Test broj: 2

BOSNA I HERCEGOVINA
FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE Šifra Kandidata
TUZLANSKI KANTON
MINISTARSTVO OBRAZOVANJA/NAOBRAZBE, Ovdje nalijepiti šifru učenika !
NAUKE/ZNANOSTI, KULTURE I SPORTA/ŠPORTA
PEDAGOŠKI ZAVOD TUZLA
maj-juni, 2009. godine

BIOLOGIJA
Uputstvo kandidatu:

Test popunjavajte perom ili hemijskom olovkom.

Vrijeme izrade testa: 180 minuta.

Pažljivo proučite uputstvo.

Počnite sa izradom testa, kada Vam dežurni nastavnik da potrebne upute.

Pomoćne radnje, u rješavanju zadataka, radite uz tekst zadatka.

Ocjenjivač neće uzimati u obzir dodatne listove.

Pišite čitko, perom ili hemijskom olovkom. Ako pogriješite, napisano prekrižite.

Pazite da Vaš rad bude pregledan i čitljiv.

Nejasni i nečitljivi zadaci neće se bodovati.

Svaki zadatak brižljivo provjerite. Rješavajte ih promišljeno.

Uzdajte se u sebe i svoje sposobnosti.

Broj bodova, koje možete osvojiti, je 100.

Prema broju osvojenih bodova, ocjene su:

Osvojeni bodovi Ocjena

- od 0 – 39 .................................... 1
- od 40 – 54 .................................... 2
- od 55 – 69 .................................... 3
- od 70 – 84 .................................... 4
- od 85 – 100 ................................... . 5
Želimo Vam puno uspjeha.

1
I. Zaokruži slovo ispred tačnog odgovora

1. Molekula hlorofila u pirolovom prstenu sadrži: C

a) željezo 1
b) kobalt
c) magnezij
d) olovo

2. Biocenozu čine: C
a) različite jedinke 1
b) iste jedinke
c) različite populacije
d) dva ekosistema

3. Prirodni odabir je: A

1
a) selekcija
b) simbioza
c) izolacija
d) konkurencija

4. Eferentna ili nishodna nervna vlakna provode podražaje od: A 1

a) nervnog centra ka perifernim organima
b) centrifugalno
c) periferije organizma ka odgovarajućim nervnim centrima
d) od kore velikog mozga do receptora 1

5. Prirodni koloidni sistem ćelije je: B

a) vodeni rastvor
b) protoplazma
c) koloidni sistem
d) želatinozno-sol stanje

6. Antikodon na tRNA je GAG UAC. Koji je odgovarajući kodon mRNA? D

a) GAC UAG 1
b) GTC TAG
c) CAC UAC
d) CUC AUG

7. Stanično pijenje se označava kao: D

2
 a) fagocitoza 1
b) egzocitota
c) transcitoza
d) pinocitoza

8. Svijetla faza fotosinteze se odvija: A

a) danju 1
b) noću
c) danju i noću
d) samo ljeti

9. Izbaci uljeza: C
1
a) klimatski faktori
b) edafski faktori
c) fitogeni faktori
d) orografski faktori

10. Mrežasta nervatura lista karakteristična je za: B

1
a) kukuruz
b) lipa
c) tulipan
d) Ginko biloba

11. Hromosom je maksimalno spiraliziran u: D

a) anafazi
1
b) profazi mejoze I
c) interfazi
d) metafazi

12. Pentoza je: A

a) riboza 1
b) saharoza
c) maltoza
d) glukoza

13. Člankovite gliste imaju: D 1

a) vrpčast nervni sistem
b) difuzni nervni sistem
c) centralni nervni sistem

3
 d) ganglijski nervni sistem

14. Životni vijek eritrocita je: C 1

a) 50 dana
b) 10-12 dana
c) 100-120 dana
d) 1-2 dana

15. Pigment koji ne pomaže prenos kvanta svjetlosti je: C

1
a) hlorofil b
b) hlorofil a
c) α- karoten
d) β-karoten
16. Otvoreni krvni sistem imaju: B
a) amfioksus 1
b) mekušci
c) ribe
d) ptice

