Fueruni tunc duo
armigeri andaces fatis in castro non multum dištanı
B à locomonstrorum :qui omninoſeire volentes ,cuid ve
ritaris ſibi vifa porrenderent , necté quandamverſus
vallam ,vbifólsta videri conspexerant ,iter arripiunt .
Antequam aurem iis appropinquare auderent, com
punctusvnus,dixit alteri : Sufficiat nobis ifta vidiffe,
ego iis non approximabo, di& tum eft vererum , Cùm ta
libus nullum deberé iocari. Quem alier , velut pani.
dum ,increpans , equum pupugiling & cum eo congreſſu
omnibus anied Etis exercitibus appropinquauit:dequi
bus vnus egrediens caput illi amputaui, , ad ſuosre
dant : quo viſo elle ;qui timidusfubftiterat ,fugam iniir
funiſta noua nunciauit . In craftino autem irunca
im reperitur, & caput quidem in valle , vbi acies viſa
fuerant ,null us autem hominis vel equi veftigium re

inos fub annum 1168.Monacho cuidam Lumpur. c perium eft : fed tantummodo, in lutofislocis, figna
gio ,propè Vvormatiam ,viſam multitudinem ina quadam á veftigia auium vifà funt .]idem & aliud
ximam equitum peditúnque ,ordinataruen inote addit , fibi ab Archiepiſcopo Mogguntino , viro
acierum , quali ad prælium procedentem :cumque magne induſtriæ & fidedigno ,narratum : Nors.
monachus audacter ,quinam forent, interrogal nautt(ait)nobis quondam Rhens fibi benè norum mili
ſet;illos reſpódille ;ſe non veros viuosque milites tem ,cuius pro tunc filius viacbat :qui miles ſuper om
efle ,fed animas militú , & non ita pridem his ipfis nes penè inferioris Alemania nobiles ſemper exftite
in locis principi cuidam ſtipendiatos occubuiſſe: rat nimis in rebus bellicis imperterritus : gerebat au
veſtes,arma, & equos, quæ viuis peccandi fuerant tem o patiebatur nonnunquam , propter ſuam animo
inſtrunienta , nunc mortuis indicia ſuppliciorum fitatem vel fortitudinem ,ab aliisgraues guerras , pro
elle : quæ circum illos videret omnia nihil niſi pter quas non ſemper de die, fed nocturno tempore, ad
ignem elle , quo comburantur , ſe precibus atquc loca ſibicòmodofa'equilare folebat.Hoc igitur quadam
b libr.4. luffragiis adiuuari poſſe. Leloyherius bhuic reli noéte coaffumpiis famulis per ſiluam circa Rhenum
cap.6 . gioſo inſultat,quod temerè animas defunctorum eguitare voluit , & principið eiufdem intrauit.Anie
elle crediderit : cuius contrarium tamen rationes o quam verò finem filme haberent , vltra quam campus
& argumenta cius non conuincunt. Ait , dämones larus iaceret , prout moris eft eorum qui verentur infi
fingunt ſe animas effe. Cæpè, non ſemper. ftrepitum dias : premifit famulum , vt in termino filue videret,
edidere diſcedentes et fragorem . poffunt & fpiritus an nein campo infidia aliqua eſſent. Luna insplendēte,
mortuorum . Flammis vestes de arma circumdata, vel aftris lucentibus hæc videri poterant. Famulus igi
demones effe probabant . Non hoc aſſerit hiſtoria, tur,cum per arborum ramos exploraret ,commiſſum ,vi
ſed ea ipſa, quæ afpicientibus , veſtes & armavi . dit per campi longitudinem exercitum fatis mirabilem
debantur & equi;ipfis Aammas cóbuſtrices fuiſſe. appropinquare in equis:quo viſo,conſiderata nunciauit
Deinde & Aammæ fuerint; nónne profitebantur militi, qui ait:Stemus ad modicum , quia verifimile eft,
ſe ſpiritus eſſe, qui adhuc expiabantur ? Denique pro huius exercitus cuftodia fubfecuturos alios : ad hos
Virgilianum illud; properabimus, & an inimici fint, quipraceſſerunt, an
· que cura nitentes amui experiemur ,nec paucos timebimus. Deinde, mo
Pafiere equos ,eadem fequitur tellure repostos; rula tranfacta, de filua miles cum fuis recedit,in cam
Tantùm probat,dæmones imitari quoquc diui pum venir, & neminem nifi quendă equeftrem in equo
na iudicia ;quibus frequenter; in quoquis peccaue Sedemem , & in manu alium deceniem equum , eminus
rit in,co punitur. poffet igitur hoc exemplum ad e ſeguentem ſuos intuitus eft. Ad hunccum miles venif
precedentem de animabus quæſtionem reduci. ſet ,quis eſſet quafiuit in hæc verba:Namquid iu COCNS
Sanè arbitror eamdem hiſtoria elle , cum câ;quam meus es : ila enim fibi à longinquo videbatur , paulo
1 iiſdein locis,fed anno 1123.contigiffc, in camdein etiam anteacocus eiuſdem militis vila funitusfuerat .
ſenientiam narrat Abbas Vrſpergenf.fol.281.Sc Quirespondie Sum Domine,cui miles , Quid ,ait, hic
quentia ad iftain cenſeo pertinere, quia miſcetur, facis ? et qui ſunt bi ,gui præcefferunt ? Cri defunclus
quædam vina curioſaque, nec fuffragia peruntur . respondie, Domine, bi qui precefferunt , ſuni nobiles
cl.12.cap. Ioannes Cæfarius auctor eſt c , fequenti nocte, ( armigeri tales of sales ( mulios enim exprefſit no
16. & 17. quando exercirus Ducis Brabantiæ à Leodinenfi . mine proprio ) quos oportet , me cum eis iſta nocte
bus occiſus eſt,ſeruum quendá Comitis Loſſenlis elle Hicrofolymis , quia hac pæna noftra eft. Et miles
propè Montenakc, locum occifionis, circa noctis iierut , Quid fibi ouli equus ifte , quem ducis nullo II
N 3 inſedenie
 ISO
DISQ VISITIONVM
in edenie ? Advestrum , respondır,obſequium erit , fi A
recum ad terram fanétam venire velitis. Securus esto,
te per fidem Christianam , recedendo og reuertendo
viuum reducam , ſi meis oblemperabilis. monitis. Tunc
miles air, Diebus meis mira attentaui; his hoc addam
etjam mirabile. Diſſuadentibus igitur illud famulis ,de
equo proprio miles defilige, defuntis equum aſcendir,
ab oculis famulorum viergue.equester fubiractus eſt.
Sequenii autem die famulis ; iuxta conditum exspe
Elamibus, miles defunctus redierunt ad locum , vbi
primum conuenerant. Tunc defunétus militi ait, N ?
phantaſma.omnino fi& tum ista fuiffè credaris, duo,que
vobis dorara , referuate in mei memoriam : inde pros
iulie mappulam paruam de falamandra, cultellum
in vagina.Primum ,inquit, cum immundum fuerit igne B
purgate:alterum cautè trattetis,quia ab eo vulneratus,
intoxitatus erit . ] In his multa funt indicio fuille
vifionem dæmonicam , maximè donum hoc cul .
telli ; quo multis exitiuin , ipli quoque donatario ,
parabatur . Aliam hiſtoriain ex codice Caſlinate
profert :llefriſt. Baronis Anpaltom . X I. anno
CHRST. 1004.quod exhibebo lib.6 .
a lo shirt. Cromerus diligens icripror a, aclum inquit ,
dol.
arcem Pomeranorum inunuiffimam Viadiſlaus 1. Po
lonoruin rex obfidebat . Ibi noctu lucenie luna aspicie
bantur crebrò ab excubaoribus quaſi armatorum bo
ftrum antes , ex apertis campis ad Polonorum ſtarina
adeguitantes e incurſantes. Cum id fapius accideret,
indignæ i Poloni inquietari ſeſe, nec uſquam in aper.
cum cei tamen prodire hostes , noéte quadam ,cùm ibi-
dem Aostes ad ffe nunclarentur , fremebundi agmina
rim è castris feje proripuere, diffugienteſque cuffo la
bore longius profecuti funt. Obfelli, tumultu Polono
rum exindro , excurſione è caftris animaduersà,
erumpunt ſubiró,á ignem in opeta arque tiguria mi
bssum ftramine arundinéque centecla corniciunt , quo
cele ster pluribus in locis fe diffundente ,paucis,quiin
cajtres manſerant , fe defendentibus , facilè opera cum
mpagna calrorum parierõflagrerunt. Nocturnas um
bus ilas fur Te aiciumani,qua hoftilis exercitus fpeciem
olentantis, Po'onosita ditino perm ſw exaguarunt :
MAGICARVM
ueniri,talis illa vidua Rulliana in niericie obam . !
bulans, dequa paulò antè mentionem fec:: tales,
quas vocant , Sibyllas fru Nymphas albas, Dominas
nocturnas, Dominas Bonas, & earú , Regina Habūdia ,
quarú aduétu’multùm proſperitatis, & reruin oin
nium copiam purant luperftitioli anus domibas
contingere, quas frequentarint; & idco domi fuæ
illis epulas inftruunt,etcariis - lancibus & valis vi
nariis omnibus apertis ac difcoopertis, nequid il
lisad tumendum moræ obiiciatur:quæ planè ido
latrica effe , docet prædicto loco idem Epifcop.
Panf, vt & Nicol.Cuſanus, lib.2 excitationem.Huc
refero'rres illas quå vilæ Machabæo Banckoni ,
aquo Stuartorum genus ; quæ venantibus'vile re
gnum illi præiunciarunt. Buerh.libr.12. Scos.hiftor.
Harum bonaram Dominarum , quas Gettiles,
Parcas,vocauere mentio habetur & conuiuij illis
præparati , in vità D. Germani Epiſcopi, & apud
D.Antoninum , pag.2.Hiftor.14.11.9.5.Tales etiam ,
farales Sorores, ſeu, nympha; filsò
putatæ bellorum
prælides & Vi& oriarum largitrices ,quæ Horhero
Regi familiares in Septentrionis Hiſtoria Itali c Olail.z .
vocanr , Fatas, Galli ; Fees, quales finguntur Meld cap.10.
hina, Alcina,Morga.De his dicam plura 1.b.6.cap.
2.ſect. 3.in Remedio.1 .
Decimoquino , hujus genesis ſpectra ſunt , per O
quæ Deus aliquando denunciat futura bella , pe
item ,mutationes regnotum & fimilia ,rauca com
memorabo exempla . Nocte quæ feditionem An
C crochenorum præceſſic,vila mulier ingens & for
midabili adſpectu ,aërem (cuticâ tam fortiter ver
berans , vt rota ſonus Vrbe exaudiretur d .Genna- d Sozom .
dio Patriarchæ Conſtantinopol.nocturno tempo 1.7.cap.23.
re accedenti ad altare templi, vt Deum pro ſalu
te publicâ deprecaretur ; horrendum ſpectrum le
obtulit ; quod cùm ille facro ritu coniurafler, re
fpondit ; quamdiu Gennadius viueret , fibi non li
cére damna , quæ imuninebant, Ecclefiæ illius in
ferre ; ſed eo mortuo fæuiſſimè fe in illam gralla
curum e . Priufquàm Hunnericus perſecutionem cLe& Theod
. libr.
in Catholicos Aphricæ inchoarer,ſuper cacumine 1.Collect.

propierea cuod folemn omnibus Chriſtianis quadra montis Ziqueni bomo giganteæ ſtaturæ viſus , &
ginia dieruin ieiunium , priore expeditione , promifcuo auditus clamare; Egredimini, Egredimini: & in æde
ac temerario e ſu carnis lactariorum ,moribus & in Fauſti, quæ Carthagini eſt,vila multitudo Æthio
tu! Eccl- fia Catholice contemplis,temereuerant .) Dom ſanctos Ecclefiæ fugans, & antè fe impel
Hæc ille , res clamat ſpectra fuille Diabolorum ; lens.f Alia multa buru [modi ſuggerunt , carda.libr. f Viet.Vti
vc & illa de quibus Antoninus Hilt. part.3.quam de variet,rer.cģe Fulgof.tul de prodig.libr.1 cēl. 1. 2.de
auoiven menoria folebant vocare, Familiam Hel Decimo fexto locó,bic occurrunt illa fpect . ra ; qua Vand
perſecal.
ur.
leonini : cuiuſinodi cuncta , illuſiones dæmonum certis temporibus & locis aut domibus folentiu
P
cile,iampridem docuit Guilh Parienſis ,part.vlt.de multus & vexationes varias exhibere ; cuius rei
Vniu.cap.24.Ta'es exercitus poflent Magi multos prætermittam exempla eò quòd nouiſſima res lit,
exhibere ; li ex pacto ,quod cum dæmone ſuperio .. & legi poffint , qui atrulere veteres recentiorél
re habent,dumones ill : fubdiros euocarent:num
que ; vt de Temejiu damone, Strabo & Paufanias ci
quam tamen Deus legitur permififle, vr talis mi tati , & Ælianus libr . 8.var, Hiſtor. de pueris nigris
litia vltra incufſionem inanis rerriculamenti pro cirratis,Auguſtinus, libr.22.de Ciuirat. Dei cap.8 .
cederet. Nam G lædere , occidere , munitiones ca de Cario Epiſcopo Mediolanenſi, Gregorius libr . 3 .
pere ,vel hoftium inuadere caftra finerentur : nul . Dialog.cap.4.de vocibus ea fonis audinis in Mara
la illis humana poteſtas valeret reliftcre , vt pru thone poſt pugnam cum Perfis, Paulan.in Artic.ee
denter idem Guilhelmus Huc refero pugnas illas E ante pugnam Leuctrică in templo Herculis,apud Ci
Regum Septentrionalium & victorias partas , ceron.de diuinat , aniè pugnam cum Cimbris, apud
contra magorum dæmorúmque cuncos , apud Plinium libr. 2. cap.39.ante bellum ciuile Syllanum
b libro 3. Olaum Magnum
fap.I2 . in eâdem Italia, apud Appian.de bello ciuil.libr.i.
N Decimo quario ,dæmones funt fub illo ſpectro
ante primum pralınmPharſalicum Antiochiæ , apud
rum genere; quo in nemoribus & aliis amänis Cæl.libr.3.de bello ciuili ; aniemortem Cæfaris Dia
locis ſeſe oſtentant inſtar puellarum aut matro caloris domi eius , apud Dionem ; recentiora funt,
narum, io veltecandidâ;interdum in tabulis cum apud Niderium , libr.vliim.formicari. Gyili . Paril.
luminaribus cereis , ex quibus etiam diſtillatęgut d.cap.34 . Torquemadam ,Hortiflorum colla.3. Ale
tæ , poftmodùm in equorum iubis , quas fedulò xandr.ab Alexand.lib.s .Genef.dier.c.23.& cófirmat
pexuerunt & nexuerunt, folent ab hominibus in praxis Forenfis Hifpaniæ; qua licitum conductori,

qoi 20
 LIBRI 11. Q.
qui antè id ignorabat, fpe &trorum fic inquietan. 1 A fodena Georgiana operariú èrerra ſublatum , in fupe
ciuin causâ domos relinquere conductas , vt poft rrore loco maxima illius concauitaris, quondam fet acis
a lib.4.va. Portiam cenfuit Couarr. a Solent huiufinodi in
riar. reſo feſtationes iuberi , velpermitti à Deo,ob pænam
lur.cap.6 . peccatorum , vel and exercitium bonorum , vel ob batur ludaus à damone metallico ,hominibusfrequen
aliam caufam occultam . Interdum iſta peragunt
dæmones maleficorum iminiffione , vt contingit
b Caſſian. B.Antoniob & nobili Aquitano ,qui Pariſienſem
collat. 8. ftudiofum iore ſuo per vim fpoliarat c ; fæpiùs
CFroiltar. pontè faciunt luâ, tantùm vt homines falsa equa
in Chron. piam reuelatione decipiant aur perluaſione falla
ci; ficut apud D. Auguft.illi baptiſmum diſſuade
bant: contenti lunt aliquando folâ vexatione , &
inquietatione, nullo cum corporis dawno , veio
uculator ille ſpiritus, de quo Guilhel. Pariſienſis,
qui vaſorum colliſione & lapidum ia &u fomnum
diſturbabat', & culcitâ ſubtracta de lecto deror
babat , & Salmantinus ille Torquemadæ , qui
grandibus laxis quoſuis petebat, irrito tamen &
innocuo contingens ictu : quod Marcus Magus,
dl . de di- apud Pfellurd, proprium dicit eſſe dæmonum
mon. ſubterraneorum ,de quibus moxagemus.Quo ve
ro pacto dæmones lupides iacere queant & alia
huiuſmo li operari, quæ videntur manus & cor
porata inſtrumenta requirere , Scholaſtici dilpu
tant , aflentior iis , qui præfente per ſubſtanriam
luam eo loci dæmonc , & iinperio voluntatis aë
rem lipidi proximum mouente , & ſic lapidem
impellente ,hæc fieri centent ; quando nullum iple
corpus induit : fi vero corpus formatum , vel ca
le Vide D. dauer allumerer ,nulla foret difficultas e
Tho.quod lo locum ,decimumfeptimum ,veniant ſpectra illa
#
lib. 6.Du- Berufliæ , de quibus quadam epiſtol.icribit loan.
ran. Capr. Meletius ; In Sarmaria coli fpiritus quofdam vifibi
& alios in
2.0.7 . les quilingua Ruben:ca ,coliri, Germanica, Koboldi ,
dicantur , quos credunt habitare in occuliis adium le
cis,vel in congerie lignorum ,nutriúntque cos laute om
ni ciborum genere , co quod , adferre foleant nutritori
bus ſuis frumentum , ex alienis horreis furro fublatum .
Cum vero alicubi alle ſpiritus habitare o nuiriri ch
piunt , hoc modo fuam erga patremfamilias volunta
tem declarant : in domum congerunt ne &tu ſegmenta
lignorum , mul &tris imponunt lacte plenis varia
ſercora animalium : quod vbi paterfamilias animad .
uerterit , nec diſſipauerit ſegmenta nec ftercora e mul
Etrus eiecerit ,fed de inquinaro lalte cum omni fumilia
ſua comederit,lunc illi apparere, ó permanere ibi di
cuntur. Idem iudicium de fpe ctris,virunculorum
ac femellarum , breuitudine ac fpecie pigmæi vel
pumilionis,olim in multorum domibus frequen
tium , & domeftica ferè cuncta miniſteria lolico
rum obire, equos curare , domum verrere , ligna
& lymphain adferre , & fimilia facere : de qui
flib.z.cap. bus OlausMagnus f. Galli vocant , des Gobelins;
11. & ik .
Teutones , Rabbautermanneķens , & Gul
telkens, & Sueones,Trullas ,appellant.An ex hoc
genere fuerint, Eros & Anteros ; qui,ve infantuli,
g Eunapiº in balneo , iubenti lamblico apparuerunt 8,id co
in lambli gitandum relinquo . Sanè huc pertinent,Montani
1 co.
slis,quorum nobis Hiftoriam Georg . Agricola pro-
h carit.de didic h,in metallicis ( ait ) fodinis inueniuntur,& iru
anim.ſub- culensi gaidem , vel foloaspectu terribiles ,plerumque
terran ,
metallicis infešti atque inimici funt. Talis fuit,Anne
bergius,damon qui operarios ampliùs duodecim flain
spierfecte, in ſpeca qui corona rolacea, appellatur, co
nomine relictus, quantumuis argento dowes efſel. Fla
tum verò emittebat ex ri tu , cum equifpecie habentis
procerum collum & truces oculos appararet. Eiuſmodi
etiam fuit, Snebergins , nigro cucullo vestitus , qui in
XXVII. - SECT. 1 11. ISI
argenti collocauit,non fine corporu artritu . Quastuo
famadmodum fædınam deferere apud Turcas cogeb.-
ter in forma capra aurea cornua gerentis apparente.
At fedatos illes , Germanorum aly , ut eriam Græci,
Cobalos,vocant,quod hominum firi imitatores.Nam
quajt laritia gestientes rident, & multa videntur fa.
cere, nibil interim efficientes. Aly, virunculos mon
tanos,vocani,quia plerumqueapparentinani,ires do
drantes longi,videnturautem efle feneciones , vestiti
more meraliucorum , id eſt vitteie, indufio, o corto cir
cum lumbas dependente: Innoxy furibi metalliciszetfi
interdum glareis operanos laceſſunt , rariffimè ramen
B eos laduni,nifi cachinno ve ! maledicto laceſſiti.Panfi
mum opus fasere videntur on his fpecubus in quibus
metallia iam effudiuntur , vel va effods pole speseft.]
cætera rectè , illud minùs , quod aniinantiunno
mine dæmones comprehendat, Scio fic locuto's
veteres non paucos : fed & lcio id ex lacto Plaro
nicorum bibiffe, & quia ambigui erant; num an
ma & corpore conſtarét.Nunc quia Catholicis la
ris definitum .' ,nec animanec corpore perfectas i ca.firmi
lubliantias illas separatas componi ;vitanda no teride sú.
bis huiulmodi locurio , parùm cauta, parum pro- ; Tho.i.
pua. Damnandus verò prorsùs Paracelli error, ' 9.50.1cho
damonum hæc genera , ad hominum ſpecies re- las. in 2 .
ducentis.Nam ;łpiſtol.ad Athenienfes,ſiue deoccul- dift.8 .
la philosophia ; qual veriſſimum axioma , nihil ve
ritus fuit conftanter affeuerare , Deum præter ho
С
mines Adami pofteros ; alia quatuor hominum
genera ,carne , & offibus, & ratione prædita creaf
le, cosque in fingulis elementis ad inhabitandum
collocalle;in quibus finguli fuam haberent remp.
& ex negociatione , ac laboribus victum & ami
ctum fibi comparare, & eos homines, qui in terræ
vilceribus habirant, vocari , Pigmeos, & Gnomos;
qui in aquis , Nymplas e Undenas ; qui in aëre,
Selphos e Meluſinas , quos ſolos cum hominibus
Adami poſteris commercium habere , & ex mu-.
tuâ commixtione liberos gignere ; Qui in igne
fuot ; Vulcanos & Salamandras,appellari :Et incer
cum adhuc eſſe ; cuinam generi horum hominum
vera fides in Deum fic data , & via ad falutem pa
D'tefacta. ] Hæc ille prout eum citant Godelman
nus & alij: in libro tamen fragmentorum ,inuenio
Paraceltum dubitanter induci loquentem ; fed ar
bitror Latinum Interprerem ,koc ſuurſfuifle,ve
magiſtri occultaret in pietatem . Nam dictis ill's
nihil nugacius, nihil blafphemius, nihil à rectâ fi
de dici poteft alienius, ergo mutila & manca S.S.
quæ de vno tantùm hominum genere nos inſtru
xerit ? ergo dubia ſalus noftra : ergo dubia redem
ptio ? non ergo fecundus Adam Chriſtus; vt nos ;
qui in primo mortui, in fecundo viuificaremuri
li hoc dubium ; nónne ruunt vereris tcſtamenti
promiffiones, concidit exhibitio & repræſentatio
Noui ? Et lunt qui tales libros nugis ,mendaciis,
blaſphemiis refertos , in Latinum vertant ſermo
nem ? ſunt qui polchris formis cudant recudänt
que ? ſunt , qui ament Paracelfiftæ vocari : ſed ad
inſtitutum redeamus.
Ultimo , loco fele offerunt Spectra dæmonum
thefauros cuftodientiym . Cabades rex Perfarum
cùm accepiftet in collımitio Perfiæ & Indiæ ; in
munitiffimâ arce Zudaderenti , prætiofiflimorum
lapidum , auri , & argenri , thetaurum maximum à
dæmonibus alliruari , qui mortales omncs aditu
N 4 2r6crcns ,
 IS2 DISO VISITIONVM MAGICARVM

arcerenceò cum exercitu profectus caſtrum vico . A corporatum , & non.phantaſticũ ſpiritum elle pro.
narus occupare , fortiterpropugnantibus dæmo babat, Palpate videte,quia fpiritus carnim sofa
nibus , repulſus fuit , confugit ergo ad Iudæorum nõ habet, ficur me viders babere:id ad rem non mul
& Magorum artes , quæ & ipfæ irritæ fuerunt. cum facit ,certè non vrget . Solùm enim Dominus
Ergo cùm ei perſuaſum ( ait Cedrenus) fuiffes ,Chri probare voluit , poſle illos contactu ſentisc , &,
ſtianorum ad D EV M precibus hoc poliripoffe, anxi diiudicare ,vilu ſe non decipi , corpus enim ipſum
lium a quodam Chriftianorum in Perfide degenijum habere ,verum ,quia tangibile : & proinde nudum
Epiſcopo petije. Is indi &to Chriſtianis ieiunio , precibus phantaſma, & ficticio corpore indurum non elfe.
o Synaxi, diuina peregitnogſteria , & ad locum acce Nulla verò hic erat cogitatio , de cadauere allum .
coniuratos demones ibi degenies exegit,caforum
dens pto.Hoc enim carnem & olla habere manifeftum
que Cabada nullo labore potiendum tradedit.] Glycas cſt, quo arguméro Chriſtus probat,le Ipiritú non
part.4. Annal.fo Cedrenusin Anaſtajo.Talis etiam elle: Quod illi exiſtimabant, quia videbant ianuis
dæmon ille Baſileenſis , de quo dixi, ſupr.q.12.& claulis ingrellum , quod corporeæ rei repugn: bat,
hinc fa &tum , vt Dracones firngerentur cuſtodes tam viuę, quá mortue.Et quia ,palpatione rantùm
theſaurorum ,vt horti Heſperidum , & Aurci vel poterant,corpus efle, cognoſcere, non verò , cuius
ileris: hinc porrò fa&tum , vttheſauris addere fint Belfer corpus:ideò iubet etiam oculorum vti ſenſu
Coliti Serpentem aureuin ; quemadmodum refert & videre(nam propriè hic vox ſumenda,vetexrus
Aſcanius Centorius,lib.4 .Commenta.bellor.Tranf indicar ) manus & pedes : ex quoruin vulneribus
filuan. de thefauro , inuento propè Devam vrbem reliquis , certò deprehenderent ipſum illum eſſe,
Tranliluaniæ ,circa annum isso. Nota etiam Hi qui triduò ante fuerat crucifixus b . Ex quibus pa b Sic opti
ſtoria MagiGermanici , qui cùm ſpecum ingreſa tet verba Domini veram certámque fententiam meloann .
ſus eſſet,vbi theſaurus reconditus, locio in veſti habere , etiamfi corpus diceremus à dæmone al- Maldonat.
ibi.
bulo manente , vidiſſecque incubantem arcæ ni fumptum , ſic ab co temperari pofle, vt tactûs ſen
gerrimum canem ,nihilominùs,cupiditate metum lum fallat.Quid, quæſo nónnedamon longè ad
pellentes porrò progreſſus, ruente terrâ, in ſpecu mirabiliora efficit quotidiè , quain , lint fimulare
fuit cumulatus. Plura vide d.g.12 . Prætermitto carnis molliciem, oſſis duritiem, teporem ac fua
quædã iam vulgaria,ve quod in Indiis ſepultarum uem calorem , qui corporis accactu percipitur , &
cum maritis vxorum apimas mentiuntur , vi ſic cæteras tangendi qualitates ? Dico has eum ſimu
perſuadcant has coniugi ( uo cóuiuere, quæ ſpon lare poffe ,non dico veras exhibere pofle ,vera illa
tè illis commoriuntur : quod non vno loco teſta- C & vitalia , ſunt corporis viui , & ab animâ infor
tur Per.Chieza,part... Hiſtor.Peruu . mante procedunt : Junulata , & proxiinè adum
Viſis ſpectrorum generibus, quæri poterat; quo brantia non requirunr animam informantem , & à
illa pacto repelli & vinci queant ? ſed qua de ſubſtantiâ intellectuali, ( eatenùs vr externo fen
cilio communis eft omnibus malis ; quæ per dæ tienti talia apparcant ) poterunt pcifici. Quod ad
mones inferuntur , ideo de hac re dillerendum feront de cadauere hominis recenter mortui , in eo
mihi putaui , quæſtione de remediis contramale criam adhuc calido deprehendi,deelle qualitares
1
ficia, huiusoperis libr.vltimo. Quo pacto dæmoncs iilas (uauis ac vitalis teporis, facilitaté mouendo
apparere Gic queant , nunc accuratiùs inueſtige rum membrorú , & pro inollitie rigorem quédam
mus , quam quæſtionem indeciſam reliquit D. luccelliffe : id cotum concedimus . Negamus au
Auguſtin.Enchirid.ad Laureni.cap.59. tem , quod inde ad cadauera per malignum ſpiri
tum affumpta argumentantur. Eſto illic câdein fit
QV ÆSTIO XXVIII . corporis fubftantia , quæ & hic adelt ,eſto adfint
qualitates plures cædem , vtpote calor ille reli
Quomodo poſſie damon ſe corporeis oculis, cim for in duus . Tamen adhuc deelt huic cadaueri non al
corporeus, vifibilem prabere? D lumpto, quod fimulec illa reliqua quæ diximus.
Ar in noſtra vifione, dæmon ineſt cadaueri , cun
А Onftat non poſſe corporaliter, niſi aſſumpro & ta illa fimulás. Minus eſt adfabre ſimulare, quàm
Ccorpore.Ce
Comp rtum enim eſt dictum B.Ignatij, verè efficere. Quare nec illud ſequeretur ,non po
epiſt. ad Smyrnent, incorporea videri à corporeis teft corpus adhuc calidum illa per fe folum præ
non poſſe , quia incorporeorum nec fpecies , nec ſtare atque efficere , ergo nequit dæmon in cada
figura eſt, aut particula animalis vllius formam uere allumpro illa câdem tam callidè & artificiosè
habentis , ob naturam quam habent fimplicem . fimulare, vt tactum fallar. Cur, qui ſenſum prin
Conſtat eriam cos corpus vel cx elementis fibi cipem ( nempe viſum ) poteſt decipere, non queat
coaptare , vel ſubingredi & aſſumere cadauer.de cactum , ſenſuin maximè terreftrem , & viliſi
vtroque modo , quæ dicenda hucuſque diſtuli, re mum, miniméque fpiritualem ? Quòd verò qui
pıçlentabo liberaliter .Dix :(corpo iter)nam phav- E dam hæc cadauera adſumpta, vt & aërea corpora
iafticè poffunt apparere ,turbatâ phantaſià. formata, deprehenderint eſſe tactu frigida & bor
rida , vt illi apud Alexandr . Genial.dier.lib.2.cap.9.
SECTIO I.
& apud Cardanum , libr.16.de rer.varietai.cap.93. &
Liquando igitur cadruer aliquod affumunt alij, de quibus poftea: id inde prouenit , quia vel
A dæmon teporem illum non vult adumbrare , vel
impelluntmotu non virali , ſed locali tantùm , fi quia non permittitur id à Dco facere : quo fenfu
cut aërem poſſunt impellere , & hoc corpus,præ etiam accipiendum , quod refert Caietan . cuidam c in 2.2.9 .
ſertim nondum valdè diſſolutum , puro , fi Deus de hoc frigore & horrore corporis querenti , dæ- 9.art. 3.
permictar, pole illos ira artéperare, ve ſenſum ta monein relpondiſſe, ſe non poſſe meliùs facere , vi .
etus omnino fallant.Nec video quidquam ab ho delicer, Deo obfiftente,vel faltem nó concedente.
mine docto ac pio, in medium allatum , quod me Si quis exempla requirat hasum apparitionum,
ab hac fententii deducat. Imprimis quod ex D. legere poterit apud Guilhel.Pariſienlem , P.vll.de
ap. vlt.
2. Lucà a ,proponicurdictum Domini, quo le verei V nouserſo , aliquando aſſumpto beltix cadauere
deluGfie
 LIBRI II. Q. XXVIII. SECT . II .
153
deluliffe militem ;qui cùm putaret ſe formosa po- , A , liue luccubum ,rein habere ; vnde & in hoc
gene
ritum virgine , inuenit ſe in amplexu cadaueris re hominum , cadauerolusquidam tætor grauco
belluini cabe ſoluti,færidiflimè iacentem.De Po . lentiæ , cernitur.
lycriti apparitione, & ſpectro filiú dcuorante , iam
SECTIO II ,
fcripfimus non vno loco. Fabula ſimile viderur,
a li . demi quod Phlegon a retulit , ille tamen oculatâ ſe fidé
rabilib . &
Í rallîs teſtatur cognouiſſe.rem lic narrat, vt vtar L'iquando fibi elementare corpus diabolus B
longæuis. A circumdat ,idque efforinatum ,qua poller in
compendio : Philinnium Damoſtrati hofpiris et
Charitûs filia , Machatem hospitem amare cæpit, in duttriâ , vnit libi, non aliter ; quàm motori intus
1 exiſtenti corpus mobile & ivanimuin vnirur. An
dignè id ferentibusparentibus, marore morrua, e pu
blicè fuit funerata . Sexto poſt obitum menſe , cùm eo poffit ex ſolo aëre materiam de lumere equidem
reuertiffet Macha ! es, ingreſſa ad ilum Philinnium ambigo, & puto , fic aërem condenlari non poffe
hospiti ſe , poſt longa coloquia commiſcuit non femel ſolùm , vt quid folidum exhibeat: fed fiuc poffit,
, & annulum liue non poffit;ſolet quod faciliùs,partesaëri ( quo
illo vesperi.quo,eu cum eo cænam fumpfit
ferreum et poculum inauraturn á Machare dono ac maximam partem vtitur ) commiſcere terreas , &
cepit, ipfi viciſſim annulum aureum & fafciam pecto. Baqueas,nubium ,vaporum , exhalationúmyc,vri & i
ralem dedı .Nutrix,dum pergie ſedula, ne quid hofpili coltes faciliùs hac mixtione exprimat, & facilius
de fit , fatagere,videt cum eo in lectulo iacentem alüm membra conglutiner, & condenler; quæ ſententia
nam . La ta parentibus id indicate. Illi ftupentes accur . Lud .Mölinæ eft, & antiquiofona s' nec argumen- dvide Mo
runt & altero die virumque deprehendunt, & , cum tum , quo quidam vruniur ad probandum ſolo lin . 1.pa.g.
ciulatu ,dormieniem cum hospise filiam amplectuntur. ex aëris elemento corpus affumere',nos tringit; Si art.2 .
diſp.2 ,
Sed loruis in eos iniuens Philinnium , ô vos crudeles cùm tantùm probet , eos ab aëre partem por1 e Anglez
( air ) in filiam parentes! ergónevos inuidiffe mihimeo mam mutuari. Hinc alij.cenſent corpus hoc tale in 118 9 .
Machala ,paterna in domo vel triduum folidum frus! fore numquam , vt nequeat tactu deprehendis ve- 2. diffic.s.
Magno vobis dolore hæc , fiue curioſitas ſiue duri'ia rum corpus non eſſe. Sediaciones hac ipsâ quæ
1 filiam ileraró ſtione diſcuſſi. Chriſti Doinini di&túnif , oftendi fluc.yle .
Stabir.Renouabitis dolores pralcriros,
sepelieris. His dictis ,expalluit cocidit cadauer mor. alium habere ſenſum , quàm ipfi arbitrati, Addo , * 194
tuo iterùm fimile,feu porises( ve erat )moriuum.Cunci quod in libro Geneſis legimus gde’Angelis Abra- & Gen ,19
dêre fimul opprefſimerore parens vterque. Repopulus hamo apparentibus, quorum podes abluri,nec de...
o magistraius intellecta, iubent ſepulchrum aperiri. prehenli tactu ; id ab ipfis eludi potiùs, quàm di
1 vacuum id corpore reperium . Erant in eo dumiaxat с Yolui: aiunt deceprum Patriarcham , práočcupa
annulus ferveus , fcyphus auratus , dona Machala: tione op nionis ; eò quòi viros putarei , quæio , !
fed incubilo at le&tulo ,inuentúm cadauer Philinny , cur non igitur,quicúque viros putant,hac præiu
Hilli cuiuſdim auguris conſilio,vt prodigium eieétum dicatâ fententiâ iudicen't viros elle ? An folus
exira vrbis limites,auibus ac feris deuorandum . Ipfe Abrahain cæteris imprudentior ? Ipfe ille ,quo ni
Machates , à ſpectro videns le deluſum , fibi paulo Luntur, Caietan . h fatetur verorum offium & car- hd art.3.
poft minus,ignominiam non ferens;confciuit. ] hæc à nium fimilitudincm , non modò vifibilemi , fed
Phlegonte,fufiùs narrantur; ilio Phlegon :e,cuius etiam palpabilei , & folidam exhibere. Solidám ,
b 1.antiqu. auctoritate & Iuriſconſultus Paulus , & Orige ait,non inſtar aëris diffluenteſ ,aur duritiei dum
D. s. pars nes “ , ad probandam Eclyplim ,quæ Chriſto acei taxat aliquid modicum babentem . Quòd verò tib .
ccot.Cell. dit moriente,vtuntur. In hiſtoriâ quoque L'aodu 3.cap.6 . apud Cæfarium diabolus dicit, quando
& tractar. nenfis encrgumenæ Nic.de Obry, Tegimus Dia corpora à dæmonibus fic affumuntur ea dorlo ca
29.in Mar. bolum Baltazum ,aflumpto ſuſpendioſi corpore, rere :ludebat puellam mendaciſſimus. Quod dixi
conatum abigere ab ca exorciſtam . elementorum aliquâ opus comın xtione;nec Ma
Agrippæ facinus non abfimile habens infrà, ro ignorauit, cùm cecinit. i Æne. 10 .
1
quaft.29 fe &t.l.addam nunc, quæ de câdem 're CxD Tú Deanube canâ teniuē , fine viribus,umbram
farius Monachus Eiſterbacer fis, libr, 12.Miracul. In faciem Ænea ; viſu mirabile monstrum ,
cap.3.ſcribit; cujuſdam Principis Germani mortui Dardaniis ornat lelis. &c.
corpus integro priuſquam ſepel iretur anno, dæ Ecce non aëre ſolo ,fed nube mixcâ. De vapore
monem geſtaſſe, & ita rexiffe ,quali illud vegera Sprengerus, in Malleo ,docet, vilas vefte fubducta
ret(ira námque intelligendum quod ſcribit ;spiri. in agrismulierculas , corpus motitantes , critlan .
rum illud loco anima vegetalle . non enim potuirin télque ſolas; & adſpectum mox dæmoncm vapo .
formando , nec in effentiam eius illabendo ; ſed ris fiue exhalationis atræ habicu ', recedentem .
dumtaxat ve in loco exiftens vitales cius actiones Mátenſes magi,Mirabellius & focij, Paribiscom
per illud imitando : vc docer multis Toſtatus, in buſti , in iudiciariâ confeſſione dicebant, ad hanc
Exod.cap.7.quaft.13.cum feqq. Subdit Cæfarius fi corporum aſſumpciónem dæmoni-duoefic necef
milia legi in vita S. Patricij Hibernorum Apo faria ,ventum fecundum de lunam plenam , namfi
ſtoli ,de quodam homine, in cuiuscorpore multis ventus fit aduerfus, non poſſe corpus coaleſcere;
annis Diabolus habitans pro animâ,ad nutum vi -fi verò fit lüna decrefcens vėl corniculans, non
ri landicandem exiúir , corpus verò corruit,& in poſte defectü materia formare corpus nifi valdè
puluerem redactum fuit.Et,cap.4.clericus(ſcribit) puſillum , & pro lanz augmento maius ,matúr
quidanı adcò dulcem vocem habeţat, vt audire que.Placet hoc Crefpeto, l.deodio Saiane difcr.27.
19 eum deliciæ putarentur:donec religiofus quidam fed mihi ridiculum viderür: quali noquar dæmon
vir ſuperueniens,monoit hominis vocem non el Deo non impediebtëventum ſedare aut exclude
ſe ,ſed diaboli;dæmonémque adiurauit;quo diſce re;& defcetum illum lunaris influxus lupplefc.
dente ,cadauer cortuit planifſimè fætens. Sciliceraet & nubes de oftrino genere funt,
quod
Deniquemultæ fallz'refurre & iones gentilium Lunx augmenta conſequi folet ; & deciement
huc funt referendæ : & conltat cum fagis vt plui imitari.Dęttidnis apparitio in corpore elemehtarı
rimvin induto cadauere diabolum fiue incubum fuit illa frequens vilio frarrdin Tarquiniorů apud

Dion ,
 154 DIS Q VISITIƠNVM
a libr. s . Dion.Halycar.a ;talis Athenodori apud Pliniú b, | A llam videret , audacter rapii cam , ( in domum extra
blibr. 7. quicquid dicat Franc . Picus,lıbr.1.depranot. illud villam.protinus occultauir. Hinc regreffu in vollar
epift. enim puto axioma & regulam ſtatui verè ac turò
C poffe ; In gentilium & damnatorum ( quia fidei
expertes ) apparitionibus nó animam (nili ſpeciali
Dei priuilegio , de quo vnde conſtat in Aibeno
dori viſione ?) defuncti apparuiſſe , ſed eius loco
cacodæmonum quempiam . Tales etiam putarim
omnes apparitiones fpirituum ,ocioſa cùm homi
nibus & varia multipliciáque colloquia miſcen
rium , teftatur de Facio patre ſuo Cardanus ; &
meritò omnes (uſpectum habeor Sortilegij , liuc
pacti cum dæmone. Teftatur Melanchton / libr.de
Anima ) le & colloquia & diſputationes cum plu
ribus ipectris inſtituiſſe, ſanditas hæc, curiofitas
ouda, an occultum pactum ? nihil iudico,rem in B cumducta . Hinc redueka puella eft , patri reddila:
medio relinquo. Tale haut dubiè ſpectrum incæ - Janáque poft dies aliquos dictum iuuenem maritum
ſtuoli Perſa , cuius ſemper cadauer terra eiicic
bar , de quo prolixa commemoratio apud Aga
tiam reperitur libr.z.belli Perfici extremo, tales vi
fiones fuêre Gentilium Idolorum, yr Caſtoris &
cSymmac. Pollucis ad lacum luturna c; vtL.Domitij Aëno
lib. 1.epiſt. barbi d,vt Amytis Perfæ €; vt quod apparuit Dio .
29 .
d Sueton . ni Siracuſano f,vr Curcio Ruffo 8, vt Imperatori
in Nero Pertinaci,apud Capitolinum ,vt Tacito Imp.apud
nccap. 1. Vobiſcum , vt Conſtantio & luliano apud Am .
. Ciebias, mianum h, Valenti apud Zozimum , & apud eum
f Plutar.in dem Serenæ vxori Silichonis: alia præter hæc
vita Dio congeſſit Pet . Thyræ . libr.i.de apparit. fpirit.cap.9.
nis, Er talia ſemper ſpectra , quæ ſubitò euaneſcunt,
g Tacit.li:. poteſtenim elementaris ſubſtantiæ ſubitâ nimia
11. Annal
& Pli.lun. que rarefactione ſe ſubducere oculis.
1.7 . cpist. Illud diſcrimen nunc occurrit , cùm in cadaue
Capitol . re apparent; non poffunt vel alteri viuenti cor
in Pertina.
pori cadauer illud circumdate , vel ipli ſic induti
Vobiſcus
in Tacito. corpus vllum (ubire, repugnar enin corporis ra
Ammian. tio , quii nequeuntdimenſiones quantitatiuæ in
libr. 11. & uicem , fine veromiraculo , penetrare. Sed quan
25. Zozi. do apparent in aſſump: o corpore elementari; li
lib.4 . & 5 .
cet,vel omnino nequeans, vel difficillimèqucant
( prius opinor ) aliud corpus fiue cadauer lubi
re ; poffunt tamen vero & viuenti corpori , ele
mentare iſtud circumdare , vi homo ſic indutus,
vel aliud animal , multò maius, immo & gigan
tæum videatur. Nihil vidco obſtare , cur ne- D
queant. Suadet etiam aëreæ fubftantiæ facilitas
ad dilarandum , ſiue rarefaciendum , & fpiſſan
dum denſandúmque; quam meritò Pccllus cau
ſam tradidit;cur ſpectra , tam breui ſpacio ,, icre
fcere & decreſcere videantur.
Tertium genus inuenio rariuſculum dæmo.
niacarum apparitionum , per figmenta quædarn
ſeu ſtatunculas, de quibus exhibebo quæ didici à
Thoma Brabantino , libr.z.de bono Vniuer cap: 57.
pag.21. vbi fcribit in hanc fententiam ; Gunercbe
na Brabantia villa eft folemnis c nota : in hac qui-
d.m iuuenis puellam virginem adam gust , cumque
pro eius nuptiis parentibus eius loquererur , li re
nuerent : puellamedio tempore incidit,in febrem acu
tam , qua ingraneſcente omnibus mori vila, eft Lučtu
ergo facto, campana quafi pro mortua pulfaza funt .
Aca mora uguenis amaier,puella de villa cadim ing
Crepuſculo noctia tranfibat ad aliam, cum perdu.
metapergeret , audiuit vocem, quan femine lamen
tanis ; follicssèergo diſcurtens quareng auditam ,
inuenie puellam , quam mortuam estimabat , cu un
dsxit : Morinam te plongunttui, o buc unde venişti?
Ecce ail , vir ante me vadit, qui deduxie me. Stupe
factus ad hoc inucnia cum neminem alium mipuela
MAGICARVM
amicis fuis loquitur , ingreditur ad pairem puella cum
amicis fuis ſedeniem ad funus :quarit ſi filiam fuam
fibi daret, quam quafi mortuamdeplangebat.Cus pa
ier admiratus refpondit : Numquid pro Deo mihi es,
vt mortuam reſuſcites & accipias in vxorem ? Cui in .
uenis , Tantum ( ait ) libens spondias , vefiliam ruam
habeam in vxorem , fi viuam reddidero de ſanatam .
Cui pater confentiens, dictum coram omnibus confir
mauit. Moxiuuenis reuelaio linieo , quo coopeita pu
tabatur , figmentum mirabile , quale à nullo hominum
fieri potuit , inuerterunt. Dicitur autem ab his, qui fa
gmenta huiuſmodi diabolsca inspexerunt, effe inierius
putrido ligno ſimilia , leuique exterius pelicula cir
accepit , eo uſque ad tempora nostra insolumis per.
duranit. Simili propè modo , cum quidam in confinio
Flandrie ſororem languidam & mortuam pulatam ,
sub eâdem dic,antequam ſepeliretur figmentum , inter
arundineta iuxia maris litora inueniffet ,reduxit eam
ad propria, e ingreffusdomum , vbiab amicis quafi
mortua plangebatur , diſcoperium figmentum exirá
& to gladio in frufta concidit , borrentibus cunitie
clamantibus, Cur in funus fororis, tania crudelitate
fauirer. Et mox fubriders, crudelis,inquit,videor in
ſororem ? Non eft illud fororis corpus, fed fig menium
dillufio damonur . Et hac dicens fecum cunctos AC
ccepit , & adduxir ad domum propriam , & eisfororem
redx Etam ostendil. Ei heo vſque ad tempora nostra
permanfit. ) Si quæras, quid de his fentiam ; dicam
cum Alb. Magno, & Cantipratenſe, mihi non li
quere. Fieri poſſent à dæmone Deo permittente:
Sed arbitror in his duobus exemplis, quoad illud
primuin procum , & in fecundo hanc fortè virgi
nem Satanæ partiarios fuiſſe .
SECTIO III .
V garis
perfuafio eft, fempei r nhis corpo
ribus aſſumptis aliquid obuium oculis, quo
deprehendatur dæmonicum elle ſpectrum , facilè
credideriin ,ſic contingere.Sed puto, li maiore po
reſtate non impediantur dæmones ,poſſe quâ ve
lint apparere formâ,humanámquc perfectam , &
omni ex parte pulchram ,pulcherrimamque exhi
bere . Qualé le forcallis exhibuit B. Alberto Car
inclitæ ,à quo crucis ligno obiecto fuit fugacus;vt
narratur à loan .Marià Compoſtellano , initio vile
B. Alberti. Verùm ſolet ei obftare Dei voluntas,
quæ vt ſemper aliquid adfit , quo detegatur im
pietas & impoſtura ; ne quam mortales ignoran
riæ iuſtam excufationem prætexant ; cerris anima
ljum formis demonia nonduin vri periniſit,vt co
lumbæ , ſeu ouiculæ , feu agni: fortè quod agnus
E verus fit Chriſtus Paſtor bonusverúſque; & in
columbæ (pecic Spiritus ſanctus ſolitus ſit appa
rere, & quia hæc animalia dolo carent, & nullum
ipferrc ſolent damnum , vt docet Tyræus ſup.Li
bentiùs induit animalia , in quibus aliqua ſunt
quæ meritò culpes. Hirci forma ſeu capri valde
ci antiquacft : & quia hircus Numen Ægyprium
eft, cenſetMoyſes Maymon , in du £tore dubiian
tiumiullos Hebræos in ſacrificiis hircum offerre.
Er alim Iuppiter Hammon in Hirci formâ cole
batúr, dictus Hammon, qual , Chammon , à Cham
inventore Magiæ.Hodie etiam ſolemne illi, quan
do pactum exprefTum init , offerre ſe conſpicuum
forma virili:poſt pactum , quando adorandus,
ſemper
 .
LIBRI II..
II Q. XXVIII.
ſemper in formâ hirci , vt fibi accidiffe farebatur Ataphraft. apud Surium menfe Maso ) vt coruus aut .
loan.idle Stapuléfis, & obſcuriùs innuitur in con
fellione Doctoris Edelini apud laqucrium ,cap.4.
& habetur apertiffimè in lententiæ Auinionen
lis breuiculo,quod verbotenº dabo ,l.sofect.15.circ.
fin. Aliquando à facientibus homagium non cer
nitur, vt narrat Meierus,Chron.Flandriæ anno 1459.
quando camen ſe adorandum proponit , femper
id in forma caprarum mariti , & quidem fædi al
pectu , atri,olidíque. Huius rei variæ caufæ red
dútur.vna quonia ,ob reuerentia verbi incarntai ,
Deus nó patitur eú tunc aſſumere humanū ſche
ma. Er hoc fenfu Sebaftia. Michaël , fobol.ro. Priën
malog.arbitratur ad litteram accipiendum , quod
Apoc.13.0.4.traduntur impij beſtia adoraturi,hoc
ert Diabolum in beſtiæ formâ. Sed cùm beſtia
illic vocetur ipfe Antichriſtus, iuxta D.D. Hip
polyrum ,Method um ,Ireneum ,Aretham & alios ;
conſtat hunc fenfum non effe litteralern . Illud ve
riùs , quia coluerunt olim diabolum in formâ hr.
‫שעירים‬ ci , ideò dæmones ; vocari SA MIR im hoc eft
pilofos , ſeu hirſutos , vt folet aliquando D.Hie
ronym.vertere , vide cap.17.Leuir. cap.13. Efai.v ..
21.6. cap.34.verf.14. Nam Sahir ,Hebræis , hircus,
quaſi, hircus,elicitur,vt Larinis , à pilis & horrore;
vnde fors eriam Satyri,nomen deductum.Confir
mat Kimchi, in radicum libro, dum fcribie"; Sabir,
vocari diabolum , quia ſolitus hirci ettigie le con
{ piciendum præbere illed eriam norac Michac
Lis, d.cap:17.6.7 .Leuit 1XX.non temerèvertille, come
luar airs, quafi dicant , Fatuellos, vnde deducta vox
Longobardica , Marous, litteræ omiffione; quos .
Galli ad verbum vocant, Folletons ; & alij per ab .
breuiationem , Follons, quia riſum excitant riſu ,tri
pude, libilo cãtu, & c.quod dæmoné feciſſe con
ftat ex vitâ D.Antonij, & D.Thom.1.2.9.89.avi.4 .
in argu.3. Ego ramen illud,patairs, pro vanis po
tiùsacceperim ;,vtreſpexerint ad Ellim , nomen
idolorum . Nam idelis facrificare eo loco prohi
berur,hoc elt dæmonibus qui vanâ idoloruin ſpe
cic.colebantur.
Alia caufa reddi poteſt , animalis huius falaci
cas, ſuperbia, & alia vitia , quæ moribus & actio
nibus Tuis dæmones ſtudiosè imitantur , ve mul
tis oſtendit Remigius ,lib.1.c.24 . Deniquc hircuin
ſeu capram ; v : legimus in vita S :Radegundis libr.z.
quem fcripfit Baudomira Säftimonialis eius coatanea;
induir ,quia hircorú , qui à finiftris locandi eft ca
put : fanè hac ve plurimùm formâ adoratur. yr e
xempo Edelni Doctoris Sorbonici probat Ga
a libr: 10. guinus a, & aliis Torquemada :idque ab antiquir
hin ,Franc. limis Thelei téporibus manalle cenſet Remigius ;
dialy.se: equidem priùsex facris opinor prophetaru teſti
mig.lib.1. monļis id deduci poſle,in quibus, Zairim ,vocan
1
dæmonel . tur , vt docui. Quando vult familiaritatis & fidei
cap. 13. ſpecimen præbere, carri, vel canis fumiteffigiem .
1 qualido, fætente, retro,ac formidabili: aut faltem
de cattis, quotidiana Lamiarú cófeflio fidein facit;
1 6 Olaus de cane, Agrippa Cornelius,& Simó Magus,tales
libr. 3. Pet.nacti paredrios.Si quis aliquo deuehendús,equú
Clun.li, de induic.celtis de Hadingo Olaus,de Comite Mati
Hugo in ſconeli, Perrº Clunicēſis,& Hugo Floriacēlas b : li
Chron. per locú anguftú vel rima fubiturus,vel cuſtodi
Cyrill.in!
S.Da bus illúfur°,veſpertilio,muſculus,vel multcla firc.
vita
Si quipræſentes fine, colloquium impedituri, vel
niel. Apal:
in Milelia, quos velit latce, muſcã induit , & partes auri bus
dloá Ni- vicinas occupās,quæ vulc,in (uſurrat dili vt grego
der.lib.vlt. laceret , vt fæuiar in animantes homineſue; induit
Formica .
lupum : fi quos terrere velit aut turbare;vtGallus
12.Remig.
d.cap.13 . gallinaceusmagnus& ferociens Pachomio,(Me
SECT
III
. . 155
vultur S.Roinualdo , ) Damian.in crus viia ) vt vuil .
pecula verò apparet Hilarion :f;vtcanis Dunſtano lfd . Hier.
( aprid Sur ,in eru vita menfe Maio ; }vt Serpens, in Huid
,
Leonardo Corbeiacenfis & vt diaco ,D.Margaterę, tione
i Gunz aluo Caft elle Comi ti eiúf que Maru
& Ferd . , , fus libr. s.
exercitui : h Siad naluni, ſpecieboni,velit indu cap.7,
cere ; apparet formâ Chrifti, vt D.Martino apud h Roderie
Seuerun ; vel in formâ Dei , ve Theodore viduæ ; cus Sancis
vel in formâ angeli,vt D.lulizwa i.Denique for- para hift.
mam capit , quæ inſtituto maximè fit accommo- i Maul :
data : & , quia ad omnia ferè idonça oſt humana, fupr.
hanc vt plurimùm effingit,nó eodem modo.Scri.
bit verul'us fcriptor in vita . S. Roberti Abbatis ;
Nolte quadam vir fanctus vidit maligna ad chori adı
Benm confiftere,ó conari quidem faporis ingredi, fed fru
ſtra tainen .Habebat formam rustici pracireti, ni dis
longis, libiis forensis a tergoportulam , & ad peElu
lignum funibusinnexū.Cæpir porròproducto collo cir
cuire chorum ,oculos in fratres attentè conijcere :fi quid
poſſet forſitan grálum fibi in aliquo cernere . Alviro
De instantius orante', & fratres à corpore excitante,
improbus explorator din frustra expectans i rům niſe
proficere videret , ir,dignabundw at chorum fratrum
conuerforum fe coniului:ille quoquecunēlos cursose con .
lēplans.fi.quos vides etforonolentos ,cachinnans fpreuit:
ſi noxiis cogitationibusoccuparos,mirū in modum iTi-.
pudians applaufit.Tandem inter nouicios reperit inue.
nem quendam animo ad illicita enagantem ,nec nifi folo
orantem
corpore , anenad::immòetiam
illic preſentin ertens igiturclandeftinā
ullum ſua forris
pagameffe,
fufcinula apprehenfum , in fifccllam fuam proiecit, oso
celeriter inde ſe proripier.Cernens id vir fanétus mul
tim pro ſalute illius anxius et ſollicitu ,manè diligen
1er infuzllum inguri. Sed ille ante auroram vagus ca
profugus,excufo fuani iugo Chrifti fecutus erat inimi
cum .Adiunxit artem fe hominibus feeleraris deituſ
que latrociniis,non diu poft caprus eft ,& capite plexus,
miſerrimè è vita exceffit. Eidem in Nuptiarú pompa
dæmon apparuit calamiftratus , procaci volu , &
actioſus, vide Sur.com 3.Iun.7,Maximo Rhegicnli
apparuit,vtnauis & nautæ recés appulf :Euagrio,
ve clericus hæreticus:Macario ,ſemel vemeffor,ſe.
mel yt pharmacopola: Nathanaëli femel vt agazo
D
agens alınú, ſeniel vt feruus lorarius:quæ Marulus K Maruus
& Sabellicus,ex vetuſtioribus, teſtantur . Apelli 4.ca.7.Sa
Apparuit ,vt pulchra , & cópra, & illecebrola mu- bel.lib.zo.
lier : ſed hic prudenter eum ferro , quod verfabat, exemplar.
candente abegit I. Sed quantumuis ille velt, pul- cap .
cherrimã hominis fimilitudiné repræſentare: quæ lib.6.c.28.
Dei bonitas eft,tátùm ſolet affumere, quá & qua
lem Deus permittit,teſte D.Chryſo:hom.4.de La
Zaro : & ideo vel ipſo inuito fieri videmus,vi' qui
non obefænimiùm mentis fint ;ſemper , li arten
dant,fucú qucanrdeprehédere.Auteniin fe often - 1m Sebaſt,
dunt dæmones humano corpore arro , illuų.olo, Michaciis
Pneumal,
cap- 4. Ty
obſcuro ,nigro ,fædóq; vulcu;naribus vel deformi- ræuslib.1.
e ter ſinis,vel immancaquilis; oris ritu'ffarfo ,pro- de appari.
{ pirit.ca.9.
fundoque,luminibus valdè abditis flámantibuſq ;, Binsfeld
manib pedibúſq; obuncis ac vulturnis, trigolis de coufel.
brachiis cruribusque,& admodúVilloſis,caprinis måleſ.prę
etiam vel afininis tibiis; vno vel vtroque pede bi- lud.sz.ko.
fido corncóque , interdum & folidungulo,inter mig.lib.
dcino.cz
dū mutili pede altero ,vel vtroque, demiftatura 8.10.14 . &
corporis numquam juſtâ acdecorâ, ſedcui len per 13.& lib.z.
ad lit aliquid infolirenovę, & deformitatem praui- 1.10. Ana
nias libr.z.
tatéque dæmonis prodentis.probāt iſta veteribus
de . Nar.
recétibusque exéplis alij m : & nos iá multa in me- dæmon :
dium
 156 DISQ VISITIONVM
d um atrulimus.Sanè inorituris ſolec maximè ter- | A vel Gipfas fimilitudines prohibeat, vel quos la
rificâ apparere ſpecie, vt B. Martino apud Seuer.
Sulpitium : vt Florentio illi , cui viſus orevaitam bus audiri & videri vult , Ginat fimulachra & lo
Aammam , naribus fumum fundens ſulphureum
[ Blafius Melaneſius , in vita S.loan. Gwalberii. ] vt
B. Odiloni apud Surium in eius vita . 1. lanuar.yt
B.Oportunæ ferociés in ſpecienigerrimi Æthio
pis , capilli & barba ftillabant quali picem cali
dam & liquidam , oculi ferrum ignituin & ſtri
&turas ſcintillans.( Adelelinus Epiſcopus in eius vi
ta apud Sur.menfe Aprilis ] cuius rei rationé An
gelus reddidit B. Aichadro , hoc à Deo permitti,
vt hic ipfe terror ram terribilis viſioni s expiet in bis eſt interdicta,docent D.Augu . & D.Thom. Chriſtia.c .
ſanctis , fi quis adhuc expiandum in illis elle re
liquum ;vt fcribit Fulbercus,in vita Aichauri,apud B Amicè ab illis & precariò petere,vel rccipere ;eſt 2.2.9.99.
Surium merſe Septembr.
In hoc aſſumpto corpore loqui illos poffc & ſo
lere,teſtatur omnis antiquitas ;quę & oraculorum
ab eis fuforú , & antrorú, quercuú , ſtatuarúmque
loquentium (de quibusactum alibi ) ıne minit:có . gni tatem , in cuius exercitio diuinum imperium |1vide Ty.
que pertinent eriam caluariæ ſeu capita mortuo
rum Gentilium ,in quibus dæmones locuti ; vt ca
a li.de mi pur filij Policriti, de quo Phlegon a ex Hierone
rabil Alexandrino ; caput Publij,de quo idem Phlegon
ex Antiſthene; capat Gabinij , de qua Plinius SP
b libr.7 ,
nior b ; & cranium Magi , de quo Franciſc.Picus c;
cap. 51 .
clibr.z.de & alterius Magis ,de quo Melchior Flauinus Mi
prænot. c . norita.d Sciendum quod omnes virales actiones
10. dæmonibus natura denegauit, quia propriè carent
d li.de fta - corpore . & ideò,non magis quàm Angeli, putandi C
tu anima verè comedere , vel bibere potú eſcamve corpo
rum ,poſt
obitum. reá : qua de re dubirare ( viderur Origenes dubitar
le Dialog.3.de Chriſto homine )itcenſeo,nõ phi
loſophicũ ncc Cathol.cú elt , ſed deliriu ſequi re
centiorú Rabbinorú ,pbiloſophicú no elle norunt
oés philoſophi, & optimè probat Toſtar.9.1 in
Exod.c.7 . Catholicum nó eſte confirmat S.S TO
biz 12.verfic.23.Rabbinicum efle patet ex Auoth
Natali , vbi homo demens , ( cuibit damones tria
cum hominibus habere communia , edere ac bi
bere, venere vii & prolem gignere , & mortales
effe. Quis non rideat hæc hodic etiam inculcari
ab homme Caluiniſiâ ;cui Tobiæ liber non elt Sa
crofarctus ? cùm itaque loqui fi actio vitalis, fe
quitur loqui cùm videntur dæmones , non loqui D
E propriè, & vitali actione,fed producendo fonum
e li.s.hit. in aëre humanæ voci finilem , & adftantium au
Byzanting firibus infonantem ; vt potat Gregoras e : ad cum
fub fin .
termè modum , quo quis artificiosè quopiam in
itrumento; puta tibiâ vel tubâ : ſonum vocis hu
manæ exprimat :vel quo modo cauæ vales exce
pram ac repercuffam vocem , articulatè admodum
reciprocant : vel , vt,criſpi duineratione pectiois,
organa pneumatica in varios accentus ac tonos
ſonum diſcriminan :. lege, fi luber Toftatum in d.cap. nem ; de cæteris animantibus, poflc. Sic enim na
f libr.de 7.g.rs.Sermone ve plurimùm vtuntur,quo regio
dæmonib . nis illius incolæ , ve Pſellus tradidit f.Scd ( quod
notandum , uam & hinc fucum queas deprehen
dere ) vtuntur vocc ſtridulâ, ſubſbilante,confusâ, Etuas , li integræ inicianrur in acetum , & permi
obſcurâ, debili, pufillà; & quali ex dokio , vel per
g lib.r.der teſtam rimolam : docent hoc Sagarum confeffio-,
monolat. nes plurimą , apud Remigium g. Porelt autem
cap.8.
diabolus,, quando in aſſumpro corpore apparet,
videri : & quando loquitur,audiri, à quibus tan
cùm vult , cæteros verd latere idque naturaliter.
Şi nempe quoad nonnullos , & non quoad alios,
ex parte organi vel obiecti adferat aliquod impe
dimentum , vt ſi medium impediat ita,vt per illud
(pecies ad oculum vel audituin non perfcrantur,
MAGICARVM
tel'e vult in extalim rapiat: ad alios verò , à qui
nos liberè commcare , & imaginationem corum h Alber. &
ad alia nulla abducat h. Rich.in 2 .
d.8 . Angl.
SECTIO VLTIM A. 9. vnis.de
dæmo. ai.
Rocurdre denique vi demones nobis appareat,vel, 4. dub.vlt.
vt defunctorum aninias nubis repreſenten :( quod Ananias d.
illi facere reuera nequeunt ) nullo modo licet , inimolibr. 3. &
Mortale eft peccaruim . ] Nam , vt ſocios , vocare alij.
non poſſumus; quibufcum omnis familiaritas no- ilibr.2.de
de doctr.
Nó volt Apoftolus,Nos focios fieri damoniorum k . 23. & Th.
in aduerfarij caſtia ſe recipere , & transfugere à art.2.
ki.Coria.
Chriſti Eccleſiâ. Par modum imperij & compul :
10. V.20 ,
tionis non poffumus eos adigere,niſi quatenùs ſu
mus ad hoc à Deo delegati per exorciſticam di
operatur ' Denique etiamfi liceret ,ftultum id foræum , lib.
ret: quia nihil à dæmone exſpectandum boni vel.cap.is.
vtilitatis : nihil bocicõferr in homines,nifi maiori
permixtum malo ;nihil docet , nifi merè curioſum
& fucile ;non obfequitur, nifi vt perdac, & æterno
exitio inuolutos diræ luce ſubdat tyrannidi.Ex his
apparitionibus dæmonum oriri.poffe alicui du
bium , Car illi antiquis patribus viſibiles appa
ruerint adco frequenter , nobis hodie non item ?
Hanc quaftionem olim San & tus loannes Briglin
toniuspropofuit S. Gu lhelmo Shleghtholmenli,
qui relpondit ; Antiquorum patrum animos non fal
lax ſplendorem inanis gloria , fed dicina gratia illu
ftraret . Itaque facile slit fraudulentas inimici machi
nationes peruidenies, f-u
pugiles inuicii, illum fortiter
expugnarunt. Quo ille fuperbus non ferens,difficillima
tentationü certamina illis obyciebat,monstrofas formas,
Oteterrimos impetu eis ingerens, vi vi illos prorru
deret in peccata. Nos verò, qui facilè ei obedimus,oc
cultis tentationum iaculis, cilo prosternit, etiamſi nul
lam nobis terram ſpeciem reprafeniet. ]-Hactenus il
lius temporis fcriptor,apud Suriã OEłob.vo. Addo,
tum id Deum permiſille, quia minùs curiofitatis
ū erat, & minùs periculi ab illülone imminebar.
QV ESTIO XXIX .
An diabolus pofſit facere vi bomo verè refurgat ?
Mpedocles apud Laërt .libr.8. & cæteri magi , A
E concédunt elle quaſdam herbas , quibus mora
tul ad vitam reuocantur. Xanthus hiſtoricus nar
ritherbâ Bali , Tillonem quendam , & draconem
vitæ reſtitutos : & luba refert Arabicâ quadam
herbâ fuſcitatum alium . Sed Archimagis noſtri
temporis cenfet , de homine, non polle id dæmo
turaliçer muſcas ſubmerſas reuiuiſcere , li incine.
tibus tepidis ponantur ; apes fimiliter , fi lucco ne .
peræ perfundantur: anguillas defe & u aquæ mor
ſceatur lànguis vulturis , & fub fimo recondan
tur: intra paucos dies omnes vitæ reddi: Pellica
nuin pullos mortuos , proprio languine, ad vitam
reuocare :Leunculum quoque defunctum voce &
{piritu parentis telufcitari: idem muſtelr iuris el
le in catulos . De pellicano & Leone , fc o veteres
multos graues auctores conſentire. Vicicilinum ,
auem paruulam vocant rcſuſcitatú Indi, quia pu
tác hieme emori,vere ſuſcitari, vt tradit Fran.Go
mara,c.23.Hif.Mexicang.ſed bona cú illorú venià .
1. Cenfeo
 LIBRI II . Q.
1. Cenſeo, que ex putref.uctione quoque naſiuniur | A | creationem infulionen que annnæ . Sed hicwr
animalia , expoſe cum vitam amiſerin :, naturalibus pus non generatur , ergo hîc son ell naturalis v
remediys à dæmone viu ficari. ) quia nouit vim calo niendi modus. Supernaturalis verò modus, qualis
ris putredinalis, & cerera ad hoc requiſita. No interuenerit in returrectione , foli Deo competit .
tanduin tamen , non fore hoc idem animal nume Pollet dæmon , fi Deus permitteret ', cogere ani
ço , quia licet materia poſsit adhuc effe eadem ; Gi
corrupta nondum erat : tamen anima, qux ex eius
potentiâ cducetur , de nouo, non erit eadem cum
câ numero,quç perierat.Soliúſque Dei eft priuile
gium poffe,quod periit , iterum idem numero re
producere : quam ſententiam ceterorum , diflen
liente Scoto, veriorem puto. Scotus enim & Ri
chard . cenſent etiam per naturales cauſas id fieri
a Scot in nonnunquam poſſe a Contra Dur &, Marfil.neq;
4.2.1 Deum id facere pofle b . Scotum refellunt recen
ibid.a.3.9. tioresc, & meritò , cùm à priuatione ad habitum
non ſit poſsibilis regreſſus iuxta Ariftot . s . Phyſic.
b Dur.d. c.2.de gener:.D . Dionyf. ( c.6.de dir.zon .) Ambr.
43.9.3 :
arh.ibi. Lact. & alii Patres , femper de hac re , vt de vero
19.20. miraculo ,loquuntur.Durandum iidem Sotus,Sõ
Caprcol. ci. Suar. & ani citatı , tanı copiosè & fortiter re
in 4.d. 4 ;.fellunt : vt qui eum adhuc defendere nitatur : is
contra le peruicaciæ , & temeritatis notam certè nequeat
cundá, ó- eikugere. Hinc vlterius jufero , cùm refurrectio
cin.s.Me- requirat muncricam identitatem rei relurgen
tap.q.6.50 tis , cum quo ad formam , tum quo ad materiam
tus d.43:9.
1 a 3.To- earumque vnioncm : candem faltem fpecificam :
let.2.de ge fulum hominem propriè dici returgere, huius
ner . 9 . vit. enim ſolius, quia immortalis , eadem perdurat
Bannes. « furma: cetera animantia li quando viuificentur,
Suar. in 3. impropriè dicuntur relutcitari d . Quare fimpliciler
P - 7.s3.lcct luguendo,nec vi injecta quidem rejurgunt,Satan pore
6, rit efficere.
d yide So
Cenſeo 2. animantia perfecliora , & quæ ex pil
arem d.. 1.
33.fect q. trefactwne no naſcun ur,ea naiuraliter ab eo vira red
& 2. di non poffe.]quia requirunt perfectiores quaſdam
diſpoſitiones, accuratiorémque organorum fin
guloruin præparationein , quæ non , niſi naturali
Teminis virtute , poflunt confici. Et hoc apud Si
meonem Metaphr. in vita S. Siinejtri fatetur Zam -
bre Magus Iudæus ,qui taurum verbis in aurem
ſubmurmuratis ocudera , eum viuificari , nifi à
Deo non polle . Quare ſi qua talia nonnunquam
vifa lunt reuiuifccre , penitus mortua no fuêre , ſed
mortuis tantùin fimilia : licur animantia,quæ certis
anni temporibus immora iacent, & q.mortua,po
fteà vereineunte excitantur, & videntur vitæ red
dira : vt accidit glıribus , vrſis , & paſſeri vitulino
(5.Vicecilino )apud Mexicum ,teſte Cardi e
Cenico 3.non po je damonem efficere,vt animav
els de va nius bruii, tund cor; us animes .] quia fingulæ huiuſ
riet.c. 36. modi animæ ex porétiâ materiæ eductæ ,lià inate
riâ ſuà fepares , emoriuntur. Sed quid de homine ?
Conſeo 4. minimam vel nullam damonis ejje po
teftatem , hoc explico. Non poteſt facere ve homo
B
à mortuisrcſurgar :fiue no poteft facere ,vt anima E da coriario, rapuiffent: quieodem dic & horafe polvorna
homiuis ſuum corpus ſubintret, & illud viuificet,
inforınétque.hæc conclufionis pars,cſt fide tené .
f vide da f , & eft philofophiæ innixa : qua dcfinitum ,à
Suur & perfe & â privatione & totali , non dari ad habi
ot up. tum naturalem regreffum , miraculoſa itaquc eſt
hæc fes , quare & Deo propria. Non poteft dæ
non ipſe illud corpus informare : quia ipſe eſt
ſubſtancia perfecta & completa , cui repugnat aliá
ſubftantiam , vt partem , componere . Non po
teft dæmon animam hqmanam à corpore ſe
raram iterùm illi immittere , vt eam informer
probo , quia vnicus modus eft naturalis yniendi
animam corpori, per generationem corporis , &
ago
XXIX . SEC. II. 157
mam damnatam ſubire corpus, vt illud moueat ,
& in illo actiones aliquas demonſtret : quia fic
ipſe poteſt ſubire , & hanc animam inuitam cru
ciatu ad hoc poffet compellere. Pollunt eriam
Magi ( ex pacto ? per ſuperiores dæmones cogere
inferiores : vt cadauer ingreſsi, illud geltent , mo
ueant,ecte áque ad tempus faciant, quibus videá
tur viuere. Vt factum Louanii à Corn . Agrippa .
B
Is commenſalem habcbat nimis curiofum . femel
profectus aliquo Agrippa , vxori, quam poftea
repudiauit , claucs mufæi fuitradidit , addità pro .
hibitionc , ne quem ingredi finerer . Inconfultus
iſte adoleſcens, oportunè , importunè non deſti
tit mulierculam deprecari, fibicopiam ingredien
dive faceret, donec impetrauir . Mufæum ingref
fus ,incidit in libellum Coniura! ionum , legit : en il
li pullat o ad ianuam turbatur ; ſed pergit legere
pullat iterum neſcio quis : & , nibil reíponden
te rudi harum rerum iuucne , damon ingreditur.
quærit , cur vocatus? quid fieri iubear ? ilti merus
vocem intercludit , fauces demon , lic miſer luit
с
pænam netarix curiofitaris. Redit interea do
mum arcbimagus.vider cxſuirautes ſuper eam dç
mones . veicur folitis artibas adfunt vocaci : nar
rant rem , vt geſta. ille homicidæ iubet cadauer
ingredi , & per forum ( vbi ceten folebant ftu
dioſi frequentiùs conuenire aliquoties obambu
lare, tādemque corpus deferere,Ambulauit illerer
quatérue , tum corpus concidit,d ffugiente eo qui
regebat.Credituin diu , húc fubita correptú mor
te concidulle : fed indicia fuffocationis initiò rein
ſuſpectamf cere , poftea tempus on nia diuulga
uit , & Agrippa quas pectore occuluerat hærcles,
in Lotaringiain profugus.capit cuomere.
D
SECTIO I I.
Biiciútur nobis multæ Gérilium narrationes С
Ono poetarum modos de tu citatis opcagica
lapu , Tindareo , Glauco, Admeto & fimil . Sed &
grauiorum ſcriptorum . de Ere Armeno narrat
Plato :de Gabieno & aliis Plinius. de Zacla Ægy
ptio Apuleius, de fuſcitatis ab Appollonio Philo
ſtratus , lib.4.de iuſcitatis à Simone Mago Cle
mens , & Egelippus g. de alijs à Numadio mago & Plato l.
in apochryphis Prochorus.Mirum illud Plurarchi, io.de re
apud quem Enarchus à medicispro mortuo ha pub.Plin.l.
7.0.52 , A
bitus & reli& tus , non multò poſt viſus ad vitam puleius in
redire :ſe dicebat verè reſurrexillc :illóſque damo- Milefia li.
nes , qui cum vita eduxerant, grauiter ab ipforum strar,
2. Philo.
1.6 .
Principe increpitos fuiſſe , quod eum , pro N :cau de vita A
.
bre correptus , cum in lecto 'iacerei, co morbo Clemens
decelsit : Neque bac re contentus , ad teftandam in Itine
reſurrectionem ſuam Plutarcho , qui tunc iabo- rario,& E
rabat,breui incolumim eum fure piædixit: atque de excid.
ita contigit. ] Polychronici auctor Kanulphus h Hierof. c.
narrat Comitem Richardum quadam rocte toiú , 2. Plutarc.
orationis gratia, ingreflum in templum : inuenille , de ani
ibi mortuicapulum ,in quo cadauer erat rcpofitú. h1.6.c. 7.
Dum autem comes oraret , fubito moriuus ille migno
cum ftrepitu e feretro,exfilyt ac extenſis bracijs ,quaj.
in amplexus eius ruiturus,ad Comitem acceffit. Quem
cùm Comes fignum crucis frotrſua imprimers, frutr:
intenſiùs,vt recederet adiuraret, llri ogledin illi dit
1 eCitir :
 ITIONVM
148 DISQVIS
ple n : o exindeftatuit per totā terra circa funeravigi, A
Les celebrari.] Vtroque admirabilius eſt, quod ex
Guaguini,defcriptione Moſcouiæ, nunc adiiciam ;
Populos ſcribit quoſda in Lucomoria regione, Ruſſia,
habitates, quotannis vigeſimaſeptimamenſis Nouem
bris die, vi folet hirūdines & rana :ſic & ipfos pra fri
goris brumalis magnitudine mori:pofteà redeunte ve
re,vigefimâ quartå Aprilis die denuò reuniſcere.Ad
dit hos,cùm fibi mortem imminere ſentišt:mercesfuas
certis in locis deponere:quas Gruſtēſig '& Serponoviuzy
vicini populi,fuis mercibus interim aquiualentibus eo
dem loco relictis,auferunt.Illi reuiu :ſcentes eas merces,
fi iuſta videantur,pro ſuis accipiunt:fin minus, eafdem
repeiitt.Vnde lites & bella ſapiffimèinter eos oriri di
cútur.] Verùm idem narrás Sigiſmundusliber Ba
so fol.36.Mofcouie habet pro fabulâ .
Quare his omnibus & fimilibus exemplis ſuc
cinctè reſpondendú.Multas folereeffe illuſiones da
monú circa huiuſmodi.Aliquádo corpora mortuorú
furatur , & ſubſtituir alia aërea:quæ mouct inſtar
viuentium : fic abſtuliſle eum corpus Romuli ſci
mus ex Liuio , & Cleomedis fcimus: & Alcmenæ ,
quá etiá Rhadamáco dată fingunt vxorem :& Ari
ſteæ Proconnefij , ex Plutarcho , & Herodoto : item
Aſpalidis & Crefyllç ,virginū,ex Antonino Libera
Liuiusl. lia.Sic alios ad tépusſubſtituit,pro Glauco , Tyn
Pluc.in
omulo . darco ,Ero & fimilib ',vel ipſe ſubiuit eorú exuuias
lerodot.l. Ná aliquando eriam ,vt quç verè cadauera funt, C
Antoni- fingat viuere,ipſe illa ſubingreditur:& , ſicut nauta
us Libe- ſolet mouere nauim , ſic iple illa mouer , & viuen
alis in
rásfor tium fimilia cogit opera,geſtúſque imitari.huc re
aa. ferendum illud Simonis Magifactum , quod o
biiciunt : huc illud de Richardo Comite :huc il
lud de Ero Pamphylio ſeu Armenio : niſi hoc ро
rius à Platone confictum , vt metu inferorum ho
mines à peccando deterreret , vt luftinus Martyi
cenſuit , in Pareneſi; huc illa de Gabinii,Polycri
ti, Publii capiuibus fatidicis ; huc illud Apuleii de
Socrate, cuiusabſciſſum caput veratrix copa,cùm
amputafler, iterúmque iniecta ſpongia coniun
xiflet corpori:poftridie miſer, dum contra iuf
lum in Aumine bibit , excidente { pongia , caput
D
amiſit. Nam huic verè caput præfciffum fuerat,
Gimulatè duntaxat redditum : huc pertinet , quod
de Agrippæ omeotrapezo narraui : huc alia tria
quæ narrat Nicolaus Remigus libro2. damonolatr.
ohue quod à Philoſtrato , deroicor.Dialog.1. nar
ratur Phrygios Paſtores,cú pecudes peſtilitare ab
Lumerentur , in Sigæo , ad Aiacis Telamonii ſepul
chrum congregatos, variis maledictis defunctum
Iliad . ô . laceraſſe : vnum ceteris petulantiorem Homeri
verſus b ,quibus Aiacis fuga deſcribitur , cantillare
cæpille, äres d'ouxéti piluver : tum vocem truculé
cam è monumento erupiſle can ou équipevov , & pa
ſtores perterritos in fugam egiſſe. vocis enim au
ctor híc dæmon : huc denique pertinet : de Ger
nano iuuene admirandum , quod fequente quæ
ſtione narrabitur . Nifi quòd illic finxit occidi,qui
occiſus non erat , ſed abſtractus à fenflibus decol
lariéc putabat , ceteri quoque præſtrictis oculis
idem arbitrabátur. Nec enim illi caputpræſcillum
fuit,nec reſtirutum , ſed omnia fucre præſtigioſa.
Hoc modo ficta reſurrectionis exemplu ſub
dam vnum , quo antiquitas nullum nec certiùs, nec
mirificentiùs prodidit. Hiſtoria Dalhemii accidit
11 Lotharingia anno 1581. inter Petronium Ar
mentariuni, & Abrahelem fuccubam . quo pa
cto ab hac ille perductus fit primum in nefarios |
amplexus , deinde in proprii filioli parricidium :
VM
MAGICAR
deniqs ex mærore & deſperatione, di hita tilioi
reſurrectione ,ad idololatria ; & quo pacto dimon
viuo ſimilem præftiterit anno integry , deindc ca
dauer deiticuerit , clegantiimprimis cartiine gra- ;
phicè admodum exlubuit vir præſtans,Nicol.Re
migius lib.2.Periochu 1. quod afcribam eò libétius
quo æquiùs meliùs ; quia ( malo more, nec feren
do nuperi typographi, detractis carininum libris ,
mutilů eius de dęmonolatriâ opus ediderunt,faci
liùs ſeruabitur, quo pluribus locis legetur :
Eft V'aſti regni medijs in finibus ord,
Inier arenoji ſinuoſa fluenta Mojella,
Et Sarræ rectos immuto litore curſus:
Pagus in hac celebrinon multim nomine Dalbe,
Illic dum paſcit femotå in valle bubulcus
B Armenium , & varios curarum corde volutat Caufa
Fluctus :fortè rei anguſta pertaſus iniquam
Sortem : aut vlırices mcdit ans ardentius iras,
Illatum ob damnum ,aut inimicæ iurgia lingua:
Ecce inopina vltrofefe infertſuccuba multum Greffio , &
corpus al .
Virgineo pellax vultu ,geſtuſý, decore fumptum .
Inductio .
Toia emenritiscaput exornaia ſmaragdis,
Inque orbes vtrinque comas intoria nitentes:
Solarur mafium :vocat in fpem ſe potriundi,
Atque inopum votis fruſtra ton ſapè vocatas
Sponder opes,vel quas auritus poſcere lacchum
Rex nolitſuafinon ire in verba recuſet.
Qualis ab alternis animatus follibus ignis
Lambit anbelando dum fiai ductile ferrum ;
Vtfacilem monitis , & ad omnia iufja paratum Pactum .
Trux habeat,uilas ſuadendi regligit artes .
lam placet alteriusiam blanda legeſubire
Imperium ,paitógue fides firmaturvirimyue. Cócubitus
Itur in horrendos amplexus ,lungitur impar
Abſurdo coitu venus. irrediuina nefandos
Exiemplo moriiui libertas inier amores.
Ac veluti infeftu ferpentûm fauciamorſu
Membraſequaxſpargunt fic totoin corpore virus,
Ipfa falusfeje fatisopportuna faluti
Vi dare non poffit,zel ſi ſe exporrigat omnem :
Integrum amatorcm ficoccuppatAbrahel ifta
Illuuie (indiderat námque hoc fibi peſſima nomen )
In quaſuis domitum leges,vtflecterepoffit,
Arbitrio penitùs nu llo * fandi atque nefandi.
* Durè di .
Nec mora,confeftim poliate premia poſcit atú , & fal
so inter
Prima pudiciie.fac pars,ait,vt fitamoris
Agua mihi tecum.Nulla conſtare magis re preteris ,
de vehe
Polje id ,quim facinusſi patret victa furori menti ac
Q to natura nouo patriumſubmittat amorem . violenta
Ergo cum ſerà iam luce coëgerit omnem perfuafio
In ſua teſta gregem , o ſelare denique parno ne , & du
ra ſeruitu
Condiderit:primùm viſedulcis ad oſcula natus te , libera
Inualida innixus concedet brachia collo, tamé ma
Depromptum per.:(quam dum is perquirere geftit nente hu
E Rure reuertentiſapè eſt expertus inanem ) mani arbi
crii liber ,
Exporgat malum hoc.vix primis morfibus illud tate.
Arrigerit,sim ,dente fremens,offenſusacore, Veneficiú .
Liuidus extremis labijs titubanter abibit,
Ponè premens refugam constrato corpore terram .
Hec & quis oculis ea dummandata faceſſit ,
Si spectare queat eo demum pignore amorem ,
Qui nouus heret adhuc,teftatum firmiter iri.
Tale horrere nefas primum , dubiáque furorem
Naturámque inter ſeſe committere pugna:
Sed qui hoftem firmum vacuam intromiſit in orcē,
Hic eius dubiter mandata capeſſere frustra :
Cum prece ſi blandaprimò nil impetretoandax
Imperio ,actutum in violentam tranfeat iram ,
Sitque illi femper præſenspro lege voluntas.
Tam
 LIBRI . II .
II.
lam reducem vesper ,qui tanti conſcius'elje
Debebat ſceleris,gurguſti in limine diris
Stiterat innexum patrem :cum filius vltrò
Obuius umplexu multam de more falutem .
Parricidiú , Ingeminat ,pedibusque micans & blaſulus ore:
Nil magis ille inhibet tamen impiavota, ſed andēs
Pergit crudelisferalia munera lethi
Porrigere.Infandi fitnatus victima amoris,
Non horrente manu propria mactare parenie.
Extemplò ,que ſe concludi paſa latebris
sbdiderat natura ſuisvehementior exit,
Deſpera Inſurgirque potens luctu :quem quaſtibus ægris
tio . Atque inconſulto fletu dum paſcitur,idffat
Momento cadit monitrix ,folatur, vna
Lucem inftaurandam puero ridiniuáque fata
Spondet,ſi ex animo jupplex id ſe orei adorans.
Verſuram facilis,quantumuis fænore iniquo,
Admittit ,totum qui ſe decoxerat ante:
Idolola Ac fæda nati maculates cede penales
tria
Dum cupit inconſtans quauis rationepiare,
E:
Conſcelerat magis co funestat acerbius illos.
Nam primogenibusſeaduoluens dæmonis ,illum
Seu prafensNumen veneratur.deinde puellum ,
1 Si modo vitales iterüm ſibi poftumus auràs
Eius carpatope,acceptum ilti spondet habere:
Qualis vbi irato glomeranies prelia venti
Incumbunt pelago,tremit arius nauila ,multum
Fieta reſur
Ambiguus vita & votorum prodigus omnes
Irectio
pueri vere Ordine follicitat Diuos ,prccibuſquefatigat.
mortui.
Rejtabat rumulo proiectum terga cadauer,
Extremum fugiensvbi vita reliquerat illud,
Etmaturabai funustardiſſima mater:
Ecce manus inter tractantis viſa moueri
Membra,ſuóque iterum ſenſim ſuperarecalore,
Lumina ſemianimes deiectis qualia ocellis
Monſtrant,vel qua vixfomnoſe merfa refoluunt.
Hæcinſtaurate pra:er spam figna faluetis
Arripiunt animis hilares,quantaque fouerdo
Sedulitate queunt,prostratos viribus artus
Nunc hos nunc illos reuocant ad munia vita .
Surgit inquepedes ſe extemplo dat puer ,infert,
Deinde gradum , & nota compellat voce parentes:
Solum ab eo varius,quem ſe monſtrauerat olim ,
Quod turpi contracta curis macie offerat ora ,
Quodque recedentes oculos ftupor occupat ater .
Hac igitur specie defertos hospita ſenſus
3 Vita animai rurſum ( uetasque redintegrat auras:
(Virbius vt quondam intercepta eft luce potitus)
Sed non mens eademfedet, & non qui ante fouebat
Spiritus officio vitam molitur eodem .
Verùm agitat pigram vita fub imagine molem
Organicus damon ,morésque imitatur agendo:
1 Spirans quos olim praſe natura ferebar.
Tandem quoque fefe in ſuatergarewoluerat annus,
Momento & folidum curſu compleuerat orbem
Fraus de Deferrà vacuas ſedes ſtatione relinquens,
teata Sulphureo nidore fugam ,strepitúque fragoſo
Prodidit,atque olidas pulſans erupit in, auras,
Tum ruit auerſum geminata morie cadauer .
Conſequitur putris tantáque grauedinefætor:
Qualis inoffenſofenfu hunc oblimet inertem
Quantumuis štupor,& latè vim exclndas odorum ,
Non
quear bumanis admitti naribus.ergo
Raptatur teftis impacto mordicus vnco,
Atque inhonoratispuro ſub ceſpite terre
Conditur exſequijs.ipſum ſehorrenteparente,
Naturam probro qui fic pudefeceratamens.
Denique fingit mortuos , qui reuera non mor
D
cui ſunt,ad hoc vtitur non rarò comoditate inor
Q. XXIX . SEC . II .
159
A borum naturalium : quos debres vocant : veluti fi
fint apoplectici , liderati, vel attoniti:qui cerebro
coininuni neruorum principio vehementer affir
Eto , iacturam faciunt ſenſus ac motus membrorú
omnium , & fic fenfu motúque defecti, quali mor
tui concidunt iacéntque 2. fi xapa corripiantur ,
quæ eſt capitis quædam percuſſio , cum debili fe
bre ,humoribus fic cerebrum infeſtantib . ve rotius
inde corporis ſtupor & immobilitas conſequa
tur : quam comirante profundo fomno, fic vc ho
mo claufis oculis deinortui. ſpecie , longiſsimo
quandoque tempore ſic jacet, ac ſi mortuus eſſet.
3.li patiantur adwolnpiar ,ſeu lycopen & animæ
deliquium : qui morbus, ad ea quæ diximus,addit a
liquádu mocus arteriæ,pulsuſque amiflionem : quę
B paſſio reddit hominem vero mortuo quain fimil -
limum , & durat donec frigidorum humorum in
temperantia & impetus dillipetur. tali morbo la
borans ( teſte in Elog.louio. ) 10.Duns Scorus,viuus
promortuo fepulcusinteriit. Talı inoibo cenlue
rim laboratle Euarchum illum Plutarchi
quidquam momenti habet prædictio illa , quæ
ex humana ctiam prudentia , & criſi med câ, po
ruit manare 4. Si feminæ fint,quæ inatricis (tran
gulationes, & ictericas paſſiones lultiné', ob quas
multum aliquando tempus, velut morrux folent
iacere a : calem fuiffe Apollonii illam puellam ,de- 2 Teftes
prehenditur cx ipfomet Philoſtrato , & Euſébio Actius,
Cel lus, ip
C libro cont.Hierol.calis etiam fuit puella Heraclidis .
ſeque Pli
In Auiola & Tuberone , vis ignium frigidos fyn- dc.sz.
copes humores diſcuſsit. De Lucumoriæ incolis,
fortaſsis verè refponderim , ab ipſo auctore ex
aliorum tárùm relacione,vt fabellam narrarit: ideò
toties repetit verbuin d.cirur. Si tamen res vera
narratur,referenda ad dæmonum præftigia : quæ
partib . illis valdè grallantur vt patet deNeruorú
Lycanthropiâ ) & incolę putādi interea ſomno co
Copiti,vt glires ac vrh folent.
Ex prædictis illis dæmonis fraudibus nata per
ſuaſio ftrigum quædam valdè ridicula : credunt e
nim alıquando boues , vel arietes , quos occiderút,
& elixos aſſoſué comederunt , eoſdem pofteà nu
Dmero à dæmone ſuſcitari.Huius dæmonicę technç
modos haud eſt difficile varios deprehédere . Pri
mò id facere poteſt præſtrictis oculis intuérium :
immiſsio nempe in organum humore,vel alia in
preſsione , aut commotione fpirituum , ab imagi
natione orta , & perductâ ad fenfum commu
nem , & organa ſenſuum externorum :quo folent
deſcendere fimulacra & ſpecies imprellæ com
motione & obiecto rei ſenſibilis: & ibi folent hæ
(pecies conſeruari,atqucadeo fæpèmouereipſum
apprehenfionis principium , vt ſenſus exterior libı
æquè aftici videatur ,ac fi ab obiecto exteriore ve
rè immutaretur . Vt folet in ſomnis accidere dor
E
mienti : potéftque Diabolus id etiam in vigilanti
bus efficere:quia res iſtæ corporeæ ſubſtantiis in
corporeis , quo ad localem motum obediunt. Hic
modus eſt iuxta ſententiam D.Thomæ, quere le
ge de malo ,q.16.ar.ll. Secundo poteſt hoc fieri ſup
poſicione. quid enim prohibet dæmonem ,ne bo
uem mortuum cum pelle & oſsibus alio deferat,
& bouem fimilem huic viuú ſupponar quàin ce
lerrimè, ita vt mutationis fubitatio latear aſtan
cos ? & interea , dum cadauer aufert, & boucin 3
lium reponit , poteft per interpofitionem alicuius
nubis , vel præſtigii alterius, efficerc,ne aftáres vi
deant locum ,eſſevacuú & bouern ablatum . Tertii
poreſ ( quod ait Spineus ſtriges nónulli cóficétur )
Oo 2
perdicere

160 DISQUISITION
perficere ve quando Rex vel Regina curſus ſeu
cóuentus virga corium , in quo collecta & conge
ſta funt ola , percutit , tunc confeftim dæmon
aliquis pellem illamſubeat, cóiungat , compingat,
& ñguræ bouis adapter , molemque fic erigat , re
gatq ;, ve verus ide bos luſcitatus videatur . Quartò
poteft corpus bouinum ex aëre efformare totú cum
noua pelle, & nouis oflibus; vel aliud corpus aë
reum compaginare illis oſſibus reliquis, & inferere
relictæ pelli,& ad tempus quoad opus , ſub illa
pelle conſeruare ac mouere &
, facere vt ambulet,
ac mugiat : & cum neceflè, illud poſtea deſerens,
videbitur bos mortua corruere.Vnde (ait Spineus)
à ftrigibus communiter afferitur, quod reducti tales bo
ues, ſuſcitati vt ſibi videtur, ad ſtabula dominorum
fuorum ex mandato Domini vel Domine curſus, infra
triduum moriuntur, quaſi macie in horas deſiccentur
ex toto:& tremulate poſtmodã ,qua videbantur carnes
in præiacentem maieriam ( ſcil. aëris ) cito refoluun
tur. ] vide Bart . Spineum . q. de Strigibus cap .
E 7.
Sed vt ad morbos illos reuertamur, CHRISTI
Domini ; & fanctorum virorum miraculofx fuf
citationes, facile à morborum illorum cellationi
bus diſcernuntur .quia in fidei teſtimonium , ſolo
iuffu, auc precead Deum lula , nullo temporis dif-
crimine, aut mora,patrabantur :quandoque etiam
corpore per tabem diſſoluto , fætentéque, vt con
tigit in Lazaro ; in morbisverò iſtis corpus abf
que corruptione & fætore perſeuerat : quandoque
a D.Stanis redintegratum corpus planè diſſectum ,diſcerptum
lai vita, a- diſiectumque a; aliquando poft longiſſimum tem
pud Sur.
Mal. 8 . pus, vt D.Maurilius puerú à feptennio mortuum b ,
com 7 . & triennio exacto S. Stanislaus Petricum quen
b Fulgol. dam ad ferendum veritati teftimonium pro Eccle
lib.6.c. 9. liæ iure contra Boleslaum c . vide plura de hac re
Marulus
lib.4.c.10. apud Michael. Medinam lib . 2.de.fidos. 7.
& lib.2.c.
‫ܐܐ‬.
QV Æ STIO XXX ,
c Dubra
uius lib . 8 .
& Ioan . Quid Macia poſſi:in ipfos cacodamore ?
Longin.d .
10.7 . Surii, Eriere libri veterú quorundam hac de re per
cols .
Pofcripti : fcripferat enim Battiades librum de Pa
А.
redris, & Campeſtres opus de Catabolucis infernali
buſque, quos citat Fulgentius expofitione mírali in
Virgil.ex aliis ergo ſublidianobis ſunt pereda,ma
ximè ex veritatislapideLydio, ſacrâ Theologia, & c
ex Hiſtoriis probatis,
Conftare ai buror cuiuis Catholico , nihil Magis vi
rium eje in bonos angelus vel animus beatorum : in
poretaris habere , nifi ex palto.
malos verò nekil etiam
fingunt itaque demories fe i Alagis cogi, quibus sfonie
obtemperani, vt plures irretiant relineant irretiips.
Quod nunc eft paulò enucleatiùs declaran e
dum .
Si de bonis ſpiritibus, fiue angelis quæras , jis
competere etiam natura vim aliquam arbitror ma
los cogendi , vel faltem compelcendi, non ta
mé promiſcue Naturaliter quidem id poſſe, quoad
dæmones, qui funt inferioris ordinis & hierarchię,
non tamen exercere hanc vini , nifi Deo iubence
vel permittente ; quoad æqualisverò hierarchiæ
atque ordinis dæmones , vel etiam ſuperioris , nul
lam habent vim cogendi naturalem, ſed tantùm
accipiunt aliquando peculiariDei conceſſione, &
quali delegatione, Idem dicendum de malorum
vi in malos, ( quasinuenio diſtingui in Pythonicos,
hoc eft vaticinatores, in Pare Irins hoc en familia
VM
MAGIC A R VM
Alres ſeu acceſſores, in Carabolicos, hoc eſt à quibus
obreli dirè affliguntur & in terram eliduntur,qua- a Luc.9.v.
lis erat ille de quo in Euang. d & in Oniropompos, 38. & 42 .
vt vocat Irenæus nó femel, hoc eft malorum fom . Irenæus
niorú auerrúcarores vel oftécatores bonorú,omnia |lib. 1. de
hærefi si
enim hæc genera fingút ſe Magis obtéperare, & in mon . & de
his omnibus commune eſt ,aliquos eſſe ſuperiores, herec.Car
aliquos inferiores.Sed vt Angeli boni fibi ſuperio- pocratis.
ribus fpontè & alacriter obtéperant: ſic è contrario
cacodæmones ſuperioribus ſuis ,vt praua mancipia
duris dominis ,aut imbecillior tyranno potentiori,
nó nifi inuiti & malo domiti obediút . Quare, quæ
inter dæmones ordinum , ex quibus exciderunt,
B
adhuc ratio habetur , illa fanè non eft vera atque
propria ſubordinatio. nam ei deeft ordinis ratio
förmalis , atque perfectio , quæ per media ſubordi
nata , in vnum vltimumque finem dirigitur . Quo
ſenſu veriſſimèlobus negauit c , vllum apud infe- cc.9.V.12 .
ros ordiné reperiri Ordinú duntaxat quædã imper
fecta ,fiue materialis,vt vocát,vbi diſtinctio reliqiia,
quæ vſque ad mundi finem duratura.Hoc fenfu
cum Calliano Theologi fordines dæmonú agnof. f Callian
cunt. quod non obſcurè confirmnat Apoſtolus collat.8.c.
ſcribens ad Epheſios. Aduerſus principes & poreſta - 14.8.16
D. Tho. I
tes : cap . vlt. verf.12. vbi vides choros duos no
p.q.109 .
c minari, cum de dæmonibus agat . Ex hoc naturali art.1 . & 1 .
robore & ordinis dæmonum præcellentia , naſci- Paludan
tur quoqueMagorum quorundam in alios Ma- 1 & alij.
gøs vis atque poteſtas , qua vel effectus aliorum B
impediunt , vel inuicem arte ſua malè mul &tant,
& necant , Deo permittente. hæc enim ipforum
concertatio , et quaſi quidam conflictus dæmo
num , quibuſcum ili Magi certantes ſunt fæderati.
Vnum certamen in Burgundia peractum , narraui
præcedenti libro. Alterum accipite compertum
relatione fidorum . Concurrerant in aulam Angli
canæ Reginæ duo magi, jucundum exhibituri
(pectaculum , paciſcuntur ſingularem , vna in re
libi inuicem parendi neceſſitatem , prior iubec
Dalterum per feneſtrat deſpicere: quod cum facit,
enatis lübitò ceruinis ex capite cornibus,cuncto
rum ſannis & ludibriis diù fuit appetitus . Quare,
quam impotens iniurix , tam cupiens vindidira
trocioris, pingit carbone humanam in pariere ef
figiem ,cum priori Mago imperat , ſubire effigiem
illam , & parientem ceflirum ingredi mortem fibi
cernens præſentem , horrere hic , & deprecari.
Vrgere alter conucnta : ſubit ergo coactus ,
& viſus corpori paries locum dare ingredienti:
ſed ingreffus nuſquam poftca comparuit. videli.
cet fuperior dæmon cum occiderat , & corpus
in delertum , vel fpeluncam alicubi abdiderat.
Tertium adſcribam.C.Germani g verbis, vt rem g N.lib . 1 .
compertam fibi narrantis , ficuti ( inquit ) pre de Lamiis
libegiarorquida robilis in diuerforio publico in N.Hof- | -.3.80.1g.
pitis famulū,itape:enrib.reliquis conuiuis, decollauit,
cū autē ei rurfus capu: imponere vellet , animaduertit
adeſe alium Magum , qui eum in hoc propoſito impe
diret. Rogat hic eum, ne hoc faceret. Verum ramad
monitions reperite alter non pareret , preſtigiator in
menſa lilium creſcere fecit , cui cum caput de flores
amputafſet , concilit ftatim abſque capite de men
ſa Magus ille , qui alterum impediuerat , d pre
ſtigiator abfque vllo impedimento famulo caput
impofuit è veſtigio , ex hofpitio vrbégue , ne
i magiſtratu , propter commiſſum homicidium , de- !
prehenderetur, aufugit. ] Hic præſtigium fuit in fi |
mulatâ capitis primi abſciſione , & etiam repoſi.
rione, item in lilij productione,& detruncatione.
certamen
 LIB . II. Q.
certamen fuit inter magorum dæmoncs, quorum A tem diuinam fuiffe operaram , & fortaffis vim alia ,
inferior fatis fortis erat,ad impediendum vim pez quam ex ipſa Dei inſtitutione habebant ; non tan
ſtigii, potentiori tamen coactus(non opinor inui tanu opinor, quantam hodie Catholicæ Ecclefiæ
tus cedere in cličtuli ſui nece, qui verè interemp exorciſmi. Quod fi contendas compofiros à Salo
tus. Quartum fir de Zytone Bohemozillo mirifico mone,cùm cllet idololatra; tūc neceffariò illos an
præſtigiatore cum Bauaricis contendente.com ge
Itam narrar loan, Dubrauius a , VVenceslaus ( in
aloãDu
brau.Epif. quit) Imp.& Boëmorü rex, affinitatem cum Principe
Olmuzie Bauarie Ioánne inijt , ducta in vxorem filia eius so
zis rerum phiâ.Socer,vbi generum ludicris ſpectaculis , magicis
Boemicar. praftigijs delectari cognouit,plenum ſudionum ó pre
lib.23.
ſtigiatorum plauſtrum ſecum Pragam vexit. Ibi dum
praſtantiſſimus artificum ludibrid arus ad permulcen
dos oculos explicat,adeſt inter ſpectatores Zyto V Ven
ceslai Magus,ore uſque ad aures dehiſcēte,accedénſque. Priorem , ex pacto famulantem , iuuantégüe, infe
propiùsartificem illü Bauaricum omni apparatu pro
tinus deuorat,folos dūtaxat calceos, quia luto obfiti vi dunúc , & impedire ne perficiant , quæ alias
debātur expuens:feceſsúmqueindepetēs,vētrē, infolita
eſca granem ,in folium aquaplena exonerat , præftigia
torémque adhuc malıdú ſpectatoribus reſtituit ,paflim
deridếdum adeò , vt ceteri quoqueeius focii à ludo deſi
ſterenr.] potentior hic fuit dæmon Zytonis,illud de
deuoratione meruin præftigium fuit , ſed verè ab
reptus miſer , in folium aquæ fuit iniectus à dæ
mone, non per alui vias egeſtus.Quinctum erit ex
Olao lib. 3. cap. 20. apud quem magus quidam Gil
bertus cum Catilio præceptore de artis præftantia con
tendens , cùm exiguum bacillum charakteribus Gothi
cis vel.:Ruihenicis inferiprum , à preceptore proiectum ,
manibus apprehendiffet,ftarım obriguie , e infila la :
cus. Veter diéti,apud Oſtrogothos in cauerna ſubterra
nea ferturligarus. ] Sextum ſuggerit Saxo Gram
mat. Hiſt. Danicæ li.. de ſene quodam ,qué magú
fuiffe fummum ,vel inde probatur, quod Biarmen
ſes ,huius artis fiducia feroces vnus omnes lapera
rit ,prolixa narratio eſt, ideò legere voléti,ad Saxo
nem ,indicem intendi,vbiille prælium Hadingi &
Thuringi deſcribit.Huc lubens retulerim certainé
Calchátis & Mopſi yatú , quod Calchanti exitium
b Strabo attulit victo , narrant Græcib. hæc ergo dæmonú
Geogr.lib) in dæmoncs , & magorum in coldem poteſtas.
14. & Eq
Itach.in
Homeri SECTIO TIO II,
. D
Iliad . pri
Ančti verò homines frequentifſimècoërcendi dema
quidehoc
docentes
Pet. Tyra .innumera teſtantur miracula, quib.illi malos hos
diſp.de dę vicerut & profligarunt.Eadem vis Sacramentis , Sa
monia. p. cramentalibus, exorciſmis Ecclefiæ femper Catholicæ
3. Bolium
competijt,neque éxtra illam vis ifta reperitur c . Vidé
de Not.
Eccl. Bcl- tur noftris exorciſmis olim
, quidam ſimiles à Sa
larmi. & lomone inſtituti, viguiſſe apud Hebrços probatur
alios,con- id non ex loſepho tantum d & Origine,& D.Epi
. traNoua- phanio c ; ſed & ex Saluatoris noſtri verbis,ludzos
1 d lib.8.an refcllentis, quòd dicerent cum dæmones in Beel
ciquit.c.2. zebub ciiceref Filij ( inquit ) veſtri in quo damonia
cOrig,hô. eijciun ?quod , quàm ad Apoftolos, rectiùs referri E
3s.inMar. ad ordinarios Iudæoruin exorciſtas, mcritò viri
Epipha.in
hærefi E docti cenſuerunt. Nondum enim , cum hæc di
bionitarü. cebantur, Apoſtoliad prædicandum miſli fucrant,
fLuc.ir.y. & hæc poteſtas illis poftmodùm conceſſa g . EĽ
19.Matth. diſcipulicandem quam magiſter calumniam ſunt
todopropafsi,ve eis lesys prædixit,apud Matthæum.Quare
II . nó fatis efficaciter Apoftolorum vel diſcipuloram
fuorum exemplo Dominus fuiſler vſus:quia ftatim
Iudæi reſpondiſſent, in eodem iplos, in quo ma-.
giſter , nomine , hæc efficere. Crediderim Salo
monem bos exorcilinos inſtituiflc;quotempo
ce adhuc Deo adhærebat :ideóque in illis vircu
XXX . SEC . II. 161
numcrare cogeris, cumD.Thomâ & Victoria,Ma
gorum incantamentis;quorum vis omnis pofita in
pacto cum dæmone. Sed magis placet prior fen
tencia.
Itaque cùm'yis omnis magorum in dæmones,
pendeat & oriatur ex federe cum iis injto; ſequitur
Lanè , fi Maguspactum habcat cum dæmone lupe
riote ,non pofle Maguni vim facere huic dæmoni
ſuperiori; poflc tamen per iplum dæmonem fupe
riores cogere, ad aliquid faciendum , omitten
potuiſſent: vtprobaturex Caldæi illius Magique
rela apud D. Auguſtinum ,h qui conquerebatur pur- h 1.10. de
gandé anime magno molimine fruſtratos fibi cjjé juc- ciuira.Dei
ceffus , eo quod vir adeadě potensytactusinuidi!", adix cap.9 .
ratils facris precibus potentias alligaſet , nie pojfulaia
concederent, ] ligauit ergo vnus dæmon , quod
aliùs foluere nequiuit,idem docetEuſebius i, & a - i1.6.cótra
pertiffimèCynops magus apud ( quifquis ille fuit) Hieroci.
kin vita
Prochorum k , vbiciem D. Ioannes deniones interro
D.loin, c .
garet, cur Cynopi parerent, vnus eorum refpondit:quia 14 .
omnis virtus Satane in co habitat, fédusacpalium
habet cim onitcrfis Principibus noftris : ó nos cum eo
pariser pactum habemus, nam je nobis obſegumu Cy
vops,cö nos ille:) citra tale pactum inutilis eſt omnis
magorum in malos genios conatus , cùm ex pacto ,
vedactum q.2 . ) tantum operentur l.
I vide D.
Hinc infestur primò mentitum Apollinem cum
Aug. 1. 2 .
magoreſpódit,kayes juev onténovlos,énsi u laiduomes fup.Ge.ad
SEVáyx Andi me nó volēté , quia me illigaſti neceſitare. litt. & Fr.
apud Euſeb.ex Porphyrio.Nam ſpontè reſponde- de Via.de
bat, ſed fingebat le cogi formulá ſepcics repetità, Magia à
1,24
quam ipſemet inſtituerat, vt patet ex alio fragmé
to apud Eufebiú lib.4. de demoſtrar. cuius initium
Kaniltsv Efuliū & c,Deinde & illud fictú ,quali Sur
plicis , λύετε λοιπόν άνακλα , βροτος θεόν έκέτι χωρεί.
Soluite iam regem ,mortalis Deum non amplius capit.
deſe nequifſimus damon loquitur , &folui à mago po
ſtulat. Prætcrea vanam eſſe iactantiam Mago
rum , de poteſtate dæmonum ſpectorúmque cli
ciendorum , nec vllam eius vim eſle herbæ Cy
nocephalææ fiue Olitti , vt nugabatur Appion
m ; vanam etiam Numæ iactantiam & cerimo - m Plin. li.
Theodori ,
с &
vím
citra
,
o Nicetas
& Ioannis Teuronici vifiones: dc học vltimo , Chró.li.4.
SWS
adſcribam , quod legitur apud auctorem Ada- & zonaras
ero
giorum Germaniorum , quia quorundam ia - tom.z;
pacto
< tanciæ , qui quæ ipfi non fecerunt , & fumofas p In Adag .
Qui quæ
imagines maioram crepant , ipfi degeneres, re volt dicit
cundendæ idoneum , nec illepidum .Scribunt er
guz non
go euin licet nothum , eruditionis titulo clarum , volt au
ad Halberſtadenfem Canonicatum euectum ,qui dit .
non niſi nobilibus concedi folitus, commune
nobilitatis ,malum , fuperbia , faciebat cum con
temptum collegis. moleſtum id ci , tapdemque
mederi málo conſtituit. collegàs inuitat ad con
uiuium , & lautiffimè excipit. inter ceteras con
uiuiales feſtiuitates , injicit mentionem -acroama
tis magici, & quærit , num ,fuos fmguli paren
tes adípicere cupiant? Illi ardere ftudio video
di 5 catidem elicic iſte malo carmine vmbras
3: ditor
 162 DISQUISITIONVM MAGICARVM
1
deformes coqui,ſtabularis,morionis,ruſtici perlo . A quitur quod cum corporalem materíá non polsini
na, quorum facies in paternis ædibus illi aliquan tranfmutare,mili actiua paſsiuis applicent malè il
do vidille ſe fatebantur,fuum quoq; patrem exhi loshabere,li corporeis huiuſmodi rebus adhibitis ,
buihabitu canonici , pingui aqualiculo. Dimilis difpofitiones corú malitiæ ac dolis aptæ expellan
vmbris , Eia , inquit , dicite fide bona ,eccuiuspairer lantur, & contrariæ prorsus introducantur. Igitur
nobiliorem indicatis ? metu perterriti , & pudore quecünq; res corporeæ inducunt in corpus patien
ſuffuſi, ſuam quifq; domuin repetiere, nec vltra tis difpofitionem contrarian diſpoſitioni requiſi
Ioanni vitium fanguinis exprobrauer . Irem e fe tæ ad actionem dæmonis ,illæ corporcas humores
quitur , idem iudicium eſſe debere de veterum purgant directè,& corporcam ægritudiné pellunt
Deorum ex vrbibus folemni euocatione , cuius naturaliter;curverò dæmon fugiat; & corpus illud
formulam Sammonicus Sereņus apud Macrobiú delerat ; funt ſolummodò cauſæ indirectæ, & line geul.26,9
a Macrob . tradidit a.Sanctishominibus hanc à Deo poreſta quibus non . Er hac mente licebit obſellis å dæ- 3.Alb Ma
li.3 . Satur. tem non rarò conceffam ( cio :ceteros mitto , S.Ste mone, petras vel herbas natura efficaces, abſque gnus in
phanus Epiſcopus Dienſıs, damonibus , qui populum Luc.c9.
vlla tamen incantatione, babere & geftarc, g quæ
Spreng P
auerteban, ne illi auſcultaret,præcepit, vt palam ſe eis B communis eſt fententia .His quædam folentobiici. LCSETE
viſendos exhiberent: ifti parent C apparent procera do 1.quod Eleazarus apud Iofephum 1.8. Anriq.c ,2.ra- medior .
immaniſtatura ,nigerrimi,cornuti,fætorem deflammas dice quadam dæmonium extraxit. Respondeat ali- libr.s.For
hanc fortè à Salomone inſtitutam ,cum exor- wicar.ca.
tes
fpiran . ] Suriusin eius vita Sept.m enſe. vi. Mégus
cilmis , & fic potuiffe. Deum ſupernaturaliter in flagelde
SECTIO III , herba operari. Verum id , iain Chriſtianiſino in- mon.c.3 .
troducto & Euangelio promulgato, parum verifi- Valerius
Nferrur fecúdò nulla verba (quia in re lapſus vi miłe elt. Potiùs crediderim Eleazaruin Magú , fic Polydo, in
pract cror
decur Grilland . 93. nu.2 3.qu i coac tion é agno f per lign um pacti oper atum , quo d prud entilecto ciſtar. &
cic)nullaſque res corporales babere facultatem directe ri circumſtantiæ à Iofepho additæ facilè perſuade- dică plu
i
o perſe demoné cogend ,vtappar eat,accedat,fisgiat
, bunt :videtur eiufdem generis virtus illa radicis, tá ra li.6.c.1
ſe & . 1 .
aliquid faciat,vel facere definat. ] Nulla námqu e ſuperſt itiosè effodiendæ, de qua fcribit 1.7.de bello h Tob.
corporalia roburſubſtantiaruin ſpiritualium ac le Indai. c. 25. 2. ! locus Tobiæh, his verbis , cordis &
b D. Tho. puratarum poflunt æquare b : Ideò nihil ab his c eius ( piſcis Callyonimi)particulam fi fuper carbones ic 8.v.
in 4.d. 7 . naturalicer dæmones pari poffunt, licet queant fu ponas, fumus eius e tiricat omne genus demoniorum .
ar.vlt.& in per natutaliter.Quare non affentimur Magis, cùm quod & poftea factum legimus i.Refp. Syffumi
c.41 . Iob. varia producunt remedia naturalia coutra dæmo gatio hæc indirecte damonem pellebat,fed An-,
Lect.z.
nes, ve Hermes, qui fuffumigatione ex ligno a gelus Raphael directè dæmonem cxpulit,& in de.
loes , vel ceri ſpermate dæmones congregari, luf ſerto religauit :quare& actio cora poſtmodú Ra.
fumigatione ex ſulfure fugari, tradidit, vtPorphy phaeli tribuiturk: dæmonium ab ea ipſe ( Raphael) k c.12.v.3 .
rius, & Proclus ,qui fimilia multa , & quidam apud compefcuu .Tribuitur autem vis illa cordi , vrei in- 1 de præ .
bo facro . Hippocratem , qui adhuc inaniora , nugantur. fita,non litterali,ſed prophetico & állegorico fen- dict.p.2.c.
Non aſſentior hælericis ,qui exorciſmis, & cunctis ſu.referendum enim hoc ad Chriftum Dominum , 39 .
ml.18.ciu .
rebus conſecratis ac benedictis vim ſupernatura qui & Magdalenam à demonibus,à quibus poſlef- Dei,c. 23.
d Tyreus lem omnem detrahunt,contra quos alii egerunt d . { a, & nos tyrannide diaboli , liberauit. Non meum a' de ba
d.p.3.6.
Nec placet catholicorú quorumda creduhtas vel hocelt , ſed B. Proſperi 1.latè ipfc & mulris , fed ptil.c...
45 .
ſuperftitio ; qui rebus etiam non confecratis,vt hy inter cetera illud: ſatiatex ſeipfo-ın littore diſcipulos, 16.v.viz
periconti,rutæ ,cornibus, ftercorique caprino ,bal- P O toit offerens ſe mundiizbúv. Námg; Latine piſcem PR . Mo
neis item flagellationibu's eam vim adfcribunt , vt acris litteris , maiores noftri hocinterpretati funt, ex les in l. de
purent ipfumi his dæmonem malè affici, irritari,ve Sibyllinis verſibus colligentes , quodejt lesus Chriſtus 3 articu
exagitari. Hagellationibus huiuſmodi, dum corpus filiées Dei Salvator,piſcis in ſua paſſione, decocłus,cuius Ductore
obleſſi nimis afligitur , morbus magis accenditus ex interioribus remedus ,quoridie illumınamur & pal dubitant.
& augetur ,quare & deceriùsæger afficitur, & ex cimur .] obſcuriùs hoc di&tú , intelliges ſilegerisD. Lyran . &
ira atq;triſtitia cumulantur difpofitiones atrabilia Aug m à quo illa deſumpſit. Sane izdvs vocatur. Abulės ad
5 d.c.16.14 .
riæ dæmoni opratæ . fic ftulti dum dæmoni nocere eriain Chriſtus à Tertull.n.ſed nos piſcicuili fecundu 41. An
&
volunt, eum iuuant.nec aliud quidquam hic inue izo iv nolirum in aqua nafcamur. nec aliter qilam in glez.fupra
nias dæmoni moleftum , quam quod in alio fc iguamanēdo faluifumus. ] 3.Ad cytharam Dauidis diff.6 .
quafi flagellari æſtimet, & qua eſt ſuperbia do nos inuitant:fcd fruſtra Ná illic non dulce melos 9 p. 3.de
vniuer.c.8
leat. Sedhocvnum , verè tanti apud hos plago directè dæmonem fugauit:fed dútaxat cythară fe
fos elle non deberec . fecere id Sancti aliquando, E rięte Dauide,lenius Saul habebat,quoniá rege co
ſed horum flagra,vt & voces; & ſola præfenria,dx cétu mulices delinito ,nónihil ſedabátur humores,
monent miraculosè cruciabant. Balnea melancho quibus agitabatur,& propterea vexationi dæmo
lico humori purgando conducunt . Rutæ & Hy nisminùsidonei rcddcbatur.Ideò malus ille tunc
periconis foliola Alatus abfumunt , & humorum téporis redecebat,non quod muſica ve ! delectare
perturbationi, quæ à Parib. prouenit, ſedándæ mi cur,vel offenderetur , ſed quod ægre ferrét hac fut
e Hippo- rè profunte. Stercus & cornu capripuin acri fuf domicilii ſibi quaſi turbari poffefsionem , per hu
iufinodi humorum temperiem meliorem fenten
cra .lib.de fitu eadé diſcutiunt, & ringitur etiam fuperbus il
flatibus. le ſe in alio rideri ac ludum fieri. Optimèigitur a tiam hanc R. Moyſis Ægyprii ex noftris multife

nimacierlum à Conrado VVimpina, & Fr. Vale
f yvimpil .. fio, frequétiùs à dæmonib . inuadi cos, in quibus
hide fuper bilis atremaioreft copia :quia fuccus iſtecum pri
II 12. & mis idoneus eſt, ve homines in furoré & infaniam
Valeſ, la vertátur,quod dæmones opcaur ſummoperè.qua
cra.phila fe & atrabiliariis maximè infidiācur, & morbos ve
C.19 . & 18 .
plurimum inferunt inclancholicos Vnde confe
quuntur p; Vanaenim de propenfione dæmonis in
harmoniam quorundan eft opinatio , vnde nata
Magorum nugamenta, Saturno lugubrein cácum ,
ceteris planetis bilarem ac lætum offerédum ,quod
iampridem Guilhel. Pariſ. q refurauit . Ali alle
goricum fenium confugiunr, & allerunt , verè
fugatum dæmoncı pullu cytharæ , fed id vir
tute
 LIBRI II. Q. XX.SEC. III
16
virture ac merito crucis Chriſti, cuius figura fuit A demonftrato quodam fcrinto dext : 130C vaj .... nun
a lic Felil. illa citbara a .
moueaits, alioquin poenitentia duceminizſed in locoſta
inz.d.8 & Infertur 3. fallam effe perfuafionem poetarum,
illo . prior. reperminite vſa poft meum deceflum , isa in hie141
D.Prosper Palingeniihæreticilibr. 10. feu Capricorno ; & Pet. verulus expirauit. Tranſatlo autem tempore plırımo .
2. p.pro- Ronſardi Catholici , libr. de damonibus pofle dæa nec filianec eius.inaritus magnipendet pairis tu,jum ,
mill. & monés à Magis ligari (vt folent in cippo vel mala fed de domo priore in aliam domunculam ſe transfe
prædict.
manfione facinorofi)in phialis (peculis, annulísvc, rentes, feriniam , quod fatis modiciem fuit ,poriau : ex
C.2 .
ſemper eniin vel ſuperior atque potentiorcos illic tra domum versies nouum hofpuium ; fed in ipfo iinere
cogic adeffe , & imperio ſuo retinet, vel ipli ſpontà tanti ponderis effe cæpir, vt inipfo viriles arrus defice
(ua, & ex pacto adfunt,ibique ſe continent , quare rent, & exinde vxorem proadiutorio inuocauit. Hæc
vehementer improbanda Hermetis commenta autem vxor, an poftea in domo fcrinium aperuerit , ve!
tio, qua ſic ligandi dæmones præcepta prodidit, & 910. alio modo incantè fe circa vas habuerit obliuione
mentiti Apollo & Hecate apud Theodoretú lib . tradidi; Vnum conſtat , quod in domum nouam cum
de oraculis, dicentes fe coactos aduenire verbo infantulo quem ingenuerant parentes predicli zerie
rum formulis, & cum ijs id afferens Porphyrius B runt: c ecce fubito vxor ,velut rabida, ſuper cur as ir
mentitus: Quod dixi, ex Patrum b & Scholaſti ruit eum necare volens. quod marities intuens, vi vxo
b Euſebij
corum dictum fententiâ.Su nique hac de re aureis rem inuafit, eam à demone obfeffam effe didieit,qui
lib. s.de
præparat. digna litteris,in Gen.verba Henricide Haflia; ipfe chm exorciſaretur , minatus eft damon , ſe non cx3154
ca. 6 , D. linnulat fe caprum ; vi te capiat; ſe vinclum , vt te vine rum, niſi eam necaret. Cita factum eſt ſuperexorciſta
Aug.li:2 .. ciát ;fetuo imperio fubditum , vt te fibi ſubdatà te in manibus. Alterâ die maritusper viam ftratæ inceden:
Dei, c. 6.cluſum , vt contra te finaliterconcludat : fingit ſe tia publice, calum lapidis recepit inopinatiſſime de fu
Alp.deCa- | arte, vel imagini vel lapidi alligarum ,vt funibuspec periore parte cuiufdam canalis cadenis , in fa
ftro l. 1 . catorum religatum, ad infernuṁ te perducar.) plura cie ,.cooperatione , vt videbatur damonis, percusſis
de iuft.hę- quibus hæc confirmantur, habes apud Fran . Pi eft tam deformiter , vt vix homo videretur effe. ]
Victor.lu- cum lib . 7. de prenos,cap. 4 . de his includis multa Creſpetus; docet quod luis
pra n. 31 . Solidè autem licet verbose Toftadus , etiam Dominis ſe aliquando liſtant præſentes : quoſdam
Sibyllani redditâ ratione hoc demonſtrat his verbis ; Impol efle Saturninos, alioslouiales,alios Venereos , aut
peres,99. fibile eft,quod minorpoteftás ſibi ſubyciatmajorem : 6 Mercuriales , & c.colendos certo ritu ,ftatis vicibus
3
c . 8.9.1. tamen non eft poteftas fuper terram , que comparatur C noctu poffefforem fuum excitare , & nonnüquam ,
qui citat poteſtati demonum , Iob.40 . c. ideo non erit aliquid nifi malum malint, ab co alloquendos; in Francia
verba Haf 'naturalevel cerimoniale, per quod demonespoſſint ab. & Italia bænales reperiri, ac femper fuis cinpto
Fribus cxitio elle. hæc ille fuſius lib.i.de odio Satane
fie Theo- homine cogi, vt veniant,aut respondeant, aut aliquid
pra& ali opereniur. Nifi obiciatur de Ecclefiafticis exorciſmis: diſcur.XII.S.S.tamen viri non rarò dæmoncs cer
Sed tunc dicendum est, quod coguntur ad aliquid,ſci tis rebus vel incluſere,vel aſtrinxere; vt S.Conon
licet ad recedendum de corporibus-obſeſſorum ,vel ad . de quo in Menæis Græcorum . S. Martij, in hæc
non nocendum :fed hoc fitper Devmin quantum ipſe verba, interprete Matthæo Radero noftro :tantam
inftituit id , quod ab Ecclefia fit: -eft ibi virtus diuina vim ó poteftatem in demones accepit , vt alijs agros
latens operatrix,ſicut eſt in operationefacramentorum . committeret,& frugum cuftodes poneret, alios autem te
Attamen in operibus maleficiorum , quibus demones ctis obfignatis incluſos,in edis fua edificanda fiindamen
cogere volunt,non operaturDevs,cum potitos contra tum defoderet.]item S.Lupus Senonen. ipfum fiti
ria font diuino hóncii:ideò non poſſunt malefici cogere affigentem & aquæ frigidæ ,quam adferri præce
damones ad aliquid , fed iplidemones mentiuntur,& perat ſe inſerentem incluſie vaſculo eiulantem , &
fimulant ſe cogi. quia in hoc ftatmaximavirtus fua- Dicquis elfet prodentem : inclufit autem cùm ſigna
jionis eorum .Nam fiipfi non poffent cogi à nobis ad ve tum cruce puluinar ſtrictim ad os vaſculi applicaf
poffent,
niendum auk reſpondendum vel agendum aliquid; ſed fet . Sic veruſtus ſcriptor vite eius apud Sur. menfe
vfurpat
pro linc quicquid agerent voluntariè agerent; desperarent bo Septemb.
rent.&,vo mines de eorum conuerfatione, quafi nihilmediantibus Sic legiinus Aſmodeum ab Archangelo Ra
lontarie eis poſſent, & ita diſtraherentur ab eis: cum veroillis phaële ligatum in deſerto ( Tob ,s.v.2.) quatuor

eneo lubitu Simulantibus putanthomines,quod poffunt cogere illos,
alienum , afficiuntur nimis ad maleficia, quaſiper hac compotes
& ageret, efficiantur omnium qua velint : & hoc damones effice
pro agerét.re cupiunt, vtper talem errorem affectuim cathena
re finge- ltos ſibi teneant animos hominum . Et tamen verè non
rent.
poſuni demones cogi ab hominibusper maleficia: imoſi
cogipoſjeninon docerent ipſi hominibus modum , quo E
eos cogerent, quiaper hoc damonesmiſeriores efficeren
tur, fi verè hominibus ſubycirentur. fingunt ergo se
fubditos vt fallant,eum tamen non fübdantur.Sedad
tempus cum placuerit fponte feruiant Verè autem fubdi
hominibus pro nullo lucro damones vellent.]Nihilhoc
ditto veržus. Quam verò periculoſum ſit huiuf
modi captiuos carcere incluſos penes ſe habere,
c.l. s.For- conuincitur variis exemplis.Cuffecerit vnum com
mic. memoratum à Iohanne Niderios, his verbis , In
etiam angelos ligatos in magno flumine Euphrate,
& iuffu Dei ſolutos ( Apocal.g.v.14.615.) & ab
angelo ligatum diabolum cathena per annosmil
le, & miſlum in abyſſum . ( Apocal.20.0.2.) Almo
dæum cacodæmoliem eſſe nemo negar. Quatuor
illos angelos, malos fpiritus rectiflimè Tichonius
hom.7. Andr.Cæſarienſis, & Beda illic afſeruerunc.
Alligatio porrò ad certum locuin referenda eſt,
non verò myfticè dumtaxat ad impiorum corda,
ficuti tandem conuictus fatetur Ambrofius his
verbis, Alligationem ergo Diaboli fecüdum litteram
intelligendam puto , vt in aliquo aby ſi loco virtute di
uina ligatus teneatur, vel certè in inferno,vſque ad
diem folutionis fua.idem D.Greg cùm litteræ adhæ
ret,facetur li.4.moral.c. 12. & Andræas Cæſarieni.
addens rectiffimè; cathenam ad noſtram intelli

prafens generale concilium ,

minori Bafilea paulo ante
domicilium habuit quidam vir demalâ vita, & fortè
hic habuit, quam
de maleficisſatis fupectus:: filiam
in domo irreni cuidam nupiuitradidit, e tandem fe
nex pater agrotare capir , o adfiliam o filiaſtrum ,
gentiam vocari, operationem potenciorem qua
dæmonis malicia coërcebatur:hæc enim funt vin
cula & rudentes, vt alibi vocaritur. 2.Pet.2.0.4.0
in Canon Inde v.6. Quodapud Cæſarium guidan
dæmon in obfeffi corpore incluſus,exorciſmo co

+ actus
164 DISQ VISIT TO NVM MAGICARV M.
actus fatetur;triadicens elle verba in Millä сano .
ne , quibus ve vinculis, Lucifer in inferno lic reli
gacus,ſcilicec,Per IPSV M & Cvm Ipso & IN
Ipso. lege lib.s.miraculor. cap. 13. Poflunt autein
fancti ſic dæmonesviricire, primò vt Dei miniſtri,
metu iniecto & minis intentatis, quas dæmon ( cic
Irritas eflc non folere. deinde fubtractione diuini
concursûs à Deo impecrarâ , qua fir -ve nequeant
dæmones loco moueri, quod aliàs poſſent. deniq;
impreſsâ damnonibus(piritali quapiam qualita
te , & vi decentiuâ , cuiuſmodi illa eſt , qua
inuici in inferno deţinentur; & igne corporeo
{ piritus incorporei torquentur. Docent nos
id primùm vſus & formulæ ſacrorum exorciſmo
rum , quibus interdum dæmon excommunicatur B , adfint affiduè tidepéS$8s ,dcquibus Irenæus & Ter
( hoc eſt proſcribitur, & quafi relegatur in pelli
mam inferni manſionem ) & fic illic loco quali al
ligatur , vnde Diuus Auguſtinus, voce Honorarii
cdicti vſus, nuncupauit interdictum , lib . 20. de Ci cuidam Ariſtoteles b ; talem noinine Crotonem
uitat.Dei ca. 7. & exemplum habemus libr.2. vi
tæ Dini Bernardi cap.6 . Secundi modi meminit
Palladius in vitâ B Macarii; vbi agit de ſepulchro
Iamnes & Mambres, Hift. Lauſia. c.20 . Tertius
modus frequentior eſt, communis omnibus de
monibus quod ad corum pænam æternam , de
quo lege D.Thomam.1.par.q.64. 3. 4. ad 3. do
libr. 4. fumma contra gent.cap.90. & Epiſcopum
Abulenf. in 25.cap. Matthai 7.506.
Nonnulla tamen reperio , quæ videntur etiam Cles, ad diwaum officium conuocarentur. Haut
maleficis hanc vim tribuere; ſed penitiùs conſide dubiè latebat fraudis aliquid , & ſpes lucri maioris
rata folùm indicant pacto per Magum inito cum
potentiore dæmone, dæmonis inferioris actionem
& poteſtatem impediri , & fic eum interdum per
magoscogivelit nolic, obedire; ſed id à mago fit
vi vicaria fortioris dæmonis , ſeu ope potius elus v
rente . Sic apud D.Hieronymum in Hilarione quę
ritur dæmon ſe licio & lamina conſtrictum teneri.
Sic Iamnes & Mambres dicto loco multos da
FINIS
A mones religarant. Sic intelligendus D. Auguſti
nus cùm fcribit, dæmones sultis fuperioribus liga.
ri fugari, abſtrahı, & alienari à certis locis ac re
bus, de dixinai. dämon.c.7 : Sic capio.Euſebiuin ,
cùm fatetur dæmnones ab hominibus poſſe derine
ril.s, de prepara..c.6. Nec aliter Albertus Victo
ria, & reliqui Catholici Thcologi cenfent cos an
nulis includi ( quod aiunt)quàm ex pacto, idq; vi
potentioris dænionis ,detineri, fi verè altricti de
tinentur : vel fpontè fua fingere le detineri, quan
do dæmon potentior illis fe non immiſcuit.
Infertur quarco oinninò fpontè feruire homi
nibus fpiritus illos , quos vulgus Fomiliares , ſeu
Martinellos , ſeu Migstellus, vocat; Græci, quòd
tullianus egêre. tale fuille dæmonium Socratis a
liqui cenfuerunt a.talem Sinoni Mago tribuit D. a Maxim .
Clemens , & Cynopi Prochorus, talem Thialio Tyrius fer.
16. & 27.
D. Clem .
ftudiofocuid am , & poſtea cquiti Aquitano, tri- li, z. reco
buit Froflardus in Cironic. talem fuille Cornelij gno.Pro
Agrippæ canem ,etſi diſcipulus eius Vyierus neger, chorus in
+ cereri veriùs affirmant. ' Memiri me apud Ioan. vita D.Io.
Cæfarium legere c , cuiuſdam Paredri exemplum ftç. Řrift
dignum memoria , in quo tamen illud admiran- de admi
dum , dæmonem illum promercedequinque ſoli- 2.audi
dos cxegiſſe, & iufliſſe ex illis paupericuidam Ec- tion.
cl.9.c.36.
cleſiæ campanam cmi,qua diebus Dominicis fide
adfulgebat. Mirandum quoque nihil mali inculiſfe
militi. Vix vnquam Paredri fine Dominorum no .
xâ ſoient recedere. Vt plurimum paciſcitur dz.
mon , pro certo tempore; quo finito vel alium illi
prior herum reperiat, vel ipſe dænioni necandus
cedat , vt refert & exemploilluftrat Nicolaus Re
migius lib, 1. damonolai. Sed hæc fufficiant de
Magia. Pergamus ad Maleficium .
LIB.
LIB. I.
INDEX
 !

365

INDEX RERVM ET

V E R BOR V M.

Prior numerus paginam , poſterior columnam denotat.

BACVC tranſlatio. 91.2 . D

Alchimia nomen explicatum , & origo artis. 29.1.T
Abaddon ,feu Apollyon . 145.1.D Alchimia ſcriptores vereres quidam . 30,2.D ,E ,31.1.1
Abaris Schyta. 91. 2. E Alchimiciſape Magi. 41.1. A
Abathara ſeu Albandar. 105. 2. A Alchimici an valeant aurum facere. 31. B , 6 ſegg
A Abraxas idolum . 57.1 . E Alchimici quando lethaliter peccent, o quando ne
Abuſus bonitatem rei non tollere. 136.1. D ganda his abſolutio. 42.1 . A
А A ca 147. 2. C
Alchimicorum inepta methodus,phraſis, co difjenfic
Ach tes . 67. 2. E nes . 31. 2. AB
Achimenis . 68.1. A Alchimicorum ſuperſtitiones, blafphemia , picture ne

Achillis equus. 100.2 . E farie, iactura temporis, & alia peccata. 41. 42 .
Aciarium . 32. 2. D Alchimicorum varie fraudes a exempla. 38.2. A
Acilius Glabrio. 100.1.D Alchimicos damon ludificatus. ibid .
Adamus an fcripferit de alchimia. 30.1.D Alchimiſtarum librifičtity,Moſis, Ademi,& c.30.1.D
Adimantis á magnetis diſſidium . 70. 2. D Alcippe. 82. 2.C
Adamantida Armenia em Cappadocia vis. 108.1 . A Aldebert, Clemens hæretici Germani. 29.1 . A
Aduis Gall. 70.2 . E Alectoria . 68.1.A
Agpry Magi an veros fecerint Serpentes. 62.1 . E Alexandrum Migum quigenuit. 151. 1.
3.1 . A brogum comes Magum promittentem victoriam
eorum impoten tia .
Ægypt iorum ci i
libri alchymi combur iufſi à Diocle necari iuſſit. 78.1.B , C
trano . 30.1 . E Almadel ars. 54.1.A
Albalide memoria . 108. 2. A Alpphiro. 147.2 . C
71.7 . A
Athne incendia niuibus parcentia . Alterationes requiſite ad aurum posſibiles funt calori
£ on. 106.1.D naturali o artificiali. 35. 2. D , E
Eleta . 105.2.D A uinnen berg. 143 2. E
68.1. A
Æthiopis. Amoris qua vera caufa, ó quid ad eü viſi0.11.1.A , B
A rem d aquam tabidare magifolent. 75.7.C
Amplraraus. 109. 2.D
Afla:us ſeu in ' alationis verborü qua vis.27.1.C , D , E Amuleta. 27.2.B
Af scani confeſores elingues locu :i. 99.2. E Ainuleta Magica Germanor.militum . 28. 2. D
116. 2. B Anabaptiſtas diabolusS. S. docet . 109.7. A
άγαλμα..
Agens na :urale an valeat agere in diſtans. 60.1.D Anagniniferuitunica. 70. 2. D
Agni Dei cerea efigies. 27.1 . Anamiſia. 104. 2.B
Agnine fideśrumpunturiunéta lupinis. 12,2 . A 38.2 B
Anaſtaſius Imp. Alchimicum decipit.
79.7. E Anates ex arboribusvel putrido ligno nata . 36.1.D
Agrippa.
14 5.2.C
Alaftores. And. Caſalp.quid fentiat de procreatione animalium .
Aiba Magia en vlla . 53 . 2. C 83. 2. B
Albertus Magnus multa narrat non credenda.16.1.A Angeli quo pacto res corporeas mouere poſſint.96.1 . A
2.B
Alberti, Magni caput aëneum . ead. Angelica apparitionis exempla. 122. 2 .
Alberto Magno attributus liber falsó. S. 2. A
Angelorum nomina qua vera , qua magica. 28.2.E,
Alchimia quid . 29. 2. E 29.1. A
Alchimia an licita in forofori. 39 . 2. C B. Angela de Fulgino tentatio. 111.2 . C
ia
Alchim inforo conſcien tia ferè ſemper & cun &tispro Anglia regum curatio ſupernaturalis. 14.1 .
hibita cenſenda. 40.2 . E Anima ejje poteft.& eft in loco ſeparata. 117.1.D ,
Alchimia quibus perfonis illicita in foro conſcientia quo modo ibid.ead. 2. A, etiam in locis pluribus.
41.1 . E ibid. ibid. C
Alchimia indicium magia, & in quibus faciat.41.1.A Anima ſeparata ſe loco mouere poteft, qao pacto.
Alchimia ad quam Magia speciem pertineat. 38. 1.B ibid.
Alchimia anrum producit . 35.2.C Anima cur pro lubitofuum corpus aſſumere aut adnos
42.2 . A redirenon poſſit. ibid . D
Alchimia quibus licita.
Alchimia abuſus rarione finis , quis finis licitus. Anima è corpore non migrat in raptu contra Bodi
40. 2. A , B 112. 2. D
Alchimia ars ſeu Chryſopeia an fitmechanica . 37. 2 . Anima non poteſt transformari, nec poteft quoduis cor
DE pus informare. 97. 2.E
Alchimie dæmoniacæ exemplum . 38.2. A Anima ſeparata nū poffit corpus loco mouere. 119.1.D
Alchimia lex optima, vi nemini liceat cxercere , ni: Arim aquo pacto ſubirequeat corpus. ibid .
puomillione principis . 42.1.01 is
Anima noſtra tota immortal . 11 4. 2 . K

Aimum
 166 I N D E X

Animum informantem quo pacto afficere aut cogere Archyce columba.

107 , 2. C Ardoinus, * Ponce!us. : 5.2.
gugat magica.
Anime beatorum ab Angelis quomodo dignoſcenda. Arefcon . 94.1 .
120.1.C , ſeg. Argentum viuum impedit incantationes , 5. A
118,4.B Argiui cuiuſdam vejania. 140.1 . B , C
Anima figura an ſpherica,
Animæ an aſſumant cadauera . ead . 2.c
Argumenta aduerfariorum contra apparitiones jo.wid .
Anima corpus fuum amant & inuita ſeparantur. 135. 2. C. & feqq.
119. 2. B Argus carina . 100. 1. D.
134.1, Aries in agnum . 106. 1. D
Anima immortalitas probata.
Axima ſeu spiritus quopacto poſſint corporeis oculis ſe Arimane s feu Pluto. 4.1.D
viſibiles exhibere. 113,1 . D Ariſtaus. 73.2.D
Animarum damnatarum , em expiantium exempla. Arifteas Proconneſius. 113. 1. A
129. 2. 130, 1 , Arnel, de Villanoud .
sos.
Animarum apparit, quiſcriptores agnoucrint, 121. 2 . Arnol. Villanouanus verum agrum produxit. 36.2.D
122. A, B , tota Ecclef.123.1, á feq , Ars an narura potentior. 33. 2.B
Animarum reuocandarum ritus, 116. 2. A Artificialia opera . 2 ;. 2. C
119. 2. A , B Aſinus iuuenia poculum perdidit. 106.1 . E
Animas apparere decens i vtileeft .
Animas mortuorum apparere folere.116.1.A. C ſega. Aſini lunam epotantisfabula. 72. 2. B 1
Animas mortuorum damones non fieri. 137.2 . C Aſmodeus ab Archangelo in deſerto ligatas.163.2 .D
Animas nequeunt magi oftendere. 138.1, B, & feq. Asbis ſurda. 68.1. A
Animasocciſorum peremptoribusinfeſtas ege.16.2.6 Aſtrologia damnatar à Patribus. 7.1. A , B
S. Anno. 132.1.0 Aſtrorum & cælorum analogia nulla, qualem finguni
Annulorum vis, 18.1.B , ſegg. aſtrologi cum diaribus, vel parribus corporú.b.2.c
Anſelmi arsſeu curatio, 12.2.D Aſtyry fides. 64.2.B
63. 2. A Attyly Reguli tolerantia. 101 .
Antichrifti miracula falſa futara ,
Antichriſto diabolusthefauros afferuat, 79.2 . A Auerroiſtici errores paganorum . 115.1. A
S. 2. A 4.3.1.C
Anion . Mizaldus. Augurelliiactantii de ſua alchimia .
D. Antoniny Epiſc. Amuletum . 29.1. B 121.1.D
D. Auguſtini viſio,pueri,& c .
Anton. Taruiſini alchimia . 37.1.B Aurium morbi & deceptiones. 139. 2.B
An:uerpia obfidio. 134.1.D Auribus humanis facci impleti. 78.1. A
Anus Pindari, 109. 2. D Aurum an fit folam perfectum metallum . 33.2 . E
KOVOTH Hebr. 2. 2 D 34 .1. A
Aurum cur rarius quam cetera metalla .
Aphereſia differt ab ecſtaſi. 112. 2. E Aurum in venis terra cur non niſi longifſimo tempore
54. 2. C queat generari: in fornaculisverò breuiori. 35. 1. A
Apologus lepidus Calcagnini.
76. 2. E Aurum alchimicum aliquando factum . 36. 2.B
Apollonius Tyanaus.
Apollonius magus: 67.2.C Aurum potabile. 30. 1.B
Apollonius inuiſibilis. 97.1. E Auriſemen . 35. 2.B
Apollonius fruſtra thefauros quafiuit. 79.2 , B 32 .2. B
Auriefficiens caufa ef materia qua.
108. 2. A Auripigmentum . 36.1.A
Apollony memoria,
Apollony Tyanai magia. S.L.C Auripigmenium mutatumin aurum . 30 . 2. E
Apoſtata monachus a Diaboloin corbem palàm inie Auri agensprincipale quod fit . 35 .2.B
Etus . 155.2. Auri materia remota proxima. 32 . 2. E
ibid.c Auro alchimico an liceat vri ad commercia , vel inch
Apollony leo, 100. 2. B. hirundoſeu paſer.
Apuleius magus tempore Domitiani. 67. 2. C denda moneta . 40. 2. A, B
Apparitio philoſophi apud Auguſtin . 65.2 , D Automatum varioram miranda , 139. 1. A
Apparitiones fingulorum ſeculorum à fol,124. 1. B, ở
B
Segg.
Apparationum tria genera explicata. 118.1. A
Apparitionum in diuerſis fimullocis ratio . 96.1. E Acchi nutrices. 106.1 D
Apparitionum ad vindiétam peccatorum exempla. Besc hi mur
Badudu ice.s.
s Rex 91. 2. E. 97.2. D
Baianus Bulgar. rex magus. 98. 2. A
Apparitionibus mortuorum multi Seueriani ad fidem Bambergenſis puella mira impregnatio. 86.2. E
conuerſi.. 129.1. B Barbelina Gazeta . 93.1. E
r Barnabas Cyprius. 55 .1, B
Appetitus ſenſitiuus quo à damonepa£lo vexari queat
107. 2. CD Baro de Rais, 78. 2.B
Applicando a £tiua pafſiuis fiue per alterationem quid Bartholomei de Homate viſio. 95. 2. A
á quo modo diabol. operetur . 64.2. E Bafiliſci viſus. II. 2. D
Appoſitione corporis alterius quomodo oculus decipia Baſileenſis cryptatheſaurus, demon cuſtos. 79. 2. E
tur . 65.1. D Baſilidiani. 21 : 1 . A , 17.1. E
Apuleiuscur animalia ignita eſſe dixcrit. 1452.C Bauari vxor poft mortem redux : maier liberorum .
71. 2. B 86.1. A
Aqua benedi£ta demonem fug ans.
Ague mutantes colorem quium . 82,1 . A Belga quidam creditus vacca filius, 83. 1. D
Aguila iuuenta renouatur . 106. 2. A Beli Sacerdotum preſtigie . 16. 2. E
Aquiline penne aliasconfumunt, 12.1 . D. Benedictus X , qualis viſus poft mortem . 132.1.E
Arbagthel, libri auctor . S.l. Beneuentana ruftica . 101. 1. A , B
Arbagehel liber confuratus, 18. 2. B. Benno Cardinalis, 78.2. A
Arboris vitą vis. 107. 2. A S. Benno . 132. 1.C
Archemenidon herba . 108. 1. A Ben - Syra vnde natus. 86.2 . A
Archimedis Sphæra, o Specula. 16.2 . A Berengarius hæret.et magus. Proloq . F
Berengarius
 LIBRI PRIM I. 167

Berengarius Turonenfis. 92,1 . A Caſtrum Oui Neapol. 78. 1.C

D. Bernardo auunculus apparuit. 132 , 2.A S. Catharina Gentiles. 12.2 . D
Bernardi Oliueriy narratio . 103. 1. A Catabolici, 160.1.0
37.1.B Caupona mirabilisſaga . 67 .
Bern . Treuifani alchymia.
Bernicles. 82.1. E Caujus flumen . 100.1. E
Bodini error,88.1.B , ipfius libri ſcatēterroribus.s.2.D Cayripulli excludunturformaculis. 36.1.C
77. 2. E Cerberus. 145.1. C
Boëma ſaga in prælio necata .
Boët hy automata . 16.2 . Cercydas. 100.1 . B
Bonicæ fons. 106. 2.D Cerei Benedicti contra špetra . 135.2. A
Brachium dextrū ardens ( lucens finedamno.71.2.E Certamen duorum magorum . 62. 2. E
75 . Certamina magorum varia . 160. 2 .
Brachmanum dolia. 72. 2. E, menſa.
Bračteariy. 30. I. Cerufſæ produitio . 32. 2.C
36. 2. B ÇHABAR quid Hebr. 3.1. B
Bragadini alchimia o fupplicium .
82.2.C Chalamiſch. 32. 2. D
Baſileenſe monſtrum .
Bruchi, athei. Proloq. F Cham propagator Magia, dictus Zoroaſter . 4.1.D
Charonde narratio . 102. 2 . E
Bruta nõ affequi nec intelligere finēpropter quě opera
Charon . 145.2 . B
tur, de duplici in his fine,natura « bruti,ic1.2.D
ibid . Characterum vis, 18.1 . C , 2. D.
Bruta non habent prudentiam .
ibid . 1 . 3. 1. C
Bruta incantentur. CHARTV M MIM quid Heb .
Brulorum mire præftigiæ in Africa. 16. 2.E. CHAS A P H quid Hebr. ibid. D
77.1. B Chelidonia oculatcacos.
5.1 . A
Bulgarorum Victoria contra Anaſt.
1 4 .1.D P2 9 . 2. D
Burgenſis virgo Ecſtatica . Chilperici Regis damnatio.
Buſcoducenſemonſtrum . 9.2.C Choree fagarum . 91. 1. A
с Chriſtus Dominus an à diabolo tranſlatus. 89.1.A , 91 ,
Abadis cum damonibus certamen . 151. 2. E 2. C
C Cadauer cur coram occiſore fanguinet.12.2.C ,D Chriftus cur izoùs. 162. 2. D
Cadauera mutata in ſtatuu . 36.1: A , 99. 1.D Chrifti có Sanctorum ſuſcitationes quo figno diſcer
Cadauerum mira quadam poſſunt à magis procurari, nantur à putatitijs. 160,1, B
ſanguinis fluxus,incorrupta diu ſeruare. 115.1. E Chriſtus verè clauſis ianuis ingreſſus contr & Caluinum ;
comburi nequeant,& comam barbámue alant,ibid . verè natus slaufo matris clwuſtro virginali , verè
Cælum non eſtanimatum . 6.2.A 97.1.C
claufo Sepulcro refurgens contra Bezami.
ibid . c Chriſti apparitiones. 124.1.C
Cæli & aftrorum influentiæ an vlla.
Cæli adſpectus á influxus nihil facere ad Magica. Chriſto Domino alapă quiincuffitdamnatus. 129.1.B
ead.1. A Chriſti miracula corporis eius tribnere temperamento
Caneus Canis. 104.2. C , 106.1, A plasphemum eft. 97.1.C
112. 2. E 59.1.B
Cæfar auguſtana virgo. Chriſtianorum imperia in damones.
Caſarij Eifterbacenjis narratio. 15 2.1.D Chymica laus. 30. 1. B
Cairi aſinus. 100. 2. B Chryſamme venefica. 77.2 . A
Calchitis mutatur in miſin. 36.1. D Chryſanty magifilius. 109. 2.B
30. 2.E Chryſopæiæ origo. 30. 1. D
Caligula auaritia per alchimiam deluſa.
Callionymi piſcis felle cacitas curata Tobia . 4.2 . E Chryſoplynta, o Chryſoplyſum . 36. 2. D
1 Caloris vis. - 35.2. D Chryſulca aqua vise ibid .
Caluarie loquaces. 99. 2. 100.1 . Cianite Indi vt pluuiam eliciant, 73. 2. D
Caluaria locuta multis locis. 156.1. B Cicchus de Eſculo 5.1.E
.
Caluiniſmus Magiam per Belgium propagauit. Pro Cicindula Indica. 13 2.C
8.
loq. F Circe. 68. 1. D
Caluiniſta tollunt virginit. Deipare. 86.1.D Circenſibus magica in vſu ad equorum incantationem ,
Caluinifte iniury in Deitatem Chrifti, & viam ſtruūt 81.2 . E
Turciſmo Paganiſméque. 97.1 , C Circulatoris cuiuſdam praftigia mira . 66.2.
Caluiniſtarum furor. 115.2.D Circulatorum & mirabiliariorum peccata , c quia
Calxaqua non oleo accenditur. 5.1 . A cautela permittendiàmagiftratibus. 17.2 . D , E
Cambiones pueri. 86.1. B Citharará fimiliter tenſarū ,una pulſa, cõcentus.6.1. A
Campani eris vis ad magica difſipanda. 92. 1. B Claudia Zona quomodo nanim traxerit. 65.2.C
Campane pulfus ad Angelicamfalutationemfalutaris ClaudiusChoicius. 93.1. B
contra terriculamenta tartarea. 135 . Cleonis nubes procurabantar. 73.1. A
Camiſia infermi. 102. 2. C Climactericus annus. 19. 2. D
Canes terreſtres ſeu fera . 140. 2. D Cliuenfium ducum origo. 85.1. A
Ganes leporarij. 82,2.B Cnopi victoria de Erythreis. 77.2.A
Canidia . 69. 1. A Colchorum vellus aureum an alchimicum . 30, 2.C
Caprinum cornu & ftercus. 162.1.C Columba effigies negata damoni. 121, 2. B
Captiuos magi an carcere poſſinteripere, 76,2.D Columba , vel agni specie nondum apparuit damon .
Cara morbus. 159.2. A 154.2. D
Cerdanus de varietat. fub
& tilit. S. 2. A
Comitū Pictauienſiñ et Andegauenſiū origo.86.1. A
Curmnta feuCanens. 68.1, D Complexiofen temperatura corporis non eſt caufa ef
Carolus Pacificus Neap. rex . 78. 1. fectuum admirandorum . 7. 2. C
Carolus V.oför magie , 6 Auftriacorum laus. 80.2.D Concilium Romanum fub Zacharia. 27.1. A
Carpocratiani hæretici & Mig ::Proloq.D.F.57.1.D Concupifcentia motus folosnon effe peccatum . 108.1.D
Caryflium linum . 70. 2. C Confeſſio integrefacienda,docetur miro exéplo. 134.2
Cafloresſeu Dioſcuri. 71.1. C Confeſſio facta à capite abſceſſo. 99. 3. E , 190.3 .
Confeſſion is
 168 I N D E X

Conje lionis violate pana, * 134.2 . Damonum jpe.tra tempore peftis. 146.1. E
S , Cononis vis in damones . 163.2. C Damonum variæ diffinciones .1 muneribus 160. 1. E ,
Conatenſe ſpectrum 146.2 . A inter eos án fitordo vllus cqualis.ibidem .
Conſtellatio non adfert vimfanandi. 15.1. C Dæmonum genera et speitra multiplicia. 140.2.3,10
Conuenied fagarum nocturni quales. 87. 1. B , cum min . ibid . latiſſime143. 2. feqq.
fegg. maximè 89 . Damonium meridianum quale. 245. F. cum fe99.
Conuiuia manica , 88. 1.C Damonica spectra varia enumerata . 138. 2. & feqq.
Corocoion , 85.1. A Damnismiraculi plena imago crucifixi. 115.2.0
Cornel. Agrippa. mortuo damonem immiſit , vide Damnatorum anime an appareant. 121 , 1.B
returviuere. 157. 2. B Dardanus, à quo Dardanari . 75. 2. ©
Cornel .Agrippa canis. 164. 2. B Deceptiones variæ circa lvcarinr . 97. 2. E
Cor non potejt comburi intoxicatorum vel cardiaco Deceptionum magicarum exempla. 65. Gjeq
rum . 115.2 . B Denarius quomodo appareat in fumma ſuperficieaqué
Corpus vnum in duobus locis , aut duo in vno loco an ead . 2. C
poffit damon collocare . 96.1. Deas quomodo fitintellectus. 114.2 . B , an tantum o
Corpora aèrea quo pacto demones forment. 153.2. peretiir cognoſcendo.
Corporum , vt ianuarum , penetratio nec Angelis por Deus car nos permitt ar magos ditari. 79.2.D
fibilis. 97.1 . A Deus quoinodo concurrat ad generationem in commil
Coruci candidi. 106. 2.B fione damonum incuborum . 9.1. ,
Cratiſthenes. 17.2. D Deus extra ſe multa cognoſcit. 114.2 . B, nec tamen
Critici dies. 19. 2. E perficitur. 11 ;. I.
Croton demon . 164.2.B Deus non eft formaliter omnia . 114.2 . E
77. 1. A Deus an mundū per angeloscondere potuerit. 78.2 . E
Crucis fignum maleficia impedit.
Culina mortuorum . 116.2.C
Dei ſoliuseſt ditare quos vult . 79.2.C. cur? ibi .
Caltus indebitus. 2. I. B 102. 1. C
Dei ſapienspronidentia.
42. 1. A , 157.2.C Diabolus virium naturalnim ant ſcientiæ nihil amiſit.
Curioſitatis peccatum .
Cynops magas. 161. 2.B 61.1.B
Cynoſura quæ in his ſequenda . 5.2.C Diabolus cur nolit dit ari magos. 79. 2. D
Diabolus poteft pecuniam facere ó metalla producere.
D ibid.
Diabolus nihil poteft niſi permittat Deus:64.1.D, E
AEmones an queant eodem tempore plures ten Diabolus quo paéto efficiat mira. ead. 2. A , cum feqq.
. Diabolus hominum malis gauder. 79.2 .
Damon apparens in corpore aſſumpto tantum videtur Diabolum cur videant morituri. 156.1 . A
à quib . vult.156.1,D , procurare vt appareat non Diaboli pertinax odium in komines , có multiplex do
licet. ibi.cur veteribus ſapins apparuerint quum lus. Proloq. A
nobis . ibid. Ditamis. S.I.A
Demon gaudet'atra bile. 162, 1.D Dies critici, & eoram cauſa . 7.1 . B. 19. 2. E.
Damon in aſſumpto corpore an loqui, comedere , (fin ignitates & honores an arte magica parari queant,
milia vite opera poſit facere.156.1. B , á quomo aut vnquam parti. 78. 1. D , cur Deus permittat.
do. ibid . D ibid.

Dæmon includi non poteſt. 163. 2. quam periculoſiem . Diuitias a thefauros an pofſit damon magis fuis largi
ibid. 1. quomodo ligetur ab Angelis Sanitis. ri, contra Damhoudes. 79.1.C
ibid. 2 . 109. 1. AB
Doctoralispromotiofagarum á ritus.
Damon in formaarboris crote . 148.2 . Domine Bona. 150.1. E

Damon que magis polliceatur 57. 2. E. cur paciſcatır Domin . Mirabellius magus. 144.1 . A
( obediat magis.. 58.1 . B Dolani lycanthropi. 98.2 . A
Dæmon an pofſit in conuentibus magorum innoxiorum Dormire de mortuis. 136. 2. D
perfonam aſſumere. 76.2. A Dorotheus falſo inſinulatus.' 26.2.B
Demon femper aliquo indicio agnoſcitur, Deo id per D. Dorothea rofa . I 21.1. E
mittente . +
155.2. D Dofitheus. 67.1. E
Dæmonis actiones que circa rescorporeas. 70.1 . A,B Dux Brabantia. 149. 1. E
&monisfpecie natum monſtrum . 9. 2. C E
Oemones quo pacto viderioculiscorporeis poffint. 152 . Briorum illuſiones quoad fpečkra . 139. 2. B
I. ſe99 . E Ebulenfis puella. 105. 1.C
Dæmones poſunt producere animalia imperfecta . Ecclefia illata damna mortui vlciſcuntur. 132. 1. C
36.1 . E 72: 2.B
Eclipſis caufa.
Echineis quid. 12,1 . E
Damones an exerceant cum magis ſodomiam , & de
criminis atrocitate . 86.2.B Echo. 6.1 . A , 22. 2. E
Demones non animantes . 151.I. Efeétus naturalis quomodo diſcernátur à magico . 60.
Demones non habent indiuidui propagationē.84.2.B 2. E, item artificialis, & in his cautela . ibid .
Dæmones omninò ſunt incorporei o carent fernine. Effectus magici aliquand, veri, á quomodo hi diſtin
ibidem . C gaendi a praſtigi fis horum exempla. 61.A , B, C ,
Demones in quorum brutorum peciefoleant apparere. 62. I. A , B
148. 2. B , C Eleazarus exorciſta. 162. 2. B
Dæmones effe. 53. 1. A Elephantorum folertia. 100. 2. E
metallici fæui. 15 1.1.D
Demones Eieemoſyna centuplum miraculo approbatum . 124.1 .
Dæmonum nocturna ſpecira . 144.1 . E , 146.2.D Elizabeth Angelorum regina fanat à jirumis .13.2.A ,
Damonum apparitio quomodo deprebendēda. 120.1.C ! 63. 2.B

Empedocles.
 LIBRI PRIMI .
169
Empdocles. 73. 1. A, 101. I.B Ficus arbor alligatum taurum manfuefucit. 12. 2. B
Empedoclis mira. 68.1. B Fidei vis quæ in incantatione. 26.1.B
Етрија . 145. 1. A, 146. 2.B Fides vnius citharead pulſum alterius mouentur. 12.
Eonis hæretici praftigia. 66.1.E 2. A
ใin aoldós. 3.2.D Figuras, imagines, characteres vim nullam habere o
Ephefiorum nota magica 77.2.A Atenditur. 6.1. A
Ephialtes morbus. 147. 1.D Figura vis que. 18. 1. D
I90.2.A
Epidaurius ſerpens. Figurarum in quibus damon apparet cauſa. 154.2 .
Epimerides Cretenfis. 103.2.D ' 155...
Epula fagarum . 90.2 . E Finni Lappones. 67. I. E
Egua falſa apud Palladium . 98.1.D Flagellatio, balnea alia cur ab exorciſtis adhibean
Eres Armenius. I12.2.E tur . 162.7.0
Ericus Rex Suecia . 77.2.B Flamme loquentes. II . 2 .
Ericus Rex , Pileus ventoſus. 110.A Flumen quoapparetatmodo.vbinullum eft . 66.1 , C
Erinnyes, feu Eumenides. 147.2 .Ai Folia . 69. 1. A
Folletons. 155. 1. C
Erifichto.
Ernotus Marchio Badenfis deceptus. 39.2.B Fr. Pici poſitiones magice ſuppoſititia. J. 2.B
Eruca heretici. Proloq. F Franciſca Senenſis. roo . 1. E
Eryngium gregem fiftit. , 12.1.D Franciſca Carola Guarna . 105.1. C
Efdras an alchimia meminerit. 30.2 , D Francorum reges à ſtrumaſanant contactu. 14. 2.B
Etefia. 68.1.1,73.2.D Fridericus dux Austria captus à Bauaro noluit ope
Euages. 109.2 , B demonum liberari, 76.2. E
Exarchus. 159, 2, B Fridericus Stuphius crematus. 78.1. A , 2.B , 79.1. B
Eun Britannus hæreticuse magu
magus.
sa vi : Proloq.F Frigidum curſentiatur à dannone aſſumpium cadauer.
Eunus praftigiaior, 27:11 Y52 , 1. E
S. Euphemia mart: reliquiarum miraculum . 130.2.D Fulmine icti non putrefcunt. 115.1. E
Eurycies, quid Græcè . 2. 2. E G
Euronymus,feu Mors . 14 7. 1.D Abriel Archangelus. 124.1 . A
Go
S.Euſtochy . Datani. 76 .2 .A G alazophylace. 73. 1. A
Excommunicati martyris apparitio. .1
133 , A Galeaty Sfortia apparitio. 133. 2. B
Execrationes pareninm quam vim habeant. 10.2.E Galena. 36.1 . B
algaluscuraspectu fanet ictericum . IT , 1.E
Exercitus quomodo poffint magi exhibere, :. 128.2 .
Exercituum ſeu militum ſpectra nocturna varia . 149 . Gallecus mendicus damonem circumgeftans figura in
1.B, cum feqq . 86. 1 . С
fantis paralytici.
Exorciſtarum quidam abuſos. 162. 1 . Gallus Sacerdos. 104.1. B
Exſtaſis an in inſtanti fiat. 114.2. A Geber non est inuentor alchimia . 31.1 . B
Exſtajis ſubiectum quod. 114 .1.A Gebhardus Trucſeſius Apoftata , 53. 2. C
ibid.B Gelo feu Empuſa. 61...C ,Mauritiū Imp.vexans. ibid .
Exftalis o rapius.differunt.
Exyłajis diuina à magica diſcrimen . 113.2.C Gello o Gilo . 147.148 .
Exftaſis cauſa formals, finalis, efficiens. - ibid. Gemine quomodo res appareant. 65. 2. E
Extaſim ſeu rap:um quomodo procure diabolus. III . Gemma cur in gemmas nonpoffint mutari ,metalla ve
ExſtalimquomodoDeus efficiatcontra Mocenicum . ropoflint inalia metalla . 35... E
114. I, E Geny . 116.2.D
Exitafes inuitis quomodo contingunt. ibid. 1 57.1. E
Geuſiorum orgia fimilia Magicis .
Exterminator.si 145. 1.D Ger man i cler ici obli uio. 108 , 2. A
E GNONEM Heb.quid . 3.1 . B
Gigantes vtrum vi magica naſcantur. 86.2.C
Acies quomodo appareant formidanda. os. 2. B,
F item aſinina. ibid, Glady acies carmine retunditur. 102.1. E
Fucius Cardanus. .2
115 . A Gnoſtici. 21.1 . A
Fanilis apprehenfio ad tranſlationem magicam . 92.2. Goétia fpecies magia . 54. 1. E, imò omnis magra.ead.
Fana nocent quomodo mag . 76. 1.B 2. E
Familiares damones. 164. 2. A Γούς.. 3. 2. D
Faniaſia laf& varie deceptiones. 140. I. B D. Gommari viſio. 121. 2. A
Φαρμακευς .. 3. 2. B Gorgones. 147.2 . A
Faſcinatio qualis. 12.1. B , 25. 2.B Gorthicorum Regum origo ab vrſo. 83.1 . A
Faſcinéntne verula aſpectu fuo? 11.1.D at iæ ra cu lo ſa ra a 25 .2 . A
Gr ſeu mi ope qu .
Fatum non eft cauſa monftrorum . 83.1. B Gregorius VII. 78.1.E
1 Grimoyria ars. 54. 2. B , liber . 55.1.D
Fatales forores. 150 , 2. A
Fainelis, 155.1.C Guido Iuliacus Flandria Imperator cacodemones con
Faunus . 145.1.E ſuluit. 77. 2, C , D
Fauftus magus . 79.1.E Guil. Conſtantinus. 38.1 . C
Febrium diuerſi termini vnde. 7.1.C Guil. Ara goſ ij alc him ia. 37 .1 , C , D
Famina ex damone qua pepererint , 84.2 . E Gyg is ann ulu s. 9 , .1.E
exempla varia . Gymnoſophiftarum vlmus. 100 ... E
Færnine in viros mutaripoffunt
H
104.2 . A , 6 seg.caufa. 105.1 .
Feralia. 116. 2. C Abundia Regina. 105.1.E
Ferdinandi Regis Neapolitani ſpectrum . 133. 2. D H Hadi ngus 77.2.3
Fernely alchimia . 37 . Heret ici vtplurimum wagi ,ühareſim magia cornitu
Ferrum aqua fupernatans quomod o
fiat. 19.1.D ri confueuit, fuse probdium ruitivnwas. Prolog :
P Haremus
 INDEX
1190
iuretici domicilium damor.ut idola . ibid .
Ignatius Loyola ſuperat & deprehenditphantafticam ,
æreticorum manſio tartarea oftend. 129.1.E dæmonis illuſionem . 142.1 . E
Hæreticorum idem fpiritus blasphemus & Sycopháti Ignaty Loyole precum efficacia.
cus fictor miraculorum . 66.1. Ignis genera feu partes, flamma e pruxa, 70.2.D
Jareticis demo yritur yr meretricibus compoſitis ad Ignis fatuinatura & mira, fbid .
animas decip. Proloq.F Ignes & luces nocturna varij generis. 138.2.C
ſiluſiones oculorum , auriúmque & alia multe que pro
Hæretictsſolitus demon ſtigma imprimere. 56.2.
Hereſis neceſſario,fi non reſipiſcai,in atheiſmum vel ſpectris habitæ narrantur,ibid.D ,cum legg:
in magiąm definit, Proloq.F Imagines in fluuium rapradi ritus magicus.74.2.D , E
Hæreſis eft famesverbi Dei, Proloq.. Imağines astrologica
fička,magice vero vaniſſime def
cribuntur. 6.1. A , E .... D
Hereſis abiuratio
fedat tempeftatem quam pertinacia
excitarat, 157.2.C Imagines huiuſmodi magicas nihil poſſe definitum, 6.
is
Here mere trix in S.S. Proloq.F 2 ,C , D
Hereſim curioſa artes , vt famem peftis , ſequuntur, Imaginum magicarum vel aliarum vis 1871.C.earnn
dem genera . ibid. D
Proloq.F
77.18 Imaginum ofor diabolus. 74.2 . E
Haquinus Noruegus.
Herpyia.. 147.2.A Imaginationis vis quid & quãtum valeat ad effectus
Hecate 145.1 . A miros, 1. 8.1. A
Hecates canes . 69.2 . Imaginoſus morbus quid, eins due ſpecies 139. 2.E ,
S.I.A 140.1.14
Heliotropia.97.facit inuiſibiles,
29.2 . B 34.2.B
Heliotropy grana . Imperfecta qualibet an monſtra?
150.1.C Incubi & ſuccube demones anfint, o an gignant,
Hellequim familia .
Heluety à VValdenſibus peſte magica taminati.Pro qwe wc( pectant. 84.1.B. fegg.
loq.F Indrs Nobilis Neftor huius aui 196.2.D
61.2.D
Herba magica . Iñedie longe exempla, & cauſſa ,&
pofſe hanc à demo
Herbarum magicarum vis. 68.1.A ne procurari, 75.2
30.1.E Infans locutus. 132.7. E
Hermes Triſmegiſtus an alchymicus,
Hermetis ars vana . 163.1.A Irfantes cur occidunt ſaga, á quomodo decoquant,
Hermotimus ClaZomerius. 113.1 . C 109.1, B
Herodias an appareat, 88.2.c Influentia an & quales. 6.2.C
74.1.B Influentiarum qua vis incorporea & Animă ibid .D
Hip & porum ignis,
754.2.E In inſtanti docere nequit demon . 11.1.C
Hirci ſpecies demonifrequens.
Hispanorum faſcinus,Higa diētus. 27.2.E Innocentij Papafactumprçclarum . 78.1 .B
Homo non poteſt produci per alchymiam . 42.1.B Inuus & Incubus Pan . 147.1.A
Hominum quatuor genera Paracelſi. 151.2.C Inſecta arte gigni poſſe varia. 36,1
Humana ſpecies an habeatvim lapidis plantæne. 17. Inſepultorum anima vagą. 127.1.B
2.E. Infula natantes, 138.2.C
Humana figura cur demon fepèappareat. 151.2 , Inſtrumentorum naturalium qua vis ex parte dæmo
Hum.dum naturalę an ſemper conſeruari vel retau nis applicantęs, fusè oftenditur, 65.1.A
rari arte poffit. 107 , 1.6 s
Intellectu ſolus nequit caufa ecſtaſis, fed tantã o Dei
Humorum origo 84 inftrumentum , 114.1.D ,E
Huſure to Lutherani Magicam ſparſerunt per Bo Intellectui quid cõferre o nocere queat damo.168.2.D
hemiam . Germaniam . Pioloq.F Intelligentiam diſcurſivam ſeu ratiocinationem brutis
Hydrophoborum error , 140.2.A damon nequit largiri. 101.1.B ,& fegg .
Hyena, 68.1.A Inselligánıne beftia inuicem ,aut magi voces beftiarū.
106 ... A 99.2.3.an id magi poſſint facere. 100.2.C , D.E
Hypermneſtra .
Hyperbole in SS, 6.2.B Inuiſibile corpus an damon qucaifacere. 97.1.D
12 Ioannes . 78.2.E ,79.1.A .
Hypericon,
1 Joannesab Hembrach ad dæmonum conuentus dedx
Acobi Melſfinki hæreticiſe Chriftum fingentis pſeu Etus. 93,2,1
I domir acula & fycophantia, 66,2. A loannis.c.fpondent:non fuit vfu receptus, 39. 2.C
lamnes & Mambres. 164.1.B Toan. Maldonati laus. Proloq.F
Loann.Duns Scoti mors , 158.2, B
Ianuis claufis vel perparietes aug tennes rimas ſaga
ibid . Toan.Picus Mirandulanus apparuit 134.1 . A
tranfire nequeunt,
[[ ter ica paf fio. 159.2.C Lan.Baptiſta à Porta. 5.2
Ialor . 16.1.D Ioannis de Vaulx mirum ftigma. 103.2.B
IDDEGHONI Hebr, 2.2 . D Loannes Teuthonicus Magus. 161,2.D
Idoluni. ead... B louis Apamexi fanum existum . 21.2.B
Idolorum fički amores. 17.1. A fimulacrum locutum .
louis 100.1.E
Idololatria quid. 2.1.B Irene filia Spiridionis. 99.2.E
ibid.C iſabella Pardea ob ſortilege crimen comprehenſa ,
Idololatria expreſſa & tacita ,
Idololatric tacite nomen cur Magie prohibite artri 103.1.D
butum . ead.2.B D. Ifiodorus, 132.2.C
Idiota ſubito Theologus, 109.1 . Iude Apoftoli ſententia de mortuorum apparitione,
152.1.A 127.2 . A
Ieiuny precum Syraxis vis,
Ieiunij Quadragenarij violati pena , 149 Indaifiliolus in fornace accenfa fernatus, 129.2.C
Iulianus Chaldæus magus. 67.2.C
IESVÖ MARIÆ nomē impedit maleficia.92.2.A
lejuatorum - Tefuitarum differentia, 72.1 . A Iuliani Apoſta: &mors. 125,2.4
Iezabel an malefica. 3.2. A Inli capilli. 70.2.D

lupiter
 LIBRI PRIMI
171
Iupiter Hammon in viridi forma colebatur. 145.2 . E Lutherus ex incubo genitus, 95.1. A
75 ... D Lutheri mathaeologi meteorologia. 71.1 .
1 Izdigerdes rex .
K Lutgardis cautio. 138.1.E
25.1.A Lycaon morbus,lupina inſania , & charrab. 98.1 . C
Khalifarum genera ſengradius. 253.2 ibi d. Sega .
Lycanı bropi qui & quomodo
KISEN Hebr.quid . 3.1.B Lyncei. 11, 2. E
82... E M
Klakis.
kunegundis regina calumniam paſſa. 176.1.D Acedonius moriēs citat Anaſtaſium ad iudiciū,
L M ſedirrito conatu ,quia ſchiſmaticus. 129.1.D
Ac ex parieteſcaturiens.
75.2.C Macrianus Græculus. 79.2 . E
LA LACH AZ quid Hebr. 3.1.B Mahometus hareticus á Magus Proloq. F
Lachrymarum tranfitus qua oculi parte. 11.1. D Magdalena Crucia . 97.1.A , 112,2. E
80.1.C
Lamia Baſileenſis. Magia diſcuſio quam neceſſaria . & difficilis ,Proloq.
Lamid . 3.2.E ,148.2.A B , C, D , E
61.1.C 2.1.D
Lamic & Menippi nuptia. Magia quid.
Magia diuifio . ead.2.0
LamiaſcientiamMagicam diſcuntpotiüculaç quali.
73.2.E. 54.1.3
1 Magia inuentor e perfectorcacodamon .
1 Lapidisphiloſophiciromina, & materia 31.2.C Magia prohibita quid. 2.2,8
32.2.0 Mathematica quid , & mira eius exemplo. 15. 1.E
Lapides in es liquari.
112.2.C artificialis quid & quotuplex. ead.2
Lappiorum exftafes.
Lareis . 216.2.D Magii duplex Perfarum mala virag, C viriufque o
Larina oppidum à Magis liberatum . 78.1.B rigº • Satang . 4.1.C , D
116. 2.D Magiam damoniacam eſſealiquam . 53.1.A
Larue.
Latace. 68.1 . Magia naturalis diuifio. S.A.C
Larronum ſpectra D.Germanoapparentia, 126.2.C Magia naturalis operatricis ſcriptores, & coris cenſu
Laudes Dei magica diſſipantur. 92,2 ra ,catoque . ead . 2. A
1 21.2 . A Magie ſpecialisgenera. 54.2 . E
D. Laurentij luſtiniani viſio.
Lauretan aſpettrorum infeſtatio. 141.1.A Magie visin cacodamones:qualis & quania. 160.1 .
Leberis ſerpentum . 106.2.A cum feqq.
Lenoures. 116.2.D Magie prohibite ſpecies qua. 2.2.8
Lemúria feu Remuria . ibid .
Magie demoniaca nota, feu indicia pacti initi.60.1, D ,
1.2.D. E , & 2.A
Leo cur metuit gallinacei cantum .
Leo Ifauricuspunitus, 130.2 . E
Magia demoniacæ quisprimusauctor. 53.1.A.ss.)
16.2.A Magiæ poteftas qua in cælos aftrat elementa.72.2. A
Leonis Imper.auicula.
D. Leonis vel Caroli Magnifpurie orationes . 102.2.C Magiedemoniace libri. SS. !
S. Leonis epiſtola correcta à B.Petro, 128.2.C , D Magia demoniace ſcriptores vetuſti. 4.2
Lepus marinus quam venenoſus. 12.2.D Magia naturalis auctor Deus. ibid. D
Lernum , 117.1 . B Magia naturalis definitio . ibid .
148.2.A Magi an queāt impedire actiuitatem agentis natura
Leſtrygones.
Leucippe Galatea filia. 106.1.A lis, & varia exempla. 70.2.C
Lignum fæpe lapidaſcit. 36.1 , D Pro cel las re
cie poſ ſun t
. 73.1
Liisth Succuborum demonum preſes. 146.2.E Quid in aquas poſſint. 75.1.C
Loco mouere que valeant. 72.2.E
Lineæ confuſa quo paéto fpeciem pićtura pulchre pre
beant. 65.1. E Subſtantiales velaccidentarias formas an produ .
Lipotimia. 159.2. B cant. 70.1.B
Littere Gfyllaba nulla cum ccelo cognatio. 25.2.B Poffunt que demones nec ampliús. 63.1.A
Loca conftituta có folemnia fagarum ,in ditione Bene d int
Qui poſſ infort una bona. 75.2, A
uentana 92.2.4,131 .in ditione Vltraiectina. 94.1 An ampliuspo ſintinferpentes , quam alia bruta.
Localis translatio fagarum vera. 88.1 82. 2.C
Localium translationum falſarum exempla ib. ſeg, Nequeunt errare, nec quiduis ex quouis facere,nec
ver arum exempla 92.7.6 ſegg. exquauis caufà , vel quouis inſtrumento : nec in
Locufta ſignificat demonem . Proloq.F . inftanti , nec tempore nimis breui nec facere vt
1 Locutiones miraculofe quofiantmodo. 99.2.B fir vacuum . 70.1 . 6 fegg .
Logui beftias an faciantmagi. ibid . 79.1. B
Magipauperes & viles vbig cur.
ead ... D
Lothi vxor quomodo in ſtatuam verſa. Magi ſeptentrionales,vt Finni, Biarmij & alij.109. A
Luftatores damones. 145.1.C Tartari, ibid.
Lucomory an quotannis reſurgant, 158.1 Magi tres Euangelici quales. 5.1 , B
L.Coffitiues. 104 .2. B
Magorum varia nomina apud Hebreos ó quid ſin
L. Marcius, 20.2.D gulafignificent. 3.1 .
Ludouici Alodify Imolenfis tyranni spectrum patris. Magorum varia nomina apud Latinos. ead.2 . E
133.2.C. Magorum vetuftifſimorum nomina ex varijs. 4.2 .
Ludouicus Bauarus Imp. 76.2. A Magorum poteſt asin orbes cæleftes & fydera .72.2 . A
Luna cælo non deducitur. 72.2 Magis damones nõex pacto, ſed ſponteobediūt.161.2.A
S.Lupus Senonenfis. 163.2. C Magicæ in Hiſpaniis ſcholæ per Sarrace 10s introducte
Lupus an ei quem prior vidit raucedinem adferai. quando fublate . Prolog F
II 2.8
Magici effectusnon funt gratiæ gratisdata . 55.2. A ,
Lupos damones effe. 76.1.A nec funteffectus bonorum Angelorum 56.1.B ,ries
Luſitana mulier exſimio duos filios peperit. 82.2.D ſunt effectus animarum . cad . 2.B
Licitanie Recum infignia vnde nata . 132.1.0 | Magicæ virtutes. 68.69
P 2 Magica
 INDEX
172
Milo , 68.1.A
Magicarum artiumcauſe a genealogia per apeloga.
112 . Miraculum & mirum quid ſint. 63.1.E
12.2 . A Miracula an fideiefficax probatio. 64.2.65.1
Magnetis vis.
Maleficorum cur maior nunc quam olim multitudo. Miracula antmira an magi qucant facere.63.1.C.
ſegg.
Proloq.F
Mammona. 145.1.B Mithra . 57..E
14.4.1.0 Mixta an à magis produciqueant. 82.1.D
Mammon .
216.2 . E Modus alchimia ,ſeu mediaque licita . 41.1.A
Manes .
Manes accire, 122.1.C Meris. 68.1.0
Manes & Marcion unde hærefim fumpferint:4. 1.C Moguntinus demon diffamator. 76.1.C
153.2.D 106.2.C
Mantenfium magorum error , Morsuedrienſis Abbatiſſa.
Man eth on magus . 67,2.C Monſtra an deſuisinferioribus pradicentur. 34.2.A
108...B Monſtrorum quæ natura ſterilia . ibi.C
Manicum folanum .
Μάντις. s Monſtrorum origo. 82.2.C , & ſeq .
11.2.D Morbi qui faciunt,& quis mortuus videatur. 159.2. A
Marcus Iefuita.
80.1.C Morbi acovat ibidem
Margulline prior à demone occiſus.
100.2.B Morienus fictitins, 38.1 , A
Margarita eslingenfis.
Marcus hæret . Magus. Prolog.F.ek 21.1.A Morituriquibus dcxteram porrexerint an appareant
Marcos oppidum obfidione liberatum à Mago. 66.2 poftea. 138.1.C
B.Maria virgo pro mundo intercedit. 132,2.B Morituris quàm terribilis damon appareat. 156.1.A
ibid . Mormo. 147.2.C
eiufdem viſiones.
B.Maria virginis odium in hereticos. 128.2 . A Moſes quo apparuerit modo. 118.2.D
eiufdem varia miracula paginis feqq. Moſes anfcripferit de alchimia. 30 ... D
B.Maria de Columna primum templum , 124.1.B Motus localis per aërem magicas. 62.2.E
Maria virginis deuotio quam vtilis,exemplo probarő . Moru locali quomodo damo vtatur in magicis. 64.2.A
99.2.E , 100.1.A quid valeanı mouere loco, á quomodo ibid .
Maria foror Moyſis an ſcripſerit de alchimia, 30.3.D B.Muſa felix tranſitus, 130.1.B
Maria Pacheco mutata in Manuelem . 104.2.E Muſica quomodo moueat, 26.1.C
Marfilius Ficinus à morte apparuit, 134,1, A , B Muſtela ex ore militis. 113.1.A
Muftele s buffonis odium . 11.2.D
Marſi.
81.2.E
Murſorum virtus an fabuloſa.
Martinus II . 78.1.D N
Marryres cur Deus permiferit gladio nicari ,quos ab
igne ,aqua,& c.conferuarat. 102.1.E , 2.A
70,1.B Nabuchodonofor quomodo in belluam mutatus.gs.
Martyres quo pacto illeji ſeruabantur .
Maruthas Epiſcopus, 75 .1.D NACH AZ Hebr.quid. 3.1 . A
Maſca . 4.1.B Nacli obſidio ſoluta propter s pectr 150.1.B
90.1. A Napello educata puella veneno imbutura Alexan
Maſquillon.
Matiſconenſis comes. 92.1 . A drum . 12,2.B
79 ... E Naſcitur nemo medicus vel faſcinator, 7. 2. D
Matrona Moſellana (upplicium ,
13 2.2.B Natura quo pacto operetur. 25.2.D
Martin.Presbyrer Canonicus Legionenf,
S.Matthai Evangelium quando repertum . 129 .1.B Natura leges in magicis etiam vigent. 63.1.E
Matalos cur non demon . Gall.Matous, 155.1.C Nature ordo quotuplex. 25.2.D
3.1.D
MECH ASSEPHIM quid ,Hebr. Naturæ leges á vniuerſi ordo mutari nequit à Ma
Medea.68.2.B . & feqq.eius ignes. 71.2.C gicis. 70.1, A
80.2.B Nauigantibus litus cur mouere videatur. 65.2.C
Melindani.
86.1.4,150.2 , B D.Nazianzeni viſio. 121.1 . E
Meluſina.
damo.108 ... E Neapolitanus rex vltimusItalus an per magiam de
Memoriæ quid conferre aut nocere queat
103.5.C turbatus, & an Italus efle queat. 78.2.C
Memphitis lapis.
Menander haret.có Magus. Proloq.F Nectanabus magus, 139.1. E
16.2.E Necromantiæ origo. 116,2.A
Menfa ſolis.
Martinus. 84.2.D Nemeſis. 145.1.C
75.2.C Nero magicen irritam expertus. 64.1. E
Moſium frugum excantatio.
i tio
Meiall defini . 34 .1 . A Nicaraguani. 97.2.D
Metalla an vinant. 32.1 . A NiceneSynodomortuiſubfcripfere. 125.1.D
Metalla cur ductilia . ead.2.B Nigrita. 81.2 . A
Metalla in que principia reſoluantür. 33.1.D Nobile Raymundi. 37.1.B
Metallorum materia, co conciliata ſententia Peripa Nočtum buli unde, & fusède his. 8.1.C , D
teticorum o chemicorum . ibi.A Nogeri viſio. 121.2.C
a a
Materi proxim an eadem effe pofſit. 34 .2.C Noi & Chamus an fcripferint alchimiam , 30.1.E
Metallorum omnium an vrica fpeciesperfecta. 33.2.E Noëma dea Chinenſium . 77.1.D
Metamorphoſes varia, & an corpora per magos fieri Nomina non funtrady rerum . 25.2.C
97.2.B Nomina ſunt vita expertia . ibid.D
greani.
Metamorphoſes Gētilium ,ut fociorum Diomedis, lphi Nomina an à Dearebus indita . eadem E , & 27.1.2

genia ,victima Cajar. 64.2.B, C Nomina vim phyficam nullam habent, 18.2.C
6.2.B Nomina vnius lingua non plus poffunt quam alterius,
Metaphora in Ss.
Metonymia in SS . ibid . nec Barbara quam Latina , 26.2. A
Michaelis Sidicite preſtigia, 66.1.D Nominú vis nec naſciiur ab imponentisſanctitate, nec
Militares incantationes a ſuperſtitiones. 5.1.B i lingua deonitate, ibid.
No oria
 LIBRI PRIMI . 173

Notoria ars. 54.1.1 Parafceuesfiliorum vis curandı. Iz ... a

Numerus formalis magicus qualis 20.2.E Paredrij. 160.1.D
Numerus muficus quid valeat . 21 . Paredri qui, & exempla 164.1.1
ibid . Parentationes . 116.2.C
Numeri imparis vis.
Numa Pompily cænamagica. 67.2.B Pariusprodigiofusin regno Neapolitano. 64..D
Nympha muliebris. 105.2 . A Parlusmonſtroſi vurij in varijs locis, 82.2.6
Nympharum varia fpecies , 143.1.A ,147.2.B Paferis præftigia. 61.1.D
147.2 , B Paires animam calis tribuentes figuratè locuti. 6.2.E
Nympholipi .
S.Pauli Gentiles . 12.2. E
0 ra Paulina ars . 54.1.A
Pauonis caro neſcia putrefcere. 4.2.E
Blatio facrificij pro mortuis. Pecunias fictitias dai damon & magi. 79.1
O lapidespolim alli Pegufiani orti a cane. 83.1.4
162.2.A Penetratio corporearum dimenſionum an demoni pof
gari.
Ocimum cum maledictis plantatum vberius. S.I.A fibilis fit,có an contra naturam . 96.1.E
19 .2.D Periapia . 27.3.6
Otimeftris partus ratio.
Oculorum morbi & formicario e halahol. 139.2.B Pentaphylli herba. 20.2.B
Oddo Danicus . 77.1 . A Perfeiclypeus. 97.1.E
Odoratus deceptio. 140.1.A Perfarum cadauera cur non putreſiant. 115.2.6
Oenotheris. 108 ...B Peruani viperas finenoxa quomodo contrečtent : & me
OF ,Hebr.quid. 2.2.D ra illorum folennia . 81.1.B
Olibii Max.vrnula o lucerna inexftinéta . 30.1.C Perfurum duo Dij. 4.1.6
Ollerus Suecus. 77.1.A na 27 .2.0
Petitio an potentior quia'lami inſculpta.
Ollerus magus. 67.2.B ri z
Pet de Pa tri bun i His pun i app aru i t
poſ mor tem e
Oniropompi. 160.2. A gregia vitoria cana . 13 * .1.0
Operis huius occafio a finis. Proloq.B ,C ,G S.Petronilla a B.Petro Janata . 14.2.D
25.1.E.2 . A Phaëron . 115 ... E
Operum naturalium ſpecies.
Ophiuſa. 198.1.A Plaufa. 104.2.A
Orationis vis contra ſpectra. 126.2 Philippi Diacori translatio . 91.2.D
Oratio retrogradu an quatalis effectina. 27.2 . A Philoiis , 105.1.D
Oratores quomodoperſuadent “ mouent. 26.1.C
Philennij ſpectrum mirabile o concubitus cum vina
Ordines vuiuerſi quatuor. 25.2.B Machata . 151
Orichalcum officium e naturale . 32.2.C Philofophi nomen vſurpant alchimici. 41.2.B
Origenes damnatus. 124.2 . A Pbrenulis Mania quid. 140. . B
Origenis errores demon Magis perſuadet. 58.1.A ia
Phylacter , 27.2.C
4.1.D Picus rex . 68.1.D
Oromagda feu Oromazus.
Orpheus & Amphion magi.
21.2.D Pici Mirandulani alchimia , 47 ...D
Orphei capar. 100.1.B 87.2 : A
Pygmæos fuiffe velle.
Oibinus damon . 97.2.B Pici Martij herba vis. si.A, 16.1, A
Piloſi. 243. F.Q 248.2
P Pilularum numerus impar. 20.2.C
Piſani magi. 80.1.D
Aftum magicum duplex ,explicitum & implicitū, Pifces inuicem mouent. 101.1 . A
Pacto Pianetaria ars. 54.7.A
& vtriuf9, formula atque ſolemnia.s5.2.3,56 .
1, B, C 57. Platanus in oleam mutata . 36.1.E ,99.2. A
Pactum magicum quale peccatum.57.2.C ,vanum Platonicorum varia deliria . 19.2.3,53.2.E
perniciofum . ibid. Plurabo liguato manus lota Venetijs. 4.2.E
Plutus & Pluto unde ädns. 145.2.B
Pactum tacitum Magicarum quale , c quomodo di
gnofcendum . 58.1.B Dreüpa etiam accipi de anıma . 123.2.3
ibid.C , D Pænuentiam diabolus non poteft in lamys impedire.
Pactum tacitum quando non mortale.
Pačtum de apparendo. 134.1 ill.2.B
Pactum de apparëdo poſt mortem an licitum tutumue . Polycriti ſpectrum caputfilij loquax. 100 , i.C
138.1.C Pomponatij lode Incaniat. 5.2.A
Pašto nõ aftringitur demon , & cur aliquando illiſtet. Potamantis. 108...B
56.1.B , 57.2.B Prafiſcini. 27.2.C
Palamne. 81.2 98.1 . D
Præftantij pater .
Palea quomodo videatur eſſe trabs. 65.2.C · 66.1.B
Prajtanti patris delufio.
Palea niues conferuant fructus maturant. S.I.A Praftigia quot modis demon operetur. 65.1.E
Paleæ quomodo appartanteſſe ſerpentes & Jaltitare. Prafti gra tor ij us
effect quibusregulis cognofcēd i.6 6.1.0
65.2.A tri x
Preſti gia magia , o exempla ,oi eius fundamenta
Palingenii impietas. 54.2. A quada.16.2.E , 17.1. A , quam perniciofa auctoribus
Pamphile faga. 110.B & principibusac etiam fautoribus, 17.1.2
Panaura lapis. 22,2.C Praternaturalia opera qua . 25.2.A
Pandulfius Capuanus. 131.2. A Principibus quibus licita alchimią 42.2.A
Pandore poculum an alchimicum . 30.2.B Prifollianus hæreticus & Magus. Proloq . F
Panem a falem cur damon oderit. 26.2.B Priſcilliant error . 79.LA
Panicus terror . 147.2.C Proſopopæia in S.S. 6.2.B
Papyrii Maſſoni malitia & ftupor. 22.1, D Pſeudochriſti tres Galli,heretici& Magi. Proloq . F
Παραλαμβάνει » .. 91.2.6 Pylli. gol. A61A
Р 3° Pipio: id m
 IN DEX
174
pfyllorum Marførum vis in ferpenies . 5,1, A Sanctorum dormientium duodecim . 203.2.D
Publu caput. 100.1.D Sandracha naturalis & ficuttia . 92.2.0
Pueri perdiſtans ianuas apperientes, 16.1.A Sanitatis donum eſt à Deo, 12.2.E
Putredinem qua arceart: 115.1.1,2.4 Sardoi Heroes. 103.2.D
100.1 80,2.C
Pythagoras înagus, Sarracenus in Apulia theſaurirepertor,
67.2.B Satyri, 145.1.E
Pythagore magica,
Pythagora femuraureum , 30,2.C ,167.2.B Scafii magi mors . 102.2.D
Scantiarum aquarum flamma. 21.1.0
g Sch ilt och ium a
a ſag cre mat um . 26.1.B
Valitatum occultarum neceſſitas, 22.1.A Schiſmaticorum fauentis pæna . 230.1.E
ntitas vt
vt fic . ibid . Schola magica in locis diuerſis, 53.1.C
Q Qua
Quajitones o tormenta cur multi magi fortiter ferat, Scientias & artes quo damon pacto docere queat.
103.1.2 . 108,2.E
Quirini cuiufdam infælix exitus. 102.2.C Scorpij Libyci induſtria . 113.7
Scotia Regis, contra Pictos ſtratagema. 139.1.0
R
Scotus Parmenſis. 76.2.8
Abbinorum errores . 3.1.0 Scriptura loquens de animatione cæliquopactointelli
6.2.A
R Renunculi decretorij. 64.1.D genda regula aliquot.
114.1 Scriptura Pontificia defendi Deo quam gratū. 128.2
Kapius caufa.
Ratio an concedenda brutis. i 101.1. B Scorbiculæ ad pluuiam . 74.2 . A
Selenitis , 61... E
Raymundus Lullus. 5.2
Semen humanum quid, 84.2.C
Raymundus Lullus verum aurum produxit. 37.1.B Semidei egjo Heroes veterum ex incubis. ibid. E
Reatinus circulator. 16.2.E
Reginefagarum olimfuêre. 68.1 Senectus an inuentam queat mutari. 106.C.C. Jeg9.
Senfum doloris an demohominiqueat auferre.102.1.E
Regulæ diſcernendorum verorum effectuum à prafti
63.1. AB Senfitiua vis quid poffit pati à Magis. 107.2.C
giofis.
28.1 . A ,B Senus pro finusapud veteres.. 81.2.B
Reliquiarumgeftatio.
1.2.A Septem granula rixas prouocantia . 5 .1.A
Religio Gentilibus pro ſuperftitione . .1.D
ibi d. c Sepulcro Aiasis vox erumpens. 158
Religio quid Theologis.
Religionis & ſuperſtitionis differentia . ibi . A Serapis. 145 .1. B

Reſurrectionis vere effeilor folus Deus ,non damon , Serpens querna frondenecatur ,& ibidis pēna fiftitur.
12.1.D
nec natura.157.1 . & feqq. Infectorum imperfecta re 106.2 . A
ſurrectio. ibidem . Gentilium apparentes reſurre Serpens iuuentam renouat.
Etiones explicata. 122.1.2.159.2 . Serpensmutatus in aurum . 99.2 .A
Serpentum incantatio . 62.1.A ,80.2.E
Reſurrectionis ficte mirum exemplum : de bobus
157.2 Seruy Tulli capilli. 70.2. D
ſtrigum reſurg.
119.1.C Sibylla an vaticinata de alchimia . 30.2.A
Reſurgentes cum Chriſto.
157,2.E Sibylla albe. 150.1.E
Richardo comiti mirum ſpectrum oblatum .
S. Roberti viſio. 155.2.B Sibylla Nurjana. 143.2.E
77.2.B
Roman Ramirez magihiftoria . 109.2.D Sigeberius Franc.Rex.
Sigillorum vis. 18.2.C , D
Ruta furtiua fertilior,
Silicernia . 216.2.C
S 138.2.C
Silua claſſis fpeciem prabentes.
131.2 .A Siluanus Epiſcopus falſo accufatus. 76.1.D
Acrilegus punitus.
. 152.1 . A 78.1.D
Siluefter 11.
Suy& pujunt difcernere an vere translationes fint, Simeonis Sali amuletum . 28.1.0
quo pacto. 95.2.0 Simon Magus,qualis. Proloq.F
SAHİR cur demon . 155.1.8 Simonis Magi preſtigie . 61.1.0.67.1.A
Sal Agrigentinus agua induratur,igne liquatur. 5.1 Simonis Magi prodigia . ibid.
Sal deejt in conuiuys magorum . 76.2.C Simon de Turua. 108.2.A
Sal,buumen , atramentum naturalia & artificioſa. Simonis Magi canis. 67.1.A
36.1, C Simenis Magi volatus. 61.1.0,91.2.A
Salai Regis ſpelunca. 80.1.C Simulacrã ej umbra an ab anima differät. 117.1 . A
Salmantica laus. Proloq.F Siproèta. 106.1.A
14.2.D Sirenes, 143.1
Salmanticenfis puer fanans taclu ,
Salomon an diues per alchimiam . 30.2 . A Siſyphus an artis alchimia inuentor . 30. 2. B
Salomonis Magica . 55.1.B Socratis demonium , 164.2.B
Salomonis exorciſmi quales. 161.1.DE Sodomitarum aoraſia. 66,1.B
Salomonis Regis Magia'qualis. 5.1.B Somni diuturni varia exempla , c an magicis pofſit
Salutatores Hispanje an Magi & permittendi.15.1.A conciliari, 103.2.C , D
Salutatorum mendacia errores . 14.2.E Soni ( voces prodigioſa ſtatuarum ,bominum , &c,
Salutatorum vis non eſt naturalis. 15.2.C 138.2.E
Samaria infamata Magia . 3.2.1 Sapater magus. 72.2.E
uel euo cat us Pyt hon iſſ as 62.1.A , 2.1 Soruilegic Sortiarij 4.1.B
Sam an per .
Samuelis anima verè apparuit. 122.1.E Soſipatra. 109.2.B
San li vim habēt coërcendi dæmonem.161.1.D , & ſeg . Spagirica , 29.2.E
Sanctorum reliquia contra specirum . 135.7 Species imaginarias quas demon queat ingerere.
SS.variorum apparitiones. 124.6 ſegg. 107,2.C
San & torum ieiunia i Deo. 194.1.D Specie differentia commiſceri et gignere. 85.1.B
Spectrum
 LIBRI PR IM I. 175

Spectrum vehit militum Hierofolymam. 149.2 Tejtimonium pauperwin an admutendum . 37.2.B

Spectra portendentia futuras clades e calamitates. Teſtimonium domeſticum quando validim . ibid. C
150.2.C Teſtudo quomodo excludatona.
11.2.C
Spectra quo pacto lapides queant iacere. ibid. D Thaumaturgica magia . 17.1.B
Spectra vel animas nequeunt magi elicere , fed fimu Theangelis. 108.1.B
lantur à damonibus. 161.2.D Theodorus monachus. 96.2.A
Spectra fæminea puellarum , matronarúmue quam
Theriaca. 23.1.B
varia , 150.1.E , cum ſeg. Theotecnus magus. 190.1.E
Spectra artificioſa. 139.1.A Theophilus medicus. 140.1.B
Spectra vexātia domeſticos,& ftrepituscaufa.150.2.E Theophilus Vicedominus. 78.2.B
Spectra ficta varia. 139.1.D ,E ,quale peccatū.ead.2 .A Theſauri cuſtodes damones.R , 254.240.R , draco
Spectra contemnens ab ystruncatus. 149.2.B nes . ibid .
ISO . I Theſauros quarentes magi à demone necati. 80.1 .
Spectrorum dona periculofa.
Spectrorum infeſtatio caufa reſcindenda locationis. Theurgia impia eft:53.2.C ,nulla est. 54.2.E
150.2.D Thraſýllus. 140.1.C
Speculum cur vitietur adspectu menſtruate. 11.1.C Thynicus. 109.2.B
Specula incendiaria . 6.1. A , C Tironibus religionum infefti demones. 170.2.B
Sphinx . 147.1.E Tranſmutationes fagarum in beſtias. 98.1.D
12.1.C
Spirenſis puella . 88.1 . Torpedo torpefacit manum piſcantis.
S.Spiridionis miraculum . 99.2.A Tranſlationes locales Magia quadrup. 95.2.D
Spiritus damnatorum eġ beatorum non ſubintrant Tranſuećtiones corporum a damonibus falte aliquan
corpora. 121.1 . do funt circa defatigationem maleficarum . 96.1 .A
Spiriiuum apparitiones à quibus exploſe. 116.1.A ,de exempla.91.2.E , ſegg.
fenf& ab auétoritate Gentilium . ead.2.A Treuirenfis ruftici factum . 74.1 . E
Spiruuum feu animarum difcernendarum ratio. 119 . Treuirenſi ditioni vnde labes ſagarum . Proloq . F.
2.6 ſeg. Triſcalinusparochum diffamans. 76.1.B
Spirituum apparitio probata contra Philoſophos ra Triticum ( filigo mutantur in inuicem . 36. 1.C
Ć
tione , 117.2 . Triticum ,lolium , iligo an ſpecie differani. ibid.
Sporus. 106... A Trithemy Steganographia. 55.1.C
Stallichten . Germ . 70.2.E Tuſcia Veſtalis cribrum aquiferum 71.2.B

Staniſlaus. 160.1.C Tympanum ex pelle lupina fonitu rumpit tympanum

162.1. A agnina ex pelle tenſum . 4.2.E
S.Stephanus Dienſis.
Stigma Magorum . 57.1.0 Tyreſias. 106,1 , B
103.1.D Tyreſias e Melampusnon intellexêre voces anium .
Stuma fagarum infenſile qua forma.
Stomnoma. 32.2.D 100, 2. D
Siruiswcameli oua non excluduntur aſpectu . 11.2.C
S.riges. 4.1.A
S. um pi s Pet ter Be ob ur ge nſ is . 99 .1.B

Suchos damon an parere queat. 85. 1. exempla varia 133.1.D

ead.2.D V .
Darilagdeburg .Epiſcopus 131.2.C.133.1. D
quomodo di capienda. Vagiones. 95.2 .
atu ral iao per aqu a 25.2.A is
Par . 69.1.A
Supern .
Superftites qui. 1.I.C Vellus aureum . 30.2.C, 152.1 .
Superftitio falſi cultus. 2.1.B Venefici. 3.2.E
Superſtitio vnde dicta . 1.2.A Veracrucy quedam refutata. 14.2 . E
Superſtitio indebiti cult us. 2.1.B Veratrices. 4.1.A
Superſtitio in malo. 1.2.B Verborum ſignificatio an fit effectiua, 27.1.B
Synagoga credidit animas apparere. 122.1.E Verborum complexioan effectina. ibid.c
Verborum inſufurratorum in aurum tauri vis nulla .
T 10.2.E
Verborum & nominum ſeu incantationum vis.25.1.C
Vermiculi mutantur in alites. 36.1.C
folus noneft caufa effectuum mirandorum .
T Actus.2
14 . D Veſpertilio folys platani abigitur. 12.1.D
Tactus fenfum in corpore aſſumptopotest damon falle Veſtales Romanorum ſaga . 85.1.
re.is2.1.E , a vi aliàs. Vicicilinus auis. 156.2.E
Tałtu ſanant nonnulli. 14.1.E , 2.A Victoriam in bellis an magi largiri valeant : item ad
Tarantula venenum . S.I. vrbium expugnationem iuuare, c . 77.1. A
Tarentinusfenex . 106.2.C Vipera arundine icta obftupefcit. 12.1.D
Tardiciylis. 108.1.A Virgo ut concipiat an demon queat efficere. 86.1.D
fundunt.
Tartari Polonos arte magica 77.1.B, C Vir
an infæminam poſſit mutari. 106.1.A
Taurus verbis dornitus. 81.2.D Virunculorum ſpectra. 151.1.
Taurominitanorum iuuenam ex ebrietate vafania. Virgam aut alia membra an verè damon augeat ant
140.1.D ampatet. 97.2.A
S. Telmi fiamma. 71.1.D Viſio fit introſuſceptione non emiſſione. 11.1.B
Temperamentum æqualitatis , quod Itali medici qui Vifio & viſum qui differant. 118... D
dam confixerunt, impium eft. 7.2.C Viſionum exempla quadam in S.Hiſtor. ead.2.B
Tenebras Magi excitant. 75. 1.C Viſusſeu aſpectus noneft efficax ad ſanandum morbos,
Tentare quanium ſinaturDiabolus. III.2 . vel alia huiuſmodi mira . 1.B
Terra opus facrum quid Hippocrati. 30,2.C Vita non pendet à numeris. 107.1 :A
Terra motus caufare an magi queant. 73.1.A iod us ua ta cti s ibic .
Vita per an aliq cer cun .
P 4 Vuam
 176 IN DE X
Titam perpetuare homini non poteſt demon , ibid . c Vieri ftrangulaiso . 268.D
Vitales actiones tribuere demoni in corpore aſſumpio Vulnera arceantúrne magicis. 102. 2 .
orror . 156.1 . Vulner um militaris curatio . 12.2.D
Vlrici Molitoris error , 88.1.A , 91.2.D VValtherusde Milene. 250.M
Vmabraguid . 117.1.A Veſtphala diris filium immobilem reddidit, 111,1.A
86.1.
Vnguenia cur adhibeat demon in it anſlatione.g1.1.D Wifje.k nderen .
X
Voce fola morbi ajo vulnera ſanari , vel mira alia ne
queunt perfici. 10.2.D Xaca laponicis. 85.1.A
Voces animalium vt in homine audiantur an poſſini Z
magi facere.100.2.B ,in vteris prægnantium.ibid.C
Zabulus . SS.I.A
Voluntaria pro libito exftafis eft magica. 112.2.A Zaburis Hiſpania quales. 11.2.E
Voluntati an damon vim facere, quomodo inducere Zamorano monacho pactum c appari!. 138.1.E
110.1 . Zedechia Iudaipreſtigia . 107. E
queat, etiam quoad peccatores.
Voluptásne e le queat in concubitu cum damone.85.2.A 25.1.D
Zelotypia poculum .
Vratilai Gremozilſai bellum . 77.2 .E Z rroaſter non vnus,fed multi. 6 qui? 4.2.B
Vriel, an nomen angeli. 29. 1.D Z roaſtri artes. 109. A
Vrſariorum amuleta . 28.2.D Zyro Bohèmus . 61.2.B , 270.B
Vier vndofagi & Saga potant ſcientiam . 108.2.E Zytonis Buhemi praſtigie. 61.2.B

S. SCRIPTVRAE, ET VARIO

RV M SCRIPTORVM LOCA HIS

LIBRIS EMENDATA VEL
EXPLICAT A.

EX VETERI TESTAMENTO . 1. Corinth . 10.v. 13. 111. 1. E , & 12.v.9. 13. 1.A
Eneſis 1.2.16.6.2.B.O 2.0.9.107.2 ,D , 6.0.3 . 2. Corinth . 5. v . 4. 119. 2.0
G 106.2 ,E 6.V.11.6.2 B ,84.1.D , 19. 67.1 . Ephef.6.7.5. Proloq .F, o v.12 . Proloq. D , &
153.2.13.6 32.v.24.145.2.D vlt . v.12 .
EXODI.7.4 8.62.1 . E , - 13.V.16.27.2 . C ,co Ti.ojalon . 4.v.13.136. 2. B
22. v . 18.3.1. C Hebre &. 2. v.5.70.1 . B , II V.34. 102. A
DEVTERON . 25. v . 28. 27. 2. C , 31. V.2 . 1.Peiri.3.v.19 . 4.2.5.123 2.B , 6 s.v.8.Prolog. E
107. 1 , A , & 32. v . 1. 6. 2. B , ; 2 .v.39.73 . 1. D 2. Petri. 3. 136.2. B
REGV M lib. 1. c.15.v.vlt. 273. E. ( 1. Reg.28. Apocalyp. 7.V.1.6 9. Proloq. F , dv. 14. ef 15 .
4. 62. 1. A , 64. 2. 2. Reg. 14.v.14 . 228. 6 3 • 163.1.0.11.145. ở 16.0.3.Proloq . F, G c.
Reg. 22. v. 22.64.1. E 20.0.2 . 163.2 .
PARALIP . 1.16.0.26 . 2.1 . B , v . 33. 6.2 . B LOCA VTRIVSQVE IVRIS .
ESDRAE . 4.4.v.1.29 . 1. C. eod . lib.4.6.8 . 28.2.A.C. 1.6 4.25.9.5.
v . 2. 30.2.D c. Epiſcopi, 25.9.5.39.2 .D, 97 : 2. E
TOBI LE. 6.v.8.162.2.6 7.16.2.68.0.2.162.2 . cofpondent.de crimin.falſoin extranag.39.2.D , 42.2.C
TOB . 1. v . 16.00 19.73 . 2.B , 7.0.10.137.1.D , Concili, Braccarenſe. i. 74.2 . E
4
9.v.32.160.2 . 15.v.1.5.2.B , 38.v.7.ibid. Concil. Elibertinum . 125.1.E
PSALMOR.: 2.0.61. ibid . 57.v.6.62.1.A , Concil. Nicænum.l . ibid.
81.2. B , • 78.7.57.27. D , 90.0.5.66.145.2 . L. oftentum . de verb.obligation . 122.1. B
G 102. v. IS . 136. 2.77. A , v.15. 16. ibid.com L.ex Senarufconſulto, ad legem Cornel.de Sucar.
109. 23. 29. D , Ø 113.6.2.B , Ø 115.7.15.113 . ibid . C
1.D , 146. . 4. 28. L.multi. C. de malefic. á mathe. 73. 2. D, 128.1. C
PROVERB . 23. v.33.81.2. LOCA PATRVM ET ECCLE
1
ECCLESIASTICI. 3. 24. 40. 2.0 46.0 . ſiaſt. Scriptor .
vit .62.1. C , 122. 2. E Alchimi Auiti, lib.4.6.3.9 . 4 .

ES AL AE. 1. Proloq . E. “ 2.V. 21.245 . 2. A, G Ambroſij. 125.2. E

34.v.14.145.2.148.2 . 40. v.vl , 146. Anaftafi, Niſſeni. 157. 2. B
IEREMIAE , 7.0.18.6.2 . B , 81.2 . B , C 44 . Arnoby . 4. 2. A , 19.1. E
v . 17. 6. 2. B , Threnor. 4.148.2 . Auguſtini, 62. 7. B.87.2.3,88.2.A , 27.1 E, 137.2.A,
EZECHIELIS.8.v.3.95.2 . D , 27.0.11.87.1. 142.1.C
DANIELIS. 4. v.32,6.2. B , 95.2. D Bafilij Cæfar. 28.1.C , 125 2. A, 126.1 . A
10 EL IS. 10. Proloq , F. Burchardi lib . 2.9. 10.
AMOS . 8. Proloq. F. Caſary. 1 : 8 1.B
SOPHONIAE.1.0.5.6.2.B ,31.0.25.144 . 2.A Caffiani. 147.1.
84 2.D , 160.2.
EX NOVO TESTAMENTO Chryfoftomi. 28.1.C ,84.2.D ,97.1. A ,137. 2.E
MATTHAEI. 4. v.9.91.2 . C , v. 8. ibid . Clementis Romani. 4.1 . D, 67. in margine,
11.V.22.6.2.B , 14.v. 26. 123. 1. E , 17. ibid . Euſeby. 64.2.C
C , Ø 23.7.5 . 45. A 27. 2. D Firmiliani, ibid . B , 72,2 . E
Luca ,4.v.9.91,2 C ;68.1.160.1.162 $ 10.0.17.26 2 . Helinandi. 11.1.B
E611.0.19.161.1. 24. 0.37.12 ; 1.E , 16. Hieronymi, 21.1 . B, 28.1.D , 148.2 . A , 164.4.C
1.16.136 1.CỚ 19.3.4.5 1.B , ở Ult, v. 30. Hilary . 81.2. A
Joannis 8.v.4 . 49. 3. 2. B, * 20,0.19. 123. I E Hildegardis. II.1D
Actorú 11.15.ead.2.A 12.26,2 . E 17.9.22 I 1.C Hugonis de S. Victore vel Eteriani. 88.2 . A

Irenei,
 LIBRI PRIMI .
177
Irenæi. 57.2.D 115.1.E
Euripidis.
Ifidori Hispal. 1.1.C , 137.2.C Galeni. 101.1.C
Iuſtini Martyris. 4.2.A ,62.1.E ,84.1.C ,124.1.D Gelly. 75.2.B ,104.2.C
Lactanty. 1.2.3.4.2.3,101.1.B Glyce. s1.1.1,67.2.
Nicephori. 125.1.D , 147.2 . Herodoti . 113.1.A
Origenis. 25.2.D, 124.2.A Hippocratis. 104.1. A
Paulini Nolani. 126.1.B Horatij. 98.1.A
lamblichi. 102.1.E
Pet . Blefenfis. lib . 2.9.27.fe£t. 2.
Philaſterij. 84.1. Tolephi. 5.1.B
Tertulliani, 61.1.B.70.2.A, 124.1.D Lucani. 56.1.A
Theophilalti. 137.2.D Lucrety . 1.1.3,12.2.C .117.2 .E
Thome Aquinatis. 19.2.A,31.1.D Manily . 30.1.A ,81.1.A ,83.1.A
Nonij. 1.2.B
PROP HANÆ HISTORIÆ VEL Ouidij. 75.2.D ,97.2.C ,106.1.C
Philoſ. aut Poël. ſcript. loca. Philostrari. 100.2.B ,'57 .2.159.2.
Æliani. 101.2.A Platonis.
33.1.B , 84 2.B, 112.2.5
Apulei. 116.2.D , 158.1 . Plinij. 32.2.A.113.1.A , 161.2 .
Ariſtotelis. 32.2.E Plutarchi, 101.1.C, 113.2.0
Aufony. 106... B Procopij. 146.2
Calpurniz. 9.2.A Property. 97,2.C
Cedreni. 37.2.A Pfellij. 78.2.C
Ciceronis . 1.2.A Suide. 4.2.A
Claudiani. 09,2.D ,139.1.A Virgilij. 116.2.A , 149.1.153.2.
Eunapig. 151.1 , 1 Zonare.. 96.2 . A

F IN I S.

1
0

B
0

O
D B
9

O B
10
000
4
 1

1
 179

MAGICAR v M

DISQVISITIONVM

TOM V S SECVN

D V S,

Secundâ curâ correctior & auctior.

IN 2ro AGIT VR

DE MALEFÍCIO , VANA

OBSERV A TIONE D I

VINATIONE , ET CON .

IECTATIO N E.

A v CT OR E

MARTINO DEL RIO

10 SO .

CIETATIS IESV PRESBYTERO , SACRÆ

THEOLOGIÆ DOCTORE , ET IN

ACADEMIA GRÆTIENSI

S.S. PROFESSOR E.
 3

>
a

O
 5
-
181
A
IN MARTINI DELRII NOIT
Εις Μαρτίνα Δελρία νεοχάρακτον Μαγείαν
Meúd giov. ter excuſam Magiam Odarinm .

Eφαλαλγία τυπεισα CApur ictaſusdolore

K Fluuiatilem obterítque,
Ποταμηγενές λόχευμα Exeítq; læpè cancrum .
Extos abišradior Et ante viperina
Teſtudo tabe pota
Οράγαγον χελώνα .
Murdam qorat conilen .
Πεπαρμένη βέλησε
laculis onufta capra
Αιξ δικτάμε φύτευμα
Virtute præpotentis
Ελατήριον μασέυει
Τι δούς βίβληκε δαιμων Dictam ni opem Gibi fert.
Εχισε κάρκινόςε , Quos icit ipfe dæmon ,
Siuc ille cancer ,fiue
Βλαβερόν τε πίμα θνητών,
B Serpens,nocénſuepeſtis,
Πάρεσε ψεύτε τσάντες.
Υπό δαιμόνων σφαλεντες Quid agant:adeſtecuncti..
Huc damonum tenebris
Οσοι κελαινοχώτων
Αλάλησθε θνητή,όσσοι Illule ,quiſquis erras
Defertione quiſquis
Λιποχρίς8 Μαγείας
Christi furis,Magiæ
Μανικς τ ’ έχεσθε όιερω,
Επισίης κατ' ήπαρ Maniæq; captus aſtro :
Tabcfcis & qui amaro
Οσσοι καθήκατ' ιόν.
Felle INFIDELITATIS :
Τέχνησε θαυμάτωντε
Huc, quiſquis inſciens es
φύσεως όσοι αγνοία NATVRÆ & artis cius,
Βεβόλησθε ,δεύτεπάντες ,
DELRIliber ſagacis
Κατά χαρα ΔΕΛ ΡΙοΙο
Mox in manum inferatur ,
Λάζυσθε βίβλον, ήδε DELRI liber SOPHIÆ
Σοφον εκσόνημα, μάλλον
Germanus ille fætus,
Σοφίης λόχευμα δ' αυτής
CfAnimo imbibatur altè.
Λάζυσθε κι πίεσθε
Nam paginæ recondunt
Οδυνηφάτας γάρ ένδον
Animi medelam.Egentes
Σελίδαςκρυπάσκει : Αίσχος Ratione nolle morbi
πίλι λόγο άμοιρα
Purgamina: æuiternæ
Νόσα κάθαρμα γνώναι .
De MENTIS igne culum
Αθαλ85 ΘΕΟΙΟ
Hominem , fibi mcdelam
Αμάρυγμα δ' άνδρα νούσου Animo ſagace promtam ,
Ιαμα με λαβ: σθαι
Manuq ; latam amica,
Σοφός φρέφος, τεκούσης ,
Abiudicare,curpe eſt.
Φίλες χερός σορούσης. Hoc DELRII volumen
Βίβλος , έδε ΔΕΛΡΙΟΙΟ Cæli euolutum ab arce
Προποθηγέτις σφαλένίων. Per inuia in viam dux
Βίβλος,ευρυχαν θες και σε Erronibus pateſcit.
Θεόκρών τόν έξι δώρον. Hoc in manum volumen
D
Αληθεά ερασάι
Date VERI & ÆQVI amantes.
näquate súvde Bilaov.
Penítuſq; quid recondat
Περίεργα έργα όσσους NATVR A ,cui voluptas
Φύσω δαγαν δύ, Eft noffe; IVRA quilquis ,
Οισιν δίκη μέμπλε, Verúmque NVMEN optas
Οισιν μέμηλς ΘΕΙΟΝ, Date in manum volumen
Δάυστε ΔΕΛΡΙοιο ADELRIO euolutum .
Σοφόνεκπόνημα βίβλον,

CLAVDIVS DAVSQVEIV S. S. 1.

Ι제
 1 82

IN EA N D EM ALI V D.

E V multa certo pollicere Apolline

Ventura,feu minare multa credulis
Siue extaſpectes,aſtra Coloſeu notes,
Impoſtores,mendax,fuperbus,improbus,
Fatere.verus iſte te prodit liber,
Mentita veris corrigit,fallacias,
Commenta,tricas,fraude conſutos dolos,
Præfente cuncta difſuit victrix Deo
Vis ingeni potentis&
, conſtans labos.
Atque iftud audes impius conuellere?
Impoſtor es ,mendax ,ſuperbius,improbus,
Fatere. verus iste te prodit liber.
Veri peritus auctor ,inuictus malis,
Magicisque laruis,nominis notum decus
DELRIO ,facta dieta verat omnia.

Spectata virtus,certa ſtat ſcriptisfides.

Fatère.verus iſte te prodit liber,
Seu multa certo pollicere Apolline
Ventura ,ſeu minare multa credulis

Impoſtor es,mendax , ſuperbus ,improbus.

CAROLVS GOOSSIN VS S. I.

Os OCVLVS Sis IGN ARO .

SVPERIORIS ET CENSORV M.
Approbationes.

P.Oliuerij ManaræiSocietatis IE sv Vice-Præpoſiti Prouincialis licenciapro hac

R etiam operis parte Tomo Primo inſerta eſt.
Hunc tertium Magicarum Diſquiſitionum librum à R. P. Martino Delrio Societatis Iesv
Theologo conſcriptum ,quod multiplici ſit variáque eruditioco refercus, nihilque conti
neat quod Catholicæ fidei aduerſetur , dignum iudico qui prælo mandetur. Darum Lo
uanij 8.Februarij,Anno Dom.1599 .

GVIL I EL MVS FABRICIUS

Nouiomagus Apoftolicus ac Regius
librorum cenfor .

Res poſteriores, quarcus, quintus, & ſextus, Diſquiſitionum Magicarum libri, auctore viro
TAdocto P.Martino Delrio Societatis Iesv Presbytero , ob multiiugam eruditionem ,
iucundam rerum abditarum varietatem , ac ſoliditatem doctrinæ , Lectori, hiſce potif
fimùm temporibus, multò vtiliſſimi fucuri ſunt , vti & Priores earundem . Diſquiſitionum
3 Proinde in magnam vtilitatem Eccleſiæ omnino typis mandandos effe iudico. Dátū An.
tuerp.XXVI.Kal.April.Anno 1599 .

SILVESTER PARDO S. THEOLOGIAE

Licentiatus Cathedralis Ecclef. Antuerp.Canoni
cus, Librorúmque Cenfor.

SVMMA

S V MM A RIA
PRIORIS
III.
e ÆSTIO I.
Quid & quotuplex maleficium .
M Aleficium effe,definitur, & diuiditur. Quadam
concurrentia ad omnia maleficia . A
Varia efficientes cauſa ſeu inſtrumenta maleficy. de
pulueribus.De herbis,feſtucis o ſimilibus quæ ſub
ſternunt.De vnguentis. De halitu ſeu afflatu . De
verbis,minis increpatione,laude, reb.facris, vt a
quâ luftrali. vi appertâ. infanticidijs.de fanguinis
ſučtione.de ftrigibusveterum opinio.Gelo.Panama
neſtriges. Lilith matres demonü ,co de illis errores
Hebræorum . Lamia , quid ai quales Gracis.
Thren.4. Iſai. 34. Quo pacto infantes olim có hou
die necent . BB
Q. II. de maleficio inſomnii.
Ritusfolemnis.exempla. Loca Virgilij,Ouidij ,Valerii
Flacci.Telephron denafarus nebula jómni quid A
puleio. Modi ſoporandi magorum . figna varia pro
inſtrumentis, ec fingulorum exempla. De unguento
& illinimentis.an poſſint mutari in minuta anima
tia , ci arttas rimas ſubire.
Q.III.de amatorio maleficio .
Sect. I. Quid ſit,quadam huiuſmodi credita veterib .
Aſtirites lapis, lynx , quafis auis. De noftri aui
philtris.de his quæ funt inita corpus. quod in his vt
plurimum miſceant res facras. ( exempla. A Loca Horatij.item Eccl.31.V.25. Sag. 4.v.12. Gala.3.
De his quæ fiunt extra corpus. Sacrilegia quæ his im
miſcentur. de imaginibus amatorijs, B.De perga
meno virgineâ ex cute pueri. Cur in hoc potiffimum C
maleficio rebusfacris abutantur , & exemplũ quod
dam de Euchariſtia. С De ſene Viterbienſe contravidam .Telchines qui. Pa
Sect. II. Qua vis maleficijamatorij. probatur latè no
poſle voluntatem eocogi, ſed appetitum tantum.L .
eorum C.de malef.á mathem . D contra faſcinationem queant remedia naturalia.
Locus Baruch.6.v.42.accuratè tractatus. Qui funi
culi apudIeremia, qui vero apudpoètas.Loca Vir
-gilij, Valerij, Nemeſiani,Propery.ja nitnea quid )
fint , defenſus interpres vnlgatus. Theocriti locus.
Burcharde locus. Olina aduri folita. Epiryrum
edulium . Heſychii locus. Oſſa quid
fignificent He
bræis. E occidere , & morbos inferre.
Quidoſſa oliuarum . D
Menti o corpori hæc quam noxia , oftenditur ratione
F
e exemplis.
De Hippomanes, quotuplex fit.explicantur varii au
Etores. Varia iudicia contra huiuſmodi(Magos.
qua iuris Romani pana . Anto.Guibertus refellitur.
Exěpium vltionis diuina , quod in Miſnia accidit.
Scct. III.Deremediis contra philtra & amoris viſcu.
vana quædam gentilium . Loca Virgilii , Tibulli,
Nemeſiani , & Propertii. Error Pomponati. De
antidoris naturalibus, De antidotis moralibus &
Chriſtianis. Ex Helinando que ſoleant amorem
adferre vel fouere natum . Qua vitanda.Remedia
facti . G Quinctiliani.
Pulchra exempla ,Hypatie .Appa á Gela.
Sacerdotis cujuſdam . Cardanus refutatus cum reme
dio fuo.
1 Q. IV.de maleficio hoftili.
Quid ſit, de ingredientibus. notata quadam opinio
183
P ARTIS
LIBRI
A Grillandi,
Scct.I.De faſcinatione.
Hec nunc tota luculentior quaftio. De vulgari feu poë
tica faſcinatione,qualis, á quæ ex ea ortæ ſuperſti
tiopes. А
Faſcini nomen.Præfiſcini. de Higa Hiſpan. LocaVir
gilit á Tibulle .Defpuere, in finu. An quis faſcine
iur à beneuolis,aut à feipfo ?Eutelidas,Narcisſus.Lo
ca Plutarchief. Heliodori. Pueri quo pacto faſci
nentur iuxtà Plutarchum . Conuincuntur fabu
lofa. B
Theologorum quorundam inconſiderantia.
Philoſophica faſcinatio quid, c . quod impropriè dica
tur faſcinatio . С
Tybies Pontici. Locius Plutarchi.Vis Viſionis in cor
pus animam ex Plutarcho. Amoris origo.
Naphta Medorum . Hiaticnla anis. Auriginoſi
morbi remedium . Inuidorum intuitus. wpoßxo
rárix , Quo pacto contagio per intuitum propage
tur ſecundum Theologos. Richardi dicta diſcuſa.
viſus videndo an agat in ſpeculum.contagio an ex
pupula vel circum oriatur. Amarus an babeat a
liquam phyficam qualitatem ,qua efficit vt ametur.
Locus Éccl.g.v.9. Abulēſis ſententia diſcuſſa. An
faſcinationis nomen recipiendum Chriſtianis.Faſci
nationis definitio “ Etymologia. Loca Deutero.28.
V.56. Matth.20 .
V.1.Sara an faſcinatrix.D. Hieron.Chryf.Anſel
mi, Tertulliani & aliorum fententia de faſcinatio
ne. Leonardo Haſſelio vindicia commentarior. ad
iudicatæ.Faſcinatio Magica,quid á qualis. E
lamnai.Faſcinantium familia,in Aphrica, Tribal
lis,Illyrico.Faſcinatorum ſigna an in oculis. Quid
fumpta quidfignificet.faſcinari
Faſcinatio latiſſimè
iudices an verum , Opinio vulgaris faſcini unde
nata .
Sect.II.De maleficiis venenariis,
Que fit poteftas Diaboli in malos. Lutheri error.La
cus 2.Cor.4.v.4.Läb.Danaus notatus.Sage poſſitt
A
Elză magus plurimos occidit.Sage Heluetia quam
multos ,imo e proprios liberos vorauere.maleficium
per acupuncturam . De aliis in ſuperioriGermania,
iteminSalaffis.item apud Geneuenſes. B
Modi duo per introſumptionem , & eius exempla.ſtri
gatio puerorā. tertius per inhalationem . Clementis
VII.mors ,exemplum Agyrte Itali.cớ aliud Alfati
cum , 6 alind Nigre filua. Que cauſa huius ve
neficij inhalatorij. Bodini error. De venefico Italo
Pariſiis agente. C
De venenis qu& extrinſecis adhibentur. varij modi.
E
Loci de hac re Horatij , & Lucani.Telephron à la
mijsin ſpecie muſtele naſo trūcatus, Locus Apuleij,
D
Gnoſticoru immanes cibi hinc cauſa calumniari in E
Chriſtianos , de infanticidiis. Venena quadam mi
re efficacitatis. De ſtygis aqua. Iuberti fententi..
not ata . Scopeliſmus quid. Saccularij qui L. cum
quedam es L. Sacculariorum D. de extraord'.
Q 2 crimin .
 DE MAGIA
184
crimen. loca Iob . s.v.23.Virgilij o Plauti. Hip. A
guid, cargareldado, & vetus aliud, quo in certa
minibus circiytebantur.
Sect.Ill. De aborſu, difficili partu, & lactis deſic
carione .
Stadlein lacerta ſub oſtio pofita , infantes in vtero ma
terno necabat abortusflatu procuratus. vtres Lit
telaten. Perpetua pregnatio cuiuſdam apud Apu
leium . difficilis partus Alcmene. Exemplum la
čtisfurati. ritus.accidit Treuiris.De lacte exſic
cató, etiam in muliere per folas minas. Defrumenti
furto per maleficium . F
Sect. IV . De ſagittariis,aſſaſsinis & imaginum fa
bricatoribusmaleficis . A na prouinciæ.
C.vni.de fagittarijs , explicatum.quod genushominum
fint ifti. Ritus horum , eo exempla nonnulla . vt B
Punkleri ( aliorum . De Finnis Lapponibus
Sagittarijs.C.vni.de homicid.in 6. Qui propriè af
B vtplurimnm his infidentur.infant'cidiorum exem
Saſſini.
De iconopæis maleficis.Notati Cardanus du Vierus.
Althea ſtipes fatalis Meleagro. Loca Ouidii
Horatii.Hiſto. Duffi Regis Scotie. De Enguerran:
D AE MONIA CA
dum eije impedı men.um perpetuum , conira Cunu .
niſtas quofcl.:m.cʻquod huiuſmodi, E
Mira De: permiſſio quadam apud Karentinos. de for
té Salınacis .
Sect. IX .
Demaleficio od :1.Exemplum.c locus Virgilir. Exem
plum aliud u quo pacto hoc maleficium damo pro
curer.de maleficio obliuionis, c eius exemplum .
Sect. X.
1
De maleficio incendiario. de corona Medec Seneca lo
1
Cus, exempla varia.Lotharingia ,Heluetia ,Rhena 1
Quæſt. V. Quibus perſonis malefici queant no
cere? A
Nemine finc Dei permifu, quo habito poſſent cunétis
hominibus Cur infanıibus permittantur nocere.Cur
pla. Opinia vulgi de indolentia acquirenda . Di
vnguento Pagano , Cur interdum á bonis nocere
permittantur. B

vxore . de aliis in Fräcia recentioribus,Caroli.9 . Vulgiopinio diſcuſſa,do interpretata. quod iuſtitia ad

Pontificis cuiuſdam.De ſtatua Simoni Bulgaro exi miniſtris nequeant nocere. Ojtende ur conirarium
tioſa. De aliá Tricipiti,deg,aliis quæ in Circo Byza. aliquando accidiffe. Ananie ratio reieéta quadam ,
С Nideri Jenientia notata . Goninus Magus Pari
tino magicæ fuere.
Sect. V. De morbis variis à dæmone illatis . fienſis.I'nde orta opinio.
Damones varios immittunimorbos.Notantur Pompa Quælt.VI.Cur Deus patiatur maleficos rcbus ſa
natius, Lemnius . Locus D.Matth.17.0.14.De Lu cris lic abuti?
A
naticis ( Epilepticis.Firmici locus. C Quæſt. V11.Cur per maleficia tantoperè dæmoné
Exempla, Thallus ſic affectus per Apuleium.aliudex graflari Deus patiatur?
malleo exemplum . Locus D. Luc.8.0.27 . 13. V. Sect. 1. trädgoria Dei.quia ficoſtenduntur Suaui
11. 1. Reg. 16.v.14.15.0 23. demonum nomina tas, clementia,fapientia ,potentia ,iuſtitia o c.attri
buta Dei , A, B
ab effectu in S.S.Cur magna in his auctoriias Sprē
ri
ge o Ni de ri i. B 2.Fit ad hominum vtilitates varias primo eorum ,qui
Exempla ab iis allata varia, B. Angela Fulginatis, bus nocitum ,patiētiam ,conftantiam ,caritatem ,hu
Stiradii.Dementiam adferunt.Exemplum ex Ma militaiem & reliquas virtutes. exempla heremita
thiolo. morbi Gentilium i demonibus , vt Cerericło chiuſdam . “ D. Iulaini.Deinde & ceterorum fi
rum , Panicorum á Fanaticorum . des confirm.itur, varii errores exſtirpantur. do
Quo pačto demon inferat morbos.Catechites. centur ejje damones.docentur heretici veram nõ ha
Sect. V 1. de mira rerum folidarum & magnarum bere fidem , qui non poſſunt iſtafanare, vel damones
in corpus ingeſtione ac egeſtione. A fugare. Exemplum Lutheri.item Parochi Luthe
Exemplum mulieris Z abernenſis.iren: e alia ſepiem rani. Miniſtrorum Auguftanorum . Miniſtrorum
očtoue , & præcipuc mirum ex vita S.Petri Taren Caluiniftarü in Picardia.Damones interfuere fu
taſii.Pifana monialis. BD ginesLutheri
neri .ift
cur Caluin æ lingua
Belgica nt intact.aramonis ima
Iconoclaſtia
Que in corpore naturaliter innafcantur ? Exemplum i San
Comitis cuiufdā . Que naturaliter innafci nõ queat. C člorum confringant ?varia eius rei exempla. С
Quo talia pacto demon pofſit ingerere , ó cxerere. E Sect.II.Vindicia percatorum præcifua eſt caufa .Ali
xempla duo Ambr. Paræi , de ſtudioſo, o paſtore. quando alienorum , vtin diſcipulo B.Elewiherij
Terriú Remigii. Refellitur modus Paracelji. de ful infantulo apud. D.Gregorium . item ob parentă in
mine c aqua . iuſtam imfrecationem ,veletiam coniuoum. D
Sect . VII . De maleficio deuouendi. A Vi fúnt contumacia in Deum, o alios fupcriores vel
Eſſe aliquos energumenos. ó quæ ad hoc requiſita , vt parentes,Nabuchodonofor.
porellia damone dicantur . An penes homines fitpo # gyptii.duo iuuenes Florentini.Decem Fratres,ob di
teftas fic deuouendi.An diaboli fubintrent ipſa cor ras parentum.Loc.proue.30.0.17.Odium & vindi
pora? Diſcu ſa ſententia B.Hildegardis.Cafarii, Gë ctæ cupiditas & inuidia . Exemplum Saulis.aliud
nadii , Toſtati exempla varia. Notatus locus Scri Alexandr. ab Alexandro , 6 quatuor in vita S.
ptoris Annal.Eccleſiaſticorum.cur id Deus aliqua Arnulphi. E

do permittat. E Carnalis libido , etiam coniugum , á quæ huc diri

Sect.vill.De maleficio ligaminis. A guntur. Sare mariti.B.Magdalena , puella apud
Devulgiquadam opinione , & ex eaconſuetudine nu D. Hieron.puella apud D.Proſperum.cur.tă multa
priali. Solere homines reddi maleficiatos. B damori liceant in coniugatos ? Sacrilega votarum
De variis modis ligaminum.Cur plures viri maleficia violatioquim horrende punita,exemplum terrificü
ti,quim femina?Cauſa maleficii proxime. C trium monachorum.
De Lemniis feminis maleficiatis.De Bohemis mulieri Crudelitas iniuſta. vt Boleslai Regis Geile ducis
bus. Valazca . Propertii locus. Palumbı presbyteri item accuſatio vel criminatio calumnioſa. vi
Veneris hiſtoria. D de tribus feminis , vno viro , calumnianti
De virilium ablatione notatus locus Sprēgeri. 'Demu bus D. Gregorium Siculum ,6D.Danielem fty
liebri arītatione. De impedimento reſpectiuo. Quod litem .

Agnitæ
 SVMMARIA
Agnita veritatismpugnatio & apoftada, esempal
variorum in facris literis,canonibus ,có D.Cypria
no . F
Blaſphemia,vt Alexander & Hymenaus.
VValdenſem blafphe
Sartor VVigornieſis apud Tho.
mans contra Sacroſanctam Euchariſtiam . Gaianus
blaſphemus in Deiparam.item alii Conſtantinopoli
G
Neomagi.
Imprecatio , quia quis ſub conditione fe dæmoni
addicit. muliercula apud Caſarium . Etde illo qui
animam diabolo vendidit. Colonienſis virgo apud
Niderium de prætermiſſa menſæ benedictione.
de Petro Bernenfi iudice, & pretermiſſo crucis fi
gno.De hofpite Spandacenſ.
B
De capitaneo Brauo.de Nobili quodam Silefio de vir
gine Saxonica. De quodam maledico in martyrem ,
de Goduino Comite .
Vſuræ vitium.de monialibus quibuſdam.Cur eleemo
ſyna data (agis noceat. H 2. Sieffectustribuitur ſigillo,characteri,figure,verbis,
Duritia & immiſericordia in pauperes.de ſagisideo
mendicatibus,de Pictauien i quada.De Epiſc.Mo
guniino. de Richbergero quodam.Irrifio ſacrorum
myſteriorum , contemptus rituum & cenſura
rum Eccleſiæ . De Batauo miſam imitante. De
Nouato ,DeProculo Ariano. De Donatiftis.De in
digne ſumemibus Euchariſtiam.exempla tria.Epa
chie mors.Multi periere ob cotemptam excommuni
cationem Epifcopi.
Templorum & facrarum rerum direptio , & Ec
clefiafticorum redituum ac iurium inuaſio . I
De Comite Matiſconenfi. De comite Teutonico de Ot
gerio Oeconomo, Dealiis duobus.Item de pena quo
rumdam mili'um in Hiſpania, poft hancvitam , 21
apparentes declararunt.De Deioca propter eleemo
ſynas ſaluo. De Berneto propter corruptela iniu
ſtitiam damnato.
De Alfonſo Rege Aragonā precibus Cluniacenſium li
berato purgatoris pænis.contra hæreticos, de con
fejfione.
Irrifio & cótemptus ſanctorum virorú & feftorú
de mariere quadu.m.exemplumpunita famina quia
fuerat ingrefa virarum monaſterium :virilem ha
birum mentiia. item ,contemneniesfeſtorum celebra -
tionem. De ciuibus Torperenfibus Pufillanimitas,
deſperatio ,curioſitas,Theophili Oeconomi. K litteris. Locus 3. Reg.c. 20.0.33. Vanitas ominum .
Propter culpas veniales, Moſos ob leuem iram ,Reli
gioſa qusdam ob præcipuiem Gulam .alius ob tepidi
taiem o diſtractionem in oratione.
Quxſt. VIII.Cur cum ifte damna plerumque dia
bolus pollit per ſe inferre ,malit per alios:
Quia in maiorem noc cedii Dei contemptum. Pluribus
nocetQ. uada non posjet tam comodeperle v.g.ha
reſesfpargere, abuii rebusſacrisper facrilegium .Vt
plura illiDeus permittat in homines. De remediis,
remiſſimè.
PARS POSTERIOR LIBRIE
Τ Ε R ΤΙ Ι.
SIV E DE
VANA OBSERVATIONE
QV ÆST . I. Quid fit?
Definitio ponitur.
Quæſt. II.Quale ſit peccatum? 2
Quando letisie,
Ch.undo venido > Exempla fingulorum ,
ndo nuiiun. } Exempla fingulorum.
LIB . III. 185
Quætt.111. Quotuplex fit?
A cauſa finali oftenditur eſſe quadruplex.
Fortune.
Si exſpecten . 2. corp
corpooris
ris.
tur bóna . animi.
}
Supernaturalia.
Quæſt.IV.Vnde queat dignoſci quando ſit huiuf
modi vana obſeruantia ?
Sect. I. Quid quando non conſtar caufam habere vim
huins ejecius ſupernaturalis à Deo . Quid G47
do, conſtat eſſe effectum naturalem vel diuinum ,ſed
addunturvari& circumſtantie..ponuntur de fingu ;
lis exempla. А
Sect. 11. Oftenditur particularibus caſibus. vana ob
ſeruantia
1. Quando requiritur fides in hominem .
óc.qua repudiata lib.i.
3. Quando verba facra vel opera pia detorquentur
ad res vanas. O que res tales cenſende ? Quares
indireétè fpečtentad Dei honorem . Explicata ſen
tentia Caietani, ó limitata ,de illis qui ex meră de
uotione faciunt.
4. Per certa ieiunia voluntaria, e orationes ab Ec
cleſia ad boc non inſtitutas nec probatas , cuen
tum aliquem exſpectare. De arte Notoriâ . eius
с
ritus confutario fusé .item de arte Paulina de
arte Angelica.
Sect. III. j. de geſtantibus reliquias, Euangelium D.
loannis á fimilia periammata . B
Que neceſſaria vt hæc fint licita. ſententia de 'lis Au.
guſtiniexplicata ,veteres etiam Canones, c.illud 26.
9.2.c.non liceat.26.9.5.ca ne obferuetis 26.9.7.Cal
Frodori locus exponitur. с
Se & .IV.de ominum obferuatione latè difſeritur , ( e
numerantur eorum genera varia ex D. Auguſtino.
De Saliſatoribus. De auris tinnitu . locus Catnili,
Gallerius incerti poëta . Spatulomanthia. Sternu
tatio. Ex nomine, exemplo Augufti de Nicopoli.Ex
verbis fortuito prolatis . Deys que domi contingwi.
D ÕIKOOKOHUS De ijs que foris. Ta gródia. Exempla.
D. Augujiinilocus.Ominis mentio habetur in facris
D. Marci fačtum . locus Blefenfis , á Iudith .
8.0.33 D
Signum à Deo petere aliquando licitum varia huius
exempla . SeruiAbraha.Gedeonis Ionatba. D. Au
guſtini. Gregorij VII . Glodouei Regis. Omina ob
ſeruare illicitum . Caietani locus notatus. Omen
offenſi pedis notatum in Graccho, Craffo, Prorefilao,
Tibullo. De omine fternutationis, ex Theocrito A.
riſtotele, Propertio. E
Sect. V. DeStrenis an fit vana obſeruantia ,quando
liceat eas mittere.De Kalendis lannarijs earum
celebratione. Explicantur.c.1.Concil. Antiſiodor.c.
non obferuetis c . non licet. 6. fiquis Kal. 26.9.7.c.
0.Concil.Toleta.4. Burchardi locus.Hibernici lupi
harichriſt. F
Se .VI. De ſuperſtitione temporariorum , ad ſcinder
da ligna, herbas colligendas & c.Quiobferuant cer
tos dies feftos ,vt pranüciosſerenitaris velpluuia ,ve !
vt naturalis efficacitatis maioris , quo ad herbas,
phlebotomiam do fimilia vel vt infauftos comi
noſos. Dies Ægyptiaci , qui fintin c.non obferuetis
cc.quis exiftimaret 26.9.7.D. Auguſtini loca. Lo .
cus ad Gal. 4. v.10. Pofterum , quid Ambroſio,
Auguſtino. Qui aquam benediétam vno dominicu
Q3 guim
186 DISQUISITIONVM
quim alio plus virium putant habere, Qui ouis die
Paraſcéues vim ineffe incendiy putant exjtinguendi
Sect. VII.Obferuantia vana in ſanandis morbis o
G
variis noxis repellendis.
Quando conſideratur vt oblatio fitex eleemofynis, vel
crux empta eleemoſynis. Qui pilos vel capillos ægri
miſcent cere oblationis. Qui mergunt imagines a
quis.Qui certas adhibent ligaturas. Qui per annu
lum defponfationis meiunt. Qui porcorum lintri col
Qui cingulum ægrotantismetiuntur.
lum applicant,
Quiſtramen bipenne diuidunt. Qui animalia lu
ſtrant per igne.Qui libum S.Lupipinſunt &c. pe
cuariorum ligaturæ locus Burch. H 1
Qui vtuntur abſurdis orationum formis.decuratione
vulnerum inter milites Hiſpanos frequente, ponitur
formula o diſcutitur. I Iniicere phiale vitrc& nouem orde:grana. " Filum per
Sec.VIII . Diſcutitur & refellitur ſuperſtitioſus tra
Etatus Felicis Malleoli Tigurini. Sanare morbos
quando pium ,quádo non , Quandoliceat benedicere
animalibus, quando non . Quando liceat exorciſare
e excommunicare animalia bruta.Exempla Šan
Etorā.S.V Vilhelmusanguillis maledixit ,B.Prumi
nius vermib.venenatis. Epiſcopus Lauſanenſis ſan
guifugis Heluery vermibus luger.Curienfes inſectis ,
Lauffkaffer.Qnibusformis exorciſmorum hac in re
vti liceat. Exempli Apoſtolorum & S. Hilarionis. С
S. Blaſius quomodo benedixerit animalibas de S.
Antonij porcis , & curilli appingantur.Locus Co
lol.3.v.17. Quomodo in nomine IESV cmnia faciē
da.l.eorum.C.de malefic. Azo c alij illam ſequen
tes, reprehëſi.Formulain quibus dicitur, Si B. Mar
ria peperit &c. hoc fiat á fimilesoftenduntur efje
illicité , etiam ſicapias ſi vt ſignum velvt caufam .
Nunquam vtilicet operâ demonŭne ad bonŭ quidē.
De facto Theodori Sedunēſis Epiſcopi vtentis mini
ſterio dæmonis in campana transferenda. Quomo
do intelligendum Dei preceptum , de parcendo ini
micis. K Legere pſa.108.iuxta certam verficuloră diſtributioně
Nulli contractus vſurary unquam liciti fuere,o con- D
trarium , eſt error.
Rythmus ſeu verſus an ſuperſtitioſus.
Ritus abſoni e no neceſarij, nec ab Ecclefia approba
ti,indicitim funt
ſuperſtitionis.
Chriſti Domini ritus in ſanando caco. L vt veterá , Danata, Daries & c.Recétiorum verò
De B.Marco quedam fabella .
Deritu Helizeipropheta in puero fufcitando.De riti
busbaptiſmi.
Reuelario de illis formulis vulgaribus nulla exſtat. De
Ananiſapta remedio docetur e'je vox Magica cú ido
lol a rica er. Hebrea compofitione XIN 078 ,
‫ רובע‬6- ‫ אכני‬, ‫ף‬
& ‫שק‬.. M ſtantini,lao Sabaoth .
Magua voc es pleraque ex Hebræo ſumpia.
Serpentes quomodo ab Apoſtolis fublati.
Serpentum incantatores ab Eccleſia non tolerantur.
Potentiori vrensformaeumdem conſeġnitureffectā :
quando deeſt pactum.Curper malos Sacerdotes ſer
uataforma conſecrationis fiattranſſubſtantiatio,per
bonos ,nowſeruata illa,non fiathæc?
Curationem a damone petere non licet.
Non ideo licita eſt formula , quia verba eius ſingula
MAGICARVM
A funt ex facra fcriptura. N
Quomodo fidei promiſſa fanatio miraculorum pa
tratio?In quibus dubiis ſequêdabenignior interpre
tatio.quid hic dubium ,quid certum .Diſtinctio vtilis
inter dubium de rec dubium de perſona.
Poteft res eſſe illicita , non peccare eam faciens, & è
contra quoſ . Quando agitur defalure vel periculo
animarum ,tunc iudicädum non quod leniùs eft , fed
quod anima tutiusfecurius ex inre vtroq; Thelogis
& philofophis probatur fusė ne ad fanitatem quidé
licere vti ſuperſtitioſis . 0
Sect.IX. Exempla variarum formularum vana ob 1
B ſeruantie .Spadix, Spadıx,ſi laboras Óc. Ante par
ante (c. Alligareequum ſtoloniſterili. Brachium
Circumdare funiculo laneo.Confumm.eft.
chriſma trahere.terream imaginem ſub altari abf
condere.Tempore miſſa détestagere óc. Manus la
uare că agroto,vel eu cũ certis verbis manu prehen
dere.Tribus mifſalıb.panibusquadä infcribere. Fe
ria ſexta ægrorum ducere verſus orientě,& c.Guftare
videte quod bonus, & c. Ad fanguinem fiftendum , 1
certo numero guttas ſtillare in cyathum frigide & c.
itē dicere certas orationes.vel verſiculos e pſal,vel !
Chunrat,cara,farite.ec. Trib.diebus ante folis ortū
dicereſuper equo quædam verba. Ad inueniendum
furem facere crucem in cryſtallo cum oleo, & nomen
Helenaſubſcribere c.
Item , lapillos ex fluente pro numero ſuſpectorum colle
ctos ý domūrelatos ignire &c. Item ad excutiendi
furis oculi dicere terribilem quandam orationem
percutere clauã aneŭ malleo cypariſſino,cc. Itē ra
mū auellanum die Sabbati ante ſolis ortum abfcin
dere etc.
falſa e ficta oratione,quam tribuunt S. Adalber
Vti
to: videtur vero potius efſe Adalberti hæretici olim
damnati,
aliter quam exftat. Ad curădamaleficia ,accipere
tres olei violacei mēſuras, & cófiftere contra ſole,an
te ortū ,exprimere nomē laſi ó matris eius, & ange
lorūgloria c. Itēferre inſcripta nomina triñ regūt
cũ certis verſiculis.vel verba incognita abſurda,
Abrac,amo, c.vel illa inſcriptapani,Irioni,Khi
riorhi . vel iſtud ,Hax, pax, max,óc.contra morſus
canis rabidi.
Vel cõrra dolorem dentium , Strigiles falcéſque c.vel,
Galdes Oc.Galdes dc.
Item Gibel,Got & c. Vel in piſcium capturâ illud Con
Quod eft abuti Dei nominib.Libri Båmachii , & Car
tachiri virgas parellulas vi certorā verborü cömit
tere mediis partibus & c.Thoraci lignum rotundum
E
cũ certo murmure appendere.Brahantica duæ ſupera
ſtitiones in manum ægri ponere ſalem , vel nudum
foli ſiſtere:Sacrorum ftatuasmergēdi ſuperſtitio.Le
uini Crucii liber notatus.
Principis cuiufdammors formidanda , qui fuperftitio
num amator .
MAR
 187

MARTINI DELRIO

DISQUISITIONVM MA

GICARVM

LIBER TERTIVS

QUI EST

DE M A L E FICIO , ET DE UANA

OBSERVATION E.

Diungo poſteriùs iſtud , quoniam pauca & minùs difficilia de illo nobis occur
runt dicenda.
A
PARS PRIOR DE MALEFICIO .

QV Æ STIO I.

Quid & quoruplex maleficium ?

O N diſputo ,an fit? | Aqid quod permittitur , patrare , niſi maleficus in

id ſuppono.qui ne maleficium confentiat. Quod manifeſtum eſt
gant; eos Sacræ lit facere ſacrilegâ imitatione Dei Opt . Max . qui
teræ, Iuris veriuſq; ſacramentorum miniſterio ſalurem ve conferat,
ſanctiones , Hiſto miniſtri voluntatem requirit . Requiri hanc ma
rici , poëtæ , com lefici intentionem docet, quòd contactum vel
munis conſenſus, pulueres ſtrigum videamus tantùm nocere il
& fæculorum om lis 5 quibus nocere voluerunt , quod multis
niú memoria dam cl, 1. dz
exemplis Nicol. Remigius confirmauit c; & ve monolat:
nat . Nullum Ma rò certum eſt de maleficiis , quæ compofita non c.3.& li.2.
giæ genus ampliùs ſunt ex naturalibus venenis . Sed voco efficientes c . 8. & 9 .
cacodæmonem oblectat. quia (vt ait Synelius) ca cauſas, inſtrumenta materiamque nocendi , quæ
lamitates mortalium conuiuia ſunt malorum damo ad nocumentum immediatè concurrunt . Huiuf
num . Sumimus autem maleficy nomen non pro modi cfficientia ſunt varia .
damno, ſeu peccato quouis ; ſed pro ſigno effe. B Primo nočent pulueribus quibuſdam minutis,
&úue magico atque ſuperſtitioſo; quo, qui vtitur, in cibum potumúeinfulis, vel nudo corpori affri
a Rubr. maleficus a, qui verò læditur , maleficiatus appella catis, vel in veſtes diffufis: horum ,quinecant arri;
Cod. de
tur b Deſcribi ſic poreſt, Maleficiumratmagia ſpe qui morbum tantùm adferunt,cincricei, vel inter
malefic. &
, qua quis ope damonis alteri damnum parat. Di dum ruffi coloris ſunt. contrà , quo puluere ma
mathema. cies
b extra de xi fpeciem magia ,vt ad huiuſmodi damna vocis la lum tollunt, & medicinam faciunt , is plurimùm
frigid . & titudinem coërceam . Addidi , ope demonis ; ſi enim albius eſt. Vis tamen iſta , non ex pulueris colore,
maleficia.
pactum & fædus cum dæmone deſit, nihil res ad vel aliis qualitatibusmanat; ſed tota pender à pa
hanc tractationem pertineat; non magis, quàm cto cum dæmone inito.colores tantùm deferuiunt
homicidium ferro patratum , vel raptus virginis, declarandæ conuentorú fidei, & ne fagæ decipian
vel furtum , aut latrocinium.Diuidi maleficium po tur,quid ( ve dici folet )pro quo præbédo.Hoc inde
teſt adſpectu finis,vel adſpectu efficientis. Efficien colligitur, quia nonnunquam qui color albus vni
tem cauſam hîc non voco Deum permittentem , medicinamfacit, is in alcerius ftrigis poteftate le
neque dæmonem perficientem , neque prauam thalis eft, & cineriçeus penes vnam morbos , pe
malefici conſentientis & cooperantis liberam vo - C nes aliam lethum adducit; quiacciam vni & eidem d horum
luntatem . hæc enim cria ſemper in omni maleficio lagæ aliquando necem infert, aliquando lanat à exépla pe
concurrunt. nec enim capillus de capite cadere morbod , prout dæmoni ſignum luber commura- te à Nico .
poteſt, fine Dei permiſſu : nec dæmon plus dam re. Pucariin huiuſmodi pulueribus cibosinfectos LC.2 & 1.2!..
Remig
ni poteſt inferre, quàm Deus permittit, nec vult, à Simone Mago, apud Anaſt.q. in SS. 2 C.7. & 8 .

Q 4 Venlque
 188 DISQVISITIONVM
2. Malencium patrantherbis,feltucis , aliifque A quoquc ,non ignorum , præter ea quæ dixi,probäur
id genus friuolis in humum proiectis ,quæ ſuper
gredientibus (quibus tamen malefica voluerit ) æ
de Re- / gritudinis velnecis certiſſima cauſa ſunt a.
più d . 3. Veuntur ynguentis albis, vel ſubruffis ,inſtar tur à voce Lail , quæ noctem fignificat , eo quod
bituminis , in quibus interlucent permixtæ metalli
micæ , & fimul lureę candicanteſque guttę:ſivn
guentum hoc igni inücias , fulgorem , ſtrepitum ,
nidoremque edit , cui ſimilem res alia nulla, hoc
nonnulla ſemper habent manus illitas,ne qua no
cendielabarur occaſio. lethale ,ſidemulcendo vel
ide Re ſummas veſtes attigerint b.
ium... 4. Solo halitu afflarúue inficiunt, fic ſolent el
ſe cauſa puerperis abortiendi ſummo cum vitę pe
riculo , vt exemplis comprobant Nicol. Remig.
2.0.7 .
Sprengerus, & Loyherius c. & hoc dæmones pof
enger. ſe Prellus olim docuerat libr. de demon .
mallco .
5. Grauiſſima damna inferunt ſolis verbis vnde
yherius
de Ipe. Lucanus .
Mens hauſti nullâſanie polluta veneni
Excantata perit. Virgilius;
Mifcuerun: j,herbas.non innoxia verba .
Neinpe quæ docuit dæmon . vnde Ouidius vo
cat Hecateia :
Protinus horrendis infamia pabula ſuccis
Conterit, & tritis Hecatéia carmina mifcet.
Seneca,multis venenis enumeratis , de Medcâ;
Addú venenis verba non ijtis minus
Luc.1.6 .
Metuenda d . Quodque mirum , interdum
irgil . 3:
cor . Na nocent ſolis minis ,vel increpatione , immò & lau
1.9 . Meta de credituin id non gentilibusmodò ,qui Baccare
for.Sene . frontem cingebant,vt huic malo obuiarent,fed &
ledea .
docet ætati noſtrę probatum experientiâ e ; quod & ego
, rèiniſeros infantulos exſugere.Hodie non tam fi
.emig, li. fateor, ſed addo, hæc omnia non virtute verború ,
.C.3 • fcd opera diaboliad lignum concurrentis perfici.
6. Nec rebus ſacris parcunt,vt quę aſpergillu pul
ueribus contigerat , & lic alpergens aliá aquâ be
nedicta ,iniſeram confecit ,apud Remigiú lib.i.c.2.
Denique quædam grallantur apertius ; quę per
dæmoné ſtrangulari vel præcipitari alium curant,
vide Re- vel puerulos noctu iniecta culcita præfocant f, vel
nigiun d . acu poſtautem infixa necant, vt apud Sprengerum D
7.7 .
illa obſtetrix Heluetia ; vel è cunis rapiunt, & lan
cinant , aut in vſum vnguentorum , vt alias docui,
vel in cibum libi gratiflimum , vnde Gloffariú ve
tus Sirigadaispúzoves:ducta voce à Læſtrygonibus
Homeri Odyil: x anthropophagis : lic etiam legi
mus Euchetas & Gnoſticos qui magia vtebantur,
infames fuifle infanticidiorú ; à quibus, in Catho.
licos hanc Nationes calumniam deriuarunt.Inter
dum puerulis virulenti quidpiam inſtillant , vnde
moriantur vel ſtatim , vel tabe paulatim.interdum
& fanguinem exſugunt. hinc orta vetus opinio de
Frelaia vel Strige auiculâ, de quâ Q.Serenus;
Præterea ſi forte premit Strix aira puellas
Virofa immulgens exertis vbera labris.
Et alia opinio ab Ouidio cóprobaca his verſibus;
Nocte volant, pueroſy petunt nutricis egentes,
Et vitiant cunis corpora rapta fuis:1
Carpere dicuntur lačtentia corpora roftris,
1. Et plenum poto fanguine guttur habent.
Meminit & Feftus Pompeius. Talis illa Gelo , li
præftigioſa nó fuit, quæ incaſſum Mauritio in cre .
purdismòrtémolita , venarrauit græcus fcriptor,
Nicephorus libr. 18. Hift.c.9. In Pananâ Peruuiæ
multas ſtriges ingentas ,quæ ſanguinem infantulo
rum'exługebant ,refere Pet. Chieza defcript. India.
p . 2. cap. 196.Hoc genusHebræis & veteribus La
tinis ;illis fub nomine Lilith hisſub nomine Lamia,
MAGICARVM
alia allara à Sebaſt. Michaële ir: Przeum 2log .quòd
obferuarint has vt plurimùm efle Valium (11.femi.
minas ) vt ait Helias in Tisbi.quod Lilith , deduci
nocte cum illo dæmone graffari folitæ : item quia
tales mulieres ab Hebræis vocantur matres deins
num,eo quòd demones ,colunr,fouent, & obfequé
tes habent.Interrogari quodam feniores Synago
gæ vnde fieret ,quod plerique pueri nondum oéti
duani(no:a ante,circumc: 207cm reperirentur necari ,
reſponderunt eos interimi à Lilith,hoc eſt Lamiis :
hodie potiffimùm nondum baptizatis infantulis
infidiantur. Teltatur idem Helias, quòd mulieres
B Hebræx ,vt funt valdè ſuperſtitiofa & deditæ for
tilegiis ,contra hanc peftem vtuntur ſuperſtitione
quadam ; quam te ab ipla Lilith ( hoc eft primaria
quadam ftrige)didiciflc gloriantur, vt certos chara
eteres & nomina in angulis cubiculorum deſcri
bant. Neque has Græci ignorarunt , Nam Duris
hb.z.rerum Libycar.teftatur Lamiarum nomen de
ductum , à quadam fæmina,cui nomen Lamia , quæ
zelotypia furens , quòd maritus in mala deditus
adultera foret, prolem etiam adulterinam ſuſtulif
fer , & magna profequeretur cura , hunc infantil
lum ipſa necauit , & quotquot alios deinceps adi
piſci potuit. Videntur folirę Lamiæ veteres infan
С tulis mammas oſtentare, quaſi cos lactaturæ , & fic Thren.4.
Aerum compefcere. nam hoc eſt, quo S. S. allufit Ilai.3 4.
dicens Nudiuerunt Lamia m.immas fuas. & quod
Serenus dixie , viroſa vbera la tanıbus inferere , &
quod Ouidius aggredi infantulos nutricis egentes.
Sic crgo folicæ fimulare alimoniam , & interea ve
mulant fe nutrices , quàm ferarum fpecie inuadunt
incuſtoditos, & dormientium cum languinc vitam
exlugunt ,vel tabifico veneno interimunt .
Altera teſtat diuiſio , à fine petita. Secundum
quam omne maleficium , vel eſt ſomnificum , vel
amatorium ,vel hoſtile.
QV ÆSTIO IT!
De maleficio fomnifico.
Ic voco quando aliquem potione,malo carmi
Sane,
le & certis ritibus foporant,ve interea ei vene
num infundant, vel infantulos rapiant , aut necent,
vel furto quid ſubtrahant, vel ftupro adulterióve
contaminent,faciunt hoc interdum magi, & fieri
poteſt naturalibus venenis ſoporiferis , recentia
exempla congerunt Pet. Binsfeld. & Nicolaus
E Remigius & patet exemplo quod narratur in vi
ta Diui Berardi g , nam ibitot annis adiacentem g Binsfel.
maritum incubusvxoris fefellit,quod eo dormien- de confeſ,
te fa & um oportuit. Pleraquemagiæ ſecreta ſpar- malef.p: 1 .
ſim Virgil.attigit,in his & iſtud # neid.6.de Čer- Remigius
béro & Cumea : li.2.c.4.vi
Cụi vates horrere videns iam colla colubris, ta D.Bern .
li, 1 , C.6 .
foporatam , ó medicatis
Melle frugibus off am
Obycit :illefame rabida tria putrurapandens
Corripit obiectam ,atque immania terga reſoluit.
Fuſius numitoróqueingens extenditur antro.
Occupat Anaas adırum cuftode ſepulto .
Sic & Ouid. 7.Metamorph.de Medæa?
Peruigilem fupereft herbisſopire draconeni,
Qui crifts linguiſſa tribus præfignis,cc vncis
Dentibus Isorrendus , exiſtos erat arboris aure & : .
Huinc
 LIBRI III.
Hunc postquam ſparſit Lethæi gramınefuci ,
Verbáque ter dixit placidos facientia fomnos;
Somnus in ignotos oculos ubi venit,& auro
Heros Æſonius potitur,
Sed Maro tantum meminit phyſici effectûs, Oui
dius etiam magiciper carmina,quare ſıc intelli
genda eiuſdem Medæa in epift.
Flammeaſubduxi medicato lumina fomno :
Et tibi,qua raperes vellera,buta dedi.
& apud Senecam ;
Tu quoque relictisperuigil colchis ades
Sopite primum cantibus ferpens meis.
Apollonius etiam l.4 . Argonaut.tradit incáramen
tis Soporatum ; idque magno molimine effectum ,
maltis verſib.Valerius Flaccus 1.8 .Argon .oftendit.
lámque manus Colchis crinémque intenderat astris
Carmina Barbaricofundenspede,téque cieba!;
Somne pater,ſomneomnipotens ,te Colchis ab omni
Orbe voco, inque vnum iubeo nunc ire draconem .
* nota , cor Que freta ſæpe tuo domui ,que nubila * cornu,
nu.pro po Fulminag co toto quicquid micat ethere: ſed nunc,
tentia a
robore. Nunc age * maior ades,fratrig ſimillimeleto .
* hoc eft al Te quoque Phryxa& pecudis fidiſſime custos
tior seu pro Tempus ab hac oculos tandem deflectere curâ .
fund ,or, Quem metuis meſtantedolum ?ſeruabo parumper
Ipſa nemus:longum interea tu pone laborem .
ille haud Aeolio diſcederefeſſus ab auro
Nec dare permiſſa ,quamuis iubet ,ora quieti
Suštiriet,ac primi percuſſus nubefoporis
Horruit , á dulces excuſſit ab arbore fomnos.
Contra Tartareis Colchis fiumare venenis,
Cunetáque Lethæi quaſſare filentia rami
Perstat, aduerfo lučtantia lumina cantu
Obruit, atque omnem linguáque manúque fatigat
Vim Stygiam ;ardentes donec fopor occupat iras.
lamg alte cecidere iuba ,nutatj,coaétum
lam caput , atque ingens exira ſua vellera cer
uix ,cc.
Apuleius ille Madaurenſis Platonicus, Magica
rum (teſte D.Auguſtino )artium peritiſſimus, non
abs re vel finxit,vel narrauit , de Theſſalis; ſolitos
Lariſſæos cadaueribus cuſtodes addere grandi pe
cuniâ ſtipendiatos ; quibusperpetēnoctem eximièvi- Deft.Iste cum eſſet cacus natus propter varia dona , qui
gilandum erat,exertis inconinis oculisſemper in ca
dauer intentis,nec acies vſquă deuerienda , immo ne
obliquanda quidem . Quippe cum deterrimeverſipelles
in quoduis animal ore conuerfo , latenter obrepant ; vt Jimplici e tunicâ laneâ nudiſí pedibus tam æstate,
ipfos etiam oculos Solis & iustitia facilè frustrentur.
Nam anes vrſum ,canes, & mures , imò verò
etiam mufcas induunt ,Tunc diris cantaminibus fomno
custodes obruunt. ] Erat Lariffæ mortuus primatis
ciuitatis filius , mille nummis cuſtoditurum ſe ca
dauer vnâ nocte paciſcitur Telephron ; ratus ſe ho
minem ferreum ,& inſomnem ,certè perſpicacioré
ipſo Lyncco vel Argo , & oculeum totum . Quid E
plura? cubiculo incluſus,deſolatus ad cadaueris lo
latium , perfrictis oculis & obarmatis ad vigilias,
animum ſuum permulcebat cacationibus . Cum ec
ce crepuſculum (inquit ipſe)únox prouecta ☺ nox'al
tior , deinde concubia altiora , & iam nox intempe
ſta , mihig, oppido formido cumulatior quidem :cùm re
pente introrepens mustela côtra me constitit,obtutumg
acerrimum in me destituit :vt tantillulum animalis
præ nimiâ fui fiduciâ mihi turbauerit animum . Deni
que ficadıllam ; quin abis,inquam , impurata bestia,
iégue ad tui fimiles muſculos recondis,antequàm noftri
vim præfentariam experiaris ?quin abis ? Terga vortit,
e cibiculo protinus exterminatur. Nec mora ,cum me
Comnus in imum baratrum repentè demergit ; vt ne
P. I. Q. II . 189
A Deus quidem ipfe Delphicus facile dijce. nere , duuvils
nobis iacentibus,quis eſſet magis mortuus. Sic inanımis
& indigens alio custode ibi non eram .] Hæc ille de le
& ignarus intereá naribus & auribus demorlis,vi
cariam ſubiit laniena.Id enim alius ille Telephron
mortuus,à Zachlá Necromante ab inferis reducto
{piritu , ſic narrat , Nam cum corporis mes custos hic
Sagaciſſimus,exertam mihi teneret vigiliam, eantatri
ces anus exuuiis meis imminentes , atque ab id re
formata frustrà ſæpius,cum industriam eius fillerene
quiuifſent:postremò iniectá fomni ucbulâ, eóque in pro
fundam quietem ſepulto,me nomine ciere non prius de
fierunt , quam dum hebetes arius á membra frigida
pigris conatibus ad artis Magica nituntur obſequia.
B Hic vtpote viuus quidem , ſed ianium Jopore moriuus,
quod eodem mecum vocabulo nuncuperur,cd fuum no
men ignarus exſurgit, ő in exanimis vmbræ modum
vltroneus gradiens , quanquam foribus cubiculı dili
genter 'occluſis , per quoddam foramen , profeciis nalo
prius acmox auribus, vicariam pro me lanienam fufee.
tauit.]Subdit experimentum , & veræ debilitatio
nis indicia certiſſima. Quibus in verbis vides ca
dauerú mutilatrices excetras , vides anym in mu
ſtelæ effigie ſoporantem , vides & nebulam fomni,
ſed nó addit,quo iniecta modo . Ve plurimùm ſo
lent ſagæ ad hoc certis luminibus vti, quorum fu
mum ab Apuleio arbitror nebulam fomni vocari.
interdum accendüt pedes , aut manus mortuorum
Cinunctas priùs oleo quodam à dæmone accepto ,
vel ad ſingulos digitos candelulis affixis ; interdu
facibus excantatis, de certi generis lychno , & no
ta illis pinguedine, & vtuntur vel accenſis ſibi prę
lucences,velcas domi certo loco defigentes a cé
fas , & , lopor durat quãdiu lumé illud ferale.Non
nunquam partes aliquas cadaueris certis locis ſu
ſpendunt : nonnunquam alia adhibent æquè om
nia (celeſta ; quæ tamen ex pacto tantùm efficaci
tatem ſortiuntur. Maleficij huius per folam ap
penfionem membrorum exemplum narrat Cæſa
fius Ciſtertienſis lib.6.miraculor.c. 10. hunc in mo
dum : Homo quidam fimplex Engilbertus nomine , de
prouincia Tulpeti natus , antepaucos annos defunétus
bus hominem eiusinteriorem illuminauerat gratia di
uina,in diuerſis prouincys nofcebatur , 6 à multis ma
griſque perſonisfexusvtriuſquevenerabatur.In cappa
quam hyeme incedebat , & puero ſe regente fic limina
Sanctorum ſatis remota fæpiùs viſitauit, carnibus nun
quam veſcebatur , non lectifternys ſed modico tantum
ſtraminis velfæni noćtibus vtebatur. Ego multa bona
de eo vidi,co ipfe multos tam verbo quàm exemplo adi
ficauit.Hic tempore adoleſcentia ,cùm noéte quadam in
domo materteréfua matrona dinitis ,inter alios eiusfer
nos ſe cubitum locaſſet , in ipfo conticinio duofures pa
rietem fuffodientesingreſſi ſunt , qus igne diſcooperto,
lumine incenſo ,cistis apertis, intrepide colloquebantur.
Quos vt predi&tus Engilbertus audiuit, & fures eos
eſſe non dubitauit , cùm ſeruos ex vtroque latere dor
mientes excitare non poſſet, ſubfellio cultello ſuo perfo
rato collo iniecit, o clauâ manum armauit: quia il
los quaſi cacus videre non potuit , duce anditu ad illos
tendens, clauam vtraq;manu vibrans,ex omnipara
te quicquid tangere potuit quafi furiofusferiens,de do
mo illos eiecit. Quos vſquead foramen ſecutusdum
aditum ſchala obſtrueret, & illi ſtantes extra domum ,
neminem preter ipſum folum vigilareſenfiffent : detali
expulfione confuli,habito conſilio denuò niſi ſuntintra
re. Quod vt ille ex moru ſchale fenfit , vnam partem
ſchale
190 DISQVISITIONVM MAGICARVM

chaia arta magna,in qua coniinev anturgranacrerar Anon.naturalis,fed arte diabolica confecta erat(ipfò lo
foramini continua,ſuppoſuit ,alterámque vtroque ma anne Curone propriis fcriptis fic diftinguente ) iene
nu feruauit.Illos intrantes vſque ad vmbilicum , En ret. Venientibus autem eis in cameram malefician
gilbertus dorſa eorum , quia proni iacebant , per ſcha di in ciuitatem Treuirenfem , cum maleficiandus pro
lam fortiter preſſit,“ in tantum depreſſit,vt non folum more bonorum Chriſtianorum fe figno crucis epis
eis progreſjum ,imo etiam regreffum prorſus adimeret, exercitiis, antequam ſe quieri traderet ,muniuiſet , ni
Qui quaſiſub torculari poſiti,dum mane capi timerēt, hil efficere potuerunt , fed re infecta reclauſis ianuis
veniam poftulauerunt,datis verò terribilibus iuramen reuolare debuerunt. Vir aytem bonus cui nocere vo
tis,quod nunquam perfonam eius laderent, vel domum luerunt, adhuc virit D E l gratia , o tamdiu viuet
illam intrarent,dimiffi funt.Mane cùm prodente En quamdiu D E O placuerit. Maier dicti Canonis,
gilberto ,à vicinis nulla arte dormientes poſſent excita cum & ipſa examinaretur fuper articulis propoſitis,
ri, e quarerentur circa domum maleficia , quorum eodem modo confeſſa eft , ficut filius in hoc punkto.]
fieri,fupra foramen de tecto pen
virtute hæc mouerant Qui ſuperioris ordinis ſunt Necromantici malefi
dentem quafiſpinam humani cadaueris repererūt,qua ciarij , nihil habent neceffe hanc candelam fibi
amota mox omnes excitati funt. Poft multis annis B prælucere,fufficit in remoto aliquo loco accenfam
elapſis ijdem fures fama & virtutibus iam dicti Engil defixerint. Manifeſtum hoc in fequenti narra

berti excitati , eiúfque vt opinor precibus compuniti, tione,accepta à viris fide dignis, digna quæ fcia
eum adierunt , á quia ipſieffent confeſſi, deinceps du tur ,nam diuinæ quoque vltionis addit exemplum .
xerunt vitam religiofam.Hoc factum mirabile, & alia Abſtinebo loci, & ordinis , & perſonarum nomi
quadam ,de quibus in fequentibusdicetur, ab alys mihi nibus, ne quis ſaga nare in Hiſpania , vbi res verè
relata , utrum nam vera effent à me interroga. geſta , in cubilc veritatis & perfonarum notitiam
tus, ita geſta fuisſefimpliciter teſtatus eft. ] hæc Cæſa peruadat.Ibi quadam in vrbe magni nominis con
rius.frequenter fanèfures magica vtuntur , vt la cionator , qui cum aliis prædicaret, ipſe repro
teant. In Flandria occidentali,haut procul Ballio bus vel factus,vel permálit. familiaris erar cuidam
lo , ſuperioribus annis fur vnus prehenſus fuit, & viro nobili , cui formoſula vxor,ſed caſta matro
apud eum repercus, truncus pes patibulati ,quo ad na . hanc cæpit hircus ille efflictim deperire : nec
huiuſmodi ſoporiferum luinen abuccbatur arti diu ignem ſinu fouit occultum , aperit animum ,
culis incenſis. In Leodienſis ditionis oppido Hu CС & mulieri Aagitium nittitur ſuadere. Illa certa
yo ( vt quidam )vel Dinanto ( vt alij ) noctu ad tuendæ caftitatis , fedulò conatur ad faniorem
diuerforium venere duo , qui ſe à via admodum mentem reuocare à dementia . Sed erat oleum ca
feſſos fimulabant. cæna ſumpta negant ſe cubi mino addere.vt Naphtam accenſam vehemen
cum aliò ituros, ſed importunè admodùın peruica tiùs aqua iniecta exaſperat , vt gliſcat incendium :
ci inftantia tandem abs cauponc imperrant,vt li fic admonitiones hunc yltrò inflammabant. Nec
ceat ad ignem in culina fomnum capere. Inter deſiit vrgere , donec pertæſa moleſtiam , ftatuit
ca ancilla domus,cui non fatis peregrini iſti place vlciſci nebulonem . rem totain pandit marito,
bant , clanculum per foramen quoddam perui. quem non minùs, quàm Acridas talis dolor vre
gil conſpicit , quid acturi. Nocte intempeſta , vi bat. eius iuſſu vxor tépus addicit: venit nox opta
der è marſupio manum abſciſſam mortui 'depro ta malè amanti. Maritus cum aliquot famulis egre
mere , & digitos inungere,tuin adnotos igni incé giè armacus erat in propinquo conclaui,familia
dere.omnes lumen recepere , vno excepto.id ve rem hunc haut familiariter excepturus. operie
rò magi mirari inſolitum . ſæpiùs ergò centant & batur aduentum matrona . Tandem en tibi fæcu
flammæ admouent : fruſtrà lemper. Tum corum Dlari habitu , accinctum gladio & pugione. dedy
vnus,quid tum ( ait) ſi ynus dumtaxat in domo vi centem illam , audacter ſubſequitur , & poftquam
gil:& affixa ad caminum manu,quatuor digitis ve conſediſſet,veterem cantilenam iterat . mulier re
lut candeiis obſcura flamma conluctantibus, do futat, & negat , vt ſolita . fecerant audaciorem te
mo egreſſi, noto ſibilo focios aduocant ad præ nebræ nocturnæ męchum , & vim parat , vis vi re
dam.Puella ſubſequitur,egredientes, & domo,ia pellitur : tandem verita mulier ,exclainat, & condi
nua reuoluta ,excludit.inde irrüpit in herilem tha & tum marito ſignum contenta voce tollit. Surdo
lamum inucnit omnes altum adeò ſtertere,vt nul ( quod aiunt ) fabulam , nec maritus,nec quiſquam
la vi ( nam in medium cubiculi de lecto detra accurrit. Quid ageret ? fugeret ? tenebatur bra
traxerat & protraxerat ) potuerint euigilari. In chiis fortioribus confentiret?mors probro & pec
tere ? fures per feneſtram quandam ſe dirigebant cato potior honeſtati.vngues ergo & dentes, ar
in domum , occurrit ifta , & fchalis deturbat. In ma ſtringit muliebria , & faciem deformat : fed
ſtant tamen , & alia moliuntur ingrellum . hæc E præ furore hæc ille vix ſentiebat. Gladium depo
luminis memor , & , ſuſpectione hanc eſſe loporis ſuerat , dorſo pugiunculus hærebat : vt aduertit
domeſticorum cauſam ,omnes digitos exſufflat, vt matrona interluctandum manu eum cripit à ter
lux emortua , dormientes experrecti, ad clamo go, & ſtricto mucrone perforat aduerfarium , &
rem accurrunt , & domo protelant manifeſta vita priuat.coliabitur cadauer.victrix ,vix ſui com
rios. Poft aliquor dies capti, facinus confeſli fue pos adcurrit in conclaue , vbi maritum abdiderat :
re. Quid mirum ergo , ſi lagæ no & tu irrepant ad inuenit illum & famulos onines mortuis , quàm
cunas infantulorum , & aliorum , quos eunt per viuis fimiliores, clamat , vellicat, trahit, nihil non
ditum?Per. Binsfeldius comm . in tit. ( de malefic. agit, vt expergefaciat. atilli conſopiti manebant .
mathem.ad lib.4. in fin . fic fcribit , Retulit idem lo ſuſpicara ( quod erat ) maleficio id fieri, & videns
annes Cuno de Rouer , cum Anna mater eius et alia Gibi in ſeipſa ſpes omnes locatas , cadauer domo
due faga conueniſſent,vt denocte virum quendam Ze effert , & in plateam abiicit cum gladio, & cruento
lofum perfecutorem maleficorum maleficio conficerent. pugione. Interea dum ibi iacet,circitores noctur
ni in cadauer incidunt , ferunt in carcerem , facie
Magiſterulus precedens feneftrás ianuas aperuit.
Ipfe autem Toannes Cuno pro comite à matre e lota, etfi non facilè , tamen agnofcitur conciona
alys adductus fuit , vt candelam ardentem , qua Itor . Prætor ſeu ( vt vocant Corregidor) prudentia

polle
 LIBRI III.
pouet : ulentio imperato præfentibus,lummoma- Ajue fuperius eſtdeclaratum , fcilicet illiniendo eo pri
ne adit cænobium: euocat Priorem , ait fe de re mum per artus omnes, cui moliuntur interitum , ne vidio
maximi mométicú ipſo coram totâ familiâ agere gilet : tum firmiter ac validè os ei deducendo , ne putio
optare : iubeat omnes ad vnum in Capituli locum
conuenire.facit Prior.conuenere viui omnes,nam
mortuus ille ſolus deërat. Prætor ( ait) videri fi
bi aliquem deefle , re animadaersâ Prior , verè
inquam ) omnes adſunt,excepto tali; ( & nomi
nabat ) qui fors nunc ſe ad proximam parat con
cionem .Ipfe quoque , ſubdit ille, vocetur : mora
haud longa futura. currunt nonnulli , vtvocent:
cubiculo clauſo, pultant oſtium ,nemo reſponder.
lt ergo cum Priore ipſe Præcor , & ianuam vi reſe
rant. nemoerat in cellâ , duntaxat fax , ardens &
obſcurum lucens , defixa erat in camino. Mirari
omnes, & ſtupere. Tum Prætor Priori & conuen -
tui narrat, vbi & quale inuentum cadauer : Er
dum illud auferunt e carcere , vt prophanæ ſepul
turæ ( quam S.S.aſini ſepulturam vocat )meritòtra
datur ; ecce tibi nobilis ille cum vxore , & rem
omnem narrant :conferuntur momenta temporis;
reperiuntur euigilaſſe , quo fax exſtincta. Sic &
perfidia hypocritæ deteſtatione omnium & mu
lieris caſtitas atque fortitudo laudibus totius vi
cinia celebrata:non facilè ex illic habitantium me
moriâ delebitur.
Ex Remigio , nunc addam quædam ,'quibus
hæc explicentur confirmenturque; Scribit ad lo
poriferum faſcinú ſtriges vſurpare cadauer abor
tione egeſtum ,reſecto indc vnâ cum humero , co-
ſtisque continentibus dextro brachio , in vſum
luminis ; & ardere eius membri extremos digi
tos Hammâ ſulphurcâ ac violaceâ ,tantiſper dum
perficiant quod cæpêre ; & hac flammâ exſtinctâ
tam integros & illibatos manere digitos, quàm ſi
lumini fomitem nullum præbuiſſent.idq; confef
ſos maleficos Guermingz 14.Kal.lanua.i589.Sic
Remig.lib.2.c.3. & idem cófirmat c.4 . cum docet ,
ſolerc priùsex cadaueris illius abortiui vnguine,
de mébris elixis parato, quá perſonā cóſopire vo
lú ,probè inūgere. Vergauillax Kalen.Febr. Mar
gareta Luodman , in iudicio agnouit inter fcelera
hoc quoque : Senocte quadam N.ades fuiffe ingref- D dem ex Æſopo , Heſichius Illuftrius; fagittas ex & 1.9.c.19.
fam , eo animo vt fomno ſopiti faucibus venenum infun
deret.idque incaptum quin perficeretur parum abfuif
fe: ita in procliuividebantur eſſe omnia.Sed ( malum )
conira quam putabant excitatum illumfuiſſe àfomno:
adeò vigre infecta ,cum facinoris ſociis ipſa ſe in fugam 8. & Cælius Calcagninus integro opere,de Amatoria lege con
dare cogeretur : confectante interim illo ,manu arma
ta,ac tandem cùm aſſequi non poſſet ,minasferocius in
tentante. Ea igitur de re ad ampliorem cognitionem
interrogatus ipſe,N.teſtisomnem , vti illam fagapre
narrauerat,ceriis diſertiſſa verbis recenſuit :videlicet nobis,omnium optimè & exactiſſimè,Gril.fcriptor nu: 1.5. &
appetitum ſe, ſicuri dictum eſt, veneno : hocque vnum
illis,ne preberent fuiffe impedimento,quod fortè exper- le corpus,velextra corpus( f.inaleficiati.)In corporecom- aliquid. s.
rećtus (nondum enim illarum unguine delibutus fue
rat) ſe crucisfymbolo atque oratione Dominica contra
tan un diſcrimen atque periculum muniuiſet:verum
que illud omnino eſſe , quod illas cum telo multum vix
cſet profecurus , nec tamen affecutus. Et poftea : Ferè
omnes criminis rei deprehenfi, in Germania que est
ditionis Lotharingica,affeuerantconcorditer, eam fibi
i damonibus(modo ys per aliquot annos fuerint opera
ti)penetrandarum adiumfacultatem eſſe tributam : vt
scilicet per quaſuis anguſti.us nullo negotio viam ſibi
faciant ,in mures f,eles locuftas, c alia huiuſmodi puful
la animantia ,prout vſus poſtulat , contracti atque im
minuri:intromiſoſque denuo priori formæ reftitui,fi ve
int :ac tum commodum incæptum peragere , qua
P. I. Q. III .
191
nem agitatione excludat : tandem venenum faucibus
ingeredo admota lucerna quæ fulphurea fläma cuomat.]
QV ÆSTIO II 1.
De amatorio maleficio.
ialga, receptiſſimum nomé , rarius apásyid,
Ire
næú Latinè, ita vocant quicquid dicitur,fit,
dacúrve.co fine ve in amoré quis , Veneríſque furias
pertrahatur. plurima huiuſmodi philtra vetcres
nobis commemorarunt,vt in veterib. Gloflis tc
gularia, quod fuper regulis adolerent philtra loui
B ſtygiali, hoc eft Plutoni , qui Numen illicium ad
amorem putabatur, & hæc facra ſtygialia, & Co
cytia dicta , Virgilius in 4. Aencid . de Didone;
Sacra loui Stygio,qua ritè incepta paraui. Cocytio
rum mentio apud Horatium in Epod.vbi Porphy
rio dicet Cupidinisſacrum , non quod eo veneris
filius inuocaretur , ſubdit enim dicta quod inferis
Dijs à vencficis fierent , ſed quia ſacrum amato
rium . Multa fimul complexus apud Apuleium .
Apol . s.Leuius poëta,
Philtra omniia vndique eruunt,
Antipathes illud quæritur,
Trochili,iynges, tania ,
Radicula , berba ſurculi,
cipſiplices, bitortipla,
Hinnientium dulcedines. vbi Ipſiplices , vt eſt in
Gloſſarijs, ewlów7nxla qumæ in Felto dicuntur Ipſul
lices bracteæ in virilem & muliebrem ſpeciem ef
fietę , quæ & Subfilles eidem dictę. Agnouerunt
has & alij poëtæ , nam de his ſimulacris amato
rum eſt illud in - 4 . Virgilij, Efugiémque ( Ænez )
toro locat. Theocr . & Virgil . in Pharmaceut. Iyn
gem quam Langius ait à Germanis vocari,Vvin
dals. Vvaſſeroths,Kuerdrommel,Latini Fru
tillam vocant: Hippomanes , laudant idem Theoc .
Virg.Propertius;Remoram ,& Sippen Ariſtoteles a, a lib.z.de
rana quoddam oſcillum , Plinius. b Aſtiriten lapi- hift, ani
hoſtili corpore Archelaus ; Thallum ſeu terinirem blib.8.ca.
oliuę valerius in Cyri, alia múlra Lucianus in Dinl. 42. & libr.
Bacchid . Melitta & ex recentioribus Marfil. Fi- 32.c.4.plu
res citat
cind.13.Theol.Platonica, Pomponatius de Incant. ca. Tiraq. 13 .
Magia . Veteribus his videtur communis error, nubiali.
etiam nolentes huiuſmodi philtris in amorem pel
lici poffe ; qué errorem mox diſcutiemus.Priùs vi- c de ſorti
deamus maleficia hoc in genere noſtri æui ; quæ leg 9: 3:a.
prodidic . Amatoria(inquit)fortilegia ,vel fiunt inıra d 1.fi quis
muniter fieriſolēt per cibum ,velpotum d . Et in hisfre- qui abor
quenter admiſcent(quod vixfolent in hoftili vel fomni- de pan.).
fero maleficio e ) Sacrameta Catholicæ Ecclefia, vt ho 3.9.hçc ad
ſtiam conſecratam f,vel nondum confecratam , ſed cir- iectio.D.
cumfcriptam notis có litteris ſanguineis:fuper qua dici adleg.Cor
curant,quandoque vnā, duas,tres, quinque vel plures car.
miſſas,quibuscelebratis,tradunthoſtiã ipfam ,non inte c Grillan .
.110 .
gram prout eft ſed in puluerē redałtă valdè ſubriliter, d.9.3.1
1.8.in fin.
perſona maleficiande,quam affumerefaciunt in cibo,fi- fGlof.i n
cut in meneſtra ,vel inpatu:eodem modo faciūt cum ca c , accuſa
lamintha immixta aliis fpeciebus , ó tradita,vt ſupra rus.ş.ſane.
in cibo velpotu ,ex quo dicunt illam effe nature atira de hæret.
in 6 .
ctiue c quod poteritcor o voluntatě abſorbentis tra
here ad amore perſone tradētis. Sed omnes funt nugees !
dere
 19 % DISQVISITIONVM MAGICARVM

demonis fallacie, "c.] & poftea , Bis aut ter habui in Alliondant fuo capite lecti ,vel inier piumus, veindieri
facto Sortilegos,qui, huic Sortilegro fiue maleficio incū tia,fuper qua ipſe dormit autfub lumine oſty, vei alie
bentes,hoſtia immiſcuerant,vnum videlicet clerică re rius loci,fuper quo ipſe maleficiandus vir rranjiurůs,
ligiofum ,qui hoftiam ipſam ſacratiſſimam accipiebat, aut mulier tranfiturafit.]Hæc ille partim d.9.3.a.nu.
cuius partē ipfe ſceleratiſſimus,qui cupiebat amari,af 15.partim q.5.n.3 . vbi etiá addit lacrilegia quædain
ſumpſerat,dicedo quadam verbafatisturpia atque ne iſtorum.lpli ( inquit)förtilegi admiſcent japius in iftis
fanda,qua hic referre non expedit : reliquam vero par aquam beneduta ſcilicet Fontis Baptifmatis ,aut com
tē hoſtie miſerat ad ipfam mulierem ,non in forma ho munis amphora exiſtentis in Eccleſia, aut oleī fancium
ſtia ,fed minutatim contrita g in pulucrē redacta,fu Baprifmatis ,Chriſmatis aut Extrem : vnctionis, ramos
mend.min cibo autpotu . Iterum habui alium , qui ho olinarum benediciarū ,ramos paimarī , candelas bene
ſtiam nondum facratam acceperat, ó fuper illam cir dictas, ſacrosAgnoſdei,thura benedicta, cereospaſcha
cūcirca,cum fanguine annularis digiti,nonnulla verba les & his fimilia. Quandoque auem capiunt aliqua
Satis turpia deſcripſerat deindeipſam hoſtiam ſuperal ex reliquys Sanciorum Martyrum , fi habere poffun !,
tari depoſuerat,boc est ſupernudolapide confecrato,fub ſcilicet particulas olſium ,capillorī, vel veſtií . Aly ai:
linteamine tamen altaris abfcondita ,cá à quodam Sa- B tem capiunt fruſtula quadim indumentorum facerdo
cerdote rotunda conſcientia fuper illa quandoque miſſas talium , aliorumque panniculorum benedićtorú ,quibus
celebrari fecerat, certis orationibus ad eius propofitum Sacra myſteria venerantur celebranturque ,ficut cimi
ſuperadditis; deinde hoftia ipfam ſumpſerat ,qua tamen Via purificatorij ,corporalis,tunicella manipuli, amictus,
non erat expreſse conſecrata, cuius parlem alteram pro ſtola candide lapidis facrati,mappa altaris, patine,ſu
Le aſſumpſerat,alteram vero partē perſone malefician dary,calicis, o jimilia, iſta omitia ,vel iſtorii pariem
de tradiderat, redaltam in puluerem veproximè dixi, admiſcere folent in fortilegys amatorys , adhibitis eoru
afſerentes,vterque ipſorum , qui hoftiamipſam aſſum nefandisſimis precibus & Diabolicisverbis, ad turpes
pferant indiſſolubili amoris vinculo ad inuicemſe col libidinis actus,tot Sacramen :orit, ( aliorīt ſacz orži per .
ligandos, nihilominus nullum effe&tum apparentem vi petrantes abufum .]Mox ſubdit tertium quoddá ge
di, nec percepi. Nec funtadhuc duo anni clapſi , quod nusſortilegij amatorij , his verbis:Quida ex his que
alium fimilê cafum audiui, Rome accidiſſe,dequadam ſunt expreyj&profeſſionis:defirunt quandoque imigines
impudica muliere,in cuius cophinis reperta fuere duaquafdam ad loca facrificiorum ,terra,z'el cera ,aut cem
bojtie,fuper quibus ambabus erant deſcripia quedam c marum ſeu alia quauis mix :ura conjicias, illáſque bu
verba fanguinea,coc.quas ipfa tenebat,vt afferuit , ad priſant prius nomine perſone maleficianda , ſub deuo
effectum tradendi cuidam alteri milieri,ad inſtantiam
tione & inuocatione diaboli , cum eiſdem caremonijs,
viri,qui eiuſdem mulieris amorem concupiſcebat.Aliàs quibus vtifolent noſtri ſacerdo:es in vero baptiſínate :
quoque nondum eft annus elapſus , quod due impudica adyciunt quædam verba turpia că nefanda:quib.im.2
mulieres Roma , quas vidi, audiui , que acceperant ginibus quandoque aperiunt pectora,ő ipſar um corda
oleūbaptiſmatis , quo inunxerant ſibilabia, diccies ba ; ingenti calore ignita reddunt:auttantum detinet,quod
verba fides abrenuncio tibi, & c.) ở cum labys illisfii liquefiant,putantes quod eodem modo cor hominis ma
inunc. is oſculatæ fuerantviros quofdam ,cauſa captad. leficádi ſimiliter aduratur, ſeu mollificetur, c obedies
amorem ab ipſis,viipfe a ſerebant.Nihilominus demii reddatur ad votum fortilegi,vel amaniis] Io . Salisbe
ex
omne experimentu m fallax fuit, fuorum excefuum rienſ.li.1.c.11.Vuliricoli ſunt,qui ad effectus hominum
conduynas vidi luere pænas. Aliud exemplum à trien immutandos ,in molliori materia , cera , vel fortè limu,
nio citra in eadem Vibe contigerat : quod quadam eorum quos peruertere nituntur effigies exprimunt,
turpiſſima mulier acceperat,particula cutis illius , qui cuius illuſionis in Pharmaceurria Virgilius memi
infans in durusegreduur de viero matris,quamprimiim Dinit:
venit in lucem , illám.zute fimiliter ſuper lapide nudo Limus vt hic dureſcit,checvt cera liqueſcit
facrato abfconderat, 'uper illa plures mil is, numer * Vņo eodémque igni fic noftro Daphnis amore.
quinque celebrari fiverat , cutémque pradutam pojica Naſo quoque in libro Heroidum .
« fumpferat, & baptizauerat fub hoinine perſona mn : Denouet abſentes,fimulacráque cerea fingit,
leficiande ,cum aqua baprifmatis cærimoni's confie - Et miferum tenues in iccur urget acus.
tis, deinde eandem in puluerem redegit, ad effeilī ira Qui locus etiam ad hoſtile maleficium referri
dendi perſona malefici in da:tamen interim capta fui , poflet,de quo poftea.Duplex enim magica deuo
nec perficere potuit firtilegium ed congruas fceleris für tio fuit,vra hoſtilis, qua mortem intendebant, al
luit pænas .] Hæc ille, qui addere poruit,adcò nefa tera de qua nunc ſermo)erotica ab vtraq; Papinio
rios etiá elle huiuſinodi fortilegos, vt & fæmina telteCirce dicta fimulatrix ,& uoppaleva à Lycophro
viris fua méftrua, & viri quorú vtrüque vix pudi ne in Salisberienſi.lubenter corrigeren . Vulricoli.
cæ aures tolerant ) femen in cibum porúmque aliis funt & de hac defixione (ſic deuotionem vocabant)
permixta,& cortisverbis condita,præbeãt,vt inul- E laut dubiè eft illud počtæ veteris in Ciri,
torum conſtat confeflionibus,ftercora quoque & · Inde Iouigeneratmagno frigidulafacra,
alia huiufmodi excreréta ,vt Sprengerus tradidit. Sacra nec Idais ſenibusnec cognita facris,
Profequitur deinde Grillandus dicta ſua ,inquiés , PergitAmycleo fpargens altaria thallo
Exira corpus autem fiueexiru inteſtınafiunt m.:leficial Regis Iolchiacis animum defigere vobis.
amatoria per aliguas mixturas copoſitas ex herbarum Vt opinor Minois in amorem ſux alumnæ.Nã
folys vel radicibus,metallis,reprilibus terræ :plumis in vt deuotio ,ſic defixio duplex, & hoc puto velle au
teftinis membríſve,auiü piſcium ,velanimalium , alia & toré Gloſſarij his verbis: Deficliones vixu dyearTercy,
rúmve ſimilium rerum naturaliz ] adde, maximè ex xaládtquoi.primum ad diras referendum ,pofteriùs
a Grillan. petere a,velcapillos vel vnguiú prçſegmina , vel fa ad vincula & nexus amatorios , & corrigo defi
9.3.nu.23. Iciá, vel quid aliud veſtimenti quod lolitú tangere xiones , quia à defigendo non defingendo. patet ex
corpus maleficiandi:aut,fi nihil huiuſmodi qucant Plinio libr. 28.Hiſtor. cap . 2. & Cicerone lib.2.
nanciſci vel epiſtolá,vel quid aliud de illius domo] de legibus. Vt plurimum vtuntur hodie in ama
di tunc adhibent certas ligaturas, quibus hac inuoluta toria defixione pergameno virginea : quam con
conſuunt in chlam ;devel iunica maleficiandi, vel ab liiciunt ex cute pucri recens nati, & ante baptiſ

mum

1
 LIBRI III . .P. 1. Q. III . SECT . 11. 193

a Ticatrix, mum mortui , vel abortiui , inſcriptâ caracteribus | A lrum C.de malef.o Maibemat.vbi Conſtanțin ,lm 9. I. Aggl .
Abonus , & & verbis magicis :cuius iniram potentiam atque per ait,autpudicos animos ad libidinem de flexijcia & alijom
Agrippa .
bibr.i.de efficientiá nugantur magi recentiores a , & exem telliguntur:non( ait) coëgiſſe,ſed air,deflexiſle:idcò , fi nes quod
( ciam , &
fpc & ris. plum ſuggerit Leloyher. Vtebantur & olim fu lex Rhemia vigeret , V vierus hîc non effugeret
ex media
cap.s. nibus quibuſdam & ligaminibus , de quibus nos frontis inuftionem ,nimis quàm manifeſtò lmpe- cis integ.
с poitea .Grill.præterea rationem inueſtigat, cur ad ratorian ſanctionem caluinniarus. ibello de
c libr. 14. Amatoria dūtaxat ,abutantur,rebus facratis:& mul Secúdò probatur ratione, quia multa ſunt phar- Phileris Io.
a Legigar. tis reſpondet,qui volet eum legat.Hodierno tem Bekelius .
inaca, quæ vim habent naturalem turbandı bumo
e Plutarc .
in'd.S.adie pore,etiam ab hoſtile veneficium ,buffones bapti res ,irritandi ſemen ,excalefaciendi totum corpus : in vita M.
&tio. & d. zant, & eis ( quod horreſco cogitans )venerabilem & , fi nullæ res tales inuenirentur,poflet dæmore. Ant Lucia
Squi abor Euchariſtiã exhibent deglutiendam . Sic nimirum bus , quibus pellet, vti,táquam fignis conuentis,& : Thilo
pleude.lic
zon.tit.c. quotidic deterior fit mundus, & homines in gra deinde iuxta pactuin ipſe per ſe & curbationé, & næ.l.1.C 9 .
de malefi. uiora hoc fæculi fine fcelera præcipitátur,de ama. Alatulentiam , & pruritum , & calorem in corpus D. Hier.in
& mathc. torio philtro miraculum narrat , publicâ fide & inducere , limúlque perſonæ certæ importunam vita S.Hi
Oldradr. multorú fæculorum continua atteſtatione confir ſuggeſtionem imaginationi , quali valde dignæ lat. Greg
. Naziaoz.
Codefri. & matiſſimum , Thom . Bollius, Oratorij presbyter; Bainari,obiicere ; & fic in huius amorem inflectere oracio . 29 .
Ang . in l. cuius opera,quàm hæreticis odioſa, tàm Catholi pollet ; ſed volentem tantùm.Nam in voluntatem , ia laud .
coru. C.de cis vtilis fuit ;is ergo de Notis Ecclehæ “ ; Nonum propter arbitrijhuniani libertatem , nulla dæmo . Cypria. &
malef. Al
beri, rubr. miraculum ( inquit )conrigie Aufidi in Picono. Siqui ni iuriſdictio,nulla'coactio competit: quæ omnia S.ca
Niceph.
.27.li
E.
C. de hær. dem anno 1273.quedă malier,cum fumpfiflet ore Eu ſuperiore libro probauimus , 9.24 . piph.lib.r.
Vita.tract. chariftiam ,nõ deglutiji, ſed feruatam fecum detulit,zt Tertiò probatur exemplis , ve Marci Antonij com.2.c.
de malef . illa vteretur ad amorem mariti conciliandum fibi per Triumuiri apud Plutarc . & alterius , de quo Cleo- tra hæreſ.
Grilland. Ebionita.
d.q.3.ar.n. veneficis.Quamobrem ,fic malis artibus edocta, ſuper demus apud Lucianū ;ve Marci hæretici & Magi , D.Gregor.
! s : Tiraq . Prunas in regula repoſită proiecit : 900 facto ( mirabile apud D.Irenæū ; puellæ adductæ ad S.Hilarionem , lib.r. Dial.
d. 1. 13. & dičtu )cæpit Eucharistia apertifſimè in carnem conuer apud D.Hier.lolaphat Regis & Thedę magi , apud c.4.Nicet.
tractat. de sa fanguinem laie emittere, ita vt pronas exstinxerit, Damalcenú , in vita Balaã.luftinę & Cypriani ima li.4.hiftor.
huéd. Pet. nequecohiberipotuis cruoris eruprio,doneccaduerunt gi ,apud Nazianzenu & Nicephorū , ( de quo con
Loyer.d.c. carbones, quamuis mulier nihil non egerit inijciendo Tule Pamel.in vita D. Cypriani ) vt etiam hæretici
ş.Ant.Gui cinerem ,puluerem ,ceramiz apponēdo: Tum nouo euen cuiuſdam apud D.Epiphan.qui,quod, paulò antè
bert. Me
1 noch.Cla tu attonita, linteo regulam cum carne diuina og fangui- exépli narrationem , dixerat à Mago coa as mu
ri , Farinac. ne inuoluens, ſtabuli propinqui ſtercore infodil. Latuit lierculas;id intelligendum , de vehementi perſua
& alior. res annos feptem ,quamuis aliquot mirabilia euenerint , lione & forri inclinatione , non de neceffitatis ab .
Canoniſt. qua undenám naſcerentur,alsos quidem latebat , mi foluta coactione.Valentinianiquoque imp.apud
verò . vc
Hofticn.in lierem non ita ,fa &ti ac ſceleris ſuiconſciam.Tisexaćtis, Procopium libr.3.de bello Vand .Marcelina apud
Summ . de illa tandem aperuit rem geſtam facerdoti,qui cum ſe co Gregoram lib.3.ſtratidis cuiuidā apud Calchon
mag.g.quã cõluliffet,reperie intactam carnem fanguinemj , recen dylain lib.2.lié probatur Hiſtoria Lafilij Pſeudo
fenrétiam . tem linteimqueillefum .Miraculum patefactum can. monachi & iuuenculæ monialis,de quâ D. Greg.
bri.defor- atiſque divulgatum,ex omnibus locis innumeros ad fui Magnus egit;item SceleriSethi de quo Nicetas * . f libr.z.in
epifto !. ad
til.Ancará. fpectaculum commouit,& commouet adhuc poft annos legite illa accuracè , & inuenietis iniectam pro
Ephcſ.c.6 .
in c.ex tua tercentum et ſexdecim.Vifitur enim caro,viſitur fan penfionem , fed defuifle neceſſitatem parendi .
rú & Abb .
guis vilreis ampullis incluſus adianta rei memorian Quartò probatur auctoritate SS . Patrum , vt
lis.cod.tic fempiternam ,neqae poftiania temporum ſpacia quic omitra Epiph.Irenæ . & duos Gregor.iam citatos :
idem An- quam ex iis eft correptum aut tabefactum . ) En quo probaturauctoritate Arnobij lib.i.contra Gentes
cara.in ca. pacto Deus tàin manifeſto miraculo nefarium D.Hier.dun docer quoſdá demones amoribus &
accuſat. . inulierculæ fortilegium inhibuerit. Sed nunc vi . D amatoriis căticis deſeruire 8 ; & alibi maleficia có- g Super c .
ſane.de bę
deamus, quæ vis huius ſortilegij amatorij . tendit vim habere , vr amemus quæ odille debere- Nahum
ret. in 6 . h Callian ..
Squillacél. SECTIO I 1. m '; & deteftemur, quç nos amare decuiller h.Cal. coll.7.cap.
de fide Ca Ico primo ; hiſce philtris voluntas nullius cogs lianus quoque , Incentores, ait, libidini arg, luxurie 32. Orca
tholic.c.8 .
Turrecre, poteft, ad quem non vult,amandum : ſed benè po quofdā ſpiritus eſſe propheta comemorat , Spiritus, in- 4.V.12 .
i in ca.li per teſt imaginatio perturbari, burnores concitari, & totum funt à Deo
quiens, fornicationisdecepir cos, e fornicati
fortiarias. corpus interiùs quaſiaccendi,adeò vi quis,demone va fuo.] ' non quæro,an rectè explicet dictum Ofex; i Baruch.
33.9.1. riustentationum illecebris interius certanie, ostro quo ſed quid ſenſeric ipſe, id apertè teſtatum aſſero. 6.V.42.
D
dam libidinis vexetur , et fic vehementer trahatur ad Denique probatur S. S.locis effe aliqua huiuſ
CD . Tho .
& S.Bona deſiderium carnalis copula cum aliquo ingenere , quod modi maleficia. Nahum.3.v.4.Propter multitudine
! uen.& Pa- fitum temporis maleficus amator accedat , arribus,
1 fornicationum meretricis fpeciofa á grata,o babeniis
lud.in 4.d. quibus folentmultercule capi ,cam inftanter vrgeat, vel E maleficia :quod de his rectè noſter Frác.Ribera fuit
34. Spren- demon de illo vno tan afſiduè memoriam & phanta interpretatus. Apud Baruch in Epiſt.Ieremix ,nili' E
E '.
ger. Malle .
fiam moueat,exhibendo ſpeciem circumſtantia rum pro fallor, mentio habetur maleficij amatorij concre
part.1.9.7 .
Caftrijlib. pier quas amore dignus videatur ,o ſubirabendo eas mationis,verbaſunt iſta; ai dè guvõres depoférelvay
1. de iuft. gue indignum redderent:facile fis,vt in naſſam preda σχοινοία εν ταις οδοις εγκάθηνται , θυμιώσας τα πίτυ
hæie.pun. cadat .] årque hæc eſt ratio & modus, quo per iſta όταν οιε τις αυλώμ εφελκυθάσα υπότινος των τά
C.IS.Micb . pa .
Medin.lib . diabol us Coler decipe re : vulgus autem nequit di ρατσορέυομεν νου κοιμηθο, τώμ πλησίογονειδίζω,ότι ουκ
2. de recta ftinguere interactiones voluntatis, & motus con αξίωτα, ώςπερ και αθλ , όυτε το χοινίου αλής διερραγή.
in Deú fid. cupiſcentiæ ,imperúſq; portionis inferioris.Vnde Quæ vulgatus fic verit;Mulieresautē circüdata funt.
Ang. Silu. non oportet credere iis,qui quæve caulantur coa
Rolell. Fū. bus in viss fedene,fuccedēses offa oliuarum . cùm autem
Caie. Graf & tionem voluntatis, verè enim nolendo volunt, & aliqua ex ipfis ,atıracta ab aliquo tranſeunte ,dormierii
fius, & alij vellent abſtinere, ſed volunt peccatum cómittere. CHM Co , proxima fua exprobrat, quod ea non fit digna
fummiste, Hæc ſententia communis eſt luriſconſulto habitah , ficut ipfa , neque funis eines diruptus ſit. ] Qui
Binsfeld .
rum d & Theologorum . probatur primùm ,l.co locus inlignis , adhuc denlis obliderur renebris,
in d.l.corú ,
R ignoran
 DISQ VISITIONVM
194
ignorantiâ antiquitatis.vnam cius partem ,que de A
funiculis eſt,nobis Herodorus clariſſimè exponit. De trinâ deſpuitione T bullus, Eleg 2 .
libro primo , vt babet verſio Latina ( Græco nunc
exemplari carco )in hæc verba:vna yſdem Babylo
nis lex eft, omnibus modis exſecrāda. Nempe omnibus
mulieribus indigenis commune eft,femel in vita ad Ve Ieremias , & à quo populum Dei dehortatur , eft
neris templum defidentibus , cum externis viris con adoletio, tāp uitúpwp. de cuius vocis tignificatio
ſuerudsnem babere.Caterùm cum pleraque fint diuitiis
iumentes, que fui copiam facere recufent, he vehiculis
Cameratis fubuečte protemplo conſistune,relička inte
rim àtergo magna famulirý turba. Pleraq, etiã hunc
in modum faciunt, ad templum Veneris fedent, nodis,
corollisga tempora reuin teze quibus dum aliaſeorsùm
abeunt, aliaregrediuntur.Nam diuericula vndecung
ric funiculis distinta aditum prabeni cxternis ad mu
Lieres illas,quàm cuig , libuerit diligendam .Porro cum
femel illic confederint,non priùs domum regrediuntur,
quàm hosporum aliquis , pecuniam mulieri in finum
iniecerit , cùm eadem à fano feorfim abductarem
habuerit.Hospitem autem illum ,qui pecuniam obtulit,
dicere oportet:lantiego sibi Deam Mylittam imploro.
Mylistam enim Aſyry Venerem appellant. At verò
pecuniamillam ,quantulacumg fit,non eſt fas reiicere,
siquidem infacrum conuertitur vfum. Neque mulieri
etiam permittitur bospitem aliquem repudiare,ſed qui
cumque is eft,qui pecuniam obiecerit primùm ,hunc illa
fequiturcitradelectum . Poſtremò vbi iam congreſa
fucrit cuin externo mulier, Dea expiata,domum reuer
litur.Iam ,qua formaſunt elegātiore,cirus( vi par eft)
expediuntur :qua verò deformes, diuriùs coguntur deſi
dere pro temp lo,antequã legi faci ant .Fitq
ſatis ,inte r-Ic'
dum utvno atque altero anno,aut etiam triennio, ang
diriùs expeétare oporteat miſeras. Alicubi, nempe in
Cypro, fimilis guada lex eft.] Hactenus Herodorus ,
ex cuius narratione facilè intelligas, quibus funi
culis circüdatæ dicantur;& quis funis diſruprus:
nempè is qui ſemita ad illam faciebat ;nam diſce
dens hunc diſrumpebat , vel holpes ,vel ipla femi
na : fed & illud intelligitur ; vltimo loco ,cùm obii.
cit funem nó diſruptum , deformitaté exprobrari ,
quod eas mortalium nullus cubili dignetur.Qua
re retracto , quæ olim hac de re publicè Louanij
dictaui,ea referés ad nodos, & ligamina amatoria,
de quibus egére veteres poëtæ . Virgilius.Eclog.8.
Terna uibi hec primam triplicidiuerfa colora
Licia circumdo,sérgut hac altaria circum
Efigiem duco ,
Nempe amari ſimulachrum . ligabant conceptis
verbis , vt apudeundem ;
Necte tribus nodu ternos Amarylli colores,
Nette Amarylli modo, a Veneris ,dic,vincula nečto.
Valeri?, in Cirs,addit & aliud, in ſinu diſpuere ter;
Terque no ena ligat triplico diſtinéta colore
Fiba , ier in gremium mecum , inquir,despue virgo,
Despue ter virgo,numero Deus impare gander.
Memelianus, Ecl.4 .
Hec eadem nobis ,qua verſicoloria fila,
Et mille ignoras Mycale circumtuli artes.
Erant hxc fila ,vt plurimùm ,lanca, & rhombo tor
qucbantur,vel deuoluebantur ab orbe vel głomo:
Propertius,libr.z.
Improba nox vicit me moribus illa ,ſed herbis:
Sraminca rhombi ducitur ille rota .
Illum turgentis rana portenta rubeta,
Er letta è ſectis anguibus oſa trahunt;
EftArigis inuenta perbuśta sacentia plume,
Cinētáque funešto laneo vitta viro.
Hoc eſt vitra lanca ſuſpendioli: quod & ipſum
magicum . Et libr.z.
MAGICARVM
Deficiuni mazico lort : fub carmine rhombr.
Hæc mihi compofuit cantus quas fallere poſſis,
Ter cane, ter dictis dispue carminibus.
Scd ad rem ,magicú myfterium ,cuius meminit
ne non omninò res cerca,nam cæteri vertunt, fur
fures ,noſter verò, offa oliuarum ; inter quæ quid me
Tiùs & fideliùs verlum , certiùs definiri pofter; li
Hebræa illa epiſtola exſtaret, nunc de Græcæ vo
cis ſignificatione deciſio pender . Puto non vnam
eſſe ſignificationem huius vocis.Heſychius,situ
μα τα τών σίτων και κριτών φλοια : & Cane huiui
modi tritici vel hordei furfures , liue pelliculas ,
B quæ molendo ſecernuntur( hic etiam Diofcorides
& Theophraſtus vſurpant)luccendi ſolitos in ve
neficio ainatorio plerique exiſtimant, & nituntur
loco Theocriti, Eydill.2. vùy buoi ta situpa , vbi
Scholiaſtes,Quow ,cxponic,tiepirkúso, igne abſumo.
Vix crediderim furfures ſolitos adoleri , ( qui pa
rum ad hoc idouci ) fed benè farinam in mola , de
qua tamé paulò ante iam locutus erat Theocritus,
nec necelle habebat repetere.quare malo, wirupas
illic exponere , vi hîc ficit nofter. Nam de codem
maleficij genere locutum poëtam illic ,& hîc pro
phetá, co procliuior fum,quòd eodé Eydil.faterur
Theocrit.amacoria illa maleficia Gręcos à Babylo
niis didiciſſe. Sicut ergo laurú vrebant veteres &
bicumé, & ftatuas ex argillâ vel cerâ ; de laur.Virg .
Daphnis me malus vrir egohăc in Daphnide lauru,
Bituminis, ni fallor meminit Horarius, fed lo
cus non occurrir, de ſtatuis argillaceis & cercis;
Limus vt bic dareſiil , hac ve cera liqueſcit,
Vno eodemque igni, fic nostro Daj hnis amore .)
Sic etiam puto folitosadurere ofla oliuarú,hoc
eſt minutas olivas, & duriores cæteris , ac penè of
ſeas :quæ eſt vocis Gręcæ altera,minùs nora ligni
ficatio ,apud Arbenzúa , cx Callimacho & Philæ- 2 libro ..
Conuiuij
mone ; pro quodam minuto ac viliore & coloris
Sophift.
furfuracei oliuarú genere, quod Titufou , vocarunt.
Vnde & fraces at magmata oliuarum Helychio
videtur dieta ,επίτερα,dum fcribit,επίτερα εκπιάσ.
facta iniwp.vbi forcaſſis, trilup« , legendum ;nec in
voce vt opinor peregrinâ quærenda lolita Græ
D corum compoſitio.tzllupop ,edulium nouit Athe.
næus, & Varro, lsbr.6.de lin. Lai. Apud Plauium , ſi
vnum epilyrum edam apud illum efuriens inſane bine.
Epityrum vocabulum ejicibi , gwo frequentius Sicilia ,
quam Italia uſa ] ſic Varro. Locus Plauri eſt in
Mili . glorio . nempe fiebat ex pityrodioliuâ con
frictâ meminere & Cato & Columella,libro de re
ruſtica, conficiendi modum indicantes & Græca
nicasmagnæ Græciæ vrbes , id conficere folitas:
fortè etiam vocem , lainitupa , fic contrahebant
vulgò,dicentes,érítupa .Sed cur nofter vertit, offa
blivarum ? certum eft Hebræos , quæ in quaque re
fortiota & duriora ſunt,ea vocare,offa, vt olla ob
ſidentium , Mipyy yn chonach at(moth by ſci- b Plal. 53.
V.9 .
E tum etiam , hanc oliuam minutam plus oflis,
quàm carnis edulis præberc.conſtat quoque He
bræâ phraſı , genitiuum fixum habere vim mo
bilis re &ti; & ideò ,offa oliuarum ,accipi poffe ,pro
c Gen. 49
olleis oliuis:ficutin Moſaïcis ſcriptis °,afinues of 1.13 .
fis, ponicur pro aſino oſſeo. Quare fufpicor hoc
loco à leremia ſcriptú fuiſſe, at/moh Zeibim ,quod
ad verbú ſignificat,0ſſa olivarum ,& Græcos inter
pretes gnaros ſignificationis,quàin diximus,ver
ville, ta situfa . Nonnc veroſimillimum eſt Baby
lonias ,
 LIBRI II . P. I. Q. III . 195
lonias, quæ Magicis nugis erant addi& illima,ve-, AI menti & corpori ve plurimim valdė noxia funt. ]
ritas ne diu illic excubare cogerentur , fe à ſorti Nora minùs efle noxia , quæ non dantur incus fu
legis huiuſmodi non abftinuille maximè
; quas nec menda, quia fi per nudas incantationes facta , vt
diuitiæ , ncc forma , nec genus commendabant? plurimùm folùm nocent menti ;li per illigariones
quærebant ergo iftæ bliteæ ac diobolares ynde aut contactum excrinſecun , etiam corpori ſolent
cumque lenocinium , & Piryrides oliuas, quæ vi nocere , fi habeant venena mala adinista, quod in
lioris præcij, inſumebant flammis. Et quàm ve his non frequens: ſi verò dentur in potú & cibum ,
ſanæ flamınam alebant incluſam , longè apriùs at folent ve plurimùın valetudinem vehementer de
que expreſſiùs offium ,quàm furfurum , aduftione bilicare, & de ftatu métis deiicere.quia corum in
-1
conteſtabantur : fimul enim fic quærebantur de grediétia ſolent effe admodùni periculofa:vt.fluo
duritic ac rigore hofpicum , & aduentorum , quos res menftrui, ſperma ( vt patet ex vetuſtis libris
illarum nulla miſeratio rangebat: ideò non ſolas Pænitentialibus ) cerebrum felis, vel afinini pulli,
oliuarum carnes ,ſiue cutim (nam in his oliuis cu vterus hyenæ , virga lupi, remora , olla rubetæ ,
tis potiùs quàm caro ) ſed ſolidas oliuas cum nu fcinci, & præ cæteris( quod vocant)Hippomanes:
cleis ofſeis adolebant,nimirum duritiam illam fi quod eft triplex,ne quis fallacur : vnicuius menrio
bi inuilam hoc pacto mollituræ , & corda ferrea B apud Theocritu,in Pharmaceui.tradit elle planty
amore liquaturæ . Si furfures, verras , perit elegans lam quandá Arcadiæ : alterú ,quod vt canit Tibull .
iſta myfterij magici analogia. Veriſimile eſt cum Virus cupida ftillat ab inguine equa. & Properti '.
ifta yrerent addidiffe,quod folemne reperio; ſic le Hippomanes fæla ſemina legit equa,
offa hofpitum vrere , vel, in hoſpite luo hæc ſe Qualis eſt ſúùm apria : tertium , pellicula quæ
adolere ; vel precari , vt lic hofpites earum amore reuellitur à fronte pulli equini recens ediri, cuius
correrentur ; quæ oninia Virgilius & Theocritus odor cquas in fùrore redigit,de quo Ariſtoteles a 2 Arjit.lib.
6.hiltor.a.
poſuere. Demùm ficaduſta & in cineres redacta Plinius,Columella , Virgil. & alij . Quàm hoc no nim.
c. r8 .
( pargcbár in ventú ,iacta șrans capur . Theocritus ; xium fit docet interitus Caligulæ , qui mortuus, Pliniº libr.
άλφιτά του πρώτου συρί τέκεται,αλλ ' επίτα ασε . cùm ci Ceſonia hoc potandum porrexiſſet,vinar . 8. cap. 42.
Farine primim , igne liquefcunt , fed disperge. rant loſeph.b & Sueton .& luuenal.co reſpexit; Colom , li.
Viauunculus ille Neronis; 6.Virgil.in
Virgilius; Georg
Fer cineres Amarylli foràs , riuóque fluenri Cui totam tremuli froniem Cefonia pulli b libr. 11 .
Tranſque caput iace . Infudit: & mox vt eſt in 4.M.S.libris, antiq .Sue .
Sed hæc fatis vel nim's , de loci Baruchi expli Tanti partus, egue quaninm vna venefica constat . in Calig.
C luuenal.
catione; quæ li probetur,benè erit;lin , ineliora ex De cunctis autem philtris Ouidius prudétiſſime; ſat.6 ,
pecto . Et oportunè poſt anoum quartun quin Nec data profuerint pallentia philira puellis,
+ túmve poſtquam hæc à me primùm edita, vc in Philera nocent animis,vimquefuroris habent .
Hiſpaniam redij , oſtenſus mihi liber ſingularium Euſebius teftatur his Lucretium poëtam primò
hominis ènoſtris eruditi, & induſtriæ lingularis demencacum , deinde furorisimpatientiâ ſeipſuin
Martini de Roa, qui lib.3.ca.9 . & 10.fusè in hunc interemiſle, de Lucullo prodidit Plutarchus , his
Baruchi locum diſquirit, & diſſentir in nonnullis . cum primò actum in furorem , mox etiã interem
nam cap.9.funes hos putar elle,Zonas iunceas,me ptum :de quodam fimilia narrat Ariſtoteles,ViracEuſeb.in
Chro.Plu
retricum vilium inſigne. hoc non conuenit cum go illa incantata à Bafilio (vt ait D.Greg .)febricitare tarc.in Lu
Herodoti verbis, qui ( vt ego ) exponit de funibus incepit, & vehementer anxiari,magnisſ vocibuscum cul.Ariſto.
quibus lectulum ſuum cingcbant, & quod addo ſtridore clamare.Modo moritura fum ,nifi Baſiliusmo- in Magn.
de illis aulæa vel cencones ſuſpendebant, ita cel nachus veniat, eo ipfe mihi per ſua curationis ftudiun Moral. D.
lam ſuam à cæteris quaſi domunculam diuidétes . falutem reddat .] En verba mente captę, & corpore 4.Hier.in

Deinde funiculi ruprionem purat elle idem quod ' s languentis. Illa verò ,de quaD.Hieron ,ſcribir, pof- vita D.Hi
apud veteres zona ſolucioné. Verum hoc in me quã amator ,magicisartibus instructus ,ab Æfculapi lar. Sprég:
retriculis locum non habet. nam virginum hoc facerdoribus, redyr, & ſubterlimen domus puélla cor- parr... 97
proprium erat in priino cógreſſu.iuxia illud quod 'mēta quadam verborum & portentoſas figuras ſculptas Ludou.Ba
zonam poſler ſoluere virgincam . res nota , 'non in aris Cypri lamia defodit: ilicò amore inſanire uaro, Ant.
pertinere ad quemuis coitum . Benè quod idem virgo, & amictu capitis abie £to rotare crinem , ſtridere Panhorm .
cap.io. illud de iunco & zona quoque retractat, delibus,inclamare nomē adoleſcentis:magnitudo quip libr. 4. de
geft. Alfo
& funiculos capit , vt dictum debere. Rectè au pe amoris eam in furorom verterat .]De tribus ordi- 1.Pet.Le
tein doctéq ue probar funicu lor um ruprionem io dinc Abbatibus,ſucceſſiuè ab eâdem ſortiariâ ro- loyer. lib.
telligi de tentorij ſeu tabernaculi ablatione, ficut xico amatorio nccatis,lego apud Sprenger.de Fri- de ſpect .
lerem . 10. 20. Nam poft coicum redibar domum der.duce Auſtriæ ,electo regeRomanorum quem1.cap.s.
mulier ,iam lege ſoluta. Quæ interpretatio cú fit Lud . Bauarus vicit , auctor eſt Cuſpianus; de Ste
& ſimpliciſſima & accómodatiſl. miror cur mos phano quodam equite Neapolitano ,Anton , Pan
quali delerens,tertiam deliciis amatoriis , & ſecto hormita ;dc puellă , cui amator membranulam in
rum nodis forúmque corollis addiderit, quæ mca ſcriptam in finum iecerat , & narrationem , & iudi
ſententiâ nec Herodoto , nec Barucho cóſentanea E cium nobis proponit Pet.Leloyherius : quarccùm
‫܂‬ eft.Attigeranthunc locum Gueuara in Habac. & tam noxia foleant effe philtra meritò Athenicoles
Perer . in Daniel . ſed atrigerant , vel potias infi Temniam ſagam morte mul &tarunt d ; & nimis
nuarant , quàm interpretati. Roæ liber mihi non laxi fuêre Areopagitæ , cùm alteri,mortuo eo qui & Demoft
vilus,niſi diu poft primam editionem meam ; poſt acceperat , ignouerunt: prudentilliméque iu- cótra Ari
quàm etiam plus anno editus.Potuere eoſdé lcri ra ciuilia : quibus ſeqq.pænæ receptæ : de qui- Rogitone
e Arift lit
| prores legentibus,eadem in mentem venire .Hinc bus , quo ad praxim aduri lumus fulius , libris.
patet,vel iuxta hanc primain concl.noftram intel Sett.16.nunc breuiter.Si præbés amatorium quid , Moral.
ligendum Burchardum ; vel errorem ſubelle cius non adhibuit magicam luperſtitionem , nec morsiap.i7 .
F d . . qui
fententiæ, lib.10.cap.de arte magica cap.vlt. ſecuta fuit : pænă relegationis & damnationis in abortio .
Sir ſecunda conclufio quæftionis,hæc philtra metallá olim punicbarurf : hodie iudicis arbitr o mis.
R 2 extraor
 196 DISQUISITIONVM
Menoch . extraordinariè punitur .Quod fi mors fuerit ſe- 1A
e arb.iud . cuta ;quàm vt plurimùm loqui tradidit Hippoly
ef. 358. tus de Marfil . infignis Criminalium iudiciorum
insfeld . tractator b:cum ,G ob malum finem præbuit phil
d . l.eo trum ( vtpote cauſa aboríus , vel illiciti amoris)
am.q.3 .
in l.iufque tum adhibitæ fint artes magicæ fiue non ,
cm . D.ad mortis reus cenſetur,ex communi fententiâ iuris
S.Corin interpp.argument.d.5.qui abortionis, quod & olim
e pro periaptis contra magicas deuotiones ( quod
prudenrum opinione receptum lul.Paulus tradi
dib.s.re- dit º : neque id acerbum debuic videri Antonio
Ept. ſent. Guiberto d : dignus enim planè ſupplicio malus
I. ad leg. adeò animus,fini improbilimo,perfummum pe
,
car . riculum & peſſimum exemplum ſtudens. Quod
libr.i.q. fi non deditob malum finem , fed bonum ( vipura que planis ) led fortaſſis illic pro laminis,corrigen
ar.ca. 16. ad arcendam fæminæ fterilitatem , ad concilian Bdum , lamidis ( ve olim Franc. Ben iusnoſter cen
um.i. dum mariti animum à fe imineritò alienatum , ) (uit ) qui autem, lamda, docnit Petrus victorius
cunc fi acceſſit ars magica,adhuc punienda eft au
dacia lethali fupplicio.capitale eſt enim his vtiar
1. nemo tibus : fi verò non adhibuit quicquam magicum,
Tulpicé , ſed naturalibus vſa fuit, quæ putabat non nocitu
- ibi Dd . ra ,extra ordinem mitiùs punienda eft,citra f mor
C. de ma
.f.& matem.Hæc ver?, fi deſit hårelis ſuſpicio: hac accc
c. & fic dente,quid dicendum , videbitur,d.fect.16.
ocell Me Humanam vindictain pręueuit aliquando diui
och. de na vltio . ffridus preſbyter in Chronico luo , nar:
bit, cal.
rat anno 1260. accidiffe , vt adolefcens quidam in
88.nu.s.
arg.l.3.5. Mijnia, vt ſuis potiretur amoribus, à Majo in locum
* Sena . Jadium defertum deduceretur : cui cum ſpectrum , puell.
ufc . D. ad llius quam amabat imagine, per malefici incantatio
Alicar. &. Iries fe obtuliffet : amator ille perdius, mhanum ei por c herbâ refert Propertius; quod de infperlo corpori
i Bart . & regens , à malo damone parietibus all dirur,Ó- mifera
enoch. bilē in modum necatur : qui eius quoque cadauer tanto
..cal. 358. Jin Magum im eiu proiecit, vr femamimis longo tem
num. 7 .
pore iacuerit.]
I nunc , & animam committe ignibus doloſo
hoc pulueris magici mantello contect: s. Nónne
potiùs audiendus Phocylides : qui cec nit , om
ninò fugiendas amatorias incantationes & phil
tra ? idque verum , etiam quoad coniuges , quia
etiamfi corciliarent amorem ( quod numquam
vel rarò contigit ) tamen ſemper , ve minimùm ,
reddunt debilem , attonitum , & mentis cmota :
quemadmodum piſcibus ( acuta & apta eft Plu
g in cõiu- tarchi & fimilitudo ) accidit , qui non retibus vel
monitio- hamis, ſed medicamentis capiunrur.
pibus. SECTIO III .
Eltac de remediis videamus . & conſtat,ex di
RA ctis ; inutilia eile antidota contra philtra, &
reincdia ilia Gentilium : quæ per incantationes
aut luftrationes quaſdam fiebant:qua Chriſtianis
etiain prorsùs illicita ſunt. Virgilius 4.Æneid.
Hæc ſe carminbus promittit foluere mentes
G
Quas velit, aft alius doras immittere curas .
verè dicit, promittere,nec enim præſtabat. Tibul
los libr.1 .
Quid credam ? nempe hac eadem fedixi amores
Cantibus aut berbis foluere pofle meos.
Et me lustraxit iedis ,e no & te ferenâ
Concidit ad magicos hostia pulla Deos,
Non vt totus abejet amor , ſed mutuus eſſet,
Orabam : nec ie posſe carere velim .
Purabant enim his luſtrationibus alterutrum
euenire, vel vt amore liberarentur ,vel votis poti
rentur. Nemeſianus,inducit paftorem querentem
hæc omnia fibi in caflum cecidiffc ;
Quid prodeft quod me peregrini mater Amynta
Ter virtis, ter fronde facrâ ,ter tharevapore
Lustrarit , cinereſque auerfa effudit in amnem ,
MAGICARVM
Incendens viuo crepitantes fulphure lauros;
Cum ſic in Meroën toris mifer ign:bus arji?
Vittas intellige funeſti viri, ye dictum ſupea
riùs. Omiſiç & aquæ afperfionem , de qua Pion
pect , lib.z.loquens de amore:
Quod mihi non Patrij poterant, suertere amici,
Eluerç aut vasto Theffala ſaga mnari,
Putauit vir doctus etiam ebris & laminis vlas
non negandum ) & probat his Arnobij verbis;
Aduerfus -scius noxios venenatos colubratã mor
ſus remedia fæpè conquirimus eoprotegimus nos-la
minis, Pſyllis ,Marfis ventibus ,aliisga institoribu : al
1.b.13.variar ,lect.c.19.népe aruſpices nugacillimi.
Hanc ſecuti opinionem gentilium vidétur,uon
Eunapius modò , in vita Edefij, de illâ quàm ma
gus Philomecor in amorem pellexerat, magus ve
rò Maximus amore ſoluit; & Plin.ſed & Pompo
nat . homomalè Chriſtianus. Opus eſt antidotis
diſtinctione 1. Gi naturalia tantùm funt medica
menta , maniam purgantiâ , & ardorem libidinis
temperantia( veagnus caſtus & huiuſmodi)dum
modò noxia nó fint valetudini, licebit eis vii . 2.fi
erò dubicerur num infit illis vis nacuralis,an ve
rò lint merè ſuperſticiola remedia ; tunc iis abſti
nendum.tale quod de Scythicâ leu Promethæa
puluere in quo le mula volutauerit , vel hirci vri
nâ bibitâ , vel ruberâ in corio pecoris recentis alli h Plin . lib.
garâ, & de virgâ lupi Plinius & Pomponach , tra 28. 32. &
didere.z. ſi moraliter improba ſunt remedia,plane 39. Põpo.
viranda & verita ſunt ,tale remediú Crateris apud par . lib.de
Laërtium , ſcilicet ſui ſuſpendium ; talia Ralis ac incantat.
Laerc.li.6.
Pauli Ægynetæ licencioſa balnea,tripudia,com
mellationes , & quæ ſequi ſolent deteriora : tale
etiam illud Fauſtinæ , quo vſus M.Antonin.philo
ſophus ;qui gladiatoré eius adulterű occidiiullit ,
& illam incedere inter caput & collum : Quarto Capitoli.
& Suidas.
li fit admixta ſuperſticio , tunc pertinent ad vanam
obſeruantiam ,de qua 2.p.huius lıb.agédum ; fi verò
dæmonis pactum interueniat,pertinent ad demo
Dniacam Magiam ,de qua di&tum ,lib.z.Quiniò op
cima ſunt remedia Chriſtiana,tum illa quæ contra
cuncta maleficia vim habent,Eccleſiaſtica ;dequi
bus agendum ,lib.vlt.cum ctiam quædam moralia ,
quibus caro maceratur & cócupiſcentia domatur;
ve opera pænirentiæ ,humi cubationes,cilicia, Aia
gella , ieiunia: his interdum etiam ſub mortali,fi
magna neceſſicas, homines vii tenentur; vt & aliis
quæ partim in omittendo, partim in committen
do pofita.In omittendo,vtvitare conſpectum rei
amatæ , & ocium , & alia libidinis irritamenta, de
quibus optimè Helinandus differuit.k Vis exſtin- * habes a
guere libidiné?(ait)amoue ligna de igne G ftridet pud D.40
incédiú.ligna innumerabilia ſunt,potiſſiınaauté. hift. Sum :
E ,
Ocia ſegnities tit.13.cap.
, fomnus,caro,femina,vinum,
6.9.4 .
Prospernas,ludus, carmina, forma,puer.
De primo elt illud SS.in deſideriis eji omnis ocio
fus. & Ouidij .
Ocia frollas,periere cupidinis arcus,
Despeltag iacent ó fine luce faces.
De 2.dicic Martialis .
Quaritur, Ægysthusquare fic factus adulter?
In prompru caufa eft.defidiofuserat .
De 3.canit DionyſiusCaro.in diſtych.Moral.
Plus vigila ſemper,nec fomno deditus esto.
Nam
 LIBRI III. P. O.
Nam diularna quies viltisalimenta ministrat. A
De 4. ait Apoſtolus : Bonum eft non manducare
Garnes.
De s . ait Helinand. mulier dicitur à molliendo,
ut maleus.quia ficut faber per malleum mollit fer
rum : fic diabolus per mulserem ,mollit & malleat uni
wer ſam terram , D. Hieronym . Ferreas mentes libido
domat. Claudianus;
Ferrea lafciuis mollefcunt corda fagittis.
De 6. Apoſtol. Polste inebriari vino, in quo eft
luxuria .Virgil .
Et Venus in vinis, ignis in igne furie.
De 7.Ouidius.
Luxuriant animi rebus plerumque fecundis.
Salomon in Prouerb . Profpericas ftultorum cos
perdet. D.Auguftinus; Secunda res Sapientum ani.
mos fariganı : plus obfuerunt Salomoni, quam profue
rit ipfa fapieria, conira aduerfitas aliquandoretrabit
à peccatis. Ideò ait Dominus Oſex 2. Sepiui antes
luas spinis,utfemitas tuas non inuenires, & poft ama
tores suos non curreres. Spinæ ſunt,aduerſa.
De 8. ludi, nomine iocum intelligit omnem .
mæſticia enim libidini repugnat, teſte počiâ.
Pon folet in mæštos illa venire thoros.
De 9.caiminis, nomine , omne melos muficum
comprehenditur,fiue voce, ſiue inſtrumentis fiat.
Ela . Cythara , dy lyra, rympanum , & ubia,e vi
num ,in conuiuiis vestris:hinc, opus Dei non refps
cuis,addit Helinand . Difficile inuenitur aliquis lenis
vocis & grauis vita : quippe cùm vocis lenitas cantum с
deſideret,vilagrauitas planctum .
De 10, eſt illud,
Rara eftconcordia forme diſa pudicitia.
& illud,
Lis eft cum forma magna pudicitia.
De 11. ait Helinandus ; Quantum enim periculi
ſexus ad fort in muliere, tantum atas in puero.periculo
Va eft atas pueri, periculofior focietas , periculosiſſima
dero familiaritas.Vnde legitur in vitis patrum ;non
habendam familiaritatem ,cum femina,puero, velha
rerico. ]Hactenus ex Helinando Antoninus .
In faciendo confiftunt ; occupatio mentis in
potentiam luxuriandi, & ideò à lege hæc vocari,
curis grauioribus, cogitatio mortis & inferni,le
&tio bonorum librorum , preces ad Deum fulæ , bona, vel,non mala venena, quia non ſunt inſtituta
Dhominis necandi causâ d : hæc perpetuò vera non
implorata auxilia Beatorum , & Angelorum , &
maximè Beatiſſimæ Deiparæ Mariæ ; quæ , vt ca efſc , facilè credent , qui præcedentem quæſtio
nem accuratè legerint. De præcipuis ergo hoſti-
ftitatis amantiſſima , ſummoperè deliderathomi
lis maleficij generibus nunc agamus, & quia pro-
nes hac fpurci amoris lue liberare, Voile quoque
lixa atque varia diſputatio eſt, in luas lectiones
frequenter medicari, non externain illam & peri
eam partiamur.
turam citò fpeciem ; quæ fragilis, caduca , ſæpè
mendola & fucara , & fallis taniùm lenociniis
abumbrata ; ſed rimari cogitatione internam &
profundiorem corporis conſtitutionem , quid illa
fuit,antequam naſceretur? ſtilla feminis fpurci &
olidi , quid nunc eſt: faccus ſtercorum.aufer cuti
culæ pelliculam , quid illâ terriusaut horribilius ?
quid cadaueri propiùs ? ſterquilinium niue con
:) ! rectam alber.foluantur niues : pax , pax naribuseo
oculis ; clamabunt omnes, & diffugient. Niue fu
gacior eſt forma.non liquatur , ſed vaneſcit.illam
** aqua excipic;hanc quid niſi deformitas & formi
do,qualismormolyčij?cum anima diffugerit ,quid
futara hæc Gue Lais , que Helena? eſca vermium,
cad uer patridum , fætens,tabe diffoluendum , ex
cuius ſpinæ medullâ ſerpens terribilis cnaſcetur.
Hocamem ,hoc depeream ! Narrat Suidas de Hy
pariâ Alexandrinâ ;cam cùm confilio nequiret au
ditoris adamantis , importunan ſollicitationem
abrumpere ; panniculosci ſuos , Auore menſtruo
TITI. SECT. I. 197
maculatos,obieciſe; Hoc( inquiens Jeft adolefcens,
quod amas : nihil autem pulchrum . Appa & Gela
Foroiulienſis ducis Gilulfi filiæ , carnis putridæ
ub mamillis pofitæ odore,ſuam defencerec Iti.
ſtatem . Barbari enim naturâ ita fætere Loogobar
dorum mulieres opinati intactas reliquere. ( An
nal.Boior.libr.3 . Ani.Bonfin.lib.8.Rerum Hunga
ricar. Decad . i. Scd & Thom.Cantipratenf.pium
quendam virum , cùm cogitationes importunas ,
cuiuſdam mulierculæ, formolæ dum viveret, ini .
mo abigere non poffet; ſepulchrum narrat eius
aperuiſſe, & amplexum cadauer tabidum , faciem
faciei eius contaminatæ tabe,vermibúſque impo
ſuiſſe, & in hoc fæcore voluratum ore ; donec fæ
tor & horror , omné libidinis memoriam ſuperal
B ſent.Quantò efficacius hoc,illo ridiculo ,& ,quod
niſi præfatâ lectoris veniâ , nequit referri, quod
Hieronymus Cardanus apræſcribit;eùquillicair) a libr.2.de
ftercora recentia amicæ in fuo ponat calcco,o calccun varieta,
Rasim indnat , amore liberandum.vtatur ille ſuo re
medio.apagè has ſordes.equidé retro odore amo
rem cum faſtidio cómutandum crediderim , quam
diu færor durabit : poſt, neſcio ; niſi quis mentem
fimilibus ( quas dixi) cogitationibus muniat , ar
mérque . His remediis continentur,quæ ex Aui.
cenoâ Niderius poluit. excepto ſexto, quod ip- bli.vltim .
Formica
ſemet fatetur ſæpè nion proficere.
rij.
QV Æ STIO I111,
De Maleficio hostili.
>
A
corporis aut fortunæ damnum inferranimi
oft , aut,
aptum eft inferre,aur idcircò adhibitum fuit à ma
lefico vt inferret. primùm actu , ſecundùm pote
ſtare , tertiùm intentione huiuſmodi eſt , quæ in
his interueniunt ,vt plurimùm ſont frigida , ama
ra,noxia, & naturæ humanæ hom númque faluti
contraria ; ideò, venena mala , vocari , vult Gril- 09.3.0.25.
land . contra quam in amacorio , in quo cenſet vt
plurimum interuenire,res calidas,dulces,amcenas
homini , & coadiuuantes naturalem calorem &
01.3.5.hęc
adicct. D.
ad leg:
Corn. de
ficar.
SECTIO I.
De faſcinatione.
A
T res commodiùs intelligitur,notanda diffe
VI rentia triplicis faſcinationis : nam puto vo
cabulum ,large ſumprum de propriè & impropriè
dictâ faſcinatione , diuidipoſle , in poëticam , lcu,
vulgarem , in philoſophicam , & in magicam .
E Vulgaris, len,poëtica,cft,de qua potillimùm di
ſputatur; ſecundùm quam dicûturhominesfaſci
nari, ipsâ viſione ſeu afpe & u actiuo faſcinátis, vel
etiam inuido aliquo laudante,co ſolo quòd mali
gnè aut malitiosè adſpicit vel laudat alium ,à quo
eſt auerſo animo.Et hæc opinio mulia peperit alia
opinamenta. primò hoc periculum iwiminere po
tiùs pulchris quàm deformibus , pueris quàm
maioribus ætate.Secúdò hoc periculum remoueri
quibufdá cuphymiis:nempe li bene precentur iis,
quos cú laude & admiratione intuérur: vel fi quid
R3 turpicu
 DISQ VISITIONVM MAGICARVM
198

turpiculum pueri geſtene appenſum collo , vnde A enim baſiliſcus baliliico , non vipera viperæ , led
faſcini nomen inditum virili membro , eo quod homini & aliis animalibus nocent.Et vt vnú ani
contra faſcinationem talia geftarent oſcilla ; &, mal alteri tam Git noxium , id eft vehementi natu
mutato in paulo honèſtiorem modum more , di ræ antipathia nafci neceffe eft;hanc verò ex diffe
gitos duos cum pollice fic inferto vt tale quid ex rentiâ lpecificâ , quam fequitur differentia tem
primant, de gagate, vel ebore , vel argento ; vt fit peramenti. Quid ? quod faſcini huius defenkores
hodic in Hiſpania( Higa vocant ) immò G lum contendunt , etiam falcinari quem folere à benc
Plutarc . s .
mo manè furgen i quis itadigitos intendat , id ip uolis & cariffimis. verba Plutarchi, & Heliodori Sympofia.
fum quoque amuletieſſe loco cenſent, quod ma ſuggeffi mihi, & communis patriæ , & religionis Helio
lo exemplo Reginæ cuidam fieri aiunt. Ĝi baccare coniunctione amicillimus ,Andr. Scotcus nofter. dorasli.3.
Græci codi es mihi nunc non ſupperunt; quare Æthi opi.
hiftor.
frontem cingas, li ter in ſignum deſpuas.denique
ſicùm auide laurum edulium ſumas , & te inten ponam ex verſione ciufdem : Haut ſanè ignoras,
tiùs aſpicienti partem cibi porrigas.prafiſcini,hæc ait Plutarch. ) guod & amicis , & familiaribus &
omnia fore,nefaciſneris, de turpiculis illis métio parentibus nonnulli oculum faſcinaniem effe exists.
apud Lucillium , tefte Gloſſario ; Mutonium ,topor B mant : vſque adeò vimulieres non oftendant illis pue
Bazárloop , cós 2xdesmess, fortè loco illo , quem ex ros , nec diutiusab huiufmodi hominibus inspectari ſi
lib.4.citat Nonius ,Nam quid Mutino ſubrečtóque nant.quo modo ergo id mali vid : bitur ab inuidiaef
buic opu' ſizno , ut lurcaretur lardum , & carxarsa fice: quid porrò per Iouem dices de iis , qui dicuntur se
furtim Patrum conficeret ? q.d præſtitiſſet infanto ipfos fafoinare:nam hoc quoque adisti: finminis illa
lum faſcinatum emori , quàm in furem adoleſ e certè prorsus legist :
re. Tertiò c: nſent ad bruta quoque hanc faſcina Eutelidæ fuerant pulchri per colla capilli :
tionein pertinere , gallinas,agnos,cquos, & ferunt Sed tibi dirus homo coſpecto in fluminis vndis
falcinatos al quando cecidiflc. Huc pertinent illa Inuidit , turpisque inuali protinùs illum
poëtarum ,Virgilij, Morbus , & inuidiâ corrupra elt gratia forma.
Nefcio quis teneros oculus mihi faſcinat agnos. Warrant enim Eutelidem cùm fibi pulcher viſus
item ... baccare frontem
ellet ,propria ſpecie caprum , in morbum incidiffe :a que
Cingue, ne vari noceat mala lingna futuro. habirum bonum unà cum pulchritudine perdidiff ]
& Theocritus docet contra hanc faſcinationem Vides fabulam Narciſſi fabulæ fimilem : fi quid
folios in finum fibi deſpuere; tale accidit;arbitror vırique contagiofam aliquam
ως μκ βασκανθώ,τρίς εν εμον επυσα κόλπων . C ) foncis exhalationem fuilſc exitio . Sed audi quid
Vinon faſciner , ter in meum expui ſinum . Plurarchus hac de re cenſuerit, putar enim in his
Soleni quidam huc referre illud Albij Tibulli,lib. ex verâ inuidentia id oriri, quod etiam Heliodoro
1. eleg.2 . viſuin Plutarchus; Anda ?ter dico vniuerſas quidem
Hunc puer, hunc iuuenis turba circumsteris areta, anima affe &tiones, quibus diu infinı ,in iis malos habi
Despuit in molles eo fibi quiſque ſinus. tus ingenerare: bi cum natura vim cæperint, qualibet
Verùm prior illos verſus refutat; qui docet , ex caufa mati, fapècriam inuitos homines in iam pro
eum de quo agir , ve inſapum ac lymphacum , cin prias ac conſuetas perturbationes deferunt . Sic autem
cum fuiile corona puerorum , & cæterorum :qui conſidera, imidi eliam ipſa auxilia formidant,iracux
tamcn ,ne quid es deur menri ab aſpectu , tactúve di in chariſſimos quoque ſuni moroſi. Amarotes an in
inſini hominis contingerer , deſpuendo fe fibi temperantes postremo nec fanctiſſimis quidem corpori
confulere arbitraban : ur.cuius ſu erftitiofæ auer : bus quamuismorti vicinis queunt abstinere. Mira eſt
fionis ,vt conſueræ ,teſtis eft Theophrattus, libr.de enim confuetudinis vis ad attrahendum affeétum in id
characteriſmis in deſcriptsone ſuperstitioſi. Sed quo quod fibieſt proprium . Etqui in lapfum eſt propenſus,
niam à Tibullo amans inducitur vtens magicis vbique neceffe eft impingat. Niillaeſi ilaque admira
artibus; ſi dicas eumdem amantem amentemque D rione degni:m , li,quiinuidends & faſcinandi habitum
deſcribi, non aberrabıs à vero.nam Plato , in m fibi induxerunt ,etiam aduersus familsares ex morbi
Poſio , amoris furorem falc natoriuin elle docuit; proprietate mouentur : aſt vbimori fuerint , quod na
cò quòd mutuo aſpectu & intentione oculorum, tura folent , efficiunt, non quod volunt. Quemadmo
amor hauriarur , augea úrque. dum enim fphæram fphærice moueri , 6 cylindrum in
Hanc faſcinationein cum ſuis remediis effe fu modum cylindri neceffe eft, pro forma differentia : ita
perftitiofam nemno negauerit opinor, quam dam. hominem fic inuidam affectio inuidenier aduersis
nant DD . Balili . Chryſoſt. Hicronym . & alij ci. omnia mouet. Quinetiam veriſimile eſt, illos familiari
tandi ; & profert Richardus,quodl.3 9.12.duos ar bus ó charis peinsnocere.] Immò verò id mihimi
ticulos, quibus non obſcure anathema dicitur iis nùs fit veriſimilc.cur ? an quod frequentiùs illos
qui illam tenent.Sine maleficiis.verò ,opinionem reſpiciant ? aliquid id foret, fi habitibus non vte
de folo morbo per laudationem inferendo, nemo remur quando volumus : & habicus à primis il
catholicus Theologiæ peritus , aut vcræ philoſo . lis moribus animi non differrent; quos confundit
phiæ ſectator admiſerit. Nam quæ de vi verbo Plutarchus; non obfcurè etiam voluntatis huma

rum diximus, & deviimaginationis,lib.z.illa con- E
uincunt ,nec verbis hanc vim ineffe , nec imagina
tioni quo ad corpus diſtans, vt verè quidam apud
Algazelem, lib.s.phyſic.ca. 9.aſſerunt. Ad natale fa .
ſcinantis aſtrum confugere,ridiculum eſt: omnes
enim illâ horâ nati,faſcinatores forét. Vim animæ
vnius in corpus alterius effc & iuam tribuere , elt
damnatum delirium Auicennæ . Nec fatisfaciunt,
qui ad temperiei & ſubſtantiæ diffimilitudinem
confugiunt, quia interres ciufdem fpeciei nequit
elle tanta ſubſtantia pugna ac diſſimilitudo, non
na libertati his verbis , vt ex geometrica compa
ratione pater , frenum iviciens. A cæteris etiam
philofophis recedit, quiperfpicuè'maliuolá inui
dentiam requirunt amori repugnantem . Solus
Heliodorus Plutarcho conſentit , & fi de facto
dubitet: Porrò, inquit , fi qui funt,qui etiam chariſſi
mos , & quibus benè voluxi faſcinant : id quidem non
est mirandum ,fi cùm fint natura inuidi, non quod vo
lunt faciunt ,fed quod naturaliter folent. Præſuppo
nit viérque naturalem vim maleficam illis inelle:
quæro qualis? phyſica an moralis ? Si moralis tan
Tuni ) ,
 LIBRI III .
cùm , hæc illis nolentibusnun elicitur.Si phyſica;| A medicorum ( li Valelio , inultæ lectionis, & pro
præexiſtens, aut tunc nata.li præexiſtens, cur non batæ experientiæ medico , credimus ) huius falci
nočet priùs ſubiecto cui inelt. Si cunc nara ; qua
nouâ efficiente , causâ ? nam erga hanc perſonam
benè afficiuntur. Cæteri arbitrij libertatem hac
in re concedunt, & aiunt innoxiuin intuitum eſſe,
fi animo aſpiciant non malo , vt aduertit Toftar.
in Num . Sed magis philoſophicè procedit Plu
tarchus hac in re.Nec tamen fæliciùs philofopha
tur,de ſui ipſius faſcinatione. Plutarchi ſunt iſta:
Bonus vir Eutelidas, á quicumque feipfos dicuntur
faſcinare,non fine ratione id mihi videntur pati. Per
riculofus eft enim vt ait Hippocrates )ſummėbonus
habitus, ó corpora fimulatque ad fummum vigorem
proceſſerint ,non ftants, fed cadunt ,c in contrarium
vergunt. Quando igirur y integrum cæperint in-
crementum : ſéque.fpemeliùsaffečtos vident, adeò ve
seſe demirentur ac circumspiciant,eorum corpus prope
mutationem eft ( eller Plutarche licet ſeipſos nec
demirarentur, nec circumfpicerent, iuxta Hippo
cratem ) per babitus vitium in deterius tracti feip
fos faſcinani. ( Quomodo per habitus vitium ? id
maliuolentiam dicebas ergone credendum quen
quam libi ipſi malè velle lolicum , aut fuis bonis
inuidere ? eſto aliis inuiderint, numquam huc le
porriget visinuidentiæ , ve philautian animo ex
pellat.) Sed hæc ipfa ratio Plutarchi,quam lubdit,
oftendit quid faſcinationis nomine comprehen
derit, nam ſubdit : Hoc autem magisfit ex fluxibus,
gui vel circa aquas,vel alia quadam fpecula ſubſistunt.
Exhalat enim fpirisusin obiecta : cóque fit,vtquo aliis
nocebant, feipfos male habeant. Quod cism pueris för
taſe contingat ,falſo cauſa obtuenuibus adſcribitur. ]
vulc ergo Plutarchus in aquain ex oculis ſpiritus
diffuſo, & in Euthelidam , corruptâ iam aquâ , va
pores cum illis fpiritibus reflexos.cuiuſmodi ſpi
fitus ex bene habito & lano corpore , vt erat Eu
thelidæ , emanaffe non eſt credibile .ægrorum &
venenatorú illa affectio eft, & non niſi ex viroGs
aut corruptis humoribus profluens. Pueros au
tem affici hoc pacto & faſcinari, quia ex ſe ipfis
ſpiritus quoſdam ſeu qualitates neſcio quas ef
fundant , quæ aëre corrupto in cos redeant vnde
exiuere ; nullus crediderim . Verè tamen Plutar
chus , falsò cauſam obruentibus , ſcilicet quate
nùs obtuentur , adſcribi pronunciauit : nec enim
negare voluit , quod ante afferuerat viſu aliquos
elle contagioſos.
B Si ergo loquamur de hac faſcinatione propriè di
Cornel... Eta ,quam poëticam feu vulgi vocaui,quam ipſa viſio
ne cum imaginarione maliuola fieri volunt, quod fatis
ipfum nomen Grecum indicat , dico,illam eſſe aliquid
non naturale, ſed fabulofum , ſuperstitioſumque. ]
Hanc concluſionem optimè docent quidaın cgre
gij medici,vt lul.Schaliger,de fubiilitale exerciiat .
349. & Franc.Valefius, Sacra philoſophie cap.68 . &
Theologi ve Richard. quodl.3.7.12 . Abulenf.locis
mox citandis, & Haliacenſis Card.in perspectiua,
Ciruelus,par.3.de ſuperstitionecap.s.Leonard. Vai
rus,toto fermèlib.2.6 3.de faſcino, & Laurent.Ana - El 'vim diffeminat. Qua ex remulta,tum pati, in fa
nias, lib.4.de natu.damon .Andr.Laurentius lib.11 .
hiſtor. anatom.q.1.probatu r auctoritate D. Bali
lij , homil, de inuid.qui hoc fpernit , vt muliebrem
nugacitatem . Secundò , quia, cùm vilio fit actio
iinmanens , & fiat per introluſceptionem fiue per
paſſionem , non verò per actionem tranſeuntem ,
nec per radiorum cmillionem ; non poteft idonea
huius faſe, cauſa naruralis affignari. denique quia
nec Hippocrates ,nec Galenus, nec vllus veterum
P. I. Q. II I. 199
nationis , cùm ſufillimè tamen egerint de cunctis
morborum generibus & cauſis meminerunt. Vt
ſatis mirari nequeam doctos quelda Theologos
ſcriptis mandafie; hanc comprobari à medicis &
philoſophis, nec negari poſle experientiâ conuin
cente. Vnum tamen medicum folum laudant ; G
medicus ille bonus & peritus ; Marfiliú Ficinum ,
in opere de anime immortalitate; quod non ex Æícu
lapidarum , ſed Academicorum fcitis conflatum
eft. Sed nimirum iſti vulgarcın faſcinationem à
philoſophicâ, propriam ab impropriâ non diſtin
xcrunt.
с
Secunda conclufio: pbiloſophica fou phyſica fa
\ſcinario, non niſi impropriè dici poreſi fafcinaiso , pro
prie verd, eft contagio feu infectio.Sciendum ,pro in
telligentiâ conclutionis ,fieri poſle vt aliquis alte
rius alpectu ladacut. nam verum eſt illud poëtæ.
Dum ſpectantocula lafos ,læduntur & ipfi:
Multáque corporibus rranfitione noceni.
quod de lippis, libr. 1. doctum eſt: Et quidem
huiuſmodi lælio contingit, maximè quando mu
tuus cſt intuicus;etſi poffit ctiam,quando tantùm
intuetur oculus læförem , permodum pafſionis
( de quo nunc non agitur ) vel quando lolus lx
dens aſpicit lædendum ; qua de renunc agimus,
De hac ita Plutarchus diſſerit ; Nouimus homines,
qui viſu pueris maximè nocent , quippe habitum , vt
pore humidim ac debilem , veriunt & in deterius mo
cueni : quod quidem minùs accidit iis qui induruerint
jam compacti ſunt.Tametfiquicirca Pontum habs.
tant, quos olim Thybes appellabant,Pbilarchus fcribit
non taniùm pueris, ſed erivm viris perniciofos effe. ta
beſcere enim & agroiare, qui aspectum eorum , o ha
bium ,ac fermonern exciperiē. PerspeEta eft autem res,
vi videtur, ab iis, qui cum illis commercia exercebant
feruos illinc educebant venales.Verum hac iftorum
malitia baut proinde for aſſiseft mirabilis. Nam
attałtus et affricatio manifeſto quoddam habent pa
tiendi principium , á quemadmodum aliaruin auium
penna aguilinis coniuncis ,decreſcunt ac pereunt occul
ta quadam vi plumarum caulibus putreſcentibus : fic
nihil eft abfurdi:hominis eriam iactum panim quidem
effe vtilem , partim verò grauem ac noxium . Iam verà
Dex aspectibus quibufuam noceri,id quidem ( vtdixi)
fed quoniam caufa eius perd fficilis eft,pro falſo reiici
tur. Atquil inquam ego quodammodo ipſius caufa ve
ſtigium quoddam ac ſemiam inuenift : vt qui ad de
fluxus corporis perueneris .Nam & odor, vox , 6
respirationis fluxus , cuaporaisones quadam funt ani
mantium , á partes que fenfus mouent, arque illapſe
afficiunıbuisſmodi autem longè verifimilsus eſt ex ani
malibus emanare, 2t quoram fpiritus,propter caloriya
& motum , veluti pulſum quendam concuffionem
babet : quo fpiritu concuſum corpus defluxus quofdam
affiduè emittit. id quod per oculos imprimis fieripar
eft. Nam cùm viſus multiplicem habeat motum ,cum
ſpiritu ipſum igneum ciaculante, mirificam quandam
cere per viſuh , homini accidit :quippe quem res viſa
veriunt ac modicis ium voluptatibus,tum iocundita
tibus afficiunt, quin a amoribus ( qui vel maximi aut
vehementiſſimi ſuntanima affectus ) principiam dat
viſus.Hinc d ffluit ac colligueſcit amator, ubipulchras
intuetur,ceu ad ipfas adeat. Vnde haut immeritòmi
rari quis pofſit,elle,qui exifliment hominem per viſums
pati ac vexari,nö autem facere ac nocere.Pulchrorum
Etenim ex adverfo aspectus, quódquc ex ipforum oculis
R 4 ( XSE
200 DISQ VISITIONVM
exit ( ſiue id lumen ſit , foue fluxus ) amantes liquefa- A fpit nomen faſcinationis.Iam verò illa enam confidera ,
cit, o conſumit , cum voluplate dolori coniuncta. ( id
quod ipſi , gauxúrixpoy boc eftdulce amarum vocant)
negue enim vel ex contaétu , vel ex auditu cõringit ho
minē adeò fauciari atque affici,vt fi quosvel ipfeaspi
cial,vel ab iis aspiciarur talis enim ex vifu diffufio fit,
of inflammatio , vt planè amoris imperitos existimem
cos , qui mirum putant Medorum naphtam ex inter
uallo ab igne inflammari Pulchri enim etfi per longè
diſtantes intueantur , ignem intra amantium animas
incendunt. Sæpe etiam hominum auriginoforum auxi
lium videmus.curantur enim higticulam intuente : cui
talis ineffe vis de temperatio videtur , ui morbum at
trabat m excipiat per viſum , veluti fluxum exeun
tem.Vnde biaticulane ſustinere quidem fuftinent ho
minem auriginoſum : fed à fe aneriunt, & oculos clau.
sos tenent : non quod illi ( vi quidam putant) curatio
nem inuideant ,fed quòd velut ictu feriantur.Exom
nibus autem morbis maximè ac celerrimè contrabitur
conui£tu lippitudo.Uſque adeo celerem vim habet vi
fus inferendiatque affricädi aliis morbi principium . ]
Ex his Plutarchi verbis nota , primò ,illi hanc fa
ſcinationem effe fimilem detrimentis , quæ con
tactu & affricatione inferuntur: hoc eſt nihil effe
aliud , quàm naturalem quandam contagionem :
vt appareat eum non admittere vulgarem illam ,
docent id comparationes eiusde rupiculà,de lip
pitudine , de amore : etfi rationes hæ mihi non
probentur, & alias, lib.1.ycriorcs in medium pro intuentis ; hanc qualitatem communicari ſpiriti
tulerim. Cbus vitalibus, qui imaginatione acriore & atien
Subdit deinde , cur noxius magis fit intuitus rione intentiore animi concitantur , & exciti
inuidorum , quàin aliorum . Affetta ( inquit )
anima corpus afficitur. Nam cogitatio de rebus ve
nereis excitat pudenda,cocanibus,pra ferocia,in cer
taminibus aduersus feras,ſepè viſus exſtinguitur at
que excacantur. Marores autem , anaritie, ac zelo
sypie colores verluni, alque habirus lancinant: quibus
affe tibus haut minus inuidoria in animum penetrare
ſolita ,corpus malitia implet ,quă pictores eleganter ex
primere conālur inuidie faciem depingentes. Quando
igitur cum homines,ficex inuidia affects oculos infi
gunt: ki verò proximè animam ordine locatiipſius ma
liciam aliraxerint, veluti veneno linata tela impetani,
nihil ( opinor ) preler rationem aut fidem obtingit ,fi
conspectis nocent. Nam canum morfus periculo-
Stores ſuni, fi ira perculimordeant: eb hominum femi.
na efficaciora effe aiunt , fi amore coëani. Au prorsùs
anima affectiones confirmari, e vehementiores effi-
ciunt corporis vires . Propterea id genus amuleta, qua
àprohibenda faſcinatione,astfæruariæ vocantur, uni
qui putent aduersùs inuidiam conferre, quod fcilicet
( ſic ) trahatur vifus per abſurditatem ,quominus in
nitarur affe & tis .] Aliquid eſt hoc vltimü in Plutar
chi doctrinâ;quinon attigit punctum prçcipuum
difficultatis ,nec enim oftendit ,quo pacto ille ma .
liu lus vel calidus affect' queatnoxiale qualitate E tium multim , ad hoc cooperante imaginatione illius,
ſuam in alium effundere.Mutuatus reliqua à Plu qui aſpiciens oculos infirmos imaginatur ſe ledi,
tarcho , hoc præclarè & luculenter fatis explicat
Heliodorus , Æthiopice Hiſtor. libr. 1. interprete
Scotto : Sic ſeres habet. Hic aër nobis circumfuſus
per oculos,nares, halitum ,aliófquemeatus ad profundis
penetrans, & ex qualitatibus exterioribus eo ſecum in
firens , qualis influxerit , talem etiam iis qui excipitur
habirum ingerit. Itaque vbi aliquis liuore percirus res
prilchras in'uetur,circumftantem aërem qualitate ma
lefica replet, at proprium fpiritum acerbilaris plenum
in proximum quemque contorquet : ſpiritus auiem vi
pole ſubtilis, ad fpiritum usgs medullas ipſas perna
dit,ac pleriſque morbus fit inuidia, & proprium acce
MAGICARVM
Charıcles,quàm multos fanè oculorum agritudo , quàm
multos etiam peſtis sabes corripiat :cimiamen num
quani tangant eos, qui sis morbis laborant , nec ani le
Eto aut menfa eâdem participeni: fedcum cumdemian
tum hauſerintaërem . ] Vides ve à contagione pe
ftis , probct hanc inuidentia faſcinationem : quia
vtraque ab exhalationibus ſeu vaporationibus
prauis viciato aëre proueniat?Proſequitur: Sit au
tem iibi buius rarionis ir.dicium ,fiquod aliud , aiam
Amorum orius.s quibus res viſa dant originem , & ,06
luis fubuentaneas affectiones per oculos 17 animias ela
culantur. Id aiuta aumodum ratione. Nam cum ex
noſtris meatibus ac ſenſibus, maxime aſſiduam vifus
babeat motionem ,& calidiffimus fit,pararior exiftit ad
B capiendum eas,que circumcırca -funi de fiuxiones, fic
que amorum tranfitus inito {piritu arirahsı. ) mox
ſubdit de rupicula & bafiliſco,de quibus nos libro
primo,egimus.
Haberis ad philoſophorum mentem explica
tam faſcinationem ; quam tuentur philofophi &
Theologi recentiores : quorum breviter vna &
conſentiens opinio eft ; Auicennæ , Algazelis , &
gentilium , illa fuperftitiofa,quæ reiecimus, nihili
effe ,nec ab ipsâ viſione, qua vilio eft, fieri altera
tionem vllam in alio ; ſed alterationem effici per
venen ram aliquam qualitatem manentem in pu
uidis humoribus autvitiosâ complexione ipfius
viam quærentes ad oculos perueniunt . His fpiri
tibus effluéribus ex oculis non quidem ipsâ viſio
ne , ſed [ piritibus fimul cum viſione exciratis &
erumpentibus, aëreni proximum malo ſuo viru
inficere, & ab hac aëris parte aliam infici, & fic
perueniri ad partem aëris proximam illi , quieſt
inficiendus ; ( pura pueri ) & hunc aërem proxi
mum infinuare ſe in oculos lædendi , & ex oculis 1
eius, quæ pars tenerrima citiùsinficirur, ſe pene
trare in corporis partes interiores. Hæc eſt ſen
tentia Alex.Aphrodiſæi, in problematibus,& Ariſt.
problima.20.feft. ( nifi dicas huncex vulgi ſeniétiâ
locurum ) apertè eft D.Thomæ ,1.part.q.117.art.3.
D ad s.2.63.com.geni.c.103.qué Ferrar.ibi & Ægyd .
columoâ, libr.com.error.philofophor . & alij ſequun
tur. Et probant non malè exemplis Richard . d.g.
12. & Abulenf.parad.4.9.16.e aliis locis, Richar
di ſunt iſta ; videmus enim hominem patientem in
oculis quandóque aspectu fuo ledere hominem , qui
illum aspicit, quod cantingit ex hoc , quod oculi ma
la qualitate infecti, aërem medium inficiunt, & aër
infe &tus oculos diretos ad oculos infixos inficii ,eò quòd
ſecundam rectam lineam ( direétiùs illa infe &tiode
riuatur ad oculos adspicientium quam non adfpicien
ego expertusfum'in me ipfo ,me quandoquenon potuif 7
Je tenere aciem visus, nifi cum difficultate dire &tè con
tra oculos illius,qui infirmitatem patentem in oculis pa
trebarur.]Videhanc faſcinationem , quam Richar
dus admittit, non aliam effe ,quàm ( vt dixi ) infe
ctionem quandam : & pręterea illum addere vnam
circumſtantiam imaginationis eius.qui læditur;
quæ valdè probabilis eft & propria peſtis atque
omnium morborum contagioſorum , quifacilli
mè hauriuntur ab iis qui timent corripi , vel cor
reptos ſe aucumant. Addit Richardus ;Adhoc eſt
etiam alia experientia , qua babetur per philoſophum ,
primo
 LIBRI III.
primo libro de fomno e vigil.vbi dicit fic,quoniam fi-| A , babent nociuam efficaciam rranſenniem : hoc eft cum
cui viſus paritur focego facitaliquid. in fpecülis enim
valdė puris cim menstruis fuperuenientibusmulieres
infpiciunt,in fpeculo, fit ſuperficies ſpeculi, velut nubes Spicere. ) Fateor periculoſum , sed quia hæ mulie
fanguinea, do fiquidem ſie nouum ſpeculum ,non facile
left abstraherehuiufmodimaculam , fi vero fit pecu
lum yeius,facilè eft.caufa verò,ficut diximus, quoniam
?
non ſolum patitur viſus aliquid à viſibili,fed etiã facia
aliquid, & mouet aëra,quemadmodum o splendida.
nam vifus eft ſplendidorum habentium colorem . Quod
ait viſum facere aliquid ; non fic accipiendum ,
quaG velit ipsâ vifione aliquid emitti , qua vifio
eſt; ſed Gimul ſeu concomicanter quoſdam exire
fpiritusſeu vapores, qui noxam illam fpeculis in
ferant. dubitari autem poteft , vtrum hi {piritus
virulenti emittantur per iplum oculi globum , vt
volunt Richard. & Abulenfis ,an verò dumtaxat
per cauitatcs orbium ſeu angulos, vnde folet lip
pitudo exire ? Mihi nullo modo verifimile vide
tur ,per ſolum globum exire, fieri poteft, vc ali
qui,ſed rariadmodùm & pauci.putem longè plu
res exire per cauitates illas ,& fimul per os, & na .
res plurimos , & efficaciores, cum exſpiratione
inhalari obiecto ,cui damnum infertur, feu quod
contagio afflatur. Nónne putridi vaporis longè
plus , & citiùs expeditiúſque,calidius etiam & in
Hammarius , ab ore in cor per aſperam arteriam ,
quàin per oculos ſolet immiti Fortaffis etiam
veritati prorsùs conſentaneum eſt,quod Valclius
contendit , ab oculis nec ſuffuſiones, nec nubes,
nec albugines , fed ophtalmias dumtaxat ſeu lip C vt nos diſtinximus; & vulgarem illam faſcinatio
picudines tantùm in alios mitti; minùs ergomic nem quam motibus animi irati attribuunt, refel
tant affectiones non ſuas , ſed aliorum.certè ſca lit ;quia tales morus,pertinentad paſſiones animales,
bien non oculus , fed manus & contactusmem & non ad naturales : infirmitas autem fundatur ſuper
brorum affricabit. Peltilitas numquam aſpectu aliqua naturalia, vt harmoniam , vel non harmoniam
i ſed halicu oris folo propagari conſueuit: quare
agroruin non aſpeétum , ſed contactum & pro
piorem acceflum fugimus. De menſtruatis illa ,
quoad (peculi fuffulionem , verà puto :fed quæ de
morbis hominum aut aliis admiradis Plinius nar
rauit , libr.7.cap.is.c.libr.28.cap.7. ca quotidiano
víu & experimentis coniugatorum refutari Vale
fius conuincit.Tertiò probar Richardus ,eò quòd
paſſionibus quibuſdam animi, oculi qualitranſ
mutentur , & igneſcant adcò vt nec ipli alios no
verint,necagnofci ferè queant : & præterça etiam
ſolo aſpectu alios ad amorem aur lafciuiam pof
fint pellicere. Putat enim ex ſolo aſpectu , me
diante imagine, pafſionem primùm interiùs con
citari , & eam oculis ſe inlinuare , & qualitarem
aliqaam oculis , illicem ad laſciuum amorem , in
ſerere. Atque adeò eſſe mulieres ſeu viros , qui
bus illicitum illud ſeu qualitas attractiva ad amo
rem inſit in oculis , per modum qualitatis perpe
tuæ & immanentis;aliis verò ineffe illaın dumra
xat durante paflionc amgris,hoc eſt quamdiu illi
ipfi concupiſcunt feu amant. Qua de re prorsùs
dubito , & , pace Richardi dixerim , hæc non lung
admodùm verilimilia :nam qualitaté talem inelle
aliam , quàm fit ipſa pulchritudo oculorum , vel
decentia, vel gratia aliqua moralis, quæ venuſta
te , alacritare , decore aut aliis amari dignis condi
tionibus , animú vulneret hac Cupidinis ſagittâ;
pihil neceflc eſt, cùm hæc fufficiant ,nosimagi
nari . Nec vrget probatio Richardi, quam his ver
bis fubiungit, Quandóque enim videbis mulieres
turpes, & oculos iurpes habentes, et tamen quandoque
magis afpicientes ad fuum amorem alliciunt ex afpe
Svi fuo,quàm longè pulchriores mulieres, ó quandam
P. I. Q. III. 201
paſſione tranfeuntem ,quod videtur perſuadere expe
rientia , unde viris periculofum eft tales mulures re
res ſunt illecebrofæ vel conuerſarione , vel alpe .
etûs gratiâ aliquâ vel ipsâ lalciuiâ ; quæ cx oculis
elucens prouocat homines ad id , quod natura
deprauata cos inuitat. Nec foruna ſola capiuntur,
quramanupam ſat cuique formofum ,quod amat,
videtur.
Quifquis ametianam , tanam putar effe Dianam .
Quòd verò efficacior ad waluum, lit'aſpectus
harum cum paflione amoris feu eromaniâ ipfæ
percitæ ; fit, quia tum accius oculos incendung &
ignea ilia lux ſplendidior,addit aliquid decori; fi
B cut & vox eorum, qui ex animo loquuntur ,ma
gis ſolet auditoruin animos perçellere. Si vis me
Aere , ait ille, flendum eſt primum ipfi tibi : 6 vis
amari, ama.nám magnes amoris anior. Er hacist
cauſa.curdicat Ecclel.cap.9.0.3. Nereſpicias mu
lierem multiuolam ,ne fortè incidas in laqueum illips. ]
Minimè his verbisprobare volait commentiriam
illam qualitatem Richardi; qui certè prorsùs im
propriè hanc vocat,faſcinationem ;nam & amantes
non niſi. impropriè faſcinati dicantur. Quis vm
quam Helenam , vel Penelopem velfimiles, tot
ambitus procir , faſcinatrices, vocauit?
Ad Abulenlem veniamus, qui ſtat pro nobis,
& accuratè rein diſcuſſit locis tribus . Primò fcri.
> bens in Genel.cap.21.601,b.noua editionis;diſtinguit,
humorum ec aliorum in corpore. ] phyficam verò
iſtam probat , & fiat in corpore propinquo ; nam
in longè diſtans iure optimonegat fieri poſle.
quia fpiritus iſti expelluntur virtute naturali , qui
ſunt aliquantulum graues, vtpote , humidi bumi
ditate aquea , & idco non poſſunt in longum tendere,
niſo permagnam viriniem polenise expulſiue, qualis
nec ineſtoculo ; nec, fi ineffet , fufficeret; quia vis
illa noxia rehſtentiâ medij facillimècómutaretur .
Hæc eadem omnia docit,in d. Purul.4. à folisa.
vbi,fol.ss.col.2.exprefsè aſſeritnon dandanı faſci
nationem illam vulgarem; ſed Phyficam , quę pro
uenit ex aliquâ peftiferâ qualitare exiſtentein ani
mali per modum morbi: & d ſtinguit inter pro
pinquum obiectum & remotum , fol.si.col.4 . fol .
57.col.2 . & quoad propinquum prudenter addit ,
neceſſarium efle,vt illud propinquum dilpolitum
ſit ad recipiendain corruptionem illam faſcina
tionis,quod docet d.fol.si.col.4 . & verò certiffimum
eſt. Verùm idem hac materiam magis ex profeſsò
examinauit comment.in cap . 21. Num , , 9.9.6 9.
10.docet , quod præfupponimus, (peciei viſibili
nullam ineffe qualitatem actiuam , vel palliuam
alterantem ad modum quatuor naturalium quali
tatum : quia fpecies viſiuæ , nec calidæ nec frigi
dz , nec liccæ , nec humidæ ſunt, fo : maliter, aut
effectiuc , ſed nec virtualiter : & tantùm illæ effi
cere poflunt, vt res, cuius ſpecies ſunt, videatur.
Quare ipfæ nocumentum nullum inferre qucunt
per ſe; ſed aliquid illas comitatur,vnde noxa hau
ritur: quæ haut dubiè fequeretur , etiamfi res vi
ſa non videretur; & videns, oculis claufis ,non vi
diſſet. Illud verò concomitans, elle ſpiritus ( cor
pora quædam ſubtilia ) ſubſtantiæ calidæ & hu
mida,
202 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

midæ , qui in vapores quoſdain reſoluantur.Hifi A \faſcinationem defenduntí ve Ronſeus epift. 1.4.8.
ad corpus aliquod tenerum delati ei adhæſerint, Franc.Xuares, in Metaphyf.d. p .- 8.fc &t.8.cap.26.6
frogitate ſuperficiei corporis folidi cui inbarent , & aë curſus Conymbrıcēſ.in silab.phyfic. & alij ) de hac tan
(ris circumstantis , conden fantur,atque viſibiles effekti tùm ,nó de priore illâ poètica & vulgarsâ,locuros.
corpora apparent . Et hoc in ſpeculo , in quod in Pars aliera concluſionis , quæſtionein ingerit
tuetur menſtruara ,contingere.A'nimalia itaque in de nomine ; an faſcinatio dics debeat ea, quam ex zs
quibus hi venenoſi humores ſunt ,per oculorum tiato humore fperuus istoconciliant , noxazodi, doyo
Pupillas ſpiritus emittere folere ; qui valdè no uazíay,omnem ; quando nihil ex vocis vſurpatio
ceant iis , quibus inhæſerint. Et hos ſpiritus non ne mali confequitur. Sed quia , ficut dc Fais, voce
pertinere ad porentiam vifiuam , ſed ad tactiuam ; dici folet; nomen eſſc lulpectum , etiamli quis
quæ per applicationem & contactum operatur ; & mentem habeat non malam ; fic etiam de faſcina ..
fili per calorem , vel humorem nocenr . tionis voce libenter vturpem ; fine addito , leu ex .
Qui per ipſam viſionem , quà videt ,dicunt ma plicatione , illam non eſſe probandam . quia peri
llum inferri , neceſſe eſt fateantur cum Platonicis; culum eſt, ne quis aliter accipiar, quàmtu protu
viſionem fieri per radiorú emiſſionem ; quod om leris ; ceffat periculum , fi fic loquaris , vt meta
nium accuratiffimè refutauit Abuleni,Sup.9.11.12- B phoricè, non propriè te locutum , cx contextu ſeu
tionibus validis octodecim . Idem, 9.14 . cum feqg. orationis ſeriè facilè deprehendatur, quod in S.S.
vſque ad.19.poftea prefsiùs faſcinationis materiam & Patruni locis, mox proferendis ,factum .
diſcutiens,q.quidem 14.expreſsè afferit,hæc verba; In hac verò quæſtione , cùm agimus, an detur
Dicendum eft quod plurimi corum ,qui catholica veri faſcinatio ? cófcftim omnes fic noméaccipiunt( &
tati valde inherent,faſcinationem nihil eſſe dicüt,nul meritò ) ve valgò conſueuit. Nam vbi metapho
lum quógus animal faſcinari, id eft oculo percuti,nul ræ vel analogiæ ratio aliud non ſuadet, receprum
lumg bonum aut malum per oculos cauſari. Hori an cſt vocabula in propriâ fignificatione lumerc,ma
tema modus fanè , vt išti accipiunt , ſolidam veritateza. ximè inter phylicos vel metaphyſicos. Ideò lan .
babet Vulgares namg qui fecundum faum nomer in & tè admodum Toftatus profitetur: faris fibi mole
fapientes fünt ,arbitrantur & afferunt, quoſdam ho fium effe confueri publice aliquam poffe fieri faſcina
mineseffe malorum oculorum :addenies ,quod fi iſtioch tionem ( confitebatur de ſolâ phyſica ) hoc auiem
lo furibundo,autinuido, vel qualitercumque ad malum non ideò quod veritas latere debeat ( defiderat enim
modo adspicere aliquid voluerint , illud lædent, atque veritas in publico collocari ) fed quia fimplices, impo
occident.ó li benigno oculo illud conspexerint,nihil no- ctentes distinguere à falſos vera , cùm audirent faſis
cebunt.Hac auiēpenitus falfa ſunt,& natura diſfona.] nationem poflibilem , arbitrarentur aliquid , quod in
Vides ſententiam Abulenfis , de vulgari fafcina cöueniēs eflet , ad ſuperstitiones varias verierētur.]
rione;qui rectè oftendit,fi qualitas illa ingt vene Hæc ille ſapientiffimè. Quid ?quod certè decçi
nata, etiam cum nolunt, obtutu nocituros,vt rectè philoſophum & Theologum verum ,quoad fieri
Plararchus, & Heliodorus cenſuerunt.Idem ,g.18. poteſt, vocabulorum proprias ſignificationes non
fignificat hác faſcinationem ab Ecclefâ damnari . confundere,ne vel Grámaricis ludibrium debeat,
[ os quoque (ſcribit )cum tota Ecclefia , faſcinationem vel farcatur ſe impropriè loqui . Macedonú illud
improbamus,quàm accipiunt vulgariter intelligentes: probom , ligonem ligonem , palam palam, prodi
qui enim vulgo loquuntur,in pueru teneris,pullis,argue torem proditoré vocari. Nihil clariùs , nihil expe
paruis porcis faſcinationem interdum affer it evenire, ditius ,nihilad erudiédum alios accommodatius.
ſimiliter in aliis domesticis animalibus neſcientes quid Quis ferat , fi incendium voces diluuij nomine,
faſcinatio fit .}Hæc ille,de vulgari:nam dephyſicâ, quia flammis omnia inundat ?li morbis aliena af
9.14.docet, illam per cogitationem prædi& orum fingasnomina,quis probet : facis, cum contagio
vaporum ficri : & g.is.docet quædam animalia id ni, faſcinationisnomen imponis. Quid eſt faſci
naturâ inſitum habere,vtqucant Gcnocere; quæ- D natio ? faſcinationem ,definit Toftatus ( 9.25 . )cum
dam omnibus ,alia non omnibus,ſed ad hoc diſpo aliquis quempiam videns, ad eum non consunctus cor
liris; & tales eſſe homines , qui non quádo volunt ; poraliter,nec in eum guidpiä agens, eum ladir.]Nón
& quibus volunt ; ſed, fi non concurrant requiſita ne in faſcinationis nomine omnes includunt pro
ex parte agentis & patientis ; quibus volunt, ne inftruméto vel efficiente ipſam viſionem , & præ
queanr: ſi verò hæc omnia cócurrant,etiam fi no. terea requirunt animi malignitatem ? ve propriè
lint,noccant.Vnum tamen addit explicatione iu dicta, faſcinatio,veičnon fit aliud ,quàm (videfinit
digens, his verbis ; Habet tamon,qui hujufmodi eft, Valerius ) paſſio oculis illata ( concepla , profe & ta ex
aliquid in fua potestate,quoniam ſi claufos femper ocu quadam affectione animi maligna eius qui intuetur.
lostenere voluerit, neminem faſcinabiivnquam , aut, ( certè hoc Ariſtoteles, Plutarchus , Heliodorus,
cum ſe voluerit ab aliquare custodire,ne eam faſcinet, Plinius,confirmant ) at hæc deſunt in phyſicâ hac
claudet oculos o erit impoſſibile cam faſcinare. Hoc E contagione; ſed ea ad humores omné agendi refert
ex hypotheſi verum dumtaxat , fi vapores iſti ex efficacitaté.differunt ergo phyſica & vulgata cũą;
oculis ſolis prodcant : nam fi ex orc vel aliunde . vulgata propriè fit faſcinatio , vtpote cui primò
nihil prohibet,etiam cæcis talem vim adſcribere. nomé inditum ; & phylica dumtaxar tralaticiè,per
Prudenter addit, 9.16 .licet plerúmque hæc noxa quadam analogiă,latè fumpto nomine, fic appel
tenerioribus corpuſculis inferatur ;interdum in lerur;conſequens eft impropriè hanc dici falcina
ferri poſſe durioribus, fi valdè vehemens & ex tionem :atque omne contagium ore, halitu,nari
ceſliga ft hæc qualicas , vt in balliſcis & lupis bus , affricationem mcmbrorum illatum eodem
quoad quoluis homines experimur :denique,g.17. iure dici poſſe faſcinationem phyſicam . Repu
docer ex hac câdem causâ poſſe quædam in.cor gnat notio nominis. Nam , faſcinatio, non deduci
pora remotiora , quàm qucant alia: quæ omnia tur ( vt quidam opipati ) à fando,quòd incantatio
certa funt, nec aliâ indigent probatione. nibus inducatur;ſed origine Græcanicum eſt,quia
Sufficiant ad probandum aliquam efTe faſcina faſcino, formatur à Baonårn, mutatis duab ' litteris.
tion.m naturalem ſeu philoſophicam , & eos qui Bernávey,ſignificat inuidere, quod , Cicerone te

ite,vſurpa
 LIBRI III. P. I.
I. Q. Il !! 203

ſte, vſurpabant pro nimiùm videre.quoniain qui , Ai non contingere;vt ,fi fiat,operâ dçmonis fieri cen
inuident alicui, ab inuidiofi fælicitate nequeunt fuerit.Eadem mens Chryf.in d.m ( 4.3.1. ribenus;
oculos auertere. Baonavíc, propriè eſt inuidentia . munet eniin ne,quando audimus inuidia leu ocu
Deut.ca.28.v.56.vbi nos habemus,inuidebit fratri lum malum ,exiſtimemus, quòd oculorum conie
luo ,Grecèeſt.Baoséve ,quod D.Augu.l.locution. He Etus intucntes lædere foleat ; * T8To voulons , oto Marth.6 .
braicar.transferr.faſcinabir.Chaldæus autem ,habe και οφθαλμών βολά τες δρώντας βλαπείμ σέφυκερ . & ά 20 .
E bsr oculum nequam ,Necignorú illud patrifamiliâs, reddit rationem quia iplum oculi membrum ma
an oculus turis nequam eft,quia ego bonus ſum :Maith. lum elle nequit ; verùm hoc pacto liuoré animi à
20.quod de inuidâ mercedis alienç contéplatione CHRISTO notari, Nam oculorum eſt fimpliciter
dictum . Et quia liuor in oculis maximè ſe prodit tantùm videre;cæterùm perperam videre,eft ani.
etiam Horatio teſte , Non ifthic obliquo oculo mea mi intùs deprauati.Additnó tamen hçc dici,qual
commoda quifquam Limai non odio obſcuro ,morſuque liuor per le alteri nocere poffit; fed otte dat co
venenat ideò fortaſſis Eccl.31.v.25.pronúciatum, qui ifta docebant , per invidiam ad hoc venific ,
nibil oculo nequius creatum : hoc eſt inuidentius.nili Taula de néza õuz is 78 yPóvo xal avtor io.de
malis cò referre, quòd oculus peccati & concupi- B éxortos, ens. ap. vides omnem vulga æ opi 10 .
fcentiæ feneſtra ell. foleat,malorúmque animi af ni aditum obftruxifle , remouet o uli organun ,
fectuum ind x ſeu leno potiùs illecebrofillimus. remouet viſionem , rc mouet ip'in inuidencian ,
Nihil cnim hoc ad probanda faſcinationem facit, dem difertè vulgarem illam de vetuli: faſcinan
vt nec alia S.S.loca,vel quorúdam Patrum aucto ibusopinionem ieprehendit, homil. 8.ad celoff. B.
ritates . Nam faſcinationé latiffimè fimplere, pro Anſelmus add.ca.z.exponit quidé,faſcinant, lousdu
quauis graui deceptione,vtetiam Magica præſtı l@ fit intui' : & ,respectu insidia vostenellos læful,do
gia comprehendat , de quibus mox dicam . Sic a : -- éng, de promoin vejtræ per fe{toonisac fide: folo isuore
cipiò , malum oculum ,in epiſt.Dauidis Imp.Abiſli necuit:ficut aliquis queſolorespecta dicitur res alterius
norum ad Manuelem Rege Lulicaciæ apud Fran . po ſe diminuereit sia vos lruenti ſuo aspectu iabefecit,
iJuarez hiſtor,Æthiopix.ca.135. Sic ait Sapiens, jinon credatis veritati mes predicationis , fed falſi
Sap.4.0.12.faſcinatso nugacitaris obſcurat bona.Grę. uti fur dogmaru ? verú ſubdit aliam interprerario.
cè eft,Basravla xoi oaua 81alos,id eſt faſcinum vile, nem , nempe ; Vel ficut incantatores faſcinante de
nugax, & nibili;phrali Hebræâ. Sic enim ſignifi luduni homines ,vt credant verum effe, quod falfum
cat; à viliſfimis, & minimi pręcij quiſquiliis terre eft : ita nefcio quis faſcino fua deceptionis ita vos 1n
nis , maxiinè à nugatoriâ & adulatoriâ laudatione, cantauit ac verbis ſuis immutauit, vt & c. vides de
ita nos præftringi, & ludificari , vt ad vera bona vulgari loqui per,dicitur.de magicâ abſolutè, ficuc
prorsùscæcutiamus;vt bona pro malıs, mala pro & D.Hiero.locutus eſt, quem imitatur.vt & Pri
bonis habeamus; terrena cæleft:bus , lempiternis malius ipfiſmet D.Hicr.verbis cópendiô acceptis
interitura præferamus , faſcinationis vcrò nomen vtens ; quemadmodum Theophil . Chryli ſtomi.
vfurpat ,quia vulgùs ludæorum falfam illam faſci Sedulius totum illud prætermituit , contentus in
narionem credebar cótingere, adcò ve huiuſmodi terpretari, faſcinauit,hoc eft ,inuidor. Caietanus re
faſcinatorem oculum Sarę impij recutiti tribucre tulit ad magicas ſenſuu lud, fications,Cararinus
non verea tur;quos Abulenſ.in 21.6. Gen.refellit. ad phyficam quàm dixi falcinationem , nó ad vul
D. Bonau.comment, in verf.ulum 12.vidit alludi garem. Sed verior, commodior faltem , ex licatio
ad falcinationem & ideò dicit ,fecundú quod ho Caietani , quàm Adamus Salbau' , fiue Leonard .
mincs maligni dicucur laudando pucros faſcinare, Hallel.lecutus fuit. Nam quæ Sasbauto alcripta
facis indicans quá i i la faceret.Senſum quem di poſt mortem comentaria in epiſt.Pauli & Elaam ,
xmus , iu notis ſuis Per , Nannius Alcmarius ex Luut ſelecta & in ordinem digefta ex lect opibus
parte amplectitur. Adſpe & u cuam ad illam opi prædicti Leon. Haſſelij, vi norunt, qui cuntulerc,
nionem ,Metaphoricè D. Paulus locutus, ad Gal. DX huius illum auditorem fuiſie meminei út.Sept.
3.0.1.cum ſcribit; Quis vos falcimanu ,non obedire ve Tercullian.vide : ur hanc vulgarem opin oné lolis
ritatis h ceſt quis veſtrā lalutem & veram fidem Ethnicis adſcribere, & liuori leu odio , fafcini,no
vobis inuidens,adeò dementauii , ve ad lucem cla métribuere, & quia pulcris periculum imminere
riflimam caligetis ; & tam ſubliò leuitérque ab eâ putabant, idcò remed.o, velamen capitis,viiginibus
fide defeceritis ,quæ tam manifeftè vobis à me tra comendar, quoniã eo afpcétus arcebatur. Sic ſcri
dira fuit; ac li penicillo prædicationis an e vniul bit lib.de virgin ,velan.cap.1s.Sed enim vera ó lola
cuiuſquc veſtrum oculos CHRISTVS pro vobis ó pura virgmiias,nihil magis timet,quàm femetipsa:
crucifixus forer: Vera hæc S.S.locorum ſententia, etsam feminară oculos pari novult,alios ipfaoculosha
D. Hiero.non obſcurè fententiam fuum prodidit, bet ,confugit ad velamé capitis,quafi ad galeâ,quafi ad
habere le pro fabulá illud vulgi.Digne( ait) Paulo clypeã.qui bonum ſuum protegataduersus ictus tema
qui etfi imperitus eſt fermone , non tamen o fcientia, rionü ,aduers' iacula fcandalorã ,aduersus fuspiciones,
debemus exponere': non gund (cuerit efle faſcinum, qui ſufurros, & amulationem ,spfum quogae liuoremu.
vulgo putaiur nocere , fed vſusfermoneſie iriaý, & vi Nam eft aliquid etiam , apnd Erhnicos metuendum ,
in cateris , ita in boc quoque loco verbum quotidiana E quod faſcinum , vocant, infeliciorem laudis, & glorie * for.de
lermocinationis affumpferit. Dicitur faſcinuspropriè enormioris euentum.Hoc nos interdam * diabolo inter
diab.
infantibus nocere,et etati paruula,es bis qui nec dum pretamur ,ipfius eft enim boniodism .Inierdam Deo
firmo veftigio figāi gradum .Hoc uirum verum nec ne deputamus,illius eft enim ſuperbra indicium ,cxrolien
fit, Dexs viderit: quia poteft fieri vi ở damones huic tis humiles e deprimentiselatos.Timebit itaque virgo
peccaroferuiant,es quofetique in Dei opere vel cæpil fanctior vel in nomine fafcins,hinc aduerfarium , inde
Je,velprofeciffe cognouerint, eos à bonis operibus auer Dev Mjillius liuidum ingenium ,huius cenfortumlu
iani. Nunc illud in caufa eft, quod ex opinione vulgi men, & c.En cibiagnoſcitrem ,caulam rei dii aliam
Sumplum putamus exemplam ,vt quo modo tenera cias quàm vulgò putabatur :effici hçc dæmone facien
xoceri dicitur faſono : ficcriam Galatæ in Chrifti fide te , Deo permittente , nihil veriùs . Hæc ergo Pa
nudeynaii, & c.Adeò certum Hieron.naturaliter id crum Ortodoxorum ſententia : nec fauen : illi, ve
Henrico
 204 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

