Sie sind auf Seite 1von 64

{deX

joÌnmb {dYmZ
(AmMm¶© lr {dídZÝXr H¥$V joÌnmb {dYmZ H$m AZwdmX ê$n)

db¶-1 … Mm¡~rg VrWªH$a nyOm Ho$ {bE& db¶-2 … Mm¡~rg ¶j XodVm nyOm Ho$ {bE&
db¶-3 … Mm¡~rg ¶jr Xodr nyOm Ho$ {bE& db¶- 4 … 96 joÌnmb nyOm Ho$ {bE&
Bg {dYmZ ‘| 24 nyUm©K© g{hV Hw$b 192 A¿¶© hmoVo h¢&

‘§Jb Amerdm©X
n. ny . gm{h˶ aËZmH$a AmMm¶© lr {deXgmJa Or ‘hmamO

izdk’kd %
{deX gm{h˶ Ho$ÝÐ
H¥${V … {deX joÌnmb {dYmZ
‘§Jb Amerdm©X … n. ny. gm{h˶ aËZmH$a AmMm¶©lr {deXgmJa Or ‘hmamO
AZwdmXH$… n§. YZwfH$a O¡Z, O¶nwa
g§H$bZ … ‘w{Z lr 108 {dembgmJa Or ‘hmamO,
jw. {dgmo‘gmJa Or ‘hmamO, ~«. àXrn ^¡¶m
gh¶moJr … Am{¶©H$m ^p³V^maVr ‘mVmOr, jw. dmËgë¶ ^maVr ‘mVmOr
g§nmXZ … ~«. Á¶mo{V XrXr (9829076085),
~«.gnZm XrXr (9829127533)
~«. AmñWm XrXr (9660996425)
g§¶moOZ … ~«. gmoZy XrXr, ~«. AmaVr XrXr
g§ñH$aU … àW‘ 2016 (1000 à{V¶m±)
‘yë¶ … 20/- (nwZ… àH$meZ hoVw)
gånH©$ gyÌ … (1) {deX gm{h˶ Ho $ ÝÐ
lr {XJå~a O¡Z ‘pÝXa Hw$Am± dmb O¡Znwar
aodm‹S>r (h[a¶mUm), ‘mo. 9812502062
(2) hare O¡Z
O¶ A[ahÝV Q´>oS>g©, 6561 Zohé nmbr
{Z¶a bmb ~Îmr Mm¡H$, Jm§Yr ZJa, {Xëbr
‘mo. 098181157971, 09136248971
(3) lr Zo{‘ZmW {XJå~a O¡Z ‘§{Xa
Zo{‘ZJa, ~g ñQ>¡ÊS> Ho$ nmg, Z¡Zdm,
{Obm-~y±Xr (amO.) 9829333557
(4) gwaoe O¡Z
nr-958, Jbr Z§. 3, empÝV ZJa, XþJm©nwam, O¶nwa
‘mo. 9413336017

-… nw Ê ¶mO© H $ …-
n§. ‘ZmoO O¡Z emñÌr, Q>mH| $ (amO.)

àH$meH$ … {deX gm{h˶ Ho$ÝÐ e-mail : vishadsagar11@gmail.com


‘wÐH$ … {n³gb 2 qàQ>, O¶nwa (ho‘ÝV O¡Z ‘mo. 9509529502)
lr joÌnmb {dYmZ n[aM¶
Bg AmJ‘mo³V joÌnmb {dYmZ H$s aMZm àmMrZ {XJå~a AmMm¶© lr
{dídZ§XrOr Ho$ g§ñH¥$V joÌnmb {dYmZ Ho$ AmYma go H$s JB© h¡& AWm©V² ¶h
{dYmZ {OZmJ‘ Ho$ AZwgma nydm©Mm¶m] Ho$ Ûmam àm‘m{UH$ h¡&
Bg {dYmZ ‘| à˶oH$ VrWªH$a, CZHo$ ¶j-¶{jUr Ed§ 4-4 joÌnmb Ed§
1 nyUm©K,© Bg àH$ma go EH$ VrWªH$a g§~Y§ r nyOZ ‘| 8 AK© hmoVo h¢& Bg àH$ma
go (24X8=192) Bg {dYmZ ‘| Hw$b 192 AK© h¢& AV… nyOH$ H$mo EH$ {XZ
‘| {OVZo VrWªH$a g§~Y§ r nyOZ H$aZm h¡ dh CVZo AK© Am{X gm‘J«r bmd|&
O¡g-o EH$ VrWªH$a g§~Y§ r nyOZ ‘| 8 AK© bm¶|& Xmo VrWªH$a g§~Y§ r nyOZ
‘| 16 AK© bm¶| B˶m{X&
{OVZo AK© h¢ CVZo hr ÜdOm, nwîn, Z¡dÚ o Am{X gm‘J«r bm¶| Ed§ Cg‘|
^r {Z˶‘h nyOm, g‘wƒ¶ joÌnmb nyOm Ed§ ¶j-¶{jUr nyOm hoVw AK© Am{X
gm‘J«r ep³V-BÀN>mZwgma AbJ go ^r bm gH$Vo h¢&
EH$ VrWªH$a g§~§Yr nyOZ hoVw gm‘J«r (H$‘ go H$‘)
nwîn -8
Z¡doÚ -8
lr’$b -8
OZoD$ -5
bmb ÜdOm -8
Xodr Ho$ dñÌm^yfU Am{X - 1 OmoS‹ >r
Xod Ed§ joÌnmb Ho$ dñÌ Am^yfU Am{X - 5 OmoS‹ >r ¶m Xmo OmoS‹ >r
Vob - 50 {‘br.br.
{Vb, MZm, JwS‹ >, C‹S>X, qgXÿa Am{X - 50-50 J«m‘
X{jUm ({g³H$m) - 8 {g³H$m
joÌnmb {dYmZ H$mo Omo {d{YnydH© $ H$aVm h¡ CZHo$ gmao H$m¶© {gÕ hmoVo h¢&
ajH$Xod g~H$s ajm H$aZo dmbo hmoVo h¢, h‘ {dídmg Ho$ gmW bJZ nydH© $ nyOm
H$a|Jo Vmo CgH$m ’$b H$moB© N>rZ Zht gH$Vm, h‘| hr àmßV hmoJm& joÌnmb {dYmZ
‘| VrWªH$am| H$s AmamYZm H$s JB© gmW hr joÌnmb ~m~m H$mo nyOm g‘{n©V H$s
JB© h¡& h‘| gƒo ‘Z go ^JdmZ H$s ^p³V H$aZm Mm{hE&
- gnZm XrXr (g§KñW Am. {deX gmJaOr ‘hmamO)
bKw gH$brH$aU {d{Y
A§Jݶmg ‘§Ì -
1. › õm§ jm§ Z‘mo ^¡adm¶! ‘‘ A{^‘wIm§J§ aj-aj ñdmhm&
2. › õt jt Z‘mo ^¡adm¶! ‘‘ öX¶§ aj-aj ñdmhm&
3. › õÿ§ jy§ Z‘mo ^¡adm¶! ‘Z Zm[^§ aj-aj ñdmhm&
4. › õm¢ jm¢ Z‘mo ^¡adm¶! ‘‘ OmZw§ aj-aj ñdmhm&
5. › õ… j… Z‘mo ^¡adm¶! ‘‘ nmX§ aj-aj ñdmhm&
AW Z‘ñH$ma ‘§Ì -
1. › éÐm¶ Z‘…& 2. › éÐê$nm¶ Z‘…&
3. › ~hþê$nm¶ Z‘…& 4. › ¶jê$nm¶ Z‘…&
5. › ¶jm¶ Z‘…& 6. › ̲¶§~H$m¶ Z‘…&
7. › JXmZwdmg YZwY©am¶ Z‘mo Z‘…&
(nwînmjV, Vm§~b
y ñdU©, dñÌm^yfU, ¶k^mJ gm‘J«r g‘n©U H$aHo$ hr Z‘ñH$ma H$aZm Mm{hE&)
AW {X½~§YZ ‘§Ì -
› õt Z‘mo ^¡adm¶ MC{Xem§ ~ÝY ñdmhm&
› õt Z‘mo ^¡adm¶ {d{Xem§ ~ÝY-~ÝY ñdmhm&
› õt Z‘mo ^¡adm¶ AmH$me§ ~ÝY-~ÝY ñdmhm&
› õt Z‘mo ^¡adm¶ nmVmb§ ~ÝY-~ÝY ñdmhm&
› õt Z‘mo ^¡adm¶ ‘§S>b§ ~ÝY-~ÝY ñdmhm&
› õt Z‘mo ^¡adm¶ gd©{dY ajm§ ~ÝY-~ÝY ñdmhm&
› éÐm¶ Z‘mo, éÐê$nm¶ Z‘mo, gËnwéfm¶ Z‘mo, ¶jm¶ Z‘mo, ̲¶§~H$m¶ Z‘mo,
JXmYam¶ Z‘mo Z‘…&
Omn ‘§Ì
› I§ joÌnmbm¶ Z‘…&
› jm§ jt jy§ j¢ jm¢ jm joÌnmbm¶ Z‘…&
› E| ³bt ³bt õt õt g§ d§ d… Amn XþÕmaUm¶ Ag‘¶ ~Õm¶ bmoHo$ídam¶
gdm©H$f©U ^¡adm¶ Xm[aж{dÕofUm¶ › õt ‘hm^¡adm¶ Z‘…&
bKw {dZ¶ nmR>
nksgk
iw t k fof/k ls iw o Z ;g] i<+ s a fou; ls ikBA
/kU; ftus ’ oj ns o th] deZ u’kk;s vkBAA
f’ko ofurk ds bZ’k rqe] vuUr prq”V; okuA
eq f Dr o/kq ds dUr gks ] ns r s f’ko lks i kuAA
ihM+ k gkjh yks d es a ] Hkonf/k uk’ku gkjA
Kk;d gks =;yksd ds] f’koin ds nkrkjAA
/kekZ e ` r nk;d iz H kks ! ] rq e gks ,d ftus U nz A
pj.k dey esa vkids] >qdrs four lR;sUnzAA
Hkfotu dks Hko flU/kq esa] ,d vki vk/kkjA
deZ c U/k dk tho ds ] djus okys {kkjAA
pj.k dey ry iwtrs] fo?u jksx gksa uk’kA
Hkfothoksa dks eks{k in] djrs vki izdk’kAA
;g tx LokjFk ls Hkjk] lnk c<+ k ;s jkxA
n’kZ Kku ns vkidk] tx dks ^fo’kn* fojkxAA
,d ‘kj.k rq e yks d es a ] djrs Hko ls ikjA
vr% HkDr cu ds iz H kks ! vk;k rq e js }kjAA
eaxy ikB
eaxy vgZr~ fl) ftu] vkpk;Z mik/;k; larA
/kekZ x e dh vpZ u k] ls gks Hko dk vUrAA
eaxy ftux`g fcEc ftu] HkDrh ds vk/kkjA
ftudh vpkZ dj feys] eks{k egy dk }kjAA
vFk vgZar iwtk izfrKk;ka---- AA iq”iktfya f{kikfeA
jo Ì nmb {dYmZ/6

AW nyOm nr{R>H$m
› O¶ O¶ O¶ Z‘moñVw, Z‘moñVw, Z‘moñVw&
U‘mo A[ah§VmU§, U‘mo {gÕmU§, U‘mo AmB[a¶mU§,
U‘mo CdÁPm¶mU§, U‘mo bmoE gìdgmhÿU§&
› õt AZm{X‘yb ‘§Ìäo ¶mo Z‘…& nwînm§Oqb {jnoV&²
MÎmm[a ‘§Jb§, Aa[hÝVm ‘§Jb§, {gÕm ‘§Jb§,
gmhÿ ‘§Jb§, Ho$d{b nÊUÎmmo, Yå‘mo ‘§Jb§&
MÎmm[a bmoJwÎm‘m, A[ah§Vm bmoJwÎm‘m, {gÕm bmoJwÎm‘m&
gmhÿ bmoJwÎm‘m, Ho$dbr nÊUÎmmo, Yå‘mo bmoJwÎm‘m&
MÎmm[a eaU§ nddÁOm{‘, A[ah§Vo eaU§ nìdÁOm{‘,
{gÕo eaU§ nìdÁOm{‘& gmhÿ eaU§ nìdÁOm{‘,
Ho$d{bnÊUÎm§, Y呧 eaU§ nìdÁO{‘&
› Z‘mo@h©Vo ñdmhm& (nwînm§Oqb {jnoV)²
ԤJb {dYmZ
ew Õ mew Õ AdñWm ‘| H$mo B © , U‘mo H $ma H$mo ܶm¶o &
ny U © A‘§ J b Zeo Ord H$m, ‘§ J b‘¶ hmo OmE&&
g~ nmnm| H$m Zmer h¡ Omo , ‘§ J b àW‘ H$hmE&
{d¿Z àb¶ {df{Z{d© f e{H$Zr, ~mYm Zm ah nmE&&
&& nwînm§Oqb {jnoV² &&
A¿¶m© d br
Ob J§YmjV nwînMé, Xrn Yyn ’$b gmW&
AîQ> Ðì¶ H$m A¿¶© bo, nyO aho {OZ ZmW&&
› õt lr ^JdVmo J^©-OÝ‘-Vn-kmZ-{Zdm©U n§M H$b¶mUHo$ä¶mo A¿¶ª {Z. ñdmhm&
› õt lr Ah©V² {gÕmMm¶m}nmܶm¶ gd© gmYyä¶mo A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
› õt lr ^JdpÁOZ ghòZm‘oä¶mo A¿¶ª {Zd©n‘mr{V ñdmhm&
› õt lr ÛmXem§J dmUr àW‘mZw¶moJ, H$éUmZw¶moJ, MaUmZw¶moJ, Ðì¶mZw¶moJ
Z‘… A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/7

