Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Werke VII
CARL FRIEDRICH GAUSS
WERKE
SIEBENTER BAND
1981
o
~
Der Julius Springer-Verlag, Berlin - Heidelberg - New York,
stellte uns ein Exemplar fUr den Nachdruck zur VerfUgung.
Das Format des Nachdrucks ist geringfUgig kleiner ais das der Vorlage.
2. Nachdruckauflage
WERKE
HERAUSGEGEBEN
VON DEB.
GOT TINGEN.
IN COMMISSION BEl B. G. TEUBNER IN LEIPZIG.
1906.
THEORIA
MOTUS CORPORUM
COELESTIUM
IN
AUCTORE
Venditur
PARISIIS ap. Treuttel & Wurtz. L ONDINI ap. R: H. Evans.
STOCKHOLMIAE ap. A. Wiborg. PETROPOLI ap. Klostermann.
MADRITI ap. Sancha. FLORENTIAE ap. Molini, Landi & Ce.
AM S TEL 0 DAM I in libraria: Kunst- und Industrie-Comptoir, dicta.
VII. 1
PRAEFATIO.
obsequi deb ere edocuit, quorum quidem motus a vi Solis tantum moderentur.
Scilicet observationum testimonio fretus KEPLER cuiusvis planetae orbit am
ellipsem esse pronunciaverat, in qua areae circa Solem, focum alterum ellipsis
occupantem, uniformiter describantur, et quidem ita, ut tempora revolutionum
in ellipsibus diversis sint in ratione sesquialtera semiaxium maiorum. Contra
NEWTON, principio gravitationis universalis posito, a priori demonstravit, cor-
pora omma a Solis vi attractiva gubernata in sectionibus conicis moveri de-
bere, quarum quidem speciem unam, ellipses puta, planetae nobis exhibeant,
dum species reliquae, parabolae et hyperbolae, pro aeque possibilibus haberi
debeant, modo adsint corpora Solis vi velocitate debita occurrentia; Solem
semper focum alterum sectionis conicae tenere; areas, quas corpus idem tem-
poribus diversis circa Solem describat, his temporibus proportionales, areas
denique a corporibus diversis, temporibus aequalibus, circa Solem descriptas,
esse in ratione subduplicata semiparametrorum orbitarum: postrema harum
legum, in motu elliptico cum ultima KEPLERi lege identic a, ad motum para-
bolicum hyperbolicumque patet, ad quos haecce applicari nequit, revolutioni-
bus deficientibus. lam filum repertum, quo ducente labyrinthum motuum co-
metarum antea inaccessum ingredi licuit. Quod tam feliciter successit, ut
omnium cometarum motibus, qui quidem accurate observati essent, explicandis
sufficeret unica hypothesis, orbitas parabolas esse. Ita systema gravitationis
universalis novos analysi triumphos eosque splendidissimos paraverat; cometae-
que usque ad ilium diem semper indomiti, vel si devicti videbantur mox se-
ditiosi et rebelles, frena sibi iniici passi, at que ex hostibus hospites redditi,
iter suum in tramitibus a calculo delineatis prosequuti sunt, iisdem quibus
planetae legibus aeternis religiose obtemperantes.
lam in determinandis cometarum orbitis parabolicis ex observationibus
difficultates suboriebantur longe maiores, quam in determinandis orbitis ellip-
ticis planetarum, inde potissimum, quod cometae per brevius temp oris inter-
PRAEFATIO. 5
LIBER PRIMUS.
Relationes generales inter quantitates, per quas corporum. coelestium. motus
circa Solem definiuntur.
Sectio I. Relationes ad locum simplicem in orbita speetantes.
Sectio TI. Relationes ad locum simplicem in spatio spectantes.
Sectio TIl. Relationes inter locos plures in orbita.
Sectio IV. Relationes inter locos plures in spatio.
LIBER SECUNDUS.
Investigatio orbitarum corporum coelestium. ex observationibus geocentricis.
Sectio I. Determinatio orbitae e tribus observationibus completis.
Sectio TI. Determinatio orbitae e quatuor observationibus, quamm duae tantum
completae sunt.
Sectio TIl. Determinatio orbitae observationibus quotcunque quam prorcime satis-
facientis.
Sectio IV. De determinatione orbitarum, habita ratione perturbationum.
TA.BULA.E.
2*
LIBER PRIMUS.
RELATIONES GENERALES INTER QUANTITATES
PER QUAS CORPORUM COELESTIUM MOTUS CIRCA SOLEM
DEFINIUNTUR.
SECTIO PRIMA.
Belationes ad locum simplicem in orbita spectantes.
1.
Corporum coelestium motus in hoc opere eatenus tantum considerabimus,
quatenus a Solis vi attractiva gubemantur. Excluduntur itaque ab instituto
nostro omnes planetae secundarH, excluduntur perturbationes, quas primarii in
se invicem exercent, excluditur omnis motus rotatorius. Corpora mota ipsa
ut puncta mathematica spectamus, motusque omnes ad normam legum sequen-
tium fieri supponimus, quae igitur pro basi omnium disquisitionum in hoc
opere sunt habendae.
I. Motus cuiusvis corporis coelestis perpetuo fit in eodem plano, in quo
simul centrum Solis est situm.
II. Traiectoria a corpore descripta est sectio conica focum in centro
Solis habens.
III. Motus in ista traiectoria fit ita, ut areae spatinrum in diversis tem-
14 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO I.
porum intervallis circa Solem descriptorum hisce intervallis ipsis sint propor-
tionales. Temporibus igitur et spatiis per numeros expressis, spatium quodvis
per tempus intra quod describitur divisum quotientem invariabilem suppeditat.
IV. Fro corporibus diversis circa Solem se moventibus horum quotientium
quadrata sunt in ratione composita parametrorum orbitis respondentium, atque
aggregatorum massae' Solis cum massis corporum motorum.
Designando itaque per 2p parametrum orbitae, in qua corpus incedit, per
(J. quantitatem materiae huius corporis (posita massa Solis = 1), per tg aream
quam tempore t circa Solem describit, erit tv p ,~1 + 1'-) numerus pro omnibus
corporibus coelestibus constans. Quum igiturnihil intersit, quonam corpore
ad valorem huius numeri determinandum utamur, e motu terrae eum depro-
memus, cuius distantiam mediam a Sole pro unitate distantiarum adoptabimus:
unitas temporum semper nobis erit dies medius solaris. Denotando porro per
'It rationem circumferentiae circuli ad diametrum, area ellipsis integrae a terra
descriptae manifesto erit 'ltVP, quae igitur poni debet = tg, si pro t accipitur
annus sideralis, quo pacto constans nostra fit = t v(~~p:j. Ad valorem nume-
ricum huius constantis, in sequentibus per k denotandae, explorandum, statue-
mus, secundum novissimam determinationem, annum sideralem sive t =
365,2563835, massam terrae sive (J. = 1f"X'~ro = 0,0000028192, unde prodit
2.
Leges modo expositae ab iis, quas KEPLERUS noster detexit, aliter non
diiferunt, nisi quod in forma ad omnia sectionum conicarum genera patente
exhibitae sunt, actionisque corporis moti in Solem, a qua pendet factor V(1 + /L),
ratio est habita. Si has leges tamquam phaenomena ex iimumeris atque in-
dubiis observationibus depromta consideramus, geometria docebit, qualis actio
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN ORBITA SPECTANTES. 15
in corpora circa Solem mota ab hoc exerceri debeat, ut ista phaenomena per-
petuo producantur. Hoc modo invenitur, Solis actionem in corpora ambientia
perinde se exercere, ac si vis attractiva, cuius intensitas quadrato distantiae
reciproce proportionalis esset, corpora versus centrum Solis propelleret. Quodsi
vero vice versa a suppositione talis vis attractivae tamquam principio profi-
ciscimur, phaenomena illa ut consequentiae necessariae inde derivantur. Hic
leges tantum enarravisse sufficiat, quarum nexui cum principio gravitationis
hoc loco eo minus opus erit immorari, quum post summum NEWTON auctores
plures hoc argumentum tractaverint, interque eos ill. LAPLACE in opere per-
fectissimo, Mecanique Celeste, tali modo, ut nihil amplius desiderandum re-
liquerit.
3.
4:.
o.
Angulum v, qui pro parabola intra terminos - 180° et + 180°, pro hyper-
bola intra -(180°-4) et +(180°-4) coercetur, pro ellipsi vero cITculum in-
tegrum periodis perpetuo renovatis percurrit, corporis moti anomaliam veram
nuncupamus. Hactenus quidem omnes fere astronomi anomaliam veram in
ellipsi non a perihelio sed ab aphelio inchoare solebant, contra analogiam
parabolae et hyperbolae, ubi aphelium non datur adeoque a perihelio incipere
-oportuit : nos analogiam inter omnia sectionum conicarum genera restituere
"VII. 3
18 THEORIA }IOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER 1. SECTIO 1.
r - p - p
- 1 + e - 2 e sin t v· - 1 - e + 2 e cos J v·
l' - P
- (l+e;coqv'+;l-e)sintv'
6.
+:
partibus constat, ante omnia hoc incommodum per introductionem quantitatis
novae pro v auferemus. Ad hunc finem statuemus tang t v V~ = tang t E,
quo pacto formula ultima art. praec. pro r praebet
p cos t E2 E2 sin t E') P
= p l+e +--r=e =
(COS -}
r = (l+e)cos-!v' l-ee (1-ecosE).
atque integrando
ktV p. V(1 + p.) = (1-
PP!
eel
(E - e sin E) + Const.
Quodsi itaque tempus a transitu per perihelium inchoamus, ubi v = 0, E = ()
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN ORBITA SPECTANTES. 19
8.
Eas iam inter anomalias atque radium vectorem relationes, quae impri-
mIS attentione dignae sunt, colligamus, quarum deductio nemini in analysi
trigonometric a vel mediocriter versato difficultates obiicere poterit. Pluribus
harum formularum concinnitas maior conciliatur, introducto pro e angulo cuius
sinus est = e. Quo per cp designato, habemus V(1- e e) = cos cp, V (1 e) = +
cos(450-tcp)y'2, v(1-e) = cos(45o+fCP)V2, V~~: = tang(450-tcp),
v(1+e)+y'(1-e) = 2costcp, v(1+e)-y'(l-e) = 2sinfcp· Ecce iam re-
lationes praecipuas inter a, p, r, e, cp, v, E, M. [*)]
I. p = a cos cp2
II. r = P
1+ ecosv
III. r = a(1-ecosE)
cos E cosv+ e ,
= 1+ cosE- e
IV. ecosv sIve cos V = 1- ecosE
9.
Si perpendiculum e puncto quocunque ellipsis in lineam apsidum demis-
sum "retro producitur, usquedum circulo e centro ellipsis radio a descripto
occurrat, inclinatio eius radii, qui puncto intersectionis respondet, contra li-
neam apsidum (simili modo intellecta ut supra pro anomalia vera) anomaliae
excentricae aequalis erit, ut nullo negotio ex aequo IX art. praec. deducitur.
Porro patet, r sin v esse distantiam cuiusque puncti ellipsis a linea apsidum;
quae quum per aequo VIII fiat = a cos <p sin E, maxima erit pro E = 90 0, i. e.
in centro ellipsis. Haecce distantia maxima, quae fit = acos <p = COB
~q:> = Va p,
semiaxis minor appellatur. In foco ellipsis, i. e. pro v = 90°, distantia ista
manifesto fit = p, sive semiparametro aequalis.
10.
logsint(v-E) . . . . . 8,9379536. 5 n
hinc
11.
superiori pro quadrante primo et quarto, inferiori pro secundo et tertio valente.
Quare quum sit €+x = llf+esin(€+x), fit x = ~1: (M+esin€-€), valorque
.. E srve
· e sm € _+ ~
M+· ), (M ). . ea qua.
flo ++.
verus IpSlUS € -I X = e sm € - €, slgms
I
flo +1,
diximus ratione determinatis. Ceterum facile perspicitur, esse sine respectu
signi p.: A = 1 : e cos €, adeoque semper p. > A, unde concluditur, in quadrante
+
primo et ultimo M e sin € iacere inter € at que € +x, in secundo ac tertio
+
vero € +x inter € atque M e sin €, quae regula attentionem ad signa sublevare
potest. Si valor suppositus € nimis adhuc a vero aberraYerat, quam ut sup-
positionem supra traditam pro satis exacta habere liceret, certe per hanc me-
tho dum invenietur valor multo propior, quo eadem operatio iterum adhuc,
pluriesve si opus videtur, repetenda erit. Nullo vero negotio patet, si diffe-
rtmtia valoris primi € a vero tamquam quantitas ordinis primi spectetur, erro-
rem valoris novi ad ordinem secundum referendum fore, et per operationem
iteratam ad ordinem quartum, octavum etc. deprimi. Quo minor insuper fuerit
excentricitas, eo velocius correctiones successivae convergent.
12.
13.
Hine ~::: X 4960" = 1240" = 20'40". Quare valor eorreetus ipsius E fit =
324°37'20"- 20'40" = 324°16'40", cum quo ealeulum secundum tabulas maio-
res repetemUliI.
logsine ...... 9,7663058" >.. = 29,25
loge ........ 4,7041513
4,4704571,. JL = 147
esine = -29543",17 = -8012'2~~17
M+esine = 324 16 31,59
Differt ab e . . . . . . . . . . . . . . . . 8,41.
ul·
1I. K
J.U Ulerent'la per flo _>.. A = 117,75'
tipIieata h ae d:.tr 29,25 pro dit 2",0 9, und Ior
e va denuo
correctus ipsius E= 324016'31~59-2;09 = 324016'29~50, intra 0~01 exactus.
14:.
logr . . . . . . . . . . . . 0,3259878
II. Brevior est methodus sequens, siquidem plures loci calculandi sunt,
+
pro quibus logarithmos constantes quantitatum \j (a (1 e)), \j (a (1 - e)) semel
tantum computare oportet. Ex aequationibus V et VI habetur
sintv.\j1· = sintE\j(a(1+e))
costv. \jr = costE\j(a(1-e)),
15.
.
prImo aequa t'lOnem VII art. 8, pro d'It ---;--E
dE = dv
sm smv
deL>
COB<P
d'Illeren
ff t'Ian d0 perm
7- -
. de
-';
dM = .
sinE(1- !lcosE) d v - (.
SIn
E COS CDT + sinE(1- eCOSE)) d CD
smv COS<P T
SIve substituendo pro sin E, 1 - e cos E valores suos ex aequatt. VIII, III
dM = ~- dv- r(r+psinv d
a a cos <p a a cos <p" cp
sive denique, exprimendo utrumque coefficientem per v et cp tantum,
dM = cos<p" dv- (2+ecosv)sinvcoB<p1 d
(1 + e COB v)Z (1 + e COB v)Z cp.
Vice versa considerando v tamquam functionem quantitatum M, cp, aequatio
hancce formam 0 btinet :
dv = aacos<p dM+ (2+eCOBv)sinv d
rr cos <p cp
sive introducendo E pro v
dv = aaCOB<p
rr
dM+ aa
rr
(2 -ecosE-ee)sinEd CD•
T
16.
Radius vector r per v et cp vel per M et cp plene nondum determinatus
est, sed insuper a p vel a pendet; constabit igitur eius differentiale tribus
membris. Per differentiationem aequationis II art. 8 nanciscimur
dr
r
= dp
p
+ l+ecosv
e sin v d V _ cos <p cos v
l+ecosv
d .
cp
Statuendo hic d:
= daa - 2
tang cp d cp (quod sequitur e differentiatione aequo I),
exprimendoque secundum art. praec. dv per dM et dcp, prodit post debitas
reductiones
-dr = -da .
+ -a tangCDsmv dM - -a cosCDcosvdCD
r arT r T T
17.
E = 900-arc.sintangt~;
hinc porro sinE = v(1-tangtql2) = ~:so;:, ita ut aequatio centri tota in hoc
puncto fiat
= 2 arc. sin tangt~+ 2 sint~· Vcosql
parte secunda in gradibus etc. expressa.
In eo denique puncto, ubi tota aequatio centri ipsa maximum est, fieri
debet dv=dM, adeoque, secundum art. 15, r=aVcos~; hinc fit
*) Ad ea maxima, quae inter aphelium et perihelium iacent, non opus est respicere, quum manifesto
ab iis, quae inter perihelium et aphelium sita sunt, in signis tantum difi'erant.
30 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUl\I, LIBER I. SECTIO I.
JI_
1- cos tp'
COSV = - e
cos E
1- v' cos tp 1- cos tp tang t tp
= e = e;l+v'costp)
- 1 + v' cos tp ,
18.
In PARABOLA anomalia excentrica, anomalia media atque motus medius
fierent = 0; hic igitur istae notiones comparationi motus cum tempore inser-
vire nequeunt. Attamen in parabola angulo auxiliari ad integrandum n'd v
omnmo opus non habemus; fit enim
o'rd~'
, u
__ 1E dv __ ppdtangt_v
= t pp ( 1 + tang {- v 2 ) d tang.l- v
4 cosi v' 2 COS! v' N
. E ycos'P+ 2 VCOStp+costp!
. .+
[*) Handschriftliche Bemerkung:J sm = Aequatio centri =
Y
(1 + v' cos tp) (1 + cos tp) ,
. 1 Y(I-ee). -1+Vcos<.p+cos<.p+costp2.
2 arc. sm
1 + cos <.p 2
+
( - - - - - - - - ) e sm E = arc. cos
1 + cos <.p
e sm E =
arc. sin (tg} tp" tg E) + e sin E.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN ORBITA SPECTANTES. 31
per quam formulam t ex v, atque v ex t derivare licet, simulac p et p. sunt
cognitae. Pro pinter elementa parabolica radius vector in perihelio qui est
t p exhiberi, massaque p. omnino negligi solet. Vix certe un quam possibile
erit, massam corporis talis, cuius orbita tamquam parabola computatur, deter-
minare, reveraque omnes cometae per optimas recentissimasque observationes
densitatem atque massam tam exiguam habere videntur, ut haec insensibilis
censeri tutoque negligi possit.
19.
Solutio problematis, ex anomalia vera deducere tempus, multoque adhuc
magis solutio problematis inversi, magnopere abbreviari potcst per tabulam
auxiliarem, qualis in pluribus libris astronomicis reperitur. Longe vero com-
modissima est tabula BARKERiana, quae etiam operi egregio cel. OLBERS (Ab-
handlung ilber dt'e leichteste und bequemste Methode die Bahn eines Cometen zu
berechnen, Weimar 1 797.) annexa est. Continet ea pro omnibus anomaliis veris
a 0 usque ad 180 0 per singula 5 minuta valorem expressionis 75 tangtv +
25 tang t v 3 sub nomine motus medii. Si itaque tempus desideratur anomaliae
verae v respondens, dividere oportebit motum medium e tabula argumento v
150k •
excerptum per - . ' quae quantItas motus medius diurnus dicitur; contra si e
p'
tempore anomalia vera computanda est, illud in diebus expressum per 15~k
p'
multiplicabitur, ut motus medius prodeat, quo anomaliam respondentem e ta-
bula sumere licebit. Ceterum manifesto valori negativo ipsius 'V motus medius
tempusque idem sed negative sumtum respondet: eadem igitur tabula anoma-
His negativis et positivis perinde inservit. Si pro p distantia in perihelio
. 1 d· d·
t p = q utI rna umus, motus me ms mrnus expnml ··tur per kv28125 U b·1 f:ac t or
)1 ' ,
q'
constans k\j2812,5 fit = 0,912279061, ipsiusque logarithmus 9,9601277069. -
Inventa anomalia v radius vector determinabitur per formulam iam supra tra-
ditam r = - q - .
cos tv'
20.
Per diiferentiationem aequationis tang -i v + {. tang i VII = 2 tkp -I, SI omnes
quantitates 'I), t, P ceu variabiles tractantur, prodit
~!'-.
2cos tv&
= 2k'lJ)-
.r
t dt- 3tkp- t dp
Slve
dV=kVPdt-~~d .
rr 2rrvp p
32 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO I.
ubi logarithmi constantes adhibendi sunt log k y' 2 = 3,700 5215 724, log 3 k \/ t =
3,8766128315.
Porro diiferentiatio aequationis r = -2 p ....
cos -.-v
suppeditat
dr
- = dp
p
+ tangt v dv
r
______
1
p 4rr
"._ -
3ptang~v'
·
ptang~.v4
4rr
= -1r :(tr+: rt tang :r~ v2
- :r~ ' 2
sm :vr • 2
_.1 sm t v tang t v
2
1
Y
2) cosv
= - - .
2r '
. . d t au t em fit = -k .sinv ksinv d
coe"f~'
HClens IpSlUS 1-'
rv p
Hinc prodit d l' = t cos v dp + 7P t
sive, introducendo q pro p,
d r = cosv d q+ ksinv d
V2q t.
21.
In HYPERBOLA r.p at que E quantitates imaginariae fierent, quales si
aversamur, illarum loco aliae quantitates auxiliares sunt introducendae. Angu-
lum cuius cosinus = !
iam supra per 0/ designavimus, radium que vectorem
- ------~p~------
2 ecos} (v - 4) cost (v+ y)
II. r = P
1+ ecosv
P cos <)I
::--------c--"-
2 cos t IV - 'f\ cost (v + <jIJ
IV. u = cost~v-<jI)
cost,v + 7)
= +
1 tang-}F
1 - tangt F
= tan
g
(45 0 + 1
T
F)
V. _1_
cosF
=
T
1 (u + ~)
u
= l+cos<)lcosv
2COs-'_lv-l!icOSi:V+l!i!
__ e+ cosv
1 +ecosv
2 \ • ' 2 . I I
VI. .
slntV. Vr t V
. T F . ( 1\P F = SlnT
= sm e-- ICOS
• F. t V+ (e
- F
cos
1) b
= t(U+l)V(e:I)U = t(U+1)V(e~l)b.
Dividendo VI per VII ad III reveniremus; multiplicatio producit
VIII. r sin v = p cotang 4tang F = b tang 4 tang F
22.
rr d v = b b tang 41 t e (1 + uIu) - !
~ d u.
Integrando de in de ita, ut integrale in perihelio evanescat, fit
.r rr d v = bb tang 41-} e (u - ~) -log u} = k tVP . V(1 + p.) = k ttang4· Vb. V(1 + p.).
Logarithmus hic est hyperbolicus; quodsi logarithmos e systemate BRIGGico vel
generaliter e systemate cuius modulus = A adhibere placet, massaque p. (quam
pro corpore in hyperbola incedente haud determinabilem esse supponere pos-
sumus) negligitur, aequatio hancce formam induit:
1
t ,u
1\
u-l
u
Akt
e - - - og u = -.--'
b'
sive introducendo F
XI.
AetangF-logtang(45 0 +t F ) = A~t.
23.
Si pro inveniendo tempore ex anomalia vera quantitate auxiliari u uti
placuerit, huius valor commodissime per aequo IV determinatur; formula dein
II absque novo calculo statim dat p per r, vel 1· per p. Inventa u formula
XI dabit quantitatem 'A~t, quae analoga est anomaliae mediae in ellipsi et
b'
per N denotabitur, unde demanabit tempus post transitum pel' perihelium
elapsum. Quum pars pl'ior ipsius N puta 'Ae(~U-l) per formulam VIII fiat
= 'Arsinv
Slll'ji
cuIusdup1ex h'
-b-.-, ' cal UlUS quan t't . . . U '" • d .
1 atIs IpSlUS praeClslOUl examman ae m-
+
log cos (v - 4) . . . . 9,994 1 7 6° hinc log u. . . . . . . . 0,049 11 29
log cos t(v+4) .... 9,9450577 u 1,1197289
logr . . . . . . . . . . . . 0,0333585 uu = 1,2537928
log 2 e . . . . . . . . . . . 0,4020488
logp . . . . . . . . . . . 0,3746356
logcotang4 2 • • • • • • 0,2274244
10gb . . . . . . . . . . . . 0,6020600
24:.
25.
26.
Exemplum. Manentibus e et b ut in exemplo praecedente, sit t = 65,41236:
quaeruntur v et r. Utendo logarithmis BRIGGicis habemus
log t . . . . . . 0 0 0 0 0 0 1,81 5 6598
logAkb- t 00000.00 6,9702758
logN 0 • 0 0 . 0 0 • 0 0 0 8,78fl 9356, unde N = 0,06108514.
log r. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,2008541
27.
Si aequatio IV ita differentiatur, ut u, v, ~ simul ut variabiles tractentur,
prodit
du _ sin <f dv + sinvd<f = rtang<f dV + rsin v d,f,
u - 2cost(v-<f)coS-}(v+<f) p pcos<JI y.
dN
T= It e(1 + ~)-~l du+ (uu-1)sin~
uu 2ucos~'
u
d,',
'f
sive
dN
T =
~
bu
du + bcosy
r sin v d ,
0/.
sive
dV = b b tang <¥ dN _ (~ + ~) sin v tang <¥ d,1.
Arr r p cos~ 'f
-
bbtang~ dN _
Arr
(1 +~) s~nv d'I..
r. Slllo/ 'f
28.
dr = rdb
Ii +
bbe(uu-1)
2Aur
b
dN + 2cos~' I u+ 17 smo/ -
l( 1). (u- 171).smv ld 0/.
Coefficiens ipsius dN per aequo VIII transit in ~:~:~; coefficiens ipsius do/ au-
tem, substituendo, per aequo IV, u(sino/-sinv) = sin (o/-v), ~(sino/+sinv) =
. . bsin~cosv pcosv. u
sm (0/+ v), mutatur m cos,,J;' = -'-.-,,'
sm 'f Ita ut habeatur
29.
~ = 90o+ilog(sin~+icoscp) = 90 0 -ilogtang(45o+t4)
t ang~-'E_Ot iu - l)
- t ang"2I F _
- u+1
tangE t~u+1
iE = log(cosE+isinE) = log ~
sIve
E = ilogu = ilogtang(45o+t F)
. .1 ie(uu--1) iN
M = E - e sm E = z og u - 2u = - T·
30.
31.
32.
log tang (45 0 - i- cp\ et log tang i- E committi potest error w, adeoque m ditfe-
Tentia = log tang i- v enol' 2 w; enol' maximus itaque in determinatione anguli
.
-*'" vent d1 ' . = -2-'-'
3w d : v 3 w sin v d eS1gnante
. \fI. mo d uI
urn I · h morum a d h unc
ogant
og tang' -~- v !I.
calculum adhibitornm. Error itaque, cui anomalia vera v obnoxia est, in se-
. expressus fi t = - 3 ttl sin v "" -' . 1 . h . B RIGGlC1
.. a d
cund1s ' j - 206265 = 0,0112 sm v, SI ogant m1
septem figuras decimales adhibentur, ita ut sempeT intra 0';07 de valore ipsius
v certi esse possimus: si tabulae minoTes ad quinque tantum figuTas adhiben-
tur, enol' usque ad 7~ 1 2 ascendere posset.
II. Si e cos E adiumento 10gaTithmorum computatul', error committi potest
usque a d 3-l!>- Ie cos
,-
E .d ' . b
; e1 em Itaque enon 0 nOXIa en
. .t quantI. t as 1 - e cos E sIve
.
: In compntando ergo logarithmo hnins quantitatis error usque ad (J o:! w +
ascen dere potest, deS1gnan · d 0 per "0 quan t't
1 a t em I-eeosE
3eeosE . .
pOSItIve sumtam: ac1
+
eundem limit em (1 oj w ascenclit enol' in logr possibilis, siquidem log a ex-
acte datns snpponitur. Quoties excentricitas parnL est, quantitas 0 arctis semper
limitibus coereetur: quando vera e parum differt ah 1, 1 - e cos E perparm
manet, quamdiu E parva est; tunc igitur 0 ad magnitudinem haud contemnen-
dam increscere potest, quociTca in hoc casu formula III art. 8 minus idonea
esset. Quantitas (3 ita etiam exprimi potest 3;a -r) = 3 e (~OS v + e;, quae for-
ee
+ 0) w
l' -
0,90 "
0,42 0,94 "
0,73 0,98
•
2,28
0,91 0,48 0,95 0,89 0,99 4,59
0,92 0,54 0,96 1,12 0,999 46,23
0,93 0,62 0,97 1,50
Huic errori ex erroneo valore ipsius F vel U orto adiicere oportet errorem III
33.
34:.
Methodus vulgaris, per quam is tis incommodis remedium afferri solet, se-
quentibus principiis innititur. Respondeat in ellipsi vel hyperbola, cuius ex-
centricitas e, semiparameter p adeoque distantia in perihelio = e = q, tem- I!
*) Quoniam tempus implicat factorem a-f vel bt , error in M vel N commissus eo magis augetur, quo
maior fuerit a = ~, vel b
l-ee
= ~.
ee-l
46 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO I.
J _~e):I-dv
9
___
(1+ecosv)"V2 -
f ~_.
(l+cosw,J
35.
36.
3weV(1-ee).sinE.206265"
A(l-ecosE)' ,
48 THEORIA MOTUS CORPOR(;M COELESTIUM. LIBER r. SECTIO r.
unde sponte patet, crrorem arctis semper limitibus circumscriptum esse, simulac
E valorem considerabilem acquisiverit, sive simulac cos E ab unitate magis
recesserit quantumvis magna sit excentricitas. Quod adhuc luculentius appa-
reb it per tabulam sequentem, in qua valorem numericum maximum istius
formulae pro qui bus dam valoribus detenninatis computavimus (pro sept em
figuris decimalibus):
E = 10° error maXlmus = :3,04
20 0,76
30 0,34
40 0,19
50 0,12
60 0,08
Simili modo res se habet III hyperbola, ut statim apparet, SI expressio III
art. 32, VII eruta sub hanc formam ponitur wcosP. :cos~'+3esil~;)v(ee-l) 206265".
)"e - coaPI
Valores maximos huius exprcssionis pro quibusdam valoribus determinatis
ipsius F tabula sequens exhibet:
F u I error maximus
10° 1,192 0,839 "
8,66
20 1,428 0,700 1,38
30 1,732 0,577 0,47
40 2,144 0,466 0,22
50 2,747 0,364 0,11
60 3,732 0,268 0,06
70 5,671 0,1 76 0,03
Quoties itaque E vel F ultra 40° vel 50° egreditur (qui tamen casus in or-
bitis a parabola parum discrepantibus haud facile occurret, quum corpora
coelestia in talibus orbitis incedentia in tantis a Sole distantiis oculis nostris
plerumque se subducant), nulla aderit ratio, cur methodum generalem dese-
ramus. Ceterum in tali casu etiam series de quibus in art. 34 egimus nimis
lente convergerent: neutiquam igitur pro defectu methodi nunc explicandae
haberi potest, quod iis imprimis casibus adaptata est, ubi E vel F ultra va-
10res modicos nondum excrevit.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN ORBITA SPECTANTES. 49
37.
Resumamus III motu elliptico aequationem inter anomaliam excentricam
et tempus
. E k t V(1 + fLl
E -eSln =- --, JI_
a2
etiam VA, atque hinc t per formulam 1), omni quae desiderari potest prae-
cisione determinare liceret.
Ecce specimen talis tabulae, quod saltern lentam augmentationem ipsius
log B manifestabit: superfluum esset, hanc tabulam maiori extensione elabo-
rare, infra enim tabulas formae multo commodioris descripturi sumus:
,..--.
E 10gB E 10gB E 10gB
I I I II I
0° I 0,0000000 25° 0,0000168 50° I 0,00026
I
5 00 30 0349 55 39 10
I
10 04 35 0645 60 55 26
I 15 22 40 1099
20 69 45 1758
I I
38.
Haud inutile erit, ea quae in art. praec. sunt tradita exemplo illustrare.
Proposita sit anomalia vera = 100°, excentricitas = 0,96764567, logq =
9,7656500. Ecce iam calculum pro E, B, A et t:
log tang t v .... 0,0761865
logV~ ..... 9,1079927
secundis = 596 1 0'; 79= 1 6 0 33' 3 0 ~ 79, unde anomalia media = 49' 7'; 8 5 =
2947';85. Hinc et ex logke~e)l = 1,6664302 derivatur t = 63,54410. Dif-
ferentia, quae hic tantum est 10 OOOma pars unius diei, conspirantibus erroribus
facile triplo vel quadruplo maior evadere potuisset.
Ceterum patet, solo adiumento talis tabulae pro log B etiam problema
inversum omni praecisione solvi posse, determinando E per tentamina repetita,
ita ut valor ipsius t inde calculatus cum proposito congruat. Sed haec ope-
ratio satis molesta foret: quamobrem iam ostendemus, quomodo tabulam auxi-
liarem multo commodius adornare, tentamina vaga omnino evitare, totumque
calculum ad algorithmum maxime concinnum atque expeditum reducere liceat,
qui nihil desiderandum relinquere videtur.
39.
Dimidiam fere partem laboris quem illa tentamina requirerent abscindi
posse statim obvium est, si tabula ita adornata habeatur, ex qua log B imme-
diate argumento A de sum ere liceat. 'Ires tunc superessent operationes; prima
indirecta, puta determinatio ipsius A, ut aequationi 1) art. 37 satisfiat; se-
cunda, determinatio ipsius E ex A et B, quae fit directe vel per aequationem
E = 2 B (A' +
~
rT A'),
A ~ ~
designando constantem 75k V (\+i e) per a[*)J. Si itaque B esset cognita, w illico
2q2
[*) Handschriftliche Bemerkung:] Wenn man Bt:RCKHARDTS Tafel [Connaissance des Temps 1818 j
s. auch Bd.VI ..
V(ro
S 596] brauch t, - +-i'o e)
- " i - - = a.
q'
7*
52 THEORIA MOTUS CORPORUIII COELESTIUM. LIBER 1. SECTIO I.
e tabula BARKERiana desumi posset, ubi est anomalia vera, cui respondet mo-
tus medius ~; ex w derivabitur A per formulam A = ~ tang t w2 , designando
5 - 5e
constantem 1 +ge per~. lam etsi B demum ex A per tabulam nostram auxi-
liarem innotescat, tamen propter perpal'Vam ipsius ab unitate differentiam prae-
videre licet, w et A ·levi tan tum errore affectas provenire posse, si ab initio
divisor B omnino ncgligatur. Detcrminabimus itaque primo, levi tan tum ca-
lamo, w ct A, statuendo B = 1; cum valore approximato ipsius A e tabula
nostI"a auxiliari inveniemus ipsam B, cum qua eundem calculum exactius re-
petemus; plerumque respondebit valori sic COlTccto ipsius A prorsus idem
valor ipsius B, qui ex approximato inventus crat, ita ut nova operationis re-
petitio superfiua sit, talibus casibus exceptis, ubi valor ipsius E iam valde
considerabilis fuerit. Ceterum vix opus erit monere, si forte iam ab initio
valor ipsius B quomodocunque approximatus aliunde innotuerit (quod semper
fiet, quoties e pluribus locis, haud lllultum ab invicem distantibus, computandis
unus aut altcr iam sunt absoluti), praestare, hoc statim in prima approxima-
tione uti: hoc modo calculator scitus saepissime ne una quidem calculi re-
petitione opus habebit. Hanc celerrimam approximationem inde assecuti su-
mus, quod B ab 1 differentia ordinis quarti tan tum distat, in coefficientem
perparvum numericum insuper multiplicata, quod commodum praeparatum esse
lam perspicietur per introductionem quanti tatum B - sin E, lo E To sin E +
loco ipsarum E, sin E.
40.
Quum ad operationem terti am , puta determinationem anomaliae verae,
angulus E ipse non requiratur, sed tantum tang ~~ E sive potius log tang t E,
operatio illa cum secunda commode iungi posset, si tabula nostra immediate
suppeditaret logarithmum quantitatis ta~lE, quae ab 1 quantitate ordinis
secundi differt. Maluimus tamen tabulam nostram modo aliquantulum diverso
adornare, quo extensione minuta nihilominus interpolationem multo commodio-
rem assecuti sumus. Scribendo brevitatis gratia T pro tang! E2, valor ipsius
· 15 (E - sinE).c '1 .
A in art. 37 tra dltUS 9E+sinE laCl e transmutatur m
A _ T-i T '+-'}T3_!jT&+HT"-etc.
- 1-T'\rT+2~T·-I"KT·+.\T&- etc.'
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN ORBITA SPECTANTES. 53
ubi lex progressionis obvia est. Hinc deducitur per conversionem serierum
: = 1- t A + T~-g- A + -g-~-g- A + ~~--Ht-g- A + r:lN~Vz-g- A + etc. [*)]
2 3 4 5
Statuendo igitur : = 1 - t A +
C, erit C quantitas ordinis quarti, qua in ta-
bulam nosh'am recepta, ab A protinus transire possumus ad v per formulam
t ()" 1 _, / ~+ e . ' / A _ 1 tang {- w
V l-e V 1-tA+C - V(l-tA+C)'
anb'lv -
,/5+5e
designando per "( constantem V 1 + ge' Hoc modo simul lucramur calculum
percommodum pro radio vectore. Fit enim (art. 8, VI)
q (l-tA+C)q
(1 + 1'; coS{v' - (1 + tA + C. coqv'
41.
Nihil iam superest, nisi ut etiam problema inversum, puta determinatio-
nem temp oris ex anomalia vera, ad algorithmum expeditiorem reducamus: ad
hunc finem tabulae nostrae columnam novam pro T adiecimus. Computabi-
tur itaque primo T ex v per formulam T = ~ ~ : tang! v 2 ; dein ex tabula
nostra argumento T desumetur A et log B, sive (quod exactius, imo etiam
commodius est) C et log B, atque hinc A per formulam A = (~t ~lJ; tandem
ex A et B eruetur t per formulam 1) art. 37. Quodsi hic quoque tabulam
BARKERianam in usum vocare placet, quod tamen in hoc problemate inverso
calculum minus sublevat, non opus est ad A respicere, sed statim habetur
t ang t w -- t
angzv. V n(l+t T )'
1 ,/ l+C
atque hinc tempus t, multiplicando motum medium anomaliae verae W III ta-
B
bula BARKERiana respondentem per ex
[*) Handschriftliche Bemerkung:J
A
loghyp T = -tA-N.A"-ffiA"- ... = -tT+MT"_/x-T"+ ...
A
log T = -2Am = -2Tm'
qsect v'
tangtv = Mrtangt w , r = ---"N-' logM = Am, logN = An.
54 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIVM. LIBER 1. SECTIO 1.
42.
43.
4:4:.
Motum hyperbolicum eo brevius absolvere lice bit, quoniam methodo ei
quam hac tenus pro motu elliptico exposuimus prorsus analoga tractandus est.
Aequationem inter tempus t atque quantitatem auxiliarem u forma sequente
exhibemus:
r = -,,------=-q=--
(1+ +
%A C; q
:1-1') cos -~- v' ,1- tA +
Cj cOS{-v'
45.
Pars posterior tabulae primae operi huic annexae ad motum hyperboli-
cum spectat, ut iam supra monuimus, et pro argumento A (utrique tabulae
parti communi) logarithmum ipsius B atque quantitatem C ad septem figuras
decimales (cifris praecedentibus omissis), quantitatem T vero ad quinque dein
ad sex figuras sistit. Extensa est haec pars, perinde ut prior, usque ad A =
0,300, cui respondet T = 0,241207, u = 2,930 vel = 0,341, F = + 52°19';
ulterior extensio superflua fuisset (art. 36).
Ecce iam ordinem calculi tum pro determinatione temp oris ex anomalia
vera tum pro determinatione anomaliae verae ex tempore. In problemate
priori habebitur T per formulam T = e - ~ tang t v2 ; ex T tabula nostra dabit
II + C' T e+
log B et C, unde erit A = \1- t T- ; hinc tandem per formulam 2) art. praec.
invenietur t. In problemate posteriori computabuntur primo logarithmi con-
stantium
75 k v' (-} + %e) [*']
a = • ) 2q2
5e - 5
~ = 1 +ge
,/5e+5
"( = V 1+ge'
[*) Handschriftliche Bemerkung, welche sich auf eine von GAUSS zu seinem eignen Gebrauch im
J ahr 1816 berechnete noch nicht gedruckte Tafel bezieht, auf die in diesem Bande zuruckgekommen werden
wird:) in tabula nostra a =
k.,l(t
'1.
+.e)
T .
q2
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN ORBITA SPECTANTES. 57
Tunc determinabitur .A. ex t prorsus eodem modo ut in motu elliptico, ita
scilicet ut motui medio ;; in tabula BARKERi respondeat anomalia vera w at-
que fiat A = ~ tang t w2 ; eruetur scilicet primo valor approximatus ipsius .A.
neglecto vel si subsidia adsunt aestimato factore B; hinc tabula nostra sup-
peditabit valorem approximatum ipsius B, cum quo operatio repetetur; valor
novus ipsius B hoc modo prodiens vix unquam correctionem sensibilem passus,
neque adeo nova calculi iteratio necessaria erit. Correcto valore ipsius .A. e
tabula desumetur 0, quo facto habebitur
Patet hinc, inter formulas pro motu elliptico et hyperbolico nullam omnino
differentiam reperiri, si modo ~, .A. et T in motu hyperbolico tamquam quan-
titates negativas tractemus.
4:6.
loga = 9,9758345
log~ = 9,0251649
log i' = 9,9807646.
Porro prodit logat = 1,7914943, un de per tabulam BARKERi valor approxima-
tus ipsius w = 70°31'44", atque hinc A = 0,052983. Huic A in tabula nostra
respondet 10gB = 0,0000207; un de log~ = 1,7914736, valor correctus ipsius
w = 70°31'36';86. Calculi operationes reliquae ita se habent:
4:7.
4:8.
Ut igitur corporis coelestis locum in spatio pro quovis temp oris momento
assign are lice at, sequentia in orbita elliptic a nota esse oportebit.
I. Longitudo media pro quodam temp oris momento arbitrario, quod
epocha vocatur: eodem nomine inter dum ipsa quoque longitudo designatur.
Plerumque pro epocha eligitur initium alicuius anni, scilicet meridies 1. Ianuarii
in anna bissextili, sive meridies 31. Decembris anna communi praecedentis.
II. Motus medius inter certum temp oris intervallum, e. g. in uno die so-
lari medio, sive in diebus 365, 365t aut 36525.
III. Semiaxis maior, qui quidem omitti posset, quoties corporis massa
aut nota est aut negligi potest, quum per motum medium iam detur (art. 7):
commoditatis tam en gratia uterque semper proferri solet.
IV. Excentricitas.
V. Longitudo perihelii.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 61
VI. Longitudo nodi ascendentis.
VII. Inclinatio orbitae.
Haec septem momenta vocantur elementa motus corporis.
In parabola et hyperbola tempus transitus per perihelium elementi primi
vice fungetur; pro II tradentur quae in his sectionum conicarum generibus
motui medio diurno analoga sunt (v. art. 19; in motu hyperbolico quantitas
_.3.
lkb • art. 23). In hyperbola element a reliqua perinde retineri poterunt, in
parabola vero, ubi axis maior infinitus atque excentricitas = 1, loco elementi
III et IV sola distantia in perihelio proferetur.
4:9.
50.
Angulus U-A+Q., quoties i est infra 90°, aut U+A-Q., quoties i est ultra
90°, secundum usum vulgarem reductio ad eclipticam dicitur, est scilicet diffe-
rentia inter longitudinem ~eliocentricam A atque longitudinem in orbita quae
secundum illum usum est Q. + u (secundum nostrum Q. + u). Quoties incli-
RELATlONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SP ATlO SPECTANTES. 63
natio vel parva est vel a 180 0 parum divers a, ista reductio tamquam quanti-
tas secundi ordinis spectari potest, et in hoc quidem casu praestabit, ~ primo
per formulam III ac de in 'A. per VII aut X computare, quo pacto praecisio-
nem maiorem quam per formulam I assequi licebit.
Demisso perpendiculo a loco cOl'poris coelestis .in spatia ad planum eclip-
ticae, distantia puncti intersectionis a Sole distantia curlata appellatur. Quam
per r', radium vectorem autem per r designando, habebimus
XI. 1" = r cos ~.
51.
log tang u ....... 9,4630573 log sin ('A.- ~) .... 9,434 8692n
logcosi ........ 9,9885266 logtangi ........ 9,3672304
logtang('A.-~) .. 9,4515839 logtang~ ....... 8,802 0996 n
'A.-~ - 195047'40~25 ~ = -3037'40~02
'A. = 6 55 28,98 log cos ~ ........ 9,999 1289
log cos ('A.- ~) ... 9,983 2852 n
logr ........... 0,3259877
logcos~ ........ 9,9991289
9,9824141 n
logcosu ........ 9,982 4141 n
logr' ... , ...... 0,3251166
52.
Spectando i et u tamquam quantitates variabiles, differentiatio aequatio-
nis III art. 50 suggerit:
cotang ~ d ~ = cotang i d i + cotang u d u
sive
XII. d~ = sin(A-Q)di+.sinicos(A-Q)du.
53.
Situs puncti cuiuscunque in spatio commodissime per distantias a tI'ibus
planis sub angulis rectis se secantibus determinatur. Assumendo pro plano-
rum uno planum eclipticae, designandoque per z distantiam corporis coelestis
ab hoc plano a parte boreali positive, ab australi negative sumendam, mani-
festo habebimus
z = r' tang ~ = r sin ~ = r sin i sin u.
Plana duo reliqua, quae per Solem quoque ducta supponemus, in sphaera coe-
lesti circulos maximos proiicient, qui eclipticam sub angulis rectis secabunt,
quorumque adeo poli in ipsa ecliptica iacebunt et 90 0 ab invicem distabunt.
Utriusque plani polum istum, a cuius parte distantiae positivae censentur, polum
positivum appellamus. Sint itaque N et N + 90 0 longitudines polorum positivo-
rum, designenturque distantiae a planis quibus respondent respective per x, y.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 65
Tunc facile perspicietur haberi
Quodsi itaque polus positivus plani ipsarum x in ipso nodo ascendente collo-
catur, ut sit N = ~, habebimus coordinatarum x, y, z expressiones simplicis-
SImas
x = 1" cos U
Y = 1" cos i sin u
z = r sin i sin u.
Si vero haec suppositio locum non habet, tamen formulae supra datae formam
aeque fere commodam nanciscuntur per introductionem quatuor quanti tatum
auxiliarium a, b, A, B ita determinatarum ut habeatur [*)]
cos ( N - ~ ) = a sin A
cos i sin (N - ~ ) = a cos A
- sin (N - n) = b sin B
cos i cos ( N - ~) = b cos B
(vid. art. 14, II). Manifesto tunc erit
x = ra sin (u+A)
y = rbsin(u+B)
z = r sin i sin u.
-cosQ' = asinA
cosi'sinQ' = acosA
- sinQ' = b sinB
-cosi'cosQ' = bcosB.
VII. 9
66 THEORIA ~IOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO II.
M.
Relationes motus ad eclipticam in praecc. explicatae manifesto perinde
vale bunt, etiamsi pro ecliptica quodvis aliud planum substituatur, si modo
situs plani orbitae ad hoc planum innotuerit; expressiones longitudo et latitudo
autem tunc supprimendae erunt. Offert itaque se problema: e situ cognito
plani orbitae aliusque plani novi ad eclipticam derivare situm plani orbitae ad hoc
novum planum. Sint n~, ~ ~', n~' partes circulorum maximorum, quos planum
eclipticae, planum orbitae planumque novum in sphaem coelesti proiiciunt
(Fig. 2). Ut inclinatio circuli secundi ad tertium locusque nodi ascendentis
absque ambiguitate assignari possit, in circulo tertio alterutra directio eligi
debebit tamquam ei analoga, quae in ecliptic a est secundum ordinem signorum;
sit haec in fig. nostra directio ab n versus ~ Praeterea duorum hemisphae-
I.
riorum, quae circulus n~' sepamt, alterum censere opoTtebit analogum haemi-
sphaerio boreali, alterum australi: haec vero hemisphaeria sponte iam sunt
distincta, quatenus id semper quasi boreale spectatur, quod in circulo secun-
dum or din em signorum progredienti *) a dextra est. In figura igitur nostra
sunt ~, n, ~ 1 nodi ascendentes circuli secundi in primo, tertii in primo, se-
cundi in tertio; 180 0 - n ~ n', n n n I, n n' ~~ inclinationes secundi ad primum,
tertii ad primum, secundi ad tertium. Pendet itaque problema nostrum a
solutione trianguli sphaerici, ubi e latere uno angulisque adiacentibus reliqua
sunt deducenda. Praecepta vulgaria, quae in trigonometria sphaerica pro
hoc casu traduntur, tamquam abunde nota supprimimus: commodius aut em
methodus alia in usum vocatur ex aequationibus quibusdam petita, quae in
libris nostris trigonometricis frustra quaeruntur. Ecce has aequationes, qui-
bus in sequentibus frequenter utemur: design ant a, b, c latera trianguli sphae-
rici atque A, B, C angulos illis resp. oppositos: [**)]
*) Puta in interiori sphaerae superficie, quam figura nostra repraesentat.
[**) Handschriftliche Bemerkung:] Si duo triangula communia habent duo latera b, c, erit
sint(a' - a) sin b sin t (0' + 0) sincsint (B' + B)
sint(A'-A) =
I.
cost(B'-B) cos t(O'- 0)
sint(a' + a) sinbcoBt(O' + 0) sinccost(B' +B)
II.
sint(A'-A)
- sint(B'-B) sint(O'- 0)
sint(a' - a) sin b sin t (0' - 0) sincsin t (B' - B)
III.
sin t (A' + A)
- cos l-(B'+B) cost(O' + 0)
sint(a'+a) sinb cost (0' - 0) sinccost (B' - B)
sint (A'+A) =
IV.
sint(B'+B) sint(O'+ 0)
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 67
sin t-(b -c) sint(B- 0)
I. sin ta - cos tA
sin t (b+c) cos!-(B- 0)
II. sint a- - sint-r-
cost(b - c) sin-}(B+ 0)
III. --- -
costa -oos~
(b+ c)
COS! cost(B+ 0)
IV. --- -
costa sin -} A
latera ~-n, n', l1, angulique oppositi i', 180 0 -i, e. Hine erit secundum for-
mulas art. praee.
9*
68 TI;IEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO II.
sinti'sint(n'+A) = sint(n-n)sint(i+e)
sinti'cost(~'+A) = cost(n-n)sint(i-e)
costi'sint(~'-A) = sint(n-n)cost(i+e)
cos t i' cos t ( ~ ,- A) = cos t ( n - n) cos t (i - e).
Duae primae aequationes suppeditabunt t(n'+A) atque sinti'; duae reliquae
t(n'-A) atque costi'; ex t(~'+A) et t(~'-A) demanabunt ~' et A; ex
sin t i' aut cos t i' (quorum consensus calculo confirmando inserviet) prodibit i'.
Ambiguitas, utrum t(~'+A) et i-(~'-A) inter 0 et 180 0 vel inter 180 0 et
360 0 accipere oporteat, ita tolletur, ut tum sin t i' tum cos t i' fiant positivi,
quoniam per rei naturam i' infra 180 11 cadere debet.
56.
Praecepta praecedentia exemplo illustravisse haud inutile erit. Sit n =
172 0 28' 13 ~ 7, i = 34 0 38' 1~ 1;
porro sit planum novum aequatori parallelum,
adeoque n = 180 ; angulum €, qui erit obliquitas eclipticae, statuimus _
0
Habemus itaque
x = a1"sin(u'+248055'22~97) - a1·sin(u+263 0 47'35';39)
y = brsin(u'+158 554,97) - brsin(u+172 58 7,39)
. ,
z = erSlnu - ersin(u+ 14 52 12,42),
ubi loge = log sin i' = 9,3081870.
Alia solutio problematis hic tractati invenitur III VON ZACH Monatliehe
Correspondenz B. IX. S. 385[*)].
57.
Corporis itaque coelestis distantia a quovis plano per Solem transeunte
reduci poterit ad formam k1. sin (v + K), designante v anomaliam veram, elit-
que k sinus inclinationis orbitae ad hoc planum, K distantia perihelii a nodo
ascendente orbitae in eodem plano. Quatenus situs plani orbitae, lineaeque
apsidum in eo, nec non situs plani ad quod distantiae referuntur pro constan-
tibus haberi possunt, etiam k et K constantes erunt. Frequentius tamen illa
methodus in tali casu in usum vocabitur, ubi tertia saltern suppositio non per-
mittitur, etiamsi perturbationes negligantur, quae prim am atque secundam
semper aliquatenus afficiunt. Illud evenit, quoties distantiae referuntur ad
A+ p. tang F + -v secans F,
Sl statuitur
a = A = ebksinK
p= t(-v+p.)= -tebksin(K-~)
.. = t(-v-p.) = -tebksin(K+~).
59.
X = RcosBcos(L-N) X = RcosBcosL
Y = RcosBsin (L-N) Y = R cos B cos € sin L - R sin B sin €
Z = RsinB Z = RcosBsin €sinL + RsinBcos €.
Pro cosB hic semper tuto substitui poterit 1, angulusque B in partibus radii
expressus pro sin B.
Coordinatae ita inventae ad centrum terrae referuntur: si E, "fj, C sunt di-
stantiae puncti cuiuslibet in terrae superficie a tribus planis per centrum terrae
ductis iisque quae per Solem ducta erant parallelis, distantiae illius puncti a
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 73
planis per Solem transeuntibus manifesto erunt X+E, Y+"'l, Z+C, valores
coordinatarum E, "'l' C autem pro utroque casu facile determinantur sequenti
modo. Sit p radius globi terrestris (sive sinus parallaxis horizontalis mediae
Solis), I.. longitudo puncti sphaerae coelestis, ubi recta a terrae centro ad punc-
tum superficiei ductum proiicitur, ~ eiusdem latitudo, a ascensio recta, 0 de-
clinatio, eritque
in casu I. in casu II.
60.
*) In sensu latiori: proprie enim haec expressio ad eum casum refertur, ubi recta e terrae centro
ducitur.
VII. 10
74 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LmER I. SECTIO II.
x- X = ~ cos b cos a
y- y = ~ cos b sin a
z-Z=~sinb.
61.
62.
tang(l-L) = ~
A: =
R p - Q
sin (l-L) - 008(1- L)
r'
R' tang ~ - tang B
tangb = A'
R'
10*
76 THEORIA MOTUS CORPORUM COELEST:nJM. LIBER I. SECTIO II.
R' R'
II. Statuendo N = A, faciemus 7 sin (A - L) = P, 1-7 cos (A - L) = Q,
eritque
p
tang(/-A) = Q
t::.' P _ _ CL_
? = sin(Z-A) - cos(Z-A)
R'
tang ~ - -, tang B
tangb = ;
63.
Exempli caussa calculum in art. 51 usque ad locum heliocentricum pro-
ductum ulterius continuamus. Respondeat illi loco longitudo heliocentrica
terrae 24019'49~05 = L, atque logR = 9,9980979; latitudinem B statuimus
= O. Habemus ita que A-L = -17024'20~07, logR'= logR, adeoque se-
cundum methodum II
R'
log-;- ......... 9,6729813 log (1- Q) . ..... 9,6526258
logsin(A-L) ... 9,4758653 .. 1- Q = 0,4493925
log cos (A-L) ... 9,9796445 Q = 0,5506075
log P . ......... 9,1488466 ..
log Q .......... 9,740 842 1
Hinc I-A = -14021'6~75 unde 1= 352 0 34' 22'; 23
t::.'
log? ......... 9,754 611 7 unde log 6,' ..... 0,0797283
logtang~ ...... 8,8020996 .. logcosb ....... 9,9973144
log tang b . ...... 9,0474879 .. log 6, . . . . . . . . . . 0,082 4 1 39
b = - 6021'55~07
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 77
64.
ubi partes quae continent dr', dS per 206265" sunt multiplicandae, vel reli-
quae per 206265" dividendae, si mutationes angulorum in minutis secundis ex-
primuntur.
V. Problema inversum, scilicet determinatio loci heliocentrici e geocen-
trico, problemati supra evoluto prorsus analogum est, quamobrem superftuum
foret, illi amplius inhaerere. Omnes enim formulae art. 62 etiam pro illo
problemate valent, si modo, omnibus quantitatibus quae ad locum corporis
coelestis heliocentricum spectant cum analogis iis quae ad geocentricum refe-
runtur permutatis, pro L, B resp. substituitur L + 180°, - B, sive quod idem
est pro loco heliocentrico terrae geocentricus Solis accipitur.
60.
66.
do = cosEcosbdl+ sinEdb.
67.
Methodus alia, problema art. praec. solvendi, ex aequationibus [*)]
cos e sin l = sin e tang b + cos 1tang a
sin 0 = cos e sin b + sin e cos b sin 1
cos b cos l = cos a coso
petitur. Determinetur angulus auxiliaris 6 per aequationem
CI tangb
tang v = -.-l
sm '
eritque
t anga = cos (e + 0) tang l
coso
cOSu
!:> cos b cos 1
= - - - sive !:>
COOu=
cos (e + 0) cos b sin 1
. •
cos a cos fJ SIll a
68.
Solutio problematis inversi, puta determinatio longitudinis et latitudinis
ex ascensione recta et declinatione, eidem triangulo sphaerico superstruitur:
formulae itaque supra traditae huic fini accomodabuntur per solam permuta-
tionem ipsius b cum 0, ipsiusque 1 cum - a. Etiam has formulas, propter
usum frequentem, hie apposuisse haud pigebit:
Secundum methodum art. 66 habemus
sin (45° -:1- b) sin :1- (E -l) = cos (45° +:1- a) sin (45° - {- (e+D))
sin (450-tb)cosHE-l) = sin (450+ta)COS(450-t(e-D))
COS(450-Jb)sin t(E+l) = sin (450+:1-a) sin (45 0-t(e-D))
cos (45° - t b) cos t (E+l) = cos (45° +:1- a) cos (45° - t (e+o)).
eritque
ang 1 =
t cos (C-E) tang a
cosC
tangb = sinltang(C-e).
Ad calculi confirmationem adiungi poterit
cos b =~o~a
-cos
-l - =
~~-~~a~a
cos, sin l
.
db = -cosEcosoda+sinEdo.
69.
Exempli caussa ex ascensione recta 355 ° 4 3' 4 5~ 30 = a, declinatione
- 8°47'25" = 0, obliquitate eclipticae 23027'59~26 = e longitudinem et lati-
tudinem computabimus. Est igitur 45 0+ta = 222 ° 51' 52~ 65, 45°- t (e+o) =
37° 39' 42~ 8 7, 45°_ t (e- 0) = 28° 52' 17~ 87; hinc porro
logCOS(450+ta) ....... 9,8650820" logsin(450+ta) ....... 9,832 6803 n
log sin (45° - t (e+o)) ... 9,7860418 logsin(450-t(e-o)) ... 9,6838112
logCOS(450-t(e+o)) ... 9,8985222 logcOS(450-t(e-o)) ... 9,9423572
logsin(450-tb)sin t(E-l) . .. 9,6511238,.
logsin(450-tb)cost(E-l) ... 9,7750375,.
unde t(E-l) = 216°56'5';39; log sin (450-tb) = 9,8723171.
log cos (450-tb) sin t(E+l) ... 9,5164915n
log cos (45° - t b) cos t (E+l) ... 9,7636042"
unde t(E+l) = 209°30'49;94; logcoS(450-tb) = 9,8239669.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 83
Fit itaque E = 426°26' 55'; 33, 1 = - 7°25' 15; 45, sive quod eodem redit
E = 66°26' 55~33, 1 = 352°34' 44 ~ 55; angulus 45 0-tb e logarithmo sinus ha-
betur 48°10'58;11, e logarithmo cosinus 48°10'58;17, e tangente, cuius loga-
rithmus illorum differentia est, 48010'58~14; hinc b = -6°21'56;28.
Secundum methodum alteram calculus ita se habet:
,=
log tang , ....... 0,3173270
'-e =
64017'6~83
40 49 7,57
logtanga ....... 8,8731869,.
logtangl ....... 9,1147762,.
1= 352°34'44; 50
logsinl ........ 9,1111232,.
logtang(C-e) ... 9,9363874
logtangb ....... 9,0475106"
b= -6021'56~26
70.
I. l- A = RcosBsin(J....,...L)
rcos ~
vatio poli 45° 27' 57" = B, parallaxis media solaris 8'; 6 = R. Quaeritur locus
Solis ex hoc loco visus, distantiaque ab eodem.
log R ......... 0,93450 log R . ........ 0,93450
logcosB ...... 9,84593 log sin B ...... 9,S 5299
C.logr ........ 0,00418 C.logr ........ 0,00418
C. log cos ~ ..... 0,0 1 679 C. log sin 6 ..... 0,1 031 7
log sin (A-L) . .. 9,78509 logsin(~-6) ... 9,77152"
71.
Aberratio fixarum, nec non pars ea aberrationis planetarum et eometarum,
quae soli motui terrae debetur, oritur inde, quod cum terra integra tubus mo-
vetur, dum radius luminis ipsius axem optieum percurrit. Corporis eoelestis
locus observatus (qui et apparens seu aberratione affeetus dieitur) determinatur
per situm axis optici teleseopii ita collocati, ut radius luminis ab ilio egressus
in via sua utramque huius axis extremitatem attingat: hie autem situs diver-
sus est a situ vero radii luminis in spatio. Distinguamus duo temporis mo-
menta t, t', ubi radius luminis extremitatem anteriorem (centrum vitri obiee-
tivi), ubique posteriorem (focum vitri obieetivi) attingit; sint harum extremi-
tatum loci in spatio pro momento priori a, b; pro posteriori a', b'. Tunc pa-
tet, .reetam a b' esse situm verum radii in spatio, loco apparenti autem respon-
dere reetam ab vel a' b' (quas pro parallelis habere licet): nullo porro negotio
86 THEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO II.
quam locum verum pro tempore T considerabis, sed terrae locus verus tem-
pori t respondens retinendus est ac si ad istud pertineret. Utilitas methodi
tertiae in Libro secundo elarius elucebit.
Ceterum, ne quid desit, adhuc observamus, locum Solis ab aberratione
perinde affici ac locum planetae: sed quoniam tum distantia a terra tum motus
diUl"llUS propemodum sunt constantes, aberratio ipsa semper valorem tantum
non constantem obtinet motui medio Solis in 493 S aequalem, adeoque = 20';25,
quae quantitas a longitudine vera subtrahenda est, ut apparens prodeat. Valor
aberrationis exactus est in ratione composita distantiae et motus diumi, sive
quod eodem redit in ratione inversa distantiae, unde ille valor medius in
apogeo 0 '; 34 diminuendus in perigeo tantumdem augendus esset. Ceterum ta-
bulae nostrae solares aberrationem constantem - 2 0 ~ 2 5 iam includunt; qua-
propter ad obtinendum longitudinem veram tabulari 20~25 addere oportebit.
72.
Finem huic Sectioni imponent quae dam problemata, quae in detel!llina-
tione orbitarum planetarum et cometarum usum frequentem praestant. Ac
primo quidem ad parallaxem reveniemus, a qua locum observatum liberare in
art. 70 docuimus. Talis reductio ad centrum terrae, quum planetae distantiam
a terra proxime saltem notam supponat, institui nequit, quoties planetae ob-
servati orbita omnino adhuc incognita est. Attamen in hoc quoque casu finem
saltern eundem assequi licet, cuius caussa reductio ad centrum terrae suscipitur,
ideo scilicet, quod hoc centro in plano eelipticae iacente vel iacere supposito
plures formulae maiorem simplicitatem et concinnitatem nanciscuntur, quam
si observatio ad punctum extra planum eclipticae referretur. Hoc itaque res-
pectu nihil interest, utrum observatio ad centrum terrae an ad quodvis aliud
punctum in plano eelipticae reducatur. lam patet, si ad hunc finem punctum
intersectionis plani eclipticae cum recta a planeta ad locum verum observatio-
nis ducta eligatur, observationem ipsam nulla prorsus reductione opus habere,
quum planeta ex omnibus punctis illius rectae perinde videatur*): quamobrem
*) Si ultima praecisio desideraretur, intervallum temporis, intra quod lumen a vero loco observationis
ad fictum seu ab hoc ad illum delabitur, tempori proposito vel addere vel inde subducere oporteret, siqui-
dem de locis aberratione affectis agitur: sed haec differentia vix ullius momenti esse potest, nisi latitudo
perparva fuerit.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 89
hoc punctum quasi locum fictum observationis pro vero substituere licebit.
Situm illius puncti sequenti modo determinamus.
Sit corporis coelestis longitudo A, latitudo ~, distantia i:!J., omnia respectu
loci veri observationis in terrae superficie, cuius zenith respondeat longitudo I,
latitudo b; porro sit 7t semi diameter terrae, L longitudo heliocentric a centri
terrae, B eiusdem latitudo, R eiusdem distantia a Sole; denique L' longitudo
heliocentric a loci ficti, R' ipsius distantia a Sole, i:!J. + D ipsius distantia a cor-
pore coelesti. Tunc nullo negotio eruentur aequationes sequentes, denotante
N angulum arbitrarium:
R'cos (£'- N) +0 cos ~ cos (A-N) = RcosBcos (L-N) +7tCOS bcos (l-N)
R' sin (L' - N) + Dcos ~ sin (A - N) = R cos B sin (L - N) + 7t cos b sin (1- N)
osin~ = Rsin B+7tsinb.
Statuendo itaque
I. (R sin B + 7t sin b) cotang ~ = fL,
Brit
II. R'cos (L'- N) = RcosBcos (L-N) +7tcosbcos(l-N)- fLcOS(A-N)
III. R' sin(L'- N) = RcosBsin (L-N) +7tcosb sin (l-N) - fLsin (A-N)
IV. o=~·
cos ~
Proprie quidem hic B, 'it, L'- L in partibus radii exprimendi sunt; sed patet,
si illi anguli in minutis secundis exprimantur, aequationes I, III sine muta-
tione retineri posse, pro II autem substitui deb ere
R ' _ R+ 1tcosbcos (l-L) - fLcOS (A -L).
- 206265"
Ceterum in formula III pro denominatore R' absque errore sensibili semper
adhibere licebit R. Reductio temporis autem, angulis in minutis secundis ex-
pressis, fiet
493 8 • fL
= 206265". cos ~.
73.
Exemplum. Sit A= 354°44' 54", ~ = - 4° 59'32", 1 = 24°29', b = 46° 53',
L = 12°28' 54", B = + 0;49, R = 0,9988839, 'it = 8;60. Ecce iam calculum:
log R .......... 9,99951 log'it .......... 0,93450
10gB .......... 9,69020 logsinb ........ 9,86330
log B R . . . . . ... 9,68971 log 'it sin b . ...... 0,79780
Hinc log (BR + '7t sin b) ... 0,83041
logcotang~ ....... 1,05873,.
log I.L. • • • • • • • • • • • • 1,8 8 914,.
log'7t .......... 0,93450 log I.L • • • • • • • • • • 1,8 8 9 1 4,.
logcosb ........ 9,83473 log 1" .......... 4,68557
log 1" .......... 4,68557 logcos(A-L) ... 9,97886
logcos(l-L) ... 9,99040 6,55357,.
5,44520 numerus - 0,0003577
numerus + 0,0000279
Hinc colligitur R' = R+ 0,0003856 = 0,9992695. Porro erit
log'7tcosb ...... 0,76923 log I.L •• • • • • • • • • 1,8 8 91 4,.
logsin(l-L) .... 9,31794 logsin(>..-L) ... 9,48371,.
Compl.log R' ... 0,00032 C.log R' ....... 0,00032
0,08749 1,37317
numerus + 1~22 numerus + 23;61
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 91
74.
Problema aliud, e corporis coelestis loco geocentrico atque situ plani orbitae
eius locum heliocentricum in orbita derivare, eatenus praecedenti affine est, quod
quoque ab intersectione rectae inter terram et corpus coeleste ductae cum
plano positione dato pendet. Solutio commodissime petitur e formulis art. 65,
ubi characterum significatio haec erat:
L longitudo terrae, R distantia a Sole; latitudinem B statuimus = 0
(quum casus, ubi non est = 0, ad hunc facile reduci possit per art. 72), unde
B' = R; I corporis coelestis longitudo geocentrica, b latitudo, fl distantia a
terra, r distantia a Sole, u argumentum latitudinis, n longitudo nodi ascen-
dentis, , inclinatio orbitae. Ita habemus aequationes
unde
t sin(L-Q)sinb
IV. angu = cosicos (L - Q) sinb+ sin i sin (L -I) cosb •
12*
92 THEORI.A. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO II.
Multiplicando autem I per sin (1- Q), II per - cos (1- Q), prodit productis
additis
R sin (L -l)
V. r = sinucosicos (Z- Q )-----'Co-s-u--=si-n-=-=(Z---::Q:::-:)
Ambiguitas in determinatione ipsius u per aequo IV sponte tollitur per aequo III,
quae ostendit, u inter 0 et 180° vel inter 180° et 360 0 accipi deb ere, prout
latitudo b fuerit positiva vel negativa; sin vero fuerit b = 0, aequatio V do-
cet, statui deb ere u = 0 vel u = 180°, prout sin(L-~ et sin(l-Q) diversa.
signa habeant, vel eadem.
Computum numericum formularum IV et V variis modis per introductio-
nem angulorum auxiliarium contrahere licet. E. g.
75.
76.
In art. 52 variationes differentiales longitudinis et latitudinis heliocentricae
distantiaeque curtatae per variationes argumenti latitudinis u, inclinationis i
xadiique vectoris r exprimere docuimus, posteaque (art. 64, IV) ex illis dedu-
ximus variationes longitudinis et latitudinis geocentricae, l et b: per combina-
tionem itaque harum formularum dl et db per du, di, d n, dr expressae ha-
bebuntur. Sed operae pretium erit ostendere, quomodo in hoc quoque calculo
reductione loci heliocentrici ad eclipticam supersedere liceat, sicuti in art. 65
locum geocentricum immediate e loco heliocentrico in orbita deduximus. Ut
formulae eo simpliciores evadant, latitudinem terrae negligemus, quum certe
in formulis differentialibus effectum sensibilem habere nequeat. Praesto sunt
itaque formulae sequentes, in quibus brevitatis caussa w pro l- f)" nec non ut
supra fl' pro fl cos b scribimus:
db = -coswsinb.de-Sintsinb.d7J+coSb.dC.
Si in his formulis pro E, 1), C valores sui rite substituuntur, dto et db per
dr, du, di, d n expressae prodibunt; dein, propter dl = dto + d n, differentialia.
partialia ipsarum 1, b ita se habebunt:
I. ~,(:!) = -sintocosu+costosinucosi
..
au = sm to sm u + cos to cos U cos z.
II· r~'(dl)
VI· r~ (db)
dU = •. b
costosmusm '
-smtocosucos~sm . . b + cosusmt.cos
" b
VII· r~(db)
di = .
smto • . . , b+'
Slnusm.sm .
smucos~cos
b
VI*. (:!) = i-lcosoo sinicos (M -u) cos (N-b) + sin (M-u) sin (N-b) 1
( ~) = rsinucosicos (N - b) •
VII*. di acosN
~(~~) = cos (M-u) lcos 00 sin Msin b - sin 00 cosicosM sinb+ sinicosM cosbl
- sin (M - u) !cos 00 cos M sin b + sin 00 cos i sin M sin b - sin i sin M cos bI.
lam fit cos 00 sin M = cos i 2 cos 00 sin M + sin i 2 cos 00 sin M = sin 00 cos i cos M +
sin i 2 cos 00 sin M; unde pars prior illius expressionis transit in
sinicos(M-u) lsini cosoosinMsinb+cosMcosbj
= sin icos (M-u) lcos oosinNsinb+ cos 00 cosN cosbl
= cos 00 sinicos (M-u) cos (N-b).
Perinde fit cosN = cos 00 2 cosN + sin 00 2 cosN = cosoo cosM + sin 00 cosi sinM;
unde expressionis pars posterior transit in
-sin(M-u) IcosNsinb-sinNcosbj = sin (M-u) sin (N-b).
Hinc expressio VI* protinus demanat.
96 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO II.
77.
Iunctis iis, quae in art. praec. evoluta sunt, cum iis quae in artt. 1 5, 16,
20, 27, 28 pro singulis sectionum conicarum generibus tradidimus, omnia praesto
erunt, quae ad calculum variationum differentialium loco geocentrico a varia-
tionibus singulorum elementorum inductarum requiruntur. Ad maiorem illu-
strationem horum praeceptorum exemplum supra in artt. 13, 14, 51, 63, 65
tractatum resumemus. Ac primo quidem ad norm am art. praec. dl et db per
dr, du, di, dn exprimemus, qui calculus ita se habet:
10gtangw .... 8,40113 logsinw ..... 8,40099 n log tang (M-u) ... 9,41932 n
log cos i ..... 9,98853 log tang i .... 9,36723 log cos w sin i . .... 9,35562 n
10gtangM ... 8,41260 log tang N . .. 7,76822 n log tang P . ....... 0,06370
M = 1°28'52" N = 179°39'50" P = 49°11'13"
M-u= 165 17 8 N-b= 186 1 45 N-b-P= 136 50 32
RELATIONES AD LOCUM SIMPLICEM IN SPATIO SPECTANTES. 97
1* II** III*
logsin(L-~ ... 9,72125 (*) ........... 9,63962 log cos (I) • • • • • • • • • • • 9,99986"
log R . ......... 9,998 1 0 log cot (M-u) .0,58068" log tang b .......... 9,04749"
C.log a' ....... 9,92027 log (!!) ...... 0,22030 log (!!) ........... 9,04735"
(*) ............ 9,63962
C.logr ........ 9,67401
VII* VIII
logrsinucosi .. 9,75999" (*) ........... 9,63962
log cos (N-b) .. 9,99759" logsinbcosb .. 9,04212"
C.log a ....... 9,91759
log (:~) ...... 8,68174"
C.logcosN .... 0,00001"
log (~~) ....... 9,67518"
Vix necesse erit quod iam saepius monuimus hic repetere, scilicet, vel varia-
tiones dl, db, du, di, dQ in partibus radii exprimendas esse, vel coefticientes
ipsius dr per 206265" multiplicandos, si illae in minutis secundis expressae
concipiantur.
Designando iam longitudinem perihelii (quae in exemplo nostro est
52 0 18' 9 ~ 30) per fl atque anomaliam veram per v, erit longitudo in orbita
= u + + +
Q = v fl, adeoque du = dv dfl- dQ, quo valore in formulis. prae-
cedentibus substituto, dl et db per dr, dv, dO, dn, di expressae habebuntur.
VIT. 13
98 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTWM. LIBER T. SECTIO II.
Nihil itaque iam superest, nisi ut dr et dv ad normam artt. 15, 16 per va-
riationes differentiales elementorum ellipticorum exhibeantur *).
Erat in exemplo nostro, art. 14, log; = 9,90355 = log(::)
*) Characterem M in calculo sequente haud amplius angulum nostrum auxiliarem exprimere, sed (\It
in Sect. I) anomaliam mediam, quisque sponte videbit.
RELATIONES AD LOCUM SIMPLlCEM IN SPATIO SPECTANTES. 99
rat = 41°52'21';68, motusque diurnus = 824~7990. Substituto iam in formu-
lis modo inventis pro dM valore suo, mutationes differentiales loci geocentrici
per solas mutationes elementorum expressae ita se habent:
sIve d7 = - 0,0022676 da, atque da = - 440,99 d7, quo valore ill formulis
nostris substituto, tandem emergit forma ultima:
13*
SEC T lOT E R T I A.
Relationes inter locos plures in orbita.
78.
P cos(A-P) = b-~~~(B~A).
8m \ -
pcos(tA+tB-P) = 2sin~~Ba_A)·
Quodsi itaque angulus auxiliaris C introducitur, cuius tangens = :' lU-
venietur P per formulam
tang(tA+tB-P) = tang(450+C)tangt(B-A)
ac dein p per aliquam formularum praecedentium, ubi
79.
! = 1 +ecos(N - II)
;, = 1 +ecos (N- ll),
80.
1·cos(N-H)-r'cos(N'-H) = acos(A-H)
rsin(N-H)-r'sin(N'-H) = a sin (A-H).
Hoc modo fit
2rr'sin L (N' - N) sin iJ.N + LN' - 0\
P = 2 acos (A~n) •
r'-r
e = acostA-Oj •
81.
82.
Supponamus denique, tres radios vectores r, r', r" datos esse, qui cum
recta ad lubitum e Sole in plano orbitae ducta faciant angulos N, N', N'.
Habebuntur itaque, retentis signis reliquis, aequationes:
~ = 1 + e cos (N - ll)
I. ;, = 1 + e cos (N - ll)
denominatorem esse duplum areae trianguli inter trium radiorum vectorum ex-
tremitates i. e. inter tria corporis coelestis loca in spatio contenti. Quoties
haec loca parum ab invicem remota sunt, area ista semper erit quantitas per-
parva et quidem ordinis tertii, siquidem N' - N, N" - N' ut quantitates parvae
ordinis primi spectantur. Hinc simul concluditur, si quantitatum r, r', r", N,
N', N" una vel plures erroribus utut levibus affectae sint, in determinatione
ipsius p errorem permagnum illinc nasci posse; quamobrem haecce ratio or-
bitae dimensiones eruendi magnam praecisionem nunquam admittet, nisi tria
Ioca heliocentrica intervallis considerabilibus ab invicem distent.
Ceterum simulac semiparameter p inventus est, e et 11 determinabuntur e
combinatione duarum quarumcunque aequationum I per methodum art. 79.
83.
Si solutionem eiusdem problematis a computo anguli 11 inchoare malumus,
methodo sequente utemur. Subtrahimus ab aequationum I secunda tertiam,
a prima tertiam, a prima secundam, quo pacto tres novas sequentes obtinemus;
1 1
2sint(N"- N) - .!.
p
sin (t N + t N" - 11)
1 1
r - 7"
2 sin t (N' - N)
= ~
P
sin (t N + t N' - 11).
84,.
Quum per duos radios vectores magnitudine et positione datos atque ele-
mentum orbitae unum orbitam integram determinare liceat, per illa data etiam
tempus, intra quod corpus coeleste ab uno radio vectore ad alterum movetur,
determinabile erit, siquidem corporis massam vel negligimus vel saltem tam-
quam eognitam spectamus: nos suppositioni priori inhaerebimus, ad quam
posterior facile reducitur. Hine viee versa patet, duos radios vectores magni-
tudine et positione datos una cum tempore, intra quod corpus ·coeleste spatium
intermedium describit, orbitam integram determinare. Hoc vero problema, ad
gravis sima in theoria motus corporum coelestium referendum, haud ita facile
solvitur, quum expressio temp oris per element a transscendens sit, insuperque
satis complicata. Eo magis dignum est, quod omni cura tractetur: quamobrem
leetoribus haud ingratum fore speramus, quod praeter solutionem post traden-
dam, quae nihil amplius desiderandum relinquere videtur, earn quoque obli-
vioni eripiendam esse censuimus, qua olim antequam ista se obtulisset fre-
quenter usi sumus. Problemata difficiliora semper iuvat pluribus viis aggredi,
nec bonam spernere etiamsi meliorem praeferas. Ab expositione huius me-
thodi anterioris initium facimus.
85.
Retinebimus characteres r, r', N, N, p, e, II in eadem significatione, in qua
supra aecepti sunt; differentiam N'- N denotabimus per L1, tempusque intra
quod corpus coeleste a loco priori ad posteriorem movetur per t. lam patet,
si valor approximatus alicuius quantitatum p, e, II sit notus, etiam duas reli-
quas inde determinari posse, ac dein per methodos in Sectione prima explica-
tas tempus motui a loco primo ad secundum respondens. Quod si tempori
proposito t aequale evadit, valor suppositus ipsius p, e vel II est ipse verus,
orbitaque ipsa iam inventa; sin minus, calculus cum valore alio a primo parum
diverso repetitus docebit, quanta variatio in valore temporis variationi exiguae
in valore ipsius p, e, II respondeat, unde per simplieem interpolationem valor
correctus eruetur. Cum quo si calculus denuo repetitur, tempus emergens
vel ex asse eum proposito quadrabit, vel saltem perparum ab eo differet, ita
ut eerte novis correctionibus adhibitis consensum tam exaetum attingere liceat,
quantum tabulae logarithmicae et trigonometricae permittunt.
Problema itaque eo reductum est, ut pro eo casu, ubi orbita adhuc pe-
Ilitus incognita est, valorem saltem approximatum alieuius quantitatum p, e, n
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 109
determinare doceamus. Methodum iam trademus, per quam valor ipsius p
tanta praecisione eruitur, ut pro parvis quidem valoribus ipsius A nulla amplius
correctione indigeat, adeoque tota orbita per primum calculum omni iam prae-
cisione determinetur, quam tabulae vulgares permittunt. Vix unquam autem
aliter nisi pro valoribus mediocribus ipsius A ad hanc methodum recurrere
oportebit, quum determinationem orbitae omnino adhuc incognitae, propter
problematis complicationem nimis intricatam, vix aliter suscipere liceat, nisi
per observationes non nimis ab invicem distantes, aut potius tales, quibus
motus heliocentricus non nimius respondet.
86.
Designando radium vectorem indefinitum seu variabilem anomaliae verae
v- II respondentem per p, erit area sectoris a corpore coelesti intra tempus
J
t descripti = t pp d v, hoc integrali a v = N usque ad v = N' extenso, adeo-
tv J
que, accipiendo k in significatione art. 6, k p = p Pd v. lam constat, per
formulas a COTESio evolutas, si r.p.1' exprimat functionem quamcunque ipsius x,
J
valorem continuo magis approximatum integralis r.px. dx ab x = u usque ad
+
x = u A extensi exhiberi per formulas
tAlr.pu+r.p(u+A)}
~Alr.pu+ 4r.p (u+t A)+ r.p (u+ A)}
l- Alr.pu+ 3r.p (u+t A) + 3r.p (u+t A) + r.p (u+ A)}
etc. :
ad institutum nostrum apud duas formulas primas subsistere sufficiet.
Per formulam itaque primam in problemate nostro habemus Jppdv -
•
,
i A (rr+r'r,) = ~r;' si statuitur ~ = tang(45 0 +w). Quamobrem valor ap-
• cos ~ • • r ~rr'
proXlmatus pnmus IpSlUS Vpent = Fe cos 211)' quem statuemus = 3 a.
J
Per formulam secundam habemus exactius pp d" = t A(rr r' r' 4 RR), + +
designante R radium vectorem anomaliae intermediae t N t N' - II respon-+
dentem. lam exprimendo p per r, R, r', N, N+tA, N+A ad normam for-
mulae in art. 82 traditae, invenimus
110 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO m.
atque hinc
cos t ~ = t (.!.. + .!..) _ 2 sin t ~ = cos w _ 2 sin t ~, •
R r r' p v(rr'cos2w) p
Statuendo itaque
2sint~'v(rr'cos2w) _ 8
cosw -,
fit
R
8) ,
cost~,v(rr'cos2w)
= cosw, (1- p'
unde valor approximatus secundus ipsius Vp elicitur
,/ +2acost~·coS2w· + e
vp=a cos WS
(8)'
1- P
=a 8).'
(1 - P
•
si statUltur - - - = e. Scn'b en d0 Itaque
2 a (COSl~COS2w)2 . v p, de t ermma
'It pro ,/ . b't
1 ur
'It per aequationem ('It - a) (1- ~ = e, quae rite evoluta ad quintum gradum.
cosw 8 )2
ascenderet. Statuamus 'It = q + jJ-, ita ut sit q valor approximatus ipsius 1t',
atque jJ- quantitas perexigua, cuius quadrata altioresque potestates negligere
liceat:
Qua substitutione prodit
(
(q - a) 1 - qq
8)2+ jJ- ~J( 1 - qq8)2+ 48(q-a)(
qS
8)} = e,
1 - qq
sive
erf- (qq-aq) (qq-8JS
jJ- = (qq-8)(q'+S8q-4a8) '
adeoque
'It _ eq5+(qq-8)(aqq+4!iq-5a8)q.
- (qq-8)(qa+S8q-4a8)
Statuendo itaque 27~a =~, (l-;~)a =" fonnula induit formam hancce 'It =
1 +5 ~
CIt(1+T+21~) .
,omnesque operatlOnes a d problemabs
. soI '
utlOnem .
necessanae .
Ul
his quinque formulis continentur:
I. rr' = tang(450+w)
~rr'
II. Sktcoa2w = a
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 111
VI.
sive
VIII.
Formulae VII et VIII conveniunt cum iis, quas ill. EULER tradidit m Theoria
motus pln,netarum et cometarum [po 56J, formula VI autem cum ea, quae in usum
vocata est in Recherches et calculs sur la vraie orbite elliptique de la comete de
1769, p. 80.
87.
Exempla sequentia usum praeceptorum praecedentium illustrabunt, simul-
que inde gradus praecisionis aestimari poterit.
I. Sit logr = 0,3307640, logr' = 0,3222239, A = 7°34' 53~73 = 27293;73,
t = 21,93391 dies. Hinc invenitur w = -33'47';90, unde calculus ulterior ita
se habet:
112 THEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO III.
log a ........... 4,4360629 t log rr' cos 20) ... 0,326 4519
logrr' .......... 0,6529879 2 log sin t a ..... 7, 038 9972
C.log3k ........ 5,9728722 log-z-~ .......... 8,8696662
C.logt ......... 8,6588840 C.logaa ....... 0,5582180
C.log cos 20) .... 0,0000840 C.log cos 0) ...... 0,0000210
° °
log a . . . . . . . . . . . 9, 7 2 8 9 1 log ~ ........... 6,7933543
~ = 0,0006213757
log2 ........... 0,301 0300
2logcosta ..... 9,9980976 1 +,+ 21 ~ = 3,0074471
2 log cos 20) ., ... 9,9998320 log ............ 0,4781980
C.log(l- 3 ~) .... 0,0008103 loga ........... 9,7208910
2 C.log cos 0) .... 0,0000420 C.log(1 +5~) .... 9,9986528
log "( . . . . . . . . . . . 0,29 9 8 11 9 log VP ......... 0, 19 7 74 18
"( = 1,9943982 logp ........... 0,3954836
21~ = 0,0130489
Hie valor ipsius logp vix una unitate in figura septima a vero differt: formula
VI in hoc exemplo dat logp = 0,3954822;" formula VII producit 0,3954780;
denique formula VIII dat 0,3954754.
II. Sit logr = 0,4282792, logr' = 0,4062033, a = 62055'16~64, t =
259,88477 dies. Hinc eruitur 0) = -1 027'20';14, loga = 9,748 2348, ~ =
0,04535114, ,= 1,681121, logVp =
0,2198013, logp = 0,439 6026, qui valor
211 unitatibus in figura septima ius to minor est. Valor enim verus in hoc
exemplo est 0,4396237; per formulam VI invenitur 0,4368730; per formulam
VII prodit 0,4159824; denique per formulam VIII eruitur 0,4051103: duo
postremi valores hic a vero tan tum discrepant, ut ne approximationis quidem
vice fungi possint.
88.
Methodi secundae expositio permultis relationibus novis atque elegantibus
enucleandis occasionem dabit: quae quum in diversis sectionum conicarum
generibus formas divers as induant, singula seorsim tractare oportebit: ab
ELLIPSI initium faciemus.
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 113
Quodsi iam in: hac aequatione pro a substituitur ipsius valor ex 10, ac bre-
vitatis gratia ponitur
kt
11) a
21 cos f. (rr'yl-
= m,
ubi ipsi m signum superius vel inferius praefigendum est, prout sing positivus
est vel negativus.
Quoties motus heliocentricus est inter 1800 et 360°, sive generalius quoties
cos fest negativus, quantitas m per formulam 11 determinata evaderet imagi-
naria, atque 1 negativa, ad quod evitandum pro aequationibus 9, 11 in hoc
casu hasce adoptabimus:
Y-+ yr- = 1-2L
r'
r r'
9*) 2cosf
11*) kt. = M,
2-1 (- cos f/l (rr')"&"
89.
Duplex iam negotium nobis incumbit, primum, ut ex aequatione trans-
cendente 12, quoniam solutionem directam non admittit, incognitam 9 quam
commodissime eruamus; secundum, ut ex angulo 9 invento elementa ipsa de-
ducamus. Quae ante quam adeamus, transformationem quandam attingemus,
RELA.TIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA.. 115
determinandum, fit
unde habetur
1= sint"
cosf
+tang2~
cosf'
L = _ sintf S
cosf
_ tang2mS
cosf
•
90.
Considerabimus primo casum eum, ubi e solutione aequationis 12 valor
non mmlS magnus ipsius 9 emergit, ita ut 2g
;:~~29 in seriem secundum po-
testates ipsius sin t 9 progredientem evolvere lice at. Numerator huius expres-
sionis, quam per .x denotabimus, fit
= ¥sintgS- tal sintg'-tsintg7- etc.
Denominator autem
= 8 sintgS-12 sinti'+ 3 sintg7+etc.
Unde X obtinet formam
t + t sin tg'+ H sin t g4+ etc.
Ut autem legem progressionis co~f:ficientium eruamus, differentiamus aequatio-
nem .x singS = 2g-sin2g, unde prodit .
3.xcosgsingl+singS~: = 2-2cos2g = 4sing';
X= T
1- tx 2
-x
1 + _5_.
7--=---=-_
5.8
-x
1 __7_.9---:---:-_
1.4
-x
1 - 9.11
7.10
1_
- -x
11.13
3.6
1_
- -x
13.15
9.12
- -x
1_ . 17
15
1 - etc.
L ex secundum quam coe"f£.' Clent es "5'
6 2
- 5':7' 5 . 8 1. 4
7:9' t di b
9. 11 e c. progre untur 0 -
via est; scilicet terminus ntus huius seriei fit pro n pari = (2n~~(~nn+3)' pro
. (n + 2) (n + 5)
. aut em = (2n ' [*)] mmiS
. .
n nnpan + 1) (2n + 3) : ult'enor h' mus argument'I evolutIo
aliena esset ab instituto nostro. Quodsi iam statuimus
=x-E,
-2 x
1 + _5...;..'7---=---=-_
5.8
-x
1 __7_.9--::----:-_
1.4
--x
1 - 9.11
1-etc.
[*) Vgl. Band m. S. 13S.]
RELATlONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 117
fit atque e= 10
31-t+ 9X ' sive
e= singS - t (2g - sin2?) (l-tsintg·).
i'o (2g - sm2g)
13) e= -/r,3131
----'-----.
1 +
ll~31 _ _*_-9-31
__
1 _ 1f\-aJ
1 - -i'~31
1 _ T1h-:c
1_i#:C
1-etc.
sive
1- i l l 31- -,,-1'3-,,-31_ _
113 t-B-31
1-...;:.....:---
1 - -/.h31
1 - -i1f~31
1 - yY-r,31
1 - etc.
*) Deductio posterioris quasdam transformationes minus obvias aliaque occasione [Band m. S. 137] expli-
eandas supponit.
1+ ::.:..!a:+ 3.8.10 a: a: + 4.8.10.12 a:'+etc.
[HandschriflJiche Bemerkung:] Fit E = Aa:a: _ _9--:-_ _9....,._11_ _ _ _9 _.1_1.:.....1....:,3_ __
1 + -a:+-a:a:+
6
5
6.8
5.7
6.8.10 •
--a:
5.7.9
+etc.
•
Statuend0 ltaque 1
2.8
+ "9."i1
3.8.10
+ '"9 a: a:a: + etc. =
A
.... , fit e= *Aa:a:(1- 1a:).
1- rhAa:a:
Habetur etiam A =
( I-a:,\_JI.T ( 1 + -a:
1. 5 + ---a:a:
1. 3.5.7 + etc.•)
2.9 2.4.9.11
118 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO III.
In tabula tertia huic operi annexa pro cunctis valoribus ipsius x a 0 usque
ad 0,3, per singulas partes millesimas, valores respondentes ipsius ad septem e
figuras decimales computati reperiuntur. Haec tabula primo aspectu monstrat
exiguitatem ipsius e pro valoribus modicis ipsius g; ita e. g. pro E' - E = 1 Oo~
e
sive 9 = 5°, ubi x = 0,00190, fix = 0,0000002. Superfluum fuisset, tabulam
adhuc ulterius continuare, quum termino ultimo x = 0,3 respondeat 9 = 66°25'
sive E' - E = 132° 50'. Ceterum tabulae columna tertia, quae valores ipsius
e valoribus negativis ipsius x respondentes continet, infra loco suo explicabitur.
91.
Aequatio 12, in qua, eo de quo agimus casu, manifesto signum superius
adoptare oportet, per introductionem quantitatis obtinet formam e
m = (l+x)
t
+ i-Io(x-E)·
(l+xY'
14)
yy = 9
20
1+-1&--1&1&+
27
--1&
729
40
-etc.
2620.
-yy
1
= 20.. 520....
1--,.+-,.,.-
\I
51401.1+
--to
81
etc.
243
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 119
prima eam negligere atque pro h accipere licebit ;';1' quoniam certe in eo
e
de quo agimus casu semper est quantitas valde parva. Hinc per aequatio-
nes 15, 16 elicientur y et eX'; ex eX' per tabulam III habebitur e, cuius adiu-
mento per formulam 14 eruetur valor correctus ipsius h, cum quo calculus
idem repetitus valores correctos ipsarum y, eX' dabit: plerumque hi tam parum
e
a praecedentibus different, ut iterum e tabula III desumta haud diversa sit
a valore primo; alioquin calculum denuo repetere oporteret, donec nullam
amplius mutationem patiatur. Simulac quantitas eX' inventa erit, habebitur 9
per formulam sin t 9 2 = eX'.
Haec praecepta referuntur ad casum primum, ubi cosf positivus est; in
casu altero ubi negativus est statuimus V(L - eX') = : atque
14*) MM -H
L--l-e- ,
15*) H- (Y+l)YY.
- Y-t
Per hanc itaque aequationem cubicam determinare licet Yex H, unde rursus
3J derivabitur per aequationem
16*)
MM
In approximatione prima pro H accipietur valor L--a; cum valore ipsius eX'
inde per aequationes 15*, 16* derivato desumetur E ex tabula III; hinc per for-
mulam 14* habebitur valor correctus ipsius H, cum quo calculus eodem modo
repetetur. Tandem ex eX' angulus 9 eodem modo determinabitur ut in casu primo.
92.
Quamquam aequationes 15, 15* in quibusdam casibus tres radices reales
habere possint, tamen ambiguum nunquam erit, quamnam in problemate nostro
adoptare oporteat. Quum enim h manifesto sit quantitas positiva, ex aequa-
tionum theoria facile concluditur, aequationem 15 habere radicem unicam po-
sitivam vel cum duabus imaginariis vel cum duabus negativis: iam quum
!J = v(l~ x) necessario esse debeat quantitas positiva, nullam hic incertitudinem
120 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO III.
+
et proin Y> t. Statuendo itaque Y = t Y', necessario Y' erit quantitas
positiva, aequatio 15* autem hinc transit in hanc
y,s+2Y'Y'+(1-H) Y'+-l,--tH= 0,
quam plures radices positivas habere non posse ex aequationum theoria fa-
cile probatur. Hinc colligitur, aequationem 15* unicam radicem habituram
esse maiorem quam {- *), quam neglectis reliquis in problemate nostro adop-
tare oportebit [**)J.
93.
Ut solutionem aequationis 15 pro casibus in praxi frequentissimis quantum
fieri potest commodissimam reddamus, ad calcem huius operis tabulam pecu-
liarem adiungimus (tabulam II), quae pro valoribus ipsius h a 0 usque ad 0,6
logarithmos respondentes ipsius y y ad septem figuras decimales summa cura
computatos exhibet. Argumentum h a 0 usque ad 0,04 per singulas partes
decies mille simas progreditur, quo pacto differentiae secundae ipsius logyy
Tractatio aequationum 12, 12* in artt. 91, 92, 93 explicata innixa est BUp-
positioni, angulum 9 non esse nimis magnum, certe infra limitem 66°25', ultra
quem tabulam III non extendimus. Quoties haec suppositio locum non habet,
aequationes illae tantis artificiis non indigent: poterunt enim forma non mutata
tutissime semper ac commodissime tentando solvi. Tuto scilicet, quoniam valor
expressionis 29~:~~29, in qua 29 in partibus radii exprimendum esse sponte
patet, pro valoribus maioribus ipsius 9 omni praecisione computari potest per
tabulas trigonometricas, quod utique fieri nequit, quamdiu 9 est angulus par-
vus: commode, quoniam loci heliocentrici tanto intervallo ab invicem distantes
vix unquam ad determinationem orbitae penitus adhuc incognitae adhibebuntur,
ex orbitae autem cognitione qualicunque valor approximatus ipsius 9 nullo
propemodum negotio per aequationem 1 vel 3 art. 88 demanat: denique e va-
lore approximato ipsius 9 valor correctus, aequationi 12 vel 12* omni quae
desideratur praecisione satisfaciens, semper paucis tentaminibus eruetur. Ce-
terum quoties duo loci heliocentrici propositi plus una revolutione integra
<complectuntur, memorem esse oportet, quod ab anomalia excentrica totidem
r~volutiones completae absolutae erunt, ita ut anguli E' - E, v' - v vel ambo
*) Ostendit ista aequatio, si cos flit negativu8, q> certe maiorem esse deb ere quam 9 flo - g.
VII. 16
122 THEORlA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LmER I. SECTIO III.
iaceant inter 0 et 360°, vel ambo inter multipla similia totius peripheriae~
adeoque f et 9 vel simul inter 0 et 180°, vel inter multipla similia semiperi-
pheriae. Quodsi tandem orbita om nino incognita esset, neque adeo constaret~
utrum corpus coeleste, transeundo a radio vectore primo ad secundum, de-
scripserit partem tantum revolutionis, an insuper revolution em integram unam
seu plures, problema nostrum nonnunquam plures solutiones diversas admit-
teret: attamen huic casui in praxi vix unquam occursuro hic non immoramur.
95.
Transimus ad negotium secundum, put a determination em elementorum ex
invento angulo g. Semiaxis maior hic statim habetur per formulas 10, 10*,.
pro quibus etiam sequentes adhiberi possunt:
2mmcosf.l/rr' kktt
17) a= yysing" - 4yyrr'cosf"'sing l
- 2MM cosf.l/rr' kktt
17*) a = YYsing" = 4 YYrr' cost' sing" •
lam sector ellipticus inter duos radios vectores atque arcum ellipticum con-
tentus fit = t k t Vp, triangulum autem inter eosdem radios vectores atque
chordam = t rr' sin 2 f: quamobrem ratio sectoris ad· triangulum est ut y : 1
vel Y: 1. Haec observatio maximi est momenti, simulque aequationes 12, 12*
pulcherrime illustrat: patet enim hinc, in aequatione 12 partes m, (l x)*, +
X (l + x)\ in aequatione 12* autem partes M, (L - x)'", X (L - x)! respective
proportionales esse areae sectoris (inter radios vectores atque arcum ellipticum),
areae trianguli (inter radios vectores atque chordam), areae segmenti (inter
arcum atque chordam), quoniam manifesto area prima aequalis est vel summae
vel differentiae duarum reliquarum, prout v' - v vel inter 0 et 180° iacet vel
inter 180° et 360°. In casu eo, ubi v'-v maior est quam 360°, areae secto-
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 123
ris nec non areae segmenti aream integrae ellipsis toties adiectam concipere
oportet, quot revolutiones integras ille motus, continet.
Quum b sit = a cos rp , e combinatione aequationum 1, 10, 10* porro se-
quitur
. sing tang f
19) C?S rp = 2 (l + sin tg")
- singtangf
19*) cos rp = 2 (L - sin t g') ,
21 )
t 2 sintif-g)'+tang2w'
angtrp = sintif+g}'+tang2w"
24)
t G _ singsin2w
ang - cos2w.siniif - g) sintif+g) +sin2 w.cosg
-+,.
I
r r
I
= 2 2e
-+-cosfcosF,
p p
25)
ta F _ (r'-r)sinf
ng - 2cosg.yrr'- (r'+r)coaf'
96.
Aequationes in art. praec. traditae tant!" quidem concinnitate gaudent, ut
nihil amplius desiderari posse videatur. Nihilominus eruere licet formulas
quasdam alias, per quas elementa orbitae multo adhuc elegantius et commo-
dius determinantur: verum evolutio harum formularum paullulo magis recon-
dita est.
Resumimus ex art. 8 aequationes sequentes, quas commoditatis gratia
numeris novis distinguimus:
cost(f+g). V: = cost~cos(tF-tG+g)-sint~cost(F+G).
Prorsus simili modo multiplicando III per sint(F-g), IV per cost (F-g),
prodit productis additis
cost(f+g)· ,/ "
V Ii" = cost~cos(tF-t G-9)-sint~cost (F+ G).
97.
Ad illustrationem methodi inde ab art. 88 expositae duo exempla art. 87
resumemus: anguli auxiliaris (I) significationem hactenus observatam non esse
confundendam cum ea, in qua in artt. 86, 87 acceptum erat idem signum, vix
opus erit monuisse.
98.
Solutio problematis nostri pro ellipsi III praecc. evoluta etiam ad parabo-
lam et hyperbolam transferri posset, considerando parabolam tam quam ellipsin~
in qua a et b essent quantitates infinitae, r.p = 90°, tandem E, E', g, G = 0;
et perinde hyperbolam tamquam ellipsin in qua a esset negativa, atque b, E~
E', g, G, r.p imaginariae: malumus tamen his suppositionibus abstinere, proble-
maque pro utroque sectionum conic arum genere seorsim tractare. Analogia.
insignis inter omnia tria genera sic sponte se manifestabit.
Retinendo in PARABOLA characteres p, v, v', F, f, r, r', t in eadem si-
gnificatione in qua supra accepti sunt, habemus e theoria motus parabolici:
1) Vi,. = cost(F-f)
2) V2~' = cost(F+f)
2kt
tang t (F + f) - tang 1- (F - f) + +tang t (F + f)3_+ tang t (F - f):l
- ltangt (F+f) - tangt (F-f)111 +tangt (F+f) tangt(F-f)
+ +(tang t (F + f) - tang t (F - f))2 t
= 2sinf·Vrr' J2cosf.Vrr' + 4 sinf'r.c I
p 1 p Spp P
unde
3) kt = 2sinfcosf.rr' + 4sin"~rr')l.
VP spt
4) v;r' = cosF+cosf,
nec non ex additione quadratorum
8)
8*)
Hae aequationes conveniunt cum 12, 12* art. 88, si illic statuatur 9 = O.
Hinc colligitur, si duo loci heliocentrici, quibus per parabolam satisfit, ita
tractentur, ac si orbita esset elliptica, ex applicatione praeceptomm art. 91
statim resultare debere x = 0; vice versa facile perspicitur, si per praecepta
ista prodeat x = 0, orbitam pro ellipsi parabolam evadere, quum per aequa-
tiones 1, 16, 17, 19,20 fiat b = 00, a = 00, ~ = 90°. Determinatio elemento-
rum facillime dein absolvitur. Pro p enim adhiberi poterit vel aequatio 7 art.
praesentis, vel aequo 18 art. 95 *): pro F autem fit ex aequationibus 1, 2 huius
art. tang t F = ~;: ~ ~; cotang t (= sin 2 w cotang t (, si angulus auxiliaris in
eadem significatione accipitur, ut in art. 89.
Hacce occasione adhuc observamus, si in aequo 3 pro p substituatur valor
eius ex 6, prodire aequationem satis notam
99.
*) Unde simul patet, 11 et Y in parabola easdem rationes exprimere ut in ellipsi, V. art. 95.
17*
132 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO III.
sed ceteris paribus eo minus differre ab 1, quo minus duo loci propositi ab
invicem distent. Ex aequationibus in art. 21 evolutis huc transferimus forma
paullulum mutata sextam et septimam
1) costv =t(V~+v~)v(e-/)Cl
2) sint v =t(V~ -V ~)v'(e+/)Cl
3) costv' = t(VCc+V ~eh/(e~?)Cl
4) sintv' = t(VCc-V ~Jv'(e~?)Cl.
Hine statim demanant sequentes:
5) . F=
sm t a (C - 0 ee - 1
1)v --;:;rr-
6) . f = ta (1),/ee-1
sm c - 7 V ----rT
7) cos F = (e (c +~)
e
- (C + ~) )_Cl_
C 2vrr'
8) cosf = (e(C+~)-(c
• C c 2vrr' .
+~))_Cl
r
8
12) a=
(c- ~
- 8 (L+t(v c - \/ +n cosf.l/rr'
(c- ~ r
12*) a=
kt 1 -.Q+~)-logCc+log.Q
= j-e(Cc--
a1 Cc c C c
= t e (C + ~) (c - !) - 2 log c
kt
- =
(c-~)cosl.vrr'
+t cc--
(
- 21ogc.
1)
al a cc
In hac aequatione pro a substituimus valorem eius ex 12, 12*; dein charac-
terem m vel M in eadem significatione, quam formulae 11, 11 * art. 88 assignant,
introducimus; tandemque brevitatis gratia scribimus
1
cc- - - 410gc
t(Vc-v!t= z, t(
cc
c-c
= 1)" Z,
13*) M = - (L+z)t+(L+z)t z,
quae unicam incognitam z implicant, quum manifesto sit Z functio IpSlUS z
per formulam sequentem expressa
Z = (l+2z)v(z+zz)-log(v(1+z)+v z).
2(z+zz)t
134 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO III.
100.
In solvenda aequatione 13 vel 13* eum casum primo seorsim considerabi-
mus, ubi z obtinet valorem baud magnum, ita ut Z per seriem secundum po-
testates ipsius z progredientem celeriterque convergentem exprimi possit. lam fit
slve
dZ
(2z+2zz)<fZ = 4-(3+6z)Z,
1+ Hz
1+ -riTZ
1 + etc.
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA. 135
Hoc modo computati sunt valores ipsius , pro z = 0 usque ad z = 0,3 per
singulas partes mille simas , quos columna tertia tabulae III exhibet.
101.
16) (y-l)yy = h
y+l
16*)
(Y+l)YY _ H
Y-t - ,
adeoque omnino identieae fiunt cum iis ad quas In ellipsi perventum est (1 5,
15* art. 91). Hine igitur, quatenus h vel H pro cognita haberi potest, !I vel
Y deduci poterit, ae dein erit
17) z= l-~
yy
MM
17*) z= YY -L.
102.
Quum in hyperbola perinde ut in ellipsi y necessario esse debeat posi-
tiva, solutio aequationis 16 hic quoque ambiguitati obnoxia esse nequit*): sed
respectu aequationis 16* hic paullo aliter ratiocinandum est quam in ellipsi.
Ex aequationum theoria facile demonstratur, pro valore positivo ipsius H**)
hanc aequationem (siquidem ullam radicem realem positivam habeat) cum una
radice negativa duas positivas habere, quae vel ambae aequales erunt puta
= tV5-t = 0,20601, vel altera hoc limite maior altera minor. lam in pro-
blemate nostro (suppositioni superstructo, z esse quanti tat em haud magnam,
saltem non maiorem quam 0,3, ne tabulae tertiae usu destituamur) necessario
semper radicem maiorem accipiendam esse sequenti modo demonstramus. Si
in aequatione 13* pro M substituitur Yy (L + z) ,
prodit
Y+1 = (L+z)Z> (1+z)Z,
sive
Y-> 1
T -
4
3:5 z
+ 4.6
3 . 5 .7 ZZ -
4.6.8 3+ t
3 . 5 . 7:9 z e c.,
unde facile concluditm, pro valoribus tam parvis ipsius z, quales hic suppo-
nimus, semper fieri debere Y> 0,20601. Revera calculo facto invenimus, ut
(l+z)Z huic limiti aequalis fiat, esse deb ere z = 0,79858: multum vero ab-
est, quin methodum nostram ad tantos valores ipsius z extendere velimus.
103.
*) Vix opus erit monere, tabulam nostram II in hyperbola perinde ut in ellipsi ad solutionem huius
aequationis adhiberi posse, quam diu h ipsius limites non egrediatur.
>
**) Quantitas H manifesto fieri nequit negativa, nisi fuerit C t; tali autem valori ipsius Cresponderet
valor ipsius z maior quam 2,684, adeoque limites huius methodi longe egrediens.
RELA.TIONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA.. 137
licet: tum vero valor approximatus ipsius n statim habetur per formulam
tang2n = B~rYf'f':), quae sponte demanat ex aequatione 6 art. 99. Ex n autem
• ex ee- l-cos2n sinn" .
habebltur z per formulam z = 2cos 2n = -2-' cos' n et ex valore approXlmato
ipsius z paucis tentaminibus derivabitur ille, qui aequationi 13 vel 13* ex asse
satisfacit. Possunt quoque illae aequationes in hac forma exhiberi
tang2n
Sinn")'" ( sinn.)t-co-S-2n--IOghYPtang(45o+n)
m = (1 - -co-s-2-n + 2 1 - -co-s-2n- ----t-a-ng-2':""n-=.--
tang2n 1 h t (45°+
M= _ (L + cOB2n
sin )t+ 2 (L + sin )t COB2'fi" - og
n"
cOB2n
n" ang
tang2n"
yP n)
104:.
Expressio tertia et sexta pro p, quae omnino identicae sunt cum formulis 18,
18* art. 95, ostendunt, ea quae illic de significatione quantitatum y, Y tra-
dita sunt, etiam pro hyperbola valere.
E combinatione aequationum 6, 9 art. 99 deducitur
21 ) t 1 sin (N-n)
ang"2- v = cos(N+n}tangtoji
106.
Ad illustrationem horum praeceptorum exemplum e duobus locis in artt.
23, 24, 26, 46 secundum eadem elementa hyperbolica calculatis conficiemus.
Sit itaque v'-v = 48°12'0" sive f= 24°6'0", logr = 0,0333585, logr' =
0,2008541, t = 51,49788 dies. Hinc invenitur w = 2° 45'28~ 4 7, 1= 0,05796039,
..m.;z sive valor approximatus ipsius It = 0,0644371; hinc, per tabulam II,
logyy = 0,0560848, mm = 0,05047454, z = 0,00748585, cui in tabula III
'11'11
respondet C= 0,0000032. Hinc fit valor correctus ipsius It = 0,0644369 1,
1ogyy = 0,0560846, -mm = 0,05047456, z = 0,00748583, qUl. vaIores, quum
'11'11
C inde non mutetur, nulla amplius correctione opus habent. lam calculus
elementorum ita se habet:
logz ................. 7,8742399 logtangf ............. 9,6506199
log (1 +z) ............. 0,0032389 log t tang 2n ........•. 8,9387394
log V(z+zz) . .......... 8,9387394 C.log(l-z) ........... 1,2969275
log 2 ................. 0,3010300 logtang~ ............•. 9,8862868
log tang 2n, ........... 9,2397694 4=
2n = 9°51'11 ~816 (esse deberet = 37 35 0
n= 4 55 35,908
106.
8Ive
-"-
3) kt = a (e - sin e - (0 - sino)).