( Henrico Corn . Agrippæ phyſicam faſcinatio- 1 A Fieri autem hæc pacti cumdæmonibus iniui vi
nem impugnanti;quem refellit Six.Senenf.16.bi ſatis oſtendit , quod faſcinatorum huiufmodi no
bliothe. annot. 267. vel Cinglianis hæreticis , ni tas elle volgot ; fi in oculis ambobus , vel eorum
miùm vulgari illi tribuentibus , Caluino ,in Exod . altero ,binæ lint pupillæ ;aut in altero cffigies equi
cap.22.Aretio ,problema.de faſcin .& Lamb.Danço, auc canis : quæ nihil dubio elle ſtigmata ,quibus
cap.2.de forriar. qui auctoritate quorumdam Pa mancipiun Satanas fuum inſignioit. Noitrise
trum calumniosè abutuntur. nim temporibus deprehenfæ , quibus in oculis
F Tertia concl . quadam do frequentior faſcinatio erat nora carellini vel buffonij pedis : & quod de
pendet à damonis maleficio, qui ſtrigivel fortsario ex geminâ pupilla dicir ,ita capio, ve videri geminam
pacto nocere volenti cooperatur , Que definiri poteft, credamus non efle ,
faſcinum eft perniciofa qualitas demonum arte illata, Obiiciunt ab Ariſtorele , Plinio & aliis rutam ,
ob tacită vel expreffum hominis cum damone pactum .] gagaten , hyenæ pellem & alia remedia naruralia
Hæc probatur autoritate D. Hieron . & aliorum præſcribi :morbum igitur efle naturalem.Refpon.
Patrum iam citatorum D.Thom.abulenf.Ferrar, deo hoc argumento probari dumtaxat , impro
Xuareſ . & cæterorum Theologorum laudatorum , priam illam faic nationé phyſicam : deinde etiam
probatur experientiâ quotidianâ & confeflio- B hæc valcre contra diſpoſitiones corporis quibus
nibus fortiariorum . Ad hanc opinor referenda dæmon aburitur , & lic indirectè refragari ipli 1
plurima quæ variis ſcriptoribus viſa ad alias fpe dæmonis actioni.
cies referenda. nam ſolent paciſci nefarij iſti ho Vulgò receptú vt magicæ præſtigiæ omnes per
mines, ve quos liuidè vel iracundè aſpexerint, iis Metaphoram faſcinationes vocentur: quo ſenſu
dæmon perniciem inferat , ignari poſtea putant Iaquerius librum edidit, quem vocat,flagellum fa
hæc ipsâ viſione perpellos ; quorum ex numero fcinariorum : & eodem fenlu dicútur ludices à ftri
bonus poëta Hieron . Vida, Bombycum l.2.narrat, gibus faſcinari.qua de re lic ſcribunt inquiſitores
quòd ſuo tempore accideret; Germani: Sunt of tales malefica,gna indices folo afpe
Quandoquidem memini Tuſci alta in rupe Viterbi Elm ad oculorum ininiu maleficare fciunt , quod eis
Ipfe fenem vidiffe ferum , cui dira vigebant nullam molestiam inferre queant. Mallei fol. 340.
Ora, grauéfque oculi fuffecti ſanguine circum, Item ; Experientia nos docenie nouimus , quod index
Frónſque obfcana ſitu , birtisſ, invertice cani. aui aly aleſforesila alienari in eorum cordibus fuerini,
Ille trucifcelus ) obestu genus omne necabat quod omnem , fi quam habuerunt , indignationim ami
Reptanrum ,tenuesanimas, parnáſque volantes: с ferunt:nec ipſas moleſtare quoquo modo praſumebant ,
Quinetiam fi quando horios ingreſſus, vbi annus fed liberè abire permiferunt . Qui fcit & vidit ex
Exuit expleto turpem nouus orbe fene&tamus porius eſt, et verum dat testimonium , & vrinam ialia
Floribus paffim per agros incaruit arbor; procurare non poffent . Sic illi ful . 559. Arbitror
ille bortis ftragem dedit,arboribusqueruinan : Deum non permittere in iudices fideles, & ritè,
Spémque anniagricole masti fleucre caducan . ac iyſtè procedentes; ſed dumtaxat iudices ini
Nam quacumg, aciē borribilă intendiſſet,ibiomnes quos,aut modicæ fidei, aur curioſos, & c .
Cernere erat fubitò afflatos langueſcere flores. Reſtat videre vnde vulgaris illa faſcini nata fit
Quis enim credat vno humore naturaliter tam opinio , de oculo viſione vel
, orė laudando faſci
diuerfæ fpeciei res lolo afflatu interempras ? Sed nanre. Placet Franc . Valeſij coniectura. fortallis
immiſcebat Dauus ille cuncta interturbans.Talis inde, quòd pueri , qui folito craffiores,nitidiores,
etiam fuit Telchinum faſcinatio , à quibus inuidi pulchrioréſque ſunt,à feminis virisque occurren
videAdag. & faſcinatores, vulgò Telcbines, dicti B.Gregorio tibus folent attentiùs alpici,laudari, palpari, mo
Tiaxives. Nazianzeno & Synelio. Gregorio verò Palamæ, titari , in vinas & palmasaccipi. Verillimùm verò
tabes Telchinodıca,idem quòd tales vultu faſcinan D cft dictum illud Hippocratis ; habitum ,qui ad ſum
te & inſidiosè blando illata.ferunt( fabulæ ) Tel. mum bonitatis attigit, effe periculofum : & illud Cor
chinas fratres nouem ex A &txonis canibus in ho nelij Cell ; Qui nitidiores ſolito ſunt , ſuspecta fua
mines verſos in Rhodo inſula, Rheæ comites, & bona habere debent . Cùm ergo infantuli, ob naru
in varias ſpecies ſe conuertere folitos ; nunc ho ralis habitûs teneritudinem ,cùm vil ſunt optimè
minuin pedibus manibýlque cruncorum ,nunc pi valere,fæpè ex inopinato in magnum aliquod vi
(cium , nunc anguiuin , nuncdæmonum ; inlignes tæ diſcrimen incidunt ; vulgus non intelligit cau
planè vencficos & præſtigiatores crediderim , & ſam tam repentina mutationis ; &,quia hanc non
inu dos( ve ait Helych. ) Falcinatores : vel potiùs intelligie , ſuſpicioſum in malum , culpam in ad
veros cacodęmones admodü maleficos,oux énike { picicntium arque laudantium oculos & verba
am Benyovlas; peſſimo finehomines quosperditos coniicit : quos cùm quotidie pueruli pulchelli &
vellenr deinulcétes, vt ſcribit Euſtathius, in XIII. obeſuli,plurimos habeant ; facilè anus aliqua ru
Iliad.inuidos dæmones fuiffe indicat D. Nazian gofa & deformis in hoc numero reperitur. quod
zen . & poft illum Tzetza , atque ideò etiam dicti, genus cùm lit tetrum , moroſum , & odiolum , ei
TIena devācot , quafi manuum opere exitioſi . Tales potiùs adſcribiturnoxa,quàm cæteris . Hanc vul .
ec:am Tybios fuiſſe Ponticos de quibus Plutare gi opinionem paulatim ( quæ mortalium curiofa
chus ſuperiusmeminit, et Plinius libr.7.cap.z.his leuitas eſt etiam doctiores nonnulli fuperftitio
verbis. In Aphrica elle familias quafdam effufcinantes ( ,vel ingenij quidvis defendendo oftentandi aui
Ifogonus Nymphoderus tradunt , quarum lauda. di funt locuti.cádem ab infantulis ad agnos icum,
tione intereant probala , areſcant arbores , emarian in quibus caula non admodùm dillimilis.denique
tur in fantes. En eiufdem generis in Triballis. Il proſerpens per audaciam ignorantia ,ad cquos, le
lyriis adijcie Iſogonus ,quivaſu quoque faſcinent in getes, & alia fabulam produxit.
terimánique quos diutijes mineantur iratis præſenim .:: SECTIO I 1.
oculis. Quod corum malum faciliùs fentire puberes . De maleficiis venenariis.
Confirmat Gellius , in Noct. Attic , eodem refe Ecundo ſe loco nobis offert , Veneficium , pro E
rendus,vt & B.Igdorus luoior in Origin bus. . ,
quia pu
 LIBRI III. P.
quia putat niſi vero ac naturaliveneno ſagas noce, A
re non pofle: nec ab co longè abit Lerchemerus
Luteranus.Sed huic magiſtrum eius,Lutherú, illi,
Venerandum (vt folet vocare pręceptorem ſuum ;
Agrippam , perfidos perfidis, poffem obiicere , ſi
qua tenebrionum iftorum auctoritas foret. Sanè
Lutherus nimis magnificat hac in re dæmonis po
teſtatem . dicir eum in toto mundo regnare a , &
a Commě.mox regnum iſtud quale ſit , explicat his verbis,
in epiſt. ad Sumus autem nos omnes
corporibus co rebus fubiccti
Gala.c.3 .
in Germa Diabolo, & hofpites fumus in mundo, cuius ipſe Prin
nico veci- ceps Deuseſt. Ideo panis quem edimus,potus quem
tat.Godele bibimus , veſtes quibus vtimur , immo aër, dototü quo
mannus .
viuimus in carneſub ipfius imperio eft.] Hæc illi blaf
phemus.Ergo iã Princeps& Deus dæmon illi, qui
certè mũdi pars fuit ?nos Deum vnú cognoſcimus
dæmonú iudice Principemq . mundi vr conditoré
ac rectorem ,ſac Dominú Deúmque Ergo , corpus
& res omnes Lutheri Diabolo ſubiectæ ? nos didi
cimus,nec in res lobi , nec in corpus quicquam iu
ris dæmonem habuiſſe,niſi diſertis à Deo ,» pro il
la vice , verbis conceffum . Ergo Lutheranis aër,
& omnia quibus viuunt ſub Diaboli imperio sút ?
nos fatemur Domini elle oues & boues , volatilia
cæli fyluarum feras , & cete , & piſces ,& quic
quid creauit : nec horum quicquam ad dæmonem
pertinere. Mea ſunt omnia , dixit Dominus : ex
cipit Lutherus, quæ in mundo ſunt omnia , & ea
adiudicat Diabolo. Credidit Satanæ Omotrape
zæ ſuo dicenditi Luc. 4. v.6 . Quja mihi tradita
funt: Ở cui volo doilla . Sed mentiebatur:non ple-
no iure illi tradita, quæ tradita , quæ accepit , pre
cariò & definita poteſtate accepit. B. Paulus vo
cat rectores mundi , ſed explicat D. Auguſtin . Ne
fortè, cùm dixiſſet mundi, intelligeres demones eſſere
Etores cæli o terre , mundi dixit tenebrarum ha
rum , mundi dixit , am atarum mundi, mundi dixit,
impiorum ( iniquorum mundi dixit , de quo in Euă
gelio dixit : Mundus eum non cognouit. ] traita, in
P1:14. Scio B.loannidicimundi principem 10.12.v.
31.66 14.0.30. & à B.Paulo principem Ċ rectorē mū
di Ephef.6.0.12 .& ab codem 2.Cor.4.3.4. Deum
ſeculi huius , ſed imperitè Lutherus mundum & fie
culum accepit de rebus quæ in mundo exGftunt D
omnibus , quod de folis malis hominibus per me
tonymiam dictum ,quicum mundo ſeruiant & fæ
culo ,mundi & fæculi nomine nominantur: & quia
ſeruos le mancipią diabolo dedicant,ipfe princeps
eorum & rector : & quia cum colunt, fic Deus co
rum dicitur , ſicuti & lurconum Deus eft , venter
Philip.3.v.19. hanc lectionem & interpretationem
amplectuntur.Cyrillus & Ambrofius, in D.Pau
li epift . & D.Aug. 1.22.cont. Fauftum c . 2. 9. &
eam non iinprobant alii quidam patres : commu
nior tamen ea diſpunctio eft,ve dicatur, In quibus
Deus, huius feculi excæcauit mentes : & fic Diabolus
non vocatur Deus,fed quieſt vnus & verus Deus E 'dendas fruges perficere conate ſunt.Eaque mulieresra
fic malunt Ireneus libr. 3.cont, her. c . 7. lib. 4.6. pueruntfurto alterius vicina mulieris infantulum , e
48. Tertullianus libro quinto. cont. Marcionem D.
Chryfo.Theophilac. Oecumen.( Primas. in d.cap.4.
Nullus verò Patrum fic diabolum rerum ceferarú
corporearú vel Principem velDeum vocauit , ficut
dixit Lutherus : qui ſatis apertè in Marcionis &
Manichęi errorein deflexit.Nec etiam Lambertus
b.c.3. de Dançus Caluinianus b fatis conſideranterlocutus:
fortia .
cùm dicit diabolum quicquid in his terris natura
eſt corruptibile,corrumpere
feruetur.dic poffe
ere debuit,liDeus illi nifi à Deo
, permittat, co
Nana
fi Deus conſeruationem fubtrahat , ipſum illud
I. Q. III . SEC. II. 205
perſe corrumpatur , non per dæmonem . Sulbis
omiflis.
.
Sit Concl. permittente Deo, maleficiis fuisfage co
plures mortales morbis grauiſſimis vei morie af
ficiunt.
Probatur hæc fentétia primùm auctoritare D.
Aug.lib.10. de ciu.Dei, quod habes c.nec mirum g .
magi 26.9.5.6 ſerm.207.de temp. Gʻlib.de diuinat.
dem.c.6.0 Conc.Conſtantinopol. in Trullo can.61.6
Tertulliani in apologitico , & lib. de Carnis refur
rect. vbi ait , calicem non dico venenarium in quem
mors aliqua ruſtaret, ſed fictricis(hoc eſt ſagæ deyo
ucntis ) vel archigalli , vel gladiatoris , aut carnifi
cis Spiritu infectum . & Arnobij libr. 1. contra gent.
2.Probatur iure Pontificio , d.c.nec mirá.c conft.
B Inno.VIII. Alex.VI.HadrV 1.LeoX.de malef.6. in
cant.in 7.Decretal.
3.Ex iure ciuili , I.multi C.de malef. Mathem.l .
eorum C.eo.t.g.stem lex Cornelia.Inft.de pub.ind.Leo
nis Imp.Nou.6s.Carolinâ cöftirutione:deniq; leges e
praxis, Italiæ , Hifpanie, Gallia e German . hoc con
firmant.
4.Hiſtoriis omnium gentium , paucas tangam .
Notum illud Romani Argyropoli Imp. ex Zona
râ to. 3.Narrat Villamontius fcelerum omnium
ſceleſtiſſimum quiddam : Venetiis maleficum fuif
le , qui damnatorum in Triremibus animas eme
bat , promittens liberationem à terrâ illa feruitute
pænæ , & numerans decem aurcos pro illorum a
nima , quam chirographo proprio i nguine nota
C to vendebant , addicebántque dæmoni& malefi
co.mox ne tractare poitent certo contactos vène
no fubitò necabat . Addit ſe inter fuiffe fupplicio ,
quod de iſto ſumebatur[ 2.1.c.Itinerary c. 33. ] quis
vnquá talia velfando audiuit ?narratprçrerea An. cl.7 . Cof
Theuetusc,in Africa oppido Guzolâ ,Elzanā qué- mog.C.13
dá ſpacio duorum annorum malis artibuspluſquá
octingentos homines interfecille.Narrat. Spreng .
in Mall.p.2. duas in Epiſcopatibus, Baſilcenli &
Argentineli,concrematas obſtetrices ,quia vna ea
rum quadraginta , altera innumerabiles pueros re
cens in lucem editos , necauiflent, indicis clam in
coruin capita grandibus aciculis . Domitianitem
pore fuifle nonnullos , qui acubus oblitis veneno ,
quos coll.bitum eſſet pungebant , & lælorú mul
ti fine doloris ſenſu moriebantur. quod & Com
modo Imp . facticarum narrat ex Dione Xiphilin.
in Domitiano, & in Commodo. Scribir loan . Nider.
Formicari lib.s.in territorio Bernenſi quoſdä ma
leficos vtriuſque ſexus ſuos proprios infantes oc
cilos deuoralle: idémque factum ab aliis in ditio
ne Lauſanienſi. Et 1. C. quidam Francofur
tenfis d. Preterito anno :( inquit ) Comes quidem'd Godelé.
ſuperioris Germania octo veneficas, qua CXL.imerfe- 1. 1.de La
cerantinfantes . Vulcano tradidit Anno LIII.capi& miis.c.7.
funt Berlina due femina veneficæ ,quæ glaciem ad pera
ipſum diſſectum coxerunt. Factum eſt diuinitus, vt ma
ter quærens infantem ,interueniret, ibique ollam & im
poſita amiſſo infantis mēbra videret.Captis itaque mu
lieribus & in tortura examinatis,dixerunt:ſiproceſijiet
coctio,tüc futura fuiſſet ingens glacies,ita vt omnes fru
ges perderentur.] Scribit Cardanus , circa annum el 15. de
Domini 1536. Salaſſic circiter quadragima viros ac varictare
fæminas cõiuraſſe,inter quos carnifex erat,vt cum pe-runic. Sv .
dos amreafeuifler,sunc veroiam mitefceret,unguentum
conficerent,quo tangentes portarum coronidas, infice
rentur : puluerem quoque confeciffe , quem ſuper veſtes
S clim
}
 206 DISQUISITIONVM
et vin puergerent.Latuitaliquamdin hacres,fublarique
multi-Sed cum cuiufdamnomine Neri,fratrem atque
unicumfilium ſuſtuliſſent:vixque alii quam domini da
inuum ,aut fily perirent:fimulque animaduertiſſent an
drogynam je in domos infinuantem , atque eos maximè
perire,quorum domos ingrederetur : deprehensa coniu
ratione omnes exquifitiflimis tormentis necati ſunt:faſſi
eriam decreuiſſe in pompa celebri Diui cuiuſdam ,ſub
jellijs perunctis vniuerfos cines occidere,pararáſquead
hunc vfum fupra viginti ollas. Tentarunt ( idem alii
Geneue poſi, dederintque penas .]
a 9.3. & s : Grillandus a docet hæc contingere vel introsú
ptione , vel applicatione exteriore per contactum .
Eorum quæ per intùsſumptionem fiuntagnoſcit
duos modos , nempe vnum per cibum aut po
tum , quando venena ( vt plurimùm in puluerem
trita iis immiſcent : alterum agnoſcit , qui fit per
bd.q. 3.n. inunctionem , quando maleficiandum ( inquit b )
29 .
Jine maſculus fit fiue femina, dormientem , fuis liquori
bus,aquis ,oleis,autpinguedine ,fiue alys ſimilibus vn
ctionibus plura & diuerfa venena continentibus inun
gunt, quandóq. f&mora,quandóq. autem ventrem aut
pectus, coftas ,ſeu aliam partem corporis
caput guttur
perſonamaleficianda:quæ fic dormiensnihil ſentii, a
eft tanta vis ó porētia illius vn &tionis, quod paullatim
durante calore ipſius dormientis , ingrediturintùscar.
nes : e vadit ad peneiralia cordis viſcerā maleficiati.
umde paulo poſt cauſantur ingetes dolores in corpore eius
cum primum ſcilicermaleficiumvelfallura( vt dicunt)
tagit inteſtina maleficiati.illinc fucceduntmaximi vlu
laius, lamentationes tam crebro . ] huc referenda
ſtrigatio, quando puerulorum exſugunt ſanguine,
venis vngue aut acu, aut aliter opedæmonis aper
tis, quod conſtare ſcribit Spinæus q.8 . de ſtrig . ex
paruis cicatricibus relictis & interdum , poſt catto
rum apparétiú fugam ,guttis ſanguineis prope pue
roseiulantes remanentibus. Addidebet tertius mo
dus per inhalationem . omnium enim peſsimum eſt
veneficium iſtud. nec enim humoris vel craſlioris
materiæ vehiculo indiget , quibus faciliùs occurri
tur : fed ipſum tenuitate ſua, ore attractum citrò ad
cor le penetrat.Hæc caufa cur Agyrta ille infignis
veneficus, in quadam Italiæ ciuitate, cum alio luo
antagoniſta , de theriacæ contendens efficacia,vi- D idem ait f) fortilegia fub certa quapiam forma com- fq s.nu.7
cerit.alter venenum illi liquidum , quod poterat ef pojita , clamydi aſſuunt , vel in lečto ab con duntipſius
ficaciſsimum , infuderat : cui fumptione antidori maleficiādi,feu in aliquo loco ſubterraneo fouea faita ,
mox obúiauit.Ipfe contra alterius hiare iuſi pixi auifiib limine oftij,fuper quo deſtruendusfir tranfitu
dulam ori appofuit ,in qua buffo inerat viuus :tùm rus . ) Quoſdam autem addit capere refidua co
ſemiclaufa & fæpiculè femiaperta velociter pixi rumquos volunt inficere , alios exhumare mor
dula , ingelsit halituin virulentum , & breui momé tuos , & vti eorum vel veſtitu , vel carnibus , vel
to hominem confecit. Scilicet hic Chriſtiano po
pulo dignus eſt ludus , & benè inftitutæ relpub.
quæ certamina huiuſmodi permittunt. Ipli etiam
malefici interdum affiando velinficiunt,vel necāt.
Narrant quidam dubiæ fidei fcriptores apud per
fidum Balæum , toxicati funalis fumo Clementem
c Malleip. vii , de medio ſublarum . Narrat Sprengerus “ ,
2.9.1.C.Ir. mulierem quandam inrer Breiſacum & Fribur- | E
gum , cum vicina litigaſſe, mox cùm noctuante o
ftium domus aliquid ageret, ventum quendain ca
lidum è domo fæminæ alterius ex oppofito ha
bicantis, in faciem ei inſufflaſſe, vnde & ſubito le
prá contraxerit.In diocæſi eadem & territorio Ni
græ Silux ,maleficam ,dum à lictore ſtrui lignorum
præparatæ imponeretur ,ei dixiſſe, Entibi àmemer
cedem , fimul in vultum eius infuftiaffe : & ecce , mi
ſer operitur totushorrendalepra, qux paucorum
dierum fpacio eum pluribus adiunxit .
Hæc veneficia, inhalatoria, non fatis à nonnul
MAGICARVM
Allis intellecta video : Bodinus vim refert ac ipfius
anhelitus virulentiam , Sed nulla tanta poteit el
fe hominis cum hominc antipathia , vt docui Sect.
præcedente. nifi fortè ex alimento , vt de pucl
ia Ariſtotelis , Napelo nutrita , legimus:ſed tunc
non cui veller malefica duntaxat nocerer , verùm
cunctis mortalibus noxius anhelitus eius foret. Da
næus tribuit veneno in ore geftato . lioc Bodinus
impugnat argumento , cui dicit refponderi non
polle , nempe quia venenum hoc priùs nocerer
ipli malefico quam alteri. Noduin vides (Lector)
inſolubilem . Sed ride , quod vides. quid fi di
cat Danæus , maleficum priùs ſe antidotis con
trariis præmunille ? concidat nimirum ſtramincus
ille ventofi hominis Achilles. fic ille ipſe , Bodi
B
no non ignotus , faciebat Italus Pariſiis, tam ca
rus Catharina Mediceæ, qui chirothecis,globu
lis , vel pulueribus ſuauefragantibus alios ſolo ne
cabat odore , illæ ſus ipfe, & hoc pacto à ſe inter
fettam Nauarræ Reginam Albretham , veneni vi
per nares in cerebrum penetrante , gloriabatur:
.
li quidquam de Caluiniſmi fulcro credendum
Caluinianis hiſtoricis , Francia Memorijs Gallicè
conſcriptis tom.3.6 Richardo Dinotho li ?.s.belli Fră
cici. Vera caula eft ,hæc ex pacto fieri per dæmio
nem vt plurimùm , afflante incaſſum Mago , & pu
cante hæc halitu fieri ſuo. Eft quidem venenorum
quorundam mira efficacia , quæ poflint fubitam
lepram inducere , vel lechum : & pofſec dæmó quæ
с
nouit antidota,ſuis preſcribere, & illi innoxii pof
fent in alioš peſtem transfundere, fed id rarò con
tingere putanduin .
Hæc interiùs ſumpta , Grillandus d ſcribit fieri dd.q.3
26 . , n .
per compoſitiones & mixturas multiformium ve
nenorum ,quædam ex herbarum foliis,feſtucis,aur
radicibus,animalibus,piſcibus,aut reptilibus vene
nofis , lapidibus , & metallis , mixtura , quam
vtilius ignorari, & interdú in pulueres, interdú in
liquida,addo & in vnguina , reduci.
Alia dicir Grilland . eſſe extrinfeca , vt funt in
primis quæ ſolis verbis fiunt e , in quibus iam do D
cui ex pacto, ad fignum conſtitutum , omnia fieri e Grill. q.,
à dæmone . vt ſunt etiam , quando lacenter ( ve 3.0.27.
pinguedine , vel oſſibus: alios à ſuſpendioſismu
tuari nonnulla . Quod nec veteribus ignorum
fuille reperio. Sic enim de Canidia Horatius: ca
nic ab ea infoſſum & terra obrutum , poſt multas
lancinationes , insignibus raptis , ingenuum pue
rum ,vt poffet.
Longo die bis,terue mut áta dapis
In emori ſpectaculo,
Cum promineret ore, quantùm exſtant aque
Suſpenſa mento corpora, ( en infanticidium )
Exerta vii medulla , o aridum iecur
Amoris ejſet poculü , ( en maleficiú philtricú )
Interminato cum emel fixacibo
Intabuiſſent pupula
Et alibi de eadem g , quod ad maleficium ho
god.17.
ſtile ſpectat,dicit,amaro vtens ſarcaſmo;
O nec paternis obfoleta fordibus,
Nec in fepulchris pauperum prudens anus
Nouem diales diſipare pulueres ,
Hunc
!
 LIBRI IIII. P 1.
Hunc ergo diem ex tribus ternariis obſeruabát: A
a 1.6.Phar
Cal. vt & ille qui terna tribus coloribus diſtincta licia.
Sed apertiffimè quod dixit Lucanus adftruit a,im
primis enim illam in pudis buſtis habitantem de
pingir, & habitantert tumulos expullis vmbris;cú
addir,primùm de nece hominum ,deinde & dein
ſtrumentis magicis , quæ dixi :
Viuentes animas, & adhuc fua membra regentes
Infodit buſto. fatis debentibus annos,
Mors inuita ſubit. peruerſa funera pompa
Rettulit à tumulis: fugere cadauera leihum ,
Fumantes inuenum cineres ardentiáque offa
E mediis rapit illa rogis,ipsámque parentes,
Quam tenuere facem , nigroque volantia fumo
Feralisfragmenta tori, veſtèque
fluentes
Colligit in cineres , ở olentes membra fanillas.
(hæc è rogis mos rapere , addit mox quæ de ſe
pulcris ſumat)
Aft vbi feruantur faxis , quibus intimus humor
Ducitar, ef tracta durefcunt tabe medulla
Corpora: tuncomnes auidè defauit in arius,
Inmergiiga manus oculis , gauderggelatos,
Effodiſe orbes , ó ficcæpallida rodit
Excrementa manus : laqueum , nodófg; recentes (fic
Oreſuo rupit, pendentia corpora carpfit, ] corrigo)
Abraſitque cruces ,percuffaque viſcera nimbis
Vulf , á incoétas, admiſſoſole, medullas:
Inſértum manibus chalybem ,nigrámque per artus
Stillantis rabis ſaniem , viruſque coactum
Suftulit, & neruo morſus retinente pependit.
( hæc de ſuſpen dioſis , ſequit ur de inhuma tis)
Et quodcumq; iacet, nuda tellure cadauer,
Ante ferasvolucréſg; ſedet, nec carpere membra
Vultferromanibufq ; fuis,morſuſq;luporum
Exspectat ficcis raptura è faucibusarius.
( Efficaciora enim putabant,quæ fic feriserepta,
quàm quæ ipfemetmaleficæ deſecuiſſent. ſed per
gir deinde, quo pacto & viuos iugularit, & eorum
abuſa fanguine, & exſtis .)
Nec ceſſant à cæde manus, ſi ſanguine vino
Eſtopus, erumpat iugulo quiprimusaperto:
Nec refugit cades, viuum ſi facracruorem ,
> totam prætermitto . finis rei fuit ilte, Telephron ,
Exráq; funerea poſcunt trepidantia menſa:
(Addit etiam de prole exſecta ſeu abortiuo
huiuſinodi)
Vulnere fi ventris : non qua natura vocabat
Extrahitur partus calidis ponendus in aris.
( Subdit, fi opus habeat adoleſcétis,vel viri vio
Jenter necati anima , quam euocet, ipſam indiſcri
minatim , quos velit necare:)
Et quoties fæuisopus eſt ac fortibusvmbris,
Ipfa facit Manes hominum mors omnis in vſu eſt.
illagene floreán primeuo corporevulfit,
Illa comam lana morienti abſcidit ephebo.
Nec parricidii experté putes, non magis quàm
noftras ſtriges : voluptas præcipua illi ,læuire in
Proximos. )
Sæpè etiam caris, cognato in funere, dira
Theſſalisincubuit membris : asque oſculafigens,
Truncauitq; caput, comprensáque dentibus ora
Laxauit,ficcóque haréntem gutture linguam
Premordens, gelidis infudit murmura labris,
Arcanumq; nefas Srigias mandauit ad vmbras
Q. ILL . SEC . II .
207
Vides diligentillimum poeram , nihil conatum
pretermitterc , qui mos illi.L. Apuleius, Mileſili.2 .
in candem mentem :Nam nec mortuorum quidem fe
pulcra tuta dicuntur (à lamiis)fed o buſtesroges reli
quia quadam , á cadauerum praſegmina, ad exuiabe
les viuentium fortunaspeluntur: G cantatrices anus,in
ipſo momento choragy funebris,perperi celeritate, alie
nam ſepulturam anieuortuni. Hismeis , addit alius,
immo vero iftie, nec viuentibus vllis parcitur . neſcio
quis , fimile paſſus, ore vndiq; omniforiam de o maio ,
truncatus eft. ] En de malefico hoftili, quod de iil
dem Theffalis Lucanus dixerat . Narrat dcinde ,
quæ vera fuiffe videtur admodum probabile. Mox
igitur ita ſcribit. Infit Telephron : Pupillusego Milero
Olympicum , cùm hæc era lo
B profectus adſpectaculum
ca prouincia famigerabilis ad recuperē ,peragrata tota
Theſalia, fuſcis auib.Laryljam acceffi:ac dum ſinguli
.
pererrans,tennato admodum viatico , paupertati me..
fomenta conquiro: confpicor med:o foro procerum quê
dam fenem.infeftebut lapidem ,claráq;voce predicab 21 ,
Si quimortuum ſeruare vellct,deprecio liceretur.ca
quépiam pra: ereuntium , Quid hoc ,inquá, comperio ; ?
hiccine mortui folentaufugere: Tace, eſpondu ille.nam
oppido puer, Satisperegrinuses, merilóguse ignoras,
Theſſalia te conſiſtere , vbiſagemulieres ora mortuorū
paſſim demorficant , eáq; ſunt illis artis magice ſupple
menta. Contra ego, qua tu ,inquam , dic fodes, cuſto
dela iſta feral i.? Tamp rimu m , refponderille, perpetē no
cłem eximiè vigilandum eft, exeriis , c'inconuerfis ocu
Clis ſemper in cadauer intentis, nec acies vſqua deuerte-.
da, Immònec obliquandaquidem . Quippe cum deter
rima verſipelles ,in quoduis animal ore couerſozlatenter
obrepa nt, vt ipfos etiã oculosſolis ec iuſtitiæfacile fru
ſtrētur,Nă aues, rurſū canes , et mures, imò ve
rò etiam muſcas induŭr. ( En primú maleficiú , ficta
Metamorph . & fic clancularius ingreſſus ) Túc dıris
cantaminibus fomno cuſtodes, obruūt ( en ſecundú de
maleficio ſomnifico , & in hunclocú referuaram )
nec quiſquam definire poteft, quantas latebras nequif
ſima mulieres, pro libidine ſua cõminiſcū ur,ſi qui( cu
ſtodum ) non integră corpus manè reſtitueri : quicquid
inde decerptă diminutumgz fuerit,id omne de facieſua
deſectum ſarcire compelluur.} Interponit poſtea nar
rationem prolixiflimam , & abs re noſtra , quare
mille denariis conductus, ſubit cuftodelain dum
D
vigilat; en muſtelam paruulam in eum fixò inten
dentem , fugat illam , ſed ſomno cóſopičur. interea
ſagæ proſečtis eius naribus ac auribus vicariam in b Porphy.
eo lanienam exercent , & ceram in modum pro- in vit. Plo
ſe &tarum ei partium applicant examuſlim . Quò tini.
ille poftridie per cadauer loquax audito tempta- cni.vide
ApolIu
o.
re aggreſſus , iniecta manu naſum prahendit , & ma- ad Anton .
num naſusſequitur: aures pertractat , Amba deruunt, Piú. Athe
foc ,pro mille nummulis,debilitatus,in patriam redire nagoră in
noni ſubſtinuit , ſed capillis hinc inde laterum deietlis Teophi
auriū vulnera celanit, naſi verò dedecus linteolo pref- lum 1.3.ad
fim agglutinato decenter obtexit.] Hunc faciunt illa autolyc,
E Fabii Beclamat.14. Facinus, quod dicitur inquieta - 16.4 7.
re ſuperos , fidera diris agitare carminibus , tumulos, Col.Ceis.
buſtaq; fcrutari, & amputariscadaueribus,ipſas in ſce- Tertullia.
kera armare manus( cảdauerum ( explicui, cùm de pol.c.7 .
maleficio ſomnifero diſquirerem , caue pro , Minacium
a ipſas , inOctauio
reponas impias.corrumpes , non caftigabis. Gno
Epiph.hæ
ſtici hæretici,Zoroaſtis Magi diſciplina imputi,cu- reh.26 .&
ius & libros quoſdam in lucem ediderunt b, hu- Euſeb.li.s.
manas amabant viſcerationes , ve vocat luftinus , hiftor.Eca
cleric.i .
ſeu cenas Thyeſteas , vi vocant Athenagoras &
E
Thcophilus, ſeu ſacrameniū mfanticidii c indeva
2 buium

UIS ITIO
208 DISQ
burum ,vt ait Tertullianus:infantem enim farre có-
tectú certatim cofodiebant, fanguinem lambebát,
& membra fingulis difpertiebantur, vt narrát Mi
nucius ,Epiphanius , & Euſebius, quain calam
niam Gentiles , in Chriſtianos omnes mendacil
Gimèdeuoluebantc.
In applicatis tantùm extrinfecùs venenis , fre
quentiſsimè dæmon ipſe damnum infert, & veriùs
videtur cótingere in veneno, quo (vt refert luber
tus medicus Aquiranus) ſtapes inungatur , equi
tem ipſum neceſſe perire. Non credo id naturali
vi veneni contingere. quia non credo veneni vl
lius activitatem eſſe, tantam , vt per tot inuolucra
ſe diffundat. Nili, quæ de Stygis aqua tradun- Blos,partem ſubducunt, pariem fubtrahunt. 1. ſaccu
tur, credibilia , omne illam metallum penetrare, larij D.de extraordinar.crimin . Nam arbitror,non
& lola contineri afinina vngula. Equidem au quoſuis facculi ſeu crumenæ exciſores vel ſubdu
res mihi putarem aſininas enatas , fi crederem . Čtores,BaravtixTÓM8s, ſed eos qui veritarum ( hoc
9.3.n. Grillandus refert nonnulla a , fauentia luberti di eſt magicarum ) artium ad id lublidio vtuntur ita
eto, fed & in illis concurſum diaboli ex pacto ,non
vim veneni,recognoſco. Inter hæc extrinfeca, ſuut
ollarum defofliones profundæ ſub limine;quarum
certè naturalis vis non attingit effectum , Alia ma
leficii hoſtilis fpeciem , per arma malo imbuta car
mine , reperio apud Meierum , his verbis , Primim
omnium Aurelianum conatum fuiſſe omnem regiam
ſtirpem perſcelus exſtinguere , atque per artes Diabo
licas o maleficia ad regni ſolium graſſari.Tradidiſſe
Ducemgladiž , pugionē anulū ſuum cuidā monacho
apoſtata ci fociis eius , vtea dicarentur diabolicispreo
ſtigysyincantarenturq. ad maleficia per illa perficienda
monachum illum in iurre Mongeya, iuxta Ligniacit,
fuper flumēMarronam ,per artes ſuas euocaffe duosad
ſe cacodamones,quibusgladium ,anulum, úpugionem ,
vt illis operarentur tradidit. Ea inſtrumenta a caco
damon : b. initiata,incătatág. reddita monacho, arg .
per eum Aurelianeſi.Per ea inſtrumenta incantafje ac
dementaſſegermanum ſuum Carolī Regem , adeò ſub
tiliter,vt vix quiſquam poffetpercipere.Primam incă
tationē factam apud Belloacum ,qua adeò crat virulen
ta,vt regi ungues atq.capilli deciderent. Alterum ma
leficium in Canomanis, in quo tanta erat vis, vt nemo
mortalium iudicare poſſet ,an viueret Rex, necne.Iace
bat enim abfq. vllo ſenſu ,có ſpiritu vitali,quantū cer- D
ni poſſet. Atpoftquă ad ſe redire cæpir, obſecro(inquit)
auferte hūc gladiš ,qui mihi corpus trasfodit,idy.mihi
facit germanus meus Aurelianus.]
Sulpicoſ duo quædam ad hoc maleficium refc
rendas quæ olim in ciuili iure obſeruaui:ſed ſuſpi
cor, & de priore vehementiùs:nempede peculiari
Arabum (celere ,quod Scopelifmum vocabant. Nam
Arabesmaleficiisdedicos hodie fcimus, & olim
fuiſſe docer Seneca , cùm Medxam ex Arabia
petentem venena introducit . Et ingens ille terror
qui σκοπέλοις pofitis agrorum Dominis ctiam va
lidis & porentibus incutiebatur, vix aliunde naſci
potuit. Quare ſuſpicor cauſam , cur Olotenilery
deprehenfi, autconuicti, mortis ſupplicio adfice
rentur , fuiffe ; non quod ſacrilegij quidquam in
hoc crimine fuerit ( quo tamen lac.Menochio vi .
ſum ,in opere de arbitrariis Iudic. ) Sed quod male
ficij crimen ſubfuerit : alioquin ſolæ mortis minæ
tam acriter punitæ non fuiſſent,quantumuis fre
quenti crimine , & armata manu periculum, Do
mini aduertiſſent. conſiderent hoc luris ftudiofi,
cùın legent l.cum quadam D.de extraordin. crimin.
cuius hæc ſunt verba , In prouincia Arabia grotté
OLOy ,crimen appellant, cuius rei admiſſum tale eft.ple
requirimicori folentpredium inimici o xodenilenid est,
lapides ponere , indicio futuros,ſi quis ei agri coluiſſet,
NVM
CARV
M
MAGI
A malo letho periturum ejſe infidus corü qui fcopulos po
ſuiſſent,quæ res tantum timorem habet , vt nemo ad eum
agrum accedere audeat,crudelitatem timens eorum qui
Scopeliſmum fecerunt hancrem exfequi.folent Præfides
grauiter ,vſque ad pænam capitis.quia o ipſares mor
tem comminatur.Sic Vlpiaiius . Pineda nofter co
pioſo in lobum commentar.de hoc crimine inter
pretatur illud ; Sed cum lapidibus regionum paétum
tuum.capirequinto.verf.23.Eum lege mihinondum
liquet an de hoc crimine capiendum,
Suſpicio mihi præterea elt de maleficio , in cri
mine ſacculariorum ,de quo Iureconſulus ait , hoc
nomine dictos , qui veritas artes exercenies in faccu
nuncupari : quales illi ſunt, qui in luſu ab Hiſpanis
dicuntur , cargar el dado. Nam ceteri crumenilegi
ſimpliciter furibus ſuntannumerandi : ſicut & ille
de quo Virgilius ,
Et ſuccuspecori & lac ſubducitur agnis.
Ec ille Plautinus,qui ait,
. Propino magnum poculum : ille bibit,
Caput ponit ,condormiſcit.ego ei ſubduco annulum .
Nec enim aſſentior Petro Gregorio hæc duo ad
facculariam referenti lib.37.Syntagmatis Iuris C. 14 .
nu.7 .Licet eriam huc referre maleficiuin vetus Cir
Cci aurigariorum de quo D. Hieronymus in vita
Hilarionis, Auriga Gazenſis is curru percuſſus à da
mone totus obriguit:ita vt nec manum agitare nec cer
uicem poffet reflectere.Delarus ergo in lecto cùm folam
linguam moueret ad preces, andit : non prius posſe fa
nari,quam crederet in Ieſum , ſeſponderet arti pri
ſtina renunciaturum.credidit , Spopondit , fanatus eft.
Arnobius etiam lib.1.inter ceteros Magiæ effectus
numerat,in curriculis equos debilitare , incitare , tar
dare.
SECTIO II 1.
De aborſu , dificili partu,lactis exficcatione.
E triplici hoc maleficio præter Grilland 9.6 .
...
Nider.lib.vlt.Formicarij ,In oppido Boltingen , Lau
ſanenſis diocæſis, quidam dictus Staldelein , grandis
maleficus , captus per præfatum Petrum iudicem lo
fatebaturfe in ceria domo , vbi vir á vxor li
mul manebant , per ſua maleficia ſucceſſiuè in vie
ro uxoris prafara ſeptem circiter infantes , ita vt
femper abortum faceret , in femina annis multis ne
caffe . Simile fecitin eadem domo omnibus pecoribus
færoſis, quorum nullum viuum partum edidit in eiſ
dem annis.] poftea ex eiuſdem confeſſione inſtru
E mentum maleficij , quod fuerit, oftendit his ver
bis , ſubter limen ofty domus (e lacertam poſuiſſe di
xit , ſi amoueretur , fæcunditatem inhabitanti
bus restituendam prædixit : cùm autem ſerpens ille
quarereturſub limine , nec inueniretur , quia inpul
uerem fortaſſis redactus erat , puluerem ſeu terram
de ſubier poſitam aſportabant, & in eodem anno vxo
rio omnibus iumentis domus fæcunditas reſtituta eft.]
Solo interdum afflatu abortum adferre oftendit
Nicol.Remigius lib.2.c.7.
De pariendi difficultate & quidem perpetua
ſic Apuleius b, Eadem amatoris ſui vxorem , quod bl.i.de afi
in eam dicaculè probrum dixerat , iam in ſarcinam
pragna
 LIBRI TII. P. I.
pragnationis obſepto vtero, o repugnato fatu,perpetua A
pregnatione damnauit. Vt cuncti numerant , octo an
norummiſella illa onere , velut elephantum paritura,
diftenditur. ] Latino Græcus accedit ſcriptor Pau
fanias, cuius in Bæoticis ifta habentur; Pharmacidas
Thebani à Iunone miſſas aiunt,vt parturienti Alcme
naimpedimento efſent , fed eas ,duin Alcmena partum
inhiberent,à Tireſiæ filia Hiſtoride talicommento delu
fas.Ex eo namq; loco,vnde illa facilè audire poſſent, cla
mauit,peperiſſe iam Alcmenam :illas, ea voce deceptas,
ſtatim abiffe. Alcmenam ilico puerum enixam .]
Detertio,præter Grilland.legi poteſt illo vetu
ſtior Spreng. Quadam (ait)nocturnis temporibus
facratioribus vtique, ex inductione diaboli,ob offenſam
diuina maieftatis maiorem , in quocãque angulo domus
fuæ fe collocant , vrceum inter crura habentes, & dum
cultrum vel aliquod inſtrumentum in parietem vel co
umnaminfigunt, á manus ad mulgendum apponunt,
iunc fuum diabolum , quifemper eis ad omnia coopera
tar,inuocant , eo quod de tali vacca ex tali domo, que
ſanior , á que magis latte abundat,mulgere affectat,
proponit . tunc fubitò diabolus ex mammellis illius vac
ce lac recipit, ut ad locum vbi malefica reſidet, quaj.
de illo inſtrumento fluat reponit. ] Superioribus an
nis Treuirenſi in ciuitate combuſta fuit malefica
quæ confitebatur, ſe lolitam ex pariete per epiſto
inium lac , quod diuendebat plurimis, mulgere.
Balduin.Ronſſeus Medice venationis epift.so.docet
lolitos à maleficis vtres conſui ad anatis fimilitu
dinem ex corio , quos vulgo appellant Littelaten;
& eis vti ad emulgendú lac è vaccis alienis, & hos
vtres ſpontè ſua ire vacuos,vel ab iis in pratis col
locari, & mox plenos ad domum maleficæ redire:
quod comprobat rei geſtæ verâ narratione, quam
habes lector lib.6.cap. 2. Sect. 1. q . 3. àme ver
bis eius relatam . Alix herbis , verbis , vel ſolo'at
tactu , lacte priuant armenta , pecoraque quæ lu
bet. Biebrana Laodunenſis ſaga ſolisminis vbe
ra vicinæ mulieris fic exſiccauit , vt ad obitum
vſque ſagx , quamuis multos pepererit , lacte ſem
per caruerit. Claudam hanc fectionem verbis
Grillandi, Quedam veneficia fiunt ad deſiccandum
totum lac vnius gregis , vel fecundi armenti vacca
rum , adeò quod nihil caſeipenitus reddant , quamuis
antea in maxima abundatia reddidifent: o ſimiliter Dlacram crucifixi imaginem aliquam ſibi deligunt,
abortiones totius gregis , vel armenti inducere poſſunt: in quam , vt in ſcopum ,tela colliment, vel ( quod
prout alias video habui in factoRome, quod due ma
lefica mulieres, cum iſtis maleficijs perire fecerat abor culato glandes plumbeas emittant. Nec conſtat,
tando multos pecudum fætus, matres deſiccauerant an aliqua tunc verba ad hanc operis apoftafiam
penitùs .]De hoc auertendi lactis maleficio ,eiuſque
remedio, lepida nacratio quædam exſtat in loan .
Beerzii Carmelicæ Præceptorio ad 1.pracept.Expoſit.
vlt.c.7 . his vei bis : Quædim vetula dierum malorum
plena, volens ex inuidia impedire lac vacce viciniſui.
accepit cultellum pergens ad oftium domùs in qua fuit
vacca, ponens ſe contra fplendorem luna,dixit:
Hier ſnydick een ſpaen in mollekens
ghevvaen ,
Ende een ander daer toe, foo neem ick
het melck van deſer koe.
Hacverba audiens dominus vacca,arripuit fuſtem ,
currens poft eam ,atque percutiens aiebat:
Hier flaen ick eenen ſlach , ende eenen
anderen als ick mach,
Ende den derden daer toe , foo behou
dick d'melck metter k oe.
Hoc erat oprimum remedium .] hæc Betzius vir e
Iruditus , qui ante annosfermè centum triginta vi
xit , inter Carmelitani Ordinis viros illuſtriores.
c . II. SEC. IIII. 209
Huic maleficio ſimile reperi apud eundem eodē
loco de frumenti auerfione narratum his verbis :
quædam mulier circuiuit Bonarium cum frumento,di
cendo,illum verfum :ſuper alpidem ,& c.post veniés ad
domum fuam , habuit fiſtulam in ſolario,quam manu
accipiens ý prædicta verba dicens, cecidit totum fru
mentum illius bonarij coram fe per fiſtulom infolario,
Gita furabatur frumentum de agro :que tandem pe :
quendam Epiſcopum deprehen a o combuſta eft.)Hæc
ille licet barbarè bonâ ramé hide.Quis non agnof
cit frumenti huius vectorem demonem ?quid ergo
rident illud poetæ ?
Atq; fatas alio vidi traducere meſſes.
Vel XII.tab.prohibitionem : Neve ALIENAM
SEGET EM PELLEXERIS ,
B
SECTIO 1111
De fagittarijs, Aſſaſſinis,c Imaginum fabricato
ribus maleficis.
Vnt vel præcipui huius claſsis malefici, quos
SY vocát Sagittarios,ſeu Baliſtarios ;quorú Innocé
tius tertius Papa,vocat artem, mortiferam & odi
bilé & ſub pæna Anathematis contra Catholicos
& Chriſtianos exerceri vetat a .Cuius Pontificiæ a li.s.De
ſanctionis vereor , vt fatis probam nobis inter- cretal, tir
de fagitt.
pretationem gregarii iuris interpretes cuderint,
qui accipiunt de bellô iniuſtó Chriſtianos lacef
fentibus cum arcubus & fagittis.Quæſo quid pe
C
culiare,in vtentibus arcu & ſagittis?an quòd emi
bùs , & quaſi ex inſidiis? quaſiverò id in hoſte di
ſtinguendum, dolo an virtute ?quaſi minùs peccet,
qui ficâ cominùs latro , quàm qu : fclopo de lógin
quo interficiat eminùs ? quid ergo iam olim mihi
viſum , canone iſto percelli ſingulare quoddágenus
maleficorum ; qui fagittarij leu B aliſtarij vocati:
quos accuratè Sprengerus deſcribit bhi fæderan- bp 2.Mal
lei q.i.cap
tur dæmoni. nam ex pacto ipſi addicunt animæ & 16 .
corporis dominium , ille viciſsim pollicetur ſe ad
futurum ,vt quem , longiffimè difficum ,volenr, in
fallibili ictu traiiciant. Solemnia feu ritualia ſunt
iſta.præſtant dæmoni homagium, mox ſexta feria
proximæ Hebdomadæ Maioris, infra tépus miſlæ,
Pet. Binsfeldius teſtatur ) [ clopo poſt tergum eia
adiiciant. Pofteà , certo celorum numero in cru
cifixi imaginem emiſſo , credunt ſe totidem vno
die ,quoſcunque deligent , necare poffe quocun
que illi loco fuerint,
etiam remoto , & concluſo .
Dæmon enim ſpondet , ſe tela cò perlaturum , &
hoſtili in corporedefixurum .Eâ tamen hæc lege: Si
hominem necandum maleficus aliquando viderit,
& tunc iterùm de nouo actuali ( vt vocant ) con
ſenſu eum occidi voluerit. Vltimò pollicetur ran
E càm illis ſc , baliſta bombardaue iaculandi peri
tiam tributurum , ve denarium capiti impofitum ,
abſque capitis læſione, valeant deiicere. Subiicit
duo exempla huiuſmodi facinoroforum . Vnú Pú
cleri cuiuſdam , quem tandem ruſtici foſforiis in
ſtrumentis pertinacem occiderunt:ſecundum , al
terius,qui,eo quòd miraculosè pedem de loco,vbi
crucifixum traiecerat,è quo recens ſcaturibat fan
guis,mouere nequibat,in ſcelere deprehenſus,pæ
nas publicè fupplicio perſoluit. De hoc ego get
nerelubens prædictum Caponé capio. Nec obitar
S 3 quod
 210 DIQVISITIONVM MAGICARVM
quòd malefici magi aliis quoq; canonibus ſint ex
a c . ad a communicatia Cum enim maximè execrabile fa.
bolendá.c crilegium horum maleficio accedat, ſitque nocen
excómu tius reliquis omnibus , meritò dignum viſum ,ſpe.
nicamus.
dehær. & cialem illis pænam irrogare , qui hanc infidelibus
in bulla contra fideles operam nauarent. Olaus Magnus b
Ioá.22. & meminit alterius generis ſagitt ariorum . nempe
nis to.Selt. Lappones & Finos de plumbo cóficere iaculama
9.in Con- gica digiti longitudine, & ea per quæuis diſlita lo
cil.Later. ca mittere in cos,de quibus vindictam expetunt: &
b libr. 3.c. hos oborto carcinomace in crure vel brachio,intra
17 . criduum ,vchementia doloris emori .
Vtego nunc de ſagi:tarys , ſie ( nifi fallor )opti
çli. 1. var. mé Couarruuiasc , contra vulgiſententiam ,expli
refol.c.10.
cuit alium canonem Innocentii.IV.rit.de
6.quem Theologi& Canoniſtæ, propter hiſtoria- Brer,
rum inſcientiam , ad omnes homicidas extende
bant,qui conductis hominibus aliquem occidi cu
rarant , cùm reucrà , vt ille ex Volaterrano , & P . prehenſam dediffe pænas . cur non & hoc Car- guinus.l.7.
Æmilio docuit , de certo tantùm genere homi
num mentio fiat, & gente, cui Ajafinorum nomen
fuit:de quibus , oculati teſtes , optimè ſcripſerunt,
Tyri( in qua ditione illi degebant Epifcopus Gui
d belli fa- Thelraus d , & Cardinalis atque Epiſcopus Acco
cri. l. 20. nenſis lacobus de Vitriaco, e , quem ſcriptorem à
C.31 .
e Oriētal. blattis ereptum Moſchus , Paſtor Armentarienſis,
hiſt. c. 14.
vir doctus & probus, publico bono, typis euulgari
curauir .
Haud multùm à fagittarius diſcrepat, genus ma
leficorú , qui quafdam fabricantur imagines , quas
vel acubus pungunt, vel igne liquant,vel confrin- c
g'unt & fic cercú iis,quos tales imagines deſigna
bant, interitum tabe , vel alio mortis generis adfe
flib.is.de runt. Negat hoc totum Hieronym , Cardanus f
varietat. V Vieri dux , cxci cæcus : impugnat , non rationi
rer.c.80 . bus , ſed puris in Hect. Boechum . Franciſ.Picum ,
inquiſitores Germaniæ , & ipfum D. Auguſtinum
vt erat homo parùm pius , conuiciis. Sed cané
contemnas latrantem , quàm compeſcas faciliùs.
g Grill... Agnouere huiuſmodi imagines & Iuriſconſultig ,
5. Acurs.
& Theologih & confirmant poëtæ veteres , quo
salyce .
Ang. in l. rum fabulæ , femper ex vero aliquo trahebant ori
mult.C.de ginem ,quare Buccananus fallitur, qui libr. 6. Hijt.
malcf.Dá- Scot. negat hoc genus apud vetuſtiores inueniri. D
houd in Confirmat,non vous hiſtoricus Scotorum Hector
praxi cri: Bocthus : quem vt fingularem adducunt teftem
h Inquifi - wira de Rege Duffo narrantem : fed & alii com
tores Gor- plures,quorum exemplis Scotcailla narratio con
maniæ . in firmatur
> & omnes hos ve mendaces reikere,
Mall.p. 2. Cardanicuin & VViericum , hoc eſt temerarium
9.1.t. 12 .
Ált. Ca x impudentiæ plenum fit . Ex hoc ortària illan
ftrius li . 1. narrationem de Meleagri nece , & fatali (tipi
de iuft. ce Althcæ non difiteor. Sed ſine fabula , clarè, &
hær. punit velo leuato caniti Ouidius,de Medaâ Saga :
C.IS.Bins
feld, de Deuouet abſentes fimulacraz cerea fingit,
confeít.la Et miferum tenues in iecur vrget acus.
gar. & alii.
Peritè hoc, & omnino ex arte : led Horatius k
i epiſt.
Hiptype imperitè,quòd, quæ huius erant maleficij,illa tran
les. ſtulır ad animarum euocationem :deſcribens enim
k lib.i.fer. apparatum Saganæ & Canidia Lamiarnım , dicit
fat.8 . duas ab illis ftatuas fabricatas , ceream :referentem
nempe inaleficio imbuendum: “ laneam quæ ma
leficæ vicaria erat in affligenda altera .
Lanea teffigies erat,alıcra cerea.maior
Lanea.qua paniscompefceret inferiorem .
Cerea ſuppliciter ſtabat,feruilibus,prq;
lamperitura, modis.
Corne : Tasigus ( non iam poecam dabo , fed
'ex Principibus Hiftoriæ ,) de fcelere Pilonis & mor
Alte Germanici ſcribens Ann. 2.reperiebantur folo
parietibus er samnorum corporum reliqu :e , Car
mina & denotones į nomen Germanici plumbeis ta
bulis infculp:im , ſemiviti cineres o tabe obliti, aliá 1
que maleficia.quis crcditur animas numinibus infernis
facrari ) videsqua antiquâ impietate.Apuleius lib .
3. de aſino , vocat Laminas ignorabiliter libera:as.
vbi fortè legendum , inorabili : 7 . ſicut parcas di
cimus inexorabiles. Inde Saga dictæ ſimulatrices
( vt cereaftario ) & fictrices Tertulliano, & vulticola
Salisberienſi, & ipfæ imagines Ipſiplice Fefto , &
Subſiles vt ante docui . Nicetas lib.4 . Hiftor.nar
rar in Aaronis inuentam imaginem viri compedi
bus vincti, & cor.clayo transfixi.
Dufti hiſtoriam pete ex iplo Boecho, libr. 11 .
Scoricarum , & Cardano & aliis . Franciæ an- Paul. Æ
nales I referunt , fimilia his tentata ab Enguer- myl.l. 8. &
rani Marignani vxore , in Franciæ Regem & de- melias Ga
danus & VVierus refutarunt ? an quod vno fa
ctum loco , nequitum alibi fieri ? de alia cerea
imagine , de quà Sprengerus , agetur ſect. ſeq.
De iiſdem ſic Meierus lib . 16. anno 1462. nar
rat captos Bruſella tres viros ex familia Comitis
Stampani , cum quodam myropola , qui quandam
faſcinationem paraſje dicebaniur , per ires viriles ac
totidem muliebres imagines iuniori Principi Carolo
infaſcinado.Cuſtoditifuere longo tempore apud Quer
cetim Haynonia , ac pariter cum illis CarclusNo
yerius ex fugâ retractus , qui cú ipfe è familia era.
Stampenfi. Coniurationem myropola detexit. ] Sed
cur tot imagines vni occidendo , nempe tres vi
riles ? vt quod per vnam non ſuccederer , per a
liam perficeretur ? fæmineas arbitror fuifle fu
riarum Vloricum , à quibus viriles Carolum re
præſentantes malè mul &tarentur , vt ex Horatii
illis iam citatis verſibus colligitur. Vel fortè v .
nica imago fuit , & numerum fama adauxit. Sa
ne de Paiuoti agens maleficio Gaguinus libro
ſeptimo. imaginum plurium meminit, at Æmi
lius & alii vnicam fuille memorant. Recentivs
accipite . Anno 1174. Lutetiæ Pariſiorum decol
latus quidam nobilis fuit , penes quem reperta
imago cerea , variis caracteribus infignita :cor &
caput imagini confixa erant . Ibidem duo alii
capti tum fuere , quorum vnus Karolo . IX . Re
gi , alter Henrico duci Guifio , hoc ipfo male
ficio defixionis cerex , mortem machinabatur :
narrat Creſpetus , & addit vidiſſe , cùm Auenio
ni effet , cultrum parieti infixum , quo de ſer
centia iudicis excoriatus fuerat quidam magus,
eo quòd fic pungendo ceream imaginem , Pon 2
tificem Maximum de medio luſtulceat. iſta Creſ 1
pet . libro de odio Satanæ diſcur. 1o. Illud etiam
1
obſeruo iam diu antè fabricatis ſtatuis aliquan
do abuti Magos , nempe dæmone illas pro ma
Eleficii figno acceptante , tale puto illud quod
loan . Curopalates narrat hiſtoria fua fol. 24. Ve *
netæ edition . quendam loannem Morochaza
rium , Theophili Imp. præceptorem , cùm hæ
reticus & magus eſlor , ad Patriarcharum Con
ſtantinop. euectum ; hunc cum natio perfida &
dura ( Bulgarorum , in Romani Imperii fines
excurſionem feciſſet , tribus freta ducibus, con
filium huiuſmodi dediſſe. fieri debere malleos
tres æreos ingentes , & viris manu promptis :
tradi. cum his fe acceffurum noctu ad Ita
ruam quandam tricipitem , quæ in euripo Hip
1
pici olim iam ftabat. fecit , acceſsit , iuſsit va
lide
 LIBRI III. P. I.
lidè finguli fingula capita percuterent , vt in ter- A
ram quaſi vna plaga decuterentur. ipſe laica ve
ſte indutus , ne deprehenderetur , magica qux
dam verba ſubmurmurat , & vim ftatuæ om
nem adimit : ex treſuiris illis duo fortiflimis icti
bus duo ſtatuæ capita deiecerunt,tertius remiſliore
manu tantùm inclinauit, nec totum auulfit caput
reliquum.Súntque fimilem euentum duces illi ex
perti,fecuta námque in eorum exercitu vchemen
ti ſeditione, & hincorta pugna inteſtinà,duo duces
cecidere , tertius amplà , non tamen lethali plagà
fauciatus,cum exercitus reliquiis domum ſe rece
pit.Non erat hæc imago ( vt ſtultis Græculis pleriſ
que viſum ) Bulgaris hifce fatalis, led Magus ea v .
fus,vt ſigno & condicto ,& pro imagine malefica.
E Scribunt Zonaras & Glycas a, Simeonem Bulga
& a Zonar. rorum ducem Crobaris bellum intuliffe,moleſtum
ia. tom.3.Gly
id erat Romano Lacapeno. ſed acceffit ad eum lo
-2 cas.p.4 .
Annal. annes quidam Aſtrologus, & núciauit,vt aliquem
mitteret,qui caput (taruæ fupra Xei olophum lo
catæ amputaret.eam ftatuam Simoni fatalem effe .
miſit ille, trúcatur ſtatua,notatur hora ,nec diu poſt
compertum eadem illa Simonem in Bulgaria ex
ſtomachi dolore interiiffe . Quod apud Curopala
ten,idem legi apud Cedrenum . Ncminé ram obe
fæ naris puto , qui nó ſtatim percipiat , hasduas fta
tuas Magico murmure in cerearum illaruin ima .
ginum de nouo fabricatarum hîc locum fucceflit
ſe, & deuorain à lanne & loanne ( niſi vtrobique
idem ,quod ſulpicor)vitam quatuor horum ducum ,
in ſtatuarum capitibus.ſi potuere id in ſtatuis, iam
olim fabricacis , cùm nec vlla de Simone , ncc de
Ducibus illis Barbaris forer cogitatio , cur non po
terunt in nouiter efficta cerea imagine, & effica
nomine lædendi?cur,fiabſciſlo , vel effracto capi
te, non liquato toto corporcza id in Græcia conti
git & Francia ,cur non potuit in Scoria , & Germa
nia: Porro ex illis Cedreni ,Zowarz & Glycæ lo
cis ſatis apparet, multas in Circo Byzaceno ſatyas
fuiſſe magici artificij,quç Conſtantinopolitani im
perij euenra prædicere putabantur , certis litteris
leu characterib.notatas, quos fratres Eudociæ Au
guſtæ cum legilient,multamala Byzantio immine D
re prædixerunt. Narratur Hiſtoria paucis nota ab
Himerio Chartulario,cuius apud Suidam mentio ,
pofteritati verò commédauit ex m . C.codice, Iulius
Cæfar Buleng . tab.de Circo Romano c.6.inde petant,
qui volent.Bene de ſæculo hoc & fequentibus vir
diligens & mulrę lcctionis merebitur,ſi Iſmenium ,
Himerium , Gregorium Monachum , & alios, qui
nondum editi , pari fedulitate largiatur publico bo.
no, qua D.Chryſ.orationem ei's Tdi nodpóuroy,de
dit . Aliud exemplum nunc adiicio ex Zacharia Vi
cecomite p.1. complementi artis exorciſticæ do
Etrina.s.his verbis relatum :Romaaccidit,vt quidam e
fullo maleficiatus veniret ad me ad petêdum auxilium ,
cuius domum ego vna cum eius familiaribus ingreſſus
cum fubuertiſſem inueni in quodam tincture vaſe fece
pleno , figuram ceream clauo ferreo à capitevſque ad
anum tranſfixam , brachia , crura ac totum deniq cor
pus clauis refertum : qui claui ipſum maleficiatum in
cunctis parribus affligebat eo modo , quo in figura cerea
collocati erant.]Lædunt igitur ifta fecundùm male
fici intérionem ,actionc illa externa ,ex pacto cum
dæmone inito manifeſtaram . Solemne denique
hodie fagis noſtris, effigies has baptizare in nomi
ne Becl- zebub , & nomen occidendi illis in
dere .
Q. III. SEC . V. ‫ܐܐܐ‬
SECTIO V.
De morbis variis , demone illatis.
crates(nam Cæſalpinus aliud tribuit cimor
vos vllos per dæmones mortalibus inferri poste,
quos ſecuti Pomponatius & Leuinus Lemnius.
Non ,quòd dæmones id velle , non credant, quos
malos eſſe non negarutit:non quod dæmionu viin
---
minorem cenfeant, quàm hominú aut animalium
(hoc ferer abſurdiffinum :) ſed quia norbiomines
naturalibus ex caufis nafcı queunt. Verùm minùs
B recta hæc ratiocinatio eſt , poflunt norbi ex natu
ralibus caulis oriri:nequcunt ergo da mones mor
borum irrogatores feu immillores eilc.Sanè Co
dronchus , Caſalpinus , Fernelius,Valefius & alij
oprimi nicdici lib .liperiore citati, Arabius lib.i.
contra Getes.Tertullianus in Apologeti.D.Hiero .
in 4.1.Maiti,.D.Chryf.hom :54.in ca.17. Martin D ,
Tho ... p.9.115.1.5 . & alij Theologi contra lentiunt,
lurilta quoque , ex quibusagnofcit Burchard.lib.
19. Dec eror.c.de re magica , & optimèhoc probant
Per.Leke y.lib.1.de Specir.c.vlt. & Grillan . la pe ci
talus binibi nunc fufficiunt S.S.firmiora teftimo- 69.6.vf
nia,quam qui non admittunt ,habendi pro Ethni- que ad n
cis & Atheis . lobum Diabolus e percuſſic vlcere clob . 2 .
. peſſimo à planta pedis vſque ad verticem capitis .
fed & alios cadem morbos dæmoni, vt efficienti
caullæ ,adſcribit.In illa vnum diabolus aurium &
linguæ vlu priuauit , & fimul epilepticum reddidit ,
qucrn D.Matthæuslunaticum vocat d;non quoad Mar.9.
V. 17. Luc .
dæmoniacus non effet,fed quòd & à dæmone ob
9. V. 39 .
fideretui, & fimul plenilunij temporibus, per dæ- Mat.17.v.
monem comitiali morbo grauiffimè affligeretur: 14 .
cò quod tunc cerebrum humoribus plenum aptiùs
erat cxagitari.'Solent quidem alij elle lunatici ,
non obfcilià dæmone , & hoc fenfu de lunaticis
locutus lulius Firmicus e. Sed noftri Euangeliftæ clib.z.Ma
"
agebant de eo , quiſimulenergun:enus. Epilepti- theſ.
corum quoque diſpoſitione giudent dæmones, &
ideo non rarò ſe illis infinuant : & per illos , quo
tempore corruebant , ſoliti reſpóía dare.Apuleius,
magnus magus f,traditur accularus,quòd leruum f Apol. .
ſuum Thallum ,remotis arbitris ſecreto loco , arul,
& lucerna & paucis conſciis , carmincincantatur :
corruere fecerit , deinde neſcium ſai excitauerit.
Seruus hic morbo caduco laborabat , eo ignaro
fic abuſus Madaurenſis , vt à dæmone relpon
ſum acciperet. hanc ille accuſationem fic tra
Etat,vt videatur fateri,certè non diluit. Sirecentio
res audiamus, Sprengerus g prodidit quandá nua- 6 p.2. Mal|
leficam epilepticum morbum certis inflixiſſe , per u.in fin.
oua cum mortuorum corporibus fubtumulaca ,
præcipuè ex earum ſecta inhumatis , & certis cum
cerimoniis exhumatis , & in potu vel cibo prabi
tis . Apud D.Lucam h ,vnum diabolus vexauit Ma- h Luc.8.v.
niaca illa affectione, quam lycanthropiam medici 27.
nominant , cuius præcipuum indicium eſt, quod
domi nequeant contineri, & in deſerta loca fe pro
ripiant,circaque fepulchra oberrent. Aliam adfe- i Luc. 13.
xit conuulfione fpinæ dorlii, quo loco damon il - v.1r.
le vocatur avoua a’Sevdas fpiritus infirmitatis,
eo quòd (vt ſubdicur că vinxerat Satanas w edin .
oep; nam dæmones in S.S.nomen habent ab effe
.
ctu : vt ſpiritus auaritia, qui impellic in auaritiam ,
fornicationis,qui fuafor turpitudinis. Saulem criam
dæmon per atram bilem diuexabat . apertè hocilli
S 4 facra
 2

212 , DISQVISITIONVM MAGICAR V M

ſacra Hiltoria tribuit , Exegitabat eum fpiritus ne-, A ſta acceſſit , iuxia iurisformam vt fiepra depojuit.
1. Reg. quam , qui pulſante Dauid Citharam recedebat a. Retro domumkin.puit )iabeo viridarium , eft u iile con
6. v , 14.
Hodiè id vtinam non doceret expacicntia quoti tiguus hortus vicina mea.Vnde cum.quadan die tran
3. & 23 .
diana!Mulra fuppetunt exempla,vtar duntaxat re Jitum fieri ex horio vicina ad viridarium meuni non
centibus,quæ in iudicio comperta ſibi Sprengerus abfque damno perſpezujem ,ftansin oſtao ziridary,
prodidit ,cuius & Niderij exemplis, libenter ytor, apud me ipfam conquerendo, á querulando, iam de
quia ( quicquid hæretici dicant ) docti Theologi tranfiu ,quam de dumno: vicina ſubito fuperuenit, os
fuere,& in his,de quibus agimus,rebusexercitatil an ſuspeciam haberem ,inquifiua. Ategoierrita , pro
limi, & quæcunque tradidere, his ſimilia noſtra per malam eius famam , nihil aliud , nifi bæc verbal,
vider æras , & recentiores ea confirmant oinnia: proricii,Grejjus in graminib.damna demonſtrant.Tunc
deinde vixere fermè antè annos centým ,quo rem illa indigna a ,quia ad eius forte beneplacitum ,me liti
pore nondum hæreſis Lutheri nata, vr cauſa nulla giofis verbis cum ea implicare nolebam , abfcefit cum
fuerit,multa,quæ huic contraria ,confingendi:de murmure, c verba gore prouelit,licet audirem , intelli
nique videmus cum Germaniam dæmonum ma gere non potui. Poſtpaucos vero dies ingens infirsnitas
nifefta & crebra infeſtatione pleniſſimam fuiffe ,vt B mihi incedii ,cum doloribus ventris, o acuriſſimistor
intelligamus eos tum Luthero , & Svvinglio ho jionib. a latere ſiniſtro versies dexirum , vice verſa ,
fpitiuin paraffe ,corúmque quafi quoſdam merato quaji dnoglady ejjent pectori infixi, cofic die noctuque
res præceffiffe, vt & nunc Antichriſtum præue clamoribus vicinos omnes alias inquietan , confluen
niunt,eiuſque ſunt veri ante ambulones , Caluinia tibus hinc inde pro confolatione , accidit, vt lutifigulus
ni,Anabaptiſtæque. Sed pergamus. ignoſce lector prefatam vicinam • maleficam adulterino flagerio
parentheli non longæ. nequeo , præ amoris vehe habens in am.aſiam , fimili modo viſitationisgratia ac
mentia,memoriam perditorum fratrum fic depo cedens , infirmitati meæ compatiens poſt verba con
nere, vt non fubinde & in animum & in calamum folatoria abſceſſi . Sequenti tamen die feftine rediit, &
p.1.mal- incurrant . Sprengerus narrat b ſequentia, Honeſta inter alia conſolatoria fubiunxit :Experimentum capia
1.q.pl.c. quadam perfona , o vni ex familiaribus Archiducis an ex maleficio vobis hac infirmitas contigerit, quod
matrimonio copulata in prafentia notarij & c.ſecüdum fic repertum fuerit,fanitatem vobis recuperabo.Accepto
formam iuris,depofuit. Cum tempore virginitatis fue , ergo plumbo liquefacto, o me in lecto recumbăte ,plum
cuidam ex ciuibus famularetur,accidit , vt vxor illius с bum in cutellam aqua plenam ſuper corpus meum ap
graui dolore capitis langueret :pro cuius curatione, cùm podiando infundit,o ,vbi quadain imago G figura di
quedam mulier acceffyjet, juis carminibus & certis uerfarum rerum ex plumbo congelato apparuiſent, ec
praxis mitigare dolorem haberet ,Ego,inquit, eius pra ce,inquit,ex maleficio vobis hac contigit infirmitas ,
clicam diligenter obferuabam , perfpexige,quod contra ſuper limen oſty domus vna pars malefici, continetur.
naturam aqua fuſa in ſcutellam quandam , ipſa aqua accedamus ergo illis amotis melius fentietis.ſicý ma
in ollam aliam adſcendiſſet ,cum alys ceremonus, qui ritus meus cum eo pariter ad tollendum maleficium ac
recitare opus non eft,con ideránſquequod ex illis dolor cedunt, et lutifigulus limen eleuans marito iniunxit,vt
capitis in domina non mirigaretur, aliqualiter indi manum in foueam ,quz apparuerat,mitteret, quacu
gnata,hæc verba ad maleficam protuli : vos non facitis, que inueniret extraseret , quod fecit. Nam primo
niſl ſuperſtitioſa, hocpropter commodum veftrū. Tuo imaginem quandam ceream in longitudine vnius pal
malefica ftatim fubiunxit , Anſim ſuperſtitiofa vel non , ma,vndique perforatam habētem duas acus ex aduer
tertia die tu ſenties. quod rei probauit euenius. Nam Soper latera , ad modum quo ipſa pun £tiones à finistro
tertia die manè,me ſedente, & fuſum apprehendenie, latere vſque ad dextrum é conuerſo perſenſerat , ex
tantus dolorſubito corpusmeum inuifit primò in inte- traxit:demum pecias panniculorum diverſas ou pluri
rioribus , vinon eſſet pars corporis, in qua non punctio Ma,tam grana,quam ſemina, oſa continentes . Sicía
nes horribiles fentirem :fecundònon aliter mihi videba illis in ignem coniectes ego conualui, ſed no ex toto.nam
tur,nifi quod continuè igniri carbones capiti mco ſuper licet torture, có punétiones cejaſſent, appetituſque co
funderentur:tertiò in cuie corporis , à vertice vſque ad medendi redyjjét ex integro ,tamen priſtine ſanitati vs
pleintas pedis non fuiſet ſpacium acus, vbi no foljet pu que inpraſens minime ſum reſtituia. Vnde hoc,quere
ftula ſanie repleta. Sug in his doloribus cirlando, o bam ,quod priftina ſanitasnon redibar? Refpondit, ſunt
tantummodo moriem opiando vſque ad diem quartum ☺ alia inſtrumenia alibi abfcondita ,qua inuenire non
reſtiti.Tandē maritusdominæ meæ , vtftabulum quod valeo.Et qualiter prima inſtrumenta repoſita agnouiſ
dam intrarem injunxit. At ego paullatim incedendo, fet ,dum inquirerem ,refpondit ,ex amore,quo amicus a
eo precedenie,dum ante oftium ftabuli eramus:Ecce,in mico reuelare folet, hec cognoui. ]
quit ad me,peciapanni albifuper oftium ftabuli. Ai His duobus fubdit alia multa breuia , nata ex
190 , Videv.junc ille,quantum potes remoue, quia fortè deſiderio vlciſcendi,dum indignantur mulierculę,
melius habebis.Tunc ego,quantum potui , vno bracinio E ſe ab amaſıis,ad nuptias conuolantibus, deſeri,&
me ad oftinon tenente ,cum altero peciam apprehendi. vltionem minatæ mox exſequuntur. Sed omnem
Aperias,inquit Dominus , & conſidera diligenter ibi fuperat admirationem ,quod narrat Cornel.Gem
repoſita.Tunc,zbipeciam folui, plura ibi incluſa rep ma poft calcem li. 2. Coſmocrit, narrat fusè calum
peri.pracipuè autem granaquadam alba , ad modiim Katharina Gualteri puellæ Louanienfis annorum.
quo jistule inerant corpori meo,ſemina quoque á legum 15.cuius curationi ipſe præfuit anno . 1571. quæ ,
mina , quorum fimilia nec edere poteram aut intueri, củm obtruſum à gentili & coætanca libamenti
cum offibusferpentum et aliorum animalium iniuita fruftulum comediflet ,in morbi ſymptomata inci
fum.Et fic ſtupefalta dum inquirerem à domino ,quid dit prorsùs prodigiola , quorum ipfe ſpectator
nam agendum foret.vtin ignem cuncta proycerem in quotidianus,vidit illam eiicientem tot & talia &
innxit .Proieci: -ecce ſubito non poſt hor : fpacium , tanta,ve ipſe crediturus non fuerit oculis alienis.
aut quartale, fed in momento , vt res illa in ignem fuer O& auo morbi menſe magno niſu per pofticum
rant proiecte , omnem fanitatem priſlinam recupe . eiecit anguillam viuam & perfectam ,craffitudine
raui . ] policari,longitudine feſquipedali: cui c Squama,
Idem ſubdit . Mulier quadam maritata & hone joculi, & cauda vniuerfà vt anguillis folet . triduod
antet
 LIBRI III. P. I.'. Q. III .
ante quam foras erupit, auduum narrar bis terve in , A Jejea verlice ad baſım ſecantes murno,cacellosin thom
vtero fonum non ipſi puella modo , fed adftantibus bi ſpeciem efformabani non habeo cui melius conferam
quoque velut arguium & tenuem ab angueproductü :
cum egereret,manifeſte puella retulit ſefenfuſſe quòd
primum exfertocapiteſe retraheret per pofticum ,inde
cum impetu exilirer. Post anguilla, quă mortuam exě
ſuſpenderant, locoſublimi ab animalibus
teratámque
tuto repente euanuit. Puella interim cæpit euomere in
gentem humoris aquoſi copiam , humano lotio non abfi
milē,ſaporisabſurdi.Duranit ea vomitio plus14.dies,
ſingulis profecto exoneransſupra libras.24. vel vt vnl
gö nominant ghelcas tres: præterea vrinam interea
quotidie reddebar bis terve copioſam . Nullus in ven
tre tumor , nulla in toto corpore inflatio exterius
apparebar: & ipſa puella porusac cibi parciſſimi , vix B gitudinem atque craſſatiem fatis luculenter expreſſe
vnum cyathum ,vini, autcereuiſa, liquorifve alterius
potitabat . Eo venit hæc aqua excrete abundantia, vt
patio duarum ſeptimanarum facilè amas duas implere
potuerit. Poft hanc aqua copiam , cæperunt ( pilicon
fertim exire per vomitum alui,copiofifſimi numero ,di
giti longitudsnefed longiores aly ,aly breuiores,eiuſmo
difanèquales annoſis canibus euelluntur: auctáque eft
indies ea pilorum quantitas,vt facilepilas quam plures
iufta magnitudinis implere potuerit: eiecit hos omnes
magno faſtidio corvomitus difficultate.Interiečkis dein
de nonnullis diebus, ſucceſſere aliqui vomitus, qui floc
cos ingentes pilorum eycerent cum materia purulenta
faniei, interdū ſimiliſtercoricolumbino aut an
inftar
ſerino:in qua colluuie & fruſta lignorum e membra с
narum tenuia rudimenta ,fed lignorumpartes adeò vi
na ,vt ex caudicibus obfoletis diffractis inæqualiter co
minuta portiones viderentur vnguis amplitudine, alia
craſſuie, intus fungofa , foris obducta vetuſtiore cortice
nigre. Paulo poſt cæpit alius vomitus niger vi carbo ,
dixiſes atramentum verum vel ſepie ſuccum ,imo car
bones veros minutiſſimè rritos atque permiſtos, ſingu
lis diebus prodeuntes ad quantiter libr. 2. aui 3.fe
piſſimè cum pilis tam copioſis, vt nuci iuglandi inclu
di non poffent , omnibus albis , prolixis, & duriobus:
que cùmper triduum ita duraſſent,eiecitſemel et puri
Sanguinis tanquam è vena diſſecta libras duas,nulli rei
alterius generispermiſtas. A vomitu ſanguinis rurſum
ſecutus eft ater,acſi antimonio trito tinctus fuiſſethu
mor ,omnino liquidus in dies fingulos ferè ad libras so
ant 6.arg hoc portentū ſeprimana integră conſtäti, ho
rară legeac ſpacio perdurauit.Ceffauit aliquädiu diui
nis humaniſý remediis adhibitis. Interea pilosadhuc,
fed pauciores ,gradarimg alriores excernebat , imo o
breuiores in dies vt cü prius ex flauo ruffeſcerēt,paula
tim , liuidi, nigri, tandem aterrimi ac velut diffečti in
fruſta minutiſſimaper vomitum redderentur. Quan
dóque cum his & virulentus humor,& craſſus, quan
fimillimus limo.Circa Septembris mediummem
dóque
brane frufta maiora , tanquam ventriculi partes, cuo
muit : habebant hac fpeciem tunica craffioris.carnoſe,
lente, fractuque contumacis : quibus profectò ut fætus
chorocidi,etiam venarum ductus.inarati ramoſa pro-
pagine fpeétabantur,interdum medy palmi longiudi
ne.Hasalia ſunt è veſtigia fubfecute tenuiores multò,
fed penitus nigra,venarum dumtaxat veſtigia referen
ses membrane allantocidi non diſſimiles.Postremo ve
nerunt & terti generistunica vaſorum prorſus exper
1es,aliarum omniü tennifſima,vt locum amny retine
rent. Sed erat bis alia multo ſubstantia atque figura
Tario:quam in agninis fætuü inuolucris. Nam huic te
nuirati aderat mira foliditas, figurarum ratio quouis
miraculo maior. Fragmenta illius varia,ſed tria pra
ceteris rara duorum palmorum amplitudinem fupera
bant , intertexta ſtriisprofundis fine epigraphis :qua
SEC. V. 213 ;
quam cum ſenecta vipera :quanquam nihil hacienus à
ine conſpectum fuit ,cuipoffet merito comparari. Sed hoc
in eo præcipuè admirandum ,quod fecundum longiindi
nis ductum , velui canalis quidam profundior appare .
ret ,infculptusfibris tranſuerſis craris , prorſus vt in
asfera pulmonis arteria . Erat hac reglo penitus caua
circularis, in vnius membrane fastigio paulatim
anguſtiorganguini capitis veſtigium repræſenians,cum
apophyſi maſtoeidi,feu proceſſi mammilları:in alterius
fine ſenſim lateſcēs nefcio quid veniricoſum 01. & pua
le etiam bifurcato vertici non abfimile , pre ſe ferret .
Vniuerſe partes inuicem coaptai & totius anguilla low
rant.Illud autem tuberculum papillare viam fuiffere
spirationis exiſtimo,fortè per quam & folidis c humi
dis ad ſui nutricationě neceſſariis veſcebatur. Poft qua
haſce měbranas eiecit , ſecuriſuntlapides fere innume
rizquos vefperiſemper acſtata korurū. periodo magnis
cum tempeſtatibus animig, deliquiis eruitabat.Forma
fuit eiuſmodi,que paſſim in vetuſtis adificiorum ruinis
Colet occurrere. Lapides ſolidi,angulofi,inæquales, tum
specie,ium magnirudine, qua fubindead nucis iuylan
dis quantitatem acceffit,non abbia fuffocationis difcri
mine manifeſto.videbantur quandoque obrečti calce , &
coagmentarivariè,vt ab illis, qui parietibus detrahi
tur diſtinguinon posſent. Semel me præfente quendam
eiecit lapidem anguloſum vix cum duplicis caſtance
mole librandum . ſaxū illud magna ſpiritus contentio
ne proiecit,vt o vomentem viderim manifeſte, ca in
lebelemſonută cadentis audierim , magno horrorecum
animi mei , tum turba undiſ circumfiſe. E veſtigio
magnam quoque ligxi portionem pollicis longuudine
pariter o craffitudine,fèd minore difficultate ſecreuit .
Erat hoc fatis poroſum ſtaminib.reclis infigne , cui ci
commiſſura quadam infignior velut per medium totius
longitudinis excurrebat.Interea tamen, c . pili per vi
cesſed minores ordinepauciores,acnigriores. Acceſſit
aliud ,quod omnem excederet fidem .os enim triangu
larefolidum foris , intus cauum ac Spongiofum reddi
dit,iale vt planè conſtaret effe fragmentum cruris bu
buli, 6puelle parens diceret ,ſetale vidiflè pridie in
D'ſuis carnibus iurulentis.Nec mora ſeguentidie articu
li ofſei ,talı,digitorum acies rotula ,varia ſpeciei ma
gnitudinis prodierunt. Interdum tamen & pili ó lapi
des iniermixti,arque omnium poftremo vitri atque eris
portiuncula. ) his narratis ,Gemma meritò cenſet
horuin mirabilium Dei permiſſione dæmonem
fuiſſe miniſtrum , qui cauſis tamen naturalibus,
ordine etiã ſeruato ,quoad potuit, vlus fuit. Idem
vellem exiſtimaſſet,eodem opere , de muliere alià,
quæ florente ætate per nouem continuos annos
infandis doloribus inteſtinorum cruciata,primùm
craffioris tunicæ rudimenta deiecit , deinde &
arboris fruſta ingentia pleraque pollicis crafficie,
e ac paulò etiam longiora, pariterque omnia ferè,
quæ ad arboream fpeciem pertinerent , folia ſci
licet laurinis foliis non abfimilia , radices,cortices,
etiam quæ tomento alicui incluſos nucleos , nullo
tamen veſtitos putamine, præ ſe ferrét.Quod ego
mallem ad prodigioſos dæmonum effectus,quàm
ad naturales morborum παρατηρήσεις referre..
Ad eoſdem effectus permittentente Deo produ
&tos retulerim cruciatus corporeos B. Angelæ de
Fulgino , quos his verbis deſcribit : Corporis ſunt
tormenta innumera à multis demonibus multipliciter
excitata.Vix enim credo guod fcribipoffent infirmita
tes ou paſſiones mei corporis. Nam non remanet in me
191.04
 214 DISQ_VISITIONVM
aliquod membrum , quod non horribiliter patiatur. A
nunquam enim fum fine dolore, ſine languore continuo.
ſum debilis & fragilisplena dolore , ita quod oporteat
me continuò iatere. Non eſt in me membrum ,quod non
ſit percuſſum , tortum & penatum à damonibus & fem
perſum infirma, & femper tumefacta, plena dolori
bus in omnibus membris meis : ita quod cum magna
pæna poſſum me mouere, eo fum fatigata iacere, nec e
tiam ad ſufficientiam poſſum comedere. hinc dilcis
ſanctam hanc viduam fæmineo,vt Iob virili,ſexui,
exemplum patientiæ propoſitam . In vita B. Ange
le cap . 19.
De mentis ab alienatione iam docui,
perpetua
dum de philtris diſſererem , Stiradio quoque po
tione mens ab alienata à virgine venefica,li.2.Hyt.
Dubrauy. de modica ad tempus exemplum non
iniucundum auditu narrat Matthiolus in Diofco
in prefat. Iridem a de circulatoribus ,haud dubiè Magis Bo
hemiæ.In vinum (inquit ) radicis cuiuſdam puluerē,
cuius guſtatu fauces conuelluntur,immiſcent,( ,cui fum
cum facere volunt,iubent, vt illo in vino intin £ tum di
gitum ,quaſi preguſtandi cauſa ſugar.Tum illico digi
tum vino madidum in os inditum ſibimordicus,nonfi
ne dolore & clamore, premit iuuitus, Interea, perinde
atg, blanditiis,mærentem confolatur circulator,
porum ,carpig arterias alio oblinit medicamento: dein
de nummum in terra proie&tum hortatur vt tollat. Ibi
ille pronus, primum ſe nequit attollere,mox unguinis
vi,amensfačtus,concidit,ftatimque eiusmore qui me- I c
luut ne mergatur in aqua,natat.ac vociferatur,fimulſe
fluctibus obrui.Ergo eŭ erigit circulator, ille:quafivl
turus iniuriam , primum maleficum obliquo ac toruo
intuitu exprobare ,mox hominem aggredividetur:po
stremo fugientem circulatorem perſequi,donec abfterſo
tandem illiti medicamenti veneno,recipiat animum ac
menti reftituatur.Vbi autem ad fered it,quaſi qui ena
Ferit à mari naufragus, capillum veſtimentáque veluti
vela torquere,exprimeréque brachia tergere, cf. nares
emungere,confpicitur.) vt ſola vis vnguenti hoc fa
ciat, & non interueniat opera dæmonis , qui fieri
queat, non intelligo.
Gentiles idem ienfiſſe olim , probare poſſumus
ex morbis , quos illi diis fuis , hoc eſt dæmoniis, D
afcribebant: vt de Ceritis , qui dicti quaſi Cerericti
doenteróanzlos,de lymphatis,Panicis , fimilıbúſquc
iam tradidi.Ideóque eos,qui fanatici erant , & va
riis linguis in morbo loquebantur,d'apovālas, vel
ab Hecate , aut Heroibus infeſtatos , vocabant.
Lucian., 6 Quare & Leuinus Lemnius c tande dat manum ,
hlo .
cu . Hip & fatetur dæmones huiuſmodi cauſas morborum
crates accidentarias elle : Qui; ſi cauſam accidentariam
< Sacro vocat, extrinſecam , efficientem tamen , nobiſcum
orbo. ſentit.
D
Reſtat explicanduin , quo pacto dæmon mor
2.2.de oc
ul.nat.mi bas inferat? quod Franc. Valelius accuratè docuit
c. ca. 1. d. Nempe illum cſſc caulam'externá; eo quòdex
Sacræ crinſecùs aduenit corpus inhabitaturus,& morbos E
hilofop. illi illaturus, Si morbi ex materia pendeant, mo
28 .
uer internas cauſas. fic Melancholicos morbos
excitat . Nam principio bilem atram , quæ corpori
inerat,commouer, & fuligines in cérebrum , & in
ternorum ſenſuü cellulas propellit. Deinde adau
ger bilem atram , admotis caufis exurentibus , vel
detento iſto humore , ne expurgetur . Epilepſiam
paralyſım & fimiles noxas infere,per ſucci craffio
ris delationem , obturato ventriculo cerebri, vel
obſtructis radicibus neruorum . Cæcitatis caula
eſt, vel furdiraris, noxia excrementa ad aures , vel
oculos coaceruando.Sæpè etiam ad odium, anio
MAGICARVM
rem ad alias animi perturbationes inducedas mo
uet imagines , vt in imaginatione firmjùs inhære
ſcant. Ad corporcas verò affectiones excitandas,
{ pirituofam ex ipſo ſanguine fubftantiam deligit,
cam feparans & expurgansà craffitie materiæ. de
inde fpiritibus iftis vtitur , quali proximo animæ
inſtrumento ad efficaciſlimè & velocillimè agen
dum . Dico ex rebus venenofiflimis cum educere
quandam quali quintam eflentiam ( vt exgemmis
& auro folent chymici) & ea inficere ipios Ipiri
tus vitales , & fic eum malefico morbo imbuere ,
quod aduertit prudenter Cæfalpinus lib.de diamon .
inueftigat.c.16. Quod cùm fecit ,egrè ars humana
laris celebria & efficacia remedia poteft vel lolet
adhibere : quo enim hæc materia ( ubtilior & te
B nuior, hoc quoquead lechum elt acrior & effica
cior. Soler omnem præuenire medelam . Nec ob
ſtat quicquam , quin hæcipſa damna inferat inter
dum per te , line tali materia,vel interna agéte cau
la, li impediat vel lædat ſenlationes, vel ipiritus a
nimales detineat aur ſubtrahat , & aliis mille, quos
nouit, modis. Qui verò morbi ab internis cauſis
non dependent , led ab externo tantùm impedi
menti nocumento, vel noxio afflatu , vt plurimum
per ſe operatur, ve quando inſtrumenta maleficij ,
vnctiones,ligna,defoffa,vel fimilia,ad ipſum vene
ficium vim naturalem nullam habent ſed lunt pro
ſignis tantum , ad quæ ex pacto dæmon operetur,
quod docuit idem And . Čælalpinus de operis c. 17.
cum quoque poteft per res externas homini vim
aliquam facere , vt ille docet cap.8. Veluti cùm ma
lehca irata pomum coctum manui alterius fic fe
cit conglutinari, vt & acerbiſſimum inferret cru
ciatú ,&, nulla arte ,poſſec diffolui, vel deglutinari,
lege Nicoi.Remig.libr . 2. demonolat.cap.4 . Quid ni
credamus,cùm etiam Catochiten lapidem Corfi
cum legamus ea vi præditum , vt fe iunctis corpo
ribus agglutiner,& impoſitasmanus detineat? So
iin. Polibji . Quo pacto vencfici morbi ab aliis di
gnofcendi agam , lib .6 .
SECTIO VI.
De mira rerum folidarum atque magnarum
in corpus ingeſtione e egeftione.
illati , led omnium prodigiofiſlimos mihi vide
tur , quando per os vel imum gutturem eiicit æ
ger, ſpinas, olfa, ligna, laxa,fruſta vitrorum ,acus,
cultros & alia ferramenta , glomospilorum , pan
nos , ſetas,cornu lucerna, & huiuſmodi, quæ , vel
comeftione , vel aliter in corpus immicti potuiſſe,
videtur impoſſibile. huius exemplum vnum habet
Sprengerus e,de muliere Zabernenfi,vbiobfterrix c in Mal
Icop. 2. q.
quædam , eo quod ipſam non accerſierat ad puer
1. C. 13 .
perium ,grauiter irata,noctu cum duabus aliis ma
leficis ad puerperam acceſſit , & dixit ad vindi .
ctam ſe aliqua in eius inteſtina velle immittere,
quorum dolorem poft ſemeſtre dumtaxar ſentire
inciperer.Dixit, & venirč eius manu tetigit:ad quem
contactum puerpera videbatur,fibi extrahi inteſtina,
e sis immetti quadam , qua tum oculis dignoſcere ne
quibar.Poftea ſexto vix menſe finito internorum viſce
rum tortura ipfam fubitòram dira inuafit,vt nec{ ver
ba ſunt Sprengeri) diebus nec noctibus à clamoribus;
omnes inquietando,abſtinerepoſſet.Et quia dexotiſſima
Virginis ego Regine mifericordiæ exſtitit , in pane
aqua fingulis ſabbatinis diebus ieiunando: ideo & per
ipfius
 LIBRI III . P.
ipfiusfuffragia credidit fe liberari, Vnde eớ quadam , A muber eje fecure .Sic etb omnivisvan prajogus literar
die, vbi opusnaturæ perficere volebat , 'tunt omnis illa adkojit viro filiofa ,procreant: Etvt dicrur bodies
immundicia à corpore proritpit, aduocans maritum
cum filio dixit: ſüntneres ifte phantaſtica? nonne dixi,
poft dimidii annifpacium res iſta cognoſcetur:aut quis
vidit vnquam ſpinas,offa,fimul etiam ligna me come
diffe? Erat enim ſpine rofarum, longitudine vniuspal
ma , cum alys varys rebus innumeris immiffa. ] Aliud
ali.dead. exemplum relatum eſt à Beniuenio a de muliere
miran . Florentina, tertium à loanne Langio b de Vlrico
! morb .
caull. Neuſeſſer ruſtico ; quartum de puellâ Leuuenſte
bli...cpift.tenſi in hiſtoria Germanica,hac dere excuſa anno
38. 1562 , tria his addit Nicolaus Remigius c. Octa
cl. 3.da uum planè admirandum & cui refellendo, nullæ
monolac.
C. I. , nullæ calumniæ ,nullæ phaleræ vitiligatoris B
VVieri,ſuffecerint, adſcribam ex vita S. Petri Ta
d apudSu renralij ,à Gaufrido conſcripta d,his verbis;S.Sym
rium tom.
3. Maii.s. phoriani dicitur caftrum Lugdunenfis Ecclefiæ, paucis
cap. 23 . ab vrbe millibus diſtans,ubi vir fidelis& religioforum
fidelis fedulúſque ſuſceptor,magna conuerfationis pari
ter a opinionis Abbatem ,ad hospitiumfuum aliquan
do, quaſi vim faciendo,periraxit. huic iuucncula erat
filia miſerabili incommoditate laborans. Egerat enim
quedam muliermalefica.per nequitiâ inuide focrusin juncfoio glutine,alia genera reperta fiunt in ceruicci
duéta, vt lāguore tabefceret desferæo, neč viri fui pre 1. caputreſidebar.] Quid multa: ſuperioribus an
Septiam, nec aspectus vllatenustoleraret. Affectione cuis Duacenſi cuidam , & Infulenfi-ancillæ ſimila
muliebrigenitrix perfuafa ,vt fatanasſatanam eijceret, fermè acciderunt . Exemplorum ſathabemus,caul
famoſum quendam maleficum accerfiuit. Adfuit, ex lam ruſpemur, quæ lat abſtruſa & abdita .
plorauit, agnouit , & mulierculam ajſerens inferratam ,
terit arborum cortices, pocula verbis berbis infi &ta
prapinat, mordet etiam dentib.proprys brachium mi
fere mulieris. Res mira, res noua, res ( nifallor ) ha
Ctenies inaudita . Ab illo quidem languore conualuit:fed
interdum , ex corde procedere fentiens velut acus , cru
ciabatur atrociter, donec per morſuram brachij, quam
nulla cicatrix obduxerat , acus educeret vis occulta.
Crudele remedium , fed'huiuſmodicongruebat auctori.
Plures in hunc modum quam triginta per temporum
interualla prodierant:quædam ,vi vulgo dicitur ,exca
pſeta ,quædam admittendis filis idonea foramina pra-| Dneficio tribuerent,potuit tamen naturaliter cótin- uin.Le
ferentes.Præterea predictusAbb.as ad domum , vbi hæc
actitabantur, aduenit. Celebris eſt perſona ; cuius hoc
opus & alia non indigna admiratione narrantur : fed
parcendum adhuc ſuperftiti, e nomen credidi reticen
dum . Huic pater anxius miſerabileni exhibet filiam ,
nec fine lacrymis lugubrem explicat trageedsam. Ea
muliergeme
dem hora fit fidesdictis, o fentiens acum
bunda deplorat.Iam peruenerat ad foramen ,folıtusiam
prece ſeratcruor , iam cæperat apparare ,iam particu
la eius exierai. Et accedens vnius ex fratribus laicis,
eidem Abbati deferuiens , cruentam extraxit , annis
pluribus ad teftimonium conferuandam . Orat Abbas;
em locum vulneris tangens,in virtute fidei pollicetur,
nec ferrum vlirà nec chalybę inde proceſſurum . Fa
ctum eft: fed mutata materia eft, malitiâ necdumpror
sus exftinétâ. Cåperunt lignei fudes paruuli , quales
vulgò brocas appellát, ex quercino robore,vel fraxinei ,
proferreis acubus egredi, craffiores fpinis modicè lõ
giores.Nec vnius tamen omnes , ficutnec acus fuerant,
longitudinis vel craſſitudinis erant. Sedecim in hunc
modum intra annum & paucos menſes ex muliere ligna
prodierunt. Adfuit demum Reuerendus Petrus Anti
ſtes, cui diuinitus feruabatur tanti miraculi plenitudo.
ſolemnia celebranti,ficut pre
Offertur mulier miſſarī
ceperat veſpere pracedenti. Eadem hora feptimi deci
mum lignum ex muliebri corpore egreditur, quod ſub o
culis omnium facellanus extraxit. Confitentem itaque
mulierem praful abfoluit, o ſacram ei tradens Eucha
Triftiam ab omni deincepscuiufcang,materieiprogreſſu
I. SEC. VI. 215
Q. III .
preſtes ,virtutē predicat,qua in feipfa frischier mer us.
periri.Petrus de Fraxineto ,dietur puer,m01745,00..2
honoratus inter conuicaneos fiios: visquem cubiit no.
uitas tantul reddideru ,probare for a liceat, quod
dere detraëtarit.]Hactenus Gaufridus Abbas Airę
tubę , cui Ciſterciéfes & Claraualleies Abbares ne
gotiú dederunt vitç huius conſcribenda; cùm RO
inanus Pontifex Lucius eis mandaliet, vt eam fidc
liter conſcribi curarét. SeaMonachusfuit fçripror ,
inquient aduerfarij credo , plus fideimere entur
mendaciſſimi ipforú Miniſtri & Prædicantes. Ce
ſalpin.de in veſtig.dam.c.7.Contigit autem (ait) 2.0:
anno Piſis hac vidiſe multis ſpectaribus. Quidam a
damomibus obfefla,ſapius modo rnier adiurendagmoce
poſtea eiecit corpora,o magnitudines formaper je , 1-14
priſſima , vt deuorarētur,clauos ferreospralonges, iſſt ,
iapides,globos laxeos,cartones , aliag,multa iiau!ct! .
cutë , ea regione,qua thorax incumbebat,precipue guld
for,globulimultireperufunt explumis j'ebre efform .
i diuerfis figuris, fed plurimiinſtar rofarum perpeixes
ulumarī tenuiſſimarum ordinibus , nunc filo impiciis
B
Primuin fateor, quædam incorporibus humanis
folere interdú ex prauis humoribus coalelcere, vt
ſunttophi,lapilli,capilli, oſcilla, conchylia, fpina,
glorni pilorum & quæ talia potuit dænon in plis.
hulceribus ,vel in corporis partium congruis fini
bus procreare, quod naturaliter fieri potle,conſcr
tiuntveteres nouicijque'medicie Noruntmecum Gale.
multi Comitis filium ;qui, ante annos fermè noué ad Gl
decim ,Luxeburgi,in vrina lacertulas fatismagoascum.Co
eiiciebat , quod etſi plerique vxoris eius adulteræ fusl.soc.
( quam & occidi per ſicarium ille poftea iuflit) ye- c.100.1
gere , ex humorum corruptione & renum vitio . 1.3. de o
Mulier cul.nat .
illa Caluini ſectæ erat addicta, & miniftro
mirac.
Do
familiarior,quàm oportebat , ideò nec à moribus, 40. Alex
nec ab inſtituto aliena fuit vulgi ſuſpicio. Benedig
Secundò puto non poſſe naturaliter in corpore li.2 . &
humano gencrari,ex vlla putrefactione, acus,cul- Anato.
to. Ben
tros,forfices,& huiuſmodi metallica artificiosè co 1. fupra
formata.quia calor naturalis, niſi plurimorum an- tato.ca
norum ſpacio, non videtur metalla inibi gignere 18.24.
poſſe:inultoq; minùs,lic fortuitò ad cerram analo
giam atq; diſpoſitionem artificioſam ,videntur tam
varii humores conuenire poſſe:nifi Democriteam
e . & Epicurcam reuocemus inſaniam , ex fortuito a
tomorum concurſu cuncta conftruentem . Neque
adhuc legi, quihanc vim naturæ tribueret.
Tertiò ,dico hæc omnia multis modis dæmones
per maleficosoperari poſſe.Ercnim primò poflunt
fic ſenſibus illudere,vt quis putet iſta in corpus in
geri,velegeri:cùm tamen reuera duntaxat dæmon
cultros veros, & huiuſmodi reliquam , quæ cuo
mitur ,artificioſam materiam , quæ in ægri corpo
fhoc v
re numquam fuerat, vel etiam ipſos humores , qui font le
eiiciuntur; faciat apparere cultros , & reliqua illa, per in
vel etiam aërem fic condenſer , & coloret f : quod accide
veriſimillimum eſt contingere , quando res illæ , Gril.d
fortile
quæ vifæ funt folidæ ac denlæ , paulò poft cer 3. & C
nuntur euanefcere. Præterea poffunt , citrà fic \'dan. d
ctionem , res huiuſmodi per damonem in os oc- | 80.de
cultè ingeri, vnde mox eiiciantur ; poſſuntctiam rictat .
aliis
 216 DIQVISITIONVM
aliis corporeispartibusinſeri & includi. Negatid A duriora hæc & maiora inſeri:& porosrursùs con- occult.
Vvierus, homo fronte nulla ;licet non videam ,cur
neget, teſtantur enim medici & chirurgi fide di
a Trallia. gni, quorum nonnullos a ipſelaudat, talia fibi viſa
li.4 : C.6. ex corporibus excerni,vel exſecari, & ea manibus
Beniu . de contrectafle feſe. Eos verò omnes ad vnum deci
abdit.mor
& fanat. pi contendere, quid eft, niſi ſtrenuè pudorem ro
cauſis.c. tuin exuere ? ex modis immittendi , quos compe
24. & 80. rio , duo tantum mihi placent. Primus eft, quem
d10. Lang: non prætermiſit Binsfeldius b ; vt profundo dæmó
. epift. 38
hiftoriam fomno demergat hominem , & fenfum doloris
puellæ de eximat , tum dextrè incidat membrum , & mate
Leuéſtect, riam illam duram imponat ; denique eâdem fub
Germani- tilitate vulnus adeò conſolider , vt nulla cicatrix
ce editain
Be uiue . & vel veſtigium relinquatur, quod periti chirurgi
Benedic . nonnunquam faciunt.
ſupra cita . Dices fortaſſis ,vt hæc queat in partibus carno
tos .
ſis & facilè dilatabilibus, & promptæ conſolida
bin . tionis, quarum exempla recenſer Nicol. Remi
9.7. con- gius c; non tamen id poterit in alijs, quibus illa fa
cl. 6 . cilitas non eſt propria, v. g. in inteftinis, orificio
c lib.2.dç. ſtomachi, gutture, arteriis, & talibus organis, quæ
monol.
anguſta valdè funt, nec dilatantur,niſi ad functio
c . 4.
nes fuas naturales : vel etiam ,fi lectione diuiſa fue
rint, non poffunt reuniri . Refponde-,difficiliùs qui
dem in his id contingere ,abſolutè tamen poſſe vt
in alijs.licet eniin nobis incognita ſint medicamé
tà , iis conſolidandis & reuniendis idonea , dæino
nitamen illafunt notiſſima. Præterea quamuis
fponte ſua non dilarentur , niſi ad naturales ſuos
effectus, vi tamen aliqua adhibita , poſſunt extra
confuetum ordinem dilatari & comprimi . cuius
rei duas hiſtorias ad finem faciendam adtulit reſtis
oculatus, chirurgiæ laude clarus, Ambroſ. Pa
dli.z.chi- ræus d: prior eſt,de ſtudioſo, quicùm (picam ger
rurg.c.17. minis deglutiuiſlet, eaq, in pulmones per tpazhar
deſcendiſſet, natura illam tranſuerſis pulmonum
lobis illæſis, integris etiam coſtarum muſculis , &
quæ fuccingit eas membranâ incolumi , integram
expulit . poſterior eſt de opilione , qui ſemipedalem
cuicellum , cui corneum erat manubrium craffitu
dinis pollicaris, in fauces à prædonibus ore aper
to adactum , fex folidos menfes , in corpore reti
nuii , & tandem nata in inguine vomica, inde chi
rurgus extraxit . At neceflarium planè fuit ,per an
guftiffimos meatus quoſque à faucibus in inguen
culorum peruenire. His tertiam narrationem Re
migius addidit de morione ; qui,apud Armoricos ,
macronem gladii tres digitos longum per os in
fauces adactum , duodecimo poft die, per anuin e
geſlit. Nonne culter iſte, per tot ſpiras inteſtino
rum ſubtiliſſimorú, & per illud, quod à re ipsâ vo
catur inteftinum tenue, fuit deuolutus?Neque in his
vlla vnquam malefici mentio vel fufpicio fuit.ſi na
tura id potuit & calus, cur ex propofito id adni- E
tens nequeat ille mille artifex folertiſsimus?
Alter moduseſt Silueftri Prieratis,quem recen
eSilu.verb tiores quidam ſunt fecuti, e ſcilicer dæmonem pe
maleficiú riciâ pollere, res ſolidiſsimas diuidendi & commi
9. 8.Cof- nuendi partes in minutiſsima s,eciam inſtar pulue
mas Phili- ris,& eas iterùm vniendi, applicatis , ficubi opus ,
o . Sacer. naturalibus actiuis, idque tam præproperè & lub
p. 2. 1 3. Itiliter, vt cernentium oculi nequeant , ob nimiam
in tract . morus celeritatem , quidquam horum aduertere;
primi pre ideoque putenthomines ea integra immitti & c
calogi. mitti . Hiduo modi probabiles ſunt.
Valdè miror tertium quendam,tam multis pla
f Paracel- cuiſſef, cùm fit planè improbabilis . Volunt ifti à
ſo lib.de dæmone poroscorporis extendi , per cos deinde
MAGICARVM
cludi: quorum apertione iterata demùm, quando foniLich
dæmoni videtur,intruſa expellantur. Sic aiunt à
tenbergio
fulmine line læfione poros vaginæ penetrari , la- l. de præ
minamque gladij chalybeam liquari. fic iactula- cipuisMa
pidem lub aqua recondi , nec manu retracta viam giæ articu
lis.Ludou .
cerni, per quam lapis in aquam penetrarit.Suppo. Milicchio
nit hæc opinio corporum penetrationem elle na- 1. de Ma
turalem , cum Buridano , quan D.Thom . Scot . gico dæ
Durand. & alij, meliùs philofophantes , conten- Nic. Re
dunt,à folo Deo perfici poſſe.hoc ergo primò pec- mig: d.c.
cant. Si dicant corporeas hic dimenfiones , fiue 1.lib . 3.
corpora non penetrari: incredibilem quandam di
larationem pororum , etiam in partibus corporis
B non raris, coguntur excogitare: cùm tamé ifti po
ri tam fint natura anguſti, vt fine infigni la fione
diſtrahi non poſsint.Nec fimile quidquam in illis
quæ pro ratione adferunt, diſsimillimis reperitur .
fulmen quiddam eſt ſubtiliſsimum & tenuiſsimú,
ea præditum vi naturali , vt duriora atque reſiſten
tia conſumat, mollia verò & cedcre facilia ſine læ
fioneg tranſmittat:at ferrum , ligna, lapides , res Seneca
lib.z.nat.
ſunt ſpillæ, duræ , & minimè aptæ fic fe in poros quæſt. lib.
inſinuare . Aqua corpus cſt liquidum , humidum , 2.Iſidor.l.
tenue , Auitans, cuius rei folidæ cedens loco , ca- 13. Ety
pax etiam liburnarum ;rerum , quæ iniiciuntur, im mol.
pullu condenſabile , & iis exemptis aptum vi ſua
ftatim coire & reuniri ;vtque , ſine partium ſepa
medicina
c ratione condenſatur
, , exte
Tarefit atque; ſic fine ur
, ndit earumdem
,quæ quamnoua
fint
ab humani corporismembris aliena , vel pueri no
runt, quinondum are lanantur.
SECTIO VII.
De maleficio deuouendi.
eſt,
menos à damonibus fæpè inuadi , & poffideri , vel
obfideri: hoc eſt dæmones in hominum ingredi
corpora, & ſimul poteſtatem aliquam eos vexan
di leu affligendi accipere : ambo enim requirun
D
tur, vt quis ſit energumenus; qua de redoctè,poſt
Mengum ,& Polyd .Pet.Tyræus h diſſeruit. ſic ho h Mengus
mines dæmoni tradendi poceſtatem conſtat olim demo in fulte
n.
Apoftolos habuiffe , ex Sacra Script. i & alios
Polydor.
quoque fanctos homines vt oliin , ſic & olim ,fic & dcexorcis.
hodie cam à Deo accipere, qua non niſi pruden- Tyrçus
tiſsimé, & cum magna caritate atque iuſtitia vtan- diſp . de
.
tur ; haut difficulter probaretur,fihuius lociforet. i1.Coris.
Au verò dæmones, eos quos poſsident energume- v.1.1.Ti
ños, fic pofsidcant, vt eorum corpora , ipfimer mot. i . v .
ſubintrent, poſſetquis dubitare, eo quòd B. Ilde- ylt.
k vide Ti
gardis in libris renelat ſuarum ſcribat ſe de quadam ręum d.o
energumenâ in verâ viſione vidiſſe, quod ipſa per- perisq.vlt.
miſſione Dei quadam nigredine & fumodiabolice con
globoſitatis obſeſſa erat et obumbrata ; qua totam fen
qualitatem rationalis anime illius opprimebat , nec ea
1
eleuato intellectu fuspirarepermittebat : velut vmbra
hominis, aut alterius rei, velfumusoppofita obtegii á
perfundit : vnde hac rectosſenſus to altus perdebat, com
inconuenienter fæpiùs clamabat ac faciebat. Et me co
gitante & ſcire volente quomodo Diabolica forma ( id
eft fubftantia ) hominem intraret , vidi o reſponſum
habui, quod diabolus in ſua forma, vt est, hominem
nõ intraret;fed eñ umbrâ fumoſua nigredinis obum
brat o obregst ,fi enim forma illius hominem intrare!;
cinismēbra illius foluerentur,quàm ftipula à vento di- |
ſtergarur. Quapropter Deus non permittit,vthominē
in fua
 LIBRI III. P.
1 in ſua forma intret.Sed ſupradictis perfundens,ad in- A jeruare inquit,eam virginem.Tu feruares,proditor ca
aniam & inconuenientia cuertit, &per eum ,quafiper
|
I'feneftram vociferatur, & membra illius exteriis mo
uet ,cùm tamen in eis in forma ſuainterius non fit,ani
ma interim quaſi ſopita & ignorate,quidcaro corporis
faciar.) Sic illa apud Theodoricum Abbatem , eius
vita l.3.c.20. Sed hic locus oftendit veriſsimum effe
di&tum Thcologorú ,fæpè cos,qui affueuerc mul
tis reuelationibus etiam veris,putare ſe habere per
reuelationem ; quod habucre per diſcurſum opi
nionémque. Indicant hoc multa.primò quia prin
cipiò verè cantùm deſcribitur obſeſlio,non poſſeſ
fio. Secundò , quòd inquiſitio hæc parùm erat ne
cellaria ,& latis curiola.Tertiò quia ſuſpectum eſt,
quod ait Deum non permittere vt diabolus fe
cundùm ſuam elfentia ,vt folet eſſe in ſuo loco, cor
pora polsidcat. communis enim Thcologorú di
ſtinctio hoc diſcrimen ſtatuit inter obſejos & pos
feffos,quòd in his fit dæmon , vt crat in ftatuisido
lorum , nonnunquam : & hoc indicant inflationes
& multa aliaquæ in poffelis cernuntur. Quarto
quia ratio nulla eſt, nec enim forma dæmonis fi
ue fubftantia eius ſpiriiualis ipfi corpori contra
ria fic eft, vt iHud ftatim deftruat, eciamli nolit,
ſolo ingreſu. Quintò, quia non ſemper animaſo.
pita eft ,quando dæmóenergumenum vel obſidet
vel pollidet,vt apparet,quia videmusfæpè illoso
mnium recordari quæ egerint. Denique fancti &
Theol ogi,omnes fic ſemper locuti & opinat i fue- clio malorum ſpirituum , non prouenit à facultate
re , vt dicerent ,dæmonem corpus arrepritii intra
se , & ab eo exire. Non quidem id fubire, vt in
formet ,vel tanquam pars cius(quod vocant)cor
pus integret;ſed tantùm vt loco , vel inſtrumento
organico vſurus, vt fusè explicat Epiſcopus Abu
lenlis , in 7.Exod.q.16. Re& iùs itaq, dictum à Cæ
Cariol. s.c.is. dæmones non vniri animz ſubſtan
tialiter, nec in ipla eſſe anima,fed applicatione ta
tùm , & opprellione per energiam ſeu operatio
nem animæ adeſſe , & ſic homini vniri , & ei
quafi illabi. allegat Gennadium , l. de Eccleſ. dog
mat.c.82.hoc tenentem :tamen corpori ineffe ficut
in loco poſle , & in cauitatibus eius latere, non
quam Gennadius negauit,& expreſsè Cæſarius ex
S. S. confirmat. non enim rccte dicitur exire, nig
quod inrus fuit. Saluator autem iuber do corpo
re dæmones exire , Mat.s.v.9. Intùs ergò fuere.
Reſtat nunc vt quæramus , an maleficipoſſint & for
leant ficalios deuouere , ac demoni quaſi mancipare?
Multorum confeflionibus conſtat cos id putare,
fatentur enim ſe demoncs in brutorum vel homi
num corpora immifle; & ipfi dæmones cùm e
xorciſantur id ſolent prætexere , ſe à cali vel cali
immiſſos.prztermittam ,quæ recétiora ſunt ,à Re
migio & aliis allata ,duo tantú adſcribá ab iis co
memorata, quorú fidesreiici nequit.Anaſtaſius Ni
a in Ss.g. cenus a de Simone Mago:multos(ait)tentantes cum
23 . dicerepraftigiatorē :cum eos effet allocutus, & deinde că
uinti pretextu bouem facrificajjet,& eos conuiuio exce
piffet, varys morbis ,& demonibus eos fubeicit. ] D.
6 in vita s Hieronymus b nobis proponit dæmonem à B. Hi
Hilarionis larionc eiectum , quem magus in virginem immi
ſerat, Perduita (inquit )aparentibus ad monafterium
feni traditur,vlulanteftatim & confitente damone.vim
Juftinui. Inuitus abductusſum .Quam benè Memphi
omnijs homines deludebam !o cruces ! ô tormenta , qua
patior ! Exire me cogis, & fubter limen ligatus teneor,
Non exco:nifi me adoleſcens,qui tenet,dimiferit.Tüc fe
nex , Grandis,ait,fortitudo tua,quilicio & lamina ftri
us teneris.Dic.Cur auſus es ingredi puellă Dei ? Vi
I. Q. IIII. SEC. VIII . 217
ſtitatis.Cur no potiusin eum ,qui te mittebat, es ingres
sws:Vt quid refpondit , intrarem in eum ,qui habebat
collegam meum , Amoris demonem : & c.] En ve magus
immiſerat dæmonem verè & fic opinor eriá inul
ta eorum , quæ narrat Anaftafius ,à quo Glycasp..
fuit eadem mutuatus; & inprimis,dequo núcagi
mus,Deo permittente,potuille verè à Simone Ma
go patrari: quare Annalium e ſcriptori eruditif tőrzin
limo ,nequeo affentiri,qui mira illa Simonis ab Aa | no.68.
naſtalio prodita, iudicat cantùm fuifle impoſturas,
hominibus per imaginem & vilum oftenlas , cum
nullâ veritate confifterent, ſunt enim in iis multa;
B quz & poſle & folere contingere,lıb .præcedente
de Dæmoniaca Magia ſarıs'copiosè oftédimus.An
no 1581. in Viuareſiæ oppido Annonaio,fuit nia
lefica nomineBoyarona ,quç varii plures cuiq ,, non
vno modo dæmones immifit , quibus grauiſſimè
diuexati fuere . In his filius & filia illius fuerunt,
quos nucibus alteri paratis, ledmore puerili ablı
guritis ab iplis qui deferebant, ſingulos tribus da
monibus poflidendos mancipauit.Similia factita
bat ſtrix alia dicta , la Gochonne : ita vt illis tú par:
tibus cuncta plena fuerint , per maleficia votiua
energumenis.Narrat oculatus teſtis vir doctus &
prudens Claudius Charon. l.de Antichrifto reuela
to Nota... fatetur hoc fieri ſolitum Bap.Codróch .
medicus l.3.de morb.malefic.c.,.Hæc autem immil
cogendi; quæ nulla Magis competit,in dæmones.
Nam vel ſpontè dæmones ex pacto obſeſſum va
dunt,fingārą; ſe obtéperare:vel inferiores dæmo
nes ad id adigútur,à dæmone ſuperiorc volete hac
in re malefico gratificarı. Vtróque tamen caſu Dei
permiſsio requiritur, vt caula fine qua non poſſet
hoc ficri : permittere verò Deus idconſueuit non
niſi ob graucaliquod obſeſsi peccarum di non rarò & vide
ræu m d .Ty
propter parentum iratorum imprecationes, quarú oper.c.29:
tra exempla ſuggerit loan. Cælarius e . Ait Ouid. c.s.exépl
de Medæa,Deuouet abſentes.Et experimento com- c.11.12. &
26.
pertú cít hodic plerafque (triges cum dæmone pa
Ctas vt quicumq, diras imprecentur,bruco vel ho
D mimicófeftim illi tabe lenta incipiát técari, vel alio
interitu de medio repens tollantur.Nec irritá hanc
ve plurimum earum deuocationem plurimis exé
plis docet Remigius lib.2.cap.9.10. & tribus feqq.
SECTIO VIII.
De maleficio ligarinis.
Vllum hoc frequentius hodie eſt maleficiú: Fc. fi per
adeò,vt in alıquibus locis vix audeat quiſquá forciarias,
clara luce matrimonii ſolemnia celebrare.nc quis 23: 9:1. &
malus coniugum votis illudat . Id fi fit,quia, quo ( . de frig.
Epauciores adfuturi,& rei conſcii fuerint, hoc plu- & male
rimum inſidias effugiunt, nihil ad hunc tracta- ficia.
tum pertinet cautela huiuſmodi: fi , quòd antc- g in 4.de
lucanos conatus magicos, minùs pollere credunt, :4 D.Tho
res ſuperſtitione nonvacat . Sed ad ipſum malefi ar . 2. & a
cium veniamus. Solent malis verbis hominem lii citati ab
reddere (vt Canones loquuntur ) frigidum & ma- Enriquez
leficiatum ; hoc eft ad actum coniugii inidoneum . ....de ma
Hæc illos poſſe & folere probatur , tum auctori. h c.lauda
tate canonum f,tum cómuni fententia Theologo bilem . de
rú g ; tú praxi Ecclefiæ ,quæ fic affe& os poſt tričnii frig .& ma
lef.vide P.
experientiá irritam , & adiúcta ſeptem teftium iu
Enriq.d.c
ratorum manu , ſeparare confueuith , cum ex opi- s.n.2 . & co !
nione Rabbinorú veterum , & Boroli qui exſtar)'7.n.9.
I cattiman
 218 DIQVISITIONVM
exiltimátum à Chamo talidamno multarú Noc- A
mum fuiffe ; tum exemplis mox referendis, & ex
perientia quotidiana ; tum deniq, ratione . poteft
hoc fieri naturaliter ,caftratione ,elilione, ruptione,
deficcatione, infrigidarionc & fimilibus ex caulis,
quas cùm norirdæmon , porerit illis vti. confir
mant id Hiſtorici , & poetæ. Deinde fit læpè , vt
qui cum vnanequit, queat cum aliis, vel qui cum
cæteris poteft , cum vna non poffit , irem yenon
poffit cum ea ſola, quam maximè amat & deperit.
item , vt , ablato dumtaxat ligaminc, fiat potens,
qui priùs ni hil poterat , cuiuſmodi yarietas ex na
turali cauſa nequit prouenire. prouenit ergo ex
fupernaturali ſeu prodigioſa. non diuina:ergo an
gelica. non bonorum angelorum opera :ergo ma
lorum .
B Modis ſeu formis ad hoc diabolus veiturpenè
infinitis ,fanè auctor Dæmonomaniæ plures quin
quaginta reperiri ſcripſit :Quidam magi,ſolummo
do ligulam certis cum verbis prolatis , nectunt,ſed
dæmon interea maleficium perficit , & fiue virum
Saefæminam reddit impotentem.tam in fæminas,
a li. 4. de quàm in viros graſſari verè dixit Ananias a , ſed ta
nat.dæ mo
men faciliùs & frequentiùsin viros cernimus hoc
malum ferpere , fors , an quod vbi plus operæ &
inſtrumentorum requiritur , faciliùs ibi aliquis de
fectus & impedimentum occurrit ? an quia cùm
plures fint maleficæ , quàm malefici,pluribus viris
nocerur ligari autem poſle volút pleriq; vel in die ,
vel in annum ,vel in æternum , aut donec nodus li
с gulæ foluatur.
A viris doctioribus feptem traditas inuenio cau
las proximas huius impotentiæ , quibus caufis dæ
mon abutitur.prima eit quando coniugem alterum
alteri reddit odiofum , vel inuicem lanè odioſos
facit , per calumniam ſuſpicionémve , aut morbi
alicuius immiſſionem ; ſicuti cùm vel Venus, iuxta
Steſichorum , vel Medea , iniecto pharmaco fecit,
vt omnes fæminæ Lemni grauiter ore olerent ,
Gcque illas marici ſunt aſpernati :Medeæ facinus
b Natalis vulo efle Myrtilus.lib.rerum. Lesbicar..b aur id fa
Mytholog
1.6.c.7 . ciunt phantaſia turbata, fic vt aliquid in compare
CÆnæas vehementer odiofum vel formidabile inefle cre
Siluius in dant : fic Valazca s , Libuffæ Boemæ famula,mu- D
hiftor.Bo- lieres à virorum amore per veneficium adeò a
hem . &
Bap. Egpa uertit:vt coniuratione inuia , fuos quaj, maritos , fra
6.3.c ... tres , patres , filios vna nocle interfecerint , mox arce
d ! Hériq. Viſegradenji obfeffa , Primislai regis exercitum ad in
de Sacra
ternecionem fere ceciderint. ) Aliquando faciunt, vt
men.l.12.c
8.n.2 . Sot inuicem quidem amene ardentiſsimè, fed quando
in 4. d.34. ad copulam ventum , fubitò accerfi odio, alter al
a 3. Iaquer fierum cædat, vel vnguibus laceret, quod genus &
flag.c.12, Theologi d & Iurifcoſultie nouerunt.tunc dæmó
dæmono- primò accendit ardorem libidinis propofita for
ma, & au- ma coniugis , vt concupiſcibili : & quando veni
etor.li. de tur ad amplexus, tunc proponit vt odiofam & exi E
Lamiis. 1.2 tialem , faciens vt membra generationis apparcant
fl. 1. cleg vel magnitudinis prorsùs incógruæ,velformę lor
ribilis aut fupra modum fædæ . Secunda caufa eft,
quando corpora impedit, ne queantad fe mutuo
appropinquare , & fic ea diuidit; vel detinens ea in
locis diuerfis ,vel cùm conantur iungi , phantalma
aut quid aliud imiciens intermedium , ad prius vi
decue pertinere illud Propertii
Inuidia fuimus.quismeDeus obruit?ant que
Letta Prometheis diuidet herba iugis
Pertinet ad pofterius, quædam narratio , plena
admirandæ nonitatis , cuius fides penes auctores
lir, narrat ex Vincentio Belluacenfi D. Antonious
MAGICARVM
Vincent.
s,Romæ temporibusHenrici tertii Imp. fuffle iu g
uenem quendam locupletem & nobilem , qui re- 11.26 . hiſt.
cens vxorem duxerat , & ſodales ſuos opiparo co- Antonin
uiuio nuptiali exceperat. Exiuere in campú à prá- 12.16.c.7.
dio luſuri pila. Sponlus, ludi dux, pilam pofcit, & 9.4.
ne excideret annulus ſponſalicius, inferic eum digi
to ſtaruæ Veneris ærea ,quæ in proximo erat. om
nes vnum perebant, fic citò defatigatus ipfe à ludo
ſeceſsit , & ad ftatuam rediens , annulum receptu
rus , ecce , vider digitum ftatuæ vſque ad volam
manus recuruatum , & quamtumuis conatusannu
lum recuperare , nec digitum infectere, nec arinu
lum valuit extrahere. Redit ad Sodales nec illis
ea de re quicquam indicauit . Nocte intenspeſta
cum famulo ad ſtațuam reuertitur,& extentum yt
B inició digituin repperit,led fineannulo ,iactura dil
ſimulata , domum fe confert ad nouam nuptam.
Cúmque thorum genialem ingreflus , Iponla ſe
iungere vellet. ſenſit impediri tele & quiddamn ne
buloſum ac denſum inter fuum coniugiſque cor
pus volutari. ſentiebat id tactu , videre tainen
nequibat. hoc obſtaculo ab amplexu prohibeba
cur.audiebat etiam vocem dicentem , Mecum con
iumbe , quia hodie me des bonſafti . Ego fum Venus,cu
digito annulum inferuiſti , nec reddam . Territus ille
i anto prodigio ( inquit Antonin .) nihil referreauſus
eft, vel potuit : infòmnem duxit noctem illam , multùm
fecum deliberans. Sic factum eſt per multum tempus,
vt quacumque hora cum ſponſa concumbere vellet, il
lud idem ſentiret ( audiret. Erat fanè aliàs valens,
Clé domiapius Ó . militia. Tandem vxoris querelis
commonitus,rem parentibusdetulit.Illi habito concilio,
1 Palumbo cuidam ,presbytero fuburbano,rem padunt.is
autem erat Necromanticus, c in maleficiis potens.Il
lectus ergo promiſſismaltis, compofitam epiſtolam dedit
iuueni ,dicens: Vade illa bora noctis ad compitum ,vbi
quatuor via conueniunt, oftans tacitè conſidera .Tran
jient ibi figure hominum vtriufqz fexus, omniſque a
taris en conditionis , equites & pedites , quidam læti
e quidam triſtes,quicquid audieris,non loquaris.feque
tur illa turbâ quidam ſtaturaprocerior , forma corpu
iemtiorcurrufedens:huictacitus epiſtolam trades legen
dam ftatimque fiet,quod poftulas.Ille autem iuuenis to
um impleuit , prout edoétus erat. Viditq; inter ceteros
ibi mulierem in habitu meretricio ,mulam inequitatem ,
crine foluio per humeros iactato ', vitta aurea ſuperius
foftricto,auream virgă gerentem in manibus, qua mu
la regebat, præ tenuitate veftium pene nuda apparebat,
geftus exſequens impudicas.Vltimusdominus turbá terá
ribiles in iuuenemoculos exacuens,ab axe ſuperbo (ma
ragdis & vnionibus compofito , Cauſas via ab eo exqui
rebat.Nihil ille contra,fed protenta manu epiftolam ei
porrigit. demon notumfigillum non audens contemne
re , legit fcriptum : moxque brachiis in calum eleuatis.
Deus, inquit, omnipotens,quádiu patieris nequitias Pa
Lumibi presbyteri ?Nec mora,ſatellites fuos alatere mit
tit,qui annulü extorquerent a Venere.Illa multū tergi 1
uerfata ,vix tandem reddidit . Ita iuuenis voti compos,
i
( inc'obſtaculo,potitus eft diu fufpiratis amoribus.Palū
1
bus autem vbi demonis clamorem ad Deum audiuit de
Yeşintellexit
fibi prafignari finem dierum.Quocirca om
nibusmembris vltrò truncatismiferabili pæna defun
Tuis eſt confeſſus coram populo Romano inaudita fiagia
tia.] Hæc ille. in cuiusverbis & maleficium vides
diuiſionis, & curationem nefandam per aliud ma
Icficium , & ſeriam malefici pænitentiam .
Tertia cauſa eſt , fi ſpiritus vitales prohibeantur
tranſire ad membra generacionis, & fic feminis
decifio impediatur , de quo impedimento , rectè
loan .
 LIBRI III. P. I.
sin .d .
loan.Maior.diſleruit.a .
342.3. loan ..
ur
Quarta eſt, li femen prolificú exſiccet & ſub
trahatur .
Quinta , ſi virga viri flaccida fiat, faltem quando
quis vult actum matrimonii exercerc.de quo Oui
dius, Quid vetat & neruos magicas torpere per artes?
Petronius ; Forfitan rediret hoc corpus ad vires,
reſipiſcerentpartesveneficio ,credo,ſopita.
Sexta, ſi qua naturalia alia pharmaca applicétur ,
quibus vis patrandi quouis modo tollatur.hæ cau
{ æ vulgatiores cúctisferè notę & obuiæ ſunt apud
Bo Pala . & Doctores b .
Sor.add.d.
34. Silueft. Septima cauſa eſt rarior nempe muliebrium lo
verb. ma- corum obſeratio,vel nimia coarctatio ; aut viri ge B
leficiú .q. nitalium retractatio,abſconfio,velvera ademptio.
6 , Abulen .
De virili huiuſmodi calamitate, narrationes varias
in ca.19.
Mate.g.90 ſui temporis proponunt Sprenger. & Remig c .
cp.i.mall. Quoad retractionem & abicondionem fortaffis il
4.1 . C.7. la naturaliter fieri pofler, quanquàm dubito, & in
Remig
2. dæino. li. clino in negantem partem : ademptionem conſtat
nolat, C., s. elle femper merum præftigium , licet alibi, vt in
auium nidis apud Sprenger, malefica membra il
la oftentet :nec enim aliter poteft ifta collere, quàm
homines , lectione aut nimili ſeparationc , adem
pra verò non magis poteft reftituere, quam homi
ncs . Suut ergo hi modi quoad viros , præſtigioſi
Quoad mulieres,ficut ex naturalibus morbis coar
ctatio hæc oriri poteſt, fic etiam à dæmone cauſa
ri.idq; opinor tam de arctitudine in offibus,quàm
d de ytrá- de arctitudine in carnofitate d .
quc ege Dixi duplex efle impedimentum . vnum quoad
runt Viet. omnes, fic inuenio mul&tatum Siluanum ab vxore
Sot.Le
delim.in.d. apud Tacitum li.4.ann. & Aurelium apud Zona
d. 34. & ram tom . 2. & forte Amalim Regem Ægypti e
heriquez aliud quoad vnam duntaxat perfonam cerca hoc
1. 12.c.79 vocant.Dd. maleficium refpectiuum : ita legimus
e Herodot affectum Theodoricum Regem , qui poterat cum
1.2 . concubinis ,cum vxore ſola non poterat fidem de
f Paul Æ- quodam Eulatio. refert greg. Turonenf.li.io.c.8.
myl in vi-l Sic Galeacius Sforciæ fraude tactus fuit, ne matri
ta Clota
monio iſabellæ Arragoniæ potiretur g .
rii.
g Frá Guic Dixi ſecundò , impedimentum quoddam eſſe
ciardin, in temporarium , quoddam perpetuum : perpetuum D
hift.Ital.
vocans,quod vſquead mortem duraturum , nullo
naturali remedio, nec aliàs licitè , auferri poteſt.
h in c.rc. Scio cum gloſsâ h , quoſdam negare à diabolo
quifift.& c. vllum huiulmodi perpetuum impedimentum in
pers lor-
tiaria 33 : duci poffe : fed fcio quoque hoc gloflæ dictum
9.1. Cardi. communiter à Canoniſtis & Theologis doctiori
ibid . busi reiici : vt repugnans ipſiuscontextusmenti,li
i Abb. & cer non verbis . Deinde cur non , vt femel,fic fa
de frigid. piùs poterit dæmó impedire copulá ?cur vt fæpiùs , las ut portarent: & tamen nulla ſequebatur diuifio. Se
& malef. fic non & poterit toties quoties permittit Deus?
Nauarr. Denique falſum eſt glollæ fundamentum , ſem
cól.1.lib.4.
per ab auctore maleficii illud coll poſſe : poſtea
tit:29.Abu 16.vlt.docebimus, aliquando non poſſe maleſicas E
Magilt. in lanare ; quæ nocuerunt. Nec dubitarim plura pof
4.d. 34. & fe dæmonem deftruere , quam reparare. Quid li
ibi D.Tho membrum præſciderit?non magis illud valebit re
2.2.Du
rand.Palu ſtituere , quam vitam ſemel ademptam. Ex his pu
da.Richar. to facile ( lector ) intelligis temerè Mich . Mon
Maior So- tanum 1.1.des ellais c . 21. adimere hæc maleficia
to . Victor. dæmoni , vt adſcribat viribus imaginationis . po
vterque
Ledelina, teſt illa impotentem aliquemad res veneris red
Palac. & dere, nemo negat , verùm effectus tam varios ac
alii citati multiplices vni adſcribere imaginationi , nec Ore
per Héri- Ites quidé duxerit in dilucidis interuallis. Quis lo
3.5.2. litt. cus imaginationi in álias valido, & cupido, & ſpe.
rante le poſle,imònon dubitante; primâ vice, qua
Q. III . SEC. IX. 219
A pe falhitur.
Vltimo loco huic maleficii generi videtur an
E
numerandum , quod referr Saxo Grammaticis, his kl.14.hiſt.
verbisk ,Mares in vrbe Karentina , ( ' apud Rugia- Danor.
nos )cum feminis in concubisium admifſis ,canum exem
plo, cobarere folebant:necab ipſis mirando diuelle por
terant.Interdum vtrique pernicise diuerfo appenfi,inu
ſitato nexu ridiculum popielo Spectacuium prabuerür. )
Sanè iis, quiferæ , & nó homines hominibus enim
tá acerba hominú calamitas , 176 cachinnos ,led Gin
gultus , ſed lacrymas excutiat.Hei!quid peccata no
merétur ?quid nó vltionisclemétiſſimo Deo extor
quét, fieri poteft ,vt demonú hîc opera intercelleri
& Deo ,illa vt carnificú vtente manu , hoc fupplici
diriſſimi genus à commeritis exegerint.quod liin
adulteros, & concubinarios hodie fimilia judicia
exerceantur, quæ perticæ ſuffecerint? plurcs lanè
continentiam amarent, & obfcænas libidincs aucr
ſarentur. Fieri etiam poteft,ve meræ dæmonis pre
ſtigiæ fuerint. fi non fuerepræftigiæ, vix eft vt na
turalis ratio reddi queat; nifi dicas & vifcoficatem
ſeminis , & diſpoſitiones membri , quæ in feris fic
cohærere folitis inſunt , in hos homines à dæmo.
ne introductas: quod puto cius induftriam & vires
non ſuperare.
Quid li & Salmacis fons maleficum quid ha
buerit iniectum fanè,quod Strabo libro 14. de il
Io referr μαλακίζεσα τους πίνοντες , ex eo bibentes
malaciſari ; id ego non tam ad mutationem in
Hermaphroditos 1 , quàm ad emalculationem , & I v Oui,
( vt Varro loquitur, alio tamen ſenſu , mulieratio - 1.4 Mera
nem retulerim , Hæc enim hominibus illis à Chri- mor.
ſtilege & fide alienis , quafi neceſſaria conſecutio
( nefas! ) videbatur , vr quiagere nequiret,pati in
ciperet Beneficium hoc inter cetera fide Chriftia
næ non minimum , quòd cùm dæmonú cultu por
tentoſa hæc dæmonum (ualu & hoitacu crunina
paganiſmo inolita , tandem pleriſq; in regionibus
prorsùs exoleuerint.
SECTIO IX.
De maleficio odij.
Oc vſami Valaſcam fup. oſtendi. & agnouit
Arnobius li.i.contra géres, Addam alia .Go
dſcalcus Hollenus Auguſtinianus Præceptory fol.
20:lit. A.Sic fcuibit: Nouimulierem , qua volicit facere
diuortium inter duos fe mutuò amantes, propter quod
deberet ſalariari.Scripfitin chartulis duos characteres
ignotos,cum alystamen deuotisverbis, & dedit chari4
cundò ſcripſit hec eadem in caſco & dedit illis ad come
dendum : & accepit poftea pullum nigru , & duiſit per
mediŭ ,obtulit vnam partem diabolo (certo facrificiisi
tu) & aliă deditad comedenditillis duob.iñe ſequeba
tur maximă odium inter eos:ita quod vnus aliü videre
nõ poser t.Vnde hoc nifi quod damo habuit río offerto
riú fuü? ſic ille. Céſeo hoc maleficii genus reſpexif
ſe poetam ,cùm inducit demoni quandam dicente
Tu potes vnanimes in pralia mettere fratres.
And.Cæſalpin.de inueftigar.Demon 6.10 . fcribit ſo
lere maleficas ſublimine vel in angulis domus ca
pita ſerpentum & pelles defodere ad odium con
ciliandu . Sed hæ quiſquiliæ ligna tantum ſunt pa
cti conuenti . Nam odii maleficium auctorcm haal
bet dæmonem . Nec.n.naturalia pharmaca polícnt
aliud,quàm hominé atro tarbidoque ſanguine, &
quada melancholia graui afficere :ité humoresni.
T 2 mis adu
 220 DIQVISITIONVM MAGICARVM

mis adurere ,vel frigus noxium inducere.vnde o 1 A vitam eo vſque traduxerit,donec vxor de maleficio mu
riatur quædam ferocitas,moroſitas, crudelitas , & nita eo conceſſiſſet , & clam maleficy inſtrumento per
milanthropia in vniuerſum ,qualis eſt in iis qui lu quifito, inuenifſet fub letto bufonem olle inclufum con
pina infania laborant. Poſtea dæmon hoc odiú di ſutis oculis: eo igitur abrepto & ſolutis oculis poftea cre
rigit in certam perfonam , omnes odio oportunas mato:confeftim vir fuorum recordatus, tanquam è fom
imagines phantaſiæ obiiciens, & velut ob oculos no ſurgensad vxorem & filiosreuerfus eft:] Códróch.
ponens, & in memoriam reducens.cum amaritu d.1.3.c.6 ,Cæfalpin.c.10.de dæmon ,inueſtigat.
dinis miris modis caufisq ;, adeò vt cum illa recur
runt animo,vix queat homo non grauiſſimè irrita SECTIO X.
ri, & excandeſcere,etiam in illos,quos hac pertur
batione definente effictim amat. Huius maleficii De incendiario maleficio.
memorabile exemplú narrat Io.Bapt. Codróchus
lib.3.de morb . malef.c.8. fic ille; In oppido Sepino di On animum inflammant modò , fed & cor
tionis Neapolitane erat quidam lacobusnomine,cuius N pora, & domos, & oppida: vt facilè
appareat
vxor tantum odium cum eo exercebat ,vt à primo die, æterni ignis eſſe alimenta .
quo inter ipſos matrimonium contractum fuit,fimulha B Corona Creufæ nota eſt, quam munere impio
bitare nonpotuerint:tantum abeft vtfefeinuicem copu Medea concremauit , ex aſphalto humectiore &
lauerint, Et,ſi quando Iacobus advxorem accederevo ſulphure pharmaco inunctam volunt Çælius lib.is
luiſet ,tanto furore ac rabie percita vxor erat, vtſeper A.L.cap.13.& VenetusNatalis lib.6.Mytholog.c.7.
feneftrampotiùspræcipitemdaret , quàm illum perpeti quaſi horum tanta vis eſſe potuerit , vt modica inú
poljét. Quod cim cuidam religioſo viro ab ipſis hofpi étione totam Regiam Corinthi corripere poſſet.
rio receptonarratum eſſet,dehacre dubius & ad fidens cur non naphtam medicam addidere ? vis nonne
præftandam difficulterſe habens, experiundi gratia il eius efficacior ?cur non inſopibilis , vt vocat Mar
fico mulierë accerſiri iubet , eiúfque marilus in interio tianus,perennitatis igniculos Lemny Fabri? cur non
rem adium partemfefe abdidit, ne eius preſentiâ vxor Alammiuomi pecoris Acethæ ? cur non ſemina
flammæ Meduſeæ ? cur non cuncta quæ Tragicus
ingredi reniseret.Venit mulier :qua de ody ſui cauſa co
commifcentem facit Medeam ?
tra coniugem interrogata , ſuam vicem priùs,miſerum
que farum cum deploraſſet.ſe nullam inquit eius rei ra Piafororis,impia matris
facem
Vitricis Althe & vides.
tionem reddere poffe.quin abſentis mariti tanto deſide
rio G Amore fe flagrare dicebat ,vt id verbis exprimere tu nunc veſtes.
nequiret.Cum autem ad illum alloquendum viden- C Tingue Creuſa ,quas cum primùm
dú accedere vellet,illico imaginationi fua, tor deformi Sumpſerit,imas vrat repens,
tatibus, & turpitudinibus, torg, horribilibus monſtris Flammamedullas.ignis fuluo
maritum depictū apparere ,vt mortē priùsfubire vellet Cluſus in auro later obfcurus,
quàm illum ferre: afferens,quod eius anima tota omnéf Quem mihi, cæli quifurta luit
que vires, &fpirituumpartes in maritum , tanquam Viſcere fæto.dedit,&docuit
in oblatum malum , & ſui perniciem ferebatur. Rurſus Condere vires arte Prometheus.
eo abſente eiufdem deſiderio eſtuare ſe aiebat.De cuius Dedit acylenuiſulphure tectos,
mulieris verbis,cum bonus ille Sacerdos periculum fa Mulciber ignes . & viuacis
cere vellet,dixit mulieribus eä comitatibus , vt illä сir Fulguraflamma de cognato
cã pedes,& brachia circum lectum validofune in cru Phaetonte tuli.habeo media
cismodum vincirent, quo maritus, omni repugnantia Dona Chimere.habeo flammas
remota ,expeditum acceſſum ad ea baberet. Verebatur Vſto Tauri gutti.re raptas,
inim ille Sacerdos ,ne ob deformitatem aliquam calan - D Quas permiſto felle Meduſa
dam mulier fe ita affeétam effefimularet.Vxor denique Tacitum iuſſiferuare malum .
Omnia quidem hæc fabuloſa , ſed efficaciſſima 1
ſe ob marii deſiderium ligandam tradidit,rogas vi ad 1
ſe maritum admitterent. Quo ingrediēte,nulla vnqua ad extinguibile incendium opinabantur vulgò:
furie tam immanes viſa ſunt, nulla fera tam efferata, poëra verò gnarus vim illam à dæmone ex pacto
nulla bellua tanta rabie ó furore concitata, eiſimilis le exſerturam , concludit prece ad Hecaten (mago
inuenta fuit:Sfumam ex ore emittebat, dentibus freme rum Numen )
but ,oculos contorquebat ,torúmque corpus velut furijs a Adde venenisſtimulos, Hecate,
gitatum ac damonibus plenum videbatur , Ntulieref Donisk meis femina flamme
que ibi affidentes retulerunt eius ventrem ac ſtomachi Condita ferua.quo pacto condita & claufa :vt ſo
funibus contortis , ipfis tangentibus , referium vifum lent hodie.initiò impune cótingas, & adſpectu
effe,totámque cutim veflagris caſis redactam . Nec fu nihil vel ſenſu ignitum .
rendi finis factuseſt, donec maritus concertationis la fallant viſus
} E
bore defejus, & illius miſericordia motus illinc exit. Táčtusq;ferant ... quid interea,an occiola ?
Et tandem poft tres annos mulier quedam in veneficijs meet in pectus
verfata, que lacobimatrimonium cum illa vxore gra Venásgt calor.ſtillent artus
uiter moleſtéq; tulerat maleficiï
, quod patrauerat foluit Ofſáq; fument ita fit , & omnia amburútur.
Et ita Iacobus vxore potitus eft: & inde in fummâpace Illic quid mox , Auidus per omnē regiæ partem furit,
atq;ocio tranquilifſimè vixit.] Viiuſusyignis, iam domus tota occidit.
Huc pertinet maleficium obliuionis , quo fit vt vi Vrbi timetur.unda flammas opprimar? )
riyxores ita negligant,vt videantur carum nó me Et hoc in ifta clade mirandum accidit:
miniffe. Rem exemplo declarabo ,duobus teſtibus Alit unda flammas,quóq;prohibetur magis,
iiſdem illis comprobatam . In oppido Hetruriæ San Magis ardet ignis:ipſa preſidia occupat.
geminianēſi iuuenis quidă adeò perditè venefică mulie Neino hîc adeò philofophus ſit opinor , quiui
rē adamauit ,vt formalam alioquin & honeſtā vxorem maleficam vim agnoſcat. Ne fabulas opinemur,
unà cum filys reliquerit , & cum pellice ,fuorü immemor faciunt quæ recens gemina contigerunt , prodita
Nicolao
 LIBRI III. P. 1.
I. Q. V. SEC . IX . 221

Nicolao Remigio.lib.2.c.13. Leherii quędam laga A nerwus.quia iuues ejt homini inimicitiam diuini: me
} Cui nomé lana Nigra Armacuriana,obnixè quid ruille, quam pace.]Seri 19.depaflionc Domivi.Vt
b Mat. 8 :
dam à Franciſca Huyna contenderar , quod cùm porcos ſubirer, à Chrifto veniain periit,b nec mé
31 .
impetrare ncquirer , in deſiderium vindi tæ cxarſit daces facere Prophetas Achabic, nec lobum affli.
c3.Reg.
Nam acceplo(inquit ) a damone linicolo,quo erant in gere d line diuina potuit permiſſione. Hac obten 22.V. 22 .
uolutæ minutia quadam inftar feni defecti , admonita ta ,non eſtpoteſtasque comparari queatet fi per terra, e a lob 1. v.
eft clam illud deponere in Huyne ades , ac properè Quare,cùm per demonem damna maleficiinferát: 12. & 2.v.
6.
facefcere. fore enim vt non multo poſt flamam corripe lequitur illis omnibus cos nocere polle, cui ne no e lob. 41 .
ret fubitò,vnde illa cum omni ſupellectileconſumeren ceant Deus non prohibuerit , Defendit auté Deus v.34.
tur.Linteolum igitur glomo obuoluit wc Huynægtū for onincs ſincerè íperantes in fe : liberat eos de laque
tèaliquid in furnariaagenti,vanale offert; in tele qua venatium , ó' a verbo afpero ya timore nociurno, à fagit
illam adornureandierat licium :fed cum negaret eo ta volante in die , ab incurſu c. demonio meridiano .
ſibiopuseffe,quodex domeſticis operis fperaret plus ſa & tribuit virtutem , ſuper afpidem o bafilifcum am
ris fibifuturum.Nihilomines bona illa in piſtorium la- B bulandı, & conculcandi leonem , dracinenn fhoc fp. 30.v.
cum ,qui prope erat,abiecit:addens ſe,ſi tum id vſui ejje eſt luperandi omnein vim , & effugiendi omnes 5.6.13 .
non contingeret,cum vellet, reftiturum . Ac vix podem infidias principum tenebrarum .
exiulerat , cum deflagrare cæpit cella illa farinaria , Dico igitur primò , Deo permittente quod in
qua depoſitum glomum continebat,deinde vniuerſa do ſeqq. etiam præluppono ) fuderaius damonis infe
mus adeo precipiti ardore atque incendio,vtnullunei riorispolet nocere-damonis ſuperiorisfæderato ,nõ vir
remedium fatis maturè adferri poſſet. Res 'viriúſg. di tute fua ,fed accepte licentia vi : quia demon ille ſupe.
ſerta atq ; ſeparatâ aſſertione,fimul & ipfo enētufidem rior noporeſt reſiſtere diuinæ volői ati.Alioqui ,fiDeus
ſibi apud omnes indubitatam vindicauit .] ſinat eos agere suxta legem ordinariam duntaxat pof
Minùs latens incendium , ſed pernicioſus fuit, ſunt federati demonis ſuperioris nocere inferioribus,
quod ita deſcribit Eraſmus Roterodamus , & etiã vel æqualibus: quia lex ordinaria cſt ,qua Deus finit
Lycoſthenes in Prodigijs teſtárur.ille ſic in Epiſto illos agere in inuicem quantùm poflunt: malefico
lis : Oppidum eft in Heluetia , nomine Schiltach, quod rum vero robur poteftas dependet a porentia damo
4. Idus April. anno 1533. totum fubitò conflagrauit, nis cum quo pactum habent. fic vetula malefica oc
ciúſque incendij caufam , quantum illius loci municipes cidit iuuenculam maleficam ,apud Sprengeruin . 82. P:9.2:
apud Friburgi magiftrarum ( quevrbs illinc abeft oito clic finita fæpè Magorum certamina cum alterius principali.
milliaribus Germanicis ) renunciauerunt , talem fuiſſe morte , vt docui lib.præced.
rumor eſt. Damon fibilo fignum dedit è guadam adiŭ 2. Frequentiffimèfòlent nocere infan:ulis,Deoid
parte.Caupo (uſpicanseje furem , afcendit, neminem permittente, quoad baptizatos quidem , quia fic à
reperit:Sed idem fignum rursus ex alto cænaculo red multis peccatis præferuati in ccelum rapiuntur fe
ditum eſt. huc confcendit caupo, furem perſequens. lices , fecuri quod malitia non murabit eorum in
Cum nec illic quicquam appareret, ſibilus auditus eſt è tellectum permittithoc eciam Deus in pænam pa
faſtigio fumarij.Ilico tetigit cauponis animum , effe de rétum ,vel ad eorum probationem ,celti D. Augu
moniacum quiddam.Iubetfuos effepreſenti animo.ac ſtino h Antè baptiſmum verò perceptum ,nó rarò h li.21 . de
cerfiti funtSacerdotes duo.dhibitus exorciſmus.refpo permiteit illos Deus occidi, ne ,propter, actualia ciu . Dci,c.
dit fe effe demonem.rogatus quid illic ageret,ait,ſe vel peccata,quæ commiffuros videbat li viuerentgra- , 14.
le eruere oppidum . Minitantibus facrificis reſpondit, uiorem . libi damnationem acquirant:neque Deus
ſe pr; nihilo du ereminas illorum.quodalter effet fcor propterea crudelis eſt,aut non iuſtus : quia pro
1dlor vierque fier .Aliquanto poſt mulierculam , qui pter lolum orginale peccatú mortê merebantur :
um habuerat conſuetudinem annis quatuordecim :cùm D Sanè nondum ablutis vnda ſacra videmus ve plu
Enterim illa quotanis cöfiteretur, ( acciperet Euchari rimùm Dæmones infidias ſtruere , & corum nece
(tia :fuftulit in aërem ,impoſuitq.fumarij faſtigio:tradi gaudere:quia tunc, qui necane malefici, longè gra
dit ollam : iufſit ,vt inuertere , nuertit,& inira horam uiùs peccant , & atrociùs Deum offendunt. nam
otī oppidü combuftum eft.] Hæc ille Nee admodum planè innocentes atque ! nnocuos anima ſimul &
multi ſunt anni cum per Rhenanú tractum incen corpore perdunt , præfertim fi liberos proprios,
diarii quidam graflabátur : quiin aliorú domibus, quos & dæmoni offerre , & occidere fæpè iolent
gladiú, haſtă, ſcipionem vel quid aliud caloris aut ſtriges : ficut olim faciebant Cananæi, & cultores
igais expers deponebát :atq; mox poft aliquot ho Molochi, & Barbari noftris téporibus Indi Te- i Leuit.18.
ras indeprorumpens flamma , quafi ex mallcolis, mixiſtırani. Narrantur in hoc genere infanticidii v.21 . Plal.
zdes abſumebat, immania facinora Baronis cuiuſdam Armorici , 10 s.V. 37.
4.Reg. 23 ,
à Nicol . laqueriok , & Sagæ Helueticæ à Spren v.ro. lere.
QV ÆSTIO V. gero 1. Cur verò potiſsimùm tam reneræ ætati no- mix 3 1.v.
E ceant , multæ funt caufæ . hæc ætas eſt imbecil- is.
Quibus perſonis malefici queant nocere ? lior ad reliſtendum , eſt incautior ad cauendum ; kflagelli
faſcinario .
nequi earum conatum deprehendere. vel reuela rum c. IS .
Vm Draco ille antiquus vſque ad iudicii dié re,velaccuſare.petunt etiam ab hisinftruméta ma id p.2 9.1.
a
V.1Apoc.20
. Cmandimanſurus ſit ligatus a nemini poreſt nocere, leficiorum . nam perſuaſum habent, li certo nu - c.13,
niſi cui Deus permiferit , & quantùm permiſerit. mero corda infantium exſciderint & comederint, in Binsfel.
in l. multi.
D.Leo , E. cum eis (inquit )nihil amplius in quequam ſe patientiam omnium tormentorum conſecutu-. C. de ma
iceat , quàm iuftuia diuina permiſerit, que dignatur ras adeò , vt ad confeſsionem criminum perduci lef.q.2.
nos aui corrigere diſciplina,aut exercere patièvia agă. non queant m :conficiunt quoq; ex corpuſculis in
mē verfutiffima artefallacie , vt ex arbitrio propria fantium occiſorum famolum illud vnguenrum
bieftari', autladere videantur , aut parcere: multis ſuum , quòd Grillandus dicit vocariin Italia , un
(- :und diledã eſt )ita per nequitia ſimulationis illudun,, guentum Paganum .
- qu.da ilios timeat pati infenfos, i velint habere på Dico 3.haud dubiè quando naturalibus verenis
asos : vùm ber. cjuia damorü omnilus fintnocēriora 2 x . vrütur,aquè poſſuni(Deo iame permittête )bonis homi
T 3 . n001BS
 222 DIQVISITIONVM
nibus nocere ac mulis : de facto tamen Japiusnocet ma | Al hit ambitio ,quos crudelitas vei vindictç amor agit
lis & peccatoribus, quam iuſtis & bonis. Quoniam
Deus plus ſæpè iuris tyranno largitur in mancipia,
quàm in Dei filios & amicos:quibus ipfis tamen
interdum nocere permittit, propter maius bonum
corummet ,qui patiuntur.
De indicibus et iuſtitie miniſtrisprecipuèquæritur
and his nocerequeant ? vulgò decantata, & à non
ſpeciali
Grilla.q . nullis etiam doctis recepta opinio eft , ex
5.1.39 .A : priuilegio his conceſſo, non poſſe a. hi duabusra
anias l. 4. tionibus vtuntur , vnam petunt ab experientia &
de nat.dę- euentu , ſed iſta nec perpetua & vniformis eſt,nec
mó.Remi.
- 1. dæmo. nunquam fallit.aliam rationem addit Ananias, quia
olat.c.2 . li nocere poflcnt iudicibus viderentur aliquid in
ipſum Deum iuris habere,quia ius haberent in il
los qui Dei funguntur officio . ratio iſta valerer, B noceat , qui reum damnari & occidi oprauit :vnde
fi ablolunè, & nonlímitacè ex Dei permiſſione , id
poſſent:nunc quia poteftas iſta cota pender à nucu
Dei permittentis , parùm folida ratio eſt. Non
ne in ipſum Chriſtum , qui iudex ipſorum dæ
monum eſt , potuit diabolus & ludæi atquc Ro
mani eius menbra , adcò vt & in crucem ege
rint ? nonne lob, rex erat & iudex , & tainen pri
uatus cunctis opibus fuit, & vlcere peſfimao cor
pus à dæmone obrectus ? quis tameninde inferat,
in Deum ipſum aliquid iuris habuiſſe dæmonem ?
ſanè nullus , quia ſciunr omnes , hoc quicquid po
teſtatis fuit , id de ſuper â Deo Patre luminum
fuifle conceffum . Sed & fic dari dæmoni nunc
poſler à fummo iudice , & tamen in hunc illi pro
pterea nihil iuris proprii,fed delegati tantùm com
peteret . Proferuntur quædam exempla, inter quæ
Gib.vlt. Formicarii auctor 6 , de publica vero iuftitia ( in
quit ) omnes malefici,qui fupra , verbo e experiētiate
jtimonium dederunt, quod eo ipfo,quo per reipub . iufti
tie officiales capiuntur ,ftatim omnis maleficiorü ener
Hatur poteftas .Vnde cum ſæpeditusiudex Petrus, an
tefară Stadelein,caperevellet per fuosfamulos , tantus
tremor manibus eorum incu :Tus eft, corporibus , & na
ribus illapſus tam malusfator, vt ferè defperarent, an
maleficum inuadere auderent. Quibus iudex ait,ſecure
miferum inuadite , quia publicatačtus iuſtitia omnes
vires perdet ſuæ nequitie. ] Niderius itaq; cenſuit,
nó ante hanc vim iudicibus ex priuilegio compete D
re,quàm reo capro.Mõſtreletus quoq; lib.4 .Chro
nicorum de Edelino agens id videtur confirmare.
Attamen ſidiuinum priuilegium foret cunctis iu
dicibus concellum , cum Dei perfecta ſint opera,
& executionis inftitię, tam neceſſaria ,tamque prin
cipalis pars fit ipla captura :non dubito , quin & ad
illă extenderetur. quare neque ad illudendum la
tellitibus capientibus maleficium valiturum . Arbi
tror potiùs hic Petri firmam in Dco fiduciam
ei fuiffe auxilio , quàm priuilegium illud. Quid ?
quod Sprengerus ipſe refert, & nos retulimus, e
ciam in ipfo rogo fententia iudicis damnaram la
E
miam folo anhelitu carnifici lepram intuliſſe , cùm
ipfa leproſa non eſſet ? Et cùm Pariſiiis ante annos
triginta degerem, fama publica ferebat famoſum
Magum ( quem ſæpèvidi)nomincMagiſtrum Go
ninum ,cùm propter facinora varia ad laqueum dá
natus fuiſſet, ſicilluſifieiudicibus ,vt pro ipſo vide
rint appenſam patibulo , primi Præſidis mulã. Ni
hil adfirmo,ſed hoc fama diſpersú ſæpè audiui:cer
tè ille iudicio fuperuixit,
Prudentius itaque Ananiasc hoc priuilegiú re
4. de ftringit ad cos iudices, qui hoc digni nomine,qui
Hæm. Deum præ oculis habentes rectè ritèqúe ſuo fup
guntur officio ,ná quos auaritia excæcat,quos tra
MAGICARVM
quicaciofitate adducti perperam multa deſignant,
hos, ait, crebro fica demone excipi impeti , vt ali
quando necem non ena lant, idque non paucis accidiffe.
Sacis hoc verisimile mihi videtur , & divinæ con
gruum prouidentiæ atque iuſtitiæ , peculiaris tamé
priuilegii, ne quoad hos quidem , vilum diploma
puto exſtare. Quamobrem cenſeo , iudicum picta
tem , firmitatem fidei, & iuſtitiæ zelum hoc à Deo
vt plurimum impetrare: quæ quia deſunt quibut
dam , etiam cos hoc peculiari ſcuto Deus denudás,
noxæ exponit. Accedit quod iplimer dæmones
viliſſima hæc ſua mancipia ignibus tradi non mo
dò non moleſtè ferant , fed frequenter etiam iu
dicibus quaſi in manum tradant . cur igitur iudici
igitur inquies orta hæc opinio : Duplicis gene
ris hæc funt maleficia. quædam nocendi vim pa
turalem non habent : talia frequentius vtuntur.
quædam viin habent phyſicam exitialem : talia
Deus non permircit dæinonem fagis ſuggererecó
tra iudices , vicarios Dei : vel fi talia permittit ſug
gerere,facit tamen vt alia illa præferant, aut vt na
curalibus non vt oportet vtantur, atque ita fiant
irrita . Quod cum ſæpius expertæ , confitentur ſe
iudicibus nocere non poſſe ; quibus poſſent: nig
Deus impediret , vel concurſum cum maleficis
rebus ſuum cohiberet. Plura pete ex libr.s.ſector .
litt.D.
QV Æ STIO VI .
Cur Deuspatiaturfic maleficos rebusfacris abuti ?
Væſtionem hanc mouet & foluit Grilland.q .
Q 6.num.19 . ego
. hanc non exiguam vindictz
diuinæ partem exiſti mo, punientis hominum pec
cata , & fic huius quæſtionis eandem eſſe ſolutio
nem , quæ eſt ſequentis , præcipuam tamen cauſam
puto elle irreuerentiam ipſorum Sacerdotum &
clericorum , vaſa Domini non co in honore , quo
oportet, habentium , nec ſeipſos caſtos & purosà
labe peccatorum , vt decebat ſanctificatos , exhi
bentium.Sic enim prouocát in caput luam prophe
ticam comminationem d , incenſum abominatio eft d Ela. I. V
mihi. Neomenias , Sabbatum , & feftiuitates alias 15 .
non feram .Kalendas veſtras de ſolemnitates veſtras odi
uit animamea :facta ſuntmihi moleſta. laboraui fuſti.
nens,auferam ſepem eius & erit in direptionem , dirua
maceria eius & erit in conculcationem , c ] & quæ ta
c El.s.r.
lia innumera in facris litteris .
QV ÆSTIO VII.
Curper maleficia fic Deus permittat demonem graffari?
Onſuli poſſunt de hac re Tritthemius 9.5.lib . }
CS quaſtionum , & laquerius flagell.Faſcin.c.18 .
8.
cumfeqq. cauſas eaſdem puto,propter quas ſolet pa
ti hominem à dæmone inuadi & poſlideri. hæ ex
obſeruatione veteris Hiſtorix poſſunt multæ colli
gi , quæ ad duo capita ferè poflunt reuocari,gloria
Dei & hominum vtilitatem . Quare nó eft mirádú ,
Vilve ait apud Bedam S.Cuthbertus )tali tormento no
foli ſubijciuntur mali,ſed occulto Dei iudicio aliquoties
etiam innocentes , in hoc ſeculo ,non tantum corpore, fed
& mente captiuantur à Diabolof ] fSurius to
109 SECTIO I. mo 2. fol.
Loria Dei hinc augetur in nobis , quia ſic ar- 309.
G: tribut a quædam glorioſa Dei nobis mani
feſtátur , oſtéditur Conſtantia in decretis.quia vt ho
minem
 LIBRI III. P.
minem liberum creauit, ita liberè finit peccare ,nec a nes laco Nouatorum habere adiurationes,quo iu
hanc libertatem impedit. cernitur etiam Suauitas
in gubernando :quia cùm etiam dæmoni liberum
arbitrium dederit , violentú videretur femper im
pedire,quod diabolus naturaliter poreſt & optat
lummoperè: ideò finit illum aliquando id perfice
re.Clementia in genus humanum hinc elucet , quia
fi quantum vult & poteſt diabolas nocere permit
teretur, nemo illæſus eſſet,immò& homines om
nes occideret, ideò Deus frequentiùs illi facultaté
nocendi denegat. accedit, quòd nec illos ad pæni
tentiam recipere dedignacur, qui ſe pactis conuen
tis & datâ fyngraphâ dæmoni manciparunt.Nóne
hæc fumma cft clementia, cum vbiabundauit pec
catú , fuperabundat gratia , & fit miſericordia Dei B
ſuper omnia opera eius.'Sapientia elucet,quia cùm
diabolum Deus vei ſinat, paturalibus tuis viribus,
efficit tamen ,vt pater iſte ſuperborum ab imbecil
lis fæpè homollis , qui quæ Dei ſunt ſapiunt, ſupe
retur; & vt ad ſordidiflima abiectiſſimaque feréda
patiendáque ſe deficiat,qui ſolium ſuper Aquilone
conatus fuit locare.Præterea Deus , quia foler ex
malis bonum elicere,vniuspeccatum facit alterius
elle meritum.Potentia elucet ,quia quando permit
tit dæmoni maiora (verbi gratiâ,aquam in langui
nein vertere, ranas producere) tamen non finit eu
perficere minora ( v.g.culices gignere Quod eui
denter demonſtrat Deo dæmone prorsùs eſſe ſub
jectum & fublegem , nec quicquam line eius poſſe
licentia ,cui,vtlietor vel carnitex Principi,ſubfer- Canimi oftendendi caufâ ,Parifijs in D.Medardi
a com .in uit ſecundum D. Auguſtinum 2. iuftitia denique
Plal. 77 .
probatur,quia delicta hominum etiam in hac vita
lic punit: quod quia homini quoque ipfi expedit,
ideò hæc ratio ad alterum quoq ; caput pertinens ,
mixta eft, & in vltimum locum à me releruatur.
Secundum erat hominum vtilitas.hæc multiplex
eſt ?Nam quibus maleficio nocitum , eorum primò
blob . i . patientia exercetur, & conſtantia roboratur b , &
& 2. merita augentur, & homines ad pænitentiam &
Sacramenta Eccleſiç vſurpanda reuocantur.Secú
c Deur.
13.V.3 . D. dò fit cuiq; palam ,num Deum diligant,necnéc túc
enim qui Deum non diligunt,ad vetitas artes con D
Auguſt.
tract.7. in fugiunt,quiDeum amant, illi patienter ferunt, &
lo.D.Leo le diuina voluntati atque præſidio permittunt d .
hom .19 .
Tertiò his vera humilitas acquiritur,vt confirma
de pall.
d B. Cic- tur exemploheremitæ cuiuſdam apud Seuerum
mens Ro. Sulpitium c. Quartò fternunt viam facilem ad om
li 2.reco- ne genus virtutum . ſic enim contingit B. Iuliano,
gnition vc cum fraude diaboli, vcrumque parente occidiſ
e Dial. 1 .
c.14 . ſet ,hæc illi ad meliorem vitam occaſio fuerit, licó;
f Marulus in virum fanctiſſimum euaferit f. Nonne ſolet at
lib.2.c.12. Aictio incellectum dare , & animas à peccatis im
& lib .4.c. minentibus & exitio ſeruare? Quintò lic fides Ca.
so.Fulgol
lib.6.c.9.. tholica confirmatur & propagatur. Nam fic ad
ſtruitur fides contra infideles & acheos, quiſpiri- E prer B. Eleutherij immoderatam lætitiam , diabo
tus & angelos eſſe negant. nam eos ipſa conuincit
experientia. Quia tales erant, Chriſto Domino in
terris conuerfante. Sadducæi , frequentior trium
annorum ( pacio de energumenis fit mentio,quàm
toto voteriteftaméto ,per tot fæcula:& quia in Ec
cleſiaiprimitiua ſimilis fuit crror Peripateticorum , ctantur;quod tum fic ad ſumendam de ipfis paren- C: 20.
idcirco tam multi tunc per dæmones obfefli & e
5 teftárur
id Tertul. repti g. Quia hodie atheiſmus ex Caluiniſmiradi
ia apolog. ce repullulat ,idcircò tot paſlim maleficorum exa
& lib. ad mina ſuccîſa multiplicantur.Deinde contra hære
1 Scapulam . cicorum noſtri temporis perfidia fides noſtra ſta
& D.Cypr.
1 aduerſ . bilirur ,cùm videamus dæmonum fraude data per
De mc magos damna, ab eorum Symmiltis, vt cum Fio.
trianum .
rente loquar ,prorsus nulla remediari,ſed eò dæmo
:
I. Q. VII. SEC. II.
223
daicas olim filiorum Sceux; hi numero feptein, v :
fimiæ folent, D. Paulum in exorciſmis imitabatur :
ſed inſultans illis diabolus , leSM le notic , Pau
lum nofle, ipfos non noſie inclamauit, & energu
menus in eos infiliές κατακυριεύσαν αυτών ίχυσε καθ''
QUTW ,fic contra eos pręualuit, &,vt dominus má
cipia,audos & vulneratos effugere coëgit h. Non- h A &.
né fic dæmó VVirtenbergenſis Lutherum in ſum- 2. V.13 .
mas anguſtias ,& alui profluuium adegit ?narrat hi
ſtoriam oculatus teftis ,túc Lutheri ſeruator, Sta
phylus i. Nonne ſic anno 1582. Birgellis dæmon
i Staphy
parochum Lutheranum contemplit & afflixit,qué in abfoí
Franciſcanus facilè eiecit ? narrat hiſtoriam idem ta refpon
Bredenbach k .Nonne priùsAuguftæ Vindelico - cotram
rum anno 1563. Doctor Simon, Paſtor Catholi- libro que
cus , energumenam liberauit , quod fruſtrà plures carent. I
Miniſtri confeſſionis Auguftanæ fuerát conati?te- gant Lir
ſtis eſt idem ille ſcriptor 1. Nonne Laodunenfis e dani Due
tantium
nergumena ex ore dæmon,Caluinianos irridens , Dialog
nihil fibi ab illis timendum clamabat, cunctis au- c . 1. vel
dientibus ( anno 1566.) quoniã amici effent & fæ . Bredeba
derati m ? res eſt toti Picardiæ notior, quàm vtne chiilib .
collat . ca
gari poffit. Sanèfuitanimaduerfum ,& quo tem- 40.
pore Lutherus obiit,naGeilâ Brabantię, ab obſeſiis kd lib.
dæmones ad Lutheri funus aduolalle, & quando 6.43 .
(anno 1566.) Belgica fuit iconoclaſtia ,tum Geila , tup.c.4
m vide
rum Aniſterodami , ve Goeſijs adeſſent, obfeflos i
Eta gallic
terum deleruifle n? lpſi viciſſim Caluiniani , grati fidelifin
conſcript
& nonic
templo, in vitrea feneſtra, qua extremiiudicij ima
meledica
go continebatur , vnicum relinquere dæmonem & Faii E
rubrum ( quem ipſe vidi;) in D.Pauli Londinenſis nergume
æde, lolam cffigiem diaboli,quem D.Michael cal- num fiue
carat, Antuerpiæ in æde ſumma,vidi ſolam relicta Alexica
cum .
ſtatuam diaboli , qui malo ad finiftram latroni in - n Linda
ſidebar, Ruræmundæ folum fimulachrú dæmonis nus li...d
follicularij,qui D. Genouefę folet apping , deni- fugiend.
que Lugduni Barauorum , cùm cxcurreretit Fran- Bredība"
ciſcan . monaſterium ſuburbanum euerluri, quan - chius d.li.
dam ,vexilli loco,imaginem diaboli prælongo fixá 7. c. 37. &
diati , cuius
haſtili auctoratimilitiç
o prætulerunt,vt . Quotidie
appareret,cui cernimus
forent d. lib. 1.0
ſtipé- 39;
o Lindan
Dæmones,maleficos, & nouatores ,quali commu- Is.Brede
nibusanimis & odijs in Catholicos ferri, grauilli- bach. ſup.
mos tamen Magorum & diaboli conatus,& no- 6:38.
xas; vel illos irritos reddi,vel has aboleri, Catholi
cis precationibus benedictionibus rebus facratis,
Sacramentiſque ,vt fusè probabitur poftea lib. vlt.
SECTIO II.
Ixi permiſſionis caufam effe peccati vindiétam ,
& lanè hæc frequentiſſima eft, aliquando fic
punit Deus peccata aliena, ſed hoc rarius. ſi pro
Ius eius diſcipulum ,quem reliquerat, iteratò inua
fit p , ſic infantulum Diabolus exſtinxit,quia parés ? D.Greg.
detrahentem Epiſcopo lubenter auſcultaratų, & lib.3. Dia
non rarò liberi, eò quod ipſis immeritis mala pa- 9B.Greg:
rentes imprecati fuerint, atrociter à dæmonemul- lib.i.Dia .
cibus vltionem : exempla præbet Cæſarius", à quo с
& vnum habes, de marito , cuius exſecratione ini- rac
I li.5.Mi
ul. ca.
qua permocus Deus, permiſit vxorem eius à dæ 12. & 16.
mone affligi f. Sed frequentiùs atq ; vt plurimùm , ra lib . s .
ſic perdæmonem Deus punit varia hominum fac . II .
cinora propria , præfertim certa quædam quæ hoc
loco enumerari, ad multorum vtilitatem arbitror
futurum , vt quos peccati fæditas non mouet , cos
T 4 atrocitas
 224 DISQVISITIONVM
atrocitas pænarum permoueat . Primum ergo eft, A
ex fuperbia naſcens contumacia in eos , quibus iure
obedientia debebatur . propter hanc coelo dæmo
en . . nes deturbari, & Adamus Paradiſo exturbatus a , &
Nabuchdonoſor fic demencatus, vt ſe beſtiá cre
Daniel.4 deret ,b & Ægyptij puniti malorum Angelorum
Sal. 77. immiſſione c , propter hanc in parentes puniti illi,
79
de quibus fic loannes Archipresbyter fcribit in vi
apud tå D.Zenoby Florentini d . Ciem mulier quedam Pa
aii.to.s. gana, á illuftris, & diues valdè in bac ciuitate , mor
fuo viro, duos ſuperſtites haberet filios, quos delicatiſ
fimè enutrierat , ut ad perfectă illi iam perueniſſent d
tatem , quodam die in iram verſi, matrem propria plu
ribus verberibus enormiter flagellarunt. Quod ſcelus
ipfa impatienter abhorrens, corpora corum horrendis B
imprecationibus deteſtata fuit,genibusg,percumbens
terram manibuspulſans,Erynnem , ceterafó infernas
peſtes in rabiem filiorü magno cumgemitu inuocat.Ex
audiunt damones ab imis tenebris:iuuenes aggrediãtur,
illos in furias exagitant ; Qui ftatim vt rabidi canes .
mordaciter adinuicem ſua membra corrodunt.Concur
runt famuli, fit clamor ingens, aliy funes,aliy cathenas
ferunt.liganturiuuenes,nec rabie cötineri valent, & c.]
li.22 . de aliud quod paulò pòft accidit, narratur à D. Aug.
u. Dci . ç , &morbi & fanationis ad reliquias D. Stephani
oculara teſte, de decem fratribus, qaod ,vt & pa - c
rentes, fic imprecantes,non ferre inultum videa
ris, ex ipſo Pauli libello, quem obtulit D. Auguſti
xſtar in- no, præſtat adſcribere ; f c ergo Paulus ait ; Cum
I ſermo adhuc in patria noftra Cappadociæ Cæfarea morare
Ang... mur frater nofternaru maior grauibus,atg, intoleran
s,quos discommunēmatrem affecit iniurijs: in tantum , vt ei
uanii etiam manus non dubitaret inferre. Quod nos omnes
limme
fily pariter congregati patienter tulimus; vt ne verbum
is edi
quidem fratri noftro pro matre noftra,cur hoc faceret
dixerimus. Illa autë famineidoloris ſtimulis incitata,
iniuriofum filium maledicen lopunire conſtituit.Cumz
ad facribaptiſmatis fontem , poft gallorum cantus, me
mirate filio fuo iram Dej imprecatura ,properaret :tunc
ei ne cio quis, in patrui noftri ſimilitudine,vt intelligi- D mácipia ſunt,nec inter eas vlla virgo permanet, vt
tur,damon occurrit , ab eâ prior, quo pergeret requi
fiuit.Cui illa ad maledicendu:n filio fuo obintolerabilē
contumeliam , fe ire reſpondit. Tunc ille inimicus, quo
niam in mulieris in fanientis corde locum facilè inueni
re potuit,vt omnibus malediceret, perſuaſit. Illa autem
vipereis inflammata conſilys, ſacrum fontcm prouoluta
corripuit ,cú sparſis crinibus,nudatiſj, uberibus,hoc à
Deo poriffimum poftulauit, vt extorres patria, & cir
cum euntes alienas terras, omne hominum genus noftro
terreremusexēplo. Mox maternaspreces efficax vindi
cta projequitur: eundemj continuo fratrem noſtrum e
tale om culpa maiorem , tremor membrorum tanius in
uafit,quanzüm in me vſí, ante hoc triduum ,veſtra fan- E ram noctem cópotationeprotračtâ,vnus quimi
Etitas vidit. Seruato autem ordine , quo nati eramus, nùs ſccleroſus,lat(air)Bacho Ventriq ; datum : Dco
ante vnum anzum eadem nos pæna omnes corripuit.
Videns autem mutermale dictiones fuas ad tantam ef
ficaci im perueniſſé, impietatis fue conſcientiam , i op
probrisem hominum diutiusferre non potuit: ſed laqueo
guttur aſtrigens, laituojam vitam termino funeftiore
concluit .Egreſſi ergo nos omnes opprobrium nostrum
non ferentes,eo communem patriam relinquentes,paf
ſim ſumus per diuerſa disperſi.] fequitur poftca nar
ratio liberationis, poft diuturna peregrinationé, &
locorü facrorum vifitationem . Pošlem addere ter
Gen. tium exemplú ex Alexandri Neapolitani ſcriptis g .
-C . 10 .
Nimirum iemper implebitur Sapientis prophecia,
Oculum qui fubfannat patrem , co que deſpicit parium
; Likkeath ,quod
‫ ליק‬LXX ,vertunt, ſenectutē,Hebr. eſt
lek ",au
apel obedientiá fignificat, ſi deducas èradice
MAGICARVM
dire,obtemperare ,li à radice in liguincat poca
ſtolari ſeu expectare. nofter ab hac radice deduxit ‫קוה‬
h, & ideo partum vertis , quia partus , fiuc liberi, eſt h vt & Ge
ſpes & exſpectatio matrum ) mairis jux,eijo ant eže nef.49.v.
corui de torrentibus, o comed.unt cum fuiya zuile , ad 10. Pron.
30. V. 17.
litteram ſenſus eſt ,ſuſpendantur in patibulis:per a
nagogen verò,poft obitum , immo & in hac vita,
fant partes & præda dæmonum : ;
Secundum peccatum eftodiunt prox :mi jeu inuidia:
vt enim charitas meratrix eft Dei,domicilium prç .
paranis Spiritui ſancto : fic vitium illi contrarium ,
domum inftruit, & Diabolum inuitat, ac introdu
1
cit . religioſi cuiuſdam periculo, id probát idé Ale
xander i: fed firmius teſtimoniuin nobis Saul præ - id.c. 19 .
bet, quem idcirco Spiritus malus k inuaſit. Deo . k1. Reg.
dio & vindictæ cupiditate, quatuor exempla lup - 16.V.14 .
peditat Liſiardus Epiſcopus in-vio S. Arnulphuc.
24:38. 41.69.42.apud Surium menfi Anguio,
Tertium eft carnalis libido,& etiam coniugalis in
temperantia; propter quam licuit Almodeo feptem
Şaræ ſponſos interficerel, propter quam leplé dç- 1 Tob.6.
moniaMariam Magdalenam occuparunt m, pro V.7 .
m Marc.
prer quam Beatus Paulus Corinthium incæſtuo- vit. v.9.
lum Satanę tradidit n , & propter adulterium : n 1.Cor.s.
Michaelis Paphlagonis Imp.Byzátij infælix caſus, v . s .
apud Curopalacam . o Et quia ad hanc dirigebaturo in vita
curioſitas ornatus ac diffolutio exterior,ideo puel. D. Hila
rion.
la illa apud D.Hieronym . patuit dæmoni per ma
leficum immiflo ;ideo videinus , in homines libidi
noſos, & in actum coniugalem , qué plerique non
quo oporter affectu expetunt , nec quo decer pu
dore & modo exſequuntur, plus licere maleficiis,
quam in reliquos peccatores. Ideò curiofam cor
poris lui cum ſtatua Veneris collationem ,dæmo
niaca obſeſsione Deus vltus fuit in alia puella ,nar
rante id B.Proſpero p . Mundo cordi promuita Dei pl
mid.de di
. tép
clara viſio ,impuro cordi dæmonis debetur alpe cap. 6 .
Ctus & confortium . Valdè hominum obſcenitate
dæmon delectatur , & maleficæ omnes Veneris
nec inter Caluinianos , & alios hæreticos cæliba
tus olores. Vnde apparet magnam inter Magiam ,
Hæreſim , & libidinem effe cognationem .
Quando ad fordes libidinum facrilega voti vio
latio , & ſcandalola ſtatus ratione vita accedic,mi
nus mirandum. Sed exemplum tamen dabo ,quod
erli recenti ferè memoriâ multis notiſſimum , ſine
horrore tamen nequit memorari . Loci nomen ta
ceo. In Flandriæ comitatu prioratus eſt. Tresibi
nominetenùs monachi degebant, re gancones &
concubinarij. ſua cuique erat, nec pudor vllus ad
erat, fimul helluari & libidinari.quadam die in ſc
gracias faltem.Ego verò ,ſub inferc alius procacior,
cacodæmoni gratias ago & agendascenſeo ,cuio
peramur . Et cum riſu menſa relicta , ruitur in cu
bilia. ſinguli cum corto vix decubuerant, ecce ti
bi in triclinium vi ianua reſerata dæmon magni,a
tri,& trucis viri ſpecie, habitu venatorio, & cú eo
cocci duo paruuli, obambulat , & lectos circum
fpicit toruo vultu . deinde horrenda voce , vbi qui
mihi gratias egit ? adſum , referam . lecto abſtrahit
pauirantem , & fermè præ metu animam effátem .
traditum coccis iubet infigi veru , & luculento igne
probè affari. parentpromptè affatur in felix, cmo
ritur planiſsimè, ceteri ferè præ formidine; aſsi
corporis nidore cubiculum impletur.Demú venia
tor ad ſuperſtites ſub ſtragulis trepidantes vix vi
los di
 LIBRI III. P. I. Q.
Q. VII. 225

uos , digni vos etiam (ait) pari ſupplicio, nec deelt A , cere reuerentiam hoftia ,rej ondut blasphemus:Verein
voluntas mihi. Veror vi maiore. Inuitus abeo, & quit,dignior eft aranca reuerentia. At ilico de alto cul
monco : reſipiſcire , aut mancnt terribiliora.Diſpa mine tecti deſcendes ingens cô horrida viſu aranes ,ad
rent laruæ :nec tamé his aliis animus rediit vel vox os blafphemi directo filo peruenit, Et dū ſartor loquere
niſi clara iam luce . Vbi furrexêre, collegam inue tur,vt intraret per polluta labia aranea , ſollicité labo
niunt mortuum, & ( ne viſum inane pures ) plenè rabat. Adftitit Illuſtris Princeps Thomas Oxonienſis
allum . Haud fcio anab aliquot fæculis quidquam dux ,tunc regni cancellarius,cvidit prodigiú. At pre
ad.exemplum vtilius acciderit: ício locum & ordi dictus Archiepiſcopus ſtatim ſurgens cum alys, exponit
nem , fed vcrumque filentio inuoluo . omni illic collecto populo ,quid vltrıx manus domini fa
Quarto loco ſeſe offert iuftorum virorum , afflictio ceret in blafphemum g. ] Nonneverilimile eſt , du gThoma
VValden
velcedes iniuſta & crudelis, ideò tam grauiter puni monem in araneæ forma,fic iftum miferum obſe
lib. Sacra
cus fuit Ariobaldus Dax Longobardorú apud Ionā diffe ?Sophronius hblaſphemię in Deipará inſigné mentali
invitâ S. Bertulphi,menfe Auguſto.Boleslaus impius vltionem recenſet, hiſce verbis. In hac ( Heliopoli cótra lo
Rex ob necem D. Staniſlai. Anathemate ictus a Pheniciæ ) rinus quidam erat ,Gaianus nomine, qui Viclep !
aSurius in mens factus, à canibus propriis fuit deuoratusa. in theatro jančtam Deigenitricem blaſphemás, populo ritual.ca
eius vita .Geila vxor Ducis Franconiæ D.Kilianum iufferat B Spectaculum blafphemiæ præbebat.Apparuit autem ei
47 .
to.7.Maii occidi . res lacebat:fed Deus auctorem hoc pacto S.Dei genitrix : Noli quaſo, noli ita ladere animam
8.
prodidit.Vnus eorum ,qui fanciosvirosgladio pereme fuam . Ille vero rursus deteriùs illam blafphemabút.
ras , fubitò à damone arreptus, ingēti voce clamare coe Vnde ipfa tertiò ei apparens,eadē repetebat.Cùm antē
pi::Kiliane acriter me perſequeris.Igne enim conſumor: ille ſenon corrigeret ,fedplus quoque blafphemiis ady
quod feci ,calarenon poſſum Videoimminere mihigla cerei meridie dormienti fibiapparuit, nihilý, dicēs,di
dium tuo fanguine resperſum.Talia diu vociferans, á gilo fignauu eius manus á pedes.Euigilans autem in
proprijs détibusſe lanias,aprafenti migrauit adpænas uenit,e iruncatum manibus &pedibus. Atque ita in
aternas. De talibus quippeſcriptū eft.Duplici contri fælix ,vt truncus inutilis iacens, confitebatur omnibus.
tione conteres eos Domine.Alter vero cadis fanelo cuius rei gratia,co quomodo hoc pa ſuseſet,vtquepro
rũ conſcius in rabië verfiss.gladio ſe petyt,effufisā, vif pler blaſphemias clemèter cruciatus fuiſſet.]Quos ipli
ceribus,per tormentaprafenris tēporis ad æterni perue-, Beati ſic per ſe puniunt , an non credenduin malis
nit.Quifnam , Geila ,talia cernenti tibi fenfustunc era.? ſpiritibus ad vexandum à Dco propter idem pec:
infælix cruciatibus aucta furebas.Nomulto poſtóipa catum tradı ?fimilia narrant alio tempore accidifle
bellua,dequaloquimur, cruciatibus arrepta,Juaris po- c Conítarinopoli Nicephorusi, Neomagi & alibi i li.18.hift
terat vocibus clamabat :iuftè torqueor,quæ fanclis viris Bredenbachius lib.7.a cap.360. cap.33 .
tortores adhibui: Rectè crucior , qua cruciatus illis pa Septimum non minùs frequens, eſt execratio ſeu
raui. Acriter inſtas Kiliane, ignem accendis Kolima imprecatio mala ,qua quis ſub conditione ſe dæmo
niaddicit.hanc non irucain eſſe lotere,docent quæ
ne, fométa miniſtras Tornane.Sufficiat vobis viciſſe ,ni
mis veſtras vlcifcimini iniurias . A calice di &tus es Ki lubiungam.loan.Cælarius lib .1.ſcribit muliercu
liane,ſed nimis amară mihiporionē infundis.His dictis lam,quæ le demoni addicebat,à deinone ſublatam
miffoibiliter torquebatur,ita vt à multis teneri vix pol in altum ,nuſquá comparuiffe. Ioannes Nider.iſta
cómemorat k : Tempore,quo in Vniuerfitate Colonieji k lib ica
Form .
fet.Tandem cum magno cruciatu'ad cruciatus Diabolo
paratos migrauit.] Hactenus auctor Martyrij B.Ki Sacre Theologie ſtudio adfcriptus fui:quedam virgo tij
.
b apud liani b. Ité calumnioſa eorundem accuſatio, vc de fo quindecim velfexdecim annorīt, moribus,fecīdum ſe
Sur.co. 4.mina patet,quæ D.Gregorium Agrigentinum fuit cuium ,fatis compoſitain domo cuiuſdăſue confangui
Iulii 8. vi- calumniata,vtin hiſtoria vitę eius legitur apudMe ne& nutriebatur,extra domum parentū.Cumgz cogna
de com
ment. P. taphratt . Sur menſ.Nouembri:& de alia narrat Ci- D ta fua fcyphum fatisvilem terreữ quendam , á caſu fre
Serarii in rillus in vita S.Danielis Stylitæ ,quæ virú fan &tum guet ,cognata ira replebaturii lapſusnegligentiam ,
hanc vitá. médaciter infamarat. ( Suriusmenſe Decēbri.] Pau in ream virginem . Que virgo tanto hoc moleſtius tulit,
lò poft idem ibi narrat de viro & fæminâ libe quanto vaſculum vilius exſtitit.In iram ergo commota
ris occupatis à dæmone propter patris in ſanctum, virgo ,hora ſumendi cibū ,nec comedere ,nec ad ménſam
calumniam.Item maleditio in ſanctos , vt in Mala pre iraſe preſentare voluit. cuius cognara ait: Oportet
chiam , tefte D. Bern . in cius vita. vt comedas.at virgo apud fe( vt mini poſtea exorci
Quin :um peccatum eſt agnita veritatis impu. Sta retulitſuo) buiuſcemodi verba ſubmurmurando di
C 2.Thell . gnatio,vt apud Apoſtolum c. & in Canonibus d. cebat ,ſi me oportet edere ,in nomine diaboli fiat.fic mē
2. V. IO. nec non apoſtaſia à fide, quod cuiuſdam fæminæ Sam acceſſii ,benedictionē mēſ «,qua benèfciebat,dicere
dc.vlt.26 .
9.5 . exemplo comprobauit D.Ciprian . neglexit, & in primomorcello, vtputabat,muſcá oriil
e ferm . de Sexium ,his temporibus ( proh dolor! ) frequen laia ſenſit:quam cum nulla arte cycere valeret ,deglu
laplis. tiſsimum eſt blasphemia propter quam D. Paulus rinit , immediatè obfeffa fuit:Semper tamen vſum ra
F Alexandrum & Hymenæum dæmonitorquendos tionis bonú babuit,licet fæpèfatisvexaretur à damone.
f1. Tim . permifit f.Thomas V Valdélis teſtis oculatus,quç E Cum autê in domum parentū cum magnamaſtitiare
1 1. Y. 20.
ipfo præſente acta,circiteran.1384.narrat in hunc duceretur,& diutiſſimenullusreperiretur,qui liberare
modum ;Hiftoriam refero,quam egopræſensvidi ocu poſſet:tandem quidamfrater noftri ordinis,nuncMa
lis carnis mee,in cathedrali Eccleſia S.Pauli Londini , gifter,Gotfridus Schluſſel, SacráTheologia profeſſor,ca
vbi venerandus CantuarienfisAntiftes,fælicis recorda lamitati parētum puella compatiens,ſe in eius exor
tionis Thomas Arundeliusfilius e frater Comită, pro ciſationeintromifit,palto taliprenio: vt ſi liberaretur,
aſſiſtentibus fibi Noruicenfis Ecclefia, tunc.
loco iudicij( nihilterreni exorciſta daretur , fed puella in caftitate
Præfule Alexandro , dalys) reſidens Epiſcopali fede, Solitâ,fi vellet ,liberè, & non in matrimonio de cetero
verba quædã cóinterrogationes proponebat,defideEu Deo militaret. Legit igiturpater præfatusmiſſam , ob
chariftia ,ad quenda ſartorem ,departibus Vigornia, tulit obſeſſa oblationéconſuetā, in eadem adfuitper totă
deprehenfumin hærefi.Cumg flećti omninò non poflet, ( in nullo vexari videbatur. Finitog officio , poſt faris
nec ,aliud quàm benedictum panem , ſacratiſſimam ho diutinü exorciſmi actū ,membris omnibus virgineicor
ſtiam volebat appellare vel credere,tandem iuſſus fa poris penè pracontufis,exijt demon, c ita virgo dein
reps Do
 VM
SITION ARVM
226 DISQUI MAGIC

|ceps Domino in caftitate ferusuı .]vides hic impreca-, A ditione,vt je diabolo dedar.Miles conftanterrespodet,
tioné & prætermiſsá mélæ benedictioné ex iracú potiùs moriturü effe,quauisfitinnocens. Cum verò diá .
dia & cótemptų ,vides pæná vides liberationč,me bolus verbis multis exaggerafſet periculum ,nec tamen
diáte millę oblatione, propofitovirginitatis & exor inftexifſetmilitis animum ,tandem pollicetur ei libere.
ciſmo.ſine,hçretici rideát,tu tálalucaria ne cóténe. tionë,fine vlla conditione.Et cã veneris,inquit, in iudi
Paulò antè aliud idé Niderius reculerat, de inligni cium ,dic te imperitum eleforenſiū negociorum , o pa
illo maleficarú iudice,Petro,de quo non femello trono indigere:ibi ajtabo caruleo pileo tecius, o ornato
cuti ſum '. Poftqua,inquit,officiū refignauit,& ciuitatē pennis.Pete igitur,vtme iubeant caufam dicere.Miles
Berneſem reintrauit,ibig, domiciliū tinebat :die quada qui hocfine impietatefacturus videbatur,ait ſehoc co
redičsad caftrūBlanckeburg ,vbicognatus eiusin ipfius filio vfurā ejjë. Poftridiein iudicium ducitur:adeft etia
officiñ fubftitutusfueratin codē caſtro Petrus quidam orator tečius cæruleo pileo.sbi cum alior peteret mnie, 1
negotia apud ſibinotos expedire volebat.Tuc una male propter vim publicam ,cupitaliſupplscio afici,miles re
rica, & quatuor confortes eiufdē malitia viri, de fero in spondit,ſe imperitum forenfii negoriorum ,petere, vi li
Loco vnomachinamētaſua artis voluètesproviribus,vt ceat ifti ſuoaduocato pro fedecese.cócedunt iudices. In:
Petrī grauiter veneficijs laderēt vel occiderēt,quě bac B. diabolus de iure erudire dis jutat:noeſ a capitali juppli
latebat fraudis comercia.Adueniente igitur nocte, Pe Clo afficiendum eum, i quo nö fit oriü rixa o tumultus
trusſe benedicēdo crucis figno cubitü iuit:fed nocie om initium ulit ab hofpite militem vi exiru,um , fpolia:ŭ
ninofurgerepropoſuit ad ſcribēdas quafdaneceffarias eje.suber quari faccum ,c-locă majirai.Ibi cum hoffes
epiftolas,vtmanè recedereà loco valeret.Enigılans igi vehemeter negaret,addens etia diras imprecationes,vt
tur intēpeſta nocte ,fibividebatur ex inopinat, g dies ipſum ,abrepium diabolus perderet,fi feciffet.Hanc im
adeſſet ,luce deceptusfictwia, dequo in fe iratus,quia,vt precationem cum inuocatione diaboli cum aliquoties re
putabat,noctē neglexerat,nö fe ,vtdebuit ,muniedomo petizijſet : ibi cauſidicus : omiſa iam difputatione
re folito,veftimetis induit,per gradusaltosversies locũ , orenji , adoritur hofpitem , comprehenfum per
vbi pugillarē habuit,deſcedit,& locã claufum reperit. feneſtras & medium forum , omnibus perhorre
Denuo maiore ira exardefcēs,că murmure per gradus fcentibus , cum fragure abducit , 'nec poftea vnquam
quos deſvēderatversùslečtū iteråto ſcandebat,emitien- c corpus hofpiris inuentum eff.] En hîc auaritiâ impre
de vnică ex indignationemaledictiorē, per verbăifatis cationum cauſam & iniuftitiçqnomodo Deus yl
breue,ac fi diceret,In nomine diaboli. Et ecce ſtatim in rus per carnificé ſuú.Non dilimilia narrantur his
tenebris denfiffimis Petrus , proiectuseft in præceps per à Cantipratenf :Cum tres(inquit )cobibones in taber
graduñ pradictorú paſſusadeògrauiterzve famulus qui na mero incalui jent,orto de anima immortalitate ,
defubter ſchală in commodo dormiebat excitaretur,có pænis inferniſermone:vnus procacior id totum pro qiu
exiens quid adeffet cöfpicere volês, dominü fuü Petrum qis habere , comentis facryicorum ; ceteri zocanti ap
accenſo lumine, ſolā m terra ,priuatū rationis vſu ,iace Plaudere. Interea aduenit vnus magna virſtatura, o
tē , &colliſum per omnia měbra, ſanguiněplurimum è veſco corpore, o aſidens: Q uihi(uit)fermones?qu £ ri
corpore emittentē ,reperit] ſubdit poſt aliquod tépus zus caufà?Repertprocax ille, addir, fe quide victianti
cófeſſione rei vnius cópertú quatuor maleficos,cú aut magno pretio anima venditurum ,quin d pecunia
vnâ maleficâ , fic Petru gradibus deieciſſe.Nota ve in Symbolum collaturū.Tu vero,infert adnenor, Qua
rò & hîc, quam noxia Crucis cólignatio neglecta ti illa mihi indicas ?nec mora,conueniunt de precio . 1.sc

deima, Perro fuerit.Digniſſimæ lectu ſunt tres Hiſtorię à D

de la Germano quodá I.C.fue de Lamiis diſputationi a
c.de infurtę; quas totidé verbis adfcribam ;ne, fimeis ,vi
litia
dear aliquid nó bona fatis fide repræſentaſie. Ioa
boli,
chimo(ait ) .Elećłori Brandeburguo nupia fuit loanis
Dania Suecia ( Noruegiæ regis filia Elizabeiha;
cui,vtalimenta fe morino reginahaberet,oppidü Spa
Raco ad Sueui c Haueli fium.cöfinentē marius atiri
buit,in quo oppido,ipfà adoue viuente, miles quida per
Marchia iter faciens,că morbo impeditus detineretur,
decumbens, tradidit crunena pecunia refertă hospita
aferuanda.Poft alizuot dies,cum cõualeſcit,reperit fac
Cum .Mulier auara,cum agré tantă pecunia amitteret
deliberat că viro,vrri redšere debeat.Ineuntcöfilium ,
vi mulier noget a :pofită. Quare cùm milesſuum repe- E
ieret, illa coñdenter negozi ſe quidquaaccepiffe.ſimulat
ſe rrirari impudentiaznilitis ,qui aufit flagitare,că ni
sil dederit ajſeruandum . Milesyindignitate rei motus,
obycit viciſim hoſpità perfutia.Quare maritus,tanquã
de fenfuerusfua coniuge ,extruidit militē domo ,is ante fi
res irritatusfcelere hofpita,ſtringit gladiú ,veluti impe
ize facturusin virum ,& ferit iama.Hofpes implorat fi
dem vicinari , & queritur fuas edes oppugnari. accur
runt lictores,et militě, quodvim publica fecije ,abdu
cunt in carcerem , Poft aliquot dies ſenark's oppidialio
crubi perit.
mitiit narrationem faéti, ó-fententiam per
Cöftabat ades publicè oppugnatas eje.quare fertur fen
tenria , yt miles vltima ſupplicioafficiatur. Cámque
i.am indre: dies iudicij,venit diabolus in carcerem ad
czposcit,ersdicans einquamfententia iudices laturi fint,
ló polliceturſe hoc periculo eum liberaturüe ſe hac co
animam addicit emptori, emptorfoluit:potaturfirente
depreſente pecunia.Derig ſub notte, Tempusait)im
pror ,vt ad propria quiſaj.Sed vos ius dicire,iquis ezuü
capiſtro ligatú emeritznonneius ei cum capitio erisim
abducendi ?Et cum dicto ,venditorem tremetem i em
nium oculis abripir, & furfum in aira leuat,Cecisione
ad infernum trahit,vifurum quod crederenolueiat . A.
nimarum quippe mercator erat ifte, cuiusfigura fuit
Rex ille Sodomorum , dicens , Da mihi animas , ceters
tolle tibi ] Sic Cantiprat. lib. 2. cap.55.p: 3 .
Pari terrore, fed meliore ſuccellu miles Hiſpa
nus, hîc in Belgio,ante annos viginti duos, cū ad
huc fæculo mereré à Deo cómonitus tantùm fuit.
Capicaneus Brauo vocabatur,fæpè à me viſus.de
ditus ſupra modu aleæ, & in ludo diras iacere in ſe
iuxta atque alios pronus.quadá dic , cùm damnofi
ſemper numeri lucrű tactu querenti ſubfilirentzira
cfferueſcens in caput ſuum duriffiina precabatur: &
fubitò corá multis qui aderant, ab inuisâ manu , ad
tabulatú vſq; fublatus, poft aliquod tempus mor
tuo quàm viuo facic fimilior in folum deponitur.
fælix ſi veluroré cadaucrofum roro post vitxié
pore retinuit , fic refipifcens lufùs auiditaté depo
fuiffe: Scd pergit ille I.C.in Silen ... i quit, quidem
nobilis,cum inullatet conti24.15, C boia cor ?? 10 ?; Lim in
ftante,& apparatu faviope fraytraius cjelge.Vinfanti
busſe conuiuis ,cur no copererent,prorupit iratus in hac
verba :veniat igitur omnes damernes ji nudilus hominum
mecam efe poteft. His dictis domo egreditur in templī ,
vbi paſtor E.clefia,concionē habebat; c ', vt iracundia
concoquat, auſcultat aliquamdiu :dum verò in templo

moratur ,
 LIBER III. P. I.
moratur, veniuni equites in area domusmagniá nigri, A
eriubent feruum domus,vt dominü ſuü aduocet,eiga ſi
gnificet ,adeffe hofpites. Seruus confternatus abit intē
Plum , cá indicat hec domino fuo,qui neſcius confily pa
ſtorē conſulit.Paſtor abrūpens concionem ,hoc conſilium
dat,vt totafamilia domo exeat.quod cü fieret famu
li ac ancillæ properarēt, fortèobliti infantē in cunis ia
centem & dormientem ,fecum non auferunt. Damones
incipiunt comeſſari á vociferari,profpicereſ per fene
ſtras formis vrſörü ,luporum felium e hominú, o mo
ſtrare pocula vino repleta ,aſſaturas , o piſces. Hacvi
cini,nobilis,paftor, & aly cum viderent. Ah, inquit pa
ter , vbi infans meus ?vix cum hæc dixiſſet vnusex de
monib.vlnis ſuis infantē ad feneſtras geſtat,quafimon
parentibus.Nobilis prorsùscöfternatusót fo
ſtraturus
licitus de incolumitate infantis,fidū habensferuum ,quê B tuum dedere virgines dirè à dæmonibus maleficio
interrogat,quaſo tu dic,quid aga?Seruus, Domine in
quit,commendabo & cömittam vită meam Deo meo ,cá
in nomine Domini ingredsar,á vtinfantē aufera a
xilio a beneficio Dei videbo.Benè inquit nobilis,Deus
tecü fit, & inuet té,animumg ribi cofirmet. Seruus, ac
ceptabenedi &tione à paftore reliquiszingreditur , &
ante conclaue ,in quo erat damonescongregati,procidit
ingenua,&fe Deo cómendat, & hoc animo aperit ia
nnaga video demones horribiliſpecie ſedenie:; jiantes,
obambulantes ſerpentes , vno impetu accurrentes ad
fudans,
ſe o vociferātes;Hui,Huit n quid hic tibi?: lie
& tamë diuinitus cöfirmatus,alloquiiur damonem ,qui
infantem geftabat: Tu,inquit,mihi infantē trade. Ne
quaquă,refpódet ifte,iam mensifte eft infans. dic domi- C infoltta mirantes cubiculary,puljare ojtınım cæperunt,
no tuo,vt veniat, o accipiat infantem.Cui feruus; Ego
fungor ia officio mea vocationis ,in quă me Deus coilc
,
canit o ſcio quicquid in hocofficiofacio ,id Deo graiž
ele.Quare ratione mei officy,co auxilio ,nomine - vir
tu :e lesv Chrifti aufero abs te infantē, & parri eius
reſtiiuo,arg ita ipſe apprehendit infuntem brachys
fuis amplexus eft.Ifti nihil aliud reſpodent,niſi vocife
rates,Huinebulo, hui nebulo re inque infantē, relinque
alioqui te diſcerpemus.Ille nihil curans minas Diaboli
cas abytincolumis , e incolumē infantem parri nobili
reddidit. Dæmones poftea,aliquoi diebus elapfis,eu.2
nuerunt,vt in edes denuo migrare tū tota familia nobi
lis potueri:.]vides incóſulti dicti, quas pænas pater D
dederit:vides dæmonis poteſtatem in innocentem
puerulum claudere.Nam , quod ſcriptor ait , bene
dictioné à paſtore & ceteris accepiffe,hoc eſt pro
mifcuè à paſtore & cereris, coinentū ſuſpicor Lu
therani hominis, & difcrimen ordinú confunden
tis.Sequitur tertia narratio ;In Saxonia virgo opulē,
ta formolo inneni,at tenuioris fortuna,matrimoniü pro
mifit.Hic quid futurī prænidens illa prædiuitem ,cole
xus ratione, mutabilē ,fidem vix feruaturamefſe puella
Illa còtra diris ſeexecrarihis verbis cæpit.fi
refpondit.
alteri,quà tibinupſero :tūc me diabolus in nuptis illis
abripiat. Quid fir?poſtinteruallum aliquod mutat ani
mum ,nubit alteri,priorefponfo ſpreto,qui eaſemel ató
iterum promifſi,direğimprecationisadmonuit.Sedilla E & reliqua eiusgenerisdiuēdebat. Ad hic,preter alios
pofthabitis his omnibus, nuptias cum altero fponfo,reli
eto priore,celebrar.Ipſo die nuptiali,cognatis,amicis,o ſex taleris, cūque rogauit vt pecunia acciperet,ac quan
conuinis hilaribes ſponſa,vigilante conſcientia , reddia dam tritici menſura ſibi daret,ſe zreliqua pariem pe
tur triſtiorfolito.Tandem diaboliduo ſubſpecie- duorū
equitum ,in ædes nuptiales adueniunt, excipiuntur; ad
ducuntur menſa ,hisg remotis,chorea, vniga ex his ſpo
fa , honoris caufa,tanquam peregrino adiungitur,cum
qużbis ſaltauit,& tandem eamè confpectu parentū ý
amicorum fummo rum gemitu & lamentatione, per o
Stium in altü ſuſtulit: Altero'die parentes ó amici me
Ai,fportfam quærunt,vt delapfam fortë ſepelirent":fed
ecce ydem ſocy occurrunt ,veftes & aurü referentes ,ad
Q. VII. SEC . I. 227
dites his verbis: Non in has res,fed in fpófam à Deo no
bisfuitporeſtas concelja. ] fic illa corpore & animâ
diabolo tradita,qux promiffionem nuptiarú vio
lauit, & imprecationein addită contemplit. Aliud
denique exemplu de quodá, in martyré maledico ,
fibi inſaniã imprecáre , & mox furore correpro , &
ſequenti die ſic horrédè abfumpto, dedit Cçſarius
vitæ S. Engelberti Colonienf.lib.2.c.14.apud Sur.men
fe Nouembri. Huc etiam referendum eſt, quod
dam de Goduino comite , qui cum periurio ſibi
effet necem imprecatus,ſubitò panis bolo fuit ſuf
focatus. [ Polydor. Virgil.lib .8. hiſt. Anglor. ]
Octauit folet effe vitiú vſure.confitentur enim fa
gę nihil maleficii poffe illis inferri,qui eleemofynis
vacant:contrà narrátur quæ ſalem ſub vfuris mu
immiſſis vexatę a. Prius intelligédum de conferen- a Breden
tibus eleemolyná iis, quas neſciunt efle fagas: nam bachius li.
qui fciunt effe,& tamen conferunt,hos putant pol
le à maleficis lædi. Neq; mirum fi Deus , hos qua
li fautores oderit, ideoq ; permittat lædi.odit Deus
mirè auaritiam ,vt docetur alio exemplo quod Lá
berti Schaffabúrgenlis anno 1066. verbis dabo:
Reginherus Miſnējis Epifcopus obyt.Is dū ft ſcepto E
piſcopatu Goſlaria veniſſet,poft refećtioně, in cubiculū ,
vbi ineſaurosfuos,quorum nimis åmator erat,nullo co
ſcio ,infoderat.quaſi paulum requiefcere volensfefe in
clufit: cum iam die vergente in veſperä,praer modu
conſuetudinēquefuam fomno indulgere videretur, rem
Sed nec pulſantibus,nec vociferantibus vllum dabatur.
respöſum .Tandë fractisforibus irrüpentes. inuenerun
eum frattis ceruicibus,colore tetro exanimeny, ipſis the
Mauris fuis miſerabilem in modum incubantern ]diſcant
Prçlatiſtheſauros ſibi in cælis & non iri terra de
fodere . Ex hac radice natuin vitium .
Nonum reputo , duritiam & immiſericordiam in
pauperes.Vtomittam Moguntinum Epifcopum il
lum , vt opinor, à demonibus murium ſpecie neca
tùm ,quod pauperes murium nomine tempore fa.
inis dedecorarlet,& fibi duxıſfet perfequendos b : b Munſter
recentius quiddam ex Petro Bizaro ſubiungam . in Coſmo
In Sueuia (inquit )Bauaris & Franconibusfinitima, graph .
fuit quidä nobilis valdè diues copulētus,nomine Rick.
bergerus, cuius annui reditus fupra triginta millia ni
mum aureorum extendebantur.Hic tamerſi in reliquis
vitæ ačtionibus non vulgari laude dignus cēfebatur,in
effabili tamen cupiditate laborabat: eagzfa lum eft,vt
quotidie opes per fas& nefas accumulare ,,omnieg, ad
Je rapere ſtuderet.Cùm itag profpiceretannona carita
tem ,quæ proximo anno in ea regione fubfecura eft, ſua
borrea tritico frugibus impleuit ,magnog precioea
diuendere cæpit:adeòvt indigenæ compulfi ab eo victū
emere ,ob inexhauftam cius auaritiam ,vel fame pror >
ſus perirent;vel,fi ali & ſuſtentari vellent ad magnam
egeſtatē atque inopia redigerentur : tă carè illisgrani ,
innumeros,venit quida pauper & liberis onuftus, cum
cuniæ quam illi deberet breui bona fide perſoluturum :
at ipſe hunc ſuperbe vultu & iracundis oculis intuitùs,
a féprotinusabire iuſſit,o`quod reliquumerat pecunia
Secum adferre's fi frumentum vellet, atq; ita m :fer ac
Hi demo
maſtus,diras imprecatus, illinc recefſit. Paucis poft dic nes erant
bus,cùm is quendam ex famulisinhorreum miljet,vt in bouino
illuddemore infpiceret,ab ipfoin reditu accepit, res ni- ſchema .
gros boues intùs effe, qui granum deuorarēt.qui autem
hoc retulit,proximo die leilo decumbēs, hau: multo poſt
è vitâ
7
 ONVM
ISITI
228 DISQV
e vità migrauit.Idem quoque accidit cuidam generoſo ,, A
Creſcente
pertinacia quem illuc herus miferat, vt videret an ita fe res habe.
. ficut prior narrauerat:is enim ego boues , equos
creſcit fup fret
. Cùm igiturde hac re certior fierivellet,
plicium .- infpexerat
ipfemet in eum locumproficiſciftatuit:iuitque ad portā
, ibig perquaſdam rimas vidit totum horreum
borrei
plenum varys atg, innumeris armentis ,que omnes fru
ges abfumebãt. Hocfpectaculo ita perterritus eft,vtfta
timfuriofus atque infanus euaferit,multáque dementer
fecerit,donec tandē cathenis aſtringeretur.Hic horribi
lis caſus magna fanè admirationem attulit, cùm in ea
prouincia, tum precipuèin aula Caſariana, qua illum
Antea prudentiſimum cognorat.] Hæc ille , narrans
quæ in Europa memorabilia poſt annú 1560. ac
Epitom.fol.281. Triplici hac vi-
cidiffe ipfe notarar,
fionc clemens Deus , pænam ſemper augens pro
culpæ modo,patienter operiebatur,& ad pænité
tiam reuocare nitebatur.Notatum à quodam , la
gas;quibus à Satana ſemper nocendi necellitasim
polita eſt,Gi deſint quosvlciſcantur inimici , clee
mofynam mendicare:& fiquis facultate præditus
ad erogandú, & fagas eſſe neſcius,denegarit, hunc
in magno verſali periculo .fic Pictauii anno 1567 .
duo magi confeßi funt le quadam die,fqualidosc
genteſque ſtipé ante fores prædiuitis patrisfam.po
fulaffe ,câ reculatâ iniccifte fortem , & domeſticos
alib.3.dz. omnes in rabiem actos obiiſſe furioſos a .
monomā.
Decimum ſit irrifio facrorum myſteriorum , & quod
cap.25 .
codem pertinet,abuſus atque contemptus cæromonia
rum o facramentori Cathol.Ecclef. Vlciſcitur Deus
quotidie, & pergunt hæretici cótemnere.quædam
de fingulis accipite.de Batauo per ludibriu Miſſz
ſacrificiú imitante anno 1574. & dirè mul&tato ,le
bli.z. col- gendus Bredenbachiusb,Nouatuconſtat,eò quod
lat.c. 39.
nec chryſma, nec exorciſmos in baptiſmo perce
c Euſeb. piſſer,à maligno vexatú c.Scribit Victor Vticélisd
lib . 6. Proculum quendá Arianú , qui de pallis altaris,ca
hift.c.3 3. milias libi & femoralia faciebat,fruſtratim fibivo
dli.i. de
raſle linguá (haut dubiò obfeflum ) & fic turpiſſima
perſecut. ID
Vandal. morte conſumptu.Donatiſtas Euchariſtiam effun
eli.z.con- dentes,quibus eam obiecerant,canes inuaſerc,te
traParme . Ite Optato c.Multos ſuo tempore ob indignă Eu
f ſermon . chariſtiæ perceptioné immundis fpiritibus adim . proceſſit: vbi equã paratã inueniens eüque ab eo cöfcen
de lapſis. pletos,nobis eſtauctor D.Ciprianus, f & memini
g Gregor. me duo illuftria legere exempla apud Greg.Turo
Turon ... nenſem , & in vita S.Godefridi Ambianéſis Epiſco
1.deglo. ſuffecetic afcribere illud Greg.Turonenſis.E
martyr. c. pig
87.Surius pachius (inquit) presbyter, dum temerè,que indignus
8.Nouéb . erat,agere præfumpsiffet , diuino iudicio folo proiectus,
occubuit.Hic enim dum Dominici Natalis vigilias ce
Godefridi lebrate Eccleſtă expetiſſet
, per ſingula hararī momēta
11.3.c.12 . è templo Dei,ac in domofua pocula laſci
egrediebatur
ua spumantibus pateris hauriebat , ita vt affirmarent E meruerat eft factusfocius demoniorum .] Sic iſte dire
multi cum poſtgalli cantñ in ipfanocte vidiſſe bibentē. priones & facrilegia lua luit in hac & in ſequenti
Sed cùm effetexgenere Senatorio,e nullus in vico illo
Ricomagenſi,iuxta feculi dignitate, baberetur nobilior,
celebrare Miſſarum ſolemnia expetitur.Necdubitabat
miſer vino madefactus appetere ;quod ieiunus quifg nă
fine meru poteft terrente conſcientia explicare. Verùm
vbi explicitis verbis facris,confracto Dominicicorporis
ſacramento, c ipſe ſumpſit ,alys diſtribuit adéden
dum :mox equini kinnitus ad modum você emittens, ad
terrä ruit,ac fpumas cum ipfa myſtery ſacri particula,
quam dentibus comminuere non valnit ab oreprojciēs,
inter manus ſuorum ab Eccleſia deportátur. Nec ca
, ſed per ſingulos lu
ruit vltra hac epilepſia infirmitate
nares curſus incrementis decrementiſque hac ſemper
pertulit,quia ab hauſtu nimio vini minimè infælix ab
{tinuir.] hunt epilepticum energumenum fuiſſe in
CARV
M
MAGI
dicat hinnurus equinus : & meritò, quia ficut qu '
& mulus,corpus Domini non diiudicauit.Bredch
bachius nó dillimilé violati ieiunii, fed in cibi qua
firare ,vindictam recenſer his verbis; Paucis ab hinc
annis poſtgua Torpatenſes in Lutherana docirina con
ceſſerant ,feriaſexta folemne Paſcha feftum proxime
pracedente,finita Lutherani Ecclefiafta concione, ciui
bus è templo D.matri virgini facro reuertentibus,qui
dam alium conciuē familiarē inuitat ad prandium :
rogatvnâdomum comitetur, babere fe egregiè paratū
petafoně VVeſtphalicum.alter parum abhorrensrespo
detſibi effegallă opiparè elixi ,quem cupiat in ſymbo
lum adferre.Dum admenfam accūbitur alter osquod
dam galli ambedere volens imprudens penè ipfum de
B gluxit, quod cum neque tranſmittere,neque eximereva
leret,co ipſo die fuffocatur. alter poftridie Pafcha malo
ſpiritu corripitur, non multo poft rabie ac furore ex
agitatus,animam vna cum demone cähalat.] Sic ille
Belli Liuonici pag.27 .
Huc pertinet contemptusexcommunicationis.
Cùm D.Hugo Epiſcopus Lincolnienſis quofdam
contumaces excommunicaſſet,nec magni facerét,
illi fubitònócóparuerunt. Militem alium ob ean
dem cauſam diabolos nocte ſequente inuafit, & a
nimam fubitò extorſit. Alii quoque ab eodem ex
communicati à diabolo præfocati fuere,[dequibus
lege vitã ab aquali eius ſcripta c.23.apud Suriū ,to.6 .]
Vndecimum eſt templorum o facrarum rerum di
reptio ac expilatio.Pec. Cluniacenfis,poftquá mul
ta, quæ in hoc genere palá & frequenter à Matif
conenſi quodá Comite fuerant comiſla, recenſuit,
infoelicem eius & horroris plená de vita migratio
nem in húcmodum commemorar h, ad terroré & bl.a.mira.
correctioné noftrorum hæreticorum : cum folemnic
..
die ,Mariſcone in palatioproprio reſediffet, eumg,mul
titudo tam militá ,qua diverſi ordinis circüftaret:repētè
ignotus homo equo infidens,per palary oftium ingreffus,
omnibus conspicientibus Gadmirātibus, uſque adipsă
equitanda peruenit.Cúmqueci aftaret,ſe ei velle collo
qui dicens,vt furgeret,ac feſequeretur,non tā monuit,
quam imperauit . Atille inuifibili potentia conſtrictus,
nec iã refiftere valēsſurrexit, atſzuſg , ad oftiü domus.
dere iuffus,afcendit.C uius ftantis habenas ille arripičs,
Statim cum velociſſimo curfu per aëra ferricunctis con
spiciētibus cæpit.Cúmqueimmenſo cius clamore ac mi
ferabili eiulatu tota ciuitas commota ad tam imifum
spectaculú concurriſſet, tamdiu cum per aëra currentē
attoniti cöfpexerüt,quãdiunaturali oculorã acie sūſub
ſequiporuerunt. Quj cum ež diu , ſuccurrite cimes, ſuc
currite,vociferantē audirent,neciuuare valerent, ſub
tračtus tandem viſibus hominū, aternus,quemadmodão
vita.Huius mores poftea imitatus Orgerius quidá
Oeconomus, quia non tam grauiter deliquerat,in
in hac vita fuit {euerè admonitas;vt futuræ ,li ſape
ret,vitæ fuppliciú effugeret,fubdit enim Venerabi
lis idé Abbas,dú hic portá, quâ miſer ille Comes
abductus fuerat, & quæ poftca ſemper obſtructa
máſerat,conatur aperire: Ecce inuifibiliter à Diabolo
raptus,ac videntibus,quiaderant multo in aërafpacio
subleuatus.ſed cõfeſtim dimiffus corruit,eiúfque corpore
grauiter collifo ,brachiū quoque illiusfubita ruina con
.fregit.]Duo alia exſtát exéplal.3.vitaS.Remacli,quç.
apud Surium menſe Sept.legi poſſunt.Ego addam
quintú exéplú pænæ , quá milites poft obitúper
peti , qui manus ab expilatione téplorú non abſti
nuerát,in gratiâ tamédeceſſerát,vifionequadáidé
auctor
1
 LIB ER 111..
III P.
P.
auctor declarat : qua ille , vt certiflima nde coperta
doceat,multa addidit; quę célui prętermitēda,po
tuit illa poni libro precedenti,capite de specirismor.
tuorū,ſed nó incómodè hîc recélebitur: eo quòd va
riæ quoque pænæ hîc & ſupplicia eorú narrantur,
qui vr Matilconenſis ille comes ſacrilegi fuere. Ita
que Petrus Venerabilis inducit ipſum quividerat
Petrum Engelbertú Monachu iain , & à lęculari ad
ſpiritalem militia digreffum fic loquére a:Tempore
ali.r.inira
quo Rex Aragonenſis Alfonfus, regnü maiorisciljoni
cul.28.
Hispaniarü Regis iamortui obunebat,contigit vt corra
quoſda ,qui in regione ,qua Caſtella dicitur,eirepugna
bant,exercitū cömoueret , & vt defingulis regni fuas.do
mibus,ſinguli illucpeditesvel equites dirigerentur,edi
éto faneret. Ego edicto coaélus, vnum ex mercenarıys.
mercede mili feruientibus Sancium nomine , ad
exercitūdeſtinaui.Panci poſt diebus decurfis,omnibuſq;
qui expeditioni illi interfucrat ad propria redeuntibus
ipfe quoque domū reuer (ies eft. No logo deinceps têpore
elapjòzmore humano,morbocorreptus, nec diu cù morbo
luctal”,defūcius eſt.Inde poft quatuorferèmeſes,ex quo
è vita deceſſit,dü apud Stella in domomea hyemali vē
pore iuxta ignēin lecto iacerē,ſubitò iă dićtus Sancius
circa media noctem mihi adhuc vigilati apparuit. Qui
igni aſſidës, & carbones, quaſi ad calefacie áum ,vel ad
clarificadit,huc illucq ; renerfans , multo magis ſe mihi
cognoſcibilē demoſtrabat.Erat autë nudus & abſq, om
ni vejlıtu ,exceptoparuoviltj, tegumčio, quo velut in
boneſtiora corporis obuelabat. Quě cũ vidijem , quis in
quă, es tu ? at ille humili voce: Ego fum, inquit , Sancius
famulustuus.quid ,inqua.hic agisẽvado,inquit,Caftel-
lä, uérg ; meu multus exercitus comitatur,vt vbi deli
gumus , ibi Ğ deliclis panas debitas exfoluamis ? Et ,
Curginqua , huc diueriiſli? Eliyinquit, miu spes venis, o
fi mifereri volueris celeriorem mihar requiem comparare
poteris. Quomodo,inqua: Quandoinquit, nuper expe
ditioni,qua noſtı,ınıerfui,lotiliinuitatus licentia, Ec
clefiam quanda cü quibuſda focus inuaſi qua intùsfunt
inuenta diripui,veſtimenta inſuper Sacerdotalia mecü
rediēs aſporiani.Pro quo jpecialiter diris pænis fubaétus
affligor,do remediú a te,ſicut à domino meo ,quätis pof
ſum precibusexpoftulo.Nam poteris mihi ſubuenire, ſi
beneficiis ſpiritualibus me ſtudueris adiuuare.Rogo in
D
ſuper ,vtdomină meam ,vxorē tuam ,ex mea parte,mea
fiinétus vice depreceris , ne octo folidos,quosproferuitio
meo mercenario iure,mibi debebat,reddere ia moretur,
ó quod neceſſitatibus carnis,ſi adhuc viuerem , reddi
dijétanime mee longè amplius his egëti, erogando eos
pauperibus,largiatur.la egotali eius collocut one multo
magis animatus:quid ,inquam ,deconciue noſtro Petro
Deioca nuper defuncto acium eft? Rogo,vt,fi quid de il
lo noſti,aperias. Illī,ait,opera miſericordia frequenter
quidem , ſed maximè praierita famis tempore, impenſa
pauperibusbeatorum requiei adiunxerüt, c vita æter
na participē ejfecerüt.Cumq; eú ta prõpiè ở facilè mi
bi refpodere audiſſem , adieci.com de Bernetio alio ciue no
ſtro , ante paruit tempus fimiliter vt noſti de functo, ali
quid ubi notīs esirillü, inquit,infernuspoſſidet.quia ad
terminandas huic ville lites co iudicio dirimēdas
pre
latus,multa ſæpè muneribus aut gratia illectusin iuſtè
indicauit :&• quia cuidam pauperi viduæ quodã tempo
re baconem vnü ,qualecūque vitæ eiusſubſidium , cruide
liter auferre non timust.Tunc longè amplius ad maiora
querēda animi feruorefirccenſies,adiunxi.De rege no
ſtro Alfonſo ante paucosannos defunéto,tibi aliquid no
tum e ſepotuit?ad hac quidam alius in feneſtra capiti
meo proximefuperpofita refidens.Noli,ait ,hoc ab'idio
quærere,quod ignorue.quoniã recenseius ad partes no
ſtras aduentus,hoc ei notum fierinondū permiſit. Mihi
l. Q. VII. SEC. I. 229
vero ,lite i drc obiusinci quinquennatis cum huufmodi
( prritibus mora ,plura qu..m ijíu noulier nofa fe.it,quod
de :
e rege queris ignotum ejje no poruit . At ego rursus no
uæ vocisauditu attonitus,:icvidere cupiens vocis au :TO
rem , conuerti oculos,ad fineſtram , c.ditufque luna jpie
dore ,qua lumine ſuoomne tune domusſpacuum cl.reil
luftrabat, confpicio hominem in inferiori fenetre m.17
gine reſidentem ,quem in eodéhabi1u ,quo aliud ville " ?
ernens: Es115,inqua,quis erzego inquii,cints quem upp !
cis fociusfum , & Caftellam cum ifto c muluis alijs prie
ic:fcor.Et tu inguam ,de rege A. forfo ,vui direbis , aii
quid not?Noui,inquit ,vbi fi: eritſed vero vbimodo fit
neftio.Na aliquamdiu tormentis acribus inter reos irri
cialis pollmodum à Cluniacenfibus monachis in de jiu
blatusejt.Exindevero.quid de cof.uclum fir prorsus 2
B gröro,His dictis ad fociiinguligni afſidebat, verb.:cöuer
ens.aii,Surge ca ia cier incapium peragere incipimus,
Ecce enim iam omnes zilas, qu £ intra vel extra cillel
lum ſunt,ubfequensnox exercitus ſociorum imple , &
i im multis velociſſimè pratergrėſſis, ütfeftinater eosje
jui debeamus vrgemur.Adhancvocem Sanciu:furre
xit,oflebili voce,quod prius rogauerat ingeminas,Ro
? Oginquit, Domine, ne mei obliuifcaris, & vtdominum
meam, coniugē ruam , quatenus,qiiod corpori debebat,
m'ſer & v.nimæmeæ reftiuat.oro,folliciinscxhorteris, His
dictis ftatim vierque diſparuit. At ego mox coniugem
ilxta mein lecio dormientem , citata voce e:xfufcitans,
priuſquam ei,quod videram vel audieram , narra; cm ,
interrogaui, Virŭ aliquid Sancio communi noſtro mer
cen.rio pro mercede deberet. Qy,a reſponden:e.quodego
nondum ab aliquo niſi amorius andieram , ſevidelicer
eidem Sancio ad!:uc oétofolidosdebere :nequaqu..m vl
ira dubitare potui,cuifide & mortui relatio mulie
risconfirmatio conferebant.Faclo mane oclo illosfolidos
à coniuge accipiens ,& de meo quod congruum vifum eft
addes,pro eius qui apparı:erat ſalu :epauperibus diſtri
bui,ci facrorum Miffarum adiutoria ei a fucerdoribus
mea prece o ſtudio impenſa ,ad pleniorem peccatorum
eius remiſſionem adauxi.] In liac tam clara ,tam cer
ta,tam commédabili viſione docemur, quod mor
ruos opera fua feguantur. hos quidé milites co quòd
confeſi deceſſerant. & culpam ſacramento pani
tentix deleuerant , expiatoriis fuppliciis pro pana
peccato dcbita ad tempus, illuin quia non confel
fus erat, & culpam criminis abolere neglexerat , æ
ternis cruciatibus fuiſſe mācipatum . Catholicis v
triuſque ſortis optio cft,hæreticis qui & conferio
nem refpuunt, & purgatorium negant,altera tan
tum competit , quam agnoſcunt, & fatentur. Acce
dat deniq, horribilius aliud ab Humberto Archie
piſcopo coram Papanarratum : In Teutonicis parti
tibus Comes quidam diues ac prepotens , ſed bore opi
nionis & innocentis vita ,prout humanum erat de eius
aſtimatione iudicium , ante decennium ferè defunétus
eſt.Poft cuius obitum quidam religioſus virper ſpiritum »
E ad inferiora deſcendens,prafarum Comitem in ſupremo
gradu ſcala cuiufdäpoſitum vidit.Aiebát námo, quia »
ſcala illa inter ſtridentes aiq . crepilates vltrices incen
dy flammas videbatur erečia,atque ad ſuſcipiedos om
nes,qui ox eadem Comiium genealogia defienderēt ,con
ftituta.Erat autem tetram chaos ,immane barailrum ,
infinitè patens,atq; in profunda demerſum , undeſcalu
producta ſurgebat.Hoc igitur ordine frecceden!um fibi
ſeries tenebatur,vt cum quis eorü noures accederet ,pri
mum interim gradum ſcala teneret:is autê qui illicre
pertus erat jallijq.omnes ad proximum ſibigradum in
ima deſcēderent.Cúmq.alij arg. alij ex eodé genere bo
mines poſt carnis obitum adpræfai am ſcalam ,per tem
porum interualla confluerent , alijprotinus cederen !
V ineffabil's
 230 DISQUISITIONVM
» ineffabilis indicy neceffitate ad inferiora migrabant.
» Plane dum vir ;quihæc contemplabarur , caufam huius
» horrenda damnationis inquireret, fi præfertim cur ille
» Comesſuitemporis puniretur,qui tam iuftė ,tam decen.
os ter ,tam honeftè vixiſſet? Audiuit,quia propter quanda
predij Metenſſis Ecclefia poffeffionem ,quam B.Stepha
- no eius proauus abſtulerat, cui videlicet iſte iam deci
» mus in hereditate ſucceſſeſet, omnes ifti non diuerſo lupo
» plicio deputati funt, &ficut eos ad peccandum non dis
» par auaritia culpa coniunxit ,ita nihilominus ad perfe
rendas atrocis incendijpanas, commune fupplicium co
s pulauit.] ſic Petrus Damiani epiſt. ad Nicolau Pa
pam, vr citar Baronius tomo.XI. Annal.annoChri
Iti ross . Quæ vtinam audiant potentes,Eccleſia -
rú bonis ſuffarcinati, qui ſe bonæ fidei poffeffores
putát,malè à maioribus occupatorum .Ad hoc ca
put reducitur irrifio virorum fanétorum ,quam Deus
non ſoler celinquere impunita.Scribitur tale quid
in antiquiſſimaS.Carilephı vita:Mulier quada Gă
da nomine,quâ clandeſtinusſupplantator illexerat,fpi
ritui ſancto volēs illudere,virili prafumpta veſte,in bea
tiſſimi Carilephi monafteriü ingredi conata eft,vtpro
baret verúmne eſſet illius vaticiniú ,quo pradixerat ſe
xuifamineo nüquă dată iri copiam in illud intrădi, ſed
iufto Dei iudicio ,priufquam vel afpiceret cænoby clau
|ſos aditus ,arrepia à diabolo retrorsùm ruit , adeóque
fædè ab illo vexata eſt, ut dicere me pudeat.Caput enim
illi adegit inter fæmora,ficg factum eſt,vt qua ſacratis
liminibus falfa oſcula imprimere tentanerat, immun
das ſui corporis partes oſculari cogeretur ,ſexúmque ipſa
ſuum ,quem virili habitu tegere voluerat,cunctis cerne
re volentibus palàmproderet.Ea res effecit ,vt deinceps
eo fe conferre mulieres aufæ non fint. ] Sur.tom.3. Mēs.
Iuliz.vtinam & noſtritemporis muliercularú auda
cia hoc exemplo eis narrato reprimatur. Aliquan
do etiam ,ob feſtorum dierum cultum temeratum
Deus talia permittit, vt ciaccidir qui ſeruile opus
faciebat in feſto $ .Philaſtrii.B.Rampertus Brixienſis
in tractat detranslatio. S.Philaſtrij.
Duodecimam cauſam præbet multorum pufilla
nimitas, & defperatio, cum merore oppreſſi, à Deo vel Altera eſt ,quia quædá per homines poteſt, quæ
vel non poffet, vel non tam commodè poffet per
non petunt auxilium , vel fe malis eripiendos diffidunt:
qua de caufa etiam pleriga ſe damonivt auxiliatori D ſemetipſum immediatè perficere , Verbi gratia ſi
ubyciunt : præbet etiam curioſitas nimia cauſam , refiftendum fit alicui viro fancto concionanti,aut
quando impudenter petimus fcire, quod nulla ra
tione competit inueſtigare:prius illud patet, ex Hi
ſtoria Thcophili Oeconomi, quam nobis oculatus
ceſtis Eurychianus,patriarcha nouæ Romę,dereli
quit; quã alibi breuiter attigi,hic latiùs proſequar
verbis auctoris,Cum Cafar Iuſtinianus rerum porire
iur, Tweophilus quidam in oppido Cilicia Adana Oeco
nomus Eccleſiafuit ,multis quidêille gratus, o Epifco
palimunere,quod tamen conſtanter detrectauit,dignus
exiſtimatus. Qui ab æmulis immeritò accuſarus, o de
ufficio Oeconomia deie &tus,in cam animi impotentiam ,
adeóque impietatem ,deuenit,vt hortatori Mlago Iudeo
morem gerens,Chriſtum Deifiliū ac mairem eius Ma
ria dara fyngraphaturpiſſimèabnegaret,ſeg,toră impe
rio Satana, qui ſe vidëdū obtulerat,traderet ,atque ma
ciparet.Quid hic faceret mifer,tă nefarij criminis ſibi
conſcius? Totus animo perturbatus,vt nuſqua ferè poſſer
cófiftere ,cum irato Deo fe demonis effemácipiū cogita
ret,mutato cófilio,tādē ad fanctiſſima Dei marrë cofu
gien dū duxit,ac téplü ei ſacrum petijt , in quo ſuas pre
ces ac ſupplicationes , că multa iciunarione coniunitas,
noctes acdies indefeſse conſumpſit,magnumg. veræ pæ
nitentia ſpecimē edere cæpit.] lubditur deindè,admo
dum pia & verè pænitentis ac demilli contritique
{piritus,oratio ipfius Theophili, Quid mulris ? ad
MAGICARVM
A dir, Theophilus quadraginta dies in hoc M.uriæ templo
perdurans,nullumque orandi, o plorandi,lamentandi
gue finem faciens(tantus in illo feruor erat ponueniio
deniçrie,opitulante ſacra Virgine ſuam ſcripia con
Jign.it am diabolo fyngrapham , qua Chriſtianifmi ab
iurauerat (mirabile diitu )recepit ,in Dei grutiam, re .
dyr,& c.]Hác hiſtoriam( qua falutare cunctis , qui
iuſto Dei iudicio, in maligni hoſtis, aut malehtorú
cius membrorum manus inciderint, ac certum ef.
ficaxq. remedium proponitur ) ex Græcis habent
Metaphraftes,a ex Latinis Petr.Damianus & Sige- a apud Su
berçus b.Poſterius, de curioſitate ,traditur à B.Au. ri.menſe
Febr.to.1 .
guſtino, & in Decreto Gratiani inſeritur c .
K
B Inrerdum hæc ob culpas veniabiles à Deo permit- b Damian.
cuntur,maximè vt ſanctitas & gratia corú , qui ſa- fermon. s.
nicacem reddituri, cunctis innoteſcar. hoc contigit de Natiu.
Abbati Moſi, apud Callianum , propter leuiculam B.Mariæ 1
iram dehoc,propter præcipirem gulam & leué,cui- berius in
dam religiofæ apud D.Gregorium e , hoc cuida re- Chro.
ligioſo,ob tepiditatem & diſtractionem in oratio- cc.vl.26.9.
ne,apud ſcriptorem vitæ D.Bernardif,quorum fa- s.ex D.Au
guft.l.2.de
natio famam auxit D. Bernardi, D. Equitii , & D. Sar.
Macarii,per quos Deus illos liberauit. Chriſtiana
C 22. & 23.
d collar. 7
QV Æ STIO VIII.
C.27 .
cl... Dia I.
Cur cùm iſta damna plerumque diabolus pollit per ſe 4:
fl.2.c. 1 .
inferre,malit vti opera maleficorum )
Vas inuenio cauſas.alterá quia hoc pacto ma
ioré Deoſe facere credit iniuriam, quando
creaturis ratione præditis , & baptiſmo ablutis , &
chriſmate delibutis,poteft abuti ad crcatoris ipfius
vilipédiú ,& irrirationem pluribus etiam fic nocet.
quia nó adcò homines abhorrent à conuerſacione
& familiaritate maleficorum , atque odere confor
tium diaboli.Si namque femper le dæmon palàm
obtruderet ,multi fædus cú eo percutere , & has ar
tes maleficas exercere detrectarent. Denique plu
res aſciſcit ſceleris ſocios, quos perdar.
recta fuadenti : ficut per lamnem & Mambrem
Moli, per Elimam D. Paulo reſtirit. item ſi ſint
hæreſes Ipargendæ ,ficut per Simonem , Menan
drum , Marcum , & alios fecic.item fi lacris rebus a
butendum ,quod in maleficiis frequentiffimú eſtg: gc.cuicú
quibus cum per homines abutitur, copiofius lucrú gac 26.9.s
refert animarum , tum quia ſic plures in fraudem
inducit :nam contemptoribus rerum facrarum có .
remptum adauget, veneratoribus falsò perſuadet h fic D.
hæc à Deo, non à dæmone fieri h,& fic ad defen- Cta.z.in
Augu: tra
Gonem maleficorum multos inducit ,atque ita pec- Ioan.
Ecatum eis impingit:tú quia conſequitur,vt ad ma
gicam ſuperſtitionem homines etiam addát ſacri
legium :Vnde Deus magis magiſque offenſus,plu
ra etiam in dies principibus tenebrarum in miſeros
mortales permittat. Interdum tamen , quod per il
los poffet,mauult per ſe operari,tumvt eorum aļi
quam gratiam promereatur,tum vt áb iis ſuſpicio
nem noxæ remoueat, tum vt fic potentiam ſuam
oftentet.Singula exemplis illuſtrat Remigius lib.z.
Demonolatr.ca ...
Reftabat dicere de remediis maleficiorum : fed id
differo in vltimum librum. Sequitur videamus de
vana obſeruatione.
LIB .

LIBRI
PARS POSTERI
S.I
DE VANA
QV ÆSTIO
Quid fit?
E haç egit D. Thomas 2.
2.9.96.Poteſt definiri, Va
na obferuantia eft , Magia
Superſtitioſa, qua còmodum
aliquod fperatur ex re, qua
nec ſupernaturaliter eo perti
net ,neque naturaliter id pre
Stare poteft. Dicitur vana,
quia vel nó cóſequitur ef
cum incentú ;vel ſi conſequatur plusnoxæ, quàm
commodi adfert.quia homo illa vrés tantùm per -
1
cipit vcilitatéin rebus corporeis vel temporalibus,
animæ verò detrimentum refert.Dixi,nec ſuperna
turaliter quia qui effectum expectant à Dco , per B
media Dco diſplicentia ;i vani ſunt.
Q v Æ STIO I 1.
Quale peccatumfit?
1 Liquãdo lethale , aliquando veniabile . Lethale
A erit. primò fi fiat expacto expreſſo cum dæ
mone Secundo,fi quis gnarus fit falcem ſubelle pa
ctum tacitum fiue cùm admonitus non vult deſi
la Silu . ſtere a Veni zbile eft, quamdiu quis ignorat talepa
verb.ſuper & tum cum dæmonc,fi tamen nec iple tenetur ſcire,
ftiti. q. 1o. nec fuit admonitus b. Intellige de co , qui nec con
in fin .
b Silu. ſu ſuluit peritos . Nam licet ,quis .ratione officii vel
pra Na ſtatus non tencatur ſcire, tenetur tamen ,vt incipit
uarr.c. II . dubitare,conſilium petere à doctis: quod fi nó fa
Manual. & ciat , negligens eſt. poruit enim ſcire, & ideò non
eſt com
munis. ignorat inuincibiliter.Nullum eft peccatum , quan
do quis ioco tantùm facit , une præiudicio,vel pe
c Caiet. & riculo fui aut alterius c : item fi quislaboret igno
Valé . add. rantia inuincibili, & vtitur medüs vel bonis; vel in
9.96. differentibus.
QV Æ STIO III.
Quotuplex fu ?
I cauſam finalem adſpicias , poteſt reduci ad
quaruor quali ſpecies. Prima eſt, quando exfpe
ctatur commodum in rebus exterioribus feu for
tunæ , vt in animalibus , ſegetibus , vineis , bona
aeris conſtitutione &c. 2. quando expectatur bo
núm aliquod corporis, vt fanitas , liberatio à car
cerc,hoſtibus,ferro igne,aqua & huiuſmodi, quia
lic ſe putat fore innoxium . 3. quando exſpectatur
i bonum animæ naturale,vears, vel ſcientia aliqua .
4. quando exſpectantur bona ſupernaturalia , vt
231
Anom
II I.
OR
V E.
OBSERVANTIA
1.
A ſunt remiſsio peccatorum , per aliquas certas ora
tionum formas,aut verficulos Pralniorum vel fa .
cræ alterius ſcripturæ , & alia huiuſinodi , ab Eccle
Ga vel Deo ad hoc non ordinata .
QV Æ STIO IV .
Vnde dignoſci queat, quando fii huiuſmodi vana
obferuantia?
SECTIO I.
DI Ico breuiter , primò. Si conſter quod effectus
ſuperet naturę vires , túc attédere oportet gan
per facram Scripturam , vel Eccleliæ definitionem
vel approbará ab ea tradicioné effectus iſte Deo tri
buatur ,fiue, quod idem eſt , an huiuſmodi teſtimo
nio conſter, effectú hunc effe diuinum : ſi nihil hu
iuſmodi reperitur, effectus tribuenduseft pacto có
dæmone inito,& proinde cenſenda ſuperſtitio ma
gica , vt minimum ,vanæ obieruantiæ.iales funt ef
. fectus,remiſlio peccatoiú extra ſacramenta , quoad
mortalia,extra lacramentalia, quoad culpasvenia
les.item diuinatio rerum -futurarum contingentiú ,
inflexio aur directo earum actionum ,quæ ab arbi
trii libertate merè dependent .
Secundo .ſi conſtat rem.cui tribuitur effectus,hác
vim à Deo vel à natura habere ,non eſt vana obſer
uantia ex parte effectus,ſed poſſet eſſe vana obſer
uantia ratione alicuius vitiofæ circumftantiæ.verbi
gratia, cilicium , diſciplina, iciunium , quia corpus
affligunt & macerát, prædita ſunt virtute ad cuer
cendum concupiſcentias carnales , ex viribus car
nis, & corporis habitu nimis læto , pullulantes:ſed
li his addas circumſtantias ridiculas , & ad bocà
natura, Deo,vel Ecclefia non ordinatas,veluti cer
tam horam , definitum numerum , quem nec exce
dere nec minuere liceat , vel præſentiam certarum
D perfonarum , vel vt fiat illa vel illa manu, flagroſe
rico, & huiuſmodi,erit yana obſeruantia.Ex his re
gulis infertur eſſe vanam obleruantiam .
SECTIO II .
Rimò,fi ad producționé effe& us requiritur fides
in
quod is poſsit ſanare.
Secundo,fi effectus attribuitur magicis imagini
bus,figuris,figillis, characteribus,iplis vera,vel ry
thmo,vel contactui: &c, & non Deo que libro pri
V 2
mo del
 232 DISQUISITIONVM MAGICARVM

modiſcusſimus: & in his plerumque eſt incantasio , | A né brcuiſsimo tépore, folâ diuinâ inspiratione,adi
& pecc.M.
Tertiò,fi quis vtitur certis orationibus, aut fen
tentiis etiam ſacris, aut operibus piis,in rebus va
nis, & ad Dei cultum & honorem, directè nec in
directè pertinentibus . Voco indirectè,quando res
non ſunt vanæ,quia ſunt vtilesproximis ,vt ſanita
tem illis vel nobis ipſis adferentes. Nam in huiuf
modi rebus fieri poſſet aliquando,vt licet nos ra
cionem fiue initium neſciamus praxis alicuius; ta
men vir ſanctus aliquis id inſtituerit, & à Deo hu
ius efficientiæ gratiam obtinuerit. Quare in hu
iuſmodi , fi quis ea adhibeat ex mera deuotione,
& curationem à Deo exſpectet ſolo ;fanè indirecte
ad Dei honorem hoc referret,auctorem omnis mi
piſci; certis tantú cerimoniis obſeruatis:mention
cur Salomoné hac frecú arte voius noctis !patiola
piétiácóſequrú , & methodú huius artis libeilo, qué
circúferur,cóplexú.de adeptione Sapiécię Salomo
nis refellit eos S.S.narratio 3.Reg.z.de lib.merú eft
cómentú ?nec.n.ipli fabulæ artifices inter fe de illo
cófentiút. Cóueniút tátú quia cunctirtus quoídá
( ſed varios ) tradút in ſpecié pios & Deo acceptos.
Methodus cómunior eft huiufmodi. Principiò iu
bent diſcipulú generali confeſſione totius virema
culas eluere, & frequéter comunicare, & quando
cúſ; in peccatú aliquod inciderit , eodé ftatim die
cóficeri; indicta per Ecclefiá ieiunia diligenter ob
ſeruare , & inſuper addere ſporaneos dies alios,prę .

raculolę ſanationis, & quiorationi ac fidei,ac ieiu- B ſertim qualibet feriá ſextá,qua non niſi aqua & pa
nio Chriſtianorum , ſanationes pollicitus fuit. Fuit ne vti liceat; quotidie fepté pſalmos,& certas qual
a in fumm ( nifi fallor ) hæc ſententia Caiet a. ita ſcribentis, dam
preces offerre. Hæc omnia feptem ſeptimanas
vera.ſuper
ftitio. Quarta ſuperftitio eft obferuationum in verbis, aut re ad vnguem obſeruanda, &'interea ab omni nego
bus facris portandis,dicendis ,vtendis,adiunctis aliqui tiorum læculi tumultu , ac cogitatione hominem
bus conditionibus non malis,quarum ratio neſcitur: vt abſtinere le prorsùs debere . Quibus peractis li
patientes fpafmum neruorum ,primo Carlino oblato bellus alias quaſdam precum concipiendarum for
Chriſti cruciin parafceue vtuntur pro remedio, confe mulas præſcribit tunc recitandas, & certas figuras
cto ex illo annulo : & fic de fimilibus. Quintum enim exhibet tunc adorandas , præfigit etiam certas ho
apparet , in huiuſmodi ſuperſtitio interuenit :quoniam ras quibus preces, iftæ & adorationes obeundæ ,
vana conditiones apparent.Sitamen ex mera deuotione nempe feptem primos Nouilunii dies ipſos ſole
fiunt & non nifi à Deo intendant, & exſpectent effectă, quotidie exoriente. Ritibus hiſce per tria nouilu
putantes Deum inspiraſje alicui ſancto viro huiufmodi nia ter peractis; debere hominem libi præeligere
conditiones ,non aude o damnare, fed tolerabile mihi vi diem aliquem , quo lit magis deuotus & inſpiratio.
detur . ] Sic Caietan . Cuius ego ſententiam eate ni recipiendæ , magis accommodatus : tum hora
nùs amplector , vt putem diſtinguendum ante fa- C tertia debere folum fe fiſtere in templo velora
ctum , & poft factum , Quoad eum , quicon torio quopiam , vel in medio agri cuiulpiain fle
filium peteret , num fibi liceret huiuſmodi fa xis in lolo, genibus , manibus , oculisque in cæ
cere , omninò ſuaderem deſiſteret; immò reſpon lum ſublațis , ter primum verficulum Hymni, Ve
derem non licere.cùm enim lege ordinaria non fit niſanctiſpiritus, pronunciare :quod cùm fecerit re
ſolitus Deus huiuſinodi conditiones, in quibus a pentè,non minus quam Salomon , Prophetæ ac
liquid vanitatis apparer,lanctis inſpirare; temera Apoſtoli; omni ſcientia impletum iri : adeò vt ob
rium eſt fibi quid huiuſmodi perſuadere; & ſaltem ſtupeſcat ipfemet tam ſubita mutatione ſui , quaſi
res iurc habetur pro fufpecta:quare & tenetur quis in Angelum vel hominem alium migraſſet. ] Ha
admonitus eam vicare. Sed fi quis poſt rem bo betis myſteria omnia huius artis . In quibus quid
na fide & opinione , qua dicit Caietan .,peractam , prius mirer ? ſtoliditatem hoc ritus afcribentium
& nunquam fuper eo monitus; vel confiteretur, Salomoni ? fcilicet norat ille vel Feriam ſexram ,
vel confilium quæreret; non auderem illum dam vel noſtram exomologelim , vel. Euchariſticam
nare præteriti peccati : conſulerem tamen in po D lumprionem , vel Hymnum Venifančte fpiritus. an
ſterum abftineret. Siquæras , an in rigore fitva. verò potiùs mirer blaſphemiam tale quid de Salo .
na obſeruantia ? reſpondeo; vt minimum ,ſpeciein mone ; Prophetis, Apoſtolis inſinuantem :an facri
valdè veriſimilé præfe ferre . Quod ſemnel dictum legam audaciam rebus ſanctiſsimis per ſummam
lic circa hanc Caietan.doctrinam , quæ vtilis ckt ad hypocriſim fit abutentem ? nam hunc cultum , &
multorum confolationem poft factum ,vt dixi : & totum hoc adorationis patagium exhibent diabo
conſideranda in pleriſq; calibus fequentibus parti lo , facras illi preces , & Ecclefiæ ſacramenta offe
cularibus, in quibus apertè malum vel peccati de runt , cui initiantur, Profligati homines corpus a 1
formiras non apparct . nimamq; fimul periculo exitii manifeſti exponunt.
Quartò,per certa ieiunia & quaſdam orationes Etenim teſtatur Cyruelus 1.deſuperstit.p.3.c.7.mul
(quæ in quibuſdam libellis , damnatis ideo à Papa toshuic arti vacantes vitæ vtriuſque iacturam ſu
Pio V.continentur )dubias indulgentias, & remil. biſle:quofdam enim fibi notos à diabolo in aerem
fiones peccatorum , & confecutionem rei optatæ ſublatos per turbinem, & terra vndiſquerapratos,
E
exſpectare ſeu quærere, eſt vana obſeruantia : per & ita afflictos , vt toto vitæ tempore incurabili
certa verò iciunia & orationes fine humano labo ægritudine laborarint . Fuiſſe hoc miſericordiæ
re , ſed fecundùm inſtituta artis cuiufdam , ſcien diuinæ documentum , volentis illos in hac vita ( ce
tiam infuſione acquirere , pertinet ad primam Ma. leris tam atrocis pænas pendere . Detecioris ſibi
giæ fpeciem , fit enim ex pacto expreſſo cum dæ ſortis videri alios , quorum tam improbo conatui
mone, & eſt Mortale.hanc artem ,vocár ariem No cuentus aliquis reſpondit , iuſtè id Deo ad illo
toriam . damnata fuit Pariſiis anno 1320. de qua rum maiorem excæcationem damnationémque
D. Tho . d.g.96.2.1 . Alexand.de Hales 2.p.9.de før. permittente . De his ſciendum , à dæmone nihil
tilegio & alii. inter quos Ciruelus operè Hiſpani illis ſcientiæ yerè infundi, nec enim id poteſt per
co led accuratè in hanc ſententiam dillerait :quof modum veræ infuſionis ( vide dicta libro 2.9.4 .)
dam eſſe autodidactos ,qui ſe putát ,fine vllo labo ſed ſolet ipfemet illos oblidens, vel poflidens per
rele &tione,auditioneúe , line præceptore aut ſtu eos loqui;ipforum phantafiam turbans, & linguam
dio, diuinarú humánarúmq, rerú omniú cognitio inouens , ad quædam illis incognita & arcana
profe
 LIBRI III. P. II.
proferendam : ficut facere conlucuit,quando ftri- A gameno virginea , vel tempori,vtfcriptú lit orićtę
ges poſt ecſtaſin mira narrant, quæ autumant ſe in lole,vel perlonę,vt alligatum ſit ab incorrupro,vel
locis remotiffimis vidiffe,audiffe,vel egifle, quando modo,vi tot filiis,vel talibus.ité neceffe eft, vtnul
verè loco motæ non fuerunt. Indicium huius rei la ad lit figura præter fignum crucis, nulla imago ,
euidens eft.quia quando iſtos ſuos myſtas autodi
cactos dæmo deſerit ,nihil illis ſciétiæ reliquú ma
net : & ne illorum quidem , quæ paulo ante dixe
rant, meminerunt , Deinde iure oprimo hæc ars
damnatur,quia vtitur cerimoniis, non ad hunc ef
fectum inftitutis ( quod ſemper ſuſpectum 'obſer
uar dies & horas nihil ad hoc pertinentes: iubet
adorari figuras illas , quæ nec Dei ſunt, nec ſan
ctorum , ſed vanæ & magicæ . Quibus Deus vult
ſcientia infundere, abſq; ritibuspræfcriptis vllis id
facit ; & infudit olim paucis , hodie fortè nullis :
ars iſta contendit non nifiad amuſlim exactè fer
uatis omnibus ſcientiam infundi, & quidem om
nibus . fi obſeruent. Non igitur qui infundit eſt
Deus,nec Angelus bonus , ſed diabolus , diabolo
offerunt preces , diabolum adorant', diabolo ie
iunant , diabolum habituri ſunt remuneratorem .
plura contrahanc Bap.Segnius cap.7 . de vero ſtudio
Chriſtiano.
Huius vanitatis varii ſunt rami feu ſtolones : y
num vocant artem Paulinam , quia fingunt à Deo
traditam B.Paulo in ecſtali conſtituto , & Apofto
lum eam pofteris tradidiſle. Quid ftultius , ſcele
ſtius,blafphemius dici poteſt?
Aliam inuenio,neſcio an ſpeciem Notorię dica: C
nam in multis cóuenit, in co tamen difcrepat,quod
notoriain aiunt fieri per moduin ſubitæ infuſio
nis, hanc aliter vocant artem Spirituum , velartem
Angelicam , qua dicunt hominem quandocunque
vult, omnium rerum quas noſle vult , ſcientiam
accipere , miniſterio Angeli cuſtodis vel alio
rum Angelorum ,bonorum , Huius duas, tradunt
( pecies , vnam obſcuram , quæ fiat per viam eleua
tionis tranGcus,raptus,ſeu ecſtaſis:alteram claram ,
quam dicunt fieriAngelis viſili in formacorporis
aſſumpti apparentibus , & iucundè colloquenti
bus. Hac vſus fortè Cardanus , quando cum tri
bus illis {piritibus Auerrois ſectatoribus diſputa
uit. Verùm hæc ars nihileft aliudre ,quàm impia
Goitia ſeu Magia alba , de qua dictam lib. 1. nec
3 hị Angeli ſuntalii , niſi dæmones Paredri , homi
num deceptionem & interitum enixè procuran
tes. Artis impia falſitas luce clarior eſt , quia om
nes eius formulęſunt meræ cóiurationes,ſeu adiu
rationes,quibus illi ſpiritus ad obſequiú adigúrur.
Cóftat auté bonos angelos nó adiurari,ſed precibº
honorari & implorari velle ac debere. Contra hác
vanitatem etiam ſcripſit loan . Bapt. Segnius d.o
puſculi c.8 . 9. Vnde patet quid lentiendum , qui
iactitant ſe fpiritum babere, àquo cuncta docean
tur (vt ſolebat quidam Magus Parmenſis dicere)
aurprædicos ſe , & dirigi ſpiritu quodam adcò po-
téce,veetiam imaginationibus alienis queat iinpe.
rare ,quod impoſtor ille Maltefius his ipſis annis in
Brabantia gloriari ſolitus ferebatur. Nimirum hos
fædus cum morte percuſsiſſe , & ad Necromático
rum tribum planiſsimè pertinere.
SECTIO III ,
Vinto quando geſtantur reliquiæ , vel Euan
B
Q gelium fancti Ioannis, aut aliqui verſus plal
morum ,nó ex deuotione tantùm , ſed adiunctis va
a D. Tho .
lup.a.4. & sis circumſtantiis, v.g.vtſic vel fic ſint ſcripta ,vel
Nauarr.d. reliquiæ ſint in vale triquetro vel rotundo, tribué
c.11.n. 35. do vim formæ,velmaterię a,vt ſcriptum ſit in per
1
Q. IIII. SEC. III.
233
præterquam Chriſti,vel B.Virginis vel Sancti ali
cuius noti, aut ſolira angeli boni; ité nulla barba
ra & incognita Dei vel Angelorú nomina ſint ad
dira ,denique nihil aliud adfit vani vel mendacis.
Deus enim nunquam eft auctor mendacii , vel vani
tatis b . Obiiciat fortè aliquis folum ſignum crucis
iure Canonico permitti . Resp. Canonem agere de tiunt6 ita car
fe
characteribus, quibus crucé annumerat :non agcre niftæ peu
de imaginibus , quæ cùm in templis piè habcan- text.c.no
B cut, cur non poſsint & collo geſtari: De ligaturis licet.26 .
6. D.The
ſuperſtitioſis, accipio Artisidorenſe concil. can .
ſup.D.A.
3.quem àmendo liberum non queo præſtare , fic tonin.2 .
legitur in fine:necſub tibia aut pede, aut homine linea p.tit.11.
fieripenituspræfumat. prior prohibuerat fuperfti- 11.Marti
tionem foluendi vota ad arbores,fentes,aut fontes de Arle
gétilitia ſuperſtitione ſcuratos:poſtea vetat ſuper- itit. trae
ſtitioſas ligaturas,quæfub tibia teniis alligatis fiebat 10.Vigu
ſed diuinét alij,mihinox mera in illis , hominem li- 5:5.6.1;
neo.Lux clara in ſequentibus: nam de his luculen- cl.zde d
įtrin .
ter fic D. Auguſtinus C. Ad hoc genus pertinent om Chriſt.c.
nes ligature atque remedia , que medicorum quoque 20.reper
tur in c.il
diſciplina condemnat, ſiue in pracantationibus ,fiue in
quibuſda‘notis,quis characteresvocant:11:e in quibuf- !ud 26 .
dá rebusſusfendendis ctque ligandis,vel etia fülandis
quodammodo,non ad praſernationem corporum , fed ad
quafdam ſignificationes occultas , aut etiam manifeftas,
qua mitiore nomine phyficam vocát:vt non fuperfiitio
ne implicare, fed natura prodeſſe videantur ficuri fint
inaures in fummo aurium fingularum ,autde ſtruthio
num ofſibus anſula in digitis , aut cum tibi dicitur fin
gultienii, vt dextra manu finiftrum pollicem teneas. ]
cenſuit itaque D. Auguſtin. in his eſſe vanam ob
ſeruátiá, arbitror quia hæc ad fururi obferuationé
notabant.fierinámque potcſt,ve vlcima duo phyſi
cam vim ad ſanitatis cóſeruatione aliqua obtincát
& tum à ſuperſtitione forent aliena. " Addic idem
Auguſtin.poftea, obſeruatu quiddam digniſsimú,
non quicquid intùs fumptum naturaliter iuuat,idé
D etiam appenſum iuuare: & ideò plus cautionis ad
hibendum in his appenlis , quoniam in iis plus pe
riculi verſetur. Aliudinquir d , eſt dicere, tritam iſtam dd.lib.2 .
herbam fibiberis ,vēter non dolebit, & aliud eft dicere, 26 ,
iftam herbam collo fi ſuspenderis ,venter nondolebit.
ībı enim probatur contemperatio ſalubris:hic fignifica
tio ſuperſtitiofa damnatur , ] quibus verbis ſentit,
prius eſſe remedii,pofterius verò ſignum pacti.Sic
è conuerſo , non quicquid efficax eſt à natura ap
penſum ; ve ſunt quidam Indici lapides contra do
lorem renum ,lienis, & c, id etiam eſt efficax tritum ,
& intùs ſumptum . Subdit ſapienter Auguſtin.
Quanquă vbi pracantationes & inuocationes & cha
Eracteres non funt ,plerumg,dubium eft virum res que
alligatur aut quoquomodo adiungitur fanando corpori,
vi nature valeat,quod liberè adhibendum eſt,an figni
ficatiua quadam obligatione proueniat,quod tan :o pru
dentiùs oportet cauere Chriſtianum , quanto efficacius
prodeſſe videbitur.Sed vbi latet,qua cauſa quidvaleat
quo animo quiſque vtatur intereſt.]Ex quibus verbis
tria colligas. Primò, fi putatur res naturaliter pro
deffe,tunc licet ſuſpendere de corpore.quia hoc fit
tanquam remedium . Secundo, fi putatur non pro
delle naturaliter vt cauſa , ſed duntaxat vt fignum
futuræ fanationis,tunc omnino abftinendum . Ter
11), fi res dubia ſit,nec adfint medici, qui confulan
tur , tunc animum & intentionein appendentis,
V 3 rem ho
 DISQUISITIONVM
234
rein bonam vel malam facere;bonam , fi facit opi- | Alium libro jepumocapite 2y.quò videtur referédum
nione priore; malá, li poſterius credat.Tunc enim quod quidam (onitum ſpontaneum auris dextræı
vel Giniftrx obferuant , vtfi hæc tintinet. inimicum ,
incideret quis in c.admoncat 26.9.7. quo laici ana
them ati, clerici degradationi ſubiiciuntur. Cano fi illa , amicum ,noftri putent memoriam cum ieco
ac.non li- nes anó permittút orationes alias inſcribi periaptis lere.de quo Ariſtinetus d , cũx thorbecool Tá @ta ,
ceat 25.9. præter orationem Dominicam & Symbolum ; ſed
5.& c.non vfu Catholico ,id ad Euangelium B. loannis , & a
obſcrue . lias S.Scripturæ partes extenſum videmus : quia
tis.26.9.7 .
par in iis ratio procedit; nempe deuotio ferentis,
& verborum ſanctitas. Quæ ſi proſunt piè recitatæ
cur non & piè geſtatæ ? led ſemper ſuperſtiola,quç
diximus vitáda; inprimis numeri certi iceratio, qua
b in Pl.irs do illivis attribuitur . Vndefanè oportet intellige
re, quod magnus Calliodorus ſcripſit b , multis ef
ficax remedium in variis malis fuifſe trinam recitatio
nem huias verſiculi , Dirupiſti vincula mea , & c.vt
non ipſiæternæ repetioni ſed in honorem fanctif
ſimæ Trinitatis ter repetentis , deuotioni, Deus
id detulerit ſed de orationum formulis mox plura.
SECTIO I V.
Extò,huc referenda vaniſſima ominum (xando
VISTIKÁ )animaduerſio . dequa B. . hom .
21.ad pop. Antiochen. Et quid tandem ſunt omina :Se
pè domum quis fuam egreſſus hominem videt monocu
с lum ,vel claudicantē cá ominatuseft.Et pofteà, Si vir
gini occurreris,ſterilis dies erit ,fi verò mereirici,dexteri
☺ plena, o multa mercatione plena,] mox vt par e
rat in hanc dementiá inuehitur ve & Philemon a
pud Τheodoretum όταν ίδω παραθηρούνlα τις έπτα
εν ήτις εσίν οπροσιόν σκοπενία απολώ τουλoν ευθύσ,
& c . quod ita vertit Zenobius,cú videro obſeruan em
qui ſternuat,autſpeculantem ſi quis accedat , perdam
ego hunc hominem è veſtigio.Subdit deinde auctores
alios veterum ridentes ſuperſtitionem ominum
Menandrum , Antiphonem, Arceſilaum , Diogené
Bionem.vide Theodoret.lib.6.de curand. Græcor.
affect.in principio. Quod verò Auſonius tria tan
tùm omina agnoſcit, eum refellunt ceteri qui plu
rium meminere. fortè de præcipuis tantùm loque
batur. ſed quæ illa in re vaniſſima ? D . Auguft. fic
ſcribicc His adiūguntur millia inaniſſimarum obfer
uationum . fi membrum aliquod ſalierit , fiiunctim am
bulantibus amicis , lapis, aut canis,aut puer medius in
teruenerit : atque illud quod lapidem calcant tanquam
cd.c.2o .
diremptorem amicitia ,minus moleftum eft , quam quod
innocentem puerum colaphe percu: iunt, jipariter am
bulantibus intercurrerit.Sed belium eft,quod aliquan
do pueri vindicantur à canibus. Num plerumque tam
ſuperſtitioſi ſunt quidam , vt etiam canem qui medius
interuenerit,ferire audeat,non impunè.Namque à va
no remedio cito ille percu forem fuum ad verum medică
mittit. Hinc ſunt etiam illa limeſuum calcare,cùm ante
domum fuam trafit:redire ad lećłum ,fi dum quis fe cal
ceatſternu!Auerit: redire domum ,ſiprocedens offenderit:
cùm veftis à foricibus roditur, plus timere ſuſpicionem
futuri mali , quim praſens damnum dolere.Vnde illud
eleganter dictü eſt Catonis,qui cùm efſer confuleus à que
dam ,quiſibi eroſaseſſe caligas diceret à ſoricibus. ref
pondit,non eſe illud,monſtrum : fedverèmonſtrum ha
"bendum fuule , fi forices à caligis roderentur. ] vides
entur.
quor genera hic fuiſſe à D. Auguſt. enumer
primiSaliſatorium . de quo Isidorus tradit Saliſſa
tores ſeu Salitores vocari huiuſmodi ominoſos.Saliſ
drio sangós. vet. gloſſario vocatur & palpitiatio :
huius ſpecies à ciliis , vel oculis potiffimæ. iſtius
Suidas & Theocritus meminere : illius Plaut. in
Mil.glor.Pracătatrici,collectrici ariola, aruſpice Flagi
i eftfi nibil mittetur,quæ ſupercilio fpicit. & in Pſeu
do.Nifi quia futurü eft, itafupercilium falit.vide Cx
MAGICARVM
ÖTE oğueta despów tuiurhuny. nonne auris ribl re
Sonabar quando iui lacrymans recordabar ; & alicui
huc pertinere videatur illud Lesbiæ varis à Vero d in cpift.
amatoria .
nenli conuerſum ,
Sonituſuopre Tintinant aures.
Quod illa dixerat: Bolebevo' luf"& sout.201. & a
pertius incertus quidam fed antiquus e :
Garrula quid totis refonas mihi noctibus auris?
Neſcio quem dicis nunc meminiſſe mei.
Quod referre ad amantium ſympathian, nimis e inter Ca
taleet.
B longè petitum.huc pertinet & Spatulamanthia;quç
Virg .
fit nuda ſpatularum inipectatione. A corpore e
tiam ſumitur omen ſternutationis , & offenfionis
pedum ,de quo mox plura dicemus.
Alia ducuntur ex nomine , alia ex fortuitis alio
rum verbis, alia ab iis quæ domi , alia ab iis quæ
in via contingunt. Ex nomincductum illud ,quod
narrat Glycas fdeAuguſto , eum Nicopolim vo- fannal. p.
caſſe, quam exſtruxerat vrbem : & ibi hominis ac
afini ſtatuas aheneas locaſſe : cò quòd ca nocte,
quæ Actiacam pugnam præceffit, in hominem in
ciderat,qui afinum agebat,cúmque illius de nomi
ne ſciſcitatus fuiſſet:mihi quidē reſpondit ille nomen
eft , Eutyches ( h.felix ) aſino vero,Nicon (h.vidor ).]
Ex verbis fortuitò prolatis, quę Cicerocéfuit yppriè
vocari omina g,ve cùm filia Confulis bellum Per-18.c.de di
uinat.
ſeo cogitantis , patri dixit Perſeum obiiſſe,quod
erat Melicæi carelli nomen . Oixosrónixa (de quibus
olim Xenocratem tradit Suidas librum compo
ſuiſle )ſunt,apud Terentium , fi introiit in ædes ater
alienas canis, vel anguis per impluuium decidit de
tegulis, vel gallina cecinit illud de cane , caninam
(iquam vocabant : vt ex Plauto alij notant de an
que teftatus etiá Xenocrates, & addidit de mufte
la etiam Dio Caſsius lib . 8. & Plautus in Sticho .
de angucquoq, Theophraſtus in notis, luperſtitiofis
de gallina canente ,docent Donatus in phorm.act.
4.Apuleiuslib. 9.de afino.vt hodie mului peccant ,
D li falinum euerſum , vinum effufum , fi crebriùs vel
rariùs in menſa ſternutatum : li quod in conuiuio
verbum triſtius pronúciarum ,fi quis crus cruri im
poſuerit , li canis vlulauit , coruus tecto infidens
crocitauit, & huiuſmodi. Quæ foris cueniunt non
ſunt pauciora, & hoc genus vocant to eródrow , vt
quæ D. Auguſt. retulit , & quæ Horatius canit,
Impium parce recinentis omen
Dacat,& pragnans canis,o ab agro
Rana deçurrens lupa Camerino
Feráque vulpes:
Rumpet o ſerpensinſtitutum
tale quoque gentiles iudicabant obuium ha
E
buiffe Chriftianum vt narrat Photius , & col
ligas ex Minutio ni fallor & Tertulliano . Item
fi obuius , inteſtabilis , abſciſſus , ( fic Lucian .
in Pſeudolo. ) cæcus , claudus , aut mulier ſpar
fis crinibus . Item leporem iter tranſuerſo lal
tu velut diremiſſe , capram , aut aliud animal in
via vidiſſe, & quod ex irreligioſa mente hæretico
rum profectum , habuiſſe obuiū monachū ,cuius c
tiá mécioapud Pet.Bleſélé Epift.os.& alia infinita,
ve ſubiecta poft finehuiº lectionistabula docebit.
Huic ominolæ obſeruationi plurimùm tribueſe
olim Romani ,vt patet ex Ciceronis libr. de Diui
nat . & Valerio Maximo libro primo,capitequinto.Itél
Græci
 LIBER III . P. II.
Græci & Ægyptij, ve docet Paulan ,in Achiac. & A
Theophraſtus in Characteriſmis , vbi multa exem
a c.de fu- pla ponita: necnon Syri, teſte S. S. in Reguın hi
perftitio- Vitorialib.3.6. 20. verſ. 33. vbi legitur nomen omi
ne.
b lib.i.re- nis, quod D. Auguſtinusb negat ſe in ſacris litte
tractat. ris inueniſſe, fortè inciderat in libros in quibus nó
habebatur, viri pro omine acceperunt , pro fædere
et rapuerunt, & c. oiárdists ojaviourlo sai igrácarlo,
ve nunc in LXX. legitur, vel potius oiavimaslo, in
terpretatus eſt, in genere ſuntaugurati , vt & He
bręúwm nachas generale eſt, & pro ratione lub
iecti interpretandum ,ideò noſter rectiflimèvertit
omnium vanitate legendi Pet .
cPicus lib . omen. Dehorum
6. de præ- Bleſenſis d. epift.6s. Franciſcus Picus c, VVimpi
bot.c.s. na, Mich. Medina . Benedict. Pererius , & lul. Si
VVimpina renius: præcipua ratio eſt, quod cum omina certa
. deopt.
(qui
lib di
nullam caulam habeant , fed à caſu planè depen
uinat.c.13. deant, in contrarios ferè femper eucntus rapi pol
Medin .de lunt.cxemplo ſit illud Anchilæ apud Virgilum , qui
recta in
viſos equos fpem pacis ait facerc,& bellum minari
fi Longè autem diuerſa ſunt , omen fortuitum arbi
de lib.2.c
2.Pererius trio luorapere , & fignum à Dco , ex neceffaria &
inc.24.Ge ad honorem Dei tendente cauſa,poſcere, quod in
nel diſp.6.S. S. licitè fecere, ſeruus Abrahæ d de quo optimè
Siren.li.9. illic in Comment.locutus fuit Thom . Anglicus)
de Fato c.
21 & 22: & Gedeone, & Ionathas f : & in alijs Hiſtorijs,
d Geneſ. Gregor . VII . in cauſa Cardinalis Simoniaci, apud
24. Martinum Polonum , & D. Auguſtinus g, & Clo
cIudi.z. douxus Rex Francorum h . De ominú varijs fpe
3. Fuigot . ciebus,fi quismultavolet à noftris diuerla poterit c
ib.r.c.3: legere Bleſenſ. de epiſt.os. & loan . Salisberienſem
hEgnat.li. libro primode Nug. curial,capite vltimo , dum me
1.C.4 .
minerit ea ab ipſo non approbari,ſed vt aulicorum
vita commemorari: & notanda imprimis hac quz
ſubiungit verba;
Cetera degenere hoc adeo ſunt multa loquacem
Vilaffare queantFabium .
Quibusquacung,domus inftiterit, cam nec ab ipfa
polefaluari. ]
jalute arbitror
Quare
Concl.ſic, Omina ſemper illicitum obſeruare. nam
i in fum .
v.ſuperſti licet Caiet. i ſcribat: poteft homo abſque omni preſa
tio. gro cauere prudenter ab imminentib . dubitadone pre-D
Vens occurſus ſit fignum futuri ex communi utriuſque
caufa cælefti,vel etiam diuinâ prouidentiâ : vt fiquis
cadens corporaliter ,timeat aliquem cafum in ſtatu,vel
bonore , & c. proptereà tamen non defiftat ab operibus
prudenter agendis,fedcautins vigilet, ác. Poteft enim
effe,vt ifte cafus fiteffectus cauſæ fururicaſus , & pro
pterea ſignificet illum .] hoc reuerâ eft de valdè rarò
vel nunquam contingentibus, & li quando con
tingat ,iam non omēpropriè di&um, fed prodigium
potiùs fuerit,à Dco mifum,& ad 7&patofuoria li
citam,pro morum emendatione, referendum . E
quidem ſemper mihi viſa hæc Caietani obſeruatio
porcam pandere, ad ominoſam iſtam obferuatio
k D. Au .
nem , quæ D. Auguſtino & alijs k inaniſſima ſem
guft.d.c.
20.Pico per vila . nonne ( vtar verbis Ciceronis de Diuin.)
pedis offenſio nobis,cabruptio cor
VVimpinç hoc fi ſuſcipimus,&
Sirenio , rigie ; & ſternutamenta erunt obferuanda ? Nonne
Medin . Pe
ſemper prætexat ſuperſtitiofus , offenſionem qua
rerio, Sa
lisberien- uis pedum ſibi diuinam iram prætendere? quide
fi,& Bleſen nim aliud gentiles contendebant ? Nonne hoc in
G. Tib . Graccho obſeruarunt , quo die occiſus fuit,
Valerius domo egredientem ad limen grauiflimè pedem i
C. 4. Hlu- offendiſe ? Nonne dicat, hoc idé Craſlo infauſta
tarc . in prælii die accidiſſe ? m Nonne hoc de marito Lao
Gracchis. damia ſcribit ?
m Plutar.
Cùm foribus velles ad Troiam exire paternis,
in Craſſo .
Q. IV . SEC. V.
235
Pes iuus ofjenfó limine figna dedit.
Vi vidi ingemui , tacitoj, in pectore dixi,
Signa reuerſuri, ſint, precor, ifta viri. n n Ouid .
Nonne de ſe iam venia dignus Tibullus ?qui ce Heroid.
pift.
cinit :
O quoties ingreffus iter,mihi rriſtia dixi,
Offenfum in portâ figna dedi ſe pedem . olib.i.
Quid fi enim dicerent, euentum hunc ab cadem leg. 3.
prouenire cauſa prouidentiæ ,à qua mortes & ſtra
ges iftorum ? Nonne Caietano iudice abfoluendi?
Sed obiiciat aliquis.B.Marcus Euágelifta.Euägeli
zadi cauflà,nauigio Alexandria petens , cùm naué
egrederetur, calceum rupit, atq; Deo gratias agés ,
iter ſuum expeditum efle perhibuit. Resp. hoc ex
apocryphis proferri. Deinde, vt vtar verbis Per .
B Bleſentis. Quicquid ali credant,ego indubitater cre
do, ſanctum Euangeliftam , hoc nonex fuperftitiofa cu
riofitate dixiſſe, cui etfi nunquam calceus ruptus eſjet,
ei tamen ſuiexpeditionem itineris, per Spiritum ſan
cium Dominus reuelafer .] ſic ille : qui addit aliad
omen, eorum qui , ſi in itinere aliquis interroget ,
quo proficiſcantur, fubitò rebitant.Nituntur facto
iudith, 8. verf. 33. quæ diſcedens inhibuit , ne quis
cam quo proficiſceretur, interrogaret,quaſi inter
rogatio aliquid ominis habuiffet, quod ſuſceptum
iter potuifle impedire. Sed hoc eſt ſiniſtrè inter
pretari inentem ſanctæ viduæ , quæ id veruit tan
cùm ne quis allocutione & falutationibus eius in
cæptum morarctur; velne curioſius, quid egreſla
facerct,fcrutarentur.Defternutamentis ſempererit
quo excuſent. incidat in aduerſum aliquid , qui
ſternutat : ducec ab eadem cauſà vtrúmq ; cuentú .
ſit felicior alius, & opratis poriatur, id ipſum dicer
fignum fuiſſe ſucceſius, & non à naturali , fed fu
perna cæleſti caula comuniid euenifle. Sanè ſter
nurationé mediu omen céluere vereres,vt notatú
Scholiaſtæ Theocriti p, ideóq ; fternutate aliquo, p in Tha
altantes illi bona verba dicebant : vt ſi quid porté- lifiis & E
derecur mali,id fauſta precatione auerterentq.ma pithala.
Helenes.
tutinam ſternutationem prorsùs infauſtam :meri 9 Plinius
dianam firmiſſimi auſpicii , & conatus non irriti lib.28.c.2.
indicium ,rebantur,etiam Ariſtotele auctorer,ma- Apuleus,
de aſino
ximè fi à dextro latere f. Vnde Propertius t, lib.2.
Nunc tibi naſcenti primis (mea vita)diebus, Sect.33.
Aridus argutumfternuit omen amor. problem .
Et Catullus, de Acme & Septimio u , ſternuta - c.11.
tionis dextræ approbationem ,vocat auſpiciú bo- Xeno
num . Quid ? quod & peditum obſeruabant, & Grę- bal. lib.6.
cis quidé omen crat bonum , vtex Hymno in Mer- lib.z. e
curii : Latinis infauſtum cenſebatur,vr ex Catone leg: 3 .
de re Ruſtica fuit aliis obſeruatum . Dc Soricino au- u Epigra.
{picio æquè ridiculi veteres, de quo præter Pliniú +3 .
in Hiſtor. natural.etiá rectè accipiunt illi Auſonii,
Quadrupes auspicijs quis iügitur oſcinibus?Mus.
Vide N.libr. 1. Auſon. lect. cap. 25. Sed hæc
E
ſuffecerint de nugis ominum . de quibus etiam nó
nulla Polydorus 3. de prodigijs & Nauſea lib . 2.mi
rabilium .
Hic inſerenda eft Tabula hoc ſigno * notata .
SECTIO V.
contingere in ſtrenisprimo anni die dandis. So
lebant Ethnici Kalendas lanuar. ( vt docent Sue
ton . & Ouid. 2 ) magnâ folennitate celebrare , in x Sueton .
honorem lani , & inter cetera tunc inuicem dare in Auguft.
& in Cali
ſtrenas, in omen ſiue precationem boná anni pro .
ſper èdecurſur i; vel alio rum mult orum adiic ien - gu. Ouid.
i . Fattor .
V.4 dorum .
 ONVM
236 DISQVISITI
Grusin
ena, dorum . nam dicta quaſi trena,& ternarius perfc-
ctionis acque plenitudinis index , eo quòd tria lint
ab . 2. de ! omnia Ariſtotelia. Has ſtrenas proprer huiuſinodi
clo. ſuperſticiones , concil. Aatifiodorenle vocar dia
cap. 1 , bolicas b, verba funt; Non licet calendis lanuariis
vecolo aut ceruolo facere , velſtrenasdiabolicas obfer
uare : fed in ipfa die ſic omnia beneficia tribuantur , fi
. cut & reliquis diebus quo loco legerim libens , vel
ſaltem explicem , vitulo ( leu buculo) aut ceruulo fa
cere: vt fit fimile illi, cum faciam vitulâ pro frugibus:
quod memini cum contuliſſem placere fratri Ba
lilio Poncio de Leon , homini eruditionis elegan
tioris , & qui eas inittunt damnari videntur à D.
Aug. apud Gratian. & à Martino Papa, qui; Non
c. non
licet( ait) iniquas obferuationes agere Kalendarum ,có
-5,26.9.7 . ocys vacare, neque lauro aut'viriditate arborum cin
gere domos. Omnis enim hæc obferuatio Paganorum
c. non eft. d) Solebant autem pii Chriſtiani eo die ieiuna
cet. 26. re, in deteſtationem gétilitiæ ſuperſtitionis, vedo
7.
cemur à D. Ambroſ.e & Concil. Tolera. 4. fqui
ferm . 17 . ieiunio feſtum diem , cum paga
Can . 10. verò contempto
nis,agebant, illis Romanorú Concil.ſub Zacharia
c.fi quis Pótif. dixit anathema g . Quare fi quis hodie vel in
Ealendas. honoré lanivelStrenię Dec epulis vacaret ,autſtre
9.9.7. nas mitteret, vel acciperet, is effet idololatra: fi id
faceret tantùm,vr omen certum proſperi euentus , C ciunt , naturalem cauſam attendentes , quæ nulla
foret vana obſeruantia mixta diuinationi, plerum cſt, vnde vanè iſta inſtituunt: fed & feſta fic potiùs
que mortalis, fi tantum id faceret , vt incertum o inhonorant quàm colunt. Si verò directè ilta ad
men vel anguriú, peccatum eſſer veniale , ſi animi fcriberent merito Sanctorum , & Deo tribuerent
tantum caula, vel amicitiæ conferuádæ cauſa, pro effectum vt ſanctos illos honoranti, viderentur &
cófuetudineChriſtianorú ,nullú eflet peccatú :im ipſi ſanctos illos honorare.quare nec auderem cos
inò fi faceret in honorem circumciſionis Domini. damnare . Huc etiam pertinent, qui obſeruant quof
cę, quá túc celebrat Eccleſia, mereretur corá Deo.
Ná hodie ceſſant exolitæ Gécilium ſuperſtitiones,
quæ tam rigidæ ſanctionis canonuin cauſa fuerc.
Cauendæ tamen etiam hodie ſuperſtitiones il
læ , de quibus Burchardus ita fcribit: Obſeruafti
Kal. lanuary ritu Paganorum , vt vel aliquid plus
faceres propier nouum annum , qu.im antea vel pojtſo
leres facere. ita dico, vi velmenfam ruam cum lapidi- D Canonico videtur dies Ægypiaci, quorum men
bus, vel epulis in domotua preparares eo tempore : ant
per vicos e plateas catores ó choros duceres, aut cir
ca tectum domus tuæ federes enſe tuo circumſignatus,vt
ibi videres e intelligeres,quidtibi in fequenti anno fu
turum eſſet : vel in biuio fediſtiſuper taurinam cutem ,
vt & ibi futura tibi intelligeres , velſipanes predi
eła nocte coquere feciſtituo nornine,vtfi benè eleuaren
tur, & fpiſi alti fierent, inde proſperitatem vitæ tuæ
eo anno prouideres. ideò quia Deum creatorem tuum
( hæc faciendo ) dereliquiſti, o adidola, o illa va
na te conuertiſti, o apoſtata effectus es , duos annos per
legitimusferias penite.is. Burchard.in Pænitentiali,
lib . 19.c,de arte magica, verf.Obſeruaſti Kalen- E
das. Vbi habes breuem quandam enumerationem
ſuperſtitionum illius diei , quæ cum ſtrenarú mil
Gone hodierna clarum eſt nihil ſimilitudinis ha
bere.Vbi pro lapidibus fortè corrigendum eſt,lau .
titys . Non habuiin quem locuin commodiùs reii
cerem , ethi ſacrilegij aliquid ſubeſſe cenſcam , quod
Hiberni filueſtres lupos in magno honore habent
& in patrinos aſciſcunt,quos Charichriſt appellát,
pro eis orantes & benè precantes, & fic fe ab illis
lædi non verentur , narrat Cambdenus , in Britan
nia Antiquitat.
SECTIO VI .
&tauo ſuperſtitio eſt temporariorum , qui dies,
O ,
M
MAGICARV
A fed ad directionem negotiorum ſuorum : vt qui
certis temporibus herbas colligunt , vel ligna luc
cidunt, pro ædificiis vel nauibus; ſuperſtitione ca
rent, ſi id faciant permoti naturali obſeruatione
motus & influentiæ cæleftis, certis cuim tempori
bus vis herbarum efficacior eſt, ligna quoque mi
nus obnoxia ſunt corruptioni , & aptiora funt ad
vſum . Sed ſuperſtitio forer, ſi obſeruaretur certus
vnus hebdomadæ vel menfis dies tantum, vel cer
ta diei hora , qua talis hora vel dies eſt, vel adde
rentur circumſtantiæ inutiles ,aut orationes ocio
h c . non
ſæ vel non approbatæ h. Vnde fequitur , quod liccat26 .
rectè Binsfeldius infert i, huc referendos qui obſer- 9.5. & d .
want certas feftiuitates , vc Conuertionis B. Pauli, c. non ob
B Vincencii , Vrbani,vel aliorum ,quibus fi pluat.vel ferue
Silu. tis
v . lu
vel cælum ferenum fit, fibiſpondent ferenitatem ,
perftitio.
fertilitatem , vinicopiam vel inopiam , aut conti- 9. 10. Sic
nuatam per tot dies pluuiam , vnde & ſuperſticio- intellige
ſos fecere verſus, quorum primus eſt; Burchard .
d. c . v.3 .
Clara dies Pauli bona ternpora denotatanni, cc. i de con
Item qui colligunt herbas in die Sancti loannis,ad fel .male
certos quoſdam effectus, credentes eo die habere fic. in 3.
vim naturalem efficaciorem ,'vel inferunt arbores caufa di
ipfo dic Annunciationis B. Mariæ , vel in Feftos. ad malef.
Stephani minuunt fanguinem equorum , & finilia fa
dam dies, vt puta diem D. Magdalenæ, diem lunæ ,
&c. vt infauſtos, vel vt fauftos ad iter, aut rem ali.
quam inchoandum : item an cùm furgunt,primò in
duerint calceum vel femorale dexterum an ſcquú,
aut quo pede primùm tangant terrain , vel domo
cgrediantur , & quæ huiuſmodi nugatoria: eos co
ſtat peccare iſto ſuperſtitionisgenere.Tales in iure
tio apud D. Auguſtinum k. Collegit nationum
cunctarum ferè dies ominoſos & obfcænos Ale k Com
ment. in
xander ab Alexand. lib. 4. gen . dier. c. 20. ſed hos epiſtol. ad
Ægyptiacos prætermiſit.Cælius Rhodiginus l,hoc Galat. 4.
Enchir. c.
tantum ; vocari dies atros ( knoogados, vulgo, à vo
teribus deluxata voce, Ægyptiacos; ab Ægypti,in- 79.
no &obſe
in c.r
!
quit , vanitate proclinato nomine. Eorum Auguſtinus uetis, & c.
meminit, in canonicis decretis nö eft prætermiſſum .] quis exi
ftimaret
Sed qui dies iſti apud Ægyptios, hoc debuit ex
plicare. Gloſla Canonica vult,Ægyptios docuiffe ilib.9:7:
dies toto anno infauſti forent ad opusinchoá- antiq.leat.
qui
dum , & hos Ecclefiam olim in Kalendariis fuis fi- cap. 9 . 1
gnaſſe,quorum pofteriusnihil dubito,quin falſum
ſit :nunquam enim hæc Ecclefia recepit, Apoftoli
cæ prohibicionis memor m :poſterius poreſt recipi, m ad Ga
aſtrologorum enim ifta commenta fuere , & Ægy- lat.4.v.10.
ptus inuentrix aſtrologiæ . Petrus Breslayus libro
primo Notabilium capite 53.huiuſmodi dicit effe lar
nuar. 1. & 25. Februar.4 . & 26.Martij 1.& 28. Apri.
10. & 20.Maij 3. & vlc. Iunij 1o. & 17.lulij 13.&
27. Auguſt. 1.& 24.Septembr.3 . & 21. Octob.3.
& 22.Nouembr.5. & 28.Decemb. 7. & 22. vnde
acceperit neſcio. Suſpicor tamen , Ægyptios pro
ſcæuis & nefaſtis habuiſſe etiam dies illos, quibus
cot plagis à Moyſe percuſſi, & quo Pharao cum
exercitu mari demerſus. Nam lingulis gentibus
inſignes clade aliqua dies, poſtea ſemper atri ha
biti, vt deRomanis,Græcis , aliíſque docuit A
lexand. ab Alex. ' n Exempla plura harum ſuper - Ind.c. 20.
ſtitionum
 LIBER III. P. II.
ſtitionú ſuggerút Patres, ila D.Pauliverba ,(Dies , A Vis illa, lupernaturalis ergo.cur non idem compe
obferuatis ,o menfesó têpora annos.Timeo vosjne tit cnixis die Anaſtalis , vel Natalis Donini ? fpe
fruſtra laboraterim in vobis ) explicantes , vt Am
broſius, Dies obferuant, qui dicunt vtputa , craftino
proficiſcendū noneſt, poſt craftinum enim non debet a
liquid inchoari, jic folentmagis decipi. Hi autem
colunt menſes , qui curſus lune perfcrutantur,dicen
tes vtputa ,feptima luna inſtrumenta confici non debet.
nona luna feruum ,emptum wputa, domum ducere no
oportet. Ő per hac faciliùs ſolent aduerfa prouenire.
Tempora verò fic obferuant, cum dicunt : Hodie ve
risinitrū eft.feſtiuitas eſt,poft cras Vulcanalia ſunt.Et
talia iter aiuntū, Poſterum eft , domum egredinolicet.
Poſterú ſignificataduerſum c “ prepoſterú , quaſi ela
pla comoditate ſerã .Annos fic colunt, cum dicunt Ka
ledis Ianuarijs noscus eft annus.quaſi nõ quotidie anni B
impleatur:fed vt lani illius memoria recolanı bifron
tis, hac ſuperſtitionevtuntur ,qua longè debet effe a fer
uis Dei, ſi enim Dei.fi enim Deus ex toto corde dili
gatur, ipſopropitio, nulla debet eſſe formido neque ſu
spicio harum rerum. Profperè enim poteſt cedere,quic
a epiſt.259 quid fimpliciter fub Dei deuotioneft.] D. Auguſt.a
c. 7. Eos enim inculpat, qui dicunt ; non proficiſcar quia b
blege.po .
Iterus. proſperus dies est,aut quia luna ſic fertur: vel proficif
car, vi profperè cedat,quia ita ſe habetpoſitio ſideră.
Non agam hoc menſe commercium ,quia ula ſtella mi-
biagit menſem :vel agam , quia ſuſcepit,menſem . Non
planem hoc anno vineam , quia bijſextus ) quæ ad
verbum comment.ſuo inferuit D. Anſelmus. Idem
cdc: 79. Auguſt. fic alibi c, ficut obſeruant , qui certis diebus, c randis,ad porcorum lindrem ſeu obbam collum
fiue minſibus , volunt & nolunt aliquid inchoare, co
quod fecundum vanas doctrinas hominum fauſta vel
d in d.c.4. infaufta exiftiment tëpora . & alio rurlus loco d , pie
ad Galat. na ſunt conuenticula noſtra hominibus,qui tempora re
rum agendarum à Mathematicis accipiunt. Tam verò
ne aliquid inchoe turaut edificiorum ,aut huiuſmodi a
liquid operum , diebus, quos Ægypriacosvocant, ſapè
etiam nos monere non dubitant. ]Hactenus Patres,
quorum adſcripſi verba, quoniam ,licet primo lo
co, & iuxta contextus feriem , Apostolus loquere
tur de ſuperſtitioſo dierum menfium , & annorú
cultu Iudæorum , quos Galatæ ludaizantes haud
dubiè imitabantur, vt optimè cum Græcis D.Hie- D
ronymus & Primaliusarbitrati,fieri tamen poteſt,
vt aliquid etiam paganiſmi limul irrepferit. vt vidi
in Francia, cempore Catharina Medicea , quando
inter aulicas matronas adeò hæc vigebant , vt ni
hil inconſultis aſtrologis ( quos Baronesſuos nun
cupabant ) conari auderent. Quæſo. ſi quis dies
infortunatus, vnde?ex aſtrorum reſpondent influ
xu, & politura : verùm hæc eft alia atque alia fin
gulis annis, nec eadem illo codem die. fusè hoc
phyſicis rationibus refellit Ciruelus d.p.3.c.6.qui
poteſt couſuli. Ad hanc ſuperſtitionem diariam
referendi quoque funt, qui certis diebus olera (co
E
pis tangunt, ne ciniphes ,erucæ ,campe ,vel alia in
recta noceant: item quinolunt vngues præſcinde
re die Veneris , vel nere die Sabbathi,cum interea
von abſtineant in honorem Deiparæ ceteris ope
ribus fer uilibus: qui credunt maiorem ineſſe vim
aquæ benedictæ Dominicis poft quatuor tempo
ra, quam aliis ad ſpeciales quoſdam effectus : item
qui oua, quæ gallinæ pariunt die Parafceues ,toto
aileruant anno ,quia credunt ea vim habere ad ex
Itinguenda incendia , fi in ignem injiciantur . cedo
cnim , vis hæc naturaliſne? vnde? à dic , vel matre?
nemo hoc dicat. nam quid abſurdius?nulla matri
prærogatiua tum præcipua competit : nihil diei,
lcceleftes orbes tum vel lidera fingulare influunt.
Q. IIII. SEC. VII. 237
ciali,inquient, priuilegio . dic ſodes , vnde nofti?
cui & quando conceſlum conſtar experientiâ , di
cent . Sed illa fallax, & vnde certuscs, non ex pa
Cto effectum paſci? Deuotio perſuaſit , dicat alius.
Non bona devocio ;quæ cum ſcandalo coniuncta,
quæ meritò fufpecta ,quæ anilis , quæ fingularis,
quæ nullo Ecclefiæ vel traditionis munita fuffra
gio . Faciunt in his partibus multi . Sed in ijfdem
partibus multi pietatis & rerum fidei morumque
imperiti,multi curioti ,multi ſuperſtitiofi. Lege
Martin. de Arles tracta de ſuperſtitione.
SECTIO VII .
Ono loco ſunt obſeruaptiæ vane in malis den
Noe pellendis
l & morbis fanandis variæ, vt ſi quis G
faciat oblationem ex bonis eleemofyna impetra
tis,credens ea maioris efficacię ad effectum conſe
quendum : qui putat crucem ex eleemofynis em
ptam vel factam , vel fanctiorem , & cfficaciorem :
qui offerunt fanctis ceram vel aliam materiam , illi
imịniſcentes capillos hominis, vel pilos animalis
ægri: qui mergunt imagines in aquam , pro pluuia
obtinenda:qui faciunt quaſdam ligaturas , ne lac
vaccis fubtrahatur : qui per annulum defponfatio
tionis meiunt, vt liberétur maleficio: qui pro qui
bufdam capitis doloribus, & fimilibus morbis cu
applicant . In nomine Patris, &c.qui meriútur cin
gulum ægrotantis ad cognofcendum à quo fancto
lit ſanitas impetranda, adhibitis aliis definitis riti
bus : qui ftramen bipenni diuidunt, vt fanentur
manuum vel digitorum tumores; qui pro quibuf
dam pecudum morbis ignes ſtruunt ex peculiari
bus lignis, & in eum aniinalia impellunt , vel in
orbem circumducunt , & quod primo loco tran
ſit animal,hoc ſanctis offerunt. qui S. Lupi libum
pinſunt, hoc ritu , coquunt libum triangularem ,
prætexto Trinitatis facratiffimæ honore , & ei
quinque foramina imprimunt, in memoriam ( fic
colorant) vulnerum Chriſti;poftea in B.Lupi ho
norem , libum dant in eleemofynam primo men
dico non ex propoſito, ſed ignaro , & fortuitò oc
carrenti, ficarbitrantur armenta gregelque , fola
in paſcuis,à lupis inuadi non poſſe. frequens eft ,in
pagis propè Thenas & Louanium . Superſtitio ſe
prodit in co ( vt cetera mittam ) quòd fortuitò mé
dicanti dari debet;nam quid hoc,vel ad cuſtodiam
pecoris , vel ad honorem Dei, attinet ? tales etiam
ligaturæ pecuariorum , ad liberandos canes ac pe
cora à clade & tabe; vcl ve ea inferant pecoribus
aliorum . lege Burchardum d. c. 19. v. feciſti ligatu
ras. Aut pertinet opinio Silefiorum , motauorum
& vicinarum gentium putantium faſcinationibus
reſiſtere faſciolas vel cæniolas rubeas, alligatas e
quorum frenis velepipphiis. vetuſta ſuperſtitioné
eadem de cauſa apudGræcos & Romanos pueri
puellzq ; faſciofis ruſſeis præcingebantur Apulei.
Miles . lib . 2. Chryfoft. in hom . XII. 1. ad Cor . &
alij apud Martin .Roman, lib. 1. ling.c.3. & libr .
2. Cap. 23 .
Huc referendæ funt innumerx orationum for
mæ , quibus vulgò vulnera ſanantur, velmorbi
curantur ,velinfortunia arcentur. Quale illud de
quo Burchard . ibid . v.collegıſti ; Coliegiſti berbas
medicinales cum alys incantationibus , cum Symbole
Dominica oratione. Corrige audacter , quam
)
cum
 ONVM
238 DISQUISITI
cum ſymbolo , & dom. orar. ) id eft, cum credo in
Deum , & Pater nofter cantando. Si aliter feciſti ,‫ و‬de
cem dies in paneet aquapæniteas. ) Eft &alia in v
ſuincer Hiſpanos milites,qua quidam Lalutatores,
ve ferunt, ſanctè viuentes, & omnes gratis curan
res, cum ſola impoſitione lintcorum , & cercorum
recitatione verborum vtuntur: formula fuit Hi
ſpanica, ſed reddam Latinè ad verbum , Per Chri
Stum , çun Christo, o in Chrifto, est tibi Deo Pa
tri omnipotenti ,in vnitate Spiritus ſancti omnis horor,
gloria, per omnia ſecula ſeculorum .Oremus, faluta.
ribus præceptis moniti, e diuina inſtitutione formati,
audemus dicere, Pater nofter, quies in cælis,& c. A.
men , 1 E sv S , Potentia Patris,fapientia Fily, virtus
Spiritus ſancti fanet hoc vulnus ab omnimalo. Amen.
LES V 8. Domine miles v Christe, credo quod no
čte louis San &ti incæna, postquam lauiſti pedes tuorū
Sanctorum diſcipulorum ,accepifti panem ſanctiſſimis
manibus tuis , e benedixifti, e fregiſti , dedi
ſti tuis ſanctis diſcipul is , dicens , accipit e o come
dite, hoc eft enim corpus meum , fimilite r accepiſt i cali
cē in ſanctiſſimas manus , & gratias egifti, tradi
distiillis dicens:accipite sa bibite , quia hic est meus
fanguis noui testamenti, quipro multis effundetur in
remiffionem peccatorum . hoc quotieſcung,feceritis, fa
cite in meam commemorationem . Obfecro te Domine ccianda funt verba,idionate & rythmo propone
mi I es v Christe, vt per hæc fanctiſſima verba, do rentur. ) Siſancta Maria virgopuerñ leſumn vere pe
per virtutem illorum , per meritum fanctiſſime Par perit: liberetur animal hac Pallione,In nominePairis,
fionis tue , fanetur hoc vulnus, ó malum istud. Amen . @c. Er illud,Christusfuitnaiu , Christresfu t imijus,
Chriftus fuit inuēlus: ipfe benedicat,& cölignerhec vui
12 sv s . In nomine Patris, o Filij, ó Spiritus ſan
Eti . Amen . IESVS . nera, In nomine, c. Erillá , Ego adiuro vos vermes,
De hac formula mota fuit Ipris anno ſuperiore
quçſtio ,maximè quia nullum naturale medicamé
tum accedebat.Reuerédiſ.Epiſcopus Iprenſis Si
monius , & conſiliarii eius,totam curationem hanc
iudicarunt ſuperſtitioſam & illicitá, & prohibuêre
ne quis ea vteretur, Mulcis hæc damnario dura vi .
ſa ſed immeritò.Nam hîc effectus totus exſpecta
tur à Deo per modum miraculi . Sed miracula fic
alliduè & quafi ex conſuetudine poſcere , eſt Deú D
centare.Deinde fancti viri , ad miracula edenda,no
ſunt vſi certis , & quali conceptis verború formu
lis , ſed modò lic, modò aliter , prout Spiritus fan
Etus ſuggerebat.Tertiò ſanctitas huius , non ſatis
probata: fit enim plerúq ; vt malefici præclarè ſpe
cic externa,fanctitatémentiátur :neq;in hac re ini
lites ſatis idonei iudices, quibus fancti videtur, qui
extrinſecus peccata grauia nó prodút . Quartò ,qui
donum fanationùm à Deo acceperunt, illinunquá
accipiunt cum conditione; vt talibus vel talibus v
cantur verbis:fed cales commentitiæ formulæ ſunt
indicia pacti ſaltem latentis . Quintò ,non licet pri
uatis comminiſciformulas, quas nec lacræ litteræ, E
nec Eccleſiaſticus vſus approbauit , qualis eſt iſta.
quæ licentiosè abutitur , & deprauat mulca ſa
cro ſancti Miſſæ ſacrificii verba , etiam ipſius Ca
nonis, Deniqueapplicat verba conſccrationis rei,
ad quam inſtituta non fuit, ( quod non eſt permit.
tendum ) & præterea petir effectum ſibi cócedi per
vim prædictorum verborum , quæ vis ,non ad vul
nerum corporis conſolidationem ,ſed ad panis ac
vini tranſubſtantiationem , à Saluatore noſtro di
recta fuit. Neque illud negligendú eſt, Eccleſia &
Catholicos eius filios,táta femper in veneratione
hæc ſacroſancta conſecrationis verba habuiſſe, ve
nefas ducerent illis vti,niſi quando in Miſſæ ſacri.
ficio, vel quando in Eccleſia, vel ſcholis,aut difpu
rationib. iis neceffariò vtendum : contra Diabo
lus, & membra eius malefici, rebus nullis vtuntur
MAGICARV
M
A libentiùs aut frequentiùs ad lua lacrilegia ncfan
da , quam & ipſa Venerabili Euchariſtia, & iis quç
ad illam pertinent.Hæc mihi nunc contra hanc &
Gmiles forinulas occurrcbanr.
SE CTIO VIII .
Ec quiſquam nitatur auctoritate cuiuſdam I
Canoniſtx , qui vixit anno. 1454. nomine
Fælix Malleolus, & fuit Canonicus Tigurious, led
de hæreſi tantùm non damnatus , quare & loan .
Balæo & fimilibus tantoperè commendatus : hic
Malleolus , integro libello. duorum iraštaisīt de e
xorciſmis,fe patronum præbethuiuſmodi precatio
B num & medicamentorum . plurima buius opuſcu
la circumferuntur, ſed in pleriſque multa funt te
meraria, erronca & ſcandaloſa : quare maturo &
ſapienti cófilio Eccleſia Romana eius nomen ; in
ter prima claſſis prohibitos fçriptores, quorú cun
Cta ( cripta fint verita,retulit. ideo Catholicis eius
auctoritas profligata planè cenſenda : fed nec ra
tiones yllius momenti attulit.Examinemus finga
las breuiter, vult liciram eſſe curationem
per hu.
iuſmodi verba dicam Latinè , tum vt omnes in
telligant, tum ne quis vtacur, fi eo, quo pronun
per omnipotentē Deü ,vr ifta ciuitas vel domus fit vebis
ia detestabilis, qua Deo est vir ille,qui falfam fenten
tiam protulit, iustam nouit, in nomine Patris, & c.]
& dicit hæc dicta, mutaris mutandis ctiam profi
cere, contra lumbrices & vermes, qui animalium
viſcera corrodunc.Fatetur ſuæ fententiæ contrariú
eſſe quendam ,qui ( cripfit de ſuperſtitionıbụs ( in
tellige Martin . de Arles ) & loan . in ſumma Con
feflor. & anno Domini 1405. lectore ordinis Au
guſtiniani coactum reuocare Heidelbergæ articu
lum , quo dixerat poffe huiuſmodi formulis ſine
peccato aliquem vii, & nominatim fecunda illa .
coactum , inquam , hoc reuocare,ad mandatú Do
mini Epiſcopi Spirenſis, & peritoruin ſtudii Hei
delbergenſis, tanquam erroncum ; & polliceri , ſe
de cctero non ampliùs talia verba prolatutum.His
non obftantibus contrarium iple cenſet . Probat
primò quia piú eft & meritorium fanare morbos,
non hominum modò , fed & brutorum : vt pro
bantur multi Sancti feciſſe. Rep. hoc fecere . citra
omnem ſuperſtitionis ſuſpicioncm , & fic facere eft
pium ac meritorium: formulas verò haſce ſuper
fticioſas eſſe, & meritò ſuſpectas.
Secundò , licet benedicere animalibus in no
mine Domini. Resp. licet , fi nihil addas ſuperſti
tiofi dicti velfacti.
Tertiò , licet illa maledicere, ſeu coniurare , &
excommunicare, & exorciſare: vt fccit S.V Vilhel
mus Lauſanenſis Epiſcopus, qui ab anguillis læſus
omnes anguillas fuæ ditionismaledictione expu
lit & relegauit.ficut & B.Pruminius inſulá S.Mar.
ci propè Conſtantiam , venenoſis coinquinatam
vermibus, totaliter ſuis precib, mundauit . Et Epi
( copus Laulanenfis, tum viuens, contra venenatas
fangiſugas, quæ veneno fuo inficiebant Salmones
& alios piſces, exorciſmos ex facris Scripturis
compoſitos, fecit pronunciari . Er ſoliti ſunt etiam
in Heluctia,contra valdè noxium genus vermium
quod
 LIBRT II.
INI. P. II .
quod vocantluger, inſtituere iudiciarium procel- | A bumanunalis maleficiari.Antecedens probat ex l.
Cum , ficut fit contra facinorofos : ficut & Con corú. C.de malef. & auctoritate Azonis in lumm .
tantienſes & Curientes faciunt, contra vermes a
lios nuncupatos Lauffkuffer. Refp . Exorciſmos &
Eccleſiaſticas depulfiones animaliú probari , quos
publicus Ecclefia vſus recepit & approbauit, non
quoſcunque priuati comminiſcuntur. Hodie in
Ritualibus Romanis habemus expreſſas formulas
legitimas, quas omnes ſequi deberent: poſſunt, &
vti tutò proprijs diceceſium , quæ à fede Romana
approbatæ : immò fine peccato vtiillis poſſunt,
etiamſi non fint expreſsè approbatæ , dummodò
nec improbatæ, nec à viris doctis & puis in dubiu
vocatæ, nec apertam vanitatem præ le ferant, &
ijs licitè quoque vfus in Æthiopia Franc. Aluarez
Luſitanus contra locuftas. narrat ipſe in Hift. Æ
thiop. cap.Vt fanè in formula ipſiusexorciſini ſeu
adiurationis Laulanenfis Epiſcopi nihil contine
tur ,quod poffit improbari, nifi fortè citatio illa , &
procuratorium piſcium , & alij quidam actus iudi
ciarij, quæ omnia vidérur vana & fuperflua:quod
idem dicendum ,de publica praxi Conſtantienſi
& Curienfi. Tertia verò illa adiuratio , erat intro
ducta priuatim à ruſtico,nec de origine prima cius
quicquam conſtat: in exorciſmis autem non reci
piendas quafuis pro arbitrio exorciſantis preces, C vim contra ceteras omnes. Nec tamen vim habet
led certas & ab Eccleſia præſcriptas,doceni Con
cil. Carthagin . 4. can . 7. & loan . Micrologus lib.
de obferuat.Eccleſ. cap. 7. Quoad factum denique
Guilhelmi& Pruminii , fimilia legimus de S. Pa
tricio & aliis, ſed aliud non probant, quàm licere
iacra adiuratione, vel oratione , virtute Dei , ani
malia noxia expellere , quod nemo negat : Lice re
autem certas formulas arbitratu quorumuis con
fi&tas in vſum inducere , id non probatur , quod
ego nego . Sanè Apoſtoli, & Sancti, abſque alia
verborum additione dæmones expellebant , &
a Act. 3. v. morbos ſanabant in ſolo Chriſti nomine a ſic DD ,
6. & c.16.
v.is. Petrus ac Paulus, D. lo. b D. Tho. D. Andr. DD .
D
b Procho- Iudas & Simonc, & D.Hilarion. d fecere.
rus in vita Quartò addit, pro argumento , ex legenda S.
Ioan .
c Abdias Blaſij , eum benedictione ſolitum munire anima
lib.1. 9.10 . lia imbecilliora contra grandiora: item, quod qui
& 13 hi- porcos caſtrant, eos D. Antonio commendant, &
for. Apo - li porci D.Antonio donati violentur ab aliquo ,illú
itolor. "
d D. Hic non eſſe impunitum . Resp. hæc nihil ad rem per
ro. in eius tinere: nihil enim hîc verborum ſuperſtitioforum
vita . intercedit . De D.Blafio in vulgarislegendis mul
ta narrantur, quæ nulla nituntur fide vel auctori
tate. Cur Beato Antonio porcus appingatur , ne
ſcio , niſi hoc ex hac ortum conſuetudine fuerit:
ſed quod huius conſuetudinis initiú , rurſus igno
ro . Deuotioni populorum puræ & innoxiæ , lan- E
Ctorum caritatem ſæpenumero fauere & applau
dere videmus . Nimirum rectè Ambroſius , Pro
spere ,dixit,poteſt cedere quicquid fimpliciter fub Dei
fit deuo ione.
Quintò ex facra Scriptura fic argumétatur,Pau
K
lus dicit ,omnia quæcumg facitis , in nomine Domini
e Color 3. roftri Iesv Chriftifacite e.qui omnia dicit,nullú a.
V.17 ctum (falté bonum ) excipit.Refp.eum ſumere pro
certo,quod eft in cótrouerſia, hunc actum anima
lis cum talibus verbis curati eſſe bonum.Nec dicit
Apoſt. licita eſſe quæcunque in nomine le sv fa
cimus , fed quæcunque facimus, ea nos in hoc no
inine, & non in alio facere debere .
Sextò , tempeſtatem per maleficium excitatam ,
ab agris alio maleficio repellere, eſt actus bonus:
ergo etiá fuperftitiofa formula licet repellere mor
Q. III . SEC . VIII .
232
& Archid . Reſp. & legem illam , & auctores cam
fequentes manifeſtè errare contra fidem ,vcdoce
bo fusè lib . 6 .
Septimò ,quoad primá formulam , excuſat illam ;
Quia Si particula in ca non eft dubitatiua leu con
iecturalis ,ſed caulalis, fignificans idem quod, quia
vere.Quemadmodú ,in illo:ſiiudicaseos cognojie.né
fiin inferno nulla eſt redéptio,ſanè terribilisejt recor
datio. Refp.etiamli ita lumas,formulam efle ſuper
(titiofam ,quia vel illud addıcur , vt caula lanatio
nis, vel vt lignu.fi vt ſignum , non eſt lignú ad,hoc
à Deo vel Eccleſiâ inſtitucú..ergo à priuaco, & tum
B meritò ſuſpicamur pactú cum dæmone. quia cum
Dco nemolic pacilcitur:neclicet nobis.Deo ſignu
præſcribere, vel dare.Si vt cauſa, vel quatenus aë
rein verba verberant, & ſunt talis fonus (quod eſt
ridiculú ) vel quatenus ipfa verba vim phyficá ha
bent (quod æquè ablurdum ) vel quatenus habent
vim moralé, quæro an hæc fit ex opere operato , an
ex opere operantis ?no illud, quia non ſunt Sacra
menta. ſi iltud , ergo iam à deuotione res pender.
ergo etiamfi aliis vteretur verbis id à Dco obtine
cet.ergo iam vana formula. habet hoc argumentú
contra inſtitutasab Eccleſia formas exorciſmorú :
quia Deus Eccleſià in his dirigit, &fpólę lux votis
fauet: adeò vt Ecclelię preces huiuſmodi,vi nomi
nis Chriſti , quod inuocatur & inſeritur, ve caula
fimul & vt lignum operentur , co modo quo &
ſignum crucis formatum pronunciatumquef. f Tyræus
Octa uo cont endit licer e aliq uando dæm onú vti lib.d e dę
miniſterio , & eosadhoc inuocare : quia D.T hco - moni ac .
Povle.
dulus EpiſcopusScdunenfis ingentem campanam
à Lcone Pontifice ſibi donatam , à Roma Sedunú
vſque per dæmones portari curauit. Confirmat,
quia generales hæ propofitiones funt reiiciendæ ,
omnibus nobis iniurian & damna & moleſtias
pertinaciter inferentibus eſt ignoſcendum , qui
hoc dicat ex Domini præcepto,eum dicit mentiri.
veritati enim confonum eile non parci, quibul
dam led oportere puniri : Item , de vluris gene
ralem facientes prohibitionis deteſtationem er
rare , cum in multis contractus vfurarum videa
cur licitus . Sic vult, qui negant vllas formulas lu
perſtitiofas effelicitas, cos quoque errare, Reſp.
me mirari audaciam vel ignorantiam homi -
nis . audaciam quod fabellas nobis pro hiſto
riis obtrudat, quarum nullum refert auctorem . Si
hoc accidit ( non credo quidem ) led ſi accidit,
ſpecialiDeireuelantis permiſſione hoc ab Epiſco
po illo factum , alioqui nec omnia ſemper ſancto.
rum alias virorum facta imitanda , immò nec ne
ceſſario ſemper probanda . Confirmationis primú
membrum prorsùs vel calumnioſum eſt, vel ab
ſurdum . calumniolum , fi vim præcepti Dominici
de remiſſione iniuriæ intellexit:abſurdum ,li licin
tellexit, vt ex argumento videtur intellexille.Do
minus enim rancorem , iram , vlcifcendi ftudium ,
& animi perturbationem prohibuit. Sibi vindi
ctam relinqui voluit , eam in hoc fæculo retribuit
per iudices; vicarios ſuos. nihil igitur hoc perti
net ad iudiciariam iniuriæ proſecutionem . Sccun
dum membrum de vfuris erroneum eſt.nunquam
enim vfurarii contractus vlli liciti fuerunt.
Poſtea conatur probare , formulam rationc
verſus, ſeu rythmiſuperſtitioſam non eſſe. Quod
nec nos dicimus : dicimus tamen , quia non folet
Ecclelia
 240 DISQUIS
ITIONVM
Ecciefia exorciſmos verlibus ligare , hoc non ca-
rere aliqua ſuſpicionis cauſa .
Decimò vult etiam ratione rituum , & geſti
culationum variarum quibus vtuntur ruſti -
L
ci & alii huiuſinodi medentes , non pofle dici for
mulas ſuperſtitioſas. Reſp. ritus omnes & geſtus
ablonos, quos Eccleſia non recipit , nec verbum
Dei , ſcriptum , vel non ſcriptum , approbat , cenſe
ri meritò vanæ obferuantiæ fpecies,& propterea
fugiendos , tamquam ſuperſtitioſos. Addit etiam
certè parum piam dicti ſui multiplicem confirma
tionem.prima eft. Chriſtus Dominus cæcum ſa
nauit (puens in terra, & facto luto, & eo illitis ocu
lis, 2. Diuus Marcus eodem modo ſutorem ſana
uit in manu ſiniſtra læſum . 3. Helilæusmiros ge
ſtus fecit, vt puerum ſuſcitaret. 4. D. Hieronymus
per ſignum crucis leonis pedem ſanauit. 5. in par
uulis baptizandis multos ritus , tactus & mores
nunc exercent Sacerdotes,qui in primitiua Eccle
ſia fuiſſent exorbitátes: Resp. ex his ineptiſſimè in
ferri, ad ritus illos à mulierculis & ruſticis priuata
auctoritate receptos. Chriſti Domini ritus fuit
maximè myſticus & ſignificatiuus , vt Sancti Pa
tres oſtendunt . Helizæi factum ,prophetia fuit in
carnationis Dominicæ . De D. Marco illa narra
tio, mera nænia eſt. D. Hieronymus Ecclefiaftico
remedio & proprio Chriſtianilii figno fuit vfus .
Sacerdotes, qui alios ritus feruant, quàm Eccleſia
præſcribit , peccant : qui eos tantùm ſervant
quiſunt in ritualibus, nibil faciunt, quod non Ec- .
cleſiaſtico vſu à pluſquam mille annis receptum
fit, vt docet Bellarminus : om . 2. agens de baptimi
Carimunys. Plenum verò impietatis eft , nec à bla
ſphemia alienum cærimonias Eccleliæ , & actio
nes Chriſti atque Prophetarum comparare male
ficorum actionibus, & ex illis has velle deducere
vel comprobare , vt facit Malleolus .
Vndecimò coniectorem agit; fortaffis, inquit, eft
arcanum Dei, quod functi viri per reuelationem rece
perunt. Sicut olim per hoc verbum Ananizapta , re
feruatum ,ter:tum , c portatum contra peſtilentiam fi
deliter credentes ſecuritatem perceperunt. Reſp: non ,
quod poffem ,omne fortaſſis affirmatium,folui per D
fortaſſis negatiuum ; ſed quamdiu de tali reuelatione
non eſt vlla probatio,tutiorem parrem eligendam
ve abſtineatur; deinde iplorum eſſe qui defendunt
non conuicere, fed probare reuelationem :denique
illud ipfum quod addit , de Anani pia ,cuiusexé .
plo conatur intentuin probare : cfle non tantùm
vanum , fed etiam merè magicum , & ex pacto dx
monico natum . Sciendum enim inter magica re
liqua periammata ſolitum , vt contra peſtes & fe
bres peſtilentes ,in quo tres verſiculi debebant cer
to deſcribi modo ;.
Ananifapta ferit,mortem que ledere quarit, & c .
E
Quibus quid poteſt dici ineptius ? nam illud a
nanifapta nihil prorsùs ſignificat, & ponitur tamé
verlu tertio, vi Dei nomen , & periturab eo,vt fe
rentis mifereatur. vnde patet fic occultè dæmoné
inuocari, qui hoc fibi nomen vel ſignum confti
tuerit . Deinde quod ait fideliter credentes tan
tùm fanari; hoc indicaçeumn requirere certam fi
dem virtutis illorum verborum: quod & ipſum eſt
impium . Si verò licetde ſignificatione coniicere,
lufpicor vocem eſſe ex Chaldæo vel Hebræo con
fictam.Si velis deducere ex '33,7 Hanneni,miſere
re mei, & Sopher U97w.vides miſericordiã vt à
iudice peti ; ſed non à Dco vero, ve arbitror. Nam
Ana xis ſecretis Mekubalim myſteriis fignificat
MAGICA
RVM
A mentem cui innatæ prima notiones:in cuius ne
dio dicunt federe angelum , quem vocant.m ,
qui rei veritatem hommiaperit, & indicat. vnde
& y277 and romen idolt,& illis ananı diuinatio .
Saphat verò denorat cum iudicare ( sw)...n.in : pta
igitur quafi ananij.pa: fignificat damoneinillim ,
diuinationi qui præeft , & diudicat atque indicat
morbicaulam atque remedium . femper enim ma
lefici priuſquàm fanent, ſententiam ferunt.,male
ficio morbum illatum fuifle . Atque hoc arbi
tror arcanum illud magnum , quod Malleolus in
dicare voluit, vel debuit. Sanè magicæ voces ple
ræque ex Hebræo fumptæ . Non me latet cabali
ſtar um deductio litteraria, fcrupulosè hi non lu
perſtitiosè ex Guarino propolita à Martino de Ar
B les lib .de fuperftit. qui fupponunt Ananizapia ſi
gnificaremalam mortem ( qua quæfo lingua? ) &
qualibet littera repræfentari vnam dictionem . ve
A.Sit Antidotum ,N.Nazareni , A.Auferat. N.ne
cem , I. Intoxicationis , S. Sanctificer, A. Alimen
ta , P. Pocula , T. Trinitas, A. Alma . & fic fignifi
cari , quod mors Chriſti , quæ ex parte ludæorum
mala fuit, ex parte Dei mortem ( hoc eft Diabo
lum ) ferire. & c . Quæ , quis non videt elle gerras
Siculas ? Nec verò infalici illi Folici futfragatur,
quod ,
Duodecimò ſubdir experienter ( vtar eins ver
bis, ne quismefingere quidquam puter) videtur, & ab
Eccleſia permittitur, quod illi, quiper certas for
mas verborum ferpentes tollupt,( pro vt Apoſto
li fecerunt ) & tangunt, & in medicinalibus refe
ctionibus multipliciter deducunt, imò leproſos ta
nando , nondum fundamentaliter infectos , mul
tum proficiunt: & ecce quod illi, qui propriè tali
bus verborum exorciſmis in eadem forma non v
titur, licet fortiora loquatur, nihil apud ſerpentes
operatur. Resp.primò falſum efle quod dicit ab A
poftolis ſerpentes ſublatos , per certas verborum
formas. nam hoc per illos factum dumtaxat , iuf
fione, in nomine I e sv , vt Dominus pręcepit , &
cai formæ, vt cauſæ ac ligno , ſuam opem atque
effectum pollicitus fuit a . falſum eſt lecundò ab 'a Marci
Eccleſia incantatoresferpentum , qui commenti- vlt. v . 18 .
tiis huiuſmodi formis vtuntur, vel morborum cu
rationestales perficiunt, permitti,vt docuiiam lę
pè, & oſtendam ex profeſſo lib.6 . Tertiò falſum
eft , aliis formis potentioribus vtentes effectum nó
contequi.conſequuti enim eum ſunt ſancti viri li
gno crucis , inuocato nomine Dominico, & fimi
libus Eccleſiaſticis remediis . Quod li loquatur de
formis commentitijs atque priuatis, hæc ipſa ex
perientia docet ex pacto feri.nam ideo prodeſt v
na, quia legem illam Diabolustulit :non prodeſt
alteta, qui eam non præſcripſit.
Decimotertiò, fic argumentatur , Deus etiam
per malos Sacerdotes , li ſeruent præſcriptam ab
ipſoverborum formam conficit Euchariſticum ſa
cramentum ,per bonos verò,fiformulam non fer
uent,non conficit. ergo etiam Deus per malos ſeu
maleficos, ſiverba concepta feruent, tribuit fani
tatem , per bonos non tribuit fi non feruent. Con
ſequentia probatur . quia, teſte D. Gregorio , mi
racula minora probantur per maiora . Sed illud de
Euchariſtia eſtmaius,iſtud de curatione morbi eft
minus . ergo iftud benè probatur per illud. Equi
dem miror Chriſtiani alicuius tantam efle pofle im
pudentiam, vt facratiſl. rei mentione ſic abutatur,
& talem inſtituat comparationem , nimirum ma
glæ ſectatorum hoc proprium eſt, non catholico .
ruin vo

LIBER III. P. II.
rum verorum . Ad argumentum negatur conle- A
quentia.nec vrget probatio , quia prælupponit fal
ſum ,nempe miraculofam , & nó prodigiolam , hoc
eſt à Deo , non à dæmone cauſam in cafu propoſi
to:quod à nobis impugnatur. Tranſfubftantiatio
nis miraculú de fide eſt.miraculum fit, quia Chri
ſtus hanc, & non aliam formam verború inftituit.
Sanatio hæc nullo argumento idoneo probatur
Deo eſſe.quare corruit tota machina.D.enim Gre
gorii verba de duobus veris miraculis ſunt.
Decimo quartò inſiſtit probationi experientiæ ,
parum attendensexperientiam tantùm oftendere,
quid factú fit, ſed non docere , quòd curatio ſit à
Deo vel etiá quòd fit licita.ná no quicquid corpo
ri prodeft,id licitú eſt,vt conftat, alioqui & nimio
potu ad vomitum , & nequioribus aliis vti licerer, B fteſt vt non peccem ,faciendo rem illicitam . Qua- 171.lit.z.par
& medici talia ſuadentes excuſarentur, alioqui à
dæmonibus morborum curationem petere liceret .
vt impius Paracell. cenſuit , & non nimis obſcurè
Malleolus videtur concedere. quæ cuncta ſunt
impia .
Decimo quintò, quæ in his formis continetur,
cuncta ſunt ex S.S.deſumpta. ergo licita & ſancta.
Refp. nihil hac illatione frigidius. peccatum enim
hic eſt in abuſu applicationis.co quòd verba facra
applicantur,ad ea quæ Spiritus Sanctus nullo mo
do intendit. quemadmodum peccant , quiad di
uinaciones, ſatyras,paſquill. & huiuſmodi,S.S.ver
ba deflectunt,Confirmat arg. ſuum ; quia non re
prehenderetur ,quicum figno crucis fimpliciter di
ceret, fanare in nomine Chriſti. ergo nec ille , qui
paulò plus rituum & verborum bonorú adhibet.
Reſp. rursus conſequentiam claudicare . quia prior
ille Eccleſiaſticam & Euangelicam formam lequi
tur:poſterior voluntariam fuam & commétitiam .
Deinde & prior ille hoc faciés temerè, poteft pec
care delicto tentantis Deum .
N Decimo fextò , credentibus Deus pollicitus mi
raculorum patrationem ad folum credentium iuf
ſum : neque diſtinxit, ſi hac vel illa forma vſi fue
rint , fed formam generalitcr loquens liberam re
liquit. neque nos igitur hanc licentiam reſtringere
neque diſtinguere debemus. Refpond. Chriſtum
Dominum fidelibus eam poteſtatem tribuiſſe, qui P
fide firmiin nomine ipſius,ad fide confirmationé
iſta faceret, quando falus animarum hoc depoſce
a d.ca. vlt.
ret , vt patet ex ſerie contextus D. Marci a. Et fic
Chriſtus Dominus miracula fua edidit. Velle au
tem miracula edere,duntaxat vt homo , vel, equus
vel vacca,fanerur ægritadine corporali,hoc Chri
ftus nec iuſsit,nec approbauit,nec ſolet concurre
re ad huiuſmodi.formam quoque ſimplicem nobis
reliquit , manus impoſitionem , & fimplicem in no
mine eius cum benedictione iuſsionem ,vel preca
tionem . Hanc Chriſti licentiam nec reſtringimus,
nec diſtinguimus, ſed arcemus ab ea ſuperſtitioſas
additiones & ampliationes .
Vltimò ſic argumentatur : in dubiis benignior
interpretatio facienda ,led hic res dubia eſt, ergo
potiùs dicendum licere , quàm non licere . Conf.
Deus intentionem facientis attendit; eam ruſticus
iſte hoc faciens habet bonam . ergo non eft dam
nandus à nobis . Refp. An bæ formulæ fint licitæ
necne, ftrictè loquendo dubium non eſſe. primò
quia nó ſunt ſufficiétesrationes néque argumenta
b Aragon. fatis idonea, ve iis intellectus fanus ac benè diſpo
& auiad ficus moueatur ad credendú, has formulas effe bo
2.D.no. 2 nas ac licitas. hoc tamen neceſſarium effe , vt di
1.q.6.a.4.
carur dubium , conftat, 6 Deinde quia regula |
1
Q. IIII. SEC . VIII. 241
iuris Canoniciimprobat omnes orationes & for
mulas huiuſmodi, præter Pater nofter & Credo , vt
docuimus :nec inuenitur exceptio per Eccleſia in
troducta ſpecialiter de huiuſmodi formulis :fed du
bium non poteft dici , id de quo inuenitur regula
vetans, ncc probatur de eo cafus fpeciatim excep
tus c . ergo iſtud hic non poteft dici dubium. De- C Barto. in
níque hic non funt Doctorum ſententiæ pro par - l.quoties.
te affirmatiua; dubium enim non dicitur, niſi fint D. fi quis
caution.
hinc inde verímque Doctorum opiniones d. Ved Cuma.
rum ergo dubium hic non poteſt eſſe de re, vtrum conf. 154.
per fe fit licita,necne?ſed tantùm de perſona, vtrú in fin. So
peccaucrit faciendo , quod putabat ,licitum ,nec- cin. congl.
ne ? quæ duo funt omnino diuerfa. fieri cnim po- vol.i.Cor
teft; vtpeccem faciendo rem licitam ; & fieri po- neus conf.
ré etiam aliud eft iudicare de re , aliud de homi- 3
ne . Quando quis iudicat de homine , deber fpe
ctare bonum hominis, quod conſiſtir in eo vt quis
bonus cenſeatur:ideò in dubio, ne homini fiar in
iuria , teneor potiùs iudicare , quòd non delique
rit . Sed quando quæritur deipſa re , quia reinon cGuido Pa
intereſt qualis exiſtimetur,bona an mala , ideo non pa ling.
accommodandum eſt in dubiis iudiciuin bono rei , 217.
ſed bono ipſius iudicantis , hoc eſt ei quod vti
lius eft iudicanti f. bonum autem iudicantis eft, f fic intel
non decipi intellectu, & intellectus bonum eſt ve- lige Specu
ritas, nempe fic rem intelligere,vtreuera eſt:qua- bier.bis
re hociudicium eft conformandum ipfi rei,quoad ver.fed qd
fieri poteft , & de re iudicandum , non vt expediat li arbiter.
perſonæ facientis cuius hic ratio non habetur; ſed
pro vt natura & condiciones rei poſtulant. qua
in re D. Thomæ ceteri allentiuntur g ; AC- 18 Caie.Sot
cedit , quod quæſtio hæc de re , pertinet ad d.a.
Aragon.in
4.
communem animarum ſalutem , quæ paucorum
ſuperſtitioſorum fauori preferenda eſt.quando ve
to diſceptatur de animæ periculo , tum non quod
lenius videatur in quofdam , ſed quod reuera ſit a
nimæ tutiùs , id fequendum , vt communiter do
cent DD . h Ad argumentum itaque breuiter ref h Panorm .
pondeo , ex maiore benè inferri ,de peccato ipſius inc. iuuc
vtentis,quando verè dubium eſt,peccauerit necne, nis.de fpon
ſal.Ang
vt puta de ruſtico dubium fuiſſe ; de monacho ve
Silu. I ab .
rò profeſſore Theologię non puto,tenebatur enim & alii in
ſcire:perperam tamen infertur,idem de re , nā nec verb. Du
dubiủ id eft:& fi foret,nó ſequeda niſi pars negati - bium,
ua, quç tutior: & proinde verè benignior in animas .
Alia quædam poftea accumulat , quæ præter
mitto , quòd fint non minus inepta, quam frigida,
& ridicula ,vt potemeræ fabellæ , de Moyſe, Virgi- ,
lio &c.
Poruiſſet fortius argumentari exl.4.C. dema
lef. & Mathema.vbi Coſtantinus Imp.ſcribit,Nul
lis criminationibus implicanda ſunt remedia humanis
quafita corporibus , aut in agreftibus locis innocenter
E adhibita fuffragia , ne maturis vindemijs metuerentur
imbres,aut ventis,grandinisg,lapidatione quaterentur
quibus , non cuiuſquam falus aut æſtimatio laderetur,
quorum proficerentactus.] Reſponderi ſolet, Cóſtá
tinú adhuc rudem rerum fideiſuperſtitioſa ad finé
-
bonum remedia permififfe ,ita Anton . Contius &
alij, & addunt quidam pofteriorem legis parté , ex
libro bacinexãy tanquam inquam reiectam . Mihi
non videtur in lege quicquam iniqui contineri.
Nam Conftantinus remedia ſuperſtitioſa non ap
probat ,nec etiam licita eſſe pronunciat, ſed dumta
xat decidit in foro ciuili non eſſe puniendos nec
feueriſsimis legibus ( ſcilicet .contra maleficos
laris )vindicandos , qui maleficia vel alias calamj .
X tarcs

1242 DISQUISITIONVM
rates tupetticolis modis depelitietuerte ęquiflimu A
eft nöeamdé ſubire códitioné eos qui contra lalu
sem hominú aut pudicitiam moliuntur, & cos qui
nnocen er hic loquitur ifta remedia adhiberent ad
maleficia diffoluenda. Si perpendas, ilta Accurfi
& Bartoli mens fuit . Nihil ergo Conſtantini fan
Ctio pugnat cum iure canonico,quo iſta prohiben
tur.c.iliud c.quifine 26.9.1.cum fimil. quibus&
peccare docetur, & in conſciétiæ foro pænitentiam
condigoam imperandam.c.ex tuarum de forrileg.
Semper remedia iſta Chriſtianis diſplicuerunt, fz
pè & Ethnicis : vt docuit præter alios , in quem
hoc anno 1606. indicante & præbente viro Nob.
D.Ioanne de Herrera incidi AnnçusRobertuslib .
1. rerum ludicatar , cap.s.cuius doctè & breuiter
dicta , nihil vetat adfcribere , Hippocrates veneficos
quofd.im & irridet ( exſecratur , qui ſe profite
bantur orationibus , ( certis quibuſdam ſacrificys
Sanaturos morburn , quem illi facrum , nos comitia
a 1.de mor lem. vocamus a . Galenus fraudes huiuſmodi reijcit,
bo ſacro .
taquam fraudesaniles, & praftigiaturas Aegyptiorum
& Babyloniorum ,atg; in Pamphylum quendam inue
hitur , qui in herbarum collectioneimprecationes quaſ
b Galenus dam admurmurare folitus erat b Alexander feudo
tegi & heartis à Luciano videtur , qui graſante peftilentia
a não qag verſum hunc foribus in ſcribi iubebat, tanquam cer
μάκων tiſſimum aduerfus vim peſtilentia remedium , coibos
c Lucian .
in Alex.feu extposmóums domus vocéannátépúrsıc D.Thomus cura
C fit: fi dicas,ipadicem.clamant,Spadix,ſi laboras ta
feudou . trones morborum d per verba aiz:er fieri non poje cre
didit , quim viriue damonum : eósque qui verbis
d 2.2.9.96
ar.i. characteribus morbos curant , vel alti Guapiam mira.
da pravernaturam agăt ,ajſer ii fædus habere cum mi
lo damonc, vel exprejum ,veltaciium . Masia multam
habet cum medicina affinuarem .Plinius. Natam pri
mum è medicina nemo dubitareingui ac fpecie fa
lutari irreplikle, velut altioré fanctiorémque quam
medicinam . Ita blandiſſimis defideratilinique
promiſlis addidille vires peligionis , ad quas maxi
e Plinius l.
me etiamnum çalıgat humanum genus ? & poftea
28.cap.1 . lubdit : liaque cum extraordinaria ujte ſex pravdes o
impoſture , jeu etiam morborum curationes , non rerne
dijs na: uralibus content ,fed i demone procedant, reij
ciende ſuni,necinquirendum an profint necne.Sub in- D
Caracalla damnatiſur:, qui remedia quartanis
fSpartian. onino
in Caracal errignifque collo appena ceftabani f. Si:b imperatore
la. Constantio fi qui remediaquaruana vel doloris alierius,
collo geſtarcı fiueper monuincn :uin tranf :iſſe vefpere
nalexolorum argueretur indicijs :ille ( inquil Ammia
nus M.11 celinus ve veneficus , fcpulchrorúmque
horrores & errantium ibidem animarum ludibria
colligens vana,pronunciatus reus capitis interibat.
g1.19.in fi .
hl.n.g. me gyunus incantationes,quantimvis in morborum (n
dicos D de ratione profici571,707 cut damnat. h imperaioria cö
var. & ex diutiunes remedia eiufmodi inbibent & interdicunt.i
extraord. D. Augieffimus mb Ecciefia vnione illss excluder, qui in
criin . collection : 45 pero-4711m tay nina dc , quê qua cha
i eorú. C.
de nialef. rateres ægrois ad fanandos eos apponunt. k inter ve
math . teres Caroli Mzioni ſanctiones hei vnü eft.vt à clericis
k can ad vel laicis phylacteria ,vel faltæ inſcriptiones , aucli
moncant gaturæ , quæ imprudentes pro febribus aut alijs pe
fanno ob it bus adiuuariputant, nullo modo vel ab illis ,vel
26.9 7.ca à quoquam Chriſtiano , fiant: quia magicæ artis
ncc mirü. inſignia lunt. C.4701 42.Conci'y Turonenfisfub Caro
26.9.1.c. olmasno habuti .Admoncát Sacerdores Catholicos
illud 26.9 . populos,vt noucrunt magicasartesincantationél
I Capitu que quibuslibet infirmitatibus hominumn nihil
Caroli Ma polle remedij,conferre,non animalibus languenti
gni 6.6.72 . bus claudicantibúsve,vel etiam moribundis quic
quam incderi,non ligaturas ofbum , vel herbarum
MAGICAR V M
cuiquam mortalium adhibitas prodefle:ſed hæc ef
ſe laqueos & infidias antiqui hoftis,quibusille per
fidus genus humanum decipere nititur. Conſtanti
nus Imp.cum videre multos damonem Ciliciunr vene
rari quem en.m quia plerosque ægrotos Janabat , id
Teór noci owlñpa joebant appellare,damonis illius tem
piam diruit jenitisquefubuertit ,vtnotum cuique face
ret , non ab huiufmodi demonibus,fed à vero omni.
porenti Deo opem implorandam ,petenda morborum
remedia m Néque enim vel medicuia intuitu, vel mor
m Eure
borum curationis gratia omittëda funt pietarisregula , biusl.3.vi
aut violanda Chriſtiane Ecclefiæ pr.:cepta.] Sic ille, tæ Conftá
optimè & veriffimè , & ſententiam hanc lecura Pa- tini.
B rifienfis curia decreto luo confirmauit . Qnæ ex S.
5. probationi adduxit intermed a prætermisi,
quia locorum illorum interpretatio veror & aptior
aliò tendir.
SECTIO IX.
X his infertur deciſio de multis formulis, quas
E non preferencat plantemediei porslisens
res,quando de facto inciderint , iudicarc ; nec afcri
bam integras,ne curioli & impii queant abuti:ſed
adfcribá tantùm initium ac finem ,omiffis mediis &
circunſtantiis, quas auctores earuin requirunt.Pri
mæ quatuor frequentes funt hic in Eburonibus.
1. ad equos fanandos, interrogant cuius coloris
li vel tali morbo,tam verè faneris,quam Ioſeph &
Nicodemus, & c.
2.antepar ante , par ante ante & c.vt virgo Ma
ria peperit .
3.alligare equum ſtoloni arboris, quæ nunquam
fructum tulit;idq; trium horaruim ſpacio.
4.pro quouis morborum genere , funiculo laneo
brachium circúdare, in nomine Dei & c . & ad no
men fancti, cui morbus tuus facer, funiculus con
traherut & fier breuior, & c.
si dicto,conſummatú eſt,pedem equi terræ for
titer incutere, & addito alio verfic.ex orar.Domin .
clauum excidere,
6.ad morbum quendam animalis ſanandú, inii
cere phialæ vitrea aqua limpida plenæ, nouem or
dei grana & c .
7.filum per chriſına trahere:aut terream imagi
nem lub altaris pala abſcondere .
8 tempore miſlædentes tangere, & quendá ex
Euangelio paſsionis verliculum fimul dicere.
9. cum ægroto antè febris acceſſionem manus
lauare, & interea certú ex pſalmis verſum ſubmur
murare : vel laborantis manu prehenla dicere , Æ
què facilis tibi hæc febris fit,atque &c.
10. recipe tres panes millales, & in vno ſcribe,
qualis eft pater & c. in altero & c.in 3. & c. & dare
El has hoftias febricitanti & c .
1
Vndecima ducere egrotum feria ſexta (idque co
cinuis tribus diebus) ante ſolis ortum ,versùs orien
tem , & co expanſis ad folem manibus in crucifixi
moré llante,dicere,Hodie dies illa eft qua Domi
nus Deas ad crucem acceffit & c . denique recitare
nouies ternas orationes Dominicas & ternas lalu
tationes Angelicas.
Duodecima illud Aphricani ; Guftate & videre
quod bonus eſt Dominus ,infcriptum certæ ſupel
lectili & c.
Decimatertia in aquæ frigidæ cyathum inſtilla
re profluentis ſanguinis definito numero guttas,&
inter vnam quamq ; legere pater noſter & c . & pro
pinare
 LIBER III. P. II..
II
Cc
ber propinare patienti . eúmque certa quædam inter- A alla pani inlcripta, Irtoni, Khiriori & c.vel iſtud :Hax :
rogare :vel fronti eius certum verficulum cruore il pax ,max & c.contra morſus canum rabidorú : Item
lo inſcribere.vel in ſanguine filtendo ,dicere, San contra dolores dentiú : Strigoles Falcefque & c. vel
. guis mane in te, &c . fanguis mane fixus & c . & ter aliud :Galbes & c.Galdes &c . Item :Gibel,Got, & c.Et
repetere. Item , in ſanguine Adæ orta eſt mors †
& c.ôt languis vt Auxum tuum cohibeas. Item
illud, Chriſtus natus eſt in Bethleem ; & paſſus &c .
& hæc dicentem tenere innominatum digitum in
vulnere, & facere certas ſuper vulnere cú eo clu
m Euſe ces , & dicere quinque pater,& ſemel fymbolum
bius.s.vi: & c.Item , certum verficulum folum dicere ex Paf
ia Conti fione.Item dicere,in nomine Patris, & c . chunrat ,
tin .
cara, Carite & c.
Decimaquarta tribus diebus ante ſolis ortum
ſuper equo dicere, In nomine Patris , & Filij , &
Spiritus ſancti exorciſo te vermem per Deum pa
tre & † & c . vt nec carnem , nec offa huius equi e
das & c . Deinde certo numero recitare Pater. &
Aue . tandem in dextram aurem equi, cum aliquot
crucibus factis, inſuſurrare quatuor quędā verba .
Decimaquinta ad inueniendum furem , in cry
ſtallo crucem facere cum oleo oliuæ, & lub cruce
ſcribere, S.Helena, & puero caſto atque legitimo
decenni tradere phialam tenendam, & poit tergú
eius Alexis genibus ter dicere orationem S. Hele
næ ; deprecor te Domina S. Helena ; mater Re
gis Conft . & c.Amen . & cum angelum intellige ni
grum )videbit puer in phiala, tum interrogare quę
quis voluerit. Item ad furem deprehendendum ,
Accede Aventem aquam ,inde quot ſuſpectos ha
bes, tot numero lapillos collige, domum refer, fac
igneſcant in foco,defode ſublimen & c.imponan
tur ſcutellæ aqua plenæ cum certis ritibus, & ad no
men furis calculus eius aquam facier ebullire.Item
leguntur feptem pſalmi cum Letaniis ; hinc fequi
tur oratio terribilis ad Deum patrem & c , hinc e
xorciſmus in furem : denique formatur figura cir
cularis cum barbaris nominibus, & in medio pin
gitur oculus , tum clauus æneus , cercorum late
rum , oculo infigitur malleo cypreſfino & dicitur
certus ex pfalmis verſiculus. lc furi oculum pu
tant excuci. Alij, die Sabbati ante Solis ortum
ramum auellanum abſcindunt , dicentes ;Ego reD
ramum huius æftatis reſeco &c . in menſa ſter
nitur tegumentum additis his verbis; & c . quæter
repetenda. Alij vtuntur exorciſmo feu anathe
mate , quod blaſphemè vocant S.Adalberti, cu
ius initium eſt, ex auctoritate Dei omnipotentis
& c . & finitur, Amen , dicant omnes. poſtea can
tabitur , Media vita in morte fumus &c, Quam
prorsùs fufpicor eſſe illius Adelberti hæretici, qui
ſe fanctum vocabat , & damnatus fuit à Papa Za
charia : cuius Hiſtoriam & Magicam quandam im
piam orationem , inuenies in vita S , Bonifacii A
poſtoli Germaniæ libro 2. apud Surium menſe Iu
nii . Alij legunt Pſal. 108. iuxta certam diſtribu-
tionem .
Decimaſexta , ad curandum maleficiarum :Ac
cipe tres olei violacei menſuras , & conſiſtens con
tra ſolem ante eius ortum exprime nomen læſi &
matris cius & angelos gloriæ , qui ftant in gradu
ſexto , ſex diebus ter in die. Septimo autem collo
cetur ille nudus & c. deinde nomina horum ange
lorum inſcribenda laminæ & c . viceſima die měls
Lanabitur.
Decimaſeptima, Item ferre inſcripta nomina
trium Regum ,cum certis tribus verſiculis :vel ver
ba planè incognita & abſurda:vt illa vererú , Da .
nata darios; & c. & recentia, Abrac, Amon , & c. vei
Q.
Q. IIII . SE C. VIII.
243
in piſcium captura, illud Geoponici Conſtantini
lao Sabaoth :& quorum his nugis olim libri refero
fuere Bamachius & Cariachirus , à Galeno deriſil.
Simplifin illo Conſtantini eft abuſus duoruny De
nominum .
Decimaoctaua, virgas parellelas vi certorum ver
borum mediis partibus comınittere, & in crucis
· formam vincire, & de collo -ſuſpendere.vel thora
ci lignum rotundum cum certo murmui e applica
B re ,vi Turcæ faciunt.Sed ſunt innumera huiufmo.
di cómenta , quæ ex prædictis diiudicari poterunt :
& nosalia quædam 1.6.profligabimus ,quæ propria
Paracelliſtarú . Aliæ quædam ſuperſtitiones in ex
poſit.1.pręcepti apud Beerziú leguntur c.v.Alii in
quit)promittunt fic :vis vt maritus tuusdiligat te , 1c
cipe de omnib.crinib.tuis, offer illos ad altare ter cũ
cereo ardēti: tūc quamdiu portabis illos ſuper caput
tuum tamdiu exardefcet in amorē tui. Alia fuadet lic
accipe hæc fanéta verbafcripta , & cõſue veſtimētis vi
ritui, & non poterit occidi , vel ſubſtitanea morte mori
vel,fac ſcribilitteras infra Euangelium talis feſti,
fufpende illas ad collum viri tui, & non poterit ſubmer
giſi pertranfit mare.vel fic, ſi vis habére maritum ad
voluntatem fuam ,quare clauosferreosantiguos (vulga
reter hoefnagelen ) dequibus inuentis debet formarı
annulus ſexta feria infra miſlam : fostea ſuperlege
Euang. ( quoddam certum ö dic quotidie Pat,noft.
tuncſiannulum in digito portaueris, habebis maruum
pro tuo deſiderio infra annum . Item fi fponfa debet ho
bere bonam fortunam ,oportetquod in nuptys ingredia
tur domūſub duodes euaginatis gladiispofitis adma
dū crucis S. Andree.Item ne Alf,vei mare equitet mil
liere in puerperio iacētē,vel ne infans rapiatur(à ſtri
gibus)debet poni cultellus vel corrigia ſuper lectă .]ha
Čtenus ille cotétus cãtùm poſuille quátú ad fugié
das agnitas ſuperſtitiones pertinebat . formulas ver
ború, quas præterea adhibét ,prudéter prętermiſir.
Nuper duas hic in Brabátia non infiequétes de
prehendi , Prima,vt fciant an äger moriturus , ſa
lé ignaro in manum imponút, & attendunt liquef
cat ſal,necne?quod pertinet etiam ad diuinationes .
Altera eſt: ſi quis febri laboret , iubent prorsùsnu
dum ſe ſoli exorienti opponere,ac fimul certo nu
mero Dominicas orationes & ſalutationes Ange
licas recitare.Sic liberandum . crebrò etiam virgi
' nes id faciunt.tanto ſanitatis corporeæ quàm vere
cúdiæ maior.cura:quo,niſi Aſmodeo auctore vult
cum veſte pudorem ,cum pudore pudicitiam pau
latim ponere. Priori poſſet aliquid phyſiologicum
ſubelle :Sed id adeò incertum & obſcurum ,vt non
iniuria ſuſpectum cenſeatur. Nunc'iſta fufficiant
e exempla ,plura fum daturus lib.6.c.2.fe£t.1.9.1.& ex
opere Martini de Arles deſuperſtitione,quod exſtat
in iuris Oceano, peti poſſunt : apud qué iuuenies
egregiè confutata quandá vánam obſeruantia ,quę
ſimul eſt ſuperſtitio, & Dei tentatio , & facrilegiú,
& blafphemia , qua Nauarræi ruſtici vtebantur,
imaginem B. Petri in flumen mergentes,ad pluuia
impetrandam : cuius dicta moneo vtnotes , quia
ruſtici accolæ Rheni folent idem facere cú ſtatua
( li commeminiB.Vrbani. Fuit penès me libellus
M.S.Leuini Crucii Curionis Boſcepani , cui titu
lus Eruditoriū exorciſta, qui vir certè nec indoctus,
nec exigua huiuſmodi rerum experientia prædi .
' tus , plurima congeſſit remedia contra marcticas
X 2 nox S
244 DISQUISITION V M
noxas,quarum pleraque etſi ma nifeftæ ſuperſtitio | A
sus nequeant reuinci , expeditamen propter cla
rum periculum , & procliuem abulum ,iis prorsùs
abſtinere. Quapropter oro & hortor omnes , ad
quos liber ille , quod fciam nondum editus,perue
nerit ( ſcio verò quoſdam illic traditis incautè ad
modùm vti aliquando )ne temerè vllo remedio in
de excerpto vtantur,niſi priùs ſollicitè,cum pio, &
Crudito,& prudente alıquo Theologo rem cótu
erint, & is ſecura omnia declararir.
Formidandum quoddam in huiuſmodi nego
ciis exemplum Gerſon narrauit : fuo tépore Prin
cipem quendam fuiffe , cui cùm luaderetur, vt pe- BI
FINIS LIBRI
OOD
MAGICARVM
teretconfilium à ſapienubus,quos fciebat elicia
les , & fibi beneuolos , Viruin licite e ſentiperfillio- !
nes quasexercebat,& credebs ? Respondit,cur inquire
rem à talibus, etenim ſcio quod defconſuleren: mihi:
Ego tamēſic agere, & ficcredere penities diſpoſiu , nec
omittam .Etin hac infælicitate pofitus , o prezentus
morte repentina , deſtiti velle vollet : nc agnoſcens in
inferno, quoniam Dominus odit obferuantes vani
cates ſuperuacuè. Et contra , Beatus eſt vir cuius
eſt Dominus ſpes cius, & non refpexit in vanitates
& inſanias fallas. Sic ille tracta de obferuat , die
rum ſuperſtitioſa.
TERTI .
000
E2 8
SVMMA
 245

SVMMARIA BREVIA

LIBRI Q V AR TI

DE DIVINATIONE .

Ræambulum
n De nominibusquibuſdam ,quid fi-| A | De duplici Ep!sod. Quid rarionale, Hebreis ipri vi
PRaagnificent.Prædictio.Prenorio, varicinini.Pro deri vetcres alys pūćtis legiffe non fun ſed junaó
phetia locus D.Hieronymi.loca.lerem . 13.V.23 . ☺ gov non actiev.cur latinis rationale iudicy:refelis
25.0ſec 9.v.7.Exod.12.v.12.cap.18.2.11 . Dan.11 . ur larritus . A
v.8 . Denier.13.lerem.23.V.25.cum fimil. De nominibus eius Chaldais,Hebrais,Gracis. O uidee!
Diuinatio , quid locus Prouer.16.v . 10.de diuinatione fuerint vrim & Thummim , Pope ſciri .Non fuiſſe
iudiciaria.Exēpia, Salomonis Danielis, Ariophar aliquid diuerfum ab ipfis Lapidilisi, XII. B
nis, Alfonfi primi Neapol. Tiberi , & Theoderici D.Auguſtinimens exquiſita.ſunt nomin .: ipforum la
regis , Caroli Magni', Friderici 3. Solymanni pidum , qui alibi eiiam vocantur Soham & Mil
Turca . B luin . Locus Exod. 25.2.7 . & v.3..explicas.Oleafter
Conieétatio quid.quo pacto deinceps he voces ſumenda. defenfus.item defenfi vulgatus & LXX. De vſü hu
S. Beatricis Ateſtina jepulta miraculum . ius prophetia .modus interrogādi. Applicare Ephod,
CAP ... de diuina Prænotione ſcu Prophetia . conſulere. Dominum applicato Ephed . confulere |
B Dominum pro iifdem.locus 2.Efdr.7.v.6s . & Deui.
Quæſt.1.De nomine & natura .
Propheta “ prophetadi ſex fignificationes. loca 1. Pa 33.0.8. С
ral.25.v.3 : 6 5.1.Reg.10.0.12.3. Reg.18.29. & v.4 . Quis modus refpondendi. Duplex. primus per nudum
Tit.160.12.1.Reg.18.Ecclefiaft.48.7.14.1.Cor.14.v. Splendorem lapidum . defenſus Toſephus. Secundus
s.Exod.7.v.1. A mixtis ex fplendore & Sermone.Locus 1.Reg.28 : v .
Propheta unde dictus Gracis. Nebi M']) . unde He 6.quid reſponſioper facerdotes.
bræis D'N° 233 017 490 m videntes vnde.Prophe Soluuntur argumenta viri docti contra loſephum . eius
ia definitio Caſſiodori, alia melior Prophetiæ cau fumma in his auctoritas. Greci aógrov vocarunt.t.guo
fa efficiens. An humana aliqua opuspréparatione . ſenſu LXX . dici queant Græci. De tempore quo hoc
locus 4.Reg.3. B oraculum ceſſauit. Cur vocetur indicium, tãy dvdãy
Subiectum prophetie . Sententia Platonis ( Ariſtote cur vrim illuminatio, T humim veritas, E
lis,fatui,genus omne hominum ó ſexus.etiam mali, Sect.11 .Deoraculis Prophetarum .
Gignari, & inuiti. quomodo prophetia ſit voluz Diuiſio oraculorum . vifio, verbum ,fomnium .nomina
C
taria. с
quorumdam prophetarum minùs notorum. vifio.
Inſpirationum ſeu illuminationem fpecies, de imagi ógaois 178 79 quid verbū aóz os727 quid quomodo
naria & intellectuali.de duplici elenatione, D fiebat. confilium max40 Euangelium . Onús
An Deus ſemper per angelos ,& nunquam immediatè feu . Awo quid fit fusè quafitum , refelluntur va
prophetiam inſpirer.Conciliati D.Hieronym . Au rij. A
7 guſtinus,& alij patres.Quo fiat modo influxus pro Hieronymus defenſus. Apocal. 2. in fin .verf. 24.Il
pheticus mediante angelo? E rem.23.verf. 33.añupa quid Græcis LXX.cur idem
De materiâ prophetia . qua res occultæ huc faciant. dicatur onus & munus. Reprehenf. Theophilalt. B
locus Deut.18.0.15. & 1.Cor.14.0.1.3.4. Quomodo De ecſtaſi ſeu rapiu prophetico. 7 quid Ezech.i.v.3.
prophete dicătur participesaternitatis Dei.Depro & cap.8.v.1. & 3.In raptu propheta femper ſibipre
phetia certitudine, tum abſoluta, tum conditionatæ . ſentes hoc diſtinéti à fanaticis hereticorú, Polychro
de lumine propbetico,& variis eius nominibus. F ny fragmentum . с
Thore Angelici libri attributi Doktori Angelico. Auctor lib. defpiritu & anima defenſus contra Petr.
An lumin propheticum fit idem cum lumine fi - D Oliuarium . Apocalypfis quomodo fcripta hoc genere
dei. Peccatum eſt grane illi non credere. An necef prophetie Tertulliani locus. aliusAnd. Cæfarienfis,
fe prophetam intelligere qua dicit. an neceſſe prædi xározos quid. Katoxx congelatio ,morbus.Tneodore
cere aliis. Lumen propheticum ad quam qualitatis tus & Theophilatt.notari.
ſpeciem reducendum ? Locus Michee. G De fomnio. 1917.lvýmyov,quandofit prophctia , qua

Quæſt.11.Quæ fint fpecies Prophetiz ? do non.Modi ſeu fomniorum fex in S.S. differentia
Duo genera per Sacerdotes& Prophetas. Hebraifolebant fomnia petere.vt &gētiles porilla
Sect ...De orationali,Vrim , & Thummim . tur loca huiuſmide Gentilium dicti furoue avrela
X 3 Vigilias
 SVMMARIA BREVIA LIB . I V.
246
Vigilias Chriftianorum Iulianus eo conatus derinare A Decepti viſionibus muliercularum quomodo Tenul
percalūniam.fudai idololaire hac in re imitatifue lian.co noftro tempore Fra . Fancifc.de la Cruz,cu
1
Ius narratur mira hiſtoria. Magdalena de la Cruz
re Paganos. Locus E /A -1.0.65.0.4.
finali s caufa multip lex ex facris Corduba multos decepit. Elin Belgio monialis qua
Diuinorū fomniorum
literis oftenditur. dam arreptitia , in qua Chriſtus logui to bo
Locus D.lob.cap.4. verf.13.& cap.7.0.14.6 6.33.0 ſtiamfime Eucbarifticum panem confecrare credita
is . Locus Num.12.v.6 . Exempla mulia diuinorum ab illufis..

fomniorum ex hiſtoric. Quam periculofa confeſſariis conuerfatio cum mulier.

Que ſpeciespropherie fublimior de excellentior fit. F culis etiam piis ex Gerſone. An attendendus Status
Quæſt.11 1. Quo pacto pro pheria ,ſiuc diuina re virginitaris,matrimonii, viduitatis hac in re ,contra
uelatio , difcernenda fit à diuinatione fiue dæ Leloyberium .
moniaca reuelatione ? Sect.iv.De reuelationibus virginum of mulierum
Au &tores quide hac queſtione tractarunt. capita, unde guę funt Canonizatę aut nolejanctuatis.
A B De S. Angela Bohema. H
petenda diſtinctio. 1 S.Brigitta Sueca vidua,
Sect.I. Quinam neceffaria iudicaturo de reuelatione ?
Spiritus diſcretionis quid, & quormplex de diſcretione B.Brigida virgoScola.
experimentali.bas eft in ordine ad feipfum . S.Gertrudis Brabanta.S.Hildegardis.
De diſcretione in ordine ad alios.quedam infula, que S.Eliſabetha Schonaugienfis defenſa.
S.Caiarina Senenſis.
damdoctrinalis ſes acquiſita , quęad hanc neceſſa
ria fint,doctrina,pietas,experientia , & alia multa . Quo in precio babende harum reuelationes. Refel
Tenenda precipue bumilitasſuſpendenda non preci luntur Hentic.de Haſſia & Sibyllanus. Soluuntur
pitanda fententia. Exempla facręfcripture, iacob, corum obiectiones. ad defenduntur varicinia San
Etarum .
Joſue Samwelis, Helse, B.Virginis,locusLuc.7.verſ.
29. Sanétorum Ambroſii eo Epifcopi Cyprii. Illuſso Diſculitur prophetia B.Çatarina Senenſis de immacu
B lata B.Virginis Maria Conceptione. 1
mulieris Carthaginenfis.
Præftat humiliter reijcere reuelationem , quam auide Diſcutitur locusvnus ex concionibus B.Catarine Se
arripere ; an liceaipetere vt fecere quidam Sancti nenfis .
Ephrem , Maurus,Herebertus,& alij,fed non imi- Cliem locus D. Antonini. Modus reuelationes conci
tandi in hoc,Quod decepte multe perſone per hoc ut liandi,
i
S.Catharina Bononienſis. Conarus.fic démon deci Sect. V. De indicjs peritis ab ipfº reuelationis natura.
• pere B. Auguſtinum.ſciebant hoc D.Bonaventura, Quando plus deferendum reuclacioni habite à vigilate
cij,de quibus narrat Gerfon.o B.Coleta. C.D quam à dormienie . Kк

In aliis perfonis tuiiùs eas reprehendere & dure incre
pare Notabilis locus de hacre Gerſonis. Et quomo
do refpondendum obiečtionibus quas illufi folene fan
cere,cur non reiiciani,
Sect.II.Quecöſideranda in perſona cui fa &ta reuelati?
..Fides.reuelationibus havericorum pe celerorum in fi
delium nõ eft credendum ,talesfuere Cerinthi.Mar D
ci. Montani. Archonticorum , Manctis, Iuliani
Apoftata. Donaiistarum , Meffalianorum , Anaba
Dinina non eft,quando non congrajediuina Sapientia,
vel non sumai ad maius bonum , vel incirai ad fin
gularitatem ,vel inobediêtiam . Subitam doctrinam ,
Exemplum S. Simeonis Treuirenſis.aliud Pramon
fratēſium tempore Sancts. Norbeni.Virginum A
ronenfium .
Conſiderati gradus fuperbia in illufionibus, Indicia
falſa, ex lafciuia , ego impudicitia. Exemplum D.
Roberti,& aliud D.Dunſtani., L

puiſtarum , Campani. Iufti Velzii. Franciſci de la
Cruz.Grerienzis pſeudopropheta. de varibus Bri
tannorum ,otroque Martino & aliis, Eubages.qui .
2. An fini fui iuris, an arreptitię. his non credendum .
exemplum de quadam ex Firmiliano. de Montano.
de monialibus Quercetenfib.loanna Poriere.de In
dorum coboba.de Libuſſa Bohema.
3. An mores & vita correſpondani. ſane fidei: de
vitiis hic maximè conſiderandıs, Apollonijfententia
de Quintilla & Maximilla. Quo palto mores in
telligendió examinandi. Peirus Sartor Antuer.
pienſis pſeudocremita. Orationis mentalis guędam
pericula ratione viç unitiuç. de lapſu Begardorum ,
Beguinarum, Dulciniftarum , Lollardorum , Illumi
natorum.Periculofi alij ſcopuli multi Erimitę apud
Caſſianum . Fr. Ioannis de Rupeſcilſa. F. Fran.
E Hiſtoria de B. Maria . Oigniacenfi. & alia B.Vin
Cruci.
F centii . Ferrerii.oprimum remedii oraiso.Exempla S.
4.Corporis conſtitutio.
s.conuerfatio ,ftatus.
6.etas, fexuſque.
7.an lini Nouicij in vita Spirituali,
Exempl. Franciſci Pici,qui hoc indicio fallaciam mire
reuelationis detexit.
Sect. III. De reuelationibus mulierum non Santa
Tum.
Parim credēdum huic ſexui.cur facile deripitur. Qua
pracipue conſideranda in mulierum moribus. G pugnantes reuelationes fuerint, cui credendum ?
Quàm periculofum reuelationis pralexiu fuum canıra
obedientiam ſequiiudicium . Exemplum Genebal
di Laodunenſis Epiſcopi. Aliud S.Guilhelmi Duo
cis Aquitania .
alind s. Abrahami. Mira illuſio virginis Gan
denſis, que ſe falua virginitate marrem futuram
credebat. M
Illufio B.Secundelli. Sub ſpecie fructus animarum .
quomodo vicit fupplantaiorem .Exemplum S. Ma
trona . S. Marcelli.
El SpiritusS.Doctrina& prudentia B.Angelé.
Varię futella di pellacia demonis dete &tn. B. lor
danus decepius aliquoties pretextu boni. Reme
dium expuendi in vifum . S. Meinulphi fententia
notabilis. N
Conſiderandum num bona malis mixta fuadeantur.
Gutlaci.S.Elphegi:alterius. 0
Ludicium in hac re doctrina B.Arſenii Abbatis. Si
reuelatio humana prudentia haberi potuit. fi fit de
fumpta ex ſacra fcriptura.vel ei difſentansa.Sicon
firmetur. aliis reuelationibus. Exempla S.Herman
ni Steinfeldēſis.qui & Iofeph vocatus & quare.Ex
rychy Parriarche.B.Guilhemi Roſchildenfis.
S. Adalberti. B.MeinulphiPetriCluniacenfis.Quid
Sca.Vi.
 SVMMARIA
Sect. VI. Deindicijs qua petita à reuelationum cir- | A nulla contra pleroffz .vera eft demon .
cumſtantys.
Qua conſideranda fint circa finem . Illufi Ioannes
de Varenis loann. Hus . Cauti á circumſpe
Eti. S. Arſenius. B. Hildegardis. B. Libuina
Batana. Notanda cogitationes precedentes
etſub
ſequentes. Verarum reuelationum quis effectus ex
Hucbaldo, & exemplum S. Aldegundis.
Signum crucis opponere viſioni utile. exemplum S.
Ofualdi Epiſcopi, Modus quo ſe ingerit conſide
randus. Doctrina P. N. Ignaty Loyolei. Notan
da letitia & horror quibus animus pulfatur. D.
Antony doctrina , explicata per B. Catarinam Se
nenfem , & cias adhuc explicatio. Explicata opinio
quadam vulgaris , citò mori , qui ſpiritusmortno
rum viderunt. R cium . Sage primüm mürmurant , deinde incan
Item notandum an veris confirmate miraculis. Exem
plum nobilis Matrona & S. VVinvvaloci.falfa eft,
fivelin minimo non contigerit , quodpredixit ab
ſolutè. hincpatet veras fuiſſe reuelationes Catarine
Raconiſia, Margarete Rauennatis, F. Aloyſi Ber
trandi ,item Ioanna Lotaringica qua d.La pucel
le lohannc que defenditur contra calumnias An
glorum . A &ta iudiciaria. Falſas vero fuiſſe Mon
taniſtarum , Toannis de Rupeſciſſa, monialis Lu
ſitane. Franciſci de Cruce . s
Et Hieronymi Sanonarola ſeu Ferrarienſis. De hoc
diligenter diſſeritur contra quoſdam . De lacobo
Brocardo B. Elizabetha Bartona. Notandus
modus reuelationis, qui varius eft.
CAP . Il. Dediuinationc . с
Quæſtio I. Quid fit diuinatio.
Explicatur natura diuinationis.
Quæſtio . I1. Quæ occulta qucat dæmon diui-
nare .
Non nouit omnia fed quadarn tantum . Marci hiſta
rici locus explicatus. Quid de liberè contingenti
bus?non poteſt nifi probabiliter coniectando. Èxem
. A
plum Baſilacy fanatici,qui Iſaacio pradixit
Qua à cauſis neceſſariys dependent, & alia nonnulla
poteft certo pradicere.Quedam non niſi per conie
Eturam . Vnde nata veterum oracula. Quid depre
teritis norit. Quid de preſentibus. Ancogitationes
D
hominum norit. Exemplum Scotti Parmenſis. De
monum hac in re fraudes . Quomodo fačta aliquan
do prædicat vt facienda. Exempla, Apollony, á
iuuenis cuiufdam , a Chariberti, & Cafariy impo
ſtoris moderni huius generis, remiſſiuè. B tia.
Quæſt. III . Quomodo dignoſcatur diuinatio à
prophetia & diuinatione ;
Noia exproportione rei cognoſcenda mo cauſe. Nota
ex mido e natura queſitionis. Notæ ex intentione
quarentis. Que excuſent à peccato. Locus Prouerb.
ig . v . vltim . Quando liceatfignumpetere.
Quæſt. IIII. Quale peccatum fit diuinatio.
Quando fit hærefis. quandofuperftitio. quando illicita
dumtaxat.
Quando implicitafit venialis.
quando iocus omninò licitus.
Quaſt. V. Quotuplex ſit diuinatio.
Quid pattum implicitum de explicitum . Schola -
ftici non fatis propriè loquuntur in ſpecierum aſſi
gnatione.
Quæſt. VI. De ſpeciebus diuinationis, in quibus
aperta diuinatio interuenit?
Oracula , & vaticinia. vt Iouis , Dodonai, Hammo
nis, Trophonij.Apollinis Delphici, Clarij, ec.Ve
neris Gazendis:
Que horum phyfica cauſa ?
BREVIA LIB. IV . 247
cur vno loco potius quam alia ?
cur priſca oracula ceſſarini?
De Pythonicis vatibus,Veterum.vt Dodonides colum
bé. Gallicena . Pyrhia Delphica . B
Branchidarum , Colophonij, Soractiniga vates . Fran
cica Merouei Pythoniſſa. Ventriloqui. Engaſtri
mantes, & Sternomantes. Eurycles, Pyrhones, Ar
carij damones , feu vates. Exemplum ruſtici in
Miſnia afflati adamone , fanatici,enthei . multo
rum nomina . Sibylle unde dicta. Sop.Eetarici.
Sect. II . Necromantia ſeu fuxovkvthe fusè defcri
pta . ritus collecti ex veteribus poëtis. Statij & Lu
cani loca quadam . Melindenfium fuperftitio. Duo
modi Necromantie , Nuda inuocatio có facrifi.
B
tationem proferunt. 3. comminantur. forma mi
narum . C
Pæna huius diuinationis. demon in hacpro anima ap
parer . σαμομάντια αμid. νεκυομάντια, κληδόν .
Exemplum Santebereni magi. Diuinare in Pythone
quid. locus 1. Reg. 28. verf.7. Quàmpericuloſum ,
probatur exemplis. locus Pfalm . 1os. verf. 28.
Tſai. 8. v.19.
Sect.III.varia Hydromătia ,vt qua vfus Andronicus.
una fiebatper annulū ,alia per lapillos,alia ex pela
gi agitatione. Orientales mare baptizat. Veneri ſibi
defpõdent.alia ex aque colore com imaginibus.Pago
mantia, vary adhanc olim fontes . Crateres Pali
corum , ciſterna Alphacena , palus Iunonis. Apollo
Thryxeus.Rhenus Germanorum . alia per cyathum ,
per cathinum vt Feffe. mulieres Germana ad vor
rices aquarum . ſuperſtitio hodierna , ſuſpectorum
! nomina mittendi in aquam . Aretinus fins obtura
tus à B.Bernardino Senenſi. E
Sect. IIII.De alijs mangania generibus.
De Lecanomantia , veteri e recenti, Caſtroman -
tia. Catoptromantia. Chriſtallomantia. Exempla
duo recentia. Et tuto quemlibet poſſe confringere
buiuſmodi , docetur alijs duobus exemplis rečen
libus. F
Dactylomantia , varia exempla vetera c noua. O
nychomantia , aliter apud veteres, aliter nunc fit.
Queuedi quoddam factum , Acromantia Phár -
maceia. Coſcinomantia. Axinomantia , Cepha
leonomantia: Germanorum , Longobardorum . A
pionis & Taciti calumnia in Iudæos Cleidonoman
G
De mode excutiendi oculum furis . Varia exempla.
Quæſt. VII . De ſpeciebus in quibus vel non
explicitum pactum , vel eſt admodum la
tens.
Sect. I. De harufpicina ſeu ariolationė.
Gazareni qui.De vittimariâ. Extiſpicina. Iuuenalis
locus. Pyromantia . Vtuntur Lituani. an huc per
E tineat mos tranſiliendi pyras. De luftratione per
ignem . Capnomantia. Locus Staty. Thurifumia
Statij. Libanomantia Dionis. Tephramantia.So
phoclis locus. quadam eius hodie species. Moſchi
locus. Hydromantia alia , coinomantia. Ouid
ominibus commune cum hac. H
Cuitomantia , alphitomantia, aleuromantia. xebeias
qua. Horatij locus. furem libo inquirendi ſuperfti
tio. Tiromantia. Ichthiomantia . Oomantia . Iſix
corum . Ceromantia. Antropomantia , Valdè olim
frequens, probatur fuiſſe. Sacrificium filiorum in
Topheth apud Hebræos. Daphnomantia. Botano
mantia. Sibylla folia. Sycomantia. Diuinatio.per
myricam valdè ſolemnis.Laus myrica.
X 4 Ompha
 A
M ARI
SVM
248
Omphalomantia . Amniomantia . De pelliculisquibus A ciliantur. Locus Pfalm . 103. V. 2. Ścipaçoi. 6. v .
inuoluitur færus. xodiov ,daatoides äurcov. ( den
helm , Teutonice ) ſuperſtitio in his . K Locus ludico s . 7. 20. Locus Apoc. 12.V. 3. Locus
Quific capite inuoluto nati.Iouius notatus. Iudæorum
diuinatio per Ieduim. Iedua animal mirum ,fed fa
buloſum . Agni Scythici deſcriptio,
Lithomantia. An Iudæis in vſu. Locus Leuit .26. v.1.
de lectione o ſignificatione quafitum . Noſter inter
pres defenfus conira Oleaftrium. Superſtitio que
dam geſtantium amethyſtum . Rhabdomantia ,mul
tiplex: quædam incantationis. quadam fortis, que
dam auspicy, quadam ominis. Singularum exem
pla.Narratio de Gregorio VII. Papa. Lampado
mantia a Lucernaria . Parthenomantia multi
LB
plex . Catulli locus.
M nus . Ioannes Galeacius contra aſtrologum decepit.
Sect. II . De augurio ( aufpicio.
Ariſtotelis locus. Augurium quid, « qua eius species.
A cælo petita . Ab auibuspetite. A pullorum tri
pudio. Oſcinum differentia a nomina. Pauire.Tri
pudium ſoliftimum . Soniuium . A quadrupedibus
petita . Aufpicia pedeſtria. Ex 'equis Germano
rum , Luizicorúmque. A lupis. Et alys animan
tibus .
De ominum diuerfitate. Augurium , omer, prodigium
Sæpè confunduntur. Tipatorxonic. varia exempla.
ſepulcrorum , fontium , ( ſpectrorum . Oftentum, C
portentum, monſtrum , quid. Quid liceat in his ob
N Aufony locus. De ys que gignuntur in media regione
ſeruare, quid non ?
De acuminum auspicio militari.
Sect. III . De fortibus.
Phur, quid. Iofephi locus, chinenſium fortes á alio
rum Iudæorum .
De diuinatoria. De oraculo. Palomantia , Perromana
tia , aſtraga omania. Kubomantia feu aleatoria.
Rabdomantia multiplex. Sagittarum , apud Eze.
cap. 21. v. 21. 5p2p Beaquávtea Virgaruin.
Deut . 8.v. 21. de;en i vulgata . incantatores cur
chabarim dicti. in errogare in ligno, Oſe. 4, V.12 .
Geomantiæ vanitas. Stoichciomaniia genera , eius
olim
varia excmpla Gentilium ( Chriftsanorú.quido
dicta fortesApoftolarú.Explicata c.aliquanli.c.fi
quis clericos. 26.9 . s. Quomodo his vſi. S. Angu
ſtinus Ó Gregor .Turonenſis. D. Franciſcus. Pe
trus Blefenfis & aly. De notis Ephefiorum . Dode
Caidri feu Paſtorum ludus. dicium quoddam Ce
Salpini.
Alectryomantia modus multiplex. Zmare , Sacratis
ĠCaſſiodori error . Onomantia , Prudenty locus.
Nomina liberis prophetico Spiritu impoſita. San
Etorum nomina imponere religiofum . Pontifices
Sanctè mutant nomen in inauguratione Aritbman
tia. Cabbala duplex Iudæorum . Vocalium conſide
ratio in nomine proprio. Alehindrina liber. Orni. E
thomantii Ioann ,Leonis. P Dne eiusfpecies .de Phyſica de aſtrologica. Verderij
Sec.1111. Quale in his omnibuspeccatum fit.
Quam etiam periculofa res ſit . Deforte conſultoria,
quando illa hodie illicita ? Quam periculoſum Ma
gos confalere. Trium Rogum exempla. Q Soluuntur argumenta contrariæ partis. Locus Exod.
CAPIII. De coniectatione.
Quæſt. I. De coniectatione ex aftris,
D: aſtronomia: huius laas. De aſtrologia hac fusè de
de
cetur vana prohibita. Species eius quatuor..
Ioanne Stadio Bergano. Aſtralogia reuolutionum
quid queat dininare ? quomodo cclere ſpecies. Tri
A.B
plex Mortale hic occurrens.
Rattoribus c auctoritatibus omnis generis impugna
C ifria lex de fumptibus.
tur aſtrologia .
Satisfit argumentis aſtrologorum . Locus Gen. 1. v.
14. Locus Efai. 34.v.4. Loca S. Auguſtini con
VIA
BRE LIB . IV .
14. Locus Aretha C «farienfis vndo corrigendus.
pſalm . 18. v. 12. Refpondetur exemplis allatis de
veritate pradictionum quarumdam . D
De Thrafillo. Cur I. C. inngant Mathematicos cum
maleficis, o qui illis propriè dicantur mathema
tici. Quomodo cur Deus permittat illos ali
quandoverum pradicere. De Aſcletarione. E
Exempla aliqua falſarum predictionum.Ioannis XXI.
Papa mers.
Hebreorum qui auctores iconoclaſtia. Pancraiy . Cona
ſtantini Stethati. Prædicentium aduentum Ante
chriſti . Petri Leonii Spoletani. Abraham hos con
fudit diſputando. Ab his deceptus Manuel Comne
Petri de Monte ilicino mendacia. Alfonſes Ara
gonum Rex contemptor horum á quale. Ludouici
Sfortia ſtultus amor aſtrologie. Alexandrinorum
iudicium de bis á vettigal Baexnypopios , De me
dicorum fatxa e ſuperstitioſa quadam aſtrologia.
nec non chyrurgorum.De diebus Criticis. De ajiro
logia inueſtigatrice occultorum .
Quæſt. II. De coniectatione ex elemen ,
tis, meteoris , plantis, arbori
bus, brutis.
A
Tria videri tantùm ejſe elementa .
aëris. de cometarum predictiane. aliquando pro
Spera prædicere. Charemonis liber, mira exempla
de Nola Bodkenſo. de campana Villilana . de piſci
culis monaſtery S. Mauricy.
De prenotione ex ventis.item ex nubib . grandine &
Jimilibus. B
Piſidas notatus.
De maris tumore , terre moru. Arequipe mira prodi
gia.Indi adiuratores malè mulitati ,Vulcani Peru
uiani. Iride, halone , & c. Ex arboribus, plantis,
fioribus, ớc.qua. Quedam hic ſuperſtitio .
D D
Que conijcienda ex animantibus.
ipſa prafentiant quæ prænunciant ?
An
Quæſt. III . De coniectatione medicorum .
Regula quadam traditur.
QuæÁ. iv . De coniectatione Phyſiognomica .
Detribus eius ſpeciebus. Scriptores. A
Melampus et aly. Iuuenalis locus.
Fundusznenta artis . Locus Efai. 3.v.9 .
De Mathia Coruino Rege.
Probatur quadam eſſe licita. Et quatenus. Socratis di,
Etum . Locus Caſsy medici. De quibus liceat Phy
fiognomo iudicare, de quibus nan . Exemplum , An
B
tony Tiberti Ceſenatis diſcuſſum .
Quæſt. V. De Chiromantia.
error de baci A
Prohibitio Sixti V. Artis vanitas. Scriptores. Iuue
nalis locus,
13.v.g. Tob. 37.V.2 . manus Deiquid fignificet in
B
Scriptura.
Locus Exod . 24. verſ. 37. 2. Reg . 3.v.15 . Efai.8. v.
11. Ezechiel, 1. 7. 3.6 C. 33.V.22.c.37.0.1.
Examinantur exempla predictionum Chiromantica
rum , Bartholomæi Coclitis. Alexandri Medicæi.lo
uius notatus. с
Zingari qui, an tolerandi Principibus, fusé.Corin
Quxſt. VI. De coniectatione ex ſomnijs.
Oniropoliæ fcriptores. Somniorum diuifio. Fun- A
damenta
 SVMMARIA BREVIA
damenta vanitatis huius.
De libro Danielis Somniali in c . non obferuetis 26.9 .
5. Syneſius notatus.
Quedam licet obferuare contra Xenophanem & Epi
curæos, quædam non licet , contra Stoicos. Pruden
tij locus.Somnioruria certitudo velfallacia vnde pe
tenda. de caufà efficiente fomniorü . Synafije Por
phyri error. Item Platonis, & Ariftotelis. Hippo
cratis diuiſio non ſufficiens. B
с
De Naturalibus ex cauſa intrinfeca.
1. animali. Locus Salomonis Eccleſ. s . verſ. 2. 2. in
trinfeca corporalis. quæ propria ſomnia fingulorum
humorum predominantium . De naturali extrinfe
ca caufa . diuifio.
Quando liceat attendere fomniis ex cauſis naturali-
bus. Explicantur ſingula caufæ exemplis. Non licet
diuinare de futuriscontingentibus, vt de gratis da.
tis à Deo, nec de liberi arbitry ačtionibus. D Cur Deus hoc indicium alienando permiferit falle-
De diabolicis inſomnis. Locus Homeri. locus Ec
cleſ. 27. verſ. 7. De Lettiſternis & captione fom
niorum apud Gentiles.de VenereGazea fomniorum
interpreie. Somnia Enthuſiaſtarum , Anabaptiſta
rúmque . ilem Epithelis Meſſeny. Ædelij philo
E Sect. I. De prouocatione ad diuinum iudicium .
ſophi.
Mairis Attile . Ptolomæi. Nestory Attici,Iuliani A
poſtate. Odatis Zariadres. demoniaca ad quid C
liceat obferuare. Condei fomnium.Dinothi hiſtoria.
Diuina inſomnia qua .
Diuinorum inſomniorum quædam exempla. Theodoſi
Imperatoris. Arnobij Rhetoris. Mauricij Imp.
Barda. Eulogij , AlexandriMagni. Blefenfis locus ,
Horum obſeruatio licita, c ad quos spettet inter
pretatio. Quomodo difcernenda diuina ab alys, Lo.
cus Eccleſ - 34.v.6.
Exempla eorum quibus obferuatio fomeniorum valde
noxia fuit, Agamemnonis , Xercis, Onomarchi,
Antigoni , Pompel. Iuſti Lipsl V. Cl. narratio
quadam de muliercula Bruxellenſi, ó hiſtoria dif
cuſſa diligenter.
CAP . IV . De coniectatione Politica
ſiue de ſorribus.
Sortis politice ſpecies.
0. 1. de forte diviſoria.
Indices fortiebantur Athenis , Roma G in Sicilia.Ca
ſus in quibusiura ſortitionem permittunt.C.1.26.
9.2 . A Sect. II . Depurgatione monomachie ſeu duelli
Que requiſita, vt hec forsfit licita.
Quomodo intelligenda, que in facris litteris defortitio
ne habentur . B De ritibus. dearmis. Duellum paralytici contra lu
Ritus quiſolemnes. Calix pro forte.
Locus Pf.15.v.16.
Q. II. Decontractu fortis hue
Lothariæ.
De duplici contractu hoc priuato ,la riffe. “ publico,
la locherie. A vicere qui pro nepote.
Contractum eſſe licitum probatur.Reprehenſus Conra
dus, Ludres ale & cur prohibitus. Contractus plures
hic interueniunt.
De perſonarum generibus , quæ in hoc contractu ve
niunt.Quid hic lucrari poffint mercis Dominifeu
venditiores. Quæfint peccata venditorum ,feu Do
minorum mercis . De modo quo ftatim ac cotlata
lotha , fortes trahuntur. Quid lucraripoffint empto
B
res feu fortientes.
Que horum peccata , ó obligatio reſtituendi an ad
ſortitionem rerum reftitutarum fraudato admit
tendus. с loco exſpectabo. Non preceditcontra Principes qui
Ouid lucrari poſſint miniſtri á officiati. D duellum permitterent infidelibus.
A quo alendi himiniſtri.Publicum , e pauperes quia
LIB . IV .
249
A hic lucre ntur. Princeps porejt aliquid reip .poupe: i
bus vel fibi referuare.Poje aliquid dari eiqui pri
>
mam.fortem , vel pluresobiulerit.
Q. III. De purgatione Canonica .
Quid fit? qne eius species
. De purgatione iurifiurandi.
Canones hancprobantes. А
Exempla Sophia regine Polonia , & Sixtiz . Leonis 3.
B
Pèlagy PP.
De purgatione per ſumptioně SS. Euchariſtia.Exem
pla Lotharij Regis Francia. Gregorius 7. ipfe fecit
' ab Henrico verò Imp.exegit.
Caufa 6 formula huius purgationis . C
Defenditur ea contra Fran. Hotomannum .
Caluinianum . Explicatur eius fententia.Historia Er
B kimbaldi Burbati .Alia Sibichonis Epiſcopi.Cape
mortui qui, rei cum ejfent “ iuftè accuſarentur,ju
mere præſumpſerunt .Exempla remiſſine ponuntur.
re: vt in Andronico Imperatore.
QIV . De vulgaribus purgationibus .
Cur fic dicte. isem cur exploratoriæ purgationes. Cur
leges paribiles. A
Tentant omnes Deum . huius fpecies petere miraculum .
Quibus conditionibus concurrentibus hæc fit licita.
Excmpla. Sare . Dauidis. Zacharia filia loiade.
Septem fratrum Machabæorum . D.Pauli. Mar
tyrum noui teſtaměti. Et S.Euſtaſij Abbatis.Gual
theri Burgenfis Epiſcopi Picłau . B
Quam periculoſum ſitita citare. Qui peccent Morta
liter citando. Quando citati poſſint citationem
contemnere, quando o quo illam modo debent con
ſiderare. с
Exemplum Gonzalui Hernandes de Cordiba .
Exempla citationum non irritarum . D
Citatio duorumfratrum de Caruaial.
Menuerci Paderbronnenf. Henrici Moguntini Epi
sopi.Burchardi ¢ Meginheri.
D Gothus capite plečtendus, Gothalani Nanarchi. Fra
tris Ducis Brittanniæ.
Templariorum . defenditur hæc hiſtoria contra quos
dam . De morte Clementis V. Papa , & Philippi
- Pulcri Francorum Regis. Prapofiti S. Lamberti
Leodinenſis, De Innocentio IP . fabula Britanno
rum reiecta.
.
De inuentore duelli. de gentibus que vfa. de caufis
propter quas inductum . E
deum , qui imaginem Deipare violarat.Duella in
terreges pro regno. inter priuatospro regibus. pro
teſtimonio pudicitia ,pueri contra gigantem . Bur
E chardi contra Conradum .
Deſucceſſioneauorum inter patronos nepotis patrui.
VVenceslai Regis mirum duellum contra Ratislaum .
aliquãdo Deus miraculo decidit vt in cauſa VV en
ceslai, aliquando res dubia manet , vt inter equires
Hiſpanos, Rui Paez de viedma, Pae Rodriguez
de Anila. Sæpè iuftus vincitur.
Duellum omni iuri repugnare oftenditur. Prohibitio F
pæne concily Tridentini. aliæ prioreslulij 2.c
egregia eius rationes. Extenſio Gregorij. XIII. ad
priuata duella que citrafolemnes ritus fiunt. G
Quædam declarationes fiueillationes ex bulla pre
dicta. extenditur ad cos,qui dicunt ; Veni ego re tali
Belium iuſtum poteft auctoritate principis duello deci
di. Non
250 SVMMARIA BREVIA LIB : IV .

di. Non tamen hoc poffuntfacere per modum diui- A Dehodierna probarione fagarum per aquam frigidum
nationis aut ad gloriam ,cc.Locus 2. Reg.2. Vols . ſententia Germanicorum Scriptorum . Iuriſconſulti
Qui conſulentes incidant , qui ſpectatores. Fit mentio cuiaſdam recens libellus de hac re.
non viſe bulla Clementis 8. Q.V. De proba , vt vocant , aquæ frigidæ ,
Sećt.IlI. Depurgationevulgari per ignem . in qua lagis explorandis quidam
De proba ferricandentis. quod indicium . Solemnita Germania vtuntur.
tes. Formula . H Sect. I. Diſcutitur opinio & rationes Adolphi Scri
Exemplum Tetbaldi Peletarij. Lex militaris apud boni. A
Rádeuicum . Leges Francia , Longobardica, Slaus Contra fictitiam illam leuitatem damonis ſagas ſuſten
ce , Flandra . tantis diſſeritur. Non eft credibile hoc fic a Deo à
Vomerum quis numerus. mundi initio predeſtinatism . Refellitur"ſupernatu
Ferri confecratio qualis. ponitur formula.Sophoclis lo ralis & fictitia aqua fagarum antipathia. Lu
cus de hac purgatione. An Nobiles eam quog ſub therus exploditur , qui voluit omnia liquida apta
ierint , quod ira. Exempla . Conradi Marpurgij prebere balneum , effe idoneam baptiſmi male -
riam . B
contra hereticos. Richarda & Kunigunda Impe
ratricum . Emmia Regina. Historicorum diſſenſio Quo pacto elementa laudent Deum.
B
conciliata . I Qua ratione aqua inſtrumentum á ſigillum falu
tis .
Aliorum in Grecia . Matrone Chriſtiana in Rugia,
Comitiſſe Mutinenſes.Ludouici regis German . Le Sect. 1 1. Excuſa fententia & rationes IC .
gatorum . OrciforumComitis de Oldenborg. cuiuſdam Catholici.
VƯittenbergenſis iniuftè accuſati de incendio, & dete Laudatur aduerfarius, & huius contradictionis ratio
ĉti poſtea rei.Exemplum Piſcatoris Traiečtenſis,ci proponitur. Oni á vbi tantùm iudices hac viun
cuiufdam Hipocrita. Inonis loca diſcuſſa , & often turproba. С
facanonibus repugnare.Rollonis Normannifactum Elle praxim paucorum & indoktorum iudicum . Sum
mirum . ma fententia contraria .
Certamen Catholici Hiſpani cum Ariano. Robertus Oftenditur pårum neceſſaria hacpurgatio ad mentem
Cantuarienfis doluit , quod hanc purgationem ſua aduerfarij. D
K Oftenditur pugna in dictis eius, e incertitudo huius
Siffet.
Emma reginaficfe purgauit. probationis. Exemplum vetula ſaga ', que feipfam
De iudicio prunarum .Exempla. L prodidit.

Monachi Ægyptij, á B. Briccij Turonenſis Epifco- C Oſtenditur ex eo c alia pugna.stem hanc ſupernata
pi. Haraldi Hyberni. tionem non effe tribuendam bonis angelis : fed da
Sumebant & ab alijs rebus hoc indicium . moni.
Eulalius ſe purgauit fiſcella in ignem iniecta.Epiſcopus Cautela, quas ponit oſtenduntur ſuperflue.
quidam ad fidem Roſſos adduxit proiecto libro E Tertia pugna in dictis aduerſary . E
nangeliorum in ignem . Sic etiam approbata in Hi Gratis conficta diuerfitas in maleficio e alys crimini
Spania miſſa Moſarabum . bus, nec probată, nec vera .
De probationeper pyram . Exempla. M Sed oftendit purgationishuius vanam defenfionem .
Petri Maſſilienſis. Popponis Apoſtoli Danorum . Ca Inducitur argumêtum de ſaga que furti accufata tan
tholici Epiſcopi prouocantis Arianum . Sauanaro tùm , é aqua iniyceretur ex priſco more adpurga
la factum ,ſeu potius iactantia. Petrus Albanenſis tionen: á oftenditur ſi hæc purgatio vera certáque,
fic Petrum Florentinumfimonia conuicit. Ritualia neceſſario iudicem perplexum fore.
huius indicij. Multarefelluntur breuiter négésg & aduerſary. Que
Vt Catholica fides his adſtructa,fic ijſdem hæreſis de- D precipua nunc caufa paucitaris miraculorum Jit.
prehenſa punitáque probatur exemplis. Hereticorī Deo non attribuendi omnia creaturarum mala ,
Cameracenfium.item Argentinenfium . N talem propofitionem fidei repugnare.

Flamma hereſi quod vmbra corpori:cum fugaerroris, Excuſatur mens aduerſary eam ponentis.
vis perit ardoris. redit hæc illo redente. Hæretici Quoſenſu probationes fint iudici arbitrarie.
alterius exemplum . Hanc iúre Canonico probam omnino eſe probibitam
Varia prohibitiones huius proba. o accuratè oftenfum . F
Imperatorum eq Pontificum , c. Mennam 2 , q . s . dif Non licet iudici infligere quamcungpænam quam rei
cuſum . & c.conſuluiſti. 2.9.4 . maximè metuunt.

Sect. IV . De purgatione vulgari per aquam ,
De agua feruente. Nationes que receperunt , & qua
P bonus , 'non ſufficit eum tendere ad bonum fi
fundamento.
E nem ,
Depoculo Zelorypia Num . s .
Prohibitio purgat.per feruentem .
Exemplum Legatorum Ludouici Germaniæ Regis.
confutata quadam traditio Hebræorum . Ritualis o
ratio. Solébant manum inycere.probatum exemplo
Hiacynthi Diaconi Rauennatis.
Formula duc huius probe collata inter ſe .
Depurgatione per aquam frigidam .
Quomodofiebat. Exemplum vxoris Beati Gangulphi.
Tex Alfatica.
Alius modus, mergendi hominem totum .
Imperatoria & Pontificia prohibitiones, c. ex tuaram .
de purgat.Canonica explicatum . & c. ſententiam
ſanguinis. Ne cleri.velmonachiſecularib.óc.
Hec purgatio non fauet maximè reip.
Neque hocfolumpoteft eamfacere licitam . Vt'ałtusfit
Sagas non deteftari maximè hanc purgationem.quod fi
deteftantur, indicium eft pacti,
Non eſſe hoc indicium certius teſtimonio complicum .
Non eſt eadem ratio huius indicy & illius teſti -
mony . G
Et nec indicij ex cadauere fanguinante, Ġ ex hac.
Non fequitur Deus iuuat iudicem in vno,ergo & fem
per & in omni. 2 H
Non fallitur iudex , qui ſecundum aéta , nocentem
abſoluit , Deus non vult omnia crimina hic ačtu
puniri. Aliquando iudici & iudicio nocent ma
lefica.
Sorsiſta eft diuinatoria non conſultoria .

Conſultoria
 SVMMARIA BREVIA LIB . IV.
25.1

Conſultoria fors eliam hodie eft prohibita .l. corum.C.
de malef. mathemath.vt non fit iniqua quomodo
accipienda.
Maleficium maleficio deſtrui pofſe , error . Maleficium
per media fuperftitiofa tolli posle : vel erronea, vel
planè temeraria propoſitio. 1 Quale hic pactum intercedat.
Scorusfalso citatus a malleo malef.
Poſſe aliquem peccarein eo quod facit bona intentione.
Impugnatur vt prorsùs spurium & tyrannicum arbi
trium liberum áplenum iudicis, quod aduerfarius
ei concedit .
Iudex fecundùm legem debet iudicare : alioqui belluas
imitatur.
Quomodo iudices omnes legib. fubditi ſint. Præftare B
abfoluere nocentes, quam per hanc probam depre
hendere.
Quid iudici hic metuendum , quidnon ?
Mortale eſt non obedire Ecclefia.
Cauſa , cur tam parum iudices promoueant per indicia
legitima. D. Bernardilocus de hac probâ diſcuſſus.
Sect. III. Proponitur eö probatur vera
fententia negatiua.
Iudices gnari Pontificia prohibitionis, qui hac proba
vtuntur , peccant . K purgationibus.
Probatum primò definitione peccati.
Pontifices Romani quidfenferintde hacprobatione.
Illis effe credendum & obediendum in hac re.c. Men
nam . in fin .2.9.5.
c.ex tuarum , de purgat .Caron .
Diluuntur rationes aduerſary quibus conatur oſtende
re diuerſum quid ftatuendum in purgationibus vul
garibus ceteris, of in iſta.
Oftenditur non effe diuerſam rationem indicum á
priuatorum .
Oftenditur effe tentatio Dei.
A Quomodo fina petita a Sanitis hominibus.
Qando liceatſignumpetere.
Probatur hic non effe miraculum .
Exempla multa docent falfam effe probam .
Iudices non tenentur fidem habere huic probe ,
M
Declaratur res.
Pałtum hic inter indices & damonem , non inter
Sagas
o demonem intercedit.
Exemplum quoddam recens diſcutitur.
Diffenfio Iudicum in hac purgatione.
Cur damon hoc pactum inierit, ó lucra eius ex illo.
Oftenditur hæc proba continere peccatum inobedien
tie ariolationis. N
Locus 1. Reg.15.v.22 .
Dæmonem corporeum facere, temerarium eft & errori
proximum .
Multa aduerfari parerga, & non vera quedam . Iu
dex communemfententiam hic fequi tenetur.
Alioqui peccat, & poteft conueniri act, iniuriarum.ta
lem torquens,eſttyrannus.fententia eft nulla. occi
dens, eſt homicidy reus.
Q.VI. De aliis quibuſdam vulgaribus
De purgatione per pondera á lancem .
C Depurgatione per crucem ,
ifta purgatio, quæfitum .
Qualis
Frulonum conſuetudo.
Quid contendere vel certare cruce, item quid ſtaread
crucem .
Defortitione quadă factâ Conſtantinopoli de Imperio.
De abycientibus res aliquas, vt ex earum recuperatio
ne cognofcerentſua ſibià Deo peccatafuifſe remiſſa.
Exempla S. Attiliari Zamorenſis Epiſcopi S. Ar
nulphi Epiſcopi Metenfis.

F IN I S.

22

MAGICA
 252

MAGICAR v M

DISQVISITIONVM

LIBER QVARTVS ,

QV I EST ;

DE DIVINATION E.