nyOm à{Vkm nmR>


AZo H $m§ V ñ¶mÛmX Ho $ Ymar, AZÝV MVw î Q>¶ {dÚmdmZ&
‘y b g§ K ‘| lÕmby OZ, H$m H$aZo dmbo H$ë¶mU&&
VrZ bmo H $ Ho $ kmVm ÑîQ>m, OJ ‘§ J bH$mar ^JdmZ&
^md ew{Õ nmZo ho ñdm‘r, H$aVm hÿ± à^w H$m JwUJmZ&&
{ZO ñd^md {d^md àH$meH$, lr {OZoÝÐ h¢ jo‘ {ZYmZ&
VrZ bmo H $dVu Ðì¶m| Ho $ , {dñV¥ V kmZr ho ^JdmZ!
ho Ah© Ý V! AîQ> Ðì¶m| H$m, nm¶m ‘¢ Z o Ambå~Z&
hmo H $a Ho $ EH$mJ« { MÎm ‘¢ , nw Ê ¶m{XH$ H$m H$ê± $ hdZ&&
› õt {d{Y¶k à{Vkm¶o {OZà{V‘mJ«o nwînm§Oqb {jnoV&²
ñdpñV ‘§Jb nmR>
G$f^ A{OV g§^d A{^ZÝXZ, gw‘{V nX‘ gwnmíd© {OZoe&
MÝÐ nw î n erVb lo ¶ m§ g {OZ, dmgw n y Á ¶ ny O y ± VrW} e &&
{d‘bmZÝV Y‘© em§ V r {OZ, Hw $ ÝWw Aah‘ëbr X| lo ¶ &
‘w{ZgwdV« Z{‘ Zo{‘ nmíd© à^w, dra Ho$ nX ‘| ñdpñV H$ao¶&&
B{V lr MVwqde{V VrWªH$a ñdpñV ‘§Jb {dYmZ nwînm§Oqb {jnm{‘&
na‘{f© ñdpñV ‘§Jb nmR>
G${fda kmZ ܶmZ Vn H$aHo $ , hmo OmVo h¢ G$ÕrdmZ&
‘y b ^o X h¡ AmR> G${Õ Ho $ , Mm¡ g R> CÎma ^o X ‘hmZ&&
~w { Õ G${Õ Ho $ ^o X AR>mah, {OZH$mo nmHo $ G$ÕrdmZ&
{Zñn¥h hmoH$a H$a| gmYZm, {deX H$a| ñd na H$ë¶mU&&
G${Õ {d[H« $ ¶m ½¶mah ^o X m| , dmbo gmYy G$ÕrdmZ&
Zmo ^o X m| ¶w V MmaU G$Õr, Ymar gmYy aho ‘hmZ&&
Vn G$Õr Ho $ ^o X gmV h¢ , Vn H$aVo gmYy Jw U dmZ&
‘Z ~b dMZ H$m¶ ~b G$Õr, Ymar gmYy aho àYmZ&&
^o X AmR> Am¡ f {Y G${Õ Ho $ , {OZHo $ Ymar gd© G$erf&
ag G$Õr Ho$ ^oX H$ho N>h, agmñdmX ew^ nmE± ‘wZre&&
G${Õ AjrU ‘hmZg Ed§, G${Õ ‘hmb¶ Ya G${famO&
{OZH$s AMm© H$a hmo OmVo, g’$b g^r Ho$ gmao H$mO&&
&& B{V na‘{f© ñdpñV ‘§Jb {dYmZ§&& (nwînm§Oqb {jnoV²)
Jh nso&’kkL=&xq# iwtk ¼y?kq½
LFkkiuk
ns o &’kkL=&xq # in ueu] fo|eku rhFks Z ’ kA
fl) iz H kw fuokZ . k Hkw ] iw t jgs vo’ks ” kAA
‚ gzha Jh nso ‘kkL= xq# lewg! v= vorj&vorj laokS”kV~ vkg~okuuaA
v= fr”B&fr”B B% B% LFkkiuaA v= ee~ lfUufgrks Hko&Hko o”kV~
lfUuf/kdj.ke~A
¼pky NUn½
ty ds ;g dy’k Hkjk,] =; jks x u’kkus vk,A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA1AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks tUe&tjk&e`R;q fouk’kuk; tya fuoZ- LokgkA
‘kq H k xa / k cukdj yk,] Hkorki u’kkus vk,A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA2AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks lalkj rki fouk’kuk; pUnua fuoZ- LokgkA
v{kr ge ;gk¡ p<+ k ,¡ ] v{k; inoh ‘kq H k ik,¡ A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA3AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks v{k;in izkIr;s v{krku~ fuoZ- LokgkA
lq j fHkr ;s iq ” i p<+ k ,¡ ] #t dke ls eq D rh ik,¡ A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA4AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks dkeck.k fo/oa’kuk; iq”ia fuoZ- LokgkA
ikou uS o s | p<+ k ,¡ ] ge {kq / kk jks x fou’kk,¡ A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA5AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks {kq/kkjksx fouk’kuk; uSos|a fuoZ- LokgkA
?k` r dk ;s nhi tyk,¡ ] iz H kq eks g frfej fou’kk,¡ A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA6AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks eksgkU/kdkj fouk’k nhia fuoZ- LokgkA
vXuh es a /kw i tyk,¡ ] ge vkBks a deZ u’kk,¡ A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA7AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks v”VdeZ nguk; /kwia fuoZ- LokgkA
jo Ì nmb {dYmZ/9
rkts Qy ;gkW a p<+ k ,¡ ] ‘kq H k eks { k egkQy ik,¡ a
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA8AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks eks{kQy izkIrk; Qya fuoZ- LokgkA
ikou ;s v?;Z p<+ k ,¡ ] ge in vu?;Z iz x Vk,¡ A
ge nso&’kkL=&xq# /;krs] in lknj ‘kh’k >qdkrsAA9AA
‚ gzha nso ‘kkL= xq#H;ks vu?;Z in izkIrk; v?;Za fuoZ- LokgkA
t;eky
nksgk& nso&’kkL=&xq# ds pj.k] oUnu djsa f=dkyA
^fo’kn* Hkko ls vkt ge] xkrs gSa t;ekyAA
¼rkejl Nan½
t;&t;&t; vjgar ueLrs] eqfDr o/kw ds dar ueLrsA
deZ ?kkfr;k uk’k ueLrs] dsoyKku izdk’k ueLrsAA
txrh ifr txnh’k ueLrs] fl) f’kyk ds bZ’k ueLrsA
ohrjkx ftunso ueLrs] pj.kksa fo’kn lnSo ueLrsAA
fo|eku rhFks Z ’ k ueLrs ] Jh ftus U nz vo’ks ” k ueLrs A
ftuok.kh ‚dkj ueLrs] tSukxe ‘kqHkdkj ueLrsAA
ohrjkx ftu la r ueLrs ] loZ lk/kq fuxz Z U Fk ueLrs A
vÑf=e ftufcEc ueLrs] Ñf=e ftu izfrfcEc ueLrsAA
n’kZ Kku pkfj= ueLrs ] /keZ {kekfn ifo= ueLrs A
rhFkZ {ks= fuokZ.k ueLrs] ikou iapdY;k.k ueLrsAA
vfr’k; {ks= fo’kky ueLrs] ftu rhFksZ’k f=dky ueLrsA
‘kk’or rhjFkjkt ueLrs] ^fo’kn* iwtrs vkt ueLrsAA
nksgk& vgZrkfn uo nsork] ftuok.kh ftu larA
iwt jgs ge Hkko ls] ikus Hko dk varAA
‚ gzha Jh nso&’kkL=&xq#H;ks t;ekyk iw.kkZ?;Za fuoZikehfr LokgkA
nksgk& nso&’kkL=&xq# iwtrs] Hkko lfgr tks yksxA
_f)&flf) lkSHkkX; ik] ikrs f’ko dk ;ksxAA
AA bR;k’khokZn% iq”iktfya f{kisr~AA
jo Ì nmb {dYmZ/10

lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶j nyOZ


Xmohm- {d¿Z haU ‘§Jb H$aU, K§Q>mH$U© ‘hmdra&
{OZH$s AMm© go {deX, {‘bVm ^d H$m Vra&&
ñWmnZm
VrWª H $a lr ‘hmdra Aé, K§ Q >mH$U© ¶j ‘hmamO&
Amh²dmZZ H$aVo {ZO Ca ‘|, ^md g{hV nyOm H$mo AmO&&
Oå~y Û rn Ho $ ^aV jo Ì ‘| , ¶jamO h¡ e³VrdmZ&
gwI em§Vr gm¡^m½¶ OJmZo, {OZH$m h‘ H$aVo Amh²dmZ&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gd©bjU ñdm¶wYdmhZ dYy {Mh²Z gn[adma ho K§Q>mH$U©
‘hmdra ¶j! AÌ AmJÀN>-AmJÀN> B{V Amh²dmZZ§& AÌ {VîR>-{VîR> R>…
R>… B{V ñWmnZ§& AÌ ‘‘ g{Þ{hVmo ^d-^d dfQ²> g{Þ{YH$aU‘²&
(kmZmoX¶ N>ÝX)
^d dZ ‘| ^Q>H$ aho A~ VH$, ^a gH$s Zm V¥îUm H$s ImB©&
^d {gÝYw ahm Jham A{Ve¶, gwI H$s BH$ ~yX± Zm {‘b nmB©&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ Ob§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
^d H$m A^md A~ hmo ‘oam, ¶h ^md ~ZmH$a AmE h¢&
MÝXZ g‘ erVbVm nmZo, ¶h erVb MÝXZ bmE h¢&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ M§XZ§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Vw‘Zo {OZoÝÐ AMm© H$aHo$, ¶h OrdZ g’$b ~Zm¶m h¡&
‘‘² emídV Aj¶ nX nmZo, H$m ^md öX¶ ‘| Am¶m h¡&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ AjV§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/11
¶h nwîn {bE Xe Y‘m] Ho$, {Oggo ¶h OrdZ ‘hH$mE&
lÕm go AmO M‹T>mZo H$mo, ho Xod! eaU ‘| h‘ AmE&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ nwîn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
O¶ nmH$a Mnb BpÝжm| na, A~ {ZO H$m ܶmZ bJmB¶o&
MoVZ H$s Abm¡{H$H$ ep³V ^r, {ZO Ho$ AÝXa ^r àJQ>mE±J&o
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ Z¡dÚ
o § g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
OJ V‘hmar O‹S> aËZm| Ho$, h‘ AZwn‘ XrnH$ bmVo h¢&
¶o aËZ‘¶r XrnH$ boH$a, {ZO AmV‘ Xrn ObmVo h¢&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&6&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ Xrn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Omo Vn Ho$ XmdmZb Ûmam, H$‘m] H$s Yyn ObmVo h¢&
do {ednW Ho$ amhr ~ZVo, Aé {gÕ {ebm na OmVo h¢&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&7&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ Yyn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
ho ‘hm ‘Zñdr VoOñdr, Vw‘ Ad{YkmZ ew^ àJQ>mE&
h‘ ^m¡{VH$ Mmh {dg{O©V H$a, ’$b {ednW H$m nmZo AmE&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&8&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ ’$b§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
CngJ© O¶r H$éUm ‘yVu, h¡ A{dMb em§Vr Ho$ Ymar&
h‘ nX AZ¿¶© nmZo A{Ve¶, ¶h A¿¶© M‹T>mVo ew^H$mar&&
h¡ KÊQ>mH$U© lr ‘hmdra, {OZemgZHo $ ajmH$mar&
ho {d¿Z {dZmeH$ ajmH$ma, Vw‘ Xÿa H$amo ~mYmE± gmar&&9&&
› Am§ H«$m¢ õt lr K§Q>mH$U© ‘hmdra ¶jm¶ A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/12
Xmohm- ^d Xþ I em§ V r ho V w h‘, Xo V o em§ V rYma&
amh {XIAm| ‘moj H$r, H$amo EH$ CnH$ma&&
emÝV¶o em§{VYmam&
g‘Vm ‘¶ OrdZ ~Zo, OmJo öX¶ {ddoH$&
nwînmÄO{b H$aVo {deX, boH$a nwîn AZoH$&&
&& nwînm§Oqb {jnoV&² &
K§Q>mH$U© ñVmoÌ
› K§Q>mH$U© ‘hmdra gd© ì¶m{Y {dZmeH$…&
{dñ’$moQ>H§$ ^¶§ àmßVo… aj aj ‘hm~b…&&1&&
¶Ì Ëd§ {VîR>go Xod, {b[IVmoja n§p³V {^…&
amoJmñVÌ àUí¶§{V, dmV {nÎm H$’$moX²^dm…&&2&&
VÌ amO ^¶§ ZmpñV, ¶m§{V H$U} OnmV² j¶§&
em{H$Zr ^yV doVmbm, amjgm… à^d§{V Z&&3&&
ZmH$mbo ‘aU§ Vñ¶, Z M gn} U Ññ¶Vo &
A{½Z Mmoa ^¶§ ZmpñV, › õt lt ³bt K§Q>mH$U© Z‘moñVwVo&&4&&
› õt R>… R>… ñdmhm& B{V Jm¡V‘m¡³V {dÚmñVdZ‘²&
K§Q>mH$aU Om߶ ‘§Ì
(1) › õt lt ³bt Eo ‘hmdra K§Q>mH$U© gd© ì¶m{Y {dZmeH$ {dñ’$moQ>H$ dmV
{nÎmmoX^² d H$’$ amoJ Mmoa byVm{X d¥U Xmof ‘nha õt K§Q>mH$U© ¶j Z‘moñVwVo R>…
R>… ñdmhm&
(2) › õt lt ³bt K§Q>mH$U© ‘hmdram¶ Z‘moñVwVo ‘‘ gd©H$m¶© [gqÕ Hw$é gd©
amoJmonÐd em§qV Hw$é Hw$é R>… R>… R>… ñdmhm&
O¶‘mbm
Xmohm - {OZH$m ¶e ’¡$bm {deX, D$Üd© AYmo nmVmb&
KÊQ>m H$U© ‘hmdra H$s, JmVo h¢ O¶‘mb&&
(dogar N>ÝX)
‘hmdra Ho$ ¶j {Zambo, g~Ho$ g§H$Q> haZo dmbo&
K§Q>mH$U© ¶j H$mo ܶmE±, {d¿Z Xÿa gmao hmo OmE±&&Q>oH$&&
jo Ì nmb {dYmZ/13
JwU Ho$ gmJa Omo H$hbmE, {d¿Z {dZmeH$ OJ ‘| JmE&& K§Q>m...&&
Omo h¢ [a{Õ {g{Õ Ho$ XmVm, Xod emñÌ Jwé go h¡ ZmVm&& K§Q>m...&&
^³Vr nmnm| H$s j¶H$mar, em§ V r H$maH$ ‘§ J bH$mar&& K§ Q >m...&&
Mmoa A{½Z H$m ^¶ Ze OmE, ì¶mYr Zm OrdZ ‘| AmE&& K§Q>m...&&
eÌy H$m ^¶ Zm ah nmE, ~ÝYZ H$moB© hmo Iwb OmE&& K§Q>m...&&
Am{Y ì¶m{Y Ho$ amoJ {dZmer, gd© A‘§Jb Ho$ hmo Zmer&& K§Q>m...&&
gånÎmr H$s ~‹ T >Vr hmo d o , Xm[aÐ ny U © ê$n go Imo d o & & K§ Q >m...&&
ñdOZm| H$m g§ ¶ mo J ~Zmdo , nw Ì m{XH$ g§ V {V H$mo nmdo & & K§ Q > m ...&&
àmUr hmo d o ¶e H$m Ymar, gd© OJV hmo d o CnH$mar&& K§ Q >m...&&
‘hmdra Ho$ Omo JwU Jmdo, gmW ¶j H$mo ^r Omo ܶmdo&& K§Q>m...&&
OrdZ ‘| Za em§ V r nmdo , AnZm dh gm¡ ^ m½¶ OJmdo & & K§ Q > m ...&&
Xmohm- K§Q>m H$U© ‘hmdra H$m, H$a| Ord Omo ܶmZ&
gwI em§Vr gm¡^m½¶ nm, nmd| nX {Zdm©U&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gd©bjU g§nU y © ñdm¶wYdmhZ-g{MÝh gn[adma K§Q>mH$U©
‘hmdra ¶jm¶ O¶‘mbm nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- ‘hmdra Ho$ gmW ‘| , H$a| ¶j H$m ܶmZ&
gd© {g{Õ¶m± àmßV hm|, ~‹T>o OJV ‘| emZ&&
B˶merdm©X…& nwînm§Oqb {jnoV&²
Jh uonsork dh vkjrh
rtZ & bg fof/k eaxy vkjfr dhts--------
uo nsoks dh vkjfr dhts] uj Hko Lo;a lQy dj yhtsA
igyh vkjrh vgZr~ Fkkjh] deZ ?kkfr;k uk’kudkjhAA uo nsoksa--
nwljh vkjrh fl) vuark] deZuk’k gksosa HkxoarkAA uo nsoksa--
rhljh vkjrh vkpk;ks± dh] jRu=; ds ln~ dk;ks± dhAA uo nsoks-a
pkSFkh vkjrh mik/;k; dh] ohrjkxjr Lok/;k; dhAA uo nsoks-a -
ikWapoh vkjrh eqfu la?k dh] ckg~; vH;arj jfgr lax dhAA uo nsoks-a
NBoh vkjrh tSu /keZ dh] ^fo’kn* vfgalk ebZ ije dhAA uo nsoks-a
lkroha vkjrh tSukxe dh] uk’kd egkeksg ds re dhAA uo nsoks-a -
vkBoh vkjrh pSR; frgkjh] Hkfo thoksa dks eaxydkjhAA uo nsoks-a -
ukSoha vkjrh pSR;ky; dh] n’kZu djrs feF;k{k; dhAA uo nsoks-a -
vkjrh djds oUnu dhts] ’kh’k >qdkdj vkf’kîk yhtsAA uo nsoks-a -
MVw{dªe{V VrWªH$a ¶j ¶{jUr nyOm
ñWmnZm
d¥f^m{XH$ Mm¡~rg {OZoída Ho$ g~ joÌnmb JwUdmZ&
Mma-Mma à{V VrWªH$a Ho$, aho {N>¶mZdo lÕmdmZ&&
h¡ {dYmZ ¶h joÌnmb ew^, AV… AmnH$m h¡ Amh²dmZ&
AmAmo nYmamo Amn ¶hm± na, ^|Q> J«hU ¶o H$amo àYmZ&&
› Am§ H«$m| õt lr d¥f^m{X ‘hmdra n¶ªV MVw{dªe{V{OZ g§~§Yr gd© ¶j-
¶{jUr g‘yh! AÌ AdVa-AdVa g§dm¡fQ²> Amh²dmZZ²& AÌ {VîR>-{VîR> R>…
R>… ñWmnZ‘²& AÌ ‘‘ g{Þ{hVmo ^d-^d dfQ²> g{Þ{YH$aU‘²&
(Mmb N>ÝX)
¶h Hy$n go Ob ^a bmE, h‘ ^|Q> hoVw ew^ AmE&
Vw‘ joÌ Ho$ ajmH$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&1&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo Ob§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
MÝXZ Ho$ga ‘| Jmam, {Ogno A{YH$ma Vwåhmam&
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&2&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo MÝXZ§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
AjV ¶o Ydb YwdmE±, Aj¶ em§Vr H$mo AmE± &
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&3&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo AjVmZ² g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h‘ ‘{h‘m gw Z H$a AmE, ¶o nw î n ^| Q > Z o bmE&
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&4&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo nwîn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
K¥V Ho$ Z¡doÚ ~ZmE, ¶o Wmb ‘| ^aHo$ bmE &
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&5&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo Z¡dÚo § g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
OJ‘J ¶o Xrn ObmE, h‘ ‘mo h ZemZo AmE&
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&6&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo Xrn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/15

A½Zr ‘| Yy n ObmE± , Xþ î H$‘© go ‘w ³ Vr nmE &


Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&7&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo Yyn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
’$b VmOo Vw‘ nX Yma|, ho joÌnmb ñdrmH$ma| &
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&8&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo ’$b§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
¶o A¿¶© Amn ñdrH$mamo, ‘‘ gmao {d¿Z {Zdmamo&
Vw‘ joÌ Ho$ ajm H$mar, ho joÌnmb! ‘Zhmar&&9&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
&&ûm¥J§ ma&&
dñÌ ‘| Par bJr ñdUm©^, ^, M‹T>mH$a nmE
nmE±± h‘ ew^ bm^&
H$a| h‘ joÌnmb ûm¥§Jma, erK« hmo {d¿Zm| H$m g§hma&&
OZoD$ aOV‘¶r ew^H$ma, M‹T>mH$a hmodo ‘§JbH$ma&
H$a| h‘ joÌnmb ûm¥§Jma, erK« hmo {d¿Zm| H$m g§hma&&
A±JyR>r H$ÊR>r ~mOy~ÝX, M‹T>mHo$ nmE± ^³V AmZÝX&
H$a| h‘ joÌnmb ûm¥§Jma, erK« hmo {d¿Zm| H$m g§hma&&
M‹T>mEE±± M‘M‘ aËZ {H$arQ>, ~Zmo ho Xod! h‘mao ‘rV&
H$a| h‘ joÌnmb ûm¥§Jma, erK« hmo {d¿Zm| H$m g§hma&&
Vob {Vb MZm d JwS‹ > {gÝXÿa, ÜdOm bo {‘gar C‹S>V ‘gya&
M‹T>mVo H$aZo XþI n[ahma, H$a| h‘ joÌnmb ûm¥§Jma&&
Xmohm- XoVo em§VrYma h‘, joÌnmb Ho$ AJ«&
nwînm§O{b H$aVo {deX, OrdZ hmo¶ g‘J«&&
&& emÝV¶o em§VrYmam& nwînm§O{b {jnoV²&&
Om߶ ‘§Ì … › Am§ H«$m¢ õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a {OZg§~§Yr ¶j-
¶{jUrä¶mo Z‘… (9,27,108 ~ma Omn H$a|)
jo Ì nmb {dYmZ/16