17. Pluto je tkivo kod biljaka koje spada u: C

a) mehaničko tkivo 1
b) osnovna tkivo
c) kožno tkivo
d) provodno tkivo

18. U procesu diferencijacije ćelija nastaju: C

a) tkiva 1
b) organi
c) organski sistemi
d) blastula

19. Replikacija DNK odvija se u: C 1

a) interfazi mitoze i mejoze
b) profazi mitoze
c) metafazi mejoze
d) anafazi I mejoze

20. Najveća količina energije troši se na: C 1

a) difuziju

4
 b) osmozu
c) aktivni prijenos kroz ćelijsku membranu
d) dijalizu

21. Stezanje komore označava se: A

a) sistola
1
b) hipertenzija
c) dijastola
d) izotenzija

22. Tripsin razlaže: D

a) ugljikohidrate 1
b) masti
c) nukleinske kiseline
d) proteine

23. Centralna dogma molekularne biologije teče u smjeru: A

1
a) DNK – i RNK – protein – osobina
b) DNK – protein – rRNK
c) RNK – DNK – RNK – protein
d) DNK – tRNK – iRNK – enzim
24. Numeričke aberacije nastaju kao posljedica: C
a) modifikacija 1
b) mutacija gena
c) promjene broja hromozoma
d) izostajanje mitoze

25. Osoba AB krvne grupe može dati krv osobi sa krvnom grupom: C
1
a) O
b) A
c) AB
d) B

26. Trpovi spadaju u: D

1
a) dupljare
b) crvene alge
c) morske gliste
d) bodljokošce

5
27. Vlasak (Polytrichum comunae) spada u: C 1
a) Pterdophyta
b) Magnoliophyta
c) Briophyta
d) Spermatophyta

28. Histoni pripadaju: B

a) lipidima 1
b) proteinima
c) glikolipidima
d) lipopretinima

29. U ekosistemu se odvija D

a) kruženje materije 1
b) kruženje energije
c) kruženej materije i energije
d) kruženje materije i proticanje energije

30. Postnatalna ontogeneza obuhvata: D 1

a) prenatalni razvoj
b) gametogenezu
c) diferencijaciju
d) period od rođenja pa do smrti

31. Otvoreni provodni snopići sadrže: A

a) kambij 1
b) sitaste ploče
c) traheje i traheide
d) parenhimsko tkivo
II. Dopuni rečenice

1. Kauliflorija
1
je____________________________________________________________
botanički pojam koji označava pojavu da cvjetovi izrastaju iz glavnog stabla biljke i čak i kore drveta,
_ prije nego iz novih pupoljaka.
______________________________________________________________
__________

2. Neuromedijatori su
________________________________________________________
ili neuro transmiteri su posrednici između nervnih ćelija, jer se bioelektrični inpuls ne prenosi 1u takvom
obliku već preko hemijskih supstanci transmitera najčešće su to (acetilholin i noradrenalin)

6
 ______________________________________________________________
__________

3. Borba za slične uslove prostora, ishrane, načina života označava se

1
kao____________________________.
kompeticija ili nadmetanje

4. Najsjevernija oblast vegetacije naziva se _________________.

tundra 1

5. Biotehnologija
je__________________________________________________________ 1
Prema definiciji Europske federacije za biotehnologiju iz 1992. godine, biotehnologija "povezuje
______________________________________________________________
prirodne znanosti i tehničke znanosti da bi se postigla primjena organizama, stanica, njihovih
__________
dijelova i molekularnih analogona u dobivanju proizvoda za dobrobit čovječanstva".

6. Ligaze su
je enzim koji može ponovo spojiti dva dijela molekule DNA, nastala djelovanjem endonukleaze
______________________________________________________________ 1
__ (enzm koji može prerezati oba lanca molekule DNA).
______________________________________________________________
__________

7. Apsorpcija vode i mineralnih materija kod viših biljaka odvija se preko 1

______________ _________________________
površinskih ćelija korijena, posebno onaj dio gdje su korijenske dlake, rjeđe pomoću listova i izdanaka.