VNT quædam no- A | huiuſmodi traditur, Tres Cimmericorum regis

mina,quæ ,cum latè
fumútur, folent có .
fundt, vt diuinatio,
vaticinium ,prænotio,
prophetia , cãiectatio,
predictio : & fic ſu
médo , pro his om
nibus, in titulo po•
fui vnicú nomé di
uinationis. Si preſa
fiùs lumantur,diſcrimé aliquod agnoſco. prenotio
& predictio, cetera quatuor ſemper cóplectuntur:
fed predictio,ordinem ad alium a &túmque denotat
extrinſecum ; prænotio,intrinſecam tantùm cogni
tionem . Vaticinium , diuinationi & prophetiæ có
mune nomen eft, fed ad Oraculum tamen , quod vi
ua fit hominis voce, reſtringi conſueuit, cum diui
natio vlteriùs porrigatur. Deprophetia D. Hiero .
a in c. 3 . norar a , ſemper à facris litteris in bonam partem
Michea . accipi. patet hoc verum eſſe , quando loquuntur
abſolutè. nam fi pſeudoprophetas quoq; hocno
mine honorent, diſtrahentem quampian particu
lam adiiciunt ( vt prophecæ ftulti , Baal. Samaria,
b Ierem. lucorum ,cc.)bvelloquunturper iconiam non ob
23.1.13. fcuram , petitain ab exiſtimatione atque opinione Crumpuot inuito lacrymæ.Subſequitur lingua con
Olc:81:7; populi, quipro talibus eos habebat,ficut & idola, feſſionem oculorum . ſic patri filium , matri debi
V.I z.& e. nuncupat Deosg : atque adcò ſemper aliquid addi tam rex libertatem afferuiti Quem imitaretur i Aat. Pas
18.v.ll. tur in contexto, quod non ſinat ignoraci pſeudo
Daniel.II. prophetas fuiſſe. d Diuinatio nunquam in Bibliis
V. 8 . fumitur de prophetico lumine. Nam illud Salo
d Deut.13
Ieremn.23. mnonis, Diuinaiio in labijs regis, in iudicio non erra
1.25.C.28. bitoseius e;nihil ad prophetiæ donum pertinet, ſed
V.1 . & 14. ad ſagacitatem in occultis & perplexis iudiciorum
Ezech: 21. latebris , circa facti ambigua, eruendis,neceſſa
V.21 Mich.
riam iudici.eſt enim quçdam ſicut in medicis cau
3. V. 6 .
c Prouer. fis, fic & in iudicariis diuinatio Metaphorica , qua,
filios de paterno regno contendentes, iudicem e
legere Ariopharnem, hic iubet patris cadauer fe
pulchro erui, arbori alligari, & eos arcu cótende
re, vt qui patris cor transfixiſſet, is in regnum ſuc
ccderet. primogenitus guttur , fecundus medium
pectus corde illăſo transfixit.Superereat minimo
ipes regni. vicit piecas , & ſe regno cedere malle,,
dam in patriscadauer piecrte luperior eſſet, pro
ferius, iaculari detrectauit.Huic Thrax regur,mad
iudicauit, quia naturæ propenſione, le & verè fi
lium , & virtute præſtantiorem oſtendiller h, An h Diodor.
Sicul.libr.
hanc hiſtoriam voluebat animo Alphonſus pri
20 .
B ( mụs Neap.rex, cùm ſimilem protulit ſententiam ?
vel naturali lagacitate id potuit, quæ in eo mirifica
fuit . Nam adhuc penè puero cùm in Aragonia, v
triuſque Siciliæ regna ſuſciperet, accidit, vecuiuſ
dam ancilla ex domino pareret , & ad libertatem
cx Hiſpanienſi lege prouocaret.Dominus,ne ma
trecum filio priuaretur, negabat ex fe natum.deë
rant in re clàm patrari ſolită probationes. quid a
geret ? bellè ſe expediuit . iubet fub haſta partum
vendi. vincitur dominus licitatione. ergoné ( ſe
cum ) filius meus in ſeruitutem me viuo ?quin po
tiùs fateor, quod res eſt . & ecce paterni animi e
hoc iudicio , non habuit , ve Tiberium k habuit hormi.lib.
Theodoricus Rex Gotthorum .Spoponderat mu- Alfonli. 12.de geft.
lier Italica nuptias ſecundas amatori, pacta ſe fi k Sueton. 1
1
lium prius domo exturbaturam. cùm conaretur; in Tibc 1
reſiſtere filius, & Regem adire ambo. filius fibi a- rio.
liméta deberi, nec domo paterna àmatre eiici di
cerc. contra mulier, filium non agnoſcere, ſuppo
ſitum eſſe. Suſpecta regi mulier fieri incipiebat.
Atqui ó mulier, inguit rex ,potes , ſi me audis , &

16.v.10 . quæ præterita ſunt, & quorum veritas ignoratur,
ſollerti diſcullione coniiciuntur.Vt fuit in iudicio
f 3.Reg.3. Salomonis , cum veræ matri filium reſtituit f. vt
fuit in Danielis inquiſitione, qua, ſenum perfidia
detecta, Suſannam vitæ ,honori, marito reſtituir.
g Daniel
g ve in iudicio Ariopharnis Thracum Regis, quod
"3.
bac temoleſtiâ expedire , & meliùs coniugium
inire , quin tu iuuenő hunc, qui filium ſe dicit tuú ,
marituin accipe. minor eft ætate , & facie libera
liorc. I & a mulier tam inopinata iulione , primùm
conticefcit : mox ſe colligit, & multa prætexere
negationi, parùm cohærentia vel apra, vt de pre
henfam
 LIBRI III.
henſam facilè intelligeret rex. Fingit ergò le pe
nam addere , niſi conſentiret. quod reftabat infe
a loã.Ma- lici,ve ſcelus fugiat horrendum ;filium agnouit a.
gnus libro Coram Carolo Magno pater & filius homicidij
hit.Gort.rei agebantur, factum vterque negabat, nec tor
cap.29 .
mentis vllis ad confeſſionem criminis perduci po
cerant: códemnat Imp.vtrúmque ad ſuſpendium .
Tum pater,vidoramore filij lereum , filium verò
b And.Bar ſceleris expertem profitetur b. Minoris momenti ,
bar, in ca. nóminoris induftriæ fuit Frederici III.iudicium,
preſent.de
probacion . ad eum cùm ruſticus veniffet, & quæftus eſſet,iu
galium equorum alterum in cauponâ fibi furto
ereptum : ambigeum Imperator Gibi iudicari iuſſit.
cùm hoc ruſticus negaret ſe facere poffe ,qui ho .
minem non noſlet.miror,inquam Fridericus, non B lat Cretenfium prophetam . 3 -pro phanaticis, qui 10.3.12
alterum quoque ereptum tibi,cùm or in hac vrbe
lint cquites,equi tam pauci.Equa , ô Cælar,ſubdit
ruſticus,eſt aliera; quæ militibus par jo vſui. Igi domi fuæ ,àmalo agitatus fpicii ,prophetalle h & h 1. Re
tur age, inquit Impe.equam inſcende, & per om
nos vicos , plateas , compita , & angiportus vrbis
equita :ſubtractus equus in aliquo ftabulo latitat ; quo declarant ſe veros fuifle Prophetas, Sic Eli
& cùm iugalis odorem ſenſerit, ftatim hinnitum
tollet. Paruit ruſticus , atque ve Cacum mugitus
c Ancas bouis , ſic hinnitus cqui tunc furem prodidit .
Silgiuslib .
Nec ſubticenda Turcarum regis Solymanni pru
2.de rebus
ab Alphố. dentia. Byzantij ludæus Chriſtiano certam auri
geſtis. ſummam mutuam dederat, vti conſtitutâ die præ
ter fortem ,vfuræ loco,duas carnis eiuſdem Chri
fliani vncias reciperet.Die illâ lonté reddit Chri
Pianus , fænus negat. adicur Solymannus, vt rem cumplit Philo ludæus , cùin Prophetam definit; V.I.
decidat.ille Iudæum animo deceitacus,nouaculain
adferri iubet , & Iudæo poteſtatem facit, quâ velit ,
mébri parte,debitoriduas carnis vnciasexſcindar:
câ lege , vt omninò duas tantùm : minùs pluſve
exſcideric ,capite luiturum.No auſus Iudæus hanc
d Corro - aleam fubii ., Chriſtianum abfoluit d .De huiul
lor. zetus de modi ergo ,labiorum regis diuinatione ,Salomon lo
br. dictis & quebatur.Sicut enim cor regis,lic & eiuſdem labia
factis me in manu Dei ſunt. ambo Deus æqualiter dirigit,
morabili
bus. & quibus fuas in terris vices delegauit,eos ſupra
cæteros ſçpè inorrales magnâ follertià & pruden
Cltiâ dotat. Diuinario,ergo illic, pro conteftatione,po
fita. Coniectasia,namque proceditex confideratio
ne caularuin fignorúmve, ſiue hæc fint cum verâ
prudentiâ coniuncta, liue vanitatis coperta.quare D Prophetæ Hebræis dicti ſunt, videntes º . Hæc de 01.Reg
quzdam coniectatio licita , quædam illicita eft .
Diwinationis , nomen , nosdeinceps reſtri ngemus ,
ad illicitam tantum : hæc à coniectationc differt;
quia non procedir per ligna,vel argumenta,vt fa
cit coniectario . Pranotio, deinceps nobis generale
nomen erit ; eius partes,vtmembra corporis , tres
funt futuræ ; Diuina prænotio, quæ manat à Deo;
& vocabitur,prophetiasad hanc pertinent quædam
miraculofa , feu diuina oſtenta & prodigia , futu
7. rum ſolita ceriò & ordinariè pręnunciarc:vequod
poft obitum B.Beatricis Ateſtinæ per longü tem
.
poris fpacium obſeruatum eſt , quod quoties ali
quid noui familix Ateſtinę,ex qua fuerat orta,im
minerer, to iesmultis ante diebus ,in facello eius E
prægrandis ftrepitus exaudiebatur, & corpus cius,
quod demore ſapinum iacebat, in alterum latus
reuolutum reperiebatur. Scardconus libr. 2. antiqu .
Pataninar.claſſ.6.fol. 120.alia de campanis quibuſ
dam retuli , infr.cap. 3.9.1.6 de aliis multis cap.2.9.
7.fe&t.z. Dæmoniaca, quæ deriuatur ex pacto taci
to vel expreffo cum dæmonibus , & dicecur ,dini.
natio; & Naturalis,quæ ſumitur ex lignis vel cau
lis naturalibus , quàm vocabimus , preſagium , vel,
conieftationem , ſtrictè ſumptis vocabulis .
C. I. Q. I. 253
A
CA PVT I.
De diuina prenotione, feu prophetia.
QV Æ STIO I.
De natura & nomine propherie .
IN S.S.prophere, nomen , & prophetandi, verbum , A
ſex ferme modis folét accipi.primò,pro eo quod
eſtcanere vel pſallere certis diuinas laudes mo
dis,vel inſtrumentis.Sic legimus prophetalle Idi
thum & Heman “ , & fic quidam illud accipiunt* ; 1.Para
IS . V. 3
Num of Saul inler Propherus :2.pro Ethnicis vati
s.
bus ac poëtis;fic Epimenidem 8 Apoftolus appel- 1 Reg
arreptitiorum more mente abalienati, infolia, & ad T.
1.4.12 .
inepta ,infipientiáque effugiunt, ſic dicitur Saul
Sacerdotes Baal dicuntur eriam prophetalle.4.di . 18. &
cuntur prophetare ,qui miraculum aliquod edunr , Reg. 18 .
29 .
zæi mortui corpus dicitur prophetalle, quia latro .
nis cadauer contactu viuificauit : s.quires ſubli- i Eccle
mes ,diuinas, & ab hominum cognitione remotas, 48.7.14
& Scripturæ facræ arcana interpretantur & do
cent.Sic ſumplic Diuus Paulus k quando confert x 1. Cori
donum linguarumcum dono prophetiæ , fic & 14.v.s.
Aaron ;eò quòd Pharaoni exponebatoracula , quæ
Moyfes à Dco acceperat, vocatur propheta !. Sic 1 Exod .
Dei,oracula incùs dictantis interpretem . Et huc m libro
pertiner etiam alia fignificatio , quando fumitur præmiis
pro veris Dei cultoribus & viris religioſis, rt vo- pænis .
lunt fumi, 3. Regi.18.v.4. Abulenſ.s Caietan.6.pro
co, qui occulta Dei arcana,per diuinam reuelatio
nem accepta ,horninibus enunciat n ,Nos nunc de anot.h.
hac vltimâ ſpecie cantùm loquimur, Peretio
Nomen hoc prophetiæ Græci à præfando (mpón Geneſ .
onue) dcduxerunt ; Hebræis, Nebua, vnde, Nabi, 20. diſp
B
prophetes, radice verbi incertâ . poteft enim efle ,
Pub(hoc eſt loqui) & fignificaret,Nabi, loquen- 178733
tem :poteft eflc Ban (intelligere)& ſignificaret in- 17,33
N ‫)גבי‬
‫א‬
telligentem , nimirum perfectiſfimè, vt qui res
.. ‫גרב‬
oculis fidelibus ſubiectas cognofcunt. Vode &
. ‫בו‬
nomine ſuffecerior, de re videamas. ?
7.9.
Caſſiodori p , communiùs recepta definitio,con
ciſior sſt ,quàm vt per illàm commodè rei natura p pręfat
Pſalm .
intelligatut. Diç explicatiùs,Prophetia , eft diuina
inspirasio ,rerum à nobis procul diſtantium cuenta, im
mobili verslate, de maximâ cum certitudine pranofcēs
atquedenuncians.]Explicemus ſingula definitionis
membra . Diuina,dixi , contra Artephium & Ro
gerium Baconem , qui Prophetiam tribuút aftro
rum influentiis ; contra Ariſtotelem & Peripate
ticos , qui corporis humoribus ; contra Moyſem
Ægyptium , Auicennan & Algazelem, qui natu
rali induſtriæ ſtudióq; adfcribūt.hi cuncti fallun
tur.quia omnis prophetia; SPIRITVS SANCTI
donum eft,nullâ humanâ allatú voluntate ,ve dua
Catholicę columnę Petrus & Paulus9 conteſtan - 9 2. Per
tur. Vnde Bcatus Hier , " infert , Lolos veros Pro - V. 20 .
12.V.6
phetas , Dei fpiritu locutos ; nec alios propheta- Corint.
rum nomen mereri, guàm qui Spiritus ſanctilu- v.10.
ce colluſtrati, futura prædicunt. Ad hoc nulla dir in Da
( pohtio naturalis vel humana abſolutè scquiritur.
poteft enim Deusipfam fimul cum lumine diſpo
litionem infunderes. Sed qui amat omnia quauisDT
2.2.9.1
ter dirigere ,vt plurimùm le rerum naturis accom artic 3 .
Y modar,
 DISQ VISITIONVM
254
mudar, quoad ipliplacet. Alb . Magnus libr.3.de , A ( mandam applicaras.Quæ elegario dupliciter con
fomno & vigil.tractar.i.ca.s. Quare cùm uptilli
ma fit difpofitio, qua més à ſenlibilibus morioni
bus, & rerum humanarum foluitur curis;videmus
eain Prophetas aliquando comparaſle libi, vt He
lizeum impij Regis Iſraël aſpectu fortè ad zelgm
с & indignationem nonnihil commotum , mufices
4.Reg.3 . fuauitatca. Quæ ramé diſpoſitio , planè per acci
dens ad propheciam iuuat , nec illius cauſa vllo
modo dici meretur. Naturalis verò prænotionis
vel dæmoniacæ , caula per accidens, eſt corporca
difpofitio , quæ à ſenſuum vſu vehementer men
cem auellir,atque idcirco Plato & Ariſtoteles di
xerunt;frequétiorem eſſe diuinationem in fatuis,
attonitis, & furentibus, quàm in mentis fanæ ho
minibus; in dormientibus quàm vigilantibus ; in
morti vicinis , quàm vitâ vitali longùm adhuc
fruituris ; in atrabiliariis , quàm fanguineis.minùs
enim ſenfibus intenti illi omnes, & melancholi
vide Va- ci in ſuper vigilantes quafi fomniant b .
efium , de 2. Dixi,inšpiratio ;latè fumptâ voce, pro quouis
a ra phi
influxu, inſtin &tu, illuminatione,aut reuclatione.
ol.cap.3o.
hanc Deus aliquando largitur angelis bonis , qui
prædicant aliis,ve de Sodomorum euerſiane didi
Gene.1 . cimus “, & depoſteris lſmahelis, d de Samſone ,
9 mediatè lic in'menres hominú influere , quod nec
Gen. 21. de Tobiæ vxoref , de Chriſto Domino , & eius
ſud.13 . precurſore h ;vclvr viſiones explicèr hominibusi .
- Tob.6.
Luc.2. Taliquando Deus confert hoc donum hominibus ,
Mar. vlt. tum viris tum fæminis,maximè probis & fanctis;
1 Luc.i. vi Eliæ , Elaiz , Debore , Oldæ, & quampluriinis
с
Dan . 8.A-
9. & in & aliis ,quorum laus eft in facris Hiſtoris ;interdum
Soca.fæpè. tamen & malis atque inprobis ,vt nonnullis Gen tate prior ille influxus , qui fic mediante angelo ;
k Nu . 12. Stilibus, ac forcalle Sibyllis, & Balaamo k , & Caï
& 23 vide phæl.Confeur autem aliquádo ignaris fe prophe
Fract.;s.in tare, ve dicto Caſphx, & ,iuxta D. Ambrolium,
Loan. cle- Abrahaino,cùm dixit;postqua adorauerimus reuer
mentem lemur ad vos;ſed tunc impropriè vocari propheria,
Prom . 11.8. cenſuit D.Auguſtinusp :aliquando verò id accidic
Ioan. 11. gnaris ſe à Deo illuminari, vt Balaamo prædicto .
Interdum quoque confertur hoc dònum inuitis ,
w.si.
En lib.1.de vro Sauli juxta quorúdam interpretationem ; ſed
. ſæpiùs,(pontè Spiriú Dei recipientibus:tuncque
libr.c.8
nAbrah . 12 câ ratione prophetia poteſt vocari volútaria ,quia
Tup. Gene.
ad lit. 10fluxum Dei non inuiti recipiunt ; inuoluntaria
• 1. Reg nihilominùs erit, quatenùs cum ,non quandocum
II , Y. 6 . que iplis , ſed quando Deo lubet , recipiunt ; &
quia non quâ menfurâ ipli volunt, ſed quâ Deus;
& quia non quam volunt ipfi diu , ſed tantiſper
duin Deo videatur; vt de extaſi libr. 2.diximus,
quæ fic etiam voluntaria , nec aliter.
D Inſpirationum alia quoque differentia petitur
inde, quòd interd mei nullum colloquium acce
dit , fed nudâ taniùm fit præceprione autoſtenlio
ne , vt impleriſque veteris teſtamenti propheciis
cečnicor: interdum Dialogiſmus aliquis Prophe
vt Exod. fræ ac Spiritùs laveti accedit p .
Illuminationis feu inſpirationis huiusduas po
3. & 4.1 .
Reg3.Ie nunt Theolozi lpecies, imaginariam & intellectua
e . 1. Dan . tem . Imagın iriam fine fenfibilem ,vocant,non quia e
to . Ion.4.
Abac. ? . non perungar ad intelle &tum ( talis enim impro.
priè vocaretur prophe: ica inſpiratio) ſed quia pri
maciò fit pcr fenfibilem fiue imaginariam repræ
ſentation :m ,ex qua mentis conceptio naſcitur,
eique quali commenfuratur . Intellectualem ,appel
lant eam ,quç non ducii originem à ſenſu vel ima.
ginatione,ſed oritur imınediatè per lumen iufu
lum intellectui, & per ſpecies intellectuales , de
nouo indires:vel preexiſtentes,ſed diuinâ virtute ,
ad nacuralem aliquam mentis conceptionem for
MAGICARVM
cingit. 1. quando intellectus ſic eleuatur, ve line
operatione phantafix cognoſcat: quòd rarò ex
ſpeciali priuilegio cóceditur.2. quando phantaſia
intellectioni cooperatur, nó quidé intellectu pri
mùm à phantafiâ moto;ſed phantafiâ ipfa motâ &
applicatâ ab intellectu ,vt fecum operetur & con
currar.Vide Franc. Suarem ,3.p.9.30r..difp.9.fcct.2 .
E
Soler ve plurimü Deus mediatore angelo pro
phetiam inſpirare; primòreuelans Angelo, ve an
gelus deinde reuclec homini quod iullus ; idquc
vel in affumpto fe corpore oftendens,vel appari
tionc răcùm ſpiricuali (pecienihumanæ menti ex
hibens rerum , quas Spiritus ſanctus homini vult
præfignificari. ic Moyfi, in manu mediatoris, data
B lex 9. fic Zacharię& in Zacharia " Angelus Domi- 9 Act.7.r.
ni loqucbatur.Sic in Apoc.. Chriſtus Angelo ,An- 38. & Gal.
3.1.19.
gelus Ioanni , loannes aliis manifeftat ; quæ Pater c Luc.1.y.
Chriſto ,vt homini ,ab initio cöceptions reuelaue 9.
rat. quod ſuauitaci diuinæ gubernationis , viiſo- scap.i.in
litæ mediis , eft accommodatiſſimum . Et liccen princ.
c D. Tho.
22 .9.171
fuere graviſſimi Sancti; de facto, tantùm folirum . .
Deum prophetiam per angelos inſpirare u . Non art.2.
tamen negandum poffe Deum , Gi velit,ipſum iin- v D. Dio
, Arcop.
Damaſc.nec alij illi Parres negarunt; & afficmarūc capit.4.D.
D.Hier. & D.Greg . & recentior Turrecremata . Aug.lib.3.
de Trinit .
quin etiam D.Hier.qui prioré moduin concedity, & videtur
poſteriorem hunc aliquando à Deo vſurpatú con- Damafc.li.
tédit 2. Scio Deum pofle, ſi velit;an fecerit,nefcio, 2. Orcod .
nec multùm refert ſcire.Non carer criam difficul- fia.
Hier.pl
cùm nec Angelus fpirituale illud lume creare,ncc & in ca.6.
ipſe in humanum intellectum queat illabi. Quin D.Gregor.
etiam fine ſenſuú adminiculo in hominis métem , lib.18.Mo
ral.Turre
hoc lumen à Deo creatú immiti ab Angelo poſle,
cremar.in
negat Scotus; ſed affirmant Albertus & Henricus Prologo
de Hallià;inodo negare , modò concedere videtur Reuelat.s.
D.Thom.ſic tamen , vtquando huiuſmodi lumen Brigitæ .
intellectui fine séfibili apparitione vel fpecie im- Cap :
y in Ezec .
mittit ur,( vt fic in reuela tione intelle ctuali ) hoc à
cap.2 .& 3 .
Deo, qui folus illud creare poteſt, immediatè fa- z in d.pre
teatur immitti : quod accuratè, ex horu Scholaſti- fat. & c.6.
corú fententia ,docuit Frac.Picuslib.2.de Pran.c.3.
D
Dixi terriò ,rerum à nobis procul diſtantium.huiuſ F
niodi res fune. 1. quæ naturâ fuâ longè diftant ab
humanâ cognitione ;vt abſtruſiora Dei confilia,
myſteria fidei, & fimiles res diuinæ ..( hoc ſenſu
Chriſtus Dominus prçdicicur futurus Prophetaa; a Deut.18.
V.IS.
Prophetam de gente tua, & defratribus tuis,ficut me,
ſuſcitabit, c. & cò referéda prophetia, quam Apo
ſtolus cum dono linguarum b comparat ) 2. etiam b 1.Corin .
res, qua ſunt à cognitione noftra lemotæ , ratione.14.4.1.3.4.
modi cognoſcendi: quando quod enunciatur, non
niſi ſupernaturali lumine poteſt cognoſci: veluti
cùm Helizeus reſciuit, quæ cú Naamo led pactus
fueratc ; & B.Petrus, quod inter Ananiam & Sa- 4.Reg.s.
d Act. s .
phiram cóuenerar d : 3 . denique ſunt alia longè di
Itantia rarione temporis, quod vel iam vſque adeò
obliuione obliteratum eft, vt nó nifi diuinâ reue
latione ſciri qucat; quo pacto Moyſem de mundi
creatione prophetafle ſcribit D. Greg.ſuper Eze
chiel.vel quia tempusad huc fucurum , & euentus
contingens , ideoque ſoli Deo liquidò notus,iuxra
=
illud ; Annunciate qua ventura ſuni, coſciemus quia
Dy estis vos.cEt hçc eſt vocis,prophetia ,frequétior le llai.41.
fignificatio:adeò vt propriâ locutionc,hiſoli Pro- ( V. 23 .
phecæ nuncupentur, qui futura contingentia præ
dicunt.generaliter tamen loquédo,cæteri quoque
Prophetæ
 >
LIBRI III . C.
a vide E - Prophetæ vocantur a.futuroram contingentium .
leb.libr.s. cognitio foli Deo reſeruata eſt, quia ad perfectam
dem . Eul- cognitionem , neceffe eft rem cognoſci ramquam
eren. lib.4: præſentem : foli autem Deo , vt præterita & præ
conc.hær. lentia , fic etiam futura , ſemper antè oculos ver
cap. 37.D. fantur , quia æternicas caret initio , caret fine , &
Gregor.in in eâ cuncta fimul cognoſcuntur: ſolus autem
prio. Ezec. Deus æternus eſt, idcò cùm Deus hoc fututorum
& D.Tho.
de veritat. contingentium lumen propheticum homini lar
9.11.& lcgitur , tunc priuilegium illud , quod æternicati
intelligen- ) competit, cámquecõſequitur,cum homine.com
dusDelga
dus li.z.de municat. Quo lenſu Hieron. de Ferrariâ dicebat,
auctorita. Propheias a Deo dernitatis participos, fieri 6 .
lacr.ſcript. Dixi,quartò; immobili veritate.hoc intelligen
cap.8. dum eft de prophetiâ abſolutâ,quàm vocant,pro
blib.com
pédij Re- phetiam fententia, fiue, praſcientia;cuius cuenrus Blarium ergo cit intelligere ; ſed & aliis nunciare; ma fur
ucla .quod ſemper prædictioni reſponder:quia tunc res con
poft eius liderantur , prout in ipſo Deo exiſtunt , & ab eo
morté vul
ſolo dependent , qui ſolus eſt immutabilis . Non
gauit Hie .
ron . Beni . verò hæc particula definitionis procedit in pro
ueniº Flo. phetia comminationis, fiue,confily; quatenùs hæc eſt
regrinus. conditionata, & in eâ res conſiderantur, vt à cau
ſis ſecundis dependent, quæ ſunt murabiles.pro
phetia iſta condiţionata , in fe quidem eſt muta
bilis , pro actionum humanarum mutabilitate : in
Dei tamen præſcientiâ , etiam hæc immutabilis
eſt : quod cùm Prophetæ probè norint, & com
.
minationis ſuæ naturam cum Dei voluntare com
parent; ſèquitur eos netum quidem fallivel fal
lere , quando quod prædixere non euenit : vc lo- corursùs illis occæcáturomnia.VndcMichæaso ; O ca.7.v.1
næ cum Niniuitis , Elaiæ cum Ezechiâ contigir.
cIuftin. q. hanc diſtinctionem non Patres c modò , ſed &
36.ad Ori
Scriptura d facra clariſſimè confirmat.
8. cod.Chry:
loft. homi, Dixi quintò , maxima cum certitudine. quia qui
1. in Matt. bus diuina fit reuelatio , folent à Deo lic mente
Grego.lib. illuſtrari , & voluntate affici, & de fide ac veritare
10 16. Moral.
reuelationis certiores reddi; vt apertè agnoſcat, &
cap.2. & 6.
S. d 4. Reg. firmiſſimè credár, Deú effe reuelatióis que viſio
20.11a. 38. nis auctoré; & queát,ncfcio quo (vt aitD.Greg:-)
lerc.16.ar. intimo ſapore diſcernere , ſe nec humanis fom
verb.6 . E
niis , nec diaboli fraude illudi ; ſed certò certiùs
zech. 18 .
1,11 . ſciant,hoc fibi lumen Dei dono conceſſum ( quod
e li.4 diat. de matre ſuâ B.Augustinus prodidit : fde lo verò
cap. 48.
f libro 6. pallim profitetur B.Angela de Fulgino cap.19.21.
confef . 27.28.29 . & alibi ) & adeò clarè cernantfutura, D
iisque præbeant aſſenſum ; vtæquèfacilè Gint ne
gaturi prima & receptiſſima notiflimáque fcien
tiarum principia ,quod de Sauonarola illc dictita .
gin d.co- bats, & de quodam ſuo familiari, quem non no
pendio.
minat , Picus affirmat ; quem ego Hieronymum
Reuel.
hunc fuiſſe opinor: ſed , quod veriùs certiúſque,
tales fuiffe omncs reuelationes Patriarchis , Pro
phetis , Apoſtolis ,cæterisque prædicatoribus ac
doctoribus nafcentis Eccleliæ factas, meritò cen
G
h cap.22 . ſuit Thomas, Anglicush , illo in Genelim commen
tario , qui mendaciter doctori; Angelico,litterulæ E vnum linteum , etiam minoribus conceflum ordi
so additione fuit attributus. Idem nonnulli purant
impofturę genus accidiffe Commentariis ,in Apo
cal . in Epift.Canonicas. Sed ; quicquid fit de hoc
auctore ; Lumen iſtud cælitùs cum veris reuela
tionibus infundi ſolitum , Theologi contempla
riui ſeu myſtici variis nominibus appellant; ſapo
rern internum , intimam inspirationem , dulcédinem
experimentalem , diuinam illustrationem , fenfum ni
mis fenfibilem , abfconditum manxa, donum difcretio
nis fpirituum .] Adhuc controuertitur , an hoc lu
Hi
men fit idem cum lumine fidei, an quid diuerſum
ab eo,eique ſuperadditumn ? Pofterius,veriùs Pico
i d.cap.3 . videtur , & mihi quoque, formali láltem diſtin .
Q.
I. . Q. II . SECT. I.
255
A ctione,fortaffis idem eſtic , & nouam nactumma
teriam , co ſe extendit ac porrigie nouo quodam
modo, fcd nolo ſubtiliora hæc & minutiora nunc
diſcutere: ( vide ſilubet Delgadum lib.r.cap.nono.)
liuere idem fit, liue diuerſum ; quando hoc fimul
datur, tunc grauiter peccat, quihuiufmodi reue
lacioni fidem non præbet. Sic Zacharias exem
plom ,linguæ vſu priuatus * ; & in Regum Hiſtok Luc.i
riâ , qui iubentem Prophetam non lauciauit , &
qui propter inobedientia diſcerptus fuir à leone !. 1 3. Rx
Dixi 6 pranoſcens,quia prophcriam definio , quæ 20. V.34
maximè germana,cui proprium , vt ,quod prænun
ciat , id fciat ſe profarijiuxta illud Danielism ,reue- m ca.ro
latum eſt Danieli verbum rerum , intellexitque fer- 1.in cui
monem : intelligentia enim opus eft in viſione, necela expofiti
quare. modú i
Dixi 7. arq ue den uncians. nam pro phetiæ do- diculus
Caluinu
num datur ad Ecclefiæ vtilitatem , vt,quæ ,Deo in
Ipirante,lancticognouerint , cá cæteris annunciết.
Mod denique quæri conſueuit ; Lumen iſtud , ad
quam qualitatis ipeciem debeat reuocaria Con
munis ſententia cautem eft, quæ D. Thomæn , ad ndart.2
patibilem qualitatem reduci, quia fit impreffio
quadam fubitaria,fimilis affectioni tranfeunti &
facilè recedenti , nó enim prophetis ſemper adeft,
fæpè illos deferit. Haud ineptè compares verſan
ribus in tenebricoſo loco ; qui, candelæ lumine
illato ,circumftantia cernere incipunt; eodem ela
cum federo in tenebris, Dominus lux mea eft : & B.
Petrus P ; Habemus propheticum ſermonem , cui be- P2.cap.1
v.17
nefacitisatiendenies,quaſi lucerna lucenti in caligino
o loco . Habet tamen hoc lumen adcò multa com
munia cum ſupernaturalibus habitibus; vt lulius
Sirenius , vir erudicus,conetur probare 9 , meliùs q libr.7.d
reduci ad habitum , apud illum inuenietis argu- fato.ca.la
menta, quibuscommunem ſententiam impugnat,
nec lubet,nec vacat plura.
QV Æ STIO I 1.
Que fint ſpécies Propheria?
Vo, quaſi ſuprema, genera prophetia, in S.S.
A
inuenio: vnum ,per Sacerdotes, alierum , per
prophetas ; læpè quidem qui Prophetæ , iidem &
Sacerdotes erant , ſed aliter futura prædicebant
quatenus Sacerdotes , aliter quatenus Prophetæ .
Res eſt non omnibus peruia , & digna diligen
tiore examine:
SECTIO I.
De rationali, & Vrim ac Thummim .
Acerdotalis prophetia, modus confiftebat in ap
plicatione Ephod. fuit autem , Ephod. duplex ,
,
nibus , vt puero Samueli; alterum , Sacerdotale, 1 1.Reg.2.
quod etiam vocatum eſt , ſuperhumerale , auro & & eo loco
trium colorum varietate ornatiſſimum S; Iofephus notat. An
etiam vocat ſtolam hieraticam ,cpomidem ,& di- gelmus,
s deſcribi.
ploidem : huic aureis cathenulis appenſum erat, tur. Exod.
Rasionale , ſeu Pectorale , vtroque enim nomine28 .
‫חשן‬
vtuntur Latini ; Hebræi,chofen ,vocant, iuxta pun .
cta quæ nunc habemus ; nam lofephus aliis vſus ‫חשן‬..
fortalis, cùm vocat, Eſſen :Græci codé tefte,abzıcv .
Scriprum quidem aliquando apud Septuaginta,
Philoné, & Hicronymú inuenias,aogzīcv, ſed men
dosè : pertinere tenim potiùs ad locum conſulen
di , rectiùs alibi apud eoſdem , abylor ; quali d'cas
Y 2 ' oraculum.
 256 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

Oracalum . Sic enim ab Helycbio , alga, explican-, A nobis prodidiſſet : Refpondet larrhius , idcirco
cur , farlauala ; & apud Plutarchum , in Syllâ ,va hæc prætermilla ,quia vel Devs ,ipfe ,vel Mofes,
tes vocantur,16.01.Sed cur nóg.op? Si Græca loſe in monte Sinai, Vrimad Thummim fuerat fabri .
phi verba perpendas , quia veriiacis irrefragabilis catus . Apage fis,fabulator : hoc tu decapite tuo.fi
oracula fundebat. Latinis dictum , Pectorale, quia verum forer, boc ipſum nobis S.S.tradidiffet; fi
pectori appenlum ; rationale , quia more animalis cut tradidit , priores Decalogi iabulas à Deo , po
i ratione prædiri ratiocinabatur:hac ipsâ de causâ , ſteriores à Moyle perſcripras .
iudicy,clogio add to ,illud cohoneftabant, vocan Obiiciunt,poſtquam Deus · Mofi iuffit ponere i Exod .
a d.c.28.v. tesgiationale iudicij , & iudicium filiorum Ifraëla , & in rationali Xll. illos lapides , mox vt de re planè 28.9.17.
15: & 30. iudicium Vrim ,'n Hebræo quidem fonte b .Ratio aliâ ,alio loco k ,dicicur; ponesautem in rationali in
b Numer, nem reddie larchius ,quia ſupra Vrim infcripta yo dicy doctrinam veritatem ,óc. Refpódeo hocdi
27.9.21 .
cula , Mispath , fed hoc ſomnium eſt recutiti potiùs ci , vr breuem quandam anacephalæoſin & expli
credideriin , quia ſacra Scripturacófueuit,id quod cationem cunctorum ;quæ de his omnibus lapidi
quiſque facere debet , fiuc cuiufque officium , vo. bus præmilerat.q.d.iufli,vt tales & tales gemmas
c Proue... care , indiciumo: Sacerdos autem ,rationali indu rationalı infereres, cape nunc iuffionis illius cau

v. 3.cap... tus proponebat Deo hominum dubia,deſideria,&
7.9. negotia :& per rationale,non tantùm Deus propi .
riabatur , ſed etiain ſignificabat hominibus, quid
fieriveller , & quis rei ſucceſſus futurus eſſet, ve
non malè Abenezra.Huc fanè facit ,ipſum nomen
Prim & Thummim : de cuius etiam fignificatione
& vſu videndum . Scripsêre quidein multi , ſed
opies meritò diftin & tiora & clariora, vt rei digni
tas poſtulabat, cæteris meliùs egere Toſtadus,
d Toſtad . Lipomanus Fran.Ribera, & Nic .Serarius d.Agen
& Lipom . dum accuratè de tribus;nomine,re, vſú .
in Exod.c. Quoad nomen ; Chaldæi vocarunt, Vraia &
28. Ribin Thumara ;Hebræi , Vrim ,& Thummim. Vrim , li
libr. 3 , de
gnificat illuminationes , leu lumina , à radice Vi,
teplo.c.12.
Serarius, Graci vertunt, τα Λύλα, δήλωσιν , φωτισμούς,φωτί.
Theſib.de sortas . nofter , doctrinam , cùm agit de rationali,
Ioſuan.Sa.
cum verò de iplo Sacerdote , eruditum . Thummim ,
cerdotib.
B fignificat perfectiones à thamam , peificere; Græ
Dion , & ci nuncupant, aandelay, Tertiwstis, & tengias; no
B ſam.idcirco iuſfi,vt hæ gemmæ tibi funt, Vrım &
Thummim , hoc eſt manifeſtatio & veritas rerum
futurarum . Hoc enim breuiter , ait ; id quod in ra
rionali pones,loc tibi futurú doctrina & veritas .
Nec vllam hîc video obſcuritatem in hac repeti
tione ;nec nouitatem in nomine,tam Hebrçis non
nouo , fed & celebrato . Dicitur autem rectiffimè
Moles, ponere in rationali Vrim Thummim , quia
lapides illos per Beleleełem curauit ex Dei præ.
lcripro inſeri racionali . Niſi forrè cenlent, ipſum
per le Mofeni intexuifle illa verba, & non per tex
corum inagiſterium ac manus. Quod li ponere ,tum
per illos dicendus Mofes ; certè & nunc noftrâ in
ſententiâ . Deinde fciant aduerfarij, eandem vim
cffe phrafs huius, lapides milluim , & milluim , ſim
pliciter , it'in , lapides vrim ac thummim , & vrim ac
с
thummim , ſimpliciter.vtrobiqueenim iidem lapi
des ſignificantür ,fed illic additur vox lapidū , quia
de gemmis dútaxar, qua gemmæ erant, agebatur:

‫אוריס‬.. ſter vertit, veritatem , & aliquádo Meronymicè,Sa hîc verò onimicitur vox lapidum , quia de iis agi

‫ אור‬, ceidores, vel etiã aliter, prout illi res vila poltulare.
Sed quid rei iſta nomina , Vrim & Thurmim ?
D.Augu . quidam negant le ſcire e puro ex fcripturâ tainen
in Exod.q. id colligi poſſe.Alij cenſent diuerfuni quid fuille
117.Dauid
kimchi in in rationalià XII.lap.dibus:fed diflentiunt inter
libr, radi ſe.fuerunt qui putarinr.X111.lapidem fuiſſe (Suid .
cú , Caiet.vocąc adamárem cuius color,pro diuerſitate pro
in Exod: ſperi vel aduerfi luccellus, inctante in atria Sacer .
Pagni. & dote , Inutarerur. hanc opinionein , meo iudicio,
al.
fd.q.117 Diuus Auguſtinus f fabulofam vocauit , nec de
lofephi lententâ locutus . Abenezra neſcio quas
aſtrolabij figuras comminiſcitur:quem multis ra
gin d.cap. tionibus luculenter Toftatus refellit g . Salomon
28.9.12 . larrhius, & Eugubinus cenſent;furile nomen incf
Fab le rationali inſcriprum :Philo ludæus,& Hu .
go Victorin.volut,ipfa hæc verba (Vrim & Trum
mim ) rationali infculpta fuilſe, alij laminas quaf
dam lucentes ; & quilque quod ſomniavit , vel in
buccam venit , ve licet videre apud Toftatum.
Verùm mihi placet,quod multis aliis, nihil ab iplas
lapidibus XII.diuerfæ rei fuiſſe. Primò,quia cen
leo hæc ipſorum lapidū fuiffe nomina , ficut iidem
h Exod , lapides etiam alibi h vocantur,Soham & Milluim ,
25.0.7 lapides candorum ſeu pellucidirarum & pleniju
dingin; vel vocátur dumtaxat, Millum ,vt viderur Edlin Exod.per,fiue hoc,fiue illud,rem reſoluit.Ra
noſter interpres intellexiſſe ; qui vertit ; lapides dulfus,li.6.in Leuit,afferit dútaxat fieri poruiſſe,vt
Onychinos ( hoc dicens de duobus illis fupra hu
merum ) ů gemmas ad ornádum Ephod .( ſic vertens
Millum , de his . XI.lapidibus )obſcurius LXX .
qui Soham , verčunt , fepdiri. nain ſardius vnus ex
XII. Secundò,quia , fi quid aliud fuiſſent, certè
Moſes ;qui cuncta ,quæ in nozio inerant,tam accu
rate pericripfit & appendit ; aliquid de eius , quod
erant, formâ,quantitate, qualitate, materiâ , loco,
tur , non qua lapides,ſed quâ gemmæ oraculi exhi
bitrices. Quid aurem ineptiæ eft , fi Meronymicè
oraculi nomen tribuarur genimis , oraculum fun
dentibus : Nouæ ne Metonymicæ Sacre Scripturæ
funt locutiones ? Quid tenebricof.pones,& c.pro;
popes in rationali lapides, quibus , à munere, no .
inen eft, Vrim & Thummim ? Nec opus fuit expri
mere modum alium , quàm ſeriem ipſam gemma
rum fatis expreflanr. Illi potiùs exprimere debe .
rent,vbiillud in rationali vacuuni,ad hæc nomina
D intexenda ?an inter lingulos lapides ? an in ambitu
omnium an ad dextera ,an ad finiftrani? n demon
ſtratiuum , cur poriùs demonſtret hanc texturam ,
quàm lapidum miraculum :immò hoc potiùs, q.d .
admirandos illos lapides , Vrim & Thummim . Au
ctorum qui nobis obiiciuntur auctoritas magna
foret, fi vel inter ſe conuenirent,vel rem diſculit
ſent diligentiùs , D.Hieron.ad Fabiol.quod nobi
( com pugnet,nihil habet, quod faueat aduerſariis,
tantunde: vtitur folùn modo loquendi facræ ſcri
pruræ. D.Auguft.q.117.ambiguè loquitur, & quid
effe potuerit indicat,profeſlus id neſciri D.Greg .
pag.2.pastoral.c.1.nihil omnino d.cit, præter verba
Icripturæ & myfticam expofitionem .Rabanus.lib .
ipſuriberentur hæc verba . Rupert.in Exod.obiter,
nec aliud ,quàm ,do&trina & veril as inſcribitur illi .]
Solus ergo cum Hugone Victorino, ex Patribus,
Philo videatur hoc certò céluille : etfi de Philone
etiá dicar quis , non ineptèrexturā non vocaſſe vo
ű harú inſcriptionem ,fed lapidú inſercionem &
has ipſas lapidū texturas , vocatas manifeſtationé
& veritátem : & fic etiá has virtures dicere depi
ctas in
 LIBRI IIII . C.
ro
les, Aas in T8 noy18 , propter lapides fulgorem pro- , A ,& Thummim.Et ( quod eruditè Ribera notauit )
pheticum emittentes. Et rectè ex lolepho , libr.3.
21
antiq.ca.g. Ribera noſter hoc ,cuin Lirano & aliis,
Dili
collegit ,quod diximus; quia licet loſephus nomi
lib
na ,Vrim Tournmim ,non nominet : vſum tamen
0.
& miraculum deſcribens; ſatis aperiè indicar , ſe ino.vbi Heb.elt ,Vrim & Thummim tui viro fan . V.8.
prophetiam per Vrim & Thummim ipfiſmet la
eiEnd
pidibus tribuere. Scilicet ignoraſſet loſephus
hanc ſcripturam horum nominum :aut G ſciuiffet,
KÝ ‫ܙܘܪ‬ tam pertinaci filentio inuoluiſſet.
Sic ergo ſtatuo, Vrim & Thummim fuiffe has ip
fas gemmas.XII .vt volunt loſephus Lyran . To
ſtat. Oleaſter & Ribera , Videtur enim hoc pro
babilius ,tum propter ea quæ iam diximus : cum,
a ca.8.v.8. quod in Leuit. vbi Sacerdos veſticur a , nulla fic
horum X I 1. lapidum inentio , ſine quibus num
quam Sacerdos ritè veſtitus fuiffet;fed eorum lo
co , tantùm fitmentio de Vrim & Thummim : vt
hinc appareat , talibus nominibus ipſos lapides
met fignificari.Quiquoniam ſplendidi & mican
tes clariffimâ refulgebant luce , diáiluntnon lo
lùm ſplendidi& lucentes , quod parùm futurum ;
fed fplendores & illuminationes , Vrim ; & quo
niam erant ex gemmarum illis generibus , lectilli
mi, integerrimi , & perfectiſlim,i dicti ſunt ,non
perfe & i,led perfe & iones, Thummim : eà emphafi,
qua lolent Hebræi , vt & Latini , abſtracta pro
concretis vſurpare , quam Oleaftrij ſententiam ,
æquum non fuit à viro erudito acerbiùs exagitari
LXX . verò & vulgatus dum interpretantur , do
Etrinam & vcritatem ; maluerunt ſuâ nobis verfio
ne vſuin lapidum , quàm vocis fignificationem
exhibere ; prudenter id amplectentes, quod magis
ad wores legentis formandos faciebar.Nominum
verò ratio hæc fuit, Vrim , dicta, quia , vt lux quæ .
dam , tenebras ignorantiæ diſcutiebant fulgore
ſuo ; Thummim , verò , quia , vt oinnis prophetiæ,
certa quoque ſplendoris erat proiniſlio , & indu
bitatò Deus,quod fulgore pollicebatur, id euentu
perfic ebat ,nec fas erat dubitare.Hæc de re.
De Vlu prophetia , duo nobis ſunt conſideran
da ; modus interrogandi,& modus reſpondendi,
b in Cath. Inierrogationem , Hugob Victor.cenlet , per qual
Lipomani. Jdam fortitioncs ſolicam proponi. Quod vnde ac
ceperit, aut quid illi ſuffragetur, nelcio, larrhius
& Abenezra tradunt ſolitos codicillis inſcribere
quæſita , & hos rationali imponere:cuius rei cùm
in Sacra Scripturâ nullum veſtigium inueniatur,
nihil vereor iſtud pro commento reiicere , com
clofephi, munémque fententiam aliorum amplecti c . Re
Lira . Toft. ceptius enim & verius puto , Sacerdotes, poft de
Oleatt.
bitas preces , viua voce propoſuiſſe interrogata,
indutos , cùm alia veſtimenta facerdotalia , tum
Ephod & Rationale ſeu monile gématum Epho
di appenſum , de quo nunc agimus: quod voca
bant, applicare Ephed , ſeu conſulere Dominum ap
a s . Reg plicato Epbod d ; vel fimpliciter, confulere Domi
13.v.9 . num , quando de Sacerdore fermo, vel pro ſe,vel
pro rege , fic enim rex pec Sacerdotem conſulebat
ed.c.23.v. Dominum e: quem morem nobis SS. explicat f
2. & 4. & c . per Eldram , & ad Hebræum fon em recurras.vbi
22. V.13 . & cnim nos habemus , donec ftaret Sacerdos doctus
IS . & cap . eruditus ; L X X. vertêre ; ſtaret illuminationibus
28.4.6 .
fz.Efdr.7 . perfectionibus ( nam qui cum Gentilibus malunt;
v.65 . inuiationibus ; Latinè quidem loquuntur , fed vim
vocis Hebrex, quam LXX , ſunt oprimè interpre
rari, parùm exprefferunt ) illicinquam Hebr.eſt;
Itet Sacerdos , Leburim vel ab immim , & ſenſus eſt:
donec facerdos Dominum conſular indutus Vrim
1. Q. II . SECT. I. 257
.vt collationem fummæ dignitatis Pontificix de
lignent ſacræ litteræ;dicunt, Vrim & Thumn in
alicui collata.Sic enim Moles tribui Leuiticæ be
nedixit 8 : Perfectio tua o doctrina tua viro faréto 'g Deut.13.
eto tuo : & codem ſenſu LXX.vertere : Date Leni
manifestationes eius, veritarem eius. Quæ ad lit
reram de eodem ſacerdotali ornatu ſunt accipien
da : ſed per hunc ornatum allegoricè fignifcatur
perfectio & doctrina , quâ facerdotem præditum
effe oporteret.Toſat.ibi valdè ſe torquet , & ver
it in varias interprerarionum formas : Icd hac ,
quàm dixi , fimplicillina eſt.
Respondendi modum , arbitror duplicem fuifle,
B Cùm enim has gemmas Deus inſeri iuflerit pe
Corali :vt per tam lucentes perfecto que lapides,
ipſe lucis perfectionisque omnis auctor interro
garetur:& reſpódens,tam Sacerdores, quàm Prin .
cipem & populum ſpirituali ſuâ luce illustrare :
ac perficeret,euoluens inuoluta , explanans ambi.
gua , & docens quæ facienda omittendave forert,
& modos præſcribens, quibus res inchoanda per
ficiendáque;ſatis apparet ,refponfiones interroga
tionibus accommodaridebuiſle :interrogationum
verò quædam per affirmationem negation émve
nudam poffunt expcdiri , quædam longiorem rc
quirunt explicationem . Arbitror itaque ad prius
illud genus interrogationú , nudo l.pidum (plen
с dore leu fulgore relponſum : & cx co Sacerdotem
colligere folitum , ſuaderet an diſſuaderet con lu.
lenti:quo ſenſu accipio loſephidicta h, quem To- ' h 1. 3. an.
ſtatus & Ribera meritò ſequuntur: nec eſt, quod tiq.cap.9.
quis arbitretur D. Aug. hoc fabuloſum iudicaflc:
nam quid perftringar ,paulò ante docui . Ad polte
rius genus interrogationum , non reſpondebatur
illo tantùm fplendore (rec enim commodè hoc
potuit ) ſed longè alicer.aud ebatur enim à Sacer
dore interna quædam , vel externa quandoque lo
cutio ſeu oraculum , quod ipſe peſtea interrogati
manifeſtaret. Quamquam nec hîc abfurdum fit
opinari ,ad 1plendorem tunc lapiduin acceſliſſe fa
cerdoti lumen propheticum menti eius à Deo in
fuſum . De hac quidem reſponfione prolixiore,
D
paret ex Regum geſtis i, vbi præter reſponſionem i2.Reg.s.
V. 23 .
ad interrogata,inluper Deus docuit modum præ
lij conſerendi, & propter talem modum relpon
fionis, puto genus hoc oraculi yocati conſueuiffe,
responfionem per Sacerdotes x . K 1. Reg :
Vidi qui contra loſephi quem fequor, ſenten- 28.v.6.vbi
Hebr. eft
ciam ,non vno ariete moliretur. I. libidiſplicere Vrim .
ſcribit , & ſuſpectum effe fingulare loſephiteſti 1.
monium . 2. quoniã in eodem loco loſephus dua ‫ܕܐ‬
bus adhuc aliis in reb.labitur : hîc quoque lapſum .
tum quia dicit hoc à Græcis, aózsev ,vocatum ,cùm
tamen LXX.lic vocarint, qui Hebrçi fuerunt,tum
quia dicit ducentis ante ſuos commétarios annis,
hos fplendores ob legis violationem exſtinctos:
E cùm tamen Thalmudici, & larthius, & Kimchi, &
Elias Germanus teftentur, diu antè huic oraculo
finem impoftum , ſcilicet iam inde à captiuitate
Babylonicâ ; quod à laddo reſponſum ferunt Ale
xandro Magno petenti, vt pro ſe Deum de belli
Perſici euentu conſuleret.Deniq;quia fequeretur
ex hac loſephi narratione , hoc oraculum iantùm
inſucuille de bello reſpondere : quod non cft ve
rum , item ſcqucretur folummodò conſueuille de
illis quæſtionibus,ad quas ,per;'ta ,vcl,00,tcfpóde.
ri poſſet.coſtar aurem læpè pluribus reſpódille , &
Y 3 quidein
 DISQ VISITIONVM
258
quidem interdum inopinata , & præter interro- , A carunt illuminationem ; & Thaimmim , veritaten
ad . y.13. gationem a . His vir acutus & egregiè doctus co
natur loſephi fulgorem infuſcare : led leui manu
fuligo poteft amoueri ,
Ad primùm reſpondeo , licet id ſolus Ioſephus
dixiſſet; maximam eius , in rebus ad Sacerdotium
(pectantibus,cùm ipſe Sacerdos fuerit, auctorita
tem eſſe debere : præterea nullus alius ſupereſt
illius æui Hebræus ſcriptor, qui talia diſcutere
potuerit, præter Philonem & lolephum . Philo
paucula huiuſmodiartigit, allegoriis ſolis inten
ergo folum id áffir
tus;nequenegauit .Ioſeph um
maſſe, quid mirandum ?
Ad 2. nego in his Ioſephum labi . Licet enim
LXX . fuerint Hebræi Sanhedritæ , Græcè tamen
non Hebraicè ſcripferunt, & cùm Græcè ſcribe
rent, abylop dixerunt : & eos poſtea cuncti prolelyri
Græci in hac nomenclatura ſecuti fuerunt, non
aliam ob cauſam niſi ob eam , quam Ioſephu's ib
retulit; ex cuius contextu Græco , manifeſtum eſt,
eum loqui de Græcis dumtaxat illis , qui ludaïcos
ricus venerabantur. Notum verò ludæos & Græ
cos fic diſtingui, vt Græcorum nomen retincant,
b 10.14. quotquot ex gentilibus ad ludaifrú tranfierantb.
in princ.& De oraculi quoque ceſſatione,meritò iolephi au
nouo te ctoritatem cúctis Thalınudicis & fexcentis Rab
ſtament. binis recentioribus , qui corius anriquitatis ſunt
SO . Cur- imperitiſſimi, præfero . De laddi quidem illo re
tius Ru.
ſponſo, quoad oraculorum ceflationem , nec Lati
fus.
d Diodorº nic,necGræci Hiſtorici d ,qui res Alexandri ſeru
Sic Plucar . pulosè fermè lunt proſecuti, vel vno verbulo me
ch.Arian . minerunt. loſephus verò e , Zonaras , & Glycas,
libr.ii.an- quando accuratè narrant quæ laddus cum Ale
ciqu.in fin . xandro egerit, ea recenſent , vnde laris colligatur,
Zonaras de oraculo per Vrim & Thummım nihil Alexan
tõ.1.Glyc drum cogitalle :cuius illum quoque fuiffe igna
p.z. annal.
rum prorsùs veriſimile cenſeo : De Victoriâ verò
contra Darium ,à Deo docent per viſum cercio .
rem factuin . Arbitror ergo loſephum egiſſe de
fulgore huiuſmodi penitùs lempérque cellante.
Nam per interualla , quin aliquando eriam priùs
ceſlauerit ; vt Saulis , & poftea quorumdam Re
gum ,poft Dauidem tempore;non eft dubitádum .
f part,1. Glycas quidem f indica :, quando Iſraëlitæ Deum
Annal. offenderant,non cófueuiſſe illis De m per Ephod
reſpondere. Sic igitur fulpicor , ſolutos ludæos
primò per Sacerdotes , applicato Ephod , Deum
conſulere ; ſi hac viâ non lucccderet, recurriſlead
8 patet ex prophetas , etiam qui Sacerdotes non efleno g . lic
1. Reg.28.
V.6 enim legas ipfos quoque Sacerdotes ad Holdam
h 4.Re.22 . prophetiſſam oraculi causâ adiifle h .
v.14. Ad 3.dico ,nihil eorum ſequi, quæ inferuntur .
nam belli meminit lofęphus , vt rei de quâ fre
quentiùs agebatur: Fulgoris verò tantum , pré
cerm ſa ſubſequente Sacerdorali manifeſtatione,
meminit , quia manifeſtatio illa res lolita; fulgor
verò , res cæteris gentibus planè inſolita & inau.
dita erat , & ideò illam memoriæ ftatuerat com
mendare . Duplex ergo fuit vnius oraculi Vrim &
Thummim manifeſtatio ſiue reſponſio , prior illa
& exterior , tantùm per fulgorem lapidis ; & po
ſterior quandoque etiam extrinſeca, per Sacerdo
içm prophetiæ fpiritu imbutum , qui quòd per
ceperat admoto pectorali, id poſtea quærentibus
manifeſtabar. Fortaffis proprer tot manifeſtario
nes concurrentes , Septuaginta interpretantur iu.
dicium , tāpAnaãy, hoc elt iudicium bis quidem
manifeſtorum Sacerdoti, & tertiò manifeftando .
rum conſulentibus.Eandem ob cauſam , Vrim ,vo
MAGICAR VM
live perfectionem ( cod m enim hæc recidunt )
quoniam Deus neminem fallere vel poteſt vel
vult ; ſed quicquid Sacerdoti dicebat , hoc veriſſi
mum & numeris omnibus erat abſolutiffimum .
Sacerdoris quoque officium erat câdem populo
verè ac plenè denunciare , nulla omillionis , diſfi
mularionis , mutationis aut falfitatis alterius ad
hibitâ mixtione i
i Sic Phil.
Hæc de re valdè obſcurâ , ſi non luculenter, 1. 3. de vie
haud certè prorsùs indiligenter dicta ,fufficiant. ta Molis.
til
Orig. libr.
SECTIO II . 6.ia Leui.
Hicr . in c .
3. Oſe. &
De braculis prophetarum . cpift. 127.
B ad Fabio
Vffecerint iſta de Oraculo per Sacerdotes. Poft lain.
Seb
Dauidi A
en s regnum ,rarò per Sacerdotes Domino
reſpondente, frequentius effe coepit , oraculum per
prophetas ; quod diuidi potelt in vifionem , & fom
nium : ficut & oraculum per Sacerdotes , duidi potuit
etiam ,in vifionem fulgoris , & manifestationem verbi:
ideò quadans ex dicendis ,de viſione & verbo, ana
logiâ quadam poſſent etiam accomınodari pro
phetiæ ,trim & Thummim ; vt non obelæ naris le
ctores facilè animaduertent ,
Vifionem & verbum , Græci Patres & LXX.non
rarò confundunt, vt & ipſa ſcriprura ; cùm viſio
nem dicit audiram , verbum vero viſum vel oſter
ſamk. vt cùm Iſaias diciil. Andicælum , quia Do- k Ifai... &
minus locutus eft; & tamen initiò vocaret,vifionem : 13. & A
С
& cùm Zacharias & Ezechiel dixiſſent, ſe ver- mosi .
Tilai.ca .i.
bum Domini explicaturos , ſubdunt vifionem m . vt er
m que
differunt tamen . Nam.
cap.1.vidc
Vifio , Græcis , ópa ois vel àpapa , Hebræis , roë; etiam ab
cft prophetia , qua mens ſpirituali oculo cernit diæ .1.
‫רוה‬
obiectum propheticum ipli cçleſti lumine reprx
ſentatum , differt, à verbo, quia verbum ſæpè con
cingit le viſione , & viſio ſine verbo : differt, à
fomnio, quia vigo fæpè offertur vigilanti.crebrò
quoque vſurpatur more Hebræorum pro concre
to , ſeu pro re visâ; fic Mofes rubum 1 vocat viſio- n Exod . 3 .
né: fic prophetæ dicunturvidere viſiones. ° Tales 3.
conſueuerunt elle frequentiùs ſanctorum viro- oEzech.r.
rum reuelationes, quæ quibuſdam ſxculis crebræ Gimilibus. 4
D adınodùm leguntur; vi vno fæculo duodecimo
ferè, Orni ſolitarij, quam Gerualius Preſbyter de
(cripfit ;Tundali Hyberni,Cyrilli Presbyteri , Ro
berti Abbæ Lymburgenfis, loannis de Pinio, loa
chimi Siculi,Šimonis StockijCarmelitæ , loannis
Bridlyngton & aliorum .
Verbum ; live ( vr mauult Cyprianus ) ſermo, 727
Græcis, abyós; Hebræis Dabar, eſt prophetia, qua
{piritus fanctus, mentali quadam locutione, pro
phetam occulta docet ,vt cùm Elaiæ pdixit ; Sume p ca.8.v.1.
isbi librum & iterum 4 ; vade dic Ezechia , &c. Lo- qc.38.v.5.
cutio ifta fiebat , vel voce formatâ in aëre , & au
ditâ, ve Abrahamo ne filium necaret " ; vel verbis Gen. 22 .
in ore prophetæ politis,vt Balaamo ',& hæc Ara- v.11.
mæis propriè di& ta ; Malki , Hebræis , Malchuib Num.zz.
& 23 .
( hoc eft conſilium )quaſi dicas regem prophetia
rum , fiue prophetiæ (peciem præcipuam , nihil
cnim cóblioelt vcilius. Vilioni & verbo hoc có- n1870
mune fuit ,quòd vel de lætis & fauſtis erant, & in
nouo teftamento tunc vocantur , Euangelium ; in
veteri nomina vifionis aut verbi retinent : yel
erant de infauſtis ac triſtibus rebus , minarum &
luctus annunciæ , regibus ac populis exitia'por B
tendentes : tunc Hebræi vocabant huiuſmodi pro
phetiain ,
1
 LIBRI IIII. C. I. Q. II . SECT. II . 239

phetiam ,Maſſa,à verbo,Naja leuare,tollere,por-, A ctrina : prophetas non fuifle fic mente captos vel
tare , aſſumere. Per hanc radicis varietatem fa atronitos , vt non probè ſcirent, quid prædice.
& um , vt controuertatur , quid propriè in ſacrâ rent.Polychronius in Ezech.ca.3 . Quemadmodum
ſcripturâ fignificet, Maſſa ? Olini Aquila vertit , diuini eś incantatores ad dementiam vſque procedunt,
aqua ,non accipiens pro curru ( vt apud profanos) demone ſtuporem illis ingenerante ita è conirario Pro
ſed pro pondere ſeu onere, vt noſter optimè tran phetis ſenſus afficitur,dum anima fpiritus efficacia col
Itulir. Calamitas enim cui impender,eum Ærhnâ lustratur. hoc enim proprium fuit fanaticorum ,
grauiùs premit : & ,in quem talis prophetica ſen quales erant hæretici Montaniſtæ , & vares Gen
nil. tentia ferebatur, hic metu atque triſtitia opprel tiliuin, vi ex B. Paulo ſibi viſus colligere Theo
pja ſus , quaſicaput nequibar erigere. ſic explico , & philac.initio commentar.in.1.ad Corinth.cap.12.
fis. amplector D.Hieronymi ſententiam , in Nahum . Immeritò valdè ab Oliuario reprehëditur auctor,
br.
-01, Quid ni amplectar ?ſemper( fi attendas )vocabu de fpiritu et anima ( exſtar inter opera Auguftini)
c. lum pro aduersâ, namquam pro ſecundâ denun quod ſcripſerit, B. Ioannem in ecſtaſı Apocaly
ciatione inuenias vſurpatum : & perſpicuè He. plim ſcriplille. Nam ecſtafs duplex eſt,vnadiui
27. na , alia diabolica : vt inſinuat Tertullianus his
10 aExod.23. bræum nomen ,Onus Ieu Pondus fignificata, & B
V.5.4.Reg: in Pfalm . 27. Græca verlio cópriov , habet, hoc eſt verbis ' ; Ecstaſis hoc operatur de fuoproprio , vt fic i libr.de a
9.V.25 . PT. nima.
27.V.S. pondus. Sic nonnulli putant à loanne b vocari, nobis fapientiæ imagines inferat , 21 & errorum . ]
6 Apoc.2. Bápos, hoc eſt vt noſter vertit,pondus : ſed,nifi fal Sapientiæ ſcilicet ac veritatis diujna , errorum &
in fi.v.24. lor,ipli falluntur :non enim illic ſermo elt de pro falfitatis diabolica . Non igitur auctor ille ecſta
phetiâ, fed de onere interdictorij alicuius præce Gim ſumplit , pro mentis attonitæ abalienatione,
pri , vt rectè Primalius & Haymon ſenlere. Nec & animi quadam impotentiâ ; qualis erat in pfeu
longè abit ſpiritus fanctus,cum onus,vlurpat,pro doprophetis illis ; ſed inore patrum & recto ,pro
ipſo populo ,cuitale quid imminere denunciatum raptu , liue pro abſtractione tantùm à terrenis, &
clerc. 23 fuit : quia talem populum Deus diu laborauit ſenluum corporeorum functione : ncc voluit fic
V.33 • ſuſtinens, tandémque humeris ſuis , quafi onus conftitutum Euangeliftam fcripfiffe ; ſed , quæ,
molefillimú,excutit, dú eú abiicit ; cùm fuo qua duin in taliecítali conſtitutus ,viderat,ca poftmo,
l fauore & peculiari defenſione deſtituir. LXX. dum in ſcriptum redegiffe.vt mittam D. Pauli ra
Theodotion & Symmac . Tolent vertere , añqua, prum : calis haut dubiè D. Ioannis fuit , quod , le
quæ , vox à außávw ;deducta , donum & munus ſtatur cùm dicit , ſê in ſpiritu fuiſſe ( frevéuny év frieu
d D.Hicr. lignificar d.quid commune,dicat aliquis, oneri & C Meti ) ſcilicer correptum & abſorptum in ecſtali,
A. in lerem muneri?Muliùm fanè in propofito :imò hîc idem vr rect ſlime Haynon fuit interpretatus:breuiter
cap . 23. & elt onus & munus . Nain prophetica comminatio idem vno verbo infinuare voluit Andræas Cæla
03.1. Favori. in
EQUC Lexic . infortunij & fupplicij inſtantis , præclarum & rientis; πνεύματι αγίω γενόμενοςκάτοχος; quod νο
vide precioſum elt Dei donum . quia quos Deus dili cabulum , fic afflatum ſpiritu ſancto ſignificat, vt
Ab gir ,caftigat ; & quos caſtigat, priùs, vt reſipiſcant, totus ab eo correptus inente ſeu fpiritu, & occu
minas proponit illis,& ,velolent fugare malentes , patus ſolidâ pofleſſione fuerit: nam affectio ani
1 e Theoph . quam lædere ; lapidein manu leuat , & oftentat, mi ccllaticorum , udtogx , vocata , quia fenfibus
in Habac. priuſquàm iaciar. Hominiſic liberum relinquit, corporeis ad tempus quafi priuantur : vnde &
& Nahú .
floan.Pe. fugere à vencurâ irâ.Sanè,añquma ,primariò fignifi morbus quidam ita nominatus , quicorporis ſen K Galen.li
trus Olie cat leuationem fiue aſſumptionem , ſecundariò ſu morúque priuat k, qui & xatáandfos. noſtri nie . 13.Thera
ucrius lib . donum : cò quòd dum datur ,à donante legatur & dici,congelationem ,appellant. Idem fignificari pu- peut. & li
de prophe traditur, à donatario verò affumitur.Vnde Theo
d. 3 . to , quando prophetæ dicunt , factam ſuper ſe ma- 4.deloci :
tia cap. de ni & aliis Mathematicis , Dialecticis quoque, num Domini,' item , eleuanit me fpiritus,aut,eduxit affect. A
ch.1. Lemmare, tio , & Æ
Arias Mó? amuua , nominatur , illa propoſitio ; quæ denion me manus Domini in ſpiriru m ;item ,cecidit ſuper eum
3. cí gynetæ .
bus. ca. Prælu- ftrationi vel argumento inſerta ,& non probata, D mentis exceſſus, vbi Græcè eft, éxçaoish. Perperam 14. Reg.3
diis in pro affumicur ab alio , & vt, qui inſeruit illam probct, Theodorer. & Theophilact. ° cùm Lemma , con- v.11.
m Ezech
nor.Franc. poftulatur. Sic cum interpretes iſti in SS. añgupa , fundunt cum huiuſmodi raptu ; hoc eſt, Ian , cum II . V, 1.8
Ribera in vſurparunt; pto reipsâ acceperunt, quæ affumitur Maſſa.
ca.40.V.I.
Nahum. fiue eleuatur , idque conſentaneè idiotiſmo He Tertia fpecies crat, fomnium ,dormientibus tan- n A o.10
C bræorum ; quibus propheta dicitur quaſi allume tùm medio ſimulacro fiue phantaſmate , contin v.ro.
g Ezech ... re & leuare ipſum Onus, & libratum intentare gens : Hebræi vocant, chalom p, Græci, evúkruop.Si hum
o in. Na
1.3 . & c.8 .
ceruic bus impiorum ; quibus impiis breui immi quis quæ euentura ſunt ſomnians, ipſe quid fom 1 D
v.1 . & 3 .
nentem diuinam iram comminatur:huc enim per niet non intelligit; tunc eius reſpectu nó erit pro- pllai.29.
hluti.ad- tinent illæ paſſiuitùs occurrentes phraſes,aſſume phetia : fed adſpectu tantùm illius erit prophetia , 1.7,
V.1. monit. ad re luctum ,aſſumere planetum , aſſumere parabolam . cui Deus ſignificationem fomnij revelabit. quare ‫חלום‬
Gent.circ. Cavendum iráque ne cum Græcis recentioribus e loſeph propheta, & non Pharao, vel ejus ferui 9 ;
9Gen.40
& 41 .
ad Oriod. amepa, ad quamuis prophetiam extendamus . Si Daniel propheta, & non Nabuchodonoſor " : lom r Dan . 1 .
. 21, Epiphan . cui hæc nimis fusè dicta videbuntur:is fi, quam ſe nians aurem ipſe demum annumerabicur prophe- & 4.
quifuse) vui egregij in his torſerinr f, conſiderare digna. Etis, quando cum ſomnio ſimul intell gentiam s Dan.c.?
här.Mon- bítur ;non diffido illum æqui bonique hanc no ſomnij percepit , vt Daniel in altero fuperbi Re qua.3.de
taniſtarū obferuat.
quæ eft. Atram diligentiam conſulturum . gis fomnio ?.Dehis ſomniis prophericis tria funt ſomnior.
86. Hiero. Hæ duæ ſpecies,Vifio & verbum ,aliquando iun conſideranda ,modus , caufa , & gradus feu di-Gen.is
V.12 . Dan
‫מלא‬ præfar. in cta ſunt cum raptu ,ſeu ecstaſi,aliquando ſeparatæ. goiras .
Elai. Chryfwul fuêre in rapru B. Pauli, ad tertium vfque Modus multiplex eſt ,vě accuratè nofter Pere x Gen. 28
44. & hő. calum ; vbi vidit & audiuit,quæ non licet homi rius explicavitt. quædã immircuntur cum pauore v.12.
29.in epili ni toqui : fortaffis etiam Ezechielis vifio quædam & horrore fomniantisu , quædã pacificè * .2.qux- y Marth .
ad Corint. ralis fuit 8 , quæ vocatur ,sad , hoc eſt prophetia dam nó intellecta, quædam’limul intellccta,vr di- v. 20. &
2.V , 12.13
Auguflib. non leniter, fed violenter influens. Quando igi xi.3.quædam clara & fiae inuolucris y,vt lofeph ,
3 1. contra & 20. AEL
ror ecltaris accedit , tunc tenenda Patrum h do Irrium Magorum, & B.Pauli;quædam obſcura,im
A ad.ca.7 . 16.v.9 .
Y p'exa ,
 260 DISQ VISITIONVM
plexa, inuoluta,ve Pharaonis & feruorum eius , & | A
a da.Gen. Nabuchodonofori. a 4. in quibuſdam Deus allo
, interdum angelus
40. & 41. qui videtur , vt Salomonem
Dân , 2.& bonus , vt B loſeph ; interdum aliquis homo , vi
Paulum vir Macedo.cs,aliquando fomnia corre
b3.Reg .3 . ſpondent antecedentibus cogitationibus , & fic
c lupráci
initium ſumunt ex causâ animali ; vi primú lom
tac. locis.
ia litt.N. nium B. Iofeph , & primum Regis illius Babylo
nij ; quandoque verò nulla præcedit cogitatio ,vt
d Matth.2. in ſomnio fecundo B.Ioſeph accidit d.hane diffe
cli.8.Mo- rentiam notauit B.Gregor.e 6.nonnumquam ni
ral.cap.13. hil petenti Deus ſomnium inopinatò immittit,vt
fit plerúmque , & accidit in prædi&tis SS . exem
plis: nonnunquam verò petentibusreuelationem
. 2. camgue ſperantibus, vt Danieli f. conſuefactos
fDanie
Y.18 . enimHebræos huiuſmodi de lideria ſua Deo pro
ponere, & ab eo petere, vt per fomnia futurú illis
euencū panderedignaretur,manifeſtius eſt ex S.S.
g 1. Reg. quàm vi quis debeat dubitare 8. Soliti id ipſum .
28. v.6 . & Gétilęs facere in téplo Serapidis,feu Plutonis,vt
diſcerét qua ratione à morbis liberarétur h; velad
IS .
h Ariſtop. reſolutionem dubiorum habendam , yt fecit Ede
in Pluto .
i Eunapius lius i; & apud poëtam Rex Latinus k : & in tem
in Edelio. plo Æſculapij Apollonius 1 : & Spartani magiſtra
k Æneid. tus in templo Paliphaësm ;cale fuit templum Am
7.
phiarai n, & Galliæ apud montein Garganum ° , &
I Philoſtra.
in cius vi- | huiuſinodi templa vocabantur , Pſychornantea.Co
ca.
narus ad hoc crimen Apoſtata lulianus , per ca
m Cicer ... lumpiam , detorquere Vigilias Chriſtianoruin ad
Tuſcul. &
1.de diuin . ſepulchra Martyrum ;fed retudit illum validè B.
n Paula.in Cyrillus p . Iudæos nonnumquam eo ſuperſtitio
Bocor. nis delaplos,vt ad captanda lomnia in Gentilium
o Scrabo templis incubarent,docet Eſai.propheta 9; qui im
lab.com
Plib.io.in
molant in kortv , ý ſacrificant ſuper lateres,qui hą.
Iulian. bitant in ſepulchris,e in delubris id lorū dormiunt.
q cap.6s . Vbi LXX ,vt ſolent, paraphraſticè addiderunt,
ia
V. 4. propter, infomn ,dia EvÚFrice,cauſam incubationis
explicantes.D.Hieron. In delubris,inquit,idolorum
dormiens, vbi ftratis pellibus bostjarum incubare fo
lits ei ant ,vt fomniis futura cognoſcerent. Quod in
fano Aſculapis vfque hodie error celebret. Ethnico
rum , multorumque aliorum .] Idem Cyrillus, ibiin
Comment confirinat .
E Caulæ fomniorum efficientes alio loco expli
cabuntur; nunc de diuinorum fomniorum finali
causâ ( vt vocant ) agimus dumtaxat : quæ ex $ S.
muliplex defumitur. I. ve quis à mala abſterrea
frGenc.2o. rur , licut factum Abimelech · Regi Geraræ , &
s Gene.31. Labanos ; hanc infinuat B. lobt,in horrore ( in
t cap.4.13.
quiens) vifionis nulturna, quando folet (opor occupa
V c.7.5.14. re homines, pauor tenust me, o c . & alibiv , terrebis me
per fomnii, et per viſiones horrere concuties.2.yt con
ſoletur afflictos, & mæltos perfundat lçtitiâ , quod
de le allerit B.Angelade Fulgino.cap . 18.3.vt ad
x ludic. 7. horrerur ad aliquod bonum , vt Gedconem , &
v.13. ludam eiusque exercitum.y 4.vi moneat veldo- E
y 2.Mach .
ceat quid agenduin fugiendumve, vt B loſeph , &
15 .
z Matth.r . ' tres Magos 2hác caulam lobus ſignificat his ver
& 2. , ej erudiens
la cap. 33. cos instruu difiplina , vt adueriat horninem ab his
v. IS :
que facit. & c. s . vt fpiritum prophetiæ , vel quod
aliud ſpirituale donum fimul largiatur: quo per
Num.sz. tinent iuxta nonnullos iſta Mofis b ; ſi quis fuerit
v.6. inier vos propheta domini in viſione apparebo es, vel
per fomnis loguar ad eum . Signficare volunt,quod
fpiritum prophetiæ , vel vifione, vel ſomnio ,col.
lacurus fit : potiùs crediderim agere,de iis, quibus
iam daro prophetiæ fpiritu , lignificat ſe poſtea
cum eorum nullo tain familiariter , quàin com
MAGICARVM
.
Moſc acturum ; cuni hoc ore ad os,cum illis dun
taxat per vifionem & fomnia . Meliùs huc facit
iſtud i loëlis; fenes vestri fomnia ſomniabunt , et c c.2.4.28.
iuuenes vestri vifiones videbunt . præceſſerat eniin ,
effundam fpiritum meum fuper omnem carnem ,
prophetabunt filiy vestri. fic donum fipientiæ &
prudencia in ſomnis darum Salomonid, ex pro- d 3.Reg.3.
babiliore ſentêtiâ Toftari e ; fic promiſſio obuen
e Add . ca.
turæ dignitatis , lo ! eph & Mardochæo.f6.ad reue- 13.9.12.
lationem diuini alicuius myſterij 8 , vel magna- f Genc.37.
rum reip. aut imperij viciſſitudinem h ; ve liraë- Elh. 11.
lisi, A gypti ,& Nabuchodonofor k.Ad hæc capi & Gen.28.
ta reduci poſſunt multa lomnia diuina , quorum in Va n.7..
h Geu
IS .
Hiftoriis Sanctorum fit mentio ; vt illa Africana i Genc.41.
apud Victorcm Vricenſ.de perfecut. Vandalic. 2ę. k Dan , 2 .
oblata Euſebio Epiſcop.Cartaginenfi, & quę poft & 4
B
obiium Sidonij vilio oblata pincernæ apud Greg.
Turonenf. libr.2.bistor. Franc.cap. 23. & inter alia
vnum mimi , in vila Simeonis Sali, apud Metaphr.
aliud facrilego Traiectenli oblatum fæpiùs,apud
Sur.com. 4.in vita S. Frederici. aliud oblatum mo :
nacho Cluniacenſi Beatæ virginis , tempore S.
1
Odonis , apud loannem Monachum , lib.z.vila D.
Odonis.cap. 9. cuius occafione B.virgo cæpit vo
cari, Mifericordia Mater.aliud Bertæ matrı S. Sui
belii, apud B.Marcellinum , cap. 1. vila Suiberis.
aliud S. Abramio confeſſori, apud Metaphraſt.in
eius zila.aliud Henrico Imper.apud Rupertum ,in
vila S.Hereberti cap.26.aliud S.Lurgero apud Mo
C nachos Vvertinenſ.eius vitæ cap.11.6 16. aliud S.
Hugoni Gratianopolitano apud Guigonem , in
eius vita ; aliud Hartmanno Tuitien li apud Con
radum , in vita S. Uvoli helms, aliud multiplex El
pediphoro , apud Ioannem presbyterum , in vita .
S. Bafilei Epiſcop . Mar. & alia innumera.
De gradibus feu dignitate prophetiæ multa va
riaque congeſſere Moſes Ægyptius 1 & Franciſ. 1. in Da
Picus m , ſed'ininutiora,quàm vtiliora;idcirco, illis Core Du
omiſſis,tantùm dico quod ex iis omnibus intelle- bitáciam .
cualis reuelatio; quæ fit line cooperatione phan- m no.l præ
de.2.c
ap.
taliæ; præſtantiſſima eſt,li ſecundum ſe & precisè pen. & vlt.
ſumatur ; altera verò in qua phantaſia ab intelle
cu excitata concurrit , eſt præſtantior extenfiuè,
quia primam & quid aliud præterea comprehen
D dit. Sic etiain intellectualis per ſe ſumpra , &
comparata cum imaginaria perfectior eft ,ſed do
imaginariam addideris ad intellectualem ,tum ex
tenfiuè limul ambæ perfectiores erunt , quàm
( corſim lola intellectualis.ita P. Franc. Soarez ad
3.part.q.30.art ... difpen.9. fe &t.2.cui Epiſcopum Gua
dixienſem Horoſeum lib.1.de vera falla propb.ca.3.
QV Æ STIO III. 6
Quo pactoprophetia fiue dsuina reuelatio difcernenda
fit,a diuinarione fiue diabolica reuelatione?
On
quæftionis accurata pertractatio , propter
quotidianas ,etiam ſpiritualium perſonarum illu
ſiones quæltus Synelius ante ſex fæcula multos tú
temporis priuatos & Sacerdotes finxiffe ſomnia ,
pro reuelationibus , πλαττόμενοι τινας ονείρες ούς
αυτοί καλύσιν αποκαλύψεις . Εp.54.in ca decidenda
ſequar veſtigia aliorụm, qui certatim ad hunc la
pidem verfandum accurrerunt , præcipui fuêre B.
Vincentius Ferrerius,tra &tat.de vita ſpirituali ca.1l.
en 12. loann. Gerſon ,tractul.de probat . fpirituum ,
alibi pallim , Cardinalis Turrec
urrecr remara
emata ,, in prafat .
Defenforing
 LIBRI IIII. C. 1. Q. III. SECT. I. 261

Defenforiy reuelatio.B.Brigitte,Henric.de Firmariâ,, A ritus longè progreſa, in militiâ verò contra dæ

libr.de quatuor inftin &tibus,Ægyd .Carlerius,part.i.
2.7.28.
Sporia fragmènior.in princ. Hieronym . de Ferrariâ,
sn Compend.reuelat.Ioann. Franciſc.Picus,libr.vl .
de pranot ion.Ri badene yra ,lıb.de tribula tione cap.is. cit ſola doctrina, ſed accedar oportet ad illam ex
Delgadus d.lib.1.de auctor.Sacr.ſcript.c.11. & no
ſter Frác.Ribera , libr.1.vitæ Tereſa de leſu c.2.à quo
Ad.c
a citatur opus loand , de Horoſco de vera & falfa
prophetiâ, quem tandem nactus ſum datum anno
26.37. 1605. Pinciæ; liber eſt variæ eruditionis, & iudi
11 .
cij probi , ſed Hiſpanicè tantùm ſcriptus , edicus
Segouiz lectu digniſſimus. & alij; & quidam alij
7.
11.15. recentiores, quorum dicta cuncta inuenies , apud
20.41 iſtos antiquiores. Poſſunt omnia reduci ad trii
monum aftus exercitati veteranique : fperandum
eſt poſle deceptiones ſic ſentiri & vitari . Planè ad
hunc vltimum iudicij ferendi modum , non fuffi
perientia propria ; ve quis lic & doctus & con
templatiuus;vt & Scripturam & reliquam Theo
logia non leuiter delibarit , ce in femetipfo experius
lit variam ( ait Gerſon ) affectionum ſpiritualsum pu
gnam , tamquam aſcenderit nunc in calos,nunc deſcen
derit in abygos,ó viderit mirabilia Dei in profiindo.
Nam qui nauigant mare hoc mysticum diuerfarum
affectionum , quafi collıdentium fé flu £tuum ,enarrant
mirabilia eius, inexpertus autem talium , quid nouir

capita ; de eo qui iudicat, de perſonâcui facta re B corumu ?) Ad hæc autem nulla magisneceffaria di
uelatio,deipsâ reuelatione & eius circumſtantiis. (politio reperitur , quàm folidæ humilitatis, vt
de fingulis videamus. eniin docet Moſes apud Caffianum ,folis humili
bus à Deo hac cognitio datur. Denique non eſt iu
SECTIO I. diciuin præcipitandum , ſed res Deo diligenter

Deneceſſariis indicaturo de reuelatione .' priùs commendanda , & multiplex ſcrutiniúmen

tis faciendum : iuxta mox dicenda. Docent hoc
TE l quis iudicat de apparitione propriâ,vel facræ litteræ. Narrat loſeph Iacob patri ſua fom
VE caſú . nia : increpat cum pater , fed rem tacicus conſide
de & eſt .
Vtroque oporer lit perſonaſpiritualis & deuota . rata . Apparer angelus , loſue filio Nun , formâ vi- a Gen.37.
V. 12 .
nem inimalus boronor percipii ea qua fpiritus funt . ri arınati: ille diſquirit interrogatione, quiseſler,
Oportet itaque eu qui rectè fi iudicaturus,primò nec adorat incognitum 6. Audit Samuel vocan- b Ioſues
.
dinum difcretionis à Deo perere ;vi queat fincerum teni Deum , nec refpondet Domino ; ſed accurrit W.13 .
manna diuinx reuelationis ,à mellitá lethaliq ; dæ ad Heli , donec monitus fuillet ab Heli Sacerdo
monis offà dignoſcere ; & hæc difcretio ,cóceditur le ; quo modo fe gerere deberet . Helias diſcer- c 1.Reg.3
1.9.
aliquádo à Deo immediatè furul cum ipſo lumi- cnit inter turbinem , commotionem , ignem ,& au
ne prophetico , vt dictum eſt;aliquádo corfim , id ram lenem , & perpendit prudenter , in quo illo .
que vel ad priuat am accipie ris inſtru ctione m , vel rum Doininus ſe ma vifeſtaret. Salutat Virginem
ad aliorum quoque, & torius Ecclefiæ doctrinam , facratiſſimam Gabriel Archangelus : illa priuf
& remedium. Hoc enim dono honio conſequi quàm reſponderet : cogitat , qualis eſſet ille faluta
tur , vt in fe , & de ſe ſciat probare ſpiritus , & tso d ; non id leuiter, led dienoz iſelo,maturè & diu , d Luc . I.v
etiam fciat illos de aliis , & in aliis difcernere . Po. animo atque cogitatione voluebat , vtrum illa la . 29 .
teſt autê hic cófiderari quali duplex modus , vnus lutatio illuſoria eflet & à Deo , an à dæmone , vt
experimentalis, qui cum pla reuelat onepropria in optimè Euthymius . Hoc imitatus D.Ambrofius ;
funditur illi ,cui facta reuelatio ; qui modus ( vt ait cùm illi corpora SS . Marryr. Prothalij& Gerlä
. Gerſon ) t per inspira : ionem intimam , ſeu internum lij reuelata; hoc Epiſcop . Cyprius ,cùm D.Barna
► Saporem , fiue per experimentalem quandam dulceda bas illi ſe manifeſtaait ; hoc cæteri fancti , vt vidi
nem , fiue per illustrationem à montibus æternis , effu mus,lib.z.quift.6.Si hocilla mulier Car:haginen
gantem omnes tenebras dubietaiis. · Hîc inodus ia fis feciffet , quæ cauſa fuit ſchiſmatis maximi , evide Op.
rus eft , & paucis concellus : & qu busconcellus non tam turpiter deluſa fuiſſet , nec tor malorum tat . Mileu
non eft , illi non poffunt, ſuo iudicio , in propriis D | Africæ occafionem præbuiſſer. Sanè quamdiures Parmenia
reuelationibus ita e : quibus verò conceffus à Deo dubia eft , longè rotiùs cenſetur , potiùs eam piâ
fuerit,illi tamen eo vti non poffunt,ad difcernen cum hunvilitate repudiarc, quàm cupidè & confi
das aliorum reuelationes , quia ficut , nemo nouit denter recipere,aurallentiri.
с
quæ funt fpiritui,nuſiſpiritus,ipfemet: ſic nemo co Obiiciat foriè aliquis ; apud Cælarium legi
gnofcit infall.bili certitudine , per experimenta mus, multos precibus à Deo reuelationes , viſio 1
lem hunc ſenſum , ea quæ in alieno lunt animo. néfque, & poſtulaffe, & obtinuiſle : li pecere licet;
Aller, modus ; qui datur maximè in ordine ad cur nó & oblatas amplecti ftatim atque recipere?
alios ; ille nititur etiam , ſeu confirmarur experi Respondeo ,multa fieri à multis non imitanda,im
mentis variis , tum ſui , tum aliorum : & foler à mò nec probanda, maximè ab homiñibus incom
Deo concedi maximè illis , quibus officij & digni perſæ ſanctitatis. Nam fi quis, de quo conftaret
tatis ratione incumbit animarum cura, Sed non ſanctum effe , id in cafu aliquo peculiari & ne
debet quis facilè fibi perfuadere,le donum iſtud à ceſſario pereret , ( quod olim ſanctè factum à B.
Deo accepiſſe: ideóque ad preces cótinuas,etiam Ephrem , docet Amphilochius, in vira D.Baſil, &
debet adiungere humanæ prudentiæ , & doctrinæ E à S.Mauro,docet,in eius vila,Fauftus,apud Sursum
B imedia. Terisus, enim eſt modus diſcernendi ſpiri in Ianuar. & à S. Hereberto docet Rupertus , eius
rus, quem vocant, doctrinalem , per diligentein & vita cap.13.apud Surium menfe Martio. ) vt non au
piam ſacræ fcripturæ tractationem ; quæ regulas derem damnarc ; fic non vererer cæteris ſuadere,
præbet fallos prophetas à veris diſcernendi : le ne idem fibi putarent imitādum . Quoniam inue
& tio quoque ſanctorum Patrum & Hiſtoriæ Ec nio viros doctos, & valdè ípirituales sēper huiuf
cleſiaſticæ multum confert, vr,illuſiones & reue modi deſideria ac petitiones improballe : quia na
lationes, ſignis ac notis peculiaribus queant diių . ( ci lolét ex occultâ fuperbiâ æſtimatione, & amo
dicari : his li adiungaturobferuatio virorum fpi re ſui; quo cupiant nianifeftam aliis fuam ſancti
ritgalium , & experientia ; & in ambiguis oblcu catem ; vel faltem ex curioſitate vanâ , vt oprimè
riſque conſulantur viridocti, & pij , & in viâ fpi Itradidit S. Vincentius fuperiùs laudatus : & ideòl
Deus
 262 DISQVISITIONVM
(Deus ſoler permittere rales decipi , & impingere , | A
ve de le ipsâ reftatur , mulier fingularis pruden
a libr. de riæ & ſanctimoniæ B. Catarina Bononienſis a .
vira & er- Deinde quia in talibus non conſiſtit ſanctitas,
roribus nequc perfe & io Chriſtiana, nec iſta nos Deo fa
fois. ciunt gratiores , aut proximò verè vtiliores. De
nique quia huiuſmodi auerſari, non eſt ianuam
Deo præcludere ; ſed, per cuftodiam ſui, & humi
licatem,& caftum timorem ,ſpiritum ſanctum al
licerc, qui amat quieſcere ſuper humiles ac timo
ratos,quæ cuncta diligenter ac feriò tradita fuêre
b lib.de ofà noftri ordinis viro , Franc. Aria b. & prius nos
rat men- docuit D. Auguſtinus conatum hoc dæmonein
tali,D.Au libi perſuadere,vti lignum aliquod à Deo peterct;
: guft. l. 10.
confet. & ſe verò id detrectaflc, gnarum quàm multos hæc
1. de vera curioſitas perdidiſſer. Ideò alibi monet his abſti-
religioc. & ncamus, & quod iatra nos eft, Dei regnum , in iis
3. de fu- quæ videntur non quæramus, polt Auguftinum
idem monemur à Gerſone ;cuius in fimilibus ma
perftit, ca,
11 .
gna fanè auctoritas cft , his verbis ; Enarrantur
exempla fan & torum parruin , qui curiofitatem huius
modi viſionum vel miraculorum tamquam pernicio
fiffimam fallaciſſimamque refugeruni.A qua fe Au
gustinus liberatum , in ſuis confeſſionibus, gloria
fur in Domino.Quam propterea D.Bonauentura ab
borrendam nimis effe determinal , lotóque conatur re
pellendam , nunc orationibus, nunc increpatioribus feu
flagellationibus propria mentis & corporis : exemplo
illius, qui ut tentasione careret fuperbiæ , quafiuit, &
obrinuit à Domino, ut per tres menſes Damoniacâ ve.
с
xarerar obſeſſione. Alter fan &torum Patrum , dum fibi
demor transfguratur in Christum , diceret,ego fum
Christus te perſonaliter viſirans,guia dignus 65 : confe
Rim clauſit oculos viraque manu vociferans, Nolo hic
Christum videre, fatis eft ipſum in gloriâ fi videro:
ftatimque disparuit. Alter fub aliis verbis fimilem
feruauit in huiuſmodi illuſione humilitatem : Vide, in
quis,ad quem miſſus fis. Ego ceriè talis non fum ,quod
dignus fim bic videre Christum . Alterum , quia nole
bat intrare templum , dicens; Sibi fatis effe, quod oculis
corporeis afpexiffet Christum , colligauerune cathenis,
Saluere ieiunium ,carnibus veſci,vinúmguebibere com.
pulerunt. Sicque tumore comprefto ,fanatuseft.] Pro fecto ſpiritus fan£ tus,qui ſe dat humilibus,nequaquam
ex humiliatione
cautelâ poftea ſubdit idem ,vt nonmodò fupem : Dikabit
Cum teneatur iudicium, fed reuerenter quoque,cum
Apostolorum Principe, dicatur ; Exi à me Domine, viłtor ſuper excelfa animam hanc, in oculis fuis vilem ,
quia peccator fum ,quia vilis fum , quia viftoribus iuis
indignus fum , guas hic nequequero , neque accepto,
red repello. Sit in alio , non in hoc fæculo viſio tua iota
mercesmea Domine Deus ,et ſufficii. Quid ad me de
viſionibus tuis in hac vita ? quid de Superiorum meo
rum monitionibus ? mitte poliùs alium , quem miffurus
es: o me meus fpiritushumili regat obſcuróque loco. ]
D.Bonauenturæ quem citat lacus eſt,lib.deprofe
Etu religiof.cap.19. vbi etiam addit deſiderio reue
lationum multos lapſos in grauiſſimos errores .
Prudenter iraque B.virgo Coleta ipli etiam Deo,
multa ei ſecreta reuelare volenti , reſpondit : Do
mine Deus ,fufficitmihitefolum cognoſcere, & pec- le
cata mea , eorúmque abs te veniam obtinere.] ſic Ste
phanus Iuliacus eius vite cap.s.hæc lanè optimè di
cantur in propriis viſionibus :in alienis appro
bandis,credendiſue: ipſis confeſſariis aliíſque iu
D dicibus hanc Gerſon præſcribit regulam :Caue er
go ( inquir ) quifquis eris auditor , aut conſulior , ut
non applaudas tali perſona , non laudes eam , non
mireris,quaſi fanétam ,dignámquereuelationibus at
que miraculis.Obfaste polisszincrepa durè, ſperne eam,
cuius ficexaltatum oſt cor,elati funt oculi , ve ambulet
> i
MAGICARVM
in magnis ở mirabılıbus ſuper ſe : vt digna ſibu zina
deatur, gue non humano more operetur falitern (uam ,
per doctrinam fcrlocet ſcripturarum o ſanctorum ,
cum dictamine rationis ngeuralis , nifi confilium habe
re præfumat ,o puiet , ne dum ab angelis, fed à Deo,
ne dum femel in neceſitabus , led penè iugiter , velur
in quotidianis collocuiionibus,ralem admone,non ſubli
meſapere ,fed Sapere ad ſobrietalem :quoniam veriſi
me ait ,qui dixu , ſuperbia meretur li:dı. Et codignius,
guo inštar Pbariſas latentem barentémque offibus (
perbiam ,ficut nec Phtiſicus febrilem calorem , ſuperbus
atrends . Quid enim facilius quàm ſe viliffimum pec
batorem dicere , ſed veraciter, ſimplicitérque ita fenii.
re ex intimis,hoc diuini muneris eft,non humani folius
exercity. ] Hoc vltimum addidit, quia folent per
B lonæ , quibusper reuelationes dæmon illudit, fa
reri quidem ſe peccatores & indignos eſte ; led,
vel apertè increpationes huiuſmodi ægrè ferre, &
fic detegitur interna fuperbia , & cognoſcitur il
lugo : yel faltem ex duobus vnum prætexunt.nam
vel dicunr ſe idcirco alieno iudicio non credere ,
quia de ſuo certi fint per reuelationem intimam
& fecretam : vel fane non audere fe vifionein
reiicere , quia fi fortaſſis viſio à Deo eller , hoc fo .
ret fpiritui ſancto reſiſtere , & ſemen gratiæ eius
in crepúdiis fuis exſtinguere. Vtrique dico idem
ille Cancellarius Pariſienſis optimè occurrit.Pri
mò quidem ; Deum numquam effc Deum diui
lionis, idcò li ab ipſo fit illa certitudo , numquam
per alterius iudicium contrarium cum impugna
bit ; ſed potiùs illi , quem vel vt ſuperiorem , vel
vt conſiliarium ſalrem , humiliter conſuluerint,
idem infpiraturum , atque in mentem miſſurum .
Nec enim patitur Deus ſperantes in ſe, & timen
tes , & quod in fe eſt facienres, in tanti momenti
negotio, falli. Debat autem ei qui vidit reuclatio
nem , hæc ipfa certitudo , qua prætexit , de ſuper
biâ & pertinaciâ effe ſuſpecta :& tutior parseli
genda eft. Nam ſibi credendo & innitendo , po
teſt peccare ; ſuperiori credendo,peccare non po
teſt ; ſed certò certiùs per animi ſubmiſſionem , &
obedientiam mereri. Quoad alteram ait : fed pro
pradiximus
, quam ,&
porinis,exaltabit , eſubirahet,
in beneplacito in
fuo deducet
ý abſque vlla ruga fi&tionis,humilem & fimplicem .]
Hactenus ille. Sanè hæc humilitas Dco tam grata
eft, quàm quod gratiſſimum : Dæmoni tam odio
ſa,vt eam non ferat, ſed ve plurimùm ſtarim diffu
giat. Non audes fortè refpuere ? cogita decipi te
poſſe , & inrerea comperendina : & conſule pru .
dentiores te . D. Cyprianus & alij fancti reuela
tiones magni fecerunt: ſed eas tantùm , quas à
Dco effe ſciebant. Olii quoque viſiones diuinæ
frequentiores fuêre , quia magis neceflarix : ho
die quo' minùs neceflàriæ , hoc infrequentiores
funt, & ſuſpectiores habendæ , vt non immeritò
debeant & à magiſtratu Eccleſiaſtico diſcuti, &
à priuatis vitari; qui prætextu velfictarum ( quod
hypocriſis proprium ) vel habitarum ( quo illu
forium elle conſueuit ) reuelationum , de aliis
( maximè illorum à Deo non commillis curæ )
perſonis; in carum , ( ve plurimùm muliercula
rum . ) familiaritatem & follicitudinem feſe in
gerunt ; vt & auorum memoriâ Begardi & Lol
lardi, in Belgio ; & noſtra, Illuminati faciebant in
Hiſpaniâ , & hodie eciam alij quidam facticant, ſuo
periculo, aliena fraude.
SECTIO
 LIBRI IIII. C.
SECTIO II ,
De perſona cius, cui facta reuelatio:
Vo.id ,perfonam prophetæ, ſeu videntisviſo
Q nes , mulia ſunt conſideranda. Primò fides,
illius, an fit fincerè Catholica ; quare non eſt cre
dendum reuelationibus Dæmonicolarum , ( qua
lis illa Clulderico Regi Franciæ facta , procuran
te & explicante Balina, quæ viuente adhuc mari
to ei nupſerat, & faga erat; qua ingenium poste
ricatis eius declaratum Franciſci Hiſtorici purani,
( lege Gaguinum li ... )vel hæreticorum.Nam initio
Ecclefiæ Cherinthus fallas reuelationes finxit, &
eas Apoſtolorú nominibus infigniuit,vt Caius &
a Euſebius Dionyſius Alexandrinus tradidere a : cales pro
lib.3.C.22. phetiæ ſectatorum Marci Magi b: tales prophetiſ.
& 1.7.c.io. Tarum & ipliuſmer Montani, vt Patres antiqui
illius temporisprodiderunt, Claudius ' Appolli
lib.Irenæus
b 1.ca.8 .
& 9. naris,Miltiades,Apollonius,& Serapion ,quorum
clibr.s.ca. verba refert Euſebius c : tales Archonticorum
15. 16.17. Martiades & Martianus , qui librum confinxere,
dEpiphan. quem vocabant,Reuelationes Prophetarum d : Ma
hæref.40 . netis quoque tales reuelationes,de quibus contra
Fauftum agens D.Auguftinus: talis Iuliani Apo
ſtatę, quàm narratepift.ad Oribalium ,de arbuſcu
lâ: tales,quibus Donatiftæ Generoſum conati de
e D. Augu . cipere e : & quibus vrebarur Vincentius Donati
cpift. 165. fta:tales, quibus illuliMeffaliani gloriabantur f:
& lib.3.de tales fuêre noftris temporibus Munzeri , & Ana -
animç ori
gin.ca. 11 . baptiſtarum ,tales Campani , tales Iufti Vellij, &
Thcod. Franc. de la Cruz reuelationes. Tales hoc anno
lib. 4.hær. 1601.hîc Grętij , qui ſuſpendio ſceleris pænas lue
fabul.
re duo , maritus & vxor; qui penes ſe folos Eccle
lá remanlille incolumé pertinaciſfimè iactabát:
idcò comunes liberos pater baptizabat,mater pa
crini more fpondebat.hi mumdum hoc anno pe
ricum prædicebant:fed morte mudi interitú præ
uenêre. Plurimos huiuſmodi dedit olim Británia ,
Illic enim natus in Cambriâ quidam Merlinius,
Magus ſceleſtiſſimus: verùm enim , fruftrà reni
tentibus Pontico Virunnio , & Lelando , eſt hoc
de illo teſtimonium Guilhelmi Neuburgij , & Po
lydori,& aliàs médaciſſimi,Buccanani. Sanè Ma
gum fuiſſe, geſta eius à Galfrido Monumethenſe
tradita conuincunt. Caue hunc, qui vreri Pen-
dragonis æuo vixit , confundas cum alio Merlino
Scoro , Helij Theleſini ( qui& ipſe vares ) diſci
pulo ;qui aſtronomiæ & phyſicæ ,vtmagifter,val
dè peritus,multa fertur prædixiſſe; & videtur aliis
prophetis Britannix ,Kentigerno,Sanſoni, & Gil
da , annumerandus, Hanc Merlinorum diftin
Ctionem ,notarunt Anglicarum rerum fcriptores,
Treuiza , Ranulphus , & Giraldus Cambrenfis.
Fallæ fidei pfeudoprophetæ fuêre ibidem , loan .
Ballus anno 1390. teſte Vvadeno , in fafciculo Zi .
Zaniarum : & Pagani ante CHRIST V M na-
tum , Eubages , vocati; ex quorum ſecta , quidam
Aquila , & alius Perdix , teſte Chriſtophoro My
læo, Nec dilimilis vanitatis funt prophetiæ co
rum , qui ca in medium proferunt, quæ decreta
Generalium conciliorum , vel Sedis Apoſtolicæ
conuellunt ; vt ridiculæ prophetiæ illæ Marioni
Aduocari Pariſienſis de Societate I ES V , refu
catæ validè à Renato des Fons, in libro contre le
playdoger deMarion, capitis. & 6.nam Marionus
ilte , vt Arnaldo genero ſuo complaceret, & cum
co atque Palquerio , ac Dolero , quadrigam CA
L V MNIATOR VM & SYCOPH AN
T AR v M noſtri temporis imprudentiſſimo
3
I. Q. III . SECT. II .
263
A rum , ſufficeret , etiam prophetias faltas coram
SENATV AMPLISSIMO , proferre in
medium non dubitauit. Nimirum vidic fola Lu
teria , dedit vna curia ; quos vix,cam diffitis pro
uinciis, cot ſæcula ; Pattæcionem, Medium , Ece
bolium , Lamponianum . Nimirum tanti et his
Heroftraris , inter Cathenas , & Quadruplaiores,
& Æzonenſes; inter ouxxpoù s,tu pupivcùs , Kori onnez
xnúkovas, cenferi , & digito oſtentarier.
2. Num fine perſonis arrepritia :nan harum reue
lationibus vel propheciis nihil credédum , delu
fos à quadam multos,fcribit Firmianus,ad B. Cy .
prian . & hoc argumento Miltiades probar prophcg exſtat
tias Montani fallas: quia fpontè inciji bat vatici- inter Cy,
nari ; fed inuitus,turoréque; & anentiâ correprus, prian.cpit
B pergebat b. Tales fuêre prophetiæ monialiun. Shumica
Quercetènſium anno 1491. de quibus ita fcriba
Chronic
Chriſtianus Maffæus i; Eodem ( inquit )anno, circa
feftum Cathedra (terribiledicłu)cæperuntdamones ha ib. 20 ,
bitare, e poſſidere monasterium dominarum Quer
cetenfium :quas annis quatuor, ở mēſibos toridem mi
ferabiliter vexauerunt.Vidiſſes eas crebrò, velut canes
per agros diſcurrere,instar anum, volare per aëra, fi
cut féles, in arbores repere,pendere de ramis: variarum
animantium effingere voces, ſecreta prodere,de futuris
cuenibus prophetare.Denique guonies Dominus Hen
ricus Cameracenſis Epiſcopus ,autDominus Agidius
Neirelet ,decanus eiuſdem Ecclefia, viri virturum ,ad
exorciſmum earum accederet : En ,inquiunt, cornutus
Colle nunc in via eft , vt nobis comminetur, venir. Poft
multa remedia , vndecumque collata , earum nomina
delata Romă,ab Alexandro VI, leéta fuerunt in cæna
Domini ſub diuino facrificio, fed nihil profuit. Joanna
Potiere ,quamalorum dicitur dediffe principium ,à
nono atatis anno, ludere cum Diabolo cæpit, qui accu
fabateam in monasterio CCCC .XXXIII.vicibus in
dignè communicaffe : fed ille quia mendax eft ,non fta
mus verbis illius. Ipfa Cameracum adducta , quadra
genaria maior, in carcere peryt,circa Festū Martini,
Catere poft annos 4.menſe lunio lrberata funt .]Ean
dem Hiftoriam narrat etfi paulò alicer loan . Mo
linecus Valencenenfis , in Chronico Belgia nondum
cdito, è quo quæ lib.6.referam , ea mihi optima fi
de ex M. S. Codice deſcribi curauit Clariff. 1. C.
D & Senator ſpectatæ iuftitiæ, Petrus Oranus Leo
dicentis.Tales omnino diuinationes Indorum ;qui
ſuinpto Cobobæ ſeminc externanrur, & mox cel
ſante furore vaticinantur,de quibus Pet. Chicza.
part.z.biftor.Paruat.cap.27.tales Libuſſæ Bohemæ
apud Dubrauium , libr. 2. Boiem.biftor.
3.Num fideiſinceritatē,vita acmorem integritas, E
virturėſque commendent, an verò vitia deimperfectio
nes notabila eam dehonestent.Idcò non credendum
ſuperbis, ambitiolis , impatientibus, carnalibus,
ebriofis, iram fouentibus,odia exercentibus,diffi
E dia ſerentibus , vel alios diffamantibus,vel pecu
nias hinc corradentibus ;nec etiam hypocritis, qui
fingularia quædam affectatæ deuotionis & pos
nitentiæ figna , per ſuperiores Ecclefiafticos non
approbata , oſtentant. Confirmancur hæc , vnius
cx primis patribus,Appollonij fententiâ;qui pro
pherias Montaniltarum fallitatis hinc arguebat:
tum quòd Maximilla & Quintilla maritos fuos
delerucrant : tum quòd erant pecuniæ cupide,
fænus exercentes , teſſeris & tabulis ludentes , &
mercedem prophetiarum accipientes ; cum quòd
laſciuæ ; dedicæ pigmentis, cultui corporis , &
fumptuoſo luxui veſtimentorum . \ Gerſon e
tiam fic fcribit ; Habet praterea quelibet pallio K Euſeb.li.
s cap . 17.
profundita
 264 DISQ VISITIONVM
profundata fuam lafionem ,fuam atatem , fuum ( ut f A Cruce in Peruuiâ , de quo poftea .
Origenes loquitur )damoniž,patet in philocaptis,zelo
typis, & iracundis,in inuidus & auaris.Vnde Poeta,
Qui amant , ipſi ſibi fomnia fingunt .)
Nimirum hi ſunt manes , quos quéinque pati
Poëta cecinit :hæc quæ cuique Deus fir dira cupido.
Solent animi cuiuſque vitia variis lignis depre
hendi : ex familiaribus & amicis quibus funt no
tiores;ex actionibus, & opinionibus corum; vt fi à
Deo ſeſe de quibúſque actionibus prælumáteru :
diri; ſi confilia & indicia (pernant aliorum ;ſi fo
ris Curios fimulant, & intùs viuant Bacchanalia;
li mulierculas peccatis onuſtas circumducant: li
ſe in officia concionandi, confeſſionesexcipiendi
& alia huiuſmodi ingerant(vt faciebat Petrus ille
Sartor Antuerpienſis pſeudoheremita )fine legiti-
mâ vocacione ac millione ; ſi in aliis ſuis actioni
bus , moribus, exercitiis vani lint,præcipites, im
prudentes indiſcreti ,maximè in oratione menta
fi, v.g.li adhuc-imperfecti, & viæ purgatiuæ cum
ſint,præcipitent ſe per vnitiuam , aut ftatim ac ora
re incipiunt, line præparatione idoneâ , præſu
munt le habere tantùm paffiuè , nihilque ſuâ ex
parte conantes , influxum diuinum expectent.
Nam ſi quod aliud , hoc fanè eft illud in quod te
meritatis faxum impingentes , plerique ſpiritua
les ; per illuſiones periculoſas, & hæreſes fædiſli
mas , Begardorum , Beginarum , Dulciniſtarum ,
Lollardorum ,Illuminatorum , & c.naufragium fc
cerunt . Duo funt huiuſmodi illuforum ſcopuli,
vnus eft opinionum iuxta fallarú atque erronea
rum crudelitas, & ſuperba contumacia : & inter
dum fædiſſima quædam , & execranda , gradatim
irrepentia peccata , etiam cum Angelis illis dece
ptoribus :alter valetudinis debilitatio , & çerebri
lælio, non in mulierculis tantùm , fed etiam in vi
ris, aliàs nec leuibus , nec infipientibus ; ſed dulci
hoc, & vc nato ociolæ contemplationis ( ab om
ni voluntat : cooperatione , velintellectùs admi
niculo , quare & meritô , remotæ & infructuolæ
ipforum corpoicorum fenfuum titillatorij influ
xûs, pocolo ebriis . Quo in genere longum foret
planè recentia ; eorum qui,ab indiſcrecis & indo
&tis magiſtris, in hanc foucam præcipitati fuerunt,
nota nobis exempla, recenſere : neque id expcdir,
ſuperſtitibus ctiamnum tam cæcis , quàm cæco-
rum ductoribus.Cætcros vrinain vel lerò faciant,
iſtorum cauros pericola . Eodem pertinent, qui
contumelias , examen , iudiciaque aliorum ;mo
dum procedendi ipſorum aut dicta mioùs pro
bantium, vel illis non credentium ; ægrè & impa
tienter ferunt : qui demùm contenti non forent,
huiuſmodi carere reuelationibus, & illas potiùs
aliis concedi:ſed in his nimiùm fibi complacent,
& doni huius crco amore tanguntur . Solet cnim
dæmon, cuique per id quod vitiosè amat illudere.
ſerm . de PrudenterD.Lco a : Nouit diabolus, cui ingerat ille
gircumcil. cebras gula,cui adhibeat incitamenta luxuria ,cui in
fundat virusinuidia , cui exhibeat eſcam capiditati :
quem fallat gandio, quem moerore conturber
quem errore ſeducat , caufas quarit nocendi , ubi
guemque ftudiofius videris occupari. ] Idem con
firmat, in vila Moyſis , Gregorius Niſſenus. Præ
cæteris apri ſunt deludi: qui naturâ ſunt cenaces
ſententiæ ſuæ , leque folos putant fapere, reli
quos deſpuunt ye fungos: talis ille , qui ſe id pu
teum præcipicauit , apud Calfanum ; , talis po
ſtea Franc. Ioannes de Rupeſciſsâ , anre trecen
tos annos , talis noſtro tempore Franciſcus de
MAGICARVM
4. Confideranda corporis constaurio. Nam li va F 1
letudo parùm firma, li præferatredundantiam bi
lis atræ , li habitus corporis inediâ , vel infomniâ
plus æquo deforinatus, li fit cerebro lælo, veini
mis apprehenſiuus ,aut imaginationis turbidæ &
aquò vehemétioris :quia tales,vedici folet, etiam
vigilantes putant ſe videre , audire , guftare , quæ
nec guſtu ,nec auditu , nec oculis.percipiunt.rali.
bus dæmon facilè imponit , quia falſarum rerum
imaginibus obuerſantibus tenaciter adhærent, &
affentiuntur. Hoc folet epilepticis contigere , vt
vi morbiferâ agitati vaticinentur . Quare annis
ſuperioribus non ſatis cauri fuêre: qui ſic affecti
vnius ariolationes tapti faciebant. Admirationc
B dignam epilepticæ fæminæ hiſtoriam narrabo ex
Gerſone, libr.s.fect.1o ,in fine.
s . Addit Gerſon ,referre,qualis fit & fuerit perſo
na,qualiter erudila,quibusaſſueta ,cum quibus conuer.
fara , quibus delectaia: pauper fit,an diues: in diuiti.
bus timendam fuperbiam o ambitionem , in pauperi
bus verè fi &tionem . ] Sed hæc obſeruatio eſt petita
à valdè remotis & incertis . Melior eſt ſequens,
6, Nec atatss, nec fexüs differentia negligenda eft.
Nam fi caſca fit & caduca ætas , delirij periculum
cſt,ſi puerilis , lcuitatis & morbi imaginoli , quia
humidiore, quàm parelt, ſunt pueri cerebro , &
pleni vaporibus , qui paruo negorio commouétur .
Quare & per eos , vt aptiores luisconatibus , dæ- Notat hoc
monės olim amabant oracula fundere : fed & ho- Ioan.
der . ioNiI..
C die fac -itant,in cryſtallomántiâ, & in hydroman- præcept.c.
tiâ. De fæminco lexu,cóſtant hunc efle lulpectio- 11.quer.de
rem :ſed de eo ſeparatim agerur, ſequenti fectione. diuinae.
7. Conſiderare oportet , virum fit in ſpirituali
exercitatione perſona veterana , an vero nouitia ian
tìm : an aliàs eam diabolus ſic decipere conatus
fuerit, autdeceperit : an quæ illi alias reuelata ,ve
ra fuerint : item quæ vera ,quæ falla fuerint. Siti
ro , valde verenda fraus ,guia ( vt inquit Gerſon )
nouicius feruor citò fallitur, ſi caruerit regente , pre
fertim in adoleſcenuibus et feminis, quarum eft ardor 1
nimis auidus,variuseffrenisideóque ſuspectus. ] Hoc
indicio Franciſc. Picusb primò detexit falfitatem blibr.9.de
cuiuſdā reuelationis viſionisģi,poft & alia indicia præo.ca.z.
accellerunt, vt quod vana quædam bonis mixta,
D Diabolus in fornâChriſti Domini,cæpit ſuadere.
SECTIO II 1.
De reuelationibus mulierum non fanctarumu .
Exûs ratio eft habenda, ve dixi , quia, fi cæterá G
Seit ens
ſint paria, plùs fidei virorum reuelationes me
rentur. Quia lexus iſte imbecillior , naturales vel
dæinoniacas ſuggeſtiones , plurimùm habet pro
diuinis: multa quoque libi lomnia fingit,quæ ve
ra credit , iuxta illud paramicum , Anus qua volt
ſomniat :abundar paſlionibus admodùm acribus
& vehementibus , quare quod à paſſione natum,
id à veritate profectum putat. ſunt etiam fæminæ
, naturæ humidioris & viſcoſioris:humidum verò
facilè cómouetur , & varias figutas recipit, ægriùs
autem ac feriùs à motu ceſlat.Ideò mulicres citiùs
imaginantur,ſed viri minùs pertinaciter imagina
tioncs fouent:cumque illæ minùs ratione pollcát,
minùs etiam prudentiæ habeát , procliuius eſt
moni eas fimilitudine falsâ & apparéte,decipere.
Idcò inuenias in facris litteris paucas Dei prophe
rides Marias duas , Annasduas, Deboram ,Oldam ,
& vnam atque alteram alias , prophetas verò plu .
rimos .
 LIBER IIII . C. I.
I. Q. III. SEC . III. 265

1 riinos . Contra apud hdcies idolorum prophe-, A tes, 19://1juinus,vihaber de mure lacrit illud tribunal
cas pauciſſimos,mulicres innumeras, vt prudenter cú bomine diſputare, i forièad meie ü fide homen:
notat Horozeas lib. 1. de vera & falla Prophetia reuocare poffemus.Conneximus decidit ;isInducibits
C. 23. In earum moribus præcipuè conſideranda. * Epifcopo Quviej zres air. Ev ini rock 11s homo ...
præter laſciuiam ,luxum ,auaritiam :(quæ ex Apol. liberi aie & facudia perdt ifſimem fin c.1n am defont
lonio notaui ) vtrum vagæ ſint, garrulæ , crimina dit, vt ego in hodiernum die enia ſtupe . glo zdigi para
trices , laudis cupidæ, aut cerebrolæ :quçque ſe in mentis humane ſuperbi.um.Profej,useft do &trinefinn.no
docendi,prædicandíue in Ecclefias aut Sacramć non poſje măſtrari,niſi diuina fcripiura, & miracula's
torum adminiſtratione ( abſque legitima maiorú quod ejer uporior omni humana ratione. Script)
licentia ) contra doctrinam Apoſtoli ingerant. autē rejtimonis longè fe aperuius atque efficacius pro
Nam que ſunt huiulmodi ,non le ipſas dútaxat fal baſſe:guim probauerit Paulus Iefu Chriftú fuiffe verir
lunt , led & viros eruditos tandem , li nimis illis Mejía Miracula autě ſe perpe: rajle plurima, eaque
creduli , in præceps trahere conſueuerunt. Teftis tata , vt Chriſti reſurrečito non fuerit maius.Nadji
eſt,lui temporis doctiſsimus,Tertullianus,quidu e veriffimèejje mort nii, & refurrexile,uzue idęuiden
vifionibus muliercula rum ( vt illi de animæ quan
a de ani - 1://ime ( asebat ille );jſe oftējum.Scripturas vero projera
ricare ac colore a confidit, immemor.corum quæ barmemoriter(cum nullú libră haberet, eaque ipſa ca 2
ma c. s .
b de no doctiſsimè & veriſsimè contra has ipſas ſcripſe tia Breuiario ſpoliatus eſſet ; ex Prophetis,ex epoca
uiſlimistérat,in abſurdiſsimos errores delapfusfuit . Sed e lypſi, ex Pfalmis,ex alijslocis , lot & tam lögas;vivel
poribus . I. tas noſtra prębuit in Peruuia illuſtrius adhuc exé memoria eſſet admirationi.Eas vero ita ad ſua comen
2.C.II.
plum , quod P. Ioſephià Coſta verbis adſcribain ta adaptabat,ita allegorizabat:vt quiuis vel rideret,
b . Fuit in hoc Peruenfiregno vir magni pro illo iem vel fleret.Poftremò ſi miraculis rē agere nobis placeret.
pore æſtimatus,doctus Theologus,ac Theologiæ profef ſe libenter en ſtatim exhibitură.Hæcita dicebat homo,
ſor,idém .); Catholicus ac pius diu habitus, ac pene tūc vt velnosinfanos pistare videretur , vel ipfe inſanine ,
huius orbis miraculum. Is familiaritate muliercula Nå & per reuelationem fibi innotuiſſe iactabat,Sere
cuiufpi.im , que ſe edreri ab angelo magna quædam nilimum loannem Auftria bello nauali a Turca eſc
m ſteria ia tabat , quaj, extra je interdum rapieba superatő, ú ' regni Hiſpania :: Philippo runittıſſimo ia,
tur , aut rapiſimulabat,velut altera olim Philiunene peni amijum : & concilium Roma babuii,vt de Grego
aut Maxim -lla montani , ita deuinciuseft, vt ill.im c rio deponedo, & alio fubrogado ageretur. Que ideo no
arber de commis Theologia quaſtionibus ſapè confuleret : in bis figmficaret,vt,quonia erat nobis certis nucijs nota,
omnibus pro oraculo haberet, magnis reuclationibus ſciremus ei, non niſi diuinisus innotuiſe.Et cùm efſent
101 plenım & Deo valdè chară prædicaret, faris alioqui omnia adeofalfa ,vt amplius effe non poffent,ab illo ta
Cele fordida, & perexiguofenfu preditam ,niſi adınjiruen men afferebatur, vt notiſſimanobis.Deniq, cum nihil
uci.ch da médatia.Igi:ur,ſiue à Diabolo corriperetur(quod profeciffemus per duos dies diferendo, cad publicum
Cal.
facilius eft credere )cum eiufmodi ecſtafim pateretur Spectaculü effet cū ceteris,vt in Hifpania fierifolet,de
Jine callide ea fabula ſimularet(quod nonulli viri pru la us , intucbarur ſemperin cælī, ignē in inquiſitores ,
dentes exiftimarunt)ille Ticologus:quod a muliercula, & omnes graſſaturā cælitus exſpectans,vr illi erat pol
magna & mira de ſe audiret ,acmultogrădiora furu lieitus Diabolus, atqui ignis quidem nos nullus ex alto
ra conciperet,libenter eiſediſcipulú addixi ,cuius pa corripui',:llū verò, & Regem & Pontificē , & Redem
trem ſpiritualem agebar.Q wd multazzo abduítus eft D proré , & legislatorē:ex imoflämarapuit atque redegit
homo,vt miracula faceretentaret, & fierifibi perfu.t in cineres.)HactenusP.Ioſephus Enfructus incau
deret :cùm miraculi veſtigium , ne tenue quidē exſta tæ conuerfationis cum mulierculis , prætextu có
ret. Ob hæc, & quod propofitiones aliquot ab illa pro feſsionum , & nimię facilitatis in credendis , primò
phetiſſa accepijſét , à ſenſu CatholicæEccleſiæ alienas, quæ ad laudem propriam ,mox etiam quæ ad ce
61.9.de àſanctiſſime inquiſitionis indicibus ,toto hoc regno ſtu teros & publicu Eccleſiæ ſtarú , dénique ad fidei
D.ca; pinie ,comprehenſus eft.Ibi per quinquennium feré au myſteria morúmq.doctrina. ex ſuperbia occulta
, examinajus ,ac tandem patefactus eft ſuíq; amore nata credulitas ,ex hac hæreſis, & va
ditus , toleratus
homo omniū fuperbiffimus,ac inſaniſſimus. Cum enim niſsima quædam diuinitatis affectatio ,cum incre
Angelum ſibidiuinitus datum , à quoomnia que vel. dibili mentis cæcitate.Sic igitur viliſsima fæmel
let diſceret ,ac deinde fumma De ipſius fanaliarita la , virum eruditione & fapiétia clarú decepit . Sic
te & immediato colloquio ſe poritum , pertinaciffimè & Magdalena de la Cruz Cordubę multis impo
diſereret, in eas nugas delatus eft,quas,niſi ab homine ſuit c, & in Belgio pó multi elapſi ſunt anni, cùm , ' c de qua P.
G prersùsmentis emoi edici,nullo modo ſibiquiſquă per- Ein vna vrbiú Hảnoniæ ; religioſa quæda credita e- Ribade
fuadeat. Erat verò ille tá integro fenfu ,quod ad cere nergumena, & adducta ad ſuperiore eiuſdé ordi- neyra.l. s
brit attinet,vt mihi integrior non fit. Itaque c ſerio nis, vt exorciſarerur du res in lógú abit, & illa vo- Par. noftri
Ignatis , c .
affirmabat,fe & Regë futurã cã Pontificem fummum cibus diuerſis ſucceſsiuè loqui incipit :quarú vna LO. & Ho
ſede Apoftolica ad hæc regna traslata ,cõce ſa quoque tenuior ſe Dcú Chriſtúmq; Dominú noſtrú fin rozeus d.
ſibi fanétitatě ſuper omnes Angelos,o choros celeſtes, gebat,alia demone craſsior imitabatur:hac multa 1.cap.24.
a: que Apoſtolos omnes,quin eriă oblată ſibià Deov pală impia effuriebat :illa, quædá ad pietaté've vi
nionē hypoſtatica, fed ab ipſo non eſſe admiſsă. Datum debantur )pertinétia.ita creditú à quibus ininimè
quoqueſeredéptorē orbis,quoad efficaciam ,vt ipfe lo decuit , in illa inodò lesvm ,modò Diabolú loqui.
quebatur, quod Chriftus folum quoad ſufficiêtia fuif fic periculi plena & fallaciæ res cò progreſſa , vt
er.Omně ſtatū Eccleſiaſticŭ abrogadū :leges verò alias muliercula ſolléni ritu ,quali per cani Chriſto lo
ſe editurü faciles& apertas,ſecundum quas.cælibatus quéte, hoſtia incruétam , prolatis verbis canonis
clericorü rolleretur ,multitudo vxorü cöcederetur, con cófecrare auderet: & (proh dolor, pii,ſed velindu
ce Jioni, neceſitas excluderetur. Hæc atque alia tanta Cti,vel incauti,cóſecraras(exſecratas potiùs dicer
contētione affirmabat, vt nos teneret attonitos ,quod ho deberé) ab hac Sacerdotiſſa ſed nó ſecúdú ordi
mo talia ſentiēs noinſaniret. Denique diu euoluris ge né Melchifedech )aximas panis eulogias acciperér
ſtis illius c plus quä сentă decē propoſitionibus ha & tanquá verú Domini corpus,allaris & prælari
reticis , n !!! À fana doélrina Ecclefie clienis cödemna cereis,in altari collocarét , & venerarentur . Die
Z tameo

266 DISQUISITIONVM
tamen hic erát impofturæ indicia : tum quod erat | A , rum
energumena,tum quòd auderet Sacerdotale ac vi
rile officium vſurpare. Sed Domine libera nos à
ſimilibus:homines ſumus , decipi poffumus. Pro
prer huiuſmodi ſimiliáque pericula Gerſon addit :
Hoc precipuè conſiderandum , qualiter cum ſuis con
fefforibus & inftrućtoribus tales muliercula conuerfen
iwr. Si collocutionibus intendunt continuis,fub obtentu
nunc orebre confeſſionis , nunc longa narrationis-viſio
num ſuarum ,nunc alterius cuiuslibet confabulationis:
expertis(inquit)credite nominatim Auguſtino e Do
mim Bonauenture , vix eft altera peſtis vel efficacior
ad nocendum ,vel infanabilior .] quæ monitio aureis
digna litteris eft. quot enim hinc laplus ſtellarum
de cælo: quot quifpiritu cceperant, carne cóſum
lib.4 . de mantur? P.Leloyherius addit a regulam aliá , plus
cet.c.pć. tribuendum reuelationibus virginum , quàm vi
duarum, & viduarum quàm coniugatarun.fateor
hoc verum , ceteris paribus: quia virgo purior, &
\ Deus puritatis amans,ideò & plures legimus vir
ginum reuelationes : & virgo cogitat quomodo
placeat Deo,coniugatæ cor diſtractius adhuc quá
cor viduæ . ſi paris non ſint ſanctimoniæ :plus cre
dendum coniugatæ ſanctæ , quàm viduæ laſciuié
ti:plus viduis,quæ verè viduæ ſunt , quàm virgini
bus anxiè coniugium optantibus, vagis aut parùm
recolle &tis.
SECTIO I V.
De prophetiis ſen reuelationibus virginum , ſeu mulie
rum ,que canonizate cu nota jonilitatis.
Tere multæ huiuſmodi, quarum exſtant reue
Flat
"lationes
ion ,vt S.Angelæ ,filiæ Regis Boëmiæ , vir
ginis ordinis Carmelitarum , quæ ſcripſit librum
reuelationum ante annos CCCC.B.Birgittæ Sue
ticæ Virginis , cuius exſtant libri multi reuelationú
Simle- quas qui tribuunt B. Brigidæ Scotæ Virgini b,
„ Leloy- falluntur : niſi & iſta force reuelationes ediderit,
- . & ali . quod non arbitror . hæc virgo vixit anno ș18 . ‘ at
н, B. illa vidua poft annum . 1370. excellit è viuis .
Hac etiain longè antiquior , Pepinı ducis Braban-
ciæ filia,S. Gertrudis anno 664 reuelationes quo
que ſuas coliegit : claruit S. Hildegardis in Ger
mania anno 1180. cuius & aliæ ſuperſunt. Et co
dem tempore S.Elizabetha Sconaugienſis, cuius
reuelationes libris duobus complexus Rogerus
Ciſtercienlis Anglus,vir doctus & pius : quem , vt
nullum Sanctorum virulentie maledicentiæque
færidi oris fui Balæus immunem efle noluit in
Catalogo Scriptorum Britan . quo libro nihil vnquá
legi ſcurrilius,mendacius,aut magis blaſphemum .
Miror nondum ab aliquo Anglo Catholico laruā
morioni & ſceleroſiſlimo Apoftatæ detractam .
Hac recentior , tempore Gregor.i. XI . circa an
num 360.quo tempore S. Birgitta viuebat , fuit E
S.Catharina Senenſis, & ipfa rcuelationibus illu
ſtris. de harum itaque reuelationibus , maximè
de B.Birgittę,quæ pluriinas ſcripſit & habuit,non
nulli ambigúc ,quo illas in precio habere oporteat.
Ömér. Henricus de Haſſia c, & Sybillanus d ,ambo Ca
Gener. tholici,ambo religioſi, ſed ( ve verum dicam )dó
ecad . 1
nihil audaces,voluntD.Birgittæ & fimiliú reue
Egri
quæ- lationes,non debere haberi pro indubitanter ve
... 3. ris, nec acceptari tanquam à Spiritu ſancto edi ?
tas . Qui li hoc intelligerent de certitudine fidei 1
Catholicæ ,eiúſque veritate, item de editis à Spiri
cu ſancto dictáre, vt credendum SS.edirá lanè ve
1
MAGICARVM
dicerent;ſed puto neminein paulò prudentio
rem tale quid vnquam opinatum . Arguinenta
quóque illoram , cùm longè rendant vlterius , in
dicát cos longè aliud voluiſie, ſcilicet ,loqui de cer
titudine humana ſeumorali, & de dictamine Spi
ritus Sancti, in diuinis reuclationibus ordinario .
quod fanè , nimis multum , de auctoritate & opi
nione Sanctarum Chriſti ſponſarum , eſt decerpe .
re. Sic illi argumentantur.Primò , quia quæ prædi
xerunt,poſſent aliunde prædici,vt ex induſtria fo
lo lumine fidei, & doctrinæ confortara.2.quia po
tuerunt ex illuſione demonum nafci,Deo hoc ine
ricò permittente,eo quòd etiam fine culpa,præſu
B mebantfacere, quæ mulieribus illicita , vt concio
nari & docere . 3. quia potuerút prouenire ex phá
talia nimis debilitata , & cx errore quodam men
tis . 4. quoniam in illarum dictis quadam occur
runt minùs,fecúdum communem Theologorum
ſententiam , conſentanea rationi& veritati.s.quia
prophetica illarum doctrina ſuperuacua, & parùm
Ecclefiæ videtur neceffaria. Hæc momenta non
mc deterrent, non mouent à debita ſanctis my .
lieribus, earúmque dictis exhibenda reuerentia .
Non quidem reuelationes illas,tanquam fidei Ca
tholicæ aſſertiones , tueor : fed vt reuerentia di
gnas , & à cæleſti lumine collaſtratis mentibus
prolatas , venerabiles defendo, & quamdiu ab Ec
cleſia ,vt piç approbantur ,nó niſi temerè rciici pof
C le contendo. Ad primum argumentum refpondco
plurima in his contineri, quæ, cùm tot annis priùs
prædicta fuerint ,non nifi à Deo poruerút reuelari .
Ad ſecundum , quod Epiſcopi varii , & Sumi Pon
tifices modum illum Sãctarum extraordinarium ,
in docendo & exhortando permiſerint, & ideo ni
hil illas indebitum vſurpalle. quare nec cauſa fuit
vlla , cur fponfas ſuas Chriſtus tam fædè ab ani
marú adultero diabolo decipi & rideri pateretur.
Ad tertium reſpondeo , nullum delirii vel aberra
tionis à mente ſana ſignum vnquam in illis depre
henfum fuiſſe, quare non minus hæc coniectura,
quam precedentes, vanitatis & malitiæ plena cé
ſenda . Ad 4. negamus in earum reuelationibus
p quidquam reperiri, quod Catholicæ fidci Gnce
ritati palàm repugnet , vel cum ea conſiſtere
nequeat. Si quid fortè communiori Scholaſtico
rum ſententiæ repugnat, non ideò confeftim dá .
nandum , vt erroncum , cum piè & prudenter
intellectum , fuis quóque probatis auctoribus &
rationibus non abſurdis ftabiliatur .AlioquiPon
tifices Romani , ve Eugenius tertius Hildegardis,
Bonifacias, verò nonus Birgittæ , reuelationum li
bros , adhibito maturo Doctorum & Cardina
lium concilio atque examine, non permiſiſſent, ad
Eccleſiæ vtilitatem , in vulgus edi. Ads. dico fo
lere Deum , fæpè quædam permittere , immò &
facere , quæ nobis videntur Ecclefiæ non admo 7
dùm neceſſaria , velidcirco , vt maioris fuæ mu
nificentiæ nobis fint figna, & famulos amicól
que ſuos ampliùshonorer.Præterea,quis conſilia
rius Dei fuit,aut quis métis eius abyſſum ſic pene
trauit,vt pronúcict aliquid abeo fačtú fuperuacuè. I
Ioan . Franciſ . Picus aliud argumentummole
ftius adfert in medium ,quod fane imprimis reino
uendum . Harum Sanctarum reuelationes contra
dictorias cffe , quare alteram earum neceffariò fal
fitatis conuinci. D. quidem Catharinam Senen
iem , vt fibi reuelatum ,prodidiffe, Deiparam cum
originali peccato conceptam fuiſſe : contra B.Bir
gittam , huius iftam maculæ aſperſione liberami
abinitio
 LIBER III . C.
ab initio conceptionis exſtitiffe. Refpondeo,me ta- , A , B.Catharinç,qui diligentiſsimècunctas D.Catha
len contradictionem nó fateri,D.Birgittæ reuela
tionem agnoſcere, & quod illa afferuit credere.
Quod attinet ad D. Catharinæ Senenfis præten
ſam reuelationem , ſunt qui reſpondeant, eam de
ceptam & falfam reuelationempro vera habuiſſe
a Petr.Le a. Sed hoc in Sanctam parùm honeftè dicitur. Alii
loyherius volunt huiuſmodi reuelationem poft obitum Sa
libr.eide & tæ Catharinæ, præpoftero & pertinaci quodam
ſpect. zelo confictam å defenforibus illius fententiæ : ad
b Sic Amb infirmādam reuelationuin contrariarum fidem b .
Catarinus
eiuſdem confirmat hunc conatum fimilitudo attentatorú
ordinis. 1. Bernæ apud Heluetios , priuſquam ad hæreſim ea
3. pro im-ciuitas deflecteret(nempe anno 1509. ) ve teſtatur
maculat. ca de re cditus auctoritate publica B
Hiſtoriæ libel
concep
lus, è quoid alii Chronographic tradiderunt.cur ,
circa prin .
& Ft.Sua-inquiunt illi ; quod eodem in genere ſemel parra
rez inz.q. rum deprehenditur.non & aliàs factum credatur ,
27.diſp.3.
Lect.s. d , concurrenti bus pro contrariæ partis veritate
с Additio. multis indiciis:Neque hoc ordini toro , ſed faucis
ad Chron . quibuſdam foret falſi crimen impingere . Exſtar li
Eufeb. & bellus hiftoriæ olim excuſus, quem legi Moguntiæ
primæ ad
in bibliotheca ſocieratis ampliſſima. rem compen
ditiones
ad Naucle dio cóplexus fuit Frater Nicolaus Baſelius in Ad
rum . ditione ad chronicon Naucleri , qui co vixit tem
dc.ſemel. Spore fol.1005, his verbis. Eodem anno. ( 1509. )
malus,de ( pridie Kalen . Iunij apud Bernam in Helvetia qua
p. 1. Sú. tuorfancti Dominici conuentus ibidem fratres, Prior,
Thcolog. Lector ,Subprior, có cuſtos capri,per torturam exami С beripro prophetica reuelatione, & dicto contrario
tit, 8.c. z. nati, degradati, adignem condemnati, miferabiliter
ſunt combufti, propter quaſdam dolofas,falfus,impias,
& diabolicas machinationes , quas in odium immacu
latiſſima virginis Maria conceptionis occaſionaliter
excogitarunt. Nam quendam fimplicem idiotum fis
perftitiofis quibufdam incantaminibus,diaboli arte de
mentarunt,ac plurima,tam in Sacroſancta Euchari
ſtie facramento,quam ſculpris imaginibus tentauerüt,
quemadmodum faéta corumdem in lucem arte calco
graphic funtimpreſſa, ideopreſentibus eorumdem că
teffata ſuperfiuum duxi, Tandem verò ad inftantiam
Barnenſium ,Haimo Lauſanenfis Epiſcopus, loci ordi
narris,inquifitionem contra eos fecii,quoadrante vna
cum MattheoVVualeſiano Epiſcopo , Achilles Caſtel. D re,qua de Theologica quæſtione;naturali,non di
Epiſcopus, & Apoftolicæ fedis legatus, ad hoc à Papa uino, lumine præeunte,diſſerebat,errare,quod hu
Iulio fpecialiter miſſus , ab omnigradu ,& priuilegio manum eft.Sanè fallacem effe argumentationem ,
clericali depoſitos xx !!!. die menſis Maij poteſtati tra
didit fecularj,atque de hinc vltima die eiufdem mēſis.
igne( vt hæretici) ſunt incinerati,preſentibus ibid.mul
ris hominü millibus.] Sic Nicolaus Monachus Hir
ſaugienſis, hæreticos vocans;non quia negarár Bea
tam virginem ſine originali peccato conceptam ,
ſed quia contendebant pertinaciter contrarium fi
de tenendum , & quia Magicis præftigijs vſi fuerát,
& multa contra fidei Catholicæ finceritatem di
xerant fecerántque , vt in libello illo continetur
Fieri tamen poteſt , vt Bafilius fultus auctorita
te Concilij Baſileenſis habaerit articulum de con-
ceptione imınaculata pro articulo fidet:fed pro li
bera, vtriuſque partis defenſione;iam Sixtus.4.de
cretum ediderat, & propterealanè fi idcirco hærc
ticos cenfuit, valdè à vero aberraffet:veruntamen
arbitror, folummodo quo ad pænam hæreticis cos
con.paraſſe.Quidquid de opinione.Baſelij ſit,Mi
hi probabiliùs videtur neque hoc ab ordine falso
confictum ,neque à D.Catharina,vt reuelationem,
proditum :non ab ordine, quicùm fit ſanctiſsimus
tale crimen in ſe non admiſiſſet,non à Sancta pro
dicum ,vt reuelationem : quia nec F.Raimund . nec
yllus confeffariorum ceterorum , vel familiarium
I. Q. III . SEC. III . 267
rinæ reuelationes collegerunt , & pofteritati collo
ctas emiſere , vllam huius reuelationis mentionem
fecerunt: nec etiam in libris B. Catharınæ illa reue
latio inuenitur . Duo hic obiiciuntur,primò dictum
Caietani,qui hoc ex D.Antonino affirmanter alle
rit.2.locus quidam ex opuſculis illius San &tæ .Ad 1 .
reſpondco S.Antoninum c ſcribere tantùm ,fiquis
obiiciat hanc reuelationem . S.Birgirræ , ſcienduin
alias Canetas miraculis, claras contrariam reuela
tionem habuiſſe :Sed Antoninus dictum fuum nó
confirmat vllius auctoris teftimonio, vt folet, nec
etiam ipſemet,vbide vita B.Catharina egit,vllam ,
inter alias,huius reuclarionis facit mentionem , vt
nec Confeſſarii Beatæ illius, ſicut dictuin eſt. ideo
non magnifacio hoc dictum Antonini.quo ,ad lo
lutionem argumenti, pro tempore vſus, co quod
loan . de Neapoli alia ſolutio , quam ibi refert, ci
meritò nimis impudens videbatur. Ad 2. relpon .
deo,oprare me locum ex ſcriptis eius adduci . Nec
enim inuenio ; niſi fortè id colligant,ex illis verbis
quæ adnectuntur in fine Orat. XVI.vbi fic legitur:
Tu ſois Domine,quia ifta eft veritas.quem locú , fru
ſtrả quærentiloan . Deckerius iam olim Louapii,
& nunc Grætii in Theologiæ profeſsione collega
meus mihi oftendit: De quo verbo poteft effe nó
iniufta luſpicio,hoc additum ab illis ,quivolebant,
ea quæ in præcedenti oratione dicta fuerant, ha
fimilc dictum B. Birgittæ volebant refutare : præ
ceſſerant aurem nonnulla de concepta Deipara in
Originali peccato.Suſpicioné facit, quòd fine his
verbis tota oratio perfecta cſt: & quòd fi voluillet
B. Catharina hæc verba addere, non fuiſſet ei ne
ceſſe,ponere illud, ſubiunxit, quod immediacè his
verbis videmus à librario præponi: accedit quòd
orationum eius alia nulla ficterminatur. Quare vel
illa hoc non addidit,vel fi addidit ,non addidit , vt
libi à Deo reuclatum . ſed vt opinionem ſuam ,quá
cum pleriſque lui ordinis omnino veram & cer
tam ,humanis tátum rationibus & perſuaſionibus
inducta, putabat. Potuit autem ſancta illa , hac in
qua co loco vtitur,nemo prudens Theologusdu
bitauerit extrema enim ſumit,medium conceptio
nis ipfius tempus tranfilit:quali concludas, nec an
te hoc tépus,nec poſt hoc tépus aliquid fuiffe,vel
fururum , & inde inferas,crgo nenunc quidem hoc
eile tempore.Fuere quidam olim Dd. qui cenſue
runt,polico,quod,B .Virgo in Adamo peccauit, & F Sic Ha
CHRIST I Domini redemptione indiguit,con- lenl.z.par.
lequi ,vt non potuerit ipſo momento conceptionis q ... meb.
ſanctificarif : ſed qui rem meliùs examinarunt,il- 2.Rich .in
limultis contrarium docuerèg, ex quorum dictis 3.d.3.a, I.
E cùm clarè colligatur
, Deum hoc non abſolute tan- Capreol,
tùm & fimpliciter facere potuiffe,fed etiam , tante alii
illa hypotheſi: non intelligo quo pacto, fuerit à g Bonau.d
Deo reuelatum , Nõporuijſe Denm animam B. Vir- 3.p.1 .a. I.
ginis Maria infundere, niſi in materiam pu: ridam ? Anton. d.
Sic enim illic vocatur caro , infecta peccato origi- c . 2. Palu
nali. Nonne hoc dictum repugnat dec:fioni Sixt. dan.in d.3.
IV . Pii V. & Concilii Tridentini?nam fi hoc Deus q.1.art.i.
non potuit:ergo factum credere non licet . Si hoc Caietan,
Opuſc. de
Deus ſciebat ,quia veritas eſſet,atque hoc B.Catha concep . c.
rinæ reuelarat:certè illi reuelauit implicitè ,contra 3.Suarez
ſentientes in fide errare, Quo igitur patto per- & Yalen
mittit Ecclefia,vepium & probabile , credi , fine ciad.q.27.
z 2 origi
 SITION
268 DISQUI
originali peccato conceptam de facto fuiffe:fi hoc , Aj
probabile credi certè nequit Deus reuelaffe ,hoc à
le fiegi non potuiffe. Abfit ergo , vt credamus illa
in oratione divinam reuelationem contineri :Ablit
ve credamus B. Cacharinam, humillimam ,ſanctif
fimam , & circumſpectifſimam Dei fponfam , talia
præfractè & parùm folidè dicta, tamgraui Dei te
ftimonio confirmare voluiſſe ,aut pro diuino ora
culo obtrudere.Nulla igicur reuelationum hic pu
1.1.reue- gna eſt, vbi vnica inuenitur S. Brigittæ reuelatio,
it.c.9.1.6. quam non ipſa tantùm ,idq, pluribus locis a vt vi
149. & c.deas conſtantiam , fed & alii fancti confirmarunt.
3. Vnus Marfil. Theologus grauis b , & neutrius Or
in 2. 9. dinis,Dominicani néque Franciſcani, tres reuela- B
o. & in 3 . tiones diuerforú recenſuit , & eas addit fuiffe gra.
1.4.
ues & miraculis confirmatas. Quoad ceter as re
uelationes aliarum rerum, quæ contrariæ fibi pri
ma facie videntur,fi quis illas eodem modo diſcu
tiat, & circunſtantias ſedulò conferat,non magno
negotio deprehender , eas vel conciliari poſſe, vel
carum alteram non ex reuelatione, ſed ex opinio
ne peculiari, putantis id veriſsimum effe ,vel ex ve
hementi tantùm imaginatione,profectam .
SECTIO V.
De indicijs à natura ipfius reuelationispetitis.
Semono lumen illud certitudinis, de quo
Sect. I. dictuin , cum reuelatione adiunctumn
fuerit > tunc parum referre vigilancine an dor
mienti viſio contigerit: li defit hoc lumen , tunc
ſemper plus vigilantis reuelationi , quàm ( vt
Varro vocat ) lomnoriæ deferendum . Hoc lup
polito.
K
Conſiderandum primò,qualis fit illa reuelatio:vt
an ſit ſapiens viſio,népe conformis fapientiæ quæ
de cælo eft . talis autem futura telte Gerſone ) fi
5.3.v.17 . habeat illa à D.Iacobo requiſita c . vt fipudica , mo - D
dejia ,quafibilis,bonis conſentiens,plena miſericordia e
fructibus bonis, lon iudicans,fine fimulatione.] Si ( vt
hoc fufiùs explicem ) inſtigetad aliquid ,quod c
xemplis Chriſti & Sanctorum magis alsimilet, fi
hominem intrinſecè demiſsiorem reddat , quàm
ſine reuelatione fuiſſet ,ſi mitiorem , manſuetioré,
recollectiorem , & à fæcularibus & extrariis curis
abſtractiorem , fi inuitat ad fimplicitatem , vnio
nein , &/vt ſic loquar) intimitatem cordis: ſi id ,ad
quod inſtigat, pluribus virtutibus ſit ornatum &
præftantioribus, quàm eius omiſsio , vel factum
contrariun : fi ad quod inuitat ,fic fimpliciter & in
rime bonum, non aliqua duocaxat ex parte : deni- E
que li incipientem ad peccati deteſtationem , &
præteritæ vitæ confufionem excitat, proficientem
perbonideſiderii inflammationem , & feruoris de
uotionem ,ad meliora catiſmata promouet, perfe
ĉtum vetò implet diuinæ dulcedinis interna præ
guſtatione.Vnde præclarè fcriptum à Ioanne Sa
l'isber.libro.z.cap.17. Sed cum bac à Spiriiibus circa
homines fiunt , eam folam rerum imaginemfidelis a
nima non aſpernatur , que innocentiam relinquit in
columem . Ouod fi maieriam vilys afferat,libidinem
fortè accendens, aut auaritiam ,aut dominandiingerēs
appetitum , aut quidquid huiufmodi eft, ad fubuerfio
nem anime , proculdubio aut caro , aut fpiritus mali
gnus immittit. ] Peritè duos falſarum reuelationum
fontes memorat, carnem demone:ſed mox minùs
peritè & verè quæ de Lamiis dicitur , omnia falfa
pronúciat , quod fuit à nobis alibi refutatú , fup.l.z.
MAGIC
AR
VM V M
Dæmoniacæ rcuelationes celenda , quæ prædictis
operantur cótraria, ad fcurrilia & carnalia, vel in
uida, & detractoria, & immodeſta incitant, que ho
minem reddunt auerſum à Chriſti & Sanctorum d ferm . de
imitatione,reddunt gaudentem nouis & fingula- vril. verbi
ribus inuentis fuis. Vt enim optimèD. Bernar.ait d, Domi
.
Se transfigurat malignus ille fpirilusaliquando in an
-
gelum lucis,vt virtutis fimulatione plus noceat :fed &
tunc quoque , fi diligenter aduertimus, nunquam niſi
amaritudinis o diſcordia feminaſpargit.Suadet enim
nonnullis ſingularia ieiunia qu.edam ,vnde ceteri ſchă
dalizentur,non quia diligit ieiunium ,fed quia ſchan
dalo delectatur. ſ Item li ſuadeat aliqua contra ca
nones , vel conſtitutiones , vel regulas , vel alia
præcepta maiorum . hoc indicio B. Simeon Mo- le apudSur
1. Iunii.
nachus Treuiréſiscú deprehédit.narratur hiſtoria
ab Euervvino Abbate czin verticē moniss Sinai iuffu
ſuperiorum cum miſſusfuiſſer ,ibi habitaturus:noctur
nis horis ille ſpecie Angelica damon apparuit, & vt
miſſam celebret hortatur. Ipſe nec plane dormiens, nec
perfectè vigilans contradicit,non debere fine presbyre
rij ordine aliquem hoc miniſterium implere:contra ini
micus inftar,ſeDei legatü eſſe, Christum hoc ,velle nec
decere ſanctum locum minifterio tali diutius priuari.
Renitentem ergo & contradicentem , adiuncto fibi
confortio alterius damonis , de lectulo educunt , ante
altare iam vigilantem ſtatuunt , alba induunt , de
cftola virimque altercantur : hoftis more presbyteri,
Simeon more diaconi contendebat fibi imponi de
bere. Tandem Dei filmulus , ad ſe reuerfus , vir
tute orationis , & ligno Crucis inimicum repellit,
ſéque deluſum ingemiſčit. ) Deprehenſa quoque il
lufio ex attentata fimilis ferèfuperbiæ audacia , &,
quia modeſtiæ auctor non erat, reuelatio ,in initio fSurius 6 .
ordinis Præmonſtratenſis. Rem totam narrabo lunii.c.27.
verbis ſcriptoris illius B. Nortberto coæui f.Inter
quo:(Pręmonſtratéſes religioſos)fallax ille ſpirituss;
quoſdam conſideransidiotas ,& fua illos quondam re
cognoſcens fuiſe vaſcula in quibus ſuæ quieti & vo
luptari indulgere confueuiſet:ita illos falſafuæ illuſionis
Sapientia repleuit, vi qui prius in libris vix legere no
uerant,iam ex libris magna quædam dicerēt, & de fet
turis prophetando maiora á ſtupenda pradicerent.
Danielis denique vnus ex eis prophetiam se ſcire affe
rebar, & de ea quædam duce mendacio , loquebatur:vbi
de quatuor , & feptem , decem cornibus, & regibus
Propheta fcribendo,inducit ,& de Antichriſto. In qui
bus iam fimpliciores quoſque attentos reddiderat, &
ſi fieri poſet, etiam ipſum Deihominem & Venerabi
lern Abbatem Simonem S. Nicolai , in errorem indu .
xiffet. Iam enim cô vſque progreſſa erat eius arrogan
tia , ut ipſis aſſidentibus , etiam in capitulo, ſermonem
facere anderet. Et qui vidit & audiuit, prebet huius
rei teftimonium . Et hocſignum eius , quia deſermone
profert initium. Erat enim hic fermo: Eſtore fortes
in bello , & pugnate cum antiquo ferpere.Hacfpi
ritus ille mendax per organum illud fuum proferebat:
fed ad veritatem que ſequitur,videlicet, Et accipietis
regnum æternum , haud quaquam procedere nequam
valebat. Porro cum ab auditoribus veritatis & dulce
dinis fallax ille ſpiritus fe ex parte deprehëdi cerneret,
vt eft mille artifex, maiore arte ad alia fallendi gene
ra ſe consertit,vt quia manifefta operationi intentos nā
poterat fubuertere, faltem contemplatores quoslibet a
nerieret à contemplatione. Nam ille idem clericus,la
boris huius miniſter, ſubita quadam & grauiſſima in
firmitait corripitur, & qui priies devifibilibus reſponſa
dabat ,iam in cælum osfuum , adinuiſibilia & ineffa
bilia promenda , poners non verebatur. Concurrunt
fratres,
 LIBRI IV .
frarres, ut conſuerum ejt adinungendum eum concur. A
runt ad ea que dicebat audienda : Defe quidem m.2
gna ,/ed depluribuscircumſtantibus afferebat maiora .
De fe quod eadem vefperâ aut futurus eſſet cum ange
lis in cælo,autftaretſanus cum ceterisfratribus in cho
ro . De alijs vero fingulorum confiderans habilitatem ,
quafi prophetando augurandodicebat : Hunc cum
nuper in Ecclefia ad fuperiora raperer ,vidi ad æterni
tatem vocarum : ijtim iam , cc. fubiungit varia
de aliis . Vide hic gradus fuperbiæ , primum idio
tas fibi dæmon deligit , & facit videri doctos:
deinde facit illos fcripturam interpretari. 3 .
eriam coràm maioribus diſſerere in locis , v
bi tacendum de his , & culpa potiùs humiliter
agnoſcenda. 4. facit eos Pſeudo prophetas,de fe
magna loquentes, nec de aliis minora, vt ſuperbia
pluribus affricaretur.Subiicit poftea dealio idem
faciente , & has omnes dæmonis machinationes
dilipatas,ftatim vtreligioſi, fraudem fubolfacien
tes,reſpondere,le nec bunc, nec vllum alium am
pliùs audire velle , donec pater corum Nortbertus
rcuerteretur.hæc enim refponfo, humilis obedien
nie virtutc,daemonem vicit Nec efficaciùs ferè vl
lum exſtat remedium dabo aliud exemplum ver
bis Fran.Bentiiex annues litteris noftrorum prouincia
Mediola'annis is 90. In oppido quodam ſuburbanopro
pè Aronam ,ad triginta mulieres malo demore agitá
tur, omnes ferèviri inesqınjimeſ conditionis,ex praſer
tim qise funt votovirginitatis obftricta.miri ,iis,qui- Cuersùs, & D. Rhemigio Reméti conferius in an
bus dolis eircüueniat,quibus artibus oppugnet, varius
indutit formas,vt alliciat ad infanda ,vt deterreat ab
boneſtis.a ſimulat modo perfonam , ci pietatū monachi,
( quod audire aures bórrent , ipfiuſmet Chriſti cruci
fixi, hortantis ad impia:quin i vrum , leonem ſerpen
tem :impetum facturusin puellas hianti ore, o deuora
turus vno haut : minacem etiam militem cim [clopo
parato dº inftruito iamamque exiruſuero pernicialem
clandem cum flamma romruque niſi extorqueat af
jenfim.Sed ſimplicitas virginum vincit omnem afts
tia Deonixa ,Magnaomnino earum fides, eóquecly
peo ignea nequiſiri tela exftinxere :Et plurimis nar
rationes dux reponentur. Ex earum numero quedam
nobilibus orta parentibus, c- mollirer educata,că ha D
beret aliquando nočlem infeſtam à diabolo inſidianie,
ſtra !um deferit, o hieme licet media ac tempeſtate per
frigida ,in nudo pavimento nuda eubat . cum creſteret
mullo fecites flamma(vt magnum incendium aqua in
geſta)elam ciebilo egreſſa in hortum ſecedit, ibiquema
gni emirl.xiione Franciſce , quem eadem faltitasjeac
ceperat, corpusproiecit in aggerem niuium , tamdiu
que peruo!usi aut,oltrepente lucet demone ( qui abei
Erhebatter of dentibus frendente,vt'internum ignem
exiernofrigørerellinxerit.Alteri item damon noctu ſe
oftendit imagine Bcatæ Vrſula , crucis vexillum pre
ferens cum militarum virginum comitatu , atque ita
locurses eſt ; videt Deus amásque tuum iſtudſtudium
ivende pudicitia :fed quoniam difficile admodum eſt in
paterna domo in tanto firepitu occurſantium , & peri
culorum 'obieta non contaminari mentem aliqua ex
p.:r10,nos allegauit, vt te duceremus , in cænobium ſa
crarum virginum ,omni;ſis curis omnibus ipfius numini
tudiosè fimulantium.Hec virguncula,Deoaſpiranté,
CH !A verens di.zboli inidias, dexteram duxiſſet manā
cipite iz pettues,moxque à finiftra produxiſetin dex
ierim , 2ut efform.ret crucem ; ſe talibus viſis,tantóque
Colore in digniſſimam ejſeprofitetur.Nequevero vobis
bben.m.191.2m fidem.timeo & in ſpecioſis conſiliis fi
stos dolos, quod fi Dei legatione fungimini has San
dorum reliquias ( habebat reliquias adalligatas ad
C. I. Q. IL SEC . V ... 269
vilitin ) numaidi.er venerdm.11!. Aniruin di.ill, 70:6.- 1
buerunt in genua larne vener.:bunde . & tantumat !
vrgent ,vt matteret perfeuitonem .At illa ,mili non licei
quicquam graniusftatueremei patris je iritualis ini :
vezegue ad eum adire decet noile intempefta :conteni
te vos iliü & exponite mindaium Der:vbidiluzeri
ego accedam & vrar confilio illius. Hoc refponfo, de
mones abieéta omniſimulatione,in fias ſerenebrasau.
diderunt, cum fremitu in irridentem fueliur ,quor!
lingua ſolum bellarent , gratéfque agentem fupplicise?
Deo, contumelias, & prebra certziim ingerentes.]
Hactenus Bencius, quid hac virgine fapientus.
fed doccbat nimirú illam VERA SAPIEN
TI A , cui ſepudicitiæ Zonâ colligarat.Impudicitia
ftatim prodit dæmonem : fic enim ab calami
ſtris , & procaci vultu , & curioa diſcurſatione
D. Robertus Abbas dæmoneni in nuptiis agnouit a vicissur.
a.Ec lafciua forma& moru , ac verbis , eundem colunii
gnouit S.Dunſtanus , & ignica forcipe arrepto eius com 3 .
naſo lepidè irriſit breſle Osberto Cantuarienfi b Surius
Addam fingularis cautelæ exemplum , quo doce- 19.Mal .
niur, nihil tutius elſe, quàin timereluum ſequi iu
dicium , aut ab obedientia maiorum vllius reuela
tionis etiam certæ fiduciâ recedere. Genebal
dus Laudunenfis Epiſcopus per incautam cum v
xore , quam deſeruerat familiaritatem , ex bono
principio ortam , tandem , qux humana fragilitas
eſt,cum câ corpus miſcuerat : fed poftea ad corre
guftiffimum locum inſtar ſepolchri reclulus fue
rar ,vbicum feptem annis poenitentiam afperrima
egillet: Septimo ( inquit Hincmarus in D.Remigii
vita c ) anno, in vigilii cane Domini, cim idem uene c apud
baldus in oratione Domu porno: laret , & feipku in de Sur.iz.
lapu ai.
fleret , circa medium nociem angelus Donuni.c ? in nisi
Ina venit Ince ,ad cum in oratorium vbi pronis ise
bat, & ait adeum : Genebrilde exaudia funze pro te
deinandes
oruciones patris tui Remigy : fieſcepit quoque
penitenit.im tuam , & dimuimet peccarum tuum .
Jurge, & hine egredere , fácquc minitery Epiſcop.1!1s
officiu, & recöcilia Domino paničies criminibusfites.
Genebaldus autem, nimio terroreperculfies,cefpondere
nihilporuit.Tunc angelus Domini confortenseum , &
ne timeret hortatus eft , fed gauderetisi puferiordia
Domini ſibicollata. Quianim . !1sdixitad ange!um :
non posſum hinc egredi : quia Domini's & peer machs
Remigius clauem huiusoprij fecŭ laber,quod & figillo
ſuo fignauit.Etangel' ad eü;vt nö dubites (inquit)me
à Domino miſsü ; icut patet iibi cælīt ;fic & oftveitud
patebit.Etſtatim faluo figillo ac cera,oſti illud aperii
eft. ] Ecce tibi veræ vilionis indicia :priùs pertur
batio , mox cóſolatio , & verum ac apertú miraculü
figilli ac cer æ integritas : non tamen cenſuit vir
ſanctus obedientiæ quidquam derogandum.Túc
Genebaldus in modum crucis fe iactans in limine,
dixit , Etiamſiipfe Dominus IESV S Chriflus die
e gratus fuerit ad me venire peccatorem : hinc non egre
diar, donec ille venerit,qui me in eines nomine, 'n iftare
clufione cöſtituit . Et ſtatim angelus Domini receſſit-ab
eo.] Quid ergo ?placuit Deo Genebaldianimus, &
per angelú hæc omnia,cadé nocte, R hemis perno
<tanti in oratione D.Remigiomanifeſtauit, euin
que Laudunum proficiſci iubet , & Gencbaldu
Epiſcopali ſedi reſtituere, quod & factum ab eo
confeftim.Contra D.Guilh .Aquitaniæ dux, ſi dx -
monisſuggeſtionesquibus & feruor deuotionis
minuebatur , & ad ſæcularia reuocabat : r , initiò
diiudicatas repreſfiflet ;non ſe fic Lucenfibus ad
bellum ducem obtruſillet , nec cæcitare percuffis
z 3
 270 DISQUISITIONVM
fuifiera : fed illum decepito , cauciorem reddidit A
a Theo- i poſtea ,ve facilè fecundæ reuelationis falfitaté có.
bald, in teinnerer b.Prudétiſsimus ſenex Abrahamius ( vt
B.Ephré prodidit ) reuelationes illas, quibus eum
C.16.apud dæmon , Sanétum & Beatum prædicabat contrario
Sur.Fe.
brua. humilitatis actu ſtarim profligabar c. Vah ! quam
bibi.c. 19. contraria fuit illa Gandenſis virgo ,noftris tempo
Simeon ribus ?miſella diu vacaret orationi, & Sacramenta
Mera
. ex frequentarat; ſed vel non fatis exercitatum nacta
phraft
Ephremo fuerat confeffarium , vel fi nacta , ei ſua ſecreta fpi
apud Sa. ritualia non pandebat,vel benè monenti non cre
riú Mar
debat. quicquid horum fuerit, paulatim variis re
rii 16.
uelationibus eam diabolus ſuperbiz ſpiritu infla
uit.rande perſuaſit,meritis reliquis paré eſſe Dei- B
paræ Virgini:deeſſe fæcunditatem iuncta virgini
tati illibata :li pergat , id quoque cóſecuturá. ô va
frum commentum , & muliebri ingenio accomo
darum! iam illa ſe confeſsionis indigam nó eſſere
batur : itaque per annos aliquot eam intermittés,
non abſtinebat tamen à facra ſynaxi.Quid multa ?
ſemel dum in templo verſatur, & communionem
exſpectat, ardentiuſquebeneficiú illud reliquum
poltulat: audit ,bono lis animo , dilecta,exoralle te
icito , conceffa tibi foecunditatis cum caftimonia
prærogatiua ,quam peris: decælo confide te gra
uidacam.cómifcuerat enim fe cum dæmone qui ,
lucis Angelum mentiebatur.domum reuerfasſen
tit vterum cumeſcere : iufto poſt partus tempore c
adueniente,pium quendam & prudentem adit ci
ué ,benè notum ,narrat rem totam , petitque, vr in
domus eius penetralibus fibi liceat parere, & fti
pulatur arcanum fore. Ille nec credulus dictis de
reuelatione,nec tamen ſuſtinens virginem domo
excludere :veritus ,ne grattari iam incipiétibus Se
ctariis,materiam res vulgata præberet blafphemis
hæreticorum dicteriis atquelzdoriis, ea luſcipit
& adhibita obſtetrice fida partum exſpectat.Mi
ſera dolorib . vehementer torquebatur,tandéma
gnam ,pro prole humana ,horridorum ,& villoſo .
ruin ,fædiſsinorúmque vermium copiam effudit
vtero,quorum tam dirus erat aſpectus, vt omnes D
exhorrefcerent , tam terer odor , vr fætore fermè
exanımarétur. Sic demú miſella ſe deluſam intel
lexit, & fuperbiæ íua fructum ,à ſuperború Prin
cipe retuliſſe, qué oportebat. Sic mulier decepta ,
fed & viros ille dololus coluber fupplātauit. Apud
Gregorium Turonenſem legútur hæc de S.Friar
do & locio cius Secundello , Sanctus Friardus cum
Secundello Diacono in (iepradictà infula ftetit immo
bilis: habebat tamen vterque eorum propriam celiulá,
fed proculinier ſe pofitum.Cùmque jtrenuein oratione
perfiftereni,nocte Secundello Diacono apparuit tenta
tor in fpecieDomini,dicens : Ego fum Chriftus, quem
continuo deprecaris:iam enim ſanctus eft, & nome tuū
in libro vita cum reliquis Sanctis mei adjcripſi : egre .
dere nunc ab hac inſula , & vadensfacſanitates in po
pulis.His & ille illecius deceptionibus difceſſit ab inſu
la ,nec focio nunciauit tamen , cum infirmis in nomine
Chrijli manus imponeret,fanabantur. Reuerfus autem
poſt multum tempus ad inſulam , venit adfocium cum
Vina gloria , dicens : Abii extra inſulam , & virtuies
multas in populis feci.Cúmqueconterritus ille interro
fibi vellet,cuneta quageſſeratfimplici
garei „zuid hoc
ierpandit. At fenex obſtupefcens,fufpıránſque ac la
crymans ait : Va nobis : in quantum an dio à tentatore
de=ufus es:vade , age pænitentia , ne vltrà tibi praua
leant eius doli .] Ecce vides lapſum primò quia'oc
culta eſt ſuperbia credidit ſe ſanctum , & ex hoc
frontiſpicio non cognouit doloſam machinam.2
MAGICARVM
quia defciuit à bono propoſito manendi in illa in
lula. 3.quia clam habuit magiſtrum cólilia lua , &
obodireillı neglexit. Vide nunc , vt victus viccrit,
fretus humilitaie, obedientia , oratione Sequitur 3
pud Gregor.Turonenf.d Quod ille ( Secundellus ) a 1. de vit.
intelligens en perile ſe timens,cum fic!u ad pedeseus Patrum c,
profternitur ,rogas vt profe Dumıni deprecaretur.Cr ';
Surius I.
Venizinquit, & j A sier eins omni potitia pro faluie e
nima tua pofcamus:no eft enim dijficriis Dominus jeco August.
firentibus miſcreri,cum ipſe per Propeia dicat:Nolo
morté peccatoris ,ſed vecóuerratur & viuat.Ora
tibº aniē illis aduenit iterī tèiator in jımılı ſpecie ad
Secüdellū Diaconü dicēs, nonrie pracepera t.bigeo gulod
oues mea morbida effet,& paftore indigerēt,vt egrede
roris & viſitares,atque opē ſanitaris eis tribueres :Et il
legIn veritate cöperi,quod ſeduciot ſis.nequete Deur
credo, cuius teſfociem mentiris habere.Tamē,fi Chri
ſtus es,crucem tuam quam reliquiſti,ipfam oftende, og
credam tibi.Cumque non oftenderet, Biacono cruce 1
in os eius facienteonfuſus euanuit . ] Ec ecce tibicó
filiú ,quod in fimilibus dubiis potes adhibere,pe
tere vt le cruce cõſignet, vel vt formata cruce ti
bi benedicat.D.Matronæ ſimiliter dæmon,appa
rés in forma ſpeciofæ mulieris, ſuafit vt relicto de.
ſerto vrbem peteret , minùspudori eius periculu
ib , fore : fed beara ſtatim inſidians, ex auſteri oris
vitæ diſſua tione,intellexit inimici ( Simeon Meia 1
phraft.in eiusvita menfe Nouembri.] Sic S.Marcel
Tus ábhas dæmones ex obſeſsis pulfurus,iíſque a
liqaoties clamátib ',lubenosexiie,in nos quonia al 1
ceputi poteftateme,nihil iuſsit,ſed perſeuerauit in o
ratione,donec à Deo compulli recellerunt.Cau 1
!
ſam quærentibus,cur non itatim iuſsiſſet,pruden
tiſsimè reſpondit, Quoniam du entes me in cos acce
pelje poteftatem, nihil aliud agebant quam quod vana
gloria laqueis me conabătur implicare c. ) Cuius do
cumenti vtilitas non in exorciſmis modò , fed N
& in reuelationibus cunctis maxima eft , quía c Simcon
Meta
maximum in his vanæ gloriæ periculum ,vr de Se
phraft.in
cundello vidimus. Ipfe quoq; fpiritus S.mirabili eiusvita
quadā viſione le B.Angelæ Fulginati inſinuas, củ 29.Deceb.
eam collaudallet , & ipla ideo re ſuſpectá haberet,
quod lic exponeretur periculo vanæ gloriæ pro
certo ſigno probæreuelationis ei aſsignauit ;quod
quo magis laudabatur , hoc ei crebrior & acrior
omniú peccatorú præteritorú memoria occurre
ret, & , ne conata quidem ,vllum vanæ gloriæ lo
cú dare poſſet.Narrat hocipfa fusè c.19. & idem
alias quoq,le experta ſcribit c.21.22 . & 29. Sed &
illud attédédú multi formes in omné partem eſle
dæmonis fraudes.aliquando ſuadet quod optiinú
eft,cúc periculú ſubeſt ſuperbiæ :idco tú valdèca
uéda hæc peftis. Aliquádo ſuadet quod bonú eft:
icd túc cóliderare oporter,nú hoc bonú ſit maio
E ris boniimpedimétú. li poſteriushoc obſeruaffet
B.Iordanes Prædicatorii ordinis Magiſter Gene
calis,nó illi diabol'aliquoties hac techna impofuil
iet : ſemel quidé : vt ad cócionádú eú redderet ini !
doneú,ac debile ,ſpecie boni exépli prębédi,& au
Iterioris vitç,impulit,ea relinquere, quçcorpuſcu
lo illius erát neceſſaria, & eú ad maximā viriú in
firmitaté redegit f.Sed & aliàs iterú iterúmq; cú
f Leander
hoc prætextu decepit.quę Hiſtoria ,quia religiofis Albertus
vtilis futura ,digna eſtpluribus locis legi. fic ergocius vitæ
ſcribit Leader Albert' g ,de illo febrib.acutiſsimis c.2 !.
laboráte, Fortè cī venerado patregeratquidä сarobijs . diuſdem
vitæ C..22.
cuiuſdā praſidēs,què Priorē appellanı,ordinisnoftri,
vir diſcretºfollers,prouidus ,litteris calles, & moribus
cöpoſitº,qui aliqua lomedicina operă de ter ut.Ís :gitur
(orda
 LIBER III. C.
Iordanispatris anımū ignoras,et ſcienseü on agrota-
tione ſibi ipſirigidiſſimu,dixit: Pater oportet ægrotā :n
1
omnibus medico ſe ſubycere ,fipriſtinananciſci cupiat
ſospitaté. Quapropter licet fisnoftræreligionis præfi
dl. deviel
& tus caput,ægrotus præfečtura auctorti atēdimittas,
10.02 mibig te lubdas,obedias neceffe eft. Quod fi feceris ,
Surius handvereor ,qui in breui incolumis hinc exéas. Annuit
Augen venerandus pater humiliter. preter ergo ordinis no
ſtri conſuetudinem ſuper plumasagroto quieſcenti ( fic
enim Prior prudens iufferat ) nočie diabolus, formam
pra feferensangelicam apparuit,dicens , veluti admi
rabundus: Ejt ne hic Iordanes, famã e opinione apud
omnes tam præclarus? præfe &tus & pater tam inſignis
Prædicatorum ordinis? Ejſem anceps, niſi ante hac te
diu nouiſſem.O quam vilis & impudens factuses, qui
veluti vnus de dominis terra, inſtrato plumis dofericis
ornato quieſcis? O infælix , quale ordini tuo ó frarri
tus exemplum prabes?ſed non eft tui Deus in fine obli
tus,qui ad te corrigendum me mifit.Surge igitur è gra
bato, terreg protinusfupplex inhereas. ftatima; did
bolo cuane cente perterritus Iordanes in terram cor
ruit , ó fic iacens, poliyu im illuxit , à Priore cá fra
tribus inuenitur. Quem Prior feuerè corripiens,coëgit
ex merito obedientia m jtrato prepararo decumbere .
Sequente nocte iterum diabolus priſtina formâ affum
prà aditiit, duris quam antea redarguit velut fi
bi inobedientem , móxque in folum ipſum defilire pre
cepit. Quem cum manè eius diei Prioriterato ſuper
folum iacere conspexiſſet , apprimè indignatus, dixit:
miror tuă ſimplicitatë,ne dicam inſcitiam , qui non folù
in corporis,fed o animæpræiudiciú contra obedientiam
hoc facere preſumpſeris. Egoenim Deum cæli , terreg
Dominü teſtor,quod nolui
ſem pro toto terrarü orbe jic
grauiter conira Deum ordinedeliquiſſe: hæc di
cens,in fletū maximum prorupit. Quod cernens vene
rabilis pater, cú ipfe lacrymans procidit ad pedes eius.
narrans ei viſiones ,fed magis illuſiones:eo qualiter, vi
coniicere poterat diabolī illumfuijſe ,qui in angelū lucis
fuerat transfiguratus.Prior vero captus admiratione ac
quadä сõmiſeratione illius,aliquantulum lenitus, iuſſit
ipſum ſtratum aſcendere.Ex hoc enim tátam membro
rum debilitatě contraxerat,ſichumores indurati file
rant,vt vix ſpiritü ad quieſcendú haberet.Tertia nocte
Diabolus,vt prioribus,adfuit:què,vt conſpexit virSan . D. tiones illas nõeffe à Deo,fed maligni demonis illuſiones
étus (iam enim in increpationes eruperat)ait:O nequis
fimě generis humani hoftis, ô impudice canis,ô immắ
da bellua ,quomodomeā auſus es ſimplicitatēdeludere,
ceu Zelum quaiemcumg erga ordinempre te ferens?Et
ego quidē,niſihoc omnipotentis Dei dispenſario permi
Siljer,ſapientiùsaduertiſem ,quod multó melior eft obe
dientia ,quàm ftultorii victime . Et in facic eiusexpues,
eum fugauit.]En Sanctus vir deceptus inani ſpecie
boni,reſipuitfolido obedientia bono ſe muniés . Nota
etiam vltimú illud,quod apparéti in angeli forma
in faciem expuit:nam hocetiá viriſpirituales com
mendant,quando viſio ſuſpecta eſt: & noui homi . E venire ad te,qua meü mihi amicú per vim auferre co
né , cui hoc optimècelfit. Concludendum hoc ca naris.Somniú autēzego vocor. Multis enim præfertim
put teſtimonio B.Meinulphi Diaconi & cõfefforis, religiofisyin fomnis,inſtarLuciferi appareo,mibig, obe
qui iple apparés hanc regulam docuit; viſionesve diūt illi,á ex meis cõfolationibus animis efferütur , di
ras elle, quæ ad pietatem & religioné duces forét. gnosý ſeputāt ,qui diuinis Gangelis fruütur colloquys.
Hiſtoria ,cxGobelino Perſonâ, verbotenùs accipe: Amicum illum meum , quem pro tua voluntate mihi
non longè ab obitu cuidam cubiculario ſuo perviſum in
fomnis apparuit,hortans eŭ,vtmūdoepopss eius ocy's
valefaciat, cú ad regis atorni fe cöferat militiă. At ille
viſioně illam non alio quàm illuſionis loco habens ,nihil
de vita emendatione curanit. Sančius autem vir , eius
infirmitati ſe accommoduns, iterum eum vt priùs ad
monuit . Sed cum neque fic quicquam de vitâ reétiùs
inſtituenda cocitaret, tertio ei apparuit, avg, ad eum ;
I. Q. III. SEC . V. 271
A dvejces mijer, nejchs, quum immanespredo mentem fibi
vendicet iuam ,qui tibi auctor ( fuajor eft, vi neg, mit
tenti Domino, nequemihiab eo miſſo obtemperes.Ceriè
cum iu malè viuendo piane defipias , neque ab hac jtul
siria spontè recedere velis, diuina re admonuit reuela
fic ad frugem meliorem te reciperes. Tu au
110, vi vel
tem (ſtulte) tibi pateris mifere de perniciosè illudi , qui
veram reuelationem pro phan aftuca habes illusone.
Neque enim quiſquam fidei:um ambigit illam vifionë
effe illuſionis expertem , qua ad Chriftianam pietalem
religionem inuitet: quodfi quilibet faceret iibi vigi
lanti,nequaqua negligere deberes.fed quando te verba
non corrigunt ,ad facta veniendis ejt.itajplanè efficia ,
vt viſione qua tu intelligere diſjimul.asrepjā veriffima
effe certo experiarts. His dictis,ilie expergifcitur: ſentit
amëto barba omnēauulſam ,fugu procuab l oculisfom
B
nusomris & c.Jadditquopactovilioni obtéperarit.a ain vitas.
Secunda conſideratio eft , quod qu.indo in viſio
phi apud
ne vel reuelatione fuadeniur aliqua pia ,bond , rectajza Surium s .
tum diligenter perpendendü ejt,num fimul aliqua ſúa- Octobr.
deantur,impia,improba, vana á inutilia.Multarum O
huiulmodi palliin occurrunt exempla: ego conté
tus fum ,eris & cu ( pic lector ) nonnullorum San
etorú.lacobus Vitriacusb egregiè confirmat hoc bli . 1. vi
dictú, cum ita fcribit; Quidam ex amicis eius B.Ma ta B. Ma
!
rię Oegniacenz )precipuis,a damonio meridiano per ricOcgni .
ambulante in tenebris , aliquando tanto periculofius acení.c.g.
quanto fecbtilius infeftabatur.Callidus enim hoftis,eräs
figuransfein angelum lucis,fub specie pietatis eifami
luriter in fomnisapparebat,nonnunquam eius quadă
C vitia reprehendens,ad quadam eriam facienda bona
cumfraudulenter adhortans,vtpriùs tanquă antidoti
cuiuſdam falſa ſpecie oblata,poſtea occultiùs venenum,
inſtillaret,ó mellita linguâ blanditer exerta ,poſtmo
dumdentem infigeret, c ad extremum candamfuam
quaſi cedrū ſtringerer.cum enim iam illi fides deu ve
raci haberetur, ium inftar ſophiſta “ impoſtoris,veris
quibuſdam proditor ille falſa permiſcebat,bonorum in
termixtione falſisquadam vmbram inſidiosè pralexēs.
Tandem fuismachinis co perduxit fratrem illum ,
res eius peffimum exitum fuerinthabitura,fi non ancil
la Chriſti, reuelante ſpiritu ſancto,callidi veteratoris
fraudes didiciffet. Cum autem diceret homini, reuela
effe, & ille è diuerfo,won ſancto,fed fuofpiritu obiiceret;
Cùm tot beneficia præftiteritmihi ſpiritusille , tot vera
ófutura predixerit,nullo pacto mihi vult imponere:il
la ad folita orationis arma confugiens( En bonú reme
diū,bonum ſcurū .)pedes Domini rigat lacrymis,coe
lū precibus inſtanter pulſat,necfacit finē;donec impius
ille impoſtor ,cū multo gemitu cöpudore ipfi nocte in cel
lula ſúa oranti adſtaret:què illa cõmentitio praditum
Splendore intuens: Quiſna estu ,inquit ,aut qui vocaris?
Ille ſuperbout erat vultu ilta toruis oculis viciſſim aſpi
ciēs.Ego fum ,ait,quê tu maledicta precib.suis cöpulifti
abftulifti,iam eram à bono propoſito retra & turus. Et id
fanè euentus rei docuit,fed oua aſpidum rupta ſunt,
maligniillius fraudulenta conſilia in lucem prolata. ]
Quibus verbis,nobis ſimul & arces dæmonis , &
modus , & finis , & remedium , quo in re dubia Per,Rau
zanus lib .
vtendum , proponuntur . Hoc reinedio B. Vin 1. virx D.
centius Ferrerius aliam dæmonis illuſionem dc
prehendit , & diſpulit c.fic & B Gutlacus ipfidias,
Z 4 immode
 272 DISQUISITIONVM
Sur, in mmoderata fuadentis ieiunia intellexit & cauit a . , Aan res huiuſinodi fint, disticile et ftatim
us vita
ac fpecie iuuandarum animarum Diabolus per
pril.1.
luaſit S.Elphego,vtex carcere ,ſe deducentem ,de
ducentemque lequeretur,exemplo B. Petri ange
lum ſequentis. ſuaſit & perſuaſit in angeli ſpecie:
ſed eductum confefforem in via deſeruir,ille frau
dem intellexit ,doluit; & martyrio , quod fugerat,
Osber- fe iterum obtulit,ac coronam meruit b.Sic eodem
us Can- prætextu conatus cuidá Monacho fuadere vt cel
lam delereret deceptus fuit à B. Arſenio . Quare
u cius vi- diligenter notanda, fideliter retinenda eſt, do & ri
1.
na eiufdé B. Arſenij,qua, velur in fpeculo,ſimula
chra pugna dæmoniacæ, & capita inſidiariú præ
cipua, nobis, apudMetaphraſtem ,propoſuit fpe
P furia ſunt documenta. Nam iuxta Gloil . in Mart.
ctanda.Et quia huius capitis res iſta , & in primis y B
tilis , idcò verborenùs exhibebo ; Hoc quoque vos
non lateat, ô fratres, quod nofter inimicus Diabolies,
multis o varijs vtens machinis nos conatur decipere,
á boni pretextu in mala impellere: : ut, verbi canla,
Suggerens, hospitalitatem , confequenter fratrum ,
qui acceduni gratam o benignam exceptionem ; ef
ficit, vt fimulcomedant cö compotent:caufa autem eſt,
bonum caritatis. deinde fis paullatim fuffurans á ai
irabens,imprudentes nos trahit , vi vintri ſeruiamus,
deindead acietatem libidinis, nos polluit o volu
ptatibus. Alys rursusſubmittensin animum eleemofy
nam ü beni, nitatem ,o in pauperes beneficentiam ,
immittit amorem pecunie, o in furorem impellit auct
ruia . Alys auiem multorum vtilitatem tanyitam cptio in Beati illius vita continetur e talis alia Euty 8. April.
cſcam porrigens, efficit, vt filentium a quietem re
linguant , tanquam rem inutilem , vi, cum multis
quidem mundanis habeant confuetudinem ,cnonnus
guim eriam cum mulieribus incante hoc faciant, per
fuadet ; tanquam qui iam co peruenerint , vtfintim
paribiles:c- ſic miferos reddit libidino; os , C ſeruien
res an !ını periurbationibus. Álys nullam exhibens
moleftum , u-vt i nullo capiantur vitio inſidiosè pro
curans, extulit in fuperbiam ,o fic nullo negotio pre
cipitam . Nonnunquam autcm faciens,vt à bellando
aljtoncant, co maximè y , qui ad ſuſcipienda exercita
tlonis ceriam :na fe paulo ante exuerant ; decepit effi
ciens, vt ejſent fecuri, ở de nulla re ſolliciti. Ex quo D trarys oblatis infirmare: ideò non ſtatim reiiciendæ
faclum eſt , v :cum cosiniec erit in focordi am , vtla
bores negligerent effecerit; repente illos inuaderet,tan
quam expugnaiu facileso inermes: ( fic maxima te
peſtare eorum mentem labefaétares, C com urbares, e
Sape etiam in vitiorum profindim immergeret. Altos
, cim , vt fibi fiderent , perfuefilet,vt qui iam
riersais
ad maiorem peruenifjeni menfuram ; fuggeſsit vt eis
crederentur aliorum cogitationes, viliorumque Chela
lorum annunciationes. Quibuscum nondum rečiè fua
vitia abluiſent,primim quidem recorda1107.em i in
form.iticnem corum ,gue audiuerant,immifit ,non abf
que animi perturbatione. Deinde zero etiam miferè
impulit ad carnis contaminaiionem c. ] His enume
Sim .Me- ratis , ſubdit propter cor ſtratagematum multi
ephraft. plices noxas, nobis multâ NOSTRI CV
nAlícnio. STODIA , & SOBRIETATE, VIGI
LANTI A quoque , & ad B O NVM AI
TENIIONE , opus elle. Nonnulla his addi
poflunt ex loan . Horozeo libr . i . de verâ & falsâ
lidepro proheriâ cap. 15.
Tertia confideratio eſt Gerſonis d conſiderandi
pat. fpirit.
an quod reuelatum fuit,id humana intelligétia quis ſi
ne relatione potuerit affequi:tunc enim ſuſpectă ello
debere,vt fuperuacua & minimè neceſſaria.Quod
li fuerit de rebus,quæ & humaná intelligentia , &
dæmonis fcientiam excedunt, tunc non poterit a
liunde, quàm deſurſum , miffa fuifle reuclatio.Sed
MAGICARVM
iuicas,
quia nóporelt nifi luccellutéporis quando euétus
prædictionis,declarat veritate, vel diligenti dilul
lione ( quando occulta cogitatio rcuelatur, id die
prehendi,litné diuinæ tantum res illa cognitionis,
an etiam dæmonis aut hominis :Hoc vicio prophe
tiæ Savonarolę laborarunt,ipfiulmet confeflione.
Quarta conſideratio , videndum an , non tem
fit defumpia ex facris lirieres ( runc enim lulpecta
haberetur ) quum illis conjeniure. 04/211 ex parte , o
conjians, congrua quog, Sord !072.m voninum dofire
ne e exemplis ,rialijificeronei atmixiuin ha
bens, totáque pertinens ud fiu em bominum e Dei
gloriam . Diuinæ namque reuelatio is hzc illu -
cap. 17. ſuſpecta eſt omnis reuclatio quam non
videmus per omnia conuenire cum Lcge,prophe
tis, & Euangelio.
Quinta conſideratio elt,viru.in rentelario alijs re
uelarsonibus indubitaris conti melur : nam ſi nec alia
certæ , res dubia marct.poreſt enimDiabolus, v : fe
mel fic fæpiùs.ve vni lic pluribus, idé reuelare.Cer
tarum reuelationú ex hoc capite multa fuperiun
in Ecclefiafticis Hiſtoricis veſtigia . talis illa admi
randa B. Hermanni Stenfeldéfis , qui & lofeph vo
catus , cò quod B. Virgo Maria ab angelo para
nympho in fomnis civiladelpóderi,Virgineæ be
i nignitatis çxéplo clariſſimo , cuius iucúda deſcri
eapudSur.
chij Patriarchæ , apud Inlatum in eures vila.talis toino. 7 .
alia B.Guilhelmi Roſcildenſīs,apud Surium April.
6.ralis alia S.Adalberti ſub mortem ci oblata, & à
Leone explicata , ipud eumdem .XXIII.menfiseiufde,
tales multæ eius quem paulò ante laudaui B. Mei
nulphi f ,tales multæ apud Petrum Venerabilem in fapud Sur
ctob.
tebris Miraculorum g . Validior cenſenda confirma 5.O
g libr.i.c.
rio per alios,quàm per eumdem , item per incogni. 23. & 27 .
tos, quam notos, per viros, quàm fæminas.
Sexta conſideratio , ſipugnantes fint diuerf& de ea
dem re reuelationes, vt plurimum amb« fzpečte ſunt
habenda :inierdum tamê ficverasconatur diabolus ci
omnes,fed illis , re maturè deliberata , credendum ,
non quæ priores ſunt, ( fieri enim folet,vt cùm dix
mon conatus fuerit illudere per faliam , Deus alia
vera imnulla nebulam illam, lucis fuperuentu , di
fiiciat ) fed quas plures ac probatiores fanctitate,
prudentia & facra doétrina confirmant, & quarū
auctoribus minùs caulę fuit talia confingendi.v.s.
in reuelationibus de Immaculata cóceptioneDei
PAR Æ Virginis MARI Æ , quando paria ſuntre
liqua momenta circumſtantiarum ,plus tribuendu
reuelationibus habitis ( ſi quæ ſunt) ante contro
uerliam cadem de re natam , & poſt natam contro
uerfiam ,ijs quas habuerunt, qui nec inſtiruri,cuius
D.Thomas,nec alterius cuius Doctor fubtilis, fue.
re : hienim ab affectu liberiores : & hac ſanè ex
E
parte reuclatio D. Birgittæ præponderat alteri ,
quæ tribuitur D. Catarinx Senenſi.
SECTIO VI .
De indicijs peti: is à reuelationum cir
cumſtantys.
VO præcedentia indicia quaſi mixta ſunt,
D partim ex ipfa reuelationc, partim excrinle
cus petita : ſequitur nunc ,vt qux in circumſtan 1
tiis obferuatu neceſſaria indagemus.
1. Occurrit ,
 LIBRI IV. C. I.
1. occurrit , illud à fine petitum , quid mouerit , A
hominem vt hanc reuelationem aliis indicaret ,
propalaretque : Num curioſitas ,leuitas , vanitas,
d
cupiditas, auaritia, ambitio, vtilitas propria, an a
liorum ; ſi propria, an ſpiritualis, aut carnalis,fi a
liorum , paucorúmne, multorum, an omnium : Et
in hac ipla cauſæ inueſtigatione perpendendus fi
nis, non tantùm proximus & apertus, fed occul
tus etiam & remotus. Poteſt enim (Gerſon ait) finis
proximus apparere bonus, ó falubris , & deuotus ad
ædificatione aliorum , qui tandem prolabatur in multi
plex ſchandalum , dum non reſpondebunt vltima pri
mis, velaliàs falſum fiętúmquedeprehendetur inperſo
nis fuiſſe , reputatis, magna fanctitatis , vt docuit & tas
noftra in deceptionibus Doftorum Ioannis de Varenis,
loan. Huſs. fimilium .] Ideò Elias , quantùm po
terar, conabatur, amanshumilitatem ,à ſe amoliri
Eliſeum , ne videret eum rapi ignco curru ince
lum . [4. Reg. 2. ] Prudenter Arfenius fibi factas
reuelationes nunquam , niſi aliorum poſceret vti
litas , narrabat , & tum narrabat quali alteri acci
a in cius
diſſent, vt Simeon Metaphraſt, obſeruauit a: B.
vit.
quoqac Hildegardis vix fuperiorum iuflu induci
potuit, nec inducta fuit, donec Eugen . 3. Pontif.
6 Theo eam ad reuelationes ſuas fcribendum animauit b .
dori . Ab- Idem fuit ſenſus B.Libuinæ ,cui cùm Chriſtus Do
bas li .. , minus vigilanti apparens, quinque vulnerum ſuo
> vitę Hil
rum ſignaluculenter impreſſa ,reliquiſſet, & cer
degard.
neret virgo tam hiantia vulnera homines latere
cap. 4 .
non poſſe, timerétque concurſum & applauſum
hominum , ſic Deum deprecata ſcribitur; Maneat
obfecro Domine hoc dignationis ſacramentum inter me
do te: fufficit enim mihi gratia fua. ] Noli dubitare
gratam ſponſæ humilitatem & cuftodiam fuiſſe .
magno enim miraculo confeftim cute vulnera ob .
tecta fuere, dolore ramen, & liuore perpetuò per
cloan.
manentec. Eadem virgo alio tempore meritò
Brugman
nus, in vi. quendam folitum reuelaciones ſuas narrare, &
ta S. Lib- | quod facilè accidit ) narrationis calorc quædam
vvina . p. de ſuo adiicere, idcirco pænis purgatorii addictum
2.6.8. vidit d.
dide Brug Secundò, diſcutienda cogitationes , que reuelatio- D
man . P. 3 .
nem ſubfecutæ vel præcefferunt. nam ex præcedentiú
cap. 2 .
imaginatione poffet naſci phantaſtica illufio . Ad
malis cogitationibus fluctuantem animum fpiri
tus ſanctus non accedir, nec vera reuelatio : nec ta
men femper bonam & piam cogitationem vera
reuelatio & diuina ſubſequitur: in ipſo namquco
rationis feruore, pleriſque Diabolus conatus irre
pere . Ad veram reuelationem ſemper ſequuntur
bona deſideria, & effectus boni: ad illuſoriam ,ali
quando per accidens, & ad tempus boni, quitamé
à diabolo in maius malum diriguntur. Notatum
illud prius fuit ab Hucbaldo, qui cùm recenſuiffet
viſiones S. Aldegundis, addit ; In cunctis huiuſmo
di reuelationibus virgoprudens magis magiſqueſe hu
non indiligenter egi . Huc li lubet, licet recurras.
Sextò conſiderandum , num reuelationes veris
miliabat ,regno Deipropior fiebat ,fponfo cæleſti fer
e Hucbal. uentiùs inhærebat e.) Hic profecto genuinus eft ef. Emiraculis aftruantur , tunc enim nihildubijmanet,
in vita S. fectus verarum reuelationum ; quihuic contrarij quin à Deo fuerint :vt illa Nobili macronæ facta,
Aldegud. funt, apertè docent illuſoriam fuiſſe , quæ præceſ cui reuelatum , S. V Vinyvalocum ei , quam ami
cap. 2 . Cerar. ferat, oculorum claritatem , redditurum . Mox e.
Tertiò notatum à quibuſdam , vtiliffimum quo nim vt Sanctum adiit , viſum amiſſum recupera
que cffe, ne decipiamus , ipfi viſioni ſéu reuelationi
Signum crucis opponere, ſéque cruce communire. Con
firma hanc doctrinam , efficacem fanè & piam
Senatus Brauonius, narrat enim S. Oſualdum E
piſcopum cùm, dæmonis irrifis & difflatis terricu
iainentis omnibus, veterator ei in forma ſpecioſa
Angeli ſe oſtentaffet, crucis ſigno ſe muniuiſſe; co
Q. III. SEC . VI . 273
quòd fciret Angelum lucis id non moleſtè ferre
angelum verò tenebrarum illo in fugam compul
ſum iri. Quod et factum eſt, Nam ( verba ſunt Bra
uon . S.) fimul arg fignum illud malignus tentator via
dit, inftar fumi ab oculis eius euanuit.f. ]
Quartò videndum quomodo fe fpiritus ipfe ingelſe. Brauon . in
rit. Nam proficientibus (vtadmonet P.nofter Igna- vita s.Os
rius 8 ) Spiritus malus ſê durè , implacide o violen- ualdiVvil
ter, quaficum ftrepitu quodam , vt imber in fuxa de gornienſ.
C.2 .
cidens, infundit: bonus veroifdem leniter , placidè
ginli.e
ſuauiter, ſicut aqua irroratſpongiam.Illis vero qui in - xercit. de
deterius proficiunt, experientia docet, contra euenire. dignof.
Quintò aduertendum an que initio mentem leti - pir .
tia demutferat , ea fit poftea in horrorem ở mærorem
B verſa: item num qui cæpit à principio fenfim horror a
motus non fuerit,ſed conſtans, permanſerir. duæ cnim
ſunt hæ reuelationum fallarum notæ . Sin autem
initio quidem humo perturbetur, & horroris aliquid
perſentiſeat, ſed poftmodum ,hacmoleſtiâ & anxietate
'animi detersâ , dulcedine quadam internâ perfunda
tur fignum effe diuina conſolarionis, vt nos B. Anto
nius docuit & notant in I.cap. Luc. Theophilact.
& Beda . & Hieron . in c . 28. Matthæi . Cui rei na
turalis effe cauſa videtur , antipathia quæ eſt ho
mini cum dæmone homicida , & ſympathia quæ
hominicum angelis intercedit h . Ad illam antipa - hGuilh.
thiam retulerim libens vulgarem quandam opi Parifienſ,
nionem , quæ vigebat temporibus B.PetriClunia- | 2 :Par.prin
cipal.dev
cenf. i à qua iplemernon erat alienus ,nempe eos niuerfo p .
quibus mortui apparuiſſent , non diu luperuiucre. 1.c.152.
fortaſſis orta opinio inde , quòd nonnullis dæmo- ilibr.1.de
nes in mortuorum ſpecie cùm apparuiſſent, illi,ex mirac.c.ur
horrore , & vitæ mortiſque antipathia, morbo
contracto , mox decefferant . Ceterùm documen
tum illud D. Antonij , eſt accipiendum , deverâ
internâ dulcedine, quæ famem ac deſiderium vir
turum adfert, & adauget, præcipuè caritatis & hu
militatis , quam limitationem meritò B.Catharina
Sencnfis adiecit .
Quod confirmat atteſtatio B. Angelæ Fulgi
natis, Gbi ex viſione in animo manliſle vehemen
tius deſiderium , cruciatus omnes & iniuriaspro
Dco ſuſtinendi. Obiiciat quis fortè poſleDæmo
nem ,quem initiò attulerithorrorem preſentia ſua
( vt folet, quando apparet nubestangens vertice,
aut alia fimiliſpecie terrifica )eum mox cum læti
tia & fuauitate ſenſus , verborúmque blanditiis
commutare. Refp. nos agere de apparatione, quæ
non ratione formæ, lubqua comparet , ſed ratio
ne dumtaxat præſentiæ apparentis , hos effectus
horroris, & anxietatis adfert.Nam quando ratio
ne formæ terrificæ, opus non eſt alio fermè indi
cio, fi lit enimmonſtrifica forma , certum eſt dæ
monicam elle : G fit humana , tunc aliæ circum
ftantiz conſiderandæ , dequibus lib.2.9.26.ſect.3 .
S
uit k. Mira verò & prodigia, non fatis idoncè re - k Sur. in
uelationem confirmant,quia poteſt ea dæmon ef- vita S.
VVinyva
ficere. Etfi tamen miracula defuerint, non tamen
loci . S.
ex hoc folo capite cenſenda reuelatio falla fuiſſe. Mart.
B. Præcurſor Chriſti propheta fuit, & plus quàm
propheta, miraculum tamen nullum fecit.
Septima regula eſt, quod fi,cum reuelario fuerit
abſolute
 274 DISQUISITIONVM MAGICARVM

abſolutè aliquid , non fub conditione, predicens( pro - Acio damnatas. Quàm ille multa de Ecclefiæ refor- de fpect.
pheciam vocant abſolutam & independentem ) Á matione, de Turcarú & Maurorum conuerſione, hlofephus
de Florentinorum fælicitate,quæ mox adimplen à Colta . li.
poſtea contrarium cuenit, vel non euenit,quicquid pra 2.de temp
jnunciatum fuit, falſa reuelatio, & non de celis eft.Pro da, & aftantiú multi erant viſuri antequámöreré nouill .,
batio ( inquit Gerfon ) ſpiritum refpicit,nedum per tur, prædixit?addens (in reuelational compendio ) illas
ſona quę viſiones paritur, ſed viſionú qualitates,fi abſolutas & immutabiles prophetias effe ?attamen
veræ ſint, per omnia, eciam vſque ad minimam nihil horú ferè adhuc contigit , pleraque omnia

1
propoſitionem . quoniam in ſpiritu veritatis falli
tas non eſt:in ſpiritu autem mendacij mille quinq;
ſunt viæ aperta , vt in vnica latenti fallitate deci
piat. Ideo Chriſtus dæmoniacos & Paulus Pytho
niſſam prohibuerunt à teſtimonio veritatis, quam
profitebantur. ] confirmar hanc doctrinam D.
Chryſo ,hom.19. in Matth. Ex hoc indicio proban
intra certum fermè annos contraria contigerunt.
Quare ,ex partium ftudio, & Alexandri VI . atque
Mediceorum odio factum , vr non conſideranter
Hiſtorici nonnulli defenſioné Sauonarolæ ſuſce
perint,vel damnationis iuſtitiam in dubium voca
rinc.; Profectò ficut euentus eius prophetias coar Sabelli -
guir, fic contumacia in ſui ordinis præfectum , & icus Eane

n eius cur veræ fuiſſe reuelationes Catharina Raconiliæ.
quas recenſer loan. Franciſcus Picus a & Marga.
-.
diſt.Ra- ritæ Rauennatis apud Hieron . Rubeum b , & B.
nnatis Aloyſii Bertrandi de ſocietate noſtra. & P. Fran
no 15.o ciſco Borgia, vt ex illius vita retulic Thomas Bo
-6.de
tis Ec fius c . hinc etiam probantur diuinæ fuiffe reuela
S.cap.2. tiones Ioannæ illius , virginis Lotharingicæ , quæ
dieta Gallis La pucelle Ienne, quæ Carolu Septimú
Francorum Regem in regnum , vnde Anglorum
fuerat armis deicctus, reſtituit,circiter annú 1428 .
quam pari inuidia, crudelitate, calumnia , & iniu
B contemprus Pontificiæ ( quæ ,vel palam iniuſta, ni- ad.1o.li.,
Arnol.Fer
hilominus metuenda eft ) excommunicationis , &
ron.l.2.re
aliæ fimiles actiones , illuſionis diabolicæ, & , quæ rum Fran
ſubſequi ſolet arrogantiam , obſtinationis , gratia cicar.&
& vrgentia ſunt argumenta.Legite Raphaël.Vo- alii.
laterranum , qué vera ſcripfifie patet ex illis ipſis 11.5.Geo
grap.ſub
quæ Fran .Guicciardinus , quamuis in Sauonaro fin ,
læ defenſionem propendens,memoriæ mandauit . Ilib.z.rc
Nonne magis piè & cordatè faciunt ,m qui pro fe- rum Itali
dis Apoftolicæ iudicio quá pro priuati hominis e carum.
m Pet.Ri
xiſtimatione , induunt arma litteraria, calamilque badeney

ſticia, fæpe ab illa victi profligatique Angli,cum in C decertant?Neque id magis clariſſimni ordinis , qui ra lib.z.de
pugna viuam cæpiſſent, Aammis feralibus , quafi vr aftrü in hocmilitantis Ecclefiæ cælo lucet,ſple- tribulat.
maleficam , combuſferunt : ſed poſtmodùm anno doriobfuerit ,quáAngelorúchoris Luciferi factio , cap. 20 .
1456.Callixtus Romanus Pontifex ,eius nominis vel Apoſtolica cætui ludas impius, Erne hæretici
tertius cauſæ cognitioné Archiepiſcopo Rheme ſe immunes haru iactent illæſionum : quid quæſo
fi loanni, & Guilhelmo Pariſienſi delegauit.hi ve aliud eſt liber ille manuſcriptus lacobi Brotardi
rò innumeris teftibus omni exceptione maioribus Caluiniftæ reuelationum , ad Elizabethā Anglia Re
de innocentia ,modeſtia ,caſtitate ,& religione lo ginam & præfatio in Genefim ,aliáque nonnulla eiuf
hannæ auditis, eius innocentiam , & fentétiæ illius dem opuſcula, niſi farrago quædam dæmoniaca
iniuſtitiam , declararunt:iudicii acta Pariſiis aſſer rum reuelationum , quarum præcipuam de anno
uari, ea in vrbe narus Papyrius Malfon . teftatur, 1580. iain tempus mendacii conuicit? Contra pru
idque apud Victorinos canonicos Regulares iuxta déter ex ſubſecuta euentus veritate Nicolaus San .
Belleforeſtum in vita Caroli VII. fol. 345. fauent derus Sanctæ Virginis Cantianæ Elizabethæ Bar
eiuſdem innocentiæ non Franci modò ſcriptores tona ,vaticinia à Deo fuiſſe comprobauit, libr . 1.
& alie-10 defelifmate Anglicano: fanè
( quosvt ſuſpectos Britannirciiciunt( fed vitæfanctitas,Marty
citat
nigenæ Itali,Græcique d : fed & Belga Meierus e, rij laurea, & clariſſimorum Synmartyrum Roffen
hom.Bo
sli.8.de parú aliàs in Francos ben'gnus , & Hilpanus Ma lis & Mori conteſtatio , locum dubitationi relin

or. Eccl. riana de rebus Hifpan. ijoro vicefimo exiremo. Phi quunt nullum .Quàm diſſimilis in eadem inſulana
It.cai ta Elizabetha alia, decuius fraudulenta prophetia
lippus Bergomenſis ait,tum duos adhuc ex iniquis
de.Phi
Ioannæ iudicibus fuille laperſtices, citatos , & le fic Sáderus ſcribit, Hæretici, inquietum turbulen
p.Ber
mat. de gitimè conuictos , damnaroſque & combuftos: fum genus hominum ,ad commouendum Londinenſem
r.mu duorum verò aliorum iudicum mortuorú oſla,ef populum ſeditionitumá hærefi valdè deditum , inau
1.C.157 folla, & fimiliter cócremata fuifle: & iuſſum Ro ditum adinuenerunt ſtratagema . Induxerunt quippe
thomagi,vbi virgo fuerat cõbuſta ,templum con quandam puellam octodecim annosnatam , hereſi fimul
1. Fládr.
ſtrui, & ex reliquis prædictorum bonis ,quæ con ápratio corruptam in eam improbam ſimulationem ,
fiſcata per fentétiam fuerant, ibidem ad Deiho vtſe permitteret in abdito interduos muros cuiufdam
norem, & defun &tæ propitiationem , ſacrificium domus angulo ad tempus conclue'i, o perfiftulam adid
quotidianum inſtitui. Tichonor immeritæ detra- E aptaram eas voces edere,quas iſtius ſtropha artifices fi
&tus, tandem vix viceſimo poſt mortem anno, iu biſuggererent. Nomen puella Elizabetha Crofta erat,
dicio Pontificio, reftitutus. Prudenter itaque Po doli author Dracus quidă. Ita ergo illa inſtructa & in
lydorus Virgilius, licet Anglorum Stipendiarius, loco ad fraudem accommodato collocata,mirabiles e
lib.23.Hiſtor . Anglor.nó aulus fuit loannam dána mittit continuò ex antro ſuovoces,eaſýtam ſonoras,vt
re, fed rem ita reliquit ambiguam ,vt innocentiæ per omnes vicinias audiretur. Accurruntvndiſ ciues,
potius fuffragetur, ni acta iudiciaria voler per quid ſit inquirunt. mirantur. vócès non mortalishomi
currere, legat Belleforeſt. 'à fol .387. vbi ſententia nis,ſed angeli eſſe clamabant.vrbi ac reipub. iſte ſpiri
iudicum delegatorum refett fol.393. Hoc lapide ius comminatur miferiem , arumnas,mala omnia, ſi
-piphan . veritatis Lydio deprehenfæ leues & fictæ reuela nuptias cum Hiſpano aut cominunionem că Papa Ro
ere.48. tiones ,olim quidem Montaniſtarumf, & recen mano admittant.Multa item contra ſanctisfacrificiū ,
Eule tiori memoria Ioannis Sagi Bethyci, & Frat. loan . c reliquam fidem Catholicam , quaſi oracula , fur.de
usl. s .
de Rupeſciſla g, & noftro tempore Monialis Lu bat: erantex conspiratoribus,qui data opera ſe turbis
Maria- litanæ , quæ fortè adhuc in viuis, & Franciſci de adftantib.femper ingeſſerant, qui huiusspiritus pro
,1.19.ca.Cruce in Peruuia h. Ideò,mea quidé ſententia , in pheticas ( obſcurioresfententias ,ad religionis euerfio
Pet. Le- callium.quidá conati fuere reuelationes Hierony nem & feditionem mouendam interpretabantur. Ma
h.lib.z miSavonarolę Ferrarienſis cuerî,Apoſtolico iudi giſtratus autem ad multitudinem compefcendam , o

gudrei
 LIBRI IV. C.
quid rei ſit luſtrandum accedit.frausdifficillimèappa- ( A , noftrorum Sacerdotum b.Nequetamen hoc fem- / b tusėGril
ruit : fed tandem , inito conſilio de diffodiendo muro de
vicinis parietibus vnde voces reddi conyciebant ,miſera
puella prodyt,acexanimata quorū ſuaju &confiliohoc
fecerit ,confeſſa eft ftatim ,fe à quibuſdam feditiofis fecta & diuerfę , vt poſt docebo. Qui tacitum pactum
riys ab eo imprimis, quem nominauimus Draco, ad
flamen iquitiam in dučtamfuiffe.] Hæc ille lib.2.Quid
autem neceffe Munzeri , Lutheri & fimilium
{peudo prophetias memorare: de hoc ſeptimo indi
cio diſcernědilege.loan.Horozeúd.lib.5.cap.16 .
Denique à modo etiam reuelationis iudicium for
mandum , quandoaliquid in eo malum moraliter
reperitur , vt puta turpe, ſcandaloſum &c . Sed
quando nihil prædictorum , nec mali modi adeſt,
res omnino periculi plena remanet , quantumuis
multa veræ fidei ac virutibus folidis conſentanea
adſint.Nam nec verarum rcuelationum vnus elle
modus vel certus conſueuit , nec vnus alio certior
aut conſuetior. Scribit enim B. Angela de Fulgi
no, has ſpirituales illuſtrationes et eleuationes aliser
folitas ipſi accidere una vice ,Galiter alia:ita quod fem
peribi nouitas contingit, hoc eft totum inenarrabile.
Reuelationes enim e viſiones funt alterius modi vna
vice ,o alterius alia. ] Sic illa cap.56 .in fine. Sanè,
toto opere diuerſos, quos experta, modos deſcri
bit prçſertim duos inſignes,quibus ſe CHRISTUS
Dominus præleutem eius avimę folitus exhibere.
inuentes eos cap.xxv 1 1. Claudatur hæc de reue
lationibus diſquiſitio canone Concil. Lateranc'n
ſus fub Leone . I o . feff. 11.cuius hæc funt verba.
cli velint, verum aliquando dicere , atque adeò di-
CAPVT II .
De diuinatione.
Icut ſpecies precedens vera, ſiç iſta falla, ideò
illam Coniectationi prępoſui, quę quali mixta.
QV Æ STIO I.
Quid fit diuinatio ?
Síe aliquam conftat ,vel Cicer.teſte , cuius de
ea duo libriſuperſunt, videtur nihil aliud effe,
D
quam ſignificatio ocultorum ex pallis conuentis cum
damone.] Significatio, inquam , quia non perficitur
ſola mentis intellectione fiue cognitione, ſed ſignis
quoque & verbis exterioribus vtitur,qua in re di
t å ſententia, per vanā obferuantia acquiſita.Eſt
autem tam preteritorum & pręſentium , quàm fu
turorum, duminodo illa ſint occulta, hoc eft pro
a vide ad cul remota ab humana cognitione a. Ideò malui
hoc fit.fu- dicere , occultorum , quàm futurorum .Nam prophe
pra c.i.q.1 tia & diuinatio in materia conueniunt. Quęde pa
eto cum dæmone adduntur , illa ſeparant diuina
tionem , à prophetia, & à naturali coniectatione.
hæc enim naſcitur , ex diſciplina & obſeruatio- E
ne humana : illa vero deluper à Dco infundi
tur. Cúmque quanta eſt diuinatio , depen
deat ab ope demonis, qui amulatur diuinitatem fu
Yando diuinationem , vnde & dicta diuinatio quaſi
diuinitatis imitatio : ſcquitur diuinationem non
poſſe progredi vlterius , quàm demonis cognitio
pertingit.ſequitur etiam , nicc arte , nec natura di
uinationem perfici. Vtuntur ad eam magi diuerſis
inſtrumentis. Qui pactum expreflum habent cum
demone, quia nouerunt gratiùs illi nihil accidere
hominum idololatrico cultu , ideò plerumque Sa
crificium interponunt , arâ ſtatutá precibus nun
cupatis, accenſo thure, veſtibus verè , quales ſunt
I. Q. 1 . ET II.
275 .
per faciunt, ſed ornitcunt aliquádo , vel quia tem lă.g.s.n.1 .
poris anguſtia non patitur, vel quia hocnon exigit
forma diuinationis qua vtuntur, ſunt eniin plures
habent, ijs varijs vtuntur obferuationibus ,pro na
tura ſceleris: non quidem facrificantes , led ta
men quę faciunt & dicunt, referentes , gnari , vel
ignari, in honorem dēmonis .
5
QVÆSTIO 11 .
Que occulta poffit damon reuelare?
A
Vadam, non omnia , poffint ,quia non omnia
Q norunt: quęcommunis elt Orthodoxorum
ſententia,poft Tertullian & Originem , neripe D.
Auguſtini, Euſebij, Anſelmi, Rabani,Damaſce
c Tertul
ni, D. Thomęc. Adfcribam folius verba Marci lian. Apo
Hiſtorici,qui poſtquam narrauit mendaces teſpó- log.c.21.
liones idoli Veneris, ſubdir ifta, Tales enim funt da- Origen .
Peri.arch.
monės, vt qui decipiant o nihil veri dicanı. Neque e
nim poſunt aliquid certò preſcire:fed ex verifimilibus 14. Juleb.
prë ſe ferunt fepræſcire apud eos qui eis feruiunt. Quo- parat.co
modo enim poljunt verum dicere , qui excidcrunt i ve- Auguft. li.
ritare? Quod ſiin aliquibus contingit eos diuinare, hoc de diui
fit ex eo, quod euenu : quo modo etiam accidit in homi- &iz.Re
nibus, vtfapequada predicant futura, de re que euen- tract.c.30.
turad ] Quç valde obſcurè dicta, ſic intelligen- Damaſce.
da, ve vera tint :malle demones mentiri,ſed poffe, de c.4.An
fel,de calu
cere folere,vt tamen hac ipfa veritate decipiant . Diabolic.
Nonnulla quoque, quę creatam ſcientiam non fu- 21.Raban .
1 c.ſcien
perant, fcientificè poſle prçdicere , iuxta illa, quæ dum 26.9.
mox dicenda.
4 D.Tho.
Primò nequit damon certo predicere , ea quæ funt in tract.
omninò liberè futura e: vtſunt, priinò que depender 99.16.4.
abſolutè à voluntate Dei , cuiuſmodi funtfuper- & p.1.9.56
naturalia myſteria ,nec non gubcrnationes & mu- Marcus
tationes regnorum ac rerumpub.quia corda Prin- in vita S.
cipum ſunt in manu Dei , qui folus illa commu- Porphy
rionis.Ga
tat vt lubet.2.ea quæ dependent ex arbitrii buma
zx Epiſc.
mani libertate, vt quid cras fim facturus vel cogi- e Tertulli.
taturus . 3. quę funt omninò & propriè futura con- &Origen .
tingentia,quamdig illa non habent cauſam certam fupra Au .
& determinatam ." gu.li.z. de
Gé.ad litt.
Secundò,ex iftis qua certò non nouit, poteft damon cap.17 . &
multa probabiliter tantum & conie turam faciens pro- Anf. ſup .
dicere f.Summam enim diuturnâ obſeruatione fi- fEufeb.d.
bi experientiam comparauit, & pollet angelico in- 4.10. Aug.
genij acumine,& optimè nouit. rerum naturalium dæm.ca.
facultates, & ad quid valeant, hominum volunta- 5.& 6.Da
tem ,mediante appetitu ſen Gitiuo, inclinare, nouit mafcen.li.
omnium hominum temperamenta , affectúsque, 2. de fid .
cap.4 .
nouit quid ex his & illis ſequi ſoleat. Vnde con
tingit, vt fæpè ad amuſlim prçdicat, quid quando
homines ſint facturi , vel etiam quod Deus hunc
vel illum populum ſit puniturus,quod talis exerci
tus gladio, fame,peſtilitate affligetur , quod talis à
tali lit occidendus, quod Princeps de ſolio extur
bandus.nam & hoc ex diligentia & fide coniura
torum , ſocordiâ & incuriâ cauendi , vel pellendi,
poteſt colligere. Sic apud Nicecam, fanaticus ille
Baſilacius Ilaacio excęcationem , & de ſolio deie
Nicctas
Etionem , quę mox conſecuta , prædixitg. Dege- Chonia.
bar iſte vates prope Rhadeſtum : habebatur à vul- lib.;.
go propheta. Ceterum ( ait Nicetas ) nibıl veri
aut perspicui de rebus futuris loquebatur , fed verbo
confufa , inter ſe diſſidentia e perplexa fundebat :
quamuis
1
 ONVM ARVM
ISITI MAGIC
DISQU
276
zs unuis fæpèridecuia jitud.um admifi erei, iamer tur- A nis cognofcentis rem vt præestengiu ipeciem in
jam pajturuin , agricolaruin eo remigum sitrahebat. mentedæmonis impreſiamie quir.
Nam mulierum adfevenientiū mammis contreccatis, Quintò ,de prajentiousres objimiz nonet,namque
ģtalis exploratis,obſcura promebaioracula ,áadple cumiyul ačiu exteriore prodita !21.24. vt fecreta furra,
raſquequeſtiones non respondebat , ex fuasdiuinatio. res perditæ, theſauri olım defoli , necalia ſubter
nesdifčarja:ionibus & inſanisgeftibus peragebat. Ad ranea quæ hominum cognitionen : fugiunt, iamo
tabant ei quoga cognata anicula vecordes inſana, nibus noitunt.de folis cogitationibus in animo
manentibus controuertitur,an eas dæmon cogno .
que conſuliorib, explicabant , quid ille Bafilacy geſtus
rerum fururarum deſignarent, co taciturnitatem , VI ſcat? Experientia tæpè probauit illum nó ellemé
fapientem orationem ,interpretabantur.Isigitur homo, dacem indicem , fed per energumenos veris infa
VI dixi, vates vulgo habebatur,cfutura predicere pu mic iaculis configere. Scio quid Scot.Duran . Oc.
tabatur ,àmulierculis præſertim ,quibus turpes queſtio kam cenſuerint : fed placer communior ſententia
nes, &deformes zeſtium implexiones,pro ludo cioco, Alberto Magni, Alexán , de Hales . D. Thoma, D.
cordi erant.Cordatis vera hominibus ,‫ و‬ineptus hiſtrio,Bonauent:Richardi, & Arimminent.virtute fiuil.t
á velus ſilicernium videbatur.Erant eiiam , qui eumn B rurals, nullus eum affectiones liber.ss , z'el cogitatsones
Pythonico spiritu eſſe præditum hautobfcurèiudicarēt: spontaneas hominis,ſine alicuius manifeſi arzone",poje
quorum ego iudicysmaximè aſſentior ]reatiſſimènam cognofcere.quia hoc Deo propriumc.Quo argumé: C 3.Reg.8
& obſcąnailla diſquiſitio, & diſcurſationes, ver to SanctiPatres Ambroſ. & alijd probant Chrifti V.39.Act.
baque perplexa cuncta Satanicum fanaticú fuiſle & Spiritus fanctidiuinitatem ,ex eogitationum ſe- 11.24.
conuincunt . Vt & ea quæ ſequuntur ; imperator ? cretarum cognitione.Sed & Gentiles hoc faffi.co- in Luc.ca.
enim adfe venientem , neque vt tanta potentia pradi gitationes halce, foli diuinæ naturæ perſpectas ,ce s.D.Hie
tum -excipit:nej falutationicius, qua erat ,Salue parer ceros laterec.Verum fi cogitationes vultas vel meinbri ronym . in
Ma 0.9:
alicuius moru , aut mutatione, vel alia extrinfeco figno D.tt
Chryz.
Baſilaci: refpödit, neg, tacito nutu capitis gratias eget,
Sed huc atſ illuc,inftar pulli equini ,aut hominisfurioji prodaniur: peritius o ſollertius,quam exercitatiſſimi homil.30.
faltans,accedentibus maledixit,nec ipſi quidē Impera medici, ex huiufmodi damones iudicis internas animi in Matt.B.
tori parcens,vix tandem inquietis illis agitationibus affectiones deprehendunt,vt docent Auguſt.& Cal- Cyrillus I.
omiſſis, Scipione, quem manibusgeftabat,imaginis Im ſianus f.Poteft etiam veterator adeò vehementer pha; D.Aug.li.
, que in eius oratoria cella pariete depicta e calmatibus immiffis hominein turbare, vt vix ad aliud de fciétia
peratoris
rat, oculis erafis etiam pileum de capite illius auferre aduertere ,vel aliud queat tum cogitare ,quam quod ab dæmo.A
Audebat.Que cum feciſſet,Imperator co, vt deliro, de eo ſuggeſtum fuit:ita fit vt videatur diuinare quæ ha- nafta.q.27
pecto, diſcelit. ) vaticinium mox euentus compro mo cogitat, hoc accidie in Albigeriana viſione, de ad Ano
bauit,quem poterat quiuis ſagaci prudentia præui qua ex AuguſtinoCardanusg.ica Scottus Parmé- dymus de
dere, cum & Alexius diligentiſfimè in fratris per lis anno 1579.Traiecti ad Moſam hanc cogitatio- ſpiritu
niciem tenderet, & Ifaacius , inopportuna ſecuri num fcientiam aucupabatur.dicebat enim ,cogita Sancto.
tate , omnes delatores arceret,atque repelleret ,ad quod voles ,& cogitationem diuinabo, ſcilicer dç- 1.4dediet.
cò ve velle perire videretur . mon importunillimam ſtatim de re aliqua Mago & fac. So
B Tertiò poteft Diaboluscertò predicere , quacumg ,nora immittebat cogitationein . & anno 1600. idé cra.Apol
dependent à caufis neceſſaris, que quidem ab alijs nafactitabatGræculus ille apud Brabantos impoſtor: lon.Tyan,
inOrat.ad
ruralibus cauſis nequeñt impediri,vt funt motus cæ D & hac fraude cluebat Apollonius T yanæus apud Domitian
lorum ,eclypſes ,coniunctiones aſtrorú & eiuſmo Philoſtratum lib . 1 . Iulianus
di:qua vero non neceſſario fed vt plurimum dumtaxat Notandæ ſextò circa hec fraudes aliquæ diabo с
eueniunt,eò quod poſſintab alys caufis naturalibusim l.Nam cum eſt ignarus rei futuræ , tum , li coram Apofta.a
pediri,ve imbres, pluuias, nimbos, tempeſtatéſque prudentioribus & doctioribusagat,exili ſono,am- pud Am
.
ſonantes, & alia de hoc genere , illa per coniecturas biguè,vel perplexè & obſcurè adeò refponder, vt 25.Paca
cognoſcit & prob.:biliter præcidit taniùm . Certo quoga vix intelligatur.ex emp la vetera fuppeditant varij uius apud
poreſt prædicere,ea que nouit ſepermittente Deo factu h , recentius vnum Grillandusi, idémq;fieri ab eo Gell.li.14.
rum . Sicutv. li Deo permittente ipſe peſtilitatis ſolere teſtatur Pſellus l.de Nat. dam . Si res ipfi fit fD.Aug,
alicuius auctor & illator fuit,vi mali ceſlatura cer cum ignaris & fimplicibus , fucum non facilè de- lá.collat.
to die, nouit peſtem ceſſaturam : idque certiùs ad prehenfuris, audacter ,& palam mentitur k . Cauſa 7.cap . 16.
huc, fi ex pacto ,ad certi ligni alicubi reconditi vel tam ambiguè reſpondendi eft, vt quomodocumq ; Gerso. to.
condicti ſublarionem morbus definet:poterit cer res accidat vellaudem conſequatur, li pro contựl- 2. de exa
rò finem mali prædicere. Sic puto Turca ille Fa toris voto ,ſin contra , queat prætexere ignorantia arinar.lit.
maguſtanus , qui congregata in foro concione po. E atq; ſtuporem interrogantis,qui mentem reſponſi c.in fine.
puli,prædixit ſe intra borę ſpacium moriturum & non intellexerit. Ecce Cræſoreſpondet . g libr.8.de
confeſtim ſe mortuo luem defituram : quod & fa Perder Crafus, Halyn tranſgreffus ,maxima regna . variera .
rer.
etum huic dzmonid manifeſtarat.refert hiſtoriam Si viciſſer Cyrum , hoc voleba dixiſſet; te copias h Cicero
Villa montius li. 2. peregrin.c.7. Item que intellexit omnes hoftiles depopulaturum . Vincitur Cræſus, de diuina.
per reuelationem : ſiueilla contineatur in facris litteris , hoc ait volebam , te amiſſurum regna ampliſſima. Euſeb.l.6.
iue aliter damoni fuerinta Deo manifeftata.Hoc pa cur mentem meam non aſſecutus ? Simile reſpon- puapar . c.
ſum tulit Ferrantis Flandriæ Comitis mater , cum 1. 4.Hifto.
co tam multa olim maligni fpiritus prædixerunt
de fidei arcanis , de Chriſti ortu & miraculis , de i pro diademate carcerem filius fibi infælici prælio Ecclel.ca.
dololatriæ euerfione & fimilibus, vt cùm Herme deſpondit, lege Gaguinum libr.7. Hiftor. Franc. eto ! .
rem iidem ſpiricus docuerunt Ægytiorum ſuper Bernard. Girard. libr. 10. Annal. Solent interdum 19.6.nu.7.
k Euſeb . i.
aAug.li.& ititionem abolendam a,cùm Apollo fecedere He etiam diuina oracula ambigua eſſe, ſed non in con
de ciuit . 4. de præ
bræopuero pronunciauit , & alia quæ accuratè có . trarias partes,vedemonú.verbi gratia illud redditú par.c.i. &
Dcic.23 .
blib.;. de geſta à Steucho Eugubino b. Hæc quo ad futura. Henrico I. Imp.Ratiſponæ , quando dormientiS. lib.s.ca ,6.
pereeni Quartò , nihil dubitandum præterita demonem o V Volphgangusapparuit , & dixit,adſpice diligen
philo. a. c. innia memoriâ tenere ,qua vel aliena relatione accepit, ter characteres in muro qui eſt apud tumulum
14. vei ipfo coram geſta fuere:tuncenim actus cognitio meum exaratos, vidit ille , nec aliud legit quam

Post
 LIBRI IIII . C.
Post sex. dubius non quid aliud quam fex ;
Sed quid illo , ſex , ſignificaretur; an moriturus
poft ſex dies ,menſes, annos.itaquc quod certum
& tutum amplexus ,quaſi pòft ſex dies moriturus,
eleemofynis vacare , iis elapfis , idem facere per
ſemeſtre ; ne fortè menſes indicati . deniquc , pu
cant ſexennium prædij ; toto illo le ad mortein
parauit ; quo elapfo , fit Imperator.hoc ergo præ
dictum , & non moriem intellexit , Quàm vtilis
fuit æquiuocatio iſta? ( rem narrat Auctor vitæ
S.V volphigangi apud Surium . 31.octobr.tom . 5.)
huc diſcrimen : diaboli oracula contrarios ſenſus
patiuntur , & noxia ſunt ambiguitatis ; Dei di
uerſos , ſed adferunt vtilitatem animæ , hoc eft
verum .
Septimo, ſciendum ,demones,qua polleniceleritate ,
qua in remotis longo itinerum interuallo regionibus
geruntur, ea tam celeriter denunciare poſſe, vi-diu an
te prediéta ab ignaris putentur.Sic Apollonius,cùm
Epheli ellet, exclamauit ,vt præſens ſpectaculo,
a Philoft. Romæ interfici Domitianum 2. aliud exemplum
in vita A- de quodam iuuene refere Gellius 6.aliud de Cha
pollon.
b libr . Is . riberto Aimoinus , aliud ſui temporis Grillan
Noét. At dusd , plura vui huius Nicol.Remigius e.
tic.ca.18 . De his qui volet plura legat Grilland.g.6.arı.
c li.3 . An num . 3 . Michael.Medinam , libr.2.de recta in Deum
wal . ca.2 2 .
fide cap.1.Binsfeldium , in rub.C.de malef.c mathe
d 9.6.0.8 .
e 1.3. dæ- mat.Notab.10.Horozeum cap.14.libr. 1.de verâ &
monolatr. falsâ propheciâ.
cap.io.
QV Æ STIO III .
Quomodo dignofcatur diuinario à prophetia
O coniectarione ?
Vando pactum adeſt expreſſum ,nihil resha
iudicium . Tria tamen poterunt obſeruari; nem
pe ,proportio rei , cognolcendæ & caufa per quam
cognitio quæritur ; nalura quoque , qua prædita
eſt cognitio quæſita ; e intentio, quàm habet qui
quærit.
Primò, fi talis, fit illa proportio,veſuficiēter vrum
ex alio deprehendatur ,nó erit diuinatoria, neque dam
nanda, bac inquiſitio. Proportio autem huiulinodi
triplex eſt,vna,qualis effectus ad ſuam cauſam , lic
cognitur eclypfis ex cæli moru :alia qualis cauſa
ad ſuum effectum , fic ex fumo ignis cognoſcitur:
tertia , qualis diuerſorum effectuum cum causâ
communi , cui vterque effectus connecticur & fic
originis ratione etiam fibi quodammodo propor
cionantur; fic , quia quæ cauſa eſt arcûs cæleſtis,
eâdem quoque caufa eft ferenitatis , rectè fereni
tatem ex arcu cæleſti colligemus . Si verò ex nullo
hordm capitum trium queat vnum ex altero co
gnoſci; cenſenda inueſtigatio cum tacito dæmo
nis pacto coniuncta .
Secundò quoad ipfam cognitionem ,fiue modum co
gnocendi, conſidera;Num quæraturcognitio certa E
& infallibilis;vel faltem firmior, quàm par ſit fpe
rari, conſiderata humani arbitrij, & aliarum ami .
lium cauſarum concurrencium libertate, tunc pa
Ctuin tacitum cenſebitur. Hinc vehementiſſima
fufpicio nafcitur cótra aſtrologos,onirocriticos &
fimiles , qui de huiufinodi futuris contingentibus
aliquid abſolutè afferunt,etiamfi dicant ; ſe velle
f Sixt.s.in id probabiliter tantùm affirmare f.Contra ex eo
buila cótr .dem capite excufandi aſtrologi , onirocritæ , &
alirolog .
* C. similes : quireuerâ non niſi ve probabiliter , &
II . Q. III . & IIII . 277
A. & indefinite, circa humanos cuentus , qua dain
coniiciunt , ex impreſſionibus cæleftibus & cor
poreis affectionibus, quas homines vt plurimùm
lua fpontè fequi folent 3 . g Caietan
Tertiò,attendendum ,velitne quis ſerio querereco- 2.2.qu.ç.
gnitionem occultorum ,permedia adid vana , ó exme- art.s.& o .
diis ištis folis, non à Deo, illam exspecter.nam lunc
præfumitur tacitum paétum fubelle. Exhoc capite à
ſuperſtitione diuinatoriâ exculabitur . 1. qui ioci
tantùm cauſa huic diuinationi vacarct , lciens eam
inutilem effe: quemadmodum nemo ſuperſtioſum
iudicet eum , qui in cerebro gallina ſmaragdum ,
vel in fimiæ tergo caudam quæreret, fciens ſe illic
non inuenturum.2.qui gnarus rem ad hoc naturâ
B luâ inefficacem effe , per hanc tamen , à Deo co
gnitionem exſpectaret precibus & delideriis pe
titam : fic in S. S. exculantur Cortes conſultorir ,
de furto Achám h, & de causâ tempeftatis ', & de h loſu.7 .
i loni.
lonachâ k ; iuxtâ dictum ſapientisi, fortes mittun
K 1.Reg.
tur in ſinum ,fed à Domine temperantur.Sic etiam ex
cuſandi,qui in graui causâ, & ardao negotio,cùm 1 Proix. 16 .
aliud non ſuppetat remedium , fignum à Deo pe V. vit .
m D.Tho.
tiere , ex calo vel terrâ , vel doceri cupiunt , per d.quçi .gs.
aliquam vocem fiue actionein humanam , præter art.7.
intentionem dictam vel factam m , vt feruus Abra- n Gen , 24 .
hæ , & Ionathas fecerunt p . Er hæc veriora ſunt, & 1.Reg.
quàm quæ nimis rigida Niderius pofuit in Præ- 14 .
cept . I. cap.nono litter.D.in fine.
C
QV ÆSTIO II 1.
Quale peccarum fit diuinaiso ?
Nprimis ,illicita eft , fuperftitiofa, & fapiensha
reſim , quando quæritur cognitio rerum ipli dæ
IMA
moni incognitarum . Illicita f,uperftitiofa e mani
feste harctica ; quando dæmoni cultuslatriæ vel du
liæ exhibetur, vel imagines vel libri baptizantur,
vel pueri rebaptizācur, rerúmve ſacrarum abulus
accedit. Tecsta tantum ego non ſuperstitiofa,quando
quçritur cognitio quæ demonis ſcireno ſuperatº. o Penna
Secundòlciendum ,quod explicitum paétum ,fem - com.67,in
per fit mortiferum , live voce, fiue facto dæmon in- part. 2. di
rect. In .
Duocetur : nec inter fideles yllus videtur locus eſſe quifit. de
ignorationi , Alcimus Auitus , vt mittam cæteros , quo nos
contra divinationein illicicam hanc tulit fenten- plura lib .
leq.
ciam veriffimam ,libr.2. Carmin.cap.is.
Nec minùs hos pulfat temeraria cura ſciendi
Angie prafcitus duéti guos terminus eus;
Cùm tamen eductas inferni ſedibus vmbras
Colloquium mifcere putent, ó nola referre:
Spiritus erroris, qui tum bacchaiur in illis,
Ad conſulta para vanis responſa figuris.
Ne verò multis dicamus fingula verbis,
Preſenti illufus, damnabitur illeperenni
Iudicio, quifquis vetitum cognoſcere teniat . ]
Sint exemplo Saul conſulens Pythoniffam in
Endor , & vxor Ieroboaini conſulens Beelzebub
Deum Accaronitarum .{ 1. Reg.cap.28.6 4. Regum
capit... ] Natura quoque ſua lethalis eft Diuinatio
coniun &ta tantum implicita ſiue tacitæ inuocationi , feu
quod idem eſt pafto ,fed fit veniabilis,1.propter igno
rantiam ; ſi illa canta vt difficulter vincit potae
rit ; hoc eſt nec affectata , nec nimis craſſa vel ſu
pina fuerit. 2. licet materiæ leuitas ordinariè non
exculet, cò quòd hæc eſt vſurpatio cognitionis
Аа Deo
 278 DISQVISITIONVM
Dco reſeruatr,quæ per fe admodùm grauis ,etiáli
à materiâ abſtraharur; tamen quando claris indi.
ciis conſtaret animum & intentionem planè ca
ruille ſuperſtitione, ( v.g.quia non tam cognitio
nem adipiſci voluit, quam tali obſeruatiuncula fic
ſe per iocum oblectare ) peccatum fieret veniale
vanitatis : poſſetque nonnunquam contingere, vt
talis iocus ab omni delicto immuriis eller , &
adeò decenter & opportunè adhiberetur , vt ad
virtutem Eutrapeliæ videretur pertinere . Sic P.
..2.diſp. Gregor. Valentia a , quem in hac q.luin ſecutus.
9.12 .
it . 4 .
QV ÆSTIO V.
Qyotuplex fit diuinatio ?
de doct. EXD.Auguftini & D.Thomędo& rina,b diui
nationis omnis fundamétum eſt implicitum
. & 23. vel explicitú pactú cum dæmone.Implicitum ,cen
Thom . ſetur, quando quis quærit, cognitionem ſoli Deo
-9.95. referuacam , aliundè quàm ex Deo , idque mediis
. 2.
indebitis ,hoc eſt à diuinâ prouidentiâ ad hoc mi
nimè inſtirutis. Nam hoc ipſo quòd quis ad has
vanitates & inſanias fallas reſpicit , vult profectò
à dæmone edoceri ; qui huiuſmodi curioſitatum
auctor eſt, & earum functionibus ſe lubentiſſi- !
mè permiſcet. Explicitum pactum , ſeu inuocatio
duplex eſt.nam vel fic exprellis & conceptis ver
bis, vt faciunt incantatores, qui coniurant per illi in quibusnon inuenit ampliùs amicas ſibi dilpo
ciras formulas à dæmone inſtitutas; vel fic ipſo clitiones.Quòd verò priſca ceſſarint oracula ,non Lcui. Lén .
facto & actione ; quando quis facit illud , quod
nouit dæmonem ,pro ſigno ſeu tellerâ luæ opis &
Caietan efficientiæ conſtituille c .
795.ar. Theologi explicitas omnes ( vt & Grilland. d )
Nauarr. reducunt ad Necromantiam : iinplicitas , ad Sortile
11.Ma
al.n.21. gium & augurium ,nimis laxè & impropriè his vo
d.q.6. cibus vientes ,quarum preſlior eft lignficatio ,nec
fatis omnes ſpecies ( quæ pene innumeræ ) com
prchendens: de quibus iam materia & ordo me
vocant ſigillatim agere . Diuidam in duo quati ca
pita omnes quas inuenio ſpecies, priore comple
Etar eas in quibus clarè cognoſcitur pactum ex
preſſum : poſteriore cæteras .
QV Æ STIO V I.
De ſpeciebus diuinationis , in quibus aperta
inuocario interuenit.
Vius ſumma quaſi genera ſunt duo , Oracul.
A .33:
H. lum ſeu Deinonomanii , & Mangania. In his
multa conicctatio , propheciuncula , iuxta illud
veruni mendacis oraculum ; II Moi Oprobó201,11
cor déte paplies åv&pss.multi calculorum coniccto
res , pauci verò vaticini ,
Oracula, vaticinia, ypnopol, payreup & tæ, Damo
nomaniia , hæc omnia pollunt pro iifdem fumi ; E omnes, Py :horici , qui & ventriloqui,dicti,& {vya
nam coinmunè omnibus eſt ,quòd iis Tsevmātiam, τρίμυθοι,& ενγαςριμάντεις ( eo quod ex imo ventre
veram fiue prophetiam ,Diabolus conatus fuit imi vox prodire videbatur , vt explicant Origenes &
cari, dando petentibus reſponſa vel ex antris , vel
ex ftatuis, vel ex hominibus. Talia fuêre , oracula ,
louis Dodonci , quod à pofteris Dodanim inſtitu
tum ; qui Magi fuêre, & quercus conſecrarunt, &
pelues pulſari inſtiruerunt, quæ ſpecies diuinan
di diu lanè viguit : item louis Ammonis , quod
Hebræum vocabulum fignificat veracem iux
ta vnam Etimologiam , nam iuxta aliam potes
cum loſepho , foriem , interpretari. Nam mediæ
litteræ geminatio potius ad pronunciationem ,
quàm fignificatum , pertinet . Græcis , apapuos , ha
MAGICARVM
A rena , Ægyptiis Hammon Sol,quo nihil ocula
tius,nihil furtius, fecundum Gentiles , ltem 7o.us
Trophonij, de quo exſtat accuratus Dialogus N :
colai Leonicenie: iten Apollinis Delphici, Cla- e Dial.Tro
rij, Delis, Smynihai, & innumera f alia ; Veneris phonius.
etiam Gazen.xes , paucis noti 8. Horum caufam Vide
Theodo
phyſicam reddi poffc multi cenfuerunt, nonve- r-tum lib.
teres tantùm , fed & recentiores viri eruditi h ; 10. de
plerisque viſum eſt peculiarem quádam loci illius curand.
èrerrâ exhalationem , quæ fanaticos efficiat addu- fectiő.Ca
cere.Vtútur fimilitudine peritâ ab illis quos, atra- liun Cal
bilis exagitat;quos,inquiunt,non modò fibi igno- cagni. hab.
ta fari folere , ſed linguis etiam loqui quas , dum de oraevi
lani erant , nullo inodo fciuillent , Verum hoc, i.9.de fa
quod de linguarum locutione addunt, atræ bili 10. Leloye
B
tamquam caufæ efficienti, nequit adfcribit , quia libr. 4 de
(pect ,
dependet à conlideratione.Pıçrerca fanior,hoceft
Chriſtiana philoſophia , hac in re confentit Plc . ... Il Marcus
rita s
lo ; quem illi iniuriâ reprehendunt ; qu : Pſellus, & Porphyrio
cum eo Codronchus & Fernelius infignis mcdi- mis Gaze
cus , cenſuit effectus talesadſcribendos dæmoniis Ep.co
hiambia
adlftenti ,vel obſidenti hominem ,ſpecu ,ſtarwaridemy
ve ;per accidens tantum fieri,vt dxmon hxc, quàm ier.Plurar
illa loca, vbi talis non eft exhalatio, velur acc0111- ch. lin.de
delec.ora
modatiora inſtituto luo deligat ; ficut & lib - ntiùs
suli Poma
oblider arrabiliariorum corpora. Quare quòd ,ex- penat. lib.
purgato medicamentis corpore , celler vaticina de incasi.
iio ;hoc indc fic,quia drmon illa corpora deferit, Aponenſ.
in le & t. 30 .
probl - in .
tam tribuendum vapori ſeu exhalationi illi defi- , !.br. 2. de
cienti , quàin virturi Saluatoris noftri I e s v ; qui occult.ca
fuperueniens fortior, forti armato hæc deceptio .
ſup. & alij .
nis vaſa excorlic.lamblichus ,ipſe ſibi cótrarius k , i ' Fernel.
vaticinia nec ab arte , nec à naturâ , nec à rationc, lib . ile ab
nec ab aliâ quapiam causâ manare cenſuit , fed dit. rerum
cauſ...Co
diuinitus tantum concedi , hoc eft à dæmonibus . dronc.li.2.1
Dæmon autem hæc oracula pleraque per malefi- de morb.
cis fundebat ,tales enim fuere illæ fæminæ , quæ malef.c.8.
dictæ , Dodonides columbe , vt docuit Paylanias in x libro de
myf ter.ca .
Arcadic . I fic dictx , quia Thetlali ( teite Seruio in 21. & 26.
Bucoli. ) tam vaticinatrices quàm columbas , vo B
cant,meneiades.Tales,Gallıcena( fic dictx mulieres 1 Natalis
antiſtites Gallicinuminis , in Senâ Britannici ma- Comes li.
Dris inſula , quæ magici carminis vi tempeſtates log.c. 1o.
ciebant, ſeque in qur collibitum animalia vide m Pompó .
bantur transformare , furura prædicebant , & fana- Mela. Ii 1 .
baur quæ aliis in ſavabilia m.cales Pyrbia ,Delphis, & Cælius
lib , 13.an
vt ex deſcriptione Oraculi à plurimis n tradicâ pa tiq.ca
tet:tal's fatidica Branchidarū , quod oraculum ab n Herod.
Jamblicho º deſcriptum . Magi etiam fuêre , vates Xenophố .
Colophoniy, Tropkonj, & Soračtini,de quib? Pauſan. Strabone,
& c.
in Achaic. & Strabo, Geograph. lib.s.legendi. Talis o libro de
Francica Pythoniſſa , quæ Meroucum decepit ,de myfter.
qua Greg.Turonenf.hiſt .Franc.libr.s.cap.14 . Tales Egyp
alijp) & géproueév7:1$,cò quod aliquando ſubpe- Origen.
?
core infra cutem ſe dæmó oftenter, &per pe &us Cell.Chry
loqui vidcatur ( talem ſe.vidiſſe ſcribit Calius Cofto. in i.
Rhodiginus 9 ) vocantur etiam pythone's ,à ſciſci- ad Cor.ca.
tando,turgársaal,& expiravo , à quodam Eurycle 12. & Oe
fic obſello ; iuxta Suidam & Ariftoph.vel ab iplo c.16.actor
.
demone obfidente, qué Euryclen vocat Plutarch. gli.8.c.10.
ventriloquum nobis deſcribit ipſe Apollo apud
Euſebium de demonſtrat.lib.s.ex Porphyrio ma
go , fluxum quendam ex Phæbi radiis deſcenden
tem , aëris puri ſubftridulo Aaru occultarum , deli
nirum
 LIBRI IIII. C.
nirun cantibus , & infandis verbis ( vides demo- ; A Scriptura “. & cotra hos Saul panam iniuriis tat -
nem aërium magica formula adiuratum defcendere,) xcrat,vel potiùs à Moyfe fàncitā fucratex.curus '!
cecidiffe circa capur inculpati receptoris ( magi
qui ſe ex vitu purgarat ) terminum velamentorum
( vitias indicat quibes caput redimitum :) mollem
verò impleſle eunicam , aflultiin per ventrem ci .
tato moru recurrentem , & tandem in humanan
vocem , per fiſtulam erupiſle (quod ambiguum ani A fiuc, parodveide, cuius plurimi funtmodi.
de fummo, an de imo gutinie dicai.nam ili peru Præcipuus eit , ille quem cun lambledo per
1910mque loqui folisi ) verſus ſunt : peram nonnulli audent vocare,berfylap,rem
Ρεύμα το φοιβέιης απονεύμενου υψόθεμ αγλής , mam honeſti nominis pallio reguites , vt actu
Πνοικ υπο λιγυρά κεκαλυμμένου αέρος αγνά , rate docuit Petrus Leloyberius e ; alii : ielius di-
Θέλγόμενον μελπάισι και άρρήτοις επέσι ,
Κάππισιν αμφί καρίνον αμωμίτοιο διοχύος
Γεπlαλέον υμένων, μαλακόν δι ' ενέπλκσι χιτώνα,
Αμβολάδην δια γαυρός άγεασύμενου παλίνορσεν ,,
Αυλό δι'έκ βροθέριοφίλια έτεκνώσαλοφωνιών.
Tale fuifle Sauilis Phyconiliam ,1.Reg.19.ceſtarur
Hauius loſephus lib Gantiq.ca.is.talis Biabıncus
impoſtor,nobilis ,dequo loan.Brodæus lib.8.mi
ſcellan.cap.19. Huc pertinent quibus dæmonex
arcâ refpondet . opera pretium puto adfcribere,
quod duo recentiores fcriptores Germanide hac
re comemorarunt : fuille in Miſnia ruſticú quen
der hunc domum retuliſſe pecuniain veſicæ luis
inclutam , & icamno impoluillc :cúmque alio ab !.
uiflct, fus domeftica , vt vorax & muliuolam eſt
animal, ia veficam incidit , & vt vidit deuorauit .
Rafticus rediens , quam non inueniebar, ab vxore
depoſcit . negat mulier vidille le . quid agat : adit Cс
ſtolidus vetulamp.opèdegentem , quam pro ve
ratrice habebant.iubet muliercola virutu in limi
ne domus refiltere, nec à lineâ quam cierâ notá
rat lacum abire culmum : Inox ingreſſa cubiculum ,
damoncin (ufcitatur de fure , his verbis , arcam
incrofpicietis : Quidem N.p - cuniam ſuam d mum
reuer i, iali am.fi die,quen ais fierat4mm ? reſpondit
veterator ex arcâ ( nouo fuo tripode ) ſu : Gumedit
domestica . Tu taven dicito,coningen eine , ut cum fa
cerdole ameſio cam abliguriret , clam fustiliffe. re
(ponder illa ruſtico , quod à drmone iuſla , tacet
de fue. Sed ruft cus cuncta ſcicbat.nam nihil ve
ritus anile interdictum , pederentim ac leniter il
lam fuerat ſubfecutus , & ante oſtiam cubiculi
fubftiterát , vt quid malefica moliretur, accuratè D
per rimam obferuarer . Reuerfus domum vxori
& amicis cuncta narrat; ex eorum confilio fuem
mactat,crumenam pocitur. Defert criueneficam ,
i vt calumniatricem , & dæmonis partiariam , ma
giſtratus portentum flammis expiauit. Vocantur
a l . 1. D. etiam huiuſmodi, à damore afflati , vocantur , fa
ædil.ediet . narici ,etiam à luriſconſultis a ,Græcis , 6v0601, ér
beaç! 261 , $ v& sorágo : differunt ab arreptitiis q ob
flis,folâ vaticinatione. Ex hoc genere fuêre,Or
pheus, Mulæus Atticus, Tyreſias, Solipatra apud
Eunapium , in vita e £ deſt .Montaniſtæ apud Epi
phan ,haref.85. & alij apud Lactant.lib.4.nftit.cap.
25. Ruffiouns , libro fecundo Ecclef.hiſt.capite quario
& Oecumen . ad capit. Acior.12. & communiore E
b Efter.4
conſenſu, Sybille ,quarum nomen non eſt impro
babile deductum à Kibel b,recepit,acceptauit;vnde,
‫קבל‬.
Kabala , fignificat doctrinam cælitus traditione
: cceptam . Sanè Sibyllarum antiquiffiina Sambe
ire,Noachi filia fuir. Tales etiam íunt, érçárikov,
vui à dæmone extra fe rapti , moru lenluquc pri
uati , & mira putanres interea leſe adípicere, quæ
Cucura p :Atmodumn , cnunciant. Omnes huiufmo.
di phanatici , five vates idolorum , ventriloqui,
tetaric , & reliqui quos dixi , damnantur in S.
II. Q. VI. SECT.
II.
279
c Luiza).
y.cin . De
12.vii.
SECTIO II . duReg .
28 .
De eMungani& modis varii:, có primo de
Necromalia,
Lierum divinationis caput vocarur , 20 $$ 418
fi
crn.de
citur, tuxouevlena, 2076714,40, c7..paraic, jepulf pectra.4 .
crale carminus, vocat Apuleius,cumugitu dicimus vide Aug.
libr. 10.de
B Græcâ denoininatione, Necromantism.lnc Gencieit. Dei.
tile's certi locis qux petalvant etie internion,vi capi . 9 .
in occiduo Gallia litrore, f scapud I ciprotuit , cadia
Tarentum ,Auernum ,Cuine io & Heraclaam ) w Ronin,
certis itibus exercebant : quibus le rutinmas
nes elicere. defcribitur accuratè à noſtuis, pocis,
Horatius Satyr . 8.
.. (arminibus qua verſant atqucvenenis
Humanos animos, has rindo perdive poſuri
N'ec prohiberc modo, fimul acvara 119. decor1,933
Pro ulitos,quin effa'egant,berlá que 2.Ocenies ,
Vid . eg mei migra fuccinétamvader pails
Cinidiam , pedibus nidis, paſsógue capilio,
Cum Sacana malore vlulinem ( pallor vrasja
Feceral herrenäus o špeclu ) fraipere terram ,
P'ngu bus , é pullam diuelleremerdicus agian, Melinden
los com
Ca , erunt.crnur in fi m diffifus, vt inde
hydie a
Alaners elucerent, an m.is responſa datu'as..
ghuin di
Lanta e offrescrat ,alera cerere , maior uciju , te
Lanta, qua poenis compeſce et inferienza te Cata
Cerea fuppliciter fiabåts feru ish :4,21 neda lib.r.
Hift. ndi
lam peritura,mois .Hecaien voca: altera , «181 cæ cap.31
Alera Tifiphunen , oc. ego puto
Seneca , in Oepido , canit in nemore obfcuro cicutn fæ
denſitare arborum Tireſiam hanc magicen pere- deris fe .
riedi elle
gifle , vt Laiuin euocaret ;
Hvcut facerdos intulit ſenior grad":11_
Haud eſi moratus, prast , it i nieciem locus.
Tunc 2 fiſa tellus , Ø 3 fuper rapii roges
laciuniurijnes , ipſe 4 fiinesto integri
Vates am &tu corpus, e sfr om quatit,
Lugubris imos o palta perfind ! pedºs:
Squall.ntecultu mesius ir greditur feriex:
Mortifera canam 7 lax as astrings corram ;
Nigro bibentes vellere, 8 mg.e ati boues
Retro trahuniur g flamma predalur 10 dupes,
Vimoimgue 11 trepidato in ferali pechs.
Vocat inde 12 Mantisiégue qui Muncis 13 regis,
Et obfidentim , 14 claustra lethalis lacus :
Cai mengue magicum voluit,era ido is minux
Decaniate ores quicquid aur placate leiles
Aut cogit 16 umbras.srrigarſanguis 17 focos,
Solidaſque 18 pecudes vrit, ó multe ſpecimig
Satwiat cruore, libal 20 miuium infuper
Lallis liquorem , fundit e Baccium , 21 manat
Lena.22 canique rursus,23 db terram intains 24
Grauiore Maneis voce, allonira 25 giet .
Afcripfi notulas numerarias, vt intelligatis ,to
uidem his verfibus ritualia exprimi,accuratiflime,
ve ſolet poëra iſte: de quib ' qui plura volct,adcar
Aducrfaria & Commentaria noltra, qux iain edi
ta ſuperioribus annis. Statius tamen addidit nu
inerum ararom ,hoftiarūque, & alia quadam , hoc
ipſum Tirchie eliciun defcribers copofitline,
lled porum clarèiaedon lucis a iquid atau ando ,
Аа 2 quo
 VM
280 DISQUISITION MAGICARVM

quod illorum erat officium , qui commentarios , A moram vate non terente.
pollitici. Primò itaque ſignificat Tireſiá ſolitum Alghic Tireſias, nondum aduentantibus umbris.
huic dumcaxat diuinacioni, negle&tis aliis,vacare : Testor(air)Dircos,qu:bus hunc facrauimusignem ,
Conſulie ille Deos, non larga cade iuuencûm, Lanaſ 49 conuulſa dedimus carcheſia terra,
. Non alacri penná, aut verum ſpirantibus extis, lam nequeo tolerare moram.caſſóiſne facerdos
Nec tripode implicito,numerisi ſeguentibus astra; Audioran rabido iubeat ſi Theſſala canis
Thurea nec fupra volitanie altaria fumo. Ibilisi an Schyricis quoties armata venenis
Subdit folitum dumtaxat Maneis elicere; idque Colchis agır,irepido pallebunt Tartara motu?
tum facturum , priùs Thebanum regem , qui ſe Nostri cura minor ? fi non atrollere bustis
conſuluerat , ritè purificallc, & communiuiile ,ne Corpora, nec plenas antiquis offibus urnas
quid illi noxæ à Manibus inferretur. Sed primus Egerere, 6 mixtos Calique Erebique fub vnum
verliculus, mendolus eſt, & fortè præcedens ali Funestare Deos libet,aut ex fanguia ferro
quis intercidit: Ora ſequi aut ægras funéto em carpere fibras.
* male Tam penisüs dure quam moriis limite manes Ne tenues annos, nubémque hanc frontis opace
meus cod . Elicitos paruiſſe referi .... mox ; Spernite,ne marco. nobis ſauire facultas.
odoris.Cæ B Scimus enim ' quicquid dici , fierique timetis,
parat ante ducem , 26 circums, bidentum Ecce tibi
ruleæ. co
Viſceribus laceris , o * odoriſulfuris aura , Et rurbare Hecaten ,ni te Thymbrae vererer ; Magorum
rona VO
cátur fer Graminibusſ nouis, longo murmure purgat . Etıriplicis mundi fummum quem fovenefasiū eſt, in dæmo
nes iaci
ruginez . Deinde, defcriptâ filuâ veteri, & tenebrosâ, & Illum , ſed taceo.prohibet tranquilla ſenectus. ſolitas mi
nam color
hic Dici horrendâ , & Hecatæ ſacrâ & fpectris infeſta : lámque ego vos auide, &c. nas , de ui
racer. Hic fenior vates ( Stygiis accommoda quippe Ex his l'apinjritualia præterea , pius viginti , busdixili.
Imbres A Terra facris,multoque placentſola pinguia tabo ) noraui notulis:singula probare libri integri foret. 2.ex Ane
bone A
ctæi,mel Velleris obſcuri pecudes armentáque fifti illud tantùm addidero, patere hinc duos,Necyo
gypt.
lis liquor. Aira monet .... i mantia modos ; vnum per iacrificium & incanta- Triplicis,
Quátum )
verſus ifte Tum fera 27 caruleis intexit cornua fertis tionem folam ,quo vtebatur Tirefies;alium Thel & c . ) De
no pendat Ipſe manu 28 tractans, notæg, in limine 29 filua. ſalicum , adhibius funelioribus ritibus, oſſibus, mogorgo
à præce . Principiò largos nouies 30 tellure cauata fibri qu . mortuorum , & diis rebus planè ferali- ſcribit.
denti:de Inclinat Bacchi latices, muncra 31 veini
bus, quem Lu anus deſcribit, libr.6.agens de Eri
clarat fu
fionis mo . Laltis, ó Altxos 32 imbros, fuadumque cruorem . chto excitan.e animam defuncti militis Romani ,
dum .Trū . Manibuu aggeritur quantum 33 bıbut anda tellus. primùm itaque illic inter cadauera, nutans animo
ca nemo Trunca 34 dehinc nemora aduoluit , mæstufque quod caperet ,
C
ra, arbores Sacerdos. 1 Elećtum tandem traiectum gutture 2 corpus
decapita T'res Hecala , 35 totidemque fatis 36 Acheronie ne
tas. quod 7 Ducu ,o ,inferto laqueis feralibus 3 vnco ,
hîc folem- fastis Per ſcopulos miferum trahirur , per faxa cadaver,
ne. Ache Virginibus,iubet effe focos.tibi rector 37 Auerni, Vi&turum ,montisg caus; quem tristus Erichio.
ronte ſatæ Damnarat facris , alta ſub rupe locatur.
Quamquam infoſlus 38 humo , fuperat tamen ag
funt Eume
nides. aræ ger in auras Vt illic in Tuâ (pecu ;quàm nemus,tenebroſum
tres ponú Pineus : hunc iuxta 39 cumulo minor ara profunda magis inunibrabat ,vbi nulla vmquam à fole lux;
tur Heca. Erigitur Cereri : frondes,atque omne cupreſſus cadauer habuit ; affumpfit habitum artis ſuæ præ
tę:tres Eu Intexit 40 plorata larus. iámque ardua ferro
mcpidib , ceptis congruentem :
cd ha, nó Signari 41 capita, ( frugum libamine 42 puro Diſcolor 4 6 vario furialis cultus amictu
infoffie ,hu * pro , de
In vulnus cecidere greges. Tunc innuba 43 Manto Induitur, vuliiſque s operitur crine foluto, color hoc
miles ta Exceptum pateris 44 pralıbat fanguinemi, co omnes El coma vipereis fubstringitur horrida 6 fertis. eft ater .
men . voi.
ca Pluto . Tercercùm 45 acta pyras, (acri de more parentis, Tum opus aggreditur, & adhiber inſtrumenta
ni , infor Semineces fibras 40 Ö adhuc ſpirantia reddie ſolita, quibus corpus viuificari videatur.
ſa , redtu Viſcera, nec rapidasmoralur frond:b14s 47 atris D Pectora tunc primum feruenti 7 fanguine fupplet
per illas e Subu care faces, atg, ipſe fonania 48 flammis Vulneribus laxata nouis, tabóque medullas 8
riam alias
Virgulta, o iristes crepnjevt fenfit aceruos Abluui, o virus largé o Lunare ministrat . Virus .) Spu !
eminés,fi
milispaud Tireſias....Cuiusmox lubit carinen Magicum Huc quicquid feiu genuit natura ſinistro mã quam
hac demil. prius ( nam & Papinius duo ponit ) quo inuocan Miſcetur.non ſpuma canum , 10 quibus veda ti- vocát Lu
fior , Pro tur,Infernus, feu ,Tartarus , Pluro, Proſerpina,He mort eft; næ de qua
ſerpinæ . Comm . in
Cupreſsú cate, Tiſiphonc, & iubentur Cadmeæ gentis Ma Viſcera non ni lyncis, non dire 12 nodus hyena Senecam .
ploratá vo nes liberè pati exirc , cæteros manere , Drfurt , cerui pasti ſerpente 13 medulla; porro cus
cat: quæ in Tartared fedes formidabile regnum Non puppim 14 retinens Euro tendente rudenteis aa quæ
funere ali. Mortis inexplete , rúgue ô ſauiſſime fratrum ; In mediis echeneis aquis, oculique is draconum , hic recen
cuius am Centur,ha
buſta.Prę Cui ſeruire duti Manes, alernáque ſontum Queo, 16 fonant feta tepefa &ta fub alite faxa; bentur vi
libabat Vir Suppliciat aique imi famulatur regia mundi: Non Arabū 17 volucer ferpens ,innatag 18 rubris venena
goſangui Soluile pulſanti locasata , o inane feuere Aguoribus custos preciofa vipera concha; magica ,
nem quem Perſephones , vulgúſque causa ſub nocte repoštum Ani viuentis adhuc 19 Libyca membranacerasta, veterum
Mancis bi E libris co
biruri. Se Elicile ,c ; lena redeat Siyge poriitor alno. Auicinis 20 Eoâ pofiri phanicis in ara. memora .
cundus e Ferie fimul gresſus,nec fimplex Manibus esto Quo postquam viles &habenteis
, nomina pestes ta .
nim iſte In lucem reineare modas iu ſeparecoelu Contulit, in fardo 21 ſacuratas tarmine frondes,
ságuis pri.
mus ef Elyſios Perfiiapios , virgáque potenti Et,quibus os dirum 22 naſcentibus inspuit,herbas
fúdebatur Nubilus Arcas agat.conirà per crimina fiunétis; Addidir, quicquidmundo dedit ipſa veneni.
quádiu ter Qui plures Erebo,plureſque è fanguine Cadmi; Poſt herbas , incantatio ſequitur duplex , pri .
ra imbibe. Angue ter excuffo e oflagranii prauia'taxo - mùm vlulatu ( ficut Horatij Sagana ) & incondico
ret, pofte Tiſiphone dux pande diem.nec lucis egenies ferarum ſono ; deinde concepto ac folemni Car
rior Ma
niú potus Cerberus occurfu capitüm detorqueat embras. mine.Hodie quóque murmur,verbis præmittunt .
ac deliciæ . Sequirur randem fécunda & minax incan'atio . Tunc vox Lethæos cunétis pollentior herbis
Excantare
 LIBRI IIII . C. II .
Excantare Deos, confidit 23 murmura primiem
Diſſona , com husmane multùm diſcordia lingua.
Latratus habet illa canum , gemitufque luporun .
Quod trepidus bubo,quod ftrix nocturna quarūtur,
Quod ſtrident,vlulánigsse fere,quod ſibilat anguis,
a corrige Exprimit, planētus illiſe a cantibus vnde
cautibus . Siluarúmque fonum ,fracta construa nubis.
Toc verum vox una fisit : mox cetera cantu
Explicat Amonio, penetratg in Tartara lingua .
Duo mox ſubduntur carmina , prius quoque
( vt ſup :riora illa Tireſiæ )deprecatorium , porte
cios cc ominatorium . In deprecacorio aduocan
| tur Eumenides, Styx, Chaos , Pluto,Mors,Elylij,
Perſephone, Hecate, Cerberus, Parcæ, & Charon ,
& obſecrario additur , commemoratis ſuis meri
Ecce
tis, ac cultu illis alliduo, necatorum infantium , &
GOO antropophagia ;
Exaudite preces ,fi vos faris ore nefando,
; nunquam hac carmina fibris
Polluróque voco ſi
Humanis 24 ieiuna cano: fi pezlora 25 plena
Sepë dedi, & laui calido 26 profeéta cerebro:
vulgò ma Si quis.27 qui vestris caput ,extaj, lancibus infans
lè legitur
Impofuit,victuruserat.parete precanti.
profecta.
Demum , cùm vmbra , iam apparens, ſuum ca
dauer (ubire vereretur , ac detrectaret, quod illa
iuſierat;
Miratur Erichio
Has fatis lacuiffe moras,iraráque Morri,
Verberat immorum viro ferpente 28 cadauer,
Pérgue cauas terre , quas epitcarmine 29 rimas
Manibus aliarrat, regnique filentia rumpii :
Idque minis illis magorum veterum ,quas Por
phyriulmet irriſit cominemoratis ; quas apud a
lium neminem tam difertè expreſſas inuenio :ſunt
autem fequentes :
Tiſiphone,vociſque mea ſecura Megara,
Non agitis fæuis Erebi per inane flagellis
Infelicem animam iam vosego nomine vero
* En zo
Eliciam ; * Stygiaſque canes in luce ſuperna
roaſtreum
Destituam.per busta ſequar , per funera,cunétis
illud : qui
dæmones Expellam tumulis ,abigam vos omnibus vrnis.
vocat tel Tégue Deis, ad quos alio procedere vultu
Juris ca
Ficha foles, Hecate, pallenii tabida forma
nes, vt do
Aú libr. Ostendam , faciémqueErebi mutare vetabo.
Eloquar immenſo, que te ſub pondere terre
Contineant , Ennda ,dapes:quo fædere mæstum
Regem noctis ames ,que te contagia paſſam ,
Hæc imi. Noluerit reuocare Ceres,Tibi,peſſime Mundi
tatus CI. Arbiter , immittam rupris Titana cancrris,
Claudia
pus . Et fubitò feriêre die.paretis: an ille
Minarur Compellundus erit , quo nunquam terra vocato
Dæmogor Non concuſſa tremit ;qui Gorgona cernit aperiamus
gonem , Verberibuſque ſuis trepidam castigat Erinnym ;
imitatus
fuit Sca Inspectara tenet vobis quiTartara, cuius Leonem Philoſophum Iuniorem Baſilij filium ;
rins verft Eftis vos ſuperi , Stygias qui peierat vndas? qui Santabarenum , non pro ſancto, ſed pro vene
bus cita Neque hæc tantùm , ſed poſtquam vmbram in E fico,vt erat, ſemper habuit: vſus hac Apion Gram
cis . corpus ſuum impulir, illam quóque adfata , ei
que pollicita eft immunitatem à magicis de cæ
tero cantibus.
Dic ( inquit Theſſala ) magna
Quod iubeo mercede mihi. nam vera locutum
Immunem 30 rolo mundi prastabimus auo
Arribus Æmoniis.talitua membra ſepulcro,
Tilibus exuram Stygio cum carmine filmis,
Vinullos cantata magos exaudiat vmbra.
Siz tanti vixiſſe ilerim.nec uerba, nec herba
Audebunt longæ fomnum tibi foluere Lethes
A me morte dara .
Addidit & carmen, quo zi quicquid conſulit,Vmbrāl
Q. VI . SECT. II. 281
TA Scire datur.
Denique cùm cadauer reſpond flet , non po
tuit , fine veniâ Erichtûs vmbra diſcedere.concc
dit ergo redeundi facultarem .
Sic postquam fara peregit.
Slat vultu maštus lacito moriémque repoſcit.
Carminibus magicis opius eſt ;berbu a cadauer
Vtcadat, & nequeunt animam fibireddere fala.
Conſumpto iarn iure ſemel. 32 tum robore multo
Exstruit illa regum.vadu defun &tus ad igneis.
Accenfa iuuenem pofitum relinquit Erichio,
Tandem paſſa mori.
Si mortuus mori quiret , velarre Magicâ reſu
ſcitari , fed de vmbrâ , vt de animâ locurus poëta ,
metaphoricè vitam morrémque vſurpauit. Sunt
B aatem & in his verſibus triginta duæ notatæ ob
ſeruantiæ Magicæ in hac fpecie diuinationis .
Huic ſecundæ (peciei,quatenus iniurij ſunt in vi
câ functos ; vel deportationis , vel mortis pæna D
Itarura in viliores b ; & pofteriore iure , in vtriuf- 161.3.§.ad
que ípeciei cuocatores à Conſtantino lethale fup- uerfus. D.
plicium ſancitur c : Tertullianus arcanum deie- de ſepulcr.
viola.lu
gicd , cùm docet ,non vmbras defunctorum ; fed
fepulc.c.
earum loco dæmones apparere , dæmones operari cod.
ſub obteniu animarum ;item ,omncm incorpora- l . muli.
lem corporum exhibitioné praſtigias eile. Exem . lefC.. dema
& ma
pla dæmonum qui apparentes mentiti ſeeſſe ani- chemar.
mas defunctorum ,noua & vetera Creſpecus, libro dlib.de a
de odio Sarana diſcur;12. à fol.192.in fine. efert.Prior nima.
Cilla Tirefiæ , in qua nudum fimulachrum feuido
lum animæ exhibebatur, & folâ perficiebatur in
uocatione , oriouévtera, propriè dicebatur : pofte
rior verò , in qua Diabolus fæpè, cùm cadauer non
aderat , torius humani compofiti figuram fimula
bat ; v.g.cùm quis Achillis habitum ftaturámque
corporis videre volebat; ordinariè nunquam line
fanguinis effufione obtinebat , ideóque Apollon .
e Philoftr.
Tyanæus cře ſe peritiorem aliis oftenderer , ne lib.4 .
gabat ſe fanguinem libaſle ; vocabatur ſtricte,
vervop.evteix , liuc, yexpoua vris , Glycas fdiſputans fpart.2 .
de verbo , xandovijedio , ſcribit cam vocem quol- annal.
dam accipere pro obferuationeominum ,alios ve
rò pro cuocationc. Nam sandóva ,vocariGontorum
per excaniaiiones cerias attractionem , o è ſublimi
D deduétionem : deducta voce à unő , quod ide:n fit cum
xanã , cuoco. ] Idem alibig non obſcurum exem- g part.4 .
fol.415 .
plum nobis propoſuit Santabareni illius Pſeudo
monachi : qui Baſilio Imperatorij filium vita fun .
ctum , fic oſtendiffe fertur, ac fi viuus adhuc foret.
Effecit enim , vt fpecie imaginaria Constantinus egues
patri,in quadam filua , obuiam fieret, quem vbi viſus
fuiffetImperator, & complexus,& ofculatus effe, mox
euanefcentem ex ocalis amifit.] fefellit Imp.fed non
maricus cùm vmbrain Homeri ſuſciiauii , Cice
rone telte 1. Tuſculanâ , & Plinio libr.30.cap.2.In
eâ fe iactat Empedocles apud Laërtium & Pli
nium . Sacræ Scripturæ , videntur hancdiuinario
nem vocare , diuinationem per Pythonem h , vfur- h 1. Reg.
18.v.7.8 .
pantes nimirum Pythonem , pro dæmone ex ter
profundo fpecu aduenienie , & relpondente .
Periculi plena res , tam ipſi Mago ,qucm Diabo
lus interdum aufert, & yitę aſpectuíque ſubtrahit; /ilibr . 4.de
vede quodam narrat Franc.Picus ' ;tum ipſis qui prænot,
curiosè confulunt , qui nonnumquam de mente cap.9:
K N.lib.z.
abalienantur, & malè pereunt,vt Rex quidam no de Dænio
ſtris teinporibus k . Quis etiam neſcic infelicem nom . ca.s.
Аа 3 exitum
 282 DISQVISITIONVM
cxitum Heliogabali,buic fuperftitioniaddi &tißi-, Afres quidam fuêre particul_id., vode & tugometra
Xipliin . mi a ? vtrifque conſultori & conſulenti , pana 79106 , vocata : taicsex SenagoràdicetMacrobius
a civica. mortis lege vereri infligebatur b . Non defunt, qui fuifle crateres Palicornm in Siciliat: calis in gy- I lib.s.Sa
Deur 18. de his intelligant illud Regis Hymnographi e
11.100 comederunt facrificia mortuorum , & illud Ilaiæ ; d
2.4.6. & num requiret pro visis à mortuis : Hæc de Necro
=
27 mantia fufficiant, de qua ingeniofum opusexſtat
- !ſalios Stephan. Forcatulı 1. C.quo luris auctores Papi
7,18 . nianuin , Africanum , Paulum , & alios introducie
- c.8.4.19 .
ſua iptolinet reſponja explicantes .
SECTIO III.
Do Hydromantia.
E hac quoque fcorfim dicam ,quia nulla fæ .
cundior impoſturis, lamblichus meminit,
ud poudytéixs,feu diuinationis per aquam.quæ tra
dieur Andronico Imper.in prætio fuiſſe,hic enim
cùm multiplicibus , propter crudele edictum , de
necandis coniuratorum propinquis , odiis ac ma
lis fe viderer obfeffum ; ad futura per noxiorum
dæmonumcultum noſcenda fe conucrtit ;ſéquelo
15m ( inquit Choniares e ) permiſit iis, qui futura ex
= Nicer .
Choniates aquis , quaſi per caliginem conijciuni, & imagines fil
annat. li.2 . turaruin rerum , velut ex vmbra folarium radiorum ,
confectantur. Ac ipſe quidem iis no& turnis facris inte
refje noluit ,meiu fama , vi arbitror :fed illud Hagio
christophorita Stephano mandu.Is Setho adbibliogu!
ab ineunte a tate talibus oraculis deditis, oculos propre с que multò funt fceleratiores , qui ad hoc aqualu
rea Manuėlis Imper zufu am feral,cerioritu percun .
Efz'ur: quispoſt Andronicum fitirnpeiai gayuts? Mailios
genius in Aquis primus nominis. I jauci litteras exhi
buit,fed ordine conserlo , Si pro Is.idque,fecundâ re
(pótione audidit fore ; intra exaltaronem crucis.at
que ira planè accidit poſtea ; intra illud tempus,
iuflu Ifaacij Angeli ,occilo Andronico . Modum
illius diuinationis Nicera addir le ignorare, nec
ſcire velle , ad fugain tamen fuperftrionis (cire,
non eft inutile. Inuenio fpecies cius varias , vna
fiebat per annulum de filo fulpeolum in aquâ , &
vaſculi latera constitutis ict bus pullanten : alia
coniectis in aquain ltatiuam tribus lapilis, & ob
feruatis gyris,qui crifariam inuicemimplexi, cir
ca lapillos diffundebanţur: 3. ex agitanone varia
pelagi , quàm olim Siculi & Eubocentes , hodie
nulii nayız norant. Hinc Chriſtianorum qw
condam Orientalium nita faperitit o ; qui quo
tannis maie quali animatum baptizant, Aliò lon
gè perrinet , quod Princeps Venierorum annulo in
mare iacto quotannis Adriaticum fibi deſpondet.
Dominationis indiciü non magię argumentú cft .
Fit in memoria naulis Victorie ; qua duce Scha
itiano , Ziano vicêre filium Federici Abenobarbi
Othonem , caprúmque obrulere Alexandro I11 .
Pontifici; qui Venetias profugerar. Tom enim
Ziano Pontifex annulum de manu fua derractuin
obtulit , dicens; Auctoritate mea hoc annılo freizes
Oceanum ibi fubijcies , ý quotannis urbi posterifque
eo die , quo hanc victoriam ,pro Eccleſia defenſioneobis
» 41571, dost ndebes mare : vti ſciant omnes, maris tibi
doon nom comic [am , quia Sedis Apostolica tuenda
curam á ſtudium fid:lter fuſcepisti. Sit hoc tebi,qua
li pignus benedi& tionis , ea ſecunde forres in fraturum .
( Narrat Villainontius libr.1.Peregrinat.ſuæ сар ..
34.Priorillo Sabellicus Decad.1.lib.7.14.ex aquæ
colore fuit, & imag nibusin ca apparentibus , fic
tradit Varro belli Mythridatici eucnrum , mulus
verſibus præfignificatum fuifle. Ad id olim fon
MAGICARVM
proçıſterna in templo Aplaceno, de qua mir. Di. tur . ca.19.
lia memorac Zozimus 3 ; & ve mitram lunonis pa g in vita
ludem apud Laconiæ Epidamnum , Apollinique Aureliani,
Thyrxei oraculan ,propè Cyaneas ad Lycum , in
fonte templo proximoh ; videtur huc referencia h Pauſa.in
Celtarum veterum , hoc eft Gerinanorum , ſuper- Achaic.
ſtirio ; qui recens natos Rheno Humini commen
dabant, eâ mente , li fpurij torent abſorbendos,
li legitini innoxios lupernataturos , iuxta illud
Claudiani :
Et quos naſcentes explorat gargile Rhenus.
Qua de re plura dixiinus,Commentar.in Traged.
B Seneca.
Quintò ſtatuebatur cyathus aquâ plenus , &
verbis immurmuraris obieruabater , num aqua
fpontè efferuefcens effunderetur . Sextus modus
elt Fellanus;ibi aquam in vit:cum catinum efrun
dunt ,eique olei guttulam admiſcent,& fic in aquá liloa. Leo.
tanquã in fpeculo ,mira ceri ere le opinātur . Se 1.3.deſcr
.
ptimú indicat Clemes Alex.cum fcribit mulieres Africa .
Germanas, lolitas fonum , vortices, ac circumuo
lurioncs amnium notare , & inde tutura pr - dice
re k . Deniĝue non ſunt alieni ab Hydromancià, «
ſtlibr.
romat.
1.
qui hodie adhuc in italiâ , ad furtorum auctores
deregendos , triut ſuſpectorum nomina totidem
pilus infcribunt, & eas in aquain conijciunt:hil
strali abutuntur . Cæterùm tempore S.Bernardini
Senenfis fupererant a ihue veſtigia , Rayouára
T'Elas . Nam qui eius vitam compofuit, ei contem
poraneus fcriptor ', de Aretio agensiſta prodidit ; I vitæ cap .
extra, mania vrbes eius fons antiquus fisit , iam olim 40.
temporibus illis, quibusidololatria regnabat , imparis
damonibus dicatus. Solebant có crues Aretini , caly
circumguague vicini, tanquam ad oraculum Apoll nis
confluere, re Spon aperentes ad occultas questiones fuas,
morborum fuorum curationes.Id vero animaduer
tens Bernardinus , veris Christiane religionis cultor
Gamalei, aduersius hunc damorum culium fortiffime
fefe erexit :@primoquidem concione ad populum ha
)
magnoperè omnium contimanis ani
D bita * abfoluta ,
mus,honia!useft eos ſegui ſe,ad dimoliendam impurif
wnorum dämonum habitationem , prorſuſque abolen
dum.Mox verò arrepia fecuri velmaleo ,cum populo
egreffies eſt ad fontem , cinque ad fanum demonis per
itemſiet ,primus ipfe a& tibus cæpit contundere, euertir
que aram , & fontem lapidibus penitùs obturami . ]
Fit menrio criam in Concilio Antiſiodorenſi , to
mo , 2. Concil .
SECTIO IIII .
De aliis mangariæ generibus.
Rimo loco obuia , nexarcudytula, de qua Pſel
PRISE
lus , cap. vlt. & Nicecas , d.libro 2.Cedrenus eâ
teſtatur víum Iannem Magum Theophili Imper.
præceprorem :Curopalates loannem Patriarcham
Iconomachum vocat,Glycas verò fcribit,par. An
nali 2. verum Alexandri patrem , Ægypti Regem
Nectanabum , Magiæ peritiſſimū, hac cognouifle;
Ægyptum in hoftium venturám poteſtatem : ho
die câ Turcæ vtuntur. nam in peluim aquâ ple
nam iniiciunt cum variis characteribus pretiofos
lapides, auri argentique laminas : tum relponſum
ex peluis fundo auditur.
2. get.gro
 LIBRI IIII . C.
C. II . Q. VI . SECT . IV . 283
2. yagpouce'telæ ,hæc fiebat per phialas vitreas | A in re fuffe deceptum , & mirabiliad puerorum . indi
ventricolas sim liter aqua plenas : & infpectante ciis refciuile : cum cæterorum nemoguiquam aliud ,
puro puero ,vel prægnante muliere :reſponG loco, quam nitidam & puram gemmam intuendo videret .
cerræ figuræ & imagines apparebanr. Quodam tamen tempore,cismgravida ipfius vxorpue
3. remontpoueuréia ,quæ rerum quæſitarum figu. yum marem geſtaret in vlero, illi quoque ſpecies in cri
ras in fpeculis exhibet politis: in vſu furt 1 ).Iuliano ſtallo oblatas. Primo autem omnium formam viri fefe
aSpartian. Imp. a qui imperium emit,de quo iſta Spartianus : exhibere fol tum illo babiru, quorum communiter vre
in luliano .
fuit præterea in luliano hac amentia , vtper Magas reritur. Et ita deinceps aperuiffe, de quibus interroja
plerágue faceret, quibus putaret vel odium populi de tum effet ,caiera : explicatisg cunclis,illam xurſiu vir!
linuri, vel militum arma compeſci. Nam & quafdam figurani difceflile, euanuiſſe reliqua. Difiedentem
non conuenienies Romanis facris hostias immolaue autem eam , quam diximus, figuram viri, viſam fape
runi, carmina prophana incantauerunt, cagua vrbem perambulare, & ingredo templa.Fverat autem
ad fp : culum dicunt fieri , in quo pueri,preligatis ocu famapaſſim diſſipata de illis indiciis ,vt negānbus, aut
lis incantando,verticerespicere dicantur, Iulianus fe diffimulantibus fuum deli tum aliquod , vulgò mina
cit. Tuncque puer vidiffe dicitur, có. aduentum Sene rentur : fe relaiurosde eo ad illum ſe in criſtallo osten
ri , Iuliani deceflionem . ] Aliud mixcum Pago B deniem virunculum .Quin etiam comperium eft,fixiffe
b in A
mantix refert Pauſaniasb gens de Patris Achaix: à doĉtis quibuſdam , dedubitaiionibus fuis in litera
chaic .
ibi ante Cereris ædem , fontem elle, quià templo Tum ftudiis aliquando neſcio guid propofitum , & in cri
lapideo pariete ſecluditur. 1bs oraculum inaxime Stallo lečiam . Sed his & aliis buinfine di compluribus
virsdicum fuiffe cognoui ,ex eo non rerum omnium , ſed commemoratis dixit Spenglerne, hinc aliquando ad ſe
morborum tantum euenta prædicebantur. Speculum veniffe cum tali oratione ; arbitrariferempus effe ,ue de
( ait ) renui ſuspenſum fieniculo demittunt ,ita libran criſtalli talı vfu tandem abstineret.Nam fibi iam
169, vt in fonie omnino non mergatur , fed imo ambitu perfuafum ,co iifo non leniter peccar , ca unum perity
ſummam aquam conringats. Exindt vbi odares ado bati cruciatus grauiſſimos , fi diu fanè perpeffam effe:
leuerint , & ritè Dem precari fuerint , inspicuunt in ita ſe decreuiſſe deinceps nihil cum illo experimento
Speculum , ego ex eius imaginibus periturijne an vi velle negotij habere: ớ tradere nunc ipſi quod aci epif
turus is ager fi, de quo confuluerunt, diuinant . Ne fet ,de quo meminiffe poffet,quid es ſated monstroſſet,
que latiùs omnino huius aqua diuinario patet. Sed neque neſciret qui rumi ies in ciuitale percrebwill nt .
& de Pythagorâ recentioresmemorant , ſolitum Permitiere autem , vi faceret de eo quod collibuifle .
fpeculo concauo infcribere litteras humano ſan Tum Spenglerus collaudatoes , accep:jf fi aebet cr
guine temperatas, & ſpeculum Lunæ opponere , ſtalium , in minnuiſſimas far es comunidele , et una
С
c b.Cælios
li 9.c.23 . ficquc diuinare c . cum ferico inuolucro in latrinam abieciffe. ) Bend ,
4. Non diſſimilis præcedenti,xpiga diguelva ela ; profectò benè, nec aptiùspotuit.viram bicom
Leloyer .
libr.4.de niſi quod hæc in criſtalli fruftis fiat annule in nes hæç & fimilia ſuperſtitionis arma abolerent.
fpect. clulis,vel valculo alteri , vel etiam nudis, & in cy . Nec verendum quidquam cít cuiquam ,ne fortè le
lindrum aut obclum conformatis ; quibus etiam dæmơn vlciſcatur.iinpunè hoc omnibus, quicum
fingit ſe dæmon inhabitare. Quédam Noribergæ fide fecêre . Burdigalæ aduocarus quidam pare
anno 1530. ferunt in criſtallo theſauros vidiile , à drium habebat in phialâ vitreâ :eo mortuo, hærc
dæmone oſtentatos : quos cùm poftea quodam des nec phialam retinere volebant , nec frangere
ante vrbem loco effoffo quæreret ; adhibito fami audebant:conlilium petiruri , adiere Colleg. IESV
liari vno lpectatore , & iam in ſpecu arcam vidif patres iuſſere phialam deferri ad ſe, coram ipſis ſe
ſent , atque ad caip cubantem atrum canem '; ma terræ illiſuros.attulere, ſed otarunt ne coram ipſis
gus ſpecum ingreditur arcam aperturus, caném. frangereót: immania ſe metuere viſa. recedenti
que abacturus , ſed ' erberi offam fecum non ac bus ergo illis , in accenſum tum forte clbanum
tulerat. iráque ille cacumen ſpelunca quaſlauit, magnâ vi phialam coniecere, & nihil aliud , quàm
& miſerum ruinâ obı uit ; qua & fpecus terrâ op- D'ex vtriuſque elementi cófictu breuem ſtridorem
plera . Vir quidam ; patrum memoria Græcaruin audiuere.Mihi ipfi,cùın anno 1578. iudicis adhuc
licerarum Larnarúmque peritus , & felix ſi illo . miniſterium obirem , inter rei cuiuſdam Licétiati
tis manibus fidei myfteria contrectare non præ annotatas à fiſco chartas : præter libellum Magi
ſumphiffet, eruditum commentarium , in Germa cis plenum characteribus, oblata fimul capſula,
niâ , edidit , de demonum natura , cúmque libello ſandapilæ more efformata , & in eâ vicunculus
Plutarch , de defectu oraculorum , præfixit,ex eo pe mandragoreus,ater & ficu pædoréque obfitus , lar .
tita eſt,verbis ipfius,lequens narratio:Conſulii ali go capillitio,ſed imberbis : hunc,vulgò putant , ad
gui,de rebus ( ait ) ignoris, in cristallis conspiciunt ea divinationes , lucra, & alia multa mirè efficacem :
manifeſto,de quibus quaſium fiiit.Etpoſtea, Fuiſſe aie accepi librú ,capfam , & fictitiú cadauer,hoc etiam
but fibi notum vnã ex pracipua familiâ Norinberge. primum laceraui abruptis auullisque brachiis.di
Eum quodam tempore veniſſe ad fe,& artuliffe in le & titabant , qui'aderant,magnum mihi & domu:
rico panniculo inuolutam gemmam cristallinam , fi periculum imminere : rifi, & abire , qui metue.
gura rotundam ,& dixiffe : donatam ſibiillam fuiſſe à rent, iufli:abeuntibus; in focum ,quiadcrat,conie
quodam ignoro , qwi ſé anle multos annos de hospuio Eci :nec aliud quàm vſta radicis,niforem percopi .
compellafjet foriè in forum conuentum ,quémqueipſe in 5.Loco fuccedit, dextudová v TE!« , quæ divi
dornım ſuam adduxiſſet, e triduò habuiſſet, fecum . nat annulis ad certam cæli pofituram conſtr etis
Fuiffe autem ab illo difcedente de relinquente munus vel incantatis , & ſuper tripodem ad certa verba
bocad fignificationem grati animi,edoctum fe cristalli motis : deſcripfit Ammianus libr.29 . cuius verba
2v filme talem
: fi qua de re certior fieri vellet , vi prome dabimus.ſect. 3.9.7.vel annulis incantatis , qualis
Yet cristallum , o puerum marem caftum iuberet aſpi fuit annulus Gygis, quo ( reſte Herodoto ) fretus
cere, ci ex eo percunétaretur,quid cernerer? Fore enim Candaulem interemit , tales duo illi PhocenGuin
vt de af parentibuspuero vifis omnia , que requireret, tyranni,dequo Clemens Stromateus ; qui fonicu
indicarentur, Aiguie affirmarat hic , fe nulla umquam (pontè edito em commonebant de commodo
ieium
 284
DIS
QVI
SIT
I ONV
rerum gerendarum tempore : qui tamen inſidias,
A cu furem deprehendebant.Quando
M
conſpirantium fic euadere nequiuit : Fuit huiul ſus fururi diuinatio ferebatur ,cun- gagarem lapi
modi annulus exitio cuidam Hicronymo Cancela
lario Mediolanenfi : vc & alteri, qui cùm eum in
ignem proieciſſet , fed mente non bonâ , ſtatim à
dæmone correptus, & in furorem actus fuit.Prin
ceps quidam ,hócxuo,alium emerat aureis vigin
ti : promiſerat venditor , femper , dū geſtaret, alex ,
& chartarú luſum fore lucrorum.is, ludit primò,
ced it no infeliciter :reddit ad fricillum , ſedmagnâ
cum numinorum iacturâ . Sic fe deluſum videns,
quem eminon oportuerat ,anulum cofringiiulit,
6.Occurrit , ovvulávtea ſiue,ěvux ouárzea.in hac
olco ac fuligine impolluti pueri vnguem illine
bant, & vngue ſolem versùs obuerſo ,certum quid
ſubinurmurantes, videbant , quæ cupierant. Ho-
die vlteriùs progreffum malum . Queuedum qué
dam Veteranum militem Hiſpanum noui , belo
& armis , quàm pietate clariorem ;qui ; quo tem
pore Dux Medinæ Cæli ex Gallæciâ Colucbat,
Belgium petens ; Bruxellis, non vni in vngue ſuo
clallem è portu Corunnæ foluentem , & paulò
pòlt procellis vehementer afflictam , velur in fpc
culo clarè oftendebar. Hîc ille , qui vulnera quo
que ſolis verbis fanabat aliotum ; ſua lic lanare ip
ſe , vel aliis fananda permittere detrectabat.
7. Quidam putant efle,ce'mpouárttiæ , illam Ari
ſtophanicam , in Nubibus. Sed ifta , fi tonitru ,ful
men ,oſcines & alia fimilia confiderat, pertinet ad
augurium , ſi planetarum adſpectus felices aduer
losque,ad aſtrologiam : ſiquadam aëreorum fpe
Etrorum inſolita vila , vt equitum & c.ad Tepato
okorlay , referenda. Sola huc ſpectat, que ex aëre
coniurato dabat oracula , de qua Pictorius,de Ma
gia cay.10. Cardani Aeromantia de qua ibi agit ,
pot us Hydromantia dicenda eſt.
8. Dici poteft ,papucéversi qua viuntur incanta
tores , ÉTodos , qui diuinani freti ſolo dæmonis
commercio ; præter incantationum nihil adhi
benres : vt Fellæ faciunt quædam mulierculæ tri
a Vide lo. bades a ; & nonnullæ A gyprix live Zingale , de
Leoné in
defcript. quibus poftea , totam Europam percurlantes, &
Africa lib. in Byzantino foro Turcæ , & olim ; in Apulei
13. aſino , quidam Diophanes. Indorum hiſtoriis, in iis quæ de Florilentium re
5 Theo 9. En ,xesxivcudze,a;quæ vfurpata veteribus b Dbus geftis agunt, afpidomantiam vocare poflu
crito , Lu
ciano.Pol ( vnde & Adag.crubro diuinare . ) cribrum impone
luci , batur forcipi, forcipem binis digiris comprehen
debant & elevabant, & præmilis verbis cóceptis,
Yubcebant nomina eorum , de quibus fufpicaban
cur cos furcum , vel aliud occultum crimé patraſſe :
reum verò iudicabant illum ; quo nominato , cri
bruin tremebat, nutabat , mouebatur, vel conuer
tebatur. quaſi qui digitis forcipem tenebat , ar
bitratu luo cribrum mouere non potuerit . Quod
formulam Pictorius proponat verborum pronun
ciandorum ,fécit inconfuliè ; quod eâ lit vſus ier,
& quod euenruin certum prædicet , fecit impiè, &
mentitur pollicendo. Ad hanc reducir vir doctus
Horoſcus lib.z.de vera & falla prophctia modum
furti concipiendi Ch. probandi ) per lancem &
licium : ncmpe lancem lineis funiculis illigatam ,
& cum murmure rotatâ,ex lege XI1.tabular.cum
lege d . libr.2.cap.6.quod fanè verifimilius quàm
quod poſt Zatium Alpinum Franc . Balouinus in
lib . 57. XII.tabular. & cú eo Ziracu ad Alexandri
Genial.dier.lib.6 cap.10 . Scripfit de juurpaqüptous
prætextu religionis furantibus.
10. Ad eumdem vſum erat ,áfur ouvT He : qui
ſecurim rotundo infigebant palo , & ex eius mo
MA
GI
CA
RV
M
aurem iuccci
de ſecuri imponeban ",vt Plinius refert.lib.36.c.19.
Huic fimilis dinatio militaris per fcutum tincta
aſpide oleo . habes apud Suidam ex Ariſtophane .
11. erat ,xeçen quovouévrie :faciebant alini capite
ſuper prunas allo . Cermanis priſcis in vfu fuila
ſe volunt. Longobardi poftea vli capite capri
no , cui diuinum honorem habebant c . vehe.
c Grego
menter fufpicor priùs illud de Arcadico pecore rius lib.7.
genus olim ab improbis ludæis interdum Diui epiftol. 7.
nacioni impenſum , hincque factum vt Apion , & & in Dia
log.l. 3.ca.
reliqui Ægyptij , & illos lecurus Tacitus ,calum 26. & 28.
niarentur, eos pro Dco caput aſininum coluide. & hom.i.
12. xa adopávtea,per clauem ;cui circumdabane
B chartulam inſcripram nomen lulpecti: deindecia
uem alligabant facræ fcripturæ codici,hunc virgo
fuftentabat , & verbis certis murmuratis chartula
ad nomen criminofi vertebatur, mouebatúrque .
13. Sit quod Germanus quidam l . C.his verbis
tradidit : ex oculo quoque excuffo, hodie fier cognofcs
tur. Primùm leguntur pfalmi cum Letania. deinde
formidabilis ſubſequitur orario ad Deum patrem e .
Christum , item exorciſmus in furim . lainc in medio ad
oculi fimitudinem vestigio, figuræ circularis nomini
bus bærbaris notala , figitur clauus d'êneres triangula
ris, conditionibus certis conſecratus, incutirirquemal
leo cypre fino: 6 dicitur , lusius es Domine, Úc . tum
fisr proderur. Rostochij quidam pecuniam in quod. m
loco lepofuit.Cum autem eam poſtea inuenire iam ciro
с
non poru ſet, fabrum conueni, ab eóque petiit vi ocu
lus furi excuteretur. Quo paéto farm ipfe Dominus,
que fabri Diabolica opera vfus eft , oculum amifit.]
Nónne, lector optime, iuſto Dei iudicio iſte inci
dit in foueam quàm fecit,& meritò pertulc,quod
tam iniuſtè , per artem peſſimam , inalum alieri
moliebatur: fubdit ; Gušironij quidam cochlium ar
genieum amiſerat : cùm autem furem ex oculo quoque
exculo cognoſcere cuperet , fabrum adiit , abeóque pe
tii,veſua arte magica fiurem oculo priuaret : quod er
factum est , statim filiolus illius, qui cochlium in
quendam angulum coniecerat , oculim amifit. ] Sed
& aliud diuinationis diabolicæ genus reperio in
mus.Narrant ſequentia de Rege Holatâ Outinâ,
eum exercitu fub Giftere iuffo , fenem magum cen
rum & viginti annos ſuperátem aduocafle, & quo
in ſtaru res hoſtiuni forent pronunciare iulile .
Tum magus locum in medio exercitu parauit , com
pecto Ortigný,quod puereius,geftabat fcuto,petere il
lud iubet: impetratum illud collocat, orbe quing pedum
diametri csrcum illud du&to, additis quibufdam cha
raltenbus notis : tum in ſouium genibus flexis pe
dum calcaneis inſedit , fic vt nulla parie bumum tan
geret : & nefcio quid ſubmurmurans varios gefius ex
primebat,lanquam in vehementem aliquam orationem
incumberet : qua ad quadrantem bora produkta; illicò
E tam horrendus apparuii,vt humanam effigiem ampliùs
non.exprimeret, nam iia oinnes arius contorguebai , vt
offa diſolui exaudireniur , denique prater naturam
multa faciebat. His peraĉtis momento in prištinum
ſtatuen rediit , la fus tamen admodam quafi atie
nitus ;deinde circulo egreffus Regem falu: aust, ipsique
inducauit hostinm namerum , & quo loco illum exspe
Etarent .]
Claudat feriem Saliſberienſis , libr. 1. de nugis
curialium 0.12.fcribens; Imaginarij ſuni,qui imagines
quas faciiint , quafi in poſesionem præfidenrium ſpirs
16112
 LIBRI IV . C. II .
tuum mittunt,vt ab eis de rebus dubiis doceantur : bos] A
idololatras effe facra ſcriptur a cöuincit , & dinine ma
ieſtatis iudicio condemnandos.]
In his omnibus verba magica ſolent interueni
re,ideò dubitari nequit,quin ad hanc quçſtionem
pertineant .
QV ÆSTIO VII .
De mangania fpeciebusin quibus velnon eſt ex
plicitum paitum ,vel latens admodum eft.
Æ c implicitam habétia pactioné reuocari
poflunt ad tria capita, Ariolationem fiue Ha
ruspicinä, Auguriŭ & Sortes.de quib ? núcvidendú .
SECTIO I.
1
De Harufpicina ſiueAriolatione.
B ex nefariis Iuliani Apoftatæ magicisdocemur.
Riolatio latiſsimâ ſignificatione omnem co
A -plectitur diuinationé: ſed hîc eam ſtrictè ſu
mo ,ve Ilidorus,cùm ſcribit; Arioli vocati propte
rea quod circa eras idolorum nefarias preces emittunt,
& funeſta facrificia offerunt,iiſg; celebritatibus dame
num reſponſa accipiunt a . ) quibus verbis deſcribit
al. 8. Ery
mol.c.9. ſolam diuinationem explicitam , quæ ad oracula cuenrum : fi variè diſperſa , in ægro mortem , in
bl,de ma- refertur.hoc placuit etiam Rabanob & Gratiano lanomorbum : ſicrepitans, infortunium :filubitò
gor. præ- Iuoni, & Burchardo,qui in Decretum ſuum id re exſtincta,ingens periculum ominabátur. aliquan
itig.c.1.26
culerunt.Harufpicinam idem Ifidorus vult dictam Cdo hoſtiam in ignem coniiciebant & dumtaxat
9.3 .
ab obſeruandis horis,meliùsalii , à veteri vocabu conſiderabatur flamma ignis victimarii, vtrum in
lo Haruga, quod teſte Donaco hoſtiam ſignifica
bat. Ego nunc vtrumque nomen mediâ quadamu
& modicâ latitudine vſurpo , pro totâ repconomia
veterum , fiue diſciplina diginandi in ſacrificiis
Gentilium folita ſeruari: quare olim femper puto
in his interueniffe idololatriam expreſſam ,non ta
mé ſemper pactum explicicum : hodie fieri poteſt,
vt neutrum interueniat.
Haruſpicuin ſeu Gazarenorum fic enim voca
tos docet D. Hieronymus in Eſai cap. 47.) prima
diuinatio erat ex viuæ adhuc victimæ obferuatio
ne, dum producebatur , dum ad aram ſiſtebatur, D
dum attrectabatur, dum vinum ei infundebatur.
poſſumus vocare villimariam , Putinny fiue Gurce
Tix v : quæ omnia , ſi quis volet exemplis confir
mata,isadeat Barn . Briſlonii, crudeli certè & in
dignamorte abſumpti viri,Formularum librum 1 .
quçdam etiam nos olim in Senecæ Oedip.deliba
uimus,ad illa :
.
Appellite aris candidum 1. tergo bouem
Curuóquenunquam 2 colla depreſſum iugo.
Opima 3 fanétas victima ante aras 4 Stetis .
Huc properès admove
Etſparge 6 ſalſa colla taurorum mola .
Placidóne vultu ſacra,7 & admotas manus
Patiuntur?
E
Vnóne terram 8 vulnere afflitti perunt?
Vtrum citatus 9 vulnere anguſto micat.
An lentus altas irrigat plagas cruor ?
Secunda verò fuit extiſpicina, qua motū & ſin
gula mactatæ hoſtię mébra rimabantur,iecur ma
ximè, vnde Græcis dicta ÁTatorxonid , hanc vber
tim ridét Lucianus b & Arnobius c,defcribit no
bli, de la
crific. ſter ille cadem tragædia .
cl.contr. Ede cerias vifcerum nobis notas.
Sent. M A N. Genitor,quid hoc eſt?rion i leui motu ,vt folēt,
Agitatà trepidant exta, fed totasmanus
Quatiunt,nouiſque profilit 2 venis cruor,
Cor marcet agrum z penitùsacmerſum 4 latet,
Q. VII . SE C. I.
285
Liuenique s.vene ,m.ign . pars o jiurisabeft,
Etfelle nigro 7 tabidum 8 ſpumatiecar.
Acfemper omen vnico imperio grane,
En capita 9 paribus bina confurgunt toris:
Şed
vtrumque caſum 10 tenuis abfcondit caput
Membrana latebram rebus occultis negans.
Hoftile 11 valido robore infurgit lutus,
Seprémque 12 venas tendit:bas omnesretrò
Prohibens reuerti limes 13 obliquusſecat,
Mutatus 14 ordo eft.fede nilpropria jacet ,
Sedacta retrò cunčia . & c .
Fuit autem non quorumuis , fed certorum ani
malium inſpectio . luuenal.Sutob .
Spondet amatorem tenerum.vel direitis orbi
Teſtamentum ingens,calide pulmone columbe
Trattato Armenius,vel Comagenus harufpex:
Pe{lora pullorum rimatur, & extra catelli,
Interdum pueri . ' . Sed exſecti matri viventi,vt
Tertia cft πυροσκοπία & πυρομάντειαin hac ali
quádo pix trita in igne fpargebatur,aliquádo tedę
pice illitæ accendebantur, & certis characteribus
fignabantur, & fi fiamma tedarum in vnum coi
bat, proſperum : fi lambens & diuiſa compare
bat, infelicem , ſi tricuſpis aſſurgebat, gloriolum
vnam coiret pyramidem ,quodproſperum :an vero
diuiderctur,quod aduerſum.quis ignis color,íplé
dor,aſcenſus, trepitus :an citò victimam compre
henderet , an exſtingueretur & ſimilia.quidam pu
tant auctorem huius fuiſſe Amphiaraum , alii Ar
gonautas alios:apud Romanos vla Tanaquil,teſte
Valerio Maximo d . de hac idem Tragicus:
Tır.Quid flammazlargas iámne icõpresëdit dapes? 11.1.6.6.
Man.Subitò refielfit lumen 2 fubitò occidit.
Tir.Vtriimne clarus ignis 3 & nitidusftetit,
Rectúſg; purum veriicem 4 cælo tuli ,
Etſummam s in aurasfarfus explicuit comam?
An latera 6 circum ſerpit incertus via,
Etfluctuante7 turbidusfumolabai ?
MAN.Non vna facies8mobilis flammefruit:
Imbriferâ quales implicat varios ſibi
Iris colores;parte quemagna poli
Curuata picto nunciat nimbos ſinu .
ſit dubites color :
Quis defit illi,quisúe
Carulea fuluismifta oberrauit notis,
Sanguinea rursus,vltimum in tenebras abit:
Sed ecce pugnax ignis in 9 partes duas
Difcedit.
Immugit aris no ignis, & n1 trepidant foci.
Vtuntur hodie Lituani . namn ægris ſi . vmbra,
corpore igņi oppofico ,aduerſa cadat :certam ſpem
recuperandæ valetudinis concipiunt : fin auerla
ceciderit : conclamant ; & pro depoſito ægrum
habent c'An ab hoc vitio immunes Germani?qui
Anna
in ſuccenſione pirarum , quas piè in honorem B. nias l.3.de
loan . accendunt , veteri idololatria Chaldæorum nat. dæm .
& AEgyptiorum in facrum morem commutara:
peccant dum ad crepitum ,fumum , flamınæ modu
& fimilia attendunt:item quia definitis vicibus le
circumire vel tranlilici debere putant,ſunt enim
iſta ,vt rectè cenſuit V Vimpina f, reliquiæ veteris ' fl.de divi
paganicæ luſtrationis & traductionis per ignem , quat.c.2 .
quam ex ſacris litteris Patres confurarunt. Glycas
ex Thcodoreto hoc docuit , ne multos conge
ВЫ Im
 286 DISQUISITION VM
a 2. annal. rama, Quretia ( ait) liberos ſuosperignem traiecit. | Al cos videat, quos interea alter tádiu forcipe often
fol.269 . Quid au em ijtxd verbum fibi, quafogvuli ? loſephus
tradu Achazum quendum ſuorum filiorü Baali ſoli
do facrificio cõcremaſſe.Verum Theodoritus aliter fen
tit:arbitror ,inquit,hiſce verbisfignificari ſpeciē quan
dam erroris ,qui ad noftra vſque tempora durauit.Vs
demus enim femelin anno rogos accendi,quibus inyci
antur pieriquidam & viri. Quinetiã infantes ab ipſis
matribus perfiammam tranſportā :ur.quares videtur
elfeguali queda auerrricatio fluſtratio] Sic Glycas.
O sarta eſt nubila xd wrouártela , fumi obſerua
b Carda...
ſe
de vera trix ,eaque duplex b.ná vel grana ſami vel papa.
Sapient. ueris nigri in ardentes prunas iaciebant , & inde
furgentem fumum notabant: vel fine huiuſmodi
granis,Colùm obſeruabant ſacrificii fumum , & in
terdum funum rogi.Huc pertinet illud Nalonis,
in Tbin ,de rogo Polynicis & Etheoclis,
Et noua fraterno veniet concordia fumo,
Quan vetus accenfa ſeparat ira pyra,
De fumo illud Papinii eſt libr. 10. Thebaid. vbi
poſtquam pyromantiam Tireſiæ deſcripſerat, ad
dit eum ore fumum faridicum haulille.
Ille corona :os iamdudum ample &titur igness
Fatidicum forbens vultu flagrante vaporem ,
Vapor enim iſte fumus eſt.nam quis credat fa
má haufiffe Tireſiam , & fuperuixiffe :Vos etiam
Capnomancia ludæos & confideraſſe an fumus,
qui ex victimarum ſacrificio aſcendebat,rectus al
cenderet,an in obliquum vergeret ,docet Theo- cuinatione ex vino tribuit Aſcx.Neapolit.l. 5. 6. 13.
philactus in Oſee cap. 4. Pictorius libr. de Magia,
cap.1..quofdam Papinii verſus de morre Menecei κριτομάντεια αλευρομάντεια , & αλφιτομαντεια
húc reculit, qui perſpicuè ad Pyromantiam per
rinene. Non aliam ſpeciem , ſed genus quoddam
ipfius Capnomantia putarim fuiffe Tou ifumiä,il
lă in qua ex fumo churis adoliti diuinabát.Starius,
Tourea nec fupra volitante altaria fumo.
Hoc verum de iſta : ſed alia longè ,de qua Dion .
Quincta eſt propriè dicta ubavouánttia quam
proponit Dion Caſsius Cagés de Nymphæo pro
€ 1.41.hiſt. pè Apolloniam,ibi e oraculum (inquit )editur.id
Auguft. gite hoc modo.Tsure acceplo,precibuſque eius rei ergo,
quam volunt,fa tis,ipſum thus,vt fecum eas preces de
ferat , ad ignem proijciunt: rum ſiratum fit furarum
volum ,ab ignithus é veſtigio corripitur : ac lithus ex
tra ignem fortèdeciderit ,accurrens ignis idabripit &
conſumit :fin irritum erit votum , neque accipitur ab
ignithus,áſi in ipfam flammam coniiciatur, recedit
ab câ, atq, effregit. ita in vtram patrem ignis futura
predicit,mortenuptiiſque exceptis.de his errim non li
cet cuiquam oraculum illud confulere.]
Sexta eft τεφραμάντεια fiue σπoδoνoμάντεια , qua
diuinabant olim cx cineribus lacr.ficiorum . vide
tur hoc factum in arâ Apollinis līmenij, & ideò
Sophocles in Oedi Tyr.vocaſſe cinerem diuinato
rium ,fertile omódon , fortallis tale quid etiam
obſeruandum in cinere Alphæi , quem idcirco
Molchus vocauit, xdrip xpaip vbi ex Paufania do- E
in Ad- cui quondam d, per xóvip ; ſignificari 7éopap, per
vedfa.ad. puluerem ciperes. ficut & in Herc.Oetæ lumitur.
cnc.Me
Et crines patrio puluere fordidos.
ez v.85 .
Hodie viget quoddam fuperſtitionis huius ve
ftigium , cùm res, de qua diuinandum , digito
bacilloúe cineri inſcribitur , & cinis aëri'puro
permittitur, & attenditur ad litteras quæ in cine
re agitato apparent. Item cùm iubent aliquem
cres perſonas cogirare quibuſcum matrimonium
optet, vel fperet contrahere, cum tres ducunt ful
cos in cinere, ille autem iubetur fingulis perſonis
fuum ( alcum deligere , tum auerfus ftare ne ful
MAGICARVM
dit, donec eorú vnus ab illo ter deligatur , & quá
ille ſulcus deſtinabat , ea (pódetur ipli vxor futura,
polſet hoc vltimum ad fortem divinatoria reduci
Sprima eft υδρομαντεια & ονομώντεια qua con
liderabant colorem vtriufque laticis in facrificio .
fufi Æneid . 4.
Vidit thuricremis cum doria imponeret aris
( Horrendum diciu ) latices nigrefcere facros
Fuſaj in obfcænum ſe verlere vin o cruorem .
Hoc vifum nulli, nonripſi effata forori.
Ariolationem ergo hîc alij agnoſcunt, ego po
tiùs diras, leu omen , vr in illis Thyeſtä ,
Verna capitifluxere rola,
|В
Pingui madidus crinis amomo,
Inter ſubitos ſtetit borrores:
Imber vultu nolente cadit :
Venit in medias vocesgemitus
Sed vagus intra
Terror oberrat. Item
Sed quid hoc ? non vult manus
Parrere : creſcit pondus, &dexir am granat.
Admotus ipſis Bacchus à labris fugit,
Circáque rictus ore decepto effluit.
Et ipſa rrepido mena fubfiluitfolo.
Vix ignis lucet.
Omina ramé diuinationis ſunt, ſed ſubauguriis
cóprehélę ſeu aufpiciis,de quib.ſect. feq.Perlis di
Oitana forma ducitur ab edulibus variis , vt
De hac ita Theod.Balſam.in 6.Syn.qua in Trullo,
Mulieres quedam ( inquit ) cum ordeo ea , que ab
alis ignorantar , enunciant, he dicuntur sipilpary
que Ecclefiis Sanctisimaginibus afſidentes, je ex
ysfutura difcere pradicantes, non ſecus ac Pythoniſe
fetura pradicuri. Alia poffe videri ab Horatio li
gnificata lib. 1. ep . ad Fufcum .
Vique facerdotis fugitiuus liba recuſo.
Nam in m . f. vetuſto S , Laurentij Leodienſis
eo loco adnotatum ; Cùm in feruisſuspiciofurtiha
betur , ad facerdotem ducuntur , qui cruftam panis
D carmine infectam , dat fingulis : que cùm haferit gut
turi , manifeſti furti reum afferit.] Sic ibi legitur.
quod non tam explicando carmini, quàm notan
dæ ſuperſtitionis priſcæ cauſa volui adfcribere.
In Antifiodorenficoncilio can . 4. fic legitur:Non
licet ſortilegos,vel auguria respicere, nec ad characto
res,nec adſortes,quas fanétorü vocãt,vel quasde ligno,
aur de panefaciútafficere fed quacūque homo facere
vult omnia in nomine Domini faciat. ]. Item aliam
puto quæ in ſacrificiis, ( quam Theocr t . deſcribit
in Pharmaceui .) obſeruabat molas & libamenta,
& præcipuè triticum , hordeum , far & ex eo to
ſto freſóque factam farinam , & ea mox ſubſecu
tam Victimæ conſperſionem . Seneca .
Etspargeſalla colla taurorum mola :
quâ de re ex Dionyſ. Halycarnall. Suida, &
aliis , multa ibi. in Comment, notaui d Tipoucesteide
perficiebatur caſco , ixouque'yTa « piſcibus, quæ
antiquilliwa.nam vfi illa Polydamas bello Troia- din Ocd.
1334. &
no, & Tirefias Thebanus : apud Lycios à piſci- 335.
bus viuis non vno loco perebatur , fed in Dina e Cælius l.
folla, & in fonte Apollinis apud Miras , & apud 7 :C: 29; &
Plinius l.9
Syrrhum νιcum e ωοθυτική Γεια ωομαντεια cx c. 16. & l.
fignis quç in ouis apparebat,qua Orpheó viú vult 32.C.2 .
Suidas:dc eadé nönulla Leonibus 1.3. v.ir.hift.c.1:. Plut.l.de
huc referéda præltigioſa illius nuperi in poſtoris induſt.ani
mal.
ſcedulã in igne cóiectá , in quoduis adiacorú ouo
rum

LIBRI IV . C.
C. II .
II
rú illasá oftétátis.Huc nó cft referendafuperfticio.
la expiatio Iſiacorum per oua,de qualquenal.fa !.6.
Nona eſt xupoutarttia ,qua vtuntur hodie quoque
Turcæ , cùm ceram liquant & aquæ guttatim in
ſtillant, & figuras inde ortas obſeruant. Allaticx
verulæ aliud genus commenta: cùm aliquis ægro
tat cor cercos æqualis ponderis incendunt , quot
Sanctos morbi immiffores aurumant ; & cuique
cerco fuum ſanctum appropiant , cuius cereus pri
mus conſumptus fuerit , euin morbi pronunciant
autorem , læforémque .
Decima dv &pwronárttia , quæ rimabatur homi
num mactatorum fibras ac viſcera . Vlus eâ He
liogabalus ,monſtrum non homo : vſus etiam lu
lianus Apoſtata , qui grauidarum aluos exſecabat
a Cedren . 2,veAntiochiæ & Carris deprehéfum : vſus & te
in Annal. ſte Ammiano lib.29 . quidam Pollentianus ,vlor &
Theo Arlunæ Scythicæ , vt eſt lib.1.Annal.Boior . à qui
doret. 1.3 ; }busid accepere Tartari,de quibus narrat Crome.
rus lib.8.hiſtor. Polon , vli & Luſitani veteres apud
Strabonem li.z.Hçc ad exuifpicinam commodè re
duccretur : vt & ad hanc , facrificiun filiorum in
Topheth , vbiigne abſumebantur in honorem
Molochi in Sacrâ Scriptura b .
Vndecima fuit doprovávrhla ,ex laurci rami com
64 Regi buſtione. proſperum tignum , ſi obſtreperet cum
26. v.6 . E.
zech.10 . fragore, infelix, li iuxta Propertiá , taceret exſtincio
V.31 . laurus adujta foco.dehac multa , & ica , ve neſcias
quis à quo acceperit , Parrhaſtus ac Rhodiginus
c.vaticinabantur autem præmanlis lauri foliis, te
ſtibus Lycophro , & Heliodo , vnde laurus dicta
clan . Par. Symbolum diuinationis,Conftantino in Gespon . &
rha.in Aphtonio,in Progymn.
Claudiani
Duodecima porelt eſſeBolavopártei« ,cùm ex ver
Izde rap. benz,lunarie,laluiz ,myricæ,ficus,& aliorum -lim
Cælius plicium foliis ramulíſue.confignatis nomine quæ
Rhodig :1.rentium & quæſtione, cognitio futuri perebatur .
.
s.antiquit caue cum his confundas Sibyllæ folia apud Maro
0.7.
nein ,in his enim non quæſtio, ſed oraculi carmen
erat infcriptum.ouropévteld ficus folia poſtulabat.
De diuinatione per tamaricé ſeu myricam , ex Ni
candriScholiaſte,fic Cælius Rhodiginus d; Apollo o
.1.7.antia myrica vates ſanxit pranunciare mortalibus futura,
Icct.ca.29.
propterea inſignem fruticem hunc Nicander partie
vocat ,id eſt vatem .Quin Ó' wagi item Scythe myrici
no vaticinantuř ligno.Sedã in Lesbo Apollo myrice
Yamum tenet:qua ratione Myricaus quoque eft cogno
minatus . Et Archaus prodit quandoque in fomnis vi
fum Deum illum myrice ramo decorum . Et Metrodo
rus refert antiquiſſima effe plátā myricam :nam Ægy
prij in louis põpå coronaturmyrica ,id eft tamarice, vt
interpretatur Diofcorides: ſicut apud MedosMagi.)
K Decimatertia ομφαλομάντεια , obfterricum pro
pria : quæ per nodulos vmbilico & fecundinis ad
hærentes coniiciunt , quoties puerpera ſit poſt
inodum paritura.
E
Decima quarta nouitia quoque eſt , ex eadem
obſtetricia ſchola,fuperſtitio , qvsouártuld . Fæcus
maccrnus in vtero materno tribus inembranis in
uoluitur; quarum prima dicitur Xopior fcu ſecun
dinæ : alia verò à farciminis formadaatoides,tertia
1 à inollice aurros, hæ duæ poſteriores aliquando cú
fætu ſic erumpunt,vtfacies ac caputinfantis quaſi
galeatum appareat: Vulgus Belgicum vocant ga
Izam (den helm ): hçc membrana cognomen triburit
Imp.Diadumeno , & caufidici Romani multa pe
c Láprid. cunia inuolucrum iſtad emebant , ſe illo ad caufa
in vita victoriam iuuari multùm arbitráresc.Ex huius te
Diadume
gminis colore rubicundo, vel liuido,fortunam in
por
Q. VII . SE C
SE C . I.
287
A fantis ;anıcula arrolantur.liac ciperaczekuttia ,dect
ius vanitate legendus Leunius Ziriç.xus !. Sed &
louius,ne quid fuperititionis omitteret ,nimishw f1.2.de
culcnat
iufmodi văitatibus , pro Epilcope , deditus , in Fer mira
c.c .
dinandi Daualli natiuirare! 1.1.Pafc.rij, buiuſmodi
pelle inuolutum ex vicio prodiille conſiderauit.
Decima quinta elt zquè ridicula diuinatio lu .
dæorum per Ieduim , cuius Rabbini grientioncm
à Mofe factam comminifcuntur. nempe volunt
Mofoss
fuifle animal quodda,non.inc ledu i 787' humana cuis F. i
forma , cuius ex vmbilico nicdio funiculus pro- przcepti
pendebat,quo inftar cucurbitæ humoadhæreice-Negatiti
38 .
bar, & quantum funiculi lõgitudo patiebatur, cir
h Deut.18
cumcirca omnem terrę fructum depafcebatur:ca- & Led.19
pi à venatoribus non poflc, nili fagicra funis præl.
cindatur:tunc ftatim expirare per eiusolla , certo
ritu in ore geftata,vaticinandi donum nactos ho
mines, indeque ariolos dictos iddegonin ,tales iſti
B recutiti fabulas nobis obtrudur, digni qui & terræ
cú tuo : dd.phom pin? aftegasur, & ú co coui
uentur. Nifi humanain illi formam attribuerent,
pollemus luſpicari, cos allufiffie ad Plant aniinal
quoddam agni ſpecie , quod valci ferunt fic terræ
cohærens, & vicina fibi , quoad funiculi longitu
do permittit gramina depalci,& pabuli poſt defe
ctú marcelcere , in vicinaMofcouix Tarraria : de
quo Sigiſmundus in Mofcouia, & lul.Schal.contra
Card.1n . & plenius ex profeſlo And . Libauiusp . 2 .
fingular.diſp.de agno Seythico.
L
Decima exta cft λιθομάντεια : cuius meminic
Lamblichus, & Orpheus agens de Siderite lapide:
ſed ritus eius mihi non fatis perſpectus. Huc fpe
ctat Chald.rorú lapis Mizoris, de quo ita Zoroa
fter.Hγίκα δερχόμενον δαίμονα προσγειον άνθρήσης , Ούε
diocvpaviloupov čawdã Quando conſpexeris damonē
terreftrem (tibi reſponſum expetenti )accedere , in
Icaras facrisfica lapidē mnizurim.vbi Pſell . in Scho
lijs rem aperit : Damones(ait ) circa terram volit an
les natura ſuafunt mendices. Quod fi ex his verum
aliquem fermonem audire cupias ,aram appara e
ſacrifica lapidēMNISVRIM . Habet enim hic lapis
vim aduocandimaiorem dæmonem , qui occulta ratio
ne materialigenio applicatus ,rerum inquifitarum ve
ritatem inſuſurrat , quam ille porro homini interro
ganti profert.Indicat enim nomen ipfum , quo in adno
Catione vtendum eft vna cum lapidis ſacrificatione .)
Hæc Pſellus,cuifimilia Nicephorus ad lib . Syne
fij de inſomnijs.fuit hæc vaniſſima fuperftitio pu
cátiú nó omnes dæmones æquè médaces , ſed ali
quos veraces , deinde & illud erroneú quoſdá eſſe
materiares, άφεγγάσι υλώς αναππλησμένες , materia te
nebroſa plenos, vt loquitur.Hic ergo magicus ritº
Chaldçorú.Nó deſüt,qui putét ludçis in vſu fuiſſe
lapides quoſdá Diuinatores, & eos prohiberiàMo
ſe Leuit.26.0.1.má vbi noſter vertit, Lapidê inligne,
illi malút vertere : Lapidē imaginationis,vel vt alii
Lapidē ſpeculationis.Sed illi nugátur cú fuis, quos
nimis libenter fequuntur Rabbinis. ná cben Mas
kith vocat lapidepictura vel artificio aliquo fic or
natú , vt aſpectu ſuo hominescapiat, & alliciat ad
honorādú: ideò n.addicur,nó quidé,vt diuincs per
Hlú ,fed ,vtincurues te ei, hoc eft,ve adores illú . Non
vos cælabo , quid alıquando mihi de hoc loco in
mété veneritzantcquam ditione Romanam vidc
ré. Suſpicabar noſtrú interpreté prinò (cripfiffe ,
Lapidē' in ſignū,indecú alii verba tráspoſuiſsér :in
ſignūlapide, factúdeníq;iriſignē Lapide.confirmat
coiectúrá versio LXX.in qua difertè fcriptú : 71
Pop ouonòv.lapidëſignü.Ec fuit illa veterú fup tirio ;
Bb 2
 TIONVM
288 DISQUISI
qui Mercurios ponebant in viis, ,vel alios Deos | A
vios liue viales itinerú indices & ligna. prohibeat,
ergo legislator,non lapides indices viarumponi,
fed poni , huiuſmodi lapides habitu Deorum , &
ad adorandum . Scio quæ de radice u Sakah ,
prolixè hic Olealter adferat: ſed probare nequco ,
quod vulgatum interpretem tam facilè deierat,
nimò & de verſione loci lob apertè ignorantiæ
accuſet.Etiamſi vera ſignificatio foret,operire, di
cere poſſem :quæ picta sút,colorib.elle corecta &
operta.Poffet quis ad hanc fpeciem referre quo
rumdam ſuperſtitionem ,qui vt fomnia ipfis con
tingant fururi , prænuncia , geſtant amethiſtum
gemmam .
BВ li
Decima feptima occurrit peßdopávtale quæ
multiplex fuit,de qua fic Cęlius Rhodiginus d.ca.
29. fcribit, Virgas in rebus diuinis eximij cuiufdam
vſus fuisſeveteribus,ex pleriſque coniectare licet.Nā,
qui Perſicos ritus diligētius animadnerſos litteris mā
darūtillorum magos,quiſacrificijspræficiuntur , car
nes fuper myrto &lauro poſitas tradüt fubtilibus vir
gis adurere ,mox ,oleum lacte melléque commixtum că
fpergere,ac comprecari,faſciculosex myrica pertenues
manu tenenies. In Pyrethiorun meditullio ſurrecta
Iftabat ara , vbi inexſtinctus feruaretur ignis, fierentg
itidem comprecationes non finemyricinis virgis. Sicut
in Scythia quoque ,vbi vaticini traduntur plures,fali
gnis virgi, diuinatio concipitur ,quas diffoluüt acfepa
ratim fingulis humi conſtratis vaticinantur , interim с
virgas comprehendentes componenıėſque. Narées ve
ro,quos effe Androgynosputat Herodotus, tilia ſcin
denies trifariam , digitóſque implicando ac refoluendo
pracinuntfutura.] & poftea, Etenim in pleriſque le
cis virga (vt diximus)præfagiunt,quod in primo com
poſitionis tertia Dios quoque confirmar. Quæ ille de
Perfis Magis,ab Herodoto lib.1 . & Strabonel. 15.
mutuatus:quæ de Scythis , & Enariis ,ex Herodoti
lib.4.Scytharum progeniem Turcas, huncmoré
retinuifle,colligitur ex Hiſtoriis a Collenucii. Scd
a l.1.rcíú illud mihi nota/Lector)pBSoudyttiap nó pertine
Neapolita re ad vnum dumtaxat caput.quædain enim expli
citam continebat inuocationem ,nempe quæ con , D
ceptisverbis efficiebat,vt virgula recta,förelua
in circulum coiret iunctis extremitatibus Alia ve
ro ad fortes pertinet,quando regnum , vel quid a
liud,virgis datis ,cui obtingerci,experiebantur: ſic
Aaroni prærogatiua Sacerdotii , virgula contin
git florente, fic & B. Virginem nonnulli, ex apo
cryphis , tradunt loſepbo Iponlam daram :quoad
huc tempore Diuinatoria ſors permifla. Aliquan
do ad ariolationem noſtram ( quam auſpicium vo
cauic Tacitus)referenda:ve illa Perfarum , & Scy.
tharum ,Germanorum qnoque , quá Tacitus def
cribit lib. de moribus Geripanor.qua de renos po
ftea plura Sect. 3. Aliquando ad omnia ve illa , de
lic Crantzius libr.4. Metropol.cap.19. & 29.
Itemorăt annales Henrici.3.Imp.fabulam de Hilde E
brando
puero, quod cum filius ejſer fabri lignarii, ex
farmentis ordine compoſiris inſcius ipfe has litteras co
feruarit:quibus aſtās homo litteratus legerit ex ea com
poſitione ſcindularum : Dominabor à mari ad ma
ré. Vnde conieétansdiuinum aliquid in puero, ſuaſe
rit parenti,vt eum litteris traderet. Traditus profecit,
c in cancellariam Regis peruenit, Scriniarius e
uafit. Somnio admonitus Imp. de eodem ,quod cornua
videretur habere, quibusfilium fuum contereret, ho
minem in vincula coniecit: fed ab Imperatrice vinci
lis exutus,Cluniacenfe monafteriü petiit,Indéque pro
fecit primum in Subdiaconum ,deinde in Cardinatem ,
MAGICARV
M
nouiſſimè in Gregorium V'11 .)Hec ex annalibus ailis
Crantzius,quz neſcio cur fabulam vocec .
Decima ołtaua eft aduwadopántula quádo non
nulli candelam in D. Antonu honorem accendúr,
ficque ſe res perditas contidunt inuenturos. Alia
eft,verus ſuperſticio Lucernaria , de qua Proper
cius libr.4.
Sedneque fuppletis conſtabat flamma lucerbis.
& alio loco:
Seu voluit tangi parca lucernu mero.
Petronius in Saryra, Lucerne humore deferie,se
nue & extremú lumen ſpargevat:]hæc magis vide
tur ad hominis auguriu pertinere . An etiam huc
pertinuerit modusfurti coucipiedi per lancem &
cium quem Sex. Pomperius dcfcribit , dubium
mihi : puto potiùs non pertinere , quicquid Acron
prodiderit.vide lub 9.6.fect 4.verf 9.
Decima ποια vocetur ομφαλομαντεια facmpe
duplex diuinatio, qua virgintarem puellæ expło
rabant. 1.per funiculum · quæ res eciam hodie in
vſu prauo: & videtur olim eo refpexifle Catullus
in nuptiis Pelei & Thetidis .
Non illam nutrix ,orienti luce reuiſens,
Heſterno poterit filum circumdere collo . bp.vlt . dc
vniuer.c.
2. quod, auctore Guil.Parifienfe, b , ſolitum in 22 .
Britannia redactum in pollinem tenuem achatem
in poru præberi , quem qui quaue lumpfit,nifi vir
go liſtatiin cogatur euomere. Referuntur & alia ,
quæ idem per vrinain indicium faciunt. Et refe
runtur vt arcana naturæ , vercor ne prorsus fint
magica , certè funt illicita , & famæ rcftitutioni
obnoxia .
Sunt & aliæ mille nocédi artes & nomina mil
le , quæ vtinam vt mihi, ficcetcris ignotæ & intex
perræ.Damnant hæc omnia Theologi & Cano .
niftæ.vide Eufeb.l.4 . Prapar.Euan.r.liquis 26.9.5 .
Ioannem Salisberien'em 1.2.de nugis Curialium c.28.
Michae'.Medinam 1.2.de recta in Deum fidef.29.&
Tulisan Sirenium lig , de Fato c.15.0 16 .
SECTIO I 1.. M
c lib . 2. de
De augurio & auſpicio.
Argu ium wel
Vgurium vel depender ànatura,vt nautaru , sil ina
diuin.
agricolarum & c.de quo poftea eſteniin ço - lib.9.de
Higanim
mnendatione dignum , vtpote naturalis coniecta C.31 , & a
cio )vcl hominuniinduftria arq, artificio inſtitu- libi.
tuin ,rebus futuris, non neceſſariis,fed voluntariis e Nu. 23 .
coniiciendis in feruiens:dequo nuncagimus, quod X :23:
fLeuit.19 .
ipſemet Ciceroc vanitatis & ineptiæ condenina V.26 . Deu .
uit , longè hac inre prudentior , quàm Plato in te.18.
Phadro,vel Xenophon,in Cyripad.Quodverò & v; 10. Ec
clef. 34.v.
Ariſtoteles d meminit augurii ille vel populari ex
s.ler.27.v.
ſententia loquitur, vel augurium vocauit, natura 9.
lem præſenlionem auium , qua pluuias tempefta- gc.illud c .
téſque inſtantes nobis indicant cantu , volatu , vel led & il
garritu . Nobis Chriſtianis dubitare non licet,10- lud. 26.9.
tam Augurum diſciplinam , incercam & illicitam Epiſc.c. a
effe:qua, quòd abſtineret Dei populus, etiam ab liquantic
ariolo laudature : quam ſciuutomnes damnatam fi quis cle
ricus.c.au'
à Mofe ac Prophetis , & à iuris Canonici g au
guriis 26.
ctoribus ,à quibus etiam variæ pænæ infliguntur: 9.5.
quam fciunt pacti cum dæmone damnari á B.Au- hlib. z.de
guſtino hyſciunt à recta philoſophiavaldè alienā.h
doctr.
Chrift.ca.
Aufpici verò fiue Augurig vocem nunc eò ex
:
rendimus,ve etiam omina comprehendar: ficut & i * docent
Grecifumpferίτ,ορνίθειαν, διαφισικών, διωνoμάντείαν, hoc Cice
ópriorxotiv, pro obſervatione cunctarü rerü fubrió , ro.d.l. &
Frác.Picus
& inopinato, e inſolito ,accidētsūjinſlituta ad cognitio 1.6.de pre
nëfuurorü,veloccultorā. Sic acceptú ,reduci poteft nog.c.m.
ad lpecies quinq.,primãex celo ,fecüdü ex auiú vo .
latu
 LIBRI IV . C. II.
alu vel garritu , teruin ex tripudio pailurú ,quult , A
ex quadrupedibus,quinium ex diris & portentis:&
horum omnium communis diuiſio eſt, quod eorú
quædam funt Oblatiua, quæ non podeuntur ; quæ
a Pet.San
Aiforius dam Imperatiua , quæ veniunt optata & quæfita. a
Mótepel 1. ergo genus e cælo captato ab auguribus pro
Lulan.Lhi- fpectu, & cæli regione delignata( templumb voca
ftor.rer .
mcmora - bantexpectabat auſpiciú , népe tonitru ,vel fulmé
bil. fol. fiue fulgetrum : quorú alia bruta ,quæ nulla ratione
240 . naturæ nitebátur , led erant vana prorsùs,alia Fats
b Varro. 1. dica : & hac rursus vel peftifera, vel conſiliaria,vel
6.de lin
auxiliaria, & huiuimodi nugaciffima, de quibus
gualatina.
C. Plin. l.z: multa Plinius & Scnecas , quæ lanè eruditè re
C.52.& 54.fellit V Vimpina lib.de diuinat.c.3. 4. 11 .
& 1.28.c.2 2. ab auibus petebatur, vnde dictum augurium ,
seneca in quali auigurium .Auium alię ojcines,qua cantu leu
quæſtio garritujalia Prapetes, quæ volatu putabantur præ
nibus. dicere, & harum rursus variæ differentiæ , fiinevres
d Seruius cliuia ,arcula ,voljcra,remores, inebræ ,& alięmultz.d
1.2.Æneid Stultitia hæc refellitur benè ab codem V Vimpina
Feftus in
voce Orci Lib . codem cap. 12.
ncs , Gel . 3.de pullorum tripudio fumcbatur.Duo à pulla
| lius libr.6 . riis pulli in caucâ feruabantur.primòdiluculò,im
c.6.Plin.li.
perato de more filentio, plus aut offa,cauea reclu
10.ca. 13 .
& 18 . la pullis obiicebatur:ſi negligerent cibum , ſiniſtru
anipicium erat; ſi avidè depalcerentur, ita vt aliqua
ex roſtro deciderent & terram ferirent,dicebatur
Soliftimum tripudinm ,& habebatur fecundum.pil
hire veteribus idem quod ferire. inde dictum pri-
mò terripauium , deinde terripudium ,denique tri
e de his pudium.c ldem & Soniuium vocatum à lono , quem
Cic . 1. d puls cdcbat cadendo . Nugaciflimum fanè com
diuina.Fe mentum ,cuius tamen neglectui tribuêre Romani
ftus, in
Puls , & in clades P. Claudij & Lucij lunij bello Punico 1.f
Oſcinum. & Flaminij bello Punico 2.g
fPolybius 4. ex quadrupedibus,lumpta, ceſte Sext.Pompeio
li.1 Va :. vocabant aupucia pedeſtria;vt apud Germanos ex
fler.. &Maxi
lib.1.c.4. equorum fremitu , proprium gentis ( ait Tacitus h)
g Liu. lib . equorum quog prajagia ac monitus experiri.publicè
22 . luntur ufdemnemorious ac lucis candidi,o nulio mor
h li.de
morib. tali opere coraćti,quos preſos facro curru facerdos, ac
German . rex.velprincepsciuitatis comitantur , hinnituſque ac D
fremitus obferuant,nec vlli auspicio maior fides.] Du
raſle eam ſuperſtitionem diu poſtea , etli paullum
diuersâ formâ apud Luizicos , ex Ditmaro nofter
Lipfius in comment. admonuit . De Lupino aulpi
cio ,Plinius & alij valdè multa, & prorsùs contra
ria tradiderunt, quos habes diligenter annotatos à
i ad Ale. Tiraquelloi ;de capra,alino,leone,vulpe,cane,mu
xãd.ab A.
lex. libr . ſtela ,ariete, & alijs; quæ Alexander nullis auctori
s.cap.3. bus firmarat, vir idem, fupra moduın diligenssac
curatè comprobauit .
ſ . ſunt Orana: quæ pertinere ad auguria vel vi
nus oſtendit Claudianus ſequentibus verſibus ;
' N Nullufque dies non triſte minaiur
Augurium , quotiesflauentia ſerta comarum
Spontè caduni? quoties exſudat ab ubere fanguis,
Larga vel intuito prorumpunt fluminavultu,
luiullaj manus mirantia pećtora tundunt ? .
Si buxos inftare velim ,feralegemiſcunt. (dunt.
Tympana ſi quatiam ,planctum mihi tympana red
Ah vereor, ne quid portendantomina veri.]
Vbi Ceres & exempla prebet ominum ſeu Dira
rum , & quod vocauit augurium , poſtea vocat omi
na . Hæc folent etiam prodigia dici . Valer. Maxi
k libr . 1. 'mus. * admirabile inter cænam prodigium incidit.In
cap . 7. dc fifum namg, patere eius vinum nec emel ; fed sterùm ,
Xerxc .
ac tertio, in ſanguinem verfum ejt. Qua de re conſulti
Magi monuerunt , vt ab incepto defifteret .] Sed de
Q. VII . SEC . 11 . 289
ominibus plura diximus libr. 3. vbide vana ob
feruantiâ egimus.Huc reducenda emnia prodigia
& oftenta, & möſtra, quatenus quis vanain quan
dam ex his inſtituit diuinationem , quam veteres
Tepatoorsalar vocarunt ; à qua aliena eſt Chriſtiana
obleruatio monitorum quorundam mirabiliun ,
quæ quibuſdam Deus largitur.Duo exempla refe
ram infra c . 3.9.2. & alibi aliud familia Eftenfis
B.Beatricis apud Scardeonů, tale quod demonte
Veluuio & moriturorum impiorum & damnan
dorum mox aliquorú prædi&tione, Petr . Damian.
epiſt. ad B.Dominic . Loricar.ſupra agens de Pan
dulfo Capuano , his verbis ; quandocung, in illispar
tibus reprebus diues moritur, ignis erumpere deprade
clo monte videtur, tanquam
ſulphurea reſina conge
ries ex ipſo veſuuioprotinusfiuit ,vi torrentem faciat,
aigi decurrente impetu in mare defcendat.] miraculo
ignis, addam aliud humanum . Herodotus libr. 8 .
fcribit quando Amphienfibus finiftri aliquid pu
blicè euenturuin ,folitam facerdotiMineruæ fubi
to promiſſam enalci barbam . Sed redeo ad inani
ma. De familia Scruiliorum fcribit Plinius num
mum illis fuifle æreum, quem auro & argento ci
Ibarent, qui ad futuros familixproſperos cucntus
creſcebat, ad infælices minuabarur , lege Plinium
libr . 2. cap . 65. De fanguinis admirandå in Galliâ
pluuiâ , quæ incidens fupra carnem hominis aut
lupra lapidem non poterat ablui , cadens verò ſu
c pralignum facilè eluebatur; auctor ex Fulberto
Carnutenſi cít Baronius Annal.XI. anno Chriſti
1017. De fonte Glomuzenzi narrat Dietmarus ,
qui quando lætus pace & annona annus ſubſecu
turus critico , auena & glande refertum fe often
tat,quando peſtis iinminet cineribus, quando bel
lum , ſanguine plenus fuit. quod idein Eraſmus
Stella & Pet . Albinus in chronico Miſnenſi afferiit.
Alibi in Germania fons eſt dictus Hungerbrun ,qui
quando decreſcit grauem annonam , quando cxa
reſcit diram famem portendit. In monaſterijs non
rarò accidit ,vt religiofi morituri,in templis vbiſe.
dilia ſua habent trunco capite adſpiciantur. Qui
buſdam etiam nobilium familijs quædam notata.
eſt quæ certiſſima ſuorum mortis indicia haber, ſi
fonsquidam natura ſua valde liinpidus abincogni
to quodam verme tarbetur. alteri ſignüeft, fi ter
ra quædam arci ipſorum vicina , in voraginé ſub
ſidit. In Bohemia ſpectrum fæmineum veftitu lu
gubri apparere ſolet in arce quadam illuſtris fami
liæ, antequam vna ex coniugibus Dominorum il
lorú è vita decedat.ica ex alijs,ve certa, refert Phil .
Camerar.opera fucciſius cap .73.vide fupra in prin .
lib . & d . q. 2. Monſtra ſunt naturæ valdè abcrran
ris à confueta norma in animantium productione
ludibria. Oſtenta verò & prodigia vocamus, varias
& terribiles atque infolitas in aëre aut aliis elemé
tis apparitiones , ac lonos,vel effectus, vt pluuias
fanguinis,acics in cælo viſas,& fimilia,quibus ple
E
ni lulij Obſequentis & Lycoſthenis libri, & loſe
phus li.7.de bello c.44 . & egregiè V Vimpinalib.de
fignis l.certa horum interpretatio à diuina reuela- là c.22 .
tione dependet,vt fuir conceſſa Danieli m: non li- | vſque ad
27.
cet ea curiosè obſeruare ad fortuitos euentus cer
m cap . s .
tò prædicendos:rectè tamen concionatores ex ijs
imminentem Dei vindictam denunciant ,vel ab in
ftanti facinore ac vitę prauitate homines ijs deter
rent, & ad pænitentia hortantur. reuerâ enim id
circo illa ſolent à Deo oſtendi. Plura de his pete à
D. Auguftino libr. 21. de ciuit . Dei cap. 28. & qu :
hos portentorum obſeruatores egregiè confutant
B 63 l'icus
 290 DISQUISITIONVM
Picus li. Picus, a V Vimpina , Medina , & Sirenius .
de pre Vlt . Auſpicium ex acuminibus militare , cuius
ot.cap.6 .
& Cicero & Arnobius meminere, quidaın ad o
vimpina
pra c.19 ſtenta referunt , cum Cælio Calcagnino , alijad
Ledinali. Geomantiam , alij cum Turnebo non dilliinile fa
de reet.
ciun , ab Anxinomantia . quale fuerit , nihil habeo
1.c.2.Si.
n. d.lib. certi.Loge ſi placet Antonium Valtrinum . Comm.de
- cap.19 . re militari,
20.
SECTIO 111.
Defortibus illicitis.
Anganiæ tertiam parte .Sors
M di dice relian,papaece exlib . Ethet ca.5. B ter exire Teu
V.26. quam plerique Perſica vel Salianam vocem cari genus alterum diuinationis : nempe cómixtas
effe volunt. aſſentior potiùs D. Hieronymo He
bræam effe , & deduci ab Hebræo 79phur,cadere
ſeu labi (eria iuxta Furſter.) quia ſortes in vrná có.
iectę labuntur,vndc & feftú HebręisPhurim , non
Phrurim . Ioſephus in hac voce mendolus eſt, vel
more Græco detorſit. Sors auré ,reſte D.Thoma,
12.9.950 b triplex est,diuinatoria,conſultoria,& diuiſoria .
Diuinatoria vocari poteſt xangouárt ud : quæ ex
genere ſuo prohibitia, D.Greg. libr. 7. ep. 65. libr.
9.ep.47 . in Decretal.cap.i. de försileg . D.Thom.d.
a . . & talis fuit forcicio Ionæ 1. vribi poſt Lyran .
& Ferum optimè Franc . Ribera. quæ & ipſa mul- |Cmentuin, præſtat D. Hieron . & LXX . illos ſequi .
tiplex eft.vna,eadem cum oraculo ; vt fuêre fortes Alter locus eſt Deuter.8 . v.11 . Vechober chaber.
Deliz , Lycix, Antiates , Præneftinæ & fimiles, lic
accepit Seneca .
in Troadib. Pojt fata demum fortisincaſta fides.
Sorie Phebeià excitus .
e in Oedipo.
Cetera cortes plerça; nomen à materia fortiun
τar : νε funt παλομάντια , σετ ιμάντεια , άτραγαλο
Hartere, quæ bacillis, talis , ofcillis,pilulis , aut ta
bellis infcriptis, in altú vel in vrná coniiciebantur ,
3. his ſimilis fuit rubovávleie, liue aleatoria ,vt a
pud Propertium .
Me quajzper talos Venerem quærente ſecundos ,
Damnoſi ſemper ſubſiliere canes. D
Huic dediti valdè Auguſtus & Tiberius Impp .
teſte Suetonio, & Attalus Rex Pergami . Vteban
tur huiuſmodi ſorte teſte Pauſania Græci, apud
Bućam Achaix: & in Apono fonte in Italia , teſte
Suetonio , in Tiberio.
4. fteaquárlete, quam dixi, ſeu qabdoukulele , quam
E.de mo Tacitus tribuit Germanis; cforrium confuetudoſim
-. Gero plex, ait, virgum fructifere arbori deciſam in ſurculos
en , amputant : eoſque notis quibuſdam diſcretos ; ſuper
candidam veſtem temerè ac fortuitoſpargunt.mox , A
publice conſulatur,facerdos ciuitatis,finprivatim , ipſe
paterfamilie precatus Deos , colúmque ſuſpiciens ter
fingulos tollit,fublatos ſeciendim impreſſam ante noră
interpretatur. & c.) frequentiffima quoq ; Sinus ho-
die eſt ferè fimilis quædã diuinatio duorum ligno
rum æqualium quarn deſcribit fusèGunzalus Mé
ca
dozius lib.2.hiſtor.Chinenf. .4.ncc non Philippi
m
nenfiu feu Lula no ru m in India , teſte Martino
Ignatio Itinerari c.8. In facris litteris inuenio non
j qut) drus ſtatuentes ,carmina incantationes quaf
nullas huc pertinentes ,vr eſt illa ſagittarum de qua
Ezechiel , & alia virgarum dequa Oſcas , & ſecun
2p . 21 . dum nónullos Mofes. Ezechielis verba funtd ; Ste
1.
iit enimrex Babylonis in biuio in capite duarum vix
rum diuinationem quarens, commiſcens ſagittas inter
rogauit idola ,exta conſulit.Ad dexteram eiusfalta eſte
diuinatio fuper lerufalem . ] Diuinationé hanc variè
explicant.orta diuerſitate,quia non conueniunt de
ſignificatione verbi Kolkol Spyp qd D.Hier.vertit
MAGICARVM
A commifcuir, LXX . vero fecit ebullire, & virg - 79 pro
fagittis, avaßgá su pá Bdov .quod tamen Polyu bio
nius docet dictum phrali Hebræa pro mine leuie
cir fagitras.αντι τδ μύψαι βέλη.Τάυλη τη λέξη έχει
oxloxaci d Beãos.D. Hieronymn . in Comment.ex
plicat modum diuinationis ; įtabit in ipſô compito,
ritu gentis ſua oraculum confulet , utmittat perut.rs
ſuas in pharetram , commiſceat eas inſcrip! as ,fiue ſi
gnatas nominibus fingulorum , vt videat ,ciltus fagitta
exeat, quam priusciuitatem dcheat onnugnare.h.20
autem Graci Bercuánthar iue exßdován Tudi nomi
nant.] & addic poltea , LXX .nic non cam lenſu ,
quàm verbis à vulgata diffentire . Nam illud re
aſcendere.Sed alijputant . co lign:fi
fagittas in aërem fortiter ieciſie,& in quam parie
caderent, dextram an ſiniſtram , versus Rabbach ,
an versùs Hieruſalem , obferuafle : fic R.loleph &
( vt viderur ) Chaldæus Paraphraſtes ,eámque in
terpretationem optimè tam noftra , quam Græca
verſio paritur. Denique quia Kalal slip etiam fi
gnificat læuigare, & polire, idcò exponunt , terlit
( cu poliuit ſagittas, volunc enim fignificari genus
diuinationis Catoptromanticum ; quo augures in
(plendenti culpide,velut in cryſtallovel vngue,fu
tnra inſpiciebant: ſed cùm hoc fit recentiorumcó
70 7211, quod noſter verur incantator ;recentio
res vertunt iungens iunctionem , vt exprimant ſpe
ciemn čudovecoulées , qua per fruftra lignorum iterú
coëuntia diuinabatur.Sed noitram verſionem co
firmant LXX.caguanosinuedwvéza01dxv,veneficus
incantas incantatione: & rcctè incátatores enim , à
Chabar 777, quod ſignificat, le ſociare, vocantur
Chabarim , quaſi dicas ſocij, nempe dæmonum ,
quibus ſe pacto ſeu fædere inito cóiungunt. Lon
gè ergò clariùs vertit noſter vulgatus,quàm recen
tiore; iſti: & benè Paginus retinuerat verſionem
LXX . interpp.
Tertius locus cft Ofes 4. 9.12. Populus meus in
ligno interrogauit , co baculus eius annuntiauit ei . ]
non conſtat, de quo genere hoc dictum.apud He
bræos, R. Moſes Sainſonis F.in explicatione prace
pri Negatini. 52.commemorat huiuſmodi ritum :
decorticabant bacillum ligneum vno tantum ex
latere , tum in aërem proiiciebant. ſi fortuitò ca
ſu , primo iactu apparuiſſet, ſuperior pars decorti
cata , ac fecundo iactu, ſuperior pars adhuc veſtita,
profperum ſucceſſum augurabanrur: ſin è contra
primùm pars veſtita, infælicem : fi vtroque iactu
veſtitum vel nudatum latus ſuperius fuiſler,mixtú
euentum ſibi pollicebantur : & hoc ab Oſea pu
onymus aurem vult, deco
E tant ſignificari.D.Hier
dem agi genere de quo egit Ezechiel , & vocar hic
ραβδομανθείαν , quod illic βελομαντείαν , proijfderm
enim iſta accepit . Sentit hoc eriam Theophila &t.
in Oſei,ſed aliter explicat ipſum ritum : virgas ( in
dum ſubmurmurabant: deinde virgis, demonum ope
ratione aut effectu , cadentibus, conſiderabant ,quonam
vtraque earum caderet, antrorſummean reforſum , ad
dexteram ,vel ſiniſtram .Sicque tandem refponfa dabāt
inſipientibus,virgarum caſu pro fignisvſi.Eundem ad
modū Nabucidonofor vaticinabatur , vt lezekiel ha
bet. ] His adde quæ dicta ſup:fect. 1. fisperftit.17. &
fcito etiam in Anciliodorenſi confilio mentionem
fieri fortium de ligno prohibitionem can . 4 .
s . Species
 LIBER III. C.
s. SpecieseſtGeomantia , cuius laboriolainduſtria Atitionis: Auguſtinus etiam diuinâ monitione ad
mentitur arté , nam ſexdecim figurarú in ſolo, vel
abaco nomina 7 Xvixá diſpungit, ex ſedecim addi.
tis diuerſis pun & torú coordinationibus,quç nomi
na ſingulis ſuis aftris putant reſpondere.hoc -olim
Hali,Et famoſus Magus Oliuerius Malmesburius ,
libro cdito, & poftea GerardusCremonenſis, Bar
tholomæus Parmenfis , & Gaſpar Peucerus Lu
theri ſectator : quorum libri prohibiti, ſunt com
plexi ſcriptis. Ei Peucerum miror id tam diligen
ter profecutum , cùm veriſfimè fateatur , toti illi
diſquiſitioni nullam prorsùs rationem ,nullam ve
ri fpeciem ſubelle. Archimagus quoque Corne
lius ſuain diuer ſam ab illa aliorum ,Geomantiam ,
æquè fallacem & mendacem , poſteriore ſcripto
fuit teftatus.Picus de hac cecinit,
11. Q. VII. SEC. III.
291
hoc inductus fuit, vide libro nono . Confeſ]. capoe vl
timo. Sunt qui velint duas exceptiones eſſe ab hac
regulâ , videlicet.Primò, fi quis id faciat grauine
cellicate compulſus,ad terminandam grauem lité,
vel anceps confiliú , & citant D. Auguſtinú. Epift.
180.ad Honorat.co 11.1.de doctri.Chriftiaza ca.28 Se
cundò, li debitâ cum reuerentiâ ,precibus ad Deum
fuſis, adhibeátur ,vt vult Beda in capite primo Aétorü.
Inprimis admiſerim has conditiones , non lepara
tim lumpras,ſed coniunctim : & ideò pro vnâ tan
tum .Nam puto ſimul requiri & materiæ neceffita
tem , & recurſum ad Deum : nec Patres alterum ex
cludere, ſed ſupponere; cùm alterum cantum ex
preſſerunt.Vt Auguſtinus, qui grauitatem materię
folius conſiderauit, nam de grege propter pericu.

Aig frequens bibulam mucro cảm pungit arenam : B lum mortis deſerendo agebat,& ideò fortitionem
Hanc deſcripſit Piatorius in Epitome de Magiâ c.8 . fieri inter paſtores , qui fugere, & qui manere de
Quanta ergò dementia eſt his vacare, quæ à ſuis berét ,volebat.de Epiſt.180.Jüb fin.Bedaverò vtrüq;
damnantur auctoribus ?Ex pijsſcriptoribus & ca diſertè exquirit.Nec leuis caufa fuit D. Franciſco ,
tholicis eruditè refutarunt læpè iam citati , Franc . ſua & proximorú falus, nec nulla , nec frigidæ te
Picus lib. 6.de Prenotion.c.3.& qui , toto clàin o pidæue preces præceſſerant,cùm force confultoriâ
pere ex Pico plurima, Conrad. V Vimpina lib.de vſus, nec deerat ad hoc excicans diuina reuelario.
diuinat.c.5. & lul.Sirenius lib.9. de Fato c.38 . Narrat Diuus Bonauentura vita illius ca.13.è quo
6.Vocant goixacuárlerow.fiebat prirnùm aperto D. Antonin.3.p.ſum.hiſtor.111.24 9.7.ſed carptim &
libro Homeri vel Virgilij, & attento primo , qui mutilatè deſumplit,ſed ille his verbis: Immiſſum eſt
obuius inſpicienti, verlu . Sortes Virgilianas, vel eius menti per diuinum oraculum ,quod in apertsone li
Præneftinas vocabant. Sic Socrates mortis ſuæ
bri Euägelici aperirerur ei à CHRISTO.quod DEO
diem coniecit : Sic Claudius , Traianus , Alexan in ipſo, ã de ipfo maximèforet acceptum.Oratione ita
der , Macrinus , Gordianus lunior & alu Impp. que cum multa deuotione pramiſa ,ſacrum
Euangelio
tempus regni vel vitæ vel alia,qua de re Suetonius Crum librum dealtari fumpiū, in SANCTAE TRI
in Tiberio, Spartianus in Hadriano , Lampridiusin NITATIS nomine aperiri fecit perfocium , virump
Alexandro, caly in horum viris. quadam Lipſius rig DEO deuorum & fančiū .Sane cùm in irina libri
lib.2. Elector.ca.iz. Iudæos quoque folicos in qua apertione ſemper paffio DOMINI occurreret, intel
uis ferme re inchoanda fic ex facris biblijs apertis lexit vir DEO pienus,quod ficut CHRISTVM fuerat
fortiri, docet ex T balmudicis loſephus Stepha imitatus in actionibus vita,fic conformis ei esſe deberet
nus in lib . 1. Machab . c . 3. nu.48. Huic vanitati in afflictionibus & doloribus Paſſionis, antequam ex
Gentiliú deinde ſucceſſit apud Chriſtianos, aper hoc mundo tranfiret, &c. idé ftatuo de facto S. Da
tio Veteris aut Novi teſtamenti; quam 1o ligni bla nielis Stylitæ , apud Metaphraſtem ; & in vita S.
ſphemiâ vocantSORTE , APOSTOLOR Y M feu Huberti Leodienſ.Epiſcopiapud Suriam tomo.6.
SANCTORUM : hac vui fuere Heraclius linp a Duo ergo illa concurrant neceffe eft, ve licitè quis
pud Cedrenú : & Romanus Diogenes, apud Cu vtatur hac ſorte :reuelatio vera ſi acceſſerit,vello
Ipinianum : & Andronicus ſenior apud Gregoram la illa præceſſerit, nihil neque timendú, neque ac
lib.8. & Chrannus filius Regis Francorum , apud Dcuſandum . In B.Matthiæ fortitione omnia adfuif
Gregorium Turonenſem lib. 4.Hift.c.16.6 20. & le, & præterea morem deligendi ſuis vicibus Sa
B. Theodora Alexandrina, nundum benè cathe cerdocis Summi, nondum abolitú , fatis clarè do
chiſata, apud Simeonem Metaphraft. X7.Septemb. cet Beda in capite primoActorum . Si ergo vel reue
& Meroueus apud Gregor. Turonen . Hift. Fran , uelatio , vel aliæ duæ cauſæ ſimul,fine reuelatione,
lib. s.ca.14 . vbi & alius ritus exprimitur, nam po mouerunt Archidiaconum Batonienſem , vt expe
nuntur tres codices Scripturæ facræ ſuper S.Mar riretur, quod ait Epift. 30. poſt triplicem eiuſdem
tini ſepulcro, & figillatim ſinguli aperiuntur.vfus lomnij de amico recurſum : quam ego facilè cre
hac denique Gundulfus,apud Ranulphú li.7.Poly diderim diuinam viſionem : curioſitatis humana
chronicic.6.& fui laudator facinoris Hicron . Car ( fine affectu curioſitacis ) fortibus, eo reuolutione
danus, de varietat lib.14. Damnata fuit hæcfuper Pfaltery,viſionis euentum diligentiùs explorarot: 0
a c. ali. ſtitio non vno concilio a Ecclefiæ Catholicæ de
culis eius primüfeverſus ille obtulit: Moyſes o Aaron
quanti & c. crecis.Huc quidam referunt certasillas Epheſiorú E in Sacerdotibus eius, óc.fanè cenſuerim ,cum loan .
li quis cle ferenti conatus
ricos. 26. noras magicis verbis iunctas: quas Buzeo noftro, Bleſenfem excuſari poſſe , alioquin
9.5. Anti- omnes forent efficaces. harum beneficio volunt
negari nequit , non optimi rem exemplicenſen
fiodor. Cræſum è rogo liberatum b. ſed hæ pertinent ad dam .
cóc.can. 6. Et ne quis obiiciat vel D. Aug.in Confeff.vel
b videEu 9 . Longè alia quædam eſt fors Apoſtolorum
Itach . in Greg. Turonenſ, factum , lib. s.Hiftor. Fran.c.47. licita planè non vetita , de qua liç Cæfarius libro
Homer. Gjeq. Nam San &ti tunclibrú aperiebant , non vt ołtavo Miraculor. capire quinquageſimo fexto. con
de futuris certiores redderentur,ſed vr conſolaco Suciudo eft maximèprouincia noſtra matronis, vt tali
riú alıquid vel exhortatoriú in facra pagina repe cum forte specialem ſibi Apoſtolum eligant , in XII.
rirent,vt teſtatur ipſemet Greg. & fic folenthodie Candelis, Xll. Apoſtolorum nomina ſingula in fingu.
multi pij viri cum tentantur,aperire libellum illum lisſcribuntur, qué à Sacerdote benedi &tè altari
ſimul
aureum Thomæde Kempis de contemptu mundi, eo imponuntur : accedens verò fæmina , cuius nomen
quod ſemper aliqd in eo occurrat, quo roborari ſe Iper candelam extrahit, illi plus ceteris honoris od ob
& confirmariſentiunt.quod fanè expers eſtſuper Sequy impendit. ] Quin & in Hiſpaniâ fic Ferdi
hai do
 292 DISQUISITION MAGICARVM
VM
nando Cortezio fortienti,Beatum PETRVM A- A inciſa dyungebantur sparijs examinare dimenjis. Hall
poſtolorum PRINCIPEM Romanæ, ſeu ve 1 linteis quidam indumentis amictus , caleçarzuſque iti
rè Apoſtolicæ ECCLESIÆ petram ſecundam dem linteis foccis , torulo capite circumflexo, verbenas
( nam prima 1 E svs ) obuenifle inuenio in Hi felicis arboris geftans, litato conceptis carminibus nu
ſtoriâ Mexicanâ Franc . Lopez de Gomara , cap . mine praſcition auciore carimonialsfcietia ſuperfiftii,
XXI. decebar Euangelium illic plantaturo,rigato cortinulas, penſulum annulum libras ex carpathio filo
rem fauere, quo rigante nunquam non incremen perquam tenui myſticis diſciplinis initiatum : qui per
tum dat CHRISTVS LESVS. interualla diſtincta retinentibus fingulis lireris inci
Septimò loco venit Ludus; qai deſcribitur in densſaltuarim ,heroos efficit verjies interrogationibus
Add exaédew , & alter quem vocant Ludum Paſto confonos , adnumeros o modos pene concluſos: quales
rum : qui duo noxiè per Franciam & Germaniam leguntur Pythici, vel ex 01aculisediti Branchidarum .
mulțis ſolemnes, ad cognitionem matrimonij fu ibi tum quærentibus nobis qui preſenti ſucceder impe
turi, opûm , dignatuin , liberorum , & c. rio, quoniam omniparte expolius forc memorabatur;
Neque prætermittere hoc loco poflum vel de afiliens annulus duas perjirinxer atfyllabas, c ^ cilm
beo indiſcuffum periculofum quoddá dictú And . adiectione litteræ poftrema , exclamauit quidam pra
В.
B
Cæſalpini lib. de inueftigat.demon.c.12. vbi ſic ait; ſentium , Theodorum , &c. ] Subdit etiam inter
Sunt qui conſcriptos de bona mala fortuna libros co rogatos num quæſillent, quid iplilmet impende
ſulunt, fortuito in libelli particulam incidentes, in qua ret, dixiſſe verſus, qui refponfi;quibus & ipfis ca
explicatur quod quæritur, ( loquitur de libris quales picalis ſententia , & Principi exuftio denunciaba
dixi ) ſed håc vt plurimùm apud ceieros vana reperiu tur, quæ cuncta fic euenere . Nam & Theodofius
tur , vera apud eos quibus damon cooperatur.] An er ſuccellit , & hi capite mulctati, & Valens viuus à
go dæmon futurorum huiuſmodi præſcius,vtſciat Gotthis igne confumptus fuit. Adeò vt fufpicer,
talia , quæ faltem quoad media , à libero ordina hæc omnia per Diabolum , D E o rcuclante, ad tot
riè arbitrio dependent, ad certum & verum euen ſcelerum vindictam fuiſſe reuelara.Ex quibus ver
tum dirigere.Nullus hoc veræ Theologiæ peritus bis Ammiani patct Socratem , & Calliodorum, &
concefferit. Debebat itaque dicere,quando dæinó Zonaram incomperta libi , & parùm vera nar
cooperatur, tunc fæpiùs vera videri, propter dæ raſſe.
monis in coniiciendo folertiain ; nó verò icribere , Nonum genus eſt óvouant ea ,qux petitur ex no
vt plurimùm vera ſi dänion cooperetur, niſi cum cmine conſulentis per elementa nominis diuerli
explicatione, quare rum potiùs quàm aliàs . modè collocarà , & quafi per anagrammatilinum
Očłano, venit à xexlpuquái tha : quando definis fauſtum quid vel contrarium indicantia. hoc fuit
tus locus in partes æquales defcribitur, & vnicui Pythagoricum commentum . v.g. ſi, Ioannes Ma
que fingulæ alphabeti litteræ inſcribuntur :deinde gnus, reſoluas in , agnus animose, hac putant ab A
fingulis litteris granum frumenti imponitur : po pollonio Romæ puellam ,quæ nuptiarum die mor
ſtea ad hoc enutritus oſcen gallinaceus introduci tua, ſuſcitatam . ( Philoft. 116.4 . ]
tur, qui grana comedat.denique notantur litteræ, Decimum dicebatur del@udvled, quæ fuit duplex ,
quarum primùm grana depaicitur v.g.litterarum ; vna Græcorum , valorem litterarum conlideran
P.E.T.tunc creditur notari,Petrus Petronius,Pe tium, & futurum victorem augurantiú , cuius no
trucius, &quorú fimili modo nomé inchoatur .Sic men maiores numeros contineret : ideoq; Hecto
-P b Tcren
deceptus Valens Imp. de ſucceſſore quærentibus rem ab Achille ſuperatum b.Altera fuit Chaldeo
tian.Mau
philoſophis : & quia Gallinaceus ablumpferat,gra rum , qui alphabetum diſtribuunt in tres decades rus citatus
na notata O.E. 2.A.omnes occidi iuſſit Thcodo- D quibuidam litteris repetitis , & nomina petentium à nobis(v
a Zonaras ros,Theodoſios, Theodatos, Theodulos ; & tamé reſoluta commutant in numeros , & fingulos nu- bi de hac
tom . 3. in illi Magnus Theodof. in imperio ſucceſſit a . Hoc meros luis planetis attribuunt. Huc referenda lu- re dixiplu
Valen.So- cum Zonarâ quidam volunt factum per a asutpuo dæorum recentiorum Kabbala, quam diuiduntin tionib . in
crates lib .
4.C.15.So Máv Thaw :ſed apertè Socrates dicit fatum per va duas partes, in quandam beouar Telavblaſphemijs Accij A -
zomen . li. xvojau telap :Sozomenus , per oraculum ex tripo . referram, & á enduan Teav hanc vanillimam quam ftyanacté.
6.0 35. Ni dis machinâ laureâ.quein Nicephorus ſequitur. lege refurantem Tegnium lib . de vero ſtudio Chri
cephor . li . Caſſiodorus autem cum Socrate lentit;fed per er ſtrano , & meliùs Ciruelus in Paradoxis qq.carum
II, ca.45
Caliiodo rorem , vult ipſummet Valentem operâ dæmonis vltima , quæ eft de Cabala Iudæorum : & à quâ non
ruslibr . 7 . vſum inquifuiffe de ſucceflore. Zonaras yerò vult abit longè Platonis Arithmeticum vaticinum cre- c lib.8. de
Tripart.c.hoc factam ab lamblicho & Libanio: fed hos om prehentum ab Ariftotele lib.6.Polit.Sanè Apoſto- repub.
35 Ammía . nes falli ex eorum temporum ſcriptore Ammiano lus & Euangeliſta D.Ioan . in Apoc. nomen Anti
lib, 26.
patet ,qui reos quidem quæſiti vaticinij nominat chriſti per numerum . 666. ſignificauit ,c.13. ve illi
Fiduſtium , Irenæum , Pergamiii, Hilarium , & hos à Deo fuerat reuelatum : fed omnium hactenus in .
quidem conueniffe alios vaticinandi peritos ,( quos genia in nomineillo eruendo fruſtrà fortaſſis de
non nominat , & fortè fuere Libanius , & lambli Tudarunt.quimulia volet legat Riberam in Apoca
chus) & recitat mox verba Hilarij iam latera fo- E lyp : Sanderum de Antichriſto, Feuardentium in 1
dicati;Conjtruximus (magnifici Iudices) ad cortina ling renæum ,c . fiffimedifferentem Raimundum de An
militudinem Delphica, diris auspicys, de laureisi vir tichriſto . a. c . 20. vſque ad 25. qui Arithman
gulis, infauftam hanc:menfulam , quam videtis , im tiæ tamen nonnihil ampliùs, quàm par erat , de
precationibus carminum ſecretorum ,choragy,quemul tulit , ex Platonicorum commentis . Locus ille
tis ac diu :urnis ritualiter conſecratam , mouimus tan Apoftoli non confirmat Arithmantiam ; fed dun
dem . Mouendi autem ,quoties ſuper rebus arcanis con taxat numerorum inuolucris arithmeticis pro
ſolebatur, erat inſtituzia talis. Conlocabatur in medio phctiam contexit : quod & nobis licerer S. Spi
domus ,emaculate odoribus Arabicis , vndique lance rita id inſpirante. Iplis verò nuneris vim aliquam
rolunda purè ſuperpoſita, ex diuerſis metallicis mate diuinam , vel naturalem proprietatem tribuere,er
rijs fabrefacta: cuius in ambitu rotunditatis extremo roneum eſt.
elementorum viginti quatuor fcriptiles forme peritè XI.Poteft effe quod Pythagorę tribuit Plinius
contacte

!
 LIBRI IIII . C.
conſiderandum in nominibus propriis vocalium , A
numerum ; parem ,effe proſperum ;imparem vcrò,
orbitatis claudicacionílve indicium . Circumfer
cur de his & fimilibus nugis liber, Alchindrine,ſu
perſtitioſus planè, & flammis digniſſimus ; quem
fingunt fuiſſe diſcipulum Ariſtotelis. Huc & ad
præcedentem ſpecicm communiter referenda eft
illa circularis figura , in cuius mediâ inter ſemilu
nas areâ ,varij numeri arithmetici ;in proximo cir
culo,inſcripta verba,vita ,bona fortuna ,mala fortu
namors,morbus ,fanilas in ſequenti,nomina plane
carum cum certis numeris : in 3. alphabetum La
tinis litteris capitalibus,in 4.certi arithmetici nu
meri, qua in Germaniâ quidam vtuntur , & cuius
forma G Georg.Pictoriusnon exhibuiſſet, vlúm
que non explicaſſet feciſſet , longè conſulciùs.
Forcallis etiá gencilibus in vſu fuit aliud quod .
dam Onomantiæ genus, quandoex ipsâ nominis
ſignificatione, omen capicbant, vel aliquid furu
rum diuinabant,vt alibi(Opinationibus in fragmen
to Tragicorum ) docui Græcos feciſſe in nomine
Altyanactis, & Auguſtum in nomine Niconis , de
quo lege ſup.libr.3.par. 2.9.4.fe £t.4. Huc retulerim ,
quod refert Prudentius ſic à tyranno irrifum B.
Hippolycum inartyrem :
ille ſupinals reſidens ccruice, quis ,inquis,
Dicitur ? affirmant dieier Hippolyium .
Ergo fit Hippolytus,quariat,turbetja ingales,
Intereárqué feris dilaniarus equis.
Vt enim alicubi ab Auſonio proditú , veteribus
diuinationis ſpecies erat, nomen componerc,quod fil,
Fortune, morum , vel necis iudicium .
Quæ quàm fint vana docuit eciam Ioan. Bro
dæus libr.7.miſcellan.cap.s.
Ab hac fuperftitione non ſunt immunes , qui
ex nominibus lic parentum arbitratu impofitis ,
fortunas hominum & euentus futuros autumant
dependere, indéquequid fucurum fit ratiocinātur.
Expertes ſunt culpæ , qui ſedula diligentiâ, qux
dam per angelos vel homines fanctos prophetico
fpiritu impolita nomina , cum corum quibus im
poſita fuêre munere , virtutibus , aut exitu vitæ
componunt , & oftendunt illa cum rebus confen
tire : quod olim fecere Parres Orthodoxi,de Abel ,
Enoch ,Noë,cæteris:dequibus , lege D.Iſidori,lib.
7.Origin.capis. 6.ad hoc præit nobis Angelus in
Euangelica Hiſtoriâ Matth.1.0.21. Luca.1.0.13.00
14 & ipſemet les vs Simoni nomen ,Cephas, irn
ponens, loan.1.v.42.collato cum Matth.16.0.18. Ali
quid fimile P.Nicol.Serarius,in Machabe.prelog.1.
vbi de hac re,notauit ex Gorionide , de nomine Ma.
chabæi;quod fanè potuit Propheticè à patre indi
tum fuille præuidente ingens animi robur & cor,
quod Iudæ futurum Sanctorum verò nomina li
beris imponere , vt illorum potiſſimùm patrocinio
fe fuáque commendent, & mores imitentur:pium
& religioſum eſt , & eadem ex causâ conſuetudo
Pontificum Romanorum , ab aliquot iam fæculis
nomen priſtinú cum dignitate Summi Sacerdotij
commutantium laude digna,vt quod maximè. E'Sed cur fabulam magis cócinnè fi &tam , quàm ve
lib.8.de Vltimo loco , loannes Leo , diligens ſcriptor a,
fcrips, Afr. quandain ,opralopárterap ,fortiariam recenſet: in
capſulâ abaculi forma: conſtructâ quaſdá ali aui
culas, ad has venire qui confilium quærunt , &
obolum offerre : auiculam ſtipein accipere , in
que capſulam inferre roſtro : deinde regredi , &
reſponſum in chartulâ referre conſultori. Hæc )
fufficiant de his ſuperſtitiofis fortibus partim di
uinatoriis , partim conſultoriis.
II. Q. VII. SECT. IIII. 293
IIII.
SECTIO
Quale in his peccatum
Orandæ fequentes concluſiones. Quo ad
e
fortem diuinatoriam , & auguria cætera ;
Primo graue peccatum eft inquirere occultas cul
pasper haruspicia ,velauguria, vel fortes diuinatorias .
nam hæc non poſſunt ita ſciri, line dæmonis au
xilio. quare quidam qui per aſtrolabium conatus
fuerat furem occultum noffe , etiam ſine intentio
ne dæmonem inuocandi , vt grauiter peccans, at
altaris miniſterio fuit per annum fi: ſpenſusb; id b cap.2.de
que ex gratiâ & diſpenſatione : quia fecundùm ortileg .
ius commune debuillet in perpetuum fufpendic. cca.fi quis
B
2. Æquè mortale peccatum eſt auguriis vel porei. Epiſcopus .
busconari predicere fuura contingenciad : ideoque do tho.
in clericos lata excommunicationis fententia
d.9.95.art .
3. Quamuis non fit peccarum mortale huiuſmodi 6. &7 .
obferuare, niſi quando quis illis fidem adhibet , ſemper e di. cap.fi
tamen maximè periculofum eft fecundum illa dirigere quis fpifc.
cum ſeqq.
actiones fuas, etiamfi quis illis minimè credat , ratio.
quia iuftiffimè Deus folet permittere , vt tales
malè percant : Diabolus etiam per huiufmodi ſxpè
in maiora pertrahit, & in magnis feriis decipit: & ,
ve minimùm , per hæc homo peſſinum habitum
acquirit , proximè diſponentem ad infidelitatem .
Aliquot exemplis hîc illîc ſparſim oſtenſum ,
quàin pernicioſam eſſe ſolicum fir conſulere dx -
monicolas . Addam nunc ex Adamo Chronogra
pho, de Olaph Rege Noruegiæ. is cùm inuatillet
С
Daniain fretus refpófis dæmonum, claſie victus,
iple ſe in mare præcipitauit , vxor verò fame &
inediâ iniſerè periit.omnes ( ait )affirmant peritum
auguriorum , obſeruatorem fortium , & in auium pro
gnosticis omnem ſuam pem repofuiffe : & arlis magi
ce ſtudio dedisses, omnes quibus illa redundat patria
maleficos,habuie domesticos, corúmque deceptus errore
persir.] Sic Adam lib.chron.lib.2.cap.29.cx Chro
nico Cadomélid e decepto Odone Baiocenli Epi .
ſcopi , pro Pontificio Maximo carcerem perpe
tuum nacto narrat Baronius tom . XI.Annal.anno .
1984.Habes exemplum,ex Chronic .Scotorum ,aliud;
de Nathaloco Rege XXX. narrant illum ipfum à
quo Rexcælus, ad diuinos mifum ,utde victoria, de
D vila Regis ac regno eius percontaretur: responſum à
quadam anu accepiſſe ; Regem non dia victurum : nec
periculum ei ab boste,fed à familiaribusinstare. Cum
ille vrgeret , à quo anum ,A te, ſubieciffe,Ille mulie
rem exſecratus, cum domum rediret , fubjit animum
illa cogitatio : nec responfum celari poffe,nec edere tu
tum effe : ne fe apud Regem hominem prauum , & fuo
timore indulgeniem , fuspe&tum redderet. Itaque tutins
eft tyrannum ,cum multorum gratia interficere, quàm
cum grauifimo capitis propry diſcrimine,incolumem
feruare.Statim ubi domum rediit,impetrato ad refpon
fa diuinorum expromenda,ſecreto :caſo Rege,duodeci
mum imperij annum ingreffo , parrian ſeruitio, se
periculo exemit. ] Narrat Buccananus, libr.4.fol.35.
riſimilem vocet,non intelligo.Etſi enim anus illa ,
immò demon ipfe,hoc citra reuelatione ſcire non
potuerunt: tarnen malitiâ dæmonis fic Deus vfus
fuit. Nam illa erát ingeniofiffimè inftituia ad hoc,
vti miles iſte ; cuius ingenium præceps, & manus
prompta dæmonem non latebant ; ad cogitatio
nem tollendityranni impelleretur; quod liue illi
proſperè,fiuemalè ceffiffet;vel tyrāni, vel aggrel
Coris ſeu conſultoris nece animum homicida pa
Сс ( cerer,
 DISO VISITIONVM
294
fceret.Nónne fimiles aſtus animi,fimile tyranni-
cidium in Azaële Syron . lib.4.Reg.cap.8.nobis S.
Bucan.lib. S. fuppeditat ? In cadem Scoriâ Bancho maleficæ
7.in princ. fortes regnum fpondetites exirium peperere.nam
Boss.libr. occiſus à Macbeto ſeu Macabæo ; cui etiam ipfi
diuinationes ariolorum , mercedem crudelitatis,
12. antc
med . necem attulerunr,perſuaſerant inui& tum fore,do
nec ſilua quædam procul inde remota,ad arcem ,
quam Macbetus incolebat, accederet; nec fæmi.
nâ geniti manu occubiturum . Vt fidem dæmon
fimilibus vaticiniis faceret ; cùnı iam vincendum
necandumque ab hofte fortiore , infeftiſlimoque
perſpiceret,perſuaſit,vtmilites ramis prægrandi
bus prælatis fluæ ſpeciem præberent; & percul
forem ei immiſit Mackduffum.qui non natus,fed
cæſus ex matris vtero . Multis hæc defcribit Boë -
tus : pro fabula Milefiâ vel mimo cx Atellanis ti
det ille alter : fed hæc dæmonis mores mirè ex
primuntınec continent quidquam ,quod fieri non
poflit, aut quod fieri non ſoleat, de filuarum {tra- .
tagemate Olaus , & alij fimilia :de pſeudoraculis
dæmonum plenæ funt hiſtoria.
4. Idem hodie dicendum de forte conſultoria, qua
inquirimus, quid nobis faciendum vel indicandum .
a cã.Cortes nam & hæc , ſub anathemate prohibita a. proba
26.9.5 . tur.quia non licet huiuſmodi, niſi à Deo , inqui
rere : Deus autem non vult nos ſuam voluntatem
per ſortes indagare : ſed petere illam à doctrinâ
Eccleſiæ ,S.Scripturâ, fuperioribus noſtris ,ac aliis
doctis ac piis viris.Mortale ausē eß ,quando aliquid
ſupersticiofi adhibetur,vel forti ceriò creditur : fi verò
virumque deeffet, e ſine ſuperstitione vlla, ſimplicia
ter quis forte volunta!em Dei inquireret, probabiliter
tantùm forzi credens ,foret peccaium Veniabile.
C À P v T III .
De ConieEtatione,
Vcvfque fermofuit,deprænotione prorsùs
HY licitâ , dequa eft cap... vel de prorsùs illicita,
.de gua fuitcap.2.Nonc ſequitur agamus de ea,quæ
aliquando licita,aliquando illicita eſt : quam vo
camus Conie&tationein , hæc vel eft Phyſica feu Na
curalis, vel Politica ſeu ciuilis , quæ fortis, no
men reciner.
OVÉ STIO I.
De Coniectatione ex astrts.
N naturalis coniectationis claffem refero, quæ
cumque cauſis naturalibus verè innituntur , vel
faltem cas non improbabiliter omninò præte
xunt : cuiuſinodi ſunt agricolarum ,paſtorum ,nau
tarum , architectorum ,medicorum , phyfiogno
morum , chironsantarum , aſtrologorum , & oni
topolarum : de quibus nunc figillatim nobis eſt
diiſerendum .
A Quoad coniectationem , fiue iudiciaria ex aſtris
matheſim dus poflunt eius ſpecies coſtitui, prior
licita, poſterior illicita.Prima ſpecies elt, astrono.
mia;quæ nititur vniuerſalibus, veris & incommu
tabilibus principiis, & ſcientiam conſequitar fu
turorum artis ſuæ : veluti revolutionis annorum ,
curſus liderum , diſtinctionis eorum , item narura
ſolis & planetarum , eclypfium , ſtationum , rétro .
gradationum ,aſpectuum , coniunctionum , oppo
fitionum , & fimilium :quo in genere quædam iam
prodierunt vtilia,& maiora exſpectantur, Ticho
nis Brahei, Nobilis Dani. Altera eſt,Astrologia,
tam diſſimilis priori, quàm pellex coniugi iufta:
quæ nititur principiis communibus, variabilibáſ
que, & prædicit effecta euétuum futurorum , non
neceſſariorum ,ſed contingentium : quali ab aſtris
MAGICARVM
A neceſitudine aliquâ dependentium . Er ex illa
priore, in hanc tandena,Chaldai ,deflexêre.Sic vo
cari inicio Sacerdotes Babyloniorum ,, telte Dio
doro Siculo, libr.z. Bibliotb.eò quòd Chaldæa na
tio in hoc genere antiſtabat. Sanè idcò rcceptum
poſtea vt fimpliciter, Chadeus, Aſtrologum ligni
ficaric , ficut Arabs, lacronem , Chananaus,merca.
torem, fic vſurpant Daniel, prophetiæ fue 2.verf ...
luuenalis, Satyr.6 . & Gellius,lib.1.noct.Atlicar.c.9 .
Aſtrologiæ huius partes funt quatuor , prima
verſatur circa, Reuolutiones,& prædicit totius anni
bello , pacéque viciſſitudines,aëris ſalubritatem ,
annunæ pretium , morbos animantium , & c . Se
cunda continer,Magisterium Natiuitatum ,docens
quid ſigillatim homini totâ vitâ obringet. Terci:
B vocatur, Electionum ;quæ docet quid in fingulis re
bus conſultò & vtiliter faciendum ,quid omitten
dum , quando ædificandum , quando mihi naui
gandum , equitandúmve quando egrediendom
inanendúmve domi , denique quando & quibus
locis fingula facienda, vt feliciter cedant , hac fe
mirabiliter iactabat , meus olim in Matheli Do
ctor.loan . Stadius ; ipfi ramen , li demas, quæ per
impoſturam aliquando cófequebatur, omnia pei
Gmè & infeliciſimè cedebát.4.cft,imaginam fcul
pendarum , planè præſtigiofa, & à nobis, libr.i.dacis
confutata. Trium cæterarum , nulla quidquam ha 1
bet certitudinis , ſed quo longiùs abit quæque à
communibus illis aſtronomiæ canonibus, & ad
c particulires fingularéſque euentus propiùs acce
dit ; eò à ſcientia & certitudine longiùs reccdit , &
mendacio vanicarique ſele arctiùs adiungit.Vnde.
Sit i.concl. Astronomusnon recedens à ſuis vni
uerfalibus, commenſuratis ,immediariſque principiis,
poteft iuxta canones artis fua cerio predicere ,etiam
multis antequain eueniant annis vniuerfales illos artis
ſua euentus,nifi tamen vel fupputatio,vel instrumenta
eum fallant. ] Hinc ortæ Ephimerides ,quæ vulgò
circumferuntur . Hanc conclufioneni neminem
puto negaturum , quia ſicut ſe haber res ad effe,
lic ad cognoſci:euecus iſti neceſſarij ſunt, & certi:
poterunt igitur ceriò cognoſci. Iuxta eandem ra
tionem, poterit, ex Lunæ & Solis vário colore &
aliis phænomenis,aſtronomius;ventorum , pluuia
Drum , ſerenitatis & huiuſmodi viciſſitudinis tem
peſtatum euentus probabiliter prædicere , ratio,
quia vt plurimùm hæc accidunt;aliquando tamen
ob peculiares aliquas cauſas impediuntur : Huc
(pečtant Arati , Ciceronis, Heliodi, Virgilij , &
Germanici de Phænomenis carmina .
2. Concluſio , Astrologia ſpecies illa prima non et B
fuperftitiofa,fi tantùm profitetur opinionem cum formi.
dine oppoſitt; v. g.minantur altra annonæ carita
tem ; forcè futura durior annona; metuo ne fit, & c.
Secunda verò non eſt ſuperstitioſaiſi tantum profilerur
E ſuspicionem ,v.g.luſpicio cſt hanc puerum fore ta
lem :inclinabitur ad hoc:horoſcopus illi talia por:
tendit, & c.Tertia pars denique non eft fuperstıtiofa, ſi
taniùm dicat ſe astimare, quod res benè fieceffura:
reuera animo fuo non plus tribuat, quam verbis pra fe
fert, ( quod in omnibus his tribus notandum ) fusè
hac docet Conrad. V vimpina lib.de Fato : & alio opere
de ſuperstitionelibr.z.cap.7.ratio, quia propter con
ſideratos euentus fimiles , ad fimilem aftrorum
pofituram læpè ſubſecutos,licet nobis æftimare,,
Tulpicari, & metuere fimilia : neque vllum pecca
tum in hac obſeruationis cautione verſatur : quæ
eſt portio quædam prudentiæ , & idcò ſecundùm
I fe eft bona.
Tertia
 LIBR IIII .
12 I 295
0. Tertia concl.Astrologia vllo išlorum trium mo- , A pros, illudque ipfis fiudium inutile & noxium
Da dorum vlterius tendens, & pradıcens aliquid vt ceriò fuifle i. Quis Deo non credat ? Ecce , clamat ipfe i E ( 21.49
euenturum ,merè illicita eft , & ſuperstitioſa : toráque
huiuſmodi divinatio inceria eſt ac vana , nec artis aut
fcientiæ digna nomine. ]
a In {um . Notandum ex Caictano a folere hîc incurri tria
verb.aſtro
rum ob- peccara Mortalia , lecundùm tres modos exce
feruatio. dendi. Primò quando Chriſtianæ fidei myſteria
ſtellis ſubiiciuntur, & deducuntur ex aftrorum in
Auxu vel fitu.qua in re peccauit etiam Pet.Halia
cenfis, qui diluuium Noë , natiuitatem les v ,reli
gionis fideíque mutationes & alia huiuſmodi lu
pernaturalia arcana aſtrorum diſciplinæ ſubiecit;
Firmicus quoque , Albumazar , Aponenfis, Ma
6 libr. 13 chiauellus, & Paul.louius b . Italique complures
hiftor. in eundem ſcopulum impegerunt ; quos peifidiæ
c libro 2. rcos meritò peregit loan. Picus Mirandulæ ° Co
çöt.Aftro
mes. Refellitur hoc dogma, quia talia myſteria à
log.ca.s.&
li. s.ac.il. libero Dei decreto dependebant lolo ; Deus au
tem, vt conſtituit , fic etiam poteſt cælorum cur
ſus immutare , ideóque Chriſtiana religio cælis
ſuperior eſt cenfenda. Confeſſio cnini, cins ſuper cæ
d Pfal.148. Lum ý terram d.
V.14 . Secundum peccatum eſt , quando furura con
tingétia,ex aſtris cenſent cercò præſciripofle, hoc
enim tollit libertatem humani arbitrij. Nam fi
certò preſciri poffent,hoc foret quia actiones illæ
ab aftris, & non ab arbitrij libertate penderent,
licque definerent elle futura contingentia. Con
tradictoria itaque ſunt certò aliquid huiuſmodi
prædici, & tamen huiulmodi libera fiue contin
gentia elle .
Tertiò peccatur , quando interrogationes &
electiones cæleftibus hiſce corporibus ſubii
ciuntur, vt certæ cuidam caufæ , & tanquam legis
decrero : ita vt quis hanc vitæ actionibusque luis
regulam , & normam pra figat. Hoc enim repu
gnar dignitati diuinæ gratiæ ,quæ vincit naturam;
repugnat etiam diuinæ legi, quæ talia vetat fic ob
ſeruari ; repugnat noftræ mentis & conGlij digni
tati , qua cun& is rebus corporeis funus prættan
tiores , & fublimiores.
In duo hæc poſteriora peccata incidunt,quot
quot pluſquam oportet huic aſtrologiæ tribuunt;
vt veteres Chaldæi , & qui in libris iuris vocantur
Mathematici ac Planctarij: & ex recentioribus ,
ideò cauendi , lul. Gauricus,Leouirius,Cardanus,
Bellancinus , loannes Sradius, lunctinus, & No
ſtradamus ; contra quos omnes eft præccdenster
tia conclufio .
с
8B
Quæ probari poteſt ratione , & auctoritate.
Ratione , quia, cum euentus iſti non exiſtantne.
ceffariò ; & certò ,non poflunt certò & neceſſario
præſciri. Deinde quia hi eftectus non continen
tur in aftrorum poteftate, quibus etiani nec Deus,
nec humanum arbitrium lublunt. Et aliæ plures
rationes peti poflunt ex bullà Sixti V. contra a
ſtrologos ; & ex doctiſſimo , prolixóque opere
loan . Pici contra Aſtrologos .
Auctoritaris probatio ,luas haber claſſes ,1.pro .
batur Scripturæ lacræ teftimoniis , quæ docer re
c Efai.41, rum futurarum præſcientiam folius efle Dei ° ; &
V.23 . eat prorsùs adimit homini f , monet ne quis di
fEcclef.8.
V.7. & cap. ſcat aſtrologiam , vel ab aſtris ſibi timeat , & has
20. V.14. effe vanas leges infidelium g : ne fequamur vani .
& lerem. tates philofophorum, κατα φοιλεία τ8 κόσμε ; ε
10.V.2 .
h O. Paol . cundun elementa vniuerfi h , quod de aſtrologiâ D.
ad Color Athanaſius accepit : ridet augures , & oftendit à
2. v.8 . ſcienciâ fuâ Babylonios & Chaldæos fuille dece
C. III . Q. I.
Deus : Ego fum Dominus irrita facuers ſigna diuinc- v.10 . & 13
rum, & Ariolos in fierorem verlens ,conueriens ſapien
ses retrorfum ,á ſcienriam eorum ftultam faciens.k Exk Efai.44
his locis pateterralle Salisberienſem cum lib.1.col . v.25.
ſcribit ; viguit autem ista ſcientia , ó furre eam ali
quatenus licuit exercere donec Deum natum niiciant
Nella de cælo,magóſquenon reprobos,primitias fidei ad
cum adorandum nouo á inaudito dncais perduxit,
exinde vero penitùs interdiéta eft. ] lmmò vi ſemper
mala fuit, fic femper interdicta iure diuino fuit.
2.Quia concilia & canonesPP.grauifſimis pe
nis præftitutis,cam damnant:longuin foret verba
adfcribere.loca indicabo, cap.illud ,cap.illos,cap fed
BlO allud, 26.9.2.cap.igitur,26.9.3.ca.non liceat ,26.9.5 .
cap.2.deforiileg.Concily Tridenuni Index libr.dim .
nator.Reg.6 . & plenifſimè Sixius.V. P. M. bulla ſua
contra astrologos. Equidem lego apud Epipha
llibro de
nium !, olim Aquilam Ponticum ex Ecclefiâ pul Ponder
. &
ſum , cò quòd his ftudiis nollerabftinere . tienlu .
3. Damnat eandem Ius ciu le Romanorum ,
libr.2.C.de Malef.c mathem . I. Mathematicos, C.de
Epifco.aud. quibus & ars interdicta , & codices in .
cédio , & vtentes damnantur exilio : fed alibi etiam
morte plectuntur,bibr.s.C.de malef.c mather at .
4. Vt oniittam Originem , & Eufebium , libr.6.
de Prep.Euang.ca.g.damnant communiter Patres
orthodoxi, Bafilius homil in Genef.6 . & fermon.in
Princip. Prouerb.D.Chryfo.in cap.2.Matib.D.Am
brofilsbr.4.Hexam.cap.4.D . Augustin.libr.2.de Ge
с
nef.ad liner.cap.17. & lib.2.de dolrin.Chrift,à 1.21.
G lib.s.de ciuir. Dei,aliquos primis capitibus, & hom.
in Pfalm.61.D.Gregor.hom.de Epiphania.loan . Salis
berterfis lib.2. Polycratici, cap.19.0 24.0 26.
5. Damnant communiter Theologi, tum vete
res, vt D.Thom.2.2.9.gs.art.s.S.Bonauen in Cenulo
guio.D.dnionin.2.par.it.12.cap.1.9.6.Pet.de Taren
tajia , Richard . Paludan, Gubr. Mas, in 4.fent.Guilh.
Parif.tracta de legibus ad longum.tum iecent.oies.
vt opere doctiflimo & vberr.mo, Phænix au lui ,
loan . Picus Mir . & , eius nepos, contra Bell nci
num patrui libros defendens , loan . Franc . Picus ,
libr.s.de Praxor,Iulius Siren ,lıbr.g.de Faro à cap.29.
qui tamen postea cap.36.6 37.videtur aliquantulum
D plus aquo tribuere astrologis, item Ciruelus Darocējis
Theologus, philoſophus e mathemaricusbonus libr.de
ſuperstit.par.2.cap.3.Mich.Medinalibr.z.de recta in
Deum Fide cap.2.6 noster Bened . Pererius libr.in
tegro de diuinat astrolog.
6. Damnant communiter Iuriſconſulti tam ca
noniſtæ quan Legiſta ,loannes Andr. Abba!, An
caranus, Ananias in cap ex tuarum ,de fortileg.Turre
cremata in d.cap.illos , ó in ſummade Eccleſi Alberic.
Rofatus in voce, Sortilegus,Troilus Maluetius tractar.
de förribus part.1. Bal. Salycet. « ali fcribentes en ll
2.6 s.C.de malefic. Grilland.de fortileg.9.3.num.80
9.num.13.cum feqq. & 9.11.num.16. Pet. Leloyherius
libr.3.de fpectr.capile 9.loan.Horoſcus Epiſc.Gua
É dixienſis libr.2.de verâ & falsâ prophetia cap.29 .
7. Damnat huius artis peritus, ex ipsâ 'expe
rientiâ,& praxi horoſcoporum , viginti ſchemati
bus & cxemplis allatis Sixtus ab Hemmingâ Fri
fius recenti opere ; astrologia refutala.
8. Damnant philofophi & medici,ex veteribus
optimè Bardeſanes Syrus & Diogeoianº,apud Ex
ſebium , d . libr.6.cap.6.8 7.6 plures aly aj ud loc.n.
Stobaum Sermo 78.ex Neotericis,Gcorgius Trafe
zuntius , libr.cur astrologorum iudicia vt plurimi in
С с 2 fine
 DISQ VISITIO
296
fint falfa ? & Franciſc. Valeſ.libr.Sacre philofophia, A 1 ſub initium libris di ciuitat . Dei , ncc verò fibi con
cap. 31. Nec omittendum dictum prudens medici
cuiuſdam Iudæi ; qui cum Petro Caftellæ Regi
(cui ſæuitia morum , & innoxius fanguis, vxoris,
fratrum ,Epiſcoporum Principum ,Nobilium ple
beiorumquc innumerorum , Crudelis, nomen pe
perit ) eò quòd ludæus illi ex Horoſcopo noua
imperia , & montes ( veaiunt ) aurcos addixiſſet,
rebus poftea deſperatis quærenti, & qui vaticinij
fides conſtaret ? relpondiſſe fertur; cælo rigente, ſi
quis in balneo lauet , ſudaturum nihilominus, altris
ſtudia vitæ moresque plus poffe fignificans auctor
loan,Mariana,libr.17.de rebus Hispan.cap.14 .
9. Damnat ipſemet vanitatumn cunctarum ſtu
diofiffimus lectator & coryphæus,Henricus Cor
nelius, ſcribensbanc artem nihil effe aliud,quàm fu- Blum ficut pellem : fic propheta ,agens de menui fine
perftitioforum hominum fallacem coniecturam :qui ob
mulii temporis vfum de rebus incertis ſcienriam fece
runt :in qua,emungende pecunia graria decipiani im
peritos, o ipi ſimul decipiantur. THçcille malus lib . Reſponſ.go.quod clarè explicuit B.loannes in Apo
malo bonuin perhibens teſtimoniú arti non bonę.
10. Damnant Hiſtorici,ve Tacitus,cuius illud
præclariſſimum exſtat lib.17.de mathematicis,ge
nus hominum infidum petentibus , ſperantibus fallax;
quod in ciuitate noſtra vetabaur seper, retinebitur.]
11.Damgant poëtæ ,vt Sibyllinorum oraculo
rum auctor libr.z.ve luuenalis Satyr.6.96 Ennius,
cuius illa ſunt egregia ;.
Non habeo denique nauci.Marſum augurem ,
Non vicanos haruspices non
, de circo astrologos,
Non oſiacos coniectores, non interpretes fornnium,
on enim ſunt ij, ani arte diuini, au fcientia:
qon
Sed ſuperstitioſi vales, impudenteſque arioli,
Aut inertes,aut infani,art quibus egestas imperat:
Qui ſui questùs cauſa fictas (uſcitant fententias.
Qui ſibifemitā non ſapikni,alierimonštrantviam .
Quibus diuitias pollicentur,ab his drachmā peluni :
De bis diuitiis fibi deducit drachmnāzteddātcatera .
Apud Laërtium ,ab anu domeſticâmeritò ride .
tur Thales ; in quen Gabriæ feltiuum exſtat epi
gramma; lufere & alij , in Anthologiæ libr.z.fed præ
cæteris illud Leonidæ placet quo aſtrologix ma
trem ,dixit audaciam ,obftetricem ſtultitiam : & ri
der moechæ maritum , iactantem legharum pro
brialieni & infortunij,domeſticum dedecus cùm
ignorarer.Lulie in eundem martyr Morus;
Aira libi ethered pandunt feſe omnia vari,
Omnibus eớ que fint fata fisura monent :
Omnibus aft vxor quod ſe una publicat, id te
Astra ,licet videant omnia, nulla docent :
& quæ fequuntur pari ſale ac lepore condita .
D Sed non deſuntaſtrologis quadam argumenta.
Obiiciuniprimo,illud Genel,1.v.14.de lumitaribus
cæli : Et fint in ſigna,áo tempora, có dies,cisannos. ]
Vnde quidam , etiam ex numero Theologorum ;
colligunt aſtra , etli non fine cauſx , certa ramen
clle figna futurorum omnium ; quod non Plotino
tantùm , & Porphyrio ; fed & Origeni , & Eufebio,
d.cap.36 . & ipfi Auguſtino tribuitur à Iulio Sirenioa; qui e
+3 70
hoc tenet, & confirmat ex Iſaiæ verbis b : complica
C.34.8.4 . | buniur ficut liber cæli : vbi per cælum multi in
telligunt firmamentum , & dicunt firmamentum
vocari librum , eò quòd tanquam in libro ſic in
cælo , cuius ftellæ lint characteres, futura legan
tur fignata.
Respondea ,aſtra non effe certa figna futurorum
omnium . Nam illa Originis ſententia , refertur
quidem ab Euſebio , ſed non approbatur ab eo ; à
D. Auguſtino autem expreſse & clarè refellitur,
NVM ARVM
MAGIC
trarius eft Auguftinus: vel Origeni faget, in libro
fecundo contra Manichaos cap.21.Nam hoc ,ca.21.per
corpora coelestia , non intelligit orbes cæleftes, led
beatorú corpora gloriola ,vt corextus manifeftat.
Locus auté Elaix nibil ad rem facit.quia fimilitu
do dcfumpta ex more Hebræorum : qui libros la
cros in vnico folio, fiue ob longâ membranâ fcri
bebant : & cam ,inftar tela texrorio radio circum
noluræ, circa cylindru vel baciliú ligneú circum
uolucbant , ac cóplicabant. Hinc ergo petitâ com
paratione : ficut quando calum creatum priinò
apparuit,dicitur extenlum fuille licue membrana
ceus huiufmodi liber , quando fpectandus euol
uitur & exponitur, Pfalm ., 03.7.2. Extendens ca
ac cælorum diffolutione, comparat cam libro illi
complicaro , fiue membran . circumuolutæ , vt
optimè aduertit Auctor Quaſion. Ortodoxor .
cal . c cælum receffit ,ficut liber inuoluu.. Quo loco € 6,6.7.14.
Andræas Cælarienſisconfuetudinem quoquc il
lam Hebræorum obſeruauit : ex quo cum deſum
pta fint ad verbum ferè ,quæ loco illo ſcribic Are
thas Caſarienf. & locus cius in verlione Latina lic
mutilus, rectè libi conſuler, qui ex Andreâ locum
Arethæ correxerit , Vt igiturad locum Moylis in
Geneli reuertar ,dico illic agi de fignis in vniuer
(um , liue qualibuſcumque ( ve vox Hebraa Oth
denotar )nempeaſtronomicis
cactantib us diuerfitates anni ,tempeſtatum
vniuerfalibus, de,
, dici
noctíſqued: vel etiam polyticis & forcnlibus :vel d al
Pf de.1
quib .
31
quandoque miraculoſis :non verò agitur de aſtro à v.7
✓
logicis ; quæ vaniſſima lunt,nec figoi nomenme
rentur . Pluribus hanc Sirenij opinionem refellit,
Ben . Pererius,d.operis cap.4 .
Obiicitur 2. ex libro Iudicum illud , cap.5.v.20,
De cælo dimicatum eſt contra eos , ftellæ munentes in
ordine & curſuſno,aduersus Sifaram pugnauerunt .]
Quo, inquiunt , pacto pugnauerunt ; nifi quoniam
ludais tauftus , Siſaræ verò infauftus ille curſus
aftrorum , & liderum ſtatio ? ſi ergo Sifara periit
propter hunc ordinem fideruin ipfi aduerſum :
derijac etiam
D potuit ac vitari
meruihoc . Respõdeo
ipſum ,ex antiquit
per aſtrologiam , lo
præui
ſephi verè huius confli & üs tempore procellam
magnam exortam fuille , aquæ etiam & grandinis
mulium oculis Cananæorum offuſum , & lic arma
bellica ipli vſui elle non potuille.Quòd auxilium
cùm cælitus fuerit miffum , ait SS . decælo dimica
c Procop :
tume.miſſum verò fuit per angelos defenſores po- in Iudic .
puli Ifraëlitici, quorum Princeps elt Michaël. Hi
dicuntur in ordine & curſu fuo fuille auxilio Il
raëlitis , propter ordinem militiæ , feg hierarchiæ ,
in qua quiſque fuum ordinem & ſtationem ſerua
bat ; item propcer continuam operationem & in
Rantiá cuftodiæ cuique commiſſæ , in qua fideli
ter vnuſquiſq; angelus perſeuerabat: quàm vocat
corfum ; & liceo loco ſtellarum nomen angelis f Apocali.
tribui voluere Vatablus , Vales, & alij , idque con- 12.V.3.
firmant ex illo B.Ioannis F.ubi cauda draconistra- I driedia
xit tertiam ſtellarum partem.Sed nec Hebræum no- ctat. 30.in
men polirum in Cantico Deboræg, Haccochabim , Matr.Gre
aliud quàm ftellas ſeu fidera ſignificat, nec apud gor.li.32.
D. Ioan.per ftellas Angeli , fcd viriSancti ex ve- i Dan.8.*.
riore expoſitione h ,funtintelligendi,Gcut & apud 10. ſic ex
Danielem , cùm aici , Etmagnificatum eft vfque ad plicat An
fortitudinem cæli, deiecir de fortitudine ,o de ftellar.in Apo
lis , conculcauit cas.Melior ergo Cantici Debo cal.ca.12 .
ræ inter
 LIBRI II II. C. II . Q. I. 297

tæ interpretatio eſt, quàm video placuitle Caie- , A mam quærentium curiotic tem ,teite D.Auguſt. plibr.2.de
tano; ſic aërem , cæteráque elementa , & tempus qui rectiffimè addit,non quia veru fit predicl10,2.2.- dec.Chry
ipſum fauiſſe populo Dei , vt ipfæ quoque ftellæ circo minis eſſe ſuperstiniofim vel facrileg.291,?elidio foli.ca.22.
Colitæ imbres cicre , cenfeantur contra Sifaram magis licere predictionibus talibus; dēdare: fed fem- & 23 .
pro Ifraële pugnafle . Denique nec conſequentia per retinendum illud Dei praceptum ; Etiamſi dixerint . Deut.13.
argumenti valet. nobis , & ita eueneris , 51€ creaemus eis 9. ] Den que :
a Pſalm . Tertiò ,obiiciunt illud Dauidis a ; firmamentum quod de fomniis dixit Ariſtoteles , híc quoque ve
18.7.2, annunciat opera manuum eius,hoc eſt , aiunt , præ riflimum ; huiufmodi diuinationem , non nifi ex

nunciat ea quæ Deus facturus eft. Respond.non accidente fore veram , ficut enim qui affiduè iacıt
illum elle fenfum , fed hunc ; pulchritudinem cæ aleam , vel talos figit; is aliquando leniores ,a'i
leftis huius , & vilibilis fabricæ nobis indicare ex quando Venerem sacit , inuenirque : fic cum iftii
cellentiam operum Dei inuiſibilium : & cogere centies menriantur; quid mirandum , ſi iei zeruan
nos ve fateamur, non alium poruiſle firmamenti dicantılane i niédacia notarétur,mille foten ',pro ,
b D. Hic elle architectum ; vr Patres pleriquc exponunt b , vrlo vero dicto: Pauca notantur,non adeò t : 1110n :
ron . & Eu- nec diſſentiunt Rabbini & Vatablus . Nam de B quin veris lõgè piula . Quis ncfcie Hebræos illos,
thym . hic
D.Ambro. Apoſtolis,haud dubiè eft allegorica interpretario qui LeoniMauro vera quxdā prædixe!cobwida
[ 2 , Hexa . Quartò,obiiciunt ex Hiſtoriis ,fæpè has prædi ces prædictiones, Arabià pullos fuitie ',cùm Zira 1 Zonar.
cap.4. ctiones elle veras ; vt præter cæteras fuêre qua Principem in infelicem iconoctallıā perpul fien ' ; 'tcm . 3 .
E cuor, yna Theagenis, qui ex ſtemmare ( cu genicu. Quis de Pancratio non legit; eum & Conftantino
c Sueton. râ addixit Auguſto, imperium c : 2. Thrafylli, qui Irenes filio Impe.cladis maxinx, & fibi ipfi necis
in Octauio
mortem Gibi inſtare, miranti Tiberio dixit, quàm caufam fuifles : Quis Conftantini Srethari nelcir slaul.Da
cap. 94 .
ſecretò Tiberius ei , recam riullo communicarâ an entiam :qui& tibi, & Alexio Branæ ,ftulio va - ' conus lib .
1 d Dionyl. moliebatur d . 3. Aſclecarionis de quo iſta Suet: - ticinio , exitium attulit :habcbatur tamé Sierharus 23. rcium
Romana
115 ss . nius in Domitiano; Hunt Aſclerarionem mathe Princeps fui temporis aſtrologorú r.Quis nefcit, rum .
1 maticum ) delatum nec inficiantem inftajſe ſe que quàm hactenus vanæ omnes prædictiones corum , t Nicetas
1 prouidiſſet ex arte , ſeiſcitatus eji ( Domitianus qui: qui dicm velannum aduentus Antichrifti, vel ex t lib. 1.
1 ipſum maneret exitus,& affirmantem fore, or breui la cidijmundi , prædixcrunr " ? Mitto Perri Leonij y vide có
1 ceraretur à canibus,interfici quidem ſine mora, ſed ad Spoletani inſignis medici inanem huius Matheſis meni . 10
coarguendam temeritatē artis,ſepeliri quoque accura fiduciam , quâmortis Laurentio Mediceo occa- ítrū in Se
tiffimè imperauit.Quod cùm fieret ,euenit,vı,repērina ctionem , & fibiipfi præbuit præcipitationis in pu- necæ Oct,
tempestate deiecto funere , femiustum cadauer diſcer teu'n *.Mitro, quod Cedrenus narrat de Abraha- xV.396.
louius
perent canes.]4.Elt corum ,quibus ſumınæ dignita ino , Genethliacos coram Ægypti Rege vanitatis in Llog .
tes vel imperia vel Pontificatus ab aſtrologis ante conuir : cente . Mirto Manuelem Connenum Imp .
prædi & ti : dignitas Allabio cuidā,mirè à fortunâ ia cui magno ftetit , nimis addictum effe huic inta
e Eunapi' Ctato e, & Athenaidi ; qux poſtea vxor Theodolij niæ : quæ illum & clafTe maximâ nudauit , & po
in vita & Tuniorisf:Imperiú ,Rodolp.Habfpurgiog :Pótifi ſterirari ſeniper ridendum propinauic y . Mitro y vide Ni
derij. catus,Leoni 1o.Hadr.vi. & Marc.11.h His omnib . loan . Galeacij ducis Mediolanenfis factum , qui cerá Chó.
if Zonaras libr . 2.5 .
& alij. Respondeo , Quando aſtrologi verum dicunt, cùm ei aſtrologus quidam mortem immaturam 8 1
& Cufpi- tum multò diligétiàselle cauendos.quia ſatis cla : planè prædiceret, ſibi ipſi verò longam vitam pol .
náin Cç- rum hoc fignum forer , eos pactum cum dæmone liceretur: hominis ridés ftoliditatem , ftatim ſtran
faribus.
iniuiſle, vt ait D.Auguſt. 1 & deThrafyllo Dion gulari eum iuſſit 2.Mitto mendaciuin duplex Pe- zetus
z Corre).fa
hlouius in indicat,cuni ſcribit folitum affirmare, quæ nuncia tri de monte Il cino in Concilio Conſtantienfi,
ctor. dicto
3.idem in longinquis èregionibus adferrentur.Ideoque Iu quod Æneas Siluius narrauit a . Addam dumtaxat rũque Me
Hadriano riſconſulti in tituli rubricâk , Maleficos cum mathe duorum Principum diuerſa judicia & mores. Al- morab .
6. Garim-malicis, iungunt quia vt plurimum mathematici D1 phonfus Aragonum rex fapientiæ veræ amxor, aAlfonto lib.4.de
.
bertuslib . etiam ſunt malefici,vt explicat optime Dion li.49. in litteratos omnes mirè munificus fuit , folos
4. & Onuf
l'anuin . cum dicit pullos vrbe ab Agrippa , Tösségponóy8s aſtrologos à curiâ fuâ arcebat; prudenter cenſens,
i libr.2.deod 2onta's, vnde patet mathematicosdictos fibi nihil opus eoruin induftriâ , eò quòd lidera
Genef. ad iplos aſtrologos & fic mathematici in illa rubricâ (tulcos regere, ſapiencesaltris cenſeret imperare b . b Sylueft .
d.lib.4 .
lie.in fin .& & paßim in iure alibi,pro folis aſtrologis ſeu ge Contra Cardanus meinoriæ commendauit Ludo
11.5.de ciu .
nethliacis ponuntur : quo ſenſu etiam Hiſtorici
Dei,cap.7. uicum Sfortiam , verſutum potiùs,quàm pruden
K C.demavocabulum accipiunt : & fic accipiuntur in S.C. tem , & perfidum quàm æquibonique amantem
the. & ma- illo apud Vlpianum , libro ſeptimo.de offic. Proconf. Principem ,Alfonſo diſſimillimum , impendiofum
lefic . ‫ות‬
Pythæus conſecuacum edidit bono reip.m.
I Suet. Ta . quod quendam aſtrologurn, artis imperiiillimum aluil
cicus,Am- Aliquando hoc nomen Chaldæos etiá , & reliquos ſc , in quem plus centum auri magna calenta pro
mian.ca - Ariolos complecticur, vtapud luuenalem, Sat.6. fuderit . Astrologus pro tania mercede tempus vni c Cardan.
ceri.
Nemo mathematicus geniumindemnatus habebit. & cuique negorio inchoando preſcribebatu, adeò ridicu-in Prolo
m Colla . Sat. 14. Nota mathematicis Geneſis tue.Numquam lè:vtprincepscogeretur tempestatibus maximis equum xum de
aftror iud ,
Taic.& Ro ramen quando prohibebatur ea ſuperſtitio,legiti- E conſcendere , & *cum aulico comitain ac ftipatoribus libeeind
..ano.leg. man coniectarionem Aſtronomorum ,nec artem alio migrare per medios imbres , per cænum lurum , 14.
tit.is Gcometrarum , vel Arithmeticorum comprehen nõ ſecùsac fi hostium maniss frigeret.Tam felici enen
dit,quorú ſcientiam philoſophia annumerabant. tu,vt,regno tandem à Gallorum Regeſpoliaius , caprus
Aliquando Deus permittebat, & hodie permittit, in carcerem compaétus,colapho cafus,in clathratu fer
aſtrologos etiam ignaros, & ncſciétes verum præ rea mortuus fuerit,verī forikna viriuſque ludibrium.
docer dicere,in pænam audientium 1 : ſicut & permiſit Ioannes XXI.Pont.Max.( qui anie Per. Hiſpanus
! 1.7. . aliquádo fortes oraculorum eiſe veras, & ariolum auctor Summularum ) medicus, philofophus, a
co : fiili " Balam prophetizare " ; & huc lubens refero illud ſtrologus; ex ftellarum fitu & pofirurâ long. m
11. 23. Aſclerarionis , quod in pænam & terrorem Do fibi vitam in Pontificatu' pollicitus coram fami .
* 24
mitiani permillum . Sæpiùs id permittitur ob ni liaribus fuis ;; quarto polt menſe , Ponuificatu
Cc 3 octuur ,

1
 ONVM RVM
UI SITI ICA
298 DISQ MAG

octauo , lubicò corruente teltudine recentis ædi- A Concluf.s. Pars illa interrogarsonum ,quares oc
ficij, viterbij oppreſlus interiit, auctoribus Vale cultas inueftigat,ut firta,thefauros,virginuatemór.
rio & Stella ,in visis Pontificum . Sed quis Aſtrolo planè veita ó perniciofa eft omni itire. ] Prohibent
gorum ſe Alphonſo Sapienti ,(hoc illi nomen va lacræ littera'; Leuic.i9.v.31. Non declinetis ad me
niras iſta tribuit ) præferat ? Quæ laudi , maiori & gos , nec ab ariolis aliquid foiſcilemını vt polluamini
veriori fraudi fuit ? vtar Marianæ noſtri verbis ; per eos . Deuter.18.v.10 . & u.Nec inueniatur in te
Emanuel fane patruus , fuo& aliorü procerū nomine, gui lustret filium fuum ,aut filiam , ducens per ignem ,
Afonfum publica fententia in conueniu pronuntiata, aut qui arioles ſciſcitetur, & obferuet (omnia atque au
regno priuauit , ea calamitate dignum , quód diuina guria, nec fu maleficus, nec incantator,neque qui Py
prouidentia opera , o humani corporis fabricam info thones conſulat, aut diuinos , ela querat à mortuis veri
gni lingueprocacitate, ingeniíque confidentia ,accufare talem , omnia enim hxc abommatur Dominus, & pro .
aufus fuerit, vti vulgò hominum opinio eft , ab antiguo prer huiuſmodi fcelera delebit cos in introitu ruo.] lure
duéta per marus. Vocis ftoliditatem numen iuftiffimè Eccleſiaſtico prohibetur hoc.capire primo ó cap.
vindicauir. [ Vanæ ſapientiæ perſuaſio , hucinfi ex tuarum ,deſortileg.Iure ciuili plurimis reſcriptis,
pientiæ perduxerat. ] id forré astra memorant por l.item apud Labeonem 3.fi quis astrologus.D.de iniur.
iendiſſe eius ariis non ignaro , fiarseſt, non potius B libr.2.l.nemo aruspex.c.de malef.er matiem.libr.
inane mortalium ludibrium ,quod à prudentibus fem 1.C.dethefaur, libr.io. Tolerantur hi fæpè in rebus
per accuſabitur ( verum dictum & Tacito vſurpa publ.ſed exemplo peflimo & publico malo .
tum ]et ſemper tamen patronos habebit. Ex eo ferunt
ſuspicacem effe redditum , & ex meru crudelem ,& c.] QV Æ STIO 11.
Cernis quo illum hæc vanitas præcipitarit , & fe
cit ve alia fapiens,fibi ipſi toto vita decurſu( no Deconiectarione , ex elementis , meteoris,
catú id ) defiperet,pelliméque ſemperconſuleret. plansis , arboribus,bruiis.
Ægyptios deditos aiunt huic vanitati , maximè
Alexandrinos : quod tamen prudentiorum fuerit Stris & cælis proximum , de quo certo con A
iudicium , poſſumus ex Suidâ colligere . Tradit, A fter elementum eft aër : ſaris valdè enim pro
Alexandrinæ ſolitos aſtrologos vectigal pendere, babile eſt ignis Spheram propriam eſſe nullam ;
Baæxurvoulov, nuncupatum : quoniain eos non niſi quæ tententia valdè antiqua elt, & à recentiori- x Hieron.
fatui homines conſulerent , quosGræci, Brands, bus quibuſdam ſtrenuè deferditur k , videtur hæc de variet..
vocaat ; ductâ Metaphorâ ab inutili piſce, quem cmens Aufonij in Grapho Ternari ) . C.2 . Scipio
ne canes quidem velint attingere . Tres Charites, tria fara,triplex vox ,trina elementa. peCapicio
F Concl.4. Si non ſuperstitioſi, certè noxy infirmis In mediâ regione aëris variç valde fiūt imprel 1.2.de Prin
cipiis. Trá.
illi medici ſunt, qui fecundùm luna & aliorum plane fiones meteorologicæ . Exhalationum copia gi- Patricio li .
tarum in ſignis Zodiaci ſtaciones demorbis iudicant. gnit magnos & paruos ignes , diuerfillimèconti 7. diſcuſi.
v.g.que cuique erenerst agritudo, quo illi pallo me guratos,pro exhalationum ipfarum formâ diuersa : Peripater.
4 . Fran .
vtmodo videantur flammæ, modò columnæ ,mo- 10. Valer io de
dendum : necnon chyrurgi,qui in vulneribus idem ob
ſeruani , & dies confiderant vulnerie, co ftellas eis pre dò lanceæ ,inodò ftellæ ſaltantes veldiſcurrentes, facta phi
ſidentes ( quas vocant, Centel, Neus, Dibergibel, defcendentes , vel aſcendentes, aliquando verò & lof.cap.se.
Lachadiel,Sapiſſa,Elebra & fimil.et in de pranun comicta multiplices , de q.ibus non eft ounctem . Villalp
deo & aan
ciant vulnies eſſe lethale , vel fanabile. ] Hæc omnia pus agendı ! . quibus omnibus commune eſt ma liis ,
a d . 1.3.ca. fusè defcribit Conrad . Vvimpina a.tales etiam gnam temporis ficcitarem denorare:6gna quoque I Vide A
8. & 9 . videntur illi aſtrologi , qui generatim pronun elle ventorum diuturniorum , vel violentoruit : rift. 1.Mc.
ciant, qua die pharmacis , venarum ſectione, aut quod maximècometis conuenit, qui li frequentes teor
rlin : ūàc.4.
lib.
cucurbitulis corpus fit euacuandum . Meritò fu fuerint, etiam præfignificant ſterilitatem , famem 2. Nar.hi.
ſpecta funt hæc omnia , quia ftellarum non eſt D ac piftem :eò quòd viscometæ omnem vaporum & ibi Co
tanta vis in hæc inferiora; & fi qua talis vis foret, & exhalationum humilitatem abfumit : vnde con- mert. Mi
ea poffer & ſolerer aliarum particularium cauſa fequenter mortem minantur biliolis , & qui ar-| lichij ,se
rum concurſu planè impediri . Imò & lola mate dentioris funt naturæ ,quales plerique Principum Nac.quçit
.
riæ indiſpofitio ,lunæ & aftrorum omniuin actio & Magnatum : eâdem ficciratis causâ , ad bella Contaren.
b libede
nes euariare facir , celte Galeno b ; cui Auicenna quoque & feditiones inclinapr. Cætera quæ his 1. 2.de ele.
dieb . Cri
ticis. conſentit , quare obſcruationcs & effcctus huiuſ aſtrologi & Squarcialupus addunt, vana lunt & Cardacă l.
ch.4.Fen . modi dierum indicum , prouocantium , vel criti fallacia : quæ dixi, nataræ conſentanea videntur. & lib.1. &
2.tracta.2 . corum ,longè magis dependent ex materix diſpo Fit tamen non rarò vt cometarum cauſa fit , fu 14. de va .
cap. I. fitione , concoctione , & ſtatis morbi temporibus pernaturalis dumtaxat Dei diſpoſitio , vt quando riet . Scha
ac ſymptomatibus , quàm ex ſyderibus : quæ eſt fælicem aliquem euentum portendunt , quod fa- tra ligerú có
Carda. 1
dHippocr. veta fententia Hippocratis & Celli d . Longiùs E penumcro accidific allatis Hiſtoriarum exemplis exerc . 79 .
etiam aberrant iſti Aſtroiatri , quia præcipuèar olim , teſte Origine , libr.1. contra Celſum , docuit Francaſto.
palun &
Celt.lib.4. tendunt ad quoſdam lunæ imaginarios angulos, Cheremon ,libe.de Cometis;qui fi exſtaret, fortallis in libr . de
cap.4. afpectus, & conformationes; paruifacientes vel deprehenderetur nata hæc indc opinio ,quòd qua & Anders
e libr. 12 .
contemnentes potiùs , quomodo ad cæli vel fide vni regioni ſeu regno fælicia fuere cum aliorum Duditium
Therapeu .
f libr.s.de rum influxus recipiendos materia diſpoſita fuerit , clade coniuncta eranr: Vcl fanè cauſa eft Dei di- tractar, de
diebus & quæ periodi temporum , quæve conco &tiones fpofitio hoc pacto volentis admonere homines, de Cometis,
Critic.
& criſes fint morborum. Hos ergo meritò maxi imminente publicâ calamitate, vel morte Regum ad Joann.
& Epift.3s . mèGalenus e contemſit, Auguſtinus Nipbusfri aut Principů , vt ad pænitentia & morum emen- Cratoné.
hl , de vit a
cæltus có lir , & muluis eorum patefactis crroribus g loan dationem recurramus m . Tunc autem comecæ mDamaſc.
ſeruanda. nes Langius impugnauit : & Marſilius Ficinus , pertinent ad oftenta (dequibus actum) & Dei ca- ! orto
2. de fide
d.c. 7.
ftol . ad Po- qui iunior iſta defenderat " , câdem poftca fatetur
il1,12.epi ritatem nobis egregiè commendant, non ferien Bonaue. in
litiana & ſe ſcripfiffe i non vt probaret, ſed vecum Plotino tis niſi nos priùs admonuerit.idcircò videmus cri- 2.d.14.9.
Picum . aſtrologorum ineptias rideret . niras ftellas in eain partem comam diffundere,cui vicim.
minantur.