O¶‘mbm
Xmohm- VrWªH$a Mm¡~rg Ho$, h¢ {N>¶mZdo joÌnmb&
^p³V^md go AmO, h‘ JmVo h¢ O¶‘mb&&
(nÕ[a N>ÝX)
O¶mo O¶ VrWªH$a Mm¡~rg, ~Zo Vw‘ ‘wp³V dYy Ho$ B©e&
nmE Omo nmdZ Ho$dbkmZ, ~ZmE g‘deaU gwa AmZ&&
¶j ¶jr nmE ñWmZ, ~Zo Omo ajH$ Xo d ‘hmZ&
Mma {Xe joÌnmb ew^ Mma, Ûma Ho$ à{Vhmar ew^H$ma&&
hþE à{V VrWªH$a Ho$ gmW, à^y nX {dZV PwH$mE± ‘mW&
OJmE± {OZ nX ‘| lÕmZ, àmßV Omo H$aVo gå¶H²$kmZ&&
Amn {OZ emgZ Ho$ à{Vnmb, H$hmVo AV… Amn joÌnmb&
aho lr {OZHo $ go d mH$ma, dÝXZm H$aVo ~maå~ma&&
H$ho Omo AîQ> G${Õ¶m|dmZ, nmE Omo ‘{VlwVAd{Y kmZ&
H$a| {OZemgZ H$m CnH$ma, XodJwé Ho$ à{V lÕmYma&&
H$ao {OZ Y‘© no H$moB© àhma, Xod ¶o H$a XoVo g§hma&
H$ao H$moB© g{V¶m| H$m d«V^§J, {gImVo h¢ CZH$mo ^r T>J§ &&
{H$gr go aIVo h¢ Z d¡a, {‘Ì Zm BZH$m h¡ H$moB© J¡a&
aho {OZHo$ AÝXa AkmZ, H$h| BZH$mo do {‘϶mdmZ&&
H$ao Omo Xodm| H$m Anbmn, H$‘mVo h¢ OrdZ ‘| nmn&
H$amo g~ ¶Wm ¶mo½¶ gå‘mZ, ~‹T>oJr O¡ZY‘© H$s emZ&&
Xod ¶h ‘mVm {nVm g‘mZ, aI|Jo ^³Vm| H$m Omo ܶmZ&
H$a|Jo OJ OZ H$m CnH$ma, {deX gwI‘¶ hmoJm g§gma&&
Xmohm- joÌnmb Omo ^r aho, joÌ Ho$ ajmH$ma&
‘{h‘m JmVo AmnH$s, H$aZo OJ CÕma&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~Y§ r ¶j-¶{jä¶mo O¶‘mbmnyUm©¿¶ª
g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm - ^³Vm| H$mo ho Xod! Vw‘, Xmo Eogm daXmZ&
gwI em§Vr ‘¶ hm| g^r, nmdo gm¡»¶ ‘hmZ&&
B˶merdm©X…
jo Ì nmb {dYmZ/17

MVwqde{V VrWªH$a joÌnmb nyOm


ñWmnZm
Xmohm- G$f^m{XH$ Mm¡{~g hþE, {OZda ‘h{V ‘hmZ&
Y‘© àdV©Z Omo {H$E, {XE Y‘© H$m kmZ&&
¶j ¶{jUr gmW ‘|, {H$E ~‹S>m CnH$ma&
Am‘§ÌU H$aVo ¶hm±, H$aHo$ h‘ ‘Zwhma&&
{OZ MaUm| ‘| AmZH$a, nmE gV² lÕmZ&
gmY‘u hmo AmnH$m, H$aVo h‘ Amh²dmZ&&
› Am§ H«$m| õr lr d¥f^m{XH$ ‘hmdra n¶ªV MVw{dªe{V VrWªH$a g§~§Yr gd©
¶j-¶{jUr g‘yh! AÌ AdVa-AdVa g§dm¡fQ²> B{V Amh²dZZ§& AÌ {VîR>
R>… R>… ñWmnZ‘²& AÌ ‘‘ g{Þ{hVmo ^d ^d dfQ²> g{Þ{YH$aU‘²&
Ob Ho$ ¶h H$be ^amE, ̶ Yma H$amZo bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&1&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo Ob§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
gw a {^V ¶o J§ Y ~ZmE, h‘ ^| Q > M‹ T >mZo bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&2&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo MÝXZ§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
AjV Ho $ Wmb ^amE, h‘ ^| Q > ‘| Xo Z o bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nm Amo&&
nmA
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo AjVmZ² g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
nwînm| Ho$ Wmb ^amE, ¶h h{f©V ‘Z go bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo nwîn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
VmOo Z¡ d o Ú ~ZmE, ¶h ^mo J bJmZo bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo Z¡dÚo ‘² g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/18
¶h Xrn ObmH$a bmE, h‘ Ama{V JmZo AmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo Xrn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
¶h VmOr Yy n ~ZmE, h‘ hmo ‘ bJmZo bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo Yyn§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
’$b VmOo bo H $a AmE, ‘{h‘m‘¶r Xo Z o bmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{ g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo ’$b§ g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
dgw Ðì¶ {‘bmH$a bmE, ¶h A¿¶© ^|Q>Zo AmE&
ho ¶j ¶{jUr AmAmo, gå‘mZ ¶hm± na nmAmo&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a g§~Y§ r gd© ¶j-¶{jä¶mo A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- emgZ Xodr Xod h‘, XoVo em§VrYma&
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nmE± Y‘© H$m gma&&
&& emÝV¶o empÝVYmam& &&{Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&&
Om߶ … › Am§ H«$m¢ õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZg§~§Yr ¶j-¶{jUrä¶mo Z‘… (9,27,108
~ma Omn H$a|)
O¶‘mbm
Xmohm- emgZ Xodr XodVm, nmd| nwʶ {demb&
^³V AmnH$s ^md go, JmVo h¢ O¶‘mb&&
Mm¡~mobm N>ÝX
G$f^Xo d go ‘hmdra VH$, g~Zo nm¶m Ho $ dbkmZ&
YZ Hw$~oa Zo g‘deaU H$s, aMZm AmHo$ H$ar ‘hmZ&&
~mah H$moR>m| H$s aMZm H$s, AmR> H$moîR> ‘| Xod àYmZ&
N>h H$moR>m| ‘| ^dZ{ÌH$ Ho$, Xod àmßV H$sÝho ñWmZ&&1&&
nw Ê ¶dmZ ^dZ{ÌH$dmgr, nmVo h¢ Omo gX² lÕmZ&
{OZ emgZ Ho$ ¶j ¶{jUr, ~ZVo h¢ Omo ‘h{V ‘hmZ&&
jo Ì nmb {dYmZ/19
ghY‘u H$s ajm H$aHo $ , {ZO H$Îm© ì ¶ {Z^mVo h¢ &
à‘wI ^³V Omo VrWªH$a Ho$, AV… Amn H$hbmVo h¢&&2&&
{OZ{~å~m| Ho$ gmW ‘y{V©¶m±, BZH$s ^r ~ZdmVo h¢&
XoH$a Ho$ gå‘mZ ^³V H$B©, ‘Z ‘| ~hþ hfm©Vo h¢&&
nmíd©ZmW na H$‘R>mgwa Zo, H«$mo{YV hmo CngJ© {H$¶m&
nX²‘md{VYaUoÝÐ Zo AmHo$, ^p³V^md go Xÿa {H$¶m&&3&&
A{hÀN>Ì ‘| nmíd©à^y Ho$, ’$U ‘| ew^ íbmoH$ {bIo&
nmÌ Ho$gar ‘wZr ~Zo Wo, dh íbmoH$ ñd¶§ n‹T> Ho$&&
Hw$î‘m§{S>Zr Zo JwpëbH$m Or ~Z, Jmo‘Q>o e H$m ÝhdZ {H$¶m&
~mhþ~br Ho$ nyUm©{^foH$, H$amZo H$m gm¡^m½¶ {b¶m&&4&&
Hw$ÝXHw$ÝX Omo J¶o {JaZmar, AmÚ Y‘© ew^ H$m¡Z ahm&
àH$Q> hþB© Hw$î‘m§{S>Zr Xodr, Am{X {XJå~a Y‘© H$hm&&
dmX hþAm AH$b§H$ Xod H$m, Xodr MH«o$ídar AmB©&
{H$¶m àH$m{eV {OZ emgZ H$mo, {dO¶ dmX ‘| {XbdmB©&&5&&
‘mZVw § J H$s ajm H$aZo , MH« o $ ídar Xo d r AmB© &
g‘ÝV^Ð ‘w{Zda H$s ajm, Ádmbm ‘m± Zo Wr JmB©&&
gmo ‘ m gVr MÝXZm grVm, g~ H$s ajm Xo d {H$E&
{H$gr H$s ajm H$s AmH$a Ho$, {H$gr H$mo OrdZ XmZ {XE&&6&&
lÕm go Omo BZ Xodm| H$m, ¶Wm ¶mo½¶ gå‘mZ H$ao&
CZHo$ {d¿Z Xÿa H$aHo$ gwa, nwÌ gånXm XmZ H$a|&&
dñÌm^yfU A¿¶© ’y$b ’$b, h‘ gå‘mZ H$mo bmE h¢&
Amn h‘mao ‘mV {nVm g‘, ^|Q> M‹T>mZo AmE h¢&&7&&
› Am§ H«$m| õt lr MVw{dªe{V VrWªH$a{OZ g§~§Yr gd© ¶j-¶{jUr O¶‘mbm
nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- Amh² d mZZ² H$aVo ¶hm± hmo H o $ ^md {d^mo a &
{OZ emgZ H$s H$s{V© H$mo, ’¡$bmAmo Mhþ± Amoa&&
{OZ emgZ Ho$ Xod hmo, ‘mVm {nVm g‘mZ&
h‘ ~ƒm| H$m AmnH$mo hr aIZm h¡ ܶmZ& ܶmZ&&
B˶merdm©X nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/20

Am{XZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-1


(gIr N>ÝX)
Aï> H$_© H$m Zme H$amo à^w, "{deX'
{deX' JwUm| H$mo nmZm h¡Ÿ&
A¿`© g_{n© V H$aVo h¢ à^w , Aï>_ ^y n a OmZm h¡ Ÿ &&
öX` H$_b _| AmZ {damOmo, gwa{^V gw_Z {~N>mVo h¢Ÿ&
Am{XZmW à^w Ho$ MaUm| h_, gmXa ere PwH$mVo h¢Ÿ&&
› õt lr Am{XZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "O¶^Ð
O¶^Ð
O¶^Ð' H$hmE, ajH$ {OZ emgZ Ho$ JmE &
Am{XZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H²$$ lÕmYmar ‘mZmo &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr O¶^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
{dO¶^Ð' h¡ Zm‘ {Zambm, g~H$s ajm H$aZo dmbm &
"{dO¶^Ð
{dO¶^Ð
Am{XZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H²$ lÕmYmar ‘mZmo &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dO¶^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Anam{OV' H$mo OrV Zm nmE, H$moB© eÌy H¡$gm AmE &
"Anam{OV
Anam{OV
Am{XZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H$ lÕmYmar ‘mZmo &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Anam{OV joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "‘{U^Ð
‘{U^Ð
‘{U^Ð' H$hmE, eÌy Xb na Omo O` nmE &
Am{XZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H²$$ lÕmYmar ‘mZmo &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘{U^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Am{XZmW Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CÕma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna ah| gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr d¥f^ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo em§VrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/21

A{OVZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-2


Ob M§XZ Am{XH Aï> Ðì`, h_ loð> M‹T>mZo bmE h¢Ÿ&
hmo nX AZK© ew^ àmá h_|, h_ MaU eaU _| AmE h¢Ÿ&&
lr A{OV ZmW Or gmW {Z^mAmo, _moj _hb _| OmZo H$mŸ&
Xmo Amerf ''{deX'' ho ^JdZ² ! _w{º$ dYy H$mo nmZo H$mŸ&&
› õt lr A{OVZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
Mm¡nmB©
jo‘^Ð
"jo ^Ð' h¢ ajmH$mar, {OZ ^ŠVm| Ho $ Omo CnH$mar &
A{OVZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H²$ lÕm Ymar ‘mZmo &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr jo‘^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jmpÝV^Ð' empÝV Ho$ Ymar, {OZ emgZ Ho$ ajmH$mar &
"jmpÝV^Ð
jmpÝV^Ð
A{OVZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H$ lÕm Ymar ‘mZmo &&2&
&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr jmpÝV^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb "lr^Ð
lr^Ð
lr^Ð' H$hmE, ny U © ^ÐVm {ZO ‘| nmE &&
A{OVZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H$ lÕm Ymar ‘mZmo &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr lr^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
em§{V^Ð
"em§ V^Ð' em§Vr Ho$ XmVm, ^{d Ordm| H$mo XoVo gmVm &
A{OVZmW Ho$ godH$ OmZmo, gå¶H$ lÕm Ymar ‘mZmo &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr em§{V^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
A{OVZmW Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr A{OVZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo em§VrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/22

g§^dZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-3


Y_© {deX h¡ _§ J bH$mar, h_ ^r CgHo $ h¢ A{YH$marŸ&
nX AZK© nmZo H$mo AmE, A¿`© M‹ T >mZo H$mo h_ bmEŸ&&
à^w h¢ VrZ bmoH$ Ho$ ÌmVm, ^{d Ordm| H$mo kmZ àXmVmŸ&
VrWªH$a nXdr Ho$ Ymar, gå^d {OZ nX T>moH$ h_marŸ&&
› õt lr g§^d ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(dogar N>ÝX)
dra^Ð
dra^Ð' H$s ‘{h‘m Ý`mar, Jm`o na‘ draVm Ymar &
"dra^Ð
g§ ^ d {OZ Ho $ AMm© H $mar, jo Ì nmb JmE ‘Zhmar &&
› Am§ H«$m¢ õt lr dra^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
lr "~{b^Ð
~{b^Ð
~{b^Ð' ‘hm~b Ymar, {OZ emgZ Ho$ ajmH$mar &
g§ ^ d {OZ Ho $ AMm© H $mar, jo Ì nmb JmE ‘Zhmar &&
› Am§ H«$m¢ õt lr ~{b^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
lr "JwJwU^Ð
^Ð' aho JwU J«mhr, lÕm Yma ~Zo {ed amhr &
g§ ^ d {OZ Ho $ AMm© H $mar, jo Ì nmb JmE ‘Zhmar &&
› Am§ H«$m¢ õt lr JwU^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
MÝÐ^Ð
MÝÐ^Ð' MÝXm g‘ JmE, erVb JwU {ZO ‘| àJQ>mE &
"MÝÐ^Ð
g§ ^ d {OZ Ho $ AMm© H $mar, jo Ì nmb JmE ‘Zhmar &&
› Am§ H«$m¢ õt lr MÝÐ^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
g§ ^ dZmW Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr g§^dZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§{V hoVw h‘, XoVo em§VrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/23