Z
- arc COS
2a-(r+r')+p
2a
+ sm. arc cos 2a-(r+r')+p!r
2a
iam sinte necessario fit quantitas positiva, unde concludimus, cosf et sinto
necessario eodem signa affectos esse, adeoque a inter 0 et 180° vel inter
- 180° et 0 accipiendum esse, prout cos f positivus fuerit vel negativus, i. e.
prout motus heliocentricus 2f fuerit infra vel supra 180°. Ceterum sponte
patet, pro 2f = 1800 necessario esse deb ere 0 = o. Hoc itaque modo 0
plene determinatus est. At determinatio anguli e necessario ambigua manet,
ita ut semper pro tempore duo valores prodeant, quorum quis verus sit, nisi
aliunde constet, decidi nequit. Ceterum ratio huius phaenomeni facile per-
spicitur: constat enim, per duo puncta data describi posse duas ellipses diver-
sas, quae ambae focum suum habeant in eodem puncto dato, simulque eundem
semiaxem maiorem *); manifesto autem motus a loco primo ad secundum in
his ellipsibu8 temporibu8 inaequalibus absolvetur.
*) Descripto e loco primo circulo radio 2a-r, alioque radio 2a-r' e loco secundo, ellipseos focum
alterum in intersectione horum circulorum iacere patet. Quare quum generaliter loquendo duae semper dentur
intersectiones, duae ellipses diversae prodibunt.
RELA.TlONES INTER LOCOS PLURES IN ORBITA.. 143
107.
Denotando per 'X. arcum quemcunque inter - 180 ° et + 1 80° situm, et per
s sinum arcus t 'X., constat esse
t'X. = 8 + t i
T .T 8
3+ t 1.3
. 2.4 8
5+,T' 1.3.5 '+
2.4.6 8 et c.
Porro fit
-zi sIn
•
'X. = 8 V
II (1 )
- 88 = 8 -28 -
i 3 1.1 8 5 -
-
1. 1. 3 1
--8 - et c.
2.4 2.4.6
adeoque
108.
Si parabola tamquam ellipsis spectatur, cuius axis maior infinite magnus est,
expressio temporis in art. praec. inventa transit in {(r+r'+p}t + (r+r'-p)! 1: :k
sed quum haecce formulae deduetio fortasse quibusdam dubiis exposita videri
possit, aliam ab ellipsi haud pendentem exponemus.
144 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO Ill.
+ Vr+~+p = Yj+t(6'-6),
quoniam Yj et 6'- 6 sunt quantitates positivae; sed quum t (6'- 6) minor sit
+
- - elusdem COSInUS
p
+ Vr+;'-p = lJ-t(O'-O),
ubi signum superius vel inferius adoptandum est, prout angulus circa Solem
descriptus infra 180 0 vel supra 180 0 fuerit.
Ex aequatione, quae in art. 98 secundam sequitur, porro habemus
2kt = (0'-0)(1+00'+t(O'-0?) = (O'-0)(1('l+rr(0'-0)2)
pi
= -HlJ + HO' - 6)3_ t (7)- t (0'- 0)3,
unde sponte sequitur
signo superiori vel inferiori valente, prout 2 f infra vel supra 180 0 est.
109.
[HandsehriftIiehe Bemerkung:] Tempus medium inter duo loea parabolica exhibetur per formulam
19*
SECTIO QU ARTA.
Relationes inter locos plures in spatio.
110.
Relationes in hac Sectione considerandae ab orbitae indole independentes
solique suppositioni innixae erunt, omnia orbitae puncta in eodem plano cum
Sole iacere. Placuit autem, hic quasdam simplicissimas tantum attingere, alias-
que magis complicatas et speciales ad Librum alterum nobis reservare.
Situs plani orbitae per duos locos corporis coelestis in spatio plene de-
terminatus est, siquidem hi loci non iacent in eadem recta cum Sole. Quare
quum duobus potissimum modis locus puncti in spatio assignari possit, duo
hinc problemata solvenda se o:£ferunt.
Supponemus primo, duos locos dari per longitudines et latitudines helio-
centric as resp. per A, A', ~, Wdesignandas: distantiae a Sole in calculum non
ingredientur. Tunc si longitudo nodi ascendentis per Q, inclinatio orbitae ad
eclipticam per i denotatur, erit
tang~ = tang i sin (A - Q)
tangW = tangisin(A'- Q).
Determinatio incognitarum Q, tangi hic ad problema in art. 78, II considera-
tum refertur; habemus itaque, ad normam solutionis primae
tangi sin (A - Q) = tang ~
t . (' n) _ tang~'-tang~cos(A'-A).
ang~cos A-~6 - sin (A'-A) ,
THEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LillER I. SECTIO IV. 149
quae m semicirculo primo vel secundo accipienda sunt, prout latitudines res-
pondentes boreales sunt vel australes. His formulis adhuc sequentes adiicimus,
e quibus, si placet, una vel altera ad calculum confumandum in usum vocari
poterit:
cos u = cos ~ cos (A - n ), cosu' = cos~' cos (A'- n),
• sin ~ • , BinW
smu = -.-.'
sm~
smu = -.-. ,
sm~
. ( '+)
smu U =
sin(A+)!-2Q)cos~cosW
. , • ('
sm u-u) = Sin(A'-A)COS~cos~'
. .
cos. con
111.
Supponamus secundo, duos locos dari per distantias suas a tribus planis
in Sole sub angulis rectis se secantibus; designemus has distantias pro loco
primo per x,!I, z, pro secundo per x', !I', z', supponamusque planum tertium
esse ipsam ecliptic am, plani primi et secundi autem polos positivos in longi-
tudine N et 90°+ N sitos esse. Ita erit per art. 53, duobus radiis vectoribus
150 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER I. SECTIO IV.
z = r sin u sin i
x' = r' cos u' cos (N - ~ ) + ,.' sin u' sin (N - ~) cos i
y' = r'sinu'cos (N -~) cosi-r'cosu'sin(N -!l)
z' = r' sin u' sin i.
Hinc sequitur
zy'- yz' = rr'sin(u'-u)sin(N-~)sini
xz'- zx' = n'sin (u'- u) cos (N -~) sini
xy'- yx' = 1'1"sin (u'- u) cosio
E combinatione formulae primae cum secunda habebitur N - ~ atque
1'r'sin (u' - u) sin i, hinc et ex formula tertia prodibit i atque rr'sin (u' - u).
Quatenus locus, cui coordinatae x', y', z' respondent, tempore posterior sup-
ponitur, u' maior quam u fieri debet: quodsi itaque insuper constat, utrum
angulus inter locum primum et secundum circa Solem descriptus duobus rectis
minor an maior sit, 1'r'sin(u'-u)sini atque rr'sin(u'-u) esse debent quanti-
tates positivae in casu primo, negativae in secundo: tunc itaque N - ~ sine
ambiguitate determinatur, simulque ex signo quantitatis xy'- yx' deciditur,
utrum motus directus sit, an retrogradus. Vice versa, si de motus directione
constat, e signo quantitatis xy'-yx' decidere licebit, utrum u'-u minor an
maior quam 180° accipiendus sit. Sin vero tum motus directio, tum indoles
anguli circa Solem descripti plane incognitae sunt, manifestum est, inter nodum
ascendentem ac descendentem distinguere non licere.
Ceterum facile perspicitur, sicuti cos i est cosinus inclinationis plani or-
bitae versus planum tertium, ita sin (N - ~) sin i, cos (N - ~ ) sin i esse resp. co-
sinus inclinationum plani orbitae versus planum primum et secundum; nee
non e-xprimere 1"1"' sin (u' - u) duplam aream trianguli inter duos radios vectores
inclusi, atque zy'- yz', xz'- zx', xy'-yx' duplam aream proiectionum eius-
dem trianguli ad singula plana.
Denique patet, planum tertium pro ecliptica quodvis aliud planum esse
posse, si modo omnes magnitudines per relationes suas ad eclipticam definitae
perinde ad planum tertium, quidquid sit, referantur.
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN SPATIO. 151
112.
Sint /lJ", !I", z" coordinatae alicuius loci tertii, atque u" eius argumentum
latitudinis, r" radius vector. Designabimus quantitates
r'r" sin (u" - u,), rr" sin (u" - u), rr'sin (u' - u),
quae sunt areae duplae triangulorum inter radium vectorem secundum et ter-
tium, primum et tertium, primum et secundum, resp. per n, n', n". Habebun-
tur itaque pro /lJ", "!I", z" expressiones iis similes, quas in art. praec. pro x,!I, Z
et x', !I', z' tradidimus, unde adiumento lemmatis I art. 78 facile deducuntur
aequationes sequentes:
o = nx - n'x'+ n"x"
o = n!l-n'y'+n"!I"
o = nz -n'z'+n"z".
Sint iam longitudines geocentricae corporis coelestis tribus illis locis respon-
dentes a, a', a"; latitudines geocentricae ~, W, ~"; distantiae a terra ad eclipti-
cam. proiectae 8, a', 8"; porro respondentes longitudines heliocentricae terrae
L, L', L"; latitudines B, B', B", quas non statuimus = 0, ut liceat, tum pa-
rallaxis rationem habere, tum, si placet, pro ecliptica quodvis aliud planum
adoptare; denique D, D', D" distantiae terrae a Sole ad eclipticam. proiectae.
Quodsi tunc x,!I, z per L, B, D, a, ~, 8 exprimuntur, similiterque coordinatae
ad locum secundum et tertium spectantes, aequationes praecedentes sequentem
formam induunt:
1) 0 = n(8cosa+DcosL) -n' (8' cosa'+D'cosL') +n" W' cosa"+D" cosL',)
2) 0 = n(8 sin a+Dsin L)-n' (a/sin a/+D'sin L')+n" (8" sin a"+D" sin L'')
3) 0 =n(atang~+DtangB)-n'(a/tang~/+D'tangB')+n"(a"tang~"+D"tangB").
113.
Ne formularum prolixitate nimis obruamur, sequentibus abbreviationibus
uti placet. Primo designamus quantitatem
tang~ sin (a"- a') + tang ~'sin (a - a") + tang ~"sin (a'- a)
per (0.1.2): si in expressione illa pro longitudine et latitudine loco cuivis geo-
centrico respondentibus substituuntur longitudo et latitudo cuilibet trium 10-
corum heliocentricorum terrae respondentes, in signo (0.1.2) numerum illi
respondentem cum numero romano eo commutamus, qui posteriori respondet.
Ita e. g. character (0. 1 . I) exprimet quantitatem
tang~ sin (L'- a') + tang Wsin (a - L') + tang B'sin(a'- a)
nec non character (0. 0 . 2) hanc
tang ~ sin (a"- L) + tang Bsin (a - a") + tang ~"sin (L- a).
Simili modo characterem mutamus, si in expressione prima pro duabus longi-
tudinibus et latitudinibus geocentricis duae quaecunque heliocentricae terrae
substituuntur. Si duae longitudines et latitudines in eandem expressionem
ingredientes tantummodo inter se permutantur, etiam in charactere numeros
respondentes permutare oportet: hinc autem valor ipse non mutatm, sed tan-
tummodo e positivo negativus, e negativo positivus evadit. Ita e. g. fit (0.1.2)
= -(0.2.1) = (1.2.0) = -(1.0.2) = (2.0.1) = -(2.1.0). Omnes itaque
quantitates hoc modo oriundae ad sequentes 19 reducuntur
(0.1.2)
(0.1.0), (0.1.1), (O.1.II), (0.0.2), (0.1.2), (0.II.2), (0.1.2), (1.1.2),(11.1.2)
('0.0.1), (o.O.II), (o.1.II), (1.0.1), (l.O.II), (1.1.II), (2.0.1), (2.0.11), (2.1.II),
quibus accedit vigesima (0.1. II).
Ceterum facile demonstratur, singulas has expressiones, per productum e
tribus cosinibus latitudinum ipsas ingredientium multiplicatas, aequales fieri
volumini sextuplo pyramidis, cuius vertex est in Sole, basis vero triangulum
formatum inter tria sphaerae coelestis puncta, quae locis expressionem illam
ingredientibus respondent, statuto sphaerae radio = 1. Quoties itaque hi tres
RELATIONES INTER LOCOS PLURES IN SPATIO. 153
loci in eodem circulo maximo iacent, valor expressionis fieri debet = 0; quod
quum in tribus locis heliocentricis terrae semper locum habeat, quoties ad
parallaxes et latitudines terrae a perturbationibus ortas non respicimus, i. e.
quoties terram in ipso eclipticae plano constituimus, semper, hacce supposi-
tione valente, erit (0. I. II) = 0, quae quidem aequatio identica est, si pro
plano tertio ecliptica ipsa accepta {uit. Ceterum quoties tum B, tum B', tum
B" = 0, omnes istae expressiones, prima excepta, multo simpliciores fiunt;
singulae scilicet a secunda usque ad decimam binis partibus conflatae erunt,
ab undecima autem usque ad undevigesimam unico termino constabunt.
114:.
Multiplicancto aequationem 1 per sin a" tang B"- sin L" tang ~", aequatio-
nem. 2 per cos L" tang~" - cos a" tang B", aequationem 3 per sin (L" - a''), ad-
dendoque product a, prodit
4) 0 = n {(O.2.II)0+(0.2.II)DI-n'{(1.2.II)0'+(I.2.II)D'1
similique modo, vel commodius per solam locorum inter se permutationem
5) 0 = n {(o.1.I)o+(O.1.I)DI +n"{(2.1.I)o"+(II.1.I)D"1
6) 0 = n'{ (1.0.0) 0'+ (I. o. O)D'I- n"{(2. 0 .0) 0"+ (II. 0.0) D"I.
per quam e duabus distantiis corporis coelestis a terra determinate licet tertiam.
()stendi potest autem, hanc aequationem 7 fieri identicam, adeoque ad deter-
!
minationem unius distantiae e duabus reliquis ineptam, quoties fuerit B = B'
= B"= 0 atque
tang ~' tang W'sin (L - a ) sin (L" - L')
+tang~"tang ~ sin (L' - a') sin(L - L'') = o.
+ tang ~ tang~' sin (L" - a'') sin (L' - L )
Ab hoc incommodo libera est formula sequens, ex aequationibus 1, 2, 3
'Vll. 20
154 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTlUM. LIBER I. SECTIO IV.
facile demanans:
(0.1.2) 00'0"+ (0.1.2) Do'o"+ (0. I. 2) D'oo"+ (0.1 . II) D"oo'
8) + +
(0 . 1. II) D'D"o (O.l.II) DD"o'+ (0.1. 2) DD'o"+(O.1.II)DD'D" = o.
Multiplicando aequationem 1 per sin a' tang W' - sin a" tang W, aequationem 2.
per cos a" tang W- cos a' tang W', aequationem 3 per sin (a" - a'), addendoque pro-
ducta, prodit
9) 0 = nl(0.1.2)0+(0.1.2)D}-n'(1.1.2)D'+n"(II.1.2)D"
et perinde
10) 0 = n (0. O. 2) D-n'{(O .1.2) 0'+ (0.1. 2)D'1 +n"(O .II. 2) D"
11) 0 = n(0.1.0)D-n'(0.1.I)D'+n"I(0.1.2)0"+(0.1.II)D'l
Adiumento harum aequationum e ratione inter quantitates n, n', n" cognita.
eruere licebit distantias 0, 0', a". Sed haecce conclusio generaliter tantum 10-
quendo valet, exceptionemque patitur, quoties fit (0.1.2) = O. Ostendi enim
potest, in hocce casu ex aequationibus 9, 10, 11 nihil aliud sequi, nisi relatio-
nem necessariam inter quantitates n, n', nfl, et quidem e singulis tribus eandem.
Restrictiones analogae circa aequationes 4, 5, 6 lee tori perito sponte se offerent.
Ceterum omnes conclusiones hie evolutae nullius sunt usus, quoties pla-
num orbitae cum ecliptica coincidit. Si enim ~, W, ~", B, B', B" omnes sunt
= 0, aequatio 3 identica est, ac proin omnes quoque sequentes.
LIBER SECUNDUS.
INVESTIGATIO ORBITARUM CORPORUM COELESTIUM EX
OBSERVATIONIBUS GEOCENTRICIS.
SECTIO PRIMA.
Determinatio orbitae e tribus observanonwus completis.
115.
quam gravissimum huius operis spectandum erit, summaque ideo cura in hac
Sectione pertractabitur.
Verum enim vero In casu speciali, ubi planum orbitae cum ecliptica
coincidit adeoque omnes latitudines tum heliocentricae tum geocentricae na-
tura sua evanescunt, tres latitudines geocentricas evanescentes haud amplius
considerare licet tamquam tria data ab invicem independentia: tunc igitur
problema istud indeterminatum maneret, tribusque locis geocentricis per orb i-
tas infinite multas satisfieri posset. In tali itaque casu necessario quatuor
longitudines geocentricas datas esse oportet, ut quatuor elementa incognita
reliqua (excidentibus inclinatione orbitae et longitudine nodi) determinare lice at.
Etiamsi vero per principium indiscernibilium haud exspectandum sit, talem
casum in rerum natura unquam se oblaturum esse, tamen facile praesumitur,.
problema, quod in orbita cum plano eclipticae omnino coincidente absolute
indeterminatum fit, in orbitis perparum ad eclipticam inclinatis propter observa-
tionum praecisionem limitatam tantum non indeterminatum manere deb ere, ubi
vel levissimi observationum errores incognitarum determination em penitus tur-
bare valent. Quamobrem ut huic quoque casui consulamus, alia sex data
eligere oportebit: ad quem finem in Sectione secunda orbitam incognitam e
quatuor observationibus determinare docebimus, quarum duae quidem com-
pletae sint, duae reliquae autem incompletae, latitudinibus vel declinationibus
deficientibus.
Denique quum omnes observationes nostrae propter instrumentorum sen-
suumque imperfectionem non sint nisi approximationes ad veritatem, orbitaf
sex tantum datis absolute necessariis superstructa, erroribus considerabilibus-
adhuc obnoxia esse poterit. Quos ut quantum quidem licet extenuemus, sum-
mamque adeo praecisionem possibilem attingamus, via alia non dabitur, nisi
ut observationes perfectissimas quam plurimas congeramus, elementaque ita
perpoliamus, ut non quidem his vel illis praecisione absoluta satisfaciant, sed
cum cunctis quam optime conspirent. Quonam pacto talem consensum, si
nullibi absolutum tamen ubique quam arctissimum, secundum principia cal-
culi probabilitatis obtinere liceat, in Sectione tertia ostendemus.
Hoc itaque modo determinatio orbitarum, quatenus corpora coelestia se-
cundum leges KEPLERi in ipsis moventur, ad omnem quae desiderari potest;
perfectionem evecta erit. Ultimam quidem expolitionem tunc demum suscipere
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 157
116.
Antequam determinatio alicuius orbitae ex observationibus geocentricis
suscipitur, his quaedam reductiones applicandae erunt, propter nutationem,
praecessionem, parallaxin et aberrationem, siquidem summa praecisio requiri-
tur: in crassiori enim calculo has minutias negligere licebit.
Planet arum et cometarum observationes vulgo expressae proferuntur per
ascensiones rectas et declinationes apparentes, i. e. ad situm aequatoris appa-
rent em relatas. Qui situs quum propter nutationem et praecessionem varia-
bilis adeoque pro diversis observationibus diversus sit, ante omnia loco plani
variabilis planum aliquod fixum introducere conveniet, ad quem finem vel
aequator situ suo medio pro ali qua epocha, vel ecliptica adoptari poterit: pla-
num posterius plerumque adhiberi solet, sed prius quoque commodis peculia-
ribus haud spemendis se commendat.
Quoties itaque planum aequatoris eligere placuit, ante omnia observatio-
nes a nutatione purgandae, ac dein adhibita praecessione ad epocham quan-
dam arbitrariam redueendae sunt: haec operatio prorsus eonvenit cum ea, per
quam e loco stellae fixae observato eiusdem positio media pro epocha dd.ta
derivatur, adeoque explieatione hie non indiget. Sin vero planum eelipticae
adoptare constitutum est, duplex methodus patebit: scilicet vel ex ascensioni-
bus rectis et declinationibus ob nutationem et praecessionem correctis deduci
poterunt longitudines et latitudines adiumento obliquitatis mediae, unde lon-
gitudines iam ad aequinoctium medium relatae prodibunt; vel commodius ex
aseensionibus rectis et declinationibus apparentibus adiumento obliquitatis ap-
parentis computabuntur longitudines et latitudines, ac dein illae a nutatione
et praecessione purgabuntur.
Loci terrae singulis observationibus respondentes per tabulas Solares com-
putantur, manifesto autem ad idem planum referendi erunt, ad quod observa-
tiones corporis coelestis relatae sunt. Quamobrem in computo longitudinis
Solis negligetur nutatio ;dein vero haec longitudo adhibita praecessione ad
158 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
epocham :fixam reducetur, atque 180 gradibus augebitur; latitudini Solis, si-
quidem eius rationem habere operae pretium videtur, signum oppositum tri-
buetur: sic positio terrae heliocentrica habebitur, quam, si aequator pro plano
fundamentali electus est, adiumento obliquitatis mediae in ascension em rectam
et declinationem transformare licebit.
117.
Positio terrae hoc modo e tabulis computata ad terrae centrum referenda
est, locus observatus autem corporis coelestis ad punctum in terrae super:ficie
spectat: huic dissensui tribus modis remedium afferre licet. Potest scilicet vel
observatio ad centrum terrae reduci, sive a parallaxi liberari; vel locus helio-
centricus terrae ad locum ipsum observationis reduci, quod efficitur, si loco
Solis e tabulis computato parallaxis rite applicatur; vel denique utraque po-
sitio ad punctum aliquod tertium transferri, quod commodissime in intersec-
tione radii visus cum plano eclipticae assumitur: observatio ipsa tunc immu-
tata manet, reductionemque loci terrae ad hoc punctum in art. 72 docuimus.
Methodus prima adhiberi nequit, nisi corporis coelestis distantia a terra pro-
xime saltem nota fuerit: tunc autem satis commoda est, praesertim quoties
observatio in ipso meridiano instituta est, ubi sola declinatio parallaxi afficitur.
Ceterum praestabit, hanc reductionem loco observato immediate applicare,
ante quam transformationes art. praec. adeantur. Si vero distantia a terra pe-
nitus adhuc incognita est, ad methodum secundam vel tertiam confugiendum
est, et quidem illa in usum vocabitur, quoties aequator pro plano fundamen-
tali accipitur, tertia autem praeferetur, quoties omnes positiones ad ecliptic am
referre placuit.
118.
Si corporis coelestis distantia a terra alicui observationi respondens pro-
xime iam nota est, hanc ab effectu aberrationis liberare licet pluribus modis,
qui methodis diversis in art. 71 traditis innituntur. Sit t tempus verum ob-
servationis; e intervallum temp oris , intra quod lumen a corpore coelesti ad
terram descendit, quod prodit ducendo 493 sin distantiam; I locus observatus,
l' idem locus adiumento motus geocentrici diurni ad tempus t+6 reducttis;
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 159
l" locus l ab ea aberrationis parte purgatus, quae planetis cum fixis communis
est; L locus terrae. verus tempori t respondens (i. e. tabularis 20~25 auctus):
denique 'L locus terrae verus tempori t - 6 respondens. His ita factis erit
I. l locus verus corporis coelestis ex 'L VISUS tempore t - 6
II. l' locus verus corporis coelestis ex L VISUS tempore t
III. l" locus verus corporis coelestis ex L visus tempore t - 6.
Per methodum I itaque locus observatus immutatus retinetur, pro tempore vero
autem fictum t - 6 substituitur, loco terrae pro eodem computato; methodus II
soli observationi mutationem applicat, quae autem praeter distantiam insuper
motum diurnum requirit; in methodo III observatio correctionem patitur a
distantia non pendentem, pro tempore vero fictum t - 6 substituitur, sed re-
tento loco terrae tempori vero respondente. Ex his methodis prima longe
commodissima est, quoties distantia eatenus iam nota est, ut reductio tempo-
ris 6 praecisione sufficiente computari possit.
Quodsi autem haec distantia penitus adhuc incognita est, nulla harum
methodorum immediate applicari potest: in prima scilicet habetur quidem cor-
poris coelestis locus geocentricus, sed desideratur tempus et positio terrae a
distantia incognita pendentia; in secunda e contrario adsunt haec, deest ille j
denique in tertia habetur locus geocentricus corporis coelestis atque positio
terrae, sed tempus deest cum illis datis iungendum.
Quid faciendum est itaque in problemate nostro, si in tali casu solutio
respectu aberrationis quoque exacta postulatur? Simplicissimum utique est,
orbitam primo neglecta aberratione determinare, quae quum effectum conside-
rabilem nunquam producere possit, distantiae hinc ea certe praecisione dema-
nabunt, ut iam observationes per ali quam methodorum modo expositarum
ab aberratione purgare, orbitaeque determinationem accuratius iterare liceat.
lam in hocce negotio methodus tertia ceteris longe praeferenda erit: in me-
thodo enim prima omnes operationes a positione terrae pendentes ab ovo rur-
sus inchoandae sunt: in secunda (quae ne applicabilis quidem est, nisi tanta
9bservationum copia adsit, ut motus diurnus inde elici possit) omnes operatio-
nes a loco geocentrico corporis coelestis pendentes denuo instituere oportet:
contra in tertia (siquidem iam calculus primus superstructus fuerat locis geo-
centricis ab aberratione fixarum purgatis) omnes operationes praeliminares a
160 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIlJM. LIBER II. SECTIO I.
119.
Haud difficile esset, e nexu inter problematis nostri data atque incogni-
tas, eius statum ad sex aequationes reducere, vel adeo ad pauciores, quum
unam alteramve incognitam satis commode eliminare liceret; sed quoniam nexus
ille complicatissimus est, hae aequationes maxime intractabiles evaderent; in-
cognitarum separatio talis, ut tandem aequatio unicam tantummodo continens
prodeat, generaliter loquendo *) pro impossibili haberi potest, multoque adeo
minus problematis solutionem integram per solas operationes directas absol-
vere licebit.
Sed ad duarum aequationum solutionem X = 0, Y = 0, in quibus duae
tantum incognitae X,!I intermixtae remanserunt, utique reducere licet problema
nostrum, et quidem variis modis. Haud equidem necesse est, ut x,!I sint duo
ex elementis ipsis: esse poterunt quantitates qualicunque modo cum elemen-
tis connexae, si modo illis inventis elementa inde commode derivare licet.
Praeterea manifesto haud opus est, ut X, Y per functiones explicitas ipsarum
x,!I exhibeantur: sufficit, si cum illis per systema aequationum ita iunctae
sunt, ut a valoribus datis ipsarum x,!I ad valores respondentes ipsarum X, Y
descendere in potestate sit.
120.
Quoniam itaque problematis natura reductionem ulteriorem non permittit,
quam ad duas aequationes, duas incognitas mixtim implicantes, rei summa
primo quidem in idonea harum incognitarum electione aequationumque ador-
.) Quoties observationes ab invicem tam parum remotae sunt, ut tempomm intervalla tamquam quan-
titates infinite parvas tractare liceat, huiusmodi separatio utique 8uccedit, totumque problema ad solutionem
aequationis algebraicae septimi octavive gradus reducitur.
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 161
Manifesto quoque in his formulis quantitates a, b, A, B cum a', b', A', B', vel
"b", A", B" permut are li ce.
cum h·IS a, t
Ceterum denominator communis omnium harum expressionum, quem etiam
sub formam (A'- A) (B"- B) - (A"- A) (B'- B) ponere licet, fit
= (ao - ~"()l(a'- a)(b"- b) - (a"- a) (b'- b) I:
,,, ,,,. . . a"-a aI-a
unde patet, a, a, a, b, b, b Ita aCClpi deb ere , ut non fiat b"-b = b'-b t
alioquin enim haec methodus haud applicabilis esset, sed pro et "fJ valore~ e
fractos suggereret, quorum numeratores et denominatores simul evanescerent.
Simul hinc manifestum est, si forte fiat ao - ~"( = 0, eundem defectum me-
thodi usum omnino destruere, quomodocunque a, a', a", b, b', btl accipiantur.
In tali casu pro valoribus ipsius X formam talem supponere oporteret a A +
~ Il + e AA+ CAll + eIlll, similemque pro valoribus ipsius Y, quo facto analysiS'
methodos praecedenti analogas suppeditaret, e valoribus ipsarum X, Y pr(}
quatuor systematibus valorum ipsarum x, y computatis harum valores veros
eruendi. Hoc vero modo calculus permolestusevaderet, praetereaque ostendi
potest, in tali casu orbitae determinationem praecisionem necessariam per-
ipsius rei naturam non admittere: quod incommodum quum aliter evitari ne-
queat, nisi novis observationibus magis idoneis adscitis, huie argumento hie
non immoramur.
121.
Quoties itaque ineognitarum valores approximati iam in potestate suntt
veri inde per methodum modo explieatam omni quae desideratur praeeisione
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 163
122.
123.
In praec. supposuimus, valores approximatos incognitarum x, 9 alicunde-
iam haberi. Quoties quidem totius orbitae dimensiones approximatae in po-·
testate sunt (ex aliis forte 0 bservationibus per calculos anteriores deductae-
iamque per novas corrigendae), conditioni illi absque difficultate satisfieri po-
terit, quamcunque significationem incognitis tribuamus. Contra in determina--
tione prima orbitae penitus adhuc ignotae (quae est problema longe difficilli-
mum) neutiquam indifferens est, quasnam incognitas adhibeamus; arte POtiU8
talique modo eligendae sunt, ut valores approximatos ex ipsius problematis
natura haurire liceat. Quod exoptatissime succedit, quoties tres observationes:
ad orbitae investigationem adhibitae motum heliocentricum corporis coelestis.
non nimis magnum complectuntur. Huiusmodi itaque observationes ad deter-
minationem primam semper adhibendae sunt, quam dein per observationes.
magis ab invicem remotas ad lubitum corrigere conveniet. Nullo enim ne-
gotio perspicitur, observationum errores inevitabiles calculum eo magis tur-
bare, quo propiores observationes adhibeantur. Hinc colligitur, observationes..
ad determinationem primam haud temere eligendas, sed cavendum esse, prim()-
ne sint nimis sibi invicem vicinae, dein vero etiam ne nimis ab invicem distent:_
in primo enim casu calculus elementorum observationibus satisfacientium ex-
peditissime quidem absolveretur, sed his elementis ipsis parum fidendum foret,.
quinimo erroribus tam enormiter depravata evadere possent, ut ne approxima-
tionis quidem vice fungi valerent; in casu altero vero artificiis, quibus ad de-
terminationem approximatam incognitarum utendum est, destitueremur, neque
DETERMIN.A.TIO ORBIT.A.E E TRmUS OBSERV.A.TIONIBUS COMPLETIS. 165
inde aliam derivaremus, nisi vel crassissimam ubi hypotheses multo plures, vel
omnino ineptam, ubi tentamina fastidiosissima haud evitare liceret. Sed de
hlsce methodi limitibus scite iudicare Melius per usum frequentem quam per
pTaecepta ediscitur: exempla infra tradenda ostendent, ex observationibus Iu-
nonis 22 tantum diebus ab invicem dissitis motumque heliocentricum 7°35'
complectentibus elementa multa iam praecisione gaudentia derivari, ac vicis-
sim, methodum nostram optimo etiamnum successu ad observationes Cereris
applicari, quae 260 diebus ab invicem distant, motumque heliocentricum 62° 55'
includunt, quatuorque hypothesibus seu potius approximationibus successivis
adhibitis elementa optime cum observationibus conspirantia producere.
124.
Progredimur iam ad enumeration em methodorum maxime idonearum prin-
cipiis praecedentibus innixarum, quarum quidem praecipua momenta in Libro
primo exposita sunt, atque hic tantum instituto nostro accomodari debent.
Methodus simplicissima esse videtur, si pro aJ,!1 distantiae corporis coe-
lestis a terra in duabus observationibus accipiantur, aut potius vel logarithmi
harum distantiarum vel logarithmi distantiarum ad eclipticam sive aequatorem
proiectarum. Hinc per art. 64, V elicientur loca heliocentric a et distantiae a
Sole ad eadem loca pertinentia; hinc porro per art. 110 situs plani orbitae
atque longitudines heliocentricae in ea; hinc atque ex radiis vectoribus tem-
poribusque respondentibus per problema in artt. 85 - 105 copiose pertracta-
tum cuncta reliqua elementa, per quae illas observationes exacte repraesentari
manifestum est, quicunque valores ipsis aJ,!J tributi fuerint. Quodsi iam per
haec elementa locus geocentricus pro tempore observationis tertiae computa-
tur, huius consensus cum observato vel dissensus decidet, utrum valores sup-
positi veri fuerint, an ab iis discrepent; unde quum comparatio duplex deri-
vetur, differentia altera (in longitudine vel ascensione recta) accipi poterit pro
X, alteraque (in latitudine vel declinatione) pro Y. Nisi igitur valores harum
differentiarum X, Y sponte prodeunt = 0, valores veros ipsarum aJ,!I per me-
thodum in artt. 120 sqq. descriptam eruere licebit. Ceterum per se arbitrarium
est, a quibusnam trium observationum proficiscamur: plerumque tamen praestat,
primam et postremam adoptare, casu speciali de quo statim dicemus excepto.
166 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
125.
Levi mutatione applicata e methodo praecedente secundam eliciemus. A
distantiis in duabus 0 bservationibus profecti, perinde ut in ilia, cuncta ele-
menta determinabimus; ex his vero non locum geocentricum pro observatione
tertia computabimus, sed tantummodo usque ad locum heliocentricum in or-
bita progrediemur; ex altera parte eundem locum heliocentricum per problema
in artt. 74, 75 tractatum. e loco geocentrico observato atque situ plani orbitae
derivabimus; hae duae determinationes inter se differentes (nisi forte valores
veri ipsarum x, y suppositi fuerint) . ipsas X, Y nobis suppeditabunt, accepta
pro X differentia inter duos valores longitudinis in orbita, atql1e pro Y dif-
DETERMIN.A.TIO ORBlT.A.E E TRIBUS OBSERV.A.TIONIBUS COMPLETIS. 167
ferentia inter duos valores radii vectoris, aut potius logarithmi eius. Haecce
methodus iisdem monitionibus obnoxia est, quas in art. praec. attigimus: ad-
iungere oportet aliam, scilicet, quod locus heliocentricus in orbita e geocen-
trico deduci nequit, quoties locus terrae in alterutrum nodorum orbitae in-
cidit; tunc itaque hanc methodum applicare non licet. Sed in eo quoque
casu, ubi locus terrae ab alterutro nodorum perparum distat, hac methodo ab-
stinere conveniet, quoniam suppositio, variationibus parvis ipsarum x, y res-
pondere variationes proportionales ipsarum X, Y, nimis erronea evaderet, per
rationem ei quam in art. praec. attigimus similem. Sed hic quoque remedium
e permutatione loci medii cum aliquo extremorum, cui locus terrae a no dis
magis remotus respondeat, petere licebit, nisi forte in omnibus tribus obser-
vationibus terra in nodorum viciniis versata fuerit.
126.
Methodus praecedens ad tertiam illico sternit viam. Determinentur, per-
inde ut ante, e distantiis corporis coelestis a terra in observationibus extremis
longitudines respondentes in orbita cum radiis vectoribus. Adiumento positio-
nis plani orbitae, quam hic calculus suppeditaverit, eruatur ex observatione
media longitudo in orbita atque radius vector. Tunc autem computentur ex
his tribus locis heliocentricis elementa reliqua per problema in artt. 82, 83
tractatum, quae operatio ab observationum temporibus independens erit. Hoc
itaque modo innotescent tres anomaliae mediae atque motus diurnus, unde
ipsa temporum intervalla inter observationem primam et secundam atque inter
secundam et tertiam computare licebit. Horum differentiae ab intervallis veris
pro X et Y accipientur.
Haec methodus minus idonea esset, quoties motus heliocentricus arcum
exiguum tan tum complectitur. In tali enim casu ista orbitae determinatio (ut
iam in art. 82 monuimus) a quantitatibus tertii ordinis pendet, adeoque prae-
cisionem sufficient em non admittit. Variationes levissimae in valoribus ipsa-
rum x, y producere possent variationes permagnas in elementis adeoque etiam
in valoribus ipsarum X, Y neque has illis proportionales supponere liceret.
Quoties autem tres loci motum heliocentricum considerabilem subtendunt, me-
thodi usus utique succedet optime, siquidem exceptionibus in artt. praec. ex..;
168 TlIEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
128.
Designemus tres radios vectores eodem modo erutos ut in artt. 125, 126
per r, r', r" j motum angularem heliocentricum in orbita a loco secundo ad
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 169
tertium per 2(, a primo ad tertium per 2(, a primo ad secundum per 2(',
+
ita ut habeatur f' = f f"; sit porro
r ,r ".
SIn 2 f = n, rr" sin 2 f' = n', rr ,.
sm2 f" = n" ;
denique producta quantitatis constantis k (art. 2) in temp oris intervalla ab
observatione secunda ad tertiam, a prima ad tertiam, a prima ad secundam.
:resp. 6, 6', 6". Incipiatur computus duplex elementorum (perinde ut in art.
praec.) tum ex r, r', f" et 6", tum ex r', r", (, 6: in utroque vero calculo non
ad elementa ipsa progredieris, sed subsistes, quamprimum quantitas ea, quae
:rationem sectoris elliptici ad triangulum exprimit, supraque (art. 91) per y vel
- Y denotata est, eruta fuerit. Sit valor huius quantitatis in calculo primo
'Yj", in secundo 1). Habebimus itaque per formulam 18 art. 95 pro semipara-
metro p valorem duplicem:
TJ"n"
VP = Ii" atque
Sed per art. 82 habemus insuper valorem tertium
4rr',." sinfainf' ainf"
p = n-n'+n" ,
qui tres valores manifesto identici esse deberent, si pro x,!J ab initio valores
veri accepti fuissent. Quamobrem esse deberet
0" Tj" n"
T =1jn
, " 400"rr',."sinfainf'ainf" n'08"
11,-11,+11, = TjTj"nn" = 2TjTj" rr'r" coafcoaf' coaf" •
Nisi itaque his aequationibus iam in primo calculo sponte satisfit, statuere
licebit Tj nO"
X = log Tj" n" 0
,,, n'OO"
Y=n-n+n- 2TjTj" r.r' r" cosfcoaf' coaf" .
Haec methodus applicationem aeque generalem patitur, ac secunda in
art. 1 25 explicata, magnum vero lucrum est, quod in hacce quinta hypotheses
primae evolutionem elementorum ipsorum non requirunt, sed in media quasi
via subsistunt. Ceterum simulatque in hac operatione eo perventum. est, ut
praevideri possit, hypothesin novam a veritate haud sensibiliter discrepaturam
esse, in hac elementa ipsa vel duntaxat ex r, r', f", 6", vel ex r', r", f, 6, vel
quod praestat ex r, r", f', 6' determinare sufficiet.
VII. 22
170 THEORIA MOTOS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
129.
Quinque methodi hactenus expositae protinus ad totidem alias VIam ster-
nunt, quae ab illis eo tantum differunt, quod pro :c et !J loco distantiarum a.
terra, inclinatio orbitae atque longitudo nodi ascendentis accipiuntur. Rae
igitur methodi novae ita se habent:
I. Determinantur ex :c et y duobusque locis geocentricis extremis secun-
dum artt. 74, 75 longitudines heliocentricae in orbita radiique vectores, atque
hinc et ex temporibus respondentibus omnia reliqua elementa; ex his denique
locus geocentricus pro tempore observationis mediae, cuius differentiae a loco
observato in longitudine et latitudine ipsas X et Y suppeditabunt.
Quatuor reliquae methodi in eo conveniunt, quod e positione plani orbi-
tae locisque geocentricis omnes tres longitudines heliocentricae in orbita ra-
diique vectores respondentes computantur. Dein autem
II. elementa reliqua determinantur e duobus locis extremis tantum atque
temporibus respondentibus; secundum haec elementa calculantur pro tempore
observationis mediae longitudo in orbita atque radius vector, quarum quanti-
tatum differentiae a valoribus prius inventis, i. e. e loco geocentrico deductis,.
ipsas X, Y exhibebunt.
III. Aut derivantur orbitae dimensiones reliquae ex omnibus tribus locis
heliocentricis (artt. 82, 83), in quem calculum tempora non ingrediuntur: dein
temporum intervalla eruuntur, quae in orbita ita inventa inter observationem
primam et secundam, atque inter hanc et tertiam elapsa esse deberent, et
quorum differentiae a veris ipsas X, Y nobis suggerent.
IV. Calculantur elementa reliqua duplici modo, puta tum e combinatione
loci primi cum secundo, tum e combinatione secundi cum tertio, adhibitis
temporum intervallis respondentibus. Comparatis hisce duobus elementorum
systematibus inter se, e differentiis duae quaecunque pro X, Yaccipi poterunt.
V. Sive denique idem calculus duplex tantummodo usque ad valores quan-
titatis in art. 91 per y denotatae producitur, ac dein pro X, Y expressiones
in art. praec. traditae adoptantur.
Ut quatuor ultimis harum methodorum tuto uti liceat, loci terrae pro
omnibus tribus observationibus orbitae no dis non nimis vicini esse debent:
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 171
<:ontra usus methodi primae tamtummodo requirit, ut eadem conditio III dua-
bus observationibus extremis locum habeat, sive potius (quoniam locum me-
dium pro aliquo extremorum substituere licet), ut e tribus locis terrae non
plures quam unus in nodorum viciniis versentur.
130.
Decem methodi inde ab art. 124 explicatae innituntur suppositioni, valo-
res approximatos distantiarum corporis coelestis a terra, aut positionis plani
()rbitae, iam in potestate esse. Quoties quidem id agitur, ut dimensiones or-
bitae, quarum valores approximati iam alicunde innotuerunt, puta per calcu-
lum anteriorem observationibus aliis innixum, per observationes magis ab in-
vicem remotas corrigantur, postulatum illud nullis manifesto difficultatibus ob-
noxium erit. Sed hinc nondum liquet, quonam modo calculum primum aggredi
liceat, ubi omnes orbitae dimensiones penitus adhuc incognitae sunt: hic vero
problematis nostri casus longe gravissimus atque difficillimus est, uti iam ex
problem ate analogo in theoria cometarum praesumi potest, quod quam diu geo-
metras torserit quotque tentaminibus irritis originem dederit satis constat.
Ut problema nostrum recte solutum censeri possit, manifesto conditionibus
sequentibus satisfieri oportet, siquidem solutio ad instar normae inde ab art. 119
explicatae exhibetur: Primo quantitates x,!I tali modo sunt eligendae, ut va-
lores ipsarum approximatos ex ipsa problematis natura petere liceat, saltem,
(].uamdiu corporis coelestis motus heliocentricus intra observationes non nimis
magnus est. Secundo autem requiritur, ut variationibus exiguis quantitatum
$,!I variationes non nimis magnae in quantitatibus inde derivandis respondeant,
ne errores in illarum valoribus suppositis forte commissi impediant, quominus
has quoque pro approximatis habere liceat. Denique tertio postulamus, ut
()perationes, per quas a quantitatibus x,!I successive usque ad X, Y progre-
diendum est, non nimis prolixae evadant.
Rae conditiones criterium subministrabunt, secundum quod de cuiusvis
methodi praestantia iudicium ferri poterit: adhuc evidentius quidem ea appli-
-<:ationibus frequentibus se manifestabit. Methodus ea, quam exponere iam
tl.ccingimur, et quae quodammodo tam quam pars gravissima huius operis con-
sideranda est, illis conditionibus ita satisfacit, ut nihil amplius desiderandum
22*
172 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
patetque facile, si n, n', n" tam quam quantitates parvae primi ordinis spec-
tentur, esse generaliter loquendo 1j -1, 1j'-1, 1j"-1 quantitates secundi ordi-
. a d eoque val
nIS, ores'Ipsarum x,!J approXlma . t os 6"
6 6'6" a yens. d'luerre
Ir t an tu m-
modo quantitatibus secundi ordinis. Nihilominus I'e propius considerata me-
thodus haecce omnino inepta invenitur, cuius phaenomeni rationem paucis ex-
plicabimus. Levi scilicet negotio perspicitur, quantitatem (0.1.2), per quam
distantiae in formulis 9, 10, 11 art. 114 multiplicatae sunt, ad minimum tertii
ordinis fieri, contra e. g. in aequo 9 quantitates (0.1. 2), (1.1. 2), (ILL 2) primi
ordinis; hinc autem facile sequitur, errorem secundi ordinis in valoribus quan-
titatum nn" n':
n
commissum producere in valoribus distantiarum errorem ordi-
nis O. Quamobrem, secundum vulgarem loquendi usum, distantiae tunc quo-
que errore finito affectae prodirent, quando temporum intervalla infinite parva.
sunt, adeoque neque has distantias neque reliquas quantitates inde derivandas
ne pro approximatis quidem habere liceret, methodusque conditioni secundae
art. praec. adversaretur.
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 173
132.
Statuendo brevitatis gratia
(0.1. 2) = a, (o.I.2)D' = -b, (o.O.2)D = c, (0.II.2)D" = d,
ita ut aequatio 10 art. 114 fiat
ao' = b+c· n'-+d·-,
n n"
n'
coefficientes c et d quidem erunt primi ordinis, facile vero ostendi potest, dif-
ferentiam c - d ad secundum ordinem referendam esse. Hinc vero sequitur,
n+n" ex SUppOSl·t·lOne approxlmata
· . cn+dn"
va1orem quan t ItatIs . n: n "=6 : 6" pro deun-
tem errore quarti tantum ordinis affectum esse, quin adeo quinti tantum, quoties
observatio media ab extremis aequalibus intervallis distat. Fit enim iste error
c6+d6" cn+dn" 66"(d-c)(lj"-lj)
= 6+6," - n+n" = (6+6"){lj"6+lj6"l'
ubi denominator secundi ordinis est, numeratorisque factor alter 66" (d - c)
quarti, alter "IJ"- "IJ secundi, vel in casu isto speciali tertii ordinis. Exhibita
itaque aequatione ilia in hacce forma
ao , = b+ cn+dn" n+n"
n+n" .--;r-'
manifestum est, vitium methodi in art. praec. propositae non inde oriri, quod
quantitates n, n" hisce 6, 6" proportion ales suppositae sunt, sed inde, quod
insuper n' ipsi 6' proportionalis statuta est. Hoc quippe modo loco factoris
n+n" 6+ 6"
~ valor minus exactus -6-'- = 1 introducitur, a quo verus
66"
= 1 +2ljlj"rr'r"eoBfeoBf'eoBf"
quantitate ordinis secundi discrepat (art. 128).
133.
Quum co sinus angulorum (, f, f', perinde ut quantitates "Ij, "IJ" ab unitate
+ " valor approximatus
differentia secundi ordinis discrepent, patet, si pro "",n
1 + 266,""
rr r
introducatur, errorem quarti ordinis committi. Quodsi itaque loco
aequationis art. 114 haecce adhibetur
ao , = b+ C6+d6"(
6' 1+
66" )
2rr'r" ,
174 THEORlA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
134:.
Ex praecedentibus iam ratio percipietur, cur in methodo nostra pro x,!I
resp. quantitates
~' = P atque 2 (n!,n" -1 )r'3 = Q
statim obvios esse valores approximatos T' ee", ex qua hypothesi in determi-
6"
nationem ipsius D' et proin etiam ipsarum D, D" redundabunt errores primi
ordinis, vel secundi in casu speciali pluries commemorato. Ceterum etiamsi
his conelusionibus, generaliter loquendo, tutissime fidendum sit, tamen in casu
quodam speciali vim suam perdere possunt, scilicet q,\!oties quantitas (0.1.2),
quae in genere est ordinis tertii, fortuito fit = 0 vel tam parva, ut ad altio-
rem ordinem referri debeat. Hoc evenit, quoties motus geocentricus in sphaera
coelesti prope locum medium punctum inflexionis sistit. Denique apparet, ut
methodus nostra in usum vocari possit, necessario requiri, ut motus heliocen-
tricus inter tres observationes non nimis magnus sit: sed haec restrictio, per
problematis complicatissimi naturam, nullo modo evitari potest, neque etiam
pro incommodo habenda est, quoniam semper in votis erit, determinationem
primam orbitae incognitae corporis coelestis novi quam primum licet suscipere.
Praeterea restrictio illa sensu satis lato accipi potest, uti exempla infra tra-
denda ostendent.
136.
Disquisitiones praecedentes eum in finem allatae sunt, ut principia, quibus
methodus nostra innititur, verusque eius quasi nervus eo elarius perspiciantur:
tractatio ipsa autem methodum in forma prorsus diversa exhibebit, quam post
applicationes frequentissimas tamquam commodissimam inter plures alias a
nobis tentatas commendare possumus. Quum in determinanda orbita incognita
e tribus observationibus totum negotium semper ad aliquot hypotheses aut
potius approximationes successivas reducatur, pro lucro eximio habendum erit,
si calculum ita adornare successerit, ut iam ab initio operationes quam plu-
rimas, quae non a P et Q sed unice a combinatione quanti tatum cognitarum
pendeant, ab ipsis hypothesibus separare liceat. Tunc manifesto has opera-
tiones praeliminares, singulis hypothesibus communes, semel tantum exsequi
oportet, hypothesesque ipsae ad operationes quam paucissimas reducuntur.
Perinde maximi momenti erit, si in singulis hypothesibus usque ad ipsa ele-
menta progredi haud opus fuerit, horumque computum usque ad hypothesin
176 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LmER II. SECTIO I.
136.
Ante omnia tres locos heliocentric os terrae in sphaera coelesti A, A' A"
(fig. 4) cum tribus locis geocentricis respondentibus corporis coelestis B, B', B"
per circulos maximos iungere, atque tum positionem horum circulorum maxi-
morum respectu eclipticae (siquidem eclipticam pro plano fundamentali adop-
tamus), tum situm punctorum B, B', B" in ipsis computare oportet. Sint a,
a', a" tres corporis coelestis longitudines geocentricae; ~, W, ~" latitudines; 1, 1',
1" longitudines heliocentricae terrae, cuius latitudines statuimus = 0 (art. 117, 72).
Sint porro " I', l" circulorum maximorum ab A, A', A" resp. ad B, B', B" duc-
torum inclinationes ad ecliptic am : quas inclinationes, ut in ipsarum determi-
natione normam fixam sequamur, perpetuo respectu eius eclipticae partis men-
surabimus, quae a punctis A, A', A" secundum ordinem signorum sita est, ita
ut ipsarum magnitudo a 0 usque ad 360° numeretur, sive quod eodem redit,
in parte boreali a 0 usque ad 180°, in australi a 0 usque ad -180°. Arcus
AB, A'B', A"B", quos semper intra 0 et 180° statuere licebit, designamus per
0, 0', 0". Ita pro determinatione ipsarum " 0 habemus formulas
tang (.I
1) tang 'YI = -,.,.....,....,:..!.t'-;;-
sm(a-l)
Pro determinandis 1" 0', ,", 0" manifesto formulae prorsus analogae habentur.
Quodsi simul fuerit ~ = 0, a -1 = 0 vel = 180°, i. e. si corpus coeleste simul
in oppositione vel coniunctione atque in ecliptica fuerit, ,fieret indeterminata:
at supponemus, hunc casum in nulla trium observationum locum habere.
Si loco eclipticae aequator tamquam planum fundamentale adoptatum est,
ad positionem trium circulorum maximorum respectu aequatoris determinandam
praeter inclinationes insuper requirentur rectascensiones intersectionum cum.
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 177
aequatore: nec non praeter distantias punctorum B, B ', B" ab his intersectio-
nibus etiam distantias punctorum A, A', A" ab iisdem computare oportebit.
Quae quum a problem ate in art. 110 tractato pendeant, formularum evolutioni
hic non immoramur.
137.
Negotium secundum erit determinatio situs relativi illorum trium circulo-
rum maximorum inter se, qui pendebit a situ intersectionum mutuarum et ab
inclinationibus. Quae si absque ambiguitate ad notiones claras ac generales
l'educere cupimus, ita ut non opus sit pro singulis casibus diversis ad figuras
peculiares recurrere, quasdam dilucidationes praeliminares praemittere oportebit.
Primo scilicet in quovis circulo maximo duae directiones oppositae aliquo modo
distinguendae sunt, quod fiet, dum alteram tamquam progressivam seu positi-
yam, alteram tamquam retrogradam seu negativam consideramus. Quod quum
per se prorsus arbitrarium sit, ut norm am certam stabiliamus, semper direc-
tiones ab A, A', A" versus B, B', B" ceu positivas considerabimus; ita e. g. si
intersectio circuli primi cum secundo per distantiam positivam a puncto A
exhibetur, haec capienda subintelligetur ab A versus B (ut D" in figura nostra) ;
si vero negativa esset, ipsam ab altera parte ipsius A sumere oporteret. Se-
cundo vera etiam duo haemisphaeria, in quae omnis circulus maximus sphae-
ram integram dirimit, denominationibus idoneis distinguenda sunt: et quidem
hemisphaerium superius vocabimus, quod in superficie interiori sphaerae circu-
lum maximum directione progressiva permeanti ad dextram est, alterum in-
(enus. Plaga itaque superior analoga erit hemisphaerio boreali respectu eclip-
ticae vel aequatoris, inferior australi.
His rite intellectis, ambas duorum circulorum maximorum intersectiones
commode ab invicem distinguere licebit: in una scilicet circulus primus e se-
cundi regione inferiori in superiorem tendit, vel quod idem est secundus e
primi regione superiori in inferiorem; in altera intersectione opposita locum
habent. Per se quidem prorsus arbitrarium est, quasnam intersectiones in
problemate nostro eligere velimus: sed ut hic quoque iuxta normam invaria-
bilem procedamus, eas semper adoptabimus (D, D ', D" in fig. 4), ubi resp.
circulus tertius A"B" in secundi A'B', tertius in primi AB, secundus in primi
plagam superiorem transit. Situs harum intersectionum determinabitur per
VII. 23
178 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO 1.
I
cum AD' A"D' e' l"-I I" I
vel cum AD" A'D" e" 1'-1 I
I
I
resp. commutantur.
Nova adhuc totius calculi confirmatio derivari potest e relatione mutua
inter latera angulosque trianguli sphaerici inter puncta D, D', D" formati,
unde demanant aequationes generalissime verae, quamcunque situm haec puncta
habeant:
sin (AD'- AD") sin (A'D - A'D") sin (A"D - A"D')
sinE = sinE' = sinE" •
est, calculus mutation em non subit, nisi quod pro terrae locis heliocentricis
A, A', A" substituera oportet ea aequatoris puncta, ubi a circulis AB, A'B',
A"B" secatur; accipiendae sunt ita que pro 1, I', l" ascensiones rectae harum
intersectionum, nec non pro A'D distantia puncti D ab intersectione secunda etc.
138.
t an (0
IN ) tang~sin(<x"-l') -tang~"sin(<x-l')
g -0=
cos,' (tang ~ cos ,a." - I'; - tang W' cos \rI. -I',) + sin,' sin (<X" - <X)
•
10)
Ambiguitas in determinatione arcus 0'- a per tangentem inde oritur, quod cir-
culi maximi A'B', BB" in duobus punctis se intersecant: nos pro B* semper
23*
180 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO r.
139.
Sint in sphaera coelesti G, G', Gil tria corporis coelestis loca heliocentrica,
quae resp. in circulis maximis AB, A'B', A"B", et quidem inter A et B, A' et
B', A" et B" sita erunt (art. 64, III): praeterea puncta G, G', Gil in eodem cir-
culo maximo iacebunt, puta in eo, quem planum orbitae in sphaera coelesti
proiicit. Designabimus per r, r', r" tres corporis coelestis distantias a Sole;
per p, p', p" eiusdem distantias a terra; per R, R', R" terrae distantias a Sole.
Porro statuimus arcus G'G", GG", G G' resp. = 2(, 2f', 2(', atque
r ,r ".
SIn 2 ( = n,- rr ".
SIn 2 f = n,
' rr ,.
SIn 2 f' = n ".
*) Sive etiam quoties sibi opposita sunt, sed de hoc casu non loquimur, quum methodus nostra ad
observationes tantum intervallum complectentes non sit extendenda.
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 181
Habemus itaque
f=f+f"
A'G'+ G'B' = 0', A"O"+ O"B" = 0",
nec non
sin a sinAG sinCB
- r
- - p - R
sina' sinA'G' sinG'B'
rr - p' - R'
sin 0" sinA"G" sin C"B"
---:r- - -p" - R"
14:0.
Primo observamus, si N fuerit punctum quodcunque circuli maximi CO'G",
distantiaeque punctorum C, 0', 0" a puncto N secundum directionem eandem
numerentur, quae tendit a 0 ad 0", ita ut generaliter fiat
II. o= nr SIn
• tr'
\2. - r SIn
n" .
\2.
tr"+ n"r "SIn. tr'''
\2. •
Porro patet, esse sin (£ ad sin ~~)' ut sinum distantiae puncti CaB ad sinum
distantiae puncti D' a B, utraque distantia secundum eandem directionem men-
surata. Habetur itaque
• tr' sin il' sin OB
- sm \2. = sin (AD' _ 0) ,
[Handschriftliche Bemerkung:] Ad fig. 4: Sit P polus circuli maximi CO' 0" eritque
[WO N, N" die doppelten Dreiecksfl.ichen zwischen den Radien vectoren der Erde sind.]
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 183
Quoties sin (A' D" - 0'+ a) maior est quam sin (A'D - 0'+ a), formula posterior
a tabularum erroribus inevitabilibus minus afficietur, quam prior, adeoque huic
praeferenda erit, si forte parvula discrepantia illinc explicanda in valoribus
ipsius b se prodiderit; contra formulae priori magis fidendum erit, quoties
sin (A'D"-o'+a) minor est quam sin(A'D-o'+a): si magis placet, medium
idoneum inter ambos valores adoptabitur.
Calculo examinando sequentes quoque formulae inservire possunt, quarum
tamen derivationem non ita difficilem brevitatis caussa supprimimus:
a sin (I" - I') b sin (i" - II sin (0' - (1) sin (I' - I)
o= R - R' . sin 0-'- +--rf,-,-
R'sino' Ucos~cosp"
b = R"sinV'· sin(AD'-o)sinE"
. U .. . -S Tsin(t+I') ( \
UbI expnmlt quohentem sin (o'-a) = cos(o'-a) art. 138 aequo 10).
HI.
(n + n If) P+
P+ a _
1 -
b ' sin (z -
n sinz
a) •
'
• • n'sin(s-a)
habebimus loco aequatlOllls III hancce: 0 = 7Cn - •
SinS
,unde faciendo
'/tsina
t ang w = ~--,::---
P+ (1-'/tcosa)
eadem aequatio IV elicitur.
Perinde in casu speciali, ubi a = 0, fit c infinita atque w = 0, unde fac-
tor c sin w in aequatione IV indeterminatus esse videtur: nihilominus revera
determinatus est, ipsiusque valor
= 2B'8sino'8(b-l)(P+d) ,
14:2.
[*) Handschriftliche Bemerkung:] z saltem duos valores reales habet, quoniam valores ipsius
Gsinz'-sin(z+H) pro Z= 0 atque pro Z= 180· signaoppositahabent; z non habet plures valoresreales
.
quam 4, quoruam
sin (z + A) .
sinz'
• 1 fi· l· .
mter z = 0 atque z = 180 seme tantum t maXlDmm seme que mmunum,
ac perinde inter z = 18 o· et 36 0·. Scilicet hoc evenit, quoties 2 tang z = - 3 cotang A ± v' (9 cotang A" - 16)
= 8tang(z+A). -
Die Auflosung der Gleichung a sin z· = sin (z - A) lasst sich auf eine zierliche Construction zuriick-
f\ihren. Man setze cotangz = x, also sinz = v(1 ~XX)· Folglich die Gleichung
1 cosA sinA
---- = -----X
(l+XX)J a a·
. 1. cos A sinA
Es handelt sich also nun um den Schrutt der Curve y = --~ Ullt der Geraden y = -a- - -a- X.
(1 +XX)'
BINET, Ecole polyt. Cah. 20. p.285.
VII. 24
186 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO 1.
servatam determinatur. lam per ipsius rei naturam loci illi iacere quidem
debent in iis rectarum partibus, unde lumen ad terram descendit: sed aequa-
tiones analyticae hanc restrictionem non agnoscunt, omniaque locorum syste-
mata, qui quidem cum KEPLERi legibus consentiunt, perinde complecti debent,
sive ab hac terrae parte in illis rectis iaceant, sive ab illa, sive denique cum
ipsa terra coincidant. lam hic ultimus casus utique problemati nostro satis-
faciet, quum terra ipsa ad normam illarum legum moveatur. Hinc patet,
aequationes comprehendere debere solutionem, in qua puncta C, C', C" cum
punctis A, A', A" coincidant (quatenus variationes minutissimas locis terrae
ellipticis a perturbationibus et parallaxi inductas negligimus): aequatio ita que
IV semper admittere deberet solutionem z = fl', si pro P et Q valores veri
locis terrae respondentes acciperentur. Quatenus autem illis quantitatibus va-
lores tribuuntur ab his non multum discrepantes (quod semper supponere licet,
quoties temporum intervalla modica sunt) , inter solutiones aequationis IV ne-
cessario aliqua reperiri debet, quae proxime ad valorem z = fl' accedit.
Plerumque quidem in eo casu, ubi aequatio IV tres solutiones per valo-
res positivos ipsius sin z admittit, tertia ex his (praeter veram eamque de qua
modo diximus) valorem ipsius z maiOl·em quam 0' sistet, adeoque analytice
tan tum possibilis, physice vero impossibilis erit: tunc itaque quamnam adop-
tare oporteat ambiguum esse nequit. Attamen contingere utique potest, ut
aequatio illa duas solutiones idoneas divers as admittat, adeoque problemati
nostro per duas orbitas prorsus diversas satisfacere liceat. Ceterum in tali
casu orbita vera a falsa facile dignoscetur, quamprimum observationes alias
magis remotas ad examen revocare licuerit.
us.
Simulac angulus z erutus est, statim habetur r' per aequationem
, R'sino'
r = -.--.
smz
n"
Porro ex aequationibus P = n atque III elicimus
n'r' (P+ a)R'sino'
n - b sin (z - a)
n'r' 1 n'r'
7=P·n·
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 187
lam ut formulas, secundum quas sit s punctorum 0, 0" e situ puncti 0'
determinandus est, tali modo tract emus , ut ipsarum veritas generalis pro iis
quoque casibus, quos figura 4 non monstrat, statim eluceat, observamus, sinum
distantiae puncti 0' a circulo maximo 0 B (positive sumtae in regione supe-
riori, negative in inferiori) aequalem fieri producto ex sin e" in sinum distantiae
puncti 0' a D" secundum directionem progressivam mensuratae, adeoque
= - sin e" sin 0' D" = - sin e" sin (z + A' D" - 0); perinde fit sinus distantiae
puncti 0" ab eodem circulo maximo = - sin e' sin O"D'. Manifesto autem
n" n'
iidem sinus sunt ut sin 00' ad sin 00", sive ut -, rr
ad -,,'
rr
sive ut n"r" ad
n'r'. Statuendo itaque O"D' = C", habemus
V. r " SIn ~ = 7
.,."
"
n r
.
•
SIn e
II
•
sin e' SIn (
z + A'D"- <:-')
0 .
dein
,, .
-nr . -.-
Sill. . sm
• (+A'D
z - ()'>") = P
n Sill.'
n'r' . (+A'D"
-;y;;;- • sin."
sin.' . sm z - ()'>") -_ p "
x(Ap-l) = q
"()" " 1) =q "
x"p-
· .
e1IClemus l' e t r ex r SIn
I., . I.,l' = p, 1· COS I.,l' = q, a t que f"
... et "
r ex r " SIn
. I.,1''' = p " ,
e"
r" COS = q". Ambiguitas in determinandis C et C" hic adesse nequit, quia r
et r" necessario evadere debent quantitates positivae. Calculus perfectus per
aequationem VII si lubet confirmari poterit.
Sunt tam en duo casus, ubi aliam methodum sequi oportet. Quoties sci-
licet punctum D' cum B vel coincidit vel ipsi in sphaera oppositum est,
sive quoties AD'- 0 = 0 vel = 180°, aequationes VI et IX necessario identi-
cae esse debent, fieretque x = 00, Ap - 1 = 0, adeoque q indeterminata. In
hoc casu C" et r" quidem eo quo docuimus modo determinabuntur, dein vero
C et r e combinatione aequationis VII cum VI vel IX elicere oportebit. For-
mulas ipsas ex art. 78 desumendas huc transscribere supersedemus; observa-
mus tantummodo, quod in eo quoque casu, ubi est AD' - 0 non quidem = 0
neque . 180°, attamen arcus valde parvus, eandem methodum sequi praestat,
quoniam tunc methodus prior praecisionem necessariam non admitteret. Et
quidem adoptabitur combinatio aequationis VII cum VI vel cum IX, prout
sin (AD" - AD') maior vel minor est quam sin (AD"- 0).
Perinde in casu, ubi punctum D', vel ipsi oppositum, cum B" vel coin-
cidit vel parum ab eodem distat, determinatio ipsarum C", r" per methodum
praecedentem vel impossibilis vel parum tuta foret. Tunc itaque C et r qui-
dem per illam methodum determinabuntur, dein vero C" et r" e combinatione
aequationis VII vel cum V vel cum VIII, prout sin (A"D - A"D') maior vel
minor est quam sin (A"D - 0"). Ceterum haud metuendum est, ne simul D'
cum punctis B, B" vel cum punctis oppositis coincidat, vel parum ab ipsis
distet: casum enim eum, ubi B cum B" coincidit, vel perparum ab eo distat,
iam supra art. 138 a disquisitione nostra exclusimus.
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 189
14:4:.
Arcubus C, C" inventis, punctorum G, G" positio data erit, poteritque di-
stantia GG" = 2{' ex C, C" et e' determinari. Sint u, u" inclinationes circulo-
rum maximorum AB, A"B" ad circulum maximum GG" (quae in figura 4 resp.
erunt anguli G"GD' et 180°- GG"D') , habebimusque aequationes sequentes,
aequationibus 3 - 6 art. 1 37 prorsus analogas:
sin{'sint(u"+u) = sinte'sint(C+C")
sin {'cost (u"+ u) = coste'sin t(C-C")
cos {'sin t (u"-u) = sin t e' cos t (C+ C")
cos{'cost(u"-u) = coste'cost(C-C").
Duae priores dabunt t(u"+u) et sin{', duae posteriores t(u"-u) et cost'; ex
sinf et cost' habebitur t'. Angulos t(u"+u) et t(u"-u), qui in ultima de-
mum hypothesi ad determinandum situm plani orbitae adhibebuntur, in hypo-
thesibus primis negligere licebit.
Prorsus simili modo { ex e, G'D et G"D, nec non {" ex e", GD", G'D"
derivari possent: sed multo commodius ad hunc finem formulae sequent~s ad-
hibentur
.
sm2 { = •
rSln2 {' . -,-,
n
nr
.
sm2{"
= ". ,
r sm2{· -,-,'
nr
nil
. n n". .
ubi logarithmi quantI tatum -,-,
n r
, -,-,
n r
lam e calcuhs praecedentibus adsunt.
Totus denique calculus confirmationem novam inde nanciscetur, quod fieri
debet 2{+2{" = 2{': si qua forte differentia prodeat, nullius certe momenti
esse poterit, siquidem omnes operationes quam accuratissime peractae fuerint.
Interdum tamen, calculo ubique septem figuris decimalibus subducto, ad ali-
quot minuti secundi partes decimas aSl!lurgere poterit, quam si operae pretium
videtur facillimo negotio inter 2 f, 2 f" ita dispertiemur, ut logarithmi sinuum
. 2(" "
aequaliter vel augeantur vel diminuantur, quo pacto aequationi P = ;!~n2( = "n
omni quam tabulae permittunt praecisione satisfactum erit. Quoties { et
f" parum differunt, differentiam illam inter 2 { et 2 f" aequaliter distribuisse
sufficiet.
190 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
14:5.
14:6.
14:7.
Proprie quidem etiam hic, sic uti in decem methodis supra traditis, arbi-
trarium esset, quosnam valores novos pro x et !/ in hypothesi secunda suppo-
namus, si modo conditionibus generalibus supra explicatis non adversentur:
attamen quum manifesto pro lucro magno habendum sit, si statim a valoribus
magis exactis proficisci liceat, in methodo hacce parum prudenter ageres, si
valores secundos temere quasi adoptares, quum ex ipsa rei natura facile per-
spiciatur, si valores primi ipsarum P, Q levibus erroribus affecti fuerint, ipsas
P', Q' valores multo exactiores exhibituras esse, siquidem motus heliocentri-
cus fuerit modicus. Quamobrem semper ipsas P', Q' pro valoribus secundis
ipsarum P, Q adoptabimus, sive log P', log Q' pro valoribus secundis ipsarum
X,!/, si log P, log Q primos designare suppositi sint.
lam in hac hypothesi secunda, ubi omnes operationes praeliminares per
formulR.f! 1 - 20 exhibitae invariatae retinendae sunt, calculus prorsus simili
mud.G repetetur. Primo scilicet determinabitur angulus w; dein z, T', n'r', n
n';,'
n
~, T, ~", r", f', {, f". E differentia plus minusve considerabili inter valores novos
harum quantitatum atque primos facile aestimabitur, utrum operae pretium sit,
necne, correctionem quoque temporum propter aberrationem denuo computare:
in casu posteriori temporum intervalla, adeoque etiam quantitates 6 et 6", eae-
dem manebunt ut ante. Denique ex (, T', T"; f", T, r' temporumque intervallis
eruentur ll' ll" atque hinc valores novi ipsarum P', Q', qui plerumque ab iis,
quos hypothesis prima suppeditaverat, multo minus different, quam hi ipsi a
valoribus primis ipsarum P, Q. Valores secundi ipsarum X, Y itaque multo
192 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIVM. LIBER II. SECTIO I.
mmores erunt, quam primi, valoresque secundi Ipsarum P', Q' tam quam va-
lores tertii ipsarum P, Q adoptabuntur, et cum his calculus denuo repetetur.
Hoc igitur modo sic uti ex hypothesi secunda numeri exactiores resultaverant,
quam ex prima, ita e tertia iterum exactiores resultabunt, quam e secunda,
possentque valores tertii ipsarum P', Q' tam quam quarti ipsarum P, Q adop-
tari, at que sic calculos toties repeti, usque dum ad hypothesin perveniatur, in
qua X et Y pro evanescentibus habere liceret: sed quoties hypothesis tertia
nondum sufficiens videatur, valores ipsarum P, Q in hypothesi quarta adop-
tandos secundum methodum in artt. 1 20, 121 explicatam e tribus primis de-
ducere praestabit, quo pacto approximatio celerior obtinebitur, raroque opus
erit, ad hypothesin quintam progredi.
14:8.
14:9.
150.
*) Male loquuntur, qui methodum aliquam alia magis minuS'/Je ea:actam pronunciant. Ea enim sola
methodus problema solvisse censeri potest, per quam quemvis praecisionis gradum attingere saltem in po-
testate est. Quamobrem methodus alia alii eo tantum nomine palmam praeripit, quod eundem praecisionis
gradum per aliam celerius minorique labore, per aliam tardius graviorique opera assequi licet.
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 195
I Longit. Solis ab
aequin. appar.
Nutatio
Distantia a
terra
Latitudo
Solis
Obliquita8 appar.
eclipticae I
Oct. 5 1920 28' 53:71 + 15';43 0,9988839 - 0;49 ,
23 0 27' 59"48
17 204 20 21,54 + 15,51 0,9953968 +0,79 59,26 I
27 214 16 52,21 + 15,60 0,9928340 - 0,15 59,06
I
Calculum ita adstruemus, ac si orbita adhuc penitus incognita esset:
quamobrem loca Iunonis a parallaxi liberare non licebit, sed hane ad loca
terrae transferre oportebit. Primo itaque ipsa loca observata ab aequatore ad
eclipticam reducimus, adhibita obliquitate apparente, unde prodit:
Oct. 5 ,
354 0 44' 54"28 - ,
4 0 59'31"59
17 352 34 44,51 - 6 21 56,25
27 351 34 51,57 - 7 1752,70
25*
196 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO r.
Reductio temp oris ideo tantum adiecta est, ut appareat, earn omnino insensi-
bilem esse.
Deinde omnes longitudines tum planetae tum terrae reducendae sunt ad
aequinoctium vernale medium pro aliqua epocha, pro qua adoptabimus initium
anni 1805; subducta itaque nutatione adhuc adiicienda est praecessio, quae
pro tribus observationibus resp. est 11~87, 10;23,8';86, ita utpro observatione
prima addere oporteat - 3~56, pro secunda - 5~28, pro tertia - 6~74.
Denique longitudines et latitudines Iunonis ab aberratione fixarum pur-
gandae sunt; sic per regulas notas invenitur, a longitudinibus resp. subtrahi
deb ere 19~12, 17;11,14;82, latitudinibusvero addi 0~53, 1~18, 1;75, per quam
additionem valores absoluti diminutionem patientur, quoniam latitudines austra-
les tamquam negativae spectantur.
151.
Omnibus hisce reductionibus rite applicatis, vera problematis data ita se
habent:
Observationum tempora ad meri-
dianum Parisinum reducta Oct. 5,458644 17,421885 27,393077
Iunonis longitudines a, a', a" ,
354 0 44' 31~60 352034'22~12 351 0 34' 30"01
latitudines ~, W, ~" - 4 59 31,06 - 6 21 55,07 - 7 17 50,95
longitudines terrae l, l', l" 12 28 27,76 24 19 49,05 34 16 9,65
ogarithmi distantiarum R, R', R" 9,9996826 9,9980979 9,9969678
DETERMINATIO ORBITAE E TRIBUS OBSEitVATIONIBUS COMPLETIS. 197
Hine sequitur
log a .... 9,5494437, a = + 0,3543592
log b .... 9,861 3533.
Formula 13 produeeret 10gb = 9,8613531, sed valorem ilium praeferimus, quo-
niam sin(A'D-o'+a) maior est quam sin(A'D"-o'+a).
Porro fit per art. 141
3 log R' sino'..... 9,1786252
log 2 ........... 0,301 0300
logsina ........ 7,8295601
7,3092153 adeoque loge = 2,6907847.
-------------------------------
10gb ........... 9,8613533
log cos a . ....... 9,9999901
9,8613632 unde _b_ =
cos a
0,7267135.
Hine eruitur d = -1,3625052, loge = 8,392 9518 n.
Denique per formulas art. 143 eruitur
logx ...... 0,091 3394 n
logx" ...... 0,541 8957n
log). ...... 0,4864480"
log)." ...... 0,1592352...
102.
Caleulis praeliminaribus hoc modo absolutis, ad hypothesin primam tran-
simus. Intervallum temporis (non eorreetum) inter observationem seeundam
et tertiam est dierum 9,971192, inter primam et seeundam 11,963241. Lo-
garithmi horum numerorum sunt 0,998 7471 et 1,077 8489, unde logO =
9,2343285, logO" = 9,3134303. Statuemus itaque ad kypotkesin primam
x = log P = 0,0791018
Y = logQ = 8,5477588.
Aequationi Qc sin w sin Z4 = sin (z - 13° 40' 5~0 1) paueis tentaminibus faetis sa-
tisfieri invenitur per valorem z = 14035'4~90, unde fit logsinz = 9,4010744,
logr' = 0,3251340. Aequatio illa praeter hane solutionem tres alias admittit,
puta
z = 32 0 2'28"
z = 137 27 59
z=193418.
Tertiam reiieere oportet, quod sin z negativus evadit; seeundam, quod z maior
fit quam 0'; prima respondet approximationi ad orbitam terrae, de qua in
art. 142 loquuti sumus.
Porro habemus secundum art. 143
R' sin a'
log b ••••••••• 9,8648551
log (P+ a) ......... 0,1914900
C.logsin(~-o) ..... 0,6103578
n'r'
log-n ........... 0,6667029
log P ............. 0,079 1018
n'r'
log nil •••.••••••• 0,5876011
z+A'D -0'= z+199047' 1~51 = 214°22' 6;41; log sin .... 9,751 6736 ..
z+,A'D"- 0' = z+ 188 54 32,94 = 203 29 37,84; log sin .... 9,6005923 •.
Hille fit logp = 9,9270735.. , logp" = 0,0226459.. , ae dein logq = 0,2930977 .. ,
logq" = 0,2580086 .. , unde prodit
200 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
163.
In hypothesi secunda IPSlS P, Q eos IpSOS valores tribuemus, quos m
prima pro P', Q' mvemmus. Statuemus itaque
x = logP = 0,0790164
!I = logQ = 8,5475981.
Quum calculus hie prorsus eodem modo tractandus sit, ut in hypothesi
prima, praecipua eius momenta hic apposuisse sufficiet:
0) = ,
13°15'38"13 c" = 210 0 8'24~98
0)+0 = 13 38 51,25 logr = 0,3307676
log Qc sin 0) = 0,5989389 logr" = 0,3222280
z= ,
14°33' 19"00 t (u"+ u) = 205 0 22' 15;58
logr' = 0,3259918 t(u"-u) = -3 14 4,79
11,',.'
log--;- = 0,6675193 2f' - 7 34 53,32
11,',.'
log 11," = 0,588 5029 2f - 3 29 0,18
C=203016'38~16 2f" = 4 5 53,12
Hinc patet, quanto adhuc magis exacta sit hypothesis secunda quam prima.
1M.
AD'-C= 90 55'51;41
·Hr+u) = 202 18 13,855
t(r-u) = -6 18 5,495,
unde derivamus
t(g+h) = 196°43'14;62
t (g - h) = - 4 37 24,41
ti = 6 33 22,05.
Fit igitur h = 201 0 20' 39';03, adeoque Q = 1- h = 171° 7' 48;73; porro 9 =
192° 5' 50;21, et proin, quum anomalia vera pro observatione prima in art. 97
inventa sit = 310° 55' 29';64, distantia perihelii a no do ascendente in orbita
= 241°10'20;57, longitudoque perihelii = 52°18'9;30; denique inclinatio or-
bitae = 13° 6' 44;1 O. Si ad eundem calculum a loco tertio proficisci malu-
mus, habemus
A"D'-C" = 24°18'35;25
t(r"+u") = 196 24 54,98
t(r"-u'') = -543 14,81.
Hinc elicitur
t(g"+h") = 211°24'32;44
t(g"-h") = -11 43 48,49
ti = 6 33 22,05,
atque hinc longitudo nodi ascendentis = l" - h" = 1 71 0 7' 48;72, longitudo peri-
helii = 52° 18'9';30, inclinatio orbitae = 13°6' 44;10, prorsus eaedem ut ante.
Intervallum temp oris ab observatione ultima usque ad initium anni 1805
est dierum 64,614102; cui respondet motus heliocentricus medius 53293;65
= 14°48'13;65; hinc fit epocha anomaliae mediae pro initio anni 1805 inmeri-
diano Parisino = 349°34'12;38, atque epocha longitudinis mediae = 41° 52'21;68.
100.
exempla artt. 13, 14); illa aequalis esse deberet anomaliae verae in observa-
tione prima auctae angulo 2(', vel anomaliae verae in observatione tertia di-
minutae angulo 2 (, i. e. = 315° l' 2 2~ 98 ; logarithmus radii vectoris vero =
0,3259878: differentiae pro nihilo habendae sunt. Si calculus pro observa-
tione media usque ad locum geocentricum continuatur, numeri resultant ab
observatione paucis tantum minuti secundi partibus centesimis deviantes (art. 63),
quales differentiae ab erroribus inevitabilibus e tabularum praecisione limitata
oriundis quasi absorbentur.
Exemplum praecedens summa praecisione ideo tractavimus, ut appareat,
quam facile per methodum nostram solutio quam accuratissima obtineri possit.
In ipsa praxi raro opus erit, hunc typum aeque anxie imitari: plerumque
sufficiet, sex figuras decimales ubique adhibere, et in exemplo nostro secunda
iam hypothesis praecisionem haud -minorem, primaque praecisionem abunde
sufficientem suppeditavisset. Haud ingratam fore lectoribus censemus compa-
rationem elementorum ex hypothesi tertia erutorum cum iis, quae prodeunt,
si hypothesis secunda vel adeo prima perinde ad eundem scopum adhibitae
fuissent. Haec tria elementorum systemata in schemate sequente exhibemus:
ex hypothesi n ex hypothesi I
106.
I Longitudo Solis ab
aequin. med.
Diatantia a terra
Latitudo
Solis
--12~861
N utatio
aberratio --18,13
- 3';08
-- 9,89
-- 12~21
- 22,68
I ---- 3~42
1,63
--13';06/ -- 3~75
-- 15,60 + 9,76
p raecessio + 5,43 +0,62 + 2,25 + 0,39 -- 1,51 -0,33 I
summa -- 25,56 -- 12,35 -- 32,64 -- 4,66 --30,17 + 5,68
I
Hinc prodeunt positiones sequentes Palladis, calculo substruendae:
167.
Primo nunc situm circulorum maximorum a locis heliocentricis terrae ad
locos geocentricos planetae ductorum determinabimus. Intersectionibus horum
circulorum cum aequatore, aut si mavis illorum no dis ascendentibus, charac-
teres 2l, 2l', 2l" adscriptos concipimus, distantiasque punctorum B, B', B" ab
his punctis pe.r fl, fl', flIt designamus. In maiori operationum parte pro A,
A', A" iam 21, 2l', ~", et pro 0, c', 0" iam fl, fl', fl" substituere oportebit; ubi
vero A, A', A", 0, 0', 0" retinere oporteat, lector attentus vel nobis non monen-
tibus facile intelliget.
Calculo facto iam invenimus
Ascens. recta punctorum
2r, ll{', ~" 233 0 54' 57~10 253 0 8' 57~01 276 0 40' 25~87
,
'I, 'I, 'I " 51 17 15,74 90 1 3,19 131 59 58,03
fl, fl', fl" 215 58 49,27 212 52 48,96 220 9 12,96
0, 0', 0" 56 26 34,19 55 26 31,79 6.9 10 57,84
21'D, 21D', 2lD" 23 54 52,13 30 18 3,25 29 8 43,32
~"D, 21"D', ~'D" 33 3 26,35 31 59 21,14 22 20 6,91
e, e', e" 47 1 54,69 89 34 57,07 42 33 41,17
logarithmi sinuum 9,8643525 9,9999885 9,8301910
logsint e' 9,8478971
logcost e' 9,851 0614
In calculo art. 1 38 pro l' ascensio recta puncti 2l' adhibebitur. Sic in-
venitur
log Tsin t .... 8,4868236"
log Tcost .... 9,2848162".
Hinc t= 18902'48~83, 10gT= 9,2902527; porro t+l'= 27903'52~02,
SJ'l"D' - fl." , ,
-- 171 0 50' 8"18' °
log sin . . . 9, 1 52 3 3 6 ; log cos ... 9,995 5759 n
SJ1D' - fl. = 174 1 9 13,98; · .. 8,9954722; - ... 9,997 8629 n
2("D-fl." =1725413,39; · .. 9,091 7972
SJ1'D -fl.'+a= 1755256,49; · .. 8,8561520
SJ1D" - fl. = 173 9 54,05; · .. 9,0755844
SJ'l'D"-fl.'+a = 174 18 11,27; · .. 8,9967978.
Hinc elicimus
logx = 0,9211850 logA. = 0,081 2057 n
logx" = 0,811 2762 log A." = 0,031 9691n
loga = 0,1099088, a= +1,2879790
10gb = 0,181 0404
log: = 0,071 1314 unde fit log b = 0,181 0402.
Inter hos duos valores tantum non aequales medium 10gb = 0,181 0403 ad-
optabimus. Denique prodit
loge = 1,0450295
d = +0,448 9906
loge = 9,2102894,
quo pacto calculi praeliminares absoluti sunt.
Temporis intervallum inter observationem secundam et tertiam est dierum
39,874409; inter primam et secundam dierum 30,900961; hinc fit log6 =
9,8362757, log6" = 9,7255533. Statuimus itaque ad hypothesin primam
x = log P = 9,8892776
Y = log Q = 9,5618290.
Praecipua dein calculi momenta haec prodeunt:
w+a = 20°8'46;72
log Qesinw = 0,0282028.
Hinc fit valor verns ipsius z = 21° 11' 24;30, atque logr' = 0,3509379. Tres
reliqui valores ipsius z aequationi IV art. 141 satisfacientes in hoc casu fiunt
z = 63 0 40' 50"
z = 101 12 58
Z= 199 24 7,
DETERMINATIO ORBITAE E TRmus OBSERVATIONmus COMPLETIS. 209
Differentiam inter 2f' et 2f + 2{", quae hie est 0';36, inter 2f et 2{" ita dis-
pertiemur, ut statuamus 2f = 13° 5' 40';96, 2f" = 9° 26' 59';90.
Corrigenda iam sunt temp ora propter aberrationem, ubi in formulis art. 145
statuendum est AD'-C = ~D'-d+o-C, A"D'-C" = ~"D'-Ll"+o"-C".
Habemus itaque
logr ............ 0,36470 logr' ...... 0,35094 logr" .......... 0,33558
log sin (AD' - C) ••• 9,76462 log sin (o'-z) 9,75038 log sin (A"D'-C") 9,84220
C.logsino ....~ .. 0,07918 C.logsino' .0,08431 C.logsino" ..... 0,02932
logeonst ......... 7,75633 7,75633 7,75633
----------------
7,96483 7,94196 7,96343
reductio temp oris = 0,009222 0,008749 0,009192
Hine prodeunt
Tempora correcta intervalla logarithmi
Nov. 5,564852
30,901434 1,4899785
36,466286
39,873966 1,6006894
76,340252
158.
Duo exempla praecedentia occasionem nondum suppeditaverunt, metho-
dum art. 120 in usum vocandi: hypotheses enim successivae tam rapide con-
vergebant, ut iam in secunda subsistere licuisset, tertiaque a veritate vix
sensibiliter aberraret. Revera hocce commodo semper £ruemur, quartaque
hypothesi supersedere poterimus, quoties motus heliocentricus modicus est,
tresque radii vectores non nimis inaequales sunt, praesertim si insuper tem-
porum intervalla parum inter se discrepant. Quanto magis autem problematis
conditiones hinc recedunt, tanto fortius valores primi suppositi quantitatum
P, Q a veris different, tantoque lentius valores sequentes ad veros convergent.
In tali itaque casu tres quidem primae hypotheses ita absolvendae sunt, uti
duo exempla praecedentia monstrant (ea sola differentia, quod in hypothesi
tertia non elementa ipsa, sed, perinde ut in hypothesi prima et secunda,
*) Haecce differentia maiuscula, in omnibusque hypothesibus tantum non aequalia, ad maximam par-
tem inde orta est, quod a duabus fere partibus centesimis minuti secundi iusto minor, logarithmusque ipsius
b aliquot unitatibus iusto maior erutus erato
27*
212 THEORIA. MOTDS CORPORDM COELESTIUM. LIBER H. SECTIO I.
quantitates 'Yj, 'Yj", P', Q', X, Y computare oportet): dein vero haud amplius
valores postremi ipsarum P', Q' tamquam valores novi quantitatum P, Q in
hypothesi quarta accipientur, sed hi per methodum art. 120 e combinatione
trium primarum hypothesium eruentur. Rarissime tunc opus erit, ad hypo-
thesin quintam secundum praecepta art. 121 progredi. - lam hos quoque
calculos exemplo illustrabimus, ex quo simul elucebit, quam late methodus
nostra pateat.
159.
Ad ex em plum tertium observationes sequentes Cereris eligimus, quarum
prima Bremae a claro OLBERS, secunda Gottingae a claro HARDING, tertia Lilien-
thalii a claro BESSEL instituta est:
.' .' .
ditant:
,
" 358° 55' 28;09 156° 52' 11';49 170 0 48' 44~79
~, ~', ~" 112 37 9,66 18 48 39,81 123 32 52,13
A'D, AD', AD" 15 32 41,40 252 42 19,14 136 2 22,38
A"D, A"D', A'D" 138 45 4,60 6 26 41,10 358 5 57,00
It, It', t" 29 18 8,21 170 32 59,08 156 6 25,25
214 THEORa MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LmER II. SECTIO I.
lam designando tres valores ipsius X per A, A', A"; tres valores ipsius Y
per B, B', B"; quotientes e divisione quantitatum A'B" -A"B', A"B-A.B",
A.B' - A'B per earundem aggregatum ortos resp. per k, k', k", ita uti ha-
+ +
beatur k k' k" = 1; denique valores ipsorum log P' et log Q' in hypothesi
tertia per Met N (qui forent valores novi ipsarum x, y, si hypothesin
quartam perinde e tertia derivare conveniret, ut tertia e secunda derivata
fuerat): e formulis art. 120 facile colligitur, valorem correctum ipsius x fieri
= M-k(A'+A")-k'A.", valoremque correctum ipsius y = N-k(B'+B")-k'B".
Calculo facto prior eruitur = 0,0256331, posterior = 0,7509143. Hisce va-
loribus correctis iam hypothesin quartam superstruimus, cuius praecipua mo-
menta haec sunt:
00+0= ,
70 14' 45"247 logr" = 0,4062033
log Q c sin 00 = 1,2094284" t (u"+u) = 262 0 57' 38;78
Z= 70 2' 12~736 t (u"- u) = 273 29 20,73
logr' = 0,4132817 2f' = 62 55 16,64
c = 160 0 22' 45;38 2( = 31 19 1,49
C" = 262 15 3,90 2(" = 31 36 15,20
logr = 0,4282792
anomalia vera pro loco primo differentia 2(", sive ab anomalia vera pro loco
tertio differentia 2(, adeoque fieri deberet = 320° 43' 54~92, sicuti logarithmus
radii vectoris = 0,4132817: differentia 0~05 in anomalia vera, octoque Unl-
tatum in isto logarithmo nullius momenti censenda est.
Si hypothesis quarta eodem modo ad finem perduceretur, ut tres praece-
dentes, prodiret X = 0, Y = - 0,0000168, unde valores correcti ipsarum eX,
!J hi colligerentur
160.
primo, quoties aliquis trium locorum geocentricorum vel cum loco respondente
heliocentrico tenae, vel cum puncto opposito coincidit (casus posterior
manifesto tunc tan tum occUlTere potest, ubi corpus coeleste inter Solem
et tenam transiit),
secundo, quoties locus geocentricus pnmus corporis coelestis cum tertio COlll-
cidit,
tertio, quoties omnes tres loci geocentrici una cum loco heliocentrico tenae
secundo in eodem circulo maximo siti sunt.
In casu primo situs alicuius circulorum maximorum AB, A'B', A"E" in-
determinatus manebit, in secundo atque tertio situs puncti B*. In hisce ita-
que casibus methodi supra expositae, per quas, si quantitates P, Q tamquam
cognitae spectantur, e locis geocentricis heliocentricos determinare docuimus,
vim suam perdunt:. attamen discrimen essentiale hic notandum est, scilicet in
casu primo hic defectus soli methodo attribuendus erit, in casu secundo et
tertio autem ipsius problematis naturae; in casu primo itaque ista determi-
natio utique effici poterit, si modo methodus apte varietur, in secundo et
tertio autem absolute impossibilis erit, locique heliocentrici indeterminati mane-
bunt. Haud pigebit, hasce relationes paucis evolvere: omnia vero, quae ad
hoc argumentum pertinent, exhaurire eo minus e re esset, quod in omnibus
his casibus specialibus orbitae determinatio exacta impossibilis est, ubi a le-
vissimis observationum ·enoribus enormiter afficeretur. Idem defectus etiam-
num valebit, quoties observationes haud quidem exacte, attamen proxime ad
aliquem horum casuum referuntur: quamobrem in eligendis observationibus
huc respiciendum, probeque cavendum est, ne adhibeatur uUus locus, ubi
corpus coeleste simul in viciniis nodi atque oppositionis vel coniunctionis ver-
satur, neque observationes tales, ubi corpus coeleste in ultima ad eundem
locum geocentricum proxime rediit, quem in prima occupaverat, neque demum
tales, ubi circulus maximus a loco heliocentrico terrae medio ad locum
geocentricum medium corporis coelestis ductus angulum acutissimum cum
directione motus geocentrici format, atque locum primum et tertium quasi
stringit.
VII. 28
218 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
161.
Omnia itaque, quae in artt. 141, 142 exposita sunt, etiam huc transferre lice-
bit, si modo statuatur a = 0, atque b per ipsam aequationem 12 art. 140
n'r' n'r'
determinetur, quantitatesque z, r', n' 7 ' perinde ut supra computabuntur.
lam simulac z adeoque situs puncti C' innotuit, assignare licebit situm cir-
culi maximi CC', huius intersectionem cum circulo maximo A"B" i. e. punc-
tum 0", et proin arcus CC', CC", C'C" sive 2(", 2(', 2(: hinc denique ha-
bebitur
n'r' sin2f
r = ----;- . sin 2f" r', = n'r'
n" .
sin2f"
sin2f' •
II. Ad casum eum, ubi punctum B" cum A" vel cum puncto opposito
coincidit, omnia quae modo tradidimus transferre licet, si modo omnia, quae
ad locum primum spectant, cum iis, quae ad tertium referuntur, permutantur.
III. Paullo aliter vero casum eum tractare oportet, ubi B' vel cum A'
vel cum puncto opposito coincidit. Hic punctum C' cum A' coincidet; I', e,
e" punctaque D, D", B* indeterminata erunt: contra assignari poterit inter-
sectio circuli maximi B B" cum ecliptica *) , cuius longitudo ponatur = i'+ 'It.
Per ratiocinia, iis, quae in art. 140 evoluta sunt, similia, eruetur aequatio
o_ Rsinosin(A"D'-o") '.' sin1t "
- nR"sino"sin(AD'-o)+n 1 R"sin(l"-l'-1t) +n.
Designemus coefticientem ipsius n, qui convenit cum a art. 140, per eundem
*) Generalius, cum circulo maximo .AA": sed brevitatis caussa eum tantummodo casum hie consi-
deramus, ubi ecliptica tamquam planum fundamentale accipitur.
DETERMINATIO ORBITAE E TRmUS OBSERVATIONIBUS COMPLETIS. 219
characterem a, coefficientemque ipsius n'r' per ~: ipsum a hic etiam per for-
mulam
R sin (1'+1t -I)
a= - R="--'si-n-'-;;-(l..-''-'-;-1'- -It)
determinare licet. Habemus itaque 0 = an + ~n' r' + n", qua aequatione cum
his combinata
p = n"
-n ,
emergit
~(P+l)'4 1.'3+ 1 Q-o
P+a r -r'
T - ,
unde distantiam r' elicere poterimus, siquidem non fuerit ~ = 0, in quo casu
nihil aliud illinc sequeretur, nisi P = - a. Ceterum etiamsi non fuerit ~ = 0
(ubi ad casum tertium in art. sequ. considerandum delaberemur), tamen semper
~ quantitas perexigua erit, adeoque P parum a - a differre debebit: hinc
vero manifestum est, determinationem coefficientis ~
neque adeo r' ulla praecisione determinabilem esse.
valde lubricam fieri, r:::)
. n'r' P+a n'r' P+a
Porro habeblmus ---;;- = - -~-' n" = - V: dein simili modo ut in
art. 143 facile evolventur aequationes
n'r' sinr"· (I" I')
. r = ---;;-
rSIn.., . sine' sm -
r "SIn. e" -- -
n "r . r . (l' 1\
sm
n" . sine' sm -oJ
. (r..,-
rSIn AD') = r "psinr"· (rll - A"D') ,
-.-SIn..,
smr
162.
In casu secundo, ubi B" cum B coincidit, etiam D' cum iisdem vel cum
puncto opposito coincidet. Erunt itaque AD'- 0 et A"D'- 0" vel = 0 vel
= 180°: unde ex aequationibus art. 143 derivamus
28*
220 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO I.
In hoc itaque casu valor ipsius P, per ipsa problematis data lam habetur,
adeoque positio punctorum G, G', G" indeterminata manebit.
163.
164:.
lam in ipso limine Libri secundi (art. 115) declaravimus, usum proble-
matis in Sect. praec. pertractati ad eas orbitas limitari, quarum inclinatio nec
evanescit, nec nimis exigua est, determinationemque orbitarum parum incli-
natarum necessario quatuor observationibus superstrui debere. Quatuor autem
observationes completae, quum octo aequationibus aequivaleant, incognitarum-
que numerus ad sex tantum ascendat, problema plus quam determinatum
redderent: quapropter a duabus observationibus latitudines (sive declinationes)
seponere oportebit, ut datis reliquis exacte satisfieri possit. Sic oritur pro-
blema, cui haec Sectio dicata erit: solutio autem, quam hic trademus, non
solum ad orbitas parum inclinatas patebit, sed etiam ad orbitas inclinationis
quantumvis magnae pari successu applicari poterit. Etiam hic, perinde ut in
problemate Sect. praec., casum eum, ubi orbitae dimensiones approximatae
iam in potestate sunt, segregare oportet a determinatione prima orbitae penitus
adhuc incognitae: ab illo initium faciemus.
165.
Methodus simplicissima,_ orbitam proxime iam cognitam quatuor observa-
tionibus adaptandi, haec esse videtur. Sint oX, y distantiae approximatae cor-
DETERMINATIO ORBITAE E QUATlJOR OBSERVATIONIBUS. 223
poris coelestis a terra in duabus observationibus completis: harum adiumento
computentur loci respondentes heliocentrici, atque hinc ipsa elementa: ex his
dein elementis longitudines vel ascensiones rectae geocentricae pro duabus
reliquis observationibus. Quae si forte cum observatis conveniunt, elementa
nulla amplius correctione egebunt: sin minus, differentiae X, Y notabuntur,
idemque calculus iterum bis repetetur, valoribus ipsarum eX, y paullulum mu-
tatis. Ita prodibunt tria systemata valorum quantitatum eX, y at que differen-
tiarum X, Y, unde per praecepta art. 120 valores correcti quanti tatum eX, y
eruentur, quibus valores X = 0, Y = 0 respondebunt. Calculo itaque simili
huic quarto systemati superstructo elementa emergent, per quae omnes qua-
tuor observationes rite repraesentabuntur.
Ceterum, siquidem eligendi potestas datur, eas 0 bservationes completas
retinere praestabit, e quibus situm orbitae maxima praecisione determinare
licet, proin duas observationes extremas, quoties motum heliocentricum 90
graduum minoremve complectuntur. Sin vero praecisione aequali non gau-
dent, earum latitudines vel declinationes sepones, quas minus exactas esse
suspicaberis.
166.
167.
168.
o= +
(n 23) (p' cos~' sin (a'" - a') R' cos B' sin (a"'-l'))
+
- (n 13) (p" cos W'sin (a"'- a") R" cos B" sin (a"'-l"))
+ (n 12)R'" cos B'" sin (a"'-l''').
Rae aequationes, statuendo
R' cos B' sin (I' - a) Rcos Bsin (I-al
cos~' sin (a' - a)
R' COSO' = b'
cos W' sin (a" - al =A
R"cosB"sin(a"'-I") - R" COSv"'" = b" R'" cos B'" sin (a "'-I"') = Aft,
cos W' sin (a'" - '20") cos Wsin (a'" - a'l
cos Wsin (a' - ,
R'cosB'sin(a"'-I'l
------"..-.-:-,
cos~' Sill (a'" - a'l
'- R , cos V"', = X
,
cos ~"sin (a" -
al
al =fL
R " cos B" sl·n (I" -~) cos W' sin (a'" - a")
cos~" sin (a"-'2o)
~ - R" cos 0" = X"
cos Wsin ('20'" - a') =fL "
p."(I+P")(x"+b"l_
Q" - x
'+ X
'+1"'P"
" ,
1 + ---"-----"
(x" x" + a" a")!
sIve, statuendo Insuper
-X"-A P' c', = fL' (1 + P') = d'
-X' -A"'P" = e", fLIt (1 + pIt) = d",
In hasce
d'(x'+b')
I. x" = c'+ Q'
1+
(x'x'+a'a')!
(x"x"+a"a")!
d", Q" determinari poterunt. Quodsi quidem X' vel x" inde eliminanda esset,
ad aequationem ordinis permagni [*)] delaberemur: attamen per methodos in-
directas incognitarum x', x" valores ex illis aequationibus forma non mutata
Si operae pretium videtur, cum valore correcto ipsius x' alioque levius mutato
eaedem operationes repetentur, donec valores ipsarum x', x" aequationibus I,
II exacte satisfacientes prodierint. Ceterum analystae vel mediocriter tantum
exercitato subsidia calculum contrahendi haud deerunt.
In his operationibus quantitates irrationales (x' x' a' ajl, (x" x" a" a'l + +
commode calculantur per introductionem arcuum z', z", quorum tangentes resp.
a' a"
sunt x----,' --,;'
x unde fit
V(x' x' +a' aj =r, = sinz
a'
' -
x'
cosz'
,/( "x"+ " ") _ ,, _ _a_ _ _x_. II "
quantitates P', P", Q', Q" exacte quidem nondum determinari possunt; attamen
q uum habeatur
p = t"-t' . (7jOl)
III. t' - t (7j12)
169.
Absoluto calculo art. praec. ante omnia arcum 0' G" determinare oportebit.
Quod fiet commodissime, si antea perinde ut in art. 137 intersectio D circu-
lorum maximorum A'O'B', A"G"B" mutuaque inclinatio e eruta fuerit: in-
venietur dein ex e, O'D = z'+B'D atque O"D = z"+B"D, per formulas
easdem quas in art. 144 tradidimus, non modo 0'0" = v"-v', sed etiam an-
guli (u', u"), sub quibus circuli maximi A'B', A"B" circulum maximum 0'0"
secant.
Postquam arcus v"-v' inventus est, v'-v et r eruentur"e combinatione
aequationum
., r" sin (v" -v')
rsm(v-v) = p'
r
. ('V - V +"
sm ') l+P' r' sin
V - V = --p;- .
('11"_'11')
Q'
1+ r'.
et perinde r'" atque V"'- V" e combinatione harum
, . ("
v -v ')
r ", sIn
• (",
v - V ") -_ r sm plI
r If' sm
• ('"
V - V "+"
V - V ') = ---p;;- . r sm.,Q'"
l+P" ". -v (a." ')
1 + r".
DETERMIN.A.TIO ORBIT.A.E E QU.A.TUOR OBSERV.A.TIONIBUS. 229
Omnes numeri hoc modo inventi exacti forent, si ab initio a valoribus veris
ipsarum P', P", Q', Q" proficisci licuisset: tum que situm plani orbitae perinde
ut in art. 149 vel ex A'G', u' et i' vel ex A"G", u" et r" determinare con-
veniret, ipsasque orbitae dimensiones vel ex t·', r", t', t" et v" - v' vel, quod
exactius est, ex r, rIll, t, tIll et v'" - v. Sed in calculo primo haec omnia praeter-
ibimus, atque in id potissimum incumbemus, ut valores magis approximatos
pro quantitatibus P, P", Q', Q" obtineamus. Hunc finem assequemur, si per
methodum inde ab art. 88 expositam
,
ex r, r', v -v, t' - t eliciamus (lJ 01)
,
r, r ", v " _ 't", t" - t' ........ (lJ 12)
r ", r , v '" -v", t"'-t" ........ (lJ23).
",
Has quantitates, nec non valores ipsarum T, r', r", rIll, cos t (v' - v) etc. in for-
mulis III-VI substituemus, unde valores ipsarum P', Q', P', Q" resultabunt
multo magis exacti quam ii, quibus hypothesis prima superstructa erato Cum
illis itaque hypothesis secunda formabitur, quae si prorsus eodem modo ut
prima ad finem perducitur, valores ipsarum P, Q', P", Q" multo adhuc ex-
actiores suppeditabit, atque sic ad hypothesin tertiam deducet. Hae opera-
tiones tam diu iterabuntur, donee valores ipsarum P, Q', P", Q" nulla ainplius
correctione opus habere videantur, quod recte iudicare exercitatio frequens
mox docebit. Quoties motus heliocentricus parvus est, plerumque prima hypo-
thesis illos valores iam satis exacte subministrat: si vero ille arcum maiorem
complectitur, si insuper temporum intervalla ab aequalitate notabiliter rece-
dunt, hypothesibus pluries repetitis opus eritj in tali vero casu hypotheses
primae magnam calculi praecisionem haud postulant. In ultima denique hypo-
thesi elementa ipsa ita ut modo indicavimus determinabuntur.
170.
In hypothesi prima quidem temporibus non correctis t, t', t", t'" uti oporte-
bit, quum distantias a terra computare nondum liceat: simulac vero valores
approximati quantitatum x', x" innotuerunt, illas distantias quoque proxime
determinare poterimus. Attamen quum formulae pro p et p'" hic paullo com-
plicatiores evadant, computum correctionis temporum eousque differre conve-
niet, ubi distantiarum valores satis praecisi evaserunt, ne calculo repetito opus
230 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER IT. SECTIO II.
sit. Quamobrem e re erit, hanc operationem iis valoribus quantitatum x', x"
superstruere, ad quas hypothesis penultima produxit, ita ut ultima de mum
hypothesis a valoribus correctis temporum atque quantitatum P', ]y', Q', Q"
proficiscatur. Ecce formulas, ad hunc finem in usum vocandas:
171.
R-pu,
ORIANI institutas:
I Longit. Solis ab
aequin. app.
Nutatio
Distantia a
terra
Latitudo
Solis
Obliquitas eclipt.
apparens
Martii 30
Maii 17
9 0 21'59;5
55 56 20,0
+ 16;8
+ 16,2
0,9996448
1,011 9789
I -+0;23
0,63
,
23(127' 50"82
49,83
Iulii 11 108 34 53,3 + 17,3 1,0165795 -0,46 49,19
Sept. 8 165 8 57,1 + 16,7 1,0067421 +0,29 49,26
I I
lam loea observata planetae, adhibita eeliptieae obliquitate apparente, in
longitudines et latitudines eonversa, a nutatione et aberratione fixarum pur-
gata, tandemque demta praeeessione ad initium anni 1807 redueta sunt, dein
e loeis Solis ad normam praeeeptorum art. 72 derivata sunt loea terrae fieta
(ut parallaxis ratio habeatur), longitudinesque demta nutatione et praeeessione
ad eandem epoeham translatae; tandem tempora ab initio anni numerata et
ad meridianum Parisinum redueta. Hoe modo orti sunt numeri sequentes:
t, t', t", t'" 89,505162 137,344502 192,419502 251,288102
,
a, a, a", a'" 1780 43' 38;87 1740 l' 30;08 187 0 45' 42;23 213 0 34' 15;63
~, ~', ~", ~'" 12 27 6,16 10 8 7,80 6 47 25,51 4 20 21,63
l, l', 1", l'" 189 21 33,71 235 56 0,63 288 35 20,32 345 9 18,69
1ogg R , R', R", R'" 9,9997990 0,0051376 0,0071739 0,0030625
*) Nihilominus haec inclinatio etiamnum satis considerabilis est, ut orbitae determinationem satis tuto
atque exacte tribus observationibus superstruere liceat: revera elementa prima, quae hoc modo ex observa-
tionibus 19 tantum diebus ab invicem distantibus deducta erant (vid. VON ZAeR Monatl. Corresp. Vol. XV.
p. 1>91», proxime iam aecedunt ad ea, quae hie ex observationibns quatuor, 162 diebus ab invicemdissitis,
derivabuntur.
232 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO II.
Hine dedueimus
.' = 168° 32' 41~34, 0' = 62° 23' 4~88
(=173 515,68, 0"=100451,40
log a' = 9,9526104, b' = -11,009449
loga" = 9,9994839, b" = - 2,082036
x' = -1,083306, logA = 0,0728800, logIJ-' = 9,7139702"
x" = + 6,322006, log A'" = 0,0798512 .. , logIJ-" = 9,8387061
A'D = 37° 17' 51';50, A"D = 89° 24' 1 1';84,
B'D = - 25 5 13,38, B"D = - 11 20 49,56.
I I 0,007335 I 89,497827
II 0,008921 137,335581
III 0,012165 I 192,407337
IV 0,015346 I 251,272756
unde prodeunt valores quantitatum P', P", Q', Q" denuo correcti
Si secundum haecce elementa pro temporibus t, t', t", t'" correctis loca
planetae geocentrica computantur, quatuor longitudines cum a, a', a", a"', duae-
que latitudines intermediae cum W, ~" ad unam minuti secundi partem decimam
conspirant; latitudines extremae vero prodeunt 120 26' 43;7 atque 4 020' 40';1,
illa 22;4 errans defectu, haec 18;5 excessu. Attamen si manentibus elementis
reliquis tantummodo inclinatio orbitae 6" augeatur, longitudoque nodi 4' 40"
diminuatur, errores inter omnes latitudines distributi ad pauca minuta secunda
deprimentur, longitudinesque levissimis tllntum erroribus afficientur, qui et
ipsi propemodum ad nihilum reducentur, si insuper epocha longitudinis 2"
diminuatur.
30*
SECTIO TERTIA.
172.
Si observationes astronomicae ceterique numeri, quibus orbitarum com-
putus innititur, absoluta praecisione gauderent, elementa quoque, sive tribus
observationibus sive quatuor superstructa fuerint, absolute exacta statim pro-
dirent (quatenus quidem motus secundum leges KEPLERi exacte fieri suppo-
nitur), adeoque accitis aliis aliisque observationibus confumari tantum possent,
haud corrigi. Verum enim vero quum omnes mensurationes atque observa-
tiones nostrae nihil sint nisi approximationes ad veritatem, idemque de omni-
bus calculis illis innitentibus valere debeat, scopum summum omnium compu-
torum circa phaenomena concreta institutorum in eo ponere oportebit, ut ad
veritatem quam proxime fieri potest accedamus. Hoc autem aliter fieri ne-
quit, nisi per idoneam combinationem observationum plurium, quam quot ad
determinationem quantitatum incognitarum absolute requiruntur. Hoc nego-
tium tunc demum suscipere licebit, quando orbitae cognitio approximata iam
innotuit, quae dein ita rectificanda est, ut omnibus observationibus quam ex-
actissime satisfaciat. Etiamsi haec expressio aliquid vagi implicare videatur,
tamen infra principia tradentur, secundum quae problema solutioni legitimae
ac methodicae subiicietur.
Praecisionem summam ambire tunc tantummodo operae pretium esse pot-
est, quando orbitae determinandae postrema quasi manus apponenda est.
Contra quamdiu spes affulget, mox novas observationes novis correctionibus
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QUOTCUNQUE. 237
occasionem daturas esse, prout res fert plus minusve ab extrema praecisione
remittere conveniet, si tali modo operationum prolixitatem notabiliter suble-
yare licet. Nos utrique casui consulere studebimus.
173.