1
 LIBRI IIII. C.
C. III,
III. Q. II. 299

minantur. Mirificum huiuſmodi commonicio- A cæ aciebus hinc inde dilpofitis mutuò explolæ vi
a in vita . nis lignum ,narrat Gobelinus Perſona a : nempe in cillim huc illuc difcurrere , ingens globus ſemel
Meinulphi monaſterio Bodkenſi , quod B. Meinulphus con decidic, & à remplo in proximum ambitum , inde
menſ.o
aobr. felfor exædificauit, quoddam miraculum ordina in viam publicam parente porta erupir , & lubito
rium contigiſſe talibus oſtentis annumerandum : diſparuit relicto fulphureo nidore , terræ motus
Tontinnabulam ( inquit ) quoddam magnum aneum iugis fuit;adeò ve muliæ domus conciderent,reli
benè ſonorum in codem monasterio reuerenter afferua quæ quafi tripudiarent nutantes . Nec cellauit in
eur. Nam quoties aliqua ex eius monastery fororibus rerea pluere terram albam,inftar cinerum ſeu cal .
breui erat abitura è vita,abſquevllo humano ministe cis tritx ,ve nemo per plateas incederet,quin mox
rio,per fe fortem reddebat ſonum .]Rideat hæreticus , digiti ſpiffitudine cooperiretur.domus, quęmini
ve luber; ſed alia duo Gimilia accipiat,etiamfi non mům ,rectæ eſſent crallicudine ſemipedalı:fic ple
b libr.z.de luber. Scribit Leonard. Vairus ! In Celtiberie op ræque ſub onere gemebundæ fubfiderunt,malum
faſcino.ca .
pido Vililla campanam effe,quam vocant incola ,cam durabar , luce per interualla potiùs oftentante le,
14.
panam Miraculorum ;hancper aliquot menſes priuf quàm diem præbente . Menſe ferè exacto ceſſario
quam refp. Christiana aliquid aduerſi pariatur ,ex B fuit , & nonnulla intermillio , vt noftri qui illic
1 Ferplanemine pulſante, fonare folitam : cuiusvtiſ lic ait) degunt perſcripſere : fed adhuc metus manebat
Testimoni per publicos tabelliones hiſce oculis egomet grauiorurn . Magnam morum in meliùs tum ti
legi,prater fidem ,quam de eâdem re illius regni Prore mor expreſfic commutatiorem : omnes ad pedes
ges faciebane ſuis litteris. ] Accedar & aliud è Gal Sacerdotum deuolui , adeò ve quies nulla daretur,
liis , quoniam Hiſpaniam à teſtimonio arcent ad & vi in cubicula pornitétes irrumperent.Sic Deo
uerfarij. Eodem Vairo teſte , ad Aumen Rhoda lucrum animarum multarum acceflit.Sed nec Sao
nuin , in Sequanorum confinio , Grum eſt nobile ranas neglexit occafionem . Nam cùm Indi pagani
monafterium S. Mauricij . Viuarium illic viſitur, viciniores Hammis , Coli â luperſtitione Magos ac
in quo iuxta numerum monachorum piſces po cefliffent; & fimul ad montem illum properarent,
nuntur . Illorum fi quis ægrotet , piſciculus quo & malis cantibus , ac facrificiis procurarent : ma
que ſemiuiuus cernitur ſupernatare, quod a mo gos & vicin : ores quoſque fláma conſumpſerunt,
nachus è vitâ migraturus ſit , paucis ante diebus cæteri omnes malèmuliati, deſperabundi pars ſu
piſcis moritur.Hoc ita ſe Vairus accepiſſe ſcribit, (pendio , pars aliter fibi mortem conſciuerunt.
tum ab Antonio Cardinale Granuellano , ſingu Hac narrata litteris P. Ioan . Ruizij de Alarcon
lari bonarum artium patrono , teſte oculato ; tum cfcriptis Arequipę Martij XV.aono luperiore, qua
ab aliis fide dignis , vt rem locis illis norain atque rum hoc anno Marrio menſe exemplar Hifpanice
omni fide conteſtatam . præſcriptum legi; vnde hanc epitomen excerpli.
с Porrò cùm exhalatio quoque Gt venti materia, Vix quidquam limile lectum vel auditum . Idei
& ventorum ideò præcipuæ qualitates fint , cali de grandine& glacie dicendum ,( quæ ſpecie non
ditas & ficcitas : facilè intelligitur,cur ex iis & fa f Valer.ca.
differunt f , & PiGidas in xoop.dpzíce poëcicè non
so. de ſac,
nitatis corporum , & fertilitatis anni probabilia philoſophicè contra Ariſtotelein agit ) Niuiú quo philot.
ligna qucant deſumi. Qui de ventis plura volet, que copia fertilitatem apoijroris & prồinę nulei
c Vide Se- alibi quæratº tudo fterilitaté potiùs,prænotant.Nebula deſcen
Becaml.s.
Nat. quæ Secundò non pauciora fiunt ex vaporibus,quæ dens ſerepitatem , aſcendens imbres indicat . To
ftin . Plın.l. & ipſa ſuas adferunt probabiles prænotiones. Ex nitru & ecnephias ſunt indicia pluuiæ ſubſecutu
2.art.c.40. nubibus quam multa queant prædici,polt quen ræ : alij verò fonitus in aëre audiri conlueti & ,ma- ' g Ve2 .Ma
& ibi Mi- dam Gerardum ,docet Conr. V vimpina d ; nec ſua gis pertinent ad prodigia .Fulmen & preſter,quid hab .
hd. cap.6.
lichium ; ruſtica prognoſtica deſunt pluuiis communibus; pronunciene, Vvimpina té docebit . h
de varie.c.nec prodigioſis pluuiis €, ſiue naturalia tempeſta Terciò maris tumor,venti; fluuiorum inſolitæ
1.& 8. Va- cis anni , fiuc fupernaturalia iræ diuinæ commina- Deluuiones ,peſtis annuncia lunt:terræ morus quo
lef.de fac. coria .Anno ſuperiore 1600.die 18. Februar.propè que idem defignant, teſtibus Ammiano , Proco
philol . ca. Arequipam pio, & aliis .
, ex illis qui multi in Peruana ſunt
1 so.
alibr.s.de montes igniuomi ( vulcanos vocant ) vnus , corum
Quartò, quoad impreſſiones,quæ per reflexio
ligniscs: Guyana putina , principiò candidam nubem vilus nem lucis ,citca vaporesac exhalationes fiunt ( vt
e dequib. pecorariis è longinquo eructare , quam conſecura Iris ,halo,corona , parelus, virgæ ) naturalium præ
Pliniuslu. let procella fragininum ingentium quali auullo ſenfionum pronoſtica ccnſcri poflunt ' , vt & bia. ivid.Vvim
pinam d .
& 58. & ibi rum à rupibus,fed ignitorum : hæc paulum ( pacij tus , & quæ foueæ & feneſtræ vocantur ; necnon
cap. s .
Milichius progreſlå comminuebantur in minores lapides , & Alammarum illi tractus, quibus ignis facui eſt no
paulatim centeGmo fermè pallu à cratere in ci men , lunt enim effcctus varij , exhalationis vel va K Vide Se
nerem . Vbi laxa decidebant ,cuncta rcuulſa, diru poris ſuperabundantis , & vincentis obitantia ;vel nec.libr.i.
ta,comminurayinterempta :vbi lapides ,pauci mor interduin luminis victi ac profligati k . Nat.q. Pli
s
tale eua fer e vel ium ent a.f ors pan us e ia
s :( Vc ad terreſtr veniam nus m nium li . 2 .
Hiſ iter faci ) ex arboru quo
à c.28.Co
bat eques : cum vim grádinis lapillaccæ ná ferret, que prouéru prognoſtica colligútur veteste Tullio. rarent. 1.2.
deſcédit , & ſe ſub equo locat;ſed equus nó valebat E Lentiſcus, triplicifolita grandefcere feru , de elemér.
ſubliſtere prę vi ictuú.herus videns nec tutum ,nec Ter fruges fundens, zria tempora monstratgrandi, Pernumā
quier um libi fub iumento refugium ; ephippium Amygdalorum copia indicar mellis abundan 1.3.Phyfic.
& Caid.l.
aufert,equả deſerit ,capiti ſellam imponit;ficægrè tiam . Trifolium inhorreſciç , & folia contra rem. 4.delubei.
cuafit cranifragium . torrentes & fluuij ac fontes peſtatem lurrigit.Sine auris ludentia arborum fo . Vide l'a
nonnulli penicus exaruere, aliis lapsûs facultas in lia, lanugines & pappi populnei volitantes per aë . negyrim
tercluſa cineris mulrirudine,idque per leucas plus rem , aut aquis innatantes, tempeftatem prænun . Natiuitate
trecentas. Arequipæ primùm oriæ clarâ luce re ciant.Sirofæ violæve lub auctumnum iterum flo- Deiparæ
nebræ integrū ferè menſem durarunt.Incerea ini reant , peftilicas imminet . Burdigalæ , quæ pertim | virginis.
tio calum fulminibus viſum dehiſcere , & audiri illam magnam præceſſic hyems, aliquas ia lorto
tonitrua, flammeíque globi inftar artilleriæ belli noſtro roſas prorulits quas & vidi . Voum hoc
 300 DISQUISITIONVM
non videtur vacuum à loperſtitionc,quod quidam Alliere præbendam.Ariſtoteles & Polemon confun
tradidere :ſub actumnum duas vel cres glandes le dunt cum, Chiromantiâ ;quç propriè manuum con
gendas , tum cultro ſcindendas, trium
aliquod in
his Colere reperiri,muſcam ,vermem ,vel araneum :
inuſcam denotare diſcidia co anno futura, vermen
fertilitatem , araneâ mortalitatem denotari .
Sextò, animantes etiam quædam nobis prænun
D ciant, yt,
Cana fulex fugiens è vašti gurgite ponis
Nunciat horribiles clamansinstare procellas.
Vt & acredula matutinis inftans vocibus :
Fuſcáque nonnumquã curſans per littora corrix,
Si tamen ,
Demerſir caput to fluctum ceruice recepit.
Ipſi quoque alumni dulcis aquaï ranunculi,
Mollipedėſque bouos fpeétantes lumina cali,
a libr.1, de Ec quæ talia ex Arato Tulliusa , & ex Heliodo
diuinat. Virgil . Quid contemptius muſculo, vel paſſercu
b libr.i.
lo ? tamen domosilliruituras ; hi aëris contagio
Georg.
cd. libr.3 . nem fugâ prçueniunt ,quorum etiam cauſas Fran
cap.3.cum ciſc. Picus inueſtigat c.
feqq. Ex obſeruatione huiuſmodi Phänomenorum ,
emerſere canones prænotionum , quibus vtuntur
nautæ , paftores, & agricolæ de quibusnon con
temnendum opus exftat Antonij Mizaldi Mon
luciani, Ephemeridum rusticarum . illa quidein ipfa
animalia prælagij ſui ſunt ignara ; ſed impetum
quendam naturalem ſolummodò ſentiunt, mo
wente phantafiâ per humores concitata ad peten
dum quæ commodò , & fugiendum quæ noxæ
C
ſunt futura.Quod ligillatim idein Picus oſtendit,
de ciconiis,cypſelis, mergis delphine,cæteris lon
gum nimis & lentum foret mihi, lingulis inhæ
rere. Veniamus ad nobilius animal, hominem, &
ex eo quædam præfagia.
QV ÆSTIO II I.
Do conie Etarione medicorum .
d
q . I.con Gimus d de quadam falsâ & illegitimâ, immò
clur.4.
,
cendum , hanc medicorum , o MUERTIX ) , veteres,
recentioresque Doctores integris tractationibus
cHippocr . ſunt proſecuti e; quos legere poterunt, qui plenos D
lib.de Pro- litiune crateres : mihi hoc vnum videtur vniuer
gnoft. & in
eum com ſim poſſe ſtatui.
ment. Ga
Signa proba funt, quæ naturalibus principiis,
leni. Arift. & veris, experientiis comprobantur : cætera ſunt
lepe in Pro
blem . Cel vana , & ab arte medicorum aliena . Proborum ,
fum . 1,2.de quædam ſanam integramque valetudinem teltan
Medici. & tur;quçdam degenerantem vel iam affectam ; quæ
horum ſedam ſuccumbentem , & iam victam : quædam ſe
quotes we recolligentem & victricem :quçdam denique ſunt
Picum d.1. ambigua, etiam ipfis magiſtris.Nec vlla tam certa,
3.capit.7. quin fallant aliquando ,ideò vetus ſermo vcrus,
Yrimpin. præſtare à fexaginta medicis quàm à ſcabinis ſex
ii.de
c.8 . &dignis
ca. damnari,& mortiaddici .
13. vſquc
ad 21 , loa. QV Æ STIO III ,
Guincherú
Anderna De prenotione Phyſiog romica .
cum veter.
& noux
, Efaias i ; agnitio vultus corum respondit eis. hoc eſt
medicinz poris colore , habitudine ; & proportione; de
comment. temperie, valetudine, quædam etiain de moribus,
1. Dial.7. ingenio, & animi affectionibus putat ſc ſcire :prę
A cipuè frontem conſiderat faciémque,quia hæc lo
let elle ſpeculum virtutum intellectualium ; &
rum vocatur hcc μετωποσκοπία.Ηuius métio apud
Iquenalem . Sat.6.cùm fcribit frontem vati à mu
MAGICARVM
liderat lineamenta, quafi quoddam virtutum acti
uarum fpeculum : ac ſi conſiderat ctiam reliqua
membra totiúfquccorporis habitum , Phyſiogno
mica , vocatur. '
Hanc Phyſiognom.veteres medici Hippocrates
& Galenus diligenter excoluerunt , vt & Ariſtot.
integro libro , & qui exſtat Polemon Athenienf.
lib.de Narura fignis:quorum ſcripta laudantur,eò
quòd naturæ veſtigia calcarunt. Sed recentiores
Barth.Cocles in Anaft: Phyſiogr.Luc.Gauricus&
alij ferè plura miſcent ſuperſtitioſa ,præter vnum
fortè Petr. Morium ; cuius librum , de multiplici
temperamento e cognoſcendis hominibus,laudat Mi
B chaël Medinaf : quia primò complexionis mo- f 1.2.parz
dum , deinde medico & philoſophico ratiocinio necChrift.
propenſiones & ingenia gentium ,prouinciarum , cap.2 .
& ſingulorum hominum deſcribit :mechodus hæc
vera & recta , ſed ſcriptorem illam nondum po
tui nanciſci. Viſus mihi non infæliciter Conrad .
Vvimpina g Galeni & Ariſtotelis ferè omnia in g lib.de fi
Compendium redegille. gnis cap.8.
9. & 10.
Artis fundamenta varia ſunt,primùm petitur à
quadam cum animantibus fimilitudine. v. g. qui
paruis ſunt oculis inuidi célentur,quia fimię tales;
qui magnis, ſtupidi; ſicut boues & afini ratio eſt:
quia cum Deus auctor naturæ gnarus eflet, qua
quodque animal indole doraſſet,ſingulis etiam ea
addidit inſtrumenta , quæ huic indoli forent quàm
aptiſſima, ferocibus,vt lconi, apro,tauro,vngues,
dentes , cornua ; timidis ac fugacibus ve lepori &
ceruo, artus celeri fugæ neceſarios ; fortibus ara
turis , vel onera baiulaturis, toros, gibbum , dorſi,
humerorúmque robur ; vecamelo , boui , equo &
reliquis veterinariis. Idcirco quaſi ex ligno & à
poſteriori( vt loquuntur ſcholæ ) animantium in
dolem ex iplis inſtrumentis corporeis , quibus à
naturâ ſunt prædira , colligunt.
Secundum fundamentum à moribus gentium
atque prouinciarum deſumitur ; quæ cùm certo
fint corporis habitu , vt plurimùm quoque inge
niis moribúſque diſcrepăt.v.g.phyſiognomi defi
niunt fuſcos,ſtupidos ac pertinaces efle, quoniam
Æthiopes ſunt huiuſmodi.
Tertium à ſexu, v.g.quia mulieres candidâ vt
plurimum & molli ſunt cute, eædemque funt pa
uidæ ac leues: idcò candidos & molli cute,mori
bus obnoxios iiſdem cenſent. Huius fecundi &
tertij fundamenti ratio ducitur à complexione,
cùm enim eadem temperies fimul cauſa fit cutis
huiuſmodi & morú huiuſmodi: ratiocinantur, in
quocumque cutis fit talis, talem eſſe temperiem,
quare ab eodem , eiuſdem temperiei ratione , fi
miles moresexſpectandos.
Quartò rimanrur affectus animi,àmoku mem
brorum & corporis affectionibus, tale illud Hip
pocratis, Oculi non nicantes ſuns iracundi : quoniam
E trati fixis it immotis oculis intuentur. ] Sic racioci
nabatưr Salomon h dicés ; Homo Apoftata ,vir inu- h Prouc.6 .
V.I2 .
tilis, graditur ore peruerfo,annuit oculis, ierit pede ,di
gito loquitur, prauo corde machinatur malum . Er
i Efai. 3.
vulcus exterior corum , ſecreta cordis patefecit.fic 1.9 .
argumentatur Martialis k ( quem vetulta exempla- k 1.12 . E
ria neſcio cur yocent Martialem Cocum . ] pig. 54 .
( rine ruber ,niger ore ,breuis pede,lumine laſus,
Rem magnam prastas, Zoile ,ſibonus es.
Matthiam Coruinum Hungariæ Regem , liaud
illaudatum
onfun
LIB -I. IIII . C. TIT. Q. V.
n con 301
a acti . Ratio elt ,, quia nihil iſtotum depender à
phi.
illudatum Principem . nimis deditum diuinationi, | A phi
eliqua a Béfinius adeò vt nihil niſi conſultis aſtrologis folerer ſuſci corporis habitu ,vel conſtitutione. Permitrit qui
ogna. 1.8.Hügar, perca, tam ſtudiosè accepimus b huic vacaſſe phy dem Deus , vt quædam diuinationes iſtorum c
hift. deca. fiognomicæ diuinationi, vt ex primo aſpectu linea uentu comprobentur:ſed ſimul cos ſinir falli,in iis
rates métorum faciei,de temperamento & moribus ho , quæ magis ipfis neceſſaria. Scribit Paulus louius
b loachi
ſtor . mus Cu minum Colertrifsimèiudicaret:ita vt,magiæ fpeciem in Elogiis, de Antiocho Tiberto Ceſænafe , qua
reusin An æmulis præbuerit. Phyſiognomus excellens luo tempore habebatur,
iens.
nal.Silcr. Quintum fandamentum petunt ex collatione eum Guidoni Balneo prædixiffe , quod ab intimo ami
red
Signorú cum ſignis, & ex quibuſdam alia colligunt, co necaretur : Pandulfo item Malateſta Ariminen
pres
verbi gratia, inuidiam ex iracundia, cui triſtitia & fium tyranno, quòd ex patria pelleretur , & exul in
s &
animi prauitas fit adiuncta .. extrema egeftateperisurus effet . Paulo poft Pandul
um
Sit conclulio, Phyſiognomica conſiſtensintra cane fus Guidonem ob fpectatam virtutem fufpectam
lici
cellos naturalis philoſophie.licita eft, & habet aliquid obtruncat : Antiochum ipfum cuftodie mancipat ,
Mi
probabilitatis.] cuentum profagijexſpeftaturus, Antiochus cuſto
no- FL2.72 Probatur primò,quia poſitorum fundamentorú dis arcis filiam ,ita flexit:vtrefti abeâ impetratâ in fos
nio DCCCB aliqua ſunt probabilia , quædam minùs , quædam Sam demitteretur:fed compedum fonitu proditus, à
CAP
im , ampliùs. fuga retraétus,cum puella percutitur. Pandulfus tan
axc CI . paral. 2.probaturex ſacris litteris , in quibus , virorum dem exſul, & egens ab omnibus deſertus ,in hoſpitali di
po Iz.v.8 .
robuftorum facies dicuntur fimilesfacei leonum c. Item B uerforio ſenex perijt. ) lic dum aliis cauit , libi non
Tad, d Prou.17. quod,in facie prudentis lucet fapientia,oculiftultorum cauit Antiochus . Potuere etiam illa per humanam
2 in g lib.de e Ecclef.8. in finibusterre d . & alibi : fapientia, hominis lucet in prudentiam coniici . quid enim inexſpectarum aut
gnised V.1 . vultu cius c.item :cor hominis immutat faciem illius, f, mirandum ,fi familiaris tyranno vir fortis,ob fulpi
9. & 10 fc.13.4. & quæ iam citata g . cionem ,ab eo necetur?quid veriſimiliùs, quàm iy
31 . 3.ex iuris interpretibus, quorum communiore rannum inuifum ,vel nccari,fi fit audax vel compel
qui g Prou.6 .
ales ; v . 12.Ela . calculo receptum ,quando plures de aliquo crimi li in'fugam ,li timidus : & ſemel pulſum , ad egelta
eit: 3.V.9 . ne ſunt accuſati & capti , primùm quæſtioni ſubiici rem redigi?His poterúr adijci nonnulla ex Horoz
qua h Bald. in debere illum ,quifacie deformior:quoniam crede co lib.2.de vera & falla prophet.c.8 . & 9 ,
1.2.n.3. C. dus fit animoquoque prauior h,
mca quorú ap
uain pella. non 4.probatur ſententia philoſophorum.Pythago - c QV Æ STIO V.
recip.paris ras enim ad huius diſciplinæ regulas , diſcipulos
gues,
pri & de Syndi- vel admittebac,vel repudiabat . Socrates hac indi De Chiromantia.
sara catu, Hip - cina deprehendit Platonem fore, qualis poftea lau
Marlil.' & datus i . Maximi hanc fecere Platok,Ariſtoteles, & Hiromantiam diuidunt in Phyficam , & A
Horli, CHiol
alii. Sextus philoſophus: quorum primus ca vtitur in ogica
m.
uo &
į Sirenius Dialogis ,Secundusaccuratè cradidit, tertius idcir Cócl./. Phyſica Chiromantia licita eft, phyfiogno
& à 1.9. de Fa
co corpus vocauit animi imaginem . Cicero hinc mie pars, & ideò de illa idem quod de hac iudicium .]
min . to , C 396 peritis iaculis aduerfarium mirè laceſsiuit 1. Vel
k in Ti Ratio eſt ,quia per lincas & partes manus, conſi
ibus à
mæo . leius Paterculus , veteres ca multùm vſos te derar ipſam corporis temperiem , & ex téperie cor
1 Orat. ftatur m .
poris probabiliter indagat animæ propenſiones
ៗ iឬ ៣ pro Roſcio
Comæd. Dixi, non certitudinis fedprobabilitatis : quiaſo hanc probat artem Ariſtoteles l.1.Hitor.animal.c.s.
certo ml.z.bifto leat quidem corporis difpofitiones affectionibus Ś 30.ac 34.problem.fe £t.10 . & prolixè caiu exſequi
nge s Cicero animipræire, quod integro libello Galenus demó
defi trahendovelcogendo,ve. DaleEveraldo w Vimpina lode fignis c.10.11 . & 12.in
niam Alee taco,ftrauit:
rùm lenitfed ,
præire non
er & aſsiduè inclinando : ita vt bonâ co
Aphrodiſ. cies non diſtinguit,omnem chiromantiain videtur
1. 4. de fa- | fuetudine & freno rationis , haud difficulter il damnare, Academia Francicap.2.die primocap.4 .
dâ vt to, la propenſio ſuperetur. Quod de ſe ceſtari Socra Concl. 2. Chiromantia aſtrologica prorsus vana t il
nt pa tem non puduit , cùm Zopyrus phyſiognomus licita ,fcientia nomen non meretur.] Scientiam eſſe ni- l91.7. va
mori ex lineamentis corporis eius , bardum , ſtupidum , .
titur probare Anton Verderius q . nam loqui illum le& ić.c.
di & o Problem & muliecolum illum iudicalſet n . Sic intelligen de hac etiam , non de phyſica tantum pater , tum
cione , si . dus Caſsius medicus o , cum quæfiiffet, cur prodi quia coniungit cum altrologia: & vtramque ſcien
cutis giofæ formæ homines, plerüque etiam emotâ fint tiam contendit effe; tum quia, in reſponfione pe
cus,in inente?refpondet, quia corpori conſenist anima, vt a nultimă obiectionis , dicit harum manus linca
criem , nima corpus.) rum fignificationem ab aſtris infallibiliter dirigi
C , fic Vnde ſequitur 1.longè certiùs iudicium ferri de &c.quæ fanè Ecclefiafticam merentur cenſuram .
brutis , quàm de hominibus. quia bruta, propen quia Papa Sixtus V. edita contra aſtrologos &
en fione ſola trahuntur,homo propenſionem arbitrii Chiromanticosbulla,definiuit negiram effe fcien
Hip habenis moderatur. Sequitur 2. quod Phyſio - Etiam ,& ,vcróſque pariter damnans, grauibus ſub
1AM gnomo non licet iudicare , de facto ,ſiue de actua iecit pænis : cuius doctiſsimi & maximi Pontificis
oci li hominis vita , fcilicet hunc effe talem : fed de ſententia præponderat omni contra fentientium
iny- / h Prouc.6. pin Alci- pronitate tantùm ac inclinatione , vtoptimè cen. temeritati :cum ctiam quia in Cathalogo Romano
V.12 , Pla
edi v.g.talom propendere & inclinarı
ton . librorum,quorum vetita lectio omnes qui Chiro
. Er in auaritiam , mulieres, vinum &c . 3. ſequitur, mantiam docent,apertè funt annumerati prohibita
celt iElai. 3. non poffe hanc facultatem iudicare , de donisdi eft ergo .
clic / 4.9. uinis & gratuitis , quia Deus hæc diftribuit cui Vanam eſſe,docet optimèFranc. Valeſiusr do & : /T.
ola- /kl.12. E que , prout vult : ncc deextrinſecis planè homini , medicus , meritiſfimò illam deteftans . primùm : $2c phi
Icic
PIS-S4. ve inorte violenta ,opibus , honoribus & ceteris námque laborant vælania mathematicorum de a ;?
fortunæ bonis maliſúe: nec de nuptiis,ftatu vita , & ſtrørum influentiis, quam improbauimus jiepras,
aliis negotiis . quorum clectio elt merè volunca 1. Addunt doluo , quod ftultius eft, hanc arco an
ria , ralibus nugis plenus eſt liber de neuis Melam efle louis , illam Mercuril , tertia :n Voerisel
aud
um Di 2.1.1
 DIS QVISITIONVM
302
atque ita porrò . Superaddunt tertiò tales areola A
lineas hoc prænotare: alias illud , quorum nihil ra
tione vel auctoritate confirmant, fed nudo fuo de
lirio, & prætextæ experientiæ poſtulant nos manus
dare.Cúmque tam inania lint artis huius principia ,
fuere tamen ſemper, qui hoc quoque mendacium
paruuli diligerent. Olim prola oratione Chiro
mantiam tradidit Helenus Syracuſius libro, quem
nominar χειροσκοπικών oιώνισμα manus inspetto
rium augurium : carmine verò comprehendit Eu
molpus quidam . vtriuſque meminere Pollux &
Suidas.Recensiores ſcripſere loannes de Indagine
( Lutheranus , alius à Carthuſiano nominis eiuf
dem ) loan . Taiſnerus Athens, Antonius Cer B
miſonus , Bartolomæus CoclesMichaelSauona
rola , Petrus de Arca , Marcellus , Saya , Andreas
Tricaſsius,Michael Scotus , Ioan. Teukesberg , &
alii: quorum libri ſcatent ſuperſtitiolis. Ars iſta
palmam manus primò in certos colliculos , areo
las, & lineas diuidit: areolis planetas ſingulos,li
neis aftra quædam præficit : horum denique a
ftrorum atque planetarum vulgò creditos effectus
ipfis areolis ac lineis manus aſcribit , vt breuiter
V Vimpina a oſtendit ,addens ſe horum non appio
ſup.c. 12,
batorem , led narratorem eſſe nudum : fuo iudicio ciuperſtitione ,authæreſi ( li lic lentiunt ) aut im
cuncta nænias effc :deteftatur hos & impugnat ve
hementiùs antiquus ſcriptor loannes Salisberien
fis lib.2.Polycratici c.27.
Contra hos libratum illud luuenalis Sat.6 .
MAGIC A R VM
minens : vbi foris illa laborat ın ayris,hupoys inuigi-
lant caſellarum . Anus corum chiromaniia & diuina
tioni intendunt:atque interim quo quarentibus dant re
ſponſa: quot pueros , maritos, autvxoresfint habituri
miro aſtu & agilitate crumenas quærentium riman
tur & euacuant. ) hæc de illorum moribus veril.
fima. Vnde læpè animum ſubit admiratio ,quo iu
re, vel iniuria in quibuſdam prouinciis hoc genus
Aagitii à Principibus toleretur : non ſine maximo
ſcandalo , & damno rutticorum . Nam fcelerum
impunitatem permittit ,qui ſceleratos tolerat. Si
hos fures licet tolerare , certè & alios. Si horum
chiromantia & maleficia reliqua tolerantur:non
id eſt niti contra diuinæ legis , & Eccleſiaſtico
rum canonum auctoritatem ? Notoria funt flagi
tia quæ Munſterus memorat, & ildem planè ver
bis Albertus Krantzius libro 11. Suxonie c. 2. vt
alter ab altero,vel amboà Tertio acceperint.Quod
attinet ad maleficium docet cxperientia . nanu li
quis illis ex ſacco vel capſa vnicum nummum lar
giatur , omnes nummi qui in eodem capla vel lac
co inerant , migraſſe quo vnicus ille', non raro
deprehunduntur: quod apertum maleficium eft.
Quoad diuinationes illas , nequeunt exculari à
poſtura fcandaloſa. Quod alios palsim recipiant ,
ex nationibus per quas tranſeunt , id nullo pacto
illis concedere deberent reſpub. ſed tales qui lc
iis aggregant , & ipſos receptatores , condignis

frontémque manúmque ponis coërcere . Nam contrarium eſt otiofos &

Prebebit vali crebrum poppiſma rog anti.
quorum prius ad metoſcopum ,poſteriusad chi
romantem referédum benè Brittannicus obſerua
uit.Solent hanc vanitatem profiterivxores ( ſi vxo
res ) ex illa colluvie quæ totam peruagatur Euro
pam Vulgò Zingaros ſeu Ægyptios nuncupant, D
de quibusmulta collegit Creſpetus li.). de od:0 Sa
tane diſcur. 12.fol.176. cum feq. Sed hi ſcriptoribus
Germanis, quàm Gallis vel Italis notiores: ideò hos
audiamus.concitionem corum & originem fedulo
perquifiuit , extra res fidei, non deſpicabilis Sed .
Munſterus l.3.coſmograph.f.267.Cum ageretur (in
quit ) annus poſt Chriſtum natum; 1417.primum per
Germaniam a parere ceperunt homines nigredine de
rörmes ,excočtiſole,immundi veſte ở vſu rerum omniu
fadi furiis imprimis intenti:praſertim famine illius gē
Sonam viris ex furto faminarum vičius eſt. Tartaros
* corr . Vt Gentiles vulgus vocat ,in Italia * Cianos appellant.
cinganos. Ducem, comite.milites,inter ſe honoranı veſte præſtan .
ies:canes venaticos pro more nobilitatis alunt : fed vbi. E
veneniur, niſi furtim non habent. Equos fæpè mutart,
maior tamen pars pedibus graditur.Femina cum ſtra
to paruulisiumento inuehuntur. Litteras circumfe
runt Sigiſmundi Regis cú aliquoruni Principum , vt
tranfitusillis per vrbes cm prouincias & incolumis per
mittatur innoxiuſque.Ferüt ipfi ex iniuncta ſibi pæni
tentia mundum peregrinantes circuire,atque ex minore
Ægypto primiim emigraſſe.Sed fabellæfunt. Hominū
genus,quod vfu compertum eft in peregrinatione natum
ocio deditum , nullam agnofcenspatriã ita circuit pro
uincias,furta(vt diximus)feminarum victitans,canino
ritu degit:nullâ religionis curâ , etiáſi inter Chriſtianos
paruulos ſuos baptiſári curet ;in dié vinit,ex prouincia
demigrat in prouincia:per aliquot annorü interuallare
dit:fed multas in partes ſcinditur,vt non ijdem in eundē
facilè redeat,nifi per longa interualla locum . Recipiunt
paſſim & viros & feminasvolëtes in cunctis prouincys
qui ſe illorum miſcent contubernio.Colluies hominümi
frabilis omniño perita linguarã, ruſtice plebi grauis im
vagabundos fouere in reip. perniciem : quod vel
ſtolidum , vel improbum planè . Notæ lunc contra
orioſos leges AEgyptiæ , & Atticæ apud Athe
næum libr. 4. & Pierium lib . 34. Notum hodie ,
vbi iuſtitia viget , magiftratus folere in tales inquirc
re,vnde victirétná nemo de vento præſumitur vi
uerel.fin.de alim.pupii.prajt.) & meritò femper co 1
mendata fuit lex Corinthiorum , quam ex Diphili
comædia retulit Athæneus lib.6 .
Ejtoptimè hic ftatutum apud Corinthios:
Si quempiam obfonareſemperſplendide
Videmus,hunc rogamus:vnde vinat ,cm
Quidfaciat operis?ſi facultateshabet.
Vi reditus harum ſoluere expenſas qucar:
Perperimur illum perfrui bonis fuis.
Sin fortè fumptusſuperat ea quæ poſſidet:
Prohibemus huic ea nefaciat in pofterùm ,
Ni pareat,iam plectitur mulita graui:
Sinfumptuosè viuit,is qui nihil habet.
Tradunt eum tortoribus. Proh hercules!
Nec enim licet vitam abfg, malo degere
Talem , fcias:fed eft necefle aut nočiíbus
Sibigere prædam ,aut fodere muros adium
Autinforo agere Sycophantam ;aut perfidum
Prabere teſtem.Nos genus hoc mortalium
Eijcimus ex hac urbe,velut purgamina.
Cingaros credo toleraffent, quos non præſum
ptio eft,led res docet,clependo, harpagado, ſutelis,
maleficiis viuere .
Verùm exculant illos Patroni,calamitofum effe
genus hominum ,miſeratione dignum.cur ? ExÆ
gypto oriundi, luunt maiorum à fide Chriſtiana
apoftafiam , & pænitentiam obeunt, leprennalem
locis incertis vagationem . Summa defenfionis hęc
eſt. Quam diluunt alii:quem dixi Sebaſtianus + Sü:
anni ( inquit ) plus , minusue viginti ſex ab hoc
tempore quando ego Munſterus iſta ſcribo , quoci
Heidelberga agens iſtiusgentis primoribus me adiun.
gens vixextorſi litteras quafdam , quas gloria
bantur
 LIB. IV . C.
bantur fehabere ab Imperatoribus.at illa mihi oftenla | A inuafit,vt eos violari nefas pulet, atque graffari, furari,
erant.Vidimus quoddam quod aiunt Lindoia á Sigif
mundo Imperatore impetratum : in quo mentio fiebat
gutomodo maiores eorum in minori Aegypto,olim ad a
liquos annos,abiecto Chriſtianiſmo ad Gentilitatis er
rorem relapſifuiſſent, &reſipiſcentibus eis pænitentia
iniunčta,quod tot annis ex fingulis eorum familijs ali
quot per orbē peregrèproficiſcerentur, diluerénique in
exilio perfidié ſua crimen.Sedia dudū euanuit tempus
huiuſce fuæ peregrinationis,o tamen colluuies üla non
celſat circumuagari,furari,mentiri,augurare, diui
nare. ] Cur fipænitentiæ terminus effluxit,pani
rentiam adhuc prærexunt ? verum falſum eriam,
quod dc Ægypto iactant. Nam interrogati neg
ſciunt quidem quid Ægyptus , aut vbi minor vel
maior. Vnde ergo emerſerunt ? Mira varietas
eſt ſententiarum . Quidam Cincalos dictos pu
tant, quafi dregius ; penatium expertes & mendi
cos. Sanèy . & x . commutantur facillimè, & Mc-
nander in Thaide quendam ait , wlxotipov aeßipe
d'os xj xiy xa'18 , mendiciorem leberide & lincalo.
Leberis fignificat ( polium ſerpentinum : Cinclus
auem cui etiam nomen , atiyowiges: ſi caudæ de
mas ornatuin valdè implumis : inde ruſtici cge
nos & errones,cinclos dixere,vt ex Æliano & :Suida
docet Adagiographus chiliad.2.cont.2.hæc fencen
tia placuit Pierio Valeriano lib.25. Hieroglyphicor .
Sed ad rein non facit.Polydorus Aſſyrios & Cili
ces putat : Volaterranus Vxiosè Perlia : hoc eft a.
riolari . Nomen indicat , Belga Egipteners , Galli
Agipiens , Hiſpani Gitanos, Itali Cixgaros , vel
Cianos vocant : Germani ſuperiores , Zigeuners,
quæ omnes voces ab Ægyptio deductæ : & hæc
vltima, quaſi Chuſener, à Chus Chami filio pátre
Ægyptiorum & Æthiopum .Hiquia vidét tempus
pænitentiæ præfixú efttuxiffe: nunc duo quædam
comminiſcuntur :vnú eft ſe non poſſe ad patriam
redire intercæptis itineribus:cogantur ergo dividi,
& certæ alicui nationi aſcribi, & legibus ibi rece
pris viuere :vel pellantur. Alterum eſt , etiain poſt
illud lepténium , ſibi ex patriis ſedibus ſubindene
ceſſariam eſſe migrationem :fi ſecus fecerint, & nó
quotannis mandras vel hordas ſuas ( id eft homi
minum multitudinem vtriuſque ſexus ) exulatum
miſerint calamitatem & fterilitatem omnibus cer
tò præſtam eſſe. Digna hæccauſa , in quam ſedu
lò inquiratur :quod li fiat ſtatim apparebit impo
ſtura . Quæ vel vbihæc gens , quæ quotannis tan
toperè multiplicatur ? hæc quidem in peregrina
e
rion ſua , niſi adul tos vnde cumq ue colli geret:
cito interirct . Deinde fatis ifti oftendunt falfum
fuiſſe primum illud de iniuncta pænitentia. Quod
de fonte horum veriſimilius comperi, eſt quod
in Annalibus Boiorum his verbis ab Auentino per
(criptum fol.826. libro feptimo : Eadem tempe
ſtate furaciſſimum illud genushominum colluuies at
que féntina variarum gentiñ :que in confinio Imperij E erit quaſi fignum in manu tua . Reſpond, hoc expli
Turcarum atque Hungaria habitant Zigenos appel
lamus)rege Zinkelone, noftrasperagrare capere regio
nes,furto rapina,diuinationibus,impune prorsus viltä
queritant.Ex Ægypto feeffe mentiuntur,exrorreſque
dome à ſuperis cogiſé,maiorum delicta; qui Deiparam
virginem cum puero IES V hofpitio excipere recuſa
annorum exilio expiars impudentiſſimè
rint,feptem
confingunt. Experimentis cognoui eos vti venedica lin
qua & proditores, atque exploratores eſſe.Ciem alij, tă
imprimis MaximilianusImp. Cæſ. Aug. & Albertus
Darens Principi noftrorü publicis edićtis teftatur:adeò
imen l'ana ſuperſtitio hominū mentes,velut lethargus
III . Q. V.
303
& imponere impune paſſim finanr.] Tria hinc colli
ge,primùm originé Sacluos efle ex ditione VVin
den :lanè , quod peculiare ipfis idioma, in Sclauo
nicum vergere ſignificat Auentinus : loquens de
natiuo.Scio namque præterea fictitium quoddam
habere ipſis ſolis notum : quod Hiſpani vocant
Ziriguenca : Germani ceſte Munſtero ,Rocyvelſch
hoc eft Rubrum Barbariſimum . Norunt interea
cuncta ferè Europæ idiomata : & apud Germa
nos Germanicè , apud Gallos Gallicè apud Italos
Italicè & c.loquuntur : quod neceſſarium ad finem
explorandi . Secundò vides hos feptennem illam
priorum pænitentiam , iam ad fingulos poftero
rum porrigere , vt prætextus fic vagandi. Tertiò
coinpertos Principibus prudentiſsimis de prodi
tione, merito damnatos ,ſed quadam impruden
tiuin fuperft.cione foueri. Dicain quod rem valda
B confirmat:cum adhuc in Hiſpania anno 1584.ver
ſarer Legione, magna tum multitudo iſtorum per
pagos illos inundarât . feſtum corporis Domini rú
celebrabatur.petierunt aditum in Ciuitaté,vi(ho
noris cauſa)pręſultarent,quod illic conſuctum.fc.
cere , fed à meridie propter furacitatem fæminaru
ortus tumultus, fugere in fuburbia , & ad S.Marei
(D. Iacobi equituin magnifica eſt habitatio & ho
Ipitale lecôglobarunt , & iuſtitiæ adminiſtros mi
litari vi repulerunt.mox tamen , neſcio quo pacto,
c diſsimulata omnia. Huic hordæ Comes crat; fic
appellant:in turba multi recepti Hiſpani, etiam ex
Graiales.Villabraxima & pagis nonnullis Caſtel
læ . Comes tam pericè Caſtellanum idioma lo
quebatur; quàm ſi Toleti natus . Sciebat omnes
Hifpaniæ aditus terreſtres,( Tuertos vocant omnes
regionum amfractus & difficultates : quid ro
boris eller cuiquc ciuitati , qui præcipui in qua
que , & quæ cuique opes . Nihil ferè ad rem
pub . pertinens , tai arcanum , quod euin late
fet . nec clam hoc , ſed gloriabatur. Quò aut cui
rei hæc curiola exploratio ?Nonne compeſcenda
vagabundorum hæc curiofitas, criam li folùm pe
regrini, & inculpatæ vitæ ? Benè tibi , benè' ſit
D
Maxime Carole , qui in conſtitutionibus Comi
tiorum babitorum Auguftæ Vindelicorum anno
1549.cap.26..hanc feccm mortaliuín , hos errones
periculoliſtmos , Zyngemeros (cu præſtigiatores
Teutonica terra excedere veluti exploratores &
proditores Chriſtianæ Eccleſiæ millos à Turcis
lanciuiſti. Commemorat hanc conftitut. Petr.
Gregor.lib . 34. Syntagm.iur . vniuerf.f.16.nu.vlt.in
uehitur in eoſdem Creſpetus d.loco, & ( cui melio
rem opto religionem ) Philip. Camerarius I. C.
opere horar.Succijiuarum cap.17,
Sed obiiciuntur nobis duo , vnum S.S. aucto
ritas , alterum exempla certa huius diuinationis.
Auctoritates ſunt duæ : prima eſt Exod. 13.v.9.Et
cari ſequentibus verbis : Ó quaſı monumentum an
te oculos tuos, loquitur enim de ſolemnitate azy
morum : cuius celebrationem vule Hebræis elle
lignum memoriale liberationis ex Ægypco : Su
mit autem metaphoram à more hominum , qui
quando volunt alicuius rei recordari , folent di
gito annulum indere,vel filum alligare : quia cùm
manum ſæpè ante oculos eleuemus fit vt recorde
mur eius,quod vercbamur nc obliuiſceremur.
2. Iob . 37. V. 7. Qui in manu omnium hominum
fignat,vtnorint omneso era ſu...Depinxit ergo Deus
in manu fingulorú vnde queant prænofcere, and
Dd 2 dict.:ri,
 VM
SITION
DISQUI MAGIC ARVM
304
dicturi,facturi,pallurige fint. A ( quod aliquo tenùs tolerandum foret, fed excur
Respond. cum Olympiodoro & Philippo pres 1 rit ad fortuitos effectus ab alienæ voluntatis arbi

bytero ibi , verbisiftis lignificarı, banc temporis
viciſsitudinem ,de qua loquitur,lerenitate & pro
cellis niuium imbriumque à Deo contemperatam
ve & Dei fortitudo fiat manifeſta ;& homo vides
ſe tam facili negotio à Deo quauis tempeftate im
pediri à propolito , manúmque fuam fic quali
quibuſdam vinculis aſtringi, & ab opere arceri:
cognofcat ſe, ſine Dei adiutorio poſle nihil fuam
que confiteatur imbecillitatem . fauec huic expo
fitioni verſio LXX, quæ habet ; vt cognoſcat emnis
homo imbecillitatem fuam : necnon Hebræus con
textus , in quo ad verbum , lic ; in manu ( live in
B
vehementia ) omnes obfignabit , ad fciendum omnes
homines opus eius. vbi ex more Hebræorum , Veiad
7'3 nofter vertit, in manu pro in vehementi atque
22. Regis admirabili figno. ficut llaias & Ezechiel a lad po
8.2.11. E- luere pro vilione prophetica non vulgari : ficut
zech.l.v. Moſes b manum Dei vſurpauit,pro potétia & ma
3.& c.3 3.v gnitadine Dei . Lege lógè alia explicationem loci nem quilibris quinque cuncta ab aliis tradita có
trio libero dependentes , quod temeritatis & ve
reor ne fuperftitiofa fit impietatis . Exſtat ta
men ( li Deo placec ) hæc menia artis in ope
re de Phyſiognomia Hiſpanico cuiuſdam Hiero
nymi Cortelij. li ye nugas edidić , minùs male:
Sed minùs cautè . cautius nugari in minùs pe
riculofis alijs , nam nugandi copioſa vbique ma
teria.
QV ÆSTIO V I.
De coriectatione ex fomnijs.
Ræci vocant övergontoniar , de qua Senario A
cum libellus à lunio Hornano cditus habe
GRUPE
tur d. Ceterorum onirocriticorum veterum , non d'inter a
nimaduer
magna reip.iactura omnes libri interierunt , præ
ter vnum Artemidorum Daldianum , delirum fe- 1.1.c.18.

V.1 . c.37 lob, apud Franciſc. Valefium : quæ quamuis inge

12.& plexus fuit Breuor eſt Aſtramplychus Grecè &
niola lit ,cum præcedentibus verbis non cohærct. Latinè his annis editus : ſed æquè nugax, vt & a- c l.dedi
b Exo. 14. luinat C.14
V.31 . 3. certant exemplis prædictionum , quas euen lius ille Arabs, qui Græcèbarbarizans vna cum Ar & libro dc
с cus roborauit.Bartholomæus Cocles ille, qui tot c temidoro in lucem prodaje in Gallia. Hodie in inſomniis
chiromantiæ libros edidit ,AntiochiCelænatis,de pretio habent Apomalaris Arabica Apotelei per decem
quo ,q.precedenti fcripfi,diſcipulus, Lucæ Gaurico mata , ex recentioribus Cont. V Vimpina vellem capita.
f de quo
aſtrologo fuit auctor fugæ ,vt,qui inftabat, crucia ne tam multa ſine antidoro congetsifict c Auo
tum violentum euaderet . Gauricus contemnens ruin quóque memoria , hanc in italia vaniſſimè. Alex.l.is
monica : co quod loannein Bentivoluin Bono profirebatur artem Iunianus Majus f : cuius ex- 11.
nienſi tyrannide deiiciendum in Ephemeridibus Itant epiſtolæ & libelli quidam Grammatici. ExgDhThe
prædixiſſet : iuſſu violenti Principis, ex altâ tro infomniis prophetiam fingebat Thomas Mun . 2:2, 4: 9
2.6 .Anto
chlea ſuſpenſo fune quinquies quaflatus, & aftro zerus Anabaptiſtarum parens vnus. Erafileentes nin 2.1
logiæ ſuæ iactatæ ,& chiromantis contempti pe Indi in expeditione fomnia obſeruant: li ſe ho- 12.0.1.6.7
nas dedit . Alexandro Medici Græcus quidam ex ſtium carnes torrere fomniarını, profperum fom- h Turre
cremna in
manus inſpectione prædixit mortem , & fignae- Dnium cenfent , & victoriam ſpundent: lin contrà c.no obfei
ſuas , ab hoitibus vinci metuunt.loan . Stadius lib . uetis 26.9
didit percufforis : fore ex eius intimis , habitu gra
cili , vulticulo buxeo , ſuſpenſa taciturnitate , ce 2.Hiſtor .Brafileenf.c . 27. ] Legi cum vtilitate tan 7.Mich .
teris infociabilem : quæ in vnum Laurentium , qui tú illi de hacmateria vidétur qui cú D. Thoma & Med.d ca.
& percuſſor, omnia conueniebant. Sed idem ille Antonino g,quibus liceat attédere,quç& quib.in .Walch,
ſup.c.32 .
Cocles , prædixerat Copono cuidain , euin breui terpretari periniſsu ſir,expenderúth.hos imitabor. irenius
ſceleſto homicidio manus cruentacurum : & Her Macrobius,lib.i.de fomn, Scipion .quem fequitur d.1.9.c.25.
meti tyranni filio , futurum , vt exul in acie cæde . Salisber. lib . 2. fomnia diuidit , in eyúaylov çaytar. Ioan.Ni
der.ad.r.
retur . 'Hermes igitur farali metu percullus Copo pea , ovsepov, épaua zenuatiquòv , in fomnium , jie
no clam imperat , vt Coclitem , nouum ſibi A cirum , omiim vifum , & oraculum : fed Artemido præcep..Sa c.
10.9.2
gamemnoni Calchanta , necet . Nec Cocles dif rusi ea quinque ad duo reuocavit, inſomnium , né- lisbérietis
crimen neſciebat. Ideò ſecreta galeâ caput mua pe & fornnium : ſub inſomnio,ſpectrum : ſub forn - 1.2.0.17.
il.n.c.2 ,
nicrat,ingenti gladio , queni peritiſsimè ambabus nio, comprehendit viſum & oraculum , quoniam
manibus regebat , feinper armatus. Verùm à Co hæc illud conſequuntur.Gentiles conſentiunt fpe
pono baiulıhabitu perfonato, dum feræ oſtii, cal- E cies primas, inſomnium & ſpectrum , áohuay78s
culo iniccto, præpeditæ, clauem ipſererer , adacta effe, nihilque ſignificare vel pramoncre . Somni:
in occipitiuin ſecuri,interfectus eſt ; nullam aliam igitur ſtrictè fumptum , vt opponitur inſomnio,
patrati facinoris cauſam adferéte Copono, quàın definiunt,morum aut figmentum animæ multifor
quod iple Cocles breui homicidam futurum af me , futurorum bonorum vel malorum ſignifica
c.in Elo- feruiſſet.Vnus ifta omnia narrat louius c ,nec vi tiuum . Huius verò prædictionis fundamentum
giis . quequaque indubitaræ fidei Hiſtoricus , nec fatis,
ftatuunt experientiam , & quandam proportio
à fuperſtitioſis & gentilium , ne dicam opinio pis fimilitudinem rei ſomniatæ ad euentum . Ex
nibus , faltem locutionibus , alienus : cui vt ea có perientiam vocant, fi vnus vel plures,cùm hoc vel
rigiffe concedamus , idem tamen , quod aſtrolo illud fomniaſſent, talem vel talem poſtea fortu
gis talia iactantibus , cum D. Auguſtino reſpon nam ſunt experti : fimilitudinem verò illam pro
dendurn . vide ſupra quæft. 1. reſponſ, ad 4. obie portionis longè quoque putidius inueftigant,
ctionem . vt digitus manus , lic chiromantiæ pars Primò ex quodam more ac conſuetudine : v. g .
quædam eſt , diuinatio ex vnguibus : non'illa de radicaputhoncftum & religioſum eſt monachis,
qua ſuperius actum c. 2.9.6.Sect. 4.num . 6. ſed alia quia moribus iplorú & regulis id conſentaneu :er
nouiçia, vt fufpicor ab aniculis ad colum inuenta: go ſimonachus id fomniet ſibiaccidere, proſperú
hæc conijcit ex iaculis albis atrísvę in vngue ap erit fomnium . Sin yerò id fomniet aliquis coniu
parentibus, & ſingulis digitis ſuos canones attri gatus,præſagium dicent elle infauſtum : quia con
buit : aliosmulieribus , alios viris deſtinatos, nec iugatis dedecoroluin , ſic ralo vertice incedere.
valetudinis proſperæ vel aduerfæ noras predens; - 2. ex vocabuli ſignificatione : veluti audit quis
vel
 excut
LIB IV . C. III. Q. VI. 305
ris arbi RI
vel legit Serapidis nomen, morietur ;quia Serapis A nat, dum rot exempla diuinorum fomniorum &
& ve. idemqui Pluton . & Orcus. 3. ex rei lignificatu interpretationem , pallim ſuppeditat f.Rectius er- : f fup.ca.i
stat ta
Hieroglyphico, vt ſiquis ſibi viſus ſit cathenâ ad go Homerus g & Virgiliush commenti ſunt fabu- glliad. 1
nope KÆneid 6
templum alligari:fiet Sacerdos , & illi templo fer lam , de duplici porcâ lomniorum , per eburncam
Hiero uiet æternum.4 .à fabulolis narrationibus : veluti falla,per corneam emitti vera ; ve indicarent que
male : viſus eſt libi aliquis vagus in Iſthymo filiolum luú dam vera & ſignificatiua , quædam falla & inania
quærere peribit filius merfione, iuxta fabulá Me ducenda.
- pe
nia licertæ. 5. de aliquâ rationeaſtronomicâ vel phy 2. Concl . Tam certa funt fomnia, quam eorum cer
ficâ, longè peritâ ,velutiſomniauit ſe lumen à luna ta caufa , ſi hæc effectum certum certo producit,etiam
petere cæcus fier, quia luna proprio caret lumine. ſomniorum predictio certa, ſi probabiliter,probabilis,
item videtur quis in fomnis manus vrlæ habere ? i fortuitò,fortuita á fallax :, ]
damnatus ad beſtias, & ad palum deligatus,ab yr Explicatione hæc tantùm indigent. Synæſius
ſo deuorabitur.cur? quia vrlus intra fpeluncam la prædicto commentario comminifcitur fpiritum
titans ori manum inferit , & velgti adedens exſu
quendam phantaſticum ,quem vult efle animæ ve
erio git, indéque ſumit nutrimentum . Hæc artis ſunt Bhiculum ; auctorem & fabrum omniun ſomnio
be A fundamenta,quam geniola ,tam puerilia : miréque rum: quod Platonicum figmentum eſt, fabulis r
ridiculus in his eſt Artemidorus, quia quod vni as quale poëtarum.Porphyrius duas cauſas agnoſcit:
-110n dine
liquando caſuaccidit,din conſequentiam trahit, & vnam , dæmones bonos maloſque, quam nos ad
piz nimda
canones conflatſtuppeos, quibus merè fortuiti ca mittimus eſſc cauſam quorundam fomniorum : a
nic LICIS,
fus ad fimiles euentus prædicendos pertrahantur. iam notiones quaſdam , quas animus ex aliâ vitâ
a co
Vnde apparet primò, nihil huiuſmodi Oniro ſecum allatas in corpusintulerit: quod eſt à fidei
è &
policis libris deferendu , mericóque damnari cos, dogmatibus alienam. Nec enim animus hominis
& a-lel.de
Gina Case qui ad huiufmodi fcriptaanimum adijciunt,nomi corpore antiquior aduenit aliunde,nec quando
natim ad legendum fictitios hac de re libros Abra infundebatur à Deo, vllas ſecum creatas ſpecies ,
Si korea
cir inio
m hami, & Salomonis, & libellum ſomnialē, qui Da fecum attulit. Ariſtotelesinegat vlla àDeo immit-ilib.de di
teler perd
perdeeu nielis Prophetç nomine falsò circumfertur, dequo ci ſonnia , quod S. S. prorsus repugnat. Contra uinat. per
cilem capita a d.c. non Platok, cun &ta fomnia dæmonibusafcribit
obferuetis agitur in Decreto Gratiani a.Apparet 2. fuperiti , quod kin Sym
suo f de cu
Alar. 2 obi.de in tiolum elle confiliú Synclij b : quo fuadet,vtquil- c rectæ Philoſophiæ, & quotidianæ experientiæ re- pof..
llime. Alerdir fomniis, que ſibi ſuis ex fomnijs , cum eorum quæ poftea fragatur. Meliùs Hippocrates !, vera ſomnia ,par- 11.de in
us ex- II. perpellus collatione , artem quandam coniectan tim Deo,partim naturalibus cauſis adſcribit.Rem fomn,
ci . ExgD.IT di conficiat; quod inutile ſtudium ,vanumq;com acu tetigiller, ſi tertium membrum addidiflet ,non
Vinn 2.2.9. 9 mentum accuratè iampridem Franc. Picus confu prætermillum àD.Gregoriom :quirectiſfimè tom - m lib. 8 .
2.6 . Aa:6
cnics nin 1.0.1 clib. 6. de cauit c. nia tribus auctoribus adſcripſit , Deo , Naturæ , Moral.ca
fe ho 11.C 1.6 . prenot . Sit tamen 1. concluſio; Quedam fomniaverum Dæmoni : vnde poſteriores Theologica diuiſe- 13:& li.4
mtom - h Tere cap . 8. Dialog
B euentum pranunciant,quadam nullum ,velillufórium . runt , in Diuina, Naturalia , & Demoniaca. præci cap.48.
crema .
contra quire etiam quædam licet obferuare, queda non licer.] pua difficultas cſt de Naturalibus. C
c.cool
‫ دين‬. vetis260 è
Concl . hæc egregi confir matur à Pruden tio Naturalia proficiſcuntur vel à causâ intrinfecâ
are tan 7.ch. in Hymno ante fomnun ,his verfibus: fomnianti,ve l à causâ illi extrinſecâ . Intrinſeca na
soma & Media Sca dum pererrat omnes Imitata multiformes ſcuntur,quædam potiffimùm ab animâ, & tunc di
2.Valit.
quid in .co.2 Quies amica venis , Facies fibi ipſa fingit, citur cauſa animalis, aut ( vt quidam loquuntur )
fap . Peciusj, feriuum Per quas repetecurrës moralis: quxdam potiſſimùm à corpore,& voca
bor. lenus D
cultur d.19.cat Rigatpiacentefomno; Tenui fruiaturactu. tur caufa corporalis,& ab alijs , ſtrictè loquendo,
:72s. Ioan.Vi Liber vagat per curas ſenſefomniantum
Sed naturalis. Intrinſeca cauſa animalis eft, quando ſo
cerai . Rapido vigorefenfus, fatigat horror mnia obueniunt de rebus, quibus cogitatio vigi
Dispar
-) , pišit ?. Nic fplēdor intererrat lantis valdè fuit intenta , iuxta illud Salomonis n . n Eccles
amido 10.0.1 Variáſque perfiguras
Quæ funt operta cernit. Quidatfutura noffe: Multàs curas fequuntur fomnia . de hac cau- s . 1, 2 .
Em ,né lisbet
.b foto 1.2.c. Qua mers, foluta curis; Plerumque difſiparis ſa , Atrius ;
ibn.com Cui eſt origo cælum , Merdax imago veris Rex , que in vita vfurpant homines , cogitant , cu
02120 )
Purusga fons ab athra, Animos pauore maſtos rant, vident ,
int fpe
Iners iacere neſcut Ambagefallit atra. Queque agant vigilantes, agitántque, ca ſicui in
4a8785 ſomnis accidant.
Canonica hæc & cerra : non æquè quod fubdit,
etſi plerumque contingat: Minùs mirum eſt.] idem cenſucre Lucretius , &
mnio ,
Quem rara culpa morit At qui coinquinatum plurimi, quos o alibi citaui: nuncnon repetain.D . o in Cóm.
Elufor.
Non polluitfrequenter, Vitijs cor impiauit, Greg . Nyſſenus acutiſſimè fcripſitp , huiuſmodi & Aduerfa
nifica
Hunc lux ſerenavibrās Luſus pauore multo in Seneca
E fomnia fimilia cenſenda citharx ; cuius , fides cel Octauia.
corum Res edocet latentes: Species videt tremědas. ſante manus impulſu , adhuc modicum extremâ lib. de
ort: 0 hominis
Verum conclufio multis repugnat. nam eſt co mocione trepidant ac tinniunr.
n . Ex
tra Xcnophantem Colophonium , & Epicuræos Corporalis intrinſeca cauſa naſcitur à præſenu di- opificio .
oc vel
qui cuncta ſomnia volebantcontemni :eſt contra { poſitione ac temperamento corporis, quod velia
Fortu
Stoicos, Protagoram , Artemidorum , Tyanæum , ediâ exhauſtum ,vel crapulâ repletum , vel humore
7 Pro & fimiles, quili ſomnium ſit, neceſſario quoque aliquo nimis prædominanteægreſcit, vel alio in
gant, aliquid volunt ſignificare ( vtex eorú ſuprâ politâ teriore vitio laborat. Ex his caufis , vel pacata vel
definitione patet ) & ideo nolúc vlla omnino negli turpida , velmultiformiter varia fomnia naſcun
machis, gi,vel prçteriri.Vtrumq; extremú condemnat S.s. tur. Quibus ſanguis eſt copioſor , roſas fomniant
netier d Eccl. sol Stoicorum ,dum aitd.vbi multa ſunt fomnin plurime puniceas, crocum ,hortos,conuiuia,choreas.com .
corperu V.6. funt vanitates , Ó- fermones innumeri. tu vero Deum plexus ; aèrem , volatum . & lära omnia.Phlegma
CONN c Ecclef." |'time.Item c,fomnia extollunt imprudentes,quafi qui tici,mare,aquas,balnea, nauigationes, ſubmerfio
acon . 34. V.I. Apprehendit vmbră, óperſequitur ventum :ficó qui nes . onera grauantia, tardam, & impeditam a no
cedere, latrendit ad viſa mendacia . Epicuræos autem dam xijs fugam.Colerici,colores flauos, rixas, pugnas,
ait quis Dd inccudia .
3
vel
 DISQVISITIONVM
306
incendia.Melancholici, fumos , caliginem ,renc-
bras, vagationes per loca ſola , nocturnas oberra
tiones, tetra (pedra ,mortes , triſtiáque cuncta.
Quibus veſicahumore plena , fomniant de lacu
bus, Auvijs, imbribus, & ſomniando nonnunquá
impluunt ipſiin lauanas. Quibus dominantur lin
ceri purique lucci,putant in ſomnis volutari ſe in
ter odoratos ſuzueſque floſculos: contra in fordi
dis,cæno ,cloacis,cadaueribus verlariſeſe,quorum
in corpore humores fætidiputridique coaceruan
tur. Quibus viſcido humore affectæ obſtructæque
funt partes cerebri poſteriores , illi comprimiac
ſuffocari fibi videntur in fomnis ipikalny Græci,
Latini Incubummorbum ,Hiſpanila peſadilla ,Galli
la coquemare , vocant.
Naturalis extrinfeca ſomuiorum cauſa eſt, quan
do dormientis imaginatio ab agente extrinſeco
mouetur. huiuſcemodi agens eft duplex ,alterum
eft aër ambiens, alccrum impreſſio fiue influxus
corporum cæleftium . Sicut enim corpora cæle
ſtia ſuo in mareriem corporea influxu varias for
mas lapidum metallorum , plantarúmque gignut :
Sic influendo in phantafiam : quæ organis corpo
reis eft immerla , poſſe à cæleftibus corporibus
produci ſpecies imaginabiles , effectui à corpori
bus illis cælicis promananti conformes , non eſt
negandum . De his,
D Sie 3. concl . Somniorum ex naturalibuscauſis de
riuatorum , eatenùs licita eft obfernatio & interpreta
tio, quatenus cauſa naturales effectibus cauſa fuecon
iuxttis funt adeguata .)
In hac concluſione medici. Hippocrates & Ga
lenus, & Thcologi conſentiunt , caque deducitur
ex iam di& tis. Indiget verò tantùm explicatione .
Quando cauſa eſt intrinſeca c animalis,poſſumus
fomnium obſeruare, vt in poſterum ſtudia vitam
que noftram meliùs & ſecuriùs inſtituamus . En,
quem lectio vel cogitatio diurna, fædis illufioni
bus tempore nocturno, inquiner? excludat quan
tâ poteſt curâ fimiles cogitationes. Territant aliú
crebra ſomnia , & in pulillanimitatem , deſpera
tionem ,vel quod aliud adigunt vitium.cauſas de .
bet fomniorum inquirere, & reincdia procurare,
quibusliberetur.Contra fomniis alius vrgetur in
bonum , ve religionem , cælibarum , pænirentiam ?
probet iſte, num hæc, vt videntur, à Deo ſint. So
mniorum huiuſmodi naturalium interpretatio
pendet ab experientiâ, & ingenij Collertiâ, cogni
tione ſtudiorum , morum , & propenſionum , quæ
ſunt in fingulis.
Quando cauſa intrinſeca eſt corporalis , poreſt
quis inſtantes morbos metuere , leque præmunire.
lib . de
Scribit Galenus a . quendam cùm lomniaflet alte
-rxlag.
yur ex rum crus ſibi factam lapideum ,mox eâ corporis
omn.du- parre paralyticum exſtitiſie. Eadem cauſſa tam ve
unt .
hemens quandoque eft & accelerata , vt quando e reſponſis plura , & de ſtatuæ ad fignum crucisdeie
quis ſomniat aliquid fibi accidere, id reuerâ tunc ctione,dæmoniſque fugâ. Huiuſmodi ſunt ſomnia
illi accidat . exemplum Cornelij Ruftini petere li Anabaptiſtica, & fuere olim Enthuſiaſtarum ; &
lib . 7. cet à Plinio fecundo .
at. hiſt.
Quando naturaliscauſa eſt extrinfeca , tunc vi cauſas vel nallo modo , vel ægrè poſſunt referri,
7p. so. dendum ,an effectus fui principium aliquod in no
bis habeat, vt fi fomnianti ipſiagendum vel patié
dum aliquid fit ab illâ causâ ( exempli gratiâ , ſi
ſomniem meiturum Romam , vel conflicturum .)
an verò euentus principium ſomnianti ſit prorsùs
extrarium ,veluti quod largus imber crit, quod na
uale prælium futurum , quod Turcæ pro Aigandi.
Et hæc extrinſeca rursùs in duplici genere ſunt,
quædam non adeò ſunt à fomniante remota, quin
MAGICARVM
A poflic ab illis naturaliter affici & paci,v.g.poíliun
hodie pati à cauſſis futuræ cras pluuiæ , vt exfe .
riuntur podagrici & hernioſi:quædam ram procul
remota Tunt à fomniante ,vt nihil corpus eius ab il
lis naturaliter pati queat,v.g. non poffum hîc pati
à cauſis futuri hîc imbris poſt biennium , propter
temporis diſtantiam , nec futuri ftatim imbris in
laponiâ, propter loci intercapedinem : nec à cau
ſis, propter quas modernę reginæ Anglorum
ſuc
ceſtor ad ſolium euchendus: quia caulæ huiuſmo
di nihil pertinent ad corporis mei temperamentu .
Hoc igitur dico ; Extrinſecas cauſas, quæ in nos
poffunt operari, probabilitatis aliquid præbere ad
huiuſmodi fomniorum interpretationem , iuxtà
probatorum medicorum & philoſophorum mo
rem , fimilitudines in fomnis vilas inter ſe
B compa
rantium , & quæ quarum reruin ſint fimilitudines,
&ex quibus caulis proficiſcantur perpendentium .
Verè tamen hæc probabilitasvaldè tenuis eſt, &
minuta . Extrinfecorum verò , quæ in nos agere
nequeunt , penitùs incerta & fallax eft obferuatio :
fi quando reſpondeant euentui ,id à calu fit.vel ab
intelligentiâ quapiam reuelacur,
Vnde infertur corollatium , eum peccare , qui ex
naturalibus fomnys, etiam intrinſecis , futura contin
gentia divinat, vel quæcunque ab arburiy manant li
bertate fiue fomniantis , five alierius , nullojz mugis,
qui de yas que funt gratis dari ji Deo gratis foliiæ.ra
tio eſt,quia hæc non dependent à caulis naturali
bus,aut temperic corporis. Hæc de naturalibus.
C
Diabolica ſomnia iunt , quæ mali ſpiritus infi E
diosè dormientibus immittút, vel ad perturbatio
nes animi ciendas,ve libidiné,iram , odiú ,defpera
tionem; vel ad occultorum aut futuroruin ſignifi
cationem ; de quibus verùm illud Penelopes Ho
mericæ , minimè curanda lomnia : & illud ſapien 1
tise: multos errare fecerunt fomnia, & exciderunt spe- c Ecclef.
rantes in eis. De hoc genere fuerunt lectiſternia 34. V. 7 .
gentilium in fano Serapidis, Æſculapij, Podalyrij
& aliorum , quibus incubantes ſomnia captabant,
quorum mentio etiam apud Maronem in Æneid .
de quibus iam egi 8. Minùs notum illud , quod de
Venere Gazzà ( cribit Marcus Hiſtoricus teftis - dʻſap.ca.1. 1
9.
culatuse;Inloco ( ajt) qui vocatur tetramphôdys ( hoc e in vita S.
eft quadriuium )ſtabat ftatua marmorea , dicebant Porphyrii
eam elje Veneris.erat antem ſupra aram marmoream : Epiſ copi,
mél.Febr.
ſtarna verò effigies erat nuda mulieris, qua palàm oſto
rabat verenda fua.ſtatuam autem in honore habebant
omnes ciues, maximè verò mulieres lucernas accenden
ies, ó thure friffientes. Dicebant enim eam in fomnis
refpondere ys , que volunt inire matrimonium . Deci
piebant autem fe inuicem mentientes. Sæpè verò iuſſià
demone contrahere matrimonium , tantum abfuit , vt
id reétè cis
procederet, vt inter eosfierent diuortia,aut
male cohabitarent, & c. addit enim de mendacibus
admiranda quædam Gentilium , quæ ad naturales fPaulan .
in Meſse
nia .
notabo loca,vnde petet qui volet. tale fuit fomniú gin cius
Epithelis Meſſenij de anu liberandâ per humi ef- vita .
foſfionem inter myrtum & ſimilacem , tale Æde Bö h Anton .
fin. rer.
fij philoſophi apud Eunapium f, talc matris Atti- Hungaric
.
la de filio: cale Ptolomæi apud Tacitum h ,tale lib.z.de
Neſtorij Athenienſis apud Zozimum i, & Iuliani cad.I,
Apoſtarç apud eundem, & Ammianum ,k & mul- i.li.4. hift.
K 1.4. An
ta alia apud Valerium Maximum !, fed omnibus na lib. 21,
admirabilius quod de Odari & Zariadre refert ex lli. 1. C.7:
Charere
 pulun LIBE III . C. 111. Qi VI .
R 307
textc.
a libr.13 : Charete Mitylenxo , Atheæus a . A ficat prælagrum illud & tollers quod ex præftantia
frocul
sabil Dypnol. Talemeo iudicio fuit noſtris temporibus ſom Ipiritualis naturæ naſcitur, ſed valdè imperfectum ,
c . 13 . nium Lud. Borbonij PrincipisCondæi: qui Huc cùm homo poſt euentú vt plurimùm , collatione
icpiti
notorum hæreticorum & perduelliū, contra Re lomnij & contingentium facta deprehendit,qual
oprer
gem Chriſtianiſt. Calorum IX . copias ductabat,fi nam futurorum præfiguretimagines: ſed crebrò decipi
ris in
vera ſunt quę de illo Richardus Dinorus ſcripſit :ná tur. Nam ficutper experientiam didici, ex ea viſione,
cau
vt de alienis dubité facit,quòd cùm bis mei memi que mihi gaudium quandog nuncianerat, poſtea con
luc
nerit,in Hiſtoria tumultus Belgicı,bis (deceptus pu trarium reportaus. Somniaitag, ne cures amice cariſ
no
to ,non ſpontè) veritatis cum iniuriâ id factum : vi mè. ] Sic ille epiſt.65. editionis oprimæ Buſeianæ.
ntú . deo deceptum in meis ,&s alienis quibuſdam, quo De his lit 4. Concl. Dæmoniaca fomnia obferuare,
nos rum teftis oculatus fui: decipi potuiſſe credo etia vtfraudem damonis caueas , licet: ad occultorum fcien
ead in reliquis: hæc dubitandi caula.Sed is li. 2. de bela tiam,vel euentus futuros,nec licet nec expedir. ] Prior
axi
lo Gallicano acturus de prælio propè Druidarú vr animæ falutare eſt, & aliquan
pars patet, quia hoc
mo- 1 bem.commiflo; Cum Condaani ( inquit ) ſub fignis do neceflarium . poſterior pars probatur, quia hoc
bLeuit . 14
pa ſtarent aduenium hoftium & prælium exſpectantes, in lege Dei prohibitum b . Non augarubimini, nec ob V.26.Deu
B
ces , ter duas acies duo lepores exciti ſunt , qui innumeris feruabitis fomnia .Item quia non poteſt horum in 18.V.10 ,
um . ſelopetorum glandibuspetiti intacti in diuerſa abierüt. terpretatio , citra miraculum , haberi, niſi ex pacto
Prognofticon craftinæ pugna ,in qua hoftiles acies inter cum dæmone; quod prorsùs illicitum . Nec etiam
gere fe congreſa ,campum prety vacuum relinquerunt in hoc expedire poteſt. quia lic accepta occultorum
atio: diuerfà abeuntes. ( primum hoc ad omina pertinet , cognitio, curioſa & luperſtitioſa eſt ; futurorum
el ab & hi leporesduo demones videntur fuifle .)Pride vero contingentium , non nifi fallax, vtpote ipli
cius diei quiddum nõ minus prodigiofum ipſi Codao ac Diabolo incerta . vide Salisberienſem d.c.17.
cidit, quod futuram etiam pugnam pranunciare vifum Diuina inſomnia nobis à Deo ,mcdiantibus bo
03 : 11 : nis angelis,luggeruntur,quorum iam caulę &mo F
eft.Cum ad riuum quendam per quem ille cum equita
tu tranſibat multuspopulus congregatus eſſet,vt trans di ſuntexplicatic;exépla ,qui volet,ea paflim repe- c ſup.c. i
- Tis, euntes equites spectares:ecce anus,in mediam aquam ſe riet, vt Theodoſij Imperatoris d, Arnobij Rheto- 19.2.in fin
d Thco
2. Ca conycit,Condaúmque arrepta illius ocrea ſiftit , atg, en rise Mauricij Imperatoris f, & Bardx g, & Eulo dore.li.
urali attentè reſpiciens hæc verba protulit, Princepsvade,tu gij h , & fortaſſis tale fuit Alexandri Magni de fa- hiſto.ca.6
patieris: fed Deus eſt tecum . (Quis adeò obelæ naris , c . nitate reſtituenda Ptolomæo i , & de Caſtrioto &677 .
us.
cuinon ſuboleat Satanæ commentum ,vt in hæreſi matris apud Barletium lib . . & multa apud Ful . c apud
- inti E Hieron ,i
patio Cinglianà , pro qua tuenda hoc bellum gerebatur, goſium lib. 1. Exemplor.c . 5. Sit Chron.
mifer, & comites confirmarentur :Erat hæc vel de Concl. s . Diuinorum fomniorum obferuatio licita Euſe .
pera
eodem grege; vel fuminearum Nympharum vna, eft:fed interpretatio folisconuenit illis,quibus à Deo fa- capudGl,
gnifi. fam p . 4.
Ho hoc eſtcacodæmon. Certè bonus ſpiritus non di čta interpretationis reuelatio. ] Prior pars patet , quia
annal.
ceret ,cum hæretico ad hæreſiın propagandam ef immittuntur à Deo vt ea obſeruemus , eaque nos
apien gapid cũ
ſe Deum . Sed pergit Caluiniſta . ) Narrabat etiam doceane , moneant , corrigant . poſterior pars pro- dé Glycā
at
ipfe præterita nocteſomnium habuiſſe, quo fibivideba batur verbis Danielis k:Myſterium quod Rex inter- h D). Aug
ſternia 341.7 li . de cura
tur ter diuerfis temporibus inpralium defcendife , pe rogat,fapientes ,Magi, arioli, “ aruſpices nequeunt
dalyrij.
nes ipſum victoriam ſtetiſſe tribus præcipuis hoftibus ce indicare regi: ſed eft Deus in coelo, reuelans myſteria, p'Dimler
cabant,
fis: fed poft lethale vulnus accepije. ( Ét ſomniū fors qui indicauit tibi, óc. & poſtea l, Mihi quoga nõ in Sicul.li.13
Eneid. an à pincerna narratum ? audi accommodantem Sapientia, qua eft in me, plusquam in cunétis viuenti- k c.2.v.2
od de Iv.zo.
d'fopita.i. rebus iam præteritis , & ideò non tam Prophetam , D bus,facramentum hoc reuelarum eft:fed vt interpreta
0-1
quam narratorem .) Hoc Condei fomnium fatidicum 1 tio Regi manifeſta fieret. Paulusquoquem , qua Dei mi.Cor .
s (hoci e in vitas. fui ſe poſtea tempus oftendit. Nam in Druidico pralio ſunt, nemocognouit, niſi Spiritus Dei.Sic Hildebra-' 2. V. II .
ebant Porphyri
Sančtandreanus Mareſcallus occubuit, Guiſanus Dux dus interpretatus eſt ſomnium Petri Damiani , de
ream: Epilcop,
mél. Febr. in obſidione Aureliarum , Comeſtabilis in pugna San quo quidam ſomniarat cum excæcatum ; nonid ,
solfc. fed amiſſurum amicum qui illi tam carus quam o
dionyſiana lethaliter vulneratus eft , Condeus poſt in
TEDANE Baſacenſi prelio trucidatus. ] Pulchrè , nam inter culi.Narrat ipſe Petrus agens de B.Dominico Lo
waen . Poltrorum & Guifium quem occidit tum præliú ricato.
miris fuit : & Princeps Condzus in Poltroro erat ,cú ſce Diſcernere dæmoniaca à diuinis fomnijs perti
Deci. leſtiſſimus latro Guiſium ſchlopo inopinus traie net maximè ad confeſſarios , & qui medicină, fa
14.50 cit, quod fe factum auctore Condæus nunquam ciunt animarum , qui diſcretionis fpirituum dono
I , VI fateri voluit.Quid etiam vetet tale ſomniúa Con præditi ſunt. pendet hoc iudicium à cauſis & cir .
dæo militari ſtratagemate confictum ad ſuos ani- E cumſtantijs reliquis ,ad eum modum , quo viſa &
ibus mandos, & de tribus victorijs certos ſecuroſque reuelationes expendendas docuin . In ſumma hoc'n libr.2.9
eie reddendos? dices euentus reſpondit. adi Ariſtote obſeruandum , ſi conſtet neque ex animali, neque
inia lem , docebit à caſu hæc fieri poſle , & quia facile ex corporali cauſa ſomnium fuiffenatum ,dubite. lib. 4. C.1
& eſt accommodare viſiseuenta , cùm præteriêre. tur verò vtrum lit à Deo,vel à diabolo,tutiffimum , 9.3 .
fPaulan.
ales in Meise . Huc pertinct quod Bleſenſis ſcribit; Non ignora fore; ſi,vt à diabolo immiſſum , caveas & contem
irri, nia. mus, inquit Apoftolus ,aſtutias Satana. Mentibus nas. probatur hæc regula ,tum ex Sapiente Syra
iniu gin eius ; hominum phantaſticas illuſiones immittens, nunc aniū cide, quidocet excrinſeca ſomnia eſte contemnen
icf- vita. volaru , nunc incurſu hominum ,nunc ferarum fomnys da, quæ non conſtat à Deo immilla. Nam ifte eft
h Anton .
de Bófin. rer. que aut alis modispromittit fcientiam futurorü : & fic ſenſushorum verborum o: Nifi ab altiſſimo fuerit o Eccleſ.
Atti- Hungaric. rerum euentus letos, infauſtosúe denunciat ,vt quietem emiſſa viſitatio ,ne des infomnys cor tuum.z.probatur 34. V , 6 .
ale lib.z.de cordiū vana curioſitate ſollicitet, atg, vt aliquid paul ratione, quia curioſa ſomniorú obſeruatio, ad hoc
cad.1.
ili.4 .hift. latim de fidei ſinceritate incruſtet, & paullo poft, Ve diſcrimen agnoſcendú eſt ſuperuacua , quia Deus
who 14. An rustamen vt fidem habeam fomnijs , nulla me fomnia folet ,quando ſomniú mittit.fimul hominem certú
bus ) na lib. 21 . inducent. Non inficior quin animafrequenter ex reli reddere,hoc ſomniú à ſe profectum , & cælitùs im
cex Illi .1.c.7 guys cogitationis, vel ex innata fibiperſpicacia ſigni miſlum fuiſſe. 3. docetur experientia . nam eos qui
TC curiose

i
 TIONVM
308 DISQUISI
abelli. curiosè ad fomnia attenderunt, fomniorum inter-i A
6. Ex - pretaçio ſubſecuta , in grauiſſimas calamitates &
2.2 . interitum præcipites egit, ve Agamemnonem Ho
Hero mericum in Iliade , Cyrum Perſarum Regem 2,
t . lib.7:
Diodo Xerxem b , Onomarchum c, Antigonum & Pom
$. Sic peium d .
. Ib . Atque hîc de ſomnijs finem facerem , niſi veni
G
rer in memoriam frequens illa, & mihi gratiſſima
Plutarc .
emetrio cum V. CL . Iuſto Liplio familiaritas , cùm Loua
in Pom- nijdegerem : quæ ,quàm túc grata & iucunda mi
: io. hi frequensde rebus, quæ & illum & mę decebát,
hoc eri litteratijs ,moribuſque formandis,colloch
tio ; tam nuncmoleſta eſt ,acerbáque priuatio. In
cidit quadam die deſomniorum vaticinijs ſermo.
Tum ille retulit fuille Bruxellæ (utoris cuiuſdam
vxorem annis præteritis viginti , qux plurima prç
dicebat varijs , ab euentu ad vnguem comprobata;
Spellium ( præfe & us ille viarú erat,vocamus Bra
banti , de Koy roe ) agendum in crucem , Requeſe
nium gubernatorem , ex morbo mox obiturum ,
concilium ſupremum Regis vim paſſurum , & ple
roſque carceri mancipandos conliliarios : & fimi
lia non pauca. Hanc le non ſemel vidiſſe & audi
uifle. Solitam dicere in ſomnis fibi fpiritum quen
dá ſe ingerere, { pecie diffuſi corpori candidi,cuius
nequiret lineamenta diſcernere : ab eo fe doceri
omnia :cúmquc apparerer, ſemper fe tanto rámque
continuò horrore percelli, vt animo linqui fibi vi- c
deretur.hunc cogere poſtca ,vt,vel cum vitæ peri
culo,denunciet alijs quæ in ſomnis edocta , nec ſi
nere quietá,dum iuſta peragat.Fuiſ ſe mulierculam
ſatis alioqui contemptibilem & ſimplicé,non qui
dem diffamatam :ſed nec compertæ ſanctitatis.
Varia ſubir animú de hac re cogitatio. Quam cer
ia
rum ,hæc ſomnia fupernatural fuifle , tam mihi
dubium :Vtrum diuina , vtrú dæmoniaca fuerint ?
Solent diuinamulieribus non minùs , quam viris
contingere, nec obftare vel vilitas , vel paupertas
perſonarum . Solitus horror quidam diuinas etiam
apparitiones comitari. Solita accedere ad dicendú
coactio. Verum pellucent mihi in hac narratione
plura, cur potiùs fufpicer ab aero,quam ab candi- D dicere debeant h;fi dehæreditare & bonisdiuidé. de iudic .
do fpiritu iſta profecta.Primum illa ſpecies diffuſi
candoris , informis ſemper ; & continuum adfe .
rens horrorem, non cumulatum ſequenti mentis
lçtitiâ , & tranquillitate, indicium facit non obſcu
rum, auctoris ſui candorem mentientis . Sexus lu
{pectus, & conditio nihil commendans , quam nec
ſanctitas,nec prudentia , aut deuotio , vel alia ſi
huiufmodi comitabantur. At lucrum illi nul
gna
Tum hinc , vel quæſtus, fed fæpe verbera , conuitia 9.2 . qui canon de hac diuiforiâ cantum, deber in
ferè ſemper, Siç ſolet fagis accidere , & fuis hanc
dæmon mercedem pendit. Deinde quæ prædice
bat ,de publicis quidem rebus erant ;fed corum co
gnitio in publicum pærùm erat neceſſaria . quia tú E tus à Deo exſpectari, & non à calu vel fortunâ ,vel 2.prope
przdicebantur , quando vix præcaueri poterant:
nempe exiguo paucorum dierum antequam con
tingerent tempore . fruſțrà etiam prædicebantur ,
à folâ mulierculâ, cui fidem adhibere,nullius pru
dentis viri fuiſſet. Non confueuit autem Deus,
quæ præſciri, & præcaueri vult; ſic, nuda à per
ſuafionum momentis omnibus indicare . Denique
quæ przdicebar, huiuſmodi crant, vt non dico dę.
monis, ſed etiam humanæ prudentiæ & coniectu
ræ ſubiacerent.Spellij fupplicium.quia fciebat dę.
mon, eum iam reum effe, & propter crebras accu
fationes occultarum delationum feriò & fedulo
in cius actiones, vitámque inquiri . LudouicijRs
quelenij morbus , anthrax erat in corpore ſimul
M
MAGICARV
obeſo & admodum bilico ; quis eum lethale.
fore non præuideret ? iudicantmedici,ex indicijs
externis,non queat Ælculapius ille fulminatus,cui
patent corporis inferna? Ordinum molimina con
tra Concilium Itarus,iam diu coquebantur: Helij
audaciam & conatus non ignorabat, qui ſtimula
bat : ex conſiliarijs qui inu'li,qui inagis,qui ininus,
tenebar Satan oinnia ,yidebar coniurarosvigilare ,
alios vel non credere , vel contempere ,vel ftupere:
quid futurum & quæ ex dimilibus ( ve dicunt Dia
lectici) præmiſſis conſequentia, oon erat magna ,
neque fupernaturalis fagacitatis odorari.Scd fluo
hæc meliore iudicio.
B CAPVI IV .
De coniectatione Politica ſiue de forribus.
Oliticam ſortem voco , quæ iure ac leg:bus
Pprobis aliquando recepta: ve cft furs d :urjoria,
ſortium contraclits ,Canonica purgilio , & fuere olim
permillæ , nunc vero dainnata variæ quædam
vulgares purgationcs. de quibus fingulis agendum .
QV Æ STIO I.
' A
De douforia forie. c de qua
ex Alco
Tuiſoria ſorte Ronani oliin in iudicibus le- nio Sigon
gendis, prouincijſque lorrierdis vrebantur, li...deiu
dic.ca. 12 .
nec non in familiâ hercifcundâ, militaribus , alijl fexLucia
que negotijs . Iudicum illam fortitioncm e Roma .no, Demo
ni ab Athenienſibus accepere , vbi iam olim in A- Athenc, &
reopago iudices , coniectis in vrnam varijslitecris , Schol. A
ſortiebantur f ;quod & Siculos imicatos Plutar . riſtophan,
chus , cùm de augurio, quod ex littera M. ipliob- hene sigó
tingente cæperat Dionyſius , ageret ; in Apoph - pub.Athe.
tegm . apertè docuit . Sed de gentilium fortitione, nienſ.
ceteris plura& meliore methodo Iunius Horna- g libr.z.
Animadn.
nus tradidit g Addam quæ l . C. & Theologi cen
cap . s .
luerunt . Sidubium ſit, qui primi cauſam in iure h1.14.D.
dis i ſi de optione pluribus relictâ k , de feruis ma- il.2.C.
numitrendis,liberis diuidendis , & fimilibust, eam quando &
permittunt iura:prohibitum duntaxat ſortiri Epi- ia.lib.io.
ſcopum m velaliam quamuis dignitatem , aut be- kl.3.C.de
neficium Eccleſiaſticum o.In ceteris ergo dignita- llegat.
Mynſin
tibus, & officijs, actionibus, pænis ,rebuſque alijs,
ger. 4 .
diuiforia fors qua quid cuique tribuendum , quę . obfer. 37.
ricur,prohibita non eſt, vt patet ex caprie primo26. ml. 47.C.
deEpiſc. 1
nc.fin . dc
telligi, vt patet ex iplomet D. Auguſtino o : vtta- Portileg .
men in his nullum peccatum intercedat , ſeruan oin Plai.
de ſunt quatuor conditiones p.Primò debet euen- 30. conc.
fin .
aſtris. quare & Deus inuocandus iuxta illud 9 ; In PD . Tho .
manu ina fortes mca . Siquis certò cuentum exſpe- 8.9.95.ar.
ctaret ab aſtris vel fato Cumpro vtſumút Stoici & $ .& Caiet.
Aſtrologi)mortaliter peccaret,li à cafu vel fortuna in Sum .v.
Sors.
fortunam non vt gentiles , nam tunc eſſet mortale
qd.Pf. 30.
& cale & idololatricum , ſed ve Chriſtiani ſumunt i vide ve.
philoſophi,accipiendo r) in re graui foret, venia - racruziú
le; in re leui. vix eflet peccatum 2. debet adhiberi 2..Phyfic.
ſpecul.s.
ſimplex lors, ſine vllâ ſuperſtitione, vel abuſu Sor. & TO
rerum facrarum aut Scripturæ ſanctz '; non ta- let.in cũd .
men cſt Mortale peccatum , niſi magna adſit ir- Phyfic. li .
reuerentia . 3. neceffe eft , vt illi s D.Aug.
qui fortiuntur,
æquali iure nitantur. aliâs enim clic iniuſta for- cpift.119.
ad Ianuar .
titio ; & quidem grauior , fi de bono publico 16.3.26.0.2
úgcretur.
 LIBRI . IIII C.
ageretur, v.gili de officiis publicis digni & indigni
Cortes mitterent. Sors eniin poſſer indigno faue
re, cum damno reip , & iniuria dignorum . 4. ve
principalis intentio mittentium ſortes,non ſiç in
a c.2 . & 4. quirere voluntatem Dei modo extraordinario a
26.9.3.
( quia talismodus omnino eſt incertus, ſed præci
pua intentio debet effe,vt auferantur lives, diſcor
diæ,quærelæ, inuidiæ : quod nos docuit Salomonb .
b Prouer.
18.7.18. Contradiétiones ( inquit ) comprimitfors , o inter po
tentes quoque diudicat. quare fi aliter concordia
poſſet iniri, res forti non eſſer committenda : ſin
aliter nequir diſcordia ſopiri ,bonum pacis ſortem
permittit ſeruatis his condiónibus. Hinc praxi re
ceptum in militiâ, yt quando plures ſunt rei , forte
experianrur , quis necandus, quis liberandus :tum
vero ſeruandum , vt fit par ſortientium reatus, a- B
lioqui iniqua eft fortitio ,quoad minùs nocétes. Sic
tempore tempeſtatis licet ſortiriex omnium con
(enlu quis naui eiiciatur : & tempore peſtilitatis
B ſortiendum , quis parochorum in vrberemanere
cD. Aug. debeatc; eadem ratione, quando dubium cuice
cpiſt. 180. dere debeat eleemoſyna, poteſt ſortitione res
ad Hono- | decidid.
rar.& lib .
I. de doct. Porrò ne quem fallant, quæ in S. S. leger de
Chriſt. c. Cortib . rectiffimè poft D. Hieron . & Bedam emo
28 . nuit Gratianus, ea mihil ad noſtra pertinere répo
d. arg. 1. 3. ra. Nam in veteri lege , Deus inter alias cærimo
C.commu
de . lega . nias , hanc quoque initituerat, quâ in fortitione v
ed.c.2 . & cerentur , eamque ſorti præmitterent ; quæ qualis
d.c.4.
fuerit, non fatis conftat, videtur fuiſſe quædain ad
Deum mentis eleuatio cum oratione ad hoc inſti
fc. 16. v . curâ , vt colligitur ex Levitico f : vbi de capri emil
IO.
farij fortitione, fic legitur ;duos hircos ſtarefacièt corā
Domino in oſtio tabernaculi teſtimony : mittcrígueſu
per vtrumque foriem ,vnam domino, ' alteram capro
emiſſario , cuius exieritfors domino , offeret illum pro
peccato:cuius autem in caprum emifarium ſtaruet eum
Truum coram Domino , vtfundatpreces ſuper cum
emittat eun in folitudinem .] & D. Lucas de ſorti
cione Apoſtolatus ita ſcribit ; poſtquam narrauit
duos ab Apoftolis coram Deo ſtatutos , Barſabam
" & Matthiam , Et orantes, dixerunt, Tu Domine , qui
! D dici non poteſt de Loteria publica , in qua non ia- concl.2 .
corda nofti omnium , oftende quem elegeris ex his duo-
bus vnum ,accipere locum miniſterij huius,Apoftolatus,
de quo præuaricatus eſt Iudas,vt abiret in locum ſuum .
g Actor... Er dederüt fortes eis,& cecidit førsſuperMatthiamg.]
V. 24. Primum igitur ſtatuebantur fortituri coram Deo,
mox oratio fundebatur , tertiò fortes ſingulis da
bantur, ex miſcebantur, in finu, vrna , vel alio va
ſe: cuius ſors exibat , ſuper eum cadere dicebatur.
Certè miſlas aliquando in finum , teſtatur Salo
h Prou. 10 mon h; Sortes mittuntur in finum ,fed à Domino tem
v.vlt.
perantur.interdum in calicem ,quem finu contine
bant: vnde & calix in S. Scriptura fæpe ſignificat
ſortem , vt fecundum nonnullos, his verbis, Domi
iPlal .,ss . nus pars hæreditatis mea e calicismeii . Totum er
V , 16 . go hoc negotium cærimoniale fuit: quare legis ve
teris cæremoniarum abrogatione, etiam hæc for
titionis cærimonia cellauit. Vnde Venerab . Be
k in c . 1. dak obſervat Apoftolos ante S.S. acceptú, in ele
Actor.
Etione D. Matthiæ adhuc legali cærimonia vſos
fuiſſe, poſt Spiritum verò Sanctum acceptum ,non
amplius fortem adhibuiſſe , ſed ſola vſos oratione
ad Deum , & ieiunio adiuncto : ſic enim leguntur
I Act.6 . elegille Septem Diaconos , & Presbyteros 1. Sanè
8: 0.14 . V. cum Saluator , qui fallere non poteftnec falli ,cun
m Matth . cta promittat orantibus m , ftultum & abfurdum
7.v.7.lok. eft , rel eta oratione , quæ promiſionem ha
14. v . 13. , bet ; confugere ad ſortem , cui ſe adfuturum
IIII. Q. II .
309
a Deus, in Nouo teſtamento non repromiſit. Non
nulla de ſortibus etiam loan . Arboreus lib . 17.
Theoſopb.c.13.& commentar.in Cap.1 . Prouerb .
QV Æ STIO II .
De contractu fortis, fiue Loterie
A
ST in vſufrequenti Europæ contractus qui
ES dam , quem vulgò vocant Lotheriam , iſte ve !
priuatim fit, vel publicè. priuatim , pro arbitrio cu
juſque, quando aliquis equum vel quid ſimile ſta
tuto prætio ( v.g.pro L.aureis )exponit ſortiéndum
cui obtingat , & deinde in hanc fummam plures
ſymbolam quiſque conferunt , & alcam iaciunt,
quis equum fit hubiturus : vel etiam priuatim plu
res annulli, libri , ſpecula, vel alia luppellex pro
ponitur,inter familiares eodem modo collatis lym
bolis ( quæ vocantur, Loia ) fortienda. vulgo vo
cant la raffe, aut, rijſe, Quidam vocant ludum olta :
opinor propter vrnamn lcu ollam, in quam fortes
iaciuncur.
Publicè verò cum inſtituitur,opus eſtPrincipis
velReip.conſenſu .ſuntque hoc in contractu , fiue
publice ſiue priuatim fiat multa conlideranda , vi
iuftitiam contractus & perfectio illibata maneat.
Concluſ. 1. huic contractum eſſe licitum . hanc
n Quodlib
probat benè Briard n , quod fit licitus patet , quia
S.
c nullo iure, nec naturali , nec diuino , nec humano
prohibitus.Nó naturali ,quia celebrari fic poteſt,vt
nulla in eo interueniat iniquitas ,fi feruetur códitio
nes mox dicéda.Secúdò quia cedere poteſt in pu
blicam vtilitatem . 3. quia fecundum le, nihil eſt a
liud , quam lors quædam diuiſoria , inſtituta ex
benè placito concertantium fiue confortientium .
Quod diuino iure non fit prohibitus , probatur,
quia nec per facram Scripturam , nec per
vllam traditionem Eccleſiæ : quod nec iure hu
mano , probatur.quia nec ciuilis,nec canonica lex
vlla profertur,quæ de hoc contractu expreſsè ege
o de con
rit. Ét fallitur Conrad .Oputans prohiberi legibus cract.tract
quæ vetant ludum alearum . Nam imprimis hoc 3.4.71 .
! citur alea; & quoad priuatam illam riffum , in qua
intercedit alea ( licet jure Caſtellæ prohibita fic
iure nouo ) ea quoque non eſt prohibita dictis le
gibus, de aleæ prohibitione agentibus. quod pro
bo, quia ludus alex prohibitus eſt,non quia fortu
na in co dominatur ; ſed quia perdentes in ludo
aleæ ſolée blaſphemare, & etiá lolét homines ſuas
opes omnes breui tépore ſic conſumere, & depau
perari , vt patet ex iplis reſcriptis iuris p . Nam li in
fortuna fundaretur dicta prohibitio : certè núquá, pl. fin.C.
nec pro parua ſumma licerer ludere alea , tunce de rel. &
ſum.fun .
nim id prohibitum foret ,quia per ſe malum . Nunc Paluda. in
E
verò videmus iura permittere luſuin alex prore 4.2.15.9.3
modicâ ſeu cauſa conuiuija:& ſententia eſt magis a.s,silu.
conſona rationi & legibus,hoc interdictum folú- verbo.lu
modò pertinere ad ſolitos ludere ,fiue ad frequen- q l.quodin
tan'tes alcam , ſiue ad deferuientes alcæ r . ideoque conuiuio.
cenſenda alea non eſſe prohibita, quia per le mala, D.de.aleat
r hoc vo
led malam factam , quia prohibita , & quatenus
probibita.prohibitá verò,propter geminum ,blaf lūt Angel.
. fup.& Bri
phæmiæ, & decoctionis, periculuin . Quorum v - ard.fup.&
trumque cùm ſublitnullum in hoc raftæ contra videruref
ctu ,crediderim ,ſicut Briard, defendit pofterius ge- fe gloff. in
nus forits in vrnam coniectx , à ratione fimilitudi ca.sEpiſco .
pu verb .
nis;eodem modo defendendum prius illud per a deferuiés.
leam.Præterea quæ ad iuftitiam vnius , eadem ad i 3s.d.
Ee . altcrius
 NVM
SI TIO
QVI
DIS
310
alterius iuſtitiam ſufficient : & ficut lucrum in
vno factum licet retinere , fic etiam licebit in
altero.
Notandum verò in hoc contractu duos con
tractus virtute miſceri: primùm , reſpectu eius qui
locale ,vel ſuppellectilem exponit, & eft vera quæ
dam , ſed implicita venditio ; quâ pro tali ſummâ
pecuniæ iple , omnib.illisqui ſummam ſimul con
ficiunt, vendit rem illam ; pura equum , quinque
ſortientibus, quorum ſinguli decem aureos con
ferunt, vendit pro quinquaginta aureis. Secun
dum verò reſpectu emptorum inter ſe, ſic enim eſt
contractus quidam ſortis diuiſorix , cenſentur e
nim ſic inter ſeconuenire, vt cui ſors fauet ,ille pro
ſuis decem aureis totum cquum habeat , & tota
ipfi merx cedar , cereri verò diſpendium ferant
ſinguli ſuæ ſymbolæ . Nec aliud requiritur ad iu-
ftitiam contractûs vtriuſque,quàm vt tota lumma
fimul adæquet, non excedat valorem mercis , &
a lib . 3. de ipſi ementes omnes æqualiter ſubiiciátur vtrique
contract. fortunæ , lucri & amiſlionis. Licitum verò hoc
C. 20.
eſſe probat Fran . Garciasa . quia reuerâ contra
ctus ifte in idem recidit, quo omnes iſte ſorcientes
initâ focietate fimul rem vel res illas , quæ ſorti ex
ponendæ, emiffent: cunc enim poſſent ſi vellent
inter fe conuenire de ſorte diuiſoria iacienda, quid
cuique rerum illarum obtingeret , quod licitum
eſſe nemo vnquam negauerit .
B
2. Concl. conditiones ad iuftitiam lucri in hoc con- C
tractu conſiderandæ funt pro ratione perſonarum quæ
b de con hic adſunt varia ] Hanc aſſerit & optimè explicat
tract. 2.c. Franc. Garcias, & illum nullo addito ſequitur
23 . Lud. Lopeſius b .
Notant quinque perſonarum genera in hoc
contracta lucraripoffe. Primò dominos mercis
(eu venditores , his licitum eſt tantum accipere
pro mercibus quantùm poffent lucrari alio quo
uis contractu licitè illas diſtrahentes. Quod tan
cum poſſint accipere , probatur , quia quoad ipſos
intercedit cum , fortientibus contractus venditio
nis.venditor autem poſler cófequi quantum mer
ces illi iuſti lucriadferre valent,hoc eft quanti funt
ipfemerces. Si ergo ampliùs acciperet venditor
ifte iniuftuin forer lucrum , & tenererur reſtituere
Sitamcn quod ampliùs permittitur conferri vltra
mercis pretium , id non cederet domino ſeu ven
dicori mercs; ſed pauperibus, vel oficialibus feu
miniſtris , licitus foret exceſſus, vt patebit ex -mo
dò dicendis. Hæc exceptio folet contingere , in
publicis ſortitionibus, quæ conceduntur Ciuitati
bus vel Cominunitatibus, vt hoc pacto le liberent
ære alieno : tunc enim ſolet Princeps dans licen
ciam ,conſideratâ publicâ neceſſitate,pretium ſor
tis aliquando paulò liberaliùs, ſtatuere : neque fit
iniuria ſortientibus , qui hoc ſciunt. Cauenda vero
fraus venditorum , ne fortitionem facere moren
3 tuľ, poſtquam lufficientesſymbolæ lunt collatx:
item ne merces mutent, vel Jiminuant, Item ne ,
quando fimul facienda ſortitio , aliquas'merces
priùs patiantur fortem ſubire. Pro quo ſciendum ,
ordinariò certam diem præfigi, qua ſimul fortes
omnes trahantur , die ac nocte labore non inter
millo : interduin ramen inſtituitur ſortitio, hoc
pacto: primùm proponuntur omnes partes fiuc
ſuppellex fortienda tota ; & ftatuitur ſingularum
ſortium pretium , v . g . quinque ſtuferi: tum ſta:
tim ſingularis volentium ſortiri ſortitio inſtitui
tur, quo quiſque confert ordine . v. g . venio &
offero decein Juferos, duæ fortes pro me ex
ICĂ
MAG R VM
A trahuntur ftatim . ſi venit ftatim alius , qui auferty
quindecim ſtuferos, tres ſortes pro illo extrahun
tur, quodque mihi vel illi obtingit hoc auferimus.
Hic modus periculoſus eft,nec deberer à principi
bus permitti: quia multis fraudibus eft obnoxius.
Nam primò,cùm non intercedane in ſorte ducen
da ſollemnitates , quæ ſolent in altero genere , fa
ciliùseft, vt fiat aliqua colluſio.2 . non poteſt con
ftare facilè de æqualitate prætij : tum quòd ſi cer
tum tempus præfigatur , fieri poteft vt tunc non
ſatis multæ iymbolæ ſint collatæ : ſi tempus libe
rum permittitur :fieri poteſt vt venditor nimis diu
hanc exercens fortitionem , longè accipiat vltra
pretiú merciú.Nec fufficit dicere, fierietiam poffe
ve infra hoc accipiat , & fic cómunem aleam , fubi
re.respon. enim, non debere vlluin fortunæ peri
B culú hic interuenire inter emptorem & vendito
rem, quia ipſorum ad inuicem relpectu , eſt con
tractus venditionis,fed inter ipſos tantùm empto
res, reſpectu enim ipſorum mutuò , eſt contractus
fortis, Denique cùm fic merces fubtrahantur, quæ
ſortitò contigerunt, ſemper vilior fit tota merx,
& ideò iniuſtum elt durare idem fingularum lor
tium pretium . Si dicas ſemper alias æquè bonas
merces fuffici, ablatis : neque hoc eſt ſatis credi
bile,neque ſufficit. nam nimis diuturna permitti
tur fic licentia venditori hunc exercendi contra
ctum . Longè itaque tutius eft & ſecurius, tum
Reip . tum privatis , hoc ſecundo genere relicto,
prius tantùm exercere .
Secundò poterunt lucrari ipfi emptores fiue C
ſortientes.quia poterit, qui vnam foriè drachmam
contulit , mille accipere. nam quicquid illi citrà
fraudem fors obtulit, id poteft auferre & retinere ,
ratio eft, quia omnes forrientes in hanc conditio .
nem confenferunt, vt quiſque auferat ,quod illi
ſors detulerit : atque ita omnes æqualiſubſunt pe
riculo, Nam qui multas fymbolas colligit,vt inul
tis poteft fruſtrari, ſic mulris poteſt lucrari: qui
paucas,paucis & lucrari, & pauci iacturam poteſt
facere Cauenda hic collulio fortientium & eorum
qui fortes extrahunt, leguntque. Quod fi quis per
huiuſmodi collufionem aliquid fuerit conſecurus
iam iple , quam colluſores, tenentur ipfam rem
illam reftituere,non domino priori ſiuevenditor
fortis ( quia iam illam ipſe vēdidit )ſed conſorticnti
bus qui emerunt dubium euentum : & ideò res illa
debct vendi , & prætiú inde redactum inter ſocios
ſortitionis iterum forti fubiiciendum : vel ſi res
exſter, ipfamet. In hac vero Tortitione an fit ad
mittendus fraudator ? certè ſi fraudem non adhi
buiflet, fors illa ipfi non adueniffet: & pænam
peccati ſui æquum eſt eum ſuſtinere ; tamen
quia fieri potuit ,vt alia ſors æquè bona illi fuerit
obuentura, & nulla lex eum priuat ireratâ ſortitio
ne, ideò mihi res dubia eſt, nec auderem eum ar
E ' cere.
Tertiò miniſtri & officiati , qui adfiſtunt for D
tioni, tum in fcedulis fcribendis , tum in fortibus
extrahendis,tum ne quid fraudis vel doli commit
tatur : illi:licitè ſtipendium aliquod pro labore ſuo
recipiunt , ita tamen finec plures quàm neceflè fit
miniftri huiuſmodi adhibeantur , nec æquo am
pliùs ſtipendium ferant, nec diutius quàm necef
le foret,ré extrahát. Quæ vera ' , tā reſpectu vendi
toris ,quá emptorú:fcilicet ſi nolint plus æquo tri
buere, vel nolint ré ſic extrahi,vel nollét tot mini
ſtros adeſſe.Náficõlentiát,nó video curminus hic
operetur cõlenius emptorú , quádo ipforú expéris'
miniſtri
 LIBRI. III. C.
miniſtri adlunt : quàm venditoris, quando ipli ex- | A cor alteri addicere nequeat ,quod iam alteri ven
Al
penfæ foluendæ. Neque mihi lioc fatis perpendil
lle videtur Garcias, dum putat has exceptiones tá
1 tùm locum non habere , quando miniſtri à vendi
tore ſunt alendi . Si quæras à quo ordinariè alendi?
cùm lucrú ipfius fortitionis ,hoc eft,quod ſortien
do cótingit , omnino pertineat ad emptores , neque
huius lucri pars vlla cedat venditori : & impenſa
miniſtrorú fiant, ratione ipfius ſortitionis, hoc eft,
ratione fecundi contractus virtualis , non ratione
priini : ſequitur impenſas eorum elle debere ,inter
quos lucrum ipſum partiendum eſt, & inter quos
celebratur fecundus contractus. quæ cft commu
a Alcocer. nis ſententiaa. Sed Alcocerius vnum excipic calum
de ludo c . quádo ſcilicet venditor aliter fine impenfis in pro
49 . xenetas , aut inſtitores, non potuillet illas merces
Garciæ d.
C. 20. diſtrahere: cùm enim iple tunc per fortitionis co
Lopez. d. pendium euiter illas impenſas ,æquum videatur ,
0.23 . carum loco ,ſubire partem impenfarum forticianis
Nihilominus Garcias. & Lopezius contendunt
I etiam hoc calu , rationi illi cominuni locum eile:
quia ad venditorem iam ſortitio illa nihil pertinet.
Æquior tamen ( vt puto ) eft fententia Alcoceri .
quia commodum illud , quod percepit venditor,
reuerâ dependet , & prouenit virtute ipfius forti
tionis ;nec fineforcitione illud conſecutus fuiffet:
& fic quo ad hoc negotium non debet conſiderari
venditor expers commodi ex ſortitione. Deinde
in praxireceptum , vt venditor ſolcat hæc omnia
fubire, & omnes expenfas facere, non tantùm fa
Etas in taxatione & valore mercium conſtituendo ,
fed etiam fa & as in ipfa ſortitione: verum in ipſa
taxatione fortium ( v.golammæ totalis , ad quam
numerus & valor fortium pertingere poſlit)habe
cur ratio probabilis omnium iſtaruin impenlarum :
& fic Domini in ſe cotum folent recipere. A lioqui
fi emptoribus aliquid propterca decederet , tum
locum habet quod dicit Molina p.2.de iuft.disp.sog .
nempe.id à principio publicandum eſſe,
Quintò licitè deducitur & accipitur ex tota,sú-
ma prerii emptionis illa quantitas pecuniæ , quæ
affignata fuit à Principe ad opera pia vel eleemo
linas: liue illa deducatur à portione venditoris ſeu
pretio , ſiue à lucro, quod cedit fortientibus , Gue
ab vtroque :præfertim ſi ab initio hoc promulge
tun. 1 conciliis hæc purgatio fuit probata ,ftatutum enim kca. 1. pro
Pia enim & religioſa eſt conſuetudo , quà Prin
ceps vel Reſp. talein licentiam contractus ſorriarij,
concedens , aliquain partem ſic referuat: nec iniu
riam facit contrahentibus, non venditori , cui non
tenetur alicer licentiam dare : non emptoribus ,qui
hac côditione pecunias ſuas ſorci ſubiiciút. Quod
de cauſa pia dictuin , idem tenédum , de publica
neceſſitate, quare poſſet aliquid reſeruari ad fol
uendum debita Principis vel Reip . fitamen verè E
talis n eceſſitas lubelſet. Ideo quando conceditur
ia rcmedium Ciuitati vel communitati , vt poffet
Princeps aliquid ſegregare, ad neceſſitates illius
D Ciuitatis fic etiam poflet taxare liberaliùs ſummam
pretij. Sic benè Garcias.
Vitimò poret,is cui merx aliqua ceſſit,quia ſymbo
las coniulit plures omnibus aliis , vel certo numero in
ra tot dies, mercem illam recipere efo retinere. ]
Intellige quandocunque acceperit , dummodo
oon fit res ex numero illarum quæ iam expoſicæ
fortitioni : quod fi ex earum numero fit , non po
teſt cam accipere, poſtquam aliqui iam ſimbolas
contulerunt. itatin enim , vt contulerunt , in hanc
wercem ipſis ius fuir acquiſitam fic fit vt vendi
III . Q. III. 311
ditum . Hæc satio latis indicat,hoc intelligendum ,
quando inftituta iam ſortitione,vel acceptis fym
bolis ,fit promiſfio . Sienim promiſsio facta foret,
ve ſolet , ante fymbolarum collationem , hoc eft
initiò quando fortis diuiforiæ Lue Lotheriæ fit
publicatio , tum enim fæpè additur, qui primam
lymbolá cóiuleric , is habebit hoc vel illud ,qui in
tra tot dies tot ſymbolas contulerit , habebit illud
qui numero vicerit reliquos intra tale tempus , illi
hoc cedet , tunc ilti omnia etiain poſt inchoatas
lortes acquirerent , quæ ipfis promiffa fuerunt an
te fortitionem , & antequam res ipla venderetur : &
B
tunc fortientes in hanc conditionem conſentille
unt cenfendi. Sic intelligendi Garcias & Lope.
zius . & fufficiant ifta de hoc cótractu Loiberie.de
quo vide Molin . de loco & P. Zaa in Aphorum .
verbo venditio.n . Is .
QV Æ STIO II 1.
De purgatione Canonica .
Anonica purgatio dicitur , quæ regulis Eccle A
:
elt, vna per iufiurandum ,in qua nihil eft fortis :hanc
C
foli improbant hæretici, qui contendunt nunqua
licere,iurare, ne in iudicio quidem : contra quos b lib.
verbo il
legi poteft Alf. à Caſtrob , Cochlæus contra Ana mentus
baptiſtas & Gregor . Valencia c. Probatur etiam hære.i.
hæc purgatio quoad Laicos in Concilio Tribu- C2.2.di
rienlid , ficque teſtatur Cromerus 116.19. hiftor . 16. 9.7
Ponlon.ſe Sophiam Reginam de ſtupro accala- punc: 3
cam ,ſuo & feptem honeſtarum ac nobilium fe- preſby.
minarum iureiurando purgalle. Probatur verò 9.4.
quoad prelbyteros & Epifcopos, conftıcutione e ca.pro
bytcr cu
Gregorij Magni , qui varios Epifcopos lic le iullit
4. feqq .
purgarce. idem ſtatuêre Alexander f , Innocen 9. 4 .
tiusg, & Leo h Pontifices,idem fancitum in Con 1c. fup
Dcil. Agathentii, & Ilerdenlik : id ipli facere Six- cauſa d.
4.
tus 1, & Leo.lll. m , & Pellagius PPA .
gc.quot
Alcera purgatio eſt per venerabilis Sacramenti ibi.
Euchariftici fumptionem hanc Catholici contendi- h c. or
mus effe licitam , quando iniungitur ab Ecclefia-, nib .ibi.
i c.file
ſtico iudice competente. In veteribus Germaniæ timi ibid
illis , fi furtun in monaſterio committatur , tunc | byter ti
fratres ſe ita expurgent. milla celebretur, in eo- plebe i
,1 c. ma
rum præſentiâ, & ea expletâ omnes in hæc verba daſtis i
communiceniui; Corpus Dominifit tibihodie ad pro- mc.audi
bationem o . Item , ji Epiſcopo ant presbytero aliquod ibid .
maleficium imputatum fitprofingulis miſam celebra- 1. Sige
re deber, čo communicare : 6 de ſingulis imputatis fe Chron.
innocentem oftendere. Quod fi non fecerit , quinquen- o ca. fæ
nio à liminibus Ecclefiæ extraneus habeatur p . ] Nec ' conting
ibidem .
deſunt exempla Pontificum optimorum , qui
p cap.fi
hanc purgationem exegerunt.Lotharius Rex.pa- pitcopo
etis cum Nicolao Pontifice non fteterat,ſed adul- ibid .
teram iterum in thalami partem reduxcrat , pro
fe & us Romam abſolui perit à Pontifice Hadria
no, dicens fe promiſlis Nicolao factis ftetiſle, Por
tifex pro comprobation e innocentia (air Sigilbertus q ) q anno .
ad examinationem corporis o ſanguinis Dominitam 870.in
Chron .
regem quand optimates regni inuitauit illi nihil Deum
veriti corpus Domini noftri, temerè e perperam dia
ceperunt: ſed rege in itinere Placentiæ Natim
moriente, & omnes intra annum reliquiperierunt
Malus erat Imp.Henricus,fed tamen limile facrile
giúcómittere exhorruit, inuitáte illú ad timilé lacra
Ee 2 menti
 ONVM
ISITI
DISQU
312
meati Venerabilis purgationem Gregorio VII. / A
Pontifice tam Sancto, quàm malis cunctis inuiſo,
tā religioſo quá hæreticis ſemper odioſo.Narrat
110 hiſtoria Lambertus Schaffnaburgélis his verbisa;
7 Ita abſoluto co (Nempe Henrico Imp. ) excommuni
Catione, Papa miſſarum ſolemnia celebrauit,confectá
que ſacrâ oblatione, Regem cum cetera, qua frequens
aderat, multitudine ad altare euocauit , præferénſque
manu corpusDominicum : Ego, inquit, iampridem à
te tuiſque fautoribuslitteras accepi,quibus me infimu
labasſedem Apoſtolicam per fimon:a.am hæreſim occu
palje, aliis quibuſdamiam ante epifcopatum , quàm
poft acceptum epiſcopatum criminibusvitam maculaf
ſe, qua mihi fecundum ſcita canonum omnem ad ſa
cros ordines acceſſum obftruxerunt. Et licet multorum
idoneorum certè teſtium adftipulationecrimen refellere B
un
queam ; eorum ſcilicet,qui omnem vita mea ab ine
te ætate inſtitutionem integerrimè nouerunt , & eorum
qui me & ad epiſcopatum promotionis auctores fuerunt.
Ego tamen ne humano potiùsquàm diuino nui videar
te timonio ,vtſatisfactionis compendio omnem omnibus
ſcandali fcrupulnm de medio auferam ; ecce corpus
Dominicum quod fumpturus ero , in experimentum
mihi hodie fiat innocentia mea , vt omnipotens Deus,
ſuo me hodie iudicio vel abfoluat obiecti criminisfuf
ſi innocensſum velfubitantâ interimat mor
picione,
te, fi reus.Hæc et alia , vt folenné ejt, præfatus verba
terribilia , quibus Deum caufa fua aquiſſimum iudicē,
& innocenria aſſertorem adeſſe precabatur, partē Do
minici corporisaccepit o comedi. Qua liberrimè ab
fumptâ ,cum populus in laudes Dei, innocentia eius co
gratulatus; aliquamdiu acclamajſet , tandē impetrato
Jilentio, conuerſus ad regem . Fac ergo fili,inquii, ipla
Theutoniciregni,
cet ,quod mefacere vidiſti. Principes
suis in dies accuſationibus aures noftras obtundū :,ma
gnă tibi molem capitalium criminum impingenies;pro
quibus non modò ab omni rerum publicarum admini
ſtratione, fed ab ecclefiaftica etiam communione, o ab
omnimoda vita fæcularis conuerfatione vſq; ad extra
mumſpiritum teſuſpende oportere exiſtimant. Petunt
etia magnoperè diē cm locum ſtatui,audientiáque pre
ſtari canonicè diſcutiendis,quas aduerſum te adferant
accuſationibus. Et noſti optimè humana plerüque va
cillare iudicia, & in publicis difceptationibus nonnun
quam falſa pro veris perſuaderi , dum pro diſertorum
hominum ingeniis & dicēdi copia ( ſuauitate falſitas
verborum phalerisadornata libenter auditur,cü veris
i as mullis eloquêtia nixa adminiculis cētemnitur.Cim
ergotibi bene conſultum cupiam pro eo quod in calami
talibus
tiſti,factuis ſuplex Apoftolica
quodmneo. ſedispatrocinium
Site innoce expe
ntemnofti, á exiſti
mationem tuam ab æmulis tuis per calumniam falfis
criminationibus imperi, libera compendiosè G eccleſia
Dei ſcandalo ,ở te:pſum longe concertationis ambiguo
o sumehanc reſiduam partem Dominici corporis.at
comprobata D É O teſte innocentia tua,sbſtruaiur om
ne os aduerſum tè iniqua garrientium : & me deinceps
Cauſe tue aduocato, innocentia tua vehementiſſimo
affertore,Principes, tibi reconcilientur, Regnum tibi
reftituatur,omnes quibus iam diu respublica diuexatur
bellorum ciuilium tempeſtates in perpetuum ſopiantur
Adbec ille inopinatâ re attonitus,ajtuare, tergiuerſa
с ri :& c . ] Sequicur quo pacto experimentú hocin
nocentiæ ſuæ facere detrectarit. Vidiſti ( lector )
indici huius formulam , vidiſti cauſas. Hæ nonne
veræ ; quòd Deus fideliſſimus veritatis fit teſtis:
quòd in humanis diſceptationibus fallacıæ ſit lo
cus,diuinam verò diſquiſitionénec falli poffe ,nec
filiere? in formula, quid niſi pium , quid niſi con I
1
CAR
MAGI VM
fentaneu ſacris litteris, preceptiſquc diuinis : Ver
ba quæ ré deceant: res ad honoré Dei, pacem Ec
cleſix, concordiâ iuſticiaque ſanciendů ,ſcandala
ſchiſmataque tollenda inſtituta & peraccómoda
ta . Quid igitur legulcius vilis b ſummis Ecclelie b Hotamā
antiſticibus obftrepit:quid rana conatur in elephả- Comment
cum intumeſcere? cur hanc vocat, furiofæ explora- de Feud .
tionis speciem ?cur Epiſcopos Sacramentales, per lu
dibrium homo Sacramentarius, appellat ? voicam
adfert rationé , rationis experie . Quia in exſecra -
tionem fic & perniciem conuertatur , quod ad ſa
lucé inſticutú putabatur.Parabatur ergo, & non
eratriam Chriſtus médax , qui hoc appertè profel
c Ioann.6 .
fus? Nonne cius ſunt iftac?Quimadu ar mea carne,
V.56 .
üje bibit meüfanguinem in mem.inet,& ego in illo.Si
Salus in me & ego in Saluatore, pucabor tantùm
faluus & non ero? Quid illad :Sicut mifit me viuens dv.57 .
pater, & ego visopropter patrem : qui m.inducat
me , ci ipſe viuet propter me . Falla promillio , vi
uere putatur dumtaxat.Quid denique illud clarilo
ſimum ; Non ficutpatres veſtri manducauerunt man
na , o morini ſuni. Qui manducat hunc panem viuet
in atername viuet planè,viuer,ad falucēque veram c v . 58 .
& perfectam hoc inſtitutú non putatur fuifle tan
tùm ,fed ſcicur; ſed fide creditur. Nonne dixerat fv . 59 .
vericas fic ejt panis de cælo deſcendens; vt fi quis ex
ip, o manducauerit, no moriatur. Ego fum panis viuus
qui de cælo defcendi: fi quis manducauerit ex hoc pane,
viuet in aternum :cpanis quem ego dabo , caro mea
eft pro mundi vna , ] Credat non effe faluté ,qui non
credit ſub panis fpecie eſſe carné.Nos carnem cre
dimus,falutem credimus; non tamé omni fumenti.
Sumuni buni, ſumurtmirli,
Sorte tamen inequali
Vite , vel inierius .
Morsejt malis, vita bonis.
Vide paris ſumptionis,
Qu im fit dispar exitus .
Sed D. Thomæ non credit rabula : an nec A
poſtolo g?quicunquemanducauerit panem hunc,vel rinth . Co.
11 .
biberit calicem Domini indigne : reus erit corporis com V.27 .
Sanguinis Domini ! Probet autê ſeipſum homo: ſic de
D pane illo, edat, i de calice, bibar. O w/ enim mandu
cat, di bibit,indigne,iudicium fibi maducat ý bibit no
diiudicas corpus Domini.Ideointer vos multi infirmi,
cö imbecilles á dormiunt multi. Quod fi nos metipſo:
diiudicaremiss ,nõ vtiq ; iudicaremur.] Igitur indignè
fumentibus ,pernicies ſemper, & exſecratio fuit,nó
inſtitutione,vel inſtituentis voluntate , ſed ſumen
tium peruerfitate , qui quod ad falutem eorum da
tum ,in mortem malunt abuti.Inftitutum initiò ad
vitam æternam dignè fumentium , ſic ſume:nullus
Pontifex, in perniciem autexſecrationem conuer
tet, nullus voluit , nullus potuit . Ac qui ſumit in
teſtem innocentiæ, cùm ſit nocens , dignè ſumit ? ô
Eiuris Sacerdore dignum iudicium ! ſed cô ,qui iu
ftitiam nobis Deam,pro habitu ſeu virtute iuſti
tiæ , definiens nouum Iuſtitiæ facellum erexit . Cominēt.
quid aliud in totâ formâ purgationis proponitur, in luftin.
qua: quod à B. Paulo ſancitum ? Nonnc hoc pur- Inſtit.
gatio indicit :Dei teſtimonium optimum & certiſ
limum eſt. illud adducatur & dubium tollat , Si
reus es , noli eum teftem aduocare; ſi innocens es
aduoca . Proba teipſum priùs, diiudica . reus es?ca
ue accedas,damnationem manducabis,& exitium
adferet tibi ſacrilega audacia : abſtine , moneo , &
1 edico . Ar , nil conicire tibi, nulla te morrali culpâ
palleſcere , poftquam conſcientiæ arcana ſcru
lfatus es, deprehendis ;adeldum fecurus , inno
centiæ
 LIBRI IIII . C. III
IIII.. Q. III . SECT . 1. 313

centiæ non deerit,qui pro nocentibus obijt,vecos Aobleruationeluperſticiola fuilſe introductas:plc- Sites.com
ad innocentiam reuocaret. Quid in his mali ? quid rafque eciam iure canonico expreſsè veritas. Soler defridi,l.;
falli ? Non defuit Deus innocentibus , & hoc in ijs Dev s tentari potiùs, quàm voluntas cius ex - 0.12.
dicio cos expurgauit , nocentes verò necauit . plorari . Vnde á exploratorie probationes Latinè di- d li.1. An
Abſoluit Gregorium .VII. damnauit Lotha - cuntur: Barbaro verò vocabulo in Conſtitucion, nal.in fine
vitæ Ma
rium . Abfoluit,in Morinis virum nobilem Erkim Neapolitanis,paribilesleges; eò quod rem non fci- nuel
, Con
baldum de Borban quem Comitem vocat Canti ri, led apparere tantùm faciant. In his plerumque neni.
pratenſis. hic lecto affixus intellexit à Nepote ( fi peccari, tentando Deum, probabitur poftea.
lium alij contendunt) vi virgini vitium oblatum . Talis purgatio eft, quorieſcumquepotcitur, vt
Domini hæredem nemo accuſare, multò minùs Deus miraculum faciat: veluti fi quis confiſus in
punire audebat. Quid faceret æger ? iuſtitiam ne nocentiæ ſuæ , peteret fe fepties percuti gladio ad
gligat ? gladium illi in vindictam malorum Deus innocentiam ſuam probandam , vt factum in fæ
c de qua
tradiderat. Nepotem qui occidat , non reperitur. minâ fepties icta s, aut in ignem intraret , de quo cft cpiit.
poſtea. DHicron .
Sifaciat ipſe? fraude opus, & parricida vocabitur.
Vocabor ( inquit ) fed ab hominibus carnifex fu
turus fanguinis mei ; ſed iuſtus vltor , ſed iuftitiæ SECTIO I.
B
defenfor, in oculis Domini. An quia Nepos , non
nocens: ſucceſſorecarebo , prouidebit Dominus, Deprouocationead diuinum iudicium ,
cui feruio , cuius gloriæ affectus meos poſtpono .
lic animatus, pugionem abſcondit fub ceruicali. Æpe fit, vt qui ſe iniuriâ affici ab alijs putant, B
vocat Nepotem ,tanquá vleima ei monita & man nec -
data daturus. Venit adolefcens , quinto poft die, elle cernunt , ad Deum confugiant, non quidem
placatum (peransauunculam . Accedit , poftulan malis vcillos eripiat , ſed vtſumpta de perfecuto
cis capiti aurem admouer . Ille pro oſculo , pugio ribus vltionc,taliindignos fupplices iniuriâ fuiilc,
nem condit in gutture, nec delinit premere ,donec cunctis faciat inanifcitum : interdum illos ad tri
vider exhalalle.Hanc accipe victima iuſtitiæ Deus bunal Dei liſti intra certum tempus , interdú nul
( addit) tibi immolatam . Icis quæ in animo & vi lo tenpore addico iubent: citationem ad comparen
iceribus meis doloris magnitudo obuerfans lanci dum coram Deo iudice vacant. de hac meritò dubi
net paternum amorem : fed vicit amor tui . Paulò tantplerique quid cenendum : metuendáne citato
poft virescernens deficere,obit exomologeſim :ta fit, nec ne? item licita citanti, an illicita ?
cer de cæde nepotis, quæ in ore omnium recens . С Quoad citantem & quiritantem , ob iniuriam ,
Quærit Epifcopus filentij cauſam . lioblitus: num Dico primo, fi citra odium , aut vindicte cupiditatcm ,
faltem nunc fe accuſet, & animo pæniteat ? refpó vel impatientiam , ir im , desperationem , vanitaté , aut
dit Burbathus , fe iuſtam credere ; & , quod meri aliam viliofam affectionem , per iniuſtitiam opprejus
torium putet , id nolle infectum . Epiſcopus eius quis, hoc faciat,bono fine(puia vt innocētia eius appa
pertinaciâ deteſtarâ ( ſic putabat ) rcdit ad templu . reat , nec infamia graueturfamilia , aut vt liberetur
De viâ reuocatæger. cum ait redeunti . Ve , pacer, murdis tali tyranno, aut vt refipifcat , & terrore per
quam diuerſa Dei ſint & hominum iudicia intel culfus,pæniteaty definátque ab oppreſſione & conciullio
ligant, qui tecum præfentes, aperi ( quæſo ) hiero ne miſèrorum )licita eft talis citatio. ) fatetur Feuar- fextremo
thecam , in qua pignus ſalutis alleruatum adfers. dent. f. fe talem non audere damnare. equidem c.13.Efh .
recludit ille, nec hoſtiam reperit : hanc adıniranti cùm res fit indifferens, & finis bonus , puto actum
æger ſe in ore,mediatoreangelo datam , oftendit elle meritorium . nec deſunt exempla Sanctorum
habere. Hiſtoria notiſlima eſt cori Belgio, non e hominum . Sic enim Sara dixit Abrahæ g ; Indicet Gen. 16 .
legantis modò & accurati artificij picturis vetu. D Dominus inter te ó me , SicDauid ad Saulem h ,110- 1. s .
ſtillinis in BruxellenG ciuica domo exornata , fed dicet Dominus inter meGre,do vlcifcatur me Domi- h 1. Reg.
aCātiprat. etiam hiſtoriarum monuinentis conteſtata a. Sic nus ex te. & Zacharias filius loiadæ, cum iuflu loas 24. V.14.
lib.2.c.36.
par 6.Ful- Deus etiam abfoluit SibichonemEpilcopum Spi regizinterficeretur, fimilia protulit i : videat Domi- i 1. paral.
gol.lir . . renſem coram Henrico III. adulterij acculatum b. nus, & requirat.Nec alia mens ſeptem Machabæo- 24.V. 23 .
6.ledme. Siclæpè nocentes & culpę reos indignè fumentes, rum Martyrumk,quorú prophetia vim habuit im- klib.z.
lius Cæla
rius lib . 9 . vel Deus pænis corripuit, vel non permiſic ſume precationis & citationis, vt illæ priores duæ;quæ Mach.7.
cap.38. re, & tranſmittere c. Interdum tainen permiſiſſe ambæ exitio perſecutorú paulò poft fuere cópro- v.17. &19
b Crátzius Deum hoc fcelus impunitum in præſens, dilatâ in batæ .NúneApoſtolus Alexandro ærario impuni
11.4.Saxon: pofterú digna vltione, nos docet AndroniciImp. tam eſſe non debere cenfuit iniuſtitiam cius , cùm
11.3.ca.31. perfidia apud Choniatam 4. Sed occulta iudicio diceret ' ? Reddat illi Dominus fecundü opera fua.h.12.Tim.4
& Chron. rum abyſlus à nobis.non ſcrutanda.Sublata ramen inalú magnú pro multis malis ,quç illi oſtenderat. v.15 .
Hirfau - aliquando hæc purgationis forma, co quod ſu - E Nonne Sancti martyres , etiam noui teſtamenti,
giente.
{ pectis non eſt danda Euchariſtia.co dilecti de pur clamant ad Deum? V5 ; quo Dominenõ iudicas, c m Apocal .
Ĉ Cipriaa
nus ferm gat.canon. c . tribus deconfecrat. d . 2. non vindicas fanguinem noftrú de his, qui habitant in 6. v . 10.
de laplis terra ? Legimus etiam de B. Euſtachio Abbate, cú
Grego . Tu QV ÆSTIO IV . hæreticus quidam Agreſtius,B.Columbanum iam
ronenf. li .
mortuum conuicijs & calumnijs laceraret , fic vl
1. de glor.
mart, cap . Devulgaribuspurgationibus. tum efle calumniatorem , idque in concilio Ma
83. Petrus tiſconenſi.Ita pamq; ſcribit Ionas Abbas,eius co
Clunia.l.. N ſortium Politicarum numero cenſeripoſſunt temporaneus n: cum fic ille ( Agroſtius) friuola gar- n vitæ S.
А
Imræ quædam iudicariæ diſquiſitiones , quibus riret , Sagax Euftachius, vt erat virtute patientia e Euſtachij
dc mirac. ( fortuito euentui veritas culpæ vel innocentiæ de. ſcientiæ infignis,refpondit .In horum praſenria Sacer- leu Euſta
CS | cidenda permittitur. Vulgares vocantpurgationes , dorum te ego; eiusdiſcipulus om ſucceſſor,cuiustu diſci- fc.6.mě
fc Marrio .
. idque rectiflimè:venomeninobis indicet nullo ip plinam & inftituta damnas,ad diuinum iudicium cum
exempl.c
58.60.6+ fas legitimo vfu , ſed vulgi quadam vſurpationc & illo intra præfentis anni circulum diſceptaturi inuito,
Ee 3 vt itt
 314 DISQ_Y ISITIONVM MAGICARVM

UE ENJTi indicis examer ſentias, cuius famulum tuis ob- | Alchronic. vol. 2. generat.42. & non meminit talisci
traétationibus maculare conaris. ) Scire vultisquen tationis vt nec Platina, ( non reticiturus , ncc Mo
cum citationis poft aliqua media ; ſequenti capite nachus Paduanus ; nec Paulus Langius Cygnolus
fubiicit Ionas: Sed că ille (Agreſtius)fæpiùs fibi darī Monachus Bozanienſis , ſed perfidus hæreticus:
pænitentia locam non agnofceret , vt B. Euſtachy fen nec alter hæreticus Mutius in chronic. Germano
tentia ;ad diuinum iudicium ipſum vocaniis prartale rum . Nec ex Catholicis quod ſciam gentium alia
rtt, ante triginta dierum circulum , priufquam vertert rum quiſquam , non Onuphrius,nec Maſſonus nec
tis anni meta compleretur, à feruo fuo,quem ipſe rede Ricordanus,ncc Epiſc.Nebienſis, nec Volaterra
+
merat, ſecuripercufus interit.] Accedat & aliud té nus,nec Flauius Blondus, qui accuratè de morce
pore legis gratię.Gualtherus Burgenſis,virdoctri & anno mortis eius conſentiunt; & omnes faten
nâ & ſånctitate clarus,per iniuriam pulſus Epiſco tur cruditione iuſtitiâ ,fanctitate Innocentium . 4 .
pátu Pictauenſi, à Clemente V. quamdiu vixit,in excelluiffe.Rélinquat igitur prudens lector fabel
: oriens iuſſit ,credo ad exé
iuriam patienter tulit m lam de Innocentio 4. Britannis , vt ad Arturi ro
plum aliorum ſepulcro inſcribi: Adinftum Dei iu tundam menfam fuauiter cam fruatur Balæus,non
diciam appello. Legit elogium Clemens, & iniuriæ, B tami ingeniolus, quàm impius ſimilium dramatum
. quain intulerat,memoria,expauiffe ferunt:addút á fabricator.
Raphael
Dlaterrá alij,non diu poft obijffe: fed, quem citant Volater Dico 2. Periculoſum eſt hominibus non comperta
throom
ranus, id non addit, & fabuloſum puto . fanctitatis has citationes imitari.]Nam facilè fallit a
l.lib.21 .
Memoratu digniſfimum eſt, quod legitur apud mor propius& perſuader nos iniuriam perpellos,
ætatis illius ſcriptorem doctumjeruditum . & vera cùm non fimus: facilè etiam latens aliqua glorio
cem , his verbis: Monafterium D. Iacobi apud Leo læ ,vel vindictæ ,vel alterius perturbationis animi
dium notum multis eft & acceptū.Iſtud quidam adolef nebula ſe immifcet, vt veritatem non videamus .
cens,conſobrinusmaiorisPræpofiri, cauſa deuotionis Dico 3.lethaliter peccani, quiſcienter iniuftè alios
religionis intrauit:quod ,vt audiuit Præpofitus indignè citani.probatur quia nocent iniuſtè & grauiter, ſic
tulit: mox forti manu collecta ſatellitum , intrat viole enim lugillant eos quos citant , vt oppreffores in
ier cænobium, rapit inuenem , c nudatum fanéto ha nocentiæ . minùs etiam conſtantes graui terrore
bitu ,faculari induit. Abbas ergo monuſtery , collectis porcellant,ita vt ex metu mortis pollint in mor
primoribus ciuitatis , Epiſcopo conqueritur, 6 totum i bum incidere & mori . Quod fortallis aliquando
clerum pro tantis iniurišinterpellat. Hoc autem cum Ccontigit.
indignanter andire vix vellet Epiſcopus; c Abbatein Quoad eos verò qui citantur ,exiſtimo duas re
potius duris verbis impeteret, flexis Abbasgenibus, că gulaspoſle ftatui.Prima eft ſi confter eos iuſte indicaf
moderamine verborum dixit: Iudicē contra te (ô Pre Je ,nec vitum eje dubium de fententiæ aut facti,propter
poſure ) in tërra habere non poſſum : & ideò contra te quod citaniurzaquitate: tunc poſſe huiuſmodi citationě
DEVM ſummum iudicem interpello , vt intra qua ab illis coniemus. ]ratio eſt,quia iuſto iudici præmiú
draginta dies vterý noſtrum compareat coràm illo,fer à Dco , cuius vicem fungitur, non fupplicium eſt
tentiam pro meritis accepturus. Ad hoc Praful cachin exſpectandum.Sciebat hocmagnus ille Imperator
nans cum ſuis irrifit hominem , atá Spreuit , & repulit militum Gundizaluus Fecdinandus de Corduba:
exprobratum.Quidplura? quadrageſimo die circano Qui cüm Tarentum obfidens maleficum quendam ſe
bin vita
nam mortuus eſt dictus Abbas:( cum pro eofolemniter dittoſumque ( inquit louius b ) militem ad fupplicium
Gonſalui.
pulfaretur,ſedens in balneo Præpofitus, guajiuit à cir duci iufliſjet: illéque multum reluctatus fe iniyniſſimè
cumftantibus,quid hoc eſſer? moxğ quidam ingrediens damnari vociferaretur, & proinde Gonſaluum ad di
respondit, Abbatem D.Iacobimodo effe defunctum ,cc D cendam cauſam ad Dei maximi tribunal magna voce
proto pulſationem fieritam ſolemnem .Ideo ergo recor citaret: vade,inquit, Gonſaluus,feſtinaj confiſus opti
latusPrepoſitesquadrageſimum diem eſſe,qua ſe cita mo indici , caufam inftrue. Nam ibi pro me aderit,
tum audierat ab Abbate, cēternatus animo,dixit ſuis qui opportunè refpondeat Alfonfus fraier: quinuper ,ex
citò videte quid faciam ? mortaus ego fum . comparere Serta vermegia ,in ccclum contendit. Tum enim Gon
mehodieſummiindicisafpeitibus oportebit.Nec mora. faluo nunciatum fuera:,fra!rem à Mauris circumuen
poſt verba hæc, cùm balneum egredifeftinaret,in ad tum ,dignam fortipióque duce mortem oppetiſſe. ] Sic
tantium manibus , cum diro einlatu e vocibusexſpi ille meritò nebulonem iniuſtè prouocantem con
rauit: ibi proculdubio refponderecompulſias,vbi caufa templit.
rum ftrepitusceffant,iuriſperitorü aduocatio cõticeſčet, Altera regula ſit, Quãdo iudex aliquam animiper
bi nec preces , nec precium liberabunt.] Hactenus turbationem fenfit: quæ ad dumnadum , vel mouit om
Thom.Cantipratenl.alias Brabantinusin lib . Apā . nino,vel ad citius damnandum monit:vel etia nonvíz
Ceftrenſis eriam lib.7 . tradit Innocentiú quartum E adeò certa eft fententiæ iuſtitia ,vt non ſuperfitprobabi
à Rob .Groſſeteſtdicto Lincolnienfi, famigerato lis contrary metus:tunc malèfacit iudex , fi capremnat
illâ ætate philoſopho, quem excómunicarat, & ille huiuſmodi citationem . reétèfacit ,ſidiligentiùs iterum
ad Deum iudicem prouocarat, Pontificem ad Dei omnia momenta , 6 quacúmg, ad veri indagationem
tribunal citans,mortuum quo die mortuus eſtRo pertinent ,examinet acperpendat, á reum interim in
bercus; auditámque hanc in Pontificiâ aulâ vocem: cuſtodia feruet ,vt vel retractetur prior ſententia , vel
VENÍMISER AD IVDICIVM . repertúmque le maturiore conſilio confirmetur .) probatur hæc con
quenti die Papam in lectulo exanimatum ,acliuidā clufio. ( quæ Feuardentij quoque fuit ) tú quia iu
in eius lardre cruentamq; plagă, ac li fuſte percul dices non poſſunt nimis circumſpectè procedere
fus fuiffet,& id accidiffe anno. 1253.cui confen in re tanti momenti,cùm non hominis,led Dei iu
tiunt Matthæus Pariſius.loan.Burienſis. & alij Bri dicium iudicentc: tum quia, qui videbantur nocé- C 2. paral.
tannici ſcriptores : quorum hoc commentum pu tes ex allegatis & probatis,cos tempus poſtmodá 19.v.6.87
ro ab hæreticis vel ſchiſmaticis eorum operibus fæpè docet fuiſſeprorsùs innoxios. non opus eſt
fortaſſis inſertum . Nam Neapoli hunc Innocen exempla proferre, ſunt ad manum non pauca,nec
cium in expeditionecontra Manfredum mortuum obſcura,tum denique quia ſæpiſſimè accidit rales
ſcribit Nauclerus , parum Pontificibus addictus 1 citationes non eſſe irritas , Scribunt Hiſtorici Hi .

Ipanorum

1
 LIBRI 1111 . C. 1. Q.
IIII.
Q.
1111. SECT. II. 315
1 panorum Ferdinandun ul.Regem ,uuttineduos . A codem anno comprehenti ac occiſi : fed quidam
nobiles perduellionis reos ex turri vel rupe altiffi fequenti, vt Neapolitanus ille; ſcilicet anno 1313 .
ma
precipitari : illos conſtanter criménegafic,quod cumque. 1314. currentemortuilint ludices illi
quia videbant ſe frultrà facere ,tandem ad diuinum duo ,dicuntur non immeritò codem anno obiiffe,
tribunal prouocaſſe ,regique denuntiaſſe, ibi , vt le quo citati fuere : imò Gaguinus & Æmilius mor
ante diem tricefimum , Gilderet : Ferdinandum po tuum volunt regem anno 1313. quem conſtat
a Ritius I.
3.de Regi ſtea iplo die tricefimo fatis ſubitâmorte abreptú a. Pontifici fuperuixifle.
bus Hilo. Germania ſola mulca præbet exempla .Mennercú
Mariana SECTIO II .
Paderbronnenſ.Epiſc.graliicontumeliâ Corbcié
in Hifpan.fis quidā monachus affecerat:cui Epiſcopus: R £ D
.
O
is.cap.li. DIŤVRVM ALTISSIM FACTI RATIONEM De purgatione Monomachia .
prædixit.Monachus Roccipendens riſit epiſcopu .
Ecce,moritur antiſtes: & nihil mali ſentiens antè Vfla fuit quondam frequentiorpurgatio iſta; E

bCrátzius monachus, in ipsâ borâ mortis Epiſcopi cxpira- Na quotieſcumque criminis notitia ſeu probatio
lib.4. Me uit b . Paucis annis poſtea Henricus Moguntinus Bobſcura; vel actor reum prouocabat; velreus ipſe
(vel fecundum alios VVormacienſis ) Epiſcopus , offerebacle,aut fuo loco aliam : inuentionein qui
tropol.
cap. 4. falsò , & per calumniam Arnoldi: acculatus, & per dan Mantinæis tribuunt;alij volunt antiquiorem
præuaricationem Cardinalium duorum à Pontiti ellci, conftat ctiam Palættivis in vfu fuiilc , ex Go Alcia de
ce Eugenio.3.ad caufæ cognitionem delegatoru , liæ prouocatione,quem Dauid ſuperauit Fuit ma- tingula.
certa c. 2 .
depolitus, iplo Arnoldo lutfecto,fuit: fed ad iuftum ximè in vlu poft Barbarorum in Italiam irruptio
kLcgió
iudicem Dcum interpofitâ appellatione , fequenti né apud Longobardos k, & apud Germanost, & gob tit.
anno mortuus fuit. Eius audita morte ,ambo illi Francos m & etiam Hiſpanoso, non ex homicidij qualiter fe
Cardinales obiere ſubito :alter digitos proprios cantum caula ( iux.c.vmi.9.7 ju's bom'riem . S./i quis quiſque
c Conra - arrodens: alter in latrinis, Arij mortec. Tempore delég deb
dus inChr . klo.lm. de puiceContant .) led & ob aliud quoduis tit.depui
Henrici quarci , Burchardus Halberſtadientis Epi Srauecrimcı , vel magni momenti caulam ,vt poſt
Mogun . reizic.
1 tino. ſcopus, & Meginherus Abbas Herfeldenfis, delu Bald.communiter DD , centucre . Bald. in d.c.iplac homi
1
ribus Eccleſiarum litigantes: inuicem ad Dei tri unr. Alciat.6 Oroze. ad l.ex hociure.D.de ijt. Ocidio live.
1 jhonal
bunal euocarūc, & ambo die dictâ repcotè ex hoc | :ur. Iulius Ferrei.conf.6.de duello in prin.c conj.9 ,
læculo migrarunt Sic olim ex Auentino libr . 4 1.6.conf.11.9.3.6 4.6 Menchaca lib.1. illuft.go.iluriser .
ſcripſeram ; fed commentuin inueni additum ab 6.49.] Et fanè in iuriſiurádi locum ,propter crebra sativa
Auentino quod inuicem citarint . ſolus Meginhe periuria ,hoc fuit introductum ,corâ Ioanne XIII . bur.lire.
1 deve
rus Epifcopum citauit , qui ſolus iniuriâ fucrat af per Ochonem 4. in Romandiola 0; fed priùs apud
Guido Pa
1 fectus, ve patet ex eius ætatis ſcriptore Lamberto Francos iam Carolus Magnus hoc ſtatuerat, quoad
pæ deciſ.
Schaffenburg. quem vide , & ab Auentino caue . ad caufas criminales p , poltea ad ciuiles quoq; ex 191. Ho
d lib. 14 . In vicina Germaniæ Gothia , memorabile accidit tenſum 4 , vt & apud Moſchosr & Danos ' olim in toman.l.3
ebicruat
hiit . Aqui illud loannis Turſonis, de quo ſic ſcribit Olaus d , vſu. Ritus duelli poflunt colligitum ex Annal.
C. 5.Cha
lon. ca. 20 quendam capite plecti iufferat. Is genibus innixus, en Boiorum libr . 4. tú ex Ticinenfis Hift. Bern . Sac rondas de
morior iniufte ,inquit,teque voco hac hora ante rribir cil. 9. Sed in inoribus , & armorum genere præciſ .607.
11:11 Dei, vi refpondeas, cur me innocentem morti con ſertim ,non idem obferuarum apud fingulasnatio- n ti 4.par
dimnes. Vix autem miſer carnificis,manu obtruncatus nes . plerumque receptum , vt armis militaribus re- ti. 7. & par
ſim Maria
fuerat,cum etiam iudex de equo corruit exanimis. ] gionis eius vterentur. Carolus Magnus voluit vt na in Hift .
Liguriæ pars nota Italiæ.ibi Genuenfium triremes D furtibus : poſtea receprum , vt rci lit optio , & ius
aduerfus piratas emiſfx , biremé Gotholanam ac armorum præſcribendorum .In celebri illo duello ol.anti
cepere;& in Siculorum Gotholanorúmque conté Cambronenſi,inter ludæum , qui imaginem Dei- quis.& l.
ptum ,extía Drepanum , furca noctu rectorem bi paræ vulnerarat , & paralyticum , Lex Carolina
leg.Lomb
remis affixerunt. Miſer ille diu fruſtrà queftus, ni ſeruata . tit.54 .
hil vnquam ſc Genuenfibus nocuiſſe : vt vidit plus Anno enim 1326. Guilb . Tertio Comite Han- pl . métio.
gentis odium illos, quàm æquitatem mouere : præ noniæ , Verpa quidam ſe finxerat ſincero animo d. tit. 54.
cipuámque mortis ſuæ caulam eſſe trierarchú Ge Chriſtianis facris baptiſmo initiari.ſufcepit ex fon- od: 1. vlt.
nuenfem , iuflit vt fe ille intra ſextú menſein ante te Comes, & Guilh.filiolum nominauit, & appari- Francic .
Deum iudicem filteret, nec irrita vocatio fuit.co torem Curiæ Montenfis efle iullic. Non diu poſt, tit. 4.
e Fulgof. dicto Ligus tempore mortuus fuit e . Armoricis homo impius ingreſſus ædé monafterij Cambro- r Olaus l.1
lib, d.c.6.
Franciſcus Dux præfuit:is ſummâ crudelitate fra Benlis,actus furijs,blafphemias in Deiparæ imagi- cap. 20: s
s Saxo.li.
tremex Angliâ redeuntem de medio ſuſtulit ; ſed nem multas effudit, & ( horrendú ) venabulo qua

fÆncas viciſſim fratris citatione intra annú demedio fub- Etuor plagas infixit,vnde languinis ſtatim riui ma
latus, principatum cú vita amiſit f. vix eſt quiſquá narunt . Yidêre faber aſciarius quidam , & Mona
Syluius
Europca cui non fit audita damnatio Templariorum : ex his chus laicus Matthæus Lobbius . faber alcia caput
hifto.C.43vnus Neapolitanuseques traditur ad diuinum iu findere Iudæo parabat ; ſed à monacho prohibi
dicium appellafle , & Clemente V.ac Philippú Pul tus ,rem detulere igitur ad Abbarem ioannem de
crum Francorum Regé, anni ſpacio concello ,corá Móntibus : is ad Comité , ludæus pertinaciter tor
gd.cap 6. tribunalillud lupremú citaſie:addit Fulgofusgin menta eluſit. Sic dimiſſus: quadriennio poſlea ab
h Meierus tra id tempus Clementem repentè mortuum , nec angelo apparente, quidam fenex nomine Ioannes
1.2.Annal. inultò polè Philippum quoque interijſſe. Hoc alij Flander ,Eftinnenſis, & feptenniò iam cx paralyſi
& lib. 17. excalculo temporis conantur refellere.Sed idem , clinicus iubetur Iudæum accuſare , & duello pro
Chron . confirmant Chriſtianus Mallæus, & Meierus h qui uocare . Bis monitus , Parochi iuflu lencx rem ad
Miale.co .
sentit: 0 : Papam & Regem eodem anno 1314. tradunt ob huc differebat. Tertium illi ipla Virgo quinqueil .
nuphr. in title,illum 20. April.hunc 29.Nouembris.fuerunt lis plagis conſauciata ſe videndam præbuit; & in
PP Rom . quidem Templarij Anno 1312 , in concilio Vien perat monomachiam . Plenus fpe ac fide fenex
hiltor. nenſi,tertiâ Aprilis condemnati : ſed non omnes adit Cambronem , cernit in imagine vulncra quæ

in vilo ,

UI SIT
316 D ISQ
in vito , accedit Comitem ,accuſac recuticum ,dics
pugna dicitur. arma rudes fuſtes & ſcuta lignea ,
ſuperſunt hodie . ludzus veſco corpore , ferox vi
rib. tibiales faſcias tincinnabulis cinxerat, & fic fe
nem ridebar . Sed iuuic athletam ſuum Deus tam
impar commiflus,æger ſanum , debilis fortem , le
nex iuuenem proſtrauit: & horrendè blaſpheinan
tem , conuictum ,ſed non pænitentem : comes iuſ
ſit caudæ equinæ alligatum trahı ad patibulum , &
capite deorlum ,duobus adlatera moloflis eum ra
bidè laniantibus , appeníum ſubdito ignis fumo
interire . (narrat fuse Robert. Hauportius duabus ea
de re libris carmine conſcriptis.] Hilpani ſemper mi
licaria arma retinuere, vt ex cunctis eorum Anna
lib . pater . Duellorum tum inter Principes pro re
gno , ve inter Corben & Orſuan Hiſpanos apud
Livium ; & Edmundum Anglum & Canutú Da- Bli...comm . Opinion. lib. D. verf. duellum .Petrinns
num Reges apud Polydorum , Hundingú & Ro Bellus p . 10.de re militars tit . 2. à num . 128. Iulius
heum Daniæ reges apud Crantzium , Petrum A
ragonium & Carolum Andegauenſem apud An
Liuius 1.
8.& Plu- toninúa; & pro principibus inter priuatos :vt Cha
ar.in vita rellum & accuſatorem reginæ Gondibergæ b ;
cipionis pueri quoque pro vxore Henrici tertij contra gi
' olydorus gantem c ; & Burchardi contra Conradum iactan
Tirgil.lib.
hilt. An- ,tem ſe cum regis nepte cócubuiſſe, anno 950.apud
lar. Crát- continuatorem Regionis : item inter priuatos , vt
ius lib. I. coram Othone 1. quando diſceptatum vtrum in
.21.822 . fucceflionibusauoruin elsét nepotes cum patruis ,
Danir D.
Anton . P: vt patrem ſuuin repræſentantes, admittendi , & vi
5.tit.20.c. cere qui pro nepotibus pugnabant d . Mira fæpè in
4.8.8 hift. bis accidere. duo tantum narrabo . Vnum ex fide Cdinem in contrarium inualidam efle , vt rectè
um & Ri- Dubrauije ;Radillaus,Gurimélis Princeps Milti
hift. Nea . bogij filius, per iniuriam inuaferat Boëmiæ fines ,
bol.Froil- coactus à ſuis tandem optimus rex VVenceſlaus
ar. Chró. militem collegit.cum iam dimicaturæ effent acies.
ib . 1 . Si aliter,exclamat VVenceſlaus,nifi prelio res compo
Paul.
Dia , hiſto. ni nequit , cur non potiusfineinfentium ſanguine: ipfi
Longob. inter nos ſingularicertamine decernimu. Nulla fit mo
1.4 ca.16. ra ,loriculam fupercilicinam vejiem indutus,paruojue
- Naucle
enjiculo ſuccinctusVVenceſlaus in arenam prodit : al
35 . Radiſlaus cataphractus haftalúſque cum ingenti ma
Viti- . chara ſeinfert. VVenceſlaus figno crucis frontem pin , minetur : Imperator,Reges,
chindus l. gens ſubuo angelos vidit, atque hanc vocem , velut ab
2.Vincen
cius li.z 4. homine prompiam ,audit: Neferi.I repentè Radif.
peculica. laus humi procumbens, veniam audacia popoſcit,ſique
30 . poreſtati victoris permiſit .Alleuans proftratum V Ven
eli.s. His ceflaus monuit data venia o dignitate ei reſtituta, vt
ſtor.Bohé.
cõrumaciam in obſequium debitis verteret ,ne pojt gra
uiùs ab irato numine plecteretur .] Hic Deus miracu
lo iuſtitiam caulæ declarauit: quando miraculo
Deus non fauet , fieri ſolet , vt vel mancat dubia
res ; vel iuſtam fouens caulam fuccumbat. Prius in
pugna duortım Hiſpanorum Nobilium accidit té
pore Alfonſi Regis: qui Petri Regis Caſtella pa
ier.Hi fuere Ruy Paez de Viedma, & Pay Roari
guez de Aula , ille hunc proditionis accuſauit:hic e
illuin ſceleris graụioris viciſſim recriminationepul
ſauit.cùm ventum eſſet ad duellum , tribus conti
nuis diebus ab ortu ſolis ad occaſum pugnarunt ,
multiſque ſe vulneribus affecerunt, & dubia pror
sùs , nec in vnum alterumue inclinante victoria :y .
trúmque rex innocentem pronunciauit, & æquali
Silu . var. virtute præditos amicos effe voluit . Narrat fusè
ect. p. 2 . Per. Maxia f. Sic etiam dubia manſit Zamurenſiú
cap . 1o . cauſa, quos proditionis accufabat Diá . Ordonius
de Lara , innocentes contendebant Ariæ Gonſali
filij: quorum cum duos iam Ordonius occidic
ſet , tertióque vulnus lethale in Aixiller ; ſaucius
cadens equodabenas aberrante gladio præſcidit,
VM
ION VM
CAR
MAG
I
A equus Ordonium inuitum extulit extra monu
machiæ ſepta , quod victi indicium . Sic ille nun :
victor, equi culpa : non victus, propria virtute.lu
dices libi N. L. pronunciarunt. Mariana libr.8 .
Hiſtor. Hifpan .Mulcos quorum cauſa iuſta eratin
monomachiâ fæpe luccubuſlc docent poſt Pont.
Innocentij 1 1 1. refcriptum , cap. 2. de purgatione
gli.de in
vulgari & Regis Rotharij l . 1. lege Longobard. ' uftitia
tit . de monomachiâ , etiain loan . Baptiſta Sulius duelli.
S, & Vrrea Hiſpanus h. hl de du .
ello .
Ve vteſt, repugnat omni iuri , quæ eſt commu F
nis D D. ſententia , contra Paridem à Puteo, vt
docent recentiores ſcriptores non pauci , nempe
Lancellotus Conrad . libr. 1.templ.iudic . cap.1. 9.3.
verſ. duellum prohibere, Ở tract . de duello in præfat.
Menchacali. i . illuſtr. 99. c . 12. c cap . 19. Viuius
Ferrettus conf. 1. num . 3.6 6.conf.2. num . 4. cum
ſegg.conf. 8. num.4 .conf.20. num.10 .O idem ſæpill.
in tract.de duello. Alciat.l. s.resfonſ.conf. de duello.
Quod repugnet iuri naturæ , docent optimè Su
fius, d . opere, & Anton. Bernar . Mirandulanus li
brofuo contra Poſeuinum de expugnatione fingular,
.
certam . & Petrus Meſſiap. 4. var. leit .c. 9. Quod
iuri ciuili: probant communiter D D.ex l. 1.C.de
gladiator, izb . XI. quamuis ca lex hoc non conuin
cat, ſufficit tamen , quod nullâ Romanorum lege
fit hæc monomachiæ purgatio approbata : cúmq;
iuri naturæ repugnet, conſtat omnem conſuetu
Canones dicunt i . Quod iure diuino & facris i cap . 2.de
litteris prohibitum fic duellum , probant ex om- cleric.
n
nibus locis , quibus prohibemur Deum tentare, pugn.i
duello .Al
& quibus prohibemur occidere k . A pertior eft ciat. d.re
probatio iuris Ecclefiaftici leu diuini pofciui . Iponſo de
Nam & olim hoc canoncs prohibuêre , & aper- duello. &
DD.citari.
tıſliinè Concilium Trident, cuius hæc ſunt verba; kPet
.Ma
Deteſtabilis duellorum vfus , fabricante diabolo , in- thæus in
troduétus, vt cruenta corporum morte,animarum eria Noris ad
perniciem lucretut,ex Chriſtiano orbe penitus exter- Bullam .
Duces, Principes , Mar- Gregor.
chiones , Comites, quocunque alio nomine Domini laudand á .
remporales, qui locum ad monomachiam in terris fuis Tamé re
inter Chriſtianos conceferint , eo ipfo fint excommuni- uera loca
cati, ac iuriſdictione & dominio ciuitatis, caſtri aut lo- illa fcriptu
ci,in quovel apud quê duellum fieri permiferint, quod vrget pro
ab Eccleſia obtinent , priuariintelligantur: ſi feu- ceruos .c.
dalia ſint, directes Dominis ſtatim acquirantur. Qui toto tit,
ferme de
vero pugnam commiſerint, qui eorum pairini vo purgat.
cantur, excommunicationis,ac omnium bonorum fuo- vulgari
.
rum profcriptionis, acperpetua infamia pænam incur- tit.de cier.
rant, vt homicide ,iuxta facroscanones puniri de- purgante
in duello .
beant,ú ,ſi in ipſo conflictu deceſſerint,perperuo careat ca.mono
Eccleſiaſtica ſepultura.Illi etiam , qui conſilium in cau machiam .
fa duelli,tam in iure qu.im failo dederint,autalia qua- 2.9.4 .
cumque ratione ad id quemquam ſuaſerini,necnon ſpe
Etatores,excommunicationis, ac perpetuo malediction
virculoteneantur:non obſtante, quocunque priuilegic,
seu prauaconſuetudiue,etiam immemorabili.] Dam
narat eundem abulum ſub excómunicationis pa
nâ, quoad ſubditos tantùm Romanæ ſedis , luli .
II. anno Iso8 . inenfe Aprili , & rationes addide
rat damnationis benè multas & graues , primò quia
hoc fiat humani generis inimico inſtigante. 2.quia
hinc hominum mortes repentinæ, & animarú per
ditiones, & noua inter adſtantes amicos pugnan
cium odia & altercaciones, & ex vno inconvenien
ti plura oriuntur, in animarum & corporum peri
culum ,
1
 LIBRI IIII. C. IIII . Q. IIII . SECT. II.
317
periculum , generisque humani ia & turam , perni- | A hoc confilium conſcriberent, vel darent , hienim
ciorum exemplum , & ſchandalum plurimorum.3 . non peccanc. s.quoad ſpectatores ; non incidere,
quia Chriſtus docuit Deum non elle tentandum . qui illac tranſeuntes obiter afp :cerent certamen :
4. quia hominem homini infidiari nefas. 5. quia vil fubfifterent ad dirimendum ; immò nec illos,
gladiacoria munera , & huiuſmodi purgationes qui ex inſtituto cos fuillent comizati , vt certamen
vulgares à religionis noſtræ pietate damnantur.6. impedirent:idcò evin additur , li per ipfos non fie
de un
quia cruenta huiufmodi ſpectacula à canonibus terit, & c.ipfos fcilicet fpectatores & focios & c .
12
Pontificum , & imperialibus legibus ſunt prohi vnde 6. infertur, cosqui comitarenrur vel ſocia
;
bita . Denique Gregor. XIII . laudatiſſimus Pon rent; incurſuros etiamfi non fit pugnatum ; quan
tifex ad omnes Chriſtianos voluit pertinere hang do conati ſunt efficere, vt pugnetur , vel ſalrem fi
prohibitionem , vt & Concilij Tridentini patres poterant , non impediuerunt ipfi ,fed maluiſſent
eam extenderant; & quod illi de ſolemni, fiue pu pugnam conſeri . Hæc faluo rectiùs fentientium
blico duello fanciuerant ,hoc ipſe prudentiffimè iudicio, de re quotidianâ . Quidam afferuntetiam
ad priuatas , & non ſolemnes duellaciones ,propter à Sanctiffimo Domino noftro Clemente . 8.00
caldem cauſas , quæ in iis quoque cernebantur, dierno P. M. bullam quandam de Duello cdicam ;
B
aBull a quę porrò producendum fibi cenſuit a anno 1582.no quani nondum potui nanciſci.Habes in compen
iocip . ad
tollendum na Decembs.his verbis ; creſcente hominum malitia dio bullarum nuper Venetiis cdito ,
detchabi- facinoroſi non defunt,quiguod publicè probibitum efl,
lem. prikarim exſequi non dubitent, dum ſic pænaspreds SECTIO III.
Etas eludere le poſe arbitrantur. Nos ad hæc euerten
da plenius enidemiúſque prouidendum elo rali confi De purgatione vulgari per ignem .
deranıéſque duellum prinatum , non minùs cruentum , Æ c triplex fuit, per rogum ,per prunas, per H
anime & corpori noxium effe , quam quod publice HA ferrum ,hoc eft vomeres ſeu lateres, leu con .
perpetristur : auctoritate Apostolica ſtaluimus. ( 1. ) ticulas vel chitothecas candentes.Innocentia pro
illos.qui ex condiłto,ftaruto tempore in loco conuento babatur, fi illaſus quis abiret :fin, nocens habiba
monomachiam commiſerint , etiamfi nulli patrini co tur, hanc inuenio aliquádo ſpontè fufceptam , ali
cijve ad id vocati fuerint , nec loci fecuritas habita , quando iniunctam prouocato. De ferro candente
nulleve pronocatorie littera , aut denunciationis char
obrinet hodie apud laponios , vr docent epiſtolæ
tule preceſſerint , cenſuris peenis omnibus à dićto noftrorum ,vna P.Luilij Froes ſcripta anno 1595 .
concilio propoſiris teneri, perirideacſa publico& con- c narrat illuſtre miraculum , quod accidit Omura,
ſueto abuſ fingulare certamen ininiſjeni.( 2. ) volentes in hanc ſententiam . Fuerat Christianus quidam de
criam locorum dominos , fi certamen ex condi& to huiuſ gins inter ethnicos accufarus furti: quia hoc crimin
modi permiferint, aut quantam in fe fuerit non prohi ſeuriſſime castigarur in laponia. Sic vi de eo , quan
buerini, ( 3. omnéfque illud fieri mandantes instigan lumuis minimo, conuiclus , morte cum nulla vene fpe
tes, confilium vel fauorem dantes, equos, arma, pecu . mulctetur , nec tamen poffunt banc Christiarium verè
niam , commeatum , “ alia fubfidia ſcienier ſubmini conuincere, ecce mox genisles eum obfideni, é dum a
Strantes,aui(4 .)« x compofito fpectadores vel ſocios quo. lind nô poflunt imporiune compelluni: vi ritu ipſiscon
uis modo fe præbentes eiſdem cenſuris er pænis ſubia fueto surumintum edat,qui erat,vt in folio cbarta ſub
cere , etiamfi illi quiad locum destinatum pugnaturi ſcriptofcriberet quod erat iurädum ,deindefolio in pal
acceſſerint impediti pugnam non commiſerint, ſi per mam manus depofito, imponeret ferrum candens, ma
ipfos non fteterit quominus illa committatur. Nonob numg coſtringendo,in fuum caput vindi &tam & iram
Jantibus, e c. ]Ex quibus lanè apparet , qui hodie Chamis imprecaretur, ſi obiečti criminis reus foret.
priuaris prouocationibus in hanc excommunica Quod fi manus foriè amburatur ,aiunt experientia pro
tionem ,nulli referuaram , incidant.Videor aurem D barum
, eum noxa eſſe reum , ſi vero à lafione cum folio
mihi ex verbis vtriuſque prohibitionis quædam maneat immunis ,effe innoxium . Cum igitur hic ('hri
G colligere non inutilia obferuatu.Primò illos quo frianus in has angustias addu &tus effet ,
quippe vel'in
quo incidere, qui dicunt , Veni ad talem locum :ego randum illi erat,velrepudiato iuramento,quo fereum ,
se illic exspectabo : nam iſti certum tempus conſti faciebat,vita diſcrimen adeundum , innocentia ſua con
tuunt, illud ipſum perſens; ſicut craſtinum , qui di fifus dixit:fas fibi nö eſſe ,vipote Christiano,per falfum
cunt cras tali horâ , & c.Secundò Principes non DEVM Chamis iurare, ſed tantùm per verum . Con
prohiberi hanc licentiam concedere infidelibus; ſentiunt geniiles ,vtper ſuum D EV Miurer.Ille ergo
cum quia ſunt extra curain Ecclefiæ , tum quia figno crucis in folio expreffo ,ferroſ candenti impoſito,
Concilium expreſſe dicit ; inter Christianos 3.non quia id facere cogebatur,magna anmi prafidentia fer .
prohiberi iuſtum bellum geréres Principes, quam vum manu constrinxit .Resmirabilis,nec manus, nec fo
poflunt caufam prælio decidere,cam paucis com liū amburitur. Itaque non folum folutus eft pæna, gram
mittere per duellem definiendam , hoc enim tunc gentiles illo minabantur,verum etiam culpa, quam fal
in belli locum fuccedit : Non tamen liceret illis So illi impingebant .]Hactenus epiſtola Latinè edi
animi causâ , vel gloriæ ſolius ad oftendendum ro ta Moguntiæ anno 1598. planè vetus hæc purga
bur militum facere ; ficut olim fecerunt loab & E tio & celeberrima fuit. Sed in Franciâ tantùm li
*b 2. Reg. Abner b : nam vox ,ludere ,illic ſignificat proluſio . cita in cauſis ſæcularibus, vt colligitur ex epiſtol .
2.V, 15 : nem pugnæ. Inſtituebatur enim hoc , vt arbitror , luonis.91. & 251.Inuenio ferrú iſtud ignitum vo
quali divinatorium quoddam victoriæ præiudi catum , Iudicium ; quod nomen arbitror commune
cium , quo Germanos olim vti ſolitos Corncl. Ta fuifle inſtrumentis omnibus harum vulgarium
¢ libro de citus teſtaturc : Quæ ipla diuinatio,eft prohibica: probationum . Perrus le Loyheyr.d formulam no- dlibr.z.de
: moribus Et ficut pro ſolâ glorià humanâ bellum non licet bis proponit ex S.Mauritij Andegauenfis archiuis fpect.ca.7 .
German .
fufcipere , fic nec duellum licet permirtere , 4. iſtam : os tamen fufficienie nrunui denarrationem
Quoad confulen : es , ex Gregorij verbis intelligi o diſcutionem istius canſa nostra fapius in audsen
cur , cos dumtaxat incidere , qui ſuadent affirma sia omnium illic adftantium offcrebamus o para
iuam ,non vcrò qui duellum dilluadent ; & ad tos nos ſemper effe ad omnem iustitiam prafireba
Ff
 ITIONVM MAGICA
RVM
318 DISQUIS

mm : cum ecce quidam de hominibus , quos Belajus, A ſufficiebat : fed ignobil.um . Verùm Hiitonate
reclamabat , Tabaldus Peletarius nomine , de parte Itantur e :iam nobiles eain la pè lubiuiile ,aliquan
ſua furrexit , nobis neforenubus eo iuftitia nullate du per laminam , aliqua.do per chiroi hocam, ali
nus diftane, non per confilium nostrum , qui fpontè quando aliter.Anno 1215.vel circier 6 , Conrad . Trithe
(ma ſe IVDICIVM portaimrum manu fua obis Marpurgius in quiltorApoſtolicus, fi accuíati den Chron
lir . Quos Rainaldus Popardus auunculus fous d xe hæreli, negabarit , iudicio ferri candentis experie
1
rat fibi, que verè partitio illa facta fuerar de an barur , & li ambúrebantur , cos poi rò committe
recefforibus furs, inter canonicos S. Mauricy an bat rogo.Quod ab illo contra Canones perperam
receſſores illows Berlaiy, ficut in charris noftris conti factum ,li factum , fuir . Iam enim d Srephanus V.
nebarur. Et ficut Teibaldus obralie, fic paratus fuit, probibuetar,vt poftea dicemus.Caroli tertij lmp .
eu per manü ſua in Ecclefia S. Dionyſij apud Dua vxor Richarda fuit inlimulataadulterij , led can
dum , videntibus multis , iar de parte nostra , quam denii ferro crimen diluith ,GcKunigundem Hen . h Annal.
de parre Domini Berlay( quorum nomina ſubternoia rici I I.vxorem ſe expurgalic conſtat : in eo tamen Boior.d.
ta ſunt) VDICIVM portauit. Poſt IVDICIVM diſſentiunt hiſtorici,quod quidam velint eam cal- | libr. 4.
poriaium Terbaldus ille , Deo propiciante , ileſus B caſſe pedibus nudis , alij vomeres ſex manibus i Fulgof.
fanus omnino apparuit. Viderunt autem vel IVDI. tul ſe k .Quare niſi dicas sain ſucceſſiuè manibus lib.8.ca ...
& Cian
CIVM poriari ,vei manum teriia die de more re tuliffe , & pedibus calcaſſe; Crantzium à feipfo zius lib . 4
gardari, ferè vniuerfi homines 6 boulo :res de Doa diflentire necefle eſt. Nonnullos alios le iuucnc Saro.c.32
do , plares de hominibus Domini Berlainy testes Georg. Pachymeres malſam candentem manibus * Crar
zius lib.4.
IVDicil poriati,& hominis, Deo miferante, ſai innocuis geſtalle commemorat. Emmam quoque
Mcrropoi.
wati beberati. ] Vbi cernis folitos cauſaın ad Angliæ reginam nudis pedibus ſuper ignitos vo ca.s.ivost.
dere, quæ illos moueret, fiue id exprimere, quod meres ad cóteftandam pudicitiam ambulaſle ſcri. d.cap.zz.
probare per I vdici I lationem volebant:vi bit Polydor. Ang hiftor,libr.8.Plus eft,quod fcri
des etiam clericos proteſtantes, ve irregularita bit Saxo Danus l.in Rugiâ ad fidem conuersa, llibr.14 .
tem & cenfuras euaderent incurrendas ; li homi . marronam quandam ,per iniuriam à coniugeadul- Hift.
Danor.
nem ipfi ad hoc adhortati , & marilatio vel mors tenj in ſimulata ; cùm purga ,da infamia graria mi.
ſubſecuta fu ſlet. Meminere huius varice leges num idmanufſet candenit lamina : ſuburo ferrum ,quod
Septentrionalium ,omnes occuparâ à Barbaris ita. erat exceptura , perindo a que snnoxia manus conte
a lib . 1.re- liâ & Galliis latæ : apud Radeuicum a fit inencio Elumfugiens, negleéto pondere, ſublime feextulst,pen
um Fri- legis militaris , qua feruus non deprehenſus in cdulog moin gradienris femina incesjum comirans,cum
deri.c.26 . ante aram suctandă effet , inter religio, an adjtantium
furro , fed accuſatus, iubebatur vel Domini iura
mento ,vel igniti ferti udicio fe expurgare . Leges damirarson :n proprio impulſu bumi decid ...] Exem
Francicæ & Longobardicæ iubebant per nouem plı verò memorabilis & fidei cóiugalis fpecimen ;
vomeres ignitos , homidicij accuſarum ſe expur nobis duo coniuges , Mutinenſes Comites , æter
Lóbard. gare b . Slaui poftquam veram amplexi ſunt reli na dignum hiſtouâ, Othone tertio imperantc,ex
lib.z tic.ur. jonein in arboribus , fontibus , lapidibus iurare hibuerunt . Mariam erat hic nactus vxorem lub : i
parric. detierunt ; recepro vfu , examinandi per Sacerdo câ fide ,conſcientiâ nullâ : hac , vr noua Phædra,
Francica
lexlib.4 . tes ſuſpects,adhibito ferro vel vomere candentic . Comitem Mutinenſem in amplexus trahere co
Cap . 96 . in Fiandriain quoque hanc legem ,Philippus Co nata , repullam vertit in furorem , & odio cius
chelanold. mes tulit . anno 1164. Si quis vulnus in nocte ac quem inspotenter amarar inflammata , crimen
Hitto.Sia
worú c.84. cepiumai impulauerit, f Scabinis dignum viderur, fuum in innocentem regeſſit. Nec latu dolus
Meier.no erro candents ſe excuſabis.accufatus: fi aufugerit,ma. Comitem . hinc anior in Imperatorem , inde vr
Chronic. num perder . Item ; ſi furvocatus accalaus fierie fer. gebat honor proprius ,celfit honor amori : quia
Flandr. no candenti ſe excuſabit , fi culpabilis permanferol, fis Cæſaris honorem vitæ ſuæ præponebar. Coniu
I
penderur.. ) In hoc iudicio non fuit certus vome D gi tamen ſux, mulieri prudentiflime , & , quod
cum numcrus , vt nec formæ ferri certa ſpecies vel 1arum ,forti, conatus Avgultæ , relponlum ſuum ;
pódus præ criptum ,ve ex varietate IVDICIO calumnias illius , periculum ſuum aperuit, decte
RV M patet vt plurimum Francica conſuetudi únque tibi dixii, mille mortes oppetere potiùs
ne vſos puro in ferri conſecratione fiue impreca facerbiflimas, quam tantùm Imperatoris lui , de
tione,quæ fit calis , Deus iudex iuftus, qui auctor es incontinentiâ & perfidiâ Auguſtæ natum , dede
pacis, e indicas aquila em , te fupplicuter rogamus, cus in lucem proferat. Proinde illam lc, li quid
or boc ferrum ordinatum ad inftam examinationem dc ipså benè vmquam meruerit , obteltasi , viili
cuiuflibet dubiciaris faciendam binedoceret fanctifi conftantià ſexus & coniugij oblica , fententiam ,
care digneris, ila vi fi innocens de pranominata caufa, quæ impendebat , inortis ignominiolæ vt per
unde purgalio quarenda eff ) huc ignitum in manus ac ferret : le necaro coniugis animum & memoriam
! coperit :Uiſus appareal: “ fi culpabilis atque reus,iu refumeret, & animo imperterrito nomen mari
tulime fiad hic virus tha , in co cum virtute decla ci ab ignominiâ liberaret. Non diu poft. Comes
randum , quaienis 143tutia non dominetur iniquitas, culpam Auguftæ ,ſuo capite , luit, creduli Proc
fubditur falfitas aqui'a:i.Per Dominum noftrum c.] e ci iudicio condemnatus. Conventu deinde Im
Boior.
lib.4 . in Antigona, Sophociis, cuſtodes corporis Poly . periali apud Roncalias inſtituto , quo die viduis
nicis , acculiti negligentis cuſtodiæ paratos ſe di ius dicebatur; Mulier prodit , & coram conſel
cunt innocentiam fuam comprobare, & ferri can ſu ex lege Imperatorcm ad calionis pænam vo
dentis contrectatione , & per pyram ambulatio cauit , cò quòd maritum ſuum iniuſtè de medio
nc , & jurejurando . fuftuliffet. Otho admirabundus ; At tu gwonam

και μύδρες άρειν χερσίν,,
και πύρ ίερπεν , και θεούς ορκωμοτών .
fca.Nobil. In Concilio Triburienli docemur f hanc pro
Hi.2.4.4 bationem in Germaniâ non fuiſſe nobilium ,qui
bus iuratoria duodecim ingenuorum conceitatio
pacto, inquit ,vin tui,quam iactas innocentiam , com
probabis , Candeni , inquam illa , lamina , ad
fertur Othonisiuffu ferrum benè ignitum : ad
larum vidua fine noxâ cunctis intuentibus pre
hendit manu , & tenuit . Externauit miraculun :

Imperatorem ,
 LIBRI IIII. C. IIII .
Imperatorem ,adeò vt fe quidé fuppliciis dignum
proficeretur,fed moram poſceret aliquá ſubcundi . repentè incanduit , & manum vulidè adullit , ille
Triplex vadimonium differo, (illa reſpondit ) regina
fupplicium folum pofco, cuius nefaria caluninia me
marito ,te fidiſſimo milire, remp.ciue ſtrenuo ſpo
liauir. Cunctis xquiſſimum vila petere . Auguſtus
cam collaudat ,& pro dilatis Gibi vadinioniis, qua
tuor in Hetruriâ caftris donat ; Auguſtam verò,
quæ Veneris igne malè arſerat, carnificis manu in
a Gotkifr. rogum coniectam , iuſtis flammis abfumiiuflit a .
Viterb . in Carolo Caluo Francorum Rege , Ludouici Ger
Chronic. manorum regis terras ,nepotibus ſuis per nefas
Crauzius
libr.4. Sa- eripere conanti: Germavi primò deprecari vim ,&
zon.ca.26. Francis adferri igniti iudicium vocatis , cùm illæſi
Germani rcdillent, nec ab ambitiofo Rege, quid
quam æqui boníve impetrare valcrent , lumptis B
armnis illum re infecta ,multis amiflis vltra Rhe.
6 Paulus nom iterum compulerunt b . His fauit ;cótra,idem
Æmyl.An- IVDICIVM dalodecim vomerum , interfectores
nal. Fran- Chriſtiani Comitis de Oldenborg in Saxoniâ,
c alb.Crá prodidit, & in rotam miſicc. In Saxoniæ quoque
zius'lıb.7. opp do Vvittenbergo , cxcitati publici incendij
Metropol. crimen , impactum fuit cuidam : ille & iureiuran
cap. 14 . do , & Ivdicio ſe innocentem probauit , cùm
enim longo itinere ferrum candens manu tetulit
ſer, illúdque illælus in terram deiecifler ; ccce tibi
ferrum ex omnium oculis fugit:ſcd co fermè anno
exacto , quum quidam alius qui incendij conícius
crat , Glicibus viam publicam in oppido pauiret,
ferrum in arenâ abditum prodit,manuúmque va-
lidè amburit , mirantur omnes , & vomerçın illum
recognoſcunt , & rcum ad iudicem abripiunt ; qui
quæftione admotâ verum exſculplit , & cruribus
d Crázius fractis noxium rotæ impoſuit d.
lib.8.Van Aliud æquè mirandum apud Cæſarium , libr.10.
dal.ca.zo. miraculor.cap. 35. his verbis deſcriptum reperitur :
Referre folet DominusBernardus de Lippia , quan
dógue Abbas, nouiffe fe piſcatoră in Epiſcopatu Traie
Etenſi,qui cum quadam femina mullo tempore fuerat
fornicatus, Et quia eius peccatum nimis erat nororium ,
tempore quodam in Synodo imminēti accuſari timens,
Salim ad Sacerdotem veniens,magis ,vi poſt patuit, ti
more pæne , quam amare iuftija peccarum confeffus
eft, confilium quafiuit & inuenit :fihabes ( inquit Sa
cerdos ) firmum propoſitum , namquam peccandi cum
illa , candens ferram fecurè poteris portare , ipſumque
peccatum negare. Spero autem , quod virtus confesſio
inis liberabsite. Quod sta factum eft cun &tis ftupente
bus,quibus factum innotuerat .] Læſus tum ab igne
non fuit : fcd cùm poſtea peccati iterandi in re
cidiuam voluntatem incidiflet , & gloriaretur ſe
non mag's aduftum fuiſſe à ferro illo candenti,
quàin ab aqua Auminis in quo tum nauigabat ,
aquamque manu hauriret ; candentis fcrri vicem
egit aqua algida , & manum adullit pelle totâ de
tracta.Sequenti etiam capite, idem narrat de quo- E
dam pelimo hypocritâ , qui peregrinationis pal
lio ſcelera contegebar , is ab alio quodam nefario
homine nummis conductus hoſpitis à quo beni
unè habeus ædes incendio abſumpſerat, bis ex
. ciprus , bis pro gratiâ incendium immiſít. Ter
ritus dominus multos detulit , de quibus fulpica.
batur ; qui omnes expertes culpæ candenti ferro
illæli le expurgarunt.domo tertium ædificatâ, fer
rum in quendam domus angulum abiectum ia
cebar. Venit poſt aliquod tempus pſeudouiator
ille , tertiò humanè excipitur, videt ferrum , rogat,
Cuislui ?Audit ab hofpite ,quid illo actum .Quin ,
ingri', illo de ceps ad alios vſus vreris ne iaccail
Q. IIII . SECT. III .
319
A jociolum ? Simul manu comprehendit : sed illud
cum ciulatu abiicir . Hofpes admiratione pecul
ſus, meritò ſulpicatur hunc bis exuftarum adium
reum, ergo comprehenſum liſtic iudici, iudex ecu .
leo , fallus omnia incendiarius in rotam agitur .
Tam admiranda funt Dei iudicia .
Verùm quærat aliquis an numquam hæc pur
gatio fefellerit ? Immò memini S.Iuonem pro in
certâ habere. Nam Epiſtol. 74. agens de hac ferri
igniti probâ , negar conuictum adulterij militem ,
cuius manus inuſta fuerat. Cauterium ( inquit )
militis nullum tibi certum prabet argumentum , cum
per examinationē ferri candentis occullo Dei iudicio
multos videamus nocentes liberalos multos innocenios
ſapè damnatos . Præterea cum talis examinario ſie in
Deum tentatio,non eft mirum fi diuino audicia deſeri
tay , cùm incamieć fine iudiciel: fentenria ab aliquo
ſuſcipiør .] Sed habuit luo pro incertâ , tuni de
mum , quando priuatâ auctoritate fulciperetur;
tunc etiam illicitam credidit, ve docer apertè Epift .
284. quando fit,fine confilio,vt air , e non pracedenie
iudiciaria accuſatione : licitam vcrò eile volbar,
quando præcedente ordinariâ acculitisne omni
nò humana delunt teſtimonia , nec aliud ad veri
indagationem quis habet quod faciat :& hoc cafu
ſe iudiccm illa vſurum aperte proficetur Epift.251.
Sed apertè Canonibus luo repugnat, illis ipfis
quos citat , qui abſolarè afferunt tali inueftiga
ctione abſtinendum , & delicta tantùm cx contel
fione rei & affertione teftium punienda : nec de
multis præſumendum iudicium , fed ea Deo iudi
ci relinquenda . Sed obiicies argumentum luonis
à limili: furare omnino probibitum lege: tamen à D.
Paulo terminandis libus permini. Sic quod cano
nibus prohibitum , eâdem ex caufa, & exigente incre .
dulitate humana poſle fieri. Reſpondeo diſfimilem
elle cauſam.Nam iufiurandum in iudicio fieri lex
numquam prohibuit,immò verus diſertè præſcri
pfit. Sed omnes ſuperſtitioſas adinuentiones , vt
per ſe malas , diuina lex ſemper prohibuit : tales
autem efle has purgationes Stephanus Pont.cla
riffimè definiuit,ve ſeq.q.oftendemus.Illud etiam
miror luonem Epiſtol. 91. in caulis Ecclcfallicis
D eam non recipere , quaſi in laicis caufis feu facu
laribus non eadem lub Git tentationis Dei , vnà ex
parte periculum ; & prætenſa illa veri indagan
di neceſitas, non æquè in Ecclefiafticis occurrat:
planè hæfitanti fimilior & dubitanti hac in re,
quàm docenti aut definienti fuit.Pergamus ad re.
l.quas narrationes .
Aliud ergo adſcribam ex eadem è qua pleraque
reliqua, admirandorum fæcundâ Craozij vrnâjde
Rollone Normannorum duce ,qui Robertus po
ſtea vocatus . Nouerar fuos in latrocinia , furia,
rapináſque propendere : idcircò ſeueras dehis le
ges tulit ; quarum metu polli.ens fibi fecurita
tem omnium , iuſſic rufticos intrepidè ruſticani
operis inſtrumenta in agris rel nquere. Quidam ,
ex agricolis domum reuerſus, ab imperiuna u xore ro
gatus,cur instrumēta non apportaret ducispracepra:m
obiecie. At illa furtim ex agro inštrumenia ſubduxii,
& abfcondit, vt maritum redderet cantiorem , reuerſus
vir in agrum , ubi non reperit , qua reliquerat , rim
ad loci prefeitum defere ; ille ad Ducem , vocatus à
Duce rusticus , pretium accepii amiffurum . lubet ir
prafe lus ignis purgatione adhihite fierem explorare .
Primusconatus irruus fuit, namiginis fierenn non pro
didit , licet omnes rustici fubijeni ſoru inium . Tum
if 2 Dux ,
 320 DISQ VISITIONVM
Dux , verſusad Epifcopum ,Deus inquit, Christia- 1 A ( tu fuit deturbatusd.Haraldusetiam Hybernus,te u Gregor.
norum , fi eft confcius fecretorum ,cur furem non prodiť?
Epifcopus necdum benè firmatum inreligione non cor
ripuit : fed caufam pretendit , quia ignis nondum fu
rem atrigiſſet. Tubetur diligentilles inquirere prafectus
etiam apud vicinas villas. Nec fic quiſquam repertus
eft. Vocatus à Duce rusticus, an cui indicarit ,rem in
agro elle,rogatut : ille nemini , præterquam vxori di
xifſe respondie. Vxor questionibus admota furtum fa
tetur. Tum dux marito clam vocato , Sciebas , inquit,
vxorem furacem effe ,an Ron: Ille, ſciebam inquit. Cui
Dux , cur ergo aut non puniuisti , aut non indicasti?
Ergo iuffit ambos ſuspendio necari. Et hac feueritate
a li.z. Nor legem fanxit a . ] Memoriæ etiam occurrit factum
ueg.c.27. Catholici Hiſpani Arianum Gothum tempore
Lcouigildi ad probationem ignis prouocantis,
cùın enim verbis & rationibus nihil proficeret.
Ejl, inquit , digito meo annulus aureus e : go cum in
ignem iacio, tu candentem collige. Proiectúmqueinter
prunas annulum ita igniri permifit ,vt eis fimilis cer
neretur. Conuerſusg ad hæreticum ait, fi vera eft pro
fecutio tua,ſumecum ab igne.Illo autem reſistente ait;
Immenfa Trinitas Deus,fi quid indignum te credo,
ostende: certè fi re ta eft fides mea, nihil mibi præuale
bunt hæc incendia ſana. Et ablatum ab igne annulum
diutifſimè palma ſustinuit, & nibil eft nocitus. ] Hæc
Gregorius,lib.de gloria confeſſo.cap.i4.verbotenùs.
Sed hîc conteſtatio fidei linceræ fuit ,non iudicia
ria inquiſitio . Verum enimuerò non immeritò
hęc expurgatio ſemper bonorum & Deum timen
tium conſcientias punxit. Legimus enim de Ro
berto Cantuarienli Epiſcopo ,cùm Regi Edouar
do perſuafiffet , vt Emmam matrem adigeret ; ob
ſuſpicionem ftupri cum Aduino Vintonienfi
Epiſcopo commilli, ad hunc ſe moduin expur
garet, & ea ignemaneret illæfa ; timore correptum
in continentem ex Angliâ fugille , ibique animi
- Polyd. mærore breui contabuiſle b .
" irg.lib.8. Non diffimile fuit iudicium per prunas ; quas
Hiftor.
vel in ſinum coniiciebant, vel manu ferebant,vel
Angli .
calcabant. De monacho quodam , qui ve meretri
cem Porphyriam ſeruaret, & monalterio alicui
commendaret,nihil veritus fuit cani (ecum abdu
cerc ,& propterea in omnium irrifionem , & cxc-
crationem incidit , quas ; cum meretrice conſue
in vita B. ( ceret ; narrat Leontius , cum cum ægrotallet ,&
pan.Elec- mortem præſentiret propinquantem , coram plu
ofynarii rimis iullulle adferri thuribulum plenum canden
éle lun.
tibus carbonibus, & eos accepiffe carbones , & in
fudiffe in finum , & omnibus audientibus dixiſſe;
Benedi &tus Dominus,qui olim rubum ſeruauit incom
bustum , is mihi fuerit testis fidelis,quod quomodo meas
vestes non attigit hæc , que eft in ignevrendi vis , ita
nec egoattigi mulierem 1oto tempore vita mea , &c. ]
ludicium idem in Gallia fubiuit B. Briccius D.
Martini in Turonenſi ſede fucceffor. Hunc enim
populus reum peragebat ſtupri cum muliere reli
giolæ profeſſionis cómilli,quęlinteamina Epiſco
pi lauare ſolita,ex aliquo improbo pepererar. Bric
cius iuſſic ipſum infantem nondum menftruum
in medium adferri: & coram populo interrogauit ,
num ipſe pater eius foret ? rcſpondit infans, euin
non efle, ſcd alium quem non nonsinauit. Fiebat
id virtute diuina , led plebs dæmonis operæ ad
ſcribebat . Prunis itaque candentibus birrum im
plet Briccius , & torā defert vrbe illæſus : ſic ſe
à libidinis carnalis Aagitio alienum profeſſus,
quemadmodum Aammis veſtimentum intacuin .
Nec tamen furentibus perſuaſit: ſed ab Epiſcopa.
MAGICARVM
Magni Regis Noruegiæ , qui Hyberniam bello Turon. li.
vexaucrat , filium probauit incedens nudis pedi- ? Sabc .. hiſt.c...
llic.e.
bus ſuper ardentes prunas . Nec humano in cor
xempl. lib .
pore tátùm hæcexploratio obsinuit;ſcd aliis quo- 10.c.2.Ful
que in rebus . Nam Eulalium monachum fiſcella go. & Ma
palmea in ignem iniccta, & illæſa permanens, lu- rulus &
alij.
ſpicione criminis abſoluit f. Rolis verò fidei Ca e Saxo.lib .
tholicæ veritatem , miſſus ad eos à Bafilio lmper . Dan.hifto.
Epiſcopus perſuaſit;cùm ipſis poſtulantibus, liber 13, Cran
zius lib.si
Euangeliorum in caminum ardentem miffus, &
per multas horas ibirelictus,tandem igne exſtin- Norueg .
Eto integer , nec vllo afflacus ardore fuiflet reper- fMarullas
tus 8.De Miſsâ D. IGdoui,luc,vt vocant Mozara- libr. 1. c
bum ,memorant nó diſſimilia Toletani Annales h . xempl.c.4..
B & Zonaras
Qua de re ita loan.Mariana ; Communi conſenſu de tomo 3. &
Gorthica precum ratione antiquanda aftum. Tentatum Cedrenus.
id quidem aliquoties erat , neque tamen ſucceſſerat, & h vide Vil
poſt nonnulla. Vifum eß controuerfiam ignis indicio legam in
permittere:fic eiusſeculimoreseranırudes o agreftes, de re poft
néque faris expenſi ad Christiana pietaris regulam . Hiſpani
rogo in platea accenſo, liber vterque Romanus & Got cas cias
ibicus in ignem proiecti.EtRomanus quidem coniinsio Sanctoru
ex igne profiliis,id populus victoriam interpretabatur:
nam liber alter ſub flammis & igne diu permanens,
illaſus inuenius eft. Rege arbitro ,nihilominus populo
perſuaſim , piramque precandirationen ſuperis pla
cere : quando vterque liber ex incendio euafiflet inco
lumis, & c. ] lib.9.cap.18.de rebus Hispan .
Qui pyram ingreſſi probandæ innocentiæ cau M
sâ ,multos inuenio . Nam & Sophocles , vt dixi ,
agnoſcit morem . Petrus Maſſilienfis preſbyter , ſu
ſpectus de hereſi,Artiochia spſodie Parafceues, Sacro 1
fan &tam Christi Domini lanceam manu geſtans,nudu
corpore,per coaceruatorā laie lignorum ſiruem Arden
tem ; medióſgue ignes illaſus enafir. ' ]Poppo Danus | i Paul. A
presbyter , in fidei Chriſtianæ probationé,veſtem myl. Hiſt.
Frác.lib.4
priùs cerâ copiosâ illeuit,cámque indutus , in me
dio populi circo ,fic fe in Aammam intulit, & per
ſtitit fine vllo doloris ſeoſu ( quod ſanctè affirina
bat ) donec veſtis tota corpori circumfuſa , intacta
Aammis cute,in fauillas redigeretur k. co permoti
miraculo Dani duelli purgatione ſublatâ ,ignis.x Crant
purgationem introduxerunt, fortaſſis etiam cos zius lib . z.
mowit iteracum aliud eiuſdem Popponis factum , metropol.
nam alio tempore , cùm verba Danis perſuaden- isard Hil.
dis vt Chriſtianiferiò fierent, non fatis haberent Danor.
efficacitatis, percunctatus eſt ; Quid fi ad candeniis lib . 1o .
ferri tactum manus eius cernerent intactas , effenine
conſenſuri credirurique:cü &tis ſucclamantibus,Velle:in
chirotheca formam iuflit ferrum cudi,idg ignicam ada
ferri, Rubebat igne ferrum : ille tamen intrepidus ma
num immifit adcubitum , deportauitque ad locum con
ſtitutum.Ibi cùm ad pedes Regis Suenonis proieciſſet,
victa manus dedit concio, fpontè ſubiens lauacrum re
generationis m .] A Theodoro Lectore a hiſtoria re .
m Saxo d .
fertur huiuſmodi tempore :Marciani duos Epiſco- li, 1o. Vvi
pos , vnum Catholicum, alterum Arianum , prin- richindus
E cipiò verbis diſputaſſe de fidci dogmate contro- 13:3. Cras
uerſo : deinde Catholicum , conditionem concer- Daniæ
tatori propoſuiſſe,vt vanis diſceptationibns præ- cap.24.
termiffis , rogum ignis ſecum ingrederetur , & fic a libro 2 .
Collectan.
dei ſuæ veritatem vterque hoc indicio ,Deo com
probaret teſte : denique Arianú detre &taſſe ingre
di , Orthodoxum nihil moratum , ingreſſumque ex
ipforogo multis differuiſle , & nec minimùm vſtu
latú egreflum fóiſſe .Vera narratio : ſed res non ſub
Martiano , verùm ſub Anaftafio accidit,vt melius
à Cedreno & Nicephoro , libr. Is.cap.23.proditum ,
lactabat
 LIBRI IIII. C. IIII..
III
lactabat Sauanarola ſe hoc iudicium lubiturum ; | A
cùm ad tem ventum ſubftituit alium pro fe :ncque
hoc.detrectabar Minorita accuſator ; ſed hoc tan
tim , ne ille Sacroſanctam fecum Euchariftiam
deferret : quod reuerâ diffidentiæ non obſcurum
a cõfer ca erat lignum 2. Fulgolus auctor eſt à loannc Gual
quz ( cri- berto Petrum Archiepiſcopum Florentinum , pro
De Ciardi. lib.uocatione ad iudicium pyræ accenlæ , Simoniæ
3. & Vola- condemnatum b . Sed veriùs eſt id à Petro Alba
terran. in nenli Epiſcopo factum ,qui propterea, Igneus,fuit
Antrop.cú vocatus,teſte Vrſpergenli, in Chronic. priùs tamen
Phil . Co- quàm ille Epiſcopus adhuc crearetur, rem totam
minæus li. adſcribam , exvitâ ipfius Gualberti, ve creditur à
8.hif.cap. Blaſio Melancfio fide integerrimâ conſcriptâ , is
se poſtquam narrauit fæpè à D.Ioannis Gualberti
19:qui illo
pore
vixit. monachis Pecrum illum Flor.accuſatum limoniæ ,
b lib.8.ca. & eius fautores ad ignis iudicium prouocatos,
1.cod.ferè fubdit tandem ; Prefigitur itaque locus & dies quo
modo nar iftud fieridebeat, ve ſigui velint,pofſine coram intueri.
Attone Pi- Locus prafixus eſt in Monaſterio Septimi , quod tunc
forico G à erat ordinis memorali , nunc vero Cistercienfium eft.
Cçſare Ba. Dies fuit quarta ferie prime hebdomade Quadrage
ronio to- sima.Módus probationisfuit eiufmodi, ve in loco pu
Annal. an- blico duelignorum ftrues iuxia ſe fierent, que obtine
no Chriſti.rent in longum decempedes, in latum quinque, in fu
1063 . blime quatuor of dimidium.inter ulraſque vero ftrues
ſemita intereſſet longitudine brachy prunis ardentibus
1 conſtrata , per quam vnus ex monachis tranfiret.Vbi
aduenit statuluis dies efu bora , inuitatur Epifcopus
MI Petrus à fuis , vi accedat viſurus tantæ rei experimen
tum , ne ciuitas Florentina iam diuturna vexeiur al
tercatione. At ille prorsùs renuit: immò ſi qui charum
cum haberent , cos eo accedere vetuit. Sed plebs omnis
vtriuſque fexus , & cleri maxima pars illucpropera
runt. Polliceturfautores Epiſcopi, fiea probatio fuo po
i Fat'! tiatur effe&tu, vt quiſquam è fratribus per ignem illa
ſus tranfeat , fe ipfis fuffragatures, et ab Epiſcopo defe
Eturos.Itaque fiunt Litania & alia preces à monachis,
facrificium folemniter celebratur ab Abbate illius in
ſtituts,clericis & monachis adiuuantibus.Vbi venium
eft ad Agnus Dei , vnus ex monachis fert aquam fa
cratam ad aspergendum , alius thuribulum , ihuris in
& Crazi cendendi caufa, iertius faculas ad ligna inflammanda,
zios ! quartus imaginem crucifixi. Inuocatur á cun &tis De
metro,. minus I ES vs Christus Sanétiffima Mater eius
1 Saxo Hi pleno ore, vt rei veritas declaretur. Sacrificio peracto, D vt autem confeſſionem totam compleuit, & viriusipſa
Dador. deponit cafulam , crucémque manu geſtat Abbas , gai
lib. 10. facrificauerat . Petrus is quóque dicebatur. Litaniis
abſolutis, vnuu ex Abbatibus eligitur , qui clara voce
populo exponat petitionis et fponfionis conditionem .
Deinde Abbas Petrus , cum cruce guam manu geſta
bat , S. loanne interim coram adſtante e orante , in
greditur per medios ignium globos, flamma in fubli
me afsendenie , calcárque ardentes prunas, gua erant
in via inter lignorum incenfas ftrues. Sed priùsquàm
ingrederetur cianctis audientibus, ita precalus eſt : Do
| Sarod.)
10. Voir mine I ES V lux vera omnium in te credentium > peto
chindas miſericordiam tuam, oro clementiam tuam , vt , fi Pe
ao
3. Cr IT usTicinenfis, qui dicitur Florentinus Epiſcopus, pe
is lib.4
cunia Florentinam fedem occupauit:tu aterni Patris E
niz
Filius , tu mea ſalus, in hoc tremendo iudicio , ad me
p.24.
ibro : adimandum festines, & me illafum fine vllis aduftio
alle Stan. mis veftigiis conferues : ficut olim tres pueros in fornace
Babylonica feruasti. His dictis , per medios penetrat
sgnes, neque corpori, neque vestimentis vllo aduftionis
vestigio inharente. Cumque vellet vertere fefe, & eâ
dem via per flammas reuerii, à populo retinetur ,quip
pe iam perspicue rei veritatem edo&to.] Vide mihi ſis
Lector , quàm admirandus Deus in ſanctis ſuis, &
Q. IIII . SECT. III . 321
quomodo diuina ſapientia varios ac multiplices
quali ludos cdat , vt admirationem ac veneratio
nem in cordibus noſtris excitet. Volat ferrum &
in aëre pendet , ſequitúrque manus innocentis
vnius;fugit alium , & cãdentiâ feruarâ mulcis poſt
menlibus inuenit reum ac punit . Popponi chiro
theca eſt ferrea ignica , quod foret ex leni corio
ſuauibus imbuta pigmentis :circa corpus pofitas
cidem adurit veſtes,corpore illæſo ,cdax vis flam
mæ; ſed in Abbatem Petrum ( qui poftea Epiſco
pus Albanenſis )vt fimonia detegatur,ne hoc qui
dem valet ,ſed Babylonium renouat ſpectaculum .
Idem contigit S.Bonifacio ; qui fimili miraculo ad
Tyranni petitioncm ,per medias ignis ftrues,illæ
ſus ambulauit ; & fic Tyrannus , cum Ruſforum
B magnâ inultitudine, impulſus, vt Chriſtiano laua
cro ablueretur . lege Perrum Damiani in vitâ S.
Romualdi capit . 29. & 30. Confer nunc hæc, N
cum iis quæ hæreticis accidêre. Tam procul
ab eis hæc Dei virtus, quàm remota ab eorum
mente vera fides. Duas hiſtorias narrat Cæfarius
c lib.3.mi
Ciſtercienſ. In Cameraco ( inquit ) crailare Epifco racu . 6.16
pali infra hoc quinquênium plures hæretici comprehen- & 17 .
ſi ſuni ,qui omnes timore morris fuam perfidiam nega
uerunt. Miffas eft ab Epiſcopo clericus, qui negantes
per candens ferrum examinaret , adustos harericos eſſe
Sententiaret.Examinati ſuntomnes, & combusti funt
omnes : qui cùm traherentur ad pænam , vnus ex eis
vir nobilis fanguine , referuatur à clerico ad vitam ,
la fortè illum quoquo modo reducere poffet ad pæni
tentiam ,cui ſic dixit : Homo nobilis es, mifercor ini, ó
С
compatior anima rua :rogo e moneo, vt adhuc de tanta
perfidia reſipiſcas, & de errore ad veritatem redeas,ne,
per mortem temporalem , mortem incurras æternam .
Ad hæc ille respondit : Experimento didici me erreſe.
Si ſera poenitentia mihi prodeffe poffet , non renuerem
confieri. Cui cùm ille diceret , pænitentiam veram
numquam effe feram ,vocauit Sacerdotem , confeſſus eft
homo errorem ſuum , ex toto corde Deo promittens, fi
vita concederetur , fatisfactionem . Vi autem pius Do
minus vim ostenderet confefionis, mox , vi pænitens
cæpir peccala ſua confiteri,cæpit of ipfa combustura
in manu pænitentis paullatim minui,qua in tantùm ,eo
aspicienie, decreuit, in quanium confeſſio profecit. Me
dietate confeſſionis peračte media parsplagaeft fanata:
confeſſionis,combusturam tam incolore, quàm in dolo.
re deleuit, & manus pristinam fanitatem recepir. Vo
catus eft vir à iudice ad ignem :ad quem clericus. Qua
re eum vocatis. Vi ardeas,inquit ,eò quod in examina
tione combustus fit. Tunc clericus, ostendens manum
eius faniſimam , liberauiteum à pænis , cateris igne
conſumpris. Hac cum audiffet magister conradus , re
spondit Abbati. Et ego dicam vobis fimile , quod ante
paucos annos apud Argentinam recordor accidiffe.
Decem haretici in eâdem ciuitate,ſcilicet Argentina,
qua e Strasbug comprehenfi ſunt , qui cùm ne
garenaper iudicium candentis ferri conui&ti,fententia
incendiſunı damnati. Die ſtaiuto,cim duccrentur ad
ignem ,quidam ex comitantibus, uni illorum dicebat ;
Mifer damnatuses, age vel nunc pænitētiam ,pecca
ta sua confitendo, ne poſt incendia corporis ,que momen.
tanea ſunt,animam tuam ignis gebennalis aternaliter
comburat . Cui cim ille diccret : conſidero quidem me
crraffe, fed timeo pænitentiam tanta neceſſitatis , mi
nus accepram effe Deo:Respondit ,ex cordecantäm con
filere. Deus efl miſericors de pænitentiam ſuſcipiet.
Mira res ,mox enim ,vt homo confeffus eſt perfidianu,
manus eius plenam recepit faniialem . Tardanie co in
Ff 3 confeſſio
 322 DISQ VISITIONVM
confeffione, cùm à iudice vocaretur ad pænam, confer-, A limbum ; quem nec luo Carnotentis agnoui
for eius iudici respondil. Non iuſtum elt vi homo inno
cens damnetur iniuſte. In cuius manu dum nullum ve
Botgium combuſtionis reperiretur , dimiffus eft. Habe
bar idem homo vxorem non longè à ciuitate manen
tem, horum que dicta ſunt, prorſus ignaram ,ad quam
cum veniffer gaudens , dixifférque Benedi&tus Deus,
qui me liberauit hodie , ab interitu corporis & anima ,
caufam ei exponens :reſpondir illa ; Quid fecišti ô mi
ſerrime ? quid egifts? vi quid propter momentaneum
dulorem receſſiste à fide rua ſana leo Janeta ?magis de
bieras , ſi fieri poſſet , centies corpus tuum incendis
ſubiicere,quam à tam probata fide femel recedere . Sed
quem non ſeducat vox ſerpentinsI ? nmemor ille bene
icy ſibi diuinitùs collati , immemor lam cuidentis mi
raculi,conſilio vxoris acquieuit & errorem pristinum
refumpfit. Deus verò non immemor vindicte,pro tan
la ingratitudine, manum plagauit vtriuſque. Renona
tum eſt incendium in manu haretici , á quia coniux
auctrix exstitit reſumpis erroris, confors facta eſt re
diuiui doloris. Tam vebemens erat incendium , vt offa
manuum penetraret , cum vti non auderent clamo
ribus in villa, quos vis extorſit doloris , fugerunt in ne
mus vicinum , illic ve lupi vlulantes. Quid verbis im
mordr?produri ſunt in ciuiratem reducto. (unt fimulque
in ignem nondum plenè exstinitum milli , & in cine
rem redacti. ] Quid hoc quæſo rei?an hæreſi flain
ma , quod vmbra corporis adconè hæreli debita
flammarum exuſtio , vt cum fugâ erroris vis rece
inlepac
dat ardoris ; & errorem redeuntem ardor
rabilis comitetur ?
Quid ? quod altero quoque ſtupendo planè
euentu Deus comprobauit , & arreptitio vſus car
nifice in hæretico puniendo ? ſet in ore duoruni
teſtium veritas , hi funt Bern . Luxemburgius , in
Catalo.herer . litt . E. & illo vetuſtior Thonias Bra
bantinus ; cuius adſcribain verba : Erat circa Came
racum quidam bærericus astutus valdė , qui metuens
inguri ớ comburi à frairibus Predicatoribus , qui in
diéta ciuitate co tempore plurimos comburebuni, fin
vit ſe arreptum à damone , & ob hoc ad Sanctum Al
cardum in Aſpera ,obſeſſos curare pulentem ligatus ab
amicis deductus eft , vt in ea non hereſim propalatam ,
Ved furiam putarent . Et ut audiuit quidam clericus D
obfeffus à demone & ligatus quod Eligins Boogris ( ſic
enim vocabatur ligatus ) nenipe hat ericus ille , vt
pater ex Bernardo ) poneretur in loco : fubfequente
nočke idem clericus obfeffies diuino nutu foluius ejt,
ggregans mattas ftramina atque Ecclefia fcamna
Super ligarum hæreticum ( Eligium ) cumulauit. Lu
dum autem só furias credens alle diſſimulai, quoudur
que clericus ignem de lampade fumens, comburere he
reticum copii, lunc haereticus exclamauit. Ad cuius
vocem expergefasiti custodes , cim ignem exstinguere
niterentur , clericus arrepto gladio , guem caſu iuxta
leclum invenis, omnes violenier abegie, ca hereticum
in igne combuji.Nec mora,diuino exacto iudicio , cle
ricus à damine liberatus eo plenè ſospes apparuit. ]
Sic ille Boni vniuerſalis libr.2.cap.vlc .
Planè iniraculi plena hæc olim purgatio fuit; &
ideò non iniuriâ ſublata fuit, quia miracu'a po
ſcere non neceſaria , Deum eſt centare . Sed quis
vetuit ? conſtat vetuille Fridericum . I I.lib.2.Nea
ma.Nem - poli.constit cap.31.Ex Decreto etiam Gratiani a,vi
aw
2.4 . deatur Gigorius Magnus . Caue fallaris , facinus
hoc Grariani cſt, vel inſcitia ſcriptoru. Nihil tale
libr. II , Gregorius refcripfit . lege totam illam epiſtolam
g Itri , ad Brunichildam Regină Franciæ , quæ ſupereſt b,
pilt . 8 . pur
videbis pu pur
rp ee chlamydi adiutuin tramineum
urea
MAGICARVM
,nec c par.s.de.
antiqu ior Gratia no , quod ſciam . Sea prohibuit creti poft
Stephanus V. ad Moguntinuin Aichiepiti opum mcdium .
( .ribens ; Ferri candeniis , vel aqua feruiniis exami
natione confeffionem extorqueri à quoliber , ſacri non
cēſ ni canones. Et quod Sanctorum Patrum documen
to fancium non eft , ſuperstitioſa adinuentione non e't
prefumendum . Spontanea enim confeffione vel testium
approbatione, publica delicta ,habsto pra oculis Desti
more, cummila ſuntregimino noftro indicare . Occulia
veio e incognita, ſunt si relinquenda ,qui folus nouit
d cap.con
corda filiorum hominum d . ] Quibus verbis ſubdit fuluifti 2.
Gratianus , non hæcduo tantùm purgationis ge- quæft. s.
nera quæ hîc nominantur, fed & qualibet fimilia
inhibi a videri, cò quòd in quibuſliber talibus cc.in libr.
B ratio quàm porifex addidit aquè procedere intel Damg; in
ligatur. Quod aperiè dictum ,o.vit.d.ca.Mennem , ane 2.9.4 .
vbi legimus , Vulgarcm denique ac nulla canonica
( anctione fulciiam legem , feruentis ſcilicet aqua , fiue
frigida, ignuique ferri consactum ,aul cuiuflibet popu
laris inuentions ( quia fabricante hæc funt omnino fa
eta inuidia ) nec iplum exhibere ,nec aliquo modo te vo
lurus poftulare , immò Apoſtolica auctoritare prohibe
mus firmiſſimè. ] Quæ lanè vltima verba indicant
duorum alterum ; vel li Gregorius ifta fcripir,
quod non puto , iplius hodie regiſtrim muulum
exſtare, & luonem quoque in mut lum exemplar
incidille , in quo nempe tam magna pars epiſto
H
læ illius delideretur : vel ( quod placet ampliùs )
refcripti
cùm hocpor tio cffet,idalterius
fragmentum Gratianum cófudiff
Pontificis e cum
alicuius
Gregorij verbis;veltemporum iniuriâ ex Gratiani
libro titulum , quem huic prafixerat reſcripto ſe
cundo , cotum interiiſſe, licque librarios deduo
bus vnum feciſſe, deſumpta enim hæc vlrima ver
ba ſunt ex epiftol.Alex.1 1.ad Rainaldum Cuma
num Epiſco . & ſubiunge da videntur in fine, cap.
ſuper caufa, ead . 2.9.s.prohibitú ergo hoc ab Alex.
Il. ſed & prohibiium quoque iterum Apoſtolicâ
auctoritate ab Honorio 11 l. qui diſertè teſtatur fcap.dile
ferrı cádentis iudicium, penitùs eſt interdictum ; & i filij.de
vrpote in quo Deus tentari videtur : & mandat vulg.purg.
P
Templarios, qui Liuones hoc iudiciú ſubire com
pellebant, per cenſuras EccleGaſticas cogi eo ab- . Lõbard .
Itinere f. Foliushæc paululú profequi vilum , quia 10.Speculi
poſtmodum fequenti lectione iis viendum erit Saxo.lib.r.
contra Nouicios quofdá, aqua frigida,defenſores. art.3 9.Lc
ges Frilo
SECTIO II II. num , tit.3 .
& tit.14.C.
De purgatione vulgari per aquam . nobilis 2 .
lebat adhibitâ vel calidâ,vel frigidâ, de calidâ quæft.4.
teu feruente conſtat receptam leg bus Longo- 5 Num.s
bardorum , Saxonum ,Rhenariorú ,& Friſiorumg, v.14.cuius
& irreplille per m.lam imitationem poculi Zelo- biżo con
typiæ , quod Moyſes introduxerat apud Iudæos h ; textu faci
ſed hæc feruens Tualu diaboli introducta , illud ve-
lius colli
rò poculum herbarum amaricantium à Deo fuit gas, quàm
ex Latino .
inſtitutum ; qui lolus occulta cordis nouit, & iu- videndi
E dicat , & nequit cum indicat ca mentiri , & verita- quoq;Cy
tim fic ſe indicaturum promiſit Moyfi : qualis fil.lib.4.de
fponfio , cùm in aquæ iudicio nulla habeatur, Theod.i
prauo more ; & præpoftera imitatione , per abu . Nu.q. 10
lum , fuit introducta , & loſeph
libr. 3.an
Nam quod B. Hieronymus, in 1. Reg.cap.6.me
tiq.cap.19.
morat his verbis ; hauferúntquc aquam & cffude: Phil.lib.de
runt in conſpectu Domini . Hebrai tradunt , quod I ſpecial.le.
coram Domino in eandem aquam maledięta congesta gibus Xif
Serél.libr
font: ficur in lege mulier zelotypa hausta aqua pro 2. ver. Zc
barur, ita & idololatre hac agra probati ſunt. Hi vi . lotypia.
delicet
 LIBRI II11..
III Ć. IIII. Q. IIII . SECT . III . 323

delicet qui ſeidola coluiſſe penitus denegabant. Trway A proberur. ] Condicionem hæreticus accipit. Inco
po
duni eriam quod quicumque idololaira banc aquanz rea Diaconus, diffidentia quadam fenturus, vn
gušta ſet , labia eius ita fibi adbærerent, ut nequa guentis quibuldam brachium manumque il joit .
quam ea ab inuicem idololatra ſeparare poflet. Hoc hæreticus negat periculum ſubire : cum Catholi
sndicio idololatradeprehendebatur, co interficiebatur. cus brachium exlererut , hæreticus vidit vnguen
Quod to fequentia demonstrant in eo quod ait: iudi tis delibutum , exclamat aduerfariú magicis præ

cauítque Samuel filios Iiraël in Mafphar. Indicare
12 hoc loco idololairas, ſecundùm legem morti tradere
intelligendam eft. Dicuntetiam quod Moyfes hoc mo
qui fibi vitulum fecerant, probanerit,
du idol lairas,
quando arripuit vuulam & combufit , controtun
vſquead puluerem fparfis in aquam, t dedu ex eo po
tum filios Ifraël. ] Toruni hoc , quia niticur folâ Iur
dæorum affirmatione;nec D Hieronymus affir
mat; libertatem nob's relinquit credulitatis. pof
ſem vno verbo dicere, non credo recu.itis . Si fa-
ctum , Deo iubente factum à Moyſe,de aquæ frigi
dæ probâ , qua iſti vtuntur,nullæ nec reuelationes,
nec teftimonia aut indicia funt diuinae iufionis,
a d.c. Mé- Quare iure oprimo canones eam ſuſtulere anomi
r
am in fin . narim . Superiore lectióe de Carolo Caluo bre ii
& d.c.coe.
liuluifti. ter perftrinxi,ve hîc fufiùs & cla.i' narraré verbis
b Aimoin ' Caroli Sigonij & Aimoinib ; LudouicoGermagnia
uib.s. Hin Rege Francefurii morino ,Carolus Caluus Imperator
ito... Franc. Francia Rex,properè Aguas, Coloniamque conten
C 34.& Si
gonius lib . dit , ut Lotharingiam , qux fræeris filij eius Lotha ij
5. Regui fueral,occuparet Ludouic' ives filios reliquerai,Carolo
1
Italia . munum , Ludouică, ở Caroium cognomine Craſſim .
Ex quibus Ludouicus,qui pererno funere interfue at,
vbi put uum paterni regni fines ingreſſun castra ad
Rbenump fuiffe audisse, ira incenſus, qu dpaternum Decanus Bruxellenſis,quam in H ( paniâ ex codice
C
regnum inu dere eſſet auſus , Francofordia copias mo quodam Bibliothecæ regiæ ,listerisGotthicisante
wi, a que ad alseram Rheni ripam é regione confeder. excentos ve minimú annos exarato ,diligenter ex
Tbi vur: primum deinde graria perlegato perita,cum ſcripſe ar. De alterâ me monuit vir Generofus
neutrum imperaffet :dicem homines cum aquaculids,
toudém phe cum frigode,decemque alios cum ferro can
den'e mifit, oufles experiri indicio , otri regnum illud
conueniret,quod cum pfo pa!er (uus Lu louicm facra
mento interpofico diuiffet. Qui retentata , cùm detri
mentum nullum crepeſene , nihil tamen aqui obtinue
runi.Obid Ludouicus, & c.Sed quomodo ,lentarunt?
fanè iniecta manu in feruenté, & nó adulta,docet
c Annales ritualis adhiberi folira oracio huiuſmodic , Deus
Boior.li.4 Iudex iuftus, fortis, patiens,qui es auctor e amator
iustitia, qui iudicas aquitatem , indica Domine , quod
Sport
oh iustum eſt, quia re ta rua iudicia funt,qui respois fu-
is.Li per terram , eo facis cam tremere. Tu Domine omni.
porens qui per aduērum Fily tui Domini noftri les v
Christi mundum (aluasti, o per eius Paffionem go
nuus humanum redemiſti: tu banc aquam per ignems
th ferueniem ſanctifica ,qui tres pueros , id eft, Sıdrach,
Mfach.com Abdenago, inffione Regis Babylonu miſ
fos in caminum ignem ferua :ti: tu clementiſſime pre
fta, vt fi quis innocens in hanc aquam ferueniem ma
nü mita ,ficut ires pueros fupradi tos de caminurgnis
eripuists, to Sufannam de falſo crimine liberastı:ita
Domine manum ill:. faciam , et illeſam perducas
2690
Ai fi quis culpabiles, vil incraſſanie Diabolo cor in
CH dururum , prafumpferii manim mittere : Ina iustifima
1.4.0 pictas hoc declarare dign.iwy, vt in eius corpore , eua ?
virtute manifestetur, & animaillius per poenitentiam
odi
ſaluerur. ] Non igitur o.e bibebant , ſed inanum
9.10 immittebant.Docet hoc etiam hiſtoria quam nar
slept rat Gregorius Turonenſ. de Diacono Catholico
ap.is com preſbytero Arianod (pucante, & ad fidei ve
Llibidi
ritatem comprobandam fic prouocante ; Fa & tis rei
alle
verilas approbetur, fuccendatur igni aënew , o in fer
‫رام‬ uenii agua annulus alicuius proyciatur, qui verò cum
Cr. 26 fustulerit ex unda feruenti,ille iustitiam conſequicom
pia
Gdiis confidere , non fidei, oritur altercatio . Hu
tag litigantibus fuperuenit Diaconus alius ab. 27%
Ravenna , Hyacını busnomine, firſcitansa , que eſſer
hac altercato, vt verita 'em cognouit ,nec moratus ex
tracto è vestimeniis brachio , in aneum dexteram mer
git: annulus' autem qui iniectus fuerat , erat vald :
leuis ac paruulus, necminus fe.ebatur ab unda quàm
vento ferri po let vel palca. Quem din multimg qua
litum infra vnius horaſpacium reperit , accendebatur
B interea vehementer focus ille ſub slelio , quovalidius
feruens,non faislè puſſet affequi anuales à manu qua
reriis : extraitusg, tandem. Nibu Diaconus fenfit in
carne fua : ſe i ponius prou ſtatut in imo f frigidum
aneum ,. ſummritale verò calorém eporismodis con
linentern , Quod cernens hæ eticus valdeconfuſus iniy
cit man m'audux in en o , dicens : Praftabu mihi hac
fides mea : initcta manu , ontnus uſque ad ojfium
internodia omnis caro ligu fracta defluxo ó fic alier..
cano finem accemur ] Hec ille.116.1.de gior.mar.ca.81 .
Exactiores duas formalis, quàm fit : illa Auen
tini , poſt pripain huius operis edicionem nactus
lum , liduæ ,& non vna potiùs . Eam quæ plenior
eſt mihi fuppeditauit , vir eruditione & religione
clarus & de litteris benè ineritus Petrus pantinus
Marcus Vellerus,omnisantique & nouæ hiftoriæ
callētiſfimus; quá luretus ex Cod . M.S.cum Notis
in epiſtol.luonis vulgauit, quæ in fine adfcribitur
cu dam D.Eugen o , his verbis ; Hoc IVDICIVM
autem petenie Lomino Ludouico imper.construit B.
Eu jenius,præcs, iens vt omnes Epifcop , Comutes, Ab
bares,omnig, populus Christianus , qui infra eius im
peroum eft * bocsudice m defend.ut innocentes, & exa
minentur no entes , nega periuri perdant fuas animas
malum confentientes.Quæ verba non mendoſa mo
dò red & inuti'a valdè. Suſpectum etiam hoc to
tum, nec enim credo Ludouicum fanciuille quid
quam tale,cum incapitula ibus Caroli Magni pa
rentiseus aqur frigidæ probatio difertè prohi
beatur. Deinde quis iſte S.Eugenius ? aut quando
vixit ? Nam de Toletano , non eſtquod ſulpicere:
licet formula videatur eadem cum ea qua Viſigot
thi lart v G: lureri ctiam formulæ defunt aliquot
primæ orationes , & alia nonnulla , quæ exftabant
in illâ Gotthicâ , ideò eam hîc tibi exhibebo,
afcriptis in margine variationibus ex iurerina .
INCIPIT EXORCISMVS VEL
BENEDICTIONES AVA
calidæ , in qua manus.d ludicium
Dei mittitur,
Um homines vis mittere ad cõprobationē iudicij
Cao
bumilitate in Ecclefia prostraiis on oratione ducat
Sacerdos bas orationes ,
PRIMA ORATIO .
Uxiliare Domine quarenubus mifericordian
A de non
cibus.vi qui nostris merilis flagellamur,tua miferatio
ne faluemur, Per.
SECVNDA

1
 DISQUISITIONVM
324
SECVNDA ORATIO .
mas respace et iram ine indignationis auerie :on
que realnm nostra informisatis agnoſcimus tua con
fotaione liberemur. Per
TERIIA ORATIO .
Eus qui conspicis omni vos virtute destitui, inte
nus extelerixlque custodiivid ab omnibusad
D i ſupplices
ser formavibusmuntamur in corport , do à prauis cogi
ta ionibus mundenrur in menie. Per .
His orationibus completis ſurgatur pariter & co
ram homin bus illis cantet presbyter Miſſam ,
& faciat eos ad ipſam Miffam offerre.Cùm au
rem ad communionem venerint : antequam
MAGICARVM
A { nes iuftos qui pro originali peccato ibidem f detenu į al deti a Pant. li
rani,magrapotentia tua exinde liberafti: iu Domine nebantur. gna ,ego.
qualumus miitere digneris Spiritum tuum fan &tum ex gues.
umma cali arce fuper hanc creaturā aques ,gua nos s quæ ab
igne ferueſcere ,diquecalefcere prafumimus,vi rectum 'gne f.a.c.
videtur ,
su dictum per eam ſuper hunc hominem (nomine illo ) h qui.al.
hal.com
comprobes ac manifestes.Te Domine · Supplicirer de
precamur : qui in Cana Galilea figno admirabıls tua probet ac
manifeitet
virtute ex aquavinum fecisti, e irespueros Sidrab,
Mifach Abdenago ,de camino ignis ardentis in al.
lafos eduxısti,Suſannam de falſo crimine liberasti, ce
co nato oculos aperuifti, Lazarum quatriduanum à mo Kal. mari.
numento fufcitaſte , á Petrumk mari mergenti ma deeft.
num porrexifte,ne respicias peccata noftra in hancora
tionem : fediuum verum á ſanctum iudicium coram 1 al.in hac

communicent interroget eos Sacerdos cum B omnibus manifeſtare digneris , vt ifte bomoum pro m al. ho b for.culpe
adiuratione, & dicat : hac reputationis caufa( videlicet illud vel illud ) ad pre minibº in velcauſa
A suro vos bomines per Patrem et Filium feros modo manum ſuam in hanc aquam igne feruen- hoc man . ſuç reputa
hic dig: tione vel,
Spiritum S. & per vestram Christianitatem , quam tem miferit , & culpabilis n ex bac reputationis cau quod val
Sufcepists, per Vnigenitu Dei Filium quem Re fa non efi ,bocei praſtare digneris,vi nulla leſio,º nulla caula ,furs de ſuſpi
demptorem creditis , Per S. Trinitatem , & Per S. maltra in eâdem manu appareat , per quam fine cul- to, videli cor, hica
pa calumniam incerrat . Iterum te Deus omnipotens cet,vel ho Liquoties
Euangelium , o Per reliquias que in ista fancta Ec
micidio reputatio
clefia funt recondita : ut non prafumatis vllo modo ad nos indigni peccatores P famuls tus fuppliciter exo
fcripta pro
istam S. Communionem accedere , nec fumendo com ramus, tot 9 ſecundum verum & rectum iudiciu interio , vel barbara
tuum nobis in eodem loco eiiam maxifeftare digneris, luxutia
municare, fi hoc vel illud fecistes, asi confenfistes, ani voce rep
azuam versiatem inde fcoris,feu qui hoc egit noftis. quatenus hic homo ex hac repwistionis caufa ( IL ) | aut pro tationis , a
qualibet voce re
Si aucem taçuerint, & nullam inde profeſſionem li per aliguod maleficium diabolo injtsgante, aüt cupi. caula cul ptaraccu
dixerint ,accedac Sacerdos ad altare, & commu dotare velſuperbia incitanteculpabilis eftint facto vel pa modo Care feu
dicet more folito : poftea verò comunice illos. in conſenju , co u huius probationis rudicsum f, ubaer- ad prçſens prouocare,
Cùm autem coinmunicant ante altare , dicát, quod ad
iere autviolare * voluerit,malo confiſusy ingenio,mto manum . hucbodic
с o vel ma
Sacerdos : nam in hanc aquam præſumptuofus aufus fuerit mit cule. Als Hifpani
Corpus hoc to fanguis Domini noftri Ieſu Chriſti milterè, rua pielas z hoc declaret : vt in manu eius di P famuli rerincar.
fit vobus ad comprobationem hodie. cPálcen
gnoſci qu:ai, quod iniuftè egil, a & ipfe deinceps per tij.al.
Expleta Mifla deſcendat Sacerdosad locum deſti ſer declle
viram eonfeffionem pæmtentiam agai, e ad emen . al . lan
Itum . voculam ,
narum vbi ipfum examen peragatur. Deferat darionem perueniat : vt iudicium inum ſanctum og I al.repu creatura:
fecum librum Euangeliorum & Crucem , & ca verith in omnibus gentibus declaretur :per te Redem- tates. fors etiam
nat modicam Litan am , & cùm com ; leuerit pror mundi; qui venturus es iudicare viuos ó merikos s eft oota |paulo ante
criminis deeft alia:
iplam Litauiam , exorcizet & benedicat aquam et faculum per ignem . Amen .
valens. obturatú
ipſam antequam ferueſcat , ita dicendo : Item alius exorciſms. illud. habuerit.
Exorcizo le creatura aqua in nomine Dei Patris E autem creaturam aqua , adiuro te per Doum cal.fa & u. Pant.pu
omnipotentis, & in nomine Iefu Christ fily eius, Do tat deelle
prob.iud. voculam
mini nostri: vt fias aqua exorcizata ad effugandam feparauit ab arıda. Adiurote per Deum viuum ,qui te al
omnem potestatem inimici , á conivarietatem eius, e ingenian ,
Pantin . ipfum inimicum : ne valea! a contendere iustusam de fonte Paradiſib mauauit,& in quatuor fluminibus i volens. 1 i lup.
cTát.om
, vel có . Desulls moảo,necmanifestationem eius, isſo prefan- | Dlexere iuffu , er totam terram erigari precepit. Adouro al
coremue
1e per eum,qui te in Cana Galilea ſua potenia conuery puto di nem.
ffort.pro
e. us
aminar I re , qui ventur eſt indicar e vinos moriuo s o fa rit in vinum : qui ſuper te ſuis ſanctis pedibus ambu- {peſcédum
pellar can
quod etiá culum per ignem . Amil, lauit, qui tibi nomen impofuit Siloha: Adiwrote per z ål.taliter lapidi ali
fra eft. Item alium, Deum, qui in re Nahamam Syrum ſua lepra min hoc decla gatam ac
Exorcizo te creatura agua in nomine Dei Patris mel. vific
dauit :dicens, Aqua ſanEta ,aqua bened.Eta ,aqua qua rare di
omnipotentis, có in nomine Iefu Christi Fily cius, Do lauas fordes & mundas peccata. Adoro te per Deum gnetur, exprella
fit ac certa
mini nostri:vt fias agua exorcizata ad effugandam om viuum , ord munda exhibeas, nec in te aliqua phanta- al.Reliqua méiura la
pal.omne' nem poreſta em inim.ci,ab omnem phaniaſmam dia Jia retineas, fed efficiaris fons exorcizatus adeffagan- hæc rurlus pidis depii
haliaim . bols : Vi fi hic homomanum fuam in te cmiferit , dum , euacuandum , ó comprobandum omne men- defunt in mitis feu
- al.miſſu detrahietis
innocens exstirerii de buures culpa , vel vndeaccufarus
cus in eft, pietas Dei omnipotentis liberet eum .Et fi,quod ab
, eftva- dacium , & inueftigandum á comprobandam omnem bPáte mal. ma'lum &
océs veritatem : vt ifte qui in te manum miſerit ,fiverita nare . funiculià
de repura- fit , culpabilis eſt, co d prafumptuofus in ic manum tem habuerit,nullam lafionem in teaccipia : fimen- c Pant.si quoolapis
Eur, pietas mullere aufi fuerii.eiufdem comnipotentis Dei virius dacium baber, iuſturiam , apparear manuscims igne gare . derileba:
Dei libe- hoc declarare in co dignerur : vt omnis bomo rimeat combuſta , vi cognofcant omnes homines virtutem Do- & Papr. vr
ret innoc. comtremiſcal nomen ſanctum gloria Domini nostri: te mun tenrencia
Prælum mini noftri IESV CHRISTI , qui venturus eft
E rellacet
pruosè.al qui viuit de regnat Deus per omnia facula. cum Spirita ſancto iudicare viuos & mortuos ó fa- beas, fic Vis dicas
e al.omai. ORA I 10 . in te ali . iplo lap:
cuturn per ignem . Amen .
fuper eam
pot.virtus Omine ' E's V CHRISTE ,qui es iudex iustus, Poft hæc exuat cum veſtimentis ſuis, & induat quáphan de inuolu .
talmam , to explo
hoc . eum , vel cos veſtimentis mundis de Ecclelia, vt ſupra. Talk suam
faéta funt omnia : Deus Deorum ej Dominus domi id eft , indumento de exorciſtâ , aut de Diaco Ifta
no , & faciat cos vel eum ofculari Euangelium ‫ܢ‬I -ܶ‫ܦܠ ܐܰܚ‬
nantium ,gus propter nos homines noftram ſalutem imiz .
& Crucem Chrifti , & aſpergat ſuper cosde
de fonu Parris deſcendisti, “ ex VirgineMARIA
Carnem aſſumere dignatus es , ó per Paſſionem tuam aqua ipfa,& ipli qui intraturi funtad Dei exa
mundum in crúce redemiſti, o ad inferos deſcendofte, min de illis omnibus bibere de ipfa aqua be
mod ab lumin lemphrieersopionike e innlimalt paltar nne . nedictn, cum aurem dederit vnicuique di.at :
Hang
 LIBRI IV. C.
cie
Hanc aquam
1. dedi tibivel vobis bud probationem , A , etia intrepide iurando,falſos deſe rumores ſparſos,ait,
a Pant. li- | hodie. Deinde imporătur aigne fubiér
calduria , di
gna,ego .
b igncs. cat Sacerdos hasorationes ,quando ipſa agua calefcere
cæperit.
In nomine S. Trinitatis,DeusIudex iuftus,fortis et
patiens,qui es auctor e creator clemens Ø miſericors,
o indicas aquitatem ,tu indica qui iufiſti rectum iam
fuper terram & facis eá rre
dicium facere,c refpicis
mere.Tu Deus omnipotens,qui per Aduentum vnige
niti fily tui Domini noftri IefuChrifti mundum rede
mifti,qui per eius paflionem genus humanit ſubueniſti
e ſaluajti:tu hacaqua fernētē ſanctifica,quitres puer
-rosyid eft Sidrach ,itifach,co Abdenago ſub Rege Ba
bylonis Nabigodonoſor, in camino ignis accējà forna
ce faluaſti,o inlefjos perangetū tuun'eduxiſti.Tu cle
b for.culpe mentiſſime Dominator prajta,vt fiquis innocès ab hu- B
velcaufæ ius b culpa vel cauſa fuireputationis,homicidij, dulie
ſuç reputa rijlatrociny fuerit , ä in hancagua manã miſerit,fal
tionc vel , na ý inlejám inde educas:qui tres pueros ſupradi:tos
quod vala
de ſuſpi Ġ Suſanna defalſo crimine liberaſti.Ita Domine om
cor, hic a - nipotens,fi culpabilis fuerit, & incraſsaie Diabolo cor
liquoties obturaiitzmanī in huius tui elementi feruentis c miſe
reputatio rit,1u.1 veritas hoc declaret ,vt in corporemanifeſtetur,
fcripta pro cranima perpænitētiam foluerur,c , fi ex hoc ſcelere
voce rep- culpabilis fuerit,& per alicuius d mai eficij,autper he
tationis , à bas,aut per diabolicas incãrationes hac peccati ſui cul
vocere -
ã occultarevoluerit,vel tua iuſtitia contaminare, vel
ptar accu
fare ſeu violare ſe facere poſſe crediderit magnifica tua dexie- IC
prouocare, ra hoc malum eu icuet,& eomnium reiveritatem de
quod ad- mõſtrei, Per te clemētiſſime Pater,quivinis regnas
huc hodic in Trinitate perfeita.Per omnia ,
Hiſpani
retincnt.
c Pát.cen ALIA .
ſet decíle
voculam ,
Remus.Deus qui beată Suſannā de falſo crimi
creatura:
fors etiam One liberaſti.Deus qui beata Tecla de eſpectaculis
paulo ante liberaſti.Deus,quifanétă Danielē de lucu leonī libe
deeft alia : rafti, & tres pueros de camino ignis ardētis eripuifti,in
obturacũ
habuerit . libera innocétes e configna factores. Per Dominum
d Pant.pu- noſtrum .
tat deeſſe Etqui manum mittit in aquam , ad ipſum exa
voculam mé dicat orationem Dominicam,& lignet ſe lig- D
ingenium , naculo crucis, & feſtinè deponatur ipſa aqua fer
ve lup.
e Pát. om ués de ſuper iuxta igné, & iudex fperpendat ipſam
nem. lapidé inligată ad menſurá. N.infra ipfam aquam
ffort.pro- more ſolito.Et ſic inde extrahat ea in nomine Do
pellar cam mini ipſe qui intrat ad examen iudicii.Poftea cum
gatam ad magna diligétia fic fiat.inuoluta manus fub figillo
mér . vtfic iudicis ſignata vſque in die tercio ,quo viſa ſit viris
expreſſa idoncis & æftimata.
fit accerta En formulam totam & ritualia , in quibusmul
mēlura la
pidis depri ta ,propterquæ meritò Sedes Apoſtolica prohi
métis feu bair. Quod hic in fine de obuolutâ in tertiú diem
derrahétis manu dicitur,hoc eo retulerim: quia fi præſtigio a
mairculmine liquo manus læla vel illæſa , interca , euaneſcente
quo lapis præftigio rei veritatem apparituram credebant.
depédebat Quoad frigidam puto illam eodem modo in
mihi hæc vſu probationis verſatá:videlicet Deus , vt in fer
fententia uenti innocentis manú ſeruabat ab aduftione in
pellucet
Nifi dicas noxiā,ignis actione prohibita: ſic in frigida aliqua .
ipfo lapi- conocentismanú amburebat, contraria aquæ a
de inuolu- ctioné tribuens, frigiditate naturali in ſupranatu
to explo ralem ardoré commutatâ. Ad hanc me coniectu
feruas el ram ducit ſcriptor vite S.GangulphiMartyris,per
fet aqua hæc verba : Interim ad quendam veniunt foniere
ima.
( Gangulphus videlicet , vxorq ;)vbi his vxorem vo
cibus copellai.Multa quidé de te cõiux paſſim ferútur
fæda c indigna natalibus tuis,cº adhuc mihi quide
propan
son could r.,7'erene an Falsnilla dicantur.Tú illa,
I V. Q. IV. SE C. II. 325
nec ſe vnquam alieno concubitu pollutam. di Gagul
phus:diuina,inquit, prouidētia ,quam nihil fugit, vt fe
res habeat , iam certis declarabit indicijs. En fonshic
propofitus eft,nec frigidusvaldè, nec immodicè calidus.
In hunc igitur immittere manum , & è fundo lapillum
extrahe:& fiquidem à culpâ es aliena, nihil mali pa
tieris:ſin autem polluta es, non finet Deus laterefcelies
tuum . Illa Beati viri, ſicut alios omnes, ita hos quoque
ſermones vecordia aſcribens,incunctanter manum in
iecit in fontem . Ecce auiem ſimuláig, lapıllum fecum
retrahere conata eſt, membris ferè omnibus obrigeſeit,
o in digitis & brachio, quouſque aqua.pertigit , ab
tracta cute,nuda caro cernitur, nihilque aliudmiſera
lla ,nifirepentinum interitum exfpectat g .]. cófirmat g apud S
idem Sigebertus, & ſignificat húcillum fuiſſefon- sium 11 .
Maii .
tem , qué miraculosè ex Campania V Varenas Gā -
gulphus tranſtulerat.conuictam adulterii vxorem
deſeruit: nec diu poft vxoris hortatu ab adultero
fuit necatus.Non igitur hac purgatione ſpectaba
tur,an aquis mergerentur : confirmat, quod rctu
li de legatis Ludouici Regis :quo enim pacto deco
viri ſecum aquá tuliffent,in quam toti mergeren
tur ? miſſos tamen cum frigida, narratAinioinus.
Sic capio quod leges Alfaticæ habebát , vt plebeii
& minoris teſtimonii ruſtici , aquæ frigidæ fe iu
dicio expurgarent h . 6 Rhé. (je.
Alia tamen quoque fuit aquæ frigidæ proba , manil.z.
qua quis in aquam totus mergcbatur:fi emerge
rec tertiò ,vt innocétem abſoluebant,vt docet Ab .
bas in c.licet in fin.extra ne cler.vel monachi , & c.Af
Ai& tus ad Cöftituit, Regni Neapolita. 1.2.tit : 3.vbica
confuetudinem meritò Frideric.2 . Imp rider' , quá
etiá Lotharius Imp.iam antè prohibuerat in Legi
bus Longobard.i Itatuens,vtexamen aquæ frigidę i 1.2.tit.
per legacos & commitlarios imperii vbique inter- 54
dicatur omnibus, & vltra nó fiat, & illo prior Ca
rohus Magnus in capitularib . l.vlc . Prohibuit etiã
K d.c.Mē
Pontifex , quiſquis ille,apud Gratianum k & inua nã in fin .
lidam iudicauit Lucius his verbis : Ex tuarü intel
leximus continentia litterarum ,quod cùm H.presby:e
rum :quia infamabatur de homicidios à ſacerdotali of
ficio fufpēdiſjes ,pradecefforis tui litteras tulit in mediú ,
quibus apparuit eum iudicio aquæ frigida,ſuam inno
cétiam purganiſje,cö epifcopum ſuis eum litteris abſo
luiſe. Ouia verò peregrina iudicia ſuntinhibita,pur
gationem quam pratitii,ufficere non putantes;mada
mus 1 & c.) admittit accuſationé de nouo , & præf - 1c.ex tua
cribit purgationem Canonicam iuratoriam . Vo- rū.de pur
cat autem iudicium peregrinum , , quia alienum à gat.canó.
canonibus & more iudiciorú ab Ecclefia recepto .
Et quia folebat aqua huiuſmodi, per clericos be
nedici,ideò ad ipſam probationem hoc pacto tol
lendam : dum non inuenirentur clericiad hoc mu
Enus : Canxit in conc. Generali Innocent.3.ne vllus
clericus purgationi aquæ feruentis aut frigidæ ,feu
ferri candentis ritú cuiuſlibet benedictionis , aut
conſecrationis impendat.c.fententiam fanguinisne
cleri,vel monachi fæcul. & c.
En tibi formulam benedictionis ex dicto libro
Gotthico , vna cum collationibus formulæ editæ
à Iureto .
INCIPIT EXORCISMVM AQVÆ
Frigidæ .
VM hominem vis mittere ad iudicium aqua fri
Cida
gidedob comprobationem , ita facere debes, Acci
pe illos homines,91405 vix mitterein aquam. Adduc eos
in Ecclefiæ , et corã omnibus illiscaret presbyter miſsä
Gg e frac
 NVM VM
316 DISO VISITIO MAGICAR
ninarum
á fac eos ad ipfam mulam offerre, cum autem ad | A Deus exercituum ; qui etiam regnas o dorninaris per purgario
communionem venerint , antequam communicent, infinita facu'orum ſecula , Amen. ncminc
narrabille
interroget eos Sacerdos cum adiuratione iſta , inſtituit facramentum . Per quem olim & pop. Iſraëliticus f. pedibus
dicat, wranfiuit , & ex aqua ferrum quod cafu ceciderat Heliſeus diui
Adiuro vos * hominesper Patrem & Filium & Spi na virtutc contra naturam natantem in ſuo manubrio redire fecit : vt
al.omn.
** al,vnige. I ritum ſanctum , et per * Chriſtianitatem quamſuſce n. m . I. hunc hom . ſi in al. culp. eſt ex hoc q. 1.obitcirur ( cili, aut opere
* aut conſenſu, ſeu conſcientia, vel quolibet ingenio. Sed per virtutem Do
nitum Dci piſtis, o perSanctam Trinitatem quam * docuiſtis,o mini noftri IFSV Chiſti reiice ex te & fac illum fatare ſuper te quatenus
filium & p: per iftasSanctas reliquias velſančiam venerationem , cognoſcant fideles Chrifti nullú maleficiú , nullá præftigium diuinæ vir
S.T... t uti pofſe refiftere, quod non detecta fiat & omnibus manifeſtum . Ad
* ali deep | quæ in ifta Eccleſia ſunt, ut non præfumatis accedere
, ad hoc fanétum altáre , nec iſtam ſacram communionē iuro 'etiam ,te per virtutem eiuſdem D. N. IESV Chriſti,vt ad laudem
docuiſtis illius cui omnis creatura ſeruit, & cui cæleſtis exercitus famulatur cla .
fed additur, accipere vllo modo ,fi hanc caufam veſtra reputatio mans S. S.S.D. D. & vt nobis adiurantibus & eius mifericordiam obfc .
&
Qum E. nis ( hoc eft illa vel illa ) feciftis aut conſenfiftis, aut ſci
per fan crantibus obedias,Qui regnat & dominatur per. 1.C.L.
vágelium tisquis hocegit.
& per fans In Gotthico exemplari immediatè ſequitur alia
Ctas reliquias quæ in iſta Eccleſia funt , vt non præſum . vllo modo
oratio : ſed rectiùs exemplar Gallicum titulum
communicare,ncquc accedere ad altare , fi hoc feciftis,aut conſenliſtis
interferir.
qui hoc cgerint, B Hominis coniuratio .
Adiuro * te homo N.per inuocationem Domini * al.Adiu .
* al.nullus Si autě tacuerint,* aut nullăprofeſſione inde dixe
noftri IESV Chriſti,per omnes Angelos « Archange- rote &
hoc dixe- rint, accedat Sacerdos ad altare, & more folito comuni conceitor
los,& per omnes Sanctos Dei, & per tremendi diem in per patré
*rit,
al. ante cer.poftea verò cõmunicet illos,qui inquá mittendi ſunt.
dicy , e per viginti quatuor Seniores qui quotidie & filium
* add. al. Cum autem communicat, dicat ſacerdos * ad altare,*
laudant, e per quatuor Enangeliſtas Marcum & & fpiritum
ad laudem Corpus hoc o ſanguis Domini noftri IESV ſanctumn ,
Matthaum , Lucam & Ioannem , o per duodecim d & per lan .
& gloriam CHRISTIſit vobis ad probationen, hodie * .
poftoloss co per duodecim Prophetas, c per omnes sa eta & in
ſui & ad Ec Expleta miſa * accipiat Sacerdos crucem & E
étos Dei Martyres,per säctos Cöfeffores os fačtasvirgi- diuiduam
clefiç fue uangeliū & infenfum efpergant ad locum deſtina
cum asperſione aqua benedicta vbi probeniur. nes per Principatusde Poteftates,per Dominationes, o Trinicatë
vtilitatem. tum & per om
per Cherubino Seraphingper omnia ca
viriutes cælori
al. expl. Et cùm venerint ad ipſum locum * det illis homini nes Ang.
Si & Arch . &
mif. faciat leſtia Angelorum agmina, Adiuro teper tres pueros.
bus bibere de aqua benedicta.cùm autem dederit
aquam be Cdrach, Mifach, Abdenago,& per cētū quadraginta peromnes
nedictam uniquique dicar.* quatuor milia Martyres, qui pro Chrifti nomine pasji Principa
ipſe Sacer tus & Po
dos, & pergat ad locum vbi omnes probantur. Cum autem venerit ad ſuni , o per S. MARIAM matrem Domini no teftates,
ipſum locum der illis hominibus bibere de aqua benedicta. ſtri I É S V Chrifti , oba per populum ſanctum Domina
* al.letapiam faciens omnibus pro eadem caula Dominum deprecanri. Dei , e per illum baptiſmum qui te regenerauit tiones
bus, det examinandis bibere de aqua benedi&ta, o cüm dederit. quoque &
per manus Sacerdotis. Adiuro te * ve ſi de hoc furtum
virtutes,
aut homicidium aut adulteriü aliqué feciſti, aut cõſen & per Dei
* al. Hæc * In libro lureti magna hic in ſeqq.eſt confu taneum exinde fuiſti , ( ſic habes cor incraſſatum a reduia,
aqua fiat fio , & vt fup. quædam inaniter repetuntur. Ex
tibi ad pro induratum , vthoc approbationis Dei iudicium , per Cherub .&
quibus tamen videntur quædam poſſe expli aliquod maleficium euacuari vel euertere te poſje Seraphin ,
bationem
hodie . Per cari . facere credideris.ſi culpabilis es euaneſcat cor tuum , & per dié
Dominum Hanc * aquam dedi vobis ad probationem hodie:
nodrum non ſuſcipiat te aqua iſta, neque vllum malum poffe * iudicij
Poſtea coniuret aqua,vbi illos mittere debet dicës ita .inimicus contra hoc elementum præualere, ſed manife- Dei : nec
Telum
Chriſtum, Nota in ſeqq. mutilum eſſe noſtrum exemplar tetur vel declaretur Dei virtus in ifto loco per inuoca- non & vi
D
qui eft ve Gorthicum , fupplendum ex m. ſ.Iureci : quare tionem Domini noftri I ESV Chriſti. Propter hoc tuor gintiqua
rus iudex ex vtroque concinnabo,quali vnamn formulam , obnixé te deprecamur Domine facfignü tale in homine res quiquo
& iuftus. Iuretiana tamen lectione in marginem relata , ifto ,vtſi culpabilis eft reputationis cauſa,declaretur per tidie lau
ne confundam . hoc iudicium tuum rei veritas of nullatenus eum reci- dant Deú,
* quia te & per
Adiuro te aqua in nomine Dei Patris omnipotentis, piat aqua iſta. Hoc autem fac Domine ad laudem oo
ſegregauit quite in principio creauit, * po te iuſſit miniſtram bu quatuor
ab aquis gloriam tuam , per inuocationem noministui, ut omnes Euangeli
ſuperiori . manis 'neceſſitatibus, qui etiam iufſic te ſegregari ab cognofcant, quia tu es Deus nofter benedictus a lau- tas, & per
ſanctos A
bus & iufl. aquis ſuperioribus. Adiuro * te per neffabile nomen dabilis. Per immortalia ſacula fæculorum Amen.
defer.hu . Domini , videlicet IESV M Chriſtum filium Dei poſtolos
* c al.
neceetiam viri,ſub cuius pedibus elementū ſecalcabile prebuit:qui quoque,Martyres & Confeſſores, necnon per ſanctam Dci Genitricem
MARIAM , omnéfque virgines , & per cunctum populum ſanctum
per inuifi- etiam baptizari ſe in te elemento aquarum voluit. Ad Dei,velper ſanctum baptiſmum in quo renaruses. Si tu hoc malum fe
bile & in ixro cisam te per Spiritum ſanctum , qui fuper Domi ciſti , ex quo culparis , vel aſſenſum aur baiulafti ,aur in domum tuam
effabile namin te baptizatum deſcendit * Adiuro te per fan recipiſti, aut inde conſcius , autconlentaneus exſtitiſti coram omnibus
nomen dicito . Quod fi diabolo fuadente celare difpofueris, & culpabilis exinde
Chrifti ctam for indiuiduam Trinitatem , cuius volütate aqua
es:euaneſcat cortuum incraſlatum & induratum , & non ſuſcipiat teaqua
I ESV fe- rum elementum dimijum eſt, « populos Iſrael ficcis ver e incredulum & ſeductum :vtdicatpopulus, quiaDeusnofteriudexeft,
lij Deiom Itigiis tranfire fecit :ad cuius etiam inuocationem He cuius poteftas in ſæcula fæculorum , Amen.Hec formaverbis brevior & fac
nipotentis lias ferrum ,quod de manubrio exierat,fuper te natare cinctior eft,ſenſustamen conuenit cum Gotthica.
* feqq.mutila mendoja,
p. calcabi- fecit, Vtnullo modofufcipiashos homines ,nomine I L. * inimici. Panti.
lem præ- illo ſi in aliquo funtculpabile:, de hec quod illis obii
buifti qui ciunt,ſcilicct aut per a erazantper coſensit,aut per vllü Poſt coniurationem autem aquæ exuat eos veſtimen- 1 )din al.
etiam in * al. fan
ingeniū.ſedfxcias eñ ſupernatureſuper te: Go nulla poſſit tisſuis [ @ induat eos veſtimentisde exorciſta , & alli ctum Eu.
te baptz.
cótra le facerc aliqua tanſa maleficiorú,nulláque preſti get in eis fingulariter ſinus recta conſuetudinis]faciarg & Sanctá
dignatus
eft. al , gia demonum concinnari, vt inueſtigario Dei vel ma cos oſculari* Euangelium & crucem & poft hac af cr. & fan
* al.qul te niſeſtaria poffit occultari. Adiurata autem Per nomen pergat ſuper vnumquemque ex ipſis de ista aquabene- ctificatis
inuifibili omnibus
Dri Chriſti precipimus tibi, vt nobis per nomen eius 3 'dičła , & dicat adiurationem ſeguētem , & proijciat cos
ſanctifica aqua be
ione facta obedias, cui omnis creatura feruit : quem Cherubin col starim fingulariterin ipfam aquam.Hac autem omnia nedicta.cí
tum , ad a ' laudant, dicentes Sanctus, Sanétu :, Sanctus, Dominus facere debet ieiunus: neque illi antea comedat,neque timore,&

C ipſi qui
 LIBR- I HIL. C.
sacrentia
0. Der filus I ipſi qui eos mittant .
C. de eius cle Sequitur exorciſmus.
mentia.
mus proiiciat Exorcizò le creatura aque in nomine Dei Pa
i aquam . tris omnipotentis.c in nomine 1ESV CHRISTI
Vt He nihil
implius fily eius Domininoftri,qui regnat cum Patre Spi
IC
. habet cod. ritu fanćto : vt fuas agua exorcizata ad effugandam
S Iureri. e euacuandam omnem poteſtatem , comnephanta
ma diaboli vt ſiiſte homo deſcenderit in iſtam aquam ,
e innocens eft de huius reputationis cauſa , pietas
Dei omnipotentis liberet eum,co recipiat eum tuum -
lementum . Etfi culpabilis est as praſumptuofus in
iftam aquam defcenderit non eum recipiat, ſed de
charari dignetur virtustua in eum :vt omnis homo ti
meat contremiſcat nomen gloriæ tue fanétum , Per
cuncta ſacula ſeculorum , Amen . Domine libera in
nocentes c configna factores. Amen .
Habes (Lector) ritú vniuerfum huius probatio
Ais per aqua frigidá qui olim in vſu , &qué cano
ńcs Pontificij verano : non proprer verba vel ſo
lemnia riqualia , quæ pleraqspia ,etſinon defint ali
• qui in his næui:fed propter ipfam ré,& quia hçc à
vulgò paullatim rccepra fuerant Pontificibus ,ta
iné Ronianisreclamatibus:Nam Porifices merito
damnabant hanc Dei temerariam tentationem , &
miraculi quali ludaicam poftulationem. Ex obler
uatione dignum eſt obiingille paulatim vbique
Pontificiam prohibitionem , primùm quo ad reli
qua crunina :deinde poſt
: D. Bernardi tempora
criam quo ad herehm : abuſum denique ha fille
in ſolo crimine Maleficij ſeu Magie : ita tamén
hęlille in hoc crimine , ve fine vlla Dei inuoca
tione , fine vllo ritu pietatis aliquid præferen -
te, quaſi per ludum ludices hac probâ aburan ,
tur quibuſdam dumtaxat in regionibus. Nam
hodie in multis Germaniæ locis maximè VVeſt
phalix circulo, vtuntur hac probâ, in maleficisin
dagandis: quas enan fama , vel aliaruin depolitio
ne lulpectas habént : eas ſtatim abſque vlteriore
inquiſitione capiunt , capraſque extra vrbem de
ducunt: & in aquam frigidam ita coniiciunt , vt
dextra manus limftro pedí , finiftra vero dextro
pedi lit alligata: & fifupernatat, veneficas yes Daquis emergendi: idą; ſubingreſſo corpus demo
hementiùs ſuſpicantur , & idcirco duriori ſub
ijciuntquæſtioni :lin ſubmergantur, innocentes
eſſe credune.De hoc genere purgationis ſeu potiùs
probx, hactenus inter Catholicos, quibus illibata
canonum auctoritas probè conftitit, illicitam eſſe :
ſed Nouatores,qạià Romana Eccleſia deſciuerüt,
mirè digladiati. Licitam eſſe mordicùs defendit,
Arnold . Scribonius Philoſophus Marpurgenlis:
illicitam contrà oftenderunt prolixè , non V Vierus
folùm & Bodinus : ſed in ſuper libellis ex profeſſo,
Ioannes Euuichius, Hermannus Nepaldus, & Au
guſtin. Lerchemcrus; & ex I. C. Oldendorpius, E ftantialiter in lagis diffúndi: & , ſpiricum fine lua
Horoiann. loano. Borcholt. Venarorius & alij
quos citat & fequitur Godelman , lib. 3. de Lamys . omnes efle à dæmone poflellas, vt ſunt arrepcitij
Cap: 4. quos ego , vt eiuſdem ſectæ homines non
imagni fa :io ,fed hæreticoshæreticoScribonig ob
Esculus in fcio ; vt faltem intelligant Nouatores: hanc effe
ber Colo tuorum communem opinionen ), à qua in iudicijs
wir apud non tam temere deberent recedere. Poſtea pro
Gymnica
anno dije libellus cuiuſdam Iureconfulci: qui , ex Ca
1968. De- tholicis vnus & lolus, hucuſque ( quod ſciam )
félio pro- fcriptis hunc iudicum abufum defendere conarc
ba che
tur . Res magni eſtmomenti:& proindè diligen
frigide ,
&c . cer , von obiter tractanda & diſquirenda veri- :
cas , , non verborum copia , ſed rationum momen
Ii. fit . Satanam , vtDei lictorem eas fuftinere : & quia
III . 0. V. SECT . 12 32.7
A. osób... VÆST LOV:
De proba for votant ) aquafrig :da,qua ftragi
bu explorandis en Ciermania
02.11gu idam viuntur
Ini
7.3.1911. III.
9.E CT IQich.08!
Diſcutitur opiniodrariones AdolpheScribonys: 10 $
$ b sis ; А
Ilhi Adolphus Scribonius, huius: len ::
'
VV The renciæ , & praxisziqdiciarę acerrimas
defenſor, coriatur eam ftabihre rationibuspareim
phyſicis;partim hyperphyficis vad phylicam enim
B pertinet,quod dicit de dæmonis leuitare, ſagatada
pondus füper aquas fuftiiveterad Theologiam ve
tò , quod de odio & antipathia aqux ac lagarumu
Sed vekoe'commodisintelligatury accipite diu
Eta illiüs ,velunt à Richio a foorafontacar: cuirj & $ 129
alij ea referchtes, hae in rez conſerciuntbisnon enib Godel
contraho etſi poltim facile '; ne quis mccalumnia man.d.c.4
ti ſuſpicetur. Dicit ergo ille, hanc fupernatatione & Bins.
Sagarum proudnite ex Satanicâ levitace giv't caula cófesi.ma
efficiente. Saranam enim ohle natura leuiffimum , Ictic . p.2 .
vtpote plus de nere, quam de aquaparticipantem conc. 7 .
& ideo poſle'illas ſuſtențare fuper aquis: duobusdub. 1.
modis; vel fe fupponendolagis; & eas quafi darto
eleuando: vel etiam fe ijs vniendo , & tori itlarum
corpori,occupatione & ponieſione quadam , in
fundendo: non quidem hypoſtarica wnione, ale
mixtione phyfica intrinfecè coadunando;ſed leui
care ſibiconnata illis quodammodo , per præſen
ciam ſuam , data & quaſi communicata . cacode
mon ergo ( inquit ſubſtantialiter in lapisdiffufus, cus
retinet, quanrum ſcilicet ad ipfum fpirssum.quo finefun
effentia eus inhabitas , non quanrumsadıfubfantam
partium corporis fagarum . Lenitas ergo ea nan :eft,quç
i forma corporis immediateprouens ; fedaduentitia,
externa , & aliunde accepta. ] Hayc ille, vt obfcures
fic fanè mendosè. Obfcuriffimè: quia velhoc tan
cùm voluit: fagasà dæmone ſuſtentari, prærogat
tiua leuitatis, quæ ex aërea natura in co vim habeo.
ne ; vt loter fubingredi energumenas :tuncque illas
emergcre more vtrium inflatoram : vel , fihoc nó
voluit, certè falſiraté ſententiæ non incellectæ his
inuolucris verborum perperá coaggeratorum co
texit & obruit. Mendosè verò , quia vterque mo
dus ille ſupponic dæmonem aëreum habere cor
pus: quod alibi refutatur . igneum potiùs haberet ,
& fic ab aqua extingueretur , vel aquam , excale
facerer, & ebullire cogeret: quæ ambo experientię
& rectæ rationi repugnant .
Illa etiam ſecum pugnant: cacodæmonem ſub
eſſentia eas inhabitare. Quis etiam credat fagas
ſeu energumeni: & vt fuere Gergezenorum lues ?
hocipfæ lagæ negant , & experientia refellit. Si
obſider, quomodo apparet foris illas accedens?an
duobus tum eft in locis ? an verò exit & redit ,
cùm lubet e poſſet credo : fed fic facere non
( credo . Deinde li hoc facit eius leuitas: cur ce
teri energumeni non æquè leges , cur fubſidunt
in aquis ? cur merfi porcorum illi greges ; quia
noluit eos fuftinere : iam ergo non leuitas illa
naruræ dæmonis,fed voluntas hoc operatur .Hoc
verum cft & eo redit res , cum addit Scribonius:
Gg '2 hetori
 ION YT
SIT CA RVM
UI AGI
D ISQ VM M
328
Iictori non licet præſcriptum iudicis excedere, j Aydło, ſcientes vol ētes renunciani,á nihili Dei & creats
ideò fieri, vt nec conres mergere , nec inſon ris opera,nihili ordinationes, y creaturas,facientes,pec to / zuis
C !!
tes ſuſtentare dæmon queat : nc inſontes pericli Çatores, o apoſta :& omnium alioriífirint peſſima, Cum
tentur, euadant fontes impunitæ. Sed hociam ad anteng bod fcelerein totomundonullüfceleftiusvngira
hyperphyficam refugium eft , de quo ſtatim . Con definiri ausrepiriri poffit,quid debisem dicere? sijasa
tra illam leuitatem fortiter etiam vrget, quòd gra nö fubmerguntur aquis,id fieri'ob peculiarem iſtä anti
uitas & leuicas proprietates ſunt rerum corporata parhiami,videlicet quod elementū aguanolit illas intra
rum :quare non magis conueniunr dæmoni,quàm alueum ſuum recipere ,fed omnino refpuat de omnibus
animerationali.Sed audio, neſcio quam fpiritua modis fugiat:hunc
fcilicet in finē, vtpeccatrices eiuſmo
lem leuitacem . Si quia dæmon ſpirituali leuitate di manifeftentur.Nam creature inanimatæ feruiunt
przditus eft, hoc poteft: certè & anima poterit; predicationi & gloria nominis diuini : vi ſcilicet cæli,
quæ ipla quoque fpiritualis cora,. & proinde ita quod, elementa enarrant gloria Dei,ium alias,tum
louis tota ; & tota in toto corpore , & inligulis in hoc:fi peccatum ☺ iniuftitia ab illis reuelata punia
corporis partibus fubftantialiterque diffula n , on tur. Aqua in baptiſmate est ſacramentum est fignă ,ejt
inbabitar modò , fed informat etiam , Hoc verò B Sigillum initi interDeum in hominem baptizatú noui
non poffe animam norunt , quinatare non 'no federis. Quid niigitur eodem modo,fignum ant india
o
funt, & aquas aliquand ingreſſi. Si anima leui cium ejfe poffit,diſſoluti illius,cfracti iterā födéris.Et
cashocnon pore ft : ratio clam at , nec dæm one m banc rationem fiuecauſam facillimè dixerim effe ves
corp us ingr effu m poll e, rati one fuæ leuit atis. fi riff imam : vrfi alia nulla admirrenda effe videantur,
ſuſtinet ,fuftinere: quia corporea illa mole poren vna tamë hac recipienda fit. ]Hactenusille: in cuius
cior cam loco poteſt moucre, ye dodum libro le verbis quædam lunt verifima, ſed non aptè allata
cundo . ad id probandum ,de quo ambigebatur. in quibus
Confugit tandem Scribonius ad Dei volunta facilè agnoſcas (piricum illum , qui fcripturæ'teſti
tem & prædeſtinationem : Quid,fi,inquit,dicerem monijs gauder abuti ,& lemper Tummavi adniſus,
Deum ipfum fagarum , quas fcilicet vere red nouit, yr mendacio veriras ancilletur. Spirituales illas a
corpora fingulari quadă & fpecifica leuitate induere, quæ prærogatiuas , regenerationis ratione illi
qua in ſuperficie aquarum ferantur ? inde certè non fe competentes agnoſcimus, Catholici . Sed quid li
queretur , Deum ab operibus creationis non ceffajſe. dicerem cum Principibus Nouatorum , quorum
Ita enim prediſponere potuit,ut fique faga futura fine, clummam puco Marpurgi effe auctoritatem : præ
fpeciali quodam modo in aquis nequaquam ſubmergi rogatiuam hanc aquæ fingularem non effe :
debeant. Virum verò boc omnipotentia diuina con nonne corrueret huius' antipathix fundamen
trarium effe dicetur? utrum etiam voluntati, quia non tum ? At eccé , Lutherus , cùin ab eo quæſirum
exprefsè fignificatum eft in facris litteris: minimè. } fuiffe : num , deficiente aquâ liccar -baptizare
Nos vero illud fatemur Deum poffe cùm lubet. in lacte, aur cereuiſia ? principiò quidem inopina
dubitamusan vnquam libuerit. indicia nulla inue tâ fortè perculſus interrogatione , hælitans, dixit :
nimus, cur credamus voluiffe multa habemus ar id diuino iudicio committendum : recollecto
gumenta ,quæ noluiſſe , & nolle doceant. ideo pe poft fpiritu, & illo ſuo afflaru entheo , ſubiunxit:
timus probari, quam affirmant, Dei voluntatein : quicquid balnei nomine nuncupari poflet, id cen a la col .
& experientiam , quam adducunt teftem ,vt falla lendum minimè ineptam baptiími materiam a. loqu.con
cem non ſemel, mox refutabimus. Quæ verò de Neque Martin. alter ,Kemnitius ille , Leiſeri ora- uiuia.c.17
nouâ creatione addit , non extra chorum modo culum , fatiscertò credidit , num elementum hoc
ſunt ſalcancis , fed etiam delirancis. quid enim ad aquæ nçceffariam baptiſmo materiam præbe
m a Dret : hoc enim fi Chrifto Domino affirmanti b . b loan . 3 .
re ill ?
B Addit , Aquam ipſam ſaga's in ſe ferre non poſ & Apoftolis magiſtrum fequentibus e , credidil- v.si
c Acto . 8 .
ſe . curpuras? quia (inquit ) Deus opt. max . ſuoprug let : nunquam quæſtiones illas : an hic vel il V.36.& A
dentiſſimo iuftiffimog, indicio ab omnibus inde féculis te liquor, lic naturalis & vera aqua , ocioſas vo- cto.10.v.
elementum aqua pradeftinauit falutarihominis laua callced :cum iis , de necellitare aquæ ad baptif- 47. Epheſ.
cro, vt qui à peccatis abluendi effent, a Chrifti Eccle mum fiue de neceſſaria ſacramenti huius ina- 5.1.26 .
d Exam.
fie initiandi', buius baptiſmate vierentur, ó per koc tcria , inquiratur . Nec etiam Caluinus id credi
cóc . Trid .
medium noni homines faćti,quaſiper ianuam in Chri dit: qui apertiſſimam Chriſti Domini locutio- ca.z.feff.z
Ifti regnum ingrederemur , qui prius reiecti fueramus. nem loann. 3. allegorico ſenſu accepit: & , per
Quandoquidem , inquam Variniano quodam odio eas aquam , intelligi voluit, non elementum illud a
accuſat , & reycit; vi ſimaxime provirib.tentent,non quæ : ſed ipſum ſpiricum Sanctum , qui dicatur
tamen ſubmergi poſſint. Ecce iam ( lector ) non à aqua, eo quòd animos noſtros abluar :quia fine
dæmone peticam caufam efficientein , ſed ab aquę baptiſmo ſaluari hominem poſſe putauit : atque
naturâ . Quia inſitum illi odium in maleficas.inli. ita præiuit , clarúmque fignum Anabaptiſtis lu
tum autem ab auctore naturæ : qui cú aquas crea- E ftulit ad gehennam . Sed nos hæc omnia Lu -
theri, Kemnitij, Caluini deliria deteſtamur. vide
bat ,iam mente cunctorum præſciâ.ftatuerat aquas
fore falutis noſtra inſtrumentum , itaque infeuit rit Scribonius tamen , quid illis fic refponfurus, fi
odium aquis,illarum quz falutis & lux & aliorum hæc lua dogmata torqueant,in imaginariam anti
oſores , & vexatrices . Sic enim moxexplicar. Er pathiæ chimæram . Habemus Catholici, Dco laus
habemus arietes fortiores c . Miramur interea, & vide in
quodnam ( ait) eft illud,odiumiaqueDeo placuerunt, fr.feet . 3 .
quib. vfurparispeccata bominum ablueret,arg purga Caluini ſtrophas,atque tropos: & Lutheri vecor
ret: in baptiſmate Chrifto Dei filio nomina noſtra pria diam iuxtà ridemus, vt enim de hoc nunc loquar
cùm & lacte , & iulculo carnium lige herbarum ,
mum damus, eius albo incorporamur ,adeóque in ci.
uitatem Du vi germani ciues recipimur: ideog, omnes, & vino , & limilibus liquidis abluipoſſimus, ne
qui falsimodo fierivolunt,facra huic aqua baptiſmali gari non poffet illa balnei vſum præbere poffe:
immergi ,acpargari oportet: at fage:spreto iſto diuino & quo quidque ad abſtergendum aprius : hoc
lauacro:toti Trinitati, Deo Patri, Filio ó-Spiritui fan- | etiamefficaciorem baptiſmomateriam prabicu
rum, an
 LIBRI IIII. C. i III1.
fum.an crgo id quod Hebræi vocant.aquam pedü? | Alua eſt,& inaudita:quare nec veroſimilis,nec cre
pax auribus quæ lo & naribus fit, lordet fætétque dibilis , nec tura. feilicet alia nobis media Devs
Luthero ſoli,eiuſquedelirium hoc protetuè tué non reliquit, ad explorandam veritatem . Signum
ti , tale lauacrum ,tale balncum contingat:ſed eâ le eftiniti euin Deo fæderis : hoc ſcimus & credimus
ge,vt,pro honeſta ( trigileculâ , illi ſcopæ taxeç,quis
bus ftriginenta deradanrur, & ainurca nitro con
dita,pro ceromate ,adhibeantur: ficque Stringatur
toto enixè corpore,pumicetur,levigetur,nitul illo
mundius,nihil bellius,nihil augiæ fabulis dignius
inuenietur.
Quid ais Scriboni?Vatinianum aquæ in lagas
odiú eft;an ergo aquaprædita rationerideò enim
irafcı belluas & odile negant philoſophi, quia ra
tione carent. Metaphoricum , inquies , odiuin
intelligo : & quale in plantis cernimus.Sedi etiam
talis in plantis amor, qui tamca in aqua , & aliis
eleinentis nullus cernitur ,nifi quædam ad locum
ſuum , quoniam is ad eorum conſeruationein pu
tatur facere, proponfio. Si fagas odit aqua , ce
teros amer. vnde hoc probabis ? faceris video
naturalem hunc amorem non efle vllun : nec o.
dium ſanè : led vis fupernaturalem hunc affe
ctum eſſe. quæro , an eius fibi confcium ele
:? non dices conſcium .
mentymn aquæ, an ignar
quid enim ablurdiùs ? quia nec ſenſu quidem
præditum , quanto minùs cognitionc? & hoc ne
cellarium foret , vt ſagas â ceteris diſcerneret.
ſed non diſcernis etiam , cùm & hæreticos alios
& hypocritas fic ,DiuiBernarditempore ,expueric . c
Eius verba poſtea recitabo ex ſerm.66.in Cai.Igna
rum ,eft ergo, & fic mouetur à Dco.Nouone morú
quoties faga aquis iniicitur ? non hoc facis ex.
plicat :: & videtur velle {emper hoc operari de
cretum Dei , ab eo tempore quo Deus aquæ
elementum creauit : & ex hoc Dei decreto le
mel ſancito, vim hanc aquas accepiffe, ficut her
bæ nimirum vim illam fibi fimilis per femen , pro
ducendi, lege illa primitiuâ , qua iuffæ Genef. 1 .
Germinet herbam terravirentem o facientem ſemen ,
Gc. Nihil dubito , li hanc legem Deus ab initiò
poſuiſſer aquis,ħanc illis in perpetuum vim com
petituram . Sed vt hoc credam à Deo factum ,
necelle fit alias adferti probationes , vel ex ſcri-
pruris , vel ecclefialtica traditione.in re tanti mo
menti ſolis nici coniecturis ; hoc verò nec lobrix ,
nec fanæ ,mentis eſt,velſapientiæ . Omnes nos ſa
lucari lauacro ablui neceſſe eſt,vtfaluiſimus : quid
tum nemo hoc Catholicorum negat :negant non
nulli Nouatores.Huic lacro bapriſmati,cotique ſa
cratiſsimæ Trinitati lagæ renunciant:hocquoque
faremur, & ideò cunctis fuppliciis digniſsimas, &
ſcelus earum atrociſſimum profitemur. quid inde
conlequitur: Odere idcircò illas aquæ & exſpuúr
onus moleſtum.credo,vt aquæ viuæ cadauera :ſed
fors hoc propter aquæ & aeris copiam , quæ in ca
dauera le inſinuauit. Viua corpora mergerentur;
non ſupernatarent.Verùm audio hocfieri,quia la-
i gas aqua prodere mauult, quàm celare crimen : &
fic quali præconem agit.ſcio creaturas omnes lau
dare Deum , & gloriam Dei eparare :fed hoc non
faciunt, eo modo,quo loſue iuflit Achanuin dare
Deo gloriam.non quo Pharizæi id à cæco nato e
xigebant:fed fuâ pulchritudine,ornatu ,vtilitate, &
cfficacitate ,quá ipſis Deus tribuit,opificis & crea
toris fui bonitatem fapientiam ,diuitias & poten
tiam hominibus annunciant . Illa verò cófeſsio &
indicatio , & vt ita dicain præconiú , faue mauis ac
culatio : quam confingit Scribonius.ſacris litteris ,
cóciliis, Patribus, & Ecclefiafticismonumétisno
Q. V. SECT.I. 329
diċenti.Deo ſignum ve credamus candem efle fie-,
deris violati , poltulas ? da ſimile teſtimonium ,
& credemus. Das nullani ? non credimus iſtud ,
qui illad confitemur,Deindenon aquæ quatenus
eft aqua ; v inſtrumento , neque ve figillo y ſalu
tein tribuimus noftram led quatenus ad aquam
accefsit forma baptilimalis. falubriter illa abluit,
quando verbum -acceſsit ad cleinentum : tunc
eniin hictum eſt Sacramentum , quod nudum
priùseratelementum . Tolte verbum : nec facra
mentum-, nec figilluun agnofco,tunc dicain aqux
laudem Dci& gloriam nebis anunciari per fer
& rain ,per aerem , perignem : & quærá carnon hae
aquæ lagas prodarit cur illis aer ſpiritum non
reddit difficiliorem , & lentâ proditprkfocatione?
cur non ſüblidit terra , & medias haurir, vt fic pro
dantur?cur non aer illas ſolo allidit; & vicifsim re .
Cultuve pillasíterra in aeré repercutit?cur ignis il
lis communem fecum cereris præber creaturis ?E
quidem fi odio lunt vlli elemento ,igui erút odio :
nam ignem illæ præ ceteris elemétis odere; & mu:
tua ſolet eſſe antipathiæ ratio . Sút & alia plura,de
quibus ſequenti Sectioné.
SECTIO II .
Excuſſa fententia ý rationes I. C.cuiufdam Catholici .
с
C.quem dicebam , & cuius parco nomini , pri
mum dictuin Scribonii de Diabolo ſagas ſulté
tante reiicit , cenfet enim nullum hic efle factum ,
nullum minifterium ,ncq; operam vllam dæmonis,
fed Dei omnipotentis folius, per ſuos miniſteria a c.vlt .
les angelos bonos , id exſequentis a. Qua in re, 2 38.
quam minùs ſecuram fit ingreſſus viam mox o
Itendetur :illud autem ab co conluliè fuit additum b ſupra
239 ;
his verbis b ; licet fepe holitor fit opportuna loculus ,ta'
men multùm intererı Dauuſne loquatur ad hæros :
ideò ne ſciétia vel ſenſuum altitudine potiusquam ex
ercity Chriſtiáneque, charitatis pondere har feripolle
videar : torum dependere me à ſanctæ matris Eccleſia
auctoritate profiteor ,nihilque quodeidē in vllo aduer
ferur, determinatè , multo minus obftinate, defendere
velle. ] Salutarem profectò claufulam exoſculor,
& hancilli mentem gratulor, ſperóquc futurum
vr,cum *Eccleſiæ ſententiam Canonibus priſcis lu
culenter expreſſam yiderit ,cum rationum fuarum
& imbecillitatem , & communis ſententiæ vim ,at
que momenta diligentius perpendit , librarítque;
leſe illi fit adiuncturus.prudentis ſanè eft,commu
nem pocius Theologorum & Iuriſconſultorú Ca
tholicorum ſequi orbitam :quam recentiú & No
E uatorum ratiunculas, prima ſpeciefucum aliquem
acuminis præferentes. amplecti, Maiorque apud
ſinceri iudicii homines auctoritas, eſt traditæ à
fummis Pontificibus praxis & doctiſsimorum to
tius Europæ virorum ſcriptis conſignatæ :quàm
aliquot lacrunculatorum ,vulgiopinionem ſequé
tium ,periculolæ experientiæ , & vſurpationis.Ego
nihil in hac tractatione ſcientiæ exquiſitioris vc!
fenfuum alcitudinis profiteor : ſed tamen ſtu
dium veritatis , & diligentiam , & lucem non
nullam , pro ingenii mei cardicare , & impe
ritia ſcribendi , fpondeo. Spero concerrato
rem , vt vult alios iplum ab omnibus fermè
Gg 3 diflen
 330 DISOV ISITIO NVM . MAGICARVM
1 dulientientem benignè ferre:non ægrè laturum , lija , afferunt probæ huic etle locui ,quadozad.pusores
foluipli non confentia ,vt cum tot viris claritsimis
& doctiſsimis conſpirem & lentiam , view .
In primis quod fupponit pleró lguc ludices hac
hodie vtiprobâ:id ( cio verum non eſſe:nili for
tafsis de lola loquat ur Germa nia . Nam'i n Italia , nonic
Hiſpaniaque ( vbi illibata Canonum auctoritas )
penitùs nulli eâ nunc vtuntur. In Francia & Bel
gio , vel nulli omnino:vel,adeò pauci , vt eorum
ratio habenda non lit ::isque non niſi indoctiores,
& rurales iudices. In ipla Germania ,doctiores,
quique hunc vſum improbare cæperunt : & illi
iples quinondum deſeruerunt, cum ſcrupulo .&
anxietate , metúque erroris id faciunt : vt patet
ex epiftolâ V Veltphalorum ad Godelmănú mil
fa, & eiusoperibus inſerta. Plerique etiam , vrl .
C.illi Germani quos citaui quaft.4.fect.ult.teſtan-
tur, iam paullatim in deſuetudinem multisin locis
cam abire. Hoc ergo ſenſu vera eſt inſotiprio, o
peris illius:hac proba plerofquehodie indices vri.Hoc
præmiflo.
Sententia ſcriptoris illius ( vt eam non minùs
fidè, quàm compendiosè totam antè oculos pro
ponam )in lumma hæc eft: Quando indicia ſufficie
fua ad comprehenfionem adſuni,tunc comprebendi de
bere : ( quod certum eſt) quando verò contra incar
ceratum venementiores præfumptiones(etiam ſpecies
facti) accederent,tales vi communiter ad tortura ſuf
ficientes eſſe poſent: tunc non esſe confeſtim qu ſtroni clitarent,pariterque grauida & pariui proxima eſſe:;
ſubyciendos, jed ad formius robur precedentium indi
corum ,probam hanc aqua primitus adhibendam : no
ad reum per hanc conuincendum :fed præparandam
ſıc ille n & nuniendum toriure viam ,co momentum faciendū.
tunto confidentius a .] Conſidera (lector ) iuxta hanc
fententiam duo ,primùm concedere auctorem, ad
pænam fue fupplicium inferendum non efle ad
hibendam hanc probam : ſed tantùm ad torturā.
Deinde quoad torturam : ea non vtendum iudi
cibus ad ſupplementum quando deſunt ſufficien
tia ordinario iure indicia : fed tantum ad confor
fationem præcedentium indiciorum , alioqui ſa
cis validorum ad torturam : idque dumtaxat , vt
D c num . 31 .
iudex fic confidentiùs poſsit ad torturam pro
cedere . Ex quibus paret primò , quàm exigua sit
& quàm non neceflaria ad iudiciariam inquiſi
tioncm hæc proba . ſolùm enim prodeller ad tor
turam , idque non nilì quando iam ad torturam
ſunt indicia fufficientia. Ñ ſunt ſufficientia iã non
neceſsitatis res eft ,(ed abúdatioris tantùm caute
la ; & quaſi curiofitatis . Rursus,ſi certum à Deo
miflum lignum eſt : cur non vt ad torturam , lice
tiam ad códemnationein quoque adhibeatur, co
dem modo ? v.g.vt confidentiùs iudex códemnet.
Immò maior videretur elle necefsitas huius pro
bæ :quando teſtimoniis conuicta ſufficienter laga,
torturam tolerantia elufit : quam in cafu , quo pro
bam aducrfarius requirit : adeò, vt nifi omni tem-
pore prohibita hæc foret ,tunc potiùs ea vtendum
viderecur.
Illud etiam non capio , quod fubdit,pleraſquei
leuioribus indicys comprehenjas vbigenerali inquiſi.
tione facta ,nulla que idminicularētur indicia ſuper
uenirent, aut anie aut poft aqua probam :purgatione
canonica indicłazac eiurationefplemnipremiſa, per
ipfos dimiſſas eflè o reſtituias.(ſic ajuninu . 28. ) be
nè quod dimiferint:non benè,quod probam tunc
inſtituerint . Nam G tantum erat indicia atl captu
răſufficiétia ; ius illis non erat, ex ipſorumet ſen
tentia cogendi ad hác probá: tunc eniin dumtaxat
1
illas pro capruta ,vehementciores aliæ prætumpuoth ci
nes accederent & infurgerene, quaesinhuonter -
ad torturam fufficerent (vt diétum ab iplis nu.2. , 'n
Deinde fi hæc , legitima proba . lpecies eft: ad tas
am purgationen veniódym mimèfuit.com
do enim ,velmergebantur,veknoft'mergebátul:
cur vc inoxias non foluis ? curadigis ad vitellora ?
nonne farexputyátä, quæ Deoiudice-expurgatari
cercè conditio hæc vulgarium huiufmodipurga...!!
tionú ſemper fuit:vt quibus euentusfauillet ,ci fe
iudex fruitoré exhiberet: abfolueretquc, que veh
aqua vel ignis abloluiflet.Sifupernatabant : quid
adhuc teftimoniis egebacis certè nó nili,quia pro
bæ veftræ in omné partéin certitudinem nouera
tis.non ergo hæc Deimiraculú eft : li incerta; fi due
B bia .Vos ipfi præiudicio veſtio cauſam prævarica
mini .
Sed addunt b experiméta innocétiú quorūdá,
nu.29 . &
qui,cùm vellèr probarefpontè ſua,mergebantur: b
10.
ficque faſsi ſunt cognatos affinéſque-luos, quos
videbát immerſabiles, verèculpæ reos effe:immò
& ipli ſe accuſacords ac vindices præbuerunt. V.
núque narrár exéplú his verbis.E diuerjó cõrigut ve
iula quada ftipitearundineo nixä ( que ante coplures
annos maleficij, vnà cú marito forore , infimulata
6 cặprebēja ,bis fupplicio abſumpriscillam quod le
ujores tã cõrra fe quam cotra ceteras præjūptiones mi
in exilium fueratrelegata , vbi contra identidem
minatum ac ſub pæna Magstratusinterdictum , proa
nincia ac habitationifuæ fe intuliffe:-( cóprehenfam ac
aque ad ſubmergendum boc anno 1594.adiudicatam ,
carnificique traditam ,tanta poten:ia aquis ſeſe ſa itus:
interdu ü vfque ad humeros vidēdă extulifjest quafi
ebulijffe, & profiluiſe, w demergète, & obtrudēteeam
fæpiùs coro carnifice ſubaguis vix côtineri potuerit:ex
ftuitque tum multoru ſermo,ipfam niſi tanta veheme
tiâ căto per carnificē fuiſſetdepreffa,ac in aquis deren
1a, facili o quidē celeriori negotiosquam homini effet
poſſibilesenaraturam ac cuaſuram fuiſſe.} Hanc fcri
pror , hoc indicio fretus c,nihil dubitar maleficam ,
& comburendam fuiffe potiùs,quàm ſubmergen
dam.Ego hic rursùs hærco. ſi comburenda : ergo
vult indicium fufficere ad mortem , & contradicit
ſuæ poſitioni; qua ad tortura dútaxateo vtendum
cenfuir d:Item ,ſi conto eam ſub aquis carnifex po- dnum.24
tuit detinere & mergere :non igitur Deus hoc per
ſuos miniſteriales angelos bonos exſequitur , &
lagas arcet ac repellit-ab aquis,vt poftea dicet ipſe
n 238.Nam quis hominum robur vincat angelo
rum ?ſi angeli expellebant: qui fieri potuit, vt con
to carnifex,angelis contranitentibus , eam potuc
rit ſubmergere , & aquis præfocarc:Nó igitur erar
cur dubitaret , & tam multa fcriptor ille medita
retur circa hanc facti fpeciem c ;ſed paucis poterat e n.32 . 33 .
e concludere , hic effectus à vi naturali non ma 34 .
net; nec à Deo manare putandus : non cnim Dei
voluntasy & miniftrorum eius efficacitas , in hac
vna malefica irrita forer :reſtat" , ve vis enaran
di extrinfeca fit , & ab illo : qui hominum gau
der interritu ac deceptione: cuius tamen cona.
tus omnes à miniſtris...juftitiæ Deus , ve plu
rimum , patitur fuperari . Video hic dæmonem
conantem pactis conuentis ftare , & lagam vn
dis expellentem : video vincià conto carnificis:
qui id fieri poteſt?certè digitus Dei hic eft , carni
fici victoriam tribuentis,quia iudiciú Dei exfequi
tur.Si hçc & cófimilia veriſsima meditatus fuillet
1100
 LIBRI 1911 . C.
non confugillet ad illam regulam , qua putar difti-
a hum . 35. cultates omnes decidi & exhauriri a. ludices indi
cum feqq.
E cys que ad torturam de iure fufficiunt precedentibus,
poſſe in ſupplementum plenioris & legitima probatio
nem , fine conſcientia lafione , ita facere , vt diluci
do , o ſtrictè littori mandato, fufficienti interuallo
uallo interiecto, apparere ipfis ac omnibus circumſtan
tibusyde natatione delſubmerſione delate , ſufficienter
poſſit. ] addit & alias cautelas circa modum . pri
mò hoc interuallum ynum effe debere , & aliquá
to laxius,faltem ad folius iudicis non carnificis ar
bitrium diſtinctum & temperatum : deberéque
iudicem aduigilare , vt omnis fraus, collulio , fu
cus, indiligentia, vel iinplicatio abſic. Cautela học
bona eſt, li res ipſa licita foter. Solent enim om-
nes mergendi & natandi imperiti , fed & periti ,
dum merguntur: antè quàm aquis præfocentur,
aliquoties fupra aquas capite & interdum humeris
efferri, conante quantum poreſt natura hominis
conſeruationem . diligenter itaque videndum ne
quid tale hic eueniat, quod Magiæ afcribatur, vel
miraculo . lded ſuſpicor addi ab auctore :iudicem
omni cura pérfpicere debere , quid naturæ : quid
mirculofo indicio fit tribuendum . Sed fruftrà Tunt
cautelæ omnes : nec vlla humana prudentia vnqua
porerit fanctum efficere, quod; quia illicitum eſt:
vitandum erat . Neque nunc diſputamus , quid iu
dici faciendum vt hoc indiciuni exerceat cautè &
circumſpectè a ſed an vllo id ei modo liceat exer
cere?
Quod poſtea num.38.requirit, non accedere iu
dicem ad hoc experimentum , niſi vehementilli
ma, & pluſquam ad torturam ſufficientia præcel
ſerint indicia : id pugnat cum ijs quæ num. 24.6
num . 35. dixit, fufficere præſumptiones vehemen
tiores, quæ ad torturam communiter fufficerent.
li ſufficiunt, quæ ad torturam ſufficiunt:curnunc
requirit, pluſquam fufficientia ? fi præceſſerunt
plufquam fufficientia: quid hac opus probâ : ſicut
enim ad condemnationem ,vbi reus legitimè con
uictus, vel , ipfa facti notorietate, res luce meri
be. 2. de dianâ clarior eſt;hæc probaforet ſuperflua b: Sic
proba. etiam , ad corturam ſuperflua erit: quando ſuffi.
cientia ad eam habentur indicia. Nec enim fuper
Auæ inquiſitiones iudicibus permiſſæ ſunt , vt do
cebitur lib . ſeg.
Quod addit num.39. diſcrimen eſle inter male
ficos & alios criminoſos : & in maleficis , propter
difficultatem probandi, majorem licentiam iudi
cibus concedi, vt ſcilicet hæc aquæ probatio ad
mitraturzin criminibus ceteris non admittatur, ſed
in ijs canonicæ & ordinariæ purgationes ſufficiát.
item , peculiare eſſe hoc in maleficio , quod licet
Panormitan . ( quem DD . alij vereres ſunt ſecuti)
cenſuerit in aquæ frigidæ purgatione ſupernata- E probam peragere per eum qui aquæ præeſt cle
tionem elledocumentú innocentiæ :tamen in ſolo mento, Multa in ijs deducendis accumulaç , non
crimine maleficij contrarium notandú, id vt gra cerca, nec probata.Et quamuis omnia forent cerra
tis dicitur, gratis poſſet negari, & ex dictis D. Ber & probata, nihil tamen nos ca premerent.Eſto e
nard . ſermon. 66. in Cant. in fin , vbi idem here & nim Deus impedit ne dæmon nos opprimat, vt vult
hypocriſi tribuitur, falſum apparet. Nobis nunc
tamen id eſt minimènegligédum, ex eo enim pel
lucere poteſt vanitas vel probæ , vel defenſionis
eius.Erenim fi hæc proba ad condemnationem in
ftitueretur poſt torturam , aliquid fortè ad ré per
tineret , quod de difficultate probationis in hoc
criminç prætexitur. Nam difficultas tota , quæ in
hoc crimine peculiaris iudicibus occurrit; inde
naſcitur ,quod lagæplerumque tormenta eludant,
per fomnum vel indolentiam : anre tormenta ve
IIII. Q. V.
V. SECT . II . 331
A rò , ad indicia quæ pro tormentis ſufficiant,longè
plura inuenias momenta contra fagas, quàm con
tra adulteros, vel nefariæ veneris reos . plures e
nim correi ſunt lagarum , & hoc crimen non oc
cultiùs admittitur, quàin iſta quæ dixi : in quibus
vnicus dumtaxat eſt conſcius, & ſecreta thalami
quæruntur, quodque dici folet, etiarn ſoli & aſtris
reliquis ea occuluntur . Cùm itaque velit auctor
hanc probam ad torturam dumtaxat præmitti :
norr eſt quod in hoc fagarum crimine peculiare
ius introducat.Ceterum quod à ceteris criminibus
non modò hoc excipit , ſed etiam contrariam illi
quandam ab extrinſeco conditionem appingit :
fcilicet etſi criminoſi alij iuſtè accuſati mergantur ,
B tamen in hoc crimine fagasmerginon pofle. hoc
certè, fi ratione criminis fieret: conſequeretur cas
mergendas : quando de alio crimine ( putà furti )
acculatæ , iuxta ricum illum veterem , de quo Pa
norm.egit,aquis inijcerétur, fi noxiæ forent:quę
ro igitur , mergentur, necne : Si mergendas dicat:
contrà; fed illam quá narrauit num . 3o. patet, mer
ſam non fuiſſe vi ponderis ſui , ſed violentiâ conti
deprimentis: & tamen ſagam fuiffe dixit, & dam
natam dixit, quia exſilij mandatum bis infregerat ,
atque ita non propter maleficium , nec enim catio
nemaleficij ad aquas damnaffent,vbi moris eſt ad
rogum mitti iuxta leges imperij.Si dicat ncnmer
C gendas: certè iam fequitur , hanc ſupernatacionē
non eſſe introductam dumtaxat à Deo , ad dirige
dum iudicem, in eius criminis iudicio , de quod di
ſceptatur.tunc enim non ageretur, nec iudex in
quireret, an eller rea maleficij,ſed an effet rea fur
ti, pura, vel adulterij. In quibus criminibus deci
peretur cunc hac proba iudex. Nam dum de fur
to quærit ,fi non mergitur ( quia faga ) certè ab
ſoluet eam quæ verè furti rea fit , quia non demer
la : & idcò à furto immunis cenfenda. Nec ad rem
facit, quod hinc indiciuin capiet maleficij. Quid fi
enim nulla concurrerint alia, cò quod etſi ſaga lit,
nulla tamen de ipsâ ſuſpicio habebatur? certè iudi
cis officium erit dimittere : quam miraculo Deus
fagam effedocuit. Sinon dimittit: iniquus eritiu
dex, qui furti ream , diuino expurgatam iudicio,
non dimittit. vides in quot ſe ſtimulos conſcientiæ
inijciant: quihas Nouitatum ſuperſticiones, vul
gariáque ſequuntur opinamenta. Nunc videamus
quibus rationibus ſuam probam defendat, & fin
gulis ordine reſpondere conabor. habentur eins
cap . 2. & toto poſtea cap. 4. vbi excurſionem vná
prolixiſſimam addit , qua narrat & defcribit Dei
prouidentiam fuauiſſimè omnia regenté, & mor
talibus optimè , ne dæmon illos decipiat, proui
dentem : & per angelos cuſtodes etiam fingulorú
elementorum omnium ſaragentem . hanc quidem
& poſſet: ergo nullum lædit ? vbi lob ? impedit
Deus ne nos, aciudices & magiſtratus præcipuos
ad lubitum decipiat ?ergone ſemper & omnes ? vbi
Achabore deceptus pleudoprophetarum ? vbi Su
ſanna fallo criinine damnata ? Quod denique dicit
num.223. pauciorum miraculorum hodie cauſam
elle,fidei inconſtantiam & reporem ;ea quidem vna
eſt; ſed melior alia , quia ſtabilita ia femel fide,mi
nor eſt vel nulla neceſſitas corú.Et quod num.226 ,
laddit opera omnia rerum crcatarú ſiue bona , fiue
mala
 ONVM
DISQUISITI
332
inala Deo eſſe attribuenda,id niſi ſanè explicetur, A / æqualem in maleficio , atque in ceteris crimini
catholicum non eſt. nam culpæ mala ſcu opera bus. Generaliter & ſine criminis vllius cxceprio
quibus peccant homines, Deo, qua mala ſunt,tri
bui fides vetat.Sed puto eum de actu naturali ta12
tum: & non moralifenfiffe .
Primum argumentum eius,pro hac probâ , eſt,
inter alia multa , id quoque à iudicis arbitrio pen
dere, vt probationibus ijs pro arbitrio vti pollit,
quas adhibendas iudicat , & ijs credat, quantùm
ijs probatum exiſtimet , vt Hadrianus impera -
a l . 3.6. tor cenſuit a . Respon. Probationes iudicis eate -
eiulde D. nùs eſſe arbitrarias , vt ijs ex legum præſcripto
de teftib . fic ycatur: vc nullas aſſumat , quæ iure prohibitæ
ſunt,qualis eſt ifta de qua agitur:nulas ctiam , quas
Deum offendere vel putet,vel putare debeat,qua- B
lem iſtam effe poftca oftendam . hoc fanè quod de
arbitraria iudicis licentia in criminalibus læpè ia
étatur, luis cancellis, & Iuriſperitorum ſanctioni
bus , poſtea lib . fequ. includam , & licentiofam
proteruiam voluntate , pro ratione , abutentium ,,
frenis velur infrunitum animal conſtringendam
moderandámque docebo .
2. argumentum præſupponit , iure canonico non
prohibitiam eſſe hanc purgatione in crimine ma
leficij.quia ius canonicum non dicit exprefsè ,non
licere in hoc crimine hac probâ vti ; & quæ ex
prefsè prohibita non ſunt, illa ítare non prohibé
b arg.l. rur tum quia creſcente delicto modus pænæ &
nec no 28 tormentorum debet creſcere c.Ex hoc fundamen
$ . quod
eis in to fic argumentatur . Hoc crimen quotidie auge
verb. Iedlcere videmus: licet igitur judici genera veritatis
prohibeat inquirendæ inuenire noua, non prohibita. quod
D.ex qui- probac multis DD . dictis generalibus. Refp. Fun
bus cau. damentum preſuppoſitum eſſe vanum ,falfúmque.
maio. in Quia fic poflet probare in maleficij crimine ad
integ: eruendam veritatem ,etiam duellum indici à Prin
. D. dega cipe pofle. Nam nec duellum in maleficij crimine
ticircle
pæn . indici, eſt iure prohibitum , expreſsè factâ men
F tione maleficij. ſic poffet de ferri candentis proba
hoc idem inferre. Sed cùm in his , pateat illationé
huiufmodi non efle faciendam ; fatis apparet, nec
D
de aquæ frigidæ probâ,hoc dici poffe. Sicut ergo
duellum fieri non poteft ad probationem malefi
cij , idcirco dumtaxat: quia duellum fieri genera
liter prohibitum fuit: non poterit etiam hæc pro
baadhiberi, propter eandem generalem prohibi
tionem . Nec eniin ſolent leges purgationem ali
quam prohibentes addere, vtnon liceat câ vei in
tali, & tali crimine: ſed ſimpliciter vetant câ v
ti, qusa qui generaliter prohibet , omni in re id
probibet :qui furari,is prohibet aurum , argentum ,
ferrum furari : qui candente ferro expiriri prohi
bet , is prohiber experiri in omni cafu , quo ratio
. Qui ergo prohibet canon
prohibitionis procedit
vri iudicem probatione aquæ frigidæ , prohibet eâ E
dc.Men vti in omni crimine. quia nullum eſt crimé, in quo
nā in fin.z
qu.s.iunc. prohibitionis ratio æquè non militer. ea enim hîc
c.in libro eft, quia ſuperſtitioſum , & incertum , & cum Dei
námque tentatione coniunctum eſt hoc genus probatio
in fin . 2.9 nis :vt ipfimetCanones indicant , citati fuperiore
conſului- 9.ſect.3. in fin. d ů ſect. 4.e. ex quibus difertè, &
ſti 2.9.s . annulantur tales purgationes aquæ frigidæ , & pro
ec.extua- hibentur litigantes eas præſtare, & iudices prohi
nude perbentur poftulare:Et Doctores omnes tam Theo
non.c.len . logi , quàm luriſconſulti ad vnum , hanc accepere,
fibi
tentiá fan- ve generalem prohibitionem , neque putarunt
guinis.Ne vilun crimen cxcipicndum , neque vnquam de
clerici,vel maleficio excipiendo , in hunc vſque diem vel
fæcul . ſomniarunt ;quia videbant prohibitionis rationem
MAGICARVM
ne (nullam enim addunt ) locuri ſunt Theologi ,
iurifperitique. D.Thom . in 2. 2.9.95.a.8 . in ad.3.
o ibi Caietan. D. Anton . 4. p.tit.15.c. 34. 9.2 .
Binsfeld. 2. par. de confeff. maleficor. q . 1. post vlt .
concluf. Pet. Tyraus libr. de demoniac. edit. 2. Pei .
Gregor. libr . 48. Syntagm.cap.19 . Abbas in cap.li
cet in fin .ne cleric. vel monach . Matth . de Afflict.
ad libr. 2. Conſtit. Regni.tit . 31. Turrecremat, in d.
cap.conjuluiſti. Abb. ú Ancaran. in cap.fin.de pur
gat. vulg. (vbibenè loquitur )Andr. Alciat. in Com
pend. Iudiciarij proceſſus. Iudoc. Damhauderius in
pract .crim.cap. 43. Nauarr.ca. 11. Manual. num .
39. Nicola. Remig.lib.3. Damonolat.cap.9. Andr.
Gail. libr. 2. de pace publicâ cap. 7. num . 24. ( vbi
ficut á Ancaran. expreſsè addit , cje Mortale pec
catum ) loann. Althuz. admoni'.ad Iudic. idem ie
nuere Ioachim . à Beust, Borcholi. Venatorius o aly
citati à Godelmanno d. cap. 4.num . 23. num . 27 .
qui addit, hanc communem Dd.fententiam , approba
ri quoque ab omnibus facultatibus Iuridicis Acade
miarune Germania. Sanè cùm canones fic exprefl'e
loquantur, & generatim ab omnibus Dd . intelli
gantur ( nec enim vel vnum Theologum Catho
licum , vel vnum luriſconſultum pro fe adducunt
aduerfarij.Cuiacius enim in Feud . tantùm inemi
nis moris priſci, non verò cum laudat vel probat)
nonne ab Academiaruin & Doctorum recedere
communi conſenſu , canon'um innixo & menti &
verbis , propter leuiculas rationes , temerarium &
inconſúltuin eſt admodum ? fruſtra igitur fibi hoc
effugio blandiuntur , ſatis enim expreſſa eſt prohi
bitio canonum . Quia negatio malignantis eſtna
turæ , & vniuerfim deftruit , quicquid eam ſubſe
quitur. Modus pænæ augeſcit cum delicto :quan
do legibusille modus non aduerſatur: hunc ad
yerlari iam palàm eſt. Hac vite fractâ , cedo al
teram .
3. Argumentum ſimile eft fequentibus, quæ om
nia multum habent verborum ſed parùm ftrin
gunt : reducam analyticè ad ſua enthynemata vel
lyllogiſmos. fic enim vis ratiocinationum optimè
intelligitur, & fucus omnis remouetur. tertijer
go argumenti lumma hæc eft. Iudices poſſunt &
debent eam adhibere pænam , quam rei maximè
metuunt , & propter quam ipſi alijque exemplo
territiefficaciùs à delicto deterrebútur : huiuſmo
di, quo ad maleficas, ſunt ignis & aqua. ergo his
elementis, iudicibus in hoc crimine potiſſimum v
rendum . Resp.primò fi quid hoc argumentum va
leret,probaret etiam de ferro candenti: de quo ta .
men id nec ipſe aduerfarius afferit: quod li affe
rit ; nonne Dd.omnibus Canonibus , & alijs quo
que f manifeſtè ſe opponit . quod cuius modeſtię fd.c.Mem
ipſe viderit. Si quid etiam valeret ; probaret nam infin.
non in maleficis tantùm : fed & in homicidis, Luluifti. d.
& in alijs criminibus : quod tamen aduerfarius c.cx tuaru
in alijs negat. Ignis enim tormentum inaxime d. c. len
metuendumeft , ram latroni, quàm Lamiæ.Præ- tentiam &
terea quæro , cur aquam magismetuant Lamiæ , ca. fin. de
quàm fidiculas & eculeum :quia( inquiet) illi purgat
queunt reſiſtere, huic non queunt. Sed cur huic
nequeunt ? Deus ( inquit ) non permittit. Vnde
noſti? experiencia . fic ſemper principium petitur.
Secundo reſpondeo. Maiorem abſolutè fallam eſſe;
li lit propofitio vniuerſalis , adhiberi enim non
poſſunt à iudicibus pænæ , quibus iura vel legi
timæ conſuetudines non fuffragantur : hæc vero
aquz
 LIBRI IIII. C. IIII.' Q :
| aquæ frigidæ vſurpatio. Dei rentatrix eſt , & iuri Aprobaret,de omni vulgari purgationc:
aduerſatur , ac proinde vfus eius corruptela eſt,
non conſuetudo.Sinegat vniuerfalem cfle propo
Gtioné:corruit ſyllogiſinus, quia peccat inmodo .
Quarium argumentum . Ad veritatem indagan
dàmvii debent iudices modo qui magis fauet vri.
litati publicæ , taliseft hæc proba igitur eâ vten
dum . Min . probatur: quia tendit ad cooleruatio
nem publicæ vtilitari ; ad ſalutem ac reconcilia
cionem humani generis , oniniumque terræ fru
Etuum prouentum .Refpond.Minorem fallam efle:
probationem verò eius fupponere;quod erat pro
bandum . Non enim quæritur ;an nialeficas quæ
veræ maleficæ funt , & quas effe iudici conllar,
is
puniendæ ? iteman iudexmodis tegilm quibus
libervci poflit :conftat enim affirmatiua horum
pars, fed quæritur, an iſte modus fit legitimus, &
in hoc fallitur ſcriptor ille, quia pucat,vtactas alı
quis ſit legitimus , & bonus'; ſufficere, fi per cuin
quis ad bonú finenitendit. Nónne bonum , agro
fanitatem conferre, fanè li fineni ( pectes led li per
maleficium conferas,vel vt per fornicationem aut
aliud peccatum co tendat , actuserit malus , & le
chalis ,cur? nonne ad finem bonum cendebat ? iia,
(ed per medium non bonum . Idem hîc affero bo
num ad finem tendere iudices hos: ſed peccare,
quia per mala media , nempe ſuperſtitionem &
tentationem Dei.Præterca hoc quoque argumen
tum laborat vitio , quo præcedens,dum plus pro
bar,quàm intendit ; nihil probat ad eundem enim c
finein tenderet iudex per duelli ,vel ferri canden
cis purgationem : & tamen hoc ei non licet.
Quintò,conſtat experientiâ lagas probam aquæ
maximè vereri & deteftari, co quod ſciant le fic
3 deregendas : veriſimilc ergo eſt illas tali indicio
conuictas, non apſuras ſubire eculcum ,vel laliem
in eo non negaturas , quod antè in aquis coram
omnibus palain fecerunt.Respond.cófequentiam
hanc nihil valere. Deinde, li hanc maximè deic
ſtantur ; quomodo folent fe illæ huic probæ of
ferre cam frequencer ? İrem , vnde ſciunt certò, le
ſic detegendas ? nifi quia pacti libi tals confciæ
funt.Si pacticonfciæ ;fit hoc igitur dæmonis ope
râ , quod aduerfariusnegat. Denique potiùs cre
diderim ,illas tunc libentiùs eculeum ſúbituras, &
tormenta pertinaciùs laturas , vt tolerátiâ diluant
præcedens aquæ indicium ; fic enim callum red
dicuræ conatum illum inprobi iudicis.
Sexió. Indicia depoſitionis & denunciationis
fociorum & complicum ,incerta funt & fallacia:
ergo poteft iudex ad corum robur hanc probain
adiicere. Anteced.probatur tum quia malefici po
2 tentiores folcor ſe laruis obtegere:tum quia Dia
2 bolus poreſt innocentium vultus in conventi
bus exhibere: tuin quia conuentus tales incerti,
& imagioarij lunt. Respond. Primò nec conuentus
elle imaginarios & incertos omnes, contrarium
docui, ſupr.libr.2.nec omnes ſemper laruati inter
lune , vi etiam illic docui ,nec diabolus à Deo in
E
hoc crimine permittitur innocentes exhibere , vt
ctiam docui, codem libr. 2. fic fallum antecedens.
Sed fi illud concederem , & nunc pro confeſſo
haberem ; inde tamen non fequeretur illatio illa.
Pollüncenim illa indicia , aliis legitimis indiciis
roborari ( de quibusagetur libr.fequenti :) & , vt
nulla forent indicia legitima alia , præftaret reum
nocentem abſolui, quàm ex prohibitis indiciis &
illegitimâ probatione condemnari, teſte Stepha
a in d.cap .
coluluilli , no Pontifice Denique hoc arguinentum etiam
V. SECT. II . 333
Septimum argumenian , ex verbis D. Binsfeldig,
contra cius menjem , von dicam cátamniosè, cer
rè non omnino candidè dccorcum & contéxiun
eſt; quibus , vir ille & doctus & pius, iudices ad
puniendum malefcium iftud hortatur; & probat
in hoc crimine plusdeferendum teltimonio com
plicum , quam in cæteris criminibus :ex his con
clúdic aduerfarius , hanc ergo probam recipien
dam : quia hxc proba eſt certior illis celt : moniis .
Respond.nec enic certiorem ,led incertiorem ; quia
nullus homoram mendax; quàm Diabolus , cuius
hæc proba pacto nititur:nec ad rem pertinerecer
tior fit, nec nc. Ratio enim diſſimilis váldè élt ha
tum probationum , teftimoniorum probatio diui:
Bino , naturali , & politico jure nititur: proba hæc
ve iam fæpè dictum ;ſed ſeq.fcctione probandumi ;
omni iuri repugnat.
Ołtauum argumentum , teſte Binsfeldio , indi
cium homicidij ex cadauere languinanie coram
occiſore petitum , videtur foli diuino miraculo
adſcribendum : ergo fentendum fimiliter de 1a- .
gis ſupernatantibus. Rispond quid dcänreceden
te ſenciain , hoc opere non femel me indicalle ; ſed
eſto , Gradſcribendum miraculo : an eadem ratio
huius probæ ? dicis , non probas . Ego qui ntgo,
diſcrimen dabo . Nulla in fanguinis illâ millio
ne caufa lubelt ſuſpicionis, de pacto cum dæmo
ne : nihil illic miſcetur ſuperllisioli: non quæri
tur illic à Deo ſignum & proinde , nec Deus
tentatur: quæ omnia repeririin probâ frigidæ do
cebit ſequens ſecto.
Nonam argumentum ait inconuincibile efle ; ſi
diligenter aduertatur : aduerte igitur quæfo ( Le
Etor ) mecum , & herbam para , quam victi victori
porrigamus. Sed quid hoc ? an montes parturiuê
re : certè nihil hic reperio à num.6s.vſque ad num .
70. quod virhábear argumenti; nifi iftud : ludi
cos å maleficis,in iis, qua ad iudicium cluſque or
Jinein pertinent , nec lædi,nec impediri poffunt.
Dæmon ab initio mundi ſemper omnia conatus
fuit & conatur, në malefici puniantur, & ve ama
lios ſuos eripiat iudicibus: ideoque perſualerat
olin omnia , quæ fatentur, illufarum mentiuin elle
D
ſomnia : Acque conſecutus diu fuit , vt impunita
te & contemptu iudicum , mirè numerus creſce
ret reorum, Eâdeni cx causâ ram maleficæ , quàm
dæmon ſummoperè velleor lædere , & extermi
nare omnes iudices : quod nequeant; fit , quia,
Deus non finit ; cuius poteftas eft infinita, dæmo
uis finita, li ergo tantopere Deus poteftatem fuam
oftendit in defenfione & cucelâ iudicum in hoc
crimine ; quare non idem planè volet , & opera
bitur Deus, circa executionem huius aquarilis pro
be , gua quaſi index eft , & minister ad buius malefi
cialos bareſcos veritatem retegendam ac agnoſcen.
dam ' ? ] Sic enim ille concludit, ex præm.llis quas H
narraui, breuiter ,hoc ait : Deus potentiam luam
oftendit in tucndis iudicibus contra dxinonum
& maleficiorum inſid as , vult igitur eam often
dere quoque in crimine corum detegédo.Refpond.
Quid ,li negem conſequentiam , & dicam argu
mentum à purè particuliaribusprocedere ? Deus
hoc facit, ergo & iftud vuli. Si dicas probari con
ſcquentiam : quia , vt decet Deum iudices rueri ne
lædantur ; ſic decet " cos dirigere , nc fallanrur.
Refpond. numquam illos falli ; quando va -funt
modis & mediis à iure comprobaris Non coin
fallitur iudex , qui nocentem abloluit , queño
H acta
 334 DISQVISITIONVM
acta ducent innocentem ,vel non docentnocen- , Acopiosè refutacuros, quæ fanè, quoad deitructio
tein . Numquam falli ,folius Dei eſt,neque hoc iu nem maleħcij per maleficiuin ,cſt erronea d;quoad |dart.Parif,
diciis humanis competit. Præcerca multa crimina
fæpe Deus vult in lcquenti ſæculo in folidum pu
niri : idcò ca permittit hic latere. At reip. ineliùs
conlulium li deprehendantur : fanè, ſed an Deus
ſemper quod fingulis tebuſpub. vtilius ; id facere
tenetur ? Quid fiillas punire velit ? Pollim etiam
dicere , vuilitatem illum reip. honori diuino cede
re; hunc fæpè, expoſcere, vtcrimina quædam fu
curo vlrino iudicio ſeruétur expianda.Nónne co
dem argumento idein de futibus probé& ficariist
Deus poceiiam ſuam oftendit in ludicibus & mi
niſtris aliis iufticiæ cuendis,yrexiguo numero ali
quando & plures & ferociores cöprehendant.co .
rumque vitent gladios:ergo etiam volet bác pro-
uidencian ſuain extendere ad crininis eorum de
tectionem . Denique non ſemper iudicia hæc line
omgi impedimento procedunt, vel læſione iudi
çum , aut miniftrorum iuſtiriæ ,vi docuslib.z.Ecce,
quàm leuimanu & breui falciculâ, ſtupeus arietis .
tain inuicti funis diſçitlus, machinam exarmauit.
Decimum , lorsconſultoria permittitur,quatuor
conditionibus cócurrentibus: hæc proba eſt qux
dam ſors conſulioria , & in eâ inueniuntur con
ditiones quatuor illæ ,nam non fit in electionibus
Eccleſiaſticis : fed fic in rebus Spiritualibus & ad
animæ lalutem pertinentibus; & fi cuin reueren
tiâ, & ex neceſſitate, defectu aldarum probatio
num , poterit igitur hac iudex vti. Respond.Hanc
ſortem non efle conſultoriam ,ſed diuinatoriam ,
nam conſultoria fors quærit ,quid agendum vel
iudicandum fit; hocque de futuro : diuinacoria,
quid cuenturum fit , vel quid factum , latens. In
hac probâ verò non quæritur de futuro ,nequede
eo quid faciendum ; ſed tantùm de præterito live
de culpâ & commiſſo non aperto . Diuinatoria,
igitur hæc lors foret. Probibita ergo hæc proba,
vt cæteræ ſortes diuinatoriæ . Immo & conlulio
rix ſortes hodic prohibitæ ſunt,nec permittit nos
Deus voluntatem fuam per extraordinaria ,& iu
Ecclefiaftico vel S. S. non approbata media inue.
a text.inc. ſtigare a. Vide quæ dixi lup.cap.2.quæſt. 7.fcct.4 . litiæ , & ignorantiæ &; illud quod ex ignorantiâ 1. D.Greg.
Fortes. 26. Neque hîc adſunt quatuor illæ conditiones, nam
quæft.s
b vi docui deelt neceffitas b.
up. Icct.i. Vndecimum ç, mallei malef.auctor ex Scoto di D tum eft, quando vincibilis ignorantia eſt ; tunc 1: 2.9.76.
pa.2.q.2 . cit licere vti ablque Mortali ad tollendum male
ficium remediis vanis & fyperſtitiolis,dummodo
Gnc alio maleficio fiant : & delit omne pactum
cum dæmone , ctiam implícitum :quia hoc eft dc
ftruere opera diaboli , quod eft laudabile. Hun
I bertinus & Goffredus purapt maleficia poſſe per
camdem artem deſtrui, per quam facta tunt.Imp .
etiam ,in l.eorum, C.de malef. mathemat. permit
tit maleficia quæ in bonum finem diriguniut ,
neinpe ad falutem hominum ,& c. Cùm igitur in
bac proba del pactum omne ,defit etiam male
ficium :liccbit iudici,eá vii, etiamfi aliquid fup -
ftitiofi admilceretur. Respond. imprimis hic non
agi de maleficij deſtructione,fed tantùm depro- E
þår ione maleficij commilli : & proinde hîc opus
Diaboli non deſtrui, led tantum indicari.Deinde
paĉtum hic non abelle.lmper.quoque illam con
ftitutionem ( n fi dicas eam tantùm toleranter la
qui,non vcro approbatiuè ) iniquam elle, & diui
ponudi contrariam ;quia ius diuinum omne ma
leficium prohibuit, nec enim facienda ſunt maļa,
vt eueniantbona. Huberiini verò Goffredi , & vi
viderur Mallei malefic. opinionem ; nos libro 6
MAGICARVM , }
deſtructionem per ſuperſtitioſa cantùm media, 5. & 6.
temeraria elt, vi minimum : quia ſuperſtitio ſem
per eſt in vitio' & peccaro , nec vmquam licite dei Vide D.
2.
dicenda. Nec Scotus aliud dixit, in 4.0,34.q.rni. Th . 2.4.
93 . & qu
vbi hæc tractat,quàm licere inaleficia,fignum tol- diximus .æ ,
lendo,deftruere: quod verò fuperftitiofis & vanis 1.6.1.c.1.&
vti rernediis liceat , Scor. non dicit , ſed de hac re d.ar. Parif.
s.tex.Lcu .
dicentur aliàs plura lib.6.
Duodecimum , eft , omnia quæ ab hominibus 19. & 20.
fiunt,ab intentione coruin ita iudicanda, vt fi in- noncant.
tentio bona fit & doli expers, peccato yacua lit 26.9.2.ca.
actio , quia peccata non funt, li voluntaria non nec miru
ſunt : idcò li iudex putans hoc libi licere, bona 26.9.5.
B intentione & citra dolum ,ad veritatem inucnien
damn hoc vtatur remedio , vel nihil , vel patùm
peccare. Confirmarur 1.quia in rebus, quæ ad 6i
dem non pertinent falli , vel nullum vel paruum
eſt peccatum. Confirmatur. 2. hoc argumentum ,
quia iudices, roſte Menochio f,duplex arbitrium fde arbr.
habent,vnum aftrictum , & ligatum :alterum libe- iud.q.6.
rum & plenum ; quod dici poteſt, conceffio ab homi
ne vellege falta, gua polit index femoto iure,& quitale
Ć ratione ,fed proprio ductus apperitu, à dolo tamen
alieno,quod placuerit ftatuere.Conf.z.cum quia alio
qui facilè lagę, line hoc probæ genere, iudicia elu
dent : & experientia docet illas nullá Canonica
purgatione meliorcs fieri: tum quia iudicibus adi
mitur ynica rario certi aliquid ſtatuědi, & ficmo
lęſtiis & fcrupulis innumeris inuoluuntur.Ex his
omnibus,a nu.82.zfá ad g..concludit, vix vlli vel
neglecte legiszcanoneſue,vel iemerata religionis piacu
lum pertimetendum effe illi indici , qui proprio du
itus appetitu , a dalo tamen alieno , ac pleno illo arbi
trio viitur,cognoſcend & per hanc probam veritatis.
Respond . Plurima hic occurrunt diſcutienda ,
quorum jam pars explicata, parsfuliùsexplicabi
tur lib.feq Inprimis illa regula, ve fit Theo'ogi
cæ do &trinæ confentanca, lanë elt intelligenda;
quæ å lola intentione, peccati petit rationem .
Nam cùm peccatum lit triplex , infirmitatis, ma 1
.
commiuiur , bonâ cum intentionc commitri po - ral. ca. 16 .
teſt; & peccatum tamen effe , vě accidere cer- D. Thom .
h Act.3.v.
enim bonam intentionem , non prorsùs excuſare
17 .
eum , qui facit,quod ſcire debuit ,fibi non licere;
certiùs eft quàin ve probari nunc à ivc debeatii Vide D.
Tho. & ibi
Soluın quod ab ignorantia omnino inuincibilı Medio. I.
fit ,caret omni peccato ; quia conſerur omnino 2. q.74.ar.
inuoluntarium vincibilis ſolummodò minuit s. &.d.qu.
peccatum , affc &tara verò augei,efficitenim , vt fit arr.2.
peccatum ex malitiâ , conſiderandum :itaquc qua- d. 12. Va
liter ignoret iudex , libi hac proba vtinon licere: leac. diſp.
Si hoc fcire, & d ſceseexpreſsè noluit, tunc igno- 2.9.3.pūát.
rántiam directè affectauit : fi verò aduertens, vel ! 6. & q.5 .
facilè porens aduertere , ſc diſcere poffe ac teneri ,
öccafionem tamen dicendioblatam neglexit; in
direáte tunc laborat ignorantiâ affectatâ : & fi
čut prior eft cxprefsè reus ob peccatum
malitiæ :
Gc pofterior impliciiè , & interprétatiuè codem
recidit, totiéſque fic peccabit, quoties vel directè,
vel indirecte , quando ſe diſcendi iterùm occafio ::
obrylii,difcere velexpreſsè noluit,vel neglexitk. din . 1.2.02
Qur in Iudicibus locum habent; quia hoc addi 94. art...
( cere tenentur : co ipfo enim quòd iudices ſunt,
enentur fcire, quæ officium iudicandi exigit:te
nientúrque , quirudiores ſunt,conſilium petereà
doctis &
 LIBRI IIII . C
C. IIII
IIII.. Q.
Q. V. ' SECT. II. 335

doctis & piis viris, quare cùm hoc negligunt, à | A naturæ , amore honeſtatis , & decoris , & laudis .
ſupinâ ignorantiâ excufari non poffunt, cùm tam Nullus elt Prioceps , qui Dei legeaut iure naturæ
facili negorio , conſulendo Academicas Faculta abfoluatur; aut hoc ius,hanc æquitatem pefiit, fi
tes , hoc queant diſcere. Quòd fi tamen aliquis
contanderer rem hanc eſſe difficilem cognitu,
( quæ mea quidem ſententiâ facilis eſt cognitu ,
quia ſufficienter à lummis Pontificibus deciſa
& iudex adhibuiſſet aliquam diligétiam ad ſcien
dum ,non tamen omnem quam adhibere poterat
& ratione difficulcatis rei , & ftatûs fui,tenebatur:
adhuc ignorantia ericvincibilis, & proinde cum
peccato , quia talis ignorantia non tollit volun
tarium . Quando autem quis diligentiam fuffi
cientem dicendus adhibuifle , hoc alterius & pro
. Vidcan- lixæ difputationis eft . Nobis ſufficit illud fun
tur Vi& or. damentum ſubuertifle , quò fupponebatur ab ad
in Rel. de
Indiis n.9 . verſario , folam inccntionem bonam ſufficere, ne
Vega libr. quis peccet faciendo , quod facere non oportuit .
6. in Cóc. Ad Confeſſ..Respond.eam eſſe falſam . Quia etiam
Trid.c.18. falli in iis quæ pertinent ad mores, & præcepta
Sot.in 4.d Decalogi,porelt elle Mortale,li quis fallatur pro
vni Bánes pter ignorantiam rerum , quas ſub M.tencbarur
2.2.9.1o.a. Icire; vt tenentur iudices ea , quæ ad officium co .
dubio.
10. Valen . rum ſpectant, & gralle continent præiudicium , vt
(up. pun... in noſtro calu : cúmque omnis error voluntarius
Angl.in ... quarumcumque rerum , ſemper fit peccatum ex
d.22.9.2. communiore & veriore lèntentia, contra Duran
art .2.
dum ; ſequitur, quo error periculofior fuerit &
maioris detrimenti , hoc futurum peccatum erro
ris grauiùs, hîc autem detrimenti eſt maximi,quia c dices iufiurandum in leges præftare,quod illis lo-
fouet ſuperſtitionem , rentat Deum , & proximo
grauiflimam infert iniuriam , Ad 2.Respond.Iudi
ces quitaliarbitrio libero & pleno vtuntur, non
iudices efle , lcd tyrannos , vipote quibus in cor verò femotus à ratione , vihilo paflione & affectu
de illud :
Sic volo,foc iubes , fie pro ratione voluntas: bus, abfit à Chriſtianis fubfelliis,talis arbitrij ple
Et qui iubent potiùs,quàm cognoſcunt; ideóque
regnant potiùs, quàm iudicant. Vlline vnquam
ab vllo homine vel à lege facta hæc tam laxacon
celio , ve ipli liceat folo vacare dolo ; cæterùm ,ſe
ponere ius, æquitatem , & rationem ; proprium
verò ſequi appetitum , & fic quodcumque placue
ric in iudicio ftatuere ? Deus bone , quo talia iu
dicia deciderunt ? hancné licentiam tribui ab bo
minibus Chriſtianis? qui ius & æquitatem remo
uer , nónne iuſtitiam collit ; quæ omnis vel beni
gnâ æquitate,vel rigido iurc fulcitur:æquum bo
numquc naturalis eſt iuris ; hoc tollis , fi ab æquo
bonoque & iure fimul iudicem permittis abire .
Non hominis , ſed Dei iudicia iudices iudicare
Rex illc Ifraëlis , verè dicebar ; hominis eſt arbi
trium ſequi rationis , quæ nos à belluis diſcrimi
nat, & ratiocinatione præcedéte imperare huma
nis affectibus, qui quod contra legis præfcriptum
fæpè nituntur ; idcò iudices nolebat humanum
ſequi iudicium , fed diuinum : quia iudicandi le
ges acceperant à Deo ludæi , ideo qui ſecundùm
illas iudicabar , memor crat ſe Dei iudicare indi .
cium . Aduerfarij ne hominis quidem iudicium E
amplcctuntur , ſed belluarum : hoininis eft ratio
nem numquam ſemouere , belluarum eft appeti
cum ſequi, qui ergo iudici , ſemotâ ratione , pro
prio duci appetiiu , permittunt ; nónne beſtiam ,
non hominem iudicatorio tribunali imponunt?
Non, non, qui legibus contempris iudicat, à Deo
iudicabitur. Princeps es , & legis condendæ ha
bés auctoritatem : sultis quas tuliſti legibus,pare;
non metu pænæ , quàm præfixiſti ( hanc nemo à
te expoſcet) ſed metu legis diuinæ ,meru legis
ne peccato, tranſgredit iudicando. Principe iudi
ces inferiores, ſupremi quidem illi , & qui Princi
pis immediatè gerunt vicem , dum conria legis
mentem non tendant ; poflunt verborum proprie
tatem extenſione, vel reſtrictione labefactare : alij
his inferiores, & à quibus ordinaria ſolet appella
tio,faltem in ciuilibus,elle; illi verbis etiam legis
aftringuntur : fi contra ca iudicant , peccare cen- |
ſendi , ex communi Theolog . Icntentia . Notari 6 D. Tho.
digna fant illa D. Auguſtini; In istis temporalibus Me 1:di.
2,9.96.
2.2 .
legibus, quamquam de iis homines iudicent ,cum eas
9.6.ar.5 . &
instruerune : cùm tamen fuerz inštituta et firinára, ibi Bān. &
B
non licebit iudicibus de iis iudicare ,fed fecundum cal Aragon. &
dem c . ] D.Gregor.etiam ſcribit , à iudicibus iura Sot. Item
diuina humanaque reuoluenda , & cùm reuolue- Catan . in
fum . veib .
rint,fecundùm id quod illis conſtirutum eft,itdi. Tudex.Na
candumd; & addii exemplum Moylis, quiquere- var.Manu .
las populi femper ad Domini tabernaculum in- cap.25.10.
grellus referebat , & iuxta quod Dominº impera- 15 & 13.
cli.de ve
bar iudicia proponebar. Nimirum ('ait ) nos inst ra religio
Inens, vt non eft corde nostrò ,fid ex pracepro durno ne cap.31 .
d ca. fum
ſententiam proferamus.}Hoc tencbantur:ſequi præ
cepto Dei iudices Iſraëlis , quiiudicare iubentur, mopere.
iuxta legemeis à Dco per Moyſem dacam , im- Deuter .
inò & Regi ipſi cadem neceſitas incumbebat f. 17.v.10.
Sane apud Romanos teſtatur Aſconius lolitos iu- fd.cap.17.
*.19.
lemni formulâ præiretur, Nihil auccin pernicio
Gius, nihil periculofius femper iudicatum , quàm Gi
affectui indulgere iudex permitratur: appetitus
melior eſt. Ablir ergo à Deum timentium menti
nitudo , qualis in 2.confirmatione proponebatur .
Ad 3.Confell. Respond. Præſtare ſagas centum no "
cétes abſolui,quàm vt per talem probationen in
nocens vna mulier condemnetur, vel periclitetur,
præſtarc eas abſolui fine iudicis peccato ,qui licira
omnia cxpertus; quàm cum peccato & li perſtitio
ne veriraté deprehendere,& crimen punire. Quid
DI tibi ( ô iudex ) proderit li prouinciam criminoſis
liberaris, animæ tuæ diſpendium facias? quid tibi
prodeft benè confulere aliis ,fi tibi per peccatum
malè conſulueris ? Atilla deterior fier dimiſſa;ribi
non nocebit, fed libi, conſequetur illain Nemeſis
ſua. De fcrupulis quod additur , dicerem lubens ,
Trepidauerunt vbi non erat rimor. Eximatur ſemel
hic error ex eorú métibus : erronea coſcientia cel
ſabit.doceantur rimere ſuperſtitionem,doceantur
quàm graue peccatum fit Deum tentare.Docean
tur mortalc peccatum effe,non obedire Ecclefias , ' g Navarr .
quæ vniuerlim prohibuit vulgares purgationes. lup: 14.15
Non puto me hac in re falli.vnam ex caulis cur ca pecc.mor
nonicis & ciuilibus mediis veritaté non affequan- taliter .
tur ,præcipuam eſſe credo,quòd huic ſuperſtitiofæ
probationi confidant ; cæteris , hoc eft iuſtiria &
Deo , diffidant, & idcò eas obeunt negligentiùs.
Nónne hoc meretur decipi & illudi ?
Vliargumentum ,petitur ex verbis D. Bernardi,
in Cani.cant.ferm.66.in fin.cx cuius narra : ione col
ligunt , hunc morem miraculofum , & apud ve
terem Ecclefiam in more pofitum . Sed Respund.
verba D. Bernardi hoc non probare , & D. Ber
nard . poſt Longobardorum & Barbarorum in Ita
liam & Gallias irruptiones ac imperia diu vixil
ſe , nempe poſt annum . 1100. vi antiquior illi
Hh 2 auctoritas

IONV
V ISIT
336 DISQ
auctoritas quærenda fuerit in re , quam antè Ber-
nardum Stephanus Papa , & tempore Bernardi
Lucius 3 , & mox poſt Bernardum Honorius. 3 .
damnarunt . Sed B. Bernard hanc confuctudinem
probat,nec laudat,nec Eccleſiaſticum morem , ſed
quorumdam tantùm prịuatorum fuiffe docet :no
tandum quoque illos hæreticos de quibus loqui
tur , fuiffe Apoftolicos, & pauperes de Lugduno,
& de Barulo dictos , vçrbą Bernardi hæc funt;
Probatum eft , mori magis eligunt , quàm conuerti,
Plerumque fideles inieétis manibus aliquos ex eis ad
medium traxerunt . Quafili fidem , cim de quibus
[fiespeeti videbantur , omnia prorfus fuo more nega
rent, examinati iudicio aqua, mendaces inuenii ſunt .
Cúmque iam negare non poffent, quippe deprebenſo
aquia eosnon recipiente , arrepto , vt dicitur freno den
tibus, tam miferè quam liberè impietatem non con
felli, fed profeffi fune , palàm pietatem astruentes, o
procâ mortem fubire parati.Nec minus parati infer.
re, qui adftabant.Itaque irruens in eos populus nouos
hereticis fue ipſous perfidia martyres dedit. Appro
bamus Zelum fed factum non ſundemus. ] Hæc ille,
ex quibus pater hoc vulgi factuin fuiffe, & abs
Bernardo illud factum non approbari . Quomo
doapprobaret Canonum & peritus & obferuan
friffimus ? Si dicas Bernardum loqui dumtaxat, de
præcipiti nece illis illatâ , & hanc damnare ; non
indicium aquæ . Respond.D.Bernardum ncceffa
riò de vtroque intelligendum . Nam fi examen
illud licitum crat, ctiam licita mors ex illo ſub .
ſecuta. Nam poſt culpam ita deprehenſam , ſole
bant ſtatim fupplicio tradi. Deinde B.Bernardus
non approbat illud examen , led folùmmodò par
rat quid vulgò factum ; quando adhuc in causâ
hæreſis vigebat hæc probatio de facto. Principi
bus diffimulantibus,nec fatis prompris ad paren
dum Canonicis decretis ; quæ pro vuibarbarie
plerique ignorabant . Reſpondi argumentis ſcri
proris illius Catholici , & excepti haftas eius
amentaras : nunc viciſſim ,communis & veræ ſen
tentiæ tela torquebo.
SECTIO III.
Proponitur probarwr vera fententia Negatiua.
Gi de iis qui ignari ſunt prohibitionis Ca
E nonum : de aliis fit Concl . Peccantiudices,qui
gnari prohibitionis Pontificia , proba hac aqua frigda
in maleficy crimine viuntur. ) In conclufione hac
ſuppono prohibirá eſſe probam ; quod probatum
-præ à nobis fupra a.Nec valet Solutio aduerfarij,non
are: eſſe mété Canonú dehoc crimine loqui . Vis enim
ada .
negatiuæ indefinitæ prohibitionis , eft vniuerta
lis , ideóque præcepta negatiua femper , vbique,
& omnes ligant;vi docent quotquotDecalogum
explicanr,ideò qui dicit; Non licere vti proba aque
frigide; intelligenduseſt, de purgatione cuiuſli
bet criminis per talem probam . Neque hactenus,
quod ſciarn vlļus, hanc limitationem canonum
illorum fomniauit ; vt de purgatione leuium ran
tùm criminum loquerentur , nec modernus iſte
ſcriptor cantæ adhuc elt auctoritatis , vr cius in
terpretatio contra receptam hactenus ſententiam
fit admittenda , cùm nec vera ft . Nam canones
illi de furto , immò & homicidio loquuntur,quod
graue crimen eſt. Concl.communis eſt,vt fuperius
probauimus,
Probatur primò, quia peccatum eft di&tum , fa
M
M
CARV
" MAGI
, Etum vel concupitum contra legem alernam , vt aitD.K
Auguftin. blive vt ait D. Ambroſius C, Peccarum b li.2.e t.
eft legis divine preuaricario, de caleftium inobedien . Fauft. D.
Tho. 1. 2.
ria mandatorum .Inter cætera autem legis divinæ
9.71.ar.6 ,
fipę æternæ mandata eft , vt oues paſtorem fuum Schol.in z.
audiant , & Ecclefiæ capiti obediant; conftárque d.35.
Catholicis omnibus ; ad hoc viſibile caput Eccle- De Pa
rad ilo t.8 . a
fiæ , pertinere deciſionem rerun : fidei; & corum ,
9
quæ à fide depédent.Horú ex numero eſt iudica
re, quid religionis virtuti repugnet, quid non ;fiue
quid ſuperſtitioſum fit, quid non lic. Cùm itaque
Pontifex Romanus , viſibile caput Eccleſia ( fre
mant hæretici , vt luber ) declararit probam
feu
d c. coful {
purgationem aquæ frigidæ ſuperſtitioſam elled; uiſti 2.9.4.
illi non credere, & contrarium contendere ; eſt
B non audire Ecclefiam , & proinde peccare , di
gnumque le præbere, vt habeatur, licor Ethnicus
& publicanus: & proinde eſt incidere in cæle
ftium præuaricationem mandatorum . Si dicas,
Stephanum Papam meminiſſe tantùm feruentis
aquæ, & non frigidæ . Vrgebo, eandem frigida &
feruentis effe rationem ; quia generaliter ibi ſub
dit pro ratione. Quod Sanctorum Patrum documen
10 fancitum non eft , ſuperstitioſa adinuentione non eft
praſumendum . Igitur Stephano Papæ idcirco hæ
probationes ſuperſtitiofx , quia non reperræ in
canonibus , non fancitæ ſanctorum patrum 'do .
cumento : ſed ab hominibus vulgò præſumptæ .
Proinant aduerfarij vným vnius patris documen
tum hanc probationem approbans; & videbun
tur non penitùs auctoritate veterum deftituti.So
C lusluo videtur quodam cafu ferrum candens pro
baſſe : fed aduerſarij feiri candentis probationem
æquè atque ego improbant: & luonis rationem
Sup, Sectione confutaui.Præterea Pontifex aliuse cca.Men
aquæ frigidæ & feruentis fimul mentionem fa- ná in fine.
2.9.5 .
ciens , vtramque vocat , popularem inuentionem ,
veramque dicitfactam , fabricante inuidia , ( h.dia
bolo hominum faluri inuidente ) vtramque æqua
liter deteſtatur. Aquæ etiam huius frigida purga
rionem Lucius III . voćat , fperegrinum indiciam fc.cx tua
( nempe alienuin ab Eccleſiæ moribus. ) & decla- ru de por
rat inualidum. Sed & Innocenc. 3. iudicauit ean- gar.cano.
dem eſſe aquæ frigidæ , aquæ feruentis , & ferri
candentis prohibitionem g.Eft ergo ſummorum gcap.fen
D PP.iudicio hæc proba, inutilis, plebeia inuentio,pe. tenciá lan
ſuperstitioſa adinue- guinis. ne
regrinā mudisă, fabricatio inuidie,
110,deftituta patrã documento.Canonib ' improbara. monach,
Quædanı adfert aduerfarius, nu.156.vt probet di
uerſam eſſe rationem aliarú probationú ,quæ pro
hibitæ.1 . ( ait ) illæ ſubibantur fpontè & vtroneâ
oblationc: hæc à iudice iniungitur. Hoc ipſe vi
dir non effe verum; nam ex d.c. Mennam , c.vlt.de
purgat. vulg. pater etiam folitas iniungi à iudice
alias ; & cxempla fuperiùs allata docent etiam
aquæ probam ſpontè lufceptam.Idcò dicit2.adu.
ftionem naturalibus remediis poſle per dæmo
nem impediri: & ideò hanc probam eſſe incer
fam . Quali verò non polfir etiam ,vel ipſe ſuſten
Etare in aquis maleficam , velaliquid ei ſupponere
quod ſuſtenter. 3. adfercex malleo maleficar.quod
a duellum alicubi potuit permitti, multò magis
poſſc probam ferri candentis: item criamli pec
cent duellatores , iudices tamen excuſari pofle.
Respond. hæc omnia iam oſtenſum cuidenter ellę
falla. vltimò dicit experientiam huic faucrc pro
bationi ( quod nec ſemper verum , & eciam olim
illis aliis fauebat ) & propter Sacram . Baptiſmi
hanc aquæ cffe prærogatigam ; quod eſt gratis
coniicere,
 LIBRI IIII. C. III .
conjicere, & fomniare vigilantem , & declinare | A led in lignificationcm & figuram futuri , iuxta it
poſt Scribonium.Confeſ.hæc probatio ,quia Diui lud Apoſtoli, ..Corinth.10.0.11.omnia hæc in figura
natoria ſors eſt ſuperſtitioſa ;ſed huiuſmodi pro . contingebanı illis. Quod fi figuram non recogno
batio cft quædam fpecies ſortis diginatoriæ , vt
docui ſect . præced .ergo eſt ſuperſtitioſa. Maior
eft omnium Doctorum , & certa : quia diuinatio
eſt vna ſpecies ſuperſtitionis.Min.probatur.ratio.
2 2.2.qux. nc D.Thomæa, quia ordinaturad iudicanda oc
9ş . art.8. culta Dci ſcientiæ & iudicio reſeruata, præſuppo
ad 3
git enim contraria ſententia, niſi per aquam frigi
dam non poffe crimina deprehendi: At fialiter,
quàm per vulgares purgationes, inucftigari nc
16 d.c.con- qucant, Stephanus V. Papabdefinit relinquenda
fuluifti. illi, qui folus nouit corda filiorum hominum .
Ec fanè temerarium eſt,laicos iudicesoccultapec- B (puerir,ne Deum honore hoc afficeret:quod,quid Hal.par.
cara ſcrutari velle ,de quibus nec Eccleſiæ licet iu
dicare;ſed ei tantùm , qui corda & renes ſcrutatur.
Hanc confirmationem cùm . s.loco infinuaſſer ad
uerfarius, cap.1.certè cap.3.ſuo loco non diſſoluit. cum dæmone , ergo illicitum iuſſione ſuâ ad hoc . Turrecre
non enim de fecretis illis prouidentiæ diuinæ , &
maieſtatis gloriæve Dei agitur in argumento ; ſed
tantùm de peccatis,quæ viâ licitâ , omnibus ten
catis , iudex nequiuit deprchendere. Scd videtur
eam velle foluere num.173.dicendo, diuerſam eſſe
rationem priuarorum fic occulta inquirentium ,
& iudicum , nam iudices faciunt , vt vicarij Dei,
& ex officio , priuati ex merâ curiofitate. Hæc re
fponfio cuertitur , co quòd canones difertè etiam
de iudicibus loquantur, idque tá quoad magiſtra
eus, quàm quoad priuatos prohibent,d.cap.conſul-
wifi.d.cap.ex inarum.d.cap. Mennam.d.cap.vli , &
ſanè æqualis vbique eſt ſuperſtitio, & Dei tenta
tio, & in magiſtraru hæc lùnt minùs ferenda, mi
nùs excufatione digna. Confirmat. 2.hæc proba
tio : Iure Canonico vulgares omnespurgationes
ſunt improbatæ ,vt patet ex dd.canonibus & com
muniter Canoniftæ ſentiunt : ſed aquæ frigidæ
proba eſt vulgaris probatio ; vt patet,quia non eft
canonica,neque legalis,ergo.eſt prohibita.Dicent
fortè,eam eſſe miraculofam . Sed cunc contra cos
proccderet argum.ſcquens.
2. probatur concl . Tenfatio Dei eft peccatum
L repugnans religioni & primo præcepto Decalo
gi; led qui vtitur huiuſmodi probatione tentat
Deum , ergo hæc probatio eſt peccatum repu .
gnans religoni. Mai. probatur , ex communi fen
c D. Tho.tentia DD . Minor verò , probatur auctoritate
2.2.9: 97: Honorij Pont. qui vulgari purgatione ferri can
Summifa- dentis dicit Deum tentari d , & quod ille de vnâ
rú in ver-ſpecie aſſeruit,de cæteris quoque vulgaribus pro
catio Dei, bationibus communis DD . Ichola intellexit , ca
vel Téta- dem eniin in omnibus eſt ratio , quia vel poteft
re Deum . illud deli & um aliter deprehendi , & tunc nulla
II . nu.39 . adeſt neceſſicas: & idcò miraculum petitur à Dco
& feq.Ga- citra neceſficarem ,quæ cft aperta Dei tentatio : vel
len.yVelt- Gi non poteſt ſciri aliis mediis illud peccatum,
capell.Ca- tunc iudex eſt iniuſtus, qui de quibus iudicare
techeſi 61 .
d ca.vlt.de non poteſt, cò quòd diuino throno lunt reſeruata,
purg.vulg. iudicium vfurpat. Sed , libenè confideres fen- E
tentiam contra ſentientis ſcriptoris ; femper hic
adeft Dei centatio . Erenim vult iudicem non de
uenire ad hanc probam , niſi habeat ſufficientia
indicia ad torturam ; nec ad alium finein , quàm
corturæ hanc prebam tuetur. vide qua de hac re di
xi preced.fectio.in princ. Conator hoc'crimen ten
tationis Dei euadere, quia figna & miracula fæpè
legimus in SS. petita , ab Abrahamo, cius feruo,
Gedeonc,cæteris.Respond.cum Alexandr.de Ha
les , hæc non facta ad imitationem pofterorum ,
Q. V. SECT. III . 337
ſcas; dico , ſpeciali Spiritûs fancti inftin & u vel
iuflionc feu reuclationeea feciſſe ; nec aliter lice
re à Dco Ggnum petere , iuxta D.Thom.aut ma e D. Tho
gnâ & euidenti vtilitate , vel neceſſitate id exi- d.art.8.a.
gente , v.g.ad gentis alicuius conuerfionem certò 3. & lum
mistä &
inde ſubſecuturam ; vt Apoftoli & alij Sancti fe -n Nauar.Pc
cerunt. In noſtro verò cafu , quia Deus ſatis mul- crus . An
ta dedit media legitima veritatis explorandæ ,ne- char.in d
ceſſitas ilta ceſſar : vt ſupponit Stephanus Ponti- cap.vlt. &
Binsfeld.
fex. Quod attinet ad Achaz : ille per Efaiam re d.q.1.Alc
prehenſus fuit, eò quòd Dei lignum oblarum re- xandr. d
ad rem quæſo? 9. 45.me
3. Valen.2
3. Probatur conclufio, quia híc non eft miracu 2.diſp.6.q
lofa Dei operatio cenſenda, ſed pactum Magicum 14. prio .
ma.ad 2.0
cooperari. Probatur antecedens , quia hoc pro
4.in prind
miſcuè contingit ad proiectionem in aquam nu.z.& ca
quàm faciunt iudices Catholici , & hælerici , ve cõláluiſti.
conſtat ; quia maximè hæc proba viger in : er hæ . cad. q . nu
reticos : led haretici non faciunt vera miraculi. 2. & 3.d 2
2. q.178 .
Si dicas boc ad confirmationem fidei ipforum art. I.
non fieri . Respond. nulla illos vmquam facei e ad
confirmationem fidei : tam ordinaria verò &
continua eos facere , ad aliam rem probandam ; id
numquam auditum , nec credibile. 2. probatur,
c Deus per nullos facit miracula finç neceſſicace:
hic non eſſe neceſſitatem idoneam , oftenfum eft.
3. Vcra miracula Deus aliis miraculis numquam
eneruat , quia veritas nequit impugnare verita
tem . Ergo fi ſagas non demergi foret verum mi .
raculum , numquam hoc aliis miraculis euertere
cur . Sed legimus aliquando per miraculum hanc
immerſabilem Magorum vim fuftuliffe , adcò vt
de facto fagæ aquis demerſæ & abſorptæ fuerint .
Ergo illa vis immerfabilis non eft miraculola .
Quod ſubſumpſi, id probatur ex Hiſtor, miracu
lorum quàm Cæſarius collegit ; vbi, libro 9. nar
rac , maleficos quoſdam , qui, freci maleficiis , ſu
pra flumen ambulabant , proiectâ in funien ſacrâ
Euchariſtia , ſtarim demerſos fuiſſe. Si dicas illud,
D nec in iudicio , nec à igdicibus actum : Inferre
poffum , igitur hæc virtus immerſabilitatis non
eſt à Deo tributa maleficis, pro figno certo crimi
nis comprobandi, Nam hi verè malefici fuere , &
tamen demerſi ſunt , vi ſacri panis Euchariſtici.
Ergo miraculosè demerſi,ergomiraculo pofterio
re deſtructum priùs miraculum foret,ctiamſi co
ram iudicibus eorum iuflu id actum fuiflet. Nam
vis miraculi non reſtringitur ad iudicum præ
ſentiam . Vrgeo quartò ,miracula Dei numquam
fallunt,ſed ſunt certiſſima & infallibilia : hæc pro
ba fallit aliquando. Respond.fhoc fieri fraude & Nu.127
dolo carnificis, vel quia non benè aduertunt iu
dices , & fidem non habent, nec fatis confidunt
Deo ; quòd tamen erat neceſſarium ad miraculi
patrationem. Sed consta ,liſit ſaga( ſecundum vos )
mergi oon porcſt vi humanâ adhibita : quia vul
læ vires humanæ Angelis bonis miniſterialibus
poflunt refiftere : Et tamen , num.31.falli eſtis eam
quæ malefica erat , vi à carnificc demerfam : tibi
ergo ipli reſpondeas. Item Godelmus ex literis
cuiuſdam Nobilis Boruſli , ſex ſagas diuerſis vi
cibus , cùm verè conſtaret efle reas , in aquam ge
lidam colligatis artibus proiectas,ſubmerſas full- g lib.3.
lamiis
ſe ſcribit 8 : & de pluribus hoc idem affirma: num.3
Hh 3 loan .

IONVM
338 DISQ VISIT
a Admo . loan . Alchufius a. Confirmar ſagasaquis ſubmer;
nit ad Iu- gi poffe & folere Dubrauius Epiſcop .Olomucen
dicem , lis, libr.8.bsstor. Bebem . agens de Vratiſlao Rege ;
Idem Vratiſlaus Gerardo Prafuli ac fratri fuo auxi
lso fuse in abolendis tollendiſque magorum porteriis,
artibuſque maleficis, quas iunc multi viri mulieréſque
nimis licenter exercebant, mentes hominum faſcino
turbantes, boúmque & pecudura lat , ſegerémque alie
nam pellicientes atque ipſa interdum elementa damo
num violentia concutienies, per que imprudens vul
gus à fincera in Deuna fide cuertebarur. Nec tamen
aliter Gerardo malis obuiamire,quàm per cenfuram
Eccleſiasticam licebat: cam illi non pluris quam plum
beum gladium æstimabans.Ergo non ferrum rantum ,
fed ignem quoque et aquam Vratilaus maleficis ad
mouit,alióſque fecuri fériri,alios flammis exuri,ſagas Blurum effe . Hac confeffione fpontè prolata incineran
nonnullas aquis fubmergi suſſit. Atque hac animad
werſione in auctores ampliùs centum distracta , reli
quos definere artem veritam , damnatámque metu fi
milis pæna coëgir. ) Audis ſubmerſas aquis ſagas
Boëmix ,vbi tum miraculi vis,quàm prætendunt ?
Effugium vnum video , ad inquiſitionem à Deo
ſubueniri, non ad ſupplicium ,quaſi non illa ad
boc dirigatur, quaſi diploma de illâ his noſtris
aquariis vllum lic peculiare. Quod etiam addi
tur; de iudicum paruâ ſeu modica fide; planè im
pertinens eft, illa enim dictis ſcripturæ locis exi
gitur fiducia in miraculis , quæ ad fidei confirma
cionem edenda erant, non quæ ad Iudicum inqui
fationes, & notitiam percinebant. Matth.17.v.20.
Marc.9.v.23. 24. Quod autem de Scæuæ filiis
A t.19. Adfertur, id vel eodem referendum , vel ad
rein nihil omnino facit. 4. probatur hîc pactum
interuenire , quia ùm nec naturali hoc vi contin
gat,necmiraculosâ Dei operatione ; reſtar fieri ex
vi pacti cum dæmone ; non quidem expliciti vel
exprelli, tale enim iudicibus nullum nunc puto
M intercedere( ncquc aliud probant , quæ multis di
cit auctor ille , libri fui cap. 3.à num. 91. & quod di.
cit elle pactum implicitum cum Deo , id iam pro
batum eſt eſſe explicitam Dei tentationem .) Sed
dicimus cum primo aliquo iudice pactum expli
citum interceſfille dæmoni , vidæmon ad tale fi
gnum proderet occultum & latens crimen ; nem
pe vt , quæ ſagæ eſſent , cas ſuſtiveret, ne merge-
rentur : poftea ( vt contingit in omnibus huiulce
modi rebus ) alij iudices hoc edo & ti, vi illius pri
mi pa& i , idem obtinuerunt, atque ita iam ,ctiam
ignari , ex pacto implicito operantur. Pactum ve
rò hoc implicitom intercedere patet, quia luper
ftitiones omnes nituntur pacto implicito , vi do
- lib. 2.de cet B. Auguft . b ( & cum eo omnes Theologi . )
Doc.Chril. Lege D.Auguft:loco illo & feqq.cc. & deprehen
3. & do- des híc ,& ſuperſtitionem , & pa& um implicitum
ai cap.i. verfari: quia effectus nec eſtcauſæ naturali adæ
quæft.s . quatus ; nec talis, vt à Deo debeat meritò per mi-
raculum exſpectari. Cùm ipſis ſagis non interce
dere quoad hoc vllum dæmonis pactum non ma
lè fencit, nec inualidè probat ille fcriptorà num.
97. Nam in illo exemplo quod ibi narrat clariſſi
mè id cernicur , referam cius verbis ; Quemadmo
dum hac adhuc aftale in prafe tura Linnenſi, Diocee
ſeos inferioris Colonienfis, accidiffe dicitur , quod vetu
la quadam videns duas mulierculas agua tentatas non
ſubſediſſe, fed fupernataffe , ipfa ad prafeëtum laci
accurrens, & inierpellans;couſque iam ipſum quàmi
Cateros ministros instiriæ prafenies permouet , volens
ac accerrimè inftans, vt & ipſa agnis tentaretur: ſe
licet apud populum ſuspecta admodum fir de hacma
M
CARV
MAGI
boc
A Lleficiali bereſi , sam tamen innocentiam ſuam per
coram populo teſtalam facere , indignámque hec ſu
picione publicè ſe eximere , velle. Annuit imperi und
efflagitanti prafectus, & cateri : fed hanc in aquam
proiectam cuidentiùs fupernatafſe ,neque ut demer.
geretur , vel fundum peteret ( quamuis id fludsosè ( 240
motu ( uper aquas tentans ) efficere vlla raiione po
tuiffe dicitur. Exiyacta ,ecquid carnifex fuorum mem
brorum ipfa effet, interrogatur : porusſe inſimularamu
hoc effugiffe periculum , donec producto accufatore,
necefſiras adeſet huic teniamini. Tandem confluen'i
bus iudiciis contra eandem compluribus, ipfa ante cor
turam quarentibus respondie,amafium ſuum fibi fua
Miffe, vi hoc aqua periculum (ubiret : ſe illam lsbera
turum , in ipſis aquis , famă vilámgne cius adferua
da câdem fuiſſet , nifi fe ipfam in carcere pridse ſu
ſpendio ſuffocaſſet. ] Cernitis in hoc exemplo , ta
citum pactum quod operatum in tribus mulier.
culis , & quoad tertiam præualuit pacto expreffo
cum tertiâ inito , quia volcbat dæmon hanc ro
go tradi ; vel faltem necari , moraliter certus im
pæniteniem obicuram . Iudices autem iſti non
ſunt fecuti ſcriptoris illius ſententiam , quia non
ſufficientia habentes indicia , ad ſolas mu ierculæ
importunas preces , ad hanc purgationem pro
ceſſerunt; atque idcò ex duplici capite grauiter
peccarunt. Primò quod vſi illicitâ probationę.
Secundò quod præcipitanter eâ vfi. Sed hinc col
C ligo ſcriptorem ab aliis iudicibus ; qui fimiliter
praxi illâ vtuntur diſſentire; dum iple vulr, prx
cedere ante probam debere indicia ad torturam
ſufficientia: illi verd putant, à probâ cum aliquâ
diffamatione poffe incipi . Qua in re fortaſſis lo
quuntur magis conſentaneè praxi ordinariæ illi,
ſed reprobæ.5.probatur hoc pa & um , ex moribus
Diaboli.conatur ille Dci miracula effingere, ha
bere conatur fuos martyres ; qui funt hæretici, &
inter hos ſagæ , ideo fícut Deus pleriſque ſuis
Martyribus miraculosè conceſſit ; vt aquis miergi
non poſſone, in veræ fidei confirmationem : lic
Diabolus präſtigioſo miraculo conatur perſuade
re hominibus etiam ſuos Martyres effe immer
labiles : & hoc pacto duo conſequi conatur, 1. ve
D illa Chriſti miracula falla reputentur. 2.vt falcem
ipſe æqualem cum Deo poteſtatem habere videa
tur: & præterea confirmentur in pertinacia pſeu
domartyres ſui, quibus fic perſuadetſęços ferua
turum in igne , ficut feruauit in aquis, Confirm .
hæc ratio , quia fi aliqua laga fic iniccta in aquis
verè paniteret & animo ciuraret , ſtatim merge
retur : quia pa& um ceffaret.
4. Probatur, noſtra concl. Non obedire in ſpi
ritualibus( cuiuſmodi eſt id de quo agimus)Pon
tifici maximo , eſt non obedire Deo , iuxta illud;
E Qui vos audit,meandit,qui vos fperrit mefpernit.Sed
nó obedire voci & iuſſioni Dei,eſt graue peccatu : D
ri
ergo vti hac proba eſt grauiter peccare , cum Pon A
tifex cam prohibucrit,vtprobatum initiò huius d
ſectionis. Min . probatur verbis Samuëlis , num fu
ai
quid vule Dornnus holocauſta victimasi ( quæſt.d.
N
núquid magis gaudet Deus cade & ſupplicio no ‫ܐ‬2
centium ? nam & hi vocantur à prophetis hoſtiæ ID
& victimæ ,vt docui alio loco ) & non polius, vt obe C
diatur voci Domini ? c ( vt non tendatis , ô iudices, cr . Reg: M
ta
contra Dei prohibitionem . ) Melior eft enim , 25.1.22.
obedientia quam vičtima : & auſcultare magis , quam m
offerre adipem arieium . ) Suauior eft Deo odor 0
obedientiæ , & humilis ſensús veſtri Lubinillio ,
1
quàm
 LIBRI III I.
quàm nidor adultaruin ex vetitis probationibus A manciparunt d . 2. Si , cùm non adfint alia ſuffi
lamiarú,puras manus veſtras & métes amat Deus cientia indicia ad torturam , propter adminicu- giftratib” .
ſubmillas præceptis vicarij ſui ; non rogos , non
pytas,non cniſſasmiſerarú cótra canonum præce
pra examinatarum , damnatarumque. quoniam
quafi peccatum eft ariolandi,repugnare , o quaſi ſce
ius idololatria nole acquiefcere. ] Quid'accommo
datiùs ad probandum ,banc probam canonico iu
re vetįtam , ad ariolationem Tortis diuinatoriæ, &
manganicam diuinationem pertinere? Non dici
mus illic Samuelem de ſagis, aut hac probatione
locutum , non ita deGpimus : ſed dicimus hoc ab
co probatum ; inobedientiam ,quæ fic prætextu
alterius boni , Dco'ingratam & ariolacioni ſimi
lem eſſe ,hinc inferimus , cùm hæc fic inobedien
tia valdè fimilis illi Saülis inobedientiæ, vt often
(di: idem quod illa meruit , mereri nomen , & in
eandem claffem reduci . Addimus hoc argumen
tum ab aduerſario viſum , ſed non depullum , lege
quæ ſcripfit, à num . 123. vſque ad 127. & videbis
me verum dicere . Quæ verò mox ſequuntur de
dæmonum poteſtate in corporibus deferendis &
ſimilibus ,ad rem nihil pertinent . Nam.conari ne
gare, vim dæmonum in corporibus mouendis,
vel in eleuandis , & ſuſtinendis in aqua , id fanè
forct in philofophiam , quod ſolæciſinus in Pri
ſcianum ,egimus de his ,lib.2.vbi etiam docuimus,
vera per Satanam edi miracula non poſle; & hæc
eadem omnia D.Binsf.breuiter, ſed ſolide docue .
rat , ideò contra illum , qui hic miraculum nul-
lum agnoſcit ( vt nec ego )tota illa diſputatio &
noyouézia ,à num.128.vſque 149. & quæ porrò ſub .
dunrur ; à Deo talem poteſtatem eludendi iudices
dæmoni non permitti ,ea planè non probantur ſa
ris. Cogit me aduerfarius hic extra chorum non
nihil , vr eum fubſequar. Multis enim conatur
ihic ſuadere dæmonem boc in aquæ elemento non
poſſe: quia dæmon eſt ex clemento aëris com .
pactus , non aquæ : ſed faciliùs in inuicem ope
rantur & poffunt, quæ funt ex codem elemento
compacta : ergo faciliùsdæmon operatur in ac
te, quàm in aquâ , ergo non quia poteſt corpo
ra ſuſtinere in aëre, ideò poceſt in aqua.Respond .
hoc tantùm probare poflet , quod difficiliùs fa
ciat in aquâ. Sed nequé hocprobat. nam maior Dior, ſed puto fuilſe genus purgationis per ſortes,
argumenti, dæmonem eſſe compactum ex corpo
a
te aëreo ; eſt errone : vel falcem prorſu s temera
ria , & ideò moneo ſcriptorem , vt retracter, & le
gat quæ Scholaſtici câ de re , vel quæ ex illis & ex ponitur , & in teftamento Caroli Magni apud
in s.par. PP.optimè Molina, & Valentia a.Necad rein per
quæft.ss.
qinent, quibus fusè agit, vt oftendat dæmones in
& quâ nihil miraculi hactenus pitédiſſe.Non enim
lequitur aliàs non fecerunt: ergo nec tunc pote
bilib. 1. derant, nec nunc poffunt. Et quod dicis. Priſcos
offic.quz- martyres idcirco diuinâ virture fupernatafle ; id
ftp. ca.1.c.- iam nos docuimus ſententiam noftram roborare.
ne innita
r.s.& ibi Sęd néque eſt verum nullos martyres Chriſti
Ab. & Dd. fubmerfione necari potuiſſe. Legat Surium, legat
de cóftir. Baronij Martyrolog . & Annales , inueniet com-
auch. No- plures aquisſuffocatos, nolo imınorari;quia hoc
uillima n . ct , továpegyop.
21. C. de s . Probatur concl. quia ludex fine causâ ſuffi.
inof.teft. ciente, & prægnante recedens à communi ſenten.
c . Anton .
Maria Go- tiâ Iuris interpretum ; perperamn iudicat b , &
rat in tra- pfoinde peccat , vt & Doctor conſulens Gne ido
Cta.de Có- neo fundamento contra illam c . His addimus
mun , Dd. Corollaria quæ fequuntur ex prædictis , primùm
opin.lib.3 .
Ioſpect. iudicem ; qui hac probâ fuerit vlus ,polle conue
1& 2. niri actione vt poffunt , iniuftè aliquem carceri
Xid
C. IIII.
III. Q. V I. 339
lụm huius probationis vulgaris reum ſubdat tor : lur 32.de in
. Kirch .
curæ ludex , peccabit ,& tenebitur actione iniu commun .
riarụm , vt fupra , etiamſi reus in tortura pon fa opin. Cér.
teatur , quia iniuriam fecit indebitè torquendo, s.cõcl. 30.
Godeli .
vi indicij à iure improbati Quod fi reus tor
um eat ur lup.nu.zo.
ment or vi confit ;confe ßio eritnulla, quia ed.ca.ién:
vi extorta : & iudicium ex eâ ſubſecurum nul - rentiá lan
lum , & ſententia irrita f. Et per confequens Iu- guinis &
dex talem ſupplicio inortis afficiens ; homicidij tuarum
d. cap.cx
,
reus eſt, coram Deo, quia occidit, quem non ba fl.pen.D.
bebat ius occidendi , Norándum tamen confeffa- de quæít.
rio , vt diligenter, perſonam iudicis confideret. eft comun
B Nam fi calu' aliquo herct , vi laboraret ignoran. Viuio , &
tiâ inuincibili ( quod vix puto poſle hodiè con- Clar.quos
cingere ) immunis eller à pçccato in foro poli : li ſequitur
laborat vincibili, pro magnitudine & probabili. Binsfeld .
tate ignorantiæ decreſcer peccatum . Hanc puto cã de hac
& verain & ſecuram de hac aquæ frigidæ pur- relib.feq .
gatione fententiam .
Q v Æ STIO VI .
Dequibuſdam aliis vulgaribus probis.
Vædam eſt probatio per pondera & lan
Q cein , nam in câdein Germaniâ appendunt
c ſagas, & aiunt eas vltra certum pondus ( nempe
librarum 14.vel 15. ) deprimere non poſſe quan
tumuis'ſint proceræ vel obefæ , hoc etiam Re
ckius damnat, libr.deproba aque frigida à num.41.
Ego idem de illo dicendum puto , quod de aliis
vulgaribus purgationibus , nempe niti pacto dæ
moniaco , ſuperſtitjofum efle, & cum Dei tenta
rione coniunctum . Canonibus expreſsè non pro
hibetur , quia eft inuentum planè recens.
2. Eft quoddam Yortis ſeu purgationis genus
pèr crucem ,de quo ficmentio in Cóſticut.Caroli,
Magni 8 vbi iubentur litigantes, cruce,aut fcuta & gl.3.fol.
62.
fuste, decertare, & in Capitulari, vbi habes,campo
vel cruce contendant . Ex his locis crucem fuille
genus armorum quidam volunt. Ego non allen
quibus ſe ad crucem aliquam ci manus impo
nens, vel cam amplectens , quis expurgabat. Sa
nè illis locis cruci , campus hoc eſt daellum op.
Ngucleruin : ſi accufator contendere voluerit de ipfo
periurio ſtent ad crucem . ) Cruce , ergo , contende
re, non aliud, quam ad crucem ftare. Stare, verò ad
crucem , quid fit neſcio , niſi id quod dixi . Crucis
iudicium etiam Friſones ſuperſtitiosè exercebant,
vt docer lex corum 14. fories tales effe debent , duo
tali de virga preciſe , quos teros vocant : quorum vnus
figno crucis innotatur, alius purus dimititur, & la
na munda inuoluti, fuper altare ſeu reliquias mittun
Etur, preſbyter ſi adfuerit,velſi preſbyter deeſt puer
quilibet , vnum de ipfis forribus de altarı tolleredebet,
ego interim Deus exorandus, fi illi ſeptem qui de ho
micidio commiſſo iurauerunt , verum iurafſent , eui
denii figno oftendat. Si illum qui cruce fignatus eft
ſustulit,tunc unuſquiſque illorum feptem faciat ſuami
fortem, id eft, tenum , de virga, & fignerſigno fuo, et
cum tarn ille , quàm cateri qui circumſtant, cognofce
re pofſint, obuoluantur lana munda , o altars fete
reliquiis imponantur, & preſbyter fi adfuerit , fi vero
non , vt fuperius puer innocens, vnumyuémque illo
rum figilla
340 DISQVISITIONVM
rum figillatim de altari tollat, et ei qui förtem fuam , A ceris vacuis ; cosquc totidem Sacerdotibus trade .
effe cognouerit rogal, cuius fortem exiremam elle conis
gerit ,ille homicidy compoſitionem perfoluere tenetar,
Cæteris , quorum fortes priùs leuatæ funt , abſolutis. ]
Si ritus eciam communis Francis fuit , certare cry .
ce , non foret aliud , quàm fic iudicio crucis con
tendere; & ftare ad crucem , föret, conuenire cum
aduerſario ; vt ftent ambo crucis iudicio , quod
fortè veriùs,
3. Huc pertinet fortitio illa quaruor Con
ſtantinopolitani imperij candidatorum , Alexio
Murgziphlo ſuperato ; quam , Bonifacius Comes
Montisferrati, Balduinus Flandriæ Comes , Eri
cus S.Pauli, & Dandulus Dux Venetorum , pacti:
vt in æde Apoftolorum , pro numero candidato
runt, quatuor calices ordine collocarentur ; quo
rum ynus folus hoftiam facram contineret, ca
HÆC DE CUNCTIS
generibus di&ta , & terminus ſuntoTomi Secundi.
080183
MAGICARVM
rent,vc ad cuiusque Principis nomen vnum tol.c
rent , & cis redderent: imperium verò illi defer
retur , cui calix obrigifler Chriſti Domini corpus
& fanguinem continens. Sed meritò'poft,illis pa
&tio iita diſplicuit, & ius delignandi quem vellet;
communibus ſuffragiis in Dandulu'na contule
runt, narrat Nicetas , in fine Annal.
4. Huc pertinent quidam olim , qui res aliquas
abiecêre , vt ex earum recuperacione cognolce.
rent , fibi delicta ſua dimiſa à Deo , hoc enim ch
Deum tentare ; nec licet,niſi habitâ reuclatione ad
hoc faciendum : quod credendum de S. Attilano
B Zamorenſi,de quo MarincusSiculus ,lib.s.rer.Hi.
span. & de S. Arnulpho ex Lotharingiæ Principe,
Eremitâ , & Metcnli Epiſcopo , de quo Fulgoſus,
libro 6.capite 9.
M AGIÆ
B
O
B
O
O
D
‫וויני‬
INDEX
 341

INDEX RERVM ET VER

BOR V M TOMI I1 ...

pori, & quare. 195.1.E

Amatorii veneficiimateria , & exemplo. 121.2.E
Aronis virga. 288.1.D Amatorióne ſolomaleficio abutantur rebus facris ?imo
Abbates tres philtro necati. 195.2 . D aliis maleficiis Sacramenta prophanant. 154
Aborſus per maleficia. 208.2.209 Amatoriorum veneficiorum huiues ani deſcriptio ,c" fa
Abortini exciſi à magis. 207.2.A crilegia varia . 192.19 .
Abraham an propheta . 25 4.1.0 Amatoriorum maleficiorü ingredientia ,ſeu maieria .
Abraham Genethliacos conuicit. 297.2.C 195.2.A
Abrahamij humilitas. 270. 1.A , B Amatoriis z'eneficiis volunt as cogi non poreſt,bene tur
Abrahæ feruus ſignum petiit. 277.2.B 'bari concupifcentia,& fanguis efferueſcere, corn
Abſtracta pro concretis. 257.1.B 193.1.0 2 .
Achaz quo liberos modo per ignem luftrarit. 286.1.A Amethiſti geſtatia ſuperftitiofa: 288.1. A
Achatis potus. 288.2.B Amniomantia.287.1.E , eius origo & caufa . 198.1 .
Achami furtum . 277 .2.B Amoris praſes quidam Damon. 218.1 .
Acredulæ prænotio. 390 Amoris remedia naturalia ,ſuperftitiofa , & diuina.95
205.2.D 2.6 ſegg .
Acu puncture.
Acus per cutem prodeuntes: ớc. 216 . Amphiarni templum vaticinum . 260.1.B
S. Adalbertus. 272.2.C Ana , quid Cabaliſtis per Aleph.finale, e quid per
S. Adalberti Anathema falfum , quod eſt Adelberti Ain . 240.E
heretici. 243.1.0 Ananiſapat quid , co unde ductum , fusè difcutitar.
Adolphi Scribonii probationes reiecta.327. 2.6 ſegg. ead.2.A
Aduocatorum veterum ſuperſtitio. 287.1.E Anabaptiftarum fomnia . 30 6.2. E
Aedefiifomnium . 306.2.E Andronicus Imp.161.Sarrilegus. 313.1.D
Ægyptiaci dies qui, fusè doctum . 236.2.D Angela Boëma. 266.1.C
Aeromaniia . 284.1.B B.Angela de Fulgino. 213.2.Ę , 270,2.D
Aeſculapii templo cubabant. 230.1.B 296.2.D
Angeli populorum cuſtodes.
Åternitatis participes propheta quomodo. 255.1.B Angelica ars. 233.7.C
Agamemnon . 308.1.A Angelis data Prophetia cur. 254.1.B
196.2.B
Agnus caſtus. Anguilla perfecta eiecta per poſticã, & pofteà inuolu
287. 2.C cra fætusfolita omnii. 212.2.E
Agnus Scythicus.
Agreſtii haretici calumniatoris mors. 313.2.E Animalia an ipſa pranoſcant,quod fignificant.300.1.B
Alatoides membrana . 287.1.E Animalium noctiorum exorciſmi & coniurationes qua
Albigeriana viſio. 276.2.C licite . 238.2 .
Alcmena partus. 109,1.A Animantium præfagia . 200.1.A
Alchindrinæ liber nefarius. 293.1. A Annos tempora qui colant, 236.2 .
S.Aldegundis. 273.1.D
Annulo quodam empto Princeps deceprus in ludo.
Alea cur prohibita . 309.2.E 284.1 . A
Alotryomantia. 292.1.C Antichrijti nomen cur per 666.fignificatū.292.2. D
Alexander ej Hymenanus. 225.1.D
Antichriſti tempus vanè pradixêreomnes. 297.2.B
Alexandri Magni fomnium . 307.2.B Anthropomantia. 287.1. A
i
Alexandr Magni viſio. 257.2.E Antigonus. 308 ... A
Alexandri Medicis percuſſor preſignificatus.304.1.C Antiochi Tiberti Cefanatis diuinatio. 301.2.A
Alexandrinorum βλακηννομίαν.. 298.1.B Antipathia hominis cum dæmone. 27.2.B.
Alexius Brana . 297.2.B Antonius Cardinalis Granuellanus. 299.1.B
Allabius. 297.1.C S.Antonii regula ad difcernendas reuelationes, expli
B. Aloyſius Bertrandus. 274.1.B cane. 27.2.C
Alphonſus rex Aragonum . 229.1.A,297.2.D D. Antonio coſecrādi porcos origo & ritus. 239.1.D , E
Alphonſus ſapiêsRex Caftellæ peraftrologiă deceptus. Antonii Verderii error , 301.2.D
297.2.D Apollo Myricans. 287.1.D
Alphonſus 1.rex Neapolitanor. 252.2.B Apollo Iſmenius. 286.2.E
Alphitomantia . 286.2.C Apollinis varia oracula . 278.2 . A
Alſatica ſuperſtitio . 287.1.A Apollonius Tyaneus . 277.1.B
Altheaftipes fatalis Meleagro. 210.1.D Apollonij Tyanai iaétantia . 281.2.C
Aleuromantia. 286.2.C Ajutiſia i fide. 225.1.D
Amaſis maleficiatus. 219.1.C Appa & Gela vt tuta : & caftitatem . 197.2.A
Amatorium maleficium quam noxium menti e cor A paritiones Angeli , & Deipare . 315.2.E
li Agua
 IN D E X
342
é 28 ... D , E Barchus rex .
Aqua an oderu maleficas?quod non . 294.1.A
211 329.2 . A
Agua aſcenſus maleficus. Baptiſmi aqua quo pacto cauſa Salustis .
217.2 240.1 B
Aquærarefactio & condenſatio facillima. Baptiſmi ritus defenſi.
299.2 $ Baptiſmali oleo de aqua abutuntur malefic. 193.1 .
Aquarum prafagia.
Aquila Ponticus cur pulfusab Eccleſia . 295.2.B Bardafomnium , 307.2.B
Aquila Britannus. 259.1 . Bartholomai Coclitis predictiones. 304.1.C. mors
294.2.A ibid.D
Arabsſignificat lætronem ,
Aranea ſpecie demon . 225.1 . Bafina Franc.regina ſaga. 263.1. A
Arbitrium liberum abfoluium Indicibus non compe Baſilacius fanaticus qualis. 276.1.A
tere , 33 5.2 . Bafilius Imp. 281.2.D.
Bafilius Pſeudomonachus. 19.2.C
Arborum , herbarum & florum prognoftica. 299.2.
Arcarius dæmon in Miſnia. 229.1.B Batauns Miffam irriders. 228.1.C
Arequipanum prodigium . 299.2.C Begardi. 262.2.E.264..B
Aretinorum fons. 28 2.2.C ibid .
Begini & Begardi.
Argentinenſes quidam hæretici . 321.2.D Belomantia . 290.2.A
Ariobaldus Dux Longobardorum . 225.1.A Benedicere animalibus ſuperſtitiosè non licet.238.2.E
Ariopharnis Thracum regis iudicium . 252.1.D Benedictionis menſe omiſſuo noxia . 225.2.E
Ariolatio quid, & vnde dicta. 285.1.B Berlinenfes malefica quo pacto glaciem procurent. 205 .
Arithmaniia duplex . 292.2.C 2.E
Arluna Scythica . 287.1.A D.Bernardinus Senenſis fontem diuinatorium obſtru
Arma maleficio imbuta,gladius ymnulus, c. 209.1 xit. 282,2.C
Armorici Baronis infanticidia. 223.1 . Bernenſium maleficorum ſummaimpietas. 295.2.D.
Arnulphus Lotharingia dux. 340.2.B
Brigitta Suetica & cius reuelationes defenſa. 256.
Arnobij fomnium . 307.2.B 1.C.
Aronenſes energumene quomodo à damsone vexata có Birgilenſis damon . 223.2 . A
quadam liberala . 269.1.B D.Blafii patrocinium animalium . 239.1.D
Arre ptit y ſi
ſeu obſe . 279 .1.D Blafphemorum pæne đ exempla . 225.1.E
Arreptitiorum reuelationes falſe . 263.2. A Bohemici Magi praftigia 214.1.B
B.A fenius. 273.1.B Bohemia spectrum mortis prefagum . 289 .
S.Arſeny doctrina de damnorum lucta & varijs infi Boheme faſcinate viros occidere. 206,
dijs. 272.1.A , B Bohema ſaga demerſa. 338.1.B
ari oni s di s 297.1.B Boleslaus à canibus deuoratus. .225.1. A.
Aſclet præ &tio & mor .
Aini venerario . 284.2.A Bonnenſisvetula combuſtaper indicium proba igre.
Aſpidomantia. ibid. 330.2.B ,C
Aſſaſſini qui . 210.1.B Bonum hominis rei quod. 241.2 .
A Jumerequid. 259.1.D Binum iudicantis quod. ibid.
Allyriarum fortitio in bellis . 290. Boni cur à damone vexentur . 223.1. A
Aſtırites lapis, 191.2.D Boniminorum ſuaju Diabolus folet impedire maius .
A tra non ſunt certa omnium eučiuum ſignu.296.1.E 270.2.D , E
Aſtragalomantia. 290.1.C 22 2.1. A
Bonis nocere poffunt,fed rarò malefici.
Aftroiatri. 298.1.E Botomantia , 287.1.C
Aftrologi qui excuſandi. 277.1.E Boum prafagiumi 300.1.A
Aſti ologi gua nequeant pradicere . 295.2.feq.
& Brabantica ſuperſtitiones dua. 242.
Branchidarum oraculum . 278.2.D
Aſtrologi ſepè habent pactum cum demone. 297.1.C
Aſtrologorum peccata que á quanta. 295.1.6 ſeq. Brafileenfium oniropolia. 304.2.C
Aſtrologorum diuinationes cur aliquando vera . 297 . Brauo miles Hispanus aleator à damone in altum ſu
1.C blatus . 226.2.D
Aſtrologis vera dicentibus minùs credendum . 304.1 . B.Briccy miracula duo. 320.1.DE
Brigida Scota. 266.1.C
Atrologia giletuor partes diſcuſſa.294.2.A ,6 ſegg.
Aſtronomia « Astrologia diſcrepan !. cad.r.o2. Bruta fulmina. 270.
Athenais euecta adimperium . 297.1.C Bruxellenſis muliercula diuinario perfomnium diſcuſ
Atheiſmus ex Galuniſmo pullulat, 223.1.E fa. 308.1.B
Acrilanus. 340.2.A Burchardus Halberſtadienſis Epiſcopus. BIS.J.B
Artile mater. 306.2.E
Augurium quid eo quotuplex, 288.2.D C
с.
Anguria oblatiua ( imperratiua qua, 289.1.A
Auiurn reſpectu augurij nomina diuerfa. ibid.B Adaueia quomodo lancinēt fiue in patibulis ,fi
Aurium tintinatio. 234.2.A C ne inhumata . 207.1 .
Auriginoſi morbi curatio. 220.1 . Calorum influentia poffunt species in phantafia pro
Auspicium militare ex acuminibus. 290.1.A ducere, 306,1.B
Aufpicia pedeſtria. 289.1.0 ni a
Caieta quadam fententi explicat . a 23 2.1.B
Aufpicia quid,co qualia. 288.2.E Caiei aniexcufa tio a
reiect . 23 5. 1.D
Axinomantia . 284.1.E 30 9. 1.0
Calix pro forte.
gu la m ni a it 19 5. 2.B
Cali Cafo ſuſtul .
B 260 .1. B
Callia templum in Gargano.
s
Calumniatore Sanctorum puniti. 225.1
i
Caluin error de baptif mo . 32 8. 2.D
B Abyloniaruna farminarum confuandose aduenis Caluiniani amici damonum , eorum parcant imagini
,
pehaztur , mis exolicarus. 198.1.A bas,varin exempla . 233.2.C
Cal
 LIBRI SECVNDI.
343
Caluinianioforesvirginitaris. 224.2.D Cluniacenfes monachi Alphonſum Regem Aragonia
Caluiniſta precurſores Antichriſti, 212.1.B ex pargatorio educient, 229
Caluiniſtarum renelationes. 274.2.C Cogitationes an note damoni. 276.2. A
Caluiniſtarum vexillum effigie damoris inſigne. Cogitationes quo pacto Magi diuinent.ibid.
223.2.C Coboba femen . 26.2.D
Cambronenſis Deiparæ imago,Duellum ,á miraculo S.Coleta prudens humilitas, 262.1.D
fa Clinici victoria . 315.2.316 Colonienſis virgo. 225.2.C
Cameracenſes quidam hæretici, 321.2.B Colophonij vates. 278.2.D
Campanarum oſtenta mira . 299. 1.A ,B Come tari tm ſigni ficat iones
. 298 .2.C

Cananæus fignificat mercatorem . 294.2.4 Comitiſſa ſečte Caluiniana venefica o adultera iufju
Canoniſtarum quorumdam error . 333. mariti occifa . 215.2.1
286.1.A
Capnomantiæ ſpecies. Conceptio B.Virg. Deiparæ immaculata definja con
S.Carilephus. 230.1.B tra quandam pratenfam reuelationem . 267
Carnium ejus. 197.1.A Condei principis preſagia. 307.1.D
Carolus Magnus Imp. 253.1.A Confeffionis vis. 215.321
Caroli Regis Franc.morbus ex maleficio. 208.1.C Congelatio. 259.2.0
Caroli Calui auiditas. 319.1.A ,323,1.B Conieétatio quid 255.quotuplex , 294.1.D
Caroli Mansfeldy Comitis mirus morbus ex maleficio. Conieétatio iudicaria ex aftris qualenus licita.294./.
215.2 D , & feg.
Carnifex à malefica laſus in ipſa iuftitia executione. Coniugibus vitanda philtra. 196.1
206.1. E Coniugum intemperantia. 224.2.6
Carnifex à malefica iam rogo mandada lafus affiatu. Conrad. V Vimpina multa ſublegit clamex Pico .
222... E 291.1.B
Carthaginenſis mulier ex falſa reuelat. cauſa ſchiſma Conradi Marpurgy inquiſitio. 318.2 .
tis. 261.2.C. Conſtantini Stethari aſtrologidiuinationes. 297.2 B
Catharina Raconiſia reuelationes. 274.2.B Conſtantinopolitani Circi malefice imagines. 211 .
Catharina Hualtheri mirus morbus ex maleficio. 1.C
212.2.E
Conſtantinopolitanum imperium quo pacto forte obue
Catharina Seneſis reuelatio de concept.B. Marie vire nerit Flandria comiti. 340.1.A
ginis difcuffa . 266,2.E , 267 Contagio quomodohauriatur. 198.1.0 feqq.
Catharina Bononienfis decepta. 262.1.A Coponus ficarius . 304.1.E
i
Catholic o Ariani Epiſcopi cert amen . 320.2.321.1 Contradiétiones defenſoris proba aqua frigide.330... E ,
Catonis dictum acutum . 2341 331.1.E
Caropromantia. 283.1.A Contumacia inobedientiags pæna. 224..A
Calopromantia in cuspide splendenti 290.2.B Corinthiorum lex. 302.2.D
κάτοχοs, & κατοχή. 259.2.C Cornicis præfagium . 300.6.A
Cauiclæprb agua frigida reiecta . 331.7 Corpus imago animi. 301.1.C
Celtae dicti Germani . 28 2.1.E Corporis dis poſitio quã expofita illuſionibus. 264.2.A
Cephalæonomantià. 284.1.A Corpori naturaliter ferrum « alia metallica certo co
Cereris oraculum . 283.1.B formata artificio innafci nonpoſſe. 215.2.D
Ceriti e Cerericti. 214.1.D Corpori humano ex malis humoribus interdum dura,
Ceromantia . 287.1 . A vt tophos,ſpinas,conchylia ( c.innafci. ibid.C
Certamen duorum veneficorum mirabile. 296.1.C , D Coſcinomantia. 284.1.D
CHAB AR quid ,unde CHAB ARIM , 290.2.C Craſſus. 2 SE
Chaldæi qui dicti. 294.2 . A Crateris impium confilium . 195.2.C
Charibertus. 277.1.B Creature quomodo laudem Dei nobis proponant.
Charichriſt Hibernie. 236.1.E 3 29.1.E
Childericus rex Francia , 263.1.A Cribro diuinare. 284.1.D
Chinariom damnatio per duo ligna. 292 Criſtallomantia.283.1.C ,pæna. ibid .
Chiromantia quotuplex , & qualicita,que contra. Critomantia , & Chrisbria mulieres. 286.2.C
301,2.C Crucifixi imago fanguinem fundens. 209.2.E
Chiromantic ſcriptores,prohibita lečtionis. 302.1 Crucis fignum quam vim habeat. 239.2.C
Chorion . 2872.E Crucis fignum contra illuſiones . 268.2.C
Choſen ſeu eſſen . 255.2.E Crucisfignaculo diſcernuntur illuſiones. 270,2.B
Chriſtus quo ſenſu Propheta. 254.2.D Crucis ſignum opponere viſioni feu reuelationi. 273 .
Chriſti Dominifactum cacum ſanantis . 240.1.A I.E
Chriſtianis cur obiecta infanticidia, 207.2 E Crucis ſignum prætermiffum noxium , 226.1.C
Chriſtianus Comes de Oldeborg. 319.1.B Cruce certare quid. 339.1.C , D)
Chriſmatis vis. 228.1.C Cubabant olim in templis ad fomnia captanda. 260 .
Cineraria diuinatio . 286.1.D 1.AB
Circı B ; Zaceniſtatua fatales. 211.1.C Cubomantia , 290.1.C
Ciſterna in Aphaceno templo . 282.2.A Cultrum excernens deglutitum . 216
Citatio ad comparenduir coram Deo xogo varia eius e Curioſitas. 230.1.D
xempla. 313.2.B Cyanea ad Lycum . 282.1.1
Cleidomantia, 284.2 . A Cyrus, 308.1.A
Clemens V.citatus coram Dco. 314.1.A ,31 5.1.E
Clementis octaui bulla. 317 2.A D
mandoyigixń,. 324.1.B AB AR.. 288.2 . ]
Kandovideoday quid, xandov. 281.2.0 D Dactylonantia. 213.2.F
li 2 ornan
 INDEX
344
281.2 ibid .
Damon pro anima apparei cuocata . Diſcretio fpirituum doctrinales que.
idem folet mentiriſe animam . 282.2 Diſcretionis ſpiriiuum donum quid : & de duplici cius
modo.ibid. & feqq.
Demon cur vtatur etate puerili ad diuinationes. 264.
2.B Diuinatio quando ó quale peccatum . 293.2.A
Damo quadă por ſenõ aquè poteftac per alios.2 30.2.D Diuinatio quotuplex. 228.1.B

Damon cur potius per alios quäm per ſe, maleficio no Diuinatio quale peccatum ,fiue que hæretica ,que non .
ibid.C ibid .
ceat ,
Damon non habet corpus eercum nec aliud. 327.2 . D Diuinatio in Sacra Scriptura an femper in malum
Demon alligatus loco per Magum . 217.2.E fumitur. 153.2
Demon maleficas fuftinet,nemergantur. 327 .2.E Diuinatio qualis permiffa. 377.1
Damon fomnys deludens, 217. 2 Diuinatio malefica per plumbum liquefa tum & a
Demonis fraudes in oraculis reddendis. 276.1.E quam . 212.2.B
Damoni permittit Deus aliquando ladere,o iudices Diusnationis definitio explicata ,& quomodo differar
331.1.E ab vana obſervantia,prophetia ,coniectatione.quarü
decipere,
Damonife deuouere vel eum inuocare guàmpericulo fit rerõ.vnde dicta ſollemnia,inſtrumēta .275.1.D , E,
223.2.C
fum , Diuinationis à Prophetia e coniectatione difcer
Domoni homines tradendi poteftas. 216.2.C nonda canones . 277.1.C
339.1.D Diuinationi recipiende qua difpofitio apta. 254.1.A
Damonem acreum corpus habere, error,
193.2.E Diuinationem explicitam illicitam eje ,nemo Chri
Dæmones quidam lenones ..
Demones que occulta queant reuelare. 275.2. A ſtianus poreſt licitè ignorare . 278.1.B
Demones Lutheri do Svvinglyantë bulones. 272.1.B Diuina tiones o o
cumpacto expreſl ſex explicit . ibidem
Dæmonum conuiuia funtcalamitates hominum . 187. Diuinatores aftrologi ex republica eijciendi. 298.2.A
1.A , nomina ab effectu. 236 Dininatores conſulere non licet. 277.2
Demonū miniſterio nólicere vti,nec ad bonü. 239.2.C Diuinatoria ſors illicita. 337.1.A
Diuinatoria ſortisſpecies . 290,1.B
Demoniaci obfeffi & poffefliquomodo differāt.217.1.B
quonodo intret demon . 237.2.B Doctrina, tu eruditus quid vulgato interpreti. 255.2
δαιμονώντες.. 214.1.D Dodonides columba quales.. 278.2.C
Danielis liber fomnialis. 305.1.B Donatifte Sacrilegi. 228.1.D
Daphnomantia. 287.1.B Dracus Londinenfis. 274.2.E
Deus cur maleficia permittat. 122.2.E , ſeg. Dubium quid, do quomado in dubijs mitior fententia
Deus cur permittat homines à demone poſſideri. 217. sequenda. 241.7
2.C Duella omni iure prohibita docetur. 316
Dei gloria reſultans ex maleficys. 22 2.2.E Duella quando Principes poſſint permittere. 317.1 .
Dei prouidëtia in tuendis dirigendis sudicibus ma DE
lefici quanta qualis. 333.2 Duellorum caufa.316.1. Agritus. ibid.
Dei prouidentia que in tolerandisfceleribus malefico Duellorum incertitude& iniuſtitia. ibid
rum . 222.2 Duellorum variorum exempla , ibid.D
Dei ſuauitas,clementia,ſapientia ,potentia ,iuftitia . Duffus rex , 210.1.D
2.23.1 Dulcinifte. 264.1 B
Defun £ ti pofcunt eleemofynas, o spiritualia remedia , Dunftanus ignita forcipe naſum larua comprehendit,
230.2 269.2.B
Dementia breuis ac ridicula per maleficium . 214.1 Dura & craffa quo pacto demon queat verè autfalsò
Depoſiti negatio. 226.2.E corpori inferere. 216.2. A
Déſidia feu fegnities. 196.2.E E
Deſperatio. 239.1.6 Cclefiæ precationes,quam vim habeant mala re
194.1.B E pellendi. 239,2
Deſpuitio infinum ſuperſtitioſa.
Detračtionis poena. 123.2.E Eccleſia non obedire eſt mortale peccatum ,
Deuorionis fe'n execrationis maleficium . 216.2.C Ecclefiafticas ceremonias ſuperftitiofis ritibus conferre
Diabol, quomodo inducat in gulã do libidinē.272.1.B blafphemum ego impium eft. 240.1.B
Diabolus in iudicio militis patronus et liberator, Electiones aſtrologica, 244.2.295.1.C
225.2 . E Eleemofyna poteft fortito haberi. 309.1.B
Diabolus vnumquemque decidit per ea, qua quiſque Eleemoſyna data fagis an periculofa . 227.2.6 2.28
amat . 26 4.1 Elemoſyne vis. ibid .
Diabolus quo modo mundi rex fecundum Lutherum . Eleemoſynam denegantes faſcinari. ibid.
ce quomodo fecundisn Catholicam veritatem , Eleemoſyna defunétis profunt. 229.1
205.1.A. Eleemoſynis impetraie an efficaciores. 237. 2.B
Diabolus quomodo DEVS feculi dicatar. ibid . Eliæ humilitas, 273.1.B
Diadumenus unde dictus. 287.1 . E Elizeus cur pfalten requifiuit. 25.4.1. A
Didaci Ordony dnellum cum Zamoranis. 316,1.E Elizabetha Croftha. 274.2.E
Didius Iulianus. 283.1.A Elizabetha Barthone vaticinia , ibid.c
Dies SS.Pauli Vincenty , Vrbani, Ioannis , Annü.ia Elementa tantum ſunt tria :nullum ignis. 298.2 . B
tionis. 236.2.B B.Eleuthorius. 205. I
Dierum fauftorum vel infauſtorum obferuatio.cad. 1. S.Eliſabetha Sconaugienfis defenſa, 266 ... D
Greg. S. Elpheg us. 272.1.A
Dina folla. 286,2.E Elymas magus. 230.2.D
Diophanes magus. 284.1.C Elzana maleficus. 205.2.C
Dire. 289.1.E Emma regina 318.2.B
Diſcretio experimentalis,quid , & qua nomina eius. Energumenti tot cui tempore Chriſti. 223.1.E
251.1 . Energumenorum corpora anpoſſit demon ſubingredi.
fe
de quo
 LIBRI SECVNDI.
345
117.1 Ferd. Cortezuis. 292. 1.A
enfe quo id palto .
SS Ferdinandus Daualus natusgaleatus. 287.2.A
Energumenos verosreperiri, et qui talesfint. ibid .
210.2.B Feris erepta in magicis. 207.1.
Enguerrani Marignani vxor malefica.
Enthufiafta heretici. 306.2.E Ferrantis Comitis Flandria matrem demon decepit.
3 228. 276.2.E
Epachy pæna.
Emphemerides paſtorum , em rufticorum , & nautarum Ferri candentis miracula . 318.2.320.1.321.1.
unde pate . 300,1.B Feſ ane trib ades. 284.1.0
Ephefiorum nota que. 29 1.1.E 282.2.B
Feffanorum Hydromantia.
S. Ephrem . 261 .2.D Feftorum violatio. 230.1.0
Ephialtes,feu incubus morbus. 306 ... A Fides qua operetur in ſanatione. 241.1 C
255.2.E Fides remedium contra maleficium . 215 .
Ephod quid quotuplex.
211.2.C Fidei vis contra illuſiones. 269.1.
Epileptici apti maleficio.
Epileptici patent falfis reuelationibus. 263.1. Fiducia e cuſtodia fui. 271 .
Epitheles Meſſenius. 306,2. E Filum collo commenfuratum . 288,2.B
Erichtus magia . 280.2.C Fila maleficij amatory qualia . 194.1 .
Erkimbaldi de Burban factum e miraculofa Eucha Finis bonus folus non facit actum effe bonum aut legi
riftia perceptio . 313.1.A timum , 333.1.B
316.2 . Finni malefici baliftarij. 210.1. A
Errror iuris quis peccatum .
258.2.E Fontium miracula , 289.2.C
Euangelium .
Euangeliorum liber incombuftus. 321. I. Florentina mulier. 215.1.A
Euchariſtia quo modo exitium fitſumentis. 313.1 . Floridenſis diuinatio. 284.2.1 )
Euchariſtia verè ad falutem inſtituta. 312.2.B Forma nocet pudicitia. 197.1.C
Euchariftia contempta, d formidata. 311.2.D,E Forma proba agua frigida in maleficiis. 327.2
Eucharistiæ facramentiforma à Deo instituta.240.2. Forma ferri confecrandi ad iudicium . 518.1.E
Euchariſtie miraculum . 193.1.B Forma verborum qua permiſſe que non in medicinus.
Euchariſtia fumptæ purgatio, defenſa exemplis ra 241.1 . A
tione contra Hotomannum Caluinistam . 3 ! 1.2 . Formula proba aque feruentis, 322.2 .
Eucharistie vis . 215.1.227.2.228.1. Formula curationum fuperftitiofa multæ . 242.2.B.U.
Euchariſtia contempla vltio. 225.1 , ſegg.
Eucharistiam indignè fumentium pæne. 313.1, Francia aula ſuperftitiofain dierum obferuatione.237.
Euchariſtia abutuntur malefici. 218. 1. D
Euchariſticafortitio. 340. Franci vſi ferri candentis indicio. 318.1.D
Euchariſtica purgationis formula de cauffa . 312 , Francifcus Dux Armoricorum .. 315.1.D
188.1.D
Eucheta infanticide . D. Franciſci exemplofevirgo volutat in niue.269.1.D
Eulaly fiſcella incombuſta. 320.2.A S. Franciſcifortitio. 291.2.B
Eulogy fomnium , 307.2.B Franciſci Borgia reuelat. 274.1 B
Euftachius Abbas . 513.2.E Franciſci de la cruz deluſio, hærefis , falſa propheide,
Eutelidas. 198.2.B fupplicium ,& hiſtoria. 263.1.C
Excommunicatio lata in duellis explicatur. 317 Freſaia ſeuftrix auicula. 188. LE
Excommunicationis contemptus, 22 & 2.B S. Friardi prudentia. 270.1.D
Execrationum fex Dirarü in ſeipſosexempla.225.2.C Fridericus I 11. Imp: 2560.A
Exorciſmi vis cum miſa ſacrificio. 226. Fridericus Dux Auſtria. 195.2.D
Exo rci ſmo rum for mul e ta
que lici , 239 .1 . Friforum ſuperſtitsofa fors. 339.2.D
Expuere in faciem viſi. 271.1.D Frumenti aduerſio per maleficium . 209.2.A
EcStafis feu raptus Prophet. 259.2.B Fulicum prafag. 300.1.A
Exſtatici. 279.1 . E Fulminis vis in penetrandisfolidis. 216.2 . A
Extiſpicina, 285.1.E Furi oculus quo pacto excutiendus,vtcognofcatur 143.
1.C
F Furtum concipere per lancem & licium , 288.2.B
Futurorum ſcientia quo pacto reſeruata Deo.295.1.E
Acies index animi. 301,1.B
F. pondenti incavaticinia.
Forres 276 ... E G

284.2.A
Fanatici ſen évbeor.279.1.D.exempla o nomina.278.2 Gogates in diuinatione.
Faſcinationis ſpeciestrés. 197.2.D Gaianus mimus. 225.
Faſcinatio quid latè,& ftri£tè. 198.1 . Galea nafcentium . 287.1.E
Faſcinatio quid fecundum vulgus & hæreticos, ibid. Galeačius vicecomes maleficiatus. 219.1.C
Faſcinatio illa vulgaris quam erroris originem habeat . Gallicene fæmina . 278.2.C
204. 2.C :
Gandenſis virginis propter ſuperbiam illufio. 270.1.A
Faſcinatio vulgifabula óſuperstitio est. 198.1.D S.Gangulphi vxor adultera detecta G -punita.3 25.2.B
Faſcinationis vera caufa, refutatisfalfis. ibid . Gaſtromantia. 283.1 . A
Faſcinationis remedia quadam ſuperſtitioſa. 204.2. Gazareni qui 235.1.0
Fatuit furiofi cur fepiusdiuinent. 254.1.A Geile mors. 225.1.B
Faustina quomodo amore liberata. 196.2.C Gelo que Mauritio inſidiata. 188... E
Felicis Malleoli liber,pro ſuperstitioſis orationum for Genebaldus Landunenſis lapſus et pænitens, quàm
mulis diſcuſſus eu confutatus.238.2.cum ſeqq. obediens D.Remigio, 269.2.B
Fæmina faciliores decipi. 264.2.C Gencuenſes venefici. 296.1.E
Fæminarum reuelationes quomodo examinande. ibs Geomantia . 291,1. A
dem D Germani proba aqua vſi. 322.2.323 .
Ferdinandus I I I, Caſtella Rex, 315.1 . A Germanorum mos quidam difcuffus. 255.2.E
li 3 Germano
 INDEX
346

Germanorum juperstı.o.282,2.A ,284.2.A ,289.1.C , fafcindur. 188.4. A

290.1.D S. Herebertus. 261.2.E
Germanarum fæminarum diuinatio . 282.2.B Hermetis Malatefta mors. 304.1.D
Gertrudis.
266.1.D S. Hermannus Steinfeldenſis. 272.2.B
em
Gladij nucron tres digitos longã excernens .21 6.1.D Hibernia ſuperſtitio. 236.1.E
Gländium trium praſagium ſuperſtitioſum . 300.1.A D. Hieronymus crucis fignum adhibuit fanationi.
188.1.D .240.1.B
Gnoſtici Magi a infanticida .
Gnoſticorum Magia & viſcerationes infanticidia. Hieronymi Cancellary Mediolanenf.annulus.284.1.A
207.2.E Hieroſcopia defcriptio accurata. 285.1.0 feg9.
223.2.B D. Hilarior, dæmonem quem Magus immiferate vir
Goefiorum iconoclaſtia .
Goninus magus Pariſienſis, illuſit indici ipſo fupplicio, gine expulit. 2,7.1.E
vicaria fibimula inpatibulo relicta , 222.1.E Hildebrando puero omen oblatum mirum . 288.1.E
Gofuuini Comitis mors. 227 .2. A Hildegardis. 266.2.D , 273.1.B
225.2.E Hippe. 191.2.C
Gotfridus Schluſſel.
Gotholanus Nauarchus. 315.1.D Hippomanes. ibid.195.2.A
Græcorum nomine qui ſignificenturin facra Scriptura. Hispani Catholici contra Arianum certamen . 320.1.B
258.1B 323.1.E
299.2.C
Grando & glacies eadem fpecie. Hifpanorum militum oratio ſuperſtitioſa vulnerum
Gratiani error , 322.1 . E curandorum . 238.1.A
260. Hiſto ris filia Tireſ ia . 209 .1. A
Gratienfis pſeudopropheta.
225.1.C Homicidy pæna . 225.1.A
S. Gregorius Agrigentinus.
312.1.A Homicidia magica. 207,1.C , D.
Gregorius VII.Papa .
Gregory XIII, laus a bulla . 317.1.A Hominum generi ex maleficorum fcelerevtilitates na
Gualtherus Burgenſis. 314.1.A ' t& . 223.1 .
269.2.E 1 Horror eso letitia ex reuelatione. 273.2.A
Guilhelm . Aquitania Dux deluſus.
27 2.2.C Hotomani temeritas caſtigatur. 312,2.A
B. Guilh . Roſcildenſis.
Gula etiam leuis re'igioſa punita. 230 .2 , B Humilitas neceſſaria contra illuſiones. 261.2 .
Gunda mulier viri tejte ajſumpta monaſterium ingre Humilitatis vis contra illafiones. 270.1.
Bad... B Humilitatis vis contra demones. 262.2 .
diens punita.
decorduba. 31 4.2.C Hydromantic species varie . 282,286.2.A
Gundizaluus Fernandez
Guſtrenienſis faber magus. 284.2.C
Hypatia prudensfacinus." 197.1.EV
S. Gurlacus. 271.2.E
283.1.E I
Gygis annulus.
Acobi Richij libellus confutatus. 327.2.& feqq .
H Iacobi Brocardi Caluinita reuelationes. 274.2.C
lad, 259.1 . E , colloquium cum Alexandro. 257.2 . E
Abitus optimuspericulofus, nitor ſolito maior Iamnes y Mambres. 230.2.D
H
Н fufpectus. 204.2.D Iannes ſeu Iannes Theophilipreceptor , Patriarcha .
Hadrianus VI. Papa. 297.1.C Magus. 282.2.E
rCherinthus. furtum valdè deteftantur.
lapony 317.2.B
Marcus Magus . 286.2.E
Ichthyomantia.
Hæretici fiftores Montaništa. 263.1 . Iddegonim . 287.2.A
reuelationum Donatista . IEDVIM diuinatio , & quid IEDV A. ibid .
vt fuêre i Archontici. leiunium neceſſarium ante Miffa celebrationem . 228.2
Manichæi. ibid .
Ieiunij violatio punita.
Haretici demones expellere nequeunt. 223.2. A Jeroboami vxor. 277.2
Hereticorum propheta mente capiebantur , exemplo IESV nominis virtus liberat puerum à demonum po
259.2.A teftate. 2 27.1.C
prob.
Hereticus mirè ignisſempervlcifcitur ,exemplis duobus IESV nominis efficacia. 240.2.C
id confirmatum ,321.2.323.6 alio.277. Ignorantia quæ in Diuinatione excuſet. 277.2.D
Hereticos reiecit aguam . 335.1.A nti a 33 4.2.D
Ignora qua à peccato excuſet.
Hereſi fiamma quod vmbra corpori. 322.1.B Illuminati heretici. 262.2.E , 264.1.B
Halitu( affialu malefice faſcinant. 188.1.A Illuſorum per reuelationes excuſationes diſcutiuntur.
Hannonia energumena que fingensſefacerdoriflam at 262.2.B
conſecrans:exemplum . 265.2.E 212.2 .
Imago malefica.
Haraldus Hybernus. 320.2.A Imagines maleficæ amatorie. 294.2
Haruga. 285.00 Imagines velftatua malefica , de varia exempla . 210.
ibid.
Haruſpicina vnde dicta, to quid. Imagines maleficæ ex ceta,terra ,& c.192.2. B, earum
Hebræi aſtrologi cauſa idololatria k iconoclaſtie.297. baptiſmus, & aly ritus. ibid.c
Ab Hecate vel Heroibusinfeſtati. 214.1.D Imagines astrologica. 294.2.
S. Helenæ falſo afcripta oratio. 243.1.B Imaginarij maga . 284.2.E
287.1.A Immifericordia . 227.2.C
Heliogabalus.
Helizei geſtuspuerum ſuſcitantis. 240.1.A Impedimentum perpetuum quod. 219.1.C , D
Heluetia ſaga. 211.2.D Imprecátionum mala c vltiones, 223.2.E
Heluetia obſtetrix puericida. 188.1.D Inceſtuoſus Satanæ traditus. 224.2.B
a
Heluetic duemalefica afflatu lepra infecêre. 206.1.1 Incendi ſolita maleficis. 194.2 .
Henricus Imperator. 313.1.D Indi adiuratores tempeſtatum . 298.2.
Henricus Moguntinus Epiſcopus. 315.1.B Indicium complicum . 333.4.D
Herbe ó fejluca malefica , quas ſupergrediendo quis Indolentiam ſeu patientiam tormentorum quomodo

procurent
 LIBRI SECVNDI . 347
procurent malefica . 221.2.E
ludices non po,unt inquirere in plane occulia . 337.1 .
Infans tutus inter demones. 227.1.C ludices an pofſint vti plenitudine arburız. 335.1 .
Infantes propry occifi ( comefti à maleficis. 217.2.E Iudices ifti aquarioli qua docendi, ead. 2 .

Infantium cedes. 188.2 B , C ludicis hac proba aqua frigide vtentis pæne,339 , 2 .
Infantibus cur fæpiùs noceant malefici, maximè non E , potest conueniriactione iniuriarum , eius femen
baptizatis, quæfitum , cur Deus hoc permittat. tra est nulla.eſt homicida. ibid.
221.1.2. Iudicum iufiurandum in leges. 335.2 B
Infanticidium , 207 Indicibus ó iuſtiria adminiftris an maleficipoſſintno
Inferni oftia varia . 279.2 . cere . 222 1.6
Inferrationis maleficium . 215.1 . Iudicibus quibus noceant malefici. ead.2 .
Iniuria quomodo remitiende ex Dei precepto.235.2.D ludicium qui in ſacra Scriptura. 256,1.A
Innoceniy VI. mors fabulofa. 314.2.A Iudicium ,qualis purgario . 317.2.E
2411E ludicia humana cur ſint incerta . 312.1 D
{ntentio que excuſes à peccato.
Inu : dia em odium proximi. 224.2.A Sudiciariusprocellascontra vei mes noxios. 239.1 . A
inuidi an vifu noceant. 147.2 . E luger & Lauff kaffer ,vermes. ibid .
210.2.E luby II . bulle. 316.2.E
loannes Morochazarius maleficus.
loan . de V.arenis. 27.1.B Iul.Sirenius nimium tribuit aſtrologis. 295.2.C
loan . Flander Eſtinnenſis Deipara defenfor. 315.2.E B. Iuliarus ex parricida Sanctus. 223.1.D
(sanres Galeacius aſtrologum ftrangulari iufſit. 297 . 263.1.B
2.C IulianiApoftata Magia. 287.1 A
S. Ioannes Gualberius. 321.LA Luliani calumnia in vigilias Chriſtianorum . 260.1.B
Joannis XXI. mors. 29 7.2 E lunianus Maius. 314.2.C
26. 4.1.E Lun oni s us
pal Ep id am ni
. 282.2.A
ivannes de Rupeſciſſa.
27 4. 1.E lurifiurandi purgatio defenſa. 311.1.C
Ioannes Sagus, to loan .de Rupeſciſſa.
29 4. 2. B
Toannes Stady vanitas . Iufti Lipſij narratio amicitia cum aullore. 308.
Joannis Turfonis mors . 315.1.C I. A
loan , Bentinoli ſanitia. 304.1.0 D. Iuſtina . Cyprianus magus. 193.2.B
285.2 . E 1 :estitis Des Hotomanno. 312.2.E
B. Ioannis die fuccenſe pyre , vnde mos.
Loanne Albretha intoxicatio. 206.2.B Iyngis varia nomina . 191.2.C
Joanna Potiere ſag a caufa vexationis totius monajte
) rij vbi degebat. 263.2.C K
Ioanne virginis Lotharinge reuelat. defenſa. 274.1.B
contra illum aéta . ibid. 292 2.D
26.1.D baladupplex Iudeorum .
KabKALAL
loannes Ballus. . 290.2.B
loannes Balleus notatus . 266.1.D Kalendarum lar. ſuperftitione:. 236.1.C , D
lob i demone plagarus. 211 2.B
Karentinienſium maleficiariorum diſcuſſa Hiſtoria.
Ton ut ne fors,c- peritio ſigni. 277.2.B 219.2.A
lone tempeſtas. ibid . KIBEL , unde Kabala. 279.1. E
S. Jordanes illuſies non ſemel. 27.1.A S. Kiliani ſociorum cædes. 225.1.B , C
Toſephi fortitio virga. 288.1.D Kunigundis Imp. 319.2.A
9.10fcp'u nomen cur darum cuidam . 272.2.B
louis Dodonai, Ammonis,Trophonij oracula. 278.1.E L

louius not atus304.1.E ,fcriptor ſuperftitiofus. 287.2 . A

238.1.C Acertulas in vrina 215.2.C
Iprenſis Epifcopi fententia defenſa.
Ira eriam leuis , 279.2 B L Lałtis exſiccandi aut furandimaleficium , cri
(rides ó ſimilium preſagia. 299.2.D ius , necnon remedium lepidum . exempla ſingula.
Irrijio virorum Sanctorum . 2 :0.1.B rum . 209.1.C , D
275. 2.E Laftrygones cur ſtriga . 188.1.D
Iſaacius Imp. de imperio deie &tus.
Iſaacius Angelus. 282.1.0 Lamia vnde dicta . ead. 2.B
I iacorum ſuperſtitio. 287.1.A Lampadomantia. 238.2 . A
I alus veneficus Cathar.Medicea . 206,2.B Lapis infignis & diuinatorius Iudaeis. 287.2.D
L'alorum hodierna hydıomantia. 282 ,2.B
Lapis quomodo radat ( ſubiniret aquæ ſuperficiem .
Luc'ai perfidia,duellum & fupplicium . 315.2.D 216.2 . A
Iudaicrudele pactumfænoris. 253.1.B Lapidum rationalis fulgor, quando defierit. 258.1.0
Iudei dictum acutum de aftrologia. 296.1.A Lappones maleficiſagittarij. 210.1 . A
Ludai vnde diti adorare caput afini. 284.2.A Laurentiy Medicei mors. 227.2.B
In 'æorum idololatria in captandis fomniis. 260.1. Lauri vri à maleficis folebant.194.2.B ,cº à diuinatio.
Iudex finecauſa idonea non poteft recedere à communi nibus ſymbolum diuinat. 287.1.B
281. Lecanomantia . 282.2.D
opinione.
Iudex improbus damnatus. 229. 1.E Lectiſternia Gentilium in fanis ad fomnia captanda.
1:: dici nonlicet quam vult pænam infligere. 331.2 . 306.2.C
Le dices peccant bona intentione proba aqua frigida Lemniæ fæmina cur maritis inuiſe. 2 :8.1.C
vientes fusë doctum . 334.2.336.1. Leo Imp.philoſophus contemptor Magorum . 281.2.D
Indices quaſubmortali facere e ſcire teneantur . 335 . Leo Iſaurus. 297.2.B
LA Leonardo Haſſelio restituti libri ſui. 203.2.C
indices ac ne Principes quidem lege planè ſoluti. ibid . Leuuenstetenſis puella. 25.1.
ibid.2.A Libanomastia . 286..C
EĆ 2 A , quopacto legibus aftričti.
I edices sur verualem non affequantur in Sagarum iu Liber diétus reuelationes prophetarum . 213 ... B
diciis. 336,1 . Librorum ſcribendorurn cos complicandorurn apu
Heurnus
 IN DE X
348
Hebræos conſuetudo. 296.2.A Malefici quibus perſonis nocere queant. 221.1 .
Liberos damoni offerunt malefici. 221.2.C , D Malefici excommnnicati. 210.1.A
Libidinis irritamenta vndecim ex Helinando expli Malefica curatio . 215.2.B

cata. 196.2.D Malefica ſuntpolleſſa ab inhabitante damone. 327.2 .

Libidini que spiritualia arma depellende optima. 328.1.
197.1 . Maleficarum ſupernatatio vndeproueniat. 327.2.A
B : Libuina, 273.1.B Maleficium effe. 187.1.A
241.1.A Maleficium , quid ,« quotuplex . ibid .
Licitum non eft quicquid prodeft.
Licitum non est vſurpare ſacram Scripturam ad fen Maleficium ſoporiferum . 207.2. C
ſum ad quem non prolata . ibid.B
Maleficium hostile, o qualia ingredientia . 197.2.C
194.1.D
Ligamina á nodi amatory. Maleficium per inhalationē omnium peſſimã. 206.1.C
Ligaminis maleficium quam frequens,quotuplex, & c. Maleficium per cibum & porum . ibid.B
217.2.E Maleficium per imınctionem , co vis eius. ibid .
218.1.C 239.1.E
Ligaminis cauſa precipue. Maleficium maleficio repellere non licet .
Ligaminis modi. ibid.B Mabeficy efficientes cauſa. 187.1.B
23 7.3.D ibid .
Ligature Pecuariorun. Maleficy vox quid fignificet .
Ligentur cur ſæpiùsviri. 218.1.B Maleficy inhalatory caufæ contra Bodinum ý alios.
Lilith , 188.2.A 206.2.A
'Lithomantia. 287.2.C Maleficij intrinſeci materia . ibid .
285.2.E Maleficij extrinſecimodivarij. ibid.C , D
Lituanorum ſuperſtitio.
Aña.. 259.1.C
Makeficij crimen quoad probam aqua, nihil habet pe
Loca vbi maleficia folent reponi vel recondi. 192.1.E culiare. 337,2 . A
Locutio linguarum ignotarum non procedit ab atra Maleficij species per introfumptionem ,velper applica .
bile , 278.2.A tionem exteriorem . 206.1.A
Λόγιον ά λόγια ακίd . 256.1.A Maleficio maximè cur dæmon delectetur. 187.1.A ,
262.2.E Mil efi cia que ab ext rin fec o.
Lollardi . 192.1 .
Longobardi capre caput adorarunt. 284.2.A Maleficia qua interius operantur. 191.2 .
Lotharig Francia Regis facrilegium & pæna . 311.2.E Maleficia tantùm nocent, quibus voluntmalefici. 187 .
Lotherie contractus,quid ,quotuplex , & quas conditio 2.A
nes requirat vt fit licitus. 309.2 .A ſegg . Maleficiorum inftrumenta, ſeu materia. 188.1. & feqq.
Lotherie cötractu que perſone lucraripoſſunt.310.1.C Maleficiis multos lade & occidi probatur. 205.2.A
Lucas Gauricus infælix diuinator. 304.1.C
Maleficiandi praſegmina vel quid aliud eius expetun
Lucernaria diuinatio. 288.2.A tur à fagis. 192.1.E
Lucretij inſania & mors. 195.2.C Malefi cia tus, quid . 18 7.1.B
Luculli mors ex amatorio . ibid. Maleficiati o frigidi qui, & hos per maleficospoſſe
Ludouicus Rex Germanorum . 323.1.B fieri. 217.2.E
Ludouicus Sfortia. 297.2.D Mandragoreus virunculus , de hacimpoſtura. 283.
Lugdunobataui iconoclaſta. 223.2.C 2.D
Luizici populi. 289.1.D Manganie ſpecies. 279. 2.A , in quibus pättum latens.
Lumen propheticum ad quam qualitatis fpeciem perti 285.1 .
neat, 255.2.B Manuel Connenus deceptus ab aftrologis . 297.2.C
Luminis prophetici certitudo , nomina varia , can Manus Domini faltaſuper me, quid. 259.2.C
idem fitcum lumine fidei. ead .1.C , D , E S. Marcellus. 270.2.C
Luminipropheticonon credentes peccant , ó puniti. M. Antonius Triumuir . 193,2.B
ead . 2. A Marcus hæreticus că Magus. ibid .
211.2.C D. Marcusſutorem ſanauit. 240,1.A, eiufdem praſa
Lunaticorum plures ſpecies.
S. Lupi libum . 237.2.C gium. 235.2 . A
Luſitani ve eres, 387.1.B Mare baptizanti um ſuperſtitio . 282,1. D
Lufitana Morialis. 274.1.E Margarita Rauennatis reuelat. 274. 1.B
Lutherus nimis liberalis in damonem . 205.1 .A B.Muria virgo viſa cuidam in fomnisdiſponfari.272.
Lutherifuneridamones interfuerunt. 223.2.B 2. B
Lutheri pſeudopropheria . 275.1 . A B. Maria virgo ſe vlta . 225.2.B
Lutheri ó ſeguacium de baptiſmi materia errores pla Maria Deiparæ fauor in tuenda caßitate. 197.1.D
nè vafani. 328.2.C , D Mariæ virginis Deiparæ deuotio quam vtilis. 214.2 . E
Lutherum in anguftias olidas redegit damon .223.1.A B. Maria Dei matris inuocatio quä falutaris , 230.1.E
Luxuria punita . 224.2.C Maria Magdalena, 226.2.E
Luxus veftium punitus per damonem , ibid . S. Maria de Oegnies amicus illufus, fed à Sančia fer
Lycy piſces arioli. 286.2.E Hatus. 271.2.B
Ma ri a Imp era tri cis fce lus toſ upp lic ium . 318.2.C
M Marioni aduocati prophetia. 263.1.E
Maſſa quodgenus prophetia . 259.1 . A
Oeſtitia & iocus. 197.1.B Mathematici qui in iure 6 Hiſtoriis. 297.1.D
MMMag
A dalena de la Cruz .. 265.2.D Matthias Coruinus Hungar. Rex. 300.2 . E
224.2.D Matiſconenſis comes facrilegus. 228.2.C
Magia, hareſis, luxuria cognatio.
Malchuch & Malki , 258.2.E Matrimonium folemni ritu contrahere ante lucem vi
Maledici in Martyrempæna. 227.2.A tandi ligaminis cauſa an ſuperftitiofum . 207.2.D
Maledici in Sanctos. 225.1.D S. Matrona. 270,2.B
Maleficus cuämalefico poſſit nocere . 221.1.A S. Maurus . 261.2.E
Malefici intentionem cur danion exigat. 187.2.A P. Mauritij Abbatia . 299.1.B
Mauris
 LIBRI SECVNDI . 1 349
28.2.C
qui ,297.2.E ,corn.idem
Medici aſtrologi ſuperſtitioſi Necromantia proprie dicta.
Medicorã cõisitatio,quouſque probabilis.300.1.C , D Necromantia modi duo Thebanus, Theſſalicus.280.
S.Meinulphus. 272.2.C 2.B
um
B.Meinulphi monaſtori Bodken . ſe 299.1. A Nestanabus Magus Alexãdri Magni pater.282.2.E
S.Meinulphi doctrina dignoſcendarum verar reuela :. Negatini precepti vis. 332.2.336 .
271,1.E Nicolaus Papa . 311.2.E
Melindenfium ſuperſtitio . 279.2.C Nicopolis unde dicta . 234.2 , B
299 .
Menſes qui colant. 236.2 Ninium ,pluniarum ,gelu prafagia .
Menſtruata quomodo inficiat fpeculum . 201.1.A Noë' an maleficiatus à filio . 218.1.A
Menuercus Paderbronnenſis Epiſcopus. 315.1.A Nominum impoſitio e mutatio. 290.6 ſeg.
Mercury lapides indices. 288.1. A Norinbergenſia exempla dno diuinationis infaufte.
Moroneus rex . 278.2.D 283.1.0
Merouei Regis fors 291.1.0 Notoria ars . 232.1.E
.
Metamorphoſis fagarum in feles,mures,etc. 207.2.B Nouatus. 228.1.C
206 .2.E
Meteorologicorum pranotiones. 298.2.C Nouemdiales pulueres.
254 .1. C,D
Metonymie. 256.2.C Nouicij faciliores decipi.
Metopoſcopia . 300.1.E Nuditas membrorum & inſpectio punita . 224.2.E
Miles iniuftè damnari,quàm fe demoni tradere ma Numerorum que vis. 292.2.DE
lens. 236.2 . Nymphai oraculum apud Apolloniam . 286... C
Mina Dei mag num s
munu . 259.1.C
lo
Miracu ſe excuſare nemo poteft petere. 313.2.A o
Miracula cur hodie rariora . 331,2.E
Miracula fiebantà deluſo. 270.1.E Obediencia consecuencia illufiones, 265.2.4 feqq.
243.2 .
Miſericordia mater , quando cæpit vocari B. Virgo. Obferuantia vane alexicace,for medica. 2 :37.1.
260.2.B Obſtetrices malefice. 205.2.D

Miſnius adoteſcens. 296.1.B Occulta facta non licet explorare peraſtrologiam.298.

