Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
 1
1

VI 17
N. INVENTARIO 1087

N. B.C 301
 ONUM
ISITI
DISQU

M A GICA RUM

LIBRI SE X ,

QUIBUS CONTINETUR.

UM
ACCURATA CURIOSAR ARTIUM

& Vanarum Superſtitionum Confutatio , utilis Theologis ,

Juris-Conſultis ,'Medicis , Philologis ,

R
AUTHO E

O
TIN DEL :RIO
MAR
TIS JESU TERO ,
SOCIETA PRÆSBY
LL. Licentiato & Theologiæ Doctore , in Academia Grætcenli &

Salmanticeng Publico S. Scripturæ Profeffore .

BUS
EDITIO NOVA PRIORI AUCT 10
is
& plurim Sublat is Typo gr ap ho ru m err ori bus , ut ex ſequenti Prafatione

dignofci poteft , priſtino nitori reſtituta .

TOMUS PRIMU S.

IHS

VENETIIS , MDCCXLVI.

Apud L AURENTIUM BASILIUM .

$ UPERIORUM PERMISSU , AC PRIVILEG 10 ,

|

|
 III

IN NOVAM HANC

MARTINI ANTONII DEL - RIO

Diſquiſitionum Magicarum Editionem

PR Æ FAT 10 .

Uod optimis quibuſque libris uſuvenire paflim cer .

nimus idipſum hiſce Martini Antonii Del Rio

Diſquiſitionibus Mag'cis plane contigit . Vix illi ex

Auctorum ſcriniis in publicam lucem erumpunt ,
quod iterato heic illic recudi, quod plures formas
induere , quod variis fæpe non Scriptorum modo ,
ſed Cenſorum etiam incudibus ſubjici folent : tan
ta eft pleram que legentium aviditas , & copia ,
tanta in aliorum ſcriptis recenſendis, & corrigendis libido , imo te.
meritas. Hinc plerumque fit, ut qui primo purus , nitidus , integer
lucem liber aſpexit , dum variis in locis denuo exoritur, non ut Sol
novus & idem , fed novus & alterappareat. Quod fi quis hujuſce
modi metamorphoſeos rationem quærat , non una ſemper eadem
que , at varia & multiplex reddenda eſt : Auctoris enim abſentia
qui fætus ſuos non fatis fidis manibus credit , illis interdum no
cet ; cenſorum interdum inſcitia , aut incuria , vel audacia , dum
ſe libris mederi profitentur , hos turpiſſime ſauciant ; ipſa quan
doque edendi feftinatio truncos , aut informes libros parturit ; ty
pographorum demum aut fegnities, aut ftoliditas , vel avaritia , dum
labori, vigilantiæ , & fumptui parcunt , optimafcripta corrumpunt :
quod tamen hominum genus haud raro immerito vapulat . At qua
cumque tandem ex caula contigerit , id ſane palam compertum eſt ,
Martini Antonii Del Rio celeberrimum laudatiffimumque Opus ,
a 2 duin
 IV
dum Belgicis , Germanicis , Gallicis , Italisque formis iterato recu :
ditur , eo demum devenifle , ut truncum , ſquallidum 9 horrens

informe appareret , ab illo plane mutatum , quod a doctillimi Scri

ptoris induſtria , atque ingenio prodierat : fædiffimis omnia errori
bus referta , integræ ſæpe ſententiæ omiſſæ , haud raro vel mutilæ ,
vel turbatæ , Doctorum auctoritates aut prætermiſſæ , aut immuta
tæ , Græca , atque Hebræa , quæ paſſim citantur , adeo corrupta ,
ut Punica potius , Palmirena, ſive Hetruſca , aut verius incognita
omnino , & a multis jam ſæculis emortua ſepultaque viderentur
Hæc libri facies, quam ipſe vix Auctor agnoſceret , ubi Lectores hæ
rere ſæpius, cælpitare , aut labi neceſſe ſit . Quæ fi quis omnia paul
lo attentius perſpexerit , facile intelliget quantæ molis fuerit hoc opus
priſtino nitori reſtituere. Hoc fane haud ſegniter tentatum eſt : qua
vero ratione , quibus auxiliis id præſtitum , paucis eſt exponendum ,
ut alacrior Lector ad opus ipſum accedat , quod veluti e naufragio
atque interitu Dei immortalis ope ereptum viderit .
Illud in primis animadvertat oportet , quicumque edendi aliena ( cripta ,
provinciam ſuſcipit ut , integrum optimumque exemplarfibi comparet ,
ad cujus amullim novam editionem ſedulo efformer. Hoc præſtare in
præſenti hac Diſquiſitionum Magicarum editione difficile omnino fuit ;
nam quæ inter cæteras eminenteditiones , Lovanienſis anni 1599. Mo
guntina anni 1603. & Lugdunenſis anni 1608. etli ſingulæ aliquid ha
beant , unde in pretio ſint ; earum tamen nulla integra ita eft , &
exacta , ut perfecti exemplaris vice fungi queat . Lovanienſis, quæ
prima prodiit , nitida ſane eft & caſtigata ; attamen plurimis additio
nibus caret , quibus induftrius Auctor poft novas curas, & amico
rum monitiones opus ſuum illuſtravit . Moguntina plenior profecto
eft & uberior , & ' li vis etiam non adeo crebris turpibuſque errori
bus referta ; attamen non ultimam illi manum . Auctor impoſuit .
Perfecta omnino atque integra Lugdunenſis habenda foret , cui exor
nandæ poſtremam curam Auctor impendit ; at 9 x ipſo procul in
lucem venit, nec fatis amicas obſtetricias manus habuit , ípem på
Tentis fefellit , multisque partibus ſquallens , manca , & vitiata appa
Tuit . Quid igitur heic confiiii capiendum ? lllud omnino neceſe
fuit , has onines editiones viciſlim conferre , integram perfectamque
ſel gere , cæterarum ope hanc ſedulo purgare , & ad Auctoris men .
tem conformare, multa addenda hinc inde colligere , ampurare non
nulla , multa corrigere , quædam immutare . Multum profeão sem
poris in hoc opere ipſum ptum , multum laboris , ac diligentiæ ; nil
temere , nil inconſulto præftitum : at illud forlan ſperare licet ut
quoad fieri humana infirmitas patitur , exacta omnino ac perfecta, &
ubique conſtans hæc editio appareat .
Verum Lectorem non fatis admodum juvat exacta omnino , at..
qile
que ab errorum labe para libri alicujus editio , fi multa interim ob
( cura maneant , cæciſque tenebris offuſa . Id ſane in hoc Opere con
tingebat , in quo doctiſſimus vaſtæque eruditionis Auctor multa con
gelierat ex Hebræis fontibusGræciſque hauſta , multa præterea ab ex
ternis linguis collecta , quæ feftinantem Lectorem retardare , aut mo
rari poffent. Nonnulla quidem Auctor ipſe explicuerat , quædam ve
ro intacta prorſus reliquerat . Quis autem has linguas omnes tam
probe calleat, ut in tam multiplici difficilium rerum verborumque
copia nullibi hæreat ? At in noftra hac editione plana omnia , expe.
ditaque reperies ; nam ubicumque deſiderabatur , non Hebræis mo .
do Græciſque , verum etiam Gallicis Germaniſque , aliarumque lin
guarum dictionibus aut ſententiis latina adjecta eſt interpretatio , ut
Auctoris mentem ; reique , qua de agitur , ſenſum ftatim affequi
poſlis .
Expediendi reftabant Indices , qui in prioribus quidem editionibus
aut deſiderabantur omnino , aut turbati adeo erant & informes , ut
pene nulli , aut modico ului eſſent . Hos perficere , in meliorem or
dinem redigere , fideles ubique exactoſque præſtare operæ pretium du
ximus , & pro virili præſtitimus. Siquidem in tres tomos hoc partie
batur Opus, triplex in antiquis editionibus aderat index Rerum Ver
borumque , quos heic ſingulos in unum redegimus, ut quæcumque
quæſieris, uno labore reperias. Utriuſque Teſtamenti teſtimonia, quæ
in toto hoc Opere vel allegat Auctor , vel interpretatur, juxta ſacro
rum librorum ſeriem collegimus , noftræque editionis paginas adje
cimus , ut circa unumquemque textum Auctoris mens , vel interpreta
tio conſuli queat . Auctorum pariter , qui toto paſlim Opere citan.
tur , adjiciendum indicem putavimus, hujuſceque editionis paginas ap
poſuimus, ut fi quis antiqui Auctoris textus obfcurior occurrat, ge
nuinam heic interpretationem nanciſci queas ; aut li dubites quo in
pretio Auctor aliquis fit habendus , quid do & tiffimus emunctæ naris
Del-Rio de illo ſenſerit ftatim perſpicias . Capitum & quæftionum In
dicem ſingulis tomis præfiximus, quo cujuſque libri methodus & de
conomia oculis quaſi ſubjicitur, & cuique capiti aut quæftioni paginiæ
numerus adjectus eſt. Summaria denique ſingulorum Librorum , quæ
omnia in fronte vel ad calcem antiquarum editionum collectim exhi.
bebantur , nos difpertienda , & in meliorem uſum vertenda cenſui
mus . Singulo cuique capiti aut quæſtioni ſuum Summarium adjeci.
mus , numeriſque ad marginem poſitis ea , quorum mentio in Sum
mario fit , in Operis textu adnotavimus . Id fieri paſſim conſpicimus
in Theologicis , Juridiciſque libris , idque commodi hinc Lexor ca.
pit , ut capitis Summario curſim lecto fi quid ſibi diligentius exami
dandum perſpexerit , hoc in textu Operis confeſtim reperiat. Porro ut
marginales numeri oculis ſtaçim occurrerent, Auctorum citationes
ad pa
 VI

ad paginæ calcem amandavimus ; in iiſque caftigandis ; fidelibuſque

exhibendis labori nulli non pepercimus.
Hactenus quid in hoc Opere perficiendo , purgandoque præftitum
fit expoſuimus : modo qui in eo exornando illuſtrandoque paucis fub.
jiciemus. Nuncupatorias ftatim Epiftolas, quibus Sereniſſimo Princi
pi Erneſto Archiepiſcopo Colonienſi Opus ſuum Auctor commenda.
rat , ſingulo cuique tomo præmittere religioſum duximus . Peffime
ſané tum de Auctore , tum de nobiliffimo Maecenate meriti ſunt
qui illas primum ab editionibus ſuis ademerunt ; quod utinam a typogra
phorum vel avaritia , vel inſcitia paſſim malo exemplo fieri non effec
dolendum . Quod fi veteres viris fummis libros ſuos tum demum nun.
cuparunt, cum argumentum libri perſone tali conveniret ( a ) ; hoc profe
cto a Martino Del Rio factum conſpicimus, cum doctum Opus Prin
cipi doctiſſimo , & adverſus peſſimos maleficoſque homines librum il
li nuncupavit, qui ad eos perdendos profligandoſque & utriuſque gla
dii poteſtatem , & invictiſſimum animi robur haberet. Harum primam
epiſtolam VII. Idus Martias anno 1599. Lovanio dedit , cum primum
Operis fui tomum ibi vulgaret ; rationemque in ea reddit, cur ad hu
juſcemodi ſcriptionem animum appulerit : Idibus Septembris ejuſdem
anni alteram dedit , fibique gratulatus quod tanto Principi liber ſuus
gratus acciderit , parem apud eumdem tomo alteri gratiam pollicetur :
tertiam denique V. Kalend. Martii anno 1600. eidem Principi inſcri
pſit , qua totius ſui Operis oeconomiam aperit , illudque Hippocrati
cum , nempe ut primo morbi origo , deinde ut ejuſdem effectus, po
ftremo ut remedia inveſtigentur , a ſe optime ſervatum profitetur
cum in primo tomo Magiæ univerfæ originem aperuerit, in altero ejul
dem effe &tus peſſimos demonſtrarit , in tertio vero ſaluberrima tot
tantiſque malis remedia exhibuerit .
Præter Nuncupatorias epiſtolas , quibus Illuſtriſſimo Principi Opus
ſuum prudens Auctor commendavit > Apologeticam aliam ſcribere
coactus eſt . Hanc ad Illuftriſs, & Reverendils. Congregationem In
quiſitionis generalis ſacræ Fidei , quæ Romæ eſt, menſe Decembrian
ni 1606. Salmantica dedit . In ea adverſariorum contra librum ſuum
ſuggeſtiones pro virili depellit , & ftrenue fane nec infeliciter pro do
mo ſua pugnat . Hæc epiſtola in Lugdunenſi tantum editione anni
1608. hactenus prodiit : hanc recudere duplex nos cauſa impulit , &
quia rarior jam illa effet effecta , & quia melius quam Auctoris ipſiur
1
met clypeo liber tegi non poflit .
Multum expetita , & diu quæſita a nobis eſt Diſſertatio de Lamiis ,
quam olim Au&or una cum ſuis in Senecæ Tragedias Commenta
riis Lovanii vulgaverat , & quam in ipfis hiſce Diſquiſitionibus Ma
gicis paffim citat . Hanc eiſdem in nova hac editione addere congruum
profe
( a) Bacon, de Verulam . lib. 1. de Augment. Scientiar:
 VIT

profecto videbatur : id & materiæ ejuſdem convenientia , & Auctaris

judicium , qui eadem heic fæpe utitur , & ipfiuſmet Diſſertationis ra
ritas omnino fuadebat . Ad eam propterea expiſcandam omnem ubi
que lapidem movimus , celebriores bibliothecæ excufiæ , doctorum
amicorumque hominum adhibita induſtria , exercita diligentia . Ar
fruſtra adhuc lab r nofter oinnis cellit . Si in alicujus amicas manus
forte fortuna aliquando illa inciderit , eam nos pro magno munere ſuſci
piemus , nec diu pati , mur litteratos homines ejuſdem de iderio fru
ftrari : Commentariorum in Senecam brevem inter a laciniam ex po .
ftremis editionibus damus, ubi Au & or & Strigis vocabulum diligen
ter examinat , & Diſſertationis de Lamiis ſtrictam (ane admodum epi
tomen exhibet .
Ominum præterea , ſeu Auſpiciorum ſynopticam Tabulam 9 quæ
in pleriſque deeft Diſquiſitionum editionibus , ex Moguntina recuden
dam curavimus . Heic ominum multiplex ambiguaque materia , clare
diftin &teque digefta ob oculos ponitur . Heic quam late ac varie nuga
ta ſit Gentilium ſuperſtitio uno intuitu confpicitur : heic quæ paflim
apud Poetas , Hiſtori os , alioſque veteres Scriptores hinc illinc ſpar
fa & obſcura occurrunt, in unum collecta apreque habentur diſpoſi
ta : heic demum longa Auctoris , difficiliſque tractatio , paucis con
tracta præ manibus traditur .
Auctoris denique Vitam tibi , Lector optime, exhibemus , ut cu
jus ingenium ſuſpicis , eruditione ac labore uteris & delectaris , ejuſ
dem mores optimos noſcas , vitæque curſum , caſuſque varios intel
ligas . Prodiit hæc primum Antverpiæ ex Plantiniana officina paucis
poft Auctoris obitum menſ,bus , accurata fane, & ftylo uberiore con
Icripta . Nos , ne librimoles nimis excreſcat , eam tibi damus , quam
compendio ſcripfit Aubertus M ræus , homo Belga , Auctoris cor
vus , diligens fane Scriptor & accuratus . Heic Martini Antonii Del
rio vitæ curſum agnofces , qui proavi ejus fuerint ac genitores , quæ
munera ipſe obierit , quibus potiſſimum ſtudiis fuerit addictus , qui
ejus mores , quæ amicitiæ , quæ ejuſdem non apud Belgas modo
ſed & apud exteros cujuſcunque ordinis fama ubique fuerit , & exiſti
matio . Ad hæc Operum ejuidem Catalogum adjecimus , quem cla
re admodum & exacte in ſuis illuftrium ſcientia hominum Memoriis
P. Niceron nobis contexuit , ne quid , quod ad celeberrimi laudatiſ
fimique hominis memoriam ſpectat , deſiderandum tibi , Lector , re
linquatur .
Hiſce induſtriis ac laboribus celeberrimum fummæque utilitatis Mar
tini Antonii Del-Rio Opus priſtino nitori reftitutum , ab ſenioque &
pene interitu vindicatum , lætus ac libens, Lector optime, ſuſcipias ,
operamque noftram æqui bonique conſulas . Aquilam ſane ſenectu
te fatiſcentem , pennis gravatam , oculis cæcutientem ter ſe in fontem
merge
 VIII

mergere , atque ad orientem Solem fe vertere , & fic ad juventutem

redire veneranda nobis prodidit anciquicas ; unde & regius Pſaltes ( Pfalm .
102. v. 5. ) hominem juſtum illi comparans : renovabitur , inquit, ut aquile
guventus tua . Id quoque vilibus abječtiſque ferpentibus naturam pıætare
cernimus, ut cum tenui illa ſua leberide ſenectutem exuant , ac quaſi
renati novam induant juventam , quod quidem eleganter more ſuo
cecinit. Virgilius:( Æneida 2. v . 472. )
Frigida ſub terra tumidum quem bruma tegebat ,
Nunc poſitis novus exuviis , nitiduſ que juventa ,
Lubrica convolvit Sublato pectore terga
Arduus ad Solem , em linguis micat ore triſulcis .
Quis non totoptimis præftantium Auctorum ſcriptis eamdem fortem .
exoptet ? quis oprimo alicui utiliſſimoque Operi hoc ipſum contigiſse
non plaudat , & gratuletur ? Id ſi a nobis in præſtantiſſimo hoc Dir
quiſitionum Magicarum Opere purgando exornandoque pro virili ten
tatum , ac Dei ope favente haud infeliciter eft præftitum , gratiam ali
quam apud cordatos viros nos inituros confidimus ; fi quid autem all
cubi pro humana infirmitate a nobis omiffum , aut erratum eft , faci
lem faltem veniam expectamus .
1
 1x

E X. AUCTUARIO

DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS

A UBER II M 1 R £ 1.

Artinus Antonius Del-Rius, Belga , exftitit certe , fi quis alius

drate noftra , librorum belluo, omnigena doctrina clarus , quod
M de M. Catone M. Tullius pronuntiat , ita ut ipſum Ævi no.
Ari miraculum J. Lipfius , acerrimi vir judicii, jure meritiſi
mo nuncupavit. Is Antverpiæ 1551. ipfo Pentecofter die feliciter natus
eft , paire Antonio nobili apud Hiſpanos ( quod nomen etiam indicar )
familia genito . Del-Riorum namque gens nomen atque originem trabit
ex valle Bureba inter Caftellæ montes fita , cujus quidem gentis vetufti
longa ferie proceres partim Segobio, partim Burgis , in facellis ab ip pas.
alim excitatis bonorifice funt corditi. Mater autem Martino fuit Eleono
ra Lopezia matrona pudiciſima , cujus parentes Antverpiæ apud Carme.
hitas in ſacello Deipare , ad latus are fumme, ab ipfos pariter ædifica
No quiefcunt ; avorum vero nonumenta in Aragoniæ oppido Calarajuda
vifuntur . Antonius parens , Claydalie o Artzelaræ in agro Antverpien.
fi toparcba , Meram ſpectati limum urbis Anrverp. locum eleganti edifi
cio exornavit , quod Philippi II. Regis Catbolici, ejuſque poftea conjugis
Anne Auftriæ , Ferdinandi item Ducis Albani, Ludovici Requefenfii ,
O Perri Comitis Fontani , Belgicæ Præfectorum , aliorumque Principum
aliquando fuit metatorium , Ximeniorum perpetua nunc fedes ac domicia
lium . A parentibus itaque ingenue ſplendideque educatus Martinus
primum innocentia annos excefit, Liram munitum atque amoenum Brico
bantiæ oppidum , tribus pallium millibus Antverpia diforum ( quod bec
Mercurio , illa Mufis amicior effet ) ad prima rei litterariæ fundamenta
jacienda eft ablegatus. Ubi paucis annis ita profecit, u præceptoris in
duftriam diligentia fuperarit . Cum igitur nibil ſupereffet , quovel cultor
ingenii ingenioſo commodaret, & vivax interim adoleſcentis indoles non
fineret animam interquiefceré, Lutetiam Pariſiorum , akeras tunc artium
ſcientiarumque Arbenas , parentum voluntate concefit . Inde poft nava
som eloquentiæ in Cleromontano Soc. Jeſu gymnafio operam , poft magni ita
lius Joannis Maldonari, qui tum Pbiloſopborum ibidem familiam ducebat,
accuratas exercitationes , poft Dionyſii Lambini, in eloquentiæ circo Pro
fefforis Regii delibatas cum fractu commentationes, Duacum ad Juriſpru
dentia fludium , ubi tunc recens Academia Pbilippi II. Catholici Regis
immorsali beneficio erat inftituta , proficiſcitur. Ibi LudovicusCarrio, vir
ingenio fcriptis clarus , illi a Rudiis fuit. Poft ÓLovanii in eodem ]um
ris Audio gnaviter fe exercuit , & bumaniores etiam litteras magis excoluit,
Cornelii Valerii diſciplina , o Jufti Lipfii familiarisate ufus. Hic 1570.
Lyte feu Baccalaurei situlo inſignitus, doétrinæ gloriaequalibus fuis lon.
ge antecelluit . Inde Salmanticam , ubi Juriſprudentia vigebat in primis ,
laurex indipifcendæ gratia abiit, quam tanto omnium plaufu , beneficiſque
Doctorum jufragiis anng 1574. eft confecurus, ut anne Jequente in Bele
gicam reverſus in ſupremum Brabantia Senarum , cui jam meritorum alis
prævolans fama viam fecerat, A Philippo II. Rege for cooptatus . Quo qui
dem in munere fic ejus eluxit ingenium ficque probitas eft ſpectasa , ut
anng. 1577, ad fupremum de 1050 exercituBelgico pulaque judicium Au
ditorem Generalem nuncupant ) fit advocatus. Nec bde virrus viri Jetit ;
proximo enim anno Brabantia Procancellarius eft defignatus, regioque fif
co præfeftus , fumma æquitate ac prudentia boftibus atque amicis > in ile
la nocte temporum , fe probavit . Confæderatorum Belgii Ordinum copiis ,
Joannis Auftrii feri dimiimperatoris virtute, apud Gemblacum cæfis , cum
miles nofler Lovanium veniſſet , Del Rius J. Lipfii amici ſui abſentis ( is
Antverpiam e media bellorum flamma je ſubduxerat ) res,opeſque , fcripta
jsem ac libros , vitam ipſam , ut ipfe nuncupabat ac favebatur , periculis
eripuit , Sub idem tempus , ut erat fecretiorum etiam confiliornm confcius ,
Rerum Belgicarum Commentarios , addito tractatu De rumultibus Belgicis,
latine fibiconfcripfis, quos poftea fub anagrammatico nomine. Rolandi Mi
ritej Onatini Madriti jua lingua typiſque vulgavit . Tot igitur tantoſque
muniis cum laude annos aliquot functus , cum vitæ pacatiaris teneretur de
fiderio , nec bonefta miffionis fpes efulgeret, impertara ab Alexandro Far
nefio Belgarum Prorege , prætextu nefcio qua , in Hiſpaniam profe &tione ,
laculi tumulijbus bellisque fimul Jefe eripuit , in Societatis Jeſus amica
1
fidaque ftativa 1580 , Pintie ( Valliſoletum bodie nuncupant ) commigra
vit . He, poſt emerita fæcularis militia Pipendia, pereranus miles toga
fagoqueclarusnon exubuit tyro effe Chrifti. In tyrocinii exercitiis.biennio po
110, triennalique Philofophiæ curricula exacto , dum in Belgicam terreftri
itinere contendit, anno 1585, ab invaletudine , imperiofo Jane tyranno ,
Burdigale fiftitur . Hic dum lecto detinetur, nuntium ex Lufuania accia
pit de patris ex hac vita difceffu , qui regio tunc Olifipone crario Præfe
Hus florebat . Poft valetudine confirmara , Belgis ſuis redditus, Sacris lit.
teris afliduiſquediſputationibuspariim Lovaniipartim
, Moguntiaſeſe exer
cuit. "Exinde agmen ipfe philoſophorum Duaci duxit , confcientiæ jura Leo
dici triennium dixit , poft facrarum litterarum Lovanii interpretem egit :
exinde Do& oris etiam titulo Grecij in Stiria a Ferdinando Auftrio cum
Joanne Deckerio collega, ejusdem Academiæ cancellario mox fururo, evo
catus , ad extremum Salmantice. idem munus obivit, frequente ubique con
curſu , triennali fingulis in locis profeſione . Cumque ubique labo
ribus fractus vacationem a quotidianis lectionibus impetraffer, XV. Kal.
Septembris 1608. Pintia deceffit , o mari terraque jactatus Bruxelbas.
tandem menfe O &tobri pervenit . Inde curru Lovaninm dum petit , sansus.
e . .
vafit, ut bominem pene enecarit , Semianimis igirur Lovanium delatus
Swisemifque vita fubfidiis communitus, magna animi conftantia acerbilia
mu

1
mos inter cruciatus , altero poft die fpiritum Imperatori Tummo reſigna.
vit* ; nimirum ita Deo vifum , ui duo illuftria Belgicæ lumina Lipfius
Del Rius , qui tam amica , dum vixerant , fibi mutuo luce fænera.
vant , eodem ', quo præcipue vixerant , folo quoque conderentur . Spera.
rabat quidem Jeſu Societas folidos ſolemneſque ab alumno ſuo fructus
quorum florem non unum , orbi univerſo pergratum , 'viderat ; ſed ſpem
illam Deus una cum vita incidit . Sidbit tamen viro religiofo juus labor,
quem Deo , quem Ecclefse , memor ipfe mortalitatis , totum confecravit .
Oculorum acie ( ut fit ) a Jiduis lucubrationibus beberata , vitreis perpetuo
utebatur ; quæ quidem invaletudo diſcendi legendique ardorem nunquam
potuit reftinguere . Poetas itaque , Oratores, Hiſtoricos omnes , cum fac
cros, tum profanos, Pbiloſopbos , Tbeologos , omnium den que diſciplina.
fum fcriptores fic exbauferat , nibil ut ignorare , de quod difceret deeſſe
videretur . Sacrarum litterarum lectione potiſimum fub vitæ exitum de
lectabatur , ut dolendum profecto fit virum bebræis , græcis , latiniſque
linguis apprime inftrucium , in medio illuſtrande Scripture divine curſu
orthodoxe Ecclefiæ ereptum . Sed or nos Belge magnum certe lumen pa
triæque decus amifmus, quod ad funefti hujus belli Hiſtoriam , quam ad
Joannis Auſtrii exceffum deduxerat , ex fide profequendam bomo rerum
ufu , judicioque præfians ( quæ duo in Hiflorico porijimum requiri ſolent )
longe aprifimus videretur . Inter ingenii monumenta , quæ cum ad Tbeo
logiam , tum ad Juriſprudentiam litteraſque bumaniores illuftrandas varia
pofteris reliquit , maxime laudantur rerunturque manibus Diſquifitiones
magicæ , novum ſcilicet , atque ut Lipfius appellat , dollum opus. Vitam
ipfius late fcripfir Hermannus Lange veltius apud Plantinianos anna
360o editan

CA.
 PII

CATALOGUS OPERUM

MARTINI ANTONII DE L -RIO

Ex Memoriis illuſtrium fciencia hominum P. Niceron ,

Tom . XXII.

N Caii Solini Polyhiftorem No. Togetica contra cujufdam fuggillation

te . Antuerpie 1572. in 8. Vi nem . item Gallice verſum prodiit
gefimum ætatis annom agebat Au hoc titulo : Les Controverſes Re
&tor , cum has nocas edidis , quæ cherchos Magiques de Martin Del
pluries cum Solini Opere reculæ rio traduites. ego abregées du Latin
funt par Andrè Du Chefne . Pariſiis
2 In Claudii Claudiani Opera Note 1611. in 8.
Antuerpia 1572. in 12. pluries iti- 9 San &ti Orientii Commonitorium emen .
dem prodierunt . datum og noculis illuftratum . Ana
3. In Seneca Tragedias Adverfaria . tuerpie 1602. in 12 .
Antuerpia 1.574 . in 4. Ante tres aut Jo S. Altbelmi Enigmata cum notis .
quatuor annos huic Operi Auctor ad calcem præcedentis Operis . Am
manum admoverat , quod correctum bo reperiuntur in Bibliotheca Pa
poftea , variiſque additionibus locu trum .
plecarum edidit. in hifce notis Au- ri . In Canticum Canticorum Salomo
etores plus mille ipſe citat. wis Commentarius Litteralis , C #
4. Miſcellanea Scripiorum ad univer tena Myſtica . Ingolſtadii 1604. in
Jum Jus Civile i Pariſiis 1580 in 4 . fol, item Parifiis 1607. in 4. item
item auctiora ftudio Petri Broſſei . Lugduni 1611. in 4.
Lugdani 1606. in 4. 12 Note ad Epitomen Decadum Titi
5: Syntagma Trazediæ Latins', feu. Livic , . Gervahii +606 . in 8. edis
Fragmenta veterum Tragicorum ,ego tæ cum Floro .
L. Ann. Seneca Tragedig cum Com- 13 Vindicia Areopagitice contra Joſe
mentariis . Antuerpie , 1593. in 4. phum Scaligerum . Antuerpie 1607 .
item Pariſiis. 1619. ia 4. Et Notar. in 8. Verfatur hic liber circa Ope
rum in Senecam nova editio . ra S. Dionyfii Areopagitæ , quæ ejuf
$ Florida Mariana , ſeu de Laudibus dem Sancti genuina eſte Delrio con
San &tiflime Virginis Deipare Pane tendit .
gyrici XIII. Antuerpię i598. in 8. 14 Commentarius Litteralis in Thre.
recufus, & hic liber cum Opere fe . nos Jeremie . Lugduni 1608. in 4.
quenti . Is Pharus Sacrę Sapientia , feu Com
z Opus Marianum , fex de Laudibus mentarii Glora litterales in Ge
e Virtutibus. Marie Virginis Deia neſim . Lugduni 1608. in 4.
pare , in quatuor partes diviſum , 16 Peniculus foriarum Elenchi Scalige
nempe Speculum Marianum : Specu riani pro Societate Jefw , Maldona
Luna charitatis og patientie Jefu ono to , a Delrio , Autore Liberio San
Marie : Polemica Mariana : Flori go Verino. Metelloburgi Metthiaco
da Mariana . Lugduni 1607: in si rum ( Antuerpie ) 1600. in 12. In
8 Diſquiſitionum Magicarum Libri ſex . hoc Opere fub nomine Liberii San
Lovanii 1599. in 4. Hæc eft prima ga ſe Delrio celavit . Stylum heic
hujufce Operis editio , quod pluri Auctor exacuit , nec dicteriis aut in
bus additionibus auctum fæpius po- - vectivis in Scaligerum parcit .
stea prodiit . Lugdunenfi edicioni an 19 Commentarius Rerum in Belgioge
ni 1608. præmittitur Epiftola Apo Starum a Petro Henriquez Comise
Fon

Fontano , addito Tractatu de Tu
woultibus Belgicis . Autore Rolando
Miriteo Onatino. Colonia 1611.in 4.
Hiſpanice hoc Opus fcripfit Delrio ,
dum fæcularibus adhuc negotiis erat
implicitus . prodiit primum Matriti
anno 1610. Sub oomine Rolandı Mi.
ritei Onatini Auctoris nomen ana
grammatice later .
18 Adagialia Sacra Veteris d Novi
Teftamenti. Lugduni 1612. in 4. De.
ſunt heic Adagia Novi Teſtamen .
ti ; obiit enim Auctor , cum huic
Operi adhuc inſudaret . Ut hunc de
XIII
fectum fuppleret , edidit Andreas
Schottus Adagialia Sacra Novi Te.
ſtamenti Greco - Latina . Antuerpia
1626. in 4.
Philippus Alegambe in Bibliotheca So
cietat. Jeſu addit infraſcripta :
Repetitio in L.Tranſigere C.de Tranſ.
2 Commentarius multiplex in L. Con
tractus de Reg. Juris .
3 De difficilioribus & utilioribus Sae
cræ Scripturæ Locis , tom. 3. Sed cum
neque annum , neque locum , quo
prodierunt , indicet ; nihil de illis
Gertum affermare licet,
>
SERIES
 XIV .

SERIES CHRONOLOGICA

Editionum Diſquiſitionum Magicarum

MARTINI ANTONII DELRIO .

XNno 1599. Disquiſitiones Magie 1652. Venetiis riem in 4. He omnes co

A ce Martini Delrio , tribus tomis
in 4. Het prima omnium editio
Nuncupatoriam Epiftolam ouique tom .
præfixam habet , o . quinque Indices ,
primam Rerum logo Verborum , feo : in ſuper Aufpicrorum five Ominum
rundum Locorum Sacræ Scriptura y
tertium . Locorum Iuris Civilis og Cao
nonici , quartum Sanctorum Patrum
quintum Auctorum prophanorum , qui
in Opere citantur :
1603: Moguntiæ , tribus tomis in folio . 1678. Coloniæ. iterum
Nitidiſima hec O. caftigaia editio , 1720. Coloniæ denuo , in 4 : 3. tom . He
multis .infuper: additionibus. locuple ..
tata .
1606. Venetiis , tomis tribus in 4. expo
acte ad Moguntinam exprefa .
1608.. Lugduni , in foli. 3. tom . Editio
ceteris recenſitis. auctior , cui Au-
Etor caftigande: ogu locupletanda po-
ftremam curam impendit ; at typis ,
charta , correétionc ,Moguntina Lo
vanienſi multo deterior
161t. Gallice Parifiis hoc titulo : Les :
Controverſes , & Recherches Magi
ques de Martin Deltio traduites &
abregées du Latio par Andre Du
Chelne .
1616. Venetiis iterum , in 4. tomounico ;.
1633. Colonia , comis tribus in 4..
3640. Venetiis dienuo in 4 .. tom. unico
ditiones ad exemplar Lugdunenſe
Junt exacte ; ar Nuncupatoriis apie
folis carent , iinmutatos habent in .
dicesie pluribufque fcatent erroribus :
Tabula in bifce defideratur , que ad
libritertii quaft. 4. fe&t. 4.crat ad.
quam in Lugdunenfi
exemplare , quod penes nos eft , fru
fra quæfivimus .
in 4 : 3. tom .
autem dus poftremæ editiones adeo
multis turpibuſque erroribus funt re
feria ut fingulis pene paginis he
rendum fit , pluribuſque in locis. Au
Etoris mens nullo modo affequi poßit .
Germanicam præterea : aliam editionem:
vidimus. in 8. cujus. cum nec annus g.
nec locus fubeat ,, illam inter reliquas
recenfere non potuimus .
Quin alteram ante Moguntinam pro 1
diiffe fatendum eft , cum ipfe Delrio
in Appendice ſecunda libr. V. qu. 8.
Moguntinań editionem 1603à tertiam
appeller .
17450. Venetiis apud Laurentium Baſsa.
lium , in 4. 3. tomis,. circa quam co
ditionem vide , filibet , Prafationem ,
quæ illi præfigitur .

SERE
 S ER E N I $ $ I MO

PRINCIPI ERNESTO

Archiepiſcopo Colonienfi , S. R. Imp. per Italiam Archi

cancellario & Principi Electori : Epiſcopo Leodienfi ,
‫ܪ‬
Adminiſtratori Monaſterienfi , Hildeshiemenfi , Friſin
genli , & Stabulenſi : Comiti Palatino Rheni, Duci
utriuſque Bavariæ , Angariæ , Vueſtphaliæ , & z Bullonen.
Marchioni Francimontenſi : Comiti Loſſenſi, Longienſi ,
Hornenſi & c . Bonorum & literatorum Patrono .

MARIINUŚ DELRIO Societatis Jefu Presbytein

fe fuaġue L. M.-D. D.

Niverſæ Magiæ , quæ divinæ humanæque Sapientiæ pars

magis , ' ut abdisa , fic erui digna: Diſquiſitiones , lu
cubracionem ' arduam & multiplicem : 4 Princeps Sere
niſs. :) humiliter adfero , Equidem verebac docti Prin
cipis judicium fubire , ſed , quia ſubeundum alicujus , eum elegi
qui poflet judicare . Non Tutelam magis , quam Cenſuram amo ;
natura , & uſudocus , à peritis doceri & moneri malle , quam
ab imperitis fufpici , & laudari .. Quod pauci Principes, ad ingenii
acrimoniam , & judicii prælanciam , multam lectionem , & erue
ditionem variam , & ad hanc Secretorum Naturæ diuturnam ex
perientiam , folerter , prudenterque adjunxiſti . Qua diligentia con
Lecutus es , ut intermiſsam a Regibus , too jam fæculis, philoſo
phandi conſuetudinem , Regali dignam folio , revocaris , & illo .
rum laudatiſſimorum Principum , quorum , dum tempus erit &
homines vivent , yiver , vigebitque memoria , cum imitarione '
laudis te participem feceris . Qui Regum olim potentillimi, & fa
pientiffimi, Magi yocabantur . Vulgari ftudium coeptum , & proin
de cum nomineres vileſcere : quia pro Sapiencia ſuperſtitionem Ma.
lys ille fuppofuit . Peſtis ifta , propter adnatam hominibus ſciendi
cupidinem , brevi ſe per orbem cotum diffudic. fic falfa pro . ver
ris , noxia pro usilibus , tartarea pro coeleſtibus obrinuere . Ita
quod fummæ neceſſitatis erat , paris ſagacitatis , & induftriæ ope
roſiflimæ factum , ſalva ſemente' bona , venenatas herbas ſecerne
Je , & evellere . Vidi , & indolui , & multis probantibus , co.

natus
 XVI 1
4
natus fum morbo medicinam facere : nec formidavi me, Jeſu du
i

& ore , hac etiam parte Satanæ furenti objicere. Laboris (pecimen
edo , & ferculorum quendam præguftum , de ſex libris jam adfe
& is , & conſcriptis duos : quia per Nundinarum tempus immi
nens, & varias eorum fine quibus in lucem exire non poterant ,
dilationes plures non potui dare . Hiſtoriaram veterum , & recen
ciorum varia condimenta adhibui , ut qui hujus , qua bile , qua
felle nauſeanti ftomacho , conſulerem . Sed quis Apicius adeo di
ligens aut peritus, ut queat pro omnium palato ? Si pro tuo ( Prin.
ceps Serenils .) quod probum & lanum eft , fuerit ; fecurus linam
cæterorum verba præterfluere . Nec diffido . Semper enim Virtus
fibi comites Muſas amar jungere ; & ſcriptioni favent , quorum
ſcriptione geſta non indigna . Plus aliis nimio fuiffet , vel Nobili
tate , vel Pontificali dignitate , vel Principatu præſtare ; tibi hæc fi
mul omnia parum viſa . Non contentus Imperatorio , & Regali
1
genere , cui nullum ſe merito , five antiquitate , live ſplendore
antepoſuerit ; quod alienæ magis , . quam propriæ virtutis indi
cium eſſe ſcires : Non Eccleſiaſticis tot tiaris , quibus certe
nulli niſi Paftorum Paſtori ſecundus es ; quæ poffunt indignis
1
contingere : non ditione latiſſima & copioſillima , quæ ad ocium 1
aliis illecebræ foret , addidiſti multa Bello fortiter & feliciter gefta,
& feditiones periculoſas celerrime compreſſas , & inclyta Pacis de į
cora., ſumma cum Eburonum cæterorumque ſubditorum benevo
lentia & gratulatione, qui fibi gaudent, ſeque Erneſto Principe fę. 1
lices ducunt , & quot Neftori cribuuntur , toc annos , vel de ſuis 1
ademptos , precantur Patriæ Patri . Præterea fic te totum Catholi
cæ fidei, & columnæ veritatis Ecclefiæ Romanæ commodis impen
dis, ut in illa Aquilonari plaga , Procubitor , Murus , & Specula
delectus à Deo videaris . Quis enim ferventiore zelo , pro vera ,
& priſca religione tot tam acres contentiones ſuſcepit , & fuſce
pras conftantius fuftinuit ? quis induftriofior hoſtium inſidias deprehen
dere , & deprehenfis obviam ire , & conſilia , conatuſque impiorum
difturbare ? Demum , quod ( mea quidem ſententia ) rari exempli
eft , & multis Principibus invidendi , tot curis diſtrictus , invenis
quod ftudiis Sapientiæ tempus impendas, cujus fi quam horulam his
meis legendis dare dignum duces ; fpero non undecunque diſplici
tura . Certe , quod ab ingenio meo nequibunt id ſaltem à Sapientis
& Docti Principis fælici Genio conſequentur. Tum mihi merito ju
dicium meum probabitur , & Catonis illud veriſſimum deprehen
dam . Idem benefaftum loco in quo ponas , nimium intereſſe . Nimirum
quia , quod malis impenſum , malefactum fit , id , bonis bono col
latum animo , nequic nomen amittere , nec effe non gratiſſimum at.
que ratiflimum .

Lovanii , vii. Id. Mart. C1 , 10 , XC7X,

IN
 XVII

I N R. V.

MARTINI DELRII

DISQUISITIONES MAGICAS

Jufti Lipſi Carmen .

Cujus do &um opus hoc ? quod ima ;; ſumma

Penna permeat , & ſagace mente

Sagas & Stygias ftriges revelat ?

Quod tu Theflala terra , voſque Colchi ,
Infamés male cantibus patraſtis ;
Quod Panes , Satyrique , Duſiique
Pecćaſtis , genus improbum ſalaxque ;
Totum hoc eruit , erutis medetur :

Sed quis ? Delrius eruditione ,

Idem religione , clarus , ergo
Hic pura & liquida omnia ; hic venena
Nulla , quæ timeas opinionum .
Huic libro faveas , fave tibi ipſe ,

Atque iftum lege , ut ima , ſumma noris .

с
PRO
 XX PROLOQUIU M.
aliquam querendi curam adhibentibus, mis invaluit . Sic agros olim arisici mia
offerunt , & non quærentibus etiam rè feraces , cicula , de aconitum , egye
1
reperiuntur. Quid mirum , exundare per- alia venena teterrima contaminarant. 1
fidiam , vera fide exareſcentes Sunt Hærefibus profe ò , ut umbram corpori , i
quidem alia quoque peccata mortalium , fic magicam ſpurcitiem ancillari , aded 1
Divini hujus fagelli caufa ; fed peftis manifeſtum eft, ut protervi& fic negare .
lisaris partem maximam fibi vendicat Precipui olim hæretici erim magi fue- 7
languor quidam e contemprus Carbo- re. ab his artibus Princeps hereticorum
lice fidei. Fides enim una maximè eft cognomen adeptus fuit , Samaritanusil
virtus : qua cuncta diaboli confilia , le Simor Mágus h . De Carpocrate ,
ſudia , conatus , virefque omnes refrin . Menandro , Marco , Euphrate', Ophic
guntur, hanc ' borrer, hans refugit , cum tis , Sevophianis corumque diagramma
bac metuit compulſare . Sapienter ideò te i , Priſcilliano , k , Berengario
B. Petrus eam rugienti , velut pano- l , fidem faciunt graviſſimi ewe veracir
pliam , ut objiciamus , admonet : cui re- fimi Scriptores. Us enim , quæ de Si
fillite , inquiens, fortes in fide f.Con mone Clemens fufilimè prodidit , pre
ſentit invictus atbleta Paulus college termittam ; qui de hoc e fucceffore fi
ſuo , quando fpondet nos in omnibus mul , Juftinus Martyr eorum conterra
1
( hoc eft in primis og ſuper omnia ) neus tradidit , adfcribam ; is m , 12
Scuto fidei omnia tela nequiſliini ignea hanc fententiam : Simonem , inquit
extincturos g. Confirmai experientia quendam Simaritam ortum de Gitta
five praderiri , five preſencis temporis , oppido , qui ſub Claudio Cæſare fubni.
femper acrius cm perutanrius Tartareas xus ope dæmonum , & fretus magicis
acie's hominibus inſultaſe, quotiefcum- artibus , in hac urbe Regia , Deus eſt
que fidei diminutio vel depravatio ali- habitus, & quafi Deus honoratus , ita .
qua viguit , Ante falutarem Chrifti tua polita in Tiberi inter duos pantes
Domini adventum idololatria 107um pe- elt , curn hoe Litino titulo , SIMO .
me orbem occupabat : nonne demonum NI DEO SANCTO , O *c. Deinde :
ubique tum multitudo maxima paſin Menandrum etiam æquè Samaritam
in fimulacris loquebatur , cælus bo. hujus Simonis diſcipulum , inſtructum
minum frequenter inviſeba , o in uis
in uis viribus dæmoniacis , & profestum An :
rorum fæminarumque fpecie conſpicien. tiochiam , multos arre magica decepif.
dam jefe prebebat ? Nato tandem fe fe cognovimus , D. autern Irenæus n ,
fu , quibus locis fides nondum annun de Marco fic breviter : Marcus magi
Giata : peftis eadem idololatriam comic ce impofturæ peritiſſimus , per qua ?
tatur , nga veneficis referta fcatent om . & viros multos & non paucas foemi
nia , ut locupieres funt teftes noftroram nas reducens , ad fe converiit
fociorum de rebas Indicis epiſtole, Mox , Anaxilai enim ludrica , cum 1
hiſtorie : quibus verò, regionibus ſemel nequiria eorum qui dicuntur magi,
recepia Evangelii prædicario refrixit, commiſcens , per hec virtutes perfice
vel variis errorum maculis obſolevit, re putatur apud eos , qui fenfum non 1
vel ab herefibus oppreffa penitus clan. habeni , & à mente fua excellerunt.
guit , ut in Africa ya Afia inter Ma ( quibus fubjungit Irenæus nonnullas
bumetanos : in Germania , Gallia , og heretici hujus præftigias , vinum album
Britannia inter bereticos , in Italia e in rubrum mutare; non ipfum modo ,
aliis locis , inter Catholicos planè inn . fed & alios per ipfum , Paredri dve
guidos , quos Politicos vocani ; iifdem monis opera vaticinari, og hujuſmodi
quoque in locis magica Superftitio nio atia . De diſcipulis Carpocratianis fic
Ері .
f fupr. cap. 5 . ☆ Sever. Sulpit. in Sac, hift. lib. 2 .
g d. cap.6. verf. 15 . 1 Nanpia . in Chron .
Clemens Romanus lib. 2. recognit. m Apolo. 2 .
i Iren . I 1. cap. 21. 24. Eufeb . 1. 2 . od. l. 1. cap. 8.
>
Hifl. 6 , 20. Epiphan. b.er, 27 .
 PROLOQUIUM
Epiphanius: Magia apud ipfos ( ait )
excogitata eſt , incantationeſque di-
verſas ad omnem machinationem in-
venerunt , ad amorem & ad illecta-
menta . Quin & Paredros dæmones
fibi ipfis attrahunt, ad hoc , ut per
multas præftigias in magna porelta-
te , omnibus dominentur quibus ve.
lint, & ut unufquifque quamcunque
actionem aggredi' audeat. Nimirum
feipfos decipientes ad perfectionem
occæcatæ mentis ipſorum . ( Priſeil-
lianum , quiGnofticorum velaniam in
Hiſpanias intulit, Marci Ægyptidi-
ſciplinis ( qui Magus fuit) imbutum ,
Severus fcribit gemino judicio audi-
tum convictumquemaleficii , nec dif-
fidentem obſcænis fe ftuduiffe do-
Etrinis . ) D. Hieronymus o Priſcil-
lianum ( ait ) Zoroaftris magi ftu
diofiflimum & ex mago Epiſcopum )
idem Severus Sulpitius , in vita S.
Martini , talem quendam memorat
Anatolium narras etiam eodem tem
pore in Hifpaniis quendam fuiffe ju-
venem , qui falfis fretus miraculis fe
prim Eliam , poftea CHRISTUM
Ne fit profeffus , in quo etiam Ru.
fo Epiſcopo fic illuferit , ut quaſe
Dominum adoraret : eodem tempore ,
in Oriente quendam exftitiffe , quiſo
Joannem ejfe jactaret .
Magi con hi heretici . Machome.
tus hæreticus fuit jed , a magus tefte
Zonara tom . 3. & Paulo Diac.l. 18 .
hiſt. Gallorum Hiftorici tres nobis
Pſeudochriſtos hereticos depingunt
a magicis præftigiis excellaiſe ado
dunt : nec mirum Antichriſti ante
ambulones miracula fimulaffé : Unus
Biruricenſis fuit , alter Burdegalen.
fis , de utroque legendus Gregor. Two
ronenf. de priore lib .12. hiſt. de po-
ſteriore libr. 9. Tertius Eun vocaba.
IUT ,
natione Britannus , de quo mio
rifica referunt Robertus in Chronico ,
a Gwilhel. Neubrigienſis lib. 1. re
rum Britan. cap. 19. Nec diffimilis
in Hiſpania Diacefi Conchenfi fuit
quidam Gondifalvus tempore Inna
Tomo I.
1 o Epift. ad Creſipbontem contra
Pelag.
centii VI. qui demone viſibiliter ap
parente e docente librum difta .
vit , quem vocabat VIRGINA .
LEM ; in quo fe Dei Filium ab
« terno genitum immortalem mun
di converſorem , og damnatorum --
mnium Salvarorem profitebatur : qui
Nicol. Eymerico Barchinona una
cum difcipulo og fcriptore libri Nie
col. Calabro publicè pænas perfidia
dedit vide Bernard . Luxemburg. in
Catal. litt. G by litt, N. In Afrin
verò Sergius ille Doctor hæreſis Ar
menica o inftitutor jejunii Art
ziburezi , de quo ex Damafceno
Euthymius pars. 2. Panoplio rit. 20.
buic Paredrius erat demon cani
nus comes , ut Agrippa . Ad Bea
rengarium quod airinet , Sacramen .
tariorum Principem , Nangiasi hi.
ftoriam , qui volet , logat, liber ad
manum mihi non eft , ut verba 16.
preſentom . Et quid opus ?
Magna femper bereticis cum ma. ,
gis commercia , ut notavit Ter.
tullianus Præferiprione adu. bæret. p
O lib. de anima b priore loco has
habet : Notata funt etiam com
mercia hæreticorum cum Magis
quam plurimis , cum circulatori .
bus , cum Aſtrologis , cum Philo .
fophis , curioſitati ſcilicet deditis .
Quærite , & invenietis , ubique me
minerunt. ( pofteriore verò Magiam
vocat hæreticarum opinionum au
Aricem . ) Meritd ; non enim con
firmat modd hæreticorum deliria ,
red or veteribus adjungit nove , non
vaſque fcholas aperit curiofiraris :
Legimus , poſt Saracenicam per Hi
Spanias illuvionem , tantum invaluif
fe Magicam ? ut . cum litterarum
bonarum omnium fumma ibi effet
inopia ei ignoratio ſole fermo de
moniacæ artes palam Toleri , Hif
pali, Salmantica docereinour . In
hac quidem civitate
artium matre cum illic degerem ,
oftenſa mihi fuih ciypta profundiſ
forma gymnaſii wefandi veftigium
quam
p cap.43. cum fegir
9 cap . 57
 1
! XXI ) PROLOQUIUM : 1
quam virilis anima mulier Iſabella mam adem , in ea urbe fpacio
Regina Ferdinandi Catholici 4 trium menfium pluſquam quingentas
1
xor , vix ante annos centum cemen- perfonas judicum fententia morte pu i1
is ſaxiſque jufferas obturari . Invia . nitas narrat ? lege Creſpetum de o 1
ferunt prius Bohemiam Huljica , po- dio fatanæ lib. 1. diſcurſu is. Cau.
Rea Germaniam Lutherani - illos las autem mihi perquirenti cür be
quanta maleficorum vis fuerit fubfe- reſim comitetut aſidud Magica ..,
scuta , Sprengerus Niderius The commodum ofqurrere , quas meus quon .
retica pravitatis. queſitores , docue dam Doctor Joe Maldonatas Socie.
runt: hi verd', quos Sagarum sorren- itaris Jefu. Presbyter , vir doétus jux
stes in Aquilonarem tra£tum infude sa o janētus , dilersiſſimè prodidit,
srint norunt , qui hoc frigore Aretoo cùm de dæmonibus publice. Luteti
quafi gelati ,metu torpucrunt. vix e Pariſiorum profiteretur : ille cauſas
nim illis in locis quidquam innocuum commemorabat quinque > his Ver
Del immune ab his ſub humana ſpe- bis :
cie feris , dicam nefcio , an demoni Prima caufa eft , quod demo- 10
bus. Plerique qui ætate proveétiores nes in hæreticis ut olim in idolis
non in equuleo modò , fed poſt qua- habeant domicilium . Reetë cnim lo 1
ftiones quoque Trevirens in ditione , let Hieronymus dicere, diabolum cum
confitebantur judicibus , le bac labe idola , in quibus habitabat ante , dif
primum imbutos, quo tempore tetrum jeta vidiffe , pejora idola in here
illud , a Tartareum Lutheraniſmi ticorum animis' ex ipfis divinis litte
fulcrum , ipfe quoque Magice pomie ris fabricante . Caffianus gravis ojo 1
nc famoſus , Albertus Brandeburgia antiquus auctor , Collac. 7. cap . 32.
sus, provinciam illam flamma ferra- affirmat fe demonem audiville con
que prædabundus vaftabat. Quotquot fitentom , ſe per Arium Euno
Inalpinas regiones vicinas Helvetiis mium impietatem facrilegi dogmatis .
. incolunt , raras illic fæminas malefic cdidiffe . Quare neceffe eft , ut ;
sii, expertes , plerasque crimine uno quemadmodum finito bello milites per
nobiles norunt : nec alia "verior aut omnes pakkes diffufo prædones fiune ,
? promptior occurrit caufa , quam quod , omneſque vias obfident ; ita demone's
in hanc ufque horam VValdenfium inclinatis aut abolitis hærefibus , que
reliquia nefaria illic , ut , in ſpeleis, ante vigebant , quafi cverſis templis
& occultas & baſerunt . _Nihil per An in quibus colebantur , novas in aliis
gliam , Scoriam , Franciam Belo bominibus ſedes querant , Solene e.
gium hanc peftem celerius uberius 'min demones , cum ex homine , in
propagatit , quam dira Calviniſmi quo erant, egredi coguntur , facere :
Lues. Antea paucis in locis , de non ' quod lii faciunt , qui obſidione facia
multis . dilibus iantum incertusru- gati , coguntur arcem tradere , quan
msor Spargebatur , munc cum ipfa ha- tenebant ; petunt enim conditionis lo
reft , ut cum febri furor plurimos 60 , ui libi liceat ſe in alium locum
pallim e palam nobilitate , erudio recipere ; quod exemplo illius legionis
tione , divariis eye dignitate claros ine intelligimus, que à Chriſto peiivii ,
- vaſit. Sic Behemosh, infaturabilis ce mi finerer ſe porcos occupare .
poto jam pelago Sperit , quod Jorda Secunda caufa eft , quod omnis.
bis influer in os ejus to electoque hæreſis initio violenta < * prorſus dy
paltus cibo , ipfam Domini foriem vehemens : fed fare in eodem gra
devallabit . Quid quod
? Danass Calo
du non poteft : quia , præterquam
vinianus minifter brigum conversum quod id divina providentia non pati
Geneve ordinarium efle propè fanm sur , matura quoque ipſa iia le has.
bet ,
i In Malteq malefi. & in Formi- . f. Job 40. 6.18. Habac. I. v.16 .
cario .
 PROLOQUIUM . XXIII
EN
bet , ut non pollit error diu veri ex foorto lenam faciunt : ita demo
cas nes , cum prima berehis ſpecies it a
tatem imitari. Quare ommem hæreſim
Du necelle eft , niſi ad eam religionem , periit , ut mibus homines in errorem
unde egreſa eft , mature revertatur , pelliciantur : ex hæreticis Magos fa
aut in magicas artes , aut in extreo ciunt .
mam atheiſmi impietatem degenera . Quinta caufa eft , ut opinor ne
te . Cum enim dne font poriffimum gligentia eorum qui regant Eccle
caufæ , quibus heretici homines effi fiam . Nam quemadmodum in incula
ciantur : altera la pèrbia lafcivientis tis agris locuſta gigni folexe : ita ex
x
ingenii , nihilque credentis ; nifi quod inopia verbi Dei , gignuntur prafti
t, locufte in ſcrie
oculis rernas ; altera curioſitas qua- gioſue artes . Nam
dam in temperans fudium novi prura dæmone ſignificant Apoc. 9. Isa
as
taris : fit omnind neceſario ; ut qui que videtur criam in hoc tempuscon
to
Superbia hæreticifaéti funt, cum jam , venire, quod ait Joel capit. i. Reli
quam primæ inventionis ardore in ca duum erucæ comedit loculta , & re
0- 10 fe&ta , quam nimis fubito amplexilu fiduum locuftæ comedic bruchus , &
cem effe judicabant , codem ardore refiduum bruchi comedit subigo . Nam
frigefcente , tenebras elle comperiant , quod hæretici reliquum fecerant, ma
deſperatione alibi invenienda verita- lefici demonum arte populantur , o
tis', prorſus nihil credant : de quos quod malefici relinquuni , achei per
in hærefim curiofitas impulerat , cum dunt . ) Hæc non minus acutè , quam
ca que principio noua efle videban- verè Pater Maldonatus.
tur , paululum inveteraverint , eadem Atque utinam non in oculos ea
curioſitate ege ad ineundam cum de- nobis incurrerent . Vidimus olim flo
monibus familiaritatem , ego ad di. rentes Belge Gewfios Calviniſmo,
ſcendas exercendaſque demonum ar- Lutheraniſmo , & Anabaptifmo eru
les inepellantur . carum inftar cunéta depafcentes . Via
Tertia cauſa , quod ita videatur cfl'c dimus hos tres inimundos fpiritus ,
natura comparatum , ut quemadmo- de draconis ore", & de ore beftiæ ,
dum famem peftilentia fequicur , ita & de ore Pſeudo propheta exeuntes t.
herejím varia curiofarum artium ge- Videmus illis jam marcefcentibus, o
nera ſequantur . Nam bereſis fuo ipfa temporis diuturnitate fermè exe
mes quedam efle verbi Dei . Amos 8. Jpiran :ibus, varia locuftarum fortia
Etenim ut in annone carisate homo : riarum examina totum Septentrionem
nes coguntur cibis uti non Maintario depopulantia . Videmus parte alia fic
bus , unde fit, vt corrupris humoribus crefcete numerum arbeorum love poli
gignitur peftis : ita bæreſ vigente , riecrum : ut , cum tam pauci ſuper
dum homines corrupris foriptsr Jette fint ferventes ao veri Catholici, ip
fibus atuntur , ad magicas tandem ſa paucitate planè nulli queant vide
artes deveniunt , que quafi animi ri . Hgreticis illis , de SOCIETA
morbi funt. TE noftra multi ſe ſtrenue oppoſue
Quarta caufa , quod foleant de- runt , et corum rabiem preclare fcri
mones bereticis uti ad fallendos bo- pris libris infregerunt u . Arheos quoque
mines , quaſ formoſis meretricibus ; Theologi ebo Philofophi noftri, non
Nam herefim in fcriptura meretria femel, hydre lerne & inftar repullular
cem appellari manifeftum eft Iſa. 1 . tions capitibus , ignito veritatis gla
Quomodo facta eft meretrix , civitas dio rejecantes profligarunt . Locuſtas
fidelis ? Quare quemadmodum leao. halre , quas illi prætermiſere vel obi
nes , quando fcorii forma defloruit , ter o leviter tantum velitari cum il
lis
ti . Valentia , Molina , Suares , Fonſeca ,
Apoc . 16. Pellarminus,
u Turrianus Bellarminus , Bu Pererius , Vaſquius , Serarius, Pollevia
usi, Caniſius , Coſterus , Tyres, nus , Maldonatus , Greiferus alii .
 XXIV PROLOQUIUM :
!
lis fuere , nunc mihi ex profeſo, di- Luciferum cum ſociis rebellionis , che
Sputationis ventilabro diſpellendas , lo deturbafti in abyli profundum
Overitatis caritatiſque , velut cha- compulifti , auxiliare in arenam de
lybeo Speculo, uftulendas delegi, non fcendenti . Voſque ſuperi omnes , Bea
virium ulla mearum fiducia , fed fo- l& anime , hanc infernorum fpirituum
premi Numinis auxilio præfumpio . tyrannidem reprimite ou à fratrum
Illud enim , pro cujus bonore diglo . veftrorum mentibus duriſſimam pe
ria hoc certamen fufcepi , fuum uti ftem avertite , o sape triumphalas
Spero pugilem non de ſeret . Age , Ofurvorum ac tetrorum cacodemonum
vera o aterna. SAPIENTIA , c# acies , uti foletis , cedite , Hernite
jus nomen perfidi Magi abnegaruni: profigare . Veftris freius fuggefionie
juva ay tuere . Tu 0 ° VIRGO SA- bus atque Suppetiis , quodque mi
CRATISSIMA , quam pra cæliti . bi lettoribuſque vertat bend i li
bus cunétis depresiant o deſpunni: prius de ſuperſtitione ipfa nonnulla
clientem tuum protege , O favore pu- ad fequentium intelligentiam clario
gnati . Tu , è ſandte MICHEL cum reno neceſſaria delibaro , rem aggre
atherois quibus præcs legionibus , qui dior . 1

1
1

HIC
 XXV
HIC FRUCTUS CURIOSARUM ARTIUM EST ,
Hæc e :nolumenta ſuperſtitionis , cujus Etymol. vere piorum ho
minum deſcribens quiſquis ille vel illa , cujus ſunt Sybillina ora
cula , lib . 3. oftendit quam ab his vanitatibus alieni futuri fint :
quibus , quod omnium fere ſuperſtitionum genera complexus ,
vilum mihi ordiri . ita canir .