Maximi imprimis momenti est, ut singulae corporis coelestis positiones
geocentricae, quibus orbitam superstruere propositum est, non ex observationi-
bus solitariis petitae sint, sed si fieri potest e pluribus ita combinatis, ut er-
rores forte commissi quantum licet sese mutuo destruxerint. Observationes
scilicet tales, quae paucorum dierum intervallo ab invicem distant - vel adeo
prout res fert intervallo 15 aut 20 dierum - in calculo non adhibendae erunt
tam quam totidem positiones diversae, sed potius positio unica inde derivabitur,
quae inter cunctas quasi media est, adeoque praecisionem longe maiorem ad-
mittit, quam observationes singulae seorsim consideratae. Quod negotium se-
quentibus principiis innititur.
Corporis coelestis loca geocentrica ex elementis approximatis calculata a
locis veris parum discrepare, differentiaeque inter haec et illa mutationes len-
tissimas tantum sub ire debent, ita ut intra paucorum dierum decursum prope-
modum pro constantibus haberi queant, vel saltern variationes tam quam ,tem-
poribus proportionales spectandae sint. Si itaque observationes ab omni er-
rore immunes essent, differentiae inter locos observatos temporibus t, t', t", t'"
etc. respondentes eosque qui ex elementis computati sunt, i. e. differentiae
tum longitudinum tum latitudinum, sive tum ascensionum rectarum tum decli-
nationum, observatarum a computatis, forent quantitates vel sensibiliter aequales,
vel saltem uniformiter lentissimeque increscentes aut decrescentes. Respon-
deant e. g. illis temporibus ascensiones rectae observatae a, a', a", a'" etc., com-
putatae autem sint a+o, a'+o', a"+o", a'"+o''' etc.; tunc differentiae 0,0',
0", 0'" etc. a veris elementorum deviationibus eatenus tantum discrepabunt, qua-
tenus observationes ipsae sunt erroneae: si itaque illas deviationes pro omni-
bus istis observationibus tamquam constantes spectare licet, exhibebunt quanti-
tates 0, b', 0", 0'" etc. totidem determinationes diversas eiusdem magnitudinis,
pro cuius valore correcto itaque assumere conveniet medium arithmeticum
inter illas determinationes, quatenus quidem nulla adest ratio, cur unam al-
238 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTlUM. LIBER II. SECTIO III.
174.
175.
Ad hunc finem a problem ate nostro speciali ad disquisitionem generalissi-
mam in omni calculi ad philosophiam naturalem applicatione foecundissimam
ascendemus. 8int V, V', V" etc. functiones incognitarum p, q, 1", S etc., !.l. mul-
titudo illarum functionum, 'J multitudo incognitarum, supponamusque, per ob-
servationes immediatas valores functionum ita inventos esse V = M, V' = M',
V" = M' etc. Generaliter itaque loquendo evolutio valorum incognitalum con-
stituet problema indeterminatum, determinatum, vel plus quam determinatum,
prout fuerit !.l. <
'J, !.l. = 'I, vel !.l. >
'J*). Hic de ultimo tantum casu sermo
erit, in quo manifesto exacta cunctarum observationum repraesentatio tunc
tan tum possibilis foret, ubi illae omnes ab erroribus absolute immunes essent.
Quod quum in renlm natura locum non habeat, omne systema valorum in-
cognitarum p, q, r, s etc. pro possibili habendum erit, ex quo valores functio-
+
*) Si in casu tertio functiones V, V', V" etc. ita comparatae essent, ut fJ. 1 - 'I ex ipsis vel plures
tamquam functiones reliquarum spectare liceret, problema respectu harum functionum etiamnum plus quam
determinatum foret, respectu quantitatum p, q, ", s etc. autem indeterminatum: harum scilicet valores ne
tunc quidem determinare liceret, quando valores functionum V, V', V" etc. absolute exacti dati essent: sed
hunc casum a disqttisitione nostra excludemus.
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QUOTCUNQUE. 241
num M - V, M' - V', M" - V" etc. oriuntur, limitibus errorum, qUi ill istis
observationibus committi potuerunt, non maiores: quod tamen neutiquam ita
intelligendum est, ac si singula haec systemata possibilia aequali probabili-
tatis gradu gauderent.
Supponemus primo, eum rerum statum fuisse in omnibus observationibus,
ut nulla ratio adsit, cur aliam alia minus exactam esse suspicemur, sive ut
errores aeque magnos in singulis pro aeque probabilibus habere oporteat.
Probabilitas itaque cuilibet errori il tribuenda exprimetur per functionem
ipsius il, quam per cpil denotabimus. lam etiamsi hanc functionem praecise
assignare non liceat, saltem affirm are possumus, eius valorem fie:ri debere
maximum pro il = 0, plerumque aequalem esse pro valoribus aequalibus oppo-
sitis ipsius il, denique evanescere, si pro il accipiatur error maximus vel maior
valor. Proprie itaque cpil ad functionum discontinuarum genus referre oportet,
et si quam functionem analytic am istius loco substituere ad usus practicos
nobis permittimus, haec ita comparata esse debebit, ut utrimque a il = 0
asymptotice quasi ad 0 convergat, ita ut ultra istum limitem tamquam vere
evanescens considerari possit. Porro probabilitas, errorem iacere inter limites
il et il + dil differentia infinite parva dil ab invicem distantes, exprimenda
erit per cpil. dil; pro in generaliter probabilitas, errorem iacere inter D et D',
exhibebitur perintegraleJcpil.dil, ail= D usque ad il=D ' extensum. Hoc
integrale a valore maximo negativo ipsius il usque ad valorem maximum posi-
tivum, sive generalius a il = - 00 usque ad il = + 00 sumtum, necessario
fieri debet = 1.
Supponendo igitur, systema aliquod determinatum valorum quantitatum
p, q, r, s etc. locum habere, probabilitas, pro V ex observatione proditurum
esse valorem M, exprimetur per cp (M - V), substitutis in V pro p, q, r, s etc.
valoribus suis; perinde cp (M'- V'), cp (M" - V") etc. expriment probabilitates, ex
observationibus resultaturos esse functionum V', V" etc. valores M ', M" etc.
Quamobrem quandoquidem omnes observationes tamquam eventus ab invicem
independentes spectare licet, productum
cp (M - V). cp (M'- V'). cp (M"- V"). etc. = Q
176.
lam perinde, ut positis valoribus incognitarum determinatis quibuscunque,
cuivis systemati valorum functionum V, V', V" etc. ante observationem fact am
probabilitas determinata competit, ita vice versa, postquam ex observationibus
valores determinati functionum prodierunt, ad singula systemata valorum in-
cognitarum, e quibus illi demanare potuerunt, probabilitas determinata redun-
dabit: manifesto enim systemata ea pro magis probabilibus habenda erunt, in
quibus eventus eius qui prodiit exspectatio maior affuerat. Huiusce probabi-
litatis aestimatio sequenti theoremati innititur:
Si posita hypothesi aliqua H probabilitos alicuius eventus determinati E est
= h, posita autem hypothesi alia H' illam exeludente et per se aeque probabili
eiusdem eventus probabilitas est = h': tum dieo, quando eventus E revera appa-
rue1'it, probabilitatem, quod H fuerit vera hypothesis, fore ad pro babilitatem , quod
H' fuerit hypothesis vera, ut h ad h' [*)J.
Ad quod demonstrandum supponamus, per distinction em omnium circum-
stantiarum, a quibus pendet, num H aut H' aut alia hypothesis locum ha-
beat, utrum eventus E an alius emergere debeat, formari systema quoddam
casuum diversorum, qui singuli per se (i. e. quamdiu incertum est, utrum
eventus E an alius proditurus sit) tam quam aeque probabiles considerandi sint,
hosque casus ita distribui,
ut inter ipsos ubi locum habere cum modificationibus talibus,
reperiantur debet hypothesis ut prodire debeat eventus
m H E
n H ab E diversus
,
m H' E
,.
n H' ab E diversus
m" ab H et H' diversa E
n" ab H et H' diversa ab E diversus
festo erit *
ubi A erit quantitas constans a p, q, r, s etc. independens. Et quidem mani-
valor integralis ordinis vti : ,rQdpdqdrds .... , singulis variabilibus
p, q, r, s etc. a valore - 00 usque ad valorem +
00 extensis.
177.
Hinc iam sponte sequitur, sy-stema maxime probabile valorum quantitatum
p, q, r, s etc. id fore, in quo Q valorem maximum obtineat, adeoque ex v
.. dg dg dg dg
aequatiorubus dp = 0, dq = 0, dr = 0, dB = U etc. eruendum esse. Hae
aequationes, statuendo M- V = v, M'- V' = v', M"- V' = v" etc., atque
d,& = cP 'a • J.ormam
tp&.d& ~ .
sequentem nanClscuntur:
dll cP , v + dll'
dp I '+
dp c:P v dll"
dp c:P v "+ etc. = 0
I
d", d17'"
+ d17"
+
dr c:P v + dr c:P v dr c:P v etc. = 0
I "
functioni, tacite quasi pro basi acceptae, proprie innixum sit principium tri-
vium, cuius praestantia generaliter agnoscitur. Axiomatis scilicet loco haberi
solet hypothesis, si quae quantitas per plures observationes immediatas, sub
aequalibus circumstantiis aequalique cura institutas, determinata fuerit, medium
arithmeticum inter omnes valores observatos exhibere valorem maxime proba-
bilem, si non absoluto rigore, tamen proxime saltern, ita ut semper tutissimum
sit illi inhaerere. Statuendo itaque V = V' = V" = etc. = p, generaliter esse
debebit ~'(M-p)+~'(M'-p)+~'(M"-p)+etc. = 0, si pro p substituitur
i
valor (M + M'+ M" + etc.) , quemcunque integrum positivum exprimat p..
Supponendo itaque M' = M" = etc. = M - p.N, erit genemliter, i. e. pro quo-
vis valore integro positivo ipsius p., ~. (p. - 1) N = (1 - p.)~' (- N), unde facile
colligitur, generaliter esse debere 'P~/J. quantitatem constantem, quam per k
designabimus. Hinc fit log ~ Ll = t k Ll Ll + Const., sive designando basin loga-
rithmorum hyperbolicorum per e, supponendoque Const. = log x,
t kdd
~Ll = xe •
Porro facile perspicitur, k necessario negativam esse debere, quo g revera fieri
possit maximum, quamobrem statuemus tk = - hh; et quum per theorema
Je
elegans primo ab ill. LAPLACE inventum, integrale -hhIJ.IJ.dLl , a Ll = - 00 usque
ad Ll = + 00, fiat = vh1r , (denotando per 'It semicircumferentiam circuli cuius
radius 1), functio nostra fiet
A h -hh/J./J.
~L.l = V1re •
178.
Functio modo eruta omll! quidem rigore errorum· probabilitates exprimere
certo non potest: quum enim errores possibiles semper limitibus certis coer-
ceantur, errorum maiorum probabilitas semper evadere deberet = 0, dum for-
mula nostra semper valorem finitum exhibet. Attamen hic defectus, quo omnis
functio analytica natura sua laborare debet, ad omnes usus practicos nullius
momenti est, quum valor functionis nostrae tam rapide decrescat, quamprimum
h Ll valorem considerabilem acquisivit, ut tuto ipsi 0 aequivalens censeri possit.
Praeterea ipsos errorum limites absoluto rigore assignare, rei natura nunquam
permittet.
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QUOTCUNQUE. 245
~ = + 0'
extensum: ambo autem integralia manifesto aequaIia fiunt, quoties
habetur ho = h'o'. Quodsi igitur e. g. h' = 2h, aeque facile in systemate
priori error duplex committi poterit ac simplex in posteriori, in quo casu
observationibus posterioribus secundum vulgarem loquendi morem praecisio
duplex tribuitur.
179.
180.
ciemus, si ex fL aequationibus V = M, V' = M', V" = M" etc. primo 'V tantum
in usum vocamus), introducemus incognitarum loco alias p', q', r', s' etc., sta-
tuendo p = 'It + p', q = X+ q', r = p + r', s = a + s' etc.: manifesto harum
novarum incognitarum valores tam pam erunt, ut quadrata productaque ne-
gligere liceat, quo pacto aequationes sponte evadent lineares. Quodsi dein
calculo absoluto contra exspectationem valores incognitarum p', q', r', s' etc.
248 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO III.
181.
Quoties itaque unica tantum incognita p adest, ad cuius determinationem
+ + +
valores functionum ap n, a'p n', a"p n" etc. resp. inventi sunt = M,
M', M" etc. et quidem per observationes aeque exactas, valor maxime proba-
bilis ipsius p erit
am + a'm' + a"m"+ etc,
-- aa+a'a'+a"a"+etc, -A - ,
e
-hh(aa+ a'a' + a"a"+ etc.)p'p' .
Patet itaque, valOli. A eundem praecisionis gradum tribuendum esse, ac Sl In-
ventus esset per observationem immediatam, cuius praecisio ad praecisionem
observationum primitivarum esset ut kV(aa+a'a'+a"a"+etc.) ad k, sive ut
+ + +
V(aa a' a' a" air etc.) ad 1.
182.
Disquisitioni de gradu praecisionis incognitarum valoribus tribuendo, quo-
ties plures adsunt, praemittere oportebit considerationem accuratiorem func-
tionis vv+",'",'+ v"v"+etc., quam per W denotabimus.
I. Statuamus t ddW
p
=p'=A+ap+~q+ir+os+etc., atque W-P'P' a
=W',
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QlJOTCUNQUE. 249
• -dq
--. -
CI.
,
dq
= Q_!:..p 0:'
atque - -= 0
dq'
(.l I
unde patet, functionem W" tum a p tum a q liberam fore. Haec locum non
haberent, si fieri posset W= o. Sed patet, W' oriri ex vv+v'v'+v"v"+etc.,
eliminata quantitate p ex v, v', v" etc. adiumento aequationis p' = 0; hinc W
erit summa coefficientium ipsius qq in vv, Vi Vi, v" v" etc. post illam elimina-
tionem; hi vero singuli coefficientes ipsi sunt quadrata, neque omnes simul
evanescere possunt, nisi in casu supra excluso, ubi incognitae indeterminatae
manent. Patet itaque, W esse debere quantitatem positivam.
dW" , r'r'
III. Statuendo denuo t·- -
, dr
= r' = A"+r"r+o"s+etc., atque W" r --II
= WIll, erit r' = R_~p'_}q', atque W'" libera tum a p, tum a q, tum a r.
Ceterum coefficientem o( necessario positivum fieri, simili modo probatur, ut
in II. Facile scilicet perspicitur, r" esse summam coefficientium ipsius rr in
vv, v'v', v" v" etc., postquam quantitates p et q adiumento aequationum p' = 0,
q' = 0 ex v, v', v" etc. eliminatae sunt.
dW'"
IV • E 0 d em mo d0 statuen d0 t-d-=s ,,,,+s:,,,, + t TTTIV WIll -am'
0 sec., rr-' =
I s's'
s:,,,,.
=A
1\ , 0' , 0" I S .
erlt s = S - - p - AI q - lir, WIV a p, q, r, s lIbera, atque 0 quantltas
• I
0: t' r
positiva.
V. Hoc modo, si praeter p, q, r, s adhuc aliae incognitae adsunt, ulte-
rius progredi licebit, ita ut tandem habeatur
W =-;.pp w- , '+ r"rrTo"'ss
I , '+ 1 qq 1 1 , '+ ec.
t +C ons.,
It "
ubi omnes coefficientes (1, W, r", 0'" etc. erunt quantitates positivae.
VI. lam probabilitas alicuius systematis valorum determinatorum pro
-hhW
quantitatibus p, q, r, s etc. proportionalis [*)] est functioni e ; quamobrem,
(1 " + W-1q"+
e- h f.J. ;pp q 1 "r+o"'s
r"r 1 "s + etc.)
h~v(o:~'
r"0· · · ) e- hhConH• '
111
per factorem constantem] ubi Const. designat partem ultimam constantem
(V 1t)"
ipsius W.
VlI. 32
250 THEORlA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO III.
1 q "+
- 1 - t t - 11.11. (Ai 1 "+
q "r r .",8
1 "8 + etc. )
= h a"lte t' r 0 ;
183.
Per methodum art. praec. mensura praecisionis pro ea sola incognita com-
mode exprimitur, cui in eliminationis negotio ultimus locus assignatus est,
quod incommodum ut evitemus, coefficientem 0'" alio modo exprimere con-
veniet. Ex aequationibus
P=p'
Q = q'+!p'
a
R = r'+;;q'+!p'
S = s '+0" / '+°-p ,
--r'+°-q
r" ~' a
sequitur, ipsas p', q', r', s' per P, Q, R, S ita exprimi posse
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QUOTCUNQUE. 251
p' = P
q' = Q+~P
r' = R+58'Q+2('P
s' = S+(£"R+58"Q+2("P,
ita ut 2(, 2(', 58', 2(", 58", (£" sint quantitates determinatae. Erit itaque (incogni-
tarum numerum ad quatuor restringendo)
m:"
S =
A'"
- 0'" + 0'" P+ fii' Q + fii' R + 0'" S.
~" ~" 1
184:.
Ut disquisitiones praecedentes per exemplum illustrentur, supponamus,
per observationes, in quibus praecisio aequalis praesumenda sit, inventum esse
p- q+2r=3
3p+2q-5r = 5
4p+ q+4r = 21,
[Handschriftliche Bemerkung:] Si gradus praecisionis quantitatum b, c etc. eat Il,~, Tete., gradua
V(;;; +
(I,
per quartam vero, cui praecisio dimidia tantum tribuenda est, prodiisse
-2p+6q+6r = 28.
Loco aequationis ultimae ita que hanc substituemus
-p+3q-t-3r = 14
hancque ex observatione prioribus praecisione aequali provenisse supponemus.
Hinc fit
P= 27p+ 6q -88
Q= 6p+ 15q+r -70
R= q+ 54r-107,
atque hinc per eliminationem
19899p =
49154+809P- 324 6R Q+
737q= 2617- 12P+ 54Q-R
6633r = 12707+ 2P- 9Q+123R.
Incognitarum itaque valores maxime probabiles erunt
p = 2,470
q =
3,551
r=1,916,
atque praeclSlo relativa his determinationibus tribuenda, posita praecisione ob-
servationum primitivarum = 1,
, /19899
pro p .... V 809 = 4,96
l/
pro q . ... V 54
737
= 3,69
185.
Argumentum hactenus pertractatum pluribus disquisitionibus analyticis
elegantibus occasionem dare posset, quibus tamen hie non immoramur, ne
nimis ab instituto nostro distrahamur. Eadem ratione expositionem arti-
fieiorum, per quae calculus numerieus ad algorithmum magis expeditum reduei
potest, ad aliam oeeasionem nobis reservare debemus. Unicam observationem
hie adiicere lieeat. Quoties multitudo funetionum seu aequationum proposi-
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QUOTCUNQUE. 253
tarum considerabilis est, calculus ideo potissimum paullo molestior evadit, quod
coefficientes per quos aequationes primitivae multiplicandae sunt ut P, Q, R,
S etc. obtineantur, plerumque fraGtiones decimales parum commodas involvunt.
Si in hoc casu operae pretium non videtur, has multiplicationes adiumento
tabularum logarithmic arum quam accuratissime perficere, in plerisque casibus
sufficiet, horum multiplicatorum loco alios ad calculum commodiores adhibere,
qui ab illis parum differant. Haecce licentia errores sensibiles producere ne-
quit, eo tantummodo casu excepto, ubi mensura praecisionis in determinatione
incognitarum multo minor evadit, quam praecisio observationum primitivarum
fuerat.
186.
Ceterum pnnclpmm, quod quadrata differentiarum inter quantitates ob-
servatas et computatas summam quam minimam producere debeant, etiam inde-
pendenter a calculo probabilitatis sequenti modo considerari poterit.
Quoties multitudo incognitarum multitudini quantitatum observatarum inde-
pendentium aequalis est, illas ita determinare licet, ut his exacte satisfiat.
Quoties autem multitudo illa hac minor est, consensus absolute exactus ob-
tineri nequit, quatenus observationes praecisione absoluta non gaudent. In
hoc itaque casu operam dare oportet, ut consensus quam optimus stabiliatur,
sive ut differentiae quantum fieri potest extenuentur. Haec vero notio natura
sua aliquid vagi involvit. Etiamsi enim systema valorum pro incognitis, quod
omnes differentias resp. minores reddit quam aliud, procul dubio huic praefe-
rendum sit, nihilominus optio inter duo systemata, quorum alterum in allis
observationibus consensum meliorem offert, alterum in aliis, arbitrio nostro
quodammodo relinquitur, manifestoque innumera principia diversa proponi
possunt, per quae conditio prior impletur. Designando differentias inter ob-
servationes et calculum per d, d', d" etc., conditioni priori non modo satisfiet,
+ + +
si d d d' d' d" d" etc. fit minimum (quod est principium nostrum), sed etiam
+ + + + +
si d" d'" d"4 etc., vel d 6+ d'6 d"6 etc., vel generaliter summa pote-
statum exponentis cuiuscunque paris in minimum abit. Sed ex omnibus his
principiis nostrum simplicissimum est, dum in reliquis ad calculos complica-
tissimos deferremur. Ceterum principium nostrum, quo iam inde ab anno 1795
usi sumus, nuper etiam a claro LEGENDRE in opere Nouvelles methodes pour la
254 THEORlA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LmER II. SECTIO III.
determination des orbites des cometes, Paris 1806, prolatum est, ubi plures aliae
proprietates huius principii expositae sunt, quas hic brevitatis caussa suppri-
mimus.
Si potestatem exponentis paris infinite magni adoptaremus, ad systema id
reduceremur, in quo differentiae maximae fiunt quam minimae.
Ill. LAPLACE ad solutionem aequationum linearium, quarum multitudo maior
est quam multitudo quantitatum incognitarum, principio alio utitur, quod olim
iam a claro BOSCOVICH propositum erat, scilicet ut differentiae ipsae sed omnes
positive sumtae summam minimam conficiant. Facile ostendi potest, systema
valorum incognitarum, quod ex hoc solo principio erutum sit. necessario*)
tot aequationibus e propositarum numero exacte satisfacere debere, quot sint
incognitae, ita ut reliquae aequationes eatenus tantum in considerationem ve-
niant, quatenus ad optionem decidendam conferunt: si itaque e. g. aequatio
V = M est ex earum numero, quibus non satisfit, systema valorum secundum
illud principium inventorum nihil mutaretur, etiamsi loco ipsius M valor qui-
cunque alius N observatus esset, si modo designando per n valorem compu-
tatum differentiae M - n, et N - n eodem signo affectae sint. Ceterum ill.
LAPLACE principium istud per adiectionem conditionis novae quodammodo
temperat: postulat scilicet, ut summa differentiarum ipsa, signis non mutatis,
fiat = O. Hinc efficitur, ut multitudo aequationum exacte repraesentatarum
unitate minor fiat quam multitudo quantitatum incognitarum, verumtamen
quod ante observavimus etiamnum locum habebit, siquidem duae saltem in-
cognitae affuennt.
187.
Revertimur ab his disquisitionibus generalibus ad propositum nostrum pro-
prium, cuius caussa illae susceptae fuerant. Antequam determinationem quam
exactissimam orbitae ex observationibus pluribus, quam quot necessario requi-
runtur, aggredi liceat, determinatio approximata iam adesse debet, quae ab
omnibus observationibus datis haud multum discrepet. Correctiones his ele-
mentis approximatis adhuc applicandae, ut consensus quam accuratissimus
efficiatur, tamquam problematis quaesita considerabuntur. Quas quum tam
I Hyp. I
I Hyp.ll , Hyp.m
*) Adhuc commodius erit, loco distantiarum ipsanun logarithmis distantiarum curtatarum uti.
256 THEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIRER II. SECTIO III.
In ·
syst emat e prImo ...... M., M', M" et c.
. sys t emat e secundo. . . . . M+ a, M+'
In a , M"+a" e t c.
In systemate tertio ....... M +~, M' + W, M" + W' etc.
Sint porro resp.
loca observata ........... N, N, N' etc.
189.
Methodus haecce a praecedente in eo tantum diifert, quod duobus locis
geocentricis exacte, ac dein reliquis quam exactissime satisfit, dum secundum
methodum alteram observatio nulla reliquis praefertur, sed errores quantum
fieri potest inter omnes distribuuntur. Methodus art. praec. itaque priori
eatenus tantum postponenda erit, quatenus locis L, L' aliquam errorum partem
recipientibus errores in locis reliquis notabiliter diminuere licet: attamen ple-
rumque per idoneam electionem observationum L, L' facile caveri potest, ne
haec differentia magni momenti evadere possit. Operam scilicet dare oporte-
DETERMINATIO ORBITAE EX OBSERVATIONIBUS QUOTCUNQUE. 257
bit, ut pro L, L' tales observationes adoptentur, quae non solum exquisita
praecisione gaudeant, sed ita quoque comparatae sint, ut elementa ex ipsis
distantiisque derivata a variationibus parvis ipsarum positionum geocentricarum
non nimis afficiantur. Parum prudenter itaque ageres, si observationes parvo
temporis intervallo ab invicem distantes eligeres, talesve, quibus loci helio-
centrici proxime oppositi vel coincidentes responderent.
VII. 33
SEeTIO QUARTA.
De determinatione orbitarum, habita ratione perturbationum.
190.
191.
Quum evolutio theoriae perturbationum ex elementis datis ab instituto
nostro aliena sit, hie tantummodo ostendendum erit, quomodo orbita approxi-
mata ita corrigi possit, ut cum perturbationibus datis iuncta observationibus
satisfaciat quam proxime. Simplicissime hoc negotium absolvitur per metho-
dum iis quas in artt. 124, 165, 188 exposuimus analogam. Pro temporibus
omnium obsel'Vationum, quibus ad hunc finem uti propositum est, et quae
prout res fert esse poterunt vel tres vel quatuor vel plures, computabuntur
ex aequationibus perturbationum harum valores numerici, tum pro longitudini-
bus in orbita, tum pro radiis vectoribus, tum pro latitudinibus heliocentricis:
ad hunc calculum argumenta desumentur ex elementis ellipticis approximatis,
quibus perturbationum theoria superstructa erato Dein ex omnibus observa-
tionibus eligentur duae, pro quibus distantiae a terra ex iisdem elementis
approximatis computabuntur: hae hypothesin primam constituent; hypothesis
secunda et tertia formabuntur, distantiis illis paullulum mutatis. In singulis
dein hypothesibus e duobus locis geocentricis determinabuntur positiones helio-
centricae distantiaeque a Sole; ex illis, postquam latitudines a perturbationi-
bus purgatae fuerint, deducentur longitudo nodi ascendentis, inclinatio orbitae,
longitudinesque in orbita. In hoc calculo methodus art. 110 aliqua modifica-
tione opus habet, siquidem ad variationem secularem longitudinis nodi et
inclinationis respicere operae pretium videtur. Scilicet designantibus ~, ~' lati-
tudines heliocentricas a perturbationibus periodicis purgatas; A, A' longitudines
+ +
heliocentricas; Q , Q Il longitudines nodi ascendentis; i, i a inclinationes
orbitae; aequationes in hac forma exhibere conveniet:
tang~ = tangisin(A- Q)
+
tangi
tang (t 8) tang t"(.I' t .. (A' A
= ang' sm - £.\ -
n)
"6 •
33*
260 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. LIBER II. SECTIO IV.
192.
Methodus in art. praec. exposita praecipue determinationi primae orbitae
perturbationes implicantis accommodata est: quamprimum vero tum elementa
media elliptica tum aequationes perturbationum proxime jam sunt cognitae,
determinatio exactissima adiumento observationum quam plurimarum commo-
dissime per methodum art. 187 absolvetur, quae hic explicatione peculiari
opus non habebit. Quodsi hic observationum praestantissimarum copia satis
magna est, magnumque temp oris intervallum complectitur, haec methodus in
pluribus casibus simul determinationi exactiori massarum planetarum pertur-
bantium, saltem maiorum, inservire poterit. Scilicet, si massa cuiusdam pla-
netae perturb antis in calculo perturbationum supposita nondum satis certa
videtur, introducetur, praeter sex incognitas a correctionibus elementorum pen-
dentes, adhuc alia p., statuendo rationem massae correctae ad massam suppo-
sitam ut 1 + p. ad 1; supponere tunc licebit, perturbationes ipsas in eadem
ratione mutari, unde manifesto in singulis positionibus calculatis terminus
novus linearis ipsam p. continens producetur, cuius evolutio nulli difficultati
obnoxia erit. Comparatio positionum calculatarum cum observatis secundum
DE DETERMINATIONE ORBITARUM, HABITA RATIONE PERTURBATIONUM. 261
.A. I 10gB I
Ellipsis
0 I T A I 10gB I
Hyperbola
0 I T
0,000
0,001 °° °° 0,00000
100
0,000
0,001 °° °° 0,00000
100
0,002
0,003
0,004
°
1
1
2
4
7
200
301
0,002
0,003 °1
2
4
200
299
401 0,004 1 7 399
0,005 2 11 502 0,005 2 11 498
0,031
0,032
72
77
444
473
179
284
0,031
0,032
71
76
435
163
I 0,03 025
120
0,033 82 503 389 0,033 80 492 215
0,034 87 535 495 0,034 85 523 310
0,035 92 567 601 0,035 91 554 404
Hyperbola
I
Ellipsis
A I 10gB I C I T A 10gB I C I '1
I
0,074 415 2667 8635
426 2638 0,079765 0,076 412 2609 0,070738
0,075
"VII. 34
266 TABULA I.
Ellipsis Hyperbola
A I 10gB I C I T A I 10gB I C I T
I
0,125 1197 7H5 0,138774 0,125 1132 6858 3566
0,126
0,127
I 1217
1236
7577
7701
0,14 0007
1241
0,126
0,127
1160
1168
6966
7076
4390
1>213
0,128 1256 7825 2478 0,128 1186 7185 6035
0,129 1276 7951 3717 0,129 1205 7295 6855
8077 4959 0,130 1223 7406 7675
I
0,130 1296
Ellipsis Hyperbola
A I 10gB I C I T A I 10gB I C I T
I
2075 12507 0,14 9483
I
0,170 2238 14010 6441 0,170
I
0,174 2347 14699 1793 0,174 2172 13086 2564
2374 14873 3137 0,171> 2196 13233 3331
I
0,176
0,181
0,182
2543
2572
I 15945
16128
0,211253
2614
0,181
0,182
2346
2372
14129
14281
7911
8671
0,183 2601 16311 3977 0,183 2398 14434 0,15 9U9
0,184 2630 16496 5343 0,184 2423 14588 0,160187
0,186 2660 16682 6712 0,18S 2449 14742 0943
34*
268 TABULA I.
I
Ellipsis Hyperbola
.A I 10gB I 0 I T A 10gB I 0 I T
0,226
0,227
4009
4046
26269
26602
11031
6509
0,226
0,227
3625
3656
I 21725
21911
1044
1767
0,228 4082 26737 7990 0,228 3688 22098 2468
I
0,229 4119 25973 0,279474 0,229 3719 22285 31a
0,230 4U6 26210 0,28 0960 0,230 3751 22473 3889
0,231 4194
4231
26448
26687
2450
3942
0,231
0,232
I 3783
3815
22662 4597
6305
0,232 22852
0,233 4269 26928 5437 0,233 3847 23042 6012
0,234 4306 27169 6936 0,234 3880 23234 6717
0,235 4344 27412 8435 0,235 3912 23425 7422
Hyperbola
I
Ellipsis
A I 10gB I C I T A I 10gB I C I T
I
0,258 5266 33323 3741 0,258 4694 28039 3364
0,259 5309 33595 5312 0,259 4729 28248 4045
0,260 5351 33867 6885 0,260 4765 28458 4726
I I
0,290 6708 42611 5521 0,290 II 5893 35087 4721
I
I
0,291 6756 42922 7191 0,291 5932 35319 5374
0,292 6804 43233 0,378865 0,292 5972 36552 6025
0,293- 6852 43547 0,380542 0,293 6012 35785 6676
0,294 6S01 43861 2222 0,294 6052 36019 7326
0,295 6950 44177 3906 0,295 6092 36253 7975
h
I logyy h
I logyy h
I
logyy
II
74 2961 24 8054 74 2423
7lI 3870 25 8948 a 3304
11,
I
logyy 11,
I logyy 11,
I log 1111
26
27
7827
8693
76
77
0,0340799
1651
0,066
0,067
I 73150
80994
28 0,0299559 78 2504 0,068 88817
29 0,0300424 79 3356 0,069 0,0596618
30 1290 80 4208 0,070 0,0604398
h
I loggg h
I
loggg h
I logyy
I
0,114 27451 0,164 55908 0,214 51865
0,115 34391 0,165 62121 0,215 57499
0,116
0,117
41315
48223
0,166
0,167
I 68321
74508
0,216
0,217
63123
68737
0,118 51H14 0,168 80683 0,218 74340
0,119 61990 0,169 86845 0,219 79933
0,120 68849 0,170 92994 0,220 85516
VII. 35
274 TABULA II.
h
I logyy h
I logyy h
I logyy
0,390
I logyy h
0,440
I logyy
0,2820488
h
I logyy
35*
276 TABULA II.
I k
I
logyy k
I
logyy k
I logyy
I I
0,559 66436 0,579 35785 0,599 03714
0,560 0,3069938 0,580 0,3139215 0,600 0,3207074
TABULA III. (vid. artt. 99, 100). 277
r:-::-, e
I c g; vel e
I e
I c I
0,000 0,0000000 0,0000000 0,050 0,000 1471 0,0001389
O,OH 0001 0001 0,051 1532 1444
0,0~2 0002 0002 0,052 1593 1500
0,003 0005 0005 0,0&3 1656 1558
0,004 0009 0009 0,054 1720 1616
0,005 0014 0014 0,055 1785 1676
IX: vel z
I e
I c IX: vel z
I e
I c
0,100 0,0006066 0,0005403 0,150 0,0014081 0,0011838
0,101 6192 6609 0,161 4286 1990
0,102 6319 5616 0,162 4484 2143
0,103 6448 6723 0,ta3 4684 2296
0,104 6678 6832 0,164 4886 2461
0,106 6709 5941 0,166 6090 2607
I
0,126 9628 8330 0,175 9487 6903
~elS e
I
, e
I c I
I
x vel z
I
0,200 0,0025877 0,0020507 0,250 0,0041835 0,0031245
0,201 6154 0702 0,251 2199 1480
0,202 6433 0897 0,252 2566 1716
0,203 6713 1094 0,253 2934 1952
0,204 6995 1292 0,254 3305 2189
0,205 7278 1490 0,255 3677 2427
I
0,223 2674 5199
0,224 2990 6412 0,274 1107 7091
0,225 3308 5627 0,275 1517 7344
D Fig. 1
B ----~/ A
Fig. 3
Fig. 4
A
BEMERKUNGEN.
Bei dem vorstehenden Abdruck der Theoria motus ist besondere Sorgfalt auf Beriehtigung aller
Druckfehler und sonstigen Unrichtigkeiten verwandt worden, wobei ausser den bereits allgemein bekannten
viele neu aufgefundene Beriicksiehtigung gefunden haben. Die numerischen Beispiele wurden einer Nach-
reehnung unterzogen, wobei sich auch eine grossere Anzahl verbesserungsbediirftiger Stellen ergab. Sehr
haufig fanden sich die numerischen Werthe bei Anwendung moderner Logarithmentafeln um ein bis zwei
Einheiten der letzten Stelle abweichend, was wohl meist seinen Grund darin hat, dass die altern Tafeln,
mit Hiilfe derer diese Beispiele seinerzeit bereehnet worden sind, in den Proportionaltii.felchen keine Deci-
malen angeben (vgl. hiezu den Inhalt des Art. 31). In einigen Fallen geben diese kleinen Abweichungen
im weitern Verlauf der Reehnung zu grossern Differenzen Anlass; so fand sieh z. B. auf Seite 35 die
Grosse N gleich 0,0129939, also nur um eine Einheit der 7. Deeimale kleiner als der von GAUSS ange-
gebene Werth; da GAUSS aber den entsprechenden Logarithmen auch auf 7 StelIen angibt, so betragt hier
die Differenz 33 StelIen (nemlieh log N = 8,1137396), und das Endresultat wird t = 13,91438 statt 13,91448 i
ebenso sind die letzten Stellen im Beispiel Seite 36 reehtel' Hand und an andern Orten unsieher. Da aber
diese Differenzen ilberhaupt innerhalb der Genauigkeitsgrenzen derReehnung Iiegen, so wurde in allen
solchen Fallen von einer Umanderung Abstand genommen i das Oleiehe gilt von allen sonst aufgefundenen
unerhebIichen Differenzen in den letzten Decimalen.
Die StelIen. bei denen eine Verbessenmg vorgenommen wurde, sind die folgenden i hiebei sind aber
die bereits in der deutschen Ausgabe (»Theorie der Bewegung der Himmelskorper etc.((, von C. F. GAUSS,
ins Deutsche ilbertragen von C. HAASE, Hannover 1865) angegebenen, ebenso wie aIle rein orthographischen
und grammatikalisehen Textanderungen, in der Regel nicht erwahnt, um das Verzeichniss nicht iibermassig
lang zu gestalten i die Druckfehler in den Tafeln sind jedoch volIstii.ndig aufgefilhrt worden. Ein hinzu-
gesetztes G. bedeutet, dass GAUSS selbst den betreffenden Fehler angezeigt hat:
I!
3
3 0,1606993 0,1606991
G. i derselbe Fehler ist
11 206264,7 206264,8 an vielen andem StelIen
verbessert worden.
7 ist den beiden Werthen von e sin E das Minuszeichen vorgesetzt worden.
VII. 36
282 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM.
Seite I Zeile
von oben I von unten
I statt: ist gesetzt worden: Bemerkungen:
I
damit die W orte »intra
0:'01 exactus« am
26 04:'77 54:'76
9 •.. ;'18 •.. ~'1 7
Schlusse des Artikels
Geltung haben; vgl. auch
Art. 155
44 8 3,03 3,36
48 9 0,02 0,03
51 9 1
T"O"OOO 10000ma
54 8 64° 7' 64°8'
55 4 13:' 14 13:'18
11 O~/1 I"
58 12 9,9909602 9,9909600
11 9,8211947 9,8211945
10 30:' 02 29:'98
9 0,0001252 0,0001261
9 3' 0:'04 2' 59:'96
8 1,0425085 1,0425094
7 0,9895294 0,98U 5303
6 0,0180796 0,0180800
5 0,0045713 0,0045709
63 15 9,434 86~1 9,4348692
16 9,3672305 9,3672304
6 9,0604259 9,0604258
5 8,8020995 8,8020996
68 4, 1 50;'43 50:'44
70 7 i i' G.
71 10 51:'30 51 :'31
77 3 9,629 00 2 9" 9,6290028"
5 0,4441091 0,4441090
83 3 58:'12 58:' 11 eigentlich ergibt sich
58;'10.
85 7 9,78508 9,78509
8 0,58648 0,58649
90 15 0,83040 0,83041
14, 13, 5 1,88913" 1,88914"
9 6,55356 6,55357
2 1,37316 1,37317
91 2 1,88913" 1,88914"
6 9,26920 9,26921
94 tang b sin b cos b G.
98 5 17,41507 17,41501
3 -74,58493 -74,58499
99 21:' 61 21:'68
1 824:'7988 824:'7990 vgl. Art. 97 und 155.
112 11 0,04535216 0,04535114
11 1,681127 1,681121
11 0,2198027 0,2198013
11 0,439 6054 0,439 6026
10 187 211
118 5 0,00195 0,00190
123 13 cos 10' cos 210' G.
128 14 824:'7989 824:'7990 vgl. Seite 204.
12 0,11)164737 0,15164735
12 0,06529078 0,06529076
4 43:'78 43:'82
129 6 53:'59 53:'62
6 9,9700507 9,9700508
7 9,8580552 9,8580553
BEMERKUNGEN. 283
Seite Zelle
von oben I von unten
I statt: ist gesetzt worden: Bemerkungen :
173
174 1, 3
1
d' a' G.
rr"OO" r'r'OO"
175 1
i'r' ~-~" cosf cos f' cos f" rr" 'Ij 'Ij" cos f cos f' cos f" G.
181 1 distantiam sinum distantiae G.
n" n" G.
183 12 P=-, P=-
n n
10 Q = 2(-"'-+-n_n_'_' -l)r'l Q = 2(_n_+-'-n~,"'-"--1)r" G.
4 p pQ
189
+ log flo"
!
192 12 log flo - log flo - log flo"
diese und die folgende
Zahl wurden, wie ange-
geben, geandert, um die
195 8 Zahlen im weitem Ver-
lauf des Beispiels richtig
zu stellen.
12 54"27 54:'28 derrichtige Werth ist 54;'23.
!
;. 2'
201
202
3
2 + 0,000 0003 -0,0000003
durch diese Anderung
203 13 211°24' 32;'45 211°24' 32"44
12 -11°43' 48;'48 -11°43' 48;'49 werden die Zahlen im
7 53293"66 53293"65' weitem Verlauf des Bei-
6 14°48; 13;'66 14°48; 13;'65 spiels richtig.
1 54"77 54"76 vgl. Art. 13.
204 12 824 h7989 824~7990 vgl. Seite 12 8.
12 824~7983 824~7978
12 823~5025 823~5026
9 0,4224392 0,4224394
205 4 ist das Minuszeichen zugefilgt worden
206 9 - 13:'68 - 12;'21
der richtige Werth iet
8 1Bemerkungen
siehe unten die
-23;'66;
zu den nu-
merischen Beispielen.
7 + 2,55 + 2,25
57"07
207 14 57"17
208 3 63° 41; 12" 63° 40'
50"
209 16 0,33557 0,33558
20 7,96342 7,96343
210 16 76,340280 76,340208
10"63 10"55
211 1
2
0;.a8 oho
36*
284 THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM.
Die Verbesserung einer Reihe anderer Unrichtigkeiten ist unterlassen worden, weil dann sammtliche
folgende Zahlen hiitten geandert werden miissen; vielmehr ist in solchen Fallen nur die Richtigkeit der
weitem Rechnung unter Annahme der unverbesserten '"~ erthe controllirt worden; es sind dies die folgenden
Stellen:
PrliceBsion = 60:'11
Aberration = 20:'00
Llingendifferenz Paris-Greenwich = 9m 20~8.
Die Werthe fUr die Elemente (Seite 204) ergaben sich bei der Controllrechnung theilweise etwaa a'b-
weichend; die Genauigkeitsgrenze, innerhalb welcher Bie uberhaupt zu bestimmen sind, hlingt von der
Schlirfe ab, mit der die Gri>sse f1) = sin t If bekannt iBt. In der eraten Hypothese wurde bei der Controll-
286 THEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM.
reehnung gefunden
x = 0,000 7()0 1 446
und hieraus ergab sieh:
Epoche = 42°12' 39;'89
mitt!. Bewegung = 823;'4987
Perihel = 52°41' 13;'24
<p = 14 24 28, 58
J,ogarithm. der halben grossen Axe = 0,422 8958
Aufsteigender Knoten = 171°5'48;'84
Neigung = 13°2' 37:'50.
Die von GAUSS angegebenen Werthe scheinen auf der Annahme
x = 0,0007501474
zu beruhen. Die Differenzen liegen also unterhalb der zu erreichenden Genauigkeitsgrenze. In der zweiten
Hypothese wurden sie noch geringer gefunden, in der dritten ergaben sich genau die GAussschen Werthe,
abgesehen von den im Fehlerverzeichniss vermerkten Stellen.
Zu Art. 156-157. Die Declination der dritten Beobachtung der Pallas ist in ZACRS Monatlicher
Correspondenz a. a. O. zu - 28° 38' 8;'3 angegeben; die Sonnenorter Seite 205, Zeile 5-7 von unten sind
nicht controllirt. Die Nutation hat GAUSS vermuthlich nach seinen eigenen Tafeln gerechnet, und zW&r' nicht
nach den in der Monatlichen Correspondenz (s. Band VI, Seite 123) abgedruckten, sondern nach hand-
schriftlich in ein Handbuch (B b) eingetragenen, die als Vorarbeit von den gedruekten sieh nur dureh andere
Werthe der Constanten unterscheiden; die Nutation fand sich riehtig bis auf den dritten Wert (13;'68 statt
12;'20), die Aberration mit dem Werth der Constanten 20;'00 gereehnet, bis auf den dritten und vierten
(21;'5\ und 1;'63 statt 23;'68 und 1;'31). DiePraeession hat GAUSS mit denWerthenm=45;'93, n=20;'02
gereehnet; hier differirt der dritte Ort (2;'55 statt 2;'25). Diese Differenzen haben beim Abdruck nur theil-
weise berucksichtigt werden konnen, vgl. das Fehlerverzeichniss.
Die Elemente Seite 211 fanden sich z. Th. aueh etwas abweichend, aber innerhalb der Genauigkeits-
grenze der ganzen Rechnung, z. B. Perihel vom Knoten: 323 0 44' 56;'64.
Zu Art. 159. Die Beobaehtungszeit des ersten Orts der Ceres ist im Briefe OLBERS an GAUSS VOIn
8. September 1805 zu 13 h 8m 47 8 angegeben; der Reduction sind die Langendifferenzen Bremen-Paris = 25 m 51",
Gottingen-Paris = 30 m 21", Lilienthal-Paris = 26 m 14" zum Grunde gelegt, welche in ZACR, Tabulae motuUIn
Solis, Supplementum, Gotha 1804, mitgetheilt sind. Seite 213 Zeile 8-11 sind die Werthe fUr Schiefe der
Ekliptik, Pracession und Nutation und Zeile 9 u. 8 von unten die Sonnenorter keiner Controlle unterworfen
worden. Seite 214 haben sich in den Zahlenangaben fUr Hypothese IT gross ere Unrichtigkeiten herausge-
stellt, die nur zum Theil verbessert werden konnten. Die Werthe von to + a, log Qc sin to und e sind ver-
bessert worden; der darauf folgende Werth von r' ergibt sich dann auch so, wie GAUSS ihn angibt, ist
also wahrscheinlich mit dem eingesetzten richtigen Werthe von 8 gerechnet; dagegen ist von hier ab die
weitere Rechnung mit dem unrichtigen Werthe der alten Ausgabe (8 = 7°2' 32;'870) richtig weitergefil.hrt.
Seite 215 ist die Rechnung bis zum log r' = 0,4132817 richtig; von hier ab aber scheint GAUSS mit den
. .
unnchtigen Werthen log--
n'r' = 0,6620412 (sutt 0,6620380) und log--,,-
n'r' == 0,6364081 (statt 0,63640(9)
n n
gerechnet zu haben, denen die weitere Rechnung richtig· entspricht. Auch die Werthe fUr die wahren Ano-
malien, den Winkel <p und die halbe grosse Axe Seite 215, Zeile 11, 10, 5, 4 v. untenergaben sich bei der
Nachrechnung etwas abweichend, sowohl mit Anwendung des in der alten Ausgabe Art. 97 gegebenen
BEMERKUNGEN. 287
Werthes a; = 0,06629078, als auch des verbesserten a; = 0.06629076 j den von GAUSS angegebenen Werthen
Wilrde 9 = 29°36' 31:'971> (a; = 0,065290798) entsprechen.
Zu Art. 171. In der ersten Beobachtung der Ve s t a gibt OLBERS im Briefe an GAUSS vom 5. April
1807 die Rectascension zu 183°62' 37" an. Seite 231 sind die Sonnenorter Zelle 12-16, sowie die Ableitung
der Zahlen ebenda Zelle 9-6 v. unten aus den Beobachtungen nicht controllirt. Seite 235 scheinen die
Werthe der Elemente mit Hiilfe von 9 = 23°34' 22:'34 (a; = 0,041 7240) gerechnet zu sein. Die Zahlen
Seite 23li, ZeiIe 7 bis 2 v. unten wurden ebenfalls nicht controllirt.
AIle handschriftlichen Bemerkungen, welche GAUSS in sein Handexemplar der Theoria motus einge-
tragen hat, sind ais Fussnoten eingefiigt und zwar Seite 20, 30, 52, li3, li6, 6li, 6G, 80, 117-118, 120, 144,
" d N . S' I Z'I 17420. lli420
145, 183, 226, 242, 249, 2lil, 270, wob el In er OtlZ elte 118, etzte el e, - - - In - - - = - -
IH20
729 729 243
und Seite 181>, Zeile 7 v. unten - 3 ± 1/ (9 - 16 cotang A?) in - 3 cotaJ;lg A ± 1/ (9 cotang Ai - 16) verbessert
worden ist. Die Entwickelung des Ausdrucks in der Fussnote S. 270 gibt '!I = 1 + ~ 16 + ~ 1616+··· j es
9 81
ist also vermuthlich (vgl. S. 118) ein Zeichenfehler begangen worden, und solIte etwa heissen: '!I = (1 + 392 h)-h.
Zu Seite 144 vgl. die Bemerkungen iiber IVORYS Methode zur Cometenbahnbestimmung im Briefe GAUSS
an OLBERS vom 31. December 1814.
Ferner mag Foigendes bemerkt werden:
Zu Art. 32 IV: Der Maximalfehler in der wahren Anomalie tritt fUr den Werth von vein, der sich
aus der Gleichung con + e cos 2 V = ° oder cos V = ~ 1- i + 1/ (-iT + tee)} bestimmt j fiir alle auf Seite 43
angegebenen Werthe von e ist V ungexlihr gieich 60°.
Zu Art. 32 VII: In der Hyperbel tritt der Maximalfehler fiir Fein, wenn cosF+t sin 2F- ecos 2F= 0.
Die der Tabelle auf Seite 44 entsprechenden Werthe von F sind:
e F
1,3 14°46'
1,2 11 16
1,1 6 41
1,05 3 44
1,01
° liOli
1,001
°
Zu Art. 36. Der Maximalfehler in der Ellipse tritt ein fllr 1 - 2 ee + e cos E = 0, in der Hyperbel
fUr ee (1 + 6 sin F) + e (cos F - 3 tang F) = 2 + 3 sin ]j j die zu den Seite" 8 gegebenen Tabellen gehOrigen
Werthe von e sind also die folgenden:
Ellipse: Hyperbel:
EI e FI e
10° 0,99494 10° l,OOli08
20 0,98003 20 1,02094
30 0,95602 30 1,04993
40 0,92409 40 1,09754
50 0,88583 50 1,17671
60 0,83534 60 1,32007
70 1,63435
288 THEORIA. MOTUS CORPORUM COELESTIUM. BEMERKUNGEN.
GAUSS' Vorarbeiten zur Theoria motus finden sieh haupts8.ehlieh in den mit Bb, Be, Bd bezeiehneten
Handbiiehem, die Tafeln im Handbueh Bb S. 30,31,35. Zur Entstehung des Manuskriptes und fiir die
Vorbereitungen zur Dmeklegung vergleiehe man den Briefweehsel mit OLBERS (W.OLBERS, sein Leben und
seine Werke, herausgegeben von C. SCroLLING, Band II).
BRENDEL.
ZUSATZE
ZUR
vu. 37
NACHLASS UND VEROFFENTLICHUNGEN.
Z= 13 0 4' 12"
n= 171 7 48
W= 53 10 52 Epoche [der mittl. Lange] 1810 = 95 0 33' 50", 9 = 242 0 3' 4"
ZUSATZE ZUR THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. 293
cosi .........9,988 6011 (a -~) cos (. - e)1' . 8,86115..
cos cp ••••••• 9,98 5 42 77 (a -~) sin ("( - e) .. 8,22338 ..
k = 44° 14' 53;40 (a +~) cos (. + e) .. 0,38560 ..
1 =44 2 20,14 (a +~) sin (. + e) .. 0,66067 ..
cosk ....... 9,8551097
cos1 . ....... 9,8566489
f.-e - ] 192° 58' 2"
_.+e= 242 2 26
9,711 7586 a-~· ........... 8,87237
Es sei a die halbe grosse, ~ die halbe kleine Axe der Projectionsellipse;
ferner, vom Mittelpunkt der Ellipse an gerechnet, gegen eine willkiirliche
Abscissenlinie
P .... Richtung von a
Q . ... Richtung der Linie zum Brennpunkte, deren Grosse = 8.
Man setze
[6J tang (R - P) . tang (Q - P) = - H,
aa
[so dass also R die Richtung des zur Linie zum Brennpunkt conjugirten
Durchmessers ist; wenn q den durch den Brennpunkt gehenden Halbmesser
und r den ihm conjugirten bezeichnet, so istJ
,V/ Icos (Q - P)2 + sin (Q - p)" I =
~~ I
~
,V/I
aa fJ.
[7J cos (R - P)2 + sin !
(R - P)2 1
aa ~~ I = r'
also
!!!i = _ sin 2 (R - P)
[8] rr sin2(Q-P)
leitet man aus diesen die rechtwinkligen Coordinaten, bezogen auf die Knoten-
linie als Abscissenlinie ab, indem man um den Winkel I = P - n dreht,
80 hat man mit Riicksicht auf die Gleichungen 2:J
2. -acos~cosv = a ,= (dr)
d, 4. aasinE
rr
(
2 -ee-ecos E) = t"(.I' = (dV)
di
5. tang~
cos,
= tang M
6. sin"'l tang i = tang N; cos N
cosM
= --,
cOS"lj sinN = sinMsini
7. tang (M.- ~) = tang P
cos"lj sm.
8. :' sin (L -1) = {JJ
ZUSATZE ZUR THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. 297
folglich
+
((1 +m)e iy (1 - m)e- iy) ((1 - n)e~(Y+~)+ (1 n)e-i<Y+~»e·a +
= ((1 - m)e iy + (1 + m)e- iY)((1 + n)e'<Y+~)+ (1 - n)e-i(Y+~»e-·a
woraus die beiden Werthe von y sich erge ben. Die correspondirenden Werthe
von x finden sich dann aus (3) oder (4).
Man kann auch setzen
(k'- k) cos a = g*cos G, (kk'-l)cosa = h*cosH
- (k' + k) sin a = g* sin G, (kk'+ 1) sin a = h*sinH
und hat dann
g*sin (2y + ~ + G) = k*sin (~- H).
[Obrigens ist hier
g* = t(k-1) (k'- 1)g
k* = t(k- 1) (k' -1)k.]
ZUSATZE ZUR THEORIA. MOroS CORPORUM COELESTIUM. 299
80 ist
log sin cp = 4,685 5749 - 10 + log n - fL IX)
1 + T2.8 +!f11xx
X
3.8.10 + ... = A,
so wird
5X 10
x X -6 +9 =
8
105 Axx
X = t (1 - NTAa;a;)
1-}a;
e- -
-iT Aa;a;(I-la;)
1 - &Aa;a; ,
e
nach welcher Formel man immer bequem und sicher berechnen kann. FUr
, braucht man nur z anstatt x zu setzen.
Ich bemerke nur noch, dass man A noch bequemer nach folgender Formel
berechnen kann
A -- (1 -x )-1(1 + 2:9XT
1.5 1.3.5.7 I
2.4.9.11 xx
+ 2.4.6.9.11.13
1.3.5.5.7.9
X
3-4-
I
t ).
e c. ,
allein die Ableitung dieser Reihe aus der vorigen beruht auf GrUnden, die hier
nicht ausgeflihrt werden konnen [*)J.
II V
[*) Handschriftliche Bemerkung von GAUSS:) Dies Theorem findet sich a.a.O. nicht, wohl aber
p. 101 folgendes: (IOg±)dX = tV 1t• Schreibt man hier x = e- tt, so wird ..(rD2tte-ttdt = i V1t.
Es ist aber 2tte-ttdt=-d(te-ttJ+e-ttdt und te-tt=o sowohl fUr t=O ala fUr t=oo, also
frDe-ttdt = tV 1t•
o
ZUSATZE ZUR THEORIA MOTUS CORPORUM COELESTIUM. 303
Fiir die N otirung der Druckfehler in meiner Theoria bin ich Herro
ORIANI sehr verbunden. Er hat ganz Recht, dass ich pag. 129 [Art. 114]
hinzuzufiigen vergessen habe, dass B, B', B" = 0 vorausgesetzt werden miissen,
wenn die Bedingungsgleichung, bei welcher die Gleichung 7 unbrauchbar ist,
die dort angegebene Gestalt haben solI. Es ist iibrigens klar, dass wenn auch
nicht B, B', B" = 0 sind, doch die Gleichung 7 unbrauchbar sein kann, wenn
nemlich der 12 -gliedrige Ausdruck, welch en ORIANI entwickelt hat, zufallig
= 0 oder sehr klein wird.
Dass EULER schon das Theorem gefunden hat, woraus der schone von
mir LAPLACE beigelegte Lehrsatz sehr leicht abgeleitet werden kann, fiel mir
selbst schon friiher ein, als aber die Stelle pag. 212 [Art. 177J schon abge-
druckt war; ich wollte es aber nicht unter die Errata setzen, weil LAPLACE
wenigstens das obige _Theorem doch erst in der dort gebrauchten Form auf-
gestellt hat. . ...
Vermoge der Natur des Problems miissen die beiden neuen Platze von der durch
Sonne, Erde und Planet gelegten (durch AGB repras. Ebene) gleich weit ab-
stehen. Diese Abstande sind RdLsinA und rd1sinG; da nun sinA.:sinC
. RdL rdl
= sin 1 : sinL, so wrrd -;--L
sm = -·-1'
sm oder da RRdL: rrd1 = 01V P: olp:
V
~-.Y..L
RsinL - rsinl'
2) sino sin B sin (I" -l) + sin (0' - a) sinB*sin(I-I") + sin o"sinB"sin (I' - ~ = o.
ill. Man hat femer
I
A"D'-o"= B"D' folglich
Rsi~8sinB
a = R"sinS"sinB"
AD'-o =BD' und
sinB"D'
sinBD' =
sinB
sinB" 3) sinosinB = aR" sinS" sinB."
R
,
wie auch
A"D-o"=B"D b_ R'sinS'sinB*
folglich - R"sin8"smB"
A'D-o'+a = B*D und
sinB"D
sinB* D =
sinB*
sinB" 4) sinB* = bR" sin a" sin B"
R'sinS'
.
Diese Werthe aus 3, 4 m 2 substituirt geben eine Gleichung, die bei
niiherer Betrachtung mit der erst en Gleichung am Schluss von Art. 140 iden-
tisch gefunden wird.
IV. Um zum Beweise der andem Formel zu gelangen, sei P der Pol
der Ekliptik, H der Punkt der Ekliptik, dessen Liinge oben mit demselben
Buchstaben bezeichnet wurde, also mit BB" in Einem grossten Kreise,
also HP = 90 0
BP = 900-~
B"P = 900-~"
BHP = 90 0 -h
BPB" = a"-a; e"
sinHB" P = cos~sin(a"-a) (im Dreieck BPB',)
sinBB"
. HB"P cosh (in dem Dreieck HB" P),
SIn = cos ~" H
folglich
5) • ("
sm a -a) = sin BB". cos 16
cos ~cosW'
.
Nun ist nach Art. 138, (7),
S = tang ~ sin (a" - I') - tang ~" sin (a -I'),
vu. 39
306 NACHLASS UND VEROFFENTLICHUNG.
U =sm(o'-a)
-.-,-=
s sin B* sin B B"
cos ~ cos~"
oder da
sinBB": sinBD' = sine': sinB",
d. i.
. BB" sin(AD'-o) sine'
SIn = sinB" :
U_ sin(AD'-o)sine'sinB*
- cos ~ cos W' sin B"
oder
sin B* U cos ~ cos ~"
sinB" = sin(AD'- 0) sine'
Dies ill
. h ung b = R"
der obigen GlelC R'sino'sinB*
. B" substituirt,
. 0" sm
gI'bt
sm
R' sin (3' U cos ~ cos W'
b= R"sino'" sin(AD'-o)sine"
Ich zeige bei dieser Gelegenheit noch eine Berichtigung an, die S. 218
und 219 [So 250 - 2 52 dieses BandesJ der Theoria Motus Corporum Coelestium
zu machen ist. Man lese nemlich
hhaa
S. 218 Z.3 statt e -""1"' .... e-hh'OlII aa
= V2!~1 = 7,34.
Ich bin auf diese Berichtigungen durch Berrn NICOLAI aufmerksam ge-
macht worden, welchem ich dafUr hier den verbindlichsten Dank sage.
Grossen p, q, r, s
[A =] 0 = A+ap+~q+lr+os
[B =] 0 = A' +~'q+l'r+o's
[C =] 0 = A" +r"r+o"s
[D =] 0 = A'" +o"'s.
Man bestimme 1t, X, p, 0 durch die Gleichungen
a1t = Wahrsch. Beob.-Fehler
~1t+WX = 0
l 1t +r'X +1" P = 0
01t+o'X+o"p+o"'0 = 0,
so ist der wahrscheinliche Fehler von p:
ap + ~ q + rr + os = u
Wq+l'r + o's = u'
U s= u"
I "r+~"
o",s= u'"
entstehe durch Elimination
P =p°u + p' u,+p"u "+ p u
If' '"
q= q'u'+q"u"+q"'u'"
r = r"u" +r"'u'"
s = s '" u '" ;
sodann sind die wahrscheinlichsten Werthe
-p =
pOA+p'A'+p"A"+p"'A'"
-q = q'A'+q"A"+q"'A'"
-r= r"A"+ r"'A'"
-S= s"'A'"
}) r .....
,Y1(1T" + T"T"'O'"
8"8" )
•
[13.J
Zusammenhang des Initialzustandes mit den Elementen [einer Planetenbahn].
r ........... Radius Vector
v ........... Lange in der Bahn
A............ Lange in der Ekliptik
~ ........... Breite
Q........... Lange des aufsteigenden Knotens
i ........... N eigung der Bahn
e = sin cp •••• Excentricitat
p ........... halber Parameter
w .......•.. Perihelium
t . .......... Zeit
k .......... Constante = V0)
r 8 dv2
1) tang~ = tangisin(A-Q) 4) 0dt2 -1 = ecos(v-w)
[ 14.J
{Uber die Verbesserung der Elemente emes Planeten
durch vier beobachtete Oppositionen.l
Wenn die Elemente eines Planeten schon so genau bekannt sind, dass die angenommenen Werthe
von den wahren nur sehr wenig. abweichen und man hat die Beobachtungen von vier Oppositionen, so lasst
sich die Verbesserung der Elemente leichter und einfacher vollbringen, als wenn die vier gegebenen Orter
des Planeten beliebig genommen waren. Das Theoretische dieser Untersuchung ist schon in der Abhandlung
»Disquisitio de elementis ellipticis Palladis« mitgetheilt; hier folgen einige praktische Bemerkungen, die iiber-
haupt bei der Berechnung der Oppositionen und dergl. brauchbar sind.
Zuerst muss die Epoche verbessert werden. Man berechnet also aus einer beliebigen Beobachtung,
am besten aus einer solchen, die zu einer der mittlern Oppositionen gehort, die geocentrische Lange und
Breite des Planeten, aus diesen mit Hiilfe des aus der unveranderten Epoche durch die bekannten Formeln
erhaltenen Radius Vector, die heliocentrische Lange und Breite, aus dies en die Lange in der Bahn. Nach-
dem an diese Lange die Storungen (wenn schon Formeln fiir sie vorhanden sind) angebracht, leitet man
aus ihr die mittlere Anomalie her, welche mit der aus der unveranderten Epoche erhaltenl'n verglichen, die
Anderung der Epoche gibt. Sind keine Beobachtungen, sondern nur die berechneten Langen und Breiten
zu der Zeit der vier Oppositionen gegeben, so wird man eine dieser Langen zu wahlen haben; besser ist
es indessen, die Beobachtungen selbst vorzunehmen, als sich auf die Berechnungen Anderer zu verlassen.
Mit der auf solche Art verbesserten Epoche und den iibrigen unverandert gelassenen Elementen
werden nun die vier Oppositionen vorlaufig. berechnet, wobei man sich mit hinlanglicher Genauigkeit frii-
herer Berechnungen bedienen kann. Um eine Opposition am bequemsten berechnen zu konnen, verrli.hrt
man folgendermaassen.
Man wahlt, wenn von mehrern Orten Beobachtungen da sind, die Beobachtungen desjenigen Orts,
der die meisten geliefert hat, bestimmt aus den angegebenen Zeiten des Durchgangs durch den Mittagskreis,
die Culminationszeiten des Planeten von zwei zu zwei Tagen fur die ganze Zeit, welche alle Beobachtungen
umfassen. Durch eine vorlaufige Rechnung, fiir einen in der Mitte der Beobachtungszeit liegenden Tag,
bestimmt man die Entfernung des Planeten von der Erde und aus dieser die Zeit, welche das Licht ge-
braucht, um von dem Planeten auf die Erde zu kommen, welche Zeit von den Culminationszeiten abzuziehen
ist; hiedurch hat man fur die Aberration Rechnung gehalten. Aus der verbesserten Epoche leitet man
nun durch Abziehung der fUr die Zeit der Epoche stattfindenden Lange des Perihels die mittlere Anomalie
her und bestimmt aus dieser mittelst der taglichen tropischen Bewegung die mittlern Anomalien fiir die an-
geno=enen Tage und aus diesen die Rectascensionen und Declinationen. Um fUr die Nutation Rechnung
zu halten, wendet man nicht die mittlere durch die Elemente gegebene Lange des Knotens, sondern die
wahre an, die man durch Hinzufugung der Nutation in der Lange (BOHNENBERGERS Astron. p. 672) zu jener
erhalt; die Parallaxe aber bringt man nach den in der Theoria motus Corpor. Coel. art. 59 oder 70 er-
klii.rten Methode an. Ubrigens sieht man leicht ein, weshalb die Rechnung von zwei zu zwei Tagen durch-
gefUhrt iat, auch wenn an einigen derselben nicht sollte beobachtet sein; man kann nemlich die Rechnung
sehr bequem durch Differenzen priifen, so dass es nicht moglich ist, einen Fehler zu ubersehen, und dann
vermittelst einer scharfen Interpolation die Berechnungen fUr all e Tage erhalten.
Die auf sol!lhe Weise erhaltenen Rectascensionen und Declinationen vergleicht man mit den beob-
achteten, bestimmt hieraus die mittlere Abweichung sowohl der Rectascension als der Declination und
indem man diese zu den berechneten hinzufugt, leitet man fUr den Tag der Opposition, welcher sehr bald
ZUR ELLIPTISCHEN BEWEGUNG. 311
durch Vergleichung der Beobachtungen mit den berechneten Sonnenlangen gefunden wird. die geocentrische
Lange her, bestimmt eben dieselbe fur einen um eine beliebige Grosse (etwa einige Stunden) von der vorhin
angenommenen Zeit abweichenden Zeitpunkt und sucht nun durch Interpolation den Augenblick zu be-
stimmen, in welchem die Lange der Sonne und die des Planeten genau um 180· von einander verschieden
sind. Bei der Berechnung der Sonne ist ubrigens fur die durch rue Aberration des Planeten verbesserte
Culminationszeit die wah r e Lange zu suchen, also die durch die Tafeln gefundene, welche die Aberration
der Sonne bereits einschliesst, um diese zu vermehren.
Sind nur wenige Beobachtungen vorhanden (etwa bis sechs), so kann man auch, wenn man es fUr
vortheilhafter halt, die Rectascensionen und Declinationen bloss fur die Beobachtungstage berechnen.
Bei der vorlaufigen Berechnung der Oppositionen kann man allenfalls die Aberration, Nutation und
Parallaxe vernachlassigen; will man aber die Oppositionen nur einmal berechnen, so muss nothwendig auf
sie Rucksicht genommen werden.
Aus den gefundenen Langen und Breiten zu der Zeit der vier Oppositionen leitet man nun nach der
in der Abhandlung de Elementis Palladis angefUhrten Methode die Verbesserungen der einzelnen Ele-
mente her.
[ 15.J
Differentialformeln bei Berechnung der Oppositionen.
A ber. hel. Lange r Radius Vector n Tage seit Epoche
A' beob. hel. Lange a halbe grosse Axe 7 tagliche Bewegung
w Sonnennahe '/, N eigung der Bahn
v wahre Anomalie n Knoten
E excentrische Anomalie 6 heliocentrische Breite
e = sin <p Excentricitat ~ geocentrische Breite
sin 2 (A - Q) = A Aaa sinE(2 - ee - ecosE)
= C,
+
sin 2 'v w - Q) ,
------~--------~
rr
2D
dr.lI" = -F.dEp.+ (-31 -nF) d7+F.dw+G.d coTang
- t
E
..E. d'/,.
(A' - Q)dn+ smtcou
.
312 NACHLASS UND VEROFFENTLICHUNG.
[16.J
Astronomische Nachrichten. Band nYU. Nr.625. Seite 1. 1848 lanuar 29.
Linie, 1m andern zwel solche Linien ergibt. Auch ist die Frage daselbst auf-
geworfen, was denn in solchen Ausnahmsfallen diese durch Rechnung ge-
fundenen Linien eigentlich bedeuten. Ich habe mich damals auf diese An-
deutungen beschrankt, weil eine weitere AusfUhrung dort ein Horsd'oeuvre
gewesen ware, und ich auch gern andern das Vergniigen lassen wollte, sich
mit einer meiner Meinung nach nicht uninteressanten mathematischen Aufgabe
zu beschaftigen. Da mir jedoch nicht bekannt geworden ist, dass ein anderer
in der langen Zwischenzeit die mir inzwischen ganz aus dem Gedachtniss ge-
kommene Frage aufgenommen hatte, so ergreife ich diese Gelegenheit, urn
wenigstens den Hauptnerv des zur Beantwortung Nothigen hier mitzutheilen.
Ein geocentrischer Ort des in Rede stehenden Planeten (oder Cometen)
geht hervor, indem man einen Punkt der Bahn des letztern mit einem Punkt
der Erdbahn combinirt; es kann aber auch einerlei geocentrischer Ort aUB
zwei, drei oder vier verschiedenen Combinationen hervorgehen. Urn die Vor-
stellungen zu fixiren, lege man durch die Sonne eine Ebene, gegen welche
die einen vorgegebenen geocentrischen Ort, auf der Himmelskugel, reprasen-
tirende gerade Linie normal ist, und projicire orthographisch auf diese Ebene
sowohl die Erdbahn als die Planetenbahn. Beide Projectionen sind Ellipsen,
oder allgemeiner Kegelschnitte, die sich entweder garnicht, oder zweimal oder
viermal schneiden werden; eine Beriihrung ist dabei wie das Verschmeizen
zweier Schnitte zu betrachten. Durch jeden Schnitt wird ein geocentrischer
Ort vorgestellt, der entweder mit dem vorgegebenen identisch oder ihm auf
der Himmelskugel entgegengesetzt ist, je nachdem von den beiden Punkten
der Planetenbahn und der Erdbahn, deren Projection zusammenfallt, der erstere
oder der letztere hoherliegend ist; als obere Seite der Projectionsebene die-
jenige betrachtet, auf welcher der vorgegebene geocentrische Ort liegt.
Es ist hieraus klar, dass wenn irgend ein Punkt der Himmelskugel, frag-
weise als geocentrischer Ort, aufgegeben wird, er dies entweder auf gar keine
Weise oder auf Eine Art, oder auf zwei, drei oder vier Arten sein kann. Fiir
einen gegebenen Planeten scheidet sich so die ganze Flache der Himmels-
kugel in verschiedene Theile, und die nach der von mir gegebenen Methode
bestimmten Linien sind, allgemein zu reden, nichts anderes, als Scheidungen
zwischen zwei Flachentheilen der Kugel, wo die auf der einen Seite liegenden
Punkte auf zwei Arten mehr geocentrische 6rter sein konnen als die auf der
ZUR ELLIPTISCHEN BEWEGUNG. 315
and ern. Die in den Scheidungslinien liegenden Punkte machen den trber-
gang, d. i. sie sind auf Eine Art mem als die Punkte auf der einen Seite,
und auf Eine Art weniger als die Punkte auf der andern Seite fahig geocen-
trische Orter zu sein. "Obrigens lasst sich auch das Criterium angeben, wo-
nach a priori entschieden wird, auf welcher Seite der Scheidungslinie zwei
Auflosungen mehr stattfinden als auf der andern, wobei ich jedoch gegen-
wartig mich nicht aufhalten will [*)].
Alle bisher bekannten Planeten haben solche Bahnen, dass die durch
die Theorie gefundenen Scheidungslinien immer wahre Limiten sind. Es sind
nemlich zwei Scheidungslinien, die die Himmelskugel in drei Flachenraume
abtheilen; zwei sind isolirte Flachen, in welche gar keine geocentrische Orter
fallen, der dritte zwischen jenen, giirtelartig, enthalt alle geocentrischen Orter
und jeder Punkt innerhalb des Giirtels kann auf zwei Arten, jeder Punkt auf
der Limite auf Eine Art geocentrischer Ort sein.
Es lassen sich aber fingirte Bahnen denken [**)] (Cometenbahnen werden
vielleicht mehrere in dem Fall sein, woruber ich jedoch bisher keine N ach-
forschung gemacht habe) , wo zwei Limiten die Himmelskugel auch in drei
Stucke scheiden, und wo der eine Theil gar keine geocentrische Orter ent-
halt, der andere die geocentrischen Orter zu zwei Arten, der dritte hingegen
die Punkte, die auf vier verschiedene Arten geocentrische Orter sein konnen.
N och weitere Mannigfaltigkeit ergibt sich, wenn Eine Scheidungslinie sich
selbst einmal oder zweimal schneidet, eine einfache oder doppelte Schleife
bildet. 1m ersten Fall wird sie zwei, im zweiten drei Flachenraume von dem
giirtelformigen Theile abtrennen, in denen resp. 4 und 0 oder 4, 0, 4 Auf-
losungsartenstattfinden.
N och anders verhalt es sich mit einer Bahn, die in die Erdbahn wie ein
Kettenring eingreift. In einem solchen Fall ist nur Eine zusammenhangende
Limitenlinie, also zwei geschiedene Flachentheile, wo die Punkte des einen
Theils auf Eine Art, die des andern Theils auf drei Arten geocentrische Orter
'Sein konnen.
40"
316 VEROFFENTLICHUNG UND NACHUSS.
[ 17.]
Zodiakus auf der Himmelskugel.
1847 Oct. 28.
Fiir jeden Punkt der Himmelskugel ist entweder gar keine, eine, oder
mehr als eine Combination vorhanden, die die Sichtbarkeit daselbst des einen
Planeten vom andem aus bedingt, oder eine bestimmte Zahl von Auflosungen.
Beim Durchgange durch die Limitenlinie iindert sich allemal die Anzahl der
Auflosungen um 2 Einheiten; so lange aber, bei irgend einem Wege auf der
Himmelskugel, die Limitenlinie nicht getroffen wird, bleibt die Zahl der Auf-
losungen ungeiindert. Die Frage ist nun, wie man die Seite der Limite, wo
zwei Auflosungen mehr sind, von der andem, wo zwei weniger sind, unter-
scheidet. Folgende Betrachtungen dienen dazu.
1. Es sei p ein Punkt der Planetenbahn, von welcher aus die Punkte
der andem Bahn auf die Himmelskugel projicirt werden; P der correspon-
ZUR ELLIPTISCHEN BEWEGUNG. 317
dirende Punkt der andem Bahn; II der Punkt der Knotenlinie, wo die Tan-
genten an den beiden Planetenbahnen in p und P einander schneiden;
femer sei
pll = n, Pll=N, pP= d,
S ein anderer beliebiger fester Punkt der Knotenlinie (etwa die Sonne). Die
drei FiguIen hat man sich in drei verschiedenen Ebenen vorzustellen: I in
der Ebene durch llpP; II in der Ebene durch llSp; III in der Ebene
durch II S P. N och bezeichnen wir mit
p, P die Winkel der Ebenen II und III mit I,
q, Q die Winkel pllS, PllS,
u, U die Winkel llpP, llPp,
r, R die Kriimmungshalbmesser der beiden Bahnen in p und P.
Es seien nun p', P' zwei andere Punkte correspondirend, und dazu der
Punkt ll' der Knotenlinie. nll' = 0 ist als unendlich klein angenommen. Es
werden dann die N ormalen aus p', P' auf p P:
*' of'sinqsinu P* P' = oRsin~Sin U •
p P = --n---'
Ferner seien p", P" zwei andere Punkte in den Tangenten pll, Pll, so dass
p" P" parallel mit pP, und ~fi" = PP"Pfi = wunendlich klein. Eine durch p"P"
normal gegen I gelegte Ebene treffe die Curven in p"" P", und pIV, pIV seien
die Fusspunkte der von. p", p", auf I gefa.JJ.ten Perpendikel. Man hat dann
,"
p p
IV n,,,·
=pp .smp=2r sm p
""cow .
Man sieht aber leicht, dass nsinu = Nsin U das Perpendikel aus II auf
pP; femer sinp sin q = sin P sin Q = Sinus des Winkels, welchen die Linie
n S mit der Ebene I, und folglich mit dem gedachten Perpendikel macht,
woraus man leicht schliesst, dass n sin p sin q sin 11 = N sin P sin Q sin U nichts
anderes ist, als die kiirzeste Entfemung der Geraden pP, llS von einander.
318 NACHLASS.
U'a = =
PPp -pp'P.
ZUR ELLIPTISCHEN BEWEGUNG. 319
[18.J
Zodiak[uJs.
[Um ein Beispiel fUr den Fall zu erhalten, wo zwei Limiten die Himmels-
kugel in mehrere Stucke scheiden, und wo einige dieser Stucke gar keine
geocentrische Orter enthalten, andere solche, die auf zwei Arten, wieder
andere solche, die auf vier Arten geocentrische Orter sein konnen, wahle man
fUr die]
Aussere Bahn k = 1 e=O
Innere Bahn k' = 0,8 g' = 270 0
[wo die Bezeichnungen dieselben sind, wie in der Abhandlung »"Ober die
Grenzen der geocentrischen Orter etc.« Band VI S. 106. Man hat dann die]
, k'
Formeln: cost = "cost
, k'
r = 1-e'sint'
r' cos t' - k cos t = l1 cos a cos ~
- k sin t = ~ sin a cos ~
r'sin t' = l1sin~.
[In diesem Falle existiren zwei getrennte Limitenlinien, welche sich selbst
schneiden konnen, und zwar findet sich die] critische Stelle [fur]
= \1
1--
k'k'
. t' kk
sm e'·
[Es sind hier vier Typen von Limiten zu unterscheiden, fUr welche die fol-
genden Zahlen Beispiele geben:]
Bahn I. t [a] [~]
Critische Stelle t = 900 0° 180° 0' 73° 18'
e' = 0,36 15 237 32 65 1
loge' = 9,55630 30 256 47 56 36
45 264 52 52 53
60 268 31 51 38
75 269 49 51 22
90 270 0 51 20
320 NACHLASS.
[Bahn] I n m y
[Als Mittelpunkt der Figuren ist der N ordpol der innern Bahn vorzustellen;
die Zahlen in den Figuren bedeuten die Anzahl der Arten, auf welche die
betreffenden Theile der Himmelskugel geocentrische Orter sein konnen.]
vn. 41
322 BEMERKUNGEN. ZUSATZE ZUR THEORU. )lOTUS CORPORUM COELESTIUM ETC.
BEMERKUNGEN.
Die Nowen [2]. [4]. [5]. [13]. [15] linden sich in einem Handbuche; [3]. [9). [10]. [17]. [18] auf IOBen
Blattem; [1] u. [12] in GAUSS' Exemplaren deB Berliner Astronomischen Jahrbucha filr 1805 und 1818; [6]
in GAuss' Exemplar von VEGA. log. -trig. Handbuch. Leipzig. 1797; [7]. [8). [11]. [16] sind bereita an den
angegebenen Orten veroffentlicht. Die Notiz [14] ist einem Heft mit dem Titel »Abhandlungen von CARL
FRIEDRICH GAUSS. Erstes Heft" entno=en. welches von Herm Professor JACOBJ in Gottingen freund-
lichst zur Verfugung gestellt wurde und aus dem N sehlasB von WILHELM WEBER sta=t; im Einbande
findet sich die N amenseintragung »J. H. WESTPHAL. Danzig 1818,,; es enthalt ausser einigen Copien
GAussscher Aufsatze Nowen derselben Art. wie die Now [14]. welche aus Vorlesungen oder sonstigen
mundlichen Mittheilungen von GAUSS herzuriihren scheinen.
Der zweite Theil der Notiz [6] ist mit aufgeno=en worden. obwohl er in keinem direkten Zu-
ss=enhang mit den Art. 88-90 steht; man vergleiche Band VIII. S. 128.
Die Formeln der Notiz [15) finden sich bereits in der Disquisitio de elementis ellipticis Palladis
(Bd. VI. S. 17-1 S); sie sind hier in eine fur die numerische Rechnung geeignetere Form gebracht. Auch
das Resultat des numerischen Beispiels findet man a. a. O. S. 19; die Abweichung beim Werthe von 0
riibrt daher. dass in der Notiz [15] bei der Herausgabe ein Rechenfehler verbessert wurde.
Dber die Grenzen der geocentrischen Orter der Himmelskorper (Zodiakus. Notiz [16]-[18]) finden sich
im N achiass auf losen Blattem noch mehr einzeine Entwickelungen und Rechnungen. deren Bearbeitung
sich aber wegen ihrer allm fragmentarischen Beschaffenheit als unthunlich erwies.
Unerhebliche Anderungen des Originaltextes haben an mehrem Stellen vorgeno=en werden mussen.
BRENDEL.
ZUR P ARABOLISCHEN BEWEGUNG.
NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
[1.]
Parabolische Bewegung.
Zeit durch zwei Radios Vectores und Chorde.
[Bezeichnungen, wie in Theoria motus corporum coelestium, Art. 108.]
r = ip(1 +(6),
P = P(6' - 6) lJ, lJ = t"
r' = tp(1 +6'6,)
(4 + (6' + 6y~)
r' + r = tp(4 + 266+ 26'6') = ip (4 lJlJ + (6' - 6?)
r' + r+ p = !p(2lJ + 6' - 6)', r' +r- p = tp (2 lJ - 6' + 6)2.
Setzt man also
+ "(r'+r-p) = n;
wo das obere oder untere Zeichen gelten solI, je nachdem die Bewegung
weniger oder mehr als 180 0 betriigt, so ist
,I
m = vp· lJ
(+ t 6'- t 6) = P
(O'-O)vP
+ (O'-Olvp
2
.1 (
n = v p. lJ - t
6'
+ t 6) = P
v
(0'- 0) p -
(O'-Oh'p
2·
Also
m-n = (6'-6)"p;
femer ist
r'-r = tp(6'-6) (6'+6),
also
2(,'-,) = (6'+ 6) &!
tn-ft Vp,
.326 NACHLASS.
[Sind nun t resp. t' die seit dem Durchgang durch das Perihel verflossenen
Zeiten, so wird also]
[und analog]
t'= 12k(~-n)' t- 4 (r' -r)l+ 3(r' -r)(m-n)'l(mm+nn) + (m-n)4(mm+mn+nn)}.
Also:
[I] t' - t = s~ (mS-nl )
[II] t(t' +t) = Slk 1- 2 (~=:r+ S (:;;~-:r) I·
Letztere Formel aHein findet sich leichter so:
t(t' + t) = l~tk (6' + 6)(3 +6'6' - 6'6+ 66) = ~tk (6' + 6) (s(r~+r) -t(6' +6)2)
= r'+r • 2(r'-r) _ _I_(2(r'-r)).
4k m-n 24k m-n
[2.J
Zur Berechnung der Chorde p aus der Zeit = T [= t' - tJ, u[nd derJ Summe
der beiden Rad[ienJ = r+r'.
6kT = (r+r'+pl-(r+r'-p)".
Es sei
V(l+r.!?)-V(l-r.!?)
v8 . ,I.
= SIn,!,
1-,/(I-_P_P )
_-'V--'----:4_(=-r+-'---'r'). = sin 42
[Nachdem 4 aus Gleichung IT gefunden ist, ergibt sich p BUS Gleichung I.]
[3.]
Zur parabolischen Bewegung.
fBestimmung der Elemente durch zwei Radios Vectores r, r' und Chorde p.]
Es sei
r'-r • p •
[1J --P
= ,I.
sm'!', r'+r = smcp.
328 NA.CHLA.SS.
[Mit den Bezeichnungen der Theoria motus Art. 98 und 108 hat man;
(dienen zur Bestimmung von F;] die wahren Anomalien [sind dann] F-f
und F+f.
[Weiter ist
r'+r sinf tang; tang .. ,
~ = 8inF8in,coI; =sin,coa;"
alsoJ
q = [~ =] t(r'+r)costcpl.cos~2,
[woraus q bekannt ist.
Zur Berechnung der seit dem Periheldurchgange verfiossenen Zeiten hat
man mit der Bezeichnung der N otiz 1 :
mm = 2 (r'+1") cos (45 0 -tcp)2
nn = 2 (r' + r) sin (45 0 - tCP)' also
m+n = 2 "(r'+r).costcp
m- n= 2 "(r' + r) . sin tcp.
mn = (r'+r)coscp
Da nun
r' -1" = r,-' +r) sin~sincp,
80 wird]
[4.J
[Verhiiltniss von Dreieck und Sector zwischen zwei Radiis vectoribus
in der parabolischen Bewegung.J
[Nach dem Vorigen findet man:
m l - nl = 21-(1"'+ r)t (cos (450-tcp)S- sin (45 0-tcpY') = 2(r'+r)'fsin tcp.(2+coscp)iJ
alsoJ
2 k (t' - t) = Pdv (r'+ r) 23+COl",
COB, •
Folglich
[Die obige Reihe im Ausdruck fUr 2k(t' - t) liisst sich sehr nahe dar-
stellen durch]
V(1--/t-a).
[Setzt man
r'~ r ] tlJ = sin cp,
[ pv(r'+r) _] _ Scost,
2k(t'-t) - !J - 2+001,'
so ist]
(1 +tlJl-(1-tlJ)1 = Sa:.
11
[Zur Losung dieser Gleichung kann man sich eine Tafel von folgender
Form entwerfen:]
ZUR PARABOLI8CHENBEWEGUNG. 831
I
8,85 9 9,18 42 9,50 185 9,82 877
8,86 10 9,19 44 9,51 194 9,83 924
8,88 10 9,20 46 9,52 203 9,84 973
8,89 11 9,21 48 9,53 213 9,85 1026
8,90 11 9,22 50 9,54 223 9,86 1082
8,91 12 9,23 53 9,55 234 9,87 1142
8,92 13 9,24 55 9,56 245 9,88 1205
8,93 13 9,25 58 9,57 257 9,89 1273
8,94 14 9,26 60 9,58 270 9,90 1346
8,95 14 9,27 63 9,59 283 - -
8,96 15 9,28 66 9,60 297 - -
8,97 16 9,29 69 9,61 311 - -
8,98
8,99 I 17
0,00017
9,30
9,31
73
0,00076
9,62
9,63
327
0,00343
-
0,00
-
0,02558
42*
332 BRIEPWECHSE1•.
[5.J
GAUSS an OLBERS, Gottingen, 7. Januar 1815.
Ich habe Ihnen in meinem vorigen Briefe die Annaherungsformel flir die
Zwischenzeit
ttl - t = 3mk V(r + r") . V(1 - -h (,. :~")2 )[*]
geschrieben und gesagt, dass sie in den meisten Fallen hinreichend genau sei.
Ich hatte sagen sollen, es werde in der Praxis kein Fall vorkommen, wo sie
nicht iiberfliissig genau ware. So lange k <
t (r r"), afficirt der Fehler noch +
nicht die 5 te Decimale. Es ist eine Lust, zu sehen, wie bequem die Versuche
fUr u danach durchgefUhrt werden. J eder Versuch erfordert bloss 8 Auf-
schlagungen, 3 in den Logarithm en, 4 in den Sinustafeln und eine in meiner
V V
Hiilfstafel fUr Logarithmen von Summen und Differenzen. U m so wenig Wle
moglich zu schreiben zu haben, setze ich r 102 = s, rtf ~ = s"; da-
durch wird, wenn man noch s: s"
= sin Q setzt:
til - t • k v' (s + S")
.'1 135 = ~sec Q
mV T
Die ganze Rechnung besteht also vorher nur noch in folgendem:
b" B" "
u
b+B = tang6,
c u+c" = tang6 , ~ = tang1J
BV¥ =
sinO S,
B'" / 12
V0
-s-:-in'::""fl~"::-- = "
S , ~=_U_=k.
81n 7j cos 7j
[*) Bier bezeichnet, abweichend von den vorstehenden Notizen, k die Chorde, _1_ die im Vorigen
8m
mit k bezeichnete Constante, vgl. S. 330.]
ZUR P ARABOLISCHEN BEWEGUNG. 883
die zweite Hypothese nicht auf gut Gluck, sondern ich uberlege, dass eine
Veranderung von u bei massigen Zwischenzeiten immer viel starker auf log k
als auf t log (r + r") wirkt, sec Q gar nicht zu gedenken. Ich werle also den
ganzen Fehler der ersten Hypothese auf log k, und gehe so bei der zweiten
Hypothese von dem geanderten Werthe von logk aus, um danach u ver-
mittelst der Formeln
A. •
ok = Sllllj, u = kcoslj
zu bestimmen. Nachdem nun auch diese Hypothese durchgerechnet und ihr
Fehler ausgemittelt ist, bestimme ich den dritten Werth von u schon durch
Interpolation, und habe nun schon gewonnen Spiel. Sehen Sie hier die An-
wendung auf das Beispiel meiner Abhandlung:
Die obige Formel gibt:
I. u = 0,15599.
Ans der Zwischenzeit folgt log .. ~~ = 9,77932, aus diesem Werthe
334 BRIEFWECHSEL.
°
von u hingegen, wo bei log k = 9,36 2 9 wird, folgt dafiir 9,654 6, also zu °
klein um 12526 Einheiten in der fUnften Stelle. Ich nehme also fUr die
zweite Hypothese logk = 9,48555, woraus
II. u = 0,25561.
Der Fehler dieser Hypothese wird + 1598, Sle gibt nemlich 9,79530.
Hienach finde ich durch Interpolation Verbesserung des zweiten u: - 0,01127,
also
III. u = 0,24434.
Der Fehler dieser Hypothese ist + 67, also durch abermalige Interpolation
zwischen II und III
IV. u = 0,24385,
welcher Werth bis auf die letzte Einheit richtig ist. In meiner Abhandlung
steht 0,24388, aber dort ist nach der strengen Formel gerechnet, die, wenn
man nur funf Decimalen anwendet, weniger zuverliissig ist als die Niiherungs-
formel. Sehen Sie hier in extenso die DurchfUhrung des vierten Versuchs.
Die rothen [*)] Zahlen sind bei allen Versuchen dieselben und die Bedeutung
der einzelnen Zahlen steht daneben:
0,24385 u
0,31365 c
cIt
0,95443
----- bB, b"B", A
9,74351 9,91066 9,22527
u+c, u+c", u
9,74624
0,17717
0,07856
0,05049
9,38712
9,91567 B V~, B" V1:, cos 7l
9,84812 9,74970 sin 6, sin 6"
0,32905 8
0,30079 8"
0,28713 *)
0,61618 8+8"
V(8 ~ s")
9,471451
0,30809 9,77932 vollkommen genau 1Resultat
-22 -(jsecQ
[*) Die im Original mit rother Tinte geschriebenen Zahlen sind bier unterstrichen.]
*) Aua der zweiten Columne meiner Hillfstafel, indem man in di~ erste mit der Di1ferenz derLoga-
riihmen von 8 und 8" eingeht.
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 335
Ich bemerke noch, dass von den oben behuf der ersten Anniiherung ge-
machten Voraussetzungen die erste bei massigen Zwischenzeiten vollig legitim
ist. Insofem r, rtf ahnliche Functionen von Grossen sind, die sich nach dem
Gesetz der Stetigkeit andem , kann man naherungsweise das arithmetische
+
Mittel t (r rtf) als dieselbe Function der respectiven Mittel ansehen. Die
.A.usdehnung auf k kann freilich in manchen Fallen gar zu gewagt sein, in-
dessen ist der Versuch auf alle Falle unschadlich. Lasst man die letzte Li-
cenz weg, so wird u durch folgende Gleichung zu bestimmen sein:
die entwickelt auf den 6. Grad steigen wiirde, aber sich leicht durch Ver-
suche auflosen lasst. Dies wird wohl immer eine wirklich brauchbare .A.n-
naherung geben. In unserm Beispiel folgt daraus u = 0,2382, wie Sie sehen,
der Wahrheit schon sehr nahe. .Am besten wird es wohl sein, vermittelst
dieser Gleichung nur eine oder zwei Ziffern von u zu berechnen, und dann
sofort zu den genauen Versuchen zu schreiten.
[6.J
GAUSS an OLBERS, Gottingen, 13. Januar 1815.
Ich habe mich diese W oche hindurch noch mit der Theone der Cometen-
bahnen beschaftigt, und bin noch auf eine Vereinfachung gekommen, nach
welcher mir nun nichts mehr zu wiinschen ubrig zu bleiben scheint. Ich
finde nemlich :fiir die Zwischenzeit den .A.usdruck:
der in allen in der Praxis vorkommenden Fallen genau genug ist. N ach
volliger Strenge sollte die letzte Quadratwurzel eine unendliche Reihe sein,
die, wenn ich der Kiirze halber :(~:~~;& = x setze, nach meiner Entwickelung
wird = \j (1 - x - 2 X S - 8 X4 - •••) und wo also glucklicherweise das zweite
+
Glied fehlt. Selbst, wenn k = t (r r''), wiirde x nur etwa Tn also der Fehler,
336 BRIEFWECHSEL.
wenn man sich auf V(1 - x) einschrankt, nur etwa TO 0'0 0 0 des Ganzen [*)].
Ich wende nun obige Formel auf folgende Art an. rch setze
u= Atang Q,
wodurch
A gCOB (Q- cp)
k =COB
- -Q und P= . hCOB Q •
Man hat also
1__
W_
COB Q'
= 0 V(1 + (e tang Q +lJ)2) + a" V(1 + (e"tang Q+ lJ"?).
COS ~
Etwas einfacheres ist wohl nicht zu wiinschen. Man konnte noch zwei
Hiilfswinkel &, &" einfUhren, indem man
oe = I.. sin &, 0" elf = I." sin &"
olJ = I..cos&, 0" lJ" = A" cos 8"
setzte, wodurch die Gleichung wiirde
COB ~. = V(00 cos Q2+ I.. Acos (Q- a?) + v(o"a" cos Ql+ A"A" cos (Q-&"?).
1---
cos Q"
Man konnte selbst noch weiter gehen und durch bekannte Verwandlungen
der Gleichung folgende Form geben:
1__
w_
COB QI = tJ-V (1 +'J'Jcos (Q+7t?) + tJ-" V(1 +'J"'J" cos (Q +7t"?).
cos ~
[*) In einem Exemplar der deutschen Ubersetzung der Abhandlung »Observationes Cometae Beoundi
.A. 1813 etc.« findet sich die handschriftliche Bemerkung:) NB. Die Reihe 1-S-2"'-88&-45"-2726'-··.
~nvergirt, SO lange z < l-h; fUr diese Grenze, der k = +
r r" entsprioht, wird fur Werth f. =
ZUR P ARABOLISCHEN BEWEGUNG. 337
Das Problem ist also auf Eine Gleichung mit sieben bekannten Grossen
gebracht, und ich glaube nicht, dass es moglich ist, es auf eine geringere
Anzahl zu reduciren.
Die allgemeine Aufgabe, nemlich, wenn der mittelste Ort unvollstandig
bekannt ist, und man bloss irgend einen grossten Kreis kennt, worin er liegt
- von welcher das Gegenwartige eigentlich nur der einzelne Fall ist, wo
dieser grosste Kreis durch den mittlem 80rt geht - zu welcher man seine
Zuflucht nehmen muss, so oft dieser 80rt nahe bei der Richtung der geo-
crentrischen] Bewegung liegt, diese allgemeine Aufgabe habe ich mir nun auch
auf eine analoge Art durchgeflihrt und ein Musterbeispiel sorgfaltig be-
xechnet[*)J. Der Natur der Sache nach ist die Arbeit hier viel verwickelter,
ich komme am Ende auf zwei Gleichungen mit 11 **) bekannten Grossen, und
zweifle auch, ob es moglich ist, diese Anzahl kleiner zu machen. Wenn nach
allen Abkiirzungen jetzt die Berechnung einer Cometenbahn im ersten Fall
im Minimum 1 Stunde elfordert (so ist es etwa bei mir), so mochte der an-
dere Fall leicht 2 - 3 Stunden erfordem.
*) Er wilrde nemlich bloss darin bestehen, daBS man sogleich das Maximum und Minimum des
Werthes der beiden Wurzelgrl>ssen beurtheilen konnte, wodurch man, anfangs wvernachlAilsigend, Grenzen
filr cos QA und folglich fUr Q erhielte. Bei der Berechnung jedes einzelnen Versuchs werden doch immer
"1 AuCschlagungen erfordert, man wahle welche Form man wolle.
[*) Siehe die folgende Notiz.)
**) leder Versuch 11 Aufschlagungen erfordemd.
VII. 43
338 NACHLASS.
[7.]
Allgemeine Theorie der Berechnung der Cometenbahnen
[nebst Anwendung auf den zweiten Cometen des Jahrs 1813J.
Beobachtungszeiten Beobachtete Langen Beobachtete Breiten
t = [1813 April] 7,55002 a = 271 0 16' 38" ~ =
+29 0 2' 0"
t'= » » 14,54694 a' = 266 27 22 ~' = + 22 52 18
t"= » » 21,59931 a"= 256 48 8 ~"= + 9 53 12
Logarithmen der Abstande
Langen der Sonne
von der Erde
o = 17° 47' 41" log R = 0,00091
0' = 24 38 45 log R' = 0,00175
0"= 31 31 25 log R" = 0,00260
[r, r', 1·" die Abstande von der Sonne,
p, p', p" die Abstande von der Erde.]
V orlaufige Operation en:
[Es ist
rr = pp- 2pRcos~cos(a- O)+RR
p - 2 p"R" cos I'"A" cos ("
r " r " = p"" 0")+R"R"
a -. , ;
setzt man, wie in der Abhandlung »Observationes cometae secundi A.
MDCCCXIII« etc.]
cos 4 = cos ~ cos (a - 0), A = R sin 4
[I]
cos4"= cos~"cos(a"-O"), A"= R"sin4",
[so wird
rr = (p-Rcos4)2+AA
r"r" = (p" -R" cos 4")2+ A"A".
Legt man durch den ersten und dritten geocentrischen Ort einen grossten
Kxeis, der die Ekliptik im Punkte N unter dem N eigungswinkel J schneide,
so ist, wenn die Lange dieses Punkts ebenfalls mit N bezeichnet wird,
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 839
tangJsin(a -N) = tang~
tang Jsin (a"-N) = tang~";
J und N konnen aus den Formeln, vgl. Theoria motus corporum coelestium
Art. 78,J
tangJsin (a - N) = tang~
[II] tangJ cos (a -N) = tang~"-.tang~co8(a"-a)
8In(a"-a)
[berechnet werden.
Indem man die Langen vom Punkte N aus zahlt, hat man fUr die Chorde
zwischen dem ersten und dritten Ort
Chorde2 =
lp" cosW'cos (a" -N) - pcos~cos(a-N) -R"cos(O" - N) +Rcos(O _N)}2
+ +
Ip" cos ~" sin (a" - N) - p cos ~ sin (a - N) - R" sin (0" - N) R sin (0 - N)} 2
+ lp"sin~" - psin~}2.
Man setze
R"cos(O"-N)-Rcos(O -N) = fcos(F-N)
R"sin (O"-N)-Rsin (0 -N) = fsin (F-N)
und bezeichne mit K, K" die Abstande des ersten und dritten geocentrischen
Orts vom Punkte N; alsdann ist
cos~ cos(a -N) = cosK, cos~ sin(a -N) = cosJsinK, sin~= sinJsinK
cos~"cos(a"-N) = cosK", cos~"sin(a"-N) = cosJsinK", sin~"= sinJsinK",
womit wird
Chorde 2 = (p"cosK" - pcosK-fcos(F-N)t
+ (p" cos JsinK" - pcosJsinK-fsin(F _N))2+ (p"sinJsinK" - psinJsinK'l.
Man kann die Grossen (, F, K, K' aus den Formeln]
R"cos(O" - O)-R = fcos(F- 0)
[III]
R"sin (0" - 0) = fsin (F- 0)
tang(a-N) = ta K
cosJ ng
[IV]
tang(a"-N) = tangK"
cosJ
840 NACHLASS.
Die bisherigen V orschriften sind allgemein. J etzt muss man sich ent-
schliessen, was man von den Beobachtungsdatis weglassen will. Man denke
sich durch den mittelsten geocentrischen Ort zwei grosste Kreise gezogen. Er
befindet sich also wirklich in beiden zugleich, aUein da man zu viele. Data
hat, so wird man die eine Bedingung aufopfem, und bloss die beibehalten,
dass er in einem gegebenen grossten Kreise liegt. Dieser ist an sich ganz
willkiirlich; legt man ihn durch den [mittelsten] Ort der Sonne, so hat man
die bequemste Rechnung, aber zuweilen nicht b.inlangliche Scharfe. Allgemein
schneide derselbe die Ekliptik in dem Punkte, dessen Lange = P. Setzt man
P = N, so wird bloss die Kriimmung der scheinbaren Cometenbahn darge-
steUt, aber nicht die veranderte Geschwindigkeit. Setzt man P = Q, so ver-
halt sichs umgekehrt, und dies wird im allgemeinen das scharfste Resultat
geben.
Wir haben nunmehro, wenn wir n, n', n", kinder Bedeutung der Th[eoria]
M[otus] C[orporum] C[oelestium] nehmen, hingegen p, p" die wahren Abstande
des Cometen [von der ErdeJ bedeuten lassen [und wenn wir die Langen von
dem noch ganz willkiirlichen Punkte P ziihlen, nach Art. 1 t 2 der genannten
342 NACHLASS.
Theoria
npcos~sin(a - P) -n' p'cosWsin(a' - P) +n"p" cos~"sin(a" -P)
= '1I.Rsin(8 -P)-n'R'sin(8'-P)+n" R"sin(O"-P)
npsin~-n'p'sinW+n"p"sin~" = 0
und hieraus zur Herstellung einer Beziehung zwischen p und p"] die voll-
kommen strenge Gleichung
[VII] . f.l(Sin(a-P)
n p sm r tang ~ - tang~' n p sm r
Sin(a'-P))+"".
tang ~" tang~'
q" (Bin (a"-P) Bin(a'-p))
= nRsin(8 -P)-n'R'sin(8'-P)+'1I."R"sin(8"-P).
Nun kann man ohne Bedenken setzen [vgl. Art. 133 und 134 der Theoria
motus]
nil t'-t
11
, = (n + n If) (1 _ 4kk(t'-t)
(r+r")1
(tll-t'))
Coder
~ _ t"_t _ 4kk(t ll -tJ(t'-tJ].
" - t"- t' +
(r r")·
Wir haben also
[VIII] 1
(r+r"J. = I-' +MP+M""
P,
wenn wir setzen
sin ~ (Sin (a - P) sin (a'- P))
[IX] M tang~ tang~'
= 4kk(t"-t){t'-tJ,R'sin(0'-P)
• All (Sin (a"-P) _ sin(a'-P))
" SID t' tang ~" tang W
[X] M = 4kk(t"-t) (t"-t'),R'sin(0'-P)
[XI]
(t"-t'J,Rsin (0 -PJ~ (t"- t),R'sin(0'- P) +
(t'-t),R"sin(0"- P)
p. = - 4kk(t l -t)(t'-t)(t"-t'),R'Bin(0'-PJ •
Man kann indessen hier fiiglich annehmen p. = (,R +1,R1I). oder p. = 8~'.
[denn die Gleichungen VII und VIII gelten auch, die letztere geniihert, wenn
man anstatt aller auf den Cometen sich beziehender Data die entsprechenden
:flir die Erde setzt, wobei p und p" verschwinden. und der vorstehende Niihe-
rungswert sich ergibt.
Unser Beispielgibt, wenn P = 272 0 40'21" genommen wird:]
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 343
4kk ...... 7,07322 sin (a-P) 8,38650" sin(a'-P) 9,03456" sin (a"-P) 9,43689"
R' ....... 0,00175 tang~ ... 9, 74435 tang~' ... 9,62514 tang~" ... 9,24127
sin (0'-P) 9,96725
7,04222 [8i~~:;t)) .... 8,64215" [ lintangp" P)] •..• 0,19562"
(<<" -
[Del' Ausdruck fUr die Chorde geht nun in folgenden liber, indem man
fUr p" seinen Wert aus VIn einsetzt:
Chorde2 = 1;, +fI cos (H- G)+ COS(~~K") (IL- (r+1r"7)( + (fsinJsin(F-N))!
+ !fI sin (H - G) + sin (~-;-, K") (IL - (r +lr ")I)(_]
Hieniichst hat man folgende Ausdriicke [wenn man
ph
-U = M" +flcos(H- G)+
cos (H-K") (
M" (L- (r+r,,)a
1) = -
p"h
M +flcos(H- G)
-
cos (H-Kl (
M (L- (r+r,,)a
1)
setzt, und beachtet, dass Bin(~,K") = _ sin(K:-K) ist]:
[1J P
= - M" \
h lU
+ fI cos (H- r.!\+ !J.cos(H-K")
VI) M"
_ cos(H-K"l
M"
1 I
(r+r''!'\
[2] pIt = M \
h lU
+
flCOS
(H _ r.!\ _
VI)
!J.coB(H-K)
M
+ cos(H-K)
M (r+r")I\
1 I
M" M" \ COB (H - K") 1
[3] rr=AA+ hh lU- M" (r+r,,),+flCOs(H-G)
+ II-cos(H-K")
M"
_ hBcoBljIl1
M" I
[4] ,." r" = A" A" + ~:r !u+ COB(!-K) (r;r")1 + fI cos (H - G)
_ fJ-coB(H-K) _ hB"cosljl" ,I
M M I
[5] Chorde 2 = UU+ lfsinJsin(F-N)I'
+ lBin(K"-K)
h
1 + . (H- G) _
(r+r")1 flsm
sin(K"-K)
h
12
ILl
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 345
[Numerisch gestalten sich die Gleichungen 1-5 folgendermaassen:]
-M". ....... 0,31459 [M] ......... 9,97927 R cos ~ ...... 9,39638.
h
k ........... 0,09621 ............ 0,09621 Mil ......... 9,78162,.
0,21838 9,88306 9,17800
cos(H-K') .. 9,87668 .. [cos(H-K)] .9,97892,. -R"cosf'···9,84346
-M" . ....... 0,31459 [M] ......... 9,97927
[::c] ......... 0,11694
9,56209,. 9,99965,.
9,96040
- fJ. ••••••••• 9,09166,. ............ 9,09166..
[I] .......... 8,65375 [II] ......... 9,09131
g ......... 9,29217 [1+ III] .... 9,34508
cos (H - G) 9,95407 [11+111] ... 9,47668
[III] ...... 9,24624
fsin(F- N) . . 9,21701" sin(K"-K) .. 9,60001,. g ........... 9,29217
sinJ......... 9,92487 k ........... 0,09621 sin(H- G) ... 9,64010
9,14188,. 9,50380,. 8,93227
- fJ. ••••••••• 9,09166,.
8,59546
6) r+r" ~ (mV-~y(t;;)f
[Entwickelt man nemlich die bekannte Gleichung, vgl. Band VI, Seite 33,
VII. 44
846 NACHLASS.
t"- t =
3m
(r + r,')t Chorde
r+r"
11 _ L(ChOrde)" _ _1_ (ChOrde)& _ _
Y. r+r" 8.16 r+r"
3_ (ChOrde)C _ .••
. 16.64 r+r"
!
und setzt man
Chorde , / 12 t W.
r+r" = V 5· ang ,
so ist
m- ,. r ")! V' 5108 t ang W { 1-fi t ang W 2 -yhtang W 4 -
t" - t = (+ ... I ;
m V
t"-t1~8 = (r + 1· '')ftang W.v cos W , 5/
[aus welcher man mit einem vorausgesetzten Werth von r + r" die Chorde
berechnet, worauf, wie vorher, die Gleichung 5 den Werth von u und 3 und
4 den zweiten Werth von r + r" Hefern.
Man findet die Gleichung 8, indem man die obige Reihe umkehrt, womit
t" - t 1 ( t" - t)2 15 ( t" - t )&
Chorde =
{
3mv(r+r") 1 + 2. lOS m(r+r,,)f + S.10S" m(r+r,,)f
1
..... - 0,00022
9,77157 0,14555
[NennerJ . 0,21289 [8,06816J
....... 9,68427
Chorde .. 9,47138
[8,28376J
[Chorde'.8,94276J
5431
[9.9,97990
0,43676 [0.2911]
9,76612
u •..... 9,37691 0,05722
9,97412 _9,72076
r ...... 0,13902 r" ... 0,11091
wie vorausgesetzt, wird r+r" . .. 0,42622.
348 NACHLASS.
Wir fugen zugleich die vollstandige Berechnung der Elemente bei [vgl.
Band VI, Seite 34-36J:
~
p cos ~ .............. 9,80384 P" cost"{.I" ....
cos (a- 0) .......... 9,45379" cos (a " - D")
D ..... 9,84736"
sin (a- 0) .......... 9,98170" sin (a" - 0") ..... 9,85159"
tang ~ .............. 9,74435 _tang~" ..... , .... 9,24127
A"
0" =
=]
=
191°36'39"
31 31
223 8
2 49 34
25
4
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 349
--------__
[T =J 49,3745 [T =J
v--------~
[Mittel T =J 49,3742
49,3739
[= Mai 19,3742.J
350 BRIEFWECHSEL. ZlJR PARABOLISCHEN BEWEGUNG.
[8.J
GAUSS an OLBERS, Gottingen, 29. Mai 1815.
. . . . .. Meine theoretischen Untersuchungen iiber die Berechnung der
Cometenbahnen im allgemeinen hatte ich wohl einige N eigung, in Zukunft
einmal in einem eigenen Werke bekannt zu machen, als Supplement zu meiner
Th. M. C. C. Es konnte vielleicht 6-8 Bogen stark werden, und ich wiirde
dann noch eine Tafel fUr die parabolische Bewegung von einer neuen Ein-
richtung beifUgen, deren Gebrauch noch etwas bequemer ist als der der BARKER-
schen. Diese mochte auch noch 3 Bogen betragen. Der Grund dazu ist schol)
gelegt, wobei mir Hr. ENCKE noch geholfen hat.
[9.J
GAUSS an HESSEL, Gottingen, 24. Junius 1815.
Ich habe halb und halb die Absicht, demnachst ein Supplement
der Theoria motus corporum coelestium fUr die parabolischen Bahnen zu
geben. Ich habe dazu mehrere nicht ganz unerhebliche theoretische Zusatze;
auch denke ich eine neue Tafel fUr die parabolische Bewegung beizufUgen,
noch bequemer eingerichtet als die BARKERsche, deren Berechnung bereits so
weit gediehen ist, dass ich mich schon jetzt zu meinem eigenen Gebrauch
keiner andern mehr bediene.
NACHLASS UND v"'EROFFENTLICHUNG.