A{^ZÝXZZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-4


bmoH$mbmoH$ AZmXr emídV, na Ðì`m| go `wº$ H$hmŸ&
gá VÎd Aé nwÊ` nmn H$s, lÕm Ho$ {~Z ~Zm ahmŸ&
nX AZK© XoZo dmbr h¡, AMm© {OZ ^JdmZ H$sŸ&
àJ{Q>V hmoVr {OZ nyOm go, Á`moVr Ho$db kmZ H$sŸ&&
› õt lr A{^ZÝXZ ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(Mm¡nmB© N>ÝX)
joÌnmb "‘hm^Ð
‘hm^Ð
‘hm^Ð' H$hmE, ^ŠVr H$a ‘{h‘m {XIbmE &
A{^ZÝXZ nX ere PwH$mE, AV: loð> ‘{h‘m H$mo nmE&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘hm^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
^Ð^Ð' Ho$ h‘ JwU JmE±, BZH$mo AnZo öX` ~gmE± &
"^Ð^Ð
^Ð^Ð
A{^ZÝXZ nX ere PwH$mE, AV: loð> ‘{h‘m H$mo nmE&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^Ð^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb "gV^Ð
gV^Ð
gV^Ð' h‘mao , OrdZ ‘| Vw ‘ ~Zmo ghmao &
A{^ZÝXZ nX ere PwH$mE, AV: loð> ‘{h‘m H$mo nmE&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gV^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
XmZ^Ð
XmZ^Ð' H$éUm Ho $ Ymar, O¡ Z Y‘© Ho $ aho àMmar &
"XmZ^Ð
A{^ZÝXZ ZmW nX ere PwH$mE, AV: loð> ‘{h‘m H$mo nmE&&
› Am§ H«$m¢ õt lr XmZ^Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
A{^ZÝXZZmW Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr A{^ZÝXZZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo e§mVrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/24

gw‘{VZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-5


{gÕ {ebm na dmg hoVw à^w, Aï> H$_© H$m Zme {H$EŸ&
jm{`H$ kmZ àH$Q> H$a AZwn_, nX AZK© _| dmg {H$EŸ&&
Aï> Ðì` H$m A¿`© ~ZmH$a, H$aVm _¢ gå`H²$ AM©ZŸ&
nX AZK© H$s àm{á hoVw h_, H$aVo h¢ eV²-eV² dÝXZŸ&&
› õt lr gw‘{V ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
‘mo{V¶mXm‘ N>ÝX
{deX "H$ë¶mU
H$ë¶mU M§X«' ew^ Zm‘, joÌ ajU$H$m nm¶m H$m‘ &
gw‘{V {OZda Ho$ MaUm| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&1&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$b¶mUM§Ð joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
H$hmE joÌnmb "‘hmMÝX«
‘hmMÝX« ', {H$E {OZ ^ŠVr hmo AmZÝX &
gw‘{V {OZda Ho$ MaUm| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&2&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘hmMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Zm‘ "O`MÝX«
O`MÝX« ' ahm ew ^ H$ma, jo Ì H$m ajH$ h¡ ‘Zhma &
gw‘{V {OZda Ho$ MaUm| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&3&
› Am§ H«$m¢ õt lr O¶MÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "nX‘MÝX«
nX‘MÝX« ' ew^ Zm‘, à^w MaUm| ‘| H$ao àUm‘ &
gw‘{V {OZda Ho$ MaUm| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&4&
› Am§ H«$m¢ õt lr nX‘MÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
gw ‘ {VZmW Ho $ `j `{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gw‘{VZmW {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo e§mVrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/25

nX²‘à^ {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-6


àmgw H $ Zra gw J § Y gw A jV, nw î n Mê bo Xrn Obm`Ÿ&
Yyn Am¡a \$b Aï> Ðì` bo, lr {OZda Ho$ MaU M‹T>m`Ÿ&&
a{d A[aï> J«h H$s em§Vr H$mo, nÙà^ nX ere PwH$m`Ÿ&
ho H$éUmH$a ! ^d XwI hVm©, MaU nyOVo _Z dM H$m`Ÿ&&
› õt lr nX²à^ {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(‘mo{V¶mXm‘ N>ÝX)
Zm‘ h¡ "H$bmMÝÐ
H$bmMÝÐ
H$bmMÝÐ' ‘Zhma, joÌnmb H$aVm Y‘© àMma &
nX²‘ à^ Ho$ MaUm| ‘| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$bmMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "H$ënMÝÐ
H$ënMÝÐ
H$ënMÝÐ' ew^ Zm‘, H$ao {OZnX ‘| Omo {dlm‘ &
nX²‘ à^ Ho$ MaUm| ‘| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$ënMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "HwHw$‘wVMÝÐ
MÝÐ' JwU ImZ, Hw$‘V H$m IÊS>Z H$ao àYmZ&
nX²‘ à^ Ho$ MaUm| ‘| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Hw$‘wVMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"HwHw$‘wXM§X' Jm`m M§Ð g‘mZ, {XImE ^ŠVr A{Ve` dmZ&
nX²‘ à^ Ho$ MaUm| ‘| AmZ, H$ao Omo ^md g{hV JwUJmZ&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Hw$‘wXMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
nX² ‘ à^ Ho $ `j `{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr nX²‘à^ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo e§mVrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/26

gwnmíd©ZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-7


g§gma gwIm| H$s MmhV _|, _Z _oam ~hþ bbMm`m h¡Ÿ&
h_ ^«_a ~Zo ^Q>Ho$ Xa-Xa, na nX AZK© Z nm`m h¡Ÿ&&
A~ àmá h_| hmo nX AZK©, h_ `hr ^mdZm ^mVo h¢Ÿ&
AVEd MaU _| {OZ gwnmíd©,`h nmdZ A¿`© M‹T>mVo h¢Ÿ&&
› õt lr gwnmíd© {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(‘mo{V¶mXm‘ N>ÝX)
Zm‘ h¡ "{dÚmMÝÐ
{dÚmMÝÐ
{dÚmMÝÐ' ‘hmZ, joÌ H$s ajm H$aVm AmZ &
H$hmE à^y gwnmagZmW, à^y Ho$ MaU PwH$mE ‘mW &&1
› Am§ H«$m¢ õt lr {dÚmMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb H$hbmE "JwJwUMÝÐ
MÝÐ',, H$ao {OZ ^ŠVr hmo {ZÛ©ÝX&
H$hmE à^y gwnmagZmW, à^y Ho$ MaU PwH$mE ‘mW &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr JwUMÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "Io
Io‘MÝÐ
MÝÐ' ew^H$ma, H$ao {OZ ^ŠVr ‘§JbH$ma&
H$hmE à^y gwnmagZmW, à^y Ho$ MaU PwH$mE ‘mW &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Io‘MÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
{dZ¶MÝÐ
{dZ¶MÝÐ' H$aVm {dZ¶ {deof, joÌnmb Zmeo gmao Šboe&
"{dZ¶MÝÐ
H$hmE à^y gwnmagZmW, à^y Ho$ MaU PwH$mE ‘mW &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dZ¶MÝÐ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
gwnmíd©ZmW Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gwnmíd©ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo em§VrYma&
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma&&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/27

MÝÐà^w {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-8


Ob J§Y Am{XH$ Ðì` dgw bo, A¿`© ew^_² ~ZmE h¢Ÿ&
emídV gwIm| H$s àm{á hoVy, Wmb ^aH$a bmE h¢Ÿ&&
lr MÝÐà^w Ho$ MaU H$s, ew^ d§XZm go hmo M_ZŸ&
_¢ {ga PwH$mH$a {deX nX _|, H$a ahm eV² eV² Z_Z²Ÿ&&
› õt lr MÝÐà^ {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(N>ÝX ‘mo{V¶mXm‘)
H$hmE "gmo
gmo‘H$s{V© ' joÌnmb, H$ao ^ŠVm| H$mo ‘mbm‘mb&
MÝÐà^w H$m h¡ nmdZ ^ŠV, aho Omo ^ŠVr ‘| AZwaŠV &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gmo‘H$s{V© joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
H$hmE "gy
gy¶©H$mÝV
$mÝV' joÌnmb, eÌwXb H$m Omo Jm¶m H$mb &
MÝÐà^w H$m h¡ nmdZ ^ŠV, aho Omo ^ŠVr ‘| AZwaŠV &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gy¶©H$mÝV joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "ew
ew^«H$mpÝV
$mpÝV' H$hbmE, ^pŠV H$aHo$ ‘{h‘m {XIbmE&
MÝÐà^w H$m h¡ nmdZ ^ŠV, aho Omo ^ŠVr ‘| AZwaŠV &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ew^H« $mpÝV joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"hoho‘H$m§{VV' joÌnmb H$m Zm‘, H$ao§ {OZ MaUm| {deX àUm‘&
MÝÐà^w H$m h¡ nmdZ ^ŠV, aho Omo ^ŠVr ‘| AZwaŠV &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ho‘H$m§{V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
MÝÐà^w Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr MÝÐà^ñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo em§VrYma&
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma&&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/28

nwînX§V {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-9


{Z_©b Ob g_ ewÕ öX`, M§XZ g_ _Zha erVbVmŸ&
AjV g_ Aj` ^md aho, h¡ gw_Z g_mZ gwH$mo_bVmŸ&&
h¢ {_ð> dMZ _moXH$ O¡go, XrnH$ g_ kmZ àH$me ahmŸ&
`e Yyn g_mZ gw{dH${gV H$a, \$b lr\$b O¡go gw\$bAhmŸ&&
AnZo _Z Ho$ ew^ ^mdm| H$m, `h MaUm| A¿`© M‹T>mVo h¢Ÿ&
h_ na_ nyÁ` {OZ nwînX§V, H$mo {deX ^md go Ü`mVo h¢Ÿ&&
› õt lr nwînX§V {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(gIr N>ÝX)
dO« H
"dO« V'$m§ { V jo Ì nmb OmZmo , Omo joÌ H$m ajH$ ‘mZmo &
{OZ nwînX§V nX AmE, Omo gmXa ere PwH$mE &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr dO«H$m§{V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
draH$m§{VV' joÌnmb Jm¶m, Omo ^ŠV à^y H$m Jm¶m&
"draH$m§
{OZ nwînX§V nX AmE, Omo gmXa ere PwH$mE &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr draH$m§{V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "{dîUw
{dîUw H $m§ { VV' ew ^ H$mar, jo Ì nmb lo ð > ‘Zhmar &
{OZ nwînX§V nX AmE, Omo gmXa ere PwH$mE &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dîUwH$m§{V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
MÝÐH$m§{VV' joÌnmb ^mB©, {OZ ^pŠV H$ao gwIXm¶r &
"MÝÐH$m§
{OZ nwînX§V nX AmE, Omo gmXa ere PwH$mE &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr MÝÐH$m§{V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
nw î nX§ V Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma &&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ &
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr nwînX§VZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo em§VrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/29

erVbZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-10


Aï> Ðì` bo _§JbH$ma, A¿`© M‹T>mE± AnaånmaŸ&
na_ gw I H$ma, à^w nX dÝXZ ~maå~maŸ&&
nX AZK© h_H$mo {_b Om`, aËZÌ` nm _w{º$ nm`Ÿ&
na_ gw I H$ma, à^w nX dÝXZ ~maå~maŸ&&
› õt lr erVb ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(gIr N>ÝX)
eVdr¶© ' Zm‘ H$m Ymar, jo Ì nmb ahm ‘Zhmar&
"eVdr¶©
à^w erVbZmW H$mo ܶmE, nX gmXa ere PwH$mE&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr eVdr¶© joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘hmdr`©' Zm‘ Omo nmE, joÌnmb à^w nX AmE &
"‘hmdr`©
à^w erVbZmW H$mo ܶmE, nX gmXa ere PwH$mE&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘hmdr¶© joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
~bdr¶©' Zm‘ ew^ OmZmo, Omo joÌ H$m ajH$ ‘mZmo &
"~bdr¶©
à^w erVbZmW H$mo ܶmE, nX gmXa ere PwH$mE&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ~bdr¶© joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
H$s{V© d r¶© ' Jw U m| H$m Ymar, h¡ jo Ì ew ^ H$mar &
"H$s{V©
à^w erVbZmW H$mo ܶmE, nX gmXa ere PwH$mE&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$s{V©dr¶© joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
nwînX§V Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma&&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ&
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr erVbZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo e§mVrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/30

lo¶m§gZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-11


à^w nX AZK© H$mo nm`o, h_ AZwn_ Wmb ^am`oŸ&
`h AmR>m| Ðì` {_bmVo, à^w MaUm| loð> M‹T>mVoŸ&&
O`-O` lo`m§g A{dH$mar, h_ nyOm H$a| VwåhmarŸ&
h_ ^md g{hV JwU JmVo, MaUm| _| ere PwH$mVoŸ&&
› õt lr lo¶m§gZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
Mmb N>ÝX
joÌnmb "VrW©
VrW©é{M
{M' JmE, VrWm}§ H$s emZ ~‹Tµ>mE &
{OZda lo¶m§g H$hbmE, {OZnX Omo nyO aMmE&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr VrW©é{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "^mdé{M
^mdé{M
^mdé{M' ew ^ H$mar, jo Ì nmb ahm ‘Zhmar &
{OZda lo¶m§g H$hbmE, {OZnX Omo nyO aMmE&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^mdé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "^ì¶é{M
^ì¶é{M
^ì¶é{M' OmZmo, Omo {ZH$Q> ^ì¶ hmo ‘mZmo&
{OZda lo¶m§g H$hbmE, {OZnX Omo nyO aMmE&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^ì¶é{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "em§
em§{Vé{M
Vé{M' ^mB©, h¡ OJ H$mo em§{V àXm¶r &
{OZda lo¶m§g H$hbmE, {OZnX Omo nyO aMmE&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr em§{Vé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
{OZ lo¶m§g Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo gå‘mZ&&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m CnH$ma&
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr lo¶m§gZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§{V hoVw h‘, XoVo e§m{VYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/31

dmgwnyÁ¶ {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-12


OJ _| gX² AgX² Ðì` Omo h¢, CZ g~Ho$ AK© ~VmE h¢Ÿ&
A~ nX AZK© H$s àm{á hoVw, h_ AK© ~ZmH$a bmE h¢ŸŸ&&
h_ nX AZK© H$mo nm OmE±, ho dmgwnyÁ` ! {OZda ñdm_rŸ&
h_H$mo à^w Eo g r eº$r Xmo , ~Z OmE± h_ AÝV`m© _ rŸ&&
› õt lr dmgwnyÁ¶ {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(Mmb N>ÝX)
joÌnmb "bpãYé{M
bpãYé{M
bpãYé{M' AmE, {OZ MaUm| OJh ~ZmE &
Omo dmgwnyÁ¶ nX ܶmE, ZV gmXa ere PwH$mE &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr bpãYé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "VÎdé{M
VÎdé{M
VÎdé{M' gX²kmZr, joÌnmb OJV H$ë¶mUr &
Omo dmgwnyÁ¶ nX ܶmE, ZV gmXa ere PwH$mE &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr VËdé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "gå¶H$é{M
gå¶H$é{M
gå¶H$é{M' ew^H$mar, joÌnmb kmZ H$m Ymar &
Omo dmgwnyÁ¶ nX ܶmE, ZV gmXa ere PwH$mE &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gå¶H$é{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "dmÚé{M
dmÚé{M
dmÚé{M' Amdo, lr {OZH$s ‘{h‘m Jmdo &
Omo dmgwnyÁ¶ nX ܶmE, ZV gmXa ere PwH$mE &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr dmÚé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
dmgwnyÁ¶ Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb ^r JmE Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$aVo, ^ŠVm| H$m H$aVo CnH$ma&&
dñÌm{XH$ {Vb Vob Am¡a Jw‹S>, go H$aVo BZH$m gå‘mZ&
VËna aho gXm ajm ‘|, AV: A¿`© `h {H$`m àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr dmgwnyÁ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- OJ H$s em§Vr hoVw h‘, XoVo e§mVrYma &
nwînm§O{b H$aVo ¶hm±, nwîn bo ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/32

{d‘bZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-13


nmE± h_ gw n X AZK© , A¿`© Xo Z o bmEŸ&
hmo d o {gÕm| _| dmg, ^mdZm `h ^mEŸ&&
ho {d_bZmW ! ^JdmZ, {d_b JwU Ho$ YmarŸ&
H$éUm à^w H$amo àXmZ, ho H$éUmH$marŸ&&
› õt lr {d‘bZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(nÕ{a> N>ÝX)
h¡ "{d‘b^pŠV
{d‘b^pŠV
{d‘b^pŠV' {OgH$m gwZm‘, Omo {OZnX ‘| H$aVm àUm‘&
lr {d‘bZmW nX joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {d‘b^p³V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
AmamܶéMr' Amamܶ OmZ, JwU JmVm h¡ ZV hmo ‘hmZ &
"AmamܶéMr
AmamܶéMr
lr {d‘bZmW nX joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Amamܶé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "d¡d¡Úé{M
é{M' ew^ gwMr dmZ, Xo ^ŠVm| H$mo Amamo½¶ XmZ &
lr {d‘bZmW nX joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr d¡Úé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "dmÚéMr
dmÚéMr
dmÚéMr' OJ ‘| ‘hmZ, Omo dmÚ ~OmE OJ àYmZ &
lr {d‘bZmW nX joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr dmÚé{M joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
{d‘bZmW Ho$ `j `{jUr, joÌnmb h¢ Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$mar, JmE ԤJbH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {d‘bZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§{V Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/33

AZÝVZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-14


Ob MÝXZ Am{X {_bm`, A¿`© ~ZmVo h¢Ÿ&
nX nmZo ho V w AZK© , lo ð > M‹ T >mVo h¢ Ÿ &
O`-O` AZÝV ^JdmZ, OJ Ho$ ÌmVm hmoŸ&
^ì`m| Ho$ Vw_ ho ZmW!, ^m½` {dYmVm hmoŸ&&
› õt lr AZ§VZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(nÕ[a N>ÝX)
ñd^md' Zm‘ Ymar ho àYmZ, {OgH$s h¡ OJ ‘| AbJ emZ&
"ñd^md
ñd^md
{OZda AZÝV H$m joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&1&
› Am§ H«$m¢ õt lr ñd^md joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
na^md' Zm‘ Ymar H$hmE, ‘{h‘m {OZda H$s {deX JmE&
"na^md
na^md
{OZda AZÝV H$m joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&2&
› Am§ H«$m¢ õt lr na^md joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"AZw å¶' Zm‘ Ymar {demb, lr {OZda H$m h¡ ajnmb &
AZwnå¶
{OZda AZÝV H$m joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&3&
› Am§ H«$m¢ õt lr Anwnå¶ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "ghOmZ§
ghOmZ§X' AmZÝXdmZ, Omo gab ghO OJ ‘| àYmZ &
{OZda AZÝV H$m joÌnmb, nX dÝXZ H$aVm h¡ {ÌH$mb &&4&
› Am§ H«$m¢ õt lr ghOmZ§X joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
AZÝVZmW Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb h¢ Mma &
{OZ emgZ Ho$ ajm H$mar, JmE ԤJbH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr AZÝVZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§Vr hmo, XoVo em§VrYma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/34