Ευρ ξ ων δή γένος ες δικαιοτα πω» α . X quibus eft hominune proles jä

ώππων
θρώ ων E ftiffima femper ,
Οισιν αι βελη' τ ' αγαθή , καλά τέρ Queis bona mers cordi eft , re
γα μέμηλων . rum cura probarum .
Ούτε γαρ ήελίς κύκλον δρόμον , έτε σε. Nam neque decurſum Solis; luna
λήνης ,Σ ve rotatum ,
Ούτε πελώρια έργα μεγυμνώσι κατά Nec curant ca que per terras ma
γαίης , gna feruntur ,
Ούτε βαθος χαρόποιο θαλάσσης Ωκε Nec vafti Oceani rimando querere
ανοιο , fundum .
Ο " ο αταρμών σημει , οιωνοπόλων τε πο. Non fternutantum , non præpetis
τωνα , omnia penna ,
Ου μάντεις , ου φαρμακες , ου μήν έπα . Non vates , non veneficos , non in .
οιδες . cantatores ,
Ου μύθου μωρων απάτας έγγαςριμύ Non impofturas fatuorum ventrilo
3ων και
quorum ,
Ουδε χαλδαίων τα προμάντια αφρολο Nec Chaldaorum predictiones a.
γεσιν , Arologicas ,
O'.34 μέν αςρονομισι , παγαρ πλάναπαν Nec altronomicas quidem . Nana
τα πέφυκεν . ſunt bec omnia falſa ,
O'σσα κεν άφρονες άνδρες έρευνώσιν κατα Dementes homines que perſcrutan
ήμαρ , tur in horas ,
Ψυχας γυμναζοντες εις αδέν χρήσιμον έρ In re exercentes animas , que non
γον . juva: hilum .
Και ρα πλάνοις εδίδαξαν αικελίες αν . Quin miſeros homines errores edor
θρώπες , cuerunt ,
Ε'ξ ών δή κακά πολλά βρoτοις πίλεται Ex quo mortales agitant mala mul
κατα γαίαν , ta per orbem ,
Το πεπλανήσθαι δNς τ ' αγαθώς και και Ue rectiſque viis on juftis rebus
έργα δίκαια , aberreni .

'

INDEX
 XXVI

IN DE X CAPITUM i
1
ET QUÆSTIONUM
1
Tomi Primi,

Idejt Librorum Primi & Secundi.

Cåp . I. Depeoportitione o pacius Liber. II . Qui eft de Magia Demonia;

Cap. II. De Magia , ejuſque divilio. Quæft . f. An fit aliqua Magia damo
ne , O Magorum variis nominibus . 3 niaca ? 82
Cap . II. De Magia naturali fere phy. Quælt . II. Unde ſic hæc Magias 83
fica . 7 Quæft. III . Quæ fic divifio demoniaca
Qiftio I. Quid cæli adfpeélus ad ma Magie ? 85
gicos effectus conferat ? u Quæſt. IV . De baſi magic hujus ſize
Quæſt. II. An effectus magici oriri pol de pačio 86
Jint ex naturali hominis complexio. Quæft . V. Quibus indiciis difcernendi
ne ? 14 effectus magic ? 95
Qurít. III . Quanta qualiſque ſit vis Quxit . VI. An hac magia quoſdam ha.
imaginationis , quo ad effectus hofce bcat effectus veros ?" 97
miros ? is Quælt. VII. An mazi pollint facere ali.
Quæſt. IV . An ſolo contacta , vifu , & c. quod rerum miraculunia ? 101
morbi ſanari polint ? 20 Quælt. VIII . Quo pacto magi hæc mi
Cap . IV . De Magia artificiali. 31 ra efficiant 104 1
Quælt. I. An vis characterum , annu. Quxſt . 1x . Quam admirandos effectus
loitin , O'c. fit , qualem magi con Veteres Magis tribuerint ? I10
tendunt 35 Quæſt. X. Quid polline magi circa or
Quæft. II. An numeris mágica vis ul dinern natura ? 116
la infil ? 38 Quælt. XI . Que magorum poteftas in
Quxſt. III. An verbis ego incantationi. orbes cæleftes ? 121
bus vis inſit morbos fanandi ? 47 Quælt. XII. Quid magi valeant circa
Ouvit. IV . De amuletis o peridptis. 52 fortune bona ? 127
Cap. V. Ars aurifattoria ad quam ma- Quaſt. XIII. An magi valeant incan
gie / peciem fic referenda ?? 56 tare animalia bruta ?? 138
Quæſt. I. An aurum ihat arte verum Quæſt. XIV . An polint aliqua mixta 1
conficiatur ? Tenfibilia producere arte ſua ? 141
Sectio I. Quid nominis fit Alchimia , Quælt. XV. An ſint dæmones incubi
Bu quando inventa ? 56 O fuccubi , ban his proles naſci 1
Sect. II . De artis alchimicæ in auro fa quest ?? 147
ciendo efficacitate . 59 Quæſt. XVI . De ſagarum conventibus ,
Sect. III. De eadem efficacitate . 68 O translatione . 152
Sect. IV . An aliqua narratione confier Quæſt. XVII . An poffie damon corpo 1
aurum hac arte facture ? 70 rum penetrationem facere ?? 168 !
Quæſt. II . An Chryſopæja habenda ex Quælt. XVIII. An corpora in aliam
1
numero artium ingenuarum ? 73 Speciem magi queant transformare?
Quælt. III . Ad quam magie fpeciem 171
pertineat Chryfopoeja . 73. Quæſt. XIX . An magi queant facere
Quæſt. IV . Licitane , an illicita fit Al beftias loqui , ay an intelligant vo
cbimia ? 75 ces belliarums 175
Qurit.
 1
XXVII
Quæli. XX . inintelligentiam difcur. Quæít. XXVII. De demonum appari.
liram polfic demon brutis largiri ; rionibus , live de ſpectris.
253
178 Sect. I. Spe&tra naturalia , de artificia
Quælt. XXI. An pollint demones fa . lia .
253
cere, ut homo non Jentiar ? 181 Sect. II . Varia dæmonum genera , Spe
Quælt. XXII . An magicis artibus ſeo cies , ac Audia . 257
xus mutari queats 185 Quæft . XXVIII . Quomodo polic de
Quælt. XXIII . An poffie demon ſeni mon je viſibilem præbere ? 280
invent am reddere ?
189 Sect. I. Quo pacto pollie aſumere
Quælt. XXIV . An magia poffit circa movere cadaver ? 280
animam corpori junélam ? 192 Sect. II . Quo pacto poſsit ſibi formare
Quæſt. xxv. Quid diabolusquegt in corpore ,at elengentina 2 282
onia. ayima a corpore feparanda ?" 201, Sect. II. Ag demore pellie fic corpus
82 Quæſt. XXVI. An ope dæmonum fie effingere , ut dignoſci nequeat ? 283
S.MO ti polit , ut defunétorum animæ ap- Se & . IV . An liceat procurare ut-appa
82 pareant ? 208 reant nobis fpe&trá ?.. 288
82 Se& t. I. Uiram anime qucant appare . Quæſt. XXIX . An diabolus pollio fa
re ? 208
10C cere ut homo vere reſurgat ? 289
85 Se &. II. Philoſophia idem docet. 210 Se &t. I. Errores hac de re varii . 289
Se& . III. Quo paéto deceat Deum hoc Sect. 11." Diſcussa exempla variarum
permittere ? refurreétionum
86 215
Sea . IV . Probatio ab ax & toritate phis . Quæſt. XXX . Quid Magia poffit 291 in
zendi
lofophorum cacodąmones .
95 220 297
mhai Seit. V. Probatio ab exemplis ar au- Sect. I. 'Quam vim habeant cacodendo
étoritate Scriptorum .
97 224 nes in invicem ? 297
realis Se t. VI. Solvuntur argumenta adver: Sect. II. Quam vim habeant fancti ho
fariorum . 248 mines in magos y demones ?
101 299
Sect. VII , Demones non poffunt exhi. Sect. III. Res corporeæ nullam habent
cmi
bere veras defunctorum animas . 251 vim in demones .
104 11 300
Telius
I10
a or
116
APPROBAT 10 SUPERIORUM ,

121
circa Go Oliverius Manareus Societatis Jeſu Viceprovin
127 E cialis ; pro conceffa mihi à Rev. Adm . Patre Claudio Aqua .
can . viva, Soc . ejuſdem Præpoſito Generali poteftate ; concedo P. Marci
133
no Del Rio Societ . noftræ Presbytero facultatem edendi in vulgus :
ixia
141 Sex libros Magicarum Diſquiſitionum : gravium & Doctorum Theologo
cubi rum judicio approbatos ; in cujus permiflionis fidem , nomen mcum
huic breviculo ſubſcripſi. Datum Leodii, vi . menſ. Julii , Anni ɔlc.
10.XCVII
14+ I.
bus ,
152
Oliverius Manareys .
corpo
168
aliam
Ware ?

acere

175 MI E.
 XXVIII

METHODUS LIBRI .

Univerſum opus Diſquiſitionum in tres Tomos partior , & ſingulis Tomis duos
libros aſſigno quibus continentur , quæ fubjungo .

TOMUS PRIMU S.

LIB. I. De Magia generatim , de Naturali , Artificiali, prafligia

trice agitur .
1
LIB . II, De Magia Demoniaca do cjus efficacitate.

TOMUS SECUNDUS .

LIB. III. De maleficio & vana obſervantia .

LIB. IV. De Prophetia , Divinatione , o conjectatione .

TOMUS TERTIUS .

LIB . V. ' De Judicis officio , de ordine judiciario in hoc crimine.

LIB. VI . De officio Confeſſarii, ac remediis licitis & illicitis.

MAR
 MARTINI

duos
D E L RIO ,

PRESBYTERI SOCIETATIS JESU ,

Pigiau
DISQUISITIONUM

MAGICARUM

Liber Primus.
2

DE MAGIA IN GENERE , & DE NATURALI,

ac Artificioſa in ſpecie .

CAPUT 1. Tymologiam nimis cQ

Il riore D. Ifidorus a ſcra .
De fuperftitione eye ejus fpeciebus. ra tur his verbis : fuper
trtio dicta eo , quod fit
SUMMARIUM . fuperflua , aut ſuper.
Hatuta obſervatio . Ali
; Etymologia ſuperſtitionis fecundum dicunt , à ſenibus , quia
Ifidorum , o locusejus explicatus . multis annis fuperftites per aiatem de
2 Superftitio Chriftianis in malam par : lirant , Qerrani ſuperſtitione quadam ,
tem fumitur . Locus A & . 17. v.22. melcientes quæ vetera colunt , aut que
explicatus - veterum ignari afcifcunt. Lucretius au.
3 Superftitio religio differunt con tem ſuperſtitionem dicit fuperftantium
tra Epicuræos . Locus Cicer.emen- rerum , id eft , cæleftium jei Divina
dat, alius Nonii ". Lactanti di- rum qua fuper nos fiant: fed male dia
Elum difculum . eit ) non male fanalogiam , fed G
4 Religio quid fer , que vitia illicone mentem fpectes. Nam Epicureus Poe
fraria , quomodo fit exceſſus in re ta nullam Deo rerúm humanarum cu
higione Superftitio falſi cultus : ram eſſe cenſebat , & ideò fupremi nu
idem quod idololatria , que duplex minis timorem ſuperftitionem vocabat,
tacita , expreffa . ed quod , quali horribili afpe &tu , timor
s Superſticio indebiti cultus . Locus iſte mortalibus ſuperlet & impendeat
1. Paral. 16.v , 26. explicat. alludit enim ad verfus illos Lucretii
A
a Lib.8. Orig. 6.3. b Lib. I.
R
MA
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Humana ante oculos foedd cum vita intelligentes . His enim verbis omnibus
jaceret ineſt , vis legendi cadem , quæ in Re
In terris oppreſa gravi fub religione : ligiofo . Ita factum eft in fuperftitiofo
Qua bcaput à cæli regionibus oftende de religioſo , alterum vitii nomen , al
at ? terum laudis . )
Horribili ſuper aſpectu mortalibus in Adſcripſi verba ut legenda cenfeo ex
ſtansi Lactantio : & ex quo & D. Auguſti
Nam Lucretio , ut & aliis gentili- no h corrigendus Non . Marcellus
bus , religro ponitur pro ſuperſtitione . eadem aliter referens: Nonius etiain
Etymologia autem illa etiam Servio vult fuperftitiofos dici , quod præ cultu .
placuit : cui c ſuperftitio eft , fupera ra Deorum cetera fuper ſedeant, id eſt ,
Nantium rerum ( id eft , cæleftium negligant: itidem & religioſos quaſi.re.
Divinarum , qua ſuper nos fiant ) ina- linquoſos ( fic membranæ ) quod ceteris
nis & fuperfluus timor . De ſenibus.quod reli&tis, folis ſacrificiis deferviant , ri
addit Antiftes Hiſpalenlis , non eft ejus diculum comment. & Nonio dignum .
commentum : fic enim Donatus , vet Lactantius eruditè , qua folet argumen
quiſquis ille : d fuperftites ſunt ſenestorum vi & copia Ciceronis diſcri
vel anus , quia stare multis ſuperſtites men refellit , & concludit , Religio
jam delirant. Unde ſuperfiitiofi , qui veri cultus eft , Superftitio falſo. ) hoc
Deos timent nimis , quod fignum cft de præclarè: non ita quod ſubdit : Omni
2 liramenti...) Chriſtianis Scriptoribus no quid colas intereſt , quemadmodum ,
nomen ſuperſtitionis in malum fumi aut quid precere . ) Parum id conſide
folet , etiam in illo D. Pauli : e Vi- rate dictum : nam ſuperſtitio quoque
ri Athenienſes , per omnia quaſi ſu- naſcitur, ſi quod oportet coli, Deum
perftitiofos vos effevideo . Syriacè elt, Optimum Maximum . non ut oportet
nimios in calta dæmonum , Græcé colas -aut precere . Religioni duntaxat
Setoidartovesips , æquo fuperftitiofiores : locus : Si qui uni ac veri Deo ſuppli !
eð fcilicet , quod vano dæmoniorum cant , ita quemadmodum oporter id fa
timore , lapides, ligna , ſpiritus, igno- ciant . Optimè enim Theologi noſtri
ta quoque & ambigua numina , cole- Religionem definiunt virtutem , qua 4
rent. Quo fenfu gentilium errorem Pa Deo vero culrum verum ac debituni
tres Superſtitionem nuncupant , non non exhibemus , ideoque di &titant , duo illi
Religionem : niſi addita vanæ vel-falſæ vitia extrema repugnare: Unum in de
3 denotatione . Quoniam inter Religio fectu pofitum , quod cum debito ho
nem ſuperſtitionem multum intereſt . nori detrahat , Irreligiofitas vocatur:
Synefius recte dhoida paviay ( fuperftitio alterum in exceſſu , quod non quidem
nem ) ait vitium efſe virtutis blosſoías perun cultum æquo majorem exhibet :
(Religionis) perſona circumdatum , ep. ( quis enim , quantum par eſt queat ,
67. Non enim Philofophi ſolùm ( ait exhibere illi infinitæ bonitati, immen
Cicero f verùm etiam majores noftri fæque Majeſtati? ) fed ideo nimium :
Religionem a ſuperſtitione ſeparaverunt, quia nec verum , nec bonum , ſed ſu
nam qui totos dies precabantur im- perflua quadam circumftantia vitia
molabant, ut fui libi liberi . tum : quæ , quòd perperam & in Dei
ſuperſtites
effent, fuperftitiofi ſuntappellati, quod potius injuriam , quàm honorem , ma
nomen patuit poftea latiùs. Qui autem teriæ debitæ adjicitur: ideo in exceffu 1
omnia , qua ad cultum Dei pertinerent , pofitum vitium vocant . i Cùm enim
diligenter retractarent , tanquam re bonum idem fit quod perfectum , om
begerent, ſunt dilli Religioſi ex relegen . nemque defectum live vitium repel
do ,ut elegantes ex eligendo , tanquam lat: nihil etiam verum dici mereatur ,
& diligendo diligentes , cx intelligendo nifi quod idem fit bonum : perſpicue
intel
c In .VIII. Æneid . d In Teren. h Lib.14. de civit. Dei cap. 30.
Andr. e A £7.17.v. 22. f Lib . de nat. i Vide Gregor. Valentiam zz. difp.6.
Deor. g Lib.4.cap. 28. quæft. 10. punct. s .
 LIBRI 1. C'AP.
mtelligitur , fi mali quippiam in cultu
Re . Divino reperiatur , veram culcum eum
non effe , quare nec Religionem dici
al poſle . Deinde cùni ſuperfitio omnis ,
nomine fuo vitium in cultu ineſſe in-
dicer , confequitur nullum cultum , qui
i fuperftitiofus fit , verum “ cultum vocan
dum , atque adeo fupe: fitionem omnem
us
falfi cultus elle , ui Lactantius dixerat .
Sed falſitas iita non uno tantum ex
fta foote , ut putabat , fed ex. duobus ori
tur . Capitalis onnino eft, quem ille
ree
non ignoravit : li videlicet id pro Deo
eris
colatur , quod Deus non eft : hunc no
ri
ftri nominant ſuperſtitionem falſi cul
m .
tus . Alter minus elt deleterius , fæpè
nen .' tamen lethalis , ſeniper:noxius, quem
Scri
Firmianus perperam videtur à fuper
igio ftitione excludere , fi cui, qui deberur
hoc
cultus , non quo debetur modo , exhi
ania
beatur : hunc vocant Theologi , inde .
biti cultus fuperftitionem , ed quod non ,
de
qualis debetur . Prior generali nomine
que lolet Idololatria vocari , quia quidquid ,
um cùm non fit Deus , uti Deus adoratur ,
-ret idolum nominarur , juxta illud k :
yat
Omnes Då populorum , idola ,hoc eſt,
plia
vanitas & inania , nihilque minus quàm
fa
quod volunt haberi. Nam vis ifta eft
tri
vocis Hebreæ S. ELIL ( Nihilum .)
qua 4 Poſterior nomen fuum retinet 5 nec
un
proprium , quod ſciam , aliud habet :
nec impoſuit D. Auguſtinus ; 1 con
de.
tentus defcripfiffe , cùm de imaginariis.
70 indebiti cultus fignis ageret , his ver
ur : bis : quæ ad remediorum , aliarumque
obfervationum curum pertinent : quæ
non funt divinitus ad dilectionem Dei
it O proximi , tanquam publicè conftitu
] la : ſed per privatas. appellationes re
rum temporalium , corda diflipant min
ferorum . ). De hoc indebito cultu nula
la nunc à nobis difputatio inftituitur :
de falfi tantùm cultus fuperftitione dico
ei
2 ferendum ; cùmque ea duas ſpecies
Tu
complectatur , Expreſſam idololatriam
quando cultus Deo debitus clare &
m diferte transtertur in creaturam : cùni
el
Judæi vitulum , Ægyprii Anubim , Ro- fus fum terminis latiſſimis , quia vi
۲۰
mani Quirinum coluere : O tacitam , deo viros magnos , Fr. Victoriam c fem
ue five ut alii vocant Implicitam : illam cutos , dum pomeria circumdant (tri
k Paral. 16. verf. 26.
6. L Lib . 2. de doct. Cbriftia.e. 23, foribus. ad 2.d . 7. alios .
I. & II.
quoque priorem nunc miſlam facimus ,
contenti quæ ad poſteriorem pertinent ,
& ſunt obſcuriora , pro modulo noſtro
elucidare . Tacita idololatria eftomnis
magia prohibita , ut fuo loco oftende
mus .
CAPUT II.
De Magia ejuſque diviſione , ego
Magorum variis nominibus .
SU M M A R I U M.
1 Magia in communi quid .
2 Dupliciter dividitur ab efficiente
caufa , à finali. ab illa in Na .
turalem , Artificiofam , ego Demo
niacam , ab hac in bonam a man
lam , malæ definitio , ou quatuor
Species . Migia ſpecialis. Divina
tio . Maleficium . Vana obſervane
tia , quid .
3 Magorum varia ex S. Sc. nomina .
quid Haovothy Lddegboni Obr
importent .
4 . Locus Exod. 22: V. 18. quid ibi mia
le fier ? Re. 9. v. 22. Jezabel malefi.
ca Samaritis hoc malum affricuit .
Samaritanus pro incantatore dici
folitum , Locus Joan . 8. v. 4. 8.
49 .
s pappaxols quid fignificet LXV. in
terpi
6 Grecorum nomina , inaosdos , kártos o
φαρμακούς γόης .
7 Latinorum ; Magi , Venefici , Thes
fali , Chaldei , Augures , Arioli,
Aruſpices Genethliaci , Lamia ,
Striges , Maſca , Veratrices ,, Sora
tilegi , Sortiarii .
M Agiam, univerſim fumptam de «
ut
ars feu facultas , vi creata , a non fu
pernaturali, quedam mira ay infolita
efficiens ; quorum rasio ſenſum Qo come
munem hominum captum ſuperat . U
A 2 etio
m Rele &t. de Magia , n . 8. Angles ith
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Aiora , artificiofam & naturalem ex- intentio , ratione multiplicis fui obi
clufille . Artem dixi , ſeu Facultatem , jecti , quatuor quali ſpecies hujus ta
pro quavis cognitione & operatione , citæ idololatriæ , feu prohibitæ Ma
apodictica topica ſcientiam gignente , gia gignit. Fit enim aliquando , ut
vel non gignente , mechanica vel li- dunta xat extraordinarii & miri effe
berali, artificioſa vel artis experte , tus cognitio vel operatio quæratur ;
vera vel circulatoria , ſuperllitiofa ; & tunc libi nomen Magia ſpecialis
vel vitii experte . Eficiendi vocabu- ac arictè fumptæ , vindicat : aliquan
lum pro omni mentis , animi , ſen . do fit , ut quis nitatur cognofcere res
fus , aut membrorum functione po- futuras , vel etiam præteritas aut præ
furi. Vim intelligo , live rei adhibitæ , fences, fed arcapas & occultas ; cona
five perſonæ adhibentis; hominis nem- tus ifte Divinatio nominatur : aliquan
pe , vel dæmonis . Creatam non do deſiderat inftrui & juvari , non ut
fupernaturalema nominavi , ut exclu- prolit , ſed ut noceat aliis, vel ultio
derem vera miracula ; quæ ſolius Deinem fumat , huic ſceleri Maleficiune
ſunt opus : quocirca maluimira , quàm eft nomen . Denique funt aliquando ,
miracula dicere . Communis denique quibus decretum eſt , line noxa cæte
captus & fenfus mentionem inferui rorum , ubi vel alis hoc opere pro
quia multorum magicorum effectuum deſſe utilitale vel voluptate , & tunc
cauſa foli fapientiores , qui omoi x- , Theologi nuncupant Nugatoriam fene
a tate pauci, conſequuntur . Tàm laid vanam obfervantiam . Sic Magia re
fümptæ Magiæ divifio , petenda ex proba, in Magiam ſpecialem , Divi
caulis finali & efficiente. Ab efficien- narionem , Maleficium , & Vanan ob
te , ducitur divilio in Naturalem , Ar- fervantiam dividitur , de quibus Gagu .
rificioſam Diabolicam ; quia cua- lis ordine diſputabimus .
ti effectus ejus adfcribendi funt, vel Ab hac lpecierum Magiæ diverfita-.
in fitæ rebus naturæ , vel humanæ in- te , mira nominum varietas apud He
duftriæ , vel cacadæmonis malitiæ . A bræos , Græcos , Latinos manavit , ad
finali caufä , recte diſpartias ; primo cos fignificandum , qui ftygiis hiſce
in bonam , fi bona intentione & lici- myſteriis forent initiati. Prolequamur
tis mediis utatur , quod tantum præcipuas appellationes .
competit artificioſæ ac naturali ) & Quædam Hebræorum ad folam Di 3
in malam , cujus nempe finis. vel me- vinationem videntur pertinere , ut duo
dia , quibus utitur , prava ſunt ; hæc illa conjungi ſolisa , w'OINT
peculiaris eſt Magiæ prohibiræ ; quam AOVOTH 8 IDDEGHONI, quo
idolofatriam tacitam & fuperftitionis rum nili fallor pofterius paulo patet ,
fpeciem eſſe diximus. Hæc prohibita ideoque in facris litteris illi folet poſt
Magia fic deſcribi poteſt, Facultas ſeu poni , locis pallen obviis . Aouoth
ars , qua, vi padli cum dæmonibus ini- à radice IN ( of , utre , ) quod vox
ti , mira quædam , communem ho- reddatur obfcurior & quali ex utre
minum captum ſuperantio , efficiuntur . Aridens., n nam OF primò fignificat
Dixi vi pacti : quoniam omnis Ma- ipfum dæmonem refpondentem , ſecun
giæ hujus vis , pacto tacito vel ex- do ſignificat Magum qui refponfum
preſſo nititur , ut fuo loco docelo . elicit : Gcut & Python , o ventrilo
iT acitam vocant idololasriam Theolor quus , vocatur , vel ipſe dæmon inhar
soi , quia non tam ut plurimum cer- bitans , & ex imohominis reſpondens:
intendunt Magi cultum illum ex . vel ipfe homo , dui dæmon inhabi
hibere creaturæ , ut Deo ; quàm tat . o. Græcis etiam puxañs utrum.
tanquam benefactori euidam & munis que ſignificat , à quodam Eurycle , qui
fico , à quo aliquid conſequantur . Quæ Pythonem habebat , & primus ven 1
trila
a Levit. 19. verf. 31.0 20. verf.6. Reg. 28. ver. 7.00 9 .
Deut. 19. verf. 11. 4. Reg. 23. •v . 24 . o U. docui pluribus commen , in
Flag & verf . 16. do 19. verf. 3s for 6. 8. 2 196
 .
.
LIBRI I. CA P. II .
obe triloquus Athenis fuit , unde & alii tur » etiam Onirocriticis x, quare pers
Lipuxes dicti , quod docent Suidas & peram Rabbini recentiores reſtringunt
Ma Heſychius , & Scholaſtes Ariſtopha- ad eos, qui ſuperſtitiose dies & tem
ut pis p & ex Ariſtohane , Plutarchoque pora ob ſervant faulta ne fint an in
ffe poffet probari. IDEGHONI non fpe- fauſta , ſed hoc genus ad omnia per
Etat ad Chiromanticos & fimiles , tinet .
‫و د‬ ut quidam cenſet ; fed ad oracula dz . CHABAR x & LACHAS nan ons
in monum , Give per AOVOTH , live % quomodo difcrepentnondum inveni ;
res ex vifceribus telluris , five per umbra- quare ( ni fallor ) idem fignificant, nem
rum evocationem , ut colligitur com- pe étraodoo incantatorem feu ( ut
na paratione locorum SS. ubi hoc no- Gentiles vocabant ) exorciſtam , qui
1an men uſurpatum ; q five ad genus prophanis ſeu malis verbis aut multi >
quoddam divinationis de quo libro tationibus mira patraret.
i ut
itio · tertio . fal
ciune Alia nomina non tam quid dæmop li puto Abenezram , Ben -Natam &
efficiat , quam quid Magus conetur , alios Rabbinos , qui'ad naturalem feu
ido ,
reſpiciunt, patentque latiùs. Ad om- bonam Magiam videntur referte . Quz
cæte
nes im divinationes pertinent , NA. fo , fi hanc fignificaret , cur tam ſe
pro
TUDC CHAS , KESEM , GHONEN , ad rio in SS. prohiberetur ? Equidem pu
omnes vero incantationes, CHABAR, to hoc nomen complecti Magorum
fem
& LACHAS ; ad omnem denique genus omne ; qui , cum dæmone fæ
I re
Magicam in gettere , CHARTUM . derati , divinant a vel præſtigioſa mi .
Divia
MIM , & MECHASSEPHIM , de racula operantur , bimmo & quofcun
n ob
quibus nunc agendum . NACHAS que incantatores & veneficos compre
ogu . Un3 fignificat augures , & omnes ac hendere probatur , quia Lxx modd ver
lios conjectores vanos : qui ex fortui- tunt Expoſitores , Engntos c : modd
ita
tis quibuſdam futura folent divinare ; papuards veneficos d ; modd inaudas
He qualem fe, prudenti vocis æquivoca- incantatores e . Vulgatus quoque no
, ad
tione , ad tempus Jofephus finxit , r Iter aliquando vertit conje &tores f ,
hilcs hæc divinatio prohibita multis locis. , aliquando verd ariolos 8 : aliquando
mue KASAM ODD ſignificat univerſim maleficos h , ut illorum auctoritate vo
divinare , unde KISEM divinans feu cabulum intelligamus aded diffufum
Di- 3 ariolus , & KESEM , divinatio , fur eífe .
duo mitur etiam in malam partem de qua Denique MECHASSEPHIM
‫הא‬ cunque , rerum quoque non fortuita- D'DUND vox , eft orta ex radice
quo rum , prohibita conjectatione , paflim CHASAPH , ſignificans quemvis ma
et in SS . ejus mentio obvia eft t . lis artibus Magicis , utentem . Ided
oft
GHONEM 128. quibuslibet au- nofter tam late interpretatur, malefi,
guribus & conjectoribus accommoda - cos , i maleficas artes k , maleficia , 1
COX aut
cre p Suid . & Helych, in voce spusang z d. v. 6. Ecol. 10. v. II .
cat Plutar. lib . de effectu oraculor, Arifto a ut Gen. 41. v. 8. 24 .
phan . in Vefpis , oro ibi Schol. b u Exod . 7. v. 11. 22. 8. v .
om 4 Supra lit. n . 7. ac 18. c. 9. v . 11.
Flo r Genef. 14. 0. 5. Ob 15. c ut in Genef. fupra .
ha [ Levit: 19. v . 26. n. 23. v. 23. de d ut in Exod. fupra .
ens : 24. v . 1. Deut. 18. v. 10. 2. Par. 33. v. 6 . e in Exod. f in Gen.
bio t ut d. ver . 23. ego ver. 10. 1. Reg. & Daniel. 1 , v. 20. 2. v. 2 .
;
28. v . 8. Reg. v. 17. Ifa. 3. v. 2. Jer. h in Exod. fupr.
27. v . 9. Ezech. 12. v 24. 21. v . 1 . i Exod. 7. v. ii . Ego 22. v . 16 .
2. 22. v . 28 . h 2. Paral. 33. v. 6 .
en
d. loco . Jer, Mich . s . v . 12. | Ifa. 47. verf. 9.OO 12. Jer. 27. 0
1 * ut Deut. 18. v. 1o . oye 2. Parag. 9. Daniel. 2. 2. verſic. 2. Mich: 5. verfi
* 33.v.6. y Job.40. v.25.6 P1.57. v ... 12. Nahum 3. verf. 4. Maløshez, uns
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
aut veneficia m . Non defuit tamen Dominum folemnes Samariæ Magi
4 quidam vehementer hujus criminis ſu- principes, eorumque ſcholæ , Simonia
Ipectus , & ex profeflo fagarum pa- norum ſcilicet & Menandrianorum
tronus , qui Lectoribus conaretur per- Secundum adfert locurn Exod. c. 22.
ſuadere hoc vocabulum , faltem in le- Exod. eò quod Lxx. verterintpapyaxs's , S
ge Exodi xx11 . cap . reftringendum ad
lolos venenarios , cujus error facilè
refellitur : Primo , quia radix nomi-
nis , nun CHA. APH , non ſignifi:
cat toxico perimere ( ut ipfe putat )
fed quando folitariè ponitur , nec ſen-
tentia narrationis relirictionem poftu-
lat , tunc Magicorum ludibriorum ge-
nus omne continet , ut apud Mala-
chiam , & Nahum , & in libris Pa
ralipomenon : Si quando autem reftrin-
gatur , id contingit , rei , quæ de-
Icribitur , conditione hoc poltulante
Sic Exod. 7. reſtringitur ad præftigia-
tores propriè dietos , de quibus tan
tùm agebatur : fic apud Jeremiam po
nitur pro divinatoribus ; apud Danie-
lem , pro fomniorum interpretibus .
Det adverſarius locum ullum , ubi pro
ſolis Venenariis uſurpetur. Bend eſt ,
quòd duo tantùm loca adduxit. Unuro
de Jezabel , quaſi verd Jezabel clan.
culum venenis ,& non ferro palàm , at-
que cædibus, in Prophetas grallarifuerit
folita . Quantd veriſimilius eit fæmi-
nam inſano dæmonum cultu furentem ,
incantationibus quoque , & rhombis ,
aliiſque philtris Achabum , & alios
dementale ? ut ibidem benèn , polle
riore loco, cenfuit Toftatus . Sanè ana
te Jezabelem Magiæ ſuſpecta non fuit
Samaria : pofteà , per hanc foriè ex-
cetram , peſtis hæc immilla , hæſit a.
deò pertinacite ! , ut Samaritani no-
men pro incantatore uſurparetur. Un-
de & JESU Domino objectum , Sam
maritanus es, au demonium habes o ,
quaſi genti proprium eſſet , cum de-
mone commercium habere. Quare &
Dominus convitium illud unica nega-
tione refutavit , ego demonium non ha-
beo : quaſi dicat , cum dæmonio paredro ;
vel eurycli , vel fæderato ; nulla mihi
familiaritas intercedit , quapropter nec
Samaritanus fum : & poft Chriftum
m 4. Reg.gi v . 22. n 4. Reg. 7,22 :
o Joan . 8. v. 48. 9.
Р D. Hieron . in Jerem . Danieli
quod ipfe contendic folos venenarios
lignificare ; tam bonus certè Græcus ,
quàm bonus Chriſtianus : refellitur ip
la conſuetudine Lxx Interpretum ,
quos conſtat ea voce latiùs uti . Pris
mò , quia Exod. 7. v. 11. etiam vertunt
papuaxss', ubi conftat agi de præſti«
giatoribus ; nam & incantationem feu
præftigias ibi vocaat qapuaxias & quos
antè qapuaxi's dixerat , idem ab il
lis vocantur inuados . Deinde æquè
diffusè fumpferunt in Paralipomenis ,
épupuaxóléto_ ( maleficis artibus in-
lerviebat . Tertiò , quoniam in Jere
miæ verbis , nomine paupleantwv com
plexi ſunt divinatores . Quartò , quia
inter fomniorum Iinerpretes , apud
Danielėm , recenſent peppards . Tam
ergo latè fumunt hoc vocabulum Se
niores ifti Hebræorum doctiſlimi ::
quod verò peritè id faciant ; li puta.
rem operæ pretium , & ante non aliis
id feciffent ; probarem Hippocratis , 1
Platonis , Ariſtotelis, Theocriti & a.
liorum veterum teltimoniis. Joſephus .
ut non fuffragatur adverſariis , fic nec .
nobis refragatur . Pro nobis ftant Phi
lo. lib. de fpecialibus legibus circa 1
medium , & Catholici Patres p ple-
rique , qui legem illam Mofis ad o ,
mnes Magorum ſpecies. retulerunt ::
Hæc de Hebraicisi.
Græcis fua quoque funt nomina ; 6
quæ , ſtrictè ſumendo differunt : nam .
in corsos incantatorem , nevis arin
lum , feu divinum , pappaxstá vene,
narium , pón præſtigiatorem propriè
ſignificat . Sed frequenter- primum
tertium & quartum , ad omnem Ma
gicam porriguntur ', 'yone etiam quem
cungue denotat impoſtorem . Videas 1
illa tria homonymus conjungi à Pla
tone , Syneſio , Herodoto , Chryſoſto
mo , & Hefychio . Adde quæ habes .
inferius lib . s. fect. 16..
Sica
D. Auguft. li ' 12 : de civit. Dei ; c . 6 .
Ifych, 1.6 . in Levit . c . 19. 20. Ra :
bänd alii add. s . 22. Exod.
1
 7
LIBRI I. CA P.
7 Sic Latinis alia eft propria ſignifi-
Magi
catio , alia per extenſionem accom-
sonido
modata , q Magorum nomen à Barba-
cum .
ris ad Græcos , Latinoſque traductum
C. 22. initio Perlis & Chaldæis in honore
Ex85,5
fuit , ut proprium Sacrorum antiftiti-
ETIOS ·bus , Regun moderatoribus , Philoſo-
CUS ,
phis atque Theologis ; in infamiam
rip cæpit vergere , & cunctis malis arti-
bus attribui . Venefici dicebantur an-
Pria tè , ſoli qui malis pharmacis læde-
stunt bant, & venenarii vocantur ; poſtea de
eſti incantatoribus hoc nomen uſurpatum ,
feu & cunctis Theffalis acconimodatum .
-quos Vani ( apud Capitolinum ) Arioli
ab il Augures , Aruſpices , Chaldai , Thefs
aque ſali , Genethliaci, fæpè confunduntur .
enis , Lamiæ dictæ , quod pueris necem ad .
in ferant , deſumpto nomine , vel à fa
Jere moſa illa & crudeli Regina Lamia
com . de qua Anton . Liberalis , Diodorus &
quia alii , vel à fuccubis dæmonibus de
apud quibus Philoſtratus, vel à feris Lybi
Tam cis , de quibus Dion Sophifta r . Strie
Se ges , ab infaufta & nocturna ave ,
ni : quæ creditur exitium infantulis ad
uta . terre , / Veteribus etiain Romanis apud
alii Apuleium diëtæ hæ mulieres ſunt
cis veratrices ; quod divinandi fcientiam
xa profiteantur, ut folent illæ feces , quæ
hus ſe jactant Ægyptias , colluvies omni,
nec um populorum & nationum : veteres
Phi enim verare dicebant . Ennius ſatin
irca vates verant ætate in agunda , fortals
Gs & veracula , ut conjicit vir do
ple
Etus apud Suetonium in Vitellio 3
Nullis infenfior quàm veraculis
Mathematicis . Idem cenſet ab hofti
; 67 11 metais, de que la per deteriobegeti-
m. dum , dictas olim Simulatrices , a Fe-
fto ; & Fictrices , à Tertulliano . Lon- credidere Deos auctores , & rerum Do
gobardi ſuis legibus Maſcas nomi,
nant ; ed fortè , quod in conventicu-
Jis fuis , larvis ſe tegant; t vel quod bant , & maluın alterum Armagem ,
defośmi ſpecie oris , ut fant pleræque , live Plutonem : , deinde ab his nus
Jarvis ſeu mafcaris , quàm foeminis &
miliores . Sortilegos veteres nomina-
25
20 bant , qui quarumlibet fortium fuper. culcum falforum Deorum tradebat, &
o
9.Hiero. in c . 2. Daniel . Apulejus ,
es ,
2. Apolog. Hefych. c Suidas .
r Vide Adagium Lamiæ turres doo 9.1
Commen , noſtrum in Senece Traged .
6. I Vide Comm . in Medeam v . 732.
II. & III. 7
fticioſo jactu aliquid divinare niteban .
tur u . Sed Theologi & Jurifperiti
poſteriores cum nefando ftrigum cria
mine confuderunt . Sortiarios eofdem ,
& fortiarias , vocatos comperio jam
inde ab Hincmari Remenfis Archie
piſcopi ævo x . Hi venefici limul &
Dæmonis vaſalli Ligii funt 2. quare
poſſunt etiam dici Satanici Venenas
ri : Horum crimen yetus', & ante
OHRISTI Domini adventum . Tales
enim Canidia Horatii , & Erifichto
Lucani , Martina Taciti , & Theſſa
læ Luciani , & Apulei . Nomen for
tiariorum recencius eft .
CAPUT III .
De Magia naturali ſeu Phyſica .
SU M MARIU M.
1 Perfarum Magia duplex , Natura
lis y Superftitiofa .
2. Quod -initium feu origo utriuſque .
3 Zorlafter quot ??
4 Naturalis Magis author ; quid fit
ea , Samhedritæ quales Magi fues
rint . Magie naturalis definition
exempla .
s Qualis Magia , Salomonis , Trium
Regum d Apollonii .
6 Magie naturalis divifio.
7 Judicium de ſcriptis , quæ in hoc
genere edita , quæ liciia , quæ ile
Licita , OC.
Vi fupra omnes Magi-
Quis deditifuere, Periwica quibus
id Marcion & Manes mutuati ; duos
minos . ; alterum bonum .Oromazum
ved Oromagdam ; quem Solem cenſe
minibus duplicem Magicam deduxe
runt ; unam quæ ſuperllitioſa tota ,
hujuſ
t Remig. l.j. damonolat, 6.18.
u extra tit. de Sortileg. X c. ult.33.
. y Plutarch . lib. de Ilide
Olyride.Laertius initio ſuæ hiſtoria Aga
thias do alii .
 8 DISQUISITIONUM
hujuſmodi plura ; alteram , quæ natu .
ras intimas rerum callebat, quam Per-
fis utramque Apuleius adſcribit .
Fallax prior & nociva , ſatis diabolum
indicat auctorem , qui ante diluvium
eam docuit malos illos gigantes , à
quibus ea Chamus imbutus ; ab hoc ,
ejus pofteri Ægyptii , Chaldæi , Perſæ :
fic enim interpretor D. Clementis ver-
ba , a de Angelis peccatoribus : docue .
runt ( ait ) homines, quod dæmones ar-
sibus quibufdam obedire mortalibus, id
eft magicis invocationibus , poffent ; ac
velut ex fornace quadam officina
malitiæ totum mundum ſubtracto pie.
satis lumine, impietatis fumo ropleve
runt . Pro bis & aliis nonnullis caufis
dilurium mundo introduétum eft , or
omnes qui erant ſuper terras deleti ſunt ,
exceptá Noe familia , qui cum tribus
filiis eorumque uxoribus fuperfuit : ex
quibus unus Cham nomine , cuidamex
filiis fuis, quiMezraim appellabatur,
à quo Ægyptiorum ey Babyloniorum
Perſarum ducitur genus , malè com-
periam Magicam tradidit diſciplinam ,
hunc gentesquæ tunc erant , Zoroaſtrem
appellaverunt , admirantes primum -Ma-
gise artis auctorem , cujus nomine etiam
libri plurimi fuper hoc habentur , &c.
addit hụnc poftea i &tum fulmine 20-
roafirem ; quafi vivens aftrum di-
eum , & pro Deo habitum . Zoroaſter
non unus, fed multi fuere ( nam Go-
Topius nugatur qui nullum putat fuif-
fe) Primus ileChaldæus Magiæ in-
2 ventor : falluntur Sixtus Senenſis &
alii , qui bonam illi tantùm tribuunt .
Secundus forte Bactrianus ; qui cum
Nino bellum geſſerit , de quo Plinius ,
Juftinus & Arnobius ; Tertius qui &
Erus dictus , live Armenii filius , juxta
Clementem Alexandriqum ; five Oro-
mazi , juxta Platonem : nec enim ar-
bitror hos Eros fuiſſe diverſos, ut cen-
fuit Franc. Patricius . Suidas videtur
primum cum fecundo confundere , non
3 quartum aliquem ſuggerit . Arnobius
quatuor commemorat : primum illum
2 Apolo.i. & lib . 4. recogn .
b l. 2. c. 14. idem affirmat, c. 16 .
cl. de Idol. vanitare c . 16 .
d lib. de anima c. penuli.
MAGICARUM 1
Chaldæum : fecundum Ba & trianum
tertium Pamphilium genere , qui &
Erus di & us quartum Armenium ge
nere , non Armenii filium , de quo
Clemens ; ſed alium Hofthanis nepo
tem : Quinti fortè meminit Suidas
cum Zoroaſtri Aſtronomi meminit ,
& Perfomedum dicit fuiſſe . SextiPro .
congelii mentionem facit Plinius , o
mnes hi Magi fuere . Sic etiam de
dæmonibus agens Lactantius, b Mago .
rum quoque ars omnis , & potentia ho
rum adſpirationibusconftat , &c. Idem
afferit & D. Cyprianus & addit , s
Hoſthanem Magorum præcipuum fuif
fe , huic famoſos alios addic Tertul
lianus : d his verbis ; Hoflbanes , Tv 1
phon , Dardanus, o Damigeron
Neetabis , Berenice , publica jnm
litteratura eft , quæ , c. his conſen
tiune Arnobius , fi rectè verba diſpun .
gas , 1 & cum Eufebio , f. D. Augu
itin. ac Marcellinus ; Zoromazdisme
minit Suidas, Azonacis Plinius, eum
que facit præceptorem Zoroaftris. Cor.
rupit vocem Noachi : ab hoc enim
.
Cham & filii ejus Chus Magiam bo
nam edocti. Scripfere etiam Magica , 1
Julianus Chaldæus philofophus libris 4 .
de dæmonibus : & Theurgicorum au
ctor illius filius , Julianus ided The
urgus vocatus , de quibus Suidas &
Proclus confulendi . Prophyrius citat
quendam Palladem & Symbulum , &
alios nempe Adelphium , Acylinum
Alexandrum Lybicum , Philocomum ,
Demoſtratum Lydium , Zottianum
Nicotheum , Allogenem , Meſuni
quorum impiis ſcriptis utebantur Gno
ftici. Picus reftatur etiamlegiſſe ſe li
bros Chaldaicè feriptos Efre & Mel
chiar magorum . Ex his hodie tantum
exftant , Zoroaftri xaaftosa ſeu Ha
gond nói , Chaldaica feu magica ef
fala quæ ex Platonicorum ſcriptis la .
boriosè collegit Frap . Patricius ob
ſcuritatis majoris , quamfutilitatis , in
quæ exſtant comment . Græca Plecho
nis , & Pfelli. Naturalem verd legi- 4
timam .
e l. 1. contra gent.
f Eufeb. l. 10. de preparat. August.
1. 12. de civis. Dez, Marseliinus hiflo 1
riar, l. 23
 LIBRI I. CA P. III.
timamque Magicen cum cæteris ſcien- ba ' cuncos adactos expellente : unde
jis Adamo Deus largitus : à quo po- communis fabula increbuit eam ſeras
ſteritas docta , per manus & orbem aperire . Confirmat Alex. ab Alexan
eam propagavit : de hac arbitror in dro , p de veneno Tarantulæ feu Pha
telligendum , quod ex Thalmudicis langii Calabri ; à quo morlis non aliud
S Quinquarboreus in c. 5. Threnor, tra . vitæ & remedii præfidium , quàin ſi
dit Sanhedritas Judæorum Magiæ pe- certo muſica ſono ſaltitare ad nume
sitos elle debuiſſe. Ea ( 'ut Pfellus , 8 rum compellantur , donec concidant fa
& Proclus advertere ) nihil eft aliud igati. Præterea innumera , quæ con
quàm exa &tior quædam arcanorum na. geſsere Ariftoteles ( f . auctor ipfe lib.
le
furæ cognitio , qua cælorum ac fyde- de admirandis auditionibus ) & Guil .
De
rum curfu & influxu , & lymphatiis helm . Alvernus 'opere 'pererudito , de
atque antipathiis rerum ſingularum Univerſo q & ex Belgis Robert . Trie
m
obſervacis , ſuo tempore, loco , ac mor zius auctor libri de demonum deceptio
ifs do , res rebus applicantur , & mirifi- nibus ; r apud quos tamen duos quæ
ul. ca quædam hoc pacto perficiuntur ; dam narrantur ; meritò. Satanici pacti
quæ caufarum ignaris prættigioſa , vel fufpecta , ut quod Guilhelm . narrac
go
miraculoſa videntur . Velut : cum To Heliotropiam facere homines inviſbi
bias paternam cæcitatem felle piſcis les , & argento vivo inter duas can
en diſcullic , b quam vim Callionymopi- nas pofito incantatioues impediri. Ut
inº ſci tribuunt cum Galeno i plerique : quod Robertus docet , rutam furto fub
item cùm tympani ex lupina pelle latani , & ocimum cum convitiis plan
gu
neo Sonus , aliud tympanum , ex agni- tatum uberius provenire: item ſeptem
na tenſum , diſrumpit : k cum certæ herbulæ gramina , jacta in Tym
Im •
Venetiis Turca quidam liquato plum . pofio , convivas omnes ad rixas & La
'ore bo mapus lavit innoxius Illuftria pitharum certamina provocare . Nec
im
quoque illa quæ narrat B. Auguſtinus minus frivola funt quæ Ludovic, Dul
bo
libr. de Civitate Dei capite 4. s: & cis memorat de vi gemmarum per eas
ca ,
fexto de pavonis carne neſcia putre- elfici poffe , quicquid homo queat ima
is 4 .
ſcere ; de paleis frigore fuo nives con- 'ginari lib. de gemmis C. 1. o vanam au
au ſervantibus , & calore fruétus matu . xelim ! an gemmæ omnipotentes ? So.
Cheo
rantibus, vi contraria : de calce quæ lidiora longè & cutiora peti poffunt
cum ignitam in fe vim habeat , aquis exempla , ex Sirenio , Fracattorio , &
irat
accenditur , oleo infuſo non accendi- Langio . | Naturalis hujus Magicæ §
tur : de Agrigentino fale , qui liqua . peritiſſimum fuifle Salomonem Regem
tur igne , aqua verd induratur & minimè dubitandum . Quæ tamen de
crepitat : denagnete , de Epyri fon- morbis ab eodem Rege curatis incan
te & fimilibus his addunt alij. Pa- tatione , Flavius Joſephus retulit it
tres , m de di&tamo , quo cervus ſagit- ea vel falfa funt , vel in illud referea.
tas ex pellit , & chelidonia , qua 'hi- da tempus , quo ſe idololatriæ & omni
el rundines cæcos oculant pullos · Con- fuperſtitioni immerferat, Tres Magos
firmat Plinius n de Pryllis & Marfis Evangelicos hac Naturali Magica 112
um
odore ſerpentes foporantıbus & impu- butos volunt nonnulli , & crediderim .
la nè laceffentibus , de Pici o Martii her- Sed an hac fola & non dæmoniaca
B quo
la .
oba Pſellus l. de demonib . Procl. 1. Pacianus l. de pænitent. d . D. Hiere.
de Magia. in Ecclef. n Lib. 7. 6. 2 .
in h Tobie 7 . o Lib. 10. cap. to .
ho i Gale. 1. 1o. fimplica medicam . Pli . : p Lib : 1. Genial dier.
egi- 4 nius Aelianus * alii ,
9 Partis 2. principal. par. 3. 6. 23 .
k Oppianus l. 3. Cyneg . r cap. 4. r Siren. libr.9. de fato ,
| Cardanus I. $. de fibrilitar. Boi- 1.6. Fracaſtor. d. de Sympati o an
41. feau . Hift. Prodigio. c. 8e ripar. Joan. Langio epi. 33 .
pos m Tertulianus l.de panitentia c.ult . 1 Libro 8. Antique
 IO DISQUISITIONUM
quoque ? poft Chriftum Dominum ado
ratum , certo certius, à crimine hoc
alienos'; quid ante fuerint , parùm re.
fert . Sane Theophylactus , u cenſuit
etiam vetita imbutos. De Apollonio
Tyanæo ; videtur Juſtinus * Martyr
eum Phyſicis magis annumerare :
ſed , ut frequentiùs credam dæmo.
nis ufum opera , faciunt quæ perdo:
& d ſcripſit ' Euſebius contra Hiero-
dem .
6 Naturalis Magia dividitur in .opera-
tricem o divinatricem , hæc in ab-
diris & futuris conjectandis verſatur ,
de qua libro fequenti differendum ho-
bis copiosè : illa miros effectus produ-
cit de qua nunc agimus . Multi de ea
libros ediderunt , quorum qui catalo-
gum nudum proponunt * fine antido-,
z to , videndum ne venenum aureo Ba-
bylonis calice propinent incautis . Im-
primis ab hoc removeo , ut dæmonia-
cos Magos , Robertum Perfcrutatorem ,
cujus Magiam cæremonialem , et libr.
de myſteriis ſecretorum , Agrippa lege-
rat , & ex iis defumpfit non pauca ;
Picatricem Hiſpanum , Anſelmum Par-
menſem , Cicchum Eſculanum , Petrum
de Apono , & Cornel. Agrippam , &
Paracelſum , & auctorem peftilentis libri
SANYON,(DeiQuaternarium ) innomi-
natum , ſed mirum hypocrytam ,homines
partim atheos,partim hæreticos.Alchin-
dus , Rogerius Bachopus & Geber A.
rabs multis fcatent ſuperſtitioſis , ideò
vetitæ lectionis etiam hos putarim .
Raymundus Lullus , & Arnoldus Vile
lanovanus , funt ipfi quoque in non-
nullis hærefeos notati : ý quare libros
eorum pullus deberet legere , quiTheo-
logicorum dogmatum non lit probe pe-
ritus . In eandem claffem referendus
Thomæ Bungey lib. de magia natura-
li , & eodem titulo lib . Georgii Ri-
play , qui poft mortem necromangicus
fuilſe judicatus. Ponceti & Ardoinili.
bri de venenis, legendi non videntur, niſi
à medicisconſcientiæ timoratæ ac piæ :
cæteris ea lectio intuta . In Cardani
u in Matt.
9. 24. ad Orthodo.
X
* Mich . Medina l. 2. de recta in
Deum fide cap . 7. ex Agripa libris .
MAGICARUM
de Subtilitate . Varietate libris paf
lm latet anguis in herba , & indigent
expurgatione Eccleſiaſticæ lima . Joan.
Baptilta à Porta , ſpeciofo Magia na
turalis titulo , ſuperſtitioſa multa &
illicitæ Magiæ velare nititur , vg. 1
de conficiendo fagarum unguento , &
his fimilia . De Antonii Mizaldi Na.
turalis Magia libro , non habeo quod
dicam, quia nondum legi : ſuſpicor ,
quod facit in Centuriis memorabilium ,
ſuperſtitioſa illum à Naturalibus non
ſecrevifle Alberto Magno tributus
liber de Mirabilibus, vanitate & fu
perſtitione refertus eft ; fed magno
Doctori partusfuppofititius. Cicchi de
Eſculo Commens. in ſpheram Sacrobu 1
Ri inter ſuperſtitiofa fcripta collocan
dus . Pomponatii de Incantationibus
opuſculum , certè miratus fui camdiu
tolerari ab Eccleſia , nunc recens &
meritd , in Romano Índice damnatur :
veriffimum enim , quod ab Antonio
Mirandulano fcriptum , hoc opere
Pomponatium , ſe nec Philofophum
bonum , nec quod fædius , Chriftia 1
num bonum exhibuille , cùm effectus
omnes mirificos cælorum influxioni.
bus adſcribit , adeò ut velit & religio.
nes & leges , earumque lacores ab iis
dependere Quod prorſus impium .
Edidere quidam , nomine Franciſci Pi
ci Comitis Mirandulani , pofitiones Ma
gicas, in quibus certè funt quæ me
rito , etiam Bodinus , ut noxiæ fuper
ftitionis , reprehendit. Quid ipſe cen
for ille Demonomaniam fuam mul
tis erroribus referlit , nec qui poftea
edidere , ut emendatam , Antverpien
ſes , uti par erat expurgarunt . Ma
nent multa noxia , & quæ ambiguam
auctoris fidem fatis conteſtantur , no
cereque legentibus pollint . Unde &
ab Inquiſitoribus Romanis , jure opti
mo , liber ille inter veritos refertur .
De theatro univerſe naturé , ejuſdem
Bodini , li Deus vitam dederit , olten
dam alias , plus in eo opere Rab
binicorum effe deliriorum , quàm fo
lidæ
y Vide Directorum Inquifitorum Ei
merici , Mariana I. 14. de rebus
Hiſpa. c.9. do lib . 15. cap. 4..
z lib . 6. de fingulari certamine .
 LIBRI I. CA P. III. Q. I. II