Miffa vis.2 28.1.Encontra maleficia. 215.1.E 2. A
320,2 . A Oclum . 196.2.E
Miſa S.Ifidori miraculum .
Miffas maleficiturant celebrari fuper varijs. 191.2.E Oculo excuffo diuinare quid ,et quo fiatmodo.284.2.B
Mítior fententia qua. 241.1. E exempla infelicis conainimis. ibid ,
306,2.E
Mola adurebatur, ca cineres poſt tergum ſpargeban Odatis & Zariadres fomnium .
tur . 195.1.B Ody maleficium . 214.2.3,219.2.D ,exempla . ibid .
127.2.C Oinomantia . 286.2.A
Moguntini Epiſcopi mors .
Moloch Idolum . 221.2.D, 287.1.B Olinarum oſſa incendendi maleficium . 193.2.E
Monachus à diabolo affatus. 224.2 . E Olle ludus . 309.2.B
Monachorum expurgario do furto. 234 .1.B
311.2.D Ominandi genera varia .
Monomachie purgatio & cius origo . 315.1.B , caufas 23 5. 1.A
Ominis nomen in ſacra Scriptura ,
ibid. Omina . 289.1.D
de amorum genera
289 .2. D Omina ex nominibus. 234.2.B
Monftra.
ibid .
m
Montaniſtaru reuelationes. 17 4. 1. E Omina ex verbis fortuitis.
Morborum ſapè canſa efficientes ſunt damones, fo quo Omina vialia feu Tò { ródrov . ibid .
ibid.
id pacto faciant, contra medicos quofdam . 2 11.2 Omina domeſtica.
Morbos quomodo inferat damon. 214.1 E Ominum ab animatis of inanimis peritorum tabula.
Morbos curare cum ſuperftitionenon licet. 238.2.B 235.2 .
cad.1.A
Mortuos qui vidiffent citò mori,opinio vnlgi. 273.2.C Ominum obferuantiſſima gentes.
Ominum vanitaso 234.1.B.235.1.
Moſes quo pacto prophetarit. 254.2.E
Miſes Abbas. 230,2.B . Omphalomamia. 287.1.D
Mulier e malleus à molliendo . 197.1.A Omura miraculū de Chriſtiano falſo accuſato. 317.2.C
Oniropolia anctores. 304.2.B
Muliercula ablata qua fe demoni deuouerat.225.2.C
Mundis corde Dei , immundis viſio demonis debita. Omiropolitarum fundamenta . 305.1.C , D
224.2.C Onomantia. 292.2.C
375.1.A Onomarchus. 308.1.A
Munzeri pſeudoprophetie.
Mures prafagi. 300.1.B Onus. 259.1.B
Murmur ante verba magica. 280.2.E Onychomantia. 284.1.A
126,1 Oomantia . 286.2.A
Muſca in ſpecie damon.
197.1.B Opera culpa non tribuenda Deo. 332.1 . A
Muſica.
Mutinenfis comitis fačtum infigne. 318.2.C Oraculum ex arca . 279.1.B
Mylitta Alyrys Venus. 194.1.B Oracula vaticinia , & eorum gener a varia, 278..E
Myre 286.2.E Oraculum ceſſatio vnde. ibid .
fons.
Myricarie diuinat,varia. 287.1.D Oraculorum cauſa inueftigate. ibid .

Myricina virga. 288.1 Orationis vis contra illuſiones.268.2.C.270.2.A ,271.2

N 230.2.B
Orationis tepiditas de diſtractio punita .
Abi, & Nebua,iqua radice. 273 . Orationis mentalis periculoſus quidam in praxi lapſus
L
NANapelo 206.2.A illæfio. 264.1.B
nutrita puella.
Narees Androgyni. 288.1.C Ornithomantia. 293.1.E
Nathalocks. 293.2.C Orpheus fanaticus. 279 .1.D

Nariuitatum magiſterium , 294.2 Olja oliuarum quid apud Baruch , oſſis nomine quid
Necromatia que o qualis. variga ritus eius, 279.2 . fignificent Hebræi. 193.2.E
A fegg . IMaurici fomnium . 347.2.B
Kk S. Oſual
350 IN DE X

S.Ujualdus. 273.1.E PHVR . 290.1.B

Oigerius æconomus facrileg. 228.2.E Phyſiognomica diuinatio vnde nata, á qua habeat
Ortho 3.Imp. 318.2.C fundamēta, qua poffitprædicere.300.1.E , & feq.
282. 1.D PictauienſesMagi. 228.1.B
Otho filius Imp.captus à Venetis.
Ona diei parafceues afferuantiune ſuperftitio diſcuſſa. Pifcatoris Traiecienſis exempl. 319.1.C
2,7.1.E rítupov,& an hinc Epytirã, & quale hoc.194.2.C ,D
Platonis diuinatio. 292.2 , D
P 3: 2.2
Pæne modus quando angeſcit cum delictis.
Politica conie tario. 308.2.B
Agomantia. 282,2.C Pollentianus Magus. 287.1 , A
ter i
PePainot to,2c
imago malefica . Pontifex Romanus viſibile caput Ecclefia . 336. 2. A
Palicorum crateres in Sicilia. 282.2.A Pontificis eft declarare, quid ſit fuperftitiofum . ibid .
Palomantia. 290.1.D Pontifices declararunt probam aqua frigidaillicitam .
Palumbi maleficium & poenitentia. 218.2.C ibid.
Pancratius aſtrologus & aliis infelix . 297.2.B Popponis Dani miracula . 320.2.C
Pandulphi Malateſt: crudelitas e poena. 301.2.A Pori an multum dilatari queant. 216.1 . E
Parentum percuſſores puniti. 224.1.A , B Porphyria meretrix . 320...C
Parentum execrationes quam formidande probatum , Pofterum pro aduerfo. 237.1. A
ibid.quàm periculofa. Prafiſcini. 198,1.A
264
Pariendi difficultas per maleficium . 208.2.E
Predictio & pranotioquomodo differant. 2521.A
Parricidia ſtrigum . 207.1.D Premonſtratenſium initio energum ,quidam fatedicus.
Parthenomantic ſpecies dua. 288.2.B 268.2.C
Paſiph aes templum . 260.1.B 244 .
Principis fuperftitiofi quaſtio.
Paſſeres praſagi 300.1.B Proba aqué frigida alim diuerfa ab hodierna. 325.2.1,
Patrenfium Achaïæ diuindtio in fonte. 283.1.B eius formula dua collata.ib . & quã fæpèà Pontifici
Pauire pro ferire. 289.1.B bus ó-Imperatoribus fitprohibita.ibid. “an hodie
Pauperes de Lugdunoſeu de Barulo. 336.1.A licita fit , fusè difputainm , vſque ad libri finem .ab
Peccarum quid . ead.2.A eadem pag .
Peccatum iriplex ,infirmitatis,malitia,ignorantia. Proba aqua frigida parum habet vtilitatis, é quaſi
334.2.C fuperflua,prout illam recipi vult Richius. 330.1.D
Peccata ſunt caufa maleficiorum . 223.2.E Proba aqua frigida eſt tentatio Dei.337.1.D ,& inobe
Peccare quis poteſt faciendo rem licitam , & non pecca dientiafimilis ariolationi vetita , 338.2.E
re faciendo illicitam . 241.2 , A Proba aqua frigide apud paucosin folo Germania in
Peccare quis poteft,faciens bona intentione quod eifa vfu alibi explofa. 330.1. A
cere non licebat. 335.1.& ſeqq. Proba aqua frigide non eft miraculoſa:ſed ex pacto da
Pedis offenſi omon frequentiſſimum . 235.1.E morico,probatur. 338.1.0
Peditus omen . qualis olim fuerit,
ibid. Proba aque frigida 323.2
Penetrario corporum folidorum Diabolo impoffibilis. a a
Prob aqua frigid neceſſ ari ò fallax,ſicapta fit ma
216.2.A
lefica ob aliud crimen uliquod . 331.60 ſeg.
Peregrini hypocrita pena. 319.1.E Proba aqua frigida in maleficij crimine prohibita ca
Pergamenus virginea maleficorum qualis. 192.2.E nonibus c communiſententia oftenditur. 332. I
Periaptorum ſuperſtitio . 232.2.233.2 Proba aqua non eſt forsconſultoria. 334.1.B
Periurij poena. 226. 227 Proba aquafrigida e aliarum vulgarium oftenditur
Peſtis tempore parochi fortiri debent, quis in vrbe re nullum ejſe diſcrimen , confutaris que adfereban
maneat . 309.1.B tur. 336.2 .
Petrus de Fraxineto .
215.2.A Proba aqua non praficitur à Deo Angelus. 331
Petrus Bernenfis index ſagarum . 226.1 Proba aquafrigide per bonos AngelosDeum non ad
Petrus Deioca propter eleemoſynasſaluus. 229.1.D elle. 330.2.D
Petrus Maffilienfis. 320.2.0 339.2.B
Proba vulgata per lancem & pondera,
Petrus de monte llicino. 297.2.C 200.6.D
τροβασκανία.
Petri Sartoris fraudulenta hypocriſis. 264.1.B Probationes vulgatæ omnes iure Canoni prohibi:a.
co
Petri Primodăii error . 301.2.D -337.1.C
Petri Leonii aſtrologi exitus . 297.2.B Probationibus quibus vti liceat indici. 332.1.A
Petri Ignei Alban.Epiſcopi miraculum . 321.7 Proculus Arianus. 228.1.0
Petri Tarentaſii miraculum . 215.1.B.C 289.2.D
Prodigia .
milupa quid . 194.2.A Prodigiaquatenus liceat obſeruare o proponere.ibid .
Pharmacia .
284.1.C Prohibitio generalis quam longèporrigatur. 332.1.B
Pharmacida Thebana, 288.1 227.1.E
Promiſſi matrimonij violati pæna .
S. Philaſtry feftum . 230.1.C Propheta vnde dictus. 253.2.C
Philippinenſium diuinatio. 290.1.E ta
Prophe verus intellig it, & denunci at alys.255.2. A
Philippus Pulcher Francorum Rex . 315.1.E Prophetæ definitio. 253.2 . A
Philtrum ex infante. 206.1.E Prophetæ quam certi de euentu,& de Dei reuelatione.
Philtra propinantium pæna humana diuina. 255.2.D
196.1 Prophetæ nomen quàm multa fignificet. 253.2 . A
Philtra omnia noxia ,adigunt in furorem ,exempla . quibus competato ibid .
195.2 Prophela non mente capti,vt fanatici. 259,2.A
Philtrorum remedia ,quæ apud Gentiles, que proba. Propheria per fomnium& genera eius . ibid.D
196.1.D Prophelia quibus dari à Deo folita. 254.1.B
Phocenfis tyranni annuli. 283.2 .E Prophetia quadă ſententie ſeu præſcientia, & quadam
commi
 LIBRI SECVNDI. 351

comminationisfiueconſily, o difcrimen . 255.1.B

253.2 . A R
Prophetia an femperin bonam partem .
Prophetia quomodo voluntaria e inuoluntaria.
254.1.C , D Abdomantia. 2 19.1.D
Radeofcilliu
Prophetia quorum prafentium vel preteritorum fit. R m. 191.2.C
ead.2.D Ranunculorum præfagium . 300.1.A
Prophetia an ſemper hominibus mediante angelo de Raſis, & alioruin medicorumpraua remedia. 196.2.0
Inr. ibid . A Ratio contra omnes orationum fuperftitiofarum furn
Prophetiæ genera duo per Sacerdotes o per prophet as mulus. 239.2.B ,C
255.2.D Rationes dignoſcendi ſuperfiitiojas formulas orationā .
Prophetiæ infallibilis veritas quomodo. cad.1.C 237.2.238.1.
260.2.C Rationale indici . 256.1.A
Prophetiæ gradus,o dignitas.
Prophetic donum quod iefte D. Paulo. 253.2 . Regibus eo ludicibus foleriid quedam diuinandı .
B , 254.2.D Deo data, o eius exempla varia . 252.1.0
Propheta definitiotradita & explicata. 253.2.CD Relapſi in hærefim pæna, 226
Prophetsa caufà efficiens folusDeus, confutate vario Remediis vanis et fuperftitiofis vii non licere.3 :4./ D
ibid . E Remora . 191.2.C
rum alia caufa.
Prophetia infuſio an requirat aliquam in homine dif Rerum magnarum ó ſolidari in corpus ingeft:0, pro
poſitionem ,o cuiuſmodi. 254.1.A bata exemplis, o examinatum quomodo ingeran
ead.2. D tur, & egerantur . 214.2.D , & ſegg .
Prophetia matèria que res fint.
Prophetie influxus mediante angelo quo pacto fiat. Retractio & abfconfio genitalium an naturalis á ve
ibid. A 14 , 219.1.B
Prophetia nomen , quoruplex ſignificatio : & definitio, Reuelationis veritas ab euentu quo pacto dignofeatur.
fingularúmque particularum explicatio.253.2.C 274.1 . A
seg Reuelation, vigilantis an plus tribuendum ,quim dor
Prophetarum oraculum . 258.2.B mnientis . 268.1

Propheticæ inſpirationss ſpecies, cum Dialogo,vel fine. Reuelationem vt quis dii:udicet quæ illi neceſſaria inge
Item imaginaria de intellectualis, o quid fingule. nere. 261 ...B
254.1.D Reuelationes ſedulo diſcutienda antequ.in approben
Prophetare quo fenfu dicanturmortuus, inſanus, vel ead.2
253.2 . AB Reuelationes Sanctarum quanti facienda. 266.1.0
Paganus.
197.1.A quorumdam ſanctorum . 258.2
Profperitas.
Prouidentia Dei. 390.2.B Reuelationes à Deo peterean licitū quæritur. 261.2.D
Prouocatio ad diuini iudicium ,quando licita, qua Renclationes aliene quomodo diſcutiende. 262.1.E
tum ei deferendum . 313.2 Reuelationes miraculis confirmari. 270.1
B.Pruminius. 238.2.E Reuelationes propria non propalande,ſed tegenda.
Prurarum ardentium proba qualis, eius exempla 273.1.A
varia . 320.1.C , D Reuelatione s alijs confirmari. 272,2.B
260.1.B 279.2 . A Reuelationes unde appareant effe à Deo , vel à demo
Pſychomantia.
306.2.E ne . 268.1.2
Ptolomaifomnium .
Puerorum familiaritaspericuloſa. 197.1.C Revelationes quorum non credende. 263.2. A
Preros necantfaga vari mod js is. 188 ..C , D Reuelationum difcernendarum pracepta qui tradıde
Pulc hrit udin is corp orca exa mē á van ita s.1 97. 1.DE rint . 260.2.E , 261.1.A
Pulueres malefici ,corum color & vis. 187.2.B Reuelationum finisperpendendus. 273.1.A
209.2 . E Reuelationum fallarum indicia reſpectu perfona.
Punclerus maleficus.
Purgatio Canonica quid. do varia eins genera propo 26.4.1.A
nuntur à pag. 317.2.C Reuelationum qualitatesque confideranda. 268.1.D
33 9.2.C Reuelationum pugnantium conſiderandarum regula.
Purgatio vulgaris per crucem , qua .
Purgatio vulgaris per aquam qualis. 322,2.D 272.2.C , D
Purgatio.vulgaris perignem ,qualis ( quotuplex & Reuelationum precedentia & fubfequentia perpendê
317.2.B. & feqq. da. 273.1.D
cjus exempla.
Purgationes vulgares damnata. 1 316.2.317.1 Reuelationum pretextù olim hæretici & hedie ſe in
Purgationes vulgares vbi in vfu, & exempla. 318. I ſinuant. 263.1A
vulgares àquo prohibite. 322.1.E Reuelationum de immaculata concept. B.M.que cer
Purgationes
Pyra accenſe probatio & exempla. 320.2.C tiores. 272.2.D
288.1.B Reuelationum circumftantia que perpendenda, ibidem
Pyrethia.
185.2.B Reuelationes non codemfemper modo contingunt.
Pyromantia fpecies.
Pythagoras deditus Phyſiognomia. 300.1.C 268.2.6 ſeg .
283.1.B Reuelationibus aſſueti , Sepe opiniones fuas putant re
Pythagore ſpecularia magia.
Pythagoræorum diuinario. 282.2 uelationes, 269
Pythia Delphica. 278. 2.0 Reuelationes proprias tutò quispoteft repudiare,proba
ibid.E tum exemplis. 262.1.B
Pyrhones ſiuePythonicorum varia nomina,
Pythonija Francia . ibid . Revolut iones , 294,2 . E
Revolutionum qua certitudo . ibid.

a Rhabdomantiæ fpecies . 238.1.B

Rhenani incendiarij. 243.2, E
Vercerenfinm monialium prophetia . 263.2.B Rhennes explorator liberorum . 282.2 ...4
Rhombus magicus. 19-4.2.A
C1! 7 ZILO . 28.4.1.B Rythmi aut verſus an ſuperſtitiofi. 239 2.1
KK 2 Ruriber
 IN DE X
352
227.2.D 260,1.B .
Rutzbergeri exitus . Serapidis templum .
318.2.A Serpentes non ſublatiab Apoſtelis concepta verborum
Richarda Imperatrix. C
307.1.4 ad hoc forma. 240.2.
Richardi Dinothi hiſtoria.
Setbus Magus. 282.1.B
Richiyſententia proponitur & examinatur.329.2.C ,
eufega. Sexus femineireuelationes,guanti facienda.264.2.D
309,2.C Significat quia vero. 239.2.A
Riffe vel raffe.
240.1.A Sibylle quales . & unde dičta . 279.1.E
Ritus eo geftus abfoni ,damnandi.
269.2.B 287. 1.C
Robertus Abbas. Sibyllæ folia .
320.1 . Sibylla e Balaam propheta. 25 1.C
4.
Robertus Epifc.Cantuarienſis .
297.1.C Signum petere à Deo quando licitum , 277.2.A
Rudolphus Hafpurgius.
Rollonis Normani contra.fures rigor. 319.2.D Signum à Deo pofcere differtabomen accipere ,proba
cum Venere defponfatio. 218.2.A tum ex Sacra Scriptura . 235.1.B
Romani iuuenis
284.2.B Signum maleficij amorum feliciter . 298.2.E
Roftochienfis fabermagus.
Rugia matrona . 318.2.B Signi amorio felix. 212, I
Ruy Paezde Viedmaduellum , 316.1.D Signa à Deo petereexéplo veterã quomodo licită.337.1
S Sileſius nobilis damones conuinas iratus vocat , & illi
208.2.A 226.2.E
is. venere ſpecie equitum ,óc.
SS cidartes
Sacerdo Diabolus calumniatur. 279.1 σημειωτικό.. 300,1.C
Sacerdotum impurorum pæna , 222.2.C S.S ime on Tre uir enf is. 268.2.B
SACHA guid. 288.1.A
Simon Auguſta demonem eiecit, quem nequiuerant
228.2.C Lutherani miniſtri. 223.2.B
Sacrilegorum pæna.
Sacrorum Sacramentorum irrifio ,abufuſque. ibid . Simon magus damones in alios immittebat.217.2. A
Sacris reb.cur patiatur Deus maleficos abuti.222.2.C Simonis Magi pulueres, 187.2.C
ris rebus abutuntur malefici ad nocandū. 188.1.C Simonismira non fuiffe omnia preſtigioſa contra Ba
Sadducæi athei. 223.1.E ronium . 217.2 . A
228.1.B 211.1.B
Sades peceſsitas nocendi. Simonis Bulgarorum duci mors mira.
Sagittarijſeu baliftarij malefici. 209.2.B Simoniacus Epiſcopus conuictus per ignem . 321.1.A
Salaſsioru malefici venenarij quid conati, t quo modo S.Simphoriani pagiinquilina mulieris maleficium .
225.2.E €215.1.B
deprehenfi.
Saligna virge. 288.1 Simplicitatis vis contra illuſiones. 268.269
Saliſſatio o ſaliſſator . 234.1.E Sibicho Epifcopus Spirenfis, 313.1.D
Salmacis fons qualis explicatum . 219.2.B Slauorum lex depurgat.vulgari. 318.1.C
Salomoni Sapientia in fomnis data . 260.3.A Sobrietas. 272.1 . E
Salutatorum quedam ſuperſtitio. 238.1.A Societatis IESV Burdigala faltum . 283.2.C
Sambethe filia Noe. 279.1.E Socrates Phyſiognomus. 301.1.D
Sancy Hiſpani p aliorum militum facrilegorü pene. Socratis diuinatio . 292.1.E
229.1.B Soham milluim . 256.1.D
Sanctorum ſtatuas incigendi ſuperſtitio , 243.2 Solymanus Imp. Turcarum . 253.1.B
Sanguinis libatio magica. 281.1 Somnus 196.2.E,quo pacto maleficio quis ſopiatur fusè
Sanguiſuga venenata. 238.2.E 188.2.E , & feqq .
Sanguinatio cadaueris quale indicium :diſsimile vul Somnium guid. 304.2.E
gari probationi oftenditur. 333.2.B Somnium ,damonis nomen : 271.2.E
Santaberenus, 281.2.D
Somnia quadá licetobferuare ,quadā no:itēquadă ve
Saphat ,quid. 249.2.A ra queda falfa,quadam a Dev.quedam non . 305.1
Sare Sponfi . 224.2.B Somniorum ſpecies ac diuifio. 304.2.D
Sartor quidã Anglus à demone occupatus. 225.1.E Somniorum cauſa qua . 305.10
.D
Sauonarola.255.1 ,detrectat probam ignis 321.1.A m
Samnioru porta dua. ead.2. A
Savonarola reuelation.ỹ cauſa damnat.ogue.274.1. Somniorum diuinatio . 394.2.6 fegg .
E, 2.A Somniorü diuinorü cauſa finalesvaria.qua. 260.1.D
Şanl inuitus propheta 254.1.C,à fpiritu malo cur ob Somniorum diuinorum examen . 307.2
Sejfus 224 2. A confulens Pythoniſſam. 277.2.E Somniorum naturalium examen . 305.2
Scaua Sacerdotes filij. 223.2.A Somniorum Diabolicorum examen . 306.2.C
Scelerus Sethus. 193.2.C Somniorum certitudo vnde .
304.2
Scinci, 195.2 Somnium naturalium caufæ intrinfece & extrinſeca
Schiltachij incendium . 221.1.B,C que. 305.2
Sciomantia quid. 281.2.C Somniorum propheticorum multa exempla. 260.1. 2
Scopeliſmus. 208.1.D Sömniorü curioſi obferuatorescalamitoſi fuere.397.2.B
Scotus defenſus à calumnia, 334.2.A Somnificum maleficium quale. 188.2.D ,exempla va .
Scottus Parmenfis. 276.2.C ria . 189.1.A , & feqq.
Scytharum diuinatio. 288.1, D Soračtini vates . 278.2.D,
Scythici magi. 287.1.D Soricinum aufpicium . 235.2.D
Sebaft.Sianus. 28.1.D Sors quotuplex. 290.1.B
Secundelli illufio. 270.1.D Sors pro oraculo,vt Delia,Lycia, Preneſtina. ibid.c
Semen humanī ,“ ſtercora prébēt malefici.192.1.D Sors conſultoria hodie quale peccatum . 294.1.B
Sena inſula. 278.2.C Sors diuiforia vt licitá qua cócurrere debeai.308.2.0
Senes & pueri facilèilluduntur, 264.2, B Sortis diuinatoriasconſultoria difcrimen.334.1.C
Sepulchra violantfage. 207.1.C Sortis contractus, 309.2.A , ſeg.
Sepulchrales anus, ibid. Sortis contractus duo genera : & periculofum id in quo
Serapis gris. -305.1.A ftatim fortiūrur finguli collatapecunia 310.J.E. 2. A
Swres
 LIBRI SECVND I. 353

Sortes conſultoria in S.S.ex cufare que . 277.1.A Theophilus Oeconomus pænitens. 239.1.D
Sortes Apoftolorum . 291.1.C , & 2.E Theſſali cadanera contra magicas infidias cuftodie
B: Sortiens fraudator an iterum admittendus. 310.2.D bant. 207.2.A
Sortitio Gentilium qualis , ajo que iure ciuili cano Theurgia. 29.1 .
nico permiſſa.308.2 . Sortitio veterü Chriftianorü bo Thomas Munzeriss, 304.2.C
diè abolita ,de quomodo illa peragi ſolita.309.1.B , C Thoma Anglici libri tributi D. Thoma Doctori An
Sortitionis miniftriæ impenſe cuiferenda. 311.1.A gelico. 255.1.E
Spånacēſis hofpes à demonevifibiliter ablatus.226.2.B Thoma de Kempis apertio contra tentationes. 291...E
23.4.2.B Tophet facrificium . 287.1.B
Spatulomantia.
Spettra militaris exercitus profifcentis ad locum deli Thraſyllus aſtrologus. 297.1.B
Eli, pænitentiæ caufa . 229.2 . Thummim quid , & cur nofter doctrina & Sacerdo
216.1.C tes. 256 ... B.C
Spicam excernens quidam .
Spiritus quo pacto ſe ingerant ,doctrina P.N. Ignatij. Thurifumia. 286.1.B
273.2 . A Thyrxeus Apollo. 282.2.A
Sponfa à damone ablata ,reftitutáque eius veſtimenta. Tiberius Gracchus. 235.1.E
227.2.A 279.2.C
Tireſia Magia .
Sprengerie Nideriquanta in his auctoritas. 212.1 . Tiromantia. 286.2 . E
Stadelein maleficus. 208.2.D ,222.1.D Torquendus prior quideformior. 301. 1.B
Stampani Comitis maleficium . 210.2.B Tridentini concily Canan de duellis. 317.1B
Stapeti affricatum venenum an ad cor hominis queat Tripudium foliſtinium.288.1.B.fomnium . ibid.c
penetrare . 208.1, A Turcarum diuinationes. 282.2.E , 28 4.1.C , 288.1.0
Stare ad crucem quid. 339.2.D Turcarum ſuperſtitio. 287.1.A
195.2 . E 218...D
StephanusequesNeapolitanus. Alazca veneficium .
í 282.1 , B V Val ent is diu ina tio . 292.1.D
Stephanus Hagiochriſtophorita magus.
D. Stephani reliquia . 2241.B Vana obferuantia quid, 23101. A
Steihatus. 297.2 , B Vana obſeruätia,quãdo lethale pecca :ūčjo veniale.ib.B
Sternutationis omen. 235.2.C Vane obferuantia quatuor ſpecies. ibid.D
Stirady mors. 214.1.A Vane obſeruantia dignofcende canones. ead.2..A
Stoichiomantia , 291.1.B Vanæ obferuantia exempla. ibid.
Strenarum initio anni conſuetudo an licita , difcepta Vaporum præfagia. 299.1.C
tura . 235.2.E ,236.1.A Vaticinium quifignificet
d . 252.1 . A
Strigatio prlerorum . 206.1.C
Veneficia quadam naturalia, quadam etiam malefica
Striges infantes an necont, cáo quomodo. 188.2.B ,C effe feu dæmoniaca contra hæreticos. 2051.A , B
Stygis aqua venenum . 208.1.A Venetiis maleficus abimas damoni emens. ead.2.B
Sudes per cutem prodeuntes. 215.1.E Veneti cur mare deſpondeant. 282.2.D
270.6D Ventorum præfagia . 299.7.C
Superbia expofita illuſioni.
Superciliorum ſpectio. 234.2.A Ventriloqui. 278.2.E
Superftitio in verbis ant orationibus facris. 232.1.A Venus dæmon ſuccuba . 2 18.1.C
Superſtitionum inſtrumenta tutò perduntur. 283.2 Venus Gazaa fomniantium . 306.2.C
Superſtitiofa medicine.233.1 .Ajéis vri non licet,nead Veneris Gazda oraculum , 278.2.A
243.1.E Verbum quid . 258.2.B
ſanitatem quidem .fufiffimè.
Suſpendioſi lánea vitta. 194.2.A Verbis maleficiari nonnullos. 188.1.B
Suspendioforum lipſana in magicis. 206.2.D Veritatis agnita impugnatio. 225.1.D
Sycamantia. 287.1.C Veſtis virilis mulieribus non induenda . 230.1 , C
Syngrapha pacti extorta demoni. 2 30.1 .E Victimaria dininatio. 285.2
Syneſij confiliñ cauendő : 305.1. Cjreprehéfus.ead.2.A Videndi vis quanta .
199
Syrrbus vicus. T 286.2 . E Videntes vnde dičti propheta. 253.2.D
Anaquil veratrix: 285.2.C , D Vigilantia attentio ad bonum . 272.1, E
Tartarorum diuinatio. 287.1.B Vy fiué Viales Di. 288.1.A
.
Telchines qui. 294.1.0 Vililla in Aragonia . 299.1. A
207.2.C Vinum . 197.1.A
Telephron denaſatus à maga dormiens.
ni
Temixftita Indifilios immolaba . nt 221.2.D S.Vincentius Ferrerius. 271.2.E
Temniafaga Athenis necata . 195.2.E Virginum an coniugatarum reuelationes plurisfacien
Templum angurum . 289.1.A da. 205.2.
Templariorum de damnatione. 315.1.E Viſio & Verbum quo pacto differant, á quid fingu
Temporariorum ſuperſtitiones. 236.1.E , 2.A la . 258.2.B
Tephramantia vetus et nona . 286,1.D Vlricus Neufeffer . 215.1. A
Teratoſcopia. 289.2.A1 Vnguentum Paganum , quid vocent. 223.1 .
Ternarius numerus in maleficiis. 194.1. Vnguentis quib . quomodo vtantur malefice.188.1.A
Tertulliani lapſus vnde natus. 191.2 . Voti violatio . 224.2.D
Tetbaldi Prletary expurgatio perignem , 318.1.A Votum caftitatis ex paéto exorciſta , 225.2.D
Thallus. 211.2.D Vox lenis repugnat vitæ grauitati. 197.1.C
Theagenis prædiétio. 297.1.B Vrime Thummim , quid rei, o que forma , diſpu
Thedas magus. 193.2.B tatum fiesė.255.2,D , & fegg.
Theodoricus Rex Gottborum . 252.2.C Vrim & Thummim vnde dicta, ce variæ opiniones
Tincodoricus maleficiaius. 219.1.C de nomine 25.1.B
1).Theodori Epiſcop.Sedunenfis factum fietū.239.2.0 Vrim & Thummim ſignificatio .257.1 . A , nominum
Trendolij fomnium . 307.2.B ratio, & vſus propherie. ibid.C , D

KK 3 Vrim
354 IN D E X

Vrim & Thummim reſponſio duplex . sad.2.B IS.IT'invvalocus. 2-3.2 : E

Vrime Thummim prophetia quando defierit, ibid. VVittenburgenſe exemplum Iudici). ; 0.1
DE
V ſuræ pana. 224.1.A ,B
Vfuras licitas effe vnquam , error . 239.2.D
Vires laclis furaces. 209.1.C Xerxes, 308.I.A
l'ulcani Indici. 299.1 ,
Vulgares purgationes ,quomodo vocata, curparibiles Z
leges. 313..E,& 2. A
\'uliricoli qui. 192.2 . 21+ 2.2
Zbernenfismulier.
Zelotypiæ peculum . 322.2.D
Zirgale ſen #gyptia. 284,1.C
Arenis fons. 325.2.A Zita Princeps Arabum . 297.2.B
V V Arenisfons .
Venceſlai cum Radijao duellum .316.1.C Zopyri iudicium de Socraté. 301.1 , D
VVilhelmus Laufánenfis Epifcopus. 23 8.2.E Zoroaftris libri. 207.2.E

S. SCRIPTVRAE , ET VARIO

RV M SCRIPTORVM LOCA HIS

LIBRIS EMENDATA VEL

EXPLICAT A.

Ex veteri Teftamento . loël.2.v.28.260.2.A

Nahum.3.v.4.193.2.D
Enefis. 1.v.14.296.1.Dá 49.v.13.194.2.E. Machabæorum . lib. 2.cap. 7.7.17. & 19. 313.2.D
GE Exodı.13.0.1.253.2.615.0.9.303.2.D “ 28.v.
15.6 °30.255.2.E ,256.1.A , V.17.ead.2.A Ex nouo Teſtamento .
Leuitici.19.0.26.316.2.6 21.v.vlt.239.1. E ,G 26.V.
1.27.2.D Matthæi.17.v.14.211.2.C ,c.20.203.1.A
Numerorum.s.v.14.322.2.D , 12.v.6.260.2.E , Marci.9.0.17.211.2.C
27.3 . 21.256.1.A Luca.1.v.29.261.2.C. & 8.0.27.211.2.E , & 9.0.39 .
.11.279.1.E
Deuteronomij.18,7.10.306.2.2 , V. 15. 254. ibid.C , & 13.v.11.ibid.E
2.D ,28.0.56.293.1.A.33.V.8.257.2.A Ioannis.12.v.11 . & 14.0.30.205.1.C
Iudicum.s.v.20.296.2.E Aitorum . 10,0.10.259.2.D
Hiſt,Regum l.1.c.6.322.2.E.C.10.V.12.253.2 . A ,e c. 1.Corinth . 2.0.11.307.2.D, & 6.14.V.1.3 . 4. 254.2 .
18.ibid.B , C.28.v.7.68.279.2.A ,281.2.E ,lib.2. D ,V.5.253.2.B
Reyum e. 2. v.15. 37. 1.E , 1.3.Reg.c.18.3.4.253.2.C 2.Corinth.4.v.4.2.5.1.C
V.29.ibid.B.CC.20.2 :33.235.4.4,1.4 Reg.c.3.v.11. Galat.4.v.10.236.2.D
259.2.D Ephef.6.0.12.205.7.C
Paralipomen.lib.1.692.4.0.23.313.2.D.C.19.v.3.6 s. Coloſſenſ.2.0.2.295.1.E
233.2.A 2.Timoth.4.15.313.2.D
Iudith.8.0.33.235.2.B Titi.1,0.12.253.2.A
Efdræ lib.2.c.7.v.65.257.1.E Apocalypfis.1. v. 10.259 . & 2.verf.,24. ead. 1. A ,
Tob.4.v.13.6 7.7.14.0 37.0.15.250.1 ,D , & 37.v.7 . & 6 . v.14. 296.1 , B, & 12,0.13.cad.2.E , & 13 .
303.2.E 292.2 . D
Pſalmorum.15.v.16.399.1.E , " S3.v.9. 194.2. E, em
103.0.2.335.0 105.0.28.282.1.A. i Loca Iuris Canonici.
Prouerbiorum.6.v.3.256.1. A , 6 6,0.12.300,2 .E ,
16.0.10.252.1.0.0 30.0.17.22.4.2.A c.fententiam fanguinis.Neclerici vel Monachi facu
Ecclefiaftis.s.v.2.305.2 2 . lar.60.336.2.C
Sapientie.4.0.12.213.1.B C. ex tuarum.de purgat.Canonica . 336.2.C
Eccleſiaſticioz1.v.25.ibid.A,6-34.6.307.2.E30.7.305. Rub.de frigidis & maleficiat. 218.1
LE 48.V.14.253.2.B c. vni. de Sagittaris. 229.2.B
Eſaic.z.v.9.300.2.E ,68.0.19.282.1.A , 34.V.4 . 6. 2. de fortileg . 293.2.A
295,1.5 , 34.188.2.C , & 65.v.4.260. c . aſſaſſini.de homicid.in 6. 210.
Teremia . 23.0.33.259.1.B Concilium Antifiodorenfe.c.l. 236.1 ,
Baruch... v.42.193.2.E Gregorij XT11. bulla de duello. 318.1 ,B
Tiren.4.188.2.C c . Nobilis,2.9.4.318.1. E , c.conſuliſti.2.9.s. & 322 -2 .
Ezechielis.11.v.21.259.2.D.621.0.21.299.1.E,Ó 40. A , 336.2.A
21.1.259.2.D c. Mennam..2.7.5.3 22.1.E ,336.1.C
Danielis.2.V.2,259.2.D ,v.27 . & 30.307.2.C. & 8.v. co fuper caufa.2.9.5.322.2.C
C.1.26.0.2.
10.296.2.E 308.2.D
Ofe& .2.197.1.B , & 4.7.12.193.2.D c. illud . 26.9.2 . 23.2.B

0.1.26 .

>
 LIBRI SECVND I. 355

co ' , 25.7.3 . 235 ... B Loca Prophanæ Philolophiæ , Hiſtoriæ ,

cofortes.26.9.5. 23.2 . Poëſeos Scriptorum .
293. 2.B Acronis. 288.2
c.fiquis Epiſcopus:26.9.5.
291..E Ammiani Marcellini. 292.1.D
c.aliquarii.cap.fiquis clericos.26.q.5.
234.1.A ,2 3.1.A 2.A,305 ./ .B 211.2 .
c.ron obſeruetis.26.9.7. Apulei.
236.2.D Ariſtotelis. 288.2.1,305.2.B
c. quis exiſtimaret.26.9.7. 304.2.D
234.1.A,236.1.A Artemidori,
c. non licet.26.9.6.
Aufonij. 234.1.B , 299.2 .
Ex Iure Ciuili. Callij medici. 301.1.D
Catulli. 234.1.A , 238.2.B
1.3.S.eiufdem.D.de teftibus. 332.1.A
Cedreni, 2 : 1.1.B.C
1.1.D.de ædilit.edicto . 279.1.D
281.2.B Claudiani, 289.1.1
1.3.9. aduerſus.D.de ſepulc,viol.
Conftantini Geoponici. 273.2 . A
l.cùm quædam l.facculariorum de extraord , crimi
Firmici. 217
nib. 208...E
Gelly. 294.2 . A
309.2.D
1.final.C.de religiofus fump.funerum . 188.1.D
l.quiſepulchrum.C.de ſepulc.violat. 281.2.B Gloſarij vet .
Glyce. 211.1.B , 217.2 . A
Rub.C.de malefic.f mathemat. 297.1.D
Heliodori. 198.2 . A
l.corum . C. de malefic.mathemat. 193.2.A, 239.2 . 1
Hippocratis. 305.2.C
A, 334.1.D
Homeri . ibid. A
I. multi. C. de malefic. of mathemat. 281.2.B
Horatij. 206.2.E 210.1.E , 286.2.C
1.1. C. lib. XI. degladiator , 316.2.B
Joannes Curopalata. 210.2. E
Loca Patrum & Eccleſ. Scriptorum . loan , Meieri. ibid,
Ioannis Salisberienſis. 192.2.C , 235.1.C , 295.2.A
AnaftaſijNiſſeni. 187.2.E ,217.2.A loan . Zonara . 210.292.1.C
Antony Magni. 273.2.B Ioſephi. 256.1.A 257.1.A ,2.C
Arethé Caſarienſis. 296.2.B Iuuenalis. 294.2 . A
Auctoris libri de fpiritu os anima. 259.2.A Lucani. 316.2.E ,280.2.281.1
Auguſtin.234.2.5,236.2.D ,237.1.B,254.2.C ,256. Macroby. 304.2.D
1.C ,238.1.1,296.1.E Martialis. 300.2.E
Beda , 291.2.A Moſchi. 286 1. E
Bernardi. 336.1.B Nemefian .i 196.1.E
Burchardi. 236.1.C , D Nic eta . 272.2
Caſſiodori. 234.1.A ,292.1.D Ouidij. 188,1,B , 192.2. D, 210.1.D ,296.1.B
Damaſceni. 284.2.B Petronij Arbitri. 288.1 .
Dionyſij Areopagita . ibid . Philonis Heb . 255.2.E , 256.2.E
Epiphanij. 19 1.D
3. Piſida 299.2.C
Euſeby. 296.1.E Platonis. 305.2.B
Gregorij Magni. 284.2.B Plauti , 238.2.B
Gregory Turonenfis. 291.1.C Plutarchi. 204.1.E
Helinandi. 197.1.A Prudentij. 305.1.C , D
Hieronymi, 252.1.B ,254,2.B ,255.2.E ,259.1.B Porphyrij. ead.2.B
Hildegardis. 216.2.D Propertij. 214.1.E , 218.2.E , 288.2.A
Ifidori. 285.1.B Sapphas. 234.2.
Marci Hiſtorici Graci. 275.2.B Saxonis Dani. 219 .
Nicephori. 292.1.D Seneca . 79.2.C ,D , 285.1.1,286.2.
Petri Blefenfis. 235.1.A , 291,2 , E Sophoclis. 286.1.D ,318.1.E
Petri Cluniacenſis. 273.2.B Siatij Papinij. 279.2.E,286.1.B
Simeonis Metaphrafta. 291,1.D Strabonis. 219.2.E
Socratis , 292.1 . Taciti. 284.2.A
Sozomeni. ibid . Theocriti, 294,2.B , 2 86.2.D
Syneſij. 30 1.C
5. Tibulli,
169.I:D.198.1.B
Theodoreti. 259.2.D Valerij Flacci. 189.1.B
Theodori Lectoris.
316 Virgilij. 188. 2. E, 192. 2.E, 194.1.C, 198.1.6 2.B,
Theophylacti. 259.1.D. & 2.0 208.2.B, 209. 2. A, 264. 1. A ,286.2. A.

FI'NI S.
 ‫*‬

‫‪1‬‬

‫‪7‬‬

‫يلا‬

‫اي‬

‫یل‬

‫‪۱‬‬
 357

MAGICAR V M

ITIONVM
DISQUIS

TO MVS TERTIVS.

S E V

METHOD V S

IVDICVM CONFESSARIO

vu : RVM DIRECTIONI

CO M M O D A.

Hac vltimâ curâ emendatior,auctiorque.

A v CT OR E

M AR TINO DEL RI O SO - 11

CIETATIS IESV PRESBYTERO , SACRÆ

THEOLOGIÆ DOCTORE , ET IN

ACADEMIA GRÆTIENSI

S.S. PROFESSOR E.

LI SERENIS
.
 359

SERENISSIMO PRINCIPI

ERNESTO ARCHIEPISCOPO

COLONIENSI ET S.R.
ELECTORI, EPISCOPO
LOEDIENSI, & c .

M ARTINVS DEL RIO SOCIETATIS

I ESV Presbyter S.

IPOCRATIDARVM More,quibus prima curamorbioriginem , fe

cunda noxæ vim modum ,tertia remedium ,ſcrutandi; primo quo

que tomo faſcinaria luis featuriginem ; fecundo cladis magnitudinem

acerbitarémque,tertiomedicamenta mali propoſur:quem laborem non

diffido bonis omnibus placiturum şimprimis C.T.qua tantâ curâ ha- 3.1.5.
Etenus à ditione fuà funestam peštilitatem adnititur profligare. Narra

, quibus fimilis dignitas eft, in pari munere

Quàm optandum foret cæteros Principes D. Ci

non disparem ſollicitudinem præstare! Matte animi PRINCEPS ER NESTE ,inſisteAbdia

& Pro
. Nemini magis rus :
viftoria. Lern &am excetram ne fiueris rediuiuis capitibus repullulare
Rom.1
decet fily perditionis anteambulonibus , in quibus mysterium iniquitatis iam operatur, V.4.

bellum indicere, quàm legitimis ſucceſſoribus Apostolorum . Petrus Simone , Paulus

Elimã, lacobus Hermogene, Ioannes Cynope victo de Magiâ triumpharunt. Monet Apo

ftolus non temerè illis à Deo gladium darum , fed vt Dei miniştri fint,vindices in iram

eis qui malè agunt. T.quidem Cell.ambo gladiy crediti, & veriúfque fori tribunal com
miſum . Magis nefarios , aut noxios Ecclefiæ aut Reip. fafcinariis ,nullos arbitror exi

fere ,cades & parricidia illis conuiuia ſunt,elementa turbant, foli pernicies,cæli iniu

ria ,Deiodium ; quorum , indulgentia Gremiffio numerum auget, perfidiam acuit, mali

tiam indurat. Quem non hæc irritent?mequidem percußere, & Želus honoris diuini

impulit hoc quicquid eft operis aggredi,ea ,

Deobenè iuuance, non ſeniter
ſtudy
, in Cacho

licam Remp.Gerga C. T.obferuantia mea monumentam exigere, & ALEXICACO

Alcid £ me lolaum adiungere

, animo quàm viribus maiore; ab illius propenſione non
ab horum merito , munuſculum velim astimari. Louanij.s. Kal.Mars. Anno Seculari
Sexcodecimo.

LI 2 CATHO
360

CATHOLICO

LECTORES

VÆ tibi videbuntur deeſſe , ſi

monueris , curis ſecundis ſupple

buntur ; quæ credes errata , ſi ſug

geſſeris, corrigentur ; quæ ſuper

flua meritò cenſebis , tollentur , cùm cauſſam

docueris.Nihil enim mihi optatiùs , quàm mo

neri, doceri, iuuari : nihil æquè diſplicet atque

pertinacia, & ingratitudo , illud à te ,quiſquis

ad hæc legenda animo puro ,'mente candidâ ,

accedes , cupio impetrare beneficium non oc

culam , neque obliuiſcar, condet meinoria , ſed

ftilus profundet. Vale

MAPTIN
 361
Μ Α Ρ Τ Ι Ν Ω Δ Ε Α Ρ Ι Ω A Μ Α R TI Ν ο . D E I R 1ο
Třs Maysia's M 4 G 1NE

Α Π Ο ΤΡΟΠΑΙΩ A V E R R VNC O.

Ε ΙΔ Ο Σ ΠΙΝΔΑΡΙΚΟ Ν . ODE PINDARICA

.

Στροφή α.κώλωμ ιγ . Stropha 1.

ΑΣ μν' ' φράινα μερόπων τράπίδας Αμεράν
ΤΑΣ
αυγάς τε πατήρ λυποφεγγας αχλύας κατουλά
1Ο Ορσας .
Διοφεραν διέ Σοφίας κλυτος αμαλακιών
Οτ ’ ερυκακέει αίγλα ομίχλαν.
Δών γεμάν αλουτεύς αθεμιν
Κόνα τυφλώσας έπαφο βρoτoλoίγω ψευδέων νυκτί,
διολορραφέα σε γοητάαις Μαγείαν προσνέων. Αλλα
νές παλίγοςομ φοίβα αυγαν."
Bleétat quidem mortalium mentes Dierum
O laciſque Pater ( Sol ) vbi luce caffas noctis opa
ce tenebras dispulie : At verò Sapientiæ inelyra lam
pas ( tùm lætác animos ) quum caliginofam erro
rum nubem detergir. Diu porro ex legem terram , ca
citarem offundens, mortalibus noxiali mendaciorum
Β notte oblimavit , dois confiramcum prestigis Ma
giam adhalans. Enimuero reducem Sol alier 14
cem .

Αντιηροφή κώιγ. Antiſtropha.

Ελρια δέλτω προσάγει τριτάτα πάντα μαζεύ
σας απατάνορα διόλου, και νόω φυγός σέλωργατάμ
τε πολυφθορον έλαυνέμων , ατρακία .
Πρέπα ων χάριτας φιλησίμολποι
τρίξυγας Μούσαι όλεκέμω,
x ύμνον απύαρ μελίγαριών
τ' αποιν ' έργων καλά φωτί.
Δότ’ αρσεφάνας χρυσοτάφους μάλλον και
Ηρακλέει.ΓΙλείονα γαρ πράτων νίκησε
ΜαρτινG .
Elrius libro tertiopandit, omnem mente perſcru
D.latus deceptorem dolum , ac Stygismõstrum ,no
xámque perniciabılē( vt ca omnia potis eflet exter
minare per veritatem . Quapropier addecet ,Muſacan
tibus gaudentes,vito huic grarias ple &tere iriiuges, do
hymnum mellifluum pangere, que fineelucubratio
num premia decentia. Date igitur corollas auro , vi
branies e diſcriminatas ( quæ hunc ) magis ( dece
quàm Herculem : Plura fiquidem portenta edo
C bunt )
muit Marlinus,

Επωδός κώ ιε . Epodus .

EOT uliºom sanáyçe ögt im quo5voy espino Dicipiren "dumtaxat

Ei námque hic adiutrice manuallraxir
in lucem haud excanem
Cocyto
Θ
εκ Κωκυτος Τρικάρωομ εξαλε Σκύλακα .
Τοι γάρ ορρωδούσα τρεις Αλίες σέθεν μάλα, ( Cerberum ) Etenim multiim etiam reformidans ires
Δέλριε , όρφναις αμμωνά ειρ Ερέβους κλέπια τρίμοφον Soles tuos, Delri, ( tres inquâm Dilquifitionum
Περσεφόνα λόχον. Tomos ) infernalibus deſidens in vmbris triformes
Ευμένις ά ' πάρτετριτα , και λαφύσια νιν οδάξ, σε Hecate occulu infidias. Quin e Erinnyum tertia
τε θριαμβευόμλν άψ νέμεσά . iécur, ac femet mordicibus exeft ,tibique ( imposturas
Αλλά μαιμάται τις όσον cius ) Triumphali poſt inuidei. Sed enim quis deres
Θόρυβο και μών τις κεραυνός; pentè mulius citur ? num aliquod ( Dieſpiter ) fulmen
Φύγευ , οίδα γε μαν, D ( vibrat ? ) Nimirum , haud me fugit, tua deuitat,
Ταν σευ ίδρείας άςραπάν. Sapientia fulgeirum .
Σ

Στροφή β'.κώ η . Stropha II.

ΑΝ Στυγός σμερνάς ολεσίμβροτον έθνΘ , βλά.

ΠΑ
βαν σύν τ' ασεβί αμανίαν, τέρθρευμα , και γοη molux turba , fecum detrimentum omne, cum
τικών ίλαν κακόχαρτον άγον . que impietate infaniam , prastigias , ac impostorum
Εικα απας τε ΛόλG , catcruam malis exuliaiam agens. Cedit vna omnmnisque
14ε λώβη αλαθάα. frau ,perniciesomnis veritan ( quam luces. ) Edomi
Δαμαθείς εφθάρη χιώτ ' Αΐδας διωάμα τωτάν σε . tus vires deperdidir Turlarus forrifudine harum pagim
aidar écrocyger. narum laie coruſcante . Ac etiam fi poſi amorum illi
Ει η επί ματέων αρζεται cia parare Circe aggredietur, vel hominibus varias in
υγγα Κίρκι , και τραπια ανδράς , σε διείδειξετ ' αλεξί ducere formas,reformidabit le, qui demonstraris moly
κακον διώξανθα μώλυ. malorum depulſórium .
E 1
Αντισροφή κώ ηγ '. Antiſtropha.

1 ·τι μαν Μήδεια μιγαν φθόνιον ,
• Ει τι φαρμάσαν χαλίμα πονέσει
Η φίλτρον , και τι τοξικόν,
Ενώπιδα και το Σελάγαν
αφέλειν επί γάς ,
Τρίποδα τ' έρέειν
Μάντευμα ασεύσει τις φλογος
Εμείς δσλεράς , επομενους
Vòd fi autem Medea mifcere venenum : vel fi
Σ Q impudens venefica nonnulla incantare labora
bor philtrum , aut toxicum quodpiam , Phæbemque
pulcro aspectu praſignem deducere in icrram : velji
è Tripode vaticiniū ſcitari deproperabit Mercurius
aliquis flamme falfidica : aut etiam fi Chaichas qui
ſpiam de inſequentis ani fururis harsolari volet , bo
ram omnium voti compos reddetur nullus , quando
L1 3 follerte
362
follerte ánimo imposturarum declinare malitiams, A Kánzás te zegóvous apoid ep.
οδός τε μηδείς έσετ α τελετών ,
auspicoris edocere.
Οππόκ' αν ορθά ερύκειν μαγγάνων
Αρχί αταβαλία γτώμα διδάσκειy .
Epodus.
Επωδός κώ , ιέ,:

Rguens vanitatem veritate , circumque mentes Σελέγξας ψεύδο ετοτημία ,

A
fecas. Qualis Theſeus fecutus filum vid ducem ,
dotem ingalem Ariadne , obtruncauit Labyrin .
shi laetificum portentum . Athenaſque urbem feruans,
e Pubis fepiem flores . At verò, eu plures animas
Fermas Baraibro eximens, que illeſa prequàm illuftrin Brincovas demad gåas
bus, causâ fospitaris (à te receptæ laternum pergent
doctarum té Muſarum extollere pinnis.
Ε
E Αμφίτε θναών κρεμώσας καρδίαις
Μωρίας τέμνεις θεόφρων.
Οιονέ Θησεύς μίτω Ατραπάς σομπάϊ,έδνω Αριάδνας
ΕσόμενG , Λαβυρίνθου σέφνε δυσενθές τέρας , κε
κροπίαν τε λύων , και επηα αθα .
fugas Bepéspw doorcertà .
τρω? αγακλεέσι, χάριν ευζωάς , αεί σεπερανεί στο
φών Μουσάν αυρό σας σεροίς.

TERTIVS BO VLLIV S.

Π
10

Ρ
0

Ο
AO
Σε
08
ΟΡΟΣΟ8

SVMMA

SVMMARIA
Q VINTI,
OFFICIO
Sea . Í . An in boc crimine feruandus ordo &
proceſſus ordinarius?
De natura criminis ego cius grauitate.Iudex arbi- A
trium ſuum quomodo debeal moderari circa iudi
candam grauitatcm huius criminis. Septem cir
cumftantiæ hoc crimen aggrauantes. Quando iudi
ci liceat pænam legis excedere vel minuere. Poſt
fententiam in crimine maleficy licet pænam minue
re ,exemplo harefis. Quid ſemper iudexante oculos
debeat habere. Non aretatur iudex ad aniiquum
ordinem iuris , fed ad receptum fuæ regionis.
Sect. II . Quomodo in hoc crimine inquifitio insti
twenda ?
Quid ista e quotuplex.conditiones requiſita vtfit D
valida. Quomodo debeat conſtare de corpore deliktı.
que pacto neceffe vt precedat accufatio. Quod de
beat effe certai, ſpecifica , & clara. quando neceſſe
tempus afcribi? Queindicia debeãt eam præcedere.
Quando forneceſſarium famam præcedere. E minas e iactantiam . Quid conſideradum um equi
Quandoabfolutusfemel de codem crimine quis fuit,
vel gratiam obtinuu, vel poena non condigna peni
ius, quid iudici faciendum . Quando tranfaétio F
impediat ingusfitionem . Qui Principes poſſint gra
isam delieti concere,Quibus cafibus hoc principi li
ceat facere. An maleficis Princeps poffie gratiam
concedere.Exempla Caroli V.Imper. Caroli.IX .
Franc, Regis. An inualida gratia conceffa in hi
beat omne iudicium an primum dumtaxat : praxis
quedam DD.explicata . Qui competentes in hoc G
crimine iudices. Inquifitorum fidei , quanta in hoc
crimine fut poteftas, Quanto temporis ſpacio in H
boc crimineinquiſitio excludatur :ſue qua hic pre
ſcriprio poffitopponi. Ancontra abfeniem pofſie in
Atuni inquiſitio .
Sect. III. De oprimis indiciis , ex quibus tuiò iudex
poteſt procedere:
Ad quos ačtus itidiciarios requirantur, clariora in . I
dicia. Quid fingula indiciorum ſpecies operentur.
Iudex quomodo poffit arbitrari,qua leuia,qua gra
uia , qua grauifima fint. An generalis aliquando
fine indiciis formari poffit inquiſitio. Quando ſuf
ficianı leuia indicia.qua requiſita ad torturam . K
De indicio per testes.de nominatione fa &ta per fo
cium criminis hacexigenda à iudice nec poreſt eam
omittere. Iniungenda iudiciper confeſſarium resti
tutio damnatorum . An denominationi focij cre- L
dendam iudici. quartam o quando fidemadbibe
re teneatur. Simanca ſententia reiecka , communis
defenſa. Quando ſubiiciendus iterum torture no
minans, ui ratificet dictum fuum . De minoren
nium fæminarum teftimoniis. Non licere de fo
ciis in individuo rogare. Quomodo interrogandus
nominans de circumstaniiis, de diffamatione.
363
LIBRI
SIVE DE
I VDICIV M.
A Denominans debet effe constans to perſeverans.
De iureiurando quod nominansienetur praflare.M
Que indicia reguifira ad toturam , pleme traditum
qua fufficiani. præfertim de fama.conciliata pugna
DD.de fuga.de amicitia, de collecursome, de ſuper
ſtutione.reperris instrumentis. a fimilibw . vr.
geniilimis. & horum exempla quadam de confef
fione extraiudiciali.Conduiones requiſila,vi ram
ex talibusindiciis cum nominatione complicis ,
ficiat ad torturam . Explicat& quadam comma . N
nes opiniones & praxes diſcuſſe. Qualis debeat
effe fama, vi valeat proindicio. Que fi vis bo- o
ne fam ... que ſi vis male fame. Quam difficule
B fit famam exalteprobare.que ad hoc fini requiſita.
primum de fama in fpecie, deinde de fama in ge
nere. Quale debeat eſſe indicium fuge, vt valeat P
ad torturam , vel ad pænç condemnationem ; tra
duniur aliquę regulę. Quale debeat effe india R
cium minarum , vt fit fufficiens. Difcrimen inier
nocis & ambiguis minus. Ex indiciis remotis nunha
quam licet procedere ad condemnationem .
Sect. II11 . Dealiis indiciisminus vrgentibus mi.
nus ceriis,
Denon impediente maleficium . Conciliantur diſi- R
dia DD. que hinc obligatio restituendirafcatur..
с
De patrocinante maleficis. exemplum Ovieri,
Edelini, & N.cuiufdam Belge.de defenforibus, oc
cultatoribus. Quando deferendi fint, an ſeruandus
ordo frıerna charitatis.quando incurratur obligatio
restituendi. Indicium ex mendacio rei.ex variatio
me,ex vacillatione,ritubationee vultis mutatio - S
ne. Si viſus cum instrumento maleficy in loco, o r .
Explicatur fententia communis , reiicitur fen
teniia volentium hoc indicium ſufficere ad condem
narionem.Indicium conuerfationis. Indicium postu
latę inquifuionis, & nimię ſollicitudinis. Item fponie
denuncians, cum non teneatur.de indicio inuenti in
D domo cadaueris.Item inuenti in via prope domum .
Tem de indicio vicinię , vel inuentionis in loco. T
Item de tranſeunte per viam illam . Item de eo , cui
bono ; (iue qui caufam habebat cur illud factum
vellet. Item deeò qui ad clamorem inhabitantium
vel vicinorum viſus ex domo fugere. Indicium ca
daueris.fanguinartis. Indicium malę phyſiogno V
mię , despečtûs in terram , mali nominis. Locus
directorij inquifitorum . Indicium -ex mala patria,
vel parentibus prauis. Indicium taciturnitatis.
Indicium jurandi, plasphemandi , ¢xſecrandı,
fcurrilia loquendi , vel aliter peccandi , conſuetu
do. Indicium , non poſſe lęcrymari.Indicium ex X
mulaiione crebra domicilig . Indicium , ex ſingu
laritate in pietatis vel religiofitatis ostentatione.
De indicio eradicats chrifmatis , ca de ftigmale.
mulia de
364 S V MM ARIA
wanita de noc jtaymate sinprimi foluto,
Sect , V. De denunciatione testobus,
Eadem restijicaijonos á probationes recipiütur gue Y
in bareſi. Receptio vestsum à quibus facienda? ilem
quando facienda ratificatio siem, a publicatio.le
jtes nun füntnominandi, cogi polonne quilibet ad
testimonium detestibusauricis, lacus Chryſostomi,
Qua exceprio hic valeat contra restes. Quibus mo
des restes cogi poffint ? Ex multiplicarione testum
e depofitionum quas fecere complaces vel perſo
na aliter infames numquam licet venire ad con
demnationem . Z çanthropoVvestphalico. Exemplum malefica Ocni
Ex debilium ego dubiorum indiciorum multiplica
tione no poreſt naſci vnum indicium indubitatum .
Quid quando poſt ſententiam latam complices te
ſtimoniü fuum retractantiudici faciendum Num-
quam poft latam fententiam iudex patialur paries
fiue denominatos ad denominantem accedere,
Quid faciendum iudici quando testes variant .
feos praxis & vario câdem .
Huius criminis & bare
In kereſi,cui ſtandum prima an ſecunda depoſitioni.
Simanca quadam ſenieniia diſcuſſa.
Sect. V 1. De accuſatione.
Accufatio quid .hodiein eius locum ſucceſſit quarela.
que perſone hic admittantur ad accuſandum . Sols
repelluntur inimici capitales, an & excommunica
rione maiore ? Quomodo proponenda accuſario. de
pæna calumniatorum . AA
BB
Sect. VII. De apprehenfione& carcere.
Quando cuilibet licitum capere maleficos. explic.lib.
uli. C. de malef. mathem . Quouis loco, ólem .
pore copi pojfunt . In quemuis compingi poſſunt
carceremn , criam in quobreuimoritura .quando hoc
fot verum . Quales probationes feu informationes
debeant pracedere,priuſquam capı poljint.Siman
ca fententia quadam nimis laxareiecta.Sententia
rum varieias,o explicario Gomeziana. De nomi
marione testis infirmi. An liceat capere ad folam
cxitaiudicialem informationem . CC
An relaxindi fub cautione fideiufforia vel iura
torid . An milejici capi in ecclefia, ab ea poffint
exirahi. O an irregusſiro Epiſcopo. Bulla Gregor.
14. bac dere. Quis iudicare debeai de immuniiaie.
Quid conſequatur ad iniustans carcerationem . sin
peccet fugiensex carcere iusto ? Postquam rcus ca.
plus que ſint iudici obferuanda. DD
Notantur fuperfturoſa quadam . 1.vt ſublimes tol
lantur , ne terram conuingani. 2. detraitis vestibus
induerecerui generis intersla . 3. ne index pariatur
fe tangi fuper nudam manus to brachy iunčtu
ram 4. producendas coram indice , obuerſo tergo.
Refeil iniur rationes quedam Danas ó Godelm .
cur negiteanı iudici nocere poft capuinitatem.difcu.
tourarfi verum maleficas iudicibus poft capuus
tatem nocere non valere, Historia Siabulenfis de
ore accepta Perri Orani . Cautela quadam legilima
feruande cum incarceratis. Cur ex carcere non eri
piat cap ! as diabolus.Gullandi opinso. Exempl;magi
Pompeiopolitani permiſſione indoces feiinungenix ,
oo a'uetti. Curioſiras sudicum in calibus experi- E
mentis vilanda.
Sect. VIII . De Accufatione.
Sect. IX . De questions, feu Forturą.
Que interrogationes licila fiant.quo ordine? EE
Non niſi neceſſario veniendum ad tormenta. Mo
dies roriure quis adhibendi.quando deferendum ,
appellationi.de graudlate tormentorü adbbēdurum .
B 2 Parli.z.abstinendum inufiratis tormēris. FF
Quodies reus torqueri poſſuan plus quater.do quan .
)
LIR BI V.
A de liceat secrare.conciliara Jenienisa de femper poji
torturam negante quòd in ca confeſſus. exemplum
facinorofi Mediolanē),ReiiciturJana guadam pra. }
xis Sprengeri,de fententia ferende ad corinuandann
torturam . Anconuictus reus fubiiciendus quastioni,
an questione fic fe purget , vt nequeat condemnari,
An liceat torguere plene a testibus conuictum ? Na
uarti di &tum explicarum . Perfonarum torgaenda
Tum in hoc crimine,an fit aliquod diſcrimen facien .
dum.de maleficio Tacjiurnitatis.modus ,canja. GG
varia demonis ad hoc techna . Exemplum de Ly
poniana. Queremediacontra hoc maleficium iudi
ces adhibere foleant.qua ex his licita, quæ vero non .
de infuſione aqua profana frigide.de infuſione bene.
B diété. Eximınantur mulie praxes Sprengeri.an de
ceptoriis verbis inducenda.de expoliarione, de expi
latione ( eu abraſione. & quiddam circa cam objer
uandum . de experimento lacrymarum modo eas
coniurandi.de prebira ter aqua benedicta & infuſa
ei guttula cera benedicta .An liceat per alias maica
ficas tollere maleficium ,
De facto quodam Epiſcopi Ratiſbonens. Deuore HH
preces cum seiuniis & operibus miſericordia. de pe
riapris appendendis collo fagarum.de menfura lon
giudinis Christi Domini.de oberuatione fexta fe
Tha ad 10rquendum , An ix Paſchalibus liceat ior
guere?de jubmiſsè dicendis nominibus tefiium . An
liceat interrogare num vest fubire probationem ferri
candentis? an relaxandiad melioremcustodiam fub
Cautione ? Godelmanni ſuperstitiofus modusa
C Sec . X. De aliis medus veritatem perſcrutandi.
Contra Bodinum, no licet indici dolo,falſis promiffis,II
mendacıoğa veriiatem à reo expoſcari. Licere men
tiri ,eft hereſis. Maruli error.Iudici lucet vti æquiuo
Catione ambigua promiſſione liberationis. Mulia
Sprengeri dicta diſcuſa. Qua vis confeſſionis fic ex
10912. Quando iudex ex ea condemnans mortaliter
peccer. Quedam aliæ cautelę excuſſa. KK
Historia rei que accidit prope Argentinam . De ex
perimentis fumendis reprehenditur falium quo
rundam : De confruntatione.
Sect . X I. De confeſſionibus,
Ex quali confeſſione
reus paffu damnari. Ex quali LL
non poffit.Confeſſo & conuicto femper adhuc dan
dus terminus ad fe defendendum.De confesſione per
D
figna furdi muti . De eo. qui maleficiam confef
fus, negat fe mala intentione feciſſe.
Sect. Xil . De abiuratione criminis .
Defiuspicionum d.uifioneó generibus.quomodo MM
différanı ſuſpic10 ,opinie, Ġ prafumptio.Iudicis ar
birium in his,quale.Exempla ſuspicionum huiuſ
modi.quando quis propter abiurationem factam di :
catur effe relapſus. Quomodo faciendaabiurato,
Quando cogalur iudex admitieread pænitentiam
premiſja abiuratione, Quando & quomodoreus pol
ſit adigi ad abiurandum. Quando ab Ecclefia ad
poeniteniiam recepium ,laicus index adbuc poflu ca
pere punire.cap.ad abolendam , 8.in prafenii ve
ro.de båret. An index eccleſiasticus teneatur tunc
cum eripere. Vania formula abiurationum ,
Sect . XIII. De purgatione Canonica.
Quid fit. Quando deferenda.Simance fententia NN
perpenfa & cribraia.Iudicium fiuearbitrium suds.
cis hoc totum habet ſibi commiffum . Qui cogendi,
qui non admittendi ad eam . Quid operetur negario
eius,quid defe & tus. Solemnia orius.
Sect. x111. De Abfolutione.
Quando reus pofſit abfolui.Abſolutie diffinitiua, 00
quid.
 SVMMARIA LIBRI
quid . Adjòluiso ab obferuatio ne jen injtanija uudio | A
cy guid. Quando hec habeat vim illius. quomodo
cognofcatur an for ab obferuatione iudicij ,an verò fit
definitiua fententia.de praxiquotidiana non abfol
Hendi , niſi ab obferuatione iudicij , oftenditur unde
orta , & quæritur quando ca viens iudex excufetur,
quando non . Nonſatis punitus in vna curia poteft
in altera iterü puniri ,e quopacto :Diſtinctio Ma
ranta ſuperftwa.Formula abſolutionis.
Se& .XV. De fortilegiorum qualificatione,fiue que fint
hæreticalia ,que non .
Que fintfortilega heretica.diftin £ tio inter hereti- PP
ca ho hareticalia.Clari.Farinacij e Luriſtarü quo
rumdam hac in re lapfus.aliud eſt hereſis,aliud fa
Etum hæreticum ,aliud factum ſapičs hereſim.decla
rata fingula fuis exemplis. Qualitas criminis eius B
qui inuocat demonem adfcičdū vel faciêdū id quod
eft in damonis poteftate, Diſcutitur controuerſia in
ter Barbatiam alios Iuriſconſultos. Quando ad
inguifitores fideipertineat de huiuſcemodi iudicare.
Que fint fortilegia hereſim fapientia. De Sacra
mente ,ſacramentalia , relignias vel alias res bene
diētas mifcentibus Debaprizantibus. Demiſcents
bus resnon facrasſuper quibus dicta eft miffa.
hic de Sacerdote hoc faciente. De inuocantibus de
monem permodum ſacrificijvel adorationis.de ali
quid à demorie perentibus.
Se& .XVI . De pæna ó fupplicio maleficorum.
Lamia,venefici,maleficii,ſaganomina in hoc tra- QOC
Etatupro ijfdem fumenda . VVierus, Godelm . & aby
Nominales reprehenſi. Depæna ſortilegiorum que
hæreſim fapiunt.Quid in foro conſcientia. Quid in
foro fori ſecundum canones. quid de laicis. quid de
clericis, Peccaia Sacerdorumhac in re.i.ſi aras RR
Spolient ,lurrina exſtinguant &c. vt nocean: ... mil
Jas defunétorum pro viuentibus celebrant.Grillandi
error.3.Imagines Sanctorum conculcantes aut deij
cientes.4.celebrantes ſuper rebusprofanis.s .abuič
tes vafis á veftibus facris. 6. Mifje admiſcentes o
rationes non prafcriptas in Miſſali officio.PæneSS
communes omnibus,clericis laiciſã . De docentibus,
difcentibus, conſulentibus. De amatoria prebenti
bus. De Serpentum incantatoribus. de aftrologis,
chiromanticis, & reliquis diuinatoribus. De pre
bentibus poculum abortionis.Epiſcopi an pofſint con .
D
wiltos,mortedignos,etiam pænitenies , tradere bra
feculari O nifortilegi tradendi brachio fac. TT
chio
Formula condemnationis.Peena ſortilegorum morte
minor. À quorum . Qui aliquem occiderint morte
V.
365
inu.tandi . An l.cum Lama jike ſtriges , que nuliit
occiderint, comburende fint ? Fundamenta negan
isun diſiecta ordine. In atrocioribus etiam conatus:
puniendus.Sene &tus quando idonea cauſa pænami
nuende. Delitta ſagarum non ſuntinſomnia. Cre
dendum earum confeffionibus. Auctores Tiscologi,lu
rifta ,medici & philofophi agnofcentes pactum de
monis & Lamiarum .
Auctores qui affirmant Lamias dæmonibus com- VV
mifceri. Auctores qui affirmaut ab iis excitari rem
peſtares. Auctores affirmantes tranſlationem corpo
ralem de loco ad locã.Nauarrus explicatus, fuſilli
mè docetur indices teneriftare Lamiarum confeſſio
ni . Quo pacto poſſit iudex colligere an Lamie delu
farrecne.Quidinterfit inter abnegationem B.Peiri
ho omnium peccatorum , & abnegationem Lamia
rum.Lamias ,eo quod Lamie funt, occidendas XX
probatur . Ex iure di vino.explicatur locus Exo.27 .
V.19. Ex lege Eccleſiaſtica locas Exo.22.v.19.Ex le
ge Eccleſiaſtica. Lege faculi fcripta o non ſcripta .
Per rationes.breuiter oftenditur immanitas& arro
citas ipfius fceleris, comparationegrauifſimorum a
liorun. Locus Exo.22.v.18.probatur etiam à caufis
propter quas folet quis morie dimnari. Explicata
Carolina conftitutio.Defenſa ignis pæna.Virum iu
dici liceat pånă pro lubito fuo minuere.quando Y.Y
peccetur remiſſione, commentar.in c.Epiſcopi.26.9.
s.vnde defumptus canon cớ cuiusauctoritatis.Ex
plicaius oftenſus nibil pertinere adftriges noftras,
'Sea . XV II. delibris magicis.
Quomodo & quibus probibiti ,& ad quos deferendi.
Non abſolwendi,qui retinent. Que pæne retinen
tium . Epiſcopis an quia tales,liceat legere.Cui com
petat dare veniam legendi. Quid de auctoribusfeu
ſcriptoribuseorum .
Sect.XVIII. De Euchariftiâ morituris prabenda.
Confuctudomultorum locorum ,non dari:quảdo rolera
bilis.Nauarri fententia explicata.Iure communi re
ceptumvi prabeatur.Cautela quadá circa boc.Co
feffio núquam deneganda. Vnétio extrema non das
da damnaris.
Se & .vl.An corpus ſepeliendam ?
Quid de iisqui in carcerefeocciderun ? quo modo ina
telligēdum quod crimina & criminum pænamorte
exftinguantur,contra communem .Quomodo peccent
qui arma vel inftrumenta necis reo fuppeditant,
quibus.ſe interimar. De iis quimoriuntur fine culpa
ſua anie ſententiam . Iuscontra mortuum agendi
quot annorum ſpacio præfcribatur.
Mm MARTI
 366

MARTINI DELRIO

SOCIETATIS IESV

P RE Ş B Y T E R I,

DISQVISITIONVM

MAGICAR . V M

L I BE R V.

DE OFFICIO IV D ICVM CONTRA MALEFI

CO S, firie DE PROCESS V IVDICIARIO

! ♡ CRIMIN E M AGI AE,

Erè Comicus,
Nūguam ita quiſquam
benėlſubducta ratione ad
vitam fuit ,Quin res, dias,
vſusſemper aliquid appor
tet noui ; Aliquid ſemper
moneat,ut quod
nunquam te fa & urú pu
tabas, id poſt facias tamé .
quis credidiſſe me , poft annorum viginti felix à
Tribunalibus ad Religioſam vitam transfugium ,
ad hanc Maluri rubricam rediturum ?redeo tamen ,
non vt coram mereuspalleat,non vt Quçlitorle
deam ,vcl vr Quadruplącopiautes præbeam : fed, ve
iudicibus confulam , quibusex librorum confula
congerie aurvſų vario nimis arbitrariorum hodie
iudiciorum , iſta minùs libuit, vel licuit ,ad crimen
de quo núc agimus accómodare.Nam quibus nec
ocium deeft,nec voluntas , fateor de fontibus iſtą
hauſuros non difficulter:haut ſcio tamé an ea me.
thodo, & ad conſcientiæ ſecuritatem directionc.
Certè confeſſariis, quorum plerique nudi Theolo
gi ſunt,in re, ne iuris quidem peritis planè peruia
nó inutilis opera mea fuerit: quorum potiſſimùm
gratia ,me diebus aliquot antiquo iterum ludo
paſſus ſum includi.Sequar iplum iudiciiordinem ,
qui ordinarius: & rem in ſectiones partiar: & le
gam veſtigia eorum , quos æquiùsmeliùs, & pru.
dentiùs de latrunculatoriis hifce locutos arbitra
Al ramen noſtso inſtituto parùm idonea eſt, ideo , vt b videDD
ſolent etiam alii DD . biſta pro iiſdem nunc fumo in l. 1. C.de
& præſuppono ſortilegii ſiue maleficii crimen el adu.deli&t.
ſe publicum , mixti fori & commune : de quo, fi à & Blancha
laico cómittatur , vterque iudex poteſt cognoſce- crimin . S.
re , Eccleſiaſticus & laicus:item efle crimen nomi- vifis indic.
narum ,fiueordinarium ; eo ſenſu ,vc habeat nomen cvide DD
certum , & etiam pænam cercam iuræ præfinitam in l.vlt.C.
deaccufar.
effe tamen crimen extraordinarium , & exceptum:
Profperú
eo ſenſu ,quòd in eo quædam obtinent peculiaria, Farina.
& quòd ſub generali legis diſpoſitione non conti- praxi cri
netur, ve nec crimen lælæ Maieſtatis , aut hærelis: min.q. 18 .
nu.60.
adquod coſtat maleficium pertinere, quæ eſt ſen dex com
tentia DD . cómunis c & verillima:effe quoq ; cri- muni fen
mé cnormillimú , grauiſ.atrociffimum ,quia in eo téntia iux.
B concurrunt circúftantiæ criminú enormiſlimorú, Clarú pra
apoſtahæ,hçreſis,facrilegi ,blaſphemiæ ,homicidii: ctic. crim .
immò & parricidii fæpè, & concubitûs contra na- 1 & Soarin
taram cum crcatura ſpirituali , & odii in Deum , The.com .
quibus nihil poteft efle atrocius.Pendet quidem à opin.
iudicis arbitrio penſare grauitatem delicti , verum e pract.
crim . d.q.
ſir atrox,vel atrociſsimú d:fed tamen debet iudex
18.à n.63.
hoc arbitrium fuum moderari ex circumftantiis
delicti , quas optimè explicatProſper Farinacius
e:hic verò concurrút non paucæ, primò quòd de
lictum eſt mali exempli & cuius noxa ve cancer
ſerpit, atteſtante experientia. Secundò ſoler no
Curno committi tempore,quando minùs fibi ho.
mines cauere poffunt.Tertiò committitur clàm &

vide bor,Clarum ,Boſſium , Simancam , & aliosprçcipue proditoriè,fiue per induſtriá inſidioſam :cuiuſino
art. Tz . Profperum Farinacium inſignem ,non ledione ta, di homicidia funt grauiora. Quartò ſolent lædere
cum pra- tùm , fed & vſu ,Iuriſconſultum . eos, quibus ſunt coniunctiſſimi: dominos,fratres,
Ac.crim , patres,liberos,coniuges, ſodales,collegas, familia
-.nu.2 .& SECTIO I.
Eb. De riſimos quoſq; Quintò peccant ex conſuetudine
anum quadam delinquendi, immò quaſi aſliduè: nam
&t . ctio An in hoccrimineferuãdusordo o proceſſus ordinariº: lemper malum aliquod machinantur , Diabo .
in.p.1.1. lo inceſſanter eas ſtimulante , & quotidianum
. 1. & 1.
Onftat inter delictum , crimen ,maleficjum à penſum exigente , adeò vt vel poculum vnum ,
-.3 . vel vas aliud,fiplus nequeunt, frangere cogantur,
A jiuris
vt teftan
 LIBRI V.
ve teſtantur Remigius & ali. Sextò quia delicto A
huic infligitur pena atrociſsiina, nempe incendii.
Septimo quia delictum hoc committunt animo
planè deliberato, dolo manifeſto ,& (vt loquuntur
practici)appenfare:quod indicat perleuerantiam &
complacentiam in crimine.
Secundò ſciendum eft, quod licer in pænis ir
B rogandis ampla ſit arbitrandi poteftas iudicibus
conceſſa:tamen ,fine grauiſsimâ caulà non licet iu
dici penam à legeſtatutam excedere. ( ratio quia
iudicem magis commendar miſericordia , quàm
a c.diſci- \ leueritas , vt variicanones & leges docent a ) nec
plina.c.na- etiam illi licet eam minuere , fed debet iuris ri
que.c.vera
iuftitia. c. gorem hac in re fequi b . hanc efle D. Tho .
licet 45.d.lententiam , & communem luriſconſultorum in
c.rex.c.rc- dubitatam benè probat Farinacius.pracb.crim.g.17.
en hepi :n.5.qui n.7.eciam docet,ex fufficienti caufa poffe Blusl.C.d (cd tamen teneri ſequi cum ordinem iu
dü.l.hodie iudices pænas à legibusindictas no ſolùm minue
D.de pæn. re ; ſed etiam pro ſuo arbitrio augere : & hoc ſenſu præterea , quem in criminibus priuilegiatis ſiue Bl.16.C.de
'bg. opor- omnes pænas delictorum hodie;iuxta facti & per
ter . Auch
ſonarum qualitatem ; ab arbitrio iudicis depen
de iudic.c.
. dere:idque etiam obtinere, quoad pænas conluc
de caufis
de offic.de cudine vel ſtatuto introductas: & quando iudices
leg.c.licet. urarunt ſtatuta obſeruare: & quoad pænas om
de poen . ries tam principales , quàm acceſſorias: & in quo
uis crimine, etiam hærelis. Quod intelligendum
ante fententiam : poft fententiam.n.non poteft iu
dex pænam augere vel minuere . niſi confulto
Principe : ( excipitur crimen hæreſis in quo lolo ,
CC.vt com reo ad fidem reuerlo , poceſt fententia mitigari c
miſsi.g.
nccnon.de & puto hoc obrinere etiam in maleficio , & praxis
heret.in . docet. fæpè enim ludices quas damnarunt vi
uas exuri, iubentſtrangulari vel decollari ( vt fa
ctum annis ſuperioribus Stabuleti, in cauſa loan .
de Vaulx . ) Intelligendum ſecundò , de iudici
bus ordinariis & maioribus , & non prohibitis
hoc facere, & quando id non vergit in partis præ
iudicium . dico ordinariis , quia delegatis hoc non
licet :nifi ex cauſa delegatis principum , vel maio
ris magiſtratus,qui delegato ſuum tribuit arbitriú .
dico maioribus : quia minoribus magiſtratibus id
non permittitur,nifi cóſulto principe,velniſi cau
fa quæ mouet fitintrinfeca & cohærens delicto . D
Dico non prohibitis: quia li ſtatutú expreſsè id pro
hiberet,vel verba ftatuti pænalis imperatiuè ad iu
dicem dirigerentur, vel ftatuto alio caueretur:ver
ba ftatutorum , vt iacent ſeu ad litteram accipien
đa:non liceret pænam mutare Dico . quando id nõ
vergit in præiudicium partis : quia quando poena eſt
applicanda parti læſă , vel denuncianti & c . nó po
teſt de hac pænâ iudex detrahere. Denique iure
communi hæc poreſtas pænæ arbitrariæ , îıc limi
tatur : ve ,licet ex cauſa iudex poffit pænam mortis
ordinariam commutare in aliam mitiorem , tamen
non poſſit mucare, in aliá mortis vel corporis po
nam ( vt puta pænam ignis , in pænam laquei, vel
Hagellationis vel mutilationis membri, vel trire.
mium ,aut fimiles corporis afflictiuas pænas) ſed
deber commutare in pænam carceris,exſilii,pecu
mariam aut fimiles de facto tamé & confuetudine
pleriſq; in locis contrarium conſtat obtinere , vt
eriam io abas corporis affictiuas : & quaſcumý;
mitiores pænas,cx cauſâ ,commutare ſoleát.Secu
ti in his lumus communiores DD . fententias , vt
patet ex Farinacio d.9.17.
In his autem ſemper iudici velim ante oculos
elle illud extremum iudicinm ſupremi tribunalis,
de quo lunt ſequentes rythmi veteres .
ludicabit iudices iudex generalis,
SECT. I.
367
Neque quidquam poterit dignitas Puffudis:
Siue fit Epifcopus,fiue C.urdinalis,
Reus condemnabitur ,nec dicetur,Quali ?
Ibi nihil poterit quicquam allegare,
Neque quid excipere,neque replicare,
Neque ad Apoftolicam fedem appellare.
Neque codicillos Caſaris citare .
Reus condemnabitur ,nec dicetur, Quare?
Cogitate miſeri,guid vel quales eltes,
Quid in hoc iudicio dicere poteftis.
Huc non erit Codici locus,nec Du eilis,
Idem erit Dominus ,iudex ,aclor ielii,
His ſuppoſitis ad quæſtionem rcſpondetur,non
arctari in hoc crimine iudicem ad prifcas ſollem
nitates, neque ad ordinem illum publicorum iudi
ciorum antiquum , quem exoleuiſle ſcribit Paul
ris , qui æquitati naturæ conſentaneus eft : cum pub.iudic.
poen.
exceptis , jura communia & particularia loco
rum præfcribunt ; quem quiturbet aut negligat,
eius iudicialia acta nulla forente : licebit tamen
iudici recedere à communi aliorum criminum
praxi,in hoc deli& o vindicando :quatenus peculia
ria quædam hoc crimen exigit, de quibus poftea.
atq; ita céleo conciliandas cõrrarias quorundam fBodini
Turiſtarú ffencétias,nó ſatis diſtinctè loquentium , in Dæmo
nom.l.4. &
c SECTIO II . Godelina.
de lamiisl.
3.
Quomodo inquiſitio in hoc crimine inſtituenda?
Nquiſitioné voco ( vt folent I.C. ) deli &ti infor D
INmationem iudicis officio & auctoritate factam
g : ea veleſtgeneralis, quádo iudex in genere qux
rit quis fit delicti commiſſi auctor vel ſocius: vel
{pecialis, quando inquirit in perſonam certam , de glut:Clar.
cuius delicto certior factusfuit per accuſationem , pract.crim
9.3 . Dam
vel per denunciationem ,vel alium modum.Vt au haud.titt
tem valida ſit inquiſitio ſpecialis (nam vt generalis de inqui
fit valida ſufficit commillum elle crimé tale, quod fit.c.3.
line ſocijscommitti non ſolcat )docet Farinaciush h pract .
qui optimè hac materiam proſequitur) requiriſe- cum lection
ſequ.
quentiâ primò,vt in genere ſaltem conſtet delictú
efle commiffum quod intellige quoad ea peccata;
quæ in actum & perniciem externam eruperunt,
debet enim conftare fegetes corruptas , infantem
occiſum & c.quoad peccata verò intellcctus:vt hę .
relim :vel voluntatis ,vt pactum cum Diabolo , co- ic.forus. -
iudiciú. de
meſationes ,concubitus cum diabolo & huiuſmo verbor .
di difficillimæ indagationis, non folùm poteſt in- fignif.Cla
quiri contra cas,licet non conftet de corpore deli- rus d.q. ).
& ti:fed etiá ſunt códamnádæ ,li dútaxat dicát fe ad Menoch.
cóuétum delatas,vtbenè Arnal.Albert.de agnofcaaf. conf.
K Gom160.
ez: )
Farinat.q.2.nuri.26.
ſert.Cathol.co haret.9.25. variar, re
SECVN DÒ vepræccdat aliqua ſalté acculatio, lol.to.3.de
E quod ctiá iureCanonico obtinere veriùs eft i:ſed delict.cn.
huic hodie conditioni,generali cófuetudine dero- 1:42.Cla
gatú cſt.reputatur enim inquiſitio remediú ordi- s.fed certi
nariú , & in omnib ' delictis poteft ex mero iudicis Deciamus
officio citra accuſationé vllă inſtitu , k : seper came cool.18. &
alii.
neceſſe eſt , vt adfint alia aliqua loco accuſationis , Il.libcllo
vt puta denúciatio ,fama,vel indicia.dequib'ſtatiin . rum.D.de
TERT I Ò requiritur quo ad formå ,vt inquia accuſa.
litio fit certa, ſpecifica & clara,ita continés delicti Vulpellus
qualitates & circumſtantias , vt per eius incertitu- refp.crim .
dinem ;generalitatem ,vel obſcuritatem non colla- fiusde in
tur reo defenfiol. idco debet in ea explicari locus quiſitio.n .
& tempus fcilicet non diesniſi citra calúniam , cx 75.
Mi 2 iufta

I ON
S IT
368 DIS Q VI
lufta caula ,id reus pecat , & iudex diem fciat) fed / A tem præterea diffamatio quando iudex procedie
annus ac méhis, commiſsi delicti,ex ſententia ve
Menoc . riore & communiore a quoad inquiſitionem fpe
Inf.100 cialem : nam quo ad generalem verius eſt, hanc
Laicus expreſsionem loci & temporis non rcquiri:in fpe
11.6.4 :& ciali quoquehoc locum tantùm haber de crimini
niil. 18. bus, quæ temporis momento cómittuntur:nó ve
ro iis ,quæ ſucceſsiuo tractu ,in quibus locus & té
pus non poteſt ita defignari, vi funt crimen lælæ
Menoc. Maieſt.hæreſis & Gimilia b: & ideò idé de crimine
561 100 .
Secianus magiæ dicendú, hanc additionem in eius inquiſi
iconſ.18. tionem non eſſe neceſſariam . Quod fi aliquæ qua
litates expreffæ in inquiſitione non probarentur:
tunc fi additæ fuerint clauſulæ ,deomnibus fingu
lis;vel; ſe non adſtringens, vel:meliori omni modo, vel
crimen fic non iterabile , vthomicidium in candé B
perſonam ) vel conſtet ex confeſsionerei de crimi
ne,vel quando qualitas illa verè delictum non ag
grauabat , nec alterabat:his cafib.rcus adhuc ellet
condemnandus : aliàs foret abfoluendus.
QUARTÒ requiritur præcedere indiciaipſam
inquilitionem :quæ ſententia communior & æqua
Tiber .
eſt contraria verò quorumdam ,c eſt periculofa &
Deciani iniqua prorsus d : ctiamfi iudex habcat liberum ar
öl.:8.nu.
f.in 1.vo bitrium , & licet inquiſitio ex mandato Principis
fieret : nifi tamen Pținceps , non ad partis poltu
I vt poft lationem , ſed motu proprio , mandaffer conira ali
Ang. Plot.
quem inquiri , & allereret eum deliquiffe, idque c
Ауто.
Chin . Cla. ad luam notitiam perueniffe.Qua tamen in reca
Cephal. uendum valdè Principibus, ne facilè talia man
Colan . à data dent:facilliinè enim circumuenitur à delato
lalle,Ma- ribus Principum bonitas atque crcdulitas,coſque
iusdocet fæpèex nimis credulis facit crudeles.quz verò &int
Proſp. Fa legitima indicia mox videbo .
in.q.1.nu. QUINCT Ò requiritur diffamatio ſeu fama
B9 .
E non ab acculacoribus rei,fed ab aliis quoq; homi
nibus fide dignis , nata. Sed inagna hic difficultas
oritur circa iltud quintum requilicum , an femper
ncceifarium fit famam præcedere , etiam quando
alia fuppetunt indicia . Nam DD . videatur nimis
generaliter loqui, & coluecudo corú di&tis parum
conientanea viderur.Putarım pofle illos cocilia
D
ri,vt dicamus : li jnt alia indicia lufficiétia & legi
tima,nó opus elle diffamatione ,ne m ſpecialiqui
dem inquiſitione: li delint illa , omnmo requ.rı
diffamationem , quando incipitur ab inquiſicione
- ricintcl- ſpecialıc. Sed ti incipiatur ab inquilicone gené.
Egendi D ralı formara ex mero iudicis othcio, tuncnon ve
2. cómu- derur necellariuin vt præcedac duttamatio : ſicut
Fuentes, folet practicari , ( telte Claro f.) quia commil
quos rc lo aliquo delicto ,hodie iudices non procedunt
ert Prof. à ſpeciali contra aliqueın inquiſitione incipientes ,
informatione & inquifitione, quis
er
6.1.n u.soa icd à generali
Farin
maxime iilud delictum commiferit ? & tunc lic in genere
olandus primum interrogantur teltes , an fciant quis com
Valle
iniſcrit ?fi negent , an fciant aliquem dittamatum
opfil. 57. de delicto illo cominillo ? & li aliquem huiulio
ola 4
Clarú re di teſtes nominent, tunc contra huoc fpecialem
schéles inſtituunt inquilitionem , fi aliqua adlior nomina
pract rioni legitim, indicia ad inquirendum , ( qux 11
Fimin a. dicia ſunt locod.ffaipationis. ) G Lufniciant indi
realcias. cia ad capturain ,capitur nominatus: fi capi non po .
teſt,monetur & citaçur ad comparendú, & icex
purgandum : non comparct,in contumacia ban
pitur :quæ omnia elle praxi recepta & quirationi
de opere que conſentanea docet oprimne Proſper Farinac.g
9. circa Ec qe pollet iudex etiam in criminc magiæ pro
.
cedere per inquilinonem , non attenta diffama
tione , in cafu quidem propofito. Requiritur au
VM VM
C AR
GI
MA
ad partis querelam atque accuſationem.iqua eft
communis fententia. Non tamen improbabili
ter , quis defenderet tam accuſationem ſupplere
defectum diffamacionis , vt videtur velle Clarus
h . Deber aucem hæc fama primò eſſe orta à fide hd.q.6.
dignis , & non maleuolis perfonis , vel futilibus: verf led
deber efle vehemens , & quaſi procedens ex ore certè ex
partis populi maioris : deber de ea conſtare per poft
quoulat
talisio.
teſtes, laltem duos omni exceptione maiores par
ticulariter fuper fama receptos & examinatos.
Hæc cerça funt ordinariè in criminibus ceteris.
Nam in hæreli & læſæ maieſtatis crimine , quidam
i vid.nac.
imitant: & famam dicuntnon requirii : led rcue- Fari Proſp.
ca exiſtimo, etiam in his criminibus idem obtine- ſupran.14.
re, vt fama requiratur,niſi eius loco adînt indicia
& prælumptiones : quod fatis apertè indicat Si
mancas x ,à Proſpero in aliam citatus ſententiam . K in prax.
idem'ergo cenſuerim de crimine Magiæ.Super in - hæref
. tit.
famia autem inquiri poteſt ad folam denunciatio- 22. de in
quif.ordin
nem yırı probi . & cum reperta fuerit infamia,tunc
0.6 . & 7 .
poteſt procedi ad inquiſitionem de criminel .
Duennas
SEXTò requiritur ,ve is,contra quem inſtitui |
tur inqui reg . 298.
ſitio , non fuerit aliàs de crimine hoc eo- Clar. &
Cupr.
dem ,per iudicem fori externi abſolutus,vel à Prin
cipe gratiam delicti obtinucrit : vel etiam de illo
non fuerit condemnatus pæna condigna delicto,
& non leuiore. idémque dicendum etiam fi ab
lolutus eller à iudice propter defectum accuſato
ris crimen non probantis , fi fit tamen diffinitiuè
abſolutus, & non dumtaxat(vt faciendum hoc ca
ſu prudenti iudici) ab obſeruatione iudicii.Limita
hæc primò : niſi qualitas , quæ in ſecunda accuſa
tione vel inquifitione de nouo additur diuerfficer
delictum miv.g.ex homicidio in parricidium .)
item niſi lit crimen mixtı fori( vt eft crimen Ma- m Gome.
giæ ) nani in hoc , li fuit punitus à iudice fæculari delict.c.2.
non poterit iterum puniri à iudice Ecclefiafti
nu.27.Fol.
co :niti iudex fæcularis minorem impoluiflet pe- ler. praxi
nam quàm par erat , & quàm iudex Ecclefiafticus crimina.
Canon . c.
potuillet imponere . Si verò ante fuit damnatus
à iud ice Ecclefiaftico , tunc quia in tam gra 39 num.8 .
nibus criminibus ludex Eccleſiaſticus non po
tuit punire pænâ condignâ delictu , vt poteft
Tecularis iudex : idcò ſemper in his porerit ite
rùm conueniri , & damnarı abs ſæculari judice
^ : quæ verillima , etiam quando loquimur de 'n c. felicis
pana ordinariâ & principaliter ad puniendum 5. per hoc
delictum irrogata. 3. niſi colluſio & præuari- de porn ,in
cacio accuſatoris , vel primi iudicis interuenerit: 6.oprime
tuuc enim iteratò poterit inquiri. 4 fi fuerit ablo hoc doce
Gom el. t a.
lurus vel condemnatus probabiliter & veriſimili- C.1.0.40 .
ter ignorante eo,qui fuam velluorum proſequitur
& poft plu
iniuriam : quod procedit dumtaxat ſi lit grauc cri. rimos Fa
men & magna caufa. s.n.fi fit ablolutus , non dif- anrinac.g. 4 .
.7 .
finitiuè, fed ab obſeruatione tantum iudicii:vel re
laxatus ſub fideiuſſione de repreſentando : vel fi
purgauit indicia per torturā. his enim caſibus po
ccrit,luperueniétibus novis probationibus aut in
diciis , iterum in ius duci odramen intra tempus à p vid. Prof
ure ad hoc vel conſuetudine præſtitutum , & iure per.d.q. 4.
quidem ciuili non diſtinguitur inter eundem & prol.n. 26 .
lium accuſatorem : ius verò Canonicum id alteri
permittit , vereri verò fiue eidem accufatori hoc
Proſperum
non permittit p.
ſupr.n. 30 .
Quæriſolet etiam detranſactione , quando illa F
impediat nouam inquifitionével proceſſum :bre- la ſupr. à n .
uiter ex codem Proſpero reſpondetur 9. Si re- 31. & q . s .
miſsio delicti publici lit habita per tranſactionem
per totain.
( luppo
 LIBRI V. · SE C. 1 1. 369

( luppono licitam ) cum parte: poterit non ab illa, A hæc faculcas gratiam criminis faciendi compete
led ab alio auctore iterú impeti iudicio (quia ſen Principibus luperiorem non recognoſcentibus,
tentia facic ius quoad omnes,nó autem tranſactio ) aut faltem habentibus regalia iura : item Baroni
mulcóque magis à fiſco , & eo requirente porerit bus & feudatarijs , fi fuerit illis in inueſtiturâ ex .
iudex adhuc eundem proceſſum proſequi, vel ite preſsè conceffa : quoad Duces & Marchiones , &
rùm de nouo procedere ( aliud enim eft ius partis Comites , quicquid dicant alij b ; non puto hanc b apud
læſæ , aliud ius reip . lælæ ) & in criminibus atroci poteſtatem accipere , nifi cetera regalia iura ijs Prolperű ,
bus hæc tranſactio nihil debet diminuere de panę concedantur : & licpracticatur in Franciâ & Hi- & ipfemet
ſupra n.8.
ordinarię grauitate. Ceterum fi tranſactio vel co { paniâ, vbi hoc ius foli Regi eſt reſeruatum . Non c Proſper
poſitio facta fuiflet cum ipfo fiſco vel iudice,tunc tamen licet ſupremo Principi pro lubito has gra- latè à n.18
quia pecunia ſoluta ſuccellic in locum pænæ ; non tias concedere. Non poteſt enim nifi priùs parti maximè
poſſct iterum retrahi in iudicium , vel conueniri lælæ fit fatisfactum c. Non poteſt in homicidio 0.2%; poft
reus iſte,etiamſi noua ſuperuenirent indicia . hæc deliberato , hoc enim diuino repugnat iuri d: id 2.2. q.67 .
regula procedit, 1. niſi aliàs conſtarer omnimodè eò licet in foro externo non fit qui abſoluram hác a . 4. &
dedelicto commillo per reum , vel ex facti noto- B Principis poteſtatem impedire poffit,in conſcien- Ploc.
cit andmox
.nu .
rio ,vel confeßione rei, vel ex probatione iudicia ciæ tamen foro hoc faciens peccat :niſi id faceret
ss .
ria; tunc enim non valeret iſta periudicem laicum pro bono pacis publicæ ,vel ob aliam vtilitaté reip. dopr. hoc
facta compolitio, & eller omnino illicita iudici, fi maximam : quod cùm de allalinis etiam D D. e docét Ba
lit fatta poſt ( ententiam.dico , conſtaret, quia nulla concedant, exiſtimem ad veneficos quoque perci- tus priſt.Plo
.
præſumptiones ad hoc fufficerent. dixi per indicem nere, vt in iis idem ius lit Principi. Rariùs tamen confil.cri .
laicum ,quia Eccleſiaſtico iudici permittitur pænā poceſt contingere , vt iufta cauſa huic gratię lup- minal.va
ſanguinis in pecuniariam cómutare. licebit etiam perat : rariſſimè quoque legimus bonos Principes rior.conf.
hoc iudicilæculari, quando reus exciperet denul hac vlos poteſtate. Carolus V.Imp.Agrippæ pe 7190 :46.
licate proceſſus, vel quando iudex aliquam iuſtam nam mortis non indulfit, ſed , cùm is effugiilet. Epit. de .
baberet caulam recedendià pænâ ordinariâ , & il exilium irrogauit , & in Francia ille obiit. Inea - li .c. 1o.
lam commutandi. Dixi fi fit facta poft fententiam . dem Chriſtianiſſimus Rex Carolus IX. cius no- e Plot. ſu
quia fi ante fententiam , tunc iudex id faciens ex minis qui vltimusfuit, Triſcalino ,vt ſocios pro praloſeph
Lud. De
caula non iufta,peccat , fed valida eſt compoſitio: derer, vicam & liberçarem permiſit: non ſine bo cil.Lucen .
li ex caula iuſta faciat,tranſactio valida eft , & iu- C rum offenfione. Fateor fi Princepsaliquam huiul. 15. Lud.
dex non peccat. 2. limitacio eſt , fi reus primùm inodi inualidam gratiam concelliſler , licetilla fo- Peguer.de
hoc delictum commiſerit , poterit iudex lic com ret nulla: tamen deberet reus illa vſus à iudice ab- ciſ. crim
num.. 11 .
ponere :non verò fi fit homo facionoroſus,folicus lolui & relaxari: ne ſub fidei publicæ prætextu de
hoc delictum vel aliapatrare.tamen li de facto an cipiatur, & fic practicari in Italia & Hiſpania do
ce ſententiam iudex cum tali facinoroſo compo cent grauiſl. ſcriptores ,apud Proſperum Farinac .
nerer : verifimilius eſt valituram compoſitionem : qui illos fequitur f.quod puto intelligendum ,quo- fBoſ .Cla
rus vul
licet iple cum peccaret. 3. limitatio ,dúinodò priùs ad primam apprehenſionem . nam ſic ſemel appre.
pell. Lud .
cum parte inierit rcus concordiam , alioqui hanc prehenſus & tunc relaxatus , deberet commone- beguer
.
præcedens concordia cum fifco iniqua eft, & non tieri de nullitate gratiæ , itaque vt fibi cauerer in Farinac.n .
valer. immo contentus ille partis debet effe ex pofterum vel impetraret gratiam aliam , manere 27.9.6.
preſlus & euidens , non tacitus tantùm vel diſli enim punibilem & pænæ obnoxium : quod ſi ne
mularus.Non valet inquam reſpectu partis, ſed gligeret, pofler à iudice capi & puniri. Tunc enim gin praxi.
bene relpectu fitci tranligentis. 4. limitatio, li hæc vnica illa ratio praxis huius planè ceſaret , neque 11. & c.8 .
tranſactio foret inita in criminibus, ſuper quibus Diam dici poffet lub fide publica deceptus. Equi- ( h Sila . lib .
tranliginon potelt, vt ſunt læſz Maieſtatis diuinæ dem cùm lex nulla ( quod fciam ) huic dicto repu- 3.de Stri
& humanæ raptus virginum & fimilia. ſuper qui gnet , & DD.illi gnó latisclare proponant,an quo dæm . ad
bus vt valeat tranſactioconfulendus primò eft ipſe ad primam tantùm apprehenſionem , an quoad mira.ca.r.
Princeps: & his criminibus annumero fortilegiu ſeqq. quoque loquantur, & publicè intcrſit deli - Ioannes
hærecicale. s. limita fore inualidam compoſitio cta puniri : omnino arbitror conſcientijs iudi- Picus li.3 .
nem rco ,fi iudicis fraus, dolus , collufio aut cor cum , quod dico tutillimum fore. Hæc de ſexco Dialogi,
Strix
ruptela interueniflet; vel limetu eam àrco extor requiſito. G
Glict.
SEPTIMÒ requiritur in hac inquiſitione: i Bullas
Quoad gratiam delicti factam à Principe,Pro quod in omnibus actibus iudiciarijs, vt fiat à iudi- horum e .
29.6.per (per fusè admodum ,ſed in hanc ſententiam a : dif ce competente: quem conſtar in hac materia elle diditfimul
.
to . & Od- ferre abolitionem ab indulgentia Principis. aboli tam Ecclefiafticum , quàm ſæcularem iudicem , Binsfel.in

dus opti-tionem non exſtinguere crimen, ſed tantùm iudi- E item fideiinquiſitores: quibuſdam tamen caſibus: tione libri
mè li.z.de cij instantiam , ideo tranfacta lætitia publica , pro quos benè Simancas ponit h. Inprimis quia ſolent de cófeft.
rcftirut.in prer quam Princeps eam concedit , infra 30. dies venefici , & Striges fidem Catholicam abnegare , malef.Bul
læ lulii II .
integ:: . poteft acculator de nouo accuſare : & ideò hanc vel faltem ea dicere & perpetrare quę fapiunt hæ meminit
91. & feqq. non trahi ad crimina enor miſlima, nec ad omnes refimi, ideò ab Innoc. 8.Iul.2 . Leone. Io . Hadr. Picus ſu -
perſonas. Indulgentiam verò Principis fieri cum 6. Pontificib . hoc negotium inquiſitoribus fuit pra.
caula , & crimen exſtinguere,quare fi princeps ali demandatum k . De Cortilegiis propriè di &is ( hoc k c.accu
cui gratiam faciat de omnibus delictis , vel gene eſt diginationibus illicitis ).non debenç inquilito- hede ha
raliter omnbus delinquentibus , de omnibus de res fidei cognoſcere, niſi ſortilegia hæreſim fape- ret.in 6.c.
lictis indulgentiam concedat : talis indulgentia rent manifeſtè: videlicet fi quid impium & hære- 1.26 9.5.
comprehenderet eciam grauiſſima crimina , & no ſim præſe ferens admiſceretur, vel li crederet for- c.illud 26 .
coria & liquida , & extenderetur ad carceratos tilegus aliquid diuini inelle fortil. Idem dicen- 9 : 2:
Id.9. fané
quoque & condemnatos . cendam de coniectoribus ſuſpectis reliquis , qui Halenſ.p.
Sic regula.ſemel à principe gratiam criminis con facilè in infidelitatem incidunt , vel dæmonem 2. q. 184 .
fecutus , non poteft ampliùs ab vllo indice moleſtari. adorant , vel cum co fædus babent, vel credunt
Mm
3 eum futura
 VM
SITION MAGICA
RVM
370 DISQUI
}
a gloff. & cum futura contingentia certo Icire, vel abụtun- 1 A SECTIO III.
DD. in c. tur facramentalibus. In ceteros ſuperſtitiolos in
acculatus. quifitores tidei, fiue facta fint atrocia , live ſint
$ . ſanè de De indicis optimis ex quibus iudex in hoc crimine
leuia, non inquirunt : nili quando lapiunt apercè
hæret.in 6 inio porejt procedere.
Oldrad. hæreſim : vt baptizare fcienter iam baptizatum ,
conl.210. vel baptizare imaginem : quoad ſuperſtitiolos ve Onſtar cò clariora & veriſimiliora & pro I
b c. præ- rò magos a quia. ( vt ait Ciprianus libro de duplici pinquiora requiri indicia, quò actus judicia
vt officiü martyrio ) qui magicis artibus vtuntur , tacitè Chris
lis maioris præiudicij fuerit reo ;vt ad condomi
S.denique Stum abnegant ,dum cum demonibus habent fædus:] nationem, quàm ad torturam ; ad corturam ,quan
c.vt com- vixque fiat ve non vel hæreticum quid credant, ad capturan ; ad capturam , quàm ad inquinto
miſli de vel hæreſim ſapiens faciant ; ideò vix vnquam in nem . hoc ſuadet naturalis æquitas , & receptum
hæret, in 6
c . cũ Ber cider vllus talis, quin contra eos Inquiſitores pol eſt communi conſuetudine, & probatum Bruno
toldus de fint procedere ; & poterunt quoſcúmque iudices tract. de indic. 2.p.9.6 . num . 4. & Boffio ill . de
re iud. compellere, vtad le mittant acta contra hæreti inquifit. num . 61. quod etſi improbetur alijs pyta- p Claro q.
conſentaneum planè rationi; nec 20.nu.z.
cli.i.C. - cos huiuſmodi magos facta b. In omni verò iudice B men reuera eſt Rolando
bide crim . illud commune hic quoqueeft ; vt reus debeat ef video cur corruptela vocari debeat, docet hoc be
à Vallc &
agil:por: Te lubditus iuriſdictioniinquirentis ratione deli nè Farinac.d.q.1 .num . 47.
aliis.
de foro cti, domicilij , vel originis , veletiam ratione co Conſtat fecundò quod indicia quædam ſunt
comp.vid. uerſationis per decem annos in aliquo loco d, & leuia, quædam grauia , quædam grauiſſima: & le
Couar.
non minoris ſpacij, idque de delictis tantum com uia, lulpicionem gignunt tantùm , vel ad fummum
prac.qq.c.
Il.nuin.3 . miſlis alibi durante hoc decem annorum fpacio : fimplicem præſumptionem ; grauia verò, gignunt,
d Bollius quia tam longa conuerfatio domicilij ele & ti ratio aliquid vltra fimplicem pra lumptionem ,minùs
de foro nem habet : operari camen hoc non poteft quo ad tamen ſemiplenâ probatione ; grauiſſima verò
cóp:n.72. delicta priùs commiſſa. Sunt & aliæ multæ cauſæ gignuntſemiplenam probationem ,vt minimùm q. Clarus
7.nu. 5. & tribuentes iuriſdictionem , quæ in noſtra materia Conſtat tertiò quæ ſint leuia, quæ grauia, quæ cup. nu . 1.
ſeqq. minùs conſiderandæ ſunt, quia vix vnquam ,vtdi grauiſlima, hoc ordinariè pendere à iudicis arbi
e c.perhoc xi Sorriariæ noftræ carent hærefi : hæretici verò trio: eumque iudicare debere , perſonarum & rc
r Conrad.
ret. in . coram pluribus iudicibus ac diuerfis iudicijs pof cum circumſtantijs trutinitatis, quæ indicia ad Lancellot.
Gabrie : ſunt conueniric, & vbicumque locorum reperia - jc quid fufficiantr; quod arbitrium debet ille dirige- in pract.
ljus l.z.cit. cur poſſunt à loci iudice puniri ex communi ſen re ad normam iuris ſcripti, vel confuetudinarij, tit.. de in
s
deiudic . tentia praxireceptaf: habet enim hæreſis crimen & receptas interpp. opiniones, & praxim patriæ , quifit. nu.
concl.i.n . cauſam in fe continuam & fuccefliuam , & ideò v Inquiſitio generalis poteft aliquando formari l. nu . 46.
19.
f Duć.reg.bicumque hæreticus verlatur ibi delinquere cen non præcedentibus vllis indicijs , ſed puta dum s Farinac
378. No- ſetur g :quæ ratio in fortiarijs efficaciſſima eft , quç taxat ex notificationibus fcu informationibus ex- fup. Bins
feld. in l.
uell. reg. vix pedem , fine loci damno & nouo crimine , traiudicialibus : in qua li vocati & cxaminati te vit. C. de
220 .
H vſpiam figunt. ſtes aliquem particularem nominant,tunc contra malef.
g Arna. in OCTA vò requiritur in Cortilegijs & male nominatum pofler formari ſpecialis inquiſitiot: t Clar.q.s
tractar. de ficijs.non hæreticalibus nec coormibus ve intera line indicijs verò vllis , non liceret incipere à fpe verf. Icías
etiam .
agn,affert. 20. annum à crimine delito ,inquiſitio inftituatur. ciali contra aliquem inquiſitione: fi tamen iudex u Frá Bee
Catho. &
hærer. 9 . nam 1pacio 20 annorum reus præſcribit cx com procederet ,pollet reusopponere de nullitate in cius conf.
quiticionis, ob defectum indiciorum : fi reus non 70.0.26.1.
25.Penna. muniore & veriore ſententia h : fed quando male
in direct. fiçium vel fortilegium coniunctum eſt cum hære opponeret , tunc adhuc valeret proceſſus. nam hîc 2.loann .
Mar. Mon
inquifit. li, nulla temporis præfcriptio reum poteſt iuuare, D defectus non inualidat; niſi reus opponatu. ticel.prac.
Schol. 45: immò & polt mortem ,rationehærelis, poterit in Ad allumendas ex officio informaciones ſuper crimi.reg.
delicto ſufficiunt indicia lcuia ; fed ad cranſınit- 1.Farinac.
Los,Farin . quifitio inſtitui i. immò etiam quandocumque
9.7.lim.9. tam graue eſtmaleficium velfortilegia fuperftitio, tendam reo inquiſitionem , fiuead eum citandum fup. n. 49 .
h vide Fa- ve exceptum vel enorme crimen cenferi debeat , pro delicto, necellaria ſunt indicia grauia * . Quo- * Clarus
rina.q.10. | poterit quamdiu viuit reus inquifitionc pullari k : ad capturam , fi fiat tantùm ne reus fugiat , inter nu. 2.& 3.
q.r.lim.8. & quando fuerunt apoftatæ velhæretici tunc etiá ca dum fit inquifitio : fufficiunt leuia indicia: ſi ve-
Farinac.
num . 48,
i vid. Fa- pana pecuniaria , quam defunctus debebat ,ab hæ rò fiat, vt fpecialiter contra eum procedatur , nc- Olafcus
rin.d.9.10 redibus eft luendal; vtputo , viquead annum qua cellaria ſunt grauia . Ad torturam meâ ſentencia conf.64.
0.29.& 37 drageſimum , nec minori tempore præſcriberent fufficiunt indicia plus quàm grauia : & arbitror à foum . s .
in l.qui fal (hæredes m, quantumuis in crimine lælæ Maiefta Claro grauia vocari, quæ communiter grauiflima: K
ſam g.v.n. cis humanæ quinquennio præſcriberent n . ' Ex his lanè vtdocet Farinacius y ea deberent effe incidia.
y 9.36 .
1.D.adl. ſequitur, diuturnitatem temporisocto ,vel decem , cam vrgentia , & certa ,& luce meridianâ clariora: num .;.
Corn . de vel amplius annorum , fiuc à delicti commiſli, li .. vt iudex fitquali certus de delinquence: & vt nihil
rer. tract. ue à reatus die lumas , in his criminibus nihil. E aliud ipli delit, quàm rei confeffio: quod intelli
de homi- prodeſle ad pænæ diminutionem , de iplo delia-. gendum non in genere probationis , ſed in genere
cid. 9. 28. quente lumendam . ratio eft , quia in his crimini indicij; hoc eſt quæ ſint apta ad plenè perluaden
Qum.7 .
port Per bus, nulla præfcriptio poteft reo fuffragari, ve be dum animum iudicis,non tamen ad plenè proban
egrinú de nè Farinac. d.9.1),num.90. dum , ftat enim iudicem elle perſualum dc culpa
iu.ficci.lib . NON Ò requiritur , ſecundum ius com rei , & rcum eſſe noxium ,etiamſi hoc non ſit plenè
4.Farin.d . mupe , vt contra ablentein non fiat inquifitio : probatum , quia deeſt confeſſio rei, vel aliqua alia .z 1. fin. I.
9.10.0.76: ſed regula iſta fallit ju criminibus exceptis; im probatio. quando ergo iudex fic futar le habere aditos. C.
m
mò de confuetudine,ctiam in alijs criminibus po plena indicia,poteſtprocedere ad torturam :ſed fi de probat
præſcript.
in 6. haberet plenas probationcs, tunc deberet proce C. 1. qui ſent.
teſt formariinquifitio contra præſentes , & con depan.
nl.z.C.de tra abſentes , fiue fint contumaes liue non o , dere ad condemnationein 2 1.fin . C. de
apoftolar.
Hæc incidia yolunr Dd . deberc ad torturam cl cuſtod .
Vid.Gomez.3. , dedelic.c. soom.81: Fatinacium 9. 25.nu. 1150.1
59 . Vie proxima delicta ,& non remota ( v.g.quod te-) reor.
num.69. & ..
ſtes dcpo
 LIBRI V. SEC. III.
371
ſtes deponant de iplo deli& o ,vel de vilu )led intel- A Sed quædam circa hanc rem ( nempe circa no
ligendi ſunt, quando vnicus teſtis deponit , & in minationem factam ab vno complice,de hac enim
diciam non elt confirmatum alijs indicijs. ordi hac lect. diſputo : non de factâ a pluribus ,de
nariè enim debent indicia remota grauia probata res eſt certior ) ſunt explicatiùs tradenda, fusè do
a Clarusg. effc per duos teſtes, etiam in crimine hærelisa,nec cer Binsfeldius iudicem debere credere reo focios
L
22.in pr. fufficeret ynus teſtis omni exceptione maior , ſed calus excepti denunciante: fruftrà enim adftringe
Farinac.q. debent efie duo omni exccptione maiores : ad in . retur ad interrogandum , fi non deberet ei fidem
legg.Go- quirendum verò ſufficerent non omni exceptio. habere. Certum eſt aliquam habere debere, ſed
mel. lib.z. ne maiores . præterea ad probandum indicia hæc quantam & ad quid ? nunc vidcamus . Gignit de
de deliét. remota (de quibus tantú agimus teſtes debent iſti nunciatio idonea preſumptionem contra locios h , h eft co
C.13.9.18. elle non fingulares, ſed conteſtes , liquidem indi li fequentia concurrant. nempe ſi non fir defectus munist
& 19. in l . fin .
cia fint planè remota : fi verò fintnon multùm re in perfonâ,qui eleuer fidem.huiuſmodi autem de de 2CCL
mota,led quali adminicula quædam delicti , plu fectus rarò contingit . Admittuntur enim infames: & c. 1 .
rium fingularia teſtimonia virorum bonorum ſuf tales ſunt omnes complices: ideò minùs fidei me confeſt.
b vide Fa . ficient b.maximèquando hæc teſtimonia omnia B recur corum teſtimonium , quàm virorum bono .
rin.14.38. fub eodem crimine quaſi ſubordinantur , vtfidi rum : admittantur tamen ad denunciationem &
Cat vnus fe vidifle alıquid ponentem ſub ianuæ li teſtimonium , quia vix poffunt alij haberi , & ma
mine: & equos poſtea mortuos : alius quod vidit lefici non ſolent hoc crimen niſi coram complici
tangentem puerum , & hunc mortuum ; tertius buscommittere & ſolis illis detegunt : & infamix
quòd vidit proiicientem puluerem,& lublecutam hoc impedimentum ,eſt iuris policiui : ideò lex po
tempeſtatein. hæc enim omnia in vnum tendunt teſt in eo dilpenfare ex iufta causâ, vt fecit, debet
finem , & ideò hæc ſingularitas adminiculatur po i Camillu
tamen iuxta nonnullos i hæc complicis denuncia
Campe
tiùs, quàm oblit, Alex.conf. 13. lib.7 .Gomes.to.3. tio elle facta in torturâ , eò quòd cùm fint infa
gius adza
C. 12. num .I 2.Minſing.obf.100 .cent. 2. And. Gail. mes , parùm illis excra corturam credendum : re- chin . de
lib. 2.obf. 66.optimè loquuur hac de re Simancas in prehendit hanc ſententiam , quæ tamen commu- hæret.c.9
praxi tit. 35. a. n.34 . nior videtur, Simancas k, & ait eius auctores line Menoch .
de arb.cat
Proxima indicia etiam requirunt duos teſtes lege & ratione loqui,rationem iam dixi , & fauet
474.n.sg
quando non ſunt immediatè de ipfo delicto , led с co illi qui s.9.5. & hoc fatis colligitur ex Carolina Maicard .
de adminiculis proximis: ſed fi fint de ipſo deli conſtrutione quç in imperio ſeruanda eſt. Nec Si- de proba
eto, ad corturam fufficit vnus exceptione maior, mancz opinio alibi locum habere poteft , niſi for- vol.z.co
Farinac.optimè n. 41. qui etiam feqq.numeris multà tè , vt ex dicto focij extra torturam procedatur ad k Annot
ponii digniſſima obferuatn . inquiſitionem : nunquam , vt ad corturam : immò in Zanch
. Sed nunc veniamus ad fingula indicia. Primum non fufficeret , ſi reus ftatim ac à torturâ dcpofi - C.2 .
ergo eſt I NDICIVM PER IES I ES . Suf cus erit, hoc diceret : fed debet tortura ſpecialiter
ficit autem in hoc crimine vnus teltis ad inquiſi adhiberi pro confirmatione ſuæ depofitionis :nec
tionem particularem inftruendam , etiamfi lita ſufficeret prima torrura ,in qua reus luuin deli&ú
liàs inhabilis: fed fi fit teſtis legitimus & exceptio confeffus eft , fic Clarus g. ult.q.45. Antequam
ne maior eſt ſufficiens ad torturam , iuxta Clarum verò ſpecialiter torqueaturpro confirmatione de
9. 21. n . 2. cuius dictum nimis indiſtinctè vſurpat poſitionis illius in torcura,in qua fuum crimen fal
Godelm . lib . 3.6.3.7.13 . tu explica, iuxta iam à no ius, factæ ,debet eandem depofitionem fpontè ra
bis dicta ex Farinacio .
tificare, non ſecus ac ipſam principalein delicti
2. Indicium eft NOMINATIO SOCII D confeſſionem , Marſil. g. diligenner. n.153. Carrer.
CRIMINIS : hoc etiam indiſtinctè ponit I. de indic. tort. 5. octauum indicium , n.17. & 22 .
C.ille Francofurt.more fuo; ſed accuratèpunctum poſtea poterit coram nominato , ad confirmatio
1 iſtud tractauit Dominus Binsfeldius, quem qui nem fuæ confeſſionis : & ve ſocios magis afficiat,
plura voler poterit legere: vc & Proſperum Fari & vt defectum infamiæ expurget , & ad omnem
c Binsfeld .
de côfell. nacium inſignem I. C.c Sciendum communem alium bonum effectum , iterùm fubdi torturæ , ſed 1crimi
Gigas de
, læſ
malef. elle Dd . ſententiam , maleficos & mathematicos admodum leui. Sic poſt Boër. Boſſ.Vulpel. Clarum , maieft.c.7
memb. z . de confocijs interrogari & torqueri poffe :quod & Farinacins q . 43. n. 139.qui teftatur fic. Rome practi- n . 6. Grá
Farina. de iure ciuili cautum , & omnium praxi receptum cari. Item requiritur vtnominator nihilirævelră- mat. cõſi.
indic . & cíte: immo & iudicem teneri interrogare , & reum 38. nu . 3 .
cortu. 4 . coris habeat velodij cum nominato : quod iudex
in conſcientiâ teneri denunciare focios; quos ne deber diligenter attendere, & quærere : nam ini- 'm Ancha
ra.in c.pa
43 .
21. fin. c. ſcit , immo præſumit non ſe correxiſſe , nec deſti
mici nominatio , nullam fidem faceret 1 : itafanè fi ftoralis de
de malef. tiſſe à crimine: eſt ſententia Theologorúf . Iudex Git grauis inimicitia, tum enim hoc impedimentu Barbat . de
ç videFar. hoc facere omittens peccat grauiter : contra iuſti eftiuris naturalis , nec lege vel ſtatuto poſle tol- teftib . nu.
d. q . 43.
num . 67 . tiam, quia non occurrit & impedit mala reip . & lim . Minorennium teftimonium ad inquirendum 42. Phil.
E
į f D. Tho. priuatis inde imminentia,, quæ
quæ tenetur impedire: poteft vſurpari,non ad torquendum , niſi meliora Francus &
8.2.9.70 . & idcirco tam priuatis , quàm reip.cum teneri ad alii.
& plura accedant indicia : fæminarum , propte
ar... ad 2. reſtitutionem omnium damnorum inde redun ſexus infirmi tatê & leuitantem,plures denunt iatio r. n videfin.
Clar.9.
Caiet. to.
1.tract.; i dantium , vult communem elle ſententiam Theo nes ſunt neceſſariæ ,quàm virorum , puta : exempl . 9.24.
reſp .s. ad logorum ( ve éſt ) Binsfeldius g: qui addit, ex Soto græ.trium vel quatuor pro vno viro.Et hçc omnia o eſt com
Cherubin. & Nauarro ,teneri etiam confeffarium huiuſmodi Locủ habent in hoc criminc ,etiam quoad coniuges vid . Bint
& ad d.a. reos admonere, ve ſocios non correctos denun parentes & liberos o. Secundò requiritur ex parte feld. d. 2.
Sot.Angl.cient ,quod fi nolint facere , non debere cosabſol
judicis,vt non interrogarit veneficú de ſocio aliquo memb . in
Nau cita- uere, li abſoluat peccare. Quod ſi reus ſciret ali in indiuiduo , ſed in genere, de focijs, non de hoc princ.
ti à Binl- quem ex ſocijs elle conuerfum , ncquc periculum vel illo ; quia hoc foret ſuggerere, non inquirerep, 1Gomel. &
feld .
effe, ne ad vomitum redierit, vel fit rediturus: túc & hoc cauer Carolina conſtituțio : fed alij Dd . vyeſen
g ſap . fol.
284. cum non poſſet illum nominare , nec confeſſarius , vo volunt hoc procedere , quando non concurrunt bec. ¡Go
reqq. lentem talem nominare, poſſet abſoluere. alia indicia vel præſumptiones contra fingularem delmaon .

perſonam
 TIONVM VM
372 DISQUISI MAGICAR

1 per lonam : nam fi aliquaindicia,vel indicium , aut, A tamen facitifte teltis plenam tunc probationeni,
præfumptio contra perſonam in ſpecie , fiue in fin vr malè puraruntmulti recentiorcs ſecuti Cala
gulari concurrerent: tunc volunt licere iudici in neum ,hoc temerè affirmantemi , nam non poteit i confine
num . 4 .
terrogando deſcendere ad fpeciem ; vt fuitné te dici plenè probatum , vel reus conuictus , nili per k Aym .
cum P. in conuentu malef.quando hæc vel illa fe duos faltem exceptione maiores, talis autem nun- Crauc.
aplurimos ciſtis a ? quod tamen explicandum ex Farinacio . quam eft locius criminis . 2. fi accedat non vnus conf. 178.
citac & te- ſcilicet duobus calibus tantùm , etiam in exceptis teſtis auritus , ſed vt minimum duo k: hi enim fa- , * Tibe
riusDeciá .
Binsf.Sup. criminibus, polle in ſpecie interrogati deponen ciunt prælumptionem aliquam l. 3.li accedat ini- conf . 18 .
in concl.item de confocijs.Nempe quando reus dicit ſecum micitia grauis nominati cum occilo , vel dannı - 1Menoch .
ſocijs deliquillo, led cos non nominat: tunc enim cato m . 4.fi accedae fama contra nominarum a . d.cap.475 .
monendus eſt,& cogi poteft, vt eos in ſpecie no Sed hoc indiget explicatione . Nam fama vehe- Cephal.
conf. 140 .
minet. Item quando contra certam perionam ad mens : G fueric orta å perfonis honeftis & nde die m loaan .
eſt præſumptio legitima & valdè clara , ſiue indi gnis; lola ſine alijs adminiculis tacit indicium ad Maria
cia tam manifeſta , vt verè per illa dicatur conſta torturam : vehemens autem cenfecur , non ex nu- Montice.
re iplum eſſe delinquentem . Sic ( ait Farinac. ) via m mens eſt ad hoc ) led ex
B mero teſtiu ( qui imperi reg. crim .
diſernari à iuftis o dona conſcientia indicibus. d. q. caulis fuis. nam li caulæ ſeu conieéturæ vnde orta : rus. 3. fin.
43. num . 133. Tertio requiritur ex parte criminis, lunt veriſimiles, graues , & vrgentes ; centebitur 9.22 .
ve nominans diligenter ſit interrogatus de omni efle vehemens ; fecùs fi non orta ſit nili ex leuibus a Cal.Cra
uet.Mõti .
bus circüſtantijs ; quis,quid, quando, vbi , cum quia friuolis & non probabilibus, neque tum fufficeret
cel.ſup.Ti
bus, quomodo ? nec enim aliter poflet procedere ad ad torturamo, linon lit vehemens fama ; luni liber. De
inquiſitionem & torturam ex tali nominatione,eft oon eſt orta à perfonis honeftis & fide dignis (ver- ciá.d.col.
bi
omnium & d.Carolina. Quartò requiritur vt inqui gratia, ortum habuit à complicibus) icio varia- 18. lib. !:
car à vicinis an nominata perſona fucritde cali cri cum ſententijs:exiſtimo tamen li fama orta lit poft Faribor
mine à fidedignis vnquam diffamata vel lulpecta incarcerationem ,vel accuſationem , famam non docct q .
habıra,fic Conſtitutio Carolina: & lanè eft ex admi adminiculari , vt benè Farinacius docuit : fcd lior-47.a.n.is .
niculis neceſſarijs, vt poft docebo. Quinto, vereus ta fuifler ante accuſationem & incarcerationem ,
in ſuanominatione non vacillet aut variet,ſed có probabiliùs puto ( falcem vbi non viger Caroma
{tanter perſeueret, etiam in fpeciali tortura , ve do conſtitutio, quæ repugnat ) famam humfmodi ad
cui, & ftatuit conſtitio Carolina . nam deponens c miniculaturam : vix enim poteft in hoc crimine fa
varius non modò ad torturam , ſed nec ad inqui mæ initium ab alijs, quàm complicibus , oric : &
b Farinac. fitionem fufficiens indicium prabet,vt ex commu fic intelligo atque recipio fententiam Binsfeldij. in
fup .187. niore fententia receptumb, & mericò . quia depo P And .
l.fin.C.de malef. inducio. 6. & hoc obtinere in om Gail.lib...
& leq. nens varius periuro non abfimilis eſt. Sextò requi ni re turpi,de qua uon lolet nifiinter infames per- obler.109
cMarfil.in ritur vt nominans iufiurandum præſtiterit ſe vera lonas tractari, videmeretricio, alcà, lenocinio & n.8. Min
prac.d.5.
fateri, & verè nominare c; qua in re tuta & rece timil . fatetur Farinacius d.9.47. num.160 . Quæ fing.ce.si
diligenter
a . n.62. prior praxis eſt , lufficere principio factum iura autem requirantur ve dicatur verè cilè fama , polt obteru.98
9
d Marfil. mentum generale de veritate dicenda, & poftea 1 videbimus. 5.li acccdat, cú dicto ſocij criminis fu 1. var . re
ſup. Ancó. rerum oblato in ratificatione, dut in confrontatio . ga nominati ob metum non iultum , vel fufpicioné fol.c.2.Ro
Gomez .
to . 3.C.12 . ne cum nominatio : nec opus elt alio fpeciali, vt non vehementem p, inquifitionis contra eum for- lan.à Valle
num . 1 8. ſentiunt nonnullid , quos meritò refellunt Meno mandz , ante acculationem formatam , vel ante. conc.7.mu.
47.com.i.
Blanch . & chius, Clarus, & Farinac . e quam ad actum iudicij aliquem ſit proceſl'um , co- Sic.fent.
alii. Ad torturam denunciati ſeu nominati ab vno ram iudice non inclementi , aut folito procedere commu.
e videFar,
fup.n. 144 complice ſufficient hæ condiciones, fi aliæ confef- | D non temerè,nequepræcipitanter:bis eniin calibus, explicat.
& Lud. Pe liones plurium reorum concurrant , vel etiam ad li iudicium deferat, neque citatus compareat , vel Farin.q.43
guer. de- miniculentur alia indicia: quod ita intellige. Quia ablentiæ iultas cauſas adferat; vehemens oritur 177 & hác
cil.crimin. verſamur in cafu excepto , & Dd. hoc f
s. num.28 ncgantes Tulpicio : ficut etiam quando feruato debito iudi- ctiá pro
& 4 3 loquuntur de criminibus nó exceptis, idcò li plu cij ordine carceri fuitmácipatus,& fine effractio- bat bene
Bins lu
f Bal.i. res teltentur de eodem fuo contocio , faciunt in ne aufugit: nam fi indebitè carceratus fuiflet, & in f. p
dicios.
quoniam dicium fufficiensad torturam , vt in praxi obler etiam carcere effracto fugillet, non tamen fuga s Farinac.
C. de teft. uatur g ; idemque obtinet quoad alia indicia & hæc cum facere pro confello haberig . Sed de fu- a n. 176.
Grámat. prælumpriones adminiculantes. Purant qui ga mox plura. 6. liaccedat ſtricta amicitia & afli - t Caroli -
na conſt.a
confil. 21. dam Dd. etiam fine vllis adminiculis alijs ad dua conuerfatio nominati cum nominante tanta,
& confil. corturam fufficere nominationem vnius lociji, ve faciat valdè verifimilem præfumptionem parci u ibid .
35. Natta.
conſ . 298 . ira Gomez. & Blanchus , ex male intellecto Saly cipationis in crimine r. 7. li accedat ſecreta collo-Lud.Ro.
yol. 2. ceto,led eos optimè refellunt Menoch . d , caf.474. cutio nominaci & nominantis , antecrinen com- ſing. 373.
Menoch .
g Poft n . 46. Bertazz. in conf.341.n.8. & 25. fol.2.Farina miilum habita : verbi gratia , antequam ſegetes
& alii quos
poBoër.
n . BoPar
ff . cius fup. n. 39. iunétis n.147. & 155. & ideo timo. E deſtruerentur, puer necaretur, &c. 58. ſi accedat ſequitur
& alios . ratus iudex femper requirat indicia, non leuia , fed fuperftitio nominati: vt li vſurpaueric res , facta, Binsf.ind.
Clar. 6. fi- magna & vrgentasvt benè monuit Maſcardus lib. vel verba, quæ lapiant incantationem t; exempla 8.benè ad
nal.9.21.2. de probat.concl.1311. num . 14. iunito num.35.quæ lunt , li artem magicam alios docere fit conatus u , indicium
& Farinac. li olla cum vnguentis magicis vel cum buffonibus, elle rehe.
cum vno lolo complice . Non nullam harum con
fup.n.1. ditionum meexigere ſi ſint nominationis plurium vel alia inftrumenta huius perfidiæ in ædibus eius : meatilli.
de arbit. complicum : & quando tantum elt vnius,require fine reperta : maximè li liber magicus in domo mum .
iudic. cal. re aliquam iftarum , non omnes, non auderem fa eius repercus fit,cui ſuperior poteſtatem habens & exemplá
474.benè cilè alia vſurpare : quàm à iure fuggefta, & benè in bonum finem id non concefierit x; item fi quis tæ adfert
Bin sf.ſup.
confil. 6 . commemorata per Farinacium h . 1. fi accedat v alteri fuic interminatusmaleficium , cuius effectus Bapt.Zile
hà n. 163. nus teftis oculatus maior exceptione,poterit iudex cus conl.
fuic fublécutus y , maximè li qui minarus conluc- cr imi. 79 .
M procedere ad torturam valdè grauem , quia tunc uit minas exequi z , ſed necelle cft quædam hic
z Binsf.
habet pluſquam lemiplenam probationem ; non concurrere , vt dicam poftea. Item fi nominatus indic. 4.
inueniatur
 LIBRI
Item fi nominatus inueniatur in ftabulo aur domo A
alterius,tempore , & loco quando nó debet; & ma
leficium poftea fubfecutum fuit. Item fi quis fe
ram vulneraffet , & in eodem membro mox vul
nerata inueniatur perſona de hoc crimine infama
ta : vt in Lycanthropis ſæpè accidit & nuper hîc
in Belgio mihi retulit eueniſſe quiddam pecmirum
Nob. & fpectatæ fidei vir, Vanderburchtius Deca
nus Ecclefiæ Mechlinienſis. Municeps bombar
dam
gerens deambulabat extra municipium , cui
ecce obftrepunt multæ aues ex obſcænis, corui &
picæ , in arbore propè viam . Sclopum collimat,
! & diſplodit :viſus fibi ynam certo ictu perculitle,
& decidiſſe de ramo , reperit folam ferreá clauen.
de cingulo muliebri delaplam.capit, & domum re- B ftimonio,quod iureiurando apud Quajtorë fanctiſſime
diens narrat amico, & num norit clauem : quærit? firmaitit : ſed etiam ipſius VVarine agnitione, c extra
refpondet alter ſe noffe, clauem vicinæ domus N. sormenia japus reperita, ő in ipſo wie vitim mome
Irur ad domum , reperiunt ianuam clauſam : in to muliis audientibus confirmata. Huc etiam pertinet,
ferunt in ſeram clauem recludunt , ingrediuntur quod ex alijs quaſtionibus capitalibus, corimque qui e.as
pro familiaritate , qux illis cum Patrefamilias:
ingreſsi Matremfamil . inueniúc glande latus ictam
Cape ( LeElor ) & aliud certiffimum . verlabar
anno 1587. Caleti , ( quando fælicibus auſpi.
ciis Sereniff. Archiducis ALBERTI vi expu
gnantum , à Catholici Regis militibus tenebatur)
ad Pontem Nuleti duo ligna V Valonum præ
ſidio pofita limitem , contra Bolonienſes , tum
!
hoſtes, tuebantur. ſub vefperam ſudo ccelo Pro - carimis conſterpari,vt facile indicareni illuc non cöfilio,
cubitores duo vident nubem ſub nigram aduo
lare , & in ea videntur fibi audire confuſas vo
ces multorum , quos nulli videbant. tum alter
audacior : quid hoc rei eſt :ſatın ' ſecuri? Si videtur : gebat,co loci à magiſtelio ſuo eiectes detrusóſque fuif
librabo arcubuziam in iplam nubem , allentitur
focius.cum tonitra fclopi decidir cx nube ante, per,
des mulier ebria, nuda, benè obclo corpore & mes
dia ætate , femur traiecta duplici vulnere. capta ,
ſe mentis impotem fimulabat : nec ferè aliudade
loquentibus referebat : quam : Hofteſnė, an foede
rari?quid ad hæc,qui vegant transferri? negabunt
credere ſeſe. maneant increduli,quia nec ocularis,
quos políem plurimos adducere", credent : non
credent. cur ? quia nec viderunt , nec audiuerunt:
& quofdam interrogauerunt , qui fe nihil ſcire
reſpon derút.Si quæ quis neſcit,quia neſcit ,ideò no
vera : verè illi,& rectè,An audeant profiteri ſe quæ
in domeſtico cóclaui geſta ſcire omnia,neſcio.Non
ideo tamen minùs geſta. Capiant & alia quæ alii
oculati teftes,non auricitantum , in Actis judiciariis
Sacramento Veritatis adacti profeſsi fuêre. verbis
ipfis Nicol.Remigii Quælitoris proponam . E;tGi
rumcurie ( inquit ) in Vogeforum prouincia caſtellum
fatisfirmum , è cuius ſummâarce cum regularum ali
quot ordines fulmine eſſent deiecti Sebaſtiana Picarda
non multo poft( nempe X. Kal. Nouemb. 1580. ) in eo
pago ſortilegij rea fortè , c id apud iudicem profeffa
eft demonis fuâque fimul operâ effe patrată. Cum enim
( inquit ). nube vnâ in illamproruiffemus, eo confilio,vt
Funditùs eam euerteremus, nö fuit tamen in noftrâ pote
ftate id exſequi:fed tantum pauxillulum id ruina attu
limus,vt effet quod eius conatûs nos non omnino pæni
teret . Simile huic eft quod fequitur, Cuninus quidam
Romine,magiſtratum in D.Clementis fano Roncay vbi
commorabatur obtinens, Kal. Decembribus 1586. cum
ruri foenum inter domeſticos curaret , cælúmque iam
magnis tempeſtaribus commotum cerneret, doneum fun
gam parabat: fed dum ad eam feinſtruit ſubito fulmi
nis ištu proxime ſe quercus fexradicitùs vidit euerſas
ac eam qua feptimaloco adhuc ftabat, totă,feu ungui
hi ! corgiam ac difcerntă .Cum iam multò magis pro
V. SEC . III. 373
perare , amilis etiam pra fejimatione pileo ac inftra
mentis ys que tummanibus geftabat :ecce, de integro
audito fulminis fragore , ili viſa eſt in ſummaqueriu
qua in propinquo erat hereromulier, qu...( vt credibile
eſt)nubes fè eo impetu exonerarai. Eam iguur confide
ratius intuens,cognouit è vicinia eſſe vetulam ,qu im ili
còfic cæpit uerbis increpare : Tune peſſima ea es Mara
gareta V Varina: ad quam quantum nunc comperio no
immerito ante hac fortilegyfosfpicio apud on.nes perii
nuui? unde tu rūc nobis ades ijto babiin :Cui illa :Ignof
ce mihi hoc quafo,& c cælatum habe quod nunc vides?fa
xo,li hoc ita demepromerueris , utnunquim i mne tib:
twisque, velminimaoriatur iniuria, ac ni quis de iftus
addubitet, ſciat,non modo efle probaia Cunını illius 1e
exercueruntfida renunciatione cornpertum habeo.Coor
ta enim magnofragore,lonitribásquevēpeftate, qui ai
menta, reliquoſque pecorum greges in collis Alemanni
ingo cuſtodiebanı ( is ad vicinos Hrecariecampos , que
eft in Vogeforum prefeclura,pertinet) e,vt in operro eſ.
ſent in proxım.us jiluasabdiderant:ecce verò illis ex im
prouifo viſiſunt duo ruſtici , ſummis arborum quæ pro
ximeſtabat ramis he entes ac velui implicati, adeóque
fed caſu atque inauſpicato aliquo impetu eo deueniſſe.
Tüm autem veſtirus fædi'a ;aique deprauario,quafîper
lutum ,ferteſý, omnes fwiſſent raptati ſuſpicioně adás
je,poftquum is eos hac atq; illac more fuo traxijjer.Cox
firmabalur id eo magis,quod cùm illic tanto tempo
ris fpacio confediffent : quantum fatis effet ad probandă
ajjerandámq; oculorum fidő :momēto tamen,aduerten
ég ;neminedılapſi appareredesijſſent. Tandem du
bitationē omnē amouits que non longo poft tempore ſub
ſecuta eft illorum ea de refpontanea, aique armentario
rum verbis confirmata confeſſio, cùm ad interrogata ex
vinculis refponderent.Eft etiam villa,qua feBellimonte
Vitellium contendencibus ſiniſtrorſum oftendit : ibi in
a ſummum te£tum cum forié ijfdem è procellofa nube
pracipuies decidiſſeni:magnáq; difficultare Rotarius( id
erat alieri nomen ) « fficeretur, guem.idmodum ex iam
arduo locofeincolumes poſent in terram demittere(nam
ý earü rerum adhuc erat rudis om infolens, hacg, illi
ad infanas huiuſmodi nimborum molitiones pericittata
primùm fuerat abitio ) Amantius,quià prima puberta
te in damonis feruitutem à parentibus abductus maru
rè fe iis aſſuefecerat,ridens ibi infit: Bono animo es ftul
legnam qui nos habetſuapoteftare ad difficiliora habiles
atque idoneos Magiſter , hoc etiam negotium facilè ac
ſine vllo negotio expediet. Nec dictum res diutius mo
rata eft.Nam ſubitò turbine vnà correpri, fine vlla no
xa in terram ſunt depoſiti. Ipſa tota fic contremiſcente
E domo,ut àfudamétis reuelli videretur.Hocquipſi diuerſi
toridē tamē verbis recēſuerőt. Imò có că villaticis corr
miſi,de die ,déque tumultu ac trepidatione omni , inier
eos liberè ac conſtanter cöuenit. Ai tādē,quos vinos cri
miris ſocietas coniunxerat, eofdem mortuos flamma iu
dicis čõdemnatione abfumpfit.] Hucuſque Remigius .
Idem 1.3.C.12.cum hác deuectionem multis exem
plis egregiè adſtruxiffet ,fic concludit Quid noftris
remporibus vulgatius , quim ſunt ium frequenies o
aſſidue fagarum de care affertiones : tum ijs conſenta
nes hominum teftimonia : qui , non per fomnison , :u !
magicis artibus auerſos fenfus , fed oculis fuis video
e illas nubibus excuſas, vel furnmis arbo: bus creci,
Nn perplexas
 DISQVISITIONVM MAGICARVM
374
perplexas hærere, vel bumiattonitas sacere, conſtanti | A bata teſtibus,niſi error probetur ,ita Binsfeld c.Sed ciodie
Sermone affirmauerunt.Nec id quidem in triuio confa
bulantes,ſed in iureſacramentoſanctiſſimorogati atga
adałti.vti inſuperiore diſputatione non ſemel eſt de
vide 1.209. monftratum .) nonne fimilia accedere in Italia, quo
16. ad Grillandi Lucreriam ?nonne in Heluetiæ Schil
cachio , quoad Sagam illam Eraſmi in Epiſtolis?
nóne in Barauia, quoad incaute curiofum illú ado
leſcentem Ronſfei: Cur (dic Sodes ) quod in Italia,
Heruefia, Hollandia accidit , non potuit in Mo
rinis contingere ? Hoc ergo indicium ſatis 'firma
tum .
Pergo ad alia. His annumero offa vel teftas lo
cis plane alienis corporis corum quos oderunt
inſertas; vel quid fimile patratum præter naturam ;
ve mirificum illud quod Valfracuriæ anno 1589 .
contigille refert Remigius, de lana Blafia; eam B
cum , quem vlciſci volebat, Claudium Girardum
inuitaffet , vt vnà fecum ad focum pauxillulum fe
dere non dedignaretur, atque ex pomis,qua recens ibi
cofta videbat,fibi quæ vellet haberet : & Girardus id
facere non ſemelrecufaffet , cauſansfibinon effe diutiùs
ibi morandi ocium , & omnino nullum eius cibi quê of
ferebat tum eſſe deſiderium : ex pomis illis vnum eius vo
le manus cum tanto ardore adhafit , vt alteram ei ex
cutiendo ſtatim admouere cogeretur ,verùm dum id fa
cit,vtrag fic conglutinantur,vt in vnum coaluiffe vide
rentur,medij poni ardore interim fic increbrefcente , vt
resilli parum abeffet ab inſania.Inclamat igitur obu-
ios quoſque obteftans,vt ſui miſereſcerent. Adferre quiſ
que pro ſeei malo quod poterat remedium : hic aquim
reſtinguendo ardori : ille inſtrumenta dirimendis Jepa
randisq; manibus; fed cùm nihil horum quidquam pro
deſſet, cc iam palam eſſet id illi mala alıqısa arte confe
tum ejſe negotium , ex vicinis accurrens conſideratior
vnus monuir:vti eo reducere!ur vbiillum id malu pri
miim inneaſiſſet. Quod cim factum effet , cæpit bona illa
Blaſia ,eu ridiculum quid contigiſſet,hominem ludibrio
babere:nihilominuſque à Superiore brachio ad manum
vfque quod intererat tantisper demulcere, dumid pomů
illi excideret :quo facto confeſtim fedatuseft dolor :cæpe
rúntque ei manus liberè vt ante facere officium .
Quibus indiciis annumerarim , aliud fatis fre
quens, & quod accidit anno iſto 1599. in Braban
liæ oppido primario , cùm maleficiatæ clarè & fæ
piùs obuerſatur figura ( ſuppono eſſe aliàs mente
Xanam ,nec imaginoſo morbo laborantem) ſcu ſpe
cies ipfius maleficæ , ei minantis, vel eam vexantis.
Quanquam hoc indicium ſolum non fit tam ef.
ficax , quàm præcedens. Item quàm foret , ſi v
nus teſtis exceptione maior deponat ſe vidiſc la
gam propinantem equo , qui mox mortuus , po
tionein : aut fi duo teſtes legitimi deponant nomi
natum exercuiſſe actum aliquem , qui ex commu
ni maleficorum praxi ſolet ad maleficium dirigi ,
v.g. quod ftans in aqua, retrò tergum aquam pro
iccerie in aërem , vel quod , ante exortam mox E
grandinem , viſus ſit lapidem ferire bacillo : vel Ho
tes de variis arboribus lectos in ollam coniicere :
vel virgâ aut manu percutere , vel inungere ani
mal , quod paulo poſt mortuum.hæc ait Binsfeld .
2 Indic. 8. a eſſe indicia vrgentiſsima ; quorum vnumquod
que per fe fufficiat ad torturam :quanto ( li hoc ve
rum , de quo dubito ) certiùs eſt ſufficere quando
accedit ad nominationem complicis ? 9. Si , cùm
capiuntur, aliqua dicunt vel faciunt , quibus ſigni
ficent fe fibi timere à morte , actum elle de , fené
b Caroli- que ſe viuas manus iudicum euafuras b. 1o . Con - 1
na d.c.44. feffio extraiudicialis rei fiue accuſati, duobus pro
cómu
."
hoc verum eft tantum in confeſsione huiuſmodi ni vt ait
ſpeciali de certo facto :non de generali,vr de incá- lententia.
ratione tantùm vel magia : item de facta: ſeriò nó
non ioco ,necnon de verifimili atque poſsibili , vt
poſtea docebo de confell.iudiciali.
Hæc ſunt indicia maximè veriſimilia & legitima
quando, quæ ad naturam atq ; plenitudiné eorum
requiſita ſunt, cócurrunt: & hæc haud dubiè nótá
tùm faciunt cum nominatione complicis concur
rétia ſemiplenam probationem : adeò vtſic ſemper
vnum iftorum indiciorum cum nominatione tali,
qualem requiſiuimus, fufficiat ad corțuram :ſed e
5
tiam ex multorum fententia , quædam ex his ſola
ſufficiunt :quod tamen non libenter practicarem :
ſed ſemper vellem vnum ex vrgentiſsimis;cum alio N
leuiore;vel plura ſemper leuiora concurrere .
Condiciones autem requiſitæ , vt vnum ex his
cû denúciatione cóplicis ad tortura ſufficiat etiam
in exceptis, ſunt ſequentes,additæ iis ,quas ſuperius
iá poſuimus ſuis locis:primò veralis nominatio có
plicis , adeò veriſimilis fit, vt vltra adıninicula illa,
iudex ex ipſo quoque teſtium numero , & qua
litate deponentium , & perſona corum contra
quos deponitur , & aliis facti circumſtantiis,
dc.in fidei
quafi certò credatnominantem non mentirid,2. Fauorem .
quod ſocius criminis ſocios nominás non patiatur de hæret.
niſi húcvnú defectú :ná li plures habeat,etiáſi tan- in 6.pluri
tùm duos(v.g.quod non tantum ſi infamis & cri- mos Farin citat.
...
minoſus, ſed etiam ſit vilis , abiectus, aleo, vel a 43.8 . 177 .
liàs inhabilis) túc ne in exceptis quidem faceret in- poft Mar
diciū ad inquiſitioné ſpeciale ,nedú ad torturame, Carrer.
etiamſi in tortura fuam nominationem confirmnal - Boer & a .
ſet f,quia hæc vnicu ſuppler defe & ú tantú : quod nac . fup...
procedit multò fortius in nominante ſocio crimi- 178.
f Burlar .
nis inimico ,periuro,vel vario , & fibi contrario g.3.
ſecundum quoſdam nominatio vnius cótra eú , qui conf.6 9.5&.
conf. 27
eft bonæ famæ & exſtimationissnon valebit cú ad Bonacoſ.
miniculis ,ad tortura :ſed valebit, cú bona fama dú- xirchou.
taxat debilitarer indicia contraria h , idcò conſide - Maſcard .
rádú potius quot & quáta fint iſta indicia admini- qui omnes
culantia :yt linon ſuperent bona illa famā , tū vera effe com
D
lit hæc communis Dd.limitatio , fi illā ſuperét, non munem .
debeat propterea nominatus torturam evadere i 4. g vide Fa
ſi deeffent alia adminicula,no valeret ad torturam rin . à au .
179
nominatio fpontè ad nullain iudicis interrogatio- K bene do
nem à reo facta:quia hæc,ne indicii quidem vim tú cet Farin.
haberet :fed fi adlint alia adminicula , vult omnino 9.47.
Fati.k eá æquè valere ad torturam ,ac valeret fi ad iFarina.g
interegationé iudicis emanaſſet; & hoc intelligenda í ſap. nu
cómunéDd. dicentiú :fi reus nulla præcedente in 190.
terrogatione cóplices nominet , nó facere indiciü . i Clarus g .
Et fanè hæc diſtinctio :quæ etiá Claro placuit, & Pe ros
21.Peguer
decif.
guerol;quoad inquiſitioné,no minusæqua æqua videtur
crimin.s .
in foro coſciétiæ quoad torturā. Inforo externo, n.3o .
quia durat præſumptio, quod teſtis,vltrò le offerés
examini ſuſpectus eſt,idco tutiùs illic iudex faceret
ſequédo cómuné. Porrò quo ad duplicécasū , qué
addit Farin.n .192.ſcilicet procedere illa commune
primò quádo quis nec carceratus, ne¢ à iud ice re
quiſitus (põtè iudice adit ,& reuelat crimécóplicis;
fecúdò, quádo quis ſpórè rcyclat delictū ,de quo [ ic
biimpunitas promiſla à iudicc ratione hac, quia 1 .
calu túc præſumiturdenúciator ſiue accuſator,ſc
cúdo calu præſumiturcorruptus promiſſionc im
punitatis.Equidé, quia vtrumque fundatur in prę .
lumptione iuris,potius quàm in fa &ti veritate:puta
réin conſcientiæ foro , vbi veritas tantùm attédi
tur poffe iudicé hac nominacione,re benè perpésâ ,
vri ad
 LIBRI
vei ad inquirendum faltem :nam ad torquendum ,/ A adhuc folummodò fi indicia leuia * & qualia, qua- , cont.
non cenſeo. Sciendum s . non prodeſſe admin
cula quando tortura, in qua nominatus fuit ſocius
nó fuit legitimèperacta leu decreta ,puta fine præ
cedentibus indiciis. Farınac.po ? alios n.193. & feq.
Deniq ; non valere dictum ſocii criminis ad cortu
ram , etiam cum adminiculis, li potuit veritas actu cundùm eam inſtinctè ſemper fe vidiffe iudica n . 4.Meré
vel habitu aliter haberi , quidain putant : ſed eos
meritò refellit Menochius caf -474.n.62 .quem fe
Farinac.n.ics
quitur .1.7-43. Ex quo reſtant quæ
dain breuiter addenda, de indicio famæ , fugæ &
minarum .
O
QVARTVM indicium 'eft FAMAE IN
DICIVM ,dequo fciendum ,vt fama fit idonea pro
indicio, debere ortar eſſe à viris,nifi fic de re me
liùs vel æquè perſpectâ fæminis ,hoc eſt quando B difficilis probationis fiue non : nain Dd . .l que qués etiã.
a Farinac. factum amplius vel æquè fæminas tangit a ;verbi
4:47.num
161 . . gratiâ , de maleficio aborſùs, vel fterilitatis , vel in difficilis probationis , putant non requiri ad tortu- & tort.tra .
fanticidio & fimil.ideo in ſtrigarum delictis poteft
b poſt.
Rol.conf. fama originem ducere à fæminis æquè ac viris. Ité
.vol.i .
3.1 debet efle famaſolida,non leuis , non vaga aut va
Maſcard. ria , aut decreſcens,aut contraria ; ſed conitans, crel
de probat cens, & vniformis ac eadem in toto populo b :aliàs,
& al.Farin.
nu.163 . quando famæ ſunt contrariæ , fi fimulſuntorcæ , &
c vide Far. teltes vtrimque fint parts : vt & verifimilitudines
Àn.165. æquales,negatiga tollit affirmatiuain ,bonamalam ,
d Carrer.
tract.de & cenſetur negatiua, ctiam quádo teſtes aliquidi
indic . & cunt le nihil fcire , quia per hoc fatis indicant non
tore.n.17. fuifle famam in toro populo. Si fama limul non C màfuiſſe probatain, quod & Iulius Clarus ; & Clarus
& 17.Fol- lint ortæ, pofterior collit priorem , niſi prior nita
ler.pract.
crim . ver . tur meliori teftimonio ,vel veriliiniliori causâ ;tunc
dentur ca. enim prior no colleretur c.3 . debet fama orta fuil
pitula ſe tempore delicti commiſli,vel ftatim poft,non ex
quod fuf- longo interuallo ,nedum poſt acculationem ,inqui
focauit v
incarcerationem : nili tamen caula,
yor.n. 28 . Grionem ,vel
cpoft Bar. ex qua famaLumplit originem , fuperuenerit poft
Alex.Saly. longum interuallum , accuſationem , inquiſitioné,
Bof. & vel incarcerationem , quia tunc quando cumą;ſu
Marſ . Fa
rinac.nu. peruenerit famæ caufa , validam indicium fama
178 . præbebic e . ratio eſt , quia non potuit antè ini
f Bald . & tium fumere , cùm effectus causa fit poſterior. 4.
Salyc. in l .
vt fama aliquid operetur , debet effe fama in lo
ca quidé co delicti commilli nec fufficit li fit alibi: locus
C.de accu .
reétè cóc. autem delict, ti juxta qualitatem & ficti exigen-
Bar . tiam laciùs , protenditur , vel in viciniâ tantum ,
g Foller. vel in parte oppidi , vel in toto oppido , vel in
lap.nu. 35 .
poft Bal. & tota prouincia fs . Debet fama nçc eſſe procurata
, fed hy.
Maſcar. 1. nec affectara g ratio,quia hæc non eſt fama
2. de pro- pocrifis & fi &tio.6. Debet fama hæc inala per bo
bat.cócl. nam fama non fuille deleta . magna en m funt
748.n.8 .
bonæ famz priuilegia. nam paribụsmomentis iu
.
decil cri: dex debet inclinare in bonam famam hi celtes non
17.nu. 13. malto pauciores deponentes de bona fama præfe
Hector
runtur deponentibus pluribus de mala i Fama bo
AEmil.
tract.de na in genere collir malam in genere & in ſpecie k ,
E
teltib.vet eſt communis ; & vera, quando mala in lpecie non
bo teſtis eft adiuta alio indicio: tunc enim puto tantùm il
bonā vel
lam debilitaret, vt colligo ex dictis Vulpelli, Clari
malam. H.
& Bolli coniunctis prout illa poſuit Farinac.n.
7. & 9:
i AFunih 197. @ Jėzp.toilit etiam omnem aliam deli &ti præ
lup.nu.14. lumptionem & indicium , aded ytreum torquen
& leg dgin ,ex indiciis legitimis ſpecificispræcedentibus,
k Burſar.
conf . 31s : eripiat torturæ ;ſecundùm nonnullos, quorum ſen
vol.z. tença à quibuldam communis vocatur 1: attamen
1 ab Amo contraria eft multorum meliùs rem diſcutientium,
no foliloq . & praxi ,& rationimagi s conſentanca , vt dumta
37. & Bur :
hai.conf. xat bona hæc fama , quando ad malam famam
166.vol.i. accedic aliquod aligd indicium : minuaç & de
lbilitet indicia , non vetò plauè collat , m , idque
V.
V. SECT. III.
371
m Vulpel.
lia , non verò ſi lintparticulariaº , aut grauia : & 10 .
Ludou.
idcò adhuc pollecunc reum torqueri piled tamen Peguer
.
( vt aliquid etiam bona fuma operetur ) debebit le decit crim
uiùs torqueri , quæ videtur fententia Caloni q ! 17.0 13.
& Farinacius addic hanc efle veritatem , & 10 / Vulp.
conf.1o .
ri. Plura etiam idem de mala fama( 1 191.186.0;-) da con .
que adfin.q.47.)quæ lic breuirer cape commodiori crim.88.
ordine & clarius tradita . n.77 lib.2 .
Mala fama in genere alicuius factifacie delicti ta
liosPif
He
præſumptionem , dummodò mala fama fit in co ctor AE
dem delicti genere de quo quis inquiritur : : & ti mil.ſup. n .
accedant alia adminicula ſufficier ad torturam57 .
Gue lit perſona vilis , liue non , & liue fit delictum P. Clarus
quoad perfonam vilem , & in delictis quæ funt adeindic.
ram alia indicia, præter famam malam in eodem Farinac.
delicti genere : fæui piinis lunt & adferunt non 192 .
admodum confentanea juri , quare Farinacius * rMaſc.de
cos mericò ceprehendit:ideò nec in maleficus qui- probat...
2. concl.
dem putarim iudicein abſoluédum , qui hanc cru . 831. 8. 10.
delicatem amplecteretur. s Maſc.fu.
Famam exactè probare , quàm necellarium ,tam Franc. l'er
rarum eſt in iudiciis : adeo vt Gianmar. Senator fonalis de
Neapolitanus ſcripſerit, fe nunquam vidifl'e pro- tort.n. so.
cellum , in quo repercrit famam publicam legiti- Calon.d.
C.2.12.
9.
Vulpel. & alii egregiipartim iudices,partim aduo 27.ver.fa
çati afferuerunt y. quare cum in noſtra materia , ma ſola.
plerumque contra lagas & ſtriges ex famæ indi- Farinac.
cio procedatur, pergam eos iuuare , quibus decit 23,nu. 22.
larga lupellex libraria , velocium ingentia illa vo u Perſo
Dial. & ab
luinina Farinacii, Boſfii, Maſcardi & al . percur
co allegat.
rendi. Ad famam probandam requiritur 1. ve te- fup.nu.ss.
ftes ad minus lint duo , nec fufncit vuus omni ex . & 56 ,
ceprione maior : fed z vr minimum duo efl'c de- xd.q.47 .
0,206.4.
bent fpectatæ , integræ , & optimæ opiniones ac
у vide Fa
fidei a; atq ; idipſum ,quod lint tales ;articulandum rin.n. 207.
& probandum in proceilu , iari communi magis 2Maſc.
confentaneum eſt : quando agitur ad inquilicio- fup.concl.
nem particularem vel torturam , immò non be- 749. Hip
nè faciunt iudices , qui communiter hoc folent conf.59.
prætermittere , licet aliquos pro fe habeant DD. vol.r.
reuera enim fundamentum iſtorum : quòd vnul ac quali.
quiſque prxſumatur idoneus & omni exceptione do de ac
naior teltis in re tantimomenti,leuiuſculum eſtb. cufat.
2. reguiritur , vt etiam non interrogati teſtes b vide Fa
da fama exprimant caulas , indicia , & coniectu- rin.à num.
211.
ras , quibus orta eft fama, nec fufficeret quod di copt. Si
cant le audiuiſſe à multis , vel publicè , vel ita macas, de
elle publicam famåın c : nifi & caufas & illa alia hæreti.c.
adderent: quibus additis , fufficerer dicere fe ita 65 poſt.n.
37. Vulpel.
audiuiſſe publicè dici : de quo ſtatim amplius 3. cónl.z6.n.
requiritur , vt teſtis ſciat ſaltem tudi Minerua dc- le.
fcribere ( non enim opus eſt exacta definitione, N
d Clarus.
quam vix iuriſtæ & aduocari poffunt dare, quiet fin . 9. 6.
lit fama, de qua deponit : laliem ſic , vt appa- | n.18 .
reat iudici eum ſatis intelligere : quare reiic de- c Rol.col.
beret , qui diceret , le neſcire d , vel dicerercs4.vol.1,
id quod per plures perſonas dicitur , vel quod Natra cor.
+73. Viui '
publicè dicitur , vel quod per iftum aut illum in lib. co
dicitur e ; fufficeret autem , nec de boc interro . mu. opin .
gandus eſſe , ſiex præcedencibus iudıçı conſtaret
teſtem ſatis intelligere , quid fit famaf.4.requiritu
ve ſpecificè deponar de famam illis ipſis articulis . Maſcar .
in quibus fama elt articulara ; nec fufficereu lup d.con .
quod in line poneretur generalis clauiúla do 1749.n.36.
No 2 fima

ION
UI SIT
D ISQ
a Maſcar. 376
lup.conc) ( dę fama præced.omnium ,& c.a sorequiritur,vr de 14 contra fugienrem gignit ordinariè fufpicionern
754 . beant exprimi auctores , à quibus fama eſt orca :
b inultis
Fariñac. , & quidem probabiliùs eft id obtinere ,etiamfi in
n.228 . terrogaridehocnon forçnt; & quod nominati iſti
vfque 2 36 debcant effe alii , quàm conteltes ; nec ſufficeret
C Barc.in l . dicere , fe audiuiffe à maiori parte populi,li poftea
dę mino
dicerer le non recordari, à quibus nec vllos poffet
10. 6.plus
rium D.de nominare. nam fi aliquos nominaret , & diceret ſe
quælt, reliquorum non tenere nomina hoc ſufficeret:im
d Frá.Her- mò li fama foret orta ex probabilibus conie & uris
culan . de
negati, & çaufis,hoc quintum requifitum ceffaret b . Gore
12.in fin. quiritur,vt dicant teftes,le audiuiffe à maiori par
e Bart.lup. te populi , vel ita dici à maiori populi partec,
nu.20 , ( Saddane illius ciyitatis , & vel etiam fi id non
FBald. in
c.præterea addant , quia fatis hoc intelligitur < ( à maiori
nu 19. de ( inquam) parte populi id publicè dicentis, vel pri
teítibus .
uacim funçc ncceile eft addi, & ira maiorem po
g
3 Clarus puli parte ſentire g fufficit eriá fidicant ſe audille
lup.q.6 . V,
IS. fic dici per totam ciuitaté h.non fufficeret fi dicát,
h Capel. le audiffe à mille perfonis, vel à diuerſis perſonis,
Tolol.de- yel à mulcis perfonis, vel à pluribus & pluribus
is iftorum ſignificar maiorem
9 . $ 0.9. perſon , quia nihil
fil.3
Salycet. partem populii. Sed quid li dicant ſe ira audiuif
in l.ca qui le publicè dici, vel ita effe publicam vocem ,ſeu
de nu.ig. famam ?tunc diſtinguendum.nam in criminalibus
C. de ac- quando agitur duntaxat an habendam ſemiplená
k.fuse Fa probationem (v.g.ad torturam )hoc ſufficeret, quá
rin. à num . do teftes fimul adducerent caufas & coniecturas
238 , veriſimiles, vnde orta eſſet fama: in ciuilibus verò c diligenter notandum contramulross: & verilsi . '
i de quib . hoc non fufficeret: & fic cóciliat Bald . & Bart.co
Clarus S.
fin.d.q.6. trarias opiniones Proſper Farinacius.ſup.nu, 259 .
n.14 . cum ſegg, k Septimo requirunt nonnulli plores hos
m Farinac teftes non eſte ſingulares : ſed veriùs eft, hoc non
lup n.265. I requiri & famam lue bonam fiuemalápoſſe pro
n vid.Prof. bari per teftes ſingulares,dummodo non fint con
Farinac. celtes in ſpecie famæ irrogatæ l. 8. fama probatur
lup. à nu. per decem teſtes, ctiamfi nó ſint vniformes, dum
157 . modò caulas & auctores fama benè exprimam , &
o Maſcar.
alias ſint teftes habiles ; tamen non fufficient ad
ſup.concl.
711 ,& torturam ,nia concurrant alia adminiculam.9.780
cócl.911. bari poteſt fama etiam per ſcripturam , vt litteras
p vide Fa bonorum virorum , per priuilegia , & inftrumenta
rin . & nu .
antiqua & alias fcriprurás authenticas :fcripturæ
277
autem non poffunt efle pauciores duabus , imò fal
tem tres,& debét habere originem à diuerlis per.
fonis . Hæc de probatione famæ in ſpecie,
Bona fame in ſpecie probanche o hæc eft reguls ,
quod vnuſquiſque præſumitur in ſuo artificio vel
ftatu (etiamſi carnifex foret ) bonus,donec probe
tur malus: maximè li fit natus ex bonâ patriâ , vel
ex bonis parentibus vel fi ſit nobilis & diues , vel
benè educatus: & ideò etiam quis præſumiçur bo
næ famæ : nifi tamen adeſſer ſceleris aliqua præ
ſumprio (pecialis, quia hæc excludit præſumptio
ne generalé.Fallit eriam regula illa,quando agitur
de præiudicio tertii ,túc enim huiufmodi bona fa
ma eft probanda , item quando hæc præfumptio
bona fainz redundárer in præiudicium eius pro
quo præfumitur ( de quo vide Menoch.li.si de pre
ſumpt :præfumpt:' *.9.20.Jitem fallitin eo , qui alias
fuit malusmalæque famæ :item in eo , qui dat o
peram rei malæ fiue illicitæ. Ad probationem fa
me bona vel male in genere , requiruntur eadem
quæ ad probationem eius in fpecie : vnde valet
P argumentum à famâ in ſpecie , ad famam in ge
vide Pror- ncre .
per. Fari .
Quintum eft INDICIVM FVG AI. de
nac.9 48. hoc regula prima eſt , quod fuga ante inquiſi
Clarún.2i tionem formatam vel acculationem porreétam ,
VM
VM
CAR
MAG
I
& præſumptionem non leuem doli & delicti
9 Maſcar.
q : non tamen fola , fine adminiculo a- de proba.
lio , facit femiplenam probationem : quare ne- multis 1.1.
que fufficit fola ad torturam , quicquid multi cool.819.
dixerint: & loquor de fugâ , quoad iplum fum & concle
gientem : nam de fugâ complicis , non arbitror 53. .
vnquam illam facere indicium contra compli
cem inculpatum , hoc eſt contra quem non
funt alia indicia , fugientem aucem intelligo,
etiam illum qui occultè laritat in ciuitate aur
loco vbihabitat ; eum quoque , quem ex fignis
euidentibus conftat fugám adornare , idque
magis fi acceſſerit contumacia aduerſus citatio
nem : vel etiam fugerit per loca inuia & infolita,
puta per faltus aut nemora , quæ non funt in
B tranfitu: vel ſi inuentus in delicto aut præparatio
ne , clamore populi fugatus fuit; quo calu etiam
denegatis defenfionibus poffet torqueri , ſi cla
mor populi lit ortus ex probabili & veriſimili
causâ , ad opinandum quod volebat delictú com I vide Fa
mittere , fed clamore fuit impedicus. r Quod a rin, n. 12
metuit ſubitò , & ex improuilo le coniiciendum
in carcerem : antequam capiatur : fugiens vel le
occultans non præbet fuga indicium idoneum
ad torturam : multo miuùs ,fi iam captus ex ma
nibus ſatellirum & miniſtrorum iuftitiæ le eripiat ,
quantumuis iuridica & legitima ſic captura, quod
s hoc con .
fimum eft quando
, quis etiam ex interuallo poft- tra Carter.
quam elapfus fuit , vel fpontè iterum comparet, bene Fari.
vel inuitus irerum captus fuit : quod maximè nac. à nu .
obtinet in iis , qui vel propter debilitatem car- 14.docuit.
ceris incommoda ægrè poflunt ferre , vt de ſe re
ſtacur Demoſthenese: vel quibus admodum vc- tepiſt.2.
recüdum fit incarcerari , proprer genus,vel digni
tatem , vel profeſsionem . Sponte dicitur rediif
le : qui , cùm poſsit iterum fugere ; permittit ſe
capi vel citatus comparer. Eft autem hæc fpon
tanea comparitio ( li ante banum fiat ) adeò po
tens , vo fugam planè expurget, cetera verò indicia
omnia debilitet : ideò li proprer illa antea poterat
D torqueri , iudex cum iam non poterit torquere,
ex plurimorum Dd.ſententia, vel non poterit niſi
leuiùs multò corquere , iuxt.Farina.n.ss.Reg. 2 .
eſt Poſt accuſationem vel inquiſitionem fuga in
criminalibus caufis,quando agitur de pana luen
da in corpore , adhuc non præber indicium fuf
ticiens ad torturam : ctiam & accederent alia ad
minicula , nam adminicula hæc tantùm ante in .
quifitionem operantur & non poftquam fuit in.
quiſitio cæpta ,quia poft inquiſitionem cæptam
fuga non præbet vllum indicium u : & idco alia u Bart. &
indicia huic non poffunt adminiculari , quod communi
nullum eft. Quod fi alia indicia fint multa , & Peguer.
vigentia , ac grauia ; illa vim fuam habebunt: decif.crim .
e non verò huic ,quod nullum eſt , adminiculari 17.nu. 35.
Clarus .
funt dicenda. REG.3.Hæc obtinere puto eciamſi
21.6.23
iudex non habeat famam crudelis , neque commi- Farinac. n.
natus fit ſeinale cractaturum.ratio , quia moleſtia 27 ,
iudiciales, & grauiſſima cauſſarú criminaliú inco
moda reuerà luntiuſta metus & fugæ cauſſa:quá
do verò illorú duorú alterú accederet, farérur om .
nes fuga nullú indicium præbere x Reg.4.Fuga cú * Farinac.
quantumuis inultis adminiculis aliis, nó fufficit ad 6.47.
condemnandum pæna corporali vel ordinaria : fi
verò eſſet iuncta cum yno teſte exceptione omni
majore & oculato , tunc poffer ſufficere ad con
demnationem fænæ pecuniariæ & extraordina
ria
 LIBRI V.
a Farinac . |riæ a.Reg.s.Caula probabilis fugæprobatur,per A
1.69. iufiurandum fugientis, quando conitat de cauſa
probabili; etiamfipræſumialiunde poffit eum no
propter hanc caulam , fed propter delictú diſcel
fille: verbi gratia , dicit quis le diſceſfifle ; quia ti
mebat accuſari vel incarcerari; fi conſtet hæc co
minata vel preparata fuiſſe, ſtatur iuramento quod
b Far.n.44 Job eam caulam diſceſſerit b. SEXTVM eft Indi
& ſcqq. CIVM MIN A RVM.circa quod nota differre iacta
Q ntiam à minis . lacticare ſe dicitur, quidicit ſe pol
ſe vltionem ſumere, offendere,delinquere, & c. li
veller ; minari verò, qui dicit ſe velle facere , fiue
ſe facturum . hæc duo perperam nonnulli confun
dunt : etiam in alijs rebus. Sit conclufio, quoad mi
narum iudicium ,quando damnum vel deli&tum eft B
ſubſecutum , communis fententia eft , fiueiacta
uerit quis ſe, liue minatus fuerit , efficax hoc in
dicium eſſe ad torturam ; quando minans vel ia
Etans eſt perſona potens, malç vitæ , & folita minas
Carg. 1. exſequi cintellige Gi fit dubium ,quis delictum co
mctum c. miſerit, & minator in hoc ipfo delicto lit malæ fa
quodmer mæ d.ratio cſt, quia in hoc calu idem eſt animus
cauf. Fari.
ia tani's & minantis. hoc verum in foro externo
9. 50.n.7 .
& 9. quia talis illic præfumitur : in interno tamen foro,
d recte puto inter minas & iactantiá diſtinguendum con
Clar.9.2.1. feflario ; & diligenter quærendum an iacticarita
guer. de nimo adimplendi, necne.Nam grauius longe eft
decil cri. peccatum eius quiiacticauir velninatus.cum de
min . 179 C
liderio exſequendi & exſecutus : immo duplex
num . I.
eft peccatum.Similiter in foro cexterno idem eſt,
c Far. n.8 ,
fi quis expreſsè vel tecitè liue ænigmaticè minetur
occidere , aur vulnerare ( verbi gratia , faciam ne
doleat tibi caput,extrahá tibipennam de alâ , & c.)
ſed in foro interno in zquiuoca ſeu obſcura lo
cutione fcrutanda eft mens loquentis.Ethoc quod
diximus de homine malæ famæ & ſolito exſequi;
locum habet , quando non accedunc alia admini
culantia indicia: nam fi accederent alia,tuncex lo
lis minis , & mox ſubſecuto delicto poſler ſubijci,
fMenoch tortura etiam non folitus exſequi f. Hæc limitan
de præ da ,primo li offenſus haberet alios etiam inimicos
ſumpt. 1.1 . præter minantem ; tum enim debet iudex efle val
9.89.n. 62 D
Fari.n , II . de circumſpectus , & conliderare an fufficientes
lint minæ, & an fortè alius inimicus hoc regmine
frecus offenderit , vt narrat accidifle Paris de Pu
& videFa- teo , & ex eo alijg. Secundò limit. quando de
ria.nu. 13. listuin non effet fubfecutum incontinenti , fed
ex interuallo : hoc autem decernere permittitur
I iudicis arbitrio : qui conſiderare debet qualita -
tem perſonarum , & an ante habuerit opportuni
tatem delicti coinmittendı. nam fi ſtarim non ha
buit , & fecic ſtatim ac cam nactus eſt , interual.
h videFa- lum nihil eleuat indicium h. Tetrið fallit quod di
rin.à n . 14 ximus elle indicium ſufficiens huiuſmodiIninasfi
fint ambiguæ , & quæ poffunt ſignificare vindi&ta
legitimam fiuequtis & licito modo ( verbigratîa,
yičilcar folues,pænitebit te non ſic abibit & talia) E adhuc adminicula accedunt : intellige primò polle
i Ofaſc. i quod certè verú eſt, liminator ſolicus fit viâ iuris torqueri:& , poft torturam necellariareliqua ad-
con . 64 .
le vicifci: verùm fi confueuit ſe yindicare viâ facti fint, ad condemnationem iuxta dicta paullo antè
n . Sie
vc folent fortiarij)in his iudex potiùs debct fequi in fine præcedentis ſectionis etiam pofle procedi,
ſententiam Parid.de Pucco volentis, etiam tam fo Quod notandum eft procuraroribus,& aduocatis
kFar,n.22re indicium ad torturam k , 4. minæ debent fuille filci, & fimilibus officiatis iuſtitiæ . Sed , fi quis tan -
ſpecificæ ,leu de codem quod fubfecutum fuir de
licto, fic nonnulli poft Spec . & Dec. quorum do
ctrina ( vt rectè Farinac. ) tantùm eſt admittenda,
quandominæ prolata fuêre in aliqua certa ſpecie,
& fubfequitur delictum planè alterius fpeciei,
quod non continetur fub fpecie coinminata , ncq;
it præparatio ſeu gradus quidam ad illud . ( verbi
SEC. III .
377
gratia, quando quis minatur occidere ,& fecutum
eft domus incendium 1.)Sed fi mioæ fuerunt in ge- Ive
Nattbenc
a col.
nere prolatæ ( verbi gratia , dolebit tibi caput , fa 142 , n . 2 .
ciam nehîc intres , ne loquaris , & c .) & delictum
illa generali ſignificatione continetur ; vel fi deli
tum plus nocuit,vel minus quàm minatum fuit,
ſed effectus tamen eſt quid ordinatum ad minas:
tunc adhuc locum habebit regula ( verbigratia, G
in quem minæ occidendi prolatz , inueniatur tan
tùm vulneratus , vel è contra . quia vulnera ne
queunt ad cercam menfuram dari.m.) s . limir. m Farin.À
procedere regulam , quando minæ non fuerunt 1. 24 .
reuocatæ , & quando crant prolatæ animo ſedato ,
& poft interuallum à prætenſa iniuria : fic , vt
qucant diciproceſſiſſe ex animo deliberato ; non
cx calore iracundiæ n . 6. limit . ve minæ fint ab -. In Far.n.27
ſolusz.Nam fi fuerint conditionatæ (verbi gratia,
faciam ſi tu adhuc tranſieris hac &c . ) cunc nihil
operantur,niſi ſufficienter probata condicione in
minis appoſita o :7. debentminæ apparere ,hoc eſt foFar.n.32
probari per duos teſtes efficaciter,quos oportet
faltem elle concordes in qualitate minarum , licet
diſcordent in loco & tempore p :aliàs fi cffent om- p Farin . à
'nino ſingulares, vel eller vnicus rantum teſtis, mi- num. 40.
næ nó facerent indicium ad torturam , fed tantum
ad faciédam inquiſitionem generalem fufficerent.
8. ad torturam fufficerent minæ hominis foliti 9 vide nu.
cxſequi, cum caus
causâa præ exiſtente minarum , vt pote 30. 36. &
honor lęſus,odium , vtilitas,aut quid fimile : quod 3 ;
Frắc.Ca
fi ad conſuetudinem exſequendi, & cauſam , acce- Tonus de
derent alia adminicula præſumptionum ( vt pote indi.tra &.
inimicitia) cunc etiam ad condemnandum fuffice- 7.c.6.n.67
re tales minas cenſet Farinac. poft multos quos al- Diaz, reg.
legat9;non quidem ad pænam ordinariam ,fed ex. 370. Ant
Gomez . .
traordinariam , & pecuniariam non corporalem . to.3.f.12.
quod fateor,quando concurruntminæ , inimicitiæ , nu.is.Sar
deliĉtum , & cólucrudo exſequendi:idquefacilius mét.Epifc.
Geenenf.l.
in excepto & oculto difficiliſque probationis cri 1. Select.
mine noftro fortilegij admiſerim ,quàm in aliis : ta- cap. 1.
men ſemper propenderem in ſententiam negan- s ca.ficut
tium r vnquam in vllo crimine licere ex huiuſmo- dignum g .
etiam
illi hom.
di indicijs tantùm remotis ad condemnationem de c.
procedere. qui poteſt
đc. quan
SECTIO IV. tæ de ſent.
excómun.
c . non in
De alijs indicijs minùs vrgentibus non inferenda
minus certis , 23. q . 3 .
çam lim .
R
de pre,
impedire & non fecit : fi tertebatur non lege [titGandin
"
tantum caritatis ( quá omnes homines renentur ) fumpt. &
ſed etiam lege iuſtitiæ ,vt puta rationeofficij: tunc ind.indub.
puto vrgentem præſumptionem occulta ſocietatis n.24. Mc
inducis: & talem non prohibentem eſſe plecten- arb. cal.
dum pænâ faltem extraordinariât, quando aliqua 355. nu.z.
quos fic in
u intel.
berpretor
ligo ſentć
ciam com
munć,quá
1.q. Anto.
tum tenebatur obuiare ex præcepto caritatis;tunc 1.3. tit. de
nor puto iſtud indicium fufficere ad torturam , fi homi.n.4.
alia nulla coniectura concurrit , maximè li poftca & in rit.de
non aſſociauit ſe fic delinquenti o . Et hæc limirant nu.8
læſ maicf.
. Clar.
DD . quidam in crimine læſæ Maieftatis, quos ſe
$ .fin.q.87.
quitur lul, Clar. & non eft dubitandum de foro n.3. & Far .
excerno : ibi enim non reuelans hoc crimen puni- ' q.S 1. n. 6.
No 3 tur : ficut
 ONVM
ISITI ARVM
378 DISQU MAGIC

al.1.9. fed Lun : Ikut & ferui qui non defenderuntDominum | A fidem catholicam , Beaiamijue virginem ở crucem :
din cob . occiſum 2. In foro conſcientia neque hos ſeruos, Prædictus antē Magifter vocarus Mag . Guilhelmus
ad Syllan . neque alios illos, ne in crimine quidem læ { æ Ma Adeline anno Domini M.cccc . liin. die duode
ieftatis, putarim ad reſtitutionem damnorum te cima menſis Septemb. Monftrelerus vocat Guil.
b fic bene nerib Hinc patet indicium & præſumptionem in Edelin , & dicit hanc lententia lará mente Decein
Clarus fu- duci contra iudices : qui omittunt vel negligunt bri, in Vigiliâ Natiuitatis Dominicæ : in ceteris
pra por maleficos punire ad quod tenentur ratione officij, conueniunt , de loco , de anno , de confeſſione,
nam & Co ve dixi. vt & belli dux rationemilitum : & præla de pænâ . ] in cupella EpiſcopaliEbroicenfi indicialı
war. ibi tus, ſubditorum . quæ eſt communis ſententia ,arg. ter coram indicibus fidei,cum lacrymis in terram pro
cicatos, negligere 2.9.7. Simanc.in ſtratus, exhibuit quandam fcedulam continenı em fuu
c. qui poteft, 23.9.3.cap.
praxitit .15. Capic. deciſ. 130. num . 67. Plaza epit. commiſſa contra
fidem in dicta harefi o ſečte, offeren
deli &t. cap. 28. num . 30. 31. Nicol. Moron . defide do prédielis iudicibus abiurationem.ipfà au eru fcedu
reng. & pac.g.138.nu . 41. & hi omnes quia iure la continebat inter cetera, quód quando ipſe fuit intro
ad hoc tenebantur , ad reſtitutionem damnorum ductus ad dićtam ſectam Diabolus afferebat, quod ipje

ex omiſſione hac ortorum , parti lælæ tenentur: B: Mag .Guilhelmus benè poſjet,fi vellet, augmentare
neque obſtat Cou. & Med, citati loquuntur enim eiuſdem damonis dorninarum , pracipiendo eidē Mag .
de ijs qui tantum tenebantur obuiare ex carica Guilhelmo prædicare, quod eiuſmodi ſecta non erat niji
te; quoad ſeruos domini occiſi, aliud eſt, quia , li illuſio, & quod hoc pradicaret ad con entandum popu
cer puniantur in foro externo , id fit propter præ lum pairie, vbi tunc morabatur ipſe Magiſter Guil
lumprionem & ideo in foro conſcientiæ non te belmus. Hunc Mag . Guilhelmum ego qui hæc fcribo
nentur ad reftitutionem . noui, & frequentiſſimevidi antequam efſet de hoc cri
2 ? eft ,quando quis patrocinatur fpontè malefi mine ſuſpectus. ] hæc laquer. flagellihæreticor.faſci
cis, & conatur criminis enormitatem eleuare , & nar. c. 4. Noſtris temporibus ſummâ ope & vi
contendit: non eſſe credendum ijs, quæ de illis cer Doctor Vlaet, vnus ex Principis Electoris Treui
to narrantur , & ea omnia vana efle & delira aliá raci Confiliarijs , hoc idem contendebat ; ſed ei ſe
que huiuſmodi, ſicut fecere V Vierus hæreticus , & fortiter, eruditè conſcripta confutatione erroris,
noſtris temporibus quidamCalidius LoreusTheo. Per. Binsfeldius oppoſuit,edita Diſputatione de Co
logus , cuius animæ Deus parcat: qui dum viueret e{fion . Maleficar. Captus ille Vlaecius,crimen tan
fuit eo nomine ſuſpectiis inſinceræ fidei, & Bru- C dem ,fraudémque confeſſus :vt & Edelinus; flam
xellæ incarceratus , & Treuiris expulſus , quia li nis feralibus confumptus fuit .Indiciú hoc nititut
beliun parauerat , & conabatur clanculùm Colo ' perra iuris præſumptione .l.vni.C.de priua.car
niæ ( quod hic inſcrendum duxi, vt, fi forte info erib. & c . error. 84. d. & docent Pet Loyherius
lix iſte partus poftumus,cum noxa publica, lucem br. 2. de spectris ful.526. Ludouicus Ric beaumus
aſpexerit: vel Icripta exemplaria , vt ſolent opera ofter, in libr.rium Diſcurſum ,laquerius Michael.
tenebrarum , clàm diſtribuantur , fibi quiſque ca Remig Bodinus , Creſpet. & alij. Oratos velim
ueat: ne fpecie pietatis impietatem hauriat ) para udices ( quos ego talia perperam effutire intelli
uerat inquam & conabatur libellum edere in hác
go ) ve dignentur has Dilquiſitiones noftras lege
fententiam , coactúſqne fuit abiurare huiuſmodi re, & in fingula inquicere:quæ difplicebunt, refel
dicta, ſcriptaque, & meritò . fic enim natura com . lant : quæ refellere nequibunt,ijs , faftu & obiti .
paracum eſt, vt quæ quitque lubenter & proterue natione feclufis, alientiantur, Irridere , contemne.
defendit, ca non fugiat, neque fe illis facilè abſti re, nec legere, intelligereue velle: vanitatis, non
neat: à quibus verò le abſtinet, ça non multùı la grauitatis eſt , inſcitiæ non ſapientiæ , fcurrarum
boret , cum inuidia & moleſtia, tueri. Deinde ve Dl non julticiæ Sacerdotum . Solo aurem Canoncil.
plurimum tales poftea deprehenduntur occultæ 10 , Epiſcop : 26.7.5. niti; & verba vrgere, non ſeg
locieraris rei . Eftque hæc perſuaſio diligenter vi. tentiam : nec ad ipſa quidem yerba låtis attendere,
tanda cum omnibus , tum maximè procuratori torámque canonis feriem :ſed fruſtulațiin euin dil
bus , aduocatis , iudicibus . V Vierus , li credimus cerpere; nec explicationem Theologorum , & Ca.
Creſpeto diſcur.3. deodio Satana hanc defenfio goniſtarum doctiſſimorum admittere: nec iudiciú
nem ſuſcepit , quia ob Magiæ crimen pænam ſuum communi omnium Europæ Catholicorum
mortis verebatur. Ex laquerij fiagello Falcınario fæcularis & Eccleſiaſtici fori Tribunalium praxi,
rum conftat per, Edelinum Doctorem Sorboni ręrúmgue iudicatarum auctoritati ſubmittere:ſed
cum hoc Diabolum conatum perfuadere morta vnum malle V Vierum , aut alterum , reprobæ 'reli
libus. laquerij verba ſunt : non immeritò creditur gionis hominem , ſequi & cum ſcandalo audien
quod damones, qui hæreſim ( ſectam abominalem fa cium publicè ifta iactare: quid aliud eſt , quàm Tri
ſcinariorum erexerunt , induxerunt aferiores ad cre bunalia omnia Catholica inſcitiç, iniuſtitix ,crude
dendum & pertinaciter aſſeuerandum : quod ea qua licatis damnare? quam maleficis & corum fceleri
per maleficos faſcinarios fiuntin collu demonum , non E habenas permittere ad nocendum ? quàm reip . &
funt nifi illuſiones dormientium ,hoc autem luce clariùs humano genericoti, & Deo optimo'maximo tali
patetex proceffu facto cuidam magiſtroin in Theologia conniventia patrocinióque teterrimæ apoſtaliæ ,a
[ addit Monſtrelecus p. 3. Chronic. eum fuiffe trocillimam iniuriam inferre?vide diéta fup.lib. 2.
Priorem S. Germani in loco quem vocant Galli 9.16 . & dicenda infra hoc eod lib. s. ſect. 16. litt.Vv.
ep l'haye: & ante fuille monachum ordinis D.Au Tbic.epifcopi fuiſſimè explicabo.
guſtini, & priùs etiam aliorum ordinum . vnde ho 3.elt cùm fortiarij, vt plurimùm criam fint ha- alior.14.
minis inconſtantian, facilè notes.] Super huiuſmodi retici: cos qui ſcienter defendunt ipſos & errores 9.3. c.qui
barefi o fecta deprenenfo:qui fpontèconfesſus fuió de corum elle iphs deteriores , próqueſocijs haben conſentic.
rexit,quomodo in culindamonis ipſe cum pluribus alys dos c qui pelciunt eſſe fortiarios , hi puniendi non : 1 . 9. 3 .
coplicibus realiter e pluries conuenit,que damonë in lune vitales:nifi lua defenlione iudicis officiun de cele
tor cos vidit ocoluit apparekiē,quandeg in forma ho mpediantd. Qui fcientes efle ſortiarios , non de- de hæret.
minis,quandog ,in formuhirci,vbi abnegaui Dei, fendunt errorem , ſed perſoná taniùın : ill . ſe valdè in 6 .

· lulpectos
 LIBRI V.
ac exco
munica - ſuſpectos reddunt , & contra illos 1pecialiter in-
mus.ç.cre quiri poteſt, & ob defenſionem hancſunt punien
dentes. de dia: vt & aduocati & notarij : illi, fi fcienter &
hære
nus :Bru- fpontè in iudicio patrocinantur,venia nonperica,
li.s.de
hæret. ca. vel ad hocà iudice non deputati; hi, fi inftrumen
15. Simác. ta ſcienter illis confecerint. Quod fi iudices , vel
in pract. Domini eos in ſuis iuriſdictionibus , aut terris de
cit. 14
fenderint : primò ſunt excommunicandi, & poſt
b c. fi
wetlus. de pertinaciam officijs ,dignitatibus, & bonis priua
haret. di, & in exilium mittendib, vtregijs Hiſpaniæ &
c 2. paral. Siciliæ conſtitutionibus iuſtiſfime cauetur, fallit
19. V.J. hæc 3. regula , quando fortiarij non ſunt hæretici.
Turrecre
4.Quod de defenſoribus dictum , idem de fau- . crrabat ignorantia , & tunc iudices vel eum non
ma,Sum .
de Eccles. coribus obtinet : qui verbis , factis, confilio ,vel pe
2. p. lib.4. cunia eosiuuant c.
C. 21 .
5. Maiorem eciam præſumptionem de ſe præ
d1. 1. & 2. bent occulratores fine receptacores, corum d :fi
de rece
piat. fcienter hoc fecerinte, vel non vicoacti. Quod, li
Bart.ind . contra occultatorem occurrat alia præterea præ
1.3.text. in' Lumptio, cogitur ipfe vim vel ignorantiam proba
li. 1. C. de
re : vt fi ſit amicusf, vel confanguineos: neque hic
receptat.
f cum o- cognatio excufat à pena in cotủ g, ſed camécauſa
porteat de eft leniorismultò punitionis: maximè fi fit valdè
accufat. 1. arcta necelfitudo , vi coniugum , filiorum ,fratrum
li vicinis .
h . Hæc quoque locú tantùm habent , quando ma
C.denupt.
g c.leg.23 eficium eſt iunctum cum hæreſi.
9.8.c.infi 6. Tenentur omnes , fi maleficium ſit con
delis 28. iunctú cum hæreli,maleficium denunciare ( quod
С
Kl. vlt.de extra confeſſionem cognouerint ) & iudicibus
recept. indicare ii & ,qui hoc non faceret meritò prafumi.
cum fim . tur focius,argumento faurorum ac receptatorum .
i Deut.13 . Sed quæritur V. debcat hoc cafu præmitti correcto
to.libr.1o. fraterna? fi conſtaretmaleficium non eſſe coniun
de legibus ctum cum hæreſi, nemo dubitat elle correctionis
D.Leo. ho fraternæ feruandum ordinem : fed quia hoc eſt de
mi ect4.de: planè rarò contingentibus, quoad ſtriges & for
coll . &
homil . 4 . tiarias & veros magos dæmoniacos : ideò quoad
de ieiun. hos, omnino cenſeo hac in re idem dicendú , quod
D. Thom . Je hæreticis, de quibus DD.Collicitè diſputarútk.
& Caiet.2. Inprimis,ſi
hæreticus eſt dogmatiſta: protinus de
24
k :33.4,7 bet iudicibus dcferri, vt cautum lege diuinâ Deu
Besarea ieron.c.13.6-17.ratio.quia nullamoraliter fpes fup.
ualus li.de petit tales admonitione corrigendos : & iuxta D.
frater.cor Paullum :mali homines et feduiloresproficient in peius
reet. cõcl.
errantes ó in errorem mittentes. ( 2. Tim . 3. ) vnde ( vt locum originis rei ;) & circa ea , quæ , fi verè melius lo
6. propor.
6.Alfa Ca conſequitur quotieſcumque probabiliter conſtat
ftro l.2.de non rediturosadmonitionead fanam métem, ſta
iuft.hçret. tim denunciandosl.quia periculum eft , ne fermo
punit.c.25
Sotusli.de corum ,vt cancerſerpat. quare commune bonum
fat.teg fe præferendu eſt m vnius priuatæ famæ:& cùmtalis
cre.meb.z iudicio ſuo pluſquàm iudicioEccleſiç tribuat,ſtul
9.4 . &. cum lit ſperare quod priuati hominis admonitioné
. &
auſcultaturus & crediturus. Et hoc verum de qm
iu.q.5.2.1 .
Canli.12. nibus, quos conſtatmalitiâ errare : nam hi ſolent
de loc . eſſe pertinaces.huiuſmodiergo tenetur quiſqz lub
Theol.c.9 mortali deferre. Secundo li conſtat aliqué ex igno
Do.Bancz
1.2.9.33 rantiâ errare, &cercum ſit moraliter, fiuc firmiter Eram,cùm contingit in ,torcurâ:& ad nouam ,quan- eft Marfil.
a.vlt.dub. creditur poft admonitionem emendandus, & cor
2.Simanc. rectio profutura :cunc præmittenda eft admonitio
fupra c.23 fraterna m .Tertio, fi dubium ſit ytrum correctio
nis fentent profutura nec ne, & vtrum exmalitia an ex igno
tia citato- rantia peccet :hoceſt ſi dubițetur probabiliter de
rá & præ- eius peſtinaciâ: tunc res eft dubia.quidam cenſent
cerca DD . cunc priùs legitimè admonendum ,quàm denun
in 4. d.19: tiandum : & legitimè admonere vocant, quando
rádid.d.ig quis admonetur ab habente auctoritate prælatio
& citatorú nis, iudicij & eruditionis : ita ve teneatur illi cre
cómunis. dere. nam non cft dicendus admonitionem con
n Bann.lu
templiffe ,quinó credidit ei,cui credere non tene
pra.
SEC. IIII.
379
A batur. hæc fententia elt valdè æqua. Reip .tamen
videtur vtilior ſententia contraria, nempe hoc ca
ſu deferendum Ecclefiæ o , argumenta pro fenten- o fic poft
tia hçc ſunt.tú quia in re dubia non eftrefp-Chri- Areual.&
ſtiana in diſcrimen adducenda,femper enini ſubeſt citat ) si
periculum moræ & lubuerſionis aliorum : & lege mác. n.12 .
naturæ bonum commune particulari præponen
dum ,tum quia fi reus illenon erat bonæ famiæ , pa
rùm refert eam iuſtè ladi : ſi verò erat , hoc ipſo
magis nocere reip . potuiſſet, cuius bonum prafe
rendum eius exiſtimacioni. tum quia vel errabat
ex merâ maliciâ, & tunc iuftifimèdelatusfuit :aut
comprehendent,vel comprehenſum abſoluent, &
B vtroque calu lalua erit eius fama. Ex his infero in
Magia crimine ( * quia lamia ſemper ſunt valdè * NOTA.
pertinaces , & vix fieri poteft vt ex ignorantia pec
cent; & femper mora eſt damnola alijs) ideo femper
fub Mortali vnumquemg teneri confeftim eas denun
ciare, etiamfi cum herej!non fit coniunétum earī cri
men : & ideo qui non reuelant hoc crimen ,extra confeff.
Sacramentalem , acceptum indicium conira fe ,falte ad
inquifitionem etiam ecialem prebere, quod miror p fusè Pet.
DD . non obſerualle. Opinor omififfe ,quia com- Plaza E
prehendebant fub crimine hærefis , vt Sancta In- pit. delia .
quiſitio facit in Hiſpania.Deinde fagæ reuelandæ . 10:17:
4.27
ſunt, quia delictum earum non cenſetur commiſ- meż . d.to.
lum , fed committendum : & damna impendent 3.tit.de ho
proximo, & reip . ideò in conſcientia quis non po . sti.de
teft tacere : hoc enim in genere Doctores commu- læf,maie
niter de conſcienciæ foro recipiunt in quouis.cri- ftat. nu.9.
mine committendop: Peccabit ergo hoc non fa- Menoch .
ciens, ſed contra charitatem ,non contra iuſtitiam ,
lupra. caf.
355.nu. 2.
idquc omittendo non committendo :ideò non te 9 poſt
m
uebitur ad reftitutione , ad damna & interefle Med .& Co
partis q, niſi ſit talis qui ex iuris præſcripto reuela- uarru. be
ne Claris
re tenebatur 1.
1 S
7. indicium ſumitur ex mendacio rei,quod fem
d . 9. 87.&
per ſufficit ad inquirendum : non verò ſufficit ad Farina
torturam ,nififit adiutum alijs præfumptionibus s. pranu 25 .
Intellige mendacium facere indicium , li concur- r Sot.quê
rant faqtias
p cum ſequentia, nempe fi ,fiue
lubſtantialeslit circa qualitates
prežimas delicti (ve refert.
& cir- Meno.Su &
circa tempus vel locum delicti)non circa remotas, pra n.3 . &
dixiffet, reo preiudicaſſent in hac caula: & reus nó quensPer.
Nauarra
habet pro le vllum indicium innocentiæ , vt puta de reſtit.I.
ynum teftem , bonam famam , vel quid fimile : & 2.c.2.n.11
& 17.
mendacium euidenter eſt probatum .
8. eſt rei variatio adiura aliquo alio præiu - spoſt,in
dicio , idque circa qualitates & circumſt. pro- Farin.q.sz
ximas delicto (vt dictum de mendacio) & eaquæ n.6 .& 8.
immediatè rei defenſionem reſpiciunt. Reus t Angel.
variat, qui modò dicit vnum , modò aliud : hæc de malef.
in ver. fa .
variatio facit indicium ad corturam , cùm emanar ma publi
ante torturam in examine : & ad vlteriorem tortu- ca 105. &
do poſt præcedentem contingito: dummodo præ- alioru Bart. &
m
cedens tortura facta fit ex indicijs legitimis: & dú commu.
modo præcedentia indicia non ſint ſatis per tor-, vide Fari.
turam expurgata;nam fi forent cxpurgata fufficié- nu.25. 37.
ter' , non poflerampliùs interrogari luper delicto & 16.
u Cephal.
u. non noceret etiam variacio li nara eller ex obli conf. 164 .
uione, vel alia cauſaprobabili, verbi gratia , ſi ſe lib.z.Per
corrigendo reus variaſſet: his enim caufis deelt fonal.de
doli omnis ſuſpicio x. indic. &
tortur. ny.
9.elt vacillatio & titubatio,quando quis loquitur 86.
tremens, trepidans,timens, vel pallens, vel ſudans x Farinat.
præanguſtia timoris: & notarius illud indiciú fcri- in . 33 .
plit: tunc
 ON
ISITI
380 DISQU VM
plit:tunc volunt hoc eſſe idoneun indiciú ad tor- 1 Alave patet exemplo pulcro quod narratFarinac.iu.
coram cum variacione præcedétis numeri, Bart . &
alij.fundamentum huiusſententię eft, quia oculus
& 'vultus folent effe animi indices,vt ex facris litte vide Farinac.à num. 98. vſque ad num. 119. qui nu .
1
ris & prophanis ſcriptoribus probat Simácas a :ſed
a dcherer. adhuc exiſtimo iſtud indicium non effe fufficiens
9.65.n.31.
& leg. & cum variatione, quia nimis eft fallax & dubium ,&
Binsfeld. debile.quia multis hoc contingit,dumtaxat ſollici
indic.20. tis deproprio honore, & metuentibus potentiam
aduerfariorum , aut iudicum aſperitatem , quam
uis innocentiſſimi fint: adeò , vt plerumque ne
6 Nouel. Clant præ perturbatione, quid dicant,vt benè No.
uel. Paris, & alij apud Farinac b .
reg: 143
Paris dc 10. Si cum inſtrumento magicæ noxæ viſus
Puc.de cor effet de loco exire fugiens, pallénique,in quo loco
tura.c.s.n. inuentus eft aliquis læſus vel res maleficiata : hoc
Farin a.fu- indiciú omnino puro eſſe propinquum & fufficiés
pra n.48.
Clarus . ad torturam per le folú ,vrin ſimili fatentur omnes
21.9.38. de exeunte timido & pallido cum gladio cruento
c vide Far. & ex domo vbi occiſus inuentus cimmò commu
n.3o .& 5S nioren & veriorem fententiam effe volunt d hoc
cum ſc99. Cufficere ad condemnationé, maximè G alia acce
d Farin ,&
alii nu.sz. dant indicia e . Sed quicquid hi dicant,ego ſequor
& $4 Gandin. Boër. & loan . And . contrariü volentes f:
cidé n.61.nempe nec ſic quidem eſſe ſufficiens incidium
fvide Far. ad condemnationem . Miror autem Farinac. fateri
n.53 .&60
hoc non effe verum de domo habenteduo oftia , &
tamen putarc verum de viâ publicâ vel agro : cuius
haut dubiè plures ſunt lociegrediédi & ingredie- Cftrumentis maleficij:tunc etiam fi aliàs fuiflet bo
g confer. ' di g Faciliùs.a.admiferim ſententiam illam cómu næ famæ, quia duo concurrunt, ( locus & inftru .
n.ss.cum nem in pænâ dumtaxat pecuniariâ , nó verò in or
num . 64. dinariâ, vel extraordinariâ corporali:nihilominus
h 04.68. eriam quoad pecuniariam , quia Farinacius h, cum
Claro, fatetur iudicé non teneri eam infligere,led
tantùm poſle fi velit:ſemper ſim auctor;ex hoc in
dicio ne procedat ad vllam condemnationem .
11. eſt conuerfatio cum malis hominibus infa
maris de codem deli&ti genere , eáque ſtricta &
continua: fed hoc indicium eſt valdè generale &
remotum ,tendens potiùs ad diffamarionem , quàm
ve per le fit indicium . egimus de illo præced. ſe
Etione.
12. fi commiſſo maleficio quis confeftim veniat Dhabebat aliam iuftam caufam illac tranſeundi , vt
ad curiá; vt ſolliciter inquiri & procedi de ductore
criminis, cum hoc ad cum non pertincat ſollicita
re . hæc enim ingeſtio & fedulitas ſuſpectum facit:
i narrant & fæpè exemplis hoc deprehenfiumi,fed hoc etiá
Marfil. in
pract. cri eſt leue, & deber bonis præfumptionibus aliis ro
min.n.iso borari vt fufficiat ad torturam . Quod multò ma
9. diligen gis tenendum de illo, qui fpontè cùm non tenetur
ter Nouel malefactorem denunciat: nam qui tenetur denun
in pra&t. ciare, & non denunciat, vel tarde denunciar , hic
crimi.poft
prin.n.iio præbet ſuſpicionem contra ſe taciturnitate fua k .
T 13. Ginuentus fuerit veneficio occifus vel læ
Carrer. ſus aliquis in hofpitio feu domo , poffer efle indi
tract. de
cium contra hofpitem feu dominum domûs argu
indic.9.15
indic. Ant. imento eorum quæ cenſent doctores de inuento E quente
mortuo in domo alicuius , nam delictum in domo
Gomez p.
3. cap. 13. factum , præſumitur factum per exiſtentes in do
num . 14. mol : qui poterunt torqueri tanquam teſtes, ſi non
k videFar. probatur eos in domo tum non fuifle: idque nullo
i Paris : alio indicio concurrente ; tanquam rei principales
prac. 3.n. autem , aliis præfumptionibus concurrentibus:in
14,Nouel. telligeniſi lint bonæ vitæ ac famæ, tunc enim non
102 .& .08 poterunt torturæ fubiici vt rei principales, nifi fi
Foller. in cacucrint & cælaverint mortuum , vel niſi con
practic. Itet homicidium non potuiſſe committi ab aliis;
crimin. & i quàm in domo cxiſtentibus: hoc autem difficulter
alii.
poreſt conſtare , & in eo facilè iudex poteft labi
M
CARV
MAGI
1.) quare non facilè hoc credendum iudici , niſi
fintperfonæ viles & de crimine ſimili luſpectæ.
120. benè addit hoc indicium nunquam lufticere
ad condemnationem .
14. adhuc leuius indicium eſt, li mortuus repe
ritur in viâ prope domum alicuius : eadem enim
tunc ſuſpicio elt de domino & inquilinis domus
illius : hoc fufficit ad torturam , li fit repertus val
dè contiguusdomui , & dominus vel domeſtici
habuerunt inimicitiam cum defuncto , vel aliàs
Gnt malæ famæ in fimilibus, vel fi concurrant alia
præſumptiones fortes. Farina. à num . 120. Sicwe
B mini proceſſum Madriti anno 1573. contra quan
dam famoſam meretricem propè cuius domum
repercus aſininus pullus excerebratus quæ confeſa
fa in tormencis ſe vlam cerebro ad philtrum , &
Aagellata in exilium miſla.
15.eſt incidium viciniæ ,quia in prædi& tis caſibus
etiam eſt præſumptio contra vicinos : quæ idein o
peratur quod præcedens,& etiam eliditur: fi vici
ni fint bonæ famæ,vel mortuus extra viciniam ba
bebat inimicos , à quibus potuit occidi . Farinac.a
nume . 127.
16. fi quis tempore maleficij, vel incontinenti
poft, inueniatur in loco delicti , vel loco propin
quo valdè ; & quafi contiguo cum armisfeu in
mentum ) poſſec ſubiici torturæ , fine aliis admini
culis : quia tunc eſt indicium valdè propinquum ;
fi verò fit inuentus fine inftrumentis,tunc ad tor
curam neceſſe eſt concurrant aliæ pæfumptioncs.
vide Farinac. à num . 133.
17. eſt quando quis frequentat locum vel viam ,
vbi maleficium commillum ,vel viſus eft immedia
tè ante in illo loco vel viâ ambulare : tunc fi ifte
malæ famæ in fimilibus , poterit ſtatim fubdi cor
turæ : fi fit bonæ famæ , non niſi accedentibus aliis
præiudiciis. Intellige deco qui aliàs non erat foli
tus locum vel viam illam frequentare , nec tunc
quia volebar accedere domum fuam , Ecclefiam ,,
vel quid aliud. Farinac. à num . 138 .
18. deſumitur ex illo Caſſij, Cv IBONO.
nam præfumitur deliquiffe, qui cauſam habuit de
linquendi grauem , & deliberatam , non ſubitam
tantùın vel leuem : & fufficit hanc caulam fuiffe
exiftimatam talem à reo , maximè li lit pronus in
illam cauſam ( vt in amorem vel odium , & dum
modò appareat alium neminem hanc cauſam ha
buiffe: & hæccaufa fit in ſpecie iudicialiter pro
bata: neque hæc omnia ſufficient ad torturam ,ni
fi mala fama aut aliud indicium accefferit. Fari
nac. num . 144.cum ſegg.ex Cafono optimè de hoc lo
, lib . de Indic. tract.2.0,1.66.3.
19. Acclamatio aur vociferatio in domo in
iuriam patientium , & cum fugiens ſeu exiens
ex domo viſus ; nam tunc quafi duo concurrunt
indicia , quorum prius indicat deli &tuin , pofte
rius delinquentem , & vnum iuuatur ab alio ve
fufficiat ad torturam ; eſt indicium remotum ,
& per duos teſtes legitimè probandum . Fari -
nåc. à num. 157.
20. Ex communi opinione Doctorum & ludi Y
cum , fi cadauer pofitum coram reo ſanguinem e.
mittere inciperet,velex vulnere , vel ex ore,velex
naribus : hoc indicium quidam magni faciunt, i!
de eius
 LIBRI V. SECT. TI11 . 381

de eius causâ alias à me diſputatum hoc eodem | A | cialem inquifitionem .

a lib.r.9.4: opere * . Ego iſtud indiciunr numquam exiſtiina 24. Si quis conſueuerit fcelerata iuramenta, х
cap.z.verlorem ſufficere ad cortucam , quicquid graues, DD. vel blaſphemias,velobſcanilliina verba proferre,
(exto ca
daucr. quidam in contrarium dixerineb .Moucor quia vc- ! aur dæmonem fæpè nominare, ſcque aliosque illi
bpoft An rè eſt indicium remotum , & quaſi prodigioſum ; frequenter deuouere; verbigraria , do ir dæmoni,
gel. & Pa: de cuius causâ non conftar , & incertillimum , auferar te diabolus, & c.liquis alia grauiffima fce
rid. Bocriº
quod nullo iure vel causâ iuridicè probatâ nobis lera ſpecie differéria à Sorcilegio committat; eum
deciſ. 166 .
Blanchus conſtat, & tortura maximi eſt præiudicij, quare ſortilegij ſuſpectum cenſer Binsfeld. indic. 11. eò
de indi.ad nifi accedant fama , minæ , inimicitiæ vel limile quòd graues fcriptores gradant huiuſmodi lulpe
.fin. D. de adminiculum , numquam ad torturam ex hoc in ctos elle de hærelii.Sed obferua hoc indicium ad i Ve poft
7.nu.408 dicio Deum timenti iudici procedendum , affir malam famam reduci , & dumtaxat folum fuffice- &
Carrer.
Simanc&.
de indic . mauit . Farinac. num.156.poft. Anton . Gomez fusè e re ad inquirendurn , ad torquendum non ; nih præ- Menoch
Indici.27. prudenter hec diſcutientem d.tom.3.ca.13.à num.is.com fumptiones aliæ adminiculcntur. liis de præ
n.2.Noue. Marſi.in prakt.s.diligenter num. 181. Mafc . & alios. 25. Sidum torquentur,nullas emittant lacry. Cump.pr.t.
rege. 184 . 6. & lib . I.
21. Sumunt quidam ex malâ phyſiognomiâ & mas , nam cenfent DD.quidam eas flere non pof 9.12 . Calr .
Menoc.de
arbit. cal. malo nomine , item l occulos in terram defigan : B ſe, fi velint, & ideò hoc indicium ponunt Spren- lib.z.de iu
210.8.16. de malo nomine , eſt ſententia Marfilij , Bruni & ger . Grill . Bodin . Sed hoc meritò alij k inane & ita hær.ju
& de præ- multorum c ; fed hæc mco iudicio prorsùs eſt ina friuolum fignum reputant ; nam fi loquuntur de nit.cap.io.
K Godel
fum.1.1.9. nis præſumptio , quando nonen impoſirum puero lacrymis ex pænitentiâ vel deuotione , illæ non man . &
89.00.128.
& alij. à parentibus; fi impolirum viro aut adoleſcenti à ſunt ſpontancæ , fed à Deo cui lubet dantur : fi de Binsfeld.
cvide Me- moribus, vt ſolentmalefici nomina inuicem mu lacrymis propter lenlum doloris , fieri poteſt vt
noch. de tare,tunchaberem pro idoneo indicio ad proban lit talis quarumdam conftitutio corporis , noui
præſumpt. dum elle malum hominem in genere;non verò ad pueros , quos citiùs flagris diſcidiſſes , quàm vel
lib.1.9.89 .
nu . 130. & probandum ſpeciale delictum aliquod,niſ ipſum vnain lacrymulam excufliffes: è contra Picardo
Farinac. à nomen delictum illud fignificaret , ſed tamen ad rum hæreticorum genus in Bohemiâ ,quod Flenios
aum . 165. torturam folùm hoc non ſufficeret. Quoad ocu vocant,aiunt vberrim flere quandocumque lubet,
lorum in terram defixionem ;hoc leuius adhuc elt, An ergo bi nequeunt efle ftriges?
poteſt enim ex pudore oriri : nec eſt proprium 26. Şi vagæ fint , læpe habitationem & domici
vnius in ſpecie delicti , ac ne in genere quidem lium murantes : maximè poſt diffamationein , vel
nomia
deli & ti mala : quare
fufficiens de his omnibus
argumentum . Vt nec indiciis
phyſio c cumplices captos l: hoc indicium ęA bonum indi 1 Binsfeld
cium ,fed commune omnibus criminolis, viin ha- indic. 18 .
prudenti iudici parùm curandum eſt , quod non bet ad torturam , quando alia accedunt indicia:fal
aduerterunt duo I. C. hæretici, his nimiùm tri lit G fit bonæ famæ , quia hæc illud purgar : irem ſi
d Bodin.in buentes d , vt fortaſſis ctiam Martin.de Arles.ncc migrandi iuftam cauſam prober.
dæmono. obftat quod directorum inquiſitorum , in 3.pari.in 27. Si tingularitatem quandá præ ſe ferant im
& Godel. cap.de lignis exterior.per que Nicromantici harerici pietaris vel religioſitatis oftcntarione, quoad diu
Marlin.de dignoſcuntur ó magibarericanies, ſeribit,eos com turnas in templo moras , habitum &c. Gic Bins
‫ ות‬vt verum tamen fatear,hoc indiciuin valdè m indic .
feld.m
Ales de fu muniùs habere toruum viſum & obliquum , ex
perfic. à viſione, & appatione, & collocurione malorú (pi lubricum & leue eſt, hypocriſim potiùs probans ; 17.
pom.100 . rituum : non enim illic ponit indicia fola ad tor forrilegium verò , non nifi remouiffime.
turam , ſed etiam generalia quædam ad digno 28. Quidam lagas volunt dignofcere ex eradi.
ícendum perſonas , in quas formanda inquilitio; catione chriſmatis in fronte ; alij ex ſtigmate im
& hæc ponit tantùm , vt præambula quædam in preſſo:ſed vtrúquemeritò improbat Binsfeldus n; n indicio
dicia ipſorum indiciorum ad torturam , nam quoad eradicatione illam , ridiculum hoc eſt, 14 .
D
1 22. Æquè leue indicium eft,fi quis natus fit ex chriſma enim nihil viſibile vel ſenſibile relinquit
malâ patriâ & in qua multi tales criminol :hinc in vertice vn ti, quoad ſtigma non omnibus illud
enim nimis generalem ſuſpicionem gigni patet, inurit, ſed jis tantùm quibus diffidit eos conſtan
e Infti.Cave opr.docet Simancase.idem cenſeo de parenti. res fore, vt iam alij obleruarunt ° ; præcipuis non o Danæus,
thol.c.so. bus, quamquam fit indicium nonnihil propin inurit: aliquando etiam deler cùm capri ſunt; & Bodin .Go.
delm .
nu.3 . & 9. quius ,& magis immincat periculum ab his,quàm quádo non delet,id relinquit, vt hanc ſuperſtitio
à patriâ; & faueat ſuſpicioni experientia, maximè nem iudicum fouear, & fic nónumquam innocen
quádo mater eft maleńca , & magis adhuc fi etiam res plectárur, nec enim facilè verum fignú digno
auia fuit , hoc , vt certum admitere Godel. & Bo ſcasa maculâ,vel næuo, vel clauo, vel imperigine

fd.c.3.Bo din.f led hoc etiam indicium , vt incertum reii
din.lib.vic.ciunt, nifi inuetur vehementibus præſumptioni.
cap. 4 . bus aliis , Catholici & prudentiores ſcriptores 8 :
8 Cyrillus. magis vrgeret hac in re conuerfatio & educatio
on.cri
min .rubr. cum tam malis parentibus, ad quam reduco præ
29.de q.$. cedentem lulpicionem : puto enim ,fi à talibus pa- Ein humeris in ſede imâ:feminis,etiam in mammis,
4.1.1.& 2. rentibus ortus, & ab his educatusfuerit, gigni lu
Simác . ſu
{picionem ad inquirendum , quando non eft bo
prad.c.so.
0.10 . & 1 . næ fimæ reus : laliud indicium præterea accedat,
Farinac.4. poſle torqueri .
47.n. 27,9 23. Si quis inimicorum obiectione, vel amico
Binsfeld
rum admonirione infimulacus taceat., & quaſi
indic.16 .
córemnar filentióque eludat , quidam putant ido
neum indicium ; quos citat Binsfeld . h ſed meri
hindic.16 .
tò eos non ſequitur , eſt enim leue & incertum in
dicium , ind gins admiculo aliorum ,etiam ad ſpc
naturali,cum quia non câdem eſt forma ligni: ali
quando eft fimile leporis veftigio, aliquando bu
fonis pedi ,aliquando araneæ ,vel catello, vel gliri,
tum quia non idem locus, in virorum enim corpo .
re ſæpe viſitur lub palpebris, fub labiis , ſub axillis
vel muliebribus locis ,cum etiá quia non omnium
ſtigma eſt inſenſibile , vt docet experientia . Et li
aduertāt ſe pungi,fingere dolorem poffent, etiam
qucm non fentiant, Quamobrem Michaelius ,
Pneumalog.ſchol.s.monet ludicescùm acu vel pu
giunculo iubent ſtigma pungi , id ram caurè fieri
debere, viſtriges non aduerrant , ſolere enim illas
cùm aduei têre fingere, ſe vehementer ftimulatio
ne hac cruciari.Plerumque etia aliis ex caulis funt
cicatricolæ ,quia fic in los non raio danö fæuit.
Oo Vtos

SITION
: 382 DISQVI
vi os totum lacerum ac dilaniatum relinquat , & , A , ficut aliis non famoſis , ſed quanta prudenti iudici
perpetua inhæreant veſtigia , vt de Rosã Gerar
dinâ teſtatur Remigius cap.13 . Quamquam ex his
ipfis cicatricibus aliud rursùs ,ſed incertum na
fcitur indicium .
29. Longè certius indicium eft , fequens; in
Hallo villa Diæcefis Traiectenſis, fæmina quæ
dam miſera , die quadam pedes luos pelui impo
nens, & extra illam retrorſum falcans,fic ait : hic
ſalto de poreſtare Dei , in poreſtaté Diaboli : quàm
Diabolus mox rapiens , & in aëra ſuſtollensmul
tis qui aderant in villâ ,fiue extra villam videnti
bus, vltra altitudines nemorum tranſtulit, ita vt
vſque in hodiernum diem nuſquam compareat,
fic Cafar. libr.11.cap.6o. & precedenti capite, apertè
indicauit hanc magicis artibus inftitiffe. Sanè
huiuſmodi dictum factúmve,indicium vrgentilli
inum & proximum putarim . Hæc de indiciis,
quædam addamus de denunciationc.
SECTIO V.
De denunciatione & teftibus.
Y Vid operetur denunciatio fiue teftimonium
aPlura Ca complicis oſtenſum luculenter Se &t. 3.Nunc
Q
ftro lin.de
iul hæret . tantùm addenda breuiter quædam de denuncia
punit.c.12 . tione & teſtimonio aliorum , qui teneantur de
& Simanc. nunciare , & teftari, iam vidimus.Sect. ſuperiore.
in prax.tit. Nunc addo praxi receprum ; per regulam ,quâ le
Silue. Spis ges dicuntur ſpectare ca qua frequentiùs con
nzus. Ia- tingunt; vt quæ in hærefis crimine teſtimonia
queri & probationéſque recipiuntur , eâdem locum ha
alij. beant in crimine Lamiarum , ratio , quia Lamiæ
b Sodic có
tratium in ſemper ſuſpectæ funt de hærefi, & rarò hæc fuf
prax.obti- picio fallit a.femper cnim carú fa & ta ferè fapiunt
nere fcio, hæreſim manifeftam .
vide Gail.
2. Receptio teftium debet ab ipfiſmet iudici
libr...ob- bus ſeu inquiſitoribus fieri ; nec eſt deleganda,
nu.10.be- niſi magnâ ex causâ , & prudenti ac probo viro b .
ac poft a- recipi poflunt etiam ante litis conteſtationem ,
lios Simã. & etiam ratificatio teftimoniorum fieri poterit
cir .. 35.nu.
7. ex quo extra tempus præftitutum ad probandum d , liiu
deinceps Ita & probabilis aliqua cauſa id exegerit; ſemper
addemus autem erit ratihabitio teftium adhibenda, eriam
& alia.
c c.quoniá reus ſe habere illos pro ratificatis proficeretur.Pu-
frequéter. blicatio quoque teſtimoniorum reo præbenda eſt,
$ . funt & vt contra queat excipere ; nomina teſtium verò
alij, vt litt. non ſunt in hoc crimine fimul publicanda , quia
non con
teft. periculum ferè euidens hinc imminet variis ex
d ca.yle.de cauſis tefti, & negocia fidei fic recardarentur, me.
hære. in 6.tu percullis teſtibuse : conſultum tamen , vt (quod
DD.ind.c. ( fic in Hiſpania ) iudices diligenter exquirant à
quoniá fre
qoéc. & ca. reo num quos habeat inimicos , & teſtes fufpe
2.de teſt. ctos in genere, quibuscredi nollet,& quare ? con
clic ftaruit frontatione ergo teftium & rei in hac materiâ
Innocét.. non vtendum ,niſi magnâ ex causâ , & omniperi
vide.
rec Di- culo ceffantef; vt cellar quandocomplices depo
t.inqu
.
fol.52 .
ſuerunt. Et poſſunt teſtes ſuper iiſdem articulis
E Simane. etiam prorsùs contrariis,facta iam publicatione ,
fup.nu.17. audiri.poftmultos Siman. fupra num.3.
3. Poſſunt in hac cauſa à iudicibus , maximè
g glos.ca. Eccleſiaſticis( ve ſunt inquiſitorcs )quælibet per
1.decent Tonæ egregiæ ,etiam quilibet conſanguinei,com
notab.401 pelli,vt fe coram ipfis liftant, & teftimonium per
Iaf.in l.ad hibeant, quod fidei fauore receptum & . Vt autem
cgregias. sin hoc crimine illuſtres coguntur , fic etiam infa
jur .Aimo mes aliàs perſonæ ,vtcóplices( de quibus actum )
cófil.220. excommunicati , & fimiles; non vi plena cis fides,
VM
ARVM
MAGIC
videbitur,circumſtantiis conſideratis ,prebeaturh. hc.in fidei
valer eriam teſtimonium auriti teſtis,qui ſeex ip- & jbi DD .
de herein
lomet reo dicit audiuiſſe i , non qui ex aliis,fic in
6. Gondi .
telligendus D.Chryſ.bom.zo.in Gen. cùm negat ex Galu.dehç
auditu iudicandú,nec exceptio in hac causâ cótra ret, q. 13 .
teſtes admittitur ,niſi quæ teſté penitùs refellat,vt Corral, lí.
s.miſc .
capitalis inimicitia ,coniuratio, ſubornatio :ceteræ
cap.20,
tantùm eleuant fidem ,non tollunt. Sed ifti teftes i sima.be.
inhabiles,infames & non integri , tūdemúadmit- ac fup.nu.
tendi, quando alij haberi nequeunt,vt in crimine 20.8 21.
C
Cequeat.
iſto ex naturâ rei & actus vt plurimùm cótingitk . Kpoft.plu
Coactio auté illa fieri poteft ,nó per incatccratio- rim .Anto.
né( et quidam iudices hoc perperá faciant, ) ſed Gabr. li.z.
exacto iureiurando ſe teſtimonium dicturos;item com.cócl,
rub.de ter.
B per excommunicationem ; denique indictâ mul concluſ. 7
&â , & captis pignoribus,l.fi quando C.de teftibus vide opri
cap.1.2.6. vlt.de testibus cog.Franc. Vinius in comm . meloque
opin.verbo reftis citatus.Et cogi poteſt eriam qui iu- tem Binsf.
rauit ſe non reuelaturū.cap.intimauit.de testibus & malef.tera
d.cap.vlt. Vouius libr, 2. verb.confeſſionem . tia cdit, à
4. Quantumuis multiplicentur depofitiones fol.310.
perſonarum infamium & complicum ,nó eſt pro
cedendum iudici ex his ſolis ad condemnationem ;
ſcio contrarium communiùs teneri & in praxi ob
tinere ! ; ſaltem ve pænâ puniatur extraordina- 1 vid.Bins
fel.ad hoc
riâ , argumentum corum eſt, non lex aliqua aut
fusè alle
ratio vrgens , ſed generale brocardicum ; ex mul
gante me
tiplicatis indiciis debilibus reſultare indicia in- br.z.conc,
dubitata . Sed hoc argumentum valdè debile eft, 7.fol. 356.
& add.An.
С nec in rigore vei ùm ,numquam enim quæ naturâ to.Gomeſ.
ſua funtdubiâ , poffunt rem facere indubitatam ; tom. 3.ca.
ficut nec multa venialia peccata vnum mortale ; 12, nu.18.
nec multa ægra vnum lanum , nec multa non als Aymon .
ba vnum album , nec multa tepida vnum calidum , cófil. 178.
& c . quando res non ſunt ſubordinatæ ad vnum 18. libr. 1,
finem natura ſuâ , ficut vna depoſitio naturâ fuâ Ludo.Peg.
non ſubordinatur alteri . Deinde torum illud, ni- deci.crim .
hil fundamenti habet , niſi præſumptionem . Præ- ?; 54:44.
terca quis neger : quamuis rarum id fie ,fieri ta- feat.3.litt.
men nonnumquam poffe, vt vno calu plura con- L.vbido
currant indicia ad crimen non verum , quàm ad ctü quibus
verum ? Eſto ſit probatio criminis admodum la- tibus
c corren
yale
borioſa , progrediatur hoc ergo ad torturam : Gad aut ad tor
necem inlontis extendis ; nonne durus & ſæuus turam .
d meritò dicare ? fit crimen atrox natura : quid tum ,
fi reuerâ non cominiſit: fic aliqui noxij elabentur,
præſtar decem elabi , quàm vnum innoxium con
demnari : fi tortus fuit innoxius , poreſt ei ſolarij
aliquid impendi : fi damnatus & necatus, quod tu
mortuo præbeas cataplaſma ? Denique ratum il
lud & receptum ,etfi ad torquendum minora pro
bationum adminicula fufficiant; ad damnandum
neceſſaria effe luce meridiana clariora,nónne hoc
illi ipfi fatentur DD . quibus Bodinus & alij con
tra fentientes fententiam ſuam confirmant ; Mar.
fl.pra&t.crimın ... diligenter.num.z. Chafſaneus fupra
Conſul. Burg.rubr.1.0.5.num.123. Anton. Gabriel.d.
concil.7.num.7.Iul. Clar.quaft.zi.num.9.vbi hoc con
firmat arrestis Burdegalent.c .Parifienfibus Blanch.
de iudic.num.384.Monticella reg.crim.4.num.6.0fa
ſcus conf.6s.libr.i.Farinacius 9.43.num . 39.62.6 73 .
Quos omnino hac in re puto iudici ſequendos.
5. Si teſtes iſti complices , poſtquam aliquem ,
in tortura & concurrentibus cæteris neceffariis,
denunciarúnt , & cófeflionem denominationém
que hanc ratam habuerunt , & confirmarunt ad
bancum , vt oportet , & ante fententiam : poftca
poſt ſententiam , in loco lupplicij, morte initante,
innocentiain
į
 LIBRI V .. SECT . V.
383
innocentiam denominatorum à ſe proreltari iu- 1 Ajtra reum in fanorem fidei.Nam licet eam ſpeciem le
dici populoque fuerint ; vel ipfis denunciatis co exprefferit, mens tamen legyaroris aliud proculdubio
ram omnibus dixerint , fe illos habere pro probis vult ,aqualitasenim iuftitia feruanaa eft inter accu
& inculpatis:fententia receprior eſt, iudici parùın farorem & reum , quinerian reis favorabiliores effe der
curandam effe huiuſmodi palinodiam , tum quia bemus, o ad abfoluendum ,quàm ad condernnandum
rarò fub mortem æquè fibi mente conſtant , vt an proniores.". ] Quid ergo dicemus: Vtiquecenſeo til K d. ca.ac
te illud tempus, quando confeſſio ratificatur,cum vtrumque teftimonium confirmetur iudiciali iu- culat. 9.li
cer.libr.ab
quia folent importunitate eorum qui denunciati reiurando , & æquè prob.bilibus nirator conie fentent.de
fuêre, vel admonencium de aniinæ ſalute , vehe turis ac rationibus , priori potius ftandum , fiue pænisl.A
menter rei ſollicitari, & perturbari in extremo il reuelet, fiue non.Nam fauor fidei ad tam magnum tia.de act:
lo vitæ puncto , tum quia hæc recantatio non eſt & oblig. 1 .
præiudicium rei porrigi non deber . Si vtrumque fauor abi.
facta adhibitis folemnitatibus, quæ adfuêre pri confirmatum fic iureiurando ,fed vnum iudiciali , lior es de
mæ confeflioni, ideò præualet prior.cum quia iſta alterum ſpontaneo & extraiudiciali, ſandum illi reg.iur.
eſt extraiudicialis , prior iudicialis . Confeflio qui quod iudiciali nii juur . Er quia priùs femper co
dem non perſeuerans habetur pro nullâ ; ſed de ram iudice ſolemniter perhibetur, pofterius vel
mum , quando reuocatur ante fententiain latam , B rarò vel numquam ;femper tum ſtádum erit prio
aGodelm .
non poftea. Moriens præſumitur memor ſalutis; Vri,accedit quod quando iurac in poſteriore,co ip
1.3.c.9.nu,
23. Bins quando eſt animo imperturbato ,& libi benè præ ſo iam declaras ſc periurum , qui prius fallum iu
feld. fupra fens:nec tamen omnes moricuri , maximè fortiarij, rario.ptiofe quoque feſtimonio iam ius que eum ,
fol. 309 .
ſunt Sácti,quare hæc præfumptio leuior eſt,quàm quod idem ieftis non poteft auferre : pofterius de
b 1. li quis qua nititur prior cófellio ,his argumentis hoc ten nique ſemper laborac ſuſpicione fubornationis ,
in graai .
uere nonnullia. qui verò in terminis contrarium vt tefte Sinaniâ Demoſthenes Lampidi objecit . 1 grat.co.
li quis mo
riens ad ſcripſerit ſcio nullum.Confirmant, quidocent re Vno tantùm caſu puto ſtandum poſteriori, fiue tra Phor
Sy'lan . cillimè, dictum morientis non eſte idoneumie .
juratum fit, liue non ; quando apparet manifeftis mionem
c Barth . & ftimonium , vt alius torturæ fubiiciatur , nec in indiciis reſtem non leuitare aut odio , non prece
al. add . 5.fi
homicidio b ; ncc in iudice dicente le tulille fallam aut precio ,fed iuftâ omnino ex causâ ceitimonium
quis mo
riens. fententiam nec in furti crimine d ; nec in aliis vi correxiflem . Quod verò idé Simancas putatmaio m fic erd .
dx Hippol. lise, ex communi & in praxi receptâ lenientiâ . tem prælumprionem adhuc fore pro teſtimonios licet ,&
Marf. in
Cauendum ergo iudici , ne poſt denominationem poftcriore ; li resmoriens illud pro exoneratio.Coua.fup
prat. S.re & Curcio
factam , & latâ iam fententiâ vmquam permittat cine ſuæ conicientiæ perhibuerit; quia tunc nemo Sen. cóſil.
e Ant.Go partes ad reum accedere : hoc eniin ad nihil voile præſumitur peierare , vel falutis luatimmemot 69. Simác
mel, fup.c fuerit ,nifi vt reum moleſtent , fruftrà quidam , li is elle ; ex D. Cbryfot. homil.s.in 2.ad Timosh. Ronu.3 .& 5 .
13.
Tul.nu . 17: non reuocer : fi scuocet , damnofum id futurum ,
Clar. d . man, Igneo Marf.id iam fupra docui non pro
9.21.0.17. qua gignitur præiudicium non exiguum iudicio, cedere, quando iis quæ jucauit, contradicit poſt
f'docui lu- quod Sacrofanctum & indubitatum elle deceret; ſententiam latam , in ali eriam hæc prælumpuo
pra innse; & ipfi quoque reo ,qui falfum dixiſſe, velfallitati cellar,
& volt. confenAlle bele in iudicio , vbi veritas dicenda,
Binsfeld.: fatetur . u besign SECTIO V.1.10 2
d.mcmb . 16. Quando malefici iſti cõplices ſoos produnt, ‫ܐ܇‬ ‫܃܇܇‬
2.fol.34.5. & poftea ex interuallo variant; idem feruandum ,
g ex text,
De iis quæ loco accuſationis
effe folent in haac cris
& gl.in ca quod in causâ bærefis foler ( ecuari , ettenim ea
mine, 6 de accalacione ipsa, ,
accuſat. $. dem ratio huius crimiois , & cadem piaxis f. In
licet. de hærel res non eſt certa , oam funt qui confeint
hær, in 6 loftandum illi teſtimonio quo hærefis reuelatur ; & Coufatio, quæ aliquando ſequitur incarcera AA
Felin.in c.
cú in fua ideò li primo teſtimonio h.rçeſis reuelatur, ſtan D A tionem , aliquando præcedit folemnior eft,
Colt z. dc dum primo; fi pofteriore reuelatur , ftandum po quàm denunciario ,eft enim maleficij alicuius apud
teft.Coua difterioris etiam alterum iuramcoto foret confita fiudicem ,ad vindictam publicam ſolemniter facta
lib. z . vart macamg.ratio eft,fáuop fidei & religionis ; qui ve delatio : ſed in praxi querela,fucceffic in locú accu
Kepercors façit, nehoc crimen in perniciem Chriftianæ reli farionis , quare vbiiudex non poteſt procedere ex
ingoiator. gionis maneat occultum ; etiam facit , vtin dubio officio contra delinquentem , nemine querelam
verbo, re- quis pra fumatur hæcéricus quantum ad eondem proponente ( quod it non multis locis eft , plerif
ftes. Me !
noch . de narionem poenitentiæ in foro Eccleſiæ imponen que enim pori It iudex ex officio in quocumque
arb . cafu dạ , pro: vtilisate animæ hi in primis obferuo fo delicto procedere, & ideo in pleriſque locis , in
108. quos rum Ecclehæ duplex effe , vnum publicum , vteſt quifitio,ſucceſſit in locum accufationis . )ibicon o Farinac.
referr. & inquifitorum :aliud priuatum & fecretum , ut eſt va querelam omnia poſſunt obiiciº , quæ contra 9.12.17
feid. fol. panicendiariorum feu confefforum , quoad ſeCÙH accuſationem . - princi
o Farinac .
dum facilè admiſerim hanc fententiam tot DD . :: Quoad perſonam , in hoc crimine admiųunturi cupr.nu.6.
314
h polt glo! nullum enim hæc præſumptiodamnum ,immo& omnes aliàs inhabiles, quia eft crimen exceptum ,
& toated commodum adfert pænitenti. Quoad prius foe ve commutriçer'umnes farentur P , & ideo in hoc p Farinac.
ram ; quia res eftmaximi præiudicij, & folent in crimine laicus poteritaccufare clericum :admitti- à nu.12 . &
Placenfis de
lide Cal quiliores vel bracbio ſæculari tradere', vel alia for etiam minor viginti annis , ctiam fi luam vel & leg.Cla.
rus q.14.
cholica. etiam corporis afflictivâ pænâ,cum publicâ igno ſuorum non profequatur iniuriarusadmittitur mu
34. lo
minia , reum afficere valdè
; hælirare ' me fateor, lier , admittuntur infames & criminali , & ctiam
lep. Mard
Sanè nec lac Simancas Epiſc. Pacenfis, & poftea focius crsminis : etiam excommunicati ; excom
de probad
li.1. conc! Zamorentis ,hoc limpliciter admittit, cuius hac municatione maiori : foli repelluntur ab accu
495.1a. lunt verba,de hac teftimonij correctione loquen Vando inimici capitales: Quod receptuen de ca
li citat p.cali inimico , quia cft impedimençum iuris q vide Fa
audiends funt,quiputant eo dumtaxa caſu id
plurimos cis limec rid.nu.40 .
1 d.cap.;6. a crpiendum effe,cum pošterius testimonium fcilicet naturals 9. Quoad excommunicaros ; excom & Clar.nu.
buit . i frenelaos, quando primum non reuelabat Jeft con municarione maiori ; licet illi actores leinon 17.d.q.
14 .
00 2 t
poflin .
 384 DISQ VISITIONVM
ypolline,nec illis poſſit ius dici ; & videanturillos, A Pacenſis Epiſcop.hac in re inuenieba , in præceps
excludere Clarus ; 9.14.num . 16. & Farinac.fupra
num . 32. veriùs tamen eſt , eosnon excludi in hoc
criminc , ficut nec in hæreſi , vt fatetur ipſe Faci
nac.rum.s6.vbi præter inimicum dicitnullum in
habilem in exceptis criminibusexcludi,nec puto
hoc Clarum voluiſſę negare . Quo pacto enim
complices admittantur , qui ferè omnes ſunt ex
communicati ? Ad rationem contrariam relpon
deo,non ipfis ius dici tunc,ſed Deo;cuius directe
cauſa agitur , quando fides defenditur.
2. Deber acculator crimen judici proponere
cum indiciis & argumentis ſuſpicionum , & ido
neè cauere de damno reſarciendo , & fuccumbat,
a conftitu . & incarcerari doncc cauear 2 , Calumniator te
Carolin.c. netur ad damna, expenſas , & intereſſe calumnia-
& 1.2.C.de tib , & iure communi ac conſtitutione Pij V. ad
exhib.rcis pænam calionis ; plerisque in locis ex iure con
lib.j.C.de Tuetudinario,pænâ arbitriâ ,pecuniariâ ,velcorpo .
his quiac rali. vide Farmac.d.quaft.16 ,
cuſ. Ang!
de malcfi.
v.ad que : SECTIO VII,
relam .
b Farin.o
ftendit cl De apprehenſione, & carcere,
ſc cómu
Vamuis nemini liceat auctoritate fuâ ma
nem q.16.
num . 8. Oleficosoccidere , licettamencuiqueinma
BB nifelto crimine deprehenfos comprehendere , &
iudici offerre ; vt explicanda l.vlt.C.de malef,iuxta
Binsfed.nam ſi lex illa, generaliter accipiatur,effet
rixarum ſeminarium , quia maleficus meritò fe
defenderet, & aperiretur occafio petulantibus in
noxios comprehendendi , addo præterea requiri ,
ve vel cortilegus fit fugitiuus, vel delit copia iu
dicis , vel bellum fuerit indi & um talibus, ve de
e arg.l.nó hæreticis contra Goffredum & Alberic.docet Si
eft lingu manca .vel etiam nih maleficus ille Gt bannitus:
lis.de reg.
iur.lib.at, alias , qui non habens merum imperium d & non
prætor. 9. exiſtens in maiori magiſtratu caperet & incar
li debito- ceraret, iniuſtè faceret.Poreſt aurem capi quouis
té. que in
fraud.cre loco , & temporc , & cuiuis carceri includi: quia notandum quod ſocij vnius denunciatio , indi
d. Şi man. exutus eſt omni priuilegio ", neque illa procedunt
prax.cicut. in criminibus atrociſſimis , quare etiain poſſunt
işnum.s. fdetineri in compedibus , manicis ,cippisf.poflunt
d Farinac.
pro panpâ teneri in carcere obſcuro & telfo , in
9.27.0.34.
e Vide fa quo intra paucos dies moriantur ; ſed boc intelli D
rina.q.27 . Se poftquam crimen confelli , vel conuicti, &
num.6.
damnati, de criminemortem merente 8.Capi ta
f Farinac.
men non poterunt niſi pracellerit informatio ali
ſapra nu.
100.& hoc qua,poſt indicia legitima;ex æquiore ſenuenija b :
factum in legitima verò ad capruram eſſe eadem , quæ ſunt
caufa Do- ad inſtituendam inquifitionem generalem , vide
ctoris E
cur velle Menoch.lib.i.de præſumpe 9.88.num.i.
delini.
g Farinac. de quo hælițo , immò Şimancas vult in crimine
bum . 104. hærelis neminem capi, nifi iudices compererint
h Lancel. pluſquàm ſemiplenis probationibus reosyrgeri :
offic. prz .: rario , quia ſola etjam captura in crimine hæreſis
to in caul. veheméter infamat ,verùm hæc ſententia ,nec lacis
crim.çicul. fundara eſt, nec fatis tuta reip.quá priuatimmile
de captu : ricors in reos,tā publicè noxia,& in cómnne ver-
cét: s.obr, gens periculú. Nam ſemiplenæ probationes om
69.Aaron. nium iudicio ad quæſtione ecia in criminibus mi
Gomcl. d . nùs reip.noxiis Cufficiunt, Deinde quo crimen eſt
& opć.Fa: atrocius, & in commune perpiciofius, hoc leuio
rio . gam .ribus iudex indiciis freius poteft ad capienduni
111.y que procedere. Sed & perfonarum habenda eft ratio,
117. vt facilius procedatur contra vilem , & pauperem ,
Simane & plebeium , quàm contranobilem ,bonæ fama,
d.com.25. & locupletem .Fortè opinionum diuerfitas quàn
MAGICARVM
cum egit.n.m li octo enumeratis à Farinacsok,ad xd
.q. 27
das aliam Gomelij , & commemoratam Sıman à Do. 114.
cæ , iam decem numerabis. Illis prætermiſſis, 1 d.com.3.
primum ſtaruo ,iudici de delicto commillo conſta cap. 8.y.í.
re debere , vt yule Gomelius; ſed id intelligo,
quando de actú extrinſeco & damno dato agitur.
deinde ſtatno, iudicis arbitrio permitti , quando ſi
ne,vel cum quibus indiciis,capere reumdebeat : marg.l.i.
D. de cuft.
verumtamen eum oportere legibus , ratione , & reo, Clar '.
æquitate hoc ſuum arbitrium moderari , conlide 9.28.nu.2 .
raiâ criminis, & perfonarum qualitate , quaread Kirchou.
Concur . 4 .
fimplicem querelam que delationem numquam concl . 30 .
limauctor,ve ad capturam ,ne vilium quidem per- | Bonaco.in
ſonarum , le iudex accingat; niſi delator ſummariè com.opin.
B probet reum elle ſuſpectum de fugâ , & idoneè & alij .
caveat per fideiuffores; aut,fi perſona fit locuples ,
ſe ſuaque obliget , pro refulone impéſarum ,dam
rorum, & interelle , caſu quo querelam ſuam non
probaret ,his enim concurrentibus Caſtrent.Bald.
& aliorum veterum pſententia recipi poterit,aliàs a videFa
certè nimis rigida . Poterit eodem modo iudex rinac.fupr.
num . 11S .
procedere , quando ad delationem accedir nomi 120.128.
natio feu indicium ab ipfo infirmo periculosè la
borante ,( verbi gratiâ, defertur ad iudicem àme
dicis, Peirum efle maleficio lælum ; iudex ex offi
cio mittic Notarium ad Petrum , qui interroger,
quem puţat auctorem maleficij , Petrus vominat
loanrem , qui iam di latus fuerat ab alio . ) ratio
praxis eſt , quia talis infirmus adhuc fenfibus & iu
dicio integer arimo imperturbato , præſumitur
C
merito ſaluris lux memor, & huiufmodi infirmi.
tas habetur pro quadam fpecie torturæ ° ,ideo ifte o Crauet.
forto comparatur ; nec dici poteſtIpontaneusde - Kolandin.
lator , neque hîc locum habent alia illa impedi- & a'ij a
menta , qua recenfuimus contra nominationem pud Farin.
ſorciarij in vltimo fupplicio deponentis . Opra- num . 129.
rem tamen hoc caſu hanc nominationem infirmi
nudam non efle ,fcd ornaram caufis opinionis fiue
fufpicionis, cur illum credatauctorem . Denique
cium fufficiens præbcat ad capturam , fi aliud in
dicium accedat.Sic poſt multos Menoch.libr.2.de
arbitr.iudic.cent. 474.num.25.Maſcard.vol.3.depro
bai.concluf.131.num.10.4 11.
Porrò ad folam informationem extraiudicia. CC
lem in fcripta non redactam , fiue quæ non fit in
actis & apud acta, quicquid nonnulli cenſuerint,
non arbitror capere licere : nili duæ ſaltem à Cla
co P requifitæ conditiones concurrant , fcilicet vt P 9.28.nu.
2. in fia ...
delictum fit enorme quale eft crimen malefico
Tum ) & periculum fic, ne rcus aufugiat , interea
dum informationes in actisrecipiuntur: quod pe
riculuin cuin ſemper ferè fit in maleficis, quæ vt
plurimum funt viles perfonæ procliues in fugam ; $
vix accidit, vt iudici non liceat poſt nudam huiuf
modi excraiudicialem informationem , vel poft
querelam , qualem diximus, incarcerare, Proſper
Farinacias 4 addit tertiam conditionem , vt iudex fupra
fecurus fit,quod poſt captum reum venient teſtes sam 131.
depofituri : {ed cùm Salyce, Claro , & Cauenſe ,
quos ille cirat , puto priores duas fufficere. Illud
optimè idem Proſper admonuit , malefacere iudi
ces illos, gui lacri causâ multos penes fe habent explos
ratores , & ad fimplicem vnius illorum relationem reos
in carcerem compingunt,hac enim practica damnabi
lis eft( inquit )nec in judiciis per principes toleranda.
Quoad perſonas nobiles, & honeftiores gene
re vel dignitate ; etiam coniuges reſpectu masito
tunicas
 LIBRI V. SECT . VII . 385

rum ; cas ſub fideiuſſoriâ , immò& iuratoriâ cau- A Victor.reledt.de bomic. Breuiter nihil hiç peculiare
a ſupr.nu. tione relaxandas .cenſuit Godelmanr. a & multos eft, quoad forciarias, ideò de hac quæftione in ge
citauit: fed in primis illi Dd.no loquuntur in ter nere tam pro lorriariis, quàm reliquis ; G vis,lege,
minis & expreſsè de noſtro criminc . Deinde nec Couarr.ſupr.Sot.ad 2.2.9.69.ar.4.Nauarr.Manual.
in genere,quádo venic infligenda pæna mortis ,id cap.25. Viktor.d.releci. Lopez d.cap.66.Binf, in En
verum eft in aliis criminib ° , fi rei aliàs ex carcere chirid . Brunor.fupr.
fugerint , vel fi deli & um fit notorium ,vel in Ha In ipsâ captiuitase quædam funt iudici obſer DD
granti crimine fint reperti , vel ad torturam iam uanda, primò, vt ftatim perquirantur omnes arcæ
adiudicati. Præterea requiritur,vt iudex rcum ré & anguli domus accuratè; num inueniantur pixi..
periat innocentem , vel faltem valdè dubitet , & des, vnguenta , pulueres , & alia inſtrumenta ma
vtroque caſu cautio illa non admititur,niſi finito leficiorum ; neque rei permitti debent iterum in
proceffu & completo . Denique certum eſt non gredi domum , ne capiant taciturnitatis medica
cogi iudicem dimittere , fed hoc totum , ab eius monta. Sic Petr.Gregor.lib.13.derepub.cap.30. luper
arbitrio , prudenter perpenſis circumftantiis om ftitiofum autem eſt, quod quidam addunt, curan
b.vide Fa- nibus,dependere b.nec facilis effe debet in noſtro dum lictoribus, vt lublimes de domo collantur,
benè crimine; quod, ficut hæreſis , omni priuilegio & B ne , antequam in carcerem detrudantur , terram
bantem q. dignitate reum penitùs fpoliar. Numquam fanè contingant , credo verentur iſti, ne fint de genere
33. à 0.3 4. dimicrerem ſub iuratoriâ cautione tantùm ( quo Antæi Libyci , cui contacta terra vires de nouo
modo qui Deo periuri,mihiiufiurandú ſeruent!) ſufficiebat, iuxta fabulas. Vale etiam illud , detra
ſub fideiufforiâ verò ;non nifi vrgentibus grauil- bere omnem illis veſtem , & induere eas ſola qua
limnis cauſlis ,& quando fideiuflores ſe ve cuſto dam interulâ ; quæ vno die neta , texta & conſura:
des obligarét, quo caſu multò meliùs proſpicitur fuperſtıiolum non foret , fed vtile eas omnibus
reip.quàm fi vt fideiuſſorestantùmq;uæ cautela à Tuis veſtibus fpoliare, & aliis veſtire, eâ ġratiâ,ne
cDe arbit. Soare accepta placuit Menochio eam explicanric. quid lateret in veſtib ? maleficij. Sanè hæ diligen
. .
num . 37. Capi forriarios ſeu maleficos etiam in Eccle ter excutiendæ & fcrurandæ . Valdè etiam mihi
Gâ pofle,puto ex multiplici capite, tum quia cii ſuípe& um , quod quidam graues audores fcri- 1 Sprög.
men eft atrociſſimuin ; tum quia funt ſacrilegi , bunt;admonendos iudices ne patiantur ſe à male- malleop
3. qu.ls ..
tum quia blaſphemi, cum quia venefici & homi ficis tangi ſuper nudam junduram manuum & Greg. 10
cidæ deliberati & proditorij, tum quia ſunt ve brachiorum , cur quæſo ? fi ne veneno inficiant, num.4.
t us tactis, ne
plurimùm hæretici & apoftatæ ; nam nullis iſto C certè poflun etiam infici aliis partib
rum ſuffragatur immunitas loci facri, ne ibi-qui faſcinent ? de me venenum , & partium iſtarum
d vide Fa- dem vbi viget d : & in cafu quo non valer immu nula erit faſcinatio, ſimile eſt quod addunt iidem ,
rinac ,late nitas, volunt multi etiam non requiſito Epiſcopo
Icribētem producendas ante iudicein maleficas tergo aduer
quæft.28. reum extrahi per iudicem ſæcularem polle : alij fas , quia putant , fi iudices ante alios , maleficæ
camcn volunt ab Epiſcopo veniam peti.prior opi aduenientes adſpexerint, cos faſcinati viſu , & fieri
nio de iure verior & receptior.erat antc bullam mitiores ac faciliores ad abfoluendum , nónne hæ
Gregorij XIIIl.optimi & laudatillimiPontificis; funt næniæ pueriles : quid virium habet alpectus
qua expreſsè caucum , ne liceat facularibus indici maleficæ , eò quòd primo vel ſecundo loco iudi
bus ,fine Epiſcopi licentia aliquem ex Ecclefia exeya .. cem viderit? Deinde quomodo hæc cohærent; ma
bere ,
etiam in cafu aliàs permiffo, nifi fiforic Epiſco leficæ cognitioni iudicum addictæ , ftatim vim
pustalem licentiam dare recufauerit : et sunt reos fic maleficiorum amitgunt , quod iidem afferunt au
c Couarr.) extractos debere ad carceres Ecclefiasticos conduci , vt ctores: & faſcinant nihilominus modis prædictis,
libr.z.var. illic detineantur , donec per Epifcopum , vel ab eo de an,quod faſcinant ante cæptam cognitionein poft
relol.c.20.
0.18.Clar. putatum, cognitum fuerit, an crimen fot tale, or gas o captiuitatem ,poft cæpram verò cognitionem non
9.30.2.20 . dere non debeanı immunitate Eccleſiastica. ] Vbita ampliùs : oftendant diuerſitaris huius cauſam , fi
poft Gui- men hæc bulla non obligatet ; ibi poffet extrahi nos credere ſibi poftulant. Deindecommunior eſt
doné Pap. cafu dicto : ſed modeltè & cauendo tumulcum & rumor , ſtatim atque incarceratæ ſunt nocere cas
Boer. Rc- l'offenliopein perfonarum Ecclefiafticarum , & ampliùs non poſſe. Nec defuere quiſollicitè cau.
mig. & a- dummodo poftea,comperto quod non debuerint, lam quærentes , tandem duas reddidere homines
f Vulpell. extrahi,ltarii Ecclefiæ reftituantur : & in iiſdem Don Carbolici m. Primam quòd commodè illic m Danau
reſp. izo . locis , valebit ius præuentionis in eo , vt fi reus venena ſua habere non poflint,quali verò Diabo de Sortia
num.6.Fa nondum Gt extractůs,ad Ecclefiafticum iudicem Ius ea nequcat adferre : & nequeant illa ab eo ac cap.4. Go
rinac. fupr. delm.d.
aum . 76 . fi iam Git extractus, ad ſæcularem pertineat iudi cipere nia per manum commentarienfis , vt illi
4. libr.z.
g fic poft. care ,num immunicate gaudere debuerit,necnef: falsò ſupponunt.Secundam , quòd liberè cum ſuo num.17 .
| Kolandia . Indebitè carcerari , malefici, eriamſi carcereni magiſtello communicare non audent; & maximè
& Cooler. effregerint, propter talem fugam nec puniendi metuunt, ne à iudice colloqucntes deprehendan
I.var.rclo. crunt,neque proconfeſſis habendi, neque ad car tur,quali neſciant nocturni temporismultum fibi
ca. 2.nu.7. cerem redire tenentur,etiam fi redire iurauerinte : ad hoc lupereffe, & nequeant occultè dæmoncm ,
& 11. qui- néque tenebuntur ad pænam cobuentionalem ip- e criam aliis præſcntibus alloqui, ſurdaſter credo
dan notár
& bene. fi vel fideiuffores , li quos dederunt h : nequead Satan eſt, & egetclamoribus. Refelluñturbi ipsâ
h Farinac. torturam propter huiuſmodi fugam rapi poffunt experientiâ , nam conftar à Satanâ illas vehemen
9.30.0.70. ( vt poflenr ſi carcer fuiſſet iuſtus ) etiam fi ani ter ſæpe in carceribus affligi; ( ve đe nonnulliste
i
karinac. mo non reuertendi fugiſſenci.Sed an in foro con ſtatus Remigius libr.i.cap.13.) conſtat etiam in
à num.8s: ſcientiæ peccet fugiens ex iufto carcere , quæſtio ipſo carcere aliquando illi commiſceri, & poffe
relp.c.2.n. eſt difficilis , neque hic tractanda. Peccare cenfet grandinc agros lædere : cúmque hæc damna infe
8. & 14.& Farinac ,num . 90.cum Couarr, k ſed non peccare rantper iplum dæmonem , ſolo putu poffene illi
Brunor, à cenfuit Maior, & Felin.cum antiquis aliquot Ca fignificare, & ipſe, illis vinctis,id cxſequi per ſefe. Exemplu
Solein 91. noniſtis , & ex recentioribus Lopezius,
Instruct. Anno c19: 13 .XCVI1.cùm Stabuletum profil xide info
num . 34. ! cap.66 immò & ceneri fugere,li tutò polit voluit ciſcerentur,Leodio Quæſtores,Oranus, & alijino.in fine
Oo 3 via
 VM RVM
TION ICA
386 DISQ VISI MAG

viâ planâ ſubitò currus deiectus fuit, & mirificè A Quoad primum , fecundumguc ; funt enim val
per medium confractus , omnibus tamen illæſis, dè commiſta,quæ de iis dici poffunt; ſcienda funt
pedibus ergò, quibus equi non aderant; reliquum ſequentia. Imprimis poterit judex inftituere in
iter confecerunt,cum Stabuleti in carcere inuifit. terrogationes ad formulam illam à Grillādo cira- 109.7.0.7.
ſent loan , illum del Vaulx , cuius causâ co profe& i ditam ; Quid fit illa profeffio quàm faciunt cum de
fuerant ; is ſtarim illis, benè . ( ait ) in viâ expallui. mone, & quibus modo ad ordine ad illam accedani , o
ſtis ; nec fatis vobis omnia profperè lucceſſerunt. quibus cærimoniis ő folemnitaribus in ea vtaniuri
Er dillimulantibus illis, calum narrauit , addidic Ad quid fe obligent demoni ? fub qua forma verbo
que ſeid à ſuo dæmone accepiſſe, damnunicamen rum fiat ipfa obligatio ? qu & fint ab eis feruanda od
ab alio quodam dæmone illarum , iniullu ſuo: que teneantur:que pramia habeant & qua babere fpe
voluiffe dæmonem ampliùs nocere ; fed non li rent ab earum Principe Damonia x quibus rebus fim
cuiſſe. Hinc cauſam habetis , poſle per dæmonem plicibus vel mixtis componanı unguenta, quibus li
nocere, fi Deus permittat :rarò Deum permitte niani corpora fua dum vaduni ed ludos ? cum quibus
re , ne iuſtitiæ executio in inaleficos impediatur. etiam rebus faciani alla venefica maleficia ? quem or
Plura videte fupr. libr.3.part.i.quafi.3. B dinem teneant, quando acceffura funt ad ludos prad
Vtilior ergo eſt monitio , ne iudices illos diu Etos ? funèverum quod vadant corporaliter, vel ila fin
detineant in carceribus, ſed vel fontes velox pe illufo fue viſio quadam in apparentia ,in mente',
na conſumat,velinnoxij reperti liberentur matu intellectu ; caſu quo acceduni corporaliter , an ambu
Authen. tiùs : a & vt obferucntur,ne qua ſecuin ferant,vel lent pedibuspropriis , vel aliter diferani ur, quomo
die. de ne qua inferantalij,quibus fibi necem queant in do, per quem? Item quomodo i qualiter celebrent
tod . ferre : & eâdem de causâ, ne diu folæ permitran facrificia ,offerant preces munera demons ? Iteni
?
Nic.Ri- cur eſſe,nihil enim Diabolus diligentiùsconatur, que ſint sllis in pracipua obſervanna in diéta profeſ
g.lib.z. quàm ad mortis confilium illas inducere 6. Sed fione? ] Et alia huiuſmodi quæ iudici ex præce
mono cur eas carceribus nó eripit? Grilland.quaſt.g.ſcri denţi inquiſitione , vel denunciatione videbuntur
cap.6 . bit quoſdam iudices fæpè expertos an ſolitâ inun exquirenda:poftea poterit interrogare de ſingolis;
8,
ctione Magi capti per dæmonem efferrentur , & num hæc, quando ,& cum quibus, & c. fecerint ? in
nullum vmquam ſortilegia cum effectum fortita. his vtile erit à leuioribus , quæ faciliùs confien .
Vnde multos tenuiffe , quod captæ à dæmone eri tur ,ad grauiora progredi , ideoque vltimodemum
pi non poffint: & rationes redditduas , priinam loco decopulâ cum dæmone interrogare ( Spren
quia Diabolus mauult illas in profeſſione ſua ſta- Çger.pars.3.mallei quaft.14. có 15 .
tim mori . 2. quia Deus non permisrit dæmones Abſtinendum iudici tormentis , li poſſit abſti
exercere potentiam ſuam , ne id fiar in ſcandalum nendo veritas haberi , guastio, enim , res fragilis eft,
ipſorum iudicum , & Dei ignomiam , Nam vide o periculofa, & qua fæpèveritatem falie dlæpè fit d 1.1.9.que
retur plus poſſe Diabolus in fuis miniſtris ftrigi Vt innocenspro incerto fcelere certiſſimas luat poenas e, fioni. D.
de quæft
bus ; quàm Deus in ſuis,qui funt ludices, quæ ra frequenter camen cogitur iudex quæftionem ad Arift
ot. io
rio pofterior eft D. Thom . Confirmatur , quia hiberg, cum qui ſe negant crimine quo accufanıur 16- Rheth . ad
Pompeiopoli exiſtens Inquifitoc permiſit cuidam neri, torquentur, vi facinoris veritas , qua indice voce Alexan.de
Malefico capto yt ſe inungeret, & licentiam dedit non promitur,dolore corporis exprimatur , teſte B.Ci' quçſtione.
c D.Augu.
cuolandi li poſſet , & ille ftatim ſubl atus fuit in prianof, & eft Theolog. ſententia communis.
Tortur modus iudicis arbitri commit titur libr . 19ei.
ciuit.D de
aërem . Cùm Legione in Hiſpania degerem legi æ o ,
litteras ad Doctorem quendam Canonicum datas; ſed debet, illud moderari prudentiâ & æquirate, f Cyprian.
quibus hoc inter cætera narrabatur . Ergoné hoc primò , vt præcedant indicia ſufficientia , de qui- ad Deme
tuncaccidit, quia cellabat racio prædicta , nec dæ bus egimus, Sectiones 2. vi confter priùs de cor- ná: loan.
del.& i, quod ibidem probauimus. 3. vt rço 4.d.15.cu.
mon poterat videri contra iudiciar am porelta
tem præualuiſſe ? Suaderem tamen Iudicibus ab- Dlar data indiciorum copia , & proceſſus contra ip: 11.Silueft.
ſtinere ab huiufinodi experientiis ; in quibus plus lum iam formati, & cempus ad ſe defendenduin Tab. & a
eſt curiofitatis , quàm pietaris. Muniræ morte lu fufficiens 8.4.vt reus neclie copfeffus,nec conui- fij verbo
Inquifitio .
dicum curiofitatis cgo aliàs ex , Gumano exam ctus. S.;vtper interlocutoriain reum iam damna g de his &
plum dedi; quod idem ex Silueftro Puierace Cgef Irit ad quaſtionem , expreſſis in fententiâ caulis, fequ. vide
petus nafrauit, tabr. 1.de odio Saland diſcur,1 . Po cyr ; & reus non appellacic , aut friuolè & calum- Proſp: Fa
niosè appellarit.appellationi enim nó friuolæ aut rina. q.38,
ſterior autem illa D. Thomæ ratio quanti fig mot
menti di& urn iam , libr. 3.part.riquaſtisosis calumn iofæ deferendum eſt : adcò vt contra eam
: :, 1" isiri's portus & confeſſus nequeat condemnari . Si con
SECTIO VILI. is ſtet iudici friuolam vel calumnioſam eſſe, poieſt
çam contempere : poterit autem credere talem
De accufatione in iudicio ,doftincarcerationem eflo quando in proceſſu crunt indicia legitima ad
to sto Sinon . ilusipas torquendum xquæ reus in termino ſibi conceſio
E hac fufficiunt iampà .obis dicta , ſupărea . non ſufficientet expurgauit. Side hac re iudex du
6.li quis plura voleylegat Prof.Farinac.g.12. E bitaret, omnino deberetappellationi deferre , &
16.Clar.S.fin.quaſt.iz.cum mul.feq. à torturâ fuperſedere. 6. debetiudex ; poftquam puso
reus cibum xek potum fumpfit, propre pericu
SECTIO : I X. 1993 lum yomitus , vo minimum quinque yel lex lg
ris , à quaſtione abſtinere , 7. debet prasiapicare
De tortura. deligti, certiçudine indiciorum , & quia imate per
is fonarum , etiain qualitatem & grauitatem cor
EE D hanc iam diximus,quæ lufficiant indicia ? mentorum amittere vel acuere. Modus autem
A fup.fe&t.3.6 feet. 4. Nunc videndum nobis & gradus torturæ rectèproponic Farjoaciushadde h feneza
qualis effe debeat quando iteranda :decernedáve? bet etiam iudex , licet iftud delicium Gr atrocilli- num.34 ."
& quæ hac in te . fuper tju falint vitandazais mum , eum modum & diuturniiasci qiæftionis
 .

LIBRI V. SECT. XI .
387
in eo feruare , vt corpus rei mancat vel illælui , Aiemel in gula, quare: quia mul os reperias chirur
vel modicè læſum , faluum innocentiæ vel fuppli gos , qui norint ſua in loca reponere & coaptare
cio : illæſum dico , quod ad carnis lacerationem , olla brachiorum , nec vnum inuenias , qui norit
aut oflium vel neruorum fractura, nam quoad di . reaptare gulam , & fimilibus abi illudentem Hip
( compaginationem , ſiuedifiunctionem iunctura. pol.Marl.coactus fuic liberum dimittere . Porrò
rum & olliuin non immoderatā, vix in tormentis qui dimittendus, eum cenſeo dimicrcndum abfo .
ca poreſt euitari.Hîc meritò cunctis ſequenda fo lutè & fimpliciter ; fine fideiufforibus , idque ex
ret (extra tormentum in fomniæ Paulli. III.bulla recepriore fententiâ ; neque cauſam indeciſam re
2 babes in LVIII.a quæ vetat reum in torturâ vltra horæ ſpa linquendam . Si ramen indicia non forent per
Bullario cium detineri.Debet etiam iudex abſtinere nouis, reuin ſufficienter purgara ; vel etiam li verifimili
Magno & in ſuâ prouinciâ inuſitatis torquendi modis; ter exſpectarentur indicia noua & clariora præ
part . I.
Sedvtatur ſolitis in hoc crimine ;vt torméto funis; cedentibus; tunc , ex multarum Cariarum praxi,
tenuioris & affufione aqux frigidæ in tergum ap poſſet reus dimitti datâ fideiuſſione de ſe repræ
péli,vel etiá additis ad pedes póderib', vel vt ba ſentando ,cùm iterum à iudice accerſetur ; & tunc,
culo inter pedes inſerto nequeat iungere ; vel cor cùni iſta indicia noua ſuperuenerint, reus iterum
méto vigiliæ omnium optimo & cutillimo, quan- B examinatur,hæcdimiſlio tunc nó eft abſoluta,ſed
do non additur fimul membrorum extenfio , hoc (tantibus tantum rebus,prout tunc ſe habebant.vt
optimè nobis deſcripſerunt Flamin.Cartar . & Fa benè poſt Boër. Carauită Clarus quaft.62.6 Dam
b Cartar. rinac.b. & eo potiffimum vtendum quoad mulie haud.fup.Praxis veròilla quam Sprengerus ponit,
lib.4.prar. res, maximè honeftiores,vt ſunt moniáles, & c.hæc DArt. 3 . Mallei 9.14 . ve damnetur non ad corturain
crim.ca... in inferendâ quauis tortura . icerandam , ſed ad eandem alio die continuandam ,
nu.7 . & 8 .
Farin . fup. Quoad iterationem quæſtionis , ſeruandum & hoc poffe fieri non ortis nouis iudiciis; mihi
oum.71. & primò, ne vmquam etiam vrgentiſſimis indiciis callidior, quàm verior ; & crudelior , quàm aquior
Marl. in l. luperuenientibus , reus torqucatur vitrà rertiam videtur . Nec enim decet huiufmodi verborum
1. D. de
vicem , etiamli varius ſit in confeſſione: quod'li captiunculis fæuitiam intendere , quid prodeſt
quation .
FF ſemper conſtanter negauerit , non poffet vltra vocare continuationem , quæ reuerâ eſt ireratio ?
c fic incel duas vices torqueri c, licet contrarium feruetur in quàm durum etiam eſt, per continuatos dies quæ
lige Simã. praxi.ſecundò, non eſt reperenda eodem die quæ ſtioncm exercere ? abſint à piis iudicibus huiuſce
& quos itio ,fed vnus faltem dies inter ſingulas eſt interii modi commenta. Quod dixi , ſecundâ vel tertiâ
alleg.prax. ciendus ,vt terror ille & dolor refideat d , tertiò, cvicé iterari tormenta poſſe ; id procedit , quando
cap.52.nu.
42 numquam eſt iteranda ; nifi ſuperueniant indicia reus dumtaxat cauſatur dolore quæftionis , ſe vi.
ctum fuiflet : ſed ſi contenderet erroncain fuille
d Maior in noua, & diuerſi generis, & prioribus euidentiora :.
4.1.1s.qu. & nifi reus fit adcò fortis ac robuſtus, vt ani confeffionem , & le paratum probare ſyum erro.
11i & Si
mo & corpore in priore torturâ perdurauerit: rem , & adfint aliqua indicia pro reuocatione fa
manc. fup.
num.39 . item nifi priores torturæ nimis fenes & inlufti cientia,tune non poſſec iterum fubiici quæſtioni,
cientes fuerint ; quod diiudicare pender à iudicis ſed deberet ei fpacium tribui probandi erroris, &
arbitrio ,quartò, li reus in tormentis confeſſus, ſe interea latiùs haberi , & admitti ad eum aduocati
quenti die non vulc ad bancum ( quod aiunt )con ac procuratores, vt pofſic cum iis conferre g. Hæc g Bolſius
feffionem ſuam ratificare extra torturam , dicát de reo non conuicto . tit.de ort.
que ſe dolore tormentorum falla fuiffe confeffum , Cæterùm fi reus fit conuictus , conſultiùs eſt 10.19.Fol.
ler . & Frá .
indici non ſubiicere eum quæſtioni, quia tortura
poterit abſque nouis indiciis denouo fubdi quz Perſonalis
ſtioni,vt perſeueret. Si cunc reus in ſecundâ quæ ſolet indicia præcedentia purgare , immò & ple- apud Fari
ftione pergit negare,primam confeffionem expur nas probationes; & ideò reus etiam conuictus in nac.n.102.
'gat, & eſt dimittendus,nec poterit rertiò torque torturâ , & poſt eam conſtanter perliftens, foret
Sic Si- rie : nili tamen prima tortura fuiſſet inſufficiens D liberandus , vtex communi Dd. ſententiâ docet
manc.ſup. & indicia valdè vrgerent , tunc ad tertiam poſſet Farinac. b Et licet multi grauifſimi iuris interpp. h 9.4.nu.
n . 43.& in deuenirif. Quod fi in tertiâ adhuc negat , omnino exiftiment,adhuc huiuſmodi poſſecondeinnarii, 26. & qu.
Luis pract dimittatur : li in tertiâ ficut in primâ iterùm con & fic Pariſienſis Curia , teſte Paponio, aliquoties 10.à nu.2.
Milleus ,
Clar.Dam ficetur , & poſt torturam ratificet quæſtionem om iudicarit ; contrarium camen ,quod dixi, commu- angu.108.
haur, & ninò eſt puniendus : fi tertiâ in torturâ iterum nius & verius elle , cum Cartario cenſuit Farinac . Grammar.
Cartar. confitetur, ſed poſt corturam negat ; non poterit ſalrem quoad pænam ordinariam ,vt ca infliginon conf.12.0.
f hæc elt 24. & deci.
més eciam quartò torqueri,ſed eſt abſoluendus, quia cun poffit : extraordinariam non corporalem fatetur
8. n.3.4 . &
Sima. ſup. &a indicia priora purgauit , & vltimum iftud ſo infligi poſſe, quando conuictus tantùm fuit præ- 7. Couarr.
num.46 .& lùm ad quæſtionem non fufficit, eltque tandem ſumptionibus vrgentiſſimis ; quod fi conuictus practi.99 .
Fra.Pegne
in direct. finis aliquis quæſtionibus imponendus . Sic Si fuerit plenis probationibus,tuncpoffe infligi pe- ca. 23.poli
nu.s. Anr.
inquifit. 3 . manc. ſup.num .43.ef aly illi fup.citati.et praterea Enam corporalem extraord,etiam criremium . Sunt Gomeſ . d .
tamen aliquicaſus , quibus tortura reum conui . ca.13.pofi
p.com.39. Boff.Blenc. Carer . Farinac.eos fequensfup.num.99.
Go 105.vide Marfil.in reperilione lirepeti, D.de qua &um non eriperet punitioni ordinariæ . 1. fi non nu.20.Re
fion. Et quod tunc fimpliciter ego abſolute fue dimit decur ſuper delicto,de quo quis fuit confeflus,vel mio.Folle.
& alij .
rendus liber nolunt Eyeneri, in 3. part.director. Pe conuictus; ſed ad notitiam aliorum delictoruin , 2.
gnad. comm . 31. Anton . Gomez d .cap. 13.num.28. quando datur tantùm pro habendâ vlteriore ve
foluens argumenta contraria. Damhaud.in prax.crim. ritare qualitatum aggrauantium . 3. quando irro
cap. 40. aly apud Birsfeld. l.7.de malef.C.q.1.con. gatur ad habendos complices,fautores,receptato
cluf.16. Eftque non illepidum quod narrat Marſil. res , & alios participes. 4. fi iudex decernit cam
habuiſſe ſe Mediolani quendam infignem nebu cú proteſtationc, id le facere fine præiudicio pro
lonem ; qui in torturâ fatebatur, & in auditorio ! batorum ; & reuerâ hæc proteſtatio non appareat
port torturam cuncta iterum negabat.tandem ro contraria facto ; vt appareret, fi reus interrogare.
gatus quare fic faceret, tenidens reſpondir; quia tur fuper principali delicto , etiatn oretenùs &
meliùs iudico millies torqueri in brachiis , quàm 'non ſcribente notario. Sed vtrum iudex poffi
reum

SITION
388 DISQVI
re im reftibus plenè conuictum torquere: Nau.in , A ( poſitionem corporis alteriuscontingere puto:fre
Min.cap. 18. num.sg.refponder iudicem qui hoc
facit ad impediendam reiappellationem , peccare
Morral . niâ confter calumniolam ac friuolam fo
re appellationem . In illis locis vbi necellaria eft
rei confeſſio, non habet locum Nauarr. ſentencia:
vbi non eſt néceſſaria , procedit quoad tormenta
ad hoc inſtitura ,vt delictum illud , de quo conui
& tus eft , fateatur ; non quoad complices nomi
nandos,aut circumſtancias delictum aggrauantes,
de quibus non eft plenè conuictus.
Quoad perſonas torquendas crimen iſtudeſt
exceptum ,ideò priuilegio ſuo omnes fpoliantur:
diuerſimodè tamen . Nam qui ſunt priuilegiati
ratione dignitatis vel ordinis; illi planè (polian
tur,etiam clerici & monachi etiam non infamati;
mitiùs tamen funt torquendi iſti, quàm alij vido
d . tit.52 . cet Simancas .. Quoad cosqui ſunt excepti ratio.
mum. 23. nc ætatis; puto fi fint minores annis XIlIl.tantùm
eſſe terrendos, etiam terrorc reali ; vt nudando,li
gando , & adeculeum adducendo , non tamen im
ponendo. Siminores tantùm viginti quinque an
nis ingreli ſaliem decimum quartum torquendi,
ſed mitiùs, quàm maiores : Ienes verò, pro cuiúl
eſt com que viribus minùs tamen acriter , quàm viri b .
unior,vt idé decæteris priuilegiatis ratione debilitatis,qui
ec. Portio torqueri poterút moderatiùs, dúmodo abfit mor
on.99.Si. tis omne periculú : excipiendæ ſemper pragnátes,
anc.fup. fauore partûs , doncc pepererint, & periculú illud
11.2.2 : cuaſerint:quoad aliàsmulieres,nihil peculiarc eft, c Silentium etiam lolet Diabolus indu ere occu
rin.c ;! nilig honeſtatis,quá in viris,adhuc maior habéda
ratio ,maximè fi virgines, aur ſanctimoniales hnt .
Quoad tertium dubium ,ſciendum multosma
GG leficos contumacillimè tormenta perferre, muni .
ros ( vt ipfi vocant ) reinedio fiue, maleficio Tacs terrogationélque non exaudiant rei ; quorum om
turnitalis :quod maleficium c tradunt componi ex
Spreng. corde , vel aliis membris infanculi con baptizati,
al.malef. violenter necati , & in puluerem redađi, quibus
1:37:1
CIS 4 cineribus corpori inſpeilis, vel occultatis ,filen
. & ex
tij hanc vim conſequantur. Certum elt in cor
alij ,
mentis multos hoc lilentium retinere , vt d ſcri
Eymeri. ptores plerique teftantur, & quotidiana narrat ex
art 3.Di- perientia. Fit autem hoc artificio Diaboli inultis
c .inquimodis,quorum quoſdamn obſeruate Binfeld . Ete
ena conim multiplex eſt caula huius Glentij , vel enim
zent. 39. tacent quia dolorem non leotiunr, vel quia loqui
Eril.de to non pollunt;etiá fi ſenciant;vel quia nec fentiunt,
ar. qu.4. nec loqui pofluni ; vt quádo profundo lomno op
om . 12 .
Damboud primuntur, ( tomnum hunc concliat dæmon caur
< alij . lis merè naturalibus , vt medicamentis Toporite is
in d . 1.7 . & fimilibus ) vel lanè, quia licer ſentiant & lo
4. con
lur.is , qui poſſint , robuſti tamen atque fortes omnia
tolerant, & obftinato aniino cruciatum interro
gationélque omnes contemnunt . Ve non fen
riant, roler dæmon efficere per quædam natura
lem viin obftupefaciendi lentus habentia;quibus
fir, ve vel dolorem non ſentiant, vel lenior & to
lerabilior dolor videatur , de qua re actum ſupe
rius, libr. 2. quaft. 21. Aliquando pondera appenla
ipfe leuat ; & corpus iplum ſubleuat , funes quo
que quibus ligati & excenli laxat , aliquando ve
rò ea quæ corpori infligi, vel infundi videntur;
ipſe aliò avertit , aut vim corum priuſquam cor
pus contingant tollit , aut aliquid medium den
ſum & folidum ; quod limul facit ne abſtanri
bus fit confpicuum ; interponit . Aliquando de
nique corpus ipſuin malefici ex eculeo tollit , &
aliud fubftituit'; quæ cuncta cùm Deus permit
cit ,illi facillima ſunr , rariùs tamen hanc luper
VM
RVM
· MAGICA
quentiùs auerlionem illam fiuc depullionem ,
item interpofitionem ( quàm dixi. )Eivel vehe
menter fallor , vel planè d factum id Lycanthro
po illo Vveſtphalico annis luperioribus , de quo,
ve,ex ore , Serenil .Electoris Ernesti, Bauaria Ducis,
Carolus Billheus Vir Clar.mihi narrauit , ita fe
rebantur : homines vicies ( en , sudicum clemens
arbitrium , quo fe porrigai in illes partibus Aquilo
naribus ) fæuæ quxſtioni fubdium , nihil fallum ,
ſed renidenti ridentique fimulem cuncta luppli
cia pertuliſſe , tandem carnificem rco poculun
quoddam medicarum præpara fle ; & iplum qui
dem purum purum vinum propinaſſe,bibilleque ,
rco verò exhibuille porionem illam alceram , lic
B impoluifle, ccce tibi confeftim reum omnia fua
facinora narrantem ; & inter cætera , luſtrorum
1
aliquot Lycanthropiam , & quæ tum plurima per .
petrarat . quærentibus , vnde bæc tam fubura mu
tatio ? reſpondir, pactum lecum dæmone , eúm.
que fibi pollicitem , hanc indolentiam cum taci
turnitate in tormentis , & omnia fupplicia , quæ
carnifex ipfi infigeret , in fe illum lulcepturum .
( hoc fcilicet , vt dixi , aduerfionis , in :erpoſit onis
modo, ftultus enim fit, qui existomet ipſum antopro
fopos demonem porqueri potuifle ) mox verò vt illud
( neſcio quid ) bibiſler , dæmonem abſcellille
vel inuitum , vel pacti contemptorem , ideò le
nolle ampliùs torqueri , malle ſpontè prohteri.
patione corporeâ malefici, præclulis illi interiùs
faucibus & ore , câ moderatione , vt non præfo
cetur , loqui tamen non queat ; interdum etiam
organo auditûs fic obſtructo, vt iudicis voces in
nium exempla fuggerit Nico !. Remigius f. Ali flib.3.Dç.
quando dumtaxat propè adliftit & dchortatur à mopolar.
confeſſione , adhortatúrque, vi breuia hæc tor- cap.8.& 9.
menta , ſpe vitæ præfentis longioris , & æternæ
cum illo beatitatis, fortiter.ferant; demum ad
dit minas & intentat fæuiora , li quid promant.
Denique ſolet illis membranulas & alia inſtru
menta magica , variis notata characteribus , fup
D peditare , quibus in locis corporis fecretiſſimis
abditis , ex pacto ſenſum adimit doloris . Non
numquam etiam per aliàsmaleficas( vt ait Spren
.
ger.fupra quaft.15 .) maleficiantur quantumcum
que remotas. Prout malefica quadam in 1špruch ſe
sactare folebat , quod vbi ad minùs filam ex vesti
mentis alicuius detenti haberet , tantum efficere poſſet,
quod quantumcumque formentaretur, criam uſque ad
mortem ,nihil fateri poſjet .] Sed hoc totum ex pacto
Diabolus faciebar.
Vt his iudices obuient, quid non moliuntur?
multa ritè , multa perperam . Sunt qui propha
nam frigidam ori infundant, id li in ipsâ quæſtio
ne fiat , quia cruciatum adfert, & periculoſam
conuulfionem , pars tormenti cenſendum ; fi poft
E quæſtionem , adhuc æſtuante corpore , idem ar
bitror? fi diu poft ,quid operari queat,nifi ex pa &o
& maleficè, non intelligo ;minùs fi antè quæſtio
nem ,vt plerique ſolent: cauendum ergo. Quibe
nedictam aquam infundüt, liue ante quæſtionem ,
fiue in quæftione, & fic directèad veritatem pro
mendam putant cas adigi, vereor ne ſuperſtitioſi,
fio indirectè, quòd obleſſas credant , vel dæmo
nem propè adliftere, & ideò piacularem hanc vni .
dam propinant,vel inſpergunt;non aufim dánare.
Probem magis. Catholicis cnim conſtat, fugando
dæinoni
 LIBRI
d
æmoniefficacem hanclympham . quare fortalsis
etiam fuadendum ,ve citra ſuperſtitionem circum
circa equuleum aſpergat ur locus. & fit in loco que
ſtionis vſui futura aqua benedicta. Examineinus
nunc quædam hac in re à Sprengero & lociis tra
a p.3.Mal . dita a. Primim ſuadent reum diligenter induci
lei 9.14. verbis & rationibus , fpe dubia addită , quod fortè
non damnabitur ad mortem ficonfireatur ,vt ve
ritatem non celet , & Deo der gloriam . hæc di
ligentia laudabilis eſt. Nam mediato frequens
vt aiunt ) & carceris calamitas , & multiplicata
informatio proborum virorum , folent difpone
re' ad veritarem eruendain . Et à nobis addunt)
expertum eft , quod per huiuſmodi informatio- B
maleficæ taliter confortatæ fuerunt , vt in
lignum reſiſtentiæ in terram fpuentes , quafi in
faciein Diaboli, dicerent ; faciam quod iuſtum erit,
& conſequenter crimina fua facebantur.] Secundo
ve dum miniſtri ſe parant ad torquendum , alii in
terea exfpolient reum ; ( fifit mulier, exfpolianda
à mulieribus alijs , an equam ad carcerem du
ca ur ) ne quid in veſtimentis ( ve iam dixi ) lateat
maleficii. Tertio debent capilli capitis & barbæ a
bradi , immò & per totum corpusetiam in parti
bus fecretioribus : ſi feminæ fint à fæminis , l vir
à viris : & fic cauebirur inhoneftas & inuercun
dia , propter quam Inquilicores Germanici Sprenc perftitionibus Præterea cur nequeat Diabolus
gerus & locii non auli fueruột hoc vti remedio , lachrymas li velir elicere , quas muliebre ingenium
ve ipliinet profitentur , addentes alibi hoc in vfu
b d.p.3.9. efle'b. Tanien ( inquinnt ) in aliis regnis inquiſi
IS .
tores talem per totum corpus abraſuram fieri ma
dant. Vnde Cumanus inquiſitor nobis infinu.ku !!:
quod anno elapfo , ( qui fuit1.185.) 41. maleficas inci
nerari mandaiſe ommbus per totum corpus abraſis. Er
hoc in diſtričiu o comitaru Burbia , in confinibus Ar
chiducis Antrie versus Mediolanum . ) Et hoc re
medium multum prodeffe , inter alios duobus c
xcmplis le & tu digniſſimis, ſed,propter prolixitatem ;
Innoc à me omittendis: quorum ipfe teſtis occulatus
c.prax.cri. & iudex fuit , confirmat Iud . Damhauderius c . In
C.37.n.21 . hac confione illud moneo obſeruandum , li fiat!
duntaxati, ne maleficium latcat foraminibus cor- D
poris inſertum , vel crinibus in perſum , ritè id fie
ti: eademque de caufa putarem , ne qua vnctio
ſubeller , etiam totum corpus aqua calida priùs di
ligenter abluendom : fed fi tonſio fieret ex opinio - 1
ne , quòd per eam robur corporis & animiforti A
Y
tudo pereat, exemplo Samſonis, in quo totum id
diuina virtute contingebat ) & criam documento
d Philoft.l. Apollonii T yanæi: d putarim ſeriò hoc elle Magi
7. & 8.Nic. cum & ſuperſtitioſuni.
Rein'g.l.3 Addunt & quartam cautelam , li inveſtigare( in
c.91 guiunt e, addo verba ne quid viris magnis videar af
c Mall .
Malcf.d.q. fingere ) affectat,an maleficio taciturnitatis ſit inuo.
3.4.15 . Juta , an lachrymare coram eo queat ſtando, aut
tormentis exponendo. Hoc enim ipfum pro certif - E ſulem vſum denunciatione. Scd qui-narrat Spren
fimo figno, exfide dignorum antiquâ relatione,uc pro,
pria experienta docente , adeo compertum eft , quod
stb.imji ad lachrymandum coniurationibus hortetur.
compellatur , fi malefica exfiftit , hoc ipfum fcilicet
chrymas emiliere , non poteſt : dabit quidem flebiles vo
ces, Bec/patio genas oculos linire , ac fi fleret, at
12.11bit : fuper quo à circumſtantibus cautè aduer
rendien erit . 11dus autem coniurandi ad lachrymas
7868., lt innoxia fuerit , cohibere lachrymas fal
fasstalis velconjimilisin ſententia practicari à indice
10.ej?jcu presbyrero , manum fuper caput delari ,feu
delicte ponen do : Coniuro te per amariſſimas lachry.
museio Saluatore Domino ,cc. ] Quis mire
V. SEC . IX .
389
Aftur tub ca tempora harcles inualuitle , quando
huiufmodi
: quæ nec Scripturæ lacre , nec Conci
lorum , ncc Decretorum Pontificiorum , nec Pa
trum , nec Eccleliæ conluetudine introducte funt
formulæ, ad fuperftitioſas obſeruationes accede
bant ? lam antè docui indiciumn iſtud lachryma
rum prorsùs clle fallax , & annumeranda hud
dubié hæc experientia , fuperftitiofis aliis explo
rationibus, quasmox refellam . Formula ipfa nihil
continet impit , fed formulas huiuſmodi iudicibus
præfcribere merè arbitrarias , & fallaci duntaxat
innixas experientiæ :non ſaris pium , néque reli
giolum , elt , & lapit tentationem Dei . Nec ratio
etiam quam addunt eſt bona : ſcilicet hoc cou
tiogere , quia gratia lachrymarum in panitenti
bus donum eſt Spiritus fancti : & Diabolo di
plicet , ideò illam conatur impedirc . Age enim , fi
oratio illa efficax ad hoc donum à Spiritu ſancto
impænitenri & nolenci maleficx impetrardim ,
ad lubicuni interrogantis latrunculatoris : ( quod
quis credat ? ) Tane Diabolus non magis poteris
has lachrymas impedire , quàm cordis pæniten
tiam ; ſi non eft ad hoc cfficax , cur id Diabolo
difpliccat : cui fiétæ lachrymæ non poffunt non
placete ? cur ergo per huiuſmodi commenta ; ab
Ecclelia non approbata, via ftruitur fimilibus fu
cum luber elicit , & ; luperſtitia Flentiuni Picardi ,
tarum ?
Quintam Inſuper adunt iidem ſcriptores , Tonjes
cipuus capitis,cii calice aut ſcip'o aque benedi iegut
Tilum cer & benedicta inimittendo , & vocatione San
ctilſime Trinitatis,ieiuno ſtomucho trinies in potu mini
trandooper Deigratiam
per Dei gratiam a plerifi, iacuurniiatis male
icium abjlulimus.] Cerera tranlire poſſunt, cauédú
nevis ponatur in numero illo ternario ,aut in ieiuno
ftomacho ,vtruma; enim impertinés eſt ad etfectú .
Sextam ponunt de collendo hoc maleficio per a HH
lias maleficas : fed hoc meritò improbant , & de
hoc poftea ageturcopiosè libro fequenti...2.9.2.
Obucitur factum Præſulis Ratiſponenſis: Quod
dum quidam hæretici proprià confeſsione conui
Cti, vt impænitentes & defenſores perfidiæ mor
ti fuiflent adiudicari , accidit vt in rogo illæſi per
fifterent : proiiciuntur ergo in profluentem : fed
nec aquis demerguntur: Nutare multi , & fidem
illorum ſulpicere. Sollicitus de gregis ſalute bo.
nus paſtor, triduanum indicit ieiunium , & pre
ces Dco fundendas. nondum expleto triduo , ve
nit quidam , & denunciat hofce lub vno brachio
rumhabere maleficium infertum inter carnem &
cutem inuento & amoto , confeftim illos vindex
famma concremauir . Hunc ergo inquiunt de
nunciatorem fuifle Necromanticum , & eius præ
gerus , dubius fuit an Necromanticus fuerit,ncc.
ne. potuit enim Deus bono illi prælali id aliter re
uelare, in cauta tam graui & populo neceſſariâ.
la Deinde nos non omnium hic facta defendenda , led
cauſarú ac geſtorú pondera libranda ſuſcepimus.
Septimam ergo hinc eliciunt , deuotas ad Deum
orationes iunctas ieiunijs & bonis operibus ; im
mò & populo indici poterunt preces publicæ ad
inuocandum diuinum auxilium in generali , &
vt contra dæmonum quaſcunqoe infeſtationes cx
litum auxilia implorentur. luxta illud boni Re- f 2.Paral.
gis Iofaphat f : Deus nofter ergo non indicabiscos: 20.7.12.
In nobis quidem non eft tanta fortitudo , vt polimus
Рp HIC
>
 390 DISQVISITIONVM
huicmultitudinirefiftere, quæ irruisſuper nos. Sed cum
ignoremus quid agere debeamus, hoc folum habemus re
ſidui,utoculos noſtros dirigamus ad te .]
Spreng:
P : 3.9.16 Octauo loco addunt quædam a ,mihi quidé non
t.Greg. parùm ſuſpecta , nempe :quoad diem , vt infra mil
01.13. de Jarum ſollemnia 6 Sacratioribusdiebus, maxime ſexiis
2.04.30. Ferijs quouſque fit compulſuspro exſpectatione Saluato
ris noſtri ,malefica interrogentur. item fi fal aut aliares
benediétæ cum feptem verbis qua Chriftus protulit in
cruce , inſcedula conſcriptis,fimul colligatis, collo male
fici alligentur:longitudo Chriſti benedicta fuper nudum
corpus á extra circumcingantur..] Ego( quicquid il
li dicant de experientiâ ) illi experientiæ non fido.
Reliquias Sanctorum appendi collo,aut quaſuis res
Eccleſiaſtico ritu benedictas,cereas effigies AGNI
DEI( vtvocant ) ſalem benedi&tum ,& c.probo,
dum deſit irreuerentiæ periculum . & fcio quoad B
agnum Dei hoc multis feliciter cecidiffe. de ver
bis certis fcripturæ , quid ſentiam iam dixi libro i .
quaft.de periaptis. De longitudinis Chriſti Domini
menſura, quid illa operari idonea , nouit Deus : fa
nè cùm benedici illam prius volunt, indicant. hoc
benedictioni Eccleſiæ tribuendum , in ipfa etiam
circumdatione , aliquid vereor ne fit mendofi.
Dierum illa obſeruatio fufpecta quoque non im
meritò . Sed & iura feftis diebus abftinere iudi
cialibus iubent , niſi quando periculum eſſer in
mora , vt patet ex libr. Prouinciarum C. de ferijs ,
idcò quod iure receptum , vt in atrocioribus cri
minibus quouis fefto , etiatn in Paſchalibus, liceat
torquere , ſed ad Dei honorem ( vt addunt DD .)
id ego certè ad cafum periculi lubenter reſtrin
xerim . In genere tamen loquuntur ( exl. nemoC.
de Epiſc. audien.Bald . Spec. & alij quos ſequuntur
Clarus S.fin.q.64.1.34.6 Binsfeld. in l.7 . C.dema
lef.q.1.concluf.18.) Sed cùm idem Clarus fateatur ti
mentes Deum iudices his diebus nunquam aliqué
prena ſanguinis afficere (vide illum q.97.v.6.)idq; in
Dei honorem ;non video cur,ceſſante illo periculo,
non fit idem dicendum de torturâ .
Nono adiiciant in ipſa quæſtione, legenda dicta
teftium , fubmiflis nominibus , dicendo : Ecce con
uicta es perreſtes, ác.Hoc non fatis intelligo. Nam
li velit duntaxat nomina teſtium taceri , parùm ad
rem . hoc enim etiam extra quæftionem feruan
dum , de quo fupcriùs. ſi fummiſſa voce no
minari, ita ne reus exaudiat nomina , exaudiens ta
men reliqua : ſanè hoc ſuperſtitioſum eſt.
Decimo monent interrogandum reum , an ve
lit ſubire indicium ferri candentis , & fi annuat,
cognoſci verum eſſe maleficum : profectò id fal
lax eſt inprimis: deinde iniquum proponere reo,
quod ei facere,vel iudici non liceat permittere.
Vndecimo monent eos qui nihil in tormentis con
felli , de carere penoſo , ad benè munitam ,fed minies in
comodă mafionem trasferendos :nullo tamen modo rela
xandos fub iuratoria vel fideiufforia cautione : quia. E unet ad dolum malum , quia eſt contra legem , Delict.c.
fic runquam veritas ab ita relaxatis habetur ,fed fem
Iper deteriores efficiuntur. ] In primis poreſt cafus
occurrere in quo fic fint relaxandi ad meliorem
cuſtodiam : iudici camen tum vehementer cauen
dum , ne aliis ſint noxæ fuo exemplo , vel verbis.
Deinde poteſt etiam contingere , vt locus fit cau
tioni fidciufforiæ , vr ſuperius dictum . Nec fatis
cert a illa affirmatio ,nunquam meliores effici.Non
cft abbregiata manus Domini, & præcedens vexa
tio dare poruit intellectum .
Alia,quæ Sprengerus addit , mox commemora
bimus loco ſuo. Nunc ponams XII. quiddame x b
1
MAGICARVM
A Francofurtélil. C. quod addo ,ve vitetur,quia me
rè superſtitioſum . Quidam ( ait )ne dolores ſentiác b 1.3.de la .
miisc. ro.
ſolent hoc verſus pronunciare:
190.39.
Imparibus meritis tria pendentcorporaramis:
Diſmas & Geftas,& c.]
Quis non hæc rideat ! ſcilicet iam vis etiam in He
xametri pedibus: ſubiungit & quædam ex Plal
mis. Et homo religioſus non auder hæc pronut- cde açit.
9.4 . 8. 14.
ciare fuperſtitioſa , vtfacit meritò fequentia Gril-
d 1.4.dæ
landic ,nempe ad eruendam veritatem iudici pro
monom.c ,
nuncianda elle verba Prophetæ : Dominus labia 1.
mea aperiat, a os meum annunciabit veritatem.Non- eD.Aug.I.
ne hic ipfa Pſalmi verba detorquentur ? cur er- cot.médac,
go vim arceſsit à verbis Prophetæ ? item , quis Hiero. &
illa pronunciabit ? Iudex ? qui hoc ad reum ? ccus? & in Pl. s.
primùm quid fi nolit:deinde certè inuitus pronun- Ambros.
inc.cavete
ciabit ,nec impetrabit.Sed nugas mitto .
12.9.5 .
Greg.
SECTIO X. Igdor. In
nocént. &
aliis apud
De alijs mediis veritatem perſcrutandi. L
Gratian.d .
922.D.
Aioris momenti quæſtio eſt , liceárac iudici
The...,
ritatem elicere ? v.g. fi fingat eum ab aliis eriam hoart. i.
Alf.à Calt.
complicibus denunciatum , fi promittat liberatio
1.10. in
nem , quam ei non.cogitat , nec vult impendere, vetb .mé
nee de iure poteſt. Homo præcipitis ingenii & no- dacium &
alii.
cua ac periculofa amantis Io . Bodin. d hæc om fol.3.
1.7
nia iudici permittit. In primis dum affcrit licere
mentiri. hoc hodie hæreticum eſt. fide cnim te- Sap. 4.v. .
u . Ecclel
nendum , mendacium ( quod nomen huiuſmodi 7.1.14
mereatur ) eſſe rem fimpliciter & per le malam, Epheſ, 4 .
ideoque adeò illicitam , vt nec. Pontifex diſpenſa- 25.Apoc.
tione bonam facere poſsit : quæ eſt ſententia non g ſuper d .
D. Auguſtini modo , & Thomæ , ve'ougatur Bo Pr.s. & lib.
dinus : led hodie communis Catholicorum c, qui 22.contra
Fau. c 34
illam ſacris Scripturæ locis optimè confirinant h bene.
f. Fuit in fenten tia Bodini M. Marul us libro 4 ,de hoc docet
Inſtit. bene viuendi capitulo 4. Sed errore animad- ex D.Tho
uerſo , eius interpres Gallicus plane contrariam Caieta.
Nau. Co
Marulo fententiam tribuit :& multas paginas ,quæ var. Bins
non funt Maruli , Marulo inſeruit , dictorum ipſo- feld.p.s.
rum Maruli confutationem pro Maruli dictis con- dub.3 .
tinentes : quam bono exemplo & prudenter ipſe iHadriá.
viderit . Argumenta Bodini ex facris litteris facilè bet demé
foluuntur , & nos in tractatu de Mendacio folui- dac.
mus omnia . K de quo
molta di
Sed nota aliud eſſe dicere aliquid falſum , aliud
xi Com.in
occultare aliquid verum ( ve notat D. Auguſtinus 1. contra
g ) veluti cùm vtimur , non mendacio , ſed æqui- Aus,de
uocatione : priùs illud non licet cuiquam , maxi- reg.iur
. re
ll.i.var.
mè iudici : qui in hac re grauiſsima , & in iudicio
folut. c .2 .
ſcienter mentiens , haud dubiè peccaret mortali- in fi. &
ter h . pofteriùs verò iſtud fæpè licetj. prius per- Plaza li. 1.
diuinam & humanam : poſterius pertinet ad do 7.00.1.in
lum bonum k , quia nec iure diuino , nec huma- md.S.fin.
no repugnat , & dirigitur in bonuin reipub . & iu- 9.55.6.7.
ſtitiæ ex ſecutionem . his poſitis fit prima concluſ.
Poterit iudex vti equiuocatione & verbis fubdolis( ci
tra mendacium ) o ambigue promiſsione liberatio
nis,vt reum inducat ad fatendum veritatem , & au
clorem criminis commiffi deprehendar.Eft communis
opinio Dd . apud Couarru, & Plaxam . Diſſen
rit quidem ab haclul.Clar. m ſed non diſtinxit mé
dacium à fermone çquiuoco: imno apercè loquitur
de eo, qui expreſsè impunitatem promiſit:quæ fanè!
promiſsio
 LIBRI IV .
miſlio ad Bodini calum pertinet , nec mirum citao
Paris de Purco & Dyn . diffuaferint tali promillio
ne vti.Sanè fareor iudicem non poſſe impunitatem
reo promittere , niſi ſit fupremus iudex , qui habet
abſoluendi & liberandi poteftatem , & hoc facere
intendat. Quoad inferiorem iudicem maximè hæc
quæſtio procedit , & quoad dolum bonun) , non
quoad dolum malum liue cum mendacio coniun
& tum , qui nec lupremo iudici permiſſus. Objici
tur à quibuſdam ,promiſsio eft iuris naturalis & eo
iure obligat ? quare & hofti & reo ſeruanda. Rcl
(pondeo ,quando dere poſsibilieft:iſta autem eſt, de & proinde via licita cognouiller: putarem non ci
re quæ iure iudici impoſsibilis : ideò nihil refert, opus noua ratificatione , ſalrem in foro exterio
quod iudex habuerit animum liberandi reuin : Bre: immò nec in interiore. licuit enim iudici bon
verò non habuit animum , peccauit etiam per men dolo , malum obftinati filentii animum rei decipe
dacium , verba menti contraria proferés. 2. Refp .
ifta locum non habere in noftrâ concluſione ; inqua
nec iudex intendit liberare , nec verba id necellario
fignificabant , imputet fibi reus. quod non fubti
lius ſenlum verborum ambiguorum diſcufferit.E
xempla aliqua huius æquiuocationis occurrúc pal
Gim in praxi. Acutum fuit dictum iudicis Leodicn .
& licitum , quifagæ pertinaciter cuncta neganti,
dixit : fi veritatem luculenter profiteretur,feillide
publico vel luo , quoad viueret ipla, quotidie cibum
& porum neceſſarium prabiturum , & curaturun
eidomum nouam exſtrui. domum intelligens lignea c
fafcium ſtraminúmque, in qua erat comburenda.
ad.9.15. Alia ſuggerit Sprengerus a , veluti fi honeſtius ha
beatur reus ſolito , & finantur ad cum intrare viri
honeſti , & non ſuſpecti , qui frequenter colloquá
cur de variis rebus etiam impertinentibus : & tan
dem fidenter fuadeant , vt fateatur veritatçın , pro
mittendo iudicem facturum libi gratiam ,, & ſe
elſe velle mediatores : U poſtea fübiniret iudex &
promittat facere gruiam ,fubintelligëdo fibi vel reipub.
fit , eſt gratioſum .]
in cuius conferuationem totum quod
Poſlet etiam iudex dicere ſe illi optimè coiifultu
rum , & confeſsionem ei vtiliſſsimam futuram , e
tiam ad vitam fibi comparandam . hoc enim verill.
de vita æterna , qua vera vita eft. idem Spren
bd.q. 14. gerus b paulò antè tradiderat fententias tres alias D
huc pertinentes . Scilicet poſſe illi ſecuritatem vi
tæ promitti, quando iudex intenderet eam vele .
xilio punire , velcarcere perpetuo , hæc fententia
ſatis æqua eft . Alios ( ait ) velle , fic ad tempus
tum in carceribus aſſeruandam , ſed poſtea inci
nerandam poft aliquod temporis fpacium : hanc re
fellere debuit , quia reuerâ mendacium continet
promiſſio huiuſmodi . Terciam ponit dicentium ,
poffe iudicem fecurè vitam promittere , & poftea
le à ſententiâ referendâ exonerare, & in ſuum lo
cum alium ſubſtituere :neque hanc reiicit , ſed eſt
omnino fimilis fecundæ & adhuc peior , coniun
cta cum mendacio : ideò penitùs cauenda. fortaſ
lcd.c.is. lis tutius eſt; quod alibipofuit c , ncmpe vt perenti
gratiam reo , reſpondeat iudex; fateatur veritatem
confidenter , clementiæ ſe rationem maximam ha
biturum , ampliùs fe facturum quam ipfe petat , &
ſimilia verba generalia.
2.concluſio.fi iudex dolo malo huiuſmodipermen
ducitem confeffionem extorferit : non poteſt ex fola hac
confeſſione reum damnare: nifi reus poſtea comperta
fraude , de nouo id fateatur sfonte : vel alia fatis pra
gnatia indicia & argumenta accedant : vel faltem
rande cognita non reiračtet , quod inductus doloma
is dixerut. ) hæc eft verior ſententia Imolæ, De
d d.c.2 .
cii, & aliorum ; quos ſequitur Couar.dbene addens,
juádo nec retractie nec expreſsè ratificatcófeſsio- 1. dimidiet confeſsionem ,fed infet quoadutoine de
SEC . X. 391
od nem , nec alia fatis prægnantia acceduint indicia
mitiùs & extraordinaria pænâ affici debere. ſi ac
cedant illa indicia , pofie plecti ordinaria. Siobii
cias promiſsionem hanc contra remp. eflc factam
& idtò non prodelle debere reo ad pa'nadimi
putionem . Refpondet Couarr , tunc indiccin 101
debere ſeruare promillionen , quando via or
dinaria & recto planè tramite cognonic delictun
non , quando dolosè illud & via illicita expiicata
fuit.
Dixi in concluſione dolo malo , quia fi dulo bors
re : & libiiſte imputet fimplicitatem fuam . Nic
arbitror Clarum , fi in terminis de dolo bono in
terrogatus fuiſſet , diflenſurum , vt fatis indicat
fupra numero 8. nec etiam Menoch . de arbit, City
364 .
z. conclu . Sitamen iudex putans id fibi licere ;
dolo mitio criminis confeſſionem i reo elicuerit, Ċ fraut
de cognita réus nec ratificat,ncc retraétat:ideigile juder
eum ordinariam ad pænam cödemnet ;non auderem 111
dicem demortalipeccato accufare. ] brc concl.intelli
genda de peccato , non quod incurrit mentiendo;
de quo vix potuit habere probabilem ignorantiam :
fed de peccato , quod incurrit , rem ex talilcon
fefsione condemnando. de hoc enim peccato val
dè probabilis ei fuppetit excufatio . cùm id eilicerc,
immò & eum debere multorum locorum praxis , & c Arch :
plurimorum DD . confirmet fententia c , adcò vt in c. ve
communiorem cenſuerit Alciat . & coinmuné lal- 22.9.2
tem fareantur Plaza & Clar , f Cini in
perler
Addidi, ne ret a tat: quia fi reus expreſsè retra . C. deh
ctarer , nec alia contra iplum argumenta concurre -l qui ad
rent , tunc certè non auderem iudicem à mortali cler.co
culpa' liberum aſſerere. Nam illa communis Fe- Felin.it
adferre
lini & aliorum ( vt rectè Couar. quem lequitur prælun
Menoc . g ) intelligenda, quando reuscognita frau- & Cot
de exprefsè confirmat luam confeflionem , vel fal- in Mer
tem tacitè ,non retractando.nam runc illam ratifi- rab.
К.
calle cenſendus: & hæc dilinctio fuir de menie Pa
falcia
ridis de Put.c.de zort.v.fequitur qu « ftio ejuotid . I.natur:
Inquilitores Germaniæ docent adbuc quaſdam de vere
alias cautelas non improbandas : vt iudex diligen- figu.pl
1.1. del
ter conſideret complicu m dicta ad reum pertinen
tia , & hæc reo proponat , & diligenter ſingula fupra
inueftiget. ſi qua etiam inſtrumenta , vt vnguen- g Cou
ta , pixides , buffones , præſegmina cadauerum , & & .c.2.1
noch .
fimilia in domo cius reperta fuiſlene , ci offerat,
arbitr .
& quærat quid his egerit , cur ea feruarit & c . 2 .
367 .
ve complices , fi quos , haber , qui contra reum hd. q.
depoluerunt , ad reum intromittat , & permittat
eos himal mutuò de facinoribus fuis conferre , e
E dere ac bibere , & habeat in loco vicino aufcul
tantes & verba accipientes : criam , fi opus, Noia
rium publicum : fideline complices , vtatur ad hoc
perſonis , quas nouit non ingratas reo , fed amicas,
& quali fauentes atq;miferantes : qui quodam te
rò intrent carcerem , & fermones dedita opera
producant in multam noctem , tum quali fortuitò
id accidiffet, querantur ferò nimis efle ad recéden
dum , ideò in carcere pariter reliquum noctis er
xigant , & femper colloquantur : & fint fimiliter
( vt dictum eſt ') in vicino dicta excipientes. Tir
tio quod quandocumque veritatem fateri incipient
nullo modo iudex actum hunc interrumpat, ne
Pp..2 omnibus
 VM
392 DISQVISITION MAGICARVM

omnibus veritatem dixerint,fàltem quoad princi- , A jre tuo te iudicio. & illud lurifconlulu contentiis pro
palia, etiamfi in mcdiam noctem deberet profer iudicare eſt.quia quodammodo lua leoteotia damu a Luc.19.1
re,& prandium cænamúe differre. Nam experien natur a . intellige li confeſsio fit clara, cerca ,verii 1. & 3.D.
tiam docuiſſe per dimidiationes & interruptiones, milis,conftans, & legitima. nam obſcura & dubia de cófeff,
illos frequentiùs ad vomitum redire ; & non -ape in fauorein interpretandaconfitentis b,parum idu- o Farinac.
rire veritatem quam inceperant decegere. Quartò nea eſt ad iudicandum , Verifimilis etiam fic opor- Farinac .
li prædicta deficerent omnia , tunc li fieri pollet, tet, quia inuerifimilis nunquam fufficit ad condem 943.0.21.
deducendos ad aliquod caſtrum , & ibi certis die nandum c . Inueriſinilis autem eſt , quæ de re eit a gloff,in.
bus cuſtodiæ mancipandos: tum caſtellanum fin impoſsibili ,aut omninò falla d : quod concedi-Cia.de
cófell.in 6
gere ſe cogitare longum iter , & diu abfuturum : mus Ponzinibio , & Godelmanno ; led contendi
interea vt aliqui familiares ,vel mulieres honeſtä mus eos errare , dum in Lamiarum confeſsionibus de con .
mulieren : viri, Gi vir fit,virum viſitent : promitrant ea dicunt notoriè falia & impoflibilia , quæ vera feat.
c Farin.q.
ei (non , vt ait Sprenge . ) quod velint eain omnino & poisibilia nos elle docuimus ſapra libr. 2. Legi
11.0.97. &
permittere liberè abire:fed citra mendacium verbis tima etiam ſit oportet ; hoc eſt non præſumpra can
9.30.0.16 .
æquiuocis (vcdictú ſupra de iudice in genere, mul tùm ,nec ficta tantùm hétione iuris ( nili ex contul farin . q.
ca & illecebroſa , dummodo ſe informent de certis, macia , quæ liquidifsimam inducit probationem ) 21.nu. 32.
qux ſcire cuprút , experimétis . Et aduertas (inquiút ) B nec contra quam coloratè aliqua obiiciátur f: nec :9.21.nu Farin.d
..
index quod ſepiſſime per talem modum faffa fuerāt ati quando eſt incidenter tantum facta , vel metu tor 3 + . & 9.
mentorum , vel extra iudicium, vel in figura tátum 13.04.16 .
conui té . Et nouiſſime in dioceſi Argentinenfiprope op
pidum Schletſtat o caftrum Konigeheym malefica de iudicii, vel ablente parte , vel in iudicio fummario , h Faria.q .
2.num.25 .
tenta nullis tormentis a queſtionibus deduci poterat ad aut nullo g : eric autem bona in calu Lamiarum & i Farin . q.
fatendum ſua crimina : tandem modo ſupradicto per hæreticorum , etiamli non confter de corporc deli
37.nu.46 .
cti h. Dicetur facta metu tormentorum , non tan . 17.& 103,
Caſtellanum feruato,licet praſens erat in caftro,ipſum
tamen malefica æſtimabat abeffe: tres ad eam familiares tùm fi grauiter tortus fuit ; ſed etiam fi fuerit le cumſeq.
Farinac.
intrabant, & ei liberam relaxationem promiſerunt ,di uiter tortus , leuatus ad corturam , ductus ante ecu k
d.4.37.nu.
modoſuper certa experimenta eos informaret. Et licet leum , fpoliatus , vel fi ſeriæ minæ'de torquendo 110.
prima fronte renueret , & quod dolosè cum ea agerent præcellerint, quoad eos qui timidi funt & tortu- 1 Farin. q.
proponeret: tādē interroganti de quibus informiri velo ræ inaliaeti i . Item vt fic legitima , neceile eft,non . 38.nu.78.
let ,vnus dixit ſüper grandinem excitandam , al: er ſuper ſit extorta , nullis vel non fufficientibus indiciis m Farina.

carnalia faéta . Tandem vbi ſuper grandinem illum præ ced talis ellet nulla & inualida, n'Farina:
: nam ratif
etia mſient ibues
milli s fore t icata k, idem , fi in repe- 47.00.8.
informare volebat , e ſeutella plena aqua apparata ,
malefica ſibi inianxiffet , vt digito paullulitm aquă mo titione quæftionis Gr extorta , quando non licebat • Farin ...
iudici repetere l . idem fi extorta per iudicem 39.00. 84 .
ueret , & ipfa certa verba protuliffet;fubito locú , quem pen p Farina.
explorator nominauerat , fcilicet filuam adiacenie ca dente appellatione à ſententia torturæ m . idem
41.04.95.
ftro tanta tempeftas e grando replenit , ficutdi mulsis fi confellio extorta à reo , contra quem ſola fama q vid. Far.
annis viſum non fuerat.]'hactenus illi.Sed in hoc e vrgebat, etiamfi fæpius ratificetur n . idem fi eina- b.39.a na
xemplo bis peccatum , primò in mendaci promif narit ab eo cui, denegata defenfio , vel copia indi- 32. vfque
fione. Vt enim iudici non licet per fe métiri, lic nec ciorum o . idem fi fit illius , qui qualibet ex cauſa bene Bof
licet alios ad mentienduin inducere . Secundò рес.. de iure torqueri non debebat p . confeſſo autem & lium se
catum fuit , in eo quod nimis longè exploratores conuicto
per legitimam quoque torturam adhuc fellit. & n .
progreſsi. Non enim licuit maleficam etiam para anté condemnationem dandus eft terminas ad ſe 90.că leg.
defendendum . etiam non petenti ex æquiori & re- maxime
n.99.vbi
tam ad peccandum inducere:etfi licebat examinare,
quomodo foleant operari:& fic intellige quod de pceptiore fententia q . Fallunt ilta in co qui ànatura indiftincte
informatione dictuin : nempe de verbali per mo mucus fimül & ſurdus foret : qui non poteft, ex quoad
dum docentis , non de reali per modum facto o Tua confeſsione lignis declaratâ, condemnari:qua omnes
ſtende ntis & exemp lum tis
præben . vides hic iam re fruftrà torqueretur: led damnari dumtaxat po- perſboc onas
tené.
captas poſſc ex condicto cum dæmone quædamı tett ex teſtium depoſitione ac probationes. Deni- dú oftédit.
operari? que quæri poteft, an qui confeſſus factum male- 9 Ant.Go
Solent etiam iudices vti confrontatione.ea duplex ticuin , negat le praua intentione feciffe , fit au mež p.3 .
c.1.00.69.
cft , vna ſpontanca, altera violenta.ſpontaneam vo diendusive plurimùm , quia præſumptio ei contra- Grill.Gal.
co , quando parati funt rei ; alios nondum captos ſo ria elt s, puniendum nihilominùs conftat , etiam fi & alii
cietatis arguere & conuincere : hanc nunquam iu iuramentum offerat de rectâ intentione : interdum quos fc
dex permittat , niſi prætefferint indicia talia , ve tamen poterit iudex iuratum reum admittere ad quitur
propterea citari pofsint: & iam citati , fi non be probandum aliqua veriſimilia , quibus confeſſio Farin
ânum.q.41
.90.
nè diffoluant obiectiones rei conſtanter eos accu cius elidatur. Quod fi res dubia lit , poterit reus c l.licon
ſantis ; queant in carcerem compingi. Nam alio torqueri, ve intentionem ſuam proferat, vt benè cóuicii C.
definiu.cí
qui fieret iniuria his denunciacis. Violentam voco; e poſt Láfranc,& Boſsium , aſſeruit Simanc. prax.ha
ret.tit.29.num.10. fimil.
quando complices in mutuis delationibus inter fe
s cap.i.de
diſſentiunt:tunc debent primò ſeorſim ,poftea for prælumpt.
mulde hoc diſsidio interrogati. quod fi ſubdole SECTIO XII. c.contra
comperiat perſiſtere,nec alia eſt via inueniende ve Chriſtia .
ritatis:folét altera in alterius mutuo conſpectu cor De abiuratione. nos de
bære.in 6 .
queri , de hac praxi vide ludoc . Damhoud . prax. + Bare.in l.
crim.47. inter om
in aliis ſpeciebus hæreſis, etiam in Lamiarú
SECTIO X I. V crimine, abiurationi aliquando
locus eft: quá ness de. re
do iudicium tantum nititur ſuſpicionibus! Sumi- furt.
De confeſſionibus. mus hic abiuratione pro execratione feu anathema MM
Nritè cófellos non aliud iudicis officium ,eſt quá tizatione iureiurando firmarâ.Ec quia ſuſpicio hęc;
LL condemnandi. iuxta illud Chriſti Domini ; Ex o quæ eft leuis quædam præſumpciomali ex leuibus

indiciis
 LIBRI V.
indiciis procedés:oritur ex diuerlis cautis no æquè
vrgentibus, fit vt quædam ſuſpicio fit leuis feu mo
a.c. accu- dica a, quæ etiã poteſt vocari temeraria iuxra Me
fat. in pr.
de hær. pochium b: alia vehemens feu veriſimilis, alia vio
in 6. lenta . Et fic dividendo, leuis oritar ex indiciis ad
b lib.i.de modum legibus, quæ abſolutè dubium relinquunt
præſ.9.7: | iudicis animum , & hæc propriè dicitur ſuspicio.
à nu . 46 .
maximè Vehemens oritur ex indiciis habentibus multum
nu.59. & veriſimilitudinis,adeò vt inclinent aliquantum iu
habes in dicis animum in alteram partem , & fic dubitatio
d. c.accu nem non excludunt totam : hæc fufpicio magis
ſatusg.illo
vero.& ibi propriè vocaturopinio. Violenta denique oritur
Archid . ex indiciis valdè fortibus, & adeò efficacibus, vt
omnem dubitationem ex animo iudicis eliminent
c fic poft
Menoch. & faciant eum planè vni parti aſſentiri c.hæc pro- Bait Enguerran . Anno 1453. Dominica die quæ in
d.locobe- priè vocatur præſumptio, indicium ,fententia, de hac
nè differé reft, c. cum contumacia.c.cum accufatus, dehæret , in
temFarin .
.6.caiquorumdam d.34.Iudicis autem arbitrio per
9. 36. à
num .178. mittitur qualitatem fiue quantitatem ſuſpicionis
moderari : dummodo caueat ne leuis fit corde ,ni
mis facilè credendo.Exempla huiuſinodi luſpicio
dp.3.9.19. num ponit Sprengerus d, vt fi quis deuiet à com
municonſuetudine,viuendi , ſi conuenticulis fe
cretis maximè nocturnis interlit ,aut com ſuſpectis
familiaritates ſecretas habeat, dicit leuem oriri : Si
quis quos nouit maleficos, viſitat , munera offert,
occultat , recipit , defendit, vel aliter actu fa .
uet , tum oriri vehementem : fi quis perpetraue
с
rit eæ quæ pertinent ad ritus maleficorum , pa
ciſcendo , adorando , facrificando , comminan -
do , tangendo , aurdormientibus per viſum appa
rendo , aut cubicula inſenſiliter ingrediendo, & c .
vel fi penès cos inſtrumenta maleficij fint reper
' ta , huiuſmodi violentam præbere fufpicionein,
cc.accuſa Leui ergo fufpicione laborantibus potcit indici e,
tus.in p abiuratio etiam ſpecialis, harcſis, de qua leuiter
fupra. ſuſpecti: & fi talis quilicabiurauit, reincidat, non
fd.c.accu .
punitur vt relapſust. Si verò ex grauibus ſuſpicio
farus vbi
yidetur nibus abiuraflet ( nam & huic abiuratio indicitur
errare An- tunc cenferetur relapſus:in hac debet fieri abiura
charan. vt tio in genere de omni hæreli & in ſpecie de illâ de
tat siman. quâ vehementer ſuſpectus fuit g. & talesfuere ab
C.33.nu.s. iurationes Theodoreti & lbæ in Concilio Chalce - D condemnationis ſententiam iuflus eft Mag. Guil
& rectè i donenfi-act. 8. Si verò detur abiuratio ex ſuſpicio
déSpreng . ne violentâ, tunc facienda abiuratio,vt à verè ma
d. 9.19 . lefico, & tanquam à deprehenſo exigeretur.Debét , dei,voce alta & diſerta oratione luculenter in me
gc.litteris
3. quocir- autem violenter ſuſpečti;quando crimen fatentur
ca.de præ- & parati ſunt abjurare hærefim , & redire ad laná
fumpt. Si- mentem : ad pænitentiam ab Ecclefiafticis iudici
manc. & bus recipi: quod fi nolint debent tradi brachio ſa
Sprenger. culari ve impænitentesh; debent præterea cum ab
hvt exCa iuratione generali omnium hæreſium , & diſerta
nonibus atque clara,errorum de quibus ſuntſuſpecti,cane
adductis
re palinodiam , & contraria aſſerere, & iurare ſe
per eum
Sprég.fu. nunquam ad abiuratos errores redituros , & hæc
prad& ex omnia fcripto libello abiurationis , propriâ fcri
variis co ptione munito , confirmare : quæ cuncta ab Apo-
ciliis Si
ſtolorum temporibus recepta fuêre , vt oſtendit
man ſupra ,
num . 6. & Simancas fupra num . 8.0 10. & hæc abiuratio ho
num. 13. die coram clero & populo fit, nec poteſt priuatim
i Leo ep . adınitti, niſi ex magna cauſa ; . Quid fi quitantú
75. cap.fi vrgetur fufpicione vehemenci ſew yeriſimili , de
quis epi . creitet abiurare ? videtur Simancasſupr.n.13.vel
Scopus r . leeum poſſe tanquam concumacem & impæni
4:17 . c. ad
centem tradi brachio fæculari, ex'c.ad abolendam de
de hæiet. baret. Sed ( vt ait Sprenger. Tupra . ) dictum c. 9 .
in prafenti vero,videtur tantùm loqui , non de fú
ipectis vehementer, ſed de manifeftè deprehenſis,
contra quos conſtat rigidiùs eſſe procedendum .
SEC. XII . 393
À contra nunc igitur Epilcopus proccuit per ex
communicationem , & fi in câ per annum itererit ,
condemnabir ve hæreticum . Porrò quandomal
ficum Eccleſia recepit ad pænitentiam : laicus 10
dex poſlet illum apprehendere,propter damnare
poralia variis illata , & proprerca condigno luppli
cio afficere: nec teneretur Ecclefiafticusiudex im .
" pedire, quia licet eum non pofſit tradere , poteſt
relinquere puniendum . Sic Sprenger. Sed de hoc
plura mox feit.deabſolutione. De abiuratione facie
dâ ab iis qui confeſli & falli, qualis fuit abiuratio
Doctoris Edelini , nihil peculiare occurrit. adfcri
barn tantùın hiſtoriam rei geſtæ , verſam ex gallicâ
narratione Enguerrani Monſtreleti Chron.p : 4
cidit in vigil Nativitatis Dominica , Ebroici pu
blicè in theatrum adductus , citatus voce præco
nis , & condemnatus.fuit fententia iudicis ad per
petuum carcerem Epiſcopi dictæ ciuitatis , Magi
Iter Guilhelmus Edelio ,Doctor Theologiæ ,Prior
S. Germanien l'Haye , priùsOrdinis Auguſti
ni , & aliarum Sacrarum familiarum religiofus :
qui tentatione & fuggeſtionc hoſtis Tartarei, ei ſe
manciparat, ea lege, vtconcupiſcentiis eius profa
nis & inundanis ſatisfaceret , & præcipuè vi frue
retur Nobilis cuiuſdam Equeſtris familiæ matro
næ amplexibus ,quam ardebat: qua gratia , le ob
ſtrinxit ea feruiture inimico , vt cogeretur conue
nire ad certum locum ,quotieſcunque dicto inimi
co collibuifler: quo loco ſoliti erant conuentus
ſuos agere:& dumtaxat inſcenſo baculo cum ſco
pis confeftim eò transferebatur. Confeſſus fuit
idem Magiſter Guilhelmus fpontè fua , ſe homa
giuni exhibuiffe inimico le offerenti præfentem in
ipecie arietis, eique ofcuium ſub caudâ ore im
preflifle; & multis variiſque annis poftea in dam
nato hoc inſtituto vitæ perftitiffe. Interea omni
bus in rebusquæ à dæmone poftulaffet, illum fa
uencem auxiliatémquehabuille :donec accufatus
maleficij fuerit comprehenſus , & in carcerem co
pactus : à quo iuridicæ incarcerationis tempore
vis omnis hoftilis euanuerit . Et per prædictam
helmus in lacum ſeu foffam recludi , pane & aqua
deinceps alendus. In theatro verò Inquiſitor fi
moriam reo redegit ,quàm olim laudabiliter & v
tilicer populum concionibus iuyiflet , & inſtituif
fet, cùm Apoftolico ritu per coram prouinciam fi
dem & legem CHRISTI les v promulgaret:
quo mifer poftea decidiſſet, aliáque mulca idonea
cum ad pænitentiam ſeriam inducere. Interea ca
tamidiatus leu mitellâ ad infamiam depictâ orna
tus,populo fpectandus erat propoficus ,accurrente
multitudine magnâ. Sed finitâ concione inquili
toris , idem Guilhelmus, ſciens le grauiſſimè pec
E calle , & ſceleribus atrociffimis Deum offendiffe;
gemere, & flere, & altâ voce veniam à Deo ; Epi
icopo, & Iuſtitiâ petere ( addit laquerius, quod in
laq.flagel.
terram proftratus exhibuit quandam fcedulam conta Falcinat.
nentem ſua facinora comiſa contra fidem in diétâ ha- cap . 4 .
reſi i ſectá ,offerendo predictis indicibus abuuratio
nem ) & commendauit ſe ſuppliciter precibus afſi
ftentium . Denique fuerunt illi impacti compedes
ferrei, & deductus in follam : vt ibi per pæniten
tiam elueret nefaria & horréda peccara quæ com
miſerat.) hactenus Monſtreletus. Quoad formu
las abiurandi varias inuenias, vnam in ca. Ego Be
rengarius de confecr . dift , 2. aliam feff. 19. concil.
Pp 3 Cont!

394 DISQUISITIONVM
Cunjtantuenſis,aliam apud Turrecrema.lib.4 . de Ec- | Aftanquam - innocens , quia crimeu non conudi.
clef. p . 2. cap. 22. aliam apud Alf. à Caſtro lib . 1. de Ab obferuatione ſeu inſtintia iudicy dicitur abiol
inft. haret. punit. cap . vltim . alias apud Sprenger.
d.p.3. diſtinctas pro quolibet fufpicionis gradu
9..23 . 24.23 .
SECTIO XIII .
De purgatione Canonuâ.
NN
ne innocentiæ oftenfio fecundum facros ca
aGodofred.
Rainer nones facta a. hanc etiam reo deferendam leui
Silu. verb. tantum ſuſpicione laboranti voluit Sprenger . b
Purgat. cenſens ſuſpicione notabiles vocari à Pontifice illos, B vel ab haclenas deductus, vel ftantibus rebus pro ve
bd.q.190
ex c.excó . qui quauis ſuſpicione laborant;quæ etiam eſt opi
munica nio Archidiacon i. Quare nutat apud me dictum ,
mus 1. in faltem modus loquendi,Simancæ , volentis cnon
pr.de hæ- effe deueniendum ad hanc purgationem , niſi cùm
rec . reus publica laborat infamia, & fimul crimé plenè
c in praxi
tit. 54.m.3. probari cquit ; ea tantùm ratione , quia îi cri
men plenè probet ur,damnari ; ſi infami a non la
boret publica, abſolui debeat.contra enim quis in
ferar; li infamiâ publicâ laboret, torquendum ( iu
xra alıbi d áta) ſi crimé plenè nequit probari,tunc
proprer infamiam , vel ſuſpicionem debere vel ab
iurare, vel ſe expurgare . Sed de infamia aſſentior
Simancæ, hanc lufficere ad expurgationem , quan
do crimen ampliùs probari nequit : & acculator |
deficit in probatione, ve benè Clar . q . 63. num 4 .
Non aſſentior , fi omnem ſuſpicionem exdudar.
denumis: Sed benè eſt, quod poſtea d etiam vehementem
fufpicionem admittit & totum id , quando facien
da purgatio, quando non , iudicis recto arbitrio
permiteit , habituro perſonæ, & circumſtantiarum
aliarum rationem . Expurgatorum quoque nume
rus'ab eodem arbitrio dependet": vt & qualitas
perſonarum , an eiuſdem , an æqualis cum reo co
ditionis , an inferioris ? Viles perfonæ non lunt o .
nerandæ purgatione Canonica, nifi illæ fpontè ſe
offerant,& dicant ſe poſſe inuenire idoneos qui
expurgent, & tum poſſent mediocres ctiamfi non
fupian. s: planèboni,admittic. Qui, cùm vilis perfonanon Peribit indiftinétè Sprenger i.Nam quandodepre . i d.p.3.9.2
lit ( nam vilis potiùs eflet torquendus) ad arbitriú
iudicis non vult fe purgare , fi præfens fit ; ftatim grauem iniuriam , & Mortaliter peccaret , inſerens
poteft, vt contumax & conuictus,puniri . Qui in
purgatione deficit, pro conuicto habetur, vt benè
Siwan . quem vide rectè protequentem hanc ma
teriam foto illo c. 54.cui adde Clarum ſupra & Me
noc. lib. 2. de arbit. iud. caf. 274. De vulgaribus
purgationibus, egimus tit . de foruleguisiudiciarus:
inboz, formulam fententiæ purgationis habes apud
Sprenger. 9. 21. vbi etiam ritus omnes & mate
riam benè diſcutir, & adde :11.de Purg Allone Cino
nica in Decretal. & quæ dixi fupra lib.3.
SECTIO XIIII .
De Abfolutione.
Bſolutio impendenda, quando vel reus ob
00 iecta crimina diluir , vel acculator ea non
probauit : nonnunquam id ab accuſatione tota ,
nonnunquam ab inſtantia iudicij , nonnunquam
ſub fideiuffione prout iudici videbitur iuftius &
f Simanc . commodiùs f . Abfolutio igitur alia eſt diffinitiua,
in pract .
cap.51 . alia ab obſeruatione iudicy. Diffinitiua ( quæ vo
à ,
1 ue abfolis:a dicirur , quando reus abfoluitur
1
MAGICARVM
ui , qui abfoluitur non tanquam innocens , fed
dumtaxat tanquam tunc non repercus culpabilis ,
vtputa propter iudicij nullitatein , probatiorumué
defectum , & rebus ita ftantibus vt tunc ſtabant g g Clarus
& hæc habetur etiam prodefinitiua': eatenùs ve li sfin.q.37.
noua indicia non oriantur, reus iterum moleſtari rin. q. 4.
nó debcat : immò etfi orirentur,non poterit repcri, num . 24.
niß intra certum tempus ad accufandum iofticutú
nempe decem annorum inter præſentes, viginti
inter abſenres. Quod fi dubitetur sítne definitiua ,
an tantúm à iudicij obſeruatione:recurrendum ad
acta. li habetur abfoluimies ob objeruatione iudicij,
ſtant, aut fimilia leu æquiualentia verba : tantùm
cenſetur abfolutus ab iftantia iudicij. Si habetur ,
reum abfoluendum vti innocentem, non culpabilem , &
huiuſinodi verba alia ad lot : cenfendus abfolutus
definitiuè . Si vero res ex'actorum verbis non col
ligitur, (verbi gratia , fi tantum diceretur abfolati
mus reum ) tunclegenda diligenter acta, & viden
dum : an conſtet ex actis dumtaxar crimen , non
fuiffe probatum , non verò crimen à reo non com
miſlum , tum cenfenda tantùm fuiile à iudicij ob .
ieruantia : li conftet vel omnino non commiflum
crimen , vel non commiffin à reo ( verbi gratia ,
qui ſuum alib benè docuit) tun habında vt defi
nitiua. Siex acts adhuc res maner an.bigua, tunc
communior ſententia & praxis eft,vt habeatur tá
cum pro abſolutione ab inftantia . quod communi
praxi receptum in fauorem reip . vt crimina punia
tur : qui fauor præponderare debet , fauori priuato
reorum . Hæc ratio etiam eft fundamentum opi
nionis receptæ & generalis conſuetudinis ( exce
puis locis pauciſſimis qua;licet iuri communi fcri
pro magis conſentaneum lit, actore non probante
reuin diffinitiuè abfolui : tamen confuetudine &
praxi iudiciorum inualuit : vc calu non probaricri
minis, ſententia feratur tantùm abfolutoria ab ob
feruatione iudicij, vt poft Couarr. & alios optimè h fupra n.
deducit Proſper, Farinacius h. Et fic intellige ,quæ 23. & 28 .
in fententia eum dumtaxat abfolui ab inftantia iu
dicij : immò tenetur diffinitiuè abſoluere , alioqui
reus tunc poteft à tali fententia appellare:nec con
traria conluctudo foret æqua vel toleranda. Sita
men reus non appeilaret : in foro quidem externo
cenſeretur fententiam approballe : in foro tamen
interno non auderem iudicem exculare. None
nim , quia alcer vel ignarus eft, vei incurius iuris
ſui, licuit iudici injuriam facere : nec etiam fuper
ueniens ratificatio tollit præcedens iudicis pecca
tum , nili quoad obligationem reftituendi. Qur
E velim diligenter à iudicibus notari , pro intellectu
corum quæ de hac re traduntur à Doctoribus no- k Grilla.
ftris k & praxi vulgata.Hçc intelligenda de abſo. tract. de
lutione in eodem foro . Nam fi in alio foro agatur, cerat.tit. .
tum nec abſolutio definitiva planè reum liberat . de abſol.
Nam abſolutusan foro poli ſeu conſcientiæ ,poteſt inno.9 2;
adhuc puniri in foro fori. Et , quia crimen noftrú Couarr . li.
I.var.re.
eft mixti fori,fi abſolutus in curia ſæculari non fuit folu.c.n
.
punitus ab ea fufficienter , & iudex Ecclefiafticus 8. & li.2.c.
habet pænam quam infligatmaiorem , camque, 10.Clar. &
rcus merebasur,poterit ram infligere.Contra quo be listas
, plur. illi
poteritfeueriùs,etiam ad mortem ,damnate inced level
fircula
 LIBRI
a optimè ſæcularis a. Neque tunc cenſetur bis pro eodem
poft alior. crimine puniri , fed vtraquo punitio pro eadem
Farinac .
fupra n. 10 vna continuata habetur : & quia in atroci crimine
verſamur , & cui expiando vix vlla fupplicia fuffi
ciant; parùm hîc neceſſaria eſt diſtinctio Marantæ .
btit.de in-. b Sed hæcfufficiant:formulam abſolutionis pere à
quifit. Au
Sprengerod. 9. 20 .
100. poſt
Bart. &
Pari. SECTIO X V.
Defortilegiorum qualificatione:fiue qua hartti
caliit , qu £ non :
PP
tione, fed quia congrua delicti pena dependet B
à delicti qualitate, hæc neceſſariò ſectio præmit
cenda fuit : non ratione Lamiarum ſeu Strigum ,
quarum crimen femper cum hæreſi coniunctum
eſt, vc docet experientia:ſed ratione quorumdam
Sorrilegiorum minùs atrocium , & in quibus pa
& tum ſolummodò cacitum reperitur. procedamus
per breuia axiomata .
Axioma primum , Sortilegia hæretica dicuntur
omnia in quibus damono inuocatur ad faciendum ,vel
s Grillad. indicandumea , qua vel facere vel ſcire non poteft .]
de lorti hoc cft certum c. quia hæreticum eſt illum crede
leg. 4. 10 . re poffefacere vel ſcire,quæ nequeſcire neque fa
DU. 1. 2.6. cere poteft: fed Deo ſunt referuara. Dixi hæretica
10.19.Cla non hæreticalia.nam hæreticale ſignificat tá quod
relis veri fapic hæreſim , quàm quod hæreticum eſt: & quia
fucceſsiuè has duas fignificationes multi d non benè diſtin
quæro . & xerunt, ideò etiam errarunt in hac materia . prima
alii com ergo hæc non tantùm fapiunt hæreſim , vt illi vo .
muniter.
d Clar.Fa. lunt: fed verè ſunt hæretica facta , non dico ſunt
rin, & alii hæreſes, (nam hæ ab intellectu pendent, & hærefis
I. Co cft intellectus error) ſed dico facta hæretica.ficut
enim propofitio hæretica eſt, ipfa enunciatio falla
Catholicæ veritati contraria : ſic etiam factum
eft hæreticum , quod Catholicæ vericati repu
ghat non formaliter , ſed quafimaterialiter, quia
eſt mareria circa quam intellectus aberrans ver
fatur in hæretico errore : & ad factum bære
ticum fufficit id quod facit eſſe huiuſmodi , vt
ſi quis rem ita ſehabere pertinaciter contende.
ret, is verè hæreticus eſſet. verbi gratia , rebapti
zat quis aliquem , factum eſt hæreticum , quia
qui tener poſle rebaptizari, eſt hæreticus . ad fa
cum fapiens hæreſim ſufficit; vt qui hoc affe
reret fieri pofle , quod facit , eius propoſitio
verè diceretur propoſitio hæreſim ſapere, non
tamen verè diceretur eſſe propofitio hæretica. v.
g. fi quis facramentàlia miſceret vſibus profa -
e conf.ss. nis , citra pactum expreſſum vel inuocationem
lib. 1 , expreſſam dæmonis: faceret factum fapiens hæ
f Oldrad. relim , quia fi diceret hoc fieri oportere ſeu li
Tiraq.de cere , hæc affertio ſaperet hæreſim . Ex his puto
pon.cauf. pendere deciſionem controuerſiæ inter Barbar. E ( verùm hoc pertinet ad Theologos qualificato
4.1.3.GC- & alios Iuriſconſultos,de iis quidæmonem inuo
min. conf. cant ad cognoſcendum ſeu faciendum ea quæ ipſe
54. Albe.
ha facere vel cognoſcere poteft, à Deo non impedi
rer. Af tus: v . g. vt reuelet furca commilla, vt in amorem iudices eſſe h . Qualitatem verò horum factorum 67.in finc
Aid.ſup. carnalem inducat.Quoad hæc enim Barbat. ccé
conft.Nea fuit , horum cognitionem pertinere ad inquiſito
pol.Clarus res fidei,& ea lapere hæreſim manifeftam . Sed alij
nu. : s. & Barbatiam reprehendunt, & cum Oldrado volunt
Fari. 9.20 hæc non pertinere ad inquiſitorum cognitionem ,
Papon. li. neque effe hæreticalia f, & in hac re inueniuntur
aze.. ? : Parifienfia apud Paponum arreſta contraria. Scd
g Pegna pro Barbatiâ faciút TheologiSpineus & Pegna g.
V. SEC. XV . 395
A Inprimis , pertinerc etiam ad Inquilitiores cogni- lin direct.
tionem, dubitari nequit, cùm crimen fic mixtum. 9.42. c.
Deinde non eſſe crimen hæreticum ( nili quid a- men. 67.
Spin.Apo
liud accedat ) nec ſapiensmanifeſtam hærelim ,id ( log 4.co.
quoque puto, ſi delic dæmonis inuocatio expref- trà Pon
la : ſapere tamen hærelim non manifeſtam cre- zinni.cap .
diderim , quando conſuleur dæmon fiue male- vlt. bene
probás.
ficus diuinator de rebus amillis : licct cnim dæ id
mon norit, ipſum tamen conlulere ſapit hære
ſim , occultam faltem idem dicendum in philtris,
quibus Magici chara &teres , & ſuperſtitioſa alia ,
pactum occultum habentia, admilcentur :fed quo
ad amatoria ex philtris merè naturalibus , citra lu
perſtitionem exhibitan putarim ca non lapere hæ
reſim : quare & iudicem diligenter inſpicere & có
-liderare hæc debere. Illud non dubito hæreliin lal
tem fapere , nifi potiùs verèhæretici fint , Magos
illos ; qui credunt quod ſolent iactare ſe vnitos
{ piritui, fiueprædicos fpiritu quodam excellenti
feu potenci, cuius efficacitate poffint cogitationes
aliorum ſcire quod ſoliDeo referuatum ) & 0C
culta diuinare, & alium ad aliquid imaginandum ,
ve loquuntur, neceſſitate , aliáque miranda , ſupra
hominum communem potenciam facere. Quos
erſi negent, neceffe eft vel illa non poſle præſtare,
& tantum fingere; vel fi credunt iſta & faciunt,
verè Magos efle, & tales quales dixi , pactum cum
dæmone habentes. De his fapienter ſcriptum à
с
Cardinali Cuſano lib. 3. de docta ignorantia cap.11.
Non illa phantaſtica ( nempe vnio Magorum qui
hominem ad quandam nacuram fpirituum ipfuć
tialium libi coniecturalium , quibuſdam operatio
nibus mediante fide ( hanc intelligo fiduciam quam
Magiſemper exigunt) adſcenderedicunt: vt in vir
ture ſpirituum talium , quibus per fidem vniuntur
(hoc eſt per promifjum eis fidelitatem & paricniiam )
plora & fingularia mirabilia ‫و‬, aut in ignc, aut in a
qua , aut ſcientiis harmonicis ,apparentiistranſmu
tationum , manifeſtatione occultorum & fimilibus
efficiant. Manifeftum eft enim in his omnibus fe
ductionem effe, & receflum à via & veritate.Pro
D pter quod tales ad fædera & pacta vnitatis , cum
malignis ſpiritibus taliter aſtringuntur,vrid quod
ſub fide credunt, opere oſtendant in thurificario
nibus & adorationibus, Deo tantùm debitis;quæ ,
fpiritibus, quali potentibus implere petita, & de
vocalibus, iltis mediantibus,magna cum obſeruá
tia & veneratione impendunt . Conſequuntur ali
quando per fidem ( intellige ( per ) non vt caufam
poni,ſed poni pro (iuxta ) nam error effet credere quod
fiducia illa magorum fit efficax ) ipſa caduca petita,
vniti ſic ſpiritui ; cui etiam , à Chriſto æternaliter
diuiſi, in ſuppliciis adhærebunt . ) hactenus ille.
Quando autem dubium eft , fintne hærefim fa
pientia ,necnc fortilegia : non pertinet ad inquiſi
torem iudicare aut cognoſcere lintne talia veio';
res; ) ſed poſtquam conſtat ea fapere hæreſim ,du
bitatur verò tantùm an fapiantmanifeſtam pof h Pegna
ſunt de illa qualitate cognofcere,& pronunciare le d . comm ,
puto deſumendam à circumſtanciis & actibus,leu vbi dicit
rebus quæ admiſcentur, hanc verá
& comm .
2. Axio . Quacunque fiuntfortilegiamefortilegis effe leme
habentibus pactum expreſſum :funt reſpectu operantis tentiam .
fapientia hærefim , etiam circa res quas damin cognica i poft alios
fcere vel facerepoteft: refpectu verò operis dumisel , Grill.q.1o .
à 1) 4.Fai
la fine circa res quas demon cognofcere , nec ficerei.]
ratio, quia primo calu , propter fædus illud , ope- . -81.
ranselt
 ITIONVM
396 DISQUIS
fans elthæreticus:ſecundo calu tunc tantùm factú
lipfum fapithærefim .Sed quoad non habentespa
ĉtum expreſſum .
Dico tertiò Si quiſortilegio Deumabnegent, vel
adhibeant fortilegio hoftias facras,vel aliud facramen
tum aut etiam facramentali , immo vel reliquias vel
a
agnos Dei,vel alias res Eccleſiaſtico ritu benedictas en
a Eyme- facras a : vehementer ſunt ſuspečti de hæreſi. ) ratio
ric. d. 9.2. quia tales ſignificantlecredere huiuſmodiadhibi
& ibi Be- ta vim habere ad maleficiorum operationem . Ec
na comm . de hac credulitate debent examinari , & , linoline
Cant.li.i. reſpondere, poffunt deluper torqueri; & fi non
de iuft . fateantur, ve vehementer lupecti debenc abiurare .
hære . pu Dico quartòſi qui baptizent išnagines ex qualia
nit.Berna: bber mueria, vel rebaptizentpueros : hoc ipfo vel bare
Lucer. in- tici funt,fi putant formam vel materiam baptifmia
quifit.ver. liam esſe pole, ab ea quam Chriſtus inſtituit : vel funt
facramen vehementer ſuſpecti, etiam fi negent fe hoc credere b.
ris aburi.
quia tales actus natura ſua-præ ſe ferunt aliquid ,
Ioann . à
Roias tra- quod eſt hæreſis manifeſta. Nec inuenio Grillan .
Cta.de hæ- 9. 3. num . 6. contrarium ſenlille , vt illi Farinac.
ret.p.2.af. impingit . Idem dicendum de conſecratione & ba
ſert .12.n. prilino librorum .Nam Magi libros ſuos , vt vim
267 Far.d. energiticam accipiant ( ſic falluntur) curant bene
9.20. n.85
in 2. edi- dici per Sacerdocem aliquem , babentem ftolam in
tione fu -collo, & aqua benedicta cum aſpergillo ex herba
pra Grillä.hypericontis eos alpergentem , limúlque profan
9.10.8.16
b Penna tem , ego ie baptizo in nomine Pat. &c . inierea a
fuper Spi-lia manu lacerdos tenet cereum benedictú poftea
nad. apol . ponit libros ſub mappa altaris certo loco , idque
4.Farin . tribus certis diebus , quorum vltimo in modum
num . 85. crucis faſcia ligat libruin & recludit in loco puro
& abdito. hoc falli magi Mantenſes Pariſ. i586 .
menfe Nouembri, rejie irespeto diji. 12 .
Dico s.fi ad res guas posejt damon facere , vel co
gnofcere,fciendus vel efpiciendus,mijteniur res no fa
cra ,v.g.hoftia non confecrata: etiam , fuper eam Sacer
dos mijam duai probabile ejt non ifle jornlegum ke
c Oldrad . reticale quando fit à non habenie exprefum patiam e .
conf. 1o. Putaré tamen diſtinguendú.nani li ifte benè fen
col.3 .Gril.
tiat de præfcntia corporis Dominici, & trauſlub
land.q.io. Itantiatione , & non præbuit hanc hoftiam po
11.0.19 .& pulo adoraudā ,led verè aliam ,quam eleuauit,con-
20. Farin. iecrauit: hanc verò accefloriè tantum fuper altare
num. 84. ad magicos cffectus potuto erit tantuin tulpectus
de harefi: fi verò illa alla credidit , tunc apertè fo
ret hæreticus: li vcrò reuera , nec credidit ilta vim
aliquam ad effectum mag.cum habere , non erit
fufpectus de hæreti, fed extra ordinem puniendus.
Hæc ita li de hac eius intentione ronitet. Dam
quamdiu non conſtat , mihi quidem videatur de
hxreli meritò maxime lulpectus.
Dico 6. Quindi cumiz, damon muocatur per modū
facrijicij vel udirationis,/- pit res minifciam harejim :
jid.101doper modum imperij,non raro idem duendum .
d DD. luv.g. primò ſi admiſceantur res facræ d . 2.inuoce
pra citati tur , vt amicus Dei,& eicarus . 3aliputet hoc non ef- E fimplicitate cordis & zelo bono ( v.g. pro inue-
verf. dico le peccatum ,vel faltem non graue. 4. fi petat quæ niendis bonis Ecclefiæ ſubtractis ) lulpenditur à
tertio . diuinis & minifterio altaris perannum & vltra iu-
deinon preſtare nequit ,vt ſuſcitare mortuum ani
mam defuncti repræfentare,arbitrij libertaté co .
dicis arbitri o, fecundùm facti turpitudinem & cri-
gere ad amandum , & c . vel quæ neſcit ve furura minist qualitatem ; li dolo malo feciflet , depone-
contingentia : vel quæ ſcit contingenter , ca petit retur ab ordine lacro, omnibus beneficiis priua-
duceri certò & infallibiliter . s . fi petat quæ poteſt retur , & in monafterium perpetuò detruderetur:
c Bernar- diemon , cd credat eum ea poſle eciam Deo non
permittente:vel pecar reuelari prælentia aut præte
nus tract. rica ,omninò infallibiliter e . Immò fi rem recta re
de artib .
magicis .
putemus via , quia nobis omne cum dæmonibus
concl. i . commercium interdictum , quotquot non modò
& feqq. j per viain oblecrationis , fed
ſed etiam per viam impe )
>
MAGICAR
VM
f Spineus
Ajrij aliquid à dæmonibus ftudent obuiaere , vatue d. apolog
tapiunt hærelin f. Illud tamen fareor, spilus tulpi- 4.& Sima
cionis pondus, qualitate perſonarum & aliis cir- tit
Cath . inſt.
cumſtantus elle trutinandung .21.1. 13
& Penna
SECTIO vbi fupra
X V I.
commen ,
68 litr, O.
Depæna o ſupplicio maleficorisan. & v. Peut
Rogrediamur à leujoribus. Sed notandam ná. ſupra.
principio , quosdain I. C. h , nunis credulos h Fichard .
v Viero medico & hæretico, magnam vim facere con: 112.
in diſtinctione nominum , venejar.Miloti , inistit. 1o.Althu
satoris, ftriges, Lamia : quafi verò hoc iudicium czius ad .
nominibus, non geltis ac facinoribus, fit dcciden- monit.ad
dumn . conſter iudici de re , noininacontemnat :quæ del. tract.
B
rebus ſubduntur ,non res nominibus: & fic , quide delam .
hac materia veteres nouitijq; fcripfere rcbus ipfis
nomina poſthabuere: quod & ego hoc tractatufc
ci, pro iidem lúmens venejico;, inaleficos , ine.misi i Abb, c.8.
de fortile.
tores , fagas,ſtriges,Lamias. itaque hac purida dili- Grill.fupr
.
gencia prætermifla ,facta nunc perpendamus . 9. 11.Me
Quoad peccata fortilegij quæ hareſim non fa- noch. de
arbit, cal.
piunt,in pæna vtrúmque ius, ciuile & Canonicu
388.n.ii.
eo conueniunt , quòd iudicis arbitrio permittant : Fari.q. 20.
debere tamen iudicem arbitrio fic voi , vt canoni- num.94.
bus legibúlque le accommodet , nec eorum præ k text . &
DD.c.1.de
fcriptum tranfiliat temerè , videlicet , niſi qualitas fortileg.
facti, conditio perſonarum , animus delinquentis, Grill. d.g.
cichandalum inde exortum limiliaúe fuadeant pa-11.n.2.6.
nam intendere vel minuere : quod idem in man & 9 .
Menoch
dantibus & confulentibus obſeruandum ,commu- ifupra n.6..
filter receptum videtur í. Solentautem iure cano- & 7 .
nico fortilegi non hæreticales ( v : vocant) fiue fint mc pro
laici, fiue clerici, & ad quemcumque finem ea fe- dilectione
cerint in foro pænitentiali puniri pænitentia X L. & leg. de
confecrat.
dierum k: fed cum hodiè omnes penitentiæ con- d.2.Silu.v.
fetlario fint hberæ , poterit moderaril . In foro fo . fuperftitio
ri , fi publicum crimen: olim imponebatur publica q.vlt:
pænitentia, quam ſi detrectarent.yel non comple- Epiſcopus
rent,à communione fidelium arcebantur mi hodiè c.aliquan
ſublata illa publica penitentia , Laicus non hære- ti . 26.9.5.
tica , nec hæreſim lapientia conficiens , fro prima oca.con
tra idolos
Dvice erit excommunicanduso:fi monitus perleue rum d.q.s
rat , & eft vilis perſona, publicè eft fuſtigandus,vel Roma.
Lanitra chartacea dehoneftandus; ſi honeftior rele- fing 660 .
gandus, vel perpetuo carceri manicipandus o: con- Grillan. d .:
leyuitur autem infamia hoc crimen , ctiamfi nihil q.11.nu.4.
& 10.Me
horum ithiudex ifligeret p. Hæc cerium eft pro- noch. ſup .
ccdere, quando ad malum finé: ſed quid fi ad bo . num. 18 .
utuma idein in laicis & clericis cum obtinet : adhuc pc.3 . 2.9.
ette pudiendos,etiamfi verba lacra admifceantur, mis. 6.7.12
vel cruces, & c.fi fint admixta alia, vt characteres, qGril q...
nomina ignota, & huiuſinodi obferuationes, quas n.2.9.2.n.
conftat nihil per fe habere efficaciçad finem illum 4. & 5.9.
II . nu . 8 .
bonum 9. & tunc pana cſt arbitraria. 14.13.23
Quoad clericos ; conficiens non hæreticalia, in 24. & 21 .
q.14. nu.
3.9, 17.n.
Farinac.
fupr. 96 .
r с . 2. de
land.1.9.
14.nu. ;
immò & infamis effectus, tólurari ſolet , & in mor sc. fi quis
dum ftulid caluari, veſtibus antè & retrò refciffis cpiſc . 26.
& decurtatis , & mox degradarı, hoc eſt perpetuo 9.5; poft
ab altaris adminiftratione remoueris.Et Grill.Me
quia hac 110. Barb .
in re mulca & varia (proh dolor ) ſunt Ecclefiafti- Far. ſupra
corum delicta , etiam parachorum ( ad quod Epi- num . 92 .
ſcopos
 LIBRI
ſcopos & Archidiaccnos decer attendere )breui. A libr. 3. parı . 1.96aft.3.fećt.2.in fin .
ter quædam ex Grilland. & Farinacio , iudicibus
Romanæ curiæ , lubiungam pro clariore dicto .
rum intelligentia .
RR
Sacerdotes qui cauſa vindictæ ſeu doloris aras
ſpoliant, aut luminaria conſuera exſtinguunt , vel
quid fimile faciunt, nocendi gratiâ iis ,quorum
quaſi in funus hoc impendunt officij; honore &
a ca.quiſq. dignitate priuantur , & infames efficiuntur a : fi
2.9.8.c.de verò ex inimicitiâ miſſas defunctorum pro viuen
bencdict.
32. 9.1.ca. tibus celebrarint ( Belgæ dicunt , een moortmije)
admoneác vt is pro quo facrificium offerunt celeriùs moria
26.quæf.7. cur, vel incurrat mortis periculum ; proprij ordi
Foller.
pra in nis gradu deiiciuntur, & in exilium perpetuum ,
ct. cri
ini. c.non. vnâ cuin eo qui Sacerdotem conſuluit , vel hoc
C. 33.n.49. fierimandauit , eiiciuntur b : niſi tamen fpontè de
Farinac.q. præniillis coram Epiſcopo vel Metropolicano ſe
1994.49; culpabiles derulerint , & do ipfis condignam pere
que 26.9. gerint pænitentiam , vt benè Grilland.ex d.ca.gui
5. & Diaz. cumque ; fallitur tamen Grilland . dum putar hæc
prac.crim . fortilegia non ſapere hærefin : omnino enim fa
Can.coms.
Menoch . piunt,quia eft hæreſis putare hæc habere effectum
fup.nu.rs. huiufmodi , ideò hæc pertinere cenſeo ad hçretica
Grill. 1o . lia : ficut & imaginum crucis, B.MARIÆ ,vel San
num . 12. & torum conculcationem , & deiectionem factam
9.11.1.17 ..
cd.nu.12 dolo vel iracundiâ:nam quod Grilland.ait non la
& feqq . pere hæc hærefim ,fallum id eſſe ſciunt, quorquot
iconoclaſtarum furores norunt & execran ! ur.
Sacerdos celebrans ſuper rebus profanis, quæ
vulgò putantur aptæ ad fortilegia ;vt funt hota Cre ; alioqui iure Canonico incurreretirregularita- guinis. vel
non conſecrata , circumſcripta certisnotis & lit
teris ſanguineis ,ducto ſanguine ex annulari digia
co ; itenrcuticula , qua infantis caput naſcentiscít
inuolutum ; panis incoctus, ſiue maſſa cruda , vel
coactus in placentam ; vel lapis , vulgò dictus,
calamita ; beneficiis eft priuandus, & in carcerem
d Diaz.ſu- detrudendusd : idé dicendum í Gt abufus vafis aut
pra ca.39. veſtibus facris e ; verbi gratiâ ,altaris paliâ , calice,
Grill.q.14. parinâ,purificatorio,tabernaculo Euchariſtiæ, aut
ſupr. num . reliquiarum ; lapide facrato vel eius fruſto , cor
12. Fari- porali , manipulo, ftolâ albâ,velis ſanctuarij, & c.
nac. fupra proponanthuiufmodi fibi exemplum Regis Bal
mum.107 . taflaris f ; qui tamen non abutebatur ad fortile
e Grilla.q.
: i 16. & port gium , fed ad vſum domeſticum profanum , quod
eum Mc . minùs erar .
noch . & Sa erdos, qui in ſolemni miſſæ ſacrificio , pre
Farinac . ces , quæ non tendunt ad Dei cultum & falutem
f Dan.s.
g quæf.i6 . anima', !ed potiùs tendunt in peccatum , obiule
num.2 . rit , ( vuille cuius vefanum amorem fusè deſcribit
hGril.Mc- Grilland.8 ) eodem modo puniri debet, quo præ
noch . Fa ced
entes h
rina.ſupra.
SS Omnibus autem communes pænæ ſunt ſe
quentes : qui conſulunt diuinatores , vel remedia
( illicira videlicet ) petunt àmaleficis , in eaſdem
incidunt Eccleſiaſticas pænas , in quas & ipfima
lefici aur divinatores : præterea lunt ipfo facto
icap.1.16.
quæft s . excommunicati , excommunicatione tamen nulli
kc.2 .& 3. reſcruatâ • ; & , fi fint clerici , pofiunt deponi,tam
$26.95 verò clerici , quàm laici ,debebant olim quinquen
lle.8.C.de
mahema. nalem ſubire pænitentiam *. lure autem ciuili,
& maief. eandem diſcentes acdocentes incurrunt pænam ' :
ml.3.d.tit. qui Magos in domum ſuam vocant , cauſa artis
ol . s.eod . exercendæ , priuati bonis debent in inſulam de
o Caroll. portari m : qui Magos conſulunt , gladij pænæ
cóft.c.1o9 . ſubduntur " : ex Carolinâ ſanctione, & conſueru
Godel.lib. dine imperij, criamli ob bonum finem interroga
3.de lami. rint , vel magicis artibus aut remediis vfi fuerint;
$ :!1.20ozt: exilio , vel aliter infrà mortem damnantur , arbi
Kirch.cól.
12.02m.9 . rrio iudicis . De amatoria præbentibus , dictum ,
V. SECT . X V I. 397
locauratores Serpenrum , fi præcantatione fuâ
dumtaxat implorant fimpliciter & deuole auxi
lium Deiyabtque aliâ luperftitione ; vt culpæ , ita
etiam pænæ expertes lunr: li verò Diabolom in
uocant exprefsè vel iachè; erunt puniendi penis
commemoratis Sortilegorum . Vt autem queant
iſta diſcerni ,aduertendum ad verba ipſa , ad mo .
dum , rirum, & ordinem incantatiunis : quia fi in
cis infunt aliqua verba extranea , vel ignota no
p Summa
mina aut characteres , fiue alia quæ non condu cof. quam
cuot per ſe ad effect um intentu in a
,toi res Diabo. cita. & leo.
lica & ſuperſtitioſa deber cenferi p . Dicendum Grill.9.11.
idem in cæteris remediis contra maleficia . num .28. &
Farina. Il
Quoad aſtrologos iudiciarios , chiromanticas,
pra n . 110 .
B & huiuſmodi diuinatores; fi tantùm prædiant 9 Berber.
euentum vt poflibilem præſumptiuè & indian in Viacon.
iur.rubr.8 .
tiuè ; non ſunt puniendi,vtTorijlegi; li verò præ
nu.3. & 6 .
dicant,vt infallibilem vel neceſſarium , ſunt hære- G.9.11.
tici ſortilegi 9 ; & dontra cos videnda Bulla Sixtinum.16. &
V.contra aſtrologos edira 1185 . 12.9 . 3.9.
Qui præbent poculum naturale aborfus,veve- num.1 ; &
nefici puniendı;non vt fortilegi,niſi tortilegia ad- upr.num .
miſceant . Quando Epiſcopus captiuum babct 112
aliquem foruleguin hæreticum. , li paratus fit ho- rvide bul.
la de'abos .
mo ille abiuraie , & condignam ſubi epaniten lu Sixei V.
tam non poteft cum tradere brachio famulari,nec IT
eriam poieſt acta iudicialia feu copiam proceſsús sc fenten
eius vllo pacto cum iudice læculari communica- tiam lao
Ne
tem . Dumraxat enim quibuſdam cafibus loriile monac.on
gi hæreticales poſſunt tradi brachio laculari . 1. 6 chara.in c.
fuerint Doctores & ſeductorcs, bili ſpou tè ſua ad ea quæ de
Ecclefiam redierint , & hæreſcs abiurarint , fique reg. iur .
contra illas ſtrenuos præbuerint " .2.li ſint relapfi. rinac.ſup.
3.Gi fint impænitentes,ad quos rcducuntur conui- num.105 .
eti omnia negantes pertinaciter u . Quod Farina . t Simácas
prax.c.59 .
cius , d. num . 105.extendit etiam ad fortilegos qui num , vlr .
hominem occiderunt , vel quid fimile fecerunt v de his
quod iure ciuili morte luendum eſt ; vt nonnifi tribus fu
alıquo trium dictorum concurren iuni poffint de se Simanc.
gradari , & curiæ ſæculari tradi. Sed in aliis crimi. prax.c.59.
nibus enormibus id veruni non eſte poſtea often- Alf. à Ca
dam , hac eâdem fect.litt. YY. Et quando acceffit ad trolibr.2.
D hærefim homicidium qualificatum , aliud dicen- deiur.he
dum , mox oftendam . Foi nulas condemnationis, ret.punit.
ei
quoad iſtos fingulos,pete ex Sprengero.p.3.mall , cap
Gri.l.d
2 . .q.
Quando lunt Sorrilegi hæretici, aut hærelim 11.0.1.6.9.
ſapientes , contra eos agi ficut contra hæreri- Menoch.
ſupr. nu.4.
cos ; receprum eſt vtroque iure * . quando non farinac
funt tales , fed ab omni errore hæretico alieni , à 20 nu.87:
fæculari etiam magiſtratu ſolent, virgis cædi , ad y poſt alios
triremes,vel in exilium mitti,velaliâ extraordina- Carus g .
hærefis . n .
riâ , infrà mortem pænâ , affici, interdum etiam vlt.Meno
pecuniariâ ,iuxta perlonę & criminis qualitatemy .
ch .fupr . &
E Farin. lup .
Si mors fit alicuius maleficiaci ſubſecuta , lo
cum efle pænæ legis Cornelia , & comburen z li...Cod .
de mal . &
dum fortilegum ,communis eft fententia ?.Quoad math.Ber.
Necromáticos & cæterosmagos atque maleticos, ber.d.tub
ſolas Lamias excipientes , idem fatentur patroni de ſortie.
Lamiarum.Sed Lamias noſtras,non eflc eximen nu.2 . & 8
Dáhoud .
das numero cæterorum Magorum , communis eft in praxi.
ſententia Theologorum & Juriftarum vt mox crim.titul
docebo . Fundamenta Godel . & aliorum ſunt. 1. de homic,.
per ſortile .
Limiæ fatentur impoſſibil a ; nempe fe volafſe ad
cap.33 .
conuentus libidinem cum dæmone explelle ,tem- a Ponzini
peſtates excitaſſe, & huiuſmodi. Respond. libr.2 . bus Fich .
Godelm .
oftendimus hæc dæmoni non eſſe impoſibilia, &
& alij .
ideò fidem habédain earum cófeflionibuscenient
1.
QI Catholici
 ONVM
DISQ VISITI
398
Catholicicommuniter .2.Lamiarum peccata funt | Allibro 4. fumm.instruction. Sacerdos.cap.de magica 15.
potiùs cogitationis,velnudiconatus ; quàm fa &ti,
vel executionis : ideò ab Ecclegâ puniri non de
berét ,nec à iudicibus aliis.Refp.fallum præluppe
ni,progrediúturenim in opus exteriùs: & in atro
çioribus crminibus receprum , conatus aliquando
puniendos, vt conſtata. 3.Pæná minuere deberét,
a lul. Cla atas ſene ctur is, & ſexû s fragi litas. Refp .ſen ectu té
rus g.fin.q. non effe idonea cauſam minuendæ pænæ in atro
92.num.2 .
Kircho. & cioribus delictis, vt ex praxi iudiciorum , affirmat
alij quos rectè lul.Clarus b.deinde falſum ſupponunt, ſolos
ſequitur ſenes in hoc peccatum incidere . Vi eriam fallum
vel inuitus lupponút,ſolas mulierculas fic delinquere: quam
Godelm.l.
3.cap.vlt. quam nec in hæreli nec in ſimilibus atrocioribus
num. 36 . lexus excuſat.4.Lamię debent cenſeri fimiles dor
b g.final.q. mientibus,confitentur enim crimina commiſſa in B
60.num.6 . mentis exceſſu , vel ſopore. Respond. multa ſagas
4 ſis boc accuratè docent, Lamb. Danæus , Dialog .
immò ferè omnia vigilantes committere , & pro
pter hæc puniendas; vt propter pacta cum dæmo
ne, coitum cum eodem, infanticidia , legecum &
iumentorum damna ,& c. Immò , & quæ in ſomnis
gererent, culpâ non carent, quià & antè fomnum
ca præmedicantur, & poft lominum ea tata habent,
ARVM
MAGIC
Idem elt IVRISTIs alleruerc, Grillan . Ibro 2.
de forlileg :quaft.3. Martin.de Arles,tractar.de fuper
ftle.à num.85.port veteres, loan.Andreæ , in capit .ac
cufatus 5.fane de haret. in 6. Archidiac . loann. Mo.
nach . Guilhelmú.de more Lauduno & Birtolomæu
Raymundi, ibidem , & fatis fatetur Oldrad.conf.210.
item Turrecremala in c.illud 26.9.2 . Berber.in via
sorio iuris tit.de ſoriileg. Simancas in pract.c.11. in
Inſtirur.Carbol.Damhaud.in practar.crim.Nauarr.in
Manul.cap.i.num.25. & in cap.numquid Cain.de
poen.d.l. Menoch de arbeiudic.caf.388.Farin.prax.
crim . quaft.20. Florimund.de Remundis , de Anie
chrifto cap.7.num.s. Nic.Remig.opere de damonolai
Quodque capur eſtexprefsè hoc docet lo..nn, 22 .
in fua extrauag. ſuper ſpecula.
Ec quia contra hæreticos agimus etiam ex ip
de fortiariis,Ioan.Bodin.libr.dedamonom. Thomas
Eraltus , in Furnio , Georg . Pictorius , in Refolui,an
Sage ignis muleta damnanda. Hotoman.conf 98.
De V E NERIO COIT v ſuccuborum ( in 2
cuborum , hoc tenent cum Innocent. 8. Pontif, in

& libi in illis complacent . " bullâ de hac re editâ , & plurimis Sanctis Pairi
€ Simane. s . Argumentum , pacta huiuſmodi ſunt imagi bus Alexand.de Hal . 1. part.quaft.78. D.Thom.D.
in prax.ca. naciones deluſarum mentium . Venerius quoque Bonau.Scor.Dur.Gab .Dionyf.Cartulian.in 2.d.8.
11. num.4. Guill . Pariſ. de vniuerfo pari.vlt.capit.23. Abulenſ.
coitus cum dæmone , eſt rei impoſſibilis fictio .
5 Quæ de tempeſtatibus & damnis datis narran in 6.Genef. quaft.6 . & in 7.Exod.quaft. 12. Alfonſ.à
tur corum excedunt poteftatem : quæ de tranſa Caſtro,ſupr.cap.16 .Caietan.in 2.2.quaft .96.art.3.
tione corporali dicunt, ſunt nugæmeræ .Respond. c Sixtus Senenf.libr.s.fan &t.biblioth . anno 73. Barto
imprimis credendum contra leipſos ipſorum con lom .Med.1.2.quaft.72.ar.2.Spreng.Nider.Silueft.
feſſioni, ficat & aliis reis , deinde iam confor Pic . Holenſ.Spin. Victor. Mich .Crelper.Totel .
mes omnium elle teſtificationes , & tam confir Angl.Binsf.Comenſ.laquerius,ſupr.citals, & Vlri
malas experientâ omnium populorum & fæcu cus Molitor,in Dialo.cum Sigiſmundo cap.s. 6.
lorun; ut id negare , nibil fle, miſi inſanire , vt be Ex luriſtis, Martin.de Arles lup.Grill.lib.2.9.7.
с Simanc. & Remig. fupr. & locorum omnium acta
d libr.1.de nè dictum à Silueftrod; quibus ( vt ait Penna ,
frigimag: nemo( nifi fenfu careat ) queat contradicere, & ( vt de hac re iudiciaria . Nec non prædi&ti quinque
& demon. alius quidam de grege hæretico dixit ) qui hoc an hæretici ; & ipfemet Lutherus, in Conuiuialibus,vt
tnegare meridie lucere folem , co apparcat mendaciu Ficbardi , hoc attribuentis folis
admirand. fit negare, isaudea
ed.cómu. bis fex elle duodecim . Et fingula nos , libr. 2. com inquifitorib ° & Paparui addictis, vt ille loquitur.
68 litr.r. probauimus f. Nunc dumtaxat auctores ea con De GRANDINE TEMPEST. & c .huiuſmodi;d 3
fde pacto. firmantes cicabo . PACIV M iſtud agnoſcunt quæ probantur omninò à Thcologis,arg.cap.1.lob,
9.4 . de te vbi, D.Thom . & Cartulan . idem docuerePatres,
& habent pro kerto , cum THEOLOGI , vt poſt
pettatibus
& damnis Cyprian . libr.de duplici martyrio , & D. Auguſtin . in cap.nec mirum 26.9.5.D. Auguft.lib.8.de ciuitat..
D
quæl.11.de in capite illud 26. quaft.2. tencnt D.Thom . 2.2.9 . Des cap.19.Ilidor.l.b.8.Etymol.cap.9.Innoc.in bulla
concubitu 95.8 96.Alex. Halenſ. part.2.9.184. Alber . Magn. fua ad inquifitor.D.Thom . & cæteri Scholiaft.in 2 .
quz.is.de in 2.d.7.art.vlt. Petrus de Tarantafia , ( qui poftca 1.7.6 8.Caftrenf.Silu.Spineus, Hollenus, Spreng.
Tranflacio .
ne local.q . fuit Innocen . V. ) obıdem , Petrus de Bonaventura, Michaël. Tolet.laquer.Nider.Victor. Angl. Bins .
16.lib.z." ibidem . Guido Carmelita, in fpeciali quajt.quam de feld . & alij citati, Ex Iuristis.conſentiunt,Siman
VV hac re compofuit iuſſu Papæ loan.22. Scot.in 4.d.34 . cas , Menoch . & Damhauder . & Remig . & Co
Gabr.in 2.d.8.guaft.2.art.4.S. Antonin.2.par.til.12 . mienſ.citati;Azo,Godofred .Bart.Angl.Bald.Saly
Guilhelm . parifienfis , in irattar. de fide & legibus, ce.in l.4.C.de malef.vbi text.apertè hoc confirmat.
Silue, Tabie,Angl.Armill. Grafis,in ver.ſuperstitio Bonifacius de Vicalinis ,traétai.de malef.c.de fortileg.
er ver.maleficium ,Gerſon.in 1.part. Trilogio Theolo loan.ab Anan.in c.1.de forrileg. Grilland.libr.2.9.6.
g •fate Astrologia, loannes Tritthemius harum re Franciſc. Balduin . lacob . Ræuardus & alij ad Il .
rum nimis pericus, in qq.à Maximiliano Cafare pro XI1.tab.Pet.Gregor.libr.34.Syntagm.Iuris vniuerſi
poſites ; Franc. Victoria ,relečt.de Magia , Alfonſ.à cap.i. & cap . 13. Petr. Marth.in7. Decretal, titul.de
Caſtro, libro primo, de iuſta baret.punit.cap.is. Ey malef. incantat . Necnon tres illi hæretici quos
mericus,direct.inquiſit.cap.43.& ibi Penna, comm. nominaui, & Lutherus Archihæreticus.
E
De TRANSLATIONE CORPORAL I eam 4
68. Bernard .Comenl.in disputatione poſt Lucernan
Inquifitorum , Sprengerus, in Malleo, Niderius, in per dæmones fieri poflc & folere ex patribus do
formicario, Hollenus,in Preceptorio, Balinus , libro de cent Clemens,libr.6.Constit. Apoftol.cap.9.Arnob.
Magicis, Bartolom .Spinæus, conira Ponzinibium , lıb.2.coni.geni. Egelip.libr.3. de excid .Hier.Cyril .
Siluelt.Pieras ,lıb.de ftrigimag.es damon.admirand. Gieroſ.Caleche ...Maximus Taurin.ferm.de Natali
Franc. Picus, Dialogo. ſtrix , laquerius , in flagello Apoftol.Epiph.lib.i.conira hæref.30.Greorg.libr.i.
beret. Iofeph . Angl.in 2.queſt.de Magia . & nouil Dialo.cap.4. Et alia exempla fuggerit loann.Cæ
fimè Sebait. Michaëlis ,in Pneumalogia,Creſpetus, ſarius Monachus Ciſtercienfis,lbr.s.cap.27.34.56 .
de odio Satane in homines , & Petrus Binsfeld. part. & quæ his addunt Bart.spinæus,conra Ponzinib.
1.de conell maleficar. preludn.7. Cardinal . Toletus, Grillandus, Caſtrius,Remig .& Binsf.à me cirati .
Eſt

}
1
 LIBRI V. SECT. X V I. 399

Eft ifta communis fententia Theolog . & lurilt. A felone legitimâ & ritè factá loquuntur,in qua &
S. Thom . Scot . Dur . Caiet. Silueft.Angl.Victor. adfuêre indicia ( alioquin nulla forer ) & reliqua
Caſtrij, Sprengeri , Niderij , laquerij , Michaëlis, de quibus diſſerui, ſupr.lıbr.s.fe t.11.cerrum ell ac
Crepeti, Toleri, Spinæi , Pici , Guill . Pariſ, Bins man feftuiu cos alucinari. Nam leges humana
feldij, & aliorum citatoruin ; Turrecr.in cap. Epi talem confellum habent pro iudicato: & in Euan
fcopi 26.quaſt.s.Grill.de förtileg.queſt.z.Pennæ ſup. gelio Paterfamiliàs feruulum nequam ,ex ore eiu.
d.comm.68.vbi citat Cominenf. & Albert.de agno ( hoc eſt ex confeffione ) nudicat . & ex tali confef
fcend.cashol. aſſertion.9.24.num.24 . & vocat hanc fione indiciis fultâ, quæ ad torturam per fe íuffi
Centen : iam communem Theolog . & veram ,veeſt cerent,reum damnari pofle, non eft dubitandum ,
reucrâ . Nec ei repugnat Nauarr.cap.11. Manual. vt meritò cenluiç poſt alios Daniel Mollerus,
num.38.nam voluit folummodò negare;eas vebi , part.4.Constitution, Saxonicar.ſest.2 .num .!3. & hoc
cum illis circumſtantiis , quæ exprimuntur in d . in terminis de crimine & confeffione ( trigum ac
cap . Epiſcopi.Ratuin ergo mancat, quintum hoc ar curatè probat Arnald . Albertinus , de agnoſc a fer
gumentum planè fallis præſuppolitis niti . Mirè rson.haret.quaſt.25.quem lege fi luber. Si de non
camen circa hanc deluſioneın Lamiarum pertina- B ritè facta ( v.g.deſicurâ indiciis, improbabili , vel
ces funt earum occulti quidam Parroni , Arripiunt impoflibili ) loquuntur ;illis aſſentior : ſed nego
occafionein ex.d.cap. Epiſcopi ( de quo nosmox hoc in cafu propofito locum habere . Nam qux
copiosè & luculenter dilleremus. ) Quia delulas Lamiæ conficentur,non ſunt impoſſibilia ,nec im
Herodianas illas canon afferit ; fic ratiocinantur: probilia peritis humanæ & diuinæ philofophiæ ,
( cd admirabilia taniùm . Probatum id àmetotolib.2 .
ſi ile deluſa,ergo ei hoftre ſtriges.Atquia homines,
aliàs nec inepti nec isſulsè ſtolidi ,animaduertút Difquifi. Magicar. Nec ymquam iudices probi ex
non fatis validè inferri. Ergofaltem ( inquiunt cali nudâ conteſfione procedunt, vel ad damna
poffunt etiam deludi. Vnde igitur cum aliqua in iu tionem , vel ad torturam , vel ad capturam aut in
re Giftitur,iudici conſtabit eamoon de uſam , quiz quifitionem ( vide dicta fupr.fect.z.verf.Quario re
poruit ? Ne quit diflimulem , in vobis ipforumme ! quoritur ) ſemper enim indicia requirunt, quibus
argumentationcm ad me à V.CI.Phil. Numanno aliquando validiùs,aliquando imbecilliùs , lufti
Secretario oppidi Bruxellélis in Brabátiâ , poëtica cienter tamen confeffio aftruitur:quç indicia qua
arre,ſed pietate clariore, cui cum illis quotidianæ lia eſſe debeant docui, ſupr.ſect. 3. 4.per 10t . &
velicaciunculæ pro veritate , præſcripram :Mani non pollunt particulatim , niſi ſpecie facti in par
festum eft( inquiunt) Dočtores de maleria fagarum Criculari propofitâ , explicari. Cur ergo metuunt
Scribentes ad vnum omnes hoc admittere , quodmulier ſtare confeffioni fic legitimè factæ ? in foro poli
culæ à demone ſæpè iludantur ac decipiantur : ita vt ſtandum eſt confeſſioni proponentis in exomo
per imaginationem cogitent, & credant cerie ſe per logeli peccata (ua , etiam absque vllis indiciis ; cur
petraffe ac feciffe veraciter', ea quæ tantum in fola non in foro fori eum indiciis ? ( Dei vicarius illic
phantaſia opera Diaboli mentem obfufcantis obuerfata peccatum non inetuit , cur hîc vicarius terreni
ſunt. Non fatis turò ergo agere iudices, quando con Regis formidet ? an temporariæ pænæ maior eſt
feflionibus fagarum fiue voluntariis , fiue per vim ex dolor, quàm æternæ , aut primæ morris grauiùs
tortis ,fidem adhibentes , eáſque.pro ſufficientibus ha periculum vel damnum , quàm ſecundæ ? Quid ?
bentes , probationibus, mierasillas , as fortè infontes quod in ſacramentali confeſſione tenetur ludex
fuppliciis tradunt , qua , cum decepta ſune negare non Itare rei confeffioni; adcò vt fi dicat ſe talia pa
poſſunt, ea , quorum ſe re vera reas putant . Quamo. traſle , non poflit confeſſarius illum reiicere , line
brem cuiuis iudici meritò fcrupulus nafcatur. Quia peccati Mortis reatu , quaſi illufum ; ex hoc qui
confeſſio in hac re pro fufficienti probatione haberinon dem folo ( quod prætexitur ) capire , quod dcludi
debeat : cùm fieri poffit, vt ex errore decepta mentis à dæmone aliquando tales con ingat; ſed tenetur
procedat confeſſio. Quo igitur pacto iudex polerit di- D ei & abſolutionem & pænitentiam impendere?
nofcere; Verum in indiuiduo reus rcave , qua ei offer igitur nec iudex fori externi, folâ fretus conie
tur, fuperimaginationem deluja , vel verecommiſerie turâ quia deludi ſolent , poteft ftrigom iuridice
que fatetur, confeſſioni fidem derogare.Quòd inde etiam Ita
Eo Rhodus , en falrus, qui non agnoſcat argu bilicur , fi malefici ſe conſpiraſie in reip.vel Prin
mcntum Vvieri , cuius venenum Calidius Loo . cipis perniciem faterentur: ex iſto illufionis capi .
ſeus, in Alem inniâ hauftum & eiuratum , in Bel te noilus iudex auderet cos abſoluere vel dimitte
gium , præfertim Bruxellam diffudit, vt antido re ; ſed cenſeret ſe obligatum ad reorum condem
tum propinen tam periculosè potis, primùm nc nationem procedere, vt reoram lælæ Majeftar . Et
bula caricinationis,feu vaporis noxij exhalatio ,re li hanc publicam iniuriam negligeret , iple à lu
mouenda . Nempe prætexitur prætenſio ſcrupuli perioribus iudicibus in ius vocaretur, ac ille ipſe
ex confeflione falsâ & erronea, quàm contendunt fiſci procurator ( tam ſomnolentus vel concein
cfle quando ex nudâ confeflione proceditur. Quis ptor diuinæ iniuriæ ) nactum fe fpongian cre
vmquam afferuit (non ego quidem vſquam ) foli derer lucci plenam , quàm auerer exprimere. Cur
ſtandum confeſſioni: cenſui femper & profiteor E ergo ſegniori effe liccat in Dei iniuriâ , quæ per
in hoc crimine ex nudâ & folâ confeffione rei fpicuè in maius Ecclefiæ & naturæ dainnum ver
procedi non pofle , cum Bald.es Angel.in l.1.C.de git? Denique fi in furcis ,latrociniis, ſacrilegiis,
' confef.quia ex tali non videtur ſatis iudici conſta adulieriis , homicidiis , falſæ monetæ , Sodomix ,
se cerró polfe de Criinine , quod tamen necella & c.criminibus ftari poteſt legitimæ confeffioni,
rium elt ad condemnandum , ex ſententiâ com cur non in hoc quogue delicto ? Iniquum planè
muniorc ,arg.l.1.S.item illud & ibi Bart.D.ad Sylla eft aliam exigi certitudinem ,quàm quæ iuxta cri
nia. Sed contendo paralogiſmum latere in hac lo minis naruram poteft haberi, li cuiulquam aurem ,
lius nudx confeffionis nuncupatione: Et ideò , vt certè huius criminis ea elt natura , vt de co ferme
in omnibus æquiuocis , elle neceſſe priùs difqui iudici aliunde nequeat conſtare,quàm ex indiciis ,
rere ,quid vocem nudam confeflionem .Side con Ipræſumptionibus, & rcorum confeffione,cò quòd
eg 2 clàm
400 DISQ VISITIONVM
clàm committatur , & fæpè nulla poſt le ſceleris, A
veſtigia relinquat.quare hîc potiſſimùm locus eſt
fententiæ , volentium ſolam legitimam ,quæ ve
rifimilis Gir reorum confeffionem in talibus deli
ctis ad condemnationem fufficere, quàm admittit
Godelmannus , libr.3. de Lamiis cap.10.num.47. &
tener Mollerus , d. ſet. 2. à num.i.atque ita priùs
deciderar lul.Clar. 9. fin.libr.s.recept.ſenteni.guaft .
iss.quomodo autem dica ur constare de delicto. Non
ne funt hæreticis annumerandi iſti fæderati par
tarij damoniorum ſanè id communiùs receptum
docent Grill gueſt.10.num.io.de förtileg . & Clarus,
d.guaft.ss.verſ.poteft etsam ,e q.4.9.1.quos ſequi
tur Moller, ſupr. Quis autem neget ad hærefeos
condemnationem fufficere legitimam confeflio
nem, niſi qui à grauiſſimis iuris interpretibuste
merè velit diſſentire ? Bald.in l.fi quis non dicam
C.de Epiſcop . clerr.Felino in cap.anditis exır.
de prafcripi. Arelatenfi in traétai.de baret. Notab.2.
Quamobrem cenſeo non tantùm iudices fecurè
polle ſtare tali confeſſioni , ſed eriam reneri ſub
culpâ lethalis peccati . Quia cùm iudex ex officio
& ſecundùm leges reum damnare tenetur; fi non
damner eum ,ex cuius abſolutione periculum im
minet reip . & ſcandalum mali exempli plerisque
gignitur, ad damna inde prouenientia tenetur re
larcienda, vt docebo in fine huius fe &t.16. Nec diffi
teri quis poteſt ſtriges elſe noxias reip . & conari
quàm plurimos poſſunt in ſociet tein criminis
pellicere, & earum abſolutione bonos iure opti
mo fcandalizari,ſecúdùm leges verò tales à iudi
cibus legitimè capras, torras ,cófeflas puniri morte
debere . Conſtat ergo iudices hoc facere nolentes
lçıhaliter peccare in Deum & cemp . & quod hinc
conſequi: ur tales ludices in hoc propofito ina
nentes abſolui in foro cófcientiæ nullatenùs pof
ſe : quod accuratè perpendendum eſt eorum con
feſſariis. Quis nefcit iudicem teneri ex actis pro
cedcrc ? aut quis vmquam Syndicatum intendit,
aur in foro fori reprehendendum iudicauit , li ſe
cnndùm allegara & probara ſententiam tuliſſer?
Duntaxat quidam excipiunt,li priuatim certò ſci
rer reum eiſe innocentem , quod ipſum tamen
multorum grauium Theologorum , & commu.
ior luriſtarum fententia non admittit , nifi in eo
L.
qui legibus ſuperior eſt,negat'ın ſubſellij inferio- D
ris iudicibus , ſed hoc loco nullushic exceptioni
locus eſt. Nemo eniin aluerariorum affirmare
audet certò fe ſcire ill. s delaufas & 'elle innocen
es,præter Vvierum , Ponzinibiuin , Lcooleum &
limiles; qvorum iam explolus eſt error , obftina
tione & impuden iâ & inſcitiâ plenus, ſed dicunt
dumtaxat fæpè illas deludi , & idcirco in indiui
duo iudicem dubitare.Verùm hinc ego contra in
fero , quando in ind uiduo iudici non conſtar de
lufam eſſe ,reneri iudicem legitimæ rearunycon
fellioni ftare. Quæro , li noflc non eſſe deluſam,
nónne damnaret ? li damnaret ,quàm ſciret non de
Julain ; cur non rencatur etiain fallam damnare
quàm neſcit deluſam ? lemper fanè præſumenda
cít non deluſa ,donec deluſa fuiffe probetur, quia
legitima confeflio , vera elle præſumitur, conten
denti delufam ,probatio incumbit : non probanti,
meritò obiicitur; neminem , qui aliàs mente con
ſtet , ftultum vel delulum præſumi, nifi probetur.
Videre in qué ſcopulú iſti impingúr,du fcrupulu
timent.Scrupulorum propriú en facere vt timeas,
vbi non eft cimendum , & contemnas vbi merito
ſit trepidandum , fic ifti dum vitant , vel fingunt fe
MAGICARVM
vitare , inanem culpam , in verum crimen incur.
runt.Vbi impius interficiturfait D. Ambrof.lib.2.de
Paradiſo ( CHRIST V s infinitur : ubi abi
minatio aboletùr, ſanctificatio confecrat**. Impim
est ( fcribitCaffiod.libr.9.varior.in edicto Al C )
iudices illis effe indulgentes,quos æleftis pieras ropa
titur impunsios. Hrc de ſcrupulo prætenfo: Nunc
de ipsâ deluſione manum conferamus.
Priinum dicunt ; Manafestum effe Docloresde
fagarum materiâ fcribentes ad vni:m omnes hoc ad
miltere ,quod muliercula à damore fu pè decipiantur ac
illudaniur: ita vi per imaginatiunem credant ac co
gueni certò le perperraſſe ac facilc verarster ,ea quæ in
folâ phantaſia operâ Diaboli meniem obfu/canlis ob
uerfata funt . ] Siſte gradum . Bonam horum Do
Bctoi um partem non ofcitanter perlegi, & nego ad
ynum omnes bac de re idem ſentire , quoad id
quòd de facto contingir ; led tantùm conueniunt
quoad id quod poreſt contingere. Fatentur 011
nes vnanimiter fieri poflc , vt mulierculæ de.i
piantur : immò & viri, nam ne lexus quidem me
lior purus ab hac contagione: ſed vtrum reipsa
tæpè decipiantur ; item , vtrum hæc deceprio in
cun &tis quæ fatentur, an in quibuſdan tan um lo
cum habeat ; non idem fentiu, t , nec ſcribunt .
Ponzinibius , Vvierus , & fimil, videntur velle
ſemper illas deludi ; Alciarus , Duar.Godel. & alij,
videntur velle cantùm deludi quod pleraque ; &
quidem quoad hac lempcr; quorum omnium iam
exploſæ lententir indignæ lunt quibus refellen
dis iterum calamus defidet . Cominunis Theolo
с
gorum , Philoſophoruni, luriſtarum , & omnium
Ecclefiafticorum Tribunalium , & ferè omnium
facularium ſubſelliorum ſententia eft,illufionem
hanc in paucis admodum rebus ſeu facti (pecie
bus ) neinpe delatione ad conuentus,transfigura
tione , & carnali copulâ cum dæmonibus ) & id
rariflimè in his ipſis contingere , fic præter cæte
ros diſertè ſcribunt laquerius , Comenlis, Spren
ger, Michaëlius, Binsfeldius, Remigius. Peccant
itaquc diſputatores ifti , primò cùm afferunt om
nes in hacdeluſionecóuenire: ſecundò cùm quod
de quorumdam caſuum ſeu viſionun confeflionc
concedicur, id ad cæteros cxtendunt , de quibus
idem negarur: tertiò dum , quod rariſſimè contin
gere , immò quod tantùm contingere pofle multi
dicunt , id ipfi fic interpretantur ; quafi crebrum
efle vel frequentiùs ab omnibus concedatur . Sin
fatentur id frequentiùs quidem non eſſe ;cur norr
potiùs quod frequentiùs cflc folitum amplectun
tur : & animo propendent,vrex frequentius con
tingentibus confeſſionem veram ,quàm fallam ef
ſe prælumant: Sicut legiſlatori(ſecundùm Theo .
phraſtum ) fic & iudici oculus men : is ab co quod
ſemel auc bis accidit ,ad id quod ſa piùsconſueuit,
Transferendus. Deinde peccant , & largiùs , cùm
ex tali præmiſſa propoſitione inferunt Non : faris
ergo tuiò iudices agunt,quãdo con feſionibus ſagarım ,
fiue voluntariis,fiue extortis per vim ,fidem sahibent ,
El cas pro fufficientibus ad damnationem probationi
bus babent .') Errant inquam ſic argumentantes.
1. quia videntur velle lubindicate iudices hoc
numquam tutò facturos: quod ex præmiſsá tamen
particulari propofitione eos inferre recta ratioci
nandi ratio non permittit, Ais , fæpè decipiuntur;
ergo iudex numquam carum confeſſioni iutòcic
dat.Nego conſequentiam :quæ vt valere ,femper
decipi eas foret neceſſe,nunc nec fæpè ,fed iauili
mè decipi deprehenduntur: Sæpius ergo erraret
ukcx
 LIBRI V.
iudex non credens,quàm credens.Quod fi tantùm
hoc volunt. Aliquando delulæ ſunt : ergo à fic de
luſis aliquando iudex rapi poteſt in errorem . Ve
rùm id quidem , fed & illud verum ; ſæpiſſimè &
ferè ( Gi ferè )ſemper compotes mentis iunt & cr
roris vacux , & verum eft quod confitentur : ergo
iudex confeffionem illam ſcquens ſæpiſſimè & te
rè ſemper reétè iudicabit , & numquam , vel vix
vmquam ab illis in crrorem deducctur. Ampliùs.
dico , quamuis deduceretur ; fi confellio legitima
fuerir, addicens confeffam Supplicio legitimo , ni
hil peccabit, ſed error expers eft culpæ , functus
enim eft officio ſuo , qui ſecundùm allegata , &
probata , & publicam conſcientiam , immò & pri
uaram ( cui dubitatio ſola non repugnat )ex iuris
norma iudicauit.Pręerca ſi quid ifta ratio valeret
in fimilib.valeret ;in quib ? tamé nemo iudiciorú
vel legúperitus vllatenuseá admiſerit.Quàm læpè
tormentorum acerbitas falfam in proprium caput
reorum confeffionem extorquer ! ergóne iudex qui
ex confeſſione per quæſtionis cruciarum expreſsâ ,
ſed aliàs legitimâ,reum damnauit , nó ſecurè pro
cedet:fæpè fit vt multi teſtes pecuniâ corrupti in
vnum teſtimonium conſpirent, nec occurrat con
tra illos exceptio vel depullio ſufficiens, & tamen
reus verè fit innocens : ergo teſtimonio legitimo
teſtium iudex non turò nitatur:Quis hæc ferat : fi
milia ſunt tamen , quæ aduerfarij adferunt. Quia
quòd ad iudicem attinet, qui decipitur ;parum vel
nihil attinet , quâ ex causâ decipiatur , fi peccatu- C ditur homo per praſtigium , quando immutatio
rus idcirco , quòd line ſuâ culpâ decepius codem
narit.Necad rem pertinet,quod deceptio ex quæ
ſtione vel teſtimonio ,vel ex rei ſpontaneâ confel
fione fit orta:quia fuppono in his omnibus æquè
iudiciorum folemnia cuncta ritè obferuata fuille.
Si ergo taliaad fubuertendum omnium publico
rum iudiciorum ordiné & rationem fufficere de
bent; valebit illa argumentatio : fi non fufficiunt,
inualidus eft & obtufus ifte mucro à deluſione
peritus.Qui etiam inde recunditur:quod hac in re
câdé quoque eſt ratio faſcinationis & cæterorum
criminum. Nam etiam quoad alia crimina reos à
dæmonibus deludi poſſe conſtat;vt quoad homi
cidium ,vim publicam adulterium ,monetariá,& c ,
fi faciat dæmon vi quis puter à ſe factum , vel alij
videantur videre ſe Petrum facientem ,quod alius
fecic : Nemo tamen in aliis criminibus ad reorum
liberationé à prenâ iuris vmquam hoc colore vri
voluit : quia nullus fuit,quitam friuolæ defenfio
nis vanitatem non perſpexerit.Quot fomniátibus
illuſiones contingunt , quas homines pyrant Gbi
vigilanribus oblatas ? quor in fomnis aliquando
cædes,incendia,proditiones nonnulli fibi viden
tur deſignare? Quid fi ergo fomniet v.g. Petrus ſe
Paullum capitalem inimicum gladio traiicere, &
Paullus gladio traicctusreperiatur: capiatur Pe
trus,& putans ſe, quod tantùm fomniauit, reuerâ
patraſſe , & ideo ſpontè aut in tormentis homici
dium à ſe cómiffum fateatur , quod alius cómiſe- E team quando ſola opinio , vel ſolus exčerior len
ſerat: quæro ,quid iudex faciat:abſoluet ?non licet lus. Opinio quo ſenſu deluditur , quando per
legitimè cófellum ,damnabit:innocens eſt reipsa .
Innocens peribit : & ramé iuſtè ac tutò fuerit à iu vero , & ab eo deferri ad conuentum : quando rein
dice dānatus.Idem libi reſponſum exiſtiment iſti,
qui cauſam cam friuolam quærút,in tam immanis
iniuriæ Deo & reip.illatę diſſimulatióe.Verú hęc
de argumenti formâ & validitate iá nimis multa.
Venio ad rem ipfam , & inquirere ſtat , an ali
qua regula iradi poſſit, qua iudici conſtet ; an ve
ralit confeſli:) Srrigum ,an vanæ & illuforia : Prius
SECT .
SECT. XVI .:
401
A quadam funtfundamenta præiacicnda,vt tirinior
Girardua ſtructura .
Notandum imprimis ca quo magis accidunt,
aliquádo lomno depreſlis accidere, vt quæ Tolta
tus , Olaus, & Baptiſta à Porta de quibuſdã nar
rant : aliquando ceriò & perfpicuè vigilantibus.
Wam certum eſt auguria, & reliqua maleficia de
quibus S. S. non vno loco egit , à vigilantibus
acta, ve à Magis Ægypti, Exod.8. Pythoniſsâ Saü .
lis, i. Reg : 28.malcficis Manaſlis, 2.Paralip.capit.33.
Balaam ariolus vigilans imprecari folicus, N 1.22.
Sæpè etiam quod vnus fomniauit , hoc alter verd
patrauit , vt ludic. 7. Madianita miles ſomniarat,
Good Gedeon in caſtra irruens verè fecit. Vnde
fit , vt poffit quod vniſagæ fomnianti, hoc alter
vigilanti verè contigiffe : quarenon potlumus ex
huiuſmodi narrationibus, quæ particulares ſuns,
vniuerlim colligere ſemper verè,aut ſemper falso
hæc contingere.
Noranduin fecundò folere hominem dcludi
vel imaginariè tantùm , ſeu internâ imaginario
ne, quando in rei inanem fimilitudinem cogita
tio rendis, quaſi in rem veram ſenſibus obicctain
vt fit fomniantibus. Quod non videtur ferè vm
quam habere locum in ſtrigibus noftris,quia fere
ſemper concurrunt circüſtantir aliquæ ex quibus
pateat , delictum carum imaginarium non fuiſ
le , vi cùm effectus reſultat in alio quàm in ipsâ
ſtrige, puta in agris , in inaleficiaro, & c. Vel delu
oritur ex parte rei vilæ , & non ex parte yidentis,
quia res aliter oculis videda objiciiur,mutato for
tè nedio , & aliis fpeciebus ad oculum deductis ,
quàm reuerâ obiectum præfert , vt cùm videtur
elle lupus vel cattus qui homoeſt. At iſta dece
ptio locum habet in præftigioſis metamorphoſi
bus , quando ſtriges ſibi vel aliis videntur trans
formatæ ; fed generat tantùm deceptionem opi
nionis , & conſiſtit cum vero crimine homicidij ,
& c . Vel denique fit illufio per apparitionem rei
qualis cft,& qualis apparer; ſed per diaboluin de
nouo fabricaræ ad alicuius veræ rei ſimilitudinem ;
vt quando diabolus corpus aërcú affumit ad ſimi
litudinč viri vel fæminæ ,vel hirci,& talis apparet
D
ſtrigi . Tunc tantùm deluditur ſtrix , fi putet effe
verum homincm vel hircum , qualis apparet. Sed
cunc deceptio potiffima eft ex parte obiecti ; ex
parre verò videntis non eft deceptio in Inlu ex
teriore , ſed in opinione ; quia vnum putat pro
alio : fi tamen huic viro Cuccuba ft mulier , vel
hunc hircum adorer , vel hoc hirco transferatur
ad conuentum , non eſt deceptio quo ad criminis
reatum vel malitiam .
Vnde fit manifeſtum in hac materiâ dupli
cem conſiderandam & diſtinguendam illuſionem ,
vnam opinionis , & alteram rei : opinionis quo
que illulionem eſſe duplicem , vnam quando fal
litur opinio , & cum eâ fimul ſenſus exterior ; al
præftigium videntur fibi ſagæ æquitare in hirco
habent cum dæmone , & putant eum in proprio
corpore, & proprio femine concurrere : quan
do putant ſe transformaras in cattos , & libi vel
aliis tales videntur . Et certum eft ejuſmodi delu
fionem folam eås à pænâ Sodomix vel homi i
dij patrati non liberate; non magis quam fimilis
delufio excuſabat illas de quibus in deep, Emil op .
29 ;3. Tieri
 402 DISQ VISITIONVM
Fieri pocelt , vt fic hodie multæ illarum fintde- A \ciatur, tres nobis Canones indagatorios eum tra
lufæ aliquando : ſed tunc iudex debet attendere
ad factum , an fic equitarint , an ſe dæmonicom .
miſcuerint , an puerum ſtrigauerint, an ea fece
rint quæ ad transformationem vel ftrigiportium
Diabolus docuit.
Sola opinio decipitur,quádo putant dæmonem
effe Numen , aut ei deberi adorationem , aut elle
omnipotentem , vel omniſcium , vel largicuruni
illis beaticudinem ,& c.hæcdeceptio non excufat à
pænâ; vt nec hæreticos reliquos, quare ,uapepgép
cſt, quod ſtrigā rudiores, & idiorę lic decipianrur
Senſus folus decipitur , cùm aliquid videndum ,
tangendumque à diabolo obiicitur , quod tamcn
qui fenlu deluditur , ſcit non eſſe quale videtur ,
aut quale tactu , guſtu,olfactu , audirúve percipi-
tur,vcluti quando ſtriges non neſciunt fe rernha
bere cum iplo dæmone, equitare ſuper dænio
nem , non murari in cactum ; ſed hæc Gbi videri
tantum , &c. Ec ralis delufio opinionis, quæ eſt in
lamiis doctioribus , & minùs rerum imperitis,
mulò adhuc minùs à pænâ ordinariâ præber ex
cuſationem : quia hîc ex earum parte cîtmalitia
formalis & perfecta.
Reſtat ergo difficultatem coram verſari in de
lufione quæeit ex parte rei , fiue facti. Quæ nec
ipſa eſt ſimplex aut vniufmodi. Nam aliquando
exiſtimant libi vigilantibus accidere, quod verè in
ſomnis tantùm accidit : hæc deluſio non magis
excufat à pænâ , quàm à peccato,verbigratia, pu-
cat vna fc dclatam ad conuentum , quæ manfit in
loco ſopira , priùs tamen verè fecit omnia quæ
ſolent adhiberi ad ftrigiportium ; vel putauic
ſe cum dæmone vigilantem commiſceri, cùm
tantùm fit fomnians delula , fed tamen dæmo.
nis amplexus experebat , & in nefarium ſcelus
animo conſentiebat. Sufficit maliiia , conatus,
& pactum initum , & obſtinatio perfida libi in vi
giliâ complacens, & ad hoc planè deliberata : fi
cut obtiner in hæretico , qui quàm in lomniis ac
cepillet propofitionem hæreticam , eam vigilans
poſtea approbaret , ac tueretur : quem certo ro
gus maneret.
Aliquando purane le feciſſe quod dæmon ip
ſe fecit, verbi gratia , putant le tempeſtarem con-
citallic , pauperem agris feciffe , necem pe ori
bus & infan ' ulis inculife ; quæ tamen cuncta ex
condicto ad ſignum præftitutum diabolus patra
crauit , ipfis id fieri volentibus, & ex conuentio
ne lignum prafixum ſuſtulerunt.Quid cum (quæ
ſo ) intereſt, per ſe, an per alium fecerint?
Quod fi ( quod rariffimum ) nihil tale cona
tas ſtriges , nihil cooperatas apparuerit ; & æquè
dubitetur, an per dæmonein hæc ſint operatæ ;ad
lingulares circumſtantias cum iudici recurrédum :
& quia calus funt indiuidui,ipſa quoque condi- Eli agatur de reſurrectione mortuorum aut fimi
ciones circumſtantiarum indiuiduæ lunt & pecu
liares ; nequit res vlla generali regulâ definiri.
Poflunt tamen quaſi in genere circa fingulas cir
cumſtantias quædam obſeruari, non parùm lucis
ludicibus zelo Dei præditis aliis allatura , nam
quorum zelus eſt in loculis, vel emortuus, iis quo
niam in mediâ luce amant cxcutire,fruftrà fol ve
ritaris illuxerit .
Præclarè ( meâ ſententiâ ) notatum fuit à Sc
baſtiano Michaëlio , Pneumalogia opera extremo,
nobis ad hanc veri inueſtigationeni , ftrenuum
veritatis athlelam , & fidci claram lucernam , Bea
cum Auguftinum præiuiffe , & fi penitiùs infpi
MAGICARVM
didiffe , libro 18. de civitate Dei capite 18. liber ille
Michaëlij Gallico ſcriptus eſt idiomate , in gra
tiam nationum cæterarum redigam fide optimâ in
compendium , quæ dicir. Prima regula quàm tra
dit,eft iudicium d fumendum ab effe &tu fubfecuto. Sic
enim volens decidere; an quod de Iphigeoiæ la
crificio narratur , verè acciderit , an præſtigioſe?
concludit Iphigeniam reipsâ nec immolatam ,nec
in feram fuille mutatam , fed aliud animal ei abla
tæ dæmonis dolo ac ſurelis luppoſitum , probat
ab experimenro -lubſecuto, quia diu poftea viuens
alibi reperta fuit Iphigenia . Eodein argumento
probat Diomedis ſocios non fuiſſeconuerſos in
ayes , eò quòd iſte aucs Diomedæ poſtea inter le
B mixtæ ( vr & Meleag: ides ) [ p« ciem ſuam cætera
rum avium more propagauerint. Vnde colligit à
dæmone ſocios Diomedis (ubito tranſlatos alio ,
& has illis aues , aliunde compullas , fuiſſe lubfti
tutas.Econtra parec vera fuifle Moyſis in Ægypto
iniracula, quia Nili piſces verè mortui reperti, &
locuſta vineas ac meſes verè perdidit. Verè quo
que patientiæ exemplari lobo dæmonem damna
dedille, quia vera mors iumentorum, filiorum , &
ſecuorum ipſis cadaueribus , & lubrura domus
ruinis apparuit ; nec quicquam horum poſtea vi
uens vel integrum repertum . Confirmac hanc re
gulam D.Thomas cùm cenſet præftigias & illu
liones diaboli diu durare non polle: cùm fint,non
c naturæ ſeu ſubſtantiæ ſubliftentis; ſed quadam
dumtaxar accidentia , quæ Dialectici communia
vocant, quorum eſt propriuin alteratione naturali
velociter commutari.Secundùm hanc crgo regu
lam patet in criminum , quæ ſtriges fatentur ple
risque veritatem à parte rei ſubeſſe , non nudam
illufionem . Infanticidia probantur , quia pue
ri quos illæ fatentur à ſe necaros , à parentibus
præfocati vel exſucti reperiuntur.Exhumatio cor
poruin , ſepulchri religione violata,probatur;quia
cadauera ſepulchris eruta non inuenta in locis
luis, fruſtum veſtimentorum quod dicebant le
dæmoni pro arrabone dediſſe , re ipsâ repertuin
abelle à veſtis parte, quàm illæ narrabant. Homi
wes & iumentamaleficiis læfi , & interdum ab illis
D liberati ſunt vbique ad manum .
Secunda regula elt, Attendendum an que aſſe
runt,ſintdamors poſſibilia.lic eniin Diuus Augulti
nus ib der oftendit non fuille ſocios Diomedis
in aues verè & effentiali transformatione mura
cos ; quia ſpecifica mutatio cflentiæ vnius in aliam
ſuperar çreaturæ poteſtate in . Sed dicit factum
lubtractione & fuppofitione illâ quàmmemora
uimus ;quia hoc , Diuinâ permillone, difficile
non eſt dæmoni. Hanc regulam ſecutus eft Diuus
Thomas . 1.pant quaft 114.art. 4.ad 2, cùm ſcribit,
lium rerum ſupernaturalium , & ex dæmonibus
tribuantur,credendum fuiſſe dumtaxac illugones.
Nam licet Deus vniuerſali ſuâ prouiden iâ vta
tur, ad plurimos effectus , malis Ipirit bus ; num
quam tamen vtitur iis , ad opera verè miraculo
la, quæ fibi & bonis Angelis beatisquc relerua
uit : & quia diaboli donorum ſupernaturalium
non ſunt capaces. Hac regulâ vli fuêre veceres
Chriſtiani in diſcernendis miraculis veris B. Pe
tri, à fictitiis Simonis Magi, teſtibus Clemente,
libr. 3.recognition. & Irenæo, labr.2.cap.s?.Secun
dùm hanc quoque regulam credendum cft con
feſſioni ſtrigum , quia quæ fatentur non ſuperan
vim dæ
 LIBRI V. SECT. X V I. 403

vim dæmonis, vt oftendi,roto lib.2.nec quicquam A & verè hanc Deiimaginé,non imaginariè táiùm
eorum repugnar , immò conſentanca ſunt oinnia deturpare, incæſtareque longè quoa; faciliùs cft
S.S. & Patrum do &trinæ . Quare vt ex hoc indicio dæmoni corpora loco mouere & trasferre,cibin
res decidatur , opus eft viro in S. S. & Patrum in porúą; miniſtrare , corpus aflumere vel effingere,
lectione & philoſophiâ folidè verſato ; qui fit quã imagines, fimulachra, & phácalmara tā varia
pius, do& us, & Catholicus, quia ( vt ait Tertull . rú rerú dormientiú fenfui interiori im mittere &
lib.de anima, ) dæmones ſoli noueri Chriſtiani . imprimere; quia Itrigum phantafiæ eodem tépore
Tertiam D.Auguft.regulam perit , ex multiiudi non ſunt codem modo difpofitæ, nec ſemper om
ne testium , conformiſimilitudine narrationum : quia nes omnium quæ repræfentanda conditiones ani
vniuerſorum vnanimis vbique conſenſus exclu mo ante conceperunt , max mè primâ qua hæc ex
dit omné deceptionis aut ſomnij ſuſpicionem.hoc periuntur vice;nec poteſt diabolus quas vule (pe
argumento vtitur d.l.18.6.18.Sic in causâ ſtrigum ex cies in phantaſiâ imprimere , ve docer B. Thoin.
diſtantiſſimis regionib.hodic idem teſtantur Scri 1.p.g.111.art.3. ad 2.His trib.D.Aug.canonib.exani
prores Italiæ, Grillandus, Albertinus, Silvester, Spi natoriis vltimus accedat in praxi vnuliflimus.
na & alig; Hiſpaniæ , Ciruclus, Castrius, Tostaius; Quarra regula & certiſſima videtur,caſu occisy
Galliæ, luquerius,Michaëlius,Crespetus;Germaniz, B frente circumstantias omnes diligentiſſimè debere per
Sprenger ,Nider ,Mollerus ;Lotharingiæ, Remigius, pendi : nam hinc clare dignoſcetur , an circa faétum
Gregoriusq ; Treueris, Binsfeldius.denique alij in confitens fuerit deluſus.
numeri. Ipfæ quoque ſtriges cùm idem quod di Nam in re adeò occulâ & arduæ probationis
cunt in Hiſpaniâ,dicant in Italia;& , quod in Ger non eſt moderati aut ſenfati hominis demonſtra.
inaniâ, coridem factis & verbis referunt in Galliâ; tiones exigere , vel probationes luce meridianâ
& , quod vno anno , id alio fempec iam ab annis clariores, tum quia dicenti efle delulum confiten
pluſquàm octoginta continuis in eculeo & extra tem , incumbit probatio , non verò neganti ; quia
quaſtiones liberè profiteantur; idque tàm appo hic pro fe habet præſumptionem , tum quia in fi
Sirè, ve molierculæ & pueri litterarum alioquin milibus , nempè exceptis criminibus, hoc rece
rudes videantur legiſſe, intellexiffe , & memoriæ ptum eſt à ſaniore iuriſprudentium parte , vt ad
mandalle , qurcumque viri docti de his rebus mittantur probaciones aliàs ininus ſufficientes, v.
{ cripto per Europam toram variis linguis tradide g.infamium & complicum depolitiones & teſti
runt : nónne hic conſenſus vniuerfalis plus fauis mona.ſic poſt gloff.Salicet.Alexand. Gandın.d alios
conuincit ,hæc iis non accidifle in ſomnis ? nam ſi docent Claruslibr.s.ş.fin.9.21.6 Binsfeld.membr.2,
hæc ſomniarút,quo pacto lic ſemper omnes idem de confef.malef.conclufs .Item quo plures circum
ſomniarunt codem libieueniffe modo,codem lo . Citantia concurrent,fier res euidentior : quando
co , eodem tempore , die, horâ ? Vi medici docent autem aliquæ delune , G abſunt aliæ , hæ quæ ad
ciborum quantiras, & qualitas,diuerſa æras , & va lunt non eneruantur idcirco , nam in his circum
ria corporis humorú temperario generanı diuerſa ftantiis eâdem ratio eſt, quæ teftium . Sicut enim
fomnia:hîc idem ſomnianr omninò,diuites ſplen maioris momenti lunt duo telles affirmantes,
didi, & lro pauperiores egentioresque;famelici& quàin decem negantes ſe vidifie: ica in noſtro ca
dapliliter habiti; viri fæminæque, anus, & pueri , ſu plus momenti obtinent duæ circunſtantiæ
bilioli & flegmatici, fanguinei & inclancholici, præſentes ad veritatem confeffionis adftruendam ,
crgóne omnes iſtos tam diuerfæ ætatis , nationis , quàm abſentia vel defectus decem aliarum ad
conditionis,tempore alio atque alio ,fimili ſemper eneruandam confeffionem . Nam ex eo quod non
ciborum yſos quancitare & qualitate,æqualitem eſt , nihil pofitiuum poteft inferri. Hoc polito
peramento corporum fuiffe dicent , quia eâdem videamus de ſingulis circumſtantiis.
femper fomnia fuerunt : Dicent fortaſſis hæc illis Quoad circuinftantiam Qvis , feu perfonæ
ſomnia, non à naturali causâ, fed à demone immiſ. conficentis , conſiderandum an alias fibi mente

la , & ideo tam ſimilia exiſtere. Humanam igitur D conſter, & ad rem appofitè loquatur; an der ſcien
iſta naturam ſuperant, & à dæmonibus iſta procu ciæ ſuæ vel facti non improbabiles rationes ; an
rantur. Et quæro ,cur non igitur concedant hæc à dicat ſe diſcernere nolle inter illuſiones in ſom .
dæmone fieri verè , & non per fomnium illufione, nis, & res ipſas quæ vigilanti acciderunt , quod
ſed vigilantibus ad talia hos mali artifices abuti; aflerebat loan.de Vaulx , & Inquiſitores Germa
cùm id illis fit æquè expeditum ,neque S.Scriptu ni teſtantur eſſe modos dignoſcendi. Mivimùm
ræ,nec Patrum ſententiæ , nec rectæ rationi refra verò refert an ſine idiotæ , nam idiotæ quoad ſen
getur. Quid ? quod non ſic veriſimile dæmonem ſuum externorum functiones tam pollent , quàm
hæc ſomniantibus tátùm hominibus vbique om qui do &ti ſunt, Æras etiam non multùm ad rem
nibus adeô cóformiter effingere. Id probatur , quia pertinet, niſi ſi nondum eſſent doli capaces , quoad
hæc ab vno & codein dæmone Gimul eodem tem peccatum ; vel etiam præſenio delirarent. Nec
pore non fiunt.nam vnus ſimul pluribus locis fibi maioris momenti eſt conditio paupertatis vel di
adæqualis eſſe nequit veloperari, ve docent luſtin . uitiarúm , nam etſi pauperes facilius in hæcí ele
Martyr.9.40.adorihodox .& Didymus,lib.1.de Sps ra pertrahantur;pertracti tamen non magis obno .
ritu ſancto .Deberent ergo tot elle fermè ſomnio . E xij ſunt deluſioni, quàm diuites & nobiles. Idem
rum iinmiſſores dæmones , quot ſunc ſortiarij & de ſexu iudicium . De energumenis ( nam fortaffis
Corciariæ lic fomniantes ; & illis conftitutis diebus aliquæ lagæ fimul ſunt energumena ) cenluerim ,
non vacare alteri rei , quàm fomniis effigendis. quando talis aliqua ex bonis fundamenris iudici
Magnus hîc conſenſus , magna diſcordium men ſufficio eſt: tunc eas curarem primò exorciza
tium concordia . Solent ais ad malum mali con ri , & factâ exorcizatione , eodem loco eius con
ſpirare. Fateor, ſed ad maius malum libentiùs , & feflionem haberem quo cæterorum . Nam qua
ideò nó credendi per fomnium velle deludi, quos in dilucidis interuallis energumeni faciunt , co
in atrociora peccata vigilantes poſſunt pertrahe rom æquè mcmores ſunt poltea atque alij ; quç ve
re , idcò palàm inagiſtelli, & cócribini eſle malunt, rò faciunt tempore vexationis , vell verect us di