2.
Relatio inter anomaliam veram atque tempus exprimitur per formulam
352 NACHLASS.
tang Q = Vtangt P
tangtv = 2 cotang2 Q.
3.
At quoniam problema posterius frequentissime oeeurrit, taediosum foret,
semper ad has formulas vel ad methodos indireetas eonfugere; quamobrem
astronomi ad hune finem tabula auxiliari uti solent. Tabula vulgaris pro
argumento
t At
.a - k.J2
q' v
appositus est. In tabula nova huic operi annexa (quae iam eonstrueta erat,
quando tabula eel. BURCKHARDT promulgata est) logarithmum quantitatis At
pro argumento aeeepimus, per singulas partes mille simas unitatis progredientem.
Quum in motu parabolieo valor ipsius At a 0 in infinitum progrediatur, hac
ratione tabula manifesto neque ab initio neque in fine completa evadere po-
tuisset, quapropter in tabulae initio quantitatem At ipsam tam quam argu-
mentum aecepimus per centenas unitates progredientem usque ad valorem
40000 cui respondet anomalia vera 11 0 2' 32". Dein logarithmi progrediuntur
a valore 4,6 usque ad 8,2, quibus limitibus respondent anomaliae 10° 59' 26"
atque 169 0 0' 15".
*) Connaiss. des tems 1 81 6.
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 353
Rarissime anomaliis maioribus opus erit. Attamen ut tabula ab utraque
parte completa evadat, adiecimus partem tertiam, in qua pro argumento acce-
pimus quan'titatem
v~,
ubi
B = 1296000" 1296000" t
Sr."A - Sr."kV2 q.
Hoc argumentum .decrescendo a valore 40000 usque ad 0 extenditur,
quibus respondent anomaliae 168° 49' 9" atque 180°. Ad inveniendum loga-
rithmum constantis B, adscribimus logarithmos sequentes
4.
Operae pretium erit, tabulae nostrae initium et finem seorsim conside-
'lare, atque anomaliam in seriem explicare secundum potestates argumenti pro-
gredientem.
Statuamus
tangtv = a
At
206265" = a
-eritque
a = ta-tal.
Hinc eruitur adiumento theorematis LAGRANGiani generaliter
VII. 45
354 NACHLASS.
an = (~)n
2
_ .!:(~)n+2+
3 2
n.n+5 (~)n+4_ n. + n+7 .n+ 8 (~)n+6
3.6 2 3.6.9 2
+ n.n+9.n+1O.n+ll
3 . 6 . 9 . 12
(~)n+8_ t
2 e c.
Substituendo hanc expresslOnem singularum potestatum on in serie
v = 26-t03+i6s-';-07+etC.
habemus
v = a- t . t (1 + t) as + t . n (1 + f + ;::) as - +.n (1 + t + ~:: + ~::::) a7
+ t .~(1 +Jt+ 9.10 + 9.10.11 + 9.10.11.12) 9 _ t
T ~-~ 6 T 3.6 3.6.9 3 .6.9. 12 a e c.,
cuius seriei lex est obvia. Eruendo coefficientium valores numericos fit
1 :I + 7+ fL'!"JL_ 11 +
v = a-lfa YTOa
1 3 _ 1\
-"2oTlfa
4 3
YOTTlfa
1 9 1 9
-TTT1I48a et c.
Manifesto hic v tamquam arcus in partibus radii expressus considerandus
est. Qui si in minutis secundis desideratur, series per 206265" multiplicanda
est, ita ut fiat
(At)! (At)"
V = At - t 2062652 + ..flo 206265& - etc.
.()stendi potest utramque seriem convergere quamdiu a <t sive v < 61° 35' 45~4.
5.
Statuendo argumentum partis tertiae tabulae nostrae, puta quantitatem
V~ = 206265". ~ = 648~" ~,
habetur
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 355
+ 1+ 1 X
- -2 1
-2- X aggregat um m +1 t ·
ermmorum . .sene1,
pnmorum . quae
m 2 m 2m+l
ex evolutione binomii (1- 3)-3- oritur.
'V = 1t - ~- t ~s - iT ~5 + Th- ~7 + z-h ~9 + TThT ~tl - -d-t1lrr ~lS - -,--h-u- ~t5 etc.,
[At]
I
[v] [At]
I [tI] [At]
I [tI] [At]
I [tl]
0 o· 0' 0:'000 10000 2· 46' 36:'086 20000 5°32' 48:'756 30000 8° 18' 14;'951
1200 19 69, 993 11200 8 34, Ii02 21200 62 42,802 31200 38 1,900
1400 23 19,989 11400 9 54,202 21400 56 1,742 31400 41 19,826
1600 26 39,984 11600 13 13, 892 21600 5 1i9 20,662 31600 H 37,323
1800 29 1i9,977 11800 16 33, Ii70 21800 8 2 39,1>61 31800 n 54,990
2000 33 19,969 12000 19 Ii3,238 22000 6 Ii8, HI 32000 51 12,829
2200 36 39,958 12200 23 12,895 22200 9 17, 300 82200 Ii4 30,239
2400 39 59, 946 12400 26 32,540 22400 12 38,139 32400 8 57 47,819
2600 43 19,931 12600 29 52,173 22600 15 64, 91\6 32600 9 1 5,3G9
2800 46 39,914 12800 33 11,795 22800 19 13,71>3 32800 4 22, 889
4200 9 59, 710 14200 56 28,801 24200 42 24,728 34200 27 24, 682
HOO 13 19,666 lHOO 3 59 48,321 2HOO 45 43,360 3HOO 30 41,958
4600 16 39, 619 14600 4 3 7,828 24600 49 1,960 34600 33 59, 202
4800 19 59,567 14800 I 6 27, 322 24800 52 20,527 34800 37 16,415
6000 39 59,154 16000 26 23, 986 26000 12 11, 501 36000 9 56 1i9,018
620.0 43 19, 067 16200 29 43,378 26200 15 29,914 36200 10 0 16, e04
6400 46 38,973 16400 33 2, 71>6 26400 18 48, 302 36400 3 32,958
6600 49 58, 874 16600 36 22,118 26600 22 6,666 36600 6 49,879
6800 53 18,769 16800 39 41,465 26800 21i 25,006 36800 10 6,7«17
7000 1i6 38, 657 17000 43 0,796 27000 28 43,320 37000 13 23,621
7200 1 59 58, 538 17200 46 20,111 27200 32 1,610 37200 ttl 40,441
HOO 2 3 18,413 17400 49 39,411 2UOO SII 19,875 37400 19 57,228
7600 6 38, 281 17600 52 58,694 27600 38 38, 114 37600 23 13,981
7800 9 58, 142 17800 56 17,960 27800 41 56,328 37800 28 30,700
8000 13 17,995 18000 4 59 37,210 28000 45 14,516 38000 29 47,384
8200 16 37,841 18200 1\ 2 56,443 28200 48 32,679 38200 33 4,034
8400 19 57, 679 18400 6 15,659 28400 51 50,816 38400 3G 20,649
8600 23 17, 510 18800 9 34,8118 28600 55 8,926 38600 39 37,230
8800 26 37, 332 18800 12 54,040 28800 7 58 27,010 38800 42 58,775
11000 29 67,146 111000 16 lS,204 29000 8 1 4&,087 39000 46 10,286
[log.At)I [11) [log .At) I [11) [log .At) I [v) [log .At) I [11)
4,600 10· 69' 26:'496 4,700 13· 47' 14:'800 4,800 17 o n' 40:'SQ2 4,900 21°32' 38:'906
4,602 11 2 26,883 4,702 60 69,490 4,802 20 1 S, 802 4,902 38 20, 2711
4,604 S 28, 072 4,704 64 46,168 4,804 24 S8, 182 4,904 44, 3,003
4,606 8 30, 067 4,706 13 68 31,806 4,806 29 38,734 4,906 49 47,093
4,608 11 32,870 4,708 14 2 19,439 4,808 34 20,463 4,908 21 liS 3?,648
4,610 14 36,486 4,710 6 8,061 4,810 39 3,373 4,910 22 1 19, 372
4,612 17 40,916 4,712 9 67,676 4,812 43 47,467 4,912 7 7,668
4,614 20 46,18S 4,714 13 48,284 4,814 48 32, ao 4,914 12 67,141
4,616 23 n,23S 4,716 17 39,894 4,816 sa 19,226 4,916 18 48,093
4,618 26 69,131 4,718 21 32, 507 4,818 17 68 6,897 4,918 24- 40,428
4,620 30 6,8U 4,720 26 26, 127 4,820 18 2 65,768 4,920 30 34, 149
4,622 33 15,411 4,722 29 20, 7&7 4,822 7 46,844, 4,922 36 29,260
4,624 36 24,803 4,724 33 16,403 4,824 12 37, 128 4,924 42 26,764
4,626 39 SIi, 032 4,726 37 13, 067 4,826 17 29, 623 4,926 48 23, 601i
4,628 42 46, 104 4,728 41 10,763 4,828 22 23, 3.34 4,928 22 64 22,966
4,630 U 68,022 4,730 U 9,466 4,830 27 18, 264 4,930 28 0 23,670
4,632 49 10, 788 4,732 4P 9,208 4,832 32 14,418 4,932 6 26, 781
4,634 Ii2 24, 406 4,734 63 9,984 4,834 37 11,800 4,934 12 29,301
4,636 66 38,880 4,736 14 67 11,7117 4,836 42 10,412 4,936 18 34,235
4,638 11 1i8 54,213 4,738 iii 1 14,6&2 4,838 47 10,260 4,938 24 40,686
4,640 12 2 10,408 4,740 5 18, !ilil 4,840 52 11, 346 4,940 30 48,365
4,642 S 27,470 4,742 9 23, SOO 4,842 18 1>7 13,6711 4,942 36 67,647
4,644 8 45, 401 4,7440 13 29,601 4,8440 19 2 17,21>1 4,944, 43 8, 166
I
4,646 12 4,20S 4,746 17 36, 659 4,846 7 22, 077 4,946 49 20,214
4,648 15 23,886 4,748 21 440,677 4,848 12 28,168 4,948 23 66 33, 69S
4,660 18 44,,4U 4,750 26 S3,869 4,860 17 36,496 4,960 24 1 48,611
4,6U 22 5,889 4,752 30 4,110 4,8n 22 44,,097 4,962 8 4,968
4,664 2S 28,219 4,754 34 U,432 4,854 27 liS, 963 4,964 14 22,762
4,666 28 51,44,0 4,756 38 27,830 4,856 33 5,099 4,966 20 42,004
4,658 32 15,5U 4,768 42 41,308 4,858 38 17,508 4,958 27 2,693
4,660 36 40,1\67 4,760 46 66,869 4,860 43 31,194 4,960 33 24,833
4,662 39 6,481 4,782 Iii 11,518 4,862 48 46,161 4,962 39 48,427
4,664 42 33,299 4,764 5lI 28, 21>7 4,864 64 2,414 4,964 46 13,477
4,666 46 1,026 4,766 16 69 46, 092 4,866 19 59 10,954 4,966 52 39,988
4,668 49 29, 662 4,768 16 4 6,026 4,868 20 4 38,787 4,968 24 59 7,960
4,670 Ii2 69,215 4,770 8 25,062 4,870 9 58,916 4,970 26 6 37,399
4,672 12 66 29,687 4,772 12 46,206 4,872 15 20,346 4,972 12 8,306
4,674 13 0 1,082 4,774 17 8,460 4,874 20 43,077 4,974 18 40,683
4,676 3 33,402 4,776 21 31, 828 4,876 26 7,117 4,976 26 14,635
4,678 7 6, 652 4,778 21> 56,316 4,878 31 32, 467 4,978 31 49,863
4,680 10 40,836 4,780 30 21,923 4,880 38 59,133 4,980 38 26,671
4,882 14, 15,956 4,782 34 48, 0Ii8 4,882 42 27,117 4,982 46 4,980
4,684 17 62,016 4,784 39 16, 624 4,884 47 66,423 4,984 51 44,,736
4,886 21 29, 021 4,786 43 46,622 4,886 liS 27,OS4 4,986 25 68 26,997
4,688 25 6,974 4,788 48 15,659 4,888 20 S8 S9,016 4,988 26 5 8,748
4,690 28 U, 878 4,790 52 46,938 4,890 21 4 32,310 4,990 11 52,992
4,692 32 25, 737 4,792 16 67 19,362 4,892 10 6,941 4,992 18 38,731
4,694 36 6, 666 4,794 17 1 52,936 4,894 15 42,913 4,994 2S 25,968
4,696 39 48,336 4,796 6,27,662 4,898 21 20,228 4,996 32 14,704
4,698 43 31, 083 4,798 11 3, S46 4,898 26 S8, 892 4,GII8 39 4,943
4,700 13 47 14, 800 4,800 17 15 40,692 4,900 21 32 38,906 6,000 28 U 66,687
[TABULAE NOVAE MOTUS PARABOLICI PARS n.] 359
26· 46' lI6:'687 6,100 33° l' 42:'888 6,200 40·22' 10:'621 6,300 48°42' 56:'613
6,000
5,102 9 113,523 6,202 31 37,774 5,302 48 63 29,931
6,002 52 49,937
6,104 18 5,724 6,204 41 6,387 5,304 49 4 4,498
6,004 26 50 U,697
5,106 26 19, 491 6,206 40 50 36,41>7 5,306 14 40,203
5,006 27 6 40, 1r69
°9 40, 950
5,108 34 34,823 11,208 41 7,979 5,308 25 17,040
5,008 13 38,756
5,110 42 61, 719 5,210 5,310 36 55,000
11,010 20 38,056
27 38,876 5,112 51 10,180 5,212 19 15,364 6,312 46 34,073
6,012
41,217 6,114 33 lI9 30,204 6,214 28 61,217 5,314 49 57 14,252
11,014 34
41 H,079 5,116 34 7 61,791 6,216 38 28,506 11,316 50 7 50,1>26
11,016
48 60,467 5,118 16 14,940 5,218 48 7,223 6,318 18 37,889
1S,018
27 55 57, 380 6,120 24 39, 651 5,220 41 67 47,366 5,320 29 21,330
5,020
28 3 5,823 6,122 33 5,923 5,222 42 7 28,929 5,322 40 6,841
11,022
10 15, 795 5,124 41 33,754 11,224 17 11,908 5,324 50 50 51,412
5,024
17 27,300 1S,126 50 3,144 5,226 26 56,297 5,326 51 1 38,034
11,026
24 40, 339 5,128 34 58 34, 092 5,228 36 42,091 5,328 12 25,699
5,028
31 H,913 5,130 35 7 6,596 l'>,230 46 29,286 11,330 23 14,397
5,030
39 11,026 5,132 15 40,656 5,232 42 56 17,8711 5,332 34 4, 118
5,032
46 28,677 5,134 24 16,270 6,234 43 6 7,864 6,334 44 54,853
6,034
28 113 47,870 6,136 32 113,43, 5,236 15 59,217 5,336 61 55 16,592
5,036
29 1 8,605 5,138 41 32, Ul'> 6,238 25 61, 959 5,338 52 6 39,326
5,038
8 30, 884 1S,140 ISO 12,422 5,240 3Ii 16,073 5,340 17 33,046
6,040
6,142 3Ii 58 54,239 5,242 45 41,555 11,342 28 27,742
5,042 tIS 54,708
5,144 36 7 37,602 5,244 43 55 38,398 6,344 39 23, 403
5,OU 23 20,080
5,146 16 22,509 6,246 44 5 36,1197 1S,346 52 50 20,020
5,046 30 47,000
5,148 26 8,960 5,248 15 36,145 5,348 53 1 17,583
6,048 38 16,470
I
H H,491 IS,UO 33 56,953 5,250 25 37,037 5,350 12 16,082
5,050
5,152 42 46,484 11,2112 35 39,266 5,352 23 15,507
5,052 29 1S3 17, 064
5,254 45 42, 826 6,36', 34 15,848
°
6,054 30 50,191' 5,164 36 51 37,553
5,156 87 6 80,168 5,256 44 55 47,711 5,356 45 17,094
5,056 8 24,873
5,158 9 24, '295 5,268 46 5 53,916 5,358 113 116 19,237
5,058 16 1,110
6,160 18 19,963 5,260 16 1,430 1S,360 54 7 22,264
5,060 23 38,9011
5,162 27 17,160 5,262 26 10,2H 3,362 18 26,166
5,062 31 18,257
5.164 36 16,882 5,264 36 20,371 5,364 29 30, 933
5,064 38 59, 168
5,166 45 16,129 5,266 46 31,783 5,366 40 36, 554
6,066 46 41,640
6,168 37 54 17,896 5,268 46 56 U,480 5,368 54 51 43,018
5,068 30 54 26,671
5,170 38 3 21, 182 5,270 46 6 1i8,455 5,370 56 2 60,3U
5,070 31 2 11, 264
5,172 12 25,983 5,272 17 13,701 5,372 13 58,434
1S,072 9 68,420
6,174 21 32,297 5,274 27 30,212 5,374 25 7,365
5,074 17 47, 138
11,176 30 40,121 5,276 37 47,979 5,376 36 17,097
11,076 211 37,419
5,178 39 49,462 6,278 48 6,997 11,378 47 27,618
11,078 33 29,264
5,180 49 0,287 11,280 46 58 27,2116 6,380 55 58 38,919
5,080 41 22,674
5,182 38 58 12, 623 5,282 47 8 48, 751 5,382 56 9 50,989
5,082 49 17, 649
89 7 26,466 5,284 19 11,473 5,384 21 3,815
5,084 31 57 14, 189 5,184
5,186 16 41, 784 5,286 29 35,4111 5,386 32 17,388
5,086 32 5 12,295
26 68,602 11,288 40 0,570 5,388 43 31,697
5,088 13 11,967 5,188
S5 16,908 5,290 47 6O 26,929 5,390 56 64 46,729
5,090 21 13,20r. 5,190
°
U 36,698 5,292 48 64,484 5,392 67 6 2,475
6,092 29 16,009 5,192
39 63 5i,968 5,294 11 23,228 1I,3U t7 18,923
6,094 37 20,379 5,194
40 3 20, 714 5,296 21 58,158 6,396 28 36,061
5,006 45 26, 316 6,196
12 44,983 5,298 U 24,251 5,898 39 53,880
5,098 32 113 33, 819 5,198
22 10,621 5,380 48 42 116;513 6,400 57 51 12, S66
5,100 33 1 42,888 5,200
360 [TABULAE NOVAE MOTUS PARABOLICI PARS II.]
[log Atll [vl [log Atll [vl [log Atll [vl [log Atll [vl
5,400 57' 51' 12:'366 5,5~00 67'26' 30:'889 5,600 77' 4' 44:'554 5,700 86°23' 38:'6H
5,412 58 59 16,679 5,512 36 13, 521 5,612 13 13, 005 5,712 28 33,995
5,414 59 10 39, 524 5,514 47 50, 679 5,614 24 35,935 5,714 39 20,115
5,416 22 2,945 5,516 68 59 27,821 5,616 35 58,323 5,716 87 50 5, 329
5,418 33 26,931 5,518 69 11 4,935 5,618 47 20, 159 5,718 88 0 49, 630
5,440 39 24, 718 5,540 18 48, 071 5,640 80 51 41,449 5,740 89 57 65, 272
5,442 61 50 54,569 5,542 30 23, 959 5,642 81 2 55,988 6,742 90 8 28,234
6,44' 62 2 24, 832 6,544 41 59,671 5,644 14 9, 866 5,744 19 0,219
5,446 13 65,495 5,546 71 53 35,196 5,646 25 23,070 6,746 29 31,225
5,448 25 26, 645 5,548 72 5 10, 524 5,648 36 35,596 5,748 40 1,246
5,450 36 57,972 5,550 16 45,643 5,650 47 47,436 5,750 90 50 30,279
5,452 62 48 29, 763 5,552 28 20, 542 5,652 81 58 58, 581 5,n2 91 0 58, 319
5,454 63 0 1,906 5,554 39 55,211 5,654 82 10 9,024 5,754 11 25,362
5,456 11 34, 390 5,556 72 51 29,638 5,656 21 18,756 5,756 21 51, 404
5,H8 23 7,201 6,558 73 3 3,812 5,658 32 27,771 5,768 32 16, 442
5,460 34 40, 329 5,560 14 37,724 5,660 I 43 36,061 5,760 42 40,470
6,462 46 13, 762 6,562 26 11, 361 5,662 82 54 43,617 5,762 91 63 3,486
5,464 63 57 47,486 5,564 37 44,714 5,664 83 5 50, 434 5,764 92 3 25,486
5,466 64 9 21,492 5,566 73 49 17,772 5,666 16 56,503 5,766 13 46,465
5,468 20 55, 765 5,568 74 0 50, 525 5,668 28 1, 817 5,768 24 6,421
5,470 32 30,295 5,570 12 22,960 5,670 39 6,369 5,770 34 25,350
5,472 44 5,070 5,572 23 55, 069 5,672 83 50 10,161 5,772 44 43, 248
5,474 64 55 40,076 5,574 35 26, 841 5,674 84 1 13,158 5,774 92 55 0,112
5,476 65 7 16, 304 5,576 46 58,266 5,676 12 15,382 5,776 93 I> 15,938
11,'78 18 1>0,740 5,578 74 58 29,332 5,678 23 16,8U 5,778 15 30,723
6,480 30 26,373 5,580 75 10 0,031 5,680 34 17, 452 5,780 25 44,465
5,482 42 2,190 5,1>82 21 30,351 5,682 45 17,285 5,782 35 67, U9
5,484 65 1>3 38,180 5,584 33 0,282 5,684 84 &6 16, 307 5,784 46 8,803
5,486 66 5 14, 331 5,586 U. 29,815 10,686 85 7 14, 513 6,786 93 56 19, 394
5,488 16 50,630 5,588 75 55 68,940 5,688 18 11, 896 5,788 94 6 28, 928
1>,490 28 27,067 5,&90 76 7 27,64.6 5,690 29 8,449 &,790 16 37,403
5,492 40 3,6U 1>,592 18 1>5,924 5,692 40 4,165 5,792 26 44,816
&,494 66 51 40,303 5,594 30 23, 763 1>,694 85 liO 59,040 5,794 36 51, 165
5,'96 67 3 17,080 5,596 41 U,154 5,696 86 1 53, 065 5,796 4-6 56, 445
5,498 14 53,945 5,598 76 53 18,088 5,698 12 46,236 5,798 94 57 0,656
5,500 67 26 30, 889 5,600 77 4 44,5114 5,700 86 23 38,1145 1>,800 95 7 3,794
[TABULAE NOVAE MOTUS PARABOLICI PARS II.] 361
[log Atll [vl [log Atl / [vl [log Atl / [vl [log Atl / [vl
5,800 95° 7' 3:'794 5,900 103° 6' 12:'157 6,000 110° 18' 26:'239 6,100 116° 45' 13:'299
5,810 95 57 3,304 5,910 103 51 32,259 6,010 110 59 6, 777 6,110 21 31,733
6,112 28 H,426
°
5,812 96 6 59,954 5,912 104 32,878 6,012 111 7 11,615
5,814 16 55,514 5,914 9 32,365 6,014 15 15,368 6,114 35 56,125
5,816 26 49, 984 5,916 18 30, 718 6,016 23 18,036 6,116 43 6,833
5,818 36 43, 359 5,918 27 27,939 6,018 31 19,621 6,118 50 16,552
5,820 46 35,640 5,920 36 24, 027 6,020 39 20, 124 6,120 117 57 25,285
5,822 96 56 26, 823 5,922 45 18,983 6,022 47 19, 548 6,122 118 4 33, 032
5,824 97 6 16, 906 5,924 104 54 12,808 6,024 111 55 17,893 6,124 11 39,797
5,826 16 5, 889 5,926 105 3 5, 501 6,026 112 3 15, 162 6,126 18 45, 582
5,828 25 53, 768 5,928 11 57,063 6,028 11 11,355 6,128 25 50, 388
5,830 35 40, 543 5,930 20 47, 495 6,030 19 6,476 6,130 32 54,217
5,842 33 57, 905 6,942 13 26,375 6,042 113 6 14,751 6,142 14 56, 814
5,844 43 36, 904 5,944 22 8,909 6,044 14 2,405 6,144 21 53, 869
5,846 98 53 14, 786 5,946 30 50,318 6,046 21 48, 999 6,146 28 49,966
5,848 99 2 51,551 6,948 39 30,601 6,048 29 34, 536 6,U8 35 45, 106
°
5,856 41 7,408 5,956 14 0,504 6,056 114 26, 140 6,156 120 3 16,139
I
5,858 99 50 38,567 5,958 22 35, 175 6,058 8 6,415 6,158 10 6,527
6,160 16 55, 971
°
5,860 100 8, 601 5,960 31 8, 727 6,060 15 45,643
5,870 47 21,881 5,970 13 39,723 6,070 114 53 46, 143 6,170 50 49, 109
5,872 100 56 45, 153 5,972 22 6, 577 6,072 115 1 19,129 6,172 120 57 32, 936
5,874 101 6 7,296 5,974 30 32,318 6,074 8 51,082 6,174 121 4 15,834
5,876 15 28, 808 5,976 38 56, 947 6,076 16 22, 002 6,176 10 57,806
5,878 24 48, 190 5,978 47 20,466 6,078 23 51,893 6,178 17 38, 854
5,880 34 6,941 5,980 108 55 42,876 6,080 31 20,756 6,180 24 18, 980
5,882 43 24, 560 5,982 109 4 4, 178 6,082 38 48,594 6,182 30 58, 186
5,884 101 52 41, 047 5,984 12 24,373 6,084 46 15,4.08 6,184 37 36,475
5,886 102 1 56,402 5,986 20 43,462 6,086 115 53 41, 199 6,186 44 13, 848
5,888 11 10, 624 5,988 29 1,447 6,088 116 1 5,971 6,188 50 50, 308
5,890 20 23,713 5,990 87 18, 329 6,090 8 29, 725 6,190 121 57 25,857
5,892 29 35, 669 5,992 45 34,109 6,092 15 62,464 6,192 122 4 0,498
5,894 38 46, 491 5,994 109 53 48, 789 6,OU 23 14,188 6,194 10 34,232
5,896 47 56, 180 5,996 110 2 2,370 6,096 30 34, 901 6,196 17 7,062
5,898 102 57 4,736 5,998 10 14,853 6,088 37 54,604 6,198 23 38, 990
5,900 103 6 12, 157 6,000 110 18 26,239 6,100 116 45 13,299 6,200 122 30 10,018
VII. 46
362 [TABULAE NOVAE MOTUS PARABOLICI PARS II.]
[log Atll [vl [log Atll [vl [log Atll [vl [log Atll [vl
6,200 122°30' 10:'018 6,300 127° 37' 42:'570 6,400 132°12' 20:'298 6,500 136° 18' 12:'916
6,202 36 40,148 6,302 43 30,604 6,402 17 81,470 6,602 22 51,943
6,204 43 9,383 6,304 49 17,851 6,404 22 41,954 6,604 26 30,371
6,206 49 37,724 6,306 127 55 4, 313 6,406 27 51, 754 6,606 32 8,202
6,208 122 56 6, 174 6,308 128 0 49,992 6,408 33 0,869 6,608 36 45,437
6,210 123 2 31,736 6,310 6 34,890 6,410 38 9,303 6,510 41 22,078
6,212 8 57,411 6,312 12 19,010 6,412 43 17, 058 6,512 45 58, 127
6,214 15 22,202 6,314 18 2,352 6,414 48 24,135 6,514 50 33,585
6,216 21 46,110 6,316 23 44,921 6,416 53 30, 535 6,516 65 8,454
6,218 28 9, 138 6,318 29 26, 716 e,418 132 58 36, 262 6,618 136 59 42, 735
6,220 34 31,289 6,320 35 7, 742 6,420 133 3 41,317 6,620 137 4 16,431
6,222 40 52, 563 6,322 40 47,999 6,422 8 45,701 6,522 8 49, 542
6,224 47 12, 965 6.324 46 27,489 6,424 13 49,416 6,524 13 22, 071
6,226 53 32,495 6,326 52 6,216 6,426 18 52,465 6,526 17 54,018
6,228 123 69 51,156 6,328 128 57 44,180 6,428 23 54,849 6,528 22 25,386
6,230 124 6 8,950 6,330 129 3 21,384 1),430 28 66, 570 6,530 26 f>6, 176
6,232 12 25,880 6,332 8 f>7,830 6,432 33 57,629 6,532 31 26, 390
6,234 18 41,947 6,334 14 33, 520 6,434 38 58, 030 6,534 35 56,029
6,236 24 57,154 6,336 20 8,4f>6 6,436 43 57,772 6,536 40 2li,09li
6,238 31 11, 503 6,338 25 42, 640 6,438 48 56,869 6,638 44 53,689
6,240 37 24, 996 6,340 31 16,075 6,440 53 55, 292 6,640 49 21,514
6,242 43 37,635 6,342 36 48,761 6,442 133 58 53,073 6,542 53 48,869
6,244 49 49,423 6,344 42 20,701 6,444 134 3 50,203 6,544 137 58 la, 658
6,246 124 56 0, 361 6,346 47 51,898 6,446 8 46,685 6,546 138 2 41,881
6,248
I 125 2 10,453
8 19, 699
6,348 53 22, 363 6,448 13 42, 519 6,548 7 7,641
6,250 6,350 129 58 52,068 6,450 18 37,709 6,550 11 32,638
6,252
6,254
I 14
20
28, 102
35,665
6,352
6,354
130 4
9
21,045
49,286
6,452
6,454
23
28
32,256
26,161
6,552
6,554
15 57, 174
20 21,Hl
6,256 26 42, 390 6,356 15 16,794 6,456 33 19,426 6,556 24 44,570
6,258 32 48,278 6,358 20 43,570 6,458 38 12,053 6,~58 29 7, 433
6,260 38 53,332 6,360 26 9,616 6,460 43 4,044 6,560 33 29,741
6,262 44 57, 555 6,362 31 34,934 6,462 47 55,401 6,562 37 51,496
6,264 51 0,947 6,364 36 59,526 6,464 52 46, 125 6,664 42 12,700
6,266 125 57 3, 512 6,366 42 23,394 6,466 134 57 36, 218 6,566 46 33,353
6,268 126 3 5, 251 6,368 47 46,541 6,468 135 2 25,681 6,568 50 f>3,457
6,270 9 6,167 6,370 53 8, 967 6,470 7 14,518 6,570 55 13,014
6,272 15 6,262 6,372 130 58 30, 676 6,472 12 2, 728 6,572 138 59 32, 026
6,274 21 5,538 6,374 131 3 51, 669 6,474 16 50,314 6,574 139 3 50,493
6,276 27 3,997 6,376 9 11,947 6,476 21 37,278 6,576 8 8,417
6,278 33 1,642 6,378 14 31,514 6,478 26 23,621 6,578 12 25, 800
6,280 38 58,473 6,380 19 50,370 6,480 31 9,345 6,580 16 42,643
6,282 44 54,495 6,382 25 8, f>18 6,482 35 54,452 6,582 20 58,948
6,284 50 49,708 6,384 30 25, 960 6,484 40 38, 944 6,584 25 14, 716
6,286 126 56 44,115 6,386 35 42, 697 6,486 4S 22,821 6,586 29 29, 948
6,288 127 2 37,718 6,388 40 1'>8,732 6,488 50 6,086 6,588 33 44, 646
6,290 8 30,519 6,390 46 14,067 6,490 54 48, 741 6,590 37 58,812
6,292 14 22, 520 6,392 51 28,702 6,492 135 59 30, 787 6,592 42 12,447
6,294 20 13,724 6,394 131 56 42, 642 6,494 136 4 12,226 6,594 46 25,551
6,296 26 4, 132 6,396 132 1 55, 886 6,496 8 li3, 059 6,1'>96 50 38, 128
6,298 31 53,747 6,398 7 8,438 6,498 13 33,289 6,598 54 50, 178
6,300 127 37 42, 570 6,400 132 12 20,298 6,500 136 18 12, 916 6,600 139 59 1, 702
[TABULAE NOVAE MOTUS PARABOLICI PARS II.] 363
[log Atll [til [log Atll [til [log Atll [vl [log Atll [til
6,600 139° 59' 1:'702 6,700 143·17' 58:'090 6,800 14.6°17' 45:'710 6,900 14.9· 0' 43;'733
6,602 140 3 12,702 6,702 21 H,599 6,802 21 10, 738 6,902 3 49, 840
6,604 7 23,180 6,704 25 30,650 6,804 24 35,364 6,904 6 55,591
6,606 11 33, 136 6,706 29 16,245 6,806 27 59, 589 6,906 10 0,989
6,608 15 42, 573 6,708 33 1, 385 6,808 31 23,414 6,908 13 6,033
6,610 19 lIl,491 6,710 36 46,071 6,810 34 46, 840 6,910 16 10,724
6,612 23 59,892 6,712 40 30, 304 6,812 38 9,868 6,912 19 15, 064
6,614 28 7, 777 6,714 44 14,08l1 6,814 41 32,498 6,914 22 19, 054
6,616 32 U,149 6,716 47 57,417 6,816 44 54,733 6,916 25 2Z, 693
6,618 36 22,007 6,718 51 40,299 6,818 48 16,572 6,918 28 25,983
6,620 40 28,354 6,720 55 22,733 6,820 51 38,018 6,920 31 28,925
6,622 44 34,191 6,722 143 59 4,720 6,822 54 59,070 6,922 34 31,520
6,624 48 39,519 6,724 144 2 46, 262 6,824 146 58 19,731 6,924 37 33, 768
6,626 52 44, 340 6,726 6 27,359 6,826 14.7 1 40, 000 6,926 40 35,671
6,628 140 56 48, 655 8,728 10 8, 012 6,828 4 59,879 6,928 43 37,228
6,630 141 0 52,465 6,730 13 48,224 6,830 8 19, 369 6,930 46 38,442
6,660 142 0 49,964 6,760 7 59, 102 6,860 147 57 25,677 6,960 31 15,922
6,662 4 45, 880 6,762 11 32,391 6,862 148 0 39, Oil 6,962 34 11,743
6,664 8 41,314 6,764 15 5,258 6,864 3 52,092 6,964 37 7,233
6,666 12 36,267 6,766 18 37,702 6,866 7 4,741 6,966 40 2,394
6,668 16 30, 740 6,768 22 9,725 6,868 10 17,019 6,968 42 57,226
6,670 20 24,734 6,770 25 41,329 6,870 13 28,927 6,970 45 51, 730
6,672 24 18,252 6,772 29 12, 513 6,872 16 40,466 6,972 48 45,907
6,674 28 11,293 6,774 32 43,280 6,874 19 51,636 6,974 51 39,758
6,676 32 3,860 6,776 36 13,630 6,876 22 2,438 6,976 54 33,283
6,678 35 55,954 6,778 39 43, 564 6,878 26 12,874 6,978 150 57 26, 483
6,680 39 47, 575 6,780 43 13,084 6,880 29 22,945 6,980 151 0 19, 359
6,682 43 38, 725 6,782 46 42,190 6,882 32 32,650 6,982 3 11, 913
6,684 47 29,406 6,784 50 10,884 6,884. 35 41,992 6,984 6 4,143
6,686 1;1 19,618 6,786 53 39, 166 6,888 38 50,971 6,986 8 56, 052
6,688 55 9,363 6,788 145 57 7,038 6,888 41 59, 587 6,988 11 47, 640
6,690 142 58 58,642 6,790 146 0 34, 501 6,890 45 7,843 6,990 14 38,908
6,692 143 2 47, 456 6,792 4 1,555 6,892 48 15,738 6,992 17 29,856
6,69<1 6 35,807 6,794 7 28,202 6,89<1 51 23,274 6,994 20 20,485
6,696 10 23,696 6,796 10 54,443 6,896 5t 30,4Sl 6,996 23 10, 797
6,698 14 11,123 6,798 14 20,278 8,898 148 57 37,270 6,998 26 0,791
6,700 143 17 58, 090 6,800 146 17 45,710 6,900 149 0 43,733 7,000 151 28 50,489
46*
364 [TABULAE NOV.AE MOTUS PARABOLICI PARS II.]
[log Atll [17l [log At] I [11] [log Atll [17] [log At]1 [11]
7,000 151°28' 50:'469 7,100 lU043' 46:'714 7,200 165° 46' 58:'682 7,300 157°39' 40:'479
7,010 42 54, 138 7,110 56 36,293 7,210 155 58 42, 090 7,310 50 24,542
7,012 45 41,933 7,112 153 69 9,372 7,212 156 1 2,022 7,312 52 32,681
7,014 48 29,416 7,114 154 1 42, 174 7,214 3 21,706 7,314 54 40,1>98
7,016 51 16,589 7,116 4 14, 698 7,216 5 41,142 7,316 56 48,291
7,018 54 3,452 7,118 6 46,946 7,218 8 0, 331 7,318 157 58 65,761
7,072 7 14, 222 7,172 13 35, 438 7,272 9 6,828 7,372 54 55, 071
7,074 9 52,695 7,174 16 0,196 7,274 11 19, 301 7,374 56 56,498
7,076 12 30,878 7,176 18 24, 695 7,276 13 31,542 7,376 158 58 57,716
7,078 15 8,772 7,178 20 48,935 7,278 15 43, 551 7,378 1119 -0 58,725
7,100 153 43 46,714 7,200 155 46 58,682 7,300 157 39 40,479 7,400 159 22 56, 152
[TABULAE NOVAE MOTUS P ARABOLICI PARS II.] 365
7,400 159 0 22' 56:'152 7,500 160 0 57' 41:'377 7,600 162 0 24' 44:'826 7,700 163°44' 49:'292
7,402 24 54,686 7,502 160 59 30,219 7,602 26 24, 888 7,702 46 21,375
7,404 26 53,016 7,504 161 1 18, 878 7,604 28 4,783 7,704 47 53, 306
7,406 28 51,143 7,506 3 7,353 7,606 29 44,510 7,706 49 25, 085
7,408 30 49, 068 7,508 4 55,644 7,608 31 24,072 7,708 50 56,713
7,420 42 32,382 7,520 15 41, 561 7,620 41 17,962 7,720 164 0 3,314
7,430 52 12, 977 7,530 24 34, 846 7,630 49 28, 350 7,730 7 34,701
7,440 160 1 48, 626 7,540 33 18, 652 7,640 57 34,670 7,740 15 2,384
I I
7,450 11 19, 378 7,550 42 8,023 7,650 5 36,961 7,750 22 26,398
[log Atll [vl [log Atll [vl [log AtlJ [vl [log Atlj [vl
7,800 164 0 58' 32;'595 7,900 166 0 6' 28;'330 8,000 167 0 9' 6;'480 8,100 168 0 6' 53:'918
7,802 164 59 57,410 7,902 7 46,511 8,002 10 18, 5~3 8,102 8 0, 472
7,804 165 1 22,087 7,904 9 4, 565 8,004 11 30, 590 8,104 9 6, 919
7,806 2 46,625 7,906 10 22, 493 8,006 12 42,471 8,106 10 13,261
7,808 4 11,025 7,908 11 40, 294 8,008 13 54,237 8,108 11 I~, 496
7,810 5 35,287 7,910 12 57,970 8,010 15 5, 887 8,110 12 25, 625
7,812 6 59,412 7,912 14 15, 519 8,012 16 17,422 8,112 13 31,649
7,814 8 23, 399 7,914 15 32, 944 8,014 17 28,842 8,114 14 37,567
7,816 9 47,249 7,916 16 50,242 8,016 18 40, 148 8,116 15 43,381
7,818 11 10, 963 7,918 18 7, 416 8,018 19 51,338 8,118 16 49,089
7,820 12 34,539 7,920 19 24,465 8,020 21 2,415 8,120 17 54,692
7,822 13 57,979 7,922 20 41,389 8,022 22 13, 377 8,122 19 0, 190
7,824 15 21, 283 7,924 21 58,188 8,024 23 2t,225 8,124 20 5,584
7,826 16 44, 451 7,926 23 14, 864 8,026 24 34,959 8,126 21 10, 873
7,828 18 7,484 7,928 24 31,415 8,028 25 45,580 8,128 22 16, 059
7,830 19 30,380 7,930 25 47,842 8,030 26 56,087 8,130 23 21, 140
7,832 20 53, 142 7,932 27 4,146 8,032 28 6, 482 8,132 24 26, 117
7,834 22 15,769 7,934 28 20,327 8,034 29 16,763 8,134 25 30, 991
7,836 23 38,261 7,936 29 36,384 8,036 30 26,931 8,136 26 35,762
7,838 25 0, 619 7,938 30 52, 319 8,038 31 36,987 8,138 27 40,429
7,840 26 22, 843 7,940 32 8, 130 8,040 32 46,930 8,140 28 44,993
7,842 27 44,932 7,942 33 23,820 8,042 33 56,762 8,142 29 49, 454
7,844 29 6, 888 7,944 34 39,386 8,044 35 6,481 8,144 30 53, 812
7,846 30 28,710 7,946 35 54,831 8,046 36 16, 088 8,146 31 58, 068
7,848 31 50,400 7,948 37 10, 154 8,048 37 25, 584 8,148 33 2, 221
7,850 33 11,956 7,950 38 25,356 8,050 38 34, !J68 8,150 34 6,272
7,852 34 33,379 7,952 39 40,436 8,052 39 44,241 8,152 35 10, 221
7,854 35 54,670 7,954 40 55,395 8,054 40 53,403 8,154 36 14, 068
7,856 37 15,829 7,056 42 10,232 8,056 42 2, 454 8,156 37 17,813
7,858 38 36,855 7,958 43 24, 949 8,058 43 11,395 8,158 38 21,457
7,860 39 57,750 7,960 44 39,546 8,060 44 20,225 8,160 39 24,999
7,862 41 18, 513 7,962 45 54, 022 8,062 45 28,945 8,162 40 28,440
7,864 42 39,145 7,964 47 8, 378 8,064 46 37,554 8,164 41 31,781
7,866 43 59,646 7,966 48 22,614 8,066 47 46, 054 8,166 42 35,020
7,868 45 15, 016 7,968 49 36,730 8,068 48 54,444 8,168 43 38,159
7,870 46 40,256 7,970 50 50,727 8,070 50 2, 725 8,170 44 41,197
7,872 48 0,365 7,972 52 4, 60f 8,072 51 10,896 8,172 45 44,135
7,874 49 20, 343 7,974 53 18,363 8,074 52 18,958 8,174 46 46,972
7,876 50 40, 192 7,976 04 32, 002 8,076 53 26,911 8,1. 76 47 49,710
7,878 61 59, 911 7,978 5ij 45, 523 8,078 54 34, 755 8,178 48 52,348
7,880
7,882
53 19,501
54 38, 962
7,980
7,982
I 56 68, 926
68 12,210
8,080
8,082
55 42,491
56 50,119
8,180
8,182
49 54, 886
50 57,325
7,884 55 58,293 7,984 166 59 25, 376 8,084 57 57,638 8,184 51 59,664
°
7,886 67 17,496 7,986 167 38,424 8,086 167 59 5, 049 8,186 53 1, 904
7,888 58
°
36,670 7,988 1 51,355 8,088
.
168 12, 352 8,188 54 4, 046
7,890 166 59 55, 516 7,990 3 4, 168 8,090 1 19,548 8,190 55 6, 088
7,892 166 1 14,334 7,992 4 16, 864 8,092 2 26,636 8,1112 56 8,032
7,89"4 2 33,024 7,994 5 29, 443 8,094 3 33,617 8,194 57 9, 877
7,896 3 51,587 7,996 6 41,905 8,096 4 40,491 8,196 58 11, 624
7,898 5 10, 022 7,998 7 54,251 8,098 5 47, 258 8,198 168 59 13,273
7,900 166 6 28, 330
°
8,000 167 9 6,480 8,100 168 6 53, 918 8,200 169 14,824
[TABULAE NOVAE MOTUS PABABOLICI PARS III.] 367
tv ~]I ['I)]
(V ~]I ['I)]
171°38'14:'064
(V ~]I
20000
['I)]
177°13' 16:'082
40000 168°49' 8:'595 30000
39800 52 32,354 29800 41 36, 171 19800 29 29,571 9800 16 36, 312
39600 55 56,075 29600 44 58, 250 19600 32 50,484 9600 19 66,534
39400 168 59 19,759 29400 48 20, 300 19400 36 11,379 9400 23 16,746
39200 169 2 43,405 . 29200 51 42, 323 19200 39 32,255 9200 26 36, 949
38800 9 30,586 28800 171 58 26,286 18800 46 13,954 8800 33 17, 330
38600 12 54,121 28600 172 1 48,227 18600 49 34,777 8600 36 37,608
38400 16 17,620 28400 5 10,141 18400 52 56,582 8400 39 57,678
38200 19 41,082 28200 8 32,027 18200 56 1, 370 8200 43 17,840
37800 26 27,898 27800 15 15, 721 17800 175 2 42, 895 7800 49 58, 141
37600 29 51,252 276.00 18 37,529 17600 6 18,632 7600 63 18,280
37400 33 14,571 27400 21 59,310 17400 9 39,352 7400 56 38,412
37200 36 37,854 27200 25 21,066 17200 13 0,056 7200 177 59 58,538
37000 40 1, 102 27000 28 42,796 17000 16 20, 744 7000 178 3 18, 656
35000 13 51,635 25000 173 2 18,724 15000 49 46, 774 5000 36 39, 510
30800 24 45, 352 20800 12 44,721 10800 176 59 00,064 800 46 39,998
30600 28 7,573 20600 16 5,729 10600 177 3 15, 333 600 49 59,999
30400
30200
31 29, 766
34 01,929
20400
20200
19 26, 718
22 47,688
10400
10200 I 6 30,593
9 06,842
400
200
03
179 56
20,000
40,000
[3.J
GAUSS an [ENCKE, Gottingen 1815 *).J
[Zur Berechnung der vorstehenden Tafel fur die parabolische Bewegung.]
Auflosung der Gleichung
a tang i- v + ~ tang t v 3 = A,
wo A durch seinen Logarithmus gegeben ist und
a = 2.206265 u. genau log a = 5,61545512884044
~ = t. 206265 log~ = 5,13833387412078.
welches von 1 sehr wenig verschieden sein wird. Sodann hat man
v = V + (1-m)AcostC't vr;
um diese Formel berechnen zu konnen, bedient man sich fiir v desjenigen
Werths, den die BARKERsche Tafel gibt **), indem man mit 2. 2~~265 • A eingeht
(oder mit dem Logarithm dieser Grosse). Hier ist
75
log 2.206265 = 6,2596061 [-10J.
Die Wiederholung mit v ~ V = 60° 18' 34;665 gibt kein verandertes Resultat.
m-
_ M+ (l-L)v(mMJ
k'
Sie konnten nun den Anfang machen (um dies Beispiel mit benutzen zu
VII. 47
370 NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
konnen) von 10gA = 6,166, welches ungetahr in die Mitte der Tafel talIt,
vorwiirts zu gehen, indem Sie
10gA = 6,230
10gA = 6,294
10gA = 6,358 etc.
setzen, wahrend ich, so wie ich Zeit habe, riickwarts gehe, wozu Sie sich
VEGAS Thesaurus Logarithmorum von der Bibliothek nehmen konnen, da ich
mein Exemplar hiebei selbst anwende. Die Griinde der Vorschriften werden
Sie leicht selbst entwickeln konnen. Dies Blatt, wovon ich keine Abschrift
behalten habe, erbitte ich mir bald zuriick. G.
[4.J
Astronomische Nachrichten. Band XX. Nr. 'U. Seite 299. 18n April 13.
Auch der Logarithm des Radius Vector wird dann ausserst bequem be-
rechnet, indem man mit A + log 3 wieder in die erste Columne eingeht, oder
A + log 3 = A * und die dazu gehorige Grosse in der zweiten Columne = B*
[setzt], wodurch sogleich der Logarithm des Radius Vector = A*"+ B*+ log q
wird.
Die indirecte Auflosung jener Gleichung geschieht, wenigstens fur die
ersten Versuche, etwas bequemer und fast it vue in der Form 0 = P + t B ;
man kann zuerst P in der dritten Columne aufsuchen, oder P = Gf und die
dazu gehorige Grosse in der zweiten Columne = B' setzen, dann P-t-tB' = Gil
und dazu aus der Tafel die Grosse der zweiten Columne = B", dann (wo nothig)
P+tB" = 0'" und dazu gehorig Bill nehmen u. s. w., welche Rechnung sehr
schneU zum Stillstand kommt. Will man sich mit der Genauigkeit, welche flinf-
ziffrige Logarithmen geben, nicht begniigen, so kann man die MATTHIESsENsche
Tafel (welche ich sonst wegen der unzeitigen Oconomie, womit sie ganz un-
nothigerweise gedruckt ist, nicht gern ge brauche) hier mit V ortheil zu Hiilfe
nehmen, was ich aber lieber erst dann thue, wenn ich durch die kleinere
Tafel die beiden SteUen, zwischen welchen der Definitivwerth von A faUt,
schon bestimmt habe, und dann wende ich lieber die Gleichung in ihrer ur-
+
spriinglichen Form 3 A 2 B = 3 Pan.
SoU z. B. die Anomalie fur Februar 48,33333, oder fUr die Zeit nach
der Sonnennahe 20;87663 bestimmt werden, so ist nach GALLES Elementen
•
q"f . .•.••.•••..•••••. 7,0809490 20,87663 ............ 1,3196604
n \j 16875 ........... 2,1534942 9,2344432
Const. Logarithm = 9,2344432 2,0852172
Also 3 P = 4,1 70 4344
P= 1,3901448.
Mit den kleinen Tafeln findet sich daraus
B' = 0,01806 0" = 1,39616
B"= 0,01781 Gill = 1,39608,
womit die Rechnung schon steht, und A = 1,37827 wird, MATTHIESSENS Tafel
gibt genauer A = 1,378 2739. Die weitere Rechnung wird dann
ZUR PARABOLISCHEN BEWEGUNG. 373
A::::IE 1,3782739
3 ....... 0,4771213
1,8553952
0,9276976 = log tang 83° 15' 49';53
und die wahre Anomalie = 166 31 39,06.
Ferner gehort zu
A* = 1,8553952
B* = 0,0060170
q. ... 8,0539660
Logarithm des Radius Vector = 9,9153782.
Man sieht iibrigens, dass diese Methode nichts weiter ist, als eine in-
directe Auflosung der bekannten cubischen Gleichung zwischen der Tangente
der halben Anomalie und der SectorfHiche, und zugleich, dass meine, oder fUr
schiirfere Rechnung die MATTHIESSENSche Logarithmentafel auf ganz iihnliche
Weise zu einer sehr bequemen Auffindung alier reelien Wurzeln jeder al-
gebraischen Gleichung, die nicht mehr als drei effective Glieder
hat, benutzt werden kann, wie ich in Beziehung auf die quadratische Glei-
chung unliingst bei der letzten Ausgabe der VEGASchen Logarithmentafel schon
gezeigt habe.
BEMERKUNGEN.
In der »Zeitschrift fOr Astronomie, herausgegeben von LlNDENAU und BOHNENBERGER«, Erster Band,
steht in der von LlNDENAU im November 1815 entworfenen Einleitung, S. 46, die Bemerkung: »GAUSS hat
neuerlich beinahe die gauze Cometentheorie umgearbeitet, neue Tafeln entworfen, und wir haben ein eigen-
thilmliches Werk darilber von ihm zu erwarten, was wohl nichts zu wilnschen ubrig lassen wird." Die
Schlussworte bilden eine von GAUSS hiiufig gebrauchte Redewendung, dilrften also einem Briefe von GAUSS
an LlNDENAU entnommen sein.· Hiemit in Ubereinatimmung steht der Brief an OLBERB vom n.lan. 1815,
S. 33&, wo sich dieselbe Redewendung findet. In einem Brief an SCHUMACHER vom 21. Nov. 1825 sagt
GAUSS: »Der Wunsch, den ich immer bei meinen Arbeiten gehabt habe, ihnen eine solche Vollendung zu
geben, ut nihil ampliul desiderari possit, erschwert lie mir freilich ausserordentlich." Man sehe auch
SCHUMACHERS Antwort darauf vom 2. Dec. 1825. Dass GAUSS sich namentlich im December 1814 und im
J"anuar 1816 mit der Bahnbestimmung der Cometen beschAftigt hat, geht auch aus dem Briefwechsel mit
OLBBRS (S. 332 u. nO) hervor, wihrend die in Band VI, Seite 25 if. abgedruckte Abhandlung uber diesen
Gegenstand bereits im September 1813 der G6ttinger Societat vorgelegt worden ist.
374 BEMERKUNGEN. ZUR PARABOLIBCHEN BEWEGUNG.
Auf Seite 325-370 sind alIe Notizen zusammengestellt, welche sich im Nachlass dariiber vorgefunden
haben. Die Notizen [1] und [2] stehen in Handbiichem, [3] auf der Einbandseite eines Exemplars von
»LAMBERT, insigniores orbitae cometarum proprietates, Augustae Vindelicorum 1761,,; [4] ist aus Ein-
tragungen im vorgenannten Buche und einem Handbuche zusammengestellt. Die Fussnote auf S. 336 stammt
aus dem Umschlag eines Exemplars der deutschen Ubersetzung der oben erwahnten Band VI, S. 25 fI'. abge-
druckten Abhandlung, welches auch viele andere hieher gehorige Notizen enthillt (z. B. eine andere Ableitung
relec
+
der Formel A~SS~h~tt = 2 COS<p , als die S. 329-330 gegebene), deren Inhalt sich aber durch die ab-
3 cos <p
gedruckten Notizen und Briefstellen erledigt. Ausser der S. 331 abgedruckten Tafel linden sich Andeutungen
uber weitere Hiilfstafeln, die GAUSS zur Losung der auftretenden Gleichungen zu entwerfen beabsichtigte.
Merkwiirdigerweise ist von den in den vorgenannten Notizen benutzten Kunstgriffen in der Notiz [7],
welche im Januar 1815 entBtanden zu sein scheint und vermuthlich das im Brief an OLBERS vom 13. Ianuar
1815 (S. 337) erwahnte »Musterbeispiel" enthillt, nur weniges wiederzulinden. Diese Notiz steht in einem
Handbuche, die Bezeichnungen sind wOhl verstandlich, wenn sie auch zum Theil von denen der Abhandlung
vom September 1813 abweichen. Ubrigens ist in dieser N otiz ein Rechenfehler untergelaufen: GAUSS hatte
(vgl. Seite 3(1) den Werth von Q zu 272 0 40'21" gefunden statt 294 0 31'57" und hat auch diesen Fehler
selbst spiter bemerkt. Er hatte beabsichtigt, dass Beispiel mit dem Werthe P = Q weiter zu rechnen,
weil diese Wahl von P die grosste Schirfe (vgl. Seite 3(1) bietet. Infolge des Rechenfehlers ist aber die
weitere Rechnung mit P= 272°40'21" (S. 3(2) ausgefilhrt, und in dieser Form bei der Herausgabe beibe-
halten, weil ja doch die Wahl von P beliebig und die Abweichung von dem richtigen Werthe von Q nicht
aehr erheblich ist.
Zu der Seite 351-367 abgedruckten Tafel zur parabolischen Bewegung vergleiche man die Fussnote
in der Theoria motus S. 56 dieses Bandes. Gauss hat diese Tafel, wie er selbst (S. 353) sagt, auf 1\ Decimalen
der Bogensecunde berechnet und beabsichtigte, sie in Intervalle von rho fUr das Argument log (At) und auf
2 Decimalen der Bogensecunde abzudruckell; aus diesem Grunde ist bei der Herausgabe die 3. Decimale
beibehalten worden, so dass sich die Interpolation (vgl. S. 371) mit der von GAUSS gewUnschten Schirfe
fUr das von ihm beabsichtigte Intervall ausfilhren lasst.
Die Tafel steht so, wie sie abgedruckt ist, in einem Handbuch, zum Theil auch auf einem Convolut
loser Blitter; an ersterer Stelle tragt sie die Unterschrift »Vollendet Febr. 25. 1816«, an letzterer: »Voll-
endet 1816 Febr.21.«
Das hinter der Tafel abgedruckte Schreiben, das sich im Nachlass vorfand, war ofl'enbar an ENCKE
gerichtet, der hier rechnen half; es verdient besonders deswegen Interesse, weil es die ganze Technik zeigt,
mit der GAUSS seine Tafeln zu berechnen pflegte.
AuffalIend ist ubrigens, dass der S. 371 abgedruckte im Iahre 1843 verofl'entlichte Artikel gar keine
Andeutung mehr von GAUSS eigener Tafel enthillt.
BRENDEL.
STORUNGEN DER CERES.
BRIEFWECHSEL UND NACHLASS.
[ 1.J
GAUSS an OLBERS, Braunschweig, 12. October 1802.
. . . .. Ich habe angefangen, mich mit der Verbesserung der .p - Bahn zu
beschaftigen. Ich habe erstlich nach den VII. Elementen die Storungen be-
rechnet, aber bloss erst die erste Potenz der Excentricitat in Betracht gezogen,
weil der Bogen noch zu klein ist, um die betrachtliche Arbeit der Berechnung
der hohern Potenzen zu vergiiten. Ich habe einige betrachtliche Unterschiede
mit ORIANI. Mit diesen Storungen habe ich bereits eine neue Bahn, und nach
dieser neuen Bahn wiederum die Storungen aufs neue bestimmt. Ich habe in
aHem 54 Gleichungen. Mit diesen Storungen, die von den erst ern nicht s ehr
verschieden sind, berechne ich morgen oder iibermorgen eine neue Bahn, das
Resultat schicke ich Ihnen dann zusammen. Die gefundenen Storungen sind
in der Lange:
11801 Jan. 1. 1 Febr. 11. 1 Dec. 7. 11802 Marz 17. 1 Mai 24.
nach d. 1. Form. - 428~72 - 358~23 + 646~91 + 954~39 +1083~37
» » 2.» -415,82 -346,12 +641,41 + 945,31 +1069,42
In der Breite ist der Unterschied ganz unbedeutend, beim Radius vector
bin ich noch nicht fertig. - In der Zeit, dass ich nach den Storungsformeln
den numerischen Werth berechne, konnte ich mehr wie eine Bahnbestimmung
VII. 48
378 BRIEFWECHSEL UND NACHLASS.
[2.J
Die Storungen der Planeten.
x,, Y', z, I Coordinaten d
x ,Y ,Z I es
I
gestorten
storenden'
! 1.1. =
Masse des st. PI.
Masse der Sonne
r = V(XX +yy+ZZ), r'r' = V(X' X' +y'y' +Z'z'), m=
Abst[andJ d. beiden
Planeten [von einanderJ
m, A mittlere [LangeJ und [mittlererJ Abstand eines beliebigen Plan[eten von
der SonneJ
R = xx'+yy'+zz'
r'.
1 r (D' I I) 1
- !Jl = r'r' COS 1St. P . angu . - \R •
STORUNGEN DER CERES. ERSTE METHODE. 379
Fundamentalgleichungen:
O= dda: + a:A' +
dm2 r8
A3(dR)
f1
da:
o= dd y .+ yA' + A (dR) 3
dm· rl f1 dy
o= dde + eA' + A3(dR)
dm2 r" f1 de
[ 1J 0 = dr2+rrdv2 _ 2AI + AI
dm" r a
+ 2 f1 A3JaR
[ 2J 0 = 2
dm2
2
dr +rddr _ dr +rrdv 2
dm2
+ ASr + f1 ASr(dR)
dr
[4J o -- dd(r8r) + A8
dm2 r"
0 + Q
r r .
[Zur EinfUhrung der wahren Lange v als unabhiingige Veranderliche
schreibt sich] die vollstandige Gleichung also, or = p gesetzt,
[5J 0 -- rddp+2drdp+pddr _( d
dm" r p
+ pd)r ddm
dm'
+ ASr" rp + Q.
Nun ist, die Excentric[itat] des gest. PI. = e und V(1 - ee) = r gesetzt,
[mit demselben GenauigkeitsgradeJ
rrdv = rAtatdm
und, d v als constant betrachtet,
2rdrdv = rAla!ddm
[also wird Gleichung 5]
[6]
Endlich ist [wieder mit dem gleichen Genauigkeitsgrade]
48*
380 NACHLASS.
I
dd r
I I
dV2 r -
+ - an oder
Also
rddp + rpdv2 __
rr_p dv2
[7J o= dm" an + !: rp+ Q
oder [da das dritte und vierte Glied rechter Hand sich forthebenJ
o_ ddp dm 2 Q
- dv 2 +p+ dv2 r
oder
rSJ
L
0 -_ dd p
dv 2
+ p+~.
A8 an
* p = IcosvJrQsinvd(nt)-sinvJrQcosvd(nt)l A'v(~-ee)·
o= tdr2-tr~~2+2rddr ~. :8
+t + 3 iJ-Asf8R+ 2 iJ-ASr(~!)
[also nach EinfUhrung von p und ov, Forthebung der ungestorten Werthe,
und Vernachliissigung der 2. P otenzen der StorungenJ
0= Sdrdp-rrdvd(ov)-rpdv2+2pddr+2rddp+A8p+3 A SJ8R+2
dm2 rr iJ- iJ-
AS
r
(dB)
dr
[9J = d(pdr+2rdp)-rrdvd(ov)-rpdv2+pddr
dm2 rr iJ-
+
A8 p + 3 A 3 J8R+2
iJ-
AS
r
(dB).
dr
* (} = fcosvfr(~~)sinv.d(nt)-sinvJr(~~)cosv.d(nt)! v(i~ee)'
[6 bedeutet die Breite resp. den Sinus der Breite liber der als fest an-
genommenen ungestorten Bahnebene.J Dadurch wird also
die hel[iocentrischeJ Breite vermehrt um cos (incl.)
cos (lat. he!.)
6
die hel[iocentrischeJ L"ange vermm
. d ert um 8 sin (incl.) cos (arg.lat.)
cos (lat. he!.)"
[3.J
[Die obigen Gleichungen lUr die Storungen p = 8r und 8v lassen sich
schreiben, wenn mit V die wahre Anomalie der Ceres bezeichnet, und die
Grosse Q etwas anders definirt wird,J
[WO fUr i aile positiven und negativen ganzen Zahlen mit Einschluss der N uil
zu nehmen sind.
382 NACHLASS.
Setzt man
r = a(1 +l1r), ,.' = a'(1 + l1r'), w = D+l1w, D = .t>-~,
wo .t> = nt+e und ~ = n't+e' die mittlem Langen von
Ceres und Jupiter
sind, so ist (LAPLACE, a. a. 0., p. 264) mit Vemachlassigung der zweiten Po-
tenzen der Excentricitaten und der gegenseitigen N eigung :
R = .
l:tA(J)cosiD+tl1r. ~a (d.A(")
~ cosiD+tl1r'. ~a' (d.A('))
da' cosiD
- tl1w. ~iA(i) sin iD.
Mit der gleichen Genauigkeit ist, wenn M und M' die mittlem Ano-
malien, vom Aphel gezahlt, sind:]
r = a(1 +ecos M), [r' = a'(1 + e' cos M,),] w = D- 2esinM+ 2e'sinM'
[l1r = ecosM, l1 r' = e' cos M', l1w = -2esinM+ 2e'sinM;
also, da A(-i) = A(i):]
R = ~!A(i)cosiD+te~a(d:~'))cos (iD+M) -e~iA(i)cos(iD+M)
+ te'~a'(dd~(:») cos (iD+M,) + e'~iA(i)cos (iD + M').
[Da nun
a ( dA(i»)
da -
_ B(i)
, ada'
, (dA(i») = 'BCi)
,
h = i(1-6).
( dB(i») _ d'B(i») _ 'Cc.)
a ( da -
c(.)
a da - , ,
[4.J
[Zur Berechnung der Coefficienten A('\ B(i), C(·) u. s. w. verfahrt man auf
folgende Weise:]
Man macht
1
= tP(O)+p' cosw+P" cos 2w+etc.
1/ (aa + a'a'- 2aa' cosw)
1 a = t Q(O) + Q' COS w + Q" COS 2 w + etc.
1/ (aa + a' a' - 2aa' cosw)'
[und hat dann in Analogie mit den Entwickelungen, die LAPLACE a. a. O.
p. 268-269 gibt, die Recursionsformeln:]
o = (i - + ~) p., + (i +t)p·+l)
t)PCi-I) - i(:,
0= (i+t)Q(i-l)-i(:, t :') Q(') + (i-t) Q(.+l)
[Ferner]
logP = 9,0631411941.
.
(iia +-a
a' ~
J
Es sel = u, [so hat man nach den obigen Recursionslormeln]
[5.J
[Die rechten Seiten der Gleichungen 11 und 12 fur or und ov konnen
auf folgende Weise berechnet werden;] es sei [allgemein]
.
ed von -sm
VI l'
Q V d
cos .n t=)- ]I
2+k-k'6
taAsin(M+dI)
1+k-k'6'
2-k+k'6
taAsin(M-ojI)
1-k+k'6
I
teaAsinoji (. M . M'
- k-k'6 jsm -esm2 ).
+ !eaAsin(2M+ <jI) + teaAsin(2M -ojI)
\ 2+k-k'6 2-k+k'6
[Diese Formel erleidet eine Ausnahme, wenn einer der N enner verschwindet;
und zwar erstens, wenn 0/ = 0, also k = k' = 0 ist; dann ist daw zu setzen
- p.aaA ( 1-Tecos
1/(1-ee) 1 M+ "2-3 en tsIn
' M)·,
und zweitensJ fUr 0/ = nt- constans [also k = 1, k' = OJ wird [dieses Glied:J
r (, /r)
2 &V/ -d PV-
[Hieraus ergibt sich der entsprechende Theil von aandt a gleich dem
vorstehenden, dem] rechter Hand durch die Multiplication mit V~ hinzuge-
f"ligt wird:
"aA Itk-k'O . (M-I-,I,)
y(l-ee) Tl_(k_k'O)2 eslll
k-k'O . (M ,II)!
. '" - t l_(k_k'O)sesIll\ -'" \.
[In den beiden letzten Ausdriicken findet wieder Ausnahme statt, erst ens
2V.!: d(p v' .!:)
wenn 4= constans; dann wird das Glied in aandt a gleich
[6.J
[Man kann nun aIle Glieder bilden, aus denen sich or und ov zusammen-
setzen, indem man in die Gleichung 14 die einzelnen Theile von Q nach 13
einsetzt.J So hat man die Theile von or folgendermassen
aus 2g + ~(II) ~ ••••••••••• - aa(2g + 2l(0}) 11 - te cos M + -!entsin JI\
aus aY(i)
~ COSI
'D •••••••••••••• aa~
1
aY(t) Ilhh-l COSl'D + Te
1 (1
h+2-hh-l 3)
4h + h cos ('D
~
+ M)
- .. (_1_
4-e h-2 - hh-l
~ +!)h cos (iD - M)!I
aus e58(O) cos M . .......... - eaa58(O) It cos M +tntsin M I
aus e'~(O)cos (D+ M') ..... - e' aa~(O) It COS (D+M') + tntsin (D+ Mj I
aus e58(i)cos(iD+M) ....... eaa58(i). hh!2h cos(iD+M)
aus e'~('1cos((i+ 1)D+M') .. e'aa(£(i). hh~2h cos ((i+ 1)D+M').
[Die Summe alier dieser Theile, welche noch mit der storende.n Masse fL
zu multipliciren sind, ist or, wobei in 2, 5, 6 i aIle positiven und negativen
ganzen Zahlen, Null ausgeschlossen, darstelit.
Hingegen [ergeben sichJ die Theile von OV [welche aus dem ersten Gliede
der Gleichung 15 stammen, folgendermassen:J
aus 2g+A(0) ............ -a(2g+~(0»)ltesinM+3entcosM\
Ems at(.}
~
'n ............
cos~ -a~
I
a'(i) hh-l . 'D+(t(h+l)
2h sm, h+2 - 2hh+h-t
hh-l + t(h+l))
h . ('n
esm ~ + M)
_(t(k-l) _ 2hh-h-t + I(h-l)) . ('n-M)!
h-2 hh-l h esm ~
aus e58(O) cos M . .......... - tea5B(O) Isin M + 2ntcos Ml
aus e'~(O)cos (D + M') ..... - tea (£(0) Isin (D+ M') + 2ntcos (D+M,)1
al(i) cos ('D
aus ev ~ + M) ..... - 2 eav h + 1 sm
al(i) hh+2h . ('D
, -I- M) I
[Die aus den beiden letzten Gliedem von 15] noch hinzuzusetzenden
Theile sind:
390 NACHLASS.
a l21ll(i) t flY»)
a(3g+2~CO»)nt+~ h- siniD
9 = _1_a(d:~0»).
[Weiter sollen die secularen Glieder in or und /)v in Secularstorungen
der Excentricitiit und der Sonnenferne verwandelt werden; es ist nach den
obigen Formeln
del' seculare Theil von 0r gleich t a a (B(O) - 2 58(0») en t sin M - t a a ([(O)e' n t sin (D + M')
» » »» OV l) ta(5B(O)- 2 58(O»)entcos M - a([(O)e'ntcos (D +M')
und, da D = M-M'+w-w', so wird
der erstere gleich t a a (B(O) - 258(0) - 2 :' ([(0) cos (w - 00')) en t sin M
- taa([CO) sin (00 - w')e'ntcos M
der letztere gleich t a (B(O) - 2 .58CO) - 2 :' ([(0) cos (w - 00 ') ) en t cos M
+a ([(0) sin (w - w,)e'ntsin M.
Aus den Relationen
r = a (1 + e cos M) v = nt + € - 2 e sin M
erhiilt man aber
or = acosM.oe+aesinM. ow
+
ov = - 2 sin M. oe 2 e cos M. /) w;
S'fORUNGEN DER CERES. ERS'fE METHODE. 391
also wird
oe = te' a([(Olntsin (w' - w)
ow = ta(B(Ol-2.$B(Ol-2 ~ ([(O)cos(w'-w))nt.]
[7.J
Aus obigen Formeln folgt nunmehr
I) Secularer Zuwachs der Excentricitat = te' a([(Olntsin (w' - w); [nun ist]
([(0) = tQ", also der Zuwachs = te'aQ"ntsin(w'-w)
Fiir Ceres ist: [Fiir Jupiter:J
w= 352 0 58' 0" w' = 191 0 10' 20"
logn [taglich] = 2,8862959 loge' = 8,6813317 [- 10J
[und hieraus findet man
jahrliche Abnahme der ExcentricitatJ 0,0000059089.
II) Secularzunahme der Lange der Sonnenfeme:
IV) Der Coefficient von cos i D [in orJ wird (weil i 0 b en sowohl die
positiven als die negativen Zahlen bedeutete und nun auf die positiven einge-
schrankt wird)
[ 2aalll
hh-l
W =] ~(iA(·)+tB(·').
hh-l h
[*) Seite 389, wo sie im Abdruck ebenfalls unterstrichen worden sind.)
392 NACHLASS.
[In unserm Faile, logn' = 2,475 8562J wird logS = 9,5895603 [und hie-
mit der Theil von or:J
+ 0,0010304 cosD - 0,0000350 cos 5D
- 0,0038023 cos 2 D - 0,000 0 128 cos 6 D
- 0,000 4206 cos 3 D - 0,0000050 cos 7 D.
- 0,000 1077 cos 4 D
in or .... aaefcosM+aae'fcos(M+cO-cO')
[so dass also
f = h - iTB(O) - tS8(O)
f= f; - t(£(O).
Hiemit wird der gesamte von den beiden Argumenten abhiingige Theil
in ov .... -2a If-tB(O)-tS8(O)+t~(O)} esinM
- 2a If-t(£(O)+tl(O)1 e'sin(M +cO-cO').]
Man bestimmt f, f' so, dass der Inbegriff dieser Grl)ssen in ov verschwindet.
So bleibt
in or .... aae(tS8(O) - t~(O)+ tB(O») cos M + aae' (t(£(O) - tl(O») cos (M + cO- cO')
oder
aae(-/TB(O) + t C(O») cos M + aae' (tA' - t Cj cos (M + cO - cO')
[und numerisch]
- 0,0000526 cosM + 0,0000141 cos (M + cO - cO').
[Diese beiden Glieder lassen sich in eines vereinigen; bezeichnet man sie
voriibergehend mit
bl cosM + b2 cos (M + cO- cO')
und bestimmt man die Constanten c und C aus den Gleichungen
c cos C = bl + bs cos (cO - cO j
csin C = b2 sin (cO-cOj,
so erhalten sie die Form
ccos(M+ C),
numerisch] - 0,0000633 cos (M + 25 0 56' 46'').
VII) In or wird der Coefficient von cos(iD-t-M), [der mit] aaeE(i) [be-
:zeichnet werden mag]
[Auch hier unterscheiden sich die Argumente iD+M und (i+ l)D+M'
nur urn constante Grossen; sie lassen sich auch in ein Glied vereinigen.
Setzt man ahnlich, wie unter VIJ
a sin (eX _ A)
cos
+ t"r.l sin
cos
(eX - B) = {sin (eX - A
'cos
+ z) '
[so bestimmen sich { und z aus
(A - B) = (sin z
~ sin
a+~cos(A-B) = (cosz.]
= ~
h+ I
1- 2 E('') _ 2~(i) lith-I) -3
hh - I
+ (i+I -1)..4.(')/
6 I
•
[8.J
[Die Formeln fur die Breitenstorungen wurden in ahnlicher Weise abge-
leitet, wobei aber nicht, wie in Notiz 2, die ungestorte Bahnebene, sondem
die Eldiptik als feste Fundamentalebene angenommen wurde. Es seien] I, I'
die Tangenten der Neigungenj N, N' die aufst[eigenden] Q, [und] man mache
Isin (v' -N)-l'sin (v' -Nj = 3 sin (v'- 91)
[Icos(v'-N)-l'cos(v'-N) = 3 cos (v'-91)]
so ist:
STORUNGEN DER CERES. ERSTE METHODE. 395
XI) Secularbewegung des KnotEm
= ~ (_a_ _
1-00 a'a'
t qO») sin (v' - 5n)
a3
+2(1-0)
I~i+l-(i-l)O
OD rill sin (iD+ ,,'-!Jl)
i-I
OD
-~i-l-(i+l)O
rill sin (iD-v'+!Jlll
i+l ~.
[Die vollstandigen numerischen Resultate der vorstehenden Entwicke-
lungen sind veroffentlicht in ZACHS Monatlicher Correspondenz, Band VI,
S. 492-498. *)]
wiirde, wenn man die wegliesse, die nicht auf 2" gehen. Mir wenigstens ist
es weit leichter, diese leichten trigonometrischen Rechnungen zu machen, als
so viele Argumente zu bilden, in so viele Tafeln einzugehen, so viele Addi-
tionen zu machen. Man konnte auch leicht den Gebrauch meiner Tafel noch
mehr erleichtem, wenn man z. B. statt A gleich log A aufnahme; oder auch,
wenn man nach Gefailen eine bestiindige Grosse = 2 M anniihme, die nicht
kleiner, als irgend ein Werth von A. ware, ~ = cos 0 machte: hiedurch wiirde
die Summe der von der Excentricitiit abhangigen Gleichungen
= Msin(B- C-,p)+Msin(B+O-,p).
Man nahme dann in die Tafel, fUr jeden Werth von ,p - 21- die Werthe von
B - 0 und von B + C auf und fiigte noch eine Tafel hinzu, die M sin q> fUr
aile Werthe von q> enthielte. - In meiner Tafel habe ich iibrigens nicht die
Winkel B, sondem fur:
die Lange .... B-2(,p-2I-)
den. R..V..t . B _ 3,p
( _ 21-)
Brelte
lI
hat (die man natiirlich durch Vergleichung mit den benachbarten genauer
macht, ala Eine einzelne ist), also 1803
Methode meiner Meinung nach kein unwichtiger Theil des Ganzen ist, denke
ich an die Bearbeitung des Ganzen dann zu gehen, wenn ich diesen Theil
erst praktisch gepriift und, wie das zu gehen pflegt, ihn praktisch vervoll-
kommnet habe.
[1.]
GAUSS an OLBERS, Braunschweig, 10. Mai 1805.
. . . .. Die Methode, nach der ich die ¥ - Storungen zu berechnen ange-
fangen hatte, habe ich doch wieder aufgegeben. Das gar zu viele mechanische
todte Rechnen, was ich dabei vor mir sah, hat mich abgeschreckt; auch selbst
wenn alle Rechnungen, die ich Fremden hatte iibertragen konnen, von Hm.
BESSEL und Hrn. v. LINDENAU .... iibernommen waren, wiirde fUr mich noch
mehr iibrig geblieben sein, als meine Geduld hatte bestreiten konnen.
Ich habe indessen bereits eine andere Methode ausgesonnen, die eben 80
weit flihren kann, als jene, aber bei weitem weniger - obwohl kiinst-
lichere - Arbeit erfordert. Ich habe schon stark angefangen, sie auf die
Ceres anzuwenden, wiewohl vorerst nur nach einem eingeschranktern Plane,
indem ich nur bis an die 5. Potenzen der Excentricitaten von 21- und .p gehe.
Diese Methode hat um so mehr Reiz fUr mich, da ich dabei von vielen,
schon vor langerer Zeit angestellten, ziemlich tiefen Untersuchungen iiber
eigene Arten von transcendenten Functionen einen gliicklichen Gebrauch
machen kann. Ich werde in [der] Folge Ihnen eine Idee davon zu geben
suchen. Auch hoffe ich, dass ich im Stande sein werde, alles so einzurichten,
dass ich durch eine fremde Unterstiitzung eine ansehnliche Erleichterung el'-
halte, zwar nicht bei meiner diesmaligen Rechnung fUr die .p (denn gerade
in dem Theile, wo Hiilfe zu brauchen ware, bin ich schon selbst zu weit
VII. 51
402 NACHLASS.
vorgeriickt), aber doch wenn ich dieselbe wiederhole, welches nothig sein
wird, da ohne Zweifel die erweiterten Stornngsgleichungen noch mit ansehn-
lichen Anderungen in den Elementen selbst verbunden sein werden - oder
auch wenn ich einst diese Arbeit bei der ~ und vornehme, wo sie betracht-
lich weitlauftiger sem wird. .....
*
[2.]
[Zur Berechnung der BreitensWrungell. soIl die ungesWrte Bahn der Ceres als Fundamentalebene ge-
wahlt werden; es ist also zunachst die gegenseitige Lage der Bahnen von 1 und .2J. zu berechnen *).
N"nnmt man an, wenn N und N' die Langen der aufsteigenden Knoten beider Bahnen bedeuten:
i = 10' 37' 64" i'= 1°18'111"
N = 80 !;7 43 N' = 98 26 27,
so ergibt sich:
Neigung beider Bahnen = J = 9'·23' 11", log sin 1 = 9,2124316,
Lange des aufsteigenden Knotens der 1- Bahn auf der .2J.- Bahn:
gezihlt in der 1-Bahn: 78° 32' 26"
» » ».2J.-Bahn: Q = 78'34'38".
Schreibt man in der Gleichung * fUr 6 (S. 381) statt der Lange v die wahre Anomalie V, so wird
6 = V(i::'ee) Icosvfr(~~)sinV.ndt-sinvfr(~~)cosV.ndtl·
Nun ist (vgl. S. 378)
( dB)
ds
= S,(_l __
r,a ma
1), m = V(rr+ r'r'- 2rr'cost.o).
Bezeichnet man mit -l und b heliocentrische Lange und Breite der Ceres, bezogen auf die .2J. - Bahn
als Fundamentalebene, und mit v' die wahre Lange des .2J. in seiner Bahn, so ist
cos to = cos b cos (v' -l).
Setzt man
l = v+3
v = l+e
v'= .2J.+e'
wo v die wahre Lange der 1 in ihrer Bahn, 3 bis auf das Vorzeichen die Reduction dieser Lange auf die
st.-Bahn, 1, .2J. die mittlern Langen, ferner, = Aequ. Centri 1, " = Aequ. Centri .2J. sind, so kommt
cOSto = coabcos(D+e'-«).
[*) Siehe Art. 111 der weiter unten abgedruckten: Exposition d'une nouvelle m6thode de calculer les
perturbations plan6taires oder auch die etwas auafilhrlichere Daratellung bei der Berechnung der Pallas-
Bt6rungen.]
8TORUNGEN DERCERE8. ZWEITE METHODE. 403
Also
1 1
m8
- (rr+r'r'-2rr'cosbcos(D+e'-a))1
Dieser Ausdruck !asst sich in die Reihe
I1
z' = r'sinJsin(v'-Q) = r'sinJsin(2I-+e'-Q);
folglich wird der Ausdruck fUr 6:
2) 6= {Q'Sin(J+a_Q)
ILa sin J f
+.cos Y rr' sV.
+ Q<°)sin(D+J + e'- Q)
in.
- Q"sin(D-} + e'- 2a+ Q)
.
! J
- r +Q'sm(2D+J+2e'-a-Q) -QlII sm (2D-J+2e'-3a+Q) ndt
4 V(1 - eel - sm cos
.~:'sin (3D+J + 3e'- 2a - Q)=~.v sin (3D- J + 3£'- 4a+ Q)
[3.]
[Der Ausdruck unter dem Integralzeichen ist eine periodische FunctIon der beiden Argumente :/ und
21-, resp. der beiden mittlern Anomalien M und M' und bnn in eine Reihe nach Vielfachen derselben ent-
wickelt werden. Diese Entwickelung wurde einzeln fiir jedes Glied nach der in der Theoria interpolationis
methodo nova tractata vorbereiteten Methode *) vorgenommen und solI hier als Beispiel fiir das Glied
. /J-asinl
s) const.rr'Q"sm{sD+:/+ 3t'-2a-Q), wo const. =
. "
V(l-ee ).sml
'"
numerisch log const. = 2,078 9Ul in Secunden,
mitgetheilt werden. Zwecks dieser Entwickelung wurde der Umkreia in 10 Theile getheilt und die nume-
rischen Werthe der zu entwickelnden Functionen filr die Werthe: M :reap. M' = ± lSo, ± u·, ± 80·.
± 12&·, ± 162° berechnet," wo M und M' von der Sonnenferne gezihlt sind. Setlt man fiir den Augen-
blick, um die" weiter unten .Art. 2 der allgemeinen St6rungen der Pallas, erste Rechnung, gegebenen For-
meln benutzen zu bOnnen, til = 90·- M, und will man eine Ftmction T in die Reihe:
[*) Band III, Seite 265; vgl auch die Entwickelungen bei den St6rungen der Pallas.)
51*
404 NACHLASS.
und es wurden zunichst die Auadri1cke ,. c~a 2 a. Q" fO.r alle Werthepaare
alll
berechnet.]
[4.]
[Zur Berechnung der fi') bedient man aich der bereits fiilher, S. 385, angewandten Methode; man Betzt
,.r' cos b
4) !R!R = ~ (1 + ~~ - 2~COB (D+ t'- a),
wo
~ = V(rr+,.'r' + 2,.,.'cosb)-v(,.,. +,.',.'- 2,.,.' cos b) .
V (rr+r',.'+ 2,.,.'coab)+v(,.r+,.',.'- 2,.,.' cos b) ,
sobald man alBo fO.r ein Werthepaar von M, M' die Grlissen r, r', cosh und hieraus ~ berechnet hat, er-
geben sich die entaprechenden Werthe der QCo) nach dem Seite 385 gegebenen Verfahren mit den nlithigen
Modificationen, die lich aus der Form der Gleichungen 1 und 4 ergeben; auch a rechnet aich nach be-
kannten Formeln. Man tlndet auf dieae Weile f'il.r unser Beispiel mit Annahme von
log a = 0,4012 0004 loga' = 0,7162804
log e = 8,894 7674 log e' = 8,682 7654
Sonnenferne = Iii = 326' 24' 2"
STORUNGEN DER OERES. ZWEITE METHODE. 405
I. B. filr M' = ± 18':
logr' = 0,73117693
M I logr log Q" ! I eonst. r eo82 cz •Q" I eonBt. r sin 2Gt • Q"
wo nur die grOssten Glieder bereehnet Bind. DieBelbe Reehnung ist auszufiihren fiir die ilbrigen Werthe
von M'; eB fand Bieh so mit Berileksiehtigung nur der grOssten Glieder
Die vorigen Ausdriicke sind nun endlich mit r'cos3£' resp. r'sin3e' zu multipliciren; es fand sich:
M' log,.' e' I log,.' cos 3e' Ilog (+ r' sin 3 e')
± 18° 0,7357693 +1°36'46;'36 0,73422 9,66185
1
± 54° 0,7289695 + 4 18 30,90 0,71782 0,07861
± 90° 0,7172353 +5 30 3U,96 0,69890 0,17143
± 126° 0,7044644 +4 37 26, 37 0,69161 0,08423
± 162° 0,695'9734 +1 48 31, 26 0,6U402 U,67169
und hieraus
, ,1 const. r cos 2 a. Q" sin (3 D + .? - 0 l/ - ,. , 1 const. r cos 2 a . Q" cos (3 D +.? - Q) I
M' r cos 3 e _ const. r sin 2 a . Q" cos (3 D + .? _ 0) \ + r sm 3 e + const. r sin 2 a . Q" sin (3 D +.? _ Q) I
0,5491 cos (3D+.? - 0) + 0,1729 cos (3D+.? - 0 +,
----~------------------------------------------~--------------------------------------
± 18° 6,4862 sin (3D +.? - 0) + 2,0419 sin(3D+.? - 0 + M)
± 54· 6,8854 + 2,1787 )) 1,5802 ))
+ 0,4999 »
± 90· 7,814 7 + 2,4961 2,3197 )) + 0,7410 »
+ 126" 9,2768 + 2,9945
)) )) 2,2910 )) +0,7396 »
+: 162·1 10,6930 + 3,4448 )) 1,0062 + 0,3272 »
Wird hienach noch die Interpolation nach dem Argument J}]' vorgenommen, so linden sich die Haupt-
glieder der Entwickelung:
r
,
COB 3
'1
e
const.rcos2a.·Q"sin(3D+.? -
.
0)1 (8:'2112 - 2:'1246 cos M') sin (3D +.? - 0)
- const.rsm 2a. Q"cos(3D+.? - 0) + (2:'6312 - 0:'7243 cosM')sin(3D+.? - 0 +MJ
,. '1 const. rcos 2a. Q" cos (3D +.? - Oll = - 2:'3726 sinM'. cos (3D +.? - 0)
r sm 3e +const.rsin 2a.Q"sin(3D+.? _ 0)\ -0:'7592sinM'.cOS(3D+.? _ 0 +M)
Die Summe dieser beiden Ausdriicke gibt die Entwickelung des Gliedes 3).)
[5.)
[Nachdem auf diese Weise aIle Glieder des Ausdrucks 2) auf die Form
Asin(iD±.?+ 0 +kM-k'M')
5) Glied in -!..
sm t
= -AcosV!sin V. sin (iD+.? + 0 +kM-k'M')ndt
-
Der nii.chste Schritt besteht nun in der Entwickelung von sin V nach Vielfachen von M, welche
cos
auch nach der interpolatorischen Methode erfolgen kann. Es fand sich
Nachdem die AusmuItiplication mit diesen Grossen unter den Integralzeichen in 5) ausgefilhrt ist, kann
die Ausfuhrung der Integration ohne Weiteres erfolgen und nach nochmaliger Multiplication mit cos V resp.
sin V erhaIt man das entsprechende Glied in O. Das oben als Beispiel benutzte Glied 3) ergab so:
STORUNGEN DER CERES. ZWEITE METHODE. 407
- 27:'47 sin(3D+.? - Q)
4:'S68in(3D+.? -Q+M)
+ 2:'26Sin(SD+.?-Q-M)
+ 2:'suin(sD+.?-Q+M').
Die gesammten numerischen Resultate finden sich im folgenden Briefe, aus welchem auch zu ersehen
iet, wie die Glieder. deren Argumente sich nur um constante Grossen unterscheiden, in eines zusammenge~
zogen worden sind.]
[6.J
GAUSS an OLBERS, Braunschweig, 2. Julius 1805.
. . . .. Mit meiner Rechnung der Storungen der ~ bin ich leider noch
nicht fertig. Theils habe ich nicht immer anhaltend daran gearbeitet, theils
habe ich auch daran bei weitem mehr Miihe gehabt,als ich vorher glaubte, hie
und da auch wohl mehr, als nothwendig gewesen ware. Aber die zweckmassigste
Ausiibung einer Methode lernt man erst bei ihrer Anwendung. Mit den
Storungen der Breite hatte ich angefangen. Ich hatte bei meiner ersten Rech-
nung alles, was von den Excentricitaten abhing, iibergangen: ORlANI hatte
nur Ein Glied mitgenommen. Nunmehro habe "ich aIle Gleichungen, die ich
iiber 1" fand, mitgenommen, worunter auch ein paar sind, die von dem Pro-
ducte der ExcentricWiten abhangen, also (da ohnehin in aIle Breitengleichungen
die N eigung entrirt) von der Ordnung 3 sind. Von dieser Arbeit habe ich
nun gewissermassen auch schon Friichte geerndtet. Sie erinnern sich, dass ich
mich schon seit 1803 beklagt habe, dass sich die Breiten in der ~ von 1803
mit denen von 1801 nach der ·aus der 'l'heorie gefundenen Bewegung des n
nicht mehr vereinigen liessen, und dass ich gezwungen war, den n 1803 um
3' weiter zu riicken. Eben so stimmte in der ~ 1804 die Breite nicht mit
der von 1802; die N eigung musste weit mehr verringert werden, als die
Theorie angab.
Bei meinen neuesten Elementen musste ich dem n eine tagliche tropische
Bewegung von 0;241 und der Neigung eine tagliche Abnahme von 0;0243
geben, um die Beobb. zu vereinigen, so dass
n 1801 Jan. 1. 80°54'46" I Neigung 1802 ~ 10°38' 1"
1803 ~ 80 58 28 1804 ~ 10 37 38.
408 BRIEFWECHSEL.
Zu Meiner grossen Freude ist dies nun nicht mehr nothig, und die Be-
obachtungen stimmen jetzt mit den neuen Breitengleichungen und Sacularbe-
wegungen recht gut. Die an sich unbedeutenden noch zuriickbleibenden Diffe-
renzen von ein paar Secunden konnen recht gut dadurch erkliirt werden, dass
die dabei gebrauchten Radii vectores noch Verbesserung nothig haben, weil
dabei die Storungsgleichungen noch nicht vollstiindig angewandt sind. Hier
die Breitenstorungen:
,p: Mittl. Lange der ,p, cO: Sonnenferne
~ :» » des~, cO': II
Q Lange des aufst. Knotens der ,p auf der ~-Bahn = 78° 35'
Knoten der .i> 1801 ............ 80° 53' 56"
Tagl. Bewegung ................ + O~00 4 5 °
Neigung 1801 .................. 10°37'29';9
Tagl. Abnahme .................. 0';001195.
Breitengleichungen :
A.
I
- 11 ~ 19 sin (~- Q)
9~65 sin (~- 74° 13')
+ 2,78 sin (cO - Q) cos (~- cO')
+ 14,17 sin(,p- 2~+ g) + 14,17 sin (,p - 2~+ 78° 35')
+ 27,47 sin(2,p - 3~+ Q) + 27,47 sin (2,p- 3~+ 78° 35')
4,62 sin (3 ,p - 4~+Q) 4,62 sin (3,p - 4~ + 78° 35')
0,01 sin (4 ,p - 5~+ Q) 0,01 sin (4 ,p - 5~+ 78° 35')
+ 5,51 sin(2,p-~- Q) + 5,51 sin (2 ,p -~- 78°35')
+ 0,99 sin (3 ,p - 2~- Q) + 0,99 sin (3 ,p - 2~-78° 35')
B.
2~71 sin (cO- Q) + 1;91
+ 3,44 sin(,p - ~ -cO+ Q)
3,33 sin (,p - ~+ cO - Q)
+ 2,25 sin(,p-~+m'- Q)
Q)
1
0,24sin(,p-~-cO'+
J
STORUNGEN DER CERES. ZWEITE METHODE. 409
4~59sin(2¥-2~-ro+n) j
+ 3,59sin(2~-2~+ro-n) ---- 10~31 sin (2 ¥ - 2~+ 94° 10')
2,93 sin (2 ~ -
2,26sin(3¥-3~-ro+n)
2~+ ro'- n)
I
I
. ( _') - 6,16sin(3~-3~+112026')
+ 3,90sm 3¥-3~+ro-n
+ 4,17sin(2¥- n -ro')
-13,69 sin(2~- 57°21')
- 10,41 sin (2 ~ - n - ro)
+
1,6 5 sin (3 ¥ - n - ro - ro ')
2,72sin(3.21--~-n-ro')
4,56 sin(3~-~ - n-ro)
I 1,65 sin(3~ - 56° 9')
2,81sin(2¥-4~+n+ro') t
-t- 1,82sin(2¥-4~+n +ro) ,
+ 13,75 sin (3 ¥ - 5~+ n +ro')
- 10,56 sin (3 ~ - 5 ~ + n + ro)
I
Hiemit ist ORIANIS Rechnung im Dec. 1802 der M. C. zu vergleichen.
Aile roth unterstrichenen [*)] Gleichungen sind von ihm iibergangen. Der nu-
merische Werth ist
von den A bez. Gleiehg. von den Gleiehg. B von allen
Jan. 1. 1801 - 47~03 -17~14 - 64~17
Febr. 11. 1801 - 45,88 - 17,56 - 63,44
8 1802 - 25,78 + 27,20 + 1,41
8 1803 + 0,46 +41,53 + 41,99
8 1804 + 22,87 - 33,60 - 10,73.
VII. 52
BEMERKUNGEN.
Die Notiz [2] des Abschnitts 1. ist einem Heftchen Schedae, die Notizen [3]-[7] einem Handbuche
entnommen j wegen der fragmentarischen Beschaffenheit der Originale musste die Bearbeitung ziemlich frei
gehalten werden. Das genannte Handbuch enthiilt auch die erste numerische Rechnung der Storungen nach
den in [7] gegebenen Formeln, deren Resultate in ZACHS Monatlicher Correspondenz Bd. VI (Werke, Bd. VI
S. 225) abgedruckt sind. Auf Grund dieser Storungen hat GAUSS die Elemente wiederum verbessert (Bd. VI
S. 228 und Notiz [1]), und dann mit den so verbesserten Elementen die Storungen von neuem berechnet j
diese letztere Rechnung findet sich in einigen zusammengehefteten Blattern, welche den Titel "Praktische
Anweisung zur Berechnung der Storungen« tragen, und Eingangs auch eine:Zusammenstellung der ange-
wandten Formeln mit Einschluss derer filr die Breitenstorungen (Notiz [8]) enthalten. Die letztern hatte
GAUSS in der ersten Rechnung bei Seite gelassen j ihre Ableitung hat sich nicht gefunden. Die Resultate
der zweiten Rechnung sind abgedruckt in ZACHS Monatlicher Correspondenz, Bd. VI (Werke Bd. VI
S.228-229). Die Jupitersmasse hat GAUSS gleich 1 (nach LAPLACE) angenommen.
1067,09
Die unter II. abgedruckten Briefstellen beziehen sich auf die Tafeln, welche GAUSS im Anschluss an
die vorerwiihnten Rechnungen hergestellt und in ZACHS Monatlicher Correspondenz Bd. VII (Werke Bd. VI
s. 235-243) veroft'entlicht hat.
In der zwischen den beiden Briefen an OLBERS vom 25. Januar und 10. Mai 1805 liegenden Zeit
(oder frilher) hat GAUSS begonnen, seine erste Methode auf die zweiten Potenzen der Excentricitii.ten auszu-
dehnen. Der Beginn dieser Entwickelungen findet sich ebenfalls im genannten Handbuch; sie sind aber ihrer
Weitliiuftigkeit wegen von GAUSS sehr bald wieder aufgegeben worden, worauf dann die Rechnung nach
der zweiten unter m. mitgethellten Methode erfolgte. VgI. hierzu den Brief an OLBERS vom 10. Mai 1805.
Von dieser zweiten Methode, bei welcher GAUSS bereits die spatere HANSENsche interpolatorische
Entwickelung der Storungsfunction angewandt hat (vgl. GAUSS an HANSEN, 11. Mii.rz 1843), und die auch
die Grundlage der spatern Rechnung der Pallasstorungen bildet, sind nur die numerischen Rechnungen in
demselben Handbuch aufzufinden gewesen, auf Grund deren die Entwickelungen reconstruirt worden sind,
Da demnach die Notizen [2]-[5] ganzlich neu verfasst sind, so sind sie in Petitsatz gedruckt. Aus dem
Originale stammen nur: S. 402 die Werthe von N, sin J, Q, und die Erklii.rung der Bedeutung von a, e, e';
S. 403 die Gleichung 2) und der Werth der Constante bei Gleichung 3) j S.405-407 die numerischen Werthe
mit Ausnahme derer auf S.405, Zelle 9-5 von unten, und der Factoren von cos (3 D + +
J - Q M)
auf S. 406, Zeile 11-15, welche erganzt wurden. GAUSS hat hier nur die Breitenstorungen gerechnet; von
der Anwendung auf die Storungen des Radius Vector und der Lange fand sich nur der allererste Anfang
vor, GAUSS iet dann zur Bearbeitung der Pallasstorungen ilbergegangen. Die Resultate finden sich im
Briefe an OLBERS vom 2. Juli 1805; sie sind damals nicht abgedruckt worden.
1m ganzen haben GAUSS' Arbeiten ilber Ceres den Charakter von Vorarbeiten zu seinen ausgedehnten
Untersuchungen ilber Pallas, womit es sich wohl rechtfertigt, dass manche Punkte dort ausfilhrlicher be-
arbeitet worden sind, als hier.
Man vergleiche auch die bereits in Bd. VI abgedruckten einzelnen Mittheilungen ilber den Fortgang
von GAUSS' Untersuchungen. Mehrfach wurden klein ere Unrichtigkeiten verbessert.
BRENDEL.
STORUNGEN DER PALLAS.
52*
[I. BRIEFWECHSEL.]
Ich wurde neugierig, ob diese sechs Oppositionen sich viel besser ver-
einigen lassen wiirden, wenn die Storungen vom Jupiter , mit in Betracht ge-
zogen wiirden. Ich gestehe, dass eine solche an sich nicht angenehme Arbeit
so lange, als Eine Ellipse aIle Beobachtungen darstellte, zu wenig Interesse
fUr mich gehabt hatte, und dass selbst der Preis von 6000 Francs mich kaum
dazu hatte. anlocken konnen. J etzt habe ich indess jene Arbeit muthig unter-
nommen, und nachdem ich 4 W ochen den grossten Theil meiner disponiblen
Zeit dazu angewandt habe, die Hauptsache abgethan, so dass ich, wenn nicht
Hauptfehler in meiner Rechnung sind, bald die Friichte davon zu pfliicken
hoffen dan. Ich habe es am zweckmassigsten gehalten, die Elemente als ver-
anderlich zu betrachten, und ihre taglichen Anderungen durch Jupiter von 50
zu 50 Tagen durch einen Zeitraum von mehr als 8 Jahren zu berechnen. Ich
fing damit an, mir· selbst Formeln dazu zu entwickeln, oder vielmehr die
schon vor mehrern J ahren von mir entwickelten in die moglichst geschmeidige
Gestalt zu bringen; denn die LAPLACESchen hielt ichfiir viel zu unbequem,
und ich hatte bei Anwendung der letztern gewiss zwei- bis dreimal so viel
Zeit nothig gehabt als bei den meinigen. Die Jupitersorter berechnete ich
nach den BOUVARDschen Tafeln (mit Anwendung eines besondern Kunstgriffs [**]))
[*) Vgl. S. 473 dieses Bandes.]
[**) Vgl. S. 416 dieses Bandes.]
416 BRIEFWECHSEL.
und die Pailasorter nach einem 4. System von Elementen, das an aile Oppo-
sitionen sich moglichst genau anschliesst. Jene 61 taglichen Anderungen der
einzelnen sechs Elemente habe ich nun endlich heute voilendet, so dass theils
noch die mechanische Integration (die nicht viel mehr als Addiren ist), theils
die neue Berechnung der Grundelemente, die mit den so sich ergebenden
Storungen verbunden die Oppositionen am besten darsteilen, ubrig bleibt.
Diese Storungen sind viel betrachtlicher, als ich dachte, und besonders uber-
wiegend stark im Jahr 1809, wo Jupiter mit der Pallas in heliocentrischer
Conjunction war, daher ich glaube, dass meine Ephemeride in der nachsten
Opposition sehr viel abweichen wird. lliRDING hat neulich die Pallas gesucht,
weiss aber noch nicht gewiss, ob er sie gefunden hat; sollten Sie sie beob-
achten, so verbinden Sie mich sehr durch baldige Mittheilung. Die tagliche
Bewegung wird jetzt mehr als 2" grosser sein als 1803; der Winkel r.p, welcher
bestandig abgenommen hat, wohl 13' kleiner, das Perihel ist auch wohl um
20' oder 30' zuruckgegangen etc. Sollte die Ubereinstimmung mit den sechs
bisherigen Oppositionen und der 7. des nachsten J ahrs zu meiner Satis-
faction ausfallen, so unternehme ich vielleicht auch die allgemeine Theorie,
obwohl das ungeheuer viele mechanische Rechnen dabei sehr abschreckend
ist. Die Storungen durch Jupiter sind so uberwiegend, dass man die durch
die andern Planeten vorerst noch bei Seite setzen kann.
Sollten Sie durch Ihren Wink in Paris eine nocbmalige Verlangerung
der Preisfrage veranlassen, so wiirde ich dadurch einen Grund mehr zur U nter-
nehmung der vorhin erwahnten Arbeit haben. Das Gelingen meiner gegen...
wartigen wird indess die erste Bedingung sein mussen. In vierzehn Tagen
werde ich daruber im Klaren sein, wenigstens in Beziehung auf die bisherigen
Beobachtungen; doppelt neugierig werde ich dann auf die demnachstigen sein,
wo sich die bei der Conjunction erlittenen Storungen erst in ihrer ganzen
Starke zeigen werden. . ....
P. S. Vor Schluss dieses Briefs habe ich noch die Integration der
Storung der N eigung voilendet, die am wenigsten betrachtlich ist. Setze
ich sie in der 1. Opposition
Bei Berechnung der Storungen hatte ich die Elemente zum Grunde ge-
legt, die Sie auf den beiliegenden BUittern [*)] pag. [1971] als No. IV finden,
ich habe angefangen, die ganze Rechnung nochmals zu wiederholen, indem
ich den ganzen Zeitraum von 1803-1811 in sieben oder acht Perioden theile
und in jeder besondere Elemente zu Grunde lege, wie sie meine erste Rech-
nung gegeben hat. Aber wie werden Sie mit mir erstaunen, wenn ich Ihnen
sage, dass meine Ephemeride im Oct. der M. C., wenn ich mich auf die Re-
sultate der Storungsrechnungen verlassen darf, jetzt iiber 10 falsch ist? Ich
glaube zwar meiner Sache gewiss zu sein, doch bin ich, da die Rechnung so
sehr weitlauftig ist, nicht eher ganz ruhig, als bis Pallas wiedergefunden ist,
wozu ich jetzt mit Ungeduld giinstiges Wetter wiinsche. Sollten Sie in
Bremen gliicklicher sein, so sehen Sie sich auch wohl einmal danach urn.
Nach den gestorten Elementen sollte die AR den 19. Dec. urn 10 10', den
1 0. Jan. urn 10 40' kleiner, die siidliche Declination urn 12' ... 10' grosser
sein als in der Ephemeride. In der cf 1 809 mit 21- ist ~ gar zu sehr gestort.
Bestatigt sich meine Rechnung auch hier zu meiner Zufriedenheit, so werde
ich vielleicht Juno und Vesta auf eine ahnliche Art behandeln.
Die Abhandlung, wovon ich Ihnen hier die Anzeige beilege, wird bald
gedruckt werden.
nius 1816, und das Institut wird die erste in der Zeit einlaufende Abhandlung
kronen, welche vollkommen den Bedingungen Geniige leistet. Der Preis ist
noch derselbe, nemlich 6000 Francs.}
Folge machen, wie man will, wenn nur erst alle Storungen III irgend elner
Form da sind.
t der alten 9t-Masse -0~5 -21~0 -13~2 +19~6 -25;2 +16;6 +4;5 -27;7
t der verbesserten + 3,5 - 3,1 + 2,3 - 0,5 + 1,3 - 5,9 + 1,9 - 7,1
mittlerer Fehler ohne Correction der Masse ...... 17:3
» » mit » » » • • • • •• 4,3.
Ich nenne mittlern Fehler die Quadratwurzel aus dem mittlern Werth
des Quadrats des Fehlers, d. i. aus der Summe der Quadrate mit der Anzahl
dividirt. Die Summe der Quadrate ist
ohne Correction ...... 2684
mit Correction ...... 1 67.
Auch die Breiten, die iibrigens schon ohne die Correction recht gut har-
monirten, stimmen mit derselben noch etwas besser unter einander:
[ohne Correction] mittlerer Fehler ...... 5;5
[mit Correction] » » •••••• 4,0.
Die Verbesserung der Masse ist .:l~ der alten und zwar Vergrosserung.
Freilich ist dies Resultat noch preciir, aber ich vermuthe, dass sie doch, nach-
dem 1> und d" zugezogen sein werden, nicht kleiner als -r!T sein wird. Wie
ich hore, hat LAPLACE selbst in der IV. Ausgabe der Expos. (welche ich noch
nicht gesehen habe)die alte Masse nach den Saturnbeobachtungen etwas ver-
grossert, obwohl nur sehr wenig, ich glaube die Pallas (zumal wenn erst noch
mehrere Oppositionen benutzt werden konnen) muss hier zuverliissigere Re-
sultate geben. Ich wiinsche iibrigens, dass obige Mittheilung noch unter uns
bleibe. Die alte Bestimmung griindete sich bloss auf den 4. Jupiterstrabanten,
dessen Abstand LAPLACE 8' 16" setzte; TRIESNECKER fand 1t" mehr, und man
miisste noch 1t" mehr nehmen, um meine Masse zu finden.
424 BRIEFWECHSEL.
Ob bei den Langen vielleicht ein Fehler bei einem Elemente in Hm.
NICOLAIS Rechnung eingeschlichen ist, will ich nicht entscheiden; sonderbar
ist es freilich, dass, wenn ich allen Storungen der Epoche das entgegenge-
setzte Zeichen gebe, die Ubereinstimmung we it besser wird, und die Summe
der Quadrate der Fehler nur etwa 200 betriigt; ich habe Hm. NICOLAI eine
Methode angegeben, dies zu priifen. Die Marsstorungen werde ich schwerlich
frillier als binnen t Jahr endigen, ob sie gleich sehr klein sind; mein Eigen-
sinn ist einmal, sie so zu absolviren, dass nichts zu wunschen ubrig bleibt.
54*
428 BRIEFWECHSEL.
verliissigen Berechnung Anleitung geben konnte. Falls nicht noch etwas da-
zwischen kommt, was dieses Jahr die Fortsetzung meiner Messungen suspen-
dirt oder verhindert, so mussen die Astronomen sich diesmal helfen so gut
sie konnen.
anlangt, so lasse ich mir gem gefallen, dass Sie solche offentlich bekannt
machen [*)] , da ich vorerst noch nicht weiss, wann oder ob ich selbst dazu
kommen konnte und durch jenes Expedienz jedenfalls del: sonst vielleicht zu
besorgende indiscrete Missbrauch der Privat-Mittheilung an andere von selbst
wegfallt. Meine Zahlen fUr die friihem Pallasoppositionen werde ich Ihnen auf-
suchen, sowie die Betrage der entsprechenden Elementenstorungen: seit langer
Zeit sind aber die darauf beziiglichen Papiere mir nicht durch die Hande
gegangen. . ....
[*) Vgl. die Aufsii.tze von ENCKE in den Berliner Astronomischen lahrbilchem filr 1837 und 1838,
speciell die Anmerkung im erstem, S. 251.]
VII. 55
434 BRIEFWECHSEL.
Sie werden in dem Resume bloss die Darlegung des Verfahrens fUr den
Fall finden, wo der Radius Vector des Cometen kleiner ist wie der des Pla-
neten; der entgegengesetzte Fall ist darin nur kurz angedeutet, aber Sie
werden sogleich sehen, wie ich in diesem Falle verfahre.
Ich habe schon vol: einer Reihe von J ahren ein Verfahren gefunden urn
die Reihenentwickelung der Storungsfunction durch Hiilfe von elliptischen
Transcendenten auszufUhren. Ich brauche dazu ausser einigen leicht zu
findenden Theoremas, und denjenigen die Sie in Threr beriihmten »Determi-
natio attractionis etc.« betitelten Abhandlung gegeben haben, das Integral
1
2;"
J a+a'cosT+a"sinT dT
r + )" cos T + )'" sin T 1/ (mm cos T2 + nn sin T2) ,
welches in den Schriften liber die elliptischen Transcendenten nicht vorkommt.
(Die Bezeichnungensind die Threr angefuhrten Abhandlung.) Fiir die Berech-
nung dieses Integrals habe ich folgende V orschriften gefunden. Man mache
a"i "-P
- , (a ,i "+ a "i ') = ,,
q, a i = r; 1 + i "i "= PH 2i 'i " = qll 1 +i 'i ,= T1,
ferner
P' = 2m'm'(Pl r +pr1)
q' = m' q (mrl - npl) + m' ql (mr - np)
r' = (np+mr)(npl +mr1)-n'n'qql
p~ = 4 m'm'Plrl
q~ = 2m'ql(mr1-npl)
r; = (npl+mrl)2-n'n'Qlql'
hieraus p', q', r', p;, q;, r; gefunden, so berechne man durch dieselben
Sin~
6 Ausdriicke mit Zugrundelegung dieser Grossen, die Grossen p", q", r", p;,
r;
q;', und so fort. Diese Grossen convergiren aber sehr rasch nach den
Grenzen
q~~) = 0, Q(~) = 0
und wenn diese Grenzen erreicht sind, ist der Werth des obigen Integrals
so dass man entschieden mit p'" ausreicht, und schon bei p" die Rechnung
hattp. schliessen konnen, denn p"' und p;' gibt den Logarithmus des Integrals
= 9,7914947"
55*
436 :BRIEFWECHSEL.
*) Es ist wohl unnothig zu bemerken, dass die Arbeit, von der ich jetzt spreche, g a n z verschieden
ist von der gleichfalls von mir fUr den ganzen Zeitraum von 1802 bis etwa 1818 oder 1820 fortgefil.hrten
Rechnung durch Quadraturj diese nenne ich specielle, jene generelle Rechnung und letztere hat in jenet
eine bei so ausgedehnten Rechnungen hOchst nothwendige Controlle gefunden.