pal lidæ philofophiæ ; multa quoque cum guras ac numeros ipfi perficiunt , ea
gent Theologicis placitis aded pugnantia , produci voluntà virtute iis figuris
140 . ut qui lenius de illis loqui velit , eri communicata ab aliis figuris ſublimio
na ronca & prorſus temeraria cogatur vo- ribus , ex ſympathia quadam naturali
& care . De quo aliàs. Aded lubricum rerum inter le fimilium , quatenus hæ
& periculofum de his differere , nig figuræ ad amuſlim invicem coaptaa
Deum femper , & Catholicam fidem , tur . Quod confirmant fimilitudine non
ja Ecclefiæque Romanæ cenfuram , tan- una, Primo , Gicut Echo ex oppoſito
od quam Cynoſuram fequaris . Quæ qui- pariete cauſatur : fecundò , ficut in
dem breviter à me commemorata concavo ſpeculo colletti radii oppoſi
funt , ut juvenibus conſultum , non ut tum corpus repercuſſu inflammant : ter
em ,
non viros doctos irem fugillatum . Nunc tid , ſicut cithara eodem modo , quo
utus quædam diſcutiamus dubia , unde fe- alia , tengis fidibus , fi ferias, alteram
lu guentium deciſio dependet . sinnitu ſuo cogit concinere : fic iltas
imaginum , numerorum , characterum
agno QUÆSTIO I. que fimilitudines efficientiam miram
hide
contendunt habere . Sed ifta prorſus
Tobu
Quid celi adſpectus ego influxus ad frivola elle convincitur .
can
mibur Magicos effe&tus conferat . Primd , quia ſimiles illæ , quas in 2
cælo comminifcuntur imagines , pror
mdiu fus ſunt fietjtiæ , & quædam ( ut phi
SUM M A R I U M.
s & lofophi vocant ) entia rationis , qua
tur :
onio 1 Fundamentum Magorum ab Aſtro- tenus figuræ quædam fimilitudo &
logis of mutuatum . imago picturæ illis aſcribitur , nomi
pere
2 De imaginibus cæleftibus et carum paque ad placitum impofita , ftellas ab
num
tia Sympathia cum inferioribus figmen . invicem diftinguendi caufa , ut bend
tum refutatur, reſponſum argumen- Bartholom . Sibyllanus a advertit : &
Etus tis eorum . patet ex imaginibus picturiſque Aſtro
oni
3 Nugacitas detecta, ex ipforummet nomorum , quis enim neſcit nullas in
gio pofitionibus , cælo effe veras urſas , angues , leones ,
b iis
4 Calum do aſtra anime expersia crateres , naves , Pegaſos ; fed hæc
om . funt. dicis cauſa tantum nos imaginari
Pi
5 Regula ad intelligenda varia SS ., Fictitiæ verò figuræ nulla potelt elle
loca quæ videntur iis animam tri efficientia , qua talis eft , nec cup ve
me buere .
ra figura ſympathia , vel amor natæ .
per 6 Infuentie an ulla , quales. ralis : id enim quod non eft , quem
ea
7 Quid cæli aftra in hec inferiora effectum , io eo quod eft , queat pro
ul poffint . ducere ?
cea 8 De diebus criticis . Deinde comparationes illæ pihil pror
9 Articulus de hac re Pariſ. confir- fus ad rem faciunt . In Echo cuneta
lao mat dieta , funt realia encia , homo loquens :
im vox repercuſſa , paries repercutiens
0 Mnium fuperſtitionum caput præ- nec tamen ulla parietis cum homine
cipuum hoc veterum Magorum {imilitudo , ut illarum ipfi dicunt elle
oti fundamento nititur , de quibus ita imaginum . In fpeculis quoque illis
Prellus cum cxponit Aéroce Zwpokespe , incendiariis , omnia ponuntur reipſa
cem ( effata Zoroafrl ) : ( Magicas verora conſiſtentia , nihil confingitur : nec ul
en tiones conftituunt , à fummis potefta- la quoque formæ fimilitudo inter ter
ab ribus , à terrenis materiebus . Com- minos extremos , ſolein urentem & li
fo pati ajunt ſupera inferis , de prefer- gnam quod uritur. In citharis autem ,
2 Linn ſublunaria . ) Hos feculi recentio- evidens requiritur à parte rei conve
Ei res , quæcunque per characteres , fi nientia , intenfionis modus idem , fi
bus B 2 dium
a Peregrinar. queftionum 1. Decad. 6. 9. quajt. princip. s. q. 1. & 2 .
 12. DISQUISITIONUM MAGICARUM
dium concinnitas , cithararum debita dam Patres & recentiores Philoſophi
propinquitas , fimilis, aeris. crifpacio , Itali e animam intelligentem . tribue.
quæ fonitum quafi plectro eliciat . runt .
Denique quis figurarum hujuſmodi Sed hæc omnia ut folida , ita fal- 4
characterumque vires , atque fimili- fa & periculoſa . Imprimis dicere ce
tudines, unquam nugonibus iftis ,reve. lum aut aftra fenfu vel intelligente ani
lavit ? quod revelationis . teftimonium , ma prædita , damnatum olim fuit
proferunt ? Gi Chaldæos , Ægyptios , Conftantinopolitana fynodo , & arti
& Platonicos laudeot , quæram rur. culis . Pariſienſibus .: elique erroris &
ſus, à quibus ifti acceperint , quod ſcandali plena opinio , propter fuper
facé mortalium nullus folo ftudio vel ftitionem , & idololatriam annexam ,
experimento , intelligentia quivit con- & cum alii, tum copiofillimè Eckius
Segui , & Eſpencæus d ' docuerunt . Patres au
3 Præterea fatentur magi , quaſdam tem qui videntur hoc afferuiffe , illi
imagines non ad fimilitudinem cæle de cæli anima figurate & allegoricè
lium illarum , quas diximus , fed ad : funt locuti , ut & in ipſa S. S. cujus
fimilitudinem rei quem operans animo omnia loca quibus id innuitur uno
concepit conficiendas, V. g. li magus , ex quinque modis , accipienda docuit
i optet duos committere , duorum in. me Joan. Maldonat. potter.e Primo s
ter fe pugnantium : Gn verd amorem per Profopopæiam , qua quæ animato
conciliare velit , duoram ſe comple .. rum fuoc inanimistribuuntur, utma
tentium effigies ſculpendis : fi fecun: ri videre : & fugere , cælis & ter.
di aliquid peritur , in recta iconis fu- ræ - audire ac placere , & c.f . Secundo , .
perficie : li verò infauſtum quid , in per Metonymiam ', continens ponitur
dorſo ſeu averſa parte infcribendum , pro contento, ut cum terra dicitur cor
quod velis evenire . Harun imaginum ruptà ; vel à Deo judicanda , aut ur
Nectanabuni tradunt inventorem , & . bi alicui remiflius futurum . į Tertiò , 1
Albertum in Speculo , approbatorem : per Hyperbolen , ut quando lapides di
quæ omnia feipfa vanitatis arguunt & cuntur clamaturi',, terra dicitur aſpe
poftea refellentur . 6 Ex his tamen etu Dei tremere , vel refponfura intera ,
deliriis pergunt majora , ſerere delira: roganti, h Quarid , per: Analogiam ' ,.
menta . , Metaphoram ut, cum ſol dicitur 1
1 1
Primò , fi cui morbum vel ſanita : præeffe diei , i Luna nocti , Liina vo
tem velis adferre , principio id atten , catur regina cæli ; { tellis tribuitur im
dendum , ut ætati ejus conveniens pla- munditia, aſtra dicuntur laudare Deum ,,
neta deligatur , verbi gratia , ſeni Sa : item - nominantur: virtutes : cælorum
furous , puero Mercurius , viro Jupi- Quintò non ex veritate , fed ex homi
ter ; deinde etiam planera conveniens num opinione , ut cum k legimus mi- .
affectioni feu qualitati inducendæ , ut litiam cæli de altris & ftellis. Qua re
odio, Mars , amori Venus : denique gula aptè accommodata , ſolvuntur om
Ggnum quod parti corporis , quam ve- nia Pauli Ritii & similium impiorum :
lis juvare vel lædere, praſit , ut fica . de animatione cæli argumenta ex fa .
piti aries , li pedibus piſces. Nituntur eris Literis perita . , -
hac ratione , quia cæleftibus corpori Deinde celorum & aftrorum putida
bus non Hebræi modo & Græci gen . illa analogia ad fingulas ætates & cor
tiles , fed ex Catholicis etiam olin qui poris partes, & animi quoque affe
ftio
b infra c . 3. q. 1 . Gên. 6. v . 11. 1. Paralip. 16. v.33.
Archangelus? Mercenarius , Balo Marib . 11. 6. 22. hi. Luc. 19. ver ..
duin . demonte aureo , Paul . Pernumia . 47. Pfal. 103. ver. 7 :
di Eckius, l. de predeſtinatione. Ef i.Genef.r. v.16. Jerem.7 : v . 18.ago .
pencæus.libr. de Animatrone cælorum . 44. v . 17. Job . 15.-v. 1. Do 38. yer. 78 .
esin 1. ſent. f Pfal. 113. v . 3. Le Pfal. 32. v. 6. Daniel. 4 , v . 32..
vir. 26. 34. Dext . 32. v. 1 .. k Sophon. si visi cum fimil..
1
LIBRI I. CA P. III. Q. I.
oſophi 6 & tiones , nonne nugatoria eft : fanè qui ita indirectè tantùm & mediatè par
tribue. rectè philofophantur', illi vel nullos ticularibus agentibus ad agendum fup
præter lucem & motum influxus in petias ferunt : ſed cum iiſdem caulis
a fali :
4 hæc inferiora cælis & aftris concedunt ; particularibus immediatè ada agendum
е сх. vel potiùs influentias quidem agnof- concurrere nequaquam poffunt . Unde
Pani cunt à motu & lumine realiter diftin- & illud conſequitur , quod , cùm in
i fuit & tas : per quas , non calorem ( hunc Auunt', in ſolam unam corporis par
arti . enim motu & luce producunt ) ſed tem nequeant influere , quin fimul in
is & alias elementorum qualitates etiam gi. alias influant ..
grunt , quarum in corporearum rerum Quare meritd tales Aſtrologomago
ſuper
xam , temperamentum , vis eſt aliqua . Sed rum obſervationes à Medicis peritis
Eckius addunt hanc poteftatem certis cancel rejiciuntur , or inter cæteros à Bapt .
res au. 7 lis circumſcribendam . Primò poffe cæ . Condroncho de morbis veneficis , libr.
los per fe res inanimas , mixta & ele. 2. c. 6. & jam olim fuere decretis Ec
: , illi
menta , producere. Secundò , cælos yi- clefiæ damnatæ , ut fuit oftenſum à
gorice
ventia imperfecta , quando naſcuntur Pico & Bened . Pererio', o ' Meritò Di
cujus
ex putredine , gignere , per accidens vus Bafilius ſcripſit , p ridiculum effe
, 000
docuit : fcilicet quando particulares Attrologis contradicere, cùm eorum di
Primos caufæ materiam lic diſpofuerunt , uc cta ſint omnia ignorantiæ: & impie
fic femen aptum viventis , tunc enim fatis plena, Et D. Bonaveutura gob
imato
huic temperamento coeli fuo influxu forvationem hanc effe à Deo maledi
it ma
•majorem calorem largiuntur, & illud etam , & ab Eccleſia interdictam :
( ter
wydd perfectius reddunt.Tertid.confentiunt , & quæ per altra procurantur , doe
quoad perfecta viventia , ad eorum ge- monum illuſiones atque deceptionem
voitur
nerationem non poffe cæleftia corpo- effe . Hæc cauſa fuit , cur Tertullia
r cor
ra aliter concurrere , quàm coadjuvan- nus: altrologiam inter Magix {pe
It ur do particularem cauſam ejuſdem fpe- cies' recenſuerit : multis etiam Giy
ertio , ciei cum re genitar quo ſenſu Sol & cas ; P. I. Hiftor. in Mathematicos
des di
homo dicuntur hominem gignere: quæ hujuſmodi invehatur .
aspe
cuneta in Scholis Peripateticis contra - Objiciune , de diebus Criticis , quos 8 ;
inter
quofdam m ſunt receptiora . Quarto Medici in fanguine minuendo , & po
jam , quoad animi affectiones facilè conceſ- tionibus præbendis', fervant , eo quod
icitur ferim quoniam hæ fequi folent cor- talibus diebus Planetæ certi ægritudi
# VO- . poris diſpoßtionem ; etiam altra infla ni illi propellendæ idonei dominan
rima » Xu fuo , mediante corporis temperie , cur Verùm hæc caufa quam adferunt ,
eum , hominem nonnihil inclinare femper nec vera eft , nec propoſito ſubſervit .
tamen arbitrii libertas integra manet Agite enim , certum aliquem planetam
mi homini . Fuliàs iſta diſſerunt & pro- nominate , qui dominetur primo die
mi bant mulin Scriptores hujus ævi pe- critico v. g. dies Git craftinus , cui Lu .
re Geruditi : eos cenſeo confulendos: jis , na præfit : lint ergo feptem ægrotan
om quibus iſta non ſufficiunt .. Attamen his tes , qui fingulis feptem diebus conti
um ։ nihil confirmatur figmentum illud altro nuis in morbum inciderint : profe & td
ſao . logorum : quia cælum & aſtra caufæ tunc futuri funt feptem dies critici con
ſunt communes tantùm & univerfa. tinui : nam primus erit feptimus dies
vida
les', quatenus conſervant inferiora , ne criticus primi, fecundus ſecundi, atq ;
cor à contrariis fuis diffolvantur : atque: deinceps ita finguli ſeptem aliorum or
affe . dine
1. Ui Picus l. 3. contra Afrolog . Me. Harmon , mundi d ' 8.7 Veracrucius in
33. dinal. 2. de recta fide c . 1. Buccafer . lib . 1. Meteor. Valefius de Sacra
ver . reus ', in 2. de calo . Philoſop. cap. 3 !:
m Contra Avicennam , And. Cæfalo o Fr. Picus d. opere. Perer. l. de :
ago prinum & alios . Divina Aſtrolog. p in Hex .
.7 n Ant. Mirandul. li.22.. fingul.core: 91. P. Centiloquii..
m. Georg. Venetus. Cantic. 1. libr. 3.. I l. de idololat. ante medium
 DISQUISITIONUM MAGICARUM

dine luo : feptem etiam continuis Lu- nihil poteft in ca , in quæ prids non
na diebus præerit. quo nihil abſurdius . potuerat : nifi fortè ceram vel aliam
Cauſa igitur veriør petenda , ex ipfa materiam mollem figillare : quod ca
humoris in corpore tunc fævientis pro- men facit , non quatenus fic vel fic eft
prietate . Nam quidana humores aded figurata , fed quatenus durior eft , &
ccleres & acres funt , ut unoquoque angulos afperos habet . Viderunt hoc
die ſubje &tum invadant : alii fecun- multi , qui ſobrii , etiam non Chri
do die funt qui tertio , & quiquar- Aiani . Nam Rabbi Moles Maymon ,
to ( unde Febrium differentia ma: S. Tatian. & alii poftea citandi , ſatis
nani ) quidam tardiores feptimo tan- clarè hoc profitentur . Idem alierung
tùm vel octavo die recurrunt . Har Juriſconſulti quidam , & plures cum
rum accellonum dies Medicis conje D. Tho. Theologi . ' Multa de his
Auram præbent , quid fperandum ſit imaginibus le &tu grata habet Laureo
de ægri valetudine . Unde & decreto- tius Ananias Lib. 4. de Nat. demora
rii ſeu critici dies vocantur . Nihil er à fol. 168.
go hoc cælicolis iftis fuffragatur .
Conclufio fit , ex articulo Pariſien QUÆSTIO II.
XXI . Quod imagines ex metallo velce
Ta , vel alia materia , ad certas con: An effe & tus Magici hujufmodi , mircom
Atellationes fabricate ', vel cerco chara culis fomiles , oriri pofint ex naturcam
&tere, aut figura efformatæ , aut etiam li hominis complexione .
baprizatæ , exorcizata , aut confecrata ,
ant potiùs execratæ , fecundùm predia SU M MARIU M.
etas artes , de ſub certis diebus ', ham
beant virtutes mirabiles , qua in libris I An anime bumanæ res materiales
hujuſmodi ſuperſtiriofis recitantur : en omnes obediant ? quod non , con
ror oft in fide & Philofophia naturali , tra Avicen . Pomponasium .
o Aſtronomia vera . Probatur conclus 2 Neque boc provenire ex tempera
fio . Éidei hoc repugnat , quia pecca mento equalitatis contra quoſdam
tum eft idololatriæ , effectus qui à ſo medicos .
lo Deo procedunt , exfpectare à dæ 3 Nullos naſei medicos vel faſcina
mone , vel conſtellationibus. blaſphe tores .
mum quoque & ſacrilegum eft , ritus
Sacramentorum & rerum facraruin
talibus fuperftitionibus inquinare.Phyo Olie hoe arbitrati , nec olim de
fuere , nec deſunt hodie . Ari. I
ficæ & aſtronomiæ ifta' sepugnani , çenna quidem id homini cribuit , ram
quia nec ifta tales fiderum influxus pione anima , nam cenfet intellectus
agnoſeit : nec illa naturalibus caulis benè difpofito & fupra materiam ele
tales effectus attribuit . Nam hæfi- vato , res cunctas , quæ materia con
guræ neque vim habent quidquam ex Itant , coeleſtes & terrenas , fimplices
aſtris eliciendi : neque in fubje &tum ac mixtas , obedire . Quod fi de mo
novam aliquam qualitatum mixturam fali di& um obedientia , inſanumeft :
inducunt , aut ullam effentialem for- quia hæc folis ratione præditis com
mam imprimunt : fed manentibus ea petit : fi de naturali obedientia din
den forma & materia , qualitatibus fum , parum id philoſophice . Nam
etiam operativis iifdem perſeveranti creaturæ ſpiritualis & corporalis , un
bus , quæ priùs fuerant , arte tantùm nius quoque fpecieiad aliam fpeciem ,
pova figura extrinfecus advenit , ad nulla nunc elt naturalis fubjectio , ni
quam nihil fidera pertinent , & quæ & ratione actionis & paffionis., pro
pter
1 c. 72. Du &toris dubitant . Silvef. ver. ſuperſtitio 9. 10. Vairus I.
& Martinus de Arles libr. de fwper 2. de Faſcino c. 14. Per le Loyher. Ker
stic. D. Thom . 2. 2. q : 96. art. 2. lib. 4. L. de ſpectris .
contr . gen . 6. -104 , 105. & ibi Farr .
 LIBRI I. CA P. III. Q. 11. ! 1$
pter quam , quod imbecillius eft , id
s non oedit fortiori . Sed illa , quam Arabs QUÆSTIO III.
aliam videtur infinuare obedientia Univer
od ta falis , foli Deo ratione omnipotentiz Quanta qualiſque fievis imaginatio
lie eſt debetur , & à creaturis exhibetur . Me. nis , quoad effe& us bofce miros ?
ritd igitur hoc delirium refellunt Theo
t hoc logi .* SUMMARIU M.
Chri Alii hanc virtutem largiumtur fpe
mon , ciali cuidam temperamento corporis . I Authores de vi imaginationis tra
ſatis Confingunt enimtemperamentum quod. Etantes .
afferunt dam æqualitatis ex huniorum & qua 2 Plurimun poteft in corpus pro
es cum titatum a & ivarum ad pondus æqua prium .
de his mixtione reſultare , * quo qui fit præ 3 Noctambuli , & horum caufa .
Lauren ditus , afferunt temerarii , poſle mi 4 Exemplam mirabile ,
demen . racula eum perficere : & , ut videas Ś Que ad boc concurrere debeant . Ali .
non confiſtere uno in gradu impieta , quid aliquando efficit in corpus pro
tem , adjiciunt blafphemiam ; hujus xinun o diſpoſitum .
temperamenti vi , CHRISTUM Do 6 In corpus difans aut alienum ni
minum tot miraculis coruſcalle ; fic hil poteft omninò , contra multos .
, mitee impii non tantùm Magi , y led & 7 Imaginatio non poteft alium loco
naturae Fulginas Medicus , movere , fanare > vel faſcinare
Verùm hoc totum prorſus ridicu nec poteft tempefiates vel pluvias
lum oftendit Condronchus Medi ciere.
cus libr. 2. de morbis venef. capit. 4 . 8 Calphurnii locus explicatur Geo
1.
& impium effe , tam accurarè docuit nef. 30. Locus . Dc varictatc par
s Mich . Medina % ut malim eo vos re tus propter imaginationem vel an
ateriale
n , con mittere , quam nihil addendo matan se conceptem vel poft .. Varia ex
dove aliena fcrinia compilare. Mihi empla
jum . femper viſum paràm philoſophicè , 9 Etan fufficiat alterius parentis ima
empers
taleni Bxpacían, feu ( ut ipli vocant ) iginatio .
zuofdam
juſtitiale temperamentum humanæ no Pavones albi quo paéto fiant .
complexionis , excogitari: quod fi non 1. D. Auguftini Locus de extatico ,
aſcina impoſſibile , prorsùs tamen eft ſuper
vacuum , E vi imaginationis muli multa !
Ex hoc conſequitur neminem natu D ſcripſere , ut Picus Mirandula
Tim de
- Ani. ra naſci vel Medicum vel faſcinato- nus lib. de imaginat. Marfil. Ficinus
r , ram rem aliorum . Nam fi fpeciei ratione lib. 13. de Theolog . Platonica , o in
llectus hoc competeret , omnes tales eſſent :fi Prifciani Lydi commentar. de phan
fpeciei ratione non competit , cedo talia intellectu , Anton. Mirandu
mele
( 'lodes ) quæ fint illæ conditiones in- lanus lib. 29. de fingu ar. certam . To
a con
dividuæ , quæ hoc paturaliter tribuant Natus in Gen. 6. 30. Michael Medina
oplices
fuppofito fed vide de hac re Leo- lib . 2. de recta in Deum fide - 7. Vai
le mo nard. Vairum . a rus lib . 2. de faſcino c. 3 Valefius de
imeft :
facra Philofoph. cap. 11. Pererius in
com d . c. 30. Gen. & Conimbricenſes no
tia din
Atri in 7. Phyſicor. 6.2. q.1 . & aliimox
. Nam citandi.
bis , u . · In co conveniunt omnes , imagina
m
pecie , cionis vim eſſe maximam : & quia vis
tio , nie hæc
s , pro u Ananias d. libr. 4. doy Sibyllan. racelf. og Conciliator Differ. xx, qui
pter Decade 3. peregrina quaft. 3. 6.8. tamen co nomine Fulginalem repre.
s
Vairu I. x Sic Fulginas Forlivius , Gar- benderat, 20.1.2.6. 7. a fol.66 .
r
ayhe . Han bus , & alij Medici . y Agripp. Pa a lib . 3. de Faſcino cap. 6.
 UM
SITION ARUM
16 DISQUI MAGIC
hæc confiderari poteft, vel quoad cor ricula non agnofeit. Non fentiunt ako
pus ipfius imaginantis , vel quoad cor- tem dormientes, quia objectum fenses
pus alterius : ided de utroque ſeorliin non adeft , at motus objectum habet
2 difquirendum . Conveniunt omnes , proprium , appetitum fcilicet, qui fpe
quoad corpus proprium imaginantis Etra imaginationi repræfentat . Cùmere
plurimum in illud poſle ; docetur id go per fomnum ferientur çetere facul
ratione , & experientia ; ratione , quia tates animales , fola imaginatio ita ple .
1
imaginatio , dum retractat rerum ob- sumque operatur, ut vim motricem ,
jectarum fenfu perceptarum fimulacra , cateras inferiores , ceu mancipia qua
excitat potentiam appetitivam ad timo- dam moveat, quod cùm fit , ſpiritus
rem ,vel ad pudorem , vel ad iram , vel ad animales motui inſervientes ad fua or
triftitiam hæ verd affe &tiones homi- gana ire coguntur . Excitantur autena
nem fic afficiunt , ut calore vel fri : pradiéti motus , ex rerum ad id cogen
gore alteretur, ut palleſcat vel rube . sium fervatis intrò ſpeciebus . Huic
fcat , ut quali exiliat feu efferatur , porrò affectui ſunt obnoxii , qui fan .
vel torpeſcat ſeu dejiciatur. Et ided guine Spumante o multo férvidoque
D. Tho. optimè tradit , imaginatio- Spiritu abundant . ) Hæc ille , & tri
neni poſle in corpus imaginantis omnia , um exempla adjicit . Galeni , qui ſe
quæ naturalem coordinationem habent · fomno oppreffum integrum ferè Ita
cum imaginatione: ut funt motus lo- dium confeciſle narrar , nec à lomno
calis in dormientibus : & alterationes excitatum priufquam in lapidem im
per frigus & calorem , & quæ hanc pegiſſet . Theonem Stoicum dormien .
alterationem conſequuntur ; nullam tem in ſomnis ambulare , Periclis fer .
verò vim obtineread alias proprii cor- vum in ſummo te & to (paciari folitum .
poris difpofitiones, quæ naturalem cum Pucarim verd hoc contingere potifli
imaginatione coordinationem non ha . mùm in his, quorum imaginatio ve
bent, ut puta ad figuram manus vel hementior eli , & acriùs perturbari
pedis : vel , ut quis adjiciat ftaturæ ac tenaciùs apprehendere ſunt foliti í
fuæ palmum unum , & quæ funt 11 & fufficere , ut quæ imaginantur ali
milia . Vide D. Thom. 3. part. quaft. quando fenfu aliquo perceperiat , vel
13 , art. 3. in ad. 3. lib. 3. contra totum illud quod imaginanturconjun
gent, cap. 103. Experientia quotidiana tim , velpartes ejus feorſim , ut cùm
3
cernitur in Noctambulis illis , qui in quis Chimæram vel Tragelaphum auc
fomnis mira faciunt , in quibus con- fimilia volvit imaginatione . Nec enim
ftat hæc per imaginationem fieri ſen- neceſſarium arbitror , ut fimul ſenſu
fibus fopitis, de quibus exftat Andrex percipiat : neque ut paulò ante per
Libavii liber. Breviùs autem rem ex- ceperit ; neque ad eum modum , quem
pedit alter Medicus Andreas Lauren- imaginatio repræſentas , perceperit fen
fius lib. 4. hiſt. Anatom . qu . 12. his fu . Narrabo quod getłum Legione
verbis , Dicamus moveri dormientes , in quodam Religioſorum Collegio an
guia exigua vis in naufculis latens à te annos vix viginti : novă perſonas ,
forri imaginatione excitatur: propterea quibus accidit . Erat Laicus unus , fo- 4
non moventur fomniantes, niſi valida litus interdiu pueros rudimentis Cate
imperante imaginasione , brutorum ima- chiſmi imbuere , cogitationes exdem
ginatione fimillima . Ef autem dor- dormienti recurrebant , ita ut in ſo
mientium imaginatio brutorum imagi- mnis & præcineret , & doceret , &
nationi ſimilis , quia rationem repugnan- hortaretur, & increparet pueros æquè
sem non habet . Unde fit , ut illi mul- clamosè & ferventer , ac folebat in
ta moliantur , que vigilantes non au- terdiu : fic turbabat vicinorum ſo .
derent. te&tum ſublime confcendunt per mnum ; itaque qui propinquior illi
irabes , lacunaria oberrant , omnia habebat alius Laicus, & læpè monue
denique adeunt intrepidè , quia imagi- rat , quodem die illi per jocum mi
natio vaporum caligine confopita , pe- natur, G pergat hos claqiores edere ,
furre
 LIBRI I. CA P. III. Q. III. 17
furrectarum fe nocta , & ad thala- ceffaria eft fenſus motio ; ad ipfam
2/45 mum ejus iturum , & Aagello in fani- verò imaginationem , nullo alio fen
abes culis intemperies haſce abacturum . fus motu præterea indigemus , hæc
Spe Quid Gundifalvus ; fic enim vocaba- haud dubiè eft fententia D.Ilidori
ner tur: furgit circa noctis mediun dor- & D. Hieronymi , & Thomæ Mori ,
cul mieos, & egreſſus ? utdecubuerat, in mox citandorum , nec ampliusprobant
indufio cubiculum fratris collegæ in- argumenta And . Cæſalpini, lib. s . Pe
ple .
greditur , manu forfices ferens & præ- ripateticar. quæft. cap. ult. ubi con
-qua tentans , & recta ad lectulum alterius , tendit, imaginationem à rebus exter
I7245 qui fuerat interminatus , contendit . nis moveri poffe , noa moto ſenſu .
240 OT Vide Dei providentiam · Luna luce Quoad corpus alienum , nonnulli 6
auters bat , & mox ionubis erat , & frater cenfent imaginationis vim fe longif
iſte vigilabat : vider accedentem , & limé porrigere , adeò ut poflit etiam
cogen
Huic celeriter fe de le &to dejicit , qua pa- remotiores faſcinare , vel ſapare , &
ries erat nonnihilremotior . Nostam- res loco movere , & fulgura , & 'plu
bulus lectulo proximus forficibus cul- vias cælo deducere : ut Avicenna lib .
idoque
& tri citam ter quaterve petit , & confe- de anima fe&t. 4. 6.4. & alii, qui ta
qui se ftim redit unde venerat. Mand facto men ia modo efficiendi explicando dif
té lta interrogatus , negat fe meminiſſe, ne, ſentiunt. quidam hoc illam poſle vo
que id facere unquam in animum , vel lunt , per certos , quos ipfi fomniant
Jonino
leviter , induxiffe : tantùm cogitaſſe , radios ( Alkindus libr. de imaginibus ;
m im
ſi alter cum Aagello ad ſe accederet, alii per fpiritus ex corpore vi imagi
imien .
illum intentatis forficibus perterrefas nationis expulſos ; Paracelfus lib. de
clisler .
s cere , & abigere . Non ergo neceſſe imaginibus . Pomponatius lib. incantaa
litum . eft , tum , cum imaginatio operatur , ment. cap. 3. 4. And. Catanzus
potitis
immediatè præceffiffe rei externæ ſen- lib. de mirabil. effe&tuum caufis . Sibylo
io ve ſum : licet neceffe fit, ut carum re- lan . d. cap. 8. 9. 3. Cæteri cum Avis
bari , rum fit naturà fenfus aliquis , & ta cenna & Fulginate , folo animæ præ
foliti i
sum ſenſu quis à nativitate deftitutus ftantioris imperio : imaginationis vir
ur ali. non fuerit : ideo enim , nec cæcus à tuti hoc tribuit Augerius Ferret. lib .
it , vel pativitate colores , acc Turdusà nati- 2. Methodic. 11. non indicat utrum
conjun vitate fooos imaginari poterit , b : animæ imperio , in Auore ſpiritvena
it cùm nam imaginatio motus et à ſenſu a mediante : fed puto eura in Avicen
um aut tu factus , auctore Ariftotele 2. de næ ſententiam confpirare .
cenin anima , Sufficit etiam us rerum quas Sed nihilominus fit concl. talis i la
I ſeolu
imaginamur fimilitudines aliquas fen- carpus alienum disjunctum o fepara
e per fa aliquando perceperimus : lic enim tum ab inaginante , anima humana
quem vel illud idem , vel fimile aliquid po- neque per imaginarionem , neque per
it fen terimus imaginari, & fæpe ab exter- aliam potentiam , mediantibus ullisra .
one , nis , quæ remotiffima à nobis vel tem- diis , Ipiritibus , vel Speciebus , ulla
an pore vel loco , imaginationem move mirifica hujuſmodi poteft effecré .
onas , ri & præſagire nobis , quæ cerid poft Hæc conclufio eft comnunis Theo
$ , fo- 4 modum eveniunt Ariftoteles fate- logorum , D. Thom . Ferrarienſ. Me
Cate tur , in l . de Divinatione. Nec ablur- dinx , Pici , Vairi citatorum & Me
: xdem dum mihi videtur, res futuras aliquan- dicorum Valesi, Condronchi, Boke.
in lo do , priuſquam contingant , ſignifica- lii , & Cæſalpini, & aliorum .
tiones quaſdam adventus ſui præmit Probatur , quoniam imaganinatio
t , &
is eque tere , quæ aérem ambientém nos mo . eft actio immanens : & ides anima
bat in veant , quo moto , fenfus noſter mo- imaginans nullam realem qualitatem
im lo . veatur , & fic fenfus motio præpara- potelt imprimere rei disjunétæ , quod
rior illi
e tio quædam eſt iplius imaginationis , ut in cam agat foret peceſſarium . Conf.
nonu & ad præparationen imaginationis de quia radii cales , nulli funt : {pirituum
m mi с tanta
edere , b Arift. 3. de anima.
furre
 18 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tanta vis effe non poteft: ſpecies dunc fi tamen o imaginatio fit valdè inter
taxat habent vim repræſentandi : ani . ſa , O vicinum corpus ad eam affe
ma denique unius ad alterius animam Etionem valdè difpofitum .
vel corpus nulla eft naturalis coordi
natio . Et ided præftigiator ille Mira.
biliarius Cæſariús Malteſe, qui Ant-
verpiæ anno 1599. fortilegas quafdam
divinationes lic palliabat ; qual , Ipi.
ritus fui efficacia prædominantis fpi-
ricui alterius , alter ad eligendum ,
quod ipſe volebat cogeretur , præcla-
re mentiebatur .
Pomiponatius contendit , has fpecies
{pirituales pofle gignere aliquid rea-
le , nempeid cujus funt fpecies ; ſic-
ut faciunt ideæ in mente Divina . Ve
rùm hoc imperirè dicitur . Nam ideæ
in mente Divina funt fubftantiæ , non
accidentia , funt etiam altioris ordi-
nis , quàm hi fpiritus ; nec illæ quic-
quam in Deo innovant aut immutant..
In creaturis verò nunquam viſum fuit ,
ut imaginaria ſpecies ſibi ſimile pro
ducat, v .g . ſpecies equi gignat equum ;
ſpecies caloris , quam ego imaginor ,
nudum & algentem alium à me re
motum calefaciat. Si quid tale vale
ret vis imaginatrix , jam pridem al
chimici aureos montes effent adepti .
Denique fpiritus hos neceffe eft , & :
ſant,rem elfe planè debilem : quæ ,cùm
extra imaginantem , velut extra ma-
tris uterum fætus, effuſa , ftatim ab
aere circumftante corrumperetur ,
Cæterùm quæ adverſarii objiciunt ,
ea vel falla funt , vel in iis ad i-
maginationem actio per contactum
acceſfit, quare pertinent ad fequentem
7 conclufionem . Hinc porrò eliciuntu.
tria , primò non poſſe aucupem ſolo
viſu ' & imaginatione aves cælo de
trahere, quod tamen aſſeruit Michael
Montanus', 1, 1. des Eſais , c . 2. Şe-
cundd non pofle quemquam fola ima.
ginatione alterius faſcinari , ut accu
rate , oftendit Valefius libr. ſacre Phi-
lofophiæ , 6. 68. Tertid multo minùs
fic aliud fanari poffe : ut rectè Ari-
ftoteles in problem , & Gratarolus apud
Pomponat, cap. 6,
Secunda concl. Satis verifimile eft ,
per accidens polfe aliquid imaginatio .
nem , in corpus vicinum , ar&ta quapiam
conjunctione , contactu ei copulaium ;
Sic puto conciliari poffe fententias
contrarias , unam abſolutè negantium
imaginatricem vim externa corpora
immutare poffe , quæ eſt Fran. Sua
rez diſp. 18. Metaph. ſect. 8. v . 28. &
Conimbricenſium in 7. Phyf. c. 2. g.
I. a . 7. Valentiæ 2. 2. diſp. 6. 9. 13 .
puncto 2. Vairi do aliorum . alteram
abſolutè id affirmantium , ut Michael,
Medinæ libr. 2. de recta fide c.7. Mar
filii Ficini l. 13. de Theol. Platonica ,
& Bened. Pererii ſup. ſolent ad hoc pro
bandum adducere mirifica exempla di
verſitaris liberorum à parentibus , ut
artificium ruſticum , de quo Columel
la l . 8. & ad quod allufum à Calphur
nio Eglo. 2 .
Me docet ipla Pales cultum gregis :
ut niger alba
Terga maritus ovis nafcenti mutes
in agna :
Que neque diverſi speciem fervare pa
rentis
Polis , o ambiguo teftetur utrum . 1
quæ colore,
quod primum factitaſſe Jacobum Patri
archam legimus Gen, xxx . & licet D.
Chryſ. 1. 57. in Gen , cenſuerit hoc natu
ræ modum tranſcendiffe, & Ifidor. 1. 12 . !
Origin . c. t . contra naturam fuiſſe fic
gnificet ; id tamen non ita capiendum ,
quali negent naturali rationi conſen
taneam hanc colorum in foetu varie
tatem , fed tantùm præter ordinarium
naturæ curfum : nam folent parenti
bus colore fimiles agni gigni : hic au
tem induſtria Jacobi, quam ab Ange
lo tamen edoctus erat , teite Theodo
reto 9.88. in Gen.contra accidit. Nec
enim naturali rationi conſentaneum id
fuiffe , ignoravit Ilidorus , qui ratio
nem mox fubjunxit , & exemplis con
firmavit ; ut & D. Hieron . & D.
1
Aug. & Galenus , & Plinius , quorum 11
omnium verba habes apud Pererium no
ftrunı ; & quædam apud Alfon. Men
dozam in quolibet. 9. 9. Poſitiva , & 1
Andr. Laurent. hiſt. Anatom . 1. 8. c.
20. Addit Pererius fimile exemplum
de prole alba , ex utroque parente Æ 1
thyope, ex Heliodori Athyop. hift. l. 1 .
& ta
 LIB Ř I I. CA P. III. Q. III. 19
& tale , quod Buſcoducis perſonatus nationem utriuſque ut docet Franc.
dæmon cum uxore concubuit , afferens , Valeſius d. lib. de Sacra Philofophia ,
ut ſunt petulantes ebrioli , ſe dæmo- . cap. 11. Ncuter tamen tunc agit per
nem gignere velle ; natus ex eo con- imaginationem in corpus alterius .
cubitu infans dæmoni facie fimilis , qui Nam imaginatio operatur duntaxat
fimul ac natus laſcivire & ſaltitare cę . in femen prolificum , quod pars ima
pit, narratur ab Hier. Torquemada in ginantis fuit , & ided ſemini anima
Horto Florum . Sed hoc exemplo & fic imaginantis non quidem aétu talem
milibus concluſio non ſatis probatur : formam imprimit ( v . g. colorem cu
Nam hæc tribui poffunt imaginationi tis vel criſpitudineni capillorum ) cujus
matris , ut tribuit' D. Ifidorus bis ver- femen capax non eft ; fed virtutem
bis ; hanc enim fæ ninarum dicunt ef- quandam & ex generante deferendi &
ſe naturam , ut quales perſpexerint , conferendi in fo : tum quem format ,
five mente cogitaverint, in extremovo . ea quæ generanti fecundum animani
Tuptatis ejtu , dum concipiunt , talem infunt , ut in corpore generato inci
fobolem procreent . Etenim anima in piat eſſe corporaliter , quod in anima
ufu venereo formas extrinſecas intus generantis erat fpiritualiter. lege eun .
tranfmittit, corumque ſatiata typis , dem Valeſium , cujus ſententiam con.
rapie ſpecies eorum in propriam qualita- junxi cum explicatione Toftati 9.10 .
"tem .) quod aperte à D. Hier . Tradit. in in d. c. 30. Ġen. Sed an fufficiae ad
Gen. c . 30. accepit ; qui matri quo- hoc imaginatio folius maris ? videtur
que totam vim tribuit ; ut & D. Aug. velle Plinius libr. 7. cap. 12. duni u
de Apibove agens l. 18. de civ . Dei , triuslibet cogitationem memorat , &
c . s . fed & Tho. Morus Martyr car. fortè Marſilius Ficinus fupra dum pro
mine lepido , quod etfi totum Perer. mifcuè parentum meminit , & Cal
refert , ego partem decerpam , qua phurnius verſibus ante laudatis ; pu
nobis ufui ; tarim tamen eos id noluiſſe , fed re
Atqui graves tradunt fophi: quirere utriuſque concurſum ; non ma
Quodcunque matres interim ris duntaxat , qui an folus fufficiat ,
Imaginantur fortiter problematicum , quia incertum eſt quid ,
Dum liberis dant operam ; & quantum conferat femen virile aut
Ejus latenter , og notas fæmininum ad fætus materiam atque
Certas , indelebiles , conformationem . Si foemina femen
Modoque inexplicabili , non emitric ut voluit Ariftoteles in
In femen ipfum congeri : 1. 1. 2. de generar, animali aut ſi
Quibus receptis intime formam viventi tribuit folus pater
Simulque concrefcensibus , ut nonnullis vifum ; aut fi ad gene
A mente matris infitam rationem utriuſque ſemen pro mate
Natus refert imaginem . ria & forma fimul accurrat , quod me
& ira vult factum ', ut quæ marito dicorum præcipuis placuit : probabile
quatuor diſlımiles proles legitimas pe- eft, patris imaginationem fufficere : ſi .
pererat; quia fecura de abſente non verò pater folum ad formam confe
cogitabat ; unum ex adulterio concep- ' rat ; mater ad formam conferat æqué,
tum curucæ huic fimillimum edide- & fola materiam fuppeditet ; proba
rit ; eò quod concipiens metuerit , ne bilius foret , non fufficere. Quicquid
velut lupus in fabula maritus inter- elt , illud conſtat ex imaginatione
venirer . Diffimilitudinis tamen illius tempore conceptus , non fatis effica.
cauſa effe potuit : quod dum illos con- cem eſſe conclufionis noſtræ probatio
ciperet , mente & imaginatione aliis nem . Magis urget imaginatio , quæ
o mæcha intenderet . Putarim itaque polt conceptionem fuccedit . Nam vi
fieri poffe, ut propter folam fæminæ demus prolem etiam jam foi matam
imaginarionem id contingat , licet fa- in utero maternæ imaginationis diſ
tear ut plurimum concurrere imagi- pendia ſentire , ut in prægnantibus ac
cidit
 20 DISQUISITIONUM MAGICARUM
gidit quotidie . Legi V Vitebergæ ci- nationis tanta vis fit in hac fimilitu .
vem cadaveroſa facie patum : eo quod dinis efficacitate , ut plerique àFes
mater uterum ferens obvio cadavere nelio lib. 7. phyfiol. opinantur , an ve
fubitò fuiffet pavefacta : Iſenaci , pu- rd partem abi motus feminis & vis
dicam & formoſam matronam ſcri- formatrix viodicent , ut docet Andr.
bunt peperiſſe ghirem , quia ex vici. Laurentius 1. 8. hiſt. Anai, g. 20. cum
nis aliquis gliri nolam appenderat , legere poteftis.
ad cujus fonitum reliqui fugarentur : Ego manum tollo de tabula : mo
is occurrit mulieri gravidé , que igna- neo captum , vel moveo potiùs du
ra rei, fubito occurſu aſpe &tu glie bium .
B. Auguft. narrat quendam , quan- 11
ris ita eft conterrita , ut fætus in ute.
ro degeneraret in formam beftiala . Ni- desumque ei placebat , ad imitatas que
colao III. Pontifice Romæ quodam in fo lamentantis cujuslibet bominis von
palatio mulier infantem urfo fimilem ses , ita fe auferre a fenfibus , o ja .
peperit , ed quod ( medici judicarunt) cere folitum mortuo fimillimum , ut non
ibidem variis in locis urli depi&ti cer- folùm vellicantes atque pungentes non
pebantur . Paderbonæ mulier bæreti- fentires ; ſed aliquando etiam igne urca
ca ante annos fexdecim plus minùs retur admoto , fine ullo doloris fenfu
( res ibi tum nota ) peperit filium mo- nifi poftea ex vulnere. Hunc porrò non
do Ecclefiafticorum palliatum & pilea . obnitendo , fed non fentienda non mo
tum ; quæ ex vehementi odio in Pa- viffe corpus fuum probat : quod tan .
piſtas , ut vocant, obviis ſemper ma- guam in defuncto , nullus inveniebatur
ledicebat . Sed hoc fortè divina ultio- anbelitus : hominum tamen voces ,fi
nis fuit . Quid aliunde exempla peto ? clarius loquerentur , tanquana de lon
maternum paternumque genus fugge- ginquo inaudiffe fe poftea referebar. 1.
sit. Fuit in materno genere Aniver- 14. de civ. Dei , 6. 23. Hoc vir eru,
piæ , qux uterum geftans, fimiam is ditus factum vult , quia per vehemen
deliciis habebat ; unica ei nata filia , tem imaginationem ille ſeipſum abſtra .
multa limiorum retinuit , nam & pu- xerit à tenſu rerum præfentium . Com 1
ellula laritare , & geſticulari , & fi- gita ( lector ), ao non fit verifimilius
milia non pauca . Ex paterno , Lud. hunc magum fuiſſe , & ope dæmonis
Delrio , Vir honoribus clarus , ob fi- ex pacto in extafim fic abripi conſue
delem Regi navatam operam à per- viffe . Nam hujuſmodi effectus omnem
duellibus Bruxellæ captus un pleno Se- imaginationis vim clarè ſuperat , cum
patu ; uxor gravida , cùm in domum extalis à voluntate humana dependeat ,
irrumpentes feditioforum duces vidif- ut fuo loco oftendetur . Pergamus ad
fet , ex territa ; poſt peperit , quem de aliam quæftionem .
fonie luftrali ſuſcepi : is infaos lem
per oculis externatis materdum pavo QUÆ STIO IV.
rem ; jam adoleſcens emotæ mentis
30 perlilit . Fugio domeſtica mala . Scri. An solo contactu , viſu , voce , affisa
bit Fernelius I. de hominis procreat. th, ofculo , vel nudi lintei applica
pavonem , G dum ovis incubat , lin . rione vulnera morbi fanari, ele
teis albis circumtegatur , alvos omni alia mira hufmodi perfici naturaliter
no pullos , non variantis coloris ede pollint &
re . Quæſo , num ova non ſunt corpus
ſejunctum ? Vides tamen imaginationis SUMMARÍUM .
efficacitatem in illud . Præterca , cum
imaginario.accenderit catorem in corpo . : Fundamentum corum qui affer
re imaginantis ; cur contiguum ei cor mant .
pus nequeat etiam calefieri ? Non tan Sed contra . Non efle hoc tribuen
go illam quelionen an ſolius imagi dan voci ( oli . De touro cadents