1
 404 DISQUISITIONVM MAGICARVM

cam ) quæcum in illis diabolus facit,corum poftca A genius lecta non abhorrer.tamque crudclia teruj.
non meminerunt . Igitur quandocumque in iudi ilius belli ciuilis facinora fuêre à Calumianis per
cio rerum actarum probèmemores lunt , & cir peurata , vt ea pofteritas numquain li creditura .
cumſtantias cæteras idoncè recenſent; putandæ Nihil ergotam crudele , vel nefarium lagæ proti
ſunt non illulæ , nec excufandæ à criminum pe teantur , quod non fit exemplis conteſtarem . Pu
nis ,quæ confitentur le patrafle interea dum ratio to me hoc opere toto lingulorum criminum mul
ne rectâ vtebantur ? Rarò tamen crediderim ener tiplicia memoralle: & reperiri, quæ vnam in per
gunenas effe ,quæ ſagæ ſunt ;ſaltem poft poflellio fonam omnia concurrant, ſcriplit ad ' me ex no
nem à dæmone non eſſe factas ſagas ; fed vel iam ftris, vir fide dignus , Galpar Rhey Anno 1600.in
ante fagas fuiſſe , vel quæ verè ſunt ſagæ , propter hęc verba; Huc men uchy 27.Nouemb.mater filiaque,
alliduain dæmonis affiftentiam , & maximam in dio viri ,puérpiedodennis ( erat bir ex reliquiis eon.
eas poteftatein , multa cum energumenis com rum, qui nnminto ante hor ieinpus itidem hic filam
munia , quoad ferociam & crudelitatem porilli mu ci meri aut fiiperió ' induti )atrociprors' fuplicio
mùm , habere , vel habere videri . affecto fieruni. Media fabula eſt, Thgestes fabula , i:
Sccunda circumſtantia ( QV ID )comprobat Bup:ros to unferospoluerunt; vis verbo duam , quic
confeffionem , quando delictum quod cófitentur, quod fcelerum in libris,quos de magiâ , inſcribis,aden
dæmoni , ſeu per dæmonem homini , non eſt im feruni išti,hoc e ore Iudicis tarari,qui in veneficos ho
pollibile, nec viro ſapicnti & erudito incredibi ſce ó questionibus egit,e sllos( libros inquam ius,ac
le, quantumuis ftupendum ſit, & admirabile ,hor dileg eniffimè,perleg!t) rufers audiui.Itaque fexies or .
reudum aut excurandum . Nam talia folent ab eis bem inira vslı ſunt fèrro ac lan : inis , extra perfrackis
patrari , & quo regnum Antichrilti vicinius ,hoc anie brachius à rota in rogo vstulari funi vini. Non
Satanæ poreſtas maior concedetur : & charitate ergo attendendum iudici ve credar , immane ina
magis acmagis refrigefcente ,clariùs atque clariùs gis vel minùs fii facinus : fed in iplo contide .
myſteriú iniquiraris incipiec reuelari & operari. randum facinore, quantumcumque lit ; ad quod à
Vcrum verò aliquid fit incredibile vel impolli le patratum fare tur, id verè patratum fuerit.v.g.
bile , iudicium pertinet ad Theologos , qui cum dicit fe commouifle tempeſtatem & grardinem
humanâ diumain philofophiam propè coniunxc præcipitaſie in agrom Titij vicini fui ; videat an
rint : nudi verò litteratores , luriſtæ , vel Med ci, verè tum ager ille oborrâ procella fuerit grandi
non lunt idonei iudices , multóque minus homi Gatus. Dick le fe ftregafle ( vt loquuntur )hliolum
nes quidaın Lucianij , & A hei,leu polyticino- C N. & verè pucllus nullo apparente morbo conia
ſtri trochu ; pie:aris, publicæ falutis, & Catholicæ bott, fortallis eriam cicatrix paruula, in pcctulcu
religionis negligentiſſimi, ambitionis verò & di lo vel guiture pueruli inuenta. Dicit le necaſſe
uitiarum vndiquaque aggregandarum ftudiofilli vaccas aut iumenta N. defofla ſub limine Itabuli
mi . Quid verò adcò abominabile fateri poffunt, ollâ , quę ibidem reperta ; aut ſolo contactu neca fie
quod non factum aliàs compriamus ? Incæſtus, dicit , & viia fuit tangere , nec certa mortis caula
Sodomiæ , parricidia fidei apoftaliæ ,facrilegia ;no apparet alia.Dic t fe adolelcérula ro.vel 11.annor.
iſtris temporibus , nónne ludus ? Antropophagiam cum í lo dæinone cóluefle,quæ per inſpectionem
horrent animi , led poſlem lingularum ferè natio tæminarum peritarum deuirginata inuenitur. Nec
num proferre non pauca cxempla. Carybas mala verè peccaium (trigum vllum elt difficilioris pro .
confuetudo; ludxos , italos , Hiſpanos aliquando bacionis aur ſuſpečtı' de deluſione, quàm nefanda
adegit duriffimum famis elum , non minus effi cùm dæmonibis Venus. Remigius tamen indicia
cax odij magnitudo planc belluina luper oribus duo fuggerii,li poſt cam nefariò concubicu defun
annis Angræqlendam Łufi anum N. Pilator tria & a præ latitli dive per aliquod tépus ei decum
Caſtellanorum corda tiep dantia voråre a legi , bendum fuerit : aut fi lubſtrata lintca largo cruore
ve narrat Hiſtor.de las Terceras. Quid Mateiacum D line perfula , quæ duo fagæ duæ in actis confellæ
Lege Ro
ber. Dino . aliud ( quo re , ô Belgica mea , hærelis auertit ! ) fuerunt. egerli m 16.1.cap.6. Sanè bæc funt indicia
thum li.z. nautan : led polo meis verb.s , carmine volo co clara quib'liga queat cognoſcere le nó lomniaſſe.
debellore gnoſcas Lector Nobilis Norivvici : immò quoad viros etiam , cenfent laque . & alij,
ligionis in Lugdunum , conyi ,Batauoruin ,moles Iberus, numquam ſic deludi quoad concubituin ,quindi
Francia.
A bata'lo contra cingisur ille mari. fcernere queant , an vigilates id fecerint,licet enim
Non opus eſt glades ferroquerigenuibus armis, initium in fomnis potuerit contingere, in ipſe ta
Sole pro Batauo belligerentur aqua. men patratione neceſſariò volunt homine exper
laĉturam pecoris Butauus quam fecu , agri, giſ ere : atque id aiunt docere illorú experientiam ,
Hispano decies fanguine Ibere lues. qui ferdis huiuſmodimaginationibus inter dor
11rcator fapiens tamen haud mercabitur vna miendum cómaculantur.Et hic fuit Hebræorum
Hispani generis corpora mille boui. jam olim opinio , quod rerü natura non capiat quen
Macra caro eft,nuper cum cor gustaſſet Ibers guam coire neſcieniem , ait D. Hieron. Traditione in
Respuit, & canibus nauta vorare dedic, Gr. Gen.qui non refellit, vtnec Rupercus ; & idem te
Nam plura addit.Comelle poruit, qui in tam im- e nent Livan .Tottat . & Olcaftrius,in c.19.G.n.agen
mani facinore ludere , fed Dinothus tamen diflen tes de ebrij Lochiocæſtu ; ſcio D. Iren lib.4.c.51. &
tit , nam ait hunc Læſtrigonem abieciffc ,fed tamen D.Chryfo.bom.4 4.In Gen. Theodoret.Ambrof.&
alium arrolum id Delftum tranftuliffe,pictate? lu alios voluifle hæc omnia prorsùs ignoro nec fen
dibrio, & petulantiâ .Idem Dinothus fatetur,lib.s. tiére Loth fa &ta; quòd naturaliter fieri poffe,etiam
Historie Gallica, perluaſam plebem Catholicam Caiet & Perer.nofter cenluerunt. Nec quicquam
fuiſſe, pucros ab vberibus marrum per Hueno dubito à dæmone adcò fortiter al:quem foporari
ſlios lou Caluiniſtas auelli , verubus infigi, poflc , vine in decifione quidem feminis dormire
& inſtar hädivæ aut aprugna mandi perauide definat.Poflet itaque dæmon ſic lagis illudere,fa
confueuille. Verus necne rumor ille fuerit , non cor. Verùm caufam non video cur id in diabolicis
habeo affirmare : malo falſum credere , quamuis hiíce mancipiis fieri (ulpicemur ; qua ( vt narrat

Spreng.
 LIBRI V. SEC . XVI.
405
Spreng .) non rarò repertæ funt in agris clara luce seriam operandi ſedulò diſtinguendus eſt ab ipla
ſupinæ , & criſſantes, & poftea viſus teter vapor ab rerum adhibitarum efficacitate. quamuis . n . ued
q
carum corpore ſe ſurſum eleuare : quem illa in a faga fe dicit adhibuille, hoc fit fecundum fe inutile
etis ſuum incubum fuiffe confitebantur. Item quan
ad effectum producendum : ſufficiet , fi pro lig
do affirmant fe ad conuentum delatas , vel iter pe
no efle queat.nam efficacitatis vis omnis pendet , à
dibus confeciſſe, & viſæ ſunt ab aliis irt ,aut in cho .
periţia & operatione ipſius diaboli ad lignum ope
rea ab aliis agnitæ : & complices allerunt fe fimul rantis: vt patet in tranſuectionibus, & procellis cie
adfuiſſe , & in reliquis circumſtantiis conueniunt. ſtis, ſimilibúſque.
Quando poſt reditum à conuentu aliquot diebus Quincta QVIBVS AVXILIIS : hoc eſt an ope
ægri, vt multi apud Remig : & Binsf.quando reper
dæmonis & cum quibus complicibus.hoc indiciú
ta vala conuiuantium,vt à lanione Camerarii:quá frequentiſsimum & optimum eſt:quia fatentur co
do inuentæ noda in agris à curlu reuertentes , vt
plices le ſimul feciſſe.Videtur auré incredibile om
Grillandi Lucretia:quando poftmultum deniớ ; té B nes eodem modo circa fingulas circumſtantias de
pus ac laborem domum rediere, vt Presbyter Pici , lulas fuiſſe.quamuis.n.tam facilè foret dæmonibus
& Nob . ille Lochienfis Bodini : quando qualſatis decem decipere , quàm vnum : tamen non eft cen
membris feminęces ex nabc in terram deiecti , vt
ſendus Deus hocæquè permittere . Ne omnis ratio
iuuenis Barauus Rondlei : aut in arborem , vt Mar
probandi talia delicta occulta judicibus adima
gareta & armentarii Remigiani. Deniq; quando iur : hoc enim diflentaneum eft prouidentiæ di
le aiunt catrum velquod aliud animal induifle , & uinæ.
veſtigia patrati ſub cali larua criminis apparent , vt Sexta ,eſt,VBI:quæ minimi momenti eſt.ná pof
ſanguis pueri exſucti in cunis,apud Spin.vel vulnus ſunt æquè deludi vno loco atque alio, Deo permit
in ftrigum corpore,qua parte ſchema ferinum con tente,
uulneratum fuerat,ve catius eiuſdem Spinei, & bu
Septima circumſtantia ( QVANDO non multú
fo apud ipras Aandriæ . Denig; hæc circumſtantia
attédéda,quia tantú vno, quantùm alio poſſunt die,
(quid ) innumera indicia iudici queat præbere, fed quantùm interdiu, tantùın noctu : & quouis tépore
notanda duntaxat, quæ rem iplam ,de qua quæritur c . decipi à dæmone poffunt.Adminiculantur taméhệ
concernunt. v.g. vel delationem vel concubitum
duæ vltiinæ reliquis circumſtáciis ad earum confir
Nam li hec verilimilia ,parum actinet,etiamfi parec mationem , cùm teſtes conueniunt in loco & tem
ga quædam admiſccantur minus veriſimilia.ideò.n. pore : nec nihil probabilitatis habent locus famoſus,
folet diabolus falſa veris aſſuere,vt ne veris quidem
aut tempus ſolemne(hoc eſt dies ordinarii ) quibus
fides conſtet:quod in confeſsione Mátenfium Ne earú (celerofa conciliabula celebrantur.
cromanticorum ex Creſpeto aliàs oſtendi:item in Sed ( inquiet) poreſt in conuentu innocens repre .
exemplis quibuſdam à Remig.adductis. Deniq; in ſentari ,adeò vt multi ceſtes poſtea deponát eum ſe
hac circumſtantia, quæ omnium præcipua eft, au illic vidiſſe. Reſpondi aliàs, vel Deum id nunquam
diat Iudex prudens prudenter monentem Plutar paffum : vel fi paffus fuit aliquando cos infamari:
chum : Quodammodo philoſophiam tollunt ,qui reb.mi nunquam tamen paſſus eſt , eos damnari. ſed mox
rabilib.fidem nõ habent.Oportet autem quam ob cauſam eorum innocentiam in lucem protulit , vt in illo ip
aliquid fiatrationetractare;quod verò id fiar,ex Hiſto fo facto B. Germani , quod aduerſarij vrgent : &
ria eſt ſumendum lib.s.Sympoſiac.c.7.Itaque narratio certius probaturex D. Athanaſij iudicio , qui falſo
ni reorum ſtare oportet,quæ tot Hiſtoriis eſt com accuſabarur brachiú Arſeniiad vſus magicos abſ
probata.Hancincredulitatis aduerfariorum ex inf- Dcidille.Demum fi quid huiuſmodiargumentú va
citia natam pertinaciam iampridem veteres damna lerer in adulteris ,homicidiis, & aliis etiam valeret.
uerunt . Apul. lib.1.deajıno alferit hominibus multa Ná poſſet etiá diabolus in lacronú cauernis , & lu
euenire vſu mira , & planè vera , quæ tamen ignaris ftris libidinoſorum innocenrem exhibere tanquam
relata fidem perdant.Dionyf.Halicarnafl.lib.s. an adulterum, vel homicidam :quod quidam B.Silua
tiquir..docer hoc vnicuique inſitum à natura , vt ex
no narrant accidiffe , æquali hiſtoriæ fide , qua illi
propriis ea quæ de aliis dicuntur iudicemus ,& an de B.Germano memorát, & de Sátarenenſi mona
aliquid credibile vel incredibile fit,id ex propriis vi cho habes inferius 1.6.6.2.fe£ t.3.9.3. A A. Si conce
ribus metiamur. Plinius autem fenior (locus exci
dunt æquè in aliis criminibus hoc locum obtinere:
dit )quemadmodum (ait) inulta fieri non poffe,priufquam na illi quamfidum ſceleraris patrocinium , tam in
facta ſunt,iiudicantur ita multa quoque qua antiquitus fidam reipub . & Deo nauant operam :nihil enim
facta ſunt,quia nos ea non viderrus,neque rationem af accommodatiùs fit ad criminoſos omnes ſuppliciis
ſequimur , ex ijs effe qua fieri nonpotuerint iudicamus. eripiendos. Si negant in aliis peccatis idem locum
Que certe ſumma inſipientia eft.) habere : doccant cur in ſolo crunine faſcini dæmái
Tertia circumſtancia eſt Cve ? vtpote G habuit
hoc pofsit, & non in aliis.Sat fcio nunquam idonee
cauſam rum temporis ad pactum cum dæmone docebunt .
E
ineundum : puta inſatiabilem libidinem , puſillani Sextum arg. eſt malefici non ſunt occidendi,pro 6
mitatem , deſperationem ,deſiderium vindictæ ,cu .
pter abnegationem fidei : quia omnes homines,
rioſitatem ,cgeſtatem ſubiram aut valdè grauem ,& dum mortaliter peccant : fidem abnegant, & dz
huiuſmodi;quibus impelliconlucuiſſe : Thcophili, moni, relicto Deo , adhærent, & tamen non pro
Edelini & aliorum exempla declarant. pterea occiduntur.Conf.B.Petrus ter Chriſtum ne
Quarta, Quomodo : non eft magno vſui. quia gauit, & tamé non fuit propterea necatus.Refp.pec
parùm refert an modum ignorent: lufficit, quid ex carores recedere à Deo per inobedientiamtantum :
parte ſua fecerint, & quibus vlæ fint inſtrumentis. & ideò impropriè dicuntur propterea infideles , &
occulta ſunt plerumq;Satanæ ſtratagemata, & me fidem negare : led malefici feu lamix recedunt à
dia naturalia. Satecit li indicent, quibus vfæ ,pulue Deo per expreſſam abnegationem Dei & fidei,
res , vnguina , decermiqa mortuorum , buffones, quod aft APOSTASIA , propriè di & tæ infidelita
olla & c. maximè fi iſta compareant apud illas, tis ſpecies , conſtituens peccatum vnum ſpecificè à
vel viſa, vel reperca quibus allerunt locis . Modus ceteris mortalibus peccatis diſtinctum . vt optimè |
Rr dedicic
 406 DISQUISITION VM
deducit Binsfeld.in 1.7.C.de malef.in reſp. ad 1.argu. A choreas ducunt cantıllaini , fædiliméque muira al
Quoad B.Petrum , ille tantùm peccauit cótra ptæ
ceptum confeſsionis fidei, fidem verò nequaquam
amilic. malefici fidem corde & ore abiiciúc, idque
{ pontè , nullo vrgentemeru. Petrum Itatim pan
tuit;fagæ manent in ſua defectione. plura de Petri
negatione egregia inuenies apud Fr.Soarenn.com : 2
7 in 3.p.D.Thom .
Septimum argum. Deus permittit maleficia fieri ,
& finit maleficos viuere.ergo non debet eos' homo
occidere . Refp. ridiculum eſſe quod inferunt. fice
nim ſequeretur nullorum criminum reos'occiden
dos: quod effe hæreſim certam, docent Caſtr. & alii
a Rom.13 . Catholici ſcriptores. Nonne magiſtratui gladius à
1.Pet.2.vi- | Deo datus ad vindictam malorum a.?Ex his apparet
de Orig. quàm ridicula ſint argumenta aduerfariotum : Sit
homil. 20.
ergo ,
in Num.
Concluſio , Lamia occidende etiamſi hominē nul
lum veneno necaſſent, etiamfiſegeribus,cã animantibus
XX non nocuiſent : etiamſi necromantica non forent,eo ipfo
tantum quòd damonifa derata,quod conuentui intereſſe
ſoli:&, c que ibi exercenturpretare .]
Probatur id primùm iure diuino,Exodi22.v. 19 .
Maleficos non parieris viuere. quo loco vox Latina
eſt admodùm fatè patens,nec reſtringendaad ſolos
venenarios , vt nec Gręca nec Hebrça.quod quia fu
b 1.1.c.2 .
de voce sè probauit behîc non repetam . idem ftatuitur Le
Mechal uit.XX.verf.vlt.
lephim . 2. probatur iure humano , lege Eccleſiaſtica. c.
peruenit.c.contra idolorum 25.9.5.Extrauagat. varys, C diuinæ apertifsimum ex ipfa Profelsione & pacto aliquid ex
unâ Ioann.XXII.ſuper ſpecula, alia Innoc.8.qua poni
tur ante malleum malef.alia Alexand.6.incip . cû ac
cepimus : alia Leonis X. incip. honeſtis petentium
votis; alia Had.VI.incip. Dudum vtinubis.] & lege
ſæculi , fcripta quidem l.multi.l.nemo l.nullus,'.ciji.
C.demalef. marhom . non ſcripta verò , conſuetu
dime feré Vniuerſali Europa ,iudicum Eccletiafti
cve docēt corum , qui ſolent brachio fæcularicos tradere c: &
omnes; qui iudicum fecularium vt patet ex ſcriptoribus quires
de Inqui
fitorú tri criminales profecuti funt nationum omnium :Italo
bunaliç- rum ,Blanci,Carrerii, Grillandi, Gandini,Clari, Fol
gère. Lu- Serij,Boſlij, & alior . ex Hifpani. Bern.Diaz . Plaçæ :
cerna In
Auiles. Auendanni,Couarr.Gregorij .Lop.ex Gale
quifitor.
Directoriú lys Fabri , Miller , Michaëlii , laquerii , BerberiisRe
InquiGril- inigiigex inferiore Germania Damhauderii:ex fuperio
lud Comé re Althuſii. Godelmann. Fichardi , Molleri & ipfo
fis , hoc
verò Ey rum patronorum Lamiacoruin ; qui dum querun
mcrici : tur, & improbant,conteſtantur conſuetudiné, hanc
Viatorium inualuiffe . Hæc PP ,refcripta , hanc Impp . ſanctio
Inquiſ. nem , hanc Europe gencralem conſuetudinem ,
Berber .
hæc decreta cunctorum tribunalium acculare
Sprégerus
in malleo, mendacii , hoc eſt contendere falfum fuppofuif
laquerius' fe & afferuiſſe : quod nomen , quod fupplicium
in flagello meretur .
Siman.in
praxi Alf. 3.probatur ratione , criminis grauitati commeu
à Caftr.de furáda pænæ grauiras:grauitas autem criminis pe.
iuft.hæret. tenda à perſona offenfæ dignitate, & ab ipfo of. E ve videnius quotidie lamias multiplicari , & ea
punit.l.1.c. fenfionis modo. Offenditur à Lamiis Deus Opt . rum ſermones atque opera canceris inſtar ſerpe
16. Max, & DEI PARA & omnes cælites ,& vniuerfa re . quare tollendæ de medio , vt ſtulto pereunte,
Eccleſia,genúſque humanum , & animata inanima.
taque omnia : nam Deo & fuperis maledicunt , &
blafphemant ; ceteris creaturis abutuntur , & exi
tium parant; idque modis contumeliæ & crudeli
tatis pleniſsimis , primò interuenit idololatria, gra
uior quàm Iſraëlitarum , illi vitulum aurcum ado
rabant ,coram eo bibebant,faltabant, cancbant d : hi
AEX.32
num.s., 4 coram dæmonc ipfo, cui ſe deuouent , cui ſacrifi
cant , cui fidelitatis & obedientiæ facramentis fc
addicunt : coram hoc ( inquam ) edunt , bibunti
MAGIC AR VM
e
perantur.Secundò confülsen ipurn demonem faeque-:le leuis zo
cer , quod ipluin mörtedignutimun ex lege Del'c ' Lcui
. 20
Tertiòorerunt filios & fiicas-faus demonijs: lege Dev Í d.c.20.6.
iubentur occidi,qui femen fuuni ófferunt Molocht, 2 .
Quartò eâdem lege'necari iubérurzqui cum iumento 8 d.c.20.v.
coierit g': itein qui adulteriuin commiferith : items ; .20.
hd.c 1.1
quicum fexus eiufdé homihe Sodomiain commiferii! 10.
longè deteſtabilior eft fpurcitiea Magorumi ; quia,id.c.20.v
cùm fint coniugari;-adhuc veriantur in concius 13.
quafi concubinácu'cufifl dæinonibergjist fic nó tal K ÊX.22.v.
18 .
tum contra lexum , neque tantùm extra fpecié pec Leuit.14
cant; fed etiam extra genus : quod dcteftabilius eít , v.15.& 18 !
& pefl omnium carnilium peccatorum . Nec o- den in
ciolum eſt quod cùm diuina lex k -dixiſſet , mile- auth.vt nó
lux . conus .
ficos mon patierisviuere: fubiungat immediatè : Oui
nac. Boër.
B cum iumento coverit moriatur. Oniimmolat Dys*ocl dccii.31.
detur, nimir um vt hæc conne xa , & comita ri ſolita wc.1. de
feleindicent ur. Sextò interuenir in eorum crimne apotta. &
atro ciſs blaf male diét quæ ibi DD.I.
ima phem id & um miDeum : 2.8 3.C.
diuina quoq ; tex morte fanciuit vindicanda l.Sep- de Apon .
timò acced'une in vno crimine ng alia multa :'quibus n 1.1 . & z.
d. acmo
à legibu s humanis iuftillimè mors decreta luppli
venciátis.
cium : apoftafia à vero Deo m : 'exercere ritus & la
C. de pag
crificia Diaboli fædius , quàm v !li olim pagani n: 01. deleta
transfagium à Deo ad hoſtem dæmonem , cùm corem.g.is
Deo Sacramentum militiæ in baptilino dixerinto : quiad
rebaprizatio quoque , & chrifmatis feu confir- hoftes. D.
de re.milit
mationis conata abralio : crimcn lælæ Maieſtatis 1.i quis
ſcu fædere ſolo , vt ex formula & ritu ipſo con inctallo.g.
ſtatp , nocturni conuentus ad magicos apparatus, transfuge.
D.dcpe .
quod ipſum capitale q .Cùm itaque tam multa.co pl.etti er
currant in vno crimine , quorum fingula morte cepta.C.de
digniſsima : viderur communi fudicio carere : qui hæret .
communem hanc peſtem non cenſet igne gladio iunct.l.
quiſquis .
que abolendam : & luſpicionem occulti coníenſus C.ad leg .
atque conſpirationis meritò præber : quiſe , Dei & Iuli,măic.
hoininum coniuratos hoftes defendereatque tue- q !.vlt.c .
Thcodol.
ri velle profitetur.
de malcf.
Accedat & alia ratio . Criminum morte pu
piendorum tres funt cauſæ præcipuæ . 1.necrimi
D
noli viuendo damna inferant proximis & reip.có
ftat autem maleficos etiamfi non occiderent vene
no ; tamen plurima damna inferre : vt enim cete
ra mittam , cùm eorum peccatum fic in vno mul
tiplex quædam colluuies ' , ſentina , & femper re
pullulaſcens hydra peccatorum :Deus grauillimè
lemper offendicuc , & ad clades toti reip. infe
rendas prouocatur maximè : vt his infeliciflunis
temporibus cxperimur , quibus huius ſectæ ( quæ
iam ceteris longiùs proſerpſic ) fagitia , bono
rum hominum precibus , & pietati præponde
rant , plúſque illà poſſunt ad irritandum , quàm
hæc ad Deum placandum . 2. caufa cft, vt etiamſi
alits non nocerent facto , ne noceant exemplo:
fapiens aftutior fiat. 3. ne fi diutiùs mali toleren
tur , maiora aggrauatis ſocleribus fupplicia fibi ac
cerfant, & de die in diem fiant deteriores, cúm
que falutis pars ſit , minùs affigi : optimè illis ad
falutem conſulic æternam , qui maturè flagitiis e
ripit. Docet experientia vix vllas extra rogum ,vel
carceres conuerti : quomodo conuertantur , quæ
domi moriuntur , nec habent qui ad Deum re
uocet confcium peccati corum quenquam ? Po
teſt illas Deus ad pænitentiam etiam domi reuo
care:
 LIBRI V. SEC . XVI. 407

care: fed non videmus hoc fieri. quod finguları | A symbolu ejt).n terram ſculpiogia jcubellii pedum DEI
Dei contingit clementia , quæ pænas tantis Icele eft pervos , & quemlibet veftri pi ajtito,vos objirinxijiis f.leg . fuk
ribus deb ias vulc breuiore & leniore hic ſupplicio Signo Dominico & cruce conculcaro: illi parendo,ad - crutibiis
expiari. Cùm itaque omnes hæ rationes locum miniculo baculi,quodam nefand:fſimo vnguenio ab ipfo pofiri. E
habeant in Lamiis, etiamfi nullum occiderint ani Diabolo vobis præfcripto rlitti,crurib. & pofits per dira ce tus couc
&
mal: conſequens cas adhuc meritò morte plecti: ad locũ conſtitutum intempeſta notte, hora comoda ma
trálporca
& hos iudices clemences potiùs quàm crudeles in lefaćtoribus, ſtatiſg,diebus,ab ipfo tentatore portati coco . Ecce
eas exiſtere , confequens eciam impios & crudeles translati fuftis : ibiquein communi fynagoga plurimic - dololan
in remp. & quali parricidas patriæ eſſe, qui ad tam rummaleficorum fortilegorum ,& hæreticorum faſcina- perfecta.
euidentern patriæ perniciem hæc viperarú examina riorum , cultorúmque damonum ,accenſo igne letro , poſt
diſsimulatione,conniuentia, aut aliter,fouent, celát, multas iubilationes, faltationes, comeſſationes,compota ,
tuentur,aut debitæ pænæ ſubtrahunt. tiones, & ludos, in honorem ipfius praſidentis Beelzebub
Obiicitur ex Conſtit. Carolina locus cuius hæc
Principis damoniorum in formam o ſpeciem fediſſimifieis no !
a art. 109 . ſententia eſt a : li alicui damnum maleficio fiue ve- B & nigerrimi hirci immutari ,vt Deum , re & verbisa- cere ma.
neficio intulerint , inorte ignis plectantur : ſi ve doraſtis: & ad illum complicatisgenibusſupplicesaccef- leficiis hą
rò nulli damnum intulerint, pænas patiantur pro fiftes, & candelas piceas accenſasobtuliftis,& illiusfati- mano se
delicti quantitate & qualitate. ] Refpond. ſemper diffimum ac turpiſſimi anū (prob pudor !) fumma cum leficia &
( vt oftenlum ) huius delicti eam elle qualitatem reuerentia ore ſacrilego deoſculati eſtis:illámque ſub ve- crudelita
& quantitatem , vt ſi fæder atæ fuerint cum dæ ri Dei nomine inuocaſtis:illituſqueauxilium ,& provincies.
mone; ſi in conuentibus , ca quæ fieri ſolent , fe dictà in omnes,vobis vel infenfos, vel perita denegantes,
cerint, morte plectendæ fint . Dumtaxat ergo ca exercēda efflagitaſtis:atque ab ipfo edocli vindictas,m.a
put hoc definit , venenarios illos ſemper igne pu teficia ,faſcinationes tum in humanas creaturas, tum e
miendos : ceteros , li venenarii non fint, aliquando liam in animalia exercuiftis, atque homicidia infantis
Sepulchr
ignis, aliquando alio fupplicio puniendos. Patronis qnamplurima commififtis,imprecationes, ablactationes; rum vio
ergo Lamiarum , qui hoc capite nituntur , docen iabes,& alios grauiſſimos morbos,ope iam di£ti Sarha- latio. An
dum fuit , barum Lamiarum crimen huiufmodi ne,immiſiſtis: infantéfqueper vos,nonnulliseriam ſcien - tropopha
non elle, quod mortem mereatur : quod hactenus tibus taniū & annuentibus,arie iam dicta malefica op gia .
с
illi oſtendere nequiuerunt , & Binsfeld. Grillan . preſos confoſos, & interfectos fuiffe,ac demum in cemi
Sprenger . Alf. à Caltro & alii citati , nóſque etiam terioſepultosnoctu & clam exhumaſtis ,argue in ſynago
non obſcurè contrarium demonftrauimus. Quid gam pradictam , faſcinariorum collegium , portaftis:de
quæſo abſurdius , qui vaccam vel cquum occiderit, nigs demoniorum Principi in folio fedenti obtuliftis,de
interfici: qui à fide Chriſtiana defecerit , & Dco tracta & vobis conferuata pinguedine,capite, manibus, Sodmia .
maledixerit, & Diabolo ſe addixerit exprella pro & pedibus abſciſſis truncumq; decoqui, & elixari , & in
feſfione , & cum eo fædiſsimè coiërit, & ei lacri terdum aſari curaſtis, iubentéq; ac mandante prafato
ficauerit, & c. eum morte noc affici : éftne hoc pa Patre veſtro comediſtis , & damnabiliter deuoraſtis:ma
nas criminibus commenſurare ? Vilum mihi, vnde le denique malis addēdo ,vos viti cum fuccubis ,vos mu
hæc omnia luculéter probari queant, inſerere huic lieres cum incubis fornicati eſtis, Sodomiam veram &
loco exemplar ſententiæ latæ Auinioni anno 1582 . nefandifſimum crimen miſere cum illis tactu frigidiſſimo Sacrilegiú
6 vt refertur à Sebaſtiano Michaëlis, in Pneumalogia: exercuiſtis: & ,quodetiam deteſtabiliſſimum eſt,auguſtiſ
Vojis proceffib.coram N.N.N. & c . contra nobis con fimü Euchariſtia Sacramëtum per vos in Eccleſia San
ſtitutos reos, uccujatos ,c delaros:quibus tam per veſtra: cla Dei aliquando fumptâ ,iam dicti Serpentis à Para
co quorumlibetveftrum relaironem , ac propriamcon- D diſo eiecti precepto in ore retinuiftis;illudque in terră ne
fellionem iudicialiter coram nobisfactam , atque fæpius fariè expuiſtis,vt cum maiori omnis contumelia , impie
repetitam iuramentoveſtro medio.quam per teſtium de tatis, & contemtusfpecie Deum noſtrum verum & San
1 poſitiones,eorúmque accuſationes, alias legitimas pro- ctum dehoneftaretis,ipſum verò diabolum , eiúfq ; gloria ,
bationes,ex duringobilis & proceſu reſultantes , nobis le T honorem ,triumphum & regnum promoueritis:atq;omni
gitimè conſtitii, conftat,quod vos,o veſtrum quilibet, honoreylandibus, dignitate, ayłtoritate , & adoratione
Apoſtaſia Deum noſtrum omnium Creatorem , & Opificem ,Vnum honoraretis.decoraretis, & honeftaretis. Qua omnia gra
conſum
matæ , ÖTrinum abnegaftis:& immitem Diabolum , hoftem uiſſima, borrendiſſima ac nefandiſſima ſunt , directe in Sententiæ
antiquum humani generis , coluiftis voſque illi perpetuò Omnipotentis Dei omnium Creatoris contumeliam & cödemna
deuouiftis : & facratiffimoBaptifmali , có his qui in eo iniuriam . Quam ob cauſam nos F , Florus Provincialis tioris
fuerant fufceptores leuantes, & proparentes, veſtrague Ordinis fratrum Prædicatorum ,ſacræ Theologia Doctor tenor,
parti Paradifi,et alerna hereditaris quam pro vobis ei ac Sinčía fideiin totâ ifta Legatione Aninionenſi In
toto genere humano Dominus nofter IESVS CHRI quiſitor generalı::Dei timorempræ oculis habentes,pro
STVsſua morte acquifiuit, coràm præfato cacodamo tribunali ſedentes, per hanc noftramferientia diffiniti
neyin human- ſpecie exiſtenie,abrenunciaftis:infunden nam ,quæ ,de Theologorü & Iuriſperitorü conſilio , more
te ipſo rugienie diabolo denuò aquam ,quam accepiſtis maiorü,in his ferimusſcriptis IESV CHRISTI Do
veftro vero mutato nomine in facrobaptifmatis fonie vo- Emini noftri,ac B.MARIÆ virginis nominibus piè in
bis impofito ficque aliud comměticium nomen vobis im Hocatis dicimus,declaramus, pronuntiamus & diffiniti
baptiſmale paſi fuiſtis,ei accepiftis :atque
poni ficiinio ue ſentētiam ':vos omnes fupra nominatos, & veftrãque
in pignus fidei demoni data veſtimentotum veftrorum libet fuiſſe & efe veros Apiſtatas idololatras, Sanitis
Transfs- \fragmētī & particulă illi dediſtis,ó-,vtà libro vite vos fima fidei defertores.Dei omnipotētis abnegatores & co
giu . deleri: & obliterari pater mendacijcuraret ,figna veſtra temptores, Sodomuicos , & nefandifſimi criminis reos,
propria manu ,ipfo mandante e oiubente,in reproborum adulteros, fornicatores,fortilegos maleficos; ſacrilegos,
danarorü,mortiſí perpetua libro nigerrimo ad hoc pa hæreticos,faſcinarios,homiciza:infurt c!dai, amen im
rato appofuiftis:& ,vt ad tätum perfidiam & impietatē que cultores,Suhanica , diabolce atque infernalis dif
Sacrilegiú vos maiori vinculo deninciret, nota vel ſtigma cuilibet ciplina , & damnabilis, ac reproba a fidei ajlertores ,
veſtrum , veluti rei ſuæ propria inuſit: t illius manda blafphemos,periuros, infames, & omnium m.tlorum ,fa
iulis iurciurado , ſuper circulo ('quod diuinitatis cinorum & delictorum conuito: fierlie. I den quos omnei,
R : 2 vetrin

TION
DIS VISI
408
vitrūgne quelibet,táquam Satanemembra,bacnoftráj A Felino & aliis , citati DD . recipiendum in crimi
Cententia , Curiæ faculari remittimus , realiter có in nibus leuioribus , & reip. parùm noxiis : non ve
effectu condignis á legitimis pænis eorum peculiari iu
dicio plectendos.]
Habes hic ep itomen fcelerum quæ faſcinarii
epitomen
iſti ſoliti committere, quá alibi ,accuratiùs compre
henlam : habes & exemplum dannationis Eccle
fiafticæ ,quo illa pacto Curiæ ſæculari,reos punić .
dos tradat:nec opus alia folemnitate,lilaici fint rei .
Maius opus quando tradendi ſunt Clerici: quos
conſtat ante traditionem omni clericali priuile
gio : præmifla regradatione , feu , vt vocant , de
gradatione fpoliando s.Quæriturauté , quid fi mo
niales fint,vel monachi inici:nullo in clericorú gra
du conſtiruti:an & hi exauctorandi, & quomodo?
De his vltimis non memini me quidquam lege
re. Sed arbitror fufficere nudationem feu fpoliatio- B hæreſi propriè dicta , & punitur non tantum pænis ac.z. &
nem habitus monaſtici , vt viris caputium , feminis
velum , cum ſcapulari, & habitu fupremoaufera
tur , veftifq; laica illis iniiciatur , & ordine , cui ſe
addixerant,eiecti,ſpoliatíq ; omnireligioſorum pri
uilegio , fortíſque Laicæ effectis declarentur , fic
que Curiæ ſeculari tradantur. Praxim huius ca
fus nondum vidi , ſed ſuſpicor hanc effc , vel ef
ſc debere .
Sed quia in faſcinariorum cauſis multorum cri
minum quædam quafi colluuies & ſentina reperi
tur : quorum nó eadem qualitas eſt, quæri ſolet pro
pter quæ liceat vel expediat hanc Clericorum vel
Monachorum traditionem facere?
Si lola hærelspropriè dicta,hoc eft error in fide
pertinax reperitur :fequenda decreta canonum de
hæreticis,quæ propoſui lupra . hac eadem fećtionelit
tera T.T.
Quid iudici in ceteris criminibus quæ hæreſim
comitantur vt plurimùm , & quæ ſubiungam ; fa
cere expediat : id quia depender à circumſtantiis
perſonarum , loci , temporis & c.prudentiæ & faci
elt, nec regulis vllis poteſt definiri. Hoc tantùm in
genere : honoris diuini , & timoris , & publicæ
vtilitatis fummam ſemper habendam effe curam :
& ita demùm , fi hæc permittant , iuris rigorem re
mitti poile.
Si quæras quid iudici liceat ? Rcfp. etli olim de
gradatio non niſi propter tria crimina iure Cano
nico exprella permitteretur : hodie tamen praxim
contrariam inualuiſſe paſsim , vt propter alia quo
que crimina his maiora id facere liceat : quod lanè
& à pleriſque interpretibus receptum , & æqui
tari valdè confonum , poſt Bald . Ancaran . & Åb
bat , fruftrà reclamantibus Antonin . Apan . & Bu
trio , in praxim deductum videmus. Quare licer
hodie propter vnum crimen valdè enorme, vel
plura grauia ( lic voco quæ non tain enormia ) e
tiam non exſpectata incorrigibilitate clericum tra
dere læculari brachio puniendum :vt docent,poft
alios , Guilh. Benedictus in @Raynutius. ; Bernard .
Dias de Lugo Epiſcopus Calagurritanus Prac.
Criminal. canon.c.go.& Felicianus Epifcop. Scha
lenſis libro de depoſitione & degradat.C.14. à quibus
adferuntur exempla multa rerum hic iudicatarum ,
in Italia , Hiſpania , Francia , Belgio . diflentiunt
tamen in ca duntaxat , quòd incidente caſu Fe
licianus cenfer , priits conſulendum Pontificem
Maximum ; fateor id rutiùs . Sed alii hoc necef.
farium non putant , nec puro in praxi obſerua
ri. Quod verò videamus iure Canonico requi .
ri incorrigibilitatem ,, c. cùm non ab homine, de iu
dic. hoc rcotullimè cenſent , cum Ancar . Abba .
VM
C
MAGI AR VM
rò in enorminibus & reip. periculofifsimis. ( vide
Diazium . fuprà cap.33. « 90.Felician.c.12 . 14. )
quorum ſententiam verifsimam puto in crimini
bus huiuſmodi diu continuatis arg.coquam fit.deex .
ceff.Prelator.
Crimina autě huiufmodi valde enormia , & hac
ſeueritare digna infaſcinariorum facinoribus,præ
ter ipſam hæreſin , mihi videntur faltem tria oc
currere .
Primò eſt Apoſtaſia à Deo & profeſſione Chri .
ſtiana , mera & perfecta, & cransfugium ad dæ
monem illique præfticum homagium , fiue acce
dat idolatria , ( quæ per ſc fufficit ) fiue non ac
cedat . quia hoc crimen , ſecundùm fe , grauius eſt
omnibus hæreticorum a : ſed eò acriùs , quod qui ibiInnoc.
hæretico locuspænitentiæ permittitur , is Apoftatæ Hoft.&
alii . de A
iure ciuili diſertè denegatur.b
poft ,
Secundo loco eft ralis Sodomia nefandiffima per breit. &
concubitum cum fuccubis & incubis dæmoni- glar.in l.
bus propter Sodomiam verò tiadendum brachio C de A
Ceculari clericum , criminis huius aliquoties com- .
poſtar
millorem ,ftatuit Pius V. Pontifex Maximus in Bul
la ,incip.Horrendum illudfcelus: de qua conſule Na
uarr.cap. 27.Man.num . 246. & fuperioribus annis
hoc in praxim Duaci deduxit. Reuerendiſl.Epiſco
pus Accrebatenfis.
с
Tertio loco homicidium , quod in noſtro caſu
multis ex capitibus eſt enorme & qualificatum.pri
mò quando occidunt proprias proles, vel parentes,
aur coniuges ( vc apud Remig. libro 2.0.1.) & ho
rum fimilitudine, quando monachi vel monachæ
necant ſuos collegas vel conſorores. 2. quando
nondum baptizatos , & animam perdunt cum cor
pore 3. quando ad necem accedunt decoctio
nes illæ , aut antropophagiæ . 4. li veneno ne
cant: s . quando necant proditoriè ex pacto me ,
diante iplo dæmone . hæc duo vltima indigent
probatione , cetera clariſsima funt. Quartum &
quinctum itaque probo , quia deterius eſt homi
D
nem veneno , quàm gladio occidere c : ideo Ro ctex. ipil.
mani venena ctiam aduersùs hoſtem dereftaban - 1 i.C.de ma
tur , vt Corn . Tacitus & L. Florus docuere . lef.& ma.
them.vid .
Deinde conatus proditorius grauitatem homici Fr.Baldui.
dii femper aggrauat : eſtque maior ac dolofior adm.l.inft.
proditio , quoties cauendi aut prohibendi mi- tit.de pub .
nor occalio vel poteſtas eſt. Dæmones autem ſunt indi...!Le.
infidiatores inuiſibiles , in omnem nocendi oc - ge Corne .
cafionem intenti : quorum nec infidias cauere, verl. cada
nec vim ( fi Deus illis permittat ) atque ferociam , lege & ve
prudentia aut vires humanæ ferre valenr. Deni- netic.l.3.
que per tales & maximèdiuturnos , atque acerbif- Doad leg.
limos cruciatus excarnificatos necant , & ve plu- licar.&
rimum ( quo , quid grauius ?) de mentis fimul recto ideo hoc
E deieftos ſtatu,in deliria, miſerandúmque furorem crimen
morte no
præcipitant, cúmque fanitate corporis, animi quo
que tollunt incolumitatem . Quæcuncta Philo lu- tur.l cxftingui
.huius
dæus e , qua ſolet grauitate & copia verborum D. deiure
rationumque perpendit , & idcircò iuſtum Moyfis fiſci.
dl.de fpe
Zelum validiús commendauit, quod maleficis nec cial. legib.
diei quidem vnius inducias à nece concedendas circa me
ftatuerit : adeò vt , fi carnifex defit , per ipſummet di.
Principem Iudicem populi , eos de medio tolli
voluerit , qui tali ſupplicio mauus fuas non con
taminaturus , ſed Deo Sanctificaturus , vt alter
Philnees , videatur . Addit vocem à Legislatore
EXOD1 , cap . XXII.vbi lex illa perſcripta ,
politam
capi,
 LIBRI V.
capi,de omnibus,quivetitis artibus alicuinecem
moliuntur: & eos ad duo reducit capita , qui die
cuntur οι μάγοι και φαρμακευ7α : & poftea explicar
quos duplici nomine complecti voluerit, nempe
qui vel potionibus , vel verborum conceptis for
mulis abutuntur , qalpois noi inafwes tior. quæ
proiiſdem ſumi ſæpè ſoiere fatis indicar Helychij
lexicum , vbihabes : én acordai, papricxoi.gonzes, fed
al.I.C.3
lit. D. de hoc aliàs plura dicta nobis fuere a.
DD . communiter admittunt veneni mali no
mine,etiam magicos ſuſurros, & incantationes,fi
ue formulas quaſlibet concepris verbis ex pacto
b vide
Grill, li.de cum dæmone inito operantes, comprehédi b.quia
ſorril. q.12 par damnum ex verbis talibus & venenis. iuxta il
& Pet. Bins iud Tragici de Medža : qui poftquam genus om -
feld.in l. 1. ne let halium graminum , & Serpentum comme
C.de ma
moraſſet ab ea vſurpatum , fubdit;
lef.
Addit venenis verba non iftis minus.
Metuenda . Sanè ratione pacti &
dæmonis fic vocati , damna inferentis. Nonne lu
itinian.Imp.lege Cornelia de ficariis perinde illos
cd. verf. reneri lanxit c; qui fufurris, vt qui venenis , occide
cadé lex.
re ? Quid quæſo hic ſuſurri, aliud quàm verba illa
de pub.iu.
dic . cam metuenda ? Plato quoque occidi voluit lege
ſua, non ſolum qui venenis datis nocuiffent,fed &
quicumque deligationibus, aut illecebris, aut qui
buſdam incantationibus ad lædendum paratus ef
ſe videretur : & hæc omnia fe veneficioruin nomi
ne comprehendere affirmauit lib . de legib.XI fe
ιε extremo : εάν καλαδέστησιν , ήεπαγωγάς , ήλισινέ
πωδαις, και των τοίχων φαρμακείων ων τινών , δόξα -
Monos érvay Badaloyht. Incantationum iraque & fu
lurrorum nomine, omne malorum verborum ex
pacto efficacium , quod malefici vſurparint, genus
comprehendi: qui negaret , neminem legi, nec
audiui.
Vnde nihil dubitem huc referre, formulas illas
deuouendi , feu diras imprecationes , quibus maxi
mè variis hæc hominum venena Deum offendunt:
vt erat illud quo , quæ alicui nocere cupiebat , & fe
damoni per pactum olimmanciparat N.Louanij
femper vtebatur: Per illud iusc imperium , quod in
me tibi permiji (dæmonem alloquebatur ) poſtulo vt
quantum polles poréſque tali vel tali (nomen expri
mebat) noceas.Vbi notandum inprimis hac forma
contineri & exprimi primò complacentiam fiue ra
thabitionem primi pacti, cuius hæc quædam eſt
renouatio & noua quodammodo apoftafia. De
inde peti fimpliciter , & indefinitè,vt dæmon quá
rùm poterit noceat : quare & illud peti, vt fi qucat
occidere per diros cruciatus id faciat. Ideò fi con
ftarer, ad Tartareas has preces , dæmonem alicui
morrem intulille : debere puto hanc mortem de .
uouenti huic , vt qua iuſſit, imputari.Si de nullius
nece conftet, fed tantum de morbis & afflictioni .
bus illatis ; officium iudicis erit', quacumque me
liore via poterit iuridicè inueſtigare, num mortis
etiam caulam alicui præbuerit , hoc eſt an aliquis
ex iis, quibus Diras imprecata eſt, morte violenta ,
dæmonis eius opera , lit ſublatus. Si verò præterea
in eadem familia ,vbi degit (verbi gratia ,in eodem
monaſterio ſuperior,vel confrater )aliquis non fi
ne fufpicione maleficæ noxæ , & maximè illius
eiufdem , quæ grallerur eodem tempore adhuc in
aliosdomeſticos,iorerietit : cæcum putem , quilo
cum quæſtioni idoneæ hic fupereffe non videat:
cùm indicium hoc illa confeßione , & infamia per
fonæ clara confirmatum , planè propinquum fit
cenſendum . Ad pená tali infligendam ; fi de mor
SEC. XVI. 409
A reillata, nepertormenta quidem , quicquam ta
teatur: etſi lenior ſententia fit quorumdam , lcaiorid ve por
quàin mortis lupplicio afficiendam d:tamen quan Bertahi
do in mulcos tam improbo & propinquo conatu Carr. &
reus graffatus fuit, etiamfi mors nulla foretlabie ligs Ciar
Ligihom
cuta, ordinariam morris pænam cali conatuíinfii cidium .
gendă, iuſtius videntur coinpluresDoctores fum
mæ auctoritaris cenfuiffee.Quam fententiam e- Ang, &
quidem opinor, in iis quinon lunt vſi ad nocendú Salyce.ir
veneno aliquo aur inftruméto naturali,fed imme- let. Cowa
diata ope opera diaboli , longè apercioré &æquio- in Clem
té habendam . Nam qui hoc pacto ,vitalis conuen- ti furiolu
tionis initæ homines perdunt: planèfimiles ſunt p.2.clica
malitia , homicidis, quos vulgò vocant aſſaſſinos, de arbite
B quotú homicidiú pro valdèenormi& qualificato iudic.ca
in praxi haberi,norunt qui criminalia ſubfellia vel 360 .
obiter adierunt.Hos coinmune Doctorum fuffra
gium iubet omnino acta degradari, etiamfi cona
tum improbum nors ſubſecuta non fuerit, fimo
dò per ipfos non ſteterit ; quominùs'interficere
tur f. Longiùs etiam hac in re plurimi l . C. pro- f docent
grediuntur, adeò vt cenſeant, clericum qui allaf- hoc nõ
lino mandavit occidere quempiam , à iudicefæcu- accurate
lariin hoc conatu deprehenfo affalfitio , poſſc & ni & Ar
ipfam mandatorem ab eodem judici cape ,& fine gelicótr
vlla degradatione fupplicio affici: quod vltimum ria ſento
licet non diffitear videri communius receptúmg, cia, Lia
ſecuriùs tamé arbitror iudici fæculari, priùs degra. ziusſupt
С 91. & Fc
dationem hoccalu opperiri, & vrgere Ecclefiafticia d.cz
cum forum , quatenusiuftè & honeftè porerit , ad s patet e
hoc faciendum . Ceterùm fimilitudinem affaliina- citatis à
tus maximam in hoc maleficorum conatu ineffe, Lupo de
quia docui lib . 2. quaft. 4.litt.B.non arbitror mi- liberta. i
bi nunc probandum ; quid intereſt precio condu- clefiaft.
cam ſicarium ,qui meum inimicum ex inſidiis in- 9.& Arno
Albertin
terficiat: an ad hoc vi pacti conuenti à dæmone , id in rep . c
vt faciat,obtineam ? hic pro pecunia eſt , animaei quoniá
pacta, & promiffa. bær.in 6 .
Verùm dicat aliquis, quid igitur reſpondes ca- quos ſe
noni , c, cum non ab homine, de iud. breuiter Resp. Diaz.&
fequi me cum multis grauiff.I.C.quos Felician . & licia.epit
Diazius ſequuntur,Ancaran .& Abbatem : qui cé
D
ſuere canonem illum intelligendum de vnico tan .
tùm , & non qualeficato homicidio :non autem de
vnico homicidio qualificato ( vt funt ea que nos
iniciò propofuimus homicidia maleficorum ) neộ;
de pluribus non qualificatis.
Concludo igitur quolibet iſtorum trium caſuum ,
multóque magisduobus vel tribus concurrentibus , vel
vno perfecte patrato, o alterius propinquoconatu ac
cedente, Magos,fortiarios ,maleficos,incantatores,fiue
quocunque alio appelles nomine, poſſe à iudice Eccle
fiaftico ,quamuis monachi , quamuis Sacerdotesfint a
ctu premiſla degradatione brachio ſacularipuniendos
tradi. ]
Siobiicias, quoſdam docere , ex quibuſdam ca
h fusé a
E nonum locis, ad hanc traditionem Sortilegij cri pud Abba
men nó ſufficere k , ſed dumtaxat ad verbalem de- in c.ad :
poſitionem : Occurritur , id intelligendum cafu bolendar
quo Sortilegij crimen intra proprios ſuos termi- de hære
nos confiftit ; hoc eſt non progreditur vltra illici- qué fcoe
tam diuinationem non coniunctam cum expreflo Diazius ,
pacto Apoftatico . Nam de tali ſimplicidiuinatio- ille c. 12
ne,vt ſunt pleræque aſtrologorum & fimilium ,ex- hic e . 1o
preſsè canones illi loquuntur , nempec.vnicum 26 .
qot.coſi quis Epiſcopus26.g.s.Et ideo noftrx ſenten
tiæ nihil obſtant. Ceterùm quando incantationes
etiam medicamentis ad malorum remedium ad .
hibicæ ;tunc ex Diuo Auguſtino expreſsè iubec alius
Rr 3 canon
 AIO DISQUISITIONVM MAGICARVM

H10W Leucos degradari capit, admoneant in fin . A
26.9.7. Cuius loci duæ lunt explicationes, vna
Antonii orta, degradarıponi pro curiæ ſæcuları tradi,vtper
n cacat præcedés etiam quod ſubſequitur ſignificetur.id
lerici. de circo enim ferè femper fit actualis degradatio ,quç
adic . hoc nomen propriè meretur: alia eſt degradatio
Abb.in
nem tantum poni pro depoſitione verbali b , quæ
.c.admo
leanr. propriè vocatur depoſitio, impropriè verò degra
datio diceretur . Prior fententia verborum pro
prietati inhæret , poſterior æquitati. Sed ſuſpicor
in re non dillentire Abbatem & Butrium. Nece
nim Burrius opinor affirmaret incantatores, qui
nec apoftatæ ,nec Sodomitæ , nec aliis noxij luis
artibus efle ſunt conati .actu degradandos , vt cu
riæ fæculari traderentur; ſed contenderet canoné
illum de his non loqui , verùm de iis ad quorum
crimen incantationis,grauedamnum aliis illarum ,
Sodomia, aut apoſtalia, accederet.Contra Abbas
non opinor negaret incantatores illos de quibus
Butrius ſic acciperet Canonem, & de quibus cócl .
noftra fuit , curiæ ſæculaci tradi poſſe ; led conten
deret canonem illum de his non egille,led de aliis
de quibus nos nó loquimur : quæ Abbatis explica
tio eili minùs propria, magis tamen conſentanea
videtur illi contextui. Sae nobiſcum ſenlifle Ab
batem & cum Butrio , quoad sormes illos quos
riu e.ruz .
de pænis. dixi (orțilegos , patet , quia Abb clolitus eſt di
ſtinguere inter crimina grauia, grauiora , & gra
uiſlima, de grauibus tantùm vult agiin c. cum non C
ab vomine. de iudic. de grauioribus in ciua, de pæn.
de grauiſſimis in c.nouimus. de verb.fignif. & cap.
penult, de næret . Et inter grauiſſima collocat que
cúmque ſunt qualificata, & valdè perniciofa reip .
& quia pro huiuſmodi criminibus puniendis con
dignam pænam non habent canonú fanctiones : vt
illa condignè vndicentur , & reip.contulatur ,ac la
tisfiat, vult meritò introductum , vt iudex Ecclefi
aſticus talium reos degrader, & ilicò poft curiæ ſæ
culari ( vt fieri ſolet ) tradat , iuxi.d.c.nouimus &
d.c.penuli. fi verò delicta minùs atrocia & minùs
Quoad ignis pænam ea quoque meritò rece
pra , & à maleficis aruſpicibus ( 1.3.C.de malef.)
generali Europæ confuetudine, ad omnes magos .
maleficos , fortiarios, lamias extenſa.quia ſunt a
poftatæ ,funt hæretici,funt peccantes contša naty
ram : quorum omnium hæc legitima pæna eſt
g Ioann .
Et hæc pæna cæpit iam in Hiſpania à regno Ra- And.Ho
miri Regis, circa annum . 844. Nam ille Magica ftical.Ab
facra cantionélqu eignis fupplicio coërcui, ( loan ba.in.c.ind
Mariana de reb. Hipcii.lib.7.c . 13. ) in Italia prius dc hær. &
adhuc à temporibus D. Gregorij, quando Roma
aaa
Baſilius quidam ſenator magus quive pænam.ef, ca.1.de a
fugeret, le Monachum effe velle hoxerat flammis poftat:DD
abfumptus fuit ( unde D. Greg.lib. 1. Drulo Cup: 4. azulpex.
B hic Balilius vna cum Prætextato, qui ambo fena? Co.de ma
tores & viri illuſtres , fuêre Magir conuicti h : vo lef.Bertr.
videas hoc crimen ſemper non muliercularum că- conl 212.
tùm & vilium , ſed virorum etiam nobiliun fuiflc: vol . 2 Cor.
Brun.li. S.
quicquid VVierus & fimiles ogganniant. Im - de her.c.;
pænitentes itaque viui comburendi, pænitentes Coral.li.3.
priùs ſtrangulandi. vide Couarr.libr. 2. var. ref. Miſcell.c.
Cap.19.num.9.6 Clarum d.§.fin.q.99. nu.7.In Apo- lit.ante :
Italia quoque ſpeciale , quod in foro externo illi rector. Co
pænitentiæ locus non eſt.l. 3.C.de Apoft.Ad hanc méf.inlu
autem pænam ignis ex communi confuetudine cerna in
ſufficere fidei abnegationem , & fædus cum dæ-, má. quifit.
PegSi
na
mone ,docent Bart.confil.quod incipit mulier ſtri & alii.tex.
ga de qua quæritur . in fin . & habecur tomo conf. in d.S.trás
crimin. Z leti.I. & Mollerus ad conſtit. Saxo . p . fugæ cum
fim . Cla
4. ſect. 2. 0.4
rus . Sodo
Vnum reftar dignum quæſtione, V. Iudici liceat mia.nu.4.
hanc legispænam conſuerudine receptam minuere pro Damhaud
lubito ſuo: decidenda hæc quzſtio eſt ex tradicis à in praxi
D. Thom . ó eius interpp . 2 , 2.9.67 . a . 4. fi adfit crimin. &
accuſator, eo iufte inuito , non polle vllum iudicé h Caffiod.
ne ſupremum quidem pænam debitam laxare : fi 1.4.variar.
vero iniuſte inuitus eflet, vt fi valdè vita rei forer cpiſc.22.
& 23 :
reip. neceſſaria , tunc inferior iudex id non poffet, i D. ;Tho.
led benè fupremus poſſet i, quod tamen rariſſime 2.2. q.67 .
& non nifi maximaex cauſa faciendum . Inferior ar.4.ad 3 .

pernicioſa reip . fint tamé ex grauiſſimis: tunc vulo
iudicem debere degradare, & degradatum perpe
cuis carceribus mancipare,quæ fuprema iuris Ca D
d cap.z.de nonici pæna eſt , & in mortis locum fucccffit d.
pæn. In - Qux lanè Abbatis ſententia meritò Diazio & Fe
qualiter.2 liciano fupra citatis placuit, Et hæc puto poſle &
de accug. debere iudicem ſequi.
Porrò li ſpes affulgeret emendationis , & magna
atque clara pænitentiæ incidia exſtarent ( caue ia
ie puies , quod reus fecum petat clemenier agi :me
lius indicium pænitentia foret,fi diceretnulla libicone
digna ſupplicia poffe irrogari, omalle hic Deo iam a
troci!er ofenjo , graui ſupplicio conari ſarisfacere )
nec rei lunerelapſi,nec ſchandalum timetur , nec
magnum imminet reip . periculum ex hac clemen
tia: his concurrentibus ſemper , etiam in tribus il mini M.CCCC.XXI v.Recitatus eſt LugduniGallia
Ilisqua dixi criminibus, æquiùs, leniùs & hone- Ecoram
clero proceſſuseuiuſdam mulieris delata & de
ſtius Epiſcopo putarim ( nili particulari cauſa in tenta Burgiin Breyfia , gua eſt notabilis villa ducis
contrarium mouente) ſi reum huiuſmodi poft a
Ctualem degradationem , fiue monachus,liue aliàs
c docui a clericus lit ( maximè ſi in ordinc ſacro conſtiru
liasexM6 rus ) ipſemet ad perpetuos Ecclefiafticæ curiæ
ftrelero & carceres damnet . Sic factum Ebroici , Magiſter
laquer . Guilb . Edelino e : Gc factú Cameraci loannæ Po .
fdocui ex
Maceo , & tiere f: fc factum Cordubę Magdalenę Crucir,in
Molineto. quorum tamen cauſa Sodomia , & maleficium , cú
Apoſtaſia concurſ.bant:ſed in ommbus pæniten
ciæ ligna crant clariſſima, & fcandali atque noxæ
I publicæ periculum abeffe iudicabatur .
vero iudex nec permittente accuſatore poſferk.fu- & ibi
Caiet.Sot.
perior poterit co remittente , ſi tamen id fiat cum
iuft.
bono reipub,quod quia rarò aecidit , ideò etiam iu.9.4:
rarò pæna relaxanda. Si iudex ex officio proceſlit, a. 4 .
minor non poterit eam relaxare : ſupremus nó po- k poſt. D.
Tho . Ara
teſt, niſi vtilitas reipub . id exigat, vna & præcipua
go. & Vac
caula eſt lenienda pænę,pænitétia voluntaria.Sa- Péc.& Bart.
nè prudentes iudices ſemper cenſuerút, ſpontancă Salon.
& promptam confeßioné & indicia pænitentiæ ,
leuioris pænçinfligendę, etiá in hoc crimine ,cau
ſam idoncam effe.Stabuleti loannes de Vaux igne
cremandus, capite plexus fuit:aliis locis,qui viui e
rant exurendi , ftrangulantur ad palú . Hoc mouit
iudiccs illosAllobroges in caſu qué his verbis nar
rat Cancellarius Pariſienſis contigille anno Do
Sabaudia circaquam eft domus Sellionis ordinis Car
thufienſis ,hæc mulier ſub pallio deuotionis & reue
larionum fingebat mirabilia .Afferebat enim ſe eſſe v- Sic corrig.
nam de quinque fæminabus miſis à Deo compaſſine , yago ma
proredimendis innumeris animabus de inferno. Etia religione.
ſua colluſioneſubdola deceperat in regione illa quam
plurimas ſimplices mulierculas. Sciebatvidendo froz
iem ,peccara , qua fecerat vnuſquiſque: boc enim ſe
cundum Auguftinum etiam Diaboli malitia ſcire po
teſt, &ſuis reuelare,non autem ea que futura ſuntab
ſolute , ſiue ea que in ſecreto cordis larent, es nullo
exteriore
 LIBRI V. SEC. XVI. 411
exteriore motu auiJignojejé produnt. Habebat etiam , A conciliabulú conuenifle.Probet etiam cx hoc Con
Supradiéta mulier duos carbones in pede , qui eam af cilio canonć delumptum . Pofterius aliud celebra
fixerant quotieſcumque aliqua anima ad inferrum tum Aquileiæ anno 698. lub Sergio Papa in quo
defcendiſer. guotidie tres animas ab inferno liberauit: Ecoléſa Aquileienſ. quæ telapſa in ſchitma occa
vnam vel ducis fine difficultate', 'aliam feu alius cum ſione Quintæ Synodi fuerat , iterum reconciliata
pæna maiore, vt dicebat, Mentis quoque exceſſus feu fuit.Romanæ Ecclefiæ : huius concilij meminere
exftaticosfæpèhabebat, in quibus mirabilia per reue Paul. Diaconus l.s. hiſt. 7:118 Baron , Gunadi Ottan
laiionem didicerat: erátque mira abſtinentia,ſingula no, fed canohes nollos eius, proferunt : nec quod
ritſime etiam vitæ : plura verò alia de ea fcribenda:fo . ſeiam extapt . vndeergo probat Bodinus effe hu ;
rent. Nuper autem cim Spiritus almus Ecclefia fua ius concilij Canonemicui etiam injurias eſt, dyo
reclor veras ( vt creditur) bund Spiritum falfum deres cans: Conciliabulum , cùm Romani Pontificis;aum
gere vellet : hæc mulier capia ', o peenisvt torquere: ctoritate: fucrit congregatum . DentBodinus, &
furest addicta : quæ omnem veritaté confeſſa est, qui Danæus aliudiconcilium Aquileienſe, quod ,conci.
liter omniapradotta cupiditatis occaſione finxiffet,vt fe liabulum fuit, ex quo canonille fundefumptus , .
nutriret hoc modo , d paupertatifua fubueniret:au! Blaquetins & alij citant ex concilio Acquirenſi:Scd
forraſſis pro huiufmodi drabolo ſe miferam in famulam mendoli codices eos in fraudem traxere. Plerique
1
dedicauit. Inuenta est infuper morbum caducum has ſcribunt , ex contajAngiven : Non diffiteor feri
bere , ac eundem ſub'extericis exceffibu:,quos finxerat, poffe yt ruditas; illius fæculi cauſam prabuerir
palliare, de qua cim varia opinio esſet , an tanquam
Gratiana fic fcribendi,vteenſéir Ant. Auguſtinus
hæretica puniretur: iudicatum est àdoétis ad pænirē lebut.de emendat. Gratiani Dialo . 5.in fine, vbido
riam eam admittendan ,nec effe hareticem ; guia illa cet hic, Lolicum aberrare in nominandis Conciliis:
quæ feceratdimifit, nec obftinata permanfit .] ita Ger ſediille porús fæculi, quam Gratiani error digen ,
Con libr. de examinat. doctrinar litt . 0. in fine. Hæ dus : quia hanccorruprionem deprehendas criam
retica non erat, quia in mente errorem aullum for in Parifienfc Burchardo, fed in Louanienſ, kuone,
uerat : Saga tamen & malefica, quia peccata ex pa eſt; Ancuenfi: inde nata differentia quod veceres
eto cum dæmone inico diuinabat. carbones etiam ſoliti C. & Qu. confundere ,vt in nomine Qujrinij
illi videntur illuſione dæmonis apparuiffe , quan & Cirinij,diſſentiuni autem çam luonis , & Bur
quarn & humana vafrities quid ſimile carbonibus с chardi , quàm Gratiani veteres codices, in Angui
potuerit exbibere. Ordinariè expedit reipub. fon renfi ;Anchyrenſi, Anchyrani. conftat concilij ve
ces puniri: ideò ordinariè peccarec etiam Princeps, rum nomen eſſe.Ancyranum ,ab yrbe quæ Græcis
hanc pænam'mortis relaxans: & fi quod maluin A nyxuga . & fic alibi vocat Gratianus. ca.Diaconi.s .
reipub. inde proueniret ad iuftitiam pertinens, iu c. cie Syracuſana, 13. dift. 28.6.32.presbyteros ,dijl.
dices, etiam Princeps, cum tenerentur ad damno 50.6.6. fiqui epiſcopi.d. 92.6.40. fi qua de rebus. 12.
rum reftitutionem.Valen . ( Aragon.ſupra e est 9.2. c.gnidiuinariones, 26.9.5.c.desfonſaras27.9.
commun.fententia, Silui. Caietan , in verb , Iudicum , 2. Ancyra vrbs Galatiæ antiqua & nobilis ,vbice
peccata ', Nduar, in Manual.c . 23. alior . Quàm lebris ille lapis theſaurus antiquariorum , & apud
agrè autem Deus ferat' maleficosmagosverè ido Claudianu Ancyranig ,trumphi: Straboni & Pro
lolatras ; IE sv & MARIÆ holtes , defendi lomæo Alvrupa :Laonico corruptè Oűvrupa : hodie
aut debitæ mortis pænæ eripi: in Anatolij cuiuf Bellonio & Nigro Anguori. ftatim occito Maxi
dam & fociorum Magorum caufà ; multiplici mi mino celebratum in ea concilium fuit, perſecutio
raculo Bizantij fuit oſtenſum , narrante rem mul ne ceſſante, anno ferme 314. in quo muita de las Aliivo -
tis Euagrio, lib. s. Hiſtor . Ecclef.c.19 . D plis falubriter conſtituta fucrunt,nec pauca con- lunt. 308 .
Qua dere in monitis 3. & 4. plura ſum dictu tra magicas fraudes ſancita , & contra cótagioſam
rus. Hîc reftat vt repræſentem quod fæpè pollici ſuperſtitionem ex commercio cum gentilibus in
Commen- tus ſum , Analyticum commentarium in c.Epiſc. populum fidelium proferpentem : vt patet ex can .
tarius in cauf.26.9.5. quem extorfit non neceffitas,fed ad 23. ſeu ( vt Ballamon) 24. qui rclatus à Gratiano
c. Epiſco- uerſariorum impudens peruicacia.Tribus $5.rem lind. coqui diuinationes. Sed ex his canonibus Bal
pi.26.9.5. oplectar. S. 1. de ca. Epiſcopvanétore & aucto famon . 25. alij 24.tantùm ponunt: nec inter eos
ritate . noſter habetur. Vnde igitur Gratianus eum der
Quidam volunt effe concilij Aquileienfi ca ſcripſira Inciderat in collectionem quandam ſex,
pic. 1. ita Bodinus . & Danæus hæretici . Miror decim partialium librorum , in qua lib.6.c.6.67.
adiiciebantur duo canones concil .Ancyrano, quos
vode hanc'inſcriptionem cap. Epiſcopi acceperint,
Nam nulli libri; quos multos vidi , vel luonis , vel hodie addicos videmus primo concilor. como e
Burchardi, vel Gratiani, eam exhibent. fors an'le ditionis Surianæ, item optimæ Romanæ : priorein
ctionem illam commenti ,ne viderentur nimis im de homicidis ferui alieni,poſteriorem de ſortilegiş
pudentes in folucione quam adducunt ? volunte & maleficis per Epiſcopos parochia expellendis:
vim nullam concilijillus auctoritatem fuiffe , ve- E quem corum Gratianus deſcripſit,errorum quæ in
pote quod conciliabulum non iuſta ( inquiunt ) codice collectionis erant nulla ratione habita. An
Synodus habeatur . Quæro ex Bodino de qua A Burchardus ex illo eodem codice partialium li
quileienf Syn . loquitur ?An de priore ? hæc fuit brorum defcripſerit, an vero collector ex Bur
anno . 381. tempore Damaſi Papæ & Gratiani Im chardo, non pollum definire ;quia collectionem il
peratoris : in qua Palladius& Secundinus Ariani lam non vidi .
condemnati : cuius nulli alij canones extant, niſi Quid ergo, diccmúsne hunc canonem eſſe con
actio vniča contra Arianos , qui Synodum hanc cilij Ancyrani? communis hæc opinio eft, nan re
Graciano exrorferant, Prouincale concilium fuit, centiorum modò, Turrecrematæ in d.c.Epifc. To
fed femper pro iufto & legitimo habicũ: nec aliud ſtati inExo.trin Matth.laquerij in Flagello, Alphó
ferè in quo plures pro numero fanctitate confpi fi à Caſtro lib. 1. de iufta har. punit.c.16. Victoriæ
cui, ve Valerian ,Eufeb.Bononienf.Ambr.Philaftr . relect. de Magia, Carranza in fumma concilior. Si
alij: quos eat Bodinus & contendat ferreo ore in mancæ in Cathol.infti.Spinæig .deftrigib.Silueftri

deſtrigi
 DISQVISITION VM
412
de ſtregimag,admir.Binsfeldij de Confeff. malef.& |Aris aliquid haber hoc vnum argumentum quod
Ant. Auguftini in d. Dial. verum etiam antiquo horum actorum exſtant Romæ complura exem
rum , vt Collectoris illius partialium ſexdecim li .
brorum , Collectoris omnium conciliorum , Bur
chardi, luonis , Gratiani,
Obiiciunt qui contra ſentiunt, quod iſte canon
nec in Græca concil. editionę ſola, necin ea quam
Ballamon interpretatus fuit: nec in Latinis ver
fionib . Creſconiana ,vel Dionyſiana ( quam fecu
tus loan . VVendelſtinus) nec in Tigurina , nec in
alia vlla concil . Ancyrano inſeratur. Sed demul
tis quæ ex conciliorum canonibus exciderunt,hoc
vnum eſſe potuit : potuere eriam Burchardus &
alij veteres Latini plenius volumen nacti fuille ,
quàm Ballamon aut alij Græci , aut quivertêre ex
Græcis; quorum libri conciliorum Latinis ſemper
fuere corruptiores & magis mutilati,
Nihilominus alij adhuc cenſent ex nullo conci
lio deſumptum , fed ex aliquo Patrum . Nam
Beetzius in Preceptorio , aſcriplit B. Gregorio, cui
denti memoriæ lapfu. Alij volunt defumptum ex
D. Auguſtini lib. deſpirituel anima. Sed liber hic
non eſt Auguſtini, vt mox docebo : & auctor ille
mutilè admodum hoc canone fuit vſus. Doctiſſi
mus denique Annal.Ecclel. ſcriptor cenſuit à Da
malo id ſtatutum , 10.4. Annal. anno 382. ſic ſcri
bens; In altis autem Damaſi Papa, in Ecclefia reci
tari ſolitis,de quibus inferiùserit mentio, habentur a
liqua ab eodem Pontifice decreta in Romaro concilio : c
hècne an priore incertum eft, &c. deindepoft quadam
concily decreta, ait : nec non etiam excommunicandos
eſſe omnes, maleficiis, auguriis, ſortilegiis, omnibuſque
aliis ſuperſtitionibus vacantes:quaſententia præfertim
fæminas illas plećtēdas effe,qua illuſ& à demonejéputat
noctu ſuper animalia ferri , atg, vna cum Herodiade
circumuagari, &c. Atque hoc cenſer confirmari,
quia cenler eadem femè à S. Auguſtino deſcripta
haberi de ſpiritu & anima c. 28. nec non in appen
dice Ancyrani concil . & apud Gratianum ſub eo
dé titulo collocata.26.g.1.c.12.Er conſtetex Soue
ro Sulpitio vita S. Martin . Ca. 25. in occidente &
oriente maleficorum artes plurimum inualuille,
quod ex Ammiani li. vlt. hiſt. yberiùs probetar: D1 cyranis Patribus : Quæ nefcio , vnde Burchardus
adeò vt in ipſos ſacros Dei miniſtros præſtigiæ deſcripſerit: ab luone Gratianus , à Burchardo
quoque magicarum excantationum irrepſerint, vt mutuatus Carnotenfis luo.Burchardus ex duobus
de Gerontio Diacono D. Ambroſij narrat Sozo
menus lib. 8. hift.c.6 .
His tamen argumentis nondum inducor ve Bur
chardo, luoni, Gratiano, ne dicam tot aliis doctil
ſimis viris contradicam , vel à communi me ſen
cencia patiar auelli. Maleficorum multitudo non
minor fuir Conſtantij , & luliani temporibus vt
non paucioribus exemplis poffem probare: Sed
quid opusin re clara? quod autem à Gratiano fub
eodem titulo collocetur , vt ab appendice quoque
illa: hoc perſpicuè non pro Romano, ſed per An .
cyrano concil.facit. Quod eadem apud Auguſti- E
bum totidem ferè verbis legantur .auget ſulpicio
nem Damafi non effe hoc decretum demuliercu
lis , ſed recentius: nam liber ille non eſt Auguſtini,
ſed alterius nec tam docti , nec tam antiqui. Nec
Auguftinus ſubticuiſſet Damaſi elle piæ recorda
tionis ſanctioné. Nec quidquam obftat, ne creda
mus illa Damaſı açta, in iis ſalcem partibus, quæ in
Ecclefia non recitantur ( qualis eſt ifta ) eſſe men
dola : nec didici vnquam illa Damaſı acta in Ec
cleſia olim integra recitari ſolica : fed ficut hodie
videmus in Breuiariis inſeri, ſeu recitari non acta
integra , ſed Actorum partem . Pro Damaſo robo
MAGICARVM
plaria m . f. quorum quatuor Illuſtriſs. Baronius
vidiffe fe teftatur, d.to.anno 427. Accedit illud An
tonij Auguſtini Dialo . 14. dehoc c.epiſc. his ver
bis , Damaſo in concil. Rom.afcribi vidi in li.quodam
MichaëlisTomaſij ex veteri libro,in quo vita eiufdem
Pontificis conſcripta. Verum hæc opinio etiam pati .
cur difficultates,quas noſtra. loprimis enim in ca
nonibus conciliorum Romanorum , quæ duo ſub
Damato habita, non reperitur.non in priore anni.
373. quo damnati ſectatores Apollinaris . Nam il
lius canones interciderunt, & eorum fummá ve
lunt Anathematilmis Theodoreticomprehenſan ,
B qui nihil pertinent ad d.c.Epifc .LegeTimeodoret.los.
hift.c.11.Nec reperitur iſte canó in poſteriore con
cil. ſub Damalo Romæ habito , ſuperſunt ifti ca
nones , & in iis nullus eſt noſtro conſimilis.Præter
ea veterum ſcriptorum ,quinoſtrum canonem ex
hibent , nullus Dainaſo alcribit : non Burchard.li .
10.cap. I. non luo p . 11.c. 30.non auctor ſexde
cim partialium librorum : non collectores conci
liorum ; fed omnes conſentiunt in Concil. Ancy
renſe . Multa etiam reperias ad verbum in lib . illo
de ſpiritu &anima: cuius auctor ſi ex Damali actis
ſum Gffet, cur non meminiffet; Colitus, non conci
lia, ſed auctores eciam recentiores , & minoris -no
minis quam Damalus, citare: vt Boëtium cap. 37.
in fine : ve pores Auguſtinum ellenon poffe:&-cap .
47. quædam diflentanca Auguſtino ,conſentanea
Gennadio ponit. nec Poffidius in Indiculo ope
rum Auguftini hunc memorat librum : & Vincen
tius Belloacenſ. ac Trithemis Hugoni Victorino,
nonnulli Etheriano alcribunt.
Quare magis vergit aniinus, vt donec certiora
habeamus eum Ancyrano concilio relinquendum :cui
tamen arbitror vel à Burchardo , vel aliis quædam
inſerta :Sunt enim in illo quædam tradica ad mo
dum Doctoris diſputantis ,nec certa , nec admo
dùm folida: vt ſuo mox loco docebo : immò li ad
mentem aduerfariorum interpretemur ,falla, & ab
ſurda, prorſusque indigna tum Damalo, tum An
vnum canonem conflauit , cui Gratian. etiam de
luo tertium limbum in extremo afluit. Nam re
& illimè gloffa Canonica tres in co partes depre
hendit: & fecundam incipere ab illis verbis. Illud
etiam non omittendum : Gratianus Burchardo &
lyoni tertiam addidic, cujus initium , Nonnulli in
ueniuntur, Óc. poft illa, infidelis pagano deterior.
In Gratiani ergo verbis tria funt membra diuerſo
rum ſcriptorum , in Burchardi & luonis duo.
Primùm eſt, Vi Epiſcopi corúmque miniſtri, ár.
Víque ideo à talipeſte mundari, debet ſancta Ec
clejia, hoc totum reor Ancyrani concilij fuiffe:ad
ditum forte ad ea quæ habeamus in eiuſdem con
cilij can.pen . ſancita, vide c.qui diuinationes 26.g.
10.Mediæ partis & fecundæ reliqua,non arbitror
eſſe concilij illius, quæ pleraque continentur in
Pſeudo -Auguſtini lib. de ſpiritu & anima , ſed val
dè inutilata & truncata : quæ cuius lint neſcio.Ex
hoc libro verbis quibuſdam mutatis , & fine atque
principio nonnullis additis ,primus ille compilator
tam illuftri additamento , ex ſuo ingenio , tam ma
gno auctuario concilij canonem adauxit.Necno
uum eft Gratiano & aliis compilatoribus canonú ,
cogere in vnum diue los canones : nec nouum li
brariis
 LIBRI
brarus præcedentis canonis verba cum præceden- | A ducens, o ji aliquem
tis vel lublequentis canonis verbis confundere.leg. \ ſceleris ſectatorem inuenerint, turpiter dehoneftarum de Ad Tit.3 .
Anto.Aug.Dial.6.cum feqq. parochijs ſuis eijciant, Ait enim Apoftolus,Hæreticum
Qua ý quamta canonis iſtius auctoritas ? nunc in
dagandum.Id ex præcedenti quæſtione pender.co
munis enim ſententia eft : & indubicara, eiſi Gratia
ni decretum à ſede Apoſtolica fic receptum , ita ta
men receptum elle : vt fides dictorum penes au
ĉtorem fit , & tanta fit eorum canonum quos in
medium producit auctoritas , quanta eſt fontium
vnde canones illimanarunt. Nec enim quiſquam
eorum , qui ius Eccleſiaſticum vel à limine faluta
uit , porelt ignorare, multa in Decreto haberi , quæ iſto canone ſanciunt de iplo crimine inagiæ & for
poſtea Decretalibus,Sexco, Clementinis, & Extra
uagantibus abrogata fuerunt : nonnulla quoq ; ſunt
à Gratiano per errorem inſerta , quæ cuin veritate
pugnare deprehenduntur, quæ nihil nunc necelle B adhuc in vſu vigent. Apoſtoli illa verba peffimè
elt recenſere . Notarunt ea viri docti & Catholici.
D.Anton . Auguſtinus diopere Dialogorum , & nó
vno loco Cæl . Baronius Annalium Ecclefiafticorů
tomis nouem . Quod vt Gratiani æuo conceden
dum , ita hoc noftro , nimis tenero & acuto , dili
genter animaduertendum ;ne quis vel contemptu,
vel inconſideratione in præcipitiuin aliquod quat.
Quod ad ipſum vero hunc canonem , Epifcopi,lpe
ctar, cùm non ſit niſi concilii particularis,ſeu Pro
uincialis : de cuius à Romano Poncifice approba
tione non conſtat , & ideo errare potuit:non eſt
auctoritatis tantæ , vt quæ per eum deciduntur
certa fide fint credenda , nifi quatenùs S. Scriptu- |
ræ , & Ecclefiafticæ traditioni , ac definitioni S.
A.C. Rom . Ecclefiæ ſunt , quæ tradit , conſenta
nea . Deinde longè minor eſt argumentorum leu
rationum , quàm fanctionis ſeu deciſionis aucto
ritas . Nec argumenta
argumenta habenda pro definitis vel
ſtatutis ab iplo illo concilio.Equidé ſi bono ſenſu
capiantur , & congrua interpretatione fulciantur,
ne argumenta quidem illa reiicio .Nicol.Remigius
vult hunc canonem ex eo capite inualidum cenleri,
quòd Marcellus Ancyranus Epiſcopus Sabellia
.
niſmi ( vt ait ) meritò (uſpectus fuerit ( Sic ille.lib.
1. Damonolat.c
tinens . ] Veruntamen
eſt. Nam.29tunc hoc planè
temporis quando imper D
hæc Syno-
dus congregata , non videtur adhuc in hærelim
prolaplus, nec ipſe Concilio huic præſedit, ſed Vi
talis , Agricolaus , & Baſilias Amaſenus,tefte Bal
ſamone.De ipfa quoque Marcelli hærefirem planè
obſcuram efle patet , ex iis quæ , poft Seuerum , E
piphanium , & D. Hieron. more fuo , diligenter
Cardinalis Baronius adnotauit lib.3. Annai. Addit
Reinigius huius concilii quoad iſtum canonem au
&toritatem , Patrum : quos poſterior ætas talit, yo
AmbrofiiAuguftini , Thomæ, Bonaventuræ , & a
liorum fententiis elle impugnatam . Sed ( ti accura
tèperpendas, facilè.videbis Patresillos,de ſectâ,ca
ius in d.c.Epiſcopi filmentio , nec verbulum vnú
locutos fuiffe : folummodò alleruerunt ,trāluectio-
2.3-16 néclle poflibilem (hoc eſt poſle à dæmonibus cor
E... pora deloco in locum transferri) quod non deciſio
1 UniCanonis , fed rationicius tantum vni repugnare
mox oftédenrus.Ratio ergo hæc à Patribus iftis re
iecta meritò ,non ipfe Canon .
5. Explicaiia verborum & fententiæ ,d.c .Epiſcopi.
In Gratiani. editione Romana , iuſſu Gregorii
XIII . correcta , fic fcribitur iſte Canon , in prin
¢ipiochi isi
TEXTVS . Epiſcopi eorúmque miniftri omnibus modis elaborare
udeant , vtperniciofam o à Diabolo inuentam forti
legam & magicam artem ex parechiis fuis penitus era
V. SE C. XVI .
413
virum aut mulierem kuiufcemodi
hominem poſt primam & ſecundam correptionem
deuita ,ſciens, quia ſubuerſus eſt qui huiulmodi eft .
Subuerſi,sūt a diabolo capitiui renētur, q reliclo crea
toreſuoDiaboli ſuffragia guarunt, ideo i tali peſte
debet mundari ſanita Eccleſia. ] Hactenus prima pars
canonis, quæ nec luce, nec confirmatione alia indi
get, vtpote latis clara & certa .
Statuerant Ancyrani concil.Patres ,alio canone,
ſortilegos quinquennali pænitentiæ ſubiici:nunc
tilegii quid in genere exiſtiment, nempe peltem ef
fe , & omnimodis eradicandam etiam penis in
famibus , vt detonſione , Aagris , & c. quæ hodie
Eraſmus de factioſis expoſuit ſeu contentiofis , vt
& Caluinus & Hofmannus hæretici : fed de verè
ac propriè dictis hæreticis optimè D. Hieronymus,
Ambroſ Sedulius , Theophilactus, Caietanus , &
cereri Catholici , immò & ex ſuſpectis magnus E
raſmi amicus Faber Stapulenfis. Vnde rectè eli
cio ex hoc quoq ; Canone ſortilegia, & magicas ar
tes ad hæreticam prauitatem & eius inquiſitores
pertinere, feruata tamen diſtinctione,quoad ponā,
fortilegi hæretici, & non hæretici, de qua differui
hoc eodem libro ,fect.2 . , 15 .
Ait Diaboli fuffragia , hoc eſt auxilium , quarere,
quâ eum pro creatore & opitulatore colunt , tan
quam Deum ,quæ eſt bafis & fundamentuin totius
c. Epiſc. Er iacto fundamento contrario , nempe v
mum elle Deum ,nec aliud præter eum numet ,con
tra quam Gentiles credunt:oftendit cum Gentilıb .
cadé perfidiæ macula deformes eſſe quoſda Chri
ſtianorum.de quibus fubdit,parte ſecunda;
Illud etiam non eſt omittendum , quod quadam ſcele- TEXTVS
rata mulieres retro poſt Satanam cönerſe, dæmonum il
lufionibus & phantaſmaribusſeduéta ,credunt profi
tentur ſe nocturnis horis, cum Diana Dea Paganorum ,
vel cum Herodiade & innumera multitudine mulieri ,
contareſuper quafdam beftias,& multarum terrarum
Spacia intempeſta noctis filentio pertranfire, eiuſg,iuf
fionibus velur Domina obedire, & certis noćtibusad eius
ſeruitium euocari.]
His verbis tota narratio criminis, & ſectæ huius
graphica deſcriptio proponitur.Vnicum autem cri
men impingirur illis, Apoftaſıæ & infidelitatis ex
deluſione per dæmonem natæ . fuiffe eniin has mu
lierculas adeo ſceleratas , vt Dianam Numen Gen
tilium , & fæminarum nequiſsimam Herodiadem ,
pro Deabus colere fe faterentur, & alias in eum
dem errorem pertrahere conarentur . Meritò itaq ;
ſceleritas vocat , quæ àDeo recedentes, & à fidei
puritate deſciſcentes Satanam fequuntur. Sequun
tur autem Satanam & poft eum conuertuntur,
E quia( vt aiunt ) Dei dominium deferebant; & Dia.
boli ſeruitio ſe mancipabant , eiúſque iulsionibus
parcbant , certis noctibus euocatæ , mentitas illas
beſtias confcendentes , & Dianam venatricé Pleu
donumen Paganum , vel Herodiadem incæſtam &
innoxio Præcurſoris Dominici ſanguine eruentam ,
comitari fe & colere credebant. Et his omnibus
certam fidem præftabant , & eadem animo com
probantes , & fieri quæ credebant optantes : vt crea
dulitate,ſic voluntate peccabant. Hæc fumma'nar
rationis. Cui facilè credent qui ſciunt quid Man
tenſes Magi noftris temporibus, de Sibylla Nurfi
na , & alia propè Pariſios degente, in Aćtis ludicia
S s riis
 414 DISQUISITION VM
mis suntprofeſsi,quæ ex Creſpeto præcedentibus
libris commemoraui.
In noftrâ canonis narratione ,noret Lector pri
mò ,in illo curſu ſeu pompa dæmonica adfuifle cur
ſus Dominam ſeu Reginam , vt hodiernæ quoq;
lagæ fatentur : & eam nominatim dici, vel Diana ,
vel Herodiadem : addiruc in libro illo de anima &
ſpiritu : Minerua. talis pompæ quoddamn ſimula
chrum legitur in narratione B. Antonini , quam
exhibui libr.3.p.1.9.4. feit. 8. vbi etiam Venus mulo
vecta : an quia meretrici ſterilitas conuenit ? Dia
nam eandem cum Hecate feu Proſerpina , docui
Magicum Numen fuilſe, holt eſt cacodzmonem . B
comment , in Seneca Medeam verf.7.11. & 787.pety
Domine nomen illi peculiare fuiſſe :inde petat, qui
volet . De Herodiade idem dicendum : quia fub hoc
noinine dæmó aliquis(forcè Venus colebatur.He
rodias fuit Ariftobuli filia Salomnes ſaltatricule ma
ter , & vtraque dignum vita exirum vitæ inuenit,
narrantę rem Nicephoro lib. 1. Hijt.c. 20. certum
ncurram ex inferno rediiffe , neutram choreis illis
adfuiſſe. falla ergo perſualio fuit muliercularum ,
quod cum Diana vel Herodiade equicarenr: falla
etiam quod ſuper beſtias cquitarent,quia veterina
ria hæc erant dæmones , qui beſtiarum formam al
lumpferant , falla etiam , quod crederent veras
beftias poile tam exiguo temporis fpacio adeò dif
litas prouincias pertranfire.Quid mirum li tripli
ci mendacio tinctamperluaſionem canon reprehé
derit, & hanc idololatriam ,vt hæreſim verbis feqq.
damnauerit ?
I EXTVS . Şed viinam he fole in perfidia ſua perijſent,&non
multos ſecum ad infidelitatis -interitum periranxiffent,
Nam innumera multitudo hac falſa opinione decepta,
hæc vera effe credunt , & credendo à rectafide deuianh
& errore Paganorum inuoluuntur : cum aliquid diui
nitatis an, numinis extra vnum Deum arbitrantur. ]
Totus hic verſic. deeſt Pſeudo Auguſtino illi.fed
habent luo & Burchard . niſi quod pleraque le
gunt in fingularinumero , item : Oj in errore paga. b
narum reuoiuitur .
Nunc , commemoratâ muliercularum huiuſino
di credulitate , quid in eâ & quale quàm vitioſa
perfidiæ infic malum oſtendit. nempe latens dæmo
nis pro Deo calcus : hunc vocat , perfidium , infide
fide deulationem , o
litaiem , falfam opinionem à recta
errorem paganorum : quæ omnia fic connectit , vt
vnum alterius ſit ratio & explicatio . naip ( ) li
mul pro copula & caufali particula hîu ( vt aliàs læ
pe ) lumcndum .
Cum dicit ( vrinam he fole , & ri'non lætatur de
iſtaruni interitu , ſed optat nullas alias præterea in
idem perfidiæ barathrun pertractas, & id factum
doler. Vnde colligas , quam fint in Ecclefiam &
remp, crudeles, qui in tales mulierculas ſeductas &
leductrices volunc clementes videri. Ait ; Perfidia. le
quo nomine non compellat iplam dæmonum illu
lionem , præſtigias ſeu phantaliata. nam longum
eſt diſcrimen inter illudi , & perfidú eff . Sæpe lan
ctilsimnis viris dæmó per phátalınaca illudit, vede B.
Secundello , lordano & aliis docuilib.3. Diſquiſit.
quorú tamé in mére animi nulla infuit perfidia .Per
fidia fidei,illufio feu deceptio prudentiæ contraria
eſt. Ipfum itaque perfidia nomen , docer hoc lo
co non agi de illufione quâ illuſio elt , led de
illuſione qua eſt coniuncta cum perfidia, ſeu de
muliercularum deceptarum perfidiâ, quâ talis , h.e.
quâ infidelitas cſt. Etenim illufio hic tantùm erat
fons perfidiæ , & qua talis erat , eiusquoque men
MAGICARVM
tio prætermittinon potuit , vt de infidelitate com
modiùs, quod intendebat, canon probaret:ve,pec
cati fonte & caufa cognita , peccatum iultiùs dam
natum intelligeretur . Ait , Infidelitatis , vt fciamus
quid perfidiam vocarit: eandem mox vocat falfam
opinionem : cuius falſitas in eo , quòd & veras be
ſtias , & illas Dian . & Herod. adeſſe , & numen
elle opinabantur. Et propter hoc vltimum dicit à
rectâ fide defeciſſe :cuius dicti ſubdit rationem ,quia
fic errore Paganorum inuoluuntur:quia quod Pagan
ſentiunt , videlicet plures vno Deos effe ,idem iplæ
fentiunt. hoc enim ſubdit in verc.fine, ad manife
Itandum de quo errore Paganorum fic locutus .Ni
hil his omnibus verius,nihil clarius : & valdè obtu
ſum pectus geltet , qui non quò fequentia tendam
ulicò perſpiciat.Sequitur:
Quapropter Sacerdotes per Eccleſias ſibi commiſſas | TEXTVS .
populo Dei omniinſtantiâ prædicare debent,vtnouerını
hæc omnino falfa effe: & non à diuino , ſed a maligno
Spiritu , talia phantaſmata mentibus fidelium ir
rogari.] Nihil horum etiam apud Pſeudo Aug.co.
cinetur:ſed agnoſcúc ea Burchar. & luo . apud quos
tamen in q.l.pro fidelium ,eſt infidelium : quæ varia
tio reperitur etiam in Gratianicodicibus.res autem
eodem recidit,fideles fuere ante perfidiam , infideles
c factæ hac perſuaſione.
Nunc perici more medici morbo oſtenſo medi
cinam Canon apparat.ideò enim monet diuini ver
bi præcones , Doctores & ductores animarum , vt
pedo veritatis peltem ab ouibus, quas nondum fca
bies inualit,ſedulò arccant,docédo quæ feqq.verfic .
præſcribentur.
Ait : Hec omninoffiue ve Burch . & luo, omnimo
dis )falſa eſſe ) quæ hæc ? nempe quod de tranſuectio
ne fuper veras beſtias, & de comitatu Dianę & He
rodiadis , & de earum dominio ac numine dicta
ſunt, omni ex parte & vndequaquc mendacia clle.
Phantaſmata ) lic vocat , non imagines ſeu ſimula
chra quæ obiccta fuerunt intellectui ſola , ſed ſimul
ipſos circa hac errores. Nam non tam quæritur
an à bono iſta ſpiritu , vel à malo immiſſa: quàm an
iſta verè , an illuſoriè & præſtigiosè tantum con
cingane .
Atque ita iam habemus erroris narrationem ,dá
nationem , & remcdium . ftatim fubdit deciſioni ra
tiones: quibusSacerdotes per Eccleſias fibi cómil.
las huius perfidiæ grauitatem & vanitatem populo
qucant perſuadere. Huc enim perfpicuè omnia fe
quentia verba rendunt , vſque ad-verf.quisquis ergo
aliquid.vbi rurſus definitio feu ſanctio condemna
toria contra hoſce hæreticos iteratur. Racionescu
tem has deſumir à cauſsis ac modis illuſionis iplius,
dicens:
TEITOS.
Si quidem ipfe Satanas,qui transfigurat ſein Ange
tum lucis,cùm mentem cuiuſcung, muliercule ceperit, &
banc ſibi per infidelitatě ſubiugaueritsilicò transformat
ſe in diuerfarum fpeciesperſonarum arg fimilitudines:
& mentē ,quam caprinam tenet, in a fomnijs deludens: a mclius
modo leta,modo triſtia ,modò cognitas, modo incognitas Comnis ex
perſonas oftendens:per dania quæq ; deducit , ó cum fo- Burch. Iuo
lus fpiritus hoc patitur,infidelis mens hoc non in animo: & Pſeudo
Augaſtin .
ſed in corpore euenire opinatur.
Cauſam duplicem illuſionis proponit deludenté
& deluſam . Ex parte deludentis.quiahocdiabolo,
qui vult deludere, non eſt difficile: Nam poreſt iſtis
maiora . Modum verò quo deludere fit folitus o
ſtendit , hæc eum in ſpiritu facere. Sed quia hoc
poteft duobus modis contingere, 1. iis qui dor
miunt , & nullatenus vigilant , 2. non planè dor
mientibus
 LIBRI V.
mientibus,led ſemiuigilantibus quando eis obiici- | A
untur ſimulachra aut planè præſtigioſa, aur appa
rentia in corporibus per dæmonem formatis vel
aſſumptis: ideò quæri ſoletde quo iſtoruin duorú
modorum canó nunc loquatur ? Spin . contendit
loqui de poſteriore tantùm . Probat quia ſi de pri-.
ore loqueretur , fruſtratoria eſſet ratio . nam poſt
moduin expergefacti animaduerterét fibi dormi
entibus illa per viſionem duntaxat imaginariam
accidifle , quemadmodum id animaduercant poſt
exſtaſim quirapti fuere. Atque ita fieret vt iftæ in
perfidiam non labei entur per falſam credůliraté ..
Verum hæc argumentatio parum ftringit.Cur no
& exſtaſis , & in fomnis illuho adeò vehemens elle
queat, vt poſtmodum homo credat ſe vigilan tem
ea corporeo ſenſu palſum fuiſſe:Quare malo dice
re,c . de vtroque modo intelligendum , ac folum- B
modò excludi plenam & omnis fomni expertem
vigiliam : quæ interpretatio verbis contextus mul
cò meliùs conuenit . Er quocunque modo ,illud ( fo
Ines fpiritus ) lumas; non docer ſemper id in ſolo ipi
ritu fieri,nec vllum hic verbum reperias, quo id có
uinci queat: tantummodò docet lic fieri ſolere; &
cùm ita fiat, adeò caurè hunc impoſtorem irrepe
re,vt tamen , quibus illuſi,hi credant & pertinaci -
ter contendant , verè hæc ſibi vigilantibus eue
piffe.
Qui transfi gurat ſe ) qui ſolet nónun quam ſe trál
figurare in Angelum lucis.lumptum à D Paulo.2 .
Cor.11.v.14 . qui vſusvoce petarxmualijetæıh.e. Cviderat nocturnis vigilando ? Quis veròtam ſtultus &
aſſumit ſimilitudinem & quali icherna Angeli lu
cudi & gloriofi: ne putes de ipsâ fpecie ſeu forma
eſſentiali mentionein fieri, Ted de externo tantum
ſplendore, quo Angeli lucis hoc eft (plendentis &
gloriofi,tenebrio iſtc lucifugus fulgorem & clari
catem imitatur: qua de re conſuli poteft D. Atha
naſius in vita Beati Antonij.Eft autem argumentú
à maiore ad minus. Si aliquando poteſt imitari &
exhibere ipſe mifer & caliginoſus fpeciem Ange
li beati curnon & aliàs ſpecies viliores & damna
torum ,vt Dianæ,Herodiadis, &c . Hoc ergò facit
primò: deinde poſtquam qualis apparet talis credi D
car elle à muliercula quapiam (nam cuiufcunque po
fitum pro cuiufuis velalicuius:quo pacto non cre
diderim locutum B.Damaſum , fed potiùs Bur
chard.vel Gratianum )cum illam perducit ex erro
re in infidelitatem , & ex illuſa facit ipfidelé, [cili
cet perſuadendo fe veNumen credi & coli. Poft
quam verò femelhac infidelitate mentem imbue
rit : procliuè eſt frequentiùs atque frequentiùs ea
in fomnis deludere . Hinc porro patet quæ bir cau
ſa ex parte deluforum ,, nempe
nempe infidelitas propter
quam Deus permittit fic eas deludi . Niſi enim crc
derent diuinitatis aliquid Dianæ ac Herodiadi có
1 petere,nunquam illas adorarent ,vel fi comitaren
cur.Nunc cum , vt Pagani, id credant :Deus permit
tit , fic illas à dæmone per inſomnia & imagina-
rias fpeciesdeludi : vt credant factum , quod nec fie
ri quidem potuit.
Cim mentem cuiufcunque) nó fic intelligas ,quaſi
vocula ,cùm , inferat hoc neceſſariò à dæmone fieri,
ita vt nequeat cas verè tranſportare :fed taptùm
i inferri id quod contingit : hoc eſt ( vc loquuntur)
cum , non habere vim inf¢ da neceſsitatis an
recedentis huius dicti ad nſequens , ſed con
tingentiæ ſeu poſsibilitatis tancommodò. Solum
enim vult probare , dæmori poſsibile eſſe fic has
deludree.
Species atquefimilitudines) coniunctio atque )vim
SEC . XVI . 415
haber explicandi.nam ne de vera fpecie,ieu ellen
riæ mutatione quis capiat.additur pofterius, quaſi
dicat, fpecies hoc eft fimilitudines. Caprinam ) in
fidelitate( Per deuia quag, deducit , hoc eſt fingit te
corporailter eas per inuios calles & varias ſemitas
deferráque loca deducere. Nam li verè per deuia
deduceret , iam libi ipfi canon repugnaret , conce
dens vigilantium aniinas faltem deduci : quod eſſet
abfurdius,nec enim mens à diabolo extra corpus
ſuum poteſt deduci .
Cum folusſpiritus hoc patitur ) Burchard . etiam ,
luo, & Pſeudo. Auguſtinus habent ,patitur , quod
policum pro :patiatur : led reſtringitur ad fectam
iftarum muliercularum , de quibus eft fermo.Nani
ifta non poterant , nil in ſomnis , calia perpeti :ncc .
poſsibile erat Diabolo illa se ipfa exhibere (nempe
Dianam aut Herodiadem Numen , aut veras be
ſtias tam celeriter fe mouétes ) quæ himulabat Ne
ceffarium iraq ; fuit, hoc illis perpetuò continge
re apparenter. Vnde etiam patet , quàm inepse
hinc ftrigum patroni colligát, ne punc quidem yn
quam mulierculas maleficas corporaliter hæc pati ,
hoc eft verè de loco in locum transferri, aut con
cumbere.Quin etiam de his ipſis Dianianis non af
firmarur , quid fieri poſsit, vel non poſsit,fed tátum
quid de facto fieri foleat ,vel non foleat.Subſcqui
tur in Canone :
Quis enim nö in fomnis & nocturnis vifionibus ex- Text VS.
tra fe educitur , & multa videt dormiendo ,quæ nunqua
hebes fit, qui hæc omnia quæ in ſolo fpiritu fiunt,etiam
in corpore accidere arbitretur.
En primum argumentum quo prcbat hæc mu
liercularum dicta ex mera illufione manafle, & vi
deri illis facta, quæ nunquam facta fuerunt. Pro
bacio huiuſinodi est : Nemo eft cui non , concur
rente fola vi naturali , frcquenter accidatmulta vi
dere fomniantem , quæ putat ſe peruigilem vide
re : & ideò experrectus putat ſe non in ſomnis, ſed
in vigilia , hæc confpicatum . Quod fi tantum na
curalis caufa paſſio puta præcedens,languor , vel
quid fimile : poteſt, pollétque :quantò id facilius
crit virruti cauſæ ſuperioris,qualis eft potétia dia
bolica, quæ naturalibus illis ,non liberis, caufis a
buti ,cum vult , poteſt ? Igitur dementis ac ſtupidi
forec hominis contendere, huiuſmodi non potuiſ
ſe non corporaliter ſimul contingere. ( Hinc lub
infert tacitè mulierculas iftas fuiilte deluſas : quia
quæ in ſpiritu tantùm illis contingebant , ea libi
vigilantibus acçıdere corporeo ſenlu percepta có
tendebant ) licur hebes foret, qui natarales ſom
niorum deluſiones verarum rerum ac factoruin
nomine cohoneſtaret : quia viſus fibi vigilando
iſta perpetrare. Senſus ergo iſtorum verborum :
Qui hec omnia ,qua in folo ſpiritu , & c.pender à ſupe
riore membro . Scilicet , kec omnia quæ nunquam
E vgiilantes viderant,ſed viderant tantùm cùm dor
miebant. Qui hunc ſenſum eſſe non videt , næ ille
vigilans ſomniat, & oculis apertis nihil vider. Ad
uerlarii autem noftri , fic interpretantur : lo ſon
nis homo ſæpè videt, quæ nunquam viderat vigi-
lans : ergo mulieres etiam iſtæ decipiuntur in om
nibus , quæ fatentur à ſe facta vel viſa. Nonne vi
tium conſecutionis vel pueri viderent. nempe fal
fum aflumi, aut faltem id quod priùs fuit proban
dum ,mulieres iftas tantùm fomniaffe quæ fateban
tur.Æquèperperam exponút quod ſequitur: ítul
tus & hebes eſt, qui quæ in folo ſpiritu fiunt,etiam
in corpore accidere arbitrantur:ergo ftulti funt &
Ss. 2 hebetes ,
1
 TIONVM MAGICAR
VM
416 DISQUISI

nebeles , qui credunt iſta mulieribus his ſimul in ' A Item , ſpiruus quoq; leuauit me,& Aſſum , ju meac.in
corpore accidiſſe, Quis enim non continuò exci V.1.Sed non additur imaginariè , an cum corpore
piat, quin tu prior probas hæc in ſolo ſpiritu facta, ve Abacukum . Quid quod probabilior,immò for
& tum demum tibi corpus licebit excludere. Vt tè ſola vera interpretatio eſt , ſpiritum illic vocari
enim canonishonori conſulatur , neceſſarium eft Angelum , & dici prophetam in corpore , & qui
hæc fic coniunctim accipere : quæ in ſolo ſpiritu dem cú & tantem ab Angelo translatum de loco ad
fiunt , ea fimul in corpore contingere non poffe: locum , nempeà Auuio Chobar in fuburbia Baby
non verò quæ in ſpiritu fiunt,eriam ſimul in Ipiri lonis vbi ludæi de tranſmigratione degebant d. v .
tu & corpore contingere non poffe :hoc eſt ea quæ 12. & 3.14. & poftea inde Hierololymam d.c. 11. v .
quis fomniat fimul fomnianti reuera contingere 1. quæ interpretatio melior eft, tum quia magis a
non poſſe: quo nihil foret abſurdius. mica contextui; tum quia probata D.Hieronymo
Texrvs .
Ezech.z .& Ciem Ezechiel propheta viſiones Domini in ſpirita, Bhis verbis , Transferurque propisetu nozi, vt quidam
11. Apoc.1 . non in corpore ,vidir? & Ioannes Apoftolus Apocalypſis exiſtimant in ſpiritu ,ſed in corpore quod & de Abacuc,
& 4.2. Co. Sacramentum in ſpiritu ,non in corpore vidit , andi iuxta Theodotionem iegimus . ] allentitur Theodóre
I 2.
* luo li uit ? * Sicut ipſe dicit : ftatim , inquit,fui in ſpiriiu.com tus,ſed & Polychronius, & alius Scholiaftes Græ
Paulus non audet dicere ſe raptum in corpore, cus in cathena quibus tutiùs allentiare,quain Rab
cut iple ſta
tim ,inquit, Ecce S.S. exempla ,quibus probat nonnúquam binizantibus : qui exponunt yilum fibi vehementi
fuit in Ipi. aliqua contingere homini in folo ſpiritu , & non vento rapi .
ritu.
in corpore , hoc eſt imaginariè feu fpiritualiter , & Apocalypſis ſcriptor B. Ioannes fatetur, fe , in
non re vera ſeu corporaliter. Hoc benè probat ſpiritu fuille.c.1.v.io.non etenim credendus eft in
canon , nec eo ampliùs probare potuit :quare nec ſomnis vidiſſe quæ narrat , led vigil in exſtalım
ampliùs probare voluille credendus eft : niſi quis raptus : atque ita illa , quæ præſentianon erant, fcd
auctorem canonis ſupini ſtuporis velit accuſare. futura, corporaliter non vidit , ſed in ſpiritu ;vere
Omnes enim norunt exempla particularia,non niſi étè Ambr. Haymon , & alii eo loco interpretantur .

de aliquibus, & non de cun& tis probare.ex par- ' c Quare non fatis aprè aduerfariiex hac D).loan.re
ticularibus enim vniuerſalis conclufio non dedu uelatione colligunt , maleficis omnia quæ fatentur
citur. Eſto contigerint iſta Ezechi eli , Ioanni , in fomnis contingere : neque hoc canon ex ifto
t
Paulo in ſpiritu : ergone nihil aliis contigi in cor B.loan .exemplo voluit, vel poruic probare . Tertiū
pore?ergo quæ de CHRI STO & Habac uquo le illud de B. Paulo , non contra nos , ſed in feipfos,
gimus , illis in ſolo ſpiritu contigerunt? quis hoc plus haber difficulcatis. Verba ſunt.2.Cor .12.v.14
adfirmans, non ad Anticyras relegerur ? Audent Noui nominem in CHRISTO. ante annos qua
tamen Ponzinibus , Alciatus , Duarenus ac ſimi tuordecim ( ſiue in corpore : ne cio : fiue extra corpus,
les , qui ea affirmant, vnde hoc quod diximus ne neſcio.Deus fcit) raprum huiufmodi vfque ad tertium
ceſſari ò confeq uitur. In Pſeud o auguſt ıno aliter calum. Et fcio huiuſmodi hominem ,fiuein corpore ,ſiuc
iſta leguntur , nempe : ciim Ezechiel & al:; Prophe extra corpus, nefcio, Deus fcit.quoniamr rapius eſt in
la , loannes Euangeiiſta eiiam e Apoſtoli in ſpiritu paradiſim.c aud uit arcana verba, quæ non licet ho
non in corpore viſiones viderint. ] quibus verbis de mini loqui . In hoc toto teſtimonio non aliud poteft
Prophetis & Apoſtolis videtur voluiffe vniuerfim canonis inſtituto accommodari : quàm audaces ni
id affirmare, vi conſec utio efficac ior redder erur. miùm fuiſſe has mulierculas ,quz non formidarét
fi hoc voluit , & non quod canon tantum : vide D de ſuis viſionibus certi aliquid definire : nempe le
mendacium audax. Quis credat talia vel B. Da tunc certò corporalibus ſenſibus ea percepiſſe;
malo , vel D. Auguſtino in mentem venire po cùin tamen Apoftolus, neutram de ſua viſione
tuille ? Nulli Prophetæ , nullíne Apoftoli verè & partem audeataffirmare ;ſed dubius maneat, an in
corporaliter vllas viſiones viderunt ? Dormiebat corpore , an extra corpus fuerit raptus.Verùm hic
Princeps Apoſtoloruin , quando excitatus Ange ( quaſo Lector attende primò, quàm id pro aduer
lum vidit ; & ab eo deductus ex carcere, ſolutis Cariis nihil habeat momenti.Quid enim.Diuus Pau
cathenis , liberatus fuit ? Act . 12.2.7.0 8. Som lus non audet profiteri ,an tum fuerit in corpore,
niabat CHRISTVS Dominus quando à Sa an extra corpus ? ita fanè loquitur . Non igitur po
tana ſuper templi pinnaculum : & fupra montem tuit mulierculis illis conſtare , an & ipfæ tum , quá
cxcelſum translatus?Matth . 4. Somniabar Abacuc do putabant ſecum Diana equitare , fuerint in cor
quando ab Angelo à ludrâ translatus in Babylo pore. Hæc enim tota vis argumenti eſt. Reſpon
nem , & Daniel in fomnis cibum comedit in leo deo primum id non ſequi.. Non quia conferen
num lacu ? Daniel.14.0.35 . Condemnent etiam dæ vllo modo fapientia vel follerria hæc vaſa ad
iſti Canonis Ancyrani ſuppletores , omnes illos ignominiam cú vale electionis ( abſit talisblaſphe
Patres Doctiſsimos& ſanctiſsimos, qui corporali E mia ) ſed quia res valdè diſsimilis eſt. habuerunt
viſione in ſpecie aliquâ viſibili contendunt ab E enim iſtæ mulierculæ , non folùm vnde poffent , ſed
laia.cap.6. Domini gloriam viſam ; D.Greg. Nife vnde deberent intelligere ,fpiritu tantùm & imagi
niem orat.6. de beatitudin . D. C'hryfoftom.in d.cap.6 . nariæ hæc le pallas. rei videlicet impoſſibilitatem ,
co hom.4 . de incomprebenſib. Deindiura, o in loan. ve dixi : quam quia delulæ non intelligebant , nec
veritatem docentibus auſcultabant , ineritò canon
hom.14.D.Cyrillum Alexandri. lib.z.in Ioan.cap.22.
jehorum ſequaces Euthym . ac Tiseophilac.in 1.c.loa . eas damnauit . Apoſtolus autem nihil habuit , cur
Damnent D.Irenæum lib.4.c.37.Chryl.d.hom.14. ſe deberet in alterutram partem refoluere.Contra
& Theodoret , in Dialo.Immutabilis , fic accipien foler noſtri æui (trigibus accidere , quibus plurima
res illud Olex 2. v . 10.Viſiones multiplicini, ő 111 toppetuntindicia , vnde queant & debcant intel
manu prophetarum aſſimilatus ſum . Falſus ergo po ligere le in facto non delulas, & corporaliter ſe,
tiùs ille auctor negans vniuerfim . Prellius noiter qua allerunt,egiſle; quæ hoc codem libro , & hac
de tribus tantùm :de quibus tamen ipſis hoc non lectione copiosè fum profecutus. Vnde iam coſtat
admodum certum vel neceflarium , Ezechiel tan nec ab illis Dianæ comitibus ad noſtras ſtriges va
tum aſſerit , alſumpſit me ſpiriius c.3.6 . 12. & 14 , lidum fatis argumétú peti,quòd fuliùsoftedapole
quenti :
 LIBRI V. SEC . XVI .
417

quenti: nec D.Paulliexemplum iftud plus proba- , A ; læ loquuntur) implıcanta in adiecto. An crgo vo
re, quàm non ſempec viſionesiſtas in corpore fi lunt fidem perdere, qui non credit his tribusifta
mul & ſpiritu accidere. Attende fecundò eos , qui contigiſſe , licut canon afferit , hoc eſt contendit
ex hoc verf.14 colligunt id quod aduerfarij noftri hæc ilis non tantùm imaginatione , fed etiam in
contendunt , cogi dicere illud: in corpore , vel extra corpore contigifle. Sed tunc ifte fentus nou apie
corpus, fic accipiendum ; quafi neget le ſcirc, an vi cohæreret cum præcedentibus : & dicendum fail
ſet; Quod qui talia non credit. Deinde hoc non fo
fio illa reipfa & vera apparitione, an imaginaria
tantùm contigerit. Qui lenſus eſt à canonis mente rer verum . Nam etfi aliquis diceret B. Paulum in
(nifi manifeftuin errorem canoni adſcribas planè corpore raptum , non perderet idcirco fidem ; ſed
alienus: ſequeretur enim neſciuifle B. Paullum an temerarius tantùm eflet, qui affererer,quod Paul
verè in tertium cælum & in Paradiſum raptus fu lus le profeffus nelcire. Qui diceret Ezechielem
erit , corpore & anima fimul ficut Abacuc in Baby corporaliter tranſlatuni, contra coinmuniorem re
lonein : an verò fecundum ſpiritum tantùm , ficut centiorum ſententiam loqueretur , fed fidem non
B. loannes in Pachinosexiſtens:quod dici nequit, i perderet : quia probabiliorem veterum Patrum
quia B. Paulus fcire poterat, corpus ſuum Damaſci B Icntentiam ſequeretur: & aliàs canon Diuum Hie
in terra manfiffe, & hoc tenebatur credere lociis, ronymum ,Theodoretum ,Polychronium , & Grę
cos alios ex eo capite ſolo hæreticos pronuntiaret:
qui eum deduxerant, & ludę qui hofpitio eum ex
ceperat. Et hunc ſenſum accuratè, & mcritò pott quod non cſt ferendum.Non igitur hic verſiculus
D. Auguftinam refellit D.Thomas , & oftendet & decretum de hæreſi pertinet ad ca , quæ velut
argumentando canonis authores inſeruerunt: fed
ſe fenſum ludaicum , à D. Hieronymo quoque ex
plolum : veram autem ſententiam verború B.Pau dumtaxat ad præcedentem canonis ſanctionem ,
li elle, quòd ignorer : non an in exſtali hoc librac qua Sacerdotes iubebantur populum docere hæc
ciderit (quod fatis fciebat, & non fuifle corpus lo iltarum muliercularum deliria qua funt comme
co motum ) fed an durante illa exſtali & vifione, morata ) effe omnino falla, & nata ex Diaboli de
anima modo extraordinario miraculofo fuerit ,dia luſione; & , cos , qui muliercularum affirmationi
fidem adhiberent, à recta fide aberrare , & crrore
uina quapiam operatione, ab ipſo corpore ſepara
paganorum inuolui.
ta: vel virum anima manſerit in corpore illud in
formans, alienara tamen à corporeorum fenfuum Senfus ergo , quitalia credit, qualia hæ mulier
functione. Sic ille 2.2.9.175.a.6. & de veri: 1.3.6. culæ Dianianæ de quibus canon agit. Hoc autem
a . 6. ☺ in d . c. 12. quo loco etiam D.Chryf. hom. 28 . quod ſequitur; Et his fimilia : non eft referendum
. Haymon ,Sedul.Caietan . Ca ärinus. Ad ad omnia quæ mulierculæ iftæ credebant , fed ad
Theophil
uerte tertiò cos qui volunt hoc exemplo doceri a quædam quæ credebant , & erant verè hæretica .
nimam D.Paulli extra corpus raptam ,facere cano Primò,aliquid eſſe Numinis præter verum Deum ,
nis auctorem temerarium ,qui præſumat affirmare Secundò ,quod alteri quàm vni Deo diuinum ho
id de quo negat Apoftolus fibi liquere : attingunt norcm liceat exhibere.Tertiò , qund ralia ſuadens,
etiam canoni, quod nullomodo dixit.Denique qui aut ad talia hominem deuchens lit bonus ſpirirus .
hinc eliciunt non pofle aliquem corporaliter per Quartò , quod nequeanteis talia contingere ima
angelos deferri, diſſentiunt à D. Paulo: nam puta ginariè feu in ſolo ſpiriru. Quintò, quod poffitvl.
bat id fieri potuiſſe ( lecundum eorum interpreta lus immediatè , præter folum Deun ,ſubitò vel ſi
tionem ) alioqui non dubitaſſet, ſed aperte pronu ne rerum naturalium applicatione, fpeciem ſeu ef
ſentiam vllius creaturæ , in aliam , commutare :vel
tiaffet ſe extra corpus raptum , ſi in corpore credi
vera creatione aliquid producere. Nam hæc om
diſlet ſe rapi non potuifle. Quomodocumque ta
men has tres Ezechielis, B. Ioannis & B. Pauli ex- D nia eas credidiſſe partim expreſsè in canone habc

ſtaſes interpreteris: inde nec conſequetur mulier
culas illas nequiuiffe à dæmonecorporaliter trans
ferri; quia à non eſſe factum , ad non poffe fieri,in
ualidum eſt argumentum : nec etiam conſequetur,
quia ſic tribusillis contigerit; fimiliter, non aliter
mulierculis iſtis contigifle: multò minùs cófeque
tur, fic ſemper & vbique omnibus contingere: fed
dumtaxat conſequetur , decipi illas mulierculas
potuiſſe, quia hæc illis non corporaliter , (ed ima
ginariè dumtaxat contingere porucrunt. Sequitur
in Canone.
TEXT VS. Omnibus itaque publicè annunciandum est , quod
guitalia, o hisfimilia credit, fidem perdit.] E conuenire & difcurrere cum multitudine mulie !
Concludit iltas mulierculas debere iudicari hæ
reticas: de his enim , & qui qualia mulierculæ iftæ
credebant, credunt , hæc accipienda . Nam aduer
farij qui hæc verba ad omnes noftrarum ftrigum
confeſſiones porrigunt,iniquiſunt inquiſitoribus
fidei, & nimis in maleficia liberales , & errant inul
timodis. Primò quia iftud, qui talia credii referunt
abſurdifſimè ad proximè præcedentia :præceffit
aurem proxiine de Paulo , Ioanne, & Ezechiele .
Quæro igitur, An fidem perdit , qui hæc ita credit
contigiſſe illis, vt canon refert? manifeſta quidem
hæc foret iplius canonis contradictio , & ( vi ſcho
tur : partim non improbabiliter ex eo colligitur.
Ad hæc crgo talia & fimilia, hoc eſt hæretica,iſtud
cſt referendum .Non poteſt autem referri ad cete
ra , in quibus decipiebantur quidem , non verò id
circò fidem perdebant. verbi gratia , prinò ,quod
putabant de facto hæc ſibi vigilantibus accidere.
Namnhac in re delulę tantùm erant , non hæreti
cç . fccundò, quod putabant veris fe heſtiis vehi .
tertiò veras beſtias poſſe tain citò tam longa cer
rarum ſpacia traiicere , & per aërem volare, ſine
ſpiritualis intelligentiç operá : qui ſunt errores co
tra philoſophiam & rectam rationem , non contra
fidein Catholicam. quartò quod opinabantur le
rum & hominum aliorum , partim viuorum , par
tim mortuorum , quç tantum erat deluſio , & non
hærefis. Si verò credidillent ſo dæmonum opera
poflc corporaliter deferri, etiam per aërem valde
celeriter, Tucceſſiuè tamen , & congruo actiuita
tidamonis, & earum conditioni tempore : id
nec erat hæreticum , nec . deceptio : fed dubia
dumtaxat quibuſdam opinio , re autem verâ pro
babilior , & tantùm non de fide ſentencia. l
gitur quod ad hanc tranſlationem attinet , non
deciditur quid Diabolus facere poſſit , ſed quid
de facto cum iſtis mulierculis egerit.
Ss 3 Ex his
 T
I
S
I
U C
Q I
8 S G
I A M
41 D M A Ř V

Ex his iam perſpicitis , quæ hoc canone defi-| A lis beſtias in viliora bruta , velhomines in beſtias
niantur effe hæretica ? nempe quinque illa à me verè transformari ;hoc nofter canon vocat , in de
commemorata ; Quorum 1.2 . 3. & etiam To
ſtatus Epiſcopus Abulenf. poſtea citandus, Cardi
lis Turrecremata ad d.c. Epiſcopi , Silueſter Sacri
Palatij Mag . & alij obſeruarunt: & quidem.1.2. &
3. apercè fatis colligitur, ex iis quæ iam in textu
ſunt explicata . Quintum verò fuit ſignificatum
obſcuriùs, quando dixit, fuper quaſdam beſtias: led
aperciffimèdecidetur fequentibus canonis verbis.
Equidem, Quartum addidi,videns apertè elici ex
contextu , cum agit de exemplo reuelationis B.lo
annis . nam S.S. Iatis apertè docet eam merè ſpiri
tualem fuiſſe : & ideò ex S. S. ſatis apercè conuin-
citur, aliquam viſionem merè fpiritalem elle pof
ſe . Nunc pergit quintam illam probare.
Textys, Et qui fidem rectam in Domino non habet, hic non
est eius,ſed illius in quem credit, id est diaboli. Nam
de Domino noftro fcriptum est,Omnia per ipſum facta
funt . ]
Pergit oftendere has mulierculas fidem perdi
diſſe. Quafi dicat , Dixi has miſeras fidé perdidiſſe:
quianulla eſt fides , niſi quæ recta fertur in Deum,
vt in primum principium , & naturæ auctorem ac
Dominum totius creaturæ . Qui ergo non habet
huiuſmodi rectam fidem ( hoc eſt non erroneam,
nec decortam auc diuifam ad alia Numina ) ille non
est D21 ( vt legit lvo & Burchard . ) hoc eſt non
pertinet ad Devm : fed est Diabolı ,cui ſe mancipa
uit, & ad quem pertinct, quia in eum credit.Nain
ad eum confugit,poſt eum conuerſus:eo ipfoquod
credit illam elle creatorem huiuſmodi beſtiarum ,
quibus per aëra transferantur. Hæc enim opinatio
loan . I. eius contraria eft S.S.atreſtanti: quæcúmque crea
ta ſunt,per Dominum noſtrum , & non per bonos
velmalos angelos elle facta : & line Deo factum
elle nihil , quod factú eſt.Cùm itaq; tam difercèhoc
veritas Euangelica profiteatur,meritò concludit.
Textys. Quiſquis ergo aliquid credit poffe fieri,auz *.liquam
* Sic luo creaturam in melius aut in deterius immutari, aut
& Burch . transformari in aliam ſpeciem autfimilitudinem : niſi
ab ipfo creatore, qui omnia fecii, & per què omnia fa
Eia ſunt:procuidubio infidelis est, i pagano deterior.]
En capitis tocius anacephalæoſin , in qua recol
ligens author mulcos Paganorum errores,cos om
nes apertè damnat : & Tubindicat mulieres illas
fccleratas, his omnibus afſenfum præbuifle. Nam
alioquin hæc nihil omninò ad præcedentia perti
nerent. Putabant ergo Gentiles 1. à ſuis numini
bus , quæ plurima & vaniſſima colebant : poſſe res
aliquas de nouo fieri ſeu creari , fic enim exiſtima
runt à Neptuno cquum , à Minerua productam
olcam : quod cfſe hæreticum patet . quia creare eſt
infinitæ potenciæ , & ideò foli Dco competit , vt
probarum ex initio Euangelij ſecundum Ioammć. E
Sed credere , quod per applicationem actiuorum ſpecie facti agit.
& palliuorum , aut per alterationein qualitatum , Secutus fum in hac interpretatione præcipuè
modo natgrali generationis, ſiue mutationis,quę Toſta. in c . 4. Matthæi Torquemadam , fupra &
dam ex fubiecta materia , dæmonum induſtria , alios, quos recentiorum plerique ſequuntur.
gigni queant, non eſt hæreticum : ſed veriſſimum ,
vt docuilib . 2. diſquiſition .
2. credebant pofle à Pſeudotheis fuis homines
& animantia in cælú transferri ſeu Deificari (quod
homines vocabant,Indigitari ) quod Canon no
ſter dicit , mutari in melius, Sic illi cælum Diis , &
Semideis , Semonibus, Medioxumis , & Patellariis
implerunt : quinetiam & aquilas & canes , & cor
luos, & alinos hoc honore dignari . quo nihilma
gis impium aut ftolidius. 3. credebant poſſe ab il
terius immutari: quibus narrationibus tora Nalo
nis Metamorpholis, & Diui Auguſtini lib . 18. de
ciuitate Dei , redundant : quod etiam eſt planè
erroneum . Sed erroneum non foret opinari, im
perfecta quædam , ad eiuſdem fpeciei perfectioné,
naturæ conſentaneam , à dæmonibus perduci : aur
quæ perfecta ſunt,ab iiſdem debilitari, aut viljora !
accidentariè f ve dici Color ) reddi , ac effici poſle:
quod docet quotidiana experientia. 4. putabant
illis Dcificatis ( vt ſic loquar) animantibus , maio -
rem , quàm cùm in terris verſabantur virtutem ac
B que efficientiam inelle : qua de re multa Spineus
9.de ſtrigibus cap. 27. polt. D. Thomam in 115.12 .
Metaphyſic.
Quintò cenſebant hæc fieri à bonis fpiritibus ,
hoc eit à Diis ſuis: quos non credebant elle caco
dæmones . Quæ quinque meritò cuncta tam graui
centura notantur.Hçc ergo ſubindicat omnia cre
didiffe mulierculas illas. primò pofle à Diana vel
Herodiade,de nouo fieri leu creari tales beſtias.ſe
cundò , Herodiadem & Dianam factas Deas. ter
tiò, pofle ab illis homines, in quas vellent , beſtias
commutari,vt deCirce gentiles crediderunt.quar
tò, beſtias haſce, quali Deificatas, pofle per aërem
volare, & minimo tempore ingentia terrarum fpa
cia permeare: quod ciuſdem fpeciei beſtiæ adhuc
terrenæ non valerent . quintò , hæc ſe obtinere be
neficio bonorum ſpirituum quales putabant Dia
nain & Herodiadem ) exiſtimabant.Hinc patet , ad
quain & qualem credulitatem hæc canonis vltima
verba fintreferenda.
Duo hic quæri poſſunt. primò cur hoc verſicu
lo ſolum mentio facta primi & ſecundimébri,hoc
eft creationis & trásformationis:ſecundò cur dica
tur Pagano deterior,qui credit idem quod Paganus ?
Ad 1.reſp. quia capitis huius intentio præcipua
fuit ,oftendere quod hæmulierculç incidăt in ido
lolatriá , & apoftafiam :quia omnia illa capita erro
em Deorum introducunt , &
D rum fidei,pluralitat
quoddam inferunt à Deo ad Dæmones transfu
gium . nihil verò apertiùs præſupponit Deorum
pluralitatem , quàm primus ille & fecundus error.
Ad 2 , reſp. quia loquiturdeiis,quiſemel bapri
ſino illuminati fuerunt, & ab eo apoftatarunt , vt
patet ex c . initio . Nam finis capitis ipfi principio
reſpódet. quia tales derelicto creatore ſuo, Diabo
li fuffragia quærunt. Quod ſublequitur in cótextu ; Textvs.
Nonnulliinucniuntur,qui interno liuore permoti ,in
perniciem ſuorum inimicorum altaria, &c .
Hæciam ſunt parerga,& conſtat verba eſſe Gra
tiani, nec enim habentur in Burchardo ,nec in luo
ne,nec in Pſeudo Auguſtino : & corum ſumma de
ſumpta fuit
fuit ex cap, 13. eiuſdem q . 5. quæ de alia
I11. S. An hic canon aliquid ad hodiernas ſtriges
pertineat, aut ad easſit extendendus?
Contendunt id Alciat . Ponxinibius ,Duarenus;
& VVier us , & alij pauci.nituntur arguméris hiſce .
Primò in cap . Epiſcopi dicitur , eas nocturnis ho
ris cum Diana aut Herodiade ſuper beſtias equi
talle: conuenille ſtatis temporibus , & inconuentu
præſidi conuentus obtemperaſſe : quæ cuncta no
Itris Lamiis conueniant : ve videtur ſenſiſſe Marci .
nusNauarrus. ſecundò , in verf. omnibus dicitur,

quod
 LIBRI
quod , quitalia & his fimilia credunt , & c . Lamia | Apottca memor tomnij complacet tibide tali actu
verò credunt his fimilia . tertio , Lamiæ credunt le
transformari in cartos, canes, anſeres, & alia bru
ta ; quod hic in ylt.verf. dánatur.quartò, fic vide
tur canonem accepiſſe Burchardus. nam libr.19.6.
de arte Magica verſ. vltim . hæc fcribit: credidiſti vt non potuit) mortale camen adulterij peccacum ſi
aliqua fæmina fit ,quæ hoc facere poffit,quod quadam
à Diabolodeceptæ fe affirmant neceſario & ex prece
facere: idest cum demonum turba infimilitudine
pro
mulierum * iransformata ( quam vulgaris ſtultitia
HOLDAMvocat) cerris notlibus equitare debere ſu
per beſtias, & in eodem ſeconfortio annumeratam ejjerſi.
particeps fuiftiiſtius incredulitatis,annum vnü per le
gitimas ferias pænitere debes.] quibus verbis videtur
expreſsè reſpicere ad noſtrum c . Epiſcopi, & illud
ſui temporis ftrigibusaccominodare.quintò , illæ
mulierculæ dicuntur illufæ : fed & Lamiæ funilia
narrant . Similiter ergo ex illo capite credendæ
ſunr à dæmonc deluir calia confiteri.
Verumtamen communis opinio Theologorum
& Iuriſconſulcorum eít, apitulum Epifcopi,it La
mias noſtras non pertinere,tenenthocAbulent . Tur
recremata & alij mox citandi , & lic paffirn Romę,
in Italia , Hiſpania, Gallia , Germania , fidei inqui
ſicores à ſede Apostolica deputati & confirmati, &
Iudices ſæculares, qui iuftiores & doctiores , vna
nimiter practicant: ve non obſtante iſto capitulo
Lamniarum confeffionibus credunt , & contra cal
Siergo capitulum iſtud pertineret ad ſtriges,debe
dem ad mortis vſque ſupplicium procedunt.quod crent ergo adhuc hodie Atriges tractari, vthæreti
à me multis probatum .libr. 2.9.16.66 fufiuslib.s. cæ & à fide apoſtatantes. Quem igirur fructum
hac ſe t. 16 .
Dico igitur fententiam extendentium hunc cano
nem ad Lamias nostras primo Lamiis ipſis infructuo
Sam eſſe: deinde perniciofam Ecclefia & reipub.tertio,
periculofam affertoribus. quarto rationi veritari
parum conſentaneam . Probo ſingula. Primò eſt in
fruĉiuoſa Lamiis. quia per eam non eripiuntur ſup
plicio.nam adhuc ex d. c. Epiſcopi, hærefeos con
aincerentur. quoniam c.Epifcopi tales mulierculas
definiret eſſe infideles , & à Deo ad ſuffragia da .
monum deſciſcere. Et rectè definit : quia licet de
lutæ fuiſſent in ſomnis: tamé(vt optimèratiocina
tur Nicol.Iaquerius Flagelli faſcinarior. cap. vlt.) Dimbutos opinionc ab hoc canone definiri, học cũ
poſtquam cuigilarunt recordantes eorum , quæ in
ſomnis egerant, putantes ea verè & corporaliter à
ſe gelta: ratificant pactum & cultum dæmoni ex
hibitum , & ſollicitè fibi cauent ab iis quæ id fom
nis dæmon prohibuit, & omnia ſedulò exſequun
tur, quæ iuflit facere. Fouent etiam pertinaciter
voluntatem ad ſimiles conuentus reuertédi, & fa
ciendi quæcúmque arbitrantur ſe illic commiſiſſe,
facrilegia, Sodomiam ,incæſtus, infanticidia , ido
lolatriam , & c . profitentur ſæpè coram complici
bus,etiam in iudicio ſe hæc nolle deſerere. Quare
ſunt hæreticæ & apoftatæ cenſendæ ,licet hæcne
quam voluntas & opinio ex deluſione nafceretur.
Åd cultum eniin & exercitium hæreticæ prauita- E
ris ſufficit, liberè in cam conſentire, & eam acce
ptare. Sicut fi aliquis Catholicus ſomniaflet ſe au
dire aliquem docentem vel concionantem , Non
effe Purgatorium : poftea verò vigilans putaret ſe
vigilantem hæc audiuiffe , & memoreorum quæ
ſomniarat argumentorum , huic hæreticæ propo
fitioni fidem ac conſenſum præberet , & animo,di
ctiſque eain foueret: talis dubio procul haberetur
& eflet verus hæreticus, & vt talis puniri deberet.
Item ſicut qui ( eft comparatio Bernard. Cumani
Lucerna num.9. ) in fomnis paffus eſt illufionem ,
quia ſoniniabat fibirem effe cum aliena vxore , fi
y. SEC. XVI.
419
propter delectationem quàm inde fibi viſus per
cipere ex fpolio thalami alieni, licet non peccet
ratione fomnij, quâ fomnium fuit (quia iudicium
rationis cum ligatum erat , & ideo çum peccare
bi confcifcit ratione complacentiæ ſubſecutæ , &
conſenſus pleni in vigilia præſtiti. Nam rectè D
Auguſtinus: delectari fallo criinine veruin eſt cri
men . Deinde quis ignorat , has vigiles mulca co
nari , ad hoc crimen : & conatus , qui ad cogita
tionem acceſſit, pænam in atrocioribus crimini.
bus meritò exigi l.quifquis C. ad leg. Iul. Marešt.
1. ſi quis non dicam rapere C.de Epiſcop.ó cleri.l.
B vnic. C.liqua prædituspolest.l. 1. D.de extraordin.
crimin . l. 1. D. ad leg. Pomp. de parricid .I.fugi
tiuus. D.de verb.fignif. Quis ignorat fautores &
conſcios eadem pæna cum maleficis puniendos?
1.1 . §.occiſorum D. ad S. C. Syllan.l. vtrum D.ad
leg . Pomp. de parricid. S. alia. de publi.iudic. Deni
que patet in d.c.epiſcopi. non obſtante deluſio
ne hæreticas declarari . quia dicit fceleratas & retro
post Satanam conuerfas, quod eft efle apoftatas à fi.
de . dicit , alios ſecum ad infidelitatis interitum tra
xijle ( quod eft dogmantizantium ) à recta fide de
uialje , fidem perdidije, in errorem Piganorumn de
uolui, Diaboli eſſe non Dei , o Paganis ejſe deíeriores.
ex hocc. percipiunt , quod illas tam clarè hære
ticas pronunciat, & proinde ſubdit panis hæ
reticorum .
Secundum ,quod hæc ſententia fitperniciofi re:pub.
Ecclefia , clariùs probatur , quiiltrigum defen
fores conantur per hoc capitulum obtinere,ne La
mix interficiantur, vt patet ex Ponzinibij , V Vieri,
& aliorum ſcriptis : & docet quotidiana experien
tia impunitasiſto prætextu ,vel minùs quàm opor
ter punitas dimitti:necfidei Inquiſitores intei Ca
tholicos vllum maius impedimentum experiun .
tur, quàm Legiſtas quofdam & rabulas hac falla
cta efle illuſoria nec grauem mereri penam . Que
runtur de hac re fcriptores fere omnes. ex Prote
ftantibus Mollerus comment . in conſuetudin. Saxon.
& Bodinus in D &monoman. ex Catholicis viri pij
& docti Remig. in damonolaır .Ludou. Richaume
noſter libr. trium diſcurſuum . Per. le Loyher . libr .
2. de ſpectris. Creſpetus tibr. de odio Saiane, 1. di
ſcurſ.3. vbi teſtatur iam Franciſci 1. tempore in
Francia delatum numerum maiorem centum mil
libus ,fed plurima cum acceſſione adauctum poſt
ca , iudicum conniuentia , & magnatum clandeſti
no fauore : & grauiter deplorat diſcurſ.8. multitu
dinem iam eflc rantam , quanta nunquam viſa
fuit: & caufam glifcentis malieſſe iudicum perfi
diam ,deceptorum VVieri ſcriptis, & deceptorum
à Diabolo , vel certè complicum Sortiariorum .
vide illum à fol. 118. Sebaftianus Michaëlis Pneu
malog. fol. 53. & ss . ſcribit à Geneuenſibus lo
lummodò punici magos, qui hominibus vel bru
tis nocuerint , cetera illorum deceſtabiliffima
ſcelera inſuper haberi , & vt illuſoria præter -
mitti : non curari ab illis iniurias Deo illaras per
idololatriam , blaſphemias , Sodomiam , & c . &
ideò hodie Geneuam efle ſcaturiginem viuam a
theilmi & idololatria, Hæc ille vicinus de vici
nis ſuis potuit certò comperta habere. Conque
ritur
 ONVM M
420 DISQUISITI MAGICARV

ritureadem de re Barrol . Spineus Sacri Palatij A contra patriæ coriúſque generis huinani falutem ,
Magiſter , cùm ſcribit; potiſſimam labem cur ſic in machinationuin , per totum paulatim CHRISTI
ualeſcat ifta peftis ejje, quorundam iuriſtarum perfecu corpus diffundat. Quis non hosde repub. & Ec
tionem : quibus principes Theologiæ imperiti facilecre cleſia quam peffimè mereri pronunciet? quis non
1
dunt, quaſi ſapientibus, licet in huiuſmodiſatis rudes profliget , execretur? videmus, fi quidquam vide
exiſtanı ; vtpotè Deiprouidentiam , Diaboli poteſta mus,impunitate ſtriges fieri deteriores,& pedeté
tem atque malitiam , < pleraque alia Theologica ,ad tim plures plurefq; libi complices impigrè adiun
qua praſens articulus deducitur , ignorantes : ( im gere: nec quidquam illis optabiliùs elle, quâ quod
plent allegationibus legum folia :qua coin pluribus non affiduè diabolus inculcar , ſinceram adhuc partem
faciunt ad propofitum :eo quòd puros actus humanos eodem carcinomate peruadere . Si de vllo crimine
poflunt regulare leges humana, non autem Diabolicis verum , de hoc fanè veriffimum eft vetus illud,
colligarospoſſunt benè cognofcere :fed folum preſieppo Parcendo nocentibus innocentium falutem conferuarı
fita cognitione ſuperioris fcientiæ , ſacra ( inquam ) non poſſe. Deusipſe per Efaiam fatis apertè Baby.
Theologia, poſſunt pænas determinare talibus conue- B loniis inſinuat,le regioni in qua maleficis parcatur,
nientes, ſic ille Apolog. I.c.3 . poftea c . 4. ſic ſcri propitium nunquam fururum , ſed ab ea grauiſſi
bit . Hoc capitulum Epiſcopi malè intellectum à iuri mas penas exacturum Venient (inquit) tibi (Baby
stis, quatenus hæc qua ad Theologiam pertinent per-, lon hac duo ſubito in die vna ſterilitas do viduitas.V .
tractat , eſt cauſa illorum ruina , putantium eò quod niuerſa venerit ſuper te propter multitudincm malefi
in corpore juris Canonici redactum est , poſle pro crorum tuorü , & propter duritiam incantatorü tuorum
prium ſenſum circa illud ita procedere , vt etiam vehementě ,Sapientia tua oſcientia tua hac decepit te,
Theologorum communiſenſuiſe opponant, &c . Idem veniet ſuper te malum , & neſcies ortum eius:cirruet
C. 9. Adeóque nunc inualuit iſta peſtis : vt dixerit in Super te calamitas , quam non poteris expiare.Ifta cum
quadam concione diabolus, qui in forma Principis ap incantatoribus tuis, & multitudine maleficiorum tuo
parebat ( vt retulerunt, qui adfueruntnonnulls ab in rum ,in quibus laboraſti ab adoleſcétia tua:fi fortèquid
quifitore deprehenfi ) fitis omnes bono animo : Neque profit tibi, aut fi poſſis fieri fortior. Defecisti in multi
enim elabentur anni multi, quod ſuperabitis CHRI tudine conſiliorum tuorum : ftent ſaluent te augures
$ II fideles. quod optimè diabolus obrinet fuffragio C cæli, & c. cap.47.v.9.10.11. Confirmat B.loan.
diabols, fibigfimilium , qui ſe patribus Inquiſitoribus Chryſoſtom . deploransquòd ab hoc nefario au
opponunt, dicentes hec eſſe deliramenta, ficją ſceleſtis ſu vix orbis minima pars ſeruetur, & omnes ferè
his apoftatisfauent, ca in hærefibus fuis indirecte con ſint æternæ mortis periculo expoſiti:hæc Dei iram
firmant. Niſi enim propedirentur patres Inquiſitores ſemper quidem prouocaſſe , ſed nunc multò ma
horum moleſtiis : quorum ſæpePrincipes, tanquam fa gís, poſt cot tam ingentis beneuolentiæ ac mile
pientum perſuafionibusinclinati,denegant auxilia In rationis tam infignis indicia ,poftquam ille filium
quiſitionis officio debita :iam eorumdem feruentium in redemptioni noftræ impendit. Lege illum hom.10.
quifitorum Zelo ſečta hæc eſſetpenitùs deleta ,vel certè in cap. 3. epist. 1. ad Thimo. fub fin .Quid ergo fas
extra fines Chriſtianorum penitus fugata.Et his om ſperare nobis, vbi tot quotidie pullalant malefi
nibus antiquior vnus Inquiſitorum Nicola.laque corum faſcinariorum defenſores, & in Scabina
rius anno 1457. ſic ſcriptum reliquit : Quod quidem litus , Conſulum , Fiſcalium , Parlamentorum , & in
c . Epiſcopi, quidam incautè at:endentes obſtaculum ipla Principum ſacraria irrepunt. Vtinam recogi
nõ modicum praštant exſtirpationi fecta, e hareſisfa tarent annos antiquos , & priora fæcula reuolue
ent ,nullivnquam Prin
ci varior::,vnde ipfa fauorem accipit, & incrementum. D rent: ſtatim deprehender
Ha &tenus ille flagelli faſcinar.cap.9. Verùın quid cipi , Reip .Prouinciæ maleficia exitio non fuiffe:
opus è Galliis , Italia , & Germania coaceruare te quorum exempla quædam Monito. II I. in fine
ſtimonia ? Nonne in ipſa noſtra Teuthonica Bra ponentur. Vnde etiam probatur quod ſequitur.
bantia, quæ ſolebat ab hoc crimine latis efle pura , Dixi tertiò hanc ſententiam effe ipſis aſertoribus
hoc fcelus videmus gliſcere , ex quo multorum in valdè periculofam . probatur . 1. quia , vrex dictis
corda fallus d . c . Epiſcopi ſenſus ſe penetrauir ,ma Elaiæ verbis patet, Babylonicam ſortem in vltio
xiinè Iudicum & cauſidicorum quorumdam , qui ne fibi confciſcunt , qui Babylonis fcelus iinitan
bus temerè vſurpata V Vicri lectio , & incautè au cur , & Diaboli contra Dev.m partiariis , ad diui
diti ſermones Looſei, & à quibusdiuina iniuria , & nam iniuriam , & patriæ perniciem , & Ecclefiæ
Catholicæ religionis dehoneftatio haut magni Catholicæ peſtem , adeò ſedulam atque fidelem
penditur, Minantur mihi Philippicas , & calamiri operam nauant, & Satanæ regnum propagant, &
>
gorem : exſpecto, & reexſpecto ſed nihil video,ni Antichriſti ſunt mccatores. 2. quia dum non cre
(1 minas & inanes iactantias. pergunt intenda -ca dunt affertioni Theologorum ( ad quos ſpectat
antum vel qua
nes impedire, & caulas lupis refecare. finunt ma- E de peccato, ſit vel non fit: itemqu
lum profer pere, immò fouent dum non prohib ét, le , iudica re ) nec ſtant Pontif icum declarationi,
quineriam prohibentes ipſi prohibent.qu id negli aut coinmu niori Eccleſ iæ iudici o, ſuæ nequiter, &
gere cùm poſſis perdere peruerfos,aliud quàm far, incautè fiduntprudentiæ lapientiæque; & præter
-

uerc7 error, cui non rejifterier, approbatur ; & veritas,
qua non defenditur, opprimitur.Hidominium tyran
nicum dæmonis in CHRISTI Ecclefiam confir
mant . horum opera ſalus reipub . proditur, ab his
de cómuni interitu priuata lucra cóparantur : qui
bus volupe eſt in vtramque aurem dormire, donec
tortuofus draco le toto corpore inſinuet:& vene
num apoitaliæ , idololatriæ , ac nefandiſſimaruin
libidinum , incredibilis crudelitatis , cxecrandorú
facrilegiorum , & quotidianarum contra tenellam
ætatuiam , concia fruges & alimoniam mortalium ,
peccati noxam excommunicationis etiam le peri
culo'exponunt: in eos latæ , QuiInquiſitores in he
reticorum inueſtigatione & punitione impediunt .
Tertio quia non immeritò fe faciunt mulçorum
criminum ſuſpectos: inprimis quod non fint alieni
à crimine quod defendunt , vt laquerius notauit
de Doctore Edelino , & Treuiri norunt de Docto
re Flaer, & de V Viero teſtatur Creſpetus difc.3 . &
docuere Leloyher . Richcaumus , & alij complu
res : & poffem ipſe quorumdam nomina referre,
item quod cauſa negandi fit atheiſmus eò quod
non cre
 LIBRI
nó credantefle dæmones;vel quia non benè fen- Ale negare , partes iudicis lalulaus non luntxo
tiunt dediuinâ prouidentiâ ; quàm putant finere, quàni exſequi in hoc homine, quod Ecclefix de
innoxios à dæmone infamari,repræſentari, & tan creto ftatutum : & tenetur credere , talem vciebr
dem fupplicio affici; vel quia pertinaciter tenent reticum
dæmonem non poffe corpora localiter transfer noftras , ve verè criminoſas puniendas; non licet
re, nec tempeftaies ciêre, nec morbos hominibus laico magiſtratui hanc ſententiam eludere ,d.cédo;
immittere, quæ contra fidem ſunt, quia S. S. re
pugnant,vtdocui, libr.2.Diſquiſir.queſt.11.12.6 16 .
o lib.3.quaft.4.fe £t.2 .& quia ſentiunt aliter quàm
Ecclefia. Nam capat Ecclefiæ , & ( ve ſic dicam )
eius lingua ſeu os , eſt Pontifex Romanus : Pon
tificum verò Romanorum multi poft d . cap . Epi
ſcopi adhortati ſunt Inqui& tores, vt contra ſtri
ges ſcu Lamnias, ſedulò & feueriter procedant , &
peſtem hanc exterminent ; & harum crimina , ſe
non pro illufionibus,ſed pro veris ac nefandis ex
cellibus habere manifeftè profitentur,vt patet ex
Pontificum Bullis Innocentij. VI.ad Inquiſitores
Germaniæ , Iulij. II.ad Inquiſitorem Cremonen
ſem , Hadriani V 1.ad Inquiſitores Lombardiæ , &
Clementis Septimi ad Epiſcopum Bolentem de
ſtrigibus Mirandulanis ; quas bullas referunt &
fcriptis fuis inſerunt Sprengerus , in princ. mallei
malefic.Spineus,quat.de ftrigibus cap.is.Ó Apolog.
1.cap .11. & integras ponit Per.Binsfeldius , libr.de
confeff.malefic.edit. uliima. Sic eciam ſentiunt cun
eta tribunalia EccleGaſtica Italiæ ,Hiſpania , Ger
manix , Galliæ : fic ſemper Apoftolici Inquilito
res in praxi obſeruarunt : ergo hîc eſt fenfus, hoc
iudicium Ecclefiæ ; à quo diffentire non eſt cor
dis fincerè Catholici,ſed hæreſim ſapit.Mihi qui
dem , qui Eccleſiam non audiunt aliquid definien
tem , pro Ethnicis ſunt & profanis 4. tales fi à ma
litiâ , certè nequeunt excoſari à ſtupore ac ſtolidâ
temeritate ac præſumptione . Non à ftupore &
ſtoliditate ; quia negant poſle fieri, quæ recta phi
loſophia & Theologia fieri poſſe conuincit ) et
ostenſum libr. 2. & 3.) Et quia negant facta , quæ
vbique, & omnes ferè ſe fieri vidiſſe , & elle ex
pertos , homines fide digniflimi conteſtantur;
quod fapientum iudicio delipere ac inſanire eſt:
quia nihil velle credere , niſi quod propriis oculis
adſpexeris, fignum eſt ſtoliditatis , vel proterux
obltinationis ;quæ qualis ipſa eſt ,cæteros putat,
mendaces,fungos, & leues in credendo. Leuis eſt
corde qui citò credit, ſed cordis nullius & frontis
ferreæ qui communi virorum proborum & la
pientium affertioni non credit . Nec à præſum
ptione queunt excuſari; quia ipſi ius vſurpant de
finiendi, an aliquid fit hæreticum , necne ; quod
non ad Iuriſtas, ſed ad Theologos ; non ad Parla
menta aut ſubſellia laicorum ,ſed ad Epiſcoporum
conuentus & Synodos pertinet : immò præferunt
fuam fententiam ſententiæ Inquiſitorum Fidei, &
Pontificum Romanorum . Nam cùm iſti cenſeant
non effe illuſoria quæ ſtriges confitentur : noſtri
aduerfarij Vvieriani contendunt,deceptiones eſſe
& pro illuſionibus habenda. Planè vltra crepi
dá lutores:& perinde faciunt,ac fi li &ores & alij E
iudicum exfecutores, iudici dicerent eum male
iudicaffe, & fe fententiæ opponerent. Ná in causâ
hærefeos Iudices laici reuerâ tantùm ſunt execu
tores ſententiæ per Eccleſiaſticos iudices latæ.
Quando enim Eccleſia definiuit, verbi gratia;qui
negat tranſfubftantiationem panis in veram car
nem & fanguinem I ES V CHRIST I in Eu
chariſtia , hæreticus eft , & pænis hæreticorum
plectendus. Tem iudex fæcularis tantùm cogno
fcit de facto , an Petrus hoc neget. Si Petrus dicat
V. SECT . X V I. 4.21
effe. Sic quando Eccelia definit ftuges
hanc, quæ faretur , deluſam ; ſed ritè confitentem
debet condemnare. Nec etiam effugiunt notam
temeritatis , tum iiſdem ex caulis ; tum quia ,
cùm nudi iuriſte , vei medici fint , tamen audent
hbi arrogare declarationein determinationis con
ciliorum circa fidem ; qux auctoritas non compe
tit niâ Pralatis Ecclefiarum , idque de confilio
Thcologorum ; quibus Prælatis folis concefla fa
cultas capones fidei condendi . Aducrfarij veio
B cótendunt d.canoncm Epiſcopi perunere ad fitri
ges noſtras , & ideo illo Canone decidi hasd.lu.
di : Pontifices aurem , quos nominaui , declarant
illas non deludi,nam iubent Inquifitoribus , vt
in ſtriges , tamquam verorum criminum icas ri
gorem Igum cótra hæreticos latarum exciceant;
nec tamen Canonem Epiſcopi antiquant , nec vl
lus eum ex Decreto rollendum iudicat : ergo fa
ris declarant ſe cenſuille , nıb I hunc canonem ad
ſriges pertinere , alioquin eum abrogaflent . Eo
dem modo eum intelligunt Inquifitores fidei, qui
lemper ex doctiſlimorum Theologorum & Ca
noniftarum numero deliguntur . Nonne temera
rium eſt contra hos omnes fuo iudicio , in re tam
graui , & adeò periculosâ fibi & reip.nitika
C
Vlumam denique conclufionis noftræ par
tem ; videlicet fententiam aduerfariorum nec verita
ii , nec recta rationi effe confentaneam ; probo quia
veritati conſentaneum ellenequit , quod iudicio
Ecclelix , & Pontificum declarationi repugn.it , vt
facit fententia aduerfariorum . Nam Ecclefia eft
columna veritatis , & Pontifex Romanus eſt lin
gua ſeu os Eccleſiæ , cui eſt promiffum à veritare,
Non deficiet fides tua. Quòd verò veritati conſen
tancum non eſt , id rectæ rationi nequit effe con
fentaneum . Præterea ex ipſis ſectæ illarum Dia
niarum circumſtantiis ;non prorsùs excæcatis; ſta
tim apparet , quàm diuerſa fuerit illarum ſecta , à
D noftrarum (trigum ſeđâ. 1. illæ credebant plures
efle DEO S , Dianam , Herodiadem , & c.noftræ
ſtriges non neſciunt le Diabolum venerari , & ei
debitum vni Dio ſe honorem deferre. 2. illa
profitebantur quædam prorsùs impoſſibilia , vc
equirare cum Herodiadæ , quæ nequit ex inferno
cgredi ; & cum Dianâ Deâ , quæ nulla elt : 10
ſtræ nihil fermè confitentur , niſi quod, citra mi
|raculum , lit poſſibile. Si dicas Seuer . Sulpicius,
libr. 1. de vita D. Martini, fcribit ei vmbran ter
ram Latronis , quæ ex inferno prodierat appa
ruiffe : fic ergo Herodias inde prodire . Reſp.non
rectè id inferri. Nam quoad Latronis animam
potuit id Dcus permittere ad falli culi ús deftru
ctionem : fi verò inde Herodias prodiiffet ! quàın
illæ miſellæ credebant eſſe veram Herodiadem )
id forer ad falfi cultus confirmationem , quod
Deus numquam permitterer . 3. illæ credebant
quòd cum Dianâ proficiſcerentur: noftræ quod
cum ſuo magiſtello ſeu martincito dæmone : in
quo ill.x fallebantur , noftræ non falluntur. 4. illæ
omnes putabant aliquid veri Numinis & diui
nitaris inelle creaturæ ( nam in hac re diferiè ca
nonis decifio fundatur , dum ait ; quia buiaſmodi
mulieres aliquid Numinis diuinitaris ,' xira unim
Deum arbitrantur ) noftre ftriges vix vllæ hac
T ignoratione
422 DISQ VISITIONVM
ignoratione vel crrore ducúrur. s.noßræ exprefsè , A fium de Vignate tractar.debareſi.quaft.12.vbi etiam
renunciant Deo, & profeffioni fidei, quàm in ba accuratè ostendit Ambrofium illum à nobis non dif.
priſmo cdiderunt , offerunt dæmoni alleruatam ſentire , á fi deffentiret eius opinioni non (tandum :
euchariftiam : conculcant cruces , & alia multa Marquardus de Suſanis tractar.de Iudais ☺ aliis
faciunt ſacrilegia; quorum nihil illis aliis mulier infidelibus cap. 13. num . 28.loan . Maior.in 2.cap.14 .
culis im pingitur. 6. miſceri ſe carnaliter cum dæ quaft.3.Barihol.Sibyllanus.3.Decad. Mirabilium ,ca .
monibus facentur ; quod non aliæ . 7. noftræ con
ficiunt & vtuntur maleficia ; pecudes ; hominé f
que , præſertim infantulos, necant ; & fruges pro
cellis perdunt , quorum nihil de aliis illis legi
cur 8.noſtræ confpirant cum Satanâ in humani
generis perniciem: qua de re nihil eſt in d . cap.
Epiſcopi.9. noftræ baculo, vel ollâ , vel quo alio
vienſili inter tibias ſumpro , per aërem vehun
tur, & interdum pedibus iter conficiunt in itu ad
conuentum , & reditu domum ; ſecus ac illæ quæ
tantùm ſuper beſtias ſe dicebant omnes cquita
re , has & fimiles alias differentias facilè quilibet
colliget , ex confeſſione illarum , in d.cap . Epiſco
pi , & noftrarum ( trigum in actis iudiciariis, vn
fine iuftâ ratione aduerfarios ad no
de appareat
ſtras d.cap.porrigere . 10. argumentatur Bernard .
Comenſ. in Lucernâ inquiſitoram cap. 4. tempore
Concil. Ancyrani ſecta ſtrigum videtur nondum
nata fuiſſe ; ac fortaſſis nec Graciani tempore, qui
anno demum . itso.vel circiter ( Sic gloff.cap.cum
poſt appellationem S. formavero. 2. quaſt.6.) decre
tom compilauit . Nam prxdicta fecta ſtrigum vi
detur pullulare cæpiſſe , paullò plus quam à cen
tum quinquaginta annnis , vt es laquerio & an
tiquis Inqui& torum proceſſibus apparet : idem
alferit eo loco Franc . Pegna , in addston. Sanè ve
tuſtiorem laquerio , de ſtrigibus in terminis ac
clarè loquentem , haut fcio an alium inuenias :
ille autem nondum centuin quinquaginta annis
devixit . Quo igirur pacto , cap. Epiſcopi , de tamn
diuerſis , & tam diu poft ſecuturis hæreticis egif
let ? namn eaſdem non cfle illas mulivorculas cum
noftris ; ſed in multis multùm diſcrepantes , iam
oftenfum .
Vnde etiain fit manifcftum , veritati ac ratio
ni conſentaneam eflc fententiain contrariam eo
rum ,qui d.cap. Epiſcopi , volunt non pertinere , ad
eas de quibus nunc agimus Itriges : quæ eſt pla
nè communis Catholicorum ſententia , imprimis
corum quos citaui Pont ficum Romanorum , in- D ſciunt ſe transformatas non eſſe.Quod fi rudiores
nocenty , Hadriani, luly , Clementis ; & Epifco
porum vel Cardinalium , Turrecrimaid in d.cap.
Epiſcopi Alphon. Tustari, in Marth.cap.4.quajt 47 .
Smarcæ Epifiop. Zamorenſis Catholig.inftirutistul.
27. & fidei Catholicæ inquifitorum , lagueris flag.
Faſoin . Sprengeri Maltei malefic. part. 2. Naeri in
Praceplorio pracept.1. cap.11.guat.4. Bernard.Co
menf.in Lucern ,inquifitor. & mag trorum ſacri Pa
larij, Siluestri Pneraris de ſtrigimao.libr.i.cap.14.
lib.2.capir.1.6 4.6 Spinei, defrigibus cap.1.cum
legg. & aliorum grauiffimorum tam Iuriſconfult .
quàm Theologorum , fi non omnium ,certè co : ac
tantorum , vt eorum comparatione aduerfarij ine
ritò nullicenfeantur,nónullos nominabo,fic loan. E
Graſſus conf.deftrigibus, Augustin Bpita de Sauilia
no , de eâdem re alio conſc. Bernard . Baſinus releit.de
arubus Magic.propoſition.9. Paulus Grilland. de for
tileg.quaft: 7.do poſt accuratam disputationem Ar
noldus Albertinus de agnoscendis aſſertionibus haret.
guaft.24.à num.13.maximè num. 24.quimulta argu
menia in contrarrum adducit, quibus egregie opſomet
respondet. Franſe. Pegna commentar. 68. in directo
rium Eimerici , idem in Annotasion , ad Ambru
MAGICARVM
7.quaft.4.Franc. Victoria rele &t.de Magiâ quaſtion.7.
Alfon. à Castro libr. 1. de iusta hæret .punit.cap . 16.
Sixtus Senenf.libr... bibliothe. San & tæ anno!at.73.Pet.
Binsfelius Suffragan. Treuirenf.de confeſſion, malefic.
in folutione argument.ad primum mibi fol. 347. Mo
chaėlius in Pneumalog. Franc. Picus libr.3.dialog .
ſtrix , o omnes quos citast fuperius hac fe &t.16.11.VV.
Reſtat reſpondeamus obiectionibus adueria
tiorum .
B
Ad 1. dico quædam effe fimilia mulierculs
illis cum noftris Itrigibus;ſed in præcipuis , maxi
mè quę ſunt fundamena & bales ,dicto ca. Epiſcopi,
diſcrepare, immò nec in his, quæ ponit argumen
tum conueniunt , nam noftræ non tantùm noctu,
vt illæ ; fed etiam interdiu vadunt ad curſum , nec
vmquam cum Dianâ vel Herodiade fe pu :ant,nec
ſuper veras beſtias vehi , nec ſemper equitant, ncc
Dianæ vel Herodiadı obremperant :nec ignorant
præfidem conuentus elle Satanam v . fupr.verj.ul
imam denique. Ideò hic non procedit argum ,à ( i
mili, nec extenſio Canonis , cuius verba non con .
aeniunt noftris ftrigibus , nec difpofitio, quia no .
ſtræ non credunt torum quod illæ allereban ::
quod totum complexum in canone illo damna
tur ; non verò credulitas ,quod à dæmone in alium
С
locum corporaliter queant transferri, quæ nihil
habet cómune cum opinione infidelium ;vt dicti
auctores optimè oftendunt, maximè Albertin.d.
loco num . 25. & ex hac extenſione magnum contra
philolophiam lacram prophanámque abſurdum
lequcretur, vt doctum abundè. Nauarri auctori
tati iam reſpondi , eam aliter intelligendum , vide
libr.2.quaft.16 , lát. A.
In 2, Obiectione ſupponitur minor falſa: nam
falſum eſſe oſtendi noltras ſtrives credere fimilia
his , quæ in d.cap.Epiſcopi damnantur .
Ad 3. Quoque reſp.vel nullas , vel vix vllas
Lamias hoc credere. Solent enim in confeffioni.
bus fuis dicere , le aliis videri tales ; iplæ autem
aliquæ id , vt Lycanthropi quidam faciunt , pu
tent:fateor tales à dæmonc, quo ad hoc punctum ,
delulás eſſe : camen ſi hoc pertinaciter tencant ,di
co ex hoc cap. Epiſcopi, illas ve hæreticas debere
damnari : vt rectè cenlent Ambroſius de Vignate,
Albertinus, Pegna & alij .
Ad 4. Reſp. primò, incertum eſſe ,de qua ſectî
mulierum Burchardus loquatur . Nam Burchar
dianæ codem modo , quo illæ Gratiani , delude
bantur , nempe circa præſentiam Herodiadis aut
Dianæ : noftræ verò circa lui dæmonis , tam ve
Etoris, quàm incubi , & Præfidis in conuentu,non
decipiuntur : ſciunt cnim ipſummet eſſe. Pleræ
que etiam norunt diſcernere, quando id vigilan
tibus verè, & quando fomniantibus per imagina
tionem contingat . Denique notant loca , perlo
nas , & reliquas omnes circuinftantias, & de his
in confeſſionibus fuis tam noxij , quàm innoxij,
in teſtimoniis conueniunt: quod deluhonem om
nem excludere latis vbertim oſtenſum . Noftræ
quoquc quoad transformationem ,non credunt fe
cum hominibus veris fem habere , ſed cum dæ
monibus in corpore formato vel aſſumpto, Item
Iciunt
 !
LIBRI V. SECT . XVIII . ET ..
XIX 423

ſciunt diſtinguere inter veros homines qui cho- A

ræis interlunc , & inter dæmones illis permixos.
Ideò poffumus negare Burchardum de ſtrigibus
noſtris loqui;quarum ſecta diu poft adhuc ignota
manfit.Secundò dubium eſt quo pacto Burchard .
accipiat illud ; neceſſario. Nam fi de neceſſitate ab
1 C mortem damnatis denegare viaticũ corporis
folutâ, ve velint nolint cogārur eò in beſtiis aduo
lare;perſpicuum eft cum de noſtris nó agere ; quæ,
fi nolint , cò non deuehuntur , ſed domi manent ,
ſed poftea pænam aliquam abfentiæ luunt. Si ve
rò intelligit neceſitarem conditionaram , v.g.de
benc ire, li nolint affligi: malè id adſcribit infide
lirati, nam res ita ſe haber de facto . Si capit de ne
cellicate morali , v . g.quòd putent fe peccare non
eundo, & idco irc debere: hoc nihil attinet ad no- B
ſtras , quæ ſciunt ſe peccare eundo , non verò re
manendo. Er ſanè toto illo capite nihil proponit
Burchardus has ſentire , quod rectæ fidei repu
gnet , iuxta iam à nobis demonſtrata. Nec mirum
hac in re illum errafle ; qui in eodem capire ha
lucinatur circa tempeſtates ciendas, & maleficium
amoris odiíque ;yt oſtenſum ,libr.2.6 3 .
Ads.argum . ex reſp.ad 4.patet folutio .
Habent aduerfarij plenam ( niſi fallor ) d.cap.
Epifcopi , explicationem quàin velim eos perpen
dere , line proteruiâ aut peruicaciâ ; quæ faciunt,
vt videntes nihil videant.
SECTIO XVIII.
De Eucharistiâ morituris prabend.?.
Onſuetudo myluis locis eſt maleficis ad
Dominici;quç conſuetudo tvierari poteſt,propter
Sacramenti reuerentiam ,illis locis ;vbi poft len
tentiam ſtarim reus morti traditur . Locis aliis , vbi
pridie ( ententia fertur , & poft. idie reus interti
citur, etiain confuetudinem hanc admittit Naiar
b libro s .
rus h.Sed omnino putarın , unc reis præbendam Cooli:.10
communionem , niſi quid aliud obſtet : nempe ica.quafi
dummodò Catholici lint, & vcrè paniteant,pro- tum.13.0.
batur hæc lcniensia iure Pontihivi& ciuilik , & 2.ca. Cupen
DD . auctoritate l . probatur & ratione , quia conTecilio
ſulendum eius animæ, cuius corpus traditur ad Monpro
inortem : neque hoc eſt dare Sanctam canibus , priop .
panitens enim eam Deo amicus elt , & non canis .. loper hoc
ediro .
Nec dedignatur Chuftus cum inuiſere , pro quo K Sanctio .
mori dignatus fuit in cruce. ne Crinis
Item ad hoc requiritur, vt reus fic ieiunus, non na. Caro !
Viart.79 .
enim idem obtiner in agro mori: uro , & fano mo
| gloil. &
ricuro ,vt optimè docet Nauarrus m : & vrtaritum DD.in Clé .
temporis inter ſupplicium & communionem in 1, de pau.
tercedat , vt fpecies ſacramentales fint veriſim li . Turrecre .
ter conſuinptæ ,ad quod non dubito , cun Navar - ' ir d.c.qur

SECTIO X VII. 10. " , quatuor horas lufficere,confeſſio Sacramen- fierade mo

talis numquam reo , ne immediatè quidem ane teſt. Eccie
CС
De libris Magicis. morteni, denegandaº :contra vnctio extremareis luper laic .
Ес numquam concedenda P. Semper autem cauer- lul Card
legi, dum ,ne polt Euchariſtiam ,vel confeffionem qui- v. Biusten.
al.cæteræ . nec rerineri,ſed ſunt igni tradendi a ; Veiure
libct reum inuiſat , & inebrietur , vel alia fiant membr. 2 .
D.fam.her antiquo cautuin, & in primitiuâ Ecclefia obſerua
cil. I.ima piam mortem & leriain pænitentiam impedien-, dub.smull
renouatum edicto Pij.1111 . &
the . C.dc ti ſolitum b ; & hoc
tia : qua in re hîc in Belgio & Germania luperio. tos alic
ep.audien. Clemcntis.VIII.Pontific.in regg.quas præfixe ganicin .
re mulium & frequenter peccattir. in d . couſ.
b'Acto.19. runt Indici,lsbr. prohibit. Reg. 9. INTELLIGE
16 .
1. 19.cum præterquàin ab illis;quibus prohibitorum libro
ſeqq. & D. n Manual .
SECTIO XIX .
Aug.tetta. rum generalis lectio , in bonum publicum Pon . C. 25.1.23
curin pfal. tificis Maxim , auctoritate fuerit conceſſac, Solis o Nauarr .
LXI.in fi. Pontificibus reſeruatum eſt , hanc licentiam lar num . 23 :
An corpus ſepeliendum ?
P Clarus
de Ballaa giri d , & quibus ipſi hoc permiferunt; vt nomina d.num.3 .
& Tola.ca. tiin omnibus inquifitoribus fidei, & corum com Equenda in hoc regionis conſuetudo , quoad
32. miffariis,pro tempore exiſtentibus :Epiſcopis ve Siillos, qui à Carnifice iuxta tenorem ſententia
cEymeric. ' rò , co ſolo quod Epiſcopi ſunt, hæc licentia le- D ſunt interfe ti 9. Quoad alios, qui ſententiæ exe- tom
. Gomer.
. 3. ta .
& Pēga ibi gendi libros prohibitos non competit , vt docet
C.43.nu:1; cutionem morre præuenerunt,notandum primò 14.Dun.8.
in comēr . Pennae , & hoc fuit à Pio V.quibuſdam Epiſco huius ( vt & hærefis ) excepii criminis naruram Clar.g vle .
litt.C. pis diſertè reſponſum . Sunt autem tales libri,non eſſe , vt morte non finiatur , ſed contra morruum quçſt.100.
d lul . 3. in auctoritate propriâ comburendi; ſed potiùs de procedi in eo poflit "; & in locis vbi bona confi- num . 1.
r Gomeſ.
bulla , cum ferendi ad inquifitores. Qui eos retinent , ni ſcantur , poteſt etiam poſt mortem agi ad bono d.tom . 3.c.
meditatio
cordis . fi deferre parati fint, non funt abfoluendi: & rum confiſcationem ;ſed vbi talis conſuetudo non i.num.8o.
e ad direc. hæc abfolutio reſeruata eſt habentibus potefta eft ,faltem ad memoria damnationem ' ; & corpus s Gomer.
Inquiſitor . rem abſoluendi à caſibus bullæ cænæ Domini; ſepultum condemnatum pofler exhumari , & oſa lup. & Cla
par.2.ca.4. & ab aliis impenla abfolutio , nullâ eft & inuali comburi. Qui durante reatu fibi mortem confci- n.14.5in a.
Como ér.
da , funt etiam tales retinentes vehementer de uerunt ; ij non funt fepeliendi Ecclcfiafticâ fepul. in prax.tit .
3.fol. 91 .
í hæcom- eâdem hærefi ſuſpecti f ; li libri fint ab aliis com turât , red cadauer deberer à iudicibus in furcam 62. & tit .
pia fisse 56 .
politi. Nam ſi abipfiſmet compoſiti forent,plenè agi. Si obiicias contrariam fententiam cominu
ic.placuit .
docet poft conuincerentur , & damnari poffent vt hæretici niorem , quoad vltimnum membrum , nempe non 23.qu.s. &
Simanc.
Campeg . magi 8; fi tamen facerentur à ſe compoſitos, vel à E poſſe iudices in corpus in carcere mortui læuire , bi gloff.
& Zanchi ſe scriptos, vel ab alio fe dictante Icriptos , nec illud ſuſpendendo vel cremando , quia crimina & & UD .
noin P. quicquam cauſari pollent quod cos ab hærefis eorum pæna morte exſtinguuntur u . Respondeo, vvide Cla
j.com . 3 •
g Archio . crimine tueretur. vide de hac re benè loquentem Si hanc rationem locum non habere , quando mo- rum d.g.fi.
4.51.n is .
Audr, Do. man.in prax.ành.z.111.39 . riendo nouum crimim commitcicur, & ipſa mors & Gomez .
cap.filij de Idcm quod inquifitoribus fidei , quo ad libro crimen eft : crimine enim nec crimen , nec cri. ſup.nu.71.
lære.in 6. rum horum vfum pato cíle publ : cis Librorú Cen minis pæna poteſt exſtingui. Hæc me caula im- & Menoc .
Rom.fug. foribus Ecclefiafticis : non verò DD . quia docto pellit , vt à conmuni fententiâ recedain . Dein de arb.iud .
323. Carer. cał1.
. 285 .
dehziet. res funt ,nec Parochis quia l'arochi.quod diligen de plerique cenſucrunt & optimè, in atrociori
QUIZ S. ter notandum , erli in multis locis periculose Pa bus criminibus , rectiùs æquiùs eſſe adhuc ca
rochi & DD . hoc ius fibi vſurpeni . dauera puniri, cản grauiffimo cum fcelere, ſe
Τι 2 debitæ
 IONVM M
CARV
DISQ VISIT MAGI
424
debitæ pænæ reus conatus fuit fubtrahere ; & | A non videntur,ſed per silvfwnem demonum ',pralepin c.epiſco
cum este participes criminis effens mulieres, que re p126.9.5:
confuetudo ferè generalis comprobauit hanc pra k cap.3.de
xim cadaucra talium puniendi , ad aliorum necel. gulariter non udmilluniar in caufa fanguinus * ; hay eſtam .
latè hæc farium exemplum 3. Eos autem conſanguineos Alciarus.

oftendunt & amnicos , qui reis in carcere venenum , vel la MI DELRIE , ex vpo errore , in aliom la
pot Igncú queos , vel cultros fuppeditant; vt violentas libi bicur Alciatus , ſi quidem Pontifex Maxim. ! jo lind.ca.3 .
úran
& .Mar
alios manus inferant ad ignominiam euitandam , in accuſatione eciam mulieres audiri reſcripfit, non
pri Gom . quos meritò DD.inuehuntur ,non dubito teneri quaſlibet;ſed conſcias, & participes cius criminis,
& Clarus, lege Corneliâ de Sicariis. ac facinoris ; & audici non tamquam accufarrices,
ocis dictis Si verò , non vi abi illatâ , ſed ægritudine , vel ſed tamquam teſtes; certum enim eſt conſcias ha
Couar.lib . debilitate , aut incommoditatibus carceris more beri pro celtibus, audiri , & examinari tamquan
c.refol.ca.
Simanc. rcatur ante fententiam ; in his ego prorsùs ſe teftes: quin etiam generali conluetudine compa
1.tit.62 . querer communem illam ſententiam ; adeò vt fi ratum , vfurpatum atque receptum , vt eiuſdem
Marl.ſin in talem, non legitimè confeflum aur conuictum , criminis , & facinoris fociis credatur , fi fanguine
gul . 15o. iudex fæuiens,eum non patiatur Eccleſiaſticæ tra fuo ,id eſt morte , accuſationem fuam lignauerint ,
Menoch .
B.caf.285. di ſepulturæ ; peccet Mortaliter , & actione iniu- B & roborauerint .
= d.c..pla- riaruin conueniri à propinquis defuncti poſſit c . Et quod traditur Reum criminis non inter- min l. re
peti.5.1.dc
Fuit & ca. Poterit tamen iudex finere corpus ſepelici cuin rogari de conſcientiâ aliorum ; quòd libi non pe- quçitioni
de parte
ex ſepule proteſtatione , & litem cæptam contra mortuum percit , multò minùs alteri parciturus ſit " : id in- bus & in l.
Alberic. proſequi , citatis ad defenſionem iis quorum in telligendum eſt de confeffis , non conuictis ; hos víti. C. de
Angl .& a- tereſt; vt in hærefis crimine ſergatur d .Scd quot enim aduerſus conſcios, ſocios ,& participes cri accul,& in
jin 1.1.5 . cap.vlt.is
annorum ſpacio currit ius contra mortuum agen minis interrogari nianifeſto iure probaturº: im quzit.z
quoties.D.
de iniur. di ? putarim in hoc crimine quoad bonorum con mò & cõfellum interrogari in crimine læfa Maie . in lib.vlt.s.
neque hac fiſcationem , non poſſe agi, poſt annum quadra ſtatis p in aperto eſt:tale autem crimen elt forrile- bo autem
are prax. gelimum ; ad memorianitamen damnandam , ad pij , & magiæ . Iudices rerum capitalium apud Sta- C. de bo
huc agipoſſe e , iuxta ius Canonicum ; ſed ciuile bulenſes fortilegas conuictas, nec confeſſas pro qui ante
proferunt
DD. fuprà viderur quinquennij tantùm fpacium exigerc f ; ſcribendas , non damnandas capitis vel ad rogum lentétiara,
citati : fed cui in foro ciuili ftandum . contendebant ; ac ne quidé,fi in Aagranti crimine & c. Emi
omnes vo. comprehenfæ eflent ;ſicque apud cos more maio- lianus de
lūt voani clar.292 .
C rum vſurpatum : verùm auctorante Principe ia O in l.diet.
ad hoslu APPENDIX I. Ctatam confuctudinem , & abulum abrogauimus, Hadrian ',
ra (eruari. hoc enim nec ius admittit , altero contentum ; vt 9.1.dcca
Agid . A D L IB . V. vel confiteatur,vel conuincatur Reus 9 . ftodiarco .
Bellamera rum.
decif.677. Scio aſperrimum ,crimen paricidium ( quod Se p cap.1.dc
& 678. cú Is addam , quæ ad me V.CL. Petrus neca ' , & Quintilianus s nefas vltimum ,vocant: confeffis.
Ecq. Alber Oranus ſcripfit quincto Kal.Decemb . eoque ſenſu in Regem adtentatum , vltimum faci- q l.quisć.
ri.rubr. de 1599.& adiungam ex rebus alibi iudi. nus, Quintus Curtius appellat ) non vindicatum tertiam .
hxr . Simá. de pocait.
H caris nonnulla , quæ ſolius Parilicnſis acerbitlimo illo fupplicio ,more maiorú etiam in r libr.i.dc
d . ( 16.62 .
Brunus Curiæ iudicatis non immeritò præferátur: quam conuictu & manifeſti paricidij Reuin ; niſi li vltrò Clement,
de hçr.lib . quam nec Duareno ( cuius in ſcholis , quàm in cófiteretur,nec confeſſionem fuiſſe extorcam tor- cap.?3 .
sdecl.377
5.ca 17.Si lubfellis,maior laus ) laris credam hoc Parlamen mentis ; u tamć nihilominùs cóuictus,apitali pæ
man.ſupra clib.8.hiſt.
ti illius conſtans eſſe iudicium , fed fors illum ar nâ vti homicidia coërcebatur , ca fuit leniras An v Sueton .
nu.7 . ex c.
vic.de pre- reſta aliqua decepere; quz aliis , pli non notis,fun guſti,nolens paricidij pænâ , plectiniſi confeſſos, in vita Au
ſcripcin 6. damencis innitebantur.Orani verba funt , nec Auguſtus ſuâ interrogatione, C ERT & PA - guſt.c.3 3.
fl . 2. C.dc T v vm Non OCCIDIST 1 ?
In Magicarum Diſquiſitionum Tomo primo, DTRIM
apoft. &iniral.
aduersùs Alciatum noſtruni , ſtrennuè decertafti , viam falutis , & libertatis Reo aperuit , ve voluit
gloff.
Maniche. depulionéque plenâ atque ſolidâ, errorem nota Calaubonus * ; fed benignâ interrogatione abnu- zin notat.
in verb.fu- fti, & confutati , demiror doctiflimuin Alciatum tiuum reſponſum elicere voluit ; ne conuictus, ad Sucto
bire . C. de non tamen confeffus,pænam paricidij ſuſtineret. niom d .
non tantum in Parergis , verùin etiam in Recita
hær , & eft cap.33.
cón , telte tionibus ad Decretales Pontificum in co errore tam horrendum facinus paricidij vix credidere
perftitifle,fic autem ſcubit 8 . patratum veteres ; nifi li paricida ſe fuo iudicio
Gomel.1o-
pra nu.81, In contingentia falts vidi quamplurimum dubi conuincerer.
qué ſequi
tari , Inquiſitor pronunciauerat conira quandam mu Quòd verò Aliciatus fcribit, aduersùs diuina
tur Clarus
d.num.14 . lierem ac iradıderat ludic facuları , hic ad partis in tiones, & incantationes,Inquiſitores incongruos,
g in c.per. Stanriam vidit proceffum , in quo continebaiur, quod & incompetéres'eſſe iudices, quod diuinationes,
niciola . bec mulier confecerai pocula quadam amatoria,64o . E Tortilegia ,ac alia id genus, ſpecies ſint fallæ Reli
.
lum contra eam erant indicia quarumdam malefica gionis , nulla tamen dogmata fidei Catholicæ
& poteft .
. rim , que dicebant , quod in quodam lafu nocturno contraria contineant ; hoc fimpliciter verum non
ordinarij
cum damon : bu viderant ipfam mulierem ludeniem . » eſt , li cnim Diuinator, ſortilegus, inuocauerit, &
ac ducentem choreas, ipfa verò negauerat omnia , o adorauerit dæmones, fpem in eos ac fiduciam po
farebatur fe effe catholicam : fuit dictum quod Iudex ſucrit ; facrificia ac preces cis obtulerit ( quod vtá
ſecularis non deberet exequi Inquiſitoris fententiam que faciunt fortilegi & venenarij ) re & è pro ſua
ex defe Etu juriſdictionis , quod in illo proceſſu Inquiſi iuriſdictione inquiſitor inquirit, & ita poft OL
lor non poterat cognofcere, nam quo ad pocula amató dradum v , & laloné z reſoluit Conradus Brunus. y col.208.
h Panorm . ria , clarum , illud delictum non effe hæreticum , nec Demiror Gallos doctiſſimos errationem Aliulmodi
in ca. 1. de cius cognitionem ad Inquifitorem fpectare h . Regne ciari in fecutos. Franciſcus Duarenus , fic de for- de leg. 1 .
ſortile.per enim eſt credendum quod etiam ipſa verè fuiffet in lu tilcgis fcribit :de aniculis korum temporum que voliain tit.ad
ca.accola -1 fu ,nam quamuis credatur fociis criminis intali deli iareper aëra, ó nocturno temporc ſolitare, e choreas legé Cor
lus de hæ
Eto , attamen sllud non eft rrahendum ad ea , quæ veri lagere dicuntur, quæritur? Ei folent plerique Quastores ' caviis.
rer. in 6.
in cas
 ĻIBRI V. APPEND 1X 1. 425

incas acerbius animaduerte, quàm ius ea ratio.po- | A ad fabbura proficiſci, firri per cammuin , nigrum
Stalet ,cùm Synodus Ancyrana definiuerit quadam elle hominem vel bircum adorare , tripudiare vnâ , at
i'ri '
que à cacodamone multarum mulierum mentibus ir que vnguenta pulueres ve dari , quibus aut trans
rogantur , ilague Curia Pariſienſis ( fi nihil aliud ad ferantur ,aur ſolo eriam facu alios tabe conficiant;
mierine ) eas abſoluere ac dimillere merito confueuil , deridicula & intonpia effe putant, & ad lui dicti
Hæc ille. confirmationem , aduocant Decretum Patrum in
In eandem ſententiam ita quoque Petrus Ero Concilio Ancyrano; lolidè abis te'confutarumelt ,
a lib . s.rc- dius “ ; nuper extitere apud Valenſes ,co Cenom.nos vi . vt & hoc ipſum præſtıeit Sebaſtianus Michaëlis
k in ſua
rum ludi- cinos nostrorum Andium ,qui ex bocmaleficio dānali Theologia Doctar * : neque adhibendam made Pneumal.
fidem loanni Baptiſtæ Ne.polirano ',quam Apu in libelli
catarú, tit: sunt,& quos in tormentis audio confeffos, ſeſacris( qua
ca.11.cdi- sabbata nuncupant) ritualim initiari,tum Christianis leio Africano , vtrumque enim fieri pofl'e reipsâ concluſ.
sio 2 . mum abiurare e profiteri paganiſmum : deinde à rer & opinione, ideóque à particolari ad vniuerſale 11.de ma
go notari ſignis :postremòdonari pulueribus ó medi nullam effe confequentiam , gia.ca. 26
Cameniis, quibus et brutis & hominibus officiant, ita s
Ioanne de Vaux Sta bul enf is mona ch us , intés
que alios tale quid conficere , nonnullos vrinam ſistere , al a recicabat indicendæ congregarionis( itu enim
quoſdam arceri àcõcubitu ,an id effici poffit,vtperfua- B vocabat )ſtatos condicos dies ;vbi nocte intempe
dere volunt hominibus intactis,videbimuiprouires in ftâ ad deſtinata loca fodalitas coinparcbat; qux
cidet ,durat in hodiernum diem has, feu magorum , ſeu dæmoni in formâ hirci ad parenti adorationes ge
fortlegorum perniciofa fačtio , niſi qued ea non am nibus ſubmillis faciebat , iisque in locis exſtrui
plius phi ofophorum aut honestorum virorum fit , ſed menſas epulis & cibis bon's ,benéque lapidis ( ne
rust corum & idiotarum , qua res ( inquit ) vanitari que enim inancs menſas fuitle ) & primæ menfæ
vanitatem adiecit . honoratiores cum vxoribus ( quos les braues hom
blib . 8.re Idem alio loci b à ſanguine fortilegotum , ex mes,adpellari referebar ) .ccubuille, primæ menfa
rum iudi. Ammiano Marcellino abſtinendú córendus, quod maiora (ubfellia, Belzebub , Allaror ( hæc eft Ve .
catarú , tit. multa in loc genere vana line ,multa non nociua, nus , & Ioannis ipfius fuccuba ) & Leuiatan oc
de malet. mulia infapie coniuncta , mutta miſeranda ; & li cupaſſe, ſecúdis & tertiis meolis interfuille etiam
ca.1.edi.
tione po hæc deliria humana aliquam pæná merentur, mi plures dæmones fine nomine; bibi ad fànitatein
Itrema, tiorem vult adhibendam ,vi enim furiofus fatis Belzebub , epulis exemptâ fainæ ' , menſisque re
Nihil ne- ipſo furore punitur , ita ſortilegus vanâ indagine. moris , in promiſcuos concubitus & amplexus
'ceſſe nam
In eundein errorem delarus Michaël Monta - crui , in receſiù accipi à dæmone pulueres (par
no probat
quicquam nus libro tertio , periculorum , ſeu , tentamentorum , gendos in aëra , ad fruges, vincas & legeres infi
led Hip- Lipfius noſter guštus, Auctor verò operis , Eſſais ciendas, & fparfis pulueribus, ventorum turbines
piá tátum vocat )capite undecimo, tit.dex Boiteux.Curallem ab & tempeſtares ſpurciſſimas excitaras.
agit, & co .
Ius causā Amanuenſi meo deſcribi, niſi Lipfius in librariâ Non ignoro Senecam m , hæc non probare , fic ml1.4.02
curalium
rei igno- ſua haberet ;à quo, ſi voles, legendum accipies, enim ille, Apud nos ix duodecim tabulis cauetur , ne 9. cap.7.
rat,coren . Contra Matthæus Cognetus, Senator Regius , quis alienos fructus excaniaſſu: rudis adhuc antiquitas
cam ſortilegos tamquam homicidis nequiores, naturæ
dit fuiffe. credebar fruétus poſſe excantari,adırabi-imbres,o re
non
cen les di humanæ inimicos omnimodò punicndos conten pelli cantibus , quorum nibil poſſefieri tam palam efl,
fcours po- dit, & diriùs ſeueriúſque in eos à Magiſtratu ani ut huius rei cauſa nullius phioſophi Schola intranda
liticques, maduertédom : quod & ipfum firmat doctiſſimus fie:fed hoc Senecæ dictum , vt erroneum cóuic :ſti.
cap.42. Theologus Claudius Eſpenceius.d ;magiam pro n en ſon
Florimuodus de Remundis n , refert apud Bur-
d in com Antechrif
mentariis digalenſes capitulú generale per ſortilegos indici c2.7.nu.s.
fcribere( inquit ) ſceperi magis eft, qısam ſtili,& co lo
ad poftté. ci multa de magis, præftigiis & incantationibus.ſolere diebusMercuri j & Veneris mentis cuiuli
Epiſtol. D. Quin eriam Franciſcus Hotomannus in forti bet,ita enim confeffos Cortilegij criminis Reos.
DI
Tamochcu legos animaduertendum confultus reſpondit.Et Sebaſtianus Michaëlis in Pneumalogia , ſeu ,en
G fortè non lit plenè probatum delictum ſortile son diſcoursdesEsprits,ſcholio feprimo, ſcribit,les for.
cap.3 .
e conf98 . gi ,tamen ſufficere publicam vocem ,& famam in cieres estre transportez d'un lieu en l'autre par Sa
loco , vt poffie queſtionibus ſubiici , quod omnium chan pour le jour de beures le lendy enuiron la mi
impictarum atque ſcelerum à Satanâ repertum nwict ,auquel ſeulement ils ſont transporlez comme
fcelus & maxiniè abominandum fit , propter ex trestous ont conuenu én cela & confeffé. Pent-estre,
preſlam abiurationem & renunciationem Chri ( hanc rationem ille fubiicit ) pour ceque le diable
ſtianæ Rcligionis:deinde propter fidem & homi veut avoir les premieres, estre recognu au premier
nium quod diabolo præſtatur: & propter exitiuin rang de la ſemaine. Car les Turcs celebrene le vendre
quod ifta maledicta diaboli mancipia morralibus dy,les luifs le Samedy ,les Chrestiens le Dimanche , a
inferút;cuius rei causà leges ciuiles humanigene quand à luy il s'eft mis deuant tous pour anoir la pre
finl.etſ . ris inimicos, & hoftes cómunis falutis appellantf . miere celebration .
& in l . vir . Idem Hotomannus g , in morbis curandis ma Quod de Palete ,naturâ molli, fed magiâ omnes.
C.de ma- gam qua deconſulebatur nó modò circulo, verum ſuperante ex Sudæ hiſtoricis refers , idipfum inter
lef.
g conf.99 . e: iam certâ hac verború formulâ vfam fuiſſe re . E adagia ſua Eraſmus retulit , ad quem , cum quid
num.2 . fert, d'ainſi que Dieu apa, charité a foy , le pain emeret & rei pretium venditori numeraflet,num
n'a faim , có l'eau na foif, & le feun'a froid, fau, fau, mus perpetuò rcdibat , ideni carmine magico , con .
en oyſi parie d'icy dedans.quod magicú carmé(exor uiuium repentè partibus omnibus inſtructum ac
h d.conf. ciſini formulain impiè Hotomannus vocat h ) ſumptuofum exhibcbat , quod fatim fi libuiſler
99 . Conſtitutionibus imperatoruin damnatum legi cuanefcebat : potuit conuiuium fuiſſc verum non
i in l.nul- mus'.eos enim qui fufurris , & carminibus iftis Simulatum , faſcinatum & imagiirarium , cuius rei
lus & in l. vtuntur,quáquam pernegent , teftibustamen gra fidem faciunt conuiuia quibusadfiduè loannes de
corum . C. Vaux interfuit , cuius confeffio ab aliis quoque
Datos, eculco dededos , vngulisque ſulcátibusco
domaief .
rū latera şódenda,pænas.proprio dignas facinore. magicis & fortilegis probata.
Ouòd verò Alciarus,Erodius,& alij;ſortilegos Tempore reuerendill.Georgy Austriaci Epiſcop.
To ; Lcoircent.

.
 M
IONV M
V ISIT TV
426 DISQ
Leodicenſ.(bonæ memoriæ )magifter Hugo Bouro , Aflenſu exaudis hæc verba Conſtamini ad popu
letrus chirurgus inlignis , & àmédicis laudatus, umhFERAL ÍSPESIIS ABS V MAI? hinl.mul
multùm Gmília facticabat; vinaque extraria Ro
mâ,ex Hiſpaniâ , & aliis ex locis reipsâ in menſa
omnibus demirantibus repræſentatis poculis ex
bibebat: viuunt adhuc horum actuum teftes com
perræ fidei , at ille poftca ad meliorem mentem
reuerſus, maleficiis abftinuit , & ex impio factus
pius; quique diebus fingulis facris operabatur,
Reuerendis . Cardinalis à Groeſbeeck , eum in
familiam ſuam recepit. obiit autem valdè p.è , &
Catholicè , ab annis octo , & quod excurrit .
Veriſſimum eſt , quod in ſecundâ parte operis
tui fcribis; Coſtantinum Imperatorem ad Ballum
in l.co- Præfectum vrbi reſcribentem a,non vſum verbo,
an , C.dc
malefic. Coëgiſſe : quòd verò aisvſum verbo,deflexiſſe;iple
apud te diſpice,annè,defix :ſſe legédum fit ,ita enim
Theodofian Codex habec.defigere, ſortilegorum
lib .2.de verbum eſt;apud Ciceronem b, QVÆCVMQVE
gibus. Augur,inia ta,nefaſta,vitiofa,dira, de fixerit,( fic in
melioribus Codicibus & ita quoque Lambinus)
libr. 28. irritas infeftáque funto. Plinius c, defigi diris depreca
liftoria- tionibus,nemo non ( inquit )metuit. Ouidius (abs te
um ,ca.2 .
ctiam laudatus) Deuouet abſentes fimulachráquece
rea figit, & alibi; Sajágue Phoenicia defixiinomira
cara. Quod ipſum no ignorauit, Accurfius noſter
in 1.6.in in exéplo abs ſe polito ,in figendo cara imaginē d,&
Lubitauit. in gloflis Philoxeni , defixiones Neciomátia,legútur.
C. de ma Vnde apud Paalum I. C.minùs rectè legitur,
Ef. Interficereni aut deficerent, legédam enim vt ex Co
li.s.ſen- dice Veſontino Cujacius noſter reſtituit,defigerēt:
ériarum.
d 1. Cor- quiautem defixiones faciebant,curiofi,vocabátur,
eliam de vnde apud Horatium , curiofus, pro nialefico ſeu
car.8.9. nago accipitur, qua de re videri poterit Cuiacı ' f.
libr. 20.
Quod tu de puellâ loanna Lotaringiâ ,idem pla
obferuar.
-2.2 2.& li. nè cenſeo,eiusgefta , & ſtratagemata,non ſub Ca
-7.cap.17. rolo, fexro (vti (cribis)ſed lub Carolo,feptimo,con
tigerunt( cuius rei reltes aduoca Paulü iimilium .
Monſtrelerum , Micquellum , Girardum & alios )
Virago illa obſcurig neris in Barrenli Ducatu
Jacobo Dareo patre, ac llabellâ matre natâ,Diui
no afflaca numine rem incl natá fortiter reftituit;
Anglos vbique perfidos, FRANCIA eiecit ; Ca
rolum Septimum Remos vngendum lacrandum D ( Ita legendum cótendit Schaliger p )non verd,
que perduxit ; ill que, vt ratum frınúmque Impe
rium more maiorum effet ,crecit; Aurelianeniem
vrbein graui obſidione liberauir , vidi eius ſtatuam
æneam Aurelie in ponte ad Ligerim ſeruatæ à vi
ragine & virgine yrbis movimentum , cæterum .
dum in Compendij oblidione ex vrbe erupit ,ab
hoftibus comprehenfa , & Rothomagum produ
cta ad palum damnara , viua exuſta eſt, non absque
Pterno Anglici nominis probro , qui ſe magicis ,
illius artibus Francia profugere falsò querebátur.
per Mic Admirandum lanè eft quod de illâ adfirmaturg,
Fuellú, qui
Aurelianæ piru fub qua illa ledebac dum patris
m arborem , fub
urbis , ab gregem minabat , ouesque ruri palcebat , ciim vi
Anglis ob- Regem Carolum V 1 1.adiret , primò cæleſti voce
idioné & monita eft , neque cariem , neque vetultateni len
(oanne
ces geftas cire, neque fulmine tangi , neque pluuiâ , grandi
cripfit. neve, aut niue intingi .
Inquiſitor , in Prouinciâ Stabulen , apud acta
probatum reperi,malum ſub qua maleficæ duxe
rant choreas , & ſaltatorium orbem verſauerant,
in quaque earum Aulædus Tybicenve conſede
rat,falicem ac frugiferam , factam infælicem ac in
frugiferam ,arborem vidi.
Redeo ad loannem , quàm ab Anglis fiammis
feralibus quaſi inaleficam ambuſtam refers ; an eo
M
CARV
MAGI
Tacobus Renardus " , exiſtimat per illa verba 4. C. de
nihil aliud voluifle Conftantinum , quam malefi- malefilib.s. .ya
cos igne confumendos elle , fed quia de Diis ma riorum
nibus, quibus ferialia facrabantur acciusarte ma
cap.j.
gicâ locutus fit ; idcóque, ferali peste ,potiùs quam
igne , huiulmadı homines abſumendos reſcripſe
rit.quamquam ( inquit )non ignorem pestem feralem
de ſupremno fupplicio accipi poſe, & veteres pro morie
ac interitu pestem poſuiffe , unde apud Festum , pesti
ferum fulgur,quo mors exiliumve ſignificatur.
Dionyfius Gothofredus k , ignis quoquc ſup- ad
k in . notis
plicium intelligit, quod magi Diis manibus con multi.
ſecrarentur:vt quemadmodum in feralibus pecu
B des ablumebantur, & ipfa cadauera , ita manibus
cóſecrarétur quos in carminibus ſuis inuocaffent .
Ego verò , per lixc verba,pestis ferals abfum.at,
intelligo maleficos & præſtigiatores beſtiis obii
ciédos: quod ipſum Græcus interpreres notauit ! , ! libr.,60.
probarunt quoque antiqui noſtri iuris Interpre baſilikon
ti.39 .
tes , & maximè Odofredus m ; magos ( ait ) ferulis m in d. I.
pestis abfumat , quia funt obiiciends feris bestois lace- multi.
randi. lic quoque norauit Cuiacius n : feralis ( in- ' n in notis
quit ) peftis abfumat , id eft: bestris obiiciunt, 6 , ut ad dict . d.
mulci .
ego interprelor ,feralis paštus abfumat. !
Matthæus Coignetus vtitur hac interpreta- od.ca.42.
tione, que la peste cruelle -les puis' esteindre,& conſu
mer, & pour tellesforcelleries Iebu fir manger an chiens
С la Regne lefabel.
Neronis tempore de Chriſtianis tamquam ſor
tilegis fupplicium fumptum legimus , & hiauc
feris,aut canibus obiiciebantur, aut crucibus fige
bantur, aut Hammabantur,ftantibus ad palum de
ftinatis vnco ( ne moratione capitis picem caden
tem declinarent ) gurturi ſuffixo, è laminâ ardente
pix aut vnguentum in caput liquifiebat;ita,vt riui
pinguedinis humanæ per arenam amphiteatri
ſulcum faceretit, eoque pertinet locus ille Iuue
nalis Satyrâ primâ.
Pone Tigillinum , rada lucebis in illa;
Qua ftantes ardene,quifixo gailure fumant ,
Et latus mediam fulcus deducit arenam .
plibr.s.de
emédacio
Et lalum media fulcum deducit arena : ne tempo
Hactenus Oranus . rum ca. de
In his quod de loannæ quo me monet amicus , Roma ſub
veriſſimum , & memoriæ lapſum agnoſco lubens . Nerone ,
De duobus aliis non video cautam , cur fenten . incenſa .
tiam mutem .
Nam illud de Cóftantini refcripto 9 deflečtendi, ql.corum
yoce vfum ,non cogendi; verum eſt, nec facilè hîc 4. C..de
admiſerim correctionem illam ,defigendr:tum quia
libri omnes Codicis luftinianæi quos vidi,conti
nentzpudicos ad libidinem deflexiffeanimos:tum quia
c . Theodofianusà Ioanne Tilio " primùm edi- 11.9.tit.16.
tus hanc lectionem confirmat : tum quia Con- lib.3.
'ſtantinus Harmenopuluss, in huius legis breuia- s li.6.Epit.
Erio legit ,quimagicisarribus pudicos animos ad libi- tic.so.
dinem defletiuni, publicatione & exilso puniantur, spéportas.
tum quia , defixio magica, deuorionis & execratio
nis quoddam genus fuit, & non animę permouen
dr , vel peruertendæ , ſed ſanitati corporis per
dendæ inftituta : nec faris Latinè dicas , animum
defigi ; ſed deflectirin libidinem .
De Ferals Hamina, cùm fcriberem ; nulla mihi
cogitatio fuit legis illius Coſtantini, cui' initium ,
multit. Sed, feratcsflammas, funeftas atque lethale 1. mutti.
nuncupaba,vt Minucius,ferialia ligna;Symmachº, malcf.
feralia
 LIBRI V.
feralia commenta ; Saluianus,peccarum feraliffimum ; A quentes, quæ etfi falsò prætexcbantur, oftendunt
noſter ille decus orcheſtræ , ignem fcralem , ratem
E feralem : locum feralem , faxum ferale, turbam fera
Sova ainAduerla. lem ;alijalia ,quos olim laudaui * ; quæ vox à, Ferâ;
Herc .
fiue mortem , ſiue Parcam ita vocarunt. De Con
Furent.y,
1145 ſtantini tamen verbis , nondum mihi liquet, quid
ille per pestem feralem , potiſſimùm ſupplicij vl
timi indixerit , illud quidem quod adiungitur,
fauet explicationi Græcorum ; quoniam natura pe
regrini funt , quafi dicat; quoniam alieni ab huma
Scio l. v- nitate,ideo belluis cedant. Sed ego f,erale pro fe de ceſt arbre y a une fontaine, pres laquelle on diet e fol.393
nic. Cod. rino, nondum reperi apud claſſicos ſcriptores , re que frequenten les malins esprits aneca ; leſquels ſe
de his qui pugnat etiam ſyllabæmodulus ,in hoc citatus ,in meſleni de nuit los ſorciers danſans ce ganbadans
par.ferales illo productior ac ſtacarius. Ergo cenſeo potiùs, autour deſdicts arbres fontaire. Artic.feque leſuf
angutias,
Conſtantinum eo loco dumtaxat definiuiffe , vt B diets arbre & fontaine , font ſurnommez des Fées.
vfurpari;
ſed quia vltimo fupplicio de medio tollantur,quàm pænæ
funerea e genus exprimere voluiſſe .
Nec arbitror lemper
rat cullei
mālio ma. eâdem morte damnatos . Facit Vlpianus b ve cre
la, lic vo dam , libr. 7.de officio Proconſulis, ſub titulo de
cantur, Mathematicis & vaticinatoribus ; dum ait : @vm.
bin Mo- riè puniti funt ý, qui id exercuerunt,pro menſura foi
(aicarū &
licet Ġ confuitationis. ] Ve vides lacuna ſubcít, ex
Romano
rum legu pleo ; o modo conſultat . quamquam Vlpianus de
collatione cerro caniú matheſis huius vetitę genere id dicat,
quam Pi- coſtat tamé non idem femper ſupplicium in aliis
m.l.edidit. quoque generibus obtinuile; vt ncc in Chriſtia.
Harmeno. nos ,qui non infrequentiùs à tyrannis exufti , quin
feraie pe- & frequentiùs, quàm feris obiecti. docent Ti.
ftem gla- giilioi tædæ , & Tertullianici , Semaxij. Cuperem
dij paná
interpre-id doceri,Conſtantinitempore
maleficos ferino pa-
tatur. ftu aſſumptos : nam de concremationc facilè do
cuero . Lege Gregoriani codicis libr. 7.tit.de na
lef. & Manichæis; inuenies à Diocletiano & Ma
simiatio eosaddici, vr loquuntur , flammeis igni
bus exurendos. Lege C. Theodoſiani legem pri
mam , quæ luſtinianæi tertia elt :reperies harufpi.
ces , concremandos , ab ipſo Constantino ad Maxi
mum refcribi . Quid ergo vetat quominus, feralem
pestem , ita lumamus ? Nam Accuttij,Odofredi,
& Græcorum in iudicio Latinitatis non opinor
ſontica planè auctoritas: nec in Cuiacijverba iu
sariin libens , aut cuiulpiam alrerius , hic qui
dem Ræuardo & Gotofredu accedo procliuiùs,
vt & PeriFabro , qui idem aſſerit , Semestri.libr.2.
cap.7.Nam & apud Iul.Paullum ,libr.s.fent.cap.23.
quamuis magicæ artis conſcij iubeancur ſummo
ſupplicio affici ( hoc eſt beſtiis obiici , vel in cru
* cem agi ) ipfi tamen Magi viui iubentur con
cremari. Sed res non tanti, vt plura putem verba
commutanda.
Addam ex Gallicanarum Curiarum actis non
s! nulla,quæ nec in Francia quidem ,Parlamenti Pa
riſienlis illud iudicium receptum paſſim ,aut om
ni tempore , ſatis oſtendant : deſcribam verba
Gallica, ne quis mc de meo quid affinxiſſe , vel
perperam tranſtuliſſc ſuſpicetur.
leficam , apertè docentes fe arbitrari , hujuſmodi
crimina,non illufione aliquâ , ſed verè à crimino
Ex altis indiciariis Epiſcopi Belluacenfis , conira
lobannam Darcam vulgo vocatam , lehanne la Elis huiuſmodi committi ſolita.
pucelle ( hæc acta exftant in Monasterio S. Difto
ris Canonicorum Regularium Pariſiis ) qua fusè
referint , Bernard.du Girard in Annalibus Fran
cie ſub Carolo VII . Franc.Belleforestu in cial
dem Caroli VII. vita à fol.345.
Vm propè Compendium potita effet ho
Ann.1430 . CHI lium , Pariſienlis Vniuerfitas litteris publi
cis cam apud Henricum Angliæ regem acculauit
ſoruil gij & maleficij: caufæ prætenfæ fuere le
1
APPEND I X.
427
tamen fcnfum Ecclcbalticæ Curia , & almæ Aca
demiæ illius teinporis : Promotor iráque filcalis,
quidam Guilhcl cde Elinel, aut, vr in Actis d & clic voca
in fententia Delegatie Apoftolici vocatur , loan tur in Bil.
la Calilii
nes de Eſtiuct ; vbi in arr.4 dicitur ar bor quædam 11 api.d
fuifle apud Dompreum , vbi tolicæ conuenire Beiletuier
maleficæ & mifceri dæmonibus ; que pres de Dom- fol.386.
prein y a un grand vieux arbre , qu'on romme pag 2 ,
i Arbre charn me Fec de Bourlimont , que apres dibid
:46 , fo!
Aufſi luy deman -doseni, ſi elle avoit cognoßance
de ceux ou celles , qui certains jours de la ſepmas
ne vont au Sabbat auec les Fées . Respondii , auoir
asy dire , qu'on y alles le lendy. Arric . 6. quelle
alloit audach arbre les heures qu'on celebrout le di
un feruice , à fin que eſtanı lors ſeulle elle pent À
ſon ayſedanſer& carolct aniour des lieux fuſdicts, ou
elle fa fost pluſieurs bouquets et chapeaux des fleurs
Ó berbes plus foëfues, qu'elle t'o'ruoit és enuirons , e
encouronnoit ledu arbre en chaniant certains vers,
difanı quelques mois de forrilege: ¢ yreichenanı l'en
demain , quoy que le förr elle y eufi mis lefdicts cha
pelers en guirlandes, ſi eſt -ce qu'elle xy 170wule choſe
queloungue. Arric.7.Qu'ellefrullort porter en fon ſein
de la mandragore, esperane par ce moyen en noir
bonne fortune , tant en richeſſis , qu'en autres choles
temporelles : comme fila mandrago e auoit en foyrel
le efficace. Artic . 19. Anoir pres conſeil des malins
( spries, ó que par enchantemens, Ø moyens non fer
mis , illicites , elle auoit deſcouuerte cerlaine espee,
qui estoit en l'Egliſe de Sainte Catherine du Fierbois.
Artic . 20. Anoir eu des anneaux charmez , é qu'elle
dir quelques paroles fortilegues ſur fon enſeigne,
ſur les guidons que portoyent les fiens, de fantque cela
ſeruout pour leur donner bonne fortune en gaerres
vfani de grandes coniurations, à fin que par ce fort
elle bienheuraſt leurs entrepriſes : lenant pour tout
ceriain , que tant qu'ils porieroyenı ces drapeaux ain
A coniurez , ils ne pouroyent recenoir aucune deffai
DI&te par leurs aduerfaires. Et qu'elle ſe plaignit pu
bliquement à Compeigne lors qu'elle fult priſe , de ce
que les ſiensauogeni oublié d'aporter ſes enſeignes, o
que pource elle eštoit tombee ence malheur. Poarce que
ceux qui s'aydanı d'Arız defenduz , e foubs bon pre
texte pretenderi authoriſer leur peruerfiré, one de cou
Nume de conſacrer les instrumens deſquels ils s'ay
dent. Artic.36. Que parquelque forig inuocation
elle anoit faięt paroisire quelque malings esprits au
Rey Ducq deBourbon pour les feduire.]Proper
hæc Vniuer Gras Pariſienſis , & ludices illi prio
res , iudicarunt loannam ſortiariam fuiffe , & ma
Idem cenfuit Epiſcopus Ebroicenſis in causâ
Guilhelmi Edelini, vt fuperius docuif. Idem In- f libro s .
fc &t.12.
quiktio Auinionenfis in cauſa plurimorum , quo :
rum damnationes formulam fuo loco exhibui
paullò ante 8 . ſcct. yle.
g fect.
Idem eft iudicium Parlamenti Burdegalenf. &
fuit Conſilij Atrebatenf.quo tempore adhuc Ar
celij ad Pariſienſem curiam appellabant;vtriuſque
rei probationi clariffirnæ lunt quæ fubiui gam,
Remundi, & Monftreleri verbis .
Ex rattiin
 NVM
TIO
Q I
428 DIS VIS
Excractum ex libro Viri Clariff. Florimundi de
Remundis Conſiliarij Regij in Senatu Burde
galenli, cuius libri hæc elt Epitheſis & inſcri
prio , l'Antichrift.cap.7.num.s .
Ous ceux qui ontlaiſsé quelques marcques du
Timtemps que l'Antichriſt doit arriuer , eſcriuent
que la forcelerse fera lors espandue par rout , euſ elle
iamais tant de vogue qu'en ce malheureux fiecle icy?
les fellenetes de nostre parcament en ſout routes noir
cios , Il n'en y a pas aſſez pour les ouïr. Noz Cöcierge
ries en regorgēc,cá ne ſe paſſe iour que noz iugemēs n'é
ſoyent enſanglantez , o que nous ne reuenions tristes
en noz maiſons, espounantez des choſes hideuſes, & ef
froyables qu'elles confeſſent. Et le diable eft fibonmai
Jire, que nous ne pouuons enuoyer ſigrand nombre an
feu que de leur cēdres il n'en renaiſſe de rouueau d'au-
tres . le me contenieray de ceste Histoire prodigieuſe,
aduenue l'annee 1894. laquelle ſurmonte toutes celles
que Bodin à remarquees dans la Demonomanie ;
voila pourquoy i'en ay voulu faire le recit particulier.
Une leune femme, nommé leanne Boſdeau, appel
lante du luge ordinaire de la Chastellense de Sallignac
en Lymoſin, que l'auoit cēdamnée à la mort,estant ouye
en la chambre criminelle ,ſans peine ne tourment, con
feffa (comme elle auoit faict pard uant le luge:) Qu'en
fon jeune aage un Italien l'auoit deſbauchee ei amenee
la veille de S. lean ſur la minuit dans un chamy.ou il
e circulum fit auec une verge de hous un grand cerne a ,marmo
ntelligit. tant quelques paroles,guillifosi dans un luure noir. Sura
quoy ſuruint, un bouc grand o cornu, tout noir , ac-
compagné de deux femmes, o tout auſſi toſt un homme
habillé en prestre. Le boue s'estant enquis de l'Italien
qui estoit ceste fille,&• luy ayant responda, qu'il l'auoit
amenee pour estre des ſiennes ,il luy fir faire le ſigne de
la croix,de la main gauche,puis commanda i tous de
le venir faluer.Ce qu'ils foreni luy baiſant le derrier.
de bouc auoit entre les deux cornes vne chandelle
noire allumee , à laquelle les autres alloyent allummer
les leurs. Et lors qu'ils l'adoroyent on settoit dans un
baſſin de l'arget. Ceste femme s'estant depuis retrouuce
au meſmelieu, le bouc luy demanda un bouquet de ſes
cheueux,leſquels l'Italien coupa, ó les lisy bailla . Le
bouç l'ayant retiree. part,la coucha dans le bois , & la
cognoui charnellement , à quoy elle prennoit un extre
medeplaiſir ,fouffroir beaucoup de douleurs ,fentant
la femence auff froide que glace.
Tous les mercredis & vendredis ,de chaſque mois,
le chapitre general ſe tenoit au Puy de Dome , ou elle
s'estoit trouuee une infinité de fous, auec plus de fos
xante autres perſonnes , tous leſquels portoyent , vne
chandelle noire , qu'ils allumoyent à celle que le bouc
auoit entre ſes cornes, à laquelle il auoit donne le feu , le
tirant au deſſombs de ſa queiie. Apres cela tous ſemet
loyenı en dance en rond , le dos tourne l'un à l'autre.
En ceste aſſemblee on diſoit la meſſe à leur mode, tour
nanı le dos à l'autel. Celuy qui faiſoie l’offices ( qu'elle E à leur preiudice ,trop bien doxnerent argene largement
nomma ) eſtoit rouestu d'une chappe noite fans croix ,
Neuant une tranche ou rond de raue tainte en noir , au
lieu de l'hostie,criant tout lors de l'eleuation, Maiſtre,
ayde nous. On mertoit de l'eau dans le calice au lieu
de vin , & pour faire, l'eau beniſte , le bouc piſſoit
dans un trou a terre , & celuy qui faiſoit l'office en ar
roufoit les aſſistans auec vn aſperges noir.
Encesto aſſemblee on distribuoit lesmestiers de for
cellerie, & chacū rendoit compte de ce qu'il auoit faiết,
les estats estoyeni pour empoiſonner, enforceler, lier,
guerir maladies aucç charmes,faire perdre les fruits
de la terre, de telles autres meſchanceicz ,ceste miſera
ble confeſſa tout cela, auec une merueilleuſe franchiſel
VM
AR
G IC
MA
Anaïfueré:car pour une femmerustigueelle anoi bon
esprit, perſistant touſiours memes dans le feu ,auquel
par arreſtelle firſt condemnee. Beza , n'estoit pas bien
informé , lors qu'en fa chaire il taxa nagueres nostre
Parlement d'Incredulite, & de peu de foy, par ce, do
ſoit -il ( & cecy rien ie d'un Gentilhomme d'honneur,
qui louyt ) que nous n'oſions, condamner lesforcieres à
la mori,nos Registres teſmoignent le contraire.
Aliud ex lib.2. Hiſtoriarum de Enguer
ran de Monſtrelet .
Nceste annee(1459.) en la Ville d' Arras,ou Pais
o que
lõ nommoit Vaudoiſie,neſçay pourquoy:mais lon di
ſoit que ce estoyent aucunes gens,homes femmes,qui
de nuiet ſe trăſportoyent par veriu du diable des places,
B ou ils estoyens, o ſoudainent fe ! rouuoyent en Aucoins
lieux arriere des gens , & bois, ou és deſers, la ou ils fe
trouuoyent en treſgrand nombre hommes á femmes:
trouuoyent illec un diable en forme d'homme, du
quel ilsne vedyent iamais le viſage, & ce diable leur
lifoit, ou difoit ſescommandemens, o ordonnances, es
comment et par quelle maniere ils le deuoyent adorer,
& ſerwir ,puis faifoit par chacun deux baiſer ſon der
riere, & puis il baillout a chacun un peu d'argent, & fi.
nablement lexr administroit vins, é viandes en grad
largeße, dont ils repæiſoyent : & puis tout à coup chas
cun
prenoit ſa chacune: en ce point s'estaindroit la
lumiere & cognofſoyent l'un l'un l'autre charnelle
ment : % ce fait,tout ſoudainement feretrouuoit cha
cun en ſa place,dont ils estoyent pariis premierement.
Pour ceste folie furent prins có empriſonnez plu
fieurs notables gens de laditte Ville d'Arras , ó autres
moindres gens, femmesfolieuſes autres: furent
tellement gebinez literriblementtormentez ,que les
uns cõfefferent le cas leur estre tout ainſi aduenu,come
di eft , & outre plus cöfefferent auoir ven de cognen en
leur afſemblée pluſieurs gens notables , Prelats, Sei
gneurs , autres Gouuerneurs de Bailliages, devil
les: voire tels (elon commune renommée,que les exami
nateurs et les luges leur nommoyenı, 6 meitoyeni en
bouche, fi que par force de peines, et de tormens ils l's
accuſoyeni, ö diſoyentque voirement il les y auoyent
veuz .Erles aucuns ainſi nõmez ,estoyent tantoſt apres
prins, e empriſonnez & mis à torture, tant o ſitref
Dllonguement, par lant de fois que confeffer le leur
conuenoit, furent ceux -cy qui eſtoyent des moindres
sens executez ,& brulez inhumainemēt, aucūs autres
plus riches & plus puiſſans , fe rachepterent par force
d'argent, poureuiter les peines , & les hontes que l'on
ieur fayſoit.Es de tels yeuft des plus grans,qui furent
preſohez ſeduits par les Examinateurs, qui leur
donoyent à entēdre e leur prometrogēt s'ils cõfiloyēt
le cas,qu'ils ne perderoyent ne corpsne biens.Tels yeuſt
qui souffrireni en merueilleuſe parience,et cõſtance les
peines & les tormens, mais ne voulerent rien confeller
aux luges, dº à ceux: qui les pouuoyeni releuer deleur
peines,animes yeuſt qui ſe abſenterent 6 vuyderent du
Pais,e prouuerēt leur innocence ,fi qu'ils demeurerent
paiſibles. El ne faict icy a taire ce que plufieurs gens
de bien cogneurent aſſez ,que ceſte maniere de accufa
tion fut vne choſe conırouuer par aucunes manuaifes
perſonnes, pour greuer á deſtruire, ou deshonorer par
ardeur de couoitiſe aucunes norables persõnes que ceux
hayoyent de vieillehaine : Ó qmalicieufement ils fireni
prędre meſchătes gēs tout premieremēi,auſquelsils fai
Soyče par force de peine de iourmēs,nõmer auçunes nota
bies gesiels gue l’o leur mettoit à bauche:lofquels ainſi
accufez eftovēt prins lormētez ,come duelt.qusfuft
pour
 LIBRI V. APPENDIX.
429
pour voir au iugement detoutesgens de bien vne cho- ja let ? Nam de quæſtione noftra , poſsintnc perfici à
ſe moule peruerfe & inhumaine au grand deshonneur Lamiis opera dæmonum ea , quæ ſolicæ funt fateri?
de ceux qui en furent notez , & au trefgrand peril des id non à Iuriſconſultis ,fed à Theologis:non à læ
ames de ceux, qui par tel7 moyens vouloicnt deshonno cularibus fubfelliis,fed ab Eccleſiaſticis Tribunali
rer gens de bien : & a tant fin de ceſte matiere. bus fuit decidendum .Habetis eâ de re apud loan.
Ad hác narrationein Monſtreleti reſpexit Frác. Gerſonem Pariſ.Cancellarium , almæ Thcologica
Balduinus Atrebas Comment. in tit.18.lib.4. Inſtitut. Pariſiorum facultatis articulos , eruditione & ve
Iuſtiniani, fol.774. his verbis : ſed quo grauius o ab ritate plenos, nobis fauentes. Accipite & aliud gra
hominis ingenio magis alienum eſt hoc malum , eo ma uiffimum Curiæ Spiritualis Treuerorum iudi
ior adhibenda eft cautio,ne quis eiusprætextu ab ad cium .
uerfarijs temerè obruatur. Facilè enim hic guiduis co Denique quia mentio àmefacta lap.ſect.4.in
fingere poteft ingeniofa fimultas , vt ef multitudinem dicio 2.Loſei Callidii , qui librum in Lamiarum Pa
credulam ſtatim commoueat, & attonitos iudices irritet trocinium conſcripcuni , mille inachinis conatus
aduerſus eum, quem cum demonibus rem habere men fait in publicum protrudere : & metuunt nonnulli ,
tietur. Ante annos fexaginta ſenſit infelix noſtra pa netádem cacodämon aliquis. id perficiat:duxipra
tria,magno ſuo malo huiufce generis calūnias.Magna antidoro PALINODIAM eius ad ſcribendam ,cu

erat Valdenſium mentio,quos aduerſarij iactabatne - Bius authéticum & originale (ve vocant)exemplum
cio quid commercij habere cum immundis ſpiritibus. eſt penes pium & honeſtiſsimum virum , I. V. Li
Huius criminis pretextu optimi quique ſtatim oppri cent.loannem Baxium ( cuius ſtudium atque zelus
mebantur. Sed tandem Parifienfis Senatus caufa cog contra nefariam hanc hærefim Deum aliquando
nita ,vidit meraseſſe ſycophantias : infelices reos libe remuneratorem experietur ) ab eo acceprum trál
rauir,improbos Sycophantascum iniquis iudicibus da ſumptum fidi Notarii manu eft huiuſmodi.
nauit. Exftatque adhuc eius hac de re memorabile ar Ego Cornelius Lofeus Callidius Goudæ oppido
reftum editum viceſimo die menſisMay.anno.1491 .) Hollandiæ natus , nunc ob tractatus aliquot, de ve
Ica Franc. Balduinus & fieri poteſt , ve in At ra o falfa Magia , ſine ſcitu & permiſſione fupe
trebatenfium iudicum proceſſu iudicario odii , riorum huius loci, teinerè & præſumptuosè fcri
calumniæ , crudelitatis , aut præcipitationis in pros, à me communicatos ,deinde ad imprimédum
dicia nonnulla repererint : propter quæ ma Coloniam miſſos: in Imperiali Monaſterio S.Maxi
lè iudicatum , ritèverò prouocatum , ſententiam mini prope Treuiros , ex mandato Reuerend . ac
cmendantes ,Patres Pariſienſes pronunciarint . Et Illuſtrin. Domini Nuncii Apoſtolici, Domini 0
ideò non tam declararint Arreſtoluo , hæc quæ Etavij Tricaricenſis Epiſcopi,arreſtatus,atquedeten
magis attribuuntur , & propria confeſsione illorú tus:cùm certò ſím informatus in ſupradictis libris,
confirmantur , etiam ceilante omni Quæſtionum necnon in Epiſtolis quibuſdam meis , câdem de re
timore,inania & delularum mentium elle( quæ de ad clerum & Senatum Treuiréſem , alióſque ciàm
claratio temeritatis pleniſsimaforet)quàm Iudices miſfis ( ad impediendum executionem Iuftitiæ ,có
illos,à quibus appellatum ,improbè & vi innocen tra magos & veneficas) continerimultos articulos ,
tiam oppreffiffe. De VValdenfium quidem ſecta qui non folùm erronei ſunt & ſcandaloſi, ſed e
( quorum Albigenſes ex ftirpe fruticarunt graues tiam ſuſpecti de hæreli, criménque lælæ Maiefta
ſcriptores teftantur, non immunem à faſcinariorú
cis ſapiant:vtpotè ſeditioſi & temerarii contra có
hæreſi & crimine peſſimo illam fuiffe , & nonien munem Doctorum Theologorum ſententiam ,de
Gallicú faſcinariis commune confirmar. Sed Bal ciſiones ac bullas lumiinorum Pontificum , contra
duinus ex Meiero ſumpſerat, qui ex Monſtreleto praxim & ſtatuta legéſq; magiſtratuum ac iudicio
fermèverbotenùs in huncmodum : Anno 1459.A- D rum , tum huius Archidiocelis Treuirenſis,cum a
trebati horrendum quid contigiſſe legimus. Complures liarum Prouinciarum & Principatuum : idcirco
fuiſſe irihumaniter igne crematos ,qui do nocte occultas eoſdem articulos, prout ordine hic ſubnectuntur,
coitiones habuere cum diabolo :vnde magnam accepero reuoco , damno,reiicio, & pro non dictis atque af
pecuniam.Viri primary mulierésque complures indi ferris à me haberi volo.

cijs crematorum deprehenſi; pars capti & ſaniſſimis
tormentis admoti, aly vi pecuriaredempti,nonnulli fo
lum verterunt , quidam veròadeò in pænis conſtantes
fuerunt ,vt nihil confiterentur. Fuiſſe referuntur quida
ex iudicibus adeo dereftabiles,vt quofdam ſibi inimicos
indicari curauerint,tanquam conſcios,reisin tormentis
ad hoc coatis. Addunt in nocturnis illis conuentibus,
ex omniordine ſtarúquemortalium viros mulieréſque
* no ſem- interfuiffe,eóſqueibidiabolum in * humanam effigiem
per ergoin transformatum adoraſſe : cuius tamen nunquam vide
hircina.
bant faciem .In illius verba mandatáque iurale. Con
uiuio abillo parato largiter epulatos;inde exſtincto om
ni luminequemque cum ſibi proximè oblata promiſcue
concubuifle ,fine ope diabolicain fua vnde exier ant loca
reſtituios .]Hæcille: arbitror in verbis vltimis nega
ciua deeſſe ,nö fine ope diaboli.Sanè ex Meiero patet
nó opinioné cóuelli de maleficiorum ſolitis (cele
ribus, fed iudicum iftorum crudelitatem & in
juſtitiam auaritiamque damnari:atque hoc arreſti
Pariſienſis elle fundamentum . Quæſo nonne Pa
riſicnfc Parlamentum iniuftè iudicaflet,nifi talium
ludicum vel Tyrannorum potiùs decreta relcidif
1.In primis reuoco , damuo , reiicio ac improbo
( quod Tæpè ſcriptis verbíſque pertinaciter apud
multos allerui, quódque tanquam huius diſpura
tionis meæ caput ac palmarium eſſe volui)nimirum
phantafticam eſſe, & tanquam ſuperſtitioné vanam
pro figmentis habendam , quæ de corporalimago
rum & lagarum euectione live tráflatione ſcribun
tur: tum quod hæreticam prauitatem prorsus ſub
oleat;tuin quod ſeditionibus hæc opinio admixta ,
E proindéque læſæ Maieſtatis crimen lapiat.
2.Nam ( quod ſecundo loco reuocojmillis ad di
uerſos clam litteris ,contra magiſtratum pertinaci
ter abſq ; ſolidis rationibus diuulgaui , curſum ma
gicum falſum eſſe & imaginarium; afferendo inſu
per torturæ acerbicare mileras cogi ca fateri, quæ
nunquam fecerunt, durâ lanienâ fanguinem inno
xium fundi, nouâ alchimiâ ex huinano fanguine
aurum & argentum elici .
3. Ex quibus & id genus aliis , partim in vulgus
per priuara colloquia,partim diuerſis ad vtrúmque
magiſtratum datis epiſtolis , ſuperiores ac ludices
apud ſubditos Tyrannidis nocaui.
Vv 4. E.
 430 DISQUISITIONVM
4.Et conſequenter cùm Reuerendiſinnus & Il- 7
luſtriſsimus Archiepiſcopus. & Princeps Elector
Treuir . non folùm magos & lagas in lua dioceſi
fuppliciis dignis affici linat:ſed etiam leges de ordi
ne lumptibuſque iudiciariis maleficarum ediderit;
inconſulta temeritate præfatum Electorem Tre
uirenſem Tyrannidis tacitè infimulaui.
5. Reuoco præterea ac damno concluſiones
haſce meas : non eſſe maleficos, qui Deo abrenun
cient , dæmoni cultum exhibeant , tempeſtates in
ducant operâ diaboli, & fimilia opera perpetrant,
ſed omnia efle fomnia . B mini 1592.more Treuir.die Luna is menſis Martij in
6.Adhæc magiam non dici maleficium ,nec ma
gos maleficos , & locum Exod . XXII. (MA I E
FICOS NON PAT IERIS VIVER E ) in
telligi deiis , qui veneno naturali naturaliter appli
cato occidant.
7. Pactum nullum effe , nec exiftere poſſo inter
dæmonem & hominem .
8.Dæmones non allumere corpora .
9. Vitam Hilarion. à D. Hurox.lcriptam non effe
authenticam .
10.Nullum concubitum demonis cum homine.
11.Nec dæmones nec magos poſſe tempeſtates,
pluuias ,grandinem ,& c. ciere, & mera eſſe ſomnia, c
quæ de his dicuntur..
12.Spiritus& formam à materia ſeparatá poſſe
videri ab homine.
13. Temerarium eſſe adfirmare, quod quidquid
dæmones poſſunt etiam magi poffint eorú opera.
14.Sententiam illam , quod dæmon ſuperior in .
feriorem pofſit expellere,effe erroneam ,& inferre
iniuriam CHRISTO.Luc.xi.
15. Pontifices in fuis bullis non dicere , quod
Magi & Malefici talia opera ( vt ſupradictum eſt)
perpetrent.
16.Pontifices Romanos dediffe facultatem in
quirendi in maleficos; ne fi contra feciflent , fictè D
magiæ infimularentur , quemadmodum antecel
fores eorú aliquotverè magiæ fuerunt inſimulati .
Has omnes & fingulas allertiones cum pluri
mis calumniis , mendaciis & fycophantiis , in ma
giſtratus tam fæculares quan .Eccleſiaſticos, petu
lanter & inuerecundè , fallóque profufis : quibus
(cripta mea de magicis ſcatent : exprefsè,ſcienter
que condemno ,reuoco,atque reiicio : veniam de
commiſsis à Dco & ſuperioribus obnixè petens,
& ſanctè promittens , quod in poſterum nihil
horum docebo, promulgabo , defendam , vel aſie
ram , nec verbo, nec ſcriptis, per me vel alios, quo
cumque locorum me venire contigerit . Si contra
fecero , ſubiicio me,exinde prout ex nunc,omnibus
E
penis iuris contra relapſoshæreticos,refractarios,
leditiolos,reos lælæ Maicftatis:iniuriolos ſycopha
tas publicè conuictos , necnon & in periuros Ita
tutas . Submitro me quoque correctioni arbitra
rix , tam Archiepiſcopi Treuirenfis, quàm aliorum
quorumcunq: magiſtratuum ,ſub quibus me dege
re contigerit,quique de meo relaplu & violata fide
certiores facti fuerint,vt me pro meritis puniant in
honore ac fama,bonis ac corpore.
In quorum omnium fidem hanc mcam præfa
torun articulorum reuocationem propria mapu
ſubſcripli,in præſentia Notarij & teſtium ,
Sic ſubſcripium ,
CORNELIvs Loose YS CALLIDIV S.
Et denuofufcriptum .
Acta funt hæc 111 Imperiali Monaſterij S. Maxi
I mini extra prope Treuirim in Stuba Abbatiali, ibi
MAGICARVM
dem coram Reuerendiſsimo,Reuerendis,Venera
bilibus & exiniis Dominis , Domino Peiro Bins.
feldio Epiſcopo Azoten fi, Reuerendiſsimi Archie
piſcopi Treuir. Domini noftri clementitl . in fpiri
tualibus Vicario generali & Reinero dici Monate
rii Abbate, Bartholomeo Bodegemio Delpho I.V.L.
Curiæ Eccleſiaſticæ Treuir.Officiali,Georgio Helf
fenſterio SS . Theolog. Do & t. Eccleſiæ Collegiaræ .
S.Simeonis,in ciuitate Treuiren.Decano, & loan
ne Golmanno I. V. Doctore, dictæ Eccleſiæ Cano
nico, & curiæ Treuir.ſigillifero & c . ſub anno Do
præſentia mei Notarii infrafcripti, & honeſtorum !
Nicolai Dolert, & Danielis Maier Reuerendi Do
mini Abbatis reſpectiuè ſecretarii & fcribæ , teftiú
ad hoc ſpecialiter vocatorum & rogatorum .
Subſcriptum
ADAMV'S HÆC Tectonius,Notarius.
Et inferius,
Collatum cum ſuo originali repertum concorda
ri per me infraſcriptum Secretarium oppidi in
tuerpienſis.
G. KIEFFEL .
Habetis integram PALINO DIAM :poftea
tamé iterum Bruxellæ vice paſtoram agens in Ec
cleſia S.Mariæ de Capella ,accufatus fuit de relapfu
& poft diuturnum carcerem dimiffus, & ( vt perti
nacem dementiam intelligas ) tertiam accuſatione,
dennò ſuſpectus,morte præreprus,euaſit,ſed (quod
dolendum) non paucos,homines tamen Phyſiolo
giæ & Theologiæ ſolidæ, non ſatis gnaros ſtolidi
tatis huius reliquet ſectatores. Qui vtinam ſaperét:
& quàm temerarium atque noxium ſit , Ecclefiæ
iudicio ,vnius VVieri hæretici deliria præferre, tan
dem feriò intelligerent.
S v M M A R I A
QÆSTIO N V M.
N denunciatio plurium per fe fit indi
cium ſufficiens ad torturam , abſque alijs Quæft.i.
indicijs aut adminiculis ? q.procedit de
denunciatione complicum explicatur
ſententia authorisobſcurius polita lib.s.diſquili
cionum a.
De vnius complicis denunciatum quando ſuf
ficiat b.o.
Sola no ſufficir ad torturam c, & c.licer benè ad
inquiſitionem ,citationem & capturam d.
A torturâ non inchoandum e confeffus de ſe
non ſufficit ve torqueatur ſocius quem denun
ciar e .
Si iudex ad vnius complicis ritè interrogati,den
nunciationem torliffet non ſubiacet ſyndicatui e.
Reſpondetur quæſtioni principali affirmatiue
f . & o.
An plures teſtes inhabiles valcant in vllis cri
minibus f . & o .
Nitior aut fauorabilior ſententia quádo ſequé
da iudici.g.
De apparéte & vera crudelitate ſeu clemétia.h .
An Carolina conftitutio tollat iudicium ex de
nunciatione plurium complicum . i .
ludicibus ſcqucndæ deciſiones curiarum in G
milibus.i .
Probationes.quá claræ ad torturam requirantur k .
In exceptis criminibusan fit fufficiens nomina
tio
 LIBRI
focij ad torturam 1. pocettate ſeu arbitrio iudi- , A
cis quo vſque ſe extendat in criminibus exceptis l .
Quando vnum inhabile poſsit habilitati ab alio
inhabilim .
Cur poſsit quoad torturam ,& non quoad con
demnationem n .
Socij fecundi in calpatio eſt pronouo indicio.p.
Numeri vis magna in teſtimonijs q . experientia
docet plurium complicum nominationes veras
elle q .
9 buenda. nam etſi inſtigante dæmone , voluntariè
Sortilegij crimen æquatum in more proceden
di hærefir.
Limitationes quędam in quibusnon ſufficit de
nunciatio plurium complıcum s .
Q.11.
An inimicitiæ denunciantium contra denunciatos ,
debeat plenè probari per duos teſtes ..: vel an ſufficiat ſe
mipleraprobario per vnum teftem , aut etiam praſum-B
prio ad élidendum indicium probationis ?
Inimicitia valet ad elidendum denunciatio
nem a .
Exceptio elebet à reo plenè probari b .
Probationem vt non vna ſpecies, fic nec eadem
vis eſt c . nec omnia omnibus caufis conueniunt d .
Inimicitia & odium quomodo debeant proba
rie .
Arbitrio iudicis permittitur vtrum inimicitia
ſit fufficienter probataf.
Capitalis quando probanda g.
Decifio quæftionis h.de vno teſte h.de prçfum ,
Q.10 . prionum vi & differentia i.
An denuncianies debeant eſſe contriti,ſicut quidam
volunt ,cum id iure non fit expreſſum , o fugęrariſſi
më pæniteanı:Reſponderur negatiuè & c.ante len
tentiam a.
Poft fententiam b. de varia acccptione contri
tionis b.
Explic.c.accufatus g.licet de hæret.in 6.c.
Perſonæ integritas qualis in teſte requiratur c .
Quid operetur contritio , & quo fenfu requira
tur d .
Q11 An ea quæ de iure ex Conſtitutione Carolina regui
runtur Art. zi. in denunciatione vniusrequirantur e
siã in denüciatione plurium 1.Ponuntur verba Caroli-
na , & refpondetur negatiuè.
Q.v. An denunciationibus infamium fit credendum in
criminibus exceptis contra perſonas bonæ fama?
Non credendum pluribus denunciantibus quo
rumdam ſententia a .
Aliquando credendum aliorum verior b .
Pendet à iudicis arbitrio fententia auctorisc.
Ovr. An faltem ad hoc duorum vel plurium infamium
denunciationes neceſſaria ? pendet å circumſtantysper
fonarum .
Q.VII.
An vltra denunciationom plurium denunciati dif
famatio Pequiratur in criminibus exceptis, ut poſſit
procedi ad inquifitionem fpecialeme ad torturam ?
An ad inquirendum ,aut torquendum ſufficiar E
fola fama a . fit,fiue ad torturam ,ſiue ad condemnationem .
An ad inquirédum neceffariò debeat precedere
diffamatio b.quod non . Quod ncc ad torturam in
criminibus exceptis c .
Ratio vel reſtrictio quæ variis ſubiungitur,quá
do pertineat ad omnia, ſed ad proximè præcedens
tantum d.
Explic.c. inquiſitioni.de acufat. & inquil.e.
Q.viu . An fatisfit denunciari aliquein aut aliquam à plu
ribus quad illam viderint in conueniu o congregatione
agarum in ordine ad torturam alſó, eo quod damna
fecerii ?
V. APPENDIX. 431
Quæ in conuentibus fieri, & dc ftrigiportio di .
cuntur non eſſe illuſoria a .
In raptu ſtriges quorum fenfuum compotes , &
de quibus aptè deponant b .
Non fieri intenlibiles,nec obftapcſcút vnguéro
prorſus , explicat dictum ſuum , b .Quolentu ícri:
ptores quidam ſtriges vocent ebrias & furioſas c
Striges non aſſumunt naturam dæmonum d.multa
ſtriges ipfæ faciunt d .Striges qua faciunt, iplis tri
tamen faciunt: & cótrarium dicere fidei repugnat
e.quid Lamiæ ,an folidæmones f.
Striges vnde dictæ f. credere ſtrigibus non eft
credere dæmonig .
Strigum denunciationes non ſunt planè dubiæ
b.quanta fides huufmodi denuciationibus dc có:
uentibus haberi foleat & debeat.l.Simancas,Prie
ras, & Comeoffis explicatii.
Reſpondeturquæſtioniaffirmatiuè k.Iudex ſę
cularis non minus follicitus effe deber de ſtrigum
conuentibus,quàm de damnis datis.l.
Dei iniuria iudicibus maximi facienda l.locus
2.paralip . 12. 6. & Exo.22.18 . explicantur ). Irem
Deutero.13.8 & 1 Reg.2.30. 1. Carolina conſtit.ar.
109.exp! cata m .
Quando fittalis denunciatio quod hacvel illa per . Q.1x .
fona interfüerit correntibus fagatum , an requiratur
ſpecificatio temporis eü loci'vel vtrum ſufficiat genera
Les denunciatio plurium ,abſque huiufmodi circumſtan
Ctijs ,ad inquiſitionem ( torturam ?
Ordinariè neceſſarium eſt exprimere locum &
tempus a .
Fallit in exceptis criminibus b.maximè in denú
ciatione de conuentu lamiarum c . & ceteris crimi
nibus luccelsiuis d .
Intell.l.3.de accuſat. & l.in caulis.C.eo.d .
Explica.conſtiru.Carolina.art.31 d .
An reis poſsie colli defenfio,maxime quam vo
cant de alibi , & an propter omiffionem loci & té
poris cenſenda hæc tollie .
An in hoc crimine vel alijs exceptis, teſtes qui ſunt
ingulares in circumftantijs , dummodo concordent in Q.x.
Defetu ſtebitantia fine admittatur,á an huinſmodi
ejtes ſingulares, quando plures, funtfaciant indicium
ad torturam ?
Examinatur quotuplex ſit diſtinctio finguları
tatis, & quomodo conlideranda a.
Reſpondetur toti quæſtionib.
An in denúciatione pluriñ requiratur, quod qui li Q.x1.
bet fecerit cõfeſsionem in tortura ,vel vtrum id tantùm
requiratur in denunciatione vnius ?
Defenditur communis opinio , & retractat au –
thor ex parte modum loquendi quo fuerat yſusa
Reſpondetur quæſtioni lub diſtinctione.b.
An mulier poſſit eſſe teſtis in caufis criminalibus ?
Diſcutitur materia , & refpon.affirmatiuè. Q.XIT.
An ad confeſſionem duarum mulierum procedipos
Q.XIII
Ad corturam ſufficere a.led rarò .
Ad condemnationem nunquam b.
An denunciationes feminarum tum magis fidem fa
Q.XII .
ciant quando non adfunt teſtimonia virorum in con
trarium ?
Sub diſtinctione reſponſum .
An plurium minorennium denunciatiofit indicium
fufficiens ad torturam ?
De eo qui eſt viginti annorum a .
De minore viginti annis,ſed pubere b . Q.xv.
De pubertate proximo c .
.Vu 2 Denon
 432 DISQUISITIONVM
Denon proximo,ſed tamen maiore nouem an- , A
nis d.
De nouenni minore e .
Non Cufficit ynus impubes,ad corcuramf.
An ad condemnationem g . Conciliantur fen
tenciæ.ibid .
An veriſimilitudo denunciationis ab vno tantum
XVI.
factesſit ſufficiensadminiculă procedendi ad torturam ?
Quinta vis inveriſimilitudinis aut veriſimilitu
dinis in teſtimonijs a .
Reſpondetur affirmatiuè de criminibus exceptis.
b.de indicijs remotis & propinquis e. B dum excedere b.
XVII. An malefici denunciantes impliciti etiam alijs cri
minibus faciant indicium ad tortutam ,maximèquan
do ſuntplures.
Negatiua ſententia probabilis, quia cómunior a .
Tenco tam en affirmatiuam cum praxi b.
Reſponderur argumentis contrarijs c .
2.xv111. An extra iudicialis reuocatio infirmet iudiciales no
minationem ,adeo vt non faciat amplius indicium ido
neun ad torturam ?
De factâ reuocatione extraiudiciali ante fenten
tiam condemnatoriam ,certa eſt negatiua a .
De factâ poſt ſententiam dubium procedit b.
De facta tempore cófeſſionis vel euchariſtizb. С
De factâ in via vel in ſupplicio b.
Reſpondetur quæſtioni abſolutè negando c.
.XIX. Quando nihil inuenitur de inſtrumentis maleficij;
an denunciatioplurium per hoc elidatur, ita vt non am
plius prabeatindicium ad torturam ?
Reſp.negatiua.
An leuiora indicia fufficiant ad torturam in crimi
2.xx.
nibus exceptis , quam in alijs?
Reſp.affirmatiua a.
Non debere æquam ſollicitudinem & indaga
tionem adhiberi in exceptis & non exceptis crimi
nibus b .
Explic.accuſatus 5. licet & c . in fauorem fidei.
de hæret.in 6.b.
1. abfentem D.de pænis c.
1.reſpiciendum D.codem tit.c.
Que leuiora indicia in exceptis ad torturam fuffi
2.xxi.
ciant ?
Quomodo intelligendú dictú cómune licere iu
dici in atrocioribus,iura trásgredi,& in his ordine,
iuris effe nullum ordinem tenere 2 .
Indicia debere eſſe ſufficientia in ſuo genere , &
quæ talia ? b.
Quid ſi delinc idonea indicia ,ſed iudex cauſam
habeat ſuſpicandi quid faciet ? c.
An iudex promptior, & facilior debeat effe ad tor
2.xx11 .
turam , in atrocioribus, & occulris?
Reſponfio affirmatiua.
QxxIII. An in hoc crimine dignitasà tormentis excuſei ?
Reſponſio negatiua .
Q XXIII An in atrocioribus grauior adhibenda tortura ,qua
ceteris?
Pendet ab arbitrio iudicis.
Q.xxv. Quum ſagæ plerumq; ſint indurata , & maleficiota
citurnitatis munita ,qualis tortura in hoc crimine fitef
ficacior.
Pendet ab experientia vtile ſacra aliqua remedia
mifcere,
Q.XXVI. Quories pofſit eleuari reus,& quot posſint dari ictus,
pro quolibet indicio.
Pendet ab arbitrio ,Detribus ictibus.
Q_xxv 11 Quamdiu poffit reus ordinarie in chorda eleuatus
teneri ?
Intell.bullæ Paulli tertij .
MAGICARVM
Qudin virogue(nen:ero,a renupore).id firmon : Q.XXVIII
fieri poſſu ?
Pender ab arbitrio, & circumftantijs.
An non pofſit iudex , cum videt reum ejje induratum
Q.XXXIX .
aut ex alijs iuſtis cauſis, deſiſtere ab examine tortu
rast poſt aliquot dies eam repetere?
Reſpóſio eſt affirmatiua. addita cautela quadá.
Quid fentiendū de infuſione aqua frigide in tergum Q.XXI.
rei appenfi?
Refpondetur affirmatiuè a.c.
Quádo liceat nouis vii tormentis, & folitú mo
Ratio philoſophica huius tormenti c .
Ano quado tortura ex primis indicys reperipoffit, Q.XXX I.
maximè in hoc crimine, cum ſaga plerumque jim oljti
nata & indurata ?
Aliquando poffe , & varia monita vtilia.
An in iure & legibus fundamentum habeat, quod XXXII
quidã dicunt tortara no debere repeti ultra urtia vicē.
Æquita te niti .
Poffe tamen iudicem ex cauſa vlerà repetere.
An illa tres vices intelligenda de uno die,aut de tri- Quæſt.
bus interpolatis? XXXIII .
De planè tribus
Quid fi reus tot delicta commififfet,vt examen uno Queft.
die XXXIII 1 .
peragi non poffu ?
Repetendum prorogatione in alios dies .
An cöfuetudsnes locorü, quo ad modu toriure ſimpli- Q.xxxv.
citer ſeguenda fint,cim magna fit differētia perſonárū;
indiciorum ,criminü: ita quod nonſemper vno, á eodem
modo poſſit procedi: cafus,caufa, á generator men
torum ,fiue lege,fiue conſuetudine nequeant terminari?
Ordinariè fequédæ pofſe tamé interdú eas no ſe
qui ſupremos iudices :cótrariæ fentétiæ cóciliaræ .
An indscibusinferioribus à indice ſuperiore modus Quæft.
Tortura preſcribi poffure XXXVI .
Ponuntur diſtinctiones ,quibus licet vel non .
An finsdada copia & indiciori ,& proceſſus informa- Quaſt.
D
tini in criminib.arrociorib.excepris:vel an fufficiatin- XXXVII .
dicia reo à indiceproponi,eumq; in continenti cum ſuis
defenfionibus,andiri, cum ifto modemeliùs veritas ha
beri poffit?
Ordinario iure priùs illud neceffariú videtur a .
Ex conſuetudine quorumdam locorum poſte
rius licitum b .
An ſine concedendi aduocati in criminibus atrocio. Quæſt.
ribus, cum foleant ex hoc rei magis indurari, & infti- XXXVIII.
gari ad negandum ?
Diſputatur in vtráq ;parté , & reſoluitur affirma
tiuèa. V tiles cautela contra aduocatorum tricas &
fruſtrationes b . Intell.l. per omnes 6.C.de defen
E ſor.ciuita c.Intell.c.fin . de hære. in 6.1 quiſquis g.
denique C.ad leg.Iul.maieſt.] d.l.per omnes.
An confrontario ſagarum , qua ve plurimum prone Quæſt.
ſunt adreuocandum ,concedenda videatur? XXXVIII
Varij modi hac in re a.
Reſpódetur queſtioni,de cófrórarione violécab .
Deconfrontationead contrariam b .
Deconfrontatione ſpontanea b.
An diétum Binsfelly trinm vel quatuor fæmina- Q.XL
rum denunciationes pro vnius viridenuntiationee
xigi,debeat ſeruariin cerris imperij?
Refpondeturnegatiuè.
Quid fentiëdü de praxiGermania , que denuncia
Q.XL1.
tiones de chorais & ſagarã cõuentibus, hactenus prove
ris, & ſufficientibus, & non illuſorys accepit?
Reſpondetur , oprimam & fundatiſſimam eſſe.
In fine fubiunguntur quædam ,quæ foret æquú
& vtile , lege lanciri.
MAR

WALAUS DARBS22C
MARTINI
SOCIETATIS
APPENDIX
' Reſponſio ad Queſita cuiuſdam Sereniſsimi Principis.
DE MODO PROCEDENDI
STRIGES SE V
LECTOR 7. S.
Vm anno 1602. caſu
occurrente, variæ in
Principis Sereniſſi
mi fupremo conli -
lio quæſtiones e
mergiilent circa Ve
neficij probationein
WU & quæſtiones : peti
ta fuere variarūáca
demiarum Confilia,
ad me quoque fcri
ptum eadem dere. poſtquam reſponderam, miſſa
mihi apographaeorú quæ ab aliis reſcripta fucrăr.
Quibus lectis:cenſui paullò fufiùs rem totam ,quç
Diſquiſitionum Magicarum mearú libro V.mul- B
tum lucis adlatura , de nouo exaniinandam , & ac
curatiùs ſententiam meam , qua explicandam , qua
confirmandam . Fruere , Lector, & Vale .
QVÆSTIO I.
12 An denunciarroplurium per ſe ſit indicium ſufficiens
ad torturam ,abſ ,aliis indiciis aut adminiculis.
Ffirmatiuam tenuide complicum denuntia
AH tione ( nam quoad denunciationes virorum
aliàs proborum , qui participes criminis non ſunt
dubitari nec ſolet,nec debet.) de plurium inquam
denunciatione complicum idem tenui lib. s . Dif
quiſit.Magicar.ſecto3.9.ad torturam . Sed quia non
nulli non rectèmentem meam affecuti fuerunt, o-
perepretium fuerit cam hoc loco paullò accura
tiùs explicare, ne quis fallacur eorum ,quibus tanti
Explicatio mea , vi legere non dedignuntur. Hac de re, quæ
ſententiæ difcutitur, Scripſeram olim doſečt.3. à verſ.Secunda
loci in Dir indicium eft NOMINATIO SOCII,paullo vlterius
quif. Ma - uſg, að verf.Quartü indicium est, pro inſtituta bre
gicis, uitate faris multa ; pro deſiderio & capacitare le
etorum ,non ſatis fortè dilucidè quædam .
Non volui d.verf.ad torturam ,diferere de pluriú
complicum denunciationibus ſocios criminis no
minantium ,(quia de efficacia nominationis pluriú
cenſebam meritò dubitari non debere) ſed dunta
xat voluidecidere quçſtionen de ynius complicis
nominatione (de qua maior difficultas occurrit &
quoniam videba extrema hic periculofa :nam hinc
quidam immanè multum illi tribuunt, quorum id
circò ſententiam refutaui,verſ. Putant quidē DD .
Inde verò alij nimis multú detrahunt vnius cópli
cis nominantis teftimonio :cum tamen fieri queat
& foleat,vt vnius nommācis denunciario in noſtro
b crimine calis fit, ve ludex aliquibus concurrenti
Ex vnius bus circumſtantiis,meritò libi perſuadeat reúve
complicis hementer vrgeri , & propter ſummam di&ti verifi
493
Day
COCOS
DEL RIO
IESV , & c.
II. SEV
CONTRA
VENEFICOS.
A , militudinem , cum verè inculpari : idcirco media denuncia
tutiore inceſſi via , & Clarum ,Farinaciu :n Bin fcl .
tione an
& alias ſecutus , quædam collegi incidia, quibus poflit vn
concurrentibus , ex vnius complicis alios notni- quampro
nantis denunciatione Iudex cuca conſcientia ( qui cediad
torturam .
fcopus eft libri illius quinti ) poſfic nominatum
quæſtioni admouere . Hac aurem in re hoc ordine
lum progrellus. Primò contra Simanca ſententia
oftendi debere hanc denunciationem efle factan
io torturâ. verſ.Debet tamen 1xta nonnullos lita.l.
remoui etiam quædam alia impedientia ,ex parte
nominantis,noininati, & iudicis Poftea à d.verf.id
oriură, poſui conditiones adminiculantes, quarú
fi aliquæ, vel omnes'accederent, & priorú requifi
torú nihil deſit: hoc eſt abſint impedientia illa quę
dixi omnia : credideriin omnino Securá reddi cor
turam cius qui ab vno ſolo complice fuit tali mo
do nominatus . Harum tamen conditionum admi
culantium d . verf. ad torturam nullam exigere vo
lui , quando plures complices nominarunt eum
dé. Semper ex profeſſo egi de vno complice No
minante. quare quod in d . verf. fine polui in plu
calià complicibusid tantum poſuipro primo admi
culo vnius complicis ,non vc de plurium denun
ciatione diſputarem.Et ſemper aliàs voor expreſsè.
lingulari numero , præterquam verf. fed quadam
circa hanc rem , vbi ſcripſi admittantur infames: ve
rum ita loquor non collectiuè de pluribus fimul,
ſed de fingulis diuiſiuè: nempe quod nullus üt ad
co infamis , vr à denunciando in hoc crimine ar
ceatur : quæ ratio allata ad probandum complicis
denunciationem hic aliquam fidem mereri. Nec
decuit huc trahere quod poftea litt. N. verfic. con
ditiones autem in principio monui,adminicula debere
effe talia , vt iudex ultra' illa adminicula , ex ipſo quo
que teftium numero , & qualitate deponentium : & c .
credat nominantem non mentiri.Illic enim yox nom :
nantem ,& quod præcellit, cum denuncia! iore com
plicis: fatis oftendunt , adhuc manere me in calu
vnius complicis : & agere de aliis eeſtibus ,
qui fine nominationi ab vno complice factæ ad
miniculantes. Alia denique requiſiui ad condem
nationem fe&t. s.verf. 4. 6s. plura quam ad cor .
turam ſect.3.ideo non oportet ab vno ad aliud ar
gumencari. Hæc de ſententia mea nunc age pro- Conch, 1 .
benius illam , de ipfâ difficultate definitiuèproce с
dendo .
Vnius co
Dico primò non placet , nec fatis tuta mi!: plicis no
videtur ſenientia multorum grauium ſcriptorum , minatio
nó fufficit
volentium in criminibus excepurs (vevocant ) in gul fola ad
Kus,reus de ſe confeffus potest de ſociis criministerra corturam .
Vu 3 gari

DISQUISITION
434
gari ( inter quæ line controuerſia numeratur cri-
men Magiæ tex . l. fin . C. de malef. multos citar
Farinacius lib . 11.2 . 43. nu . 67. ) fufficere ad tor
turam fi nominatio fit facta ab vno complice , idý, ob
grauutalem & iminanitatem delictis
Ilta conclufio eft contra multos , Pet. Cyn . Ang.
in l.fin.C.de accuj.Buir. Imol. Abbat.in c.1. de confes.
Gandın . in tit . de quast. á tortur. nu. 18. Bonifac.
Vitalin . in Rubr.qua indicia precedere debeantſub.n.
9.Guidon.de Sufaria tracta.de Indic.ſub 1.42. Amb.
de Bononia tract. de queſtion. nu . 9.vbi affirmat ſic
je vidiſſe practicari.Ant. Gomeſ. Hispan .tom . 3.de
delictes. titulo de probat, nu , 18. Blanc. tract. de indic. conſ, 332. 341. n . 25.2 biſecusconcludit ,quando ad
TU. 378. Placam dedelict. c. 13.n.28 . c . federic, Sco- B. vnius nominationem accedunt alia adminicula, liem
rum conf. 10. n . 28.6 31. lib . 2. vbi in occultis. Quo
rum rationes non valdè vrgent.Nam licet hoc cri
men fit exceptum , & in multis Regulæ iuris in co
locum non babeant, veluti quod infames admit
cantur aduerſus huius criminis reos,l. famoſi D.ad
leg.Iul. Maieſta. cà . in fidei.de hared . in 6. cum fim .
& quod Reus de ſe confeſſus poteſt de ſociis in
terrogari. l.fin.C.de malef.c. litteras de Praſumpi.
C. 1. de confeff. c. neminiis. q . 3. contra regulam in l,
reperi D. de queſtionó l.fin.C. de accufar. & quod
crimen fit atrociffimum : licet hæc vera fint , non
tamen inde ſequitur, in hoc crimine quoad omnia
à iure communi recedendum :vel eo vſq ; & quan-
tum vnuſquiſque volet rigorem contra hos crimi
d noſos intendendum : vel inutilem fore de confor
et ſuffi
tio ſocionom interrogationem , licet ex vnius no
e ad in
fitioné , minatione ad torturam iudex ņon profiliat:prode
utioné , rit enim ad inquiſitionem formandam contra no
apturá. minatum , & vt inquiſitio nominato tranſmittatur,
vt perſonaliter compareat , quæ cómunis elt fen
tentia , Bald. in 1, ſeruorum C.de teftib . & inl. 1.C.de
ſum . Irin.n. s . Boſsius tit.de inquifit. num . 4. 61 .
Clarus lib.s.S.fin.q.21.n.2. Menoch .lib ... de pre
ſumpt.9.88.n. 12.0 13.& præterea vt capi quoque
reus poffit. Salice. in l. abjentem.n.9. C. de accujat.
3.7. decif. 319.n. 4 .
Probatur vero conclufio authoritate & ratione .
Auctoritate, clariſſimarum Academiarum , Bono
nienſis Pabavinæ , Friburgenlis , & Ingolſtadien
lis qua hoc anno 1602. interrogatæ id refponde
runt. Ratione verò quia haud dubie communiùs
receptum eſt ab interpretibus : ne in atrociffimis
quidem delictis, abſque legitimis indiciis indici à
à tortura inchoandum : © colligirur ex l . 1. in princ.
D.de quæftion.có l. milites C. eod. vnde hoc voluerunt
multos adducentes Hippol. de Marfil.in l . 1.col. 2.6
in l.de minore col. 2.D.de quajtson.idem in Sing.117.
Hieron . Gygas de crim . laf. Maiefta.tit .quomodo &
per quos g .26.Clarus d . 9.fin.q.64.nu.9.Mafcard.
concl. 1391. nu . 4. de Probation.idem concl. 1385.n.4 .
* Farinac. lib .2.9.37. nu.79 . & n.89.
EL
Lcgitimam verò indicium non eſt, vnica ynius
A
complicis nominatio , qui eft infamis : teſtis enim
infa mis alias iurè inhab ilis cenf etur ad prob ádun :
& fulciri debet aliis adminiculis vt indicium faciat
i
eriam in criminibus exceptis , ex textu in l . ficut 1 .
C.de quæſtion. Bart . ini. i. S. idem Cornelio. D.de
quaft. Bald.conf. 259. lib. 1. c multi adducti à Fari
nacio d .9.37.n. 58.69.36.n.6 8.6 70.Vnde conſe
quitur,à pariratione reum infameni de fe ipſo co
fellum , & de aliis interrogatum non facere fidem
ad effectum torturę & ita cómuniter docent pleri
que.Gloj):egoSalyce.in d.l.fin.C.de accufat. Bart.inl.
pæn. Bald. d .
m.iritus D.de goiunčta l.qui vlti.D.de
böſ.259. Ang . Roma.in l.fi certus D.ad Syllanian.
VM
MAGICAR VM
A Alex.conf.11.n.5.lib.I.U (Un ).89.1 ..2.16.3.conf.124.
ad fin .lib . 6. Corn.conſ.95.in fi.lib.4. Socin.conf: 96.
col. 4. lib.3. Decius conf.189.1. 10.ver.Secundo etiam
Marfil. in . diligenter n.60.cſ in l. 1. 9. Diuus.n .
s . D. de guast. conf.746n .8. i2. conf. 409.nu.
16.6 130. n . 42. & in fingul :209.Ruin.conf.146.col .
1. conf. 147. n. 3. lib . s. Paris.conf.151. n. 9. lib.4.
Boër. deciſ. 319. col. 1. & 9.3. Grammat. decif. 28 .
n.12 . decif.34.n.37. benè decif. 56.9.1.c 2.c
conf. 21. n.6.conf.66.n.4. egregiè Crauett. conf., 8.
col. 2.Rolandus á velle conf. 16.n.17.C conf.73.9.20.
lib. 1. Bertazzol.conf. 4.n.11 . conf. 310.per totum .
Gigas d. tract. tit. quomodo per quosq.7 . n. s . Ca
re ius tui . de harefi. 1.18. Bollius de indic.n.11.2.56 .
( 149.0 19. Clarus q. 21. n. 9. Ioannes de Arnono
Soliloquio. 94. Menoch. de arbır, iudic. caſu 474.nu.
43. item Brun . Cafon. aly.quos congerun: Miſcar
dus concl. 1317.n.52.6 Farinacius g . 4 ?.n.145.0
155. O prinsnu . 27. 675. Quæ fententia conmu
nis cùm ſit iuri & rationi magis contentanca,meo
iudicio , Iudici fequenda eſt, in vtróque foro .ſi
quis tamen illam contrariam Cyni & aliorum ſe
cutus eliet , putaren en Syndicaruinon ſubiacere:
facit enim totDoctoruni, quos ſecutus eſt, & ci
c taui fupra verje sta conclu to est contra , vt dici ne
queat ex capite ſuo vel remerè feciſſe aut procel
ilic, qui grauium Doctorum , & quorumdam Iu
dicum , praxim doctrinamque amplexus fuit, licet f
minus probabilem vel tutam . Plurjú no .
Concl. 2. Sed quando reus à pluribus complicibus minationé
debitè interrogatis fuit denunciatus , etiam abſý; aliis fufficere.
indiciis vel adminiculis,licet iudici procedere ad tortu
ram in noſtro crimine. Concluſio hæc magnam dif
ficulrarem habet propter aduerſantium multitudi- multi ne
gant.
nem & argumenta. Ná contra illam terrent ma
gni nominis fcriptores non tantùm loquentes de
criminibus non exceptis , vt Grammat.conſ. 21.pofi.
nu . 10. Mart. Ant. Natta conf. 398. num . 10. Ma
ſcard. concl. 1317. nu. 18. pro quibus facit texius l. fin .
D
C.de accuſat. Verum etiam in exceptis , vtMarſi
lius conf. 79.n.13. & conf.109.9.12.in quibus lite
ftes fint omnino inhabiles, numerus non ſupplet
fidem, fic Pei . Ancharan.conf. 246. In caufa, Alex .
in l.fi quis ex argentariis G. cogen :urn. 1. D.de eden .
Corn.conf. 337.col.7. lib. 1. Felin.in c. eftimoniumn.
s.de teftib.Crauett . conf.99.nu. 10.6 de antiq.temp.
in 1. p. in 9.quod libro officialis.nu.19. Vbi haber pro
abſurdo quod plures teſtes omnia inhabiles, poſſintſi
mul fieri habiles . quia nequit vllus darealteri ,quo ipſe
caret. Denique ne plures inhabiles teſtes ad tortu
ram vel quæftionem iungantur , videtur generali
rer , quoad omnia crimina , ſtatutum in d . S. idem
Cornelio. & volunt ibi Bart. & quoad plures no
minantes alij vt Roland.conf.16.1 . 18. & 2. lib.i.
Burſalus conf. 201. nu.6i . Bertazzol. conf. 28. nu.3 .
conf. 115.nu.21.234.col. 1 .
Nec deſunt argumenta fortia pro hac parte : qui
bus tamen fufficiens folutio datur.
Primò inquiunt quotieſcumque duæ ſunt ſen- Hisargu
tentiæ contrariçprobabiles , res dubia maner : & foluuntur
tum præſtat mitiorem partem ſequi , qualis hic eſt lingula.
negatiua , & præftat nocentem abſoluere quàm I
innocentem condemnare : l. abſentem cum fimil.D .
depænis.Nec videtur ludex ſatis tutus in conſcien
tia ,li affirmatiuam ſequatur:cum debeat fecurio
rem ſequi interpretationem capit. ad audientiam .
Ć capit. ſignificajtı 2. de homic . Glof.c DD.ibid.
Pro præ
 LIBRI
Pro præmiſſo antecedentemulta ſolentdeclama
coriè à Sagarum patronis prolixè exaggerari. Sed
i pro horum & fimilium intelligentia,quædam mi.
1 hi quoque hoc loco ſunt copioliùs dicenda :vt Iu
dicia hæc promoueantur, & facilicetur via execu
tionis , & tenebræ veritati offulæ diſpellantur.
Reſp . Fateor inprimis cem dubiam effe hoc ſenſu :quod
non fit certa , nec affirmatiua , nec negatiua parti.
ſed nego calum dubium, eo ſenſu : quod iudici nó
ſatis cum poflit veriſimiliter conftare,ſufficiens in
dicium habere ſe, ve credat reum torqueri debere :
quod fufficit,vt poftea docebitur.Quare ,cùm plu
rium nominario in ordine ad corturam dubium
ſuftulerit, & quandam certitudiné induxerit, Ne
gandum nos hic in dubio verſari. Dein nego mi
tiorem reſpectu reip . & boni publici eſſe negatiua,
licet fit initior reſpectu nominati; iudex verò de
bet potiùs conſiderare quid reip . fit vtilius . Neq;
vero femper mitior aut fauorabilior ſententia lu
dici ſequenda eft. fallit enim illa regula , fi adfint
ſigna & indicia ſufficientia ,quæ ſuadeant ſequi in
in partem deteriorem ,quodetiam
terpretationem
in conſcientiæ foro obtinet, vt Theologi docent.
legeS.Thom.2.2.9.60.4. 4.6 Domin. Solum 1. 3. de
Iuft.quest. 4.ar.s. Denique quid fi dicamus ,quod
vrique veriſſimum : fecuriorem hic partem effe,
fi iudex præſumat potiùs veram effe denuncia -
tionem , quàm fi præſumat elle fallani. primò
quia illud vtilius eſt ipſi perſonæ denunciatæ :
ſpes enim eft fore,ve torta deli&uin confiteatur, &
f
fic anima eius ſaluetur: Si vero yon torqucatur,ti
mendum quod morietur fine confeffione,& dam
nabitur. 2. quia vt plurimum docet experientia in
nominandis ſociis lagas veritaté dicere, vt artefta
tur Binsf. trači. de confefl malef.memb.2.concl.1.rat.
1 qui nimis remiſli ac deſides ſunt in hoc crnnine
10.Securiùs autem elt pręfumere quod frequentiùs
accidit 3.quia conſtat eadem experientia , ſummo
labore maleficas adigi ad has nominationes: quod
ſignum eſtdæmoné eas impedire, ne regnum luú,
ſupplicio affectis fubditis, diminuatur : & proinde
denunciationes eſſe veras , & id impulſu quodam
Dei fieri, vt complices, dæmone inuito, nominent :
ſanè prouidentiamDei hic operari clarum eſt, quia D
vix vnquam permiſſum reperias innocétes nomi
nari,quod fi nominati , mox eorú innocentia Deo
ſíc diſponente palam fit:Binsfel.d. loco. post7.concl.
in folut.argumeniorum .Quartò hoceft longè viilius
reip.vt ſtarim docebo :& licet non foret hoc ſecu
rius & probabilius, adhuc tutò pollet iudex hanc
ſententiam amplecti.
Quia quotielcúmque ſunt duæ ſententiæ proba
biles contrarię,licet iudicialter vtram ſequi,necte
netur ſequi probabiliorem.maximè fi iudicet alte
ram magis tum profuturam reip.Sed in noſtro ca
ſu ambæ ſunt probabiles & affirmatiua merito
cenſetur reip. vtilior: ergo licet iudici eam ſequi.
Maior quoad priorem partem negari non poteſt, E innocens.Nam plus interest reip. vi fecundum alleg.4-1.6
quia tunc id prorsùs arbitrarium eſt iudici, & elt ta & probata, qua cum plurimum verulate nituntur,
communis fententia caſu iſtarú . quoad poſteriore feratur ſententia : quàm vt nunquam contingat con- "
parté probo.quia quando parti nó fit iniuria (quod demnari aliquem innocentem . Quod adeo verum est, “
hic ſuppono ) iudex tenetur actiones ſuas ad reip.
cuiusminiſter eſt, vtilitatem dirigere . Nam ſalas
reip.fupremalex eſt, Cicero de legibus. Minor verò
lic oftenditur vera pro priore parte : ſententia illa
probabilis eſt, quæ nititur authoritate grauium
Doctorum , vel probabilibus rationum momen
tis ( vt omnes fatentur ) ſed vtráque pars his niti
tur, vt pater tota hac quæſtione. probabilis ergo
vtráque.Negatiuam verò videri minùs vtilem rei-
V. QVÆST . 1. 435
| Apub. quam contrariam ,probo : quareipub.hoc
vtiliſſimum cenfendum quod ad pernicioliſimum
crimen exſtirpandum & fontes detegendos viam
(ternit : hoc facit affirmans, impedir negans, quia
negans præcludit iudicibus ferè adicus omnes in
ſecreta cubilia huius peftis penetrandı, cùın toller
fermè cuncta, quæ ad hoc vfur, adounicula con
tra affirmans ſuggerit iudici modos , quibus ad
noxiorum cognitionem peruerat , vt patebio ex
reſponſione ferè fequentium omnium qua
ſtionum .
Quintò hæc ſententia tutior cft ipfi iudici probo
quia eſt magis contentarea veræ ciementiæ & mi
ſericordiæ,quàm altera.probo.quia licet femper, à
B volentibus rcos debitis fuppliciis eripere,præten
datur prætextus mifericordiæ & clemcptix: bita
men vi plurimum falluntur & fallunt, dum clemé.
tiam vocant priuatæ perfonæ caulam caulæ Dei &
reipub . præferre. Reuerâ tamen non eſt crudelis,
qui vt multos ab vnius iniuriâ defendat , aciem
gladij , quem ad hoc à Deo recepit.in vnú cxcrit.
clemens ille potius dicendus & miſericors. Nec
vnquam crudelis eſt, qui remediis permillis , licet in
fpeciem durioribus,ægrum reip.corpus fanaturus,
putrida & noxia mébra preſcindit.Iuftior etiá ,quia
honori diuino hæc fententia incliùs magisq; con
tulit.nam ad Dei honorem adprimè facit,vt homi
nes fidei deſertores, in Deú & cælices blaſphemi ,
c in totum genus humanum & naturam iniurij , dx
monú partiarij & c.deprehendantur ac puniantur:
quod conſequitur parsaiens, negatiua laltem non
confequitur.Deniq; tutior cft iudici,quia licet ex
treini iudicij cóminationes contra fententiú non
nulli valdè exaggerent : tamen cum cómunes fint
omọibus iudicibus,meritò magis formidandçıllis ,
vindicando . Nam li vnius larniæ innocentis cruor
à iudice cxpofcetur :quid cot ir fantulorú innocen
cillimorum , quos partim poſt baptiſmum , partim
ante baptiſmú lolitę necare: & his quidem cú tem
poralı corporis æternam quoq ;vitá animeeripere ?
Nonne tales iudices:qui,vt vni parcant , tam mul
tos necari permittunt rectè dixerim ſimiles Altheç
Ouidianæ , quàin ideò acutè vocauit impietare pia ?
ſunt enim hi falla pietate verè impij. timent vbi
non eft timor , & dum fartaginem ſugiunt in
flammas ruunt . De hac re grauiſſimè fic olim Al
mæ vniuerſicatis Ingolſtadienſis facultas Theo
logica & facultas Iuridica vnanimiter anno 1590.
laudatiſſimo Bauariæ Duci Guilhelmo reſpon
derunt : In his caſibus ius habet magiſtratus, ut post "
ponat priuatum damnum alicui bono communireipub.
quod ordinarie fequitur ex tali modo procedendi cont "
ira ſuspectos criminū.Quemadmodum eadem ratione “
non eft curandū ſifortè contingat aliquando, vt fecun- : «
dum allegata i probata condemnetur , is qui verè est ,
vt pleriſ Theologi ý luriſte conſentiant , ou recte : «
debere iudicem damnare eum , quifecundum iuris or- “
dinarium proceſſum probaturreus, quamuis ipfe iudex «
priuata ſua ſcientia nofſet illum ejſe innocentem a
falſo delatum . ) Hactenus illi: quorum deciſio mihi
tam certa, quam quod certiſſimú , & mutato vno
atque altero verbulo ,tota in noſtra queſtione locú
obtinet.lv,allegata & probata:mutemus in ſufficiēta
indicia,quæ certè funt allegationú ſeu probationú
quædamn
 M VM
NV AR
T IO C
SQ SI GI
+36 DI VI MA

quædam ſpecies.Quicquid autem fitde rationc il- ¡ A dem quoque conſiſtorio iudicatas, maxımifacere,
la quam adiungunt, hoc eſt ſiue illa opinio verior : & ( quando de errore non liquet)
& probabilior fit, quàm contraria negatiua,quç &
ipla à magnis Theologis & loriſtis defenditur ,
quod ad rem non facit: illud certum eſt licer illa
fententia communis verior non foret,adeò tamen
probabilem & recepram elle ſententiam , vt Iudex
eam in rem deducens , quietâ & tranquillâ con
ſcientiâ effe debeat. Contra non fatis intelligo,
quo pacto iudex in crimine tam atroci ac perni
ciolo reip. cùm paria ſint vtrimque momenta ra
tionum , poflit ſecuro animo illam opinionem eli
gere , quæ probabilior non eſt , immò nec æquè
probabilis, & apertè habet adiunctam iufticiæ ex-
equendæ rerardationem , & tantum non euidens
periculum nocentiffimos magos debitæ pænæe
i
2 ar .Ca r piend .
. g . i
rolinacõſt. Secundò concluſioni obiiciunt , pro Germania
feq. quæ vbide hac quæſtione tum fuit compullatio. Ger
hoc indi- marios Iudices oportetin imperio ad Imperatorias
cium iguo conſtitutiones criminales à Carolo V.conſcriptas,
rat .
I velur ad Cynoſuram vel regulam Leſbiam ,iudicia
exercere: non tantum in modo pænarú, ſed etiam
in iudicij ordine & proceſſu: quare nec licet illis
alia indicia admittere, quàm quæ in illis conftitu
tionibus exprimútur; nullo feruato diſcrimine ex
ceptorum vel non exceptorum , quia huius diſcri- c
minis conſtitutio illa non meminit. arg.l. femper in rectè procedas ad illationem de quæſtione. Ere-
ſtipulat. D. de reg.Iur. Hippolyt.de Marfil. conf.24.
nu.21. & feq .Menochius Præfes Mediolan. lib. 2.de
arbitr. cent. s.caſu. 474. num . 42. Carolina verò
conftitutio inter cetera indicia maleficij non ponit
duorum vel plurium denunciationem , vide illam
art.44. Non eſt ergo in Germania curandum hoc
1 Reſp. indicium aliis deftitutum . Refp.
In hoc argumento hoc ſolum verum eſt, ſequen
dam pro normaGermanisillam conſtitutionem ,in
iis quæ illa cauet: cetera falla. primò , non licere iu
dici alia indicia lequi , quàm illic polica: hoc ne
gandum . Nam Caroli mensnon fuit omnia indi
exactè fequi.ld
eo tanti fiunt in Germania deciſiones Camera
Spirenſis,in Francia Lucij & Paponi Arrelta,Nea
polideciſiones Afflicti & aliorum , per totam Ec
cleſiam decis . Rotæ Romanæ , & c. Non facilè
Iudici prædeceſſorun veſtigia deſerenda , ve!
transferédi termini, quos maiores eius poluerunt.
Sed legibus ( aiunt )non exemplis iudicandum .
Sanè di legibusexempla repugnent, quod non eft
in præſenti. Secundò falium , quia illic non fic
mentio difcriminis inter excepta & non excepta
crimina ; ideò iudici Germano diſcrimen hoc ne
B gligendum . Eft argumentum nihili , & merè nega
tiuum . Sed pergunt argumenta congerere com
munia aliis nationibus. Nam
Tertio probant ſuam negatiuam ſententiam , In Indicia
criminalibus , vt reus condemnetur , debent pro- hæc non
bationes efſe luce meridiana clariores. 1.ſcianicun- ſunt ſatis
(ti.C. de probation . ( c.fciant.2.9.8.Bald.conf.257. clara.
verba inquifitionis col.2. vol. 1. per tex . in l.fiquis. C. K
ad leg.Iul. Maiest. ergo & indicia, vt reus torque
ripollit, quod tenent. Marſil.conf.101.n . 13. Ó Ro
land.conf. 16.n.29.6 30. li, 1. Quis autem dicere
aulit duorum vel plurium complicum nominatio
nem eſſe indicium clarius luce meridiana? Resp. Reſp:
Non valere conſequentiam :ſicut nec à capturâ Non valet
arg. à con
nim ad capturam ſeu incarcerationem leuiores,ad nc ad cor
torquendum vrgentiores requiruntur, fed tamen curam .
non luce ineridiana clariores ficuri ad condem
nandum ,vt docent eruditè Iul.Clarus d.g.fin.9.2016
Menoch.lib.i.præſumpt.q.88.6 89.Farinac. d.q.37.
Sub.nu.s.maximè in his atrocioribus, in quibus ho
nor,ſubſtantia & vita hominis periclitatur.glof.
Abb.in c.litteras. depreſumpt .Gigasdeles. Maieſta.
tit.quomodo & per quos 9.29.Decian, in crimin.lib.7.
cap.45.n. 1. clariorum ergo probationes requiret
ludex ad condenipandum : claræ ſufficient ad tor
quendum . Sicut enim modus torturæ à ludicis

cia commemorare,quæ funt ferè infinita:ſed que lo pendet arbitrio : fic etiam decernere,quæ indicia
dam popere , eáque leuiora quàm fit denuntiatio, lint fufficientia ad torturam , & quæ non , & quæ
quz İudici liceat fequi:quis nelcit illum Vlpiani; le probationes & præſumptiones validæ. legedus hac
ges non pofle ita fcribi , vt omnes caſus qui quan de re idem Menochius de arbitr.cafu.go.num . 9.6
dóque inciderint comprehendant : & ideò illum 270. num.3 .
4.
qui lurisdictioni præeft interpretatione ad fimilia Quartus aries negatiuæ ſententiæ eſt , In ceteris Inexceptis
criminibus fociorum nominationes non gignunt crimini
proçedere , & ius dicere debere! i.neque ad ſegg.D.
de legib. Quare ,quod ceteris legibus Imperatorum indicium ad torturam ,Iofeph.Maſcard.vol.3.de pro-bus non
commune eſt ,hæc Carolina ex aliis iuris ſcripri & bat. concl. 1311, Menochius 1.2 . de arbitr.cent,s.caf. eft nomi:
natio locü
confuetudinarij decretis interpretationem admit 474. Ergo nec in exceptis. Eadem enim eft ratio in ſufficicns
tit : cùm non appareat Carolum voluiſſe per eam veriſque, cum excepia tantum vocentur reſpectul argum ,ad
communia vel particularia regionum iura tollere: pænæ grauioris, quam iudex in his atrocibus po- torturam.
contrarium potiùs colligitur, quoniam ipſe Caro teſt imponere: non verò reſpectu proceſſus & or L
lus in locis nonnullis illarum Conſtitutionum , ſe dinis iudiciarij , quem nec in his licet iudici alcera

Iudicémque remittit ad ius cómune & confilium
Iureconfultorum : licet ergo in non exprellis ludi
ci hæc ſequi,maximè ficonfirmentur receprâ in lo
cis illis praxi, & deciſionibus iudiciorum . Miratus
autem lum vehementer quendam in cauſa conſul
tum , rerum iudicatarum autoritatide hoc crimine
conatuin detrahere. Prudentiùs eædem illæ duæ
Bauaricæ Academiæ Facultates 5. 1. ſcripti præfa
ti aſſeruerunt: Magiſtratui o iudici ſaculari pluri
„ mum profuturum ,fi videantaliquot proceſſusfagarum
babitos in vicinis locis. Nam vt veriſimile facinora
fagarum vicinarum effe fimilia :fic etiam fimiliter ferè
procedendum . ] ſicilli optimè. Nec alia puto bono
rum & peritorum indicum mens vnquam fuit:
quàm ceterorum acta iudicialia , res alibi & in eo
e re ſeu tranſgredi, ſic docent Hippol. deMarfil. in
praxi crim . S. diligenter. n. 96. & conf.32. nu.16.
conf. 24. col. antepen, verſ, reftat reſpondere. Gram
mat, volu . 34.col.fin . Boſſius trac. de indic. ante tor
turam ſub nu.78 . Roland.conf.12.nu . 72. lib. 3. Et
licet concederetur, in his criminibus poſſe iudi
cem excedere iuris communis regulas, etiam in
modo procedendi;hoc deberet reſtringi ad inqui
rendum , vt loquuntur Decian.conf.18.n.42.6Me
noch.d.conf.100.nu.66. & quo ad alia modicum
damnum adferentia , non quoad torturam , cuius
damnum eft grauiſſimum : & in qua receptum ne
excepti quidem criminis reum ſine indiciis cor
queri poſſe. I. 1. l. maritus D. de quaſtion . Alb, in
rub. ad l. Iul. maieſta. n.3.verf . & tamen in ifto caſu .
Foller us

1
 LIBRI
Folleriusin pract.crim.vers.quod fuffocauit n.58.Lud. A nis modum.de quaft.pojt. Bald . Gandin .Galios Me
Carrer, in 2.tract.de indic.a tortura J. circa quara
tum.nu.78 . Gabr. Zaraina in addit.ad Mattefjillani
Sing.ss.vers.es hac regula ampliatur.
RESP. Mulca hoc argumentum inuoluit , quorú con
trarium verius puto, Imprimis nego conſequen
tiam à delictis ceteris ad excepra . ipſum enim no.-
inen fatis indicat peculiarem iudicis circà hæc po
teftatem . Nimirùm quòd in ijs poſsit ludex trase
gredi ftatuta & communes iuris regulas, & fequi
æquitatem ac conſcientiam ſuam , prout rem po
ſtulare iudicat, iuxta doctrinam Baldi in l. quid er-
go 5.pæna grauior D. de hisqui not. infam.commin
nius receptam etiam ab ipſo Marſilio in l.i.nu , 23. D.
de queſtion, Docent hoc Dečian.d.n . 42. Menoch. de
arbitr.9.84.n.vlt. & d.conf.100.num.si. Bu nsfeld .poft
}
preludia.cõcl.6.vers. regulare e inrıdicum.quod ex
peditiſſimum eſt quoad iudices ſupremos, qui in
ſtituta, ve inferiores quidam , non iurant.Sicex la
fone & alijs Baiardusaddition , ad Clarum 1.71.14.
Nec procedit hoc ſolummodo in Calibus iure có
muni quoad hæc crimina expreſſis , ſed ſemper
& quoad omnia iuris pofitiui decreta. Nam alio
quinon forçat crimina à iuris poſitiui regulis ab
folutè excepta , vtſunt: & vix elt vilum crimen de
quo nó inuenias aliquid in iure ſpeciale,& à com
12
munibus iuris regulis exceptuin , & ficli quoad
+ quædam tantum & non quoad cætera quoq; di- c
cas vocari excepta ,vix vlluin crimen foret , quod
non diceretur exceptum , quo nihil abſurdius. Hoc
voluit,quoddico Farinac.9.18.nu.5o.Quare ipfemet
Maſchardus inter illa diftinguit , qui luam conclu
fionem cum ampliationibus limitat , vt locum nó
habeat in criminibus exceptis. Et quoad noftram
quæſtionem optiinam rationem in quodam lao
conlilio inſignis Academia friburgenlis Brisgoiæ
anno 1601.reddidit his verbis : quia quod focy cri
9 minis aduerſus focium fufficiensindicium ad tortură
non præſteni id operatur infamia , que iure pofitiuo te
ſtem repellit,non autem iure naturali inhabilem reddit
,, Binsfeld.d.conf.6 .duob. 2.illa:.6 . Atqui crimina ex
»; cepra ad leges iuris poſitiui non exiguntur , fedab ijs
funt exempla, concejumi , indici, vt ex probationibus D
iure naturali fufficientibus procedat :atqui iure natu
focius criminis à teſtimonio non repellitur. Hinc
rali
vnius focij teftimonium a duerſus focium in criminibus
exceptis,in quibus focius de ſocijs ixerrogari poteft,in
. teftimoniú ferendum.ifti fimiles funt notæ Ariti
dicium ad torturam præftare poteft ,iuxia Abbat
Ioan.de Imola co.2.in c.1.de confefſ. & Anton.Gomes,
„ 10.3.cap.11.04.18 .] Bona cercè ratio diuct ſitatis, &
„ quæ oftendir naturam & libertatem criminalis
iudicij in exceptis,non eſſe reſtringendam ad pee
næ exceſſum : in quo Mars . & fequaces ,valdè ha
lucinantur. Quàm plurima id.oſtendunt,peculia
ria etiam quoad procedendi ordinem ,quorú ple
raque ſeqq. quæſtionibus oftendentur, nuuc luf
fecerit: 10. quod ſocius de ſocio contra iuris re
gulas poteft interrogari.gloff. & DD.in l.fin.C. de E
accuf. 20. quod hic teſtes ſipgulares plures ſocium
denunciantes probant. Archor.conf.277.v .non ob
ftar ſecundum . Ioan . Crottus tract. de teftib . & Gigas
putea citandi, idą; quo ad torturam , vt tenet Buf
fillestit. de indicijs nuin.159. & Clairus.d.q.27.n.9.vnde
& illud infertur , non eſſe verain limitationé quo
rumdam ſentientium hæc,licet in inquiſitione &
fimilibus vera lint , in tortura tamen ca locum non
habere. Longè veriùs eft in criminibus exceptis
( quale eſt Magia etiam torturæ quantitatem &
qualitatem à iudicis arbitrio depéderel.r.l.quaſtio
V. QVÆST. I. 437
noch.de arbitr.cap.271..umero 2 , iteru an & quando
iteranda quæftio Bald . in l.2.C. quod mei.caufi.
Marfil.in d.l. quaſtionis modum Menoch.caf.272.n.
4.tertiò arbitrari quæ indicia finc idonea ad cor
turam , poft alias Menoch.ibidem caſ.270.numero 3 .
denique vt procedat in hoc crimine quo fibi mo
do procedendum putar. Sicibi.Menoch.cafu 474
n.34.referens ad hoc Bald.Saisce.Boerialiosgr.Atque
ica lux illata ijs quæ de excepris criminibus obnu
bilabantur .
B Quinta ratio aduerfariorum eft , vnus teftis
inhabilis & infufficiens, ne in criminibus quidem
cxcepris vllum facit indicium ad corruram , vecó. ab vno-in
muriter omnes cócedunt.ergo neque pluces.pro- habit ..d
ba eſt conſequétia.quia inhabilitas & inlufficiétia plures, quia
teſtium ,eorú muktitudine neccollitur,nec fupple - abile non
tur.Duo enim vel plura quæ in ſua ſpecie ſunt im-poteft ali do
perfecta, nequeunt vnquáfacere vnum perfcctü. facere bals
licut nota mullitatis in numeris arithmecicis, quá . lege.
m.
tumuis illam crebro multiplices , nunquam per le
efficient vlluin ens numerabile. Ejt ratio. Maf
chardi d.vol.3.concl.13 11.04.18 .
Verùm hæc argumentatio , quantumuis acuca Rep.
videacur, rcpugnat tamen fenfui communi etiam
idiotarum : quibuslumen rationis humanæ dictat,
plus credendum rumori & aſſertioni multorum ,
quam vnius. Et, fi non plus virium haberent duo
quàit:vnus , certè etiam vnius dicto ſtare debere
mus , cun tamen Saluator nofter reſtrinxerit hanc
credendiin iudiciarijs neceſſicatem adora duorú
vel trium teſtium ,Matth.18.7.16.Ioan.18. v.17 , C 3.
tiam in mortis fupplicio ingerendo ,propter cri 2.
mina , Deuter. 17.v.6 . Si dicas illic agi de resti
monijs , habilium , vrgeo. Sicut duorum habilium
teſtimonia poſſunt ſufficere ad cödemnationem ,
vbi ynius babilis teftim . non ſufficeret : fic etiam
ad (uſpicionem ac verifimilitudinem in animo in
dicis gignendam ,plus poterunt duæ denunciatio
nes inbabilium ,quàin vna vnius inhabilis.
Deindc duplex poteft confiderari inhabilitas .
vna quæ prorlus inhabilem facit, altera qux can
tùm inhabiles ſecundum quid : feu , quod fermè
recidit in idem vna inhabilitas iuris naturalis , al
tera taneum iuris poſitiui. Quæ viin nullam ad
aliquidobrinent,ea ncc plura quicquam efficiunt:
vt eſt cernere in infantibus & amentibus, quoad
meticæ indici nullitatis, quá cifram vel,cero vocát :
fimiles (unc candelis non accenfis: inferas in aulam
obſcuram centú , non plus quàm nulla ,vel vna có
lucabunt. Qui verò vim aliquam obtinent , licer.
exiguá & imbecillájijquod loli nequeunt,alijs fi
milibus adiuncti interdum non nequeunt:fimiles.
vnitati Arithmeticæ, quæ fola non efficit numerú ;
ſed ſi tres yritates iungas, efficient ternarium . G
miles ſunt felibribus.caadelis accenſis sarú ,quod
vna non poteft implere lpacium -luce ſua porcrunt
plures implere . ſimiles ſunt gueris aqu.c.quod vna
nequit , plures excauant. De prioris ergo generis;
ſeu de omnino , & ex naturæ defectu inhabilibus
procedit argumentatio, & intelligendi DN.con
trarij, Alex. Marſil.Felin. Maſcard. & alij. Nam
tales ſunt furioG & infantes,quoad teſtiinonij di
ctioné.Scd de generis poſterioris inhabilibus non
procedit: quipropter iuris poſitius impedimétúin .
habiles súr, & idco fecúdú quid cácùm.Ná iure na
turali vel criminofillimis , qui nihil vnquá crede
dú aſſerat ,inihi fic incredibilis.ſi nihil illis credédú,
Xx cur

I ON
IT
438 DIS Q V IS
cur etiam poſitiuo iure in hoc crimine interro . A extenſione, planè nossa cſt , nec viquam recepta v
gantur , & ad denunciationem admittuntur ? cur pinio verô aut etiam lex non recepta neminem o
etiam vt denuntient quæftionum cruciatu adıgú
cer ? Inanis crudelitas foret, & caſſa deteſtandaque
fæuitia. Eſto :plus argumentis quàm teſtibus cre
datur.hoc non in his lolis infamibus obtiner, nec
verum , niſi quando argumenta teſtimonijs præ
ponderát . & non quia minus teſtibus , ergo nihil
immò quiaminus, iam aliquid.de his inhabilibus
ſecundum quid,agimus, in quibus quilibet perfe
gignit in animo iudicis aliquam præſumptioné,
licet talem qualem ; plures verò idem afferentes ti-
mul iuncti fortiùs penetrant animum & !crudelita
tem , adeò vt ex plurium di &tis & præſumptioni
bus , collectivè Timul oriatur vuun indicium feu
probatio ,quæ iudici poſsit videri ſufficiés ad tor
turam.Hoc tenuerunt Friburgenſes danno , &
etiam clariſſima facultas iùris Patauina, in reſpon
fionibus ad eamdem quæſtionem nonduin excuf
fi,fed menſis Decembris initio anno 1601, datis ,
& aiunt hanc efle ( vt eft , doctrinam Bart. in d.l.
idem Cornelio , & de mente Nattæ conf.298.nu.10. &
ſic reſoluiffe multas . Corn.in l. 1.C.de teftam.nu.35 .
& conf.42.col.fin.li. 1.conf.172.num.20.lib.2. Crauet.
conſ.9.0.1 2.699.n.10.& ipſum Roland.à valle conf.
98.n.34.cumn alışs citus a Proſpero F.irinac.q.43.713:•
4.6 fuſius 9.52.9 . 17.034 ;.
Nequisautem me mihi ipfi obijciat , quòd lib. c
5.Magicar. diſquisofectos.ß. quarto quarūnis teme
rim contra multorum praxim , quantumuis multi
plicentur depoſiciones infamium & complicum
nunquam iudici procedendum ex his folis ad co
demnationem : vbi vtor argumento iſtoMaſcar
di , & multa produco quç cum fint imperfecta,ne
queūt ſimul omnia vnum perfectú producere,v.g.
multa venialia ,vnú mortale ,multa ægra,vnú lanū,
multa non alba , vnum album , multa tepida vnum
calidum & c.quando res non ſunt ſubordinatæ ad
vnum finem naturâ fuâ ſicut vna depofitio natu
ra ſua non fubordinacur alteri . quo igitur pacto
nunc aflero duas nominationes in vicem firmare,
fi non ſubordinantur in vicem ? Huic obiectioni
occurro,reddita diucrfitate rationis cur aliud ob
cineat in depoſitione plurium inhabilium quoad
condemnarionem , & in eadem aliud quoad tor
turam . Singulæ in ordine ad condemnationé lunt
planè ineptæ ad húc effectum , nec ad eum ſubor
dinantur, quia condemnatio debet inniti iudiciali
certitudini, quam quia tales nunquam poflant gi
gnere,neq; ad hoc intelligendæ ſubordinari. Sin
gulæ verò noftræ nominationes infamiū non ſunt
prorsùs ineptæ.ad quæſtionem , fed ad hanc ſingu
læ tantum funt infirmæ & fecundùm quid ineptę ,
( vt dictum ſuperius quia tortura innititur tárùm
veriſimilitudini & opinioni, quá ſingulæ poflunt
aliquam , licet qualem qualem gignere , atq; ideo ad
hunc finem cenſentur in vicem ſubordinari , & ad
ininiculari. Et iſta ratio confirmatur exemplis à E
me pofitis ,in quibus ineſt priuatio rej ad qua pro
ducendam deberent concurrere , vt in tepido eft
priuatio calidi potiùs quàm calor imbccillus , in
non albo albi contradictio , in ægro priuatio ſani
tatis : at veniale peccatú ſpecie diſtinguitur à mor
tali.Rectè igitur illic aliud tenui de condemnatio
ne , aliud nunc hic reſpondi de tortura: neque iſta
ſecum pugnant .
6. Sexto argumentatur propofitio quæ afferit plu
Eff noua o- rium complicum nominationem per fe indicium
1910 . 'lufficiens torturæ præbere , in hac fusâ & ampla
1
VM VM
C AR
GI
MA
bligat.Meno:h.lib.2.praſumpt. 2. Nouitas et á me
ritò eſt ſulpecta: Confirmat 1 quia qui videntur
illam tenere , varijs eam circumſcribútlimitibus,
quos habes apud Binsfeld.d.concl.6 . Scd breuitcr
Refp.non efle nouam , fed plures eam tenere quos
mox citabo : eſſe quoq; in praxiferè vbique rece
ptam iuxia Binsfeldoliepra o Friburgens,in fieo curl.
citato . Limites autem illi quibus circumſcribitur
nihil obſtant generalitati affertionis: lunt enim có
B ditiones,quarú plerasq; nó ipti admittimus , & cas
cótineriin propofitione noſtra fatemur:nec sútad
minicula proprie dicta feu indicia alia , quæ nos ex
clufimus , cú nónullis circúſtátijs de quib . poftea .
Igitur fic vi via factaper hoftes , & , quæ folent
obijci ,folutamanent.Reftat vt conclufionem no Probatu
r
ſtram affirmatiuam ftabiliamus, quæ.
conclufio.2 .
Probatur.l . auctoritate tenétiú ctiam vnius lo
cij dictam (ufficere ad corruram ,vi Ang. in prail. 1.
ſua crimin.quem citat Lud. Bologn.in addiad Gui- abaufteve.
donem de Suzar , trait, de indic.n.71.Blinci o alorii
quos retuli ſupra conclus. 1.in prin.quorum fentétia
licet fit minùs probabilis , docet tamen quid de
plurium nominatione tenuerinc. 2. ) probatur il
lorum auctoritate, qui cenſuerunt plurium nomi
nationes fufficere ad códemnationem ,vt Ant. Gc
meſi:om.z.var.refol.rub.de prob.1.delictirub.num.18.
& fic feruari in Cathalonia faieturLud.Peguer.De
c:focrimir..5.nu.18.quorú opinio licer communiùs
reijciatur.deftibus Bojio de indic.nu.165.juncia num .
77. Mural. d. y . diligenter numero 60. Nicol.z.
Boer. decif. Burdega . 319. numero 4. Blanco de 1
nidi. 1.38 4.Farinac.9.43.114.39 . & 4 ? . & 9.62.num .
73.tamen pater illos pro noftra conclus. ftare. (3 .)
probat authoritas praxis curiar . & doctrina ſcri
bentium Boerij decif. 319.num.17.vbi refert fic bis praxi.
fucile ſeruatum in Parlamento Burdigalenli ob nomi
nationem duorum & trium reorum : 0 Curia Paris
fienfis hanc eſſe praxim teſtatur Paponius1.22.tit.13 .
arr.2.6 3.tenet eriam Clarus d.7.21.1.9.0 9.11.vbi
memorat Thom . Grammat. ſupercapitulis regni atie
ftantem S : c feruari in regno Neapolitano: dem ſenſe
D
runt Gig.us d.tit.quomodo e per quos.9.8.. Aymö conf.
178.n.3.Rolando a valle conf.16.nu.20.lib.i.Bmacoſ.
commun.opin.p.1.verf.indicium faciunt Farinarius g.
43.nu.37.Bertazz.conf.225.nu.24.Lanfranc.in pra
fxi num.72.c.8.Binsfeld.d.concluf.6.Friburgenſés cã .
Patauini Ingolſtadienſes DD . fupra fauet ergo
praxis & authoritas Iuriſconſultorum .
Confirmant pluriinæ fortes & appoſitæ ratio 3
nes.vt argumentantur Friburgici,fi ad focijnomi- e ratione
nationem accedat præſumptio feu coniectura,túc multiplici.
1
denominatus potcft torqueri, ſecundum omnes
р
DD . atqui ſecundi locii inculpatio eft nouum ti
gnum ſeu indiciuin gignens nouam coniecturam
leu præfumptionem . ergo tum reus poterie tor
queri . Si refpondeas elle quidem nouum , ſed à
priore non diuerſum ,nec diuerfam vim probandi
obtinere. Probatur habere diuerfam & aliud gi
gnere adminiculum quàm genuerit nominatio
prior . Nam prior erat inſufficiens,poſterior verò
ei addita eſt ſufficiens. quia probatio compofita
ex duabus fpeciebus imperfectis, quæ tamen ciul
de ſunt generis,formę, & fubftátiæ hoc eft ex duo
bus indiuiduis eiuſdem fpeciei infimr 10 ordine
ad fuú effectú plena eft & ſufficiens.duct Menoch
1.1.de prafum.9.39.n.3.& ſeq.per !.5.C.qui nousel!. 8
hoc probatur inductione limiliú parrim phyſicor
Parlim
 LIBRI V. QVÆST. 1 ).
43

partim iuridicorum , Phyſica lunt:quæ de ynâ & Alios quá per inhabiles & complices facinoris pof
pluribus candelis de vnâ & pluribus guttis lapide ! fit haberi:Quare cùm hic caſus inciderit,vel necer
cauantibus ſuperiùs allata : item de pluribus gra le eſt inquiſitionem iudiciariam & procefim fie
dibus frigoris vel caloris cú intendentibus , & ad ri irricum & inanem : vel permittendum judicive
calidú vel frigidum vt octo perducétibus :de duo pluribus talibus ciedat. Et ea de caufa ludi i ar
bus pueris crabem ferentibus ,de pluribus Actibus bitrijelt decernere,an criminis probatio per alios,
habitum gignentibus ,quæ cuncta vni loli dene quàm per complices haberi poſsit, vel non poſsit,
gata , poflent adduci. iuxt : DD.Plorum in l.fi quendo 9.2.94.8.C vndevia
juridica verò , quia in illis probationibus quæ Maſcard.de probation.concl.1403.9.4.vol.'.quosſe
ad vnius facti probationem tendunt,quæ nó pro quitur Beard.ad Clarım 0.2 fonu . I 15. & rectè in
runt ſingula , mulra iuuant , Bart. & cum fecuiialij dicem id arbitraturum , ſi non attendat ad id quod
in dolor...idem Cornelio.plures teſtes ſingulares de Babſolutè eſt impoſſibile, fed ad id quod in talicri
ponentes de ſubordinatis ad torturam fufficiunt, minc communiter folet accidere, plusquam pro
vr docebirur poſte a ,q.8. ad eam dem ſuffi ciunt plur a babile eſt. ex ſententia Alex.conf. 112.vol.2.0 confa
indicia ctiam remota . Bari . communiier in l.fin . 152.nu.15.lib.s.Zaza conſ.2.nu.60.vol.2.Granma.
.D.de quajtio. Angelus Aretin.in verb.quodf.ama pu decif.24.1.7.quam licet impugner Riminald. Iun .
blica nu.6 . ibi in addit. Auguſtin. nu . 52. Aegyon. conf.360.nu.88.30 . 4. tamcn cam multarum praxis
Boff.d.tit.de indic.num.7 .Blancus deinde nu . 150.C regionum meritò amplectitur , ne contrabonem
ſequi ur docens communem Farinae. 1.9.17.711.11 . publicum occutriſsima delicta mancant impunita.
43.Item , li cum dicto focijcontra dominatum ad Sic Baard.Siepranu .114 .
foret aliquod indiciun feu adminiculum ,veluti v Vltimò probatur , quia idipfum obtiner in cri
mus teltis de auditu , vnus de viſu non integer,ini mine hærefis ( à quo ad Magiam eft bonum argu
micitia nominati, fama fuga, extemporanea con mentum ,quia ſtriges ſemper inuolutæ funt contra
werſario ,ſecreta collocutio , aut fimilia :nominatio fidem , & Sixtus v.quodam bulla dicitur hęcciimi
illa ſufficeret ad nominati torturam ,quamuis hæc c na quoad inquiſitionem cxæqualle ) ingenio in
lir remota fatis à facto :docet ex plurimis.Propter quam de hærefi idem tradidille Pénam ad 3.p.Di
Fari.3.4?,? n.163.vſi, ad 177. cur non igitur multo reétorij Inquiſ. Apendice aid q.6s . lit.
magis G ad nominationein ab vno reo factam , ac .Virima conclufio . Moderanda sæc opinio noſtra, 4.
Limitatio
cedat nominatio eiuſdem facta ab alio vcl ab alijs, c.im procedere ſi ex veri ſimilibusconieéiuris & num . mes.
cúiſti non adferát adminiculú rentorú ,fed de ipſo reftinin, vel ex qualitate deponentium , vel ex perfonis
fa & o , & fuper ipſo facto ?None cú ludex tencatur enrum con!ra quos deponuni, præfumantur nom :n.inies
ſingulos interrogare, fingulistenetur aliquid cre falum non dicere.
dere:fi fingulis aliquid,curnon plus pluribus quá Hæc limitatio eſt Collegij Patauini illá delu
vni ? cur credat aliquid pritno magis quá ſccundo mentium ex d.c. in fidei & Co accuſatus 5. licet de S.
vel tertio: Si dicas non operari ſecundum ,quia eſt hæret . in 6. & fran. Aretino in c. cum P. Manco
in eodem genere probationis cum primo,népe in , nella , eſt de accuf. col. s.numero 21. 22. Marſil.
genere denunciationis Caſſa hæc euafio eft, & fal conf.24.74.13.Roland . conj.??.num.2 5.lib. 1. Spren
fa :li vera foret nec teltis omni exceptione maior,
polletefficerecertitudinem ad condemnandum, Derin malo 4:8 ays.Et ad bxc capita reduci por:
Tút códitiones aliæ requificæ à Binsfeld .!;.d.cocl.6.
cùm fit in eodem probationis genere,nempe teſti Friburgenlium limitationes funt , in denúcia
monij.Hinc formatur alia ratio vàlida. tione contanter perfeuerent . 2. 4 pænitentes ad
2. Vous reſtis eciam omni exceptione maior , ad indicium accedant . 3. li cuin contritione mo
condemnationem inualidus eſt,nec fufficit , quia riantur. 4. fi nulla mendacij , aut odij ,aur inimici
folummodo praber probationem inidoneam ad tiarum fit fufpicio. Ex his i . & 4. certe ; 2. &
condenandun : fi tamen alius illi Gimilis teftis ad
3. non æquè , & poftea de his plura dicentur .
iungatur,ambo limul progignent probatione ple
nam ad condemnationem: & fic duo iſti teſtes de QV Æ STIO I 1.
viſu deponentes plenè crimen probabuntad effe
& um vt reus ad pænam ordinariam poſsit condé An inimicitiæ denunciantium contra denun
nari. Cur ergo limiliter duorum complicum vnú ciutos debeant plene probari per duoste
tertium nominantium denunciationes , non faciét
ftes : velfufficiatfemiplena proba
indicium fufficiens ad torquendum : cur inquam e tio per unum tejtem aut eiiar
quodnon poffunt ſeiúčtım ,non poterunt copula præfumptio ad eliden
tivè:Sanè licut iſti finguli ſunt inhabiles in ordine dumindicium de
ad torturā ,ſiç illi finguli lúc inhabiles in ordine ad nunciationis .
condemnandú . Cur etiam hic numerus fidem nó
augeat, cum generalis iudiciorum lit regula ceſtiū Adhác quæftioné variatú reſponſis.Omnes
a
fidem num.augeri & num.ſuppleri, quod in fide A. cócedút odiu & inimicitá valere ad elidédá
deficit ?eft.ex ./../, irgumenta D.de teftib.că glof.in denunciationis fidem c.repellumtur..memin :mies.de
verbo numerus,vnde id eliciunt lacob. Butig. & Flo accufa.l.3.in prin.D.de teftib.l.liberi.C . de inoff.teft.
rian . & l.cb carmen v.fin. D.eod . Alex.conf.47.101.1. etiam in exceptis criminibus.c. per tuas. de Simon.că
# & conf.zi.1.1.2 . & conf.147. col.2.dib.s.Decius conf. P.vbi Abbas de accufa!,Bari, in l.in queſtionıb.D.ad
153.col.per:. Cieri,lun.conf. 168.nu.17. leg.Iul.Maiefta .
Fauct noftræ fentcntiæ præterea ipſa experien Concedut etiá , ficur actor fuá intérioné , deber b.
ria maximi facienda in fimilibus,quæ docet in hoc plenè probare ,lic eciam reo exceptioné ſua,in qua
crimine plniam complicum denunciationes vix fungicur vice actoris plenè probanda.l.1.D.deex :
vnquam vel nunquam fallcre docet ctiam vix vn cepi. & ibi Caftrenf. io in exceptionibus D. de pro
quam in hoc arcaniſſimo ſcelere veritaté aliâ via bui . & ibi glofil , Juulles & licu de indebito.f . in . aute
offe derhédı,cùm vix probatio ſceleris per a | pro parte io.londore.C . de probatio. Aret.in ruhinit
Xx 2 de ex .
 ON
ISITI ARVM
440 DISQU VM MAGIC

de exception ,nu.24.fuiuiusl'acianus de probat.vol.t ., A fumu:urz,und in excepi 18 ; 4 ),; & tormur....prae- |

arg.66 . & ſe.7 . Decius in c. in præſentia n. so.de pro se . D.de zu.y.& ibi Marji.Gigas in tit.quomodo á
bat. conf.534.n.g.Crauett.conf, 201. nu. 29.c ex per tj105 47.7.151.6.Bernaolon crimin.conf.38.nu . is.
communi DD.id probans bſ.Naſchandus vol. 2. de & conf.s 28.10.7.clienoch.dearbit.cas.474.num.55.
probat.cond.685.numer.1.& 2. tar " :6.2.5.4.5. & 12 .
Omnes etiam fatentur probationum varias ef Leuior inimicitia teftimonium & nominatio
le ſpecies,quarum vna fit efficacior alia : 1.euiden nem tantum eleuat & debilitat Bald.in Auth.fi di
tia facti.2.confeſsio ,3. inſtrumentum 4. teſtes. 5 . catur in fine C.de tefiibus. Iacobin . à S. Georg.in l.1e
iufiurandum.6.præſumptio.7.quæſtio.8.fama. Sic ſtium D.eod .caly apud Farinac.d.q.53.n.54.Cùm
poſt Ariſt.com. Ciceronem , Menoch. de praſumpt.lib. i . verò vtraq ; grauis & leuis lateant in animo, pura
9.1.cum feqq.Maſchard.lib.1. deproba!.q . 4. Sicut rim vcráinq; eodem probationis genere probari
Dialectici duplicem agnoſcunt probationem , v poſle ſed caulas grauiores requiri ad probationé
namapodicticam ,quares per ſuam cauſaın necef plenam inimicitix capitalis, quàm leuioris , cauſas
fariam , vel cauſa per ſuum neceflarium effectum capitalis bas memorantDD . 1. fi quis alteri mo g
cognoſcitur, quæ eft probatio demonſtratiua : & uerit quaſtionem ftatûs. 2.quando intentata fuit
aliam Topiccam ,feu Dialecticam ,qua ex probabi vel illata mors ipſorommet , vel parcntum , vel a
libus ſeu verifimilibus aliquid confirmatur, illius micorum perfonis, inter nominatum & nominan
apodicticæ vnus eſt gradus certitudinis,huius ve- B tem.3.minæ necis ab eo qui folet excqui.4 . accu
rò topicæ plures funt , ſecundùm probabilitatem ſatio criminis capitalis ve adulterij hæreſis & c . s .
naiorem minorémve probationem . Ita quoque controuerſia de maiore ſaltem parte bonorú. De
in prædictis probationibus iuridicis, & inter iplas, níq ; quæuis atrox iniuria inter illos.Maſchard.vol.
& fermè in fingulis varij ſunt gradus firmitudinis 2.de prob.condor 18.Binsfeid. d.conc.5.dub.2.provefir:.
& verifimilitudinis . Nam vnus teſtis alio cercior, Ex quibus facilè fecernas cauſas grauis & leuis ini
vnum inſtrumentum alio perfectius,vna præſum micitia :quamquid interdum ex leuioribus caulis
ptio eft aliâ credibilior & firmior. Menoch.lib.1. oriri grauiffima & capitalia odia conſtet.iudex ta
9.29 .& 30.de preſimpt.& 9.44.n.8 . 9.vna cſt vr men vt plurimuin ad cauſas attendere debet quia
gentiſsima: qualis eſt quæ vocatur iuris & de iure, fufficit probare cauſas grauis odij,quamuis hanc
qux reſp. illi apodicticæ ,vt patet ex allatis exem inimicitiæ magnitudinem extrinſecis fignis non
plis de Menoch . d.lib.1.9.3.alia non conuincit , fèd oftenderit.Innoc.in c.cum I. A.de re iudica . in fin .
valdè veriſimilis eſt vt pręlumptio iuris, alia leuis, per tex . in c.2. cum feq.3.q.5.Bald.in l.prafcriptione
с
qualis eſt præſumptio hominis. num.36.Co ſe contra ius. Rom.in rub. dearbitr.col.11.
d . Item conftat non omnia hæc probationis ge Gramm.decif.33.n.7.Marfil.d.l.1.5.præterea.n.3.F.2
nera omnibus caulis conuenire.quia quædam te. rinac.d.9.53.n. 21. Contra vbi inimicitiæ magnitu
ſtibus vel inſtrumentis directè probari non pof do factis probata vt conatu vel illatione necis, aut
ſunt, ſed ſolis præfumptionibus ferè ,vt funt men grauis valdè damni, aut atrocis iniuria :non puta
tale adulterium , limonia ,hæreſis ,dolus & fimilia, rim iudici valdè laborandum de cauſæ inueſtiga
quæ habes apud Menoc.dol.'.7.58.quib. annume tione. Vi enim vulgo dicitur, Obrasſon amores,h.
e
randum eſt odium & inimicitia , quia latent in a factis amor cognoſcitur:ſicè contrario etiá factis
nimo : ideo coniecturis inueſtiganda & probanda clarè animus hoſtilis manifeftatur.
ex aliqua facti alicuius circumſtantia , vnde inimi Verùm ſi quod horum indiciorum fignorum ,
citia poruit oriri , deſumptis. arg.l.dolum.C.de do factorum , vel cauſarum vnde præſumptio elicitur,
at
10.6.2.de renunci . in 6.Bald .conf. 41
. primit iendum vel quæ teſtes attulerant ,à nominante fuerit nega
eft. nu.4.lib.5. Abb.in c.repellantur.num . 2. de accuſ. tum :hoc non poteſt per præſumptionem , nec per
Maſchard.lib .z.de probai.concl .298.9 1.4.6 s. De- D vnum teſtem plenè probari,ſed opus eft duorum
nique inimicitiæ probationé fieridebere iux. reg. ceſtimonio ad hoc iudici perſuadendum , vt docet
tex.in cap.in oinni ncgotio, de teſtibus & in l.vbi Menoch.de preſumpt.lib.1.9.51 . & cauetur in Ca
numerus D.cod.traduut Bald . & Maſcard . ile in l. rolina ſanctione crimin . Ordinatione 23. & 30.
errore C.de teft.. }łe zbifupra . coci.901.n.2 . & inimi Neq ; quoad næc quæ diximusdiſtinguendum in
citiam capitalem difficilius probari,quàm non ca ter inimicitiam & odium quia vtquis repellatur
pitalem conſtat.Item à iudicis arbitrio pendere v fufficit probare quod fit valdè odiofus noininans
trum fit inimicitia nec ne , item quæ lit capitalis, nominato , etiamfi non fit inimicus fecundúmul
quæ non , qux grauis , quæ leuis :eft cómunis len tos . Ita Prapoſitus in c . quod vero col.fin.3.9.5.Gigas
tentia plurimorum , juos citam & jequuntur Nellus upra. .2.11.30. plures apud Farinac.9.49.num.3o.
traci.de teft.nu.4.Clarus sl.fin.q.24 . & ibi Baiardus. fateor tamen me reale diſcrimen inter magnum
Menoch.lib.2.de Arbitrar.calu 110.nu.3 . Farinac. 9 . odium & capitalem inimicitiam non fatis ca
49.71.86 . & 4.52.7.57 . quod iudicium moderari pere.
poteft cx traditis per Viuium & Maſcar.quos re Igitur vt his poſitis quæſtio ſatisfiat , certū eſt, h
tulit Baiard.d.loco , & alios apud Mócadam in ad E & in eo ſupponitur,duorum teſtimonio has inimicitias
dit.ad Crottum dereftib. in cauf. criminal. num . 169 . plene probari. De vnius teftimonio, crediderim il
Concluſo Hinc infero concluf.ſequentem . lud non fufficere , cuiuſuis dignitatis fit, vt plenè
f
A iudicis arbitrio pendet an inimicitia in caſu pro probet , & repellat nominantem ,l. iurifiurandi C.
pofito fitfatisprobata ,nec ne. Probatur l . 3.J.ideo D. de reftibus, poflee tamen facere ſemiplenam pro
& reiuídem de reítib.8.Si verò talis aliqué.Auth . bationem , per notata in l. admonendi D. de iure
de inſtrum.fide.Menoch.lib.1.de arbit.q.9 . iur . & in l.matribus D.de quaſtion . & etiam ad in
Sciendum pro arbitrij huius directione, quod fringendum feu clidendum indiciun ex nomina
capitalis omnino teſtem repellat & nominatorem tione natum . Sic Patavini DD.Si tamen in teſti
etiam in exceptis,neq ;expurgatur hçc inhabilitas monio additæ & probatæ fint caulx ,ſpecies & ] .
per torturam.quod repellat probatur 1.3.in prin. D. qualitates inimicitiæ. Iaf.in l.i.C.de teft. nu.9.c in
de teftib.c.cum oporteai meminimus te
& in corpore unde
caças auch.fi dicatur Co Werelfibus 1 lib.& in l.fi quis teftib.cb.in fi. Imola in coRaynerius
de teſtam .
 LIBRI V.
de tejtam . Grammat, decij. 34.nu. 11. Farinac.9.45.1A
nu.126. feq . Equidem fine adminiculis duo mi
hi fufficerent teſtes ad probandam capitalein ini-
micitiam : cum vno , requirerem adminiculum ali
quod, & hanc efle communem ſententiam affir
mar Melchior Palaëz tract, maioratuin p.1.9.43.
n. s. facillimè námque ſemper vnus teſtis inueni
retur, qui de inimicitia hac deponeret : & fic reus
eum præiudicio reip. femper liberaretur: quamuis
enim ludex , fi velit, poffit in criminibus exceptis
leuiores inimicitias contemnere, tamen capitalem
cogitur magnifacere & propter illain tenetur te
fles omni exceptione alias maiores repellere.
iuxta gloff. communiter receptam , in c.cum oporteat
e a cuſat. quam feqq .Clar. Menoch. Farinac. & a
by Supr.citati,
Quod attinet ad præſumptionem , diſtinguere
i oportet. Nam præſumptio quæ dicirur iuris & de
iure plenam & claram facit probationem , v : docet
Menoch. lib. z . de preſumpt.9.36 .num.1 .
Præfumptio quoque iuris idem operatur , cùm
lit etiam ipla vera , propria , & perfecta probatio
( vi oftendit ex communi fententia idem Minori...
36. à n . 3. maximè quando ex natura rei alix à prę.
fumptionibus probationes haberi nequcunt , aut
nulla legis præfumptio illi repugnat. Aicia-.de pre
fump .s.p. Menoch.ſuprad.lib.1.9 . 28. Mafchard.
lib. de probat.q.10.1 num. 34.vljzad 47.ex l. Impe
rator vbi Alex. @laf. D. de leg. 1 .
Præſumptio denique hominis , fi lievehemens
& vrgensconſtiruet veram probationem & legi
timá,maximè fi aliquod adminiculum accedat.Be
rous in rubr. de probat. Na. 42.Bald.in addit.ad fpe
cul.tit.de preſumpt.s.fpecies .Ntenoch. d.lib.1.9.36.n.
14.Ratio eſt ,quia præſumptio hominis planè ſub
iicitur arbitrio iudicis: quare, ſi fit admodùm ve
hemens , poterit iudicem mouere , vt illi fidem tri
buar, Berousd . n. 42.Menoch.d.lib.c.44.n.8. sÝ
9. Haec de valdè vehementi facilè concuierim : de
non vehementi, ſine aliis adminiculis nequaquam .
Semper eniin adeſt præſumptio hominis contra
complicē in noſtro crimine . quia ftriges ſunt ho
ſtes humani generis , & viciffim funt cunctorum
odium : & fic lemper odij exceptio præſumptione
huiuſmodi probata iudicum diligentiam, & iuſti
tiæ rigorem , & criminis der untiationem fruftra
retur . quod eft magnoperè iudici , ne fiat , atcen
dendum : Cum inimicitia vtpote repug nansnatu
rali iuri , niti benè probetur nunquam lic prælu
menda . l, in ratione S. cum quidam D.ad leg.Falcid.
1.1., C.de mand.Princ.c.cum in iure.de offic.de leg. Az
mon conf. 8. n. 8. Mantua Benarid. conf. 24. num.13 .
conf.32.1, 17.
QV Æ STIO Ill.
An denunciantes debeant eſſe contriti , ficuti quidam
volunt cum hoc iure non fit expreſjum , “ ſaga
rariſſime pæniteanı?
Atis obfcurè quæſtio proponitur. Vel ergo
Squis
quærunt an co tempore debeant eſſe contriti,
quo denuntiant;an ſaltem antequam moriantur?
Prius illud, quocumque modò capias contritioné,
dicendú non eft :quia cótra praxim eft,vt ante fen
tentiam latam le parcnt ad confeffionem : contra
prudentiam quoque. Nani.confeſſioni tali ( loqui
mur de ſacramentali ) non fatis fidendum iudici,
quia vix ficvt pamreant nondúdamnatæ : & eam
QVÆST. III.
441
exigere foret reos,fatis ad perfidiam procliues,la !
crilegij periculo exponere .
Poft fententia quoque hæc contritio ,ad id quod
b
dicimus ,mihi præciſè nó videtur neccllaria. Quod
probo vel enim loquunrur de contritione proprie
ſumpta quatenus cſt pars vna præuia parnicntia;
& nego de hac vnquam iudiciconltare pofle: vai
ſumunt pro attritione & de hac, quoniam interna
elt, idem afferendú . Sid cas potelt iudici conſare
de hac æquè ac confcilario , dico rationcm eſſe di
ſparé. nam iudex in foro poli , tenetur credercreo
pro fe loquenti iudex in foro fori credere nómo
dò non tenetur: fed,ne facilè credat,fibiplurimum
cauere tenetur. Demde ſi iile decipitur hac in re ,
B damnum eſt ſolius decipientis: ſi iste, damnuin cft
præterea iuſtitiæ & reip . Veldeniq; contritionem
lumunt pro actualı confeffione facramentali. Scd
( quicquid dicant alij Domini rcfpondentes ) certu
eſt, in praxi iudices adillain attendere non folere:
nam latroni contra focios creditur , etiainſ nolic
confireri : vt & hæretico impænitenti: & infidelide
Scdonia cóplicis quecuncta crimina cum ſtrigú
crimine ſoient cócurrere .Verú licet fit hoc in pra
xirouum ,vclunt falté in iure fatis fund.tum , & ra
tioni valeconfentancú :de iure probant,exc ac
culatus S.licet de hær.in 6.ibi , fu ex manifoliis indı. c
com afperneri!,no ex leuiteite animi , c.11: odig fomite,fed
zela irtodoxæ fidei, & c. Verùm reſpondeo illa a
liunde apparere poffe:nec confeffioné illam fatis
in ufcitú ſignum ad hoc elle:cùm ante fententia
Loicai eſſe fičta, poft eamdem poffit eſſe fimulata
ad poenam mitiorem obtinendú. Deinde aliud est
non vidcri motum , ex leuitate animi , cc . in denun
ciando ,aliud debere effe contri !it. Non cft igitur ifto
textu expreſſum ,ſed nec alio vllo : non quidem ex
verbis,fed nec ex ſententia & interpretatione con
grua . nam licet quæ ex fententia legis funt, lege
cauta cenſeantur i.nominis D.de verb.jis nii..mg
leges.l.ſcire,cum fim.D.de leg.attamen non omnis lė
gis extenſio ex legis ſententia cſt.Probant ratione,
1. fidei humanæ fundamentú eſt perſonæ integri
tas,quç in no contritis abeft 2 quia nulla fides ad
D. hibenda perfonæ quæ fidem Dco violauit. 3 quia
tales no contritæ ſunt mancipia Diaboli ,qui men
dax cſt. 4.quia dæmon id vnicè agit , vt carceratæ
nullum denuntient : igitur ſi quæ perſona aliam
denuntiet: fortis cft præſumptio , quod ex odio in
genus humanum ſuggerat incarceratę vt innocen
tem denuntiet.
His argumentis nihil moueor.Ad primum dico,
integritatem perſone poſſe intelligi velde ſanctita
te & perfecta iuſtuia : velde fama illibata . priore
modo nego illam in iudicialibus eſſe fundamentú
fidei: adminiculatur , vt magis credatur à iudice,
ſed abſolutè non requiritur, poſteriore modo in
iudicialibus criminum non abfolutè requiritur
Enam nec contritio reos tales facit: fed eatenùs tan
tum , vt criminoſis non credatur, fi nihil adfit quo
expurgetur infamiæ vitium : hic vero expurgatum
eft per torturam quæ facit illos credibiles. maximè
fi ternpeſtiuè non reuocent.
Ad 2.ratio laborat vitio plus probationis.quia fe
qucretur nulla in re illiscredendum . Idé reſponde
tur ad 3.& præterea ,etiam Diabolo mendaci exor
cilmis extorqueri veriraté : fic mancipiis eius tor
tura illam poſle exſculpi: & valet fimilitudo , quia
exorciſmus eſt quali quæſio qua dæmon torque
tur. Quarti conſequentia nihil valet ná non quic
quid conaturdiabolus impedire,Deus permitutvui
Xx 3
puſlic
 442 DISQUISITION VM
poffit.nec ctiam prouidentia Dei facilè finir inno-
centes deferri , & puniri. Quare nego illam præ
ſumptionem efTe fortem ,vel benè fundaram .
Igitur ſi pænitentiæ ligna, etiam citra confeffio
nem in illis apparerent,bonum id foret, & optan
dum iudici:ſed citra illam vix eſt vt pænitentiæ fi
Coneluf. gnacent feri debcant: quare fimpliciter aſſero, fuffice
d re Iudicı fi aliunde qua ex contritione ( quomodocumý,
acceptam ) poſſit verifimilis apparere denunciario , ő
» ideo talis ei videatur.Certè fuper pænitentiæ ſignis
exterioribus an eſſent ſufficientia nec ne , ſemper
aduocatj fine fine litigarét.Quare iſta fentétia no
uamihivideturfarisnoxia iudiciorú expeditionc.
FateorD.Binsfeld.li.3.concl.6.iftam conditionem
pofuiſſe, & me ex illo lib.s. Difg. ſect. 3. fed nec ra
tione nec auctoritate hoc nouum dictum ille con
firmar : quare ſuſpicor & veriſimile eft,id cum eo
fenfu poluille , quo cquidem poſui : nempe quod
confeffione lacramentali ante morrem accedente
aur tempore denunciationis accedentibus ſignis
exterioribus iudici veriſimilibus ex animo pænite
re : multo firmior fit , & fecurior in praxi, lenten
tia de recipienda complicium plurium fine aliis in
diciis denunciacione: non verò co ſenſu : quòd fi
deeffent talia figna vel confeflio,vt non efle tutam
fententiam credatur: quod in terminis nullum vidi
adhuc afferentem , contra receptam quam dixi & Cam Præfidis Nechlinienfis in loco à vinumeri,
notoriain praxim . Hæc de noua quaſtione nunc
dicenda occurrebant.
2 ESTIO IV.
An ea, qua de iure a conſtitutione Carolina Art. 31. bet locum in denunciatione à pluribus facta quod
requiruntur in denunciatione unius requirantur
etiam in denunciatione plurium ? bus interrogari,quando indicium aut prælunptio
Atauini & Friburgenſes refponderunt non re
quiri,ide
Paul e m ego relponderam.Sciendum moue
ri quæſtionem propter ar.31 . & ar.44.quorum te
nor ſequitur.
ARTIC. XXXI .
Rubrica ,
Communia indicia quorurn quodlibet folum ad
torturam fufficiens est .
I vnus reus conuictus, qui in ſuo delicto auxi
isatores habuit ,aliquem in carcere denunciat,,
Slime
quiei ad perpetrandum delictum cómiflum opem
» tulerit , etiam eft fufpicio contra denunciatum , fi
» modo in huiulmodi denunciatione fequentes cir
, »cúſtantiæ & requifita obferuentur & reperiantur.
Primò quod denuncianti perſona denunciata in
» quæltione nominatim nó fucrit propofita adcoq;
» de eiufinodi perlona in fpecic nó fuerit interroga
„ cus aur tortusdenuncians, led in genere interroga
» tus quis cius in crimine fuerit auxiliator: denútiatú
» ex fe cogitationeaſſecutus fuerit & nominauerit.
Sccundò conuenit,quod ille denuncians omnino
» ſpecifice interrogetur,qualiter quomodo & quan
» do eum denunciatus inuenerit , & qualé focietaté
» cum eo habuerit,& in hoc debet denuncians inter
» rogari de omnibuspoffibilibus, & neceffariis circu
ftantiis ,quæ pro occaſione & qualitate cuiufq, fa
» Eti, omnium optimè ad fequentem inueſtigatio
nem veritatis conducere poſſunt, quæ hic omnes
deſcribi nequeunt, ſed quilibet diligens & difcre
si cus per ſe conſiderate poreſt.
Tertiò conuenit inquirere , an denuncians in fin
gulari, inimicitia , maleuolentia, vel contrarietate
, cum degunciato confiftat. Nam vbi talis inimici
„ tia,maleuolentia aut contrarietas notoria eller, vel
wl inquirendo reperiretur : tunc denuncianti de eiuf
MAGICARVM
A modi denunciatione contra denunciatú non eflets
credendú , niſi de hoc alias tam verifimiles, firmas
cauſas, ſigna veritatis iudicet, quæ quoque in inue-. "
ſtigatione reperiantur, quę firmum indiciü faciant. "
Quartò veperſona denunciara adeo lulpecta fit, f «
quod denunciati criminis rea videri poffit.
Quintò denuncians in denuntiatione conſtan
ter manere debeat .
Rubrica ,
De Magia ſufficientia indica.
ART . XLIV .
Sans fronteirat aliosMagiam docere, velali
quem malehcare , --
B
elt eiulmodı quid contingat, vel etiam fingularem
conſuetudinem cum Magis au maleficis babeat: “
vel talibus fufpectis rebus, geſtibus,verbis,& fub- ! «
ftantiis ycatur,quæ Magiam ſecum important , & so
illa periona de hoc alias fic diftimara,hoc præbet “
firmum indicium Magiæ , & lufficientem cauſam
ad torturam . ] Hactenus ſunt verba conſtitutionis
criminalis ſancita à Carolo V. Imp .
Hocpoſito reſpondetur hanc conſtitutionem in
d . ar . 31. capiendam de denuntiatione vnius ve in
terminis loquitur,non plurium . Nam locutio ſin
gularis legis non poteſt reſoluiin pluralem , quan :
do plurium & vnius diuerſa eſt ratio iuxta doctri
Nu . 1. & 8.diuerfam verò rationem efle in noftro
caſu plurium & vnius oſtenſum in reſp. ad 1. quæ
ſtionem.Item primum requifitum d.ar.31 non ha
probatur.Non deber reus in genere de complici
adeſt contra ſingularem perſonam :fed poteſt fieri
de illaſpecialis interrogatio.glof . & DD . l.fin. ( de
accuſa1 Brunus de indic . p.7.5.n.4.Bolſius,deinquiſi.
n.51. Menoch . Praſes.de arbitr.Iud, lib. 2. ceni. 5.cas.
474.1 . 53. Binsfeld, membr. 2.concl.1.verf.proinds
cib.annotandum.quando autem plures denuntiant,
poſt primam denunciationem iam adeſt denuncia
D , tione primi indicium ſeu præſumptio , hoc enim
prior ille operatur: & ideo inter indicia ad inquiſi
tionem & interrogationem hanc fufficientia po
nitur denunciatio vniuscomplicis. idem Menoc.de
præfumpt.lib.praf. 8.n.2 . & conftat plus requiri ad
inquiſitionem ſpecialem ,quàm ad interrogationé
fpecialem quia illa eſt maioris præiudicij.Vnde &
illud infero, cùm plus idcirco eriam requiretur ad
capturam ; li in ea licet , magis licebit ad fpecialem
interrogationem : ſed ad capturam ſufficere , non
deſunt qui velint, t Lancellotuspràct.criminsit.de
inguijui. num . 34 .
Præterea nec 4. conditio requiritur in denun
ciatione à pluribus facta;vt etiam doctum in reſp.
Elads .
Ergo Carolina non poteſt extendi ad denun
ciationem plurium . '
QV ÆSTIO V.
An denunciationi bus infamium fit credendum in cri
minibus exceptis contra perſonas bona fame
Roponitur quçſtio generaliter: & fupponit ab .
:
atq;in his terminis eam diſcuticmus,ſcilicet vtrum
vel pluribus talibus fit credendum ? fic res ma
gnam patitur difficultatem ,
Pleriq ; cenſuerunt contra conſtantem & non
vulgarem denunciati famam bonam , nihil ad tor
curam valere plurium complicum nominationem .
idque
 LIBRI V. QVÆST.
idque ne fit in poteſtate & arbitrio iftorum tam A
infamium grauare & denigrare bonum nomen ,
exiſtimationem , & peçſonam hominum proború.
citantur pro hac ſententia ,Ruph.Cuman.conf.136. ad
1.col.4 . Alex.conf.89.n.13.1.3 .Marſ.conf.74.n.25.6in
crimme noſtro maleficyconf.109.n.27.Paris conf.151.1 .
13.lib.4.Grammat.conf.21.n.8.conf.35.n.37.conf.57.n .
11. conf.58.9.18.6. conf.66.n.5 . & melins Deciſi 28.nu.
17.618.vbipoft And.de Iſernia c alios ab eo allegar
tos fic plenè affirmat.Item Socin.lun.conf -39.9.66./!.2 .
Rolandà valle conf.16.11.24.c.conf.13.04.35.1.'.Mr
noch.de arbitr.caf.474.1.42.Bertazzol.conf 59.8.8.
G conf.51.8.16.Vincent.Onded.conf. 100.n.40.lon. hac
communiter recepta:ſententia, valdè probabilis eſt:
quando bona fama cam conſtanter & plenè pro .
baca eſt,vt dubitare iudex non poffit aut debeat,
cómuni eius locihominuma exiſtimatione denunt
ciatú propter mores anteactæ vitæ haberiprovi :
ro probo, & ab hoc crimine alieno.arg.l.de minore
s.plurimum D.de quaſtion. & hoc nifi alia admini
cula concurrant pro denunciatione , quæ iudex
magni meritò faciat :tunc enim indicium hoc de
nunciationis valde graue foret : & multi tencnt
bonam famam denunciati tollere indicia leuia , &
grauia folum elidere.fic Paul. Merend. in iriminal.
variis cöſ. dinerforum conf.38.9.78.Viipeilus conficos.
n.6. & conf.125.11.26.Exhorum ergo sententia iftud
indiciumadbuc aliquid virium haberet contra ge
neralem probationem faiæ bonæ : faltem ad le-
nius torquendum :quia præfumptio nafcens ex bo
na fama eſt generalis , naſcens autem ex plurium
denunciatione eſt ſpecialis:hoc volunt.Aiex.conf.77.
nu.9.lib.t.Arnonusfolılolog . 37. Binsfeld.conc.5.dub .
3.illat.6.d.lib.2 .
b Alij cenfent , tum demum elidi indicium hoc
plurium per certam & conſtantem bonæ fama
exceptionem , quando ad bonam famam accedunt
alia indicia ad exculpandum reum denunciarum ;
vel etiam reis denuncianţibus plures defectus ob
iiciuntur qui corum perſonas vel dicta debils -
cant: vt, quod fine viles perſonæ , aut alias aliis cri
minibus ſceleroſi.ratio eorum cft, quia femper du
plicata materia exceptionis plus debeat valere ad D
augendum & detrahendam , vt duo vincula lan
guinis, duæ improprietates duæ fictiones ,duo in
dicia , duo actus geminati : & hoc in terminis ad
liberandum à tortura nominatos, annotarunt non
pauci. Gigas de crimin. lef. Maieſtat. tit . quomodo
o per quos quaft.7. num.7. Grammat. confil.. Ro
land. a valle,confil. 16. num . 20. confil .73. num .
27. libr. 1. Menoch.d.caſ:474.nu.74.Maſcbard.
de probation.conclufio.1317 .num . 4 !. Vincent. On
ded. d . confil. 100. num. 17. fequ. Farinac. g . 43.
num . 179 .
Cond . 1 . Ex his iain pater, ſimpliciter loquendo plurium
infamium denominationem contra bonæ fama
perſonas admitti & pofle valere ad corturam , v.g. Enunciationes requirerentur , quot poffent præ
li nihil illis obſtet, niſi bona rei fama : fiue fi non ponderarc . Sic Pater Valenisa.com . 3. in D. Thom .
fint alia adminicula contra denunciationem , hoc difp.6.9.13 . punčto.4. § . 3. verf.ſecunda regula ,
enim ſupponit præfara opinio DD . & tenuere
DD . Ingolſtadienſes in fcripto ſuo anni 1590. &
Friburgenſes in confil. anni 1607. poft Boffium ,
Clarum , Binsfeld . & alios. probatur ratione i.
quod non admittatur vnius ſocij teſtimonium fit,
quia bonafama præponderat vnius nominationi :
led ſi adminiculum accederet ad vnius denuncia
tionem, bona fama non præponderaret : igitur et
iam non præponderabit, quando ad vnum aliud
Iquoque denominantis focij indiciú acceder : cùm |
I
V. ET " VI.
denunciatio fecunda præponderer alius indicius est
ratio Farınacij: Secundò. Iura ,in exceptis counti
bus admiltentia infaines ad teftificandum ,non di
ſtinguuntinter infames & non infames depunçids
tos.ergo nec nos debemusdiſtinguere.Confine
tur ,quia ſi diſtingueretur, tempér ferè elidéguide -
nuntiaciones : quia vt plurimum denunciatuarek
fonæ non diffamatæ , & -in hoc.crimine vix aliunde
quàm ex denunciationibus oritur iniciun clima
tionis.Tum etiain quia hæc elt indoles,iltius,deler
p.cti,quod racillimè poffint ab aliis denuntiari quam
ab infamibus : quod quando accidifslafanesa
imitçendos,docent Sy2v1 4'ég:#F!5:Menoch.dewrbilya
27 »^ » 7 Grammat. & alij , communem dicit Clara
fin.9.24.n.13.09.25.in pr.Deniq; von obltanthulp
lenterię,Carolina ar.; 1.nec Maſcardusaut alij quia
loquuntur de denunciationc ab vno cóplici facka,
Igitur aliquando pluriun ſociorum tettimo, с
vium non el discur per bonam famam ſolam quan
tumuis certain : vt dictum aliquando verò ehdi- . Concl . 22 .
tur : & mca quidem fententia à Iudicis arbitrio
depender iudicare : quando elidatur , quando rou :
quia à iudicis arbitrio pender decidere,in animo
1uo,quod nam certius in indiuiduo fitinindicium
bonæ famæ,an denunciationis plurium . Quando:
ccertius illi videcur indiciú bonæ famæ, cunc tene
cur abſtinere à corpura,iux1.Bart.in l.1.S 1. D. de 4 .
Angel.de malef.in verf.quod fim.1 pubi.n.34 .Marji .
in .diligenter n.190.Alex.conf.180.n.g.lib.z.Gramm .
Voio.?.n.2.vbi etra adid adducit.loan. Andr.J Bald.
licetiam Farinac.q.38.n.110.Sin verò vrgenciores &
firmiores iudicet complicum denunciationes ,pro
cedat ad torturam , falté lenioremn . Depende ergo
res, à pondere indiciorú ,vt præualeant grauiora,vo 1
olim doćuid.l.s.ſect.3.v.conditionesautem,cum Pro
Spero Farin.d.operis 9.47 . á eft ad mentem Carolina.
QVÆSTIO VI .
An faltem ad hoc duorum uel plarium infamium de
nunciationes fint neceſſarie ?
non adlint alia adminicula , vt minimum re
quiruntur denunciationes duorum virorum
vel plurium mulierum . Nam vnius non ſufficere,
maximè contra perſonam bonæ famæ , dictum
fatis . plarimi enim facienda vitæ præcedentis me
rita. l. 3. S. fed fi ex improuifo.c . l.non omnes g .
Barbaris. D.de re milit ,
Dixi (ut minimum quia faltem requiruntur duo,
vel tres ( vedixi ) nec pauciores vnquam ſuffece
rint : non tamen ſemper iſti duo vel tres fuffece
rint: fi tanta ſit vis bonæ famæ propter magnam
perſonarum inæqualitatem ( v.g. li Princeps der
nuncietur à luis fubditis ) ve duobus vel tribus ipla
adhuc bona famapræponderet : tunc enim tot de-.
Perr. Binsfeld. d. concl. 6. Aliquando ergo fuffi
cient duo , aliquando plures requiruntur , procir
cumſtantia perfonarum .
QV ÆSTIO VIl .
An vlira denunciationem plurium , denunciatidiffic ,
matio requiratur in exceptis criminibus, ut
pofſit procedi ad inquiſitionem ſpecia
lem , torturam ?
Non
 DISQUISITION VM MAGICARVM
444
Onqueritur an ad inquirendum veltorquen- A vnum , aliquando plura ad torturan requifita re
cenfenr: non tame addunt famam debere concur
dum
optimè quidam conſulti reſpondiffent in exceptis rere cum illis, vel illa præcedere : ſed potiùs con
criminibus Colam famam ſufficere ad citandú per trarium infingant. aliquando namq; docent famá
fonaliter , & ad detrudédum in carcerem, & proin ſeu diffamationem folam abfq; aliis adminiculis
demultòmagisad ſpecialem inquiſitionem . ( in l. fufficere: aliquando alia indicia ſola:ve videre licet
nullus C.de exhib.reis Crauet.conf.41.n. 6. cum alias apud Menoch.lib.i.praſumpi.89.Binsf.& àme cita
adductis à Maſchar.concl. 754. n.19 . ad torturam tos vbi ſupra.Eripre Carolus.s.ponens indicia ,quç
tamen que requirit indicia facto propinqua , gra fingula ſufficiant ad torturam , nullam diffamatio
uia , veriſimililia, & clara li... in pr. D. de quest, la nis adiicit mentionem . patet ex Ordination 29.
milites C. eod . Bald . & alij relati a Farinacio 9.37.n." seg.vfj ; ad 32. Nec obitat.conft. 44. vbi additur
2. non fufficeret fola fama, vt ex communi ſenten expreſsè ( illa perſonaſit fuper hoc aliasinfamata.
Non inquamobftat. Nam conditio illa non ad o
tia & praxi docet idem Farınacius.9.47.n.4.pre
terquam in occultis crimibus,vbi ad torturam (uf- B mnia præcedentia indicia, ſed ad proximum tantú
ficit,receptum id docet Clarus d . 6.fin.g. 21. verf.Fa fpectat:iuxta limitationem illam eruditam Meno
ma fola Riminal. Iun.conf. 362.n. 3. aur fi aliud in chij, quod quando determinabilia ſunt inæqualia
d
dicium fama adminicularetur , v. g. nominatio ſeu diuerlę rationis,tunc quç illis fubiungicur racio
complicis confelli proprium crimen ,ex Gandino e vel reſtrictio nori ad omnia, ſed ad id quod proxi
aliis Farinac.d.q.47 .num . 17. mè præcedit referenda eft , vt illud limiter ac de
Sed quæritur de neceſſitate iſtius diffamationis, terminer. lib . 4. prafumpt. 89.n.143.
primo quoad inquiſitionem ſpecialem ,deinde quo Nec obſtar etiam c. inquiſitioni.deaccuſa . & in
ad corcuram . Regula eft iure certa. quiſit.nam illud c . vel procedit tantum de duobus
Inquiſitionem ſpecialem non præcedente fama vel pluribus extra iudicium denunciantibus ina
b
nullam & inualidam haberi.tex. in conquifitionis c. leficium .Mart. Azpilgueta rub . de Iudic. n.78.vel
qualiter e quando d. 2.de accufat. c . licet Helide Si fi excendas ad denunciationes in iudicio , intelli
mon.cö eft communis ſententia vtdocent Ægid.Bof gendum ,cùm alia indicia ſufficientia defunt: tunc
Concl. 1. fiustit, inquiſit.n.8. Iulius Clarus 5.fin.q.6 .in prin. c enim diffamatio faltem eſt neceſſaria: ſecus fi ad
Farinac. lib. 1.9.9 . in prin . fiat alia indicia proxima & vrgentia.
Sed communis quoque ſententia eft: hoc falle
re in crimine hærefis & læſæ Maieftatis. ex c. ex QV ÆSTIO VIII.
commun icarru s S. adiici mus.de .excomm
ſent un , & in
ceteris atrocibus & exceptis , vt tenent Præpol. A An fatis denunciari aliquem ant aliquam à pluribus,
lexandrin . in d.1. 9.64.2.9.8. Gigas ſupraq.g.1.2 . quod ipfam viderint in conueniu em congregatione
Cephal.conf. 34.n.88. Decian. lib.7. criminal.cap. Sagaram , in ordine ad torturam abſque
43.nu.8. Menoch.conf.100 . n.64. Farinac. d.9.9. quod damna fecerit ?
1.14. 15. Nauar.rub. deindic. n . 77. Valentia d.
verſ. Secunda regula. quod licer de iure verum non Vi tenent negatiuam nituntur variis funda
foret: tamen , quod de conſuetudine & vſu iudi Q mentis.nam eorú quidam totumhoc chorea
ciorum ſolemnitas diffamationis ab Aula receffe . rum & conuentuú negotium exſibilant,vt deliriú :
rit multi arreſtantur. Clarus fupra Bonacoſſ.lib.io & re vera nihil tale accidere contédunt,quos puto
comm.opin . verbo, Inquiſitionem precedere debet.Fa me ſatis copiosè refutaſſe l.2. Diſquiſ.Mag.9.16.6
rinac. de loco nu . 21. Cufficit ergo quoad inquiren plenius l.s.fect.16.poſt.litt.TT.in ſolutione quinti arg.
dum in noſtro crimine excepto nominatio reorú, in editionetertia Mogunsia apud Albinum in folio.&
vt optimè poft Baldum alij .Bald. in l. 1. C. de fum . oſtendiſſe vt plurimum non eſſe illuſiones, & mo
Trin.n. 6. Marſil.conf.:12 . num .38.conſ.15.n.se dos ſuggelliſle ludici quibus diſcernar iluſas à nó
6.conf. 28.n. 16. Grammat, conf.21. n.7. Clarus g . illuſis.Poftea vidi quorumdam DD.quoddá M. S.
fin.q.21. n . 5. Hæcadeo certa puto , vt mirer quoſ confilium ,in quo conantur eleuare hoc genus in
dam conſultos de inquiſitione in hoc crimine con dicij,ſed argumentis,ve videbitis vix dignis refuta
trarium ,contra communem & praxim , reſcribere tionc:reſpondebo tamen hic ,vc ipſimet videant,fi
aufos fuiffe. hæc videbunt,fundamenti ſui infirmitatemi.
с Quod attinet ad torturá, res eſt controuerſa non Primò.quia teſtis minus aptè extra fenfum vel
Concl. 2. nihil:tamen quod olim tenui,non requiri diffama ex ſenſu rei depoſitæ deponens,probat.l.qui tefta
tionem d . ſect.3.n.c.idem nunc adhuc cum affirma Tur 9. D. de his quæ in teft. delen.l. teſtium . C. eod .
tibus Friburgenſib . & Ingolſtadienſib.aſſero, cum Blancus de indic. n . 49.0 alij. ſed iſtæ quæ denun .
Lanfranco in pract.crim.c.8.Decia.d.conf.18. nu.42 . E ciant ſe vidiffe iſtas mulieres in choreis & comel
Menoch.d.conf.100.1.64.Binsf.memb.2.concl .6. dub, lationibus , non deponunt por ſenſum aptum, quia ?
2.illat.6.Valentia d.disp.6.9.13.punct.4.5.3.v.ſecīcla tunc illum non habebant.igitur nihil probant.Refp.
regula. Nam fi fine alijs adminiculis duorum no tráſcat maior,etſi indigerinterpretatione. Negatur
minationes valent contra perſonam bonæ famx: minor. Quá illi ſic probant, viar corú verbis :Pro b
certè non requiritur præcedens denunciationem conſtanti namq; habemus,& hæ ſtriges & lamię in 19
diffamatio . actu & raptu illo exiſtentes, ſenſus luoscú opera- ,,
Deinde cùm hoc crimen fit occultiſſimum & tionibus paruralibus & veris non habeant . ] Quod »
Lamiarum maxima vafrities ,vis vnquam diffama pro conſtantı habetis, boni viri , hoc communiter
cio præcedic denunciationem.Fama quoqueeſt in 1. Conſulti & Theologi, pro falſo habent, faren
dicium remotum à facto , & perſæpè vix populi va tur aliquando ita contingere, ſed rariùs longè.
na & fallax ,ctiam cùm à perſonis honeſtis & fide vide dicta à me locis præfaris. Videte etiam quam
dignis orta,vt benè Farinac. d . 9.37 .n. 26. og 46 . conſtanter id proberis quod habetis pro conſtan
Doctores etiam cùm agunt de propriis & pecu ci . Id ( aiunt ) ex eo colligimus quod congrega.
liaribus indiciis in crimnine maleficij, aliquando ciones iftæ in locis filueftribus & paluſtribus
fiant

1
 LIBRI V.
fiane, vbi cibiet cpulæ ſordidæ , infames, vt plu .
„ rimum berreæ apponuntur, nullum alimentum ,
ſed nocumentum , afferentes, ſupellectilia , vala
» argentea & alia deniquc omnia ibi exiſtentia, vel
non vera, ſed ſolùm apparentia ; vel ca adeò ſub
tili & adeò fallaci materiâ fabricata , vt verè non
conſiſtant, & hinc ad ſimplicem Domini N.les v
CHRIST i nominationem euaneſcant. ( hæc
probant multorum teſtimoniis, quòd nihil neceſ
ſe , quia non probant quod illis probandum erat.
„ Deinde addunt pro minore argumenti: & tamen
» praxis demonftrat , quòd de ameniffimis locis ,
„ Tuauiſſimis cibis , & rebus pretiofiflimis depo
nant arque teſtentur. Quòd eſt argumentum effi
cax & ineuitabile deficientis vel faltem depraua
ti , & minùs apti ſensûs. ]
Respond. Hos argumentantes valdè allucinari,
quoniam ab eo quod aliquando contingere Gril
land . Remig. cgo & alij afferimus, ipli inferunt
-vniuerſalem id femper contingere. cur ſi nobis
credi pofcunt de iis quos deceptosdiximus ; non
creduntde reliquis quos deceptos negamus ?:Cur
putant,quia in loci ornatu deceptio eſt, ſequi tali
in loco non fuiſſe corporaliter ? Quaſi non poßit
dæmon illas & co transferre, vt illic verè fucrint ,
& nihilominùs amenitatem hanc oculis , & ci
bos palatui , & fimilia oberudere, morc præftigia
torum , an quia puto me in præftigiatoris ludo
vidiſſe quæ non vidi , ſequitur me in ludo non
fuiſſe ? An non veram cladem gregibus dedit
Aiax , quia Laërtiadem & Atridas cædere ſe opi
nabarut : Sed euaneſcunt audito nomine I es y .
præftigiæ ergo fuêre , non tamen idcò , non illic
fuêre ſtriges, quæ præſtigiis ibi deluſę. deinde po
tuit ſubitò , quæ vera & ſolida erant, Diabolus
oculis fubtrahere , & fic cuanuille vidcantur. Sic
ergo hoc argumentum ſenſus quoad quædam de
ficientis ; & aliquando: quid inde ? ſubdunt ratio
nem phyſiologicam . Totius corporis compago
>>
& ſenluum harmonia pro ſui conſeruatione me
diocritatem quamdam requirit : ideò in tantùm
» motûs violenti celebritate , vt eſt aſportatio illa
Diabolica ,conſiſtere non poteſt.]
"}
Respond. Mediocritatem hanc non confiftere
in inuilibili : fed habere luam latitudinem , in vno
maiorem , quàm in alio .Diabolum verò qui vires
fingulorum optimè perſpectas habet , iis motûs
velocitatem fic attemperare , vt præter fatigatio
nem detrimenti nihil fentiant. An minùs videt,
audir , guſtar , ſentit, qui veredariis currit , & fa
tigatur , quàm qui ſenſim pedibus ambulat ?
Addunt ;
Præterea ſpectra,quæ nocturnis tenebris ima
3 ginationi pericrriræ leſe offerunt,quoties illa ſup
pofita nox fit ,vſque adeo vim omnem corporcam
lædunt , vt vel à deferente deciderent homines ,
vel terroreconſternati perirent , vel in grauifli
mum aliquem affectum inciderent, quod expe
riuntur , qui lcuioribus occaſionibus perſæpè ex
lolo terrore in grauillimos incidunt morbos.
Quare li eo incolumes deferuntur, neceſſe eſt vi
aliquâ naturæ vites excedente ſuſpendi animæ
actionem in totum corpus , ita veluti cadauera
» ſensûs ac inentis omnino expertia pro illo tem
>> pore fint: & hoc eſt quod nouiſſimè voluit Del
riusd.9.16.lib.2.ſub littera C.verf.poſfer dæmon ,
ibi horum enim vnctionc obſtupefacit ſenſum &
miſeris perſuadet, & c.
Qurro cur non addunt, quid perſuadeat, quod
QVÆST. VIII. 445 .
À cgo addidi, perſuadet unguenti vim *effe maximam ?
an quia videri volebat me dicere;perfuadet illis que
non funt ? Certè miror me dici voluifle, quod to
tâ illâ q . 16. tam exactè refutaui, hoccine eſt bo
nâ fide conſulere ? Dico iterum nihil aliud me ibi
aſſeruiſle , nihil voluiffe , quàm cauſam rediere,
cur quod fine vnguine dæmon poſfic,cum co ma
lit. Terror naſci Tolet ex re incognità , nam nons
non terremur vebementiùs nec diutius. Sage
( ciunt quæ vident dæmoncs efle, & iplorem ficui
operâ, quibus etiam commiſcentur, facillimum
eft illi , imaginatione non læsâ led delusâ , fenfu
non ſublato,ſed aliquantulum alteraro , cas deter
re , cætera quæ addunt mera & inania verba lunt,
nec inc , nec aliis admittenda. C
B Pergunt, Alia & 2. ratio huic valdè proxima
nos trahit , quod hæ perſonæ vel vi venefici huius
vnguenti , vel furore Diabolico ita diuinâ permit
tente manu , prorsùs ebriæ & furiofæ dicanier. »
Abbas Tritthé.d.q.6.col.3.cuius verba cùm pru
pofitæ rei apprimnè feruiane , referre placuit ; 29 .
luntatem babene ( inquit ) deprauatum , qua eas con
ueriit in furorem ,quomentem præocci:panie, moi doi
mones le furentibusapplicant, o effettum eorum , qua ”
*pfe malefica petunt , Deo permitienie Dæmones ir fa
1
niensibus praſant . ] Simile voluit Picus de rerum
prænot cap.s.in fin.libr.i.dum inquit , Necroman- 4
ici furunt,chiromantici delirant, Magi infaniunt . ]
Ac iure probatum eſt quod di & ta furioli & ebrij
non conliderentur. Specul. de teftament. 5./.01.m.8.; "
. Albert.deteftibus nu.32 .
C Bart.de testibus ver.furioſi 22
Campeg.de teft. reg. 114.
Respöd. Argumentú æquivocio vitio laborare .
Nam in minori , 1. C. illifurioſas vocant propriè
ſumpto vocabulo , quorum imaginatio læta . In
maiori Trithem . de voluntatis malitia loquitur,
& furoris vocabulum lumit impropriè , ficuti
cum iratos dicimus furere. Quod in Pici verbis
clarius elucet ; quis enim non vidcat fic dici furere
Necromanticos , & inſanire Magos, ficut dicun
tur chiromantici delirare ? quis vmquam vllorum
iſtorum habuit pro verè furiofo ; quem cachenis ,
non diſputatione compeſcere folemus ? Nónne
illud , voluntatem habeni deprauatam , ſatis indicat
de quo furore loquatur Tritchemius ? Furor ille
D ' quem Bart . & cæteri dicunt à teſtimonio arcere,
non oritur à voluntatis deprauatione ;fed ab ima
ginatione læsâ natus , impedit ſanam & liberamı
voluntatis functionem . 3.argum .
d
Tertium argumentum adhuc leuius elt: Conſi
derainus ( aiunt ) quod hæ lagæ & maleficæ , à "
tempore & momento illo , quo liniuntur & vn- »
22
guuntur, vel faltem à dæmone alportantur, vique
ad tempus quo reuertuntur , naturam dæmonis »
affumunt, vt inter ipſas vel dæmonem nulla vel »
modica exſter differentia, & quicquid ipfæ agunt,
non iplæ ,ſed dæmon operatur, quod probant ver
ba Tritthemij modò relata, ibi ; illorsım Damones ſê
furentibus applicant : quod etſi non cueniet per
E modum obfeffionis, & quod dæmon lagam in
grediatur , ibique tamquam Dominus nauis ope
retur , euenit ſaltem , quòd tamquam extrinfecùs »
motæ , per immutationem phantaſmatun pluri- "
ma inania & falfa oftendat, lenſus ludificer, deci .
piat, atque faſciner.]
Duo his verbis inuoluuntur quorum vnuin ni
hil commune haber cum altero , etli quali ratio al
cerius adiungatur.Prius eít ,eas tempore ſtrigsporty,
naturam demonum aſſumere , ita ut inter illas et hos
Yy
 NVM
VI SITIO CARV
M
446 DISQ. MAGI

velnihil vel podicum interfit. Hoc cum lit falliſ . | A Lamia dicuntur cerii damones. eſto, nam idipſum
ab equo abri . aliàs probaui ex facris literis , & patribus ,( om .
mum , pernego . Quælo fi cques
piator , & illo io equo hærente , ſed cquum regere mentar in Tiagid . Seneca, ca in diſguifir. ] ! deò illæ
non valente,equus legeres calcct & conterar :etu dictæ lamiæ propter trium caularum vnam , pri
verè calcatio cquo fit adfcribenda, tamen quis di maeft, tranſmutationis:Sed eas tranſmurari in Dr
car equitem equi naturam aſſumere , & c. Nec ad monem , id verò veræ fidci repugnat fanctioni
rem facit quod hunc inuitum portat equus : nan bus , abſtinendum ergo ab hac ratione. 2.elt , om
nec ftriges ſemper fpontè confcendunt fictitium nimous fimilundinu. Hac ratio ſic inde fin tè po
hircuin . Vnde apparet,quæ ex Tritthemis fecun fira a què falla eſt ac prior , debuerunt addere in
do loco ponitur, non probare quod præcellit, ſed spalitiâ aut quid fimilc , & adhuc negaretur hi,.m
tantùm aliqua fieri ab ipſo dæmone , quæ ſtriges nimede.3 . operationis , hanc admitti polfe cen
re putant facere. Quod non negamus , ſed alle leo explicaram , inſtigatæ & adiuræ à dæmone.
rimus fallam elle illam aflectionem generalem ; Serigra, non vo átur,ſed Striges, & Striga ,à vul
quicquid ipfa aguni , non ipſa ſed damon operatur . 8 ,nec illud à palude,yirigra ,ridiculum commen
Quæ ab homine nullo pacto autvix fieri queunt, tum rei tam feriæ inferendum , dictæ ab oblcæ
illa dæmonis operationi poſſunt adfcribi: ſed el- Bnâ volucri , ſtrige, cui nomen à ítridendo , vt do
ſe in conuentu , laluitare , ſe nigurgitare , blal cui aliâs ex Sereno , Ouidio , feſto; quibus hac in
phemare , & c . fiunt inſtigante dæmone , fed à Te potiùs credere debuerunt , cùın & Simancas
.32.num.i.quen
ſtrigibus patrantur . Et benè quod ipſimet hoc lid clarè poſuerit, Catholonstii.cap
aduertentes ſua cædunt vineta cùm immediatè iph laudant .
ſubiungunt. Denique rarionibus bis , maiori huiuſmodi , 8
En li quid verè & per ſenſus operantur, quod Lamsa ſunt demones vel faltem Demoni ſimiles.
in quibuſdam actibus negari pofle non videtur, Subiungunt hanc minorem ; ſed dæmonisteſti
vt in falcibus , & concubicu cum dæmone , iura monio nullo modo iudici credendum , ergo nec
» métis & obligationibus cum codem ineūdis,aliif lami's, hæc cn'm argumentatio tota laret in his
„ que dæmoni vtilibus & proficius ,totum hoc ipfi, verbis , quæ ſubiiciunt;
» tamquam inſtigatori & Domino earum perlo At impium eller nedum dicere , ſcd dubitare,
narum iam facto,tribuendú videtur iuxt.reg.I. & an dicto dæmonis mediato vel immcdiato , ablo
Gi amicis D. ad leg.Iul.de adulter,Abb.Tritthem . lutè vel ad effectum inducendi aliquod indicium )
3 ) d.quæſt. s.vbi ( inquit) Dæmonem vui volupta- C credatur, cùm fit inimicus humanæ naturæ , au
te furentis maleficæ , ficur artifex inftrumento ad thor ac pater mendacij , ac demum iniuſtitia ipſa,
operandum . Remig.d.cap . 14.col.1o.quæ dicun quia nihil aliud effet, quàm quod miniſtri iuftitiæ
tur dæmonum ininiſterio & operà fieri. ] ſuper iniuſtitiâ le fundarent.
Respond. Incauta Tritthemij verba videri hos Respond.Quando creditur denuntiationi laga
allegantes in alierutrum præ ipitafle. Vel enim rum ; creditur,non dæmoni ; ſed plis mulieribus,
voluerunt hoc fic tribui dæmoni,vt non merean qux vel inuii o illo , vi to mentorum , aut fpontè
tur propter ea facta punitionem lamiæ : vel ſuâ veritati teftimonium , & iufticiæ adiutorium
vt ablolutè propterea negemus eas id operatas . exhibent .
4
Verúmque eſt intolerab le. Poſterius quidem , Argumentum horum conſulentium tale eft in
quia licet ille fit Dominus imperans , & luaſor ſumma. Dubia probatio non attenditur , ſed re
incitans , : amen in tripudio pedes mouet & vult quiritur quod perpeceſſe concludatur.cap.in pre h
mouere lamia , atque ita de cæteris actibus. Nec ſência de probationıbus. Sed probatio petita à de
ſeruum latronem à panâ latrocinij libeiat iullio nunciatione lamiarum eſt plane dubia q . Respon
ſui Domini . Idcirco & priùs negandum .Dece deo , ſufficere vt pro naturâ delicti verifimiliter
prio fuadentis , non impedit ne actio peiluafi fit D concludat , vt aliâs oftendi (up.quæſt... Eft minor
voluntaria . Putare au em quod Diabolus fil co quoque falla eſt, nec benè probatur duobus qui
rum voluntati dominetur , & liberi , elle arbicrij , bus probant . I. eft quia quod interfuerint con
ſeu libeie velle definár ,Cal holicæ fidei repugnar . uentibus , non gignit nili ex conſequentiâ qua
Quapropter comparatio illa inftrumenti fabrilis dain præſumptionem ſortilegij & aliorum crimi
nec faris apta ,nec fatis propria eſt ,artifiis ablo mum :aliquando enim interlunt aliqui , nihil ho
lurum in ietram dominiuni cit , adco vi cum ipſe um committentes.Secundum eſt, quia poreſt fieri
vult , ſerra idonea non poffit non ferrare : damo quod vel ipfæ deponentes delulæ realiter ibi non
nis in voluntarem lainiæ po'cſtas nulla , niſi inſti . adfuerint : vel denuntiacarum abſentium dæmon
gandi; ſed ſemper illa poteft cum Dei gravia , ab figuram ibi repreſentarent.Ad primum dico : nunc
nuere ac diſſen:ire. E quia hoc potelt ; quando tantùm quæri ; an ſufficiat denunciatio iſta ad hoc,
Dæmoni cooperatur rea pæna hit , hic tempora. E vt iudex veriſimiliter puter interfuiffe , & idcir
riæ , io aliero fæculo æternæ . Denique quid hæc co co fine torqueat , vt fateantur de illâ præfentiâ :
omnia faciebát ad rhombum ,nam etfi vera forent, interrogatio de cæteris criminibus conſequens
non ſequeretur fagas conuentibus ſe interfuifle eft , quia vix vinquam fit, vt qui interfuit non lint
dicen :cs falſum deponere . Quod probandum criminibus illis ordinariis irretiti, & ideò eft de
erat , nec tamen hoc argumento vel lcquentibus hoc præſumptio vrgentiſlima. Ad 2. dico vtrúm
f probatur. Sequitur enim . que illud rarò fieri : & poffe judici probabiliter
Er hac fola ratione vol tranſmutationis , vel om conftare v.deponens fueriedelula, necne , de re
„ nimode fimilitudinis & operationis has dici exi præſentatione quoque innocentis , rariffimè cuc
ſtimain us lamias : quod eſt certi dæmonum ge niunt fimilia exempla.Vtrúmquedocui d.ſect.16.
neris nomen .Torquema.d. Dialog.3.fol.4.in fin. Vill docuit etiam pofterius iſtud Binsfeld . & alij.
ftrigias nuncupari nomen paludem infernalem fi Quintum argumentum eſt iſtud : Quinto nos
gnificans.Fran.Berna.Comenſ.de ſtirigibusin princ . mouet authoriras al quori m fic in fpecie tenen .
i
Vbi eſtis Erimol giarum ſtudioli ? accurrire. tium , quod de di & tis vifis & geftis in conuentibu
iſtis Dia
 LIBRI V. QVÆST. VIII. 447

iſtis Diabolicis nulla prorsùs habeatur ratio.Prie . A apoſtatia, & blafphemiæ ; & concomitari,vtido
» rasde Strigimag . lib.3.cap.vltim.punct.16.in fin . lolarria,Sodomia, & c.quæ enumeraui,d.fl.16.lit.
„ Simancas Cathol.inftit.titu.37.num . 15. Bernard. XX. & quæ nec minùs, immò magis, Iudici pu
Comenf. in Lucerrâ inquifiror.titul.de ſtrigibus. nienda luhr , quàm damna agris , pecoribus , ho
ſub.num . 1 3.verſ.aduertas, Nouiff.Roman.de in minibus data .
diciis cauſarum ciuil . & criminal.cap.82.num.10. Nimis enim audax illc conſultor fuit, qui affe ! 1
> & ita paſſim ſeruant tribunalia Italiæ.porifi.verò ruit , fe pro Theologico axiomate audere affirma
ſanctiil, inquiſuionis , prout miniſtri tam vrbis , re : Quod iudex fæcularis minùs follicirus cfle ,,
„ quàm'huius ciuitatis plenè teſtantur. ] debeat quando inculpatio eſt defagarum conuen »
Respond. Authores allegatos non afferere quòd tibus & chorcis; quàm quando clt de maleficiis 13
de dictis, viſis ,geltis in conuentibus nulla prorsùs venenariis ſen damnoſis proximorum rebus aut
habeatur ratio : fed tantùm ſæpè falli & deludi corporibus . ] Nullus enim 7 hcologiæ pciitorum
deponentes ; cò quòd ea putent dicta , viſa, geſta hoc axioma prorato aut ſecuro accipiar , ſed pro
in conuentibus, quæ reuerâ ab illis dicta , viſa paradoxo & periculoſo. Tum quia ratio parùm
geſta non fuerunt. Refero mė , vt dici ſoler, ad fi. B efficax eft,qua id probat ; nempe quia ex conien
dem libri . videbis ( Lector ) Simancam expreſſe cibus illis & choreis reipubl . dirca è damno non
docere aliquando nec falli , nec deludi , fed vera afficiatur,tum quia nihil vrger confirmatio, quòd
deponere ; & quæd . num.s.dixerat ex Ponzinibij ideo fanctio Carolina in folo illo maleficio noxio
& Alciati ſententiâ, ca refellere num.6 . & addere leu venenario regi pænam præferipſerite incon
quod aſſerimus de vero & reali ſtrigiportio . id uenruum verò & ibi patratis criminibus fagarun
jam terriſſimis testimoniis, & iam euidenti rerum ex liberam iudici ponam reliquis, videl cet viiiciat
periencia comprobat cognitum effe, vt ſit plane hac libi minùs confideranda quoniam reipu.ini
Audum renacius hoc inficiari, quòd verò in ſecun nuis fint perniciola : Pericoloſa certè ( vt dixi) opi
dâ cditione poſtea aduidit, tantùm câ causâ adde nio, nec vera , ſemperenim iudici maioris fcen
re , vt fciamus minùs credendum illis , de facto dus cft honor & iniuriâ Dei, quam cuiufuis ho
alieno , quàm de proprio deponentibus : item mi minis: & magis laditur reſpub.atroci: iniuria Deo,
nùs quando de nocturnis conuenuibus accuſant quàm hominibus illalâ . Quarc de illa magis fola
focios, quàm quando cos accuſant de criminibus licitus elle debe deter & eam aceib us punire,
clarâ luce & excra conuentus illos phanaticos pa diligentiúſque conniti ad exſtirpationem crimi
tratis : item minùs fidei contra ſocios mereri, onum , quæ directè ladunt maicftatem diuinam ,
quando nihil aliud imputant quàm comellatio quàm quæ directè vergunt in hominum iniuriam
nes & choreas illas nocturnas , quàm quando il damnúmvc. Iudex etiam rcularis in iudicando
las finul & alia facinora, pura infanticidia,melles non reip.tantùm , fed Dei vices gerir. Sæcularibus
grandinatas , & c . Que vt vera fareor:ita non vi quoque iudicibus loquebatur lolaphat Rexcùm
deo , quid faciant ad vniuerſalle illud aduerſario diceret.Videre,quid factalis,non enim hominum exer
rum dictum (nullam prorſus habendam horum ratio cetis iudicium ,fed Domini.2 . Paralip.19.6 . Non de
nem ) adſtruendum . Quamuis etiam Simancas in homicidiis tantùm & veneficis , fed de omni ma
ea , fententiâ fuiflet : illius ne folius dictum , com leficio ac crimine fagarum capiendum illud;Ma.
muni fententiæ & praxi præponendum ? Eadem leficos non patieris vinere , Exod . 22. 18. vbi vocem
Hebræum MET ASSEPHAH 79w3o non ella
planè mens eſt Cumani & Prieratis : quorſum
enim tot exempla conuentuum adferrenr , & tam rcftringédam ad veneficum aliâs contra Vvierum
diligenter,quæ in illis fiunt diſcuterent: niſi vel Domi, In conuentibus dæmonem adorant , in iil
lentea iudicibus eſſe nota , & ab illis corum , quàm dem nefandiſſima quæque patrant , venena præ
decet , haberi rationem : Dico quàm decet, quia ip parant,clades hominum pecorúinque calamitates
forum prudentiæ eſſe volebantconſiderare in ca- D frugum decernunt. Solius idololatriæ quanta iu
ſu occurrenti, quod vero fimilibus; deluſam elle dici follicitado gerenda docet Deut cap . 13. v . 8 .
deponentem , nec ne ; iudicare . Quare cum tam vbi expreſsè præcipitur: ncc parcat ci oculus iuus,
non bonâ fide ſcriptores iftos ailegarint ,meritò vi miſerearis cius awi occulteseü, fed ftatim interficies.
non credo quod de praxi Italiæ & vrbis addunt . Non ſcio vbi de vllo crimine , quod reip . directo
In vrbe & aliis locis Italiæ iudex fuit Ghirlandus , noceat, fic loquatur SS.Nec finit prudentia fimus
qui corum rationem ſemper habuit : Sacri Pala ſolliciti de riuulis auertendis,magis quàm de fon
tij Magiſter fuit Spinæus ; Itali Ananias & Picus te exhauriendo.Fontes malorum lunt ifti connen
& alij , & tamen omnes fatis clarè oftendunt vel tus , riuuli tantùm illa veneficia & damna data .
maximam de his habendam rationem . Quod atri Inanis ergo ratio eft illa directo dainno.
net ad Nouæ Rom.de reſt. quis vel ipfe cú Alcia Tinniant aures horum confultorum , expauc
to & Ponzinibio toties refutatis , vt tot Thcolo . ſcant corda iudicum illis credulorum , ad illa iu
gis, quorum conftat hanc communem ſemper ſen dici per prophetam comminata Dei verbis : Lo
centiam fuiſſe ; tot lureconſulcis ( fallitur Si quens locutus fum , vidomus tua , & domus pairis eri
mancas purans contrariame ſecommuniorem . Vide e ministrares in conspectu meo vſque in fempitern :m.
citatos à me d.g.16.6 d.fcct.16.) Tot philoſophis & Nunc autem dicit Dominus, Abſichoc à me : ſed quia
Parsvera medicis,cor probatiſſimis hiſtoriis,vn ? obiiciatur: cumque glorificauerit me, glorificabo enm:qui auten
& concl . Quanto folidiùs , licet breuiter Patauini DD . contemnunt me, eruni ignobiles. Ecce dies veniuni: 6
k allerunt ? Satis effe quoad effectum torturæ vt no prafidum brachium raum ,& brachium domuspairis
> minatores dicant illam aur illas vidille in conven rai,vtnon fir fenex in domo inâ. ] 1. Reg.2.30. Cur
- tibus & conuenticulis fagarum ;nec oportere pro iudici ram grauiter minatus : an quod veneno vel
, barede damnis alicui illatis . citanı Binsfeld.de ferro aliquos in cremerat?an potiùs quia Dco il
» confil.malef.membr.3.concl.6.Dub.2 . & med.fe£t.16. latam à filiis iniuriam fatis vleus non erat.Scilicci
Idem afferunt DD.Friburgéles, propter alia mul minùs Sacrilegæ funt lagr , quàm filij Heli .
ta crimina quæ folent præcedere conuentus , vil Sed obiic tur
Carolina tanctio , & malè objicitur m
ex arg .