STORUNGEN DER PALLA-S. BRIEFWECHSEL. 437
Saison ausreichend machen, ohne der Scharfe etwas zu vergeben. Auch die
Storung durch Saturn wurde berechnet und die durch Mars nach einer wesent-
lich verschiedenen Methode angefangen, aber nicht vollendet. Andere immer
weiter sich verzweigende Geschafte haben mir spater gar nicht erlaubt, auf
jene Arbeiten wieder zuriickzukommen, und es steht dahin, ob in meinem
Alter ich Musse und Lust haben werde, mich wieder in die Sachen hineinzu-
arbeiten, da noch so viele andere Dinge sind, die ich eben so ungern unter-
gehen lassen mochte. Sie sind sehr gllicklich, dass Sie in einer aussern Lage
sind, wo Sie Ihre Zeit nicht zu versplittern brauchen, und es wird mir jeden-
falls zur Beruhigung gereichen, dass dieser Zweig der Astronomie bei Ihnen
in den besten Handen ist. Ob ich bei den MarssWrungen etwas mit Ihrer
mir angezeigten Integrationsart zusammenhangendes gebraucht habe, kann ich
jetzt, wo mir die Sachen seit fast 25 Jahren entfremdet sind, nicht bestimmt
ermitteln, mochte es aber fast bezweifeln.
[II.] EXPOSITION
D'UNE NOUVELLE :METHODE
DE CALCULER LES PERTURBATIONS PLANETAIRES
AVEC L' APPLICATION AU CALCUL NUMERIQUE
DES PERTURBATIONS DU MOUVEMENT DE P ALLA8.
excentricite, qui est presque egale a t, et l'orbite de Junon, avec une incli-
naison tres - considerable, etant encore plus excentrique. Dans ces cas les
anciennes methodes ont paru impraticables.
Les nouvelles methodes, qui font 1'objet de ce memoire, presentent ori-
ginairement les perturbations sous la seconde forme. n serait en efi'et facile,
de transformer les perturbations des elemens, une fois trouvees, en pertur-
bations des trois coordonnees, si on Ie jugeait a propos: cependant nous
sommes d' avis, qu' on peut bien se dispenser de ce travail, et s' en tenir aux
perturbations des elemens. Quoique ces derniers soient au nombre de six, et
que les perturbations des trois coordonnees ne semblent exiger dans les appli-
cations numeriques que la moitie du travail, ce desavantage n' est pas reel
toutes les fois qu'il s'agit de calculer plusieurs lieux de la planete separes par
un modique intervalle de tems, puisque dans ce cas, qui est Ie plus frequent
dans la pratique, on peut fort bien s'en tenir a un seul systeme d'elemens,
tandisque l' autre methode exigera du moins Ie calcul des inegalites des coor-
donnees pour deux epoques difi'erentes. La commodite d'une table auxiliaire
pour l' equation ou centre et pour Ie rayon vecteur dans une ellipse constante,
a laquelle il faut renoncer en rapportant toutes les inegalites aux eiemens
m~mes, est aussi fort peu de chose, lorsqu' on opere sur une planete sujette a
autant d'inegalites comme Pallas, et peut m~me ~tre compensee par d'autres
simplifications de calcul qu'il serait superflu de rappeler ici.
SectioB. premiere.
Mouvement elliptique.
. . . . . Ye other wandring fires that move
In mystic dance, not without song, resound
His praise, who out of darkness caU'd up light.
MILTON, Paradise lost.
1.
Soient X,!/, z les coordonnees d'une planete relativement a trois plans
perpendiculaires entre eux passant par Ie centre du soleil; soit de plus t Ie
tems, m la somme des masses du soleil et de la planete, r la distance de la
ST6RUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 441
1) 0 - ddx+mx
- dtZ ,..
2) 0 - dd y
- dtZ
+ myrl
3) O_ ddz+ mz.
- dtZ ,..
5)
zdx-xdz _ B
dt -
xdy-ydx _ C.
6) dt -,
Ainsi en faisant
AA+BB+CC
m =p, r-p = 'U,
on aura 0 = dd"
dt. "
+,.., equation analogue aux trois premieres. On voit donc
qu' en faisant
xd"-,,dx _ F
8) dt -
9) yd"-,,dy _ G
dt -
zd"-,,dz
10) dt = H,
'VII. 56
442 NACHLASS.
2.
+ + +
Substituant, dans l' equation 16, dx2 d!J2 dz 2 = dr' pmdt', on trouve
dr'
dt'l = - -ma + -2m
r
- -pm
rr
; amSI
•. . ., rr .
dans les pomts de l' orbIte, ou r est un maXImum
STORUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 443
donc supposant, ce qui est permis, que E aille toujours en croissant, il sera
dt = V~ ·rdE = V~ .(1-ecosE)dE.
Ainsi en faisant
18) \1':. = n
19) E-esinE-nt = e,
l' equation nd t = (1 - e COS E) dE montre que e sera une constante. On voit
que E represente ce que les astronomes nomment l' anomalie excentrique, nt + e
1'anomalie moyenne, n Ie mouvement moyen dans 1'unite du tems, e l'epoque
de l' anomalie moyenne pour Ie tems zero. De plus il est clair que dans Ie
tems d'une revolution E doit croitre de 360 0 ou de 2'lt, 2'lt etant la peri-
pherie du cercle dont Ie rayon est 1: ainsi nommant T ce tems, on aura
,/ a"
nT=2'lt ou T=2'lt Vm '
ce qui revient au theoreme de KEPLER.
Par lit on a encore la mesure des masses, lorsqu'on a choisi l'unite du
tems et de l' espace, savoir
4n:n:a'
m=~.
3.
La somme des equations 8, 9, 10 multipliees par x, y, z nous donne
(FF+GG+HH)31 = (BH_CG)(r_p)+F~:dr,
ou a cause de FF+GG+HH=(1-~)mp=mpee:
BH- CG ( ) Frdr
21) 31= mp,e r-p + meedt .
On aura de meme
CF-.AH ( ) Grdr
22) y = mpee .r-p + meedt
23) AG-BF(
z = ----;;pee- r - p
)
+ meedt
Hrdr
.
Or on a
r-p = aee-aecosE
rdr = aersinE.dE = \jam.esinE.dt;
ainsi nous aurons
4:.
n nous reste encore de developper la liaison entre nos constantes et les
eiemens dont les astronomes ont coutume de faire usage. Pour cet effet,
rapportons a une surface spherique d'un rayon arbitraire et dont Ie centre
coincide avec celui du soleil, les neuf directions suivantes: les trois axes des
coordonnees; la droite menee du soleil vers la planete; une droite perpen-
diculaire a celle-ci dans Ie plan de l' orbite; la droite perpendiculaire a ce
plan; la ligne des apsides menee vers Ie perihelie; la perpendiculaire a
celle-ci dans Ie plan de l' orbite; l'intersection du plan des x, y avec Ie plan
de l' orbite. N ous denoterons les points de la surface spherique, auxquels
repondent ces directions, par X, Y, Z, L, A, M, P, Il, N. Ainsi X, Y, Z
seront les poles des grands cercles qui representent les trois plans fondamen-
taux, et nous supposeront ces pOles pris du cote OU les coordonnees sont cen-
sees positives; L sera Ie lieu heliocentrique de la planete et A Ie point du
grand cercle de l' orbite avance davantage que L de 90°; P Ie perihelie; IT
ce que devient A lorsque L devient P; N sera Ie noeud ascendant de l' or-
bite sur Ie grand cercle dont Z est Ie pole; enfin M sera run des poles de
l' orbite, et pour ne laisser aucune ambiguite, nous supposerons que les points
P, Il, M soient ranges sur la sphere dans Ie meme ordre que les points X,
Y, Z. On voit que pour cet effet il faudra choisir M du meme cote du
grand cercle X Y que Z, ou du cote oppose, selon que Ie mouvement helio-
centrique de la planete projete sur Ie grand cercle X Y va dans Ie sens de
X vers Y, ou dans Ie sens oppose: on nommera Ie mouvement direct dans Ie
premier cas, et retrograde dans Ie second. Pour distinguer analytiquement ces
deux cas, soit ~ la distance de L au grand cercle XY, ou plutot ~ = 90 o-LZ,
A la longitude de la projection de L sur ce grand cercle comptee de X dans
Ie sens de X vers Y; nous aurons
x = rcos~coSA
y = r cos ~ sin A
z = rsin~.
xcosXM-t-ycos YM+zcos ZM = 0
et puis que evidemment cette equation do it etre identique it l' equation 7, les
quantites A, B, C doivent etre proportionnelles it cos XM, cos YM, cos ZM.
Or par un autre theoreme connu on a COSXM2+COS YM 2 + cos ZM 2 = 1;
done puisque nous venons de faire voir que. cos Z M et C sont necessairement
du meme signe, et qu'il est de plus AA + B B + CC = mp, nous devons con-
clure
30) A = cosXM. 'Imp
31) B = cos YM. 'Imp
32) C = cosZM. 'Imp.
o.
Ilsera it propos d'inserer ici un lemme, que nous n'avons trouve nulle
part enonce, et dont on peut souvent faire un usage avantageux:
Soient Q, R, Q', R' quatre points sur la surface d'une sphere, 6 l'angle entre
les grands cercles QR, Q'R', en considerant les deux branches qui en partant du
point de concours vant dans Ie sens des directions de Q vers R et de Q' vers R'.
Cela pose on a
cos QQ'. cosRR' -cos QR'. cosRQ' = cos6 . sin QR. sin Q'R'.
On peut substituer it la place de 6 l' arc S S', S et S' designant les poles
des grands cercles QR, Q'R' semblablement poses par rapport a ces grands
STORUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 447
39) F = eymp.cosXO
et d'une maniere semblable
40) G = eymp. cos YO
41 ) H = eymp.coszn.
6.
N ous designerons l' arc XN compte de X vers Y, par Q, et la somme
de cet arc avec l' arc N L compte de N dans Ie sens du mouvement par v;
cette somme est ce que les astronomes nomment la longitude .dans l' orbite.
Soit ro ce que devient v lorsque L devient P, ou la longitude du perihelie;
v - ro sera done l'arc P L ou l'anomalie vraie. L'inclinaison de l'orbite sur
la branche du grand cercle X Y qui va de N dans Ie sens direct sera egale
a Z M; nous la designerons par i. Cela pose les 1 5 formules precedentes
448 NACHLASS.
,.
La differentiation de 1,equatIOn 57 donne pdr
rrdt
• (
= e Bill v - (I)-) • dt;
d" combi-
STORUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 449
Divisant 10. premiere de ces equations par 10. seconde, ou 10. troisieme
par 10. premiere, il vient
60) tangt(v- m) = V~~:. tangt E .
Section deuxieme.
Variations instantanees des eiemens, produites par les perturbations.
7.
Le mouvement elliptique, que nous venons d' expliquer , suppose que les
attractions mutuelles du soleil et de 10. planete soient les seules forces qui
agissent. S'll y en a encore d' autres forces qui viennent en consideration, Ie
mouvement de 10. planete autour du soleil devient plus complique. Mais
quelqu'il soit, on voit que, si ces forces etaient aneanties tout d'un coup, 10.
planete se mouvrait, des ce moment, dans une section conique, dont les ele-
mens seraient fonctions des quantites qui pour cet instant determinent Ie lieu
et l a VI'tesse acqUlse
. de 1a p1ane' t e, c. a' d. d
es ' .~ da: dy d.
SIX quantitt:s X'!/' Z, Tt' Tt' dt'
N ous nous bornons au cas ou cette section conique est toujours une ellipse,
VIT. 57
450 NACHLASS.
et nous la nommerons ellipse osculatrice. On voit done que to utes les equa-
.
bons fi'
mes ent re 1es e'1.1.t::mens et 1es quant't' dx dy dz dr
1 es x, 9, z, r, dt' dt' dt' dt' que
8.
N ous nous servirons dans cette recherche des memes slgnes, que nous
avons introduits dans la premiere section, non seulement pour les elemens
proprement dits mais aussi pour les autres quantites auxiliaires. Ainsi p. e.
A exprimera la valeur de ydZ~/dy desormais variable; et on conc;oit que
toutes les equations finies entre ces quantites A, B, C, F, G, H, v, E etc., les
elemens et les coordonnees x, 9, z, r avec leurs differentielles ~~, ~~, !:' !;
seront independantes de cette variabilite. Il sera done permis, de differentier
toute equation finie entre les coordonnees x,9, z, r, les elemens et les autres
quantites, qui sont constantes dans 1'hypothese elliptique et qu' on peut com-
prendre aussi sous Ie nom d'eiemens, en n'ayant egard qu'aux differentielles
des coordonnees, et puisqu' en retranchant ce resultat de la differentielle com-
plete il reste la differentielle de l' equation proposee, en ne traitant comme
variables que les elemens seuls, il est evident, que cette nouvelle differen-
tiation est aussi legitime. Ce theoreme remarquable peut quelques fois servir
a abreger les calculs, cependant on voit qu' on peut aussi toujours s' en passer.
STORUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 451
9.
Supposons que les perturbations ajoutent aux equations fondamentales
les quantiMs E, '1l'" de sorte que nous ayons
o = ~~~ + ";ail! + E
0 = ddy+m y
dt" r'
+ '1l
o_ ddz + mz +t
- dt' "S s·
On voit, que E, '1l" sont les forces resultantes de la decomposition de
toutes celles, qui troublent Ie mouvement relatif de la planete par rapport
au soleil, suivant des directions opposees a celles des trois axes. On peut
aussi imaginer ces forces reunies en une seule, dont l'intensite soit = X et la
direction parallele a un rayon de notre sphere mene du centre vers Ie point
de la surface Q. On aura donc
E = -xcosXQ
'1l -xcos YQ
=
, = -xcosZQ.
Il peut etre utile d'introduire au lieu des forces E, '1l, , celles qui naissent
de la decomposition de X suivant trois autres directions perpendiculaires entre
elles. Supposons d' abord que la premiere agisse perpendiculairement au plan
de l' orbite osculatrice, la seconde dans la direction du rayon vecteur, et par
consequent la troisieme perpendiculairement au rayon vecteur dans Ie plan de
l' orbite, ou plus exactement, que ces trois resultantes agissent parallelement
aux trois rayons de la sphere menes vers les points M, L, A, de sorte qu' elles
deviennent
Xcos M Q = - Ecos XM - '1l ~os Y M - 'cos Z M
xcosLQ = -EcosXL -'1lcos YL -'cosZL
xcosAQ = -EcosXA -'1lcos YA -'cosZA.
Ainsi la premiere sera
57*
452 NACHLASS.
la seconde
xe+ 1IT) + ee ,
r
la troisieme
(Be- Cy)e+ (Cx-Ae)1j +(Ay-Bx)'
rllmp
10.
Differentiant les expressions de A, B, 0 (4, 5, 6), on trouve
dA = (zl) -y,)dt
dB = (x'-zE)dt
de = (yE - xl)) dt.
On tire des equations 45-47
N ous designerons par <p l' angle dont Ie sinus est egal a l' excentricite e,
de sorte que Vp = '1/ a . cos <p, nous mettrons de plus pour m sa valeur nn as.
ST6RUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 458
Edx+"'ldy+~dz = - ~:: .
Or les equations 4. 5, 6 donnent
(Oy - BZ)dt = xrdr-rrdx
(Az-Cx)dt =yrdr-rrdy
(Bx- Ay)dt = zrdr - rrdz
ou bien
dx = IIldr + B. - Oy dt
r rr
d
!J
= ydr
r
+ Oll:-A.
rr
dt
11.
Les equations 42, 43 nous donnent celle-ci:
(d aldr)· --,.-
~--,.-
cosQ + (d!I--,.-
lI dr ) sing
--,.-
- (~ sin Q - ~ cos Q + sin (v - Q )) d Q + sin (v - Q) . d v = 0
Substituant d'abord pour dr, dv leurs valeurs tirees des equations 58,
67, on a
d: = cos~.cos(v-w).d~+esin(v-w).(dw-(1-cosi)dQ)
et ensuite, mettant pour dp, d~ leurs valeurs:
e sin (v -w). (dw - (1 -cosi)dQ) = - aacos~. cos (v- w). sin (v - w). Tndt
- aa cos~. cos (v- w). (cos (v- w) + cos E) Vndt+ 2aacos~. Vndt.
STORUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 455
12.
Enfin nommant L la longitude moyenne repondante au tems t, l' equation
L-oo = E-esinE donne
dL = doo+(t-ecosE)dE-coscp.sinE.dcp.
dE dv dw dcp
sinE = sin(v-w) - sin(v-w) - costp .
Combinant ces deux equations, mettant poux dv sa valeux (eq. 67), et faisant
. E
t-ecos E .= -r , sm
a ' = rsin(v-w)
acoscp , on trouve
dL = ndt+ (1 - cos~)dQ + (1 - aa::scp) (doo - (1 - cosi)dQ)
_ rrsin(v-w) (1 + acoscpl)d .
aacos cps r cp
Substituons dans cette equation poux doo - (1 - COS,) dO et poux dcp leuxs
+
vaIeuxs, et 2 e cos (v - 00) a' Ia pace
I de 1 -
a cos
r- +
cp. . D e cette mamere
"' nous
avons
dL= ndt+(t-cosi)dQ
- Iaa cotangcp. COs (,v - -)
ro -
rrcos(v-w)
Il + rrsin(V-w)2(
coscp. 2 + ecos ())IT
v- 00 f n d t
+ arsin(v-w).(2+llcos(v-w))
cp
IlCOS
(1-cos )Vndt.
cp,
La partie de cette formule qui contient Ie facteur Tndt, est encore sus-
ceptible de simplification. Car on a
456 NACHLASS.
-
rrcos (v - w)
e
+ rrsinCOB qI
(v _.
2
w)· (2 + e COS (V - _'))
II)
= ~(2e-(1-2ee)cos(v-OO)-2ecOS(v-oo)2-eecos(v-oo?)
ecosqI ,
13.
Suivant l'usage ordinaire, l'epoque de longitude moyenne pour Ie tems
0, est L - n t ; ainsi suivant cet usage on aurait
14:.
Si, au lieu des deux forces m T, mV, nous en introduisons deux autres mR,
mS, qui agissent egalement dans Ie plan de l'orbite, mais, la premiere dans
la direction parallele, la seconde dans la direction perpendiculaire a la ligne
des apsides, ou plus exactement, que ces forces soient paralleIes aux rayons
de la sphere menes du centre vers les points P, n, nous aurons
mR = J.cosPQ = -EcosXP-1Jcos YP-~cosZP
mS = J.cosIIQ = -EcosXII-1Jcos YII-~cosZn,
ou l'on peut mettre les valeurs des cosinus donnees par les equations 36-41.
N ous aurons aussi
T = Rcos(v-ro)+Ssin(v-ro)
V = -Rsin (v-ro) +Scos (v-ro).
N ous ne donnerons ici que les resultats de la substitution de ces valeurs
dans les differentes expressions des variations instantanees des elemens, en
supprimant les details des developpemens, et en reduisant tout a la forme qui
nous parait la plus commode pour Ie calcul numerique:
75) dro = :\
( 1-cosIJdn-aacotangcp (
1 + rain (vp - cii)2) R n d t + arsin2(v
sin2rp
- cii) S d
n t
= (1-cos't)dn - aea (coscp+sinE.sin(v-ro))Rndt
+ aea sinE. cos (v - 10) • Sndt
76) de = (1- cos I) dQ - t2arcos (v- 10) +aatangtcp(coscp + sinE. sin (v-ro))! Rndt
-aasinE(2 cos cp -tangtcp. cos (v-ro))Sndt
= (1-cos't) d Q- t2 aacosE -aatangtcp(2 +coscp. cosE. COS (v- 10)) IRndt
- aasinE(2 coscp - tangtcp. cos (v- ro))Sndt.
vn. 58
458 NACHLASS.
15.
Les recherches precedentes sont independantes de la nature des forces
perturbatrices. Supposons maintenant, que celles-ci sont produites par l' action
qu'un autre corps exerce tant sur la planete que sur Ie soleil. Soit IJ-m la
masse de ce corps; x', y', z' ses coordonnees par rapport aux trois plans
fondamentaux; r' = v (x'x'+,/y'+z'z') sa distance au soleil; p = V((x'-xl'
+ (y - y')2 + (z - Z')2) sa distance a la planete troublee. On aura donc d' apres
les principes connues
e= fL mx ' _
",8
fLm (x' - x)
p'
_ fLmy' fLm (11'- y)
7J - -;;:;a - p.
, _ fLmz' fLm (z' - z)
- -;;:;a - p. •
Entin pour reunir ici tout ce dont on a besoin pour Ie calcul, supposons
l'inclinaison du plan, dans lequel se meut Ie corps perturbant, au plan des
coordonnees x, y egale ai', et que a' soit la longitude du noeud ascendant
comptee de l' axe des x; de plus soit w' - a' la distance du lieu heliocentri-
que L' a ce m~me noeud, ou w' ce qu' on appelle sa longitude vraie dans
l' orbite. Qu' on determine les quantites N, a, J au moyen des equations sui-
vantes:
+
sin t J . sin t (a + N) = sin t (i' z) • sin t ( a' - a)
+
sin t J . cos t (a N) = sin t (i' - ~) . cos t ( a' - n)
costJ. sin t (a - N) = cost (i' +z). sin t (a' - a)
costJ.cost(a-N) = cost(i'-i).cost(a'- a).
16.
Si au lieu de T, V on prefere de faire usage de R, S, la forme la plus
commode du calcul parait ~tre derapporter Ie lieu tant de la planete per-
turbante que de la planete troubIee a trois plans perpendiculaires entre eux,
dont l'un soit Ie plan m~me de l' orbite osculatrice de la derniere planete,
l'un des autres passant par la ligne d'apsides de cette planete. Soient X',
Y', Z' les coordonnees de la planete perturbante, X, Y, 0 celles de la pla-
nete troubIee, savoir
58*
460 NACHLASS.
R x'-x x'
= -p-.- -
f-' -,:;a
s y'-y y'
f-' = -p-.---;:n
w z' z'
~ = 7-"'-'
La maniere la plus commode de calculer ces coordonnees etant suffisam-
ment connue, il serait superfJ.u de nous y arr~ter.
Puisque dans toutes les recherches precedentes, les differens arcs sont
toujours censes ~tre exprimes en parties du rayon, il est clair que dans toutes
les formules homogenes, c. a d. OU les arcs ont m~me dimension des deux
cotes, on peut aussi supposer les arcs exprimes en secondes, mais que dans
celles, qui ne Ie sont pas, il faut ajouter Ie facteur 206265 du cote OU les
arcs ont une dimension de moins. Ainsi les equations 61, 62, 66, 68, 70,
74, 75, 76 resteront les m~mes, mais dans les equations 63, 64, 65, 72, 73
il faudra diviser la seconde partie par 206265, si to us les arcs sont censes
exprimes en secondes. Au contraire, si l'on voulait en excepter l'arc n, et
qu'on continuait de l'exprimer en parties du rayon, on devrait multiplier la
seconde partie des equations 61, 62, 66 etc. par 206265 tandisque les autres
equations 63, 64, 65 etc. resteraient sans changement.
Section troisieme.
Methode de calculer les variations finies des lMmens pendant un tems limite.
17.
La petitesse des masses perturbatrices comparees a la masse du soleil est
une circonstance extr~mement favorable dans la theorie des perturbations
planetaires. En toute rigueur, il faudrait, dans les calculs des variations
STllRUNGEN DER PALLAS. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 461
instantanees de chaque element, employer les valeurs vraies des elemens qui
entrent dans l' expression de ces variations. Cependant vu la petitesse de ces
variations m~mes, Ie resultat sera fort peu different, si l' on n' emploie que des
valeurs approchees des elemens: du moins on obtient de cette maniere une
premiere approximation, qu' on pourra corriger dans la suite, si on Ie juge
necessaire.
Ainsi d'abord on determinera, d'apres les methodes connues, des elemens
purement elliptiques qui s'accordent Ie mieux possible avec les observations.
Maintenant s'il ne s'agit que de la theorie du mouvement de la planete pen-
dant un tems limite, on commencera par partager ce tems en plusieurs inter-
valles egaux, que nous supposerons chacun de 6 jours. Il sera convenable de
choisir la premiere epoque de ces intervalles, laquelle nous designerons par
T, un peu avant Ie tems pendant lequel on veut calculer Ie mouvement, et
de continuer la serie T, T + 6, T + 26, T + 3 6 etc. un peu au deli!. de ce
m~me tems. On calculera, d' apres les formules developpees ci-dessus, et sur
les elemens approches, les valeurs numeriques des variations instantanees des
+ +
differens elemens, pour les epoques T, T 6, T 26 etc., savoir les valeurs
de Tt'
di dQ dn dq:> d6l de ' b . d da I I d
1ft' Tt' Tt' Tt' Tt' car on n a pas esom e Tt' a va eur e a
etant toujours liee a celie de n. Reste donc a integrer ces six differentielles,
et de determiner, par une seconde integration, Ie mouvement moyen ndt. J
V oici la methode, qui nous parait ~tre la plus commode pour cet effet.
18.
Soit ft une fonction de t dont on ales valeurs numeriques pour t = T,
t = + + +
T 6, t = T 26, t = T 36 etc. Designons par f't la difference
f(t+t6) - f(t-t6),
et de m~me
par f" t la difference f' (t + t6) - f' (t - to)
flllt la difference f"(t+t6) -f"(t-t6)
flv t la difference fill (t+ t 6) - f''' (t - t 6)
et ainsi de suite.
La formation des series des differences nous fournira les valeurs de
462 NACHLASS.
I. Jft.dt = a+61f(-1)t+iTf't-nhf"'t+ri-h.7sofVt-·nHU!oofVIIt
+ T'I"'EW"lWhoo fIX t - etc. t
II. f J ft. d t = at + ~ + 66 If<- 2) t + ;.~ f t - rio f" t + o·ifVso fIV t
2
l-rrxX+·1r-l--irx'-..,..fux6+etc.
1.3 1.3.5 6+ 1.3.5.7 t
= 1 1
-Solf XX
1 + 1 4
8.16 '1r' X - 8.16.24 ·..,..·X
1 1 8
8.16.24.32·lf·X -e c.
log (v (1 + txx) + tx)
= tx •
loppant en serie
19.
En appliquant ces methodes d'integration a nos variations des alemens,
on aura, sauf les constantes que l'integration introduit, les valeurs de i, Q,
~, n, ru, I, pour les epoques intermediaires a celles pour lesquelles on a cal-
J
cule les variations instantanees, et la valeur de ndt pour ces epoques m~mes,
si on se sert des formules I, II; ou vice versa, si on prefere les formules
ill, IV. On peut aussi pour l'integration simple employer la formule ill, et
pour l'integration double la formule II; on aura par 130 tous les elemens pour
les m~mes epoques. .Au reste cela est asses indifferent, puisque ces valeurs
des elemens ne doivent servir que pour en deduire, au moyen des methodes
connues d'interpolation, celles qui se rapportent aux epoques des differentes
observations. Le calcul de ces observations fournira, d'apres des methodes
connues, les valeurs des constantes, qui sont au nombre de sept, mais qui se
reduisent a six, puis que la constante a qui resulte de f !: dt, et la constante
~ qiu provient de f ndt ou f f ~~ df, se confondent en une seule.
464 NACHLASS.
20.
Les valeurs variables des elemens, qu'on obtient par cette methode, seront
justes aux quantites pres de l' ordre du quarre des masses perturbatrices. Si
on desire une precision encore plus grande, on n' a qu'it refaire ce m~me
calcul sur les elemens variables qu' on vient de trouver: de cette maniere on
aura des resultats justes aux quantites pres du troisieme ordre. II serait
superflu de repeter le calcul encore une fois: on pourra m~me se permettre
dans Ie second calcul, de supposex les elemens constans pendant quelque
terns, c. it d. d' employer dans Ie calcul des variations instantanees un m~me
systeme d' elemens pour plusieurs epoques anterieures ou posterieures it celle
it laquelle il repond. Generalement on ne changera pas de systeme, avant
que la difference entre ce systeme et celui qu'il faudrait lui substituer soit
devenue asses sensible: par consequent, plus les variations instantanees des
elemens sont petites, plus Ie nombre des epoques sera grand, pour lesquelles
il est permis de se servir du m~me systeme d' elemens.
II sera un peu plus commode pour la pratique, de multiplier les valeurs
d e dt' dT'
di
Tt' dT' dt par aIJ et ce11es d e Tt
dQ dcp dG.l dE dn
par aa
IJIJ, avant
d e lormer
£ 1.1. .
es s~nes
des differences et des sommes: il est superflu, de remarquer qu'il convient
d' exprimer d' abord ces quantites en secondes. La grandeur la plus conve·
nables de l'intervalle e depend en partie de la vitesse du mouvement des
planetes perturb ante et perturbee, et en partie du degre de precision qu'on
veut atteindre. L' auteur calculant d' apres cette methode les perturbations de
Pallas produites par Jupiter pendant les annees 1803 .... 1816 a choisi
l'intervalle de 50 jours: c'est au calculateur intelligent de juger, si, dans
d' autres circonstances, il conviendra de diminuer ou d' augmenter cet inter-
valle. N ous devons supprimer ici plusieurs autres remarques pratiques, qui
s'offriront d'elles-m~mes it tout calculateur exerce, qui executera des travaux
semblables.
ST()RUNGEN DER PA.LLA.S. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 465
[23.J
+ +
Par cette methode on determinera les elemens n on, i ai, ~ + o~,
+ + +
m 8m, N oN, n on. Dans Ie de~eloppement de la variation instantanee
de n + on on s' aper<;oit que les coefficiens de tous les termes qui ont i = 0
deviennent egaux a zero, d' ou il s' ensuit que ni Ie mouvement moyen ni Ie
grand axe ne contient une variation seculaire proprement dite, du moins en
s' arretant a la premiere puissance de la force perturbatrice: aussi ces elemens
ne contiendront pas de termes periodiques independants de L. Pour Ie
prouver d'une maniere directe, reprenons la formule md~(ou plutOt md a~aa)
+
= 2 (EdX' 1J dy +, dz). On voit facilement qu' en faisant
m !xx'+YY'+zz' _.!J = Q
I r'l pI
ST5RUNGEN DER PA.LLA.S. EXPOSITION D'UNE NOUVELLE METHODE ETC. 467
1) de termes periodiques
2) d'une variation seculaire que nous designerons par et
3) d'une partie constante,
la longitude moyenne aura la forme L + rn + +
e) t P, P designant les parties
periodiques.
De cette maniere il 'nous reste six termes constans, que nous nommerons
les valeurs moyennes des eiemens. En les reunissant avec les parties perio-
59*
468 NACHLASS.
diques et les variations seculaires on aura les valeurs completes des elemens
pour tout instant.
n conviendra de choisir pour les parties constantes des elemens n, i, cp,
6), d' apres lesquelles on calcule les perturbations, les valeurs moyennes memes,
c' est it dire les constantes introduites par l'integration, et pour [celles de] L et n
les quantites L et n +e.
Mais on voit que pour effectuer cela dans la pra-
tique un calcul double sera indispensable. En effet apres avoir [fait] Ie pre-
mier calcul, sf:)lon des elemens approches quelconques, on determinera par des
methodes connues les valeurs qu'il faut donner aux six constantes pour ob-
tenir Ie meilleur accord avec les observations, et on repetera Ie calcul une
seconde fois en partant de ces valeurs. A moins que les premieres valeurs
n' aient ete trop loin de la verite, on ne sera certainement pas dans Ie cas de
faire ce caleul pour la troisieme fois.
[24:].
Dans Ie cas d'l,ln rapport rationel de n et n', la valeur de n + on con-
tiendra une partie proportionnelle au tems ou une variation seculaire, et Ie
moyen mouvement fndt contiendra un terme proportionnel au quarre du tems.
On peut s' en tenir pour les besoins actuels de l' astronomie, mais nous verrons
que la consideration des termes dependants des puissances superieures des
masses rend une forme periodique a cette equation seculaire en apparence.
Cela est d' autant plus remarquable, parceque effectivement la theorie des
mouvemens de Pallas va nous offrir ce cas [*)J.
[26.J
N ous indiquerons a present une methode tres simple, de ealculer com-
pletement les perturbations de l' ordre du quarre de la force perturbatrice.
Soit Qdt la variation instantanee d'un element, p. e. de n +8n; Q dependra
des elemens de la planete perturbee et de la planete perturbante. Si l' on
y substitue les valeurs de ces elemens justes au premier ordre des pertur-
bations, il est clair que Q sera juste au second ordre (inclusiv.). Soient done
Q= QO+~a.(dd~)+l1a"(~~)
+ ~b . (dd~)+ I1b'· (~~:)
+l1c. (-d , (d QO)
QO) +l1c·-
de de'
etc. etc.,
si l' on se borne aux quantites de second ordre. Les quantites ~ a, 11 b, 11 c,
~e, ~{, I1g contiennent chacune un terme proportionnel au tems et des fonc-
tions periodiques de nt et n't ou ....•
1t 1t
a = 1t
etc.
~, _ JXsinxdx
t" - 1t
, ~ " -_ .fXsin2xdx
1t
, ~", =
t"
JXSi:3XdX
" etc.
22.
Nous venons de prouver que s'it existe une serie
a + a' cos x + a" cos 2 x+ a'" cos 3 x+ etc.
+ ~' sin x+ W' sin 2x+W" sin 3x+ etc.,
egale a la fonction X, les coefficiens a, a', W, a", ~" etc. seront conformes aux
formules indiquees. Mais comme la possibilite generale d'un tel developpe-
ment pourrait paraitre douteuse, il sera a propos de traiter encore separement
Ie theoreme inverse.
Supposons donc que fx exprime une fonction de x, soit periodique ou
non, mais dont la valeur reste toujours jinie, tandisque x est entre 0 et 2'1t.
Soit, en etendant les integrales de x = 0 jusqu' a x = 2 'It,
Jfx.dx = 2 'Ita, Jfx.cosx. dx = 'Ita', Jfx. cos2x. dx = 'Ita", Jfx. cos 3x. dx = 'Ita'" etc.
Jfx.sinx.dx= 'ltW, Jfx.sin 2x.dx='It~", Jfx.sin 3x.dx ='It~'" etc.
et cherchons a determiner la valeur de la serie
supposer t entre 0 et 21t: nous verrons ci - apres qu'il faut distinguer Ie cas
ou t est entre ces limites exclusivement, de celui ou t = 0 ou = 21t.
Considerons d' abord la suite plus generale
e
1 + (_I - e )Z _ 2 1 - e cos (x _ t)
l+e l+e
comme on peut aisement verifier par la multiplication. Ainsi on a
[1.]
[Die Rechnung bezieht sich auf die Stomngen der Elemente und erstreckt sich ilber den 3000 Tage
umfassenden Zeitraum von 1803 1uni 30 bis 1811 September 16, welcher in 60 Intervalle zu je 50 Tagen ein-
getheilt wurde, so dass die Rechnungen im Ganzen fUr 61 Zeitmomente auszufilhren waren.· Sie stiltzt sich
im Wesentlichen auf Formeln, die mit unerheblichen Modificationen in der »Exposition d'une nouvelle me-
thode« etc. abgeleitet sind i vgl. Art. 20 dieser Abhandlung (Seite 464 dieses Bandes).
Unter Annahme der Ebene der Pallasbahn als Gmndebene wurden die folgenden Bezeichnungen
benutzt:
r = Radius Vector der Pallas
v = heliocentrische Lange der Pallas in ihrer Bahn
E = excentrische Anomalie der Pallas
r' = Radius Vector des 1upiter
to' = heliocentrische Lange des 1upiter in seiner Balm
v' = Lange des 1upiter, projicirt auf die Ebene der Pallasbahn
P' = Breite des Jupiter ilber der Ebene der Pallasbahn
p = gegensei~e Entfemung von Pallas und 1upiter
'" = lupitersmasse in Einheiten der Sonnenmasse
k = Constante der Theoria motus
a, e, <p, W, P = a (1 - eel, n, I, i, Q = Elemente der Pallasbahn in ihrer gewohnlichen
a', e' etc. = Elemente der 1upitersbahn Bedeutung.
Wenn man zm Abkilrzung setzt:
r' COl P' cos (v- v~ =E ..!.. __1_ _ A
p. r ,a -
1) r' cos P' sin (v - v') = "l
p.kdt
r'sinp' = C Vp = (1),
vn. 60
474 NACHLASS.
womit auch rr+r'r'- 2rE = pp wird, so berechnen sich die Gro8sen T, V, W, welche sich hier von den
gleichbezeichneten Grossen in der Exposition Art. 15 (Seite 458) durch die Factoren __a_ reap. -~
r cos <p cos <p
reap. + _a_ unterscheiden, nach den Fonneln:
cos<p
2) T = (1),r - (1)/le,
p
V = (1)rl\1j, W = (1)rl\C,
und hieraus finden sich die Betrage der momentanen Storungen wahrend des Zeitraums dt:
dQ= (2)sin(v-Q).W
dn = (4)sin(v- w). T+ ~V
rr
3) (). ( ~) T+ (6) (cos(v-w) +cosE) V
d <p=6smv-w. r
(2)=~
sm$
(7) = £..e
(3) = tangti (8) =-~
e
(4) = 3aen (9) = 2COS<p
(:;) = 3apn
[2.]
[Zur Berechnung der heliocentrischen Pallasorter, d. h. der Orossen r und v, wurde das Elementensystem
zum Orunde gelegt, welches die bisher beobachteten sechs Oppositionen moglichst gut darstellt und welches
in der Disquisitio de elementis ellipticis Palladia art. 14 abgeleitet wurde (Band VI S. 24) jreducirt auf das
mittlere Aquinoctium 1803 Juni 30 (die Priicession in 181 Tagen ist gleich 24:'83) ist dieses System das
folgende:
Epoche der mittlem Lange fi1r den Meridian von Paris .... 260 0 19' 30:'55
Mittlere t&gliche tropische Bewegung. . . . . . . . . . . . . . . . .. 770:':;0100
Mittlere tagliche siderische Bewegung ....•..•......... 770:'36383
Lange der Sonnennahe ........................•.... 121· 8' 33:'37
Lange des aufsteigenden Knotens ..•...•.............. 172 28 37,26
Neigung der Bahn . ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 34 37 28,35
Excentricitit = ain 14·9' 59:'79 ... , .... . . . . . . . . . . . . . .. 0,2447424
Logarithm der halben grossen Axe. . . . . . . . . . • . . . . • . . .. 0,4222071.
SPECIELLE STijRUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 475
Die heliocentrischen JupitersOrter, zur Berechnung der Grossen r', v', ~', kann man aUB den Bou-
v ARDschen Tafeln entnehmen. Da indessen die Berecbnung von 61 Ortem nach diesen Tafeln eine sehr
grosse Milhe erfordem wilrde, und auch die allergrOs8te Schirf'e in den JupitersOrtem nicht erfordert wird.
so bnn man sich des folgenden Kunstgri1fs *) bedienen, der im Wesentlichen darin be8teht, dan man mch
filr die erste und zweite Hilfte des in Betracht kommenden Zeitrsums von 3000 Tagen je ein elliptisches
Elementensystem verschafft, das die Bewegung Jupiters genau genug darstellt.
Dazu entnimmt man aus den BOUVARDschen Tafeln die heliocentrischen Orter des Jupiter filr die
Anfangsepoche 1803 Juni.30 (Paris) = +
1803 181 d, fUr die Endepoche 1811 September 16 =
1803 3181 d +
+
und fUr die in der Mitte liegende Epoche 1807 August 8 = 1803 1681 d, nemlich:
Die Reduction auf die Ekliptik betragt fur die drei Orter resp. +
0:'2, - 23:'4, +
14:'1. Es ergeben
sich also die den drei Epochen entsprechenden Langen in der Bahn, reducirt auf das mittlere Aquinoctium
1803 Juni 30, wenn man die Pracession in 3000 d zu 411:'5 annimmt, resp. gleich 188° 32'23:'1, 307° 53'16:'8,
82° 40' 5:'2.
Aus den beiden Ortem fUr 1803 .181 d und 1803.1681 d bnn nun das Elementensystem I bestimmt
werden, das zur Berechnung der Jupitersorter filr die erste Hilfte des Zeitraums dient, und aus den beiden
letztem Ortem findet sich das Elementensystem II filr die zweite HalRe unseres Zeitraums. Und zwar geben
zunachst die heliocentrischen Langen und Breiten nach der in Art. 110 der Theoria motus auseinander ge-
setzten Methode
Q' = 98° 23' 47" Q'= 98°22'16"
System I. System II.
i' = 1 18 53 i' = 1 18 49
Femer ergeoen die Langen in der Bahn und die Radien Vectoren nach der in der Theoria motus
Artt. 88-96 beschriebenen Methode die iibrigen Elemente:
System I System II
Epoche der mittlem Lange 1807 August 8 ...•. 300°45'35" 300°38' Hi,
Mittlere tagliche siderische.Bewegung .' . . . . . .. 299:'1063 299:'1053
Lange der Sonnennahe.. . . .. . .. . .. .. .. .... 12° 3' 14" 12° 12' 17"
Logarithm der Excentricitat . . . . . . . . . . • . . . .• 8,686027 8,687916
e = sin 2°46' 54" = sin 2°47' 38"
Logarithm der halben grossen Axe ••.• : ....•. 0,716256 0,716257.
Oft'enbar muss der Jupitersort fUr 1803 .1681 d, aus beiden Systemen berechnet, sich als ein und der-
selbe erweisen.]
[3.]
[Die Rechnungsvorschriften gestalten moh nun folgendermassen: nachdem man sich die ebener-
wAhnten Elementensysteme fUr Pallas und Jupiter verschafft hat, ergeben sich die .Pallaacoordinaten r una t1
[*) Vgl. GAUSS .n OLBERS 26. Nov. 1810; S. 4111 dieses Bandel.]
60*
476 NACHLA88.
ohne Weiterea naeh den gewohnlichen Formeln der elliptischen Bewegung; zur Berechnung derJupiters-
coordinaten r', v', ~' muss, nachdem man naeh den Formeln der elliptiachen Bewegung r' und fIJ' gefunden
hat, noch erst daa Elementensystem auf die Pallasebene transformirt werden, indem man naeh den Formeln
des Art. 16 der Exposition (Seite 4119 dieses Bandes) die Grossen I, fl, N berechnet. Da die Werte von i'
und Q' in beiden Systemen I und II sehr wenig verschieden sind, so kann man fUr beide Systeme die-
selben Werte annehmen, die aich aus den Mittelwerthen i' = 1° 18' 51" und Q' = 98° 23' I" ergeben, nemlich:
Aufsteigender Knoten der Jupitersbahn auf der Pallasbahn:
gezil.hlt auf der 1upitersbahn: Q'+N = 364°19'36"
gezii.hlt auf der Pallasbahn: Q+fl= 3S4 43 16
Neigung der beiden Bahnen: 1= 34 17 4.
---
181d 271>0 2' 12" 0,1>2307 0,80069 0,14430 0,61061" 9,751>79 - 0;'124 + 0;'979
0;'124
231
281
282 4
288 1>6
17
13
0,1>2963
0,1>3412
0,8U24
0,82779
0,07632
9,99744
0,68387"
0,73064"
9,92132
0,062112
- 0,286
-0,1114
0,410 + 1,4U
1,820
+
+
0;'979
2,394
0,924 + 4,214
331 295 40 51 0,63661> 0,8381>0 9,901>23 0,76084" 0,16526 - 0,801 2, U4 +
381 302 22 1>6 0,53726 0,84753 9,79442 0,77863" 0,24731 - t, 134 - 1,725 +
2,386 + 6,368
431 309 5 39 0,1>31>94 0,851\08 9,61>369 0,78661>" 0,3131>7 - 1, 496
- 2,859 +
2,489 + 8, 71>4
+
- 4,351> + 11,243
481 315 52 37 0,1>3269 0,86126 9,41>620 0,78647" 0,36722 -1,870 2,444
- 6,225 + 13, 687
=
+
1>31
1181
322
329
47
54
37
41
0,1>2747
0,112026
0,86620
0,87001
9,11169
8,34900"
0,77902"
'0,76469"
0,41042
0,44467
- 2, 231>
- 2, 1>71 - 8,460 +
+
2,242
1,880 + 15,929
11,031 + 17, 809
631 337 18 U 0,51099 0,87279/9,23020" 0,74343. 0,47100 -2,855 + 1,363
13,886 + 19,172
681 345 33 23 0,49962 0,87465 9,49890 n 0,71493" 0,49024 - 3, 066 + 0,703
1
16,91>2 + 19,871>
-
731
781
353
2
16
2 1>6 ° 0,48610
0,47041
0,8a64
0,8a85
9,66288" 0,67812" 0,50298
9,78196" 0,63131,. 0,1>0961
-3,184
- 3,188
_
-
20, 136
-
0,077
0,946 + 19,798
831 11 32 12 0,46260 0,87532 9,871>44,. 0,1171&6,. 0,1>10l>1 - 3, 062
-
23,324
26,386 - 1,862 + 18,81>2
16,990
881 21 112 1>7 0,43283 0,87408 9,9H67" 0,49372" 0,50604 - 2,793
- - 2, 771 +
931 33 15 34 0,41148 0,87208 0,01332" 0,38826" 0,49664 - 2,376
29,179
- 3,607 + 14,219
- 31, IIU
+ 10,612
981 411 60 31> 0,38922 0,86922 0,06068" 0,23408" 0,48279 - 1, 814
- - 4,293
1031 1>9 47 1 0,36721 0,86632 0,09076" 9,970H. 0,461>32 -1,126
-
33, 369
- 4,740 + 6,319
1081 75 9 9 0,34718 0,86014 0,09787" 9,0892 7 ,. 0,44627 -0,31>6
-
34,496
- 4,866 +
-
1,679
1131 91 H 24 0,33136 0,85334 0,07214" 9,83707 0,42396 + 0, 433
-
34,8110
84,417
- 4,609
-
3,287
7,896
1181 109 34 6 0,32204 0,84467 9,99690,. 0,16024 0,40229 + 1, 150 - 3,957
- 33,267 - 11,81>3
1231 127 43 6 0,32089 0,83399 9,83750 .. 0,32119 0,38044 + 1,705 - - 2,976
-
1281 1411 36 58 0,32804 0,82141 9,46657" 0,41118 0,31>668 + 2, 028
-
31,1>62
29,1184 - 1,808
-
14,829
16,637
1331 162 38 311 0,34229 0,80727 9,16969 0,41>61111 0,3271>5 + 2, 096
- 27,439
- 0,639
- 17,276
1381
1431
178
192
23
43
li5
54
0,36139
0,38301>
0,79199
0,7H97
9,77071
0,00202
0,46426
0,U9I>8
0,28794
0,23038 +
1+ 1, 930
1, 1)911
- 25,1109 +
+
0, 31>2
1,036
- 16,920&
- 23,914 - 15,888
1481
1531
201>
217
40
22
1)9
38
15
0,40U8 0, HU3
0,42707 0,74278
0,13964
0,23344
0,376111
0,21>783
0,1431>9
0,00460
+ 1,1611
+ 0, 716 -
-
22,749
22,033
+
+
1,341
1,2U
-
-
14,547
13,292
1 0,44733 0,7211811 0,30198 0,01792
U81 227
32
9,746H + 0, 316
- 21,717 +
+
0,809
- 12,483
1631
1681
237
246
41
39 16
0,46570 0,708U
0,48198 0,89081
0,3r.463
0,391)82
8,80096
0,OU49 ..
8,1>0923
9,74163 ..
+ 0,014
-0,11>0 - 21,708
-
0,0112
0,934 - 12,431
- 21,8l>3 - 13,3611
1731 21)1) 41 38 0,491110 0,672119 0,42820 0,4.1194. 0,07238 -0,11>4
- 22, 007 - 2,061
-
1781 262 1>2 46 0,&0806 0,6l1S8Ii 0,41>299 0,63437 .. 0,28444 .. +0,018
- 21,9U - 3,236
-
15,428
18,661
1881 270 21 U 0,111791 0,63887 0,47044 0,80298. 0,39874 .. + 0, 342
- - 4,346
-
1881 277 32 1>6 0,1121168 0,61310 0,47971 0,94240 0,49238 .. + 0, 808
-
21, 61>2
- 11,280
-
23,007
1931 284 8O 48 ,0,1>3144 0,&91211 0,41897 1,06311> 0,lII>9U. + 1,360
-
20,8404
19,844 - 5,912
-
28, 287
34, 199
SPECIELLE ST6RUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 477
Nach den Formeln des Art. 1& der Exposition ergebell sich dann v' und ~'.
e,
Nach den Formeln 1 berechnet man nun die Graaaen 'I, C, p, fl, (1) j der letztere Auadruck wird in
UDSerm Falle, wenn die lupitersmasse IU 1 , also logp.= 6,9717190-10, angenommen wird, gleieh
1067,2865
2,0130038 jdt ist gleich 50 IU nehmen. Des Weitem finden sich aus den Formeln 2 die Gri)ssen T, V,
W und aus 8 die momentanen StorungsgrOasen d i, d Q etc. fUr jeden Zeitmoment und Iwar bereits mit
dem Intervall 50 multiplicirt. Die numerischen Werte von v, r, p, T, v, W; di, dQ etc., wie sie die
Rechnung ergeben hat, finden sich in folgender Tafel j dabei sind atatt der Werte von d n die von
50 dn = dndt gegeben, well dieser Ausdruck zweimal intei¢rt wird:
181d
231
-1:'2471
- 1, 5526
-
-
1:'2471
-
0
1:'2471
-
--
7:'343
8,162 -
--
7:'343 -
-
0:'081
0,347 -
-
0:'081 +
+
9:'171
8,048 +
+
9:'171
2,7997
- 15,495
- --
0,428
+ 17,219
-- +
281 - 1, 7752 4,0468 8,753 1,825 6,842
-
331 -1,9366
-
4,5749
- 8,6217 - 11,144
-
24,248
4,190
2,253
+ 5, 1199
+
24, 061
381 -2,0467
-
6,5115
- 15,1332 - 9,319
-
33,392
7,131
-
6,443
+ 4,349
+
29,660
431 -2,1164
8,5582
- 23,6914 - 9,273
42, 711
- 10, 380
-
13, 574
+ 3,107
34,009
- - 23,954 + 37,116
-
10,6746 51,984
481 -- 2,1510
- - 34,3660 - 9,018
-- -13,714 + 1,890
+
531 -2,1558
-
12,8256
- 47, 1916 - 8,570
61,002
-16,945
-
37,668
-+
0,713
+
39, 006
581 -2,1340
-
14,9814
17,1164 -- 62,1730 -- 7,950
69, 572 -19,882
- 77,522 -22,363 -
64,613
74,495
-
0,425
+
39, 719
39,294
631
681
-2,0872
-2,OU2 - 19, 2026
-
79,2884
98,4910 -
7,184
6,306 - 84, 706
- 24,267 - 96,sr.8
-
1,504
2,547 + 37,790
-
6,692
-
3,166
3,526
+ 29,9969
310,8368 2,196
-112,050
- 10, 90.0
-
274,182
6,579
-
1081
1131 +
0, 2418
0, 8222
-
-
29,7551
28,9829
-
-
UO,6919
369,6248
-
-
3,092
4,172
-114,246
-117,338 -
8,726
-
8,631 -
285,082
293,808 -
-
5,978
4,994 -
10, 105
16,083
1181 + 1,4003
- 27,5826 - 121, 510 - 302, U9 - 21,071
- - -- 1,912
+ 1,8992
--- -
3,614
1231
+ 2, 2504 -
397,01174
--
6,132 9,989
- 24,891
--
25,63U -126,642 -12,844 312,428
1281
+ 2, 4191 - 422,6908 5,703
- + 0,041
26, 603
--
23,3830 -132,845 325,272
446,0788 5,798 - 15, 806'
+ 2, 4133 -
13st 26,562
- 341,078
+ 2,210
--
20,96n -138,148
1381 18,5506
-
467,0317 5,581
-143,674
-17,890
- 358,968
+ 4,322
24,352
-
481>,5883 1>,111 -18,601
lUl +2,2648
16,2858 - 148, 785 - 377,1189 - 20,030
+ 2, 0074 - -- 501,8741 - 4,760 -17,966
- + 8,5911
6,487
- 13,5U
+ 1,6883 -
1481 14,2784
- -153,545
-
395,635
+ - 4,950
--
-16,266
+ 10, 598
516,1525 ',625
1531
1581 + 1,2841 - 12,6101
- 1>28,'1e26 4,811
-158,170
-13,893
--
411,801
+ 18,028
5,848
11,3480
- -162,881 425,684
+
+ 0,2703 -
UO,1086 5,894 -11,182 + 12, 880
1881 + 0, 7882 10,5478
- 550,6584 - 6,418
-188,875
-
iI,511
486,876
+ 14,202
1681
- -174,78.B - 445,387 + 82,230
--
10,27711
1731
1781
-0,3274
-1,7870 -
-1,0087
- 10,6049
--- 580,8338
&71,5888
- 8,7,813
--12,528
U8
- 182, 701
6,195
4,556
-
-- 451,582
456,138
+ 15, 729
+
+
17; 012 + 47,969
+ 82,956
64,871
-2,8819 -
11,6136 -182,638
-
5-83,1524 3,888
.- - +
17,885
+
--
1831 18,4006 -201,167 460,12'
-S,7118 - -
6116,5580 -15,730
-
4,811 18, 650
1881
1931
-
16,0825
19,7138
612,6351 -19,173
- n o , 887
-240,470
7,868
465,085
472,903 + 18, 178
+101,506
+ 120, OU
478 NACHLASS.
'V
i lOgr i lOg p log T i lOgV i lOgW i di ~di dQ ~dQ
+
15, 221 46,096
2081 304 45 3 0,53701 0,51886 0,35826 1,35480" 0,56610" 2, 477
- 12,744
- 4,795
- 50, 891
2131 311 28 52 0,53501 0,49249 0,21313 1,43382" 0,43693" + 2, 064
-
- 3,157
-
+
10,680 54,048
2181 318 18 15 0,53107 0,46580 9,82226 1,50141" 9,98031>" 0,791 - 0,945
- 9, 889 - 54,993
2231 325 17 ° 0,52515 0,43947 9,84881" 1,55480" 0,27479 - 1, 675
- + 1,514
- 53,479
+
11,564
2281 332 29 22 0,51722 0,41460 0,40350" 1,58909" 0,77348 - 1>, 578 3, 571
-
- 49, 908
2331 339 59 58 0,50722 0,39306 0,67711" 1,59032" 1,04541 - 10, 840
-
17, 142
+ 4,222
- 45, 686
-+
27,982
2381 a47 54 6 0,49509 0,37711 0,85283" 1,56096" 1,22534 -16,748 2,359
H31 356 18 2 0,48080 0,36944 0,96077" 1,46630" 1,33929 - 21,793
- 44, 730
2,563
- 4.3, 327
- 66, 523 -
4D,890
2481 5 18 55 0,46435 0,37232 1,00681" 1,27702" 1,39383 - 24,145 - 9,684
2531 15 5 14 0,44582 0,38683 0,99104" 0,89406" 1,39201 - 22,766
-
90, 668
- 16, 686
-
55, 574
2581 25 46 42 0,42544 0,41252 0,91095" 0,10023 1,33795 -18,199
-113,434
- 21,040 -
-72, 260
- 131, 633 93, 300
2631 37 33 43 0,40366 0,44741 0,71>579" 0,83392 1,24010 -12,274 - 21,663
- 143, 907 - 114,963
2681 50 36 39 0,38133 0,48873 0,51228" 0,94464 1,09917 - 6,634 - 18,781
-150,541 - 133, 744
2731 65 3 17 0,35980 0,53367 0,04453" 0,91858 0,92530 - 2, 521 - 14, 139
- 153, 062 - 147,883
27S1 80 55 1 0,34099 0,57968 9,65966 0,80609 0,71406 - 0,141 -153,203 - 9, 107 - 11>6, 990
2831 98 1 42 0,32722 0,62459 0,14197 0,60526 0,44780 +
0, 752 - 4, 755
+ -152,451 - 161,745
2881 115 58 13 0,32066 0,66672 0,24157 0,24167 0,04639 0,614 - 1, 633
- 163, 378
- 151, ~37
2931 134 6 39 0,32249 0,70487 0,22566 9,22376" 9,01508" - 0, 081
-151,918
+ 0,113
-163,265
2981 151 45 42 0,33238 0,73845 0,13098 0,20812" 0,00657" - 0, 950
- 152,868 + 0,632 - 162,633
3031
3081
168
183
22
37
15
49
0,34862 0,76742
0,36887 0,79217
9,96018
9,66787
0,41881"
0,51497"
0,24003"
0,36916"
- 1, 733 -154,601
- 2,296 -
+ 0,219 -162,414
0, 797 -163,211
-156,897
-
1-
3131 197 27 43 0,39095 0,81329 8,80203 0,56328" 0,45576" - 2,589 2,123 _ 165 334
3181 209 56 48 0,413171°,83145 9,45315" 0,58634" \ 0,51870" - , 2 62 ° 1 - 159, 486 -
.' -162,106 3, 535 168: 869
Nach den Vorschriften der Art. 18-19 der Exposition (Seite (62) und zwar nach den Formeln I er-
= Jdi,
hiilt man die Integrale oi aQ = JdQ etc. und nach der F.ormel II auch das Doppelintegral
Jandt = JJdndt = JJ 50dn. So ergeben sich die Storungen der Elemente fUr alle zwischen den Tafel-
werthen liegenden Zeitmomente, also fIlr 1803. 206 d , 1803. 256 d etc.; nur die Werthe von ojndt = Jondt
gelten fUr die Tafelwerthe selbst. In der Tafel sind die Griissen ~di, ~dQ etc. gegeben, welche den ersten
Gliedem der genannten Formeln 6f(-1)t resp. 66f(-2)t entsprechen und bereits einen sehr genaherten
Werth der Stiirungen geben.
Man kann also die Storungswerthe fUr jede beliebige Epoche interpoliren, und zwar erhalt man fUr
die Zeiten der sechs Oppositionen folgende Stiirungen der Elemente, wobei (genahert) die Elemente von
lS03 + 156 d als Normalelemente betrachtet sind, indem die Constanten a. und ~ in den Formeln I und II
der Exposition gleich Null gesetzt sind:
50 dn ~50dn ~~50dn dm de
1981 d - 4:'8950
- - 632:'4293 - 24:'074 - 13:'467
- + 17:'890
2031 -6,2511;
-
24:'6888
- 657,1181 - 29, 209
- 264:'544
- 22,354
-
486:'370
+ 16, 208
+ 137:'974
2081 -7,7587
-
30,9403
- 688,0584 - 34, 810
- 293,753
- 35,288
-
508, 724
+ 13, 317
+ 154, 182
2131 -9, 4382
-
38,6990
- 726,7574 - 40, 826
- 328, 563
- 52, 675
-
544,012
+ 8,698
+ 167, 499
2181 -11,1718
48,1372
- 774,8946 - 46,683
- 369,389
- 74,468
596,687
+ 1, 941
+176,197
- 59, 3090 - 416, 072 - 671,155 +178,138
2231 -12,7863
- 72,0953 - 834,2036 - 51, 708
- 467,780
- 99, 391
- 770,546
- 7,344
+ 170, 794
-
2281
2331
- 13, 9743
-14,2433
- 86,0696 -
906,2989 -
992, 3685 -
54, 980
55, 297
- 522,760
- 124,169
- 142, 550 - 894, 715
-
-
19, 297
33,218
+ 151, 497
-100,3129 - 578, 057 - 1037, 265 + 118,279
2381 - 12,3877 - 1092, 6814 - 51,858 -146,134 - 47,195
- 112, 7006 - 629, 915 - 1183, 399 + 71,084
2431 - 10,0557 - 1205, 3820 - 44, 814 -127,484 - 57, 867
- 122, 7563 - 674, 729 -1310,883 + 13,217
2481 - 5,5301 -1328,1383 - 35,865 - 86, 433 - 61, 627
-
2531 - 0, 4854
- 128,2864
-128,7718
- 1456, 4247 - 27,608
-
-
710, 594
738, 202
- 33, 597
-1397,316
- 1430, 913
- 56,885
48,410
-105,295
2581 + 3,7950 - 1585, 1965 - 21,843 + 14, 502 - 45,238
- 124, 9768 - 760,045 -1416,411 -150,533
2631 + 6,4404 -1710,1733 - 18,514 + 45, 545 - 30,336
' 1-
- 118, 5364 - 778, 559 55 737 - 1370, 866 - - 180, 869
2681 + 7,3007 - 1828, 7097 - 16, 743 + 16, 720
-111,2357 - 795, 302 1315,129 -197,589
2731 + 6,7306
- 104, 5051
-1939,9454 - 14, 753
- 810, 055 + 50, 984
- 1264, 145
- 5,803
- 203,392
2781 + 5,2590
- - 2044, 4505 -
-
11,842 + 39, 017 + 1, 568
2831 + 3,3973
-
99,2461
- 2143, 6966 8,061
- 821, 897
+ 27,101
- 1225, 128
+ 5, 733
- 201,824
3081 - 2,2597
97,3308
- 99,5905 -- 2720,5367
2620, 9462 + 3, 013
- 829,839
+ 27,209
-1117,027
+ 2,803
-170,178
1-
3131 2,4163 + 2,595 + 29,671 + 0,840
3181 2,4301
- 102, 0068
- 104,4369
- 2822,5435 + 1, 902
-
-
824,231
822, 329 + 30, 909
- 1060, 147
- 1029,238 - 1,093
- 166, 535
-167,628
- 2926, 9804
[4.]
[Es handelt sich nun darum, die Werthe der N ormalelemente zu bestimmen, welche in Verbindung
mit diesen Storungen die Oppositionen am besten darstellen, und es soIl zu diesem Zwecke im Grosaen
und Ganzen der in den Art. 5-6 der Disquiaitio de elementia ellipticis Palladis (vgl. auch dort das Beispiel
in Art. 8) auaeinander geaetzten Methode benutzt werden, wo (Band VI, Seite 4) die Beobachtungen der secha
Oppositionen, wie folgt, angegeben sind:
Oppoaition 1803 + heliocentriache LAnge =a geocentriache Breite =~
I 181~019120 277°39' 24:'0 + 46°26' 36{'0
o= heliocentrische Breite, abgeleitet aUB a nach der Formel tang 0 = tang i Bin (a - Q)
r= heliocentrische Breite, abgeleitet aus ~ nach der Formel sin (~- r) = B S; ~ .
AlII genliherte Werthe fill' die vier Elemente i, Q, cp, Iii bezogen auf daa Aquinoctium 1803,0 wurde
vorauageaetzt :
cp = 14 12 51 121 7 54.
Aus den sechs beobachteten heliocentrischen Langen, reducirt auf das eben genannte Aquinoctiwn:
und unter Annahme der fUr die sechs Zeiten :mit Berucksichtigung der Storungen folgenden Werte von i
und Q, nemlich:
Q = 172°28' 32:'43 28' 49:'B8 28' 32:'77 28' 19:'28 27' 48:'22 27' 45:'90
i = 34 37 46,96 37 35,85 37 12,42 37 25,19 37 30,77 36 39,79
Indem man des Weitem die Perihellange und den Winkel cp nach den obigen Storungswerthen, wie folgt,
anBetzt:
Iii -- 121° 7' 53"991
, 6' 38"571
, 3' 17"761
, 0' 53"65/120
, 059' 36"29
J 45' 59:'50
cp = 14 12 47,43 11 33,15 10 58,62 10 10,05 14 8 10,26 34; 91
folgen die wahren und die mittlem Anomalien, sowie die mittlem Langen:
Bringt man an die letztem Werthe die Storungsgrossen ojndt + oa mit umgekehrtem Zeichen an,
so erhalt man die mittlem Langen von den Storungen befreit, wie folgt:
und leitet man endlich aus diesen Werthen die Epoche der mittlem Lange fill' 1803. 156d ab, indem man
die mittlere Bewegung, angenommen zu 770:'7332 multiplicirt mit der ZwiBchenzeit davon in.Abzug bringt,
so kommt
SPECIELLE ST5RUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 481
Diese sechB Werte milssten einander gleich sein, wenn UnBere NiherungBwerthe fUr die Normal-
elemente w, fP und n die richtigen waren; aus ihren gegenseitigen Abweichungen konnen nun die Correa-
tionen fUr die Perihellange, den Winkel fP, die mittlere Bewegung und der wahre Werth fUr die Epoche
der mittlem Lange abgeleitet werden. Sind tA cD und tA fP die Correctionen fUr die Grossen w und fP, so ist
der corrigirte Werth fUr die mittlere Lange in jeder der OppoBitionen gleich (vgl. Band VI Seite 7 oben)
wo die Coefficienten m und n dieselbe Bedeutung haben, wie a. a. O. 1st femer tAn die Correction fUr die
mittlere Bewegung, so wird die corrigirte Epoche der mittlem Lange nach Abzug der SWrungen
A)
wo t die seit 1803 .156 d verflossene Zeit und (£01 die oben aus den Beobachtungen gerechneten Werte be-
deutet.
Aus diesen seehs Gleiehungen kann man zunaehst die Epoche eliminiren, indem man das Mittel aUK
ihnen nimmt, welches den corrigirten Werth der Epoche in der Form:
B)
ergibt. Indem man dann jede der vorstehenden Gleichungen A) von diesem Mittel B) abzieht, erhiilt man
eechs Gleichungen, welehe nur die Unbekannten tAw, tAfP, ~n enthalten und welche man nach der Methode
der kleinsten Quadrate auflost. 1m vorliegenden Faile ergibt die numerische Rechnung, dass tA w und
tA fP aU8serst klein sind, wahrend
tAn = + 0:'0040
folgt, womit die mittlere Bewegung wird:
n = 770:'7372.
Corrigirt man nun die oben gefundenen sechs W 4trthe von (£0) durch Anbringung der eben gefundenen
Correctionen nach den Gleichungen A), so werden diese jetzt:
so dass also nur die folgenden sehr geringfiigigen Abweiehungen der mittlem Langen ilbrig bleiben (vgl.
Seite418 diesee Bandes und Band VI Seite 320)
Zur Verbesserung der Werte von i und Q veriahrt man, wie folgt: aus den eben gefundenen
Werthen von n ergibt sich filr die verschiedenen Oppositionen:
hieraus
p = Oj4U 0673 I 0,4152715 I 0,4154043 I 0,415 3194 I 0,4155751> I 0,4166936
und
r = 0,6232726 I 0,515 5612 I 0,3533230 I 0,4492234 I 0,5370545 I 0,4722233
vn. 61
482 NACHLASS. SPECIELLE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG.
.
weiter nach der Formel sm (~ - ,I
,
=
Rsin ~
---:
r
~-, = 12°45' 32:' 02 1 4°34' 41:'981 20°50'28:'02 13° 56' 26:'89 loOn' 37:'27 2°29' 4:'78
N ach Art. 6 der Disquisitio erhiilt man dann fiir j ede Opposition eine Gleichung der Form:
dQ +fAi = ,-0
wo die Grossen a und b fortgelassen sind und die c und f nahe dieselben numerischen Werthe haben, wie
a. a. 0.; unsere Gleichungen liefern uns die Correctionen, wenn wir die V. Opposition bei Seite lassen, da
sie schlecht beobachtet war:
AQ = - 2:'5 und Ai = - I",
womit
wird. Nach Anbringung der hieraus folgenden Correction en an die obigen Werte von 1 bleiben folgende
Unterschiede 1 - 13 in den geocentrischen Breiten iibrig (vgl. Seite 418 dieses Bandes und Band VI Seite 320: :
n = 770:'7372
w= 121 0 7' 54"
'!' 14 12 51
log a 0,4420669
254 0 56' 40:'14
i 34 37 46
Q= 172 28 29, 5.]
N ACHLASS.
[Lj
[Nachdem die vorige erste Rechnung schon genaherte Werthe fur die Storungen und fUr die Nor-
malelemente der Pallas ergeben hat, kann man die ganze Rechnung nochmals wiederholen, indem man· den
ganzen Zeitraum von 1803 bis 1811 in sieben oder acht Perioden theilt und der Rechnung fur jede dieler
Perioden besondere Elemente zum Grunde legt, wie sie die erste Rechnung ergeben hat. Diese Perioden
sollen anfSnglich zu je 500 Tagen, und fUr die Zeiten, in denen die Storungen betrachtlicher werden,
entsprechend kiirzer gewahlt werden; als in der Mitte dieser Perioden liegende Ruhepunkte nehmen wir
+
demnach die Zeitmomente: 1803 156 d, 706 d, 1206 d, 1706 d , 2106 d , 2406 d , 2756 d, 3206 d . Nach den Resul-
taten der ersten Rechnung ergeben sich dann die Storungsbetrii.ge fur unsere acht Ruhepunkte :
8i 8Q an 8fndt oe
U6 d 0 0 0 0 0 0
- I
0
- - - + 35:'00
-+
706 17" 20" - 0:'4243 108:'85 91" 61"
1206 - 33
1
12 - 0,5506 - 383, 50 -122 - 302 - 21,08
1706 - 22 - 14 - 055, 79 -175 - 445 + 32,23
-
- 0, 2056
2106 - 13 - 51 -0,7751 706, 84 -328 - 541> + 167, 40
2406
2756
- 45
- 153
- 41>
-148
- 2, 2545
- 2,1032
-1147,78
-1998,77
-629
-809
-1188
- 1279
+ 70,99
- 203,92
3206 1 -162 -170 1 - 2, 0971> 1 - 2884,55 - 822 -10(0 - 168, 68
und damit die der Rechnung zum Grunde zu legenden Elemente der Pallas:
i Q n L
E rater Ruhepunkt
Z weiter Ruhepunkt
156 d
706
34° 37' 46"
37 29
I 172° 28'
28
30" 14° 12'
50 11
51"
2{)
121° 7' 54"
6 53
770:'7372
770,3129
254° 56'
372 40
40:'14
31, 70
D ritter Ruhepunkt 1206 37 13 28 18 10 50 2 52 770,1866 119 37 49, 62
V ierter Ruhepunkt 1706 37 24 28 16 9 56 o 29 770,5316 226 38 3&,24
F unfter Ruhepunkt 2106 37 33 27 39 7 23 120 58 49 769,9621 312 16 38,24
S echster Ruhepunkt 2406 37 1 27 4:'> 2 22 48 6 768,4827 16 21 22,0:;
S iebenter Ruhepunkt
I I
2756 35 13 26 2 :;9 22 46 3D 768,6340 90 58 34,17
A chter Ruhepunkt 3206 1 35 4 25 40 1 13 9 50 34 768,6397 187 4 :;0,37
61*
484 NACHLASS.
Mit Hiilfe der fiir den eraten Ruhepunkt gefundenen Elemente berechnet man die Stiirungen bis
1803.Ul d , mit Hillfe der f'iir den zweiten gefundenen die von 1803.481 d bis 1803.931 d , mit Hiilfe der fur
den dritten geltenden die von 1803. 981 d bis 1803. 1431 d U. B. w. 1m iibrigen erfolgt die Rechnung in
- +
tI 0
181 d 275- 3' 1O" 0,52327 0,80080 0,14408 0,61165 .. 9,711663 0:'124
- 0:'981
+
231 282 4 53 0,~2974 0,81632 0,07623 0,6839~" 9,93127 -
--
0, 286
-
0:'124
+ 1,416
+
0:'981
--
781
-
23,327
- 1, 857
18,886
~31 11 29 15 0,45263 0,87528 9,87467" 0,57191" 0,51047
0,50599
3,063
2,795
-
26, 390
- 2,767 + 17,029
881
!IH
21
33
49
12
55
30
0,43284
0,41145
0,87404
0,87203
9,95099" 0,~9417"
0,01287" 0,38873" 0,49654 - 2,377
29, 185
- 3, 603 + 14,262
- 31,562 + 10, 659
- - -
!.'81 45 48 30 0,38910 0,86918 0,23444" 0,48256
0,06050"
-
1,814
1,127
-
33,376
-
4,289
4,739 + 6,370
1031 59 45 25 0,36707 0,86529 9,97095" 0,46r.06
0,09070"
+
=
1081 75 8 9 0,34704 0,86011 9,09095 .. 0,44503
0,0978." - 0,3MI
34, 503
- 4,864
-
" 631
+
34,8r.9 3,233
-
1131
1181
91
109
51 1
34 16
1°,33123
0,32194
0,85331 1°,07208" 9,83704 1 0,42371
0,84464 9,9ge77" 0,16033 0,40207 +
432
1,160 1
0,
34,427
-
4,607
3,955 - 7,840
33,277 - 11, 795
+ -
=
1281 0,32804 9,46627"
It
29,644 16,576
0,45571 0,32756 2,095 0,638
13111 162 lI9 8 0,34234 0,80726 9,17144
- 17,214
1381
1431
24 9
178 43 44
192
0,36149
0,38318
0,79199
0,77598
9,77115
0,00220
0,46439
0,43979
0,28798
0,23054
1,930
1, 595
- 25,519 + 353
1,036 1
0,
16,861
-
t+
23, 924 15,82r.
1
39 56 0,40553 0,H956 0,13970 0,37735 0,14402 + I, 166
- 1,342 _
--
1481 205
+ 22,7S8 14,483
1531 217 20 67 0,42722 0,74285 0,23341 0,25887 0,00561
+
0, 718
22,040
1, 258
- 13,22r.
1581 227 57 16 044746 0,7258U 0,30205 0,01968 11,74763
+
0, 317
21,723 + 0, S 11
- 12,414
1631
1ti 81
237
246
311
36
22
50
0,46581
0,48207
0,70863
0,6!J096
0,35459
0,39580
8,85475
0,05132 ..
8,56294
9,73735" -
0,011>
0,149
- 21,708
-
0,053
0, 925
- 12,361
- 21,857 - 13,286
- -
---
1731 254 57 57 0,49617 0,67276 0,42821 0,40959 .. 0,06988" 0,153
- 22,010
-
2,050
15, 336
1781 2112 4U 53 0,50811 0,65385 0,45305 0,63257" 0,26244" + 0,012
- 21,998
-
3,221
18,557
1831 270 18 46 0)51794 0,63408 0,47054 0,80153" 0,39511" + 0,339
- 4, 330
+
22, 887
1881 277 29 51 0,52568 0,61338 0,47984 0,94084" 0,49055 .. 0,802
-
21,659
- 5, 260
-
+ -
20, 857 28, 147
-
5,890
-
'9St 284. 27 43 0,53143 0,59153 0,47925 1,06186" 0,5n64 .. 1,352
19, 505 34,037
1981 291 16 35 0,53518 0,56849 0,46484 1,16942" 0,59708,. + 1,906
- - 6,098
-
+ -
17, 599 40, 136
:.I03l 298 ° 24 0,53699 0,54427 0,42936 1,26660" 0,60458"
+
2, 339
- 15,260
-
5,761
- 45, 896
2081 304 42 38 0,53688 0,61891 0,36827 1,35458" 0,56536 .. 2,471
- 4,789
-
+ -
12,789 50,68r.
2131 311 26 52 0,53486 0,49267 0,21338 1,43302" 0,4354r." 2,057
- 3,148
-
+
10,732 53,833
2181 318 16 41 0,53089 0,4659g 9,82223 1,50055" 9,97757" 0,786 - 0,939
- 9,946 - 54, 772
2231 325 16 0,62495 0,43960 9,85033 .. 1,55406 .. 0,27513 - 1,676
- + 1, 515
-
2281 332 29
°
3 0,51698 0,41471 0,40393" 1,58776" 0,77253 - 5,666
-
11, 622
+ 3,562
-
53, 257
49,69S
+
17, 188
23&1 840 ° 43 0,50700 0,39305 0,67790" 1,59415" 1,04476 - 10, 825
- 4,207
- H,488
+
28, 013
2381 347 55 57 0,49491 0,37704 0,85349" 1,55959" 1,22486 - 16, 730
- 44,743
-
2,333
- 43,155
2431 358 20 &3 0,48068 0,36928 0,96107" 1,46461 " 1,33915 - 21,784
- 66, 527
2,605
- 46,76U
SPECIELLE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 485
genau derselben Weise wie in der vorstehenden ersten Rechnung, Die sich ergebenden numerischen Werthe
findet man in der folgenden Tafel zusammengestellt:
o o o o
181 d - 1:'2486
1:'2486 _
o - 7:'350
7~'350 -
0:'053 _
0:'053
+ 9:'167
9:'167
1:'2486 - 8,147 0,330 _ + 8,047 +
+
231 - 1,5507 _
2,7993 _ - 15,497 0,383 17, 214
4,0479 - 8,754 1,818 _ + 6,845
+
281 - 1,7748 _
4,5741 - 24,251 2,201 24,059
331 - 1,9359 _ 8,6220 - 9,147 4,176 _ 5,602 +
6, 5100 - :l3,3!18 6,377 29,,661
381 - 2,0465 15,1320 - 9,320 7,106 _ + 4,351 +
8,5565 - 42,718 13, 483 34,012
431 - 2,1158 23,6885 - 9,272 - 10,347 + 3,112 +
- 10,6723 - 51, !l90 23, 830 + 37, 124
481 2, 1507 34,3608 - 9,018
- 61,008
- 13,713 _
37,543 + 1,897 +
+ 39,021
- 2,1559 _
12,8230 _
47,1838 - 8, :; 7 I) - 1Ii,933 _ + 0, 717
5:11
581 - 2,1343
-
14,9789
17,1132
_
_
62,1627 - 7, 950
-
-
69,578
77,528
- 19,855 _
54,476
74, 331 - 0,419 + :l!J, 738
39, 3l!J
- 2,0872 79,275!1 - 7, 184 - 22,351 _ - 1,508 +
631 - 19,2004 _ - 84,712 96,682 :17, 811
681 - 2,01U 98,4i1l3 6,306 - 24,246 - 2,541
1,9133 _
21,2149
- 119,6912 - 5, :153
- !ll,018
- 25,419 _
120, 928
- 3,510
+
+
:15, 270
731 23, 1282 - 9(;,371 146,347 :11, 7fi ()
1-
- 1,7791 _ - 142,8194 - 4, 375 - 25,752 _ - 4,403 +
78 1
831 - 1,6047 _
24,9073
26,5120
- 167,7267 - 3, 430
- HO, 746
-104,176
- 25,156
172,099
197,255 - 5,203 + 27,357
22,154
- 1,3803 2, 595 - 23,588 _ - 5,885
881 - 27,8923 - 194, 2387 -106,771 220,84:1 16, 2(;!l
- 1,0936 - 222,1310 - 1, \I 5!) - 21,084 - 6,413 +
93 1
- 28,9859 -108,730 - 241,927 + 9,85(;
981 - 0,7316 _ 29, 7175 1'= 251,11611 - 1, 620
-110, :150
-- 17,859
- 259,786
- 6,743
3, 113
1031
1081
-
+
0,2856
0,2412 -
-
30,0031
29,7619
1_ 280,8344
310,8375
-
-
1,
2,
683
192
- 112, 033
-114,225
-
-
14,218
11l,906
-
-
274,004
284,910
-
-
fi,816
6,578
+
3, 70S
10,281
1131 + 0,8221 28,9398 i- 340,5994 - 3, 088
-117,313
8, 735
- 293, (i45 - 5,975/= 16,256
=
1181 + 1,4005 - 369, 5392 - 4, 171l 8,402 - 4,984
1 - 121, 483 21,240
- 27,5393 - 302,047
1231 + 1,8998 _ 25, 6395 397,0785 - 5,12[1 - 10,012 - 3,613
=
1 -126,612
- 12,878 - 312, 059 1 1,913 - 24,853
1281 + 2 2509 422,7180 - 5, fill9
- 132, 311 - 324, !J37 + 0,042 - 26,766
+ 2: 4195 - 23,3886 ,-- 446,10(i6 - 5,793 - 15,832
1331
1381 + 2, 4139 1 20,9691 _ 467,0757 - 5,525
-138,104
- 17, !l05 - 340,769/ + 2, 150 - 26,724
-143,629 - :l58,674 + 4, :123 - 24,574
1431 + 2,2652 18,5552 - 485,6309 - 5,109 - 18,618
16,2900 - 148, 738 - 377,2!)2 - 20,251
+ 2,0080 _ 14,2820 - 501,9209 - 4,751 - 18,018 + 6,48!J
1481 - 15:1, 48!) - 3ns,310 + 8,5\)4 - 13,762
1531 + 1,6698 _ - 510,2029 - 4,615 - 16, :1:10
--158,104 - 411,640 +10,601 - 5,168
1581 +
+
1,2658 12,6122 - 528,8151 - 4,804
- 162, 908
- t:l, !l57
- 425,597 + 12, 481 + 5,4;)3
1631
1681 +
0,8013
0,2744
-
-
11,3464 _
10,5451 -
540,1615
550,706H
-
-
5,382
- 168, 290
-
-
11,27:1
8, 1i22 - 436,870 + 14, 193 + 17,914
1-
- 151, 831
2931 133 30 4 1 0,32475 0,70346 0,22967 8,99695" 8,78893" - 0,048 + 0,068 '
-151,879 164,061
2981
3031
151
167 30
o 18
35
1 0,33431
0,35008
0,73696
0,76592
0,13972
9,97711
0,19312,. 9,99117 n -
0,41271,. 0,23214,. -
0,912
1,700
-152,791 + 0,631 -163 430
-154,491 + 0,258 -163: 172
3081 182 42 22 0,36985 0,79071 9,70436 0,51279 n 0,36373,. - 2,274
- 156, 765 - 0,726 -163,898
3131 196 30 41 0,39149 0,81191 9,02016 0,56377" 0,45157,. - 2,582
- 159, 347 - 2,033 -165 931
3181 208 59 39 1 0 ,41335 0,83015 9,3H94 n 0,58853" 0,51486 n - 2,628 3,435 -169: 3H6
- 161, 975 -
Die siebente Opposition kann jetzt auch in den Bereich unserer Rechnungen gezogen werden, da
aua den neuerdinga gemachten Beobachtungen sich folgendes Resultat fUr dieselbe .ergibt (vgl. Band VI
Seite 328;:
Zeit der Opposition, I Tage aeit Anfang 1 803 I heliocentrische Lange = I geocentrische Breite = ~
Meridian von Gottingen G(
2974,809386
[2.)
[Fiir die einzelnen Oppositionen ergeben sich aus unserer Tafel die folgenden Werte fiir die Storungen :
Wir nehmen nun als genaherte Werthe fUr die N ormalelemente , welche wieder etwa !lir 1803.156 d
geIten
34° 37' 46;'0 'f = 14°12' 47:'5
Q == 172 28 29,5 w= 121 8 0
n == 770;'7372
und berechnen zur Bestimmung ihrer Correctionen aus den beobachteten heliocentrischen Langen, gerade
SPECIELLE STORUNGEN mm PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 487
481 d
531
5bl +
5;'51361_ 128"8699 - 1328:'7319
0,4563 _ 129' 3262 -1457,6018
3,8035 _ 125' 5227 - 1586, 9280
- 35;' 802 1_ 70!);' 172
- 27, 625 1_ 73"u 797
-21,921 7."
1-I -+
87;'532
33,831
14,762
_
-
1411;'532
1445, 363
-
-
-
61;'761
56,995
45,302
-
-
48;'833
105,828
_ 18, 770 - ,~, 718 + 45,930 - 1430, 601 - 151, 1311
631 + 6,4486 -119' 0741 -1712,4507 - 777 488 - 1384, 671
- 30,663
- 181, 793
681 + 7,3092 ' - 1831, 5248 -16,7~6
- 16, 898 _ 794' 386 1 + 56,547 _ 1328, 124
- 111, 7649 -19S,589
731 + 6,7427 - 1943, 28~7 - 14, 893 1 _ 8,09' 279, + 51,749 5, 863 _ 204,452
- 105, 0222 _ 11,990 '. + 3!!,683 -1276,375 +
781 + 5,2854 - 2048, 311!) 1, 52(;
99,7368 s, 217 1 - 82,1, 269 1 + 27, (;44 -1236, (i92 + 5,730 - 202, U26
831
881
+
+
3,4381
1, 6027
!)6,2Q87
94, (5)60
- 2148,0487
- 2244, 3474 4, 206 1- 82'), 436 i + 20,090 -1209,048 + 7,3S3 -IU7,J!)t)
931 0,0500 - 2339, 0434 0,758, - ~33, 69 2 1 + 18,08& -1188,958 + 7,508 -18!1,813
+
g4,6460 I-S34, 450 1 -117o,8701 1-182,305
USI
031
1,0939
1,8286
95,7399 - 2433, f)SH
-2529,4293
+
+
1,5U4! ., . . 1+ 20,1571
275°1-832,,061+ 23 U37
."
-11,0,.13 +
+ (i, I .
4n
4,882 -1~',,,O:
97,5685 _ 262(;, 9978 + ', . . . -830,1001 .'. -1126,776 2 997 -1,0,92,
081 2,2319 2,9'0'_82" 1·0'+ 2",71 -1099,20' +
tal 2,4040 9n, ~004 _ 2726, 79~2 + 2563 1 "'1+30164 "+ l' 046 - 167, !)2~
181 2,4265 - 102, 2~44 _ 2829, 0026
- J 04, 63091_ 2933,633:; I
+ ' "
1, ~62 : _ 522:
- 824 5~71
725 +
'
31,671
- 106!), 041 .
_ 1037, 370
0: 842 - 166, SS2
- 1f;7, 72~
, ,
,,-ie in del' ersten Rechnung, die vVerthe der Epoche der mittlern ],iinge wie folgt:
a 277°38' 59;'17 336"59' 12;'ti71 1l701S'1(;;'b91 223° 33' 50;'2°1303°5&'20;'58 ' :359°34' 27:'291 152°41' 27;'7.')
~2 172 28 29, 95 172 28 47,381172 28 30,311 172 28 17,021172 27 45,951 172 27 43, 38/172 25 45, 61
i
a
34 37 45, 95 I 34 37 34,83
4,98 1+ 10 27
34 37 11,42
3,72,- 33 40 32,871+ 28 14
34 37 24, 17 34 37 29, 74 34 31l 38,61
54,73+27 20 32, 29! - 4 53 1,98-13
34 35 13, 88
+ 33 41 31, 6;;
·V 275 3 20, 53 333 51 47,85 69 53 47, 971 228 52 48, 72' 298 31 39, 95/ 1 4 57, 17 148 52 48, ·\Il
u:, 121 0, 02 121 44,63 121 24, 05, 121 ° 59, 88 129 59 40,31 , 120 45 54, 15 120 48 36, 47
'i' 14 12 43, 8!! 14 11 29, 68 14 10 55, 11 14 10 6, 60 14 8 6, 911 14 1 33, 15 13 58 53, 4I
v- '" 153 55 20, 51 212 45 3, 22 308 50 23, 92 107 51 48, 84 177 31 59, 64
1
240 19 3,02 28 4 11, 9!)
:M 139 10 10, 21 230 38 5,89 328 18 2, 61 79 50 56,99 176 46, 23 266 36 12, 28 16 53 5 ti, 10
L 260 18 10, 23 351 44 50,52 89 21 26, 66 200 51 56,87 , 2~7
26, 541 27 22 6,43 137 42 32, :, 7
Lo
(·0:
260 18 5, 65 ' 351 45 22,78/
254 56 43, 421 254 56 46, 66
89 26 32, 42
254 57 15, 53
201
254 57 ° 25,645, 691
fj
2fJ7 11 .:;8, 70
254 57 39, 1)8 254
27 43
58
6 81 '
f): 90!
138
254
25
58
54,
17,
22
83
~u:, - 5;'8
119 -1,2
;In -0,0012
n i i 0;'7 360
und es bleiben folgende Unterschiede in den mittleren Langen ubrig (vgl. Bd. VI S. U9):
Zur Besti=ung der Correctionen t:. i und t:. Q stellt sich die Rechnung, wie folgt:
Da bei der Ausfuhrung dieser Rechnung die Beobachtungen der siebenten Opposition noch nicht vor-
lagen und die Breite der filnften Opposition schlecht beobachtet war, so geben wir das Resultat nur mit
Berilcksichtigung der vier ersten und der sechsten Gleichung, nemlich
werden. Nach Anbringung der gefundenen Correctionen bleiben folgende Unterschiede in den geocentrischen
Breiten ubrig (vgl. Band VI Seite 329) :
N ACHLASS.
[1.]
[Zur Entwickelung der allgemeinen Theorie der Storungen der Pallas durch Jupiter wurde im Grossen
und Ganzen, wie bei der Rechnung der speciellen Storungen, die in der »Exposition etc.« (Seite 449 u. 465
dieses Bandes) auseinander gesetzte Methode angewandt. Da indessen hier beabsichtigt wird, die all-
gemeine Theorie zu geben und nicht nur die numerischen Werthe der Storungen fUr einen gewissen Zeit-
raum zu berechnen, so werden die Gleichungen fiir die Storungen hier in etwas anderer Form aufgestellt
werden mussen als dort. Diese sollen darum hier noch einmal zusammengestellt werden, wobei die Be-
zeichnungsweise dieselbe bleiben 8011, wie bei den frlihem Rechnungen (Seite 473 dieses Bandes).
Die Coordinaten von Pallas und Jupiter r, v, r', w' berechnen sich aus den elliptischen Elementen
nach bekannten Formeln; femer zur Berechnung der gegenseitigen Bahnlage dienen die Formeln (vgl.
Seite 459 dieses Bandes):
sin tJ . sin i-(il +N) = sin t(i'+~").sin t(Q'- Q)
sin.p .cost(il + N) = sin t(i' - i). cost(Q'- Q)
1)
costJ.sin!(il-N) = cost(i'+i).sint(Q'-Q)
cos ~ J . COS! (il - N) = cost (i' - ~) . cos t (Q'- Q),
aus denen sich
J =
Neigung beider Bahnebenen,
Q + il =
Lange des Knotens der Jupitersbahn auf der Pallasbahn, gezahlt auf der letztem,
Q'+N = » ) » »» » » »erstem
ergeben. Weiter hat man zur Berechnung von v' und Wdie Gleichungen
von denen eine der beiden letztern zur Controlle dienen kanll. Ferner findet sich
Der Werth von a ist noch mit der Zahl 206265" zu multipliciren, womit man aIle Grossen ausgedruckt in
Bogensecunden erhalt.
Nach den Gleichungen 3, Seite 4i4, gelten dann fur die Stiirungen der Neigung und der Knoten-
lange die Relationen:
di
- d = cos(v-Q).W
n t
4)
dQ 1. Q w:
ndt = sinism(V- ). •
Fur die Storungen des Perihels ergibt eine leichte Transformation der genannten Gleichungen:
dP = - 2acos'f'2.V,
n dt
also
dlogp
n<ft = - 2V.
dloghypn
3aesm',v-w. T+ 3aacos'P V
2
• I -)
rr
ndt
dE
tang! i sin (v - Q) . W + 12rcos 'f' + ptangl'f' cos (v - wJl T
7) ndt
- tang t'f' (2 + e cos (v - w) sin \v - wl. V
dw .)dQ) .)dQ
(l-cos'f' )( ndt-\l-COS~ ndt +
I
(t-COSt ndt+2rcos'P'T.
Legt man nun der ganzen Rechnung sowohl fur Pallas wie fur Jupiter ein elliptisches Elementen-
system zum Grunde, so sind offenbar die Grossen T, V, W ebenso wie die Differentialquotienten der Ele-
mente periodische Functionen der mittlern Anomalien beider Planeten, also der Grossen M und M', und
lassen sich durch trigonometrische Reihen darstellen nach Vielfachen dieser beiden Argumente. Man kann
darum hier die in der Theoria interpolationis methodo nova tractata (Band III, Seite 265) gemachten Unter-
suchungen benutzen und die Coefficienten dieser Reihen bestimmen, indem man die numerischen Werthe
von T, V, W fur eine Reihe von Werthen von M und M' berechnet, die je eine ganze Periode umfassen.
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 491
Zu diesem Zwecke sollen die in der genannten Abhandlung abgeleiteten Formeln in den folgenden
Artikeln noch einer Umformung unterworfen werden, durch welche sie fUr die Losung der vorliegenden
Aufgabe moglichst einfach gestaltet werden.]
[2.]
m<x" = tBo+Blcosna+BtcOS2na+·.·+Bu
'0-1
cos(.1:.-1)na+iB cos..!:..na
2 ~ 2
m~" = q sin na + Cll sin 2na + .,. + C~_l sin (~ -1) na,
wo
B"
T-1
= A
~-1
+A
~+1'
C =A -A .
t:-1 ~-1 ~+1
Weiter ist
wo das obere oder untere Zeichen gilt, je nachdem n ungerade oder gerade ist.
62*
492 NACHLASS.
Sind n und ~
2
= m beide gerade, so ist wieder:
Bei der Anwendung auf die Berechnung der Pallasstorungen solI ~ = m stets gerade angeno=en
werden, und aus diesem Grunde sollen auch nur die beiden Formeln 2 und 4 weiter entwickelt werden:
Betrachtet man zunachst den
Fall, wo n ungerade ist,
also die Formel 2, und setzt man dort m-n statt n, so ko=t
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 493
!!!:. (a,. + am-n) = tDo + D. cos 2na + D. cos 4na + ... + D,. ,cos (.1:. - 2)na
2 &"-2 4
m
2 (an - am-n) =
.
Dl cosna + Ds cos 3na + ... + DiJ.
&"-1
COS (-'=- -
4
1) na
6)
~ (~n + ~m-n) = El sin na + Ea sin 3na + ... + EiJ.
T-1
sin (-~4 - 1) na
m (~n - ~m-n) = E. sin 2na + E. sin 4na + ... + EiJ.
T-2
sin (.1:. - 2)na +
4
~ E,.&" sin.1:.
4
na.
2
wo das obere oder untere Zeichen gilt, je nachdem ~ ungerade oder gerade ist. Die Gleichungen 4 gehen
2
also in die folgenden iiber:
Wenn Bowohl ~ wie -'=- ungerade ist:
2 4.
494 NACHLASS.
wo
Ho Fo-Fu' HI FI-FI, ' Hu - F -F
'. JI
~-1
GI+G"
~-1
,
s-l
J"s--}
~-,
G,,_ +G"+I;
8 2
~+-~-
8 Z
11'0
~)
LI sin na + L2 sin 2na + ... + L" sin (-'=- -~) na,
'g"-t 8
wo
K,,_.
8 ·-z-
L"If 1
,
wenn !:.
2
und -'4=- beide gerade sind:
f - 1) na,
10)
LI sin na +L2 sin 2na + ... +L~_l sin(
wo
Ko Fo+ F"". KI
LI
FI + F., ,
'4- 1
G I - Gu ,
K",
,-1
Lf,
F",
,-1
G"
+F" , Ku
'0+1
- Gu .
.. 2F",
11"
cos -'=- na
8
+1, cos (~1) na
- + cosna etc.
. ('t-1
sm L )na ± sin na etc.,
N" = 2L I-' i
TT TT
1) na,
14)
Qlsinna+ Q.sin 2na+ .. · + Q I-' sin (~-
TT-l 16
wo
Es ist leicht zu ilbersehen, dass auch Formel 14 sich weiter transformiren liisst und das einge-
schlagene Verfahren uberhaupt beliebig weit fortgesetzt werden kann, je nach dem Werthe von fl. i es soll
indessen darauf verzichtet werden, hier noch weitere Transformationen auszufilhren, nicht bloss weil sie
ohne Weiteres einzusehen sind, sondem auch weil man fUr den hier vorliegenden Zweck nicht weiter zu
gehen braucht.]
496 NACHLASS.
[3.)
[Die im vorstehenden Artikel abgeleiteten Formeln sollen nun fiir die bei der Berechnung der Pallas-
storungen angewandten Fane specialisirt werden, nemlich fiir !J. = 12, 24, 4S, wobei fast iiberfliissig ist zu
bemerken, dass man aIle vorkommenden Winkel, welche grosser als 90· sind, durch solche aus dem ersten
Quadranten sofort ersetzt.
Es solI zunachst die Specialisirung fiir !J. = 4S ausgefiihrt werden. Hier wird das grosste vorkom-
mende Vielfache von a gleich 11 a = S2° 30' sein.
Man erhalt mit Hiilfe der Formeln 12 des vorigen Artikels:
24a 10 = t Ho+ Hl cos 10a-Hs cos 4a-Hscos 6a+ H,cos sa+H6 cos 2a
24~10 = J1sin 10a+ Jssin 4a- J a sin6a- J,sin 8a+ Josin 2a+tJ.
3)
24a l , = tHo - HI cos lOa - H 2cos 4a +Hacos 6a+ H,cos sa-Hocos 2a
24~14 = J 1 sin 10a- J 2 sin 4a- Jasin 6a+ J,sin sa+ J 5sin 2a-!J.
24et iS = tHo-H,- (HI -Ha-Ho)cos 6a
24~lS = -J,+·P6+(J I +JS -J5 )sinr.a
12(al +a1-an-a~3) = (D I+D7) (cos a + cos 7a) +;Dr, -Dul (cos 5a-cos lla)
12 (~l - ~1 - ~17 + ~2a) = (EI - E 7)(sin a - sin 7 a) + (E. + Eu) (sin 5 a + sin I I a)
12 (a l - a7+a 17 - au) = (D I - D 7) (cos a - cos 7 a) + (Ds + D ll ) (cos 5a+ cos 11 a)+ 2Dacos 3a+ 2Decos 9 a
12(~1 +~7+~11+ ~23) = (EI +E7) (sin a+sin 7a) + (E. - Eu) (sin sa - sin 11 a) + 2Es sin 3 a+ 2E, sin 9a
5) 12(as - au) = (D I -D7 -D,) cos 3a+ ;Ds - D. -Dul cos 9a
12(~s+~21) = (EI +E7 -Eg) sin 3a+ ;Es+E.-Eu;sin 9a
12 (as + all - au - al ,) = (D I -D,l (cos s a+cos 11 a) - (D. + Du) (cos a - cos 7 a)-2Dscos 9 a + 2D,cos 3a
12 (~6 - ~u - ~IS+~19) = (EI +E7) (sin sa - sin 11 ai - (Eo - Eu) :.sin a+ sin 7 a) + 2Es sin 90. - 2Eg sin 3a
12 (as - au +a 18 - a19) = (DI +D,) (cos 5a - cos 11 a) - (Dr, - Du; ;COS a + cos 7 a)
12 (~s + ~11 + ~18+~19) = (EI - E 7 ) (sin sa+sin 11 a) - ':E. +Eu) (sin a - sin 7 a)
12(a,- alS) = -(D.-Ds-Du)cos 3a+ (D I - D7 -De) cos 9a
12(~e+~15) = -(Es+Es-Eu) sin 3a + (E I +E7 -Ee) sin 9a.
In allen diesen Gleichungen ist a = 7°30', welcher 'Verth aber der grossern Ubersichtlichkeit wegen
nicht eingesetzt worden ist. Es lassen sich hienach siimmtliche Coefficienten berechnen; die Gleichungen
konnen aber zur numerischen Rechnung noch, wie folgt, vereinfacht werden; es ist nemlich cos 2 a =
{-(V6+V2), coS4a = tV3, coS6a = tV2, COB8a = t, cOSl0a = 1-(V6-V2); setzt man dieseWerthe
und die entsprechenden fiir die Sinus ein, so wird aus 1:
M o -2M, 2NI-Na
all = 48 ~ll = 48
I. a, - Mo+M. + MI
~, - NI+Ns + NI
48 V768 48 V 768
Mo+M, MI. ~ _ NI+Ns NI
alO = 48 V 768 •
48 V 768 10 -
VII. 63
498 NACHLASS.
Ferner aus 2:
au =
Po+Pa PI +P,
-4-8-----48--
II.
a = Po - ~ + P, - P~
8 48 48
Po - P a P,-P~
a., = 6-
--1-) - -4-8-- .
Ferner aus 3:
Ho - 2 H, + H, - Hs - He
48 V1152
a. = Ho + Hi. + H, + H, + H5 + HI - H5 + 2 Hs
48 V768 V1536 V4608
Weiter aus 4:
2E.-E'2 + E2+E8-E~
48 V 1152
IV.
D o -2D8 2 E. - E'2 + E2 + E6 - E,o
48 48 V 1152
Die Gleichungen 5 endlich lassen sich in folgender Weise auf eine fiir die numerische Rechnung ge-
eignete Form bringen; es ist nemlich
so iiberzeugt man sich leicht, dass die letztgenannten Formeln in die folgenden iibergehen:
48. t(a, - a7 + an - a2a) = CCOS (67° 30' - G) .8 . -}(~, + ~7 + ~'7 + [323) = c' cos (67 0 30' - G')
48 .1(a5+all-a,a- a, .! = csin(67030' - G) 48 .1(~5- ~ll- ~13+~'9) = e'sin (67°30'- G').
Fiir po = 24, also a = 15°, lassen sich in ganz analoger Weise die folgenden Formeln ableiten;
Ho-2H2
24
Ho+H2 H,
a,o = 24 - 1/ 192
aD =
Po + 2P,
48
Mo+M,
a~ = 24
PO-PI
as = 24
Mo-2M,
a' 2 = 48
2E2-E.
t(~a-~9) = --2-4-
E,+Ea- E 5
t(~a+~9) = 1/288
E, + E" E, - E 5 - 2E"
t(~'+~l1) = ~4- 1/1152
_ E, + E., + E , - E -2Ea .
5
t(~5+~7) - 1/384 1/1152
63*
500 NACHLASS.
K o +2K,
24
D o - 2D2
12
[4.]
[Die Rechnungsvorschriften des vorigen Artikels Bollen durch ein Beispiel erl1lutert werden, wobei
po = 48,und die Werthe der .A.o, A" A 2 • ••• A,,-, vorgegeben Beien.]
B7 = -14, 573 1 Bs = -37, 094 1 B 9 = -68,938 \ BIO = -101,69!! I Bll = -114,954\ B'2 = -97,:142
B'7=+ 2,456 B 16 = - 3,651 B I5 =-15,075 B 14 = - 34,742 B 13 = - 64,203
-171,434
+ 9,628
I Kl
K5
=-
= +
151>,998
2,091
IK2
K,
=
= -
-113,745
21,601>
- 62,426
-1,280
-1,271.
Also:
-} ,"l-"d = - 0,772 !-'~a7 - an) + 1,7 S 7
C23 =+ 4,767 C22 = + !J ,3 7 8 C21 = + 13,653 C20 =+17,357 C,9 =+20,151 C,8 =+21,511
C7 =- 3,243 C8 = - 22,962 C. = -52,448 C1O =-83,309 Cu =-!J5,134 C,2 =-76,566
C'7 = + 20,596 C'6 = + 16,025 C 15 = + 5,609 Cu = -13,518 C'3 = - 42,957
a'sinA' ...•...•.. 0,92387 b' sin B' . ......... 1,86423 c'sin C' ..•....... 1,82843 ..
a'cosA' ......... 2,02474 .. b'cosB' ••...•••. 2,29027 c'cos C' .......... 2,08189 ..
A' =- 4°31' 57" B' = 20° 33' 11" C' = 29°9'22"
a' ............... 2,02610 .. b' ............... 2,31883 c' •..•••..••••••• 2,14073 ..
V768 •••......•.. 1,44268 24 •••.•..•••••••. 1,38021 48 ••..••..•...••• 1,68124
*(~1 - ~7 - ~17 + ~23) = - 3,413 t(~8+ ~21} = + 8,677 t(~l + ~7 + ~17 + ~28) - 2,259
t(~5 + ~1l + ~I3 + ~19) -1,742 t(~g + ~I5} = - 0,295 t (~5 - ~u - ~13 + ~19) -1,787.
Also:
t(~1 +~23) = - 5,672 !(~7 + ~17) + 1,154
-! (~5 + ~19) = - 3,529 t(~u + ~I3} + 0,045
und endlich:
~1 = - 11,338 ~3 = +17,345 ~5 - 7,037
~7 = + 2,270 ~g = 0,519 ~11 + 0,003
~13 = + 0,087 ~15 = 0,071 ~17 = + 0,038
~19 = 0,021 ~21 = + 0,009 ~23 = - 0,006.
Das ganze Resultat ist also:
- 9,012
- 1,544 cosl -11,338sinl - 0,309 cos 13 + 0,087 sin 13
+ 23,068 cos2 - 7,275 sin 2 - 0,084cos14 - 0,189 sin 14
+ 8,136 cos3 + 17,345 sin 3 + 0,111 c0815 - 0,071 sin 15
-1I,396cos4 + 7,431 sin 4 + 0,054 cos 16 + 0,064 sin 16
6,152 cos5 7,037 sin 5 - 0,037 cos 17 + 0,038 sin 17
+ 4,119 cos 6 4,778 sin 6 - 0,029 cos 18 - 0,020 sin 18
+ 3,538 cos 7
+ 2,270 sin 7 + 0,010 cos 19 - 0,021 sin 19
1,157 cos8
+ 2,523 sin 8 + 0,013 cos 20 + 0,005 sin 20
1,744cos9 0,519 sin 9 - 0,004 cos 21 + 0,009 sin 21
+ 0,067 cos 12
+ 0,493 sin 12 + 0,002 cos 24.
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 505
[5.]
[Handelt es sich darum, eine Function zweier Argumente von der Form
T = 10,o+11,OCOSX+12,OCOS2X+'"
+
01 ,0 sin x + O2,0 sin 2X + ...
2)
T = ao + a1 cos X + a2 cos 2 X + .. .
+ ~1 sin x + ~2 sin 2X + .. .
wo die ao, a1> a2 ••. ~1' ~2 ... Functionen von y allein sind, welche sich wieder in der Form
3)
+ ql,l sin y + ql,2 sin 2 y + .. .
etc.
~1 = r1 ,0 + r1, 1cosy + r1 ,2 cos 2y + .. .
+ 81,1 sin y + 81,2 sin 2 y + .. .
etc.
darstellen lassen; die Po,o, PO,1> ... qO,l, qO,2, ... r 1,0, r 1,1> ••• 81,1, 81,2, ... sind constante Coefficienten.
Es seien nun fUr die Werthe x = 0, a, 2a, ... (fJ--1)a und y= 0, a', 2a', ... ('1-1)a' die zu-
gehorigen Werthe der Function T gegeben, und zwar sei T = .<'10,0 fUr x = 0, y = 0; T = AltO fUr
x = a, y = 0; T= A 2 ,o fUr x = 2a, y = 0; •.. T= .<'10,1 fUr x = 0, y = a'; ••• T= Al'-l,t'-l
fUr x = (fJ--1)a, y = ('1-1)a'; es seien also 1m Ganzen fJ-'1 Werthe von T gegeben; den vorigen Ar-
tikeln entsprechend solI auch hier vorausgesetzt werden, dass fJ-a = 'la' = 360 0 ist, und dass sowohl (J.
wie 'I eine gerade Zahl ist. Man bezeichne mit To den Werth, den T annimmt, wenn y = 0 ist, mit 1;,
den Werth von TfUr y = a', mit T. den fUr y = 2a', ... mit T V_ 1 den fUr y = ('1-1)a', so dass also
To, 1;, etc. Functionen von x allein sind, die sich auch wieder in der Form
VII. 64
506 NACHLASS.
~ ~I, 0 = Ao,o + Al,o sin a + A 2,o sin 2 a + ... + All-I, 0 sin (fJ- - t) a
etc.
Ebenso sind A o, I, AI, I, A 2,1 ••• AIl-I,1 der Reihe nach die Werthe von T, fUr x 0, a, 2 a, ..• =
(fJ- - 1) a, und aus ihnen lassen sich die Coefficienten 0(0,1, 0(1," 0(2, I ... ~I, I, ~2,1 ... in derselben Weise
bestimmen. Dasselbe Verfahren ist anzuwenden fUr T 2, T g, ••• T._ 1 •
Nach Ausfilhrung dieser Rechnungen hat man die Ausdrucke 4 filr die Functionen To, T" ... T"_ 1
voIlko=en besti=t.;
Des Weiteren sind nun aber die jetzt bekannten Coefficienten 0(0,0, 0(0,1, 0(0,2 ... O(O,V-I der Reihe
nach die Werthe, welche 0(0 anni=t fUr y = 0, a', 2a ' ... ('1-1)a' und 0(1,0, 0(1,1, 0(1,2, ... 0(1, ..-1 die
Werthe von 0(1 filr y = 0, a', 2a' ... ('1-1)a' etc.; ebenso ~"O' ~"" ~,,2"" ~I,V-l die Werthe von ~I
filr die genannten Werthe von y. Es lassen sich also wieder nach den vorigen Artikeln
die Coefficienten Po,o, Po,,, PO,2, •.• qo," qO,2 ... aus 0(0,0, 0(0," aO,2 ..•
» ))
» ))
riO, rt,l, r t ,2, ... Sl,V 8t,21 ... aus ~ltO' ~l.h ~1,2 •••
etc.
bestimmen.
Hiemit sind auch die Entwickelungen 3 filr die 0(0, 0(" 0(2, ... ~I' ~2' ... voIlko=en bekannt" und
indem man diese Werthe in die Reihe 2 filr T einsetzt, erhalt man die vollstiindige Entwickelung der
Function T nach beiden Veriinderlichen, wobei man die auftretenden Producte trigonometrischer Functionen
in einfache Sinus und Cosinus der Summen und Differenzen umwandelt, um T in der Form 1 zu erhalten.
'Es mogen noch die Formeln zur Berechnung von To,o, TI,O, T2,O, ... 81,0' 82,0, ••• El,l, 'S,I, ..• CI,l'
C2,1, ... aus Po,o, PO,I, •.• qO,I, qO,2, ..• "1,0, "1,,, ... 81,,, 81,2, ••• angefilhrt werden, obwohl man die
Reehnung eben so beqllem rein mechanisch ausfilhrt:
Man vergleiche zu diesem Artikel die Artike125-27 der Theoria mterpolationis (Band ill Seite 303).]
[6·]1
[Es sind nun zunachst die drei Grossen T, V, W zu berechnen; sie sind, wie sohon erwahnt, peria-
disohe Funotionen der beiden Argumente M und M' und konnen nach den Ausfilhrungen der vorstehenden
Artikel entwickelt werden. Man sieht aber, dass man diese Entwickelung in versohiedener Weise vor-
nehmen kann; sind nemlich T, V, W periodisohe Funotionen von M und M', so sind sie es auoh von
M - M'. Es ist nun aber soCort zu iibersehen, dass T, V, W sich aus Grosseu zusammensetzen, welohe
aus drei versohiedenen Quellen entspringen, nemlioh erstens aus den Coordinaten der Pallas, welohe perio-
disohe Funotionen von M, zweitens aus den Coordinaten des 1upiter, welohe periodisohe Functionen von
M' sind; die erstem sohreiten aussohliesslioh naoh Potenzen der Exoentrioititder Pallas, die letztem aus-
schliesslioh naoh solohen der Exoentrioitit des 1upiter und des Quadrats der gegenseitigen Neigung fort.