« N. Commppr. in . Gen.za
 LIBRI I. CA P. III. Q. IV .
erecto : De parentum execratio 19 De Pyrrhi Regis digito Janante
ne exempla , Weſtphala mulieris alios .
Fer
IVC filium voce reddentis immobilem . 20 Quidam aliquando contactu fana
runt .
vis 3 Nec etiam afpeétus , nec cum ima
ginatione , id poteſt. Vilio fic re 21 Dc Salutatoribus Hiſpan . diſpu
dr.
cipiendo non emitiendo . tatum . Navarri locus explic,
um
4 Amor quomodo nafcatur afpe- 22 Veracruzii fundamenta difcuſa.
stu . 23 Mendacia ſalutatorum & superſti
3 Item lippitudoo infe &tio Speculo tiones .
Huo
rum per aſpectum menftruata . 24 De lapidibusherbis egy famil. Fura
6 Aſpectus vetularum quomodo noceat damentum Pomponatii evertitur .
an . 11
pueris . 25 De gentilibus S. Pauli.
pia 26 De curatione militari falſo afcripta
7 Galgalus quomodo fanet ictericum ,
8 Quo pacto lupi ingerant raucedi D. Anſelmo .
jao 27 De duobus pueris Alb. Magni.
cem .
, Seruthiocamelus & teftudo an viſu 28 De Pſillis do Marfis Alcimi locus.
ova exstudant .
10
11 DeHiſpania Zeluriz ,qaw iyaceis . Q Poeurot afergere , commune hoc ,
ponunt fundamentum fuperfti.
Nec etiam contactus ſolus ad hoc tionis fuæ : fpiritus per arte
fufficit . riam ex corde promanare , & per via
12 Nec Tactus eft caufa fafcinatio- fum afpicientis, vel per os loquentis ,
num . vel per poros tangentis erumpere , &
13 Explicantur varis experientia , de vili , audientis , veltacti ſe arteriis in
torpedine icta ; hyæna umbra . Ser. Ginuare , indeque cor petere , & ed effie
1.
peste guerno folio vel ibidis cacius penetrare ; quo fpiritus veheme
penna , vipera ntiori voluntate videntis , loquentis ,
fagina virgula ,
vefpertilione e foliis platani , ca aut tantangentis fuerint emiffi .
pra eringio , aquila pennis , Prima concluſio , vis ifta voci non >
leporc marino , lupinis agniniſque eft attribuenda , probatur , quia vox in
fidibus. audientem nihil poteft operari nili per
14 De Echineide feu remora ; una fi- accidens , ratione foni vel ſignificatio
des alterius cithara tinnitum pro- nis verborum , alterans audientem ,
vocat. De magnete ego ferro , tau ea quam adfert lætitia , timore , ma
to ad ficum alligato . De puella rore, & c. ut optime Vairus docuit . d
napello enutrita .De cadavere fan Non obitat quod adferunt , mirabi.
guinante in præfentia occiſoris les effe tus malis carminibus magos
Locus Lucretii explicatus , funda- operari , v. g . inſuſurratis quibufdam
mentum Pomponatii . verbis in aurem cauri , belluam pro
15 Vis curativa eſt donum Dei ego gran ferni ut mortuam ; rurſus aliis , eam
sia gratis data . De natis die pa- in pedes erigi . Parentum quoque exe
rafceues, de ſeprima prole maſcum crationes vix unquam irritas cadere :
las Angliæ Regum chrifmate . Non inquam hæc obſtant , quia illa de .
Elizabetha an hoc donum habeat . tauro ac fimilia fiunt à dæmone , vi
16 Ided Tookeri liber deculusuti va- pacti. Execrationum verò effe &tus, fi
nous , ibidem Polydorus Virgilius repentinus, oriri poteft ex vehementi
decuffus. alieratione verecundiæ , timoris , tri
17 Miracula vera epe folius Ecclefiæ ftitiæ : fi verò lentus fit & tardus , non
Romana feu Catholicæ . id putandum ſono verborum perfici ,
18 De Regum Francorum vi curativa : fed Deum punire juſto judicio libero
O cjus certitudine pro fide Roma- rum nequitiam & impietatem . Huc
wa , contra Cardanum , ego retulerim illud V Veſtphala mulie.
ris ,
dd. l. 2. 6.11. Item Condronchus l. 2. de morbis venefi. 6. S.
 22 DISQUISITIONUM
ris , quæ diris & devotionibus filium
reddidit in mobilem : quod ad dæmo-
nis operationem alii retulere . e
Secunda concluſio , nec etiam vifio
fola , vel cum imaginatione nuda , ad
3 hoc fatis efficax eft .
Hoc de faſcinatione probant Vairus
1. 2. 6. 9. Ananias d. l. 4. Condron .
chus d./.2. C. 2. Bokelius l. de phile
tris . 1. Andr. Laurent. l. 10. hiſt.
anatom . q. 2. fed de fanitate & fimi-
libus effectibus par ratio eſt.
Supponunt contrariæ fententiæ au-
Etores , oculum aliquid emittendo cer-
nere, cum Plato :ulcis . Sed quomodo
jam pridem exhaufti non funt viſivira-
dii illi , aut quæ hæc vis fuppedita-
trix novæ femper materiæ ? verior lon-
gè ac receptior eft fententia Peripate-
ticorum & Theologorum , de qua le-
ge Lauren. d. q. 2. vilionem fieri in-
trofufceptione fpeciei objectum repræ-
fentantis : poteitatemque videndi , po-
- tentiam effe paſſivam , quæ alterari
non alterare queat Vifio quoque actio
immanens eft ; qua finita nihil obje,
eto fupereft , utpotè cui nihil accellit,
vel in illud tranfivit . Sunt hæc veril
fima , multa tamen prima ſpecie vi-
dentur repugnare . Amor ex mutuo al.
pectu , lippitudo , anicularum faſcina-
tio , fpeculorum vitiatio , galgali ,
ftruthio cameli , lupi , gallinacei , &
* reguli per viſum efficacia ; quæ nunc.
breviter removenda .
Viſus , amoris initii & incrementi,
duntaxat eft occaſio quædam : nam
principio vifæ formæ fimulachrum vi-
fus offert imaginationi : quod fimula-
crum phantaſia volvens ac revolvens ,
cauſa eft , cur homo iftud objectum ju-
dicet dignius elle, quod ametur & ex-
pecatur , præ rebus cæteris . Sic inci-
pit quis amare : mox amor præſen-
iia rei amatæ fovetur & gliſcit : non '
: quod objectum externis oculis videat :
( nam & abfentes magis amore cru
ciantur ) ſed quod affiduè de illo co-
gitet , illudque plus quàm par elt æ
itimci , & fibimet inaginando fomen-
ta & faces præbeat ardori . Erenin li
sion intrinſecum malum foret , & ab
e Ananias lib . 4. de nat. dem .
MAGICARUM
externa penderet viſione , cur , cum
plures fimul eandem videant , & ab
eadem videantur, unus iſte deperit ,
contemnunt cæteri's
Lippitudo , & à menſtruatæ viſu s
ſpeculis inuftz maculæ , non ab ipfa
vifione & oculi organo manant ; fed
vel ab halitu infecto per os ae nares
erumpente , vel ex concavitatibus ocu
lo vicinis , & fuffuſioni mixtis ſpiri
tibus contagioſis. Ad oculum enim eft
foramen , cui indita pupilla , ex qua
per nervum opticum vitio procedit ,
actio fanè innoxia . Eit etiam fora
men cerebri aliud , unde nervu's mo
tivus , de ſecundo nervorum conjugio
patus , prodit , per hoc foramen cere.
brum fundit lacrymas , lippitudinem ,
& alios pravos humores ac fpiritus ,
& inde per exteriores oculi partes ,
orbis ipfius circumferentiam , inter
palpebras & tunicam candidam , hu
jufmodi fluores ſtillant .
Trux aſpectus vetularum , defor. 6
nii ſuo fquallore ac tetritudine , po 1
1
teit infanculos perterrefacere timor
poftea concitans humores facit , ut
citiùs morbi erumpant , ad quos tenel.
lum corpuſculum jam erat diſpoſitum
ac præparatum . Sic Tiberius non
oculorum radiis , fed aſpectu horrido
militem terrore quali attonitum red
didit .
Galgalum , feu rupiculam , feu hian- 7
ticillam avem fcribunt Plutarchus
lib. 5. Sympoſiar . 6. 7. Heliodorus: 1
lib. 3. Hift. Æthiop. ſi oculos in iete
ricum defigat , fibi morbum , ægro ſa
nitatem auferre , quod fi verum , de
quo mieriid Vairus dubitar ; retule 1
rim ad occultam aliquam fimilitudi
nem ac ſympathiam morbi & avi
culx , non ad ejus viſionem , hæc tan
tùm occafio eſt alterationis , quæ rem :
perficit.
Märim lupi , quia priores viderant , &
vocis ei facultatem eripuerunt ? Mil
fas fac , bone vir , rugas poetarum
de Maeri ; quin potiùs D. Ambro
Gum laudas ita fcribentem ; Lu.
pi fi quem priores hominem viderint :
vocem et quadam natkre vi videntur
eripe.
1
1
 LIBRI I. CA P. III. Q. IV. 23
cripere : fi autem eos homo prius:vide- num ( ut quidam ſcripſit : f ) red
cum
rit , exagitari memorantur. lib . 7. in metuit ex quadam arcana antipaihia .
& ab
Luc. c. 10. hoc ridiculum dicit Andr. .Sic enim videas bufone hiante , qua
Eperit , Laurent. de lupo , & Joan . Brodæus fi coactam , miro cum ejulatu multe
lib. 7. miſcel. c.7. ſcribit eos , qui ra- ' lam ſe ori devorandam inferere.
- vifus De reguli ſeu baliliſci intuitu no
tionem hujus rei quærunt , plane de
ipfa ſipere : ſed ipſe non fatis ſapiebat tior narratio eft quàm verior . Si repe
i red
confundit enim lupum viſum cum vi- ritur hoc animal , ut volunt Nicand .in
nares
dente. Lupo viſo interdum homo ob- Theriac, Diofcorid. lib. 6. Plinius lib. ,
OCU •
niuceſcit, fed viſo qui priùs hominem 8. Solin cap. 30. Scalig. exerc. 24. Mer
{piri.
viderat : hoc tantùm vult Theocri- curial. lib. 1. de venenis cap. 21. vio
imelt tus . Cur porrd lupus viſum præve- lento halitu ac virulento vicinum in
qua niens videndo raucedinem adferat nunc ' ficit aerem , ille necat accedentes. lic '
cauſam cape . Tho. Cantipratenſis hoc Andr. Lauren, d. 9.11 . Quod addunt
fora.
vult fieri , quia lupus radiis oculoruin fi fe in aqua pura & limpida conſpi
5 moc ſuorum immiflis homini , ejus fpiritus ciat , ipſummet emori : dicam verbu
jugio viſivos in inttanti deliccet : iisarefa- lo , non credo . Nam fi fpiritus ifti ex
cere tis arteriæ deliccentur , & lic inſtruc ejus oculis exirent , ipſi videnti 'fo
iem , mento vocis obligatiùs impedito ho- rent connaturales , quare nec interime .
-jius , minem rauceſcere lib. 2. de'apib. cap. rent : ſin connaturales non fint, priùs
s, & 57. p. 39. Verùm hoc de radiis non in oculis inclug , debuerant nocuifle :
inter admitto . Ided malim cum aliis dice- ab aqua verd cos infici & venenari
hue re , id accidiſſe , quod qui in feram ridiculum .
improviſam incidunt , ob micantesejus Adjiciam his Vairi argumentis u . 1
e for- 6 oculos & aſpectum formidabilem , me- num quod mihi videtur difficilius. No.
poo tuunt vehementius: timor repentinus runt Hiſpaniæ genus hominum , quod
mor ſanguinem ad cor fugat , & friguscæ- vocant ZAHURIS , nos Lynceos, por
, ut teris membris inducit , & fubitam to- fumus nuncupare , cùm Madriti Ano
enel tius corporis alterationem : hinc 'rau- no clɔlɔ . Lxxv. verſarer, talis ibi puer
tum cedo & vocis impedimentum . Nec viſebatur . Ferunt hoſce videre , quæ
non vana.videtur ratio venenatorum , nem . abdita in penitis terræ viſceribus , ve
rido pe lupum , li prior hominem videat , das aquatum & metallorum thefau
red . ſe ad vindictam recolligere , & fic no- ros , & fub ſarcophagis fita cadave
xium quendam illi , ne clamare queat , ra , res receptiſina & celeberrima elt :
an- 1 vaporem quafi inſuffare , qui cùm & fieri polle cenſuerunt, non Pinda
hus venenatus fit, poteft raucedinem ad- rus , Tzetzes & alii Poetæ modd , fed
us ferre : cùm verd ſe ab homine jam & philofophi: & quorum nonnulli vini
eo deprehenſum videt , ac viſum fuiffe , hanc humori melancholico , & nato .
ca metuere & fugam meditantem de hoc run inde fpirituum vehementiæ ad
de vapore emittendo non cogitare . Jul. ſcribunt : Melior hæc ratio foret , li
le Scaliger hoc de; lupo cotum falſum tantùm putarent le videre non viſa :
contendit .
dia nunc cum vilis veritas reſpondeat ,
9 Nec fruthiocamelus, nec tardigra. inanis eſt. Quid fentirem , alias ex
in • da & domiporta teſtudo aſpectu pul- plicui , h nec muto ſententiam : ve
los ovis excludunt : in arenis enim ea nas aquæ noverunt , ex vaporibns ma
em
relinquunt , & afpiciunt, folùm ut ar: nè & veſperi locis illis expiratis . Ve
ceant nocitura : poltea benigna ma nas metallorum cognoſcunt , ex her
[- ter tellus ea calore maturat ; licut & bx quodam genere illicnaſci folito .
lacertis accidit . Thefauros & cadavera ( dicunt enim
TI
po 10 Ferarum rex Gallinacei metuit af. quæ & qualia ) putarim à dæmonibus
pectum revera , nec fucus elt dæmo Oltendi & indicari : Porelt acies ocu .
lo
f Ananias d . lib. 4. 2. Vairus lib. 2. c. 4.
Cal. Rbodig. lib. 16, anrig. 7eet 6. h Comment , in Medex . v. 231 .
 24 DISQUISITIONUM
lorum , quando nullum denſum cor-
pus interijcitur , diffuſiſſima ſpacia ,
tranſmittere : ſed medium iftud far-
cophagorum aut telluris , tam den-
fum , ſolidum , & opacum ; id vel
omnino expers , vel parùm capax cſt
illuminationis & pelluciditatis , qux
ad videndum neceſſaria . Accedit ,quod
hanc ifti facultatem videndi ſolent ad
certos dies reſtringere , feriam tertiam
& ſextam , quod latentis pacti indi-
cium eſt . Quin etiam rubedo oculo-
rum , quæ in Zahuris maxima conſpi-
citur , plus noceat quam juvet acu
men oculorum , liquet .
Conclufio tertia , Neque conta&tus fo
lus per ſo ad has eft idoneus ſatis . ) i
De faſcinatione probant Vairus &
Condronchus ; ſed argumenta id æque
convincunt de cæteris mirandis effe.
Etibus .
Primd Tactus, quatenus ta&tus, ho-
mini datus fuit ad propriæ vitæ conſer-
vationem , nec vim habet aliam , nie
fi tangendi . Si verò vim aliquam ha-
bet hujuſmodi mira perpetrandi , vis
illa fit oportet falutaris natura ſua ,
vel noxia. Si falutaris ; ſuo prius cor-
pori falutem adferret : fi noxia , priùs
necaret eum , cui ineſt : horum ta-
men nihil cerningus contingere . Dein-
de in omnes æqualiter ageret , quos
sangeret : ſanaretque vel læderet et-
iam quos nollet . Nullis denique fo-
ret opus aliis obſervationibus ac riti
bus , quæ cuncta videmus aliter fe
babere .
Scio farragines multiplices experi-
mentorum contra ſententiam noftram
adferri : fed parvi ſunt momenti .
13 Primd tradunt , torpedinem ſariſſa
iftam tenentis manum corpuſque to-
tum torpefacere : hyeoä umbra ca-
nes obmuteſcere : ferpentem quernis
contactam frondibus emori : eandem
ibidis penna Gilti : viperam arundinis
vel faginæ virgulæ percuſſione obſtu-
peſcere : veſpertiliones foliis placani
abigi , eryngium capræ ſumptum ore ,
greges toros fiftere : cæteras peonas
aquilæ pennis mixtas , contactu ab-
id. l. 2. cap. 1o . d . l. 2. c .
K , 3: Cas
MAGICARUM
ſumi : lepure marino viſo vel ta & o
necari nonnullos: lupinas fides fi jun.
gas agninis , iltas diffilirė . Reſponse
deo hæc cuncta ratione antipathiæ
naturalis evenire, & occultarum qua
litatum diffuſionenoxia his aliis ; nec
valet conſequentia , fi inde ad homi
nis contactum quo tangit alium ho
minem argumenteris ; nam homo ho
mini ſpecie fimilis eſt , nec natura
lis antipathia in cadem fpecie locum
habet : illa fpecie differunt ab iis ,
quibus nocent.
Secundd illud Lucani de Echineide 14
few remora , urgent :
--- Puppim retinens auro tendente
rudentes
In mediis ecbineis aquis . ---
Refpondeo , id cum ſémel aut bis
tantum acciderit , fi accidit, calu ex ali
qua quapiam cauſa accidiſſe . Ecquid
poſt tot centurias annorum , tam fre
quenti navigatione,caulę ,ut nihil hujuf
modi audiatur : certè non mortua fpe
cies ;_Vidi unam apud Jacob. Pla
teau Tornacenfem . habent & alii a
lias , vis potiùs illa liſtendi confi &ta
fuit ; ſed quia DD. Bafilius & Am
brof. in Hexam . meminere : potes
coofugere ad occultam aliquam qua .
litatem hujus beſtiolæ , quæ vim ha
beat Gitendi motus . Lege ſi lubet Co
nimbricenſes noftros in lib. 7. Phyſic.
2. q. 1. a . 6.
Terrid , i &ta fides aliam uniſonam
cogit tinnire. Refp . cùm æqualiter u
traque fit extenſa , nec admodum pro
cul ab invicem remocæ fint, recipiunt
eandem aeris criſpati reverberatio
nem .
Quartò , Magneti ferrum affrica
rum , poteſt aliud ferrum ' attrahere
& fe ad cardines mundi certos con
vertere & Giftere uti magnes . Taurum
furentem fi ficui alliges, ſtatim man
fuefcet . Refp. utrumque fieri poſle
occulta quadam fynipathia atque con
fenfu qualitatum . De magnere mul
tis noftri Conimbric. d. q. 1. a. 3. cos
adi , k De tauro non ego credulus ,
dec qui velim periculum facere , ſcio
tamen
beum de Magnete fcriptores.
 SILLIBRI 1. CA P. III. Q. IV .
tamen ad caufam phyſicam referri à pant in Italia , vel ferie v l.parafcedes fo.
&o
juos Glyca ; quod ficus inter arbores ſucci lorum , ut dominant Belgæ , qui omnes
pleniflima fit : quammobrerii halirum dono {anitatis in variis morbis le præ
pon
thiæ ex ſe calidum , acrem fecantem , pene- ditos gloriantur . Juvat eos auctoritas
lua trabilemque emittere ; qui cauri alli- Pomponatii lib. de Incantationib.cap. 3.
nec gati terociani domet , & appenfarum qui reſpondet, ſicut in herdis , lapidi.
mi caroes avium mclletaciat . bus & animantibus inveniuntur hæ vir .
ho Quintò. Cum puella napello educa- tutes ſanandi : fic nihil repugnare ,
ho ta , fi Alexander Macedo conſuellet , quin & in tota humana ſpecie fimiles
ura lethalis ei , judice Aristotele , conta- vires inveniantur , ut in uno homine
cum & tus fuiſſet . Refp . non contadu ſolo , fit virtus talis lapidis , in alio talis plan
iis , ſed ſudoris & halitus commisti conta. tæ . Quod ergo planta hæc , vel lapis
gione , hanc eum peltem fuiſie hauſu- ille pollit , idem hominem eriam hunc
heide 14 rum . Sed contagio nihil habet mirum & illum naturæ vi effecturum . ( Ing .
deque inſolitum . plicatior hæc res eft , quàm ut una pro
deste Sexto . Cadaver coram occiſore , pro- politione queat enodari . Quare dico is
pter præcedentem contactum , ſangui- priind , Donum conferendæ ſanitatis five
folet fundere . Reſp . Varias red- turationis , effe donum fupernaturale
di cauſas , quidam miraculo tribuunt : gratiam gratis à Deo datam . hoc
bis
quidam cafui, quo factum ſit aliquan- certa fide tenenduni , ex D. Pauli ver
ali
do , ut cadaver iuni cruorem mitceret , bis , m alii quidem per Spiritum datur
quid
cùm præſens erat reus homicidii : re fermo ſapientiæ, aliiautem fermo fcien
fre
cenſui alio loco multas hac de re fen- tie , fecundùm eundem ( piricum , alteri
valo
tentias , & auctores laudavi : 1 neque fides in eodem fpiritu ; alii gratia fani
(pe
adhuc dum video , quid ſolidius adfe- retum in uno ſpiritu , alii operatio vir
Plae
ratur illa antipathia ex vehementi odio tutum , alii prophetia ; alii diſcretio ſpin
occiſi in occiſorem ; quod qualitatem rituum. ) Tale curationis donum , fed
eta latentem , & arcanam impreſſerit cor- febribus tantùm ſaoandi , habere pur
pori , cum cadavere permanentem : tantur in Flandria , quotquot nati ſunt
otes & huc referendum illud Lucretii . ipſo die Paraſceves ; & quotquot nul.
03• Idque petit corpus mens unde eft lo fæemineo fætu intercedente feprimi
Ea Jaucia amore . maſculi legitimo thoro ſunt nati : quod
Co Namque homines plerumque cadunt nequit ad naturalem caufam reduci . qua
ic . in vulnus , o illam te prodigiola eft curatio , & , fi nihil
Emicat in partem fanguis , unde fuperftitionis accedat , reducenda ad hanc
m icimur ićtu . primam conclufionem , non enim ablie
Et ſi cominùs eft , hoftem ruber one mile vero eft, ob diei honorem & mye
cupat borror . ſterii ſanctitatem , & honorem conju
.6 Ut fir vivi amantis, & mortui ho- gii , hoc Deum conceffiſſe . Nec etiam
Nis comparatio. Sic Lemnius lib. 2. de potuit nifi virtute divina fieri , quod
occul.natur, mirac. cap. 7. Langius epift. refertur Reges Angliæ olim quoſdam
40. Pictorius Dialogo 9. Gemma lib. annulos benedixille utiles nervorum con
i . de characteriſm . cap.6. tractioni & fpafmo , ac morbo co.mi
Seprimò objiciuntur varia : curatio tiali : eofdem etiani contactu itrumo.
num genera mirè frequentia . Inprimisfos fanare folitos , & utrumque con
praxis quotidiana militum , qui ſolo cellum D. Eduardi Regis meritis , fcri,
afflatu , oſcubo , aui nudi lintei appofi- bit Polydorus Virgilius lib. 8. Hiftor.
rione lanant etiam atrociffima vulne- Angl. fol. 140. Ncicio , an eadem refe
ra ; quam vocant artem S. Anfelmi rendum illud Petri Blefenfis Archidia
s item genus illud Salutatorum , ut vo- coni Bathonienfis : cuius Opera , ludio
cant in Hiſpania , vel Gentilium , aut Joannis Burri nostri partim de novo ,
S. Catharina , aut S. Pauli, ut nuncu . partim correctids edita anno ſuperiore :
D fcri
1 Commen , in Octaviam Senecæ v . 1 27. m 1. Cor. 12. verf.9.'
 26 DISQUISITIONUM
fcribit Blef. Fateor quidem (ait ) quod
fanétum eft Domino Regi afiftere : fan-
Etus enim Chriftus Domini eft , nec
in vacuum accepit unétionis regia ſacra.
mentum ; cujus efficacia ſi nefcitur , aut
in dubium venit , fidem ejus pleniſimam
faciet defectus inguinaria peftis , cum
ratio / crophularum . ) taniùm ille epift.
16
150. ad clericos aulé Regia . Prodiit an-
ce annos duos liber bene prolixus cujuf-
dam Guilh . Tookeri , cui titulus, Cha-
riſma five donum fanationis , quo cona-
tur docere hoc chariſmate ſanandæ fru-
mæ præditam , quæ hodie regnat in An-
glia , Elizabetham : accepi librum do
no Illuftris Viri Marci Velferi Patricii
& Conſularis Auguſtani , qui qua eft
eruditione & humanitate , noluit me
beneficentiæ fuæ expertem effe . Eo in
libro mihi multum adulationis , & fu-
ci , parum finceritatis & veritatis viſum
ineffe ; nec fidem mereri . Imprimis
vult hoc donum Regibus Angliæ ab
ipfo uſque Lucio competiiffe : nec quid.
quam affert ad id probandum ; nec fie:
ri id poteſt . Nam poft Lucium multi
Reges non Chriſtiani fuere ; quos ille
undos non dicet opinor, deliit ergo pe-
nes illos chariſma , & interruptum fuit.
Etcur meritis D. Eduardi denit , quod
tribuunt cæteri ? an ut Franciæ Regi-
bus antiquioris privilegii fplendorem
eripiat ? an ut doceat ( quod impuden-
ter aſſerit p. 84. , Reges Franciæ per
quandam propaginem ab Angliz Re-
gibus accepifle & vide , ut probet.
quia Francorum ferè totæ provinciæ ju-
rifdi&tioni Regum Angliæ ſubjicieban .
tur. bellam rationem & dignam à Fran-
cis elucidari , quod non diffido fa &turos;
nifi inepto huic ardelioni reſpondere de-
dignentur. Nec illud quidem probat ,
ut nec Polydorus , licet aſſerat idem
fuccefforibus Eduardi collatum , quod quod
Eduardo : de quo quis non immeritò
dubitet. nam nec in bulla canonizatio.
nis D. Eduardi , nec in vita ejus con-
fcripta ab Eilrhedo Rhivalleol amplius
habetur , quam D. Eduardum quandam
mulierem itrumoſam perlapalle ; nec
unum verbum additum de fuccefforum
chariſmate , ut nec à Tagantio , quem
ipfe etiam adducit , & utriuſquc ver.
MAGICARUM
ba adfcribit , ut in manifeſto men da .
cio deprehendatur . Solùm ergo illi de
Eduardo probarunt. Addo ex Blefendi
Henric. II. de quo loquebatur : Poly.
dorus adait ſui temporis Henrig. VII.
& Henricum VIII. ſed nondum fchif
maticum , nondum hæreticum : nam
Hiſtoriam ante ſcripſerar. Quid fi Po
lydoro dicam , me credere , li ipſe Hen
ricus VIII. pro mendaciſſimo ſcriptor
re cum non habuit ; fi non idem Camb
deous , & quotquot rerum Anglicarum
bene periti , judicant ? Res tanta uni
co telte non poteft probari . Tookerus
autem idem donum contendit non fim
pliciter conceffum Elizabethæ . fed mub
to excellentiùs , quia fan & ior Eduardo
Non mirere : nam & Apoft. & Sana
Atis omnibus , & ipfi Sanéto Sanctorum
eandem præfert eo libello in Præfa. &
C. 3. 4. non femel. Demum quo pacto
probat hoc Reginale miraculum Pri
mum pag. 90. per fi &titium quoddam
fuum colloquium cum Pontificiis qui
baſdam , quorum pec pomina , nec col
loquii locum aut tempus addir; ne de
prehendatur : cur non fioxiiti Sande .
rum , Campianum , Alanum , Stapleto
cum gloriosè de his triumphares . Nunc
reſpondeo eſſe quendam , qui de quo .
dam , cuidam nihil credit. vis fcire ?
ego , tibi , de toto hoc colloquio . Sun.
ma colloquii, ſe illos conviciſſe, bul
las excommunicationis in Henricum
VIII . à Clemente VII , & à Paulo III.
& in Elizabetham à Pio V. latæ , im
pias fuiffe , quia Regina Elizabethæ
chariſma fanarionis integrum remantif
fe poflit oftendere , quo audito , illos
quali animis copiternatos fubito conti
cuille ; opinor impudentiam tantam ad
mirantes ; vel metu delationis negare
non audentes. Sed quo paéto probat ?
primum fe à teſte fide digno inaudivif.
le quendam Romanenſium fidei , in via
fibi occurrille propè Londinum , quifa
teretur, ſe ſtruma Reginæ contaétu li
beratum . Quaſi verd ille unicus teltis ;
nec nominatus , nec juratus , nec tem .
poris , nec circumitantiarum cæterarum
memor fufficiat ad convincendum . His
addit poftea teltes alio curatos tempo
re , quos nominat omnino quatuor , du
OS ma,
 1
LIBRI I. CAT. III. Q. IV .
os maſculos & foemellas totidem : ut niatica , eft extra Eccleſiam Romanam ,
fint duo paria . Es hi ſunt multa mile ergo Elizabetha eft extra Eccleſ.Cathol.
lia , quos ais fanaſje , velle ac poſle Major probatur , quia Ecclef. Cathol.
infinitiorem numerum . Probat etiam à eadem eft quæ univerfalis . Romana fo
cæremoniarum fanctitate ; quæ mihi la elt univerfalis. ergò fola eſt Catho
ſuſpectæ , quia video Medicos priùs em- lica ; folam effe univerfalem , docent o .
plaſtra applicare ; & eas longe diver- mnia Hiſtoriarum monumenta : certè
fas efle ab üs quibus ufum fuiſſe D. E. veftra Anglicana cujus Caput eſt Eli
duardum , ex Eilrhedo Tookerus non zabetha , mediam Infulam non egredi
ignorat . Tertia probatio deducitur ex tur. Secundo
eo , quod Regina nec omnibus , nec fem- fieri ad confirmationem fallæ fidei : (non
per , ſed aliquibus aliquando hanc gra- femel hoc dicis , y verè dicis . ) Sed fi
tiam , & gravatè folet impertiri ( pag. des quam profitetar Elezabetha ert fald
105. 106. ) item quod pars magna fa fides : ergo ad confirmationem fi
hominum curata iftius gratiæ beneficio , dei, quam profitetur Elizabetha , non
quali relabitur in priftinum morbi fta- poffunt fieri miracula , Minorem nega.
tum ( d .p. 106. ) quod potius eft indi- bis ; , probabo , quando articulos fidei
cio , non effe hoc charifma à Deo ; cujus Elizabethinæ mihi propofueris. interea
perfecta funt opera & fanationes ; con quia Catholicos alloquor , quibus cer
tra , quæ ope malorum ſpirituum fiunt, tum eft Elizabetham elle' Sacramenta
nec planè ſanant , nec perpetuò liberant. riam , & proinde hæreticam , argumen
> quod ex Chryfoft. tum eft prorſus apodiaticum . Nec po
fubdit : nam id ad principium ſaaatio- tes retorquere , dicendo ; non faceret
nis pertinet , non ad recidivam morbi: miracula , niſi vera ejus fides foret ;
de qua nunc loquimur . Probat etiam ſed facit , ergo vera el ejus fides , nam
quia quidam Judocus Hundius cam cu- aſſunis pro explorato , id de quo di
rationem pi&tam in lucem dedic : cur feeptamus : . ego verò præmiffis nitor ,
non addidit epigramma aliquod ? Nam quæ Catholicis ſunt fidei , hoc eft cera
Piftoribus atque Poetis , quidlibet auder tiffimæ . Tertio, in Eccleſia Catholica
di femper fuit aqua poteftas . Nec plu- femper effulliffe charifma fanitatis pro
ra habet probendi gencra : poſtea cap. bas Coto cap . 4. ex D.Irenæo , D.Au
9. folvere conatur objectiones adverſa- guſtino , D. Nyſſeno , D. Gregorio Ma
riorum , quas ita proponit , ut appa- gno , & aliis , de reliquis D. Stephani ,
scat eum Puritanos & cæteros merè de Gregorio Thaumaturgo , Hilarione ,
Calviniſtas planè habere diffentientes , & aliis San &tis , ufque ad noſtra ferme
& inficiantes ac damnantes totam hanc tempora . Unde Argumentor : Horum
Scrophulanam Stropham . Si nec frarrcs fuit vera Ecclelia : nos Papiftæ fumus
ejus Evangelici credunt: fruſtra petat , in eadem in qua ipſi fuere , ergo nos
me Catholicum fibi credere ; qui ipſum fumus in vera Eccleſia : vos in alia
& fraterculos illos omnes pro hæreticis eftis , quam nos ; ergo vos non eſtis
habeo . & ex ipliusmet opere poffum in vera Eccleſia . Unde fequitur ve
efficaciter Catholicis ( nam Calvinia- rum & invictum effe primum argu
nos aut Calvinopapiſtas nihil moror ) mentum poítrum . Illorum Patrum ve
perſuadere non temerè credendum libró ram Ecclefiam fuiffe , tu ipfe fateris ;
Tookeriano . Argumenta hæc funt , quia fateris , per hæcmiracula illorum
37 Miracula propria funt Ecclefiæ Catho- probari miraculorum continuam effi
licæ , & nullidantur qui fit extra Ec- cientiam . Negas nos in eadem cum ile
clefiam Catholicam ( uti probatio veræ lis Eccleſia effe : probo : illi Roma
religionis ) hoc probas. cap. s . Sed Eli. num Pontificem pro capite Ecclefiæ vi
zabetha eſt extra Ecclefiam Catholi- Gbili agnoverunt , ut & nos credimus :
cam . ergo Elizabethæ non dantur mi- illi crediderunt , quicquid nos credimus?
sacula . Min . probo. quia Ecclefia Rom . purgatorium , leptem Sacramenta , præ
fala et Cathol. Elizabetha ut ſchif lentiam corporis Dominici in Euchario
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fia , orandum pro defunctis , &c. quæ bus , quorum adhuc nullus apertè hee
negatis , nos profiteinur : nec nos quic- reſim profeffus fuit , res non - Anna
quam credimus , quod illa non credide- lium modò , fed & Medicorum public
cunt : vos autem nec unun illorum , cis libris, ut Guidonis in Chirurg. ma.
quos nominatti miraculorum verorum gne tracta. 2. doctri. 2. c. 5. Joan ,
patrato em ,laudare poteftis , quocum Tagantii lib. 1. inftitution Chirurgicar.
in fidei Catholicæ articulis per omnia & quotidiana certaque experientia elt
conveniatis , aur à quo nos in ullo diſ: conteltata ; hoc illis beneficium quon
fentiamus . Ergo non vos , fed nos , in dam conceffum fuifle , ut contactu Itru .
ipforun Ecclelia , hoc est vera , fumus . mas ſeu ſcruíulas fanarent . Si vis ea
Ergo præterea fatearis oportet , ut illo- naturalis tuiffet , non per traducem hæ
rum miracula non fuiffe vera miracula , reuicariam regni tranſiviſſet in Regen
vel Reginæ veitix , qur alterius fidei folum , exclulis cæteris fratribus ; quo
elt , quàm illi lucre , vera niracula rum fæpè temperies , & complexio pa
non elle . tri fimilior , quàm Regis ipfius . Con
Denique fi quæram à te ; cur in fa . ditio quoque fceptri feu Coronx , cui
nitatibus à Vefpafiano , . Pyirho & aliis comes illa facultas medica , nihil tale
Gentilibus , vel Hureticis collatis , non poterat naturaliter largiri . Quod verò
recognofc s manum Dei, fed Diabol: Hieron . Cardanus lib.contradiction . me
refpondes c. S. quia infidelium opera dicar. fcripfit , Reges ... Francorum . ex
hujuſmodi acły & factu impuro :um ſpi. longo eſu aromatum hanc vim habere ,
rituum fiunt , & laudas D. Auguiti , ridiculum , vanum , & dignum elt ſcue
num hujus fententiæ veriffimæ aucto. tica . Joa . Brodzi lib . 8. Mifcellan.cap.
rem lib. 19. de civitat . Dei . Reſponde 10. De Pyrrhi Regis digito , contactu 19
igitur ,çum hanc fententiam vera in ef- morbos fanante ; jure optimo Anton.
fe credas, jap fas tibi Gt , credere mi- Mirandulanus cenfuit hoc mendaciis
raculis , quæ Chriftianillimi Franciæ Re- incredibilibus adnumerandum : vel ut
ges in hoc genere ad fidei Apoſtolicæ puto , dæmoniacis potiùs . Nihilomi
Romanæ confirmationem operarentur ? nus
fi fas credere , ergo jam concedis in pro Dico 2. negandum non eft aliquando 20
bationem fallæ lidei ( lie enim profite- nonnullos inventos O inveniri , qui fo
ris ) vera miracula patrari pofle', quod lo contactu ſanant . hæc conclufio pro
negatti , & eit falliffimum . Si verò di- batur legendis Sanctorum paffim , &
cis id tibi fas, non effe ; nec nobis Ca- quotidiana experientia . Et hæ fanitates
tholicis fas erit credere, quæ facit E: conferuntur interdum , dumtaxat ad
Dizabetha ad confirmationen fidei fuæ , certume tempus , uc legimus de S. Be
Dei ope fieri, aut vera eſſe miracula njamin. apud. Sözom . lib.6 . & Niceph .
fed ea cogimur dicere , vel fi ftitia , fi lib. 11. & fcimus B. Petronillam à S.
non veri ægri; vel fieri phyfica aliqua Petro , ſpirituali ejus parente , ad bre
vi emplaftrorum , aut aliorum adhibi- ve tempus fanatam fuiſſe ; & quod nar .
torum ; vel ex pacto tacito vel expref- rat Mich. Medina » de puero quodam
fo cum dæmone ; à quo nec hæretico, Salmanticenfi ; interdum ad totam vie
rum genius , nec aliæ quædam circuin- tam non redeunte morbo . Aid ' tempus
fantix multum abludunt . Tu Tooke- quidem id contingit, quando ſanans.id
re videris , quid me horum omnium à Deo impetravit cerram ob cauſam
malis . credere : nam tibi credere , in majuſque bonum faqatr , v.g ne faci.
iis quæ aſſeris , nondum decretum tate is abutatur , ad majusmerituar pa
mihi neque conftitutum . Neque tientiæ , alioqui ordinariè curationes
tu cures fuadeo , quid ego de hac re miraculofæ perfectæ elle con fueverunt .
18 gredam : perge potius Dominam tuam Sanario verd naturalis fit ad tempus. ,,
palpare , & fcribere , unde caput un-
unde caput on quando fubfacuta in melius immuta
&tius queas referre . De Ecaociæ Regi- tio , proficiſcitur ex fola vi imaginatri
 LIBRI I. CA C APPIII.
:III . Q. IV .
ce ægri , ut de puero illo cenfuit idem Dico 4. folo contactu , aut halitu ', aut
21 Medina'. En in Hifpania genus homi- ofculo , naturaliter quemquam alieti gral
num , quod Saludadores vocant : vel En vem o verum auferre morbum , vel vul
falmadores , eo difcrimine , quòd ilti wera fanare , vel ferrum extrahere poſle
dicant ſe ſanare vi orationum , quas non credo . Hæc concluſio tota eſt con
conceptis verbis dicunt : illi , vi ſaliva tra Pomponatium ; quoad contactum ,
& halitus , quem ægro infpirant , de etiam repugnat Veracrucio , illius fun
his dico 3. Salutatores , Enſalma damentum jam pofui', hujus autem hoc
tores , nec pofTunt dotace do in univer- eit ; natural complexione vel conſtella
fum damnari , nec etiam in univerfum tione quidam funt nocivi , quod in fa . '
approbari . ) etenim poteft fieri ut ali- fcinatione patet ex folo aſpectu , ergo
quando nonnulli habeant donum fanii ex iifdem caufis , quidam naturali com .
tatis : fic Victoria & Veracrucius : plexione vel conftellatione erupt faluta
22 & fic admittenda , quæ Navarrus ; p res & Medici . Sed tam paucis verbis
fcripfit his verbis ; Porro illi qui vul. multa fupponit , non concedezda . Pri. 23
gò Salutatores 2 orantur ( guaniumcun mid quod de conſtellationibus , Alber
que atias fine perditiffimi homines ) It fum fecutus , air , verum non eft . Si
cire poſſunt fuo munere perfungi : quo loquitur de conttellatione, quando iſte
niam gratia illa gratis daia bujufmodi naicebatur : omnes enim eam vim ha
hominibus à folo Deo , conceditur in bituri effent, qui tum nali , quod quis
utilitatem aliorum , allegat Marga ' credat ? fi de conſtellatione fub tempus
ritam Confeſſor. ) Sed-hoc nimis gene contactus ; porerunt fanare omnes
raliter dictum : rard enim ficuti uton quotquot tunc tangent : G de utraque
tur , licitè utuntur :? vec credendum ſimul', annus ille magnus intercefferit
tot hominibus peffimis hoc donum à oportet, qui eandem Tellarum pofitu
Deo attributuni .Quamobrem confalo ram & influxus reduxerit quando'tan
Vicariis & Officialibus Epiſcoporum.cz : git , qui erant , quando natus . at quis
terifque Ordinariis , ut priuſquam per tanto vivit vel vixit tempore ? Alio
mitrant eos hóc curationis munus obi- quin non poterit hoc alia die præſtare,
re , diligenter examinent , an natura- quàin quando pofituræ æqualitas ifta ;
libus . utantur remediis', an verò per quam oportet , acciderit , quàm igitur
gratiam gratis daiam , an per pactum incerta futura hæc curatio ? Secundo ,
cum dæmone operentur : quæ funt quod vulgarem illam defafcinatione opi
ex circumftantiis cognoſcenda . Quod nionein admittit , hoc pofteà docebo
univerfim non fint rejiciendi , contra prorſus à vera Philoſophia alienum
quam inlinuat Ciruelas 3. p . de ſuper- Tetted peccat illarione, nec enim fequi
Atitione. c. 3. 07. probatur , quia nun tur , nociva eſt qualitas hominis in ho
quam abbreviatur manus Domni , ne minem ; ergo & qualitas hominis in
hanc gratiam quibus vult largiatur : hominem fatenda eft cfle fanativa , nam
certum tamen puto , hanc nunquam auctore' Ariſtotele 9 plura neceſaria ad
largiri oifi Catholicis : hactenus enim fanitatem , quàm ad ægritudinem ; wa
nulla hæretici miracula fecerunt : & lum enim ex quovis defectu , bonum
prudentiffimè fummius Franciæ Senatus ex integra cauſa. Deinde contagio fo
deciſione quadam uni , ex hoc genere lo haurirur afflatu . Verùm in hac cu
empirico , an . 1577. vetuit , donec ab ratione feduld obfervant modos tangen
ordine & Collegio Medicorum 'appro- di certos , numerum & alias ceremo
batus eflet , agrotis pofitiones ullas im- nias . Accedunt multa fufpicione plena
perare , aut medicamenta præbere , vel & periculo . Primò quod falutatores il
morborum curam publice profiteri , le- li dicunt , ad virturem hanc exercen
ge Ao. Robertum rerum judicatar. l. I. dam multo vioi por å opus fe habere :
6. 5. do &tiffime differentem . fieri autem non porest , ut ' vini potus
profit
o Vistor . Teleft. de Magia . Veracru . p Manual, c. 11. num. 86.
lib . 20 de anima fpeculiar wind tid 9 Problo . fe&t. 9.
 70 DISQUISITIONUM MAGICARUM
prolit ad.contrariorum morborum cu- homines ea vi pollerent. Și ratione ige
sationem , li profit frigidis , non pro- dividui & ſingularis complexionis hoc
derit calidis . Secundo folent panem ani tribuis , quod alteri adimis : cur
à fe admorſum porrigere morfis a non in magnete quoque & rupica læe
cane rabido , vel infectis toxico : diverficas , ratione individui reperitur ,
cui pani neutra cauſarum Veracrucis ut unus magnes nequeat , quod poteft
ſuffragatur . Tertiò dicunt , in in præ
præ- alter ? Neutra ergo ex parte fimilitudo
ſentia alterius falutatoris vim majo- locum habet . Item quod rhabarbarung
rem ſalutandi habentis , fe fanare no bilem temperet , id facit ratione pecu
quire, quod eft abfurdum : deberet e Liaris fui temperamenti
pim potiùs vis illa , & naturalis effet , fpeciei illius individua & pulla alte
magis intendi . Quared mentiuntur rius , eodem planè modo morbis mer
cùm dicunt naturaliter unum , falutato dentur . Sed in hominibus non poteft cf
rem ab aliis falutatoribuscognofci , li- le hæc fimilicudo & paritas tempera
cet eum priùs nunquam viderint , quod menti : quia hominis forma diver Gilli
fignum alicujus, notæ illis à damone ma eft à forma rhabarbari ; quare &
impreſſie . Sanè pleriſque rolæ veſtigiuno temperamentum corporis diſcrepat à
ineft, ut dictitant ipfi , S Catharinæ temperamento rhabarbari , nam alias
vel Quiteriæ . Quinid falluntur , dum longè requirit diſpoſitiones materiæ for
putant hancvim competere feptimo cu ... ma kominis , quàm plantæ , fucci
que filio , li maſculioum ordinem fæmi. ve : Quo ergo pacto vis eadem natu
mineus partus non interruperit , quod ralis ratione temperamenti competat
eſt ridiculum naturæ adſcribere , & non homini , quæ rupicæ , vel rhabarbaro
miraculo . Sexid , fæpè jactitant obi re Quoad illos autem , qui genus & co- 25
velari., quæ procul in eorum abſentia gnationem B. Pauli tumidis buccis cre
geſta fuere , ut ille qui Torquemadæ paa paat , ſeque angues Sne læſione contre
irem à morſu.canis rabidi ſanavit , nar- &tare polle , jam. plerifque impoſtura
rat Hiſtoriam ipſe Torquemadas . Se cognita elt , folere. priùs contra more
primò gloriantur. line nocumento ſe tra . fum ſeſe Antidotis præmunire ..
atare poffe carbones & ardentem cliba De militari illa vulnerum curatio- 26
num ſubire : quæ naturaliter fieri ne ne ; audacter dico , niti dæmoniaco pa
queunt ; niſi. ſe præmuoiant lotione & dto ; & ex genere ſuo, id lethale cri
& inun &tione rerum , frigidiffimarum men ; loquor de illa , quæ ſolum obli
quæ tamen non poffunt , niſi ad modi- gat linteo : nam quæ oleo , & vino
cum tempus, ignis activitati refiftere . uritur : li congruo temporis intervallo.
Unde & Vairus ſ narrat , ex hoc gre- fanet , nec mala murmura his addat , 1
ge quendam , cùm ingrellus furnum fuif- aut alias ſuperſtitiones , Phyſicis lici
fet , & alius , eo ignaro januam . occlur tis remediis annumeranda . Blaſphe
Giffet , ibi flammis abfumptum ... mum quoque oft vocare artem D. An.
24 Venio ad Pomponatii fundameatum , felmi, quæ fuiMagi illius Anſemi Par
& refpondeo ; lapides , herbas . & ani- menſis commentum . Accedit quod fic
malia , quæ vim. aliquam beneficam à vulneribus aut morbis fanati , poftea
hujuſmodi à natura acceperunt , eam in dolores graviſſimos & fæpè morbos
obtinere ex temperamento certo & de- fæviores reincidant , & ut plurimum
finito totius ſpeciei , fit enim , inde vitæ exitum peflimum fortiantur ; quod
ut omnis magnes ferrum attrahat. poſlem mihi nororum multorum exem :
omne rhabarbarum bilem expurget , plis alruere . Sed parco nominibus dior
omnis . rupica morbum ictericum fanet.. tuorum ..
Oporteret ergo , li falutatoribus vis ea Rellat quiddam Alberti Magoi ' , 27
naturalis ineffet ; ratione fpeciei hu- qui refest duos. ſe vidiſſe -pueros , quo
mana: eam : accepiſſent , & fic omnes rum unus cùm ferretur juxta oltia clau :
ſa
s Horri Florum colloq: 35. Ananias libri 4. de nat. dem .
láb .. 2o. de Fafeine 6.-U ... 4. Ex lib . 2 .. demosu animalsuresi
 LIBRI I. CAP. III. Q. I V.
fa , omnia , quæ ad dexterum ejus latus Demere , non etiam properarent ad.
fita , aperiebantur : ab altero verd idem dere monſtra
in liniſtris oftiis præftabatur cur non Emula ſed fignis tantùm , non virgin
ergo ferrum ex vulnere ad folum con bus aqua .
tactum vel præſentiam alicujus exci Quod removere nequit , duplicata ſu
dar ? Nonne ſcribit Matthiolus , io I ftinet ira .
taliæ montibus herbam ſe novifle , qua Hinc eft laudato quod poffunt carmi
ab equis calcata , continud ferrei calcei ne Marſi ,
folvuntur . Pici herba cuneum adda Cum tacita bevos producent arte dra
tum extrahi teftibus Democrito & COMAS
Theopraſto . Éthiopide herba certori. Abſentes , sape jubent confligere
tu incantata , Seras omnes & admovea fecum .
tur aperiri ; ' & ſuo tempore Venetiis Tunc ut quiſque gravem bello perſen .
furem ſuſpendio damnatum , cui ſic fo ferit hydrum ,
res omnes pacefiebant . ) fic ille epift. Aſpidis aut durt claufas cognoverit
Nuncupatoria in Dioſcoridem . Refp. iras ,
In ultimis duobus apertam incantatio Concutit interius fecreti carminis ir
em acceflifle ; in prioribus duabus her ma ;
bis , occultam attrahendi & disjiciendi Protinis laxis verbo lastente ve
vim à natura infiram , qux vis patu menis ,
raliter hominibus ineffe nequit . Nec Mox impune manu coluber tractatur
ratione ſpecifica , quia non omnes ha iner i ,
bent ; nec individuali ; quia conditio Et morfus tantùm , non virus in an
nes individuantes non producunt talem gue timetur ,
effectum . Quare nec Ariſtoteles , nec Interdum perit incantans , fo callida
quiſquam reétè philoſophantiun , hoc furdus.
elt crediturus : mirandumque vehemen Adjuratoris contempfiu murmura fer
ter unum Albertum , plura narrare fo pens .
lum , Je bujuſmodi creditu difficilia vi Hoc quoniam de nato prabunt of
dille , quam ad illum uſque ( ut ait origine prima ,
Anton . Mirandulanus ) ceteri qui ex Anguine ex fraudis quod fic , lingute
S.
ftant Scriptores tor ſeculorum amul o que periti
mnes. ( Si tamen hoc accidit , dæmonis In ſpeciem reddunt commercia mutua
28 præſtigiis adfcribendum . Cujus ctiam fandi,
pacto & incantationibus fretos fuiffe
Plyllos & Marlos , faris colligitur ex CAPUT IV .
Plutarcho , Plinioque , clarids etiam Al
cimus Avitus lib . 2. his verlibus . De Magia artificiali .
Jam Magicam dignè valeat quis dice.
re fraudem ; SUMMARIV M.
po Occultas tacito tentanten pectores vis
SIC res ? Magia hæc duplex eft , quadam diven
es Legifer ut quondam vates , fub rege natoria , quædam Operatrix ,
os ſuperbo ,
2 Operatrix , quedam Mathematica
Dam nova mouftraret juffi miracula quadam præitigiatrix . Mathematis
od Signi, c& exempla varia auctores . Os
Commowit livore magos , ut talia ter aneum Alberti Magni locutum non
or teni , fuit contra Gurihelm . Pariſ. alios.
Accumulentque fuas zelo fervente rui 3 Praſligiatricis exempla plurima.
nas , Eadem Thaumaturgica w naturalis
Queis forfan ſi ſuppeteret non vana dici poteſt , qua bona eft per fc ,
potefias, per accidens mala ,
Ś Un
Circe , qua do Anguitia .
 32 DISQUISITIONUM
Unde sæpe Diabolica fii velamea
6 Uti faétum in Vergine Colonien i .
Trifoilinks, Sadechias Judeus , Eu-
nus, Liodorus, Cæfarius Maltejius.
Æc mira quædam perficit per hu-
' H
nim nunc loquor de operatrice ; divi-
natoriæ faum , locum refervo .
2 Magica operatrix artificialis & ipſa
duplex eft ,Mathematica ( Preftigiaso-
ria . Mathematicam yoco , quæ nititur
principiis geometricis , arithmeticis , vel
aſtronomicis; hujus exempla lunt Sphæra
illa Archimedis , fecundùm Claudiatum
vitrea , de qua M. Tul. & in Sira-
cufarum obſidione navium per fpecula
combuſtiones : % Archytæ columba li-
goea volaps : a Leonis . Imp. aviculæ
cantillantes : b & Boctii ærer , volan-
tes & cantillantes , ferpentes ex eodem
metallo ſibilantes, & Gmilia multis nar-
Hæc Magia vocatur ab Hero-
ne & Pappo Javnatoupyox” , thaumatur-
gica . Supponcndum autem nihil hanc
efficere polle quod rerum naturæ repu-
gnet : quinimò indigere caufarum pa-
turalium ope certo motu & dimenſio .
nibus applicatarum : ut in fpeculis il-
lis Archimedis , & hydraulicis noſtris
& automatis patet . Quare fi quis cf.
fectus proponatur , cauſarum natura-
fium efficacitatem fuperans, ille ad pro-
digioſos referri debet, etiamfi humana
industria ad inftrumenti confectionem
motumve concurrerit . Idcirco diffen-
tio à Guilhelm. Pariſienſi , Medina &
aliis : qui capút æneum Alberti Magni
( quod narrant ) humano credunt ar-
tificio articulate locücum : nec enim hu-
mana induſtria hucuſque pertingit : nec
naturalis ratio patitur , ut res inanima-
ta , vocem humanam , ad lubitum in.
terrogantium refpondendo ; emittat ·
Nam hæc vitam & refpirationem in lo-
quente , & perfe &tiffimam vitalium ore
ganorum cooperationem , & diſcurſum
quendam loquentis, requirunt. Quæcum
huic capiti defuerint omnia : li loque.
y 1. Tuf. 2. de na . Deor.
Ź Plutarch . in Marcel. Zonaras 10.2.
Gellius lib. 10 No.
b Glycas y Manafes in Annal.
MAGICARUM
batur , i ! le in capitelmebetur; mi is
Itatuis idolorum oracula fundebat : qui
folus cacodæmon fuit . Notum enim G
mulacra vocis propriæ expertia fuiffe :
Simulacra enini Gentium argentum ege
aurum : os habent de non loquentur , nc
gue enim eft fpiritus in ore ipforum di
Fuit illa fententia Guilhelmi, & olim
Hermetis , fed à Theologis confucara
jam pridem e . Huc pertinet globus il.
le artificiofus , feu ahenea Itatua , fic
confecta , ut ex occulto loco , funiculo ,
qui intenlus erat reanillo , ſagittas in
ſpectantem ejacularetur : quo pacto Ken .
nethum III. Scotorum Regem , à Fe
nella interemptum , in Majoris & Boe
ti Scotia Annalibus legitur. Eodem re.
ducenda quorundam mirifica folertia
ut artificis illius qui Romano Impera
tori vitrum Hexile, & non fragile ob
tulit , de quo poft veteres Guido Are.
tinus epift. ad Michaelem Monachum ;
ferentium immania pondera fronte , &
funambulorum globis infiftentium ( ut
vidi ) & qui membra , quafi lutea con
fractave , uti lubet, fectunt , de qui.
bus egit D. Chryfoft. hom. : 9. circa 5n .
ad Pop. Antiochen, ad quæ loket pluri
mum juvare corporea dilpolitio , & -na
turalis agilitas , ut plurimis exemplis
docet Andr. Libavius part. 2. Mirabi
lium tracta , de Noctambulis in fine o
peris .
Altera fpecies ludicra & decepto 3
ria , vocari poteft præftigiatrix : ' (
qua factum , ut mira Magorum à
Græcis zuvia , & wußria ; à Latinis
ludi , & ludicra , & ludibria vocata
fint , ( vide Heraldum in libr. 1. Are
nobii pagin . 31. ) cujus effectus non
funt quales , aut qui videntur : ad eam
pertinent pleraque quæ ab agyrtis , cir
culatoribus & funambulis creduntur pas
trari incantationibus , cùm agilitate
pedum vel manuum fiant , ut quæ
de Reatinu quodam narrat Pompona
tius : interdum fiunt etiam per ani
malia bruta loogo uſu edocta , ut quæ
Joannes Leo narrat , de alino & ca
melo
c Caſiodor, 1. varia , epift.pen . Por
litian. in Panepiſtemone.
d Pfal. 134. v. 15 : e D. Tho.lib. 3 .
contra gent.6.104 Valent. 2. difp.12.fol.
1
1
 LIBRI I.
melo f , interdum per meram impo-
furam , & meatus occultos aliquibus
fubingreſſis , ut faciebant Sacerdotes Be-
li , qui à Dracone cibos devorari fia-
gebantg : & fiebat in celebri illa fo-
lis menſa h , quam vulgus peregrino-
rum putabat fponte fua cibos fuggere
re , rcvera tamen cibi à vicinæ urbis
incolis ſuggerebantur i . Et etiam ac-
cidebat , in fictitiis illis idolorum amo-
ribus ac ftupris , de quibus Joſephus ,
& Rufinus k . ltem quando Barcho-
chebas , pſeudomellias Judæorum , iti-
pulam in ore fuccenfam anhelitu ven-
tilans , Hammas vomere videbatur , te-
Ite D. Hierony. Apolog. aduerfus Rum
finum : ſimile pucarim , quod de Caco
Latrone narrat in Alcide Poeta . Talia
quæ vocat - Irenæus lib. 1. adver. bæref.
cap. 4. Anaxilai ludicra , V. & facere
ve convivæ videantur habere Æthiopi-
cum nigrorem , vel defunctorum pal-
lorem , alinina aut equina capita , com-
mentum vetus Plinio lib. 28. 35.
& Sexto Empirico notum lib. 1. Pyr.
rhoniar. ut docet Marfilius Cagnatus lib.
ol
1. 3. varior. cap: 10 .
* Eadem dici poteſt Thaumaturgica , '
que ut & Magia naturalis , per ſe bo-
15 na elt , & licita , ut omnes artes per
ſe ſunt bonæ . Per accidens utraque fit
-
illicita : Primò , quando in malum fi-
nem referuntur . Secundo, quando fcan-
dalum oritur , cd quod putentur hæc
fieri dæmonum opera : quare non de-
berent hujufmodi permitti , niâ circu :
IS latores publicum & idoncum à Catho
licis haberent artis fuæ teftimonium .
Teroid, fi quod inde ſpirituale vel ten-
To
porale damnum corporis aut animæ
0 immincat ipG circulatori , vel fpecta-
m toribus . Ex hoc enim capite damnan-
ro tur , qui fine neceffitate vel caufa ju-
Ita , le mortis periculo per luſum ex
te ponunt . 7
$ Cæterum Naturalis Artificio
fæ Magiz , duo ſunt velamina ; quibus
fe occulere folet Magia Diabolica , fem
2 per enim vel naturæ vim mentitur
f Deſcriptio Africe lib. 8. lib. g .
8 Daniel. 14. h D. Hier, epift. 103 .
ad Paulin . i Herodo.lib. 3 .
k Jofeph. libr . 18. ani, f . 4. Rufin .
CA P. IV.
33
ur in iis quæ de aftrorum influxu , &
temperie hominis fuperiore capite dif
ſeruimus : vel mentitur artificium ; ut
in characteribus , imaginibus & hujuf
modi , de quibus difputandum quæſt.
ſeq. Hoc ut intelligatur , de præltigia
trice quædam , ad alia quæ poftea dif
ſerentur libr. 2. gualt. 8.' hoc loco ad
dam . Sapienter,ab Ulrico Molitore lib. de
Phytonicis mulieribus animadverfum fuit
à Diabolo lic medium difponi poffe ,
ut una res alia videacur : & talia esa
perimenta plurima fieri à joculatori
bus : cùm facanas fic Magifler ( ait )
joculatorum ; nemini dubium effe , quin
fubtilius hæc Diabolus operari poflit ;
hic , nunquam diſcipulus eft doctior
Præceptore . Talis illa , de qua Nide
rius , in Formicario , cap . de maleficis
* corum deceptionibus ; Colonis , in- 6
quit , citabatur virgo quadam , qué mi
ra in confpectu nobilium feciffei
te magica videbantur fieri ; map , qu & ar
pam a
rim quan dam dice batu r lace raſe
fubito in oculis omnium redintegraſſe :
vitrum quoddam ad parietem a ſejacta
tum confraétum , in momento repa
raffe fimilia . Manus inquiſitoris eva
fit excommunicata . Bodinus notat, cos
ſolere decem magicis præftigiis unum
fubtilitatis feu agilitatis artificiofæ actum
niſcere , ut perſuadeant , quæcunque ab
ipfis geruntur, citra præftigium , fola
dexteritate & arte fieri ; procurant ,
ut quicquid fortilegii admiſcent , id ſube
tilitatis & agilitatis eſſe videatur . A
mat ſatan homines ad riſum provoca.
re, ut læti ac hilares imbibane im .
pietateni ; lic. præftigiatores iſti, agyrtæ ,
jocularii , miriones , circulatores , ipfos
judices fæpe ad ineptam quandam l
titian & admirationem pertractos fa
fcinant , ut cuncta ipfis jocatoria tan .
túm , nec punienda videantur . fre.
que talium femp ueeprov
fuitns, & feges er mubiq
etia hodi in entu s
aulis
quorundam Principum , allio & cicuta
noceptior In Francia Triſcalinus m
coram Carolo IX. aliàs laudato Rege ;
E ex :
lib. 2. hift. Eccl. 6. 25.
I Silvio Fumus in verb. ars No.
varf. 6. 15. num
m Bodin . 8.
in demon
.
 34 DISQUISITIONUM
ex cujuſdam nobilis., ab eo remor ,
torque ,annellos ad ſe ligillatim cun-
Etis ſpectantibuspelliciebat , eofque ma-
ou recipiebat advolantes ut videbatur :
nihilominus mox torquis integer , &
illafus repertus fuit : Hic convictus
multorum , quæ nec arte , nec actu hu .
mano , nec natura fieri poterant : fafe
ſus est ope diaboli cuncta fe perfeciſo
le , quod ante obftinatus negaverat .
Joannes Trithemius , ex antiquioribus
refert , anno 876. terupore Ludovici
Imp. Sedechiam quendam religione Ju-
dæum , profeſſione medicum , Aupen-
da quædam coram Principibus viris fe
ciſſe. videbatur hominibus devorare Ho-
plomachum equitem , currum quoque
onuftum fono cum equis & auriga :
amputare, capita , manus & pedes ;
quæ pelvi coram impoſita fanguine ftil-
lantia cunétis fpectanda præbebat , &
ea karim hominibus illæſis fuo quæque
loco reſtituebat : venationes , decurlio-
nes , & haftiludia , & quæ homines
in terris agitant , ca in aere audiri fa-
ciebat : media bruma hortum amenifa
simum , in Cæfaris palatio , arbori-
bus, herbis, floribus , cantillatione avi-
eularum , fubid naris & auditis pro-
ducebat : Si quis pedem attraheret ,
alterius pes fubfequebatur , & homo
innoxius per Giftebat . In Sicilia Eunom
proponunt , fed ejus facinus illud quo
inter verba flammam ore videbatur vo-
mere , artificio quoque non præftigiis
plane tribuendum : nam in ore abdi
tam pucem fulphure & igne plenam
habebat, qua leniter exſpiratione mo
ta , fundebat fiammam ,ut fcribit Thomas
Fazellus decad, 2. rerum Sicularum lib.
! 5. 6. 2. Idem c. b . lib. 3. deca : 1. mira re-
fert de quodam Diodoro , quem vulgus
Liodorum vocat. hunc magica arte im-
butum , miranda præftigiorum machi:
natione Catanæ fioruifle . Is namque
porenii carminum fuorum vi homines in .
bruia animantia.conuertere , omniumque
fermè rerum formas in novas metamor-
pholes transfundere , longiſſimifque à fe
Ipatiis difficos , repentè ad fe trahere pol-
Je videbatur. Catanenſes præterea aded:
crebris lacellebat injuriis , a contume.
Liis debonefiabat, ut vanilima: credula
MAGICARUM
tatis laqueis circumventi , ad cultus ei
pendendi ftudium concitarentur. qui cùm
capitis reus cruci tradenduseffet , clicio
rum carminum preſentiſſima arte è ca
tana Byzantium , cujus imperium eo
tempore Sicilia agnofcebat, o rurfus è
Byzantio Catanam à lietorum manibus.
dilapfus , parro temporum interſtitio
per aerem devebi ſe ju lit. Quibus ve
neficiis adeo populo fa &tus ejt admira
bilis , ut in ipfo quandam numinis po
tentiam effe rati , errore facrilego cul.
tum facris debitum ei exhiberent". Sed
tandem à Leone Catanenſ Epiſcopo
divina virtute er improviſo captus , free
quenti in media urbe populo , in fornas
cem igneam injectus , ignis incendio con .
fumpius eft . ).Sic divina juſtitia pre :
valuit & qui ſe judicibus forte mi
nus juſto zelo motis eripuerat , è fan .
eti viri manibus elabinon potuit. His.
fimilia præftigia narrabe ſeq. lib. 6. ini
prin . & quædam Cratiftheni cuidam
tribuit Creſpetus ex Athenxo , & aliis
quibufdam ex . Antonii Guevara Epiſco
pi Mondônedenfis lib. 3. horologii prina
cipum capi43. 44. & merito ſubdir ,
quod jant monui , iftos joculatores
quantunvis artificiofos , operan dæ
monum adhibere ; ided. legibus la cis
Franciæ Reges S. Ludovicus , Philip
pus Auguftus , & Henricus 3. regno
exulare tales ſanciverunt. Crefpetido
odio Satane difcur, 12. lib. 1. Noftris
temporibus Cæfarium Maltelium Pari
fiis captum fuiffe , fed aftu caroeribus:
elapfum ferebant ; idque ei Baxius ir
quiſitor inter cætera in judicio objicie
bat ; fed cum urgeretur & damnatio .
nenu metueret ; Gubernatore ,qui tum :
erat judicibus Ecclefiafticis. fufperſedere:
jutlis ,ereprus, in aulam irreplit ; & ibi
multa de novo ccepit edere ; . chartas:
luforias in alterius eas tenentis ma
nu , ipfe diftans , ſic mutabat , ut bis
terque alia in eis figura appareret : in
alrera meofæ parte poſita vafa ad ſe
alliciebat moro vitri' tantum fruftulo :
cogitationes nonnunquam divinabat alie
nas , ut cum ſparſa faccari granorum
minutorum in menſam magna malti
tudine , quod quis Gbi granum mente:
delegillet' indicabat ; etiam fi quis , ie
deli
 LIBRI; I. CA P. IV . Q. 1, 35
deligenda re propoſita dubitaffet, adden zaldus incentur . Memorabil. ſed ſuper
ibat hæfitationem , & reſolutioneraja . Nitiosè .
Atabat quod alter eflet electurus , id Verè & prudenter negarunt Hippo
fe diu ante prænoviffe , & alia multa : crates , Galen . & quos citabimus infra
propter quæ tertid in jus ab Illuitrif. 4. 3. omnes. Sanè rem acu tetigit Ta
Simo Archiepiſcopo Mechlinienli , D. tianus Aſſyrius , cen {ens, fi quid his
Hovio anno 1600, vocatus ; cum fille- efficiatur , id ex conftituto fieri , dun
re fe pollicitus eſſet, aufugit ad afylum taxat quia dæmones hæc libị ligna con
omnium Antichrifti præcurforum . Prin- ftituerunt , & quaſdain quafi tefferas
ceps ille , qui præftigiatorem judicio, militares , aut pacta conventa , ut ho
auctoritate , non jure eripuerat , vix mines folent verborum certas formu
biennium -fupervixit , & Horente ætate las : Moſes Maymon pronunciar , n
interiit ; nec quicquam illi , pultquam mendaces & Rultos elle, qui foli figuræ ,
malæ caufæ defenſionem ſuſceperat foli fcripturæ , folis denique lineamentis
poſtea feliciter in gubernatione ceffit aut vocibus aere fracto nacis, tantam mi
Non impunitos unquam Deus Princi rabilium poteftatem adfcribunt. confen
pes finit ', hoſtium ſuorum defenſores : punt Medici , Theologi , & Juriſperi
quia nominatim vetuit , ne præftigia ti noftri o .
tricem quis vivere patiatur. Exod.22. Notandum ex Conrado V Vimpina , 2
V. 18. hoc eſt , ut Philo interpretatur , p Magos triplex genus, imaginum ſeu
noluit differri fupplicium : ſed ipfo quo figurarum habere . Primum elt , quibus
convicta foret die , interfici manda- adhibendas docent ſuffumigationes &
vit . incantationes , & per quinquaginta qua
tuor angelorum nomina exorciſationes
QUÆ STIO I. & alia , quæ perfida funt & manife
ftam continent idololatriam . Prime
An vis characterum , annulorum , figil. quia hæc nomina non nifi à dæmoni
lorum , aut imaginum fit , qualem bus potuerunt accepiſſe ( quod Carda
Magi contendunt ? nus fatetur : 9 ) Secundò , quia dicere
quod tales fumigationes honorent Deum ,
SUMMARIUM . aut Deo placeant , eft error in fide :
dicere autem quod talibus uti , non fit
dæmones facrificio honorare & ideo
i Opiniones varia .
2 Imaginum triplex penus , og de fin damnabiliter sonorarpotaw , { idolola
gulis . triam exercere , ) etiam eſt error . U
3.De higillis et characteribus . Nul- trumque definivit Facultas Theologica
Tam his omnibus vim ineffe . Lutetiana Artic. 10. B 12.
4 Sigilla Hermetis , o Lud . Dulcis Alterum genus imaginam , caracteri
Tıb , potatus . bus & fculpturis innititur , barbaris &
s Caiet . “ Pompona. fundamenta fu- peregrinis ; in quibus funt novein cal
bruuntur . Figura an vis fui alla for- dariæ , & nomina quatuor principum
maliter , live que figura . hujus. muadi cardinum , & ter ſeptem
nomina ex Mahumeticis deliriis Ara
Um Magis. ſentiunt Prolomæus buna decerpta : quas illi figuras aucto
Cum Aphrodilxus , Porphyrius & alii ribus tribuunt Germoni Babylonico
Platonici , & #ultiflimi Artephius ac Hermeti Ægyptio , & Thori'Græco
Thebith, ex recentioribus Pompona.. tales etiam numerant quatuor Salomo
cius , Ficious, Dulcis , & Ancon . Mi- nis annulos . Talia cunčta patet anau
E 2 meran .
n Ductor. dubitant. c . 72. 'de ſuperftit . Condronchus lib . 3. demorb.
o D. Tho. 1.2 . 9. 96. art, 2. 09. 4. venefic. 1. Bokelias lib. de philonis c , I.
consr. gen. s . 104. do 195. o ibi Fer. Vairus, Anan . d alii.
rar. Sil. verb. fupereft q. 10. Ciruelus р lib. de fuperftit. ch. pen . ego wlt.
ake fuperftit. p. 8. Martinus de Arles lib . 9 lib . ib. de varies.
 ITIONUM
36 DISQUIS
meranda primogenerifuperftitioforum ,
& execrabilium , nec vim ullam habe-
re polle , nifi à dæmone , quo Docto-
Te & Dedicatore miſeri ea acceperunt:
quæ per fe vana & inania effe , deli.
ciis & laminis agens docuit D. Hier.
ju Fatentur etiam ipfimet Albertus Ma-
gnus , & Rogerius Baconus. Et etiam
in fide error , quod unus dæmon fit Rex
Orientis : alius Occidentis , & præfer-
lim fuo merito .
* Tertiam Speciem genuit axiomaquod-
dam Ptolomæi , vultus inferiores cælo
ſubje& tos vultibus cæleftibus ; & hinc
intulere ſcorpios omnes terreſtres regi
à fcorpio cælefti, piſciculos oinnes flu-
viatiles à cæleftibus piſcibus : hoc nu:
gamentum defendunt cum Ptolomæo
permulti c . Sed ſuperius jam ex parte
hoc confutatum fuit. u nunc addo , fi
tam potens illa correſpondentia imagi-
pariæ figuræ fuperioris in hanc veram
figuram inferiorem : cur adjungunt ri-
ius quofdam fuperftitiofos ? v . g. ut fi
talem expetas effectum , in tergo figu-
ræ eum debeas inſcribere , fi contra-
rium , in fronte , idque faciendum ali-
quando manu dextera , aliquando le
va : figillum modo fodienduin capite
deorſuin , modd capite furfum , & cæ-
tera de hoc genere . Unde nihil vereor
concludere , cum Gerſone , & VVim-
pina , hanc etiam ultimam ſpeciem fu-
perſtitioſam damnatam elſe Fundan-
jurenim hæc omnia in aphoriſmo Ma-
gico libri impii , qui inlcribitur AR-
BAGHTEL Sanyang in Septena 2.
ubi traditur , quod quando Deus nomi-
na rebus vel perſonis impoſuit, lajul
cum nominibus vires & officia quædam
illis diftribuit : & ita characteres ac
nomina conſtellata ( x Imagines ſub
certa conſtellatione formate nomina-
te ) habent vim non ratione figuræ
vel pronunciationis , ſed ratione vir-
tutis feu officii illius , quæ Deus ad
tale nomen vel characterem ordinavit.
Hoc totur eft mendacium confi &tum
ad ftabiliendam hanc ſuperſtitionem .
s in vita S. Hilarion , circa med .
f Arti. Parif. 25.
+ Trall. Albertus Baconus,Mizaldus.
u ſup. s. 3. q. 1o
RUM
MAGICA
Nomina quidem Deus in Scripturis ima
poluit fan &tis quibuſdam myſterii di
gnificandi cauſa & officio eorum , quo
ifti functuri , convenientia : ſed ipli no
mini Deus vim effectivam nullam in
didit , Animantibus verò cun & is Adam
nomina indidit , non Deus .
Par ratio eft de annulis & ſigillis Ma- 3
gicis , quantumvis præferane ſpeciofif
lima nomina Raphaelis , Machabæo
rum , Salomonis , Elizæi , Zachariæ ,
Conſtantini, & quorundam ſancton:
quibus nominibus etiam intervenit Star
phemia, dum hoſce ſanctos fingunt ne
fariè Magicis initiatos , item quia fie
gnum crucis , quo in ligno vicit ille
Magnus Imp.. annumerant figillis fuis
dæmoniacis .
Denique certò tenendum , quando
effe &tus aliquis fequitur uſum characte
rum , annulorum , ligillorum vel ima
ginum : quod fieri interdum conten
dunty : Id totum à dæmone fieri ,
qui conſtitutarum à fe nugaruni credu
litatem conatur , vel de novo menti
bus inferere , vel inſertam profundiùs
& ſtabiliùs infigere.
Porrò ut nugacitas Hermetis & fi 4
milium deprehendatur , vel ab indo
etis , decerpam nonnulla , ex Italico lib.
Ludovici Dulcis : qui non utili exem
plo fi &titii Salomonis & Hermetis fi
gilla in lucem edidit . deceret potiùs in
Ecclefia Catholica talia obrui' ſilentii
cinere , quam typis tam ſplendide evul
gari . Ajunt ergo nugones : Qui gem .
mas poſſideat, cui inſculptus aries , leo ,
vel ſagittarius , cunctis eum gratum &
gratiolum fore: cui virgo, taurus , ca
pricornus , hunc religionis amplectendæ
avidum effici ; cui gemini libra ,
quarius, hos amicos fidos , legum tena
ces & concordiæ ſtudiofos fore , contra
cui cancer , ſcorpius , piſces , iis infe
rendum amorem iniquitatis , levitatis ,
mendacii : cui Saturni character , is
gliſcens robore ; cui Jovis , amabilis ,
fortunatus , ad fammos honores pro
vehendus ; cui Martis , javictus : cui
So
x fup. cap. 341 .
y Plato 1. de Repub. Trallianus lib.
1o. cap. 1. Philoftrat. lib. 3. vila se
pollonii Joſephus l. 8. antiq. 6. 2.
 LIBRI I. CAP. V 1. Q. 1. 37
Solis , opulentus; cui Veneris , immer. comprincipium . ergo , ut eſt figura ,
fabilis , & omnium compos votorum : habet peculiarem effectum . Antecedens
Idem , cui Lund . Quid multa ? nulla probat', tum quia in artificum inftru
ett imago ftellæ , cui non peculiaris ef- mentis efficit figura , ut illa ſic , vel
ficacitas inhæreat . Mirto ftellas, dra. fic operentur : tum quia ferrum latum
conis figura lætum facit , & divitem ; ſuper aquas fertur , quod fi in formam
alirolabii , fatidicum ; idem ( ride ) afie aliam contrahas , demergetur. Re/ pon
ni , fi chryſolitho inſculpta : rapæ , i- deo , figuram eſſe conprincipium in mo
nimicos ad pacem , amicos ad odium tu locali , & operationibus quæ per
impellit ; cameli, dæmones cogit , &c. hunc motum fiunt : ut funt variæ di
hec ille lib. 3. de gemmis à 6.6.uſque ad vifiones continui per dolabrum , per
c. ult . Si nugabatur , certè cracle ridet malleum , per aſciam , per ferram : non
Prælatum illum , unum ex Ecclefiæ car- verd in operasionibus , quæ funt per
dinibus , cui opus inſcribit : fi ferið alterationem ; neque id probant ejus
non habeo , qui excufem , cum ea quæ confirmationes , quarum etiam ultima
folius Dei funt, infundere prophetiam , fortaſſis falfa eft. vix enim ferrum in
& religionis ac fidei amorem , tenaci• tantam latitudinem queat extenuari
tatemque & fimilia , tribuit aſinorum ut poroſum fiat , & aquis immerſabi
& fiderum figuris : Nonnc hoc eft le . Sed efto fiat , erit non ratione 6
fuadere , ut relictis bonis artibus guræ , fed ratione quantitatis , qua re
& ftudiis Ethicis , demerg ?t ſe hu- non differt ab ipſa ſubſtantia , ſecun
mana curiofitas in barathrum fuo dùm multos . quæro enim , qua figura
perftitionum , & facere , ut cui- velit effe ferrum , circulari, quadra ,
que fit Deus Annulus ſculptus quem an pentagona li dicat , hac vel illa :
dextra gerit inferam idem fore fi alia fic formata
s Sed alia ex parte negotium facef- lamina , æquè tenui & lata figura :
funt Pomponar. & Cajetanus. Ille , cum quod indicium eſt nihil operari fi
objicimus , pentagonos circulos, & alia guram ; fi dicat qualibet in figura fuf
hujuſmodi ligna aut characteres duota- ticere illam extenfionem & diductio
xat eſſe qualitates quaſdam quantita- nem ferri; certè fateatur neceſſe eſt, à
tis : ipfam verd quantitatem non elle figura hoc non pendere , non minus e
principium operativum , Refpondet j nim differunt extenſio, quantitatis , &
non efle figuram principium operacio- figura quantitati extenſa impreſa
nis , fed tamen ad operationem pluri- quàm albedo à ſuperficie parietis deal
muin conferre : fic enim deformen ma- bati. Secundò , adfert fundamentum il.
teriæ figuram hominis animo triftiti lad tertiæ fpeciei imaginum , quod jam
am , fpeciofam vero eidem gaudium ad- explofum eft . Tertiò , prætendit aucto
ferre , quod fine ratione ab eo dicitur , ritatem D.Tho. quac ſanctus Doctor
quia Magici characteres , nihil neque d.cap. 104. concefferit , imagines haſce
pulchritudinis , neque deformitatis no virtutem aliquam de coelo habere , qua
tatu dignæ , aut idonez ad has paflio- tenus funt imagines , & rem conftitu
nes gignendas , habent. Quod cum ipunt in ſpecie artificiali . Refpondeo D.
femet videret Pomponat, tandem con Thomam cum eo capite has ſuperſti
fugit ad credulitatem iis utenrium . Ve- riones impugnet , hoc tantum ex per
rum credulitatis non major vis eft , lona adverfariorum dixiffe , quali di
quam imaginationis : de qua vide dió cat ; licet cibi de imaginibus id conce
ta præcedenti capite . derem , de characteribus tamen hoc falo
Cajetan. ut erat acuto ingevio & fum foret . Quared fubdit : videri du
peracri , ultrò etiam communem len- rum & difficile eos omnes damnare
tentiam nonnullis laceffit. 2. Primòfic qui talibus utuntur imaginibus . Refpon- 1
ratiocinator. figura , licet non fit ip- deo , ftultorum elle numerum infini
ſum principium operationis , eft tamcn fum ; ideo fufficere quod re vera res
fic
z 2. 2. qu. 96. 2. 2 .
 38 DISQUISITIOMUM MAGICARUM
fit mala , & fuperftitiofa . Haftenus , Rationalem quandam : vim folum , &
fufficiant dicta : plura fuppeditant, qui
cim illa divina quxdam myfteria cone
ex profeſlo de hac re. Langius d .epift.
templabantur , nec ullam vim Natura
34 .Medina d.c.7.fol. 72. Ananias d . l.lem , vel Magi cam , pumeris iplis
4.Cardanus I , 16. de variet. l. 18. de
qua tales , tribuebant. Pythagoræi ve
ſubtilitat. Cirvelus fup. O Bap. Segaus rò & Platonici , putidè ſuperititioli in
li.de vero fludio chriſtiano c.7. hac re fuerunt .
Concl. Numerus , quà numerus eft , 2
QUÆSTIO IL nullam neque naturalem , neque fuper
naturalem vim operandi continet . ) Hanc
An numeris arithmeticis aut muficis ma- qui negat , philoſophum negat , Andr,
gica vis ulla infit ? Laurentius 1. 8. bit. Anaton . q . 1o . &
probat optimè Leonard. Vaitus 1. 2. de
SUMMARIV M. faſcino c. 11. & Catholici cæteri ad u
pum concedunt ; præſertim , quotquot
. Quomodo Patres de numeris philo- numerum , nihil reale effe à rebus nu
Tophati. meratis diſtinctum contendunt. quid e
2 Pars abnuens defenditur. nim operetur , quod ipfum folummo
3. De anno climacterico de partu a do imaginarium eſt ? Led & ab illis
Etimeftri o dierum criticorum nu- concedenda concluſio , qui volunt eſſe
mero . aliquid reale rebus numeratis fuperad
4 De Septenario numero . ditum . Fatentur enim , numerum eſſe
5 De berba Pentaphylli ; de granis quantitatem : quantitas verd per ſe non
heliotropii in ligaturis , de polulis eft operativa , nifi fortè, motus localis,
inaquali numero datis, de numeris de quo nunc non agitur. Denique quæ
pfalmorum feu muſicis. cumque de figura diximus , eadem in
6 Quo fenfu Magi loquantur de nue numeris locum obtinent . Numerus e
mero . nim eft quantitas diſcreta , cujus, quàm
7 C. Pet. Greg. reprehenſus , Pan continuz , non poteft elle major effic
tres defenfi . cacitas .
8 Fabij Paulini liber de numero fep Cur igitur ( dicat aliquis ) annus cli- 3
tenario . mactericus homini folet efle lethalis ,
9 De vi mufices. Orphei fuſillimè dia & odtimeſtris partus minimè vitalis ;
Sputatum , Platonica deliria refi non aliquid momenti numerus ha
futata . bet ? Quoad partum oftimeftrem , .id
10 İbidem de incantatione ferpentum contingit , quia femen humanum mul
per carmina . tiplex eft. quoddam perficie fætum fep
11 Antidota contra platonica deliria à timo menle , & tunc fætus poſt fese
Fabio Paulino relata . tum menfem conatur exire : quod fi
12 Eorum fundamenta diſcuſa . x non reperit magnam reſiſtentiair. , tunc
13 Septem modi fundamentis malis in validus exit & robuftus , fi vero repe
nixi exploduntur , inter hæc quoque rit , continua illa menſis pugna debili
Macrobii locus . Magnes , Pandau- tatur , & octavo menfe debilis atque
1a , Androdamas . Automata Ferd. invalidus admodum prodit in lucem .
II . Archiducis , Speculorum info. Aliud femen perficit fætum nono tan •
' &tio , Echo. Selenites , Theriaca tum menfe , & tunc fætus ante hunc
Marfilii Ficini regula notatæ , menſem non conatur exire , ſoletque
Tarantula morfus curatio . adeò robuftus efle , uc impedimenta cun
eta contraria , vel ei non refiftant , vel
Atres Orthodoxi paffim de nume per refiftentiam , quando mater uterum
P Acres
rorun connexione multa philofo- fert diutiùs , non admodum debilite
phantur : iidem tamen duntaxat in hac eur . Vide Hippocratem lib. de Détime
proportione & connexione numerali , fri partu , quem tutiùs hac in re feo
queris
 LIBRI I. CAP.
. queris , quàm Academicos ad' numero
rum vim fuperftitiosè confugientes ,
quorum difta invenies in opere erudi-
1 to Fabii Paulini lib . 6. Hebdomad. c. 4.
Hippocratem fecutus idem refpondit
Andr. Laurentius lib. 8. hiſt. Anatom . 6.
9. 9. 30. Annorum climactericorum
ratio , ut & Criticorum dieram , potif-
fimum pender ab humorum & com-
1 plexionis , quæ in hominibus funt , ra
tione ac periodo quadam naturali ; nam
ad muficorum numerorum vim confu :
gientes Pythagoræos , & ad Arithmeti-
cos calculos reducentes alios , aut A
Atrologorum planetarias nuga's provo
cantes Aſtrologes accuratë refutat Andi
Laurentius leg: 3.de criſibus , wſque ad
1
cap. 8. Fracaſtorium , qui l.decaufis crie
ticorum dierum omnia retulit ad mo.
tum humoris melancholici , refellic i-
dem cap.9. & 10. & poftea tandem.cap.
13. ſua im ſententiam proponit , cauſas
be duas , materiałem & efficientem .
Materialem effe quemlibet humorem
noxium quantitate vel qualitate pec-
cantem . Efficientem effe duplicem , u-
niverfalem & particularem . Univer fa-
Jem & remotam efle coelum , cujus vi-
res ferè omnes Luna excipiat , & no-
bis communicet . Particularem & pro-
pinquam efíe ipſam naturam , quam
Hippocrates vocat calorem inſitum ,
Galenus facultatem corpus difpenfara
tem , alii temperiem live fpiritum vo-
eant: que fic motiones fuas ftutis cir-
cuitibus perficie , quafi ratione utere-
tur : quod fi aliquando errat , id à ma.
teriæ vitio procedit , eam contumacia
lua vincentis .
Itaque quod tardior vel celerior fit
6 erifis , id partim materiæ , partim effi-
cienti cauſæ tribuendum . Si enini hum
mor fit temperamento calidus, fubitan-
tia tenuis , & qualitate benignus , fa.
cilius à natura domari , celeriùs coqui ,
& excerni: Si eraffus , frigidus & con-
tumax difficilius, itemi à validiore na-
tura citiùs , à debiliore , tardiùs co-
qui .
Quod autem nunc pari , nunc impa .
ri die contingat enlis , id à fola mar
teriali cauſa provenire , nempè peculia
si kumoris cujuſque motu ; bilem ter-
I V. Q. II. 39
tid quoque die moveri, pituitam quo
tidie , melancholicum humorem quar
to die , Ergo bilioſos morbos omnes
imparibus judicari diebus , cæteros quo
tidiè ex paribus : quia iifdem diebus
morbi judicandi , quibus moventur .
Hujus quotidiani , tertiani , & quarta
ni motus caufam non minùs occultam
elfe, quàın magnetis aut catharticorum
funt proprietates.
Quod denique ( eprenariis tantum per
fe &tæ & falutares criſes perficiantur ,
id totum efficienti caufæ tribuendum
Natura ( inquit , definitum fibi elegis
tempus , quo motus ſuos criſes, per
ficit . Tempus illud fola experientia
( quam folam Hippocrates fecutus ut
docuit idem c. 11. ) Septimo die , decie
moquarto , vigefimo, perfectas ogó Salut
tares criſes fæpe contingere : Sunt igië
tur præfixi illi dies , à natura ordic
nati . Cur autem feptenarium potiùs
quàm alium númerum , libi pro deliciis
elegerit natura : Fatetur id altioris elle
contemplationis , & Theologicam red
dit rationem . Hoc ideo factum , quia rei
rum omnium Parens O Creator Deuse
am Natura legem impoſuit , Nam do
diei ſeptimo benedixit Deus , oy cum
filiis Ifrael , tanquam celebratiſſimum
commendavit , do septimo die poft ab .
folutam univerfi iftius , quod oculis cer .
nimus , creationem , quievit ab operibus
ſuis. Naturam ergo cujuſque particut
larem criſes ſeptimo quoque die perfe
das moliri , uec cas alid unquam aggre.
di die , nici aut impedita aut lacellica
fuerit , & ideo propter hujuſmodi impe
dimenta , nonnunquam intercedentibus
diebus feu intercalaribus criſes fiunt ( de
quo idem egit lib . 2. cap. 13. hoc
lib. 13. cap . 15. Particularem denique
hanc caufam ab illa univerfali efficien
te , nempè cæli motu juvari ; ut Galia
quando accidat lunæ feptimanas cum
feptenariis morbis concurrere , criſis in .
de meritò fælicior faciliorque fperetur
& hactenus tantùm à Galeno in lib.de
diebus decretoriis Afrologos juvari
de quibusegerat Laurentius d. lib. 3. cap.
7. & 8.
Cur denique quilibet feptenarius fuum 4
habeas indicem , nempè quaternarium ,
caulam
 40 DISQUISITIONUM
cauſan elle commune Phyſici; & A.
rithmeticis axioma , partes de fuis pro-
ximis totis judicare , ut cùm archite
Etus ex fundamento parietes , ex parie .
tibus tectum futurum , totamque domum
colligit . Septenarii partes in quas pro-
xime reſolvitur , duas effe : quatuor ſci-
licet , & tria : Sed propinquior eft qua.
ternarius, indicabit ergo quartus ſepti-
mum : & undecimus , qui ſecundæ lep-
rimanæ quartus elt , decimum quartum ;
& decimus qui tertiæ feptimanæ quar-
tus eft , vigefimum . Quin etiam quar-
tus dies feptimanx medius eft , parique
cum extremis jungitur focietate , unde
fit , ut fi primus dies morbum diſcute.
re aggrediatur , ei finem quartus impo-
nar : Si primus nihil tentet , fed quar-
tus morbum indicare aggrediatur , Tep-
timus finem imponat . S Hactenus ille
Regis Chriſtianillimi Medicus .
5 Ex dictis fequitur , fi quos Pentaphyl-
li herba effectus habeat , non ipfi qui
nario , fed fubftantiæ foliorum , tubuen-
dos . Superſtitiolum autem eſſe , quod
unum ejus folium ephemeram , tria rer.
tianam , quatuor quartam fanent i li & materiali , fed de formali ( ut vo
tem quod heliotropii grana tria tertia-
næ , quatuor quartanæ proſint ; item a-
bía hujuſmodi in medicinis per ligamen-
ta fervari malo exemplo folitis : tale
quoque fuerit arbitrari pilulas feu cata-
potia impari numero plus prodeffe , quàm
S pari , licet æquali præbeantur quantia
tate. Mufici numeri vi magna pollent ,
non ut numeri , fed ut tonorum varie:
tate , & foni modulamine ſuaviter aniq
mum afficientes: qua de re mox plurai
Sequitur etiam ex di &tis vanos effe ac
fuperftitiofos , qui vim aliquam ineffe
volunt cetis pfalmis : co quod certo nu.
mero fint collocati , & cos credunt ef
ficaces , ut profpere coepta legenti fuc ,
cedant , vel ut gravibus periculis libe-
rentur , ut Pf. 1. Beatus vir : quia uni
tas eft quid perfectum , quali verd fep-
tenariis & fenariis , & quinariis , &
ternariis ſua quoque non fit perfectio .
Dicunt etiam Pfal. 10. In Domino confi-
do, felicem efle , quia denarius nume-
rus eft bonus : & quia centenarius ex
a l. 1.6.23. b Ter !ul. de præfc. cap .
46. Epiphan . hærefizz.com alii . 2.6.2 7 .
MAGICARUM
decies decem conflatur , ideò adhuc fe
liciorem effe centefimum Pſalmum , Mi
fericordiam judicium . Refelluntur ,
quia denarius , aut centenarius , quate
nus numeri ſunt, bonitatem realem nul
lam habent. Nam nec Phyſicam , nec
ethicam bonitatem habent, ſed artifi
cioſam tantum ab imaginatione nume
rantis procedentem , quæ non obtinet
ullam in corpora , feu res quæ nume
rantur , efficacitatem . Deinde in He
bræo fonte alius elt ordo Pſalmorum
quam in verſione Lacina ; ergo qui Pfal
mus felix eſt fecundùm verGonem Lati
nam , infelix erit feeupdùm fontem He
bræum , quod elt dietu abfurdiffimum :
vel , dicenti Hebraice unus erit felix
& dicenti Latind alius : quod æquè ri
diculum . Meritò igitur hos numera
rios Pralmifticos damnat Ciruelus Da
ronenfis part. 3. de ſuperſtitionib. cap. 6 .
in fine.
Cæterùm fraus, & dolus Magorum 6
numerariorum ex eo quoque deprehen
ditur , qudd Archimagus ex Proclo trar
didit : non agere ipſos de numero ſenſi
cant) & rationali. Etenim ratio forma:
lis numeri nihil eft aliud quàm illud
ipſum , quo plura individua , plura ſunt
& ab unitate recedunt , quod five fix
pura negatio , five quid poſitivum , çer.
tè nihil ad operandum efficax individuis
adjungit . Nimirum nebulones, fub hac
voce formalis numeri , aliquid occulunt,
quod ad ipfam dæmonis ex pacto.opera .
tionem pertineat. Confirmatur hæc con
je& ura vehementer , quia priſci bæreti.
ci, qui numeris multum tribuerunt , de
magia idem convicti non femel fue
runt . De BaGlidianis isi Irenæus pro
dit a , poft quem cæteri 6 , idem de
Marco conſtat vetuftiffimo illo hæreti
60 C , & de Gnoſticis omnibus. di
Cause igitur legenda , quæ de effi- 7
cacia imparis numeri , majore , quàm
paris , congerit , nec fatis digeric , Pe
trus Gregorius in Syntaxi artis mira
bilis e : qui, quod eam ſententiam tri
buit orthodoxis Patribus D. Hierony
mo & Cypriano , magnam illis injur
riam
Ireneus lib. 1. 6. 12. d Ireneus lik .
e lib.is. cap. 16.
 LIBRI I CAP. IV , Q. 1 1. 40
Fiam facic. cumque loca eorum nulla Ventos addit Horatius .
citet , meritd. vanitatis in ea re argui Unde vocalem temerè inſecute ,
tur , dum quod Patres de imparis nu. Orphea ſilve .
meri myfteriis , ( quod Unitas , & Tri Arte materna rapidos morantem ,
nitas in Sacroſancta cernantur Trini Fluminum lapſus, celereſque venios .
al
tare ) & præftantia differunt : hoc ille De manibus , & dæmonibus idem tra .
ec
ad neſcio quam vim Phyſicam , cum didere Virgilius 4. Georg. & 6. Æneida
e Agrippa Mago & hæretico , quem Pa- Ovid. Seneca , Horatius , Propertius ,
uibus ceftem adjungit , ne quid dicam & hæc breviter complexus Manilius
net
ne graviùs , inconſideratè retulit : Vide D. adfinxit de lideribus,
le. Hieron. apolog. pro libris contra Jovi, Ai lyra diductis per cælum cornibus
nianum fub finem , & deprehendes me inter
ritò hæc à me dici , & ab Hieronymo , Sidera confpicitur , qua quondam ce
labo
eti. Origenem , Tertullianum , Cyprianum perat Orpheus
He que citari, quibus hoc Petrus Gregor. Omne quod attigerat cantu , Manef
impegit. que per ipfos
8 : Videndum etiam ne quid vanæ fu Fecit iter domuitque infernas carmi.
perſtitionis haurias ex libro Fabii Pau ne leges .
Jini de numero Septenario ; nam quæ Huic fimilis honos:,: fimilifque poten
ille , non tàm ex lua , quàm Platoni. tia caule : !
corum fententia , plurinia retulit , ea Tunc ſilvas, da faxa trahens , nunc
Catholicæ Theologiæ parum ſunt con fidera ducit ,
fentanea , ut quod illi muſicis numeris Et rapit immenſum mundi revolubi
cum 1 Magicam vim fatis,apertè tribuerunt . lis orbem .
her
Nam quæ de vi muſices commenti Poe. Ecce ut vim mulici numeri porrigano
tæ , illa Platonici in Numerorum , quà in aquam , aerem , terram , cælum ,
enli
VO numeri , virtutem tranftulerunt . Scrip- fidera , & inferos · Sed & illud inve
9 ſerant de Orphei mufca , illam dæmo. nio apud Pliniuin de cantu ; Figlina
m2 nibus brutis , faxis , arboribus imperal. rim opera multi rumpi credunt tali mo
ſe . Sic enim Ovidius de arboribus ; do , & de ſerpentibus contrahi Mufa
.
rum cantu , etiam in nocturna quiete ,
le qua poftquam parte refedit libr. 28.cap: 22
! CEL
iduis DIS genitus vales , fila fonantia Cujus rei , quamvis nofter amicus , 20
movit : de re litteraria, ut qui optimè, meri
b hac
Umbra loco venit ; non Chaonis ab . tus , credat rationem non quærendam ,
unt , fuit arbor . fed elle anilem quandam veterum opi
era : Non nemus Eliadum , non frondibus nionem : tamen , quia de ſerpentum in
cont ccula altis , cantatione nonnulla in S. S. mentio eſt ,
reli .
Nec tilae molles , nec fagus innu- ut oftendam lib . ſeq . videtur ratio dili- .
, de ba laurus .
fue genter inveſtiganda . Laprimis arbitror ,
Vos quoque flexibiles beders veniftis , diftinguendum inter modos muſicos
p !O o una .
nd & fufurros magicos , ſeu mala carmi.
Pampineæ wies , qui amicte vitibus -na: his nullam vim inelle naturalem ,
preis ulni , O'c. ſed dæmonem ex pacto ſerpentes ſopo
. Metamorph. libr. 10. & Seneca Herç. rare , urnas diffringere , & quæ talia
: effi- Fur. addic dæmonibus , feris , & laxis facere : illis vim phyficam ineſſe . Ut
n
gui & Auviis .
verò intelligamus , quæ & quanta in
Pe
Que ſilvas, ego aquas , ſaxaque tra- fit , rurſus diſtinguendum inter ca , quæ
mila xerat ſenſu prædita , & quæ fenfus expertia :
i Ars , que ,præbuerat, fluminibus no- nam nihil dubito animalia ſenſu audi.
eron : ras :
IDJO - tus prædita , muſicis modis capi poſle,
Ad cujus fonicum conftiterant fer& . & eatenus admiſerim , quæ de miris
jami Mudret non folitis vocibus inferos . mulises effectibus adferunt prædicti Poe
fue la F tæ
 42 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tæ , & ut ipfe ait, fenilem recitans fa
bulam , Martianus Capella li.de Mufi-
ca , Nam quod Fabius Paulinus ea
vult ulteriùs obtinere , non credo : ſed
in iis , quæ ad animantia aurita perti-
nent , verifimilia fateor ; ut & in Eu •
febii verbis de laudibus Conftantini ;
quæ verò ad inſenſibilia , rejicula &
ridicula puto , ut de faxis & filvis
& c . Et ided argumento Plutarchi in
Sympoſ. & Solini cap.7. Polihiſt. quo
ab Arionis Delphine , ad Megarentes
vel Thebanos muros argumentancur ,
non affentior ; capi carmine fera po-
tuit , faxa non potuere . Nihilominus
cenlet vir ille doctus , diſputandi ſale
tém ( ut ait ) gratia oftendi poffe ,
hanc attractionem filvarum & laxo.
rum veram fuiffe : Sed poftea fol . 184.
proteſtatur , fe quæ ad probandum af-
fert , omnia , ex Platonicorum ſolum-
modo mente allerere ; nec affentiri ,
niſi quatenus cum ſacroſanctæ Eccle-
fiæ ſanctionibus confentiunt . Pruden-
ter hoc & cautè , ubi : melius etiam
aliis caviſſet , li poſtquam Poetarum
illa & Platonicorun deliria , tam dili-
genter & callidè aliquot capitibus pro-
poſuerat ; cenſuram lingalis feu anti-
dotum ex Catholicæ Theologiæ apo-
theca appoſuiffet , ne phaleraris illis
di&tis minus eruditi decipiantur . Non
fecit ille , quare nonnullum pretium o-
peræ futurum , fi coner præitare- quod
ab inftituto noftro minimè alienum
-arbitror : ftri & tim tamen & indicando ,
· quid in ejus argumentis lectori ca.
vendum .
II Primum cap. 5.citat Poetas , & quos
citavi Scriptores Ethnicos ; quibus qua-
tenus credendum , non repeto . Nec Ni .
colai Vicentini muſici verba pertinent
ad fabulofa illa de Amphione & Or-
pheo ; ſed ad veros effectus , quos ve-
teres memorarunt ; nec Steuchus Eu-
gubinus in Pfal.67. initio aliud adfert,
quam nudam fabulæ Thrciciæ comme-
morationem . Hæc quo ad auctoritates
ab co citaras ſufficient . Cap. 6. 7.
modos proponit omnino fepiem , qui-
bus hæc nira Orpheus facere potue-
rit ; quos priuſquam diſcutiamus , il-
lud mihi ſpero neminem fore , qui non
concedat : non qui probat fieri potuiſ
fe , eum continud id factum evincere :
quid ? qui fe demonſtraturum id polli
citus , ne probabiliter quidem ( aut
tallor magnoperè ) id fieri poffe proba
vit , niſi ultima ratione , quæ ad mu
lices vim nihil omnind facit.
Et principio fundamentum locat o . 12
mnium modorum , quod eſt hujulino
die movetur cælum harmonia , pong poo
rillimum ipfi planetæ. quid fi cum Ari
fotele id negem ? nonne delebitur co
ta ædificii delineatio ? agam benigniùs.
eſto . quid tum ? hæc Harmonia ( ipfo
Proclo & Platonicis aliis reſtantibus )
non eſt ſenſu corporeo perceptibilis
fed animo taniùm ac mente ; cujus
qui ſaxa & arbores expertes eſſe né
get , cautes ipfe fit protects & caudex .
Deinde , ait , inferiora omnia fubjeéta
efle planeris , & à fellis vim accipere,
quod , quia nimis indefinite , & uni
verſim dictum , certè negamus. probat
experimento foi um & herbarum , quæ
ad Lunæ incrementa & Solis converſio
nes mutantur , moventur , creſcunt ,
marceſcunt ; animalium quoque, quæ
fidcrum naturas fequuntur ; & lapidum ,
quorum eadem lex eft , ut Heliotro
pii , qui Solem imitatur, Selenitis qui
Lunam , Helioſelini qui utrumque li
dus , Magnetis qui cynoſuræ . Quæ ta
men omnia dicimus ad occultas qual
dam qualitates , iis rebus inſitas , re
ferenda ; 'nam fi non pendec hoc à 'pe
culiari natura lapidum , animalium
fruticum horum , 6 hoc totum oritur
à fubje &tione illa inferiorum corporum
ad Hellas; cur non cæteræ herbæ , a
nimalia , lapides idem perpetiuntur ?
Sed pergit , & admirandos ſympathiæ
& antipathiæ memorat effectus , & con
tendit eos inde naſci, quod omnes res
naturales à ftellarum ' radiis illis dica
tis , peculiari charactere virtutis earum
participe inligniantur ; & luperiora cor
pora in hæc inferiora vires luas infun
dant : cogor reperere nonnulla ex cap .
3. q . 1. & leviter iterum delibare. Fa;
. teor cælorum orbes & aftra nonnihil
influere virium in res inferiores ; fed
verùm
non quidvis promifcue cuivis ,
æ
pro natura fubitanti five eſſensiæ cu
jur
 LIBRI I. CAP.
juſque rei , aptè & diverſimode , &
præterea pro diſpoſitione quoque qua-
litatum , & conditione ſingulorum in-
dividuorum . Sic enim , non adamas ,
fed magnes convertitur , non ad Orien :
tis viciniora ligna , ſed ad Arcłon . Si
cynoſura influit in magnetem quia in-
terior, cur non in ferrum , plumbum ,
aut alios lapides ? Deinde multò præ-
ftantioris elt efficaciæ , vim attrahendi
tribuere alteri : quam ipfum illud at
trahere ad fe ; verbi gratia , efficacio-
re influxu indigeret cynoſura , ad dan-
dum magneti vim ferrum alliciendi ,
quàm ad attrahendum ipſum magne-
tem . Nec fequitur , magnes attrahic
ferrum , & nagoes attrahitur à cyno .
fura : ergo magnes vim ferrum attra-
hendi accepit intiuxu cynoſuræ · Quæ
potelt elle tanta vis efficaciæ liderum ,
ut in res adeò differentes ſpecie acge-
nere ; ventos , fluvios, montes , lilvas ,
faxa, dæniones ; muſicum ſonum fa-
ciant efficaciter hæc omnia imperio
quodam operantem ? quo pacto idem
fopus unius cicharæ ràni diverſa poru .
it attrahere ? fruftrà confugias ad fym-
parhias & antipathias ; nam hæ non
defluunt ex Gideribus , non depluuntur
ab orbibus cælestibus , fed ipfas rerum
differencias & ſpecificas formas conſe-
quuntur . At quæ de peculiari illo cha
ractere altrorum Platonici jactitanti
ea Theologi ( hoc elt Philoſophi Chri-
ftiani ) ut commentitia , & de fuperfti
tione vehementer ſuſpecta , jam pri-
dem exploſerunt . Nos ergò jubeamus
Hla valere , quia Catholici fumus ; quia
fuperſtitionem deteltamur. Quæ addit ,
majoris momenti non ſunt . Nec enim
naturalis Muigia , cùm vult ſummis in .
fima inefle , porno in imis latere fumma ,
tam confufum chaos voluit inducere 3
ut cunétis imis omnia fumina , & cun-
eta ima luminis omnibus velit ineile ;
fed quædam quibuſdain : deinpe iis >
quorum formæ ſpecificæ idoncæ funt ,
ad fummorum induxus recipiendosi
qvæ conditio intenabilis iftis deelt , U. inventus, qui cæteros ipfe lapides tra
nus eſt ac folus Deus, in quo uno cæ- hit ; ut androdamas . qui argentum , æs,
tera oninia excellenti quadam euiden- & ferrum ; ut lapis ille Cyzici fugiti
tique funt dignicale : iple ſolus eit har .: vus , quem' Argonauta pro anchora eſ
monia fui , & univcrli : et hoc fenfu - ibi reliquerant , & Cyzicæpi · Prila
IV. Q. . 43
folummodd verum cſt , apoyiey ouvineen
có när , harmoniam univerfa continea
re : quia videlicet Deus omnia in nu.
mero , pondere , & menfura diſpoſuit ,
Quod ulteriùs Anton , Mizaldus teten
derit lib . de harmonia cæli e terre
factum ab eo , nec piè , nec philofo
nec piè
phice . Quod Macrobius afferit , Muſi
ca capi omne quod vivit : id fi de mu .
fica loni corporei & veri loquimur :
non niſi de illis creatis verum eſt
quæ ſenſu auditus verè prædıra ſunt :
li de muſica capias meraphorica vel
imaginaria aut ſpeculativa illa , quæ
in nuda quadam proportione quantita
tiva pofita eft ; nihil ad Dionyſium ,
quod ajunt ; nam ſaxa , & Gilvas talis
muſica , non niſi imaginariè & meta ,
phoricèduxerit . Mundi anima quadam ,
animari e vivere quæcumque in mundo
ſunt, eſt merum figmentum Gentilium
Philoſophorum in Theologorum ſcholis
jam pridem damnatum : cùm nulla lic
mundi anima ſegregata à formis' ſub
ftantialibus rerum fingularum . Si faxa
viva funt , ut voluere polt Thaletem
& Timæum Philoponus lib. i , de ani.
ma & alii , & . multis Paulinus cap . 6.
nititur probare ; vivunt anima propria ,
non communi ; & propria , quali vi
væ funt arbores , vegetante dumtaxat ,
non fenfitiva : nec aliud vel Hippocra
tis lib. de natüra pueri , vel Plocini 4 .
Ennead. 4 , argumentis probatur. Quale
verd illud , & an Ecclefix tolerandum ?
ftellas viſu o ratione præditas , quod
dicitur fol . 198. cujus dogmatis fallitas
erronea doctiſfimè ab Efpenfæo libr. do
animatione cælorum antè multos annos
fuit demonſtrata , Ac lapides varii va .
rie à itellarum radiis meventur : ue ſea
denites , qui non folum figura & colo
ribus lunam imitatur , fed etiam mo
tu : illam enim ufque fubfequitur , vel
potiùs cum illa circumfertur : ut ma .
gnes , qui vim quoque motum aliis tra.
dendi , & in alios transferendi acce
pit ; ut pantaura , lapis ab Apollonio
F 2 рхо
 44 DISQUISITIOMUM MAGICARUM
'nro fæpè profugum plumbo fixerunt : cificæ , nos latent . Poneridas tamen
ut automaia varia Boetii & aliorum , differentia fpecifica convincit . Nam
quæ motum hunc accepere å radiis fi- diverfa fpecies diverfas difpofiriones na
derum , fefe in loca & corpora iſta in- turales requirit : & medicis experimen
feriora penetrantium , & in ea agen to compertum eft , quædam le toris ,
rium : ficut etiam obje & ta imago in hoc eſt differentiæ fpecificæ feu forma
Speculare vitran , & paries in vocem ratione ; quxdam non niſi una ali
reflectendam , & ignis in fulphur at. qua qualitate ad certos effectus idonea
que eſcam : Hæc ille : quæ me à fen- reperiri : & quæ talia illa quo
tentia nequeunt dimovere . Nam fine vis tempore vim illam apta nata func
neceffitate ulla hi radii conftituuntur , exercere nec opus eft expectare
quos aliàs refutavimus . Automata il- dum iftud vel illud altrum domine
la , cùin fint artificioſa , ab artificio tur .
humano per certa quædam initrumen Vanitas commenti hujus Platonici
ta mathematicis fulia proportionibus, adhuc clarius eluceſcit , li modum ip.
tendiculis , rotulis , & c. vim acceperunt , ſum , quem ex refutatis hiſce argu
non à ftellis ; & ab intrinſeco , non mentis eliciunt , preſliùs confideres :
extrinfecus patiebantur , & moveban- lunc ita exprellum habes. fol. 197. Que.
tur , ut cernere eit in illo B. Franci- madmodum ex 'certa - herbarum eg van
fco , & aliis nonnullis , quæ Serenilli- porum commiftione compofitione ,
mus Archidux Austriæ , Dux Styriæ , per artem medicam aſtronomicamque
Carinthiæ , & c. Ferdinandus Caroli E. confecta , conflatur communis quædam
Ferdinandi' N. majoribus ſuis religio- forma velut harmonia , liderum mune
nis zelo & virtute digniffimus , polli- ribus & quafi dote ornata ; ut in the
det . Ignis agit in fulphur & in ef riaca , qué mirificam habere vim exin
gam , non in alia , quia alia carent di- fimatur , adverfus adventantem fene
fpofitionibus ad fubitanı iuftammatio- &utem atque venenum ,
sem requiſitis . Specula reddunt ima- pariter confentientibus virtutibus, cælo
gines ſola ſuperficiei politura diapha- fti fcilicet , per artificium oportunæ ado
na , & fplendida æqualitate , per con- mixtionis accerfita ; altera item cæleſti ,
gruam incruſtationeni terminata . E. fed partibus ejus. naturaliter infita ;
cho fola vocis repercuffione reſultat : tertia demum elementari . Sic ex to
& hæc omnia promiſcuè obtinent nis , primò quidem ad fiderum normam
quovis planeta , aut lidere dominan- deleétis , deinde ad corummet exem
te. Quod & in maznose , androdaman- plar cu convenientiam inter ſe com
te , pantaura , & aliis lapidibus depre politis, communis quafi quadam harmo
hendas . Unde patet non à cælefti cor nie forma colligitur eu in ea cælefriss
pore , fed à propria ( quod cogor fr 1
etiain vis fuboritur: cælefti illa huic fi
piùs repetere , quia adverſarii eadem militer temperate respondenti harmonike ,
fæpius inculcant) forma & ſpecie hanc que virtus cælitids devocata polis animos
vim hiſce gemais inditam cælo nihil fe Etere , delinire , ad iram impellere »
largiente , præter communem fuum & cobiberegue .)
ordinarium influxum : atque ita fele- , In quibus verbis congeriem quandam
nites propter occultam aliquam quali video falfarum fuppofitionum . 1. Quod
.tatem , à ſpecifica differencia ejus nia- . per aſtrologicas obſervationes , vilo
pantem , admirandas illas mutationes theriacam & cætera medicamenta com
colorum & motus edit ; eò quod qua- poni , admiſceri , quæro quo tempore
litas illa lunaribus qualitatibus amica pharmacopæo fit aitrorum ille fitus con
quadam naturæ Gmilitudine , & ( ut Giderandus, an herbarum legendarum
fic loquar ) amoris phyſici vinculo , an mifceedarum , an utroque ? G utro
colligetur Nec mirum nos las quali- que , annus Platonicus ille niagalus eit
lates explicare non poſſe ; quia ipîi exſpectandus, & interea virtus herbaa
fontes , earum , nempi differentix fpe- rum emarsclcet . Si legendarum ..; atqui
quando
 LIBRI I. CA P. IV. Q. II. 45