Y‘©ZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-15


à^w AmR>m| Ðì` {_bmE, `h nmdZ A¿`© ~ZmEŸ&
h_ nX AZK© nm OmE± , ^d gmJa go {Va OmE± Ÿ &&
O` Y_© Z mW {OZ ñdm_r, Vw _ hmo à^w AÝV`m© _ rŸ&
Vd MaU eaU H$mo nmVo, à^w MaUm| ere PwH$mVoŸ&&
› õt lr Y‘©ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(nÕ[a N>ÝX)
H$hbm¶ "Y‘©
Y‘©H$a$a' joÌnmb, Omo Ordm| H$mo H$aVm {Zhmb&
lr Y‘©ZmW {OZ MaU AmZ, Omo H$ao ^md go JwUmoJmZ&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Y‘©H$a joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "Y‘©
Y‘©H$ar
$ar' {OgH$m gwZm‘, {OZ nX ‘| Omo H$aVm àUm‘&
lr Y‘©ZmW {OZ MaU AmZ, Omo H$ao ^md go JwUmoJmZ&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Y‘©H$ar joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "emÝVH$‘©
emÝVH$‘©' ew^ em§{VdmZ, Omo lr {OZda H$m H$ao Ü`mZ&
lr Y‘©ZmW {OZ MaU AmZ, Omo H$ao ^md go JwUmoJmZ&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr emÝVH$‘© joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª ‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
H$hbmE joÌnmb "{dZ¶Zm‘
{dZ¶Zm‘
{dZ¶Zm‘',, {OZ nX ‘| {OgH$m ahm Ym‘&
lr Y‘©ZmW {OZ MaU AmZ, Omo H$ao ^md go JwUmoJmZ&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dZ¶Zm‘ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Y‘© Z mW Ho $ `j `{jUr, jo Ì nmb h¢ Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$mar, JmE Ԥ J bH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Y‘©ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§Vr hmo, XoVo em§VrYma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/35

em§{VZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-16


`h Aï> Ðì` h_ bmE h¢, h_Zo ew^ A¿`© ~Zm`m h¡Ÿ&
H$aZo AZK© nX àmá à^y, `h AZwn_ A¿`© M‹T>m`m h¡Ÿ&&
h_H$mo S>a bJVm H$_m] go, ho ZmW! Xya _oam ^` hmoŸ&
h_ A¿`© M‹T>mVo ^md g{hV __² OrdZ ^r em§Vr_` hmoŸ&&
› õt lr em§{VZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(nÕ[a N>ÝX)
joÌnmb H$hmE "{gÕgo
{gÕgoZ',, {OgH$s OJ H$mo h¡ looð> XoZ&
lr em§{VZmW {OZH$s Anma, ‘{h‘m Omo JmE ~ma-~ma&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {gÕgoZ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘hmgoZ' H$hmE joÌnmb, H$aVm OJ Ordm| H$mo {Zhmb &
"‘hmgo
lr em§{VZmW {OZH$s Anma, ‘{h‘m Omo JmE ~ma-~ma&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘hmgoZ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "bmo
bmoH$goZ' OJ ‘| ‘hmZ, {OZ emgZ H$m ajH$ àYmZ &
lr em§{VZmW {OZH$s Anma, ‘{h‘m Omo JmE ~ma-~ma&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr bmoH$goZ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
h¡ "{dZ¶Ho
{dZ¶Ho$Vw' nmdZ gwZm‘, joÌnmb H$ao {OZ nX àUm‘&
lr em§{VZmW {OZH$s Anma, ‘{h‘m Omo JmE ~ma-~ma&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dZ¶Ho$Vw joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
empÝVZmW Ho$ ¶j ¶{jUr, joÌnmb h¢ Mma &
{OZ emgZ Ho$ ajm H$mar, JmE ԤJbH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ&
{deX AM©Zm H$amo ^md go , H$aVo A¿¶© àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr em§{VZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§VrYma&
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/36

Hw$ÝWwZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-17


Ob MÝXZ AjV nwînm{XH$, Méda Ho$ Xrn ObmVo h¢Ÿ&
Yyn Am¡a \$b gmW {_bmH$a, AZwn_ A¿`© M‹T>mVo h¢Ÿ&
Hw $ ÝWw ZmW H$s AMm© H$aHo $ , àmUr g~ hfm© V o h¢ Ÿ &
{dZ` ^md go dÝXZ H$aHo$, gmXa ere PwH$mVo h¢Ÿ&&
› õt lr Hw$ÝWwZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(OmoJramgm N>ÝX)
¶jZmW
¶jZmW' jo Ì nmb H$hmE, OJ OZ ajmH$mar &
"¶jZmW
N>mo ‹ S >> ‘y ‹ T >Vm hmo lÕmZr, ^pŠV H$ao ‘Zhmar &&
Hw$ÝWwZmW Ho$ MaU eaU ‘|, nyOm {ZË` aMmdo &
^pŠV ^md go ‘{h‘m JmHo$, gmXa ere PwH$mdo&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ¶jZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"^y ‘ZmW' ^y‘r H$m ajH$, A{Ve` ‘{h‘mH$mar &
^y{‘ZmW
{OZ MaUm| H$m ^ŠV H$hmE, OJ ‘| {dñ‘`H$mar &&
Hw$ÝWwZmW Ho$ MaU eaU ‘|, nyOm {ZË` aMmdo &
^pŠV ^md go ‘{h‘m JmHo$, gmXa ere PwH$mdo&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^y{‘ZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xo d ‘y ‹ T >Vm VOZo dmbm, "XoXo e ZmW
ZmW' H$hbmE &
Xo e H$s ajm H$aZo dmbm, jo Ì nmb ‘Z ^mE &&
Hw$ÝWwZmW Ho$ MaU eaU ‘|, nyOm {ZË` aMmdo &
^pŠV ^md go ‘{h‘m JmHo$, gmXa ere PwH$mdo&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr XoeZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
{dZ¶ZmW' ew^ {dZ¶ H$m Ymar, joÌnmb ew^ OmZmo&
"{dZ¶ZmW
{dZ¶ZmW
Jw ê $ ‘y ‹ T >Vm VOZo dmbm, gå`ŠËdr hmo ‘mZmo &&
Hw$ÝWwZmW Ho$ MaU eaU ‘|, nyOm {ZË` aMmdo &
^pŠV ^md go ‘{h‘m JmHo$, gmXa ere PwH$mdo&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dZ¶ZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/37

Hw $ ÝWw Z mW Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb h¢ Mma &


{OZ emgZ Ho $ ajm H$mar, JmE Ԥ J bH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ &
› Am§ H«$m¢ õt lr Hw$ZWwZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&

AahZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-18


(amobm N>ÝX)
{_bmHo$ g^r Ðì` H$m A¿`© bmE, na_ loð> emídV gwnX nmZo AmEŸ&
à^mo ! AmnHo$ h_ JwUmoJmZ JmVo, AahZmW Vd nmX _| ga PwH$mVoŸ&&
› õt lr AahZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
am¡Ð ܶmZ H$mo VOZo dmbm, h¡ "{J[aZmW' {Zambm &
joÌnmb Am¶VZ H$s ajm, ^md go H$aZo dmbm &&
AahZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {J[aZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"Jh² d aZmW' Ûma no ahH$a, ajm H$aZo dmbm &
{‘Ï`mËdr Ordm| H$s {‘Ï`m‘{V H$mo haZo dmbm &&
AahZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Jh²daZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/38

déUZmW' YZ Ymݶ àXm¶r, Ordm| H$m {hVH$mar &


"déUZmW
déUZmW
O¡ Z Y‘© H$s Omo à^mdZm, H$aVm ‘§ J bH$mar &&
AahZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr déUZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘¡ Ì ZmW
"‘¡ ZmW' ‘¡ Ì r aIVm h¡ , Omo h¡ gX² l ÕmZr &
{OZ ^ŠVm| Ho$ {bE H$hm h¡, nmdZ Omo H$ë¶mUr &&
AahZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘¡ÌZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
AahZmW Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb MC JmE &
{OZ emgZ Ho $ ajm H$mar, Ԥ J bH$ma ~VmE &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ &&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr AahZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&

‘{ëbZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-19


g§gma dmg XwIH$mar h¡, h_ Bggo A~ K~amE h¢Ÿ&
nmZo AZK© nX ZmW
ZmW! na_, `h A¿`© M‹T>mZo bmE h¢Ÿ&&
lr _{„ZmW {OZ H$m Xe©Z, Bg OJ _| _§JbH$mar h¡Ÿ&
{deX ^md go ew^ MaUm| _|, A{Ve` T>moH$ h_mar h¡Ÿ&&
› õt lr ‘pëbZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/39
(ZaoÝÐ N>ÝX)
MH«$d{V© H¥$V H$ënVé ew^, Omo {dYmZ ‘| Omdo&
joÌnmb Bg joÌ H$m ajH$, "{j{Vn
{j{Vn
{j{Vn' Zm‘ H$mo nmdo &
‘pëbZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {j{Vn joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
BÝÐ ÜdO Am{XH$ {dYmZ ‘|, ‘{h‘m loð> {XImdo&
joÌnmb h¡ "^d¶' ^md go, Omo AmZÝX ‘Zmdo &&
‘pëbZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^d¶ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
n§MH$ë¶mU$ Am{X ‘| OmH$a, j‘m j‘m JwU Jmdo&
^{d Ordm| ‘| nmdZ em§Vr, "emÝVr
emÝVr
emÝVr' loð> OJmdo &&
‘pëbZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr empÝV joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb "gdjo
gdjoÌ' ‘| OmHo$, ‘{h‘m ew^ {XIbmdo &
Z¥Ë¶ JmZ H$a hf© ‘ZmE, lr {OZ Ho$ JwU Jmdo&&
AahZmW Ho$ lr MaUm| ‘|, {ZV à{V Ü`mZ bJmE &
^pŠV^md go ZV hmo H$aHo$, ‘{h‘m ‘§Jb JmE &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr gdjoÌ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘pëbZmW Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb MC JmE &
{OZ emgZ H$s ajm H$mar, Ԥ J bH$ma ~VmE &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go , H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘pëbZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/40

‘w{ZgwdV
« ZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-20
^oX kmZ H$m gy¶© CX¶ H$a, A{dZmer nX àmßV H$ê±&
AîQ> Ðì¶ go nyOm H$aHo$, Ca AZK© nX ì¶mßV H$ê±$&&
e{Z A[aîQ> J«h em§{V hoVw à^w, nX n§H$O ‘| AmE h¢&
‘w{Zgwd«V {OZda Ho$ MaUm|, gmXa ere PwH$mE h¢&&
› õt lr ‘w{Zgwd«VZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
(ZaoÝÐ N>ÝX)
‘w { Zgw d « V H$m jo Ì nmb h¡ , "VÝÐamO
VÝÐamO
VÝÐamO' ew ^ H$mar &
{ZO eŠVr go Y‘© àH$meo, Jm`m Omo AKhmar &&
{OZ emgZ H$m ajmH$mar, {OZ nX ere PwH$mE &
{deX ^md go lr {OZoÝÐ H$s, AMm© H$aZo AmE&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr VÝÐamO joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
lr "JUamO
JUamO
JUamO' JUm| H$m ñdm‘r, OJ OZ ajmH$mar &
‘w { Zgw d « V Ho $ MaUm| ^ŠVr, H$aVm ‘§ J bH$mar &&
{OZ emgZ H$m ajmH$mar, {OZ nX ere PwH$mE &
{deX ^md go lr {OZoÝÐ H$s, AMm© H$aZo AmE&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr JUamO joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb "H$ë¶mUamO
H$ë¶mUamO
H$ë¶mUamO' h¡ , H$ë¶mUH$ ‘| AmE &
‘w{Zgwd«V H$s ^ŠVr H$aZo, H$m gm¡^m½¶ OJmE &&
{OZ emgZ H$m ajmH$mar, {OZ nX ere PwH$mE &
{deX ^md go lr {OZoÝÐ H$s, AMm© H$aZo AmE&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$ë¶mUamO joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘{h‘m "^ì`amO^ì`amO
^ì`amO' H$s nmdZ, gmam OJ `h JmE &
‘w { Zgw d « V H$s AMm© H$aHo $ , nmdZ hf© ‘ZmE &&
{OZ emgZ H$m ajmH$mar, {OZ nX ere PwH$mE &
{deX ^md go lr {OZoÝÐ H$s, AMm© H$aZo AmE&&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^ì¶amO joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/41
‘w{Zgwd«VZmW Ho$ `j `{jUr, joÌnmb MC JmE &
{OZ emgZ Ho $ ajm H$mar, Ԥ J bH$ma ~VmE &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘w{Zgwd«VZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo
BX§ Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&

Z{‘ZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-21


h_ AdJwU H$mo hr ZmW gXm, {ZO Ho$ JwU H$hVo AmE h¢Ÿ&
A~ nX AZK© H$s àm{á hoVw, `h A¿`© M‹T>mZo bmE h¢Ÿ&&
ho Z_rZmW ! {OZda ñdm_r, _oar {dZVr ñdrH$ma H$amoŸ&
à^w gag ^mdZm Ho$ Ûmam, _oao _Z H$mo ho ZmW ! ^amoŸ&&
› õt lr Z{‘ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
({dîUwnX N>ÝX)
joÌnmb lr "H${nb
H${nb
H${nb' H$hmE, Z{‘ {OZH$m ^mB© &
lr {OZ H$s AMm© H$a$ nmB©, {OgZo à^wVmB© &&
Z{‘ {OZda Ho$ MaU eaU, ‘| ^md g{hV AmE &
^pŠV ^md go H$a| dÝXZm, nmdZ JwU JmE &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H${nb joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb lr Z{‘ {OZda H$m, "dQw
dQw>H$$' H$hm OmE &
{OZ AMm© H$aHo $ Omo ^mar, ‘Z ‘| hfm© E &&
Z{‘ {OZda Ho$ MaU eaU, Ho$ ^md g{hV AmE&
^pŠV ^md go H$ao dÝXZm, nmdZ JwU JmE &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr dQw>H$ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/42

^¡ a dZmW
"^¡ dZmW' ~OmHo $ ^o a r, {OZ ‘§ { Xa AmE &
Z{‘ {OZda H$s H$ao AmaVr, nmdZ JwU JmE&&
Z{‘ {OZda Ho$ MaU eaU, Ho$ ^md g{hV AmE&
^pŠV ^md go H$ao dÝXZm, nmdZ JwU JmE &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ^¡adZmW joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘ëbH$m»`' ew^ Zm‘ H$m Ymar, joÌnmb OmZmo &
"‘ëbH$m»`
‘ëbH$m»`
jo Ì H$s ajm H$aZo dmbm, ajH$ h¡ ‘mZmo &&
Z{‘ {OZda Ho$ MaU eaU, ‘| ^md g{hV AmE &
^pŠV ^md go H$ao dÝXZm, nmdZ JwU JmE &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘ëbH$m»¶ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Z‘rZmW Ho $ `j `{jUr, jo Ì nmb h¢ Mma &
{OZ emgZ H$s ajm H$mar, JmE ԤJbH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Z{‘ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&