Drittens aber ist ersiohtlich, dass durch die Grosse";' in den Gleiohungen 3 des Art. [1] ausserdem die Viel-
fachen von M - M' direot eingefilhrt werden, wOd!roh ausser den vorgenannten nooh eine Entwiokelung.
nach den Potenzen des Verhaltnisses der halben grossen Axen beider Planetenbahnen a, bedingt wird.
a
Die letztgenannte Grosse a, nahert sich nun am meisten der Einheit, wihrend die zu zweit ge-
a
nannten, Exoentricitat der Jupitersbahn und Quadrat der gegenseitigen Neigung, sehr klein sind. Die Ab-
nahme der Coeffioienten wird also am wenigsten stark sein naoh den Vielfaohen von M - M', sie wird
stirker vor sich gehen naoh den Vielfaohen von M und am stirksten naoh den Vielfaohen von M'.
Es ist daher klar, dass man gut thut, die Grossen T, V, W ala Funotionen der beiden Argumente
M-M' und M zu entwiokeln, um leioht die grossten Glieder der Entwiokelung zu erhalten, und ebenso wird
es vortheilhaft sein, wenn man fUr das Argument M - M' den Kreisumfang in eine grossere Anzah! Theile
theilt und z. B. ,... = 48 nimmt, wahrend fUr das Argument Meine Theilung in 12 Theile ausreiohen diirfte.
Es entsprioht das im Grossen und Ganzen der Beriloksichtigung der 24. Potenzen des Verhiltnisses a, und
a
der Potenzen der Exoentrioititen und des .Quadrats der gegenseitigen Neigung.
Ii.
Unsere niohste Aufgabe ist also, die Functionen T, V, W naoh den Formeln des Artikels [1] zu be-
reohnen, und zwar fUr die 48 Werthe M - M' = 0, 7' 30', u', 22° 30', 30' ••• und fUr die 12 Werthe
M = 0, 80°, 60° •.. , im Ganzen also fUr 12 X 48 = 576 Werthe.
Nimmt man die Elemente der 1upitersbahn naoh LAPLACE fUr 1805 wie folgt an:
64*
508 NACHLA88.
und nimmt man fUr Pallas das folgende Elementensystem, ebenfalls fUr 1805, an:
welches bis auf den Werth von til das als X. bezeiehnete Elementenayatem (Band VI Seite 297) iat, 80
findet man zunaehst
N = 265°1\3' 44"
A= 182 14 34 ,
also:
Aufsteigender Knoten der lupitersbahn auf der Pallasbahn
auf der lupitersbahn gezahlt .... 354°21' 35"
auf der Pallasbahn gezahlt ..... 354 45 11
und:
Neigung beider lJahnen. . . . . . .. 34 17 14 •
Auf die Einzelheiten der Rechnung einzugehen, ware ilberflilasig; es sollen in den folgenden Tabellen
nur die Werthe der T, V, W gegeben werden, welehe sich aus den angefilhrten Zahlen ergeben; es ist
nur noeh zu bemerken, dass die lupitersmasse "" = , also log,," =
1
6,971 7990-10 angenommen
1067,09
wurde, womit log« = 2,74198 wird.
ALLGEMEINE ST5RUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 509
30 ° + 8,672 + 6,244 + 5,575 + 5,432 + 5,4fi6 + 6,129 + 7,871 +10,681 + 13,306 + 12,524 + 9,53:1 +10,2!1:1
45 0 + 9,309 + 8,l137 + 8,677 + 8,491 + 8,550 + 9,395 +11,330 +13,722 + 13,IG9 + 3,448 - 1,668 + fi,474
60 0 + 6,547 + 8,585 + \J,834 +10,416 +10,S98 +11,~~4 +13,714 +13,7118 + 2,222 - 30,028 -22,9!12 - 1,145
1-
+ 5,787 + 7,352 +15,103 +10,083 + 9,283 + 4,102 +
87 30 1
1,487 - 1,118 + 2,84!)
+ 7,520 + 9,442 +12,740 +14,77!) +14,500 +11,388 + 6,356 + 1,4H-
95 0 + 7,055
+13,650 +12,358 + 3,4!)8 - 1, 053 3,476 - 2,718 + 1,508
202 30 + 8,284 +10,350
10 0 + 5,476 + 8,251 +10,292 +11,840 +11,911< + 9,864 + 5,732 + 0,777 - 3,30!)- 5,243 - 4,1; I + 0,18:l
+
25 + 4,782 1,81
+ :l - 5,902 - 8,425 - !I,OiO - 7,427 - 3,409
32 30 4,829 + 6,202
+ 2,219 - 0,677 - 4,282 - 7,527 - 9,546- !J,S38 - 8,113 - 4,401
1-
40 0 + 0,047 + 2,982 + 4,046 + 3,781
- 0,248 - 2,933 - 8,830 - 10, 372 10,342 - 8,585 - 5,238
47 30 + 0,952 + 1,710
- 1,171 - 0,695 - 1,123 - 2,529 - 4,899 - 7,608 - 9,812 - 10,913- 10,612 - 8,837 - 5,918
55 0 - 2,941
- 3,298 - 3,061 - . 4,552 - 6,537 -10,479 -11,177- 10,623 - 8,863 - 6,416
62 30
70 ° _ 5,596 _
-
5,344
7,227
-
-
5,287
7,284
- 5,435 -
-
6,261
7,617
-
-
7,825
8,762
- 9,582 -10,846 -
-10,925 -
11,173 -
10,911 -
10,388 -
9,910 -
8,657
8,212
-
-
6,711
6,783
77 30 9,195 - 7,531 - 6,620
° - 8,865 - 8,969 - 8,532 - 8,603 _ 9,346 -10,255 -10,732 - 10,403 -
- 7,538 8,245 - 6,G06 - 6,202
85 -10,186 -10,274 - 9,204 - 9,591 -10,284 - 9,659 -
92 30
00 ° _ 8,410 -11,127
-11,640
-11,151
-11,567
-10,050 -
-
9,434
9,312
-
-
9,517
9,152
- 9,762 -
-
9,598 -
8,691 -
8,689 -
7,505 -
7,066 -
5,665 -
5,442
4,042
-
-
5,524
4,580
07 30 - 3,374
° - 8,866 - 8,521 - 8,281 - 7,577 - 6,116 - 4,051 - 2,423
_ 7,933 -11,686 -11,510 - 9,906
15 - 8,125 - 7,676 - 6,276 - 4,535 - 2,241 - 0,602 - 1,924
22 30 -11,253 -10,990
° _ 5,989 -10,348 -10,036 - 8,2H - 7,130 - 6,582 - 5,987 - 4,796 - 2,777- 0,255 + 1,385 - 0,255
30
5,332 - 3,H2 - 0,857 + 1,877 + 3,488 + 1,583
+ +
- 9,002 - 8,696 - 5,920 -
37 30 4,110 + 5,833 3,525
- 7,26:; - 7,027 - 5,501 - 4,531 - 3,931 - 3,049 - 1,384 1,198 +
345 0 - 2,716 6,379 + 7,717 + 5,479
- 3,003 - 2,409 + 0,514 + 3,360 +
52 30 - 5,208 - 5,101
510 NACHLASS.
"
0· 0' "
-19,423 "
-19,082 "
-19,729 "
-24,990 "
-31,567 "
-35,737 - "
35,618 - "
31,127 "
23,278 - 13,768 - 7,577 -12,509
- - - +16,902
30
37 ~o
° 3,978 -11,441
- 6,699
-16,099
-11,930
-21,599 -26,053 -26,642
-21,599 -21,330
21,646
-
10,314 +
0,743 +
8,497 + 33,992 +42,477
23,346 + 56,567 +61,600 +26,124
-
° -
45 8,384 0,919 - 6,373 -11,981 -15,835 -14,694 6,397 + 11,018 + 42,080 + 84,646 +80,652 +34,209
+
52 30 + 5,752 + 0,595 - 8,740 - 6,688 + 25,094 + 65,200 +117,097 +95,002 +39,518
- +
°
60 +19,243 +13,077 + 8,950 + 3,271 0,324 + 2,674 + 15,215 + 41,407 92,038 +147,340 +97,695 +40,319
°
75 +22,314 +27,969 +29,341 +23,877 +20,073 +24,756 + 41,4:l2 + 75,000 +130,167 +121,092 +49,920 +24,970
82 30 +34,103 +40,705 +31,434 + 36,423 + 82,056 + 94,744 + 31,386 1 +11,058 +10,886
°
90 + 1 2,002 +37,974 +51,912 +47,537 +42,642 +46,874 + 60,102 + 64,710 -
21,35!) - - 3,718
62,32!11- 2O ,531
97 30 +38,245 +61,667 +52,287 +53,675 1,887 -173,568 -109,812 -38,061 -15,831
+
105
112 30 ° - 9,097 +33,786
+24,142
+68,102
+68,992
+66,736 +58,374
+58,164
+53,175 +
+41,029
29,193 -108,237 -249,747 -112,274 -42,684 -23,674
-213,127 -232,26:1 - 93,068 -38,872 -26,919
120
° -28,384 +10,167 + 62,432 +65,869 +49,013 +14,fjOI - 89,094 -250,2fj5 -177,652 - 68,543 -30,801 -26,324
127 30 - 5,875 +47,966 +29,897 -23,2:l2 -222, 395 1-122,860 - 45,585 -21,281 -23,017
- -18,127
135
142 30 ° -35,493 -20,971
-32,488
+27,521
+ 5,200
+32,424 + 3,2·1:l
-24,855
-fj2,186 -164,022 -168,776
-89,548 -115,6H:
78,574
45,100 -
26,271 -11,874
10,771 a,34 !} -12,525
150
° -:10,850 -3!1,123 -14,415 -15,035 -47,156 -98,442 -120,214 - 71,887 20,393 + 1,295 + 3,945 6,842
202 :.10°
195 + 0,849 -13,754 -18,777 -17,784 - 9,893 + 6,73S + 24,019 + 31,285 + 29,787 + 2B,145 +22,559 +15,499
-
7,132 -10,605 + 3,86S +19,750 33,601 + 29,487 + 25,365 +22,362 +16,740
210
° + 7,!)34 - 1,127 - 2,585 + 3,560 +15,737 +29,382 + 36,!751! 33,788 + 27,922 + 23,771i +21,515 +17,319
217 :\0 + 4,112 + 4,858 +25,356 +35,847 + 32,205 + 25,368 + 21,524 +20,081 +17,282
225
232 30 ° +12,061 + 8,501
+11,9!)0
+11,434
+16,!l74
+20,890 +32,572
+37,379
+39,440 +
+40,490
37,229 +
+
29,275 +
25,319 +
22,058 +
18,186 +
18,746 +18,146
U>,55!J +15,788
+16,666
+15,517
240
° +13,278 +14,560 +21,349 +31,932 +39,875 +39,353 + °
30,9 3 + ,
20 627 + 13,!J26
+ 12,068 +13,071 +13,885
247 30 +16,203 +24,488 +40,219 +36,396 + 15,441
+ 9,418 + 8,356 +10,063 +11,796
255
262 30 ° +11,770 +16,929
+16,762
+26,354
+26,948
+35,904 +38,636 +31,982 +
+26,462
20,242 + 9,968 +
4,382 +
4,787 +
0,141 +
4,512 + 6,828 + 9,322
+ 6,513
I
+35,408 + 0,617 + 3,433
-
270
277 30
° + 7,865 +15,740
+13,92!1
+26,310
+24,516
+33,220 +30,784
+25,128
+20,185 +
+13,417
7,662
-
1,168
6,556
4,426
8,831
-
-
3,260
7,046
0,054
3,558
+
+
3,432
0,154
285
° + 2,073 +11,410 +21,682 +25,194 +18,744 + 6,483 - 5,009.- 11,678 12,998 - 10,665 6,997 3,233
292 30 + 8,296 +17,966 +11,933 - 0,402 -
16,441 16,847 - 14,038 -10,277 6,627
300
° - 4,834 + 4,721 +13,558 +13,775 + 4,979 - 7,030 - 16,471 - 20,768 20,311 - 17,081 -13,289 U,910
307 30 0,846 8,674 - 1,853 -13,230 - 24,586 23,316 - 19,696 -15,909 -12,946
315
° -11,783 --
+
3,152
+
3,546 + 1,173 - 8,340 -18,861 - 25,832 - 27,828 25,780 -- 21,770 -17,993 -15,573
- -
+
322 30 7,080 1,586 -14,293 -23,837 30,426 27,617 23,181 -19,369 -17,624
330
° -17,444 -10,742 - 6,487 -10,526 -19,555 -27,994 - -
32,466 32,309 28,728 - 23,776 -19,843 -18,907
337 30 -13,943 -10,938 -24,003 -31,335 - 33,414 28,994 - 23,374 -19,185 -19,226
345 0
352 30
-20,400 -16,503 -14,738
-18,260 -17,718
-19,644 -27,537
-30,077
-33,772
-35,255
- 35,888 - -
33,648
32,9 2 4
28,290 -
26,454 -
21,766 -17,127
18,670 -13,371
-18,382
-16,193
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 511
. . . . .
-
. . . . . . .
o· 0' - 3,470 -11,969 -18,340 - 19,058 - 13,688 4,119 + 6,363 + 13,864 + + 14,900 9,150 + 3,539 + 1,975
:17 30 - 4,582 - 6,689 - 0,777 + 4,955 + 0,533 - 18,378 - 31,712 - 6,736 + 7,718
45 0 + 5,563 - 0,638 - 3,243 - 2,886 + 0,499 + 4,434
+ 3,638 - 8,709 - 35,023 - 44,593 + 0,411 +14,756
52 30 + 4,053 + 0,272 + 0,878 + 2,517 - 22,100 - 58,119 - 56,294 + 15,282 +24,111
+4:1,086 +30,1I!l5 7,954 - 10,380 - 24,483 - 47,861 -10:1,552 -218,610 -194,352 +122,371 +100,1137 +57,809
90
97
°
30 +:31,786
+
+ 3,703 - 38,77 I - 71,218 -268,956 - 98,714 +130,482 + 85,022 +52,463
105 0 +42,35:1 +30,331 - 4,126 - 32,814 - 57,034 - \1\),198 -187,635 -270,212 + 3,131 +110,474 + 65,807 +44,183
112 30 +25,149 -15,784 - 78,367 --128,553 -203,171 + 53,446 + 82,540 + 47,174 +34,741
120 II +30,489 +16,552 -30,544 - 67,883 -100,214 -152,661 -213,114 -108,390 + 61,734 + 56,772 + 31,:101 +25,605
127 30 + 5,869 -46,333 -118,127 -162,585 - 36,498 + 52,019 + 35,912 + 18, i 3:1 +
1 7,616
135 0 +15,528 - 4,889 -fiO,03:J - 98,905 -126,!J941-152,641 -116,892 + 0,932 + 37,585 + 19,890 + fJ,234+11,151
142 :10 -13,810 -08,u63 -123,500 -125,485 + 14,602 + 23,517 + 7,887 + 2,328 + 6,237
150 0 + 4,518 -19,746 -70,70:) -100,030 -108,413 - 90,596 - 29,305 + 15,801 + 11,:167 - 0,921 - 2,·175 + 2,745
157 30 -22,472 ~(jG,f)(JO - 86,202 - 57,861 + 11,:)71 + 1,401 - 7,207 - 5,580 + 0,467
IR5 0 - 0,766 -22,451 -58,144 - 71,750 - -
62,313 32,424 + 0,206 =!:: 4,830 - 6,492 - 11,504 - 7,376 - 0,810
172 :10 1 -20,402 -47,47U - -
40,834 15,336 1 2,098 - 12,544 - 14,221 - 8,137 - 1,286
0 - 1,5!):) -17,072 -36,224 - 37,516 - 23,716 - 5,384 + 0,686 - 8,583 - 16,975 - 15,669 - ',094 - 1,131
--
180
187 30 -13,064 -25,5!)7 - 11,398 - (J,825 - j4,17 i -
20,004 16,102 - 7,428 - 0,495
0,257 - 8,823 -16,187 - 12,28 G - 3,422 - 0,022 - 7,896 - 18,876 - 21,827 15,727 - 6,286 + 0,503
195 U
02 30
+
- 4,649 - 8,244 + 0,961 - 1,6!11 1 - 22,44°1- 22,616 - 14,704 - 4,785 + 1,762
- 0,74 G - 1,835 + 1,670 + 2,525 - 4,868 - 17,399 - 25,004 - 22,529 - 13,175 - 3,02(i + 3,200
°
10 + 3,:l93
5,181 - -
6,903 21,044 - 28,762 - 26,157 - 16,065 - 4,056 + 5,183 + U,469
°
40 +10,008 +10,1861 +10,140 +
+11,929 + 5,662 - 7,253 - 21,668 - 29,634 - 27,505 - 17,517 - 4,662 + 12,7531 +14,230
° 6, 401 1+
70 +13,550
5,164 - 6,633 - 20,165 - 28,167 - 26,856 - 17,693 - 4,902 + 7,058 + 14,778 + 16,853 +14,966
°
00 +11,564 +
3 07 30 + 2,600 - 9,758 - 28,061 - 24,771
-
- 1,682 + 9,606 + 16,160 + 16,992 +14,278
3 15 ° + 8,398 - 0,107 -12,600 - 23,648 - 27,317 - 22,295 11 ,30 1 + 1,436 + 11,883 + 17,129 + 16,679 +13,230
3 22 30 - 2,826 -15,032 - 25,!)99 - 19,539 + 4,387 + 13,818 + 17,618 + 15,867 +11,827
- -16,950 - 24,495 - 24,182 - 16,526 - 4,755 + 7,102 + 15,331 + 17,526 + 14,515 +10,101
°
30 + 4,253 5,422
--
7,759 -18,276 - 21,952 - 13,405 + 9,505 + 16,325 + 16,763 + 12,595 + 8,124
37 30
- - + +
-
22,815 - 19,398 10,239 + 1,351 + 11,508 16,689 15,211 + 10,096 + 5,998
°
45 - 0,080 9,707 -18,961
52 30 -11,145 -18,983 16,611 - 7,114 + 13,004 + 16,277 + 12,724 + 7,049 + 3,879
512 NACHLASS.
Es folgt nun die Entwickelung dieser drei Grossen nach Vielfachen von M'-M, wobei unter An-
wen dung der Auseinandersetzungen der vorigen Artikel fur x das Argument M'-M und fur '!I das Argu-
ment M zu nehmen ist; fUr jeden der 12 Werthe M= 0,30°,60° ..• ist dann aus den in den Vertical-
columnen der vorstehenden Tafeln angegebenen Werthen die Interpolation auszufuhren, d. h. die in Artikel
[5] Gleichung 4 mit ao.o, at.o, aO.1> ••• ~t. 0, ~t. I> ••• bezeichneten Coefficienten zu bestimmen. Das Re-
sultat ist auf der folgenden Tafel zusammengestellt, wobei die in der obersten Horizontalreihe stehenden
Werthe die von aoo, a o t, a0 2, '" a o v-I' die in der zweiten stehenden die von at 0, at.t, al.2, ... at.Y-t,
also dieCoefficient~n vo~ co~(M'-Mi, die in der dritten dieCoefficienten von COS2'(M'-M) U.S.w. sind;
die in der mit sin (M'-M) multipIicirten Horizontalreihe sind die Werthe der ~t.o, ~1.1I ~t.2' ... ~t ••-I
ll. S. w. Die erste Verticalcolumne gibt die Reihe fur resp. To, Vo, Wo, die zweite die fur Tt , Vt, Wt U. s. w.
Koefficient
von:
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
- - 1,002 - 5,204 - 3,414 + 0,646 + 2,725 + 2,989 + 1,447 - 2,tl82 - 9,012 - 9,012 - 2.688 + 0,777
cos (M'-M) - 0,552 + 2,565 + 1,476 - 2,5U6 - 4,844 - 4,955 - 2,857 - 0,629 + 0,821 - 1.544 - O,3!J6 + 0,034
cos2~M'-M) + 5,853 + 3,521 1,2!J 3 1,278 2,102 :3,341 + 6,038 +13,739 +25,354 +11,137 6,859
1-
+ + + + +23.074 +
cos 3 (ltJ'-M: - 2,734- - 5,668 - 4,33 i - 2,635 - 2,539 - 3.761 - 6498 - 9,737 - 2,275 + 8,138 + 6,129 + 1,310
cos 4 (M'-M; - 0,589 + 2,03D + 2,606 + 1,8 U1 + 1,717 + 2,113 + 1; 969 3,212 -15,339 -11.396 - 2.542 - t,34~
cos5(M'-Mj + 0,450 + 0,050 - 0,75!) - 0,713 - 0,637 - 0.422 + 1.264 + 6,1 !JO + 2,426 - 6.152 - 2,856 - 0,480
cos6;M'-M) + 0,025 - 0,357 - 0,051 + 0,098 + 0.058 - 0,302 - 1.532 - 1,149 + 7,671 + 4, t1!} - 0,061 + O,latJ
cos 7 (M'-M) - 0,031 + 0,152 + 0,1 li7 + 0,071 + (),DUS + 0,328 + 0,502 - 2,2HS - 1,767 + 3,538 + 0,850 + 0,106
cos8:M'-M: + 0,014 - 0,013 - D,DS!) - 0,063 - 0,07 !j - 0,146 + 0.228 + 1,161 - 3 524 - 1,157 + 0.267 - 0,010
COS!I (M'-M) - 0,006 - 0.018 - + - 1,744 - - 0,01 !)
° -+
+ 0,023 + 0,027 + 0,033 + 0,014 0,318 0,384 + 1,110 O,Ui!J
COS 10 (M'-M) - 0,014 + 0,0 I 0,001 - 0,006 - 0.006 + 0,027 0,116 - 0,781 + 1,627 + 0,176 - 0,126 - 0,002
-
+
cos 11 (M'-M) - 0,001 0,00 I 0,005 - 0,002 - 0,002 - 0,023 + 0,057 + 0,158 - O,63!J 0,770
+ 0,009 + 0,003
cos 12 (M'-.M) + 0,lI04 - 0,000 + 0,003 + 0,002 + 0,003 + 0,008 - 0,049 + O,2fi2 - 11,710
+
+ 0,067 + 0,040 + 0,001
sin (M'-M) + 0,523 - 3,& 12 - 1,381 + 3,0 17 + 5,599 + 6,981 + 6,205 - 0,:)20 -it,3tH) -11,336 - 0.851 + 3,0 30
sin 2 (M'-M) + 6,807 +14,702 +14,047 + ti,402 + 6,616 + 5,596 + 6,160 + 7,:158 + 0,81 !) -- 7,275 - 5,752 - 0,1 113
sin ~ (M'--M) + 2,257 - 1,714 - 3,873 - 3,11)7 - 2,504 - 1,706 0,463 8,124 +.0,i85 +li,345 6,232 3,(51)
sin 4,M'-.2l:[; - 1,158 -
1,541 - 0,221 + 0,240 + 0,067 - 0,&47
+
- 3,631
+
- 8,41 !) - 2,500 + 7,430
+
+ 4,512
+
+ 0,8 U4
sin 5(M'-M) - 0,137 + 1,046 + O,UUli + 0,477 + 0,529 + 1,154 + 2,207 - O,11i [) -lO,U56 - 7,035 - 0,690 - 0,48 5
sin 6 (M'-M) + 0,146 - 0,222 - 0,505 - 0,362 - 0,384 - 0,576 - 0,048 + 4,1I2U
+ 2,124 - 4,775 - 1,631 - 0,233
sin 7 (M'-M) - 0,004 -
0,067 + 0,134 0,145 0,150 0,084 - 0,761 - 1,572
+ - + 0,046
° --+ + + + 5,292 2,266 0,273
sin 8 (M'-M) + 0,003 + 0,003 + 0,0 I 0,026 - 0,022 + 0,0115 + 0,487 - 1,107 - 1,420 + 2,523 0,404 0,045
-
+
sinij(M'-M) + 0,017 - 0,019 - 0,02 ;, 0,009 - 0,017 0,0;'8 - 0,034
+ j, 13 7 - 2,434 -
+
- 0,000
-
0,519 + 0,196
sin to (M'-M) - 0,002 - 0,002 - -
°- + 0,015 + 0,010 + 0,016 + 0,036 0,157 + 0,005 + 0,849 1,: 7 5 - 0,058 0,007
sin 11 (M'-M) - 0,0 I + 0,003 - 0,004 - 0,005 - 0,008 - 0,001 + 0,121 - 0,481 + 1,080 + 0,007 - 0,074 - 0,002
sin 12 (M'-M) 0,001 - 0,000 + 0,002 - 0,006 + 0,1 U5 - 0,473 + 0,493 - O,OOf) + 0,001
v
- 4,45!1 1- 1,084- + 7,712 + 7,534 + 1,571 - 6,070 -14,4951-19,602 -13,5031 + 5,702 + 8,!J57 + 2,048
COB (M'-M) + 0,!)24 + 3,4i4 - 3,767 - 7,782 - 7,761 - 3,7U6 + 4,Oi2 +10,700 + 8,495 + 7,392 + 3,2!)0 - 2,133
cos 2 (M'-M) -11,667 -25,499 -33,889 -36,Sl06 -38,235 -36,274 -25,29~ - 1,393 +20,032 + 6,343 + 3,7!J5 - 1,035
cos3(M'-M) 6,663
cos4(M'-M) + 2,202
+ 2,559 +12,311 +15,394 +15,306 +
8,085 -14,370 -46,143 -52,616 -39,373 - 21,339 -11,049
+ 2,930 1,288 - 2,920 1,168 + 7,228 +23,445 +26,183 - 5,177 -12,568 H,54!) 2,381
cos 5 (M'-M)
COS 6 (M'-M)
0,496 + 1,887 1,701 1,1!)!) 2,724 7,727 U,:j87 +10,893 +30,204 +li,706 + 4,214 +
1,644
COS 7 (M'-M)
0,380 + 0,372 + 1,271 + 1,337 + 2,162 + 3,433 2,338 -17,178 + 0,071 + 9,51 (j
+ 4,347 + 0,080
0,003
COS 8 (M'-M) + 0,046
+ 0,128
0,11 7
0,442 0,646 0,901
+ 0,032 + 0,169 + 0,160
0,283 + 5,0 16 + 2,4!)\ -15,391
0,720 2,261 + 6,555 + 1,207
6,341
5,470
+ 0,020
12!J2
0,173
0,138
COS 9 (M'-M) 0,006 + 0,034 + 0,058 + 0,009 +
0,078 + 0,566 0,215 3,8:16 + 7 ,3U 7 + 1,755 0,:186 + 0,007
cos 10 ~M'-M)
cos 11 (M'-M)
0,004
0,001 + + 0,002
0,003 +
0,039 -
0,031 0,085
0,013 + 0,015 + 0,042
0,203 + 0,869 j,1 HS 1,142 + 2,6V5
+ 0,261 + 0,023
Koefficient
von:
+
+
Sin7(M'-M!:-O,136 0,274 + O,~22 + 0, t 3U
+ 0,48' + 2,151 + 1,458 -11,291; - O,S6[) + 7,3!Ja + 2,418 +
-
11,315
I+
sin 8 (M'-M) + 0,009
Sill 9 (M'-M)
0,021 -
-
- 0,226 - 0,233
0,128
- 0,442 - 0,851
+ 0,019
+
-
2,03~ + 3,n,6
1,701 + 3,246
-10,739
+ 1,2-10
-
-
3,4~;:-'
3,SH2
+
-
O,37S
0,614 -
0,044
0,05 'I
0,015 11,036 + 0,07 [) + + 0,1\17
s!nlo (M'-M: - 0,003 + 0,017 - 0,004 - 0,042 - O,HI + 0,207 + 11,:125 - 3,04' + 5,O;Hl + O,S(iO - 0,28' - 0,002
s!n 11 iM'-MI 1 - 0,002 - 0007 - 11,0 III I :;::0,012 - 0,145 + 0,26"1 : ; 0,097 - O,!J7ti 1 + 1,815 + O,UH2 + O,DOH
+
+ 0,009
sIII 12 (M'-M; 0:0021 + 0,1108 0,014 + 0,04U I 1,322 - 2,2!J3 + 0,003 + 0,110 + 0,001
lV
- I +IO,!lS:1 1,714 -2:J,!J~tl -:2!J,:JOII -:12,0311 1-36,142 -35,04U -20,078 + 8,632 +16,~03 +14,757
+
+ -la,1i4~
cos 3 (M'-M; + 1,536 + 2,81;0 + II,HI2 4,tfHi - l l , i j ( j ( j -2.t,OHi -32,958 -14,{l33 +29,8:J1 +20,678 - 1,78 i 2,00:1
cos 4 (M'-M'
cos, (M'-M,
+ 1,904
- 0,509
+ 1,5 U9
1,291
+ :l,f>21i
2,11)(;
+ ;),578 + 8,7 S:l +12,037 + 3,451
:l, ~5 0 3,5:3 S 1,(;26 +Ll,064
-25,779
+17,611
-21,032
-15,513
+16,609
7,610
+10,185
+ 3,581
+ 3,4~7
+ 0,9::$ J
cos 6 (M'-M' 0,1 Ci5 + 0,322 + O,li51l + II, in 6 + 0,525 + 2.1 s2 7,561 + 4,645 +12,020 9,309 2,14 H 0,44t:i
0,224
cos 7(M'-MI + 0,082 + O,O{l2 + 0,007 + 0,015 + 0,392 T 1,9 :19 +
I 1,846
+
9,757 + i,114 + 1,821 1,710
+ 0,143 + 0,oa8
coss(M'-M
cos9(M'-M)
+
-
0,007 0,077 0,120 0,15 :3 0,374 0,7;'5 + 1,984
1,632
1,9 Hi
+ 3,399
6,382
3,029
+ 4,4!15
+ 0,00 j + 0,538 + o,on
0,011 + 0,025 + O,OGlJ + O,O!J4 + 0,172 + 0,012
cos 10 (M'-MI + 0,00 I + 0,001 0,020 0,030 0,040 + 0,183 + 0,325 2,211 + 3,249 1,1.1 34 0,114 + 0,001
cos 11 IM'-M) 0,006 0,004 + 0,000 + 0,000 + 0,006 - 0,128 0,487 0,534 + 1,211
1,1102
0,352
O,HG
0,120
0,068
0,007
0,001
cos 12 (M'-M) 0,0(,1 + 0,002 + 0,00:1 + 0,003 + 0,012 + 0,040
0,295 + 1,138 +
sin (M'-MJ ~,37U 2,770 9,172 -15,232 -17,:l50 -23,757 -37,658 -49,642 -32,096 +13,455 +19,741 +11,8117
+ +
sin 2 (M'-M)
sin 3 [M'-M)
:J,D\) G
5,763
+ 6,5\)0
2,112 +lg,334 +30,560 +36,725
-10,691 -13,695 -14,506
+38,280
8,266
+30,297
+13,419
+ 2,555
+42,872
-35,064
+27,197
-26,766
-20,401
- 3,j'J8
-18,:173
0,3U3
8,495
sin 4 (M'-M) + 1,021 + 2,701 + 3,.IS9 +
3,3(\4 + 1,417 6,647 -21,838 -18,833
-12,919
+22,016
-16,155
+13,166
+12,708
3, i ~)5
+ 5,00 I
1,603
+ 1,282
Sin5(M'-M, + 0,591 - 0,080 + 0,012 + 0,48(; 2,272 + 7,097 + 8,615
sin 6 (M'-MI 0,225 0,410 - O,6U4 -
O,UUg 1,870 3,105 + 2,562 +13,937 -10,620 3,995 + 2,648 + 0,47:;
sin 7 (M'-M)
sin 8 (M'-M) +
0,039
0,034
+ 0,197
0,023
+ 0,393 + 0,536
0,113 0,166
0,803
0,152
+ + 0,237
+ 0,651
4,596
+ 1,!J29
+ 0,075
6,116
+ 8,808
+ 4,680
6,564
+ 0,601
0, i 4 i
1,001
0,141
0,09!)
sin 9 (M'-MI
Sill 10 (M'-M)
0,020 °
0,0 1 + 0,010 0,060 0,506
+ 0,177
+ 0,3114
O,r,51
+ 2,454
+ 1,600
4,572
1,930
+ 2,989
+ 0,280
0,070
+ 0,266
+ 0,007
+ 0,017
0,004 + 0,013 + 0,022 + 0,023 + 0,062
sin 11 (M'-M) + 0,001 0,004 0,013 0,015 0,035 + 0,009 + 0,551 1,686 + 2,290 1,224 + 0,097 + 0,002
sill12\M'-J~) i 0,000 + 0,005 + 0,011 0,049 + 0,012 + 0,748 0,339 0,047 0,003
Es wurde sich nicht empfehlen, jetzt auch die Entwickelung von T, V, W nach Vielfachen von M
hier gleich anzuschliessen; denn in den Gleichungen 4 des Artikels [1) zur Berechnung der Differential-
quotienten der Elemente sind diese drei Grossen noch mit Factoren multiplicirt, welche periodische Func-
tionen von Mallein sind; man wird also die Entwickelung nach diesem letztern Argument nicht erst fur
T, V, W vornehmen, sondern gleich fiir diese Differentialquotienten selbst; das Argument M' - M resp.
M' kommt in den genannten Factoren nicht mehr vor, weshalb die Entwickelung nach diesem ein filr aIle
Mal abgethan ist.]
[7.J
[Es Bollen nun die Stomngen der Neigung und der Lange der Knotenlinie (das am wenigsten miih-
same) bestimmt werden. Nach Artikel [1) ist
VII. 65
514 NACHLASS.
di
ndt = Wcos(v-Ui). cos(Ui-Q) - Wsin (v-Ui) .sin((ii-Q)
sinidQ
-~ = Wsin(v-Ui).cos(Ui-Q) + Wcos(v-w) .sin(Ui-Q).
Da Ui-Q constant angenommen wird, so sind die Grossen Wcos(v-Ui) und Wsin(v-Ui) nach
Vielfachen von M und M' zu entwickeln. Hiezu sind aus den numerischen Werth en von W auf voriger
Seite die entsprechenden Werthe dieser beiden Grossen zu berechnen, fiir welche man also zwei ganz gleich
eingerichtete Tafeln erhalt. Aus den numerischen Werthen jeder Horizontalreihe dieser Tafeln ist nach den
VOfschriften des Artikels [5] je eine Reihe naeh Vielfachen von M herzustellen, welches die Reihen 3 des
Artikels [5 J sind.
Ein Beispiel mag die Rechnung erlautern und zwar solI hiezu die Berechnung] der Coefficient en von
cos (M'-M) in Wcos(v-Ui) dienen: Nach der vorigen Seite ist der Werth dieses Coefficienten in W fiir
M resp. = 0, 30°, GOo etc.:
-2~'O92 +0:'899 +11:'026 +16:'136 +19:'671 +24:'501 +24;'756 +15:'198 -3~'O29 -2;'309 +5:'297 +2;'814
die I,ogal'ithmen: 9,95736 1,04242 1,20779 1,29382 1,38919 1,18179 0,aI30 .. 0,36342 .. 0,72403 0,44932
log cos (v-,j») \],81987 8,63027 9,65764,. 9,88822~ 9,97571,. 9,97571~ 9,88822 .. U,65iG4 n 8,63027 9,81987
Hiemit stellt sich die Interpolationsl'echnung wie folgt, wenn wir diese Coefficienten voriibergehend
mit A o, A .. A2 .. , All bezeichnen und auch sonst die Bezeichnungen der Artikel [2]-[3] benutzen
Fo = - 5:1,696 Ko = - 116,266
Es ergibt sich also der Coefficient von cos (M'-M) in der Entwickelung von Weos (v-Ui), der der
Grosse IX, in Artikel [5J entspricht, wie folgt:
ALLGEMEJN~ STORUNGEN DER PALLAS. ERBTE RECHNUNG. 515
- 6:'699
+1O,680COIM - ~:'7331inM
5,331COI:zM + 3, 6561in:zM
+ 1,511 COl 3M - 0,219 lin 3M
1,IIUCOI,M -1, ullin,M
0,865COIIIM + 0, 26uin liM
+ 0, U6COI6M.
+13:'Ut
-16,181 cOIM -1:'88uinM
+11,080C082M + 3, 8291in2M
+ 1,065cossM -1,2511linsM
1,831COI,M +1,502Iin,M
+ 0,U1COI5M +1,USlin5M
+ O,227COS6M.
EI willde zu weit fUhren, fill aIle Coefficienten die Werthe hier aufzufilhren; el soll damm nur das Re-
sultat gegeben werden, dal man nach der Ausmultiplicimng der Reihen erMlt:
65*
516 NACHLASS.
2, 729 cos IM'- 2 ]f) 6,241 sin (M'-2M) O,588COSI5M'-4M: 2, 143 sin I.M'-4M)
+ 3, 17S cos (M'-M: 3, 76 8 sin (."0/['- ]f) 2,200 cos (s M'- 311'[; + l,467sin .,M'-:IM)
+ 1,362cosM' + 0,097
+
sin )J[' 2, 113 cos (:. M' - 2 ]I: + 2,408 sin ,:. JI'-2""o/[)
7,55(lcos(]I'+M) + 2,76ssin ' M'+M) + 1,702 cos (5 M'- M, 2,648 sin:, M'-]I:
+ 1,665 COS (11'1'+ 2M) + :1,324Sin:M'+21If) 2,340 cos 5 ]1' + 0,080 sin :.111'
Wsin :v-w)
+ 4,105COS(2M'-3M) + 2,575sin(2M'-3M) 0, fJ50cos(6M'-4]fI' 1 J 45 fl sin G .11' - 4.ill)
0,982 cos (2 M'- 2 M) +10,981 sin (2M'-2M) 1,575 COS:G ]f'- :) 111)
+ 1, 487 sin: Ii ] [ ' - allf)
+ 0,014'COS(2M'-M) - 5,909 sin (21.I'-M) + 1,895 cos (011'1'- 2 M) + 0, n!J5siu:6M'-2..ll[)
1,141 cos 2M' -14,972 sin 211I' + 0, Dr, 2 cos (611['- ][) 1,700sinG]['-M)
3, 288 cos (2 M' + 1II) + 4, 237 sin (2 M' + lII) 0,902 cos (7 M'- 4 M) O,f):15sin 7M'-411[1
+ :1,617 cos (2M'+ 2M) + 1,902 sin :2M'+ 2 M) 0,736 COS;7 ""0/['- :dlll + 1, :101 sin .7 1I'l' - :I1II\
3, 23U cos ':1 111'- 3 M) 2,445sin(3M'-3111; + 1,388 cos (7 M'- 211'1) + 0,422 sin ,7 111'- 211[:
+ 5,214 cos:3111'- 2M) + 5, n07 sin (3 M'- 2 M)
0,84:lcos(8M'-4M) o,467sin:sM'-4M)
+ 7,065COS(3M'-M) 0,696 sin (3M'-M)
0, 1 :15 cos (R M'- 311I) + 0, D52 sin" 11['- 311['
4, 350 cos aM' 3,101 sin 3111'
l- 2, 07:l cos 13 M' + ]f) + 4,1f)!Jsin(sM'+M)
Die weitere Rechnung wurde folgendermassen ausgefiihrt: Nimmt man aus den vorstehenden Aus-
drucken von W cos (v - w) und W sin (v - w) ein beliebiges Argument heraus, und zwar sowohl das ent-
sprechende Cosinus- wie das Sinus-Glied und bezeichnet man der Kurze halber dieses Argument voruber-
gehend mit z, so dass also z jedenfalls von der Form m'M'+mM (m' und m ganze positive oder negative
Zahlen, die Null eingeschlossen) ist, so ist
wo
p cos P =
b cos (w - Q) - c sin (w - ~;!)
psin P = b'cos (w- Q)-c'sin(w- Q)
p' cosP' c cos (00- Q) b sin (w- Q) +
p'sin P' = c' cos (w - Q) b'sin(w- Q) +
ALI.GEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 517
gesetzt ist; es entspringt also hieraus
p = qcos(Q+w-QJ
p' = qsin (Q + w- Q),
sowie die jahrliche Zunahme
der Neigung = pn.365,25
Als Beispiel mag die Berechnung des vom Argument 5 M'- 2 M abhangenden Gliedes gegeben
werden, welches die grosse Gleichung in den Pallasstorungen darstellt j hiebei ist log sin i = 9,75453 nnd
n'
log- 9,589684:
n
loge ................. O,32490 loge' ................. 0,38166
log b ................. 0,61 73 1 10gb' ................ 0,55606
log cos Q ............. 9,94980 log cos Q' ............. 9,91963
Q = 27° 1'21" Q' = 33° 47' 36"
Q-w=513047 Q -w = 51 30 47
log q . ............. , .. 0,66751 log q' ................ 0,63643
log cos (Q + w- Q) .... 9,95905 logcos(Q'+ w- Q) ... 9,97889
log sin (Q+ w- Q) .... 9,61757,. log sin (Q' + w- Q) ... 9,48339,.
logPsinP ............ O,61532 logp'sinP' ........... 0,11982"
logpcosP ............ 0,62656 logp' cosP' ........... 0,28508,.
logcosP ............. 9,85503 logcosP' ............. 9,91676,.
logp ................. 0,77153 logp'................. 0,36832
log(5: -2) ......... 8,74966,. 109(5: -2)sini ..... 8,50419,.
---~--~----------------~---
2,02187" 1,86413"
worana das entsprechende Storungsglied folgt:
518 NACHLA.SS.
in i = -10~:'16sin(~M'-2M- H'15'31")
in Q = - 73, luin(5M'-2M-214 21 9).
Auf diese Weise ergeben sich schliesslich die Stiirungen der N eigung und der Lange des Knotens, wie folgt:
8i = - 12;'57 cos ( M + 252° 11' 0") + 1;'88 cos (8M'-4M + 237°45' 50")
6,65COS(2M + 62 956) 14,25COS(8M'-3M+ 250(6)
1,59 cos (3M + 117 14 37 ) saculares Olied: jahrlich + 4;'984
+ 2,07COS( M'-3M+ 2251(0) taglich +0;'013645
+ 5,26COS( M'-2M+I75 55 55 )
+ 9,37 cos ( M'- M+ 342 56 4) 8Q = - 20;'00 cos ( M + 123 0 56 7")
19, 52 COB ( M' + 139 1 23 7,44 cos (2M + 337 62 25 )
7, 97 cos ( M' + M + 307 35 9) 2,33 cos (3M + 13 35 12 )
2,06COS( M'+2M+ 5450(0) + 1, 85 cos ( M'- 3 M + 106 45 20
+ 2,04COS(2M'-sM+ 38 14 51 ) + 5, 65 cos ( M' - 2 M + 276 38 4 I
+ 8,60COS(2M'-2M+297 0 4) + 42, 67coS( M'- M+150 50 3(
[8.]
[Zur Ermittelung der Storungen des Perihels wurde die Grosse ddcii - (I - COS~) d Q nach der
n t ndt
Gleichung 5, Artikel [I], berechnet, nach deren Integration die Storungen des Perihels ohne Weiteres ge-
funden werden konnen, sobald diejenigen der Lange des Knotens bekannt sind.
q cos(z+Q).
n'
m'-+m
n
Fur das constante Glied (m' = m = 0) verschwinden z und b', Q wird gleich 90° und die jahrliche
Anderung von cii - (I - cos i) Q wird hienach gleich
bn.365,25.
Ala Beispiel diene wieder die Berechnung der grossen Gleichung, welche vom Argument 5 M'- 2 M
abhangt:
log b ................. 1,13532
log b' . ............. , .. 1,50678
Q = 23°1' 58"
log cos Q ............. 9,96392 also das Storungsglied:
log q . . '" " .......... 1,54286 + 621:'16 cos (5 M'- 2 M + 23° l' 58").
log(5f-2) ........ 8,74966n
2,79320 n
Die Storungen des Ausdrucks cii - (1 - COU) Q ergaben sich hienach, wie foIgt:
520 NACHLASS.
a!w-(1-cosi)Q} =- 54:'77 cos ( M + 174°27' 25") + 2:'24 COS (5lJi'- (i~W + 19 0 5!J' 36")
11,64 COS (2M + 212 29 21 + 9,50 cos (5M'- 5M + 77 G 26
5,05 COS (3M + 352 3!J 52 + 12, 9!J cos :51li'- 4M + 184 17 47
1,69 cos (4M + 3fi 1 51 + 37,79 cos (5M'- 3lYI + 26fJ :36 8 )
(5M'- 2M +
+ 1, 34 cos ( M' - 5M + 48°26' 30")
+621, Ifi cos
23,34 cos (5~vI'- M+ 148
23 1 58
15 51
+ 2,45 cos ( ~W'- 4ili + 84 51 45
4,74 cos (5lYI' + 260 46 22
+ 10,54COS( M'-3M+244 35 58
1, 1 3 COS! 5lJi' + M+ 358
M'- 2M + 282
20 48
+ 26,58 cos ( 40 o)
+ 55,19COS: M'- M+ 104 14 55 + 1, 45 cos (oM'- 71li + 283° 15' 52")
66,05 COS ( M' + 36 53 29 + 3,82 cos (61'li'- 61'rI + 342 59 55 )
14, 34 cos ( lYl'+ M+ 180 13 59
+ 7,14 cos (61vI'- 5~vl + !J8 35 24
3, 48 COS: "vI'+ 2.J'1+ 312 11 14 + 13,90 cos (61'rI'- 4M 183 + 20 50
2, 02 cos ( M'+ 3M+ 1 43 35
+ 39,71 COS:61VI'- 31'rl + 295 55 45
2lYI +
:2M'- 6M + 272°49'
60,82 cos i6M'- 55 16 42
+ 1,37 cos 40")
8,24 cos (6M'- M+ 172 47 59
+ 1,72 cos :2M'- 5M+ 240 18 29
2, 00 COS, 61'rI' + 283
(21'li'- 4M +
39 49
+ 11,37 cos 189 15 30 )
+ 2,49 cos (4M'- 6M + 330°22' 10") + 1,57 cos (91li'-7M + 287 0 15' 29")
(10M'- 7M +
12,11COS(4M' + 238 41 0
2,25 cos (4M'+ M+ 337 10 24
+ 1,23 cos 287°35' 5")
+ 4;'46 cos (10M'- 5M + 160°47' 3") 8,01 cos (1IM'- 4M + 304°25' 18")
+35,47 cos (10M'- 4M + 278 40 22 \ 1,06COS(IIM'-3M+ 631013)
2,94 cos (10M'- 3M + 36 23 44 Sacular: jahrlich - 4;'787
taglich - 0, 01310
+ 1, 13 cos (11M'-7M+ 316°32'48")
Sacularanderung von w:
+ 1, 95 cos (1IM'-6M+ 69 113)
jahrlich - 11;'015
+4,17COS(IIM'-5M+186285)
taglich - 0;'03015.]
[9.J
[Es folgt nun die Berechnung der Storungen des halben Parameters p; zu dies em Zweck ist nur die
Integration .rVndt auszufiihren. Ganz in derselben Weise, wie bisher verfahren wurde, erhalt man durch
die Interpolationsrechnung V nach Vielfachen von M und M' entwickelt, und zwar in Bogensecunden aus-
gedriickt.
Um die Storungen des Logarithmen des halben Parameters zu erhalten, ist der gefundene Ausdruck
also noch durch 206265 zu dividiren; man erhiilt so fiir den BRIGGischen Logarithmen des halben Para-
meters in Einheiten der 7. Decimale :
dlogp 10000000
---2A.V,
niIt 206265
I og 10000000
206265 21. . . . . . . . 1,62439
3,62588"
Hiernach ergeben sich die Storungen des Logarithmen des halben Parameters, wie folgt, in Einheitcn
der 7. Decimale :
ologp = + 357 cos ( M + 68° 56' 28") 269 cos (M'- M + 162°35' 15")
+ 181 cos (2M+ 239 50 4 \ + 299 cos (M' + 312 40 58
+ 59 + 296 9 41
cos (3M + 110 cos (M'+ M + 115 19 51
+ 46 cos (M'+ 2M + 226 28 46
39 cos (M'- 4M + 148° 54' 52")
100 cos (M'-3M+ 196 53 44
+ 18 cos (M'+ 3M + 359 11 31
vn. 66
622 NAC HLAS6.
+ + UOo
"
..", ,."•
26 cos (2Jlf' - ~M 65° 4 7' H") 3 11 COl (eM ' - 3M 1")
+ ~ 9~ + + 122
238 C08 (2lff' - 3M
+
3 ~ 3 COl (6M'- 2M
" "
-IUO COl(2M'-lM + 329 31 COl (eM ' - M +U7
" "
..
-un COl (2M ' - M +1 H
14 COl (7 M ' - j ill o+ 261 U' &")
+ 325 cO_ (2 M' +UII
" ", Ueo_ {iMt-I M + us H )
+ H co. C2M'+ M +U7
" , " ,, )
" ....
111
+ + )
Ucm ( 7M'-~M+
2 1 eOI (2M'+ 2M 2 ~!I
" 12 3 co. (iM' - t ill + 24$
" ")
(J,ll'- 8M + 288 0 28' 43')) ,, )
.. ""
lHeOI (7M'-,M +
,
1 ~ eOI
+ +
~ eOI (3M ' - ~M
1 U COl (3M'- 1M + 1S ~
244
", ; +
SOeol (i M'- 2b[ + 1~1
32 4 eOI (3M' - aM + 2U
" • I' COl (7 ltl' - M+ 28 1
" ""
.. u eo. (sM'- ~.Ilf +
- 1137 eOI (3 M'- 2M
.•
U g 12 2t )
M + la •
+2848 COl (3M ' -
+
120 COl (, M '
ilf +
"
+323
+ eo- (SM ' - 3M
$ \7 + 00 )
U coI /3M'+
"ISO
+ U COB (s M ' - 2M + 118 .. $7 )
+
..
a")
U COl ('JV ' - $1)[ 8 1° IS'
(9M ' - 7M + 290 0 U' St")
+ IH U COl
10 7 COl (tM' - .fM
" " •
+ '1li 33"
(eM'- ~M +
413 COB ( ~M'- 3M + 218
27 Cal
"
"
.. "
u co. ( ~ M'- ~M
-1072 Cal ( ~ll!'-
+ 394 COB
2.1! +
" " " 911 coa {9 ]1f'- ,Jl[ + 308
" "
+ U Cal
(4111'- M+201
" + U COB (gj1J'- 3]1[ + "
""
(4M'+
'" "
. ..
21 coa ( l oM'- ell[ + U O 3' Un)
28 COB ( ~1\('- 8M + suo 2t' ~7")
U coa (101)['- ~ M + 201
Cal ( ~ M'- ~]l[ + ,) ", "•
" ..
U
Cal ( ~ j\['- , j\f + 1" ,, )
212 coa (10M ' - . M + 336
IU
3U cal ( ~llf'- Sill +u 1 " + I lcoa ( III M ' - s Af+ 103
""
+ +
". "
-4 UG cOI ( ~ M '-2 M
""" I~cal (IIM' - 8M 110°49' &S " )
+ ,
+ "" , •,
Il oco. ( ~iW- jJ[ + 230 31 cal ( I I M ' - ~ M 233
+ 18 cal ( ~ ]lf'
+ + ncol (J1M' - 41V +
"
."
S!ieular , jAhrlich + 111 ,48
18 cal (8M' - 6M + 358 0 I 2' 4")
tiiglich + O,n l 63.
&7 eo. (&M' - ~ M + SO
+
A",
I ~ 2 co. (&M'- ,]l( 21$
""
dem Werth e de. halben Parameten I'"t .ich aueh die Excentricitit Hnden , lobald die h.lbe
grOlle Axe bebnnt ilt ; denn el ilt p = a cal,". Die Sleub.rinderung von , kann lehon hier angegeben
werden ; lie iltjihrlieh : -1 1:' 1', tAglieh -O:'03U7.j
[10·1
[Zur Entwiekelung der SWrungen der halben gronen Axe bertchnet man die' AuadJil.cie 3 a~ lin (!1-w). T
nnd 3aaeo. 'f' V 8\11 den Tafeln Seitt 512-51 3 un d entwickelt ihre Surume naeh Vielf~chen von M ; n~eh
rr dloghypn
der Anlruuitiplicirung erMlt m~n den AUldruck fUr nd~
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 523
Sodann ist in Einheiten der 7. Decimale
2,23410
10000000
log!'- ...... 1,14727
206265
3,38137 n
Die Sttirungen der halben gross en Axe ergeben sich demnach, wie folgt, wobei das saculare Glied,
ebenso wie aile andern vom Argument M unabhangigen Glieder, verschwindet:
ologa = + 161 cos ( M + 93°28' 27") +1326 C08 (3M'- M + 145° 6' 27")
66*
524 NACHLASS.
85 +
(7M'- 4M 233°40' 55")
COS 20 (9M'-
COS 6M + 41°12' 9")
+
231 COS (7M'- 3M 358 U 52 31 cos (9M'- +
5M 165 36 3 )
[11.]
[Da die mittlere Lange durch die Relation
~ = Jndt+E
definirt ist, so zerfallen die Storungen der Epoche in zwei Theile, deren ersterer aus J ndt, letzterer aus II
selbst entspringt. Der erstere ergibt sich aus dem vorigen Artikel, indem man die Sttirungen des Loga-
rithmen der mittlern Bewegung
-n
on = olog hyp .n
nochmals integrirt. Fur unser Beispiel entnehmen wir dem vorigen Artikel den zum Argument 5M'- 2M
gehtirigen Coefficienten von - 0 log hyp n, der dort mit * bezeichnet ist, worauf sich ergibt:
* ............. 2,23410"
also das Sttirungsglied:
log(5~-2) .. 8,74966"
- 3051:'00 sin (5M'- 2M + 69°57' 58").
3,48444
Es ergibt sich hieraus fur die Storungen des ersten Theils der Epoche, wobei die Coefficienten der
Argumente 5M'- 2M, 8M'- 3M, 10M'- 4M spater mit verbessertem Divisor neu berechnet sind:
Jondt = - 11:'47 sin ( M + 93° 2 8' 27/1) - 60:'23 sin (2M'- 2M + 325° IS' 27/1)
6,80 sin (2M + 244 6 47 ) -731,50 sin (2M'- M+ 135 51 55 )
1,07 sin (3M + 286 9 45 ) 1,69 sin (2M'+ M+180 26 27 )
0,80 sin (M'- 4M + 155°24' 31") 0,63 sin (2M'+ 2M +
273 44 35
2,70 sin (M'- 3M + 190 5 33 ) 0,25 sin (3M'- 6M + 94 34 43
6, 44 sin (M'- 2M +
0 16 14 0,38 sin (3M'- 5M + 230 41 7 )
7,51 sin (M'- M+ 127 15 14 3,54 sin (3M'- 4M + 194 14 15 )
5,25 sin (M'+ M+ 131 53 19 12,21 sin (3M'- 3M + 231 12 2
1,11 sin (M'+ 2M + 248 38 11 67,23 sin (3M'- 2M + 13 53 20
0,38 sin (M'+ 3M + 3 o 46 -568,14 sin (3M'- M+ 145 6 27
0,51 sin (2M'- 5M + 29°29' 10") 0,56 sin (3M'+ M+190 43 H
0,83 sin (2M'- 4M + 16 17 10 1,34 sin (4M'- 5M + 88 4 41
8,58 sin (2M'- 3M + 301 o 25 2,83 sin (4M'- 4M + 145 41 2
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 525
[12.]
[Zur Berechnung der S.torungen des zweiten Thells e der Epoche wird die Integration des Ausdrucks
2 r cos cp . T erfordert; nachdem dieser durch die Interpolationsrechnung hergestellt ist, ergibt seine Inte-
gration den VVert von
I
&-(1 -cosi)Q - (1-COScp) W-(1-cosi)Q I= a-(I-coScp) w-coscp(1-cosi)Q.
aus welchem Ausdruck man Il E erhii.lt, wenn man (1 - cos cp) Il w und cos cp (1 - cos i) Il Q hinzufilgt. Den
sii.cularen Theil von Il E kann man bei Seite lassen, wenn man n dementsprechend ii.ndert.]
[13.]
[Es handelt sich nun darum, die mittlem Elemente zu ermitteln, welche, mit den im Vorigen be-
rechneten Storungen verbunden, die Bewegung der Pallas darstellen. Sie werden erhalten, wenn man aus
ALLGEMEINE STORDNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG. 527
den Seite 483-488 mit Hiilfe der speciellen Storungen hergeleiteten Resultaten die Elemente der Pallas fur
die beobachteten sieben Opposition en herleitet und an diese die nach den vorstehenden Artikeln zu be-
rechnenden Stiirungen mit umgekehrten Zeichen anbringt.
Nach den Seite 486 gegebenen Storungswerthen und unter Benutzung der dort giiltigen N ormalele-
mente ergeben sich fiir die sieben Oppositionen die folgenden osculirenden Elemente:
Hier solI nur die Ableitung der halben grossen Axe und der Excentricitat als Beispiel gegeben werden.
lndem man die folgenden Werthe der mittlern Anomalien fiir die sieben Oppositionen zum Grunde
legt:
ergeben sich aus den numerischen Werthen des Artikels [10] die Stonmgen der Logarithmen der halben
grossen Axe, wie folgt:
Fiir den Logarithmen des halben Parameters ergeben sich die Storungen:
also im Mittel
logp = 0,4161617.
528 NACHLASS. ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ERSTE RECHNUNG.
Zur Bestimmung der Excentricitat erhalt man aus den gefundenen Werthen von a und p:
im Mittel wird:
Die jahrliche Abnahme von cp betragt 11:' 13; also erhalt man, bezogen auf das J ahr 1810 :
N ACHLASS.
[VI. ALLGEMEINESTORUNGEN
DER PALLAS DURCR JUPITER.
ZWEITE RECHNUNG.]
[1.]
[Auf Grund der durch die vorige Rechnung gefundenen Resultate solI nun die ganze Rechnung
wiederholt und zugleich scharfer ausgefUhrt werden, indem zwar fiir das Argument M-M' der Kreisumfang
wie frilher in 48 Theile, filr das Argument M hingegen jetzt in 24 Theile eingetheilt werden solI. Es wird
dies der Beriicksichtigung der 11. Potenzen der Excentricitiiten (und des Quadrats der gegenseitigen Neigung)
entsprechen. Das zum Grunde gelegte Elementensystem ist das folgende, bezogen auf den Anfang des
Iahrs 1810,
Elemente 18 to, Meridian von Gottingen:
Pallas Iupiter
Motus medius dium. sid....•. 769;'16512 299;'12817
tropic .•. 769,30229 299,26534
Perihelium .......•....•.. 121°8' 54;'50 11°17' 5;'39
Angulus excentric. . •.•...•. U 3 2,70 2 41) 42, 53
log. semiax. maior. . ...••... 0,4426423 0,7162305
Nodus ascendens •.......... 172°31' 51;'18 98°30' 42;'62
Inclinatio .............. .. 34 36 13,97 1 18 49,28.
Filr die Lage der Bahnen gegen einander fand sich hieraus nach den Formeln 1 Seite 489:
Die successive Berechnung der Grossen r, 'V; r', w'; ~', 'V'; e,
1), C; T, V, W nach den Formeln 2
und 3 Seite 489-490 fUr 48 Werthe des ArgumentsM-M' und fUr 24 Werthe des Arguments M, im Ganzen
also fUr 1152 Werthe, ergab die Grossen T, V, Wauf der folgenden Tabelle; die Iupitersmasse wurde
gleich __ 1 _ gesetzt.
1067,09
vu. 67
530 NACHLASS.
0° 0' +
" 2
1,3!J - " I
5,65!) l-l0,3H " "
-11,!J94 -11,184 - "
8,783 - "
5,482 - "
1,732 +
"
2,18!J +
"
G,102 +
" G1
G,8 + 13:'28 8
7 30 + 3,546 - 3,612 - 8,G92 -11,5:l3 -11,581) - !),924 - 7,207 - 3,S!) G - 0,2 j i + 3,41; 1 + 7,184 +10,755
15 0 + 5,584 - 1,3 GO - 7,24, j -10,606 -11,522 -10,635 - S,5{;S - 5,777 - 2,556 + o,!I () 0 + 4,462 + 8,013
22 30 + 7,354 + 0,988 - 5,183 - !1,24tl -10,!)!)2 -10,897 - H,S31 - 7,32:1 - 4,5 j i - 1 ,4~f) + 1,810 + 5,214
30 0 + 8,G!JO + 3,:l06 - 2,S!) 1 - 7,520 -10,028 -10,71(; -iO,Oo!] - S,4!J 4 - (I J 2 8 ~~ - 3,0 :l4 - 0,6 S 1 + 2,478
37 30 + 9,415 + 5,450 - 0,477 - 5,4 H4 - &,0 i i -10,115 -lO,t!)1 - !J,271 - 7,636 - 5,480 - 2, Q 37 - 0,101
45 0 + \),354 + i ,265 + 1,\145 - 3,250 - i ,0 n0 - H,l :30 - \I, (J OU - !:j,651 - 6,615 - fi,!IS!) - -
4,!J 0 4 2,-151
52 30 + 8,35 :1 + 8,580 + 4,246 - 0,902 - 5,065 - 7,SOU - !),253 - !J ,fi4 5 - !),213 - S, 13 7 - 6,542 - 4,517
60 (I
+ 6,312 + !1,214 + 0,287 + 1,468 - 2,Q51 - f3,211 - S,2G3 - fJ,274 - 9,44 ° - 8,!ll !) - 7,833 - 6,264
67 30 + 3,234 + 8,974 + 7 J!) 19 + 3,743 - 0,739 - 4,3 n 8 - 7,013 - 8,574 - !1,314 - !),341 - 8,767 - 7,670
75 0
82 30
-
-
OJ 6~) 8
5,088
+
+
7,672
5,153
+
+
8,974
1.1 ,2G8
+
+
5,812
7,549
+
+
1,487
3,638
-
-
2,436
O,3!H 1_
1_ 5,4 i 4
3,782
-
-
7,584
6,348
-
-
8,861
8,118
-
-
!),418
H,172
- 9,349 -
- H,5 n4 -
8,728
Q,44:l
90 (I
- !),3Ui + 1,341 + S, nDO + 8,81 n + 5,620 + 1,r.621- 1, DGO - 4, D1 °- 7,120 - 8,636 - ~,520 - fl,S24
97 ~O -12,650 - 3,fl i:> + fl, 7 45 + 9,467 + '7,355 + :1,664 - 0,07 S - 3,a 1 fi - 5,!)O 5 - 7,838 - !J,154 - 9,891
105
° -14,457 - 9,545 + 3,507 + 9,312 + 8, i 1 S + 5,540 + 1,827 - 1,612 - 4,513 - fl,813 - 8,522 - 9,665
112 30 -14,441 -15,605 - 1,251 + 8,153 + fI,S\) 5 + 7,21 !J + 3,705 + 0,158 - 2,983 - 5,5!) 5 - 7,655 - 9,171
120 0 -12,732 -20,8U2 - 7,501 + 5, i 61 + !},S46 + 8,62il + 5,4 i 4 + 1,!J 52 - 1,350 - 4,216 - 6,582 - 8,435
127 30 - 9,800 -24,393 -14,883 + 1, 939 1+ !J,305 + 9,650 + 7,105 + 3,728 + 0,350 - 2,707 - 5,330 - 7,481
135 0 - (;,262 -25,40!) -22,631 - 3,461 + 7,785 +10,202 + 8,526 + 5,440 + 2,080 - 1,101 - 3, 92~ - 6,335
142 30 - 2,674 -23,805 -29,497 -10,369 + 5,413 +10,14!J + 9,663 + 7,044 + 3,806 + 0,572 - 2,406 - 5,026
150 0 + 0,559 -20,066 -34,04 i -18,331 + 1,047 + 0,342 +10,433 + 8,4 S6 + 5,4 (J 0 + 2,285 - 0,785 - 3,570
157 30 + 3,208 -15,065
-
-35,202 -26,378 -
4,382 + 7,(;22 +10,733 + 9,706 + 7,094 +
I+
4,004 + 0,9 7° -
-
1,995
165
172 30 ° +
+
5,184
6,494 -
0,693
4,654
-32,757
-27,406
-33,0181- 1o ,!J!)4
-36,1;48 -18,145
+
+
4,841
0,!J21
+10,444
+ U,435
+10,633
+11,179
+
+
8,570
9,864
1
+
5,("1!) 1 +
7,330 +
2,644
4,3 \.J 6 +
0,322
1,426
- -
180
187
°
30
+ 7, t!J4
i ,:16:3
0,371
2,Q71
-20,448
-13,1!)5
-36,200
-32,028
-24,680
-20,122 -
4,042 +
+ 4,781
7,575 +11,23,
+10,6!)2
+10,908. +
+11,61!1
8,854
+UI,21G
+ 6,133 + 3,222
232 30
+ 2,!J \) 9
1,555
+ 7,152
6,235
+ 7,573 + 2,377
8,314 + 5,042
- 7,324
- O,!) 63
-14,g03
- 8,944
-12,364
-11,281
-
-
2,G 5!l
5,497
+ 6,:)29
3,161
+11,3Q7 +13,145 +11,81!J
+13,531
+ + + + + 9,612 +12,805
240 0 + 0,049 + 4,!J7 (; + 8,262 + S,139 + :l,983 - 2,812 - 7,885 - 6,663 - 0,107 + 6,944 +11,587 +13,601
247 30 - 1,468 + 3,45\J 1+
7,570 + !J, 1 77 + 7,427 + 2,606 - 3,088 - 5,603 - 2,(jOO + 3,623 + 9,3 j 4 +12,766
255
° - 2,950 + 1,760 + 6,377 + 9,268 + !J,4S(i + D,7 9 5 + 1/)78 - 2,514 - 3,382 I + 0,2!J \) + 5,!) (; 7 +10,716
262 30 - 4,347 - 0,048 + 4,799 + 8,60(j +10,366 + \),61 U + 6,411 + 1,743 - 1,962' - 1, fJ 7!) + 1,925 + 7,193
270 0 - 5,614 - 1,897 + 2,fJ44 + 7,357 +10,285 +11,168 + 11,734- + 6,104 + 1,333 - 2,13b - 1,793 + 2,265
277 30 - 6,701 - 3,718 + O,90fJ + 5,fi 66 + !J,443 +11,620 +11,818 + H,764 + 5,510 + 0,140 - 3,675 - 3,224
285
° - 7,563 - 5,442 - 1,217 + 3,657 + 8,014 +11,180 +12,742 +12,317 + 9,488 + 4,149 - 2,553 - i ,342
292 30 - 8,157 - 7,005 - 3,346 + 1,445 + 6,152 +IO,03!l + 12,6 7 3 +13,686 +12,548 + 8,5n + 1,346 - 7,800
300
° - 8,444 - 8,343 ~
5,3!) 1 - 0,863 + 3,989 + 8,365 +11,812 +13,982 +14,418 +12,311 + 6,517 - 3,940
307 30 - 8,388 - 9,391 - 7,270 - 3,167 + 1,647 + 6,309 +10,32!l +13,382 +15,0!J1 +14,800 +11,290 + 2,541
- - - -
315
322 30 ° -
7,971
7,181
-10,099
-10,417
8,!JO [,
-10,221 -
5,369
7,379 -
0,758
3,124
+
+
4,006
1,578
+ 8,3n3
+ 6,148
+12,07!)
+10,251
+14,762
+13,629
+15,952
+15,928
+14,687
+16,476
+ 9,011
+13,813
330 0 -'6,027 -10,313 -11,156 - 9,111 - 5,348 - 0,861 + 3,727 + 8,058 +",8!12 +14,%9 +16,834 +16,526
337 30 - 4,535 - 9,772 -11,661 - \ 0,491 - 7,340 - 3,207 + 1,250 + 5,642 + !},733 +13,310 +16,073 +17,409
345 0 - 2,752 - 8,797 -11,700 -11,458 - 9,018 - 5,362 - 1,175 + 3,131 + 7,307 +11,166 +14,494 +16,904
352 30 - 0,745 - 7,409 -11,260 -11,968 -10,317 - 7,244 - 3,447 + 0,638 + 4,752 + 8,713 +12,354 +15,421
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 531
. .
-
.
-
. -
. . . . .
0° 0' +16;'074 +17;'570 +16,308 + 8,876 11,852 52,622 87,382 -65,580 -22,276 + 2,694 +10;'366 + 8,132
7 30 +13,968 +16,437 +17,323 +14,749 + 4,644 - 19,451 - 54,291 -62,691 -32,052 - 3,173 + 9,071 + 9,350
12,516 - - -36,144 - 9,599
°
15 +11,408 +14,402 +16,502 +Ul,641 + 0,18!) 24,722 -46,2U9 + 6,651 + 9,975
22 30 + 8,614 +11,846 +14,607 +16,264 + 15,484
+ 9,591 - 5,123 -26,138 -32,523 -15,008 + 3,196 + 9,834
30 0 + 5,753 + 9,027 +12,107 +14,604 + 15,713 + 13,786 + 5,973 - 9,465 -23,214 -17,650 - 0,916 + 8,787
37 30 + 2,948 + 6;127 + 9,303 +12,232 + 14,413 + 14,807 + 11,425 + 1,725 -12,307 -16,638 - 4,961 + 6,772
45 0 + 0,298 + 3,278 + 6,399 + 9,502 + 12,270 + 14,032 + 13,434 + 8,213 - 2,865 -12,548 - 8,031 + 3,863
52 30 - 2,124 + 0,580 + 3,535 + 6,640 + 9,690 + 12,250 + 13,396 + 11,361 + 3,946 - 6,903 - 9,350 + 0,340
60 (l - 4,270 - 1,895 + 0,814 + 3,798 + 6,932 + 9,927 + 12,157 +12,307 + 8,170 - 1,279 - 8,649 - 3,293
67 30 - 6,103 - 4,100 - 1,692 + 1,087 + 4,161 + 7,353 + 10,237 +11,859 +10,325 + 3,361 - 6,287 - 6,386
- - - - 6,655 - - 8,306
°
75 7,602 5,998 3,934 1,425 + 1,492 + 4,713 + 7,961 +10,553 +10,972 + 2,999
82 30 - 8,761 - 7,571 - 5,879 - 3,686 - 1,000 + 2,132 + 5,540 + 8,747 + 10,581 + 8,645 + 0,442 - 8,699
90 0 - 9,582 - 8,810 - 7,509 - 5,664 - 3,261 - 0,306 + 3,113 + 6,678 + 9,507 + 9,537 + 3,458 - 7,593
97 30 -10,077 - 9,722 - 8,818 - 7,341 - 5,259 - 2,528 + 0,773 + 4,506 + 8,007 + 9,580 + 5,818 - 5,369
05 0 -10,261 -10,311 - 9,804 - 8,708 - 6,975 - 4,551 - 1,414 + 2,341 + 6,265- + 9,004 + 7,387 - 2,562
12 30 -10,151 -10,594 -10,478 . - 9,765 - 8,397 - 6,299 - 3,409 + 0,258 + 4,410 + 7,995 + 8,230 + 0,306
20 0 - 9,773 -10,585 -10,850 -10,518 - 9,524 - 7,777 - 5,182 - 1,691 + 2,534 + 6,702 + 8,457 + 2,867
27 30 - 9,146 -10,305 -10,932 -10,U74 - 10,357 - 8,978 - 6,715 - 3,470 + 0,704 + 5,238 + 8,186 + 4 ,912
- - - - - - 7,537 6,366
°
35 8,294 - 9,774[-10,744 -11,149 10,906 9,903 8,001 5,056 1,032 + 3,687[ + +
42 30 - 7,238 - 9,010 -10,301 --Jjl,051 - 11,176 - 10,556 - 9,032 - 6,430 - 2,640 + 2,117 + 6,609 + 7,244
50 0 - 6,001 - 8,033 - 9,619 -10,697 - 11,179 - 10,939 - 9,809 - 7,584 - 4,095 + 0,574 + 5,486 + 7,601
80 0 + 0,351 - 2,360 - 4,829 - 6,981 - 8,721 - 9,921 - 10'395 - 9,887 - 8,073 - 4,664 + 0,248 + 5,391
87 30 2,186 - 0,592 - 3,195 - 5,543 - 7,541 - 9,064 - 9,927 1 - 9,87 t - 8,555 - 5,629 - 1,036 + 4,281
95 0
+
+ 4,070 + 1,278 - 1,419 - 3,929 - 6,157 1- 7,980 - 9,220 - 9,61 ; - 8,818 - 6,425 - 2,247 + 3,062
02 30 + 5,974 + 3,222 + 0,478 - 2,154 - 4,580 - 6,678 - 8,278 - 9,123 - 8,855 - 7,037 - 3,362 + 1,777
17 30 + 9,660 + 7,207 + 4,539 + 1,797 - 0,909 - 3,464 - 5,713 - 7,420 - 8,230 - 7,658 - 5,209 - 0,832
1,145 - - - - 7,559 - 7,642 - 5,900 - 2,087
°
25 +11,315 + 9,153 6,631 3,920 + 1,579 4,107 6,215
32 30 +12,711 +10,975
+
+ 8,696
+
+ 6,092 + 3,308 + 0,463 - 2,302 - 4,781 - 6,646 - 7,395 - 6,396 - 3,265
47 30 +14,047 +13,744 +12,381 +10,312 + 7,762 + 4,882 + j,809 - 1,283 - 4,103 - 6,176 - 6,800 - 5,262
55 0 +13,436 +14,269 +13,700 +12,148 + 9,902 + 7,150 + 4,040 + 0,738 - 2,492 - 5,194 - 6,647 - 6,019
2 62 30 +11,420 +13,744 +14,318 +13,556 + 11,814 + 9,341 + 6,310 + 2,890 - 0,680 - 3,965 - 6,243 - 6,573
+ - - -
° +
2 70 7,481 +11,571 13,280 11,309 + 8,525 + 5,113 + 1,302 2,501 5,575 6,896
+13,764[ +14,206 +
2 77 30 + 1,270 + 6,916 +11,268 +13,551 + 13,943 + 12,831 + 10,542 + 7,320 + 3,403 - 0,822 - 4,642 - 6,959
- -
° -
85 6,727 - 1,154 + 5,608 +10,645 + 13,185 + 13,541 + 12,148 + 9,384 + 5,550 + 1,038 3,446 6,740
92 30 -14,217 -12,842 - 4,928 + 3,867 + 9,973 + 12,830 + 13,006 +11,121 + 7,642 + 3,027 - 2,002 - 6,223
00 0 -17,260 -25,727 -21,768 - 9,380 + 2,386 + 9,646 + 12,574 +12,253 + 9,533 + 5,070 - 0,339 - 5,401
07 30 -13,371 -33,258 -42,913 -32,185 - 12,772 + 2,141 + 9,967 +12,365 +11,021 + 7,064 + 1,498 - 4,275
- - + 8,874 3,441 - 2,866
°
3 15 - 4,569 -29,486 -58,373 -64,060 39,960 12,755 + 3,729 +10,831 +11,824 +
3 22 30 + 4,793 -16,537 -55,143 -91,350 - 80,547 - 39,438 - 8,387 + 6,722 +11,553 +10,316 + 5,402 - 1,206
67*
532 NACHLASS.
0° 0 ' "
-19,568 "
-18,fJ91 "
-10,863 " 58
OJH +13:'446 "
+24,588 +33,161 "
+38,415 +39,855 "
+37,006 +29:'333 + 16,041
+
7 30 -17,366 -19,fJ43 -14,OG9 - :1,541 + 8,546 +20,065 +29,683 +36,571 +40,179 +4 0,069 +35,792 + 26,770
15 (I -13,990 -19,895 -16,628 - 7,82 :> + 3,407 +14,860 +25,095 +33,200 +38,580 +4 0,775 +3'),381 + 33,940
22 30 - 9,504 -18,758 -18,:178 -1l,fi86 - 1,730 + 9,225 +11),662 +~S,577 +35,322 +3 9,406 +40,430 + 37,992
30 Il - 4,078 -10,4!J7 -tg,18fJ -14,928 - 6,6:10 + 3,425 +13,652 + 22,ns4 +30,705 +36,281 +39,296 + 39,362
37 30 + 2,01 n -13,121 -18,!l55 - t 7,380 -11,074 - 2,285 + 7,357 +16,726 +25,044 +31,730 +36,H2 + 38,480
45 0 + 8,:1711 - S,(i\l5 -17,605 -18,898 -14,863 - 7,66 G + 1,047 +10,01)7 +18,654 +26,086 +31,931 + 35,753
52 30 +14,398 - 3,348 -15,102 -1 !J,365 -17,82°5 -12,HI9 - 5,026 + 3,:17H +11,842 +19,693 +26,416 + 31,568
60 0 +19,358 + 2,6!J 8 -11,442 -lS,fi8S -19,815 -10,598 -10,637 - 3,168 + 4,Stl 5 +12,846 +20,133 + 26,28
67 30 +22,375 + 9,128 - 6,G 58 -16,805 -20,718 1 -19,804 1 -15,5!)0 - Q,:117 - 1,!l3(1 5,833 +13,388 + 20,24
+
75 0 +22,538 +15,464 - 0,834 -13,668 -20,436 -21,!J88 - 1 !),i23 -14,874 - 8,409 - 1,095 + 6,457 + 13,72
82 30 +19,19:1 +21,071 + 5,888 - 9,201 -18,901 -2a,04H -22,H04 -lU,G77 -14,352 - 7,720 - 0,421 + 7,01
90 0 +12,20!l +25,124 +13,266 - 3,5GB -16,050 -22,90 I -25,028 -23,5fJ.1 -19,602 -13,864 - 7,040 + 1),31
97 30 + 2,271 +26,654 +20,9tr. + 3,36:\ -11,837 -21,479 -26,010 -26,520 -24,037 -19,378 -13,231 - 6,17
105 0 - 9,11 () +24,720 +28,250 +11,436 - 6,228 -18,725 -25,787 -28)a8~) -27,554 -24,141 -18,854 - 12,28
112 30 -20,013 +18,738 +34,412 +20,477 + 0,790 -14,592 -24,:102 -29,124 -30,OSO -28,062 -23,71)8 - 17,89
120 0 -28,(jG7 + 8,85{) +38,268 +30,112 + !1,20~1 - i l ,03.t -21,510 -28,675 -31,55:1 -31,064 --:-27,')73 - 22,90 5
127 30 -34,023 - 3,725, +3S,466 +39,725 +18,!!I!J - 2,025 -17,:\61 -26,9U6 -:11,917 , -33.086 -31,305 - 27,21 9
135 0 -35,877 -16,9541 +33,8;7 +48,322 +2!),;09 + 6,4:)3 -11,;'23 -24,050 -31,137 -34,083 -:l3,736 - 30,76 9
142 30 -34,665 -28,527 +24,048 +54,4 ;9 +41,131 +16,285 - 4,8 G5 -1!J,7!)4 -29,167 -34,006 -35,215 - 33,49,
150 0 -31,171 -36,682 + !I,86:1 +513,370 +52,371 +27,:161 + 3,512 -14,1!J5 -25,fJ6() -32,812 -35,689 - 35,34
157 30 -26,228 -40,697 - (j,350 +52,2!J3 +62,097 +av,284 +13,251 - 7,22 n -21,4(13 -30,458 -35,117 - 3 fi,26
165 0 -20,550 -40,797 -21,520 +41,3!JG +68,447 +51,333 +24,I!'S + 1,106 -15,710 -26,8H4 -33,442 - 36,19
172 :\0 -14,1182 -37,816 -33,042 +24,638 +69,155 +G2,31fJ + 3 5,9 7 3 +10,734 1 - 8,596 -22,073 -30,617 - 35,09
180 (, - 9,005 -32,775 -39'583 + 5,00 ') +62,337 +70,416 +47,899 +21,48!) - 0,161 -15,95fi -26,581 - 32,88(
187 30
195 ()
- 3,782 -2G,60t
-20,000
-41,260
-3~)J()1 i
1 -13,50') +47,592
-27,fi06 +26,fJ21
+73,34:1
+68,;98
+58,844 +:l2,!l!l5 + 9,530 - 8,507 -21,2118 - 2!l,49
+ 0,843 +67,OOH +44,5:lO +20,266 + 0,257 -14,629 - 24,85
202 3 (J + 4,780 -13,404 -:14,11 1) -.15,7681 + 4,506 +55,1383 +70,10:1 +54,!)10 +31,618 +10,24!) - 6,625 - 18,89
I+ -
1
210 0 + 7,98 :l - 7,404 -27,720 -,18,232 -15,052 +35,287 +65,783 +62,301 +42,798 +21,220 2,736 11,51
217 30 +10,436 - 1,934 -20,;00 -:~6J229 -28,647 +11,488 +52,713 +64,301 +52,430 +32,644 +1 a,324 - 2,68
225 0 +12,142 + 2,785 - I a,662 -31,232 -35,410 -10,589 +31,934 +58,455 +58,443 +43,50:1 +24,806 + 7,58
2:12 30 +13,113 + 6,706 - 7,013 -24,560 -36,208 -2fi,8S6 + 7,377 +43,480 +58,110 +52,109 +36,466 + 1!), 1 0
240 0 +13,370 + 9,796 - O,!J95 -17,175 -32,648 -35,727 -15,512 +20,756 +48,840 +55,806 +4!l,n02 + 31,38
247 3U +12,940 +12,046 + 4,247 - !J,i 43 -26,334 -37,017 -32,186 - 5,164 +29,1;10 +51,284 +5~,677 + 43,32
255 0 +11,851) +13,467 + 8,63 :1 - 2,704 -18,fi10 -34,20[1 -40,663 -28,161 + 2,8!)4 +35,713 +53,136 + 52,7:1
262 30 +10,171 +14,072 +12,115 + 3,669 -10,411 -27,356 -41,4811-43'435 -25,164 + U,076 +40,982 + 55,83
270 0 + 7,!1!l4 +13,88S +14,G;2 + fl,l !)9 - 2,387 -1~,717 -36,528 -4fl,315 47,00
-47,3481-23,6451 +14,521 +
277 3() + 5,21 fJ+12,955 +111,2!JS +13,781 + 5,043 - 9,3!! 3 -27,!146 -46,034 -50,041 -53,404 -23,330 + 20,71
285 {) + 2,111' +11,321 +17,004 +17,34. +11,1106 - 0,222 -17,569 -38,780 -59,818 -71,9!J2 -62,259 - 23,34
292 30 - 1,281 + !1,{J5~ +16,815 +1U,857 +17,114 + 8,254 - 6,72[1 -27,;\82 -52,177 -76,493 -8!l,574 - 74,28
300 0 - 4,834 + H,250 +15,772 +21,2!J4 +21,466 +15,68!J + 3,67 -1 -14,746 -3H,481 -fi!l,177 -1)8,510 -113,20.
30; 30 - 8,403 +,3,005 +13,935 +21,6f;6 +24,577 +21,853 +13,048 - 2,266 -24,658 -54,525 -90,888 -127,3!)
31 (, 0 -11,827 - 0,547 +11,:l!J4 +21,006 +26,408 +26,602 +21,025 + !I,155 - H,751 -36,770 -73,088 -118,26.
322 :10 -14,030 - 4,256 + 8,256 +1 1),:1;5 +26,!J69 +2!!,85!! +27,382 +18,!'88 + 3,980 -18,824 -51,207 - !J 5,30
330 0 -17,532 - 7,!J54 + 4,65!) +lH,8Hfi +26,29, +31,5D5 +31,906 +26,U54 +15,821 - 2,403 -29,366 - 67,68
3:1 ; 30 -19,453 -11,460 + 0,764 +13,602 +24,4 ;4 +31,840 +34,827 +32,874 +25,40!1 +11,622 - 9,754 - 40,04
345 0 -20,527 -14,58i1 - 3,251 + !J,738 +21,613 +30,663 +35,900 +36,70!) +32,599 +22,919 + 6,696 - 17,66
352 30 -20,600 -17,156 - 7, 1!1:l + 5,456 +17,8;4 +28,188 +:)5,397 +38,527 +37,38~ +31,346 +1 D, 703 + 1,33
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 533
31' 1M = lSOOIM = 1 U50lM = 210+'1:( = 225011lf = 2400lM = 255011lf = 210°111'1 = 2S5+7JI = 3000lM = 3150lM = 3300lM = :145°
. . . . . . . .
QO 0' - 4,060 - 32,789 - 72,523 -124,426 -178,525 -182,921 - 58,654 + 82,336 +U7;'814 +56;'344 +16;'520 - 8,713
7 30 + 12,1!)4 - 9,126 - 38 754 - 77,980 -123,677 -153,639 -107,942 + 18,365 +83,244 +63,851 +25,790 - 2,7H
8,360 - 13,632 - 0,088 - 79,307 -113,066 -111,787 - 35,883 +51,351 +1'3,541 +33,976 + 4,0.75
15
22 30 ° +
+ 23,868 +
31,626 + 20,74n + 4,625 -
45,fJ93:-
17,508 - 76,245 - H3,284 - 63,091 +12,560 +53,238 +39,440 +11,272
17,471 + - 20,853 1- 4(l,G 50 - G8, U84 - 66,850 -19,441 +34,033 +40,444
°
30 + 36,076 + 28,969 + (),~69 +18,117
37,765 + 33,773 + 2 fi,02!J + 14,000 - 2739 1- 23,870 - 46,078 -.. 57,750 -37,520 +10,902 +35,742 +23,666
37
45 (I
30 +
+ 37,176 + 35,792 + 31,165 + 22,805 + 10', 224 I 1- H,714 -. 2fi,725 - 43,821 -42,5!J7 - \),817 +25,436 +26,821
52 30 + 34,749 + 35,553 + 33,555 + 28,275 + !!),213 + 5,070 - 11,160 - 29,356 -3H,060 -23,830 +11,369 +26,537
1
33,515 + 33,748 + 31,105 + 25,058 + l5,D!)1 + 0,975 - 16,204 -31,IH -30,206 - 3,347 +22,193
°
60 + 30,886 +
1
°
1
3,1;94 -13,t95 -26,619
25, 327 1+ 27,!)70 1+ 27,948 + 24,434 + 16,5!)1 + -18,412
°
\JO + 7,7 1 + 14,687 + 20,G05 +
U7 30 + 1 ,2!) 5 + 8,6" S + \.\,5:)0 + 21,:104 + 25,H~i+ 27,231 + 25,922 + 20,4t7 + ll,730 - 6,276 -23,365 -25,545
- 4,fl5t + 2,662 + 10,071 + 1 fi, 762 + 22,160'+ 25,5 S 6 + 26,180 + 22,880 +14,488 + 0,078 -18,474 -29,144
105 0
112 30 - 10,890 - 3,263 + 4,498 + 11,883 + 18,31U!+ 23,122 + 25,442 + 24,1!) 7 +18,044 + 5,626 -12,852 -29,454
120 0 - 16,401 - 8,952 - t,043 + H,822 + 14,076!+ 20,045 + 23,S7!) + 24,507 +20,507 +10,257 - 7,125 -27,165
127 30 - 21,384 - 14,2!12 - 6,425 + 1,71 S + !1,582 ' +1 H,506 ,+ 21,660 + 23,%3 +21,989 +13,056 - 1,707 -23,124
135 () - 25,755- IV,l~:-'I- 11,544 -
3, 313 1+ 4, 063 1+ 12,639j+
18,90 'j + 22,703 1 +22,601 +16,752 + 3,161 -18,105
142 30 - 2!J,445 - 23,5;; 7 - \[;,308 - 8,172 + 0,323 + 8,554,+ 15,73 S + 20,837 +22,457
,
+18,fi93 + 7,351 -12,712
150 0 - 32,391 - 27,332 - 20,(}37 - 12,7'j 1 - 4,242 + 4,352 + 12,257 + 18,4701 +21,620 +19,846 +10,806 - 7,37!1
157 30 - 34,535 - 30,445 - 24,460 - 17,032 - 8,648 + fI,122 + 8,557 + 15,6U5i +20,212 +20,276 +13,515 - 2,397
- 35,819 - 32,834 j - 27,709 - 20,881 - 12,818 - 4,056 + 4, i 19 + 12,595 +18,298 +20,050 +15,489 + 2,05fl
1-
165 0
172 30 - 36,182 - 34, 438 30,317 - 24,250 - 16,677 - 8,106 + 0,823 + 9,246 1 +15,953 +19,231 +16,762 + 5,88:1
l.b0 ° - 35,51;(; - 35,189- ~2,21H - 27,064 - 20,155 - 1t,!)!) :1 - a,osn + 5,722' +13,247 +17,881 +17,37:) + 9,029
- - - -
-
1-
187 30 - 33,887 35,0131- 33,335 29,258 23,174 15,524 6,8.>3 + 2,092 +10,245 + 16,056 +17,358 +11,479
195 0 - 31,072 - 33, 829 33,.\&8 - :'0,741 - 25,657 - 18,740 - 10,485 - 1,572 + 7,012 +13,813 +16,762 +13,237
202 30 - 27,023 - 31,535 - 32,884 - 31,426 - 27 "j 1 i - 21,51 i - 13,875 - 5, UJl) + 3,6131 +11,210 +15,6271 +14,318
-
1-
- 21, 637 1- 28,036 31,109 - 31,212 - 28,652 - 23,7 fi4 - 1 R,93!! - 8, iO!) + 0,118 + 8,302 +13,997 +14,744
210
° -
217
225
232
30
° -+
30
14,803
OJ 4 !!)
:1,582
-
-
-
23,188
111,852
8,873
-
-
-
28,140 -
23,824 -
17,982 -
'29, 967 28,!J53
27,556- 28,280
23798- 26,474
-
-
-
25,377
26,231
26,180
-
-
-
tH,57!) -
21, G85
2:1,12!l -
1-
,
12,016 - 3,399
15,024 - 6,855
17,621 -10,156
+
+
-
5,153
1,830
1,592
+11,922
+ 9,450
+ 6,629
+14,544
+13,74!1
+12,396
240
° ++
15,157 + 0,898 - 10,406 - 18:ml- 23,:343 - 25,10!, - 2;:\) 764 i- 1 !I,GS1 -13,195 - 5,026 + 3,549 +10,530
47 30 28,021 + 12,553 - 0,869 - 11,367- 18,646 -- 22,64(; 23,407;- 21,051 -15,~47 - 8,374 + 0,260 + 8,200
55 0 + 41,371 + 26,023 + 10,862 - 2,125 - 12,083 -
18,6t1t - 21,8441- 21,553 -17,!J68 -11,521 - 3,143 + 5,466
62 30 + 53,347 + 40,829 + 24,939 + 9,599 - 3,282 -
12,867 - 18810!- 20,974 -19,389 -14,331 - 6,559 + 2,400
' " I - -
270
° + 60,169 +
55,176 +
55,512 +
66,581 +
41,241 +
58,887 ,+
1 24,181 +
41,905 +
8,234 -
23,024 +
4,759 -
6,164 -
13,9'41- 19,064
6,927 - 15,512
-19,!J12
-1 !),309
-16,653
-18,308
9,866
-12,930 -
0,910
.1,350
277 30 +
75,026 + 62,554 + 41,737 + 20,587 + 2 863·- 9,!!55 -17,317 -19,096 -15,593 - 7,830
°
285 + 2\),54!) + 66,719 +
- 21,823 + 43,593 + 82,412 + 84,372 + 64,827 + 39,215 + 16'1152 1-
1,!)4-0 -13,630 -18,802 -17,682 -11,t7!!
292 30
, I
00 0 - 88,742 - 14,998 + 65,786 +101,242 + 91,764 +33,449 +
1
63,231 + B,05S - 7,!)t!> -17,186 -19,008 -14,251
330 0 -120,647 -188,5:)9 -250,600 -21!J,225 - 16,320 +146,680 +147,141 + 91,!)96 +41,750 + 7,142 -12,799 -20,226
337 30 - 85,334 -146,872 -223,389 -273,519 -169,158 + 70,487 +158,722 +118,035 +1i0,826 +18,323 - 7,575 -19,270
45 0 - 52,779 -102,421 -169,756 -243,350 -248,061 - 64,032 +123,!)51 +134,147 +79,920 +31,102 - 0,781 -17,059
352 30 - 2.>,5'12 - 63,736 -116,458 -182,637 -232,500 -164,177 + 35,733 +125,47!) +94,558 +0,432 + 7,398 -13,52S
534 NACHLASS.
lV
0° 0' - "
3,50U - "
4,650 - "
5,458 - "
6,121 - " I
6,r,()5[- 7,067 - " I "
7,281 - "
7,256 - r,'!125[- 6, 183 1- "
4,875 - 2,730
"'''f
7 30 - 4,437 - 6,4a - i ,800 - 1',8 S!I - I) ,7 ,1
1 -10 ,-IlJ2 - 10 ,9 48 - 11,102 - 10,879 - ,
10178 - 8,847 - 6,635
- - - 14,422 - - 14,270 - -
°
15 ol,GO 5 7,722 9, i 51 -11,32~) -12,633 -13,676 - 14,81~ 13,098 11,074
22 30 - 3,834 - 8,357 -11,tS!l -13,322 -15,Of)2 -lti,476 - 17,544 - -
18,220 18,454 - 18,166 - -
17,247 15,532
30 u - 1 ,!J (j2 - 8,221 -12,011 -14,767 -lti,U76 -18,774 - 20,175 - 21,152 - 21,665- 21,650 - 21,024 - 1 U,658
37 30 + 1,143 - 7,204 -12,131 -15,588 -18,2\)7 -20,4!)2 - 22,230 - 23,508 - 24'302 - 24,566 - 24,239 - 23,223
- - 23,645 - 25,216 - 26,816 - 26,774 -
°
45 + 5,550 5,213 -11,(S0 -15,732 -18,9 7 6 -21,575 26,282 - 26,086
52 30 +11,230 - 2,183 -10,013 -15,168 -18,989 -21,\)98 - 24,392 - 26,241 - 27,561 1- 28,343 - 28,563 - 28,173
60
° +17,990 + 1,912 - °
7,7 5 -13,8!)0 -18,337 -21,76f) - 24,47 i - 26,584 - 28,134 - 29,139 - 29,593 - 29,464
1)7 30 +25,422 + 7,049 - 4,551 -11,912 -17,046 -20,!!11 - 23,923 - 26,266 - 28,022 - 29,222 1- 21),876 - 29,972
75 0 +32,804 +13,101 - 0,578 - 9,265 -15,157 -19,475 - 22,783 - 25,340 - 27,271 - 28,636 - 29,460 - 29,745
82 30 +39,189 +!!J,819 + 4,148 - °
6,0 5 -12,735 -17,528 - 21,121 - 23,871 - 25,!150 - 27,447 - 28,408 - 28,850
- - - 19,016 - 21/)33 - - -
°
90 +43,500 +26,755 + 9,504 2,215 !J,S 58 -15,145 24,131 25,731 - 26,797 27,363
!J7 30 +44,838 +33,217 + 15,26 7 + 1,\193 - 6,626 -12,424 - 16,556 - 19,614 - 21,900 - 23,570 - 24,711 - 25,370
- - 9,470 - 17,006 - - 21,051 - 22,236 -
105
112 °
30
+42,822
+37,825
+38.26!)
+40,896
+21,076
+26,371
+ 6,441
+10,883 +
3,165
0,361 - 6,413 -
13,,40 -
10,078 - 14,209 -
1 U,34 5
16,559 - 18,266 - 1 \),461 -
22,960
20,219
- - - -
210
217 30
° +
+
3,416
5,1 G5 -
3,427
O,!184
-17,042
-1:3,010
-41,350
-35,166
-70,iU5
-66,54H
-82,810
-89,900 -
68,289 -
86,074 - 63,234 -
44,577 24,625 1
38,97°1- 20,346
- 10,640
-
1,258 +
7,400 +
5,031
1,384
225
240
0
232 30
I)
+
+
6,!J 04
8,560
1 +10,OG8
+
+
+
1,533
3,987
6,276
- 8,748
- 4,565
- O/i58
-2i,!J.t4
-20,581
-13,fi16
-57,\)79
-47,222
-35,\)88
-88,924 - 9!1, 14 0 - 53,282 -
-80,803 -104,141 -101,298
-
270
277 30
° +13,621
+13,693
+12,<119
+ 12,!J72
+10,21)2
+11,583
+ 6,091 - 1,6811-15,2461- 37,212
3,235 - 6,627 - -
6U,1 no -108,0!)0 -141,540 -152,714 -135,075
-
85,848 -128,653 -162,469 -168,792
+ 8,7:37 + 23,195 49,150
185 0 +13,385 +13,072 +12,304 +10,501 + 6,777 - 0,136 - 12,096 - 31,6!)4 -
62,004 -104,302 -152,431 -'--187,309
2m 30 +12,691 +12,714 +12.429 +11,423 + 9,052 + 4,410 - 3,869 - 17,'.S42'- 40,588- 75,822 -125,249 -180,629
300 0 +11,615 +l1,SfJ!1 +11,971 +11,551 +10,185 + 7,234 + 1,759 - 7,70 :; - -
23,549 49,511 - 90,458 -148,913
307 30 +10,180 +10,647 +10,95!) +10,!)42 +10,285 + 8,555 + 5,133 - 0,942 - 11,2!)0 - 28,679 - 57,735 -104,995
315
322 30 ° + 8,42!)
+ 6,427
+
+
8,!"19fJ
7,011
...L lIA41
+
I
7,481
+ !.l,61l8
+ 7,814-
+
+
9,476
7,886
+
+
8,584 +
7,529 +
6,607 +
6,516 +
2,953 -
4,516 +
3,362 -
0,985 -
14,073
5,025
-
-
32,353 -
15,286
63,828
-
33,189
"""[+
330 0 + 4,2 fj 1 + 5,163 + 5,450 + 5,652 + 5,5 88 + 5,171 + 4,237 + 2,526 - 0,404 - 5,365 - 13,939
337 30 + 2,042 + 2,346 + 2,587 + 2,786 + 2,922 + 2,!)61 + 2,858 + 2,554 + 1,950 + 0,921 - 0,820 - 3,775
345 I) - 0,096 - 0,115 - 0,129 - o,UO - 0,140 - 0,1 54 - 0,153 - 0,144 - 0,124 - 0,088 - o,on + 0,075
:352 :30 - 2,003 - 2,4U3 - 2,S 51; - 3,1,;71- 3,399 - 3,5 60 - 3,611 - 3,516 - 3,224 - 2,660 - 1,698 - 0,120
ALI,GEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 535
0° 0' +
"
0,728 +
"
6,396 + 16,02R + "
33,018 +
"
62,690 +104;'364 +123,103 + "
S4:'660 1+ 38,410 +13;'692 +
"
3,054 - "
1,447
7 30 - :l,115 + 2,475 + 11,557 + 26,811 + 52,750 + 93,030 +131,700 +12f1,133 + 66,002 +26,831 + 7,609 - 0,688
15 ° - 7,856 - 2,854 + 4,982 + 17,54 S + 38,13 (j + 70,747 +111,744 + 128,5971+ 92,015 +43,358 +14,611 + 1,392
22 30 - 12,757 - 8,486 - 1,~ 7 5 + 8,081 + 23,9 l i + 4h,745 + 83,1)12 +113,7!101+104,249 +60,327 +23,950 + 5,0 if;
37 30 - 21,376 - 18,471 - 14,144 - 7,78G + 1,616 + 15,G96 + 36,4!J2 + G3,if"i3.+ S5,754 +78,440 +45,740 +17,159
45 ° - 24,6 5~ - 22,307 - 18, ill7 - 13,702 - 6,3~6 + 4,4 GI + 20,307 + 42,4131+ 66,547 + 74,986 +54,435 +25,202
52 30 - 27,101 - 25,232 - 22,387 - 18,2 i 1 - 12,40H - -1,003 + ',1 S!) + 25,G4!JI+ 47,809 +65,004 +58,920 +33,627
1
60 0 - 28,705 - 27,235 - 24,932 -
1
2 j ,5' 7 - IG,S64 - 10,206 - o,6U .:I + 13,003i+ 31,819 +51,!)24 +58,266 +41,24f>
1-
f>7 30 - 2 n,481 - 28,34H - 26,488,- 23,75~ - 1 \1,91 :; - 14,5 (j 1 - i ,03G + 3,747;+ 19,125 +38,576 +53,009 +46,717
75 0
82 30
-
-
-
29,481 -
28,773 -
28,630 -
2 S, 160 -
27,44°1- 37,023 -
27136 1-
26; 970
26,O!J2,-
1-
24,895 -
25,13 G -
21,744
22,541
24,597 - 22,461 -
-
-
19,540 -
li,3 Sf) -
-
1 -",!J85 11'
373
14,11(;-
15,584 -
2,831 i+ H,527 +26,672
7 ,304i+ 2,547 + 16,899
10,127 1- 2,306 + 9,346
+44,715
+35,231
+48,910
-1-41,448
+26,009 "-1-42,764
1-
90 0
120 () - 17,637 - 17,708 - 17,462 - 16,900 - 16,014 - 14,776 - 13, 13O i- 10,H65- 8,OH - 3,835 + 2, S 57 +14,261
127 30 - 14,50 I - 14,628 - 14,487 - 14,084 - 13,417 - 12.472,- 11,2t4!- tI,572 - 7,38!)1- 4,303 + 0,541 + 9,004
- 11,253 - 11,.,1 1 () - 1 J ,34!J - 11,081 - 10,607 - 7,~ 15 - 6,254 - 4,093 - 0,763 1 + 5,086
°
135 ,),') 21 1- 9,005:-
142 30 - 7 ,!J 6 7 - 8,12,1 - 8,120'- 7 ,!J 61 - 7,654 - 7,1!J91- 1),585
1
- 5,790 - 4,760 - 3,361 - 1,256 + 2,411
157 30 - 1,578 - 1,633 - 1,650 - 1,632 - 1,5S 3 - 1,503!- 1,393 1- 1,249 - 1,066 - 0,826 - 0,484 + 0,087
165 0 + 1,376 + 1,438 + 1,463 + 1,456 + 1,41 !J + 1,353:+ 1,261;+ 1,13!1'+ O,!J86 + 0,788 + 0,512 + 0,066
172 30 + 4,05!J + 4,297 1+ 4,409 + 4,414 + 4,324 + 4,145!+ 3, 881 1+ 3, 533 1+ 3,092 + 2,532 + 1,772 + 0,584
180 0 + u,3 i 7 + 6,865 + 7,121 + 7,183 + 7,078 + G,820:+ 6,421 i+ 5,SS31+ 5,202 + 4,346 + 3,212 + 1,500
181 30 + 8,215 +
!J,435 +
9,048 +
10,740 +
9,51 !) +
11,519 +
\),6911 +
11,880 +
!J,622 +
1 I,S!Jfi +
!I,328!+ 8,831 i+ 8,145 1 +
11,613;+ 11,064,+ 1 ",273 1+
7,268
!J,24S +
+ 6,1 i 5
7,!J75
+ 4,7 G1 +
6,35 !J +
2,700
4,087
195 ° + +
202 30 + 9,859 +
1
11,805 + 13,014 + 13,fl52 + 13,830 + 13,618 + 13, 070 i+ 12,2221+ 11,098 + 9,690 + 7,954 + 5,580
210 9, 258 1+ 12,073 + 13,874 + 14,912 + 15,343 + 15,278 + 14,79(;1+ 13,946'+ 12,776 +11,307 + 9,494 + 7,109
° +
217 30
225
+
+
7,326
3,650 +
+ 119,252
,321 +
+
13,936 +
12,986 +
15,532 +
15,361 +
16,:141 +
16,; 09 +
16,51 H +
17,254 +
16,1771+ 15,3!J5i+ 14,240 +12,757
17,151 + 16,517 + 15,445 +14,011
+10,940
+12,245
+ 8,614
+10,040
°
232 30 - 2,338 + 5,459 + 10,736 + 14,194 + 16,303 + 1 i ,3 j 8 + 17,641 + 17, 253 1+ 16,345 +15,027 +13,355 +11,338
240 ° - 11,413 - 0,620 + 6,796 + 11,767 + 14,943 + 16,SOfi + 1 j ,562 + 17, 542 1+ 16,892 +15,765 +14,281 +12,464
247 30 - 24,630 - 9,777 + 0,622 + 7,718 + 12,393 + 15,2i(j + 16,SOU + 17,314'+ 17,037 +16,185 +14,933 +13,374
255 ° - 43,362 - 23,129 - 8,564 + 1,542 + 8,339 + 12,703 + 15,272 + 16,500 + 16,731 + 16,250 +15,294 +14,029
262 30 - 69,183 - 42,236 - 21,900 - 7,480 + 2,355 + 8,812 + 12,812 + 15,020 + 15,U29 +15,925 +15,332 +14,396
""r1-
1
277 30 -144,777 -105,824 - 68,155 - 38,743 - 18,049 - 4,291 + 4,473 + !J,764 + 12,681 +14,009 +14,345 +14,146
285 0 -187,317 -153,079 -106,175 - 64,750 - 34,548 - 14,469 - 1,795 + 1 0,199 +12,401 +13,297 + 13,494
292 30 -216,1!J5 -205,695 -157,167 -101,370 - 57,379 - 27,8 i 0 - 9, i 4 0 + 1,062 + 7,173 +10,389 +11,892 +12,487
300 ° -213,220 -246,196 -217,690 -151,259 - 88,708 - 45,558 - 19,523 - 4,571 + 3,686 + 8,035 +10,166 +11,140
307 30 -174,084 -246,622 -268,163 -212,030 -130,076 - 6 8,066 - 31,098 - 10, 828 0,077 + 5,457 + 8,185 + 9,491
315 ° -117,076 -196,214 -270,325 -263,835 -178,333 - 9 4,665 - 43,797 - 17,168 - 3,785 + 2,842 + 6,055 + 7,603
- -
1-
322 30 65,217 -121,419 -203,809 -260,653 -213,810 -11 U,892 55,261 - 22,4101- 6,844 + 0,483 + 3,927 + 5,564
330 ° - 29,323 - 57,801 -108,7!)3 -176,364 -1!13,165 -12 6,144 - 5!J,3S0 - 24, 179
8,27 ~ - 1,191 + 2,012 + 3,497
337 30 - 8,959 - 18,486 - 36,526 - 67,691 - !H,258 - 84,56~ - 44,1 i 8 - 18,23' - R,554 - 1,574 + 0,586 + 1,557
345 ° + 0,2H + 0,555 + 1,127 + 2,193 + 3,782 + 4, 455 1+ 2,930 + 1,30°1+ 0,485 + 0,141 - 0,003 - 0,066
352 30 + 2,485 + 6,926 + 14,849 + 2U,441 + 54,418 + 80,504 + 72,143 + 3',OU5 + 15,166 + 4,021
+ 0,665 - 1,151
536 NACHLASS.
Eben so wie bei der ersten Rechnung erfolgt nun zuniichst die Entwickelung .einer jeden Vertical-
columne nach Vielfachen von M'.-:.. M; das Resultat dieser Interpolationsrechnung gibt die folgende Tafel:
Koefficient
Yon: I M= 0° IM= 1501M= 3oolM= 4501M= 6(1°IM= 71>°IM= uoolM= I050IM= 12001M= 135 0!M= 15001M= 165"
,
- -
.
1,037 - 3,428 - 5,222 - 5,152 - 3,440 - 1,241 0,628 1,933 2,711 3,043 2,969
.
2,460
+ + + + + +
coS (1fI'-M) - 0,577 + 0,794
+ + 2,IJ24
2,569 + 1,495 - 0,644 - 2,56H - 3,fJ 67 - 4,818 - 5,142 - 4,931 - 4,157
cos2 (M'-M) + 5,882 + 4,998
+ + 2,224
3,610 + 1,393 + 1,173 + 1,334 + 1,681 + 2,126 + 2,662 + 3,35 i + 4,366
cos 3 (M'-M) - 2,731 - 4,646 -
- 5,476
5,723 - 4,404 - 3,338 - 2,672 - 2,435 - 2,557 - 3,000 - 3,776 - 4,941
COS4 (M'-M) - 0,5&8 + 0,650
+ 2,043
+ 2,796 + 2,711 + 2,276 + 1,HOO + 1,716 + 1,721 + 1,879 + 2,120 + 2,285
cos 5 (M'-M) + 0,460 + 0,492
+ 0,066
0,476 - - 0,748 - 0,7 f,S - 0,708 - 0,659 - 0,634 - 0,591 -0,424 + 0,080
cos 6 (M'-M) - 0,001 - 0,251 - 0,246
0,366 - - 0,062 + 0,050 + O,O!J1 + o,on 1 + 0,055 - 0,053 - 0,304 - 0,798
cos 7 (M'-M) - 0,058 + 0,012
+ 0,155
+ 0,216 + 0,173 + 0,11.0 + 0,074 + 0,07Q + 0, 10O + 0,180 + 0,328 + 0,513
cos 8 (M'-M) + O,OOB + 0,030 -
- 0,072
0,011 - 0,090 - 0,073 - 0,065 - 0,064 - 0,079 - 0,113 - 0,146 - 0,099
COS !J (M'-M) + 0,006 - -
0,011 0,01 !)