i quända miſcebuntur, fors erit influxus magix vetitæ quædam tegmina & in
contrarius : & mifcenda : um : non uno volucra , rejicimus, cap. 3. quæft. 1. cap.
die , fed fæpè multis hæc commiftio fit , 4. queft. 1. & , quoad verba illa ſignifi,
deindè qui fieri potest , ut cum tanta cantia rei rejiciemus mox ſeq. qualiio
fit diverſitas , immò & contrariæ quan- ne. Prima regula illis fallis fundamen
doque qualitates herbarum miícenda- tis inaititur , & obſervationem exigit,
rum , unus & idem cæli influxus , uno cui adipiſcendz nullius hominis vita
tempore idem tribuat ſingulis , quod fed nec cornicis fæcula , fufficiant , quæ
fingula requirunt , & quod conveniat etiam eit in ſe incerciflima . Secunda
univerfis ? Item communis illa forma non est expers erroris & hærelis , cen
eft chymera tantum Platonica , & quod fentium aitra hominibus dominari , de
dam ens rationis , nuſquam fubßittens, qua dilleremus ( Deo dante ). lib. 3. dif
vel exiſtens , ut etiam prima illa vis putationum contra divinationem aſtrolo
cæleftis dependens à certa dierum , & gicam . Tertia , quoad res fenfus ex
menliam , & annorum obſervatione lu- perres , cantu aut voce movendas , ut
perftitiofa . Hanc denique viu volunt docui , ridicula & indigna Philofophis
commifceri virtuti prinæ calo devoca- eit cenfenda .
fæ ( nonne videris , lector , tibi audire . Cum ergò talia fint Platonicorum 13
ritus magicos Numæ de Jove. Elicio , fundainenta , non obſcurum eft aliquid
& Gmilibus ? ) fed pergunt ; ad devo- videntibus , quam folidè & prudenter
candum autem , elle necefle cognitio arena inædificentur feptem illi modi ,
nem convenientiæ tonorum cum regu- , quibus cap. 7. alferit , Orpheum verè &
lis , ad hanc cognitionem tette Ficino , re ipſa faxa , & lilvas trahere cum ani
tres regulas altronomos præſcribere , mantibus ad cytharæ modulos potuif
Prima eft , indagare quas in ſe vires le : Sed qui ilti modis Primus elt , id
habeat & quos effèétus ex ſe producat fieri potuille vi ipla mulices cælorum ,
quælibet ftella , lidus , & alpectus, & ut dixi , infiuxum eliciente , deducente ,
quæ horum quodque ferat , & quæ au- attrahente . Hic modus nititur duabus
ferat : & in ſonis atque verborum fi- . fallis hypotheſibus : ſcilicet eſſe quan :
gnificationibus hæc cuncta inſerenda ; dam mundi animam , ha ! mon cis nuo
rejicere oportere quæ auferant , & ea meris compofitam , res fingulas perva
mufcum detetari , probare verò , quæ dentem , quæ muſico concentu delede
ferant. Secunda elt conſiderare quæ itel- tur ; item cælum & Gidera elle anima
la , cui loco , vel rei , vel homini ma ta anima rationis compote , & quæ ira
, ximè dominetur ; & obfervare quali- conciterur , & voce ſonora demulcea
bus paflim fonis atque cantibus illi ho- tur. quæ , cuncta à Theologis improba
mines utantur , & ex quo genere har- ri , ipſemet Paulinus fatetur . Secun .
moniæ quælibet ex natura res lit con dus elt , hac virtute præditum eſſe can
fituta ( id eft , qua proportione , & tum , non ſoni tantùm ratione , fed ex
quomodo ) ut ipſe fimiles quaſdam mu occulta quoque vi verborum , qua coe
Sicus adhibeat , una cum ſignificatio leftem illam vim detrahi de fuperna
nibus , quæ lideribus iiſdeni itudet ex . - fede polle cenſent : & coufirmani pro
ponere . digii plenis verborum aliis effectibus ,
Terria eft regula , animadvertere li- - quæ omnia prudenter Paulinus ex Theo .
tus aſpectuſque fellarum quotidianos , logorum præſcripro ad dæmonum frau
& ſub his explorare ad quales potiffi- , des referenda non diffitetur. fol. 204.
mum ſermones , cantus , motus , laltus , 206. Tertius elt dependens ex illa aſtro
mores , actus incitari homines , & res logica obſervatione , cui Ptolomæus &
ungulæ ad quos effectus foleant ; ut fi- Albumazar , & fimiles plurimum cri
milia pro virili in cantibus adhibeat , buere : hunc quoque Paulinus fol . 207 .
& imitetur cælo simili placituris , fi Magicæ annunierat ; addere debuit ,
milemque fufcepturis influxum . Haste illicitæ & dæmoniacæ , ne quis de na
aus illi : quæ omnia nos , ut futilia & turali accipiat . Quartus inde petitur ,
quod
 UM
TION CARU
M
UISI MAGI
-46 DISQ
quod proportiones numerorum vim ha- animalia quoque , non docilia modd
beant fimilem figuris : figurarum verò ut funt elephas, ac delphin , & cervi
certis lineis & punctis conformatarum fed feras maximè efferas ac ſtolidas :
admiranda lit efficacia : & quia lyra cujufque fpeciei . Sextus modus tra :
Orphei, ad cæleftis lyræ figuram fue- die admixtionem artificiolam & natu
rit conformata . Sed hanc rationem ralero elementorum . Verù in hæc eta
& Platonicorum de figurarum virtuté mirifica quandoque perficiat , in quæ
deliramentum 3 merit Paulinus cum Itione tamen , de qua ounc agimus
Theologis nugas & fomnia eſſe credit eſt ſuperflua . Nam hic nulla naturalis
& addit Conciliis ac Pontificum decre- elementorum admixtio intervenit , fed
tis elle prohibitum hujuſmodi ftudium . nuda per fonum cytharz acris verbe
Ego refutavi, d . 9. 1. C.4. Quintus mo- ratio , quæ res inanimas non poteft at
dus , et petitus à vi quadam eximia trahere , nec fenfus aurium expertia de
naturæ , qua id foli Orpheo , vel cum mulcere. Naturalis elementorum in can
paucis , erat conceſſum ; per quandam ! u admixtionis nihil reperio : fed folam
ſympathiæ rationem illi cum rebus o- illam imaginoſam triplicis generis vi
mnibus , per quafdam individuas con- rium commixtionem , quam etfe nullam
ditiones ad hoc aptas inditam : ut vis oftendi. Septimus modus eft vis attra
demus rebus innumeris à natura quala Stiva. quædam fafcinatrix feu magica :
dam virtutes mirificas infitas , quarum quam cùm Plotinus d . lib .4. fieri velit ,
plurima exempla idem accumulat Pau- vel ex occultis quibuſdam qualitatibus
linus à fot. 210. ſed miſcet vera falſis, rerum vel figuris,vel cantu ,vel deſiderio
comperta incom pertis : iis quæ in SS. feu imaginatione ; ſecundum & tertium
legimus , quæ apud Poetas leguntur : modum jam rejecimus: quartuni quoque,
& quæ divino faéta miraculo , iis quæ qua tribuir imaginationi virtutem effic
naturali vi perficiuntur . Quid enim cum cacem in longe ab imaginante diſtan
natura commune robori Samſonis ? aut tia : fed & primum retutavi , aflen
quæ virtus illa naturalis comæ vel ca- dens nullam dari poffe phyſicam qualia
pillis in Gita ? nec ulla vi naturali Fran- tatem occultam quæ tais diverſe fpe
ciæ Reges ftrumam ſanant contactu : ciei , imo & generis res Gmul eodem
Dec alina Balaam loquens, nec campae modo queat operari , cùm id eam fic
na Vililla , nec pifciculi coenobii Mau- neceſſe facere per modum caulę , non
riciani , inter naturæ admiranda debue- primarię feu univerfalis , fed fecundarie
runt numerari : nec verifimile eft Ore & particularis . Nec enim ulla quali
pheo vim illam attractivam lapidum tas ineft Gngularis ulli rei finguları ,
ac filvarum à natura datani . Names. qua ſingularis eft , quin ad diſpofitiones
emplorum , quæ phyſica ratione con individuas pertineat , & ab iplis dima .
dant , & ab eo referuntur omnia Gc net ; & proinde non niſi effectum para
vim exſerunt in unius tantum fpeciei ticularem & libi proportionatum poteit
materiam , ut in alterius nihil cale producere .
queant . Magnes ferrum attrahit , non Reftat ergå , illa quæ de inanimales
auri minorem molem ; Tentiritas cro- rum attractione feruntur, elle vel fabulea
codili fugiunt , non alpides aut hippo- fa , vel demoniace operationis , ur ve.
potami ; lupini tergoris tympanum in rillimè judicavit Paufanias libr. 6. Nain
agnioæ pellis tympanum valet , non in Orpheum magum inlignem fuiffe , me
vitulinæ . Galli cantum formidát leo , mini me apud Suidam legere ,
non vulpes , & fic de cæteris dicendum . Addainus mulices effectum alium mi
At Orpheum cenfent ifti vim habuifle rabilem . Tarantulam vocant , inſectum
deducendi captu non tantum quercus , ab urbe Tarento Apulię , ubi frequensi
ſed omnes omninò fpecies arboreas , ejus dua funt genera , quę videntur Eve
nec arbores tantùm , fed & qualiacum flamantius in libro de animantibus facræ
que faxa & marmora , rupes ipfas & Scriptura & alii , non facis diſcernere .
vastosmontes , Onam , Rhüdcpen , & c. Unum eft ex gepere lacertarum , quod
fellia
 LIBRI I. CAP.
ſtellio vocari potelt , Salmanquefam vo-
cant Hiſpani, de quo non loquimur mo .
dd : alterum ett ex genere araneorum ,
ſeu phalangiorum , Hiſpaniæ ( quod
fciam ) ignotuni ; huic peculiare elt ,
quod ex Mathiolo in Dioſcoridem libr.
2. cap. 57. referam . Vagatur eitate in
cainpis & proferpit ex terræ caver.
nulis , & icit mellores , quorum
quorum crura
ocreis non munita. ifti alii perpetuò ca-
punt, alii rident , alii plorant , alii
faltant , alii clamitant , alii dormiunt,
alii vigiliis afficiuntur, alii vomitioni-
bus laborant , alii ſudant , alii treme
bundi fiunt, alii pavoribus infeltantur ;
alii alia patiuntur incommoda , fiunt
que phreneticis , lymphaticis , ac ma
niacis fimiles. Sed mirum ( audit Mat.
thiolus ) certè , quam facilè hujuſce ve
neni vis muſica mulceatur . Quandogui
dem , ut equidem atteftari pollum , au
diris lyricis inflrumentis vel ribiarum
sono , primo latim occurſue à languori.
bus cellani, in medium tripudiareya
Jaltare incipiunt, tamque diu rem pre
fequuntur , ac ſi ſani eflent , nullo
unquam tenerentur dolore ; quod fi eve
niat , ut tibicines tantillum congue
ſcani, ac interponant , non multo poft
rempore in terram concidunt , & ad pri
ſtinos redeunt languores : niſi iam
din indeficiente Jonitu ſaliani , at
que tripudient , donec veneni virus par
iim inſenſibiliter per cutis meatus
partim per fudorem exeat difcutia
tur . Obid igitur tibicines ftipendio condum
cuntur , alternatimque mutantur , ut abſ
gue ulla fonitus intermilione , tamdiu
tripudient demorſi , quouſque penitus cu
raii : cum tamen dum hec aguntur ,
lint , qui antıdotiscos corroborent , ni
mirum theriaca , mithridatico , ac aliis
9 : e venenoſorum morſibus adverfantur .)
Hec ille , quibus addendum videri mu
ficam juvare , quia melancholicos &
lymphaticos affectus venenum illud in
lerit, ſi ad hoc aptum nacta humorem 10 Complex & orationis non eſt vis major
corporis : & ided muſica , quod S. $.
profitetur, letitiam in animo gignente ,
pellitur noxa contraria . Confirmatur :
quia non quivis moduli quibufvis ad
morfi , fed certi certis proſunt . Unde na- ' Circumftantia , quas addunt , varia
lum , ut quidam hoc non perpendentes ,
IV . Q. II. 47
qui in eos inciderant , quibus congrua
modulatio non adhibebatur , hanc ex
perientiam aufi fuerint negare lippis &
ionſoribus notillimam . Audivi, quiad.
derent ; ſi quę, pupugerat tarantula ,
etiam in alio loco moreretur , confe
Qin morbo liberari ictum ab ea : quod
I verum , admirandum ſanè elt hujus
veneni miraculum : de cujus cauſa ini.
hi non liquet , quę enim dependentia
veneni tam remoti à ſua matrice feu
fonte? aut que hęc operatio in cam di .
ttans ?
QUÆ STIO III.
An verbis , & incantationibus vis
infic morbos ſanandi, aut mi
rifica perficiendi,
SUMMARIU M.
1 Varii errores, com corum fundamenta ,
2 Vera fententia ; explicatur do pro
batur ibidem . De poculo Zelotypis ,
3 Triplex ordo in rebus , Naturalis ,
præternaturalis , ſupernaturalis.
Naturalis operatio quot modis fu
matur fusè explicatum clarè ; itenz
artificialis ordo quod , quid quan
tum polie .
4. Spondani error .
s Pomponatii fucilia fundamenta , item
Ferrerii .
6 Origenis , Pici Petri Gregorii
dičta diſcuſa
7 Tria Stulta Magorum Fundamenta
pro efficacia vocum , ibi culpatur
Ananias , qui incautè quædam de
hacre .
8 Quomodo Deus nomina rebus vocat
PS. 146. v. 4. p. quomodo quorun
dam nomina fcripia in cælis , Luc.
10. V. 19.
9. Nomina non ſignificant per influxum
cæleftem ,
quam incomplexe :ubi quartum Ma
gorum argumentum maximèma.
gicum pro efficacia verborum , fului
tur argumentum Agrippe .
O vana conclufio quaft.
Vide .
 1
1 ONUM
UI SITI ICA
RUM
48 DISQ MAG
I Idetur Origenes f non immunis ab ſolis adhærent experimentis , & quze
V hoc errore, quem fecuti quidam fieri vident , leviter nimis illis iplis )
Medici valdè ſuperititiofi , Q. Serenus quæ cernunt adhiberi , meciis afcribunt ,
8 , & alii . Conatur Trallianus etiam de iis quæ non vident nihilcogitantes ;
Galeno adfcribere : conſentiunt Ara . Platonici quoque Phyfiologiæ minus ad .
bes ferè omnes , Cabaliſtæ , & recentio- difti , Magicis autem nugis ninis cre
res Judęi , Magi quoque omnes cum duli : facilè pro naturalibus fuperititio
Agrippa & Paracelſo : Plinius b , & fa multa receperunt.
cum eo recentiores quidam i , qui Pla Contra hos omnes hanc ftatuimus 2
toni nimis addicti. Item Cabaliſtæ quar- Conclufionem : Nulla vocabula vim'ha
ti ordinis . Nam ut hoc obiter dicami , bent naturalem vulnera vel morbos ſa .
tot eorum ſunt ordines ; Primuss eorum , nandı , vel noxas alias depellendı . Dixi:
qui ſequuntur traditionem R. Ranibani 1. Nulla ( nezans de quovis verbo: um
ſuper Genelim , de quinquaginta portis genere ) live ore prolata , five fcripto
intelligentię. Secundus , qui ſequuntur comprehenſa : five fola & incomplexa
Abraham à veneris , qui in libro ſuo ( ut vocant) ſive complexa , & in pro
de creatione mundi ponit triginta duas pofitionem vel orationem aliquam ver
ſemitas fapientiæ , quas amplexi R. Iſaac, iu aut proſa relata : le fignificativa ,
& Jacob Cohen . In his duobus nihil five nihil fignificantia : five Hebræa
deprehendo Magicum , ſed ſolas nugas . five alterius linguæ : five dicta cum
Tertius ordo tuit ponentium decem e fibilo aut atHatu , five aliter , quomodo
numerationes , Eſcher Sephyro : h , ut Jo- cunque , abſente , vel præfente ægro , Di.
ſeph Caſtilienlis in fua Iſagoge , Joſeph xi 2. Vim naturalem , quia Zelotypiæ il
filius Carnicol in libro portarum julti- la adjuratio & lex Num.s; nx327 ngin
tiæ ; & Paulus Ritius in Porta lucis : TORATH KINA , E lex Zelotypie )
hi incipiunt viam iternere ſuperſtitio- quicquid habebat efficacitatis , de ſur
di :. Quarti ordinis funt , qui conitio fum habebat: ferè licut hodie , pre
tuunt plura principia , nam quinqua- ces Ecclefiafticæ , formulæ Sacramento
giota portis addunt litteras 22. alpha- rum & Sacramentalium , & exorcil.
beri , & ſic faciunt numerum 72. quem mi, vim habent ſupernaturalemi ex Dei
vocant 007 OV SCHEM HAM. inititutione , vel ' gratioſo concurrendi
PHORASCH , nomen expoſitorium Dei , modo, qua de re non eft noftri inſtitu
& dicunt elle numerum LXXII . An- ti nunc diſſerere. Nec enim ( quod pro
gelorum præſidum orbis , & per quos tota hac materia notandum ) nuncagi
invocatos edantur miracula ab homini- mus de opere naturali , ut opponitur o
1
bus , hanc docuere Joſeph Carnitof & peri animali , vel operi libero , vel o
Recanath , & alii . Hæc eft Cabala me. peri violento , ſed ut opponitur operi
rè blaſphema & Magica . Verùm hi artificiali , vel etiam operi ſupernatu
omnes diverſis fundamentis nituntur , rali.
Quidam impiè negant curandum , hi- Deus ad hujus univerſi perfectionem 3
ſce rebus dæmonum opera interveniat , primo ftatuit quendam ordinem natu
necne ( ut Paracelſus ) qui proinde la- re , dum rebus ſingulis largitus eſt na
iis indicant ea naturaliter non perfi- turam ſuam atque eſſentiam peculia
ci : & hoc dicere hæreticum eſt . Alii rem , & ſingulis dedit proprias huic
( ut , quos citavi , Medici , & Plinius ) naturæ congruentes operationes : quæ
vocan
fl. 1. de S. contra Celfum . !. 4. C. 4. Auguft. Thuanus in Para
g Serenus lib . de remed . Aelius l. 8. bara vincto dicens, verba medentur more
6. 5.Octavianus in Euporiſtis Marcel. bis corporis , & c. quod ſand erroneum
O Trallianus paſſim . h 1.28. 6. 2. eft. Niſi quis illos velit excuſare dicen
i Picus in Poſition. Magicis. Ficin, do , loqui de verbis , ut funt pacto ni
1. de vita pudioſor. Pompona. &c. ex xa : Sed hoc foret improprie vim verbis
1. C. etian Grilland. de foreil. 9.8.ego. tribuere : que non ex iis , fed ex pacto
Pero le Loyer. l . 1. de /peét. c. ult. O convento e quidem per damorem .
 LIBRI I. CAP. I V.
2 vocantur operationes naturales , quia
1 daturæ fuppofiti ſunt convenientes .
Deinde Deus addidit alium ordinem fuo
pernaturalem , qui poteft dividi in duas
Tpecies, prima eft ordo gratia ſeu mira-
culofus , ( pro iiſdem enim hæc duo
nunc fumo ) ad quem ordinem perti.
pent quædam operationes , quæ vires
hominum & Angelorum omnium exfué
perant : quarum operationum non eſt
rei lingularis natura ,fed ipfa illa Dei gra
tia , voluntas abſoluta , '& omnipoten-
tia : hæ dicuntur operationes gratie de
ſupernaturales ftriéte fumpta voce , item
operationes miraculofa . Altera el', ordo
prodigioſus , qui ordo reipfa non exce-
dit cerminos naturalis ordinis , fed tan-
cum dicitur excedere ratione modi, quem
vel omnes homines , vel plerique igno-
rant : & ided folemus eum quoque ve-
care ſupernaturalem , largè accepto vo
cabulo , clariùs aurem ac fignificantiùs
vocatur ordo præternatwalis ; ad quem
referuntur multæ mirificæ operationes
factæ per bonos , vel malos Angelos
motu locali , & ſúbita naturalium agen-
rium applicatione . Quoniam vero in
his effectus naturæ rerum fecundùm el
fentiam non repugnat , nec modus ope-
randi vires Angelicas exſuperat ; ided
tales effectus potiùs funt naturales late
fumpta voce , quàm fupernaturales aut
miraculoſi propriè loquendo : & præter-
naturales , quàm contrarii naturæ aut
violenti : quia tamen vulgo cenſentur
ordinem naturæ fuperare , ideò ſolent
fupernaturalibus annumerari ; fed pro-
priè ac preſse præternaturales , aut mi-
ri , aut prodigioſi, debent vocari . Tres
ergo Deus ordines katuit , naturalem
miraculofum , & prodigioſum : feu , fi
duos malis , naturalem& fupernatura .
lum . His alium adjunxit ordinem ho-
mo, nempe Rerum artificialium : quan-
do res naturales, fini à fe intento ac-
commedans, & applicano , diverfas re
bus formas indidit : quas illis natura
k l.1. in Princ. D. de extraordi. Co
gnit.
Hippoc. 1. de facro morb. Galen . I.
6. 10. fimpli.medi.Fernelii de abdir. 11. Scalig. libr. 16. de lubeil. capit.
rer, cauſis l. 2. ci de cur. fup. nat. Be. 3:49. Condronc. libr. 2. de mor. vene
wiuen , die de abdo morb. cauf. Joa . Lan . f . cap. s. Bokelii lib . de philtris cap. R.
Q. III. 49
non tribuiffet , niG induſtria humani in
tellectus adlaboraffet . Nunquam tamen
poteft humana induſtria quidquam effi
cere quod rerum naturæ univerfæ repu
gnet :quare naturali ordini accedit ille
artificialis , non verò cum deſtruit , &
ſubſervit potiùs quàm tranſcendit : &
naturale in hac & cæteris hoc tracta
tu quæſtionibus primotantùm illo mo
do fumimus , ut tres illos alios ordines
excludamus : artificialem , prodigioſum ,
& miraculofum .
Notandum præterea , naturalem ef
fectum à natura non produci, niſi mo
tu , vel mutatione ; fanitas autem mua
tatione fiat neceſſe eft , mutatio non
contingit , fine qualitatum activaruna
virtute. activæ qualitates ad operan
dum exigunt ſubjectum aptum , & ido
nee ad agendum præparatum .
Ex hoc fundamento contra cunctas
adverfarioram machinas validè confur.
git.conclufio. quæ fuit omnium Pa
trum : excepto fortaffis Origene : D.
Thomæ , Gerſonis & Theologorum
cunctorum ( quod fciam :) Ulpiani
stiam ! . c. negantis k incantatio
nes medicinis annumerandas . fuit Me
dicorum , & Philoſophorum fanio
rum. m
: Ut auctoritate, fic & ratione præ
valemus. Ita enim ratiocinamur . Ver
ba nullam vim neque artificialem ,
neque naturalem , neque fupernatu
ralem habent , ad hujuſmodi effe &tus.
De vi artificiali . demo unquam vel
ſuſpicatus fuit . Supernaturalis fi fo
ret , gratiæ , aut miracali foret : hoc
autem dici nequit. quia Deus nihil ta
le promiſit , nec Eccleſiæ revelavit
quale Magi jactant : nec Deus juvat
Magicas incantationes: nec in Beelze
bub fic operatur , ne gloriam illi fuam
ea menfura communicet, qua ſolet An
getis & Beatis .
Unde apparet , quàm incautè nupe- 4
rus ille Homeri Interpres Spondanus
n ro
gii epift. 33. Franc. Valefi de ſacra Pbi
lofoph .
- 3. Auger. Ferr. lib. 2. metho. cap.
 50 DISQUISITIONUM MAGICARUM
foleat repetere illad axioma. Dei ridicula, ut ſunt incantatorum verba ,
bonitatis effe , ad ejufque gloriam perci proponerent : nunquam animos conci.
nere , tam admirandas effectiones crea- farent. In muſicis, ipſa concertus fua- .
tura , nempè damoni concefile : Sed vitas & harmonica modulatio diftrahit
Calvinianus erat , cùm illa juvenis ſcri- animum à doloris cogitatione , & ad
beret : maturior ætate , cùm rcipuit , lætitiam provocans lenit & contempe
& ad Catholicos rediit , nunquam hoc rat humores : cui, quid fimile in hor
effutiiffet . Si fupernaturalis iiia vis non rificis ac ftridulis libilis atque fufurris
eft : reſtat , ut lit prodigiofa , vel na- magorum ?
turalis . Si prodiola : pon fit miniſterio Vidic etiam Pomponatius hic ſe ope
bonorum Angelorum : quia ( ut poltea ram luliſſe : quare ad ſacram confugit
docebo ) hi le non immiſcent Magicis, anchoram ; hæc, contingere propter fi
operationibus : ergo miniſterio malo- dem vehementem incantatoris , & in
rum Angelorum ,quod negant adverſa- cantari . Hæc dicens cauſam prævari
rii quidam , ſed vim argumenti per caris ( Pompogati ) & yım verbis o
queunt evadere ; fatentur alii , & ideo mnem detrahis , li.corum illud creduli
coguntur etiam faceri vim verbis nul- tas operatur , quam su fidem puncu
lam inefle . v pas ; quæro qualis ifta fides ? non dices
Denique nullam verba hæc vim ha- opinor fupernaturalem ? fic enim vo
bent naturalem . quia verba li { cripta , care ſuperititionem atque perfidiam pror
funt quid mortuum , & omnis energiæ ſus impium & perfidum . dices ergo na
expers : quæ fi quam vim habent , ab turalem , live humanam , euge , habes
atramenti velchariæ, cui inſcripta ſunt, tuæ caufæ faventem Ferrerium o , qui
temperamento vim illam accipiant a fiduciam hanc etiam ab aditantibus e
portet, & proindelua propria que vi non xigit. ridicule , quali poſſit imagination
operantur . Ore, verd prolata verba , vel adftantium , vel plus incantato
vim tantùm habent contactu aerem fe- ris , quicquam operari in ægroti ima
siendi , ut & animalium reliquorumque ginationem , corpus , vel animam p .
inanimorum foni . Sed lonus tactum Ipſius ægri credulitas confidentis fe ju
non magis valet immutare , quàm co vari pofle ab ea re , quę nullam juvan
lor auditum , vel dulcedo vifum , quia di yim babet naturalem , cam vehe
non funtſenſuum iftorum objecta . Qua- mens eſſe poffet; ut humorum inducat
re cùm ad fanationem corporis neceffe alterationem ,, unde ſanitas ſubſequere
fit , fenfum tactys immutari : fateantur tur , ut bend Galenus , fi tamen ipſe
oportet ſanationi morborum folam ver. Auctor libri de Incantationibus : ſed co
borum prolationem vel ſcriptionem ni. calu ſanitas verbis dumtaxat adícria
hil conferre , benda ut occaſioni cuidam , non ut
5 Refpondet Pomponatius , verbis pri- caufæ .
md & per fe duntaxat auditum , af Simili modd fincera & rectæ Philo- 6
fectionibus deinde animi immutatis perfophiæ repugnant , fententia Origenis
aceidens tactum quoque immutari. Sia libr. 1, s. cont. Celfum ,nomina ia
cut videmus ( ait) feri ab Oratoribus una lingua producere effectus , quos
facultate Rhetorice , and peritis muſ . nequeant in aliam cranslata : & fen
cis vi harmonia . Sed contra : Ora- tentia Pici in concluſionibus Cabalıſti
tores non verbis nudis ,. verùm pondere cis ( quem optimè refellit Petrus Cie
fententiarum & rationum momentis pera ruelus Darocenfis in quælt. de Cabala
fuadent : fi nuda tantùm barbaraque & Magia Judæorum , qua: eſt ultima
& nihil ſignificantia , vel parum apta inter ejus Paradoxas quæſtiones ) bar
pèrmovendis animis , aut vefana & bara & nihil fignificancia nomina plus
habe
Theoph. libr.9. de Hiſtor. plant. Plur fing. certam . Grevini. lib . 1. de veneus
sarcb . in vita Periclis . Rab. Maymon , n In Ody0. agens, de Lycanthropis.
lib. 1.perplex, 6, 72. Leo. Vairi Tıb. 2 , o loco citato ,
de Faſcino e . lii Ant. Miran . lib.26. de p Refutatum id fup. cap. proximo.
 LIBRI I. CA P. IV. Q. III. st
frabere efficacitatis ; ea quoque' quæ ' na ſunt hominum arbitratu indita . No
Gregorius Tolofanus 9. , tradidit : cùm mina quoque nec funt fubftantiæ cor
de HiltrionibusOratoribus, & Poetis poreæaut ſpirituales, nec funt acciden- •
dicta , ad excantatores accommodat : tia inhærentia fubje &to : quare vitam
quod eorum verba cüm demum rata in fe habere non poflunt : !adveniunt
fint & efficacia ', cum animo intento & quoque ſeu induolur rebus , quas &
obfirmato ea proferunt , non enim ilti gnificant atque denominant , extrinſes
perfuadendo & affectiones: concitando: cus plane' : quare nec emanantes à re
operantur , ut illic bus radii dicendi. Multa quoque funt
7 Videre nunc frivola & impia Ma nomina nihil ſignificancia : multa quid
gices. patrocinia , & quibus fuperædi- aliud di rei natura: ſignificantia : quia
ficat , vana fundamenta : quæ Caba- & ipfa illa , quæ naturam rei fignifi
us difticæ tamen inſanix'amatoribus miri ficant ( qualia putantur' , quæ creatu ..
ficè placuerunt . Afferant primò litte- ris Adamus impofuit , ) hæc nullum
ris & fyllabis quandam. eſſe cum coe potuerunt å naturis; rerum influxum
leftibus corporibus & mentibus fympa recipere ; quia res corporeæ natu
thiæ connexionem . quod tamen non raliter nihil efficere poffunt in id
probant ulla ratione , ac ne traditione quod corporis expers: elt , ut funt no
quidem : nec poffet probari , niſu illo mina , . !
rum teſtimonio', quibus id å dæmoni- - Objiciunt nobis , Deum ipfum rebus gu
bus foret revelatum ,, dæmones autem nomina indidiſſe . Probant , quia ſcri
funt mendaciffimi nunquam fponte ptum lit , Omnibus iis nomina vocat
werum dicturi, nec à Magis, ut verumi & alibi u : gaudete ,, quia nomina
promant , compelli poflunt , id nunc veftra foripta ſunt in cælis..) Refpon .
fuppono inferiùs probaturus'. Secundo , deo: Deum quidem nolle cunctarum re
dicunt verba illa majoris natura ſua ef rum , fingulorum etiani Angelorum ,
ficaciæ effe , quæ funrorta å lingua di: Kellarum ( de quibus eo loco agit Pro
gniore & à ſanctiore dignitate inftitu- pheta ) naturas , proprias & fic ea ,
fa , & quæ ses fanctiores : ſignificant : cùm lubet , propriis nominibus , hoc eſt
qua in re mirė nugatus deprehenditur convenientibus earum naturæ vocare
Laurent. r Ananias. Hoc diabolus com poffe : ſed ea: pomina mortalibus in
mentus , ut fanctiſſimis quibufque recognita funt , nec. Magis-revelata . dein
bus faciliùs & libentiùs myltas fuos fa- de præſens pofitum pro faturo ', vocar
ciat abuti . Sed refellicur , quia nec rei bit ; ut patet ex Hebræo' vocabulo ,
fan &tæ fignificatio ,. nec linguæ digni- quod futuri eft temporis . Prior ergo
ms, nec probitas hominis inſtituentis , locus nihil juvat hos argutarores'; mul
ullam qualitatem phylicam operativam id minus pofterior : nihil enim aliud eſt
poflunt vocabulis imprimere . Deus et nomina Diſcipulorum : in cælo ſcripta
iam formulis Magorum : nihil gratiæ effe : quam eſſe in amicorum Dei re
wel virtutis promifit , nec. elargitur lata album , quod alibi dicitur infcri
quomodo fit Deus fibi contrarius ? quo- pra eſſe libro vite ; quod five accipias:
modo adprobet artes , quas ipſe vetuit ?' fecundùm æternam Dei prædeſtinatio
denique: talia : allerere blaſphemum & nem , quæ mutari nequit ;, live fecun
erroneum effe , Parifienfis facultas Theo dùm præfentem juſtitiam , quæ muta
logica jampridem definivit artic. g : tioni obnoxia ; certè id homines im .
10. de Magia . Terriò fomniant , no- pii parum'reverenter ad indititia nomi
mina propria radios : quoſdam eſſe re- na , quibus ab hominibus diſcipuli com
rum , quas ſignificant, & in iplis no- pellabantur , audent transferre. quid :
minibus , quafi vitam quandam latere . magnoperè gaudendum illis , ob com
Quid dignum Anticyris , 6 non iilud ?? munemi fibi nominationem cum cæ
Quicquid enim . Platonici dicant , nomii teris : hominibus ; brutis etiam & oro
G2 ticis :
@lib, 19 : Syntax. cap. 8 . [ Genef. 2. v: 20.
lib. 3. de natur. demon . f. 99 .. t P / a . 14ó.0:4n Lực: 0.9. 9..
 52 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ticis : quorum nomen non minùs Deo verbum unum atque alterum : quare
notum erat , qui novit omnia ? vis quoque vehementior imaginationis
Hinc tamen illi , ipferunt , voces fi- concurrit , & fpiritus copioſior in rem
gnificativas primatid , per influxum cec incantatam tranfit . Quæ vana funt ,
leftem , ſignificare ; ſecundarid tantum nec empſitaada titivilitio . Nec enim
per hominum impofitionem : & quia imaginatio extra imaginantem in res
in ſignificativis nominibus utrumque fejuostas vim habet ullam ; nec fpiri.
concurrit , in non ſignificativis alterum rus ullus à loquente prodit , qui renk
tantùm ; ided plus virium habere no incantatam contingit , præter affatum :
mina fignificativa . Quod imprimis alii afflatus autem facultas ad fanitatem
pernegant , qui non ſignificativis am- nulla eft ; ad morbum & noxam per
pliùs deferunt . Equidem lubet ab his contagium aliqua , ut docuimus .
omnibus. quærere : num neceffe non lit Ex his manifeftum fit falfa quoque il
quemlibet induxum cæleftium orbium effe , quæ ex tam bellis axiomatibus
per traduces qualitates in fubjectum inferuoi corollaria. primò quod afferunt
tam remotum influere ; ipſis influen- oportere , ut ſic fanantes aftlent ægro ,
tiis recipiendis aptum & accommoda- & ei vocabula quaſi inhalent. 2 .. quam
sum ? deinde , num res incorporeæ , ut libet hujuſmodi incantationem præter
funt nomina , fint ſubjectum idoneum ordinem folitum & retrogradeprolacam
recipiendis qualitatibus corporeis? quo- aut fcriptam , infolicos effectus gigne
sum ut priusnequit negari , ita poftere. 3. debere ea , quæ Magus vult im
rius nequit affirmari . Nihil ergo tri- petrare , infcribi rei , quam ut in itru
buit energiæ primus ille influxus coe mentum adhibet : .exempli gratia , G
beltis. Impofitio quoque humana , cùm tabella , vel pergameno , vel herbæ fo
fat nuda & mere arbitraria denomina- liis utatur , debere infcribere folio
tio , quid queat infuere , nec Argus membranæ vel tabellæ , ad quem id
videas ', quem ferunt fuiffc oculacilli- effectum faciat , cur cedo ? an quod ver
mum . ba non fatis efficacia per be prolata ?
10 Quarcum delirium eft, vim complee an quod alioqui dæmon furdus, ut ca
sorum verborum , ( propofitionum ſci- non audiat ; vel quod ſcripta , quàm
licet & orationum ) efficaciorem effe . audita meliùs intelligit ? an quod ad
Primd , quia veritas ( inquit Archima- memoriæ lapfum fulciendum opus hac
gus ) in ipfa propofitione contenta hic induſtria ? nihil horum in cauſa , fed
accedit : cujus veritatis vis maxima eft , vafer ille vanarum obſervationum mul
quando formula fea carmen virtutis ar tiplicatione , velut variis retium plagu 1
operationis aftri feu numinis, quod com : lis, ſic pluribus peccatis miſeros amas
precantur , continet : commemorationem illaqueare . Legi exempla quę Leon
1
Satan , Satan , tibi quam perpetuo fo Vairus collegir , * fed in his omnibus
milis és ! pergis hoc telo Divinos ho pactum cum dæmone intercedens caut .
nores confequi. Nonnè fatis hoc indi- fa fuit effectionum . Vide inf. 1.6. and
cant , quz myſtes ille tuus , exempla cephalæoſ. monito. V.
petit , 'ex Hymnis Orphei & Apuleii
Scripris , idololatriæ plena ? tum quia QUÆSTIO IV .
auctoritates illæ Poetarum refertæ var
nitatis : tum quia fenfum ac intelles De amuletis periaptis .
tum carminis aftris adfcribit : tum
quia per hoc numen intelligit cacoda SUMMARIU M.
moncs ; quos aſtris & fingularum re
sum ſpeciebas, Magica diltribuit . Co i Romanorum amuleta, Prefifcini,Gros
natur etiam probare , quia qui inte corum quoque Judæorum Phyla
gram orationis texturam promit , ma Eteria , varia corum nomina .
gis animo di &tis intendit , quàm qui 2 Chriftianis que lirisa , do que non ,
ibi
X lib . i . de Fafcixa €.5.

