MAKALAH

Kampung Adat Kasepuhan Cipta Gelar

Disusun ku:
Kelompok 5
1. Ajeng Ayu Lestari
2. Amanda Apriliyanti
3. Keysa Siti Aulia
4. Saskila Maesilah

Kelas IX A

MTs NURUL HUDA CIMANGGU

Tahun Ajaran 2023/2024
 KATA PENGANTAR
Puji sinareng sukur urang panjatkeun ka Allah SWT, anu parantos masihan
rahmat, taufik, sareng hidayahna dugi ka urang tiasa ngarengsekeun makalah ieu.
Sholawat sinareng salam mugia salamina dilimpahkeun ka jungjunan alam Nabi
Muhammad SAW, ka kulawargina sareng ka sohabatna, Amin. Ieu makalah anu
dijudulan “Kampung Kasepuhan Adat Cipta Gelar”, disusun pikeun nyumponan
tugas mata pelajaran Bahasa Sunda semester I. Makalah anu sumberna tina média
citak jeung média séjénna miboga tujuan pikeun ngajelaskeun asal usul kampung
kasepuhan adat cipta gelar. Nu nulis ngahaturkeun nuhun ka Bapa Musi
Sugihan,S.Pd,I. salaku guru bidang Bahasa sunda. pikeun pancén anu dipasihkeun
sareng arahanna, mugia ieu makalah tiasa masihan seueur inpormasi, pangaweruh
sareng wawasan anu langkung lega pikeun urang sadayana. Dina nulis ieu makalah
masih aya kakirangan, kumargi kitu kritik sareng saran anu ngawangun dipiharep
pisan kanggo nyerat makalah kahareup.

Cimanggu, November
2023

Panulis

i
 DAFTAR ISI

KATA PANGANTAR ...................................................................................... . i

DAFTAR EUSI ............................................................................................... ii
BAB I AWALAN ............................................................................................. 1
A. Latar .................................................................................................... 1
B. Rumusan Masalah ................................................................................ 2
C. Tujuan................................................................................................... 2
BAB II PEMBAHASAN ................................................................................. 3
A. Sajarah kampung adat ciptagelar.......................................................... 3
B. Adat istiadat kampung adat ciptagelar ................................................. 5
C. Kapercayaan kampung adat ciptagelar ................................................. 5
D. Sistem tatanen kampung adat ciptagelar .............................................. 6
BAB III PANUTUP ......................................................................................... 7
A. Kasimpulan .......................................................................................... 7
B. Saran .................................................................................................... 7

ii
 BAB I

AWALAN

A. Latar
Suku Sunda mangrupa hiji etnis anu asalna ti suku-suku anu aya di
Jawa Barat. Etnis saperti Sunda mibanda ciri internal Etnis mangrupa
kampung adat. Suku Sunda di Jawa Barat loba Kampung Adat di antarana
Kampung Adat Kuta, Kampung Adat Naga, Kampung Kampung Adat Pulo,
Kampung Adat Dukuh, Kampung Adat Mahmud, Kampung Adat Cirendeu,
Kampung Adat Urug, Kampung Adat Ciptagelar. Dina Masarakat Ayana
Kampung Adat Ciptagelar masih dipertahankeun, naha kabuktian atawa
henteu erosi Adat jeung Budaya dina jaman Modernisasi ieu, dimana di
Masarakat Ciptagelar masih nganut kana ajén-inajén nu aya diajarkeun ku
para karuhun teu kagolong ku Era Modernisasi ieu.
Propinsi Jawa Barat mangrupa propinsi anu beunghar pisan ku
budayana etnis, bisa ditingali tina lobana budaya jeung basa nu aya di Jawa
Barat. Budaya jeung basana salawasna mekar luyu jeung jaman, jeung ogé
mibanda pola agama anu béda. Urang Sunda lahir di Jawa Kulon ogé geus
tumuwuh sarta dimekarkeun ngaliwatan abad tur jadi hiji hal anu bangga
Urang Sunda mangrupa etnis panggedéna di Jawa Barat. Wujud budaya
jeung tradisi suku Sunda kacida religiusna. Pageuh patalina jeung tatanén
agraris, ieu disababkeun ku urang Sunda Masarakat agraris anu
ngandelkeun pisan kana mata pencaharianana sagala hasil tatanén jeung
lahan. Tapi, sistem tatanén di sawah, Huma, atawa Sistem Tani anu
dilaksanakeun di wewengkon sawah tanpa cai irigasi teknis jeung alam na
ngalir ti hiji tempat ka tempat sarta masih kapanggih dina sababaraha
wewengkon di masarakat Sunda, contona masarakat Ciptagelar.
Kampung Adat Ciptagelar mangrupa salah sahiji ngaran puseur
pamukiman adat Sunda di Sukabumi Jawa Barat. Ditilik tina ciri
lingkunganna, ayana padumukan Ciptagelar téh dilingkung ku lingkungan
alam pisan unik. Duanana aya di wewengkon Pola Banten Kidul Paripolah
sosial budaya urang Ciptagelar ti baheula nepi ka ayeuna masih keneh
nembongkeun ciri budaya Sunda abad ka-16. Mangkaning Kasepuhan