+ 0,002 + 0,022 + 0,028 + 0,027 + 0,029 + 0,033 + 0,036 -+-
0,013 - 0,088
cOS 10 (M'-M) - 0,002 - 0,011 + 0,003 - 0,003 - 0,006 - 0,007 - 0,006 + 0,028 + 0,087
coS 11 (M'-M)
c oS 12 (M'-M)
-
+ 0,000 -
I0,001 1+ 0,010 1+
0,000 + 0,001 -
0,000 -
0,001 - 0,005
0,001 + 0,001
-
+
0,005
0,003
-
+
0,003
0,002
-
+
0,002
0,002
-
+
0, 001
0,002
1-
0,003
+ 0,003
-
+
0,001 1+
O,OO!) - 0,023
0,006 + 0,008
-
-
0,031
0,004
c OS 13 (M'-1ff) + 0,000 + 0,000 + 0,001 ° + 0,000 - 0,001 - 0,000 - 0,001 - 0,002 - 0,002 - 0,000 + 0,012
c os 14 (M'-M) 0,000' - 0,000 + 0,001 - 0,00 ° - 0,000 0,000 0,000 0,000 + 0,001 0 - 0,002 - 0,006
°
+ + + +
os 15 (M'-M) - 0,000 -
0,000 - 0,000 - 0,001 - 0,001 + 0,000 + 0,000 0 - 0,0 1 + 0,001 + 0,001 + 0,001
c oS 16 (M'-M) - 0,000 '+ 0,001 -
-
1 +
+
1
-
-
°0 -+ °1 +
°0 ++ 0 + 1 - 0 -
° -i- 1
C OS 17 (M'-M) - -
°-
+ 0 0 1 0 + + 0 0 1 1
COS 18 (M'-M) -
°- - - ° -+ -
C OS 19 (1ff'-M)
0 + 0
° + 0
-
0 + 0 + 0 0 +
0 -
0 +
-
0
CoS20(M'-M)
+
°° -+ 0 + 0 +
° -- -
0
°
+
-
0 0 + 0 -
°0 + 0 +
0 -
0 0
+ 1
-
0 +
° - 0 + 0 -
° -+ °°
cOS21 (M'-M) -
° - 0 0 + 1 0 - -
°0 -. ° -+ 0 - 0
(I (I
+ +
COS 22 (M'-M) + u +
° -
°0 - -
°° 0
°0 - °° - °+
0
(I ()
+ + + +
coS23 (M'-M) +
- °- +
° - 1 + 0 +
-
- 1 -
° -
°° -+ 0
c OS24 (M'-M)
° + 0 - 0
°+ + 0 ()
+ 0 + 0 +
°+ ° + °
sin (M'-M) + 0,482 - 2,105 - 3,842 - 3,471 - 1,414 + 1,006 + 3,008 + 4,48H I+ 5,5{) 1 + 6,421 + 6,955 + G,991
sin 2 (M'-M) + 6,813 +11,231 +14,734 +15,627 +14,086 +11,1)42 + !),422 + 7,761 + 6,628 + 5,\)30 + 5,620 + 5,713
sin 3 (M'-M) + 2,251 + 0,561 - 1,680 - 3,342 - 3,842 - 3,604 - 3,179 - 2,804 - 2,497 - 2,190 - 1,762 - 1,009
sin 4 (M'-M) - 1,156 - 1,718 - 1,57!) - 0,910 - 0,21;4 + 0,093 + 0,216 + 0,196 + 0,056 - 0,256 - 0,852 - 1,915
sin:;(M'-M) - 0,101 + 0,510 + 1,0:;9 + 1,168 + 0,928 + 0,653 + 0,490 + 0,453 + 0,536 + 0,761 + 1,159 + 1,717
-
-+
sin 6 (M'-M) 0,168 + 0,084 - 0,220 - 0,473 0,509 - 0,433 - 0,36:; - 0,348 - 0,386 - 0,476 - 0,577 - 0,5:;2
sin 7 (M'-M) 0,014 - 0,097 -, 0,071 + 0,049 + 0,132 + 0,15 fJ + 0,144 + 0,143 + 0, taO + 0,149 + 0,085 - 0,166
-
-+
sin 8 (M'-M) O,OU) + 0,019 + 0,066 0,0:;:; + 0,013 - 0,014 - 0,025 - 0,026 - 0,020 + 0,009 0,096 + 0,279
sinu (M'-M) + 0,00:; + 0,007 - 0,018 0,031 - 0,018 - 0,010 - 0,009 - 0,017 - 0,041
+
- 0,088 - 0,135
sin 10 (M'-M)
sin 11 (M'-M)
+
-
0,002
1
- 0,004
0
- 0,002
3
+
+
O~O 1°
0, 036
1
1 - 0,016
+
- 4
+ 0,013
- 5
+
-
0,011
5
+
-
0,011
6
+
-
0,016
7
+
-
0,026
9
+
-
0,035
2
+ 0,006
35
+ + +
sin 12 (M'-M) - - - - -
sin 13 (M'-M) °+ + 0
-
1 2 - 1 +
+
1 +
-
1 + 1 + 1
°2 8 - 25
° ++ 0 1 0 0 0 0 6
() I)
+ 5
+ + + + +
sin 14 (M'-M) -
°1 - - - - °+ - - -
°0 -
0 0 1 1 1 1 2 3
°~I+
+ + +
-
°1 -+
sin 15 (M'-M) - - -
sin 16 (M'-M) - °° -+ 0 +
- -
1
°- + 1
°0
0
- ° -+
0 4
-
0
-
1 1 +
- °° - +
° -+
+ ° °0 +
-
2
~ -+
sin 17 (M'-M)
sin 18 (M'-M) ° -+ 0 0 +
-
1
-
+
°0 +
- °0 - 0
sin 19 (M'-M)
+
-
0
-
0 +
-
0
°0
1
°° ++ °+ +
°+
°0 -
0 + 0
sin 20 (M'-M)
0
°0 -+
0 +
-
0 +
-
0
- °+ 6
°-
+
°0 +
-
1
-
+ 0
+ 0 +
-
0
- °° ++ 0 0
° --
0 0
°° -+ -
sin 21 (M'-M) -
+
° ° 1
° 0
°+ °° - 0
° -+
+ + +
sin 22 (M'-M) - -
° -+ - ° 0° -
0 0 1 + 0 + 0 1
sin 23 (M'-M) - 0 - 0 +
° 1 - ° ° +
° +
°+ 0 - 0 +
°
ALLGEMEINE STijRUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 537
Koefficient
von:
. . . .
-
cos (M'-M)
+
-
1,406 -
-
"
0,374 - "
3,061 - "
6,512 -
9,677 -10,721 -
-
8,963
1,4!)3
-
-
5,736 -
1,273 -
"
2,627
0,371 +
- 0,386
0,212
+ "
0,728 +
+ 0,017 -
0,531
0,597
2,831 1,089 + 0,673 + 1,700+ 1,233 - 0,371
cOS2(M'-M) 6,056 8,\)95 +13,811 +20,401+26,407 +27,639 +23,041 +16,359 +11,126 + 8,170 + 6,861 + 6,337
+ +
COS3 :M'-M) - 6,540 - 8,427 - 9,866 - 9,119 - 4,350 + 2,983 + 7,910 + 8,231 + 5,991 + 3,420 + 1,250 - ,0,706
COS4 (M'-M; + 2,005 + 0,541 - 3,173 -9,513 -15,768 -16,598 -11,454 - 5,717 - 2,612 - 1,593 - 1,370 - 1,170
cos5(M'-M) 1,262 :3,437 + 6,250 + 7,572 + 4,267 - 2,364 - 5,992 - 5,023 - 2,812 - 1,302 - 0,4 6 7 + 0,082
cos6(Jli'-M;
cos 7 (lYI'-M)
+
- 1,542
0,510
+
-
-
2,11°- 1,210 + 2,638 + 7,687
0,251 - 2,2!J9 - 4,418 - 3,1i31
+ 8,300
+ 1,560
+ 4,198
+ 3,455
+ 0,891 -0,011 +
+ 2,152 + 0,850 +
0,045
0,308
+ 0,167
+ 0,105
+
-
0,162
0,010
+
- - - -
-+
cos8(M'-M; + 0,223 + OJH 66 + 1,41) 7 - 0,037 - 3,452 3,930 1,221 + 0,239 0,248 + 0,066 0,011 0,021
COS !.I :M'-IJI' - 0,311 - 0,41 (j + 0,368 + 2,080 + 1,864 - 0,925 - 1,713 - 0,727 0,177 - 0,051 - 0,020 + 0,001
C os 10 (M'-M) + -- 0,791 - + 0,121 - 0,027 - 0,000 0,003
1-
0,114 0,150 - 0,551 + 1,449 1,797 + 0,216 - 0,277 - +
C os 11 (M'-M) 0,2:l5 + 0,171 - 0,803 - + 0,1881 + 0,017 + 0,004 +, 0,004 0,000
1+ 0,035 + 1,049 + 0,514 + 0,762 +
C os 12 IM'-M) 0,059 - 0,0 n7 + 0,260 + 0,468 -
0,566 - 0,800 + 0,044 + 0, 148 1 +
0,038 + 0,007 - 0,000 - 0,000
C os 13 (M'-M) + 0,024 - 0,052 - 0,178 + 0,236 + 0,555 - 0,271 - 0,309 - 0,027 + 0,005 + 0,001 - 0,000 - 0,000
C os 14 (M'-M) + 0,005 0,051 - 0,034 - 0,2 j 4 + 0,202 + 0,350 - 0,071 - 0,059 - 0,009 - 0,001 + 0,000 + 0,000
C os 15 (M'-M) - 0,011
+
- 0,008 + 0,087 - 0,032 - 0,280 + 0,138 0,114
+ - 0,007 -0,003 - 0,001 - 0,000 + 0,000
C os 16 (M'-M) 0,005 0,022 + 0,1 :10 - 0,062 - 0,149 0,048 + 0,019 + 0,002 - 0,000 + 0,000 - 0,000
C OS 17 (M'-M)
+
0,001
-
+
0, 014 1 -
0,010 - 0,027 - 0,020 + 0,135 - 0,070
+
- 0,038 + 0,010 + 0,001 + 0,000 - 1),000 - 0,000
+
- 21 - + - - - -
-
C os 18 (M'-JJf) 2 - 1 + 52 + 13 64 25 5 0 + 0 1 + {)
C os If) (M'-M)
+ 1 - 21+ a + 22 - 62 + 35 + 10 4 - 1 +
°0 ++ 1 + 0
C oS20(M'-M) - - - 0 - 1 - +
°1 - 1 10 + 17 + 2 26 11 IJ ()
+ + +
C 0821 (Jli'-M) - 0 + 4 - 12 + 26 - 17 - 2 + 1 + 0 +
° -+-- 1 + 0
C 0822 (M'-M)
+
°+ + IJ + 31- 41- 4 + 91- 4 + 1 + 11 + 0 1 -
°
C 0823 (M'-M)
°- -
° -- -
~I~ °- ° --
8 I) (I
0 + 6 - +
°-
+
CoS24 (M'-M) - II - 1 11+
o +
41-
o + 2 - 3 + 1 () 1 0
sin (M'-M) 6,143 + :),849 - 0,453 - 6,631 -12,589 -14,559 -11,256 - 5,594 - 0,761 + 2,095 + :),054 + 2,427
sin 2 (IJf'-M)
+
+ 6,222 + 7,005 + 7,489 + 6,419 + 2,555 - 3,101 - 7,071 - 7,518 - 5,589 - 2,895 - 0,104 + 2,976
sin 3 (M'-M) + 0, 445 1 + 3,235 + 8,128 +15,11:1 +21,512 +22,524 +'7,367
+
+10,742 + 6,282 + 4,218 + 3,474 + 3,065
-+
sin 4 (M'-IJf) - 6,076 - 8,518 - 8,8 i1 - 4,608 + 2,733 7,230 + 6,839 + 4,426 2,304 + 0,863 - 0,226
sin 5 (M'-M) +
3,647/-
2,227 + 2,016 - 0,204 - 5,385 -11,144 -11,846 - 7,112 - 2,592 - 0,757 0,454 - 0,500 - 0,439
sin 6 (M'-M) - 0,058 + 1,438 4,044 + 5,964 + 3,683 - 1,952 - 4,657 - 3,399 - 1,615 - 0,662 - 0,228 + 0,02V
+
sin 7 (M'-M) - 0,761 - 1,592 - 1,621 + 0,962 + 5,197 + 5,740 + 2,345 + 0,080 - 0,241 - 0,062 + 0,050 + 0,059
sin 8 (M'-M) 0,490 + (),284 - 1,097 - :1,106 - 2,409 + 1,214 + 2,470 + 1,288 0,409 + 0,132 + 0,045 - 0,003
-
1-
+ +
sin 9 (M'-M) - 0,039
+ 0,466 1,158 + 0,402 - 2,2551 - 2,667 - 0,573 + 0,310 + 0,187 + 0,0461- 0,002 0,008
in 10 (M'-M) - 0,14 1 - 0,354 --
+
0,013 + 1,327
- +1, 411
0,695 - 1,156 - 0,384
-
-
-
0,065 -
- 0, 017 1 -
0,008 + 0,000
sin 11
sin 12
(M'-M)
(M'-M) -
+ 99 +
13 +
10
127 +
483
204 -
545
455
+
-
914
768
+ 1,204
+ 374
+ 37
490
211
81 -
71
1 +
14 +
°- °1 ++ 1
0
sin 13
in 14
(M'-M)
(M'-M)
- 25
19
-
-
69
11
+
-
117 +
132 +
36n
105
- 343
397
-- 530
195
+
+
-
71
189
+
+
-
95
3
+
+
20
5
+
+
3
1
+
+
° --
1
0
0
+ +
- - -
°° -
s!n 15 (M'-M) - 3 + 31 + 6 - 193 + 115 + 229 - 62 - 34 4 0 + 0
~n 16 (M'-M) - 4 - 12 52 + 5 - 196 + 98 + 66 - 9 - 2 - 1 + 0
s~n 17 (M'-M) 4 - 4
+
- 24 + 84 - 31 - 98 35 1 + 9 + 1 - ° ++ 1 - 0
°1 --
+
smI8(M'-M\ -
+
1 + 6 - 12 - 24 + 93 - 49 - 20 + 6 + 1 -
°° - °
sin 19 (M'-M) 15 - - - -
°1 ++
0
°-
- 1 + 31 3 40 17 1
°° -+
+
-
+ +
- - -
°°° -
s!n20 (M'-M) 1 0 1 + 18 42 + 25 + 5 2 + 0
+
-
°- ° --
s~n21 (M'-M) - 0 + 6 + 9 4 - 17 7 - 0 + 0
- -
+ +
-
m22(M'-M\ -
° 1 + 4 8 +
-
16 - 10 - 1 + 1 + 0
°- °
+ °+ °+ °
in23 (M'-Mj 1 1 1 - 2 4 6 - 4 + 1 0
+ + + +
VII. 68
538 NACHLASS.
v
Koefficient
von:
. . . . . .. . . ..
- -4,502 - 4,475 -
1,111 3,939 + 7,713
+ + 8,778 + 7,546 + 4,925 + 1,577 - 2,144 - 6,076 -10,116
COB (M'-M) + 0,952 -I- 3,677 + 3,516 +
0,200 - 3,726 - 6,404 - 7,754 - 8,168 - 7,741 - 6,315 - 3,742 - 0,095
cos 2 (M'-M) -11,784 -18,725 -25,607 -30,864 -34,030 -35,820 -36,977 -37,794 -38,216 -37,907 -36,260 -32,407
COB3(M'-M) - 6,730 - 3,031 + 2,492 + 8,242 +12,270 +14,359 +15,341 +15,706 +15,235 +13,085 + 8,065 - 0,969
cos 4 (M'-M) + 2,344 + 3,53 i + 3,010 + 0,946 - 1,184 - 2,442 - 2,827 - 2,464 - 1,103 + 1,899 + 7,235 +14,963
COB 5 IM'-M) + 0,498 - 0,766 -
1,909 - 2,183 - 1,764 - 1,319 - 1,221 - 1,634 - 2,753 - 4,817 - 7,727 -10,355
COB6(M'-M) - 0,391 - 0,268 + 0,367 + 1,022 + 1,288 + 1,308 + 1,359 + 1,617 + 2,165 + 2,944 + 3,428 + 2,273
cos 7 (M'-M) -0,001 + 0,193 + 0,142 -
0,164 - 0,437 - 0,571 - 0,650 - 0,757 - 0,894 - 0,898 - 0,282 + 1,703
cos8(M'-M) + 0,047 - 0,024 - 0,121 - 0,089 + 0,026 + 0,118 + 0,166 + 0,187 + 0,153 - 0,069 - 0,719 - 1,834
cos9(M'-M) - 0,007 - 0,018 + 0, 03 2 + 0,075 + 0,061 + 0,030 + 0,012 + 0,021 + 0,082 + 0,253 + 0,566 + 0,706
c os 10 (M'-M) - 0,004 + 0,008 + 0,004 - 0,024 - 0,040 - 0,039 - 0,037 - 0,049 - 0,086 - 0,156 - 0,200 + 0,076
c oS 11 (M'-M) +
c oS 12 (M'-lYI)
I+ 2
1
-
- °
-
1 +
7
3
+ 0 +
4 -
13
1
+
-
17
4
+
-
22
8
+
-
28
fI
+
-
41
11
+ 49
2
-
+
9
58
-
+
256
145
+ +
c oS 13 (M'-M) I - I + 0 - 0 - 2 - 1 - 0 - 0 1 - 2 - 13 - 36 - 21
+
+
-
c oS 14 (211.'-M) 1 +
- ° -- 1 + 1 +
1 - ° -+
1 +
-
2 +
-
1 +
-
3 +
-
!I + 10 29
C oS 15 (M'-M) +
° 1
° + 1
-
1
-
0 2 2
-
3 +
-
2 +
-
25
oS 16 IM'-M) + 1 0 0 n
° 1 1 1 3 8
°°1-
+ + (J+ + + + I)
C OS17(M'-M) + 0 - 1 + n - 1 + 1 - 1 + 1 + 0 + 2 + 1 - 3
C oS 18 (M'-M) + 0 + 1 - 1 + 0 - 1 + 0 - 0 - " + 0 - 1 + 0 + 5
- - - - -
° °-
C oS 19 (M'-M) 0 + 0 I)
+ + 1 + 0 1 + 1 I 0 2
- -
-
~I+
- - - -
C oS2o(M'-M) -
-
0
° + 1 0 0
"0 0 - 1
°+
0
°1
C oS21 (M'-M)
°- -
°
-
° -+ -
°+ - +
0 + 0 + (J 0 Il +
C oS22 (M'-M) +
°- + 0
° + 1 - 1 1 - (J 0 - 1 + 0 +
°1 -+ 1
C oS23 (M'-M) -
°- ° -+ °
-
° 1 -
° - 0 -
°- - + °
+ 0 + 0
C oS24 (M'-M) -
° 0 -
° °+ ° -
°- °+
0 + 0 (J + 0 + 11
sin (M'-M) - 4,006 -2,984 + 1,029 + 5,695 + 7,7;;4 + 6,533 + 3,370 - 0,141 - 3,21R - 5,814 -
8,391 -11,57f1
sin 2 (M'-M) +17,150 +13,840 +
7,441 - 0,454 - 6,047 - 7,4:30 - 5,1751- 0,41 fI + 0,130 +14,238 +23,859 +34,796
sin 3 (M'-llI; - 4,980 - 8,5321-10,312 - \1,6621- 7,951 - 6,013 - 7,:147 - 9,48 (J -13,409 -18,967 _25,522 -31,600
sin 4 (M'-M; - 1,955 I
+ 0,506 + 3,536 +
-
5,812 + 6,750 + 6,nS + 7,310 +
-
8,208 + !I,784 +11,685 +12,818 +11,184
sin 5 (M'-MJ
sin 6 (M'-M)
+ 1,005 +1,154 + 0,211
- 0,447 . - 0,685 -
1 ,ao 5 -
0,350 +
2,446 - 3,007
0,55 n
- :1,310
0,734 +
3,607 - 3,848
0,486
-- 3,5 fi6 - 1,760 + 2,884
- 0,391 - 2,387 - 5,617
+ 0,093 0, l8 7 + + 0,746 +
sin 7 (M'-M) - 0,141 - 0,018 + 0,275 + 0,421 + 0,337 + 0,208 + 0,150 + 0,219 + 0,498 + 1,134 + 2,150 + 2,902
sin 8 (M'-M + 0,011 + 0,066 -
0,015 - 0,164 - 0,231 - O,22H - 0,231 - 0,290 - 0,441 - 0,693 - 0,850 - 0,228
sin 9 (M'-M + 15 - 18 - 35 + 10 + 76 + 104 + 120 + 148 + 195 + 214 + 21 717 -
in 10 (M'-llIl - :\ - 3 + 18 + 20 - 4 - 23 - :15 - 42 - 41 + 11 + 205 + 540
in 11 (M'-M) - 1 + 3 - 3 - 13 - 11 - 4 + 1 + 1 - 12 - 56 - 144 - 144
in 12 (M'-M) + 1 - 1 - 2 + 4 + 7 + 5 + 6 + 6 + 17 + 37 + 45 - 62
- n + -
°1 -+ - - - - -
in 13 (M'-M) +
- ° 0 -
2 2 :) 4
°1 ++
4 9 13 +
n -
6 + 82
-
in 14 (M'-M)
°° -+
1 + 1 - 1 + 2 + 2 + 15 36
- - 1+ -
in 15 (M'-M)
-
0 +
° 0
°1 +- 0 +
- ° + 0 + :1 + 7 1
+
sin 16 (M'-M)
°- 0 -
°- 1° - °0 -+ - 3 - 12
+ 1 + 1 + + 0 2
- 1 -
in 17 (M'-M) +
°- °
+ 1
° -+ °1 -+ °1 - 1 +
0 + 0 - 7
in 18 (M'-M) +
- °- 0 +
- °+ -
°- n + 0 - °- 1 -0 + 1
in 19 (M'-M)
°+ ° 1 0 1 +
° -+ ° -+ °- + 1 + 1 + 2
in 20 (M'-M) - 0
- °
+
° -- °1 +
+
°- °1 - 0
-
0 - °1 1 +1 2 -
in 21 (M'-M) +
- °- 0 +
°+ 0 - ° -+ 0
-
0 + + 1 +
-
1 + 1
in 22 (M'-M)
+ °- 0 +
°+ °+ 0 +
° °- +
° +
°+ 1 + 0
in 23 (M'-M) 0
°- 0
°- ° ° °- -
+ 0 I + 1 1 0
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 539
v
Koefficient
von:
. . . . . .
- -14,OV5 -17,573 -1\),568 -18,304 -12,153 - 2,464 + 5,!J03 + 9,53» + 8,955 + 5,956 + 1,997 - 1,870
COS (M'-M) + 4,184 + 8,211 +10,814 +11,059 + 9,458 + 7,998 + 7,366 + 6,01 !J + 3,182 -
0,114 - 2,174 - 1,749
COS 2 (M'-M) -25,407 -14,7!l7 - 1,711 + 9,844 +14,205 +10,579 + 5,670 + 3,864 + 3,426 + 1,939 - 1,239 - 5,874-
COS3 (M'-M) -14,3R4 -30,750 -46,05H -54,726 -54,062 -47,635 -39,540 -30,345 -21,476 -14,954 -11,144 - 8,940
cos4(M'-M) +23,4611 +28,880 +26,465 +15,056 + O,V3S - 8,227 -12,018 -12,094 - 9,320 - 5,571 - 2,304 + 0,271
cos 5 (M'-M) - !),fJ66 - 3,128 +10,li71 +25,133 +30,889 +26,597 +17,933 + 9,568 + 4,369 + 2,299 + 1,68!J + 1,285
cos f) (M'-1Jl) - 2,3;] 3 -17,2fl5 --15,2!)4 - 4,521 + 5,545 + 9,1 !J8 + 7,568 + 4,292 + 1,925 + 0,667 - 0,030
+
-10,~35
cos7(M'-M) + 5,036 + 7,00-1 2,6C,5 - 8,01 i -15,431 -13,243 - 6,537 - 1,630 - 0,062 - 0,040 - 0,185 - 0,173
cos 8 (31'-M) - 2,312 + 0,:14 6 + 6,520 +9,683 + 4,147 - 3,~39 - 5,325 - 3,297 - 1,298 0,439 - 0,138 + - 0,003
cos 9 (11i'-M) - 0,3111 - 2,913 - 3,!)24 +1,07fi + 7,131 + 6,248 + 1,891 - 0,276 -
0,357 - 0,100 + 0,010 + 0,022
c os 10 (M'-JJl; + OJ!) 63 + 1,417 - 1,14ft - 4,823 - 2,853 + 1,870 + 2,641 + 1,130 + 0,271 + 0,070 + 0,024 + 0,001
cOS11 iM'-M; - 483 + 354 + 2,140 + 834 - 3,OU8 - 2,855 - 323 + 395 + 180 + 38 + 1 - 2
cOS12 (M'-M; - 26 - 719 -404 + 1, !)76 + 1,714 - 1,000 - 1,173 - 300 -25 - II 4 - - °
cOS13 (M'-M) 24G - - - -
- 218 - 58 - 10 -
°
174 + 724 919 1,268 1,278 57 0
-
+ + +
-
°°°
cOS14 (M'-M) - us + 1:l8 + 464 63U - !146 + 521 + 476 + 48 - !I 1 + 1 +
c Os 15 (M'-M) + 0 - lfi2 + 108 + 589 - 486 - 547 + 109 I+ 90 + 12
+
3 - +
°
c oSIc,(M'-M) + 31 + :35 - 233 + 125 + 495 - 257 - 179 + 7 + 5 + 1 +
-
°
cos 17 (M'-M) - 18 + 42 + 51 - 297 + 169 + 234 - 84 - 30 - :! - °+
1 + (I
c OS18 (M'-M) - -
° 75 26 - - 11 - -
°
36 + 251 123 62 1 0 + (I
+ + + +
coSI!I(M'-M) + 5 + 3 - 52 + 122 - 48 - 102 + 51 + 7 + 3 - 0
+ 0 - 1
c oS2o(M'-M) - 3 + -
11 U - 48 + 12~ - 68 - 18 + 6 + 1 ++ 0 -
°
0
- - -
c oS21 (M'-M) 1 4 + 26 43 7 + 35 - 21 -
°- ° °° -
0 + 1
:1+
+ +
c os22 (M'-M)
°- - - 1 -
+ 37 64 + 41 + 1 1 + - 1
cos 2:3 (M'-M)
c os 24 (lJl'-M)
+
- °
01+
+
1 - !JI+
7 + 8 + 2 -
-
12 + 3 - +
°- + -
°
- ° 1
°
1 - 1 + 6 - 15 21 15 2 1 - 0 +
°
()
+ + +
1 I
sin (M'-M) -15,86!! -21,092 -25,682 -26,033 -18,22!J - 3,955 + 8,083 +12,181 +10,099 + 5,641 + 1,180 -
2,27(;
1-
sin 2 (M'-M) +46,329 +56,841 +63,833 +64,879 +60,269 +53,827 +47,951 +41,311 +33,671 +26,697 +21,788 +19,035
sin 3 (M'-M)
sin 4 (M'-M)
-34,782 -32,213 -22,371 - 7,823 + 4,317 + 9,480 +10,~71 +11,278 + 9,931 + 6,796
- 6,401
+ 2,!)29 1 - 1,014
+ 4,380 - 8,750 -25,546 -38,764 -41,890 -36,421 -27,550 -18,074 -10,617 - 4,510 3,420
sin 5 (M'-M) +10,792 +1\),541 +23,192 +16,665 3,532 - 6,868 -11,054 -10,186 - 6,771 - 3,502 - 1,317 + 0,094'
-
+
sin 6 (M'-M) 8,541 - 7,260 + 1,713 +14,963 +18,936 +11,082 + 4,426 1,322 + 0,618 0,586 + 0,474
+
+22,087
I-+
+ +
sin 7 (M'-M) 1,506 -3,966 -11,309 -12,625 - 4,576 + 4,355 + 7,168 + 5,166 2,464 0,95!) 0,312 - O,OUI
sin 8 iM'-M) + 2,045 + 5,027 + 4,OUO - 3,630 -IU,578 - 9,139 - 3,640 - 0,276
+
+ 0,327
+
+ 0,102
+
- 0,050 - 0,062
sin!J (M' -M) 1,771 - I
1,14!J + 3,1 UO + 1,OOti + 3,518 - 2,517 - 3,810 - 1,985 - 0,626 - 0,184 - 0,058 + 0,001
in 10 (M'-Mi + 0,392 - 1,314 - 3,093 - 0,257 + 4,737 + 4,240 + 0,883 - 0,424 - 0,274 - 0,066 - 0,001 + 0,008
- - +
+ -+
in 11 (M'-M) 0,352 + 1,131 1 - 0,063 3,165 2,240 + 1,368 1,781 0,604 + 0,100 + 0,024 + 0,009 0,000
in 12 (M'-M) 1- 342 - 102 + 1,324 + 989 - 1,997 - 1,913 - 56 + 309 + 105 +
20
+ 2 1
in13 (M'-M) + \)1 - 366 - 519 + 1,166 + 1,285 - 725 - 755 - 134 3 - 1 - 2 - 0
in 14 (M'-M) + 57 + 231 -333 - 765 + 795 + 842 - 109 - 144
+
- 28 - 5 - 1 + 0
in 15 (M'-M) - 63 + 10 + 350 - 313 - 688 + 366 + 295 + 10 - 8 - 1
+
°° -
+
°°
in 16 (M'-M) + 11) - 91 - 6 + 428 - 292 - 358 + 95 + 53 + 4
+
1
+
in 17 (M'-M) + 10 + 45 - 140 +
23
+ 353 - 180 - 107 + 12 +
2
+
1 - 0 - 1
in 18 (M'-M) - 11 + 8 + 60 - 197
+ 93 + 151 - 57 - 16 - 1
+
1 - ° +
°0
in 19 (M'-M) + 3 - 21 + 34 + 44 - 177 + 871 + 35 - 8 - 2 - °+ ° +
in20(M'-M) + 2 + 10 - 40 +
76 - 21 - 65
+ 30 + 2 +
2 - °0 -+ °° +
0
in21 (M'-MJ - 2 + 4 + 3 - 43
+ 88 - 53 - 8 + 4 +
0
+ +
0
!n22 (M'-M) - 1 - 6 + 15 - 23
+ 1 + 17 - 13 + 1 -
°- °1 -+ ° -- °
m23 (M'-M) + - 4 - 32
- - °+ 0
-
°
1 12 + 51 + 3:1 3 2
+
68*
540 NACHLASS.
w
Koefficient
von:
+11;'063 + 7;'586 + 1;'758 1 - 5;'978 -13;'639 -19;'693 -23;'972 -26:'988 -29,286 -31;'238 -:33;'036 -34:'719
cos (M'-M) - 2,074 - 2,095 + 0,892 + 6,075 +11,015 +14,228 +16,102 +17,672 +19,633 +22,061 +24,482 +26,046
cos2(M'-M) -15,396 -16,685 -18,171 -18,730 -17,616 -14,720 -10,353 - 4,815 + 1,806 + 9,678 +19,024 +29,8!J7
cos 3 (M'-M) + 1,578 + 2,744 + 2,848 + 1,697 - 0,094 - 2,029 - 4,284 - 7,372 -11,720 -17,452 -24,060 -30,110
COS 4 (M'-M) + 1,930 + 1,530 + 1,642 + 2,472 + 3,593 + 4,605 + 5,621 + 6,960 + 8,7821 +10,813 +12,014 +10,399
cos5(M'-M) - 0,533 - 0,948 - 1,311 - 1,744 2,182 - 2,528 - 2,845 - 3,206 - 3,516 - 3,309 - 1,614 + 2,812
cos 6 (M'-M) - 0,167 + 0,080 + 0,322 - 0,508 + 0,641 + 0,729 + 0,778 + 0,752 + 0,504 - 0,316 - 2,187 - 5,1,8
cos7(M'-M) + 93 + 106 + 67 + 34 + 17 + 8 + 27 + 127 + 402 + 1,001 + 1,!J38 + 2,562
coss(M'-M) + 6 - 44 - 80 - 105 - 129 - 135 - 159 227 - :177 - 615 700 - 142
cos 9 (M'-M) - 12 - 1 + 25 + 50 + 69 + 81 + 96 + 124 + 16!) + 1!ll + 7 - 663
cos 10 (M'-M) + 1 + 6 + 1 - 9 - 19 - 25 - 32 - 38 - :17 + 10 + 187 + 474
cos 11 (M'-Mj
cos 12 (M'-lYI) -+
cos 13 (111l'-M) -
°-
2 -
1 +
2 -
0 +
0 -
251-+
0 -
3 -
3 +
1 -
1 +
4 +
1 -
2 +
4 +
3 -
3 +
3 +
2
2 -
0 +
4 -
7
11 +
5 -
51
33 +
10 +
127 -
37 -
7 +
117
59
71
cos 14 (Jf'-M) -
°-
0 + 0 - 1 + 1 - 1 + 0 + 0 + 1 + 3 - 1 - 12 - 29
cos 15 (M'-M)
cos 16 (JJI'-M)
+ 0 + 0 + 0 - 1 + 1 + 0 + 3 + °-
3 + 7 - 1
+ ~~~ = 6~;
sins (M'-M)
= ~ + 1~ + ~! +' + 2~ t + 3~ +
+ 35 + 22 - 23 - 72 - 112 - 141 - 164 - 179 - 146 + 56 + 656 + 1,647
sin 9 (M'-M;
sin 10 (M'-M)
sin 11 (M'-M) + 2 + 1 - 2-
!!8
1
- 12 -
2~
14 -
t 2:
16 22 -
~~
33 _
+ ~~~
45 + 13 + 230
sin 12 (M'-M)
°
+ 1 - 0 - 1+ 1 + 3 + 4 + 5 + 8 + 9 _ 2 - 51 12
sin 13 (M'-M) + 1 - 0 + 1- + 1 - 0 - 0 - 1 - 2 + 12 + 30 + 1
sin 14 (M'-M)
°- ° °- °-
sin 15 (M'-M)
sin 16 (M'-M) -+
-
°
0 +
0-
+ 0 -
0- 0+
+
0 - 0 +
0-
1 -
0 +
0-
1 -
1 -
0+
°0+
-
2 +
1 +
1-
0 -
1 +
2+
7 -
1 -
1+
7 +
3 -
4+
25
19
6
sin 17 (M'-M)
°0 -
- 0- 1+ 0+ 0- 0- 0+ 0+ 0+ 1+ 0- 2+ 1
sin 18 (M'-M) - 0+ 0- 1+ 1+ 1- 0- 0+ 0- 1- 0- 2
sin 19 (M'-M) - 1+ 0+ 0- 0- 1- 0+ 0- 0+ 1+ 2+
sin 20 (M'-M) - 0- 0+ 1+ 0+ 0- 0+ 0+ 0- 0- 0- 2- 0
sin 21 (M'-M) - 0+ 0+ 0- 0- 0+ 1+ 0- 0+ 0- 1+ 0+
sin 22 (M'-M) + 0+ 0+ 0+ 0+ 0- 1+ 1+ 0+ 1+ 0+ 1-
sin 23 (M'-M) - 0+ 0- 1- 0- 0+ 0- 0- 0- 1- 2- 2-
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 541
w
Koefficient
von:
T
11 + 126 + 68 + 7. + S 1 + 0 +
cos 18 IM'-M} - 35 - - - -
12 12 + 143 + 180 13 2 1
° -+
ii7 0
cos 19 (M'-l1f) + 3
+
- 13 + an - 20 - 51 + 7 (i - 32 + 1
+
+ 0 - 0
+
- 0 0
cos 20 (M'-M) + :3 + 3- :32 + 70 - 711 + 411 + 2 - 5 - 1 + 1 +
° -+ °
cos 21 (M'-M) - 6 - - - -
I-- °1
3 0 - :30 29 11 + 1 0 0
-
+ (:
+ + + II
cos 22 'M'-1VI) + 2 - II + 18 - :10 + 36 - 23 1+ 2 - I
°1++
+
cos 23 (1II'-M) +
-
1 + 1 - 1 + 5 - 11 + 7 -
-
I + I - o
II -
" -+ 0
cos 24 ;lII'-M} 1 - I- Ii + 1O - 12 + I)
" - I + (I +
° °- °
sin!M'-M) -37,646 -45,271 -4lJ,50f) -45,273 -28,84!) -
4,053 +13,88!) +21,084 +1~,'67 +15,713 +11,958 + 9,69 ti
sin 2 (M'-M) +30,316 +19,426 + 2,630 -17,882 -34,40 I -37,284 -26,715 -13,ou2 - 3,8i1 - 0,373 - O,47U - 1,979
sin 3 (M'-M) +13,359 +29,262 +42,7!)5 +44,63!J +27,5721- 0,725 -20,4291-23,7(;7 -18,394 -12,384 - 8,566 - 6,667
sin 4 (M'-M) -21,833 -25,531 -18,!)66 + o,no I +20,833 +25,408 +13,222 + 0,,63 - 3,658 - 3,202 - 1,553 - 0,106
sin 5 (M'-M) +
8,655 + 1,153
sin 6 (M'-M) + 2,531 + 9,856
-12,809 -23,692
+13,!J98 + 6,220
-17,538 1 + 1,752 +12,639 +10,259
- 9,366 -13,334 - 4,OHO , + 2,321
+ 5,055
+ 2,591
+ 2,268
+ 1,313
+ 1,:lI2
+ 0,466
+
+
0,937
0,021
sin 7 (M'-M) - 4,583 - 5,665 - 0,028 + 9,938 + \),985 - 1,565 -
6,51 i - 3,340 - 0,793 - 0,191 - 0,15 J - 0,124
sin 8 (M'-M) + 1,920 0,871- - 6,118 - 5,618 + 3,646 + 6,500 + 0,682 - 1,734 - 0,992 - 0,337 - 0,098 - 0,004
sino (M'-M) + 0,387 + 2,603 + 2,515 - 3,174 - 5,302 + 1,066 + 2,919 + 0,781 - 0,048 - 0,040 + 0,009 + 0,016
sin 10 (M'-M) -
0,876 - 1,042 + 1,570 + 3,454 - 1,199 - 3,046 + 0,228 + 0,826 + 0,271 + 0,063 + 0,017 + 0,00 I
sin 11 (M'-M) + 400 446- - 1,698 + 533 + 2,673 - 640 - 1,229 - 66 + 89 + 24 - I - 2
sin 12 (M'-M) + 49 + 618 + 39 - 1,716 + 281 + 1,389 -- 311 311 - - 53 - 7 - 2 + 1
sin 13 (M'-M) - 162 155- + 687 + 219 - 1,290 + 365 + 461 - 57 - 40 - 7 + 1 + 0
sin 14 (M'-M) + 81 - 146 - 298 + 714 + 7 - 618 + 210 + 98 + 5 - 1 - I + I
- - - + -
sin 15 (M'-M) +
sin 16 (M'-M) -
6 +
31
101
14- +
160
193 -
290
241
+
-
599
68 +
194 -
1
266 -
159 +
113
44
21 -
+
+
13
1 +
1
1
+
+
1
0 - °
I
- - - - - - -
°
--
sin 17 (M'-M) + 16 37 14 + 194 269 + 98 + 44 21 4 + I 1
- - - - -
sin 18lM'-M) +
-
1 + 22 74 +
-
57 + 61
-
114 + 53
-
3 I
°+ 1 +
+
0
-+ +
sin 19 (M'-M) 6 I 37 101 + 120 49 9 + 8 + 2 1 2 0
- -
sin 20 (M'-M) + 4 5
- + 18 1 -
-
41 + 51 22 + 2
-
+
°1 -+ °- + 0 +
-
0
-+ -+
-
sin 21 :M'-M} + 0 10
- -
24 47 53 31 + 4 3 - 1 1
°0
sin 22 (M'-M) - 2 2 1
-
7 + 21
-
14 + 8 3 + - 0
-
+
° -+ 1 -
+
sin 23 (M'-M) + 1 + 1 + 13 22 + 27 20 + 2 + 1 + 0 I 1
°
542 NACHLASS.
Die Storungen selbst wurden nicht nach den Formeln 4-7 (S. 490) der ersten Rechnung ermittelt,
sondem in der folgenden etwas veranderten Gestalt, die sich leicht aus jenen ableiten lasst:
di
- d = Wcos{v-Q)
n t
(1-COU)
I.
~dQt = 1-.c~si
SIn z
Wsin{v- Q) = tangti. Wsin{v- Q)
n t
dd'f> = - bsin{v-w). T- !(cosv+cosE). V;
r
b = acos'f>
de
ndt -
_ (1 _ cou) dQ
ndt
+ (2rcos 'f> + ptangt'f>' cos (v - w) T-tang t'f>. sin ('v - w). (1 + ~)v.]
r
[2.]
[Zur Berechnung der Storungen der N eigung und der Lange des aufsteigenden Knotens ergaben
di dQ .
sich nach den vorstehenden Formeln zunachst Ausdriicke fUr - d und (1 - COS z) - d ' welche denen m
n t n t
der Tafel Seite 536-541 fur T, V, W ganz analog sind, und nach Ausfiihrung der Interpolation auch nach
dem Argumente M diese Ausdriicke in integrabler Form ergeben.
Die Integration wird hier in derselben Weise ausgefuhrt. wie auf Seite 619, und ergibt z. B. fUr das
Glied Init dem Argument 5 M'- 2 M:
in der Knotenlange in der N eigung
b .................... 9,76072" b ...••.....•......... 0,61909
b' ................... 9,45849" b' .................... 0,61784
Q = 243 0 29' 54" Q = 45°4' 58"
sin Q ......•......... 9,95178" sin Q •....•.•.•..••••. 9,85011
9. •....•.•.....•.•.••• 9,80894 9. ••••••••••••••••••• 0,76898
n' n'
2-5- ............. 8,74430 2-5-;- ............. 8,74430
n
1,06464 2,02468
C.log (1 - cos i) . •.••... 0,75227 also das Storungsglied:
1,81691 + 105:'85 cos (5M'-2 M + 45°4' 58").
also das Storungsglied:
+ 65:'60 cos (5M'- 2M + 243 0 29' 54")
Diese gefundenen Ausdriicke fUr die Storungsglieder lassen sich noch in etwas bequemere Form bringen,
indem man anstatt der Inittlem Anomalien M' und M die Inittlem Langen 9f. = M' wi und ~ = M w + +
einfiihrt und die Cosinusglieder in Sinusglieder verwandelt, wobei man so verfiihrt, dass simmtliche Coeffi-
cienten positives Vorzeichen erhalten. Man hat also zu setzen (m' und m ganze Zahlen);
cos (m'M'-mM+ Q) = +sin{m'9f.-m~+Q_-m'w'+mw+900)
resp. = -sin{m'9f.-m~+ Q-m'w'+mw-90 0),
je nachdem der Coefficient bei der Integration sich positiv oder negativ ergeben hat.
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 543
Hienach erhilt man folgendeB ReBultat ffir die Stomngen des aufsteigenden Knotens:
vn. 69
546 NACHLASS.
Das Resultat ist das folgende, wenn, wie im vorigen Artikel, die mittlern Langen statt der mitt-
lern Anomalien eingefiihrt werden:
ow = 57;'35 sin ( ~ + 321°28' 57") +531;'31 sin (32\-- >j}+ !l4047 46")
+ 10,86sin(2~ + 246 50 16 + 32,31 sin (32\- + 87 0 49
69*
548 NACHL\.SS.
[4.]
[Fiir die Storungen der Excentricitiit ergibt sich in ganz derselben Weise mit Hiilfe der Formeln
Seite 542, nach der Interpolation fiir das Argument M und nach der Ausmultiplicirung, dd'fl in integrabler Form.
u. t
Fiir unser Beispiel ist:
b .. ........... 1,01707
b' ............ 0,75189 n
Q= 116°30' 12"
sin Q.......... 9,9~38U also das Storungsglied:
q ............. 1,0731b + 213:'24 cos ;5M'- 221f + 118° 30' 12").
n'
2 - 5 - ....... 8,74430
n
ocp = 2():'~0 sin ( ~ + l~n045' 10") + 2:'43 sin (32/-- 3~ + 1° 0' 311")
+ 1, 35 sin:2~ + 16·1 5 26 ) + 36,3 t sin (32/-- 2Q + 341 3 22 )
+ 0,77 sin (3~ + 281 1 32 + 170, 8:1 sin \32/-- s;l+llj:1 17 43 )
+ 0, ~7 sin ;4~ + 207 55 34 + 11,211 sin (32/- + 199 6 3 )
+ 0,40sin( 2/--5s;l+332 9 40 + I, III; sin (32/- + ~ + 199 41 43 )
+ 0, ~8 sin ( 2/-- ~s;l + 242 14 5n + 0,41 sin (32/-+ 2s;l+ 189 44 45
+ 1,09 sin ( 2/-- 3s;l + 1 21; 50 + 0,22 sin (42/-- is;l + 10:1 Ii 37
+ 7,74 sin ( 2/-- 2s;l + 32!J 25 50 + 0,70 sin (4'l- A~ + :1.15 54 5(;
+ 20, 5 ~ sin ( 2/-- ~+ 11 31 31 + 11,74 sin (42/-- 5s;l + 2~:1 41\ 24
+ 28,27 sin: 2/- + 211 :19 30 + 1, :losin(49J_-~~+ 11 :;:1 13
+ :I, u4Sin ( 2/- + ~+ IS5 2:! o ) + 10,07 sin (42/-- 3s;l + 341; 14 17
+ 1,75sin( 9J-+2~+192 36 19 ) + 47,40 sin (49/-- 2s;l + 15 2.5 III
+ 0,20sin( r,2!-+ Ii! + 229 20 .';2 + 2,52 sin (1121.- 4,j! + 29!) 511 27
+ 0,20 sin ( 72J--71i!+ 41 ill 33 + II, :15 sin (1121.- 31i! + 302 10 :18
+ 0,48 sin ( ,91·- HIi! + 3ft 21 511 + 0, 11 sin(112!--2;jl+301 20:)7
+ 1, 74sin( ,21·-5s,)+ :IH 1:; 19 + 0, 15 sin (122!--81i! + 114 ,,4 7)
+ 4, :Juin ( 721·- 4s,) + 49 41; 3) + II, 2Ssin(122J--71i!+ 120 4 32 )
+18,3r,sin( 72!--:11i!+ r,1I 29 5) + 0, 49sin(122J--G;jl+ 12« 1\1 5S
+ 4,7fisin( 72!--2s,)+24i !116 + I,G4Sin(1221·-5~+131 2' 51;
+ 1, liS sin( 72!-- s,) + 248 5:1 57 ) + 0, 5S sin(122!--41i! + 314 52 0)
+ 0, 31 sin ( 72!- + 241; 25 4) + 0, 14sin(122!--31i!+3[;, 5142)
+ 0, 23 sin ( S21.-71i!+ r" 0) + fl,13sin(I:12l.- 81i!+13118 ~)
[5.]
[Die Storungen der halben grossen Axe ergeben sich genau in derselben Weise, wie in der ersten
_ _ 2 ' 10000000
Rechnung. Unser Beispiel stellt sich hier, wie folgt, wenn constans - 1f 1\ 206265 ist, also die 7. De-
cimale ale Einheit gewahlt wird:
550 NACHLASS.
b ....•.•...... 0,(15337
b' ............. 0,52101
Q= 69°43'11"
sin Q ......... D,fli221
q .•.....•...•. O,981Ui also das Storungsglied
n' - 2422 cos (5M'- 2 M + 6Uo 43' 11").
2-5- ...... 8,74430
n
;I< • • • • • • • • • • • • • 2,23686
constans ....... l,14727 n
:1,:J S 413 n
Das vollstandige Resultat ist zugleich mit den Storungen des erst en Theils der Epoche in der fol-
genden Notiz gegeben, da die Argumente dort dieselben sind, und zwar ist immer der Sinus des betreffenden
Arguments zu nehmen, so dass also z. B. das eben berechnete Storungsglied lautet:
[6.J
[Die mittlere Lange ist auch hier durch die Relation
~ = fndt+E
definirt und der erste Theil {ondt der Storungen der Epoche ergibt sich im Anschluss an den vorigen
Artikel wie folgt:
" . . . . . . . . . . . . . 2,2368(;
n' also das Storungsglied
2- 5- ...... 8,74430
n + 3108:'57 sin (5M'- 2M + 69° 43' II").
3,49256
Es finden sich hienach fUr diese Storungen die Werthe der folgenden 'l'abelle, wo die unter der
Uberschrift ofndt gegebenen Coefficienten mit dem Cosinus der zugehOrigen Argumente zu verbinden sind.
Das obige Glied lautet also: -3108:'57COS(521--2~+ 165°35'33").
(321--G~+ 107 4 27 + 17 II, 25 ( 621- - :1~ + 177 1:J 31) + 1~~ 21, 3 I)
(421--!j~+ fl9 ~ 31
+ 0, 01 721-- 2~ + 13 51 23 ) + 3t. + 3,81
(I02\-- 2~+ !)2 26 31i + + 11,0(; (1321·- 5i! + !IS 23 5U ) + Iii + 86,07
(112\--III~+2'O II 3" + II, U:! (1:121·- 44 + !IS 47 ) + 2 + 0,13
(1l2\-- u~ + ~lill 17 11 + 11,04 (1121·- I o~ + 2!15 2, 2)
+ 0, 02
+ !Ii! + 2!11
(II2\-- 8~ + 24, 14 24 0,10 (142~- 21i 15
+ 0, 03
[7.J
lZur Berechnung del' St6nmgen des zweiten 'rheils 0 der Epoche sind die mit l' und V multiplicirten
Ausdrucke in der Formel fur ddo (Seite 542) zu berechnen, wobei bemerkt werden kann, dass der Factor
n t
-
von V gleich dem entsprechenden Factor von V in den Perihelstorungen ist, multiplicirt mit sin q>. tang 1:9.
N ach del' Interpolation und del' Ausmultiplicirung ergibt sich die Grosse ~=- (I - cos i) d Q , und hier-
dE ndt ndt
aus ndt'
Fnser Beispiel wird:
b ............. 0,71411i
b' ............ 1,09426."
Q = 157°22' 30"
cos Q ......... 9,96522" also das Storungsglied
q ............. 1,12904 + 242;'52 cos (511['- 2M + 157 0 22' 30").
n'
2 - 5-
... ..•.••. 8,74430
2,38474
VII. 70
554 NACHLASS.
+ 0:'11 sin; s2\--!J!j) + 165°45'29") +1:'67 sin (II2\-- 5!j) + 157°47' I")
+ 0,32 sin ( &2\-- 8~ + 149 34 56 ) +3,12 sin (II2\-- 4!j) + 336 42 22
+ 0,65 sin ( 82\-- 7!j) + 124 31 11 ) +0,43 sin (II2\-- 3!j) + 333 26 58
+ 1,48 sin ( 82\--6!j) + 113 20 10 ) +0, 14 sin (112\-- 2!j) +328 31 19
+ 2, 74 sin ( 82\-- 5!j) + 113 18 5 ) +0, 15 sin(122\--9!j) + 178 10 38
+ 5,28 sin ( 82\--4!j) + 115 2 16 ) +0,27 sin (122\-- 8!j) + 172 54 21
+30,80 sin ( 82\-- 3!j) + 2f14 44 6 ) +0, 42 sin (122\-- 7!j) + 171 58 15 )
+ 1, !)2 sin ( 82\-- 2!j) + 2!!1 36 31 +0,66 sin (122\-- 6!j) + 172 !) 32 )
+ 0, 57 sin ( 82\-- !j) + 285 57 46 +2,08 sin (122\-- 5!j) + 171 43 13
+ o,20sin( 82\- + 278 7 40 +0,72 sin (122\-- 4!j) + 34!) 46 35
+ 0,16 sin ( 92\-- 9!j) + 167 10 2 ) +0, 18 sin (122\-- 3!j) + 346 8 44
+ 0,32 sin ( 92\-- 8!j) + 145 23 8 ) +0,13 sin (132\-- 9!j) + 189 17 9 )
[8.]
[Die beiden Theile der Storungen der Epoche Mnnen in leicht ersichtlicher Weise vereinigt werden,
indem man setzt
a sin (tjI+A)+a'sin (tjI+A') = bsin(tjI+B),
+ 2,66 sin ( 2\-- 41,} + 79 5f) 46 ) + 158,68 sin (42\-- 21,} + 5\1 13 12
+ 1;'D6 sin ( 72\-- 6~+101022'30") + 0;'37 sin {1121-- 8!j! + 15D o 39' 21")
+ 4,85sin;72\--5~+965138) + 0,73 sin (1121-- 7!j! + 156 59 48
+ 10,75 sin ( 72\-- 4~ + 99 30 23 ) + 1, 30 sin: II2\-- G;jl + 157 33 50 )
+ 82,72 sin ( 72\-- 3~ + 102 36 24 )
+ 3,53 sin (II2\-- 5!j! + 158 40 25
+ 1,74 sin ( 72\-- 2~ + 268 34 14 )
+ 3, 88 sin (II2\-- 4!j!+163 5 12
+ 1, J:l sin (72\-- ~ + 272 45 49
+ 0,27 sin ,1121-- 3;jl + 330 13 31
+ 0, 43 sin: 72\- + 2 Ii 6 11 51 + 0, 12 sin (II2\- - 2~ + 327 32 26 )
+ 0, 15 sin ( 72\- + ~ + 257 11 19 + 0,losin(122\--10!j!+1!J1 3)
+ f),13sin( 82\-- 9~+167 31 18 + 0,19sin(1291_- 9Q+177 51 47
+ 0, 41 sin; 82\-- 8~ + 150 17 22 + 0,35 sin (1221-- 8sj! + 172 30 26
+ 0,86 sin ( 82\-- 7~ + 124 30 41 + 0,59 sin (1221-- 7sj!+1i1 47 45
+ 2,08sin( 82\-- 6~+112 37 10 + 1,10 sin )221-- fo£j! + 172 27 36
+ 4,27sin( S2\-- 52+1124621 + 6,66 sin (1221-- 5;jl+124 429
+ 10,53sin( 821-- 4~+115 19 58 + 0,10 sin (1221-- 4sj! + 319 31 34
+153,!J2 sin ( 82\-- 3~ + 118 27 18 + 0,13 sin :t22\-- 3sj! + 344 10 33
+ 1, IS sin ( s2\-- 2!j! + 288 46 23 + 0,06sin)321--10!j!+1!J6 41 34)
+ 0, 51 sin ( 82\- - ~ + 2 S 5 13 19 + 0,17 sin (1321-- 9sj!+188 57 55)
+ 0,20 sin ( 821- +278 7 40 + I), 2 Hin : 1 321-- 8 ~ + 1 86 32 47 )
+ 0,20 sin ( !J2I-- !J~ + 167 49 40 + 0, 47 sin (1 321- - 7!j! + 1 86 35 5 1 )
+ 0,41 sin ( 921-- 8!j! + 145 57 51 + 1,04 sin (1321-- 6sj! + 186 59 44
+ 1,16 sin ( 921-- 7~ + 130 33 44 +79,08 sin )321-- 5£j! + 188 39 17 )
+ 1,88 sin ( !I2\-- 6;jl + 127 6 45 + 0,12sin(1321-- 4~+;156 29 4)
+ 3,67 sin ( 92\-- 5!j! + 128 36 10 + 0,09 sin (1421--10£j! + 206 25 40 )
+ 14,14 sin ( 921-- 4!j! + 130 25 16 + 0, 14Sin(1491_- !lsj!+201 56 41 )
+ 0,71 sin ( 92\-- 3;jl + 155 29 59 + 0,23sin(1421-- S~+20114 44)
+ 0,57 sin ( 921-- 2!j! + 301 52 34 + 0,39 sin (1121-- 7!j! + 201 14 21 )
+ 0,24 sin (921-- ~ + 297 38 46 + 1,31 sin (1421-- 6!j! + 201 40 40
+ 0,09sin)02l--10Q+186 20 32 + Il, 21 sin ':1421-- 5Q + 213 H 48
+ 0,20 sin (102\-- !J!j! + 168 56 56 + 0, on sin :1521-- il£j! + 215 32 37
+ 0,42 sin (102\-- 8~ + 150 7 42 + 0,18 sin (1591_- 8sj!+215 38 28
+ 0,86 sin :tO2\-- 7Q + 142 H 21 ) + 0, 34Sin(1591-- 7!j!+215 40 30
+ 1,58 sin :102\-- 6Q + 142 27 1) + 5,55sin;1521-- 6£j!+2l6 18 31
+ 3,30 sin :102\-- 5~ + 143 51 28 ) + 0,05 sin '1521-- 5£j! + 20 40 25 )
+103,49 sin (1021-- 4!j! + 145 33 48 + 0,14 sin;1621-- 8~+230 10 55 )
+ 0,4ssin.l02\-- 3Q+314 2 4) + 0,35 sin (1621-- 7!j! + 230 8 11
+ 0,·27 sin (I02\-- 2!j! + 315 2 47 ) + 0,86 sin ;1621-- 6;jl + 231 51 51
+ 0,11 sin:IU2\-- 2+309 34 13 + 0,58 sin (1721-- 7¢ + 243 32 10
+ 0,10 sin ,112\--10Q + 189 18 53 Sacularstonmg taglich - 0;'0607fJ
+ 0, 19 sin :t 121- - 9;;l + 1 7 1 11 9) jahrlich - 22,306.]
ALI,GEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 557
[D.]
[1m Artikel 1v der Exposition ist bereits bemerkt worden, dass Pallas uns den Fall eines rationalen
Verhaltnisses der mittlern Bewegungen n und n' bietet; es verhalten sich nemlich die mittlere Bewegung
von Pallas und Jupiter genau wie 18: 7, so, dass sich dieses Verhaltniss immer genau wiederherstellt *). In
diesem Artikel solI en die von dem Argument 182\--7!j1 abhiingigen Glieder fUr die practische Rechnung in
sacularer Form gegeben werden, wahrend die strenge Integration, dUl'ch welche die periodische Form
wiederhergestellt wird, den Gegenstand des nachsten Artikels bilden wird.
Aus den obigen numerischen Werthen fiir T, V, W erhiilt man nach Ausfiihrung der Interpolation
wie in Artikel 2-7 die von dem genannten Argument abhangigen Glieder
(l-cosi)dQ
in 0;'000 cos (lsM'-7M) + 0;'0"1 sin (l8M'-7.M)
ndt
dUi (1 - cosi;dQ
in + 0:'OD5 cos (18M'- 7M) - 0;'055 sin (lsM'-7M)
ndt - ndt
d log hyp n = _]I. d log hyp a
in + 0;'012 cos (lsM'-7M) - 0;'027 sin (18M'-7M)
ndt 2 ndt
dE (1 - cosi) dQ
in - 0;'03D cos (18M'-7M) - 0;'021 sin (18M'- 7M).
ndt - ndt
Indem man die beiden Glieder in cos (18M'- 7M) und sin (18M'- 7M) in Eines zlIsammenzieht und
die mittlern I,angen einfiihrt durch die Werthe
in Ui: -O;'10D3,{COS(182\--7!j1+134031'38")d!j1
in loga: +0, 415JCOS (182\--7!j1+ 170°56' 57")d!j1 (in Einheiten del' 7. Decimale)
in,{ndt: - 0;'029 55.rr cos (182\- - 7!j1 + 170° 56' 57") d!j12
in E: -0;'0438JCOS (182\--7!j1 + 257°45' 45")d!j1;
die Integration ergibt, fiir 182\- - 7!j1 den constant en Werth 125° 36' ·1 V" gesetzt:
Sacularanderung von Ui + 0;'0255 (jahrlich)
log a: + 0, 25 » (in Einheiten der 7. Decimale)
E - 0;'0548
Factor von tt in Jndt: -0;'0123
Fiir die Neigung und die Lange des Knotens sind die entsprechenden Glieder sehr klein.]
[10.]
[Zum Behuf del' strengen Integration setze man
[*) Vgl. GAL'SS an BESSEL, 5. Mai 1812, S.421 dieses Bandes und Gottingische gelehrte Anzeigen
vom 25. April 1812, Bd. VI, S. 349.]
558 NACHLASS.
Da nun
dd~ dn
~=Jndt+E, also dt" - !it'
so erhalt man fiir u die Gleichung
ddu
-illsinu,
nndt"
also
(;:s = 0+ 14IlCOSU.
Hieraus folgt, dass, wenn 0 positiv und dem Betrage nach grosser als 14 II, :: nicht verschwindet
und U bestandig zu- oder abnimmt. 1st dagegen 0 positiv und kleiner als der Betrag von HIl, oder ist 0
negativ, so ist u eine periodische Function und oscillirt um 0 oder 180°, je nachdem II positiv oder negativ
ist. In letzterm Fane stehen also die mittlern Bewegungen im ,rationalen Verhaltniss und das Verhaltniss
,
~
n
= --l~ stellt sich immer wieder her.
Bezeichnet man den Werth von u zu irgend einer Anfangszeit mit U und den entsprechenden Werth
von -
du n'
_ 18 - - 7 mit p., so wird
d2 n
0= P.P.-141l cos U
lind mit den numerischen \Verthen
Es tritt also hier der Fall der Rationalitat der mittlern Bewegungen wirklich ein.
Weiter wird
dU')" \ 281l I
( ndt = (0+ Hill ll- 0+ 141l sintu"!,
und durch die Substitution
, / 2SIl .
sin <J;
V 0+141l· smtu =
du
- = "(0+
n dt V 141l).cost!l
.
ergibt sich
also
d<J;
ndt
V(iIl- C+/4Il Sin,?)
~
7
n' -+ 0;'2153.
Das Verhiiltniss der Peri ode dieser Oscillation zu einem Pallasumlauf ergibt das Integral, von obis
7t
"2 genommen:
-
2
7t
f V(7x-~-smy2)
dy
C 14a.
( Vua-C)
M "7a
v, --
4 -
± 15G O I'.]
[11.]
[Zur Vergleichung' der Resultate der zweiten Rechnung der: generellen Storungen mit den Oppo-
sitionen wurde im allgemeinen ebenso verfahren, wie bei den frilhern Vergleichungen; es wurden aber die
Argumente 21- und ~ filr die Stiirungsgleichungen scharfer, nemlich mit Berilcksichtigung der grossen Glei-
chung filr beide Planeten berechnet nach den Formeln
0°24' 2';'37 + 7G9;'15194t + Grosse Gleichung
1)
2524 44, 12+2U!),12817t+Grosse Gleichung,
wo die Zeit t von 181.0 Januar 0. :\iittl. Zeit Gottingen gezahlt ist. Die grosse Gleichung filr Jupiter wlU'de
aus den BO"C'VARDschen Tafeln entnommen: die der Pallas aber in folgender \Veise ermittelt.
Setzt man
u = 521- - 2~,
stehenden Gleichung zunachst Uo fiir u gesetzt, und 8 fiir die 12 Werthe 0°, 30°, 60 0 ••• ,. 330 0 von Uo be-
rechnet wurde; hiemit fanden sich Naherungswerthe fiir u = uo- 28, mit denen die Berechnung von 8
wiederholt wurde. Die Interpolation ergab schliesslich:
a;
+ 51,64 cos 2Uo 72,93 sin 2Uo
2,16COS3Uo 3,15 sin 3Uo
+ 0,16 cos 4Uo 0,06 sin 4 u o.
Zur Erleichterung der Rechnung wurde eine Hiilfstafel hergestellt, welche 8 fiir das Argument Uo von Grad
zu Grad gibt.
Fiir die Argumente ergaben sich hiemit nach 1) die Werthe:
Opposition: I II III IV V VI VII VIII
>i! 260°24' 10" 351°43' 15" 89016' 43" 200°40' 50" 296°42' 38" 27° 4' 15" 137035' 6" 238°55' 5S"
21- 188 1~ 23 223 4~ Ii 261 43 46 305 1 55 342 21 44 17 29 31 60 27 3. 99 &2 19
Die mittlern Elemente konnen nun mit Benutzung der Resultate der speciellen Storungen bestimmt werden.
Aus den Normalelementen (geltend fiir 1810) *):
172° 34' 12;'40 cp = 14°12'42;'21
i 34 37 43,09 w= 121 13 27,33
und hieraus nach Abzug der obigen Stt>rungen 0 Q, oi etc. die mittlern Elemente:
~~ 172°31' 45;'91 45;'53 46;'60 46;'37 44;'70 43;'32 43;'63 43:'97
i - 34 36 9,74 10,23 10, 25 9,20 9, 70 11,50 12,22 10,44
cp 14 2 55,08 54,97 54,93 54,40 52,70 46,76 46,83 46,44
Ii> - 121 7 42,76 44,60 49,49 55,81 61,14 56, 67 68, 65 73,73.
1m Mittel also:
Q medius 1810: 172°31' 45;'00 mittlerer Fehler: 1;'20
Incl. media » 34 36 10,41 » » 0, 93
cp » 14 2 51, 51 » » 3, 81
Ii> » 121 7 56, 61.
[*) Diese Werthe hatte eine Vergleichung der speciellen Stt>rungen mit den eraten 8 Oppositionen er-
geben, welche nach der S. 486-488 abgedruckten ausgefiihrt wurde.]
ALLGEMEINE STORUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 561
Diese Werthe zeigen, wie tiber Erwarten scharf die Ubereinstimmung zwischen den Resultaten der speciellen
und der generellen Storungen ist.)
[11.)
[Sobald weitere Oppositionen der Pallas beobachtet waren, wurden auch diese in den Kreis der Be-
rechnungen gezogen und nach Eintritt der IX. Opposition wurde der erste Versuch gemacht *), durch
eine Verbesserung der Jupitersmasse die Beobachtungen zu noch besserer Ubereinstimmung zu bringen. Es
solI darum hier nur noch die »Berechnung der Pallaselemente aus den neun ersten Oppositionen (mit den
allgemeinen Jupiterstorungen)« ausfiihrlich gegeben werden, wobei dieselbe Methode, wie bei den frilhem
Berechnungen der Oppositionen angewandt wurde:
o Long. med.
8i 8Q 8 log a Pars I. I
Pars II. 8cp OIl
+ 93:'30 + 146:'94 - 5581 +2113:'75 +168:'08 + 583;'52 + 344:'59
+ 81, 119 + 164,75 -4296 + 2683, 36 + 231,63 + 509, 42 + 267, 36
+ 58, 26 + 146,61 -3348 + 3139, 72 + 215, 04 + 474,89 + 61,89
+ 72, 06 + 133,55 -4739 + 3690,16 + 252,54 + 426,91 - 88,60
+ 77,13 + 104,15 - 3553 + 4235, 05 + 431, 00 + 308, 92 -173,50
+ 24, 20 +102,96 + 3587 + 4268, 42 + 326,95 - 78,90 - 995,19
- 61, 25 - 15,12 + 1502 + 3894,13 + 163, 96 -238,71 -844,85
-76,94 - 52,83 + 2990 +3610,79 +178,44 -228,76 - 576,78
- 62,18 -104,85 + 3649 +3217,13 + 98,90 - 254,00 - 389,70
Vorausgesetzte Normalwerthe:
Q = 172°31' 42:'14 cp = 14° 2' 52:'72
i = 34 36 9, 01 w= 121 7 49,27
Mit den Bezeichnungen und nach den Formeln der Disquisitio de elementis ellipticis Palladis (Bd. VI
S. 1; vgl. auch S. 480 dieses Bandes) ergab sich
VIT. 71
562 NACHLASS.
a-Q 105°10' 40;'83/164030'36;'521254049' 58;'671 51° 5'45;'251131030'45;'0311870 6' 52;'921340015' 51;' 47 1 86°55' 0;'021152950' 57;'2
i 34 37 42,31 34 37 30,60 34 37 7,27 34 37 21,07 34 37 26,14, 34 36 33,21 34 35 7,76 34 34 52,07 34 35 6,8
~a---+~3~3~4~0";5:":9:':"';9~3;-1+"::'1=-0-;2~6~574'~8;':7;r1-;3;:;3:-74;;-O--;3;-;0~'-;;2;;-9j-l+~1-;;-S--:1~4:-;5;-6,~O;;-;2;f1+:::;::-;2;-;;7:-;;20 25, 43 1- 4 53 7, 121- 13 6 23, 011+34 32 32, 471+17 27 54, 4
v-Q 102°35' 0;'88 161°23'14;'57 257°25'27;'39 56°24' 42;'09\ 126° 4' 5;'14 188 0 37'24;'111 336 0 27'15;'16\ 87°27' 38;'29 148° 4' 48;'5
27599,96 3~3 57 41,46 69 59 36, 14 228 58 37,78 298 37 31,43 11049,21 148 58 42,18 259 58 27,60 320 34 45,8
V
14 12 36,24 141122,14 14 10 47,61 14 !J 5il,63 14 1,64 14 1 33,82 13 5R 54,01 135il 3,96 135838,7
'f'
v-til 153 55 36, 10 212 45 24,83 308 50 44,98 107 52 17,11 177 32 35,66 240 19 35,13 28 4 57,7(; 139 (I 15,11 199 33 26,2
E 146 51 58,751 221 21 35, 801 319 6 55,651 n 51 8, 64 176 50 53,60 253 18 45,80 22 !l,07 128 52 13,91 204 52 11,5
M 139 10 42, 81\ 230 38 26, 25 1 328 18 8,151 7!1 51 41, 13 IH 4 44,35 266 36 51,49 1654 24,12118 525,822104124,2
L 260 24 1 (j, 67 351 50 42, 88 89 26 59,31 200 58 1,80 297 !J 40,12 27 2& 5,57 137 48 8,64 23!1 3 38,31 331 42 43,8
womit sich f(ir die mittlere Bewegung seit 181 0 und fur EO ergibt:
-507°38' 10;'451-416021' 57;'831-318053' 3;'361-207032' 26;'951-111 ° 33' 4;'121-21 ° 13' 16;'911+89015' 58;'931+ 190° 36' 21 ;'221+2830 22' 52;'6
iaoJ 47 24 25,29 47 24 5,72 47 24 7,!ll 47 24 46,05 47 24 58,19 47 24 47,11 47 24 31,52 47 24 7,86 47 24 35,1
Mittel = 47°24' 29;'42.
Das Mittel aus den neun Gleichungen A* wird, wenn fln in Einheiten der S. Decimale der Secunde ge-
nommen wird
eo = 47 0 24'29:'42+o,530fln-=o,22-1flw-0,016flql-S6:'61flfJ.
und indem man dieses, zur Elimination von eo, von jeder der Gleichungen A* abzieht, erhilt man die
Gleichungen :
ALLGEMEINE ST5RUNGEN DER PALLAS. ZWEITE RECHNUNG. 563
- 4:'13 + 1,846dn-O,278dw-l,194dq>+ 5:'0Id!J- = 0
-21,51+0,963dn+0,636aw+l,201aq>+ 8, 88d!J- = °
+ 16, 63 + 0,441 an + 0,155aW-l,997 aq> - t 1,35 a!J- 0
+ 2,10-0,948dn+O,600dw-0,651aq>- 5, 58d!J- = 0
-21,56-1,422>an-O,146aW-l,664dq>+ 4, 68a!J- = °
+ 5,68-1,856an ..... 0,310aW+O,952aq>+ 3,14a!J- = 0,
Die 2\--Masse war zu __1__ angenommen j ihr verbesserter Werth ware also - - - . Fur e ergibt sich
1067,09 1042,86
sodann :
Zur Verbesserung der Elemente i und Q stellt sich die Rc:chnung folgendermassen mit Beriicksich-
tigung des Bisherigen:
)-w= 153°55' 12;'62 212°45' 2;'99 308°50'27;'51 107°52' 21185'1177032'23;'20' 240°19'40:'15' 28° 4' 59;'59 13!)" 0'11;'34 199°33'18;'41
, "" .• 0,4420718 0,4422031 0,4422999 0,4421578 I 0,4422789 0,4430081 0,4427952 0,4429472 0,4430145
~ , .... 9,8918024 9,8997146 0,0620761 I 9,9660949 I 9,8785333 9,944 4983 I 0,083 !J084 <1,')125602 9,887858;1
~8in~ .. 9,8673666 9,4176871 !),9045008" 9,8310964 9,7933151 9,1092316" 9,6015241" 9,8797180 9,6248216"
)R:in~. 9,7591690 9,3174017 9,9665769" 1 9,7971913 9,671 8484 9,0537299" 9,6854325" 9,7922782 9,5126801"
) ...•... 0,4150694 0,4152815 0,4154107 I 0,4153258 0,4155749 0,4167224 0,4166808 0,4168222 0,4169165
1-1= +12° 45' 32;'511+ 4° 34' 41;'911 20° 50' 25;'751+ 13° 56' 26;'181 + 1 0° 23' 38;'231- 2°29' 4;'761-100 42' 1;'6°1+13043' 56;'431+ 7° 9' 42;'21
1= +33 41 3,491+10 27 7,89 -33 40 29,15 +28 14 59,421+27 20 15,47 - 4 53 5,34,-13 6 17,60 +34 32 29,671+17 27 53,89
1- 8 = +1;'21 I +10;'10 I +1;'97 +2;'99 12;'19 +1;'22 +4;'60 I -1;'19 I +1;'50
- 1:'21+0,99Ai+o,13AQ = °
-10,10+0,3SAi+o,64AQ = °
- 1, 97-0,99Ai+o,12AQ = °
- 2,99+0,S9Ai-o,34AQ = 0
+12,19+0,S7Ai+o,36AQ = 0
1, 22-0,lSAi+o,6SAQ = °
4,60-0,47Ai-o,62AQ = °
+ 1,19+1,OoAi-o,02AQ = 0
1,60+0,61Ai+o,66AQ = o.
Ai = + 0:'46
AQ = + 2:'26.]
NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
[1.]
GAUSS an ENCKE, Gottingen, 5. August 1816.
Zugleich habe ich noch eine andere Bitte. Die ganze Rechnung
aller Storungen flir die Pallas fur Eine Opposition ist immer eine Sache von
einem Monat, wegen des Hin- und Herschickens; ich selbst habe (zwar nicht
anhaltend, aber selten hat man dazu auch Lust) diesmal fast 14 Tage an der
einmaligen Rechnung zugebracht. Ich habe die Sache hin und her iiberlegt,
wie man die Arbeit durch Tafeln abkiirzen konnte; und gefunden, dass man
allerdings mit Hille einer gewissen Tafel die Arbeit vielleicht in 3 Stunden
abthun konnte. Aber die Berechnung der Tafel wird ungeheure Arbeit
machen. Vor allen Dingen wiirde nun aber ein Anschlag nothig sein, wie
viele Arbeit, urn beurtheilen zu konnen, ob vielleicht durch 6 oder 8 Rechner
die Sache, wenn auch erst nach J ahren, ausfuhrbar. ware. Zu dem Behuf
schicke ich Ihnen hier die Data zu einer Proberechnung; es liegt mir we-
niger an den Resultaten (vorerst wenigstens) als daran, genau zu wissen, wie
viele Zeit Sie etwa dazu gebraucht haben werden. Diese Rechnung mochte
etwa rto der ganzen Arbeit sein.
Ich wiinsche zu haben die Werthe
566 NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
1) von P = + 359~834
+ 54,481 cos x + 48~391 sin x
+ 14,295 cos 2x - 36,951 sin 2x
+ 16,161 cos 3x 8,251 sin 3x
+ 6,273 cos 4x + 2,923 sin 4x
+ 0,162cos 5x + 6,354 sin 5x
0,674cos 6x + 3,129 sin 6x
+ 1,702 cos 7x + 0,899 sin 7x
+ 0,922 cos 8x 0,065 sin 8x
+ 0,460 cos 9x 0,414 sin 9x
+ 0,181 cos lOx 0,326 sin lOx
+ 0,063 cos 11 x 0,198 sin 11 x
+ 0,023cos12x 0,101 sin 12x
2) von Q = - 544';924
98,084 cos x - 6~178sin x
+ 27,589 cos 2x - 10,928 sin 2x
+ 8,342 cos 3x + 4,711 sin 3x
0,875cos 4x + 1,294 sin 4x
4,480 cos 5x 1,766 sin 5x
1,813cos 6x 1,284 sin 6x
0,179cos 7x + 1,643 sin 7x
+ 0,434 cos 8x + 1,020 sin 8x
+ 0,414 cos 9x + 0,460 sin 9x
+ 0,326 cos 10 x + 0,181 sin lOx
+ 0,198cosl1x + 0,063 sin 11 x
+ 0,101 cos 12x + 0,023 sin 12 x
3) von log N und 4, so dass
P = Ncos4, Q = Nsin4·
4 wird am Ende auf Secunden, log N auf 5 Decimalen verlangt. Wiinschens-
werth ware zwar diese Tafel fUr x = 0, x- - 10, x-- 20 , x = 3° etc. bis
x = 360 0 zu haben; allein dies ware eme gar zu furchtbare Albeit; man
TAFELN FUR Dm STijRUNGEN DER PALLAS. 567
muss sich also mehr beschriinken; ich finde dass allenfalls man sich be-
gniigen mag, die Werthe des ~ von 15° zu 1 5° wachsen zu lassen, so dass
24 solche Rechnungen zu machen sind. So wiinsche ich daher diese Probe-
rechnung gemacht, wobei iibrigens manche Localvortheile zu benutzen sind,
l
die Sie leicht selbst finden werden und die von
[2.]
rUm die Berechnung der Storungsbetrage fUr die einzelnen Oppositionen zu erleichtem, lassen sich in
folgender Weise Tafeln herstellen:
Man 'fasst zunachst die Storungsgleichungen mit den Argumenten
wo n die positiven und negativen ganzen Zahlen, Null eingeschlossen, und GIn) die zugehorige Constante
bedeutet. Man kann setzen:
gsin (AI + G) + g' sin (AI +x+ G') +g" Bin (AI + 2X+ G") + .. ,
:+h' sin (AI -x+H') +h" sin (AI - 2x+H") + •••
- sinAl' (a + a' cos x + a" cos 2X+ ... +b' sinx+ b" sin 2x +, ...)
+cosAI . (e + e' cosx + e" cos 2Z+ ... + a'sinz + a" sin 2Z+ ...),
wo
a = gcos G, a' = g' cos G' + h' cos H', a" = g" cos G" + h" cos H", etc.
b' = -g' sin G'+h'tiinH', bIt = -g" sin G" + hIt sin H", etc.
e = g sin G, e' - g' sin G'+h'sinH', e" - g" sin G" + h" sin H", etc.
a' = g'cos G'-h'cosH', a" = g" cos G" -h" cos H", etc.
Bestimmt man nun r und cp aus den Gleichungen
a + a' cos z + a" cos 2X+ .. ·
=p = rc08cp
+b'sin x+b" sin 2X+'"
568 NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
so erhalt man filr die ganze Gruppe den Ausdruck
9 sin (Al + G) +g' sin (Al + x + G') +g" sin (Al + :I + G") + ...
X
[3.J
GAUSS an ENCKE, Gottingen, 7. November 1816.
Ihrem gefalligen Anerbieten zu Folge iibersende ich Ihnen hier
heute einige Rechnungen fur die PaHasstorungen. Zur Erlauterung bemerke
ich zuerst, was noch zu thun ist. Es sind dreierlei Operationen:
Erste Operation ist bereits ganz abgethan, und ist es daher iiberfiiissig
sle hier naher zu beschreiben.
Zweite Operation nenne ich die Berechnung von 24 Werthen emer
Function von der Form
a + a' cos tJJ + a" cos 2 tJJ + a'" cos 3 tJJ + etc. + aID cos 12 tJJ
0) + + + +
b' sin tJJ b" sin 2 tJJ b"' sin 3 tJJ etc. + bXII sin 12 tJJ
rur tJJ = 0°, tJJ = 15°, tJJ = 30° etc. bis tJJ = 345°, Diese Operation miisste m
aHem 126mal gemacbt werden, wovon jetzt noch 62 fehlen.
Dritte Operation nenne ich die 24malige Bestimmung von logr und ~ aus
rcos~ = P
rsin~ = Q
[*) Vgl. den folgenden Brief.]
TAFELN FUR DIE STORUNGEN DER PALLAS. 569
wo P und Q gegebene (und zwar jede aus der Form 0 berechnete) Grossen
sind. Diese Operation war in aHem 60 mal zu machen. Es fehlen jetzt noch 48.
Reute schicke ich Ihnen auf 8 Bliittchen die Data um 8 mal die dritte
Operation zu machen. J edes P ergibt sich aus den unten stehenden Zahlen
der Seite, woriiber sinA steht; jedes Q aus den Zahlen der andem Seite,
wo cos A steht und zwar auf folgende Art. J edes P besteht aus zwei Theilen
(die respective aus den cosinus- und sinus-Gliedem entsprungen sind). Diese
zwei Theile finden Sie angege ben und zwar unmittelbar fUr 13 Werthe in
dieser Ordnung
Eine ganze Rechnung der zweiten Operation mache ich auf Einer Octavseite
in dieser Form fUr
VII.
L I I I
72
570 BRIEFWECHSEL.
Das erste Carre wiirde so wie ich die Rechnung mache so aussehen:
Ich lasse nemlich log tang ~ weg. 1st Ihnen dies
1,3859278"
nicht bequem, so schreiben Sie es mit hin.
1,5973913
9,9304328 Dieses ganze Detail bitte ich mir dann aus, zur
1,6669585 bequemem Vergleichung, wenn sich irgendwo
328. 25.42,30 Unterschiede zeigen soliten. Dagegen haben Sie
nicht nothig, mit gar zu angstlicher Aufmerk-
samkeit zu rechnen. Die Ihnen gegenwartig auf-
gegebenen Rechnungen werden also 4 OctavbUi.tter flilien; ich sehe es nem-
lich gem, wenn Sie beide Seiten des Papiers benutzen, um nicht gar zu viel
Papiere zu hiiten zu haben. - Ich habe iibrigens alie Rechnungen mit 7 De-
cimalen gefUhrt.
Die Ihnen hier gesandten 8 BHi.tter enthalten zugleich volistandig 16 Aus-
fUhrungen der zweiten Operation in der Form wie ich sie fUhre. Um sich
darin zu orientiren, wird die aufmerksame Analyse eines solchen FormuIars
besser sein als weitlauftige V orschriften. Ich bemerke nur, dass immer die
obere Halfte jedes Blattes die Rechnungen fUr die Cosinustheile enthalt, die
untere die fUr die Sinustheile. Um Ihnen die Entzifferung zu erleichtem.
mag die Seite ..... ala Beispiel menen. Die Formel <:) war
+ 82,2072
4,7425 cos 31 -13,7875sin 31
2,6435 cos 231 7,5676 sin 231
0,6305 cos 331 3,8103sin331
+ 0,9201 cos 431 1,9322 sin 4 31
+ 1,5425 cos 531 0,5853 sin 531
+ 0,8559 cos 631 0,2174 sin 631
+ 0,4068 cos 731 0,0161 sin 731
+ 0,1649 cos 831 + 0,0436 sin 831
° °
0
°
° °
° 0
TAFELN FUR DIE STORUNGEN DER PALLA.S. 571
Die ofters vorkommenden Zahlen sind constante Logarithmen von
9,7870156 \It
9,8494850 Vt
9,9375306 Vt
FUr die zwei Theile der Operation, die mit 0 0 bezeiichnet sind, habe ich
immer dieses Formular bei mir liegen:
Cosinus Sinus
a log(a+j) a log'(a+T)
~ 9,7870156 ~ 9,7870156
j log (0 -~) j log(~ +a)
log (to+~) a-j=o log (f3-to)
9,8494850 to 9,8"W 4850
72*
572 NACHLASS.
[4.J
x I ·
P erih eImm I Excentri-
citatswinkel
I Mittlere
Lange
Logarithm
der H. A. Knoten Neigung
Perihelium
I loO'r
Excentricitats-
'f>
winkel
1 log r
~1ittlere
'f>
Lange
log r
Logarithm
der
9
H. A.
i log r
I 9 1 lo~ r 9
I
Lange des Knoten Neigung der Bahn
I log r
'"
C() 1
"
,,0 24~o5:3' -t"iz,!l.s-t 33
330° 3,,' 6,,1 2,43525 57°37' 5&"13,053UO 133°10' 01" 3,4iJ 50 fJ 40°11' 38,,1 1)1)7505 328°25' 42" 1,66696
15 251 7 41; 12" 56 327 r;"
V 2 :2,475S2 54 59 4V 3,01720 122 3~ 45 3,5!) t 59 28 44 38 2,040!H 315 45 7 1,41088
30 246 43 24 2,9219!J 325 41 15 1 2 ,48537 -t~ 4G 20 2,97505 125 5 37 3,S!)55f) 23 14 1 r) 2,078&9 265 10 56 1,26609
45 236 tn i f 12,88137 325 5 36 1 2 ,48117 4:l 29 53 2,!)5845 130 51 55 3,491GG 22 18 27 2,10022 236 5 56 1,42112
60 228 21 n 2,88402 326 4 15 b,47!102 42 12 2!J 2,95645 132 26 13 3,34484 25 14 28 2,10027 230 42 31 1,52438
75 226 36 15 2,k!)463 328 5r, 13 2 ,4080:1
1 43 27 55 2,D5226 126 56 21 3,23495 2!J 52 32 2,1070 1 232 lU 56 1,57969
90 228 8 5 2,S!1011 332 3ti 33 2 45 34 57 2 121 22 25 3,21153 34 18 2 2,O!)94lJ 2:l6 55 32 1,60956
'45024 1 ,!J4250
105 22 !I 57 47 2,87173 335 4" !J 12,42483 47 23 Sf) 2,93058 122 48 23 3,23335 37 58 43 2,09014 242 28 39 1,61851
120 230 47 26 2,&5003 3:37 51 7 2,3f1860 48 41 11 2,92044 12n 11 6 3,24888 41 4 4 2,08447 247 38 !I 1,61244
135 230 4, 25 2,8351' 338 47 16 2,37864 49 41 25 2,U1568 136 50 4 3,24626 43 50 16 2,0861 !J :!5! 51 21 1,60210
150 230 5~ 57 2,83011 3:3U 34 3u 1 2 ,36931 50 45 34 2/J160i 142 44 25 3,22733 46 44 23 2,O!)4!J n 255 8 28 1,59495
165 231 4') 28 2,82"47 340 54 11 12 ,36785 52 10 45 2,Ul~75 145 21 57 3,20"35 50 7 36 2,10723 257 41 4 1,59315
180 233 16 5S 2,82702 342 56 28 12 ,36728 53 45 17 2,n166 145 25 35 3,212ii7 54 0 20 2,12078 260 0 30 1,59882
195 234 !3 46 2,82102 345 10 48 ,2,36459 55 9 9 2,92339 145 56 26 3,24423 58 13 38 2,13540 262 52 25 1,61265
210 234 26 8 2,81678 346 57 50 12,36080 56 6 23 2,H2597 14!J 15 1!) 3,28854 62 38 56 2,15033 266 25 11 1,63045
°
225 233 35 2,82219 347 58 53 56 33 52 2,93229 154 49 23 3,32475 67 15 38 2,16516 270 5 38 1,64854
240
255
232
233
55
31
23
45
2,84151
2,86915 I""""
348 46 25 2,36809
350 8 45 2,38285
56
57
58
52 53
29 31
31
2,94398
2,96069
2,97848
160
165
165
59 39
20 21
49 10
3,34360
3,34425
3->-34112
72 17 5
77 54 47
84 2 J7
2,18016
2,1U332
2,19043
273 37 41
277 21 3
181 39 13
1,66914
1,69682
i
270 235 25 25 2,89614 352 25 30 12 ,39763 8 1,73324
285 237 41 59 2,!) 16 3 2 355 12 0 2 ,40369 59 42 16 2,99395 162 28 8 3,362Z1 UO 21 6 2,19087 287 3 44 1,77708
300 239 2( 26 1293216356 56 17 12 ,394S1 60 IS 42 1300634 159 26 11 3,42143 95 48 3 2,15622 B4 31 21 1,82276
315 240 21 7 12:95038355 12 6 2,37317 59 44 0 13:01966 160 15 32 3,4851£1 97 13 46 2,08115 304 20 44 1,85740
330 242 4) 57 2,97079348 12 53 ;2,35"" 58 28 44 [3,03921 161 34 6 3,50466 87 36 54 1,97003 315 11 54 1,86109
345 246 23 0 2,98263338 If) 48 !2,3022& 57 50 57 i3,05783 154 1 17 3,47028 62 35 34 1,!.l14Gi 324 31 58 1,80808
TAFELN FUR DIE STORUNGEN DER PALLAS. 573
I I
A, = 3!11--~
Perihelium
r.p I log r
Excentricitats-
r.p
winkel
I log r
~1ittlere
r.p
Lange
I logr
Logarithm
der H. A.
'f' I log l'
I Liinge des Knoten N eigung der Bahn
'f' I log l' r.p I log r
00 8~1)43'
24"L,fi237tf 1!J3032' 2 ,15943 58,,1 64°12'29112,75101) 199051' 33"11,55977 340 0 46 1 49,,11,\)6804 n O I7 1 14 11 11,\)9998
15 97 26 13 1~,5553!J
210 17 18 2,16101 52 38 53 1,73117 87 24 54 2,~6067 352 11 58 11,98789113 48 31 11,99670
30 105 53 35 12,5U702218 26 28 12 ,18U03 10 40 5 2,71857 23 12 17 11,148003510 1" 2!! '11,Y59S2 128 48 8 1,98895
45 112 47 3fl '2,G\J(i37 21!J 20 52 :!,2:JO!J1 33 1 46 1,il1l)g ,~51 4~1 I) 2,)6215 ~52 55 21 1,911-16137 2 57 1,97212
Aa = 521-- 2~
003110141151112,791&61 38°26 ' I" 2,28335 123026' 53" 1,765581.66°18' 25" 3,31)682152 0 l' 26" i,fi9j62 :329°5(;' 22"ll'~552S
15 30/; 17 4G 2,7B21 30 43 17 2,2814!J !J8 47 39 1,34808162 16 l(i 3,441!J3 \:\6 I:) 27 1,74647:l1!J t:I 1:1 1,1120"8
30 29!) 6 3U 2,77029 24 21) 2 2,2U817 4 34 35 1,"4387163 51 3,43U52 135 31 59 1,842111307 5 2'. l,n5552
21 58 57 2,31580 4 41 1,83428161 55 3,3820714:1 ill! 4i) 1,88114 :104 11 21 2,0Ili5:1
45 292 26 54 2,77773
1,81442157 !I 2!l 3,35877 150 40 17 4,86907 :106 55 20 2,046u I
60 2&!J 33 2,80293 21 39 11 2,33066 42 25
3,31;530 15:1 i14 1,84686 :10'1 55 1 2,0501:\1
75 290 25 57 2,82670 23 2,34406 4 :15 1,71411154 43 21
3,3804915:1 2G 11 1,8:18U7:111 50 2,04814
no 2!J 3 2,835!J8 25 10 55 2,34867 353 iH 1,5'.770 155 8 28
1,52212157 19 20 3,38861)\154 16 25 1,84085 :11:1 2,04664
105 21J5 13 48 2,83402 27 39 2,34656 336 11 20
1,4S416 151) 28 17 3,:18624 156 I,S4426 :114 2:l 31 2,04729
120 2!J6 31i 49 2,83122 28 22 12 2,344423UI 50 17
135 207 54 28 2,83128 2!J in 35 2,34517303 22 16 1,45624 160 38 38 3,38145158 15 24 1,.8Hr.9:l16 0 38 2,0487r.
150 21)(1 26 17 2,83066 31 7 35 2,34485286 42 1,45660161 30 48 3,38250 15\) :l2 2:1 1,8:1iI55:117 42 57 2,04764
165 300 41 56 2,82833 32 26 19 2,34299273 53 12 1,48029 162 51 46 3,38575159 56 44 1,8211;)4 ill 9 4 s 2,04512
Perihelium
"' I log r
Excentricitats-
'!'
winkel
I logr
Mittlere Lfinge
'f' I logr
I I.ogarithm
der H. A.
'!' I log ,. I '!' I logr "'
I
Lange des Knoten N eigung der Bahn
I log r
0° 77° as' 4"
15 102 56
30 185 13 58
7
1,71848
1,24256
1,60796
187°11'29"
269 44 23
296 2 38
1,15336 1:l2042'29" 2,03918 217°51'17"
1,05885 "1 1 17 1,97543 166 10 38
l,a3602 64 32 18 1,99888 136 14 33
2,19383
2,28355
2,26882
".,.' ""\',." ""
59 50 45
82 47 48
11202~' 2"
1,19HI 164 U 41
1,208~9 208 10 54
1, t (jOS 7
1,OU774
1,21583
45 UJ7 4, 38 1,91868 297 52 47 1,46712 49 4 44 2,03528 HI 45 46 2,28881 95 6 I 1,11096 227 9 14 1,27771
60 203 32 53 2,00919 297 23 2 1,50834 3,'1 49 55 2,0273; 62 12 53 2,47630 90 54 43 O,!J46.t5 13121 52 1,2450l:s
75 204 41 6 2,00831 294 29 19 1,50033 30 1 0 1,99167 59 17 53 2 6H 2 38 0,88888 2n
59 28 1,UH64
1 '55047
90 109 1 52 1,t), 283 287 43 ~2 1,47895 HI 9 36 1,H4778 56 38 38 2,55613 56 !I 13 0,95357 212 55 4lJ 1,18330
105 188 22 35 1,95640 277 30 1, 1,46936 {i 11 14 1,HOt):>:l 50 21 38 2,53194 51 27 3 O,tl8433 204 28 52 1,19551
120 179 9 23 1,96709 268 30 54 1,47855 3St 27 31 1,86776 40 b 4 1 2 ,51951 45 22 2') O,~J7106 196 50 2!J 1,198 64
135 1;1 4!J 11 1,96964 261 24 38 1,47812 331; 45 23 1,82738 30 52 34 2,53291 35 36 46 O,!) r,G:l8 188 41 13 1,1951 H
150 1l.i3 20 36 1 ,H64!) 1 252 54 44 1,47564 320' 37 7 1,7HO.!!) 23 51 32 2,53568 25 19 5U O,!16G 11 180 11 :!H 1, I \l 1 10
165
180
104 59
147 14
°
42
1,tJ68Ul 244 33
1,V6!JS2 236 38
0
2
1,47!J59
1,47810
303 6 37
284 44 22
1,76271
1,74617
16 8 10
7 11
7
2,53055
2,52971 9
17 I; 32
32 33
OJ!! &1.12 171 54 5 1,19131
1, U)(;[, 7
0, HS20 1 Hi3 40 47
!!I5 13U_ (L 53 1-,~65S4 22li 37 41 1,4HS5 265 5; 11 1,74-21)4 35t! n 38 2,53055 0 56 I 0,97207 155 48 :!3 1,191>44
210 130 37 30 1,UU571 220 19 14 1,47559 247 17 23 1,75471 351 0 46 2,53131 352 23 :lO 0,96703 147 a!J 42 1,19500
225 122 1 ; 17 1,966 ;9 211 H 54 1,47746 22!) 23 52 t,77H76 342 50 17 2,5296V 344 :13 15 O,!)5HS7 t3tl 30 14 1,UJ~4:3
240
255
270
285
114 I 38
106 40 53
97 51i
8; 3U 0
0
1, \)6919
1,96878
1,()5!)25
1,96697
203 42 45
11.J6
187 47
1 :l5
177 18 8
8
1,47786
1,47679
1 1 ,47034
1,47464
212
197
183
170
52 8
30 32
3 51
14 38
1,81223
1,85006
1,8B 174
1,93533
:134
325
318
312
16 24
33 59
52 4
40 40
2,52826
2,53455
2,54437
2,52383
334
324
319
315
56 18
43 57
11 6
20 16
0,94!J!lS
O,U{)113
0,Uifl77
O,!) 5531
1:)1 39 :l4
122 52 13
113 37 .
1 U (j 39 1:1
1,1 U224
1,1~OUs
1 J J U7 49
1,20518
300 81 18 31 1,99232 170 28 46 1,49963 158 <II 6 I,U 7186 300 58 39 2,50561 304 14 46 O,H3159 100 1 :l 35 j J 19270
315 77 21 10 1,U7950 167 35 49 1,490!J4 146 ~:2 24 2,00172 21J1 18 45 2,54646 294 13 42 O,!J!JG12 !JO 7 11 J,18647
330 70 20 50 1,fJ62U6 162 32 46 1,45822 134 30 21 2,04442 2!J4 41 3U 2,50871 303 16 41 1,06067 1>2 :1:1 22 1,22521
345 71 48 11 I,U3021 163 51 4 1,39453 125 41 35 2,06573 276 5 13 2,25503334 36 !I 1,05569 ;'8 5 12 J,24107
A5 = 82\-- 3!jl
0° 151 0 3!)' 0" 1,!)4070 245 u 55' 31" 1,4fiU03 123° 4'24" 2,22U34 20 0 33'39"!2,42448 31.°50' 31)" 1,10687 1G7 u 17' 27" 1,2524U
15 164 oS 51 1,!H423261 47 43 1,47332119 14 10 2,21332 34 25 35 2,31473 58 3 24 1,14337185 18 7 1,29b46
30 179 12 5 1,96170275 49 40 1,471U3 113 33 30 2,21278 37 16 23 2,37591 80 30 35 1,04979206 45 58 1,28130
45 191 15 38 1,97279282 55 1,45499111 34 38 2,22084 44 41 2,,18841 78 59 41 0,85876218 2 19 1,20516
60 195 3!. 46 1,93834282 48 49 1,42896 112 21 2,21586 49 56 42 2,51641 57 55 20 0,85022212 41 32 1,14305
75 192 4. I,U0432279 11 1,41334112 39 13 2,20404 50 26 22 2,49436 53 37 40 0,90837205 40 36 1,14231
90 187 42 1,90157275 34 40 1,41184112 57 3 2,19247 47 46 11 2,47896 53 39 22 0,91811 203 19 55 1,15381
105 184 45 51 11 ,91231272 49 47 1,41580113 22 46 2,18231 43 19 12 2,48070 52 39 1 0,89969202 29 36 1,1578b
120 182 52 37 1,91143270 15 30 1,41867114 24 2,17366 40 50 21 2,48970 48 10 50 U,S8!J53 U.I\J 15 1,14881
135 179 52 59 1,90739 267 35 46 1,41755114 47 33 2,16661 38 44 58 2,48550 45 33 :lO 0,90417 194 45 53 1,14979
150 177 1 46 1,91081264 47 4 1,41488115 38 50 2,16086 36 13 7 2,48200 44 37 0,90364193 24 57 1,15478
165 174 25 35 1,!10952261 58 40 1,41552116 34 29 2,15623 32 43 0 2,48391 40 47 59 0,!10342191 1,15347
180 171 41 17 1,90928259 22 52 1,41813117 32 52 2,15437 30 11 55 2,48453 37 56 19 0,90249187 46 37 1,15242
195 168 57 53 1,91009256 44 22 1,41753 118 34 43 2,15441 27 17 22 2,48437 34 18 45 0,90051 185 44 22 1,15044
210 166 14 16 ~1,90908 253 46 36 1,41515119 35 28 2,15524 25 24 2,48583 31 58 17 0,90397 182 23 10 1,15288
225 163 27 10 I,U0889 250 56 25 1,41623120 31 33 2,15853 22 22 2,48536 29 54 25 0,89858178 44 11 1,15389
240 160 35 25 1,91005248 33 15 1,41852121 28 43 2,16387 19 31 47 2,48177 27 15 24 0,89936176 49 20 1,15308
255 158 35 1,91189245 65 56 1,41713122 12 52 2,17013 16 15 39 2,48266 24 26 20 0,89951 1 i5 1,15122
8
270 155 34 6 1,90687242 43 50 1,41506122 52 57 2,17829 14 0 26 2,48810 21 45 0,91068171 56 1,15057
285 152 40 1,90836239 52 3 1,41647 123 31 51 2,18776 11 32 58 2,48345 20 16 54 0,90668 168 30 1,15795
300 149 55 1,91428 237 32 11 1,41811123 49 36 2,19768 10 2,48013 14 45 0,87725161 19 1,14719
315 146 3U 52 1,90622234 34 38 1,42113 124 o 2 2,21077 30 21 2,50458 43 58 0,92469 162 '27 16 1,1455!1
330 143 5U 27 1,113293232 11 23 1,43580124 31 30 2,22080 13 45 2,47878 12 36 9 0,97097158 38 13 1,17622
345 146 52 50 1,94046 235 22 1,45712124 4 41 2,22842 45 29 2,47396 18 28 1,01409 159 25 52 1,20197
TAFELN FUR DIE STORUNGEN DER PALLAS. 575
I
A. = 10.2\-- 4~
Perihelium
Excentricitiits-
winkel
i logr
~littlere Lange
I log l'
I Logarithm
der H. A.
I log I"
I Lange des Knoten
I lop
~ eigung der Bahn
I log r
'f' I log l' 'f' 'f' 'f' 'f' 'f'
00 4;,023' 2:~" 1,4G:\05 131 0 0' :12" 0,90438 19So:!1' 17"1°,87987 240°34' 3" 2,09447 334°51' 2"I U,U(l062 77°43' 1"!0,6D035
15 27 26 10 1,35828 04 31 50 0,80364 199 27 47 0,262552:12 39 47 2,13549159 32 20 1°,39147 29 41 14 ;0,2IS66
3 0 352 30 7 1,38278 70 51i 13 0,U77:1S H 2 37 10,76(;28 225 51 40 2,1212!J 195 57 37 (,,67943:)45 20 3 o,7Jr.71 i
45 :143 16 14 1,54900 72 32 15 1,08&59 91 50 36 0,90913211 II 37 2,09684222 !J 3 10,6864" 0 37 46 0,S7717
60 351 7 28 1,61054 79 11 :37 1,1121:1 98 39 17 0,75776 207 21; 16 2,161:10229 24 36 1'0,57013 1133 38 0,86624
75 357 59 42 1,5906:1 83 50 49 1,09776 87 50 12 0,5581321:l 44 4G 2,18162222 47 51 10,55995 12 40 7 0,83547
nO 359 38 52 1,5S7!)2 86 0 57 1,09206 6!1 17 14 0,:18852218 7 4 2,17(;08226 43 47 0,58842 14 26 56 0,84290
105 1 42 I 1,5!)261 88 26 53 1,09943 a7 28 21 u,2!J41621!1 32 3 2,170102:11 26 41 10,57343 18 27 21 0,84175
5 2 14
°
120 1,59456 91 30 10 1,10072 6 1 35 0,35275222 7 54 2,17778233 1!J 4r. 0,57306 20 51 42 0,84141
135 7 50 38 1,5SS!!9 \)4 1 42 1,09557341 48 40 0,H312 225 47 29 2,16!J24237 12 0,57946 23 40 2 0,84705
150 !J 50 18 1,5f1480 !16 27 :11 1,0!J520 338 18 14 0,52566227 37 57 2,17558239 35 54 0,57772 26 15 1 0,84405
165 13 30 32 1,5!J210 !Jrl 37 27 1,0!)847334 25 31 0,56423231 24 14 2,175G3241 51 :18 0,58438 28 HI 56 0,84426
2" 18 20 1,5!)444 It:! 33 57 '1,09464314 18 47 0,45575244 8 20 2,171!J4254 40 22 0,57 :15:1 42 2:l 36 0,84345
240 [
211 51 21 1,59210115 47 40 1,0!J575 303 53 41 0,37351247 If; 31 2,17224258 51 44 0,58100 44 44 7 0,84750
255
0,22625 249 47 8 2,16776 261 54 40 0,57242 48 9 26 0,84235
°
270 :ll 41 2 1,56196118 17 44 11,10026273 :19 5
35 20 L5UIH 121 25.27 11,09775231; 40 27 0,27233 25 2 7 37 2,180:14262 41 58 0,58454 50 16 55 0,8H20
285
3(; 59 1,59:193124 :1 .,5 11,001842U4 20 3!J 0,42643 255 50 59 12,17017266 51 47 0,59728 53 25 35 0,84768
300 !J
41 10 39 1,5951912(; 43 7 11,09Hl1!16 ° 39 0,64212257 5 29 2,16845209 1!J 23 0,57987 57 22 47 0,84668
315
1,58790131 22 10 11,10133 I!JO 44 26 0,77953262 !1 51 12,16983272 57 52 0,58681 ,S9 10 12 0,84780
330 43 33 2 1
4!) :16 14 1,571154 1 :16 12 :11 ;1,05240188 42 35 0,9047!J 261 11 40 2,12087291 5I 48 0,52018 65 57 36 0,84196
345
°
75 268 29 57 0,99782353 24 31 0,51403113 12 51 0,96408124 36 44 1,59414 132 54 21 0,0:1873282 18 27 0,25687
90 25!) 8 12 1,00674344 36 21 0,52!J87 105 16 30 0,!)1209 114 11 2!) 1,59838136 43 12 0,03401278 46 O,300U
105 254 24 59 1,01586338 46 58 0,51948 97 21 53 0,84243112 6 1,59890123 30 9,97619271 29 30 0,27470
Perihelium
(!) 1 log r
Excentricitiits-
(!)
winkel
1 log r
Mittlere J,ange
1 log r
I Logarithm
der H. A.
'f' 1 log l'
I (!) 1 log l' (!)
I
Lange des Knoten N eigung der Bahn
1 log r
120 248 16 2" 1,24018334 !) 2!) 0,74181188 1 27 1,895111 104 16 11 1,82777 112 :15 52 11,20708204 1; 21 1),4907l!
te:5 247 16 28 1,24444 331 26 47 0,738f!1188 :1 27 1,8!J40.II03 13 2!1 1,82!137 lIs 10 511 0,21~04 :01;2 4, 24 0,5011""
150 2411 2 5 1,2434232!1 32 40 0,;4:368188 11 35 1,8!)360 102;J7 2 1,83074 117 17 55 0,2412521;2 49 26 11,501'"
165 2.14 S 35 1,24317 32S 5:1 7 11,7443·1188 21 5; 1,892H 101 47 0 1,83104117 50 511 0,n!!71 2(;0 50 :13 0,5021t1
180 2n 49 25 1,24441 328 Hi ·1.) 0,7:1714 IS, 27 10 1,89153100 18 4f! 1,83052116 31 In 0,222121;'7 5!J 1S 0,50752
195 241 47 21 1,241!i0 32(; :12 5') 0,732;9188 37 56 1,8nllJ1 !is 1!1 3 1,83005111 57 4 O,21!11 (125(; 5:l 54 O,,~16;~;i
240 237 41; 6 1,2446!J :323 26 :l4 0,74422189 3 55 1,8!!387 94 o 16 1,83092110 :15 n O,:l1!J832.11 J () ,1)0
255 23fi :; 20 1,242D4 321 20 36 0,74022 18!1 14 20 1,8U496 !l3 23 12 1,83020106 2\1 50 0,20455 251 1 :17 0,50765
270 234 43 42 I,H407318 45 10 11,7438:1 IS!) 1!1 :37 1,80562 iJ2 20 17 1,829061113 54 22 0,221!111 250 2 1i !I,4!l2!);)
285 233 48 27 1,2434fi 317 28 5!1 0,74927 189 24 3f! 1,8B 7 5 J 90 26 37 1,82870105 48 II 0,23711(1247 211 n IO)4~~)"1
:100 232 if; 35 1,24352317 I; 47 0,74250189 38 14 1,8!!!! 74 1 87 58 19 1,83037107 H 30 '1°,21670246 5:l 58 1 0,5 fJ 150
:J15 230 :17 7 1,24663315 28 16 0,72772189 44 33 1 ,!JO 164 85 54 33 1,83385 104 9 10 ,O,1S71324"" 15 40 "'.4950~
R30 2211 3 12 1,24548 :112 41 17 0,73181180 42 13 1,905101 85 29 50 1,83672 97 17 23 ,o,222on 245 58 5~ I) 4 -; 0 10
l 1
:145 227 2" 311 1,251!l0 313 1 5!) 0,7f>522 18!! 52 3 1,H0794 87 36 42 1,83672 !ID 11 47 0,30706241 55 21 ,I) ,51 • tl(,
..Ii. = 152j.-O-¥
0° 15101~'
38"l o,3U328 23(jo 5' :14." 9,1.i422l) 272°39'39" !J,ifi113 3:3()o 5' 54"IO'S1(j-l-l32fj025/41"18,(J!H;:~4
11S o 3!,' 42" 9,o7705
15 172 11 41 IU,1;7798 147 18 28 9,09485275 21 40 9,13229305 21 32 0,70707 :106 50 26 !J,01491 10:1 40 58 9,35444
30 20 :15 22 0,26417114 51 ,;0 9,73755154 54 9 9,55804276 0 37 10,82754 2n 21 36 19,O!l7fl2 S" 22 10 9,:18082
45 42 41 2 0,51480125 53 20 fJ,V5630 173 17 46 9,81993208 27 55 0,!J801n 287 4 :12 9,1!1368 7!) 5(; 58 9,46103
60 57 23 11 0,53483138 14 26 9,fJ3871 194 38 9,83063 270 14 18 1,07733285 35 20 !J,27!190 ;5 3:) 21 9,53905
75 59 3S 29 O,4!J220 148 1 15 0,04i05212 10 39 9,85096 274 57 13 1,12613286 49 35 1),35168 74 :)8 16 9,61014
90 59 1 4 0,49730 152 50 14 O,Olfi24 210 48 17 9,13438280 5 47 I,D"10 289 42 :J4 9,.tlc)Ul /;') 55 53 9,6i07G
105 64 59 2[1 0,50137 152 24 40 9,n8838 99 10 49 9,12314 284 22 1,127802!)3 35 12 9,45703 78 a7 2!J 9,720S0
120 70 43 ~ 0,47722 151 18 3!J 9,fJ9329 82 18 44 9,30323287 12 16 1,10517298 :12 9,4U:)8; 82 12 31 !),i6114
135 73 55 42 0,47528 154 18 42 0,01354 50 20 33 9,42212288 57 1,08480 ~03 1 H,5218() glj 25 9, itl285
150 79 32 3 0,49351 160 58 56 0,01806 38 12 44 9,651752nO 54 40 1,07561 308 l;~ 11 ~,5417(j 01 1 0,81654
I I I
AlO = 1621-- 6~
Excentricitats- ~littlere Lange Logarithm Lange des Knoten N eigung der Bahn
Perihelium winkel der H. A.
'f' I logr 'f' I logr 'f' 1.~I~og~r~__~'f'~~I_l~o~g~r~___'f'~__~I~lo~g~r-+__~'f'__-+I~I~o~g~r
0° 248°43' 49" 0,17026 0° l' 2" 9,52192 237°38 , 9" 0,14323126°55' 39" 0,51574
15
30
279 15
311 32
33
53
0,17473
0,17833
12 2 59
23 39 1
9,51605
9,531!J 8
231
°37
224 19 17
0,14301 141 51
0,13729156 32
24
35
0,49882
0,51974
45 335 20 11 0,15945 33 5 40 9,56274 217 42 16 0,12591 167 53 10 0,56592
°
255 264 55 40 0,10231 337 46 9,65007 272 35 25 IJ,92214 108 28 3 0,72761
270 254 53 19 0,11496 334 36 3 9,65587 270 0 50 9,98874 10·\ 23 26 0,72708
285 249 9 43 0,14155 333 16 20 9,65141 266 10 49 0,031)73 102 1 10 0,71645
300 246 18 26 0,1249/l 333 50 24 9,63649 261 28 11 0,07813 101 28 0,69395
315
330
238 27
227 7 19 ° 0,07250
0,07741
336 30 55
341 38 38
9,61176 256 7 14
9,57989 25O 17 38
0,10619 103 2 16
O,1255~ 107 18 26
0,65887
0,61252
345 2211 27
° 0,13815 34U 30 3iJ D,54671 244 6
° 0,13764 111\ 4 14 0,56031
VD. 73
NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
1)
(s= 0)
~(YcoS(ll-w)-Xsin(ll-w) = V
COl If
_a_(Ylin(ll-iil)+Xcos(1l-w) = T
COB,
-~Z=W:
OOB,
Die SWrungen der Elemente beatimmen sioh dann aus den Gleichungen
NACHLASS UND BRIEFWECHSEL. STORUNGEN DER PALLAS DURCH SATURN. 579
di _ arcos(v-Q) Z
dM - ---co~
dQ = _ arsin(v-Q) Z
dM cos q> sin i
( dUi
dE dUi rr dM-A.) sinE(2-ee-ecosE) dq>
dM = dM - --aa~ - cos q> dM
.A = _ artgtisin(v- Q) Z,
cos q>
welche sich leicht aus den Artikeln 8-12 der Exposition d'une nouvelle methode, S. 450-455 dieses Bandes,
ableiten lassen, und wo die Bezeichnungen die S. 473-474 dieses Bandes erlauterte Bedeutung haben.]
[2.J
NICOLAI an GAUSS, Seeberg, 19. Marz 1814.
I. . . ..
Seit kurzem habe ich nun auch wieder die Saturnsstorungen del'
Pallas vorgenommen, und ich mache mir das Vergniigen, Ihnen heute drei
vollendete Elemente mitzutheilen. Sie werden Sich vielleicht wundern iiber
die ziemliche Anzahl del' Gleichungen, woriiber ich anfangs selbst erstaunte;
allein das meiste ist Quarkzeug, was die Resultate wohl wenig andern wird.