1
 LIBRI I. CAP . IV . Q. VI . 53
ibi Ciruelus notatus do que vis ho- demnantes ex Patribus non fatis in
rum . De Hiſpanico Gagarte pue- tellectis .
ris appendi Joliso . Dico primo , Amuleta hujuſmodi
3 Reliquia SS. debenedi&ta licitè geo que collo' dependent, vim nullam obti
ftantur. pro his D. Bafi. Incertus , nent naturalem ratione verborum , cha
Chryfoft. Hier explicati contra racterum , vel figuræ , vel conſtellatio.
Scaligerum nis : fed duntaxat ratione materie , fi
4 Superſtitiofa verò phylacteria ut A. qua huic , ansipathie vel Sympathic
lexandri Magni numiſmata do D. naturalis vis infir .) Hæc concl. eit Ca
Leoni. falſo infcripta oratio da- tholicorum omnium , & etiam Gencia
mnantur . lium , quos præcedenti quæftione cita
3 Heretici ufe his falfis periammatis. vimus. Probatur , quia phyſicæ ligatu
11 ó Falſa in quibus vana Angel, nomi ræ facultas neceſſe eſt , ut à natura rei
na qua ſcriptura non novit: de iplius dependeat , quæ non competit ,
bis decretum Concil. Rom . fub Za- nifi ratione materiæ feu ſubjecti . Qua
charia contra Adelbertum Oy Cle- re Gi quis effectus producatur , cujus
ment. Hereticos in Germania . cauſa nequit eſſe vis naturalis fubje&ti:
effectus ille prodigiofus erit , & amu.
1 Ota eſt Græcorum athletarum letum ſuperſtitiofum , qualia multa con
N conſuetudo , fed paucis ; qui phy- gellit Cotta Ben Lucas Judæus Lufita
lasteriis ufi ad vi& oriam , ne niceteriis nus a .; Huc referendum , li figuram ac
magicis ſuperaret adverſarius. monimen- tendunt ; quod Hiſpanicis pueris ex
tum hujus rei habes in antiquis gloſſis Gagate ad collum deligant , manu in
Juvenalis Sat. 11. his verbis : ruftici deriſum , inferto intra digitos primo
didicerunt luxuriam e paleſtris uri , res pollice , conformata . Higam vo
fracteriis ( corr. phyla &teriis ) ut athleta cant.
ad vincendum , & mox : nam do nice Dico fecundd ; Quando in ipfis ver . 3
teria fillateria ( iterum corr. phylacte- bis modo ſcriptionis , crucium numero
sia ),funt , quæ ob victoriam fiebant , figura vel fimilibus ſpes non ponitur :
O de collo pendentia geſtabantur , & c.pium fanétum eft , reverentiæ caufa
Cunctis autem nota Romanorum gen- Sanctorum reliquias, cereas agni Deief
tilium conſuerudo , qui foliti puerulis figies, Evangelium S. Joannis , Pſal
de collo res turpiculas fufpendere . Pre- mum Davidis , o fimilia S. Scriptura
fiſcini , ut dicebant , ne faſcinarentur teftimonia fecum geftare collo appen /a :
( unde & Fafcini pomen inter obfcæna fed effe &tus, qui inde oritur, frit ſuper.
relatum ), alia quoque amuleta fuccini naturalis 'Dei beneficentie adfcri
aut alterius materiæ contra morbos ge- bendus . Aliis autem ligaturis uti , quas
ftitabant , quæ dicta : Amoleta , amoli vel ufus Ecclefiæ Cathol. vel proborum
menia , jervatoria , probra , quemadmo- Medicorum ars non commendat , uti -
duin & Græcis fuere , fua Trianto , mninò eft prohibitum . Quod ad reliquias
Freedhepare , án Otpora, sarolta , ing pun attinet , hoc loco videtur non fatis
maxrnelat , malorum , ut putabant , a- cautè locutus infignis Doctor Theolo
verruncatoria . Sic etiam prodeſſe Gbi gus Ciruelus Darocenfis libr.de fuperft.
putabant Judæi ſua phylacteria , ſeque cap. 4. part. 3. quandoleviculis fultus ra
per illa cuſtodiri ac præſervarid malis , tionibus ſacrarum reliquiarum ad col
perperam accipientes Divinum præcep- lum gestacionem improbare non vere
ium y . Eundem errorem Catholicis tur . Diflencit ille ab hæreticis : nam
non hæreticus tantum V Vierus ; fed & ipfe concedit reliquias Sanctorum in
qui Catholicus videtur ex ſcriptis , Re- templis honorifice ſervari , & adorari :
migius Lotharingus % , impingit ; hinc fed non vulc eas à privatis collo apo
omnium periaptorum uſum temerè con- penſas gellari ; tenuere vel incautè re
pre
y Exod . 13. 56. Deu . 6. 8. Matth.23 v . z 1. 13. demonolat. cap. 3.
Soubi plura notamus in comment . a l. de ligaturis .
 54 DISQUISITIONUM MAGICARUM
prehendens antiquam virorum valdė neis miniatis . & cætera . Sand D.Chry
ſanctorum conſuetudinem . Nonnè B. foltomus eadem id mente reprehendit
Helena clavorum CHRISTI unum fræ- qua D. Hieronymus , f quis fatis indi
no equi , alium galeæ Conftantini in car , pharifaicam illam iuperſtitionem
didit . Nonnè Beatus Antonius palma- prælidium ab ipſis pi&taciolis , non de.
tam illam Anachoretæ S. Pauli ; & fuper à Cuſtode Iſrael , Deo Sabaoth
ipſius Antonii tritum cum melote pale exſpectantem , fe reprehendere : item
lium exultans Athanaſius tulit Simi- quod quæ extrinſecus gerebant , eorum
lia de TheodoriMartyris pulvere Nyf- cultum & obſervantia01 intrinfecam
ſenus : de catena B. Petri : magnus Greo quæ præcipua y negligebant · Deniqué
gorius . Sėd' in re: nota: non . elt immo ja vita S. Antonii inteſtationem quan
randum . dan dæmonum , cùm preces quaídam
Concluſionis prior pars probatur , membranulæ inſcripſiffet , & in cubic
Eccleſiæ Cathol.. inveterato & falutari culo ante Deiparæ Virginis imaginem
more , nec non ſententia D. Thomæ , affigi juſliſſer , legimus difpuliffe ( Sli
Maldon.. b Navarr. Silveſtri , & alio- rius tom . 3: fol. 43 , ) Auctoritas D. Gre .
rum . Ratio eft , quia Sanctorum reli- gorii Papæ idem probat epift. ad Theo
quias ira femper majores noftri. ſunt. delindam , quem jure fuo , id elt Cal
venerati .. viniſtico , carpit Joſ. Scaliger in . Elege. I
3 Agni cerei ad hoc à ſolo Ponrif. Ma- cho cap. 8... verba divi Hieronymi con
ximo quotannis: benedicuntur : facræ tra mentem ejus . detorquens . Sed ber
fcripturæ teftimopia , ut licet ore pro- nc , quod ovillum lanisium jam depos
ferré , licet etiam deferipta collo defer- Dere Scaliger incoepit .
re , & narrat Leontius: Epiſcopus ſan Pofterior pars concluſionis probatur
&um Simeonem . Salum mulieri magæ canonibus , qui anathema fulminantin
amuleium in tabella conſtriplille ; quo eos , qui phylacteriis (hoc eft conſer
gelta to . illa non potuit ampliùs divina- vatoriis , utuntur ; & G clerici. ea fa
re , nec magica amuleta facere . ( Sur.. ciant , jubent eos Ecclelis ejici Can .
1. Jul. ) nec ullus fanctorum Patrum . 1.04. 26. q . 5. qui canones quomodo
hoc unquam improbavit. Nam D. Ba- Giat intelligendis, & de quo genere phy
filius. c damnat necediamato characte- lacteriorum loquantur , petendum ex a
ribus ( nempe magicis ) , infignita .. In. lio canone , nempe ult. ejuſdemqueftio
certus auctor in Matt. qui exſtat internis , ubi inter cætera in hunc modum :
Chryſoſtomi opera , d . invehitur. in duo fcribit beatus Ilidorus ad hea perija
nequam genera hominum : primum , nent ligaturæ: exfecrabilium remediorum ;
qui ex hujufmodi: ad: collum fufpenfis que ars non commendatmedicorum , feu
ipli ſanctiores volebant videri , ut Pha: in precantationibus , feur in characteri
rifæi olim : ſecundum , quia ex eadem bus:ſuſpendendis atque digandis : in quibus
fuperbia , quæ ad collum alii fufpen- omnibus ars dæmonum eft ,, ex quadams
derent , ipl . de.capillis , vel veltimen- peftifera focietate hominum core Angelo
tis fuis largiebantur. Ipfe D.Chryfoft. rum malorum , exorta , quæ ſumplit di
c mulierculas illas reprehendit , vel Di Auguſtino lib: 2: de doctrina Chriſtia
quod non recta , fed Phariſaica id in- na . Idem alibi confirmat. D. Auguftin ..
tentione facerent ; vel quddi, per opi g. his verbis : Fingunt: Spiritus maligni
nionis errorem , non à Dei gratia mi- umbras quafdam honoris ſibimetipfis , ut:
raculofum auxilium , fed ab ipſa ma- ſic decipiant cos', qui ſequuntur Chri
feria , vel forma ſcripturæ , id præſto: jlum . Uſque aded , fratres mei", ut illi :
Jarentur : ut faciunt hodie, qui dicunt ipfi qui ſeducunt per- ligarurasi, per pro
debere effe fcriptum Evangelium in cantationes , per machinamenta inimici ;
membrana virginea , vel litteris velili- mifceant: precantationibus fuis nomena
) Cbrie
o Tho. 2.2.9.96. a. 4. Maldon, in l. e in Match. hom . 73:
sap. Joan. c Hom . in Pfr. 45. f In d.cap . 23. Maib.
d Hum. 13.in Marh. gwałta . .. on Jio anter
 LIBRI 1. CA P. I V. Q. V. 58
Chrifti , qui jam non poffunt . feducere nota Angelorum , hoc eft alia prætern'
Chriftianos,, ut deni venenum , addant Michael , Gabrel , Raphael . hoc mia .
mellis aliquantum . ), Chryſoltomus ho . rum forcallis alicui videbitur : quia
mil. 25. ad P. Antiochen. Quid verò dic Trithemius , & Rabb. alia quoque no.
ceret aliquis dehis , qui carminibusg mina confinguot eorum , quos dicunt .
ligaturis utuntur: o de circumliganti. elle motores orbium cæleſtium , item
bus aures Alexandri Macedonis numif. fata decernere , & fatales cafus admi
mara capiti vel pedibus : Dic mihi, be niltrare , & mirifica quædam homines.
nè funt fpesnoſtre , ut poft .crueem ab his diſcere; & .,fimiles impietates
mortem Domini gentilis regis iimagine quibus ille liber nyans Arbatel
Spem ſalw ishabeamus.: Oc.Damnarunt fcatet . In Sybillinis quoque oraculis ,
hæc etiam tempore Caroli Magni Pa . l. 2. hic verſus exſtat , juxta quoſdam co
tres Concilii Turonenfis cap. 42. & ipfe dices ήξεσι μιχαήλτε Γαβριήλ , Ραφαήλ '
Carolus libr. 6. Capitulorum cap.72 . & öveenaze . Venient Michael ., Gaa
prius Cooltantius Imp.apud Ammian.briel , Raphael , Uriel . Sed
1.19. & Antoninus Caracalla , apud Spar• in aliis libris habus icomessa , seeńa , 0% ,
tianum in ejus vita , Tales ſunt ne sera , siç anaze Exomiel , Uriel , sa
fariæ illæ formulæ precum , quas .con- niel , de Azael . in quibus primum illud
tra vulnera , & pericula ignis , aquæ eft corruptum pro Ispepsia , tertium pro
& alia , quidam per mendacium ada pagibena ut vocant cos Trithemius
fcribunt B. Leoni & aliis Sanctis , & & alii, qui cælorum motores eos .fa
proh dolor ) multi hodie geſitant ; ciunt . Sed nitor auctoritate & ſanctione
quibus Diabolus femper tandem impo- concilii Romani , quod fuit congregatum
nit , & quando funt in ftatu pelimo Romæ ſub. Zacharia Pontifice , ad dam .
lechalis culpæ , finit eos occidi , & de- nandos errores Aldeberti & Clementis
ferit , quos ante aliquoties defenderat. hæreticorum Germaniam turbantium
Poffem nominare mihi probè notum , ubi inter cætera , 'lecta una oratio Al.
cui id accidit . Norunt Franci , cum deberti, in qua continebantur hæc ver
ſuperioribus annis , cum Barone Da.. ba : ' Supplico vas Angelus Uriel , Ange
nou , hæreticorum Germanorum exa- bus Raguel, Angelus Tubuel , Angelus
mina in Franciam irrupilleot ., & à Michael , Angelus Adimis ., Angelus
Duce Guiſio (trenuè debellata fuſſent, Tubuas, Angelus Sabaoth , Angelus Sie
hujufmodi fchediaſmata collo cælorum mibel .
fere omnium appenſa ., fuiſſe reperta Quibus lectis Zacharias Papa , inter.
ab iis , qui cadavera (paliarunt. Hoc rogavit Epifcopos , fententiam de his ſu
genus faperſtitionis fublaonat Lucianus am proferrent : illi damnandum Alde.
1. & Antoninum Caracallam ſuppliciis bertum pronunciarunt, ut hæreticum ;
5 .compeſcere conſtituilie , teltacur Spar- caufa verd fubditur & ipſuni Decretum
tianus . Et Tatianus Allyrius : hæc o concilii his verbis : Otto enim nomina
mnia refert ad Dæmonum dolos ,, & Angelorum , que in ſua orationc Adelber .
pacta per Magos cum illis inita . Huc tus invocavit , non Angelorum , præter
etiam refero quod de urſariis , 'fic retert Michaelis, ſed magis demorum nomina
Balſamon Comment. Syn . 6. in Trullo ; funt, quos ad præftandum fibi auxilium
Urfas trahere dicunsur ii , qui arciotro- invocavit . Nos autem , ut à veftro ſan
phi appellantur , qui quidem in capite to Apoltolatu edocemur , o divina tra
o totius animalis corpore sinfiuras apo due auctoritas , '2018 plus quam trium An
pendentes , o pilos ex ipfo condenies gelorum nomina agnofcimus , id eft, Mi
cos una cum tincturis dari perinde ac chrel, Gabriel , Raphael Zacharias
remedia amuleta , tanquam contra Papa dixi , oprime proviſum efl - d ve
morbos a faſcinantes oculos conferre pof- fra ſantitate , ut conferipta illius ou
fint. ) Huc pertinent etiam formulæ o- mnia igne concrementur : fed opportu
mnes , quibus immilcentur nomina ig- num eft , ut ad reprobationem ejus in
forinio
h in dial. philos i Oras. contra gen .
 56 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ſcrinio noftro conſerventur ad perpetuam
confuſionem . Nunc verò quia omnia pero
acta ſunt , deutrorumque fententia , quo-
rum ſuperius mentio facta eſt nunc per-
tractatum eft. Univerſum concilium di.
xit : Aldebertus , cujus nobis actus de
nefaria commenta ie&ta funt : qui ſe
Apoftolum cenſuit nominari , o gai ca
pillos y ungulas ſuas populis pro fan
& titate tribuit , quique sub obtentu An-
gelorum dæmones in fuum auxilium in
vocat : fit ab omni officio ſacerdotali
alienus , & c. k Igitur ex concilii hu-
jus fententia , damnanda cuncta periam-
mata , periapra ligaturarum & fimilia ,
ubi alia nonina leguntur, quam trium ,
quos ſacra ſcriptura nominat , Angelo
rum . Nominatur quidem Uriel. 4. Eſdr.
0. 1. Sed liber ille Canonicus non eit ,
nec tantæ auctoritatis ; & in eodem re-
perias Jeremiel , quem nemo recipit :
Aledberti verò cætera nomina nonnibil
funt depravata ex iis , quæ in Necro
manticorum libris habentur . Sed de
Uriel accurate ſcripſit Nicol . Serarius
nofter comment. in cap. 12. Tobiæ q . 10.
cum quatuor ſequentibus. Illud quoque
attendendum , ne ipfis Angelorum no
minibus veris utenses , ea malis Ange
Jis accommodarint, cur non hoc auſint,
qui auſi fic abuti nominibus Dei ? Audi
Procopium in Levit. contra quoſdam
curioſos hoc utentes prætextu his ver
bis agentem : Attamen ( objiciunt qui
dem ) invocant Zabaorb. Quid tum ?
impiè hoc faciunt. Nam illam appella
tionem non Deo , fed demonibus tribu .
unt', o plerumque illi demoniaci ufura
pant nomina divina , dum ea imponunt
'demonibus , quorum ambitioni ferviuni .
Hoc fit in precibus Magorum , quibus
inſerta magna ( ſic vocant ) nomina ,
C A U
PU T V.
Ars aurifactoria quam Alchimiam
nuncupant , ad quam magiæ fpe
ciem fit referenda
NO ſtioni reſponderi , niſi priùs con
ftet , quo fe ufque vires ejus extendant,
k Vide apud Sur. tom. 3. menfe Junio
quare quatuor ſunt diſcutienda , primo,
an ars iſta finem ſuum conſequatur ? le
cundo , habendane in numero arriamli .
beralium ? tertiò , ad quam magiæ fpe
ciem pertineat ? quarto , illicita lit, anilo
licita ?
QUÆSTIO I.
An aurum hac arte verum conficiatur ?
Uo quæſtio hæc complectitur ;
quid fieri ſolear? quorum non eadem ra.
tio ert: priùs quam decidamus quæſtio
nem , quædam de nomine & origine ſunt
præmittenda .
SECTIO I.
Quid nominis fit Alchimia do quando
inventa ?
SUMMARIU M.
1
I Alchimia nec Grecam nec Arabicum ,
fed Hebreum vocabulum . Ægyp
tus non vocata Chemia, ſed Cha
mia , five Cbammia . Item Mitz
raim feu Maſra . Alchimia cur Spa
girica diéta . Manilii locus expli
catus ,
; Chymices totius laudes ampliando ,
explicata inſcriptto vetus.
3 Chryfopæia qua origo antiquitas ,
refutantur fabulæ multe femi bla
Sphema . De Adamo , de Noe , de
More at forore ejus Maria , de
Salomone .
4 Del Pandora poculo , vellere Colchi.
so , de femore aureo Pythagora ,
de Crateve ſacro terræ opere .Locus
Efdr. 4. cap. 8. v. 2.
s Fuit certiùs hæc_ars fub Caligula
ex Plinio , o Diocletiano ex Sui
da . Graci de ea Scriptores Zozy
mus Nicephorus Blemmidas
Præcipuus non primus Scriptor Geo
brus Arabs .
ri docti ; & idna indicare nomini
præfixum , Al. ut in Almanash
Al
in vir. S. Bonifacij fol. 494 .
 1
LIBRI I. CAP. IV . Q. I. 57
Almageſtum , & fimilibus. I Mixobar- quatoriam . Etenim Hebræis , ‫ם‬ ‫הלכי‬
barum ergo vocabulum fuerit , ex Art Halichim , lignificat itinera Give Au
bico Al. & Græco , túw feu zúra xus , ab 79 Halech , quod fignificar
quod idem ac fundo ; alii Græcam pla. facere ambulare feu Aueret . Unde are
nè vocem cenfent , ex quibus eſt Joan- liquans feu fundens metalla : abjecta lit
Des Chryfipp. Fanian. qui deducit , Te terula , ab Halichim , fit Alchimia
på tń zupeiar y ana , a fale & fulio- facillima formatione. Quid enim eft als
ne m Sed huic Græci fcriptores repu- chimia , quam pyrotechnica live ignia
gnant , qui plerumque fcribunt impician ria ars ', refolutoria & purificatoria
: non quusia . Sed quid amesa fi- metallorum ? quæ ut Chimia fpecies
gnificat ? quidam ex Plutarcho o tra- quædam eft: fic etiam aurifactoria , li
dunt Ægyptum ſacra lingua facerdoti- ve Chryfopoeia , ſpecies quædamel Al
bus vocari Chemiam : & indè fufpican- chimiæ, quæ in extrahendo live ſepa
tur , vocari Chemiam , quali Ægypa rando & in congregando five coagulan
tiam : videlicet quia primi mortalium do ex aliis metallis auro , tota occupa
Ægyptii illam à Mizraimo Chami filio tur : unde non malè Spagiricam vocant
acceperint, ab Ægyptiis Arabes didicea nonnulli , Tepcí so otão ny dy cipere ,
rint, & articulum illum ſuum Al ada ſegregando & congregando . Ad hanc
diderint; ab Arabibus Europæi accepe quidam retulic illum Manilii verſum u
rint, & nomen & artem , ut & reli- Maceriamque manu certa duplicarier
quam ferè medicinam & philoſophiam arte : quz quia de Alchimia & de Al
Græcanicam Nimis ilti benigni funt chimicis dicere videtur, ( qux eſt Cria
in Arabes . Nomen enim notum Rotica audacia ) contra veterum codicum
manis fuit antequam ulli noci philofo- fidem , eum tollendum , ut ſpurium jus
phi vel docti inter Arabes , & quo tem- dicavit. utrumque mald ; nam & Mani
pore Arabia adhuc Chriſtiana. Invenias lii verficulus eft , & non de Chryfopæ .
illud apud Julium Firmicum Latinum is , fed de Bracteariis accipiendus , qui
p ſcriptorem , qui tempore vixit Con- malleando aurum , in bracteas (eu folio
Hantini Magni . Apud Ægyptios qui- la tenuiffima diducunt & dilataat &
dem hæc ars in ufu etiam Diocletiani fic ſuperficiem aded dilatatam qual
tempore videtur fuifle , & Suidæ credi- plicant. Alchimici certè non tam du
mus , q & ab iis forte Romani accepe plicant manu , quam igne.
1 Tunt . Verum illud de Chemia merum Non ftacui autem de tota Chymica
cft commentum : Ægyptus enim non agere ; quam ego artem , quà medicinte
Chemia , fed Chammia dieta à Chamo: adminiculatur , fand laudo , & veneros
fic enim in Pſalmis legimus ; in taber . ut phyſiologiæ. foetum præftantiffimum
Bc naculis Cham , , Ægyptiorum , & po- inventricem auri potabilis , rei non mi
Hea , terra Cham , vocatur ipfa Ægyp. nùs utilis ad ſanandum , quàm ad alca .
tus , hoc ergd nomen facerdotes , ut te- dum , ad quoad fieri poteft , vitam pro
ftimonium antiquitatis fuæ affervarunt , rogandam ; fpiritus enim fubtiliffimos
vulgo Miſraim dicebatur Ægyptus : un ex metallis , gemmis, planrifque edu
de & hodie adhuc Turcæ & Arabes vo- cens ; quo ſubtiliora , hoc pariora ; &
cant , Mafra. Quare fi Arabes voluif- què puriora , hoc efficaciora remedia
fent ab Ægypto hanc artem denomina- prebet ; metalla depurat , ſegregat
Te , & addere fuum illud Al , vocaffent perficit; lapides conftat, aquam elicit ,
Almafram . Quid ergo ? fufpicor ut ignem vegecat , & in igne vegetato
multa Arabum vocabula , elle Hebræ ac quaſi perennato ſpecimea edit artis
um illud , & quidem folide, nec aliud & efficacitatis fuæ , in humana vita pro
ſignificare quàm artem fuforiam five li- paganda . Mihi quidem dubium non eft
H lie
! I N. comment, in Manil. o lib. z . in Luna decretis ,
DI .Dialogo de Chryſopæia . in Dioclet . Pfal. 105. 23.
n Cedrenus in Annal. Swid , mox ci i Job. 29.6. Job. 24.
land , o de Ofir. Ifid. u lib. s . Aftron ,
 $8 DISQUISITIONUM MAGICARUM
liquorem illum Olibii Maximi ; cujusdam adjecere ? An , quia Cabalifæ nu.
beneficio lucerna multis feculis con- gancur Chamum in arca Noacho patri
fervata fuit ardens , Chymicum fuiſſe : , fuo libros de Magia naturali furatum ,
de quo Bernardus Scardconus , * ſcri- quos Miſraimo filio fuo donaverit, id
bit Patavii ante aliquot annos , urnam circo inter illos eciam Chymici libri fue .
fiftilem effoffan his inſcripcam verdi- re ? led Chamum ſcimus non philolo .
bus . phiæ naturalis , verum Magiæ Dæmo
Plutoni Sacrum munus ne attingite fuo niacæ fuiſſe propagatorem y . Hermetis
res Triſmegilti non pauci fuperſunt libri ,
Ignotum eft vobis hoc quod in orbe la quis quæſo vel color tenuis in illis hu
tet . jus artis ?eruent opinor , qui Phaetontæo
Namque elementa gravi clauſit digefta aufu ed decorſerunt , quæ de Turri Babel,
labore & quæ de terra promillionis SS . com
Vafe fub hoc modico Maximus Oli- menjoravit; & quæ Salomon in Eccle .
bius. fiaſte de meretrice , mores ejus depin.
Adfir fæcundo cuſtos ſibi copia corou , gens, Spiritu lancto afflatus, ſcripſit , illi
Ne pretium tanii deperedi laricis . ad Chymices myfteria deflexerunt : qui
auf divitias , quas oeconomicæ pruden
Plutoni Deo divitiarum dedicavit tix , & navigationi in Ophir , diſertè ac .
hoc ſuæ artis ſpecimen homo gentilis , ceptas refere Regum Hiſtoria, Salomo
divitias uli acceptas ferens . Iatra ma- nis alchimiæ adjudicare. In quos ( ut mi
jorem illam urnam minor alia reperta : tilfimè agam ) nihil dicam aliud , quàm
in hac duæ ampullæ adfabrè laboratæ , quod fatuis folemus , ſanam mertem iis
argentea una , aurea altera : puriflimo optandam . Minore longè periculo pec
quodam ambæ liquore plenz ; quo lu- cant, Aimar. Ranconetus & Cardanus,
cerna multis jam fæculis ardens con- qui Sibyllæ vaticinium illud ; fived ypaip
fervata cenfebatur . ματ ' έχω . τετρασύλλαβός όμι νόει με . Νι .
3 De ſola Chryfopoeia ftatui dicere : vem literas habeo , quattuor fillabarum
quæ vel ex adſperlis pauculi pulveris fum . Intellige me & c. ad Arfenicum
aurei ramentis , aurum multiplicat , vel admirandi lapidis materiam tranſtule
ex non auro verum aurum producit ;nam runt ; quaſi quatuor Gyllabarum & no
quæ ex auro liquato tantundem vel mi vem litterarum vox alia nulla foret .
bus auri producit , fed purgatius ; ea · Item qui Pandora poculum hoc eſſe 4
nomen aurifactoriæ non meretur . Chry . contendunt , ab Heſiodo notatum : ſed
fopæiæ igitur originem quidam nobis hi plures Epimetheos, fola ſpe reliqua ,
valdè faciunt antiquam , qui præclaro quam Prometheos , hoc grege fatean
Adami titulo libellum quendam ing- tur oportet Nec minusilli suaves,qui Si
gaem obtrudunt : ut & alii Moylis , & fyphium laxum extollunt z , & propter
Mariæ fororis ejus , & Salomonis; & hujus lapidis inventionem meruiſſe no
Hermetis Triſmegili , & Arillotelis , men , quali divina Japientis autumant :
& Pythagoreorum quorumdam libros proprer promiſcuam in vulgus beneficii
venditant: hæc enim omnia pro impo- communicationem , ad inferos detruſum
Auris habenda duxerim , & otioſorum femper revolubilis laxi ſubve &tione dam
hominum fomniis , Quid ? an quia ab narum. homines præparce avari . Li
Adamo prima ſcientiarum principia , beraliores alij cum Suida Colchis aura
idcircò & de hac ille arte ſcriplit , quem tam pellem avertuot ; illud enim depasse
de nulla conſtat fcripGille ? An , quia xpuoómadlon , vellus eureum Jalonis
Moyſes in omni Ægyptiorum ſapientia libros tuille in membranis arietinis de
excellens , idcircò & ipfe, & ſoror ejus fcriptos , arris alchimicæ doctrinam au
( miror Aaronem non additum & Be- rifactoriam continentes . Addunt alii
ſeleel) animum ad alchimiam excolen- hoc illud aureum fuiffe femur , apura