8. Glikoliza (prva faza oksidacije glukoze) odvija se u 1

___________________________.
citoplazmi, pri čemu se glukoza razlaže na dvije molekule pirogrožđane kiseline.

9. Barrovo tijelo susreće se kod

to je djelić hromatina koji se vidi kao odjeljeno
________________________________________ . tijelo, veličine jednog mikrona i oblika trokuta na
1
jedarnoj membrani u jedru ženskog organizma (vidi sindromi-tarner); otkrio Bar i Bertram 1949.
Urodela, Caudata - repati vodozemci
10. Daždevnjak spada u red: __________________________ .
1

III. Zaokruži pravilne tvrdnju/tvrdnje

1. B, C
a) Pepsin je ferment pankreasnog soka. 2
b) Periderma je sekundarno tvorno tkivo.
c) Bjelouška spada u podred zmija.
d) Kambij omogućava rast biljaka u dužinu.

2.

7
 A, B
a) Škržno disanje je zastupljeno kod punoglavaca.
b) U tamnoj fazi fotosinteze vezuje se CO2. 2
c) Korijenova kapa omogućava rast korijena u širinu.
d) Korijen raste samo korijenskim dlačicama u dubinu.

3. B, C
a) Eritrociti proizvode antitijela. 2
b) Zatvoreni provodni snopići se javljaju kod dvosupnica.
c) Mikropila je otvor na vrhu omotača sjemenog zametka.
d) Korijen kod nekih biljaka ima spremišnu ulogu.
A, D
4.
a) Procesima hromosomskog inženjerstva mogu se izgrađivati vještački 2
hromosomi.
b) Kod sjemenica je oplodnja dvojna.
c) Plazmid je cirkularna DNK koja nema mogućnost replikacije.
d) Eritrociti O krvne grupe nemaju antigene na svojoj površini.

5. B, C
a) Pasivno usvajanje jona je proces koji se dešava uz utrošak energije. 2
b) Prednji riježanj hipofize luči hormon rasta (somatotropin).
c) Eritropoetin luče bubrezi.
d) Aktivni transport obuhvata proces osmoze.

6. C, D
a) Antitijela su lipidne materije.
2
b) Genetički drift je karakterističan za velike populacije.
c) Placenta je organ izgrađen od tkiva majke i tkiva fetusa.
d) Modifikacije su promjene gena.

7. A, B
a) Bodljokošci su organizmi koji su cijeli život vezani za podlogu. 2
b) Ptice i sisari imaju stalnu tjelesnu temperaturu.
c) Sunđeri imaju dvobočnu simetriju.
d) Homeotermni organizmi imaju promjenjivu temperaturu.

8.

8
 C, D
a) Purinske baze su guanin i citozin.
b) tRNA dobila je ime zato što transportuje iRNA u ribozome. 2
c) Mejozom se osigurava jednostruk broj hromozoma u somatskim stanicama.
d) Protalij predstavlja gametofit kod paprati.

9. A, B
a) Nefron je osnovna jedinica nervnog sistema.
b) Aktin i miozin učestvuju u mišićnoj kontrakciji.
2
c) Organizam ispoljava dominatno svojstvo samo ako ima oba dominantna gena.
d) Hemofilija se nasljeđuje kodominantnim nasljeđivanjem.