Indess habe ich keine einzige Gleichung vernachlassigt, die bei loga mehr
als eine Einheit, und bei den and ern Elementen mehr als O~ 1 betragt, so wie
Sie es beim Jupiter gemacht haben. Auch kann ich die Richtigkeit einer
jed e n Gleichung verbiirgen, da ich sie alle zuerst mit grosser Sorgfalt und
Emsigkeit berechnet, und dann noch einmal fliichtig nachgesehen habe. Ich
glaubte dies thun zu mllssen, da man, die Interpolationen etwa ausgenommen,
bei der ganzen Rechnung keine Controlle hat. N och muss ich be-
merken, dass ich fiir die Saturnsmasse diejenige angenommen habe, welche
LAPLACE nach neuern Untersuchungen in der neuesten 4ten Ausgabe seiner
Exposition du Systeme du monde, welche vor ein paar W ochen hier ankam, ge-
geben hat, nemlich 3512,08
1 • - Die Rechnung nach dieser andern Methode
73*
580 NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
scheint mIT ubrigens bei weitem einfacher und bequemer, als die nach der
erstern; auch ist man ohne Zweifel weit wenigern Irrungen ausgesetzt; nur
vor dem zweiten Theil der Epoche habe ich etwas Furcht. - Die Sacular-
anderungen fur N eigung und Knoten, so wie auch die grossern Gleichungen,
stimmen recht gut mit meiner ersten Rechnung. - Ich soUte nicht denken,
dass des Periheliums so wie auch des 2ten Theils der Epoche wegen die an-
genommene Anzahl von zwolf zum Grunde gelegten Pallasortern zu klein sein
wird; aber wenn ich die Anzahl der Gleichungen fUr diese beiden Elemente
nach meiner fruhern Rechnung mit der fUr die andern Elemente nach der-
selben Rechnung vergleiche, und nun die Menge der Gleichungen fUr die
letztern erwage, welche die neue Rechnung gegeben hat, so fUrchte ich es
beinahe. Dieserwegen wunschte ich jetzt, dass ich wenigstens 18 Pallasorter
zum Grunde gelegt hatte. Die Folge der Rechnung wird dies aUes weiter
ausweisen. Die numerische Berechnung aUer Gleichungen fUr die 9 Oppo-
sitionen wird ubrigens auch noch ein kleines Stuck Arbeit sem.
[*) Der Ausdruck links gibt die Storungen von log a in Einheiten der 7. Decimale; die rechts
'OJ
stehenden Coefficienten geben, mit dem entsprechenden Cosinus verbunden, die Storungen n dt.]
STORUNGEN DER PALLAS DURCH SATURN. 581
[3.J
NICOLAI an GAUSS, Seeberg, am Charfreitage 1814.
{. . . .. Heute kann ich Ihnen wieder zwei Elemente mittheilen, und in
nachster W oche denke ich die ganze Arbeit zu endigen. Meine Besorgniss
liber die zu geringe Anzahl der zum Grunde gelegten Pallasorter ist unge-
582 NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
griindet gewesen. Es konnen vielleicht die Gleichungen 14, 19, 20, 25 [*)]
beim Perihelium von der durch jene zu geringe Anzahl entstehenden Un-
richtigkeit etwas afficirt sein; allein die Coefficienten dieser Gleichungen sind
so klein, dass daraus im Allgemeinen keine wesentliche Unrichtigkeit ent-
stehen kann.
Excentricitatswinkel.
Jahrliche Anderung = - 0;30592
0';78 sin (~ + 191° 38') + 0';25 sin(3~ - 21) + 320° 12')
+ 1,52 sin ( 1) + 1 87 49) + 0,60 sin ( 31) + 16 1 3 1 )
+ 0,24 sin ( ~ - 1) + 202 49) + 0,76 sin ( ~ - 31) + 206 23)
+ 0,1 4 sin (2 ~ - 1) + 2 1 3 2 1 ) + 0,55 sin (2 ~ - 31) + 208 25)
+3,52sin( 21)+206 12) +0,30sin( ~-41)+199 5"0)
+0,16sin( ~+21)+176 47) +0,12sin(2~-41)+206 26)
+4,08sin( ~-21)+206 13) +0,10sin(3~-41)+205 41).
+0,13sin(2~-21)+256 43)
Lange des Periheliums.
Jahrliche Anderung = + 0~01491
2';04 sin ( ~ + 345 0 24') + 2';18 sin( 31) 61°21') +
+ 0,31 sin (2~ +210 31 ) + 2,52 sin ( ~ - 31) + 296 44)
+ 0,15 sin (3~ +244 31) + 2,06 sin(2~ - 31) + 293 1 )
+ 3,68 sin ( 1) + 336 2 ) +0,63sin~3~- 31)+ 191 7)
+ 0,2:{ sin ( ~ + 1)+319 18 ) + 0,18 sin,4~ - 31) 232 6 ) +
-r 0,33sin( ~- 1) 250 31)
I
+ + 0,11 sinr:5~- 31) + 120 31)
-l-
I +
0,52 sin (2~- 1) 302 45) + 0,19 sin ( 41)+ 40 24)
T
I
0, 16 sin (3 ~ - t> + 200 37) + 1,09 sin ( ~ - 41) + 295 0)
+ 12,74 sin ( 21) + 109 :32 ) + 0,42 sin (2~ - 41) + 294 3 )
+ 0,52 sin ( ~+21)+ 68 51) + 0,39 sin (:3~ - 41) 283 14) +
...L
I '
1 3 i i sin r\ ~ - ') 1) ...L 3 0 4 12 )
- ! + 0,1 8 sin (4~ - 41) 1 89 33) +
...L 2,4 7 sin:2~ - 21)
I + 182 45) + 0,34 sin ( ~ - 51) + 30 3 19)
+ 0,90 sin :3~ - 21) + 244 15) + 0,15 sin (2~ - 51) + 292 20)
-l-
I 0,36sin(4~- 21)+ 126 6) + 0,26 sin ( ~ - 61) 298 41 ).I +
l") Dies sind die Gleichungen mit den Argumenten: 4~ - 21;>, 4:j} - 31;>, 5:j} - 31;>, 4~ - 41;>.]
STBRUNGEN DER PALLAS DURCR SATURN. 583
[4.J
NICOLAI an GAUSS, Seeberg, 22. April 1814.
t. . . ..Meinen letzten Brief vom 8. April mit den Storungsformeln fUr
ExcentricWi.t und Perihelium werden Sie bekommen haben; heute kann ich
Ihnen das Ende der Arbeit schicken, nemlich die Gleichungen fUr den 2ten
Theil der Epoche.
Bei dem analytischen Ausdrucke fUr dL habe ich eine kleine Transfor-
mation in Anwendung gebracht, die ich Ihnen doch zur giitigen Ansicht mit-
theilen will.
Setzt man nemlich die Grosse 1 + COS v COS E = u, SO wird
dcp = -maasinvcosE.X+maau Y
dw = A-maacotangcp. (3-u). X+ m:a cosvsinE. Y.
Wird nun letzteres, mit Ausschluss des A, mit 1 - -~, ersteres mit
- cos cp + _r_
aaCOBcp
( )
a COB cp
sin E multiplicirt, so folgt unmittelbar
dL = A+ ~ !(rr-aacoscp)(3-u)+ae(p+r)(2-u)cosEIX
- ~:!:: l(rr-aacoscp)cosv+ae(p+r)ul Y.
Ich habe es nicht versucht, die eingeklammerten Factoren noch mehr zu-
sammenzuziehen, weil sie mir zur numerischen Berechnung, zumal mit Ihrer
Hiilfstafel, bequem genug schienen. Diese Umwandlung und EinfUhrung der
Grosse u griindet sich iibrigens auf eine Eigenschaft der Relation zwischen
der wahren und excentrischen Anomalie, auf welche ich vor Kurzem zufallig
gerieth. Denkt man sich nemlich die Complemente von v und E zu 90°
(oder zu 450~ als die beiden Seiten eines spharischen Dreiecks, welche den
Excentricitatswinkel cp einschliessen, so ist die dritte, dem cp gegeniiberstehende,
Seite dieses Dreiecks immer constantund zwar ebenfalls = cpo Auch die
beiden andem Winkel dieses Dreiecks haben sonderbare Eigenthiimlichkeiten j
der der Seite 4:'0 -
tl gegeniiberstehende ist dieser Seite immer gleich, und
der andere, der Seite :;, - E entgegengesetzte, ist das Complement von dieser
Seite zu 180° oder = 90 0 +E.
584 NACHLASS UND BRIEFWECHSEL.
Sollten wir bei den Factoren der storenden Kriifte nicht ganz genau
stimmen, so wird dies daher riihren, dass Sie wahrscheinlich die neuesten
mittlem Elemente zum Grunde gelegt haben, ich hingegen diejenigen, welche
die ganz erste Manipelrechnung gegeben hat.
Zweiter Theil der Epoche.
Jiihrliche Anderung = -1';31973
0';45 sin ( ~ + 180° 35') +0;27sin(3~-2Q+ 65°10')
+ 0,29 sin (2 ~ + 181 47) +0,30sin( 3Q+20741)
+ 1,78 sin ( Q + 140 25) + 1,05 sin ( ~ - 3Q + 163 1 )
+0,32sin( ~+ Q+ 181 12) +0,45sin(2~-3Q+154 50)
+ 0,41 sin ( ~ - Q + 178 5) + 0,42 sin (3~ - 3Q + 173 25)
+0,11sin(2~- Q+158 28) + 0,21 sin ( ~ - 4Q + 166 29)
+2,01 sin ( 2Q+221 24) +0,15sin(2~-4Q+159 55)
+3,35sin( ~-2Q+124 44) +0,11sin(3~-4Q+156 39).}
+ 2,04 sin(2~ - 2Q + 178 31)
[5.J
NICOLAI an GAUSS, Seeberg, 6. August 1814.
\. . . .. Was die Pallasstorungen durch Saturn anbetrifft, so habe ich
zwar noch keine Priifung durch Berechnung einiger speciellen Storungen vor-
genommen (indem ich seit meinem Wiederhiersein mich fast gar nicht mit
numerischen Rechnungen, sondern dafUr mit einigen theoretischen Sachen be-
schiiftigt habe) , dagegen aber den ganzen Gang der Rechnung noch einmal
sorgfaltig iibersehen, allein ich habe keine Unrichtigkeiten darin bemerkt, wie
ich wohl bei der Sorgfalt, mit der ich bei der ganzen Rechnung vetfahren
zu sein mir bewusst war, hiitte vorher sagen wollen. Auch mit der Annahme
des Zeichens der Kriifte hat es seine vollige Richtigkeit; indem ich nachher,
ich weiss nicht mehr aus was fUr einem Grunde, ebenfalls von der Annahme
x'~x _ ;,: ausgegangen bin; und Sie werden hoffentlich bei allen Elementen
Ihre Coefficienten mit den meinigen iibereinstimmend finden. Noch einen
Beruhigungsgrund fUr die Richtigkeit meiner Gleichungen schopfe ich daher,
dass die grossem von ihnen ziemlich gut mit meiner friihern Rechnung, die
STORUNGEN DER PALLAS DURCH SATURN. 585
doch nach einer ganz verschiedenen Methode gefuhrt war, iibereinstimmen.
Indess will ich nachstens ein paar specielle Storungen von einer Opposition
zur andem berechnen, und ich hoffe auch hier eine schone Ubereinstimmung
zu erhalten. Sollte diese nicht erfolgen, so ware ich dennoch lieber geneigt,
die Schuld auf die numerische Berechnung der Gleichungen, als auf diese
selbst, iiberzutragen. Wer weiss, ob nicht auch die Marsstorungen die Uber-
einstimmung der bisher beobachteten Pallasoppositionen, wenn auch nur etwas,
verschlimmern werden? ..... 1
[6·1
NICOLAI an GAUSS, Seeberg, 18. Marz 1815.
I. . . ..
Ihren Auftrag , die beiden Theile der Epochenstorung fill: Pallas
zusammenzuschmelzen, werde ich nachstens in Erfiillung bringen und Ihnen
die Formeln zusenden. Fiir die Storung durch Jupiter muss dies eine ganz
artige Arbeit gewesen sein. . .... \
womit z. B. die Gleichungen filr die Storungen des Logarithmen der mittlern Bewegung und des Excen-
tricitltswinkels (welche allein berechnet worden sind) lauten:
dloghypn _ s ... a'sinE e- s ... a·coscpcosE
:1
dM - r r 1)
2)
= - ... aasin(tI-w).coIE.e+ ... aa(l+cos(tI-W)COIE)1).
Die filr beide Planeten angenommenen Elementensysteme sind, angenihert, die folgenden:
Mars Pallas
Motus med. diur. sid............... 1886:'52
Perihelium (1810) •••••••••••••••••• SUoSS' 49:'1
Excentricitltswinltel (1810).......... 5 20 53,43
Knoten .. ~.... ...... ..••.•. ...•..•• 48 3 18,0 172 31 U,14
Neigung .•..•.•..••.•.' • . . • . • • • . . . • '1 51 6, 2 S4 S8 9,00
Logarithm der halben Axe.......... 0,1828973 O,4U642S
Logarithm der Masle •...••••...•.. 3,5940870-10.
BieraWl ergab sich' die Lage der Bahnen gegen einander, me folgt:
Aufateigender Knoten dar d-Bahn auf dar .-Bahn, gezihlt auf dar d-Bahn: SU040' 9~'~'
It It It It It It It It" It .-Bahn: 8115 8 '8,12.
74""
588 N.A.CHL.A.SS.
0° _0,088681-0,07163 -0,05602 -0,04117 -0'026:i11-0'0~ 086 +0,005661+0,02368 +0,04363 +0,06598 +0,09121 +0,11962
6909 - 4940 - 3299 - 1844 - 479 + 866 + 2248 + 3720 + 5342 + 7187 + 9342
15 - 9398 -
30 - 10241 -
6825 4420 - 2622 - - 1178 + 63 + 1199 + 2296 + 3412 + 4599 + 5921 + 7451
45 -11512 -
6909 - 3994 2021 - - 516 + 571 + 1546 + 2434 + 3292 + 4170 + 5117 + 6186
60 -13412 -
7181 3619 - 1439 + - 16 + 107/; + 1913 + 2630 + 3288 + 3936 + 4611 + 5355
7r. -16306 - 7705 - 3258 824 + - 639 + 1607 + 2312 + 2875 + 3366 + 3830 + 4301 + 4809
90 - 20870 - -
8627 2874 - 113 + 1344 + 2200 + 2761 + 3172 + 3511) + 3818 + 4126 + 4456
- 28317 - 10305 - 2423 + 775 + 2193 + 2893 + 3282 + 3531 + 3717 + 3882 + 4050 + 4237
105
120 - 40243 - 13696 - 1868 + 1968 + 3272 + 3739 + 3907 + 3966 + 3991 + 4017 + 4056 + 4120
- 55442 - 21699 - 1242 + 3671 + 4713 + 4810 + 4674 + HOO + 4343 + 4221 + 4135 + 4086
135
1110 - 62379 - 43819 - 1005 + 6232 + 6719 + 6210 + 5641 + 5165 + 4791 + 4504 + 4287 + 4127
52069 -1,02945 - 4243
4518
165 - 4169 + 10210 + 9613 + 8091 + 6885 + 6004 + 6360 + 4880 + +
37012 -1,66138 -
4844 +
180 - 29393 + 16157 + 13864 + 10666 + 8513 + 7079 + 6087 + 5374 + 4439
5287
195 - 26298 -1,25415 -1,46027 + 21820 + 19877 + 14173 + 10654 + 8468 + 7025 + 6020 + + 4732
210 - 19778 - 71207 -2,04038 + 8739 + 26571 + 18654 + 13419 + 10259 + 8239 + 6867 + 5884 + 5147
225
240
-
-
15783
13220
-
-
42571
28189
-1,09650
- 56559
-
-
38416
50629
+
+
26987 +
11431 +
23108
23984
+
+
16703
19707
+
+
12506
15083
+
+
9804
11762
+
+
7982
9442
+
+
6688
7777
+
+
5727
6534
2l1li - 11502 - 20334 - 33287 - 36219 - 6788 + 17084 + 20325 + 17347 + 13989 + 11293 + 9240 + 7665
270 - 10320 - 15649 - 21901 - 23905 - 12575 + 6196 + 16430 + 17862 + 15944 + 13430 + 11149 + 9244
285
300
-
-
9504 -
8961 -
12659
10646 - 1- 15622 -
11822 -
9357 -
16277 -
11599 -
8603 -
11389
8848
-
-
-
830
3142
+
+
+
9670
4201
+
+
15316
10688
+
+
16476
14623 +
+ 11'>334
15936 +
+ 13404
15430
+
+
11316
13945
1-
- 8639 - 9255 - 6612 3187 1441 + 6538 + 11126 + 14411 + 16067 + 16196
315
330 - 8H4 - 7674 - 6588 - 4900 - 2535 + 491 + 4033 + 7817 + 11469 + lU63 + 16703
341> - 8586 -
8281
7606 - 6479 - Sl67 - 3616 - 1779 + 371 + 2838 + 5606 + 8621 + 11777 + 14878
0° +0,15097 +0,18340 +0,21176 +0,22468 + 0,20453 +0,13728 +0,03500 -0,06092 -0,11689/-0,13236 ~0,12417 -0,10704
14974 + 18527 + 22175 + 24466 + 21966 + 10773 - 5876 - 170131- 18849 - 16215 - 12561
15 + 11907 +
+ + 17890 + 21758 + 24309 + 19801 + 1318 - 20799 - 26855 - 21693 - 15180
30 + 9286 11552 + 14391
+ 13398 + 16493 + 19850 + 21138 + 12319 - 14415 - 33822 - 29135 - 18907
--
7446 + 8986 + 10923
45 +
+ + + 30241 - 37059 - 24166
-
6211 + 7235 + 8501 + 10105 12143 + 14613 16887 15619 + 345
60 +
14187 -
75 + 5384 + 6060 + 6881 + 7902 + 9188 + 10777 + 12516 + 13318 + 8315 39366 31143
90 + 4826 + 5264 + 5789 + 6437 + 7241 + 8232 + 9373 + 10290 + 9167 - 1071- 29520 - 38111>0
4719 + 5041 + 6440 + 5936 + 6542 + 7247 + 7902 + 7787 + 3741 - 14580 - 41484
105 + 4455
4214
+
+
434.6 4521 + 4747 + 5033 + 5386 + :1792 + 6218 + 6199 + 4438 - 5180 - 34718
120 +
+
+
+ 4096 + + + + + 8823 - 1308 - 22982
--
4074 4157 4255 4399 + 4567 4764 + 4928 4880 +
185
4015 3944 3908 + 3904 + 3927 + 3969 + 4012 + 4006 + 3806 + 2944 - 371 14261
150 +
166 + 4032
+ +
3871 + 3749 + 3657 + 8585 + 3Ul + 3442
+ 3298 + 29118 + 2103 - 476 9841
1 80 4123 +
+
3872 + 3666 + 3492 + 3836 + 3179 + 2997 + 2737 + 2287 + 1361 - 908 - 78U
1 95
+
4298 + 3947 + 361\4 + 3397 + 3158 + 2911\ + 2698 + 2272 + 1712 + 710 -- 1417 -
-
6957
2 10 +
+
4573 + 4108 + 3716 + 3369 + 3042 + 2709 + 2337 + 1870 + 1205 +
-
128
.so --
1926
-
8568
2 25 4980 + +
4376 3865 + 3411 + 2984 + 21>52 + 2078 + 1504 + 734
-
2427
--
6897
2 ,0
+
5569 + +
4788 4127 + 3640 + 2988 + 2437 + 1844 + 11112 +
-
268
-
977
-
2929 6371
2 66
+
+ 6423 + +
1\409 4548 + 3784 + 3070 + 236:> + 1623 + 789 222 1551 3456 6440
6353 + 4204 + 3261 + 2343 + 1403 + 387 - 775 - 2191 - 4035 - 6696
1-
2 70 + 7671 + 5218 +
9492 + 7803 + 6291 + 491S + 3681 + 2397 + 1171 - 1442 - 2948 - 4706 - 6846
2 85 +
12044 + 10032 + + + + 921 - 92
704- 2302 - 8897 - 6621 - 7208
1-
8048 + 6143 4328 2592
5160 - -
3 00 +
- 3481 - 65S4. 7715
6893 -
15133 + 13262 + 10908 + 8320 + 6673 + 3093 + 669
3 16 +
- 1536 - 5189 - 7918 - 8414
- -
17046 + 15142 + 12108 + 8348 + 4327 + 627 2708
9428 -
3 30 + 17580 +
3U + 17588 + 19395 + 19636 + 17689 + 13874 + 7387 + 963 - 4322 - 7770 9784 9376
ST6RUNGEN DER PALLAS DUReR MARS. 589
'11'-'11
----ps-
0° -0,02188 -0,04002 -0,0113112 -0,084111 -0,072711 -0,079611 -0,08488 -0,08823 -0,08940 -0,08770 -0,08203 -0,070119
111 - 3392 -
4861 -
11749 - 6332 6736 -
7018 -
7195 7277 -
72113
-
-
70"911
-
6748 -
-
6103 -
-
-
-
-
-
30 - 4831 --
11882 6285 - 6421 - 6434 -
6381 -
6281 6141 5964 5704 53118 4857
4& - 6633 7180 -
7006 6676 - 6317 -
5967 -
5832 53011 -
4974 4624- 4227 - 3747 - - -
-
60 -- 8981 -
8833 -
7980 7112 - 6360 -
11722 --
5172 4683 -
4233 3797- 3349 - 2859 - -
75 11976 -
11110 -
9314 77611 - 61156 - 5811 4851 4216 -
3662 3157- 2669 - 2188 - - -
90 - 1116117 - 14340 - 11190 - 8701 - 6918 - 5620 - -
4838 3860 - 3214 - 2651 - 2132 - 1625
180 45091 + 11862 -1,211540 - 44826 - 18836 - 9562 - 5366 - 3118 - 1753 - 837 - 167 + 3611
+
411850 -2,05910 - 78368 - 26860 - 11999 - 6136 - 3271 - 1846 - 6U + 108 + 6119
--
32917
18004 - 3837 -
1911 + +
210 + 22888 + 321169 -1,07610 -1,306113 - 40478 - 74111 - 1624 417 + 886 + 974
18740 - 211236 -1,30099 - 58474 - 22346 - 9705 - 4402 - 1770 281 + 658 + 1313
2211 + 15896 +
10406 - 8340 - 68777 - 651172 - 301109 - 18391 - 58911- 2263 - 294 889 1670
35898 - 18400 -
+ +
240 +
2115 +
11127
7806
+
+ 5562 - 11220 - 83023 - 111318 - 8&43 - 3426 - 644 + 983 + 2010
00 -0,05060 -0,01801 +0,03186 +0,10210 +0,18577 +0,25773 +0,28159 +0,24420 +0,17179 +0,09910 +0,04291 +0,00416
90 - 1097 - + 507 201 + 1111 + 2371 + 4244 + 72411 + 12384 + 21441 + 34226 + 31015 - 2084
105 - 676 - 130 + 494 + 1260 + 2265 + 3681 + 5822 + 9314 + 15389 + 25774 + 85227 + 10614
- 324 + 187 + 750 + 1414 + 2251 + 8380 + +11013 7611 + 11851 + 19532 + 31715 +
+
28693
+
120
- 15 + 468 + 981 + 1571 + 2289 + 8228
+ +411311 6494 + 9721 15364 +
+
2U3Ii 38377
+ +
135
150 + 289 +
1143 +
728 +
982 +
1204 +
1428 +
1788 +
1915 +
2388 +
2481 +
3189
3180
+ +42112
4100 +
5823
5395 +
82911
7367 +
12758
10666 +
20803 +
18871 +
38478
29993
165 + +
9315 + 139118 +
180 + 822 + 1248 + 1687 + 2118 + 2830
+ 32110 + 40411
+ 5134 + 6737 + 23672
8'-8
IT
90 + 14232 + 6729 + 371:1 + 2380 + 1716 + 1351 + 1138 + 1011 + 9311 + 905 + 904 + 934
105
+ 25426 + 11000 + 5390 + 3139 + 2101 + 1560 + 1253 + 1069 + 958 + 895 + 867 + 870
120 + 44068 + 18697 + 7962 + 4128 + 2535 + 1765 + 1347 + 1102 + 953 + 863 + 812 + 792
135 + 66047 + 337'3 + 12211 + 5464 + 3027 + 1958 + 1413 + 110'1 + 923 + 809 + 740 + 704
150 + 68437 + 64223 + 19855 + 7314 + 3565 + 2116 + 1436
+ 1073 + 862 + 732 + 651 + 603
165 + 42522 +1,10644 + 34810 + 9829 + 4067 + 2180 + 1381 + 981
+ 757 + 622 + 538 + 486
1~0 + 17360 + 98360 + 62789 + 12656 + 4237 + 2011 + 1179 + 703 + 587 + 466
+ 392 + 345
HI:) + 4452 +-
25575 +
-
68272 + 12039 + 3139 + 1297 + 698
+ 442
+ 313.+ 241 + IfJ7 + 169
210 + 852 3552 18017 - 7690i- 1726 - 308 - 184 - 125'- 92 - 73 - 61
225 -- 2800 - 8486 - :I:lI61 - 44529i- 13\162 -
624
4838 1-- 223\1 - 1269 - 825 1- 592 - 456 - 373
- - 7901 - 21842 - 27!J92 - 5518 - - 1345 - -
1-
240 3310 425061- 11783 - 30,2 1928·- 101' 808
255 - ;{:37f, - 6467 - 13701 - 25722 - 28:104 - 180 t 0 - !1815 - 5647 - 3570
2460 - 1820 - 1427
270 - 3164 - 5135 - 8!)20 - 14854 - 195[13 - 18087 - 12917 - -
8,01 568!) ,- 3998 - 296:!- 2307
285
300 1=
2860 -
2522 -
4044
3165 - 1- 6023
4162
-
-
8903 -
5542 -
11!156
7151
-
-
13427
8559
-
-
12411 -
9242 -
10014 -
9001 -
7614
8091 1-
-
5747
6929
-
-
4420 -
5809 -
3497
4857
315
330
:145 1=
2165 -
1783 -
1~56 -
2442
1823 1-
-
1263 -
2891
1968
1253
-
-
-
:1516
2210 1-
1308 -
- 4286
2537
1~ I 7
-
-
-
5116
2935
1571
-
-
-
5871 1-
3385 1
1771 i -
-
(i-lIH) -
3StiO -
2019 -
6641
4329 -
2318,-
1- 6564
4759
2676
-
-
-
6247'-
5115
3097 - 1-
5785
5368
3581
195
2io
+
-
151 +
54 -
141 +
49 -
136 +
46 -
136
45 -
+ 141 +
46-
152 +
48 -
177 +
54 -
208 +
63 -
270 +
78-
392
108 -
+ 662 +
170 -
1419
327
225 - 31 !J - 285 - 264 - 253 - 251 - 259 - 278 - 315 - 380 - 498 - 734 - 1275
240 - 677 - 592 - 537 - 504 - 490 - H3 - 516 - 566 - 657 - 8e O- 1131 - 1786
255 - 1174 - 1007 - 8U6 - 824 - 783 - 770 - 784 - 832 - 927 - 1102 - 1422 - 2048
270 - 1877 - 1586 - 1387 - 1251 1- 1164 - 1115 - 1103 - 1130 - 1208 - 1361 - 164:1 - 2164
285
300
-
-
2853
4092
-
-
2399 1-
3494 -
2075
3030
-
-
1842
2671
-
-
1678
2394
-
-
1567 -
2183 -
1503
2026
-
- 1483
1- 1514 -
18uO -
1613
1862 - 1- 1814
1943
-
-
2188
2143
1-
1918 -
1-
:J15 - 5262 - 4241 - 3/89 - 3286 - 30~2 - 2725 - 2465 - 2256 - 2025 - 2035
330 - 549~ - 4737 -
5478 5318 - 5024 - 4620 - 4142 - 3633 - 2686 -
2105\-
2312 - 2030 - 1852
345 - 4117 - 4668 - 5163 - 549~ - 5531 - 5218 - 4599 - 3136
3818 - 3044 - 2387 - 1893 - 1556
ST6RUNGEN DER PALLA.S DURCH MARS. 591
[2.]
,
[Hierauf wurde fUr jeden Werth von M die Interpolation naeh M' ausgefilhrt und zu den 80 er-
haltenen Entwiekelungen der Gr088en a; ~ a; etc. naeh Vielfaehen von M' die ebenfalls auf interpola-
p
toruehem Wege erhaltenen Reihen:
a;'
-;;:;a - + 0,0000010
- 0,33991 COS M' +0,16616sin M'
- 0,06321 cos 2M' + 0,03092 sin 2M'
- 0,00992 cos 3 M' + 0,00488 sin 3 M'
- 0,00146 cos ,M' + 0,00071 sin ,M'
- 0,00021 e08 &M' + 0,00010 sin r.M'
- 0,00003 cos 6M' + 0,00001 sin 6M'
y'
Ii"
r
= + 0,0000007
- 0,24476 cos M' -0,31988 sin M'
- 0,0,,&&2 cos 2M' - 0,0511&3 sin 2M'
- 0,00714 cos 3M' - 0,0093& sin 3M'
- 0,0010& cos "M' -0,00137 sin ,M'
- O,oootr. cos &M' - 0,00019 sin &M'
- 0,00002 cos 6M' - 0,00003 sin 6 M'
" =+
'1". 0,0000003
- 0,09'23 cos M' + 0,231'9 sin M'
- 0,01752 cos 2M' + 0,04308 sin 2M'
- 0,0027& cos 3M' + 0,00676 sin 3 M'
- 0,00040 cos "M' + 0,00099 sin ,M'
- 0,00006 cos roM' + 0,00014 sin liM'
- 0,00001 C08 6M' + 0,00002 sin 8M'
hinzugefUgt, woraus folgt:
592 NACHLASS.
x'-x x'
-p-'---;:-;s
1 1 1
- 9,32494" 9,50162" 9,45992" 8,77283" 8,44122 1 8 ,74068 8,81704 1 8,8481!' 8,86439 1 8 ,87500 8,88349 8,89154
COS M' 9,70225 9,87922 !),83910 9,48568 9,37212 9,40841 9,45787 9,49715 9,52665 9,54910 9,56676 ~,58106
COs 2M' 8,26364 9,35948" 8,91819" 9,24620 9,07642 8,79449 8,59006 8,54469 8,60606 8,69478 8,77815 8,84880
cos aM' 7,67210 9,33029 7,93902 8,93192" 8,33706 8,59999 8,41430 8,06296 7,53782 7,11059 7,52244 7,90526
cos 4M' 8,29070 9,1443\)'71 8,!'3631 8,60692 8,46434" 7,88536" 7,80140 7,85065 7,49693 6,69897" 7,30103" 7,06446"
cos 5M' 8,17406" 8,98H4 !),06442" 7,87507 8,19005 7,70070" 7,50651" 7,00432 7,27416 6,79934 6,91381" 7,12385"
sin M' 9,4247 Sn 9,01962" 9,05733 8,50065" tl,19106 n 9,31014" 9,34424" 9,35029" 9,34439" 9,33248" 9,31677" 9,29793"
sin 2M' 8,77880 8,92521" 9,55788" 8,95323" 8,45117 8,41447 6,94448 8,33606" 8,57322" 8,6712i n 8,71054" 8,71349"
sin 3M' 8,77685 n 8,50202 9,44445 8,49803" S,75473 n 8,15198" 7,78247 7,!J1540 7,44871 7,6283!)n 8,010;\0" 8,14457"
sin4M' 8,36698 8,36977 111 !J,30246 n 8,77706 8,02119 8,15168" 17,91645" 6,113!)4" 17,48572 7,34044 1 6 ,78533" 7,55145 n
sin5M' 17,78390" 8,11025 !l,06378 8,69!)58" 18,06183 7,7!)518 7,35411" 7,36922" 5,00000" 7,08991 6,92428 6,74819"
- \8,89949
1
8,907U9 Is 91291
I '
I S,Ut371 8,H0266
1
8,86457 8,76118 1 8 ,45286 8,lHH09 n 8,80298 n
1
\),032!)On 9,-..7751 n
cos M' 9,59289 9,60258 I !),60988 !1,61375 0,61167 9,59891 9,56705 9,5069 J 9,42268 9,36427 O,402o!) \),53044
cos ~ lU' 8,\)0639 8,95153 1 8 ,98308 8,\Jl) 66!J 8,98200 8,91714 8,75420 8,39690 8,10823 8,68520 9,05150 9,11 i 63
cos 3111' 8,15076 8,31260 8,41162 8,44778 8,38934 S,OH795 7,81291" 8,26126" 7,34044 8,67321 8,69037 8,04258"
COS 4 JJ1' 7,l9312 7,72835 7,95182 8,01912 7,87099 7,24055 n 8,11025" 8,03060" 8,18611 8,4348!) 7,89432" 7,91540"
COS 5M' 6,6!J020n 7,15836 7,56348 7,66558 7,37475 7,58995" 7,95231" 7,02938 n 8,15746 7,21748 8,05538" 7,!)()237
sin M' 9,27563 n 9,24890 n \),21609 n 9,t75t9 n 9,12483" H,06871 n 9,02874" 9,05430" 9,17181" 9,31886" 9,427.12 n 9,47266"
sin 2M' 8,68601" 8,62377" 8,50853" 8,28556" 7,63448" 7,95521 8,05881 8,04883" 8,79592" 9,03782" 8,98114" 8,12123"
sin 3M' 8,17143" 8,09934" 7,83632" 7,32015 8,10619 8,31323 8,19921 8,00860" 8,63508" 8,55255" 8,2377!) 8,39375
sin 4M' 1 7 ,7:3480" 7,71850 n 7 ,37107 n 7,50243 7,99651 8,12516 7,75815 8,14239 n 8,3071)2 n 17,99476 8,32284 8,21032"
I 6,7 7085 n ul
1
sin oM' 7,29885" 7,3\)620 n 7,08991 n 7,30103 17,77:)79 7,8305!) 8,03743~ 17,30535" 8,18865 7,5H703 7,14922 n
y'-y y'
-p-3---;;t3
Coefficient JYI = 00
von:
- 8,75686
1
8,70663" 9,47667 n ~J,45479n 9,28165" 9,12352" 8,98453"
1
8,85485" 8,724;16"
1
8,58035" 8,40002" 1 8,11926
cos JJ1' 8,90445 !J,39190 9,83311 9,74756 9,55524 9,42210 9,34826 9,31399 9,30332 9,30619 9,31704 9,33314
cos 2 JJI' 9,27265 8,83765 H,44484 n 8,62859" 8,96180 8,99599 8,89221 8,75504 8,61836 8,50569 8,43870 8,43072
cos 3M' 8,33224" !),34711 8,76768" 8,16879 8,27875 8,16967 7,92428 7,44560 6,87506
cos 4M'
8,86888"
8,48586 8,44840 9,07148 n
8,68931 "
9,00643 7,95134
7,96332"
7,90472" 7,7134911. 7,31175 7,70842 7,6384!) 7,23045 7,06070 "
cos 5M' 7,06446" 8,35793" 8,65108 8,8950H n 7,79727 7,79239 7,19312" 7,23553" 6,69897 7,23805 7,13672 5,47712 "
sin M' H,360!}O !),17420 9,54614 9,71586 9,68657 9,63705 9,59388 9,55944 9,53242 9,51096 9,4U45!) 9,48162
sin 2M' 8,82640 9,35464 8,67117" 9,25957 n 8,67154" 8,58569 8,86958 8,92469 8,91614 8,87990 8,82898 8,76997
sin 3M' 8,69653 9,08927" 9,20804 9,24539 8,29248 8,14489" 7,69548" 7,90902 8,20710 8,27138 8,23654 8,12581
sin 4M' 1 8 ,64217" 8,99304 9,20425" 8,79239" 18,47436 8,07628 7,36173" 7,5575171. 5,47712 7,56467 7,71767 7,66932
sin oM' 8,49527 8,83366" 9,16131 17,99255" 8,30298" 7,49969 7,45637 6,!)0309" 7,18184" 6,36173" 17,10721 7,28103
ST6RUNGEN DER PALLAS DUReH MARS. 593
- 7,12710,. '8,04650 8,39933 18,61794 8,78817 , 8,93237 9,'05H5 19 ,14451 9,18724 '9,17020 9,09965 '8,98574
cos M' 9,35340 9,37764 9,40617 9,43935 9,47695 9,51654 9,55081 9,56440 9,53242 9,43073 9,24824 8,99944
cos 2M' 8,47813 8,56407 8,67015 8,78176 8,88610 8,96713 8,99612 8,91046 8,52982 8,07882,. 7,0827V 8,95818
cos 8M' 7,20412" 6,79239 7,78817 8,16850 8,39533 8,50202 8,41514 6,89763" 8,52401,. 8,37511,. 8,49748 8,52776
cos 4M' 7,46982,. 7,44871 n 6,23045,. 7,69108 8,03222 8,10175 7,46389 8,27830,. 8,42045,. 7,61278 8,13322 8,40756,.
cos 5M' 7,13672,. 7,27416" 6,88081" 7,32428 7,72591 7,68664 7,62428" 8,20844" 7,88195 n 8,01536 7,77232,. 7,72099
sin M' 9,47193 9,46570 H,41l370 9,46771 !J,480 H4 9,50618 9,54641 9,59632 \),63817 9,64843 9,61279 9,52396
sin 2M' 8,70757 8,65011 8,61321 8,62232 8,70044 8,84192 9,00617 9,13488 !),16047 8,9~453 8,19173 8,30103,.
sin 3M 7,91540 7,48855 6,77085 n 6,84510" 7,75051 8,32572 8,64335 8,76775 8,57287 8,04805" 8,14799 .. 8,72090
sin 4M' 7,37658 6,90309" ,7,55388" 7,60206,. 1 6,62'125 8,05077 8,38075 8,34869 7,68842,. 8,26435" 8,14019 7,52504
sin 5M' 17,10721 6,20412" 7,33445" 7,41162" 6;51851 7,85126 , 8,08672 7,54283 18,13290,. 7,45939,. 17,83759 18,09096,.
[3.]
8l0ga = 1 sin ( (S- 341 +10° 27' 49") afndt = 0:'18 sin ( (S- 3~ + 280°27' 49")
+ lsin( &- 241 + 202 20 18 +0,16sin( (S- 241 + 292 20 18
+ 6sin( (S- 41+ 90 54. 56 +0,28sin( (S- 41 + 180 64 56
+11 sin (2(S- 541+ 124 17 38 + 8,14 sin (2(S- 5~+ S4 17 38 )
+ 2 sin (2(S- 441 + 162 24 56 ) + 0, 12 sin (2(S- 4~ + 252 24 56 )
+ 2 sin (3(S- 741+ 76 26 28 ) + 0,38 sin (3(S- 7~ + 166 26 28
+ 2 sin (4(S-10~ + 171 18 55 ) + 0,79 sin (4(S-10~ + 81 18 55 )
+ 1 sin (5(S-1241 + 120 44 45 ) + 0, 28 sin (5(S-1241 + 210 44 45 ).
Blog a ist in Einheiten der 7. Decimale gegeben, und es sind alIe Gleichungen berilcksichtigt, welche
den Betrag einer solchen Einheit resp. den von 0:'10 erreichen.]
VII. 75
594 NACHLASS.
[4.)
x'-x Y'-Y z'-z
[Die Reihen, in welche im Vorigen die Grossen - - a- , - - a- , - - ,- entwickelt worden sind,
p p p
haben eine so langsame Convergenz, dass trotz der Kleinheit der einzelllen Storungsgleichungen 24 Mars-
orter und eben so viele Pallasorter der Rechnung zum Grunde gelegt werden mussten. Man kann aber hier
, mit einem Factor A multiplicirt,
auch anders verfahren, indem man nemlich die zu entwickelnden Grossen
der so beschaffen ist, dass einerseits die Entwickelung der Produkte x -:- x A etc. moglichst gut convergirt,
wahrend andererseits die Entwickelung von 1.-1 zwar langsam converglrt, sich aber leicht mit Hiilfe ana-
lytischer Formeln beliebig weit fortsetzen las st. Man kann dann die Producte x' -:- x A etc. interpolatorisch
p
leicht entwickeln, indem man nur wenige Marsorter zum Grunde legt, und die Entwickelung von 1.-1 mit
wenig Miihe so weit fortsetzen, wie, es nothig scheint. Die Multiplication beider Entwickelungen gibt hierauf
die gesuchte Entwickelung von x -:- x etc. Auch kann diese Methode zur Controlle der auf rein inter-
p
polatorischem Wege gewonnenen Entwickelungen dienen.
Der Factor A wurde auf folgende Weise bestimmt:J
[5.J
Fiir die Entfernung des Mars von del' Pallas finden Wir allgemein [*)J:
Dies gibt fUr M = 30 0 [ - fiir diesen Werth del' mittlern Anomalie del'
Pallas soIl die Entwickelung von x'-:-
p
x etc. nach Vielfachen von M' als Bei-
spiel gegeben werden; sie entspricht den mit M = 30° iiberschriebenen Ver-
ticalcolumnen in den Tafeln auf den vorigen Seiten bis aut die dort hinzu-
tretenden Grossen rx,: und r Y,:]:
[1 J pp = 18,3046988-101(335,1002-\2,502 78281cos (E' -198039'45';90)+cosE'2)
[= 18,3046988 -101 (A-Bcos(E'- C)+COSE'2).
Man bestimme nun die Wurzeln E' der Gleichung pp - 0, welche
siimmtlich complex sind, und die dazu gehorigen Werthe von M' und be-
zeichne mit cp' den reellen Theil desjenigen Werths von M', dessen imaginiirer
Theil der kleinste ist:]
Zur Zerlegung der Grosse
Man setze nun femer ~ = sin, [und man erhiilt fUr die gesuchte Wurzel]
[4J cos (E' - cp) = Si~C'
[woraus
sin (E' - cp) = i cotang'
undJ
E'-M' = [e' sin E' =J e'sin(E'-cp).coscp+e'cos(E'-cp).sincp
= e'sintp
sin C
+ e' cos cp . ~.cotang ~.r
. dem man] cp -
[AIso, ill e'sintp
sin C = cp , [setzt,J
[5J M ' -cp , = E' -cp-e . tangl:..
. , COScp.~cO r
Der gesuchte reelle Theil von M' wird also nach 5 gleich cp'.
Aus 5 erhiilt man]
75*
596 NACHLASS.
COS (M' - q;') [= Si~ C cos (ie' cos q; cotang ') + i cotang' . sin (i e' cos q; cotang ')]
1 ., + 1 -
= tc. e' cos 'T' cotang Ct angyi." yC
e' cos 'T' cotang C t
co ang·h"
r
Setzt manJ
e' cos 'T' cotang C ,
tangt'. c = tangtC
so ist
[cos (M' - q;') = Si~CI
und die Gleichung
[6J
hat dieselbe in Frage kommende Wurzel, wie die Gleichung pp = 0. Man
wahle also J 1 - sin" cos (M' - q;') [alsJ Factor von pp, nemlich
[6.J
Wenn wir jetzt (si~c~-cos4tt in die Reihe A.(0)+2A'cos4+2A"cos24
+ 2 A cos 3 4 etc. verwandeln, so finden wir
/II
[II:'~II: A =] (8,94640,,)'
+ (8,92305) cos ( ~ - 309 0 24' 15")
+(7,35278 )cos(2~- 295 29 24)
+(5,91082 )cos(3~- 93 32 27)
+(4,50000 )cos(4~- 296 3 31)
['11'~'11 A =] (9,02925,,)
+ (8,96770) cos ( ~ - 39 0 29' 23")
+(7,37447 )cos(2~- 8 34 22)
+(5,88737 )cos(3~-165 50 39)
°)
+ (5,0000 cos (4 ~ - 314 29 37)
[z';.z A =] (7,69425)
+(8,79987 )cos( ~-271054' 33")
+(7,14295 )cos(2~-251 37 53)
+(5,67590 )cos(3~- 55 51 49)
+(4,55697 )cos(4~-153 56 1.)
[wo die Zahlen in Klammem Logarithmen sind, denen -10 beizufugen ist].
- f]
Die Multiplication [mit A-I = (Si~ ~' cos ~) - gibt, verwandelt nach M'
und aufgeloset:
[II:'~II: =] (9,45993,,)
+ (9,54466 ) cos M'+(9,44757 ) sin M'
+ (9.16448,,) cos 2M' + (9,51903,,) sin 2M'
+ (7,08889,,) cos 3M' + (9,45197) sin 3M'
+ (8,92892 ) cos 4M' + (9,30092,,) sin 4M'
+ (9,06522,,) cos 5M'+(9,06415 ) sin 5M'
+(9,05166 ) cos 6M' + (8,68506,,) sin 6M'
+ (8,95782,,) cos 7M'+(7,46949 ) sin 7M'
+ (8,79925 ) cos 8M' + (8,34536 ) sin 8M'
598 NACHLASS.
[e';;e =] (8,65205 )
+ (9,08688 ..) cos M'+(8,98816 ) sin M'
+ (9,16022 ) cos 2M' + (8,82869 ..) sin 2M'
+ (9,13827 ..) cos 3M'+(8,22448)sin 3M'
+ (9,04085) cos 4M' + (8,37898) sin 4M'
+(8,87381 ..)cos 5M'+(8,67000..)sin 5M'
+(8,61892 ) cos 6M'+(8,72664 ) sin 6M'
+(8,19282 ..)cos 7M'+(8,68629 ..)sin 7M'
+(7,21494 ..)cos 8M'+(8,58000)sin 8M'
+{8,03783)cos 9M'+(8,41399 ..)sin 9M'
+ (8,15116 ..) cos 10M' + (8,17837 ) sin 10M'
+ (8,13185 ) cos pM' + (7,82727..) sin 11M'
+ (8,03916 ..) cos 12M'+(7,05565 ) sin 12M'.
STORUNGEN DER PALLAS DUReR MARS. 599
[7.J
[Die Berechnung der Grossen M, N, ~ nach den Gleichungen 3 der N otiz
[5J muss durch Annaherung erfolgen; man kann indessen die Wurzeln der
Gleichung pp = 0 auch auf folgende Weise bestimmen:J
Auflosung der Gleichung
a+bcos 2u = cos(u+D)
[wo u fUr E' geschrieben ist und die Beziehungen der Constanten a, b, D
zu denen der Gleichung 1 der Notiz [5J leicht ersichtlich sind]:
Man setze
u = x+y,
also
a+ b cos 2xcos 2y- cos (D +x) cosy +siny (sin(D+x) - 2bsin 2xcosy) = O.
Sind
a cos (nM + A), a' cos (,:n+ 1) M + A')
zwei auf einander folgende Glieder einer Reihe, die eine unendlich gross
werdende Function Yorstellt, wenn a + b cos 2u = cos (u + D) wfude, so ist
Limes (A - A') = x - e sin x cosy
.
L Imes a cosy+v'(cosyZ-l)
-a' = ecosxv(cosy2-1) ,
wo c die Basis del' hyperbolischen Logarithmen bedeutet. Zur bequemern
1
Rechnung kann man noch cosy = sinC setzen, wodurch
·
L Imes -a = cotangH
--~--=--:...--;-:
a' ce cos x cotang'
wird.
[Man wird also, ubereinstimmend mit den yorigen N otizen, fur den Factor
A= (Si:,'
-COS(M'_cp/))i die Werthe annehmen, die del' Wurzel del' Glei-
chung A = 0 entsprechen:
cp I
= x- esinx
sin C = L·Imes (A - A')
Si:,' = cos (ilog hyp Limes :,) odeI' cotangl~' = Limes :,.]
BEMERKUNGEN.
Von GAUSS' Untersuchungen liber die Storungen der Pallas finden sich im Nachlass fast ausschliess-
lich numerische Rechnungen ohne erklarenden Text; diese stehen auf einer grossen Menge einzelner Zettel,
welche im Archlv flinf Kapseln fiillen; die Berechnung der Oppositionen und die Vergleichung mit den
Beobachtungen hat GAUSS indessen auch vielfach in seinen Handblicbem ausgefilhrt. Die grosse Menge des
Materials erschwerte die Sichtung wesentlich; doch war es schliesslich mOglich, namentlich durch gleich-
zeitiges Studium des Briefwechsels, das Ganze in zusammenhangende Form zu bringen.
1m Vorstehenden sind die Stellen aus dem Briefwechsel (S.413-438) vorangestellt, welche den
hlstorischen Verlauf der GAussschen Untersuchungen klarlegen; liber ihren Zusa=enhang mit dem spater
abgedruckten Text sei Folgendes bemerkt:
GAUSS hatte wahrend der Berechnung der CeresstOrungen den Plan gefasst, eine Tafel herzustellen,
welche die Entwickelung der StOrungsfunctionfilr die gesamten bis dahin entdeckten kleinen Planeten er-
leichtem sollte; er schreibt dariiber an OLBERS am 3. September, 7. und 29. October 1805. Auch findet
sich'im Handbuch Be eine Reihe von Aufzeichnungen liber die Methode, die GAUSS hler anzuwenden ge-
dachte. Die Tafel, bei deren Berechnung BESSEL half, ist auch vollendet worden und im Nachlass vor-
handen. Da GAUSS dann aber bei der Berechnung der Pallasswrungen andere Methoden anwandte, so ist
sie niemals ZlU" Anwendung geko=en, und aus diesem Grunde wurde auch auf ihren Abdruck verzichtet.
Die Briefe an OLBERS von Januar 1806 bis October 1810 beziehen sich auf Vorarbeiten zur Berech-
nung der Swrungen und zwar theils auf Untersuchungen liber die Genauigkeit, mit der sich die Beobach-
tungen bei Anwendung der Methode der kleinsten Quadrate darstellen lassen, theils auf die analytischen
Grundlagen zur Entwickelung der Swrungsfunction. Ende October 1810 hat GAUSS dann die erste Rech-
nung der speciellen Swrungen der Pallas (abgedruckt S. 473) begOnIien, auf welche sich diEi Briefe vom
November 1810 beziehen. Der Brief an OLBERS vom 13. December 1810 betrift't die zweite Rechnung der
speciellen Storungen (S. 483), die von August und October 1811 betreffen die erste Rechnung der all-
gemeinen Storungen (S. 489). 1m April 1812 begann GAUSS die zweite Rechnung der allgemeinen SWrungen,
die Juli 1813 vollendet wurde. Aus der Zeit von Mirz 1812 bis Januar 1813 haben ausser dem Brief an
BESSEL vom5. Mai 1812 nur die Briefe von OLBERS an GAUSS abgedruckt werden kOnnen, da die ent-
sprechenden von GAUSS an OLBERS verloren gegangen Bind; unter den verlorenen befindet sich auch der,
in welchem GAUSS, wie im genannten Brief an BESSEL, Mittheilung von seiner Entdeckung der Rationa-
litit der Umlaufszeiten von Pallas und Jupiter macht. GAUSS hat diese Entdeckung zuerst also vor der
Ausfiihrung der zweiten Rechnung der allgemeinen SWrungen im Mirz oder Anfang April 1812 gemacht,
alser mit dem kleinen Divisor 1821- -7~ noch garnicht gerechnet hatte; es blmot unklar (vgl. aber das
weiter unten S. 604 Gesagte), in welcher Weise er die Rationalitit im speciellen gefunden hat; die Notizen,
VII. 76
602 BEMERKUNGEN.
die Bich hieriiber im Nachlass fan den und die S. 558 abgedruckt sind, stammen aus spaterer Zeit, jedenfalls
n a c h del' Ausfuhrung mindestens eines grossen Theils del' zweiten Rechnung.
Besondere Sorgfalt verwandte GALSS auf die Vergleichung seiner Resultate mit den Beobachtungen,
resp. auf die Bestimmung del' N ormalelemente, welche in Verbindung mit den gerechneten Storungen die
Beobachtungen moglichst gut darstellten. "YIan ist somit in del' Lage, sich ein sehr gutes Bild daruber
zu machen, wie genau die Beobachtungen mit del' Theorie ubereinstimmen; die Differenzen zwischen beiden
hat GAliSS meist schon selbst publicirt (s. Band VI); au sseI'd em findet man sie, ausser bei den Vergleichungen
mit den Oppositionen, auch in den oben abgedruckten Briefstellen. Ausser den im Anschluss an die Be-
stimmung del' Stiirungen oben abgedruckten Vergleichungen mit den Oppositionen findet sich im N achlass
eine sehr grosse Menge solcher Vergleichungen, auch fur spatere Oppositionen, theils mit Berucksich-
tigung del' Saturnstorungen theils ohne diese, theils mit del' alten J upitersmasse, theils mit verbesserter.
Am vollstandigsten ist eine Vergleichung mit den ersten 10 resp. 12 Oppositionen (1 R02 bis 1817) im Hand-
buch B f erhalten; sie ist nicht abgedruckt worden, weil sie in del' Methode nichts N eues bietet und ihre
Resultate aus dem S. 430 abgedruckten Briefe an OLBERS hervorgehen. Diese Vergleichungen mit den Oppo-
sitionen hat GAUSS sowohl an seine speciellen Storungen angeschlossen, die er noch bis zum Jahre 1816
fortgesetzt zu haben scheint, als auch an die allgemeinen. Bei del' Berechnung del' Storungsbetrage aus
den Ausdrucken fur die allgemeinen Stiirungen haben ihm WESTPHAL, ENCKE und NICOLAI wesentliche
Hulfe geleistet; hiezu wurden, so lange die Tafeln (S. 572) noch nicht Fertig waren. Gruppen von Storungs-
gleichungen, je nach ihrer Grosse, auf Zettelchen zusammengefasst und ,,~Ianipel. genannt. J eder Ma-
nipel (mit Ausnahme des letzten) enthielt zehn Storungsglieder; so lauten z. B. die erst en ~Ianipel fUr die
Lange des Peribels folgendermassen:
Liinge des Perihels.
Manipell. Manipel2.
[ Nr. der Sto-] [ Log. des ] [Nr. der Sto-] [Argument] [ Log. des ]
[Argument}
rungsgleichung Coefficienten rllngsgleichung Coefficienten
27 221- - ~ + 236 43' 49"
0 2,88715 78 621- - +
2?¥ 1370 59' 40" 1,77929
66 521- - 2~ + 303 26 18 2,81492 13 21- - ~ +309 34 12 1,76702
40 321-- ~ + 94 47 46 2,72535 1 ~ + 321 28 57 1,75857
52 421- - 2~ + 288 15 4 2,16040 89 72l- - 3~ +334 36 27 1,75507
39 321- - 2~ + 260 27 22 1,95730 38 321- - 3~ + 340 39 45 1,68732
26 221- - 2~ + 342 9 24 1,94234 77 621- - 3~ + 320 40 29 1,59337
28 221- + 101 4247 1,91320 65 521- - 3~ +306 34 54 1,57175
100 821- - 3~ + 168 38 33 1,90406 122 1021- - 4~ + 18 48 20 1,54904
53 421-- ~+106 12 53 1,88715 41 321- + 87 o 49 1,50939
14 21- +291 5759 1,85959 12 21- - 2~ + 242 28 11 1,43467
u. s. w.
Fur jeden solcher Manipel wurden die einzelnen Storungsglieder berechnet und dann die Betrage der
Manipel addirt, um die Gesammtstorungen eines jeden Elementes zu finden. Specielle Storungen fur spatere
Jahre hat auch ENCKE gerechnet, s. Berliner Astronomisches Jahrbuch fUr 1837-38.
Die erste Untersuchung uber die Jupitersmasse ist S. 561 abgedruckt. Der Verlauf von GAUSS' Ar-
beiten hieruber ergibt sich aus dem Briefwechsel S. 424-42U; auffallend ist, wie genau GAUSS den Werth
dieser Grosse zuletzt im Briefe an OLBERS vom 24. J uli 18IR auf nI= angibt.
Auf die S. 572 abgedruckten Tafeln der Storungen durch Jupiter beziehen sich die Briefe von Fe-
STORUNGEN DER PALLAS. 603
bruar 1817 bis Mirz 1818; der erste Plan einer solchen Tafel wird bereits im Briefe an OLBERS vom
s. April 1813 erwiihnt, in welch em GAUSS auch die Absicht ausspricht, die Storungen durch Saturn und
Mars berechnen zu lassen.
Uber die Ausarbeitung seiner Methode, als deren Beginn wir die »Exposition d'une nouvelle methode
etc.« anzusehen haben, :linden sich Andeutungen in den Briefen yom 12. December 1813 und yom 25. Sep-
tember 1814. Dass diese mit der Absicht der Bewerbung um den von der franzosischen Akademie ausge-
Betzten Preis begonnen wurde, geht schon aus ihrer Abfassung in fram:osischer Sprache hervor. Wie sich
dann die Hoffnungen der astronomischen Welt, der Preis mochte GAUSS zufallen, durch lange Jahre hin-
zogen und doch schliesslich Emttiiuscht wurden, zeigt der Briefwechsel deutlich genug.
Rechnung der speciellen Storungen gehOrigen Blattem finden, S.471>-482 mit wenigen Ausnahmen die
Zahlen, die theils auf Blattem, theils in zwei Handbilchem (B c und B d) verstreut stehen und theilweise
erganzt wurden. Die Zahlen der zweiten Rechnung, Seite 483-488 finden sich ohne Text, aber zusammen-
hangend, auf einem Convolut von Blattem.
Zu [V.): Die Notizen [1.)-[3.) und [5.) haben vollstandig frei bearbeitet werden milssen, da im Nach-
lass gar keine Angabe ilber die Rechnungsmethode vorhanden ist, sondem nur die Blatter mit den Rech-
nungen, nach deren Entzifferung erst die Methode klargelegt werden konnte. Der Herausgeber wurde
hlebei unterstiltzt durch einzelne Vorarbeiten von SCHERING und SCHUR, welche bereits einige Blatter ent-
ziffert und die Bedeutung einiger Zahlen angegeben hatten. Aus einigen Aufzeichnungen SCHERINGS liess
sich auch erkennen, dass dieser sich vielleicht den grossten Theil der Rechnungen klargelegt hatte;
leider waren aber diese Aufzeichnungen zu unvollstandig, um bei der Bearbeitung benutzt werden zu
konnen. Das Rechnungsbeispiel [4.), das in einem Handbuch steht und mit nur unwesentlichen Anderungen
abgedruckt ist, diente als Anhaltspunkt. Die Bearbeitung ist so gehalten, dass sie sich an die »Theoria
interpolationis« Bd. III S. 265, anschliesst, da dieses wahrscheinlich der von GAUSS zuniichst eingeschlagene
Weg ist. Die interessante Untersuchung in der »Quatrieme Section« der »Exposition«, S. 465 kommt also
hier garnicht zur Geltung. Ihr Zusammenhang mit der numerischen Rechnung liegt aber auf der Hand,
wenn die Integrationen zur Bestimmung der Coefficienten der Reihen durch mechanische Quadratur ausge-
filhrt werden.
Von den numerischen Werthen der Notiz [6.) wurden die der Seiten 507-508 nach langem Suchen in
einem Heftchen Schedae (An) gefunden, die der Seiten 50U-513 stehen auf einzelnen Blattem; sie mussten
mehrfach erganzt werden; in den Tafeln filr T, V, W, S.009-511 fehlen einige Werthe, auf deren Er-
ganzung verzichtet wurde. Die Berechnung der Storungen selbst, Notiz [7.)-[12.), und die Vergleichung mit
den Oppositionen, Notiz [13.), stehen auf einzelnen Blattem. Es wurde nur soviel abgedruckt, wie nothig
erschien, um eine lilckenlose Darstellung zu erhalten.
Auf einem der Blatter, welche die Integration der Storungen der Epoche E enthalten, findet sich fol-
gende kleine Rechnung, wobei die erste der angegebenen Zahlen die mittlere Bewegung der Pallas ist:
769','202079
das 7-fache = 5384:'414553
18 m. m. 21- = 5384,392272
1821--7~ = -0,022281
21- sid. in una die 299','132904.
Es scheint dies das Einzige zu sein, was auf den ersten Schritt der GAussschen Entdeckung der Ratio-
nalitat beider Umlaufszeiten hinweist; daraus lasst sich aber weiter nichts schliessen,als dass er eben die
Grosse 18n'- 7n als ausserst klein gefunden hatte.
Die Werthe der Pallaselemente, die zum Grunde liegen, S. 508, hat GAUSS im Laufe der Rechnung
zum Theil etwas veriindert angenommen, so hat er z. B. bei den Integrationen cD - Q = 808 0 2U' 28".
Einige kleinere Rechenfehler sind verbessert, eine Controlle der Rechnung ist aber wegen der ungeheuren
damit verbundenen Arbeit nicht vorgenommen worden. GAUSS scheint diese erste Rechnung der allgemeinen
Storungen mit geringerer Sorgfalt ausgefilhrt zu haben.
Zu [VI.): 1m April 1812 begann GAUSS die zweite Rechnung der allgemeinen Storungen; ilber den
Umfang der einzelnen Rechnungen und die dazu gebrauchte Zeit hat GAUSS die folgenden Tagebuchartigen
Notizen auf einem Zettel gefilhrt, welche, ihres speciellen Interesses wegen, moglichst getreu nach dem Ori-
ginale mit Fortlassung nur weniger Zahlen hier abgedruckt sind; die Zeichen (, d, !;I, 21-, s;1, ~, 0 be-
ST6RUNGEN DER PALLAS. 605
deuten, wie ublich, die W ochentage Montag, Dienstag etc.; durch sie war es moglich, das 1ahr zweifellos
festzustellen; die Angaben »fertig Aug. 11>« etc. geben nicht das Datum der wirklichen Vollendung an,
sondem den Zeitpunkt, bis zu welchem nach Vorau8berechnung jedesmal der Abschluss der Entwickelung
der Storungsfunction zu erwarten war.
Jun. 2.
- 9.
df .....
d 3744 10560 115fJO T
3150 T, V, W
[{ehlen] 26208 58080 84288
{ertig den 16. Julius.
[Jun. 1.-9.]: 5472 13200 18672 Jun. 22. C ..... 2016 2640 900 T
{ehlen 44928 95040 139968 [Jun. 1.-22.]: 26208 52800. 79008
{ertig Jul. 24. [{ehlen] 24192 55440 79632
Jun. 23. d ..... 288 5280 750 V, W
Jun. 10. !;! ••••• 2016 2640 1350 V
[Jun. 1.-23.]: 26496 58080 84576
[Jun. 1.-10.]: 7488 15840 23328
[{ehlen] 23904 50160 74064
[{ehlen nooh] 42912 92400 13512
in 80 Tagen 274272
Jun. 11. 21- •• " 1728 2640 1350 W
tagl. 3428
[Jun. 1.-11.]: 9216 18480 27696
{emg den 15. Julius.
[{ehlen] 41184 89760 130944
Jun.24.-27. !;!-1;1 7200 10560 75°T,6fJOT, V, W
Jun. 12. !;2 •••• 2016 2640 1350 T
[Jun. 1.-27.]: 33696 68640 102336
[Jun. 1.-12.]: 11232 21120 32352
[{ehlen] 16704 39600 56304
[{ehlen] 39168 87120 126288
in 84 Tagen 292032
Jun. 13. 1;1 •••• 288 5280 1200 17; W
tiigl. 3476
[Jun. 1.-13.]: 11520 26400 37920
{ertig den 14. Julius.
[{ehlen] 3888081840 120720
STORUNGEN DER PALLAS. 607
+ 1;'24 sin (142(. - 5~ + 2530 (/ 39") + 1;'10 sin (16.2(. - 6~ + 2830 1(/ 1")
+ 0, 24 sin (142(. - 4~ + 251 4 55 ) + 0, 13 sin (16.2(. - 5~ + 281 17 22 )
+ 0, 13 sin (152(. - 10~ + 116 58 57 ) +0, 12sin(17.2(.-9~+129 36 2)
+ 0, 19 sin (152(. - 9~ + 106 32 59 ) + 0, 20 sin (172(. - 8~ + 125 14 12 )
+ 0, 29 sin (152(. - 8~ + 99 41 37 ) + 0, 50 sin (172(. -7~ + 120 22 4)
+ 0,47 sin (152(. - 7~ + 95 9 38 ) +0, 22 sin (17.2(.-6~ +297 40 56 )
+ 2, 59 sin (15.2(. - 6~ + 91 52 25 ) + 0, 14 sin (18.2(.-8~ + 137 75 16 )
+ 0, 35 sin (152(. - 5~ + 268 44 35 ) +
+ 0, 14 sin (19.2(.-8~ 149 1620 )
+ 0, 10 sin (162(. -10~ + 125 50 29 ) +0,16sin(19.2(.-7~+146 41 38 )
Die numerischen Werthe von Notiz [9.], S. 557, stehen auf den einzelnen Blattern zwischen den Inte-
grationen fUr die iibrigen Oleichungen j zum Theil mussten sie erganzt werden.
Besonderes Interesse wird die N otiz [10.J beanspruchen j sie ist aus einigen ganz kurzen N otizen auf
zwei unscheinbaren Zettelchen zusammengestellt, von denen der eine aUB einem Convolut von losen Zetteln
608 BEMERKUNGEN.
stammt, die nach GAUSS' Tode sich in seinem Papierkorb vorgefunden haben sollen. Wenn auch das
Aussehen dieses Zettels eine derartige Herkunft wahrscheinlich macht, so ist doch mit Rucksillht auf
den Inhalt kaum anzunehmen, dass er kurz vor GAuss' Tode in den Papierkorb geworfen wurde; bei
den wiederholten Durchsichten des Nachlasses hat es sich naturgemass nicht ganz venneiden lassen, dass die
urspriingliche Ordnung der einzelnen aufgefundenen Zettel verandert wurde. Aus welcher Zeit die beiden
Zettel stammen, durfte kaum sicher festzustellen sein; nach Ausweis des vorstehend abgedruckten "Journal
uber die Rechnungen an den Pallasstorungen« konnte GAUSS erst in der Zeit zwischen dem 20. Juli und
10. August 1812 zur Kenntnis des numerischen Werths des Coefficienten ex IS. 558) gelangt sein, also nach
Verfassung des Briefes an BESSEL, S. 422, aber vor Abfassung des Passus in der »Exposition«, S. 472. Fur
die Annahme einer spatern Entstehungszeit beider Zettel spricht vielleicht der Umstand, dass GAUSS bei
Entnahme der numerischen Werthe aus seinen friihern Rechnungen ein Versehen begangen hat, indem er
die Constante .A unrichtig ansetzte, nemlich
womit er findet
TJ = 324° 15' 57"
log C = 4,26300
und fUr die Periode
1026,17 Pallasumlaufe = 399,07 Jupitersumlaufe.
Die Grenzen, zwischen denen n und u oscilliren (S. 559), hat GAUSS nicht berechnet, mit dem obigen
Werthe von .A wurde folgen:
7 n'+
fUr die Grenzen von n: ~ -,0"07219
» u: ±37031>'.
Beim Abdruck sind die verbesserten Werthe eingesetzt worden. Der Unterschied ist recht betrachtlich; man
muss aber bedenken, dass das ganze Resultat sehr precar ist, weil der Wert von p. und damit der von C
sehr unsicher zu bestiinmen ist.
In den Originalen befinden sich nur die Gleichungen Seite 558, Zeile 4, 6, 14 von oben und 8, 6, 5,
4,3 von unten, Seite 559, Zeile 5, sowie die numerischen Werthe von ex, A, 182\--7~, U, 14 ex, p. und
die Notiz »1026,17 Pallasumlaufe, 399,07 Jupitersumlaufe«.
Die Untersuchungen uber die Berechnung der Argumente mit Beriicksichtigung der grossen Gleichung,
Notiz [11.], finden sich grosstentheils auf Blattern, sonst im Handbuch Bc; den Blattern sind jedoch nur
die Ausdriicke f(u) und F (u), Seite 559, und dem Handbuche die beiden Relationen 1) und 3) entnommen.
Die Bearbeitung musste auch hier sehr frei gehalten werden, da aus den verschiedenen vorhandenen Rech-
nungen nicht ersichtlich ist, welche Methode GAUSS schliesslich als zweckmassigste angesehen haben mochte.
Die ausfuhrliche Hillfstafel, die Seite 560 erwahnt ist, steht im Handbuch B c; ihr Abdruck erschien un-
nothig. Die numerischen Werthe zur Vergleichung mit den Oppositionen Seite 560 stehen ebenfalls ver-
streut im Handbuch Bc; die Storungsbetrage sind hier nach den oben erwahnten Manipeln berechnet,
wobei GAUSS von WACHTER unterstutzt wurde. Es finden sich aber nur die Rechnungen fur die vier S. I) 6 0
behandelten Elemente vor.
Die Notiz [12.], Seite 561 infolge eines Versehens mit [11.) bezeichnet, enthalt die Vergleichung mit
den ersten neun Oppositionen, die GAUSS in sein!)m Brief an BESSEL vom 21. Marz 1843 (S. 438) erwahnt;
auch sie ist auf Blattern ausgefuhrt, denen nur die Zahlen entnommen werden konnten; auf diesen Blattern
hat GAUSS spater noch einige Zahlen hinzugefUgt, die sich auf die zehnte Opposition beziehen. Ausser
STORUNGEN DER PALLAS. 609
diesen hier abgedruckten linden sich, wie bereits Eingangs dieser Bemerkungen erwahnt, noch sehr viele
weitere Vergleichungen, auch mit spatem Oppositionen.
Zu [VII.): Die Briefstellen sind nach den Originalen abgedruckt, wahrend Notiz [2.) giinzlich vom
Bearbeiter herriihrt. Die ungeheuer umfangreichen Rechnungen zu diesen Tafeln (vgl. S. 429), sowie die
fertige Tafel selbst, bilden ein Convolut von wohlgeordneten Bliittem; viele von ihnen sind nicht von
GAUSS' Hand, sondem ruhren von ENCKE und WESTPHAL her.
Zu [VIII.): Uber die Storungen der Pallas durch Saturn belindet sich im Nachlass nichts von GAUSS'
Hand, sondem nur die Originalbriefe von NICOLAI an GAUSS, sowie einige Bliitter von NICOLAIS Hand;
aus den letztem sta=en die Gleichungen 1) und 2) der Notiz [1.), wahrend der ubrige Inhalt dieser Notiz
erganzt wurde. Die in Frage ko=enden Briefstellen sind in Notiz [2.)-[6.) abgedruckt; die Resultate fUr
die Storungen stehen auf einzelnen Bliittem, die urspriinglich den NICOLAIschen Briefen beigelegen haben,
jetzt aber im Nachlass den Kapseln mit den Pallasstorungen eingeordnet sind. Ubrigens sind diese Resul-
tate in etwas anderer Ordnung abgedruckt, als sie auf den Originalblattem stehen; dort sind sie in Manipel
geordnet, wahrend fiir den Abdruck ihre urspriingliche natiirliche Reihefolge gewiihlt ist.
Die ganze Rechnung dieser Storungen ist in NICOLAIS Nachlass auf der Grossherzoglichen Stemwarte
zu Heidelberg erhalten und Herr VALENTINER hat die Freundlichkeit gehabt, sie dem Unterzeichneten zur
Einsicht zu uberlassen. Sie triigt die Unterschrift: "Geendigt den 20 ten April 1814.« Vielleicht diirfen
wir ihre etwas detaillirtere Veroffentlichung, die in GAUSS' Werken wohl nicht angebracht gewesen ware,
noch von anderer Seite erhoffen. Ubrigens hat NICOLAI zwei Rechnungen der Satumstorungen ausgefiihrt,
von denen die erste sich nur auf die Hauptgleichungen bezog; ihre Resultate sind ebenfalls Un Nachlass
vorhanden. Die entsprechenden Briefe von GAUSS an NICOLAI scheinen verloren zu sein; wenigstens
theilte mir Herr VALENTINER mit, dass in NICOLAIS Nachlass sich nur eine Reihe von Briefen von GAUSS
aus spaterer Zeit (von 1819 ab) vomndet, die Herr VALENTINER ubrigens herausgegeben hat (Briefe von
C. F. GAUSS an B. NICOLAI, Karlsruhe 1877). Die Briefe von NICOLAI an GAUSS scheinen vollziihlig er-
halten zu sein, sind aber bisher nicht veroffentlicht worden.
Zu [IX.): Die Formeln und Zahlen der Notiz [1.) linden sich theils Un Handbuch Bc, theils auf
Blattem, theils in einem "Astronomische Rechnungen; Angefangen Un Miirz 1814« betitelten Heft, das
sonst andere Gegenstande enthiilt und darum Un Nachlass unter "Beobachtungen und Rechnungen« einge-
reiht ist. Die Zahlen der Notizen [2.)-[3.) sind den von GAUSS auf einzelnen Bliittern gefiihrten Rech-
nungen entnommen, welche unvollendet geblieben sind. Die Notiz [4.) sta=t vom Bearbeiter; [5.)-[6.)
aus dem erwahnten Heft "Astronomische Rechnungen«, einzelne Relationen der Notiz [5.) auch von einem
einzelnen Blatt; [7.fendlich aus dem Handbuch Be, wo auf den abgedruckten Text noch ein Rechnungs-
beispiel (fUr M = 165°) folgt.
Die Notizen [4.)-[7.] betreffen, wie man sieht, einen sehr interessanten Kunstgriff fUr die Entwicke-
lung der Storungsfunction, den GAUSS aber schliesslich doch nicht weiter angewandt hat, weil eine wesent-
liche Ersparniss Un numerischen Rechnen damit nicht erreicht zu werden scheint. Nach dieser Methode
hat GAUSS ausser den abgedruckten Werthen fiir M = 30° nur noch die fur M = 160 und 460 berechnet.
Man sieht, dass GAUSS das gewaltige Problem der 'Berechnung der Pallasstorungen innerhalb der
Genauigkeitsgrenze der Beobachtungen, an das auch heute noch der Astronom sich- nicht gem heranwagen
mochte, fast ganz zu Ende gefUhrt hat; es fehlen nur einige wenige Storungsgleichungen fUr den Mars.
Um so mehr zu bedauem war es, class bis auf den heutigen Tag diese Arbeit unbekannt geblieben ist, und
wie aus den letzten der abgedruckten Briefstellen hervorgeht, hat GAUSS selbst dies auch lebhaft gefilhlt.
Sehr auffallend ist, dass GAUSS in seinem wissenschaftlichen Tagebuch (oder Notizenjoumal, wie er es
selbst nennt), das von Herm F. KLEIN in der "Festschrift zur Feier des 160jiihrigen Bestehens der K. Ge-
VII. 77
610 BEMERKUNGEN. STORUNGEN DER PALLAS.
aellachaft der Wissenschaften zu Gottingencc, 1901 herausgegeben worden ist, dieser seiner Untersuchung
nicht ein einziges Mal Erwahnung thut. tiber die Jahre 1802-1804 steht im Tagebuch die Bemerkung:
»,Annis insequentibus 1802, 1803, 1804 occupationes astronomicae maa:imam otii partem abstulerunt, calculi
imprimi8 circa planetarum novorum theoriam instituti. Unde evenit, quod hisce annis catalogu8 hicce ne-
glectUB est ....... « In diese Jahre fallen GAUSS' Arbeiten uber das Zweikorperproblem (Vorbereitung der
Theoria motus) und uber die Storungen der Ceres. Merkwiirdig ist es aber doch, dass GAUSS' Beschafti-
gung mit ash-onomischen Rechnungen stets eine Unterbrechung in der Fiihrung des Tagebuchs hervorrief.
Denn auch im Jahre 1810, als GAUSS begann, sich mit der Pallas zu beschaftigen, beginnt eine grosse
Lucke. Am 29. Febmar 1812 schreibt er dann: »Oatalogum praecedentem per rata iniqua iterum inter-
ruptum initio anni 1812 resumimus . . . ..• Er erwahnt dann die Wiederauffindung des .»zweiten« Be-
weises des Fundamentalsatzes der Algebra, den er im November 1 811 gefunden , dann aber zum Theil
wieder aus dem Gedachtniss verloren hatte, da er nichts aufgezeichnet hatte. Zwischen dieser und der
nachsten N otiz yom 26. September 1812, welche sich auf die Anziehung eines Ellipsoides bezieht, liegt
die Entdeckung der Rationalitat der mittlem Bewegungen von Pallas und Jupiter; auch uber sie schweigt
das Tagebuch vollstandig.
Dass die GAussschen Untersuchungen uber die Stomngen der Pallas noch heut ein werthvolles Mate-
rial bilden, liegt auf der Hand; die Reduction der StomngsausdrUcke auf die heutige Epoche mochte man
wohl als hOchst wiinschenswerth bezeichnen.
BRENDEL.
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES.
77*
N ACHLASS.
ERST}~R ABSCHNITT.
Vorerinn erung.
Von den Kriiften, die auf die Bewegung des Mondes Einfiuss haben, be-
trachten wir hier nUl' die Anziehungskrafte der Erde', del' Sonne und des
Mondcs, welch e wir als in den Schwerpunkten dieser -Weltkorper vereinigt
ansehCIL In der That sind die Wirkungen der iihrigenPlaneten so ausser-
ordentlieh klein, dass sic aueh den allerfeinsten Beobachtungen ganzIich cnt·-
gehen ; die sph~iroidische Gestalt derErde , wodureh die Ietztere Voraus-
sebamg modificiJt wird, bringt aueh nur ein Paar Gieichungen von wenigen
Sceullden hervor. Zndem ist es nicht schwer, auch von diesen Umstanden
Reclmung zu tragen, Robald die Bewegung des Mondes cinmal ohne dieselben
crortert ist.
Wir werden aussenlem die Bewegung derErde nm die Sonne als ellip-
tisch annchmen, lInd die SWrungen derselben, durch den Mond und die PIa--
neten, bei SeiU~ setzen. Wir betrachten mithin aueh die Bahn derErde urn
die Sonne als in einer unveranderliehen (d. i. 8ich selbst bestandig parallel
blcibenden. Ebene, und vernachiassigen sowohl das allmahliche Deplacemcnt
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 615
o=
ddx'
(ftI + m (x'B"'- x) + m"(x'RI- x")
(fti""" + B"' + Ba'
ddy' m(y'-y) mil (Y'_y")
o=
o=
dde'
(fti""" +
m(e'-e)
B'" + m"(e'-e")
BI •
Hieraus folgt
o-
-
dd(x-x') + (m+m') (x-x')
dt2 B"'
+m" IX-x'
B'·
_ (x" -x') (_1__ 2-)1
B,a B" I
o= dd(~; y') + + ~;,~ - y') +m" Iy~,;' - 01" -!J') (;,. - ~,)I
(m
Endlich bezeichnen wir Lange des Mondes und der Sonne, vom Mittel-
punkt der Erde gesehen und vom Friihlingsnachtgleichepunkt zur Zeit T
gezahlt, durch v, V, Breite des Mondes durch ~, und setzen tang ~ = 6,
R" cos ~ = r, ~ = p. Aus diesen Voraussetzungen folgt leicht
, cos 1J , sin 1J , o
x-x = rcosv = -p- , !J-!J = - p ,
Z-Z =-
p
x" -x' = RcosV, !J " -!J., = R'
sm.-,
Y7'
+ (m+7)~')pPCOS1J+ "ICOS1J_R
t m B,a cos v(~_2-)1
B,a Ba I
(1+00) p
o= _ sin1J.ddp + 2sin1J.dp· _ 2cos1J.dpd'll + cos'II.dd'll sin'll.d1J·
ppdt' p'dt' ppdt' pdt' pdt"
+ (_+m')ppsin1J
(1 + 00)'
+ "I sin'll
m IpBIS
_ Rsm. V(~
B"
_ 2-)1
B' I
o= _ 8ddp + 20dp' _ 2dpdO + ddO + (m + m')ppO + milO
ppdt2 p·dt' ppdt2 pdt' (1 + 00). pB;"
0 = - 2dpdv
pdt2
+ ddv
dt2
+ m"RpSIn
. (v- V) ( R'B
1
-
1 )
RB
o= dd6 6dv·
dt2 +~ - 2dpd6
pdt" +m"ORpeos (v- V) ( R'8
1
-
1 )
R8 •
-
~~: (~~~ ~~! ~~), naeh Grunden der lntegralreehnung, und Kiirze halber
die mittlere Bewegung des Mondes in der Lange = u, und also ~; = Const.,
[sowie]
(1 1).
dt2 R P R'B - R. SIn 2 (v - V) = 'it
m " duo
m" :!: Rp(;,8 - ~. )eos 2 (v - V) = w
"dt2 1
w-m du2 R'B = 4,
so werden unsere Gleiehungen:
Sehaffen WIT endlieh aus der ersten und dritten Gleiehung, mit Hiilfe der
ddu
zweiten, dv. weg, so ergeben sieh folgende drei Fundamen talgleiehungen:
1.
IT.
ITl.
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 617
ZWEITER ABSCHNITT.
Integration der Fundamentalgleichungen, mit Beiseitesetzung der Storungskrafte der Sonne.
w = -~+
aa
~~ -aa
b sin~v+-c-sinlv+etc.+Const.sin(av+O.).
TT-aa
w = -~+
aa
IHI b-cos~v+-c-coslv+etc.+Oonst.cos(av+C.).
...... -aa TT-aa
gration sodann keine Schwierigkeit haben. Auch sieht man nach obigem
Lehrsatze, dass selbst mit Beibehaltung jener erst en Glieder die Integration
von Stattf3n gehen wiirde, wenn man dieselben durch Functionen von v dar-
stellen konnte; allein dies geht nicht an, ohne die Bewegung des Mondes
schon zu kennen. Gliicklicher Weise aber sind die Wirkungen der Sonne
nicht sehr betriichtlich; die grosste periodische Gleichung fUr die Liinge des
Mondes beliiuft sich nur auf 1t Grad, und das Apogiium des Mondes, welches
ohne die Einwirkung der Sonne unverriickt bleiben wfude, erhiilt durch diese
nur eine langsame progressive Bewegung, die sich zur mittlern Bewegung des
Mondes wie 1 zu 118 verhiilt; die riicklaufende Bewegung des Knoten ist
noch unbetriichtlicher. Diese Umstiinde, ohne welche die Berechnung der
Bewegung des Mondes die Kriifte der Analyse iiberschreiten wiirde, mach en
es moglich, sich der wahren Bewegung des Mondes stufenweise zu niihern,
indem man zuvorderst in den von 'It, w, 4 abhiingigen Theilen die blosse ellip-
tische Bewegung des Mondes substituirt, und daraus eine erste geniiherte Be-
wegung ableitet; diese von neuem in jenen Theilen anstatt der elliptischen
gebraucht, um eine genauere Bestimmung zu erhalten, und diese successiven
Verbesserungen so lange wiederholt, als der Grad der Genauigkeit, den man
sich vorsetzt,. erfordert.
N ach dies en vorliiufigen Bemerkungen nehmen wir also zuerst obige
Gleichungen mit Beiseitesetzung der Grossen 'It, w, 4 vor, um die elliptische
Bewegung zu erhalten, wobei es auch erlaubt ist, solche Grossen, als von
hohern Potenzen der Excentricitiit und Inclination abhiingen, zu vernach-
liissigen.
Die dritte Gleichung wird hier
dd6
dv2 +6 = 0,
wovon das Integral (genau)
6 = gsinA, so dass A = v+ Const.
Dieses zeigt, dass die Bahn des Mondes, vom M.ittelpunkt der Erde gesehen,
ein grosster Kreis [istJ, dessen Neigung gegen die Ekliptik zur Tangente 9
hat; die Liinge des Knoten = - Const. oder A das Argument der Breite [*)J.
[*) Aber nieht in der Bahn des Mondes, sondem auf der Ekliptik gezahlt.]
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 619
Die zweite Gleichung wird
o_ ddu + 2dp
- dvdu pdv'
woraus
I og ---a:v-
ppdu
= I og Const.,
also
ppdu
""""IIV = Const. = A .
o = ~~f +p-AAk(1-tgg+tgg-cOS2A).
Hieraus p = AAk(1-tgg)(1-ecosM-tggcos2A). Also, den bestandigen
Theil von p oder AAk(l-tgg) = k gesetzt,
p = h(l -ecosM -tggcos2A)
logp = logh-tee-ecosM-teecos2M-tggcos2A
logpp ~: = logA = tlogh-tlogk+tgg
log !: = -tlogk-tlogk+tee+tgg+2ecosM+teecos 2M+tggcos2A
!: = k- t k- i -(1 +tee+tgg)(l + 2ecosM+teecos 2M+tggcos2A),
folglich
und
U = v-+2esinM+teesin2M+tggsin2A,
wo man aIle Grossen vemachllissigt hat, die hohere Potenzen von e und 9
enthalten. Obrigens ist hier offenbar e eine durch die Beobachtungen zu be-
stimmende Constante (die Excentricitat), und M die wahre Anomalie [*)]
= v - Const., so dass Const. die unveranderliche Lange der Erdfeme [istJ.
[*) Aber nicht in der Bahn des Mondes,sondern auf der Ekliptik gez!hlt.]
78*
620 NACHLASS.
DRITTER ABSCHNITT.
Erste Annaherung.
Das erste, was wir hier zu thun haben, ist die Bestimmung von m". Aus
der Theorie der elliptischen Bewegung ist bekannt, dass, wenn man die Be-
wegung der Erde urn die Sonne bloss als Product der Anziehungskrafte dieser
beiden Weltkorper betrachtet, und die mittlere Bewegung der Sonne = nu,
[die] mittlere Entfemung der Erde von der Sonne = B setzt, sein werde:
,
m+m " =nn B3 duZ
dtZ ;
m'
also, m" = jJ. gesetzt, welches Verhaltniss hinreichend genau bekannt ist
(= 36:412)'
" BS duz 1
m = nn dtB 1+(J. •
Ferner ist
R'= V(RR- 2pRcos(1.1-V)+ 1+66)
pp
oder, mit Weglassung der hohem Potenzen von ~ und 6,
III
RIS = R8 ! 1 + 3 cosRp
(v - V) 15 1 (V))
+ T RRpp (1 + cos 2 1.1-
1
- t RRpp .
I
Hieraus folgt
also
Bt
R' = 1 +!u- 3 ecosa+tucos 2a,
und
v= nu- 2esina+tusin 2a.
Ferner bemerken wir, dass wir bei Substitution der elliptischen Bewegung
in den Theilen sin A und cos M die Zeichen A, M nothwendig unbestimmt bei-
behalten miissen und nicht v - Const. dafiir substituiren diirfen. Es k6nnte
nemlich wohl sein, dass die Perturbation der Sonne dem Knoten und Apo-
gaum eine nicht bloss periodische Bewegung mittheilte, also A und M die
Fortn ~ v - Const. bekamen, so dass , eine von der Einheit wenig verschiedene
Gr6sse wiirde. In diesem FaIle wiirde die V oraussetzung der elliptischen Be-
wegung durchaus falsch, wenn man A anstatt = ~v - Const., = v - Const. setzen
woIlte, weil diese Verschiedenheit sich immer mehr aufhiiufen wiirde. Wir
lassen daher die Argumente A und M unbestimmt, oder vielmehr setzen
A = 'v - Const., M = lJ v - Const., so dass " lJ Coefficienten bedeuten, deren
Werth ohne die Perturbation der Sonne = 1 sein wiirde, jetzt aber so lange
unbestimmt bleibt, bis die Rechnung dariiber entscheidet.
Setzen wir bei dieser ersten Anniiherung in der dritten Gleichung die
Theile, die n;, nne und nne enthalten, bei Seite, so wird dieselbe
Werth
6 = gsinA+(in+/ynn)gsin(2E-A).
o= ddu
dvdu + 2dp
pdll
Ba
-inn Ra du2 I '
dv2 lsm 2 E [+ 2ssm
. (2 E+a . (2E-a)] 1.
) - 2esm
Statt !: schreiben wir 1 - 3 a cos a (wo wir das Apogiium der Sonne als un-
beweglich ansehen diirfen, also a = nv - Const.); und fUr ~::, 1 + 4ecos M;
folglich
logP::" = logA-(inn+inl)cos2E-nnecos(2E+M)
- (3nne+ 6nl e) cos (2E- M) [- tnnacos (2E+ a) + 281 nnscos(2E-a)].
Die Theile, die a enthalten, lassen wir hier weg, weil diese Coefficienten auch
nach der Integration nur von der 3ten Ordnung sind. Hieraus also
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 623
p~:u = Ai1-tnncos2E-3nnecos(2E-M)-nnecos(2E+M)
[--inns cos (2E+ a) + 2; nne cos (2E - a)]I.
Ferner wixd
<jI = nn(t+tcos2E-tscosa[+-1ecos(2E+aJ- ~ SCos(2E-a)])
und statt p, h (1 - e cos M) gesetzt,
;. = ~~ It+tecosM+tcos2E-tecosa+tecos(2E+M)+tcos(2E-M)
[+tecos(2E+a) - 2; SCos(2E-a)]!;
endlich
7C = tnnsin2E
/!v 7C = ~~ ftecos(2E-M)-tecos(2E+M)I·
Hieraus wixd folglich die erste Gleichung:
Nun muss hier aber der Coefficient von cos M, = - e werden, folglich 1) 1) =
1 - tnn oder 1J = 1 - tnn. lrbrigens ist dieser Werth von 1) von dem wahren
noch betrachtlich verschieden, wovon die Ursache im Folgenden vorkommen
+
wird. - lrbrigens diirfen wir hier Const. cos (v Const.) = 0 setzen, da in
dieser Integralgleichung ohnehin schon 2 arbitrare Grossen vorkommen (e und
M -1) v), welche begreiflich so bestimmt werden konnen, dass der Initialzu-
stand genau dargestellt werde. Behielte man den Theil Const. cos (v + Const.)
bei, so wiirden bei der zweiten Verbesserung Cirkelbogen in den Werth von
p kommen, und bei der 3ten sogar Quadrate von Kreisbogen u. s. f., obwohl
bei genauerer Untersuchung diese Kreisbogen eigentlich doch wieder nur
periodische Gleichungen geben und mit der Voraussetzung Const. = 0 wieder
zusammenfallen. Obige Bemerkung macht indessen diese Entwickelung un-
nothig. - Wir haben also
vn. 79
626 NACHUSS.
VIERTER ABSCHNITT.
Bei der Berechnung der Breite lassen wir in (I) und '1t die Theile, die
den Factor ;penthalten, weg und substituiren in dem die Pertuxbations-
krafte .enthaltenden Theile der dritten Gleichung statt 6 seinen oben gefun-
denen Werth gsinA+tng(t +tn) sin(2E -A) und fiir :~, 1 +fnn. Hieduxch
wird die Gleichung
wo die Glieder vom aten Grade iibergangen sind; a bedeutet iibrigens nu-
Apog. 0, die mittlere Anomalie der Sonne; wir werden es aber hier als
nv - Apog. 0 betrachten, da der daraus entsteh«tIlde Unterschied nux von dem
Grade derjenigen Glieder ist, die wir hier ohnehin vernachlassigen. Substi-
tuirt man diesen Werth von V, so wird
2(v- V) -A = 2E -A + 4esina-teesin 2a - 4nesinM-
+
sin (2 (v - V) - A) = sin (2 E -- A) . (1 - 4 ee 4 ee cos 2 a)
+ cos (2 E - A) . (4 e sin a - tee sin 2 a - 4 ne sin M)
und hienach unsere Gleichung
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 627
folglich
BIdS 11
R'd:. = 1 +2ee+tee+4ecosM+5eecos2M-Tnncos2E
+ ~ necos(2E-M)+ggcos2A- 3scosa +teecos 2a
-·6escos (M +a) - 6escos (M - a);
also die Gleichung
0= ~~~ +61 1 +t t'~;~ (1 +2ee+t ee)J
+t 1~~g(l +2ee+tee) X
sin sin
19
2E-A -1+ 8 nn+4ee A+a -ts+hns
25
2E+A - 8 nn - t gg A-a -ts+ttns
A -tn-Hnn-tgg A+2a +tee
25
4E-A +8"" A-2a +tss
11
2E+M-A -2e+T ne 2E-A+ a -ts-hns
2E-M-A - 2e- 5ne 2E-A- a +fs-hns
15
2E-M+A- +T ne 2E-A+2a 0
79*
628 NkCHLASS.
sin sm
17 15
2E-A- 2a -T U 4E-M-A -T ne
M+A +2e-ine 2E-3A -t99
M-A -2e- 3ne 2M+A +t ee
2E-A+M+a -ee 2M-A -tee
2E-A+M-a +7ee 3A +t99
2E-A-M+a -ee M+A+a -3ee
2E-A-M-a +7ee M+A-a -3ea
2E+2M-A - t-ee M-A+a +3ea
2E-2M-A -tee M-A-a +3ee.
Da nach Integration dieser Gleichung das Glied sin A den Coefficienten 9
haben muss, so ergibt sich durch eine ahnliche Operation, wie oben beim
Apogaum
:~ = V11 +t 1~fL (1 +2ee+t u -t99-t n -Hnn)!,
folglich bis auf die Grossen der 4 ten Ordnung
sm SIn
A+2a +tf nss 2E-A+M-a +fnnee
A-2a -tinee 2E-A-M+a +tnnee
21
2E-A+a +t ne (1 +t n) 2E-A-M-a - T nnee
2E-A-a - tns(t +tt n) M+A+a -tnnea
2E-A+2a M+A-a
* -tnne~
09 X sin
A+a -tns(t-ffn)
A-a +tns(t-tn)
2E-A+a +tni(t+l:n)
2E-A-a -tns(t +Hn).
Auf diese Weise findet sich mit Weglassung aller Glieder der 5ten Ord-
nung, wo Sle entweder allein stehen oder wo man ohnehin nicht auf sie
rechnen kann:
~=9X
sm Nach unserer Form Nach MAYERS Form
A 1-i99+Hl'-/,;nn99--it n4 Id. - 2nnee+-H-e4
3A -n99 ... , ...... , ....... - 6';28 Id. .......... 6';28
2E-A in(1+tn--hnn+tee-t99) +528,67 Id. · ......... +528,67
2E+A /,;n99 ................... + 1,06 Id. · . . . . . . . . . + 1,06
2E-3A -/,;n99 . . . . ... ... . . . . . .. 1,06 Id. · ......... 1,06
M+A tnne--/2'"n8e ............. + 1,39 Id. · ...... . . + 1,39
M-I.. tnne+ 2;n8 e ............. + 14,32 Id. +te8 • ••••• + 16,93
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 633
sin
2M-A tee . ........... + 23~68 Id. -tnnee . .... + 22~97
3M-A ................. °
°-tnne-Hnae - tea .......... - 2,61
2E+M-A .. - 1,78 Id. -Hnea ..... - 2,15
2E-M-A 45 ae. ...
tnne + 8n + 15,28 Id. · ........... + 15,28
2E-2M-A -Hnee--/rnnee - 3,96 Id. -tnnee . .... - 4,67
2E-2M+A ttnee . ......... + 1,05 Id. +Hnnee .... + 1,28
A+a
A-a
-tns+-Hnns .. - 24,37
tns--Hnne .... + 26,01
0 .................
Hnne ......... + 1,64
°
A+2a
A-2a
ii- nu . ......... + 0,32
-Hnes ........ 0,32
0 .................
O•••••••••••••••••
°0
2E-A+a -tne+ttnns .. 7,53 Id. -Hnne ..... 8,26
2E-A-a -tns-tf-nne .. 4,36 Id. +Hnns ..... 3,63
2E-A+2a tt nu .......... + 0,18 Id. · ........... + 0,18
2E-A-2a tnn .. .. .. . .. . + 0,04 Id. · ........... + 0,04
VII. 80
634 NACHLASS.
FUNFTER ABSCHNITT.
Zweite Annaherung zur Lange.
J
2E-M-a -7es a 0
15
M T ne [2.E+2M+a tee.
35
2E+ 2). tgg-tngg 2E-2M-a -Tees
2E- 2). tgg+tngg
Folglich gibt die Integration
logpp :: == log A +
cos cos
2E -tnn-t-n3-tn'-tnnee+ ~nnss 2E+M+a -tnnes
4E ttn' 2E+M-a Innes
E -tnn7-tn37 2E-M+a -tnnea
21
3E -tnn7-tn37 2E-M-a '2 nnee
45 3
2E+M -nne+t n3e M -an e
2E-M - 3nne- 9n3e 2E+2). --(\-nngg
2E+2M -t-i-nnee 2E-2A tngg--:r\;nngg
15 159
2E-2M snee+S2"nnee 2E- 2A+a tnggs
15 3
4E-M -a ne 2E-2A-a -tngg s
-tnns --(\-n3s o
l
2E+a a
2E-a
2E+2a
21
anns+ttn s
o
3
-2E-2M+a
2E-2M-a
15
sneee
35
-sneee
J
-
2E- 2a -s
51
nnes
Hieraus folgt sogleich der Werth von p' :::, welchen wir in der ersten
Gleichung zu substituiren haben; er ist nemlich
= A(l + Aequatt. praecc. dupl. +-h-n'+-h-n'cos4E).
Ferner findet sich leicht aus der oben gefundenen Formel fUr 6:
80*
636 NACHLASS.
(1 +66)-t = 1-fgg-y¥trnngg+ttg'
+ (fgg-Hl) cos 2A+-H-g'cos 41. --(lp;ngg(1 +tn) cos (2E - 21.)
-ttggeecos(2M - 21.) -ttnggecos(2A+a) +Hnggecos (21. - a)
--(lp;nggecos (2E - 21.+ a) +ttnggecos (2E - 21. - a)
+ -(lp;ngg (1 + i-n) cos 2 E + t-a-ggee cos 2 M
+-(lp;ngg~cos (2E+a) -Hnggecos(2E - a) [-N-"nngg cos (4E- 2AJ.
Foiglich
nnk Be
Ba du21 p
d,,2 th"+fnn +-I-(1 -4ss)CoS2E-fnncOS4E+t7cosE+S 7 cos3E
15
-HnecosM - 3necos(2E+M)-te(1- 2n)cos(2 E-M)
+ 3 scos(2E+a) - 39
3scos (2E-a) +tsscos (2E+ 2a) + ssscos(2E- 2a)
- 3eicos(2E-M+a) + 3escos(2E-M -a) +-hggcos(2E+ 21.)
- -(lp;ggcos(2E - 2A!.
THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 687
BI due
Da nun BI d"e schon oben entwickelt ist, und
It = A.Ak(1 -tnn-tgg),
so wird endlich die erste Gleichung:
+ltX
cos [*)]
M 45 ne s
T 2nne+ ttn1e
2M -Hggee !-nnee
11 4 15
2E !nn+tn'+tn4+3nnee- ~ nnu-hngg--hnngg T
8nn--n
4 --nnss
4
21 4 89 4
4E -an -an
E {nn7 t n n7
3E tn n7 I ~nn7
2E+M 2nne-tn'e 3nne- 3n'e
27 ,
2E-M 6nne+ 18ns e tnne+Tn e
15 15
2E+2M a nnee T nnee
15 159
2E-2M -Tnee-16nnee {nnee
15 s 45nle
4E-M T ne 8
a o -!-nns
2a tnnu
2E+a {nn.a+tn'e-hng9s
68 s
2 E -a
21
-Tnns-an 6+ttnggs
2E+2a 0 o
[*) Die links stehenden .
Glieder •
entaprmgen aua p& -du· i , die reohta atehenden aua
d~ (1 +88)'
d,,' 11:~ - dd"P 11:)]•
du· (
638 NACHLASS.
cos
51
2E-2a "4 nnee
M+a -tnnes
M-a -tnnes
2E+M+a nnes tnnes
21
2E+M-a -7nnes -"2 nnes
2E-M+a 3nnes innes
21
2E-M-a - 21 nnes -'4 nnes
21. - i-gg +tg 4- tnngg tnngg
41. -ttg 4
2E-2A - hng + ffnngg hnngg
2E+2A Hnngg Hnngg
2M-2A Hggee
2A+a Hnggs
2A-a -Hnggs
2E-2A+a -hnggs
2E-2A-a -i'Tnggs
[ 4E-2A
2E-2M+a
2E-2M-a
1
0
2E-2a
M+a
17
2"nnee
-tnee
r2E-2M+a
4E~2A
Th
15
on
99
"4 nnee
35
M-a tnee 2E-2M-a --nnee
4 _
BEMERKUNGEN ZUR THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES.
Die vorstehend abgedruckte »Theorie der Bewegung des Mondes«, die auf einem Convolut von
Bliittern steht, ist unvollendet geblieben i ausser dem abgedruckten befinden sich im Nachlass noch zwei
f'rilhere weniger ausgefiihrte Entwiirfe. In GAUSS' wissenschaftlichem Tagebuche findet sich unter 1801
August die Notiz: » Theariam motu8 Lunae aggressi sumU8« i die Entstehung des Manuskripts wird man
thatsiichlich in diese Zeit setzen milssen i neben der Handschrift und der Darstellungsweise spricht auch .der
Umstand fUr diese friihe Entstehungsperiode, dass die Anomalien yom Apogaum statt yom Perigiium ge-
ziihlt sind, vgl. dazu die Ceresstorungen.
Das Interesse, das diese GAussschen Untersuchungen gegenuber den Methoden anderer, auch spiiterer
Autoren, bieten, concentrirt sich auf die ihm eigene Behandlung der Differentialgleichungen der Mond-
bewegung. Die Durchfiihrung der Integration und die Ermittelung der Storungsglieder ist unvollstandig
geblieben, nur die Breitenstorungen sind vollstiindig, und offenbar hat GAUSS diese Papiere spiiter nie
wieder zur Hand geno=en i auch hat er sich sonst nirgends daril.ber geiiussert, auch nicht in dem 1802
beginnenden Briefwechsel. mit OLBERS. 1m J ahr 1802 erschien auch bereits der dritte Band von LAPLACES
Mecanique celeste, enthaltend die Mondtheorie, wodurch GAUSS' begonnene Entwickelungen ilberholt
wurden. Auch dieser Umstand, sowie der direkte Anschluss an TOBIAS MAYER spricht fUr die er-
wiihnte f'rilhe Abfassungszeit.
Die Form, in der sich schliesslich bei GAUSS die Storungen darstellen, ist dieselbe wie die PLANAsche
(1832), da beide die Divisoren nach Potenzen der Grosse n (Verhiiltniss der Umlaufszeiten von Mond und
Sonne)entwickeln.
Einige kleine Zusiitze und Verbesserungen sind gemacht worden, um die Resultate wenigstens in den
von GAUSS zunii.chst angenommenen Grenzen vollstii.ndig und richtig zu geben. So sind bei der Integration
der zweitenGleichung des dritten Abschnitts, S.622, die Glieder in esin (2E ± a) hinzugefiigt und in
den folgenden Gleichungen beibehalten worden, obwohl sie, wie GAUSS bemerkt, dort fortgelassen werden
konnen, well sie auch nach den Integrationen nur von der dritten Ordnung sind. Indessen ist ihre Berilck-
sichtigung fUr die zweite Anniiherung erforderlich, um die Coefficienten der analogen Glieder im Ausdruck
~- du2
l\U dv 2 7t,
S• 634, nc
. h·
tig zu erhalten.
1m vierten Abschnitt ist die Differentialgleichung fUr 6 bis auf die Glieder 5. Ordnung einschliesslich
genau i nach der Integration fehlen also naturgemii.ss die Glieder, welche durch den Divisor n in die
Ii. Ordnung aufrilcken, sowie das Glied in sin (2 E - A + 2 a), das den Divisor nn erhii.lt, und dessen
+
Fehlen GAUSS durch einen * andeutet i es ergibt sich nach PLANA zu - hnu sin (2 E - A 2 a). Bei der
Transformation auf die MAYERSche Form, S. 631-633, sind die Verzeichnisse der hinzutretenden Glieder,
welche ilbrigens nicht vollstii.ndig sind, beim Abdruck fortgelassen worden. Auch ist die Gegenilberstellung
der GAussschen und MAYERSChen Resultate keiner Controllrechnung unterworfen worden.
BEMERKUNGEN. THEORIE DER BEWEGUNG DES MONDES. 641
1m f'i1nften Abschnitt hat GAUSS die Differentialgleichung filr p nur bis zu den Gliedern viertel Ord-
nung einachlielslich aufgeatellt; bei der Entwickelung des Ausdruckl filr sin 2 (" - V) sind indessen einige
Glieder dritter Ordnung mitsrenommen, well sie bei der Integration kleine Diviaoren erhalten; die· blriden
Glieder in Klammem sind bier lediglich deswegen hinzugesetzt, well GAUSS bei Aufitellung des dar-
auf foIgenden Ausdruckl sie berilcksichtigt hat. Der schliesaliche Ausdruck von p enthllt selbltveratlnd-
lich die Glieder niederer ala 5. Ordnung nicht, welche bei der Integration aus solchen 5. Ordnung ent-
stehen ;.einzelne dieaer Glieder hatte GAUSS zwar achon in seinem Manuscript nachtriglich hlnzugefflgt. Da
daa aber nur ganz vereinzelt und flilchtig geschehen ist, und auch vielfach noch nicht die richtigen Werthe
gegeben waren, So wurden sie nicht mitabgedrllckt; auch. sonet fanden sich .m,iga Unrichtigkeiten vor,
die verbessart worden sind; GAUSS hat bier ofrenbar seine Untersuchungen· ziemlch pIlitzlich abgebroclien,
ohne seine Bechnungen bereita geprilft zu haben.
BBmmEL.
VII. 81
BERICHTIGUNGEN UND ZUSA.TZE.
Der vodiegende siebente Band von GAUSS' Werken bringt zuniehst den Neudruck der Theoria motus.
Dieselbe iet.Jbekanntlich bereits durch SCHERING im lahre 1871 im Verlage von F. A. Perthes in einer den
Bii.nden I-VI der Gesammtausgabe entaprechenden Ausstattung unter Hinzufilgung einiger Notizen aus dem
Nachlass neu herausgegeben worden; es schien aber trotzdem geboten, einen solchen Abdruck auch in den
vorliegenden siebenten Band der Gesammtausgabe aufzunehmen, wobeinach genauer Durchsicht noch einige
weitere Incorrectheiten der ersten Ausgabe verbessert werden konnten, auch wurden die numerischen Bei-
spiele einer ,genauen Nachrechnung unterzogen und eine grosse Reihehier, neu aufgefundener Fehler ver-
bessert oder I wo dies nicht mOglich war I wenigstens angegeben. Femer wurde das Werk durch eine
grosse Anzahl darauf bezilglicher neuer Notizen aus dem Nachlass bereichert.
Ausserdem bringt der Band den bieher noch unveroffentlichten gesammten theoretisch-astronomischen
Nachlass von GAUSS, vor allem GAUSS' Untersuchungen ilber die Stornngen der Pallas, deren Bekannt-
machung von den Fachmlinnem fleit 1ahrzehnten mit Spannung erwartet wurde und die auch noch heut
grosses Interesse bieten werden.
Zwei kleinere Aufslitze, welche bereits in Band VI aufgenommen wurden, sind wieder mitabgedruckt
worden, weil es der Zusammenhang mit den Nachlassnotizen wilnschenswerth erscheinen liess, nemlich die
Aufsii.tze iiber den Zodiakus lier HimmelskOrper, Seite 813, und ilber die Tafel zur parabolischen Bewegung,
Seite 871.
Die Bearbeitung, wie die Redaction, lag in den Hii.nden von Herm BRENDEL in G6ttingen.
Bei der Bearbeitung der Ceres- und der Pallasstorungen wurde eine weitgehende ErgAnzung der
Nachlassnotizen durch den Bearbeiter nothwendig; es sind deshalb die N otizen, fUr die aus dem Nachlass
meist nur einzelne Formeln und Zahlen entnommen werden konnten, in Petit gesetzt. Ebenso wurde ,des
Baumes wegen der Petitsatz fUr den Druck der grossem Zahlentabellen gewAhlt, auch wenn die Zahl.en aus
dem Nachlass stammen.
Sonst sind steta, wie in den iibrigen Binden, die Einschaltungen des Bearbeiters durch eckige
Klammem [], die Notizen aua dem Briefwechsel u. a. , die nicht von GAUSS herrilhren, in geschwei£te
Klammem {! gesetzt.
Weitere den Abdruck der einzelnen Notizen betreffende Hinweise findet man in den Bemerkungen
des Bearbeiters hinter jeder einzelnen Abtheilung.
F. KLEIN.
81*
INHALT.
GAUSS WERKE BAND VIT.
THEORETISCHE ASTRONOMIE.
Bemerkungen • 281
Bemerkungen 322
Briefwechsel.
Anniherungllformel fUr die Zwi.chenzeit: GAUSS an OLBEllJ! 1815 lanuar 7 Seite 332
GAUSS an OLBERS 1811> lanuar 13 3U
Nachla88.
Allgemeine Theorie der Berechnung der Cometenbahnen, nebst Anwendung auf den zweiten
Cometen des lahrs 1813 • • • • • • . • . • • . • • . . • . . . . . . 338
Briefwechsel.
Supplement zur Theoria motus corporum coelestium:
GAUSS an OLBERS 1816 Mai 29 350
GAUSS an OLBERS 18U'luni 24 350
Bemerkungen. . . 373
Bemerkungen . • . . . • . • • • • • • 410
II. Nachla88. Exposition d'une nouvelle methode de calculer les perturbations planetaires avec
l'application au calcul numerique des perturbations du mouvement de Pallas.
Preface ....................... Seite U 9
Section I. Mouvement elliptique . . . . . . . . . . . . . . . 440
Section n. Variationsinstantanees des eMmens, produites par les perturbations 449
Section m. Methode de calculer les variations finies des elemens pendant un tems limite 460
Section IV. Erster Entwurf. Principes de la determination du mouvement pour un tems
illimite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Section IV. Zweiter Entwurf. Developpement des fonctions periodiques en series 469
IV. Nachla88. Specielle Storungen der Pallas durch Jupiter. Zweite Rechnung.
Berechnung der Storungen 483
Bestimmung der Normalelemente 486
VI. Nachlas8. Allgemeine Storungen der Pallas durch Jupiter. Zweite Rechnung.
Berechnung und Entwickelung der storenden Krifte; Formeln filr die Variation der Elemente 529
Storungen der Neigung und der Lange des Knoten 542
Storungen des Perihels. . . • • . • . . . • IH II
Storungen des Excentricititswinkels • • . . . . IH 8
Storungen des Logarithmen der halben grossen Axe 649
SWrungen des ersten Theils der Epoche 550
Storungen des zweiten Theils der Epoche :>62
Vereinigung der Storungen der. Epoche • 554
Praktische Integration der vom Argument l8S!!- - 7~ abhingenden Gleichungen 55 7
Rationales Verhiltniss der Umlaufaeiten von Pallas und 1upiter . • . . . . 557
INHALT. 649
Beetimmung der Normalelemente Seite &li9
Verbesserung der 1upitermasse • - 661
Bemerkungen. . . 601
VIT. 82
650 INHALT.
Bemerkungen . . . . . . 64.0