x in Hift. Patavina. 1 Syliph, quaſi riéropes •.

y Supra l. 1. 2. 3.
 LIBRI I. CAP.
jupdv juxta Laert. lib. 8. Ælian. var.
hiit , lib . 2. Lucian . & alios , five ( ut
corrigunt alii ) puo švpov, aureum flumen,
à Pythagora in Olympiis oſtenſum ,
quod tamen Origeoes eburneum appel-
lavit libr. 6. contra Celfum . Hoc illud
effe apud Hippocratem mirabile & im .
primis ſacrum terræ opus : ex quo ani-
mantia , plantæ , alimenta , pharmaca,
fortuna , & ipſe Plutus profluant a ..
Hinc apparet quàm vetuftam iſti ori-
ginem arti arceſſant . Equidem opinor
vetuſtam : fed certa teſtimonia anıè æ
vom Caligulæ non comperio . Nam
quæ di & ta , mera ſunt conjectanea nec
magis certum , quod quidam probant
ex Efdr. libr. 4. cap . 8. verf. 2. Quomodo
autem interrogabis terram dicet tie
bi : quoniam dabit terram multam mai
gis , unde fiat fiAile , parvum autem pul
verem unde aurum fit . Hoc enim per
fpicuè non ad artem fuforiam , ſed ad
naturalem metalli ex terræ pulvere pro
ductionem poteſt referri . Si tamen quis
contenderet , ad materiam auri trans
mutatoriam pertinere ; is fciat , neque
infallibili ſe teſtimonio piti , quia lio
ber ifte apocryphus eft : neque claro
loco & aperto antiquitatem artis ſe
probare .
s Cæpiffe fub Caligula docet Plinius
b rationem ex auri pigmento aurum
liquandi , fed mox defiiffe . Foditur hoc
in Syria auri colore , fragili lapidum
Caligula , auri quàm fanguinis non mi-
nus avidus excoqui juffit: & planè flu
xit aurum excellens , fed ita parvi pon
deris , ut detrimentum fentiret , nec po
ftea tentatum ab ullo . Diuturnum po
ſtea ſcriptoribus filentium fuit . Uſque
ad Diocletianum Gluere . Nam Suidas
auctor eſt , cum eo regnante Ægyprii
res novas molirentur , cæde multorum
illuſtrium virorum in ipfo exordio hoc
incendium ſopitum fuiffe : & conquiſi
ta tùm ibi veterum de argenti & au
ri fuſione ſcripta , omnia tyranni juſſu
flammis tradita , ne ex illa arte ditati
Ægyptii , pecuniis freti , Romanis in
pofterum rebellarent c . Aliquot annis
a Hippocra. in epift. de Cratea .
b Plinius.lib . 34. hifi.c.4.
V. Q. I.
poſtea Zozymus Græcus ſcriptor vi.
xit , cujus de arte facra , & Chryfo
pæia libri Manu Scripti affervantur ita
Regis ChriſtianiſſimiBibliotheca Fon
tis-belli : ubi & Blemmidæ liber de
eadem Chryſopæia dicitur exſtare :
Hic ille Nicephorus Blemmidas eſt ,
qui fub Duca Imp. multa præclara phi.
lofophiæ monimenta edidit . Zozymo
Græcum antiquiorem , non novi : ille
Arabes omnes , qui circumferuntur *
vo antecedit : fictitium Morienum ( E
remicam Romanum fingunt inepti A
rabicè ſcribentem ) & verum Geber
five Gebrum Arabem : qui non inven
tor artis , ut putant Fallopius & E.
raftus : fed cultor & ornator præci
puus . Hæc de origine habui dicenda .
SECTIO II .
De artis alchimice in auro faciendo
efficacitate .
SUMMARIU M.
i Tres de ea fententia , imo quatror ,
o carum apertores relati i
2. Argumenta putantium non pofle au
rum verum effici , oftenditur ea non
probare .
3 De Lapide Pbilofophico oye de ejuſ
dem materia oy modo conficiendi .
4 De natura metallorum .
Ea
. De metalli generatione Paracellista
rum locusiones improprie .
7 Aurum facilius gigni ex metallo
quam in venis metallum 3 Auri
caufa efficiens . De ſandaracha ,
orichalco , ftomomate .
8 De metallorum , præcipuè auri man
teria , ea duplex remora proxima.
9 Ariſtotelicorum doctrina defenſa ; do
remota , Chymicorum fententia expli
cata dedefenſa , conciliataque nem
pe de proxima , quomodo refolutio
fiat in hac princip proxima.
10 De arcis naturé poteſtate ac vi .
11 An metalli unica fit fpecies , au
rum : ibi definitio metalli, Divere
H 2 foras
c Suidas in Diocletianem .
 80 . DISQUISITIONUM
fitas ſpecifica , non benè probatur
per definit. generis.
12 De aberratione natura è ſcopo, pol-
Sunt imperfe&ta do stiam monfira
de inferioribus fuis prædicari .
13. Poteft inanimatorum ſpecie differene
sium materia proxima eſe cadena ,
aliter atque aliter diſpolira ,
14 Cur citius aurum fiat per artem ,
quam per naturam .
IS An gemmas foc poßit veras producers.
Agens principale hic eſt ſemen,auri ,
1
funis " contentiofus trahatur :
Cultores alchimiæ affirmativam aded
tuentur , ut & perfectius aurum fuis
fe foroaculis fovere , & educere , quàm
natura ſolita , contendant . Ofores con
ira Chymicorum , omnia hujuſmod! ,
ut præftigias , ludibria , & meros ja-
& atorum bombos opinantur . Equidem
puto inter hæc extrema, ut fit , me-
dia via tutillimè incedi . Videamus
breviter , quid pro utraque parte dil
putari queat .
Tres invenio fententias . Prima eft ,
non polfe aurum verum fic produci
Secunda , poſle aurum quidem quafi
ver um , Sed quod tamen pro vero ,
nec liceat vendere æquali pretio , quo
verum venditur : nec liceat illud in
medicinis exhibere. Tertia , perfectius
& purius aurum fic fieri pofle , quam
quod in terræ vifceribus gigoitur .
Prima fententia eft Tottati in E.
:
xod. cap: 7. quaft. 10. Ægid . Roman¡ ,
quod lib. 3. qual . 8. ( qui Avicennam
quoquc pro ſe citat , led male. nam
Avicen. verè cenſuit contrarium , &
ex profeſſo de hac arte ſcripfic ) ne-
garunt etiam Averr. in lib. i . de Ge-
nerar, A ponenſis differ . 209. Sed &
jpſemet Chymicus Paracellus lib. de
philofoph. & videtur id voluiſſe Bernar-
din . Gometius à Medis docto & lali-
to opere de fale libr. 2. 4. num . zo. fe-
cundæ editionis fol. 168. Secunda Sen-
tensia , ( ut opinor ) verd fuit D. Tho.
mæ : nam licet , ubi noluit quæſtio-
nem decidere , ibi ex hypothcli can-
d 2. 2.98.77.4.2. ad s .
e in 2. (en . d.7.443.art. l .
fadd . art.8.
MAGICARUM
tum locutus fuerit : d tamen ubi ab
folutè & deciſive locutus , ibi aperte
& clarè hanc ſententiana tenuit : pro
duci pofſe aurum , quoad externas qua
litates , fed quod ad intrinfecam auri
perfectionem non pertingate : quod et
iam Cajetano , f & reliquis Thomi
Iis placuit poftea citandis . Tertia
fententia, eſt omnium Chymicorum
& præterea Timonis in lib. 3. Meteor.
qu .ult.Antonii Mirandulari de ſingula .
certam.lib.co. Marcelli Palingenii , Car
Fatè tuetur And. Libavius Syntaxi 2.
libr . 1. ſingularium . Quartam his ſen
sentiam poſſemus addere Pyrrhoniam
& Academicam Dubicantium ; qui fa
tentur libi non ſatis liquere , quam pu .
to verè communiorem effe hominum
hujus ætatis . Es noftris illam defen
dere Benedict. Pererius , & Gregorius
à Valencia ; & nam de bonitate & per
fe &tione alchimici auri dubitant : &
fufpicantur , nunquam ab ullo verum
& perfe &tum aurum fuiſſe productum :
& Valencia b quoque indicat Audio
& arte humana vel con poffe , vel vix.
fieri poſle , Quid dicemus ? ' Amicus.
Plato , amicus Socrates , ſed magis, a
mica veritas :.
Axio I. Nullis idoneis argumentis can- z
tra fentientes convincunt aurum rerum
per alchimiam fieri non poffe . Ad pro
bationem hujus conclufionis ſufficit o
nus probandi transferre in adverſarium :
quia elt concluſio negativa , & adfir
manci eſſe impolabile , incumbit onus.
altendendi , cur id Gt impoſſibile , eö
quod is contendat , fe id idoneis ar
gumentis poffe convincere ; quod nos.
negamus . Veruntamen Gc potelt conclu
fio probari : neque ex parte materiæ
ſeu lubjecti, neque ex parte modirepu
gnat naturæ talis metamorphoſis. Non
ex parte materiæ , nam illa eft altera
ri , & corrumpi apta , & perduci etiam
apia ad formam præſtantiorem , & eft
capax formæ introducendæ . Non ex
parte modi : quia modus elt , per des
coctionem naturalem ignis ; qui deco
alio
& diſput. de Magia .
in 2. 2. difpic . 6. quaft. 13. pwe
& . 24 .
 LIBRI I. CAP. V. Q. 1.
Aionem naturalem caloris naturalis pro- & feliciter , & piè , ignofce. rem vim
ximè imitatur . Quid ergo deſit ? aut fi de , verba deſpice : nunquam rei veri
quid horum , oftendatur . tatem , aut artis efficaciratem , ineptia
Oltendere conantur fequentibus ar- aue infantia docentis potuit exſtingue
gumentis , quæ figillatim diluemus ad- re. Deindè quid mirum hanc quoque
fula ſolutione. Primd argumentancur ab artem habere fuas compulſationes dir.
artis ipfius incertitudine & diffenfione Gidentium ; quibus nec Philoſophiæ pars
artificum , quia chymici inter ſe nec ulla , nec medicina , nec juriſprudeu
conveniunt in modo loquendi, nec in tia , néc Scholaſtica Theologia noſci
modo operandi , nec de materia aut no- tur carere ? Diſlenko illa de materia ,
mine ſui lapidis . vel verborum eft & nominum , vel fa
3 Conveniunt , beneficio lapidis hanc nè fuit , cùm ars minus culta & ma
transformationem tribuendam ; ſed hunc gis incognita : periti in Sulphur & hy
ipſum la pidem , quo appellent somine, drargyrum conſentiunt.
non conveniunt . Longum lit omnia Probant poltea naturam metallorum 4
Merculini , Treviſani , Faniani, Valo ab iis ignorari. Primò , quia cenſens
lenlis , Roſarii , & aliorum nomina con- illo vivere & nutriri , cum Cardano :
gerere , quæ funt fignificationis planè vel ſuperioris ordinis animam habere ,
diverſa . Ex paucis cætera poſſunt di- verum valde reconditam , cum F.Geor
judicari , vocant xpuobom spjov ( ſemen gio in Harmon. mundi. Secundò , quia
aurificum ) aquam vivam , aquam vi . Tapides putant efle rejectamenta liderum
tæ , aquam liccam, lignum vitæ , fan- Cuc Paracelfus ) metalla verd adipem
guinem humanum , lac virginis , Mer- & medullam lapidum ; & proindeme
curium philoſophoruin , draconem , cor- talla , coeli effe præſtantiora excremen
yum , laton , elixir , medicinam mor ta : Terriè , quia unicami volupt elle
borum omnium , id de quo qui bibit perfectam ſpeciem metalli , nempè au .
non moritur , & Gmilia partim ridicu- rum ; cæteras elle tantùm rude & in
la , partim pugnantia , partim irreligio- choatum aurum , de quo mox plura
fa . Modos operandi diverfillimos com- Quared , non habent perſpectam auri
minifcuntur , & de eo inter ſe digla- ſui cauſam efficienrem , qui foli calori
: diantur , cum Bracheſco certat Taula- efficientiam tribuunt : quo tamen fo
danus , Villanovanum impugnat Tre- lo non poteſt auri ſubſtantia perfici .
vilanus , alii alios , & invicem fe fa. Oportet enim , ut ſol aquæ ſubftantiam
tuos ignoranteſque nuncupant . Sed de primùm calore concoquat & com mu
lapidis materia fortè ſaltem conſeo. tet : Frigus deinde & ficcitas terrena
tiunt ? nihil minus. funt, qui ferri fco- faciant aquam concreſcere . Quintò
riam , ſunt qui falem , alumen , ma de auri materia valdè diſcrepant. Gila
gnoliam , cadmiam , calcanthum , arſe- gil vult eſſe cioerem ex terra genitum
nicum expofcant , funt qui obtrudant & aquæ miftum :Braceſchus vitriolum ,
bufones , capillos , ovorum putamina , plerique fulphur , & argentum vivum ,
menftruum Auorem , vel humanum fan- nec deeft , qui arſenicon addat : qua in
guinem . Reſpondeo , tam diverfis nomi- re indaganda videntur , ut umbri, in
pibus eandem rem ſignificari , fed his dicium luge paris ſecuti , certum fane ,
ulos Scriptores ſcientiæ occultandæ cau. ut ad cervæ cunabula perducat : fallax
fa , quam non voluere paflim intelligi. in serum effentia diſcernenda . Præte
licuit lane Ægyptiis fymbola fua ad- rea quomodo poſſunt mixta refolvi in
hibere , licuit Poetis per metaphoras & mixtum illud , ex quo proximè gene
£ abulas fapientiæ principia occulere , rata fuerunt ? nonne priùs oportet re
licuit Ariſtoteli ſe dictorum obſcurita: folvantur in corpora limplicia ? igitur
se , ut ſepia folet , atramento involve- li quod eorum elt fundamentum , me.
re '; ipfæ facræ litteræ in Parabolis lo- talla in fulphur & hydrargyrum refol
quuntur, cur culpas , li & hi diverſis ventur , certè hæc duo nequeunt effe
neminibus , luſere ? Si quid minus apte, propria metallorum maceria. Hoc ar
 62 DISQUISITIONUM MAGICARUM
gumentum multas involvic quæſtiones, loquuntur, fed de hoc plura Scaliger
quas fi velim exactediſcutere , non fe- Fallopiuſque 1. Volo cum illis libera
étionis unius , ſed libri opus integri fu- liter depaciſci : Elto , non vivant me
turum . Uno fortaffis verbo præſtiterit talla : quid inde? facilior profe&to ina
abſolvere , ut hæc illis omnia largia. nimę rei in aliam inanimam , quam
mur , nihil aliud conſequi , quàm Al inanimatæ in animacam eric tranſmu
chimicos fic opinantes non efle veros tatio .
Philoſophos , neque cauſas operationis ParacelGitarum illas locuriones fand.6
i
fuæ tenere, nec operar ſcienti ficè, fed non facis rectas , nec commodas , fed
duntaxat effe nudos flaturarios , pyrote- improprias & translatitias , nihil mo
chnicos , mechanicos , & non philolo- ror : loquuntur illi inquinatè , ſentiuns
gos. nullo autem pacto conſequitur , perperam : eos non detendo 1 de relo
probandum quod erat, aurum ab illis quor , non vocabulis . Hoc unum ve.
confici non pofle : non enim gladium riffimum puto , neque negari poſſe ,
non facit faber , quia quæ ferri natu- plus humidi pinguis , & fivis plàs adi
sa , quæ gladii ad pugpam rotatio vic pofi elle fucci in metallis , quàm in
bratioque fitaccommodata , nefcitnon : lapidibus ac gemmis. hinc enim me.
aquam rofaceam minùs perfectam Chy- talla ductilia & dilatabilia fuar , quod
micus elicit , qui cætera adhibet arte lapidibus ob ariditatem & ficcitater
requifita , etiamfi rolæ effentiam , & denegatum . Unicane ſpecies metallilit ,
vim ignis , & principia diſtillationis in mox videbimus.
gnoret . Quid igitur , fi qui naturam De auri efficiente caufa , conſideran 1
ignoret metalli , ſegregatione, congela- dum . puro longè plura requiri , ut er
tioneque quæ requifita , cæteris quoque terra , arque ut ita dicam , clementis
omnibus peritè uiatur , minufnd ad fa- ferè nudis primum corpus mixtum ex
tum compofitionemque ejus , quàm ad iltat & coaguletur , quàm requiranıur ,
alterius , nihil ad operationem effectum- ut ex mixto jam coagulato & exiften
que amplius præter cauſarum cognition te aliud conficiatur mixtum , dumtaxat
nem adjicientis , vis excoctrix ignium differens perfectione . Auri ſubſtantia ,
eft effectura ? Intelligentiæ igitur jam ex terre pulvere & aquæ liquore , in
ignis particeps , qui unum & inter ali- venis cavernarum folo calore non po
um novit diſcrimen . Pone autem ali- telt perfici , fed frigiditas quoque & lic
quem , qui optime metallorum natum ciras requiruntur , poftquam verd jam
ram noverit ; huic ceriè nihil argu- femel metallum coaluit in metalli ſub
mentatio hæc oberit , quoad auri pro- ftantiam , jam ignis folus poterit fup
ductionem : poterit ergo produci ab plere , quæ ad perficiendum commu
aliquo . tandumque illud in alcerius metalli qua
Sufficerent ifta : dicam tamen quid litates erunt neceffaria. quia qualitates
de fingulis illis cenfeam . Vivere & illæ accidentaria funt , & quæ activi.
nutriri metalla , ut animam habentia tatis igneæ vim non exſuperant. Qund
vegetarivam : id non admodum abfur. exemplo poteft declarari. nam fanda
dum eft , fed fateor verius , quod Ari- racha naturalis non poteft gigni citra
foteles cenſuit i , nec lapides , nec fofo frigus illud : ſed poitquam plumbum
filia hujufmodi vivere vel nutriri : ex. femel in terræ viſceribus genitum fuit ,
creſcere autem , per adjectionem ma. ft illi miſceas acetum , ceruflam confi
teriæ , decreſcere per ſubtractionem ejuf- cies m : ut verd ex ceruſſa prodeat
dem : cùm verd Plinius t & alii , di fandaracha , pulla jam opus refrigeratio
cunt ea concipi , parturire , vivere , ne, fed fufficiet fola aductio , ut fandaracha
ſeneſcere , mori , metaphorice cantům fictitia feu fandyx Syricum nafcatur na
Oris
il. 1. magn . moral. metallis & foſſil. m Galen.l.9. de ſimp.
k Pl . I. 36. cap. 18. 19. Leo Baptift. medicam facut. PL. 1.34. in fin. Vierum
Albertus l. 2. de read fo. c . 9 . 1.7 n Plin . l. 35. c.6. Aetius l.2.4
I Scalig. exercit . 1. Fallopius les de mar. in Diofco. b. so enar. 63
. LIBRI 1. CA P. V. 0. l. 63
Orickalcum quoque fine frigore ex æ terræ pertionedi craſſam & viſcoſam :
se , vitri pulvere , & cala minaris lapi, fic huic terræ aqua illa pinguis & aerea
dis tinctura fit , ſolaque deco &tione & commilta , corporatur in primam , ( &
percolatione per igneni indiget o : cùm ut fic vocem ) elementarem auri ma
tamen fofficium & naturale + G quod teriam . hæc materia non eft adhuc pro
elt hujuſmodi , etiam frigus illud poftu pria auri materia , ſed eſt materia com
laret. Quid , quod & P Plinius cen munis omnium metallorum , & etiam
1 fuit , ſolo igne lapides in æs fundi , & lapidum. etenim fi plus habeat aridita
ferrum gigni Quid , quod & fola de- lis , deficiente humiditate , fit lapis : 6
coctione ferrum fit cówna Græcorum plus habeat pinguedinis humidæ , exit
( ferrum chalybeatum ) 9. ſeu Wypso in metallum : & propter copiam hujus
Challamiſch Hebræoruna ? quod nos humidi , nitidi , puri, ac ſolidi, ſplen
hodie chalybem vocamus sive aciarium , dida adeò ac nitida funt metalla .
veteres lacini , ferri nucleum , quia pro Et hæc eft fententia Platonis & A. 6
prio nomine deftituebantur , nan cha- riſtorelis ac lequacium . Neque huic
lybs illis idem , qudd ferrum in gene- fententiæ repugnant ( meo judicio ) eo
rer . Neque in his alio frigore opus , rum Chymicorum , qui Phyſica princi
quàm cum omnia peregit ignis , ut tunc pia gorunt & amplectuntur , hoc est
materia fe ad naturale frigus recipere non Empyrici, led Philologi ſuat , fen
finatur : vel aquæ injecta citiùs refri- tentia . Tales enim facilè ailentiuntur
geretur & induretur. huic remoto principio metallorum Q
8 Porrò quam dubdunt de auri mate- mnium . Equidem mihi videtur nega
ria diffonantiam , obitrepit illa , non ri non poffe . Quæro enim , num ar
obtundit. cedo , quam illi effe volunts gentum vivum & fulphur fc imme
quamcumque dixerint , ex hac etiam diatè ex materia prima fint en ata ? di
cætera metalla constare Philoſophi chy : adfirmas, quæro qua diſpoſitione pre
mici contendent : fic facilem ' fore ad cedente hæc potiùs , quàm alia forina ,
aurum tranfitum . Sed doctiores conve- lit introducta ? fi negas , immediate
niunt in unam ſententiam : quam ego prouille : quæro quæ præcellerit? non
quoque ſequor , & fic Ariſtotelem cum enim omni forma poiuit illa materia
his Auctoribus conciliari poſle puto : caruiſſe. Negaadum itaque id nonelt:
Non agitur nunc de materia remotiſ. ſed ulteriùs progrediendum , & poft
fima , que eſt materia prima , quam hanc materiam communem , adeò re
eandem effe nemo addubitat : ſed agi- motam , quærenda quædam materia
tur de materia, ſecunda : quæ jam cer- propinquior . De hac eft omnis diſce
tis formis eft imbuta. hæc rurfus elt , ptatio . Cenſuerim itaque illam mate
quçdam remotior , & quædam propin- riam remotam , non fubitd prætermif
quior. non enim ftatim ab ullina ad fis mediis ad extremum progredi , & ,
primam hic immediatus eſt tranſit us : quod dici folet , per faltum promove
capiamus ergo exempli gratia , au- ri: Ted primò gigni imperfectiora quæ
rum . hoc aurum materiam remotiorem dam : & fic naturam progredi ad per
habebit exhalationem quandam hume- fectiora . Ex illa materia remota pri
etatam una ex parte ( quæ materia li- mum gigni ſulphur ', & argentum vi
guida à quibufdam vocatur , vel aqua vum live vidpapyupov : iſtud potiſſimum
intrinfecus unetuofa , ab aliis unetuo . coaleſcere ex humido iſto pingui & ae
fum aqueum incorporatum , vel humi- reo ( ided aded mobile eft : ) ex ter
dum liquidam ) ex alia parte habebic rx verò pinguedine feu viſcoſitate po
tilli
o Vide Pl. I. 33. 6. 4.0 Vannocium Chalcidius. Arift. l. 3. Meteor. in fi.
li i . pyrotechnie c. 8. p lib . 26.6.27 . Theophr. b. de lapid. Janus Lacinius
9. Arift. I. 4. Meteor. Vannocius d. l. Minorita, b. 1. Chimica ari.c. 13. Albers.
1.6. 7. Alb Mag. l. 2. de lapid. 14. 3. 1. 3. de reb . metal , tr. 1. c. 2. Contaren.
: vide Hier. Magium .h. 2;mifcel.c.8 . 1. 3. Philof. c.6. Gcorg. Agricol. de re
Plato iz Timao, a ibi Procl. o Metal.
 64 DISQUIS MAGICA
ITIONUM RUM
tiffimum gigni fulphur . Sulphur illud vuntur iterum in corpora fimplicia ſeu
poftea in metalli generatione fungi vie elementaria , nempe in liquidum , hu
cem viri , idpapyupor vicem fæminæ , midum & terreum pingue : ſicut et
volunt + Chymici: hoc parum refert, iam paulatim , per varias alterationes
crediderim potiùs utrumque agere & pyrotechniæ , principalia illa proxima
pati in invicem , reactione . Nec con- in iftud vel illud metallum coalue
vincit contrarium quorundam objectio : runt .
nec in pleriſque fodinis ſulphuris , vel Tertid argumentantur : fundamenta to
argenti vivi , inveniri aurum ; nec in Chymicorum , fi penitùs infpiciantur
auri pleriſque inveniri ſulphur aut are vel falfa effe , vel prorſus dubia : &
gentnim vivum . Sufficit enim in qui- proponunt , ac impugnant fequentia :
bufdam veluigia horum reperiri , ut py- quibus figillatim ac ordine lolutiones
rotechnici læpè experti. Et , ut ex his adjungam . Primum ergo adferunt il
gigquntur , tamquam ex materia ; lic lud Rogerii Baconis u ", licet natura
in hæc rurſus metalla refolvi volunt potens fit , o mirabilis ; tamen ars ,
chymici & hanc reſolutionem odore utens natura pro inſtrumento , potentior
probant , & geftu ; ſe in materia refo- eft virtute naturali . Hoc ergo videtur
futa qualitates fulphuris & argenti vi elle falſum , tum quia nihil poteft ars
vi diéticantes invenire. Quoniam verò humana , quod Vires fuperet naturæ
hic agimus de accidentariis dumtaxat ( quæ nihil eft aliud , quàm ordinaria
differentiis , quibus hæc inanimata di. Dei in creaturis diſpoſitio : ) quare Gi
gnofcuntur folis: fruftrà objicitur odora quis effectus producitur , qui naturam
canum vis. Non enim dicitur hæc re- rerum fuperet : ille noo humanus, fed
ſolvi in fulphur & hydrargyrum for- vel Divinus , vel prodigiofus eft. tùm
male atque perfectum , fed in mate- quia omnis ars mechanica paturæ , ut
riam quandam , quæ ſulphuris & hy. bali , inſiſtit , & eam imitatur , nec
drargyri qualitates pleraſque retinens , fuis poteft conatibus operum naturæ
fatis indicat formam præceffiffe horum perfectiones adæquare . Nam veriffimè
foffilium : ficut homo occiſus cùm eftl, Fabius ita ſcriplit ; imitatio , que arris
& jam cadaver ferè diſſolutum corru . eft propria , nunquam tam feliciter na .
ptione , indicium facit fætor , corpus iuram exprimit : quin inter hanc il
illud carneum fuille ; aut quod limi. lam femper aliquid interfit , . spjaquo
lius , cùm falem vel faccarum in ali- veritas pluribus parafangis lua ſequen
quod ferculum diffolvis , fapor indicat , tem veftigia hypocrifin poft fe relin
fubftantiam illarum rerum condimenti quat * ) qui neget , jubeadus agri li
hujus materiam fuiffe : & odor aquæ fia cum veris , Dedali volatum cum a
diftillatæ , fatis apertè docet , quæ her- litibus comparare , & cum Praxitelis
bæ diſtillatæ fuerint , præterea non eft aut Phidiæ caballo hoſtiles manus ef
neceffe res omnes reſolvi in proximam fugere . Refp. Comparationem naturæ
ſuam materiam : nec enim corpus re- & artis inftitui duobus modis poffe :
folvitur in ſemen : fed fufficit refolvi primo quidem precisè ac nudè ſolam
in materiam remotiorem , five elemen- cum fola conferendo , unumque alteri,
tarem . Ad ultimum itaque argumenti five utriuſque potentiam , ſeorſim in
membrum dicimus ; metalla reſolvi im- vicem & mutuò componendo ; hoc fi :
mediatè in illa fua principia , quando Baconus voluit , ut inde fornaculis ſuis
alterantur , & peralterationem definunt ea tribuat , quæ naturæ denegata ; fa
videri talia metalla , & fiunt quid li- teor omni illum reprehenſions digniſſi
quidum vel aridum , retinens princi- mum fuifle , & arguniento contrarium
piorum illorum qualitates mulcas ; & folidè probari . Altero verd modo pof
cum hoc fit , tunc quodammodo reſol- lunt ilta comparari , non præleindendo
unum
t Avicen . epift. ad Hazon. Geber. Nature .
Lullus alii, vide Lacin . d . lib . 1 . x lib. 3. inftit. or46.
u lite de mirabilibus poteftai, arsis
---
 LIBRI I. CAP. IV . Q. T.
unum ab altero , fed extenſive , verbi inferendum , quiddam in hyena " reperi
1.
to gratia , artificium humanum cum iplari, quod in cane fit perfectius . Sic di
natura ; qua in comparatione , artifi- co definitionis hujuſmodi accidentariæ
ts cium præſupponit naturæ vim . plus au .. conditiones in fingulis metallis inven
tem cum polle artem natura fubnixam tes , non convincere lingula hæc qui
& adjutam , quam poffit natura fola , bus conveniunt metalli ſpecies elle
plurimis patet experientiis , lic enim Nam hæc non eft convenientia generis
naturalis operatio juvatur, acceleratur in fubitantia , fed duntaxat quali gene
& perficitur per humanam induftriam ris in accidentibus . Specificę namque
& artem : quod voluitle dumtaxat Ro- differentiæ ab effentia rei luni deſumen
gerium ejus verba indicant , & verilli- dæ . Quare ut adverſarii probent à de
mum eft . finitione , identitatem genericanı ; ne
Secundò reprehendunt quod dicitur à celle eit , priùs probent, vel fimul , &
Chymicis , unicum efle perfectum me- conſequenter probent , prętenſarum ſpe
tallum , live unicam metalli ſpeciem cierum differentiam eirentialem , vel
( aurum ) cætera metalla dumtaxatel- quid ei quodammodo equipollens ; v.
le auri inchoationes : & ideò tam fa . g. Homo & equus fpecies funt fub a
cilè metalla reliqua ad aurum , natu- nimalis genere ; id probari nequit eo
ralem fuam perfeétionem , reduci; quam duntaxat , quod animalis definitio , quæ
homo æger ad fanitatem , & ovum ad tamen effentialis ett , conveniat utrique
pullum . Hoc illi triplici ariere libi non ( ſic enim convenic'Petro & Paulo , &
fam quatere quàm fubruere videntur : tamen P. & P. ſpecie non differunt )
& ira mihi quoque aliquando vilum : fed probari præterea debet , quia ho
nunc maturiùs re perpenfa , video illa mo ett rationis compos , equus non eſt;
ipfa , quæ tum attuli argumenta , ut ſic etiam quod Aquila & Leo differant
obfeíti lolent, faccis laneis, arietis im- ſpecie , non probandum tantum co ,
perum infringere : polle commoda ex- quod ratio generica illis competat , fed
plicatione , exarmari, & enervari . A. etiam , quia utriuſque effentia diverſa
xietes ifti tres erant triplici retudine elt , cùm unum fit volatile., aliud be
contecli. Primus petitur à definitione ftia feu gradiens . Sic igitur , non quia
metalli , quam Geber , Petrus Bonus , hæc definitio eadem quę auro, compe
& multi Chymici admittunt : metal tit argento : ided hçc duo fpecie diſtin
tum , eft corpus folile , durum , o na. guuntur : ſed fequitur folummodò am
ia turam fuam fervans , à malleo dilata- bo hęc metalla effe : argentum quidem
li bile . Sed hæc tota definitio æquè con- imperfectè , quia potedt perfici , aurum
2 venit argento , & plumbo , ac auro , perfectiilimè , quia nequit in metalli ra
is æquè ergo ſunt metalla , atque aurum . iione perfici : Infanti juxta ac viro
of Respord. differentias rerum eưentiales convenit hominis definitio ; ut & vi
præterquam hominis , nobis effe igno- tulo ac bovi animalis ; fed' infans ad
:: tas: ided nos cogi definitiones formare huc perfici & definitionis membra per
ab accidentariis differentiis , quæ pof- fectiùs porett participare : non tamen
19 funt fæpè communes effe pluribus , quæ intans & vir ſunt hominis fpecies : idem
probabiliter videntur ſpecie differre. ve- de aliis metallis, & auro itatuendum ,
buti fi definias canem , certè definias per nam alia illa natura ad hoc inſtituit ,
proprietatem latratus, hyena tamen hunc ut queant ad auream perfe &tionem pro
iaiitatur , quæ canis non eft : & fic to- gredi.
tum iftud congeltum , canis elt animal Verum hic noværfuboriuntur difficul- 12
irrationale , quadrupes , velox , latrabi- tates ; novi ſcopuli allurgunt. dicat e
le , conveniet etiam hyenæ. nam & il- nim aliquis , hinc fequeretur: Primo ,
sla erit animal irrationale, quadrupes , naturam lic ſæpiùs à ſcopo ſuo aberra
svelox , latrabile . Neno tanien inferat re, quàm finem fuum confequi. quod
canis nomen ligenæ competere , vel convitium ferretúr in Deum . Natu
hyenam æquè canem elfe : fed potiùs re quoque aberrationes de ſuis inferio.
ribus ,
 66 DISQUISITIONUM
ribus, more ſpecierum , non folentpræ-
dicari, quia natura non multiplicat re-
sum imperfe&tarum individua , ut vide.
mus monſtra ſterilitatis damno multa. '
ta , hæc autem metalla de ſuis indivi-
duis re &tè prædicantur ; ut argentum de
hoc vel illo . Refpondeo. Non aberrat
à fcopo fuo natura , quia finis ejus elt ,
rerun varietate hunc mundum ornare:
& perfe& iora vult efle rariora. fit au .
tem hominum avaritia , qui metalla ef-
fodiunt priuſquam ad debitam perfe-
&tionçm perveniant ; ut minùs auri lit ,
quàm cæterorum metallorum . Sicuti
quia vituli plerique occiduntur à lanio-
dibus, idcirco pauciores boves exiſtunt ;
li his parceretur , boves fierent ; fi il
lis abftineretur effodiendis , paulatim au-
reſcerent , Enuoriandi verd ratio , quas
dam eft fpecierum , five generica ,quæ-
dam verd ' merè accidentaria . Monitro-
Tum de inferioribus attributiva enun-
ciario accidentaria , poteft æquè lo-
cum habere , ac argenti , auri , & c.
ficut enim dicas re &te , hoc vas eſt
argentum , fic etiam rectè dicas , Gor-
go eſt monftrum ; ſphinx eſt mon-
Krum : & ficut etiam dicas valis hujus
1
ellentia eft ftapnea , vel materia ejus eſt
Nanoum : nihil prohibet quin verè di-
cas , pygmæus iite eſt monitrofus , vel
fubitantia hujus pygmæi eſt monfroſa .
Sed parum hæc ad rem quæ de prædica-
tione. Quia revera , non quicquid im-
perfectum adhuwelt , eo nomine mon-
Arolum eft : maximé fi aprum fit per-
fectionem ſuam recipere , pullus in ovo
non eft monftroſus , vitulus non eft mon-
ftrolus , infans non eſt monſtroſus ,
quia hic ad virum , ille ad bovem i
ille ad gallioaceum cendit : etiam funt
poteſtate , quod actu futuri. idem de
metallis aliis ab auro dicunt Chymi-
ci . Sterilitate damnata funt tantùm
monſtra perfectorum animantium ;
non infectorum , non inanimatorum .
Acque ila ruit hæc replicatoria ma
china .
13 Secundd contendunt adverſarii proxi-
mam metallorum omnium materiam
eandem effe non poffe , fed uniuſcujuf-
que ſpeciei debere eſſe materiam pro-
y Richardus Anglic. in Correctorio ,
/
MAGICARUM
ximam diverſam , quod etiam nonnui
li Chymici fatentury , & probatur :
quia diverſe ſpecie formæ eandem fpe
cie materiam nequeunt informare : ut
de anima humana & equina patet
quarum neutra corpus alterius apta elt
informare : videretur alioqui, vetus il
lud delirium ftabiliri pofle : omnia ex
omnibus, five quodlibet ex quolibet gio
gni : & fic remotæ materíz fufficeret
identitas , poſſet unus Alchimicus allem
rum , in Apuleium illum , .vel Lucia
num auritum transformare . Reſpond.
Animas animalium perfe & orum requi
rere corpora organica , certis perfecte
modis difpofita : animas animaliumim .
perfectorum , ipſas quoque , quia ex
materia educuntur , requirere luam &
propriam minus tamen perfectam or
ganorum corporis compolituram , quæ
compofitara , live ( ut dicam ) organi
zario , de illius individui effenria eft .
Inanimas verò res dumtaxat cenſeo re
quirere , materiam illam communem
& præcipuè conſtantem partibus homo
gepeis eiſdem , & effe perfectids diſpo
litam , ad plumbi , kapni, argenti vel
auri formam : quia formę iltæ , non ad
compoſituræ vel organorum fabricam
ſed ad qualitatum primarum majorem
minoremve participationem , conſequun
tur , Si plus habeant terrenæ admixtio
nis , fieni ferrum , æs , plumbum ; fi
plus aerei liquidi , fient ilannum , ar
gentum , aurum . Conatur quideni na
tura ſemper aurum producere : fed ,
cùm nequit co mineralis deco & tio per
ringere , contenta elt aliorum metallo.
rum generatione pro modo virtutis &
materiæ proximæ difpofitione . Si non
fatis mulium adfit fulphuris ſubtilis ac
rubei ,adfit tamen fatis hydrargyri fub.
rilis & albi , fiet argeutum : fi verò
vis fulphuris excedat , & pnctuoſum
illud liquidum omni Git ex parte pro
bè defcecatum , producetur aurum .
Tertius illorum aries erat . Nuo- 14
quam conquieſcere naturam , fponte
fua : fed moveri & moliri donec per
fectionem ſuam fit indepta : metalla
verd hæc apparere omnibus ,
præfente cauſa efficiente , in yenis ſuis
con
Jo. Braccefcus contra Tauladanum .
 LIBRI I. CAP. I V.
Ir conquieſcere , nihil ſolicita , ut in au-
: rum transformentur . licet enim cen-
cum annis illie permancantnon impe-
dita, nuaquam tamen magis. illa an-
reſcent, fed in fuo ftatu permanebunt ,
ferrum , plumbum , argentum . Si lic
igitur quieta jacení, luam jam nacta
41 funt perfectionem . Reſpondent Chymi.
ci & bene refpondeat , nos hanc con-
mutationem deprehendere non poffe :
fed cur nequeamus , incredibilem red-
dunt rationem : quod ad alterius me-
talli in aurum metamorpholin millena
ríum annorum tempus requiratur. Quis
hoc illis definitum tempus revelavit ?
quis credat cùm ad cæterorum metal
lorum perfectionem , curſas viginti vel
triginta fufficiant annorum ? Major er
3
gd in auro formando mora , ſed non
rot fæculorum admittenda . Sicut au-
tem herbarum & arborum incrementa
non cernimus dum creſcunt : fed cre-
ville deprehendimus : ita latens elt
alteratio hçc & commutatio Metallo-
sum : quæ, non , dum fit , ſed dum
facta est , cerai poteft : quod verd il-
lam non cernimus , impatientia fecit
ed
& cupiditas ; dum malunt homines
præſens lucrum minùs 'capere , & qua-
1,
ſe eft metallum effodere : quàm fpem
pretio redimere , & illam tam longin-
quam operiri tranſmutationem . Sed
cur ad hanc , foroaculis & follibus fuis
ſe triennio pervenire pofle Fanianus &
alii gloriantur , li non niſi luftris ali-
quot exactis id poteit natura cauſam
puto , quia in terræ venis plus liquidi
humidi affluit , & calor quoque agit le-
piter ac paulatim : hic in chryſollo ,
&
nihil affluit liquidi : quare quicquid re-
of
fitlit , & revocat curſum efficientis cau-
al
ſæ , id faciliùs hic abſumirur : ignis
b
quoque et continuus , & non impe-
ditus , & quantum poteft urget . Præte:
1
rea nonnunquam aliquid auri maturi
& perfe &ti artifices admiſcent , ut fic
ars adjuvans naturam , cauld fit ve.
Dul
locius reliquum convertendi . ut no-
it tat Treviſanus , libro de tranſmutai.
metallor. ante medium . Ex his ap-
1 paret admodùm probabilem elle len-
z Alb. Magni. li. 3. de metal tract.
1. 6. 7. Getri , Rofari , Vannoccii. Bi
Q. 1.
tentiam Calliſthenis , Alberti Magni ,
& Chemicorum , unicam eſſe perfe
ctam metalli fpeciem z . Sed pergam
eſſe liberalis ac comis : eſto ſpecie dif .
ferant metalla, quid tum fpeciei( in
quiunt ) in ſpeciem quæ non fit alte
ri fubordinata immutatio impoffibilis
eit naturæ . Nos mox non effe impofa
fibilem oftendemus . Nec ad rem fa
cit illud de ſubordinatione . Revera
enim multorum commutatio oftendi
tur , quæ fic ſubordinata non funt :
& ſubordinatio iſta codem modo po
telt incelligi de plumbo & auro ,
ſtanno & argento : quo illi de his
intelligunt , quæ in iercia fect. pro
ducemus .
Quartum argumentum eft , ars iſta is
nequit veras gemmas tranſmutare in
gemmas alias veras: ergo nec metal
la poteſt in alia . Reſpond. gemmas
li qux fint liquabiles , poſſe ad majo
rem fortaſſis redigi perfectionem : non
tamen in alias diverſa fpeciei mutari
poffe , quia non poteit ignis quemli
bet inducere colorem : nec gemmæ ad
gemmam ea cognatio elt , quæ metal
li ad metallum . Gemmæ vero plera
que vel potiùs omnes , quia lapidum
ex genere ſunt , etiam funt illiqua
biles : quia non habent humidum un
etuofumi, ut metalla : fed aqueum , quod
igne difflatur . a
Ulrimo objiciunt , non dari cauſam
ſufficientem , quæ hoc operetur : cc
los enim naturaliter hæc metalla in
venis producere per calorem , & frigus :
nồn qua calor ille vel frigus , qualitas
taniùm elt , live calor aut frigus : ſed
quà elt organum ac inftrumentum coe
lorum , in cujus virtute agit ; hic ve
rò nec frigus adeffe in Chemica ope
ratione , nec calorem operari ut inftru
mentum agentis principalis , quia hic
non adeit agens principale . Refpondeo ,
de frigore jam diximus de calore ve
rò dico nunc agere , ut inttrumentum
ignis ; & elle ejuſdein fpeciei cụm calo
re ccelette ſeu eleineatari . Agens au
tem principale ett ſemen auri ipfis me
tallis inſitum : quod femen calore fo
I 2 ve
ringuccii, alior .
å Sic Alb. Magn. in 5. Metap. 2.
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
yetur , & adolefcit in aurum . Probatio tiones : Primum argumentum , quo con
verd hujus non incumbit alia, quam clulio probatur , pendet ex fupradictis
ad quam alchimici ſo . quia contraria negativa habet argumen
lent provocare ; folenius enim à pofte- ta non concludentia , imò nec admo.
riore probare vim feminis alicui rei in- dum urgentia . Secundum , quia mui .
fuiffe , cum genitum ex eo aliquid & tarum rerum cauſę naturales nos la .
ex potentia ejus in actum deducłum tent , & poteft hæc eſſe de illarum nu
cernimus . Denique conclufio . noitra mero : multa quoque. fiunt naturaliter ,
dumtaxat. exigebat , nos oſtendere na quæ quis , propter cauſarum ignoratio
turæ rerum hanc non eſſe contrariam nem , ſi facta certd nefciat : vel neget
Chryfopæiam , neque id argumenta ad- facta, vel non facta naturaliter , con
verſariorum convincere , quod puto luftendat . Tertium , quia Magorum illa
ficienter oſtenſum à nobis . Hæc de pri induſtria , qua mutarunt angucs in vir
mo axiomate .. gas , & é converſo , juxta D. Augufti .
num b naturalis mutatio fuit : mirabi.
SECTIO III. lior tamen eit hac , de qua nos agimus .
Quartum , quia calor ignis vim habet
De eadem efficacitate . transformandi metalla per varias alte
rationes , liquationem , ſeparationem
SUM M : A RIU M .. congregationem , & alias hujuſmodi :
ficut & calor nativus , cibum poteft
variè conformare , priufquam augeat
1. Probabile eft fic aurum produci pof- & incrementum præbeat ipli alito ; nec.
ſe : argumentis, quinque ſuadetur minùs eit miranda illa cibi , puta poc
quibus admifcentur hæc : Calor mi., in carnem , quàm hydrargiri in :
ignis ad varia efficax , ui do nalio aurum commutatio . Denique li fin
TUS. gulas illas alterationes conſideres , quas
2. Varierum transformationum experien- Chryſopæi requirunt , etiam qui plu
ria . Ex cadavere,velped crabro. rimas , nullam invenias , quæ vices
nes . Ex fimo ſcarabaj. Ex Bafili ignis in materiam diſpofitam agentis,
co ſcorpii. Ex auri pigmento olim excedat. cedo enim quæ illarum quod .
aurum , Cayri fornacibus educuntur ſi ſingulis par. , cur non ſucceſſive o
ex ovis pulli . Galena plumbi vena .. moibus , cùm ejus vis non retunda
Vermiculi mutantur in muſcas. Sal , tur , ſuggeltis ſemper novis fomen
bitumen , atramentum artificio funi, tis ?
non minus quàm natura . Triticum Quintò , perſuadere id debent intel 22
0 °.filigo mutantur in invicem . Loli- lectui non male diſpoſito , cùm va
um commutatum in triticum . Cal- riæ fimiles experientiæ , tùm plurimo .
chitis migrat, in Mily . Ligna per rum id ſe conſecutos afferentium afler
aquam lapideſcuni . Fručius arbo- tio. hoc po !terius probabo lectione re
rum , frujta navium liunt ana- quenti : prius verò probatur iis que :
tes in Scoria .. tusè retulerunt . Scaliger. c & Benedict .
3 : Demones faltem norunt:modos.trarf: Perer.. d primùm ars potest gignere
mutandi metalla . veſpas , ſcarabæos crabroneſque ex ca
daveribus , & ex . Itercore animalium :
It 2. axioma . Longè probabiliuseft , immd & ſcorpiones , ex herba Baſili
Slidpole alchymicam artem finem fuum co ritè pofita & collocata certis locis :
confequi , alia in aurum igne iran . ſed viventia hæc funt excellentiora me.
ſmutare : quam non poſſe . Dico elle pro- tallis : poterit igitur & metalla . Di..
babilius, quia revera id non probatur ces in his hominen arte tantùm ma
apodicticè , ſed tantùm topicè , ſic ta- teriam materiæ apponere , cætera na
men , ut moraliter ferè convincant ra turam per putrefactionem & calorem :
ſolis,
6 1,3 . de Trinit . c exerciti. 23 .. d .que ?, de alchim . I. de Magia .,
 1
LIBRI I.
folis producere . Verum in noſtro quo-
que caſu manum tantùm homo adhi-
bec cætera calor ignis in materia ef-
ficit, & quæ in ejus potentia latebant,
educit. 2. aurum ex auripigmento pro-
duci arte Plinius auctor elt , ut dixi.
mus , ſi dicas auripigmeniuin venam
effe auri ferilem ac inopem , hoc eſt ,
aurum imperfectum , ut ait Fanianus :
e hoc , ut dicitur fine probatione , ne
gari quoque poteſt. Nam plus videtur
differre ab auro quàm cuprum : nam
cuprum metallis annumerandum , illud
verð potiùs coloribus ac tincturis. 3 .
ex ovis f calore fornacis Cayri folent
pulli educi , non fecus quàm foru -ma
tris : cur non & hic foroax ſuppleat
uteri terræ vicem ? fi dicas , ovum na
tura ordinari ad pullum , & elle pul-
lum potentia : contendunt alchimici i.
dem effe plumbum auri reſpectu , ind
& argenti ; ideoque folere hæc metal .
la juxta invicem reperiri . Sanè Plinius
& venam plumbi, quæ vicina fo-
let elle & contigua venæ argenti ,
vocari galenam . Sed & ovum quoque
magis differt à pullo , quam inter fe
metalla. 4. Naturaliter videmus mul-
tos vermiculos mutari in volatilia
utpote muſcas : & tamen reptile &
volatile , pluſquam ſpecie diltant. §.
ut natura producit falem , bitumen ,
& atramentum : fic etiam illa nobis
artificum exhibet induſtria . Si dicas
fpecie differre hæc ab illis : contra ur .
gebo : cum eaſdem habeant qualitates
( quod docet experiencia ) non magis
differre, quàm pulli quos fornaces Cay-
ri produxerunt , à pullis ad pectoralis à
matre. 6. Plinius auctor eft triticum &
Giliginem in invicem commutata ; dit
ces , ſolis accidentibus ea differebant ,
eademque fuifle ſpecies Galeni b quis
dem fententia videtur , fed multis id
non probatur , eſto tamen : hoc ſi ve
rum , quid ad 7. Nam Theophraſto
lolium quoque in criticum fuit' muta.
tum : loliumne hoc ſilveſtre triticum
fuiſſe dicent ? quo authore ſcimus e
nim quid inter triticum & loliun.in ,
' e cap. 4. dic. lib. de re metallica '.
f. Scal.ſ. g 1.33 . cap. 6.
1.1.2 . ad Glaucam . cap . 7 ..
CAP. V. Q. I. 69
terlie. 8. calchitim in miſy mutari ,
fatis notum eſt, veriſimilius. etiam ea .
ſpecie differre , quàm idem eſſe . 9. la
pideſcere ligna li in fontes certos in,
cidant : norunt Arduennæ , & lignum
fit caudexque , qui neget . Bene eſt
non negant adverſarii : Sed hanc di
cent forte commutationem in deterius,
viventis nempè ligni, in lapidem vitæ
expertem : mortem hanc eſſe quandam
figni, faciliùs res degenerare quam.me
liorentur . Urgeo , etiam meliorari
nam in Scotia ex putridis navium frag
mentis , & ex arborum fructu in ma
re deciduo ( res eft vulgo notiffima ,
& probabitur libro ſeq . ) gignuntur a .
nates . Si tam admirabilem effectum
tranfmutationis aqua nobis exhibet :
cur ignis efficacitati, cujus major lon
ge vis elt in agendo , maligne detra
himus ? Herodotus etiam fcribit pla
tanum in oleam vertiffe : & alii ca
davera , in itatuas ſalis, de quo plura
dicam l. 2.9.18.in fine i
Denique notiſſimum eſt poſle ſaltem 3 ;
dæmones producere per applicationem
naturalium agentium , non modo res
inanimas . , fed & animalia imperfecta
quæcumque ex putrefa &tione naſcun .
iur : i multò igitur faciliùs poterit
metallum unum , in aliud eadem ap
plicatione commutari, quia longè mi
nor eft metallorum differentia , quam
inanimis & animasi , Sed Diabolus
nullum hujuſmodi effectum producere
poteſt , qui naturæ vires ſuperet : ut
conftat : alioqui poflet vera edere mi
racula. ergò effeétus hujuſmodi natura
vires non ſuperat . Igitur poteft fieri.
ut vel docente Diabolo , . vel induſtria .
& ſtudio tandem homo ad hanc cogpit
tionem pertingat ,,
SE
* i Eſ Scot. Lyceti e communis in :
2..di 7. vel.8. probab, li. feq: 9 ; 144
 70 DISQUISITIONUM MAGICARUM
S Е С Т І о IV.
An aliqua narratione conflet aurum bac
arte factum
SUMMARIU M.
1 Negatur à multis ob quatuor arga-
menta .
2 Sed fit credibile exemplis defenfis :
anonymus Gallus quidam Arnolo
dus Villanovanus. Ber. Treviſ. Ra-
im. Lullius . Anton . Tarvilin .
3 De Græculo tempore Anaftafii.
4 Refpondetur exempla impugnanti
bus ; explicatur cap. Spondent. de
crimin. falfo , in extrav . Teſtimonia
pauperum , vel fociorum aut fami-
liarium que admittenda . Nemo
ultimum artis ullius apicem confe-
quitur .
Ullum adverſarii fortius telum
intorquent , quàm ab experien.
tia ; 1. cur igitur , inquiunt , nullus ba-
Eteous effectum confecutus ?. cur omnes
oleum & operam perdidere ? nonne
moraliter hinc colligimus , id eſſe im-
poffibilibus annumerandum ? 2. quia ,
quæcumque adferuntur experientiæ ,
nituntur teftimonii ipforum chimico-
rum , quibus minime credendum : tum
quod in caufa propria ; cùm quòd men-
dicitas & paupertas fidem detrahat ,
tùm quòd fpe faſcinati & imaginario
nis vehementi apprehenſiowe putant ef-
fe aurum quod non eft , ut ait Ponti-
fex Joanoes 22. k quia poffunt effe 0
perationes , vel fraudulentæ & decep
toriæ , ut fuit Bragadini Veneti Al-
chimia : qui in Bavaria fupplicio affe
ctus anno 1591. coram oninibus impo.
fturam fuam confeffus fuit : fe ex auri
ramentis pulveribufque quos mixtos
carbonario pulveri 'habebat , aurum
fuum liquaſſe . Quare cavendum ne le-
Lorem decipiac deceprus ipſe Villa-
k Extrav . Spondent.de crimin . falſi til. Abb. in cap .ex fuarum de fortal.com
cap . 13.
I lib . 1. 1. 6. 13.
in Jo. And . in addition , Srecalar.
sis .de crim . falſi. O! d. confi. 74. de for- Eymerici g , 11 .
montius , pertinaciter defendens , ve
ram fuifle & finceram Anton . Braga
dini Chryſopæiam : cùm enim illa
fcriberet , nondum dies fraudem hujus
Cyprii planè aperuerat , Vide quæ de
itlo Villamontius itinerarii lib . 3. cap.
28. vel poffunt elle prodigiofæ , dæmo
ne faciente . 4. quia hanc artem nemo
unquam calluit quod patet, ed quod
nemo ſe unquam dixit ultimum ejus
effectum coplecutum : nemo etiam ver
bis vel fcriptis eam alios docere po.
tuit . His illi pugnant .
Sic conclufio . Defacto aliquos hac 2
arie verum aurum fecille , videtur elle
valde credibile .
Probo , quia tot ea de re parratio
nes funt diverforum , ut videatur pro
cacis animi & perfri Atz frontis , nulli
credere. adfcribam quæ nunc mihiad
manum , Cælius Rhodiginus auctor eft
! ſuo tempore in Gallia quendam ex
infima plebe hominem , mirė ſaga
modum excogitalle 9 quo chiy
fulcæ aquæ vi , ex metallo* quolibet
aurom fecerneret : & addit tales arti
fices vocari Chryſopłyntas, officinam ve
rò Chryſoplyſium . De Arnoldo Villa.
novano reterunt gravillimi Juriſcon.
fulçi , m eum virgulas aureas chemi
ca arte produxiffe , quas omnium exa
mini fubjecerit in aula Pontificis ,
ideo concludunt chemiam veram effe
ſcientiam . Objiciunt , Arnoldum fuif
le valde ſuſpectum familiaritatis cum
dæmonibus : & ided vel dæmonem
Iroc verè feciffe , vel faltem verum au
rum fuppofuiffe . Refpon . has effe ma
litiofas conjecturas . Si lufpectus Ar.
noldus , quomodo non in Romana Cu
ria , ubi affidaus erat , comprehenſus ,
ut maleficus , & caftigatus ? mera au
tem conjectura elt dæmonem verum
aarum fuppofuiſſe . Alii dicunt exa
mini ſubjeciffe , hoc eſt , obtuliffe : non
verò quemquam veritatis periculum fe
cifle : primum explicatio illa verbo non
congruit , deinde quis credat illo of
fe .
ibid. Bald .Joa . Plateam . in l. 1. C. de
argent, prec . quod in thefainfra lib. 10.
a Penna, Com . 36. ad 2. p. Dircea
 LIBRI I. CAP.
©
ferente aurum ad examen , neminem
la Roma periculum feciſſe ? ego verd ,
inde quod non fcribitur ab auctoribus.
illis falfum aurum deprehenfum ; pro-
2 babilius crediderim experientiam Ar-
noldo fuffragatam . Sanè id confirmat
quod de iplius cum Raymundo Lullio
concertatione auctor Theatri humanæ
vitæ tradidit , Raymundum hunc Bal.
earicum , hominem acutiffimum ,multis
rationibus demonftraffe Villanovano ar-
tis hujus disuvaplar ( impoſibilitatem ) tum
Arnoldum diſputandi pertælum ; quia
potius , inquit , te fenfu craſtina convin-
cam die :quæcum illuxiſſet , metamor.
phofimilli oculata exhibuit fide : qua il-
le motus , hanc ipfe artem amplexus ,
multa de eadem fcripfit opuſcula , an-
te annos fermid 250. De hoc Lullo ſcri-
bit quidam noltri temporis medicus :
1
non alchimiſta , p Hunc ego inquiren-
do comperio apud Anglos , re quidem
vera præftitiffe , quod ſuis libris profi.
I tetur : in arce Londini , julu Re
et
gis probasiſimum aurum confesije: mi
hique genus nummi oftenfum eft , quod
adhuc appellant Nobile Raymundi ,
1
auri ſcilicet puri Oy obryzi, ſummeque
indicature . ) Idem auctor Theſauri
hoc etiam narrat de Bernardo Trevi-
ſano ; eum cum initio fruftra magnas
opes in hac Chryſoplyntica prodegif-
fet ; tandem accuratiore Audio confe-
if cutum , ut biennio artem in opus
Spem in rem deduceret . Hieronym .
Cardanus teftatur , 9 Antonium phar-
macopolam Tarviſioum , coram And.
Gritto. Duce , & præcipuis patriciis
_ Veneris , argentum vivum in aurum
Com commutaffe , & ejus operis quædam
adhuc exſtare veftigia . Hoc Julius Sca-
liger , in contradictoria exercitatione
eludit potiùs, quàm diffolvit , dicens ;
fi hoc verum aurum fuiſſet , -Venetos
cum fuiſſe coacturos Reipublicæ ope.
ram hanc navare , vel artificium in-
dicare . Quis enim Scaligero indicavit,
Tarvifnum eis non indicaffe ? fanè
crediderim Venetos , vel incerti even-
o vol. 20. lib. 3. edit. Bafilienfis : in
Colonienſi vide indicem . ; Isallis . r T befan , vita bum , fu . Omit
P R. C. in Nomenclatore infignium to quod de fe fimilia Fornelius teftarar
forip. lib. de akdarcy, caufi
V. Q. 1. 70
tus fpem contemplille , vel præſtigiis
effectum adſcripſille . Tu Lector , ne
idem fentias, accipe teſtimonium aliud
ejufdem rei , ut in Cardani & Ara
golii fide , hoc experimentum ftet .
Guilhelmus ifte Aragolius , vir philo
Sophiæ & medicinæ apprimè pericus ,
ftudiorum cauſa degebat Patavii : fee
mel , anno 1550. Venetias excurrit ,
& honoris caula Hectorem Aufonium ,
matheſis & medicinæ laude clarum
inviſit: ibi cum intra alia Alchimice
aurificæ mentio fieret , eamque Guil.
helmus ſolidis , ut ipfi cum videbatur,
argumentis fubrueret: Aufonius in sea
quentem diem conventum indixit , coque
ires patricios Venetos , è nobilißima Cor
neliorum gente adductos : ex co auro ,
quod Tarvifinus ſpectantibus patribus
hoc eft , celeriter , non magna interpofi
ta mora , momento feciſſet , confeEtos an .
pulos ſpectandos contrectandoſque exhi
bere curavit . Ipſe deinceps Aragosius
Taruilium excurrens hiſtoriam fatti di
dicit : Narrabat ille à Gallo quodam ,
Aragoſio facie fimillimo , domi Jure per
aliquot menfes hoſpitaliter accepto , eum
fe pulverem honorarii loco accepillo
fed ut co tamquam arcano uteretur . Sc
verò non sam privati commodi , quam
publicæ fidei erga Rempublicam Vene
iam Rudia , co início Venetias navi
gaffe, rem Patribus indicaffe : fpesimen
artis cxbibuiſc; privatimo quoque in Cora
neliorum edibus non femel . Interea ve
ro Gallum illum infalutaris omnibus dia 5
fcepille , neque fe quidquam de eo am
plius refcire potuiſſe r. Vides caufam
cur Veneri non urferint Tarvilnum
& quam inanis illa magni viri , fed
fæpè iniqui Cardanomaltigis , fufpi.
cio .
Fortasſis eadem arte apud Cedre. 3
num ille frenum aureum confecerat
quod Anaftafio Imperatori obcalit :
fed videtur ilte præſtigiator potiùs
fuiffe quam Chymida . Poft primam
operis hujus editionem incidi in li
bruip And. Libavii medici , qui part,.
4 Opere de ſubcilitat. lib. de me
 1
72 DISQUISITIONUM MAGICARUM
1. fingularium , Syntaxi 11. de re me- : ars alia , in qua quis mente ſana per
tallica , plura teltimonia retulit . fectionis ultimum apicem fe confecu
Nunc ad objectiones reſpondeamus . tum alleveret , femper aliquid diſcen
Ad prinum ; multos ego commemora- dum ſupereft : neque huic arti peculia
vi , quos non Chemici tantùm , fed & re , quod opponitur.
medici & J. C. gravillimi teltantur rem
ipfam factam exhibuifle , Arnoldum QUÆSTIO II.
Lullum , Tarvifinum Et hodie nomi
nare poſſem , quos novi viros graves , An Chryſopæia habenda ex numero ar
in dignitate politos , & Deum timen tium ingenuarum , an mecha.
tes ; qui de le ipfis idem profitentur nicis annumeranda ?
Quos inentiri , vel impotturis , aut præ
trigiis , aut dæmoniacis artibus uti SUMMARIUM .
nunquam in animum meum pofſim
inducere : & fot injurii viris honeitiſ. 1 Secundùm fe eft ingenua og pars
( rmis , qui queant id ſuſpicari. Ad 2 . Phyfices quoad Tbeoriam , autme.
4 dico . Pont. loqui de gregalibus , live chanices quoad applicationem igni
fece illa Chemicorum , qui lucrum ca. um &c . inſtrumentorum .
plant , & aviditate pecuniæ in præ 2 Ipfi Chimici vel mechanici vel Phi
ceps ruunt , non de iis qui honeltam Lofophi.
inde rerum naturæ cognitionem dum
taxat petunt . Nec verum elt , nullos Acilis ; nibil ea me i