Zo{‘ZmW {OZ Ed§ joÌnmb AMm©-22


A{dMb AZK© nX nmZo H$m H$m,, à^w h_Zo ^md OJm`m h¡Ÿ&
AV Ed à^w dgw Ðì`m| H$m, AZwn_ `h A¿`© ~Zm`m h¡Ÿ&&
Xmo nX AZK© h_H$mo ñdm_r, `h A¿`© g§OmoH$a bmE h¢Ÿ&
amhy A[aï> J«h em§{V hoVw à^w, MaUm| _| ere PwH$mE h¢Ÿ&&
› õt lr Zo{‘ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/43
joÌnmb "H$mo
H$moH$b
$b' H$hbmE, H$mo{H$b g‘ ^mB© &
ahm ‘Ywa ^mfr H$mo`b g‘, ’¡$br à^wVmB© &&
Zo { ‘ZmW nX dÝXZ H$aZo , ^md g{hV AmE &
VrZ ¶moJ go lr {OZoÝÐ H$s, ‘{h‘m Omo JmE &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$moH$b joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Zo{‘ZmW H$m joÌnmb h¡, Omo "IJZm‘
IJZm‘
IJZm‘' H$hm &
{OZ emgZ H$m ajH$ ^mB©, {OZ H$m ^ŠV ahm &&
Zo { ‘ZmW nX dÝXZ H$aZo , ^md g{hV AmE &
VrZ ¶moJ go lr {OZoÝÐ H$s, ‘{h‘m Omo JmE &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr IJZm‘ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Zm‘ ahm "{ÌZo
{ÌZo Ì ' AmnH$m, nmdZ ew ^ H$mar &
Zo { ‘ZmW Ho $ jo Ì nmb Vw ‘ , hmo ‘§ J bH$mar &&
Zo { ‘ZmW nX dÝXZ H$aZo , ^md g{hV AmE &
VrZ ¶moJ go lr {OZoÝÐ H$s, ‘{h‘m Omo JmE &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {ÌZoÌ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Zm‘ "H$qbJ' AmnH$m nmdZ, OJ OZ {hVH$mar &
ajH$ Amn joÌ Ho$ AZwn‘, Vw‘ hmo AKhmar &&
Zo { ‘ZmW nX dÝXZ H$aZo , ^md g{hV AmE &
VrZ ¶moJ go lr {OZoÝÐ H$s, ‘{h‘m Omo JmE &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$qbJ joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Zo { ‘ZmW Ho $ `j `{jUr, jo Ì nmb h¢ Mma &
{OZ emgZ Ho $ ajm H$mar, JmE Ԥ J bH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Zo{‘ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
jo Ì nmb {dYmZ/44

nmíd©ZmW {OZ Ed§ jonnmb AMm©-23


Ob \$b Am{XH$ Aï> Ðì` go, AK© g_{n©V H$aVo h¢Ÿ&
nyOZ H$aHo$ nmíd©ZmW H$s, H$mof nwÊ` go ^aVo h¢Ÿ&&
{d¿Z {dZmeH$ nmíd© à^
à^yy H$s, nyOZ AmO aMmVo h¢Ÿ&
nX n§H$O _| {deX ^md go, AnZm ere PwH$mVo h¢Ÿ&&
› õt lr nmíd©ZmW {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
({dîUwnX N>ÝX)
H$ho "H$s{V©
H$s{V©Yaa' joÌnmb Or, ‘{h‘m Ho$ Ymar &
lr {OZoÝÐ H$s MaU dÝXZm, H$aVo ew^H$mar &&
nmíd©à^y Ho$ MaU ‘| AmHo$, A{Ve` JwU JmVo &
{OZ emgZ Ho$ ajH$ ~ZHo$, ‘{h‘m {XIbmVo&&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr H$s{V©Ya joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"ñ‘¥ VYa' ñ‘¥{V ‘| à^w H$s, ^pŠV gXm YaVo &
ñ‘¥{VYa
hmo CngJ© H$Xm{MV² H$mo B © , AmHo $ Omo haVo &&
nmíd©à^y Ho$ MaU ‘| AmHo$, A{Ve` JwU JmVo &
{OZ emgZ Ho$ ajH$ ~ZHo$, ‘{h‘m {XIbmVo&&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ñ‘¥{VYa joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
H$ho "{dZ¶Ya
{dZ¶Ya
{dZ¶Ya' {dZ¶ dmZ ew^, joÌnmb ^mB© &
{dZ¶ g{hV JwU JmVo ZV hmo, à^w Ho$ ew^Xm¶r &&
nmíd©à^y Ho$ MaU ‘| AmHo$, A{Ve` JwU JmVo &
{OZ emgZ Ho$ ajH$ ~ZHo$, ‘{h‘m {XIbmVo&&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr {dZ¶Ya joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
joÌnmb H$m Zm‘ "AãOYa
AãOYa
AãOYa',, nmdZ ew^H$mar &
{deX ^md go ^ŠVr H$aVo, {OZH$s ‘Zhmar &&
nmíd©à^y Ho$ MaU ‘| AmHo$, A{Ve` JwU JmVo &
{OZ emgZ ajH$ ~ZHo$, ‘{h‘m {XIbmVo &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr AãOYa joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/45
lr nmíd© Ho $ ¶j ¶{jUr, jo Ì nmb h¢ Mma &
{OZ emgZ Ho $ ajm H$mar, JmE Ԥ J bH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ &
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr nmíd©ZmWñ¶ {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&

‘hmdra ñdm‘r {OZ Ed§ jonnmb AMm©-24


h‘ amJÛof ‘| AQ>H$ aho, B©î¶m© ^r h‘§| ObmVr h¡&
OJ ‘| g{X¶m| go ^Q>H$ aho, na em§{V Zht {‘b nmVr h¡&&
h‘ A¿¶© ~ZmH$a bmE h¢, ‘Z H$m g§Vmn {dZme H$amo&
ho ‘hmdra ñdm‘r! H$éUmH$a, Xe©Z kmZ àH$me ^amo&&
› õt lr ‘hdra {OZoÝÐm¶ A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
({dîUwnX N>ÝX)
"HwHw$‘wXXod' {OZda Ho$ Ûmao, ^ŠVr go AmE &
Hw$‘wX M‹T>m {OZ AMm© H$aHo$, ‘Z ‘| hfm©E &&
dra à^w H$m joÌnmb h¡, ‘{h‘m H$m Ymar &
XwI gÝVmn {‘Q>mZo dmbm, h¡ ‘§JbH$mar &&1&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Hw$‘wXXod joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
AÝOZXod' {Za§OZ ~ZZo, {OZ nX ‘| Amdo &
"AÝOZXo
^pŠV ^md go Z¥Ë¶JmZ H$a, lr {OZ JwU Jmdo&&
dra à^w H$m joÌnmb h¡, ‘{h‘m H$m Ymar &
XwI gÝVmn {‘Q>mZo dmbm, h¡ ‘§JbH$mar &&2&&
› Am§ H«$m¢ õt lr AÝOZXod joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/46
M±da Tw>amdo ^pŠV ^md go, "Mm‘a
Mm‘a
Mm‘a' ew^ XmB© &
lr {OZoÝÐ H$s Omo {XIbmdo, A{Ve¶ à^wVmB©&&
dra à^w H$m joÌnmb h¡, ‘{h‘m H$m Ymar &
XwI gÝVmn {‘Q>mZo dmbm, h¡ ‘§JbH$mar &&3&&
› Am§ H«$m¢ õt lr Mm‘a joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
"nwnwînX§V' gwa nwîn d¥{îQ>H$a, ‘Z ‘| hfm©do &
VrZ ¶moJ go ZV hmoH$a Ho$, {OZHo$ JwU Jmdo &&
dra à^y H$m joÌnmb h¡, ‘{h‘m H$m Ymar &
XwI gÝVmn {‘Q>mZo dmbm, h¡ ‘§JbH$mar &&4&&
› Am§ H«$m¢ õt lr nwînX§V joÌnmb BX§ Obm{X A¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
‘hmdra Ho$ `j `{jUr, joÌnmb h¢ Mma &
{OZ emgZ Ho$ ajm H$mar, JmE ԤJbH$ma &&
Jw‹S> {Vb Vob Am¡a dñÌm{XH$, go H$aVo gå‘mZ&
{deX AM©Zm H$amo ^md go, H$aVo A¿¶© àXmZ&&5&&
› Am§ H«$m¢ õt lr ‘hmdra {OZemgZajH$ ¶j ¶jríM joÌnmboä¶mo BX§
Obm{X nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- gmao OJ ‘| em§{V hmo, XoVo em§Vr Yma &
nwînm§O{b H$aVo {deX, h‘ `o ‘§JbH$ma &&
em§V¶o em§{VYmam ...... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
Omn ‘§Ì … › jm§ jt jy§ jm¢ j… joÌnmboä¶mo Z‘…&

g‘wƒ¶ O¶‘mbm
Xmohm- ^ŠV aho VrW}e Ho$, ¶j ¶jr joÌnmb &
^md g{hV JmVo ¶hm±, {OZH$s h‘ O¶‘mb &&
(VmoQ>H$ N>ÝX)
G$f^m{XH$ Mm¡{~g VrWªH$a, hþE bmoH$ ‘| ‘h{V ‘hmZ &
gwa Za ‘w{Z`m| Ûmam ~mobm,OmVm h¡ {OZH$m O`JmZ &&
jo Ì nmb {dYmZ/47

Ho $ dbkmZ OJmVo à^w Vd, g‘deaU aMVo h¢ Xo d &


godm ‘| VËna ahVo h¢, MC {ZH$m` Ho$ Xod gX¡d &&1&&
lr {OZ Ho$ AmgZ Ho$ X{jU, ‘| h¢ `j H$m ew^ ñWmZ&
Am¡a ¶{jUr dm‘ {Xem ‘|, ~¡R> H$ao à^w H$m JwUJmZ &&
à{V VrWªH$a H$mb ‘| Mmam|, {Xe ‘| joÌnmb hm| Mma &
{OZ emgZ Ho$ ajH$ hmoVo, gå¶H²$ X¥îQr> ‘§JbH$ma&&2&&
‘{V lwV Ad{YkmZ Ho$ Ymar, loð> G${Õ`m± nmd| AmR> &
A{Ve¶ d¡^d Ymar JmE, hmoVo {OZHo$ D$±Mo R>mR> &&
Omo Hw$Xod Ho$ ajH$ hmoVo, CZHo$ hmo {‘Ï`m lÕmZ &
{H$ÝVy {OZ emgZ Ho$ ajH$, gå¶H$ X¥îQ>r> H$ho ‘hmZ &&3&&
Xod emñÌ JwéAm| H$s ajm, ‘| VËna Omo ah| {ÌH$mb &
hmo H$mo B © CngJ© CnÐd, Cgo Xy a H$aVo VËH$mb &&
‘{V^«‘ hmo O~ O~ g{V`m| na, XþîQ>r Am±I CR>mVo h¢ &
joÌnmb V~-V~ AmH$a Ho$, CZH$mo g~H$ {gImVo h¢ &&4&&
H$‘R> Zo nmíd© ‘wZr Ho$ D$na, nËWa O~ ~agmE Wo &
dh CngJ© Q>mbZo A{hn{V, nX²‘md{V Vd AmE Wo &&
lwV gmJa ‘w{Zda Ho$ D$na, ‘§Ìr IS>²J CR>mE Wo &
joÌnmb ajm H$aZo H$mo, V~ ^r dhm° no AmE Wo &&5&&
h¢ àmMrZ {OZmb¶ {OVZo, ¶m h¢ VrW© joÌ ew^H$ma &
jo Ì nmb H$s h¢ à{V‘mE± , g~ ñWmZm| na ‘Zhma &&
Xw î Q> CnÐd H$aZo dmbm| , na Xo d m| Zo {H$¶m àhma &
Mmoa Am{X$ go ajm H$s h¡, joÌnmb Zo H$B© àH$ma &&6&&
em{H$Z S>m{H$Z ^yV {nemMr, H$s ~mYmE±± {dZemVo &
{ZY©Z H$mo YZ ~b {Z~©b H$mo, ~mPm| H$mo gwV {XbdmVo &&
VrWªH$a {OZ H$s nyOm Aé, Xod Xo{d¶m| H$m gå‘mZ &
nyU© H$m‘Zm hmo lÕm go, ^md g{hV Omo H$a| {dYmZ &&7&&
jo Ì nmb {dYmZ/48

Xmohm- AZwMa Omo VrW}e Ho$, JmE ԤJbH$ma &


CZH$s AMm© go {deX, OrdZ hmo ew^H$ma &&
› hm§ õt hÿ§ hm¢ õ… MVwqde{V VrWªH$a g§~§Yr fÊUd{V joÌnmboä¶íM ¶j-
¶{jä¶mo em{H$Zr^yVàoV-{nemMm{XH¥$V KmoamonÐd {dZmeH$m¶ ‘hmjm‘S>m‘a-
Xþ[aVm[a‘mar KmoamonÐd {dÜd§gH$m¶ O¶‘mbm§ nyUm©¿¶ª g‘n©¶m‘r{V ñdmhm&
Xmohm- ¶j ¶{jUr Am¡a g~, AmAmo ¶hm±± joÌnmb &
em§VrYmam H$a aho, H$amo em§{V VËH$mb &&
emÝV¶o em§{VYmam.... {Xì¶ nwînm§Oqb {jnoV²&
Xmohm- joÌnmb Iwe hmo H¥$nm, g~ na H$amo àXmZ&
nwînm§O{b§$H$aVo ¶hm±, AmH$a H$amo {ZXmZ &&
nwînm§O{b§ {jnoV&²

‘m± nX²‘mdVr nyOZ


ñWmnZm
nmíd©ZmW ‘w{Z ܶmZ {H$E Wo, V~ H$‘R>mgwa Am¶m&
Amo b o gmo b o nËWa nmZr, H« $ mo { YV hmo ~agm¶m&&
{ga Ho $ D$na nmíd© ‘w Z r H$mo , ajm H$a ~¡ R >m¶m
ajm H$mo YaUoÝÐ Zo {ga no, ’$U H$m N>Ì bJm¶m&&
YaUoÝÐ nX²‘md{V H$s ‘{h‘m, V~ go ’¡$br ^mB©&
{d¿Z {dZmeH$ em§{V àXm¶H$, ‘m± nX²‘m H$hbmB©&&
› õt lr ³bt E| lr nmíd©ZmW ^³V YaUoÝÐ^m¶m© nX²‘mdVr ‘hm Xo춡 AÌ
AdVa AdVa g§dm¡fQ²> Amh²dmZZ²& AÌ {VîR> {VîR> R>… R>… ñWmnZ‘²& AÌ ‘‘
g{Þ{hVmo ^d ^d dfQ²> g{Þ{YH$aU‘²&
(dra N>ÝX)
àmgwH$ Zra g‘{n©V H$aZo, H$be ‘| ^a Ho$ bmE h¢&
gw I em§ V r gm¡ ^ m½¶ OJmZo , ‘mV eaU ‘| AmE h¢ & &
jo Ì nmb {dYmZ/49
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&1&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 Ob§ J¥hmU-2 Ob§ g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
{‘϶m ‘{V ‘| ^Q>Ho$ ^d ^d, {H$VZo H$îQ> CR>mE h¢&
‘Z H$m A~ g§ V mn ZemZo , ‘mV eaU ‘| AmE h¢ & &
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&2&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 M§XZ§ J¥hmU-2 M§XZ§ g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
nwʶ nmn H$m CX¶ àmßV H$a, h‘Zo gwI XþI nmE h¢&
{Zam~mYm gwI nmZo H$mo h‘, ‘mV eaU ‘| AmE h¢&&
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&3&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 AjV§ J¥hmU-2 AjVmZ² g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
H$m‘ amoJ Ho$ de ‘| hmoH$a, Mmam| J{V ^Q>H$mE h¢&
A~ g§ V mo f öX¶ ‘| OmJo , ‘mV eaU ‘| AmE h¢ & &
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&4&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 nwîn§ J¥hmU-2 nwîn§ g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
jw Y m amo J go gVV gVmE, em§ [ V Zht h‘ nm¶o h¢ &
V¥{ßV OJo ‘oao ‘Z ‘| A~, ‘mV eaU ‘| AmE h¢&&
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&5&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
jo Ì nmb {dYmZ/50
ho nX²‘mdVr Xo춡 Z¡dÚ
o § J¥hmU-2 Z¡dÚo § g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
‘moh {V[‘a go ^Q>Ho$ OJ ‘|, gå¶H²$ kmZ Zm nmE± h¢&
^o X kmZ àJQ> m Zo H$mo A~, ‘mV eaU ‘| AmE h¢ & &
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&6&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 Xrn§ J¥hmU-2 Xrn§ g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
AîQ> H$‘© Zo h‘| gVm¶m, nmH$a Xþ I K~‹ S >mE h¢ &
{ZO ‘| em§{V OJmZo H$mo h‘, ‘mV eaU ‘| AmE h¢&&
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&7&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 Yyn§ J¥hmU-2 Yyn§ g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
H$‘m] H$m ’$b nmH$a Ho$ h‘, AmHw$bVm H$mo nmE h¢&
{ed nW H$s A~ amh {XImAmo, ‘mV eaU ‘| AmE h¢&&
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&8&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 ’$b§ J¥hmU-2 ’$b§ g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
{ZO ñd^md go ^«{‘V hþE h‘, {ZO JwU OmZ Zm nmE h¢&
AîQ> Ðì¶ H$m AK© ^¢ Q > Z o , ‘mV eaU ‘| AmE h¢ & &
~mYmE± ^³Vm| H$s gmar, Xÿ a hQ>mAmo ho ‘mVm&
amoJ emoH$ g~ nmn ZemH$a, Xmo A~ OrdZ ‘| gmVm&&9&&
› Am± H«$m| õt àeñVdU© gd© bjU gånyU© ñdm¶wY dmhZ {Mh²Z ¶wV gn[admao
ho nX²‘mdVr Xo춡 A¿¶ª J¥hmU-2 A¿¶ª g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
Xmohm- em§Vr Ymam Ho$ {bE, bmE {Z‘©b Zra&
‘mV eaU ‘| bmo h‘|, nhþ±MmAmo ^d Vra&&
emÝV¶o em§{VYmam&
jo Ì nmb {dYmZ/51
Xmohm - nwînmÄO{b H$mo ’y$b ¶h, bmE Iwe~yXma&
{deX em§Vr nmE± ¶hm±, H$amo ‘mV CnH$ma&&
nwînm§Oqb {jnoV&²
Om߶ ‘§Ì … › Am§ H«$m| õt E| ³bt õÿ± lr nX‘mdVr Xo춡 Z‘… ‘‘² gd©{d¿Zmonem§qV Hw$é Hw$é ñdmhm&

O¶‘mbm
gd© Xo{d¶m| ‘| ahr, ajH$ gd© àYmZ&
Zm‘ EH$ gm¡ AmR> h¢, JmVo h¢ O¶JmZ&&
(amYoí¶m‘ N>ÝX)
{ZO emgZ H$s ajH$ Xodr, nX²‘mdVr h¡ ‘m± H$m Zm‘&
h§gmgZr bmoH$ ‘| àM{bV, Mma ^wOm Ymar A{^am‘&&
h¡ nmVmb {Zdmgr Xo d r, h¡ YaUo Ý Ð AmnHo $ ZmW&
{OZ emgZ H$s ajm H$aZo, ‘| VËna ahVo Û¶ gmW&&
Ordm| H$mo O~ H$îQ> gVmE, hmo OmVo àmUr Aghm¶&
amoJ emoH$ go nr{‹S>V H$moB©, àoV H$s ~mYm {OÝh| gVm¶&&
H$mo B © 춧 V a ~mYmE± nm, H$mo B © B© { V ^r{V Xþ I nm¶&
H$mo B © {ZY© Z hmo H o $ Xþ { I¶m, H$mo B © Xo e {dXo e m| Om¶&&
‘m± H$s go d m H$aVo AmHo $ , CZH$mo ‘mVm ~Zo ghm¶&
Aml¶ nmZo dmbm H$moB©, Imbr hmW H$^r Z Om¶&&
Xod emñÌ Jwé H$s lÕmZr, ‘mVm nX²‘mdVr H$hr ‘hmZ&
{OZ emgZ H$s ajmH$mar, gmao OJ ‘| ahr àYmZ&&
nmíd© ‘wZr na H$‘R>mgwa Zo, O~ CngJ© {H$¶m Wm Kmoa&
Amo b o emo b o nmZr nËWa, ~agmE Wo Mmam| Amo a &&
’$U ’¡$bm H$a ‘mVm Vw‘Zo, ~¡R>m¶m Wm {ZO Ho$ ere&
OZ OZ H$s ajH$ Vw‘H$mo ‘m±, H$hVo OJ Ho$ gd© G$erf&&
~ZH$a ^³V AmnHo $ ‘mVm, Am¶o h¢ h‘ Vw ‘ ao Ûma&
OrdZ ‘| gwI em§VrH$mar, ‘mVm ~Zr Amn AmYma&&
jo Ì nmb {dYmZ/52

nmdZ A¿¶© g‘{n©V H$aVo, {deX ¶hm± na h‘ ho ‘mV!