1
 Ciptagelar henteu nutup diri dina interaksi jeung masarakat batur sacara
umum. Ku kituna, sikep terbuka ieu anu ngajadikeun bédana antara Baduy
jeung Ciptagelar. Kampung Adat Ciptagelar mangrupa salah sahiji kampung
masarakat di Jawa Barat anu masih ngajaga jeung ngajaga warisan budaya
jeung tradisi Sunda karuhunna. Kampung adat ieu ogé bagian tina
Kasepuhan Kasepuhan sumebar ka sakuliah wewengkon Taman Nasional
Gunung Halimun Salak biasana dipingpin ku kapala adat anu biasa disebut
para sepuh gumbira atawa leuwih akrab jeung Abah Anom. Kampung adat
ieu boga sajuta hal unik jeung kearifan lokal nu teu bisa kapanggih di
kampung adat di mana-mana sumebar ka sakuliah Jawa Barat, naha ieu téh
aset kabeungharan budaya di Jawa Barat hususna suku Sunda. Adat budaya
aranjeunna geus salawasna taat ka eta ti generasi ka generasi naha éta patali
jeung kahirupan sapopoe jeung ritual dina ngalaksanakeun kapercayaan
ageman tradisional.
B. Rumusan Masalah
1. Kumaha sajarah kampung adat ciptagelar?
2. Kumaha adat istiadat kampung adat ciptagelar?
3. Naon kapercayaan kampung adat ciptagelar?
4. Naon Sistem tatanen kampung adat ciptagelar?
C. Tujuan
Tujuan anu badé dihontal nyaéta:
1. Nyaho jeung ngarti ngeunaan sajarah kampung adat ciptagelar
2. Nyaho jeung ngarti ngeunaan adat istiadat kampung adat ciptagelar
3. Nyaho jeung ngarti ngeunaan kapercayaan kampung adat ciptagelar
4. Nyaho jeung ngarti ngeunaan sistem tatanen kampung adat ciptagelar