448 DISQ VISITTON
ex arg . 107.Multiplici enim folutione fine nego- | A ludex cunc vicein lubit accuſatoris : Bari.in 1.2.5.
tio remouetur. Poteft dicicum Friburgerlibus,in ſ publico num.12. D.de adulter.communiter receptus,
d.fanctione pomen ,Zauberey,accipi in generalio
re & latiore Gignificatione , quatenus & Magiam
& maleficium complectatur. Nam ex Germanicæ
linguæ proprierare liquet & magos & maleficos,
Zauberear, vocari.Ideò cum magi & malefici ſtri
ctè fumptis vocabulis ' valdè differant , vt docet
Binsfeld.in l.multi.6.C.de malef.o mathema.in prin .
& grauius fit,delictum inaleficoruin ,nihil miran
dum li diftinctas vtrique crimini panas Imper .
præfixerit. Vel cum Linsfeldio.17. 1.s.C.de malef.co
mathem.circa fin.concl.2. Imperatorem in hac con
ftitutione non loqui de delicto Magiæ ſecundùın
totam eius latitudinem ,quâ comprehendit vt ipe
cies diuinatoriam , Amatoriam , & Maleficam feu
veneficam , ſed ſecundùm vnain ſpeciem , nempe
tertiam , quatenus veneno grallantur ; & homini
bus iumenriſque nocent.l.2.C.de malef.c mathem .
Conſtituere itaque vt liveneno grafientur, & de
facto hominem iumentúmve necallint , comburi
debere : fi verò effectus ſeu nocumentum hoc fe
cutum non fuerit , runc non ordinariâ ignis , ſed
extraordinariâ pæna prudentis viri arbitrio pu
niendas.l.funt quadam D.de extraord , crim . Vel de
nique vc olim reſpondi ; illic Imp.non negare quin
maleficæ li cum dæmone fuerint fæderatæ , li in
conuentibus conſuera fecerint , morte plectendæ
fint :ſed ſancire, li vencnariæ Gint , femper igne pu
niendas ; fi verò nón for venenariæ arbitrio iudic ſit huiuſmodi cuius annus & menlis ac locus à
cis puniendas, hoc eft aliquando igne , aliquando denominante exprimi non difficulter queat ; ſide
alio ſupplicio . Nec enim ( vi volunt aduerſarij ) his circumftantiis nominantem interroget , hoc
idcirco venenariis rogum intentat, quòd alios mi tantùm volui in diſquiſit.lıb.s.fe £t.3.fub lur.C.verſ.
nùs noxios cenſerét reip . ( contrarium iam docui )
vel quòd in iſtis detegendişminorem iudicis fol
licitudincin exigeret ( quod de tam pio & diuini
honoris & fidei vſque adeò Zeleſo principe non
eſt credibile ) : ſed quoniam volebat canere ,ne iu- i
dices errarent exiſtimantes in damnis per hoc cri !
men illaris , eodein arbitrandum modo , quo de
cæteris criininibas damnificantibus , in quibus
pro quantitate damni , vel perſonarum occiſarum
qualitate , pænæ magnitudinem moderantur , vel
etiam putarent cales noxios veneficus ficut cæte
tos homicidas decollandos : id inquam ne cenſe
rent , ſed intelligerent quàm atrox crimen fit vc
neno & ope dæmonis quem tollere , ideò huiuf
modi reos omnes voluit vitrici incendio abfumi.
De cæteris criminibus à lainiis deſignari conſue
tis, id noluit exprimere , quia fatis cenſuit iud'ci.
bus id perſuaſum , ipsâ Germaniæ praxi, iam à
Friderici & Maximiliani primi téporibus receptâ ,
cui non eſt cenſendus voluille tam clanculuin, &
obfcurè per conlecutionem quandam detrahere.
QV Æ STIO I X.
Quando fit talis denunciatio , quod hac vel illa perſo
na interfuerit conuentibus fagarum , an requiratur E tiam . ] Sunt & aliæ rationes pro hac deciſione,
ſpecifi.ario temporis of loci, vel virum fufficiat ge quia quando idem crimen la piùs, ordinariè , &
neralis denunciatio plurium abſque huiufmodi fir
cumstantiis ad inquifurionem torturam ?
Icut iure communi ordinariè in accuſatione
Seexprimi
cpri debet locus & tempus; non dics , ſed
menlis annúlquc : 7.lbellorum D.de accufat. ibi
Bari.nu.2.5.c.fin.g.libellorum.2.9.8.quando factuni
femper,non vna die ceriâ punibile eſt, Barthol.vba
num.12. Sic etiam in particulari inquifitione, qnia
VM RVM
MAGICA
iuxta Aretin.us Felon. in cap.qualuer 5. debet devac
cufar.com 20u1us mundi praxım iuxta Ang.in l.ca qui
dem nu.3.C.de accuſat. Bofſius tit.de inquifil.num 2.90.
.
Clarus S.fin.q.37.num.11 . & idco , vt reus luas defen
fiones queat inſtruere ,debet in inquiſitione etiam
diem exprimere ; ſi reus id petal , quia fortè veller
docere le tum alibi fuille ; Barth.in l.is qui reus D.de
public.iudic.nu , 2.c quamuis Imola conıyarlum ſen
ferit,ibidem tamen comminuer doctrına Bareboli obis
null ,laſ.in 1.2.9.fi quis Epheſi D.de co quod certo loco.
Bolſius fup.nu.92.Gigas de crimin.laf. Mai.lii.quals
Clarus 9.12.nu.6.c.
ter procedatur.q.3. 9. Angelus
Augustin . In addit, ad Angel.in gloff.de anno pra
cl.si2.num.3
B fentenu.2.Maſcard.con .Farinác.queft.i.
num.20 . lam iudex tamen quàm accuſator ,li dice
rent le diem ignorare , & id confirment Sacra
mento , excuſabuntur, Clarus d.quaft.!2.num.9.
Iminò tam neceflarium eſt regulariter vt in ac
ali
culatione & inquiſitionosfpeci locus , annus ac
menlis criminis inferantur , ve eriam parce non
pecente , ipſo iure cenſeatur inquiſitio aut accu
fatio nulla ,vt pote deficiens in ſubſtantialibus :ita
poſt Alex. & plurimos ex communi fentētia Clarus d .
11.com
num.6 . Farinac.d.g.1.num. is . Quæ vt certa b
ſunt in criminibus non exceptis ; ita mihi certum
eſt cciam in exceptis opriimè facturum iudicein , ad
hoc vt plenifſimè muneri ſuo fatisfaciat ;la factum
terliò requiritur , vt nominans diligenter , non verò,
quòd fi in crimine Magiæ ,maximè fi plurium ad
lat nominatio , hæc interrogatio & expreflio loci
ac temporis prætermiffa fuerit, ideò inquifitio
nem nullam redderet.
I'Ulis enim affentior , vt & Friburgenſes , qui affe- »
runt in criminibus exceptis predictio folemnia , quoad »
additionem loci es temporis,non requiri.glof.in princ. »
verb. & inſtituendo Inftit.de public.iudic. Bald.cap.i.
num.20. Quib.mod. Feud.amit. Angel.demaleficat.
Derf.falfario.num . 37. verſ. bac eft quædaminquifitio.
DI
Hippol. de Marfil.fingul. 163. Ferrantes Garzareus
inter conf.crimin.vol.i.conf.125.Menoch.conf..oo.num .
88.6% 91.lib.1. Ziberius Decian.conf.18.num.22.vol.i.
dixi d. libr.s.fe &t.2. 9. Tertiò requiritur ad formams,
e hoc voluit vnus pro parte aduerſa conſulentium
in fcripto cuius inilium ; Opera pretium videtur, hiſce
verbis: Neceffe non est omneshuiuſinodi circum- >>
ftantias à denunciatoribus indicari , præfertiin
quando huius rei impedimenta legitima adfecun- »
tur . Sufficit enim hoc cafu fiex aliis tantum ap
paret , ex quibus iudicis animus moueri poteit, »
vel quali cerro credar denunciantes vera dicere. »
Quod & probat .quia iudicis arbitrio ( ait ) relin 27
,
quitur , vtrum indicia ad corturam fint ſufficien
C
quafi ex conſuetudine patratur, locis maximè va
riis, & vt plurimum incertis vel incognitis, ali
quando etiam ornatu toro loci ficto & præftigiis
inſtructo , vix poteft circumſtantia loci & tem
1
poris certo cxprimı ; loci quidem propter pata
gium illud præſtigiorú; temporis propter actuum
frequentiam : accedit quod in his conuentibus fæ
pè inebriantur, quod omnia fanatico ritu pera
gantur ; quibus rebus memoria facilè perturbatur
quoad
 LIBRI V.
quoad locum & tempus, led non tam facilè quoad A dam , quod vt imelligatur, paulo fuliushoc ar
perſonas ; quod docet quotidiana experiencia gumencum & folutio debentexplicari.Qui con
Videmus enim quòd ebrioli licet cópoiores fuos cendunt defenſionem hanc neceffariam ,quàin vo
probè nouerint, & corum memores fint , tempo
ris tamen & loci vbi fympofum fuit, non recor
dentur . Sanè quod frequentia & iteratio actuum
memoriam confundat , teſtaturBolſius, de oppoſir.
contra teft.num.4o. & quòd in his criminibus quæ
iterari & frequentari lolent, tempus & locusnon
lint de ſubſtantiâ , & idcò prædictarum circum
(tantiarum omiſlio non vitiet depofitionem me
ritò mulci tenent. Felin. in cap.cum caufam.xım.13.
á ſeg.de teft. loan , Crottus tractat, de teft.part. 7 .
142. Ioachim . Mynfing.ceni.z.obferuat.20.
Item quando agitur de probatione alicuius a
ctus puta criminis aut poſlēlionis aut alterius rei B
in genere, quæ ex pluribus actibus deducitur ( vi
fi quæras , num aliquis fit concubinarius , vfura
cius, & c. )tunc teltes ſngulares in circunftantiâ
loci & temporis recipiuntur. glof. in l.ob carmen .
D.de testub.Couarr.à Leyua libr.z.refolui.cap.3.nu.s .
Maſchard.de probation. vol.2.concluf. 8s6.cur non
eriam teſtes generales leu de ſolo crimine tali
( quale eit ftrigarum crimen quoad conuentus )
generaliter abſque his circumſtantiis deponentes
d admittantur in ordine ad torturam ? Maſchard.d.
loco num.17 . Si obiicias cum quibuſdam . l. 3. D.de
accuſar. & l.in cauſis, C. cod. Refpondetur D Dill .
in criminibus exceptis locum non habere ; vt pa
rer de crimine falli ,l.vbi falfi C. ad leg. Cornel.de
falf. teneri hoc Bald.in cap.i.in titul.quib.mod . feud .
amitt.ex d . gloff. instie.de pub.indic.in princ. Purpu
rat.in repu.l.edita.num.54. C.de edend.Cephal.conf.
304.num . 115. Rimin. lun.conf.18.fub.num.72. Fari
nac.guaft.i.num.13. & aly fuprà citati verſiollis enim
aſſentior. Ec de crimine læſæ Maieſtatis humanæ,
extrauagan.ad reprimendum ,ibi,fuper dicto crimine,
ibi Barthol. İrem Gog. poft Salic. Præpof. in d.
ritul.gualiter in crimin.laf. Maiefta.proced.quaft.10.
Decian.conf.18.num . 72. libr.i. & inde ducto argu
mento de crimine læſæ Maieſtatis diuinæ , ve eſt
hærefis , Angel.in Authen . Quomodo aporter Epiſc.
S. final. Angelus Arerin. in prax.d.v.hæc eft que
dam inquifitio . Vnde ad crimen Magiæ valida eſt
conſequentia , quod rariſſimè carec hæreli , aut
Apoftafia; & ipſa quoque crimen eſt lucceffiuum ,
& idcò ſolemnitas expreſſionis temporis & lo
ci in eo non exigitur , ne quoad menſem quidem
aut annum , vt benè Farinacius. d .num . 17. cuius
doctrina vera eft ,fiue id Barthol.voluerit,in d.l.li.
bellorum.num .10. 16. frue potiùs contrarium , vt
non malè quidam contendunt .
Obiicitur noftræ fententiæ conftitutio Caroli
na artic.31.cond.2 . Respondeo ,eam iuberę,vt in
terrogentur de omnibus circumſtantiis necefla
riis , & non nimis , difficilibus ( nam hæ pro im-, E tra&t.de inhibit.g.71. 04.10.e.Redoanus tract.de fpo
poſſibilibus habentur ) denunciantibus ; quales
de conuentibus videntur iſtæ . Nec enim creden
dus eft optimus & prudentis . Imperator voluif
ſe , iudicia retardare , denunciantes ad moraliter
impoffibilia ; iudices verò ad fuperflua cogere,
cum tanto reip.damno.
Difficilior obicctio eſt , non poſſe reis denun
ciatis defenfionem tollí, quæ iuris naturalis eft:
ea autem in eo hîc conſiſtit, vt delati poffint pro
bare fuum alibi ( vc .vocant ) quod facere ne
queunt , niſi locus & tempus conuentuum in qui
bus dicuntur viſæ ſpecificetur. Respondeo , in hoc
noſtro caliu exceprionem iftam friuolam iudican - .
QVÆST. ' 1X . 449
cant defenſoriam negatiuæ probationem ; vel lo
quuntur de defenfione in genere, vel ranrum de
defenſione iuris pofitiui : vtrouis modò loquan
tur, vitium eſt in ratiocinationc & captio : hoc vt
liquido appareat , fuppono, vi veriffimum ex au
reâ Baldi doctrina; defco Gionem judiciaient eile
triplicem , vnam iuris naturalis , aliam iurilgen
trum , tertiam iuris pofitiui: feu , quod in idem
recidit ,duplicem , vnam iuris diuini , alterani iu .
ris humani: & illam quæ iuris diuini eſt , ſcu na
ruralis aut gentium , à nullo Principum ſeu ho
minum tolli poſle ; quæ iuris humani eſt feu po
Giui, ab illis tolli polle, qui hoc iure tunt lupe
riores ac potiores. hec fusé Bald .irattar.de Starniisie
num.75 .Medices tract.de fortuitis caſibus quastione S.
à num.9 . Zanchinus Hugolin tractar.de berean prin .
& fic concilianda pugna DD . negantium defen
fionem reis adimi poile, & aientium id nonnum
quam Principi licere.
Hoc pobito , quod commune ac certum eftto
ta diffentientium ratio in hoc Sy logiſmo con
cluditur ;
Reis non eſt tollenda defenfio:
Sed probatio negative eft defenfio:
Ergo reis holli non poteft.
ET S V B D VNT.
c Tolleretur autem denuncialis negatiua probatio , fi
non eflet neceffaria expreſſio loci e temporis in de
nunciatione vsta:
Ergo non licet illas circumstantias omittere : & fi
fint omiſſa , nullius prey futura denunciatio.
Respondeo ,vel nihil concludecórranos vniuer
ſam argumentationem ,vel falfam efle maiorem &
falfum concludiex vnâ præmillarum falså. Nihil
concludt , fi maior eſt particularis , idem , quod,
Quedam defenfio non eft rollenda : tunc enim nega
retur probatio negatiua effe illa quæ non fit col.
lenda , fed aliqua alia : & fic nihil in propofico
concluderetur . Falla autem foretmaior 6 lit vni
uerfalis, fignificans quod , Nulla defenfio rei tolli
poſſue.Nam defenfiones iuris pofitiui ex causâ tolli
D poſlum , & friuolæ omnes tolli debent.
Si res pondeant ſe maiorem reftringere ad om
nes quæ lunt iuris divini , feu naturalis aut gen
tiú : tunc negatur talis efle iſta probatio negatiuæ:
quia eſt iuris merè pofitivi,pertinet enim ad mo,
dum defenfionis , qui eft huius iuris , licet ipla de
fenſio ſecundum fe lic iuris divini, idco receptum
eſt axioma ; modum defenfionis , non modò per
Principem ,fed per ftatuta quoque ciuitatum tolli
poſle,Bald. & Mediges (up.Barbas.tra&t.de Cardin.
legato à latere.par,2.9.4.113. Quintilianus Mendo :
liis Ecclef.9.13.nu.10 . & multis Farinacius, q.39,1.23.
in fin. & quod ordinariâ etiam poteſtate in crimni .
nalibusex iuſta causâ ipfamet iuris poſitius defen
fio à iudicibus tolli poffit regulariter , & id læpè
factum docent non pauci,Farinac.vbifup.num.24,
6 144.0 14.102.0 107. Franc.viuius vol.2.commu.
opinion, opinione. 717. Menchafa.cap.36 . Illuſtr.g . “
cum afflicto Baiardus addi , ad Clarum d. s. fin.q.49.
nu.54.qua de re nihil affirmo vel diſputo: id sátumn
quod mihi ſufficie , contendo iudices fuprenios,
quiauctoritate Principis iudicant,cunc poflciuris
pobriui defenliones adimere , quando friuolx
Tunt:tales aurem cenícri , quando tantum VIULI
у 3 TUE VA
450 DISQVISITIONVM
tur vules prorelando iudicio , ne cam citò lis ad
exitum perducatur , nec ad ſummam leu libera
tionem reo lunt profutura.Huiuſmodi, quæ reum
non releuarent , defenſiones poſle iudicem tolle
rc, traditum ab Alexand . Burlaco & Boſſio , leges
apud Farinac. d.quaft. 39.num.77.66 78. num.verò
79.non reprehendit hanc illorum ſententiam ;fed
quod iidem iudicibus ad deceptionem reorum
de
viam aperirent, dicendo reum interrogatum
bere exprimere qua defenfione vti vellet , vt lic
iudex poftea hoc prætextu exprimentem elude
ret ; id eſt quod meritò reprehendit . Etenim vir
prudens doctúſque ignorare minimè potuit , de
fenliones,quæ rco non forent voiles, eſſe friuolas,
& proinde iudici non curandas . Vuialis de Cam
ban.tractar.de claufulis.nu.z verf.nil nouari,ex l.vlt. B nocentes vllos folere repra lemari.
deprocurat.Hanc verò defen Gonem , quàm aduer
farij contendunt tolli non poſſe,eſle de hoc friuo
larum numero probatur ; primò, quia cùın nega
tiua , quæ non cadit ſub cenſum fit planè impro
babilis ,adeò ,vt rcddat teltem de fallo lulpectum ,
( wrius de testib.num . 5 3. Herculan.tra &t.de negatiua
probanda num . 124. ad ſeqq .nos autem hîc verſe
mur in probatione intuitiua , contra quàm nega
tiua non admittitur,nih fit loco & tempore coar.
Stara :( Sic ex Baldo Caſonus tract. de malefic.cap. 6.
num . 6. ) Quia non poteſt ralis negatiua probari,
niſi per contrariam in uitiuam probantem affir
matiuè , quod illo tempore in alio tali vel tali lo
co illam perſonain viderint:Sic Herculan.ſup.num .
152.154.6 246.cum ſeg.) inde conſequi ur in cafu
chorearum & conuentus , in quo pleríque incul
pantes nec loco nec tempore luam denunciatio
nem coartarunt, non pofle probab:lem efle iſtam
negativæ contrariæ probaric nem , quando denun .
ciantes ſunt mortui , & proinde non poflunt illas
circumſtantias addere , quibus contradicens ne
gatiua per contrarias circumſt. ntias ſtabiliatur .
Deinde verlamur in crimine fucceſiuo , in quo
non ſequitur , Petrus tali die non interfuit cho
reæ ; ergo nec aliis dicbus : nam depolitio Petrus
interfuit choreis generalior eſt incuſat's , quàm
vt pofſit tempore hoc vel illo coartari : nec con
trarium , magis videtur probari, quàm fi de hæreh
accuſatus , quia concionibus interelle viſus fuit,
prober ſe non efle hæreticum , quia tali vel tali die
ad hæreticorum cuncionem non a cellerit ; fieri
enim poteft quod alio tempore accetlerit. Vide
Menoch.d.conf.100.nu.92.Tertio in noſtro cafu vt
contra affirmantem intuitiuam conſideratione di
gna ſit negatiua indirecta de vilu, deber ca huiuf
modi elle , in qua conſtet de negatiuâ deponentes
illi loco femper præſentes fuitic & vidifle, & au
diuifle , & fieri non potuifle , vt viſu vel auditu
fallerentur : ( Colligirur ex Maſcar.vol.2.de probat .
concl.1091.nu.9 . ) Quia neceffarium eft vt ex nega
riuæ indirectæ probatione non ſuſpicio tantum ,
ſed ſcientia gignatur, vt per illam affirmatiua di
recta de viſu clidatur:tanta verò certitudo , in præ
lenti negotio nullomodo poteſt haberi.Nam fri- E non lufficere ,ad probandū crimen aliquod in fpe
giportia & conuenticula lamiarum fiunt noctur cie , vt vnum hom cidium , vnum raptum ,item ali
no tempore ,cùm familia tora atque adeo mariti
in lecto iacentes eodem , dæmonis fæpenumero
arte ac ope,fomno profundiſſimo, & morti limil
limo compoſici tenentur , quo ergo pacto tales
dormitantij de viſu porerunt teltari, & dicere fe
totâ illâ noctevigilalle? cafu id vix poteſt accide ,
re : ex coriofitate , numquam ,nili præcedat fufpi.
cio , quàm hîc aduerfarij abnupot, (i faterențur,
MAGICARVM
A hæc ipfa torerpro indicio nouo iudici haud alper
nando . Quartò folene lamiæ ,cùm exeunt ad con
uentus domum uans faſcinationibus implere, &
vicarium dæmonem domni in mariti halamo ſup
ponere loco fuo; quod multis exemplis cófirman:
Binsfeldius & Remigius, & alij , & non infrequés
eſſe conſtat : quod Gipfæ nonnumquam domi rc
maneant, comparent in cóuentu per ſubſtirutinn ,
vt facicbat Doctor Flearencis confiliarius Treue
ricus , & propterea colequeretur,ego illam talino
& te vidi domi fuæ : crgo non fuit viſa in choreis:
Immò potius , quia in choreis viſa in ſubſtituto,
leu repræſeolaca ; ineriiò iudex colligit fe ad tor
ruram debere procedere , nec negatiuas probatjo
nes tales tibi expectandas : cùm non conſtet in
Equidem habeo pro manifeſto;quod li probatio
iſta negatiuæ in hoc calu admitteretur, & compli
ces de choreis femper in denunciatione ad locum
& tempus coarctarentur,idĝue vt ſubſtantiale de
nunciationi neceflarium iudicetur : ferè oninein
adicum obftrui quæfitoribus ad veritatem inue
niendam . Nam vix vlli complices poterunt facis
certò illas circumſtantias exprimere , & probare :
neque per hoc eò magis iudices de innocentiâ de
nunciatorum fient cerciores : cacodæmoni verò
fuerit facillimum offi iis & faſcinatoriis praſti
giis , quandocumque ci collibebit , per delufos iis
teftes, mancipia ſua tortura eripere, ad fummam
Dei Optim.Maxiin , iniuriam , ad iuftitiæ dedecus,
& totius humani generis exitium .
C
QV Æ STIO X.
An in koc crimine vel aliis exceptis testes fingulares
in circumstantsis , dummodò concordent in effets,
ſubſtania & fine , admitianiur ,á an huiuſmodi
testesfinguiares,quando plutes ſunt faciant indi.
cium ad ad torturam ?
Væ funt qualtionis partes :ad quarum reſo
D ,
in materiâ fidei ,quàm merentur teſtes ſingulares,
effe varias , vt vix lit operæ pretium eas recenſere,
legatur , Anton . Gabrielius lib.i. commen.opinti.de
tejt.concl.2 . Iof. Maſcard.d.vol.2.concl.856.Gortus
de reft.f art.7.101.de formain teft.exam.obferuat.nnm .
131. Simancan .Carb . inftit.til.64. num.61.e ſeg .
D Suppono, quod omnes concedunt ; reſtem lin
gularem dici duobusmodis,primòftri& è,propriè
ac abſolutè cum quo ad eundé actum & perfonam
nullus alius reftis concurrit quoad effectum , lub
ftantiam & fpcm; vtpote quia quod alijdeponant
non fubordinatur ad id quod alter depoſuit, ſeu
téd t ad alium effectum , & finem.Secundò laxiùs,
& minùs propriè & fecundùm quid vocari lingu
larem , quia alij non conueniunt cum co in quibuf
dam circumftantiis,tamen conueniunt in ſubſtan
Tiâ criminis & tendunt ad eumdcm effectum &
finem probandum .
Quoad primi generis fingularitatem probabi
lior mihi videtur fentétiâ ad códamnationem illos
quem fuifle in ifto conuentu , & c . iuxta Clarum s .
fin.g.s3.fubru,18.Felin.in c.licet.2.col.s.de teft. Gigan.
de crim.laf.maieft.111.quomodo o per quos g.8. Minli.
ceni.3.obferu.76.Valdè quoque probabile eft,nec in
crimine in genere probando illos admittendos in
ordine ad condemnationem : quia hanc elecómu
nem multi cenſent & defendunt poft Salic . inl.se
iiū nu.16.C.dereft.loa.de Amicis et al:os apud ( lar.
Pegnam .
 LIBRI V. QVÆST.
Ġ Pegnam ſup.in verf.ego quansã.v.g.li depognant, AJ in eo teftes quoad locum & tcmpus tingulares,
1 aliquem efle vſurarium ,hæreticum , & c.Etquoad fed de eâdem 1pem hærefis deponentes recipian
iftam fingularitatem ſtrictam , & quoad omnia
idein cenfeo quoad torturam .
De teſtibus verò ſecundi generis, ingenio con
trouerti quoad condemnationem , & efle qui ne
gent iſtos ſufficere etiam in exceptis & atrocilli
mis : quod voluerunt multi citati, & probati à
Claro & Pegna ſupr.Ego tamen lequor contrariæ
ſententiæ defenſores,nempe in criminibus huiul
modi, quæ ſunt iterabilia,teſtes de diuerfis acti
bus deponentes , qui ad idem crimen probandum
tendunt , haberi pro fingularibus non vt obſtent ,
fed vt accumulent & inuicem iyuent : & idco
non eſſe repellendos prætextu ſingularitatis iſtius
impropriæ , hoc volúc in crimine perduellionis &
hærelis , & proinde Magiæ quoque , argum.l.ques
fententiam C.de pænir. Doctores plures contrariis ,
ut lacob . Butrigarius, in l. Amani C.de hæret . Salıc.
in l.quicumq; C. eod.loan. Anan.in c. 1.ctiam eo.num.
7.Corn.conf.91 num.42: 116.1.conf. 34.col.i.conf.247 .
col.6.lib.2. Horin . lun.cöf.99.lib.2.Marfil.conf.1. Ay
mon.conf:73.num .72.conf:78.num.6.conf.257.94m.3 .
e de antiq.tempor.in 4.part.num.157. Rimin.Iun.la
Tiffime Conf. 7. per torum . Item Peto Ancharan. conſ.
277.in dub.2.Boſ.in vit.de crim.lef.M reft.num . 117 .
Gigas in trac.de codem vbi fupr.4.s. Immo eo in cri
mine impudicitiæ.guod non eſtexceplum , idem volunt
Bald.conf.207.00l. 4. Alexan.conf.13.col.vlt.in 9. Al
ban.conf.as.Zaziusconf. 11.num.is.lib.2.Beriazzol.
C quaft.31.161.13.a bi docet fic feruari in Pretorius Me
con 20,7 m.6. tớ meltos accumulani Loan, Maria
Monticella.de testib.l.1.impugnatio testus quia vnius
colos.Ratio eft , quia ludex ex qualirate perfonarum
& facti poteſt , fi videatur ,reítibus fingularibus
crederc. lib.3.J.su magis D.de testobus.probationes
enim iudicum caufa funt.l.guingenta D. de pro
bat.ideo ad iudicum arbitrio depender', quæ ſuf
ficiant,quæ non , vt iis fidem dent , vel negent , Ca
ftrenf.in l.Lucius D.de his qui noft.in fam .& in l.ad
monēdi D.de iureiur.Seuerin.ibi fol.co.col.2. Marzil.
conf.1.num.7 . & in lib.1.9.fi quis ultro.num.49.D.de
guaſt. Socinus lun.conf. 32 num.10.c conf.90 . col.
4.lib.2.Blancus.de iudic.nu.367. Boflius cod.tit.num.
23 . Rimix. Iun.d.conf.7.num.is. Gabriel.de testibus
concl.z.limit.2.Si ergo hæc procedunt in ordine ad
condemnationem quoad pænam ſalcem cxtraor
dinariam , vt benè Couarr.libr.z.refol.cap.z.num.3.0
Simancas d.tit. 64.num.75. Quantò magis hoc te
nendum de his ſecundi generis teftibus in ordi
ne ad torturam , per text. & ibi DD.in l.quifenten
liam D. de pænis . Grammat, deciſ. 34. num . 3o. poſt
Alexă. Ó alios quos refert.item Gigas d.tie.quomodo
che per quos quaſ 25.Bertazzol.conf.213.num.7 . 8 .
Quia teftes reie &ti , cò quòd non ſufficiant ad
condemnationem , folent fufficere ad torturam,
Barch.in l. 1. §.quastio.D.de quaft. cum aliis quos re
fert Gramm.fupr.nu.si. Quando deponunide ip
To facto , aut de indiciis propinquis & non remo
tis à facto : nam & remotis , non admittuntur nifi
fortè omni exceptione maiores , Sic poſt alios . Ri
min . lun.conf.361.num . 32.6' 33.0 Farinac.d.q.37.
num.18.0 19.6 quaft . s6.num .73. fequ.
Concl .
Sit igirur conclufio , qua vtrique quæſito re
b
1pondetur. Ss testes in effectu, in fine,in ſpecie hoc eft
in fubftantia criminis conueniani , & plures fint ,
kac in re fide digni admittentur et fidem faciant
od torturam in hoc nostro crimine.tenent Marchard.
d.vol.2.concluf.856.Binsfeld.d.mem.2.concluf.6 .
dobri probatur , quia de crimine hærefis, quod
X. ET XT. 431
tur docet Simác.vbi fup. Nónne Sagæ in diuerfis
locis & diuerfis temporibus conueniunt: quare
non magis, locus, elt de ſubſtantiâ criminis huius,
quàm de lubſtantiâ hæreſcos ,
QV Æ STIO X I.
An in denunciatione plurium requiratur ,quod quili
bet fecerit confeffionem in 19rmentis: vei virku
hoc foluri proredat in denuncia
tione vnius ?
DRæmittam quod certyni videtur, Regulare eft
i teftibus criminofis & infamibus infamiâ 10
B ristales autem lunt quiconuifti, & qui de leiplis.
confcd , hoc eft focij criminis non credi pili in
tormétis.guolies C.de quaft.d. ob carmen. s.fi ea co
duio. D. de ieft. S. fi verosgnoli.in. Authen.ecd .Spe
cul.in tit.de tesie 5.1.num.24. Barthol.in l.cuncios po
pulos C.de fumm . Trin.num.12 . Bald.num.15. Albiri.
num.34.Salic.num.18.Iaf.in l.lectu.num.7.c in 2 .
46.Fulgos.conf.17 3. in caufa , colum.i.poli Oldrad.ſic
etiam diclin.in capsi.1.num.40.de accufai. Ruin.conf.
146.cat... ớ conf.476.3.Anon. 6:ing.60.avi .
in g . diligenter ni m.62 . in l.i.§. Dinu .num.s.D .
de quastion. & conf.78.num.1s.conf. 109.num.13.confi
130.num .40.Grammat.conj.70.num.10 . Blancus tra
Etai.de indic.nu.381. Bollires eod.tit ,814.Isi.Clarus §.fi.
d danr,idem cenfent Rolandusà valle conf. sı.num.30.
a conf.73.num.22.Menoch.dearbit.caf.474.ſub nu .
49. I'ını.Onded.conf.100.04.16. Maſcard.concl. 1317.
num.38.0 Binsfeld. D.membr.2.concluf.s.verf.corca
hanc conclus.guoad ın fames, adductis plarimis Farin .
9.43.num.1: 2.0 9.56.num.5.0 57 .
Quare requiri ſpecialiter & reus in tortura no
minet ; & fi cxtra torturam nominauerit ,ſpeciali
ter torqueri deberc non confirmatione nomina
tionis ,vt doceni Clarus g. 41.verf.cæterum firews.com
Farinacius d. g . 43.num 136.6 d.num. 56.quia tor
rus præſumitur dicere veritatem ,glof.in l.edictum
D.de question, Albers.ibo.num.2.mulu apud Farinac,
D quaft.43.98.15. & hæc procedere etiam vbi plures
ſunt nominatores volunt DD . Patauini in ſuo
conl.cò quòd certum fit vnius ſolius nominatio
nem non ſufficere ad torturam , & ideo de pluri
bus hoc idem ſe allerére ,
Contra DD . Friburgenſes in ſuo Reſponſo,
cenſent hoc dubio non carere : & rationem qua
communis nititur non eſſe folidam.quia impedi
mentum infamiæ eft iuris poliviui, idco quoad
hoc in exceptis liber (it iudex , & propterea ad in
famiam purgandam torturam non elle necella
riam . Et proprerea rectè à Simancâ dictum com .
munis opinonis aflectores fine lege & linc rationc
loqui. De Carolinâ quoque conſtitucione veriùs
id negaffe Binsfeldium ,quàm ego aftimarim.libr.
e s.diſquiſi.fect.z.in fecundo indic fub lu.L.verf.fed
quadam circa hanc rem .fateor me illis occalionem
reprehédendi dediſſe ,cum ſcripſi,exprefsè requirit,
debui cnim & arbitror volui (cribere, fatis clarè
ex eâ colligi.ná cum ar.31.i gens de denúciatione ,
ſemper addis , in queślione propoſita ,item interio
gatus ant lorius. fupponere videtur quæftionem .
Non obftat, quod ait, in carcere:ná hoc per ſequen
tia eſt explicandum ; & qui in torturà nominat,
aur interrogatur , certè io carcere nominat & 10
terrogatur.Sed quicquid fit de Carolinâ : & liceu
id ex
2
 ONVM MAGICARVM
452 DISQUISITI

id ex d.cap.lli qui.s.quæſt... non ſatis probaretur | A teſtem integra & omni exceptione maiorem tra
quod communis volt, quia gloff. illum textum
exponit de ſpontaneâ denunciatione extraiudicia
li , hoc eft de detractione ſeu diffamatione ; tamen
aliis adhuc legibus nituntur DD . Doctores opi
nionis communis defenſores , vt oſtenſum s . in
princ . q . & quanuis non nitatur quis textu aper
to legis tamen (i argumento probabili ex lege,vel
eius ratione id deduxerit , non eft dicendus fine
lege loqui: immo licer falleretur in fuâ dedu
& ione , eò quod ratio legis illi non ſuffragaretur
reuerà , & aliorum interpretatio verior foret , in
rigore tamen , qui legem adduxit , eo ipſo quod
adduxit , non debet dici fine lege loqui, quod
communi vſu loquendi , de illis vſurpatur , qui
nullam legem laudant in dicti ſui confirmatio
nem , & propterea Simancas de communi adeò
tam grauium DD . fententiâ potuiſſet loqui mo
deſtius . Quid :quod nec congrua ratio deeſt, quàm
poſtea dabo.
illud fateor fatis probabilem & tutam eſſe ſen
tentiam negatiuam nó requiri vt omnes fint qua
ftionc examinati.hanc dico fatis probabilem ,ium
quia non eſt deſtitura ſuis defenforibus , vt Si
mancâ magnæ authoritatis Epiſcopo & Doctore,
aliisque vt Binsfeldio,d.concluſ.s.qui purat ſuffi
cere li metus tormentorum adhibcatur, & recepra
eſt praxi Curiarum Franciæ , reftibus Chaſſaneo
ad cófuetum Burgund.rub.i.s.s.verf .Al’arbitrai
ge du iuge. num.14. & Claro d.quæſt.2 1.num.i. c col.z.libr.3.Bonifac.vital.tit.de teftam.num.35 . 37.
b qui addit hac in re loci conſuetudinem ſequen
dam , quod eſt veriflimum .
concl .
Ideo cenſeo vbi confuetudo circa hoc exſtat, ab eo stam.admili.nu.49. Gigas vbi fupra. quomodo e per
indicibus non recedendum : vbi conſuetudo non exſtal,
poffe iudicem tuta conſcientia vtramuis quoad plures,
parlem ſegui: quia ( vt alias dixi ) probationum va
” loro fides arbitrio iudicis eft fubieéta. vide Menoch. Grammat.conf. 12. num . 7.Baiard . addition.ad Cla .
» de arb.iudic.lib.2.cent.i.cal.go.Binsfeld.d.concl .
soverſ ,hic libet pro noftrâ materiâ .
Hoc tamen arbitrium fic moderandum , vt pro per
fonarum qualitate , & criminum, et aliis circumſtan
tiis modò plus,modo minus non toriis credar. ordina . cibus ; nam li vnica eſſet, ſociam criminis à nomi
riequoque tenetur plus sorris credere,quàm fpontaneis: natione repellendam putarem : quia tunc præter
immò niſi vrgeant illum circumſtanııe , non facilè fit
credulus nominationibus ſpõraneorum etiam plurium .
Vt in hac re ram tiinideloquar , me mouet iſta ra
tio , ab aliis non conſiderata. Præſumptio quod
infamis ſpontè ſuâ non ſit di& turus veritatem , (in
qua præſumptionc fundatur communis opinio )
licet fit iuris diuini( nam hoc iure denullo præ-
ſumitur ,quod in re , maximè graui, mendacium
ſit dicturus ) eſt tamen pluſquam iuris poſitiui,
vt pote orta ex naturali quodam inſtinctu homi
nibus cú &tis communis ,quod mali niſi malo coa
eti officium ſuum non faciant,vel iuſtitiæ faucant,
& ideò quali eſt iuris gentium . Attamen quia ex
eodem iure gentium videtur manare alia quoque
præſumptio , quod in fimili hominum genere,(v.
g.infamium ) ſemper plus credendum lit, cæteris E
paribus , duobus vel tribus quàm vni . Prior præ
ſumptio eſt pro communi opinione , poſterior
pro contrariâ quoad plures nominantes , ideò li
cet adhuc propendeam in communem , alteram
tamen non reiicio,
QVÆSTIO XII .
An mulier poſſu effe teftis in criminalibus?
a De torturâ funt qui abſolutè ncgent, & femper
N ciuilibus etiam grauibus ( v. g. inmatrimo
nio ) mulierem , cui nibil nifi fexus obftar , eſſe
dit Decius,conf.342.col. 2.In criminalibus quoque,
fi ciuiliter ageretur, etiain cauonio ivre illam te
Item eſle poile multi cenienr. Deciw sa l.fimina.
num. 34.de reg.iur.Claru. 3. fin.guaft.24.num .;. Fa
rinac.quaſt.sg.à num. 1. item li ex officio de crimi.
ne inquiratur . Vide Facinac.5.num.9. Si verò non
inquiratur ex officio , & agarur criminaliter Cd
nonico iure mulierem repelli conſtat in crimini
bus non excepris, cap.mulierem 33.graft.s.cap.forss
S.testes,e verſ. ſignij.c.gloff.in cap.tam litteris.de re .
ſtobus. Abb . Felin.c Decius in cap.quoniam de teto
bu6.Marfil.conf.22.num.l.conf 59.num.9.comf.101.n !!.
8.conf.130.nu.r. 34. Onded.conf.100.num.24.niſi cii
B men foret huigfmodi, vt eiusveritas aliter quàm
mulieres haberi non poſſer. Sic poft Marſ. Alca .
& Decian.Baiardus ad Clarum quaft. 24.num.9 . In
exceptis autem admitti illo iure , recepcum , ex cap.
tanta defimon.vbi Anan . Aufrer.Croti . Nepos in
traétar. de vestibus Petr. Duennas regul.3.5 . Imol.com
Boyck in d.cap.quoniã. Alex.conf.11.num.3.cum aliis
apud Farinac.d . 9.59.num.10. & decrimine malefi
cij exprefsè,Bonin.lib.4.Damon.cap.4 .
De iure ciuili , & in praxi curiarum ſæcularium
in omnibus criminalibus mulier ( li aliud non ob
ftet ) recipitur ad teftimonium dicendum. b. ex eo
D. de testibus cap.ex 00.15. quaft.3.glof.sbito in d .
cap.forus 6.fin.communem testatur Alexand.conf.11.
num.11.libr.i. & conf.115.col.pex.libr.4.Socin.conſ.s4.
Stephanus sufrer irattar.de testibus num.69. Nepos
ibid.num.66.Croitus ibid.rub.in cauf.criminal.quite
quos quaft.6.Clarus J.fin.quaft . 24.num.2.Farinac.d .
loco. num . 17. de Italiâ. ctiam in Ditionibus Ecclefia
hanc praxim obrinere teſtantur Alex.conf. 24.vol.2 .
rum quaft.21.num.20. ad quaft.24.num.8.de Fran
cia praxi faris locuplex testis, guia de fidei re non agi
jur eft prafatus Bodinus.
Hæc indubitata de pluribus fæminis compli
D ſexum alium patitur defectum , nempe infamiæ ;
infamem vero mulierem audiri non docemur , l.
qui testamento 8.mulier D. de teftam . vbi Barthol.com
Imo. vel quia ſimul pauper & vilis . Dec.conf. 3 : 0 .
num . s . loann.de Amicis.conf.87.num.8.6 9. Parif.
conf.152.num.17.in lib.4.Grammat.conf.26.num.23.
conf.58.num.10. Roland.conf.24.num.64.66 ſegg.
lib.1. Bertaz zol.conf.3.num.6. Onded.conf.100.nu.18.
& multò magis fi foret minor annis viginti . arg.l.
in testimonium.D.de teftib . Alex.conf.64.col.1.nu.1.
Bertaxx.conf.3.num.s.Dixi,fi vnica eſſet : nam nu
merus alios defectus poteſt ſupplere. fupr. ad g...
QV ÆSTIO XII 1..
An ad confeſſionem duarum mulierum procedi
puſfit fue ad torturam , fiue ad
condemnationem !
Vm omnes fateantur, & ratio maioris detri
Cmenmenti dicet,plura requiriad condeninatio
nem quàm ad torturam , & non quæcumque ad
iſtam ſufficiunt,etiam ad illam fufficere ; ſunt ifta
duo difpeſcenda.
a
volunt à tribus vel qualiter pro denunciantiuin

qualitate
 LIBRI V. QVÆST.
qualitate factam nominationem ,vt pofsit torque- 1A
ci denunciata.lic DD.Friburgenſes.quibus obſtat,
axioma tories ab illis receptum : quæ probationes
( ufficiant id corum à iudicis arbitrio dependere .
poterit ergo , quando iudicabit , ſe duàram deno
inigatione,propter circunſtancias perfonarú &c .
Latis veriſimiles probationes habere,ad torquen
dum procedere .
Probant tamen auctoritate & ratione , aucto
res laudant D. Binsfeldium . d.concl.6.diebio.2.reiſ.
ſèptimum illatum . & me iplum d.lib. 5. ſect. 3. verſ.
ſerundum indicium rationem hanc adferunt : viri B
teſtinonium plus ponderis habet, quàm fæminæ
ob lexus fragilitatem : ar duorum vitorum ſocio
rum denunciatio requiritur , vt adgerſus denun
ciatam perfonam ad quæſtionem procedi pofsit:
igitur duarum fæminarum nominationes ad hoc
non fufficiunt,led plurium requiruntur .
Negari non poteſt ,quin hæc ſententia & rucior
ft & rationi maximè conſentanea,fi tamen iudex
tibi cenferet ad tortura deucniendum , non auffin
factum damnare:proprer axiomapræfatú; & quia
DD.parauini abfolurè afferunt,ex celtatione dua
rum mulierum , quibus ſolus ſexus obſtat,iuſtè ad
torturam procedi poſſer.
Ad me quod attinet , fi probabiliter tales duæ
denuncient ; cum bonis circumſtantijs , maximè
(cientiæ caufa , & non fine contraria virorum te с
ſtimonia ,qua lemper pluris facienda, non vererer
hoc ſequendum dicere. Quod fi viri ' vnius teſti
monium adeffer , non dubitarem cum co vnius
mulieris benè munitam circumftantijs requiſitis
nominationé admittere ad torturam tantùm .So
larum etiam trium feminarum complicum denu
ciationem ad eamdem fufficere poliecenfeo.Nec
tamen propterea pugnocum traditis d.vers fecun
dum :illic enim noluitradere quid in rigorc iudici
permiflum fit , ſcd exempli gratia nuinerum ex
preli,cum quo vel(ſcrupulofiffimus iudex , qucar
efle recurus.
Ad códemnationem nulli vnquam ſim author
ex duarum tantum muliercularuin nominatione
procedere , niſi præterea adeffentalia fufficiencia
adminicula : & hoc non fufficere docent muli, et
Decius in l.femina.num.35.de reg . nr.Riminal.lun.
conf. 217.num.5.poft Ga ndin . aliosFarinac.9.59 .
num.26.6 27. qui cum Riminal.concludit ad co
demnationem pænæ ordinariæ in criminalibus
criminaliter intentatis, nec tres quidem fæminas
fufficere :quod retulit, nec reiecit Baiardus ad d.c.
24.num.7. Ratio eft, quia fæminæ in criminalibus
non habenturpro integris perfonis, & minoris fi
dei ſunt quàm viri , vtpotè non omni exceptione
maiores d.c.forus. Alex.col.1'1.m.11.1.1.Cepola in cri.
conf.32.num . 2. Socin.cons.54.col.z.ib.z.Aymõ conf.
199.num.5. Anton.Gomez.como.z.refolut.c.12. num.20 .
ideo numerus in illis fupplet fidem . Innoc. in c. cã
nuntius
. de teft.Petrustincharan lib.3.q.si.num. 38. E puberú minorenniú teſtimonia recipere.feqq.hanc
o multos citansBinsfeld. d . concl.6.in fi. Farinae. Alberi Florian . lacobin.: Sancto Georgio in del. in
d.nu.26.funma namga fragilitas& leuitas eft huius
fexus,iuxta illud, quod Ciceroni tribuitur:
Crede ratem ventis, animam ne crede puellis .
Námq; eft feminea tutior aura fide..
Quid lcuius pluma?puluis: quid puluere :ventus:
Quid vento ? mulier :quid muliere?nibil.
QV Æ STIO XIII .
An denunciationes faminarum tum magis fidem
faciani, quando non adſunt teſtimonia vi
rerum in contrarium ?
XIV . ET XV . 4.53
videri carui
Qaugeri , quandoquidě mulicrúconditio ipe
Ĉtanda lit. l.3.5.ti magis & l.qus argumenta D.
de teft. Alij verò ,pro affirmatiua adco exfertè fcri
bunt,vt negent te videre quid obſtet. Quia quod
in 13.quæſtionis reſponfione dictú,denunciationi
bus feminarum pluriú , néţe trium vel quatuor in
ordine ad torturain credi : id intelligendum , li ni
hil illis præter ſexuin oblit :obſtac autem illis præ
ter ſexum multum per omnem modum, fi in con
crarium fint indicia,præſumptiones aut teftimonia
lige virorum ,fiue fain : narum : adeò vt liellent vel
viri vel fæminæ , à quibus probabiliter exculpare
cur denunciatus : 11c lex quidem f.emios vná com
plicem denunciantibus , in ordine ad corrurá cre
dendum ſit. Igitur plus fidei obtinet, nullis viris
contrarium teftantibus.
Quid fi dicamus, fecundùm ſe intrinfecè, & in
ten liuè fidem rum non augeri : fed ab excrinſeco
tantùm & extentiuè ,quatenus omní obſtaculo re
moto , ratio naturalis dictat, plùs credédum femi
nis hoc cafu ?
QV Æ STIO X V.
An plurium minorennium denuntia
tio faciatindicium ad tor
turam ?
Otandum primò non poſſeminorennes,ncin
exceptis
Nexcep , quidé criminibus teftificari nili Gint
eius ætatis,veiam aliquomodo poſsit torqueri
iuxta Mirfil.in l. de minure niem . 11. D.de qualid
Carer.in praxi crimin .Notandum 2 , ininorennium
varios elle gradus ætatis : nam nomen porrigitur
vſq; ad annum xxv .
Dico primò minorennis qui habet annum diaris
vicefimum , in criminalibus omnibus eſt teſtis idoneus.
Concl...
arg à contrario 1. in teftimonium D. de teft. ic
nent glof.in l.inniſti D.cod.Spec. ibi loan. And.iit.
de teftib .$.n.34.communē ( practicarã ejje,& qui co
tradixere in aduerienter locutos,fcribit Firinac.9.58.
D num . 19.0 21.
Dico fecundo fi fit minor viginti imis , fed iam
eſt prebes ,funt variæ Doétorum fententia .
Prima eft,talē nó effe idoneum teltem in criini
nalibus,niſi in defectum aliorum teftium , quando
ex natura rei alijteſtes haberi non poſſunt,fecus fi
ex accident fiat, quod alij nequeát haberj . S :c poſt
Hoft.co Bald. Alex.cöf.34.nu.1.Specul. & ibi loann.
Andr. d. loco. Iaf.in l..C.de fumm.Trin.nn.sk.ó in
1.fin.C.de indign.Marfil.onf.11.nu.5. conf.192.n.
s. conf.127.n.9. & multi alij reluti á Farinac.d.q.
59.nu.10.Secundafententia fuit Guidonis de Sus
zaria hoc verum elfe in acculatore producéte,non
verò quando iudex ex officio procedit,præfertin
in deféctum probationum : tunc enim pofle iudice
reftimonium . Angelus de Aretto in verb.comparueri:
n.13.Marfil.in l.de minore D. de quieft.n.24 . Blancus
de indic.nu.349.6 ali apud Farinác.ſupra n.37.hęc
fententia eft verior, & receptior , quo ad crimina
non excepta . nam in criminibus exceptis atrocibus Coácl.a.
occultis ( quale'eft noftrum ) quando defunt alia
indicia. indiſtinéte veran puro quod puberum teſti
monia recipiantur ad toriuram . quia tunc in his
corum perſona habetur pro integra & omni
lexceptione maiore , eft pravi recepta Sententia ,
ZZz
G419
 ITIONVM
DISQUIS
454
luam tuentur ex d.I.de minore, in prin. Alberi, in d. IA fupra nu.7c.iple Mirfil.in l.infans col.pen.verf.etiam
lo in teftimonium.Iaf. in l. fin, col. vltima, C. de in
dign.Gigas vbi fupra9.12 . 6aly apud Farinac.ſu
pra num.22.29 . & 34 .
Si vero non fintpuberes,fed pubertatiproximi, tă:
с
licet excludantur in alys, admittuntur tamen in cri
Concl.3:
minibus exceptis ,] Pubertati proximi fint nec ne,
id pendet à iudicis arbitrio ,quia non idem omni
bus eſt cerminus pubertatis, nec eadem tempeſti
» uitas . hoc communius recipi poft Couarr.Duenas , e
alios docet lacob. Menoch.cal.57.nu . 44.de arb.iud.
prior parsconcluſ.probatur l.3.g.l.Iulia & l.in vi- B
iti D.de teſt.in §.fed nec pupillus.l.ex libero 8.1.D.
de quæft. ratio. quia impubes iurare nequic l. qui
iuraje in prin .D. deiureiur.l.4. D.dein lit.iur.
nec poteſt torqueri in caput alterius. d.l.ex libero
$ .1.adeo vt eius teftimonium ,etiam non apponé
te parte,pro nullo fit habendum . Ang.in 9.1.num .
3. Auth . de teſt.Marfil.in l.de minore num.22. D.de
queſtionibus. Niſi in caſu ,mortis Domini occiſi in
domo, l. 1. §.impuberi Doad Syllan. aut fi iudex ex
officio ſuo dictum impubcris aſſumeret : quod li
cet,propter d.5.1. negarint Alex.conf.64 . lib.1. &
Cagnol.in d.l. 2.S. item impuberes.contendunt ta
men Specula. & loan.Andr.d.tit.de teſt.verf.itē ex
cipitur quod eft impubes nu . 34.Bald . Ålberi.Florian.
e Iacobin.in d.l.inuiſti.ct in d.l.teſtimonium , quorú
fentétia & in ſcholis & in tribunalibus receptior C
eſt ceſte Farinacio fupra num.37.
Poſterior pars concl.de criminibus,exceptis,eſt
planè communis , & probatur ex l. de minore in
prin . D.de quæſtion. vbi laté Mars.Decius autē
Cagnol.in l.2. §.item Impp.D.de reg.iur.Gigas d.7.12.
num.4. Schenkdeteftibus n.1z.verf. niſi agatur. Fa
rinac.fupra. 9.9.58.04.22.quod introdu & ú ob cri
minum horum arrocirarem . & tum ab his iura
mentum exigi poſſet: & deberent, modicè tamen ,
torqueri, Farinac.7.41.num.102.6 103 .
d
Conclu . 4 . Impuberesſed maicres nouem annis , quia iam doli
capaces, ſi Iudicis animus, id fert,ó cenſuerit fibieos
torquendos :toqueri poterunt , ad denunciandum in
criminibus exceptis recipi.
Quod torqueri poſsint virga, ferula ,vel torméto D
ſibyllorum docet Farinac.q.41.num.16. quod hoc
à iudicis arbitrio pendeat , Clarus d.9.24.num.16 .
Brun.de indic .& tortu p.2.9.4 . num . 16.Capric.de
ciſ.130.num.ss. quod poſsint recipi,volút Bart. &
Marſil.in d.l.de minore D.de quajt.glof.in d.l.inuiti.
Crortus tract, de teſtibus tit. in caufis crimin.qui teftes
admit.n.70 . & ibi Moncada in addit.litr.7 . & n.70.6
Alberic.de teſt.rub.quãdo teſtes refellantur rat.defect.
perſona nu.20. Gigas d.g.12.
C Si verò nondum inchoarunt annum nonī ,nec tor
Concl.si
querivllo modo, nec admitti vnquam poterunt, adiu
randum , aut denunciandum :hoc receptius eft. ira
poſt Fran.Marcum Baiardus ſupra num .119.qui ad
idem allegar Bolognin . “ Foller . & Brunum ,ad9.64.
num.67.cum ſequ.ratio, quia necdum fatis intelli. E : 10.lib. 2.multum prodeſt vt teſtium defectus fup
gunt quid deponant, ideo iuriiurando, torturæ , &
nominationi defectus naturalis refiftit.
f Quando minorennis admittitur ad deponendum
Concl.6 . in ordine toțiuram , non ſufficiet vnius teftimonium ,
| sed requiritur faltem duorum . De hac re fententias
refert,nec cama decidit vera verior, Baiardus ad d .
g. 24. à num . 107. & citar Marſil. in pract. 9.di
ligenter.num.8.loquentem in num , ſingulari:quod
á benè citac,cenſeo , impuberi, pofitum indefinitè.
Apertè duos requirunt communiter. Alberi. in d.
ll.teftimonium Grammat.conf.45.nume. 21. Moncada
VM
MAGICAR
llud dictum .D.adieg. Corn.de ficar, e Boër. decif.
251. quiduo yleimi ſcribunt le fic practicalle , &
intelligendi ambo de infantibus falcem doli capa
cibus. probatur. primò concl. quia minoris teſti
g
moniym in noſtro propoſito aliquid valer & pro
bat:ergo plurium plus valet & probat, vt minimu
ad ſemiplenam probationem : quæ ad torquendú
fufficit. Deindevnius teftimoniú ſi accedat aliud
indicium valet ad corturam : fed accedens fecundi
minorennis teſtimoniumynovun indicium eft.Di
citur in quæft.ad torturam :quia non fufficere duo
rum teſtimonia ad condeinnationem , licer indi
cium faciant, putandum . Sic preciſe gloj ).Bild.o
aly in del. inuiti ſpecul. loannes And.fupra Bart.in
d.l.de minore. & in dol. ex libero.8.1 & inl.2.5.quo!
obferuari nu.11.C.deiur.cal.Gloj/.Bart.Bald.Salıces .
Angel. Alex . & luf. in l.fin. C.de indign. quod ve
rùm, quoad pænam ordinariam : nam quoad ex
traordinariam ,poſſent ſufficere, & fic admitro có
trariam ſententiam affirmatiuam , qua fuit Alberi.
in d . I. in teftimonium.Marfil. in d.l. de minore num .
28. & in l.infans num.46.D.de ficar .& in 9.diligen
ter ſub num.8 , Grammat.conf.45.num .21.Farinai.
fupra num.33 .
QV ÆSTIO XV I.
An veriſimilitudo denunciationis ab vno tan -
tum facta ,fit fufficiens adminiculum , vt
procedi poſſit ad torturam ?
Onputo
quæſtionem proponi de nominan
N ce , cui duntaxat obſtac ſingularitas,quod Git
vnus: nam talis & fi fit vnus,eft vnus omni maior
exceptione, & proinde facit ſemiplená probatio
né: ideo de hoc verifimiliter denunciante , non eſt
dubitandú ,effe fufficiens adminiculum . Sed quæ
ſtio procedit de ſingulari cui alij adſunt defectus,
vtpote quia eft minorennis ,infamis , & c.
Porro ficut inuerifimilituda teſtimonij pluri
mum detrahit fidei ad vim eius infrigendá.Ná vbi
teſtantur in veriſimilia , numerus non ſuppler fi
dem ,Farinac.9.62.nu.329.Maſcard.de probat. concl.
1358.nu.13. nec iudex debet credere non veriſimi
lia deponentibus , Innoc. in t, quia verifimile eftde
præſump.Marfil.in l.l.in criminibus.num.35 .D.de
quaft. & in Rep.rub.de probat.num . 108. quia quod
non eſt veriſimile ſpeciem habet fallicatis:adeo vt
confeſsio non verifimilis non noceat confitenti.
arg.tex.in l.1.9.Diuus fenerus & in §.fiquis vltrò D.
de quaft.Bald.in l.fi quis in hoc genus C. de Epiſc. &
cleri. nu, 3 , Petrus Ancharan conf.2 4.col.1.Sicèco
trà magnam vim habet veriſimilitudo,adeo vt po
tiùs credatur paucioribus veriſimilia aſſerentibus,
Tonb'carmen 5.Ji teſtesD.de teft.c.in noftra eft. de teft.
Curtius Iun.conf.17.num.6.Socin.Iun.conf.183.nume.
pleatur.CarolusRuin.conf.149.num.6.lib.s.Decia.
conf. 18. numero 204. libro 1. Maſcard. concl. 944 .
numer.14 . Farinat.g.47. numer . 158. & magnum
præſtat ad corruram fundamentum.l. 3. iimili
ies.C.de quajt. non ſecus ac ea quæ à communiter
accidentibus vera ſunt.Marfil.in 5. diligenter num .
33.c in ſing.i.ad fin .
Sed iſta veriſimilitudo ,quia conſideratur poriſ.
fimùm ad hoc vt faciat fidem iudici : minorcm
vim obtinet,vbicumque magis reſtricta & coar
ctata legibus eft iudicis poreſtas. Inde fit, vt in hac
quæ
 LIBRI
quæſtione primò diſtinguendum , inter crimina
non excepta & excepta .
In non exceptis , in quibus criminoli de ſocijs
non interrogantur , DD.ad l.fin.C.de accul . & in
terrogati fidem non faciunt,veriſimilitudo denú
ciationis factæ ab vno , non erit fufficiens admini
culum ad tortura, ſicut de infamibus teftibus colli
gitur ex doctrina Baldi in l.1.nu.5.C. de fum . Trin .
& Caſtren.ibid.ante fin .
In exceptis verò & priuilegiatis criminibus in
quibus de ſocijs interrogatio fit , & infames non
arcentur,poteric tam veriſimilis elle nominatio &
tam benè circumſtantijs veſtica ; vt iudicem quaſi
certum reddat à denunciato crimen commiflum :
& huiulinodi certitudinem communiter DD . di
cunt ad torturam iudici ſufficere. lege Clarum dig.
64.9.15.0 in terminis de vno tefte non omni exceptio
ne maiore Menoch.de arb.iud.7.84. nu.4 . & huc fa
ciunt tradita ab Ozaſco Praſide deoiſ. 75. & Burſato
conf.291.vbi fusè fcribit de hoc arbiirio iudici conceſſo
preter ordinem iuris,circa tortura : ow hoc vt probabile
ienent DD.Patauini ,
Quoniam verò talis ac tanta veriſimilitudo no
ſolet inueniri in indicijs remotis ,ſed in propinquis
idcirco facilius hoc iudici faciendum in his quain
illis : propinqua ſeu proxima eſt, quæ oritur ex in rentur. Aliàs rarò focijcrimin s dictum fidem fa
dicio propinquo, quod eft immediatum delicto ,v.
g.fi teltis deipfo delicto commillo deponeret di- C dcfectibus non fint nocati, & fic delicta remane
ceus le Moniam in cellâ clauſa, in conuentu male
ficarum vidiſle. Remora verò quæ oritur ex indi
cio,conie &ura , ſigno & preſumptione , non necel
Cariò ipfi delicto inalefcij cohærente.v.g.res , ver dem praxi feu conſuetudine teftatur Clarus , & ea
ba, opera, quæ lapiunt incantationem , ve quod vo
luit arrem magicam aliquem docere ,quod damna
minatus, quod cum maleficiis conuerlacus & c . In
propinquis ergo indicijs hæ facilius vfu venit:ſed
limpliciter Giudex ſufficientem veriſimilitudiné
habere le putet: quia plurimum in his cius arbitriù
pollet , non auderem condemnare hoc facientem :
nec tamen ad id lubenter illum hortarer. Non pu
gnant ifta cum traditis à me lib.s.Diſquis.Sect.3.8.
ad torturam , illic enim locutus ſum generaliter,
præfcindendo à cafu tantæ veriſimilitudinis, qua- D
ca ſupponitur in erotemate .
QV Æ STIO XVII .
An malefici denunciantes, impliciti etiam alijs
criminibus ,faciant indicium ad torturam
maximè quando ſuntplures?
Na hæc quæſtionú , in qua duæ ſunt opinio
V nes contrariæ valdè probabiles. Vna potiùs
a authoritate nixa tenétium , altera verò melioribus
rationibus confirmata. Plurimi ' renuere quod e
tia in criminibus cxceptis (vt funt maleficium ,hæ
relis , ſodomia & c. ) ſocij criminis ,qui plures defe
Etus patiútur ,v.g.quia multis alijs criminibus im- { E
plicati , etiamfi aliter veritashaberi non poffet, quá
per illos, nec ad torquendum ,nec ad inquicédum ,
admitti à iudice poſfint.boc tenent Alex.conf.89.nu.
II.C 12.lib.3.Socin.conf. 118.vol. 1.Barbat.conf. 65 .
vol. 4. Marfil. ing.118. & conf. 102. Gratus conf.59.
yo!.2.Grammat.conf.38. & 45.1.22.6 conf.70.num.8 .
& vol.34.n.8.Parif.conf.z.numer .85.vol.s.conf.53.n.
76.vol.4 .Gigas.de crim.laf.maieſta.tit. Quomodo &
per quos g.7.n.7.Roland.conf.16.num.20.conf.2 4.nu.
61.conf.73.num.24.27 . & 28.lib.1.Silnan.conf.81.nu.
15.Berfat.conf.79.lib.i.conf. 192.lib.2.conf.65.conf.
V. QVÆST. XVII .
+55 :
70. & conj.275 . lib . 3.Cephub.conj.65.74 . & 204.Un
deon.conſ.100.11.18.R
imin. Iun.conf. 113.6 44.6 571 .
Iurfin.conf.81.num.6s.Bertaz
7.conf.3.num.32. Aymo
con , 6. num.5 4.Natta con f.2 98.num.6.Menoch.caf.
474.nu.54. Maſc ard. conc l.13 0.97.12.☺13.concl.
1317.num.46.0 45.concl. 1359.per : 0tum . & merito
communem vocat Eman . Zoares in ver.teftis inbabilis
num.217 . Patauini DD . hanc etiam probant , niſi
excellus in numero defectum ſuppleat: fcd pleriq;
allegatorum non agnoſcunt hanc limitationem .
Horum DD fundamnenta videntur.i . quia tor
B cura poteſt lup; lere vnam inhabilitatem & non
plures. Secundò non poſſe numcro iftum defe
čtum luppleri : quia quod eſt nullum non poteft
numci o ſuppleri: hic vero iſtorum reftimonium
non modò debilitatom eſt, ſed prorsus annullatú ,
quia tales funt prorsùs inhabiles, Baiardus non
his argumentis , fed tam denla nube teftium per
cullus, videtur admittere hanc fententiam elle ve
riorem iure feripro , fed in praxi non teneri , nam
addit.ad Cları 9.24. inum.122.poftquam DD.mul
tos nominauit, & argumenta iila duo propoſuit,
hæc verba ſubdit : Sed quicquid ſie de iure veritas
cſt , quòd confuetudo fcruat, vt omnes reſtes cum
tortura admittantur , etiamfi mille defectus pate
ccret. quia pauci ſant locijcriminis, qui pluribus
rent impunita. Ego tamen arbitror,quod tales tc
ſtes,cùm fint magis infames,maioricortura ſint af
ficiendi , ad corum dicta conualidandum .] de ea
approbat.9.21.num.7.0 1. falfum.num .4. vbi ta
men requirit alicuius adminiculi accelsionem .
quando allegant propriam turpitudinem , nempe
ſe fuiſſe ſubornatos:quádo verò Clarusnó loquirur
de allegantibus hanc ſuam turpitudinem , illic non
requiri yllum aliud adminiculum ,vt d.nu.7. Quæ
eft quoque fententia Boſsij de eadem conluctudi
ne atteſtantis . 1it.de indic.num . 156.circa fin . dem
tenet loſeph. Ludoui.Deciſ. Lucenti . Is. affercns
ſe pluries ita practicalle , quod licet Bertazz . &
Roland.impugnare tentarint ; tamen ( ait Baiard .
V.fallum num.2 5. ) dicant quicquid velint ita ferna
tur & fic vidi , o ego quoque practicanipracticau leá
de ſentencia tenent DD.Friburg.cum ſequ. tamen
diſtinctione,inter crimina quæ ſuntordinariè co
iuncta & quali ſubordinata, & ea quæ ab in vi
cem planè ſeparata ſunt ,nec habent connexionem
prioris generis eſſe célent cum maleficio, crimina
herelis,lælæ Maieſtatis diuinç, apoftafiç Sodomia ,
parricidij , homicidij, & c. in his tenent affir
matiuam pofterioris , cum maleficio videri per
idriú ,latrociniú ,raptū ,furcum ,& c. & in his revient
negatiuam . Quoad priora res eft multo euidentior: Conclu.
idem tamen teneo eti am quoad poſterior a .Nam argu b
menta huius affirmatiuæ probant æquè de verisq ;
& DD . pro negatiua etiam prius membruin im
pugnant , & æquè parú pro bát de his atq ; de illis.
Probatur ergo concl . noſtra affirmatiua indif
tinctè.primo quia placuit Boſsio,Claro,Ludouico ,
& Baiardo qui omnes in ſubſellijs & iudiciis exer
citatiſſimi.2. quia practicarur, vt dicút ijdé, :: quia
eft,vtilior reip . & iuſtitiç. 4. arguméti Friburgéfiú ,
quç ſunt 1.quia lex criminoſos & infames ad telti
moniú in criminib ' exceptis ferédú admittés,inter
cú ,qui vno , vel pluribus criminibus,inuolutus,aur
ratione criminum fæpius infamia notatus,non dit
tinguir. igitur nec nos diſtinguere debeinus
Z z 2 Iwon
 ITION RVM
456 DISOLVIS VM MAGICA
1. non diſtinguemus D. de recept. qui arbit. Deinde Aar.s7.conſtaretiana huiufmodi rcuocationem nó
quia malefici plurimis iísque horrendis crimini fictam à certo mori non eflc attendendami , vile.
bus vt plurimum ſuntinnodati : quod fi alijs cri ne poſt Baldum Marfil.com 79.70l.3.C in praci.i.re
minibus maleficos teſtes carere eller neceffe, nul ſtat.nu.16 . & 17:
lus vnquam efſer teſtis idoneus.Tertiò crimé ma Dubiū potiùs eſt de reuocatione extraiudiciali b
leficij non impedit , quin teſtis ſocijcontra ſocium . poſt ſententiam mortis reo denúnciatam , puta fa
teſtimonium valeat : ergo nec alia leuiora crimina tam tempore confeſsionis vel Euchariſtia.Nam
cum maleficio coniunčta impedimentum adferre tunc elidi præcedentem alterius nominationem
pofſint. tenent nonnulli, Mars. in d.g. reſtat.num . 12.Bur
Ceterum (quod valde norandum )fundamentú Sar.conf.201.94.148.6 Farinac.7.44.num.70.Horuni
с
partis aduerfæ æquiuoco paralogizat.Nam ,primò DD.pace puto tenédum elle contrarium :quia nec
quæ pofitiui iuris funt,abſolutè, accipit quaſi etiá Bretractanti in ipfo patibulo, fi nolit, iudex credere
omnis eſſent iuris.Secundò falſum fupponit à tor tenetur , vt oftendam .
tura nó luppleri niſi vnum defectum.poteſt enim Si verò in viâ ad ſupplicium , vel in ipfo
ſupplere plures defectus iuris poſitiui. quia præ ſupplicio reuocec confeſsionem ſuam de fe,con
ſumptio nata ex tortura eſt iuris gentium : vt & ftat reuocatione contemptâ omnino adhuc pu
ipſa tortura in genere ad verum exſculpendum ,nó niendum , ex Carolina art.91.0 DD . vt Maf
à iure ciuili , fed à gentium iure defluxit, licet m'o char. de probatio vol. 1.conclufio 353. numero 23.
di quxſtionum hivel illi fint iuris pofitiui:impe Binsfeldius in l. 7. C. de malefic. c mathem 1.
dimenta verò iſtorum reſtium , mere funt iuris po quaſtione ultima : quia delictú per torturam con
ſitiui, quoad hoc vt infami plurium criminum ni fellum , & ad bancum ratificatum , cenſetur legi
hilomnino credatur.naturalis enim ratio folúmo timè probatum .
do dictat,vt minùs credatur iſtis,quàm vno tátum Quod fi in viâ vel in patibulo reuocet denun
crimine irreritis . Diſtinguendum itaque inter ea ciationem de aliquo factam in torturâ, & ad ban
quæ iure poſitiuo reddunt inhabilem teſté, & cius cum iuris ratificaram , vel aliter ve ficri in partibus
teſtimonium annullant, & ea quæ iure naturali vel illis conſueuit:tunc quidam volunt adeò elidi de
gentium id faciunt.Priora fic inhabilitat & annul nunciationem iudicialem præcedentem , vt ex eâ
fant,vt adhucpoſsint numero,vel tortura fuppleri C nullo modo reustorqueripoſsit . per tex. inl. D.
& perfici,quádo ex numero aut tortura iure gen Marcus D. ad Syllan.tenent etiam in crimine hørefis,
tium præſumitur veriſimilitudo. Poſteriora verò e in criminibus aſaſini , veneni 6 alys occultis.
ſimpliciter & omnino ſic inhabilitant & annullát, Marfil.conf. 109.numer.31.c in pract.in 5. reſtat ad
vtncq ;numero nec torturâ qucant vnquá perfici fin, poſtIſerniam . Grammat.decif. 56 ,rium.11.voto.3.
vel ſuppleri. probatur diſtinctio ex fimili de teſti num.is.voto ,11.num.17.Decian , conf.18.nu.i.fust
monio minorénium proximorú infan iæ, & pro Farin , ſup.n.it.73. & hanc tutiorem vocăt Patauini.
ximorum pubertati ſupra q.15.Iam expedita eſt ratio quia moriens præſumitur non mentiri, & fa
reſponſio ad argumenta contraria. cit indicium innocentiæ pro reo . Bald.conf.25.col.
Ad 1. cortura poteſt ſupplere vnum defectú & 2.vol.1
non plures; negatur planè.nam fi defectuolit iuris Aduerte, lector, huic rationi me ex Binsfeldio
naturalis ,nec vnú poterit nec plures.Sivero fic iu iam reſpondiſſe diēt,lib.sofeet.s.nu.s.quæ velim le
ris poſitiui,ordinariè quidéſuppler vnú:aliquádo gas . nunc addo facere indicium innocentiæ pro
tamen poterit tam eſſe grauis vt ſuppleat plures. reo , tionniſi propter illam præſumptionem ,quod
Ad 2. quod nullum eftiurepofitiuo,non poſſe moriens præſumitur non mentiri, Si magni facié
ſuppleri numero, falſum cſt.nam ex praxi & con- da iſta præſumptio,valere deberet ad exculpatio
ſuetudine ( vt dixi)ſuppletur, & fauor iuſtitiæ hoc nem ſui ipfius: ad quod iam oftendimus nihil va
expoſcit,neq; in exceptis iudex coartatur ad huius lere : ſcd de fe non præſumi verum dicere : vt nec
iuris regulas.Quod verò nullum )eſtiure naturali, de proximo,fi iam moriturus aliquid in tertij præ
ſiue primario, fiue fecúdario ,conceditur,id num . iudicium extraiudicialiter dicat, ncc enim prove
non poſſe ſuppleri: ſed negátur iſto iure huiuſmo ro habetur l.fi quis in l . fi quis moriens D.ad Syl
di denúciationes annullatæ :funt tantú debilitatæ . lan . Ang.inl. mater.C.de calumniat. Alex.conf. 14 .
lib.3.Tas. in l.1, C.comm.de legat. Cephal. conf. 276 .
QV ÆSTIO XVIII. num.14.Menoch.conf.39. num.44. Farinac.9.34.nu.
3.poft Boff.deindic.num .188. Alcia.reg.3.preſumt. 4 .
An extraiudicialis reuocario infirmet iudicia niſi huic aſſertioni efficaces adeſſenr coniecturæ ,
lem denominationem adeo ut nonfaciat Curt. cen conf. 70. Crauet. conf. 6. numero 53 .
ampliùs indicium ad torturam ? Igitur iſta præſumprio per ſe valdè leuis eſt.
a multi enim moriuntur haut multum de ani
E hac re Doctores certár, & adhuc ſub iudi ma ſolliciti ; vt quotidiana experientia doce
ce liseſt: quæritur,Nó tã de extraiudiciali fa- E mur.
cta priuſquam reus eſt condemnatus. de hac enim Secunda opinio eſt,ſi fuit nuda inculpatio ſeu
conſtat cam potiùs cauſam præbere , vt iterú tor nominatio fine vllis adminiculis ,hac reuocatione
queatur : receptum enim eſt, fi in prima quæſtione ipſorum denunciationem planè elidi, ſi adfint ad
maleficium confeſſus fit,vel aliquem denunciaue minicula non elidi hæc videtur fententia esſe
rit: & non vult fequenti dic confeſsionem vel de Marſi. in d . § . reftat in fi. Maſcar. libro 3. de
nunciationem ſuam ratificare, dicátque fe vi quæ probåt.concl. 1 1 30.numer. 14. Burſati conf.z.num .
ftionis victum falfa dixiſſe : receptum ,inquam ,ta 14. libro 2. Riminaldi lun.conf.420.num.17.libro 4.
lem abſq; nouis indicijs iterum cquulco imponi Si hçc fententia fupponeret, in poſteriorimembro
poſſe,vt in confeſſione perfeueret. Lege Simancam elidi ipfam denunciationem , fed manere integra
& alios,quosſum ſecutus libr. 5. Disqu .ſect. 99.vers . illa ad minicula foret eadem cú Farinacij fentétia
quoad iterationem . lit. FF . & ſtatuitur in Carolina 3.n.72.ſed tunc ad propoficú nó eſſet, ná hoc extra
contro

I
 LIBRI V. QVÆST.
controuerfiam eſt : in dubio noſtro agitur de ſola | A
denunciatione iudiciali præſcindendo ab admini
culis :&ea opponitur fecundùm ſe rcuocationi ex
traiudiciali. Aliud ergo ſupponit iſta fentétia :nein
pe quod iſta adminicula moralicer fic cum deriun
ciatione concurrendo in illain influant, vt eam
reddant longè validiorem & efficaciorem ad fer
Tuadendum , quàm per ſe ſola foret,quod concedo :
neque id Farinacius aduertit , & ideo non auſus
fuit illi fimpliciter afſentiri. Igituream , quatenus
fitetur,liadfint alia adminicula, denonciationem
non elidi,veriſſimam iudico: ſed quatenus vult e
lidi, fi non ad linteam non ſequor. verſamur enim
vt dixi ) in caſu formalis comparationis inter de
Gunciationem iudicialem & reuocationem extra -
'udicialem , & præſcindimus ab alijs indiciis & ad
miniculis, præſupponentes denunciationi nullum
alium defectum accidere , quam quod fit reuoca
ta . & conſtat denunciationem plurium validam
cfle poſſe ad torturam , etiamſi alia deline admini
cula . Quocirca hæc opinio media licet præ ſe ferat
equitatem ,parùm tamen habet foliditatis.
с Sit concl. Quandocumque post fententiam mortis
Conclur. ei denunciatam , reus reuocat denunciationem fuam :
udici arbitrarium eft ,adhuc credere denunciationi, co
» Cenétis perpenfisftatuere cur velit ftdreinculpationi an
exculpationi. c veriſima est fententia tertia tenen
rium in rigore per huiufmodi reuocationem non tollile
so gitimam denunciationem .]
Hanc tenuerunt Binſfeld . & cum co facultas
Iuris & Theologiæ Ingolſtadienfis in ſcripto fuo
ad ſereniſſimam , & omni virtutum genere lauda
tils. Guilhelmum Bauariæ ducem , anno 1590. &
pro ea multa adducit argumenta Marſil. d . §.re .
Itat ferè per totum , & Maſcard. fupra n . 13. cqui
dem non paucis eam in firmauid . ſect.s. n . s. nec
muto .
Obleruo verímque eſſe præſumptionem . pro re
uocatione eſt præſumptio , quod non mentiatur .
pro denunciatione eadé militar , quia tortura ean
dem inducit, & fortior eft ifta ,quia poſtea ad ban
cum ratificata. Confirmatur, quia accepta ſenten
cia ſolent rei mente valdè conturbari mortis qua D
dam præoccupatione.Præterea hoc prætextu por
ſent pluriini nocétes meritas pænas euadere con
feffariis aut aliis ſubornatis ad excorquendam mo
rituro talem reuocationem , vel ad eam ſpontè
confingendam idque prece,pretio, importunitate,
vt fit. Et ideo nec graues iudices hac in re ſolent
aut debent ftare dictis confeflariorum : nec cir
cumſpecti confeſſarij ſolent in vulgus cales excul
pationes fpargere,gnariſchandalum certum , fru
čtum verò incertum fore. Denique non poſſum
mihi perſuadere plus fidei deferendum vlli huiuf
di reuocationi extraiudiciali , quàm iudiciali legi
timæ denunciationi : cùm pro hac ſemper militet
E num . 22 .
iuris firma præſumptio.
QV ÆSTIO XIX .
Quando nihil inuenitur de inſtrumentis maleficij, an
denunciatio plurium per hoc elidatur,ita vt non
amplias prabeatmdicium ad torturam ?
Icet inuentio inſtrumentorum fit fignum &
o
Leefficax argumentum aduerſus maleficos, ficut
de monetariis & furibus certum eſt,Hippol. Marfi
inl.quifalfam D.de falf .n .114.6 infra Decian. In
criminal.lib.7.cap. 26.n.6 . & dicit conſtitutio Ca 1
XIX . ET XX . 457
rolina Binsfeld. in l.fin.C. de malefic. & martsemat .
Tamen ex non inuentione non potest colligi idoneum
argumentum in contrarium , quia non ex fola in
uéntione inſtrumentorum crimen hoc probatur,
ſed ex aliis quoquemultis , ideo ve argumentum
procedat deberct eſſe lignum conuertibile, & pro
prium quarto modo.
Idcircò benè Ingolſtadienſes fupra & Fribur
genſes reſponderunt negativè: quibus allentior,
ficut enim indicia poſſunt valere fine denuncia
tione , fic denunciatio ſine indiciis , nam licet inui.
cem corroborenr, ab inuicem tamen non depen
dent , & feparari poflunt. Quàm facilè verfipel
les iſtæ poſſunt indicia perdere , abſcondere , re
B mouere?
QV Æ STIO X.
An leuiora indicia ſufficiumtad torturam in cri
minibus non exceptes?
ſolas DD . fententias fpe &temus , ambigamus
SIC O e eft , adcò diuerſa reſponderunt: Ialrein
neceff
quoad loquendi modum . nam in re fortaffis non
tanta diffenfio eſt. quid temendum cenfeam fatis
explicui lib . ; . diſquiſit. ſect. 3 .
Non quæritur an liceat ex non legitimis a
inſufficientibus indiciis procedere? ſed an in hoc eri
C mine indicia leuiora ſufficientia cenfeantur : & le
uia hic vocamus , non ſecundùm ſe , aut abfolutè
loquendo: ſed quæ comparatiuè feu relatiuè , re
fpectu eorum quæ in criminibus non exceptis re
quiruntur, leuia videantur , & idcirco compara
tionc iſtorum lunt leuiora , quàm in bis requiſica:
non verò quæ ſint leuiora fcu minùs fufficientia,
quàm ius , aur natura crininis requirat.
Hoc poſico , Respondetur affirmatiue. quia in his
criminibusmagis expedic reip.leuiora admitti in
dica, cùm ſint occultiora & difficilioris probatio
nis crimina, & digniora quæ citiùs & grauiùs pu
niantur. Idem reſponderunt Ingolſtadienſes &
Friburgenſes DD . & etiá Patauini, à quibus opti
me Bald.inl. quicumque 9. 25. C.defugitiu .ſeru .ni ,
25. explicatur , vt ſeipſum explicat in l. nemo 3.91.3 .
C.de epiſc. audieni, nempe quod in his iudex ani
moſior & promptior debeat efle ad torturam ,quç
eft fententia communis. Iaf.in l. 4. $ . fi ibi indi
cium . 1. 4.D. decondict .ob turp.cauf. Suzar.Mar
fil. Grammat. Cafon. Clar. Carrer. Corrad.Bol.Bru
num, Ponticellam , & alios referunt og ſeqq. Roland.
conf. 7.n. s . 7. lib. 1. Oſaſcus decif.79.n . 10. Tibe
rius Dec.d.conf. 18. n. 54.0 Farinac. g. 37, n. 150 .
quia ſemper, in his quæ difficilem habent proba
tionem , leuiores probationes , etiam ad conde
mnandum ſufficiunt. l.non omnes.g à barbaris D.
de re militar. fusè Bapt.Plotus de in lit.iuran. 9.4 .
Vnde apparet ſatis temerè quendam conſulen
tem affirmaffe, quodam de hac re diſcurſu : quod
æqualis ſollicitudo , & indagatio & probatio in
exceptis, & non exceptis requiratur. Fateor in v
trisſe neceſſariam diligentiam iudiciradhibendam : fed
nego in vtrisg, eodem modo e termino hanc neceſſita
tem circumſcribi:nego in bae indagatione criminis ex
cepri omnia illa cenſeri neceſaria , quæ in non excepti
criminis indagatione neceſſaria reputantur. Ad tor:
curam fufficit iudici habere indicia, ex quibus for
riter opinetur denunciatum eſſe reum : poterit au
cem faciliùsid opinari in exceptis.quàm in non ex
Z z 3 cepus:
1
 ON
ISITI
DISQU
458
ceptis:quia crimina illa folent effe occultiora.Præ- A
terca diſtinctio . quam adiicit ille conſulens inter
forum fori, & forum poli : vt videlicet iudex in fo
ropoli,(quieſt confeffarius )procliuior efle debeat
ad credenduni pænitentem eſſe ad finem culpæ : in
foro fori iudicem debere procliuiorem effe ad cre
dendum quod reas iminunis à delicto.Hæc inquá
differentia eft reiicienda,vtnulla.Nain in foro po
li quoad hanc credulitatem , nulla eft differentia
inter crimina excepta & non excepta , grauia & nó
grauia : quia in omnibus æquè & fimpliciter iudex
tenetur credere reo ipli pro ſe aur contra le loqué
ti.In foro fori nunquamtenetur foli reo pro ledi
centi credere : & hic excepta à non exceptis diſtin. Brum ad tortura.Licet enim multi DD.dixerint in a
guntur: & in quæſtione agitur de credendo non
ipfi reo , ſed tertio illum denuncianti. Sed inftat,
quoad hoc inter exçepta & non excepta nullum
adhuc efle diſcrimen : probant id aliquot textibus.
nempe c.accufatus J.licet. « C. in fauorem fidei.dehe
ret . in 7. Reſpondeo, quod d.r.licet,nec ad rem fa
cit, nec fi facerent ad rem , nobis , ſed illis obeller.
Non facit ad rem ,quia illic non agitur de leui
rate indiciorum , ſed de periuri teſtis admittenda
reuocatione: nec in textu illo deciditur , vel ex eo
poreſt colligi: quod in quauis reorum excepti cri
minis inculpatione,debeat apparere manifeftis in
diciis, quod tales zelo fidei moueantur.Repugnat
auté tex . parti illum proferenti: quia diſertè pro
båt , in crimine excepto , quoad iudiciarium ordi
nem contra communis iuris ſancita procedi & etiá
periuri teſtimonium aliquando recipi quod vnum
pro nobis:) & quidem id receprum in fidei fauo
rem , vt facilius hæretici conuincantur & pænas
luant . ( hoc alterum pro nobis . ) Vode meritò in
tulerim, quod cùm ftrigum crimen cum hæreli có
iunctum ſit, & in eius perſecutione eadem obri
neant : etiam in noſtro calu ve ſtriges faciliùs con
u inci & puniri queant : iudici in fidei fauorem per
mitti , non attendere ad ordinem iuris, quando de
excepto crimine lis inſtituta .
Exc. in fidei fauorem ,folummodo probatur : Vt
complices in cauſa hereſis ad fidei teſtimonium
adınittaprur : debere illorum teftimonium huiuf
inodi efle , & talibus ornatuin circumſtantiis vt iu
dex crcdar præſumptiuè eos non mentiri. Verùm
boc,quid nobis officit ?Nec tantùm requiritur cer
citudinis in teſtimonio ad torturam , quantum in
teſtimonio ad conuincendum , quod eſt maioris
præiudicij .
Item nituntur hoc probare,in omnibus crimini
bus ex quibuſdam textibus generaliter loquenti
bus,vt l. abſentem D. de pæn.ybitraditur , neminé
ex ſuſpicionibus eſſe damnandum : latiùs elle no
centis ficinus relinqui impunitum , quàm innocen
tem damnari,quæ contra nos non pugnant . Quia
nó agimus de damnandovilo exſuſpicionibus :fed
de torquendo ex indiciis valdè mouentibus iudi
cem : nec verò innocens iudici cenſendus eſt, con
tra quem alia ſunt indicia . Deniq; obiiciunt l.xea
spicien lum eo.tit. vbi nihil eft quod nobitcum pu
gnet. Non deçet me denegantium parte ſuſpicari ,
eos mifericordiæ laudem ambire : nec illos decer
ſuſpicari, qui contra fentiunt, le veritatis gloriam
accupari.Dco iſta iudicialinenda. Vcraq ; pars cen
ſet,ſenec durius,nec remilias decernere,quàm res
poſtulat:vtraq; iuſtis rationibus moueri ſe arbitra
» tur.Quod tamen eodem loco fequitur : in leniori
» bus caulis oportere vt iudex fit ad lenitatem pro
nior : in grauioribus feueritaté legum aliquo tem
1
VM MAGIC ARVM
peramento benignitatis lublequi : hoc ialis indicat
non eodem modo in criminibus exceptis , quæ a
crociſſima ſunt, quibus grauiores pænæ ſunt de
cretæ : & in leuioribus, vt lunt non excepta ,proce
dendum : ſed licere iudicibus in illis ſeruerius quàn
in his procedere.
QVÆSTIO XXI .
Que indicia leuiora fufficiant ad tortur.im ?
Mnino teneo debere effe legitima & Siefficieri
O 2
trociſſimis permiſſum iudici iura tranſgredi , vt in
his ordo fit ordinem iuris non feruare.Innoc.in c.l.
de conſti.Bald.in l.obferuandum n.co.D.deoffic .Pral.
& inl.com ſi feuerior C.de infam.Marf.in l.i.n.47. de
g.Clarus in S.l. inte 1.10. 1.Capic.decif.31. Gr.179m .
decif.36.4.2.6 . Roland.conf.7. nu.5. infr...Me
noch . de arbitr. 9.84.n.9 . conf.100.1,56.hitfiarit.
concl. 1385.1.13.
Hoc folummodo verum elt , vbi conftat de rei
delicto : ſcd cum quæritur an reus deliquerit , iura
quidem diſpenſant circa nonnulla iure ordinario
& pofitiuo requiſita in procedendo , & circa per
clonas teſtium ,vt relponlum quæſtionibus præce
dentibus: fed vt abſque legitimis indiciis præce .
dentibus aliquis torqueatur ; nec vlla iuta , nec e
quitas permittunt: vt benè Marfil.doctrinam illam
Innocentij moderatur & explicat , qux explicatio
meritò communiter recipitur.Marfil. in 9.deligen
ter n.157. & conf.74.n.35.Gramm .voio 3 4.9.2 3.Per
fonal.tit.de indic . tortu.n.24.Carrer.tit . de indiciis
S.circa quartum n.8.Riminal.Iun.conf.361.9.32.33.0
37. Farinac.9.37 . nu.go.
Equidem niſi ſic explices, iniuftam cenſuerim , 2
& fimpliciter negandam, vt negant longè plures :
glof.Cyn.Bald.Salic.in l.fi quis Coadleg.Iul. Maieſt.
Alberi.in rub.D.eon.3. Afflict.in tit. quæfint regalia
D in verb.o bona committentium 1.44.Gramm.d.voto
34.ad fin .Angelus de Aretio, in addit. Auguſti, in
verb.che hai tradito la patria nu.1 . Marſ. d . 8.dili
genier n.175.o poſt Brunum “ Corral.Clarus 9.64 .
anie n . !).Follerius in pract.crim.verbo, á quod ſuffo
cauit vxorem n.58.0 9.103.Caſon .poft tract. de indic.
c.s.fub rub.de non torquendò fine indiciis etia in crim .
laſ.Maiejt.Gygas de eod.crimine in tit.quomodo per
quos 9.26 .Roland.conſ.12.1.33.lib.3.Kimin.lun.cons.
88.60 361.1.32.Ofafch.decif:79.1.14.Decia , in crim .
1.7.C.46.Berta77.coRſ.61.col.1.1.1.Burſat.conf.166.4.
33.0 201,0.41.Beccius conf.67.n.14 . Perfonal.ſupra
1.14.Vincent.Ondedus conf.100.n.s.lib.1.09.22.Car
rer.fupr.n.7.Maſcard.concl.1385. 6.4 . Farinac. I. 2.
E 9.37.9.79.6 °n.89.
Debenı ergo adeffe indicia ſufficienria .ſed quæ iſta?? Concl.
Rectè Bart.aduercit cerram de his doctrinam tra b
di non potle: quem alij ſequuntur.Bart.in l.fin. D.
de q.com ibi plenè Marfil.6 Blanc.de indic. e Clarus
S.fin.q.64.1.13. ideo iudex poteſt arbitrari quæ fi
bicenſeat ſufficere.fic poft multos Mencoh. de arbir .
caf.270.0 ,3.0 caf.474.nu.r. n.47.dixi de hac re
copiosè d.lib.s.ect.3. 4. quo me refero. Meno
chius lib . 1.de præſumpi.g.44.1n.9.poluit quadra
ginta tria indicia ad torturam idonea. Bertazzin .
conf.217.n.8. vule duo indicia leuia fufficere ad cor
turam quod intelligo etiamſi in iure non ſint ex
preſla,dummodo fint per duos teftes probata , &
line veriſimilia & probabiliter concludant . Bald .
conf.
 LIBRI V. QVÆST.
conf. 515.n.4.vol.5. Item indicium aliqualiter ani., A , C. defall.hoctenent Bald. in l. nemo deinceps C. de
muin iudicis mouens, & in iure approbatum , fuf
ficir. Bald.in l.cum citra C.de iur.dot. Crauet. conf.6 . 9.4 .decif.34.n.38.
1.12. Simon dePretis.conf. 15.n. 19. Bart . Baiardus
ad Clarum 9.64 . nu. 56. quia plus debet operari in
iudicis animo ceteris paribus indiciuin igre ex
preffum , quàm non expreſſum :
Tertiò vnus teſtis incoger, & ( vt vocant) inuul
nerabilis, de propria ſcientia per ſenſum corporis
deponens. glof. Bald . Ang. Salic. & alijin d. I.fi
quis. Angel.in l.tormentis C. de q.Bald.conf.259.n.
Solıb.1.Marf.conf.64.n.1, Andreas Sicutus conf.47.
9.6.6 7.lib. 1. Parif.conf. 151. n. 3. lib . 4. aly
poft quos Farinac.g. 37.n. s6.cum feqq.Quod ſiin
reger non eſſet,aliquod aliud adminiculum requi B
rererur Menoch . de preſumpt.li.1.9.89.n.10.od 11 .
Clarus g. 21.9 . 2. vel fi defit adminiculum ,non po
rerit deueniri, nifi ad leuem torturam , & non ad
pleoam , poſt alios Claras 9.64.8.32.Farinac . ſup.n.
54. Denique conſuetudine receprum ,quod vnum
indicium etiam remotum fufficiat ad torturain
( loan . And. ad Specul. in tit. de prafumpt. $ . ſpecies
in maiore addit. Alex . aly apud Clarum 9.64.n.
14.) quam ego non libenter ſequerer, niſi concur
rente aliquo alio adminiculo , vi moderantur Cla
rus in q . 21.& Farinac.fupra n. 47, vel in occultis
ad quæftionem leuem , ordinaria minorem.Gram .
vo!o 17.1.18. Clarus d . 9. 21. col. vlt.
Quando non ſunt fatis idonca indicia ad cortu
ram , & iudex habet cauſasſuſpicandı reú eſſe cul
pabilem:conſulunt latrunculatores, vt reus faltem
terreatur verbis,& vultu , & corturæ comiminatio
ne.Bald.in l.2.C.quorum appellat. n.s . Bolſius tit.de
indic.nu.24. ſed alij ad hoc requirunt qualem iu
dicis præſumptionem . fic Fran . Perſonal.tit. de tor
tur. n.77. & Farinac . monet ne terror iſte verbalis
admoueatur perſonis valdè timidis.q. 37.num.102 .
103 .
Si præſumptio iudicis eſſet benè fundata ,poſſet
verbis adiungere facti aliquid,admouerereum an
te cquleum , expoliari, & quandoq; ligari facere,
immo & modicum eleuari, ſine quaſſatione.Paul.
Grilland.de indic.q.4 .in 2.6 3.gradu tortura.Cor-
rad.tit.de negat.crim . n . 41. Perſonal.ſupra n.78.
Farinac. d.q.37.n.105. Quanquam nec in his cer
ta regula poteſt iudici præſcribi. Cartar. in Pračt.
c . 712. in fi. Farinac.g. 38.n. 3 ?.
QV ÆSTIO XXII,
An iudex promptior & facilior debeat effe ad cor.
turam in atrocioribus of occultis?
Vre certum eſt ,vbi aliter veritas haberi non po
I
1. D. Pius D. de quaft. & cùm in hoc crimine ſtri.
gum rarò vel nunquam alicer quequea
attveritas habe- E
ri,quia conueniunide nocte,& in locis defertis , &
talia crimina lunt difficilis probationis . Menoch.de
arbit.caſ.116.n.14.Camillus Campeg.in addition.ad
Zanchin.c.9.verb.num quid poterit torgueri: Sequi
tur in hoc crimine vt in aliis occultis promptiorem
ad torquendum debere effe iudicem . Idem in a
crocioribus probatur, quia quo grauior morbus,
hoc opus eſt remidio efficaciore & celeriore.Con
firm.ex præcedentibus , quia ſi in his criminibus
ad torquendum leuiora ſufficiunt indicia vi proba
lum g.21 . certè fequitur iudicem in his ad torquen
dumnpromptiorem & faciliorem eſſe debere.l. ubi
XXII. XXIII. ET XXIV . 459 1
Epiſc.aud.n.3.Alex.conf.62.1.5.lib.3.Gram . decif.38 .
. conf.33.n.17.Igneus in l.1.9.fernt
11.75.D.ad Syllan.Brunus de indic.2.p.9.80.n.2. Abb.
in c.at ſiclerici in fi.principy.de iudic. Boflius. de ind .
11.172.69 195. Clarus 9,64.u.6.qui vocat communem ,
“ fanèibi in addir.Giarcharus lit. H.6 Baiardus n .
19.multosallegant, idem defendit Binsf.d.concl.6.v.6.
de unanimiterfic reſponderunt interrogati DD . In
golſtadienſes Theologi Turisperiti anno 1590. Peta
uini, Bononienf. c Friburgenſ anno 1602. Nec dubi
tandum hac de
repulo.. ,
QV Æ STIO XXIII.
17.17
An in hoc crimine dignitas à tarmen
tis excufei?
Vre ordinario nobilitas & dignitas à tortura ex .
Icuſant,l.edutum D. de quajtun. I. milites.. ea tu ,
,
Gramm . voto 1. Boſſius de indic. n . 102. vſque 114.ex
cipiunt quidam ,niſi in officio delinquerint , vr ide
Boſſ.n.16.6 Clarus 9. fin.2.64.n.16.fed exceptio
nem non approbant alij,cum Vulpello Farinac. deg.
+1.11.49 . Haut ſcio tamen an in iudiciis non magis
obrineat rigidior illa.
Hocício in crimine maleficij, vt in ceteris ex
ceptis , nec nobilitatem nec dignitatem per lecx
CС cuſare à tormentis textus ſunt apertiffimi.l.etji ex
cepta C.malef.l.de minore in pr.D.de quaſtion . I. De
curiones C.eod. l . nullus.!.ſi quis alicui C. ad leg.Iul.
Maiest.l.proditores D.de re milit.l.fi quis Decurio C.
de falf.c.1 .in fidei.de hæret. Marfil. in d . l. edictum .
Boſſius, de indic. nu. 11s. Damhauder. in pract.crim .
C. 41.rub.qui à tortura fintexcuſandi. nu.7. Gramm .
volo. 25.n. 5. Grill. de quaft.9.4. Cruarr. , 21 Vir:
ref.c.9. Binsfeld. in d. l. etfi excepta concl. 7. Farin .
9.41, 9, 100 ,
Leuiùs tamen torquendos docet Tiber.Decian.
conſ. 93. 7.137 . vol.2. quod æquum eft, vt & illud:
contra cales exigi indicia clariora quam contra a
lios, per tradita à Vulpello conſo141. in prin.quem ſe
D quitur Baiard .ad d.Clariq.64.n.63 .Verumtamé
etiam hæc duo ab arbitrio iudicis dependent:quia
cuin reatus omne priuilegiú ademerit , iuxta fran .
Marcum deciſ. 709. p. 1. cantum licebit iudici , cum
iſtis qui priuilegio lunt exuti in pænam facinoris
de quo ſuſpecti meritò videntur , quantum cum
illis qui nunquam priuilegio adiuti fuerunt.
QVÆSTIO XXIV .
Anin atrocioribus maior debeat adhiberi tortura ,
quam in aliis criminibus.
I cetera paria ſint, & aliunde nihil obſtet,cer
US eſt in his acerrimam elle corturam adhi
SEcum
bendam , per l. vbi C. de fall. á l.edictum D.de
quæftion, Brun .deindic. cj tortur.p.2.9. So nu. 42.
Conrad . in pract.tit.de regat. crim.n. 39. in fi. No
uifl. Roman . de teft.q.37.n.8y. Sed quia in his cer
ta regula cradi non poteft, quia res pro perſonarú,
indiciorum , & aliarum conſiderationum variera
te iudici moderanda, vtdocui libr. s. diſquif. fect.9.
verſ. tortura modus, ideo hoc totum prudentis iu
dicis arbitrio commiffum cenſetur, vt torturam in
tendat vel remittat , prout in confcientia iudica
bit . I. deminore 9. tormenta.l.quaſtionis D.de quajt.
Brunus ſup.Clarus d.9.64.7. 2. Foller.in verbe rei
indurati,

ONV
'S ĪTI
Q .VI
460 DIS
indirati, n. 16.Binsfeld. d . concl. s.Menoch.de arbis .
vud, cent. z . cak 271. Farinac.9.38.7. 33. vbi post
num. 34. ponit varios torture gradus , gui poſſint iu
dicem dirigere. optimum puto ſequi loci conſue
tudinem , vtbene Chartar. fup.n. 49 .
QVÆSTIO XXV .
Cum ſaza pleriimque fintindurata ( maleficio taci
turnitatis munia, qualis tortura in hoc cria
mine maiorisfit effeétus.
Via proptervaria concurrentia temporis ,lo
ci perſonæ ſæpè fit,ve quod in vno efficax,in
alio irritum inueniatur:imò quod vno die vehe
mentermetuendum & intolerandum , hoc eidem
perſonæ alio tempore haur magnifaciendum vi
deatur : vix certi quid reſponderi queat : niſi quod
ab experientia iudex in his directionem ſuam de
beat metuari. Scio profuiffc , & bonum factum iu
dico ; li fimul cum quæſtione adhibeantur aliqua
remedia Eecleſiaſtica , quibus dæmonis vires in
fringi lolicæ.Silueft.in l.de Strigimag.admir.com
mendat præmiſſam exorcizationé, non quod poſ
ſelfas à dæmone lagas omnes ſentiat : ſed quia vel
obfeffæ , vel præfentia eius obfirmatæ funt. Veile
quoque fitorquendi collo appendantur facræ re
liquiæ ,vel agnicerei effigies confecrata : item fi a
qua benedicta in os infundatur , & ea corpus a
Ipergatur: & cùrn veantur tormento inſomnia ,ce
rei benedicti inſtillatio inopinaca. Verùm hæco
mnia ( ve dixi ) ab vludocentur : & cauendum ne
ſacris hifce remediis ſuperſtitiofi aliquid ratione
materiæ , temporis,autnumeri,immiſceatur . Plu
rimum & crebro verirati obftat mala iudicum &
quæfitorum difpofitio quoad fidem ,mores,aut in
rentioné ,hinc enim fit vt adeo multa Deus diabo
lo permittat, quæ contra ludices benè diſpoſitos,
nec tam crebrò nec tam facilè foret permiffurus.
QV ÆSTIO XXV .
Quoties pofſit eleuari reus co quot poſſint dari
uctus,proquolibet indicio?
TOn poteſt in his conſtitui certus modus vel
Nico le . iudex debet facere fecundùm arbitriú
regula
& confcientiam fuam : contiderata qualitate deli
Cti, perſonæ, & indiciorum . rectè M.trjil. in Praci.
crim. J. expeditam n.85.Clarus do9.64 . PM.3 2. qui
nonnulla de icluum num .Menoch.caf. 271.6 alyci
tari i Giacharo ad d ... Clari. 64. verf. Iudicis urbi
trium . Paris de Sindica . verf. roriura c. 4. 1. 1. Boër .
decif. 163.9.9. decif. Lucenf.49.9.11.
In genere dici poteſt, regulariter reum ter ele
uari & dimitti pofie. Cafon . derermeni.1.14 . & de
conſuetudine Italię ſolere pro fingulis indiciis'tres
ictus dari, ſcribit Marfil. in pract .s. occurrit col2. E
verf. co poteſt poni,fequiturlojèph. Cuma. de Sinde
cat. rub. dc tortu. n. 20. Nouell. falla. 92. n. 28. mi
hi hoc durius ſemper viſum . Nam & ipſe Marlil.
alibi conf.octauonu. 37. reſpondit ſufficienter for
tum, qui habuit ſex ictus chordæ, quod eft in vni
uerfum pro omnibus indiciis intelligendum : Cra
uetra verò tres ictus ſatis eſſe cenſuit. conf. 287.07.
6. nempe non pro fingulis indiciis , ſed omnibus
ante habitis , & toto continuo tempore , quo reus
in vna quæſtione maner ſuſpenſus. Grilland. iradi.
. tauina, & Friburgenf.probant auctoritate Baldinl.z.
Parinac. lib . 1. tit.5.g. 38.n. 47. “'54 .
M
ICA
MAG RVM
A
QV ÆSTIO XXVII .
Quamdiu reus poffitteneri in chorda
eleuatus ordinarie ?
Tarutum eſt quadam bulla Pauli III. Pontifi
cis
horę.inbullario 1.p.fol.471. Si enim benè bullę ver
ba perpendas,prohibet reum in 'tortura teneri per
longum temporis fpacium , veluti vnius aut pluriu
horarum.q.d.cale efle non modo pluriŭ ,fed vnius
quoque integræ horæ.nifi legendum ,vnius có plu
rium vt ſummuin permittat ad vnam horam , & fic
videntur intelligere DD. qui in atrociſſimis per
B mittunt vnam horam aut paullo amplius. Foller.1.7
verb.reiindurati n.16.fol.28y,FlaminiusÇartar, in
pract,de interrogat.reor.lib.4.c.1.1.113.Farin.g. 38 .
n.s4.Grilland.ſup.n.g.ego quoque dolıb.sofect.9.verſ.
tortura modus.
QVÆSTIO XXVIII.
Quid in vtroj, ad ſummum fieri poffu ?
Vaſtio procedit de numero ictuum , eleua
Quantum & quandicate temporis.
loprimis Deo ante oculos pofito , & modera
mine tali adhibitio ,vt præceps & cftrenata vitetur
ſæuitia,t.de minoreStormenta D.de quaft.l.nihil.C.
codem ,debet iudex potius ample& ti, quo ad res pa
tietur ,benignitatem quàm atrocitarem , Aymon .
conf.287.Beriaz7. conf.315.num.3 . & videre vt reus
tortus laluus lit innocentiæ vel ſupplicio. l. qua
ſtionis modum D.de quaft.vbi Bart. Alveri. Marſ.
Gandin . in tit.de quaſtion . n. 5.6 10 .
Deinde Patauini DD. cenſent ad fummum tri
bus diebus interpolatis , fi fint indicia vrgentia,reú
torqueri poffe , & pro qualibet vice tereleuaricum
tribus quaffationibus, & ita fieri ſub dominio Se
reniſs. reip. Venetæ ,có conſuluifle Paulum de Ca
ftro conf. 199. viſa inquiſitione nu, s. lib . 2. & fèqui
D Blanc. de indic . num . 14. Cafon. d . cap. 14. Marſ.
Nouell.com Clar.ſup. Cirill.de queftio. 5.1.n.s.Bo
natoff. commun.opin.crimin.p.1.verf.torquendus de
bet habere , qui atteftantur de communi Italia praxi.
Vlterius ſi criminis grauitas exigat & fatis robuſtus
ſit reus ,pofle reo clcuato & ad tempus ſuſpenſo
facere qualſari funem , qui modus torquendicen
ſecur vehementior,quàm per eleuationem cum di
miſſione & ictibus. Burſat.poft Carrer. . alios
conf.201. n . 9.lib. 2. Quando cum ictibus releua
tur & dimittitur,ad fummum quatuor ictus, & vl
timò ponderum grauiorum ad pedes appenlio .
nem permittant Friburgenf. citanies Grilland .fup.
Foller.ſup.n . 16. Farin.d. loco n . 49.0 54.
QVÆSTIO XXIX .
An non poſſit ludex cùm videt reum eſſe indluratum ,
aut ex aliis iuſtis cauſis, deſiſtere abexami
ne & torturat , poſt aliquot
dies eam repetere?
Oſe reſponderem cùm id & ratio fæpedi&tet,
& iure nullo prohibeatur, & interpretes appro
bent.idein relponderút Facultates,Bononient,Pa
,
C.quod
1.oppofit.
 LIBRI V. QVÆST.
1.oppofit. Marf.in l.quastionis num .17.0 in l.repet. A
num.4.66 10.d.tit.Afflict.in constit. Regni libr.i.liiul.
de clandestin.bomic.num.ss.6 56.Boër.decif.163.nn.
10.Conrad.tit.de negai.crim . ef tort,num.31. Antan.de!
Canario traétat.dequaeſl.m.6.num . 1. Nouis. Rom.d.
queſt.38.per totum ,maximè num.86.Cartar.vbifuprà
num.180. Clarusquaft.64.num.45. Menoch.caf.272.
num.4.Farinac.quaff.38.nu.86.6. 87.maximè quan
do iudicat indicia non fatis purgata per torturam
præcedentem , Marfil.in d.l.guaštionismodum num.
17. Augustin.addit.ad Angel.in verb.comparuerunt
dički inquifiti.in 1. addit. Menoch.caf.273.aut fi no
ua ſuper veniant indicia. Nouiſ. Roman. num.go.
vbi fupr. “ DD.ind.l.vnius 5.1.Conſultum autem
tunc iudici , vr curet referri in acta , quod animo
torturam repetendi , iubeat reum deponi, & vt
intercedat dics & nox integra , & non repetat vl
tra tres vices , eft communis in ſcholis & iudiciis.
Nouil.Rom .fupr.num.103.6 106.Clarus fupr. verſ.
vlrimo videndum .
Rationem optimè deducunt Friburgenſes , &
docent quod ſiue induratio iſta ſit naturalis, fiue
arte dæmonis procurata ( dequomulta Grilland.de
quaft . tort.quaft.4.num.12 ,Binsfeld.in leg.7.C.de
malef. & mathem.quaft.i.concl.15. ego doſéct.g.cir
ca medi. ) tamen ipfa & ex eâ naſcens taciturnitas
eſt temporalis, & non perpetua : quia mutatur ex
caufis naturalibus, tam extrinſecis , quàm intrin
ſecis ,vt homo modò velit tacere; modò nolit;mo
dò faciliùs poffit, modò difficiliùs fe contineat . C
Dæmon quoque non ſemper ſtrigibus adfiftit, ſed
aliquando deſerit , vel ſponte ſuâ, vel Dei iuſſu ,
vel non ferens Eccleſiaſtica remedia , quæ abhi
bentur,utdocuid.feet.9.verf.quoad tertium dubium .
Vnde etiam fit , vt iudex meritò ſperet , eum qui
tunc induratus tacet , alio tempore cuncta propa
lacurum .
QVÆSTIO XXX .
Quid feniiendum fit de effufione aqua frigida
in tergum appenfi rei ?
exteriora liberè progredinon poſſit. D.Thom.1.2. »
foret addita ratio dubitandi, meliùs aſſeque-ip quaft.37.art.2. Itaque quod aqua frigida in tergum »9)
rerdubij mentem . Ego illam inter torquendi lufpenfi cffuſa ,cruciatum adferat,id accidit;quod
modos iam aliâs memoraui , d. fe &t.9. nunc etiam calor circa cor intenfiffimus diffundatur ad pro- »
refpondeo ,fi nihil admiſceatur ſuperſtitioli ( v.g.
circa modum effufionis ,numerum guttarum ,con
ſtellationem ,expectationé effectûsprodigioſi,& c.
Sed fit fimpliciter, & quia putatur plus doloris
allacura ; nec ſublit metus periculi mortis , vel
enormis læfionis : me nihil videre caufæ , cur ca
non ſitpermittenda: cùm modus & qualitas tor
turæ iudicis arbitrio fubfint.
b Cauendum quidem iudicibus ne inſolitos mo
dos quæftionum introducunt , ne faciant litem
ſuam, & pereunte reo in ſindicatu puniantur .
Bald. in l.i.C.de emend . ſeru.Boff.de tortur.num.40.
Anton.Gomes.tom.3.var.refol.tit.de tortur ,ca.13.nu. Elida, ita & frigida inimica eſt corpori , potiflimum
s . Clarus ſupr, nam. 35. Farinac.d.quaft. 38.num.56 . autem neruis,& partibusneruoſis.Ertradunt ana.
Sed quando lune indicia vrgentia & crimen val
de graue, tunc poſſe modum tormentorum exce
di , volunt iidem , DD.Farinac.quaft.37.num.84.0
d.quaft.38.num.64.Brun.de indic.part.z.quaft.s.nu.
42.Corrad.vbi fup.num.39.in fin .Grilland.ſup.guaft.
4.num.10.verf .Quintus eg oli, Folber.in verb.rei in .
durati fub.num.17.1.:rtar. libr.4 . fua praxis capil.2.
Quos intelligo , non de exceflu iuſtitiæ aut æqui
tatis v.g. pluſquam rei qualitas ferat ( hoc inhu
XXIX . ET XXX .
461
manum reputo ) ſed de excellu generis tormen
torum , vt v. g. cùm ordinariè in illis locis adhi
beatur tormentum funis : manibus rei poſt terga
ligatis; quod eſt iure probatum , & in praxi rece
prillimum ,l.nullius C.ad leg.Iul. Mareſta.l.decurio
nes C.de pænit. Francif. Brun. fupr.p.guaft.2.num.6.
Vel fi nequeat fic torqueri , appropinquatio ignis
ad plantas, Clarus d.num.3s. Carrer.in ſua praćt.fol.
138.col.I.Farinac.d.quaft.38.à nu.62. Vel aliquod fi
mile ; liceat cunc compedes ferreos,vel baculum
intra pedes ponere , vel deponere reum & refri
geratum iterum fublimem facere ; vel vti inſtru
mento Itangetæ ſeu taxillorum , vel ignis, vigilia
& fimilibus, memoratis à Farinac.d.quaft. 38.Bru
no d.quaft. 2.6 Marſil.in d.l.1.
B Aqux frigidæ effufionem in tergum , non effe с
inſolitam patet ex eam non reprehendentibus , &
in vſu fuille teſtantibus. Marſil.d.l.1.num.27.Pari
de de ſindica. in verb.tortura.quod incip.de repet.nu.
s . Dambauderio in praxi crimin.ſupr. fol.1o9.num.18 .
Farinac.d.quaft.38.num.si. & 64.Foller.fupr.num.10.
Chartar.fuprà numer.112 . Notant tamen Farinac, &
Paris,hoc tormenti genus ex crudelioribus eſſe , &
proinde non niſi in atrociſſimis criininibus reci
piendum ; & Bononienſes illud non admittunt,
niſi vbi eſt conſuetudo , plura de hoc dixi loco
ſupr.citato. DD . Friburgenſes oſtendunt ſuplicij
genus eſſe & ſeruile apud Septentrionales , ex
Olao Magno ,libr.2.Deſcrip.regnor. Aquilonar.cap.
de poena infidel.feruor. Poſtea eruditè & philolo
phicè oftendunt , cur aqua frigida ad tergum ap
penſi rei affufa aur in os infula, cruciatum adfe
rat, parsque tormenti fit cenfenda,his verbis:Tra
dunt philoſophi, quod naturale ſit cuiuis dolenti ,
ſiue homini lue bruio , quod calor & Spiritus
tempore doloris ad interiora , hoc eſt ad cor, le re
cipiant, ſeque interiùs conferuent & nocitura re
pellant. ſicut ciues tempore oppreſſionis & obli
dionis retrahunt fe ab exterioribus , & recurrunt
quantum poſſunt ad interiora , vt docet D. Thom .
1.2.quaſt,44.art./ .Atquihinc eſt quod dolor is ſeu
triſtitiæ effectus ſit , aggrauare enimuin ita vt ad
ximas corporis partes,hoc eft in tergum ; cui cali
do aquâ frigidâ affuſa fortiùs agit in contrarium
refiftens,hoc eft in tergum calidum ,ſicut aqua ca »
lefactamagis patitur à frigido.D.Thom.d.quaft.37 .
Arl. 1. Sicut & glacies à ſolis calore citiùs, quàm
nix, liqueſcit, quòd glacies fortiùs , quàm nix re
fiftat: & manus frigida in aquam calidam impo
ſita maximum dolorem percipiat. Spiriius ex ore,
appenli eft calidiſſimus, redditque faciem & lin 29
guam calidiſlimam : quo fit, quod aqua frigida ef
fuſa, linguæ cruciatum adferat: vel quod proba
bilius eft ) dolor ideò intenditur, quia vt aqua ca
thomici neruos à capite per ſpinam dorſiſeu ver
tebram ,in reliquas corporis partes diffundi; ideó
que in tergo , ſeu fonti & orig'ni, hoc cft capiti
feu cerebro ,vicinis , maximam fentiendi vim ha
bere, potiſſimùm tempore torturx, quo nerui ex
tenuantur & extenduntur, quo fit vtaqua frigida
ad tergum ſuſpenſi rei effuſa , ceu nouum crucia
tus genus,dolorem augeat & intendat ] Vnde pa
retmihi meritò ſulpe&tum fuiffe , li affunderetur
Ааа ante
 ONVM
ISITI
DISQV
462
antc appenfionem ,veldiu poftdepofitionem cor- ja queſtione pofitam , poterit iudex faciliusvfque
pore iam refrigerato. d . verf.vt his iudicesobuient . ad tertiam venire.
QV Æ STIO XXX I.
Anó quando tertura ex primis indiciis repeti poffit,
maximè in hoc crimine, cùm faga plerumque
font indurate obstinaia ?
Duo quæruntur, An , & Quando.
Voad prius non quæritur, de nouis indiciis,
conſtat ex nouis vrgentioribus & diuerſis
Q num.s.libr.z.Blanc.de indic.num.14.Cafor.d.cap.14.
repeti pofſe , licet ſufficienter tortus priora cun
cta purgauerit.l.reper. D. de quaftio.l.vnius. 9.1.D.
eod. ex quibuslocis communiter DD.id colligure.vide
Clarum (uprà verf.vlt.videndum , e Farinac.quaft.
38. num . 77. cum feq.
Sed quæritur , an ex primis indiciis : hîc illud
quoque certum puto , quod fi iudex dubius fit an
habeat iuſtam repetendi caulam , debere in lenio
rem partem propendere , & à repeticione abſti
nere.l.fi de interpretatione.l.ſi praſes.D.de poen.Clar.
ſupr.verſ.hac autem omnia . Farinac.fuprà numer.89.
Item fi reus non videatur facis robuſtus, vt cor
pus in tormenta durare poflit, quia perſona de
bilis eft , cauendum enim pe ſi reperat, enormiter
lædatur vel moriatur.text.in d.§.1.Gandiñ.de quaft.
nw.4.6 nu.20. Guido de Suzay.in tractar de indic .
num.3.57.Paris.fupr.num.s.Farinac.fupr.num.82. Cibus vidiſſe hunc numerum tranſgredi. Si tamen
Contra certum quoque, fi reus in quæſtione le
gitimè confeſſus, reuocet poftea extra tormenta
luam cófeſſionem , ex iiſdem indiciis poſſe repeti.
Nam alioqui ad manum eſſet , ſic le ſupplicio
eripere . Bald.in l. bona fidei numer.s.C.de reb.cred. omnibus indiciis quæ tertiam vicem præcedunt,
Marfil.in d.l.repeti.num.11.com S.quoniam numer.3 .
Farinac.num.91. Binsfeld.ind.l.7.9.l.concl.14.deinde
libr.s.feet.9.verf.quoad iterationem .
Ceſſantibus his cafibus adhuc puto poſſe re
peti,quando iudici videbitur , quia res ab arbitrio
cius pendet : non quidem pro voluntate tantùm ,
& cùnı fibi videtur fine ratione , quod meritò
damnat Farinac.fupr.num.79.80.4 8.Sed cùm hic
obſeruatione , vt non repetat ſi leuia tantùm lint DI
indicia illa priora,quia hæc quauis torturâ cenſen
da ſunt expurgata ,poft Barthol.Marſ.c alios in d.l.
vnius 5.1 . in numeros Farinac.numer.72.0 79.
Quòd fi fint indicia grauia & vehementia , &
ea iudex arbitretur nondum ſatis purgata ; poterit
cam repetere , doncc expurget reus induratus.text.
in del.vnius 5.1 . ibi Barl. Angel.in pract.verb.quod
fama publica num.95.gg ibi Augustinus, Marfil.in
d.l.reperi num.6. & 10.Crauetta.conf.287.num.6.Boff.
tir.de tort.nu.42.Clarusfupr.num. 45. Grilland.d.cap.
4.num.10.cum feqq.Binsfeld.ſupr.concl.12.Farinac.d.
lib.1.1.1.s.quaft.38.num . 47.cum duobus feqq.có anu .
79.vſque. 93. & ſolent ad hoc prudentes iudices à
leuiore tortura inchoare , & poftea repetere gra
uiore & acriore, ex doctrinâ Bart.ſup .& aliorum .
Marfil.Jupr.in d l.repet.num.4 . in d.§.quoniam
num.2. Farinac.d.quaff.38.num.83.Si tamen inchoal
ſet à grauiore, & proprer induratum animum rei ,
& robur corporis , nondum ſatis indicia expur
gata,poffetadhuc repeti.Hoc ordinariè obſervan
dum , ve vlera rerriam vicem corrura non extenda
cur,Bertazzol.conf.320.libr.2.dixi d.verf.quoad ite
rationem : quia cenſetur ſe planè reus expurgaſſe.
Hæc quoad pofterius.
Porro in noſtro crimine , propter cauſam in
.
ARVM
MAGIC
QV Æ STIO XXXII.
An in iure & legibus fundamentum habeat, quod
quidam dicunt torturam non debere reperi,
vlira tertiam vicend ?
On ſcio quicquam iureſcriptum , vt id rece
Npr o lit : fed ex communi Doctorum opi
ptum
nione ,in praxim id arbitror, vt æquitati conſen
taneum , deſumptum . id tenuit Castrens.conf. 199 .
Marfil.in §.occurrit.col.z.verfil.6 poreſt poni.co
B confil.8.num.37.com in d.l.reperi nu.is.Clarus d.quast .
64.num.32. Cirill.in fumm.crimi.9.11.nu.s.Bonacoſ .
commun.opin.criminal.p.1.verf.torquendus debet ha
bere. Grammat.conf.21.num .:7.6 Vol.6.num.17.Bof
fius tit.de tortur.num . 44. Carrer zit.de indiciis.xum .
194. & ſeq.Bertazzol.conf.145.num.2.Farinac.quaft .
38. à num.32. Binsfeld.d. concl.14. probatur à límili.
quia fit tria onera tutelarum excuſant tutorem , l.
tria onera D.deexcuf.tui.item reperitio de dando
ad trinam reſtringitur,ne hæres nimium grauetur,
1.fideicommiffa S. fi quis decem . D. de leg.3 . nam te
ſte philoſopho tria ſunt omnia, & torturis certus
aliquis terminus erat præfigendus.Bollius ſup.di
cit le à nullis bonis iudicibus,fed à folis carnifici
poft tertiam vicem iudex aliquis reperiret noua
indicia vrgentillima , putem in rigore poſſe vlte
rius tendere. Nam iſta conſuetudo non plusligit,
quàm faceret ius ſcriptum; & poffet intelligi de
quomodo enim cēlebuntur cxpurgata, quæ priùs
ignorabantur:Fateor hoc dictum nouum, ſed non
quia nouum caret optimâ ratione,vt oſtenſum , &
confirmacur prox . quæft. 33 .
QV Æ STIO XXXIII.
An illæ tres vices fint intelligenda de uno dic,vel
de tribus diebus interpolatis?
Vòd non nifi de tribus diebus interpolatis,
Q pater ita veinter ſingulas queſtiones dies vi
gintiquatuor hotarú intercedat ,vt terror & dolor
præcedens reſideat , & nouus metus ac cruciatus
grauior formidabiliorque efficiatur. Dixid . verf.
quoad iteratione , & tenuit poft citatos prox.questione
Farinac.d.quaft.38.num.103. Nec vllius memini, qui
ſcripſerit vno die ter reperi torturam pofle. Nili
quod Baiard.ad Clarú 5.vidcatur inſinuare, quod
commune illud dictum Pauli Caftrenf. & aliorum
fallar in atrocioribus.Equidem limitatio æquita
tate non carer, & in noſtro crimine non rarò foret
neceſſaria, & probatur à fimili; ſic enim in atro
E cioribus ſceleribus pluſquam tres i & tus in quali
bet corturâ dari poſſe docuit Carrer.sralt.de indic .
( tortur.fol.163.certa enim reg.in huiuſmodi tradi
non poteſt.Vide fupra quaft.24. 25.
QVÆSTIO XXXIIII.
Quid firews tot delicta commififfet,quod examen
uno die abfolui non poſſet?
Atio dictat , & neceſſitas veritatis indagan
R dæ ad iuſtitiæ
quz
 LIBRI V.
V. QVÆST.
quæ ſuperſunt alio dic examen inſtitui. Ideò fij A currente neceffitate , Principem conſulant. Sum
quis de quinque diuerfis criminibus foret delatus, mos verò iudices , qui iudicant auctoritate fupre
& ex indiciis grauibus ſuſpectus, & de tribus
tantùm deli &tis tres quæſtiones & examina con
ſumpra, de reliquis toties torquendus erit,donec
examen de iis fuerit perfe &tum & abſolutum .
la DD.Friburgenſes, qui probác ,quia de omnibus
debet examinari, & non fuit examinatusde prio
ribus , confirmant à fimili, Gicut reus ſufficienter,
hoc eſt bis auç ter tortus , atque contra fe crimen
confeſſus, quarto aut quinto torqueri poteſt ad
deregendum ſocios, quia ratione fociorum num
quam fuit tortus : Binsfeld.d.l.7.concl. 13.ita ratio
ne alcerius delicti, de quo numquam eſt tortus,
repeti poteft quæftio , & quidem toties , donec
fuerit de omnibus examinatus.Si quis conſequen-
tiam negarer. probo : quia plus intereſt reip . fcire
crimé huius rei , quàm ſocios ipſius criminis.nam
& noui criminis nouos ſeu alios ſocios elt dere
čturus. Deinde non eſt maior ratio cur torqueri
poſſit de vno crimine ,quàm de alio, immò fi priùs
eſſer examinatus de leuioribus; foret maior ratio,
eum examinari de grauioribus reliquis. Denique
propter folemnitatem illam nymeri, quæ eſt me
rè iuris pofitiui,non decet iudicem , quidquam re
linquere indiſcuffum , aur indiſcretè ,ac negligen
ter , præcipicantérve procedere.
QV ÆSTIO XXXV .
An confuetudines locorum ,quoad modum tortura fim
pliciter fequende fine, cum magna fue differentia
perſonarum , indiciorum , criminum : ita quod non
Jemper vno codem modo poffit procedi, caſus,
cauſa , e genera tormentorum fiue lege, fiue con
fuetudine nequeant determinari
Ori cófuetudo vim legis obrinet ,Cin. & Bald .
FOTO
in l. 1. ad fin.C.qua fit longa conſuetudo. Marſil.
fingu.118. Afflict.decif.135.147.3. & decif.233.num.5.
Felin.in cap.2.de refcript, idcò conſuetudincs loco
rum , vfus & ftylus cariarum ſequendus iudici
bus, l.3.§.fin.D.de teft.cap.quàm graui.decrimi. fall.
Barth. & alig in l.fin.C.de iniur.ó in l . iuriſperitos,.
D.de excufat. Etiam in grauioribus & atrociori
bus. Clarus libr.5.8.1.num . 6. Menoch.de arbit.caſ.
474.num.62.Maſcard.concl. 1317.num.47 . Farinac.
quaft.43.num.144.Burſas.conf.20.num.67.6 . conf.69.
numer. 25. & ideò fic in præſenti tenueruntDD .
Patavini .
Sed DD.Friburgenſes fatentur iudices à nouis
& inuſitatis in prouinciâ torquendi modi abſti
nere debere , & in hoc crimine conſuetis & ſoli
tis vti ; ( citant Binsfeld. Farinac.es alios ) ſi camen
modus torturæ in prouinciâ receptus effet admo
dum remiſſus , & pro criminis grauitate & per
fonæ qualitate non ſatis acerbus ; tunc is qui eſt
conſuetudine generali , aut legum interpretatio
ne in aliis prouinciis approbatus,ſequendusforet.
Quemadmodum enim graffantibus delictis ſup. E
plicia exacerbanda ſunt.i.aut fatta.s.fin.D.depan .
ita & quxſtionum modi , lege aut conſuetudine
5 An fi danda copia indiciorum o proceſſus informa
permilli,ſunt intendendi . Vera hæc funt, nec du
bito ex iuftâ causâ mucari poſſe : ſed à quibus, an
ab omnibus iudicibus ? non arbitror.
De iudicibus inferioribus , qui in ftatuta iu
rant , ſequor ſententiam DD . Patauinorum ; nec
puto illos arbitratu ſuo conſuetudines & ftatuta,
quibus ſubſunt , mutare vel transgredi poſſe. oc
XXXV. ET XXXVI. 463
mâ , nec iufiurandum illud præſtant, quoniain
aftringuntur folâ æquitate , & ordinaricaibus
Principum ( fi quas habent farcitas ) puto ,non
quidem pro libito ſtatuta illa & confuetudines
tranſgredi poſſe ( vix id fiat fine graui ( candalo )
ſed poffe prudenti arbitrio illas moderari ' , & in
terpretari pro exigentiâ caſus occurrentis. Simili
diſtinctione aliqui DD . vtuntur in quçſt . an iu
dex contra priuatam ſcientiam ex allegatis &
probatis iudicare teneatur ? Certum eſt plus de
bere licere ſupremis illis , quàm infimis. In Ger
maniâ ſequendæ conftit. Carolinæ, cum congrua
peritorum interpretatione.
B
QV Æ STIO XXX VI.
An etiam iudicibus inferioribus à fuperiore
modus tortura prafcribi poffit?
Securem præfcribit iuftus noneft , nec legibus,
nec rationi vig.vo
pra vires , vel robuſtum fine vllis indiciis aut inau
ditum torqueat & fimilia : nequit dubitari id nec
ipfi licere ,nec inferiorem teneri parere. Nam ius
diuinum & naturale , cui Princeps fubeft , vetar
vllum indebitè ladi, ideò laudantur à DD.qui ta
libus mandatis noluerunt obtemperare , vtc affli
& tus & alij.Et hominem noui , qui anno 1587.Lu
xiburgi , maluit Præſu . Prætorio milit. dignita
C
tem relinquere, quàm torquere quendam dequo
indicia ſufficiencia non habebat. Quod afferui
tenent Iſern.in cap.1. de pact.tenen. Grammat . conf.
45.numer.35.6V010.32.numer.8 . Clarus d.guaft.64.
num.13.Roland.conf.12.num.47.libr.3. Farinac.guaft.
37. num . 74. & tunc ſic tortus ex confeffione quâ
damnari non poſſet, quia indebitè excorra.Gigas d .
tit.quomodo & per guos g.1.nu.32 .Ani. Gomeſ.d.lom .
3.rub.de tortur.num.25.Carrer.in 2.p.s.circa fextum
wum.s.Burſar.conf.201.num.87.Farinac.d.9.38.nk.78.
Iudex etiam ſindicatui ſubiaceret . Lad. de Imola
conf. 184 .
Sed fi præſcribant iuſta, v.g.tale vel tale gebus
tormenti , vel modum & temperamentum æqui
D taticonſentaneum , non dubito quin ſibi ſubditis
iudicibus poffint præſcribere. hoc de Principe die
ferte docent Bald.in conf.427.num.9.lib.s. & Roman .
conf.451. & fic toto tit.de quæſtion. D. & C.vide
inus leges hac de relatas,& habemus,text.in l.gue
Ftionis modum D.de quaft. fauet ratio ,quia inferio.
res iſti iudices vt plurimum ſunt idiotæ , ſimpli
ces, & rudes,& indigent inſtructione :maximèin
calu indiuiduo . In genere, & vt pro regulâ om
nium caſuum id fiat , vix arbitror expedire ; nili
cum addito, vt, fi qua naſcatur ſpecialis cauſa du
bitandi , ſuperiorem conſulant . Id dico propter
varietatem circumſtantiarum , quæ in quæſtioni
bus plurimi faciendæ .
QV ÆSTIO XXXVII .
tiui,in criminibus atrocioribus exceptis?vel an fuffi
ciat indicia à iudice reo proponi, cimque in conts
nenti cum fuis defenfionibus audiri, cúm 1što modo
meliùs veritas baberi poffit?
Lariſſini.DD . Patauini ad hanc q . accuratè a
CA
admodum & doctè refponderunt, in hanc
Ааа 2 fententiam :
 464 DISQUISITIONVM
ſententiam : iure ſcripto deciſum eſſe, ve reis de- | A | lia indicia per cos videnda. Farinac. num. 112. cum
rur indiciorum copia ,ne opprimantur,aut defen
lionis facultas cis collatur,ex text.in l.vnius S.Co
gniturum D.de questionibus. l.defertorem $ .fi ad
diem D.de re milit.l.defenfionis facultas C.de sur.fifc.
cap.qualiter ( quando de accufar.clem . Pastoralis.de
re iudic.vnde id infiniti DD. decidunt , quos babes
apud Clar.quaft.49. Roland.conf.12.num.42. libro 3 .
Rimin,lun.conf. 98.num.sg.libr.1.0 Farinac.quaft.
39. num. 1. Quod proccdit ctiam in crimine læía
Maieſtat.d.clem . Pastoralis.Boſſ.de indic.numer.78.
Roland.ſupr.nu.sg.cum feqq. Ofafcus decif.79.nu.2.
Perſonal.traétal.de indic .num.22. & in crimine aſ
faſlinij, Carrer.tit.de indic.ó tortur. circa quintum .
num.1s. Hieron .Laurent.decif. Aninion.is . & So
domiz ,Parinac.fupr.nu.711. & parricidij ac veneni,
Grammai.vol.30.num.z. & hæreſis.Bald.conf.gs.vol.
1. Boff.de indic.ante num.78. tit.de heret.numer.o.
Parif.conf.2.num.155.libr.4.Roland.d.conf.12.nu.61.
Perſonal.d.nu.22,Vulpell.comf.21.num.3.devique in
omnibus atrocioribus & quantumuis enormibus.
Marfil.9.diligenter.num.175. Gramm.vol.34.in fin.
Carrer. fupr. quæ eſt communis ſententia iuxta
Farinac.d.q.39.num . 41. & nullibi in iure contra
riun reperiri affirmauic loann.Maria Monticella,
regu . crimen.4.num.3 . & fanè videtur effe iuris na.
curalis; & procederet etiamfi reus malæ opinionis
& famæ argueretur, Farinac.ibid.nu.47. & ſubeſ
ſec timor ſubornationis teſtium ad defenſionem ,
propter rei potentiam ,vtplenè poft alfer Faringe
numer . 70. & id quamuis reus non adferat quales : cQ probari ratione,quia videatur fic indiciare
defenſiones velit inftituere,idem num. 75. & li iu tardari: Secundò quia etiam in causâ hærefis vi
dex ante datam copiam indiciorum & decretas
defenfioncs vlteriùs procederet , & torqueret,
confeflio reum non premeret , forétque pro
ceflus totus nullus , per d.Clemeni. pastoralis . Fa
rinac. numer. 84. Qux iure ordinario certa puta
uerim ; & propterea vbinon eſt alia conſuetudo,
vel Principis ordinario , fic efle iudicibus obſer
uandum , vt ſecuriùs procedant.
b Sed quia in quibuſdam prouinciisconſuetudo
concl, eft , vt indicia tantùm reg proponatur , & reus in
continenti cum ſuis dcfenlioribus audiatur;quàm
praxim aiunt in Bauarix ducatu obſeruari, & de
Mediolanen l teſtatur Clarus,d.lib.s.g.1.num.io.in
fin. non aufim hanc praxim damnare,quàın etiam
effe licicam tenent DD . Friburgenſes, quando iu
dex intelligit lubelle periculú ,neper talem com
municationem debita proceſsüsexpeditio fruſtre.
tur,cò quòd aduocati velint minutias ( vt folent)
diſcutere ; vel , ve fermèfit , reus inde pertinacior
ad negandum efficeretur.Probatur hrc ſentcacia,
quia fatentur qui contra fentiunt Principem &
qui ſtatuendi habet arbitrium (ic ordinare poſſe:
quia hoc non eſt omnino tollere defenſionem , ſed
tantùm immutarc ordinem iuris poſitioi, & mo
dum defenfionis ac ſolemnia eius , quibus omni
bus Princeps eſt ſuperior. Afflict.decif.391.num . 4.
e poſt alios Farinac.d.guaft. 39.num.23.6 26.& fic
feruari venetiis in Decemuirùm tribunali , ſcri
bunt Gigas , in titul.quomodo & qualiter quaft.19. &
Decian.lib.7.criminal.cap.42.Fatcntur iidem lice
re iudici ſi illi videatur , defenſiones in quibuſ
dam reſtringere, veluti ne poffit reus colloqui ni
li cum ſuis aduocatis & procuratoribus,vel etiam
non niſi præſente aliquo miniſtro publico . Iofeph.
Ludouic.commun.opins, concluf. 38. item reftringere
tempus ad faciendas defenfioncs & decernere,
quod loco copiæ exhibeantur aduocatis origina
>
MAGICARVM
seggu.
Vnde fic argumentum validum , hæc de qui
bus quæriturſunt tantùm iuris pofitiui, quia ad
ſolemnia & modos defenfionis (pectant ,quæ ſta
tuta ſunc iure pofitiuo ; & non ad defenfionem
ſimpliciter , quæ eſt iuris naturalis: item fi quod
decur in ſcripto , vel dicatur viuâ voce ; & , quod
breuior vel prolixior terminus tempúſque reo ad
defenſionem allignetur, ſunt etiam iuris poſitiui:
fanè ,cùm conſuetudo vim legis obtineat ; pote
runt per illam hæc omnia mutari, maximè quan
do illa fuit à Principe tolerata, vt in caſu noſtro .
Item cùm iudex in his criminibus Gt liber à
regulis iuris poſitiui communis( vt fæpè dictum )
B non eſſe illi , quod proponitur , li expedire iudi
cer , illicitum . Denique reddant differentiæ ca
tionem , cur quod in the li ponicur iudici non li
ceat , & quæ ipſi demodo murando , & tempore
reſtringendo concedunt, liceant ? Non puto poſſo
dari, nili fortè quod hîc maius præiudicium rei
Gr ; quod ncgaucrim .
QV ÆSTIO XXXVIII.
An fini concedendi aduocati in atrocioribus crimini
bus , cùm foleant ex hoc rei magis indurari, & in
figari ad negandum ?
dentur negari poffe , quod Simancas admittit.
Tertiò quia probatur claro textu in l.per omncs.
6. C. defenſ. ciuicar, ex quo illud multi afferunt.
Barbat.tractar.de preſtane.Cardinal.1.p.queft... alle
gans pro ea Baldum . Angel.in pract. verf. vestem
etiam celestem.num.12 .Marſil.in pract. G.diligenter.
num.164. Quartò, hoc pertinet ad modum defen
fionis , vt per ſe vel alium : modus autem ſubeſt
arbr.iudicis ve dictum , q.37. Quintò ius fcriptum
in aliquibus criminibus reis aduocatos denega
uit ,vt in crimine læſæ maieſtatis diuinæ per hæ
reſim ,cap.fin.de haret.in 6. & humanæ ,l.quifquis 9 .
D
denique C.ad leg.Iul.Maiefta .Barth, in extrauag.ad
reprimendum in gloff.fine ſtrepits.Gigasticul.qualiter
in crimin.lafa Maieftar.proced.quaft.4.item furibus
inſignibus & graffatoribus ſeu latronibus viarum .
l.per omnosC.de defenf.cinilat . Mars.fupr . & l.i.nu.
20,de queft.Roland.conf.12.num.62.libr.z. Ex his vi
detur aliquid probabilitatis prima facie hæc opi
nio haberc : ſed re verâ non eſt ſecura.
Omnino tenendum , etiam in exceptis criminibus concl.
non poſſe denegari reis aduocatum : nec ratio addita
fufficit ad denegandum . Hanc vnanimiter tenue
runt in ſuis confiliis DD . Ingolſtadienſes anni
1590. & rursùs anni 1601,Friburgenſes, Pataui
ni , & Bononienſes, & eft recepra praxi inquiſito
E rum in hæreſi, cui noſtrum crimen exæquatur, &
communi DD.calculo, Sprenger part.3.mallei ma
lef. Glarus g.hereſ, numer . 17.etiam larei non petant .
Eimericus in director. inquifit.ti.dedefenf.reor. & ibi
in commu.Penna .Repertor ,inquiſir.in verb.aduocatus,
Humbertus in Praxi Indic , cod . verbo, Simanc.Ca
thol.instit.tit.s.nu.2. Bol. de indic.contra tortur.num .
78.in fin.Roland.conf.12.num.6 ;.lib.3 . & alizpafſim .
Item probatur rationc, Iure naturali cautum ,vt
qui per lenequit , polit ſe per alium defendere ;
lagæ plerumque lunt illitteratæ , nec ſe norunt
defendere
 LIBRI V. QVÆST.
defenderc ergo debent per alium defendi, alioqui A fimpliciter vult non tolli defenfionem , tollere
illis indirectè tolleretur defenſio , quæ nulli col tur autem illi ncquit feipfum defendere , fi per
lenda. Confirmatur, quia iudex ex officio tenetur alium non fineretur. Non colleretur autem , licet
curare vt indefenſi defendantur.l. fi non defendan
Ihr D. de peenil. Item eſt conforme Carolinæ con
ficutioni, ar.47. vbi addita ratio,quoniam alij ex
fimplicitate , alij ex terrore nequcunt luas defen
liones proponere. & ar . 14. vetatur , ne ad carce
rem aditus iis præcludatur, quorum operâ ad de
fenſionem ſuam rci vti cupiunt. Si dicas hoc ſta
tui in criminibus non exceptis contra : quoniam
in iis quæ iure naturali reis debita ſunt nullam
diſcrimen eſt exceptorum & non exceptorum
criminum.
b
Ad argumenta in contrariú facilis eſt reſponſio.
Ad . 1. negatur retardari, nam occurri poteſt huic
retardationi primò fi ftatuatur aduocatis , vtcum
reo numquam ſoli fint, ſed ſemper cum eo agant
præſente iudice , fiſcali, vel notario, vt fic omnis
ſubornario inſtigatio & induratio ad negandum
impcdiatur . Farinac.d.9.39.num.14.6 . num.112 et
legg.liem poterit cogiaduocatus ve ſub iuramen
to promittat, ſe reum adnegandum delictum non
inſtigaturum aut ſubornaturum , ve iubet Caroli
na conſtic.ordinat.88 . & non vſurum nil iuſtis de.
fenfionibus, & cùm reum viderint criminofum
elle , le cellaturum à defenfionc , Decian. in tractat.
crimin.com.1. libr.s.cap.37. Baiard.ad Clar.ş.berefis.
num.22.6 clariſſimè cautam Instruction . inquiſitor,
quas referunt Simancas Penna.fup. Deinde præ-
ſupponitur aduocatum fore virum probum , gna
rum officij ſuis qui nolit in officio ſuo delinque
re ; delinqueret autem fi inſtrueret reum ad ta
cendam veritatem , & non leuiter peccaret. Abb.
& ali in cap.i.de teft.cogr.D.Thom.2.2.quaft.69.ari.
le 2.gloff.in cap.i. deconfef.in 6. Iaf.inl.cum pro
ponas.2.C.de pact. quod hi' iudex poftea deprehen
dat aduocatum tricari, dolosè procedere,vel ali
quid fruſtratoriè proponere , poteſt iterum exi
gere iufiurandum :immò fi vehementer præſu
mat de dolo aduocati , poteft illius propoſitio
nem reiicere, nec curare appellationem , & vltrà
procedere:Sic poſt.Innoc.Hoft . alios concludit Con
rad. Brun.de haret in cap.de cauielis. verf.contra im
probè petentes. Sanè numquam conceſſione aduo . Dlationibus inter ſe diſſentiunt, vt poftea fimul de
cari adeò iudicia retardabuntur ,vt cum tanto rco. hoc diſſidio interrogantur ; inuicem redarguere
rum præ iudicio ipſis negari poffit, quod iure na
curali debetur.
Ad 2. Sufficit, quod in praxi numquam dene
gentur, nec admodum probabile cft eos denegari
poſſe, niſi in caſu mox dicendo in reſponſ. ad
fuprà.
с Ad 3. Arg. reſp.dupliciter.primòDD.illos mi
hi videri niti illo textu non benè intellecto . Tex
tus enim agit de patrociniis hoc eſt defenfioni
bus potentium ambitiolis, illegitimis, extraiudi
cialibus, & vel violentis, vel dolofis, qui tali pa
trocinio cauſa fuerunt vt ſcelera citiùs,crebriùs,
audaciúſque committerentur : quod illic in d . I. E
per omnes , acutè vidit Accurf. Non verò agit de
patrociniis aduocatorum, in iudiciis admitti ſoli
tis , nec argumentum ab illis ad iſtos poffet pro
cedere, nifi conſtaret iſtos dolosè procedere: tunc
autem eos etiam rciici poffe dixi. Secundò Re
ſponſorium ,vt infrà ad fuprà.
In quarto argumento falſa eſt maior,quia iſtud
non pertinet ad modum defenſionis , ſed directe
pertinet ad defenfionem ipfam , cui per accidens
cít , vt per ſe vel per alium fiar. luschimn naturale
XXXVIII . ET XXXIX.
465
non fineretur fc defendere ſcripto , cùm poſſit
verbo : vel non fineretur tridui fpacio differre,
qui poteft ftatim . Vnde pater differentia calus
propoſiti in quæſt.37.ab eo qui proponitur in iſta
quæſtione.
Ad 5. Rcfpondetur , in criminibus iftis iure d
( cripto tantùm denegari aduocatos , quando no
torium eft reum efle hæreticum , rebellem , vel
conſpiratorem in Principem , aflallinum , aut in .
fignem furem vel latronem , & huiuſmodi : fed
antequam conſtat effe talem , aduocatus concedi
B tur. Sic leges illas exponunt, & in praxi obtinere
teſtantur. DD . Mantua Benauid.ling.ss.Roland.d.
conf.12.num.79.libr.3.Iul.Clar.in § . bareſis. num.17 .
Farinac.quaft.39.num.109.6. 167 .
QVÆSTIO XXXIX ..
An confrontatio fagarum , que vt plurimum prona
funt ad resiccandum ,conſulta vidcatur?
Arùm mouet me quod Sagæ pronæ ſint ad rc
Parùm
uocandum : nam non omnes tales , & fortè
pauciores : neque deoccultis iftis noſtrum eft iu
dicare , cap .ficut eft , de Simon. cap. erubeſcant.32.
quaft. s. Conftat ordinariè in huiuſmodi, ſtylum
C curiæ ſequendum ,Menoch.caf.474 .Maſcard.con
cluf.1317.numer.47.Farinac.quaft.43.num.144 . Sed
nec ſtylus vbique idem , nec iſtè à iure naturali ,
fed poſitivo deſcendit: quemadmodum & illud
quod reus qui de ſe confeffus alios nominauit,
debet in præſentiâ nominati cum iuramento aſſe
rere fic effe , aliâs nominatio non operetur , Boër.
decif. 319. num.4.Clarus guafl.2.numer.12.verſ.quaro
numquid , Vulpel.conf.30.num.7 . & conf.83.nu.8.
aut illud quod aliis magis arrider , vt relicto iura
mento ; reus de ſe confeflus, & qui aliuin in quæ
ſtione nominauit , in ratificatione de le , & aliis,
debeat iterum,leuiter tamen ,torqueri, & in præ
ſentiâ nominati confirmare nominationcm . Fa
rinac, ſupr.ſiue illud , quod quando in mutuis de
permittantur: quæ omnia ex cöſuetudine potiùs,
quàm iure ſcripto manarunt, nec ordinariè impe
ratæ iudicibus ſunt. Ideò ( vr optimè Bononien
ſes inquiunt) quid circa has agendú prudés iudex
arbitrabitur , la namque ex vnâ parte adhie qua
litas, vel prærogatiua dignitatis , auctoritatis ,vel
imperij in aliam partem ; vel vna iudicio & ſer
monc præualeat , adeò vt dubium efle poſſit ne
contra vcritatem vna trahat alteram in fuam fen
tentiam ;numquam confrontatio talis permitten
da ; la nihil iſtorum adeſſet, permittendam videri.
concl .
Chartar.d.libr.3.cap.i.num . 92. In facto igitur hoc
conſiſtit , & circumftantiis conſideratis deciden
dum, Eriam in violenia,hoc eſt quàm inuitis iudex
imperat,confrontatione : cafus in quibus confulitur
legitc apud Clarum,9.45.num.14 . & ibi Baiard.in
addition. & in his ipſis caſibus non admittenda,ni
fi præcedant conſiderationes exquifitiſfiinæ , &
cauſæ grauiſſimæ , vt de hærefis crimine docet
Penna,ad 3.pari.Directory Inquiſ.comm.23.num.101.
vbi de hoc prudenter egit. Idem cenſeo de quodam
genere confrontationis , quod aliquando iudices
decernunt, quod vocatur, confrontaiso ad cortinam ,
Ааа 3 & minus
 TION
DISO VISI
466
& minushabetpericuli.de quo Antonius Columba.
in forma procedendi extraordinar, in controuerſ. crs
mix.ab arb.220.In confrontatione,fpontanea ,quan
do paratus eſt reus alios nondum captos ſocieta
tis coarguere & conuincere;puto aliud dicendum ,
, libr.s. fe£7.10.circa fin. nempe hanc num
vt ſcripli
quam admittendum , nifi præcefferint indicia ta
lia , vt proprerea nominati citari poffint: & iam
cirari, ſi non aprè obic &tiones rei nominantis, &
conſtanter accuſantis, ſoluerint; queant in carce
rem cópingi.fieret enim alio quin iniuria talibus
denunciatis, hoc feqq.DD.Friburgenſes, & benè
addunt , fi focius in præſentiâ & confrontatione B
ſuam nominationem retractet , tamquam teſtem
varium & inconſtantem denud torqueri poſſo,
VM RVM
ICA
MAG
A oprime fundata . Qui pro illufionibus habent,ip
ti ab Alciato , Ponzinibióque cum paucis aliis de
luli ; & magna pars Vvierianâ farinâ ,non pura fi.
dei polline, ſunt confperfi . lege quæ de hac re
ſcripli, libro 2. Diſquiſie .Mag. quajtı017, 16.6% lebio
sofel.16 . Vbi in vltimâ editione Moguntinâ an
ni 1603. ; fuſillimè & neruoliſſimè hoc confir
maui , & fpero me Lectori veritatis amanti fatis
fecifle.
Conlideratis itaque cunctis, quæ & in d.lib.s.
Diſquifitionum , & in relponfione hac quadra
genariâ (cripfi, ſtaruo Principem optimè'de re
publ. meriturum & juftitiæ præclarè confultu
rum , ſi in ſuo territorio præcisè faceret ſtatutum ,
quo primùm caueret , ad quot denunciationes

Farinac. fupr ,à num . 116. vfque ad 150. tortura in hoc crimine poffet adhiberi , & licet
duæ de iure ſufficiant , tamen tres ad minimum

QV ÆSTIO X L. requirendas , fine vlla diſtinctione virorum &

fæminarum : 2. quod non attendarur ad contri
tionem niſi forte aliqua fit notoriè incontrita ,eò
An dictum Binsfeldy trium vel quatuor feminarum
debeat quòd nolic confiteri , aut Euchariſtiam ſumere.3 .
pro vnius viri denunciatione exigi,
obferuari in terris imperija quod non requirantur aliæ circumſtantiæ , nili
quod lagæ carceratæ , ſeorfim tamen pofitæ &
Eſpondco negatiuè , tum quia priuati Do examinatæ , in genere , vide
Recording to the moquiaLonepatium vbi crint N.& N. præfentes in talicongfegatione no
quc praxis videtur recepiffc.lege tradita ſuperius Eturnâ ſagarum :'nullis admillis defenfionibus,
nifi quæ fundamentum habeant in iure naturali
ad q. decimamtertiam .
fundatum : ratio , quia in criminibus exceptis, iu
dici quo ad proceſſum remiſſæ fint ſolemnita
QV Æ STIO XL I.
tes iuris ciuilis. 4. cùm de perſonâ femel de
Quid fentiendum de praxi Germania , que denun nunciata , pofſeor alij ſocij interrogari in fpe
ciationes de choreis, fagarum conuentibus , ha cie : eiuſmodi autem interrogationes ſpecialesad
Etenus proveris , ó ſufficientibus, non illuforiis modum ſunt periculofæ ; quod duæ denunciatio
nes debeant præcedere,ve in ſpecie de perſonâ de
accepit?
nunciatâ ,poflit interrogari. Quæ cò magis place
On Germaniæ ſolius praxis eſt: ſed Galliæ Dretexpreflè ſtatui, vt iudicis arbitrio , quàm pau
quoque , Hifpaniæ , Italiz ac Belgij, & eft
NO cillima committentur,

Hæc faluo meliore iudicio mihi de his XL . quæſtionibus videbantur Græcij

Styriæ.IIII. Octob.1602.nunc eadem auxi & recenſui Salmanticæ ,

XXIII LIulij, 1604. Martinus Del Rio Societatis
I ESV LL . licenciatus & S.Theol.

Doctor.

MAGICA

MAGICARVM
Q VISITION
Q VI
DE OFFICIO
CAP . I. De officio confeſſarij, qua iudex eſt. A
Sect. I. Peccatorum catalogus que illo inueftiganda,
Que ex primo libro. Que ex 2.libro, Que ex 3. B Epheſiis. de conuiciis & blasphemiis. de exagonis
Que ex 4. s.
Sect. I 1. De ſigillo confeſſionis in hac materiâ .
Quid quoad delictum commiffum.de promiſo fe- c
creti figillo.
Quid quoad deli& ta committenda ?refutati quidam lu
riſconſulti. ☆ virum quis poffit vti ad prudentem
gubernationem ſcientiâ in confeſſione accepta.
Quomodo ſe debeat gerere'cum complice cuines per con .
feffionem focy peccatum cognouil?
Quid respondendum indicibus à confeſſario.
Quomodo iudex aliquid cognofcatfub figillo confeffio-
nis, illud teneatur feruare.
Cafus quibus licet reuelare fub figillo accepta .
De licentia reuelandi mulia.
De eo qui etiam extra confeſſionem idem cognouit.
De pæna reuelantis.
Sect. II I. Demodo confeſſionis.
Que obferuanda in interrogatoriis? D Abacadabra, de fale profano, de loci mutatione.de
E nominis mutatione conira Laur. Ananiam.
Qua inanimi preparationeneceſaria ?
Aguo fententia iniimanda?
Quando confeſſarius debeat adire reum?
An confeſſarius prafens effe debeat ad bancum ?
Verum poffit confefarius petere,utfacculus puluercus
collorei appendatur, vi ſtranguletur priùs, etc.
Quomodo procuranda contritio ?
Que ad eam folita occurrere impedimenta , quomodo
remoueri queant?
An ſignum impænitentia certum fit , non poffe lacry
mari:disputatur dehoc figno, co Indicum quorum
dan opinio refellitur.
De obligatione restitutionis in hoc crimine.
De abfolutione , quadam particularia. Exemplum G
mirabile muliercule Aquitana , cx Florimundo
Raimondo. Miffa Sacrificium damon quomodo
amuletur.
Quid reſeruatum in hoc crimine.
Utrum mendicantibus religioſos liceat abſoluere ab H
hoc crimine,quãdo Epifcopi illud fibi referuarunt?
Respondetur argumentis Vsualdi & cuiufdam re
centioris.
CAP. I I.De officio confeſſarij,quâ medicus eft.
Anacephaleofis remediorum . A
Sect. I. De remediis fuperftitiofis.
Q. I. De exemplis ſuperſtitioſarum curationum,
fiue magicorum remediorum ,
Chaldæorum Mnuſiris. Hebræorum Theophilim , o
alia huiufmodi. Paracelſi remedia impia propo
467
DIS
V M
ES T ,
CONFESS AR 11.
A nuntur. De imaginibus fuperftitiofis, de inciſio
ne arboris , de collocatione in foco , de nominibus
Paracelfi. de quodam exemplo miro ,quod refere
Grillandus, de canum mactarione. Gallicaniui,
an Ġ quo pacto maleficia poffie diſſipare? De locio
ne matutina manuum faciei. de lotio humano,
veterum fententia. Exemplum Pharaonis Regis
Ægyp:j. aliud ex Martyrio Sancta Lucia. aliud
fragmenium Sancta Althelmi, de Sancto Chry
ſantho.
Οι νεφελοδιώκλαι, γυτευται , ό φυλακάριοι ,in (ino - B
do Trullana.quid Toggla.
B De geftatoribusgalee feu amnyinfantilis.Exemplum
jubulci forrilegi,cuius porcos diabolus custodiebat.
to de alio opilione Traiectenfi.
Pliny , Varronis , & Constantini vana remedia.de
Marſily Ficini quodam libro periculoſo. De Ci
cory radice effodienda , de criminibus vel denie
enulfo abiciendis. de ouis confringendis.de Sereni
De precariò vel furio ſublatis rebus ex malefici domo.
de crepidis , laciniis , & c.de canibus , egmis ,ftriéti
gladij vibratione.
Virgily locus & exempla varia. De circuli circum
dučtione.
C
Superstitio opinari non futura remedia.ſi prins con
feffarius vel medicus fuerit adbibitus.
An debeat malefica prius libertari restirui. De fcopis
in ostio ponendis,de acubus aut criminibus in ollam
coniiciendis,
De cogendis fagis per minas , vim , & eo verbera.
F
Quod foleant in alios fortem transferre , probatur
exemplis. Euripidis ó Seneca loca. Remediam
quoddam Saliſerienfis, & alia Sacrilega , vt de
plumbo, verbena,columbo.
Semper demon in his lucratur , eo quomodo. Exem
plis probatur tranſlatio mali in alios.
D Interdum facilibus planė damonem cooperari. proba
iur exemplo ftudiofi á verule. Examinata qua
dan dicta Cardinalis Cufani.
Quæſt. II.An liceat remedium petere à maleficis.
Quod non liceat iure ciuili maleficiis vti in bonum E
finem , contra multos. Leonis Imperij Constitutio,
qua abrogata lex Constantini , eadem explicura.
Ecclefiaftica lege idem prohibitum effe. Locus ad
Rom . 3. v.8.
Non poffe cogi maleficas ut benedicant . Et F
de hac benedi&tione inquifitum . Articulus Pari
fienjis,

MAR
468 SVM
fienfis,di&tum imprum Paracelſi.Remigy fententiaſ A plo Iuliani Apoſtata apud Prudencium .
reie
Eta . De confeſſione,feu exomologefi,varia narrantur R
An liceat rollere maleficium per tes ſuperstitioſas?
An liceat per vana remedia tollere : Diſcutitur
exemplum Summ . Rofella.
Contra Aureolum nõ licereà malefico parato petere,
vt maleficium tollat maleficio? Exemplum Nideri.
Soluuntur argumenta Remigy. Explicantur l.nul
lus. C. de malefic. & locus Phory in Nomacanone.
Poteſt maleficus induci ve per modum licitum tola
lat maleficium . Et induci poteft tam precibus,quàm
coactione,contra Remigium , examinatur dictum
Brianzoni, quod liceathocpetere ab ipſo Diabolo.
An liceat petere vt tollat ab alio,quàm ab aucto
remet maleficij ; Quid quando dubito,an fit fubla
turus per maleficium ?
Praxis qua in hac re vſus B. Theodorus. Quibus H
verberibus cogere liceat ? Quando fie neceſſaria
Caulela Caietani ? Exemplum S.Godoleua, qua vſa
bac cautela . Alia cautela noua petere quo vfurus fit
remedio ? Praxis og vfus huius cautela.
Quæſt. III . An liceatmaleficium deſtruere, vt,
co deſtructo , ſeu ſublato ſigno, Diabolus no
cere definat?
De his fignis,qualia effe foleant, exemplum de fera I
claufa.Status quastionis.
Argumenta fententia negatiue ( Non licere ) Toannis
Heffely.
Sententia communis affirmatiua ( licere )explicatur , K
( fusèprobatur. Auctores huius fententia, qui &
quales.
Exempla corum , qui bac vſi. Examinantar finguli L
a &tus, qui poffunt interuenire.
Diffoluuntur argumenta omnia prima ſententia. M
Quem effectam à damone liceat exspectare? Quo
modo quis vetetur declinare ad Magos? Quod te
neantur malefici fignum poſitum tollere? Aliquan
de non abfoluendus niſi faciat.
De fagarum depilatione. Quomodo intelligendum di
Etum l es v CHRISTI ? hec genus non eii
citur , nifi in oratione & ieiunio. De exemplo S.Hi
Larionis. Explicat.cap.liper fortiarias.33.quaſtion ...
Quomodo Diabolus eſt alligatus fignis?
Sect. 11. De remediis naturalibus contra maleficia.
5.1 . De remediis pleriſque N. L.vi debaaras.de N
hyperico.de thapſia , rhamno ,ſpina , verbaſco e
fimil,
De remediis ex lupi corpore, ilem ex byena, ex catulo
nigro.ex dromada,ex mustela.cx Leone, ex pardo.
ex afino ſilvestri,domeſticóque.ex aliis.ex hydrar
gyro.ex adamante.ex Chryſolitho.ex corallio.ex ga
gale.ex iaspide,ex onyche,ex fardio.ex Cameleonie.
ex afino. Quomodo hec poſſint prodeſſe ex fententia
Theologorum .
Quando maleficia naturalibusremediis tolli poſſint ,
quandonon pofſint :Explicat.cap.vlt.26.9.7.
S. 2. De fignis ſex indiciis maleficis.
5. 3. De remediismedicorum pracepta .
Sect.Ill. De remediis ſupranaturalibus ,diuinis,feu
Eccleſiasticis,
Primum vera O visa fides.obferuatiomădatoram O
Dei. Exempla Petri Iudicis, D. Antony.famina
Christiane apud Epiphan. & alterius in vita S.
Cypriani,ete alia quadam .
2. Legitimus in Ecclefia Catholica Sacramentorum
vfus. P Probatur plurimis auctoritatibus,
De Baptiſmo, Exemple Tgridaris Armenia Regis .
item aliud de Chami Regis Tartarorum filiolo.
De confirmatione.Ex Lactantio probatur, & exem
IA
LIB . VI .
exempla, Bede, Ioannis Diaconi, Petri Clunia
cenfis, & loan.Caſary. Item ex Theodorico de Ap
poldia. Metaphraste,em Liſardo.
Nora autem hic duo exempla deefficacia recitata San
Lutsonis Angelica. Explicatum
confilium B.Catha
rina Suetice .
De venerabilis Euchariſtiæ vi. Exempla unum S
Eremita apud Caffianum . Puelle Arabe apud B.
Prosperum.Vxoris cuiufdam à D.Bernardo,alte
rius fimilis nostro tempore in Picardia.alteriusà
S. Auxentio, siem aliud in Indiis frequens, item in
Gallois tempore Albigeenſium . item aliud in Tex
thonia ( Et nota Lector Magica hareticorum mira
B
cula .) Aliud fimile ferè in Alpibus Rhetiis.item
aliad de viſione Prædicatorum Neapoli in conueniu
S. Dominici, aliud Salernitanum recentius,nec
non aliud D.Macarij.
De miſſæ facrificio . T
Exemplum Hesperi apud D. Augustinum ,aliud D.
Bernardi.aliud D.Theodori.confeſſio fagarum , et
ratio cur tam longas in Catholicorum templis ante
meridiem moras trabant ,
De oleo infirmorum , V
Sacerdotis apud Bedam .
Theodoſij monachi.
Exempla. Launomari.
Sanctorum . Parthený.
Auxenty Archimandrita .
TVVinovaloci.
C
Eurychiy Patriarche.
Paierni Abricenſis.
3. De petendo Sanctorum hominum auxilio. X
Cur hoc remedium minùs hodiefrequens,quàm olim ?
Erant diuerſi exorcista , & isti San &ti.Exempla SS.
Macary, viriufque, Cubberti,Bafily , Paphnutý,
Eugendi, Gregor. Thaumaturgi. Paulli fimplicis,
Theodori, & Urſmari.
4. De exorciſmo Ecclefiaftico. Y
Antiquitas ordinis exorciſtarum .Ritus quidam vete
res in exorciſmo adhiberi folsti. Nomen damonis
peti folebat, cibi foliti exorcifari, cauendum à ludi
cris fermonibus, probatum exemplo. Serium exem
plum S. Vrſmari, in quo notanda eadem ante ołtin
D gēlos annos ,qua nunc,cerimonia.Exempla S. Ade
lelini, & S.Maurili.Cur exorciſmus aliquando
irritus ? Contra qua veneficia non foleat prodeſſe, ex
Toſtato.
5. De operibus ſatisfactoriis. Z
De eleemofina , de ieiunio, exempla S. Auxenty or S.
Procopy. de Oratione, 1. de communi Ecclefiæ , 2.de
priuata in his precipua fymbolum Apostolicum et
oratio Dominica,item Roſarium , to Litanie.
6. Imploratum nomen I Eş v Saluatoris , & AA
CHRISTI, & Sanctorum .
Exempla & auctoritates Parrum remiſſiue Nomen
MARI Æ virginis tria exempla. Auxilium An
geli custodis. S.Gouladuch .
E 7. Signaculum Sanctæ Crucis, BB
Probatur teftimoniis & exemplis plurimis,que propter
multitudinem hîc in fummario omittuniur.
Mox Sanctorum , regendi miracula , additis aliqui
bus rebus naturalibus.
8. Sanctorum reliquiæ . CC
exemplis , vt S.
Philippi,s. Dympna in Brabantia, & plurimorum
aliorum , honorandi Sancti peregrinationibus
donariis.Cauendum à ſuperstioſocorum cultu ,quem
odere,vt
 SVMMARIA LIBRI VI .
469
odere,vtprobatur exemplo quodam S. Glyceria'. At Ojtenduur ineptia imper :!14 aduerfarij . Colli
9. De aqua benedicta. DD
guntur multaeius mendacia . Oftenditur in exor
Antiquitas huius ritus, Efficacitas probatur varus cifmo nihil magicum reperiri.
exemplis. Sigillatim omnes eius ritus probantur á explicantur.
Et præcipua quædam contra ſpectrum Apa neenſe, Defenfio falis benedicti. mendacia aduerſary CC
contra aliud Tentaëndium lapides iaciens. D. fraus. Defenfio aquæ benedictæ . Benedétiones
Huberti,& c.Vvieri impudens fiue mendacium ,fi berburum . Noua iierum aduerſary mendacia .
we calumnia . Defenſio Agnorum Dei,alia iterum mendacia. D
10.Res aliæ benedictæ ritu Catholico . EE Defendiiur benediétio balſami ý olei. Inepria ad

Deagnis Dei, de cereis o fale benedicto,de pane benc uerfarij formulam dicentis elje Magicam ,detegiiur.
dicto.antiquitas ritus.exempla quadam . Verbum exorcijo, & vſus defenditur. Vſi eo Apoſtoli.
11. Pia amulera collo fuſpenſa. B Cur non Chriftus?baptiſmo peccata remitti
.
Qua requirantur ne fint fuperftırioſa? Defenditur Exirema vnitio,o benediélio olei infir - E
12.Pullatio campanarum . FE morum ,
Experientia quoridiana.Exemplum mirabile ex Perro Smidelini & Lerchemeri vaſana conuicia.
Cluniacenfi.confeffiones maleficarum . Ex antiquitate probantur benedictiones variarum re
Cauendum , à duobus Lamiarum mendaciis ,vt illic. rum , herbarum feu fručtuun . Aqua benedište.
Refellitur vulgi opinio de campanarum baptifmo. Chriſmatis. Paris G Jalis.
Håreticorum ſtropha quotidiana. Que vis fit rerum Sacramentalium . F
Capitularis Caroli Magni locus explicatus. Beneds Alind iterum mendacium.liem alia alia . с
ctioni aliquando tributum nomen baptiſmi, vt apud Respondetur argumentis quibuſdam Godelmanni. H
Iwon em Carnoten . Oftenditur exorciſtarum ordinem in Ecclefiu olim
Benedictionis Campanarum ritus defenſus contra ha. fuiſſe.D.Clementis Rom.locus explicarus.
reticos. Defenditurcultuss Venerabilis Euchariſtie, in ea
De efficacitate earum contra demones in quo hæc filo elle verum corpus Saluatoris Noftri. Oftenditur
ſita? Petri Mexiæ error.Cur hæc remedia non ſem nibil in conſecratione nec cultu Magicum effe. 1
cia GG
r
pe eff ica ? Côtr a loſe.Scaligerum defenditur,opera D. Dionyſio.
CAPITI. Quorundam remediorum Ecclelia Areopagite adfcripta non efjé' Pſeudopigrapha.
ſticorum ,contra calumnias hæreticorum , ma Superbia eius ante oculosponitur ipfiuſmet verbis ,
ximè Georg.Godelmanni,dcfenlio. o monetur refipifcere,féque deinceps gerere mode
Quidam non luriſconſulti fed rabula in cæremonias ſtius, & fapere humiliùs. K
petulantes. A Monita quadam pro Confeſſaris pænitenti- L
Defenſio exorciſmi. Eccleſia Catholica . BI bus.

0
0
D 8
O 0
D
I
W

Bbb MARTINI
470

es

MARTINI DEL RIO

SOCIETATIS IESV

PRES BY T E R I,

DIS Q VISITIO N V M

MAGICA R V M.
LIBER V I.

a VI EST ,

DE OFFICIO CONFESSARII.

Vym duplicem per- , A 19.3 . errores vitare circa vim imagi

lovam gerat confef
A
Carjus,iudicis & me
dici; facilè intelligi
tur vtriufque mune
re fungi debere . Iu
dicis quidem perſo
nam fuftinet , quan
do confeſiones ex
cipit , tantùm : tum
enim Dei vices ge
rit in ligando & abſoluendo, Medici gerit non
cum ſalummodo , fed etiam extra tribunal illud
poli,quando conſulitur,idque vel à reis, vel à læ- B
Gs,vel à iuftitiæ executoribus, & adminiſtris , vel
denique ab aliis quibuslibet. De duplici hoc offi
cio nunc nobis agendum .
CAPVT 1.
De officio confeſſarij,qua ludex eft.
D ludicem pertinet nofſc delicta, & de illis
in foro ſuo iudicare , vt ea cognoſcat iudex ,,
opereprætium fuerit principio hic quaſi in ta
bella feu breuiculo , ante oculos ponere , quæ in C
quinque præcedentibus libris peccata , ſeu delicta,
nofter iudex debeat animaduertere , & explora
re,vt,cùm neceſſe ,reum iuuet interrogando.
SECTIO I.
X Primi,itaque, libri Prologuio , diſcer, licere
examinare hæreticos, an lint etiam magi ſeu
malefici.
Ex 1. & 2.cap.diſcer, diſcernere ſuperſtitionis
& Magiæ ſpecies.
qui libri ratione magię prohibiti ſunt. D
9.1 . quantum aftrorum influxui citra
errorem poffit tribui ?
Ex cap . 3. 9.2 . vitare errores malè Chriſtiano
diſcer . rum circa complexionis tempera
mentum .
nandi.
9.4 . Quid fentiendum de farratione
per alpectum , contactum , vocem ,
de ſalutatoribus , de gentilibus S.
Pauli & S.Catharinæ , & fimilibus
circumforaneis, & de curationibus
militaribus , &c . & quæ in hac re
peccata interuenire ſoleant ?
Ex cap . 4. Princ. quæ peccata occurrant in Ma
diſcer in gia naturali & artificiali.
gol.Peccata figillorum & caracterum
magicorum ,
9.2.Magorum fraudes de Numeris , &
quid tribuendum illis .
9.3. Quomodo peccecor credulitate &
vſu incantationum ?
9.4 . Quæ amuleta ſeu periapta licita,
quæ non ?
Ex cap . s. Quæ in pirotechnia ſeu alchimia pec
diſcer. cata reperiantur , & quo ſe pacto
cum alchimicis confeffarius gerere,
&
quæ illos debeat interrogare? q.
3. & 4 .
Ex libro Secundo difcitur de quibus Magi
fint examinandi.
1. De arcis auctore, & efficiente cauſa quid
ſentiant?vt habes quæft.2.
2.quos habeant libros.iuxt.. queft.3.
3.circa pactum , quas illi adhibuerint ſolemnita
tes?inxia 9.4.precipue littera E. & hic an fint re
baptizati,& c.
4.circa effectus, an eos ediderint præftigiatorios?
quia hoc eſt mendacium.vide quaft.6. 8.
5.An putauerint diabolum vera miracula face
re poffe :quia eſt error.vide quaft.7.
6.an imagines ſacras inhonorarint , conſpuen
do, verberando,trahendo,mergendove? utquæſt.11.
7.an alteri pauperiem fecerint, vel damnum de
derint, in bonis fortuna ?d.quæft. 11. 12.
8.an theſauros ante magica quæſierint , aut ali
ter diuitias,honores, vel victoriam à dæinone ex
perierint: 1.quaft .12 .
9.an

¿
 LIBRI VÍ .
9. an incantarint animalia & quomodo :9.13.
10.an cum beſtiis rem habuerint : iuxta 9.14 .
11. an cum dæmone corpus miſcuerint, & quo
modo ?quaft..s.
12. an ad conuentus iuerint, & ibi fecerint,quæ
fieri folere narrantur ig.16.vbi & illud notandum
aliquando non cum dæmonibus, ſed exſtincto lu
mine, promiſcuè cum quouis vel, quauis oblatis
proximis fibi concubuerint , quod de Lamiis &
maleficis Atrebatenfibus anno 1459.narrat Meie
rus in Annal . Flandriæ , & de aliis alij .
13. Quoad lycanthropos ; examinandi,an Gbi
dumtaxat tales videbantur,an eriam aliis :quia ſe
cundo calu adeſt ſemper pactum.iuxta 9.181
14. an aliquibus vii contra vulnera ac tormen
ta ? & quibus ? quaft.21.
15. an conati animas euocarc ? an conuenerint
deapparendo poſt mortem : vide 9.26.
16. an finxerint ſpectra :quaft.27.
17. an ſpectris cultum aliquem exhibuerint , &
quem , & qualibus? an pacti cum illis aliquid fue
rint,an familiaria colloquia ſuperflua cum his ha
buerint ? iuxta quaft. 28.
18.an procurauerint ſpectrorum apparitionem ?
queſt29.
19.an exorciſmis veritis vſus: quæ adhibuerit,&
quam adhibitorum vim eſſe putaritzan habuerit
dzmonem incluſum , vel includere Gr conatusan
parendum habuerit , & fub quo pacto , quamdiu ,
ad quid , & c.quaft.30.
Ex libro Terrie.
1. interrogent , quæ line inſtrumenta quibus
vſæ? nam grauius fubeft peccatum vnguentis ? cò
quòd folec præcedere antropofagia & infantici
dium . vide quaft.1.
2.an ſompificum maleficiam intulerint natu
rali medicamento ,an verd acceſſerit ſepulcri vio
latio , & cadaueris iniuria :& quem in finem ?9.2.
3. quibus philtris vlæ , an miſcuerint facramen
ta,aut alias res facratas , & quas?qaaft.3.fe£t.2 .
4. an ſic aliquem egerint in amentiam , occide
rint , læſerint ? d.ſet.2 .
s . an contra philcrum ſine va reinediis illicitis?
an capri illicito amore , fecerintquæ ex ſtâ parte
neceffaria:d.9.3.fe &t 3.item que conſilia dare polit
tali amore irreritis ?ibidem .
6.ob quam cauſam philtrum præbuerit;cælebs,
an ve matrimonio iungeretur : coniugata , an ve
amorem mariti recuperaret ; vtriquc,an ad libidi
nem illicicam29.3.fe£t.2.an odij vel obliuionis ma
leficio vſus:item an incendij: felt.pen . ult.
7. quid exiſtimarit de faſcinatione, & an ali
quam faſcinarint : quibus vfi remediis vel anti
dotis contra faſcinationem.q.4.fect.i. 1. Diſcer naturam prophetiæ , & quando ſit
8. an cadauera laniarint,& quæ damna venenis peccatum prophetæ , non credere inſpirationi.
intulerint:quo pacto illa damna viuentibusdede- E cap.i.quaft.1.86 2.
ript? item an aliquid defoderint,cui ſola remotio 2. Quibus inſtructum effe oporteat ad dan
ne qucat occurri ? d.9.1.52 €7.2.
9. In fe &t. 3. notet confeffarius fingula , vt norit
diſtinguere in aborſu , an nocuerint iam vigo , an
ante animationem ? item an ſic diftenderint præ
gnantem , verâ , an simulatâ prægnatione ? quia
priore caſu accedit prolis periculum ,item quoties
hæc facta : denique in 3.caſu,an propter hanc de
ficcationem ,fætus fame perierit, & quot & c.
10. Attendat qui homicidæ fint excómunicati?
St. 4. Interroger an fagittariam exercuerit ma
gus ? an huioſmodi imagines confecerint , an ba
prizırint: & in quarum perſonarum interitum ?
C. 1. SECT . I. 471
1A II. Se&t.s. 6.quos animi,corporisvemorbos
lintulerint :
12.Se £t.7.an aliquos deuouerint? & qua impic
carionis formula :
13.Se£ t.8.an maleficiarint aliquem ligaminibus ,
& ad quod tempus ?item an ad euitandum vei fa
nandum illud ,aliquid luperititionis adhibuerini.
14. Exg.s.diſcet habere rationem perſonarum ,
quibus nocitam fuit, hinc enim atrocitas peccati
creſcit.nam.cæteris paribus contra publicam per
fonarum peccatur grauiùs,quàm contra priuatam .
atrociſſimum quoque eft omnium , necare infan
tulos nondum baptizatos.
Ex 6.6 7.diſcec ob quæ peccata maximè, quis
tradatur maleficis puniendus ? quibus etiam abſti
B nendum ſit iis , qui cupiunt elle ruti, vel liberari
à maleficiis.
Exq.8.poterit confeſſarius proponere miſeriam
maleficorum , & peccati enormitatem .
Ex libri veró buins parte posteriore,diſcere poterit.
1. Naturam vanæ obferuantix ? q.1. 3.
2. quando , & quale fit peccatum.9.2.
3. modos præcipuos vanæ obſeruantiæ , & ex
coram fimilitudine,quando in hoc peccatum quis
fuerit ?quaft.4.fe£ t.i.
4. de precibus & verbis facræ ſcripturæ d ,e
ieiuniis & aliis operibus bonis ſecundum fe.ſeft.z.
s.de ligaturis & periammatis, fect.3.
6. de obſeruatione omnium .fe&t.4.
С 7. de ſtrenis initiò anni. feet.s.
8. quando liccar obferuare dies , quando non .
ſeEt.6.
9. qu lint licita media fanandorum morbo
rum , quæ non , & de milicari vulnerum cura
tione.fe £t.7.
1o . fundamenta vanarum obferuatíonum quæ
adhibentur ex S.S. & c.refutata.Quod eft neceffa
rium ſcitu , vt idioris poſſit perſuaderi, effe impia
illa, quæ habent pro piis . ſečt.8.
De formulâ, G De' incarnatus & c .]
Dæmonú miniſterio an ad bonum
liceat vti .
De rythmo ſeu verſu . Cótra Fe
De ritibus & cærimoniis quæ ad- licé Mal
D hibitæ . leolu Ti
De dubio in quo benignior ſequen gurinom .
da ſit interpretatio , cam de du
bio perſonæ , quam rei. j
11. Ex formulis pofitis , in fi& t.9. futurum ei
non difficile , iudicium ferre; de cæteris ,quæ ſunt
innumeræ , & in fingulis locis diuerlæ; ſed in ipsâ
ratione formali ſuperſtitionis conueniunt.
Ex libro quarto. S
dum confilium in reuelationibus? qui abuſus &
errata hîc poflint accidere ex parte confeffarij;
quæ ex parte habentis reuelationem ? quomodo
fraudes & peccata huiuſmodi deprehendantur.de
ſcrurannâ intentione. quaft.3.
3. Regula diſcet ad cognoſcendum quando
peccent aſtrologi & fimiles diuinatores,quando
lors, omen ,vel ligni petitio fit licita.c.2.q.3 .
4. Qualiter peccent divinationc vientes , &
quæ excuſent vel minuant peccatum.g.4 .
5. Quale peccatum fit oracula dæmonum con .
Vulere ? quaft.6.fe &t.1.
Bbb 2 6.10

DISQ VISITION
VM
472
6. la necromantiâ quibus vſæ mediis ſeu in .
ſtrumentis , quorum ratione poteſt accedere in
fanticidium , & fimilia peccata, Se &t.2.
Ex ſegg. fe&tionibus , diſcer ſpecies diuinationis
cum pacto expreſſo.In ſpecie quoque illarum vl
cima de oculi excuſſione, nora incidere in obliga
tionem reſtituendi, ratione damni iniuſtè illati.
8. in 9.7.diſcer varias ſpecies pacti impliciti; ex
quibus porerit decidere calus fimiles,vt de faltan
tibus per pyras ,de aſſeruantibus, ãuplov,de feren
tibus amethyſtum vt ſomnient , de offerentibus
candelam S.Antonio vt furem indicet ; & in qui
buſdam poteſt accedere obligatio famæ reftituen
dæ , vt in Parthenomantia .
9. quomodo liccat niti ominibus , prodigiis &
portentis ? quando peccetur in huiuſmodi obſer -
uandis ? ſect.a.
1o . Quando fic lors diuinatoria & prohibica:
maximè de illâ quæ fit per inſpectionem libri fa
cri. fe&t.3.
11. Ad naturam peccati huius intelligendam
planè neceſſaria eft. feq.4 .
12. Diſcet peccata aſtrologorum , Genethliaco
rum , & cæterorum iudiciariorum etiam medico
cum & chirurgorum . 6.3.9.1.
13.Quæ liceac diuinare ex elementis & mixtis
inſenſilibus, vt cometis , halonibus, & c.quæ non ?
quaft.2.
14.Quid liceat medicis diuinare? 9.3.
is. Quando peccent phyfiognomi?9.4. .
16. Qualc peccatum ſit chiromantia? 9.5 .
17.Quæ ſomnia licet obſeruare & interpreta.
tionem quærere ? 9.6. In fine quæftionis habebit
exemplum faciendæ in fimilibus diſquiſitionis.
18. Quæ occurrant hodie peccata in forte diui
ſoriâ, & quibus fic licita? cap.4.guaft.'.
19.Quæ peccata contingant ia contractu ſortis,
qué vocant olla ſeu Lotheryæ ?quę quoad védito
quoad emptores, quæ quoad miniſtros
rem quæ
,
ſeu alliftétes, quæ quoad remp.vel Principem ?9.2.
20. Quæ peccata fint canonicæ purgationis:
mendacio vſurparit?9.3.
an quis eam cum
21. An vſus fit vulgaribus purgationibus in
terroget; tam ſubeundo, quàm exigendo . Notet
quæ dicta de provocatione ad diuinum iudicium ;;
quomodo in ca peccetur : item de duello publico
& privato propter adiunctain excommunicatio.
nem : & noter quæ ad explicationem cenſuræ illius
bic addita . Se t... 2.
22. De peccatis purgationum variarum per
igneni. Sect.3.
23. Peccata probationis aquæ frigidæ vel fer
uentis . Se £t.4 .
24. Diſcet , cur & quomodo peccet iudex pro
batione illâ vulgari ,qua lagæ in aquam proiecta
creduntur fupernatarc: & quid reſpondendum ni
centibus conſuetudine ſeu corruptelâ quorum
dam iudicum.guaft.s.
25. Nocet quæ hîc dicuntur, vt communia om
nibus vulgaribus purgationibus .
26. Item notet, quæ de excuſatione ex capite
ignorantiæ aliquando iudices prætexunt ; vt lciat
quando bona intentio excuſationem illis prçbeat,
quando verò non præbeat .
27. Item ,quale lit peccatum error fine dolo ?
28. Peccare iudices, qui , ſemotâ lege & ratio
ne , arbitrij liberam plenitudinem ſequuntur : &
quomodo omnis iudex legi ſubiectus?Sect.2.lai.l.
29.Peccare quádo canonib.nó obtéperát? Se£t.3.
M
MAGICARV
A 30: Quandu liceat lignum percre: & quæ fides
requiſita ad editionem miraculorum
31. Quomodo peccet torquens vel damnans
eum, cui hæc purgatio fuit adhibita: d.fe£ l.z.
33.De peccato purgátis per podera & lancé goeie
34. De peccato purgantis per crucem .
35. Peccata in quibuſdam aliis generibus , qua :
rariora , ibidem .
Ex libro Quinto , diſcer.
1. Quando iudex peccet arbitrando temcie
circa criminis grauitatem?
2. Quando peccet minunedo vel augeudo pa'
nam legis?
3. Quem iuris ordinem contemnendo iudex
peccet? Sect ...
B 4. Quomodo peccet in inquiſitione ? 1. circa
corpus delicti. 2. ratione accuſationis præceden
tis. 3.in formâ inquiſitionis. 4.quoad præcedentia
indicia. 5. quoad famam præcedentem . 6. quoad
abſolutionem præcedentem . 7. quoad tranſactio
nem.8.quoad gratiam Principis. Se &t.2.
5. Diſcer de indiciis, quæ vis præcipuorum ? 2 .
quod iudex tenetur aliquando ad damnorum te
ditutionem, fi non interrogauit de ſociis.3.quan
do propterca reo deneganda fit abſolutio ? 4. alia
in hacre tam rei quam iudicis peccata. 5. peccata
iudicis cx defectu indiciorum ad torturam fuffi
cientium , 6. quomodo diſtinguenda iactantia à
minis ? 7.quod mens fcrutanda in minantis aqui
vocâ locutione. Sect.3 .
6.Se£ t.4.Docet vim minùs cerrorú indiciorum ,
C
2.quod ex nó impedito dáno iudex tencatur reſti
tuere.3. Peccari in ſortiariorú , defenfione,fauore,
patrocinio & occultatione. 4. qui mortaliter pec
cent non defendendo.s.qui teneantur reftituere.
7. diſcer multiplices abuſus iudicum in rece
prione teſtium.feat.s.
8.Peccata accuſatorú , & onus reſtituendi.feet.b.
9. varia peccata in reis comprehendendis ,car
cerandis , & poftea ibi aſſeruandis. fe &t.7.
10.multa grauia peccata circa modum torturæ,
in quantitate & qualitate.
11. quoſdam ritus ſuperſtitioſos contra malefi
cium ( ve vocant vulgò) Taciturnitatis.fe & .9.
'12 . peccare iudices qui mendacio dolóvereum
d decipiunt. fe&t.10 .
13. quando iudex peccet condemnando rcum
ex ſuâ confeſſione.fe&t.11.
14. Quomodo diſcernendæ; ſuſpicio,opinio , &
præſumptio.
15. Cùi poſſit iniungi abiuratio ,& quo pacto is
ad eam inuitus adigi poffit? fe &t.12.
16. Varia in quibus iudices circa canonicam
purgationem qucant peccare. fe & t.13.
17. Quomodo iudex peccet , interdum etiam
cum onere reſtituendi, eò quòd cùm deberet ab
ſolúcè abſolucre , taniùm abſoluit rcum à iudicij
inftantiâ ? fect.14.
18. Quomodo qualificanda ſortilegia : item quæ
Elint hæreticalia, quæ non ? & proinde, quibus cx
communicatio accedat ? fe t. 15.
19. Quando iudex peccet in pænæ irrogatione?
fe &t. 16.
20.peccata quęda propria Sacerdotú & clerico
rum in hac materiâ ,de quibus illi interrogādi.ibid ,
21. Quando 'iudex remittens pænam teneatur
ad reftitutionem & peccer ? ibid.
22.Peccatum legentium vel retinentium libros
Magicos. fe &t. 17.
23. An
 LIBRI VI . C.
23. An præbéda maleficis ad mortem danınatis A homines à confi lione,Excuſari pollent auétores
Euchariſtia ; & vn &tio , & quid in Euchariftiâ cius, li dumtaxat locuti forent , deco qui ſpecic
confitentis accederet , rcuerâ ramen non haberet
præbendâ fit obſeruandum.fe£t.18.
24.Peccétne iudex ſepultura denegādo.fe£t.19. animum confitendi, fed vel confilij petendi tar
25.Peccatu m eorum qui ſubminiſtra nt inſtru tùm , vel decipiendi confeflarium ,aut pertakend
menta necis , vt reus cuadat pená publicam.ibid. in ſocietatem criminis ; tunc enim non eſt verum
SECTIO I I.
De figillo confeſſionis in hac materia.
C & Thcologis placuit, non etie rum licitum dcie
H confefationú fimplicitatem ,& quorundam
Iudicú temeritatem atque malitiam ;qui , quantúm
poſſunt conantur ex confeflariís , directe , indire
etéve, tum ante Rei morté, cum poft cam , exſcul
pere ; num reus fuerit peccati illius confcius. Adeò
ve alicubi audiuerim ſoliros quodam loco cunfef.
ſarios à iudice poſt laram ſententiam ' mortis in
reum interrogari; litné iuſtè damnatus reusinec
ne ? & religioſos quofdam ,cò quòd hanc Iudicum
iniquá importunitatem , ve ſacrilegam, graui ora
tione repreffiffent, impoſterum adreosaudiendos
vocari deGille . Notandum primò ligillum con
fellionis vim a qualem habere in omni crimine,
etiam maximè enormi; vt in crimine lælæ Maie
a Gign, de ſtatis humana, & hæreſis a ; vnde patet fallum &
crim. læſ.
Mai.lib.z. erroneum elle verſiculum illum vulgarem ?
Eft hæreſis crimen, quod nec confeßio celat .
rub.qui ac
cuſa.por.q. Notandum ſecundò ,ex communi fententia,ſer-
18.Anton. uandú figilium ,vt ante rei mortem , lic & comor
Gabrielus
lib.7.con tuo , quia moriendo ius famæ ſuæ non amilic : nec
cl.vlt.n.17 . confeſſio eius propterea minùs confeſſio eſſe cæ
Albercin. pit, quàm priùs.Norandū tertiò ,Doctores quando
de cogno- concedunt veniam detegendi , ſeu narrandialiqua
Cercio. Ca- accepta in cófeſione; nüquam loqui de expreſſio
thol.9.25. ne dcliati in ſpecie ,vel perlonæ nominatione; ſed
Sco.& Ric. omnes tárùm agerc,dequadá generali reuelatione
in 4.d. 21. delicti, lic factå, vt per cam nequcat ad perſonatú
b Gc poft cognitioné deuenirib .Notandú 4.aliud effe fi aga
Angelum , tur de delicto cómittendo,aliud li de iam cómiſſo.
Albert.Gi
gan . & Ga Quoad del ctum commiſſum ; inprimis eſt len
Priel ído tétia quorumdim ,quæ communis videtur Cano
cuit Fari- niſtarum ', polle Sacerdotein delictum iam com
nacius to . miffum reuelare, quod non in Sacramento pæni - D
IIO. .nu, ten !ię;ſed xtra illud,ſub promiſſione ſecreti & fi
1.9.91
D gilli cófeſſionis accepit; immò , li in teftem produ
Ć teftibus catur ,debere iilud reuclare in iudicio ;hæcfentétia
Gomeſo reiicicur ab aliis d,volentibus veram elle de crimi
| 3.par.c.13. necommittédo ,non de crimine commiſſo, proba
num . 3; & bilem puto vtramque , ſed poſteriorein efle cutio
fupr. n.16. rem :in rigore quidé, qui le obligat ſub ſecreto tali ,
d'lic Me- æquè ſe obligat quoad commiſſa & committéda;
nochius li. fed cenſecur Ecclegia propter publicum bonum,
de pra- velle irritare promillionem illam , quo ad crimen
fampt . qu .
89.n.17.& committédum ;qui fauor boni publici ceſſar ordi
Farinacius nariè ,quoad crimen cómiſſum ,ideò ſigraue dam
Cupr.n.115. num inferretur celatione illius criminis commilli;
teneri tum quoque illud ſic reuelari fatenturMc- E
noch . & Farinacius,doctiff.duo luriſconſulti.Sand
promiſfio illa ſub ſecreto ſigilli facere nequit , vt
e poft In quod figillú non eſt,id tale fiat: ſed obligat Colum
noc.& Ab- modò more promiſlionu aliarú de ſecreto ſeruan
briclius d. do: quarú vis ſe in detrimentú,reip.contraæquum
cõcl.vlc.n. & bonum nequit porrigere . Quoad delicta com
7. Menoc. mittenda ; quando quisnon vult abftinere aut ſe
de arbitra. cmendare,led crimen ftatuit perficere, fuêre non
caf. 183 .
10. 21 . nulli Iuriſtæ , qui cenſuerint ,ea poſſe à confeflario
reuclarie, hxc fententia periculofa eft, & retrahit
1. SECT. I I.
473
figillum , nec res ſub figillo credita . Quod fi quis
animo confitendi acciderei, leque clauibus lubi
ciendi, & abfolutionem conſequendi, & fic, cori
feſfionis figillo ren; fubijcere :fequenda omnino
communis opinio contraria , ua pluribus luridus
gére, ne reip : quidem proditioncm.Hanc fenten . 1. D.Tho.
ciam limitani,primò quod scram icrelationem : Sot. Rich.
& conmi
B volunt enim pofle Saccrdotem runc ipſos couti Theologi.
tentes diligéter monere ,vt abltineant,& obuient; vide Nali.
cum etiam monere magiſtratus, & Epifcopum , vi in c . lacer
ſuper gregem fuum vigilent , ciuitatem cuftodiat, dos 1.120.
& ſeq.Far .
& fimilia, quibus & malo fubueniatur, & confef multos ci
fio non rcueletur 8,2.limitant, fi pænitens liabeat catiuriftas
ſocios complices , & ipfe quidem poeniteat , & led vide
emendationem fpondeat ; indi at tamen adhuc cis rem al.
ellc periculum , ne per complices, iplo deſiſtente, ſecutus.
ſcelus commiscatur: tunc enim putant; vt occurra. 8 Ex D.
turdamno futuro ,pofle Sacerdotem reuelare deli- iho. Au
& tum futurum , etiam confitente non confentien- gultinad
Angelum
te h.3.limitantmulti luriſtæ fipæniteat paniten veri.cheh.
tem , & velit ſe emendare ac dehſteie; quod fi no- cadita la
lit defiftere , nec obuiare vt poteft, led perficere tua patria .
mauult: tunc inquiunt non teneri lacerdotem ad poft, num .
figillum ,quæ putatur comunior fententia canoni- h fic pof :
ſtarum ', fundamentum corú eft ,quia non putant alios quos
hanc efle veram confeflionem , nec ligillo hîc lo . allegant.
cum elle. Sed falluntur, quia vera confeffio cft,g Augel . 8
animum accedentis & confuentis cólideres ; licet & Farinac
non fit perfecta confeſſio & valida. Et ad hoc veſups . nuni
i101,
quis ſigilli secreto legitur,nihil necefle eft ( quodvt Innoc
benè docuit Nauarrus ) confeſſionem efle perfe- Abb. Anc
ctam & validam , fi hoc enim requirerctur,quanta & qui eos
quæſo porta panderetur malis Sacerdotibus , ad feq. Gabr
& Menoc
reueláda ſecreta: quibus fufficeret minima aliqua fupr.Gig
a
caufa denegandæ abfolutionis: ſed ſatisclt, lipæ- Tupr. q.18
nitens anino accedat confitendi , ſeque clauibus Augut.ac
ſubiiciendi, vt abſolutionem conſequatur, & cum Ang. fupe.
Bonacol a.
hoc animo fincerè peccata narret , ac numeratò
P.commu.
promat ; nihil quod meminerit ,fitque dicendum , opin. verí.
prætermittens ſpontè fua: obligatus enim hocip facerdos.
lo maner Sacerdos ad figillum ſeruandum : nec non poteft
reuelare.
æquitas aut religio ſacramenti huius patitur, vt
qui fidem habuit, ſuaque arcana credidit cófella
rio, vllâ ex causâ decipiatur , ſunt cnim permulti,
qui licet animo fint latis præparato & forti ad
conficendum ; infirmiores tamen adhuc ſe putant ,
quàm vt qucant abſtinere , & imaginariâ qua
dam neceſſitatc fe trahi raprarique ad perficien
dum putant ; quod dolent tamen ſe non penitùs
abominari, & à Deo poftulant vires robúcque fi
bi ad hoc præftari ; & ignoſci infirmitati fuæ.
Quare tertia hæc limitatio meritò à Thcologis
pleriſque hodie exploditur : & miror Farinacium
cam amplexum ; cùm rectè D. Thom . paulò antè
fucrit fecutus.
Quoad 2. limitationem , fimul & primam ,de
pendent à quæſtione V.Sacerdos polfit vil alıcurdics
ſcientia ,ex confeſſione parta ,faliens ad gubernationem ,
of mala imminenisa auertenda ? verbi gratia,conf.
ceturmaleficus ſe vel alium poluille puilucres,vcl
quid aliud fub tali limine ; & nifi collaniur, do
mum comburendam ,Principew interiturú , wuos
3 ს ა 3
 474 DISQVISITIONVM
gnam pernicie in aut periculum venturos.Qua in 1 ? / 'pli Sacerdoti credere , nec propterea reum cape
quotvrbem ingredientur -
quæſtione conſentiunt omnes ferè DD.paucis ex
ceptis , licere ſeruatâ circumſpectione vt nec di
re &tè,nec indirectè ad ſuſpicionem peccati confi
a citant tentis quiſquam deueniat a. Sed probabilior eſt
multos so contraria fententia & tutior & , magis conſenta
tus derat. nea religioni ac reuerentiæ huic Sacramento de
feierstege. bitæ ; quàm tenuiſſe videtur Henricus Gandenſ.b
9.4.Naua . Tutiorem dixi , quia vt illa contraria practicetur
in d.ca.Sa- fine periculo , cantâ & tam multiplici eſt opus cir
cerdos nu. cum pe&tione,ve difficile fit plerumque eam ſer
1.6. & ch uantem non incidere in ſigilli violationem.2.quia
omniü il- fauet ipli Sacramento ,cùm inuitet ad illud ipsâ
lorú quos filentij & arcani nccellitate, & ſecuritate,ac liber
cita , lite.d.
tate confitentium . 3.quia S.D. N. Clemens VIII .
bnu.s.1 . &
anno 1592.die 26.Maij, decreto quodam , præce
præt . Car
dinalis To pit ſuperioribus regularium ,ve diligentillimè ca
leci in su. beant, ne notitiâ de peccatis in confeſſione habi
m gnificafti
Caluú , & tâ ad exteriorem gubernatione vtantur . Quæ
Emanuelis
saa in A ſanctio etfi liger dumtaxat eos ad quos fcripta;
phoriſmis. fatis tamen indicat Pontifici Maxim . magis pro
joodlib.8. bari eam fententiam ; quæ vulc ita prorsùs le con
9.29 . & 36. fellarios gerere , ac fi in confeflione nihil penitùs
audiuiſſent; ſibique perſuadere,nullatenùs huma
narum rerum regimen ab hoc Sacramento depen
dere, vt quod ab eo quàm longiſfimè diftat. Cùm
tamen hæc prohibitio in ifto caſu fit iuris huma
ni ; & periculum à republicâ , vel proximis; cùm ci
tra damnum ruum & figilli violationem queasic
propulfare , fic iuris diuini; haut dubiè calus por
ſet incidere ; quo quis teneretur hac ſcientia ad
malum , quemadmodum diximus propulfandum
auertendúmque vti , præfertim cùm fententia illa
communis fit probabilis , & nullum ius huma
num valeat impedire ; ne quis ,cùm neceffitas po
ſtulat, ad malum ingens impediendum , ſententiâ
c Vide D. probabili vtatur c . Et hoc cafu admitti poilet pri
Th . in ad
dit. 3.9.11 . ma illa limitatio ; ſed & 2. li per omnia profpi
art.1.ad 1. ciatur & caucatur figilli integritati.Nec enim pu
& 4. tádum, Pontificem de huiuſmodi extraordinariis
planè calibus agere voluiffe ; qui in religioſis con
gregationibus vix vnquam cueniunt.
Ex hac autem ſententià illud ſequitur;fi Petrus
magus mihi confitens inter circumſtantias pec
cari complicem indicarit ; isque moxmihi quo
que confiteatur , ſed peccatum illud fibi cum Pe
tro commune reticeat ; non poſſe me hac ſcientiâ
vri, ad illum de hoc peccato examinandum ; ſed
tantùm poſle me in genere inueſtigare; num fit
dc.Sacer- aliud quod conſcientiam eius grauer, & perfiften
dos de pa :tem in filentio , teneri me fimpliciter abſoluere .
Nau .à nu. Sequitur fecúdò, Non poſſe Sacerdotem ne metu
13. & eft quidé mortis propofito ,cuiquã hoc crimen reue
commun, lared , & pofle cocaſu dicere neſcire ſeſe , nec de
Nauarro tali peccato le quidquam audiuiſſe , quia reuerâ
Man, ca.8 .
n.19.com non lcic,nec audiuit, vt homo,ſeu vt pars reipub.
muné effe Immò ſimente ſubintelligat, ( ſcilicet , vt pollum
docét Gio rcuelare ) poſſet dicere fe hocin confeffionenon
audiuifle , vel reum libi hoc confeffum non fuif
D.4 . d.9.18.
gas Gom ,
de crim.c. le ; & hæc omnia poſſet iuramento confirmare e.
13.1.9.Ma Nec poteſt ad reuelandum Sacerdos à quoquain
ſcardus li cogi , ne à Papâ quidem ; multo minùs à quouis
in præfac: alio , vt fusè doccot Auguſti.Beroas & Hicronym .
9.5.nu.st. Gigas. f Quod fi iudex inueniflet peccatum ma
f Berous lefici ſcripro commendatom , vt id confiterecur;
9.12.nu.2. vel ab aliquo auſculante pænitentem , vel à facri
Gigas d.q.
18.00in . s. lego Sacerdote ligilli violatore id intellexiſſet;
non poffe iudex his rcſtibus, nec illi fcedulæ ,nec
MAGICARVM
re , vel torquere 8 : immò etiamſi iam illum con- . Anr.Go
dempaliet ieſtibus conuictum ; & poftea intelli ael.d.n.9 .
Malc.d.o.
geret totam delationem vel acculationem ortam
peris lib.2 .
ex figilli violatione , deberet damnatum abfolue cócl. 377
re & dimittere h . nu. 1. & 3 .
Duo denique ſunt caſus, ſoli, quibus liceat re- Menoc. li.
præ
uelare in confeffione audita , primus eft , quando 1. de
fumpt.9
pænitens Sacerdoti licentiam reuelandi cóceffit , 89.09.26.
conſentiunt in hanc Thcologi ', & luriſta k pro- & 27.
pter text. clarum , in cap.Significasti de adulter : & h eſt com
munis. vi
quia licet pænitenti renuntiare iuri in fauorem de Sotom
luum introducto. Quidam tamen requirunt , vt in 4.d. 18 .
hæc licentia detur extra confeſſionem , & rursus 9.4 à s .
tunc reus narret ſuum peccatum , Sed hoc non Sch . in 4.
d .18. & 11 .
B eſt neceſſarium , vt meliùs cæteri cenfent, nam fi
K in c.Mat
extra confeffionem iterum ci narret : iam poterit theus, de
ex alio capite referre, nempe iuxta limitationem Simonia.
ſequentem . Deinde quid intereſt, dicárne in con- & in ca.fi
fellione,do tibi lcientiam ,hoc quod modo narraui de adulte,
reuelandi ; an poft confeffionem hoc dicat, & ite- Faripa. ſu
rum narret ?Veriores ergo conditiones ſunt , 1.non pra n. 111.
ſufficere ratihabitionem ,neque licentia interpre
Catiuam ;vel implicitam ; ſed requiri explicitam &
expreflam.2.debere cam eſſe merè liberam & nul
latenùs coactam . 3. debere ſubede cauſam iuſtam
& magni momenti ; vtpura boni publici,aut cor
poralis vel ſpiritualis boni pænitentis. Nam iocò
vel ex causâ leui reuelare , etiam habita permiſ
fione confitentis, ſacrilegium foret . ' I poft Ha
Sacerdorti verò , dicenti fe licentiam à pæni- lensé,
Dur.Ga Sco.
br.
tente habuiſſe ,non ſemper credendung ; ſed dum- & Maior,
taxat , fi & ipfe bonæ fit famæ , & iureiurando id in 4.d.21.
confirmet, & pænitens çi non contradicat. m m vide Ma
ſcard . dc
Secundus cafus eft, & facerdos idem aliunde, ſeu probatio.
aliâ viâ , extra confeffionem ,ante vel poſt cam , re- cócl.1286.
ſciuerit: quemadmittunt,in deli & is committédis,
Abbas & alij;n fed idem in cómillis cenſent com- n vide Au
muniter Thcologi • . & ratio efficax id perſuader, Anconaad
nec enim per confeffionem facerdos amittit ius Angel.vbi
quòd antè habebat; neque id quod poftea aliunde fupr.& Fa
rinac.lupr.
illi comparatum . Quod fi amitteret,confeffio ver o D.Bona.
gerer in damnam publicum , nam fraudibus pa d.2.3.art.z.
D trocinaretur, & iudicia euerteret, verbigratia, fil 9.3.Palud .
quis,coram duobus Sacerdotibus tantùm ,malefi- ibid. qu.3.
cium commififfet, & pofteaverique conficeretur. at,3.Sotus
ifte enim tum nec deferri nec accuſari à quoquam art.6.Nau.
poſſet:quod , quàm fit reip.perniciolum , nemonó in d.cap .
intelligit. Cauendum tamen Sacerdoti, ne hac li- Sacerdos,
num.161 .
centiâ vtatur,niſi in re grauiſſima:nam facilè ſcan
dalum ſequeretur, fi frequenter & in leuibus re
bus eâ vteretur : item cauendum ,ne quid ampliùs
dicat , quàm quod extra confeſſionem cognouit.
Sacerdoti vero dicenti ſe extra confeflionem id
refciuiffe non credi,niſi id probet; & ,fi nó probat ,
extra ordinem puniédum arbitrio iudicis , cómu
niter cenſent Canoniſtæ p , ſed hoc arbitror de la - pNavar, &
cerdote malæ famæ intelligendum.Nam in eo qui alij quos
ſequuntur
E bona famæ eſt,putarim fufficereiufiurandum pro Maſcard '
probatione,li teſtes delint : cur enim non hîc luf ſupr.nu.s.
ficiar, quod in priore caſu ſufficere fatentur? & 6.& Fa
Denique,extra hos cafus licitos,ſacerdos rcuc- rinac.lupr.
lando violans ſigilli( quod ex iure diuino poſitivo num.108.
Auxit ) ſecretum ,hodie deponédus , & in carcerem
perpetuú monaſterij cuiulpia detrudédus eft.vide
Cãe.Later.c.21.6 c.omnis de pæn . remiff .& Farin .
pra &t.crim.g.si.nu. 93. aliquando tales iulli fuêre à
Pontificibus degradari & pænâ mortis affici, &
meritò ,exéplū ponit Felicianus.lıb.de degrad.c.14 .
SECTIO
 LIBRI VI . C.
SECTIO 111 , | Alibinccellitas confcflarij? immò quæ vtilitas ? hor
De modo confeſſionis.
D Ræter ea quæ communia ſunt in hoc crimi
PR ET
ne & in cæteris,peculiariter obſeruare oportet
confeſſarium nonnulla . Quædam pertinentad in
terrogatoria , quædam ad præparationem animi;
quædam ad obligationem reſtituendi; quçdam ad
abfolutionem impartiendam .
Quo ad interrogatoria,multa fuerunt è me dicta,
fe &t.l. his adde primò quod quia fagę vix ,vnquam
faciunt integram confeſſionein idq; dæmoni pro
mittunt : rogandæ funt de hac re, & facrilegæ feu
mutilatæ confeffiones omnes repetendæ ; deinde
vt cunc omnia prodant ,inducendæ bonis ratio-
nibus , vtvelint; & interrogatoriis illis Sect. 1. iu
uandæ , vt poffint. Interrogandæ quoque , an ex
animo renunciarint fidei, nam tunc eſt apoſtalia ,
an aliquid animo crediderint contra fidem tunc
eft hærells. an abuſæ rebus facris ? & elt ſacrilegiú.
an diabolum adorauerint , fiue in ſpecie aliqua
viſilem , ſiue quem non videbant (vt teftacur Meie
rus de fagis Atrebatenſibus anno 1459. ) item
quamdiu in hoc crimine hæſerint, an aliquando
animo pænituerint , & c . propfer voliciones eiuf
dem criminis diuerſas & earum interpolationes.
3. interrogandæ funt , an adhuc retineant libros
aut alia magica inſtrumenta: quia retentis illis ab
Colui nequeunt. 4.vtrum alios talia docuerint aut
ſeduxerint:quia non debent abſolu, niſi quanıùnı
in fe eft conuertere illos conentur , & li conuerti ccia. Sed ad confeſſionem reuertamur.
noluerint, cos ad ſuperiores magiſtratúmve defe
rant, aut accuſent.Sitamen cófeffio fiat in articulo
mortis,fufficiet tum ,qui præſenres fuerint in ge
nere moncre & hortari , vt à deceptione & hæreſi
tali recedant,fibique in poſterum caueant , & c , s .
videndum ,vt occaſiones relabcndi euitentur , &
tollantur,verbi gratia ſi habitat,vel verſatur inter
maleficos, quando fieri poteit, loci mutatio, & ſe
paratio ,iniungenda.6.interrogandię diligenter de
varietate confeſſionis iudiciariæ, höktandę, fi cun
&a vera,quæ dixerunt ne mutent , lèd veritatem
tueantur,& falfa, vr retractent: fi quos innocentes
( vt fit non rarò ) detulerint,eos exculpent: fi quos
noxios complices ſciantnon emendatos , eosde- D
ferant iudici: neque ex hac generali admonitione
irregularitatis periculum eft.
Quoad animi preparationem , magna in hoc cri:
mine confeſſariis le difficultas offert. Tuprimis
cauendum puto ludicibus, ne reis mortis fenten
tiam per quoluis denuncient , deligendi potiùs vi
ri pij & prudentes , qui hoc indicent verbis pru
dentibus, & ſimuladhortentur ad bonam & teriá
præparationem , docet autem , in hoc maximè cri
mine,experientia, non expedire cos, qui confella
rij ſunt futuri , ante fententiæ pronunciationem
ad reos accedere, vt eorum confeffionem excipiat :
vix enim verum fatentur, dum fibi timent à dela
rione : item docet eadem experientia, non effe vti
le , immò fæpiùs noxium efle , fi ipfemet confella- E bus clarè demonſtret vtróque dæmonem mensi
rius mortis Tententiam reo intimer . fic enim à tali
nuncio vt plurimùm abhorrent, vtrarò poſtmo
dum rectas & finceras admonitiones in animum
admittant . Illud quoque memini à me quæfitum
aliquando : An dum intormentis reus verſatur, liceat
vel expediat, quaſtioni confesſarium intereſſe ; ſcio id dij, rapinæ , Sodomiæ , & facrilegij . Impreniten
latrunculatores à facerdotibus aliquando petere:
(cd, impudentiores illi,an imprudentiores ifti qui
faciunt, nelcio . abufus eſt certè , propter irregu
laritatis multa que ſe hic ingerunt pericula .quæ
l. SECT. III.
475
tetur ad ſilentium ? cauſa eſt cruciatus augedi,hor
tetur ad confeflionem veritatis?mortis fententiam
accelerat. abfit potiùs , & fugiar å tam acerbo &
ferali ſpectaculo facerdos : feque contaminari pu
ret , li propior adGiftat, & ocolis hauriat hanc car
nificinam . Et apertè id prohibitum in conc. An
tilliodorenfi canon . 3?.non licet Presbytero net Dia
cono ad trepalium vbi rei torquenturſtare. vbi noua
vox trepalium , ve puto de equuleo . Nihilominus
fateor illud vtile futurum , fi in vicino quopiam
cubiculo fit,vt ,fi in mortis periculum reus incide
ret, iuuare pofſit celeriter , & deficienti venire
B fuppetias. Morienti adeſſe confeffarium neceſſo
eſt , propter diaboli inſidias , qui calcaneo infidia
tur, hoc eft vltimo vitæ humanæ actui. Hæc quæri
audio : num liceat a iudice pelere :vt, fi reus viuus ro
go tradendusfit exurendus, ſacculus puluereus pectori
appendatur,accelerande mortis gratia ,velcum appen
fus eft,à Carnifice ,vtignem illi admoneat: vel i iudice,
vt ftrangularıiubeat eum , qui lento igne confumitur?
vulgus Doctorum talem putat incidere in irre
gularitatis notam . Si indiceret, foret ca , quam vo
cant, ob defectum lenitatis, at mihi hic lenitatis exu
berare videtur potiùs, quàm deellc & opus meri
torium puto , quodque non facerdotem modò,
fed & quemuis Prælatum deceat maximè,non tam
mors accelerarur , quàm cruciatuum finis accerf
tur , moritur as ille cerrò :agitur, nc per tot fuppli
In contritione procuranda ,hoc opus hic labor eſt,
nó ex parte Dei, fed ex parte ipfius malefici, quem
ordinariè duo impediunt , error,& metus . Error
quidem multiplex . Nam poſtquá captæ lünt male
ficæ, vt ipfemet fæpè fallæ , tunc diabolus ( verba
ſunt Grillādia) nihil aliud ſaiagit ,nec laborat in alio, a de ſorti
nifi in perſuadsndo, vt perſiſtant infententia ( vſque leg . qu. 9 .
num.2 .
in vita finem perſeuerent.) Adducantur licet in ſup
plicij locum, ignisque ſuccendatur,fe illarum cor
pora & laqueo , & fammis palàm erepturum , fa
cturúmque, vt ex flammarum conractu nullum
dolorem percipiant. Quod ſi mori illas contingat
incendio , mortem illain cruciatus expertem fore;
migraturas ex huius vitæ miferiis abfque fupplicij
fenfu ,vt in futuræ vit a bcatitudine transferantur,
illic cas dæmonibus fimiles fore: eodem robore,
ſcientia, divitiis , porentia, voluptate ,quibus ipſe
dæmon ponitur ac pollet, donandas. Sic mendax
decipit. Alius error eſt,quia perſuader impoſſibile
effe iplis ad Dcum conuerti, & veniam conſequi
peccatoru, propter pactum ſecum initum , & Dci
abnegationem , aliáque quibus fe contaminarunt
ſcelera nefandiſſima. Sic illas.dum vel defperatio
ne deiicit,vel (pe lactat & excollit,femper conatur
obdurare:vt cuncta negent,reſpuantconfiteri ,nó
refipiſcant, nihil pæniteat deliquille.Hicin prom
ptu Sacerdos habeat, & facræ fcripturę teſtimonia ,
& Patrum ſententias, & exempla omnis æui; qui-
ri: ſoriò conuerſos punquam à Dco reiici ; nihil
eorum , quæ pollicetur,iactatorem illum præſta
re poffe , neque fi poflet velle . Grauitatem quo -
que criminis poterit proponere: ex circumftanuis
hærelis, idololatriæ ,Apoltafią ,homicidij , parrici
rò iftius fignum idem Grillandus b. maxi- ,Inb fupta
um . 3 .
mè quoad mulieres, certum effe dicit : fi lacry
mas nullas emittant, cum ramen fiere , geme
re , ſuſpirareque vidcantur , & omni copatu
lacrymari
 ONVM MAGICARVM
DISQVISITI
476
lacrymari conentur.Hanc ipſe cum aliis luriſconſ. 1 A non rarò affliguntur crudeliſlimè:alter human x
verillimam notá putar , qua confter eas non verè , infomix : contra virúmque rationibus , exem ; il
ſed fictè tantùm pænitere, cuius rei ,cùm videat ſe que armari à confetlario illas oportet .
rationem nullam naturalem idoneam reddere pol De tertio illo , nempe reſtuutionis obligation :
ſe ,confugit ad ſupernaturalem , vultĝ ; id fieri å di confiderandum ſitne damnum adhoc impendens ,
uina prouidentia in pænitentiæ fauorem . Cenſent an verò iam fuerit illatum , fi damnum adhuc pen
itaque Grillandus & ſocij: fi laga lacrymetur,verè det , vt fi res adhuc fic planè integra , vel venenum
illam pænitere ex animo ;, fi non lacrymetur , fin vel aliud maleficium nondum cæperit lædere , fed
gere pænitentiam . Nunquam iudici auctor fue poft aliquod tempus effectum ſuum exferet : non
rim huic coniecturæ inniti , vt certæ vel idoneæ. eft reus abfoluendus, donec quocúmque modo li
Nam experientia illa,quam ex aliquibus ait Gril cito conetur malis futuris obuiare , & veneuo an
landus ſe collegiſſe,fallax eft & incerta : cum quia tidotum prabere : vel maleficium deftrucrc:idque
nonnumquam ipla doloris magnitudo lacrymas totum de confilio confeffarij docti & prudentis:
a Senec.in deſiccer , & planè collat, iuxta illud orcheſtræ a. B cui attendendum , ne occultum crimen pandatur.
Ocd . v .
Fleráque acerbo funera « quaſtu carent: & ne qua media illicira adhibeacur . Si verò aliqua
$ 7. Quin iſta tanti peruicax clades mali iam damna fortunis perſonísue fuerint illa non ab
Siccauit oculos, quódque in extremis folet, ſoluat confeflarius , line pręuia fatisfactione, aur
Periere lacryma. ( ſi cam nequit reus præſtare, line fideiufforia, vel
Thyn.
bin Solet ait, & veram eſt.lam ex aduerſo ſæpè præ faltem iuratoria cautione , ita ſanè quando quis
lætitiâ quidam lacrymantur, iuxta illud eiuſdem b. adhuc liber iurisque lui confitetur. Nam quando
Šubitos fundunt. elt dánacus ad mortem : in locis vbibona non con
Oculi fletus:nec cauſa ſubest. filcanrur, ſufácit confeſſarius banc defuncti obli .
Doloran metus est; an habet lacrymus gationem ( ex eiusconſenſu) bæredibus ſignificari
Magna voluptas? curet,fi poreft:tuncque officiú magiſtratus fuerit ,
Nec iuuantillum argamenta à Canonibus pe cogere hæredes ad ſatisfaciendum : immo & reus
rita ,quibus tantùm probatur lacrymas effe fignum dcberet hoć coram iudicibus declarare : velle fe, vt
pænitentiæ , & nubis mæſtæ animum obfidentis
de bonis ſuis, omnibus ( quoad fieri poterit) laris
profluuium :lacryinis quoque peccata dilui, & fæ fiat ,qui damnum acceperunt. At in locis , vbi bo
ditatem animo elui : quæ vt veriffima ſunt, ita mi norum confiſcatio capitale ſuppliciuin confequi
nimè probant: nulium pænitere , nifi & lacryme- c cur: officium confeffarijerit ,monere reum , vt iu
tur, quidam funt tam duro vuitu , ram licco cere dicibus indicet ſe à filco petere, vt qui in bonis,
bro , velacrymari neſciant , ejam pueri , poſſunt etiam in reftitutione hac exſequenda fuccedat : fi
ergo mulieres quoque tales reperiri . Nam pueri reus hoc nequeat facere, cófeflarius obeat munus ,
il non minùs humidi, non minùs ad lacrymas faci ſaltem monendo iudices vel fiſcum . Nó enim ma
les, quàm illæ, Accedit quod I.C. iſti non ſatis in Icfici per mortis pænam , cuadút obligationem rc
ter le concordes , dilident ab inuicem , quidam à ſtituendi.Nam morrem ſubeunt propter iniuriam
ſeipſis .Aliquando fcribunt defectum lacrymarum reip.irrogatam ,non propter iniuriam priuatorum .
eſte indiciuni iplius maleficij , nam maleficas efle, Et hæc cadem realis obligatio reſtituendi , migrat
quæ non lacryinencur : at Grillandus facerur ma ac quofuis bonorum fucceffores:cùm nó pæna ſit,
leficas , cùm verè pænitent lacrymari. An hæc ſed debitum ,quare tenebuntur hærcdes, quicúm
conſentanca , & non pugnantia? fi dicas, lacrymari, que fuerint, damna reſarcire , quatenùs ad eos ex
quia eo iplo ,quod pænitent, maleficæ elle'delie bonis malefici commodum peruenerit c . Celfarer sc.in lit
runt : ficut adulteretie dcánit affectu,quem pec obligatio ifta ,li parslæla profiteretur , fe tali lup- raptor. &
caſſe pænitet , verum hoc quidem . Sed quid fi Dplicio contentam eſſe, ſibique fic latisfactuin d . incend.eft
pænituerit peccalle , & polt poenitentiam hanc Quartò, quoad abſolutionem , quædam particularia G
animi comprehendatur ea, quæ veneficiis fuis occurrunt. Quærendum enim an pactum habcant communis
teftib.Co
multos interemerat ? hæc iuxta Grillandum pote cum dæmone expreffum ,quid promilerint , & qua uarr.l.3.
rit lacrymari, quia pænituit : iuxta cæteros verò ſolénitate,de his ſolemnitatibus,lıb.2.ciximusper var. refol.
adhuc lacrymari non poterit , quia quoad excer multa:quæ poftquam (cripfiflem , venit ad manus c.3. Claro.
num forum adhuc eft verè malefica , nam yr Gril meas liber Gallicus Florimundi Raëmundi , Sena- S.fin.q.51.
landus hoc fuum dictum ftabilit auctoritate diui toris Regijin Burdegalenſi curia, viri pij,Catholi- Nauarr .
Manual.c.
næ prouidentiæ , ad pænitentiam animi declaran ci , & eruditi e: in quo ritùs nonnulli,cæteris nefan 15.nu. 28 .
dam : fic alij illi ſuum quoque firmant eadem di diores, & magis facrilegicontinentur: fideliter eius Binsfel.de
uina prouidentia, quam decet fauere iudicibus ad verba transferam in Latinum ſermonem ,fcribit in confefl.
malef.par.
criminis commilli deprehenfionem , & vindictam , hac Curia anno 1994. auditam mulierculá , Aqui
2. prælud.
quare iuxta illos , vt crimen huius maleficæ ( quoad tanam adoleſcentulam ,non incita forma qux line
13
forum externum talis eſſe non defiit )puniatur ne tormentorum cruciatus fponte ſua facebatur : fe, c libide,
ceſſe eſt hoc indicio illá deregi, ve flere non queat,
tencriore adhuc ætate cum foret , à quoda Italo corru- Antichri
fto.c.7 .
quàm lacrymaturam Grillandus contendit. Plane E pram, & poft ea, que D. Ioannis Præcurforis dičpra
confeflario omnia huiuſmodiindicia aſpernenda, cedit ,nocte media, in agrum quendam abduciam , illic
omnes huiuſmodi coniecturæ fugiendæ funt : eò Italum fagina virgula circulum in ſolo defignajſe, cer
quòd pænitentiprofe, & contra le loquenti, te tag verba in libro quodam nigro lecta ſubmur mural
netur crederc. Denique quis adeò fori huiusin se :ſubito deinde hirtă grandem planè atrum ajt::ile,
terni inexpertus eft, qui neſciat, fæpè vbertim file probe cornutū ,comitatum fæminis duabus, ó mox ac
re quoſdam confitentes exiguo cactos dolore: & cefliffe virum veftitu ornatuqueſacerdotali.Hircītque
alios mulcò graviùs affectos, & ictos profundiùs, file ab Italo , qua puellaiſthac foret?refpondiffe lanc,
nec vnamn lacrymulam emittere? eam àfe adductam , vt hircus in ſuarum numerum sl
Vrger etiam cum reos metus duplex,alter ver lam referret. Quo audilo ,iuffit hircus , vi illi fignum
borum & minarum à dæmone, à quo incarceratæ crucis manu laua efformurei,ó quad aderant, luia
toria

1
 LIBRI VI .
coria venerationis officio fungentes,accederent propius.
fecere ills, & ofculum ſub ipfa cauda labris imprejjere,
Inter hirci cornua nigricolor candela terrum lumē pre
bebat:de hac,quas ſingulimanx tenebant, accenderüt,
,cum hircū adorabant ftipem pecuniariam in peluim
que aderat , iniiciebant. Hoc primofactum tempore.
Poftea Italus fæminam in eundem iterum locum redu
xit.tunc hircus ab ea poſtulauit corollam ſeu ſerrum de
capillis eius: Italus capillos deſecuit , illi obtulit:hoc
Signo defponfam ſeduxit hircus à turba, c in vicinum
nemus deductam , ſolo appreſſam ,iniuit :quæ fæmina că
mixtio (ut ajebat )mirè ingrata ( voluptaris planè ex
pers fuit,immò cum ſenſu doloris acerbi,o horroris,
ob femen hirci,quod gbaciei inſtar frigidum experieba
tur.Singulis quoque menſe Mercury o Veneris die-
bus ſemel , generale Capitulum (fic vocabat ) celebra
batur apud Puteum de Dome, ad quem conuentü ipſa
infinitis vicibus acceſſerat, cum aliis pluſqua fexagin
ta,quifinguli candelam nigram ſecum adferebant, á
de illa hircina inter cornua lucente accendebant,quam
hircus admotam poftico,pofteriore illo ſubcandino
flaru
accenderar. Quo peracto omnes tripudium orbiculare,
obuerſo inuicem tergo, iun tis manibus aufpicabantur.
Mirá quoquefimulacrum exhibebatur:quod qui pera
gebar (quem illa nominauit )caſula nigra,crisx cuinul
la intexta ,veſtiebatur:loco ſacrificij incruenti & facra
hoftiajelenabat refegmen fine orbem ex rapa, tinctum
fulgine: do co eleuante clamabatur à præfentibus,vna
nimi voce. Magiſter adiuna nos.Calici,loco vini,aqua creat abfoluere à reſeruatis Epiſcopo cafibus poſt Conci- tibus rater
infundebatur. Luſtrałem verò aquam fic conficiebant.
fcrobi in terram defoſſe hircus immingebat:hac vnda,
pura fcilicet,ſacrificus& aſpergillo atro,cunctos afper
gebat.In hoc conuentu miniſteria ſortilegii fingulisdi
Itribuebantur, eo finguli rerum à fe geſtarum rationē
reddebant: difceptabarar de venenis ,maleficiis, ligami
nibus, G remediis magicis, & perdendis frugibus, imi
libuſý criminibus.] Hactenus Raëmundus. Sunt
ergo fimilia ſcrutanda, vt de Sacrilegii , apoſtaliæ
& idololatriz genere conftet: quærendu quoque,
an aliquem fidei errorem mente fouerint. verbi
gratia, quod non fit vnus Deus: quod Diabolus ſit
Deus vel quod fit omniſcius, aut omnipotés: quod
Izsvs Chriſtus non fit Saluator :quod Sacramenta
Ecclefiæ non fine vlltis efficacitatis ſupernatura-
lis,vel quod vim habeant ad maleficiorum opera
tionem ,& c.de quibus actú toto opere .Siquid hu
iuſmodi crediderint , ſunt hæretici, & ab hærefiæ ,
eiuſque excommunicatione priùs abſoluendi. Si
nihil huiufmodi crediderint , in conſcientiæ foro
hæretici non cenfentur:ſed abſoluendi ſicut ii,qui
contra fidei dumtaxat profeffionem , & per ſacri
legia ,mortaliter peccarunt:licet aliud fit dicédum
in foro fori. Attendere prærerea oportet confeſſa
rium , an confitens aliquam aliam incurrerit Ec
cleſiaſticam cenſuram ;verbi gratia ,vtrum malefi
cium velveneficium { qualccumque id etiam abor
tionis vel philtri ) præbitum fit clerico vel religio .
ſæ perſonæ ( quibus priuilegiú Canonis cap.fi quis
fuadente, proſpectum voluit) vnde illius ſit ſecara
mors vel mutilatio ( tum enim incurritur etiam
ac.de cet. irregularitasa : ) vel etiam notabilis lælio, ratione
c.presby- cuius incurricur excommunicatio illa violenræ
tet cau
manus in clericos iniectionis. Si videc cenſuram
dientiain
de homic. incurriſſe ,ab ea debet primùm abſoluere : ſi dubi
tat , vtendum abſolutione conditionata. Sed quia
non cuius Sacerdoti competit ius abfoluendi in
quouis caſu : ideò diſtinguendam in confeſſio
ne rei ad mortem damnati , & alterius, ſponie
confirentis , non condemnati. Erenim , cùm il
C. I. SEC
SEC III.
477
A lecenfeatur in articulo mortis ( quoad hoc ) po
ſitus bià confeſſario poterit abſolui à quibuslibet 6 Silueſ.
cenſuris etiam referuatis , quia in mortis articulo ver.cộtel
omnis referuatio ceflat c. Secùs eft,quoad illos a- 10.1.5.7:
lios, qui non ſunt inmortis articulo :nam quoad confen.q.
hos, ſolentab Epiſcopis ſibi referuari:veneficia , s.Canus
Cortilegia ,maleficia & incantationes ,dumtaxat ta- de pæn.p.
men , ſccuto effectu , & quoad actus exteriores d : S. Sorus
Sixtus etiam V.apno 1588. libi ſolu referuarat cri 10 4.d. 13.
ar.4 . &
men aborſus : ſed illa bulla extra Italiam vix inno- Nauar.c.2
tuit,nec àmaiore populi parte recepta fuit, & ideo num.9
vix alibiligauit, ex Nauarr. ſententia valdè proba - icc
rali.spaftos
5.pic
bili e quin eriam loann . Chappeauuille olim Pre icr a.dc
nitentiarius ,nunc Vicarius Leodienſis , fcribit le off.ordin.
B à viris fide digniſſimis accepiſſe ,conſtitutionem.c.fures de
hanc Sixti V. & in ea contenta , per ſucceflorei Tridé
furt. Cóc.
sin .
eius ad ius antiquum reuocatam f.& P.Saa.in ver fedt.14.de
bo homicidium teſtatur Greg. XIIII. declarallo ic.c.7.
pænas bullæ illius dumtaxat locum habere:quoad d ex rece
fæcum iam animatum , vnde colligitur pleráig; il- ptiore sé
centia Pa
lationes quas Viualdus pofuit in Sixtina bullæ ex ludani a
plicationes falſas eſſe. Quoad illas Epiſcopales re- pud Silu.
ſeruationes,graue dubiunieſt : an Mendicantibus in verb.
calus.q. s .
ordinibus, virtute ſuorum priuilegiorum , eriam maris
& Anco
magni,quibus eis permittitur quoſcumq; do vndecão; nin.p. 3. ti.
ad eos venientes 'abſoluere a cunctis peccatis escen - 17.c.11.
| furis etiam Pontifici Max , reſeruatis, exceptis iis qua c Manual.
in bulla Cane Domini continentur, in inquam, is li- 19:22:1:41.
lium Tridentinum ? Negatiuain partem tuentur Fé waris.c.9
licianus Epiſcopus Scalenſisg, Viualdus h , & re- 9.1.
centior alius ſcriptor. nituntur his argumentis, 1 . g tractat.
de cenfur.
Gregor. 13. ( vt teftatur quibuſdam epiſt. nepos h de ablo
eius Card. S.Sixti Borromxo , & Palæotto Car - lutione.o .
dinalibus de ſententia congregationis Cardina. sz . ins.c
llium adde ad declarationem Concilii Tridentini dirione
Candela ,
reſpondit , hoc iam non poſſe Regulares virtute aurei.
ſuorum priuilegiorum :idque Borromæus , & fy
nodus Mcdiolanenfis ftatuere, & excommunica- i Borro
cionis pæna ſanciuere i . Secundò quia S.S.D.N. meus in
Inſtruct ,
Innocentius.IX . & , Cleinens VIII. in ſuis iubilæis
Paſtor.p.
concedunt caſus Epiſcopis reſeruatos:quo indicát, 153.edilis
abſquc Iubilæo, aliàs non poſſe : hoc ſecundum ar- Aatuer.
D gunientum Viuald . pucat conuincere : vt & pri- 2586. Có
mum ,auctor ille recentior . Tertiò quidam obii- lan .z.de
ciunt Clement . Dudum de ſepult. & clem.i. de Pænit.la
priuileg. Verumtamen placet magis affirmatiua cram. pag.
ſententia ,quam Viualdus k tribuit Nauarro Fa- 2511. .
27.32 .
k
mo : Henriq. & Bare.Medinæ, tenet eciam Ambr. & 35 :
Carolus in difputat. de Miniſterio Sacrament, art.
91. Nec quoad forum internum vllam puto eſſe
limitationem :quoad externum forum , obrinet il
la', quam quidam ponunt, fi Epiſcopus caſum ſibi
reſeruaſſetaddita excommunicatione latæ ſenten
tiæ . Ethæc doctrina probatur efficaciter :quia ca- 1c. cuico
ſus e piſcopales ſunt minores caſibus Pontificiis. ceditur.de
E cùm ergoſuos Pont.concedai ,multo magiscon- reg.iur.in
6.
cedere cenſenduseft illos minores l. Conf.l'onti
m gloſſ.in
fex poteſt abſoluereà releruatis Epiſcopalibus:led c.7.de på
per huiuſmodi priuilegia concedii Religioſis, & nit.in 6.
quaſi delegat luam abſoluědi poteſtatem m.Sccu- arg.Cle.fu
dòbullæ cruciacæ , & quarumdam Sodalicatum : dram de
quibus datur licentia eligendi confeſſariú , quicoslepnitor.
abſoluat ab omnibaspeccatis:cribuunt licentiá ci Viuald.
quem iſti elegerint, fic eos abloluendi etiam à ca - lupranu.
libus epiſcopalibus n : multo igitur magis hanc li 57.53
poft Na
cétiam tribuét bullæ & priuilegia immediatè reli . warr . 1
giolis à ſede Apoftolica conceita. Tertiò quia nec Manua.
concilium Tridentinum : nec Gregor . XIII. c.27 .
Сс С priuile

478 DISQ_V ISITION
priuilegia hæc quoad omnes vbique religioſos a la
pertè rcuocarunt , quod erat neceſſarium a . De
a Vival.nu. Concilio Tridentino id farctur Viualdus numer .
37. poſt.
40. illudo.7.feff. 14. tantùm tribucre Epiſcopis fa
Naua, &
culrarem referuandi cafus quoad ſuos fubditos :
Henriq.
ſed regulares ifti non ſunt illorum ſubditi, fed im
mediatè fubiiciuntur ſedi Apoſtolicæ .Vode.etiam
infert idem Viuald.Bulla Pii 4. quæ concilio.Tri
dent.additur, non eſſe reuocatum hoc priuilegiu ,
cò quòd mare magnum dumtaxat in hac bulla re
uocatur quoad ea in quibus repugnat ftatutis Sa
croſanctiilliusconcilii : Concilium verò non in
uenitur religiofos, quoad hoc , ordinariis ſubiicere
nec etiam religioſorum reuocare priuilegia iſta :
quare :non repugnathoc priuilegium concilii De
creris ,nec eſt à Pio V.reuocatum.Quoad Gregor.
verò Xlll.optimè idem Viuald.num.44.oſtende
rat idem dicendum : nempè nuſquam vlla bulla
vel motu proprio di &ta priuilegia reuocaſſe. Imò
illa qua quædam priuilegia conceſſa per Pium V.
religioſis videtur reſtringere : hæcde quibus agi
mus,in luo robore relinquit,cùm ait : eam deinceps
difpofitionem atque deciſionem pro ſubiecta materia
futuram effe,qua fiue ex iure veteri , fiue ex dictis ſa
cri concilij decretis ,fiue aliàs ante dictarum litterari
ů conſtitutionum editionem erat , & fi ipfæ non ema
nafſent futur a fuiſſet , ad quam diſpoſitionem code
bclem.Da cifionem ,fuumg priſtinum ſtatum , illa omnia reduci
dum de fe
mus.) cùm ergo antiquo iure religiofi habeant b
pultur. in
facultatem ab omnibus his cafibus abfoluendi
quare uo .
catur & duwmodo ipli fint à luperioribus ſuis præſentati ,
annulátur, & ab Epiſcopo b approbati) neque hoc illis Tri
Extrauag
inter cu.n dentinum Concil.admerit. & Gregor.XIII.verbis
tas de illis omnia ,ficut erantante Pii V.conſtitutionem ,
priuileg. reliquerit:confequens eſt per Epiſcopos huic pri
h fell.14. uilegio ,fine noua PontificisMax.permiſsione,de
c.7.
Trident.
rogari non poffe:cum in ſuperiorcm ſuum ,Epif
copum Epiſcoporum ,ius non habeant . Confirma.
hoc cis non licere per bullas Alexand . 4. Sixti.4 .
& Leonis X.quarum verba retulit idémet Viuald.
fupra num.46.vbivide.
Ad argumenta in contrarium Reſpond. Ad 1.
quidem refcripta illa fuille perſonalia & in fauo- D
rem particularium perfonarum ,nempe Prælatorā
illorum , optimè de Eccleſia meritorum : quibus
hoc fpeciali priuilegio Pontifex conceſsit , vt in
corum dia celibus, nempe Mediolanenfi & Bo
nonienſi , religioſi à calibus per ipſos reſeruatis
non poflent abſoluere. Quod li generaliter hoc
Pontifex voluiflet vbique feruari : nouum iſtud
ius aliquo Motu proprio vel bulla declarafler.
nec eniin alioqui rectè fatis conſcientiis proui
deretur eorum ,quimeritò id le & inuincibiliter
ignorare dicerent: quod non vtoportet euulga
tum fit. Ncq; declarationes illæ Congregationis
ligare poſſunt, quamdiu
hæc peculiaris non
conceſſio cùmpublicantur,Deinde
vim habeat exce- E
ptionis , quoad ccreros magis confirmat, quàm
cneruat regulam . Denique quoad Societatis Ie
s v eonfcilarios ipfemet Greg. XIII. anno
1583. die 10. Maii. exprefsè declarauit , non
efle intentionis ſuæ , quod per talem Epiſto
lam ( loquitur de illa Ipſâ Nepotis ſuz Cardinalis
S. Sixti , quæ obijcitur ) iir derogara dictæ Socie .
tatis facultas, eámque quatenùs opus fit de nouo
confirmauit. Habetur ea declaratio inter viua vocis
oraculą pag. 131. ynde ſcquitur illam Synodi
Mediolan.conſtitutioné non obligaſſe quoad pre
dictos Patres . Imò, & ad hominem quis ita poſſet !
VM VM
MAGICAR
argumérari. Si peculiarc priuilegiú conceſsú Bor
romao trahendum eft ad omnes Pralatos:ergo &
peculiare priuilegium ſeu declaratio eiuſdem Gre
gorij facta poſtmodum vni religioni mendican
tium , extendenda eft ad omnes mendicantes. Si
verò hoc non recipitur ( vt recipiendum non eſt )
deſinant ergo prædicti auctores velle , vt illam co
rum extenſionem recipiamus.
Ad 2. Reſpond. valdè perperam argumentari , qui
ſic argumentantur. Non enim idinierunt Ponuti
ces propter mendicantes,quibus hoc ius iam com .
petebat :fed propter ceteros facerdotes , qui virtu
te illius dumtaxat bullæ eligi poſſunt: quibus hoc
non aliter licebat, & idcò cum demùm concede
batur .
B
Ad 3. Reffon. in prioriſanctione, quando Papa
negat ſe maiorem religiofis poteſtatem concedere
quàm parochis,runc tantùm loquitur de aliis re
bus, non de pertinentibus ad Sacramentum pæni
tentiæ : in poſteriore tantùm vetat Regulares, line
priuilegio abſoluere ab excommunicatione iuris
reſeruata.lege Silu , verb.excommunicatio. 7. caſo14.
Tabien, excommunicatio. s. cal. Caiet.eod . verbo ca.
64.Nauarr. c. 27. n . 101. Cordub.caſ. 24. fin .
Hæc ( pie Lector & erudite ) quæſo vt mature
perpendas , & cum perpenderis,tecum ipſe diiudi
ces, an Viualdus caufam habuerit , cur à prioreſua
fententia ,illis ipſis argumentis : quæ afcripfi, opti
CС mè probata , recederet: quæ nec vno verbulo Tol
uit : vt nec ille, recentior alius:quod faciendum e
rat volenti , tàm refolutè concludere: (non folùm
hinc ſequi,religioſos virtute ſuorum priuilegiorum non
poffe abſoluere à caſibus Epiſcopo referuatis, niſi hoc il
lis expreſsèconcedatur: ſed etiam haberi responſionem
ad quaſtionem , aliàs difficillimam á obſcuriſſimam ,
virum priuilegiamendicantium , quoadfacultates ab
ſoluendi in foro conſcientiaſint ſublata per concilium
Tridentinum ?] Quibus yerbis tacitè voluit innue
refuiſſe reuocata , cuius tamen contrarium patet
ex dictis, & locum ille aſcribere debuit , quo nite
batur :ipſeque Viualdus, ad quem nos remittit ,ex
preſsè fatis docet ea reuocata non fuiſſe ,nili, quo
ad hoc vltimum de caſibus Epiſcopo reſeruatis ,de
quo tamen ipſe argumentis validiſſimis contra
rium docuerat priùs , quæ foluere non videtur
ipſemet potuiſſe: ſane neuter Toluit.
CAPVT I I.
De officio confeffari, qua medicus eſt.
Ebetmedicus & morborum cauſas, & gene
A, & remedia nofſe. A nimi morbi ſunt pec
DEra
cata: quorum gencra & caulas libri præcedentes
quinque docuerunt:hic docebit, quibus remediis
vtendum .Ea ſunt ,vel licita vel illicita. Illicita pro
pter periculum & ſuperſtitionem . Licita prorsùs
& citra controuerſiam ſunt omnia Ecclefiaftica
ſeu diuina. Naturalia aliquando , propter pericu
lum , illicita funt: dæmoniaca ſeu ſuperſtitiola ſem
per ſunt illicita. de fingulis diſquiruri,ab his vlti
mis ordiamur.
SECTIO I.
· De remediis fuperftitiofis feu illicitis .
tria
dæmoniaca,de quibus
Poiltumus ifta vocare
ſecundò difputabimus , num à maleficis remedia
peti poſſint, & an maleficia deſtruere liceat, & re
mouere ?
OVE
 LIBER VI. C.
QV Æ STIO I.
fuperftorioſarum curationum fiuemagicorñ rimediorü
De exemplis
T omittam quæ exhibuiexempla libr. 3.p. 1 .
VI ſeit.s.cfect.5.6 fe £ t.8.litt. C. occurruntpri
mo loco tres niodi Chaldæorum & Hebræorum ,
primum refert Pſellus, contra dæmonem terreſtre
lacrificari debere lapidem kungsplo priùs excanta
cum ; quem lapidem ingeniosè Serarius nofter,
1 comm .ſuo varia e curiof & lectionis in Tobiam , vult
hoc nomen accepiffe , quòd fit fugás aduerlarios
ſeu piloſos ( ita dæmones ab Iſaia vocati ) quali
vnenos tſarim , velZeirim . Hoc ſacrificium , planè B
idolatricum effe,nemo non videt: & tamen,ve dæ
mon per mendacium non decipiat,ex Zoroaſtræis
decretis id præcepit Pſellus. nimis ille Mago ſuo
credulus fuit , & co potiùs nomine ab Eugubino
meruit reprehendi ; quàm quia dixit à Chaldæis
quoſdam bonos dæmonas credi:neque id ſatis ex
pugnat Steuchus ,cum lege lib . 8. Coſmopeia cap.
28. Quis ille lapis Gt, fateor me ignorare. Zoroa
ſtris & Pfelli verba dedi ſuperiùs lib.4.c.2.q.7.fect.
2.verf. decima ſexta. Secunda ſuperſtitio elt , qua
ligabant Iudæi THE PHIL in) h.eſt frontales
quaſdam falciolas ſeu reſegmina membranacea )
capiti, & manui læuæ , & valuis,quæ ad dextram
erant portæ chartulam ipfigebant: ita vt eius pars
tertia reſpiceret thalamum :atque ita credebáidæ .
mones impediri , ne poſſene eis nocere. meminit
Paraphralt.Chaldæus, in Cant.r.8.v. 3. his illi fa
crilegè verba quædam deprecatomia ex c.13 . Exo .
0,6 . & 11.Deuter.inſcribebant,& ea lic ad ſuper
Aticionem detorquentes prophanabant. Iubeban
tur illi TOT A PHOT portare d.c.6.v.9.quæ di
ctio ſignificat ſpecilla ſeu ocularia ,vtnotat Olea
Iter : & hinc hominesverè inſulli & fatui carnalia
ter omnia intelligentes, ſua Tinephilim ſunt com
menti:quorum vanitatem & ſuperſtitiofos ritus
diligétiſsimè exſequitur Hieronym . Oleaftr.in ca.
13.Exo.poft medium lege , & cæcitatis miſerorum
miſerere, & cóſidera quàm aprū illi nomé indide
rint rei nugaciſsimæ cum T HAPHEL , radix vo elle docebo ſect.ſeq. ? ſed Magicum remedium effe
cis, inſullum , in lipidum , ineptum , ac facuum Doporter,quo morbus
fignificet. Tertia ſuperſtitio exftat apud Elia Ger hoc infert , quia homo impius ſupernaturalia Ec
manum dignior adhuc quæ à Regina MORIA cleſiæ remedia repudiabat :quæ quia Catholici re
tauro donetur : conſuetudo( ſcribit )apud nos Iudæos
Germanosinoleuit,vt faciamus circulum per circuitū
in parietibus cubiculi,in quo cubat puerperascum cre
ta vel carbone,fcribamuſque in fingulis parietibus,
ADAM , HAVAH , CHVTZ, LILITH :
atque in oftio interiori fcribamus nomina trium ange
Lorum ,SENOI, S À NSE Noi, SAMANG E
LO PH : quemadmodum tradidit ipfis ipſa Lilithea,
cum vellent eam in mari ſuffocare. ] Sedicædet me
miniſſe tam vanarum vanitatum , quibus ſcatent
ſcripta recétiorum Apellarum . Nec minùs ſuper
ftitiofæ lútAbracadabra, 8c aliæ verború formul-
læ apud Serenum c.33.Aurelianum lib.chronic.c.1 .
Myreplum fect.2.antido. 298. 405. do 419. &
ſecl.12.paſſim item Marcellum ,Aetium , Columel.
lam ,& alios gentiles. Rectè,veréq; Stephan.Cla
verius , cui ob communem in Cl. Claudianu ope
rā, volo vi quioprimè,doctis in Miſcellis fuis,cé.
ſuit tabulam illani Eagoliſmenſem ,cui ſeptem vo
cales Græcæ ſepties ordine mutato inſcriptæ ,amu
letum magicum fuiffe.Prudenter tamen à Gruce
ro inter ſuppoſititia relatú : vt , quod inter legitima
vecuſtatis monuméra,immo inter bonæ frugis in
ſcriptiones legi non mercbatur:niſi fortè cenfeas
omnia ligilla , & characteres magicos , quia veteris
II.. SECT .
II I. Q. I. 479
| A | æui,typis & luce donari debere, luſtius ſtygiæ pa
ludi immergátur . Vtinam ita fieret,nec quifquam ,
talibus hodie animum.addiceret .
Nam nec iis qui baptiſmate tincti, fatis horum
immunes . Nam multa occurunr apud Pompo
natium libr.de incantat.multa apud Henricú Cor
neliū Agr. libb. de occult. philofoph. fed plura apud
Philip. Aureolum , alias Bombaſtú Paracellum va
riis eius operibus a : quorum omnium libri probi
bitæ per Eccleſiam ſunt lectionis. Vt mittá alios ,
colligam quædam Paracelli dumtaxat :ex quibus al . de phi
quiuis intelligat , nihil in hoc homine neq;pieta- lofophia
tis, neớ; mentis ſanæ fuiſſe.primò docet curatio- ad Athe
nes morborum tam unig quàm uete qúor å dæ- nien, li,de
monibus per applicationem ſigillorum , imaginum , lol.li.de
monſtroforum characterum , in deſignata cæli co- philof.ma
ſtitutione, & certis metallis inciſorú , & ægræ parti gna,& l.de
appenforum ,perendas eſſe. Sccundò contédit,ni. cælefti me
dicina , &
hil referre , an Deus , vel Angelus , vel diabolus, 1.de mor
mundus ſpiritus vel immundus ,ægro opem ferant bo cadu
modò curetur äger b : & aburitur illo teſtimonio co,& aliis .
ſacræ ſcripturæ ,falutem ex inimicis noftris. Er de bd.l.mor
bo caduco
morbis hyperphyſicis agens, fic fcribit: Qua ratio
ne ( quo modo morbis Magico artificio inftıčlis ſuc
currendum fit, ſcits eſt neceſſarium omnibus medicis,
qui perfecti cupiunt eſſe . De tali autem curatione nec
Auicenna,necGalenus ſcripſerunt, aut ſciterīt quic
quam.Non enim in Academiis omnis diſciturars.deo
oportet medicum quãdoque accedere verulas,ſagas,zi
genepos ,rufticos,& circumforaneos, die Zanbrecher
o ex ipſis artem ipſam addifcere , qui plusfciunt de
iſtis rebus,quimomnes academiæ profeffóres,c ^quam
quam hac rideant academie profeſſores : tu viere illis
in fortiimaginatione á experieriseffectum .]Hæc il
le. ſed ſi imaginatio hoc operatur : nonne præftat
eam adhibcrc remediis ſumptis, quæ vel ars medi
corú, vel vſus Eccleſiæ approbauit: ſed audiquid
reſpondeat; Si quifpiam ( ait ) ſupernaturali morbo
vel doloreper incantationem detineatur, illi nullű na
turale remedium proderit ( hoc plerumque verum
tollatur, quali e introductus eft. ]
cipimus:non , quia nihil profint phyſica remedia,
ideo ad dæmoniaca confugere debemus.Subiun
git : tales curationes magicas minimè contra Deum
effe :quia illis non ad perniciem , fed adfalutem homi
num vtimur,dicant ad hæc quicquid velint Theologi.]
os impurum !quali non fit Theologorum iudica
rc :quid contra Deum ,quid non contra Deum ſit.
fic agyrta nequiſsimus Fidei tribunal hbi vendi
cat.Sed poſtea docebo,id non contra diuinas mo .
dò,fed etiam contra humanas elle leges.
Exempla huiuſmodi ſuperſtitiolarum curatio
Enum funt veccra quidem , quæ congerit Annæus
Robertus l.1.rer.iudic. cap.s.charta Seruilij con .
tra lippitudinem , apud Plinium lib.28.cap. 2. Peri
apró Periclis,Plutar,in Pericle, & Bionis, Laerti; in
Bione, annulus ferreus. Tralliani contra colicam
lib.9.in fi.& alius Heliodori in hiſt. Aetiopica, ité
in cedula Eudoxia apud Cedrenį pag.274.carmina
& incaptationes quibus fanguis liſtirur,Heliodor.l.
9.hiſt. Aethyop.froiſſarrius 10.2 . Annal.c.6s.Šaliarú
ægritudinú,vt Salomonis apud loſep5.1.8. ant.c.2 .
Indorum ,Strabo l.is.Tartarorú plutar.inSympo
ſio,
Græcorum apud Plato . l. 4. de' repub. Romano
rum , Apuleius Apolog. 1. Recentiora verò non
pauciora colligi , primo curationes ille per
ссе 2 ccrcarum,

IT ION
Q UIS
480 DIS
cerearum imaginum fabricationem , in quas te A
morbum magi putant deriuare,de quibusſicidé
a l.de hy- Paracelſus a Fabricet medicus ceream imaginem ad
perphyć. limilitudinem patientis & in nomine eius,aut confor
morb .. met ceream particulam fimilem effectæ parii, idj in
dubitata fide ac forti imaginatione , credat perillam
Sanitatem agro reſtituipoffe;ac tandem , additis Ma
gicis precatiñculis,cerea illa imaginē in ignē proiiciat.
At fi fortèex doloris acerbitate, vel partis affecta,vi
t& periculum metuatur,integram imaginem certis ver
bis admurmuratis,cõburat medicus,& liberatur ager]
Sed alia loco diſſentit, & vult imaginem fieriad B
formam & fimilitudinem maleficæ, quæ morbum
induxit b . Sed omnis hæc ars imaginum non mi
blide
longa. vita nùs ad collendos, quàm ad inferendos morbos,
diabolo inuenta eſt auctore. Hanc ſuperſtitioné
etiam ipſe Plato damnauit lib.11 . de legibus, & eft coniuge dormiret,ſumpta quadam potione priul
diſsimilis illi, quam ex Aſtrologis Marfilius Fici
nus obtruſit ,de quo poftea. Huc pertinet vſusil
le phylacteriorum ludaicorum , ad imaginem ſer
pentis aenei Moſaici , de quibus legi poteſt Phila
ſtrius in hærefi ſerpentis Moftici: cui tainen nú af
ſentior volenti talia fuiſſe philacteria Phariſæo
rum ,quæ Saluator Noſter reprehendit : ſed verior
eft D.Hieronymi explicatio .
Eodem 2.pertinet,quod ad curandum pilorum ,
acicularum , ſpinarum & ſimiliuin corpori inge
ſtorum maleficium : vulc idem , non eximi illa per clos conieciſſet vidit in camera pluſquam mille, vt ap
vulneris inciſionem : fed materiam illam fpontè
prodeuntem , totam excipi , & in foramine facto
Sambuci , vel quercuscriérem ſpectante imponi,
cl.de ocul. & ex eodé ligno cuneo obturari certis verbis ad
philof. ditis c . clara hic quoque eſt ſuperſtıio : immò &
Diaboli opera , per quem refiduum materiæ fta
tim fertur ad idem foramen ex corpore in quo
latitabat.
3.talis erat curatio illius , qui ægrotos apprehé
los in foro collocabat, & corum corpori appende
bat chartam miris 'variilque characteribus conſi
gnatam , & additis nominibus dæmonum : Bulfar:
Narthim ,Oleaſar, Bilech .Mammon, Oriens ģc.de
formatam .
demo
4. talia erant nomina Ephelia, per quæ
niis obſeſsi liberabantur,ceſte Plutarch.in Sympo
fiac. Talia ſunt conuitia & lędoriæ ,quas.commen
dat Apollonius apud Philoſtratum libr. 2. & Pet.
Martyr derebus indicis . lege Pet . Tyreum de locis
infeſtis, poz.cap. sh. Mirè fibi Lutherus placuit in
congerendis færidiſſimorum conuitiorum olenti
cetis , quibus dæmonum tentationes diſpelli cen
ſuit , homo pari ſpurcitâ & vanitate, quibus ego
chartam non conſpurcabo : & miror quenquam
ſine nauſca legere poſſe, Sympoſiacor. eius 6.2 4. O
26.vbi huiuſmodi ferculis dignus cóuiuator ſtrui
licescongerie patinarias. ſed ficur iuramentis &
blaſphemiis non abigitur , ſed aduocatur potiùs
dæinon ,vt rectè Caſſian. probat exemplis nónul
lis adductis li.12. Inft.c. 20. ſic etiam ſcurrilibus áut E
iracundis cóuitiis & atrocibus maledictis corvin ,
qui paſsione ad id mouétur : & non charitate mo
ti,ac fidei zelo inuitati , & ex officio ordinis facri,
id faciunt.Nam legitimis ac probis exorciſtis licet
dæmonem fuperbiffimum fic vlciſci & diuexare,
ve Mégus præfcribir exorci.4 . & facit D.Antonius
apud Athan . & Chriſtiani primitiui apud Pruden
ti um vbi,
Intonat antiſtes Domini:fuge callide ferpens,
Exue te membris e Spiras ſolue latenies.
Mincipium CHRISTI, fur corruptiſſime, vex :15 ?
VM
ICA
MAG R VM
Sotales ſunt Hexagoni duo Paracelii, infcriptis
vnus a lonai,alter, leona, vel Teirugammaron : qui
bus certo modo præditis, omnem inorbun magi
cum pelli iactat.item de characteribus Anivarzán
tor & c.inſcriptis nouæ membranæ ante folis ortú
& c.contra maleficiúma
& per N. dies renouatis
trimoniale : & contra idem , quod tradıc de Gabata
ſeu ſolea equi ferrea,fortuitò in itinere inucnta , &
ex ca,die Dominico, tridéte fabricato & c . & quæ
huiuſmodi accumulat ncfariis libris luis de calejhi
medicina, de characteribus,
6.talis curatio fuit illa , quam Grillandus def
(cripfit d ,fuiſſe Iuriſconſultum quendam in Sabia d de forti
nen li agro coniugatum, ſed maleficio fa &tum im- leg:9.8.nu .
16 .
potentem ,cui nullius medici ars porcrat opitulari.
is magum conſuluit,à quo iuflus: vt ea nocte cum
quàm decumberet.Sedulò tantùm caueret, ne no
cte illa vel vxor vel ipfe ligno ſe crucis communi
rent:néue metuerent, ſi quid auribus oculisúe in
ſoliti obuerſaretur.Paruit cauſſidicus, & ad vngué.
cunctis obſeruatis :quincta circiterhoranoctis,ec
ce illi pluuiæ , procella ,tonitrua,fulguraque maxi
ma :mox & adeò pauendi terræ motus,vt concuſ
ſa domus ab imo nutaret,non fecùs ac arbor à vé
tis penè euulſa ſucceſſere hominú magni clamo
res & eiulatus.Cumq; in ea partem maritus ocu
parebat ( vtar verbis Grillandi) ad inuicem certanies ,
i unguibus,pugnis á calcibuscrudeliter pugnantes.
& lacerantes alteriusfacies ac veſtimenta tota : inter
quos vidit mulierē,quanda ,quæ crat alterius oppidi vi
cini, & dicebatur,quod eratmalefica , de qua ipſe ſpo
ſus multū ſuſpicabatur, ne ab ea maleficiatus fuiſſet,
quæ vltrà omnes maioribus gemitibus o vlulatib.cru
ciabatur ; & crines faciémqueſuam totam vnguibus
lacerauerat.Propter que ipſe maleficiatus dixit ,quod
aliquantulum timuit àprincipio, dubitas ne quid ma
li ſibiacciderer:deinde recordatus de monitionibus, ma
giftri reaſſumſit vires, vxorem veròfemper tenuit ſub
pannis abfconditam ,ne ifta videret. Poftquàm verò ita
certauerant per mediam horam vel circa , ingreſſus
fuit magifter in camera predicta , & erat tunc circa
D
mediä nottē : ad cuius ingrefjum omnes illi pugnantes
vna cum muliere ft aiim difparuerunt, abicrunt pe
nitus . magiſter autem acceſſit ad maleficiatum , il
lius humeros rerigst manu perfricando aliquantulum ,
dicendo quod non dubitaret ampliùs,quia ia liberatus
erat, ] poſt cuius diſceſſum maritus conualuit , &
deinceps liberis operam dare valuit. In hac narra
tione maleficus ifte coegit mulierem illam , quod
intulerat,maleficium tollere ,immiſſis demonibus,
qui fic ea fpecie pugnantiú acerbiſsimè cruciarét.
7. Superſtitioſum eſt putare quod à Sophrone
in Mimistraditum , Rhea Hecat& canes imonolan
dos , propterea quod canis latrans Lemures fuger ac
du lipei,quemadmodum á es pulfatum ,aut aliquid ta
le . ] Vnde colligas non nouam eſſe laponum ſu
perſtitiofam curationem ,de qua his verbis relatio
Lud.Frois, pag. 246. Quando damon hominem in
nafit ;Iaponesaiunt injilijije in illumvulpem , nomine
autë vulpis intelligunt damonem . Ad exierminandum
autē damonë ritus exoticos & prorsùs peregrinos cum
mille ſuperftitionkm a incantationum formulisvſur
parinter quas vna fuit omnino ridicula.Iufferăt enim
omnes canes OZ acana vrbistrucidari , ad perterrefa
cienduivuipem Domine dicte veniri inclufam .] Æquè
ſuperſtitiofuin , quod nonnulli arbitrantur vil
Gallicantus quædam maleficia diſsipari. nó enim
haber
 LIBRI VI . C.
C. TI. SECT. I. Q. I. 481

habet vim maiorem cantus olcinis huius , quàm A matutina quidquam profit ad maleficium illo die
cuculi vel corui.Aſt obiiciuntur exempla quædam arcendum : falloque id ſagas illas Remigio per
ali.z.Dx quæ retulit Nicol . Remigius a , quibus probari vi ſualille h .Munditiam quidem dæmon deteftatur; hli... de
monolatr .
detur dæmonem ad gallicantum , ſtriges quas ve fed animæ, non corporis. Nonne hanc membris monolai .
cap. 14 .
Ctabar deieciſſe,vel conuentus ſagarum hoc cano Tuis , luxuriæ & nequitia mancipiis , & publicæ li- cap. 1 .
re diſſipatos. Idiotæ gentilium reſponderent , dx bidinis victimis , vel niniam & fuperfluam com
monum nocu maximam eſſe poteſtatem , inter mendat ? cur mulierculas & viros , quorum animi
diù vim infringi & debilitari . ideò noctis fileri muliebres, ad tam putidum & curiolum ſic lauan
tio nocere hos lupos veſpertinos, quo princeps tene di,ficcomendi, licleuigandi ,pumicandi , poliendi
birarum dominator.idcò lamias circa tertiam no . ſtudium tam intenſe & ledulò impelleret : ſi cor +
ctis vigiliam ( hoc eſt intempeſta nocte , quæ me porismunditiam odiffet ? huc refero illud de im 9
diam præcedit ) vt plurimum mortalibus infeſtas merſione in aquá, quod narrat Arnulphus Lexo
b apud A. Selle folere,vttradunt Ariſtomenes , & Telephrób , uienſis in epiſt. ad Papam Alexandrum his verbis :
pulcium
lib.1 . & 2 . & Hierocli obiicit Euſebius c;quo tempore etiam B. vt miracula facere crederentur,c quibuflibet comme
cex Philo ſe ſpectra fæpiùs oſtentáre Plutarc. d Pliniuse & tis ſecularium perfonarum frequentes inuitarent acceſ
ſtra.lib. 4. alij f docuerunt. Ac Chriſtianis hæc indigna re ſus,ſanitatis remedia promittebant ei, qui ſe incant all a.
din Bruto .fponfio foret. Philofophi confugerent ad dillidiu ab eis, neſcio quibus carminibus aqua, fepties fitinerei
fdocuifu- naturale gallinacei, cum leone & ferpente: fruſtrà. immergi.Agra itaque mulier aqua glaciali frequen
se com- quia Diabolus dumtaxat Metaphoricus eſt ſer ter immerſa inter minus comprimentium monachorīt
ment . in pens,ac leo .Si quid ergò veritatis huic experime congelata deceffit ,dum vim algoris ægritudo non ſuli
Senccæ .
to ſubeſt: credideriin potiùs tenebriones iltos gal nel, o profana religionaturam potiusirritat ad per
Here.Oe.
tę.V.123 licantuin odiffe, propter myſterium aliquod iplis niciem , quam Dei mifericordiam adſalu:em.citat
odioſum . An quia diei prænuncius ales, ad Dei Ann.Robertus lib. 1.rer. iudicạt. cap.si
laudem homines excitat , multaque peccatorum 9. His annumero lotium humanum , quod pro
genera , quæ obſcuro ſuo peplo nox obtexerat , ſo delle putat Ananias i, & exemplum de quodam ilib.4.de de Natura
Jari lampade diſpelluntur ? an quia , Dominica re Pherone ſuppeditat Herodotus krà dämone Phe demon.
ſurrectione commeminit ſe triumphatum & col C con rex excæcatus,quod fpiculum iratus in Nilum klibr.2.
Ilum : quæ poſt noctis medium contigit ? anme Aumen contorſiflet: poſtquam vndecim annis fic feu in Eu
minit pænitentiæ Petri Apoſtoli ad gallicantum , luce caruiſſet,oraculum ,quod in Buti vrbe conſu- terpe.
ve laplus prædictus fuerat, inchoaræ , & electiſlimi luerat,fertur refpondiſſe; vitum ei redirurum , fio
fibi bolific erepti? conliderationc hæc digna vi culos abluillet lotio mulieris , quæ à ſolo ſuo mari
dentur Ecclefiæ , quæ cum B. Ambrofio conci to cognita fuiſſer.Expertum ergò primo loco pro
g in laudi- nit g de Gallicinio . priæ coniugis vrinam , cùm nihil ampliùs cernc .
bus diei
Praco diei iam fonant, ret: ceterarum deinceps; tandem oculos recepiſſe .
Domin.
Noctis profunde peruigil. Ibique omnes mulieres illas ;præter eam ,cuius vri
Hoc omnis errorum chorus na fàlutaris fuerat, in vnam vrbem coëgille: quæ
Viam nocendi deſerit, éçulpúbūres rubra gleba dicta: & eas illic vna cum
Mucro latronis conditur. vrbe omnes concremalle: & medicam illam ſuam
( En vnam cauſam ) ſibimatrimonio copulaſſe .] ſic videlicet Diabolus
Laplis fidesreuertitur, nullam infamandi lædendique mortales, de imbe
Hoc ipfo petra Ecclefia D cilli quoque ſexu,occaſionem voluit prætermitte
Canente culpam diluit. ( en aliam , ) re , fúit in eadem ſuperſtitiope Syracuſanus iudex
Rupto tenebrarum fitu Páſcalius: qui D. Luciam Martyrij coronâmacta
Noctis fugat fatellites. uit . idcirco enim virginem locio perfundiiuſſit,
Hoc effe fignum praſcu quòd ſagam putaret , & ſic maleficam vim reli.
Norunt repromiſe pei , Itendi tormentis repelli arbitraretur. lege Marty
Qua nos ſoporisliberi rium D. Lucia 6. Sury tomo . Ne de hoc dubites,
Speramus aduentum Dei. ſcias idé doceri à B.Alchelmo l.verfifico, de laudib .
Subdit deinde & Petri cantugalli cognito virginitatis ( qui nondum in lucem editus ) in mar
pænitentiam tyrtirio SS. Chryſanthi Dariæ ,quieſt M.S.Leo
dijin Abbatiâ S. Laurentij; his verſibus:
Prudentius quoque Hymno ad Loria tunc ličtor crudelis ſpargere iuſſit,
Gallicantum . Sacros humectans artus fatore putenti,
Qui liquor (vt dicunt) atrum fantaſma fug-ibir .
Ferunt vaganteis demonas E Dum vernam Domini ſperat Necromantià fretū:
L & tos tenebris noctium , Sed putor ambroſiamfragrabat nectare ſuauem .
Gallo canente exterritos Et apertius idem in lib . proſaico ciuſdem tituli,
Sparſim timere cedere. qui editus typis: Sed milites magicis putantes prasti
Inuiſa iam vicinitas goisgeſtum , putentiſſimis illum perfundunt lovijodori
Lucis , ſalutis , Numinis, bus, quibuscunéta arbitrantur Chaldeorum efi Hie
Gallus negantes arguit. raphantarum phantaſmata , fimúlque ariolorum ma
Gallo canente fpes redit, gorum machinas euanefcere.] Scilicet ,his perterrea
IESV labentes refpice, cur & fugetur,quem non pudet pigérque in fæto
Tu lux refulgeſenſibus , re cadauerum , & libidinum ſtercoribus volutari .
Mentiſque fomnum diſcute, Tamen & Saliſberienſis id cenſuit lib.1. Polycrati
Te noftra vox primum ſonet ; ci , cap. 8. Quis (ait) libenter non videat coride.i!,
Et ora foluamus tibi . cum praſtigiatorislocio perfusfi ars deletur , i oculis,
En reliquas cauſas quas propofui. quos maliti fuâ præftrinxerat videndi facultas rep.i
8.tale puto, exiſtimare quod ablutio manuum ratur ? ] Digni, qui credunt, non infundi tantum ,
Ccc ; icd

IONV
U ISIT
482 DISQ
Ved perfundi. Aliquid dicerent , fi hoc tribuerent | Acandem vim eſſe amianto lapidid: menſtruóque 19 .
ſuperbiæ dæmonis, vei indignitatem non ferentis. fanguine tactis poſtibusc, aut atri canis ſanguine elib, 28.
jo, tales ſunt veqsandr@ xlay, yulevide, & poraxTÁ reſperſis parietibus,eiúſque genitalı ſub liminc ia- : P.7.
pros , quos punit Synodus Trullana can.61.vbi Bal nuæ defoſſo f : quis iſta non rideat non niſi qui
Lamon ,primos illos exponit diuinatores ex nubi
bus , ego etiam crediderim fuiſſe eos ,qui nubes
improbo ritu , ne nocerent , incantabant, & ideo
perſecutores nubium vocabantur. guleulàs voca
bant eos , qui exorcizabant morbos , & certis im
B precationibus abigebant, illud optimè Balfamon ,
quaaxlágos, hoc eftremediorumſeu amuletorum pra
bitores dicuntur: qui fraude demonis eis qui àfe deci
piuntur ,vincula quadam ex fericis filis contexia , que
Grourgía dicuntur prabent: qua aliquandoquidem
intus habentſcripturas,aliquando vero falfa quadam
alia quacumque inciderint. dicunt autem haciuna
re, ad omne malum vitandumfiex collis corŭ qui illa
accipiunt perpetuo pendeant.]Mox exemplú ſubdit:
de 78 duris geftatoribus : Prafe&tus quidam Hofij
de re huiufmodi accuſatus,manifeſto deprehenſus eſt in
ſinu ferens indumentum infantis nuper nati : & dixit
hocfibi datum fuiſſe ,à quadam muliere , ad auerten
dum eiſijos oceludendum , qui contra illum dicere co
narentur. Vnde etiamſubiectusfuit xalosimo , exe
crationi,
11. tale etiam illud quod narratur à Georg. Pi
a Iſagog. Etorio a ex Abbate Spanbemenſ ;fubulcum quendă
dedemon: fuiffe, qui in ſcipioneſuo vel baculopaftorali ſcedulam
bus. nomine D. Blaſij inſcriptam habebari cuiusbaculi vi
& potentia,porcos fuos ab omniluporum vi ở raptu
tutos credebat, ac tantim fcedula numinis tribuebat,
vt etiam porcos in agris ſolospafcendos abigeret.Tamē
contingente quodam tempore, cùm gregi paſtor abeffet:
á quidampræteriens damonem 'cuſtodire vidiffet,illig
dixiſſet, quid ipfe hic cuftodiret , qui hominumfalutis
perſecutor foretpeſſimus? refpondit ,porcos cuſtodio re
iulit alter ,cuius iufju :damon inquit ,ftulia paftoris con
fidentia.Nam fcedulam quandam (wobacillo incluſit,
cui diuinam afcribit virtutem , vel inde quòd Sancti
Blaſij nomine eſt inſcripta: em eam porcos fuos à lupo
rum iniuria defendere , contra legemi fulam ,credit:mihi
falfa fuperftitione inhærens: vbicùm perme fuiſſet vo
caius, ó denuo vocatus, ónon comparuiffet,me S.Bla - D
ij vice huc cuſtodiendum contuli. vt enim ſemper li
bens Dei c Sanctorum vices gero; ita c nunc liben
tiſſimè profuo S. Blaſio illiporcos cuftodio: ve ſtultum
hominem in ſua vana confidentia extollam ac roborē,
ac eo perducam ,vt talem fcedulam pluris quàm Deum
faciat.] Non ſimplex ſanè hic paftoris error fuif
ſe deprehenditur:non , quod S. Blaſij deuotus eſſec
cultor; & ei ſe ſuáque commendaret ( quod Picto
rius, ex ſectæ ſuæ myfteriis , latenter vult inſinua
tum ) nam Sanctos honorare, obſecrare , & auxi
lio cuſtodiæque eorum nos committere pium &
ſalutare eſt , quicquid hæretici garriant : verùm
quia fiducia in ſchedula collocabat, & quia ſchæ
dulæ diuinitatis aliquid tribuebat : & quia Deum E
tentabat, relictis fuibus in ſchedulæ turela : non e
tiam Sanctorum auxilium precibus impetrandum
fibi,fed nudo nomine chartulæ inſcripto opinaba
tur. Scio in Traiecten Gi tractu vltrà Molam, qui
buſdam in locis fimili luperſtitione , certis verbis
admurmuratis , pedum à paftoribus terræ infigi,
& fic putare fe abfentibus nullum gregi à lupis pe
riculum ſupereſſe, quod impiæ credulitatis.
12.Huc referendamulta Plinij , ve hyena lan
guinem inunctum impedire omnes Magorum ar
b 1.28.c.8. tes b: fel canis nigræ amuletum eſſe domûs rocius
c1.30.c.10 eo fufficæ purificatæue contra cuncta cmaleficia:I
M
C
MAGI ARVM
Id lib.20.c.
fd.ca. 1o .
probet eam quam idem tradidit libr 25. Mandra.
goræ effofionem , aut Varronis Siſta, Pifta, Rista,
Xiſta, vel eiuſdem ter repetitú Anaſagenſ.vel Pen
tagonos Antiochi aut Conſtancini fictitios , vete
res tamen & antiquæ ſuperſtitionis', & innumera
Marcelli Empyrici in libro Médico eius , quædam e
ciam Vegetij in lib.de Veterinar . & imaginum illam
fabricationem planetariam , quam ex Plotino &
Arabibus periculosè tradidit Marſilius Ficinus lib.
de vitacalitus comparanda : quo libro non videtur
venenis exhibitis fatis idoneam antidotum adde
B
re . facit enim perinde ac inſcitus & ineptus conui
uator, qui conuiuis apponeret cibos multos falu
cares, multos eciam veneno imbutos, & dumtaxat,
diceret , veſcimini ſalutaribus , relinquire noxios :
nec indicaret,qui in tāmultis,tam variè conditisvt
dignoſci vix qucanr, fint illi noxij à quibus abſti
nendum cenfear. Ludere hoc conuiuas eſſet, & lx
dere.Sapientis conuiuæ tunc foret incænarum ab
ire potiùs,quàm tam apertum vitæ diſcrimen fub
ire. Idem ego cenſeo, de libro illo , præſtare nihil
eius quoad imaginesillas credere : quàm cum pe
riculo aliquid in animum admittere .
13. annumerare licet , quæ recentiora ,contra vi
C fibiles inuiſibile qué hoſtes, excogitata nugaciſſi
mæ ſuperſtitionis & taciti cum dæmone fæderis,
quædam retulit Pictorius g primùm deCicorij ra- s Epito .
me de Ma
dice, quam die S.loannis Baptiſtæ paullò ante au
gia. c . 16.
roram , cum auro & argento Aexis genibus cótin & 27 .
gunt : & ferro, per gladium Iudæ Machabæi , ex
orcizatam ,multis ceremoniis ex terra eruunt , &
ſecum portant contra aduerſa omnia. deinde de
iis qui crines pectinando euulſos non nifi ter con
ſputos abiiciunt: & , li oua comedecint, corum tc
ltas, non niſi cer 'cultro perfoffas in catinum pro
iiciunt , timentes vtrúmque neglectum veneficis
nocendi occaſionem præbere : ſeruatum ,credentes
præcludere nocendi poteftatem . Denique qui
Sammonici Sereni Abracadraba dietim ordine
retrogrado minuentes de collo ſuſpenderint :vel
alia Hebráorum ,ex Rabbi Hama lib.fpeculationis.
14. Quicquid Remigius dicat. non puto fic
dæmoni odio eſſe ſalem profanú, vt ob eius aſper
fionem maleficium cogatur ſoluere : ſed id eum
facere ex pacto, vel vt aliquam introducat ſuper
ſtitionem naturalis quoque yis ſalis non ſatis effi
cacię habet ad huiufmodi morbos ſanandum.qua
re ſuperſtitioſa hæc curatio ,
is , Loci murario quam Ananias h ſuader,vt & h li.4. fol.
nominismuratio :meritò fufpecta eſt. quid cnim 145.
virtutis occultæ , ob angelorum , quos propterea
vult ſimul mutari, proprias vires,habere queat:nó
video: nec quiſquam opinor ,niſiper mendacem
Cabbaliftarum dioptram , Theologis Catholicis
exſecrandam . In nominis mutatione quid eft ( quæ
ſo ) efficientiæ naturalis : aut qui ( quæſo ) angeli
nó ipſis hominibus,ſed hominum nominibus luna
præpoliti? quid locus in maleficium influit,ratio
ne angeliloco præſidentis ?poreſt ſitus & loci ſalu
britas aliquid prodeſſe, vt & in ceteris morbis :
poteſt imaginatio noxia deperdi,poteſt etiam pro
deſſe loci mutatio, ficut & veſtium , lecti, ſtragu
lorum , puluinarium , quádo hiſce maleficium indi
tum , iniutum , vel aliter in eis abſconditum.ve re
etè colligitur exTobiæ c.7.vbi Raguel iubet ſpon
fis aliud
 LIBRI VI . C. II . SECT .
SECT. I. Q. I. 483

ſis aliud cubiculum præparari, fic Zachar. Vice- A tatem ad 1pacium illud circuli reftringere , quod
comes complem.artis exorciſt.p.1.doctri. vlt . nec improbum profectò. Huius circinationis aliud
alia ratione loci mutatio poteſt prodeſſe. quoque cxemplum reperias apud eundem Cæla
16. Clarioris ſuperſtitionis eſt,putare ſi quid rigm eodem lib.12. cap. 17. de Sacerdote , qui fpe
precariò vel furto demalefici domo acceperis,ma Ctris toca per iter nocte infeftatus, circulum cir
leficium ceſſaturum : idque meritò Remigius re cumcirca le ducebat ibi ſubliſtens : & illis euane
a li.z. dc- prehendit a . Nec enim hoc aliud eft,quàm malefi ſcentibus procedebat: mox iterum ſeingerentibus
monolatr . cium ,maleficio ſanare: par dementia illorum , qui nouum iterum circulum ducebat:ficque ad lucem
C.2.
pro philtro vtuntur crepidis, laciniis veſtium , vel vfque laborauit. Obſeruabis ridiculam illam opi
cri.in lhar prælegminibus vnguium perſonæ quam amant : vt nionem de armis , apud Pſellum libr. de damsmvu .
inaceut . docuere veteres fcriptores b . in fine : Dæmonicum corpus per totum ſe naturatie;
Lucian . in 17. limilis cft vanitas exiſtimantium , contra Senſuale fecundum partes fingulasabſquiemedio,video,
Dialo.me audit , tangit , patiturque tangendo,& diuifum dulci
ſpectra prodeffe canes, equos,velftri&ti gladij vi
retriciis,
Melillæ & brationem , ex doctrina Homeri Od)||.7. & Virg. B ficut corpora folida.fed hoc intereft,quod corpora quide
Bacchid . Æneid. 6. ſolida direfa cium ſunt , aut vix autnunquä reſtituer ?
& Apule . Tique inuade viam , vagináque eripe ferrum . tur:corpus vero canonum , vtifecatvir, mox in ſe item
jus libr.2 .| Vbi perperam Lamb.Hortenſius afferit reipſacó recreaiur ato.co :leſcu ,ſicist aque aëriſi partesquando
c Crinitus ) pertum ferri aciem dæmonas formidare. Iudaica
aliquid inci der folidum , fed c - diéto velocius damonicus
lib.7 . de illa opinio fuit ,vt patet ex Thargumæo in cap. 3 . fpiritus in fe rcueriitur: dolet tamëinterea dum diurdi
honest.di- Can '. v . 8. ſed ridicula. Nulla enim huic rei caufa turottam ob rem aciem ferrimetuit , idý, animaduer
fcip.c.4. fubeſt ,nifi quòd ictu & vibratione aër dillipatur, tentes , quifugare demones moliuntur,' ela e enſes in
libr.4. fol. & continuum illud cadaueris, vel corporis aërei rećtu ibi conftituuit, quo zolant damones aduentare.]
55.Lam- affumti, ſoluitur: quod ipfum nihilominùs procli Hæc more ſuo ſibi vindicat Rhodiginus lib.2.ca.
ber. Hor. ue fic dæmoni impedire ictu eluſo per diucrfioné, 8. & fic Pfelli errorem ,fuum facit. Quod decor
tenſ. in vel corporis alterius interiectionein.curigitur hiço poris difceflione , & coalitione ſubita dicit,veriffi
Virgil.6 .
Æneid . cimeat ?non certè magis quàm culicem elephas,vel mum eſt. & experti dưd in Hiſpania Nobiles , mihi
triceps Cerberus carellum Melitæum , Plura Ty- C non ignori. Quorum vnus dum nocturno tempo
reus d. p .3.6.57 . Duo adſcribam exempla ex Ce re vagatur, in ſpectrum incidit ſpeciéÆthy opis te
ſario . de milite prius eſt, qui in Meneuelt , quo vi tri,mole Gigantxa romphæam ſtringentis.hic ,cui
uus vti ſolebat pellito indumento veſtitus appa plus audaciæ quain pietatis erat,cetra ficulnca mu
rens, non potuit gladio fugari : quo cùm cædere nitus,impetum fuftinuit, ſeq ; gerens animosè vul
tur, non poterat ſpectrum vulnerari , talem ex ſe nera punctimque hoſti ingerir. Sed aërem verbe
ſonum emittensac ſi mollis lectus percuterecur. rans,donec laflus concidit , & à vicinis ,qui ad ſtre
hic apparere defiit aqua adfperfus quæ caluo Do pitum accurrerant, domum ſublatus, inuleis poſt
minico fuerat ſuperfúſa.Sic ille, lib . 12.6.15 .Con diebus lecto affixus,vix conualuit Hoc Burgis ac
cubina Sacerdotis cuiuſdam nocte mortem ſuble cidit: alterum Salmanticæ . Degebat ibi Thcolo
quente , diu ante lucem luna ſplendente cuidam giæ ſtudioſus quidam , è prima nobilitate : qui pri
militi apparuit, per viam cquitanti. primum miles Itinæ caſtimoniæ & pietatis oblitus, noctu inagno
& feruiaudiueremuliebrem vocem opem poftu periculo & laboreparietibus tranfcenſis in quod
lantem : mox vidêre mulierem rapidiſſimo curſu dam Sanctimonialium monafterium vſque ad
ad cos properantem . Mox miles de equb deſcen D Dormitorium (vt vocant) ſe penetrarat.ibi permit
dens, & gladio ſibi circuluń circumducens , fæ tente Deo, priuſquàm ad cellulam , quam animo
minam bene notam intra circulum recepit.Et ecce præoccuparat, pedetentim perueniret,obiicit feil
ex remoto vox, quaſi venatoris, terribiliter buccinan li ſpectrum , fpecie virigrauis & honeſti , prolixo
tis,nec non & latratus canum venaticorum prateden capillitio & barba, lorum ingens manu tenens , &
tium audiuntur. Quibus auditis , cum nimis illa tre nullo verbo facto: bubulam minitansinſultationé,
meret, miles auditis ab ea caufis,equum ſeruo commit Venerat probè armatus miſer ad incæſtum , ſcuto,
tenis, tricas capillorum eius brachio ſuo ſiniſtro circum gladió que:huncſtringit,illo fe tegit.viſus ſibi non
ligauit,dextera gladium tenens extentum . Approxi femel latus aduerſarij, lorum ſubiens , haurire &
mante infernali illo venatore,airmulier militi; line brachia illi lorumque reſcindere : ſed ſemper bra
me currere, finc me currere, ecce 'appropinquat. chium corpori, lorum parti amputatæ fubitò iun
illo fortiùs retinente, miſera fe eripere fumma vi ctum apparebat.tandem lorarius decuffatim illi in
connixa tandem ruptis capillis effugit: quam dia Verúmque humerum ſic viuenti bouem morruum
bolus inſecutus cæpit ,equo fuo illam iniiciens, ita (vtcum Comico iocer) impegit, ve in terram col
vt caput cum brachiis penderet ex vno latere , & E lapfus,vix trepidus ſe fuga cripuerit : & domum
crura ex altero.ficquecapta inuito fed vidente mi reuerſus deprehenderit, ad modum San &tæ An
lite præda prçteruehitur.Milesmanè ad villam re dreanæ crucis, fibi in pectore, & in tergo , ad qua
diens, cuncta narrauit, & capillos oſtendit,cúmque cuordigitorum latitudinem , notam contulionis
minùs ei crederent, aperto ſepulcro , cadauer fine rubore liuoréque mixtæ impreffam . tumuit mox
capillis,qui euulfi, inuenerunt. fic ille lib :12.cap. 20. vibex, & cum intolerabiliardore,quafi vermicula
quid hic gladij contra 1pectrum potuerunt? tan re neſcio quid , quod grauiſſimum cruciatum ad
cumdem quantum monachus ſpectrum feriens a ferebat, miſer ſenſit ſub cute , & ne vanum vilam
pud Gaguinum , vcálias narrauilibr.z.9,27.fect.2. pares) altero tertiouèpoſt die ad plures migrauit.
lit. L. Ex qua narracione vt & iſta Cæfarij colligi Nec annum,nec'nomina addo , vt vnius qui adhuc
tur & alia, vereor ne ſuperſtitio fuerit , ex Mago ſuperat, & defuncti quoque alterius honori con
rum orta circulis coniuratoriis: nempe circumdu fulatur.Notent laſciui ifti palumbi Dionæi , quis.
cendi circuli , & in ſpacio illo conſiſtendi. Nam li nocturnarum ad ſtupta diſcurſationum vtrique
cet crux in medio circuli facta legatur , tamen illi fructus fuerit ; & quàin inanis ilta de gladij rorn
circuli figuræ fidere videbanrur, & crucis efficaci tione contra vim demonum perſuafio.Nam qurte

i
 484 DISQUISITIONVM
a in vita Eraſtus a'ex loan ,Oporino narrat :qui Paracelfia. 1 A1
Paracelfi. manuenſis fuerat: folitum Paracellum noctu con moris tollendum,vcuntur maleficio odij.v.g. cer
furgere, & machæram ſuamn Helueticam vtráque
manu in hoftem inuiſilem huc illuc torquere : id
vel ferocientis furoris fuiſſe putarim , vel ex pacto
conuento.fic moleſtiarum inducias à dæmone pa
redrio impetralle.
C
18. fit, quod putant aliqui , remedia quæ contra
maleficium vſurpantur nihil profutura , li re non
integra adhibcantur : hoc eſt ,irrita fore , ſi priùs
tentatum fuerit à medico corporis;à confeſſario an
nimæ,remedium.folemnis enim iſte ſolet elle ma
b li.3.dx- gorum prætextus, vt docet Nicol. Remigius b , &
mono
nota dæmonum fallacia : qua vtitur primò: quia
latr.cap.s. cú fic Zelotypus,veretur ne lanatio , ipſi adempta, B Grillandus;cetera deEuchariſtia ,Cæfarius Eifter
aliis adſcribatur. Secundò ve ſic homines à diui bacenſis lib.9 .
nis & naturalibus remediis auocet . Ex hoc capite
valdè mihi ſuſpecta fuit ( cedula illa, fiue program
mation mulierculæ medicæ circumforanea , hoc
anno. 1597.hic Louanij,in cuius yno articulo hçc
conditio continebatur. Idcirco etiam ſuſpecti om
nes illi medici, qui nolunt ægrum confiteri,priuf
quàm præſcripta ab ipſis pharmaca bauſerit.
19. eſt, putare maleficam non poſſe maleficium
ſuum collere, priuſquàm libertati fit reftituta, &
ex vinculis dimiſſa. poreſt enim , maleficium ma
leficio nouo tollere , quamdiu pacto cum dæmone
non renunciauit, vt docet idem Remigius : poteft c
etiam illud
per dæmonem deftruere, vt quilibet a
lius remouendo ligaum , etiamſi adhuc carceribus
contineatur.
20. maleficam ſcopis in oſtio pofitis impedire,
ne domo exeat: vel , coniectis in bullientem ollam
ſoleis aut crinibus eius , vel acubus, cogere , vt ac
currat: magicæ nugæ lunt, & peccata grauillima.
quia nituntur pacto cum dæmone inito.
21. minis verberibus, aur vi maleficos adigere,
cli.z. de- vtmaleficium collant ( cuius rei exempla peti pol
monol.c.; funt à Remigioc,) fieripoteſt veliceat : li condi
riones quædam adſint. primò li certò ſciarur au
ctor maleficij. Nam ſuſpectos tantum , verberare
aut alia afficere contumelia, nec fas nec iura linút.
2. finihil ſuperſtitioſum putetur adhibiturus. 3.dú P fic ille libr.z.de morbis venefic.ca. 2.Modus ex
non exiſtineturmorbú in aliú tranſlaturus,quod plorandi ſolet hic eſſe ,vas aqua plenum imponunt
ferè ſemper facere conſueuerunt, vt exemplo de
d lib.6.hi clarat Gregor. Turonenſis d. videlicet iſta diabo
ftor. Frác. li liberalitaseſt ,vt boni nihil vllis hominibus præ
C.35 .
ſtet,nili cum æqualı vel maiori hominum damno ,
eli, 1.Mo quo ſpectat narratio D. Gregorij Magnie, de vir
ral.c9.
gine obfefla:quç cum opera magorum ab vno dę
mone fuillet liberata, in vnius locum ſex vel ſepté
dæmonum millia ſucceſſere.Neque hoc poëcas la
cuic.ideò enim fortaſſis finxerunt,non potuiſſeAd
meto vitam conferuari, nifi vxoris Alceſtis vicaria
f Euripid .
necef. Vnde rectè nofter Tragicus : cùm remiſlo
in Aloe
Atid . ab inferis Theleo, Pluto Hippolytum abripuillet,
canit, alloquens Articæ prælidem Deam :
Cajta nil debes parruv rapaci.
Conſtat inferno numerus tyranno.
22. Quod remedium elle contra Vultuarium
maleficium cenſuit Saliſbericnſis lib. 1.c.11.Horum
(ait ) malitia , etiam cùm plurimú nocent, artificie leni
diffoluitur: fi videlicet,qui fu pečliſunt, conuenti ab a
liquo in iudicio crimen ſuum inficientur: aut ,ſi confeſſi
fuerint, cogantur maleficium reuocare .] quid enim ad
curationem inficiatio virium qucat habere ,nifi ex
pacto conuento? fi tamen aliquis folummodò in
tendens ſignum deftruere fic interrogaret , non
auderem illum peccati, lalıé Mortalis,reú dicere.
MAGICARVM
23. luperftitiofa ſunt, vecùm ad maleficium a.
to ritu conſecrant vel exſecrant potius columbam
nigram , & diuiſam per medium dant comedenda
amantibus . Item ſi, vt odij maleficium collant, v
tantur amoris maleficio ,v.g.Euchariftiam ſacram
D
in ore habentes oſculantur eam , quam volunt in
amorem inducere, vel labiis chrilmate inun & tis id
faciant. Item fi,vt ſterilitatis agrorum maleficium
tollant,hoftiam facram comminuant, & tritam in
pulueres ſpargant per horcum vel agrum . Quæ
omnia funt manifeſte impia & facrilega, & tamen
hæc facta aliquando legitur. primum illud refert
Hollenus in Præceptorio , dechriſmatc, alterum
24.Adde remedia iudiciariarum ſuperſtitionum ,
de quibusfupra libr. 5.fect.7.6
9.
Vltimum notandum multa eſſe ſuperſtitioſa (vt
variis locis oftélum ) remedia :quæ ponunt Spren
gerus g & ex co Pet. Gregorius h, de plumboli- g.p.2.mal
quefacto in ſcutellam aqua plenam infunden - 12.in z .
do , &c. exemplo :
Et hac de re Codronchus narrat hiſtoriam , ab h li.iz.de
auctoribus ( vt ait) grauibus & certis relatam ,cu-repub.c.z.
à nu . 2.
iuſdam mercatoris ;qui cum in partibus Suetia extra
quoddam caftrum animi cauſaper quoddam pratum
duobus famulis conuitatus ambularet,malefica muliere
ab vno ex conſeruis à lögè cognita, adhortatus eſt mer
catorem ,vt figno crucisſemuniret , quoniam illius di
tionis potentior venefica, que ſolo intuitu maleficia in
ferre ſcorer ,ipfis obuiam veniret. Quod monitum ipſe
paruipendens, Ở iſta nunquam fibi timorem incuflife
aſſeuerans,cum nondum ferèilla protuliſſet verba , in
pede ſiniſtroillatam lafionem expertusfuit: ita vt cùm
pedem è loco amonere non poljer, dolore lancinare
tur ,ad caftrum equo fuerit deductus, vbiper triduum
doloribus anctis , accerfito quodam villico, qui huinſ
ad
modi mala curare profitebatur :factopericulo ex plum lib .
bo liquefałto, & in aquamſuprapedem proiecto, mor gint
bum . ex maleficio ortum dixiffe : quibuſdam prolatis QR
verbis, & la &to pede, per aliud triduum curaius est .] DL
mo.
palli
Dor
Tuper locum affectum corporis, & plumbum li
quatum huic vaſi infundunt , interim verba quæ
dam obmurmurantes, &in plumbo coagulato pro
varia guttarum conformatione: iudicant primò,an
ſit maleficium malum , necne: deinde cuius gene
ris maleficium kt. De qua re tota veriffimè idem b . li
Bapt. Codronchus libr. 3. demorbisvenefic.cap.13. car.
ita pronunciat . vtmodus ſuperſtitiofuseft , fic & da
monemcooperari eft credendum . quamuis non defint,
qui exiftiment, a Saturno vim hanc plumbo eſſe indi
Eiam, vt maleficia prodat, quod tamen à veritate eſt a
lienum .] Probare debebant. nunc ſupponunt tan
tum , & Planetæ vim tribuunt minime naturalem .
Nam in hanc vel illam guttulas formam coagu
lari, pro natura morbi:merè & verè eſt opus non
naturæ, ſed intelligentiæ.Pergit Codronchus: Nec
landare poſſum aliud experimentum , quod à quodam
didici.Vt ægrotus,cum decoctione verbena (vulgò her
baſancti Ioannis dicitur) abluatur,inqu a ablutione,,
qua
Si nihil reperiatur, vel decoctio non immutetur in colo
re, infirmum veneficio non effe affectum : quod magna
copia pilorum , & pracipuè ſuorum ,inveniatur ,effe ar
gumentum efficex,non folum venefici ,fed de grauif
Jimi, minimeg curam recipientis:quod ſipili ſint pau
uli.n.de
ciores, morbum effe mitiorem curationem a imittere. mis ca
Quod
 LIBRI VI. C.
Quod fidecoctum illud ad nigrum colorem mutetur,lio Apetiller,ve quæ in fchedula , quam illi porrigebat,
18 ū eſſe prafentia demonis: quod ſi ad alios colores mu. continebantur ,fibi non grauaretur exfcribere :cer
retur,alia indicare. Quis vero non percipit hunc etiam
modum effe ſuperſtitiofum ,cùm illi pilivirtute verbe
ne, nec ablutionis elici vel procreari nonpoffint.] Sic
ille d.c.1 3.Addo, coloris hunc mutationem etiam
ex naturali humorum prædominio ( vt aiunt ) in
morbis non maleficis, ſed grauioribus, poffe con
tingere. Idem libr.4.cap.z.damnat tertium quen
dam modum his verbis ; aly columbum per medium
ſcuffum ventriculo agrotantis apponunt ,nonnulla verba
obmurmurando.Quimodią alij confimiles manifeftè
magici ſunt,cum prorſus virtute naturali careant.]
adde , nec ſubſit ratio cur miraculo res adſcriba
tur ? maximè cum certa verborum formula vtan
cur.Poftmodum idem iuſtilimè conqueritur ; re-
media multa , tanquam arcana , ex artemagica in
medicinam translatæ funt: vt multi Arabum ſectores
fecerunt:vt Michael Sauonarola in ſua Practiqua,
quidam Bartholomeus, qui practicam eâ experimenta
rum quibuſdam introductionibus in lucem edidit. Sic
enim multis modis medicine ſcientia corſpurgata re
mediorum vanitate fæpècoarguitur.Sed horum Sata
nicorum hominum curationes fallaces,ac incertæ fun !,
ac fæpe praſtigiofa ,vt videantur per modicum fpacium
semporis ſanare,creuera no fanent.) Credatur medi
co docto & pio ( quantum ex libris eius colligo )
in arte ſua.
Et in his omnibus Notandum , ſemper dæmo
nem lucrum aliquod libi ex his comparare .& ſem
per animæ , interdum & corpori nocere: quia fem
per aliquid admiſcet ,quo fiduciam in ipſum bomo
profiteatur;vel quo nos à Deo ad creaturas aduer
cat, & à cæleſtibus curis ad cænoſa terrenáque de
ducat vel faltem à feciis & grauibus ad ludicra &
nugatoria. Sic ſemper in aliquod peccatum ani
mam pertrahit ,vt rectè obferuarunt D. Auguſtin .
a D. Aug. & D. Leo a. Obſequitur mancipiis ſuis , ve fir
lib. otto- miùs illa fibi deuinciat , & in peccato retinear.
gintatrium Si Deus permittit,hoc modo tanari ægrum ,plu
89.9.22. res in fraudem pellicit : fi Deus non permittit, ſed
mo.19.de impedit, tunc ſaltem peccatum hoc præcedétibus
pallio . accumulás,conatur ægros in deſperationé adduce. Dlgare,vc docebo ſec.3 .) o de lumine cerci pafchalis,
Dom . re.Si malúvni equo auferat,transfert in meliorem , ó de agua baptiſmaris. ( de his idem cenſeo quod
Simulieré morbo liberec , transfert in virum ;li ſe
né in adoleſcentem . Siſortem magus in alium nó
tranſtulerit,ipfemet necatur,velingens vitæ diſcri
men adir.coactæ nonnullæ Lamiæ ; quia non po
terant in alios,in ſuos ipfæ liberos transferre.Nar
b . lib.3 .
rat auctor Dæmonomaniæ b , fuiſſe in Gallia qui
cap. 2 . maleficio quo læſus crat curando magnum accer
fuit : ab hoc reſponſum : le'morbo illum liberare
non poſſe nifi in eius filiolum adhoc infantulum
transferret. conſentit impius pater, & à mago fa
natur. interea nutrix,re intellecta , infantulum ſub
ducit , & cum eo aufugit : cùm ergo magus non
poſſet in eum transferre, fuit ipſemet à dæmone E
interfectus. Tolofæ , idem ſcriptor ait, ſtudiolum
quendam amico ſuo grauiſsimè à quartana vexa
to dixiffe, vt febrim vni Cuorum inimicorum tra
deret :illo verò reſpondente neminem fibi inimicú
effe , dixifle : da feruo tuo : tandem , cùm hoc illi
religio eſſet facere , magum dixiſſe : da mihi eam ,
annuente ægroco,ipfum conualuiſſe :magum ve
rò febri oppreffum interiiſſe. Facit lucri ſemper
alicuius certa (pes, ve etiam planè futilibus & ab
ſurdis nonnunquam cooperetur. ſic enim (ve nar
cli.r.de la - rat I.C.ille Francofurt.c)cumverula laborás opthal
miis cap.8. mia ſtudiofum quendam conucniſler , ab eoque
1
I. SEC . I. Q.1. 483
cam ſe eſſe, fi de collo illam geſtaſſet, oculorú lip
pitudine liberandam: & ftudioſus ſcripti illius chia
racteres, vel obſoletos cernens,vel obſcuriores (vt
ſolent) legere non valens ; corum loco hæc verba
ſcripſit in ſchedula,diabolus huicvetule oculos eruai,
ccfimulâ ; præclarum philacterium mulierculæ
tradidit, quot cùm de collo ſuſpendiſſet, ſpe plena
poſt paucos dies ſanitati fuit reſtituta. Nimirùm
voluit Satan hancanum decipere , & in fuperfti
tione ſua obfirmare.Plura li vis, lege li. 3.p.2.9 . 4 .
Sečt. 9. quibus addi quoque multa poflunt exCar
dinalis Cuſani Excitationum li.z.in Sermone, lb.in:
Magi,quam viderantftellam ,cc. vt corum qui pu
B tabant contra ſterilitatis maleficium , vel odij inter
coniuges prodeſſe, li quis nidum auium inueniens
caperet ipfam cum pullis matrem : & ideo vult à
More præceptum , Deu.22 . ne mater cum pullis ca
piatur. fimili modo ad vitandas alias ſuperſtitio
nes alia quædam yculc ludæis prohibita, nempe
præcepiſſe Mojem vaſa cooperiri,propter Dominas A
bundas.ſuni enim demones,quibus vetula offerunt ef
culenta c poculenta,quæmundando domum non come
dunt,imo ſeducunt. Prohibuit ne vir indueret vejiem
mulieris, o è conuerſo,propter idololatriam :quia mulie
res veſtes viriles ó arma in honore Martis inducbanı:
e viri muliebres in honore Veneris.Hoc feſtum pera
C gitur à Chriſtianis in Carniſpriuio.) Er poſteat i
dem addic ſequentia exemplave ait ſuperſtitionis in
curandis morbis : fi res conſecratæ ad aliud,quam ad
proprium vſum applicentur,est ſuperſtitio;vtaqua be
nedicta qua bibitur contra infirmarem , vel fpargitur
ad fertilitatem ,veldatur aliquando bruris.( Nota hoc
ſanè intelligendum ,vt & quædam ſequentia.Nam
aquam benedictam adhibere , vt remedium natu
rale , vel addito rita aliquo ſuperſtitiofo id verè
malum :fed eam adhibere , vt quid Sacramentale,
& vim tribuere Deo per facramentalia ſua,ad cor
roborationem fidei,mirabilia operare folito;item
ve dæmonis maleficium ,vel preſtigium ceſſet,hoc
pium & licitum eſſe Catholicus nullus poteſt ne
de aqua luftrali. Abſtinere à capite animalium in bo
norem S. Apollonie vel Blafii: vel vere carpitum lu
minis conſecrati (hoc non intelligo , ſi loquitur de
cera bencdicta ſeu candelis probaritu benedictis,
errat.(crux facta de lignis palmarum , balnea in vigi,
lia Natiuitatis Carnis priuij contra febres,& den
tium dolorem ,non comedere carnes in die Natalis Do
mini,contra febres ,velad honorandum ſanctum Nico
laum pro diuiitis acquirendis , petendo eleemofynam ,
( hæc omnia fatis claraſune) eundo ad Sanctum V«
lentinum contra morbum caducum ,ponderandopuerum
cum filigine vel cera , ( in his poteft aliqua ſuper
ftitio ab exerinſeco aduenire : ſed ſecundùm le pia
ſunt & licita ) portare crucem circuinquaque per
campos in vere contra tempeſtates ( finon fiat , vim
ponendo in tempore veris,non eſt ſuperſtitioſum ,
fed licitum :) in certis oblatis ſuper altare, ſicut lapi
dibus in die S. Stephani, ſagittis ſancti Sebaſtiani
( hoc quoque pium , fi tantùm fiat in honorem &
commemorationem certaminis horum Sanctoru ,
fine fiducia inmateria,formanumero & c . ) addir de
acu quæ tetigit veftem morcui , de lignis farca , de
lignis coniungendis contra febres ,dehoſtia non
conſecrata contra febres (bac verè ſuperſtitio,a funt,)
contra icte tram de vrina , de pullis & c.] puto le
odd gendum ,
 486 DISQUISITIONVM
gendum ,de pediculis,neque hoc eſt ſuperſtitioſum, Apertus c.3.probaturex Patribus, D. Chryfoftomus file c.ex taa
cum ſubſit ratio phyſica. citiùsmorshomini Chriftiano fubeunda,quam vita li- ru de ſor
QVÆSTIO 11 . gaturis redimenda.Huc referendum illud B.Leonis g, fhom.8.
An liceat remedium petere à maleficis.? cùm eis ( ſcilicet demonibus) nihil ainplius liccat, in cpiſ. ad
Atiſfimè hæc quæſtio patet , in qua multi
E LM multa ſcripſere,mulci etiam periculosè admo
dum errarunt .
Certum eſt vt hodie , ſic etiam olim fuiſſe, qui
maleficia maleficiis tollerent.Nam cùm Coryban
tes eſſent numero LII.eorum XXXII. crediti ſunt
maleficia inferrc,alij verò XX. eadem amoliri. Sic
ſcholiaſt.Apollony lib.primo.
Dico primò falluntur Iuriſta, qui exiſtimant iure
ciuili licere maleficiis vti,in bonum finem : nempe ad
curandos morbos,vel ad repellendas tempeſtates,
vt Hoftienfin ſumm .Azo in fumm.Pet.Arodiuslib .
rer.iudicat.8.tit.7.ca.6.Bart.Salycet.Godefrid. & aly
in l.eorum C.de malefic.Troilus Maluetiusdefortibus,
Grilland.de fortileg. & aly communiter, dico fallun
tur , quia legem illam Conſtantini qua nituntur
a l.coram a,recentiore lege luftulit poſtea Leo Imp . Conſti
C. de ma
lef. & mat . tut.6s.ad Stylianum de Incantatorum pæna,vt rectè
aduerterunt Nicol.Remigius: & Pet .Gregorius, &
Godelmanus,quam ,quod Tribonianus,homopla
nè ſceleſtus,prætermiſerit , cauſam aliam non vi
deo,quam quia ab omni erat pietate & vera reli
gione alienus . ibi Leo grauiſlimus verbis negat
quidpiam verè bonum his artibus effici : ſed ap
parens illud bonum , illecebram atque nallam cf
le , qua illectos ( inquit ) in malorum omnium ex
tremum vbi à fummo bono exciderint , abforbeat,
compertum habemus . Notum enim nobis eſt illas ,
vt quiſe ipſis dedunt , pro creatore ac Domino infan
ſtis diriſó demoniis adhæreant, efficere:Saqui illas af
ſeétantur,hos , per externarum rerum latam quandam
Speciem ,vulnera in anima excipere. Quale quidda in
terpugnandum meticuloſis frequenteraccidit ,qui dum
ictus interdum excipere manu nolun:,illisvel caput vel
ventrem exponunt. Sanè verò ſi quis aliquo modo in
cantameniis vfus e ſe deprehenſus fuerit, ſiueid refti
uende conſeruandeve valetudinis , fiue auertenda à
rebusfrugiferiscalamitatis cauſa fecerit , is apoſtata
rum pænam ſubiens vltimum ſeepplicium fuftineto. )
Sed & Caroli . V.conſtitutio hos arbitrio iudicis
b Althu - condigna prena puniri juber b .
fius lib. I. Dico 2. Diuina có pofitiua Eccleſiæ lege ſemper
Iuriſprud .
Rom . 52 prchibitum fuit vti maleficis artibus,vel maleficos con
Fichardus ) fulere etiam in bonum finem.Eft communis Theolo
con6.112. gorum ſententia, & etiam Canoniſtarum . Proba
Laur.Kir tur 1.ex ſacra ſcriptura, Deus id prohibuit . Leuit.
chouius
10.2.col . 11.v.31.Non declinetis ad magos,nequeab ariolis ali.
2. Mollel guidſciſcitemini,vt polluamini per eos. & cap.20.v.6 .
rus conft: I ari ma qua declinauerit ad ariolos
arima cã magos, cºfor
Saxon.p . nic :afuerit cum eis,ponam faciem meam contra eam,
4.lcct...
do in erficiam illam de medio populi ſui. Vnde patet
hoc efle peccatum mortale.Dey.18.v.10.Nec inue
niatur in te,qui luftret filium ſuum aut filiam ducens
per ignem , aut qui ariolos ſciſcitetur , e obferuet ſom
nia atque auguria ,Gr.In nouo quoque teſtamento
vetat D.Paulus,quando iuftam damnationé com
ninatur illis,qui ipſi impingebant eum mala face
cad Rom re vt bona euenitents:quo ſignificat,graue pecca
3.1.8 . tum effe mala facere in bonum finem : quod ta
d c.qui fi men prętexunt qui maleficorum opera ad morbos
nc Salua
tore,26.6 depellendos tempeftatéſque arcendas abutuntur,
2.c.admo 2 probatur ex perpetuo Catholicæ Ecclefiæ viſu,
ne ant.c.
pux ſempr id improbauit , vt plurimi canones
non obſc ! oftendunt d, & presbyterum damnarunt , qui bo
Qetis 26 .
ao fine diuinationem ſuperſtitioſam fuerat ex
9.7.
MAGICARVM
fre
ſe:
quàm iuſtitia diuina permiſerit; agunt tamen ver- Colof. SF
Luciffima arte fallaciæ , vt ex arbitrio propriæ po gler .19. in
de pafl.
teſtatis aut parere videantur,aut lædere ; & mulcis Domini.
( quod dolendum eſt) ita per nequitiam ſimula p
tc
tionis illudunt : vt quidam illos & timeant pati in r
fenlos , & velint habere placatos; cùm benchcia dę
monum omnibus fint nocentiora vulneribus.quia
tutius eft homini inimicitiain diabol¡ meruifle,
quàm facere. Nec non iſta D. Auguſtımi h ;cùm ergo h tracta.
P
caufæ articulus venerit, vt hæc proponatur condi- st. in loa. fr
b
Blcio : aut faciendum eſſe contra Dei præceptum ,aut d:
ex hac vita emigrandum , quorum duorum homo
1
ſi cogatur alterum eligere , comminante mortem
perſecutore ( idem eft de morbo per maleficium im
miſo ibi eligat Deo dilecto emori, quàm Deo of
fenſo viuere. ibi oderit in hoc mundo animam
ſuam , vtin vitam æternam cuftodiat eam . ] Ex
his.
Infertur primò peccare iudices, qui cogunt ma- f
lefica benedictione quadam iis quos læſerút ma
leficium auferre. Nam hæc benedictio illarum ,
nihil aliud eft, quam formula qua ex pacto dæmon
ceſſaturus : & li benedictione vera ſanandus æger
foret,præſtaret vti benedictione Sacerdotis , vel
C alterius probi hominis, quàm malefici, cuius ora
tio Deo eft exſecrabilis, neque licet nobis.cum
infidelibus hæreticis , apoſtatíſque oratione in di
uinis iungi.Vndefequitur etiam malificam obteni
perantem tali iuſſioni, & ægros hoc remedio vten
tes peccare.Valdè quoque falliillos , qui exiſtımát
licere maleficiis ſanitatem quærere vel conferre,fi
id magiſtratus iubear.
Infertur 2.veram efle deciſionem articuli Pari
ſienfis s.Quod licitum eſt vri magicis artibus , vel
aliis quibufcumque ſuperſtitionibus à Deo & Ec
cleſia prohibitis , pro quocunque finebono:error.
quia fecundùm Apoftolum non funt facienda ma
la ,vt eueniant bona.f deciſio art.6 . Quod licitum
ſit , aut ctiam permittendum maleficia maleficiis
D repellere:error. art.7 . Quod aliquis cum aliquo
pollit diſpenſare,in quocumque calu, ve talibus li
citè vtatur,error.]
Infertur 3. impium & hæreticum effe dictum
Paracelfii,nihil referre,an Deus,an Diabolus , an- | ilibr.de
geli vel immundiſpiritus ægro ferant opem , mo- morb.ca
dò morbus curetur. duco. & li.
de hyper
Infertur 4.periculofam eſſe , & erroneam ,vel phyl.mor
ſaltem non fatis euoluram & explicatam fenten- biscur.
riam NicolaiRemigij k ,precariò non licere opem à kmonolalib.z.da
r.
malificis impetrare,ſed licere,vi överberibus eam ex
C.j.
torquere :qui hoc faciat,nunquam , qui illud,ſemper le
thaliter peccare .] Quorum vtrumque , fallum vide
El cur.licet enim aliquando id precibus petere & im
petrare:aliquando etiam verberibus ad id adige
re, non licet . Non igitur eò recurrendum , ſed res
longè aliter explicanda. diſtinguendum videlicet
primò inter maleficum paratum auferre maleficio
nouo , & non paratum :aliter enim peccat qui húc,
aliter qui cogit illum . 2. diſtinguendus auferendi
modus, an cum maleficio , an ſine illo id fiat : quæ
communiter theologi ſolent attendere.
Igitur primò falla & crronea eſt ſententia Pa
racelli & fimilium , licere maleficia maleficiis
tollere,
Quidam putant licere tollere maleficiü , non per
malchi
 LIBRI VI..
VI C. I'I..
C. II
maleficia ,fed per res tamen ſuperſtitiofas & vanas: A | illud tollere. Sed họcmeritò célecur duriffimum :
ele videntur hoc multiCanoniſtæ tenuifle , & non
a Huber- nulli Theologi, & legiftæ a li ſuperſtitionis voca
Eid " tin. & Gof bulo hi DD.rectè yli; nequit negari,hanc opinio
1. fred, quos nem quoque erroncain effe.quia ſuperſtitio res eſt
19 Sprenger. per ſe mala , nec malum licet faccret , ve bonum
in Mallco eueniar.docet hoc Silueft.verbo maleficium num.9 .
& eum fim Roſella verò & Tabiena non tenent illam opinio
pliciter re nem ; fed dumtaxat referunt.
ferunt nec
refellunt Alijitaque fatentur per ſuperſtitioſamedia tolli
Peir.Gre non pofle ; poffe tamen per vana, quæ non fint il
gor. fupra licita, fic loann. Friburgenf . in ſumm .confeſſar. &
& Ricki- id fequitur Rolella b, qui exemplum ponit , ſima
us lib . de
facerent celebrare tresmillas de Domina ,
prob.aque leficiati
frigidæ . & poftea omninò nudi operam darent liberis
bv.impe- quærendis , credentes ſic maleficium ceſſaturum . B
dimentu Sed hoc exemplum mihi non placer, tum quia
is.nu. 19 .
rem ad certum numerum miſſarum reſtringere, id
non carer ſuperſtitione, tum quia medium illud
non modò vanum elt , fed & inhoneftum , & vix
poteſt peccato carere : fi tamen omne peccatum
impudicitiæ & inuerecundiæ deforet ; neque vis
in numero poneretur , neque fides adhiberetur
ipfi a &tui , led miſericordiæ diuinæ per miſlæ
facrificia propitiandæ : tunc poffet admitti e
xemplum . Deinde fi vana remedia {umant, pro
omninò vabis hoc eſt innanibus, ſicut omnis va
na locutio eſt peccatum , ſic nulla vana opera
tio caret peccato , faltem veniali , cap . illud 26.
9.2.fi verò vana vocant indifferentia , tunc fi quis
adhiberet ea inuincibiliter nelciens elle peccatum ,
nullum foret peccatum ; fi non inuincibiliter, non
tamen affectatè ignorans, foret tantùm ' veniale :
idem foret, li quis faceret credens aut volens ex
periri an per talia maleficiuin foluatur , non per
operationé diaboli,ſed percellatione eius ab ope
rando ; propter pactum quod maleficus cum dia
bolo habebat de cellando quando hoc vel illud
fieret. vide Silu.ſupranum.9.
G Tertia ſententia, quædam eft ler. Aureoli in 2 .
d.34.9.2 . & Angeli verb.ſuperſtitio. 5. 13. licere
à malefico parato petere, vtmaleficium maleficio
tollat . exemplum huius rei ſubpeditat loannes D
in epit. Nider c. Inquiſitor ( inquit ) Eduenſismini referebar,
Formica.
rij cap. 3 • quodmodus tollendı maleficium , w ſe vindicandi in
in fine. muletico , iaiis pracitcib xiuruoimpore. Venit enim
aliquis laſis in ſe vil in fuis ad maleficam ſeiſcitans
malefaitarem . Tunc malefica plumbum liquefallum
aliquories fundebat in aquam : quouſquo opere de
monis in plumbo imago aliqua videretur : quâ viſa
imagine ; malefica queſiuit 'ab exploranie , in qua
parie vis ladimaleficum tuum , in eodem valnere
eum agnoſcere ? cúmque explorator locum eligerer,
ftatim malefica in eadem parie imaginis,quæ in pluma
borelucebat; fixuram vel vulnus per cultrum poſuit ,
dj locum vbi reum inueniret indicauit: nomen tamen
nullatenus manifeftauit;ſed experientia tefte maleficus E
per omnia ledi reperiebatur, ficutſua imago plūbea.]
hæc ille.hocergo fecundùm Aureolum liceret : &
ſecundum Remigium pofſec verberibus malefi
cus ad hoc faciendum adigi.Argumenta Aureoli
ſunt.primò licitum eſt ab vſurario parato vfuras
perere ; & à parato conferre Sacerdote, in peccato
Mortali conſtituto ſacramenta petere ; & deferre
iufiurádum idololatriæ,quem ício per fallos Deos
iuraturum, ergo fimiliter in noſtro calu petere à
malefico parato , & c.Secundò non poteft excogi
cari remedium aliud ad tollendum maleficium : er
go G coc quod vicum clt viinon licet , non licet
SE C. 1, Q. ff. 487
potiùs ergo dicendum ,hoc vnico medio vtilicere .
Verùm hæc argumcnta nullius momenti funt.
Eorum enim quæ in primo poruntur argumento
planè diſfimilis ratio eſt. nam illic inducuntur ad
id ,quod fine peccato facere poffunt, fi velint.fa
cerdos cnim poteſt conari contèri, etli tempus
habeat, conficeri : vſurarius poteft dare mutuum
ſimpliciter:idololatra potelt perDeum verum ia
rare: ſcd operatio malefica,qux petitur ,eſt intrin
ſecè mala, nec line peccato fieri poteſt , ideóque
nec peti.quia petendo conſentiteius malitiæ ,quod
femper illicitum d , & tefte Apoſtolo ad Roman. 1 D. Tho.
de malo
digni ſunt marie non folum qui talia faciunt,fedco qui 13.9.
4.
confeniunt facietbits . In fecundo argumento, fil
so ſupponitur ,alia remedia non ſupereffe , fuper
ſunt enim alia , de quibuspoftea: quod li non fue
pereffent,præſtare mori inilliés quam per pecca
tum ſemel ſanari.nam bonum animæ corporis bo
no praferendum eft, & honor Dei cunctis ante
ponendus. Neque hoc durum videri debet fcien
ti, quod gui am ut animam fixin plusquam Deum ,
perder eam , & c.
Remigius verò coactionem ſuam aftruit le
quentibus argumentis.primò quia ralis coactio.in .
honorat diabolum , & eft cxpers omnis pacti. er
go licita eſt. Refpon.mayis inhonorat Deum , quia
cogit alium peccare. immò nec inbonorát diabo 4
lum,quia cogit maleficum vưingocet & honoret
dæmonem : iple quoque, cum honorat ; quianon
modò credit dæmonem pofte hanc medelam ad
ferre,ſed etiam concurrit poſitiuè ad actum poii
tiuum.dæmon verò pluris hoc facit, quam nunci.
pij ſui iniuriam, cuius afflictione ſolitos eſt gaudc
re.Nec poteft dici expers pacti taciti,qui cogit ma
leficum iſta perficere , virtute pact: quod malcfi
cus cum dæmone iniit . '
Secundò probat hoc pacto,licet à fure fugien
te rem vi ſibi ereptam alia vi repetere: licet arcem
ab hofte iniuſtè occupatam armis recuperare: licet
vinculis per tyrannidem mancipatum ,aſtu violena
térque eripere:cur non hæc vis licita,vt innocen
tem morbis indigniſſimis fanemus?Refp.illationem
effc vanam ,quia reliqua illa licita funt, & iuri diui
no naturalíque conſentanea:maleficium verò ma
leficio ſanare omni repugnat iuri.
Tertiò nititur auctoritate i.nullus Cod . de ma
lefic. & mathem. vbi tantum punitur , qui aruſpi
cem vel magum induxerit precibus vel ſuaſioni
bus.ergo criminis atrocitas in hac fuaui inductio
ne conſiſtit.Confirmatur, quia Photius in Nomo
canone dicit legis illius pænam tantùm dobere in
telligi , vbi dia burim id eſt per facrificia & ma
Etationes, negocium peragatur. Non ergo locus
eſt pænæ,quandomalo adiguntur. Refp.puerile ar
gumentum hoc eſſe ,illi ſimile; ſi quis dicat ,lex euni
punit , qui præmiis & blandiciis , & per artem le
noniam mulierem ad Aagirium pellexerit : ergo cri
minis fæditas in hac blanda inductione & pella
cia pofita eſt : & inferat poſtca , igitur puniri mi
nimè debent, qui vi miniſque matremfamilias in
thori violationem impulerint. Conſtantinus au
tem id tantùm vetuit ea lege , quod quidam fi
bi licere putabant. nam fpontè facienti , null
lam ſe iniuriam facere credebant: id verò quod
multò grauius erat, non vetuit ea lege,quia res a
percè iniqua minùs indigebat noua legis coërctio
ne. Quare Salyce . & Fulgof.menté Imp.attéderes
dequibuſuis euocatoribus & prouocatoribus idé
Ddd 2 obcinc
 NVM RVM
UIS ITIO ICA
DISQ MAG
488
pollem imperare. Nec etiam fimpliciter verum
obtinere cenſuerunt: nec illa Photijlimitario vl. , A jei
teriùs protrahenda , quàm vt fignificet Impe . eſt, licere ſemper petere à malefico ve malum re
ratorem de illis cgiſſe maleficis, qui tum temporis moueat. Quid fi enim fciam maleficium non poſſe
priuatim , prætextu amicitiæ , & hofpitij recepti tolli,nili modo illicico ?certum eſt me cum nó pof- | d pet. Le
in domos gentilium , dæmonibus clanculùm facri ſe petere d. quid fi etiam moraliter mihi conſtet defalup.
ficabát:quod ipſe fieri prohibuerat alia legea.Nec maleficum , cili pollir rolli ſinemaleficio , non ta
neodoſ. tamen vīlus fanz mentis hinc inferat , licita fuiffe men ſublaturum niſi cum maleficio ?certum eriani
malef,
mathe. maleficia Magorum ,in quibus non ſacrificabatur. puto ,cum non licere petere ,vt tollat e. Poteſt hu- e hoc vo
luit haut
poteft enim vnum factum ex pluribus capitibus il ius rei exemplum dari,quando peritur tolli ab eo , Lubiè ide
licitumeffe:quorum vno ceſſante ratione reliquo qui non eſt auctor maleficij ,nec locum & modum Lederm . &
rum adhuc illicitum manebit. maleficij & curationis ab ipſo malefico,vel homi- Henrriq.
Dico igitur tertiò,ſententia hec Aureoli , Angeli ne alio intellexit: nam talis non poteft curare ſine d.n.z.inse
do fimilium eft erronea cauſa multorumpeccatorum : maleficio alio , aut dæmonis cooperationc noua .
nec licet vllo modo nec ab imparato, nec à parato pete. Quare rarò admodùm ,vel vix vnquam licebit pe
regot maleficium maleficio rollat, hæc eſt communis B tere ab alio ,quàm ipfomet maleficij auctore.
ſententia Theologorum , Aureolum & Angelum Dico igitur quincto, licet à malefico petere, immo
ideò grauiſlime reprehendentium :tenenı qucd di licet etiamillum minis & leuibus verberibus cogere,ut
xi D.Thom.D. Bonau.Sco.Tho. de Argentina á aly maleficium tollat,quandocumqueprobabiliter credo il
in 4.d.34.Silu.verb.maleficium q.8. Armilla num.2 . lum fine maleficio, modo aliquo lícito id facere poſſe ,ſa
Tabiena ver ,impedimentum 12.nu.9.Rofel Supr. Ca ue quandocumque non fum moraliter certus,quod vte
setan.2.2.9.78.art.4.Pet.Ledefm.ad 3.9.58.a. 2. d.2. tur modo illicito. ) eſt fententia communis Henrici
Alfonſ à Caftro li.z.deiuft.hæret.punit.ca.1s. Spren poftea citandi , Scoti & omnium citatorumin concl.3.
ger.p.3.mallei.g.16.Nider.ſup.Nauarr.c.ll. num.29. & Præterea loann.Baffol.Vorriloni in 4. d.34. Caie
Angl.q.de arte Magica ar.6.diffic.2. Abulenf.in c.19. tan.in verb.maleficium.o in opuſc .12.tom.2.Gabr.in
Matth.g.go.litt.O.Dom.Sot.in 4.d.3 4.9.1.2.3.6 8 . 2.d.28.2.4.dub.2.Binsfeld.in l.corum q.5.C.demalef.
de iuft.9.3.4.2.Viguer.c.16.5.4 .
Martin.Ledefm.in 4 . probatur , quia hoc eft vci iure meo , & inducere
9.60.4.2.Brianſon.7.13.conc.2.Orbell.9.34. Vngarel magum ad id , quod facere tenetur , & fine pecca
įus addit.ad Angel.d.ll.13.Henriq.li.2.de matrimon. to, li velit ,poteſt facere,non autem eſt conſentire
c.8.n.2 . & n.3.in fin.Probatur, quia hoc facræ litte- c pacto quod dæmon habet cum mago . De coa
rz , canones,ius ciuilc & SS.Patres improbant , vt & tione id concedit Remi. de precibus negat. ſed
oftenfum fuit concl.præced . 2. quia non licet con ratio noftra, & communis ſententia DD.de preci
Rom. ſeníum præbere in peccarum alterius b.3.quia li bus idem conuincunt. de iuſſione exemplum ha
vlt. cet fic paratus peccare : hoc tamen peccatum , & bemus B.Theodori Archimandritæ , qui Thcodo .
iſto tempore,non faceret, nifi inductus. 4. quia vt rum Magum ad pænitentiam adductiam iuſſit,
actum per fe malum nemo vnquam licitè facit: Sic, primùm omnia peccata fua confiteri.2. fi quos ha
vid . D. nec ad eum licitè poterit induci c.Nota magis pec beret libros maleficos in medium proferre.3.quof
н.
ho. 2. 2. care,qui cogit inuitum , quàm qui orat paratum . cumque homines aut domos aut animalia male
78.24. nam quicogit inuitum iniurius eſt cogendo, & fi ficiis fuis obſtrinxerat , diffoluere. 4. non amplius
c. mo- mul cooperatur:qui pecit à parato , nullam ei facit ea in quemquam exercere , ſed pænitentiam age
et te 22. iniuriam.quod nota concra Remigium . ref.De verbere & minis probaturquoad eos,quos f Georgia
in vita
-1.Sot.li. Dico quartò haut dubie poteſt maleficus induci ,vt conſtar maleficio læſiſſe. quia non tam infero in S.Thcodo
de iuft.
ciur.q.1. per modum aliquem licitum tollat maleficium ) in iuriam ,quàm illatam repello : & ficutcrumenam riapud Su
hanc ſententiam conueniunt omnes in præcedenti meam pofſem furi extorquere, fic etiam poffum rium .mēl.
s.Caft.
al.fupra. concluſione citati DD. & cſt veriſſima, caretque D mago quam quaſi decinet corporis ſanitatem.Có. April.
dubitatione,fed indiget tamen explicatione. pam firmatur hoc , quia docet experientia , nunquam
quidam DD.non fatis clarè loquuntur , etſi benè niſi vi coactos maleficium tollere velle . Dixi, le
ſentiant. Guido Brianlonus in collectario ſupra 4 . uibus verberibus : quia grauia vulnera vel im
fent.g.13.concl.3.Immo (ait) ego fortiùs dico , quod fi modicos cruciatus inferre, id ad iudicem ſceleris
aliqua perſona erat impedita , vel vexata quacun vindicem , non ad priuatos pertinet. Leuia non
que vexatione per aliquam perfonam fortilegam per crunc, li maleficæ inde immineat periculum vitæ ,
pactum demonis :per orationes, vel veta,vel artes, mutilationis, aut grauis morbi.
non poffet fanari,niſiab illa perſona qua talia intulit. g
Caietang. cautelam proponit , vt quis cxpref- tom ....
Dico ,quod accederem ad illam perſonam ,qua mihi de sè proteſtetur, fe nihil commune cum Diabolo opufc.uz .
dit talia, non vt faciam homagium diabolo ,necvt co habere velle, Hæc fanè prorsus neceſlaria cau
lam illum fortileguman fed vt mihi auferat, quod mihi tio ,quando petitur ab eo malefico ,qui non intu
dedir.Si ipſe agat cum diabolo , ego non conſentio: fed lit maleficiuin , vix enim (vt dixi) ſine peccato ta
tantum peto,vt remoneatmalum quod mihi dedit. Et E lis poteſt maleficium auferre. Sic cùm crude
multoriens iuftitia cogit tales, ut reftituant ſanitatam , lis & nefarius Bertulphus dixiſſet coniugi ſuæ
quam abftulerunt . Immòſi proprius diabolus dedujet B. Godoleux , in cam ferociæ ſuæ caufam , cffe
mihi talia ,dicerem fibi, quod ameremoueret tale im dæmonem , & ex maleficio natum difcidium , ad
pedimentum , nullo tamen modo faciendo fibi homa didifferque ſe noſſe fæminam , quæ iactitet ſe poſ
gium .] Sed quod ait de Diabolo. id ego prorsùs ſe illos mutuo amore & beneuolentia adeò con
periculoſum puto,& meritò negauit Sotus in 4.d. nectere,vt nó qucant coniuges ardcntiùs fe ama
34.901.d. 3. Nam non poffum petere,vt ab amico, re:reſpondit Sanctamulier,Chriſti ancilla fum , ille
quia cum eo inimicitias,indicente Chriſto, gerere ego mea omnia commendo:fi tamen abſqueſceleris ali h Drogo
debeo : omnis etiam mihi cum co familiaritas & cuins commixtione id fieri poteft,quod dicis,non refra- Geſtelien.
communicatio interdicta eft.Per modumverò im gor h . ] Si quis ab ipſo, qui nocuit , medelam pe- lis in vita
perij,non poffum iubere ,quia mihi non fubiicitur. Car; forraſſis abfolutè loquendo , non cft nccella- S.Godele
Dumtaxat in Dei nomine, per exorciſmi modum , rium addere illam proteſtationem , fed fufficiet uc 6.Iulij.
abfo
 LIBRI VI. C. II.
abfolutè ( in calu conclufionis huius quintæ , pe
tere vr nocere delinar. quia res quæ pericur bona
& iuſta eſt,nempe non nocere proximo: & poteft
ac tenetur maleficus id licito modo facere , nem
pe per medium aliquod naturale ( ſi nouit ) vel per
ligni deſtructionem.ideò quod de pecunia ab vſu
rario mutuanda di&tum , id hoc vim obrinet. Atra
men femper vtiliùs erit & tutiùs hanc proteſtatio
nem adiicere , maximè fi pecam vt collar malefi
cium, vel quid aliud huiuſmodi, quod non nudam
ceſſationem : ſed quiddam actus poſitiui ſignificat.
quia malefici vt plurimùm funt homines idiotæ , &
alia quàm fuperftitioſa remedia ignorant. Quare
etiam confulo , vt petatur ab eo , quo remedio fit
vſurus. fi nolit dicere, non eſt vtendum cius ope
ra : quia hocipfo fatis indicat ſe vſurum remedio
illicito . Si verò jodice remedium : tunc fi fatis
prudens es & doctus , ipſe conſidera & difcerne,
an lit licitum necne:ſi no es idoneus iudex ,doctio
res & prudentiores conſule : Gi dubitetur an ſit me
dium naturale, confulantúr medici: fi verò an fit
diuinum ,conſulantur Theologi . In his etiam di
uinis aduerte, tunc præſtare illa applicari à Sacer
dote, quàm à malefica. Nam fi miraculoſa opera
cio elt , Deus illam potiùs operabitur per ſeruum
ſuum , quàm per Diaboli mancipium , li malefica
dicat, non profuturum , niſi ipla adhibeat : latis
hinc apparet , aliquid eam adhibicuram ex pa-
cto conuento . Quare nec videtur toleranda pra .
xis quorumdam iudicum : qui cogunt maleficas
benedicere ægrotis ex maleficio : & fi ſanentur,
tunc habent pro indicio cerco,quòd ſint malehcæ .
Licerer tamen iudicibus eas cogere, vt citra ma
leficium liberare conarentur : ſicut licere priuatis
iam docui , atque ita intelligendus Brianlonus d .
concl. 3. Quod fi res 'moram non pateretur ,
maleficus non foret perſona rudis & idiota, ſed ſa
tis prudens ad diſcernendum mcleficam curatio
nem à naturali vel diuina: & tunc aliquis fimplici
ter ſecutus fuiſſer fententiam Pet. Ledeſmij ſup.
credidiſſetque dicenti ſe non vſuram vllo málefi
cio , non auderem damnare poſt factum : ſed ante
factum : ſenaper vtendum puto conſilio & exami- P
ne quod dixi.Reuera enim qui non examinat,neq;
interrogat, neque proteſtatur , neque aliam adhi
bet cautionem vt intelligat , an remedium quod
adhibebitur fit legimum , an illicitum : is non vide
cur facere:quod in ſe cft,fed obiicere fe temerèpe
riculo peccandi: quia nouo periculo peccandi ob
iicit rudem illam & idiotam & peccatricem ani
mam ,
QV Æ STIO 111 .
An liceat maleficy ſignum deftruere , vt dia
bolas nocere definat?
I Ola primò figna maleficijvocari,ollas, liga
mina , clauſtra; plumas, leberides, & fimilia:
No.
quæ, ex pacto cum dæmone inito ,magusadhibuit
vt aliquis maleficio lædatur: pactum verò eſſe ſo
let , vt quamdiù ligula fic nodara fuerit, velcale
quid lub limine defoſſum , vel ſera clauſa manie
rit : tamdiù talis perſona fit maleficiara : aut mo
riantur, qui in tali loco crunt , aut intrabunt vel
exibunt , & huiufmodi: de quibus actum libr.
Porro de ligaminibus & ollis , res notior eſt ; de
fera legi apud auctorem innominatum libr. pa
nitentialis à Rectore & Academia Colonienfi
SECT. 1. Q. III. 489
ante annos centum approbau , & exculi : cap. 70.
quod eſt de impotentia coëundi : Pariſiis ( ait ) contigii
quod quædam fortiaria virum , qui eam reliquera
impediuit, ne poſſet cognofcere aliam , quam legitimi
ſuperduxit. fecerat enim incantationem ſuam ſuper
claufam ſeram , quam in puteum quendam mifit ,
clauem fimiliter in parcum alterum , & ſic diabolo
promouenie vir ille factuseſt imporens cum vxorefua.]
Quæritur ergo V. liceat aperiendo clauftrum , com
burendo capiliorum glomui ,foluendo ligula nodum ,
vel effodiendo ollam ,čexurendo quein ilia habentur,
aut fimilia remouendo, perdendoque ,maleficium de
ſtruere , liberare maleficiarum ? Duæ de hac re
ſunt ſententiæ. vna, nullius quod fciam in libris c
Bditis , in quibus nonduin mibi contigit inuenire :
ſed noſtris temporibus loaun. Hellels à Louanio,
in praleilionelib. 4.fent.docuit nullomodo licere.
hoc haur dubiè pio docuit animo , & vt homines
à maleficio abſterreret : quàm tamen prudenter
& verè , manifeftum fpero fore ex iis quæ hac
quæſtione differentur.multi ex eius diſcipulis rem
non multùm diſcutientes, neque auctores alios
curantes, Pythagoræorum more, vt oraculum ex
ceperunt: neque in Icholis tantùm docuêre, fed in
concionibus adcò nonnunquam calidè : vecontra
ſentientes damnare, & etiam pænis Ecclefiafticis
coërcere, fint conati : non modicam fcrupulorum
c . carnificinam etiam piis & bonis,iniicientes.hoc'er
go diligentiùs res diſcutienda,quam cùm ſuperio
ribus annis docerem , ideòbreuicer perftrinxi,quòd
tum neſcirem aliquem ex doctioribus commu
nem ſententiam , quam ample &tcbar & amplector,
probare.
S. 1. Heſſelij & diſcipulorum eius argumerta
fucre. primò , cùm lignum amouetur : faniras ex
fpectatur non à Deo vel ſanctis , per miraculum :
nec ab humana voluntate nec à caufa naturali . er
go à diabolo.Sed hoc eſt ſuperſtitioſum.ergo non
licet amouere .
2. Qui fignum tollit ca ſpe. vt nocumentum
ceſſet, milcer le pacto, quod malefico cum diabo
lo intercedit , quia diabolus cum malefico pactus
eſt, ve ligno polito ipfe noceat,figno remotono
cere delinat.ergo talis ſocietatem quandam cum
diabolo init , cui coniungitur , & communicat in
pacto conuento eius.
3. amouere fignum , eſt colere diabolum , quia
ct proteſtari ,quod poflit nocere quibus & quan,
dovoluerit, quaſi ab alio non pendeat: item quod
ſit fidelis & vcrax, qui pactum feruet cum ſuis:ſed
diabolum honorare velcolere non licet. ergo nec
amouere fignum licebit.
4. Non licet declinare ad magos,vt ſcripturæ do
cent:fed quia amouet ſignum , declinat ad magos.
ergo.Min .probatur, quia petic à malefico vt ſigna
E tollat, vel vt fibi tollenda oftondat.
5. Qui amouet ſigna oftendit fe maleficos &
dæmonem timere:ſed S.S.iubet nos folum Deum
cimere.
6. Non tantum res quæ ponitur vel amouetur
eſt ſignum diaboli,ſed & actio circa rem , vt pofi
tio eius ad nocendum , permanentia eius ad no
cumenti perſeuerentiam , amotio eius ad nocu.
menti ceffationem : ficut non tantùm aqua eſt Sa
cramentum Chriſti : ſed & ablutio per aquam fa
cta.crgo ficut qui ponit fignum exercer ſacramen
cum Diaboli, lic &qui amouct.Exercet enim vter
que actionem ad eum effcctum conſequendum ,ad
quem aliter non valet,nifi ex diaboli inſtitutione.
Ddd 3 % . Diabo
490 DISQUISITIONVM MAGICARVM
7. Diabolus nunquam fpontè ceſlabit à no-
cumento corporali, niſi ve grauiùs noceat in ani
ma: cum ſit hoſtis nofter capitalis ,ſemper cupiens
quam maximè nocere. ideò, iuxta D. Leonem , be
neficia eius cunctis ſuntnocentiora vulneribus : ergo
per ceſſationem nocumenti, quæ fit amoto ligno,
grauius infert nocumentum vel amouenti , vel
maleficiato , vel vtrique .
8. fi licet figna maleficij amouere , vel ad ea im
plorare opem malefici : igitur quoties quis malefi
cium patitur,nec aliud ſupereſt remedium quo ad
uuetur,tenebitur procurare figni amotione : ficut
tenetur homoægrotus licito ac poſſibili' remedio
procurare, vt ſanitati reſtituatur: peccaret enim G B
fic ſaniratem à Deo exſpectaret, vt interim medici
conſilia reiiceret. At qui nemo eorum , qui ſunt in
contraria opinione hoc docet, videlicet hominem
aliquando ad amouendum vel deſtruendum male
ficij fignum ex conſcientia obligari .
9. Siid licet, ergo illi rectè faciant,qui maleficis
ad quæſtionem vocatis abradunt omnes pilos cor
poris, ne quo maleficij ſigno corpori adhærente ,
reddantur inſenſibiles, ideoque ad confeffionem
cogi non poſſint, quod tamen videtur fatis mani
feltè ſuperſtitiofum . Vnde Fran . à Victoria in re
leét. 12. de artemagica :fi (inquit )ad expulfionem c malum aufert ,
dæmonum radune pilos aut capillos , autaliquid
eiuſmodi:eſt magia manifeſta. Nam veri ſancti ,qui
gratiam Dei habent, nunquam vtuntur talibus ri
tibus aut obſeruationibus .
10. Probari poſſe videtur ex eo , quod Dominus
dicit in Euang hoc genus dæmoniorum non ericitur
niſi in oratione et ieiunio . ſenſus enim eſt non aliter
rectè eiici . ergo ſi quis dæmon eiuſmodi intrallet
in aliquem per maleficium , non liceret egrellum
eius procurare per ligniamotionem .
11. probatur ex eo quod D. Hieronym . com
memorat in r' : a S.Hilarionis: ad quem cum addu
et ? cilet puella à dæmone obfeffa, & damon cla
marer : le inuitum in puellam ingreflum fuille , vi D ficio, vel nouo pacto inito , tollat: cooperor pec
porc vi maleficiorum coactum : 1.0c ſe poſſe eam
relinquere, nii puùs ablatis ligznis íub iimine po
tit.s : veruit vir lanétus figea perquiri, & orationis
yırture damonem expulit.ne ( 1uiquit Hieron .) au :
solutes incantationibus receljije damun videretur , aui
ipſe fermonieius accommodafefidear..]'gitur,ex Hic
ronymi ſententia, perquirere & tollere lignum , ve
nocumentum cellet,ad incantationem pertinet: 2-|
lioquin ad miraculum diuinum non rectè confu
gillet Hilarior : led remedium facilè ac promprum
de fignis amouendis , li licitum erat , praſcribere
debuiflet: ne Deum tentare videretur,
12. apud Gratian . ca. fi per fortiarias 33. 9.1 . vbi
enumerantur legitima remedia maleficij, nalla fit
mentio requirendi & deftruendi figni : nec quil
quam alius veterú Ecclefiæ patrum reperitur , qui
de remedio hoc tanquá licico loquatur . Sirclpon
deas eſſe argumentum negatiuum ab auctoritate
negata. Vrgent,non eſſe ab auctoritate negata ,led
ab auctoritate negante. quia cura remedium tol
lendi ligni ſit facilè & cuique obuium , eius maxi
mè mentio fieri debuiffet, li licitum illud concilia
& patrum decreta cenfuiflent.
13. Diabolus non eſt alligatus fignis : poteft
enim nocere fine lignis , & pofitis ligois liberum
illi adhuc eſt non nocere , vi & amotis adhuc no
cere & non definere.ergo fruftrà toliuntur figna,
niſi pactum malefici & Diaboli intercederet, ergo
a remouens contenuit in hoc pactum .
14.Diabolus non poreſt diutiùsnec fortiùs, nec
breuiùs nec leniùs hominem affigere quàm & do
nec ei Deus permittit, qui pactis huiuſmodi nona
ſtringitur : ergo abſurdú cſt exfpcctare remedium
ab hutulinodi remotione figni, aut curare talsa
diaboli pacta : ſed recurrendum eſt ad Deum , in
cuius poteftate eſt Diabolus. His illi argumentis
vtuntur, quæ verbis ipſorum reruli : ne quis ſutpi
cecur meminùs bona fide agere.
... 5.11. Nihilominùs fit concluſio , figna male
K
leficy etiam fpe ceffationis morbiſeu malilicet quærero
e inuenta remouere es tollere. dico , fpe cejali ini's
quia fatentur opinionis contrariæ affertores, in
contemptum & deletionern Magię ſuperſtitionis,
ipfiúſque Diaboli , licere maleficij figna tollere,
deſtruere, atque abolere: immò lanctum id efle, fi
ex folo odio totius artis , & , intentionis Diaboli
cæ id fiat: led negant , id licere ea fpe , & inten
tione , vt nocumentum 'celler. Notandium prim ",
quod omnes fatemur, ſigni ablationem nullam
habere vim naturalem neque ſupranaturalem ina
li auferendi ſeu ſanandi : ficut nec eius pofitio vin
vllam huiuſmodi habuit , ad malum inferendum
fed ficut, pofito figno , dæmon fuit , qui nocu -
mentum intulit ; fic ablato ligno , dæmon eſt , qui
malum aufert, quia ceflat nocere. ceflat autem ,
quia fic cum mago pactus fuit: non quod pacto
ſe ligari puter , led quia hoc libiiudicat expedire
ad animarum perniciem . Notand. 2. aliud elle vti
peccato alterius ad bonum , aliud cooperari pec
cato alterius. nam peccato alterius vti poſſum ad
commoditatem meam , quando ille potuit pecca
A
tum vitare , & licito modo mihi gratificari, vt
dictum de vfurario præcedensi quæftione, iplius e 12
nim malitia mihi nocere non debet . Cooperari
verò peccato alrerius nunquam licet , quia nun
quam peccare licet : cooperor verò , quotieſcúm
que peto ab alio, id quod aliàs fine peccato ncquit
præftare . Quando ergo pero vt maleficium male
cato : quar.do peto ve id faciat, deftruendo fignum
iam ante initi pacti , leu fine maleficio , & iple me
nolente adhibet nouuin maleficium : ego illi non
cooperor , fed vtor tartum eius peccato. Eft do
erina Soti, & Pec. Ledelm . & aliorú mox citan
dorum . Noita ! 3. Signum tolli vel ab ipfo qui
poluit, velab alio quinon pofuit
. Siab eo qui po
felt:vcme inierat duo pacta cum da:mone vclv
nun tantum . duo quuden , quando con uenciat,vt
dæmon permanente digno debcat nocere : & ſu .
blaro ligno teneacur no nocere.nam hiç vnum fa
Ctum fic de politione ligni, alterum de ablatione.
Vnum tantum fit, quando funpliciter conuenitur
E vt ligno permancuteteneatur damólædere.huius
pacti vis includit, non vt fublato ligno teneatur
oo nocere,fed vt, fi velit, poflit non nocere. Quan
do duo iunt pacta , tunc confideranda eſt duplcx,
quz porelt accidere,mulefici intentio. Si mnaleticus
cùm roliti,vult fibi íeruari pactú illud ſecundum ,
non licei tollcre quia hoc elt confirmarc illud pa
ctum . Si verò maleficus ex panitentia pach initi
motus, vulr pactum tuurn cum dæinone initum
cellare : & idco, ve reſcindarur:tollit ſignum ,quod
clt pacti vinculum , & tollit non quarenus abla
cio ligni eit liguuin fecundi pati: fed quatenus
eſt deſtructio primi pacti , poteft tollere , quia lic
non confirmar fecundum pactum , ſed rclcind.c.
die
Quod fi fit alius quitollit, hic non fecit vllum pa
154
étum
 LIBRI VI. C. IÍ. SECT. I.
I. Q. III . 491
&tum cú dæmone,nec poteft dici confirmare pri- 1 A ve nominatim loann . de Balſolis ibid.g.l. qui ci
mum malefici pactum :quia illi nó cooperatur.Scd iam exprefle addit meritorium ejfe fi fiai cum inten
ſignarus ſecundi pacti quod maleficus fecit , illud tione curandi : & fic etiam Antonius And. in 4 . d .
tollat, quia vult à malefico ſeruari ſecundum pa 34.in fin . fequitur Nicol. Vorillon . ibid. & Ni
ctum :ille quantum in ſe eſt pactum confirmat, & col.deOrbellis ibid . & Guido Brianfonus b, & 10- bin 4.q.
fic malo cooperatur , quare hoc non licet : fi verò lephus Angles c , & Alph. à Caſtro libr . 1. de iuſt. 13.Con
vel ignarusvel gnarus , illud tollat dumtaxat, vt håret.punit.cap.s. & Pelbert. Temeluar. Roſary p . co. de ar
maleficium deftruat, vel vt pactum refcindatur, 4.ver.matrimonium.s.9.38.Eſt etiam hæc ſententia cemagica .
ſperans dæmonem liberè ceſłaturum à nocendo: communis. Thomiſtarum , ve Caieran.tractat,12. a. 6. diffi
cul.z.iúet.
nullo modo cooperatur pacto : non primo, quia tom. 2. vbi ait : duobus modis contingit maleficium a
in 4. q . de
iuxta illud non operatur:non ſecundo ,quia illud maleficis folui: primoper fimplicem diffolutionem ſem impedim .
nó curat,ſed vult facto ſuo deſtruere primum.De deſtructionem maleficy priusfactı ,pura difjoluendo los matr.ar.2 .
niq; fi vnicum maleficus fecit pactú ,cunc tollendo gaturam capillorum cum annulo ligneo c. hoc
lignum , primum pactum deſtruitur, nec nouum abfque dubio licitum eft , nec eſt opus malefici, vt ma
initur: nec ipſe maleficus vllo modo confirmat,vel Bleficus eft, fed hominis ſcientis impedimentum boni pro
operatur ex primo:quare nec ei alius tollens co ximi fui. quia nulla mc euenu inuocatio damonis , fed
operatur. Notan . 4. li ſcandalum fequatur , non ſola diffolutio figni:quo durante diabolus ſtatueratm.2
poſſe colli. quare ſic iſta peragenda,vt ſcandali oc lum alterius continuare. 2. per inuocationem damo
caſio iuſta detur nulla, nam ,ſeu aliud maleficium , hoc proculdubio pecca
His pofitis probatur 1. conclufio,quia quotquot tum eſt mortale. ] hæc ille.vides Caietan , hoc defini
auctores exculi de hac egerunt quæſtione , illi ad re, vt indubitatum . idé volunt Silueft. verb . ma
vnum omnes , ex quo ea quæſtio diſcuticæpit , in leficium q.7. & 8. Tabiena.verb . impedimentum 12.
hac concluſione conueniunt: eosaurem loqui, de ver . 9. Fumus ver , maleficium num . 2. Domin, à
eo quiſpe ceſſationis lignú remouet,clarè patet ex Soto. in 4. d .34.q.1.4. z.vbi dicit nospoffe male
verbis & rationibus, quibus vtuntur . Ante tempora ficum rogare,& ab eo pecunia extorquere,vt ligaturas,
D.Thomæ , & ipfi D. Tho.ac D. Bonauenturæ , & quas habet ſepultas ,autſuſpenſas , aut alicubi afferua
corum præceptoribus, puto planè certú fuiffe hoc tas, illincdimoueat : quiaillud maleficum facere vir
licere: & ideò de hac re nihil expreſsè proditu :ni- ctus est: quicúmque fciret vbifunt poffet ill.us inde
fi quod maleficia ſine maleficio tolli poffe cenſue fubtrahere , & c. idem aſſerit addens meritorium id
rint: quod etiam Tho . de Argentina d . 34. & A effe Bartolomæus Ledeſmius de Sacramentomatri
bul. in 19.ča. D. Matth.9.90. & alij communiter monij difficul. 49. & ciuſdem inſtituti ac nominis
tradiderunt. Quod vero Durand. hoc non dixe recentior Petrus Ledelın. in 3.p.9 . 58.2.2.d. 2 .
Aono rit parùm 'refert : omiſit, quia non habebat , quod Henric . Henrriquez lib. 12. de Sacram . cap.8 . nu .
ea in re contradicerer D. Thomæ : ad cui contra 3. Conſentiunt Nominales , vt Gabri. in 2. d.8.9.
1290 .
dicendum, commentarios ſuos elucubrauit. Pri 2. d. 4. Aureolus in 4.d. 34.Conſentiunt etiam
mus quem inuenio ex profeſſo queſtionem diſcut Summiſtæ vnanimiter Silu . Tabie. Fumus fup.
fiſſe, quitempore D.Thomę vixit,Durando prior, Angelus in ver.fuperftitio. § . 13. Roſella ver . impe
eft HenricusGoechalzius liue Gandenſis , archi dimentum ver.13 . Caietan. in ver.naleficium ( la
diaconus Tornacenſis. hic quodlib. 5.9 . 33. vbi cob . de Graffiis in deciſ. aureis. c. de maleficio. Quin
quærit,an liceat tollere tegulam maleficy Signum ?can etiam Franciſ. Zammarinus beneficiatus Latera
dem reſoluit his verbis ,licet autem perniciofum eft nenſ. Ecclefiæ , in the auro Sacerdotali quem , colle
operibus fuperftitiofis communicare , aut facere talia, git ſecandum conſuetudinem ac ritus S. Ecclef.Rom.p.
qualia faciunt fuperftitioficommunicando operibus de- P 1.tit.de exorciſmis c.2.quod est de maleficiis, hoc non
monum . Catholicâ tamen eft deftruere opusſuperſtitio cantum dicit licerc, fed quaſi neceffarium & ritua
Sum damonis, & in hoc ei contrariari. Etfic dico,quod le præſcribit, his verbis :adiungo,quod illa oſſa e pen
licitum eft maleficiã deponere fimpliciter, quemadmo nainferta vna in alia: c multa, quaſi infinita ta
dum licitum eft idolothytum in cloacam proiicere: Goe lia ,quæ in leftis inueniuntur à demone deportata:ſicut
tiã vt curetur infirmus maleficiatus (ecce,quod fub hac clarè fuit deprehenfum ,ſuntextrahenda , & igne com
spe ) non credendo quod virtute illius maleficy morbus burenda, dum diciturpſalmus:Exſurgar. Nec fequen
älle contingat ( hoc enim credere infidelitatis effet ) vt daest illafuperftitio quam
vulgus ponit , de mittendis
procedit prima obiectio :fed credendo contrarium , & talibus rebus inuentis ad fluuium currentem , 6c, fic
fola demonum ačtione, exdiuina permiſſione:
quod fiat ille fol. 180.col.4 .conſentit Zacharias Vicecomes
qui no cenfueueruntfecundum pałtionem fuammale p.i.complementi Artis excorciſ.doctri.vltima.Ité
ficiatum vexare , niſiſtante illo maleficio. ) Hæc ille: nofter Leonardus Leſſius de iuſti. hanc quæftio
fequitur,cú ,more ſuo nó nominās, Scotus,& ipſe nem accuratè pertractans, cuius ſcriptis adiutum
aliquot annis antiquior Durando, his verbis :ſiper E me, hocin diſputatione fateor , vt & Bellarmini.
orationes Sanctorum impediatur virtus damonis, benè Conſentiunt Iuriftæ ,non tantùm qui tenent poſſe
fit : fi tamen Deus illasnon exaudiat , tunc fiſciretur nos maleficiis in bonum finé vti:& alij,qui dicune
maleficiun de deſtrueretur , demon non fatigareteum per ſuperftitiofa poſſe colli maleficium , quos ſupra
ampliùs,quia ex pacto non aſſiſtit: nifi dum durat a citaui.ſed & qui hoc reiiciunt, vt Turrecrema.in d .
liquod fignum . Et ex hoc patet quod trufatica eft illa c.mouette,Nau.in Manual...11.n.29.6 Per.Binsf.in
,an liceat tollere maleficium intentione curandi
quaſtio, l.corum 9.5.C.de malef.& mathe.Inquiſitores quoq;
maleficiatum ?non enim folum licet,fed eft meritorium , Germani, Sprenger.in malleo, & Nider.in Formica
deſtruere opera diaboli , nec in hoc eft aliqua infideli rio ,ſupra citati,& Ioan.Chappeauuille Vicarius ( In
tas. quia deftruens non acquieſcit operibus malignis: quiſitor Leodienfin tra t. de cafib.referuatis. Vnde
ſed credit damonem posje e velle fatigare ,dum tale paret hanc effe fententiam planè communem ,Hi
lignum durat , & deftrućtio talis ſigni imponit finem ſpanorum ,Germanorum , Italorum ,Gallorum ,Bri
laia 4. d . izli vexationia . ] vides à Scoto hoc meritorium tannorumque Theologorum quidem Scholaſti
134 . diſcipuli eius ad vnum ſequuntur,
cenferi , quem corum omnium , Nominalium , Scotiftarum , &
Thomi
492 DISQUISITIONVM
Thomiſtarum : ex quibus mulci Cardinales & E- |A Comes quidam præclarusgenere VVeftralienſis terrs
piſcopi & Magiſtri SacriPalatij fuere, cereri di torig in confinibus Argentinenfis diæcefis iuuenculam
gnitatibus aliis ,aut eruditione faltem , & pietate
conſpicui. Quare cum fit incredibile , tot acade
miarum præcipuarum profeſſores, in hoc dogma
re ad mores pertinente , vſque ad Heſſelium er
raſſe: & hodic quoque errare, tum in lectionibus
publicis, tum in confeſſionibusaudiendis,tum in
ipfa praxi quotidiana, idque errore tam periculo
lo : ſanè non videntur carere temeritate, qui hos
omnes inſcitiæ & erroris condemnare audent : &
puniendos putant: quotquor, ſola etiam auctori
I'tare talium adducti, maleficij ligna remouerunt.
Accedit,quòd auctoritatem hanc rationesvalidil- B
ſimæ comitantur: quibus contrariæ opinionis de
fenſores nondum fatis efficaciter reſponderunt.
Probatur primum hæc ſententia exemplis illis ſu
periore capite narrati B. Godoleux , & B. Theo:
dori archimandritæ. & quodam quod ill. Car
dinalis ex Societate noſtraRob . Bellarmin , in pu
blicis pralectionibus narrauit, cú ante multos annos
Louanij ſententiam illam Heſſelij ſolidè, ſed bre
uiter refelleret cuius di&ta huic diſputationi inſe
rui. Concionator ( verbis eius vtar) quidam Pradi
catorum : quod me puerum vidiffe memini: in monte
Policiano in XL.cùm vellet concionari, loqui non po
tuit. accidit id fecundò & tertiò, videns id nõ eſſe rem C genter inquiris ? indica ,nec enim dubito , quin mee dacium .
naturalem ,in concione tantùm fibi vocem precludi:vo
tum vouit Sancte Agneti, quæ erat loci patrona : inue
fimi
nitgfigna in ſuggeſtu, capillos interſe ligatos,ó
lia.comburit ergo illa, & vox ei reſtituitur..concionem
postea habuit.]Quod fi peccatum hoc fuiſſet,Deus
à pio concionatore inuocatus, & voto follici
ratus eum non fanaſſet : neque figna illi oftendil
ſet, quæ tollere non liceret. his accedat ſimile a
què conteſtatum . Anno 1589.Genua adoleſcensqui
dam pius , ex imprudenti aſpectu, ita effusè in amorem
mulieris exarſit , vt diuinum excluferit : mittebantur
vltrò citrog munera, & furtine littera , idg trimeſtri
Spacio.Poft quod,is graui morbo affli&tus decubuit.Mi
rim certè,quàm immundas fordes, é varias ante ora d
aftantium euomuerit : muliebres crines , ouium villos,
liri, bombycem , crinales acus , & ſurorias, unguium
ſegmina ,oſſium fragmina ,á ferramentorum ,non par
uo numero,vna cum ſanguine. Quidam è noftris hor
tatur eum ,ne ampliùs illigari ſepatiatur amore peſti
fero. Quarit deinde , num qua eſſent ab eo muncra aut
littera litterasacceptas
? asebat , ſed deinde , laceratas:
nofter non credēs,admonet familiares, vt eius arculam
ſcrutentur, & , fi quid fit amatorium , tollant. Eares
cum ægro occulta voce quadam innotuiſſet, arcula cla
uem horrendis clamoribus poftulat , acceptam ea
dem voce admonente , iniecit in os voraturus , nifi pro
hibitus fuifſer:cam puluino ſupponit:oculorum vſum a
mittir: admonet mater, vt doctus malo reddat clauem :
eam cum quærens non inueniret , furtoablatam credi
dir: tunc incipit magis vociferari, nec tamen reperta in
toto le &tulo diligenter excuſſo :vi tandem cum arcula ef
ſet referata ,bine littera amatoria inuenta, & igni tra
dita ſunt,quo faéto reftitutus eiſenfusvidende, d cla
uis non ſine admiratione apparuit ante oculos quaren
tis expoſita .Meliusinterea habere cæpit á corpore
animo , o paulo poft ſanus omnino factus eſt. ] Hæc
Fran . Bencij noſtri verbis perſcripra , & Romæ
excuſa in anni illius litteris deſcripta. facilè videt
hic vnuſquiſque ſignum maleficij litteras fuiſſe,
quod ne tolleretur dæmonem consum : coque a .
moto & cremato , nocere deliiſſe. Sprengerus
p. 2. Mall.g. 1.69.1. narrat hiſtoriam fequentem .
MAGICARVM
ſimili genere præclaram duxit uxorem : quam tamen
poſt celebratas nuptias,ufi ,ad tertium annum ,carna
liter cognoſcere non poterat maleficali impedimento ,v!
rei probauit euentus,impeditus:anxius , quid age
ret ignorans,á ſanctos Deiiugiter interpellani. At- Hof pro.
cidit ,ut ad ciuitatem Metenfem , ob negotiorum quu bum.
rumdam expeditionem , applicaret : in qua , dum per
vicos plateas ſeruis o familia vallatus incederei,
quandam mulierem : qua ante illos annos concubin ..
ſua fuerat, obuiam habuit : qua viſa ,dum ſuper male
ficia fibiillata minimè cogitaret: improuise eam blan
dė, ex amicifia contraita antiquitus, alloquitur : &
qualiter fe haberet,vt valeret,inueſtigat, At illa cer
nensComitispietatem ,viceverſa,de valetudine faicor
poris ó ſtatus,diligenter inueſtigauir.quo reſpondente
quod benè & profperè cuncta ſibi ſuccederent,illa atto
nita paulùm filuit.& Comes cernens illam attonitam ,
ampliùs verbis blandis eam agreditur , ad collation ?
inuitando. At illa de ſtatu vxoris interrogando fimi
mile responſum accipit,quòd benè in omnibus ſe habe
ret . Tum illa annepuerosetiam generajſet, inquifiuit.
Et Comes tres mihi ( ait ) ſunt pueri maſculi, quolibet
Hoc im
anno vnum genuit. Tum amplius illa ſtupefacła pau- probum
lulum filuit. EtComes,rogo te ,cariſſima,cur tam dili quia men
felicitati congratuleris. Tum illa ,verè congratulor ,fed
maledicatur illa vetula :qua obtulit ſe velie corpus ve
ſtrum maleficiare , vt carnalem actum cum vxore ve 7
tra minimè haberetis. In cuius fignum puteus, qui eſt
in medio curia veftra , continet in fundo ollam , certas
resmaleficiales continentem : qua ea de cauſa ibidem
pofita fuit, vt quamdiu ibidem contineretur , tamdiu
coëundi impotentia vobis adeffet : fed ecce omnia vana
funt ,de quibusgaudeo, & c.Nec Comes diu diftulit,ad
domum regreffus, puteum exhauriri fecit,ollam repe
rit , & cuncta concremando,potentiam illam perditam
ſubitò recuperauit.] Hçc ille.fufficient hæc tria exe
pla certifſima in diuerlis maleficij generibus: &
quod ad tertium iftud , poſſet quis lulpicari con
tinuas ad Dei fanctos preces , vt hæcei rei benè
gerendæ occafio fortuita offerretur, àDeo impe
traſſe: quamuis quæ hominum inconſulta eſt cal
lidicas, media illicita (nempe mendacium ) aliis lici
tis ( aquisoca lecutioni, & maleficij ſigni remotioni)
miſcuerit. Si velis plura vide ſup. libr. 3. Par. 1.9.
4.fect . 3.in princ.& feet.s. litt. C.
Aliud ponit exemplum Cæſalpinus in Diſqui
fit.de Damonib.c.17. quod alibi exhibui. Sed plura
Bap.Codronchus,cuius hæcfunt verba :Vincentius
Carrarius 2.p.de medico G'oius officio,meminitcuiuf
dam fuæ fororis , qua maleficio affetta inuentis ac cre
matis fæpè maleficy ſignis veneficisconualuit. Hiero
Enym . Mengusſcribitquandam nobiliſſimam viduam
veneficio lethali ac inſanabili morbo affectam : dum a
geret de extremavnctione inftrumentis maleficis com
buftis, fpiritualibáſque remedys adhibitis,quafi repen
tè,omnibus admirantibus recepiffefanitatem . Narrat
G quidam auctor de quodam presbytero :quicum per
fimè maleficio affectus,plurimis menfibus lecto decuba
iſſet , nec innumera remedia à medicis adhibita quic
quam eiprofuiſſent inuentis in lecto plurimis fignis ve
neficis, & combuſtis:quouis menſe luna reuoluta alia for
alia diuerſa inſtrumenta reperiebantur, quibusſemper
igne conſumptis Dei auxilio , & Eccleſiaſticorum re
m.diorum iandem priftinam ſanitatem adeptus eft.
Annis ſuperioribus Franciſca filia mea , decem menſes
nata , apud nutricem inſigni macie eſt affecta ,fæpè ac
sepius
 LIBRI VI. C. II . SECT . I. Q. III. 493

fepius magna ſuſpiria edebat ; & quando defaſcia- ja fuetudinem sam primum ad motum pigrior ,progre
baiur femper plorabat, agrega le ferebat defaſciari ditur quidem, fed labaſcensibus quodam modo,ac 1114
prater puerorum morem , qui quamuis fint malè affe bantibus pedibus. Admiraiu igitur hanc fub.com
Eti vel dolore aliquo detents,cum faſcia foluuntur quie equi debilitatem ,domum redie ,equum manu pedeten
fcere,acdelectationens tum capere folent.Nulla inuen lim ducens , accirique iubet ex temporeVeterinarium ,
ta caufa præternaturali effe&tus, nutricéquemutata , is cùm ſudore madentem videret equum , rogai nam
0% po
cum in deterius laberetur , fubiit ſuspicio vxori mea, quid de fagatusfuerit, virum poſt asuturnam quietem
quod ,cùm eſſet puella admodum venufta , inuidenria fubitò exſtimulatus ad curfum , num à concitariore
cauſa, vel odio cuiufdam vetule veneficio effe affe tam . curfu confestim biberit, alia buiufmodi,qua iumen
Quapropter culcitam inquirens, nonnulla veneficij fi tis morborum origo effe folent: & cum nullam euiden.
gna repperit : ciceres námque , grana coriandrorum , tem caufam ad morbi huius generationem facere ani
frustrum carbonis, collis defunéti , rem quandam maduerteret , rogat vi fu & fidei commillatur equus,
compactam mihi incognitam , quam fieri ab his im pollicetur interim ,fe fuo non defuturum officio , aigue
probis faminis ex quibufdam cum fanguine menstino omnem molurum lapidum , vt cognito tandem morbo,
mixtis retulit quidam perilus exorciſta. Prererea eidem auxiliares adferat manus. Conceditur Veteri
quaſdam plumas ita quibufdam filis artificiosè in- | B nary fidei equus, atque ad eundem in ftabulum dedu
ſertas , ut pileo vt moris eft applicari facilè poffent : citur, vbiequus doloris vehementia exagitatus ; pedi
guibus omnibus igne benedicto combustis , e adhi bus humum ſcalpens, protinus in terram deuoluitur
Sti crebra trabens ſuspiria.Veterinariuscöſiliy penè inops,
per triduum exorciſmis , á aliis nonnullis re
mediis facris, cæpil meliùs fehabere , & carnem affu animo voluens quor granriſque cafibus morbofis im .
mere : ita ut curatam fore existimaremus:nihilominus pelantur equi, venit illi in mentem cofeem ,ant propter
tranſactis quibuſdam diebus , cum eſſet valdè moroſa, emphraxım vt vocant,aut quoties ſuo tempore lorium
ti multum ploraret , codem lectulo denuo explorato, non reddiderunt, grauiſſimis ſubiacere periculis : ex
cim inuenia funt nonnulla alia inftrumenta , quibus cre periundum igirur cenſut,num quod vitrum in ano aut
maris fanitati restirui vifa eft. Attamen in plenilunio veficá effet,manum ergo anım ingerit, perfcrutaturus
m .
menfis ,cum plorabunda nočłem 10lam infomnem du rum qua materia in eo continereiur , quæ huiuſcemodi
xiſſet, manè colore cinericeo fuit affe &ta, & sta muiata accidentia parere poſſet , confueuerunt namque equi,
facie ab eâ que vesperi erat , vt effet res lacrymis mha quibusdurior eftalsus, quorum anus (cybalis qui
gis quàm admirationedigna. Explorato denuó leétulo bufdam præcluditur , ex qualibet cauſa volwiari, ac
inuenia funt frustula duo nucis ficcæ , offis albe, non c'fudore perfundi : & , càm nihil sale reperiſſet , equi
nem vel decom off a piſcium , que erant fabricata » ltar membrum genitale aut penem alirectare cæpit , quem
pectinum quibus capira pečtuntur , cum quibusdam menu educium , vidio aretiſſimè, aiqueiniricatiflimè
corollis mira arte ex variis rebus paralis. Quibus ignii colligarum effe :tentat igirur primum nedum unguibus
traditis, mutata domo, 6 pluribusaliis , et validiori diffoluere , fed frustra,nexuum enim capita cum uicula
bus per exorciſtam pericum adhibitis auxiliis , Deibe taeſſent, obliquiſque inuolucris variè inier je abdica,
neficio abſquevllo remedio naturali congelmir . ] Sicille ferro tantum diſolui polerant . Erat amem -nodus hic
lib.1.de morb.venefic. cap . 8. Eò lubentius verba malefica arie,vi ſuspicantur omnes,contextus ex can
adſcripli, quòd in iis quædam norabilia. Priinò nabis radicibus , in hoc Gordium ;uperans na dan
recurrere malum , de nouo lignis politis , & ideò quod hic ex corni papyro plicabili , co onomiem par
de nouo ſæpiùs ac fa ; iùs collendum . Secundò sem flexili connexuseffet , de etiam ex parudici dua
ignem bencdici, quo res iftæ comburendæ, & fi ra , & ad complicationem rebelli. Nodo igirur auffoluio
mul adhiberi cxorciſmos. Terciò mutatio domus, profiliit protinas equus, atque per lo sum max: " A CI
quæ valdè vtilis. pia concreti fanguinis reie &ta , conualuitquidem , ve
: 2. Probatur , conclufio communi praxi cuncto rum ita ut ad pristinnm illum fuum vigorem num .
rum ferè vbique etiam bonæ conſcientiæ & ſcien- D quam redierit. ) Arbitror hanc maleficam , intem
tiæ ; qui hoc modo maleficiatos fananr: & fortè peſtiuâ in compotatione interpellatoris molefliâ
alius modus ſanandi , vix vnquam occurrit. in bilem prorupiffe , & obmurmurato carmine,per
Ex Sprengero & Niderio quædam exempla , dæmonein curaſſe ,equi membrum ſic vinciri; id .
libr. 3.reculi ,vnum nunc addam de equo , fic mirè quc ſentientem equum ita calcitraſſe:moxobſcæ
magico maleficio cruciato , & lola nodi folutione nam illam prodiifle in publicum ,& quæ narrata
lanato,quod narrat, quadam epiſto inſignis medi miſcuiſſe colloquia. Neque hic vllum erat natu
a medicre cus Balduinus Roncus , his verbis ; lam ad aliud rale remedium aliud, quàm fi nodus ille diffeca
. Is in fus retur , fic etiam in maleficio lactis furaculo , non
venationis digrediar, quod conſulare huic viro contigit
epiſt.so. burbanum profe& tus, cereusſiariam quandam taber aliud ferè præſentancum occurrit ,quam fi ytres
nam preterue &tus , vidii aliquot multis nominibus fibi coriaceos ; in prata vel ftabula miſſos,vbi armen
addictos ;ftatuitigitur eofdem admonere debiti , atque e ta vaccarum degunt ; deprchendas, & remoueas,
ni perfolutam curateni,in susvocaturum minatur:ex diſſecesque.Monet me ſeries epiſtolç illius Ronſ.
culânı aliy moras , oliy quibus ingenium hominis mite lei, vt adiiciam quod ille præcedenti hiſtoriolæ
prorsies perspectum effet, rogabant aliquantulum tem ſubiecit: Quid ( ait ) hic commemorem vires illos emif
poris concederet , atque inter hos prorupit quadam ſatios, ad anatis fimilitadinem ex corio conſuros ,quos
torno uulla , fixis in terram oculis ; qua , calcitrantem vulgus, lice latas , vocal , quibus ad emulgendum in
cui infidebat equum admirala , ſicuri videbatur , ro praris lac • vaccis vtuntur ? nam quantumuis eofdem
gat quonam pergat , atque interim monet , ne quid ni bałtenùs , pro anili quadam fabula atquemeris nugas
mis equo fuo confideres. Subridens ille ,ecquidi inquit ) astimauerim ; Neoftady tamen ad Lenum ,quod ning
putas mibi-incognitam equihuius indefeffam viriu Landftroſtiä appellatur fortuitus quidāeuenius docuit
iem , qui eo ad decem illo cò amplius milliaria citra vl rem effe nimiſguàm veram , et in hominum perniciem
llam defatigationem vri confueuerim ? Xespondut illa, cxcogitalam :quando ſub annum mi fallor iss3.miles
vereri tamen fe, ne ferendo fue.Virarilem fubeffe fa quidam probè potus ex pratis in ciuitatem per Len
bulam fufpicarus, fübdit eguo calcaria , qui præier con pontem fefe volutantem vtrem unum obuium baberis,
Ecc nefcio
494 DISO VISITIONVM
nefcio quid antea ftomachatus,edu £to gladio medium , A & quod licet concupiſcere, id licet petere , quare
disſecans,101am platcam lačte repleuerit :adeò vt facts fi poflum defiderare à mago fanitatem , & opinari
rumor per totam ciuitatem disperſus, omnes quoiquor me ab illo conlecuturum,poflum etiam ab eodem
elleni ciues rei nouitate obstupeſcentes ad ſpectaculum
Uliceret :atque id ita factum effemulti fide digni ciues
mihi retulere, qui ſuis oculis eaſe vidije teftais ſunt .
Huc accedit , quod audiuimus Godelam ,quondam ,
Kukers , palam confitentem ,virem hunc emiſlitium à
ſe confutum atque emiffum fuiffe,ac ron rarò magnam
la & tis copiam ad ſe detuliſſe. ] Quis aſſeuerer non li
cere taſcs vtres perdere , ne fructum vaccarum
perdant armentarij ? fi vtrem perdere licet , cur
non & nodum illum foluere ? fi nodum , cur non
& ollam ſublimarem effodere.
3.Probatur ,concluſio validâ ratione , nulla in hac
amotione illicita intercedūr : licita itaque cft amo-
tio. Antecedens probatur enumeratione omnium
actuum ; qui hîc reperiuntur,hiactus vel ſunt in
terni animi,vel externi verbi & operis . Animi in
terni actus ſunt tres , primus deſiderij ve ſanitas
reddatur & ceflet nocere dæmon : & ad hunc fi
nem; ve tollatur conuentio malefici & demonis de
nocendo ; & quia hæc pactio depender à ſigno ,cu
pere proinde ipſum ſignum tolli ac deſtrui, proxi
mus a& us eſt opinionis ,fiue credulitatis humanæ ,
quod videlicet opinor ſeu credoprobabiliter , cũ
ſuplatione ligni pactú ceſſaturum , & cum pacto
noxam , & fic noxâ cellante fanitatem reddendam .
Terti? eft,fpes ſanationis & ceſſationis.Verbiex
ternus actus, rogare maleficú vt lignum tollat, &
nocere per dæmoné delinat , Operis externº actus
eft, ipfa figna tollere & deftruere. Sed omnes iſti
actus, fiue ſingulos fpcétes, fiue cúctos fimul co
pulatos , liciti lunt, & ſuperſtitionis expertes, lici
ta igitur , & ſuperſtitionis expers eſt , tota hæc
{amotio cum fpe tollendæ noxæ . Maior probatur,
quia nihilaliud intercedit in re torâ . Minor verò,
de deſiderio; quia licitum ,iinmò & meritorium eft
defiderare ſuam & aliorum fanitaté ; quare & de
liderare impedimentorum ablationem , & medio .
rum ad id vtilium adhibitionem . Medium verò ad
hunc finem ,eſt maleficij ceſſatio ; ad cellationem ,
medium eſt cauta aliqua cur dæmon velit à noxâ
in ferenda ceflare : ad hanc cauiam auferendam ,
medium eſt , infringere pactum , ex quo nocet ; &
quod, niſi fuiffet cum malefico initum ,nó nocuil
let,pacti iſtius duratio, commenſurata eſt, dæmo
nis volútate,ipfius ligni durationi ; quare medium
deſtructionis pacti, est deſtructio feu amotio fi
gni: atque ita à priino ad vltimú,deſtructio figni,
est medium neceffarium fanitati recuperádę, qua
re Gcut licitum eſt ſanitarem defiderare : fic & li
citum eſt ſigni deſtructioné deſiderare. Probatur
etiam minor , de opinione. quia opinaci ceflaturum
imaleficium cellante pacti ligno ,non eft illicirum ,
nec vanuni , non illicitum , quia id fidei non repu
gnat;nec vllâ lege probibitum eſt,non eft vanum ,
quia nititur rectę rationis coniecturis,valdè enim
verifimile eſt dæmonem tum ceſſaturum : primò
quia ad nocenduin impulfus fuit pacto,quod iam
ceffat.Secundò, quia nihil fupereft, quur hac in re
à malefico honoretur ,tertiò quia li promiſſis ſte
terit, maleficum arctiùs fibi deuinciet ; & plures
alliciet, Deſpe , quoque probatur,quia hacnihileſt
aliud,quarn deliderium boni cum opinione euen
tùs, quare quod meritò opinor euenturum mihi
bonuin , id licitè ſpero ; ſi bonum fit ex rerum nu
mero,quæ licitè deſiderátur. Ex his patet de acti
bus externis, nam quod licet cogitare, licet loqui
MAGICARVM
illam petere : & quia delidero confequi modo lj .
cito , poflum petere fub tali modo , vtmanifeſtum ;
eft. Denique quoad actum externum , res quoque
aperta eſt , actus ifte eſt amotio figni: ſed in hac
amorione nihil illicitum eft, ex parte intentionis ,
nec ex parte petitionis , vt probatum ; ergo nec ex
parte execurionis. Confequentia probatur , quia
exccutio nihil addit illiciti, nec ſuperſtitiofi, quia
nec ratione intentionis,ncc ratione operis , quan
do ſcandalum abeft ; de quo non eſt quaſtio,led
abeflè præfupponitur.
Dicunt aduerfarij, ratione operis id fieri; quia
B ſemper ſit tacita quadam honoratio ſeu inuoca
tio dæmonis. Quod falſum eſſe, ſic oftéditur ,opus
illud amotionis lignorum :neceft dæmonis inuo
catio vel bonoratio ex naturâ rei , vt per ſe patet;
neque etiam ex intétione maleficium amouentis,
quia non intendit hac ratione dæmonem honora
re vel eum inuocare ; fed intendit inuocationem
per magum ſigno pofito factam impedire : nec
etiam intendit comprobare pactum magi cum
dæmone,vel quicquam operari ex illo pacto ; ncc
dæmonem inducere vt illud pactum cum mago
ſeruet, fed folummodò intendit pactum illud no
cendi reſcindere, & annihilare , neque etiam dici
poteſt eſſe honoratio , vel inuocatio dæmonis ex
pacto aliquo præcedente eius qui petir amoueri,
tacitè cum dæmone pa
C : quia iſte nihilexpreſsè vel
čtus fuit, ne id quidem vt fublato ligno definat
damnum dare : neque etiam ex errore opinionis ,
quia non tollit idcirco quòd puret illis rebus vim
ineſie ſic nocendi, led quòd exiſtimet quamdiu
hæc pofita manebunt , dæmonem , Deo pernut
tente ,nocere poffe, & propter pactum com ma
go initum nocere vellc , & eâdem ex causâ ligno
Tublato à nocendo defiftere velle : quæ omnia do .
cet experientia effe verilima.
Dices fortè,dæmon idcirco pocere deknit , quia
ſic exiſtimat lc honorari . Respondeo , etiamfi ille
putaret ſe honorari, quamdiu,nec tes talis eft quæ
naturâ luâ honorem tribuat , ncc adeft vila intern
tio honorandi , in co qui remouet , pacum refert;
D nec propterea dici quis poteft dæmoné honorare.
Deinde nec verum eſt ideò dæmonem cellare:
potiùs ceffat , vt pactum cum Mago feruet , & fic
eum fibi deuinciat , & alios alliciat , & alias ob
cauſas ; vt dixi .
Probatur concluf. 4. Maleficus malè facit po
nendo ,ergo benè facit tollendo.Reſpondentnon
ſequi, quia etiam in tollendo eſt ſuperſticio , pro
prer tacitum pactum , quod tum iterum cenlerur
inire cum diabolo , proprerea quia collit cum ſpe
cellationis.Sed contra : res ipfa hoe ſpe non inclu
dit pactum , ( verbi gratia , fi ruſticus vel puer
tollat omnino ignaruspofitum ad nocendú à ma
gis iſte nullum tacitum haberet pactum ,vt patet:
attamen dæmon ceffarer à nocendo. nec ipes iſta,
( vt probatum ) per ſe ſuperſtiofa vel illicita eft.
Probatur s . Licet declinare à loco , vbi poli
cum eſt fignum , (pe cuitandi malum ; licet etiam
virare perlonas , à quibusquis metuit lædi male
ficio , ergo licet etiam remouere fignum cum ea
dem ſpe. Nec fatisfacit folutio negantium conic
quentiam ; eò quòd fuga à loco noxio fi naturali
ter ordinata ad euirationem mali, in quod quis }
incideret , fi cuin locum pertranfiret: 6gni aurem
amotio
 LIBRI VI . C. II.
Jamotio ad hoc naturaliter nullomodo fit ordina- A
ca, nihilò magis quàm ſigni pofitio ad malum .
Non , inquam , hoc fatisfacit, quia ratiocinantur à
naturali causâ ad moralem , argumentum verò
procedit de câdem causâ in vtroque, idcò lic con
firmo argumentum , ſi ſciam pofito veneno ali
quo naturali locum eſſe noxium , licet mihi ab
illo declinare, vt effugiam , ergo licebit eriam mi
hi venenum illud ab illo loco tollere , ne quem
ampliùs lædat. Valet hæc conſecutio progredior,
igitur fimiliter , fi fcio ſub limine politum male
ficium , vt quicumque limen illud calcauerit ,mo
ciatur ; licebit mihi per aliam domûs portam egre
di & limen vitare : ergo licebit mihi quoqucma
leficium illud lub limine pofitum amouere.Om aliquem : fi tertius iſte pacti gnarus, vt illi deſi
nino enim fimiles funthæ conſecutiones,nam 6.B nant ipſum bello infeftare , curriculam illam vel
cut in priore vtraque res naturaliter ad lalutem columnam deiiciat , & demoliatur ; non dicetur
ordinatur: ſic in pofteriore vtraque æquali mo ille tertius propterea conſentire in illorum fædus ,
do moraliter ad eandem ordinatur: & licur le ha neque cum iplis, vel evrum altero ; qui fortaffis
bent amotio & fuga, naturalem ad cauſam ; lic
etiam fe habent amotio & fuga ,ad caufàm mo
ralem , quale eft lignum , ideò firectè argumen
tamur à fuga cauſe naturalis ad eiusamorionem ,
etiam rectè argumentamur à fuga cauſæ mora
lis ad eius amotionem :neque in codem caulæ ge
nere vllum diſcrimen eſt fugæ & amotionis,li
cut enim fuga perſonam remouet à loco noxio ,
ſic & ainotio rem remouet ne perſonæ in loco
queat nocere .
5. Licet maleficos de medio tollere, ea ſpc &
deſiderio , ne hominibus ampliùs noceant per
diabolum , vt eius viua inſtrumenta : licet ergo
ligna quoque maleficorum tollere , ne per diabo
lum illa ampliùsnoceant , vt eius muta & fictitia
inſtrumenta moralia , ficut enim tubæ , & tympa
na , & vexilla in bello , ſunt quædam moralia in
ſtrumenta militiæ ; fic huiuſmodi ſigna ſunt quæ
dam quafi nequitiæ & malitiæ diabolicæ inftru
menta, non operantia, ſed eam ad operandum ex
cirantia.Huic argumento nondum reſponſum eſt,
ab iis qui contra ſentiunt. Nam quod vim argu
menri & fimilitudinis pofitam putant, in rationc
tantúm ligni; & maleficos dicant non occidi , vt
ligna diaboli: hoc eſt, cápasyon .
6. Poſuic maleficus ſignum ? quid eſt facturus?
li tollit,ſecundùın vos peccat:Gi non tollit,verè &
grauius peccat ; quia relinquendo manet cauſa
damni proximorum , perplexus ergo futurus eſt,
quem contra religionem ,iuſtitiámve peccare ne
ceffe. Respondent, relinquere debere & pænitere,
nec peccaturum relinquendo, quia relinquendo
non eft cauſa nocumenti , fed eius caufà fuit po
nendo illud & paciſcendo cum dæmone. Reſta
re ergo illi, vt pænitens Deum oret , reprimere
dignetur diaboli poteſtatem . Contrà: ficut pec
cauit cauſam dando , cur inciperet alius lædi; fic E gnus effet, qui dilliparet & conſcinderet mem
adhuc cauſam dando , cur pergat eum diabolus
lædere : ficut poſitio vel ligatio fuit cauſa inchoati poſitis , quæ fimiliter dæmonem ad nocendum
damni ; lic relictio ligaminis ſiue non amotio ,cau
la eſt continuati damoi , ergo licut tenebatur im
pedire , vel collere cauſam ne damnum inciperet
inferri, lic etiam tenetur ne illud vlteriùs pro
ferpat , vel diutiùs durer . Quòd fanè clariſſimum
eſt in maleficio , quod effectum habet ſæpius re
nafcentem , verbi gratia , maleficium ſterilitatis
primo anno nocuittot equis , tot vaccis & c.2.an
no iterum nocebir foriè pluribus , ergo fi teneba
cur impedire damnum primi anni,cur non & ſe
quenris ? Confirmatur , in foro exteriore damna
SECT . I. Q. III . 495
retur ad omnia damna illata reſtituenda ,quamdiu
illa inferrentur , & cam de dainnis annorum le
qucntium quàm primi; ſi diuerlis actionibus age
retur de fingulorum annorum damnis , fed hoc ,
quia peccat contra iuſtitiam , & eft cfficax adhuc
( auſa damni. Ergo in foro etiam interiorc adhuc
eccat ; quia tenetur facere,quod probabile illum
eft pofle facere , probabile autem eft illum tum
tollere debere , vi proximi damnum impediat,
quia communis hæc eſt ſententia optimis fulta
rationibus, vt oftendimus.
7. Si duo reges fic inter ſe paciſcantur , vt co
lumnâ ſeu curriculâ quapiam ſtante erectâ,ipli li
bi mutuò auxilium ferant contra tertium regem
illum admonuiffet ; pactum vel ſocietatem inire.
Igitur nec maleficiatus dicendus eft cum malefi
co vel dæmone proprerea ſocietatem inire , quia
deſtruit lignum , quod illi depacti , vt à nocendo
ceſſer dæmon.Nec quicquam habet veriſimilitu
dinis quod reſpondent , etiam hunc tertium cum
prioribus pactum inire ; quia beneficium ab illis
exfpectat. Nec enim víquam vel apud Iuriſconf.
vel apud Theologos, inuenias talem pacti vel lo
cietatis ineundæ formulam aut genus,deinde de
C ſtruendo curriculam illam , potiùs pactum priùs
inter duos initum foluitur,adimpleto termino ; lic
ctiam remoto figno pactum dæmonis & magi
conditione lublatâ expirat . Coluit ergo ifte remo
uens pactum alienum ,nec ipfe nouum init.
8. Si quis cum hofte foret pactus , ve ſuſpensâ
de muro Hammulâ candidâ , accurrat , & portam
occupet , vrbéque potiatur: & tertius quiſpiam
ciuium hoc refciſcat : nonne tollere licebit , im
mò merebitur fi fecerit ? quis quæſo illum prodi
toribus conſentire dicat ? rectè æſtimantes iudica
bunt , eum pacta conuenta eorum non ſtabiliuiſſe
neque approbaffe, fed abominatum ea reſcidifle.
Cur igitur non câdem ratione & iure , qui reſci
uit pactum dæinonis & malefici de ollâ in fami
D liæ perniciem defoſsâ : poterit illam tollere, &
toliendo cenſendus erit ab eorum pacto alienus ?
an cùm ille non confentiat proditioni , qui illam
deſtruit; huic cenfendus conſentire maleficio, qui
illud deſtruit?
Denique vt femel finiam (tædet enim tam mul
tas ſoli faces admouere ) licet omnes conatus ſi
miles dæmonis impedire , ſi incantamentis ali
quis dæmonem ad nocendum inuitaret , rectè fa
ceret, qui murmuranti os pugno obturarer , li per
ſcripturam & characteres id conarctur ,laude di
branulas , cur non idem ius conceditur in fignis
pelliciunt? ſicut ergo pollum impedire , ne verbis
vel characteribus magus conſequatur effectum à
dæmone, potero etiam ligni alterius deſtructione
id ipſum perficere.
$. 111. Reſtat reſpondeamus obiectionibus,
quæ quod multæ ſunt, & prol : xx , cogent nos
etiam , quàm vellemus,eſſe prolixiores.
Ad 1.Respond.non fieri lufficientem enumera
tionem partium , fanitas enim exſpectarur à mo
rali causâ , nempe amotione ligni , ficur in exem .
plo prcditorum ( de quo egi in probationc.8. )
Еее 2 liberatio

ION
Q IT
496 DIS VIS
liberatio non exípectatur à Deo , vel Sanctis , vel , A ne nocere valent ; & quia malignæ ſunt etiam in
naturâ , vel proditoribus immediatè ; led à ligni
amotione . Sed vrgent , ſal em mediatè exſpecta
tur à proditoribus;ergo & fanitas hîc mediatè ex
{pectatur à dæmone. Sed hoc eſt ſuperſtitioſum
quia eſt perinde facere ac li dicas; præſta quod
promifſti, pactus es amoto ligno te ceffaturum
efle amoueo : teneris ceflare.Respond.negando mi
norem , & eius probationem , immò perinde eſt
facere, ac fi diceres : pactum tuum primum cum
malefico conuentum exſtinguo; lignum quod no
cumento inferendo præftituiſti comminuo , &
perdo ; non eft quod noceas ,ampliùsnocere non
ieneris.Si pergant inſtare, faltem exſpectat media
tè fanitatem à dæmone.Respond.exſpectat, non à
pofitiua aliqua dæmonis actione, fed à priua-
tione actionis eius fiue à ceſſarionc , non enim
exſpectar,ve dæmon aliquid faciat , ſed vt deſinar
facere ,ad facienduin alliciebatur ſigno ,fperat illo
ſublato ,non allectum ampliùs,deſiturum nocere:
vi amoto obiecto cócupiſcibili,quis vt plurimùm
definit concupiſcere. Effectum ergo exſpectat pri
uaciuum ; quem à dæmone non cft illicitum ex
fpcctare , alioqui non liceret exſpectare dæmonis
fugam ex obfello , ceſſationem à tentatione, & fi
milia ,ad q'iæ piè vtimur aquæ luſtralis al erſio
ne,reliquiarúmque & agni Dei geſtatione, Dum
taxat ergo illicitum eit ,exſpectareeficctum priua
tiuum à dæmone,vi alicuius pacti conuenti cum
dæmone : quod hîc nullum eit.
Ad 2. Negatur antecedens : ad probationem
eius dico ; ſi maleficus vnicum fecerat pactum ;
collens , miſcer ſe deſtructioni illius pacti, non
conſeruationi, quia deſtruendo lignum , facit ve
pactum ceffet.li duo fecerat pacta , non immifcet
ſe ſecundo , quia non perit , vt diabolus vi lecun
di pacti delinar ; fed deftruendo primum pactum ,
virtualiter ( vt dici folet ) eciam deſtruir le un
dun,de quo non cogitat , li vi fecundi pacti vellet
dæmoneni cellare , valeret argumentum , vide 3 .
Notabile.
Ad 3.Dico & antecedens, & probationem eius
diſlentire à verò , nam tollere fignum , tantùm eft
proteſtari , quod diabolus ; qui Dei permiſſione,
& non aliter, poteft nocere , fperetur non noc tu
rus ampliùs , poſtquain caufa ad no endum alli-
ciens ( nempe ligni politio ) celliuerit : item quod
aliquando ſter pactis conuentis , non quiafit ve
rax aut fidelis ; fed quia cenſet hoc fibi elle vtile
ad homines decipiendos , ficut folent decoctores
minus debitum exſoluere, ve in grandiori fummâ
creditoris fimplicitate abutantur .
Ad 4. Respond. Minorem fallam eſſe, non enim
declinat ad Magos vt magi lunt; fed vt funt ho
mines gnaricius rei , quæ vel adſpectu vel auditu
potuit relciri, & peritur ab iis , non vtex magicâ
operenrur arte : fed vt id faciant, quod quiuis ru
fticus & idiota poffet facere ; ſaltem quod ipli,l
ne vllo nouo cum dæmone pacto, poſſunt perfi
cere , & perficere tenentur ,ad commodum pro Eamouere . Eadem námque ratio eft ; ficut malleoli
ximi.Poteft ergo diſtingui maior , fcriptura enim efficaciter lunc noçituri vi naturali ; fic etiam fi
vetat declin are ad magos , tanqu am ad magas: gna hæc æque efficaciter nocitura ſunt vi morali ,
non verò tanquam ad alios homines à quibus li live vi paci cóuenti. Neque hic quærendum qua
cituin auxilium quis exſpectat. vidam nú inferendam ,fed an inferédum? & aque
Ad S.Respond. Aliter cimeri Deum ſolum , aliter
timcri creaturas. Deus folus timeri deber ; yt on
nipotens & auctor omnium , & quem nemo po
teſt impedire , nec voluntati eius poreſt refiftere:
crcatura timentur.anquam quæ Dei permilio
VM M
IC ARV
MAG
terdum volunt : & fic icriptura facra non probi
bet cas cimeri , dæmon verò inter omnes creatu
ras hoc timore w.aximè cimendus, quia & cunctis
hominibus animanubúſque porcorior eſt, & no
bis maximè infeftus, & , cxigentibus peccatis no
ſtris læpiffimè permittitur à Deo nos grauiter
lædere , vtconftat de lobo , maritis Sara , Achab
rege , & aliis . Nónne licet timere ſicarios , latro
nes,calumniatores.nónne licet fugere à domode
monibus infeltâ ? cur talis fugit , niſiquia damo
nes tinet ? tolle timorem , fugam liſter.
Ad 6. Negatur antecedens , impropria enim &
falſa locucio eſt ;amorio ligni eſt ſignum ,non ma
gis certè quàm homicidij actio eſt homo , ficut
B enim homo erat ante occifionem ; fic ſignum erat
ante amorionem , nec iuuat comparatio illa ba
priſmi , nam nec ipſa aqua eſt Sacramentum , nec
ipfa ablutio :ſed Sacramentum ,fit quando ad ele
mentum , verbum cum actione accedit , ablutio
materia proxima ſacramenti eſt , non Sacramen
tum. Dicas: ſaltem eft aliquid Sacramenti ,ergo &
amotio eft aliquid pacti.Refpond.ſicut ablutio non
eſt aliquid Sacraminti, niſi abluens intendat ba
prizare : fic , nili ponensvel tollens lignum ,inten
dares condicto ponere vel collere , nunquam po
facio vel fublatio erunt aliquid pacti.
Ad 7. Negatur conſequentia , idcirco enim de
ſinit nocere figno fublato , non quia per hanc
amorionem grauius vulnus infligit animæ tollen
tis: ſed quia fperat vel maleficum in alium ſor
C
tem ( vt vocant ) tranſlaturum ,cum nouo ſuo lu
cro ; vel lic plures ſe fibi adiun & urum , videntes
cum promiſſis ftare. Præterea eſto hoc diabolus
ſperarer ; ſxpè ſpes illum fallit, & vnde compen
dium exſpectabat , diſpendium paritar. Denique
D. Lconis illa auctoritas parum aptè adducitur,
ceffatio enim à nocendo beneficium non eft dia
boli , ſed Dei & hominis tollentis fignum : ficut
non eſt beneficium proditoris , quando ablato fi
gno deſiſtit à proditione peragenda : neque qui
tollit vllo modo dici poteft ,hoc beneficium à pro
ditore exſpectare .
Ads. Conceſsâ maiore,quæ veriſima cſt;Ne
gatur Min . omnino cnim hoc volunt , quotquot
D nobiſcum ſentiunt; & quia hoc ex eorum doctri
na ſequebatur , ideò non dixerunt expreſsè.Neque
enim putabant quenquam adeò moralium rerum
foiè rudem , vt negaret , primò ipfum maleficum
qui pofuit teneri lignum , quod nouit , tollere ; fi
nequit aliter damnum impedire : ſicut , qui dia
bolo inuocato verbis vel ſcriptis nocet , tenetur
ceffare ab hac inuocatione , non tantùm quia ſu
perſtitioſa eſt inuocatio , ſed etiam quia proximo
pernicioſa elt. Nec vllo modo puto tolerabilem
cffe contrariam feptcntiam in praxi , nec ablol
uendum quinollerceſſare, vel lignum tollere, fi
cut non eft abloluendus,qui alicubi mallcolos re
poſuiſſet , incendium ſparſuros , nifi illos velit
iniufta eſt illatio per vná vim , atque per alteram ,
ficut malleolis ineſt visignca ; fic cenſetur ſignis
alligata vis liue actiuicas diaboli, mullo prom
prior & fortior ad nocendum . Si verò tenetur
maleficus tollere , quod poſuit ex lege iuſtitiæ ;
tenebitur
 LIB . VI . C.
C. II ..
II SECT. I. Q. III. 497

tenebitur ſecundò alius qui poſitum reſciuerit, la rè remanebat ; nec eum cogendi vim vllam ma
id tollere , falcem ex lege charitatis .
Ad 9.Reſpond.id , Gifiat ſeruatis circumftantiis,
quas requiſiui ,ſupr.libr.s . nec luperſtitiosè , nec nullum , & ab auctoritate negara , non ab aucto
impudenter ; ſed ſapienter & honeftè fieri, à iu
dicibus etiam maximè timoratis . Victoria verò
loquitur de expullione dæmonis ex energumeno ,
quod non facit ad rem : ve nec totum argumen
rum , quia depilatio illa non eft ablatio figni, cum
pili non fint ligna maleficij, ſcd latibula.
20. Argum . Muliis peccat , primò quòd contra
dicit ſententiæ , quàm eo nituntur probare. Nami
fi defenſores contrariæ ſententiæ cenfenr ; non
effe licitain amotionem vllam , vt eos fentire pa
tet ; ex argumento ſequitur , dumtaxat aliquam
effe illicitam , nempe delt natam huiuſmodi de
moniis eiiciendis : quia tales dæmones aliter eiici
nequeunt . Si ergo eiici poſſent per ainotionem ,
licira foret ainorio , iam non ergo omnis amorio
illicita foret. Sin yciò dicam , fe non contendere
vniuerfalem negationem ; ( Nullam amotionem
ligni cum ſpe cellationis eſſe illicitam :) ſequitur
non omnein ainotionem huiuſmodi elle ſuperſti
tiofam ; quod cæteris omnibus argumentis ſuis
probare nitebantur, repugnat ergo hoc argumen
ium aliis omnibus, quia Tubuertit communc cæ
terorum fundamérum . Secundò ſenſus verborum
Chriſti non eſt , non aliter eiici , fed non aliter re
ctè reici efficaciter. Nam Apoſtoli non quere
bantur ſe vlos malis mediis, quod non eſt crcden
dum ; ſed le eiicere non potuille, conatus enini
Apoſtolorum non fuerat illicitus , fed fuerat irri
tus, & hoc fcire volebant ; cur cfficax non fuiffet
in hoc energumeno , quemadmodum ſolebar effe
in cæteris , reſponſum ill s , id accidille, quòd ora
tionem & ieiunium non adhibuiſſent; quç talium
dæmoniorum peflimorum , quorum inueterata
poſſeffio. generi expellendo neceſſaria ipſis erant.
Tertiò da mon non exit ad ligni amorioncm , nifi
quando erat ingreflus ad ligni pofitionem : quod
Deus nonnunquam permittit. Quando autem
propter hominis peccata Deus permifit operâ ma
lefici dæmonem ingredi ; tunc licebit ſignum tol
lere , non fecùs ac in reliquis maleficiis. Quartò D noceat , vel ceflet nocere, fi velit : ideò poilumus
plus probat argumentum quam opus fit : immò &
illud ; ( ſi valeret) nec exorciſmis eiicilicitè poffe: quidem ad Deum ; ſed non propterea prohibita
fi rantùm ieiunio & oratione rales licet ciicere.
Denique non poteft nobis conftare, an ex hoc ge
nere fit dæmon,an ex alio : ideò , durante hocdu
bio, licebit fignum amouere.
Ad 11.Dico exemplum illud S.Hilarionis,dum
taxat probare , quòd , qui Hilarioni ſanctitate &
dolo miraculorum ſunt ſimiles ; aut quando ali
quod ſcandali vel ſuperſtitionis augendæ ſubcít
periculum ; debeant id facere, quod ad maiorem
Dei gloriam tendit ; veeft dæmonem oratione eii
cere : non verò probar quod eo periculo ceſſante,
aut quádo quis non eſt, certus de dono miraculo
ruin ( ve hodie certi nulli funt, in his partibus , vbi E
fides propagata ) non liceat illi vti remedio quod
ad manum eft , & experiencia frequenti compro
barum nouit. Metuebat autem D. Hilarion, non ,
ne dæmon hoc pacto ſolitis incantationibus re
cederet; ſed ne populo videretur iis receliſſe:im
mò neque hoc limpliciter verebatur , ſed alterna
tiuè ; vel hoc , velne videretur ipſe di & tis diaboli
fidem habuifle ; qui negabat aliter ſc expelli poffe,
n : 6 ligno prius ablato. Quòd falſum erat , vtD.
Hilarion oſtendit, & quia ipontè ingreſſus , ſpon
gica illa ligna obrinebanr .
Reſpondeo verè hoc argumentum effe
ritate negante . Nam fi vel Hincmarus (cuius ille
eſt Canon ) vel alij patres cenſuillent , hoc reme
diuin elle illicitum , non fuiflenr contenti lilentio
prætermittere, quod vſuſcicbant frequéciſfimuin :
led diſeriè prohibuiffent, vt folene fimilia , 10
enim quia purgationes per monomachiam , pti
ferrum candens & fimiles, crant in frequenu víu :
ideò cxpreſsè illas prohibuerunt,luminaque ſem
per Eccleſiæ cura fuit, vfitatas ſuperfticiones n.
ininatim damnare . Incer licita verò remedia on
meminerunt amotionis : quia de remediis Ecurie
fiafticis & diuinis agebant : iftud autem el mere
humanum remedium , & quod ipſa ratio a : 0a .
tura ynumquemque docet , nam & bruja 110. un
abiicere & repellere,quæ noxia ſibi nouêre.
Ad 3. Reſpondeo diabolum lignis non elíc a .
ligarum naturaliter: fed moraliter ex hyporheli ,
quod vult ſtare pactis conuentis . Nec verum cft
ſemper illum poffe nocere fine lignis magicis, la
pè eniin , immò ordinariè Deus permiſiic illum
multa facere per maleficos , & ligna malefica: a Vi&t.rc
quæ no permitric illum immediatè facere a .Vnde le & t.deMa
non eſt abſurdum exiſtimare, quod quando Deus gia circa
illum permiſit, mediante figno nocere non poffit tiu.
dæmon nocere ſigno deſtructo , quia Deus rom
videtur permiſſionem ſuam fic limitaile. Non ra
men hinc fequitur Deum habere pactum cum
dæmone , ficut nec Rex pactum haberet cum re
bellibus , fi iis non regiſteret cum filo fuo rebel
lionein mouentibus , præſumptio quidem aliqua
hinc in foro , vt vocant , fori naſceretur : reuerâ
tamen pactum conuentum propterea nullum in
tercederer , ſed permiſſio dumtaxat & conniuen
tia probaretur .
Ad vlt. Respond. Negatur conſequentia , quia
nemo ( cit an Deus diabolo permiſ rit nocere po ft
lignum deſtructum : & quia poffumusex frequéti
experientiâ colligere ,vel Deum id ei non permi
fille , vel falrein rel quiſſe eius arbitrio vt adhuc
hoc experiri & lignum amouere . Recurrendum
ſunt remedia humana . Porrò ex his pater , quod
cum lignum amotum eſt , vtilc etiam & licitum
effe , illud comburere maximè igne bencdicto , &
in loco ſacro:nam hæc loci & ignis circumſtanria
etiam dæmoni eſt odiola & meryenda. Addie Za..
char. vicecomes in actis exorciſticæ compleméto
pag. 76. fimul cum ſigno comburenda aliqua be
nedicta, vt ramos olivarum , thus , hypericon, & c.
quod mihi non probatur , vt ſuperfluum , & de fu
perſticione ſuſpectum , cum fufficiat ligni anioli
cio & deſtructio.
SECTIO II.
Deremediis naturalibus conira maleficia. 9.7.
M Vlra de his more ſuo Grillandus, q.2 . nu.3.
in cuius fententiâ quid vitandum doce.
bunt fequentia. Theologiquidam viin omné adi
munt naturalibus medicamentis : medici pleriquc
magnam nimis tribuunt ; & quædain memor nt,
vt naturalia , quæ quibuſdam qucant efle fülpe
cta , mihi pronunciandum verus N.L. de maltis .
Non affentior iis qui omnein omnino efficien
tiam rebuscorporatis in dæmones rollunt : neciis
Еее 3 eilan ) .
 NVM
Q VISITIO
498 DIS
ctiain , qui directam vllam vim naturalem in dæ- | A domus alicuius poltes inungantur , dæmoniacıs
mones concedunt , vt videntur concedere Faius ,
a Faius in Per.Gregorius & alij,a : ſed iis aſſentior , qui ſe
Energum . cundariam & indirectam tantùm tribuunt, quæ
Pet.Greg. ſententia peritiorum medicorum & Theologo
in Synt . rum fuit, vePariſlibr.de vniuerſ.Dionyſ.Cartuſiani
iur. Franc.
Georg. in in Tob.cap.8.Franciſc.Victor.relečt.de Magiaquaft.6.
Problema. Zacharia vicecomitis d.operis par.1.tract.deremediis
corporalibus.Lulli lib.2.de quinta eſſeni. Leuini Lem.
niy lib.z.de occuli.nat.mir. Franciſc.Vales.cap.28.facr.
philofoph.Bapt. Codronchi. Cæfalpini & aliorum mox
citandorum : nulla enim naturalis corporeæ rei vis
eſt , quæ dæmoni pollit præualere, aur directè in
illum aliquid agere ; cui nulla ſuper terram potestas
eft qua comparetur: qui factus eſt , utnullum timeat.
b lobi41. telte facrâ ( cripturâ. 6 Sed concurrente naturali ,
V. 24. agente causâ fupernaturali,Deo vel Angelo ; age
re res corporea poteft in dæmonem , eúmque pel
lere & etiam cruciare : verùm tum agens prima
rium & directum ,eſt ſupernacuralis illa cauſa ; ſe
cundarium verò & indirectum eſt , corporeæ rei
vis naturalis , illi à Deo iniciò creationis inſita .
Hoc ergo in ſequentibus remediis ſemper ante
oculos habendum , nec corum vis vlteriùs exten
denda . Adfcribam autem illa , vt mihi colligenti
occurrent.Lapidibus & herbis, vim aliquam tribuit
canon.demonium 26.quaft.7.Et fanè demultismox C
ſubiungam . radices varias commendat loſeph. &
in his baaras, ſed modus euellendi , & alia quædam
quæ addit ſuſpectam rem reddunt, lege lib.8.antig.
cap.z. & libr.7.belli Iudai.cap.23. à Thapſia, dæmo
nes fugari ſcribit apoſtata fidei Amnatus Lufitanus
in Dioſcor. libr . 4. Plinius dæmnonum ludibriis ar
dis ,paoniam ,commendat ,ſed nigram libr.25.cap.4.
Veneficia depelli,rhamni,ramo ad valuas & fene
ſtras pofito, vt famâ celebre, ſcribit Dioſcorides,
libr.i.cap.110.confirmat Bionis exemplum , ſed lauri
addiris foliis, apud Illuſtrium , in eius vita . Verba
ſcum ,valdècommendac botanographus Apuleius,
lib.de virtutibus herbar.ca.71 . Ouidius, lib.6.Faſtor.
Spinam , qua iristes pellere poſſet
A foribusnoxas ( becerat alba ) dedir.
Moly feu rulam agrestem ,multiad hoc commen
dant,Homera in Odyllor . ibi Didymus. Scholiaft.in
Plutum Aristophanis, Plinius libr. 25.cap.4 . Scyl
lam in limine ianuæ ſuſpeoſain Dioſcor. laudat
libr. 2. cap..68. pellem capitis lupini affixam villæ
valuis vel lupi roftrum Plinius,lib.20.cap.9. Alyl
ſum in domoappenſum idem , libr.13.cap.4. Alij
( apud Codronchuin ) plurimaas alias herbas,rutam
Aristotel. Problem.34 . Diſcor . Plin . Hypericon ,
quod ideò vocant fugain dæmonum ; verbenam ,
quam idcò herbam ſanctarn veteres dixere, Dioſc.
lib.4.ca.s6. Herbæ Paridis femen non minus XX.
diebus in pódere drachmæ quotidiæ illicum , Pan
dectarius. Antirrhini ſeu Lychnis agriæ ad collum Eaſni filueftris ſeu onagri,necnon domeſtici ,nullâ
appenlio,Matthiolus lib.4.ca.129. Artemiſia,auctor nigredine aſperſi, vngula ad effaſcinationem fa
lib.ſimplicium 25.cap.10. Abrotanum , Plinius libr.21. ciat; idque tribuit falaci animalis eius naturæ , &
cap.2.Mythridatium , Scordites , Centaurium , Sa ad illud maleficium reftringédum cenſet, quo vi
bina, palma Chriſti , Aſteratticum quæ & Bubo
nion, Ariſtolochia,rullilago; Dioſcoridi e recentio
ribus, & iiſdem faluia ,anethum ,marrubium ,fæni
culum , chamäpytis, quæ & lua, cyclaminum , al
lium , ruta capraria , & cupreſſus. Quinetiam in
humano fanguine , vis aliqua nacuralis indirecta
ineſſe poteſt , ve menſtruatâ muliere agros cir
cumcunte noxia vermina necari céluere Dardani
ſectatores apud Columellam . & Lud . Banairolus
ſcribit , Ennend.muliebri.cap.2. fi menftruo cruore
RVM
MAG
ICA
Magorum artibus & inſidiis aditum omnem pra - Hift.con
cludı : & apud Mich.Idelt. anno 1586.legitur, in conuatio
Liuoniâ fuiſfe locum ,vbi nymbis , tonitruis ac nis Surij. al
tenipeftatibus dæmonia truculenter graſlaban loc
tur , niſi in lacum quendain innocuus infanculo
rum cruor à rufticis infunderetur. Pofterius hoc
apertè Satanicum ; priori,aliquid phylicum inche
poteſt, fed indirecte agens . Sed non iniucundum
erit Gi adſcribam , ex Balduini Ronfæi venatione
nonnulla , quæ vel carminis elegantiâ , vel raritate
materiæ , queát curioſum lectorem delectare ; &, li
naturæ genius faueat,ægrú iuuare.De lupo,cecinit ;
B Nec rostrum virtute caret, nam munere quodam
Natura arcano depellst faſcina dira;
Si priùs exuccum fuerit : mox hinc fuit olim Pliniuslib .
Antiquis villa poriis præfigere. 20.cap.9.
Quid ? quod dura cutis rigida ceruice reuulfa
Tristia dicatur depellere faſcinapoſſe?
Reftat adeps pinguis celebrem Saturnia Inno
Quem fecitpopulis,dum vinchla iugalia curat ,
Et linie obdu & tos vitiis hoc vnguine pojles,
Antèvenit fponfusquam optatæ ad limina ſponſe:
Hinc quondam iuuenes illi, innuptag puelle
Inftituere lufus festos atqueannua feſta:
Quod lamiis,ftrygibufque feris quog ſustulit anſam
Turbandi noviter nuptos, noxámque ferendi,
Women à fa £toforrita eſt Vnxia Iuno.
Quid referam cades, aut quid data vulnera ferro?
Quidve cibis aliis dicam noua toxica mixta?
Damon homo eſt homini,fic nos vaſana libido
Exagitans, ſemper trahit ad genus omne malorum :
Sic Stryx dira oculos, es rotos faſcinat amens
Antus,ac lento conſumit corpora tabo.
Horrendum facinus nimiùm , nil tale verentes,
Promeriroſve bomines violente obtrudere morti, Hæc de
Et poliarc bonis , ſed magni rector elympi hyena sút ,
Antidotos homines docust.Nam frontphyena ſuperſtitie
la propter
Votinage pellam perhibent arcere verenda côditioncs
Faſcina ſi gestet quiſquam , lacitufve referuet: requiſitas
D Stercora qua reiicit violenta e morie perempia, licet pra
ſcribat Pli.
oſſáque creduntur magicas depellere fraudes.
nius 28.
Et confere catuli nigri tinxiſſe cruore cap.8.
Interiora domus,muróſque obducere rubro
Incruſtamento, vel fel ſuspendere rignis.
Lichenes tumidos celeris dromada refecare
Conuenit , & ficcos feruare cubilibus amplis,
Quod Strygibus fraudes adimāt, & faſcinapellant.
Atque oculus dexter mustela includitur auro,
Poſt teneris digitis aptatus reddere tutos
Dicitur à diris LamiisStrogibuſque ligatos.
Creditur à multis torui feruata leonis
Pars cauda prodeffe viris,quos faſcina vexant :
Fertur quod fimilivi polleai vngula pardi.
Idem Ronſſeus,epiſtol.22.conatur oſtendere cur
ri velut ligati ad venerem inutiles redduntur,
contra hoc maleficium hyenæ neruos in vino cum
chure potos præſcribit Plinius, d.cap.8.item rube
tæ officulum in potu additum , libr. 32. cap.s. &
Lentopodij radicem appenſam Dioſcorid. l»br.4.
cap.126.Q.Sammonicus Serenus , medicinæ ca.58 .
Praterea ſi forie premit ſirix aira puellos
Virofa immulgens exfertis vbera labris,
Allia precepit tundi fententia Večti,
Qui veteri claras expreſſie more Togatas.
Euonymus ,
 LIB VI . C.
Euonymus ,in Thefauro Medico cap.de folidis qui- | Anc influxus aftrorum , vide Lunatico Euangelico
bufdam , &c. docet confectionem electuarij ex ar
genti viui pulueribus conficiendi, quod faſcino
a in Da& is aduerſetur. Marbodeus Gallus a multa de lapidi
lothica, bus differens,inter cætera, de A D A MANTE .
Et noctis lemures, e fomnia vana repellit.
Thetel.Iudæus , libr. de ſculpturis, eandem vim
tribuit,Chryſolitho,mulieris figurâ naturaliter for
mato : ſed & Marbodeus, de codem ,
Elle phylacterium fixus perhibetur in auro
Contra nocturnos fortis tutela timores,
Pertufus feris fi traiiciatut aſelli, .
Demonas exterret , eos agitare putatur,
Traie&tum lauo decet hunc geſtare lacerlo.
Quid corallium ?
Vmbras damoniacas & Theſſala monstra repellit.
Quid gagates?
Idem dæmonibus contrarius eſſe pulatur,
Vincit præftigias & carmina dira refoluie,
Contra maleficos omnes morbos prodeſſe tra
dunr Dioſcor.libr.s.cap.103. Plinius,libr.25.cap.10,
& Melue ad hoc laudat oleum quoddam ex Ga
gare, quod ſacrum ,vocant.
Quid ialpis?
Et , ficut perhibent ,phantafmata noxia pellit,
Quid onyx ?
Infomnes lemures, & triſtia cuncta repellit:
Sic vulgò legitur, ſed lenlum membranæ contra
rium exhibent :
In fomno lemures , & trištia cun &ta figurat.
Sanè maleficam eius vim ipſemet indicat Mar
bodeus, cap.de Sardio , cum fcribit præſente Sardio
Onycem nocere non poſle, de Aërire, & liarag
b
b in war . do Codronchus idem probat . Georg.Villichius,
TOARIQ de cameleonic;
Cammeleonris hepar toftumn nicromantica pellit
Appenſum collo. De alino,
Infanium cunas pellis villoſa defendit,
iſta ſimnl.
Horrificósque metus pellie
In Nili Aumine lapillum inueniri, qui quam
primùın energumeni naribus apponitur , dæmo
nem extrahat, ex Thrafyllo ſcribit Stobæus .
Marcellus Empir.libr.de medicina cap.20.potio
nem præfcribit cótra cuncta in cibo & poru ſum
pra maleficia ;quæ ab illo peti poteſt; contra cquo- D nibus lædendis vexandiſque; virium aliquid ob quos
rum faſcinationes quaſdam luffumigationes præ
fcribit Renar . Vegerius , libr. 3.Veterinaria cap.74. peoniæ radice, rurâ , & muficâ, & callyonimi pi- Binsf.pa.I.
Sanè fufficibus dæmones expelli de corporibus,
cenſuere Iudæi & Gentiles;teste lustino mart.cont.
Triph . Thargum Chal. Cantic.4.v.6.De hyperi
ci ſuffitu id teſtantur Lullus , lib.i.de quinta effent.
& Mathiolus , in Diofc. & facticant noſtri exorci
ftæ teſte Mengo Flagel.damon ex. 3.4.6 6. & qui
modos compofitioné quedeſcribit Zacharias vi
cecomes complementi artis exorciſticæ part.i.cæ
tera à reliquis, qui Æſculapidarum de gente, nos
medicinam corporum non profitemur. Anima
rum medici vtinain fimus, ſummi illius archiatri
qui viuificat mortuos idonea inſtrumenta.Theo -le
logis placuit eſtque veriſſimum , corporeas res in
naturam intellectualem & immortalem , qualis
eft dæmonum nihil poffe, quare cenſent cum An
c in verb. gelo è , lapides , berbas , particulas animantium ,&
fuperftitio alias medicinas directè & proximènihil in dæmo
quit.6. nes operari ; indirectè ramen & mediatè iuvare
contra cius conatus maleficos ,eò quòd impediunt
vel auferune diſpoſitiones illas , quibus dæmon
vfus fuit; ob naturalem habitum corporis illius
quem vexat,vel faltem inuitatus aut aditus ratio ... Jenergumenotú ; qui plerique crileptici non fint.)
II. SECT. I. Q. III .
499
d Origen .
Origenes & Hieronymus cenſuere d ; vel ratio
in Matth .
ne complexionis atrabiliariæ , & fimilium caula 17.tract.
3
rum , conlideratio iſta diſpoſitionum vel amica- Hier.ca.4.
rum , vel odiofarum dæmoni ( odiofæ fuêre in his
duabus loſephi & Tobiæ varrationibus , magis
confentanea eſt philoſophiæ , quàm quòd Diulus
opinatur dæmonem fugatum dumtaxat ratione
Tymboli & lignificacionis per hepar & cor illud
repræfentari , lidæmon dumtaxat vlus fuit effica
citate agenis natural s , nec de fuo addidit mali
tiæ aliquid artificiosa commixtione, vel induftriâ
libi notâ & hominibus incogniâ, vel fracturâ &
continui lolutione, vel detoilione occulta ; tunc
B poffet fieri,vt torum malcficium naturalibus,qux
inedicorum ars approbar , remediis tollereiur.
Sic interpretor fententiaim RichardiMediauilla
ni , qui cenſet malefcium naturalibus remediis
aliquando in torum fuperari potle « Si verò quid e in 2.d.33
huiuſinodi immifcuit ( vt folet ) remedia hæcna- quaft.8.
turalia ex parte poterunt iuuare , in totum iava
renon poterunt , ratio diuerfitatis eft , quia prio
re calu poterunt illa d fpofitiones in totum tolli,
quibus dæmon vrebatur : poſteriore poflunt ex
parte tantùm tolli, vel ad tempus in :pediri, & lic
etiam actio dæmonis priore cafu in iocum tolli
tur , poſteriore remircirur dumtaxat & ad tempus
impedirur Deinde dæmo ,etiamli vlus fic lolis ve
nenis naturalibus , fo ! et nonnumquam , vt poteft,
cviin remedioró nacuralium debilirare, & impedire
quádo Deus permittit: rarò eciain medici poffunt
conjicere quibus mediis naturalibus ille ad no
cendum Git vfus : ita fit yuraro ,immò vix vnquam
maleficia naturalibus remediis penitùs tollantur .
Hæc cauſa eſt , cur plerique Doctores communi
ter negarint morbosex maleficio naturalibus re
mediis tolli ; ſed communiter affirment à magis
alio maleficio ſanarif . Et propter hanc difquifi. ffic Alber
tionum alterationem canones permittunt energu tus Mago.
in Luc.c.9.
inenis lapides vel herbas portare , abſque incan Paulº Bur.
i
cantione, cap . vlt. 26.gueſt, 27. Propterea ctiam in gent. ni .
adhibendis naturalibus remediis hoc obſeruan . Reg. 16 .
dum , vt conſideretur; an contra diſpoſitiones, Pelbertus,
quibus dæmon gaudet , & vti confucuit , in homi- rif
. Angel.
citás
tincant : quod fi deprehendat ur, ( vt conftat de lequitur
icis iecinore )tum iudicandum , iis citra ſuperſti Grilla- 9.2..
tionem vti licere. Vide quæ de his non omnino 20.4. &' s .
indiligenter dicta, libr. 2. quaft. 30. ſect. 3. § . 2. Sed
quia poſtpriorem editionem quædam didici in li .
bris Hippocratidarum ,ca nunc exhibebo publicæ
omnium vtilitati.
Naturalia hæc remedia vel pertinent ad morbi
indagationem ,vtrum fit maleficus nec ne ? & vo
catur hæcpars, de fignis feu indiciis : vel pertinet ad
morbi fanationem , & nuncupatur propriè, de re
mediis, ideò nobis de veraque agendum.
Priorem quæ ad indicia (pečtat ,ex parte diſcu- 5.2.. Defi
ciunt exorciſtæ quidam ,ſed plenius medici.Exor- diciis
gnis & in- !
ma
ciftarum indicia propinit liber facerdotalis Sam leficimor
marini . Medicorum Bapt.Codronchus . bi .
Sammaricº ,l.p. Sacerdotalis tract.de exorciſmo, fic
fcribit, cap.3.De fignisquibus aliquis cognoſcirur elle
damoniacus, Legitur,quod fi quis non poreji cõrinuare
eſum carnis badine per dies triginta, g ralis indicatur
damoniacus. ] Hæreo.nanihoc iudicium probúad
epilepricorum affectionem deregendam , nó verò
Addit ;

SITION
DISQVI
soo
Addit ;aliqui damoniacı habent oculos terribiles, o
damones membra corum & corpus destruunt miſera
biliter, & interficiunt ,nifi ciro eis fubueniatur. Aliqui
fingari fe effe faluos & femper augentur. Sed difcoope
riun, ur cognoſcuntur ; Si nolunt dicere pſalmum ,
Miſerere mei Deus, & Qui habitat , aui Euangel.
S.loan.In principio erat verbum ,á fimilia fancla .
Eft etiam magnum fignum quando loquuntur fermo
nem alienum à patria ſua,fi non fuerunt extra pa.
triam ( clarius diceret , quem ante morbun non
didicerant ) e quando perfone illorierala idiore lo
quuntur liberaliter ce congruenter,aut etiam cantant
muſicaliter,aut quando dicunt aliquid, quod ipſa num .
guam dicere fciuiffent . Aliquielsam damoniaci funt
sinni og ſtupidi. Aliud quoque fignum eft, quod eis ſu
peruenial terrores : citò recedint . Poriſſimum au
rem cognoſcirur quis ofſet demoniacus , ſi quando le
guntur exorciſmi,conturbatur : hoc fignum eft pra
Seniis Diaboli.
Cætera figna etiam ante coniurationem fer
uiunt,hoc vltimum inter coniurandum ,quo tem
pore alia quoque animaduertenda, vt idem ſcri
bi cap . 6. Quando facerdos ponit manum ſuper
caput energumeni, tunc aliqui, ſentiunt fub manu
rem frigidiffimam , tanquam glaciem . Aliquibus de
fcendii veniusper bumeros @renes, qui eft frigidiffi
mus. Aliqu bus caput in immenſum aggraratur. Als- C ' 9. Sensiune ſub manu facra capiti ſuperpoſiva, vel ex
quibus cerebrum constringitur, perforatur :ficui ſi
gladio percuteretur. Aliquibus inflammatur capus că
facies, c aliquando rola perfona, ac fi effet vapor ignis . capits fuperponis ,etiam occulie,e dicunt, auferie istas
Alijuibus febris immenſa cum dolore capitis cucrit
to totum corpus extenuatur & langiinr: Sed omnia
ista accidentia parum duranı , quia coniuratio voller
demonis vigorem . Aliquibus conštringilar gullur,
adeo quod videntur ftranguliari,aliquibusad'orificium
ftomachi mouetur guiadā res ad modum pila,ac fi effent
vermes ,ac formica ,aut rana :quibuſdam accidit vomi
lus magnus flomachi. Aliquibus maxima tortura in
viſoribus :Nonnullis venter vehemēter inflatur.Qus
buſdam conftringitur cor,acfi intolerabilu er ferretur.
Ostendiar elsam damon in aliqua corporis parte pal
pitandi, ſicutpiſois , aut in modum fornicarum . Ali
quando pertranfit à capite vſque ad digiros pedum ,
ficut venius , o è conira. Vlıra ista ſigna , complura
al: a practicando videbis,quia diuerfidimones faciunt
diuerfa ſigna.
Quoad ligna quo quis aliter dignoſcitur elle
malencio lalus, hæc ſcribit, cap. 4. Aliqui malefi
cari habent colorem faciei cedrinum , aligui oculos
constrictos, & omnia eorum membra videntur ligata:
en habent bumeros deficcos. Duo autem poriſſima fa
gna (uni, constrictio cordis , Ø ons stomachalis,
quando videtur eis quod babent vnum bonum ſuper
ſtomachū. Alsqui habenı pun turas in cordestanquam
fi acubus eſſet punctum . Aliqui videntur fibi cor cor
rodi. Aliqui habent magnum dolorem in corde aut
renibus : & videtur eis, quod talia membra à canibus
lacerentur. Aliquibus videtur bolus in grrrure aſcon
dens ( deſcendens. Quibuſdam ligata eft vena gene
Talionis. Aliqui habent ftomachum ita dispofstum ,
quod emittunt per vomitum quicquid comeduni ở bs
bunt (hoc ſignum leuiffimum eft, & nullum nih
alia accedant ) Aliquibus per ventrem diſcurrit ven
lus frigidiflimus, aui tanquam flamma ignis. Aliqui.
bus fignum ejt ex indigestione cibi, o potiffimums
quando medicina applicata nihil profunt infirmo. Ali
quibus eft circacollum continua pulſatio, qua videtur
tremorem inferre. ] His plura ponit Zacharias vi
cecónes in complemento exorciſticæ part. 1. do
VM
RVM
MAGICA
Actina.s.firibam verba , in vſum pauperiorum libris i
carentium. Dæmoniaci fimpliciter figna fint ,
1. linguam nigram ó rumidam multoties D. monia
cus de ore multoties conira naturam profert : arftu
iur gurur , vel distringitur anguftè , ila vi videatur
velle frangulari,fed iamen in fuum prištinum fta
tum redii. 2.plorant damoniaci , neſcientes quid plo
rent . 3.cum ira & contentione respondeni snierrogan
tibus . 4. quandoque etiam coaéti vt loquantur, nolunt
loqui, s . claudunt dentes, & nolunt comedere.o.hom .
nes odio profequuntur.7. Multa dicunı ,ex quibus mi
r.imè dignoſcriur,quid velint innuere.8.opprimiturs -
pore graui. 9. remanent languam fenfibus destuut.jo.
B Scipſos pugnis percurium , & vestes laceranı, ó ca
pillos.11.Terribiles babent oculos ó borribiles.12.Ter
rore repentino afficiuntur, & confestim terror ille rece
dit. 13. Diuerforum animalium voces imitantur, & fic
audinniur rugitus leonum , balatus ouium , boum mu
gstus, lairatus canum ,porcorum grunuius fimilizm.
14. Sırident dentibus & fpumani, & figna alia osten
dunt tanquam canes rabidi, 15. multores exponunt ſe
pracipiris . 16. difiu : nıt aliquando per eorum corpora ,
igneus vel glaci, lis vapor. 17. Sentiúnt per corpus ſia
gna , tanquam formicas ds currentes , ranas faltantes,
viperas,ſerpentes ,fifcesnatanies, rhuſias zolaniespoty
fimilia.is, varia prater naturam vident& endine
facra lectione quid frigid.limum ,vel calidiliimum ,vel
grave. 20.Clamane cum aliquas Sanétorum reliquias
à me,quoniam male olent velſunı nimis graues: aut ef
flant , aut circumuoluunt caput, aut ipfas reliquias
prosicere ftudeni, aut conira ministrum aftantes ſe
iratosostendunt, & fimilia. 2 . Omnia ſpiruudlia odio
habeni, à facie Sacerdotum ,& præcipuè Exorciſtarum
fugiunt,in Ecclefiarn ingredi noluni : 6 , fi ingredsan.
tur,ab ea ftatim fugere procuranı: vei coronæ,vel piri.
tualium librorum ieder: cuncta bencdicta, Sanctorum
que imagires, & maximè crucifixi noluni inspicere,
nec deofculari :immò proiiciunt, & in hac omnia con
D ſuunt.22.Sacra verba proferre negligunt,qualia funt,
Miſerere mei Deus : Qui habitat in adiutorio al
tiſlimi.Magn feat anima mea Dominum ,In prin
cipio erat verbum , fimilia. Ei fica pronunciaue
yine balbutire ſtudent vei verba corrumpunt ,ladium
graue demonstrant , tandem ca perficere non poffunt ,
ilave palàm ſe da moniacos oftendant. 23. Senisunt in
aisqua corporis ſui parte dolorem , e ſi ſuper cum ſi
gnum ſanctæ crucis fecerisſtarim per corporis membra
fugiet: fed fi cidem dolori loci:m præcifum aflignaneris,
neacorporisparte in qua volueris,fignolaneta fcrucis
pariencia e perſeuerantia antabis. 24.Cum ſuper de
moniacos Euangelia , Paſſionem IES V -CHRIST 1 ,
Coniurationes,o fimilia legeris conturbabu.niur , fer
ſus occupabunt, intollerabiles etiam in illis anxietates,
Eac inflationes,vel guitas fudorisdefinencesconspicies.
Infuper firidores ad cælum vſque murent , prosternent
fe ac fimitia facient.25.Cum audieris idiotas eigna
ros litterarum , interpretan difficilia, aliorum manife
fare ſecreta ,pulfare , vel muſicaliler canere , aliqua
predicere , loqui variis linguis, ef ( ve verbo conclu
dam ) ſupernaturalia facere,abfque dubio fignum erit
diabolica prafeniia. ] Animaduertendum tamen
quod ſupradicta ligna omnia poflunt etiam con
currerc in Dæmoniaco maleficiato , & quædam ,
aximè priora in fimpliciter maleficiato ; de quo
mox quindecim figna idem Zacharias ponit.
Verùm iſta & alia longè exactius collecta , &
experientiâ comperta fuerunt à Codroncho, lib.3 .
de morb .
 LIBRI VI. C. II .
demorb.venef. cap . 13. docet lignahæc vel com- Avalent,nec oculi,intentis vllo modo.album ocu
munia eſſe cunctis maleficiis , vel peculiaria qui lorum variis modis mutatur. Ægrotantes , cuin
buſdam . Communia ducir à caula morbi , & à inſtrumenta comburuntur, folent in deterius mu
concomitantibus morbum . Signa à cauſa tradit,
ve ſi morbus cæperit ex intenfiſſimo alicuius a
more , vel irritationali ſeu iniquo in aliquem o
dio ,li ex maledictis vel minis alicuius malefici, fi
inſtrumenta maleficij funt inuenta , qualia nos
mulca commemorauimus, & refert Andr. Cæſal
pin.de inueſtigat. damon.c. 22. A concomitantibus
morbum ſunt paroxiſmi, & remedia iuuantia vel
lædentia : & communia ligna ſunt : primò quod
morbi maleficio illati ægerrimè cognoſcuntùr , ita
vt medici in iis hæſirent, & ambigui huc illuc ani
mo agitentur, nec certi quidquam de illis audeant
proferrc.2.quod remediis ex artc adhibitis , mor
1 bus ſe nó remittat,ſed potiùs exafperetur & augea
tur.3. quod more naturalium morború, non crel
cat paulatim ;ſed frequenter ftatim ab initio,nullis
peccantibus humoribusin causâ exiſtéribus, cum
grauiſſimis fymptomatibus & doloribus ſe mor
bus prodat . 4. quod valdè inconftans fit morbus ,
& licet periodicorum naturam referat ,rarò tamen
periodos feruet : & , licet fimilis videatur naturali
1 bus morbis , in multis tamen diſcrepct. 5. multo
ties, licet ægrotans grauiflimè doleat,in qua tamen
parte doleat,ncqucat referre. 6.interdum ægri ſu
1 {piria( quæ luctuoſa vocant)abſquemanifeſta tau
la emittunt.7.aliquibus appetitus reiicirur , aliqui
cibos reuomuit, & ventriculum ita malè affectum
habent,vt & fæpiùs attrictione laborent, vel etiam
pondus in ipſo quoddam, quin & rem aliquam
per oëſophagum modò aſcendere, modò delcen
dere percipiant, & , fi in ſuperiorem partem dela
cum deglutire conentur , omnem operam ludant,
reipſa mox ſpontè deſiliente.8. in regione cordis
punctorium dolorem percipiunt. adcò vt ipſum
aliquando lacerari afferant.9. In quibuſdam circa
collum arteriæ manifeftè pulfare, & quafitremere
deprehenduntur. 10.alij ſæuo colli ſeu renum do
lore cruciantur ,vel circa ventrem inferiorem tor
fiones acerbiffimas, & fæpèAacum quendam fri
gidiſſimum per ventrem permcantem , & cito re- D
deuntem ,vel vaporem vtiflammam ignis calidiſ
limum , ſimili modo illos infeſtantem percipiunt.
11.Quidam ad venerem impotentes reddútur.12 .
conſueuere quidam levibus ſudoribus præcipuè
circa noctem corripi, quamuis tempore & aura
frigidiore. 1 3.alijvidentur habere particulas cor
poris veluti nexibus deligatas. 14 .. morbi quibus
laborant veneficio læſi,ſuntvt plurimú totius cor
poris quædam extenuatio , & macies , & virium
imbecillitas , cum fummo languore, mentis ſtupi
dicas quædam ,varia melancholica deliria , diverſa
febrium genera medicis multum negotij exhiben
tia , motus quidam conuullui , vnde epileptici vi
deantur , membrorum quædam rigiditas ſpeciem E
conuulfionis præ ſe ferens. aliquando omnes ca
pitis partes tumefiunt , aut talem circa totum cor
pus laffitudinem percipiunt ,vt vix vllo pacto mo
were ſe poſſint.Plerumque tota curis, fed vt pluri
mum faciei , flauo feu cinereo colore fuffunditur.
Aliqui habent oculorum palpebras ita adftrictas,
ve eas vix aperire poſſint. oculi ſunt perlucidi &
tranſparentes , ſicur cercopithecorum . Nonnun
quam quædam fpectra vel nubeculam infpicere
videntur, & nonnulli toruè intuentur .
15.cognofcuntur experimentis quibuſda.Nam
veneficio affecti faciem Sacerdotis vix adfpicere
SEC . II . Q. III. SC
cari vel noxam quãdam recipere maiorcın vel mi
norem pro ratione leuioris vel fæuioris veneficij,,
ita vt quandoque formidabiles clainores & mugi
tus cogantur emittere : quod fi nullam mutatio .
nem ,vel læſionem percipiant , erit de ſalute ægri
benè ſperandum , paruo negotio bonæ valetudini
reſtituendum .
Adde G fortè vencficus ad viſendum ægrotum
accedat ,ſtatiin infirmus ingenti moleſtia afficitur,
aliquo terrore fcu tremore corripitur , fi lit puer.
ftatim plorat , oculi ad fulcum colorem mutantur,
vel alia notatu digna in ægrotis mutatio obferua
B
tur.Denique quando pro curationc morbi , quæ
damn linimenta ſacra adeculos,aures,frontem , &
quaſdain alias partes facerdos adhibet , fi in parti
bus illis fudor ,vel aliqua aliamutatio appareat, fi
gnum eſt veneficij
His fubdic Codronchus , non cfle neceffe vt
omnia hac ligna in ægro inueniantut,ſed luftice
re hi aliqua pro diuerſitare morbi feu maleficij.
Hæc communia,peculiaria verò poifeſionis da'
monum maleficio inducta figna eile difficilia co
gnitu , quando dæmon maleficio immiflus immif
cet ſe ſubſtantię alicui immundæ aliunde in corpus
ægri intromiſlæ , vel ex propriis ægri humoribus
CС genitæ: nam quamdiu hæc ſubftária in aliqua cor
poris parte latitat ,fæpè, præter illius particulæ af
- fectum naturalem functiones ladenteni , nihil a
liud ſe manifeſtat. Pleriſque tamen horum prauæ
ſunt imaginationes , pracipuè in fomnis, quæ dę.
monem produnt : quod tamen indicium folú non
ſufficir, quoniam hæc eadem ſæpe melancholicis
accidere confueuerunt .
Verùm fpiritu locum mutante quem priùs in
ſedit,res paulò clariùs deprehendetur. primò , fi,
canquam animatum quid , corpus res illa peram
bulet :ita vt obfeffi fentiát fibi veluri formicas fub
cute reptantes.ſecundò , ſi partes , quas petit,qua
dam palpitacione commouet. tertio , ſi puncturis
quibuſdam moleſtiam grauem infert. quartò , fi
velut Aarus à capite ad pedes deſcendit , & iterum
à pedibusad caput aſcendens refilit.quintò, li ve
ficula in lingua excitetur , quæ confeftim euane
ſcat :vel plures appareant minutis granulis fimiles,
ex quibus ctiam mulcitudo inhabitantium ſpiri
tuum arguitur.fextò ,fi ad gulam dumtaxar aſcen
dens, eam tumefaciat, & accam tulsiculam exci
tet. ſeptimò , fi linguam petens , aut contorquens,
inflat,vel impellit ad loquendum non obſeſsi ſed
dæmonis iplius conceptus,vel fi ingenti oris hia
tu linguam exerat.octauò, fiin dorſo ſenſum præ
bcat aquæ frigidiſsimæ , quali confertim per dor
ſum defulæ , & furfum ac dcorſum percurrentis.
nonò,certiora adhuc ligna ſunt, quádo alienis æ
gro incognitis linguis loquuntur , vel alios talia
loquéres intelligunt;velcum rudes fint , de arduis
& ſublimibus quaſtionibus differunt ; vel renun
ciant occulta ,aut iampridem oblita , futura,vel ar
cana conſcicntiæ , vtpeccata imaginationélve al
fiftentium ;vel eos conuiciis ſine cauſa profcindút:
aut ita furiis agitantur, vt à mulcis validis homini
bus ncqucant ligari vel coërceri. Qudam etian :
cùm à defatigatione vexationis conquiefcunt , nar
rant ſe vocem quidem dæmonis intra iplos lo
quentis ſentire , led ſentenciam verborum pcrc
pere non pofle , vtpote qu :bus mentis functio fit
Fff
quan
502 DISQVISITION VM MAGICARVM
quali ligata.Alij li interrogentur,quid egerint;vel Atrant per os ar nares in modum venii autpermodum
dixcrine, fatentur ſe nihil eorum poftea menuiflc. vnius maris . Aliquibus etiam dormieniobius dainone;
Quidam cenſent fignum eſſe indubitatum & in tale fomnium immiferunt:quod videlicet eis videbatur,
ſeparabile , cùm ægri arcentur à diuino cultu , ita quod demon poſt eos currebat , qui euigilantes funt *
vt nullatenus aqua benedicta ſeipſos aſpergere, uenti ( um talibus fignis dameniacorum . Aliquando
neque audire,ncque proferre diuina verba queant: etiam ingrediuntur,percutiendo collum ,aut alix mem
fi verò vi adigantur cæremonias Ecclefiæ perage bra eorum ] d.p.2.de exorciſm . in princip. & hæc
re, vel diuinis officiis , ac potilimùm fanctiſlimo eadem aliis verbis tradit.Codronchus d .loco .
altaris facrificio,intereſſe,tunc vehementiùs longè W.3.Pofteriorem partem quæ de remediis eft na
vexantur, & iidem cùm mente conſtant, teſtantur turalibus ab iis petere cogor quorum hæc profel
optare le quidem hæc omnia facere, & intereffe, & fio eft ,medicosdico .Inter quos primo loco occur
facrarum rerum auxiliú deſiderare , ſed eſſe quid rit Codronchus,qui quædain priùs communia có
dam in ipfis quod magnoperè impediat . Sunt de tra omne maleficium proponir,poftea ad peculia
nique qui propter incontinentiam dæmoni om ria quædam deſcendit.Principio (veeius diēta fum
nino parent,& ideò vexari quidem definunt , ſed B matim comprehendam )docet quoddam preſcribe
miniſtri fiunt & patratores multorum facinorum . re vomtioria,balnea,linimenta,luffuinigia , & limi
Quinetian ſunt, qui fic ad deſperationem aliquá lia :Sed in his facilè offendi, & periculum ægris
do inducuntur,vt nonnunquam fibi ipfis manum creari niſi nonnulla obſeruentur , quæ exſequitur
inferant . 10. Prætermitto effectus,qui pro ſignis ſigillatim.Nain de voinitoriis agens libr.4.cap. 4 .
eſſe poſſunt; qui in S.S.habentur, vr cunctis notos, præ ceteris commendar florum geniſta drachmas
nempe quod aliquando ægri fiant lunatici , muti, duas in decocto quodam fumptas, vel feminis la .
furdi,cæci,ſtrideant dentibus,illidantur in terram, thyris decem duodecimuè grana à putaminibus
exareſcant,diſcurrant nudi,ſe. & alios lacerent, ha delibrata rufaque & in ouo forbili deuorata. Vel
bitent in ſepulchris , proiiciantur in aquam vel i . hellebori albi quantitatem nó maiorem drachina;
gnem ,& alias grauiſlimas & incurabiles affectio. decoctam vſque ad medietatem fermè,quæ omnia
nes perperiantur. præparandi modum docet ibidem .
11. Ad deprehendendum vtrum æger ſit ener De balneo differit cap.s. & oſtendit vſum eius
gumenus, ſolent facere ſequentia : ſehedulam ali non carò noxium effe ,nec adhibendum nil ſerua
quam ſacra Dei verba continentem , reliquias fan с tis ſeruandis, quæ illic exſequitur.
m
Ctorum ,yel agnum cereu benedi ctum , vel quid " De luffumigatione agit 6.6 . & hanc docer non
aliud facrarum latenter agro applicant . Sacerdos adhibendam , niſicaput & corpus antè expurga
capiti energumeni manum & ftolain imponit , ſa rum fuerit ; & non niſi tempore matutino, quando
cra profert verba : ad ca æger tremere & horrere ventriculus à cibo vacuus eſt. laudat (uffimentum
incipit, & præ dolore multos morus inconditos c Berenices , quod Aëtius immundos ſpiritus ex
dere,multaque inuſitata & dicere, & facere.Sidç quorumdam ſententia ſcribit arcere ferm . 13. ca
mon caput petierit , grauantur & punguntur a pit. 119 .
crius in capire,vel caput vna cum facie rubore & De linimentis diſſerit cap.8. & ea videtur habe
calore quodam igneo perfunditur,fi oculos petiit, re pro curiore remedio ,quàm ſuffitum ,balnea , aut
eos diſtorquet, li dorſum , conuulfiones membro vomitoria.Denique cap.9.diſputatde ſimplicibus,
rum ,antrorſum & retrorſum adducit ; aliquando ac nonnullis compoſitis medicamentis, lúa facul
foto corpore rigentes & inflexibilcs adeo reddit, cate veneficium curantibus , eorúmque qualita
vt nulla vi allata Alecti poſlint, aliquando velut tes explicat ,quz nos hac ipfa fectione iam recen
mortui corruunt , ac fi laborarent tertia epile ſuimus.
pliæ ſpecie aura quadam in caput irruente , & ad D Circa hæc alexipharmaca non eſt contemnen
imperium ſacerdotis eleuantur aura remeante vn dum ,quod And.Cæſalpinus in Peripatetica inuefti
de diſceffit.Si fauces petat , adeò conſtringuntur, gat.damonum cap. ult. admonuit his terbis , Quo
vt ftrangulari videantur . Si in partes nobiliores niam qua vehementer excedunt in qualitatibus ( fri
feratur,vtpropè cor aur pulmonem ,anhelationes, goris,caloriſque) corporis noftriſunt corruptiua,non mi
palpitationes ac ſyncopas excitat. Ad ventriculum nus quam venena:ideo ea felegerunt medici aduerfus
fi tendat , mouet fingultus ac vomitus , vt aliquando veneficia,qua aliquam partem haberent nature noſtre
cibum aſſumere nequeār , vel allumptum contine familiarem ,qua corpora noſtra tuerentur, dum venena
remotum eiuſdem rei ad inſtar paruæ pilæ circa depellerent. Qua huiuſmodi facultatem habere come
os ventriculi,necnon rugitus & alias voces abſo perta funt,amuleta alexipharmaca appellata , vt
nas excitat , & circa præcordia tonſiones vel Harus. totiusſubſtantia proprietate id conſcuta. plurima per
Cognoſcuntur etiam aliquando quibuſdam fuf experientiam inuenta, o longo vfu confirmata.Ex his
fitibus ex fulphure , aut aliisrebus fortis odoris autem ea maximè oportuna ſunt cenſenda, quæ fpiri
(de quibus poftea.) Sunt qui ſcribant eos odore etuoſam o multam effiant huiuſmodi vim :tum quia
intimius
rolaruin adeò offendi,vt ne cogi quidem poffint, penetrant , tum quia cum ſpiritibus conue
iuxra roſarium tranfire.Interrogandi quoque ſunt niuni , Sic enim permiſceri ,atque eos alterare pollunt
ægri , num illis dæmon ante obſeſsionem in aliqua aut pellere.] in quibus verbis quædam inuolutiùs
forma ſe conſpiciendum præbuerit ? Etenim ante dicta.Nam non omnia alexipharmaca totius ſub
quam ( ait Sammarinus ) Diabolus humana corpora (tantiæ proprictate veneficio repugnát. nec etiam
ingrediatur,quaſi ſemper primo apparei eis in effigie credendum quæ magis (pirituoſa ſunt, idcirco ma
alicuius hominis,qui mala morte eft defunctus,aut re gis cum ſpiritibus (h. dæmonibus.nam de his lo
praſentat aliquem fuum conſanguineum : aut appa qui docent ſequentia) conuenire. quod enim pel
ret illi in effigie alicuius animalis terribilis , vel horri lantur illis,potiùs argumento eſt pugnare cum ſpi
bilis . ſi videtur quod ſubitò diſpareat , ingreditur ritibus illis . Nec dæmonum ifta expulfio directè
tamen fubito in eum , & hoc vt plurimùm accidit in fit phyſica operatione in ipſum fpirituin agente,
nocte, in locis opacis e obſcuris. Aliqui etiam in . vt & ego iam oftendi, & dehac re diſputansBapt.
Codron
 9 LIBRI VI. C. II . SE C. II . Q. III .
SO3
Codronchus d.libr.4.ca.9.eruditè explicuit , cuius A porro , qua totius jubſtantia qualitate ( nam de mani
d.illones
fummatim hæc eſt fententia: pharmacha hujuſmo feftis qualitatibus paulo poſt agemus )occultos & male
di antidæmonica efficacitatem nonnullam habere ficos morbos oppugnant , alia communi , alia peculuari
contra maleficia & ipſos dæmones , etiam vſque dote vigeni.Communi quidem fphragis Lemnia, Bolus
itgaande
ad eorum expulſionem . Sed non conuenire medi Armena,Lapis Bezoar, Dictamus, Theriace, Mithri
Ia mem .
cos , in reddenda modi ratione. Quatuor enim datum , e cetera eiufdem generis Alexiteria :peculiari
& hæc modos ſolere adferri. 1. etſi res ſenſibiles , vt fu verò , quæcumque ſunt abs te toto illo peculiari.capite
ca. mus , herbæ,&c . ſua virtute nequeant vexationem de remediis naturalibus plenèex luculentè defcripta.
Esseft na : à dæmone homini illatam repellere, mitiorem ta Quibus udde ,fi placet,herbam Paridis,quam nonnul
- srofel men ac leniorem poſle reddere: ita vt fi moleſtia, li Solanum tetraphillum appellant ;quod ex eius cau
CO OCCUI
quæ à dæmone infertur , ſit parua ac leuis,eam pe lemedio quatuor folia erumpant decuſſatim digeſta.
inla ca nitùs res exteriores queant auferre ( intellige,ſi no Si enim huius herba ſemen in puluerem reda &tum ,vi
peculia xa dumtaxat à cauſis naturalibus , quibus ſolisdemon ginti continuis diebus , drachma pondere ieiuno propi
ita fum . vſus profluxerit)non in dæmonem fedin demonia netur:mentis alienationem o infoniam , non ſoluni
celcribe cum agendo ,co ipſo quòd ex rebus illis adhibitis, ex morbi diuturnitate fauitia, ſed etiä ex maleficio
& limi oppoſita diſpoſitio introducatur illi quam dæmnon B veneficióque cõrrattā ;diſcu:i :anctore Mai biolo Dio
m ægris expetit ,aut indidit. ( fic Richard.de Mediauil.quod !. fcoridis interprete, Bapnija Sardo,da Cunrac.o beſne
(equitur 3.9.8 .) 2. quòd quæcumque fiunt circa corpora ro:qui in librum Galen ,vel ( vt aly volunt) Diofiori
obſeſſa, dæmones accipiunt vt facta & vergencia dis,De paratu facilibus , Antidotum ex acinis herba
uchmas in ipſorum defpectum ac ludibrium , maximè fi Paridis, c aliisfimplicibusmed'camentis ,à Moïbano
nis la ſint irriſiua vel afflictiua,vt ſunt flagra,item omnia paratam ,ſibiſ ab eomiſſam commendat,aduersus om
minibus fæda & amara & fimilia. quare cùm fint intolerá nia verena (maleficia praſentiſſimam .Ariſtolochiam
11. Vel res iniuriæ ,malunt fugere,& à moleſtia inferenda roiundam ceteris venenis rejifere, longam verò , ad
achma; deliſtere. 3.quòd cùm ifta interdum fint ſignare uerfus angues ( veneficia drachma pondere ex vino
comnia cordatoria & pænarum , quas luunt ,inemoriam in bibi, & illini , teftis ejt Diofcorides. Recentiores medici
gerant,ab iis dæmones valdè abhorrent,eáque ve tradum huius ficcæradice fosfiram domum cacodamo
im eius hementer deteſtantur:ideóque in fugam facilè per nas fugare, hilares infantes reddere.Idem ferèDio
hæc conuertuntur.verbi gratia , fulphur cum igne (corides aſſeri: de verbenaca ſpecie altera, quam ispår
& ferua
lignum eſt carceris infernalis, ruta amari cruciatus bolátyw , hoc eft facram herbam nominant. Ait enim ,fi
CI
Chriſti: chus in igne pofitum repræſentat oratio aquaſpargatur pertriclinium ,in qua ſacra herba ma
cet non
nes ex charitate accentà naſcentes.4.modus quem duerit , lariores conuiuas fieri : eámque facram voca
purga
iudicat magis conſentancum veritati, cft : quod ri, quoniam in expiationibus ad amuleta plurimum
uando
res huiuſinodi piè ac religiosè adbibitæ, tanquam commendatur:quod à Plinio quoque referiur. Quid?
entum
inſtrumentum diuinæ iuſtitiæ , in dæmones agunt, quod & recentiorum plerique , verbenaca decočtum
cus ex
illosque ab humanis corporibusdetrudunt, & eo pefte laborantibus exhibentyfé, conferre credunt:quod
13. Calo rum effectus, eorumque opera venefica deſtruúr Dodonaus tamen improbat,exiſtimátque hanc technă,
ac remoucnt. Quibuſdam enim rebus , De vs hoc inuentum eſſe demonis , quifalſa pro veris ,infalu
habe
dedit virtutem vt fi piè adhibeantur , tanquam bria pro ſalutaribus, fuo more ſupponat ở obtrudat.
ca, alit inſtrumentum diuinæ iuſtitiæ , dæmonum effectus lam verò Hypericon ,quam nonnullifugam damonům
cibus, & opera venefica deſtruant ac remoueant :quibuſ appellant,emplaftrimodo renibus admota, frigidos á
facal dam enim rebus DE vs indidit vim & qualita maleficio deuinctos ſoluere dicitur.Pithagoras Scillam
alita
tem quandam moralem dæmones compellendi & in limine ianua ſuſpenſam, mali medicamenti noxam
ecen
eiiciendi, & energumenos iuuandi:quia conſen -Darcere memoriæ prodidit, tefte Plinio á Dioſcoride.
taneum eft iuſtitiæ diuinæ , pro infligendâ malis Sangais canis nigri parietibus illisus pellit maleficium.
onen { piritibus pænâ , cos rerum ſenſibiliū ačtioni ſub Idem efficit cor leporis pelli inuolutum á geſtarum :
nuefti iicere: quâ prenâ , demptâ penâ diuinæ vifionis, lupı dexler oculus. Quinetiam radix Bryonia ficcata
Quo nulla queat illis acerbior contingere . Debent ta collo appenſa, o ricinus ſeu palma CHRISTI,
s ( frie men res iſtæ antequàm adhibcantur benedici & maleficise veneficis hominibus ſecuros reddunt. Nec
conmi exorcizari. precibus enim impetratur aliquid pe minus eſt adid efficax argentum viuum appenſum ,
duerfus culiaris energiæ ,ob Chris T 1 Sanctorum vel geftarum vel paluinari ſubieclum . Lapis Aquila,
e notre que merita : nequantùm velint, hi fpiritus in exi quem Aëtitem vocant, incluſusannulo em geſta'is,
Penena tu ac pulſione ſuâ noccant obſellis. Hactenus ex maleficia tollit . Berillus ó Magnes vxorem & virum
Codroncho . inter feconciliant. Corallium item odia domeſtica
Е com
1 , V1 Verum à me per epiſtolam rogatus Federic. Ia diſcidia componit , venenatis poculis vinculiſí, mede
metius, vir muſices ,poetices, & medicinæ laude tur, incantamenta diráſque deprecationes amouet. Cu
12 per
Ex hiss vnus hoc æuo clariſſimus, in quem ſimul Hippo ius rei teſtis eft locupletiſſimusfiue Orpheus, ſiue quis
ſpiri crates, Homerus, Pindarus, & Orpheusrenativi- E alius aučłor eft libelli de lapidibus, qui ſub ipfiusno
deantur : humaniſſimè, & doctiſſimè reſpondit, mine circumfertur. Eodem auctore & Galactites la
nue anno ſuperiore M. D c . Cal. Auguſti : è cuius lit pis colloſubnexus faſcinationesprohibet : & Gagates
unt teris ea decerpenda duxi , quæ ad hoc inftitutum ſuffitu ac nidore ſerpentes abigit. Quod Nicandero
utius noftrum faciunt:quæ ille longo vſu tanquam com Nicandrū ſecutus Dioſcorides confirmant.Hinc Mar
lub prehenfa habens, & è liquidiffimis Medicinæ fon bodeg fortaſſis occaſio data eft fcribendi Gagalem da
tibus hauſta, pauciſque theorematis explicata,de monibus contrarium effe :quoniam Cacodamon humanı
ctiam
prompfit . generis hoftis infeftus ,ferpens eiiim in facris littern .
ma
Remediorum naturalium , quæ deleterijs i malefi nuncupatur. Hec igitur funtquæpeculiari & occule..
islo
ciys obfiftunt, dua ſuntdifferentia : alia enim manifeftis proprietate maleficis et occultis affectibus reſiſtuni,
pel qualitatibus id praſtant, alia totius ſubſtantia proprie quemadmodú eo in manifeſtis morbis, pæonia comitialı
vipi iaie,qua negucubelementorum qualitatibus, neque ab morbo,birundinum vſară cinis angina , calculo birci
trecte!
illorum materia fed à fe vna vires adipiſcitur.Eorum nus ſanguis,colico dolori cingulum e lupi ineſtino com
cente
Fff 2 . pactione
Bapt.
dron

)
 DISQV ISITIONVM
504
pactum ,vulpeculæ pulmones aftom azi ,torius ſubſtantia ( A iugale perſoluant. Quod fi occultè D E 1 iudicio,
diffidio & diſcordia,quam artid Jaay nominan , ad
uerfantur.Sedea demum remedia vſurpanda erunt, i
ſimplex folitarius morbus fuerit:hoc ejt,ſi cum occul
ta pernicies inuaferit, purum fuerit corpus eu integrè
ranum.Sin verò vel intemperie vel plenitudine , quam
πληθώραν υocant, vel humoris vitio , qμα κακοχυμία
dicitur,velobſtructione,vel alia caufa prater naturam
corpus laboret ;non ante adferendafuntremedia , qua
10:ius ſubſtantia contrarietate maleficia profligant,
quim vitia illa ſummoueris iis remediis, que manife
ſtis qualitaribus, de quibus dictum eſt ſupra,morborum
vim e acrimoniam hebetant obtunduni, Siquidem
preſentibus his malis,occulta medicamentorum facul
tares,quaſiſepulta franguntur & hebefcunt:praclaſifa
eo
e impeditis vys, quibus iter eft ad effectamſedem ,
non poſſunt integris viribus peruenire. Quapropter
bæc mala ſtatim per initia tollenda funt , neglectifs
propemodum maleficijproprys indicationibus,vnicui
que illorum conuenientibus remediis medicandum. Ac
intemperiem quidem curabimus calidam refrigeran
tibus,frigidam calefacientibus,humidam ficcantibus,
ficcam humectantibus : ſeruata ſemper contrariorum
lege:ſicut in libris methodi medendi preceptum eft.Ob
ſtructionem verò expediemus detergentibus , inciden
tibus, & tenuantibus medocamentis : Humoris vitiofi
exuperantiam ,purgatione vacuabimus. Quod ſi pleni
tudinis figna apparuerint , nec quicquam eorum repu
gnet ,quæ funt in vena ſectione obferuanda ,ſanguinem
etiam per initia mittemus : niſi veneni fufpicio adfit.
Tunc enim non ipfo ftatim initio vena jecanda erit
( alioquin venenum in venas traheretur , à qui
bus omni ſtudio arceri atque excludi debet ) fed poft
vomitus, ( deiectiones,atque vbi nihil ipſius veneni in
ventriculo e inteſtinis religuum effe coniecerimus.
Præterea reuellendisnoxiis humoribus, quos damon
vel maleficus homo in principes partes traduxerit , co
"uenient clyſteres acres, cſudores proleti balneis,a
Stuariis,guaiacina,ebeni, ç içe Parılla ,vel China de
coéto. Denique ſifractura vel luxatione inſtrumento
rum ſtructura permutata fuerit:fracta vel lixata pars
quam primum erit in naturalem formam , ſedémque
propriam reducenda. His ita conſtitutis, o vt vnius
cuiuſque ſtatusconduióque feret, accommodatis: lum
demum erit ad occultarum proprietatum opem confu
giendum .Hec habui ( Vir clar,) qua de rernediis na
turalibus , quo modo mihi per mea occupanſima tem
pora licuit ,differerem , quafi via to ratione ſtabilita
confirmaráque fuerint,non mediocriter conferent ad in
tegrim perfectamque cuiufuis malefici, curationem .]
Hæc ex doctiſlim . viri epiſtola inſtituto noſtro
commodiſsima nolui lectoribus non communi
care.quibus hoc,qualecumque opus noſtrú , quam
vtiliſsimum eſſe magnoperè delidero .
Porrò quod illis addain non habeo , quæ ad a
muſlim tam dedolata & exalciata. Adfcribá dum
taxat de frequentiſſimo noſtris temporibus ma . E
l'eficio paucula , cx co quem paulò priùs laudaui
Codronebo qui de curatione fterilitatis & impo
rentiæ agens , præmittit quoddam Ipirituale & la
crum remedium :deinde lubdit phylica nonnulla.
Prius ex Arabum ſchola delumptum ſed pium ac
Chriſtianum. Nempe quod Iſaac Arabs confuluit,
we couluges peracta peccatorum ſuorum confel
lione,ſacratiſſimum CHRISTI Corpus,diebus fo
lemnioribus potiſsimùın lumant reuerenter , &
poſtea ofculentur inuicem in oſculo pacis , & la
cerdos illis benedicat , & poſtquam exemplo To
biæ triduo ſelo à venere abftinuerinr,debituin co
MAGICARVM
vcl aliqua coniugum culpa , veneficium non (ol
uatur,orationibus ſedulis, ieiuniis , aliiſque operi
bus piis vacare debent,ad miſlam fæpius confu.
giant,peregrinentur ac fan & illimæ Virginis, vel
aliquorum ſanctorum limina vifirent , frequenter
que peccata facerdoti confiteantur , ac facrâ ves
cantur Euchariſtia , & exorciſmis ab Ecclefi â huic
rei peculiariter dicatis religiosè vtantur . Quoad
naturalia prorſùs remedia, Iciendum ſcribit , ti ali
qua manifeſta qualitas in maleficio appareat,phar
macis aduerfus eam efficacibus , & benedictione
munitis tucò ac vciliter vri poſſe. Ideo (inquit) Cleo
patra prodidit fel coruinum cum oleo ſeſaminimixtum,
Blli ex eo vniuerfum corpus liniatur,ligatos iuuare.lſaac
Scribit,quod fi coniuges fel Zangarini piſcis ſecum ha
buerint in paropſide iuniperi, antequam fomnum
capiant,eo fuper carbone pofitofumigentur,omnia ve
neficia euanefcere. Nicola Florentinus laudat theria
cam cum ſucco hypericonis exhibitam , cobypericon ad
formam emplaftri renibus appofitum.loannes de Vigo
ait quod picusaxis affata vel elixata habet virtutem
Soluendi maleficiaros. Alij cum Plinio volunt abroto
mum oleo illitum ,cum
& vino ſumprum non parum pro
dejſe. Denique generalia remedia hic proſunt quo
que ferèomnia. ) quibus ego omnibus illud Ifaaci
Chriſtianum monitum ſemper præmittédum cen
ſeo .Nam quanta ſit vis , & vtilicas remediorum
с Eccleſiaſticorum ſequensſectio demonſtrabit .
Morale remedium videatur , quod Dionyſius
muſicus Ægyptius prodiderat ,Magiæ in rudes &
malè moratos vim eſſe aliquam , in philofophiæ
ſtudioſos nullam. Sed hoc refellit Origenes libr.6.
contra Celfum . nam ( vc ſcribic Maeragenes,Apol
lonii Thianæi magicis præftigiis & ludibriis mul
ti philoſophorum capti fuere , etiam ex nobiliori
bus , & inter hoc Ophitarum parens Euphra
nes.
SECTIO 111.
Deremedysſupranaturalibusdiuinis
D ſeu Ecclefiafticis.
Æc ſola carent omni peccato & periculo , &
loribus fuere inſtituta : his , antè omnia vt vtantur
homines, docendi monendique ſunt. Hæc anima
proſunt ſemper , corpori nunquam nocent; ſæpe
numerò à morbis & aliis maleficiorum noxis libe
rant , aut præſeruant. Hæc fapientiores medici &
Catholicè fentientes approbant , vt loan . Fernel .
li.2.de Addit .& Cornel.Gemma in Cofmocrit.Bapt.
Condronchus lib.de morb.venefic.And.Cæſalpinus
Difquif.de nar.damon. & alij . Nec rarò cogitur dç
mon à Deo,mendaci ex ore veritatem promere, &
ablegare homines , ad hæc Eccleſiaſtica remedia,
quibus iple vapulet. In valle quadam Ciſalpina
dioceſis Nouarienfis deftituebatur puella ſenſibus,fed
To vmbrarum Spectris , quas ſibi videre videbatur,
reddebatur attonita , ac fimilis ftupenti : verſabatur
in vltimis finibus huius,dequa loquimur, vallis, mu
lier veratrix os faga,que carminibus profitebatur ſa
nare ; que apud alios infanabilia e jent. magni ad
eam concurſus hominum confili, gratia auxi
ly : & quanguam reclamarent noſtri & ſcelusoſten
derent, tamen illis abeuntibus adoleſcentula genitrix,
affectu materno filiam mittit, conſulitg ,mulierculă de
vmbris,
 LIBRI VI. C. II .
vmbris,de remedium petit laboranti. Tum maga , ad- | A
ducite puellă ad illos (homines Societatis intelligebat )
qui ruiper apud vos verſabatur: ab iis petite opem.pa
retmater filiam adducit itinere octo millium ,idem ex
porit ,ac reſponſum venefica :ztrámque adhibita pecca
torum confeffione , ſacro ſe corpore Chriſti communire
precipuunt noftri:quo faéto meliùs habuit adoleſcentn
la . ]Bencius litteris Prouinc, Mediol. Anni 159 !.
PRIMVM eſt remedium in hoc genere Vera og
visa fides hoc eſt charitate Dei & proximivallara .
hoc ſcutum nobis præfert & præber D.Paulus ad
a ad Epher. Ephefios ſcribens a, hanc loricam vt Theſſaloni
6.7.16 . cenſes induant vrget b : hanc diſcipulis fuis com
b 1. Ther. mendat magnusille Antonius:Magna,inquit,dile
5.v.8. lectiflimi aduerſus damonem arma funt, vita fin
cin Epir .
cera ó intemerata in Deum fides. Ioan . Niderius c
cap.4 . ex Petri cuiuſdam dictis quinque remedia,vt 'effi
caciſſima laudat..habere fidem integram Deipra
cepta in charitateferuare, 2.ſe ſignocrucis of oratione
munire. 3. ritus o ceremonias Eccleſia colere. 4. pu
blicam iuftitiam benè exſequi. s . Chriſti paſſionē ver
bo velmemoria ruminare.) de aliis poftea dicédum .
de primo,confirmat exemplo huiuſmodi:Cum (in
quii )quidam maleficus,me inuocaret, vt quendam ini
micum ſuum vita priuarem ,aut in corpore laderē gra
uiter,fulminis ictu,aut alio modo : vocani ego magiſte
rulum ;ideft dæmonem :qui mihi reſpondit,quod neutră
facere poffet:Haber, inquit,fidem bonam , & diligenter
fe fignocrucis munit.idcirco non in corpore,fed in vnic
cima parte fruituñ fuorum in campo ſi liber, ei nocere
poſſum .] Sic Cypriano Mago dæmon reſpondit, ſe
Naziấz. Chriftifide munitis nocere non poſjed. In B. Ambro
orat, in lium Iuſtina Aug. quendam maleficum nomine
Cypr. Innocentium immiſit.hic poftea palàm fallus, de
legaſſe ſe dæmones qui Ambroſium interficerent,
ſed ne ad fores quidem domus,vbi manebat Epi
ſcopus accedere potuiſſe, eò quòd ignis inſupera
bilis omne illud ædificium communiret, à quo ad
huc remotivrerentur. Atque ita victas artes fuas,
quibus contra fanctum Dei Sacerdotem ſe aliquid
efficere poſſe arbitrabatur. Lege Paulinum in vita
D. Ambroſij.alia refert ad hoc probandum Tho
mas Bolius las.deEcclef.Notis a.i.verf. s . Sed funt Dcletiani tempore variis cladibus & damnis affecif
apud Patres alia magis accommodata.Narrat Cal
fianus ,duos philoſophos magicis præftigiis & cir
cuinuentione damonum conatos D. Antonium
perturbare: ſed cú irrito labore nihil penitùs prę
ualerent: 60 profecerunt,ait,tales tantaque eorum in
fidia ,tanta magica arte quaſite , vt per hac euidentif
fimè comprobarent , magnam profeſſioniChriſtianoră
ineffe virtutē:quibus illa tam ſan& ,tamý potentes um
bra:quas exiſtimabantſolē lunámque,fi adeas directa
fuiffent, obducere potuiſſe :hunc non ſolü nihilladeresſed
ne ad punctü quidē ,demonasterio ſuo valzerint * per
* Nüleged. turbare . Epiphanius in hæreſi Ebioneorü qua est 30 .
proturba- ſeribit conatus magorú, vefæmina quandá Cbri
C.
ſtianam in amorem pellicerent,& tandem quo pa-
cto per crucis ſignum & Chriſti fidem ſuperario
mulier :& claudit narrationem hoc epiphonemare:
quod non valuit incantantis vis,vbi erat nomen Chri
stió fignaculum crucis .] Confirmar experientia,fi
de Chriftiana in Indiam ,inuecta ,dæmonum præ
ſtigia;fpe & ra,oracula vel planè, vel magna expar
te vbique ſublata. Et quid Indiam memoro ? pro
xima nobis Friſia eft ,fcribit de illa Cornel. Kem
penfis lib.z.de orig.ofitu Friſia, cap.31. Circa tem
pora Lotharij Imp.erant paſſim in Friſia multa ler .
narum infernalium ſpectra : quæ in paruo quodam ſu
pereminentis collis ſupercilio , fubterraneum habebanı
SE C. III . Q. III.
sos
Specum , abfque humana ope artificio preſtigioſo ex
jöructum , in quo refidebant quas antiqui vocabant,
Albas Nymphas ,fiue vulgari geniisfermone V Victe
VVyvven . harum ſpeciem adumbratam , non veram
fuiſe conſta:: qua folebantnocturnos viatores, gre
gúmque c armentorum intentos excubiis, & puer
peras cã infanubusfæpiſſimèin abdita fua , o ſúbter
ranea antra clanculumabducere : in quibus fubinde
ſubterranei murmuris fonus, atque etiam vagitus in
fan! ium anditifunt,præterea etiam ingens fletus
gemitus hominum , quandoque Muſarum concentus
voces dubia aure colligebantur. Qua de caufama
gna fiebatcuſtodiapragnantium mulierum , & paruu
Lorem infantium , ne ab iftis Nymphis infernalibus
clàm abriperentur. Qua omnes demonum illuſiones,
B poſt agnitum ſyncerum Dei Euangelium ( erant enim
tum Friſij Sabelliy Ary erroribus dementati ) ena
nuerunt, ec in nihilum redacta ſunt. Scripfit enim S.
Odulphus contra eiuſmodi illuſiones demonum char .
tam de S. Trinitate, quam per Ecclefias e Parochias
Friſiæfacerdotibus miſit,vi in populo frequenter publi
cè legeretur] chartæ exemplar,quod eft Catholicæ
fidei quçdam explicata profe $ io,mox ſubdit idem
Cornelius. De mandatorum Dei obferuantia di vita
innocentia , quàm fint efficax remedium , docere
poſſunt D. Cyprianus ad Fortunatum , de exhorta
tione Martyry ,Lactantius lib . 2. ca. 16. & Ambr .
Anſbertus lib . s.in Apoc.c. 11 .
cl SECVNDV M eſt legitimus in Eccleſia Catho
lica Sacramentorum vſus: Vt pro nonduin initiatis Р
baptiſmus. Nam docer experientia ,cos quos con
ſtat nondum baptizatos à maleficiis libcrari , per
baptiſmum abſolutè collatum :eos quos probabili
ter putamus non baptizatos, per baptiſmum lub
conditione idem conlequi. dixi probabiliter puta
musnon baptizatos: nam ex leuibus coniecturis
id putare non fufficit, ne ad conditionale quidem
lauacrum e, verbi gratia , tantùm quia quis noctu e vide so .
fomnians ambulat vel maleficiatus eft : hæc enim tum in 4.d
3.8.9 .
ctiam baptizatis contingunt.
De baptiſmo , docet Eccleſiaſtica hiſtoria : Ty
ridatem Armeniæ regem , cùm Chriſtianos Dio
ſet. & Gregorium quidem in lacum luto & alti
tudine moleftiffimam fame enecandum mififiet:
Ripſimen verò virginem , recuſantem illi obſequi,
& ſocias eius Sanctimoniales plurimas , crudelil
ſimè necariiuffiffet : mox Dei vindictam conlc
quutam.inuafit enim cum inſania, qua planè dæ
moniacè furebat, & mutata corporis figura in por
cum ,mentis emotæ,dentibus ſuas ablumebat car.
nes.ceteri quoque, qui eius facta approbarant, mi
lites, magiſtratus & alij,in furorem redacti ſimilia
deſignabant & ipſi in ſues conuerfi, vt vult Nice
phorus,vel mente tantùm abalienati, ve cenſet Me
taphraſtes:tandem baptiſmi lauacro abluti,corpo
Eris
E formam & animæmentilq ; fanitatem recepe
runt,iplo illos baptizante, & hortante ad pænieć
tiam D.Gregorio Martyre ;non quidem illo Thau
maturgo ,vt putat Scholiaſtes Nicephori; ſed alio ,
vr docet Metaphraſtes. Neque hoc molumn vl
lâ arte magicâ ( ve eruditus vir cenſuit) fuerat il
latum , ſed Deo vindictam per Angelos malos
exſequente : vnde patet , cùm ea vis fuerit ba -
ptiſmi,in dæmones maleficiorum auctores,maio
f Villa
rem in ipfos maleficos & eorum opera futuram . neus 1.8.c.
Non eſt diffimilis narratio , Ioannis Villanci a - 3s Bofius
pud Thomam Bofium f Anno ( inquit ) milleſimo ...deEc
Noris
ducentefimo nonagefimo ottanó Rex Tartarorum cle.ca. 16 .
Fff 3 Caſa
 SITION
DISQUI
506
Caſſanus,quem vocant alio nomineMagnum Cham , | A ferunr. Vt ventum Anzermam , in Pachiecido
cum ducentis equitum millibus Syriam cæpit,finito
mas regiones: omnibus itaque formidandus, petiit fibi
filiam RegisArmenia,quod audiſſet ejſe pul
vxorem
cherrimam.RexChriſtianus,tanti Regis viribusexter
ritus,dedit.Illa postaliquod tempus è viro fuo Caſſano
edidit in lucem partū tanta deformitatis,vt Rex mari
tus nullo modo illum veluti (uum voluerit agnoſcere,
quòd monſtrum videretur.Vocat ad conſiliū primarios:
de ipforum ſententia vxorem velut adulteram ,partum
ſuſceptum , ultimo ſupplicio adiudi
veluti ex adulterio
cat ,Innocens mulier infélicitarem fuam deplorans , ad
preces cöfugit :ignara conſily ,periit vt ſibiliceret bapti 11on aſſeruabatur.Aiebant nonnulli,ſe ante ingref
Zare,quem pepererat,data illi facultas:ita tamē,vt ad- B fum neſcio quos inambulantes audiuiſſe. Vbi
effent baptiſmo aliqui ſpectatæ fideiviri vna cum rege,
nequa fraus fieret.Mira res. vbi baptizatus eftpuer,
adeò venuſtus ac formoſus,apparuit: vt Rex , tanta
re permotus , cum plurimis, nomen Deo dederit, of
maximum Chriſtiane rei faciun faerit incrementum .]
fufiùs idem narrat D.Antonius p.2.hift.tit.20.6.8.9.9.
Veniamus ad recentiores narrationes æquè cer
tas.Per.Chieza de Leon p ... Hist.Peruana c.18.mi
raculi plenam de ſpectris victoriam huic Sacramé
to à Deo cributam defcribir,ex quo fideliter narra
bo.Prope Anzermam ,loco ,cui nomen Pirla,impe
rabat regulus cui frater florenti ætate erat , quem adhuc in templo fibila fremitúlque audiebantur:
nominabantTamaracungam.Iuuenis hic mirè ba c Tamaracunga dæmones gernebat , & alapisfre
ptiſmum ſitiebat:ea caufa Chriſtianos adire cupie quentibus cædebarur , adeò vt & pileum quem
bat ;ſed miris eum viſis dæmones percerrefacicbát. obtendebat oculis, ei excuſferint: & faciem ab iis
Offerebant ſe ſoli videndos,olidarum auium fpe
cie,quas Auros,liuncupanc.cernés iuuenis dæmo
nes læuire,accerſiri Chriſtianum in vicinia degen
tem iuber.venit ille non ſegniter, & intellecta re
guli voluntare,crucis lignum fronti eius impreſſit.
hoc magis irritari hoſtes illi ,& fæuiori ſpecie ſe in
ferre.videbat ſolus Indus :Chriſtianus nihil niſi ſa
xa cadentia, & dæmonum Gibila fentiebat.Aduenit
rum commodè co loci Pachecus quidã Hiſpanus ,
& le focium addidit Chriſtiano alteri in difcrimé.
His cernétibus Tamaracunga trepidabat vehemé
tiùs,& exalbeſcebatmeru,quin & per aërem rapta-
batur : id omnes videbant, & ipſum quidem que
rentem geinenrémque, illos vlulantes ſibilantefq;
excipiebant auribus. Semel cùm Indus poculum
vino plenum manu teneret : en tibi vas in aëra ef
ferri , & vino vacuum reddi: mox vinum in illud
ex alto refundi, & formidine plenuin Indum veſte
vultum faciémque cooperire,ne horrendailla ſpe
Ctra in oculos incurrant.Sic recto faciem , non re
motis veſtibus,nihilominùs cretam in os ingere
bant,vt obſtructo (piritu fauces præfocarent.Tan
dem Chriſtiani,qui continuè interea Deú orarant,
ftatuere in vrbem Anzerıná eum deducere , vt ibi
ſalucari lauacro tingeretur. Dedêre ſe comites viæ
plures trecertis Indi:fed adeò pauidi,vt ad Princi-
pem baptizandú propiùs accedere non auderent.
Venere fimulomnes ad iter impeditum & præfra
ctum :ibi hoftes humani generis nicebantur abri
pere in aërem ,vtpræcipitarent:fed ille valida voce
Chriſtiahos orabat , vtiſuppetias venirent. accur
rêre, & in medium agmen ſuum ,recedentibusme
tu Indis,recepere,& cingentes cum funibus, funes
cingulis ſuis alligauere:atque ita medium ſtipantes
ſimul incedebant, manu tres cruces præferentes,
nunquam intermiflis pro liberatione & falute mi
ſeri precibus. Ne fic quidem omni moleſtia liberi
proceſſere. Sæpè illum terræ adfixerc hoſtes : &
in viæ cuiuſdam accliui aſcenſu , vix inanibus ele
uarcin aëra volentium & necare nitentium extor.
RVM
VM MAGICA
mum : Chriſtiani,quotquot in oppido, conuenere:
ibi omnes cernere crebro grandine de recto lapi
des deiici , & audire ſibilantes , clamanteſque dæ
mones , folemne illud quo ſoliti Indi Martem la
ceſfere: hv, h v , hv, ferociter & crebrò celerri
mè ingeminatum . Mortem dæmones intenta -
bant , niſi voluntatem baptiſmi abiiceret : contra
Chriſtiani Deum obſecrabant , ne dæmones per
mitteret erepta corporis vita Indo animæ vitam
impedire.Gliſcente deinde faxeo imbre, templum
petiere. Ibi , quia ftramineum erat , Euchariftia
templum apertum , & cum Indo ingreſſi ceteri,
cernebat Indus dæmones terribili ſpecie,ſed capi
te deorſum terram ſpectantes , pedibus ſurrectis:
cúmque Frater Ioannes ordinis Beatæ Mariæ , pa
raret eum baptizare , non viſi ylli Chriſtianorum
dæmones , in omnium oculi , Indum eripiunt, ſu
ſtollunt in alcum , & capite deorſum , vt ipfierant,
ſtatuunt.Chriſtiani tum fide freti,alta voce, I ES V
CHRISTE A DIVVA NOS , inclamantes,
Indum extorquent retentantibus,& , iniecta collo
eius facra ſtola, aqua luſtrali aſpergunt. attamen
confpuebatur faliua fætida. Hæc nocte accidere.
Orto mane monachus facris veſtibus induitur, vt
incruentum offerat Sacrificium , Vix miffam in
choarat,ceſſarunt ſibila, fremitus, vlulatus, ſtrepi.
tus,deſiic Indus vexari.Peracto Sacrificio, Tama
racunga cum vxore & liberis baptiſmum Aagitat:
quo percepto, fide robuſtior & audacior factus:ſe
iam Chriſtianum afferit , experirilvelle , quid hoſtes
poffent. Solum ſinerent periculum facere. folum
'non auſi aggredi. lætus ter quateruèper templum
obambulans clamabat,gaudium non capiens, Chri
ſtianus ſum , Chriſtianusſum , vt vidit ſeimmunem ,
& victorem , domum rediit : nec quicquam am
pliùs moleftiarum ſenſır. Tanta vis baptiſmi
fuir.
In Bungo anno 1596.erat foemina gentilis à demo
ne obſojfa huic indicatū est à demone liberari non pof
se,niſi fiat Chriſtiana: cùm illa annucret, iam fe ad
baptifmum compararet, nocte inſequenti damon ei dif
suaſit,ne fieret Christiana, dicens: hactenus tanta fa
miliaritate, tanto tempore mihi es coniuncta , & nunc
me deferis? non abibis profectò inulta. dormienti itaſ ,
nec ſentienti,abfcidit capillos , vno tantùm capillorum
flocco reli&to. Illa verò cùmſummo manè deprehende
ret ſibiademptum capillum, & arundini letto oppoſita
E implex um :calcar ea fraude fibi additum purauit,vt
citiùs aduolaret ad baptiſmi antidotum : quod & fa
ctum est:atque eo ſuſceptmanfit
o ab omnibus demonis
moleſtiis immunis. ] ſic P.Zud . Frois in litt. Iapon.
illius anni, Ex eodem ſunt ſequentia.
In Ciazzurana infula gentili adoleſcentulo ołtode
cim annorum ſe crebrò viſendõ offerebat canis ingens,
horribilis , & rufus:qui cum alloquebatur, & per mon
tes in loca abditiſſima deducebat,detinens eum ibi bi
duè ,vel triduo,atque impellens, vtfemanibusſublatis
adoraret,aliáqueſcriptione indigna faceret. Adoleſcês
mifer , videns ſe tantas moleſtiasa capitali humanige
neris hoſteperpeti,tandemprofugium habuit ad Eccle
Siam , do trinam CHRISTIANA M audiuit &
didicit ,baptiſmi Sacramento C HRISTO de
uinctus,
 LIBRI VI. C. II.
uinitus,ac de cætero nunquam à Tartareo illo cane di
wexatus. )
Bungi circa annum 1549. quidam ancillam ha
bebat damoni familiarem . Nam demon ad eam acce
dens vulpis figurafingulis mollibus domo educebat. ve
rum per baptifmum fufcepta fide,ab hocſpectro libera
ta eft.Littera laponice illius tēporis.Tantum dæmo
ni detrahitur verę fidei ſuſceptione,cui rei firman
dæ adiiciam ex Rhenanæ prouinciæ geſtis aliud .
Anno 1583.Herbipoli adeserant cuidam parocho no
procul ab vrbe,fiue malo demone ,fine praftigiis infefta.
Narrabat ipſeparochus domefticiſ propinqui, quid
quid erat in edibus magno impetu ad terram adfligi,
ardentes praterea faces, cafgplurimas in conclaui,quo
nulla aspirabat aura conclujo, anbelitu vno reftingui:
lectos cubantibus,puluinos ceruicibus vi ſummaſubira
hi:pleriſque domeſticorumficprecludifauccs,vi prefo
cari viderentur:denique multa do adspectu “ auditu
tetra in ea domofieri folita ,Parochus triſtis,confiliique
inopos noftrosadiit,comemoratifý,quaspateretur iniu
riis, Sacerdotē aliquê cuiuspraſidio tueriſepojjet, Re
ciore popofcit.Datū est vni negotium ,qui cum ieiunus
SECT. III . Q. , III .
507
Nefcio quod Numen ,noftrisinterucnu aris.
Accisas video longè difpergier vmbras.
Territa Perſephone vertit vestigia retro,
Exftınčlis facibus,fracto fugitiua flagello.
Nil agit arcanum murmur,nil Thejjala proſunt
Carmına.Turbatos reuocat nulla hotia Maneis.
& poftea cauſam exprimit turbati Sacrificij& ar
tis irritæ.
Nefcio quis certèfubrepſit Chrifticolarum omne
Huc iuuenum.genus hoc hominum iremit infula , &
Puluınar Diuum . lotus procul abfit & unitus :
Pulcra reformatis redeat Proſerpina facris.
Dixit , Ó * exſanguis cellabitur , uc velut ipſum
Ceineret exſerio minitantem fulmine Chriſtum
B Ipfe quoqueexanimis pofuo diademate Princeps
Palier.com adſtantes circumſpicii.equis alumnus
Chriſmaris infcripto fignaret rempora ſigno :
Qui Zoroaftræos turbaſjet fronté ſufurros.
Armiger è cuneo puerorum flauicomantum ,
Purpurei cuſtos laieris,deprendirar vnus :
Nec negai, geminogemmata haftilia ferro
Proiicii ,ac ſignum Chriſti ſe ferre fouleiur.