OrdZ O~ VH$ aho h‘mam, Amn {Z^mZm ‘oam gmW&&
Xmohm- amoJ emoH$ ^¶ XrZVm, H$^r Zm AmE nmg&
gwI em§Vr gm¡^m½¶ H$m, {ZV à{V hmo¶ {dH$mg&&
› Am§ H«$m| õt lr nX²‘mdVr Xo춡 Z‘… YaUoÝÐg{hVm¶ gd©{d¿Z {dZmeZm¶
nyUm©Ü¶ª g‘n©¶m{‘ ñdmhm&
Xmohm- gwa{^V bmE nwîn ¶h, ^aH$a nmdZ Wmb&
Bg ^d Ho$ g~ XþI {‘Q>|, H$Q>o H$‘© H$m Omb&&
nwînm§Oqb {jnoV&²

AmMm¶© {deXgmJa Or nyOZ


(ñWmnZm)
dra à^w Ho$ AZw¶m¶r Vw‘, {deX qgYw AmMm¶© àda&
{damJ qgYw go Xrjm nmE, h‘ g~Ho$ Vw‘ hmo Jwéda&&
BZ Jwé {eî¶ H$s J[a‘m go ¶h, hfm©¶m gmam Aå~a&
na‘ nyÁ¶ Jwéda H$m AZwn‘, O¶H$mam Jy§Om Ka-Ka&&
ho Jwéda! ‘‘ öX¶ {damOmo, A{^bmfm ¶h h¡ ‘oar&
nwînm| H$s A§O{b ^aH$a Ho$, H$a| ñWmnZm h‘ Voar&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐ! AÌ AdVa AdVa g§dm¡fQ²> B{V
Amh²dmZZ‘²& AÌ {VîR> {VîR> R>… R>… ñWmnZ‘²& AÌ ‘‘² g{ÝZ{hVmo ^d ^d dfQ²>
g{ÝZ{YH$aU‘²&
(eå^y N>ÝX>)
J§ J m ‘| Sw > ~ H$s bJm-bJm, AnZo H$mo nmdZ ~Vbm¶m&
A~ H$‘© H$b§H$ {‘Q>mZo H$mo, Jwé MaUm| ‘| Ob bo bm¶m&&
jo Ì nmb {dYmZ/53
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&1&&
› õÿ± n.ny.108 AmMm¶© lr {deXgmJa‘wZrÝÐm¶ OÝ‘ Oam ‘¥Ë¶w {dZmeZm¶ Ob§ {Z. ñdmhm&
Jwéda H$s nyOm go gM‘wM, öX¶ H$br ‘‘² {Ib OmVr&
MÝXZ go nyOm ^dmVmn H$mo, Xÿa hQ>m gwI {XbdmVr&&
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&2&&
› õÿ± n.ny.108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ g§gma Vmn {dZmeZm¶ MÝXZ§ {Z. ñdmhm&
Aj¶nX H$s àm{ßV hoVw ew^, Ohm± go Jwé Ho$ H$X‘ ~‹T>o&
Cg OZ‘ joÌ Ho$ H$U-H$U H$mo, ‘oao ¶h AjV nwO§ M‹T>&o &
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&3&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ Aj¶ nX àmßVm¶ AjVmZ² {Z.ñdmhm&
~mJm| go MwZ-MwZH$a gwa{^V, nwînm| Ho$ Wmb gOmE h¢&
{ZO H$m‘ ~mU {dÜd§g hoVw, JwéMaU eaU ‘| AmE h¢&&
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&4&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ H$m‘~mU {dÜd§eZm¶ nwîn§ {Z.ñdmhm&
‘moXH$ ’o$Zr Koda Am{XH$, ¶h ew^ nH$dmZ ~Zm bmE&
A~ {ZO H$s jwYm {‘Q>mZo H$mo, Z¡doÚ M‹T>mZo H$mo Am¶o&&
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&5&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ jwYmamoJ {dZmeZm¶ Z¡dÚo § {Z. ñdmhm&
h‘ aËZ O{‹S>V K¥V Ho$ XrnH$, ¶h MaU eaU ‘| bm¶o h¢&
{‘Q> Om¶o A~ AkmZ {V{‘a, Jwé MaUm| ‘| h‘ Am¶o h¢&&
jo Ì nmb {dYmZ/54

AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&6&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ ‘mohmÝYH$ma {dZmeZm¶ Xrn§ {Z ñdmhm&
ew ^ Yy n XmZ ‘| Yy n ObmE± , Xe {Xe Yy n C‹ S >o ^mar&
~hþ OZ‘-OZ‘ Ho$ g§{MV ^r, H$‘m] H$s nyU© Obo ³¶mar&&
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&7&&
› õÿ± AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ AîQ>H$‘© XhZm¶ Yyn§ {Z. ñdmhm&
ew^ ‘moj gw’$b H$s Mmh ‘| Jwé Zo, Z½Z {XJå~a d«V nm¶m&
à^wda Ho$ ~ZH$a bKwZÝXZ, ew^ ‘moj ‘mJ© H$mo AnZm¶m&&
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw H$s, {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&8&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ ‘moj ’$b àmßVm¶ ’$b§ {Z. ñdmhm&
¶h AîQ>Ðì¶ H$s gm‘J« r , ‘o a r ny O m H$m gmYZ h¡ &
^³Vrr h‘ H$a gH$Vo ~g, XþJ{© V H$m ghO {ZdmaU h¡&&
Jwé ^³V
AmMm¶© àda Jwé {deX {gÝYw, H$s {ZVà{V nyOm H$aVo h¢&
Bg OJ Ho$ nyOH$ nwʶmld, H$a loîR> gånXm daVo h¢&&9&&
› õÿ± n.ny. 108 AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ AZK© nX àmßVm¶ A¿¶ª {Z. ñdmhm&

O¶‘mbm
Xmohm - {deX Jwé H$s ^p³V h¡, ‘‘ OrdZ AmYma&
¶wJm|-¶wJm| VH$ h‘ Zht, ^yb|Jo CnH$ma&&
Mm¡nmB©
O¶d§ V m| Jw é Xo d h‘mao , h¢ AZ§ V CnH$ma Vw å hmao &
{OZ emgZ Ho$ Amn {gVmao, OJ ‘| ahVo OJ go ݶmao&&1&&
jo Ì nmb {dYmZ/55

J«m‘ Hw$nr OJ ‘| Ab~obm, ZmWyam‘ Ka bJm Wm ‘obm&


‘m± B§Xa Ho$ ߶mao Z§Xm, AnZo Ka Ho$ Vw‘ hmo M§Xm&&2&&
Zm‘ a‘oe AmnH$m Jm¶m, ^{d Ordm| Ho$ ‘Z H$mo ^m¶m&
Amn J¶o Jwéda Ho$ Ûmao, N>mo‹S> Ho$ OJ Ho$ gämr ghmao&&3&&
~MnZ go hr Vw‘Zo nm¶m, ‘hm‘§Ì ZdH$ma H$mo ܶm¶m&
VßV ñdÊm© g‘ VZ h¡ ݶmam, Xe©Z go {‘Q>Vm g§gmam&&4&&
lÕm go {’$a ere PwH$m¶m, {damJ {gÝYw H$mo Jwê$ ê$ ~Zm¶m&
gZ² {N>¶mZdo ‘| Xrjm nmB©, Amn ~Zo {’$a {ed Ho$ amhr&& 5&&
amhr&&5&&
Yݶ ÐmoU{J[a H$sÝh| J{b¶m±, {Ibt ˶mJ g§¶‘ H$s H${b¶m±&
Ñ‹T>Vm go g§¶‘ H$mo nmbo, {OZ AmJ‘ Ho$ hmo aIdmbo&&6&&
‘mbnwam ‘| Q>m|H$ {Obm h¡, Jwéda H$m gm¡^m½¶ OJm h¡&
~g§V n§M‘r H$m {XZ nm¶o, ^aV {gÝYwOr Jwéda Am¶o&&7&&
na‘o î R> r AmMm¶© H$hmE, {deX{gÝYw AmMm¶© H$hm&
VrZ Jw{ßV ÛmXe Vn Ymao, j‘m Am{X Xe Y‘© g§dmao&&8&&
n§ M mMma AmnZo Ymao , fQ² > Amdí¶H$ nmbZ hmao &
N>{Îmg ‘yb JwUm| Ho$ Ymar, gmam OJ nX ‘| ~{bhmar&&9&&
nX go A{V {Zñn¥h ahVo h¢, Omo H$aVo h¢ dh H$hVo h¢&
JwéH¥$nm Ho$ n§I Omo nmVo, gmYH$ ܶmZ JJZ ‘| OmVo&&10&&
Jwéda hr VH$Xra g§dmao, hmao H$mo ~Z Om¶| ghmao&
H$B© {dYmZ Vw‘Zo aM S>mbo, ^³V OZm| Ho$ {H$¶o hdmbo&&11&&
Jwé Ho$ gå‘wI gyaO ’$sH$m, bJVm h¡ M§Xm ^r ZrMm&
Xþb^© dñVw gwb^ hmo OmVr, Jwé H¥$nm O~ a§J {XImVr&&12&&
h‘ YaVo h¢ ܶmZ Vwåhmam, OmZmo g~ ‘ÝVì¶ h‘mam&
gd© g‘ÝXa ñ¶mhr Kmob±y, Jwé JwU H$mo ‘¢ H¡$go ~moby±&&13&&
ñdJ© gwIm| H$s Mmh Zht h¡, {ZO XþI H$s nadmh Zht h¡&
Jwé H$s ^p³V Omo ^r H$aVo, H$mof nwʶ go dmo h¢ ^aVo&&14&&
jo Ì nmb {dYmZ/56
Xmohm - gnZm hmo gmH$ma ¶h, nyar ‘Z H$s Ame&
‘w³Vr Ho$ amhr ~Z|, {ednwa ‘| hmo dmg&&
› õÿ± AmMm¶© lr {deXgmJa ‘wZrÝÐm¶ AZK©nX àmßVm¶ nyUm©¿¶ª {Z. ñdmhm&
Ahmo ^ m½¶ h¡ ‘o a m Jw é da, Xe© H$a| Xmo Z¶Zm| go &
{deX Jwé H$m JwU JmE± h‘, VZ go ‘Z go dMZm| go&&
B˶merdm©X… nwînm§O{b {jnoV²
- g§KñW ~«. gnZm XrX

g‘wƒ` ‘hmA¿`©
nyO aho Aah§V Xod H$mo, Am¡a nyOVo {gÕ ‘hmZ²&
AmMm¶m}nmܶm¶ nyÁ¶ bmoH$ ‘|, nyÁ¶ aho gmYy JwUdmZ&&
H¥${Ì‘mH¥$>{Ì {OZ M¡Ë`mb`, M¡Ë` nyOVo ‘§JbH$ma&
ghòZm‘ H$ë`mUH$ AmJ‘, Xe {dY Y‘© ahm ew^H$ma&&
gmobhH$maU ^ì¶ ^mdZm, A{Ve¶ VrW©jÌo {Zdm©U&
~rg {dXoh Ho$ VrWªH$a {OZ, {deX nyÁ` Mm¡{~g ^JdmZ&&
D$O©¶ÝV Månm nmdmnwa, lr gå‘oX {eIa H¡$bme&
n§M‘‘oé ZÝXrída nyO|, aËZÌ` ‘| H$aZo dmg&&
‘mojemñÌ H$mo nyO aho h‘, ~rg {dXohm| Ho$ {OZamO&
‘hmA¿¶ª `h ZmW! AmnHo$, MaU M‹T>mZo bmE AmO&&
Xmohm- Ob J§YjV nwîn Mé, Xrn Yyn ’$b gmW&
gd© nyÁ¶ nX nyOVo, MaU PwH$mH$a ‘mW&&
› õt lr ^mdnyOm ^mdd§XZm {ÌH$mb nyOm {ÌH$mbd§XZm H$ao H$amdo ^mdZm ^mdo
lr Aah§VOr {gÕOr AmMm¶©Or Cnmܶm¶Or gd©gmYwOr n§Mna‘opîR>ä`mo Z‘:&
àW‘mZw`moJ-H$aUmZw`moJ-MaUmZw`moJ-Ðì¶mZw¶moJoä‘mo Z‘:& Xe©Z-{dewwÕ¶m{X-
fmoS>eH$maUoä¶mo Z‘:& CÎm‘j‘m{X XebjU Y‘}ä¶mo Z‘:& gå`½Xe©Z- gå`JkmZ-
gå‘ŠMm[aÌoä¶mo Z‘:& Ob Ho$ {df¡, Wb Ho$ {df¡, AmH$me Ho$ {df¡, Jw’$m Ho$ {df¡,
nhm‹S> Ho$ {df¡, ZJa-ZJar {df¡, D$Üd© bmoH$ ‘Ü` bmoH$ nmVmb bmoH$ {df¡
jo Ì nmb {dYmZ/57
{damO‘mZ H¥${Ì‘ AH¥$>{Ì‘ {OZ M¡Ë¶mb¶ {OZ{~å~oä‘mo Z‘:& {dXohjoÌo {dÚ‘mZ
~rg VrWªH$aoä¶mo Z‘:& nm±M ^aV, nm±M EoamdV, Xe joÌ g§~§Yr Vrg Mm¡~rgr Ho$
gmV gm¡ ~rg {OZ{~å~oä‘mo Z‘:& Z§Xrída Ûrn g§~§Yr ~mdZ {OZM¡Ë¶mb¶oä¶mo
Z‘:& n§M‘oé g§~§Yr Añgr {OZ M¡Ë¶mb¶oä¶mo Z‘:& gå‘oX{eIa, H¡$bme,
M§nmnwa, nmdmnwa, {JaZma, gmoZm{Ja, amOJ¥hr, ‘Wwam Am{X {gÕjoÌoä`mo Z‘:&
O¡Z~Ðr, ‘y‹T>~Ðr, hpñVZmnwa, M§Xoar, nnm¡am, A¶moܶm, eÌwÄO¶, VmaS²>Jm,
M‘ËH$maOr, ‘hmdraOr, nX‘nwar, {VOmam, {damQ>ZJa, IOwamhmo, lo`m§e{J[a,
‘Šgr nmíd©ZmW, M§dboída, ZmaZm¡b Am{X A{Ve` joÌoä`mo Z‘:, lr MmaU
G$pÕYmar gána‘{f©ä`mo Z‘:&
› õt lr‘ÝV§ ^JdÝV§ H¥$>nmbg§V§ lr d¥f^m{X ‘hmdra n`ªV MVw{d©e§{VVrWªH$a
na‘Xod§ AmÚmZm§ AmÚo Oå~yÛrno ^aV joÌo Am`© I§S>o ...... Xoe......àmÝVo
....ZmpåZ ZJao ...... ‘mgmZm‘wÎm‘o ...... ‘mgo ew^ njo...... {VWm¡...... dmgao
...... ‘w{Z Am{`©H$mZm§ lmdH$- lm{dH$mZm§ gH$b H$‘©j`mWª AZK© nX àmá`o
g§nyUm©Kª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
àepñV
› Z‘… {gÕo䶅 lr ‘ybg§Ko Hw$ÝXHw$ÝXmåZm¶o ~bmËH$ma JUo goZ JÀN>o ZÝXr
g§Kñ¶ naånam¶m§ lr Am{XgmJamMm¶© OmVmñVV² {e lr ‘hmdraH$s{V©
AmMm¶© OmVmñVV² {eî¶m… lr {d‘bgmJamMm¶m© OmVmñVV² {eî¶ lr
^aVgmJamMm¶© lr {damJgmJamMm¶m© OmVmñVV² {eî¶ AmMm¶© {deXgmJamMm¶©
Oå~yÛrno ^aV joÌo Am¶©IÊS>o ^maVXoeo amOñWmZ àmÝVo O¶nwa Zm‘ ZJao
{Zdm©U gådV² 2542 {d.g§. 2072 H$m{V©H$ ‘mgo H¥$îU njo ̶moX{e gmo‘dmgao
lr joÌnmb {dYmZ aMZm g‘m{ßV B{V ew^§ ^y¶mV²&
AmMm¶m}nmܶm¶-gd© gmYw H$m A¿¶©
aËZ̶ Ho $ Ymar nmdZ, {ednX Ho $ amhr AZJma&
{df¶mem Ho $ ˶mJr gmYy , VrZ bmo H $ ‘| ‘§ J bH$ma&&
AîQ> Ðì¶ H$m A¿¶© ~ZmH$a, H$aVo h‘ {OZH$m AM©Z&
{deX ^md go MaU H$‘b ‘|, ^md g{hV H$aVo dÝXZ&&
› õt {ZJ«ªWmMm¶© Cnmܶm¶ gd©gmYwä¶mo A¿¶ª {Zd©nm‘r{V ñdmhm&
jo Ì nmb {dYmZ/58