2
 BAB II

PEMBAHASAN

A. Sajarah Kampung Adat Cipta Gelar

Désa Gedé Kasepuhan Ciptagelar mangrupa kampung adat nu

mibanda ciri has dina lokasi jeung wangun imah ogé tradisina masih
dicepeng pageuh ku komunitas pendukungna. Masyarakat anu hirup di Désa
Ciptagelar disebut masarakat Kasepuhan. Istilah Kasepuhan asalna tina
kecap sepuh awalan /ka/ jeung sufiks /an/. Di Basa Sunda, kecap sepuh
hartina 'kuno' atawa 'kolot' dina basa Indonesia. Dumasar kana pamahaman
ieu, muncul istilah kasepuhan, nyaéta tempat cicing para sesepuh Istilah
Kasepuhan ogé nuduhkeun modél 'sistem' kapamimpinan' masarakat atawa
masarakat dumasar kana adat kabiasaan kolot (sepuh atawa kolot).
Kasepuhan hartina adat adat kolot atawa karuhun. Kampung Gede
Kasepuhan Ciptagelar teh ngaran anyar pikeun Désa Ciptarasa. Hartina
saprak taun 2001, kira-kira Juli, Kampung Ciptarasa anu asalna ti Désa
Sirnarasa nyieun “wangsit hijrah” ka Désa Sirnaresmi anu jarakna puluhan
kilométer.
Di kampung ieu, tepatna di Désa Sukamulya, Abah Anom atawa
Bapa Encup Subuat minangka pinunjulna. Pamimpin kampung adat ngarana
Ciptagelar minangka tempat pindahna nu anyar. Ciptagelar hartina muka
atawa pasrah. Pindah Désa Ciptarasa indit ka kampung Ciptagelar leuwih
lantaran "pesanan karuhun". nu disebut wangsit. Pamanggih ieu dicandak
atanapi katarima ku Abah Anom sanggeus ngaliwatan prosés ritual na,
hasilna bisa atawa henteu, kudu rengse. Kusabab kitu masarakat Ciptagelar
pindah ka kampung adatna mangrupa wujud kasatiaan jeung kataatan ka
karuhunna. Umum atawa nu nyicingan Désa Ciptagelar sabenerna mah ngan
ukur di éta désa ngan tapi hirup sumebar di sabudeureun wewengkon
Banten, Bogor, jeung Sukabumi Kidul. Sanajan kitu, salaku titik rujukan,
"pusat pamaréntahan" nya éta Kampung Gedé, anu dicicingan ku Sesepuh
Girang (pamimpin adat), Baris Kolot (pembantu Sesepuh Girang) jeung
masarakat Kasepuhan Ciptagelar anu hayang cicing di kampung anu sarua

3
pamingpin tradisional. Kampung Gedé mangrupa kampung adat lantaran
ayana masih dikurilingan ku tradisi atawa aturan adat anu diwariskeun ti
karuhunna.
Ayeuna namina pamingpin adat (Sepuh Girang) nyaéta Abah Ugi,
anu mimiti nyekel reins kapamimpinan saprak 2007 dina yuswa 23,
sanggeus bapana maot, katelah Abah Anom. Kasepuhan Adat Ciptagelar
mangrupa salah sahiji kampung adat kaasup kana persatuan adat Banten
Kidul. Kasepuhan Adat Ciptagelar keneh upholding adat jeung tradisi turun-
temurun saprak 640 taun ka tukang. Kasepuhan ieu dipingpin ku abah anu
diangkat dumasar kana turunan. Nepi ka ayeuna, sepuh tradisional
Ciptagelar dipingpin ku abad XI ti saprak gilding kacatet ti 1368.
Sacara administratif Désa Ciptagelar aya di wewengkon Kampung
Désa Sukamulya Sirnaresmi Kacamatan Cisolok Kabupatén Sukabumi.
Jarak Désa Ciptagelar ti Désa Sirnaresmi 14 Km, ti kacamatan kota 27 Km,
ti puseur pamaréntahan Kabupatén Sukabumi 103 Km jeung ti Bandung 203
Km ka Kulon. Désa Ciptagelar tiasa dihontal ku: kandaraan roda opat
(mobil) jeung kandaraan roda dua (motor). Jenis kandaraan roda opat kudu
boga sarat husus, nyaéta ngabogaan jangkungna Awakna rada luhur di luhur
taneuh sareng dina kaayaan prima. Lamun henteu boga sarat sual aya
kamungkinan leutik kandaraan anjog ka lokasi. Sareng umumna mobil
sapertos kitu ngan ukur sumping di kantor Désa Sirnaresmi anu ogé jadi
tempat parkir. Sésana maké ojek atawa mobil umum (tipe jeep). ngan sadia
kalana atawa leumpang. Beungeut lahan di Désa Ciptagelar téh pagunungan
ku produktivitas lahan bisa disebutkeun subur. Luas lahan perumahan Désa
Ciptagelar anu aya dina legana salega satengah héktar, lolobana dipaké
pikeun perumahan, pakarangan, pools, sarta kagunaan séjén pikeun tatanén
paré anu dipanén dua kali sataun. Umumna aranjeunna patani sareng
gumantung sagemblengna kana alam pikeun hirupna. Aranjeunna ngagarap
sawah atawa jadi buruh tani pikeun baraya kampung nu leuwih makmur.
Pikeun nambahan panghasilan aya warga Désa Ciptagelar anu ngala lauk di
balong, ngala hayam jeung embé jeung ngajual karajinan anyaman.