ſub vesperam eo fe contulifſe : vix intra limen pedē in Profiluit pauidus,deiecio Antijtue, Princeps
culerat cum ea ipſa que audierat intuetur,ipfo cum co Marmoreum fugiensnullo comitanie ſacellum ,
mite infpectante parieti eft impacta fcutelia , tanta vi, Dum tremefacta cohors, deminique oblits, fipinas
tantos, impetu iaculantis ,vt eos qui aderant metu pro Erigit ad cælum facies,atque inuocat 1 E SVM .
pemodū exanimarit:Pater omnes bono animo ejje iuf Nec ocio mulig ,nec labore opus Scholiaſtę Pru
Yat bortarífque parochi , vt ad expiandum animum fe c dentij , ad narrationis huius de Iuliano confirma
compararet:ipfe ſuperpelliceo ſtolağındutusinſuperio tionem apud varios inucniendam : quam illilugge
reædium parie , vbi plerumquetumultuari afſueuerat rebat vnus Orat, 1. in Iislianum Greg. Nazianzen .
damon , aſcendit. Hic vfitatis Ecclefia religionibus ad . Aliud accipe narratum à Cantipratenſi his ver
damonesfugandosadhibitis,că reſponſum dareti.r aula. bis:venerabilis Bonifacius quondum Lauſanenſis Epi
R
lum ,nemóque Sacerdotis voce prouocatus adeſetzredit |Scopus,meaudienie, ale quid recitauit. Erat in quada
ad exhortados domeſticos , precipueque adhereſimabe villa cæcus quida,qui vaccas totius ville in paſcuis cu
iiciendum , expiandáque confesſione peccata:ium luſtra ſtodiebat,repellebata frugibus , Ċ ad certa loca pit
tis ritèfedibus, ad collegium non fine magno animorum ſcuis vberiora ducebat:Ó , quod maioris erat prodigy
fructu reuertiiur.conftat enim multos ab haréſireftitu colores,& ftatum ſingularum vaccatum ſpeciciter di
tos,Ecclefia,dades illas omni fuperiri moleſtia ,vt te ſcernebat.v.g.vr ſi vaccam coloris talis ab eo petiuiſſes,
ſtatus eſtpoſtea parochus,liberatas.] fuit eodé tépo fine difficultate vaccam talem tibi apprehenſam in cor
re Monachij in Bauaria quidá adoleſcens ludæus, mbas obtulifſei.ad locum autem cum quidam Epiſco
XXII. natus annos , communi omnium gratulatio pus aduenijjet , de caco audiſſet talia, e probaſſet,
ne in ipſa Gymnaſij aula baptizatus , huicmiras ſa quafiuit exeo,fi confirmationis
ſacramentum ab Epi
pè demon-inftruxit inſidias:& quo magis vrgebat ille Pfcopo ſuſcepiſſet at ille:non inquit.Nec mora , Epiſcopus
baptifmum ,eo hic impugnabat zehementius. nudūpe cacum confirmauit , mox ab eo vaccarum difcretio
nė de no & te ciecit ex ædibus,interdum etiam fauces illi eft ablata.quoniam damonum operatione & minifte
premere ,nonnunquam eŭ viſisfpeétriſque terrere,vr de rio hoc fiebar.] libr.z.Apum c.57 . par. 33. vides vim
mente illa deiiceret,conſueuit.Vulius damonis adeò fa facræ vnctionis in difiiciendis Satanæ machina
di,vtnegaret adoleſcens parē ſibi vllū videri lis ima mentis ?
ginibus cruciatum.Pridie eins diei, quo baptiſmate lu De exomologeſi de peccatorum confeffione,breuiter
ſtrandus erat,quoniam eo demã die de viétoria damo
hæc accipite . Circa annum 1591. Póntimulli puer
nis agebatur,multo ež vehemeniss inuidus hoftis exer erat nobili magispollensgenere, quàm
cui : ita vt is ne à pluribusquidem contineri loco poſſet. compingitur in aulam parentum iuffudom o opule
à gymn aſionta:
ab
Vt autem vi bapisſmatis Chrifti membrum effeciuseft, Strattus:fedmobilitate ingeny ,cùm recurſaret deſideriū
continuo fractus et debilliarus damon fuit. ]
vitæ prioris,ftatuit inter lixascaloneſque verfari porins
Non diſſimilis vis eſtConfirmationis.teftatur enim in caſtris.iter ingreſſo atra virifpecies occurrit in feri
Lactanțius gentilium facra litare non potuiffe ,fi al -E ca veſte,qui interrogans caufam triftitiæ ,pollicetur re
ſiſterer Chriſtianus aliquis ſacro chrilmate delibu medium.Verü ,vbi ego te adiuuero, ccquid erit premy?
tus: & fic huius virtute Sacramenti demones fuga At puer Vttotum ( inquit) me excutias ne terunciun
ri loliros,ne poffent in viſceribus hoſtiarum futu
quidem reperias. ſubiicit alter, da te mihi modo :nulla
a lib.4.div. ra depingere, vel conſulti reſponſa reddere a. Er tibi cupiditas fruftrà erit, exiftimauit puer ſein fer
int.ca.270 narrat Prudentius ipli apoftatæ luliano id accidiſ
uitium expeti: poftulat tempus deliberandi.ille con
ſe , & omnes magicas eius artes, fic irritas factas, v
tragonerare promiſſis ingentibus , vtvelpuero tante
nius Baraui fpiculatoris Chriſmare fignari præ iam vaniloquentiamira eſſet. ſuſpectare cæpit, nun
lentia:
in figura hominis lateret cacodemon . Mox cium ta
Principibus tamen è cunctis non defuit vnus citustotum eius corpus emetitur oculis,ſiniſtrum pedem
Mepuero , vt memini. & poftea animaduertit cum bifida vngula ac deformi:ftatim co
Forie litans Hecatèn placabat fanguine multo, horruit, & (qui mos rectè inſtirutis in metu repentino )
Cim ſubitò exclamat,media inier ſacra ,facerdos IESV Mingeminans CRVCIS ſigno armar fronte:eo.
I allidu .. en guid age ? maius,rex optime,maius, deġ puncto ſana ſpecies euanuit.Tertio poſt die ad fuos

reuertenti

1

TION
508 DISQ VISI
reuertenti eadem imago le offert , e proditur pedis A idem exemplo conjirmai ex relatione (u.u;dum fibivi
eadem nota . Quærenti virum captum effet confilium , cini presbyteri:quondam religiofam fæminam i demo
reſpondit puer ſibi domino opus non eſſe. rogatus quo
iret , urbem nominauit. tum demon ante eius pedes
crumenam iacit fonantem , in qua triginta quadragin
táue Flandrici nummi ( ex his reperti poftea inaurati
duodecim , recentes diceres & aperos, veluti ab adul
terantibus monetam : nam areos fuiſſe ignis oftendit)
tum puluerem in linteo pernicialem iradit , cuicumque
ſubita morte tollendo. addit confilia ad turpes libidi
nes , & admonita , al Piacularis vſu aqua , aba
doratione conſecratæ hoſtiæ (quam contemptim pla
centulam appellabat ) abſtinendi: eam blaſphemiam
dum auerfatur puer animopio ,fimúlque veretur , ne B
obtorto collo ftranguletur à monſtro falutarem crucem
imprimit pectori ,ftatimga magno impetu alliditur ad
terram : nec nifipoftſemi horam exfurgit : mox matri
redditus fcholag & ſacra confeſſione expiatus , è la
queo venantium , merúque ereptum ſe eſſe diuina ope
gratulatur .] Bencius in litteris Prouinc. Franc . Si
quis malit vetuſta : ſic ſcribit Hector Boëthus lib.
8. rerum Scoticarum , Anno Chriſtianæ falutis ſexto
ſupra octogeſimum milleſimum & quadringen
telimum , nauigantibus è Phortea aſtuario in Flan
driam negaciationis cauſa, tanta ſuborta eft ventorum
vis, vt velis,malo ,armamentifýzruptis,nauigjfadè in
tertumētes vndasiaétata ,certiſſimá moriem cunctiex - cpeſſimæ vitæ , laqueo eam abrupiſſe : eo mortuo
Spectarent. Nauicularius tantam , támque infolitam concubinam pænitentiæ deſiderio , monafterium
aëris inclementiam eo temporis demiratus ( fuberate
nim folftitium aftiuum ) cùm id non ſiderum :fed malo
rum damonum , qui hominibus ſemperſunt infeſti, in
ſidiis, magnis tribueret clamoribus: reddita est vox ex
ima nauimulieris ſemiſerè incufantis,quod incubo hu
mana ſubeffigie ,qui cum per multos anteactos annos
habuiſſet conſuetudinem , iam tum fuiſſetcommixta , c
ab eo ſubacta:mariergò celeriusſetradendam, vt ipſa
pereunte , que tanti mali imminentis caufam præftitif
Set, ceteri Deibenignitate permanerent incolumes. Ac
cedens ad lacrymantem fæminam iubente nauiculario
Sacerdos, eius atque ceterorum ſaluri conſulendi cauſa,
crimen iam palam fatentem , borrentem fcelus , vehe D
menter alto ex pectoreſuſpiriis indicibus ,pænitentem
quefalti, piè eft hortatus , neſibi deeffet , cui certo co
gnoſceret Numinis fauorem adeſſe, crimina lacrymis
ac animi pænitudine deleri. Tantam miſerentis Dei
clementiam effe erga mortales , vt, altiùs vel in malo
rum profundum lapfos, reſipiſcentes , nonnunquam ad
maiorem longè, quam vnquam ante habuiſſent gra
tidm :recipiai. Mediapy Sacerdotis adhortationc:cum
multis fufpiriis, mulier admiſſum facinus deploraret,
cunctisvifa eft arra nubes è nauis fentinaprojiliiffe, in
gentique ſono flamma, fumo, atque fatore,ſeſe deieciſſe
in mare. Sedatum est inde coelum , & c.] Aut ſi ne
hoc quidem ſatis vetulum ; audite Hincmarum Ar
chiepiſcopum Rhemenſem , qui his vtitur verbis:
E
ſi per ſortiarias,ait, aut maleficas, occulto , fed nunquã
iniufto,Dei iudicio permittente, á diabolo preparante
concubitus nonſequitur: hortandifunt , quibus ifta e
ueniunt, vt, corde contrito & fpiritu humiliato, Deo
Sacerdoti de omnibus peccatisſuis duram confeffionem
a ca. Si per faciant, & profufis lacrymis, &c. a Bedaquoque , il
fortiarias.
lud Chriſti dæmonem interrogantis cxplicans:
33.9.1.
Quod eft nomen tibi? ſic ſcribit: fed & noftri temporis
Sacerdotes, qui per exorciſmi gratiam damones ciicere
norunt, ſolent dicere patientes non aliter valere curari:
niſi in quantumſaperepoſſunt,omne quod ab immun
dis fpiritibas viſu, auditu, guſtu, tactu et alio quoli
bet corporis velanimiſenſu, vigilantes dormienteſue
pertulerint,confitendo patenter exponant. Et mox hoc.)
VM RVM
ICA
MAG
nio curare capijſe, ſed quamdiu res latebat, nihilapud
eam proficere potuiſſe. Confeſſo autem , quo moleſtaba
tur phantafmate, mox eu ipſum orationibus, ceteriſ ,
j
que oportebat , purificationum generibus effugaffe. b) b in cap.8.
Lucæ col.
1 Joannes , Diaconus tria narrat exempla eorum qui à
dæmone poſſeſſi, mox vt peccatum B. Gregorio
confeſli, pæna peccati ſe liberatos ( enlere: & co .
rum quidem vnum cùm octies negaflet, octies fic
à dæmone, renouata vexatione, tortum , nona de
mùm vice, qua furtum fallus , percepta peniten
cia penitùsfuiſſe redditum immunem c. Perrus Vccl.s.vitæ
nerabilis, abbas Cluniacenfis cùm narraflet hor- P. Grego
rendam monachi cuiuſdam à dæmonevexationé, Ü.C.11.12 .
* 13
neque cam oratione , & aquæ luftralis aſperſione
colli potuiſſe, grauiter & verè ſubiungit :ſed ne mi
retur aliquis, benedičta aqua aſperſione demonem non
fugatum , agnofcat tabe interius latente , vnguenta ex
teriùs adhibita nihil proficere poſſe. Tabem autem vo
co lethale peccatum , quod quamdiu in interioribus
quibuſlibet latuerit,nullius exterius facramenti per
ceptio ei prodeffe poterit d . ] Hortatus illum ad con- dlis. mi
feffionem omnium peccatorum faciendam Ab raculor.
bas : poſtquam confeffus , vexatio prorſus deliit. cap.6.
Cæſarius narrat , Bonnæ quendam Sacerdotem ,
ingreſſam :ſed, Dei permiſſione,ab Incubo dæmo
nem fæpiùs ad Aagitium importunè ſollicitatam :
crucisſignoc aquabenedicte aſperſione repuliſle:ſed
cùm rediiflet: Angelica ſalutatione deuotè recitata,
longiùs velut ſagitta i&tuin fugiſſe. Neque adhuc
dùm finis: donec purè omnibus vitæ maculis con
feſſione expurgatis, abiit importunus procus nun
quam redicurus c. Eadem peracta Leodienſem el.3.mira
quendam ,moleſtiſſimis ſuccubi dæmonis ludifica- cul. c.13.
tionibus teſtatur ereptum Niderius in Formicarij Theod. de
Epitoma. Sed illuftrius eft, quod Auctor Anony- 16. vita D:
mus, ſed fidei certæ de B.Catharina S. Brigittæ fi- Domin .
lia tradidit: eam cum Neapoli verſaretur , cuidam
Nobili viduæ narranti, filiam ab nocturno dæmo
ne grauiſſimè infeſtari,optimè conſuluiffe. His au
ditus (ait) valde illarum vicem dolebat Catharina, a
tacitè legens fecum ſemel Salutationem Angelicam (ut
ſemper erat ſolita:cum de rebus ſpiritualibus conſule
retur) ſaluberrimum eis confilium impertiit.Primò,vt
puri ſuapeccała confiterentur. Aiebat enim ob pecca
ta in confeffionecelata , plerumque id genus illuſiones
accidere. Deinde vt nudis pedibus, abſque lineis in
dufiis cum omni humilitate continuis octo diebus irent
ad templum S. Crucis, de ob reuerentiam pafſionis
Chriſti coram imagine ipfius à cruce pendentis lege
rentſeptiesDominicam orationem Angelicam Sa
lutationem . Addebar verò fe quoque , licet indignam ,
ex commiſeratione libenterpro ipſis Deumrogaturam .
Fecerunt illæ quod iuſſæ . & octauo die liberatæ
fuerunt. ( Sur.tom . 2. Mart. 22. ) vbi Nora Lector
dierum continuationem petitam , quia continuata
pænitentia ſoler eſſe feruentior, quàm interrupta:
numerum verò additum , non fiducia numeri , ſed
vt fæminæ illæ certi aliquid per modum ſponta
neæ pænitentiæ ex Sanctæ confilio ſuſceptæ præ
ftarent: fic etiam D. Dominici tempore Reginal
dus, Confeſſionis beneficio quendam fratrem ,quem
dæmon pede apprehenfum per templum raptabat,
liberauit. ( Theodoricus de Appoldia libr. 6. vitæ D.
Domin. cap. 3. ) Sic & S. Athanaſia abbatiſla mu
lierem eripuit à vexatione mali dæmonis. ( Me
taph,
"
 LIBRI VI . C. II. SECT. III . Q. III.
509

taph.14 . Auguft.] Sic abs quodam ob cupiditatem , A mn portu confeſſionis inuenit. ] Ibidem . Vide eriam
vindictæ ,dæmonum à legione vexato ,diram hanc dicta ex Gaufrido , fupr.tomo 2.part.57.A.
pænam'S. Arnulphus Epiſcop. Suellionenlis de Dc Vencrabilis , Eucharistia perceptione , reue
pulit, vt eleganti ſtilo deſcribit ſucceſſor cius Li renti ac debitâ , vetuſti quoque patres id vnani
fiardus,vite Arnulphi capit.24.Sed Subdamus ite mitcr conteftantur. Caffianus de quodam à dæ
rum quædam recentiora . In Auftriâ ( nondum an mone , nocturnis illuſionibus, grauiter infeſtato ,
ni ſunt decem ) vir nobilis magno quodam e furori meminit ; qui cùm , Seniorum ,conſilio, medicina
proximo amore distinebatur , vt nullum eius , neque huius falutaris remedij vſus fuiſſet ; ita omnis dia
humanis neque diuinis admonitis , faceret finem :ita bolice tentationis fcena deieéta eft, vt mox virtute Do
vefano completa igne vorrebantur iota precordia : hac minici corporis protegente,illa preterite illufionis con
ratione furere defiit,terrore diuinitus incuſſo. Leuicula ſuerudo ceffaret a . ] B.Prošper;Noſtrisquoque tem a Collar.
22.cap.6 .
correptus febri ,cum iaceret noétu letto affixus, ante poribus ( inquit ) Alpere V I. Cor. Carthagini con
fe videre viſus rhedam flammiferam , ſubsectúmque tuato , hoc fignum diabolicum monstrofumiz, quod
equum flagrantem igne : tum rhedarius informe mon illic accidie,quisillius patra ciuis ignorat ? Qaadam .
ſtrumiarúmque atque ipſo ( vtar verbo ipfius )malo B inuencula Araba natione , ancilla Dei habrum ge
demone truculentius, quo nihil terribilius mortalium Stans , ' ciom in balneo lauans fimulacrum quoddam
timori eft. Quid ceſſas,inquit:quin conſcendis currum Veneris,impudicè aspiceret, & feipfam , eique ſe conſi
dignum promeritis tuis borrait miſer ſubiro pauore milans, domicilium fe diabolo prebuit. Statim ille -leo
defixus : tandem recepto animo corrapit gladium pro qui rugiens circuit , quem quærebat inuenit. Meatus
ximum le &to, vibráigue , vt ſubueniatur interim ma igitur guituris cius occupans , nullum cibum , nullum
gna voce domesticos inclamans , trepidi accurrunt fa. que połum iraiiciens per fepruaginia ferme dies toti
muli , domuſque tota ſopore diſcuſſo : quinetiam exciti démque nočles, ieiunium ſibi diabolus ex capio pol
vicini nonnulli, quarentes clamoris cauſam : dein pre ſeſsóque vaſe exbibuit . Hoc monstrum parentespuella ,
texentes impofitum fuiſſe auribus oculiſque formidine per tot dierum fpacia auferri posſe fperantes , dum iu
alleuande. Verim cùm fremeret adhuc effe in conspe ge malum vlterius tolerare non poffent, fimul cum fi
Etu ,nec finiretur metus,inſinuaret ſe polius in pectora lia fefe ingefferunı ſacerdoti, qua aéta erant fideliter
aliorum , intempeſta licet noĉte,venitur ad collegium : intimantes. Hocianiùm puella farebatur ,ar-em quan
mittuntur duo , qui luftral: agua , crucis figno , et in dam nectis medio apparere, que ſibiore , nefcio quid ,
cera confecrata imagine agni timorem tan esper le infunderet. Simpor innc inerai cunĉtis videre puellam
ager demonem abſcellifjein pre-
niunt,dum affirmatet c nullis indiciis diuturni ieiuny f@ datam ,nulla pallore,
ſens minaci vultu , ſauaga ire manifestum : deiectis ſeutabe , vel debilitate confe&tam : quin potius robu
deinde peccatis, turpi perinde amore,quàm tristi ani ſtam fucco vifcerum , moléque membrorum . Cumque
mum terrore liberauir. ] Lillera Austria 1991 . incredibilia viderentur , que dicebantur , habito conſ
Eodem tempore in Bauariâ , mulier arumnoſa, lio ,in monasterio puellarum , in quo reliquiæ S.Stepha
lexitate natura, fine grauitale ærumna, implorato da ni fura funt, facerdos puellam fimul & præpofito com
moni fefe deuonil, ut opem ferret : & rum quidem non mendauit, illic primò tantùm die apparuiſſe illam
renfil prafeniem , verùm in poteftatem ve rediit ex'ma auem afferuit, ſibique increpaffe ,quod neque fame ne
rore , dedic pænas iseti verbi, terroribus non tantùm que firi compulla illum appeteret locum , quo fibi acce
pauida , sed of verberibus tunſa : vt etiam ab adiru dere non liceret. Per duas fanè hebdomadas nibil cibi
nostri templi prohiberetur , virgarum quas fola ipſa velpocali fumens in monasterio manfir. Accidit au
conspicabatuy intenia . Cum rem natraſſet matrona tem ut quintufdecimus Dominicus illucefceret dies,
cuidam adducta ad ſacerdotem nostrum , ab eoque afcendēte nobiſcum Sacerdote,vt maturinū illic facri
Confeſſione pærgata eſt, omnique molestia liberata ,ce ficium folito offerretur , puellam prapoſirus ad altare
rea celestis agni imagine ad collum appenfa.Idem re perduxit , co inceſſu habitu , quo folent rubore per
medium alteri fuit codem morbo laboranii.Volum alia D fula ex epulis, poculifque mulieres aduenire. Sed ve ſe
virginitatis o monasticam vitam , cum inceštis nu illa prostrauit altari , clamore fletus fui cunctis aftan
priis mutarat,propinquorum impulſu , non impunè, tibus gemirus lacrymaſque induxit, quibus tantùm
nempe coniuncta eft, cum viro nequam, neque defere malum auferendum plebs Dorninum exorabat, erat
batur umquam ab angore conſcientia :ita miferè viue enim iam indecensmurmur in populo. Peracto itaque S
bat, cum affli&taretur aliquando his curis , & careret ſacrificio , cum eadem inter cateras , breuem particu
folalio , domo egreditur ;mox damonem cum ingenti lam corporis Domini tinctam à Sacerdote perciperet,
terrore conspicit, fugatque Cruce obiecina , ſed confe femibora mandens trajicere non valuit , nondum illo

ftim tamen ,non fecusacfuriis icta , quoduis facinus fugato ,de quo dicit Apostolus , Quæ conſonantia
immane meditatur , intermicabat in his tenebris ali Chriſti ad Belial ? & iterùm ; non poteſtis calicem
quid lucis , confugienti ad preces,vi ad exortum Solis Domini bibere & calicem dæmoniorum ,non po.
nebula, limor abſceſſit , fubit cogitatio confeſſionis, co teſtis menſæ Domini participare , & menſæ da
recordatio fidei violate : nimirum hoc ſeminarium moniorum , Maru igitur faciem cius fustentante
mali, cùm acceßiffet ad eden ,multò magis cum per SacerdotegneSanctum proiicerot , à quodam Diacono
rumpere conaretur ad Sacerdotem à confesſionibus ,ve- Eſuggestum eft,vt calicem falutarem gutturi eius Pon
trahebatur quafi manu inietta :donec eandem aliorum tifex applicaret. Quod ut fačtum eft, ftatim ut locum
auxilio exemploque leipfam & malum demonem iúum , quem Diabolus obfederat, Saluaroris imperio
vicit. ] Liltere German.ſuper, in iiſdem & illud ex. reliquir , Sacramentum ,quod ore geftabat,cum laude
preſſum ; in Vindelicis malefici quidam homo ingeni Redemptoris tranfglutiſſe puella clamauit. Hinc la
& audacia prompta , multa de morituris , diftansibus, titia , binc voces in gloriam Dei,quod poſt octoginta
quantumlibet locis,valicinabatur, ludificanie diabolo: & duos dies , diabolo expulſo , puella de poreſtate fuerit
à quo cum fingulis pene noctibus exerceretur , incita cruta inimici. ] Hactenusb Prolpert. D.Bernard. b de di
barur interdire oblata fpecie augustiore , ad grauiora aliam perſonam ſuper caput eius policâ Euchari - mid.comp .
ftiâ liberauit ab eodem hoſte generis humani.cli.z.eius
flagiria. Fluctuabat miſer, & iam vulgò miſerandus:
fed, Deo adſpiranie , miferiarum tandem perfugium Mediolani in Ecclefia S. Ambrofij adducta ad vitæ c.3 .

G &s eum
 510 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

cum fuitmulier multis annis obſeſſa, ficque de- ja ſtarim dæmones( qui,à nullis cernebantur ) illa ex
formata , vt monſtrum , non femina , videretur. rogo eleuant, & in aëre ſuſpenſa tenent. Inde nata
Conuerſus ad populum , iullit omnes attentiùs
orare : Mifjámque iußa propè altare constiruta fe
mina teneri , auspicatus,quotiesde more facro faluta
rem hostiam fignabar toties ad mulierem quoque con
werfus eodem figno crucis ediro Spiritum nequã athle
ia foriis impugnat. Expletaauiem oratione Domini
ca Officaciùs hostem aggreduur. Parena fiquidem ca
licis facrum Domini corpus imponens, talia loqueba
tur : adeft ille, qui pro nostra ſaluie paſjurus; nunc,
inquit,princeps múdi eiicietur foras.Hoc illud cora
pus, quod de corpore virginis fumptum eft, quod in fts
pite crucis extenfum eft , quod in iumulo iacuit , quod
de morte furrexit , quod videntibus difcipulis alaendir
sa calum . In huises ergo maieſtatis terribila poteftate,
tibi fpiritus maligne precipio, vt ab hac ancilla eius
egrediens, contingere cam deinceps non praſumas.
Cúmque eam inuitus deferens, manere ultrà non
Dalens atrociùs affli&taret , tam magnam iram ,quàm
modicum tempushabens : rediens pater ſanctus adal
tare, fractionë hostie falutaris rite compleuit , diffun
dendámque in populo pacem ministro dedit , ó confe
ſtim pax & ſalus integra reddita mulieri.] Hacte
nus Guilhclm . Abbas, d.libr.2 . Joan.autem Moli
nctus, in Cbron . Belgicis anni 1490.delcribens mo
leftiffimam multorum annorú vexationem , quam
populi indignatio, exclamant, occidantur Epilco
pus & Monachi ,qui ſtimulati liuore sácti viri olla
coburere conati . Quid ceſſamus:Deus id libi non
placere demoſtrat.Extimuit Epifcopus:ſed Inqui
fitores eum adhortati ſunt, Admillan celebran
dam ipſe ſe accingeret : Deum potiùs miraculum
facturú , quàm fidei cauſam linar in periculo ver
lari. Milla fuit,de B.Virgine : vbi ventum ad cor
poris Dominici eleuationé , dæmones in aëre cla
mare cæperunt, ô Guido de Lacha nos defendimuste,
quantum potuimus:fed modonon plus polumus, quia
adeft maior nobis . Confeftim ofla in rogum recidê
re, & incendio in cineres redacta fuêre. ] Hîc per
B pende primòdolum diaboli , quo pacto defuncti
hæretici Magi , memoriá cucarur, vt plures animas
illaqueer.Secundò,vide potentiam preſentiæ Du
minici corporis , & hoſtiæ in B. M A R I Æ Miſsa
conſecratæ . 3. fidem Fratrum non irritam , & ſtu
dium Quæfitorum fidei tam præſenti à Deo ope
confirmatum . Pet . Martyr.navigationis Columbi a
texens Hiſtorizm ,in Occidétalı illo Indiarum tra lib
ca
ctu teftacur, commune miraculum fuiffe ; quòd fi
bl
Euchariſtia ſacramentum per Chriſtianos alicubi
collocabatur, continuò dæmones obmutefcebant.
Cistercannos
Ante fermèc quadrigentos
ienfis , eius xit ,, Cæfarius
hæc ſunt verb, vixit Cafarius

Nónnæ peccaruin , in innocentes virgines ſocias quadomanifeſtari cceperunt bareſes Albienſes,quidam ra.cap.12.
eius Quercetenſes Deus ſatanæ permiſerat: nar maligni viriuie diabolica ſuffulti,quadam ſigna arque
rat multos ex illâ legione ; quæ religiolas inuale portenia ostenderunt ,quibus eafdem hareſes robo
rat , & ſe Hierarchiæ Seraphinorum fuiſſe gloria rauerunt, & multos fideliam in fide fubuericrunt: ſu
batur, hoc remedio pullos ex Energumenis. Cùm per aquas ambulauerunt , a nõ junt ſubmerfi.Cernens
enim Decanus Cameracenſis, vir doctus & pro hocfacerdos quidam fide catholicus, o vitareligioſus,
bus vnâ cum aliis exorciſtis accederet , peracta fa. fciens vera fignacum falfa do& trina effe non poffe,cor
cra communione,vivificam hostiam ,non ferrens, ſubuio pus Domini cum pixide ad flumē,ubs illi populisfuas
demon cxclamabat : Ah ,fatis probe armari accedi oftenfuri erant virtutes ,deporrauit,dixiig, in audien
tis ! panemnè illum fumpfištis. Quem panem ais im lia omnium : adiuro te diabole per eum ,quē in manibus
probè r inferebat Decanus. Se nebil eft alınd ,quàmpa porio, ne in hoc flumine,ad buius populo fubuerſionem ,
nis , maneio in hoc corpore obfelſo, fin. a. vi nøs credi per hos homines tantas exerceas plantaſias. Poft hæc
mus,verum eft corpus i es v CHRISTI , Sala verba,illis fuper undas fluminis ambulărbus,viprins,
Uaioris nostri, iubeo, confestim fuge ex hoc corpore ,nec facerdos iurbaius, corpus Dominicum in flumine ia
ollam ei ampliusmolestiam aude exhibere.Quo dieto Detauit.Mira Chrifti porenia,mox enim vi elementum
( rem miran energumena vimagno lenala faſce mo terigir ſacramentum ,phantaſia ceffit veritati, á plek
leftiæ , confestim rifprrare , alta voce I ES V M vo do illo Sancti, quafi plumbum deſcendentes in profiin
care cæpit.Quod idem omnes faciebant celera, quan dum ,ſunt ſubmerſi,pixis verò cum facramento fatim
do demone enpullo liberaban:kr. ) Hæc Molinetus ab angelis fublata eft. Videns facerdos hæc omnia ,de
a ſcriptor eius temporis . Cui limile noftris tempo . miraculo quidem exſultauit,(ed de saltura ſacramenii
a liber ex: ribus Laoduni in Belgicâ accidifie , tàm norunt dolust:totam verò noctem in lacrymis & gemitu tran
colax O- Caluin ſtæ ; quorum aderant multa millia ; quàm ſagens , manè pixidem cum ſacramento reperit ſuper
bry, oblid. freinunt & rumpuntura. B. Auxenlius Abbas, di altare.Hac nobis eo têpore relata ſunt .] Thomas Bra
& damo ſcipulun habebat nominc Bafilium : hunc dæmo bantinus ,vulgò vocatus,à Cantipraso,eodem ſæcu
nis per ve.
nes adeò malè moltarunt, vt pro exanimi,corpore lo vixit; anno 1231.pradıcante , inquit , in Teuthonia
nerabilem
Euchari toto laucius & confraétus ad Auxentium curru M.Conrado contra harcticos , & ab eiſdem felici mor
friá expul delatus fuerit. Abbas iaffit eum furgere, o veneran te perempro, hareticus quidam ( vi per fruirem Conra
Lione:olim dim corpus & viuificum fanguinem Domini nostri dum , Prouincialem Pradicatorum per Teuthoniam ,
non femel
Parifiis , I ES v Christi fumere, og ſtarim rcuerti in locum E ante multos annos accepi )ſedu& tus à damonibus,fra
nunc boc ſuum ,abiit,nec ampluies tentaloreum aggreſſus.b ] Su irem quendam ordinis Predicatorum ad horeſim inui
anno 1598 perat omnem admirationem , quod de Guidone tabat . Quem cim videret infantiſſime renitentem ,
Leodij a
de La hâ memorat Bern. Luxemburgicus , in Ca dixit fratri :perinax es valde in fide iwa ,nec tamen de
pud Ho
bium edi- talogo hæreticor.liu .G bunc in Epiſcopatu Brixien hac mifi per ſcripta quadamaliquid certius inspexiſti,
tus certa fi ita ſimulalle ſanctitatem vt pro aliero S.loanne Credere autem fi velles dictis meis, Christum ribio
cor & Fai' Bapriftâ à populo haberetur , lepulcus itaque fuit matrem eius, o Sanctos oculaia fide monstrarem .
in Ener
perhonorificè. Poſt mortem certis teſtimoniis in Mox ille illuſionem demonum fufpicarus, volens ta
gumcno.
6 Sim Mc- quifitores deprehenderunt hæreticum fuiſſe,qua men probare quid effet : non immerito inquit )eibi tunc
taphraft.in re de Confilio Epiſcopi & aliorum prudentiuni crederem ,fipromiſſa duceresad effe &tum . Gauifus ha
vita S. Au- affefforum ,fentétiam tulerunt, cadauer exhuman reticus, diem fratre faruit. Frater vero pixidem cum
xentij. coinburendúmque. Exhumatur adftante po Sacramēto corporis Chrifticlam ſecum fubcappa por
Febr. 14. dum
pulo & offa proiiciuntur in ignem , fed ecce tibi tanit. Daxil ergo fratrem horeticus in ſpecu cuiuſdam
moniis
 LIBRI VI. C. II . SECT . III SIT
hancur )illaex III . Q. III .
ent, inde nata montis in amplum valdè palatiam , quod claritate mic | A tremens implorare,viè rantis ipſum amfruétibus expe
rabili relucebat, Nec mora, ubi in interiorem partem diret ,cumg
, diu per loca inuia filuasja vaftifimas er
nur Epiſco
Cácti viri olla palatý peruenerunt,viderunt thronos poſitos, quafi ex raſſet,vix tādem paftorem reperit ,à quo in via ductus
sidabi no
n anro puriſſimo, in quibus fedebat rex fulgore corujce didicit, fe millia centum à loco abeffe ,quo Eucharifiiam
s : ſed I n q u i circúdatus, & iuxta enim regina fereno vuliu pulcherri deferre cupiebat. Ad fuas tādem jedes reuerſus rem 10
ni celebran ma, ex vtrajz parte ſedilia, in quibus ſeniores quafi iam detulit ad magiſtratus.cõrigit hoc imperante Ma
miraculu Patriarcha, vel velut Apostoli, adftante permaxima ximiliano.] Hactenus Comes Mirandulam.Quare
m
ericulo ver multitudine Angelorum , & hi omnes luce ſiderea co proprer hæc & limilia innumera (cmper Catholi
cum ad cor ruſcantes : ut nihil minus quàm demones putarentur. ci credidere , hoc viuificú corpus , mortiferi heſtis
Hos,mox ut vidit hæreticus, cadens in facić adorauit. præftigias diſcutere, & noxas ab co inferédas arce
in aëre cla
efcridemus Dićtus aulē fraier immotus Sterit : fed tanto ſpectaculo re ac repellere .Sétiebat hoc Prædicatorú Neapoli
te,
vehementer obstupuis, 6 mox ad eum conuerſus bare Prior, hac ſe Panopliá muniens cótra horrendam
smus, guia
ticus,quare,inquir, Des filium intuens non adoras?pro viſionem, circa annum 1370 lbi in conuenis S. Do
gum recide.
nus accedens ador.2 ,quém vides, & abore eius fidei no minici accidit,vi poſt cumplerorsum ( inquit Fr.Anto .
cin Chro .
- . ] Hic per ftra fecreta ſuſcipies ,Tunc frater accedens propiusex - Bnius Senenſis refectionis locũ ingrederetur,cui erat Ordinis ,
Eto defunci
traxit pixidem ,e obtulit regina in folio fedēm, dicens: illus cura com fu ,qui moxın ingreffu viderillum fra- Fr. Prædi
ures animas
ſi regina es mater Christineccefilius tisus:quem fi fuſce tribus circunguague referium , ó illo cappas habebant cat.in Co
elentiæ Do
peris ,te velut matrem Derrecognoſcam .Cum hac proui indutas,c ,anquam hora foret collationis faciends,á mun. fol.
RIÆMiſsa nùs voce totum illud phantasticum euanefcit, co anni illam exspectarent,(edebās. Accurrit ille fine mora ad '99.
zam, & ftu bilatofulgore , lania icrebra denfuerunt , vt vixfrater Priorem , o illud ei Aperti . Prior fratrę delirum putat ,
à Dco ope cum ductore fuo ad montis exitum regredi potuerint. vel fomnia narrantem : alamen dum vrgetur,vads ,
s Columbi Conuer ſusergo hereticus ad fidem rediit, & miram videt , & credit, o ille quoque rur: alur , & rem mox
diarum tra a. Cantipr . damonis asturiam ſtupefactus expauit. a ] Eadem alio confericum monastery gratioribus Patribus & pru
lib.i. Apú
Te ; quòd li cempore eodé remedio patefacta fuit & d.Mipata. den joribw . :de quorum confilio facras vestes affimis,
cap. 23
nos alicubi bli.de Suri accipire , Pici Miradulani , verbis b ; Fuit in dipibus facrü Chrifti corpus deferende,1910 cõventu comitanie ,
uteſcebant. gibus. Rheriis facerdos quidam probus ante annos duodecim , e illuc cöfert, ad illum ſermone directo ,gui bonora
Chi cum foret opusgadagrorum quendam grauioppres Isore loco fedebar,eosadiurat , vi aperiant quinam fint,
at , Cafarius
ſum morbo Eucharistiam deferre ,cum lögiùs ille abeſ. ed quid venerint , & quid velint : &,vi ad bacre
Tempore illo clibog
let,viderega ſe non ita, ut oporteret, celeriter ad eun pondeant, illis præcipit in nomine illius Domini, guem
enfes quidam ra.cap.
pedibuspoffe peruenire,afcédit equum ,collog San &t. geftabat in manibus.Vi tamen quãdo Prior coram illis
ligne atque
mum Christi corpus pixidi incluſum fatis honorizice coparui cum venerabili Sacramento ,illo omnes afferre
ereſes robo
alligauit, iter ſuum quanto ocius accelerans.Cúm non xerunt quidem capita inclinauerunt, capuria ramen
rterunt :fum
nibil proceſſifſet, obuium habuit quendam , qui, vt equo taliter demilientes , Ol eum minime viderent , hoc
erfi.Cernens
deſcendens fecum pergeret ad ſpectaculum quoddam fa £to iterum federunt : ita iuſſi à Priore ,vt respöderent
Fa religiofus, mirabiliffimum inuitauit.Imprudens homo, cupids ad propoſita inclinarū.Tádem ,qui inter eos videbatur
non poffe cor iate rei iam ſtupenda dułtusparuit : vix equo fe dimi pracipuus, respondens dixit : quod ipfi omnes fuerant
populis fuas
ſerat,cim ſenſie se per aëra vnà cum comite deferri, em ciufdē ordinisreligiofi,& pro maiori parle Magistri,
in audien
breui tempore in altiſſimo montis cacumine ſtarui, ibe Priores, Superiores, Baccalaurei,Lectores, & aliis offi
in manibus
ampliſſima, et amæniſſima planicies erat arboribus ciis donari, & quod omnes dānationis ſententiam acce
buerfionem , vndique excelfifſimis obſepra rupibuſque horrēdis cir perant :quoniã ambitio multa ,fuperbia ,inuidia , & alia
6. Poft bac cumcineta . In medio choros innumeros 46 varios ludos huius generis vitia eos fecerant damnatione dignos. Sed
145,vrprins, cuiuſuis generis, menſas lauris ac diuerſis ferculis in quòd diuina permittente clementia , iuffi fuerunt illuc
flumine ia Structas erat videre, audiebantur etiam concentus qui venire, vi cos vniuerfos ordinis cultores commonefa
clementum
libet omni fuauitale affluentes. denique aderant , que cerent , ut fua vocationi facerent fatis. Nam illi,quia
4! 1,6 plen animos hominum iucundiſſimis delinimētis tenerepol- D minimè id prastiterani,omnes damnati erant.& flam
sin profun ſens, á dulcedine per fuſos intima demulcere folent . mis cremabanıør alernis. Et in fignum huius cuncto in
lento fatim Obstupefactus improuiſa re fimplex bonuſ facerdos, eos aspicerēt.Et hoc difto omnes illi cappas aperuerunt,
{COMMA,de neque eloqui pre admiratione aut hiſcere audens,penè linguli eorum fiammis circumcincti incenfi viſi
Sacramenii exira ſe pofitus attonitug ,harebate. Tum focsus,qui fuêre, & tunc idem precipuus manu in menſa ſignūde.
emitu iran cum adduxerat , petiit ab eo,velléine Reginam, que ibi dit, & fic illa viſio cuanuit , & totus conuentus manju
reperit fuper aderat,fupplex venerari, & munus illi aliquod offerre. timore cošternatus.] Vah ! quàm timenda peſtis hæc
homas Bra In alto quodam folio Regina adfidebat,effigie formoſif ambitio, quæ tanto cum damno Sanctorum etiam
dem ſæcu fima, regio cultu, et ornamentis mirificis ornata . Ac in cætus ſe ingerit:Huic rei probandæ aliud reſti.
Tenthonin cedebani ad eam posternentes ſe bumi cunéti,qui ade monium, non minoris fidei adſcribam obiter, núc
- felici mer . rant , bini, gwaternive, ordine pulcherrimo, & bumi ſe recens ex litteris cuiuſdam fidei digniſſimæ facer
rem Conra prosternentes eam colebant , varia munera offerentes. dotis hoc anno Neapoli perſcriptú in hæc verba
enthoniam , Ad mētionem Regine homo, cum videret eam fic ful. Cafu accidit, vt accepiis tuis proximis litteris logueres 1599 .
onibus frs gētem , & ministris plurimis cinctam ,putauit effe ma cum Fr. N.philoſophie Profeffore, qui in Salernitano
dreſim inui irem Christi,calig to terra Reginam , neque enim fu- E Monasterio fuit fuperior ismihi narrauit F.Tiberia
enitentem , spicabatur vllas prestigias, demonumg ſpectra, alio bominem Sanctimonie lande praftantiff.qui ſapiùs hoc
El tamen de quin cò non appropinquaſet. Reputans igirur ſecum , Sanctitatis titulo fuit fuperior ,ſibi coram rem ira ner.
inspexisti, quid illi donodares ,existimauit nihil ei grarius ant iu ralle ,cùm quadă die ſub noctem Fr.Tiberius inuiſere!
Zum ribio cundius futuri in munus, quam fily corpus.acceſſit et fratres,an in le &to de more accubuericnt, tranfiuit per
onstraremos ad pedes accidens in modum fupplicis arculam ,in qua tricliniū : vbividit plerag, lumina,e vocem audiun
-, volens ta erat augustusfimum Sacramentum ,è collo detractam , in hominis de ſuperiore loco legeniis, vidit plerosg, mim .
uit tibitant gremiomulieris illius poſuit. Mirares,omnia continuo ſtrantes,tandem qui ſuperiorislocum tenebar,factofu .
cuanuere. Perculſus buiufmodi nouilale homo rudi , permēſam ſignofic locutus ejt. Ambitio & crapula,du.
Jauifus ha
elleprestigiis irretsiä ſe videns, & in horroribus den xeruni nos adtartara .Et nunc ellam fupereft velui ci
xidem cum
fiſfimis ý lustris destiturum conspiciēs opem diuinam carrix in mēſa,perinde ac fiignesactaeſſer.]Hæc vifio
o cappa por
G98 2 confir
cuiuſdam
monlis
 SIL DISQ VISITIONVM MAGICARVM
confirmat præcedétem.Cæterùm cùm tam efficax | A | pictoris à dæione inflámatá ſanavit; & qui ener- pho . Ter
lic ſola preſencia ;quid ſumere, & ei vniri: docer id gumenum ei ſanandú obtulerat, & alium quoque tull. in A
a in Lau- D.Macharius, hiſtoriam narrat Palladius * ; tradés , energumenum ferociſſimú liberauit; & hydropi- polog.cap.
fiaca.C.19. vxorem cuiuſdam Ægyptij maleficis carminibus cæ , cæcóque fanitatem reſtituit, S.Eutychius Pa- Pallad.c.
fic affectam fuifle,vt adſpicientibusequa videre triarcha 1 : & contra virulentos morfus S.Paternus 19. & 20.
tur ,cùm tamen fermonis humanivſum retineret , Abricenſis Contra dæmnonis oblidétis ferociam Sofon.lib.
6.0.20.So.
adducta mulier à marito ad D. Macharium : hic non rarò præualaere priores digiti Sacerdotales
crat . lib.4.
eam liberauit , & dixit ;tantùm dæmonibus in mi. confecratione chriſmatis in ordinis fufceptione c.19 . Beda
ſellam licuifle , eò quòd multum temporis ab Eu fan & ificati. Scribit loá . Mol netus Chron.Belgici in vita. S.
chariſtiæ perceptionc ſe abſtinuiſſet , frequentiùs anno 1490. Ægydium Nettcletú Decanú Came- Gutbert.c.
15.Calliga.
itaque in poſterum ad IE s V corpus ſumendum racenfem ,cùm exorciſaret Quercerenſes Energu . collat.14.
accederer: cuius quàm vtilis frequentatio , docet menas , quæ loqui , labra claudente da mone,nole- cap. 7.
b lib.3.de recenti exemplo Leonardus Vairus b ; quod , de bant;folitum digitis illis labra deducere, & incre- sRufin.li.
faſcino ca. fectu Codicis , nunc aſcribere mihi non licet . pitare hoſtem ; li vales poréſque digitos hos olco .Eccl.hift.
B
vlt.
Separari non deber ab hoc remedio, Incruentum lacto imbutos mordere vel lædere, en illos tibi. phil.in vit.
T
71. ]& Sacrificium ; cuius oblationis eodé effectus permitto : ſi nequis, os aperi , impero . Mox autem S.Bafil.
fæpè docuit experientia. Vor tribunitius( inquit B. Energumenas vilas liberari magnâ moleſtiâ ,cæpit Y
clib.22.de Auguſtinus ) Hesperius, quiapud nos eft, babet in feque Decano parêre , eique reſpondere ad quęlita. libr.6.hi
territorio Feſfalenſi fundum Zubedi appellatum , vbi TERTIVM remedium eſt,recurrere ad Sanctos ftor.Ecclc.
cap.8 . cùm affli£ tione animaliū, ó ſeruorum ſuorum ,domum viros , & auxiliú ab iis perere , quos conſtat habere libr...
fuam fpirituum malignorum vim noxiam perperi com donum miraculorú ( quod donum ,etſi rariùs,etiam cpiſt.7.
periſſet ,rogauit nostros me abfente prefbyieros, ut ali. iis poteſt competere quivitæ ſunt non probatæp, Clemcas
quis illorum cò pergoret , cuius oraiionibus cederent . epif.ad la
dum tamé fidem rectam habeant ) hoc remedium , cob . Ana

d Metaph . Perrexá vnus, obeulit ibi ſacrificium corporis Christi, quia vix vlli tales hodie, ſalte in his Europæis re- cler. epift
.
in April.in orans quantùm pornit,vi ceſſaret illa vexatio:Deo pro gionibus ; vix vſui hîc ſit ; olim frequens fuit ,ſunt 3.Caius c
vita Theo tinùs miferante ceffauit.] Idem confirmat exéplum enim plenæ vtiliter ad Sáctos confugientiú exem- pift.ad Fc
dori.
illud D. Bernardi paulò antè narratum ; & aliud à c plis omnes facræ hiſtoriæ : neque tum quotquot Cóc.Rom .
e li . 9. col
lat. ca.s. & Gaufrido narratum in vita S.Petri Taren :alij fup. da monia eiiciebát ,eránt præditi Ecclefiaftico or- ' ſub.Silucl
aliis co como 2. pag.73. & aliud apud Meraphraſtem de B. dine Exorciſtarum , vt conſtat 9 : erat tamen etiam can .3.An
dem lib. Theodoro Archimandritâ , qui precibus & Sacræ primis temporibus in Ecclefiâ hîc ordo, vt ftatim tiochenī.
V canon. 10,
millæ oblatione multitudinem locuſtarum iin oftenderor. Sanè olim SS.viri dæmones fugabant Carthagi
f Marci 6. menfam ,nebulæ inftar Mazaniæ locum occupan & vincebant folâ interdum præſentiâ fuâ,vtlegi- nél. 4.can.
V.13 . Iaco .
tem , interemit 4. Poffent ex Tilm . Bredenbachio mus de B. Macario Alexandrino,apud Palladiun, 4. & ſequ.
s.v. 14.ca.
ad abolé- addi nonnulla e; fed vnius D. Auguſtini ſufficere & de Ægyptio apud Sozomenum, & de S. Guth- cui inter
fuit & lub
dá.extr.de debet auctoritas.Fatentur hodic maleficæ le dum berto apud Bedam , & de Ruſtico apud Callia- fcripfit D.
hær. conc. miffam audiunt , ab omni dæmonis vexatione li pum ;' vel verbis duintaxat,vtB.Bafilius & Paph. Auguſtin ..
Decr.vnio beras effe ; ideóque le diutiùs ad horam vſque nurius , vel litteris ve de S.Eugédo legitur,in eius y Microlo
de obſeru .
nis , Conc. meridianam in Catholicorum templis , in quibus vita, & de S. Gregorio Thaumaturgo fcribit Gre Ecclcf.c.7.
Tridentin. plures millæ dicuntur , moras trahere. gor. Niſſen.vel percuſſione & verbere, vt S.Pau. z Concil.
.
I. & fell . De oleo ,quoque ,infirmorum ,per Epiſcopum be lus Simplex apud Palladium & Thcodorus apud Laodicen.
14.deex- nedicto: quo in extremæ voctionis vtimur Sacra- D Gregorium presbyterum eius vitæ narratorem , & La
cap :26; n
Pallad.i
trema va- méto ,ex diuina inſtitutione , dubitari nequit ; cùm B.Viſmarus , apud Ratherium, in Surig lomo 2 .
Lauſia . ca.
& ionc.ca- eciam ad corporis ſanitaré lit inftitutum : & quouis QvART M eſt,exorciſmus eccleſiasticus.Nota 77.& lo
non.I.
hunc ordinem exorciftarum in Ecclefiâ iain antè feph.lib.8.
g in Luc.c. oleo à viris Sanctis etiá non Epiſcopis , & non ſo
8.fol.315. lemniter , ſed obiter , vt fe resofferebat,benedicto, 1300.annos ſeruatum fuiſſe.patet ex B.Ignatij epi- antiq. c.2.
h Metaph. id non ſemel leganius effcctum.Excmpla huius rei ftolâ ab Antioche . & ep.Cornel.Papæ ad Fabianú, li.z. diuin.
in eius vi- plurima habemus . Beda ; cùin ageret de monialis quam Euſebius conſeruauit t ; & , ex Firmilian.ad inſti.& Bc
langar. cuiuſdam obſeſſæ à variis , quæ dæmon inflixerat, Cyprian ." & ex aliis Patribus Cófiliisque ", con- da in ca.8.
Suriusla vulneribus,ſanatione: & narrallet yno excepto cę . ſtar iis,quibus in Ecclefiaft.Hiſto.conſtat aliquid . Luc .
nuar . 19 . c Pct.Gre
teris fanatis, hæftantı Sacerdoti ipſammet confi fuifle verò exorciſmos , quibus vtebantur, certas gor. to. 2 .
* Metaph. lium dediffe 8 ,fi (inquit)oleum proinfirmis cõſecra orationes ab Eccleſiâ comprobatas , ex Concilio de rep.fol.
Metaphr. tum , cidē medicamēro asperſeris,ficque me perunxeris, illo Carth.4.probatur,& quia Micrologus obſer- 315. Spré
14.Febru. Jarim ſanitari restituar.Nam vidi quondam per ſperi uauit ſolos exorciſmos;per Christū Dominum ,oc. , par.z.
m Suri's. rum in quadam longiùs poſita ciuitate, quam nüquam licur cæteras orationes non finiri; ſed , Per eum qui ca.6.Ana
na Euftach. corporalıb.es oculis vidi puellam quādam ,pari calami veniuruseſt indicare viuos e moriuos,& c.cuiusdi- nias lib.4.
in eius vi-tate laboraniem ,laliter à facerdote curata.Fecie ve illa E uerſitatis caufa eſt , quoniam nihil magis dæmones de nat.dz.
ta :April.6. ſuggeffer :1,flarimga bulcus remediü ,quod ante respue exhorrent , quàm extremi iudicij memoriam, quo 156. Sed
Anon
mus in y,val accipere confenfur.] Hoc oleo S.Thcodolius cæ
ci' omnes in æternam gehennain detrudentur y.Fie- copiofus
vica . 16. nobiarcha bruchos pellebat b ,morbosgrauiſſimos bant autem initiò exorciſmi non in domibus pri- & ordina
April . S.Launomarus abigebat i Eucheria vxor Agapij uatis,ob metum ;neque in templis ,ob reuerétiam ; ti'p.Thy
ræ' nofter
X veneficio attentata ,cùm ei roderétur inteſtina,ad fed fub dio ? : ſed hoc exoleuit , perebatur lignum integro de
p Matth.7. lata eſt ad S.Parthenium ; qui triduò orans , & oleo egreſſionis à dæmoneº,& nomen dzmonis ",quæ dçmoniac
V.22. Mar. Sáctorum ei propinato ſanam rcmilick : idemquc duo adhuc hodiè retinentur : fed & cibos omncs opere p. 3. .

9.& Luc. hîc ipſe Sanctus beneficium ,eodé oleo inungens,
q Clemēs. impédit cuidá Lesbu Oano . Erat hoc ordinarium
Rom. li.8.) B.Auxentij Archimandricæ contra dæmonis obſi
confti.cap. diones, morbosque ab eo illatos remedium ' Nec
32. Iuſtin ,
minori fucceflu vli eodem contra ſerpentis ictum
Mart. dial.
cont. Tri- ' virulentú S.Vvinvvalocus Abb's; m & ,quimanu
quibus maleficiari vefcuntur , exorcizari vtile pu Mégus in
Fuſte de
tabatur , formulá nobis ſuggerit Sacerdotale Řo
monum ,
manyın : alia quoque in his obferuáda collegerunt ', Zacharias
alijc; Nobis non vacat iſta hîc perfequi,folùın ad- Vicecó. in
do cauendum exorciſtis,ne cum dæmonc iocérur, arti
copleméto
s exor
& curioſa , nugaciave miſceant colloquia. Vidil ciſticæ.

( inquit
 qui ener- pho,Tel LIB . VI . C. II . SECT.
SECT. III. Q. III. 513
in quoque rull.i
n
hydropi.tpologcu. ( inquit Niderius in Formicario ) in conuentu Colo . Al ſtiùs,ac linguæ frenú iniiciat: ſed fruſtrà.proficie
chiu Pa 31.rue bat enim in peius , & per omnia anxij afflictique
s - nien G fraırē
, ,verbis fatis iocofum ,fed in gratia expel
.Patern 1 lendi demones valde famoſum . Hic cum in terminis animi figna prębebat. Quamobrem accedens eum
us 9. &
ferociam Soom cõuentus Colonienſis damonem in obfeffo corpore aritz nofter, quærit benignè,ecquid habeat ? cui rei va
erdotales 6.C.10. ser: damo persuit à fratre locum recedendi: quo gauifus cet ? & cur adeò creber in Dci nominc irreueren
reptione.c.1
ctar9.
.lib.24 frater ait in ioco, In cloacam meam vadas. Éxu igitur ter vſurpando ? Refert ille ; Perij miſer , diaboli
damo,& noéte cum frater venirem purgare vellet,de pedicis Tum irretitus ; nec tamen quas promiſit, &
2.Belgio in rila
mon ram dirè cum tor fit prope cloacam ,vivitam cum opro delicias frui datur . Quibus auditis nofter,
i
Ener cIolsulm e difficultate faluaret .] Sancta res eſt dæmones eiice graue quidpiam fubefle veritus,manu prehenlum
g .is
legno y. re, fanctè tractanda. Gc fecere quotquot olim hoc in collegiúintroducit , & blandè rogitat;quid hoc
le- cap.7
exorciſmi remedio tam efficaciter vli fuêre. Vixit rei lit,ne Gbi graucrur aperire.Tum N.cum lacry ,
& incre. SRO
B.Voſmarus Epiſcopus ante annos octingétos , vi mis ordine,tum quidem perturbato, led ſequenti
hos olco 1.Ecole
2 April.ze . tam eius Raitherius ſcriptis mandauit a;memorar die tranquilliùs, co ipſo quem referam , nartare
illos libi
philimet Surij 10.2 . autem memoriâ dignum , quod hic referam ; Mal cæpit : ſe nobilibus ortum parentibus & ream
ox autem S.Bail bodienſis monafterij quadam monialem diabolus plâ, educatum lautè ac delicatè ; & certis de caulis
tia,capit Y inuaſerat, & veheméter laniabar: eam libi Epiſco- Bl( quas prudens reticeo ) parentis gratiâ excidiſ
Equęlita. elibet pus iuſfit exhiberi,quod cùm factú fuiſſet,ille non le, & lare patrio profugere coactum ; & pecuniâ,
Sanctos fiori de fua , fed de Domini prafumens virtute , accepro li. quàm diſcedens copiolam ſecum acceperat , ab
cap.js
: habere v lioteb bro, capit legere exorciſmum ſuper caput cius. Dehinc lumptâ ,in extremam egeſtatem decidille: tandem
o
useriam epiky benedi&to oleonares , oculoſque , os eius leninil, in viâ dæmonem cùm vehementi vento ad ſe no
.
obara , 2 Cleze protinis immundum ab ea ſpiritum fugauit. Liberata cte quadam ſub arbore iacentem acceMille; & ,re
medium , epical tamē puella ,pauor quidam ,qui prafentia diaboli femi cenfitis iis ipſis quæ pariebarur , quæque perpel
cob.de
pæis teclet.cat natus fuerat,adbucpectoribus vicinorü inerat. At vir ſurus eſſet incommodis , openi & auxiliun , pri
uit, funt ;.Cabe Domini pracepit fibi aguã cum ſale deferri,quibus be Itinámque parentis gratiam promififfe : fi modò
nedi&tis, iuffit pargi per cunéta monasterij loca : fic ſe dato chirographo vellet ad paucula quædam
u exem- pik adik
otquot Cochin omnis pauor, cum auétore fuo Satana diſceffit. ) Audi obligare. Se quidem ſuggeſtionis,quàm pervicio
Etico or- ob Sie ftis exorciſmú ex libro lectú , & capiti impofitú vt Gilfimam fciret ,eâ vice non obtemperafle; dæmo
fic hodie ;audiftis illicú oleum ſacrú ,audiftis falem nem eodem , quo cum venerat vento ac fragore
En etiam can.;
& aquam benedictam , & horú omnium audiftis recellifle; prædixiſſe tamen fore, ve eum aliquan
't ftatim tiocheni
gabant efficaciam . Sed & Adelinus Sagienſis Epiſcop. in cdo non acceptæ conditionis pæniceret . Quæ cùm
Cartes energumenz Osburgis liberatione,aquam bene non procul à Vvratiſlauiâ pone quendam pagum
vi legi- 'eil.ch
dictam ,lignum crucis, & preces quæ ſolent, inquit accidiſſent, inde le Vyratiſlauiam contulit : vbi
ladium , 4. & Bar feliciter adhibuit.S.Maurilius
badelelin. ipſemet b adhiberi
, breui victùs incommodis ,die quodam ſub vefpe
Guib . cus
in vita. S. Andegauenfis Epiſcop.latroné,qucm ob furti cri ram oppidu egrellus,leipſum quod fidem dæmoni
Callia ſcnpit:
Oportunç. men diabolus occupacar, perexorciſmi( ait Fortu non dediffet coarguentem , defleuiffe animo códi
Ex Paph . Augat: cin viras. natusc ) gratiam à demone liberauit:ac Maurilius rionem , qua exciderat;in quam inciderar; nulla libi
et,in eius yNieves
Maurilij B.Martini tépore vixit.Sed ifta fufficiantde exor reliqua confilij,auxiliive Ipe affulgente. Nox erat
de obic
Dit Gre .
Ecclele cap. 10. ciſmo.Si quæras cur non ſemperdæmon pellatur; intempeſta;cùm illi ſe dæmon gygantæâ mole of
S.Pau- z Conde
res clara eſt, id peccatis vel obſell, vel abiurantis fert conſpicuú , & inſulians ait ;Nónne verò dixerā
us apud Landic poſſe contingere,vel ob maiorem ipſius agri vti futurum , mcam vt opem fupplex expeteres ? Iure
vrem , & cap.sk
lirarem ,Deique gloriam . Norádum quoque quod quidem tibi illam ,vt indigno,poſlem quantumuis
no 2. Lattic ſupplici denegare: verùm vt intelligas, quàm tibi
verè & prudenter Toſtadus monuit , non folere
Nota 1 exorcilmis omnes moleſtias & vexationes , quas ex animo velim benè , en promitto auxilium , pa
in antè lepl. I dæmones inferant hominibus , repelli: fed folùm rentis gratiam priſtinam ,veteres delitias , iocun
atijepi ditatis annos ſolidos numero . xii.quibus expletis
, o leite illas, ad quas repellendas cxorciſmi ab Ecclefâ or-
abianú, dinantur , ve lunt moleftiæ quas inferunt manen plena mihi ft in corpus animámque tuam pote
licom
ilian.ad infinidade do in corporibus, & illa vexando ; fiue duin inre itas ; tu vicillim ſtipulanti ſponde, quæ exigo ; &
* , con- daina riùsmanent, fiue dum exteriùs obfident; illa nunc imprimis, Deum ,Deique matrem , Cælites
Lac.
aliquid. cPer. Go ( inquit ) regulariter (anantur perexorciſmos :male omnes, & fide quam docuere veteres eiura : inſu
, Certas gor.ee ficia autem demonam , alia mala , quæ nobis infe per fidem da , mortalium te nemini hoc pactum
oncilio deropa runt, contra qua non ordinantur directeexorciſmi,non manifeſtaturum ,in nullum vnquam templum in
obſer- 315.SER curantur per exorciſmos , nifi raro . ) greſſurum , precarium codicem non lecturum , ac
ger.fr. denùm homines omnes , & eos potiffimùm , qui
um ,OC. Mall.c Porrò quoniam Dei opera reuelare & confite
eum qui cab.At ri honorificum eſt ; ideò his adhuc ſubiungam il te ad pietatem incitare,hortarique voluerint ,odio
nus di- nias libi luftre diuinæ benignitatis ; & tyrannidis dæmo implacabili proſecuturum ; te vxorem non ductu
desaldo
mones oni nicæ argumentum , planèrecens; & vtis, cui acci- E rum , ſed concubinis pecuniâ conductis vſurum .
m
m ,quo y6 dit, ore proprio faſſus, res in facie Eccleſiæ hîc Cúmque in tam pernicioſaın legem conſenliſſet
‫ܐ‬t ‫܀‬
y.Fic- copiola Grætij geſta, narrationem noſtri in collegio ſer iuuenis, iámque lola ſupereſſet fyngrapha pro
is pri- & ordi uant propriâ manu ipfius fuſcriptam , & nunc prio ſanguine deſcribenda;dæmon illi porrectam
riº P.TIF
étiam ; la parte cum hæc fcriberem penes me habui. vltrò ſiniſtram tantâ vi compreſſir , ve languine è
ignum integiak Igitur anno 1600. die Marrij 22. N. Prutenus , trium digitorum extremitatibus expreſſo, manum
6,quæ demesiz vt aiebat nobilis , annos nat ' 22. ipsâ Hebdomadæ impplerit , ſubminiſtrauit etiam ſcriptioni mate
omnes operepi ſanctæ feriâ quartâ collegium noſtrum (cuius im riam ( neſcio quain ) pergameno molliorem , ſed
Mégus i pulſu ,quove fine, incertuin ) cumque vno è noſtris chartâ duriorem , & calainum ; ſcribensíquc con
le pu- Fuße do
leRo monum . Ipectante & audiente,in porticu inferiori collegij ceptis verbis præiuit , quæ fibi præſtari vellet ; &
zerunt Zachan deambulans, arrogantiùs geſticularetur, & cum quæ fe viciſlim præſtiturum polliceretur . Con
inad. Vicecí a crebrâ capitis qualiat one verba in Deú blaſphe fcripto traditóquechirographo,miram ſe dicebat
t
cerur, cóplen
ma , & plena deſperationis audaciùs euomeret; omnis generis inſtrumentoiú harmoniā audiuiſle ,
artis VIE
monetur iterum ac fæpiùs , leſe vthabeat node & ad lonum obdormilic adcò pacato & also fo
Vidil ciſtica.
Ggs 3 POTC ,
inquit
 DISQ VISITIONVM
514
poic;veſequenti die , nullo per vias publicas præ- , A tamé dæmonis infultus varios:nain & nocte qua
tereuntium ftrepitu percepto, in multam lecem
ſterterit,tandem euigilaffe ,& ilicò patrati facino
ris pænituiſſe , profe & úmque V vratiſlauiâ Olo
murium , & inde Viennam , Vienna Grælium.ibi
diuertiſſe ad doctorcm Venediger ; ab eo ſe ad
Dominum Straſbergerum directum & commen
datum . Poftremò veniſſe Marpurgum ad Docto
rem Homelium . ibi exilij pertælum , ſc rurſum
indoluiſſe, quòd pactum cum dæmone initum no
cuſtodiller , adfuifle Gbi noctu denuò in lccto ia
centi dæmonem , ac de pacto renouando in hunc
modum actum eſſe ;ve nimirùm proprio ſanguine
nouum demonichirographum conſcriberet,ac in
templo quodam nuper diruro , non procul Mar
purgo, noctu deponeret.Poſt paucos dies iterum
ſe facinus damnaſſe ,inanus libi violentas deſpera
tione actú inferre voluiffe: rádem ſuaſu cuiuldam
venire Grærium ,vt quæreret remedium , ftatuiſſe.
Pridiè tamen quàm Marpurgo diſcederet no& tu
adfuit dæmon ,& certum híc Grætij, propè Car
lauu cuguriolum deſcripfit , in quo. 30. Martij
comparet ; fore, vt rum fiat vori compos , & priſti
no ftatui ex pactis reftituatur : cauerer interim
ctiam atque criam ne Ieſuitas adirer vnquam , 2
lioquin grauiſſimas eum panas daturum ..
Hæc omnia noftro iuuenis eo ipſo narrabat
die , quem illi dæmon præfixerat, ad ſuum in illo
tuguriolo congreſſum : & , quamuis illo dic à tali
congreſſu fuerit à noſtro deterritus , nihilominùs
poftridie ( quæ fuit die Veneris ſancto ) poſt me
ridiem ,nemine conſulto ,aſſignatum libi à dæmo
ne locum infælix adiit . Adeſt dæmon , exprobat
perfidiam , quod contra ſuum præceptum nebu
Ionibus leſuitis adfuiſſet,petit tertiò renouari pa
Etum hac ratione , vt medium fipiſtræ manus di
gitum in pignus ei offerat. deinde recen Gtis ab
adoleſcentia peccatis,oftenditanimæ ſalutem elle
deſperatam ; allegatis è S. S. teſtimoniis, quamo
brem ducat in bonis dies . Simul libelluin offert
iuueni , quo oinnium dæmonum nomina contine
bantur, & modus quemlibet pro arbitrio euocan
di : nihil tamen horum iuuenis acceptauir.
Sabbatho ſancto , vbi reſcirum quod contige
rat , inaior iuuenis cura haberi cæpta , & cautum
ne vnquam folus efíet : & ex eo tempore ab vno
parre, cui peculiariter cius cura commilla fuit , in
rebus catholicæ fidei eit inftitutus. Sub finem
Aprilis ſele ad confitendu generaliter præparauit,
Quo die confeffurus erat , viſum vt in præfentia
Patrum aliquot diabolo renunciaret , & malè pa
cta bene reſcinderet : dum recitantur Letaniæ ad
vei ba ; Pater de calis Deus; corruit penè exanimis,
hominem crigimus totis arcubus contremiſcen
tem . Ad gloriofum Dei parentis nomen denuò
corruiſler ,oi titubátem vtrimque ſuſtinuiſſemus.
Tandem factâ ægrè renunciatione , & dæmonis
abiuratione ,cibo refocillacus (deftitutus enim erat
viribus, & contremiſcebat ica debilis , ve conſiſte
re nequiret ) poſt meridiem ductus ad templum Ecerdos relictâ in altari Euchariſtiâ ,digitum conſe
vi confitetur, recitatis de Nomine I £ s v , & de cratum ori impofuit; poftmodum verò vbi Eucha
Angelis Litaniis , cùm peccata recenſere cæpiffet , riſtiam ori admouiflet, & veluti fumendam obtu
ei dæmon in aurem infufurrar : Huic nebuloni liſſet, tum demùm inimicus eum ore patenti exa
(confeſſario ſcilicet ne credas ,niſi velis ab eo im .
probècircumueniri.Totus Maius impenſus,tum
pt in fide confirmaretur, tum vt crebrà confeflio
ne vniuerſos cóſcientix recelſus perpurgaret.non
fuit dies, quo pater defignatus cum co non agere .
Joprima iam (perari poile videbantur. Pariebali r
MAGICARVM
dimer eſt ad pació trium palloum lectulo cie
et is,abſque vlla tamen vllius membri læſione.Et
aliàs ſe illi exhibuit dæmon , & magnam præ ſe fe
rens beneuolétiam , ſuaſit,Marpurgum vt rediret:
quid hîc fefe amigeret ? Miror( inquit) quod cùm
norisic damnacum eſſe non maioren des operam ,
ve vitam hanc ducas hilariorem , reuertarisque ad
priſtinas, quibus excidifti, fortunas . Pudet me tui,
& miferet, quod meus cùm fis ,vitá híc ducas adeo
acerbam . Ei quoniam eo ipfo tépore quidam ſtu
diolus obierat in domo pauperum (in qua etiá ipſe
degebat) pro quo nonnulli in valetudinario per
totam nocté ad Deum fundebát preces, ſubiunxic;
ſe nec poffe, nec velle manere diutiùs, viuis canj
B bus inferiùs (in valetudinario) apud canê mortuum
lacrátibus. Quamobrem rogat etiam atque etiam,
vt vel ſemel ad dictum tuguriolum reuertaturfo
re ,vt ibi ea audiat noua quæ antea nunquam .
Die 28.Maij , Dominicâ Sanctæ Triniratis,cùm
noftri Deo negorium affiduè commédaſſent, alia -
que nónulla pietatis exercitia mortificationtſque
in húc finem Deo obculiſſent, difpofitus eſt ad la
cram Synaxim . Et primùın in multorú è noſtris &
Congregationis Sancti ſpiritus præſentiâ ,in tem
plo S.Cacharinæ ,exchartâ cóceptis verbis dæmo
nem eiurauit , & pacta ſe reſcindere nefariè cótra
cta eſt proteſtatus,ſed incredibili difficultate ,dæ
mone lic ſen us impediente ,vt nec legere , & ægrè
tardéque præeunté ſequi poſſet.Fecitdeinde pro
feffioné fidei Catholi æ iuxta formulam in Bulla
С
Pij.IIII.relatam.Vbi ad hæc verba vétum eſt( Ec
clefiasticas traditiones, obſernationes , Ở constitutiones
firmillimè admitto & ample &tor.Et;Septē effe verato
propria facramenta noua legis. Et ; in Sanctiſſimo Eu
charistia facramento effe verè, realiter, & fubftantia
liter corpus & fanguinem ,& c.Et;hærefes ab Ecclefia
damnaias, ego pariter damno, & c .)omnib ° corporis
viribus prorsùs cſt deftitutus , ereptus illi oculo
rú , auriü, & linguæ vſus in tantùm ;vt fibi aliquan
tulú reftitutus diceret,vereri ſe ne fibi eo loco Git
moriendum.Cùm in illa effet fenfuum ectaG ;fru
ſtráque vrgeremus,vtquod corde credebat ,expri
meret orc : credere videlicet fe CHRISTI in Eu
chariſtia à præſentia;placuit illi venerabile ſacra
D mentum propiùs admonere ; ad cuiuspræſentiam
ita fibi reſtitutus eft , vt , velut è graui fomno ex
perrect , diceret , & credere ſe, & experiri copiosè
CHRISTI preſentis virtutem.Licèc etiam diuer
ſum euenerit,vt Euchariſtiâ in altari collata ,loqui
poſſet & audire ;accedéte verò ſacerdote , tanquam
iuueni facramentú porrecturus eflet,ſenſibus om
nibus deſtitueretur ,déréſque tantâ vi comprime
rentur , vt nullâ ope rclerari poffe viderentur , &
recedére rursùm cum Euchariſtia ſacerdote,vide
ret, loqueretur, & audiret . Dicebat yerò ſciníciom
eorum omnium , quæ illi in aurem inclamaſlemus
folùm animaduertiſle veluti forcipe fibios claudi,
atque vt nihil relinqueretur intentatum , idem fa
gitare , & mulcis renitentibus eum in aërem attol .
lere cæpit. Cúmque adiuraretur, cum vt quietum
elle ſincret, & chirographa reſtitueret; eâ rertiò ex
ingenti fune dependentia in faſtigio templi iuue
nis folius repræfentauit obtutibus, cæteris n hil
omnino rale videntibus.Eodie nibil aliud actum ,
præter
 LIB . VI . C. 11.
II . SECT. III . Q. III . SIS

præterquàm quod & multæ ibi ad Deum pro fa- A hominis nunquam viſi talute adeò eflent loliciti:
lute eius preces tulæ , & maxima recuperandarum horum apud Lutheranus nihil efle , aliaque quæ
lyngrapharum ſpes iuueni fuerit relicta. verecundia non finit referre.
Die 3. Iupij iuuenis templom ingrediebatur, Decimâ die lunij ipſo D. Barnabæ Apoſtoli
cùm hoſtis inopinarò vultú eius quali pallio di peruigilio,noſtri doni te rursùm cótra inimicum
, ucrberauit , & fimul manum finiftram miferum armát, quibus modis nouit Societas . Iuuenis quo
in modum dilacerauit , vt fanguis copioſus de que ne libi deeſſet totâ die cilicium geftat, & lo
Auerer,nemine tamen qui hæc inferret vilo : ſen ſub veſperam ſpontè fagello acriter diuerberat.
lit quoque ibidem collum fibi ab aliquo torque Ingens rursum tum eo velpere;tum noctis magnâ
ri,nihil tamen incommodi paſſus eſt; præterquàm parte ventus collegium impetit. Ante.X I. noctis
quòd diebus fequentibus remanſerint in manu adeſt inimicus alio aliavè comitatus, & per cubi
cicatrices, cum maiore dolore quàm ſenlerat,dum culum , in quo cum aliis tribus iuuenis cubabat,
i illi manus laceraretur. Eodem die multa fecerunt deambulás;Cernis ( inquit ad ſocian , am luc aque
noftri, vt , ad Dei gloriam , felicem res tota forti piam exiſtimaiur ) vt iacer hic nequam ? & rurſum ,
m retur exitum . Excitatus eâ nocte ventus ingens , ô li aliter rem meam inftituillem , non eſſer hunc
72 absque omni omnino pluuiâ , auditáque iuueni B fortita finem . Ante odtiduum penè me abegillent
- yox velut in vento miſerabiliter lamentantis . ( Patres intelligebat) Interim ubi hominem comen
Die 4. Iunij , Dominicâ infrà octauam corporis do,eum quantum ficucrit affiduè diuexa ; & con
7 Chrifti , in eodem templo D. Catharinæ , poſt ſa uerfus ad iuuenem fremtebundus; Perfide nebulo,
crum & Litanias ad ſingulas ſanctiſſimæ Trini. homóque leuiffime & incóftantiflime, nunquam
е tatis perſonas habitas , iuſſus ex chartâ dereſari fidem mihi ſeruaſti ,ô pectus ignobile ac degener.
ſua peccata , profiteri fidem , & coram Deo , An Maiores tui maluiſſent cēties corporis animæque
< gelis, & hominibus proteſtari catholicum fe efle, facere ia &turam ,quàm vel lemel datam fidem vio
nunquam ſe de miſericordiâ Dei diffiſurum ; fe lare . En tua habe, quæ mihi dederas : ego viciſfim ,
cit id aliquamdiu adiutus à nemine. Cùni ei viſus quòd meú eſt reſeruabo. Et hoc dicto, bis aut ter
deficeret ,prælegit alius, ipſe tardè, ægre, & cun iuuene audiente ſtrepitum fecit, velut cuiuſpiam
ctanter verba efferebat , dæmone linguam impe aliquid è charta eradėtis . Et rurſum ſociæ:Pergam

è diente . Ventum vt diceret, Quapropier ô bone ad locum mihi conftirutum , tu interim huius cu
les v , &c.nec legere id potuit ,nec alios audire ram habeto . Rurſumque iuueni:Et exiſtimas per
a ſuggerentes.Adiuraturdainon , eique virture Dei c dire nequam fore,meas manus vecuadas? coactus
hoc opere
præcipitur, ne iuueni in hoc opere fit impedi nunc tibi tua reſtiruo. Tu interim & lefuitæ ne
mento. Exagitatur ilicò iuuenis ac fi foret ob bulones me poſthac à ftultis , confictisquc cæri
ſeſlus, & inter hæc vnico velut mométo linguam moniis veſtris liberum elle finitore : quod enim
Germanicam didiſcit ; quànı beneficio dæmonis ruum fit , nihil omnino habeo , licet plura longè
loquebatur ſatis eleganter; natiuo retento idio poſthac ex te ſim accepturus.Fides enim quam ſu
mare . Hoc animaduerſo aucta ominibus , fiducia. ſcepiſti iniqua eft, & per Papas ( quos vos velut
In gratiarum actionein recitatur , Te Deum lau fanctiſſimos colitis, ego auté in inferno tracto pro
ES
damus, lubetur progredi , nequit dicere, Confiteor, merito ) cóficta. Quibus dictis & nianu frigidiffi
& c . Domine non fum dignus , & c. fruſtrà . Accedit mâ iuuenis collo Tine omni læfione contrectaro,
ſacerdos cum Euchariſtiâ , dæmonique in virtute euanuit . Ad omnia hæc iuuenis nihil reſpódit,ex
Dei præcipit , hominem ve miſſum faciat, & c.Tan cepto hoc vnico ; videlicet , vt abiret , habere ſe
tâ vi iuuenis attollitur in aëra , vt decem duodc Deum propitiú . Interhæc iuuenis cæteros in cu
cimve è noftris vix eum retinerent. At crebram biculo altum dormientcs ſuſcitare conabatur, co
nominis Iesv , & Beatiffimæ Virginis MARIÆ rum nomina inclamás;quorum vnus æger vocem
inuocationein dæmon fractus abſceſſit. Exclamat Daudit , profilit in pedes, & ad alterius fani lectum
iuuenis idiomate ſuo ; Aufugit à me. Quare illicò accedens eum excirat. Hic igoem excutit è bilice,
flectit genua lætus , & magnâ alacritate , altáque ſulphur accendit,ſed priuſquàm candelæ admoue
voce progreditur; Quapropter 6 bone E s v , &c . ret,violéter ab aliquo exſtinguitur, idque fecúdò;
Oratione finita his ipſis verbis ſubdit; Laus Deo, accendit tertiò, iamque candela lumen cóceperat,
ni sam fum alius homo. Præparat ſe ad cómunionem , cùm fimul & femel materia ſulphurata cãdelaque
m dicit Confiteor , & c. Domine non fum dignus, & c . reſtringuuntur. Tandem venit homini in mentem
Occurrit peccatum cófitendum , confitetur. Adiu vecereum benedictú accenderet ;accendit,nec am
ratur demon ,non ſolum iuueni poſthac negotium pliùs valuit exſtingui.Habito lumine inimic cua
ne faceſſat , ſed chirographa vt reftituat. Iterum nuit,& quamuis lemel ac iterum dixiſſet,fe iuue
confiretur. Demùm tantæ debilitatis fuis , vt nec ni reſtituere omnia quæ ipfius eſſent, nihiltamen
] ſedere poſſet , liber tamen iam ab omni dæmonis E ab eo iuuenis receperat. Componunt igitur ſe ad
S incurſu.Nihilominùs genua flectir,recitat,cofiteor, orationem, & qui lumen accenderat, ante imagi
& c. Domine non ſum dignus,& c. & altâ voce profi nem B.Virginis Liranias recitat.Poft mediam cir
2
tetur,credere ſe totis animi viribas Christum in Ex citer horam ſurgens videt humi iacere chartam
charistiaeffe preſentem , eá ſperare ſe ipſum ſibi pro ſanguinolentam ,attollit,eique porrigit, cuius erat
prium fuarum . ſumit Euchariſtiam magno animi chirographum . Hic agnito ſuo chirographo ge
ſenſu , Alexis genibus aliquamdiu agit gratias :& ſtire lætitia,exoſculari illud & pectori admouere:
tantas illicò vires recuperat , yt templo egreſſus, & illicò Deo omnes fimul agunt gratias , & qua
nullam fenfiffe debilitate videretur . lam demum tuor limnul ( tot enim erant ) recicanr , Te Deum
(inquit ) dæinoné nó timeo & cõremno ex animo: landamus. Et , ne fortè dæmon illud recuperare
quod hactenus à me ipſo vt faceré vix impetrare poſſet, figno crucis muniunt , afpergunt aquâ be
poteram.lam paratus lus céries pro fide Catholi nedictâ, & coronâ B. Virginis circumligant.
câ fanguinem profundere : & multa ſubiunxit in Dominicâ manè vocatur Pater , cu us curæ
commendationem charitatis noſtrorum , qui de iuuenis erat commiſſus, oftendunt & radunr ei

recuperatura )
 VM RVM
TION ICA
516 DISQ VISI MAG

recuperatum chirographum , quod Marpurgi po- A poribres parris nostri concionibus audisis,Christianan
ftremò conſcripſerat ; in eoque eraſum è priori , fidem ſuſcipere voluit : cum vero facro fonti effet ad
cuius materiam dæmon ſuppeditarar,ſanguinem . mouenda , conaretúrque principiò ſe facro figno crucis
Ne tamen doli mali quidpiam ſubeſſet , & fortè munire , tremere vehementer ac concuri cæpit. Pater
non omnia integrè reſtitura eflent , quæ iuuenis preces fundebat ſollicite, ipfa verò facrum les v no
erant in priori chirographo : iterùm de more à no men & D. Michelis proferre nuebatur , fed magis
ftris ad S. Catharinæ templum fulæ ad D E v M ipſam tunc damon irritaust obstringendo os & Co7a
preces, recitatæ Litaniæ , porrectâ iuueni Eucha primendo. Tandem vero in cantum prorumpens ex
riſtiâ ; adiuratus & ſolicitarus dæmon , ve liquid clamat : fi idola Xacam et Amidam , feftarum lapo
piam reſiduum eſſet , quod ad iuuenem Ipectaret, nenfium auctores reiicimus,nullus ſuperejt qui adorari
illud Dei omnipotentis virtute reſtitueret. Sed debeat,aliáque hæc fpeftantiaprotulit, nec eiſe, quod in
quoniam iuuenis dicebar fibi ſatis cóſtare, Quod iis reprehendere quiſquam poſler.Quadam die innu
omnia integrè eflent reſtituta , ſuúmque animum meris Christianis præfentibus Pater ſacrum fecit , cui
effc per omnia quietiſſimum ; placuit nihil am demoniaca ,quo finilo , rogal,qui va
B grogue intererar
pliùs attentare. Quare actis diuinæ bonitati ob leret : optimè , ait , iuffa verò D. Michaelis nomen
tam grande beneficium acceprum gratiis, recita pronunciare , tremere ac denies fringere cæpit, & de
toque , TeDeum Laudamus, regredimur lætivni mon fe velle exire dixit : fed quoniam iam à tot an.
uetki. Placuit tandem Serenif.Principi Ferdinan nis eâ familiâ pro hofpitio vieretur, non libenter mi
do Archiduci , & Reuerendiflimo Secouienſi , vt grare. Iuber iterum pater S. Michaëlis nomen pro
ſeries tota & proceſſus pro concione populo pro ferre. Respondir illa , id permoleftum effe, & lacrymas
poneretur ; quod factum elt 18.Iunij å meridiè, & fundens conquerens, quo, inquit, me vertam ? Chrs
ipſum chirographum vnâ cum fanguine, quo al . ſiiani ilaque omnes in oratsones corruunt, dumque fa
terum deſcriptuin erat , in templo noftro per Pa tis diu orant , demon occupatam hactenus pr. dam de
rochum Grærienſem , iuſſu Epiſcopi , in magno ſeruit : ipfa verò ſubito porum petiit. Admonita vt
hominum cócurſu & frequentiâ combuſtum fuit, IES VM & MARIA M inuocaret,tanta fuani
Hæc hiſtoria rei geſtä veriſſima, in qua vides tate vtrumqueprotulit nomen , vi angels vocem vide
( Lector, canæ fidei tenax ) omniam fermè & ſin- c retur ſibi audire. ] Anno 1588. Brunæ in Morauiâ,
gularum Catholicarum cærimoniarum efficaci mulier erat in Noſocomio acerrima diaboli oppugna
tatem, de quibuſdam , alia fubdamus . tione fic oppreſſa , utnunc aguis fibi vitamextingue
QV INTV M remedium peritur à mifericor Te,nüc cultro, quem gnarus nocendi porrigebat in ma
N

die operibus , ſatisfactoriis ieiunio, eleemofynâ, &
oratione; Eleemofynas, commendat Canonum au
etoritas a,vt & duo reliqua. De ieiunio; inuenio id
d.c.fi per præcepiſſe cuidam comitiffæ S. Auxentium Ab
ortiarias. | batem , & S. Procopius Monachus hoc vſus fæ
Metaph.
n eius vi . pè victoriam contra demonem obtinuit c , & aliis
a.Feb .14. idem imperauit . Sed & Chriſti Domini teſtimo
Nic. Sa- nio accedente ,( Math.17.0.20.Marcı 9.0.29.) quid
mus in eius addendum ? De oratione , verſus quidam anonymi
-ita.4 . Iu
j. cap . 1 . fed veteris verſificatoris reperitur; Damines aduer
Besi Sius magna eſt oralio virtu . & ſunt de câdem ſe- D altis , formaconspicua,complurium nobilium auerſara
quentia exempla quædam , noftrorum hominum
litteris , certâ fide contellata. Anno 1549. quidam
vni è nostris confeſſus , media circiter nocte , dum pe
nain pro delictis fibo irrogatam perfoluit, repentè vidit dine frequentius fecum noctu , interdis nonnunquam
files , muré que o alias bestias colore airasaspectuque
terribiles iam multas , ut torum occupare cubiculum
viderentur : quo ille viſo perterrefačtu: , limere cæpit
ne viuus à bestiis abriperetur, Anxius ( trepidus ac
currit ad Domini nostri imaginem ,magna voce opem
implorans : quare omnium animalium fpecies ſubito
euanuerunt, ianto cum impetu, ſtrepitu, ó fragore, vt
domus ruere videretur. ] Bungi in Iapone Anno
1555. familia fuit, quam iam à 100.annis dæmones
infeſtabant, & moleſtia in paſtores quafi hæredi
taria tranſibat. Paterfamil. opes omnes placandis
idolis inſumpſerat.potiùs auctú iis , quàm cella
uit malum .Triginta annorum filium dæmó ocu
pauit , ita vt nec patrem nec matrem agnofceret ,
nec quindecim diebus quicquam cibi ſumeret :
lub horum finem Patrum Societatis vnus cum
acceſſit , iuflitque vt D. Michdèiem , nominaret ,
dum Dinum nominat vehementi tremore cæpit con
cuii, varios motus membrorum edere,ita ut circum .
ſtantibus terrori fuerit,Inuocante vero Patre DE v M
PATREM & FILI V M & SPIRI
TVM SANCTV M , fubitò à demone liber ex
ſtirit. Huius föror,paucis poft diebus molestiis demo- .
nis agitata eſt, qui etiam in eâ loquebatur. Cerris tem
nus, eripere molireiur, probibentibus cunétis qui erant
in valetudinario: poft illam trienny vexationem apo
plexia corripstur , obligarione lingua loquendi uſu
adempio: mittitur ad nostros, vt pro concione populi
preses efflagitent : & exorarum fuiffe Deum ,folutus
primùm lingua nodus,deinde anima, poſt facram con
feſſionem pera &tam ,oftendit .]Hector Boëthius quo
que Scotorum res deſcribens, libr.8.in Marreâ re
gione teſtatur fe ab iis qui conſpexerant accepif
le , quod eius verbis adfcribam ; Puella Natalibus
connubium in nefandam cum demone incidir conſur
tudinem , qua cùm vterum ferret , parentum rigore
coacta edere ſtupratorē,adolefceniera mira pulchriiu
conueniſſe: vnde veniſſet, quoveabiiffet, nefcire ſe, re
ſpendis. Parenies, tametfi filiæ parum crederent,atch
rauius rem aduertentes , confilio, quis effet gui gnata
expugnaſſei pudicitiam ,explorandi: cognito tertio poſt
die indice ancılla ſtupratorem adeffe, reclufis foribus,
accenſo thedarum ingenti numero,cubiculum ingreſſi,
horrendum monstrum , figura ſupra humanam exi
Rimarronem terribili , in filia amplexibus funt conspi
cali. Cucurrêre ocyùs complures ad fadum exc.tai
ſpectaculum.Inter eos facerdos probatæ vila ,facra di
Eſciplina non ignarus, celeris aui trepide abeuntibus,
aus pauore terre sllofis, cùm Christi Apostoli Ioannis
Euangely inirium recitare orſus , ad eum locum ,
VER B VM CARO FACI VM EST ,
perduxiſſet, malus damon horrendo fublaro clamore,
cubiculi tectum fecum aſporians, omni fupellectilo in
cenfa abrir. Femina periculo ſeruata , enixa eſt mon
ſtrum undequaque fadum afpeétu ,quale nuſquam an
tea ( vtferuni ) inter nostrāles vifum . Id obsterrices,
ne obſeruatumcontumelia effet familie,accenf ingen
ti pyracitiſſimè concremarun ] Idem paulò antè do
cuir dæmonem quoque ſuccubam oratione fuga
cum . In Gareolha ( inquir) regione , vico quatuorde
leim vix paſſuum millibus ab Aberdonia , ado:eſcens
mulia

i
 LIBRI VI. C. II.
multa formofitate ,coram Aberdonenſi Antiftite qué- |Aparentem ,octodecim milliaribus inde difiunétum.Is ce
ftus eft palàm ,fefe à demone fuccuba ( vt dicunt ) gra lerrimè aduolar,inuenit filiam quidem ſpirantē ſed mē
tiſſima omnium quas vidiſſet forma,multis antea men
fibus infeſta :um , candem occlufis foribus noctu ad ſe
ingredi ,blanditys in ( wi amplexus compellere : dubia
luce abire fine ſtrepitu pené,nullo fe poſſemodo,că plu
res attentaffet ,itanta ac tam turpi veſania liberari.
Tubet continuò optimus Epifcopus adoleſcentem alio je
conferre, et vt Christiana religione magis laudatis ie
iunys de orationibus plus ſolito accommodaret animi:
fore vt pijs operibus intento victus cacodamon tandem
effet terga daturus. Euenit adoleſcenti ,falubreconſi
lium religiosèexſecuto , pancos post dies vti veneran
dus Antistes erat præfatus.
In litteris laponicis anni 1569. ita ſcribitur,
Multis in locis Bungenſis regni,vbi quidam erant ab
hoste bumani generis obſeſſi, Christiani factoconueniu
fola recitatione Dominica orationis & ſalutationis
Angelica clara voce inftituta,demonē ſepé repulerõt.]
Deoratione vnum exemplum accipite ex Meræo
Græcorú V.Martij,in vita Cononis Iſaurici: Aiunt
poſt ipfius è vita deceffumades eius in templum verfas,
teftáfque illas quibusmalos genios incluſerat, repertas,
guarumvnam cum refignaſſent, quod thefaurum ibi
lærere ob pondus arbitrarentur, ſtatim fulminis instar
erupiſſe damonas,vt omnes exanimariconciderent,e
quicquid instauratum erat procũberet nemoque omni-
no poſtoccafumfolem anderet ad locum illum adſpira
re: Sed non diuturnè fuit hac damonum tyränis, quam
per fancti viripreces ,cum populus ſê ieiunijs & vigilijs
dediſſet mox depulere.Jita vertit Raderus. & fanè de
a Tobia precum efficacitate notior res a , in confeffo eft e
6. & 8 . tiam hæreticis.ſed qualis iſta effe debeat ,nó æquè.
Matt.2o.
b D.Chry. Inprimis maximè ſalutarem elle communem Ec
hom .3.de cieſiæ orationem Patrú teſtimoniis conſtat, Chry
incópre - loftomi,Auguſtini,aliorúmque b ,deinde & priua
hõlb. Dci tam hominum Sanctorum ,vt confirmant Glycas,
Natura
Eugyppius, & Metaphraſtes c.Si quæras quid orá
Auguft.li .
22.de ciu. dum ?præcipua dignitas & efficacitas eſt ,ſymboli D
Dei. c. 8. Apostolici e orationis Dominica ,non modò ex Ca
Theodor.
nonum præſcripto,fed & veteris æui noſtrique ex
li.4.Hift.
Eccl.c. 21. perientia,vt docet multis D.Auguſtinus libr. 2. de
Sozo.1.6. limbolo ad Catechumenos 0.1.6 lib.de vtilitat. cred.c.
c.28 . 22. & exemplis aftruit Nicol.Reinigius libr.i. da
c Glycas, monolair.c.13.6 lib.2.c. 4. Nec dubito proximam
8.4.Annal .
fol. 354 : his facere, Saluationem Angelicam , eiúſque itera
tionem illam ad orarios globulos,quam Roſarium
Eugypp.in
vita S.Se appellamus,cui licet Heidelbergenlis aliquis ano
uerinimé nymus d ſuum bimonſtrem partum « vlroſarium
ſe lanua.
obiecerit calumnias ramen & apinas meras, ſub a
Metaphr.
in vita S. ( lieno nomine loan.Bulæus pari & lepore & robo
Auxentij regance annos iam decem diſiecit : & quia Gelaſi
Abba. mus quidam lepidè fibi viſus luderc in noſtrorum
d Fran.Iu
hominum apud Indos roſaria , deſcribá quod Sa
niú ferunt
fuiffe:fed cyricus legat rideat, fi lubet.In litteris Lud, Frois è
incerta fa- Lapopia ſcriptis anno 1596. hæc narratio exſtat,
ma .
Moguntiæ his verbis Latinè excula ,fol.179.Nobi
lis quidam homo,olim magna auctoritate in hoc regno
Fingano pollens,habebat filiam matrimonio cum gen
rili copulatamonius mater cum totafamiliaquoquee
rur gentilis,nullus verò Christianus nifi dictusnobilis,
vir bonus to religiofus. Accidit filiam ex improuisò in
firmari, et quidem intra ſex dies vſque ad mortem :
quidá aiebant a demone obfeffam ,propterea quod tam
furiofos e inſolitos geſtus ederet, vt agré à duobus vel
tribus hominibus teneri pofſei.Maritus & focer implo
rarunt opem Bonziorñ,ſed ſuis illi ritibus et nugis fu
erſtitioſis ne hilum quidë eam iuuare poruere. Verum
zuia feminaimpendebat mors ,certiorem reddidere eius
SEC.III. Q. III. 517
tis impotem ,vt patrem ſuum non agnofceret.Pater ilico
mandat fubmoueri omnes Bonzios alioſ Ethnicos le
Etum ftipantes:ipfeverò accepto roſario,ter Dominicam
orationem & falutationé Angelicam aggrediturpro
nuntiare: femina interim nibil mutatur,fed horribilio
resporins geftus,quàm prius edit, vt à multis teneri vix
polju.Pater redit ad præfidium roſary ,eo verberat ter
gum filia dicens :lu videre mihi damon aliquis , excede
ex hoc corpore.Et refpondit damon :non excedam . Pa
ter,vt erat homo virtute preſtans,rofariü inycit in eius
collum ,dicens: velis nolis,excedes. Tum damon , Toll t },
B inquit,rofarium ,quia abfcindit mihi collum , & tunc
receffero. Refpondit parer , minime tollam ,immo funes
quoſdä arripiens,minatus eft ſe eü diuerberaturum , &
fic demon exceſſit, & c.
En quid in Indiis roſaria per lefuiras inducta.
Subſannat tamen ſallus poëta verboliſſima Ele
gia cótra Ieſuitas ,quàm ipſe Primùm Pariſiis,poſt
Lugduni Batay.iuuenculus quidam in Odeporico e
didit.Quot doctiſſimorum poëtarum de Societa
te lesv edica teſtimonia ,de geſtis in India & per
latis ardore fidei,poffent opponi nupero iſti poë
tæ ?quem ecli mirer ràm calidè,Patris ſui, viti opti
mi,clariſſimi,laudatiſſimi luftitiæ Sacerdotis,iudi
cium damnare, vt neſcio quibus,placeat,mitor ca.
men minùs , quia vix eſt ve Ieſuitæ talibus ambi.
guæ fidei hominibus placere poſſint. dici ſolet lu
pum beneuolum eſſe canibus gregariis non poſſe.
fors eciam id à quodam inſiro peculantis bilis vicio
cacoëthes natum. Quibus Archilochus ifte , ſeu
Hipponax ,pepercit ? lege quæ olim Cæfaroduni
Turonum edita .Mittam quæ in Hiſpaniæ Regécs cf.28.p.1.
Sabaudiæ ducem f, & MARIAM STVARDAM
f fo.9.p.s.
laudatiſſimá feminam & Scotiæ Reginá, fideicau
la capitetruncatam g,virulétiffimè & calumniofila gf.23 . &
limèchartis illeuit.vide quid de ſua ipſe patria h ? 14:
hf.4.pa.2.
Mufarúmque tribunal
Quondam ,cara Lutecia ,
Nunc fpelunca Cyclopum ,xrx Polyphemia,
Antaš latebra ,Antiphaiæ teges,
Et Le trygonis antrum ,
Bebryciſ Amyciſpecus.
ô pium filium !quid de cunctis religioſis ordini
bus: lic air fol, 27.p.2.
• fcelera 6 examina mille
Monftraquefub rigidis latitantia bardocucullis,
Virtutum regnare loco, & fibifumere nomen :
Denique proftibulum ,o ſpurca impietatis afylum ,
Noftra Deitandem factum per crimina templum .
Sed dicat ſe fortè malos tantùm perſtringere,
E Eraſmi & communc maledicorum refugium hoc
ſemper vnicum fuit. Quid de ipla Romana fide?
fol.6.pag.
i.
luimus nocentis 1
Crimina Rome.
Improbos mores, & adulterinos
Numinis cultus,tragicáſque
fraudes
Odit, ý totum Deus vltor armis
Concutit orbem
Ergo Romanæ Ecclefiæ ritus colendi Numi
nis huic ſunt adulterini? coruum crocitatu , ranam
coaxatu,Caluiniſtam verbis,agnofcas. Ne dubita,
dabit plura indicia .Quid cnim de Pontifice Maxi.
mo? liberaliflimus eſt conuiciator,non vno fymbo
lo contentus.primùm pag.2.fol. 3. ore blaſphemo
euomit non in vnum , ſed in multos , vt peſtilens
ructus latiùs diffundatur,ſequentia:
Hub Ти
 ITIONVM
S18 DISQVIS
in jepuisroniiscornua vellua,
Et quicquid audent hinc focer, hinc gener;
Huiuſque debellare fæcli
Monftra pijs inimica natus.
Alloquitur eum ,qui tum adhuc Caluinianus , &
capiti Eccleſiæ conuicium Caluinianum de Apo
calyptica bellua ingerit ,& Catholicos Principes
buius feculi monſtra vocat inimica pijs . qui piz iſti?
nónne hæretici quotannis in Bulla Cænæ. Domi
ni excommunicari ſoliti ? ſed pergit fol.6 . pag. 1.
linguam ſacrilegam in Cælum armare,dum canit;
fruftrà pandet aperta
Cælı templa vicarius
Vanis pollicitis callidus artifex
Vulgi ſtulta leuis paſcere pectora .
Per farcaſmum vocat, Cæli vicarium , qui verè
talis, Dei gerens locum in terris: Petri ſucceſſor.ce
tera de Indulgentiis,hæreticú cor poërę huius ma
nifeſtant. Nondum finis blaſphemiarum . fol. 28.
pag.1 .
licet inuida contra
Bellua vaticana fremat.
Bellua nunc, qui paulò ante cæli vicarius. facilè
tamé antilogiam expedio.illud ironicè abs te, hoc
ſeriò dictum . ô merito vtroque linguam eradi
candam !Non contentus in folum Porificein Max .
incurriſſe, fædè maledicir , Purpurato concilio , &
toti Senatui Vrbis æternæ.nam fubdit,
Romanúmque apicem ,pulfis libi Roma cinedis,
Reftiruar,ciueilý tuos,priſcúmque Senaium.
Quid tu ſies neſcio , Deus ( cit. Nullus vir pro
bus calia viris talibus obiiciat , ſcio . Optas etiam
idololatriam , & Paganiſmum Romainccduci? par
cior Symmachus, qui retinere conabatur : mode
ſtior Gentilis , qui conuitiis abſtinebat . Quid his
tam maledicis , tam virulentis queat adiici ? ynum ,
eſt,vt orbem ferè totum , qui Catholicus , loligine
ſua perfundąt fol.24.vnico diſticho.inuoluit;
Ad predam acciti(nam ſat Lotharingia non eft
Vna) Quirinalisprado, Sabaudus, iber.
Mulcum remiſſti de iniuria , qui ex feptifronti
vaticana bellua faltem hominem , licer improbum ,
nempe prædonem feciſti Quirinalem . Et cùm hæc
tionibus nuncium remififfe. Senex purgauit ſe
ſcripſeris,cùm hæc in lucem Turonis cmiſeris, au- | D quantùm potuit, & re conſiderata ſecum in hunc
des oculos in cælum tollere ? putas te latere poſſe,
vel tam ſceleroſos verſiculos çratem laturos ſpe
ras?Quiparcas paruulę Societati ; qui, talibus Prin
cipibus ; qui vrbi æternæ ; qui patriæ tuæ ; qui fidei
Catholicæ ritibus ;qui Dei vicario non peperciſti?
rogere,freme, frende , ſpuma.Si Deus pro nobis,quis
contra nos? Non ego tuam illam elumbem elegiam
Aagellabo,non tanti eſt.non quiſquam tibi relpon
debit , conuiciandi palmam retinero .Conſiderabút
Antiſtites Catholici(cereros non moramur , qui
bus laus eſt diſplicere ) quid aut quantùm tam vi
rulentæ , tam impudenti calumniandi licentiæ fit
credendú ,quo camo & fræno tales maxillæ coër
cendæ ,quibus petulantia tam noxia ſit Ecclefiafti
cæ diſciplinæ flagellis vindicanda. Quibus métes
rectè ſtant,nondúmque odio, inuidia , hærefi de
uiarunt , credent potius Læuino Torrentio Epi
ſcopo Antuerpienſi in udis,credent Petro Angelio
Bargro Syriadas lib.6 . poëtis clariſſimis , credent
Frederico lametio , credentluſto Lipfio (cui hac in
re quoque te foret çquum credere)crederent aliis
viris eruditione , pietate , & fapientia ornatiſſimis,
quorum exſtant elogia tuis conuiciis contraria ,
quæ poffem bic ruis oppofita repræſentare : fed
nec tua tanti, nec me finir verecundia , nec defen
RVM
MAGICA
A loribus iftis veritas eget . Quod ille dicebat in
tragædia ,
Virtu , Vlyſſis nota Danais ej? fatis ,
Nuſa Phrygıbus:
Id tibi dictuin puta.Danaos eſſe bonos & Ca
tholicos, Phrygas Caluinianos & Atheos . Virtu
tem Dei quæ fe hominum noſtrorun labore , ſtu
dio , induſtria
quatibi
per ia)
( Deo fit laus &, glor tuor orb
ruí que plaili
is fim exeinu
gasbus ruijt.,
dioſam potiùs,quàin ignotam aut imitatu facilem
effe.Sed non vacat pluribus dié verbis conterere :
ve anchoras legam ,monet me inſtitutum , ad quod
redeo .
De recitatione AVE MARIA , & SALVE RE
B GINA multa poteris (ſi lubet exempla reperire a
pud Cantipratenſem lıb.2.Boni vniuerſalis ferè toto
a
cap.29.
Non diſſimile illi Fingano, apparuit in eiuſdem
Di.
laponiæ intula Scichina,quod ibid.fol.19 ;.narra ui, 4.
Gre
de virtute Litaniarum , Mos eſt operariorum illius
ditionis tempore pluuio , vaſis aquam excipere , ber
qua ſudo cælo irrigare poſsint hortos & agros. 85
Quoniam verò aliquando contigit ( haut dubie bú
maleficio demonis ) vaſa,licet plena, nullam redde li..
ME
re , etiam poſt impedimenta omnia remota , a
26
quam ,vocarunt veneficum ,qui ſuis ritibus diabo
licis, & inuocationibus ſuperſtitiofis effecit,vt de de
mo
fluxerit, idque in multos annosperdurauit . ( En ge
maleficium maleficio pulſum ) Hoc verò anno cùm х
с ruſtici in Beatiſſimæ virginis confraternitatem ad die
fcripti eſſent , & anteactæ vitæ lapſus erroréſque PE
cum dolore animi patefeciſſent:ac ſtato tempore b
ad
ad excipiendam aquá neceſſariam reuerfi, animad T:
uerterét more ſuo non defluere : ( en tertiam frau O
dem damonis iterum aquam ſiſtentis,vt iterùm venefi có
cus adiretur) non iam ainpliùs ad magos , fed ad TE
Сс
Eccleſiam confugere,certiorémque ca de re fece
SC
runt fenem quendam optimum Chriſtianum , qui
&
in Ecclefia Futaiana folus diù omnium fidelium
с
perſonam ſuſtinuerat ; eúmque etiam atque ас
etiam rogarunt , vt ipſc preces aliquas fupra
vas aquæ recitaret : le iam Magicis ſuperſti A
ir
V
modum eft ratiocinatus. Si aqua Deo annuente
Auxerit,Chriſtiani fortiores, robuſtioréſque in fi m
de
de reddentur: fi. a. ob mea peccata non fluxerit, C
multi in fide refrigeſcent, & pluris facient frau
сC
1.
des , & veneficia Satanæ, quàm ritus & preces ſa
cras . Tandem tamen exiſtimauit eorum yoro ſa t
tisfaciendum , multiſque co loco Chriſtianis co t
mitantibusad locum contendit , & primùm flexis
genibus Litanias de Sanétis , deinde Symbolum A
poftolicum recitauit,ac mox nulla difficultate aqua
per canalem effluxit. ] Igitur his addenda Catho
lica Litaniarum recitatio , Volunt nonnulli eciam
à Claudiano Mamerto hoc remedium inſtitutum ,
E
cùm Viennenſes in Gallia horribiliter à dæmoni
bus diuexarentur.Vnde Mantuanus in 4. Faſtorú .
Vrbs fedet ad Rhodanum , Gallı dixere Viennam ;
Que tulit aduerſos caſus,paftore Mamerto,
Et longum vexata fuit.nam fulmine crebro
Arſit , & horrificis terrarum moribus arila
Sciſa dehiſcebant , rimis penetrantibus vfque
Adftygios amnes , vbi funtlouij anira profundi .
Adde lupos,qui Tartareis agitantibus vmbris
In furiasacti,ne dum iumenta per agros,
Au debant laniare homines ( in vrbibus ipfis.
Calibus his perculft omnes,diuina coatti
Qua
 3t in LI VI. C. II . SE . III . Q. III. 519
BŘ C
I
Querere ſubſidia,o Dinos excire precando. A , re decreuerant , ego quaſi totius diuinationis impedi
Hinc traxit Litanea ortum tranfiuit in omnes meniū arcebar.fic mihi in ea atate propiciarus est Do
Relligio fimilisparuo poſt tempore gentes. minus.(vrique arbitror per Angelum cuftodé : fed
Ca Exftant Litaniarum varia genera,in libro ,quem addir.] Cun vero paululum proce/Juffem , c flagitium
P.Thomas Salius collegit ; ſed plures longè in eo, hoc magis & magis exhorruinó eo fortiùs confirmatus
1u qui Monachii excuſus curante,SerenylimoVVilhel eſt horror meus,quod cum multos.tuncnouerim , omnes
lit, mo Bauarı & Duca; qui hoc æuo Caroli V. Imp . antequa deficerēt, lut defectu naturæ , aut manu hoftili,
exemplum imitatus, curis principalibus filio reli benefício luminis orbatos vidi,vtcetera incommoda ta
Etis, totum ſe pietaris ſtudio addixit, rebus aliis ſa cea,quibus in căſpectus meo a Domino autproſtrati ,aut
re : pientiflimè geſtis ,hunc feliciter omnibgs laudatis perturburiſunt , exceptis duobus , Sacerdote videlicet,
od limum addens colophonem ; gnarus , quid illud quem pramifi, ü Diacono quodam , qui fpeculariorum
vnum porrò neceſſarium , & quæ pars melior el videntes plagam ,effugerunt , alter ad finum canonice,
E. ſer eligenda . Ceterum Litania olim cum contra alter ad porium cella a Cluniacenfis facris veſtibus in
cerçra mala omnia , tum nominatim contra ludifi- B ligniti. Ėofdé tamēpre ceteris in congregationibusſuis
10 AA cationes & vexationes dæmonum ſemper vtiliffi a duerſà plurima poftmodum perpeffos eſſe mifertus sū.]
a vide Io. ma fuit , a vt plurimis teſtimoniis & argumentis Deimplorara verò & impetrata eiufdem cuſtodis
Diacon.li. cgregiè probauit exnoftris Nicol.Serrarias , eru Angeli opereſtis eſt S. Golauduch , cuius,mentio
4. vitæ D. ditâ luâ Diſputatione de Litaniis, Herbipoli editâ: apud eiuscoætaneú Euagrium c,ſed quod adíecin lib.6.c.19 .
& Sigil ' cuius etiam fant illæ aliæ piæ & crudita Licanix bam , apud eum non habetur , fed ex Stephano
bert . an. de Sacroſanctâ Trinitate , non femel iam exculæ. Hierapolitano retulit Necephorus Hiftor.libr. 18 .
858.laco: De hoc remedio trium ſatisfactoriorú operú non cap.25. cam grauiſſimè variis Perſicorum Mago
bű Rabū
pauca ,nec leuiter Tyræus p.? . de locis in feſtis 6.66 . rum verberibus, cruciatibuſque affectam , femper
li. contra
Marbac.c . SEXTVM eſt inuocatio ,deuota nominis Salua abſque vllo medicinæ præſidio , angeli doctoris
26. Eiſin- toris IESV ,vel C'arif ,vel B.Deiparæ virginis,vel opera ſanatam fuiffe. Quæ ad vtrumque Angeli
griniū lib. petita opitulatio ab angelo cuſtode. De Saluatoris nempe & Dei genitricis limul auxiliuın apprimè
de exorciſ nomine docent vetuſtiſſimi quique Eccleſiaſtici pertineat, dabo narrationem alian , cerca totius
genti.Thy ſcriptores,càm conſtanter, tam frequenter, vrpu- cLufitaniæ tradicione notiffimam , & à rerum D.
ræum de tidum fit verba eorum hic coaceruare b . Tot e Dominici Ordinis Hiſtoriographo Ferdinando
dæmonia. tiam exempla reperiuntur eius efficacitatis, vt fa del Caſtillo memoriæ prodiram 1.p.Hift.Gener.or
P -3.1.654. ftidium mihi lectoris cauédum potius, quàm quæ dın.predicator.lib.2.c.72.vt ex eo refert Alph . Ville
b D. Iufti.
rendilabor fit ſubeundus.Indicabo loca , vnde qui gas Flor.Sanit.p.3 . vita.173. Boncela municipium
aduerf.
Triphon. voler petar.recens vnum refert Ananias b.4 . de Na Conimbricenſe eſt ibi nobilibus parentibus natus,
Orig. li . turu demon.fol.1s2.veſtutiora diso de B. Auxentio in quidam Ægidius. hic , vix dum adoleſcens , indu
cótra Cel. eius vita Metaphraft. aliud auctor vite S. Euphraſia ftria & fauore tres Canonicatus & Prioratú vnum
Tertul. de
corona virg. menfe Martio , aliud de S. Theodoro archy adeptus, omni vitio diffucbat , non indoctus ha
milit. ad mandrita Grego.presbyter.22. april.apud Surium ,o maniorum litterarum , & philofophiæ, & medici
Scapulam apud eundem alia quinque vel fex.com .4.pag.154. næ ,cui, quam ſibi oportuniorem ad nequitiam re
& in apol. 513.tom.s.pa.827.6 892.tom.6.p.671.tom.7.pa.567. batur, totum ſe dare, & Luretiam eius addiſcendæ
aduer.De- vide pretereaGreizerum lib.3.de Sancta cruce ca.27. D cauſa cùm cogitarer, iter aggreſſus dæmonen ob
metria. D. & egregium exemplum illud, quod ſuperiùs lit.R. uium humana in ſpecie habuit. Malus iſte viæ co
Athan. de reculi de Muſſipontano iuuene. De B.Virgine do mes, à noto ſibi ſed ignotus, paulatim varia quæ
incarnar.
verbi,Cli cet exemplum illud notum Theophili,de quo prę rere. ve audiuit profectionis conſilium , quin tu
mac. gra. ter alios egit Honorius Auguſtodunenſis , in Si (inquit) me potiùs audis:ſcientiam indicabo, quæ
20.Ielu no gillo Mariæ ; & nobilis cuiuſdanı Eburonici de quo & adeptu facilis, & vſu præcipua ad dignitates vo
mine cæ ex Cæſario egimusli.2. & addi poteft exemplum luptateſque; ipfius etiam , quam fitis , inedicinæ
de inimi: nobilis puellæ quod ex Mori li, 1. Dialo.c.16 . nar ſumma perfectio eſt. Necromantiam dico. dixit &
cos: ncque
enim in ce rat Bredenbachius lib2.c. 27. item quod narraui perſuaſit. abducit Ægidium , & adducit in valtum
lo aut in ſup.com.2.pag.ss. A.DeAngeli cuſtodis opere teſtis Ipecum ,propè Toletanam ciuitatem.ibi occurrere
terra poté eſt Origenes lib.6.contra Celfum vbi eius XX11.CA læti , & excepere venientem viri,dæmoneſque hu
tiora ſunt lumniam exagitat: & de eadem ſatis clarè Paulli mana effigie.itur in fpecum . exigitur non ſecreti
arma .
nus in vita S. Ambrofij, & de eadem ope fatis cla tantùm , fed & ligiæ fidei fiue homagii perperui
ra, etlinon petita , capio miram narrationem Sa Sacramentum . volens adigicur , & fcedula pro
lisberienſis li.2.polycrac...his verbis, Dum puer vi Eprio conſignata cruore,promiſſum confirmat. Se
pſalmos addiſcerem Sacerdoti traditus eſſem , qui fortè prénio illic tecris artibus, & caliginoſa ſcientia im .
fpeculariam magicam exercebat ,cötigit vt me, o pau buitur, poft Lutetiam profectus,miros breui inter
lograndiuſculum puerum ,pramiflis quibuſdam male Hippocratis ſectatores progreffusfacit, & Docto
ficys,pro fedibus ſuis ſedentes adſpecularia ſacrilegium ratus lauream adeptus : gliſcebant enormia magis
applicaret ,vt in vnguibus facro neſcio oleo axchryſma magiſque peccata : ruebat de ſcelere in fcelus:am
e delibueris, vel in exterſo sú lenigato corpore peluis, biguum erat, fama eruditionis , an nequitiæ ipfa
quod quærebat,noftro manifestaretur indicio.Cum ita mia maior. Sed, ô Dei bonitatem ! vi , quem teni
que prædiétisnominibus,que ipſo horrore , licet pueru cate nequiuerat, ftatuit trahere . Ecce tibiequitem
lus eſſem ,damonum videbatur,& premiſſis adiuratio hoplomachum , lanceam vibrantem , & intentátem
nibus , quas Deo auctore neſcio ſocius meus ſe neſcio miſero ,irato vultu.minaci voce clamantem , Vitam
quas imagines tenues tamen nebuloſas,videre indi hanc moreſó, deſere,ad frugem reuertere. Subitus Æ
caſſer :ego quidem ad illud ita cæcus exſtiti,vt nihil mihi gidiú terror occupauit, fed ,velocimotu,cú terrore
appareret niſi vnguis co-peluis, cetera que antea no inſtitutum priſtinum difplicere deſiit.ad voluta
ueram . Exinde ergo ad huiuſmodi inutilis iudicatus brú luti reuerlo ,poſt triduum idem ille eques iam
um , ,quafi qui facrilegia hæc impedirem , ne adta cerribilior non folùm minatur, eadéverba reperens
ia arce derem condemnatus, Etquoties rê hanc exerce de mutando vitæ inſtituto ,ſed lanceam pectori in
Hhh 2
figit,
 520 DISO VISITIONVM MAGICARVM

figit,& vulnus,etſi no graue, imponit . Fractus ani- , A , gantia & fide, rem geſtam proponit 8 : alium porro
mo hofter :Dedo, inquam , me, faciam Domine quic tituenem Lauretana virginis tutela ſeruauit ,quem in $ 1.4.C.33.
ruid iuſeris. Saulum diceres in terrain deiectum . præcipitem locum libido infanaprouexerat.Hic ,vterat
Statuit ſeriò , le totum Deo dicare , & quò intùs | proiecte cupiditatis audaciaſ , in vetitas ſe effuderat
impelli ſe ſentiebat( vrgente,fic opinor , angelo cuſto voluptates. Expugnato multarum matrum familias
de qui apparuerat )religiofæ alicuius inſtituto fami pudore, immodico cuiuſdam mulieris amore flagrabat:
liz'le addicere.Hoc animo Luſitaniam repetens , qua cùm nec prece, nec precio , nec vi , doloue potiri li
dum per Pallentiam iter habet , vbicum Monachi ceret : vltima experiri ſtatuit.Igitur conciliatum ma
Dominicani monaſterium moliebantur ; ſubit cu gicis cantionibus dæmonem rogitat, vt ſe voti compotem
pido cernendi operis.vidit viros fanctitate & eru faciat , ad omnia ſe deſcendere paratum oftendens ,fi
ditione claros , quoſdam etiam viribus & ætate co , quod expereret , frueretur. Diaboli ergo iuflu à
defectos , delicace olim nutritos , calcem ſubigere, Chriſto deficit : ſeque totum illi dedit , traditque ſuper
ligna dolare , lapides parare , & onera humeris hæc omnia iurat conceptis ab illo verbis , chirogra
portare , ſuinma lætitia & alacritate . Optat ſe illis pho ſuam obſtringit fidem : vfque eo impuras mentes
iungere, petit inſtanter admitti, impetrar. Tiroci- B voluptatis amor excecat.Cæterum , vtpotiuseft, quod
nio defungitur , magna ſpe Sanctitatis futuræ ex cupierat, fecit, vt fit , faftidium copia: & caleſti luce
citata : poſt aliquot annos miſſus Sapcarenum in oborta ,magnitudinem ſcelerisſuiſera æſtimatione per
Luſitaniam , ibi creſcebat oratione, & victoria ſui, pendit. Ergo pofteaquam animum curis anxium pæni
Vnus angebat ſcrupulus, quòd penes dæmonem tentia Gosbijt, ad venia ſpem erectus, caleſtem opem
hæreret icedula illa obſcæna, & inteftabilis. igitur Spectare,Deum Deiqueparentem implorare cæpit. In
ardentiùs Reginæ cælorum ſe commendabat,ma ter hæc occurrit animo virgo Lauretana, eiuſque adis
li huius remedium aliquod poftulabat,non ſine la Sacerdotes ampliſſima facinorum expiandorum an
crymarum imbre , & continuo ſuſpiriorum con thoritate praditi.Protinus Deo authore ac duce Lau
centu. Quid neget miſericordiæ Mater fic poftu retum petit, haud dubius quin inibi effet tantis malis
lanti? Die quadam ,cùm in ſacello templi prolixiùs remedium inuenturus. Nec ſua illum frustrata ſpes.
oraret , apparuit illi dæmon formidabili aſpectu, Lauretum vt venit , Sacerdotem idoneum nactus , re
deteriore vlularu , conuicium facit , & præſtitam omni expoſita , conſulit , ecqua ſibi spesſit reliqua ſa
fidem , acceptáque beneficia peculanter exprobrat. lutis.Ille primoſceleris attrocitate exterritus paulisper
tandem , poſt multa minaciter, & proteruè, & im hafit : deinde immanitate facinoris demonstrata; ita
С
potenter obiecta,faxo ( inquit ) huius te monachiſmi, spem illi ſalutisostendit, ſiprecibus, ieiunys, volunta
e violentia que me tibi fyngraphum hunc cogit reſti riáque corporis vexatione Deum placare penitùsinſi
tuere , nunquam fatis pænitcar. Simulabiicit eum ad Stat.Cùmilke nihilomninopænarum recufaret, promi
pedes Ægidij , & videri defiit. Ægidius chartulam ſit Sacerdosſi imperatafeciffet, ſe faciles aures ei datu
accipit , & lacerat minutim . Nec vanæ dæmonis rum , tantum piaculum Deo propitio vtique expia
minæ fuere. admirandis illum modis plus ſepten turum.In digreſſu hominem monet,vt pertriduum ine
nio poftea vexauit. initto vexationes alias.affume dia cilicio,flagris corpus affliétet, B.Virginis opem im
bar monachi cuiuſdam ,qui in eodem degebat mo. plorans.per eam à Deo veniam expoſcat :fe eodem tri
naſterio fimilitudinem , & nihil non , quod excogi duo rem diuinam proipſius incolumitatefacturum . Et
tari inter domeſticos poſſet, moleſtiæ , Ægidio in vrring, exftitit fides.Ita triduo extracto,facerdos opti
ferebat. patiebatur hic, led tandem dolens mali mum ratus eſt ante abſolutionem , chirographum à da
tiam illam ferpere , & fratrem , vt putabat , illum , mone extorqueri,ne quid omninò iuris in illum haberet.
Deum fic femper offendere , rem defert priori, & Proinde hominem ab fe dimittit monitum , vt auguftif
petit aliò mitti, cauſamque aperit accerſito fratre, fimum facellum ingreſſus precibus lacrimiſque Deipa
deprehenſus calumniator, & infolensab aliis, foli- D ram vſque eò fatigaret, dum chirographum à diabolo
tus ab Ægidio vinci,deliir victori negotium facel extortum reciperet. Moremgerit ille,ſue falutis ,fecu
fere. Viuus tandem clarus multis non virtutibus rstatiſque auidus, haud dubia spe , id ſe deprecatione
tantùın , raptibuſque, ſed & miraculis variis,anno. Deipara virginis impetrare poffe. Ergo prostrato ante
1265. inundo denafcitur , vt cælo naſcerecúr. ſe Virginem corpore, lacrymans obnixè eam precatur, vt
pultus Santareni , ve ſanctus colitur. Habetis & recepto illo nefario chirographo, ſaluti incolumitatigue
Deiparæ virginis vno in exemplo efficaciſſimum ſua cöſultum velit ,ingenti miraculo copos voti efficitur.
contra dæmones præſidium , & ( quæ dixi aliis lo Verſiculos illos ex animoiterabat ;MONSTRÀ TE Es
cis) præterea de ſcholis. Magicis Hiſpaniæ a , de SE MATREM . SUMAT PER TE PRECES , Qvi
a licin . 9 homagio præſtando b & chirographocruentos ,de PRO NOBISNATVS TVLit Esse Tvys. Talia
.
b lib . 2 . repræſentandis innoxiis d , de apparitione dæmo precatusfubitò chirographī in manus fuas delapfum
9.4. num & etiam angelorú c . IoánesMolinetus fnar cöfpicit.Itaque vix ſibimet ex inopinato gaudio credēs,
cli. 2. 9. rat Energumenarum illarum Quercetenfium , de integrato fleru grates Virgini enixius agit. Indefacello
12. nu. S.
d libr 2
. . quibus egi nó ſemel,poffeffores dæmonesinter ce e egrellus,lætitiaexultansad Sacerdotem accurrit :rece
9. 27. tera quæſtos; fibi à Miſericordia matre manubias ptum Deipare beneficio fcriptum ostendit. Iderat tot
ſect. 2 .
animarú plurimas quotidie eripi , nec non ab illo tantiſque in Chriſtum , atque in ipſum qui ſcripſerat,
e libr.2. gigante pueri baiulo , & ab aliâ rotx , & aliâ turris diris to execrationibus refértum , vt facilè appareret,
9. 26.
lect. 3 . geltatrice.lic enim illosfacratis Maria , Chriſtopho à fempiterno humani generis hoſte dictatum . Verum
f Chron . ri , Catharine , Barbare nominibus abſtinentes, tamen tantum vinculum omni diabolica fraudepoten
Belgiæ.an- ad Ecclefiafticam picturam alluſiffe apparet. tiorvis diuina diffoluit :ita deuotum illud inferiscaput,
no 1490 . Quid verò prohibetmePATRON AE virgi Deipara benignitate aſſeritur in libertatcm filiorum
nis DEIPARÆ memoriam & venerationem , Dei :ne quiſquam omnino, quamuis facinoroſusac per
alia quoque certiſſima narratione recolere , vt quá ditus, ſi modo ipfe perirenolit , de ſua ſalute deſperet,
efficax ſemper eius inuocatio contra tartaream ty neu cuiquam in dubium veniat Dei clementia , qua
rannidem fuerit Lectores intelligant? Horarius vltrò MATREM (uä reis PATRONAM dederit ad
Turfellinus Hiſtoriæ Lauretanæ ſcriptor, pari ele falutem . ] Hoc exemplú gratiùs futuruſpero ,eo q

fimul
 LIBRI VI . C.
11..
ſimul praxim quandam iuxtà curain & facilem |AD. Antonium ,apud Athanaſium ,ipfum D. Athana
Confellariis pænitentibúſque proponat: cuius
normam ductúmque in ſimilibus admodum per
plexis conſulationibus imitari poſlınt: quod libri
huius ſexci inſtitutum vel maximè flagitabat, à me
non præteriri. Alia duo valdè illuſtria refertCæſar. 4. de aſcenſ.Niſſenum in vita Thaumaturgi.Hierony
miraculor. lib.6.c. 26. & 27. ex quibus quàm ef
ficax contra dæmonum præſtigias remedium ſit,
nominis MARIÆ deuota cum fide pronunciatio
clariſſimè viderur. Alia ſuggerit Hiſtoria miracu
lorum B.Virginis Montis ferrati, in qua multi tra
duntur dæmonum tyrannide, quibus le deuouerát
conſecratæ B. Virgini, & eius imagine inſignitæ
candelæ partim ſolo adſpectu,vt narraum Mirac.
150. fol.138. partim contactu , vt miraculo. 172.fol.
147. miracul. 237.fol.215. partim ſola inuocatio
ne S. nominis & petitione auxilij, vimiraculo 45 .
fol.60. partim promiſſa ad hanc ædem facram pe
regrinatione,vtmirac. 289. fol. 256. liberati liabes
illuftria admodum miracula in hoc genere apud
Lipfium lib . de Beata virgine Aſpericollis Zichi
menfi, fed claudar hunc $. ſanctus vir , & bonus
paëta Prudentiús de ſacratiſſima Dei genitricis
contra dæmonas poteſtate agens;Cathem.hym .3 .
Auctor ipſe doli coluber
Plectitur improbus,vt mulier
Colla trilinguia calce terat :
Sic colubermuliebreſolum
Suspicit,atque virum mulier.
Écce venit noma progenies,
Æthere proditus alter homo,
Non luteus,velut illeprior:
Sed Deus ipfe gerens hominem ,
Corporeiſque carens vitiis,
Fit caro viuida fermoPatris:
Numine quem rutilante grauis ,
Non thalamo,negue iure tori,
Nec genialibus illecebris,
Intemerata puella parit.
Hoc editim vetus illuderat,
Hoc erat afpidis atque hominis
Digladiabile diſjidium ,
Quod modò cernua fæmineis
Vipera proteritur
pedibus.
Edere námque Deum merita
Omnia virga venena domat :
Tractibus anguis inexplicitis
Virus inerme piger reuomit
Gramine concolor in viridi.
Qua feritasmodo non trepidat
Territa de gregecandidulo?
Impauidas lupus inter ones
Triſtis obambulat , rabidum
Sanguinis immemor os cohiber.
Agnus enim vice mirifica
Ecce leonibus imperitat,
Exagitánſque truces aquilas
Per vaga nubila ,perquenotos
Siderelapſa columba fugat.
Tu mihi Chriſti columba potis,
Sanguine paſta cui cedit auis,
Tuniueusper ouile tuum
Agnus hiare lupum prohihes,
Sub suga tigridis ora premens.
SEPTIMV M , eſt Signaculum fancta ' crucis,
de cuius præconiis liber eſſet ſolidus contexen
dus ex Sanctorum Patrum ſcriptis, & rerum geſta
rum exemplis . Vide D. Cyprianum ſerm . de paſſione
Chriſti,Originem lib.3.in 16b, Laftant.li. 3. cap.24.
SECT. III. Q. III. 521
fium de Incarnat,verbi,(vt ait : lignum crucis tolli
omnem Magiam . ) D. Gregor. Nazianz. orat . v . in.
Iulian . ad Nemeſium ,D. Chryfoft. hom.8. in epifi.
ad Coloff.c homil.go.in Mattha , D. Cyrill. Cateche.
mum in vila S. Hilarionis. Auguſtinum li. 2. de ſom
bolo ad Catechumen . Cſermo.81. de temp. Theodore
tum in vita Macedony, có lib. 3. hift.c. 3. lib. s .
cap . 21. D. Gregor. lib. 2. Dialog.cap. 10. loan . Dia.
conum lib.2. via D. Gregor. c. vlt . Slabrum lib.
hiſtor. cap. s . ex quo Baronius Annal. tomo 11. ann .
1027. Thomam Cantiprat . lib. 2. cap. 57. a part.34 .
B apud quos exſtant memoria digniſſimæ de hacre
hiſtoriæ :nec minus illuſtres aliæ , vnâ de incendio
ſæuiſſimo quod RhemisDiabolus excirarat, & S.
Remigius ligno crucis exſtinxit,haber Hincmarus
in eius vita . aliud de B. Vedaſto qui crucis figno
maleficium aliud aboleuit , tefte Albino Flacco hi
ſtorico vitæ eius , codem dæmonibus præualuit 11
gno D. Auxcntius , teſte Metaphraſte: vt & S. Al
binus teſte Fortunato , & S. Suibertus telte Mar
cellino, & B. Caluppanus , tefte D. Gregorio Tu
ronenfi, qui memoria dignam rem narrat a, vt & a in vita
de S. Niceta Theocteriſtus eius diſcipulus apud Calyppani
Metaphraſtem in Aprili, & de B. Vincentio Ferre- apud Sur.
tom. 2 .
rio Rauzavusb , & de Eutychio Patriarcha Eu- bli... eius
ſtathius eius difcipulus:qui & fignum crucis vocat vitæ c . 10
telum demonibus formidabile : hoc ligno Macarius & li.2.c.7
c Patriarcha Antiochenus in Bauaria morbos pepu
lit,Mechlipiæ incendiu exſtinxit , Tornaci leditio
nem cópeſcuit,vt tradidit Anonymus , in eius vila ,
qui ante quingentos annos fcripfit. benedi& ione
huius figniTheodorus arcbymandrita veneficium
Theodori Magi vicauit, fæpè demones expulit,fo
litas frugum calamitates auertit, & dæmones cer
tis locis includebat & ligno crucis locú obligna
bat, ne cui nocere poffent,teſteGeorgio eius diſci
pulo.Eodé gladio vtebatur B. Godefrid . teſte Ni
colao cius æquali,c.13.eius vita : & S.Portianus,te
ſte Greg.Turonico de vita Patrum c . 5. & S.Maxi
musRhegienſis,teſte Dinamio Patricio ( apud Sur.
in Nouemb.) qui & miras dæmonum præſtigias, &
Dvnico hociclo partā narrat victoria.Docebat hoc
S.Eligius Nouiomenſis ſuos his verbis : Chriſtiano
nec auguria,nec alia qualibet figmenta poſſunt officere:
quiavbi fignü crucis cū timore ó fideDeipreceſſerit,
nihil ibi inimicus nocere poterit c.] Fatentur hoc de referts
mones expull à S. Patapio apud Metaphraft. cius çqua
menſe Nouemb..clamantes : verè terribilis es,ô Na- lis 1.2.vita
zarene , verè terribilis es , & vbique in omnes obtines Eligii cap
26 .
imperium .Quo ergoproficiſcar ?ſi in defertum
ſi in ciui
tatem ,fi vbicúmque duxeritaliquis , tu illic præuenis:
fola crucis figura,ſolo tuo nomine nos expeliens. ] Me
ritò itaque S.Daniel Stylites,ad effugandos demo
mones.vbique crucem ,vt arma inexpugnabilia ( ait
Metaphraſtes) inferebdi.Hoc in figno tam feliciter
vincebat S.Maurilius, vt narrat Fortunatus d , nec
SE Mauriliic
non S.Aichadrus, vt refert Fulbertus ſcriptor eius 3. & 6.
vitæ ; item S.Nicetius Treuirenfis, vt prodit Turo - 1 & 21.
nenſis Gregorius ejitem exconſilio B.Nonni pre - e virę pa
nitens illa famoſa Pelagia , teſte lacobo Diacono trum c.17
Heliopoleos;item S.Iacobus Alemánus , telte An
tonio Flaminio vita illius cap.11.item S.Gallus Ab
bas & confeſſor, teſte VValafrido Strabo lib.1.vi
te S.Gallic.7. &innumeri alii , eadem enim Sancto
rum omnium ſemper de hoc ligno ac trophxo {a
lutis noftræſententia fuit , eadem lęculorum om
nium experientian Nolo plura addere , velim
Нhъ 3 dumtaxat

522 DISQUISITION
dumtaxat legi,quod de Diacono à S. VVulfranno
miſſo vt præſtigioſum palatium Ratbodo oſten
ſum viſerer, narrar lonas Senonenſis, qui co tem
pore vixit ,& id ſe accepiſſe ex oculati teſtis Quæ
Preſbyterij Friſij ore ſcribit,in via S.Vulfranni, a
pud Surium menfe Martio. Quod cur in dubiú vo
cer, Corn .Kempenſis l.z.Hist. Friſ.c. 11. non ſatis
intelligo. Multa enim pafſim talia à grauiſl.ſcripr.
prodita. Legite quod de Cabade Perſarum Rege
narrat Glycas p.4.Annal.fol.370. & his addite quæ
Thomas Boſius collegit, lib.2.de ſignisEcclef.c. 8 .
á ſeg. libr.is.cap. 1. & Sprengerus cap.1.9.4.p.
2.mallei, denig; Societatis noftræ lacob Græcze
rus lib.3.de S.cruce cap.18.6 19.cum aliquot ſequen
tibus, & Pet. Thyræusp.3.de damoniac.c.44 . & lib.
de locis infeſtis p.z.cap.68. Sed vnam nolo præter-
fuere, notatum à Franc. Bencio litteris Mediolo
nenſ. Anno 1591. Sacerdos quidam Arona agens pol
licitus erat Deo, aditurum noſtram ſocietatem idque
ad
vni è nostris aperuit.Indignè hoc tulit demon ſeque
folita arma conuertit.Impuris cogitationibus hominem
aggreditur, ita infeſtes vi adimerent fomnum : ſurgit è
lectulo miles Chrifti, fo lettitandispiorum hiſtorys no
étes ducit infomnes.neque hoc tulit aduerfarius, (uspen
ſam lucernamad parietemſic deycıt, vi effufo oleototā
volumen fædè prolueret, neque hoc fatis.inter canan
dum inuadit immundo affiatu ;hic à menfa ſtatim in
cubiculum ,humiles ad Deum preces effundens humi
proiectus, & pro cibo corpori flagra ingerere:cü
fic quo-
que cæco igne carperetur,nudatis pedibus terram insti
tit binas horas vel ternas, dum importunus calor defer
uefceret: dein coniicit ſe in cubile feffus:viſus in eodem
ſtrato videre mulierem em attingere eius comam ma
nuum extentu: defilit repente attonitus, & ad lectulum
conuerfis luminibus nihil videt : donec bis , teruè agno
uit, timuit ludibria oculorum : idque pluribus noctibus
accidifſe teftatus est: tandē eò res proceffit, vt mifer itu
rus cubitum , brachia ſibimanuſque arcte collegaret,
in ditis vinculis ,ne in fomno attrectarent quicqua ma
nus errantes. fruftra.ſimul enim ſopor & ligabat ſen
ſus,breue ad impus,cáo brachia foluebat.Sed nimirum
qua eft Dei clementia , diaboli tentatio eft infra homi
num fuscultatem :fugauit illă ,qui pro castitate pugria
bat,cum fortiterobſtetiſſet. Rediit tamen viétus ad pu
gnam admirabiliarte.Egrejjusaliquando facerdos idē
ex oppido, leuandi aſtus, iuxma lacum inambulat per
jòluens horarias preces Maria virgini.Vix ducenios
paffus proceſſerat,cim aſſecuius eft eum vir quidam ,cū
rutila barba có promijja ,veftéque magni precy.infide
bar equo pulcherrimo atri coloris , qualis, nullus il
lis regionibus: famuli erant à pedibus duo :cùm accef
:fſet propius perhumaniter ſalutauit,numquid ad Iu
bilate,inquit,peruenifti?recitabat fortè Sacerdos illum
pfuimum , ö quodmagis mirum ,ita preſſa voce , vt ex
audiret tantum ſe ipſe.tum verò equitem inter o facer
dotem fermo inſtitutus, hoc ordine.Prior eques fpecie ri
inantis,quæ eſt animo tibi infixacura? que ſollicitudo E
merenté exedıl? at ille diſſimulans ,mihibenè eft ac bel
. Miho
le:fruſtrà tibi huius rei guaſtio fuit.Cuieques
mo,mihi dare verba difficile est, cui datū olim à Deo,
vt introfpiciam ,quid tacitis cogitationibus volutent ho
mines, agitentý.cumftetiffet Sacerdos admiratione de
fixus, or ſtupensloquenris habită ,corpuſý, torú luftraret
luminibus,ſumpto animo. Quod fi tibi ea est virius,ef
fare,qua me angit moleſtia ? ſi quid fortaſſe tu plus foss
de rebus meis,quă ego ipſe. Cui ille:Voti Societatis le
ſuitarã :hic ſtimulus cor vellicar, hoc te quietum eſſe non
ſinit.Sed tu alias res agas neceſſe est: ad illă tibi aduus
nõ patebit:me vide. Sufpicaiusalter,ne aliqua ratione.
VM
MAGICA RVM
A inandijét a nojiriso von certum fa!is volum illud fece .
rim ,necne:fed vt ita fit,fi certü est Patribus me exclu
dere,non abiiciam animā ,nec me diſcruciabo:negjenim
una eſt tantú piè acſanctè Deo inferuiendi via. Recie ad
AN
iſtud quidē,aiteques,mitte illă depectore curam , eft 11
biea indoles ingenij ,is trīcus corporis,óhæc,ſuper ea, 77
Ri
voluntas, vt vel in ista qua nunc vieris ratione viia , hi
poſſis innocentiam tueri.quod fi me audis. alià terram SC
vide.vbiDeo viuis tibi, Arona relicta.ia me feques
re ,nec temerè erit conſultă rationibus tuis :optima apud
me eris cõditione.nõ lacto inar.ib. promiſſis.huc refpice,
hæc cu.ndiceret ,crumenā pragrandēmanu percutiebar
crepantē argento.egit gratias facerdos.nopoſsă ad pre
ſens vti liberalitate tua ,vt fidē meampræſtem Ecclefiæ
Aronēji, « ſubitò interfatus eques,qua ijthec fides,ſine
B publica vlla fponfioneaut chirographs: An te.Lin.
aris libra (nega enim plures accepistı) addi&tü habebūt.
A fentiebatur hæc audiens non fine admiratione : fed ex
lo
coniectura ducebatur ad ſuspicandum , ad illius aures
nl
permanaſſe omnia ab aliquo Aronenf.Tum paulofidē D
tior , Tu verò quo iter intendis: vbi habes? Pallantia re S.
Spondir (nomen eſt oppidi ad lacă Verbanum ) á qui ad
et
nos appellit linter meus,ad vicinalem vſum paratus.a
gebatur ab vno aigaltero remige,vtroj pullato.aſpicit
ſacerdos, á miratur non antea viſum.Nunc,fi accipis
conditionem , Pallantia mecă eris quamdiu voles.fi c
ſtat
1
religioſam vită complecti,vt in vnam admittaris infi
gnē ( Sanclitate præftantem , curabo.Laudoegregiam
c humanitatem tuam ,qua fpontè vteris in hominē igno 4
ti :fed habeo cauſas remittendi.Hac ſermonum vice cũ h
paulum ſubſiſtere cogeretur Sacerdos.Prai,Domine in
quit,post paulo fequar,nec aliter fecit ac dixit. Tú ſa
lutare criecis ſignum in fronte exprimens, atá in loco
cordis, c penſilē corollam baccis conſertam ſacris,quis
preces numerantur, manu prehendens precedentë ſub
ſequitur.] deſiere ad crucé ſubitò apparere , cques,
famuli,cymba, remigeſque. Quis non miretur cot
contortuplicatas colubri tortuoſi fraudes, vnico
Sanctæ crucis figno nebulæ inftar diſſipatas ? Et ſi
non ſis(Lector) præoccupatos aut mente vana,ni
hil dubito,quin V Vieri impudentiam, virulento &
tortuoſo fermone conátis eleuare , quam ipſemer
D
prodiderat narrationem , lis veheméter deteſtatu
rus.Illud quoque velim notes, & in memoriæ finú
recondas,quod B.Fortunatus diſertè prodidit,ali
quando Sanctos hiſce diuinis remediis quædam
alia adhibuifle ,dicis tantùm caufa: vt miraculorum
graciam , hoc quaſi naturalis remedij velamento
( quæ illorum erat humilitas) obumbrarent, & hu
manam laudem effugerent , vt de B.Radegunde
Regina idem prodidit, eam crucis figno folium
a Fortu .
pampini addere conſueuifle.
nat.l.i.vi.
OCTAV -VM præbent Sanctorum quiin cælis tæ S Ra
beatitudine perfruuntur æterna, reliquiæ,dequibus degun .
illud,vt in coelis ſic in terris verum ,Nimis honorati CC
ſunt amici tui Deus,nimis confortatus eſt principatus
eorum . fremant vt lubet Vigilantianinoſtri,in co
rum illos Principe D. Hieronymus iam iugulauit.
damnauit eos Nazianzenus , damnauit Chryſo
ftomus,damnauit Ambrofius, damnant Ecclefia
ſtici Annales , damnant geſta Sanctorum omnium ,
damnat, quæ errare non poteſt in fidei rebus, Ec - b D. Hie
cleſia Catholica . b de innumeris pauca memora- roncótra
bo. Quotannis ad D. Philippi Apoſtoli ſepul- .Naz.o
chrum in Sicilia plurimos energumenos liberari, rat. de B.
adcò vt anno 1541. pluſquam ducentæ fæminæ Cypr. cir
huiuſmodi fuerint numeratæ , auctorem habeo ca fin.D.
Thomam Fafellum li.co.derebusSiculiscap.2.idem Chryfo.in
cernimus in Brabantiæ Gela , ad S.Dympnæ ſepul- Itra Genti .
chrom ,
 LIBRI VI. C. II .
les de ſan - chrum ,in Flandriæ Rothnaco,ad reliquias S.Her- 1 Aitutum : de fæmina, quæ magicis præltigiis in
cto Baby- metis . Scribit Turonenſis puerum ægrotum , cùm equam transformata putabatur Palladius teftatur,
la, & homi hariolo traditus fuiſſet ſånandus incantionsbus , cum B.Macarius aquam beneduiſler,lupérque ca
ad Corint:fortibus,ligaturisipro vita morti mancipatum : aliú
Amb.ferm eadem lue laboranté ,lumptis de ſepulchro S.Mar
77.& 94. tini pulueribus ſanitati reftitutum . (d.c.45.) idem
Rufin.li.2.
narrat , luſtinum magicis præftigiis ac laruis mirè
bit.ca.2s: infeſtatum ,ſuppofuiffe capiti frenum Conſtantini,
16. Euagr. in quo claui Dominici vnius virtus intexta, & ter
li.1 .ca.16.tia vexationis nocte quietem recepiſſe. ( degloria
Sozoni...?
c . 26. Ni Mart , libr. 1.cap.6 .) Georgius Monachus ſcribit
cepho.1.10 oleo fanctarum reliquiarum, addito ieiunio & o
c.8 . Greg. ratione , multos dæmoniacos à B. Auxent'io lana
Turonen. cos. Hanc virtutem ſepulchro S. Hereberti Colo
1.2.de glornienſis Epiſcopi, tribuit etiam Rupertus Tuitienſ.
mart.c.45 :
plurcs 2 cap . vlt. eius vitæ : de ſepulchro Lutgeri Monaſte
lios citat rienſis Epiſcopus referunt Monachi V Verdenen
ex noftris fes libr. 3. vua eius cap. 6. de lipſanis capillorum
Io .Gibbo S. Vincentij Ferrerij Petrus Rauzanus, libr. 4 .
nus erud .
vite illius
Diſput. de сир.vlt. de S. Guthlaci zona Felix Cro
Sanétis a landienſis in eius vita, de S. Richarij corpore Al
n.319.ex. binus Flaccus , in eius vita . Apud Cappenburgum
eula Tre- quidam multas malignorum dæmonum infeſta
fius l.15.detiones patiebatur, vt adiit ſepulchrum B.Godefii
fignis Eccl. di omnia dæmonum phantaſmata cuanuerunta .
c.7.17. & Meritò itaque S. Benno Miſnenſis Epiſcopus toto
12.& Thyr vitæ fuæ tempore religiosè reliquias fanctorum
P.3.de dę
monia . ca. colens, eas tanquam cæleſtem quendam thclau
43.& ad- rum venerabatur b . Meritò B.loan . Damaſcenus
huc accu- lanctorum reliquias vocauit , fontes ſalutiferos, ex c
ratius.p.: 3. Quibus plurima ad nos beneficia manant,quauiſlimin
feftis.c.67. que vnguentum profluit c.] Meritò tot olim & hodie
Himultos ad corum fepulchra inſtirutę fucrunt peregrinatio
citāt, qui- nes , & fufpenfæ tot corolla , atque anathemata.
bus addo Cauendum dumtaxat, ne quas in hoc cultu San
Abba. fer . ' ctiſlimo ſuperſtitioſas cærimonias miſceamus, vt
de venera-'monet Silueft. verbo reliquie. Sanćtisenim odiofa
tione San- ſuperſtitio, grata religio . Teſtata id fuit B. Glyce
Ctorum , & ria martyr , ex cuius corporeis exuuiis vaguentum
ſer.deSan
ctorum ſuauiſſimum , & faluberrimum morbis omnibus
reliquiis. medicamentum Auere folebat :quadam verò die,
a Sur.tom . cùmEpiſcopus Perinthi infcienter argentcú quod
7.ex Ano- dam Vafculum emiſfet, quod Magicis miniſteriis
ztanco S. impenſuın fuerat, continuò defiit facri fluor vn-
Godefr. guenti. Re noua perculfus Antiftes ad precesconfugii,
b Emſerus diuinóque impulfusfpiritu vas nouum amouit, & an
c.25.cius
vitæ riquum repofuit ,ac protinus vnguentum ficuti prius
Clib.4.de featurire cæpit. Quocirca rex diligentius inquirens,
ortod. fid. comperit vas illud nefandis rebus ſeruiffe , quod fimul
cap. 1 . arque ad Imperatoris aures peruenit,habita quaſtione
tanti criminis reum , uti par erat ,ſupplicio affici iuſſit.]
Narratur à Nicephoro libro 18.cap. 32 .
NONVM , in Ecclelia quoque vetuſtiſſimum ,
DD
& mira efficacitatis eſt , aqua benedictione facra G
ſolemni ruu ad id inſtıtuta ; cáque duplex , vna ba
ptiſmalis in vigilia Pafchæ & Pentecoſtes conſe
dc.in Sabucrari ſolita, quæ iure Canonico comprobatur d:al
bato , & c .
nec cera luſtralis,lingulis Dominicis initiò primi facri
E
quam de conſecrata, nominatim ad dæmonis impecum re
conſecr. primendum , & alia pericula auerruncanda , iam in
d. 4 : vſu ante Alexandri primi tempora , & ſemper à
e Alex . i .
cp.r.Conc. Catholicis omnibus , magno cum fructu , retenta
Nannetét. honoraráque e.Meminit in vita D. Gregory Ma
C.5.Rhe gni Ioannes Diaconus monafterij,per eius aſper
gino l.j.de Gonem , à dæmonibus liberati : hodiè miraculum
diſcipl.Ec- iftud apud Indos fæpè renouatur f. Plura referunt
fl.z. epul . alij exempla , de Iofepho quodam Epiphanius;
de reb.la ſcribit ,cùm adhuc ille ludæus eſſet,inlanuni quen
pon.ep. 1. Idam ab eo per aquam cruce ſignatam , ſanitati re
SECT. III. Q. III. 523
put eius precatus fudiffet , feciſſe; vt, quod erat ,
omnibus videntibus fæmina videretur g. Apud g Epiphá.
Theodoretum Marcellus Epiſcopus louis Apa- Pallad Ľau
meni fanum cùm dirueret , atrum dæmonis fpe- liac.c.19.
Arum Hammæ yim ne materiam ligneam depa- Theodor
fceretur, impedire cernens , aquam lignaculo cru- 1.5. hiſt.
cis muniuit ( h . benedixit , ) & ea iutlit flammam . cap.21 .
alpergi.contactum nonferens improbus ille aufu
git , & aqua quali oleo excitatus ignis , momento
temporis fanum confumplit. B. Theodorus Ar
B chimandrita noxas omnes aqua benedicta folebat
repellere , etiam morbos à dæmoniis illatos , vt à
Phentino illo apnd Tantendiam ,qui obuius damoni in
forma canis , ſolo illius hiatu in grauiſſimam ægritudi
nem inciderai: vt à Theodori cuiufdam tribunı domo,
inIgua homines et animantia omnia à dæmonibus cru
ciabantur, « cum domeftici pranderent aut cænarēt ,
Tipides ſuper menfus iaciebantur. Ex quo magnus o
mnes terror inuadebar, Ó mulierem tele rumpeban
tur,Ğtania ſerpentium ( murium multirudo domum
occupaba ', vi præ formidine in eum ingredi nemo au
derét. Domum igitur Dei feruusingreffus, totam no
cłempfällendo ở Deum obfecrandotraduxit : & aqua,
cui benedixerat ,totam domum aſpergens, eam a ſpiri
tibus immundis liberauit .] Hactenus Georgius pre
ſbyter fæpiùs jam citatus . Idem poftea hoc quoq ;
recenfet illuſtre miraculum : sipocomenſis vici in
cola bouem occiderunt , vt carnibus eius vefcerentur.
Contigit autem vt omnes , qui ex iilis carnibus comede
rant, in morbum inciderent , o iacerent vi mortui. ☺
queguid carnis reliquam fuit , nigrum euaſit ac fari
dum . Quiigitur ex carne illa non guftarant, id , quod
acciderul , viro fancto nunciauerunt. Qui reſpondir,
exitium iftud a phalange damonă,qui per lebeies per
tranſierant,proueniſſe.Et cum eo tempore non pojet că
illis diſcedere. benedixit aqua, quam per vnumefra
tribus miſit ,vtpericlicantes conſpergeret, eiſque biben
dam propinaret. Quo faéto, cuncii tanquam è fomno
ſurrexerunt, prater vnum ,qui mortuus eft. Ioannes e
nim procurator ,cuius fratri ea calamitas contigerat,
D non exſpectans viri fanéti benedictionem ,accurrit ad
mulierem veneficam , 6 ,dum eius incantationes adhi
beret fratri, lle animam egit.] S.Huberti Epiſcopus
Leodienſis,veri demonomaſtygis habitaculú mul
tiplices cateruæ demonum inuaſerant : id animad
uertens vir Dei , puero dixit ; Vade agua que Sacer
dotali confecratione ſale admixto benedicta, & adeffu
gandam inimici nequitiam orationis virtute impre
gnata eft,liquorque olei itidem ( en chryſma ) Apofto
lica auctoritate benedictus,huc deferatur: quorie aſper
gine atque litura, mox ita effugabūtur hinc inimici vi
rulentaphantaſmata,vt amplius ſua nõ audeat infer
re machinamenta .] Hactenùs Anonymus D. Hu- h 1. 1.vitæ
S. Eligii
berti diſcipulus vel familiaris, ſcriptor vitæ illius. C. 20 .
S. Eligius Nouiomenfis Epiſcopus , quinquaginta i vide Su
amplius energumenos fimul,porrecta eis aqua be- rium in
nedícta liberauit,vt refert æqualis eius S. Audoë- vitis horú
Sanctorū .
nush. Sed & S. Laurentius Dunelmen Gis in Bri & Clunia
cannia , & S. Annon Archiepiſcopus in Germania, cenf.l.1.ca.
& S. Maclouius in Galliis, aliique duo apud Petrú 7 ; & 14. &
Cluniacenſem , fæpè dæmones hoc rore fugawe- pluta re
runt i;; nonne contumaciores dæmone Germani , de vi aque
Galli ,Britanni Caluiniſtæ ,qui tam lacram vndam , benediciæ
vt hydrophobi atque lymphati averſantur :horum Gretzerű
lib.4.de
vnus è numero VVirus fcribere fuit aufus,in Gre
Cruce
corum Ecclefia hancaquæ benedictionem , vtlu
C.36 .
peoltitio
 ONVM
ISITI
1524 DISQV
perſtitioſam damnari. quæro in qua ? non veteri.
quomodo Theodorus , Theodoretus , Palladius
approbarent? Agnoſcit aquæ benedictionem D.
Dionyſius Arcopagit. c. 2. de Ecclef. hierarch . &
in Scholiis ad eum agnoſcit Pachymer. fol. 128. An
ergo in adhuc recentiore Schylmaticar nihil miror
hæretico tales placuiſſe duces. Sed accedant &
certæ fidei quædami narrationes. Riga anno 1583.
Ruthenus quidam ,cùm fæpiùsmoneretur , vt cum Ec
clefia Romana rediret in gratiam , femper autem ob
ſurdefceret,fine pænitentia decefſit. Ex eo die varia ſe
in eius domibus ſpectra domeſticis offerebant , aſſiden
tibus auferebantur menſa; nemine comparente : cubi
culorumfores , non modo peſſulis verim etiam ſera itum , & panis benedi&tus. Inter quæ panis benedi
penſili obfirmata,totis cardinibus euertebantursė ſum &tio cum ob antiquitatem , tum ob crebra miracu
mis adsbus lapides ingentes iaciebanturpice fédati, Bla, celeberrimaſanè videtur. Etenim & meminit
quos ſe tractaſſe perhibet Sacerdos è noſtris : quidam
autem Polonus, quem pater idem ſe vidiſſe affirmat,
vr dies
adeò grauiter est vulneratus in vertice
aliquot iacueritfemiuiuus.in eadem domo cum mul
tum ſtraininis effet , id totum in minutiſſimas partes
comminutum est. Denique hæc & id genusalia cer
nebanturplenaterroris, que non obſcure quantum ( 1
bi ius in iis edibus fumpfiffet Satanas,indicabant.in
greſſus in cas is, quem dixi,Sacerdos cum comite altero,
aqua beneditta thurege adhibitis expiauit : quoexor
ciſmo omnis tumultus damonum conquieuit, id quod
multis deinde gratiis edium Domini teftati funt. ) ita
littera Collegy
Rigenfis illius anni.
In Mexicana prouincia ſedes etiam Paſcuaræ
Societas noſtra poſuit , ibicirca annum 1587. (vt
litteris prouincia illius accepimus) erat Inda femine
puer,quemcunctis noctibus cum cubaret, eripi ſibià la
iere ſentiebat , deinde reponi ; quo rapererur ignara,
ipſe puer interea vitaliſpiritu in dies egefto lenta tabe
properabat ad finem . huic puero ſalutare fuit in a dem
facram deduci,& luftrali aqua , adhibitis compreca
tionibus facris,adspergi.
Sequenti anno octuageſimo octauo, Viro cui
dam Treuiris mulier ruſtica neſcio quid ouorum offere
bar, excipit pileo pediſjequies, mox pileum ouis expoſi
ris imponit caputi ; jſtari vſque
m adeò vexari ceput
dolore ,vtpenè defiperet. confugit neſcius quid ageret D
in adem facră ,incenſum caput immergit in vas prom
prum aqua luftralis, conualefcit, maga comprehenſa in
quastione dixit, oua fic fuifje venenata,vr guftantibus
interitum , extuberationem tangentibus effent paritu
ra.] Littera Treuirenſes anni1588.
Muſliponti anno 1593. Virgo ætate prouectior,
tot incita furiis,ve obfeſſa diceretursrecitatis à Sacerdo
le noſtro Litaniis: infecta altera maleficiis, epota falu
fari aqua: alia vexata à maligno fpiritu , appenfa ad
collum facra cera cæleftis agni ad fe rediere,mox
confeſſa deceſſere è vita ,efſent
cim precibus intenta .]
Sic Littera Prouinc. Francia illius anni.
Franciſcus Lopezius Gomara quoque teſtatur
dæmonum ludibria & apparitiones apud Indos E
tribus porillimùm remediis diſcuti & depelli foli
ta efficaciffimè; Venerabilis Sacramenti Euchari
ſtiæ præſentia, Crucifixi imaginibus illatis , & a
quæbenedictæ afperfione. idque non ſemel ipſos
cacodæmones Indis confeffos.lege Hiſt,Mexicana
cap.235 .
DECIMV M exhibent remedium res aliæ
Catholico ritu ſolicæ benedici ad hunc effectum ,
ve cercæ formæ orbiculares Agnos Dei vocamus ,
propter agnum vna in facie impreſſum : de quo
rum effectibus liber exſtar Vincentij Bonardi .
multa quoque Petrus Matthæus in 7. Decretal.
ARVM
MAGIC
A cùm conſecrantur à Pontifice Maximo, poſtulat
ille à Deo , vt deuorè geſtantibus Deus tribuat,
quæ breuiter his verſibus complexus furt Fruſius
nofter :
Poftulat in primisſacrati afpečius vt agni.
Agnum ad cæleftem concita corda leuct:
Vtgfalutifera memores vitae necilýz,
Criminis vitj noxia vincia terant.
Hoftis vt infidias Stygy ac certamsna vincant,
Decipulas mundi,carnis illecebras:
Corporeos nobis morbos ,cafuſque repelli.
Þræfertim horriferos, mortificéſque petit,
lcem grana benedicta cerei benedicti,ſal benedi
illius non vno loco D. Paullinus in Epiſtolis a : & avideste
pah.Dura.
co vſi contra dæmones varij Sancti viri , vt B. El ti.l.2.de
phegus Cantuarienfis in Davis fanandis ( auétor ritibusEc
Osbernus in eius vita) & S.V Volphelmus Abbas in cleſ. Cath.
morbidæ fæminæ curatione ( auctor Conradus eius cap.58:
difcipulus in vita S.VVolphelmi) & B. Hildegar
dis cum improbo amore nobilem puellam Tre
uirenſem liberauit ( Theodoricus Abbas lib. 3. de via
ta Si Hildegardis cap.9.) & S. Marcellus Abbas
Eugenij cuiuſdam vxorem ex ipfo mortis limine
in vitam reduxit, vt narrat menfe Decemb. Meta
phraſtes. Sed iſta ſatis multa piis, impiis nihil la
СІ tis,vtcredant, quiduis plus fatis ,vt nauſeent.Lege,
fi lubet, Greizeram li. 3. de S. cruce cap . 37. Accipi
te & ifta ex Epiſtolari Hiſtoria paucis nota : Dre
panifuitanno 1585. paterfamlias quidam , cuius in a
dibus , varia dicebantur aliquot iam menfesex oculto
voces exiftere. familiaris is erat damon,qui variis mo
dis conabatur hominibus illudere, iaciebat faxa pre
grandia ,nullius tamen capitis detrimento , vaſa quoſ
domestica altè iacúlans, non frangebar.cumque in his
teltis fidibus caneret adoleſcens , damon, cunctis au
dientibus , 'laſciuis cantibus profequebatur teſtudinis
forum ,aperteg,damonemſe eſſe iačtabat. cimque
dium Dominus vna cum coniuge quoddam in oppidū,
adſua negotia diſcederet;comitemJefe demon adiun
xit: cùm autem ille madefactus aqua pluuia redirei,
nequam fpiritus anteuertit ſublatiſquede via clamuri
bus, pramonere domeſticos cæpit, ignem vt exftruerent,
berum iam effe in ianuis ,totum imbribus madefactum .
Verùm cùm ita fe illudi Dominus adium intelligeret,
minitatus est damoni addu& lurum ſepatrem de Socie
tate, qui èſuis eum
ſedibus exturbarei. ille verò, ne id
faceret clamitare, minitariſ inimicitias, & cdium ,
quamdiu Pater in yſdem adibus verſaretur fore, vtfeje
conderet ſ occultaret.Venit tamen berus ad patrem ,
rem illi narrat ex ordine, domum etiam mutat ,
ſe illis moleſtiis liberet obteftatur: Pater ne imperita
multitudo elata cupiditate videndi, id quod forevide
batu :raccurreret, ad eum fibiproficifcendum non cen
ſuit: artă momeit vt ipſe, co tota eius familia ablutis
generali confeſſione peccatis,creleſti pane ſe con
firmarēt,cauerentque ne quis aut ex domeſticisaut ex
externis,fermonē cum hofte miſcerēt,nevèex eo,vt an
teafecerat, occulta perquirerēt,riderentpotius,qua ab
eo dicerentur, vi orta ex mēdacypatre planè contē
nerent.Illi cum ſe facturos recepiſſent omnia , dedit eis
pater ex confecrata cera agni cæleſti fimulacrum ,
quod filia ceruicibus, vt quæomnium maximè à damso
ne vexabatur , infererent. Hic terrere demon cæpit
clamoribus filiam ,minitarique ni ceram illam abiice
ret , fore vt ei obiorto collo animam eriperet. Sed illi
patris monita & confilia fecuti,cum loquenti reſponſa
non
 LIB. VI. C. II.
nõred ierēt,fefe inuicē cõrra hostē Sacramentoru ie-
lis armarēt,facilefe ab ei’ inſidiis moleftiisg rulari sūt
In Treuiren liditione hoc ipſo tempore, vt ſunt
plurimæ illic lagæ ;quadam puerum o &to circiter an .
nos natum , fuis preſtigiis ac carminibus circumuen
eum , in eas fedes folita erat abducere, ubi per licentiam
nectis ac tenebrarum nefariis lufibus indulgerent , hic
ſue quóque partes puero dabantur , vt dum ille choreas
conſertis manibus inter ſe ducerent , is carim faliatio
nem rympano profequeretur: nec modo ludorum erat
chorique ſpect alor,ſed ſapè etiam prestigiarum quibus
ille humanis corporibus virisg nocent. Hunc Archie
pifcopus dedu &turn in aulam custodiri iuffit, vt Cate
chiſmo cuius er atplanè rudis ,imbueretur:cui cum ſa
cerdos nofter effigiem cæleſtis agni,de ceruicibus fu-
pendiffei, noctu ad fuit damon , granitera puerum in
crepans, quod iam facile ſe decipi paſſus effet , iufſir
ceram illam ,ni vapulare vellet, abiicere? territus puer
imperaia fecit , continuóque demon , co quod iam me
ruébat amoro , ad muros vrbis eum abripit, nigróque
impofitum hirco , ad impurifſimas Sagarum regiones
momenio transfert. Qui cum aliquamdiu intervene.
ficas latitaſſet, reftitunur iterum in Palatium , fractâ
implicsiaque nodis reſticulâ ,unde cera illa pendebar,]
Is puer Archiepiſcopi & Ciuitatis petitione in
Collegio noſtro inclufus feruatusq ;, donec doce
retur quæ ad diſciplinam Chriſtiană necellaria, vt
cùm poltea rcdiile in aulam ,Sacramétis religiosè
munitus à dæmonum laqueis criperetur, quod &
denique factum ,etli poſtea relapfum criminis poſt
aliquot annos pænas dedille debitas inaudiui.
Anno ſublequente in câdem ditione fuir ado
leſcens ruſticus,ſed peracri ingenio intra quintum
decimumaunum . Hic non femelaccellerat ad fe.
ralem locum vbi permiſti feminis mares, & ætatis
teneræmaioribus dæinone magiſtro epulabantur ,
noctis licentiâ diſcriminc pudoris exſtincto . Ipſe
tamen nondum Deo Deiparág renunciarat, execran
das nondum precationes fecerat damone præeunte. Fe
lix tantùm cerebrum cam fumpfiffet in cibum , decre
frente luna ſeniiebat fibimentem imminui.Vbi Treus
ronſeming c1us vt vrbem , quam nunquam antea vi
diras, eo nimirum ducente ad fupplicium , qui duxe
Yui ad maleficium , vii fanaticus deductus eſt in edes
Principis, vi , feorfim ab aliis certa in domi's pare D vexata ſpiritu, cuiſuaferalvnus è noflris vi conueni
curatus à nostris , demonem excuteret . Sed cum ei
nulla à dæmone nołte daretur guies : coniurariſque à
quibus diuerberabatur , vel cercâ effigie lacri agni,
guàm ad colli : m babebat, auulfa, Archiepiſcopo placuit neſtram raptaia eft fupra domefticum rectum :mox au
mitti in Collegium Societatis :nec hic quidem fuit mi
fero pax,nifi folemni rily cubiculo expiato,pretium erit imaginem abriceret,quam in vefte habibat , intellexit
quadam ex iis memorare ,qua ab ipſo narrabantur,ita
enim ipfimet Antistiti illc :cumexercereturnostra co
meſſario , fuitvnus étua coborte, qui gloriatus eft qua
dam nocte ( indicabat exim eam quc fuißet )dormienti
libipotionem pestiferam ingefliffe, reperto ad te adiu
ex occaſione, agni Dei ,quem iturus cubitum relique
ras imprudenier in menſa, quod fi paulò capacior fuif
ſet calix ,mortem non effugilles.enespfe Archiepifco- E
pus dixie , fe poft illam noctem ita infirma fuiſſe vale
iudine , vi per aliquordies decumbere cogeretur. Cum
bæc docens in magna corona nobilium non faceret fi
d.m , ad Prafeétum Vrbis , quin & te, inquit, nostra
Lamix bis inuaferunt , fed ab ea pixidula quam fers
conunenier,vbı ſunt imagines bina, nefcio quid con
jecraium ( Agnum Dei intelligebat )font à conatu re
pulfa,ac harum geſtatione reri confeffuseſt prafeftus.)
Alius à dæmone obfellus , canemmagis ringendo
lepranda, zu.Imrari cuando em loguêdo hominem ,
SECT . III. Q. III. $ 25
A Je effeosiendebar :hic à Burgundia vsq; ad nos addr
Elus, vique jumma compulfus in templum , non prices
define canem agere, quam agnus Dei ,in collum infe:
ius eft : / um demum obmutuit, & humanitati redarties,
Salutari anımum confeffione purgauit ,idem amulerum ,
alieri fuit eodem morbo laboráti.] Ex literis Gtr
maniæ fuperioris collegý Friburgenſis,Anno 1590 ex
cadein Prouincia in hæc verba Oenipontani; vi
grauitati morborum medicamentorum refpondet vli
litas, terriculis diaboli opponitur mulis in locis, la ra
rum planguncularum , utis ,ex eo genere nonnulla
ponenıur . affirmubat ſegmdan inferts destinatum
ob ( celera commiffa,furise, agiiatus inuocabai damo
nem fubinde,quer adiple monftrabat ,parentibus
Balus, indicis inientu : hunc perſanauit vnius è nostris
mollibus primu delsnitum virbes, mox etiam ad confef
fionem addictum , dinala , quam piè demitteret in fe
tłus,bulla agni cæleitis . Corpus quidam animámque
diro animarum pradoni deuouerat tempore prestato:
hora fere inſtan !e , vt fæpè prauaconſilia , nimiiim
calida reputaiur poſt fačtit ) mastus alque anxius adil
facerdotem :eum dum confulit irementibus labris,deer
ranribus oculis,repertino panore , Opem , exclamat , infi
lici,opem ,quem 11 expedis,pater, auxiliare aliquod ja
crum . Querenii noštro,ecguid nuui ? Aſtai ,inquit ,anic
oštium hostus , pericns abeuntem hostili vulin mini
ians raptum ex condicto ,ergo hanc quoque fimile reme
dium allaŭ eft.Neque hac ſunt fama incognita.Rusti
cuscì inandıljet Oenipontiagere viros , qui veneficia
prestigias cerris medicaminibus abigerent,in colle
gium venit ,medicinam (hoc verbo viebalur)petens ad .
uerſus diabolum.interrogatus quod in :elligiret nomine
medicina: haul fcio, respondit : nihil enim præter andı
tum habeo : fed istud quidquid efl , dubolsom fuget.
'Data iguur particula cerea , quam falutarem ſenſit
adeò , ve paulopoft vni è noftris ipfiusoppidum iter fa
cienti, cum propierea obſider.tur à pluribus,fepiua
ginta ampliùs fuerint disperziende .]
Tum criam è Turonenſi collegio perſcriptum ;
Puella recens nuptui collocaia , poſt horarū iriū irriiam
luctam cum horrendo fpectro,ſono vocis moing, corporis
energumenā referebai:mox breui geſtative ſacrareagni
imaginis,quã ànobis acceperat,eftin priſtinú refiuuia.]
Sub idem tempus Avenioni mulier m . ligno
res facerdotem ( dato interea parentibus calefti agno,
quem ignara in ſuerantin vestem ) cum conſilium
obliuiſcitur , aut differt, à quatuor quafi felibus per
fe
diuie humana voce minantem precipitium , niſi ceream
illa quid effet , & agnouit fuafores malı.ergo magno
animo negaun facturam , ſtatimque conuerfa ad pre
ces , reli&ta eft ( vt eam inuenit maritus excitatus cla
moribus , de recto ſuspenſa . ]
Anno 1590.Treuiris ,acceptă adolefcensiniuriam ,
cũ infigni rerü iactura, à quibus minimè debebat fere
bat iniquiùs quàm Christianŭ deceret: ita dolore arrox
maroris immodicº,cùm fub crepufculñ folus obam
bulat,demonē bánt occaſionū ignară,aut legné, obusai
habuii ,efígie viri nobilis,a :ro colore.exchorri.it primita
fed falus dicta timorē děpfir.Quarenti causā inftitia ,
respondet quod erai:ium damon preciſam umnum fpem
recipiende pecunia per validiori porētiam interuerfa:
proinje Jequatur: copenfarurum omnix leui negorocut En vnt .
adoleſcés. A noiis mihicab amicis imponitur,et babe retrediti,
bo fidēigno:0,6 quěnuc primī auspx bune He ' . Hvo
extremodiEto velur fu'minalū monjiyū bominis in aurā
ceffit.postridie eâdem borâodiin agitanii, offeri ſe ini
lii lier
 NVM
VIS ITIO
526 DISQ
lier amceno cultu , orat breue ſpacium ſecreti receſſus: 1 A 1 nâ morte delacuin ad monalterium , petiiffc
abnegai iuuenis : instantem ,repellit .Exin fuadet illa ,
proferat è cubiculo gladium , & in aduerſum parietem
impingat : recufat principiò : demum ,nefcius quid age
ret ( aut cura abstuleraimentem ) morem gerir : inter
feriendum parietem ; Deus benè vertat,exclamat : hoc
quoque fecundum fulmen demonem abegit. Rediit
tertio hærebatenim adhuc infixa animo ſolicitudo, e
pellax non deferebal ) mulierem aſſimulai pollenten
erale ac forma: in ftuprum illicit lafciua voce gestá
que, nec ſe continet inira verba , vim adfert renitenti:
vociferatur iuuenis opem implorans :accurrentibus ſu
bito domesticis, improba facies euanuit: at ipfe confe &tus Vbi non inuenienies eum reuerfi funt tristes multa ne
Laffitudine linguente animo repertus : rogatus timoris
caufam & clamoris , ne hifcere quidem : adeò iacebat
rigentibus oculis exanimatus , per merum etiam voce
amiſſa : igitur collocatur in leEto ac refouetur, ſimulque
reuocatur animus asperſu aqua piaculuris.postridie rē
omnem exponit , & nostrorum fuau facris mysteriis,
confecrata cera,caierig armii formidare diabolo , in
ſtruétus,ita perterrefecit aduerfaritim ,vr apparere de
En Secun- fierir.] Bircius in litteris Rhenanis d.anni.Fir tainen
dum.Ter
ciú .Quar aliquando Dei permillu , vt hoc remedium non
tum . iuuet , maximè quando per aliud gloriofiùs vin
cere decreuit Deus,ve per nudum noméles v vel
MARIÆ . veriſſimo id euétu comprobatum Au
guſtæ Vindelicorú anno fupra milleſimú & quin- c
genteſimum nonagefimo primo.vbi adepiso conſe
crate cera cum imagine agni,muliis praſins remedium
in borrificis à diabolo monstris, terroribus nocturnis
fuit:alicui tamen ,quafi contemneret damon ,palàm ap
parens, & magna oblata di argenti ad flagitia impela
lens,retinaculo perrupto,abiectóque inuolucro; I ES v
MARI A inuocata nomina ſaluti fuêre.] Idem
in lite. Germaniæ Superior,
Anno 1589. mulier quædam quæ chirographo ,
quod proprio ſanguine conſcripſerat, ſe dæmoni
deuouerat;cùm refipifcenii illud demon ſapiùs osten
taret ,freta ,diuini agni,praſidio, cuius imagine pectus
municrat, cum reddi chirographum ſibsiuſſiſſet , tan
dem vidit illud in cinerem fauillam conuerfum ad
pedes ſabi abiici. ] Idem in litteræ Colonienf. &
Treuir . Collegij .
VNDECIM VM ſunt pia fcripta ſeu amuleta ſacra
ad collum appenla , vt Symbolum apostolică,Initium
Euangelij D.Ioan. In principio erat , & c.vel pſalmi
alicuius particula; quo & olim vſi multi , & lcribit
a Cóment. Eman.Coſta · Hormurij noftris temporibus, hoc
rer.Indic. pacto demoné ex energumenâ pullum.Sed vt hoc
Temedium Git licitum ,duas códitiones B.Thomas
b 2.2 . qu. exigir b:Prima eft,vt piis verbis nihil fuperſtitio
96.art.4. Cum admiſceatur,verbigratiâ , fi fideret quis figu
ræ , colorive litterarum , vel modo ſcripturæ , vel
materiæ membranæ ,vel atramenti.ſecunda condi .
cio, vt recta fit gerentis intétio, veluti li pius ver
borū ſenſus obſeruetur,fpes verò figatur in Deú ,
idque fiat vel ad profeſſionem fideiveræ , vel ob
alium piuin & ſanum finem , effectúſque à diuinâ
potentiâ , fub eius beneplacito ,expectetur.Vide
quçdiximus, li...g.de Periaptis , & periāmatis.Duo
decimum accedat , fidei datæ Deo præſtatis pura
feu VOTORVM PERSOLVTIO . Narrat M.B2
ronius Annal.Eccleſiaſt.tom.xi.anno CHRISTI.
1004.cx M.S.codice Caffinate: quendam Franco
nem Maringum (familia adhuc ſupereſt inter Mo
ſellanos ) promiliſſe loanni Canapario ſe cum illo
religioſum habitum ſuſcepturos in SS . Bonifacij
& Alexij Romæ monaſterio ; fed promilli con:
temptorem à Deo lue anginariâ percuſſum . Vici
CARV
M
MAGI
tan
ter, vi in Monachú reciperetur, tádem obtinuifle .
Postquam igitur (verba lunc auctoris libri )hæc adła
funt in monasterio , volens Deusostendere , quantum
interceſſione horum ſanctorum fle£tatur ad miſericor
diam , & qua liberaliter liberet peccatores ad eos con
fugienies:permifit cuneum equeftrium armatorum ma
lignorum Spirituum per ſupradictam viam facram vi
fibiliter deſcendere , predi&tum Franconem requi corr.
renrem , quem iudiciaria definizione ſe feruum vicif cuiciffe.
se glorianter iactabat, Talster enim alterando ; abla
iu perquirendo viſi ſuntveniſſe ad portam monastery.
B faria sactantes in San &tos. Qui dum requiſiti fuiffent à »
vicinis monastery ,guid hoceffer,resfo {um : Franconem »
feruum eorum ablată à Bonifacio Alexio, muſi
iando adiiciebant, remanfiffe perquod eum vincere pu
sabarı . Quod vbi Abbalist . Fratribus ab audiëiibus
nunciatum eſt ,ſubriliter perquirentes profeffionem re
2
gularem non illum feciſſe inuenerunt. Qua ſtudiosè
faéta anima illa carne foluta eft. Ex quo darum in . 4
relligi,quod mifericordifimusDeus , quem cun &ta mo »
nastici ordinis implere permiſit , meritis Sanctorum
Bonifacy & Alexiġ, quorum fuffragium toto corde per »
tierat ab omnibus infidiis inimicorum eripuit , ad lau- »
dem gloriam nominis fui. Amen .
VLTIMV M accedat,pulfatio Capanarum Ecclefia
Catholica ( nā hæretici magis oblectantur tonitruis
bóbardarum )quani docer experientia quotidiana
daemonibus adeò infeſtam & inimicam efle ;vt ab
iis excitatæ tépeſtates , vel ingruences impediátur,
vel iam ortæ ledentur & alio auertentur , vi recte
docuit Concil.Colonienſe c ; & cófirmat exemplo c cap.24 .
quodá Venerabilis Petr.Abbas Cluniacenf.dcům dlibr.i.de
miracul.
aliquando(inquit) frater quidem ,Ioannesnomine,na cap. 13
tione Italicus, irregularu diſcipline feueritatem fasti
dsens,etiam fugere demonasterio cogitaret :ipfe ei dia
bolus Abbatis ſpecie apſimpta fe obtulit.Nam duobus
damonibus in ſpecie monachorum ſe comitantibus,fra
tri in quodam monastery loco fecreto foli reſidēti,mul
Diáque ſecum voluenti , opporiunum fallends tempus fe
inueniffe credens apparuit,eig aſlidens dixit: Egol fra
ter)modo huc hospitandi cauſa diuerri: fed cafu te con
fpiciens, agnoni multa te follicirudine laborare, multóf
que in corde ino cogitationum estus verſare. Quorums
caufa ,licet quibuſäa referétibus mihi ex parte nota far:
fi tamen cam pleniùs indicaueris , potero forſitan unle
ibi dare confilium . Unde,quis fis,& quare mastus ſis,
amico guarēri expone.Cúmque frater ille ignoto,vtpu
cabai , homini fecreta cordis ſuiaperire formidaret,
e tantummodo narione Italicü effe refpondiffet:damon,
qui monachus videbatur,adiunxit:& ego ipfius regio
nis abbas fum , á tibi benè in omnibus auxiliaripol
fum. Non enim , licet iu reticeas, quod Abbas Mona
ſterij huius Ó cateri male te tractant,néque ut dignum
E esset honorant,infuper multis ſape iniuriis vexan.Vn
de admoneo re, vt tibi cöfulas, o locum hunc omnimo
dis perniciofum derelinguas, & mecum recedas. Para
ius enim ſum te ab his malis eripere , et Abbatiam
meam , qua ( ripia ferrata diciturperductum , omni te
ibi honore fublimare. Ad hoc frater respondir.Ego hinç
exire nullo modo poffum , quia & clauſura monafterij
probiber , fraicumme multitudo circüdai. Tuncdia
bolus; Necego,inquit ,quamdiu hîc fueris le in aliquo
iuuare potero:fed fac qualibet ante ,? i ſepta monastery
trangrediaris:quod postquam feceris,ego ſtarim aderó,
réque ad locum meum , vt dixi perducam . Sed miferia
cors Deus , qui non permittit nos tentari fupra quam
ferre poſſumus,non vltrà paſſus eſt hostēprocedere:fed,
ficul
 LIB . VI . C. II .
ficut , fcriptum est, qui fecit illum , applicauit gla-
dium eius. Quando námque hoc agebatur , fratrum
conuentus in refectorio , ex conſuetudine , hora ca
nandi refidebat:qua expleta , à Priore , fecundum mo
rem , vno ictu fcilla percuſſa eft. Quo fonoaudito mox
damon, qui Abbatemſe fingebal, ačtu divina virlu
1e , à fraire cui loquebatur fe abripuit ,& pracipiti cht
fu ac maximo imperu ad latrinas,quæ proxima erant,
tendens , vidente fratre iam diéto in earum fe inferiora
demerfic .]Idem quotidiè farētur maleficæ ,li, quan
do à dæmone ad conuentus feruntur,vel inde do
mum referuntur, fignum campanæ audiarur ; con
feſtim dæmones ipfarum baiulos (purcum onus
in ſolum deiicere ,& fugâ trepidos dilabi.Recen
tiores hiſtorias ex actis iudiciariis fideliffimè de
promptas,cum Martino de Arles , & Grillando,
non paucas nec illepidas Tuggerunt Binsfeldius,
a Arles , & Nicol . Remigius a ;qui ſapienter nos adnionet
tractat.de cauere à duabus technis Lamiarum , mendacio
ſuperftit.
conſulis : dum inquiunt primò hunc fonitum
Grillá. lib .
de fortile campanarum inefficacem eſſe , poftquam tempe
9.7 . Binsf. Itas ſe in territorij, vbi campanæ funt , terminos
de copfel. penetrauit:quafi verò aliquæ potentiæ diuinæ fint
1 male.poſt.
concl . vlt. inetæ ponendæ ; vel Deus non ſemper paratus fit
dub.6.Re- nos à maleficiis , cùm expedit , eruere , alterum ,
mig.lib.r. dum aiunt , non prodeſſe ſonicum campana , cui
dæmono- dum luftrabatur , concubina Sacerdotis nomen
lac.ca.26 ,
impoſuit. quo quid magis ridiculum ?
Obſelua hîc ( Lector quæſo duo.primò vul
gus cenſere campanas baptizari , quod & Maxi-
milianus l.Imper.purauir, vt patet ex grauamini
bus ſėdi Romanæ ab eo propoſitis : arripiunt hæ
rerici , & acerbiffimè in hunc morem Brentius,
Caluinus,Vviceus,qué vocãt,campanabaptiſmum ,
inuchunrur.Sed hic mos illorum eſt,affingere Ec
cleſiæ errores idiotarum , vt tranfugio & ſchif
mari ſuo nefario & monſtruoſo colorem aliquem
inducant . Veriſſimum eſt, quod rectè docuit Car
blib.s.cõ. dinalis Hofius b ; campanas non baptizari,ſed be
tr.Proleg. nedici. Legant ipſum Pontificale Romanum ; de
Brentij .
baptiſmo nihil inuenient.Legant Alcuinum Flac
cum , & reperient hæc verba ; Negue nouum videri
debet campanas benedicere, & ungere, die eis nomen
imponere. En tibi verè & integrè ritú rotü.an hoc
eſt baptizare ? Sed ecce, inquiat aliquis , tibi in Ca- D
pitulari Caroli Magni prohibetur, ne qui cloca:(. .
campanas ) baptizent.Scd ( quod virus Amerbachius
etiam non diffitetur ) non benedictio illa de qua
cius præceptor Alcuinus,ſed quæ fortalis tum ir
repſerat ſuperſtitioſa quæpiam baptizatio & in
tinctio campanarum in aquam , prohibetur . Alio
quin etiam benedictionem alibi à Gallis ſcripto
ribus baptiſmi nomine fcio nuncupari . Iuo ,ferm .
de Sacr.dedicar.Ipſum , inguit,templum ſuo modo
ordine baptizamus .] Quid hoc , niſi benedicimus
vel confecrainus Hanc benedictionem etiam
Græci olim nouerant . Nam ApudGregor.preſby
terum lego , B . Theodorum archimandritam tin
tinnabulis benedixiſſe . vixit autem ille D. Grego
rij Magni temporibus . Nolæ in Cainpaniâ inuen
tas campanas Strabus eſt auctor , lib.de reb. Ecclef.
inde à Nolis nolæ, à Campaniâ campanæ , putatur
ante mille annos D.Paullinus Nolanus Epiſcopus
inſtituiffe , vt cubis veteris teſtamenti argenteis
c Num.1o . & corneis cſuccederent; & populum ad feltorum
& 29.Leu.
23.Sophố. cultum , miſſarum ſollemnia, & horas Ecclefia
I loteph . Iticas conuocarent : quid hic Deo difpliccat ? be
libr. 3.an edicuntur , vt fragore luosſpirituales hoſtes ter
09. ca.15.1 reant & repellanr. quid hic ſuperftitiofi ? Nomen
SECT. III . Q. III . 527
A illis in Beati alicuius honorem imponicur , vt il
lius quali commendetur tutelæ vas metallinum ,
diuinæ laudis inſtrumentum . quid dignum repre
henfione: Effectus illos non tribuimus formx, feu
arti , vel naturæ metalli . Non obtuſa adcò Ca
cholici pectora geftamus, nec Sol veritaris ab
Eccleſiâtain procul aucrfus radios ſuos elongauit .
Non aſſerimus , quod Petr, Mexia d , diſcuti has d in Silue.
procellas vi ſonitùs aërem diſſipanris, fecerit hoc var.lect.li.
efficaciùs ſulphurea belli nnachina.poppyſmis fo- |2. cap.9.
ret velle louis fulmen diſpellere. foret in Genti
lium opiniones deliras incidere, de æris lonicu
dæmonum fugatore ; de quibus, videndi Alexand .
Aphrod & Macrobius . Tribuimus ergo vim c Alexãdr.
efficientiámque omnem confecrationi live bene- Problem .
Bdictioni , fic diuino iuflu feu difpofitione ope- Macieb.li
ranti . Dei virtus ,Dei digitus agnoſcendus talia s.c.19.vi.
Deus diuinæ ſuæ protectionis & potentiæ ſuaui- de Magiú
ter omnia diſponentis , & fortiter operantisfigna miſcel.l.4.
cap, 14.
notaſque Ecclefiæ ſpontæ ſuæ tribuir . Serui ne
quam dæmones hunc fonum , quafi Dei viui im .
perantis fugam , recognoſcunt præconium :haut
aliter quàm ſubditi omnes,etiam inuiti ,regij. fal
uiconductus lignum reuerentur. F f vide de
Obſeruandum præterea , Non ſemper Ecclefi- his Guilh.
Gaſtica iſtaremedia effe efficacia, neque ſemper lib.de leg.
homines per ea maleficiis liberari : duas verò fol.
44. &
huius rei cauſas præcipuas videri , alteram pec- Steph.Du
catum maleficio læſi , vel medicinam adhiben- rant.lib.de
Cltis , maximè fi ea non vacet ſuperftitionc , vel li ritib .Eccl.
1. cap.21.
modicam ſpem fidémque habeant ; propter quæ, Binsf. lop.
indignos effectu ſo præftant : cauſam cenfeo al GG
teram , maius bonum agri ſeu læli , nam affli
ctio & ægritudo folent à multis peccatis homi
nes abſtrahere , aur præterita peccata expiarc ,aut
patienti meritum adaugere , & ſpectantibus pa
tientiæ aliarúmque virtutum ſpecimen præbere.
Quid? quod & Gentiles intellexerunt , præſtabi
lius & felicius effe , patienter aduerſa tolerare,
quàm illæſum nihil omninò aduerfæ fortunæ de
g Vide D.
guſtare? 8
Aug.li.22 .
de ciu.Dei
CA PVT 11.
ca.2 2. & li.
83. 99.9 .
Quorumdan remediorum Ecclefiafticorum conira 79.& Chry
loft.homi.
calumnias hareticorum defenfio.
8.in cap.4.
Ollemnia ſemper inſaniunt; qui ex Ecclefiæ ad Roma .
matris gremio ,ab eruditione & pietate implu- A
mes pulli euolarunt ; quotieſcumque vel rei tra
Etatio , velmala illos mens adigic de cærimoniis
ritibusque Ecclefiæ Catholicæ differere. Ferunt
tamen inter eos furoris & maledicentix palmam ,
qui Theologiam vix , ac ne vix quidem , à limi
ne falutarunt ; impudentes quidam medici , ar
rogantes grammatici ,& litigiofi leguleij , ablit
E luriſconſultos vocem , & fanctum auguſtúmque
nomen rabulis proſtituam ; qui diuinæ fàpien
tiæ , cui vera iuris diſciplina innititur , tam funt
expertes , quàm maledicentiæ virulentæ periti , &
ſuperbiâ hæreticâ curgidi. Luminaria iuris duo,
vnum ſæcularis , alterum Eccleſiaſticæ iuriſpru
dentiæ , ſunt:hoc Soli , illud Lunæ non abs re fi
mile dixeris , iubar vnum fudit radiatus apex lm
peratorius , alterum Pontificius. Solem hunce
mundo tollere conantur hi rabulæ , quia Pontif
cum ; qui B.Petro , in clauium , & legiſlation's po
teſtate , luccellere ; fan & tiones ignibus iraditas,
ex hominum memoriâ , & tribunalium ſubſelliis
excutere obſtinatè nituntur. Dininum ergo ius
Tii 2 lyuorarit,
 M
528 DISQ VISITIONVM MAGICARV

ignorant , quod non agnoſcunt : quare nec Iuril- | A impugnarunt: non cò cainen inlaniæ prouecti ,ve
conſulci,ſed leguleij merentur audire.Vnus de hoc Magiam in hac inuocatione vllam cauſarentur.
grege caninam fuam facundiam ante aliquot an Fatetur poſtea , in Ecclefia primitiva peculiare do
nos, in rabioſi fori iurgiis vænalem , ſcriptis vno num fuiſſe, voce humana o poreſtale diuina de corpo
in capite latis,wazepy Ws,prodidit; fed & inſcitiam ribusobſeſſorum exigere diabolum uel compeſcere, ca
ſuam & antiquitatis omnis ignorationem , quin bi ( ait ) dicebantur Exorciste, propterea quòd manus
& cerebri læſi vælaniam ſimul orbi propalauit, vexalis à cacodamone imponebant, ó folemnibus qui
Godelman . libr.i.de Lamiis cap.6.à num.27. bufdam imprecationibus eâ obteftationibus demones
B.
Pro exor Reprehendit primò Exorciſmos Pontificiorum ; ciiciebär.] Igitur te ipſo(mi homo )teſte in Eccleſiâ
cilmis. & dicit annumcrandos exorciſtas Pontificios in primitiuâ Exorcista,fuerunt; qui quo nunc noſtri
cantatoribus, cur quæſo :primùm ,ghia Aretius fcri codé & nomine dicebantur, & eâdem ex cauſa &
bit, hos vt plurimum effe Magos. ſcribit Arctius ? codem ritu ac munere fungebátur. Quid igitur in
vah ; quantæ fidei ? quantæ nimirum hoſtisPonti noftris culpas ? an idem culpas in veteribus illoſ
ficiorum ,hæreticus Suinglianus.idoneum teſtem , nè incantatores etiam facis ? non opinor. Sinon
cui credas iniurato , hoccine eſt luriſconſultum facis ,> ccdo diſcrimen : cur noſtri incantatores &
B
eſſe , tales teſtes adducere ? ſed video addi multos non illi , qui quod noftri faciebant ? fi difcrimen
alios , & quos honoris ( credo ) cauſa nominabat, . nullum oftédere potes ; nónne mortalium ineptil
Chemnitium Lauaterum ,Peucerum ,Bodinum , & fimum te calumniatorem meritò pronunciemus ?
Vvierum . benè quod eiuſdem farinæ. benè quod Sed ecce diſcrimen . olim hoc in primitiva ( inquit )
hæretici aperti cæteri , vnus vel hæreticus,vel fi Ecclefia fuit peculiare donum :cùm autem hoc donum
dei nullius ftatæ , in teftabiles omnes ; & vnâ lineâ ciiciendedemonia in Eccleſia defiiffet , xaxonniæ , illa
inducenda nomina, vno verbo reiiciendi : inimico ad ſuperstitiofts exorciſmos, o ad Magicas veriis in
iurato contra hostè non creditur.Additprobationem cantationes tranſit,ut Chemnitius ait .] Pergic nobis
ſecundam ,vt incantatores diris euocationibus diabolos Oraculum fuú ex Chemnitij cortina depromere.
ab inferis euocanı : ita exarcista malignos ſpiritus ex Nos Chemnitium cæteris , quibus eius libri re
hominibus animantibus certis precibus recitatis & ferri ſunt mendaciis , hoc imprimis illuſtre adie
vfurpatis, additiſque aliquibus cærimoniis, characteri ciſſe contendimus , nec fimplex iſtud , ſed in vno
bus, execrationibus, eu sapè repetito De I nomine, multiplex mendacium . Primò mentitur , cùm ait,
MARIÆ , & Sanctorum eiicere conantur. ] Vide hoc donum ciiciendi demones in Eccleſiâ defiille:
comparationem & ride , incantatores diris carmi . quando enim defiit , quod quotidie videmus per
nibus dæmones ex inferis euocant ; & c.imprimis totam Europam ,vbi Catholica viget,vigere:quod
falſum illud ,Incantatores ex inferis dæmones eli in vtramque ſe Indiam propagauit :Indicarum re
cuiſſe : aëtij tantùm fuêre , & nondum in infer rum Annales euolue , adi templa Catholicorum
ni malam manfionem compulf . inde nullis patet per Italiam ,Germaniam ,Gallias, Hiſpaniam : fre
exitus ad Magorum carmina . Soli Dco hæc pote quentius nihil inuenies narrationibus verilimis
ſtas cosemittendi competit. Scd ignoſce hoc er eiectorum dæmoniorum . Defit hoc donum in
tatum Leguleio , & & qui ex Chemnitio , Aretio Proteſtantium Synagogis, fatcor 2: ſed illæ, partes
& Lauathero lectis obiter , fubitò Theologus . Ecclefiæ eſſe, ſchiſmate nefario ,deſierunt.Secun .
Deinde non qui conatur pellere de corporibus dò mentitur, xaxofnaíay, vocans hanc obſeruatio - avid.Thy
dæmonem idcirco Magus , quia conatur. Sed li nem Catholicorum.Obtemperant illi diuinæ iuf- som de
demoniac.
magico ritu conatur.idcircò (inquier ) dixi id eos, lioni, & ritum ab Apoftolis per manusacceptum par.3.C.40.
conari ceriis precibus characteribus, execrationibus, D retinent: fibi promiſſum ſciunt ; In nomine meo
& c . de chara &teribus, quodait mendaciu eſt :Ponci. dæmonia eiicieni, fidei , quàm mordicùs tuentur,
ficij exorciſtæ iis non vtuntur.de precibu s, reſpon hanc promiſſionem annexam fallere ſciunt non
deó , illas quæ in Pontifi cali Roman o præſcr ibun poffe . hac illi fiduciâ , & proximorum iuuando
tur ,Sanctas & pias eſſe, nihilque continere quod rum caritate inducuntur ad ſuſpiciendum cum
fapiat ſuperſtitionem : velcedo , quid illud ? Exe dæmone certamen : hac freti , di vinâ cos iuuan
crationes ,diabolo ingeruntur non vt hofti conui te gratiâ hoſtem occupatis ſedibus etiamnum ex
cia tantùm , quod magicum tamen non foret , ſcd pellunt .
ab vtentibus auctoritate,à Deo, Apoftolis & luc Tertiò mentitur, cùm ait ad ſuperſtitioſos exor
ceſſoribus corum conceſſa , in pænam criminis ciſmos deflexiſſe & Magicas decantationes . Pro
diaboli , & pænæ illius à Deo inflictæ comme ferant exorciſmum aliquem ſuperſtitioſum , ex
morationem . quid hîc magicum ? Dei nomina re Ceremoni . Ecclef. Roman . quod nominant. Pro
peruntur ,quia Dei potentia his declaratur ; eáque ferant , inquam , ſi poſſunt. non protulere , quia
declaratio dæmoni admodùm odiofa, Deo hono non potuêre . In re tam graui , cam capicali , nu
rifica eft , nam Dci virtute le exorciſta dæmonem dis allertionibus vtendum non fuit, non fuiflent
expulſurum fperat , & confitetur.quando camen Evli,nifimentirentur.Ex Mengi libello video illos
B. Virginis & Sanctorum nomina adiunguntur, quiddam fruftulatim intexuiſſe de Nominibus
( necenim id frequenter fic idcirco adiunguntur, Deiparæ : quæ nomina illi fanè,veréque tribuun
vt fit quod dæmonem mordeat ; qui ſeab his fæ tur: fi pictas ac deuotio Mengi illa ſibi cenfuit
pè victum , fæpè triumphatum meminit, & talı adiicienda cæteris ; quibus Dei virtus dæmoni
nominatione vehementer cruciatur : præterca , vt obiicitur , quaque ille iubetur egredi ; quid ma
hi Sancti, & prxſertim Deipara virgo MARIA gnoperè culpandum , niſi illis qui Deiparam vilis
( quàm contemptim caninum illud os Marian , mancipij loco habent, qui cius laudes , & præco
nudè nominat ) interceſſione ſuâ energumeni à nia non ferunt:Sed nec nos oinnes priuatos exor
Deo liberationem obtineant ? Quis ( ô caput in ciſmos à diuerſis exorciſtis , pro cuiusque deuo
ſanum !) queat hoc incantationi afcribere multi tione compofitos , defendimus: folùm Ecclefiæ
veftrum Sanctorum inuocationem , quàm calum . Catholicæ ricum , & publicâ Ecclefiæ auctoritate
niosè , tam ineptè ac frigidè, in hunc vſque diem introductos exorcilinos ruemur :hosab omni lu

perftitione
 LIBRI VI . C. III .
529

perftitione vacuos , & expertes incantationum | A terdum exorciſtæ obſecrant. Nec ocioſa eſt San
afferimus: neque hoc certamen fubire conrra &torum nominatio ; quorum olim nomen dæmo
queniuis aduerſariorum detrectamus.hinc in nos nes non culiffe conſtat ; ex iis quæ de B. Apronij
cela torqueant, fiquæ inuenient: hoc ipfi fcuto nomine Athanaſius, & de Liraniarum recitatione
facilè illa depellemus, ne latus hauriant. Proban alij tradıderef. Nihil ergo Magicú in bis ad San- f vide ſu
di onus illis incumbat.nondum probauere. Nec ctos verbis.Dæmoné exorciſta alloquitur , incre d . ſect. 3
remed.s
probabunt . quid enim qucant idoneum menda pando cum ſeuerè , & cöminatoric ,& per modum
cio proferre probando : Veritas mendacio nequit imperij, ſicut habés auctoritatem à Deo : quomo
fuffragari, moleſtiâ nos liberaffet Godelmannus , do loquédi & eiiciendi dæmonem Apoftoli vre
fi quid in Cærimoniâ exorciſmi Magicum fit, at bantur ,ſecuti exemplum Chriſti ;ſic etiam ſolicos
culiffet. Non ruſparemur , nec fingula perſequen increpare dæmonia primitiuç Eccleliç ſanctos vi
da forent: in exorciſmo, perſone, res, verba, intentio, ros docet B. Cyprianus ad Demetrianum , Adiu .
reperitur . Perſonæ culpa nulla ;non obſeſſi,cui li rantur à nobis & corquentur fpiritualibus flagris, &
cet ab Eccleſiâ remediú petere, quam nouit phar verborum tormentis de obfefforum corporibus ,eiiciun
mocopeian à Chriſto morbis fpiritualibus inſti tur demones . & omnium optimè Prudentius;
tutam.bon exorciſta ;nam inftiturus hic ordo iam B Intonat antistes Domini. fuge call.de ferpens, In Ano
cheol .
ab Apoftolorum fermè temporibus, vt doĉtum ca. Exue te membris , & fpiras folue laienies.
a fe &t.3. pracedenti a non eorum ornatus. Nam ftolâ cin Mancipium Christe fier corrupriſime vexas?
remed . 4 .
guntur, eamque energumenis iniiciunt , qua mc Deline.Christus adeft,humani corporis vlor:
minere feliciter fic vſum Pontium Boneualléſein Non licet vi fpoltum rapias,cuiChristusinhæfir.
6 vitæ S. Abbatem b : ſciunt hac dæmonem quali ligari , & Pulſus abi,ventoſe liquor. Christus iubet.cxi.
Bern . libr. memorem fieri, cum efle Chrifti capriuum , & à Nec Chriſti lis v nomen folùm inculcatur,
4.cap. 7. Chriſto ſabiugatum.ſuperpelliceum induüt, quia ſed & alia Dei nomina, & cuncta Chriſti miracu
la.idem Prudentius ;
hoc ordinis & officij eorum eſt ſignum ; ficque fi
gnificant ſe in pagnam non priuatâ temeritate, .torquetur Apollo.
lcd ab Eccleſiâ ſtipendiatos auctoratóſque pro Nomine percuſſus Chrifti, nec fulmina verbi
cedere.Rerum quæ adhibentur vitium nullum in Ferre poteft.agilant miferum tot verbera lingua
uenias,fi adſuntaccenſi cerei ; teſtantui lucis ad Quo! laudara Dei refonant miracula Chriſti.
uentum exfpectari à verâ luce Chriſto , & fugam Addunt adsurationi( qua voce vſus Cyprianus )
poteſtatis tenebrarum : ſi fagella & alapæ acce duni exorcizant ( ſic etiam Tertullianus locutus :)
dunt,moderatæ ;fit ,non vt corpus obſeſi lædatur, C alia nónulla : peruot nomen dæmonis, quod Chri
fed vt contumeliæ impatiens obſeſſor diffugiat. fti faciunt exemplo ( Marci. 3. ) & fieri ſolitum
vſum hoc remedio, D. Gregorium , & D. Huber fuperius docui 8. & fi hoc licet, cur etiam non li- ! 8 d. rc .
tum , & alios fælicirer , docuit ;qui de his ritibus ceat petere vt ſocios indicent,vtfciamus cum qui- med.4.
egregiè Per. Tyræus, cuius tantùm nunc veſtigiis bus confligendum ; petunt cauſam ingreſsus : vt à
cd.p.3.ca. inſiſtimus c. Manum exorcizandis imponere, do fimilibus peccatis alij caucant , & co vitato vel
46.cú adi, cuere Apoftoli, & vir Apoſtolicus B. Martinus, expiato faciliùs ſanetur energumenus , fignum
Leétor. egreſſionis petunt, vt conftet iam verè liberatum
cùm Tetradij ſeruum Treuiris expulſo dæmonio
liberavit.Euchariſtiam in hunc finem energume ægrum . Mendax quidem elt diabolus ; ſed exor
nis & oftendere , & fumendaın præbere ; quàm ciſmi verum inuito extorquent. Denique iubent
efficax ſemper & frequens fuerit ; legere potuiſtis illum in cercum locum proficiſci, verbi gratiâ, in
d ſc &. 3. cap.præcedenti d . nec opus repetere. fernum , quem ei Deusab æterno præparauit; vel
remed.2 . De verbis res æquè expedita. Verba exorciſmi deſercû aliquod, vbi nequeat hominibus nocere.
vt rectè Thyræus)vel ad Deum diriguntur,vel ad Hunc illi locum exorciſta tantùm definit, ſub ſpe
Sanctos , vel ad dæmonem , fi non fufficiens iſta diuinæ ratificationis : cieétionis cnim habemus
diuifio,oftendantquid delit:equidé nihil inuenio . D promiſſionem ; exilij illius exempla quædam ,
Ad Deum dirigitur petitio, vt peccata remirtar,vt non tamen promiffionem . Reſtat mensſiue in
miſereatur obſelli,vt porétiâ ( uâ dæmonem com . centio exorciſtæ ; illa Magica non eft : quia
primat & exire compellat. Hoccine Magicum di ſperat & cupit dumtaxat , pro officij fui ratio
cent ? tollant igitur orationem omnem, ve ieiunia ne ac munere, divinâ poteftate fibi conceſla &
fuftulere. Negent fidem hiſtoriarum omnium : promiſsâ ,dæmonem in Dei nomine eiicere , &
quibus efficacitas orationis in dæmonum expul fuæ confortem naturæ hominem eâ miſeria eri
e vide ſup. fione conteſtara e . reſpuant Chrifti Domini au pere.Siergo nec in mente,nec in verbis,nec in rc
feat. 3. re- ctoritatem ,id in D.Lucæ Euangel.cap.9.aſſerentis. bus , nec in perſonis Catholiciexorciſmi, quicquã
med . S. &
Thyræ.ſu Ad Sanctos quæ diriguntur , diriguntur vt ad Dei eſt vel ſuperſtitioſum ,vel incãtatorium :cant nunc
pr.nu.649. familiares amicos, & cæleſtisregiæ intimos Pala Nouatores noftri, & toties in hac lyrâ delirent .
tinos , gratiâ valentes; vtnobis impetrent,quod à Pergamus ad impij hominis reliquas inanilo
Deo obtinere contendimus ; petimus ,ve ipſi in quentias. Ait, Salem quóque exorcizanı vi fit omni
tercedant . Eorum adiungimus interdum merita : bus fumentibus falus anima e corporis, & fuget dia
C
non vtæqualia Chriſti meritis ( per hæc enim illa Ebolum. ] Hic iterum nugatur.Salem exorcizamus ,
efficacia lunt, & fine his illa nullius meriti forent & quidem formulâ quę exſtat in Romano Millali ,
penitùs ſeparata )nec enim vt meritum Chriſtide inde petat qui volet. Exorcizare, licet ve iain pro
minuant : fed vt primùm & præcipuè Deus filij bauimus . Creaturis benedicere licet , nam &
merita aſpiciens , & oculos vltra porrigens ad iis Chriſtus pani benedixit, & aquæ & aliis crcatu
tincta imbutaque merira Sanétorum ,fructum me ris primi Chriſtiani benedixerunt.Mula teſtimo .
ritorum filij tam longè patentem , & per omnia nia pro ulimus capite præcedente , " & alia con In feat.
membra corporis fui influentem conſiderans ; ci texuit Thyræus nofter Addo nunc folùm tefti- cenned .
tiùs moueatur , loque à nobis exorari patiatur. Sic monium B.Dionyfij Arcopagita', qui in Baptiſmiid. part.
crgo per Chriſti & famulorum Chrifti merita,in ritibus & olei benedicti( leu chriſmaris)& crucis cap .4,5
lii 3. figni,
 DISQ VISITIONVM
530
signi & benedictionis feu ſanctificationis aquæ li- | A
a deEccle. mul icininit,his verbis , vt Perioni ' vertica :Cuin
hierar.ca. ei(baprizado)planè veltes miniſtri detraxerút, tum
méto illo facerdotes lacrum vnctionis oleum afferunt : ipfe
ftrationis. cùm isungendi ac perfundendi cer exprimédo fi
gnum crucis iniriú fecit,virúmque deinceps per
fundédum toto corpore Sacerdotibus tradidit, ad
Matrem adoptionis venit :eiúſque facrâ appella
cione inuocationéque fanctificatis aquis , cùm eas
fol. 117.2 . trina vnguenti perfafione, & c . Græcè clarius, roci
dir. More- τελέω; άπαμφισάντων αυτών των λειτ8ργών,κομί
liana . Jobs užp or ispers TÒ Třs xpirews arcou énaboy. o de ,
τή , χρίσεως Λιά τα σφραγίσαι τρίς απαρξάμενος , το
Exponit λοιπόν τοΐςιερεύσι τον άνδρα χρίσαι σανσώμως παρα
Pachymer. 03.&vrós szi Tip jendépet tās vrodeolas égzetu . Houd B balſaméque ſacri chriſmaris perfufos ,benedicere , ſan
Tàu Xa - το ταύτης ύδωρτάις ιεράις επικλήσεσι καταγιάσας,,
a mubrie και τρισι το ταναγεσάτο μύρο ταυροειδέσι χύσεσι,
βραι ne & c . In formulis autem quid reprehendi meritò
de Deipa . En illas bonâ fide. Salis hæc eſt, immenſam prospera: vi tua confolationeaccepta nullum periculum
ra dictuin poreſt
putes : fic clementiam tuam , omnipotens aterne Deus,humiliter
etiam Ma- imploramus , vt hanc creaturam ſalis,quam in vſum
ximus fol. generis humani tribuifti,benedicere & ſanctificare di
75 . gneris, vi fit omnibus fumentibus fanitas anima e
um
corporis, et quicquid ex eotactum vel asperſ fuerit,
careat omni immunditia , omnique impugnatoine fps
ritualis nequitis ,per Dominum nostrum Iesv M & c .
Ecce totam quam fraudu lenter trunca tam exhi ctifice t ,conſecret,iplos Agnos;dicitur fieri ad Dei
buit aduerſarius : ncque in eâ dicitur, ve fuget dia
bolum , quod ille fingit: nec mens illa nobis eâ di
centibus , credere fàlem efficientem fore caulam
eff. tuam illorum , fed illo fale vtétibus, oramus,
vi per les v mcrita Deus petita largiatur.Eadem
Pro aquæ mens formularum fequentium , Ague, huiuſmodi,
benedict . Deus , qui ad falutem humani generis maxima qua
que ſacramenta, in aquarum ſubſtantia condidifti:ade
so propitius inuocationibus nostris, “ huic eierento,
mullsmedis purificationsbus preparato, virtutem iue
benediétionis infunde : vt creatura tua mysteriis tuis
ſerniins,ad abigēdos demones morbóſquepellendos di
uine gialia fumar effectum ,óc, Vbihic illud, quod
crepa it aduerſar ji azua benedicta deleat tibi tua de
licła : Vides effectum non tribui efficacitati aquæ,
fed diuinæ gratiæ,quam ſibi concedi poltulat,qui
aqua'n lumit ; vt illi Eccleſia gratiam diuinam
orauit . Herbas quóque benedicimus , & ramos
palm - rum ; & cum benedicimus rogamus,vt qui
cím : 742 ex eis acceperint , accipiani ſibo ad proieclio
nem meritis riĝo corporis, zí c. Mentitur aurem Legy
De herba- ' leius dú lcribir , liæc verba: Herbis quogue à fe exor
rú & pal ciz tis certa e concepta verborum forma bas vires
!12: ū be
pedict. affinguni.quod omnes qui viuntur ,ex eis benedicantur
ca Jenőrficerinr,rt fir eis ſaniras anime o corporis.
Et omnibus hominibus pecoriblujue qui ex eis guſtane
rint , omnem putredinem & omne phantaſma dia
boli , co omnein morbum pestilentiam et dolorem ex
pellents. ] In his verbis primum mendacium elt
nos herbas exorcizare : tantum enim illas benedi
cimus , quòd quantùm diſcrepet ab exorcizatio
ne,vel pueri norunt.alterum eſt, quodnos has vi. E
res iptis herbis fic benedictis tribuimus : hoc fal
fun elt.nam tribuimus ipli Deo , per illas herbas ,
vt per morale inſtrumentum ,fanitatem & alia illa
reliqua operanti. Tertium cít , quod his putemus
homines iuflificationem cófequi . Nihil enim tale
vnquam Ecclelia Catholica fomniauit; non mc
dò non dixit,vnde colligatur cam juſtificationem
altcri rei quàm quibuſdam ſacramentis tribuere;
D : agni vei ys putarit hac efle facraméta. Sed pergir mes -i
cerci be
uri & maledicere ;Deagno Dei exorra lana con
nedut
MAGICARVM
festa,aique à ſe confecrato aſſerunt,peccatum frangit,ve
Christiſanguis & angit. ] ô impudentem inlaniam !
Tune vnquam agnum Dei vidifti, quiex lanâ con
fectum putas ? fi non vidiſti, vbi legiſti ? ſi nec le
giſti; vel finxiſti, vel audiuiſti.ex auditu ſolo nat
rare talia ,leuiseſt cordis, & nimis creduli: finge
te , dignum hæretico , dignum filio diaboli ; qui
mendax ab initiò & in veritate non perſtirit.diſce
materiam.conſtar cerâ virgineâ , chriſmatis balla
mo , & aquâ benedictâ.Benedicit non quilibet ,ſed
folus Romanus Pontifex ; formâ hac vtitur, inter
alia ( longum enim foret rirum tocum aſcribere )
Qua jumus Domine , hos agnos, quosde cera virginea
in tuum honorem formauimus ,facra o perenni unda,
Etsficare, confecrare digneris:quatenusà te benedicti:
virtutem accipiant , contra omnia diabolica tentamen
1a, 6 omnes portantes tuti effe poffint, inter aduerfa e
limeant , nullámque formident vmbram , nulla fauilia
diaboli aut verfutia humana illis noceat , fed fortits
dinerne virtutis roborati , 1uA confolatione glorientur,
qui vere paracletus diceris, & c. En materiam , en fi
nem & formæ preces , en cui tribuatur efficacitas.
Quid in his carpi dignum aut culpari ? quid non
pium & ſanctum ? petitur vt Deus benedicat , lan
gloriam : peritur vt confolatione fuâ Deus pro
pitius fit hos agnos geſtantibus . Vbi hic audis
comparationem fanguinis Chriſti, & agni huius ?
vbi bic tribucur agno peccati fractio..Apage ca
lumniator cum tuo verſificatore : fi quis Catholi
corum , auctorverſiculorum talium , cur non reli
qua adfcripfifti ? ſano ille fenfu fufpicor aliquid
addebat quod tuliginé calumniæ tuæ detergebat.
Sed quiſquis auctor illius verſiculi : id noftrâ pa
rùm refert; qui non quid ſinguli priuati,ſed quid
Ecclelia Romana ſentiat ſolliciti ſumus. Sequitur
apnd rabulam ; De balſamo & oleo ,dicīt exorcizo te De balla
mi & olei
('audis verba Magorum .) Siſte Lector ad hanc pa- benedict.
rétheſim.cenſer homo ſcilicet eruditus;Magicum
effe verbum, exorcizote.At ille ipſe ſui immemor,
ex ipfomet Vlpiano paulò antè rectè docuerat b , b num.24 .
Chriſtianos olim vocatos exorciſtas.Vnde quæſo,
D li non ab exorcizando , ſiue adiurando ( nam nihil
aliud exorcizare, quam adiurare, vt patet ex colla
rione textûs Græci Euangeliorum cum Latino ) fi
crgo exorcizo eſt verbum Magorum : certè qui
exorcizant, Magi.certè veteres illi Chriſtiani,Ma
gi fuêre,certè Apoſtoli Magi fucrunt , qui exorci
zarunt.nam cos imitati Iudæi illi fuêre, qui verbo
vſi quod dicentes Apoſtolos audiucrant , dixere,
Adiuro vos per L E S V M quem Paulus predical .
Non vſus fuit adiuratione Chriſtus , ſed nudâ in c A&o.19.
d Cyrillas
crepatione , quia , per quem adiuraret ,maiorem Carech . 2 .
non habebat . Exorciſmos Eccleſiæ agnoſcunt, Chryf, he
Cæleſti.primus , Cyrillus, Chryſoſtom.Avguſtin. da & Eua
Cyprian. & alij Patres d : ſed omnium antiquiſ . Augullib.
horum D. Iuſtinus Martyr , in Apolog. Adiurati 1.de Sym
( inquit ) damones nobis parent . Verùm dicat ali- bol. Cypr .
quis dixit idcò elſe Magicum verbum , quia addi- ad Deine .
tur ; Exorcizo te creatura olei per Deum patrem.c. Maurus ,
ve fias omnibus , qui ex te vngendi ſunt in ado. Alcu.Stra
ptionem filiorum Dei per ſpiritum Sanctum . ] bus & alij
item ; vt per hanc vnctionem olei facrati accipiat Ecclel.cę.
vnctus plenam remiſſionem peccatorum , & fit ieftin.l.ep.
ad refectionem mentis & corporis , ad euacuan . 1.ad Epiſc .
dos omnes dolores , omnes infirmitates,omnem Galliæ ,La
. ctant, libr.
que agritudinern mentis & corporis.. ] Sed eſto
2.cap.16.
nihil
 LIBRI V I. C. III . .
531

nihil bic immutent , lit ſanè formula follemnis , | A | cholicæ Ecclefiæ fuerint: ſequitur Satyri perto .
quid reprehenfionc dignum ? Exorcizatur inani
ma creatura verbis ,ſe re dæmon expellitur velar
cetur : ille ſe adiurariſentit. notæ huiuſmodi lo
cutiones Sacræ Scripturæ . lubetur cælum audire,
idem terræ præcipitur.iubentur elementa & crea
turæ inanimæ omnes , eciam imperfectiores me
( corologicæ, benedicere Deo,& laudare creatoré.
Adiurantur per Deum Patrem omnipotentem , & c.
hoccine diſplicet? an malles adiurari per idolum
tuum Iflebienſe?peritur adoptiofiliorum Dei.Non
ne licet petere , cuius fa &ta nobis poteſtas , ut fily
Dei nominemur do fimu ?nó tribuitur hæc vis ege
no elemento , quod vt fignum adhibetur :nonta
men ve ſignum nudum ,Icd ve verbi acceſſione ex
opere operato efficax ſacramentum.Semp nob is
er
hæc repetenda , quia non definunt veterem ſuam
in limo ranæ querelam concinere.Vim verò hanc
& peccata remittendi ,& quæ minora adiiciuntur ,
vt baptiſmi ſacramento collatam doceam , nolite
hîc exſpectare : ſeu quia maioris hoc operæ , ſeu
quia iam ab infinitis, & inter cæteros noftris ho
minibus Bellarmino ,Suarezio & Valentia præíti
Orig. ho- tum .Damnet aduerſarius Origenenı ; qui amputarı
mil 4.in
Cant. ab hominibus peccata ,dixit, cim in bapımo donatur
Tertull li . remiffio peccatorum : damnet Tertullianum ,qui di
de reſur cere non veritus , Caro abluitur ,vt anima emacuie
re & t. car tur :caro ungitur,vt& anima conſe rerur : caro ſigna-
nis.
tur, vt anima muniatur : caro manuum impoſirione
Cypri . lib .
adumbratur,vt & anima fpirith illuminetur. ] dánct
4.epift.7 .
Ball. ſer. Cyprianum,nam ſcribithæc verbazin aqua bapriſ
exhort. ad
rcipitur peccatorum remiſſio:in baptifmofangui.
baptiſmu.
ne corona datur virtutum .]damnet Balilium ,cuiba
prifmus eft peccati mors, regnicælestis conciliario, ade
E prionis graisa.damnet Ecclefiam Gręcam Larinám
. que,cui ſemper hic ſenſus,cui' hæcſemper fidesa.
a Chryost
homil.40. Verùm aliud adiungit reprehenfionis caput. Oleo,
in 1. ad inquit , infirmorum ,vnguntur membra humana, qua
iniad ſunt organa fenfuum externorum ,vr per iftamunetso
Cor.ca. 6. nem expietur quicquid bomo ištis membris et fenfibus
Augu . lib. vnquam deliquir. Has vires crearura ista non habent
1.de nupt. ex naturali creatione , neque diuina ordinatione , aut D Lerchemerus : qui, quibus ? terræ tubera , cæli ftcl
& concup verbi Dei institutione : ideóque mera , verè diabolica,
3.cano. s. impia, & blasphema Magia , vt reétè fcripfit lacobus
Later, fub Heerbrandus,primarius Academia Tubingenſis.Theo
Innocét.3. logus.De hac cõfecrationePapistica ita ſcrsbunt Au
reatin.fub guftinus Lerchemer in fuo Germanico tractaiu Do
Eugenio ¿ tor Jacobus Andrea in ſuis effingenfibus concionibus,
4. in for- & c . ] Nam verba ſubdit Germanica vtriuſquc;ne
ma Sacra elles ,quod eruditi, linguæ illius ignari,poffentre
mēro .Tri.
prehendere.Nequid autem præclari in verbis illis
dent.lell.
incluſum putét Lectores:Lerchemer,benedictio
7. cap.i.
De chriſ .. nes omnes de quibus iam egimus , abuſum Diui
mate & ni verbi,agyrtarum & fimiarú opus vocat :Schmi
ieo infir
morum . delinu's autem Confirmationis Sacramentum me
rum diaboli opus appellat ; nec aliter probat,
quàm ex ipsâ chriſmatis conſecrandi formulâ : &
cx crucis fignaculo ,quod Sacerdos adhibet ; & ex
exorciſmo, quem adiungit. Sed , cùm nec exorcil
mus diaboli opus ſit, ſed Dei ; nec crucis fignacu
lum diaboli opus fit,ſed Ecclefiæ ab Apoſtolis re
cepta inſtitutio facratiſſima;ncc in formulâ quic
quam ,niſ fanctum & pium , & facris litteris con
lentaneum , contineatur ; rectè ſequitur , malcdi
cum & blaſphemum fcurram , & diaboli per os
eius loquentis tubam fuiſſe hunc Doctorem Tu
bingicum lacobum Andrex :cúmque benedictio
nes creaturarum non in circulis , & agyrtarum
aut hiſtrionum ſcenis natæ ,ſed lemper in vſu Ca
nam , & comicum hiſtrionem agere luis maledi.
ctis Lerchemerum ; veréque diabolicam ,mcrè nu
ga:oriam ,impiam , & blaſphemam cenfuram elle
Primarij illius Theologi Tubingenſis . probatum
id priùs : ſed addam nunc quædam , vt horum in
[ citia fiar manifeſtior. De bencdictionibus rerum De var
variarum teſtis cftomnis antiquitas . Species fru- tú reru
& tuum , quasnon licer ſuper aliare offerre , à fa- benedie
cerdotibus domi bencdici , & benedicta à populis
ſumi, ſtatuit Eutychianus Papa,epifol. ad loan.6
Epifcopos Barbica ; & Concil. Moguntin.4.cap.39 .
Aqui benedictionem ftatuit Matthæus Apollo .
lus,apud Clementem 7.libr.8.constit. Apoſt.cap.31 . &
eum ſecutus Alex . I.epiftol.1.ad omnes fideles ,babes
B in
c.aquam de confecrai.d.2. & amplexi ſunt Chryl .
in loun.homil.24.0 25.6 in Pfalm.22.ad illud , ſu
per aquasrefectuonis, Ambrof.lib.i.de Sacrament.c.s.
Varadarus,epift.ad Lconem 1.babes, in Synodi Calce
donen . act.16 . Chriſmatis conficiendi & benedi
cendi rationem præſcripſere nobis Apoftoli,apud
D. Clementem hebr. 7. Constitui. Apostol.c2f -42.6
laley.8.cap.35.D.Dionyſium Areopagit.de Ecclef.hie
Yar.part. 2.cap.2. D. Iustinum fiue alium Ad ortho
dox.quaft.14. Cyprianum ora! de vn & twne chrifmat .
Cyrilim Hierofolym . Carechef. 3. ceteros omnes .
Panis benedictionem & Salis eiſi iam probaui
mus, acccdar tamen auctoritas D. Hieronymi de
Sancto Hilarione , à quo bencdictum panem on
nes ſumebant ; & Nannetenfis Conc.canon.9.vbi
& formain habes, tantoperè difplicentem hæreti
cis;Domine ſancte pater omnipotens alerne Deus , be
nedicere digneris hunc panem ruafancta benedi&tione,
vt fit orrnibus falus men : is & corporis , atque contra
omres morbos ,& vniuerſas inimicorum infidias rula
mentum ,Per Dominum nostrum ,IES VM CHRIS
TV M , panem vita , qui de calo defcendkt , óc . Ea
dem ratio rerum cæterarum , G vnam licet , cæ
teras licet codem ritu . Sic cenfet Ecclefia Ca
cholica , fic concilia fanciuere, Gic Ecclefiæ lumina
docuere , reclamant Heerbrandus , Schmidelinus ,
lis , apocalypticæ locuftæ illis Ezechielis animan
tibus , ſuos ſequatur hos de puteo abyffi duces,
Godelmannus : nos cum Euangelicis Magis Stel
lam ſequamur cynoſură , quæ nosad MARIAM ,
quæ nos ad I ES V M perducat tramite inoffenſo.
illi bcnedictionem fpernúr, & implenturmaledi
ctione : idcò maledicentiâ os corum plenum eſt,
ideo in cælum os fuum cleuarunt , & blalphemias
ore facrilego, quas adfcripfimus eorum verbis,
eructarunt . Vires has res naturâ fuâ non habent;
ſed habent diuinâ inftitutione . nam , qui facra
menta inſtituit Chriſtus ,ſacramentis vim , largiri
dignatus fuit: ſacramentalibus verò,quæ ab Apo
ſtolicâ traditionc reccpimus , etiam moralis vis à
E Deo tribuitur, quam Ecclefia Chriſti ſponſa pre F
cibus ſuis obtinet , in membrorum fuorum vuli
tatem. Cærimoniarum inſtiruendarum & curam ,
& poteftatem , Chriſtus Ecclefiæ reliquit , cùm 1. Corin
myſteriorum Dei difpenfationem Apoftolis reli- 4.vide
quit, ideò enim Apoſtolus fe miniſtrum Chrifti cil. Trid
& diſpenſatorem myſteriorum Dei dicit . Eccle- feff.7.ca
fia autem eas inſtituit , quæ & honeſtati, & cultui 13.
Diuino lunt accommodatiſſimæ : quare dubium
eſſe nequit , quin ex ſe aptæ fint, & idoneæ ad
meritum , & vt gratiam Dei mercantur, ad quam
poſcendam adhibentur. Vnde & illud fatendum ,
ſpiritualem aliquem eorum cfle efectum : nó qui
dcmvi
 532 DISQVÍSITIONVM
dem ve habitualem gratiam ,ex opere operato tri- , A Damoniaci in cælum adducebantur , ó populus touus
buant ( quod Sacramétorum proprium )nec etiam , orabat Dcum , vt apud Chryfojtomum & Clementem
vt vim ex opere operato habeant, ad excitandum legimus. Auguſtinus quoque lib.22.deCiuitar. Dei ago
in nobis aliquem bonum gratię motum :ſed quan Sozomenus lsbr.6.cap.28./cribunt, nihil aliud Damo
do res iftæ ab Ecclefiâ benedictæ in ipsâ benedi nibus pellendis olim fuiffe vfurpatum , quam precesco ,
ctione ſpecialiter ad hunc motum excitandum
ſunt ordinatæ , per Ecclefiæ orationem ; tunc per
modum impetrationis , iis adhibitis, ſpecialiter à
Deo aliquando talis effectus cribuitur. dixi , alı
quando , quia non eſt infallibilis hic effectus , vt
pore nulla promiſſione firmatus , niſi eâ quæ ora
tioni adiuncta ; Quicquid petieritis, accipietis , Ó C.
Peccata quoque nortalia remittendi vim non ha
bent vllam ; quia hæc Gne infuſione gratiæ non
remittuntur : Venialia verò dimittendi vim, fi ad
hoc fpecialiter ab Ecclefiâ fuerint inſtituta , per
modú eundenr impetrationis habent , poteft enim
ſic orando Eccleſia bonum motum animi impe
trare,per quem hoininis veniale peccatum delea
tur.Expellendi verò dæmones poteltas, harum cæ .
rimoniarum & facramentalium ad hoc ab Eccle
fiâ inftitutorum , non eſt poſita in phylicâ fiue na
rurali efficientiâ ; ſed morali dumtaxat : cò quòd
dæmon percipiat figna , & verba humana , & iis
obedire cogatur ; tum quia hoc à Deo impetrat
oratio Eccleſiæ , & licexorciſta hoc per modum
impetrationis à Deo cófequitur ; tum quia Eccie
fiæ data fuit à Chuiſto ſpecialis poteſtas dæmoni
bus imperandi ; cum quia dæmon virtutem Chri
ſti,vel invitus agnofcat & credat, & meminerit te
victum , & ſuperatum crucis trophxo;fiç, quali na
turaliter , vt non ferat aſpectum crucis ,vel mentio .
nem victoriæ CHRISTI , & cladis ſuæ :ideóque
ad hæc timcat ac tremat , ac fugere malit , quàm
hæc videre & audire. Cæreri effectus , nempe la
nitas corporis , & fructuum ,temporaliúmque to
norum conferuationes , & huiulinodi,per modum
dumtaxar impetrationis directè & peč le obti
nentur per accidens tamen , & per inodum remo
tionis obſtaculorum obtinentur , coërcitâ damo
G nis poteſtate ;ve ſolet contingere in exorciſmis in
In fn. Có. ſectorum noxiorum , & tépeitatum , vt poft Vval
cil,in for. denf . & alios copiosè & eruditè docuit Frác. Sua
mula Sao res,in 3.part.q.6s.ar.4. difp.15.gua eſt de Sacramen
craméto- ralibus.Hæc de effectu fuiticiant ; quæ neceffe fuit
rum data
Armenis. addere,vt aduerfarij mentiri delinant; nos tribucre
H vim per fe dininam his cærimoniis. Iinpudens verò
a lnnoc.1 . mendacium eſt, nos ungere,vtexpietur per illam un
in ca.illud |Etionem membrorum quicquid illis membris deliquer.]
fuperfuú. Dicimus tantùm per modum orationis& precis,
Clemes d . ex formulă in ſacroſanctâ vniuerfali Florentina
li. 7.C.42. Synodo præſcriptâ ; per iftam on &tionem , & fuum
& feq. Be piiffimā miſericordsam indulgeat tibi Dominus quic
dain epift.Iquid deliquiste per vijum , &c. ] & quoad membra
Conc. Ca quædam & non alia inungenda, idem illic à Lati
bilon. 2. ' nisGræciſque Patribus quicquid agimus, & No
canon 48. uantes reprehendunt,apertè l ruandum definitur,
Senonele
can , 10.AU & ratio lingulorum additur. Lege ,li lubet . Non
dicimus per vnctionem peccata remitri,vr eit vn
guftanum
canop.20. ctio ; fed vt eſt Sacramentum , gratiam conferre,
Mogunti peccata remittere, & infirmos alleuiare: dicimus à
nú 4.cano .
34. Colo Chriſto Domino inſtitutum , & à B.lacobo Apo
nienſe 3 . ſtolo promulgatum a, Et cùm illi præceperint,in
par. 7.cap . firmum vngi , nec nifi in membris vngi queat, di
49.8
Tridéſert. cimus inepros hçreticos , quòd vel nolint in mcm
14. Raba . bris vngi,vel alia membra magis vnctioni idonea
muslibr.2. exiſtiment . Poftquam fic Godelm.mifer in ritnis
d : Inftit. noftros debacchatus fuit , vnum ex Hiſtoria de
cler.ca.ss. promit argumentum. In prilea ( inquit ) Ecclefia
MAGICARVM
rane Deo. ] Videamus quàm hæc vera.benè, quod
ad Clementem & Chryfoftomum relegamur , fa
temur in Ecclefiam adduci , vel potiùs extrà Ec
cleſiam principiò in medium ante fores Ecclefiæ
produci, Energumenos conſucuiſſe, & populum
pro iis orare lolitum quid cum ? an igitur Sacer
dotis nullum in hac reofficium , niſi quod popu.
lizan non tum quoque exorciſtæ ? li exorciſtx erat
& exorciſmus. Exorciſtas ſalurat Ignatius Mar
tyr ? cpiſtol.ad Antiochenl. donájency in odsækóres
Bliveryogas tálas, aurupows,Tås nedlävlas , étop
xiga's , ouorognias. Saluto Subdiaconos , lectores,
cantores, oſtiarios, laborantes, exorciſtas, confel
ſores. ] Quomodo exorciſtarum meminit ipie D.
Clemens,lib.8.constit.cap.26.vbi quòd negat cos or.
dinarione fieri;id negat,quia de illis tantùm loque
batur , qui per Spiritus ſancti gratiam ſe exorci.
zandi donum conſecutos miraculis comproba
bant. Quomodo Cyprianus b fcribit ,per exorcistas b libr. 4.
voce humana é poieſta ediuina damonem fiagellari,epiſt. 7.
vri,torqueri ? Qucmodo fcribit Cyrill , Hierofoly
miian .in Prafai. Carechef. exorciſtas ,per Spiritum
Vanzlum damones effugare? Quomodo Optatus Mi
levian.libr.4.allerit , per exorciſmum Spiritus sm
mundos depelli & in defertum fugari: Quomodo de
exorciſtis idein affirmat rot locis Auguſtinus c clibr.z.de
С
Quomodo ipfe Chryſoſtomus ( quem aduerſa- concub Nupt.,.&c.
rius obirudit )exorciſnis (inquit) & exſuffl ationibus 18.& 29 .
clericorī ab eis immüdses abiguurd : Mendaciü verò d homi.de
eft,quod dicit Auguſtinuin & Sozomenu ſcribe . Adam &
Eua .
re,nihil aliud præter orationem fuille vſurparum .
Nam diſertè , libr. illo 22.cap.8. D.Auguſtinusnar
rat dæmonum vim maleficam ex Helperij domo
non folâ oratione , fed & miliæ lectione, & aquæ
bened : &tx afperfione, & reliquiaru Sancti pulue
ris adhibitione pulſam ,addit lecúdò alium adole
ſcentem admotum reliqui's DD . Protaſij & Ger .
ualij liberatum , tertiò ,narratHipponenſem vir
ginem cum oleo , cui ſacerdos lacrymas ſuas in .
Itillarat , fe perunxiffet, mox à dæmonio fuiſſe la .
D natam . Et audet miſer Auguſtinum nobis obii
cere : Audet confingere huiuſmodi, quæ tam cla
ra luce mendacij plena deprehendantur ? Sozo
menum quoque vel non legit , vel non intellixir .
allerit ille libr.6.cap.21, non pulſum Macariorum
oratione da monem ,ſed folâ increpatione; vi ( in .
quit ) Macary Damonium increpauerant , puella ad
ſaram meniem redui. È Titinoártwp dè , & c. Et
quamuis meminiſſet ſolius orarionis Hermias,
non tamen inde ſequeretur aliàs non ſolitos vti
aliis remediis. Vide quæ fusè narrauimus , & de
Macaro, & de aliis , pracid.cap.fe £t.3. Vnum reſtat
Godelnanni non in nos , ſed in ipſum Chriſtum
Dominum telum ; nempe , aproaatpeias , vt ipſe
E vocat,crimen ;quod explicarat paulò antè num.26.
his verbis ; Ad hæc prelatione horum quinque ver
borum , hoc eft enim corpus meum , cum halitu fa
Eta ,fid panis ſubſtantiam mutare , corpus Christi de
calo detrahere , & in hoc illum conuertere, planè ma
gicè fibi, á aliis perſuadent . ] ô linguam eradican
dam ftirpitùs ! os impurum & blafphemias euo
I
mens.allidue! ergo Chriſtus Dominus Magus: qui
alleruit eum quein manu tenuerat panem , corpus
ell: ſuum.Si caro crat , paois nó crat.Si panis erat,
Chrifti
 LIBRI
Chriſti dictum verum non erat.Sed panis,inquies, A , an impudentiamzıplain phralis antiquitatem ,quæ
remanet cum carne. Impanationem veſtram in li
nuas, ô artocrearie : vel lanè Chriſtum velut dolio contra veritatem intorquent, c ſi hoc argumento c Illyric ,
aut marſupio includis:dignus hoc nomine qui in
ſurus culleo vel dolio in profuentem coniiciaris .
Refutarunt hoc commentum , noftri Theologi ,
quotquot fuere. Nec nobis nunc vacat de Tranſ
fubftantiatione agere : nec huius loci difputatio eſt .
Videamus ergo quid hic magicum , non illorum
verborum quinque prolatio, quæ & Chriſtus pro
tulit, in vltiina cæna : & D. Petrus, & D. Iacobus,
& D. Andræas, in ſuas Liturgias ſeu Miffas recule
runt : & tota ſemper Ecclelia fuit amplexa . Non
afflatus, cui nos vim nullam tribuimus, nec etiam
alium neceffarium putamus , quam qui in verbis
proferendis neceſſarius.li loqui fine halitus exfpi
ratione poſſemus, halitu opus non foret : fi crede
remus halitu ſpecies panis contingi debere,ſuper
ftitiofi effemus fi inhalationi illi vim tranſubſtan
ciationis tribueremus, ſtulti excerebratique meritò
audiremus, nihil autem tale Catholici crediinus .
quare méritur more ſuo Leguleius mentitur etiam
cùm ait nos nobis & aliis perſuadere ,quòd corpus
Chriſti de cælo detrahamus.Nam cenſemus , etiam
fine vllo Chriſti Domini motu locali , hanc tranſ
ſubſtantiationem fieri pofle. li poteſt per motum
localem , cur non poteſt fine motu locali , ille qui
eft omnipotens? nam poteſt per ſe , quicquid per
caulam ſecundam poteſt.motus autem localis tan
tùm foret cauſſa extrinſeca preſentix Chriſti:nibil C
autem illi intrinfecum eſt , vel ellentiale. Non eft
etiam Magicum , putare panem in corpus Chriſti
conuerti: immòeit fidei articulus,ab initio Eccle
ſiæ ſemper recentus . dixit Chriſtus, docuere Apo
ſtoli, & omnes quotquot per hæreſim ab Eccleſiâ
non defecere. ſub anathemate hoc credendum ſta
tuitur in Conciliis Romanis tribus,duobus contra
Berengarium , & 3. maximo lub Innocent . 3. item
Turonenſi contra Berengar.item in Conſtantienſi
contra V Viclephum , in Florencinidecreto vnio
nis, in Tridentini feff. 13. can. 2. Patres comme
morare longum foret , omnes ad vnum pro nobis
ſunt : omnes veram Chriſti carnem in Euchariſtia
crediderunt,omnes adorarunt . D.lacobus in Mif
la ſua , rogat vt Spiritus fanctus faciat hunc panem
corpus Chrifti, & c. quod etiam in Liturgiis D.D. D
Bafilij & Chryſoſtom.habetur. D. Ignatius Epiſt.
ad Roman.άρτον τ8 θεξ θέλω,ά ρτον ουράνιον , άρτον
a ca... Ec- señs,digeodp's T Xpis & quid apertius? ſed & D.
cle.hierar. Dionyf.Arcopagitaa,hunc panem viuificum dicit
habere vim maximam perficiendæ Sanctitatis,tñs
ιεροτελεσικωτάτης ευχαρισίας. νοcat facrariffimalm
bc. 3. de Euchariſtiam iegarátu šuxapoçiav. addit b Chriſti
Eccl. hier. Dominiſententia iudicatum hoc Sacramentorum
Sacramentum , fiue myſteriorum myſterium , hoc
eſt auguftiffimum & præcipuum . sou gesex toy
κλεινόν άμώμ καθηγέμονα,τέλετών τελετέ,accumulat
præterea limiles laudes multas & magnificas D.
K Pauli diſcipulo digniſſimas.Húc Galliarum Apo- Le
ftolum , cur GalliciCaluiniftæ non audiunt: vi
deo ,quòd nequeanteludere teſtis auctoritatem ,eo
NegátBe illos confugere, vtnegenit eſſe libri auctorem .Sed
.
T. Schali quo id negant auctore?nullo quod ſciam vetuſtio
& quidam cc. Quamuis quidam olim dubitarint, ſtatim ta
alij de hoc men eorum error ab æui illius ſcriptoribus fuit
bcncrc. confutatus. Quæ dubitandi quæſo cauſa idonea,
cùm & res verbis , & verba rei refpondeant , &
vtraque primitiuum illum ſpiritum Ecclefiæ pe
nitùs redoleant ? vide ( Lector ) maliciam dicam ,
VI . C. II I. 533
maximè idonea elle debuit perſuadendæ veritati,
& Scha , F.
vti licet ,cui veterum libri relinquentur ſui? procli
ue ſemper fuerit dicere recentiorum aliquem fic
ſcriphilie, vt affecter antiquitatem.cùm duo fint ad
dignoſcendos ſcriptores idonea indicia , ſtylus &
certificacio ſcriptorum aliorum :vtrumque fauet
nobis . Stylum negare non poſſunt prorsùs erudi
tum & antiquarium . auctores ferè innumeri con
teſtantur Græci Latiniquc . Scilicet , iſti ignoral
ſent hoc opus poſt Valentiniani tempora conſcrip
tum ; vt afferit nuperusquidam temporum emen
dator ,qui fuo ſe ſuffragio claui figendi Dictatorem
conftituit. profcrt auctorem ? coniecturam ſuam ,
B
immò potiùs veterem Illyricianam cauillationem .
Is(inquit) vt affectet antiquita : em , Movanås xolvobiss
vocat begansulas Monachos aurem porobicus vocat
Tyıcious,
ne videretur fuifaculi vocibus vti. ]Non cre
dimus hofti Monachorum , & illis tam antiquam
inſtitutioné ingidenti, & , vt aucrtat ,hæc omnia co
miniſcenti. Quomodo probas, idcò lic vocalle, ne
lui ſæculi vocibus vterecer ? Potiùs credendum fui
ſæculi vocibus vſum , quam alicni hac etiam in re ,
cùm toto reliquo libro cecera vocabula antiquio
ris illius cuius, quibus nunc vſus , erant ſæculi, re
tinuerit. Puerilis planè illa hariolatio , & acumine
iſto, quod quæ nec funt, nec fuere , videre ſe cre
dit , & alios libicredere Manlianis iubet imperiis ,
digna :multoque magis quod de Mandris & Man
dritis,lepidum ſcilicet apophoretum apponit:cuius
meritò itatua inaurata locetur in Conſiſtorio Lug .
duno Batauico , vel potiùs , quod in Miſcellaneis
Lugdunenſibus victi ſolebant , nexeu imperetur .
Vnde etiam probat Dionyſium hunc ( quem Si
mium ,honoris cauſa,pro ſua innata modeſtia , vo
cat) departuras monachos nominare;idcirco quòd
apud Eufebium; fic vocatos ex Philone,legiſſer?
credo in bifido Parnalli vertice cum Ennio fom
niantem didiciſſe. quali iam probarit , Euſebio
hunc ſcriptorem effe recentiorem : quamdiu hoc
non probat , fruſtrà coniicit , nec optiinus vates
audier,quia coniiciet peſſimè. Quæ hæc temeritas
eſt, ſomnia nobis ſua obtrudere , & pro oraculis
Delphicis mera conicctanca ? Sed profectò tali in
veteres quoſque ſcriptores petulantia, & ;quæ cùm
ætatæ augeſcit , in ceteris ſolita decreſcere, fitque
amiciſsimis etiam grauior , iactantia , præclaras
ingenii , & eruditionis doces mirum in modum
dedecorat.Verú quid illi facias,habet hoc hærelis
omnis,Caluiniana præſertim . cunctos (pernit , fibi
loli ſapere & ſcire videtur , inonitoribus aſpera,
reprehenſiones etiam iuſtiſsimas contumeliis &
conuiciis munerat. Tollantur iſti næui de corpo
re pulchro ,placebit omnibus labor ille, & ferec ae
uum . Dionyſium Areopagitam auctorem operis
Hierarchici agnoſcunt ex Græcis , non tantùm
B.Maximus, & Georgius Pachymerius , & loan .
Sycopolitanus, qui commentariis illuſtrarunt , &
in Encomio Michael Syngellus , Photius , And .
Cretenfis, loann.Damafcenus, Suidas;ſed & anti
quiores his Anaſtaſius Sinaita , & Anaſtaſius
Nicenus; & B , Chryſoſtomus,cui hæc Areopagi
tæ ſcripta cognita fuiſſe , teftatur Anaſtaſius Bi
bliothecarius spiſt. ad Carolum Caluum , eadem
non nouiſſe tantùm , fed & explicaſſe commen
tariis Dionyſium Corinthium , laudat Maximus,
in ſcholys,auctorem ſuum Anaſtaliumn Antioche.
num tv tõ édurão : & ex his teſtimonia defum .
Kkk plic
 $ 34 DISQUISITIONVM
prillo contra ſui temporis hæreticos Cyrillum A
İcxandrinum tarrat Liberatus in Breisiario & qui in Geometricis adhuc diſcipulus, & malè cal
multa huius ſcriptoris verba fuis inferuille libris
D. Gregorium Nazianzenum ſcriplit, Billius Pru
nxus Sacrarum obferuationum lib. 1. Billius ille
Nazianzeni lectioniapprimè deditus , idoneus , ſi
quis alius , & locuples huius rei teſtis. Hilduinum
criam Francum , & Gregorium Magnum , Marti
uum Papain & Martyrem , Agathonem , & alios
PP. Romanos prætermitto, quibus horum libro
rum fides indubirata fuit , & ab aliis citatos inue
nias, vt & illud in primis notatu dignum , quod
in Bibliorheca (u : Photius commemorauic , Theo .
dorum Preſbyteruin Grecum ex profello hac de
rel.bruin coinpofu ſe, vt conuinceret , ea quæ
habemus S. Dionyaj Arcopagitz opera, non eſſe
pſeudepigrapha , & tot antè fæculis quatuor præ
-cipua , quibus nunc hæretici noſtri abucuntur , vt
ea impugnent , argumenta luculenter diffoluille .
Ανεγνώσθκ Θ « θώρα πρεσβυτέρε ,ότι γνησία και το αγία
Διονυσία βιβλG . δυελύοντο δε εν τω λόγω ενσάσας
τέασαρες: μία μέρα ότι εί ήν γνκσία : πώς όκ εμνήθησαν
γών εν αυτή ρηλών τε και χρήσιων τινές των μεθαγενεσί .
ρων πατέρων , δο7έραδε,ότι Ευσέβις και Παμφίλε ανα
γραφίώ ποικσάμων τώνσυγεγραμμένων του. μακα
όμοιο παράσιν υμών κιβλίων , 8δεμίαν τάυλης μνήμίν
εποιήσατο.Τρίτη δε , ότι πώς τών 1 προκοπάυ εν τω εκ
κλασία , καιδια μακρά του χρόν8 αυξηθέντων παραδό
ozwv,x B.GG do7n 1977ousepiñ t li ekranoi Torelay ,o' cgloria & inuidia ſequantur
μεν γαρ μέγας Διονύσις σύγχρον @- α , ώ , δώλερ εκ
των πράξεων, το άπιςόλους: α δε και βίβλG περιέχει,
τα πλάνα τών προκοπιέ [και ]ες ύςερον εν τη εκ
κλησία αυξηθέντων παραδόσεων εςιν αναγραφή απίθα
γον ενφκσι μάλλον δεκαεόπλαφον τα μελα πολύν χρό
τον τελετής τα μεγάλα Διονυσία εν τη εκκλησία
αυξηθενία ,Διονύσιου υπολαμβάνειν αναγράψαι Τετάρ
τη δε πως μέμνηται τις τ8 θεοφόρε Ιγνατίε επιστολής
και βιβλG μεμνΔιονύσG τοις των αποςόλων ανήκ
μασε χρόνοις : Ιγνάπδ δε επί Τραϊανού του διά μας :
tvár nda nogu slywvce às noui apo Bpezů třs TIMEUTS
Talveaucoali ús * Biba nuovolet zpáoa . Táv
tas ir tas 7432925 atoer veſtigiis hæc
as dicaŭ see 'e Faye- D rrentzvt
Camerino , Btfieot ( 7éve la oua ) gonslan avau
το μεγάλ8 Διονυσία τίω βίβλος , hactenus Pho
cius,
Siquid aduerfarius nouit , quod nec Lutherus ,
nec Vãila , nec Eraſmus , nec Flaccus Illyricus nec
Beza obiecere; amabo , proferat in medium . Ve
ritatis amator fum , vt qui maximè. audiri cupio,
& audire , docere & difcere amo . eandem ferram
reciprocare non -amo:abſtineat velim quæ iam alij
illi præocuparunt , & recenti memoria , à Mat
thxo Galeno Belga , & Celare Baronio, validè cal
Galē in A
reopagi. cata prorriraquc. Dignus fortaſſis, cui potiùs,
Baró . An quàin tot Græcis doctilimis antiquiſſimiſque
nal.com.2. Patribus credamus, quem doctiorem , acutiorem ,
(apientioremque arbitremur.opponer os colum
natum tot Ecclefiæ luminibus, tot fidei columnis. E
dicat ſe vnum meliùs noſle characterem Diony
ſianum diſcernere , quàm Chryſoſtomum Cyril
lamque : paſſos fibi per ingenij ſtuporem imponi .
Græcæ linguæ ignaros fuiſſe Marlilium Ficinum ,
Ambr. Camaldulenfem , Perionium & tot fæculis
priorem Ioannem Scotum illum , alium à Dunfio
& Maiore ' , qui quatuor pro Areopagiticis libris,
cùm verterent , agnouere. Occalluimus ad fimiles
Phyrgopolynicis Nitiobrigis Traſoniſimos. Qui
faxorum nouus epigramınatarius, Lucano ſculpo
MAGICARVM
TA
neis os batuit ,qui Manilium docer aſtronomiain ,
culi fubducti à Laniſta deprehenſus, ſupra Eucli
dem , & Archimedem fapit, qui Tacitum , Suero
niumq; cius quo vixerunt temporis , & quod ex
tabulis publicis didicerant, rationem dedocet : cui
Euſebijaniles & pueriles alucinationes manifeftæ ,
& Euſebium ceteri patres pueriliter ſequuti, præ
quo vno ceteri ve vmbræ volitant,fimioli,fanatici,
furioli , hoſtes veritatis, ſtupor, qui omnes ludi
brium debent , quem neno reprehendit , niſi qui
ignorat , qui in hominibus ſtudioſis huius ſæculi,
in aliis candorem , in aliis ftudium , in omni
B bus fenfuin bonarum rerum defiderat ,( Vior cius
Verbis nec adfingo quidquam . ) Quem nullus Ex Lib.de
hactenùs reprehendit ( oblatra ſe dicit ) qui non emend.
furioſus, aut fagitioſus, aut indoctus , aut etiam Téporis ,
tribus his virtutibus ſimul exornatus fuerit. Et hic & cpi. de
vit. Iulij
bonos nullosinſectatus eſt, cui illi agyrtæ , fcurra, Schalig.
vel Sophiſtæ , fi quid mutire contra hunc Tempo
rarium Dictatorem auſi , Hic nullis obtrectatus,
leniffimè, & abſque omnipenitùsambitione ſcri
plit,
, quæ ſcripſit. huic à ſapientia moderatio im
perata eſt. Mauult iſte modeſtiam eius omnes,
quàm iuſtam iram pauci ſentiant: ( benè & verè,
hoc quia iniquam vult omnes perpeti, iuftam vix fcio
an in quenquam hactenus calamo ſtrinxerit. ] Iſtius
virtutem euitari non poteft, quin tamquam vmbra
. Ecce , quocunque ſe
confert , inuenit rupices & Marrucinos, quibus
cius virtus ſtarim ſubolet, vt ſuibus Amaracinum .
Quocunque it , micrit, ſigna fui. Quiſquis perdi
tus eft , inianus , virtutum & bonarum litterarum
hoſtis, veſtigiis eius eum colligit , & capitali odio
prolequitur. ] Quàm hic de ſe demiflè, quàm de
aliis omnibus ſentit magnificè? Nonne le præbet
oinnibus , modeſtæ ſcriptionis , & humilis animi
cxemplum illuſtriſſimum ? Quanta hæc ignoratio
eſt lui : quantus ſtupor,his animis cùm lis , cos lit
teris feræ pofteritati notos velle ? quæ inſania ar
bitrari , adeò omnes hebetes , vt talium verborum
, in aniini arcana tinctos
humanitate ſe iudicando
,& amantes pene
non Chri
ſtianx pictatis & officij,non offendant ? Nec con
rentus graflari in fingulos, ftringit acumen ſtıli in
integras Sodalitates & religioſos ordines , à Tri
dentina Synodo Oecumenica laudatos, quodque
audaciæ intollerabilis eſt , Eccleſiam vniuerlam
à multis iam fæculis erralle ,nec verum vidiſſe,fre
tus leuiculis rationibus ,graui ſupercilio contendit.
Quas qui legunt futiles deprehendunt , cùm aliàs
ob caulas , tuin quia fingit ipſe ſibi periodum &
pra figit,quam commentus potiùs, quàm validè
probauit: & , cùm æquiùs fuerit normam ſuam ,
Eccleſiæ fcitis, & veterum placitis accommodare,
ipfe contra , vult omnem vetuſtatęm edicto noui
Dictarctis parere , & eadem confidentia præceps
ingenium ,quicquid non eſt ad muſlim illam ſuam ,
id damnat erroris . Quid veroſimiliùs, an erralle
vnum , qui cum nullo veterum ,ncc cum Eccleſia
conſentit , an erraſſe vereres omnes & Eccleſiam ,
eo quod in pleriſque ad illam amulſim nouam non
conueniant: ſcio cum quo errare malim ,ſčioquem
potiùs erraſſe credendum . verum tamem fruatur
iudicio ſuo, quia monitioni locus non eft ,incurrat
in omnesvc lubet , qui dvæBareis en tu xpdie au
78 Srébeto , non illas Regij Varis,led illius,luperbo
rú Regis , qui poſuit in cælum os fuú , vt thronum
figeret
 LIBRI VI . CAP. III.
535
figerer in Aquilone , & limilis eflet Altiſſimo. Se A Deus, & hocanimome iſta nofti ſeribere ) reſipil
vitij omnis expertem profiteri, eſtne fimilem ſe car , & in poſterùm infrunitæ linguæ , calamóque
Chriſto profiteri ? Soli tibi les v optimè licuit infreni, delinar tā laxas habenas permittere.Quod,
dicere ? Quis veſtrum arguet me de peccato ( morta ad me,puto licere mihi, qui ex omnibus vnus lum
lium nemo expers viciorum eft. Hic tamen per in cum aliquid , qui fibi cuncta in omnes voluit li
milit calamo chartis illinere , Quid mihi obiicere cere. Licuir homuncioni in diuinum Dionyſium
poffunt, præter virtutem ,quam non habent ? Nullius petulanter, cut mihi non liceat pro Diuo conſtan
mihi conſcius fum , cuius me apud hominespudere de ter:Mentem laniorem illiopto . conuitia nec curo
beat . ] Apoſtolura puta Paulum loqui.an idem illi nec metuo : iſta celfare æquum eſt, rationes com
licet, quod vaſi elećtionis ? non fanè.non quia diſli pullandæ. Quod iperare non audeo . confueuit vel
milis res , led is qui dicit. Si de grauibus flagitiis lilentio, q quando nequit refpondere , dicta tranſ
& publicè vindicandis loquitur , egregiam ſanè B mittere : vel contemptu , & maledictis certare. Sic
laudem , cor id opus tantoperè iactare , quod cum factum ,pro gationibus & argumentis , quæ exſpe
pleriſque commune? Quamuis & Caluinianif Etabam ,ecce in Elencho,de Haridæis , quem con
mus , qriem profitetur, certè tale tantúmque cri tra Serarium noſtrum edidit , nihilmihi niſi con
meneít, vt li fanæ mentis foret , eius illum perpe uicia rependit,adeô ſcurtilià , obſcæna , & fæten
tuò & pigere, & pudere, & pænitere opporteret. cia, vt nec profligatiſſimos gaņeones in luſtris illa
Si de aliis animi vitiis , quæ hominem dedecorant , fine rubote putem vfurpaturos. Fórs iſta nec limis
& Deo hominibuſque minus gratum faciunt, digņabitur, audier certè,quod legiſſe diſſimulet, &
ſenſit , vr ſenſiſſe reliqua , quæ addidit , ſatis aliquem vel ex Armoricis fubftituet.
oftendunt : nihil arrogantius , nihil à verita
te alienius dici poruit . faſtuoſitas, iactantia ,con Incubuit numquam cæleftis flammaſalietis ,
temptus aliorum , virtutes credo (unt, non vi Nec parui frutices iram meruere Tonantis,
cia : quàm ab his immunis , quàm integer , fiphi- G
lautia non excæcaffet oculos , ipſimet iudicium Cauſa cercè non mereor , qui hæc animo non
permitterem . Sed fruatur,inquam ,fuo iudicio, fi malo , ſin aliter : noui cæleſtia à Claudianis toni
bi plaudat,placeárque : velpotiùs ( fac , quipotes truis , & à loue Salmonea diſcernere.

O B
O O
D 3

D B
80
O
T

.
s!

Kkk 2 ANACE
 536

Meie

ANACEPHALAOSIS

DVODECIM SAL VBRIVM

MONITORVM , QV Æ CON

FESSARIIS IN PROMPTV

ES SE D E B E N T.
* *

MONITIO I.

Dæmones effe.

V M in homines atheos , A MONITIO II .

vide lib . 2 . inciderint , dubitantes an
ſint dæmones? proponant Non licere vllum pactum vel amicitiam
9.2
illisi.id doceri apertisS.S . cum damonibus inire.
verbis paſſim occurrenti
bus : 2.hunc perpetuú Ec VI pucant non eſſe magnum peccatum cum vide lib.2.
clefiæ ſenſum fuifle. 3.hæ , :
refim effe contrariú def tem habere , doceantur primò,quanta fit vis & di- q.part,po
fendere: quæ tria proban gnitas primi præcepti prioris Decalogi cabulæ. lect.8.
tur à Theologis in materia de Angelis.4.conuincit Nempe illud ve ordine, ſic & dignitate primum
ratio effectuú quorundam mirabilium experientia. eſſe. Nam digniora eſſe, ratione obiecti,tria primę
ve v.g.ſubitò montem vnuin loco mouere : brura tabulæ ſeptem aliis tabulæ ſecundæ : & inter illa
loqui: defunctorum fimulachraoculis fpectanda B cria, præcipuum elle primum. Tertium enim po
proponere: linguis incognitis loqui:res ferreas line tiſſimùm agit de cultu externo, ſecundum de ver
magnete ) argenteas pateras,aut fimilia magni po borum honore , primum de amore & fidelitate
deris ſuper menſa locata, line funiculo aut ſimili animi Deo exibēda , & virtute religionis feu Theo
inſtrumento, attrahere, ab vno extremo ad aliud , ſebias. ſeu Latriæ. quare cùm hæc virtus Deo gra
ſubſultantia :quod quis foliolum carthæ inter mul tiſlima fit , ctiam illi contrarium vitium eft odiofif
ca litelecturus certò prædicere : charcam ab aliquo limú,nempc idololatria & infidelitas.nám eſt quç .
ex toto chartarum ludo extractam ,in manibus ex dam apoftafia , proditio , & transfugium ad ho
trahentis manentem ,noua inducta figura, ter face ſtium Dei Principem diabolum : quod peccatum
re immutari . facere vt tres vel plures diuerfæ per eſt omnium vitiorum moralium grauiſſimum : &
ſonx de yna eademque re cogitent: vim imagina ideò huicpræcepto à Deo pæna fuit addita , cùm
tiuæ alterius facere, ve de alia re vix cogitet , quam Deus teſtatur ſe fortem & zeloten effe , & hoc pec
ea quæ cogenti nota: (vix, dico, nam omnino vel catum vſque in tertiam & quartam generationem
voluntatem vel intellectum cogere , ſeu neceſſita vlciſci, & vocar hoc peccatum odium ſui,co quòd 2 Exod .20
te quadam abſoluta ad id adigere , necdæmon po tranſgreſſores vocat ofores ſuos a . Secúdò doceá
| .۷ ‫ک‬.
teft) facere ſpecula, in quibus, quæ in decem mil tur omne cum dæmone fædus aut amicitia contra
liaribus fiant, videri poſfint: trium horaruin ſpa hoc primum præceptum eſſe. Cùm enim inter
cio arbuſculam veram (pitamæ longitudine ex mé Deum & dæmonem lit quafi perpetuum bellum
ſafacere, excreſcere: facere certæ lucernæ lumine ſeu odium (Vnde de dæmonibus legimus; Super
accenſo,vt quotquotadſunt mulieres , veſtibus ſe bia eorum qui te oderunt, aſcendit ſemper: & Diabo
nudent, & quæ natura docet tegenda oculis obii lus vocatur Satan , hoc eft aduerſarius ) renemur
ciant & lic nudæ tripudiare non delınant , quam nos,vt vaſſalli Dei , perpetuum quoquc & capita.
diu ardeat in medio appoſita lucerna leporis adipe le odiú cú dæmone exercere,hocbellum vt Parer
plena & certis characteribus inſculpta , & huiuſ patratus initiò múdi Deus indixit , cùm dixit Ser
modi alia, quæ nobis circulatores ex Baptiſtæ à D penti;Inimicitiasponă inter teở mulierem , ó femen
Porta ſcriptis & diſciplina obtrudunt, quorum Euum femen illius b. quibus verbis prohibemur 16 Genc. 3.
cum nec naturales,nec artificiolæ caulæ proferan vllas cum dæmonibus inducias aut commercium v.IS ,
tur idoneæ ,{piritualibus caufis effectricibus tribui habere.Idem nos docet Apoſtolus;Nolo, inquiens, c 1. Corin .
debent; quæ ſuntangeli, & dæmones. | focios vos fieridemoniorumc. Idem nos in baptiſmo 10. verſ.r.

pro
 LIBRI VI . ANACEPHALÆOSIS.
promifimus, Sacramento aditricti, Eccleliæ no-
inine rogante Sacerdote & patrinis pro nobis re
(pondentibus non ſemel, Nos abrenunciare Sa
tanæ & pompis eius . Cùm itaque hoc bellum
initiò mundi conditi indictum , & inicio Ecclelia
Chriſtianæ tuba Apoſtolica renouatum , & à nobis
cùm in Eccleſia fuimus regenerati iureiurando vo
tiuo fit ſuſceptum ac promiſſum , ſequitur eum ,
qui cum hoſte pactum vllum aut familiaritatem
colat ; perfidiæ , transfugij, & apoftaſıx reum non
minùs eſſe, quàm vel monachus vociuam deferens
profeſſionem , velmiles ad hoftem transfugicns
vel Chriſtianus Mahumetiſmo fe addicens . Tertiò
537
A gern illam veteris Teſtamenti, Maleficos non pasie
ris viuere , non eſſe dumtaxat iudicialem po cExod.za
ſitiuam , fed iudicialem iuris diuini & natura
lis , & ideò non eſſe per legem Euangelij lub
latam . Iudicibus inferioribus non licere vitæ ſe
curitatem reis huius delicti promittere , vt crimen
ſpontancè confitcantur & locios deregant: li.ere
id ſolo ſummo iudici , qui lege ſuperior & ex
caufa iufta , & quando hoc euidens neceſſitas vel
vtilitas reip. poftulat . Meminerint , fi qua damna
per eorum conniuentiam aut negligentiam à ma
Icficis fubditi patiantur , fi qui nccentur, aut ad
conſortium criminis pertrahantur,fanguinem húc

moncancur non tantùm hoc Deo diſplicere , fed B à manibus eorum Deum requifiturum . Non ho
ipſis quoque perniciofillimum eſſe. Dæmonum ininis illos , ſed Dei iudicia iudicare . Cauendum
enim in homines odium eft inexplebile , & à lui la ne fiant ſocij furum , & ne dum ,vt Iofaphat, his qui
plus tempore nunquam illud remiſerunt , nec vn oderunt Dominum amicitia iunguntur, iram Do
quam remittent aut minuent : fi permitterentur à mini mereantur d videant ne audiant terrificum
d 2. Par
Deo omnes mortales interimerent, quod quia vi illud Prophetæ dictum Regi Achaz. Quia dimiji
19. 1.2 .
dent ſibi non licere , ideò affiduè hominibus ani fte virum dignú morle de manu 14.1 ,erit anıma tua pro
mæ mortem moliuntur adferre per varias & mul anıma eins , á populus tuus pro populo eiuse . Qui de- cz . Reg .
tiplices peccandi illecebras: ne, qua excidere bea niq; falfis opinionibus & erronea lua exiſtimatio- 20.7.42
citudinc homines potiantur. Odij magnitudo pa nedecepticonatur iudices abducere,à cognitione
ter ex vehementia & acerbitate cruciatuum aut & vltione criminis huius , vel auctoritate , vel ca
vexationum quas intulere , quotieſcumque Deus lumniis , illi monendi vt relipilcant, ne & le con
illis permiſit , veteſtantur lobus, Saræ mariti, D ſcios eiuſdem delicti, vel fautores delinquentium ,
Antonius & alij innumeri . Pertinaciam odij do с vel iuſtæ & Canonicęcontra hanc hæreſim inqui
cent , lobus dicens ; Cor eins indurabitur tanquam litionis diſturbatores & impedimenta præbeant,
Lupis, 6 -ſtringetur quafimalleatoris incusa . & Chri cuin periculo incurrendæ excommunicationis, c.
a lob . 21 .
STVs Dominus,vos, inquit, ex patre diabolo ejtis , vt inquijitionis . deharetic. in 6. Denique hos om
vis .
defideria patris veſtri vultisfacere : « ille hornici nes honorem Dei negligere , & proinde folere à
da erat ab initiò : & in virtuie non ſterit non est Deo negligi, & in maximas calamitates & igno
veritas in co . cum loquitur mendacium , ex pro minias abuci iuxta comminationem Heli Sacerdo
b loan. 8. priis loquitur , quia mendax eft, & pater eius b . cùm ti factam 1. Reg.2.0.30. Quam hoc Babyloniis exi
dicit homicidam efle ab initiò ſignificac hunc eius tiale dixi lib.s.lect.16.in fi.
V.44.
perpetuum effe conatum , animas.nccare: circuite
Nahum inter præcipuas cauſas excidij Niniuæ
inſtar leonis rugientis & quærere quem deuoţet,
vt ait D.Petrus cùm addir veritatein in eo non el memorat, quod in ea Magi & malefici magni fie
rent c . 3.v.4.Eandern ob caufam minatur lerolo
ſc, docet fruftrà quem cum illo paciſci , qui totus
Jymæ Michæasca.s.v.10 . Propterea Cananæide
ex perfidia conflatuseft. & Ideò cum ſemper ve- D leti & pulli fedibusſuis
lit nocere, cercò tenendum nobis , illú nullis blan . Deur.18.v.10. ex quo lo
diciis , obfequiis, aut cultu homini reconciliati, co explicandum illud de medicaminibus ſap.12.4.
Numquam id impunè Regibus cellit : Saul non
placari,aur deliniri: fed quando ſe beneuolum aut
excidit regno nifi poftquam Magiæ præſidia quæ
amicum fingit, tum maius malum homimbus mo
fiuit: tunc ( ait Blefenfis ) dum Pythoniſſam conſulit 1.Reg.2
liri . Origenes libr. 8.cont. Celſum , Probabile eſt verf.8 .
in montibus Gelboè cum filiismerelur interfici. Sic O
(inquit) dæmones , cùm fint improbi, ne cultori
4oRego
chozias , qui ceciderat per cancellos ,dum devitæ diu- ve rf. z .
bus quidem ſuis dexteram , datámque fidem fer
turnitate ſcrutatur , vita eius tanquam tela texenda
uaturos. ]
fucciditur. ) ob maleficorum imitationem Manal
ſes ſpecimen fit Regis calamitofillimi , 4. Rog. 21 .
MONITIO III . Ø 25. cuius peccatum etiam poſteri luerunt , nec
pacari Deus potuit loziæ pietate 4. Reg. 22. leza
belis veneficia nota ,ſed & præcipitata defeneſtra,
Ne iudices hoc negligant punire ,aut
E laceratam à canibus. Longum lit alios recenſere.
diſſimulent. Zoroaftrem fulmen occidic Magiæ inuentorem .
Plin. libr. 30. cap.r.lib.11.6.42.De Ferrando Comi
Vando confeffarijincidunt in Prælatos, te Flandriæ , de Guilhelmo luliacenſi , de Scoriæ
pro.L.S.
rect. 4 . Q Regibus aliquot , de Principe quem mernorat
millos, & negligentes in ſectæ huius exſtirpatione: Gerſon , actum ſuperioribus libris . de Mulcalle
Monere illos debent , quòd fint à Deo conſtituti Tunetano Rege , non paucis egit Paul.louius , de
ad vindictam malorum , & ſine caula gladium non Vortigerno Rege Boëthus libr. 8. De Græcorum
acceperint : quòd mala quæ ex eorum negligentia hiſtoriis multos memorat Petrarcba lib.4. rer , me
orbi & Ecclefiæ inferuntur & gliſcunt quotidiè, morandar.c. 1.2.3 . SiRomanorum Annales vol
feueriſſimè ab illis exigentur : quòd ad damno - uas occurrent tibi plurimi , quibus hæc licentia
rum reſtaurationem teneantur , hoc peccatum di exitij milerrimi occalio fuir. de Numa Pompilio,
rectè & immediatè contra Maieſtatem Dei ren Plutarchus,in Numa , de Tullo Hoſtilio, Diony,
dere : & idcircò non magis licere principi diuinam lius, & Liuius libr... De Nerone Plinius libr. 3o .
iniuriam remittere aut diſſimulare, quàm Præto Nat. hift.cap.1. Suetonius in Nerone, De Va.
ri licet ſui Principis, vel militi fuilmperatoris. Le leriano. Nicephoruslib.6.cap.10,de luliano Apo

Itaca
 T
ONVM
UI SITI
538 DISQ
ſtata idem Nicephor, lib. 1o . cap.29. de Licinio Aqui norit exitum infælicem Magorum
Niceph .lib.7. cap. 45. De Fl . Ruffino Tyranno,
Camerar. Claudianus lib. i . de land . Stilichon , de Maxentio, fuit tandem ab ipſo dæmone , quem importu -
operęluc. de Heraclio & aliis alij.Quid rcferam recentiora?
ciquç c.70 Leopoldum Auftriæ ducem Friderici 11 1. fra
trem , nimis familiarem Magis ,quidam narranr, ita
à ( pectro perculfum fuiffe , vt paucis poft diebus
obierit. VŨenceslaus Bohemiæ rex fummo in pre
tio voluptatis cauſa Zytonem & alios habuit , cui
quæſo Principi cuncta regni negotia infoeliciùs
ceſſere ? Creſpetus diſc. 7. fcribit cuidam ætatis
huius Principimortuo inuentam ad collum ap
penſam imaginem Theurgico ritu deuotam , qua
le fælicem foreſperabat : quo tamen vix vllus ca
lamicofior fuerit. Concludam cum Rege , Reges
alloquens, Nuxc Reges intelligite, erudimini qui in
P1.2 . V.1o. dicatis terram . Seruite Domino in timore, c exul
tate ei cum tremore. Apprehendite diſciplinam : ne
quando iraſcatur Dominus 6 pereatis de via iuſta.
Monet vt diſciplinam apprehendant. Hebraicè eft
NASSEK ),
cat oſculamini filium . ofculari verò idem quod
honorare. Nimirùm optimè CHRISTVM ho
norant, qui hoſtis eius diaboli partiarios in virga
ferrea regunt & flagellant, qui Deum inhonoran
tibus non parcunt,hoc enim eſt apprehendere di
fciplinam , quia hoc eſt Christi doctrinam
purè vencrari & fequi .
MONITIO IV.
Superſtitionibus vti quam noxium
execrandum ,
VI parui faciunt diſcere ritusſuperſtitiolos
Confer.
Q & eos exercere, moneantur omnium ſuper
cum li . 3 . ftitio
parte po num & vanarum obferuationum inuentorem
Iteriore . effe diabolum , qui principiò mundi ſtatim in ido
lolatriam ferè totum genus humanum pellexit.Sed
cùm hoc eius imperium Dei filius deſtruxiſſet,ad
hocenim apparuit filius Det vt opera diaboli deſtrue
2 1. Ioann. ret a , & paucis ante paſſionem diebus dixit: nunc D
3.v.8 . mundus iudicabitur, Princeps huius mundi esicietur
b Ioann. foras b, & hic fuit ſcopus Apoftolicæ per totum
12.V.31 . orbem prædicationis : & tamen cum imperio non
fuiſſet imminuta vetus illa ambitio diuinitatis: pro
illa aperta & clara idololatria penè extincta , tectă
quandam (pecie pietatis & vtilitatis idololatriam
inuexit, artium ſuperſtitioſarum cupiditatem &
cultum , hanc ergo diram curiofitatem inuenit , &
propagauit, primò vt ſic poſſeſſionem animarum ,
qua vi crucis deiectus fuerat , clanculùm dolo
malo recuperaret. Secundò vt homines hoc pa
cto primum & maximum præceptum , & votum
religionis quo ſe Deo adftrinxerunt in baptiſmo,
violare aſſueſcerent. 3. vt fpem , quam homines
in Deo habere debent, amittant, & eam collocent Ej inſtruebátque atque in omnibus commodèfubferuiebat
in rebus iſtis vanis, & ideò ſint Deo maledicti,qui
c Pfal. 30 . c odit obferuantes vanitates ſuperuacuè 4. vt fic in ſterijfuit,ſcobină rurſus ſcobinam , acpeffulum peſſulū,
lethale peccatum pertractos, leo rugiens d deuo
7.7
d 1. Pet. 2. ret, & decipiat hominem draco venenatus , quem
c Pfal.103. Deus formayit ad illudendum eie.Hæc funt com
26. moda ſuperſtitiofarum obferuationum , & qui cas
colunr,aur amant docene ſe non CHRISTI , ſed
diaboli diſcipulos eſſe, & eius magiſterium ainare,
in eius ludo doctos effe , & alienos à doctrina
Ecclefiæ Catholicæ.
Mirum eft aliquem poffe his præſtigiis ſe dare,
1
M
CARV
MAGI
& præſti
giatorum . Inuentor Magiæ Cham feu Zoroaſter,
niùs ſolicitabat , igne fuccenfus & concrema
tus , teſte Clement . in libb . recognition. de Și -
mone Mago notiſſima res , quod in aërem à dæ
monibus lublatus præcipitacúſque fractis cruribus
cum ignominia & dolore interierit. Quæ de Cy .
nope Mago, Prochorus , & de Zaroë & Arpha
xat Abdias libr. 6. tradidit prætermitto , vt & ca
quæ de Oddone , Hollero , Merothimo Magnus
Olaus in Hiſtoria Septentrionali , & de Sopatro,
Eunapius in Aėdeſio : de Orpheo , Mopfo , Am
phiarao, qui omnes magi fucre, Ouidius , Seneca ,
Statiúſque:dePythagora Samio Laërtius in eius
B vita & Cælius lib . 19. Antiquita .cap.7. Henricum
Cornel. Agrippam moriturum , à ſe canem ſuum
Paredrium abegiffe ,cum hoc dicto , Abi mala be
ſtia, tu meperdidiſti,tritum eſt ore omnium. Ioan
nis Portantij obitus in Antuerpienfi carcere qua
lis , norunt ciues mei. Apud Guilhelm. Tyrium
lib.8.belli ſacri cap.is. duo magi volentes machinas
Chriſtianorum incantare,primi illis interfecti. A
pud Polydor.Virgilium anus ſaga coram omnibus
à dæmone abripitur, vt alibi narraui. Apud Du
brauium li. 2 3.Hift.Bohem . Zyro nobilis ille præ
ſtigiator ad extremùm à diabolo viuens, cum cor
pore & anima de medio hominum fuit fublatus,
Ioann . Fauftus famoſus magushic temporibus in
C Germania,tandem à cacodæmone lecto extractus
noctu; & ftrangulatus , inuerfa in tergum facie,
domóque tota concuſſa, & penè euerſa ,vtfcribút
VVierus,Camerarius, aliique. Franciſc . Picus lib.
s . de pranot, auctor est ex relacione ſociorum qui
adfuerane , Magum quendam à dæmone viuum
ablatum , nuſquam vnquam comparuiffe,dum çu
riafo cuidam & non fatis fano Principi pollicetur,
ſe Troiæ expugnationem & Hectoris cum Achil
le duellum ,quaſi ſpectandum in orcheſtra ,exhibi
turum .
Tam hæcfactoribus funt periculofa:nec minùs
iis qui ſpectandi calia ſunt auidi.duo tantum exem
pla adſcribam , vetus vnum , & nouum alterum .
Scribit Lucianus in Philopſeude,de quodam Encra
te quod cum vidiſet Pancratem quendam Magum
Agyptium ,multa mirafacientem ,ſe paulatim ineius
amicitiam infinuaſſe , adeò vt omnia ei propemodum
arcana communicaret. Tandem autem magum hunc
ei perſuaſiſſe, vt omnibus famulis in Memphi dereli
ctis , ſe ſolus conſequeretur: neque enim defuturos mi
niſtros, atque ex eo tempore , inquit , fic vitam duxi
mus. Cùm in diverſorium quodpiam veniremus , homo
accepto piſtillo,ſcopinaue ,aut peſulo , veſtibus impli
cans , cum in id carmen quoddam dixiſſet, efficit , vt
ambularet, vtque aliis omnibus homo videretur. Illud
ergo abiens, ő aquam hauriebat, cænam parabat,
miniftrabatg, nobis. Deinde,vbi iam fatishuius mini
aliud recitans carmen , reddebat. Hoc
ego vehementer
conatus,non inueniebam quo pacto ex illo expiſcarer .
Nam idmihiinuidebat, quamuis effet in aliis facilli
mus. At quadam die in angulo quodam tenebricofo de
litefcens clam illo , ſubauſcultaui propius incantatio
nem illam , eratautem trifyllaba. Tum ille càmpiſtil
lo mandaſſet qua curanda erant , abiit in forum . At
egopoſtridieillo apud forumoccupato , acceptum pi
tillü cam ornaſſem , fyllabas illasſimili modo pronun
cians
 LIBRI VI . · ANACEPHALÆOSIS . 539
cians, aquam iuſſi vt hauriret. Tum impletam am- A ,conſequendi , vel vitandi cuiulpiam mali caulà ,
phoram cum tuliffet , deſiſte, inquam , nec ampliùs quod vim nullam neque naturalem ,neque ſuper
aquamhauriro , ſed rurſus eſto piſtollum .At illud mihi naturalem obtinet , ad effectum intcntum . v . g .fi
haud amplius obtemperare volebat,fed aquam haurie quis in flumine ſeminet,vel litus aret,dicendus eft
bat continue , quo ad hauriendo totam domum nobis vanitatem operari, eo quòd arandi & fcminandi
impleret. At ego cum refiftere huic rei non valerem (tie finis ſeu effectus cft mellis & fructus perceptio,
mebam autem ne Pancrates reuerſus , id quod e quem finem hæc eius actio nequit conſequi. ita fi
tiam euenit irafceretur) correpta fecuripiſtillum in dre quis vt capitis dolorem pellat , faſcia linca , vel car
as partes difſeco. Ar vtráque pars amphoram ſumens cula alba cingat tibiam , aut ægrum inter farmen
hauriebat aquam iamj vnius loco duo miniſtri mihi cum diffiflum perducat, vel palmo cingulum ægri
effe cæperant. Interea Pancratesſuperuenit , ac re in metiatur ,clarum eſt has actiones eflcvanas & lu
tellecta illa quidē in ligna rurſus, quemadmodum an perſtitioſas , quia nullam vim habent ad humorem
te carmen erant, mutanit:atipſe me relicto clanculum noxium capiti moleſtum inde expellendum.Con
nefcio quo fefubducens abyr.] Vides huic curioſita trà ſi applicetur capiti aqua roſacea,vel ad bilis ex
tem ferè cauſam fuille , vt aquis fubmergeretur. B pulfionem rubarbarum præbeatur , vel ad He
Cur vocas fabellam ?cùm potuerit in piſtillo Pare gmata capite educenda per fternutationem come
drus aliquis Mago famulari. Sed cape alterum ,de datur ſinapi,non erit vana obſeruatio , led licitum
iis quibus periculum præſentaneum fuit,ne fe ipfos remedium , quia natura ad boc vim hiſce rebus in
denalarent.Philipp. Camerarius li. Opere ſucciſina Leuit.Sic etiam verba nulla vim naturalem habent
0.70.ita ſcribit, Cum aliquando Ioannes Fauſiusapud aliquid efficiendi more agentis phyſici : fed quæ
notos quoſdam diuerterei , qui de ipſius prajtigiarrici dam verba vim habent operandi ex inſtituto Dei ,
bus mulia audiuerant , ypetieruntab eo , vi aliquod & ifte effectus eſt ſupernaturalis:quxdam non tam
ſpecimen ſua Magia exhiberet.Hoc cùm diu recuſajjet, vim habent ſupernaturaliter operandi , quàm pu
tandem importunitate fodality neutiquam ſobrývictus cantur ab imperitis habere . Prioris generis ſunt
promiſit , fe illis exhibitærum quodcumqueexpeterent. verba Sacramentorum , nempe collationis baptil
Vnanimi itag, conſenſu petierunt,vt exhiberet illis vi mi , confecrationis Euchariſtiæ , abſolutionis pec
tem plenam vuismaturis. Putabunt autem propter cacorum, &c.hæc verba licitè vſurpantur à Sacer
alienum anni tempus(erat enim circabrumam ) hóc il dotibus ad effectum , cuius caula Saluator nofter
lum preſtare nullomodo poſſe. Aſſenfit Fauſtus , iam с illa inſtituit. Verùm li quis hæc verba alio ad aliam
iam in menfa conſpectum iri quod expeterent : ſed hac intentionem fiue finem proferens transferret, co
conditione , vt omnes magno filentio immoli preſtola rum vſurpatio facrilega , vana , & ſuperſtitioſa fo
rentur :donec illos iuberei vuas decerpere :fi fecus face ret ,quia ad huc effectú vim ſupernaturale ca verba
rent,inftare illis periculum capiiis. Hoc cum ſe faćtu non acceperunt . Vana quoq ; eft prolatio aliorum
ros promiſijfeni,mox ludibriis ſuis huic ebria turba, ita verborum ,quæ non eft ex vſu Catholicæ Ecclefiæ
oculos e ſenſuspraſirinxit , villis lot vad mirama recepta. Siquis itaque vana huiuſmodi vel verba
gnitudinis, i ſucciplene in vite pulcherrima appare vel facta adhiber , ſuperſticioſus eſt , & diabolicus
rent,quod ipforum adeſent. Rei itaque nouitare cupidi, eſt effectus operis , quod probatu non eft difficile.
Ć ex crapisla fitibundiſumpris ſuis cultellis expecta Effectus iſte non eft naturalis , quia quæ adhi -
bant , vtillos iubcret reſcindere vuas. Tandem cum bita ſunt media naturalem vim ad eum non habent
iſtos leuiculos alieju.ın diu fufpenfos,in ipforum vaniſſi nçc eſt miraculoſus & à Deo , quia teſtimonium il
mo errore tenuiſſet , ſubito in fumum abeunte vite cum li nullum perhibet facra ſcriptura , nec Eccleſiæ
ſuis vuis, conſpecti ſunt ſinguli tenentes loco vua, quă Catholicæ conſuetudo aut doctrina. Procedic
vnuſquiſque apprehendesje videbatur , fuum naſum itaq; ex occulta quapiam ſpiritualis creaturæ ope

oppofito fuperne cultello: ita vtfiquis immemor prace : Dratione: non Angelicæ , quia Angeli
ſemper fa
pti dati vuas ſecarevoluiffet, feipfum nafo mu:il.affer.] ciunt Dei voluntatem , & cum Deo mendacium
'Quid plura ? nihil ferè vnquain præftigiatores fa ac vanitatem omnem deteſtantur : reſtat , vt ope
ciunt, quin, aliquid factu facile , ſed quod difficile rentur hîc cacodæmones , ſuperſtitionis inuento
ſit non facere , à ſpectatoribus aut Magiæ ſtudio res & amatores. Quare, qui hæc faciunt , Deum de
lis poſtulent. Veloti,ne perſonas quæ apparent al ſerunt, ở demonis doctrina atg imperio ſe ſubiiciunt,
loquantur , vel manum porrigant , ne circulo pe cuius auxilium expofcunt, & opera vtuntur .
dem efferant, & funilia, quæ tamen ,vt faciant,poſt
illos illecebris dæmones , aut variis terricula - MONITIO VI.
mencis , quaſi compellunt; Vc de Bauaris adolef
Qua remedia turiſſima.
centibus apud Cæſarium legi , & duobus Aremo
ricis bono loco natis Gentiliaci,cum puer Lutetiæ quis afHictus vel vexatus Gr à maleficis feu à
degerem , accidit, qui ab archihomicida ambo túc dæmonibus corum opera , & pro remedio vel
præfocati, eo quòd circulo pedem extuliſſent. Econfilio confeſſarium conſular: is illum inducat ad
I nunc atg, animam fraudi committe doloſa. remedia Ecclefiæ confueta , maximè ad emenda

MONITIO y. tionem malæ vitæ, Theologi monene b, duo con- b Cyrue

Vndepoterunt cognoſcere an à damone effectus ex
spectetur,an à natura ,an à Deo?
Onendi ſunt rerum iſtarum ignari, Vanita
M.com tem & mendacium omne Deo difplicere
vide li . 3 , qui veritas eft:dæmoni verò placere, quimendax
par.pofter. eſt &pater mendacij. Beatus Vir (ait Pſalmiſta a)
9 . ' . 3.; & 4., cuiuseft nomen Domini ſpes eius, 6 non reſpexit in
lects. vanitates of inſanias falſas. Vanitatem verò dici
-P'1.30.v.s
quotieſeunque homo facit vel dicit aliquid , bonil
fideranda, Deum qui hæc mala permittit , & dia- lius lib.de
bolum qui mala infert: nam nihil hic inferre pof- fuperftit.p
.
2.C.I.
ſer,nifi ille permitteret,nec nocere poteft, nili in
quem vt fæuiat Deus permittit , nec plus illi ipſi
noccre, quam quantum Deus permittit.Minus ló
gè poteft , quàm vult, aut iactat ſe poſle. Præ
clarè D. Antonius Magnus : Nos nec eius pollici
tationibus credere, nec eiusminasformidare debemus.
fallit enim femper ,nihilg, verù promittit.Nam fi nõ in
omnibus mentiretur , quomo totaliziram infinita
promittens,

man
 540 DISQVISITION VM MAGICARVM

promittens, hamo crucis vt draco inuncarus à Domino
eft,u capiſtro ligatus vt iumentum , et quaſi manci.
pium fuguiuă vinčius circulo, & armilla labia perfo
ratus,nullü omnino fideliū deuorare permittuur?Nunc
miſerabilis vi paſſer ad illudendum irretitusCHRI
STO eft ,calcaneo Chriſtianorum ſubſtratusgemit, il
le qui vniuerſa maria à ſe abſorpta plaudebat : il
le qui manu ſua terrarum orbem teneri gloriabatur,
non ſunt probanda ,quia id præſtitimus ſupr. li.6 .
Nunc addo remedia per incárationes & ſuperſti
tiones vel nihil prodeffe, vt patuit in lepra Con
ſtantini,cui potiùs nocuerunt, vt docet Nicepho
rus lib. 7. hiſt. cap. 33.vel fi lanent ad tempus tan
tum ſanare, & poftea reincidere in morbum euo
dem vt legimus de Hadriano Imp. apud Xiphili
num in Hadriano , & Zonar , to. 2.

ecce à nobis vincitur , ecce me aduerſumſe prohibere

non poteft difputantem .] Nimirum ligatus eſt à Deo, MONITIO VII .
mucro latronis retuſus ab eo per quem , cum quo,
& in quo facta, quæ fiunt, omnia . Tibi homo im Pro iis qui curioſi ſunt diuinationum , o ſecretorum .
puta quod in te poffit, quod in te vt poffit Deus
vide lib.4.
ſinit.Si alligatus diabolus eft ( inquit B. Auguſtin . Ales moncantur,et li deſiderium ſciendi(teſte
c.2.9.7 .
ſerm . 197. deTemp .) quare tanium adhuc prena
les:Verum eſt fratres cariſſimi,quia multum præualet, Bl modecandum eſſe habenis legis Dei , & rectæ ra
ſed tepidis, negligentibus,& Deum non timentibus tionis , quibus niſi frenetur , infrenis equi more
in veritate,dominatur. Alligatus eft enim tãquam ca nos cupiditas hæc in præceps abripiat. Legi diuinę
tenis innexus canis , & neminem potest mordere, niſi & rectę rationi conſentanea regula eſt, Non vel
qui illi ſe mortifera ſecuritate coniunxerit. lam vide le aut conari (cire quæe lumine naturæ ſcire non
lur fratres, quiaftultus eft homo ille, quem canis in poſſumus, & diuina ſolummodòreuelatione ſciri
catenapofitus morder. Tu te illi per cupiditates & vo queunt: & in illis ipfis quorum fcientiam poſlu
voluptates faculi addo pacta, ſuperſtitionélve ) noli mus labore noſtro , aut induſtria conſequi rectum
coniungere, & ille adie non prafumet accedere.] ea & probum diſcendi modum tenere,ne regiam tu.
dem habet Cæſarius libr.s.miracul. cap . 52. Certè cámque viam deferences inani labore quærendi
quoad Deum ,caufæ cur permittar eſſe ſolent, vel defatigemur , & per inuia ac deuia ablati opracam
peccata , vel probitas famulorum cius , propter metam nunquam curſu contingamus. hæc doce
peccata permittit vt puniat præterita , vel vtar mur à Spiritu ſancto, cuius ſunt iſta ; Sicut qui mel
ceat à futuris alioqui: probitatis verò gratia pet C multumcomedit , non est ei bonum : fic quifcrutator
mittit ,vt magis humilientur, vel vt probetur corú est maiestatis opprimetur à gloriaa.& alio loco.A - 25. 2 Prouerb.
conſtantia & fides, ob has caufas Deus dæmone 7.27
tiora te ne quæfieris et fortiora te ne fcrutatus fueris:
vtitur , tanquam lictore aut carnifice bonorum . ſed que pracepit tibi Deus illa cegita femper , & in
dæmon autem alium longè finen, ſibi proponit, pluribus operibus eius ne fueris curioſus. non est enim
& Dei voluntatem gnarus cxſcquitur non cogi tibi neceſſarium ,ea qua abfcondita ſunt videre oculis
tans hæc ad ſalutem humanam &gloriam diuinam tuis . In ſuperuacuis rebusnolifcrutari multipliciter.
à Deo dirigi,ſed conatur exfaturare inalitiam fuá, Plurima enim ſuperfenſum hominum oftenſa ſunt ti
& odium explere nocendo hominibus , & limul ſi bi. Multos enim ſupplantanit ſuſpicio illorum & in b Ecclel.3.
queat in ſuperſtitionem aliquam illos pertrahere. vanitate detinuit ſenſus illorum b . Myſteria fidei & verl, 22 ,
Iráque non poteſt ſalubrius conlilium iniri , quàm Calutis, fide nobis credenda ſunt , & à Deo reucla
quo quis & Deivoluntatem perficiat, & dæmonis ta fuerunt Eccleſiæ ſuæ, Alia occulta quædam
+
proceruiam atque odium eludat . hoc autem præ Deus nulli reuelat, ſed Gibi referuat, vt ſecreta cor
Itant remedia Eccleſiaſtica. vt exépli cauſa , li qua dium , futura merè contingentia , &c. & hæc citra
domus ſpectris aut alia dæmonum infeſtatione fit Dreuelationé ſciriarte vel ſcientia vlla nequeunt.Et
inquiera, ſtatim inquilini conſcientiain cxcutiant , hæc conari ſcire eſt vanum & inane , & artes ad
con ter ant ur is
,& de peccat confeſ ſio ne nt
inſtitua , hoc nitentes ſunt ſuperſtitiofæ . Aliæ res ſciri pol
& omnia de donio remoueant qux Deo queant ſunt ſtudio ,diſciplina & experientia, in his cauen
Cifplicere, deuorè inſuper ſe Deo commendent,& dum ne line labore , aur vſu, vel doctore, ea cone
Deiparæ , & Sanctis : & interea dum durat vexa mur ſcire per media illicita, vt ſunt ars Nocoria &
tio, quotidie mane ac veſperi Sacerdos quiſpiam ſimiles diùinationes ,de quibus egimus toto lib.4.
habitu Sacerdotali indutus, cum ſtola , cruce , & Harum rerum talem ſcientiam à dæmone infundi
aqua benedicta accedat , & luſtrer omnia domus ſeu tradi pacet, ex rebus quas prædicunt, quas eum
cubicula & loca al a, recitaus deuote , Pfalmum : nequeant ſcire luce naturæ , nec acceperint diuina
Qui habitat in adiytorio altiſſimi, & Euangelium S. reuelatione, conſequens eſt ea diſcere à dæmone:
Ioannis , In principio erat zerbum , & alias precatio qui ( vt foueat ſuperſtitionem ) eo quòd vtantur
nes pias. & exorciſmos , qui Dominicis diebus in lignis ab ipſo inſtitutis, etiam ignaris nec ſentien
benedictione aquæ contra dæmonum vim & in . tibus illis phantaſiam mouet vc hoc vel illud di
lidias leguntur: ponantur per lingula præcipua Ecant, vt docet D. Auguſtinus libr. 2.de doktr.Chri
domus loca rami Palmarum benedicti, & candela ſtiana. vnde fequitur eum qui vult huiuſmodi ſci
benedictæ , iubeantur dici Millæ à variis piis & re, conſentire in magiſterium diaboli , leque eius
Deum tinentibus pro quicte familiæ illius, & vt diſciplinæ tradere, & Deum doctorem atque Do
Dei ira cellet , & mittat cuftodem Angelum ſuum , minum deferere , & à fide apoſtatare, ſtulti ſunt
qui domo illa dæmonem exçurbet: caucant autem qui dæmonum reſponſis credunt, quia fallere dæ
ne cum demone ſermonem vllum miſceant,vel lo monum eft. Sic fefellere Cræſum & Pyrrhum ,
quenti quidquam refpondeant: multoque magis teſtibus D. Hieronym . in capite 41. Elai D. Au
cau ean t m m
ne que Magu , aut vlla ſuperſti riot a guſtino 3. de ciuitat. Dei Lactantio & aliis
vexationi reprimendæ remedia acceriant. Sed Manfredum tefte Pico libro 4. de Pranotio , ca
magna ípe & fiducia in Deum , miſericordia eius pit. 9. Indos apud Oſorium libr. 2. hiftor. Lu
ſumma cum pacientia præſtolentur. [ Sic Cyruelus ſita.cap.15. Ferrantem Comitem Flandr . & alios
d.c. 1. in fine .Sed hæc remedia fuſiùs nobis nunc quos libr.4 . memoraui . d . fe &t.4 .
MONT
 LIBRI V I. ANACEPHALAOSIS .
MONITIO VIII .
Pro iis qui fcientiam infufam affeétant certis
ritibus fine labore , c.
Onendi primò , curiofitatem fciendi non
neceſſaria ,non modò non vtilem , ſed valdè
noxiam eſſe ſolere. Spiritum ſapientiæ & intelle
Etus à folo Deo expectandum ; quo nó qui volunt,
C. 19.V.21 . fed quosplacet, folet implere . Melior eſt homo, ait
Eccleſiaſticus, qui minnitur ſapientia , es deficiens
ſenſu in timore, quàm qui abundar fenfu, efo tranſgre
ditur legem altiſſimi. ] Et veriſſimum illud D.Hie
ronymi ,neſcio vbi;Meliùs eft neſcire aliquid ,quam
cum periculo ( ſcilicet animæ ) diſcere.vt & illud D.
de gent. Proſperi; TV on ſunt ſcrutanda,que Deus occulta effe
vocat. voluii,qua autem manifeſta fecu , non ſunt negligenda:
ne o in illis illicitè curioſi, e in his dănabiliter inue
niamur ingraui. De altitudine difcretionis Dei no con
turbabitur corhumilitatis nofira,fi firma& ſtabile fide
lenebit , omne iudicium Dei iustum elle ſecretum : vt
vbi inueftigari non poteft, quare ita iudicet , fufficiat
ſcire , quis iudicet. Lauda go venerare quod agitur ,
quia tuum eſt nefcire cur agitur. ] fanè ſcrutatores
huiuſmodi diuinoruin ſecretorum , mergi ſolent
inuadabili profundo . Nec minùs periculoſum eit
nouos ſciédi modos , quàm novas doctrinas inue
nire,de quibus ab Apoſtolo præmoniti ſumus,fo
re , qui ſectarentur , doctrinas damoniorum . quid
aliud faciunt qui doctoribus dæmonibus veun .
1. Timot. cur ? Audiant Chryſoſtomuin explicantem illud
4.V.I. Saluatoris ,ebmuteſce & exi ab homine; Salutiferum
Mar. 1.v.
hoc nobis ( ait ydogma datur,necredamus da monibus,
21 .
quantumcunque denuncientveritaten..] caueant ne
irritent Deum in adinuentionibus ſuis , ó multiplice
Pfal.1os. tur in cius ruina.caueant ne ; quod deplorat Richar
V.28 .. dus Victorinus ; Veriralem quærant non in veritate,
ſed in vanitate : quefiram inueniant , non ad veriia
iem ,fed ad vanitatem , quod miferrimum eft,in ver
bis vita , lucra mortis negorientur.
Præterea tales admonendi ſunt , ſubeſſe pericu
lam ſuperſtitionis , & tentationis Dei . Nam qui
ſcientiam quærunt, modis inſolitis, vtrique ſe pe
riculo exponunt. Naturaliter ſcientisé paullatim ,
ſucceſlu cemporis, lectione,auditione, & expe-
a libr. 4. rientiâ acquiruntur( vt reétè Ariſtotelesa ) pere
phyfc . re à Deo vt infundat , ficut Danieli & Salomoni
fecit,eſt petere vt line neceſſitate miraculuin edat;
quòd eſt tentareDeum . Adhibere orationes , aut
alia , ad hoc non inſtituta à Deo aut Eccleſiâ , eſt
vanitatem quærere & mendacium diligere ( vt ait
Pſalmiſta ) & proinde ſuperſtitioſum.Oradus itaq ;
Deus , & nobis fimul naturali conatu elaboran
dum.Nam facientes Deus adiuuat.Periculum ma
gnum eſt; nc arti memoria( quæ tradi poteſt præ
ceptis locorum & cellularum ad hoc accommo- E cruciatus emori , quàm ſuperſticioſis artibºfanari .
datis ) aliquid ſuperſtitionum artis Notoria admi
ſceatur : hoc ergo vt caueant, monendi .
1 De exorciſatoribus,ſeu coniuratoribus energumenorū.
MONITIO I X.
Voniam nonnullis in locis multi abuſus ir- Vide lib.
Pro iis qui ſunt cupidi corporee falutis , honoris , aut
pecuniæ,autgratia acquirenda vel recuperanda, o
ad hoc vtuntur mediis ſuspect is Salmatorum ,feu
Tunge hęc
iis quç di Salutatorum ,de quibus actum ,lib.1.cap.3.9.4.vel
eta libr. 6 . ctiam Periaprorum, de quibus ibid.cap.4.9.5.
ca.z.lib.z.
Nculcanda diligenter illis eſt hæc regula ; In
ſect.8.9, ..
& libr. 4. omni agritudine, aut iactura bonorum fortuna vel
par. 2.9.4. corporis,qua folent hominibus à Deo,vt flagella peeca
fect.3 . 10rum ,á mala pænæ infligi,feruos Dei ad duo debere
541
A prafi dia confu gere. Primo, quær ere & muel iigare
modos , & remedia cuncta , quæ naturalis ratio bo .
minem docet, vt le hoc periculo vel noxâ haberer.
Secundo, ſedulò & feruenter commerdare Dco &
ſanctis perſonam ſuam , familiain , & bona, & ora
re; vt cæleſti lua ope & liberalitate ſupplear, &
præſter , id quod humana imbecillitas nequit con
lequi . Quoad primum ergò moneantur adhibere
humanam naturalémque diligentiam , ipfi per fe
libi non deeſſe; & prudentiores conlulere ; quoad
valetudinem , pharmacopolas,medicos,chirurgos:
quoad iacturam aliorum bonorum , amicos, &
alios qui prudentiâ , & vſu ,experientiâque pollent.
Quoad fecundum , feu fpiritualem diligentiam ;
confugiant ad orationes, ieiunia , & charitatis ope
Bra ;confidant in Deo,fperent ab eo remedium ;cu
rent orari à perfonis piis , religiofisque ; miflas ad
eam intentionem dici;denique omni ſtudio co
nentur Deo quàm maxiinè placere.talibus enim ko- Eccleſiaf
ftris placatur Deus.docet nos hoc ipſum S.S.in Ec- ! 28.in pri
cleſiaſtico ; Honora medicum propter neceffitatem .
Eienim creauit illum aliiffimis. A Deo eft enim oninis
medela , & à Rege accipiet donationem . Alellimus
creauit de terra medicinam , & vir prudens non ab
horrebit illam . Ad agnitionem hominum virtus illo
rum , dedit bominibus fcientiam aliifimus,honorarı
in mirabilibus, in his curans mirigabı dolorem & vn
guentarius faciet pigmenia ſueuitatis , có vnčtiones
conficiet ſanitaris. ]En primú quod diximus de dili
Cigétiâ naturali:dealtero,nempe morali diligentiâ,
lequitur ; Fili in iua infirmitate no desficias de ipſum ,
ſed ora Dominū & ipſe curabit se. Auerie à deli& to, o
dirige manus, & ab omni delicto munda cor tuum .
Hoc intelligendum de omni damno quorumcun
que bonorum . Igitur cùm hæc homo præſtirerit,
patienter ferat, & voluntatem fuam diuinæ lubii
ciat,certus, le, ſi magis expediat, liberādum ; ſi non
liberetur , id fibi vtilius efle.Moneantur,fi aliis il
licitis remediis conentur vti, tum illos à Deo , quo
inuito conantur ſanari, ad dæmonem confugere.
Malè etiam ſibi conſulunt, quia perdunt fiuctum
patientiæ , qui maior eft, & mel or cunctis corpo
ris aut fortunæ bonis . Itului ſunt , quia vt corpus
ſanent , animam necant . Quid ftultius & impu
D dentius,quàm fi Deo dicerent; Quja ru me lanare
non vis , transfugiam ad hoftem ruum , & ab illo
ſalutem petam ? hoc non verbis , ſed pertinaci co
natu dicunt.Hi tádem adeò diuinam iram inflam
mant pertinaci cupiditate,vt Deus vel ſinac illos à
dæmone necari,cuius rei exempla dedi,lib.6.cap.2.
feet.3.remedio.8.6 9.vel , quę grauior adhuc eft pæ
na , ad corum ſummum malum finat illos , quod
expetunt,ope dæmonis conſequi. Sed dies veniet,
quando intelligent longè fibi vtiliùsfuifle mor
bo affligi, immò & per ſummosdiuturno tépore
MONITIO X.
licos, contra Apoſtolicæ Romanæ Ecclefiæ con- fect. 3.it
Y. & lib .
ſuetudinem ; quædam monendi ſunt , quibus ha
quaft , 30
rum rerumn inſpectio & cura incumbit. Suppo
no , Saluatorem noſtrum dediffe ſponſæ ſuę Eccle
fiæ poteftatem dæmonia de corporibus pellendi,
Luc.10.0.10. po Mar.16.0.17.hanc poteſtaté verò ab
Ecclefiâ conceflam duntaxat clericis ; & non om
nibus , ſed Epiſcopis , Sacerdotibus , Diaconis,
LIL Subdia
 542 DISQVISITIONVM
Subdiaconis, & exorciſtis tantú .Vndeapparet iis,
qui ſaltem ,Exorciſtarum ,in gradu non lunc, hanc
facultatem nó competere iure ordinario: ideóque
neceſſe elle , vt qui illam velit contendere Gbi da
tam & cóceffam à Deo,is extraordinarij , iuris ſeu
priuilegij documenta debeat oſtendere talia , vt
iudicio Ecclefiæ idonea cenfeantur. Quoad eos
verò , qui hoc officium iure ordinario accepe
runt , non plus poreſtatis vni competit hac in re,
quàm alteri; niſi quod honeſtas & recta Eccle
liæ conſuerudo poſtulat , vc coram ſuperioris or .
dinis clerico , minoris gradus clericus , ipfo id
inuico , non attenter.
Ex his ſequitur ſuſpectos eſſe pacti dæmonia
ci,primò laicos , ſeu clericos non præditos ordine
Exorciſtarum ; qui hoc munus quaſi ex officio,
aut peculiari gratiâ , donove Dei vſurpant: illos
quoque clericos, & religioſos , qui quali Gbi pe
culiare vindicant ;dicentes,ad exorcizandum , plus
virtucis naturalis vel ſupernaturalis fibi eſſe,
quàm cæteris eiuſdem ordinis,aut gradus .
Solent huiufinodi,peculares exorcizandi for
molas & ritus habere , diuerfos à communis Ec
clefiæ ritibus & formulis; quæ funt diligenter ab
Epiſcopis examinandæ, & non permittendæ faci
lè,nifi iudicio piorum & Doctorum virorum fint
approbatæ .Vehemés ſuſpicio eſt,his elle pactum
cum demonibus,vt talibus obſervantiis le fingano
comp.lli exire. Caula dæmoni cft, quia dum iſti
fic publicè coniuranr , lemper in frequenti coronâ
adltantium aliquid lucri facit. Accedunt multi , vt
ſermones , quos vltrò citróque miſcent exorciza
tor & diabolus, audiant: gauder dæmon , quia lo .
let aliquos fidei aut morum errores ſpargere , aut
faltem impetrare vt faciant aliqua luperſticioſa,
vana , ociolave ; diffamat innocentes, nocentium
occulra crimina reuelat, vt malè de illis fufpicen
tur cæteri ; inſtigar quoſdam ad carnalia, quofdam
ad auaritiain dictis ſuis; bonos fingit ſe timere,vt
in pellat in fuperbiam .Monédiergo vt abftineant
exorcizatos ſuperfluiscolloquiis, & terminis illis
actuum iudiciariorum , quibus iubent dæmonem
nunc exire, & iterùm ſe iudicio poſtea tali die fi
ſtere. 2. vt abftineant formulis illis nouis & info
litis ac fecrcris , & nó approbatis'Ecclefiæ iudicio .
3.vt ad exéplū ( HRIS ? paucis iubeatdemone
a Luc . 4 . facere & ex re, nec garriédi pıæbcár vel causa vel
V.35 .
poteſtate. Vidérur autem monédi quoque Prælati
& ludices Ecclcfiaftici,ne in diocefibus fuis per
mitrant effe aliquos priuatos ; qui quaſi ex officio
& virtute peculiari exorcizét.Ná hoc eſt officium
propriú paſtorum Ecclefiæ ; & in eorum ablentiâ
cunctorum qui ſaltem ordine exorciſtarum præ
diti funt;qui non vin naturalem , ſed ſupernatura
lem ad hoc , in Sacramento Ordinis acceperunt..
Priuati verò monendi ſunt, vt à pſeudo cforc ſtis
huiuſmodi fibi caucant,neque accedant ad eorum
conuentus ; quia cùm Deus prohibuerit ne pytho
b Deut. nes audiamus , hoc etiam prohibuit ne energu.
18.7.11 . menorum huiuſinodi in corporibus loquétes dæ-
mones auſcultemus : item fi fortè accefferint,mo
nendi ſunt omnes , ne quam mendacij patri fidem
præſtent,neve quid faciant eorum ; quæ ille pre
cepit facienda , quia ipſe præcepit, maximè quan
do mencitur ſe defuncti animam eſſe : quod ſem
per eſt falſum . Si iubet faciamus aliquid, ad quod
faciendum lege iuſtitiæ ,vel charitatis aſtringeba
mur; id faciendum etiam illo nihil dicente fuit; fi
aliquid boni ,ad quod nó tenebamur , quod facere
MAGICARVM
A , fic meritorium ,li ebic facere,quia naturâ fuâ lici
tum & menrorium erat . Tutus tamen foret ali
quádo iſta ſecundi generiscommutare in alia , vel
prætermittere ; ne quid fraudis infit in damocis
confilio vel iuflu, quod non videamus. Moneatur
ipſe exorciſta non minùs quàm cæteri,nihil curica !
licatis aut difcendi causâ dæmonem interrogare,
aut ab eo exquirere ,licet id honeſtillimum li &
vrile videatur: quia non licetfamiliaritatem cuni
co inftituere , vel eius diſcipulum elle , vel eius
cõlilium ,aut auxilium perere. Nili fi fortè ,virtute
CHRISTI, vi cogarur & iubeatur dicere veu
aliquid , quod ad ſpiritualem falutem adftantium
prudens & pius exorciſta meritò judicet perti
nere , vt videmus CHRIST VM , Luc 8. no
B men dæmonis interrogalle : vnde conſuetudo in
ualuit nomen dæmonis exquirendi .
Quoad ipſum exorciſmi modum , moneantur
ſequi, Pastorale (uum : fed priùs medicorum iudi
cium audiant, an videatur verè energumenus .
Hæc quę dixi de energumenorú exorciſtis,ple
ráque locum habent etiam in exorciſtis nubiun ,
quæ tempeftates & procellas , grādinéſque addu
cturæ videntur;ilcm iis , qui coniurant ſeu exorci
zát locuſtas, & alia infecta agris damnofa: de qui
bus quæ pecul'aria ſunt proximo njonito expediá .
NOMINATIO XI .
De coniuratoribus nubium or infectorum .
Voad nubiuni coniuratores, qui iactitant le Vide lib.6 .
vim habere nubes à certis locis expellendi , ca.z.litt.B.
repellendíque ; eorum iactantia facilè conuinci-. & libr. 4 .
С
tur,primò , fi interrogentur ,an nubet illæ liitna- lat. Di
turalibus ex caulis ortx , an ex maleficio & operâ vide Mar
dæmonis ? fi dicant ex naturalibus caufis; ergo c- tin de Ar
les libr.de
xorcilius fertur contra Nacuræ auctorem Deum ;
fuperftit.
quod blafphemum & lacrilegum ; & vim habeat paulò an
naturalem contra nubes necelle eſt ,aut ſupernatu- ie med.
ralem . Supernaturalem ,nó accepit à Dco , qui fibi
contrariusnon eſt ;nec à bonis Angelis :ergo à dæ
monis ope vis illa proucnit: li nubem dicant ex
maleficio ortam & moueri à dæmone.Vnde fciút ,
nili ex pacto ? Secundò interrogentur , li notitiam
habent & potentiam pellendi malas nubes , cur
non etiam norunt & poffunt adducere & cuoca
re, tempore ſqualoris ac ficcitatis, in agros nubes
D bonas & ſalurares ? Tertiò cur non etiain fulinina
& ignem de carlo cadentem , ac incendiis domos
abſumenté,valeát arcere aut exſtinguere? Quartò
cur nó fciant etiam coniurare ventorum turbines ,
& aquarú eluuiones, quibus fara & domus, & ar
bores , fternuntur & abripiuntur : nam vt oubes
illæ aliquando à malis Angel s , permittente Deo,
forinantur & immittuntur ; fic & alia iſta , ve ex
lobi ſacrâ hiſtoria docemur , cur igitur , fiad ho
minum commune bonum hæc ars aut poteſtas à
Deo illis tributa , beneficentia Dei ad vnum hoc
ab illis reſtringitur ? Vnde apparet illos hæc ex
pacto operari.Moncantur itaque cæteri , vt ab eo
rum confortio abftineant , & ne tales exorciſtas ſu
El pectos, vel pretio , yel prece conducant : ſed
viantur contra nubes huiuſmodi armis conſuetis
Ecclefiæ , nempe benedi &tiones , preces , letanias,
vitæ emendationem , & opera pia ,ac ſatisfactoria,
iciunij , diſciplinarum , &c.adhibeant ; quæ reme
dia etiam funt vtilia contra cætera illa quæ dixi
mus mala & pericula . Parochi locorum indicár &
celebrent proceſſiones, & facrum canant pro ſe
renitatis & fertilitatis impetratione , & irâ Dei
auertendâ.Cantentur in templo deuotè Pſalmiac
commoda
 LIBRI V I. ANACEPHALAOSIS .
commodati , vt Canticum graduam , Miſerere mei Aſcentibus ;iplos truncos & ramos vinearum dili
Deus, Qui habitat in adiutorio altiſſimi, Libera me de
inimicis Deus meus, Deus mifereatur nostri , &
fimiles. Legantur Euangelia accommodata , vr de
ſedara à Chriſto maris tenspeftate ; fiat proceſſio
per clauftrum Eccleſiæ ;canantur Lerania , & reci
tentur collectæ propofito feruientes; inuocentur
San &ti loci patroni, & quorum illic reliquiæ ho
norantur:quas tamen rutiùs forcallis & honeſtius
ſit foras in tempeftatem & pluuiam non proferre;
præfertim Venerabile Sacramentum ( quanquam
deuotionem id citrà irreuerentiæ & iacturæ peri
culum facientium ;pro more regionis, putem fer
uandum ) & hæc omnia intra templi ambitum
perficere , vbi & minor diſtractio , & deuotio B
maior eſte folet:nec minùsaudiet Deus in templo,
quam foris : cauendum verò maximè , ne cum nu
bibus colloquia inſtituátur; ſed fermo omnis cum
Sanctis & Deo fit.Menfibus autem quibus ſolent
hæ noxix nubes eſſe frequentiores , vt Vernis &
Autumnalibus;aſcendant parochi quotidiè inanè
currim tépli, vnde agros parochiæ qucant intueri ,
& non coniurent aëreni ; ſed benedicant agris &
terminis ſuæ diæcefis ; recitent plalmos aliquot,
Euágelia , & collectas & aquam benedictam more
ſolito in aëren , & terram iaciant : & meridiano
tépore campanam pulſent; vt parochiani ad tem
plum veniant Deyin oraturi ; vt fructus terrę Deus
conſeruer. Campanæ quóque pulſentur : qua , de
re actum ,libr.6.cap.2.quaft.3. fe&t. 3.FF.
Alij funt, qui vindicant fibi artem quandam
aut poteftatem peculiarem vt à Dco cóceflam ,ex
pellendi, necandíque campi bruchos , locultas,
cantaros , & alia inſecta atque vermina , quæ fru
Etus , & radices , & ſemina depaſcuntur, & fpem
agricolarum deludunt : & talesmultis in locis ſo
lent à rufticis quotannis magno pretio accerſiri.
Praxis eſſe ſolet huiuſinodi. Impoſtor iſte ſe iu
dicem conſtituit , comparent coram eo duo pro.
curatores , vnus cavlam papuli agens fungitur
vice accuſatoris :alius à vicario Epiſcopi, vel re
gio officiaio loci conſtitutus , vicem ſubit rei ,
pro locuſtis ſeu aliis infectis, litem conteſtantur,
& ſeruantur proceſſus ordinarij omnes tricæ , &
moræ ,ac dilatorij termini.tandem in causâ con- D
cluditur, & bellus ludex fert ſententiam , quâ in
ſecta illa iubet intra certum dierum fpacium ter
minis illius territorij excedere, lub pænâ excom
municationis latæ fententiæ , & c . Superſtitio hic
apertior eft , quàin vt qu eat tegi . Quare monet
Ciruelus ( è quo pleraque ſuperiora monita ferè
P. 3. de defumpfi ) vnanimiter omnes ſanctos Doctores
fuperftit.
cap . 1o. hæc dainnare; cò quòd lis inſtituatur cùm creatu
râ irrationali ,quæ quid agatur nec ſcit,nec ſentit,
nec poreſt intelligere : & cùm illa inſecta natura
lirer naſcantur , iniuſta eft excommunicatio , nec
mortaliter nec venialiter peccantiú :blaſphemum
verò eft hanc facrain Ecclefiæ cenſuram fic deri
ſui & ludibrio habere , non ſecùs ac fi quis ſub
pænâ excommunicationis iuberet canibus ne la
trarent, & lupis ne vlularent, aut vulpem abſolue
rer à rapinis gallinarum , &c.denique conſtat om
nia hæc acta iudiciaria nec naturalem ,nec ſuper
naturalem vim habere contra huiuſmodi infecta .
vide qua fufiùs disputata contra Malleolü lib.3.p.2.9.
4.felt.9 .Moneancur vti potius remediis cum Ec
clefiafticis , cum naturalibus . Naturalia docent li
bri Geoponicorum , vr v.g.ſolum vinearum ſæpè
expurgire euullis omnibus herbis vineæ inna
: 543
genter putare, & aliquando decorticare , & f . lcu
læ , aliorúmque feiramentorum , quibus víuntur,
ferrum inungere vrſi pinguedine , aut faltem aceto
forti contufis all: is commiſto : excutere accia ,
luppofisis lancibus vel teftis, accro alliato: plenis;
folia præſcindere in quibus ſunt ſemnina verm
num ; & fi iam in folliculis funt femina folliculos
ablatos extra vineas cremare ; caprifici radices ap :
pendere vitibus; ſuffumigare vites & arbores.com
râ & fulfure accenfis , & venio capto quditpargat
fumum ‫ט‬
per vincam & agros ; vel, al is etiam fim ,
libus vti acribus& grauibus fuittibus: fepelire in
horto , vel vineâ, tribus aut pluribus locis incetti
na pecorum , ita vt pars non exigua eminear fupra
cerram : & cùm eo confluxerioc aplectx yfimy ilic
igne exurere, & alia quæ norunt boni olitores, vi
pitores, & agricolæ.Pro Ecclcfiaftico remedio , li .
.ccbit illud delumere ex ſequenti hiſtoriâ , quam
idem Ciruelus memorar . Multis olim annis.Can
tabriam, torámque Hiſpaniain Tarraconéfem.in
feſtaram à vermibus fuille , qui qyorannis fructus,
omnes terrę abſumebant.Milerc itaque Can abri,
& Celtiberi ad Sedem Apoftolicam perétes con
Gilium , quid facto foret opus.Mogus corum prçci
bus Pont. Roman , co milit Legasum Epifcopum
Oftiéſem nomine Gregorium ,virum eximiâ pru
dentiâ & ſanctirate : Qui, vt in Hiſpanias adue
nit, crebris concionibus populos illos à visiis va
criis ad ſeriam pænitentiam perduxit, praſertim
publicorum flagitiorum :poftea inſtituit fieri pro
cefliones publicas fæuientium in tergum Hagel
lis : indixit aliquot dierum eleemofynas , ieiunia ,
precéſque : demùm weſticus ornatu Pont hicio
Miſſas in alcari portatili in ipfis agris dixis, qui
magis erant calamitoli , ſic fugauit necauitque
multitudinem inſectorum , adcò vt nullis poſt
annis immunes omninò agri fuerint.Solent in his
partibus ſancti huius opem implorare : conlul
túmque fuerit aliis quoque locis hanc eius me
thodum & exemplum fequi.
MONITIO XII .
Quæ cauende in precibus & orationibus
vane obferuantia
Rationum quoque Sanctitatem diabolus Vide lib.6 .
ſect. 3.litr.
lare : aliquando violat malo fine propolito , vt Z. & lib.3 .
cùm quis orat aut celebrari curat miſlam ad exi par.poft.q.
rium alicuius ; aut vano , vt ad ſciendum aliquid 4.1c&t.2.&
boni ſucceſsûs, & c . Moneantur ergo in orationi- fcct.8.89,
bus attendere ad ſequentia axiomata .
Primum peccatum orationis ejt ratione materia ,
quando petuntur res illiciræ aut noxiæ ; quæ re .
pugnant honori aat præceptis Dei , aut caritati
proximi: aut quando res indifferentes(verbi gra
ciâ,diuitiæ , honor, doctrina, & c. ) petunturabſo
lutè , aut pertinaciter , nimisque inſtanter ; aut
E quando peruntur inſtanter res, de quibus iuftum
dubium eft, an fint homini ad ſalutem profutura :
aut petitur cognitio futuri euentus ad matrimo
nium , & c.vt funt virginum Hiſpanarum illæ ora
tiones,quas vocát ,de los Reges,de la estrella,de fant
luan ; quibus finitis aucupantur prima iranleun
tium verba, & inde colligunt quod ſci.c voie
bant ; ſuperſtitione & ftolidâ & impiâ ,vt benè
Horozcus lib.2.de vera . & falsa diuinat.cap.14 .
Secundum eft ratione forme , quando continent
verba vel fenſus verborum aliquid falfum ,inen !
El 2 dax ,
544 DISQ VISITIONVM
dax , fidei, vel naturali rationi contrarium ; vel
nomina barbara, & ignota ,aut nugas & ineptias ;
quia hæc omnia ſapiunt blafphemiam .
Tertium pecctum eftratione modi ſeu cerimoniarum ,
gua adhibentur ; quando illæ funt vanæ & præter
vel contra communem Ecclefiæ confuetudinem :
vt fi neceſſariò debeant fieri certo ftatu corporis,
certis horis vel diebus non interrupris , brachiis
certo modo expanfis , oculis in certum locum de
fixis , cum tot candelis talis vel talis coloris : & G
milibus , exiftimando circumſtantias has ad effe
&um aliquid naturalis vel ſupernaturalis vircu
tis conferre.
Contra hæc peccata adhortandi funt homi
nes,vt firmiter apud animum ſuum ſtatuant, nec
velle malum vllum vitare , nec velle boni quid
quam conſequi vel retinere , per vlla media illi
cita,vana, aut ſuperſtitioſa.2. Poftquàm diuinum
auxilium feriò implorarunt, conentur ſuam vo
luntatem diuinæ prorſus conformare,fibique cer
tò perſuadeant quicquid eis acciderit , id à Dei
prouidentiâ procedere , & ipfis eſſe longè vtiliſi
mum.3.certò credant, quando Deus illis non con
cedir,quod poſtulant , id paterno Deum pium &
miſericordem animo facere;quoniam hoc illis ex
pediat.Sicuc ſolet medicusægro multa fubtrahere
In evoey Æ CV MQ SCRIPSI ; IA CUNCIA S.S. A.
A. ET C.
ET C.
SI Æ I V DICIO , ET PIORVM THEOLOGOR . CENS VRÆ
SI VID IGNARO EL A P S V M , QVOD ECCLES I Æ MIN VS PROBE
TV R , IMPROBO , DAMNO , ET PRO NON SCRIPTO
YOLO ,
1
1
0
0
0
1
1
MAGICARVM
A & denegare,non inuidiâ nec fæuitia,led beneuo
lentiâ & fapientiâ.4 . Nó apponant m flis, quas ad !
intentionem fuam dici curabunt,vllum numerum
aur determinationem , loci , diei, candelarum , & c .
ex hoc capite damnantur Miſſæ quas vocant,trice
narias reuelaias, claufas , miſſas Comitis, aniſſas S.
Amatoris, contra quas differit D. Vincentius Fer
rerius,bom.4 .Domnica.4.in Aduen . Ex dictis etiá
damnantur orationes , in quarum titulis præfcri
bitur certus dierum numerus , quo exacto fint exo
raturi ;córra illud præſtantis viduæ ludith.8.v.1 2.,
Qui estis vos qui tentaris Dominum :Non eft iste fer
B mo,qui mifericordiam prouocet : fed potius qui iram
excuiet,& furorem accendat. Pofüisti vos tempus mi
rationis Domini, in arbitrium vestrum diem con
ftirmistis ei, necnon orationes , quibus petune à
CHRISTO , Deiparâ velfanctis reuelationes aut
apparitiones , quia hoc eſt plenum periculi ac de
ceprionis,audaciæ , curioſitatis ac præſumption's ;
quéadınodum etiam orare vt lignificent eis diem
& horam obitûs , & iftis inſuper inculcãdum illud
Thomæ de Kempis ; Quid faceres ſi ſcires: nunc ita
ziue vt fecurus horam illam exspectes. Hæc fuffi
ciant:ſunt enim cataplaſmata contra ſuperftitio
num præcipuos fontes, cauſasque reliqua ex toto
c'perenda ſunt opere.
R. ECCLE
R.
SV BIICIO :
HABERI
MARTINVS DELRIO ,
Socis . Iesv PRESBYTER.
BIBLIOTECA NAZ
ROMA
DOO
D
I
L
A
INDEX
 545

INDEX RERVM ET VER

BOR VM LIB . V. ET VI...

Anum birci malefica'oſculantur. 407.3.8

Ancyrenſe concilium . 422.1.B.
Biuratio quid ,quando, o quomodo fa Anzerma. 506.1.B
cienda. 392.393 . Apamenum ſpetrum . 5 23.2 . A
Abiurandi formula . 394.1 , sipocomenſes liberari à maleficio demonum . ibid.
Ablutio non eft Sacramentum bapriſ m
Apoſtaſia maleficoru . 40 5. 2. E
mi. 496.2.B Apoſtava à fidedegradandus. 408.2.4
Aborfum procurantes ut venefici puniendi. 398. A poſtafia à religione para. 509..C, D
Abracadabra. 482.2.D Apofaſia crimen enormiſſimum . 537.1.B
Abſolurio quid operetur. 368.2.0 Apoftafiam cogilanti infidiatur diabolus. 5 26.2.C
Abfolutio quomodo impendenda maleficis , qui ab Appellationi à tortura quando deferendum . 386.2.D
foluere pofſini de hoc crimine. 477.4.2.6 ſeg. Aqua lustralis cur ſape non profie contra demones.
Abfolutioni quando locus, eius ſpecies, eo praxis. 394. 508. 2.B

1 1. E, em 2. Agualustralis ſtrigum . 428.1.E

Abfluius definitiue quis cenfendus. 394.2.E Aqua piacularis. 508.1.1,524.2
Abfolutus in vno foro definitiuè , adhuc poteft in alio Agua benedicta vſus contra maleficia quis ſupersti
ibid. tiofius. 485.C
puniri,
383.2.D Agua benedette vis. 508.2,509.513.1,524.0 ſegg.
Accufatio quid.
Accuſare in hoc criminea poſſintomnes inhabiles. ibid. Aguilienfe concilium . 422 ,
1 E Araba puella energumena curatio. 509.2.B
Accuſario poſt capturam . 386.1.D Arburium quomodo iudici moderandum . 396.2.B
1
Accufator ad quid teneatur. 384.1.A Arbitrium indicis quo pacto moderandum . 367.1.A
A &tus omnes in amorione ſegni perpenfi. 494.1.D to an liceat pænam augere vel minuere pro arbi
Adamas. 499.1.A trio. ibid. arbitrarias hodiè pænas effe quomodo in .
S. Adelinus. 513.7.0 telligendum . ibid . B ,C
Admonitio legitima que, 379.1. E Areuali ſententia defenſa contra Banes. 379.1.C, D
Ægidius Santarenus , ex mago quo pacto conuerſus. Argenii viui pulueres. 499.1 . A
519.2.C , D S. ArnulphusEpiſcopus Sueſſionenf. 509.1. A
Ægidius Netteletus. 512.2. A Aronenfis facerdotiscum diabolo colloquium & vi&to
Ægypij uxor videbatur, 512.1. A ria . 522.1.2 ,
Æquiuocarionum licitarum exempla. 485.1 A fininipulli philtrum . 380.2.B
Æris crepitu Gentiles magica dispellebant. 527.2. A Aſmni filuatici vngula . 498.2.E
Affligi melius aliquando quam nihil aduerfi fentire. Aſaſſinorum pæna . 409.2.B
ibid.c Afaffinis fimiles to pro talibus babendi malefici.
Agnus Dei. 390.1.A.524.1.E.217.00 408. 2.
Agni Dei cerei vis. 524.2.E , ſeg. S.Athanaſsa. 508,2 . E
Agnorum Dei materia, & benedictio,& vis.s3o.2.A Atrebatenfium ftrigarum hiſtoria. 428.2.1,6 ſeg.
369.2.B Aninionenſis inquiſitio. 427.2. &
Agrippa.
Albe Nymphe. sosi2.A Auri aues obfcæne . 506.1.C
373.1.B ! Auriti testis qua auctoritas, 382.2.A
Albertus Archidus Caletum expugnauit.
Albienfium bæreticorum falfa miracula. S10.2.C Austriacus nobilis quomodo à fpe&tris d amore vaſa
Allia tufa. 498.1. E no fit liberatus. 509.1. A
Allobrogis muliercula hypocriſis magica & iudicium . B.Auxentius Archimandrita . 512.1.E
410.2 . E B
Amatoriarum literarum damnum . 492.2 Aprifmi vis. 508.1
Ambitionis pæna . A
511.2. ,B.1
13396.5 BBaprifmus fortsariorum .. 407.1.D
Amicuia cum nominante . 372.2.D Baprizatio o rebaptizario imaginum magica. 396.
Amnis gestacio. 482.1.B 1.A , B ."
Amorus carnalis peena . sog . , A Baſilim Magus finxit monachari, & combustus.410.
Amore improbo quo pacto quadam liberata . 524.1. 2. A, B
417.7 Balaui crudelitas barbara . 404.1.0
Anatolius , focij Magi.
An ge li cus tod is inu oca rio au xi li um con tra ma le Bauarica fæmina damoni deuora ,quo pacto liberala .
519.2. B 509.1.0
ficia.
Angelica Salutationis vis. 508.2.C.D Beelzebub adorant Sage in hirci fpecie. 407.2.A
407.2.C Bellum inter hominem o demonem à Deo indi tum .
Anthropophagia Sortiariorum .
D. Anionius maleficio lædi non potuit. Sos.1. A 537.1. A
LIL 3 Benedicte
 I N D E X.

Benedi&ta aque infufio.389.1.8.cere benedi ta . sog. à malefico. +89.1,

1. B Chemnity mendacia. 5.28.2.C
Benedicti olei vis. 513.1.B Chirographum Magicom . 4 519.2 . E

Benedi tio aliquando vocatur baptiſmus. sos.l. Chriſmatis vis. 525.1.

Benedi tio maleficarum vitanda. 486.2.B Chrifmatis eradicario. 381.2.C
Benedi &tio tiborum pro energumenis. $27.1. CHRIST I Domiri longitudo. 390.1.A
Benedicere maleficiaris an imbenda malefica. 489 ... C S. Chriſtopboru . 520.1.E
D.Bernardi miraculum . 509.2.E Chryſolithi vis. 499.1.A
iu m ne 428 .2.A Circulus magicus. 428.1.B
Beza mendac pro concio .
482 .1.C Corculus ſagarun . 406.2.
D.Blafij veneratio .
Blasphemiis demon non abigitur. 480.1.D Ciazzuranus à damone liberatus. 506.2, A
Braues hommes. 425.2.B Clauis Dominici cis . 523.1.A
Brunenſis mulieris liberatio. 516.2.C Clericus per aſſaſſinum conatus occidere an poffit à iu
Bungenſis fæmina liberata à demone. 506.2.D dice jaculari capi ở puniri. 409.2.B
Clerici malefici pæna . 396.2.E
Burdigalenſis Parlamenti iudicium . 428.1 . A ,
ſeg. Clericorum peculiaria maleficia. 397.1.A
Burdegalenſis puelle fage confeſſio. 476.2.E m
Cogere inuitu peius eft quam orare para tu ru . 488 .
Burgenfis hidalgui cum pectro pugna. 483.2.C, D i.
Butis oraculuni . 481.2.C Complicis nominatio an debeat efle facta in tortura an
non . 371.1.D
C Complices quando examinandi, quid valeat eorum de
pofitio. ead . 2.A
Adaueris fanguinantis indicium . 381.1. A Componere cum reo quando liceat iudici. 369..A
C Cadauera exhumaniLamia , 407.2.B Concubina facerdotis liberata à damone . 308.2.C
Calets quid mirum acciderit. 373.1 , B Concubina ſacerdotis pæna poft morten . 483.1.B
Concubitus cum damone verus. 398.2.B
Cerimoniarum institutio penes Ecclefiam vis.s32.1.E.
vis . 532.1 Condemnationis vis . 368.2 .
Caliçis SanEti vis. 509.2.E Confeſſio extrajudicialis. 374 .. €
Calidsus Loſeus patronus maleficorum , 378.1.B Confeſſio erronea differı à dolore extorta . 387.2.C
Calumniator ad quid teneatur. 384.1 . A Con fio rei conui cls an neceſſaria. 424 .2.B
Caluiniste . 533.1. E Confeſſio quo modo in boc crimine institkenda ,
ibid.2 . A quantum illi tribuendum . 417.1 .
Calviniſtarum faftus.
Campanarum nomen de origo. 527.1 . E , cur nomen Confeſſio per fraudem exloria ,an legitima & reo na
ibid . cers.
evs imponatur. 389,1.391.1. E
Campanarum pulſalio demoni exofa & quare , den Confeflio reorum qualis, & quid operetur. 391.1. E
xempla prodeffe contra vim diabolicam . 526.2. inualida qua confeſo dandum tempus ad fe de
C, D fendendum . 392 2.B
Campanas non baptizari fed benedici . 5 27.1.C Confeßionis auricularis vis. 508 ... B
Cameleontis bepar. 499.1.C Confeſionis figillum quàm arētè feruandum & nun
Candele piccæ demoni à fagis offeruntur. 407.2.B quam licitum frangere, ne in harefi quidem aut fa
Canis nigre medicamenta . 498.7.C fcinario crimine. 473.1.0 feq.
Canonum contemptores non Turiſconſulti , ſed Leguli Confeſſarius gerit perfonam iudicis eo med :c. 470.
dicendi, 528.1.A I. A
Capi quando poſſint malefici. 384.1. Confeſſarius poteft dicere ſe neſcire vel non audiuiffe
Capere maleficos incarcerare quibus licitun.ibid. qua accepit per confeffionem . 474.1.E
Bø ſeg . Confeſſarius adfit morienti , poteſt petere vt facculus
Capiendi maleficos praxis e cantela . 385.2 . A pulueris pectori apponantur , aut fuccendatar , ut
Capri malefici estò expediendi carceribus. 386.1, B ſtranguletur qui viuus exurendus. 475.2iA
Capla malefica cur non noceant,ó an poffint ?385.2.D . Confeſſarius qua interrogare, de quo pacto iudicare de
damonuna cum iis adhuc agere probarum exemplo. fingulis debeat. 470.1.6 seg.
ibidem. Confeſſarius non intimet ſententiam mortis , non adfit
Caplas cur damon non eripiat. ibid. torikra , bene tamen in loco vicino. 475.1.DE
Capillorum et pilorum abraſio, 389.1.B Confirmationis Sacrament.vis. 507.1.E; & feq.
Capirulum generale ſtrigum . 428.r.D 477.1.B Confrontatio qualis. 392.1.0
Carcer maleficarum an poffit effe lethalis. 384.1.0 Confrontatio an facienda testium . 382.1.D
Carceris mutatio an vrilis conira maleficia. 390.1.D Coniuratio ad lacrymandum ſuperstitioſa . 389.1.2
Carceris perperus pæna quando inflegenda clericis vel Coriuratores nubium & infectorum impostores, que
religioſis in hoc crimine. 410.1.D pacto deprehendendi. 542.2 .
Carceribus effugere an quis teneatur , aut poffit fine Conſulentium magos pæna. 397.1.DE
peccato , 384.2.D Confuctudo iurands,deuouendi ef blasphemandi,qua
Carolus Billbeus, 388.2 . A le indicium . 381.2 . A
Caroli V. faétum . 369.2.B Contritio ,quomodo procuranda.475.1.cur tanta diffi
Carolt I X.remißio. ibid. culias hac in requo ad ſagas. cad.2 .
Cafusreferuari Epiſcoporum à religiofis quibuſdam Conuentus fortiariorum , 407.2.A
poffuni abfolui. 477.2.B.cum leg. Conuerfatio quale indicium .. 380... C
B.Catherine Swetica remedium . S08.2.D Conuicti non torquendi. 387.2.C
Cauſe indicium . 380.2 Conuitiorum vis in damonem , 480.1.D
Cautio qualis exigenda in relaxatione. 384.2 . Corally vis . 499.1 . A
Cautela guibus viendum quando pets' ur ablatio noxa Cornely Lofei Palinodia . 429.2 .
Correctionis

1
 LIBRI TERTII .
547
379 ... C Diabolus quid perſuadeatmaleficis muruturis , vt non
Correptionis fraterne an ordoferuandus.
Coryb antes. 486.1.A peniteant, + 75.2.E
Crapula pena . 517.2.E Diaboli beneficia , nocentiora vulneribus 489.2 .
Dicti iocoſi ſeu fcurrilis pæna . 513.1.A
Credere non niſi quod certo cognoueris ,ftultorum eft.
417.2.A ,e ſeg. Dies conuentus forliarij. 425.2 . D
Crimen,deli&tum ,maleficium ſtrictè differunt.366.2.A Dierum continuationon ſemper ſuperſtitio a. 508.2.E
482.2.C Dimittendi rei quo pacto .
Crinium refeétio ſuperſtitioſa. 387.2 . A
Crux formata manu laua, 428.7.C D.Diunilj opuſcula defena,iplique alerta. 533.2.C
Crucis fignivis. 505.1.B ,507.2.E,508.2.2,509.1.D Dirarsım magicarü quadam formula diſcuſſa.409.1.0
Crucis efficacia contra dæmones. $ 21,1.E Diſpenfire ut liceatvti maleficio non licei. 485.2.0
Crucis imago contra damones. 524.2 . Diuinatio damoniaca .
so9.1 .
Curioſus. 426.1.C Diuinatores magi qua pena pleclendi. 397.2.8
Curioſitatis ſecretorum . & diuinationum morbus qui Dompreana arbor . 427.2 , A
bus monitisſanandus. S49.2 . Domusſeu locusquid probent in maleficio. 380.1.DE
Cyprianus magus. Sos.1.C Domus infeſtaſpectris quopactopurgata. 507.' . 4 , B
Domusinfefta a demonibus liberande methodus.
D 528.1.2 .
Dorfo aduerfo an fiftende malefice. 385.2.C
Æmon familiarisquo pacto pulſus. 524.2.C Drepanitana familia infeſtata a demone. 524.2.C
D Damon apparens in specie abbatis. 525.2.C Dromade Lichenes.
498
Damon in specie canis.506.2.E.in forma vulpis.507.A Duaci clericus ob Sodomiam degradarus 408.2.B
Damon fugatus Sanctorum prafentia , verbis, litteris,
verbere . 512.2.D E
Damon quibus modis fingatindolentiam in tortura.
388. E , ở 1. A
Démonis varia fraudes & ſpectra . 525.2 . 393.2.B Epiſcopifententia contra Edelinum
EBroicenfis
Dæmones efſe contra atheos . 536. Ebroicenfis Epifcopi iudicium . 427.2.E
Demonem inuocans ad ea que poteft demon ſcire vel Eccleſia non eſt aſylum maleficis. 385.2
facere ,an fortilegus hæreticus. 395.1. & feq. Ecclefiæ communis oratio vtiliſſima. $17.1.0

Dæmonum inuocatio per modum precarij ,vel imperij. Ecclefia immunitas an profit maleficis. 385.1.C
396.1.D Edelini cum damone pactum, hiſtoria, & damnatio.
Dæmonum beneficia noxia. 486.1.B 378 ...E
Educationis indicium . 381.1.D
Damonum lucrum ex ſuperſtitioſis remediis. 484.2.B
Damnatus ad mortem cenſetur in articulo mortis quo Effećtum priuatiuum licet â demone exſpeitare. so2..
ad abſoluiionem non quoad alia , 477.2.A Effe£tum effe demonicum , quo pačio dignofcamus.
Dscalogi 1. praceptum quantifaciendum . 536.2 . A 497.1 .
Declinare ad magos quid . 496.1.D Elecmofynarum vis. 516.1.C
Defenſ ore s e exc ufa tor es mal efi cor um qu odo
om Energumeni confeſſione fanati. 508.2.C
quando vtfufpecti capi & torqueri poſſint. 378.1 , B , Epheſia nomina. 480.1.D
& ſeg: Epiſcopi qua tales non habent licentiam legendi libros
Deferenda ſaga ftatim . ead , 2.C prohibitos. 423.1.D
Defigere e defixiones magica.426.1.B , C, 2. E.487. Epiſcopi venia petēda vt malefici extrahantur.385.1.0
1.D Equi maleficiati ligaculo nodi exemplum , 493.1.DE
Degradatio quando in maleficiis locum habeat. 396.2 . Erythobolos vrbs unde dičta . 481.2.C
E, 397.1, A , feq . Euangely S.Ioannis initium lectum fugat demonem .
Degradari ob que crimina hodie poſſint clerici. 409 . 516.2.E
Degradationis duplex acceptio. 410.1. A ,pro quibus Euchariſtia abſtinere ,quàm noxium . 512.1.A
criminibus infligendam Abbas cenſuerit. ibid .B Euchariſtia quando morituris prabenda fortiarijs,
Dei nominatio demonem fugat. 525.2.E 423.2.A
Deluſe f
ne intſag e nec ne , vnd e dig nof cat ur : & delu Euchariſtia vis. 309.2.et ſeqq.multis.
fionum modi fuſiſſe. 415.2.6 ſeg . Euchariſtie conſecratio, & tranſſubſtantiatio bado
Delufio differt ab infidelitate, 418.2.A ratio defenſa.s32.2.E ,533.1, A
Denunciare omnes tenentur. 379.1.C Euchariſtiam indigniſſimè tractant fortiarij. 407.2.C
Denunciatio qualis eſſe debeat. 382.1.B Eucheria Agapij vxor . 512.1.E
Denunciatio ſpontanea. 380.1.D S.Eutyckius. ead.2 . A
Denunciati non admittendi ad colloquium iam dam Excufantia à tortura. 386.2.6 387.1 . & feq .
natorum . 383.1.0 Excommunicati accufarepoſſunt. 383.1. E
Depilatio ſag arum licita . 497.1 . A Exorciſans cauere debet iocos cum demone. $ 12.2.E
Deireilans abiurare quomodo puniendus. 393.1.D Exorciſandi vocabulum Tertulliani.529.2.B ,non ma
Deuouentis fe damonivltio. 508. gicum . ibid .
Deuotans ſedemoni abrepta. 382.1.A Exorciſmi Pontificij defenſi.s28.1.A . & feq.quam an
Diabolus Chriſtum , Mariam , Apoftolos, ó Angelos tiquus ordo exorciftarum.ibid B ,feqq.
& 530.2.ri
exhibens.
510.2. tus probati. 528.1.2 .
Diabolus conatur perſuadere vana effe, qua de malefi Exorciſmis que demonum infeſtationes folita ſanari,
cis feruntur. 378.1.E que non . 513.1 .
Diabolus non liberat maleficio , niſi forte in alium Exorciſmorum antiquitas o formula & vis.s12.2.D ,
tranſlata. 484.1.D feq.
Diabolus orari non poteft,vt tollat maleficium . 488.1 . Exorciſationum exorciſtarum abufus quidam vi
DE tandi.
$ 41.2.E ,6 Seg.
Exorcive ,
 IN D E X
548

Exorciſte ,exorciſmorúmque ritus veteres . 532.1.2 . Heparpiſcis Callyonimi. So0.1 .

512.2.D Herbipolitana domus à fpečtris liberata per fidem .
Exorciſtarum ordo.
Exploratores non multiplicandi iudicibus. 367.1.D 5071.A
Haredum malefici obligatio reſtituendi damna. 476.
/ F 2.B
fundus ſpectris liberatus.
Hefpery $ 12.1. A
Alfum . . Hexagoniſuperſtitiofi. 480.2.A
2.Ddicere,ef verum occultare differunt.390.
Fallum D. Hilarion cur ſignum noluerit remouere. 497.1.E
Fama vehemens nominati, 372.2.A Homagium demoni preſtitum . 520.1 .
Fama quo pacto probanda. 375.2 , B , C Homo homini demon . 498.2.A
Fama vis. 368.1.C , D Homicidia fortiariorum cur grauiſſima á degrada
375.1.A , B tione digna. 499.1 .
Fame indicium quale,quid operetur.
Faſcinatio equorum . 499.1.D Hofpitij indicium . 380.1.D ,E
427.2.A Hotomanni impia locutio. 4.25.1. E
Fatæ feu fatue Bourlemantia .
Fautoresmaleficorum . 379.1.B S.Hubertus damonomaſtyx. 523.2.D
Feles. 499 . Hugo Bourlettus. 426.1.A
525.1.C Hyena medicina multiplex. 498.2.C
Felis cerebrum comedunt ſage.
Fæminarum nominatio . 371.2.E Hypericon. 499.1.D
Fera . 427.1. A
ibid . 1
Ferale,quid fignificet .
Feſtis diebus an examinandi auttorquendi rei.390... A
Fidei vere et vina vis. sos.1.A Actantia differt à minis, quomodo. 377.1.D ,E
ibid . E etio . 480.2.E
Fidei vis contra ſpectra. I laponum fuperftitiofa curat .
Finganus nobilis roſariodemonem expulit. 517.1.E I afpidis vis. 499.1.B
Finis bonus malefice peccatum non excufat nec pe Idololatria folita ſagis deſcribuntur. 428.1 .
nam. 486.1.2 . leinnij vis. 516.1.C
Flentium Picardarum hæreſis. 381.2.B Ieſu nomen quam validum . 507.2.E
Forum Ecclefiæ duplex . 383 .1.D Ieſu nominis vis. 519.1.B
Florimundide Remundis V.C.narratio. 428.1.A Ieſu ở Mariæ nomen . 526. 1.B
Fraude cã equiuocatione an reus decipiendus. 384.2 . Ignis niger maleficorum , 407.2.A
& ſegg.fuſius.390.2.B Ignis pænacontra maleficos quàm antiqua. 410.2.A
Frigide aqua infuſio. 388.2 . Ignis pænam an liceat iudiciminuere , quando.
sos.1.E , 2.A ibid . C
Friſiæfpectra.
Fuga nominati. 372.2.E Imago malefica laſis obuerfatur. 374.1.0
Fuga indicium quale , ad quid valeat, & c. 375. 2. Ima gin is mag ica med ici ne . 480.1.A
feq. Imagines Ficini. 482.2 . A
otrigis.
Furto accepta de domf 483.1.A Imaginum conculcatio magica. 397.1.B
Imaginarium maleficium per defixionem . 487.1.D
G
Impedire omittens damnum , quando credatur reus.
377.2.D
Abata ferrea. 480.2.A Importuna ſollicitatio. 380.1.D
G Gagatis vis. . 499.1.B Incantatio an magica vnde cognoſcatur. 397.2 . A
Galli cantus an damoni formidatus. 481.1.A Incantatorum admedicinam pana. ibid.
522.2.E
Gelæ derrones pelluntur à S. Dympna. Incorrigibilitas an ad degradationē requiſita. 408.1.D
Genuenſis adoleſcentis maleficiati curatio, 492.1.0 Incubi demonis proles monſtroſa. $ 16.2.E
Gladiorum vibratio an timenda damoni.
483.1 . į Indicia qualia in hoc crimine requirantur.370.1.62.
S.Glyceria, 523.1.C indiciorum genera & effectus varij. ibid.
Godela Kukers. 494.1 . A Indicia minùsvrgentia. 377.2.E, 378.6 ſeg.
Godelmannus refutatus. 528.1.A Indiciorum vis. 368.1.B , C
S.Godoleus cautela . 488.2.E Indiciorum propinquorum exempla . 372. 2. E , 373 .
S.Golauduch . 519.2.B I. A
Graria Princip . exiſtente nulla ,an index poſſit punire Indorum in bellis clamor,Hu,Hu. 5.06.2.A
reum . 369.2.A Inedia diuturna à damone procurata exemplum . 5o9.
B. Gregorius Armenius. Sos. 2. E 2. B
Gregorius Oſtienſis Epiſcopies quo pacto infečta ex Infamis denunciatio cuius momenti. 383.2.E
Cantabriaprofligarit. 543.1 . Infanticidia fortiariorum . 407.2.C
Gregory XI111. Laus ebulla . 385.1.C Inferno non euocantur damones. $ 28.1.C
Guilh . E delini abiuratio o condemnatio . 39 ;.. A Informatio extraiudicialis an idonea ad capiendum .
384. 2. E
Н Informationes ex officio qua indicia requirant, 370 .
2. D
Æreticum factum quid. 389.2.A Inimici capitales non poſſunt accuſare. 383.2.E
Heixeicine bine, inquonis indice puniripofunt. Inimici nominatio an valida . 371.2.D
370.1.B , C Inquiſitio quomodo in hoc crimine inſtituenda. 367. 2.
Hæreticorum vana viſiones, & miracula. 5 10.2 . C , quotuplex. quomodo debeat de crimine conſtare.
Hereticos capi poffe ex non femiplenis probationibus. ibid. accuſatio an debeat præcedere , quomodo de
384. 2. E beat effe certa , ſpecifica e clara, an debeant pre
Hæretica aut hæreticalia, aut non fortilegia . 395.1.B cedere indicia . ibid . D, E, 368. 1. A , B , an fama
Halenſisfæmina à damone ablata . 382.1.A ſeu diffamatio debeat præcedere. 368.1 . C, qualis
elle
 LIBRI TERTII . 549

effe debeat. Et quid ſi alias fuit de hoc crimine ab Lamia non fareni ur impoſſibilia,'gearum peccataſunt
folutus aut cödemnatus,ibid. D, E,& 2.A ,B , quan vera , & mentisſana,Gvigilantium.397. 2. E 9398.
do impediatur inquiſitio per tranſactionem.ibid. E, 1.A,B.non excufantur à ſexu , aut ſenioautSopore.
369.1.A.fit contra mortuosó abſentes.370.1.DE ibid .
Inquiſitio hic qua indicia requirat. ead.2.A Lamiarum crimina non eſſe deliria . 424.6 ſea .
Inquiſitio eſt loco accuſationis. 383.2.D Landſtrotium feu Neoftadium ad Lenum . 493.2.E
Inquiſitores de hoc crimine cognoſcunt. 369.2.E Laodunenfis energumena. $ 10.1.D
Inquiſitores cognofcunt deſortilegio . 424.2.E S. Launomarus. SI2 . 1. E
Inquiſitores fidei de quibusfortilegiispoſſint iudicare. Lauretanum miraculum . 529.1. A
395.2.DE Leodienfis iuuenis à ſuccuba liberatus. 508.2.E
391 .1.B
Inſečtorum profligendorum remedia licita , dj abufus Leodienfis iudicis prudens fačtum .
varij. 543.1.B Leonis cauda. 499
Inſenſibiles quopacto demon faciatin tortura.388.1.E, Liber mortis cui inſcribuntur fortiarij. 497.1.E
2.A
Libri magaci, quam veriti, o noxy , & de panisha
Inſtrumenta maleficij quàm ſuſpecta , an ad condem bentium fusé.423.1.C ſoliticomburi. ibid ,
nardum vſque. 380.1.B Librorum prohibuorum Index Ponrificius. ibid.
Inſtrumenta inuenta . 372.2 . Libros magicos legere quibus permiſſum .
Interrogatio defociisquomodo facienda . 377.2.E Libertas an neceſſaria tollendo maleficio. 484..C
Interrogatoria in tortura. 386.2 . A Lilithea . 479.1.D
Interrogatoria confeſſarij in hoc crimine . 475.1.2 . Litaniarum vis. 524.1.C
Inunctio magica. 407,2.A Litaniarum vis & vſus defenſus. 519.1.A , “ ſeg.
Indicium exiremum iudicibus cogitandum . 367.1 . Littelare, 493.2.E
loanna Potiere. 410.1.E Liuoni & l.icus mirus, 498.2 . A
Joanna puella . 426.1.0 Locus ſuſpectus. 372.2 .
Ioanna Lotharingevirginis Acta iudiciaria accuſa Loci mutatio. 482.2.D
tionis Magica 427.2.per totam. Loci mutatio vtilis. 17
Ioanne Boſdeau condemnatio & confeſſ10.428.1. per Lotio corporis maleficorum . 389.1.D
totam , Lotio matutina quid profit. 481.2.B
Toannes de Vaulx Stabulenfis in carcere adhuc cum Lotij vis contra maleficia. ibid.C
demone ſuo colloquebatur. 386.1.A D. Lucia cur lotio perfuſa . ibid.
Ioann.de Vaulx confeffio. 425.2.A , B Lupi remedia . 498.2.B
loan . Heffely é diſcipulorum opinio refutata. 489.2. Lutheri os fpurcum . 480.1.D
& ſeg. Luxuria tentatio vehemensá ſtrenua reſiſtentia.· 522 .
Iudeus Bauarus. 507... C 1.C 2.
lude Machabæi ferrum , 482.2.C Lycanthropus VVeſtphalus. 388.2 . A
Iudex non potest vti contra reum ſententia accepta per
medium confeſſionis quomodocumque. 473.2.474.1. M
Iudex competens maleficy quis, fusé. 369.2.E.O ſeg.
Iudici nec mentiri nec fallere licet reum , contra Bodin . Agdalena Crucia, 410.1.E
390. 2. C M 521.2.C
B.Macarius Antiochenus,.
Indici vită de cauillatoria cautela. 387.2.E D. Macary miraculum ibid .
ludices ar. faſcinentur à maleficis. 385.2.C Malbodienſis monialis obfeſa liberatio. 513.1.A
ludices peccant, qui cogunt maleficas benedicere. 486. Maleficus orari & cogi puteſt vt tollat noxam quando
2.B non teneor cogitare quod permaleficium tollet, 488 .
Iudices abſtinere debent curioſis experientiis, 386.2. D 1. 2 .
ludicum facrilegium qui confeſſarios examinant, 473 . Maleficus maleficam cogit. 480.
1.A , B
Maleficus tenetur ad reftitutionem , nifi fignum amo
Iudicium de ſtrigibus quoddam iniuftitia plenum . Heat, 495.2.A
428.2. Malefici quo pacto priuilegijsſpolientur. 388.1.A
Iudiciarius ordo o proceſſus an in hoc crimine ſer Malefici nomen quâm latum ex Philone. 408.2.E
uandus,
366.2.367.2.B Malefici hareticales quomodo puniendi. 398.2.B
Iudiciarij aĉlus contra demones e inſecta ſuperſtitioſi Malefici non facilè relaxandi fubcautione,385.1.B , &
cur iudicandi, 542.1.543.1.C abaltari auelli poſſunt. ibido
Indiciariarum ſuperſtitiorum remedia. 484.2.B Malefici detegendiexemplum ſuperſtitiofum.487 .,, D
Iuliani ſacrificium Magicum difie £tum . 507.1.E Maleficos mors crimine non liberat. 370.1 ,C
Iuris duo luminaria . 527.2.E. Maleficorum punitio indicibus ó principibuscure fit.
Iuriſconſulti & Legulei differentia . ibid . 537.1.6 2 .
lufiurandum an liceat deferre idololatre . 487 .1. E Maleficæ occidenda .406.1, B ,contrarium aſſerere est
Iufiurandum fortiariorum . 497 .1. E hereticum . 450.2 . E , igne cremande. 397. 2. E ,
luſiurandum norrinantis . 372.0.C & ſeq.
Maleficarum crimen quàmgraue, & quot in eo crimi
L nd . 406.1.Ę,0 2.A
Maleficium aqua retenta , SI8.2 .
Acryme varios effe£tusfignificant. 38.2. B Maleficium non licet tol'ere per maleficium.486.2. E,
Lacrymarum nullarum indicium . ibid . nec per res vanas.487, 1. A , nec per ſuperſtitioſa,
Lacrymari an ſage poſſint, an hoc indicium impa vanorum remediorum ſpecies.ibi.nec à parato licet
niientia,fusé. 476.1. A petere . ibid.C D
Lacrymari an queant malefica . 389,2 . Maleficij crimen eſt publicum ,mixti fori, & cominu
Laétis furaculivires malefici. 493.2.D ne. 366.2 . A, est crimen exceptum extraordi
Mmm narium
 EX
sso IND

narium , & quomodo. ibid. grauiſſimum , enor - Nominatio complicum , quam vim habeat. 377.1.D
ibid . Notoria ars . 498.1.
mriſſimum , atrociſſimum .
m um
Mileficy per maleficiu pulfi exempl . 518.2 . B Nouarienſis ſaga. 504.2.E
Maleficis in bonum vti nec ciuili iure licitum . Nox intempeſta infeſtior à maleficiis. 481.1. A
486.1.B. Nubium coniuratio quo pactoperagenda o de abuſi
Malus ſub quaſtrigum tripudia exaruit. 426.1.E bus hac in re . 539 .
Mandragore effoflio. 482.2.A Nube decidentium Magorum exempla . 373.2 .
B.Marcellus. 524.2.B. Nubium execratorcs. 482.1.A
MARIÆ Deipara nomen.s19.1 . D ,vis contra de Nudi corporis inſpectio lafciua punita . 509.2 .
mones ibid. et seq . Nudāde malefice & nouis veftiende veſtibus.385.2.
MARIÆ Deipara præſens auxilium in extorquen Nudatio maleficorum . 389.1.B
dafcedula homagij Diabolo data, exemplis proba
tum. 5 20.1. 0
M. Maruli error . 39 0. 2.C
Matrem cum pullis capi prohibitum à Moſe. 485.2.B Blatio ſuiad inquirendum , indicium . 380.1.D
S. Maurilius. 513.1.0 O
Medicinam ſpiritualem vel naturalem priùs atienta 381.1.A
tam noxiam eſſe,falfum . 484.1 . Odij maleficium . 484.2.A
Mediolanenſis energumena quopacto ſanata. 510.1.A S.Odulphi charta contra demonum ittuſiones. sos.2.B
Memoria ars que licita . Oleum infirmorum defenſum . 531.1.E
541.1
Mendacium rei quid operetur. 379.2.D Olei infirmorum vis. $ 12.2.A
Mendacia placent damoni,Deo difplicent. 539.2.E Olla defoſſa quidam frigidus
fałtus. 492.2 .
Mendicantium priuilegium quoad abſolutionem à caſi Omiſſionis indicium præſumptio. 378.1.A
bus Epiſcopalibus expenſum es defenfum . 477.2.A, Onycis vis. 499.1.B
feq . Operum bonorum vis. sos.1 . A
Mengus defenſus. 528.2.E 485.2 . A
Ophthalmia ridiculum phila£terium .
Menſtruus cruor . 498 .1.E Opinio quid . 393.1. A
D.Michaėlis inuocario . $ 16.1 .E a
Oratio priuat . 517 .1.B
Mina precedentes. 372.2 . E Oratio Dominica contra damonem . ibid.D.
Minaquefufficiant ad torturam , quæ ad condemna Orationis vis. 509.3.515.2 .
tionem. 377.2.A Orationum & precum ſuperſtitiones que cauenda,
Minarum indicium quid & quale eſſe debeat. 377.1. S43.2.C
A, a ſea. Oratione & ieiunio quando demon eiiciatur. 497.1.E
Minorennium nominatio. 371.2.E Orationis vis contra maleficia. 389.2.E
Mirabiliarij quidam taumathopey an hæretici. 395. Ouorum confoſlio ſuperftitiofa. 482.2.C
Miracula nonpoſſunt ab hæreticis fieri. 510,1.E Ona maleficiata . $ 24.1.C
Myſ& vis. ead.2 . A
Miſſa queſuperſtitioſa. 544 . P
Miſaſtrigum fimulata hoftia. 428.1.D, E
celebratioſuper res magicas.
Miſſarum