Mm¡~rg VrWªH$a AmaVr


(VO© - _m§B© [a _m§B© ...)
Mm¡ ~ rg {OZ H$s AmaVr H$aZo , Xrn ObmH$a bmEŸ&
{deX AmaVr H$aZo Ho $ ew ^ , h_Zo ^m½` OJmEŸ&&
{OZda Ho$ MaUm| _| Z_Z², à^wda Ho$ MaUm| _| Z_Z²-2Ÿ&&Q>Ho $&&
F$f^ ZmW Or Y_© àdV© H $, A{OV H$_© Ho $ Oo V mŸ&
gå^d {OZ A{^ZÝXZ ñdm_r, A{Ve` H$_© {dOoVmŸ&&
gw_{V ZmW {OZda Ho$ MaUm|, _{V gw_{V hmo OmEŸ&
{deX AmaVr ...
nX² _ à^w Or nX² _ hao h¢ , {OZ gw n míd© Or ^mB© Ÿ &
MÝÐ à^w Aé nwînXÝV H$s, Ydb H$m§{V gwIXmB©Ÿ&&
erVb {OZ Ho$ MaU eaU _|, erVbVm {_b OmEŸ&
{deX AmaVr ...
lo` ZmW {OZ lo` àXm`H$, dmgwnyÁ` {OZ ñdm_rŸ&
{d_bmZÝV à^w H$hbmE, OJ _| AÝV`m© _ rŸ&&
Y_© Z mW Or Y_© àXmVm, Bg OJ _| H$hbmEŸ&
{deX AmaVr ...
em§{V H$ÝWw Aé Aah ZmW Or, VrZ-VrZ nX nmEŸ&
MH« $ s H$m_ Hw $ _ma VrWª H $a, ~ZH$a _mo j {gYmEŸ&&
_{„ZmW Or _mo h _„ H$mo , jU _| _ma ^JmEŸ&
{deX AmaVr ...
_w { Zgw d « V Or d« V H$mo Ymao , Z{_ Y_© Ho $ YmarŸ&
Zo { _ZmW Or H$éUm Ymao , nmíd© Z mW A{dH$marŸ&&
dY© _ mZ gÝ_{V dra A{V, _hmdra H$hbmEŸ&
{deX AmaVr ...
jo Ì nmb {dYmZ/59

lr nmíd©ZmW ^JdmZ AmaVr


VO© - AmO H$ao h‘ ....
AmO H$a| h‘ nmíd© à^w H$s, AmaVr ‘§JbH$mar-2&
‘{U‘¶ XrnH$ boH$a Am¶o-2, {OZda Vw‘ao Ûma&&
hmo {OZda- h‘ g~ CVmao Voar AmaVr, hmo à^wda h‘ g~ ..&&Q>Ho $&&
AÀ¶wV ñdJ© go M¶H$a ñdm‘r, ‘m± Ho$ J^© ‘| AmE-2&
AídgoZ dm‘m Xodr ‘m±-2, H$mo à^w Yݶ ~ZmE&&
hmo {OZda-h‘ g~ .......&&1&&
J^m}Ëgd na H$mer ZJar, AmHo$ Xod gOmE-2&
N>h Zm¡ ‘mh aËZ d¥îQ>rH$a -2, O¶-O¶H$ma bJmE&&
hmo {OZda-h‘ g~ ........&&2&&
OÝ‘moËgd na ‘oé {J[a na, AmHo$ ÝhdZ H$amE-2&
g~ BÝÐm| Zo {‘bH$a ^mB©-2, O¶-O¶H$ma bJmE&&
hmo {OZda - h‘ g~ ......&&3&&
¶h g§gma Agma OmZH$a, CÎm‘ g§¶‘ nmE-2&
kmZmoËgd na g‘deaU ew^-2, AmHo$ YZX ~ZmE&&
hmo {OZda- h‘ g~ ......&&4&&
emídV VrW© H$s ñdU© ^Ð ew^, Hy$Q> go ‘w³Vr nmE-2&
"{deX' AmnH$s ^³Vr H$aZo-2, MaU eaU h‘ AmE&&
hmo {OZda - h‘ g~ ........&&5&&
AmO H$a| h‘ nmíd© à^w H$s, AmaVr ‘§JbH$mar-2&
‘{U‘¶ XrnH$ boH$a Am¶o-2, {OZda Vw‘ao Ûma&&
hmo {OZda- h‘ g~ ...... &&Q>Ho $&&
jo Ì nmb {dYmZ/60

joÌnmb Or H$s AmaVr


(VO© … hmo OZda h‘ g~ CVmao Voar AmaVr..)
AmO H$a| h‘ jo Ì nmb H$s, Ama{V ‘§ J bH$mar-2&
K¥ V Ho $ Xrn ObmH$a bmE-2, ~m~m Vo a o Ûma&&
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&Q>o H $&&
{N>¶mZdo joÌnmb H$s ’¡$br, Bg OJ ‘| à^wVmB©-2&
{dO¶ dra Anam{OV ^¡ a d-2, ‘{U^Ðm{XH$ ^mB© & &
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&1&&
bmb b§ J mo Q > Jbo ‘| H§ $ R> r , bmb Xþ n Q² > Q > m Ymar-2&
{ga na ‘wHw$Q> emo^Vm nmdZ-2, H$a {Ìeyb ‘Zhmar&&
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&2&&
H$mZm| Hw $ ÊS>b n¡ a nmdQ>m, ‘mWo {VbH$ bJmE-2&
~mOy ~§ X nmZ h¡ ‘w I ‘| - 2, Hy $ H$a dmhZ nmE&&
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&3&&
A§ J X Am[X CnÐd H$sÝh| , V~ b§ H o $ ída ܶmE-2&
gd© CnÐd Xÿa {H$¶m V~-2, A{Ve¶ em§Vr nmE&&
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&4&&
g嶳Ëdr Vw ‘ ^³V OZm| Ho $ , gmao g§ H $Q> haVo - 2&
nw Ì m{XH$ YZ gånÎmr H$s-2, dm§ N >m ny a r H$aVo & &
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&5&&
AmO H$a| h‘ jo n mb H$s, Ama{V ‘§ J bH$mar-2&
K¥ V Ho $ Xrn ObmH$a bmE-2, ~m~m Vo a o Ûma&&
hmo ~m~m, h‘ g~ CVmao Vo a r AmaVr...&&6&&
jo Ì nmb {dYmZ/61

nX²‘mdVr ‘mVm H$s AmaVr


(VO©-^p³V ~oH$ama h¡...)
‘mVm H$m Xa~ma h¡, A{Ve¶ ‘§JbH$ma h¡&
AmO ¶hm± nX²‘md{V ‘m± H$s, hmo ahr O¶-O¶H$ma h¡&&Q>Ho $&&
‘m± nX²‘md{V nmíd©ZmW H$mo, ‘ñVH$ D$na Ymao Or-2&
BÝÐ ZaoÝÐ gwaÝo Ð I‹S>o h¢, ‘m± nX²‘m Ho$ Ûmao Or-2&& ‘mVm...&&1&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
Omo ^r ‘m± H$s eaU ‘| AmE, dh gm¡^m½¶ OJmE Or-2&
nwÌ-nm¡Ì YZ gån{Îm ‘m± Ho$, Xa no AmHo$ nmE Or-2&&2&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
em{H$Z-S>m{H$Z ^yV ^dmZr, H$s ~mYm hQ> OmE Or-2&
~mV-{nÎm H$’$ amoJm{XH$ go, àmUr ‘w³Vr nmE Or-2&&3&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
̶ ZoÌr ho nX²‘m Xodr, {VbH$ ^mb no gmoho Or-2&
‘wI H$s H$mÝVr AZwn‘ ‘m± H$s, ^{dOZ H$m ‘Z ‘moho Or-2&&4&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
X¡Ë¶ H$‘R> H$m ‘mZ Jbm¶m, gw¶e {díd ‘| N>m¶m Or-2&
Am{X {XJå~a Y‘© ~VmH$a, {OZ‘V H$mo ’¡$bm¶m Or-2&& 5&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
Hw$³³wQ> gn© dm{hZr ‘m± Ho$, ghò Zm‘ ~VbmE Or-2&
‘Wwam ‘| {OZ XÎmam¶ Or, ajm Vw‘go nmE Or-2&&6&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
Xrn Yyn ’$b nwîn hma bo, Ama{V H$aZo AmE Or-2&
Xe©Z H$aHo$ {deX AmnHo$, ‘Zdm§{N>V ’$b nmE Or-2&&7&&
‘mVm H$m Xa~ma h¡ ...
jo Ì nmb {dYmZ/62

AmMm¶© {deX gmJa Or ‘hmamO H$s AmaVr


(VO© … ‘mB© ar ‘§Sw >ao na Voao ~mob ahm H$mJm....&)
O¶-O¶ Jw é da ^³V nw H $ma| , Ama{V ‘§ J b Jmdo &
H$aHo$ AmaVr {deX Jwé H$s, OÝ‘ g’$b hmo Omdo&&
Jwéda Ho$ MaUm| ‘| Z‘Z²....4 ‘w{Zda Ho$ ......
J«m‘ Hw$nr ‘| OÝ‘ {b¶m h¡, Yݶ h¡ BÝXa ‘mVm&
ZmWy a m‘ Or {nVm AmnHo $ , N>mo ‹ S >m OJ go ZmVm&&
g˶ Aqhgm ‘hmd«Vr H$s....2, ‘{h‘m H$hr Z Om¶o&
H$aHo$ AmaVr {deX Jwé H$s, OÝ‘ g’$b hmo Omdo&&
Jwéda Ho$ MaUm| ‘| Z‘Z²....4 ‘w{Zda Ho$.....
gy a O gm h¡ Vo O AmnH$m, Zm‘ a‘o e ~Vm¶m&
~rVm ~MnZ Am¶r OdmZr, OJ go ‘Z AHw$bm¶m&&
OJ H$s ‘m¶m H$mo bIH$a Ho$....2, ‘Z d¡am½¶ g‘mdo&
H$aHo$ AmaVr {deX Jwé H$s, OÝ‘ g’$b hmo Omdo&&
Jwéda Ho$ MaUm| ‘| Z‘Z²....4 ‘w{Zda Ho$.....
O¡ Z ‘w { Z H$s Xrjm bo H $a, H$aVo {ZO CÕmam&
{deX qgYw h¡ Zm‘ AmnH$m, {deX ‘moj H$m Ûmam&&
Jwé H$s ^p³V H$aZo dmbm.....2, C^¶ bmoH$ gwI nmdo&
H$aHo$ AmaVr {deX Jwé H$s, OÝ‘ g’$b hmo Omdo&&
Jwéda Ho$ MaUm| ‘| Z‘Z²....4 ‘w{Zda Ho$.....
Yݶ h¡ OrdZ, Yݶ h¡ VZ-‘Z, Jwéda ¶hm± nYmao&
gJo ñdOZ g~ N>mo‹S> {X¶o h¢, AmV‘ aho {Zhmao&&
Amerdm©X h‘| Xmo ñdm‘r.....2, AZwJm‘r ~Z Om¶|&
H$aHo$ AmaVr {deX Jwé H$s, OÝ‘ g’$b hmo Omdo&&
Jwéda Ho$ MaUm| ‘| Z‘Z²....4 ‘w{Zda Ho$.....
jo Ì nmb {dYmZ/63

AmMm¶© {deX gmJa Or Mmbrgm


Xmohm - AmMm¶© àda H$mo Z‘Z h¡, H$a| nmn H$m Zme&
Jwê$Xod H$s AM©Zm H$aVr AmË‘ àH$me&&
{Z…ñdmW© hmo Omo H$ao ^³Vr Anaånma&
Mmbrgm H$mo g~ n‹T>| {ZVà{V ~maå~ma&&
Mm¡nmB©
O¶ O¶ O¶ Jw é Xo d h‘mao , O¡ Z Y‘© Ho $ Amn {gVmao &
gañdVr H$m Vw‘ na ‘m¶m, gd© OJV² ‘| Zm‘ H$‘m¶m&&
O¶ Jw é Xo d Or Z‘ñH$ma h¡ , aËZ̶ H$m M‘ËH$ma h¡ &
ZmWyam‘ Or Ho$ amO Xþbmao, BÝÐa ‘m± Ho$ Z¶Z Ho$ Vmao&&
Hw$nr J«m‘ ‘| OÝ‘ h¡ nm¶m, Am±JZ ‘| aËZ EH$ h¡ Am¶m&
‘mV-{nVm H$m ‘Z hfm© ¶ m, Zm‘ a‘o e AmnZo nm¶m&&
¶wdm AdñWm Vw‘Zo Ymar, ‘Z hr ‘Z ‘| gmoM {Zambr&
{damJ {gÝYw Or H$mo {H$¶m g‘n©U, XoIm AmnZo {ZO H$m Xn©U&&&&
OrdZ H$s AZwn‘ h¡ ~{J¶m, ‘waPm PmEE Z AÝVa H$s H${b¶m°&
‘w{Zda Ho$ d«V Vw‘Zo nm¶o, Z½Z {XJå~a ê$n ‘| Am¶o&&
H$‘m] H$mo Vw ‘ ‘ma aho hmo , AnZo ^md g± ^ ma aho hmo &
ñdJm] ‘| ^r MMm© hmo V r, Xo d m| Ûmam AMm© hmo V r&&
OZ OZ Ho$ hmo ߶mao Jwéda, ahVo OJ go ݶmao Jwéda&
{ZO ‘| {ZO H$m qMVZ H$aHo$, {OZdmUr H$m ‘§WZ H$aHo$&&
g‘Vm ag H$mo YmaU H$aVo, Xþ…Im| go Vw‘ H$^r Z S>aVo&
ñdJm] H$s Vwåh| Mmh Zht h¡, ^d gwI H$s nadmh Zht h¡&&
d¡ Ú m| Ho $ Vw ‘ d¡ Ú amO hmo , amo J m| H$m H$aVo BbmO hmo &
~ƒo ~y ‹ T >o g~ AmVo h¢ , Zm‘ Vw å hmam g~ ܶmVo h¢ & &
dmUr Ho$ {ZV PaZo PaVo, Xþ…Im| H$mo Vw‘ g~Ho$ haVo&
jo Ì nmb {dYmZ/64

A‘ra Jar~ H$m ^oX Z H$aHo$, X¶m ^md Vw‘ g~ na YaVo&&


‘hmdra Ho $ Vw ‘ AZw ¶ m¶r, O¡ Z Y‘© H$s {ejm nmB© &
{ZO Jw U ‘| AdJmhZ H$aVo, H$m¶ ³bof H$m nmbZ H$aVo&&
Amerf H$s ‘{h‘m h¡ ݶmar, Imbr Pmobr ^aVr gmar&&
H$s{V© Vwåhmar OJ ‘| ݶmar, JwU JmVr h¡ OJ ‘| gmar&
H«$moY ‘mZ Vw‘ H$^r Z H$aVo, ñd n¶m©¶ ‘| gXm {dMaVo&&
AmV‘ qMVZ ‘| {MV YaVo, ‘yb JwUm| H$m nmbZ H$aVo&
ñ¶mÛmX‘¶r {OZH$s dmUr, OJ ‘| Vw‘ g‘ H$moB© Z kmZr&&
G${f¶m| Ho$ Vw‘ G$framO hmo, O¡ZY‘© Ho$ Amn VmO hmo&
amJÛof Vw‘ H$^r Z H$aVo, n[afhm| H$mo h±g H$a ghVo&&
H$m¶m ‘| AZwamJ Z H$aVo, d¡am½¶ Ho$ ew^ ^md C‘‹S>Vo&
H$B© {dYmZ Ho$ aho aM{¶Vm, ‘moj ‘mJ© Ho$ AZwn‘ ZoVm&&
g§gmar g~ dñVw {Zambr, H$ënd¥j H$s Vw‘ hmo S>mbr&
ñdU© O¶§Vr Adga Am¶m, g~ Ho$ ‘Z Cëbmg h¡ N>m¶m&
Jwé ‘{h‘m H$mo H$h Z nmE, gnZm ^r Jwé Ho$ JwU Jm¶o&
AÝV g‘¶ ‘| Jwé nX nmd|, {ednwa ‘| hr Ym‘ ~Zmd|&&
‘¢ ~mbH$ Aënk hÿ± Zht h¡ ‘wP ‘| kmZ&
Jwé Mmbrgm {ZV nTy>± H$ê$ Jwé H$m ܶmZ&&
Mmbrgm Mmbrg Vw‘ gw~h n‹T>m| ¶m em‘&
H$m¶© nyU© hmo Om¶oJm, aImo öX¶ lÕmZ&&
- ~«. gnZm XrXr

H$moB© ~«÷m H$moB© {dîUw, H$moB© lr am‘ H$mo ܶmVo&


H$moB© A’$ga H$moB© loîR>r, H$moB© ZoVm Ho$ JwU JmVo&&
Vwåhmam H$‘© hr Vw‘H$mo O‘mZo ‘| gOm XoJm&
Aao! B§gmZ ³¶m ^JdmZ ^r Vmo H$‘©’$b nmVo&&

Das könnte Ihnen auch gefallen