4
B. Adat Istiadat Kampung Adat Ciptagelar
Pakean adat biasana dipaké ku masarakat di sabudeureun Kasepuhan
nyaéta baju koko hideung atawa bodas (bersih) jeung iket atawa ikat sirah
pikeun lalaki.. Pikeun awéwé biasana ngagunakeun samping atawa sarung
jeung kebaya.Pakaian adat ieu wajib dipaké nalika asup Imah Gede (Imah
Abah keur nampanan tamu jeung tempat pintonankagiatan
tradisional).Papadumukan warga Ciptagelar ogé kudu nuturkeun aturan ti
karuhun ku cara ngagunakeun imah panggung (hateup dijieun tina daun
kirai jeung sarat lontar, tembokna tina bilik awi jeung umpakan).
Warga Kasepuhan Ciptagelar henteu ngagunakeun genteng pikeun
imahna, sabab hirup dina hateup genteng anu dijieun tina taneuh ngan ukur
pikeun jalma maot anu aya di jero taneuh. Salian ti pakean adat jeung imah
adat nu jadi ciri masarakat Kasepuhan Ciptagelar, aya upacara adat atawa
ritual adat dilaksanakeun sacara rutin. Aya upacara adat anu kasohor di luar
kota jeung rutin dilaksanakeun saban taun ku masarakat Ciptagelar nyaeta
Seren Taun. Tujuan diayakeunna Seren Taun nyaéta pikeun ngucapkeun rasa
sukur kana hasilna Panén anu loba pisan.Dina acara Seren Taun aya rupa-
rupa kasenian dipintonkeun diantarana Jipeng, Topeng, Angklung, dog-dog
lojor, wayang golék jeung sajabana.Ieu acara adat Seren Taun diiluan ku
sakumna warga Adat istiadat Banten Kidul, uleman, jeung masarakat di luar
Kasepuhan Ciptagelar. Seren Taun mangrupa acara puncak tina sagala
kagiatan masarakat Kasepuhan, saperti: Upacara/ritual Ngaseuk, Melak
Syukuran Upacara Paré Nasi/Sapang Jadian, Ngidam Pare, Mapag Pare
Beukah, Upacara Sawenan, Ritual Mipit Pare, Nganjaran/Ngacepat Ponggo.

C. Kapercayaan Kampung Adat Ciptagelar

Warga Désa Ciptagelar sadayana ngaku Islam, tapi kawas masarakat
pribumi séjénna maranéhna ogé taat pisan taat kana adat jeung kapercayaan
karuhunna. Umum Désa Ciptagelar percaya pisan kana ayana gagasan ti
karuhun, Hal ieu anu ngabalukarkeun masarakat pindah ti Désa Ciptarasa
ka Désa Ciptagelar. Ti taun 2001, kira-kira Juli, Désa Ciptarasa anu asalna
ti Desa Sirnarasa nyieun “wangsit hijrah” ka kampung Sirnaresmi anu