10. B, D
a) Osnovna karakteristika prokariotske ćelije je jasno uobličeno jedro.
b) Kariogram je skup hromosoma ćelije poredanih po obliku, veličini i položaju
2
centromere.
c) Kariotip je ukupnost hromosoma koja karakteriše dvije vrste.
d) Hloroplasti, hromoplasti i leukoplasti se nalaze u korijenu svih viših biljaka.
IV. PITANJA SA SLIKOM

1. Šta predstavlja ovaj ciklus? Obilježi ga i ukratko opiši! 3

MEDUZA Duplari se javljaju u dva različita oblikakao: polipi

(pričvršćeni za podlogu), i kao meduze (slobodno
plivajuće). Razmnožavaju se polno (larva planula) koja se
KOLONIJA pričvrsti i da polip, koji nabuja i iz njega izraste veći broj
polipa ili može nastati meduza. Ona se razmnožava polno i
tako nastaje više polipa. Bespolno -pupljenjem

POLIP MEDUZA

JAJE
PLANULA

2. Šta predstavlja ova slika? __________________________________

Transportnu RNA Obilježi je i
opiši translaciju! Translacija je treći stadij biosinteze proteina. U translaciji ribosom dekodira glasnika RNA-
m(RNA), koji nastaje transkripcijom, da bi mRNA proizveo posebni aminokiselinski lanac
(ili polipeptid) koji će se kasnije složiti u aktivni protein. Translacija se događa u citoplazmi
9
stanice, gdje se nalaze male čestice ribosoma, koje se zatim vežu za m(RNA). Ribosom
olakšava dekodiranje izazivajući vezanje t(RNA) sa slijedom komplementarnog antikodona
 3

Amino acid

tRNA
molekula

antikodon

3
3. Obilježi ciklus razmnožavanja mahovina!

10
 spore
spora
sporofit sa proklijala spora
sporogonom
anteridije muške gametangije

arhegonija

prokličica protonema

gametofit

ženski gametofit
muški gametofit

3
4. Obilježi tipove hromosoma prema položaju centromere!

telocentrični
akrocentrični metacentrični

submetacentrični 3

11
5. Obilježi sliku!

zatvorena stoma (ćelija otavračica-zatvaračica)

ćelije pomoćnice
stoma
otvorena

V. RIJEŠI ZADATKE

1. Kolika je vjerovatnoća pojave muškog djeteta sa daltonizmom ukoliko mu je otac

daltonista, a majka prenosilac? Odrediti genotip roditelja i F1 generaciju.
5

12
2. Mladić čiji otac ima hemofiliju oženi se sa fenotipski zdravom djevojkom. Kolika je
vjerovatnoća da njihova djeca neće imati hemofiliju?
5

3. Koje gamete može dati sljedeći genotip:

a) ABC, ABc, AbC, Abc, aBC, aBc, abC, abc AaBbCc
_____________________________________________________________
b) Aabbcc
Abc, abc
_____________________________________________________________
5

13
VI. SREDI TABELU
3
1. Dopuni tabelu!
Prosječna životinjska
Prosječna biljna stanica
stanica
Organele Jezgra
jezgra, jezgrica
ER o Jezgrica (unutar jezgre)
glatki ER Hrapavi endoplazmatski retikulum
ribosomi (ER)
citoskelet
Goldži aparat Glatki endoplazmatski retikulum
citoplazma
Ribosomi
mitohondrij
vezikul Citoskelet
Goldžijev aparat (diktiosomi)
Citoplazma
Mitohondrij
Vezikul
Hloroplast i drugi plastidi
vakuole
o Središnja vakuola
o Tonoplast
Vakuole
Ostale Plazmatska membrana
strukture plazmatska membrana
bičevi Bičevi (samo u gameta)
treplje
Stanični zid
Plazmodezma

14
2. Poveži strelicama organizme sa njihovom sistematskom pripadnošću!
Organizmi Sistematska pripadnost
3
Planarija Hordatae
Vinogradski puž Arthropoda
Škorpija Mollusca
Morska zvijezda Echinodermata
Amphioxus Plathelminthes

3. Napišite latinske nazive sljedećih vrsta!

3
Ime vrste (bosanski) Ime vrste (latinski)
Maslačak Taraxacum officinale
Bijeli bor
Pinus silvestris
Poljska preslica
Equsetum arvense
Jela Abies alba
Hrast Quercus petrae
Šumska jagoda Fragraria vesca
Šljiva Prunus domestica
Djetelina crvena Trifolium pratense
Zea mays
Kukuruz
Lamium purpureum
Mrtva kopriva

15