5
 jarakna puluhan kilométer. Di kampung ieu, tepatna di Désa Sukamulya,
Abah Anom atawa Bapa Encup Subuat minangka pinunjulna pamingpin
kampung adat ngaranna Ciptagelar minangka tempat pindahna nu anyar.
Ciptagelar' hartina muka atawa pasrah. Pindah Désa Ciptarasa indit ka
kampung Ciptagelar leuwih lantaran "pesanan karuhun". nu disebut
wangsit. Pamanggih ieu dicandak atanapi katarima ku Abah Anom sanggeus
ngaliwatan prosés ritualna, hasilna kudu atawa henteu, kudu rengse. Éta
sababna warga ngalih ka kampung adat Ciptagelar mangrupa wujud
kasatiaan jeung kataatan ka karuhun.

D. Sistem Tatanén Kampung Adat Ciptagelar

Seuseueurna masarakat pribumi nyiar nafkah salaku patani. Di
Cipta, panén paré ngan dilaksanakeun sataun sakali sataun, ieu béda ti naon
masarakat umumna panén 3-4 kali sataun. Sistem budidaya lahan ogé
ngagaduhan aturan, maksudna lahan téh dipaké pikeun melak pare dina
sataun sakali jeung diselang ku melak sayuran supados gizi dina taneuh
henteu ruksak sarta balik deui ka nétral. Komoditas utama tina hasil tatanén
Incu Putu (warga) nyiptakeun judul ieu nyaéta béas. Panénna disimpen di
leuit (lumbung). Unggal kulawarga miboga hiji atawa leuwih leuit nu
unggal leuit meunang nahan antara 500 – 1000 bushel béas. Aya hiji
lumbung husus pikeun nampung sababaraha hasil panen unggal warga hiji
kapala kulawarga diwajibkeun nyimpen hiji kebat béas di lumbung éta.
Lumbung disebutna Leuit Jimat. Ku ayana jimat leuit Kiwari, warga anu
butuh béas bisa nginjeum ka lumbung. Leuit jimat ieu tiasa nyimpen kira-
kira 8700 gantang béas.

6
 BAB III

PANUTUP

A. Kasimpulan
Désa Gedé Kasepuhan Ciptagelar mangrupa kampung adat nu
mibanda ciri has dina lokasi jeung wangun imah ogé tradisina masih
dicepeng pageuh ku komunitas pendukungna. Masyarakat anu hirup di Désa
Ciptagelar disebut masarakat Kasepuhan. Pakean adat biasana dipaké ku
masarakat di sabudeureun Kasepuhan nyaéta baju koko hideung atawa
bodas (bersih) jeung iket atawa ikat sirah pikeun lalaki. Pikeun awéwé
biasana ngagunakeun samping atawa sarung jeung kebaya.Pakaian adat ieu
wajib dipaké nalika asup Imah Gede (Imah Abah keur nampanan tamu jeung
tempat pintonankagiatan tradisional).Papadumukan warga Ciptagelar ogé
kudu nuturkeun aturan ti karuhun ku cara ngagunakeun imah panggung
(hateup dijieun tina daun kirai jeung sarat lontar, tembokna tina bilik awi
jeung umpakan). Warga Désa Ciptagelar sadayana ngaku Islam, tapi kawas
masarakat pribumi séjénna maranéhna ogé taat pisan taat kana adat jeung
kapercayaan karuhunna. Pagawean masarakat kampung adat ciptagelar
seuseueurna masarakat pribumi nyiar nafkah salaku Patani.
B. Saran
Salaku generasi penerus bangsa, urang wajib mikanyaho sajarah
wewengkon bangsa urang, kaasup kana sajarah wewengkon mana waé anu
masih ngajungjung kapercayaan jeung tradisi karuhun. Dina nyusun ieu
makalah, panulis ngaku loba kakurangan. Kumargi kitu, panulis peryogi
kritik sareng saran anu ngawangun ti pamiarsa supados ka hareupna tiasa
langkung saé.