incumbere ; quod Principes viri multi isonem ,o igniariam illam applicatio

non fugiunt. nec etiam paupertas omnis nem : Theoricam verò live ſpeculatio
à teſtimonio arcet : ſed tantùm , quàm nem artis ipſius phyſiologia , in remo
vilitas aut vitiolitas vitæ dehonetat , tiſſimis latebris latentem , aquè inge
Phocion pauper erat : plus illi tamen nuam , a què ſcientificam ele natura ſua,
injuraco , quam jurato Paridi credidif- quam ſie phyſica : cujus eft portio non
fem . Teltimonium in propria cauſa ignobilis : aut medicina , cui ſubſervit
rejicitur , fed hic tellimonium dixere ancillarur : coque nomine acroama
fcriptores , qui non erant Alchimillæ , trois o epopuicis diſciplinis annume
acceperant illi quidem hoc ab Alchi- randam .
miltis ; fed alchimici dicta ſua fa &tis Si verd conſideres ipſos Alchimi: 2
probarant . Nec fanè domefticum te flas , quidam illorum meri funt me.
itimonium , ut nec alia alias inidonea , chanici , & filaturarii ac ciniflones :
rejiciuntur , quando aliunde teftimonia quidam verò philoſophorum nomen
habere non queunt. S. Et quæſo , unde honeltum in primis ac laudabile , ju
hic initium hiftoriæ haberi potuit, ni. re fuo Gibi vendicant : Etli enim o
fi ex ipſorum artificum dictis & rela. mois Alchimiſta ingenio ſimul ac ma
tione ? Ad 3. poffe aliquando efle tad nu utatur : tamen id omnui mechanico
les , & fuiffe : hinc tamen non ſequi , artifici commune eſt , & manus præci
: nullaś non fuifle tales Ad 4. multos puan operis partem in illis vendicat :
hanc artem verbis ſcripritque prodi- qui, principia cauſaſque artis ignoran
diſſe , & hodie cam tenere , & alios tes , nec certum in rebus præparandis
docere; fi qui contingant in praxi er- ufum , juxta præcepta congrua & ſci
rores , nihil mirum , quia facilè pecó entifica adhibentes , tempus & carbo
catur in iis , quæ ab ignis operatione nes abfumunt ; fuliginofi itaque & me
dependent, Nec ullius artificis eft , in re mechanici dicendi funt . Sed qui in
iis, quæ ab activitate extrinſeci agen- oleis , & aquis , & gummis ", & auro
tis naturalis pendent , ſecutum femper extrahendo , caufas & præcepta artis
effe & um ſpondere . Nec ulla quoque norunt : quibus freti effectum ſibi pol
3 licen
1 Petr.Gerar.ſong, too.Hippol .ſing.71.
 LIBRI I. CAP. V. D. III. 73
Vicentur : ii , etfi manuár ingenio , & reatur , & optatum finem contingerent:
operationem ſpeculationi adjungant , an in aliquo peccatum ab ipſis ellet ,
non mechanici', ſed philofophi dicen- quod ngetallum arceret expetitum . Dia
di : operatio enim illa , & manuum bolum ( ut folet ) latebroſum dedifle
auxilium , accidentaria funt fcientiæ : reſponſam : quàm breve , tàm ambi
ut in medico , & chirurgo ſatis eft guum : Laborate , laborate. hoc illos
manifeftum . pro fecunda pollicitatione arreptum
mirè animale: ergo perrexiffe in fan
QUÆSTIO III. do , & fornaculis continuandis , idque
adeò ftrenue , ut in nihilum cuncta re
Ad quam magie ſpeciem pertineat degerint : parati nihilominus pergere ,
Chryſopæia & ad imum cunctam rem decoquere ,
& pro philoſophico lapide bona cun
SU M M A R I U M. eta dilapidare : nili mifertus demen
tiæ Conftantinus fuggefliſſet morem
Sub diſtinctione pertinere ad omnes hunc eſſe dæmonis ut decipiat amphi
oftenditur exemplis . bologia lignificati : cùm laborare juſ.
2 Exempla natural Gir , hoc voluiffe defiiterent ab irrito
3 Exempla Demoniacæ . conatu , & ad honellum opificium ali
4 Exempla Deluforie . quod ſe transferrent, in quo certiùs o
peræ pretium cerneretur , lic ille . Sed

bol
huic quæftioni . Si alchimicus ore Natalis , qui Conſtantini focius
effectus verus non eft , quia falſum elt fuit , accepiſſe , bona fide , fcribunt :
aut apparens duntaxat aurum , pertinet hos operarios auri avidos familiarem
"
ad magiam præftigiatricem ; fi verus eft paredrum fub fpecie unius nymphæ
cffe&tus, tunc aut fit ope demonis , exciville , & facro carmine lapidis
pertinet ad Demoniacam : verum effe- confe tionem ab eo poftulalle dze ,
34 & tum voco , quando aurum verum quis monen jullille , uti ex ſex metalli (ut
00
conſequitur hoc autem poteſt fieri dicunt ) anifaris , hoc eſt , æquali pro .
dupliciter , vel vera tranfmutatione , portione , & hydrargyri certa mole
vel ſuppoſitione: quando hoc facit dæ mixtis , malagma componereot. cùm
mon , poteft etiam reduci hoc factum iraque hoc igni impofuilfent , ecce tibi,
ad præftigiatricem : quando illud , non fraudis minilter , carus ille Mercurius ,
niſi, ut dixi, ad dæmoniacam . Si vero more grandinis cum tonitru metalla huc
neo verum aurum , fine ope dæmonis homo illuc disjicit , & fpem ſimul eorum , ca
extrahit pyrotechnia ſua , tunc alchimia chinnante luſos cacodæmone . Illi aba
en pertinet ſecundum fe O propriè ad Ma- eti à chryfollo , non à turore , rurſus
giam naturalem : per accidens ad arrie magiftellum adeunt , ex poſtulant prie
ficiofam . Nam , qui t ad ſupernatura- mum de injuria : deinceps fupplices
lem referunt , propter cælorum influ- fiunt , & ut nunc faltem , meliore fie
10 xus : illi meo judicio falluntur : nihil de , quid agendum doceat , pergunt ob .
enim hic cernitur , ut oftenfum , quod fecrare ; demum ille nihil aliud retu
naturæ vires excedat . Jit quàm , ftrenue laborate .
22 2 Naturalis ergo alchimia exempla , Deceptorii effectus dux Hiſtoriæ oc- 4
jain nonnulla propofui. currunt , prior præftigiatorius Diaboli
.3 Dæmoniacæ refert unum auctor dæ- cus : posterior ad deceprorios & emun
10 monomaniæ : u ſe ex Guilhelmo Con- ctorios per humanam calliditatem per
ftantino , famoſo alchimico , audiville , tinet . Priorem fic narrat Cedrenus :
focios iplius, cùm perdiu flantibus , fpes Quidam ex eorum numero , qui Chemi
JI ſpecieſve auri oltenderetur nulla , con- cam artem profitentur , callidus hominum
filium à Diabolo petiille , ritene opera- oculos impoftura preftringere , argenta
riis
I Aragofius & Svinger. u Supra qu . 1. fe &t. ult.
-
 74 DISQUISITIONUM MAGICARUM
riis aliiſque obtulit manus pedeſquela. Od con pertum Gomes à Medis lib. 2 .
tuarum , alia aurea , diens e.thelano de ſale , his verDIS : Si quidem fuperio
rum reperiffe , multoque ita decepros ad nous annis dum agerem Luterie aderat
paupertatem redegit, Fama vulgata cap- una etiam fludiojus quidam , quiſquis
ius , o ad Anaftafium perduétus, free ille fuerit , Janis mibi norus , jamque con
num equi ex folido auro conflatum ac mar . /tanuis eratis homo ; atque in omni re
garitis confertum obtulit. Sed Imperator, ocentia doctrijumus , experientilimua
freno accepto : Utomnes , inquit ,fefels que , fedqui ingenio ejci ad fingendum
Teris , me profe td non decipies : ftatim acriore : ad perjuadendum verd quam par
que hominem , in caftellum quoddam re furt jubtiliore . Et qui variis , tametfi
legavit , in quo tandem periit , nimirum negotiis implicitus, Chymica tamen ar.
hæc aurea , nihil erant niſi per magiam ce , quam occultè exercebat, mirè dele.
omnia facta oculorum ludibria . Poite etaretur , is puero Franciſco Gallorum
riorem defcribit Jeremias Mederus in Regijamiliaris valdegratus atque in ocu
Acroamat . Chymiſtas duos focietatem lis erat ; at ,quo tempore diuturnum illud
initam paéto firmuſje , ut alter Chryfo- exitiale bellum apud Belgas , anno 1532.
pæie certiffimam artem Jo senere profi- ab eodem Franciſco commotum , à Cao
ieretur , älter rhizotomum ageret ca rolo quinto Cafare confirmatus vigebat ,è
agyrtam empiricum , O inter cætera foon Gallia ille in Belgas profectus eſt , atque
bem auri airo infectam colore , proluna Hiſpanum le ſimulans idiomate confi
rie pulvere renderet . Ernefius Baden- Jus , Lovanium primò, quo iplepaulo an
fis Marchio mirè deditus erat pyrotech- tea ejuſdem couja belli è Luteiia pulſus
ni& , bunc ergò prior ille adit , docircumo me receperam ; deinde Antuerpiam ſe
venit , aureos montes , pollicitus , & a- contulit , ubi domunculam conduxit , in
tria divitis Craſi , parantur omnia , eaque fornacem cum reliquis inftrumentis
jam ille , cætera belle , inquit : unum dum . Chymicis ſecreto conftruxit: jamque con
taxat opus , Reich vocant ( Hebræa vo vocatis amicis , atque imprimis quaiuor
ce ) hujus pulveres faciles inventu , 'apud divillimis fibi notis Hiſpanis mercato
quemvis pharmacopeum , vel rhizoto- ribus : horum in negotiando tarditatem
mum . Marchio puerum mittit : commo- exprobrare , atque ad majora cos com
dum in pelatu adituillealıer merces fuas pendia excitare cæpit . Elle quippe fie
expofuerat : de ut folenthoc genus , nibil bi astem profeſſus eft , qua brevi ac com
deelle ſientorea voce prædicabat . Adit pendio, fineque periculo, o navigatio
eum Principis puer · Ille Reſch expro. ne o ditari ipfi ampliffimè , atque vel
mit de pixidula fumofa , o pro folido Mide , Crelique divitias nullo negorio
appendit , quaſi quid foret obvium ac ſuperare poffent. Idque ad oculum prom
sinculcarum , addit fuperpondium . Puer p!O monjtraturum experimento , li au
Domino refert, impoſtor eum pulverem ri ſibi nummi quindecim , boni, proba
inſpergis hydrargyro , aurum verum rique ponderis preberentur. At illi pro
producit , ſed quod liquatum ex pulverinùs totidem libentiſſimè erogarurit .
se ; fis examen , verum aurum deprehen- Itaque acceptis ille nummis, unum quem .
ditur. Marchioni res mirè grata ,'diple vis ex mercatorum pediffequis ad le
in magiſtrum beneficus ac gratus probè accerfiri jubet : cui intranti , duobus
donatum dimittit . Chryſopæiam pergit tantùm regalibus impenfis : vade , in
urgere : feliciter , quamdiu Reſch'dura. quit , in domum , qua prima occurrat.
yit : ubi ejus refiduum parum fuit : uk . pharmacopola , à quo pete lapidem , qui
dique conquiri juſſit auri prolificam hanc Onaſtros appellatur, qui tametfi vilio
materiam . Negabant omnes fe , quis ris ſit pretii , tamen ut emas citius.
pulvis, Reſch diceretur, audiſſe vel di- totum impende. Quo abeunte heus , ait,
diciſſe unquam , itaque Marchio quod ne longam nobis moram faciat, ito re
fupererat igne folùm liquat , cauri &ta ad eum , qui è regione porta ma
ſcobem , impofturamque fimul deprehen- joris templi confiftit , vidi quidem hee
dis . Æque lepidum eft quod narratpro. fterno die cjufcemodi lapides proftare
apud
 LIBRI I. CAP. IV. Q. III. 75
apud hunc longè præftantiores, quàm a deret , jam non per chiliadas , ſed mye
libi , Aſtuid namque ille rem omnem , riades ipfum deinde experturum . Quia
ac perquàm cauid prævenerat . Nam Nam bus ille lente , atque grandioribus quàm
maſam quidem auream triginta: pondo antea verbis refpondens , tandem an
auri probatiſſimi coegerat , eamque in nuit : atque fub crepuſculo veſpertino
modum lapidis compactam , variis ap- ad ſe nummos adduci jußit : fuereque
pingi fecerat , atque circumueftiri colo- ad ipſum profectd quatuor aureorum
ribus : quam eidem noto ſibi pharmaco. millia allaia : nam teftimonio mihi
pola , fortè doli conſcio , lucrique parti funt, qui adnumerarunt . Quos ille ac
cipi, commendarat : data refera , ut cui . cipiens : atque ad preparandos eos in
cumque perenti Onaftrum lapidem quan- tegrum dari fibi diem petens , Merca
tulocumque oblato prerio exhiberet : un- cores dimiſit : latimque fub ipfo no
de occurrenti pediſequo lapis eft datus , & tis conticinio admiſſis equis, quos pré
atque ad manus Archichymiſté ( dignus parari jufferat , quàm celerrime ſe in
elt enim hoc titulo ) perlatus. Tum ille Galliam intalit , atque Lutetiam tan
lapidem oftentans, ac fefquipedalia de dem tuius pervenit ) Hæc ille : fi
co verba proferens , jubet accendi forna- nis non foret ſcribendi , fi quæ lin
cem , illas éduci, inftrumenta apponi , gulis diebus talia contingunt , vellem
quin lapidem inungere , lavareque cæpit. perfequi . Utilius erit
Demum oblatos libi aureos dentibus pre- quum eft , & ad animæ falutem fpe
mebat , poſt malleolis tundens, cun qua- ctat , diſcutere .
dam tacita verborum interjectione , in
ollam immittebne . Quibus rebus Specta QUÆSTIO IV .
corum oculos in fe , non intentos modd .,
fed quaſi colligatos tenebat . Ex quo illi, Licitane , an illicita fit Alcbimia ?
cæca duce charitia , lapidem curiosè lu
frare oculis , /ummopere admirari , Spe SUMMARIU M.
Jimul. O expectatione accendi, hortari
queſe invicem , neque cunftandum. exe * 1 Diſentiunt Authores ,
perimentum ſucclamabans. Tandem com 2 Jure comnouni non eft prohibita
miſtis aurco cum lapide aureis quoque explicantur cop: Epifcopi. 26. queft.
nummis , univerſa educta maſſa , excree si o cap . / pondent. de crim . falſi ..
riſque per ignem coloribus , jam non la . In extravag.com
pidem , fed aurum purum putnm ipſare . 3 In foro conſcientia pauciflimis eft
ferebat. Quæ illico per duos ex Merca . permiſſa proprer circumſtantias van
toribus ad aurifices delata eft , eaque rias finis , modi , temporis , perſo-
probala Jatis, triplum haberi inventa eft
puriflimo , atque eſtimatione 4. Peccatur defectu finis , per avari ..
primo . Quo nuntio allato domum , at tiam . Auro alchimico quo pacto li ..
! que occluſo poft ſe ofio : mira omnes. ceat uti . Non ad commercia , nec
exultare lætitia ac triumphare gaudio medicinas :: quando ad ornatum og
expetunt . Quare mutud fe imprimis ju utenſilia . Nunquam admifcendum
rejurando aſtringentes , . ne cuiquam ho monet & , ſtultum hinc lucrum pete
minum hoc tantum arcanum retegerent re , peccatur etiam per curioſitatem ,
protinus experimentum , quod pluſquam quam hoc fit periculofum .
pro comperio habebant , non denis am s . Peccatur ratione modorum , fiveme.
! plius , centen / ve , fed millenis , dom od diorum , fi ex fuperftitionc vel peu.
plus aureis iterandum cenſuerunt . J'am Eto , cum demone agatur. Alcbimin
1
que ſe toros Archichymiſta , tomquam le multi magi , vel faltem fufpecti..
alteri Plutoni pecuniarum Deo , devou Præfumptio magie eſt contra Alchi
ventes , precibus ab eo petierunt miflas: de facto fit adhibitis fu
milleriis ab und zuque oblatis aureis ex perfliciofis : vergunt in maleficium
1 gerimentum seminaret : nam fi fuccee philtrorum vel venenorum . Peccatar
K 2 csiam
 76 DISQUISITIONUM MAGICARUM
etiam quando ſacra Scriptura terbis ris pofirivi. Quoad jus civile & com
vel facris picturis abutuntur . mune Romanorum ( de communi enim
6 Peccatur ratione temporis , malè im- jure nunc loquor , non de particulari
penſo aut omilis aliis oportunis, ad bus locorum itarutis, vel regnorum ſan
que quis tenebatur . etionibus ) res eſt expedita : nec ulla
7 Peccaiur ratione perſona , quia non conftitutio talis reperitur . Quo ad jus
ſatis dives , parvi judicii , aut in. Canonicum , videntur obltare duo Ca
genii. Gaudentes decipere , ſeu rer nones , nempe , cap , Epiſcopi 26. quæft.
Japelles . Incontinentes, aut luxurioje 6. cap. Spondent in Extravagani.
@ iracundi. Variabiles , inconftan- commun. lib . g de crimin . falſo . Sed , fi
des , impatientes, indotti da philo- benè confideres , neuter canon convin
fophiæ imperiti, ſuperbi , curioſi , cit intentum . Nam d. c. Epiſcopi can
impii, injufli, non iimentes Deum , tummodo damnat eos qui credunt per.
nec proximum amantes , vel impu- fonarum tranſmutationem in varias fe
Farum ſpecies fieri : quod & ratio do
8 Quomodo quiſque feipfum debet exa- cet addita : fi quidem ( ait ) Satanas.
minare . Quomodo Confeſſarius ſe transformat je in variasſpecies ferarum .
debeat gerere cum alchimico pæni- Non eft igitur cur ad quamlibet ſpe.
tente . De opinione putantium pof- ciei in fpeciem tranſmutationem ca 1
fe hominem hac arte verum gi. nen extendatur . Et licet eò extende
gni . retur , dicerent Alchimici fe non cre
, Lex Anglie deberet ubique promulo dere hanc à dæmone, fed à natura fie
gari do fervari , ut non nifi Prin- ri metamorphcfim : nec eam elle veræ
cipis permißu hæc ars exerceatur à ac pertectæ ſpeciei , in aliam pertectam
Jubditis . fpeciem , ſed imperfecti & inchoati in
30 Sed non nifi à Principibus , ani tuam perfectionem . Fortiùs firingit al
valdè opulentis . terum e. Spondens , nam iHud difertè
si Opinio illa communis Juriftarum alchimiam prohibet , & infamia care
non excufat à peccato in hac re ceriſque pænam præfigit , Clericos ele
quare . jam pofleflis beneficiis privat , & ad ca
12 Quam vim ubique debeat obtinere pienda reddit inhabiles . Reſponder Ar
diet. cap. Spondent. toncinus , Pontificem egifle tantum de
jis , qui Sophifticè tranfmutationem
3 Rohibitam cenfuit Angelus de Clae confingunt : tamen Canonis verba ſa
P vaſio
Beach x , ſed id nullo jure probat , sis clare indicant cenſuille Juan. XX11 .
verùm rationibus dumtaxat , ' P. Va- nullum à quoquam eorum verum au
Jencia ed inclinat , ut faltem ratione fum fieri , & ideò omnes pro impoe
circumftaariarum fit illicita & perni- ftoribus habuille ; fic enim verbote
ciola : idem P. Pererius cenfuit : uter nus habet ſanctio ; Spondent , quas
que locis antè citatis . Licitam verò non exhibens , divitias pauperes alchi
nec ullo jure prohibitam , ind & in- miſtæ : pariter , qui fe fapientes exiſti
ter artes. metallarias à jure civili rece mant in foveam incidunt quam fece
ptam , communis eft fententia juris in- runt . Nam haud dubre hujus artis ala
terpretum y . Pedetentim progredien- chimie Profeffires alterutrum ſe ludifi
dum : nani facilis hic in via lubrica , cant : cùm lue ignorantis conſcii eos , qui
lapſus. Jupra ipſos aliquid hujuſmodi dixerint ,
Prima Conclufio . Nullo, jure in fo- admirentur : quióus cùm veritas quæfita
ro fori bæc ars videtur prohibira , ut non non fuppetat , diem cernunt , facultates
liceat eam exercere , ex defenfione ju- exhauriunt,idemque verbis diſſimulant
falfi
xin verb. Alchimia . p& decif. 388. Fabiani tr . do empt. ego
y Oldradi Joan .And. Abbar. Bais vendi. q. 3. Zanetini.c.t. extra . de aca
di locis ſu.cit. q. 1. fe &t. 4. Alberici , oufar . T home Arfoncini , quodam de hoe
de Rojate in ver. akhirnia Guide, Pare confilie .
 LIBRI I. CA P. IV . Q. IV . 77
falfitatem , ut tandem , quod non eft in Æquoris , argentum fi vivum tum fo
rerum natura , de verum aurum vel are ret: & quor ,
gentum Sophiſtica tranſmutatione confin Omne vel immenfum verti mare pofo
gant : coque interdum eorum temeritas fet in aurum.
damnata to damnanda progreditur , ut Píci quoque Mirandulani circumfer

ia )characteres fidis oculis , de non alias ficiendo : nec hujufmodi in De Italia libri
alchimitum fornaris ignem vulgum igno- ex illo tempore vetitæ lectionis un
rantem eludant . Hæc igitur perpetuis 20m quam fuere . Altera Canonem ex hy.
lentes exulare temporibus , bac edictali potheſi procedere ( aurum omne alchi
conftitutionc ſancimus : ut quicunque bue micum elle fallum ) & ideò damnari
jufmodi aurum vel argentum fecerint.; tantum , qui fallum cudant : idque ad
vel fieri ſecreto facto mandaverint , rei lucrum : nempè, ut utantur in contra
ad hoc ſcsenter ( dum id fieret ) facien- & tibus & folutionibus ( quod clarè in
sibus miniftraverint, aut fcienter , vel dicat textus ) ideò non damnantur hoc
argento , vel auro ufi fuerint venlendo capite , qui verum aurum producunt ,
vel dando in folutum : verum tanti pon & arti vacant animi dumtaxat cauſa ,
deris aurum vel argentum pæne nomine nolentes in commerciis aut folurioni
inferre cogantur in publicum pauperibus bus hac arte uti . Quare non ars , quæ
erogandum , quantum alchimirum exis ritè inuituitur , & exercetur : fed arcis
ftai, circa quod eos aliquo prædi&torum abuſus damnaretur. Sit igitur
modorum legitimè con /hterit deliquiſſe : Secunda conclufio ; In foro confcicn
facientibus nihilominus aurum vel ar. riæ non promiſcuè , fed cum deleétu ars
gentum aichimirum , aut iplo ut præmit hæc permija : imo pleriſque , ut perni
situr fcienter utentibus perpetuæ infamia ciola , lic illicita cenfenda. Hanc con
Xota reſperfis. Quod ſi ad præfalam pe- clufionem optimè probant argumenta
nam pecuniariam exfolvendam delin Angeli & Auctorum primæ fententiæ ,
quentium ipforum facultates non ſuffi- contra præcedentem verò vim habent
siant ; poterit difcreti moderatio jude. nullam . Notandum quoque , quicquid
sis , pænam hanc in aliam ( puta car- illiciti elt ; id non ex artis natura ( quæ
ceris vel alteram juxta qualitatem ne in ſe mala non eit , imò , quatenus
gotii , perſonarum differentiam , aliaſque ars eft , & fcientias imitatur , ſecun
atrendendo circumjtanrias ) commutare. dùm fe bona elt , ut & cæteræ (pecula .
illos verè , Oʻ. Subdit pænam in eos tivæ cognitiones ) proficiſci , fed à vi .
qui alchimica materia abutuntur ad tio circumitantiarum , quæ ut pluri
inonetarum adulterationem , de quibus mum in hac operatione inveniuotur
eſt ejuſdem Pont. contitutio alia , in Hæ li deſint , non video quid repre
Gapis. prodigens extravag.ſingular. titul. hendi queat : ſed quia vix unquam de
de crimine falſo . Ad hunc Canonem ſunt omnes , rarò fit ut alicujus ratio
duplex mihi occurrit reſponſio , una ne non adfic virium & peccatum . Ided
eum non fuille uſu receptum , vel non dixi, plerique perniciofam & illicitam
ulu abolicum . Nam poltea hæc ars in cenſendam . Sed quæ iltæ circualtan
ipſa adhuc urbe viguit : maximè, vix tix ? precipuæ & capita cæterarum
centum annis poltea , ſub Leone X. nam quatuor : fiois modi , ceniporis &
illi Aurelius Augurellus egregius Poe- perfonæ :
ta librum fuum de Chry / opeia dedi Signis fit lucrum , avaritia : il
cavit : Qui inter cetera illud nimis licita eft , quia lucrum ex hac arte el
jactanter , dePhiloſophico fuo lapide . illicituni , non enim licet hoc guro
Ipfius ut tenui projecta parte per un uti ad coin inercia contractuſve , ut ita
das. tuit Joan . xxiv . Intellige , li pro vero
auro
( * ) Sic legitur in editione etiam Plan. facili mutatione . Sed adhuc reliqua meren
tiniana a Romana , fed depravatè ac dola manent. )
musike . Valencia, conjicit legend, fiftis
 78 DISQUISITIONUM MAGICARUM
auro quis uti vellet , nam hoc illici- dic ipfi , vel modo quo non expedit
tum contendunt z : & meritd , nam & elt ex filiabus ſuperbiæ , Vide Sard ..
aurum iftud vel nunquam habet pro- Thom. 2. 2. quæft. 167. Et animus de
prietates omnes veri auri , vel id a- ditus vanitatibus atque inſaniis fallis
deò rarò contingit , ut cenſendum fit exponit ſe decipiendum Diabolo : ata
non contingere , quare tam veriſimili que hoc effe omnis ſuperſtitionis ini
cauſa dubitandi exiſtente , non licet in tium docet B. Auguſtinus libr. 2. de
commercium deducere ut verum au- doctr. Chrift. cap. 22. 23. Et Divinæ
rum : vendi tamen poſle pro auro al Scripturæ teſtimonio , qui amat peri
chimico ; & juxta altimationem peri- culum., peribit in illo . Sic enim . Sa
torum aurifabrorum , nemo DD. illo : piens loquitur: in ſuper vacuis rebus no
rum negat, neque negandum elt . Non li fcrutari multipliciter , e in pluribus:
licet etiam id facere , ut in medica- operibus ejus ( Dei ) non eris cunoſus .
mentis quis eo utatur : nam propter Multos, enim ſupplantavit Ju /picio co
rationem . jam memoratam , nec veri rum ( hoc eſt vana fpes & exſpecta
auri vires falutares habere , nec noxiis. tio . ) Et in vanitate detinuit fenfus ita
qualitatibus . , ab igne carbonario & ve- lorum . Denique fubdit : qui amat pe
nenato hydrargyro contractis carere cen ; riculum , peribit in eo . Eccleſiaſtic. 3.
ſendum . Multo minus licet eo uti ad à verf. 24. Denique uno verbo , quan
monetarum mixtionem : hoc enim u- do finis malus , ars illicita : qualis
num caput foret criminis monetarii , finis, tale exercitium .
juxta dictam fanétionem Joann.xx11 . & Si modus ( hwc media pertinent ) si
prædicti DD. juris concedunt tales pu- exercendi artem illicitus , ars quoque :
niendos pæna monetę adulteratæ . His fi vanus , ars vana : f fordidus o in
ca Gibus fubeffet peccatum Mortale. Si quinatus , ars erit inquinata impu
verò , quis illud cuderet five produceret ra . Huc referènda media ſuperſtitioſa',
tantum ea gratia , ut ipſemet in an ut fi ex paéto expreſlo vel tacito cum
nulos , catenas , aut ſupellectilem pro- dæmone ; quod frequens elle docuit Au..
priam cò uteretur: huic omni cura fo- ctor Dæmonomania a . , & fanè docet
ret adnitendum , & vigilantia ,, ne quis experientia : adeò ut Arnoldus . Villa
eo vivo & mortuo per hoc decipere- novanus, & Lullus & Geber , & Ba
tur . Alioqui pro negligentiæ latitudi- chonus , & Richardus Anglicus , Ma
ne , hic quoque peccati gravitas naſce giæ hujus nigræ ſuſpectivehementer fue
retur : & quantumvis . quis diligens , fint : & Paraceltus , & Agrippa , &
vix vanitatis culpam evaderet . Non- ille Guilh . Conftantinus , & alii non
quam fanè ftultitiæ & imprudentiæ cul: nulli deprehenh : & inter inftructiones,
pam evadit , qui ex hac arte lucrum inquiſitorum fidei fit una , hac quoque:
quærit . Semper enim ftultus eſt mer nota Magos hæreticos dignofci, Dire .
Gator, qui in illud negotiationis genus Etor. Inquiſit. fidei p : 3. fol. 443. edi.
incumbit , quod videt nullum , vel de tion . Romana . que in lucem prodiit juf
millibus aliquot unum , lucrum feciſ . ſu Gregorii xii. ubi rationem ſubdit Au-.
ſe : omnes veid , vel mille contra u. ctor libri , Nicol . Eymericus ? quia ut
num facultates ſuas abſumpfiffe. Quod plurimum alchymiltæ , quando non pol..
cum . alchymicis contingat , idem de his ſunt pertingere ad finem intentum s .
damni lucrionibus dubio procul ſentien- quærunt auxilium dæmonis ( exemplumas
dum . Nec roti funt in conſcientia , pofui præcedenti queſtione ) eum invo
qui hac in re fola vana ducuntur cu cant & implorant , & implorando ob
rioſitate , nam curiofitas, peccatum eft fecrant , & tacite . vel expreſsè ei facris
oppofitum ftudiofitati , per exceffum : ficant . Accedit experientia , quia quan.
quo quis defiderat immoderate ſcire docunque viguit inter multos alchimia ,.
quod non expedit , vel pluſquam expe- eciam inter, multos tum viguerunt nias
lefi
2 Sic D. Thom.in 2. d: 7. 943, art: Silu. & Fumus in ſum.Fabia ...7.8. Alt
11.0 22.qx. 77. art. 26d. 1. ib. Cajes .. ber.in ver.emplio. a lib , 3 ; 35
 LIBRI I. CA P. IV . Q. IV . 79
lchicia & fortilegia , uthoc infelici ævocationem ab actionibus & Rudiis , ad
experimur . Tum quia non defunt, qui quæ quis tenetur .
adhibent vanas oblervantias cæremonia Deniquc perfonarum conditio hic vel
rum , nihil ad effe &tum conducentium , potißimum difcrimen inducit : hæc e
ut certæ diei , tunicæ ex lino crudo 3 nim , & finem ſolet illicitum intende
certorum ciborum abftinentiam , & alia re , & in modo errores gignere &
hujuſmodi inania . Quod q ad.avidi. tempus ipopportunum facere . Inprimis
tatem odium accedat, aut incontinen- ars hæc illicita cenſenda pauperibus ,
tia , proclive admodum fuerit ad phil- immo & privatis omnibus periculi ple
tra & intoxicationes recurrere . Pecca- niffima eſt : manifeſtum id fit , tum quia
tur quoque non leviter in artis tradi- hi ſolent lucrum ſpectate , & fic ar
tione , quando facræ Scripturæ nomi- centur eorum ratione , quæ dicta ſunt
nibus & verbis abutuntur ad fuas no- in circumftantia finis : nam auro illo
menclaturas vel præcepta : neque mi- intendunt uti ad commercia , medici
nus , quando libris fuis inſerunt figu- nas , vel monetam ; aut fi ipfi non u.
de
ras ſeu imagines , vel planè obſcænas , ſuri, periculum apertum elt , ne utan
de
vel etiam propter abuſum rei lacræ pror- tur hæredes. Idi hac arte depauperan
nem
fus blaſphemas , quod fecit ille typo- tur : familiæ neceſſaria non præbent :
30 graphus Bablienlis, qui Rofarium ex- caufa ſunt ut uxores & filiæ cogantur
cudit : & facræ Triadis , Chrifti Domi- indigno fe quæſtu fuftentare : cùm me
dis
ni relurgentis , & B. Virginis Mariæ dia & inftrumenta propter inopiam de
coronationis icones : quas homines hæ- ficiuot, facilè progrediuntur ad ſuper
retici templis ejecerunt , eas ad alchi- ftitiofa , immò & pa&a quæ diximus
mica myſteria & transformationes tran- in circumſtantia modi : fanè hoc ipfi
-30 kulit . Sed mirum id non elt , lunt e quoque chymici fcriptores funt teftati .
* nim Sacramentarii ubique, prazpotteri . Nama Geber b Non ergo , inquit , hæc
8, Peccatur denique nimis curiolis fæpè ex. fcientia pauperi om egenti convenit , fed
ue perimentis , dum modò hauc ratio- potiùs eft illis inimica . Secundo Polit .
nem , modò illam fequuntur , & fic dicit philofophum , impoſſibile eft indi
nunquam fciunt , quod ſemper addio gentem philofophari, ) hoceft alchimiæ
fcant. Itudere , ( nam ſolos alchimicos in li
33 6 . Temparis quoque circumſtantia pere bris Turbe philofophorum , vulgati illi
pendenda . Nam temporis jactura pre- vocant Philoſophos ſatis fuperbe . ) Ec
tiofiffima , ejuſque malè conſumpti ra- idem Geber alibi : 6 Artificem ( ait )
& tio reddenda Deo ; quare peccant, qui hujus fcientiæ oportet cffe fubtiliffimiin
od nimis mulcum his vacant artibus , item genii , de naturas metallorum â corum
es; qui eo tempore , quo officii ratio , vel generationes , infirmitates eoimperfectio
je : debicum aliud charitatis aut juſtitiæ nes in ſuis mineris fcire cognoſcere ,
poltulat : ut ad feria magis ,{e confe- antequam perveniat ad hanc artem ,
tie rant : v . g. magiſtratum quis gerit ! Non autem ad ipfam indagandan are
f pon poteft detrahere horis, quæ ad re &tè cedat artifex groffo ingenio drago duro re
munus exercendum necellariæ .familiæ pletus, nec cupidus , nec avarus in fum .
præeft ? æconomiæ re&ta ratio non de- pribus eo expenſis . ) Nec vir duplex
ol bet incommodu in lentire . Ecclefialtic animo , fine felie og cervice , wel mena
1: cus eit ? quæ ratio ordinis poſtulat , te variabilis, nec nimis feftinus : fed
es præponenda,tornaculis , & volupta doctrinæ filius , vir ſubtiliſſimo ingenio
O şi fuæ . Proximi neceflitas operam tuam decoratus, fufficienter locuples , largus ,
obe depolcit ? charitas ei jubet adelfe : non fauus , firmus in propoſito deconſtans ,
Ti facis peccas . Demum , uno dicam paliens , mitis , longanimis aga tempera
verbo : quod tempus otio licet hone- ius . ) Avaro igitur & pauperi hæc fcie
3 fè dare , illud licebit his Itudiis : nec etia , fecundùm ejus Principem Ge
amplius . Otium voco quietem & va . brum , inacceffum & vetitum habet li ,
men .
b Rofari Philofoph. fol. 224 , cb . de perfetto magifterio .
 80 DISQUISITIONUM MAGICARUM
men . Et nota requirere fufcienter lo- ratione circumſtantiarum , alchimia ,
cupletem : hoc eit , cui ſuperſit , à ne- quan hujuſmodi .
cellariis , ad hoc ftudium . Arcet etiam Hinc poteft unuſquiſque fecum per- 8
ſimplices & parvi judicii , cùm dicit pendere : Primd , an iple talis , & an
ibidem , non debere elle line felie & cer- ulla , & quæ , pericula ipli ex aliquo
vice : hujuſmodi enim facillimè à dx- harum circumftantiarum defectu immi
mone & aliis impoſtoribus circumve- neant : & eacum Confeffariis fuis com
niuntur : ideo vetita illis hæc ars pro- municare , & eorum ſequi judicium
pter periculum . Arcet etiam eos , qui debet .
amant alios decipere , cum addit : nec Secudd poteſt videre confeſſarius
vir duplex , quia hos arcet pernicies quando lit talis à peccato immunis , vel
aliorum , quam quærunt . Arcet intein- quando adlit veniale , aut etiam mor
perantes, uc luxurioios & amantes vin- tale ; quando impendenda , deneganda ,
dictæ , cùru vultetic longanim : s & tem. vel differenda talium abſolutio : diffe
peraios : alioqui pe iculum eii , ne re . renda , cùin recidivæ veriſimile pericu
currant ad maleficia hoitilia vel sama- lum : deneganda , quando graviter ,
toria . Arcet variabiles, inconitantes , contra juititiam vel charitateni ob ſtu
& impatientes : quia hi facilè , cùm dium iftud peccat , nec vult deſiſtere .
non fuccedit ,ad dæmoniaca ſublidia.con Terrid . Quia fæpiùs curiofitas caula
fugiunt , Arcet eos , qui obtuto ſunt eſt ftudii , & hoc vitium valde profer
ingenio , quia oleum perduot & ope- pit à minoribus ad majora , diligenter
ram , item qui philofophiæ veræ impe videndum , ne quis ad experientias &
riti , eandem ob cauſam . confirmat id opiniones erroneas excurrat : V. g. ne
Arnoldus Villanovanus d his verbis : putet hac arte hominem verum , mo
Quicumque velit ad hanc fcientiam per. do à natura ad hanc generationem non
venire , o non eft philofophus, faruus inſtituto : fed urina vel alio humore ,
cft : quia hæc ſcientia non eft , nili de igne aut Sole in vitreis phialis deco
occultis philofophorum . ) Propter iíritos do poſle produci , quod' temerè Jula
itaque conatus, temporis & lumpruum Camillus afferuit , & incautè Thom .
jacturam his quoque videtur illicita : Garzonius diſcur. 41. Feri univerſ.cre
& cùm plerique alchimici vulgares Gant didit , & quidam hoc inventum Arnol
tales , ſequitur pleriſque illicitam efle , do Villanovano tribuunt , vero an men
in foro poli , de quo nunc agimus. De- dacio diſputare non eft neceffe , inquit
pique exigunt artis magiftri & meritd , Mariana lib. 14. rer. Hifpan.cap. 9.Nam
ut fit homo humilis , juftus , pius , & quòd tale quid fieri queat 2 vel aflere
Deum timens , citantur ifta Hermetis : rc , vel experiri (tulium , impium , er
e Oportet illum , qui introduci vult in roneum & blaſphemum foret : tum
hanc artem Japientiam occultam , quia , cùm homo præſupposat , corpus
arrogantiæ vitium à fe repellere , Opium & animam rationalem , li quod produ
ele , ac probum . Et poitea : Fili antecis , homo eft : fequeretur , Deum ex
omnia Deum oportet ismere , in quo dif lege & ordine, quem naturæ præfixit ,
politionis tuæ ejus eft . Et illud Alphin teneri huic animam rationalem corpo
dii neſcio cujus: Scito fili, quòd illam ri infundere , quod plaſphemum : vel
fcientiam habere non pores , quoufque rationalem animam ex materię poten
mentem sam Deo purifices , ſciai te tia illic educi , quod hæreticum : fo
Deus habere certum animum ac rectum . ) ret cpim tunc anima corruptioni obno
Cùm ſuperbum arcet , docet illicitam xia & mortalis . Deinde talis anima non
eſſe curiolis : cùm pietatem , ſuperſti- haberet peccatum originale : quia per
tiofos rejicit : cùm probitatem & Dei generationem viri non eſſet propaga
timorem , & animi puritatem ; vitio tum hoc corpus , & homo conceptus :
ſas.omnes , quas diximus , circumftan . nec indigeret Christi redemptione : quę
tias deteftatur . Non aliis ergo licita hæretica quoque omnia ,
Quar
d d. f. 224 . e è quarto tractatuum Rofar, fo. 223,
 LIBRI I. CA P. IV . Q. IV . 81
Quariò. Ex his omnibus patet , opți- duntaxat, audito ſapientum confilio,ele .
mana eſſe ( quam ajune Angliæ ) le- Sanè pericula pleraque ſuperioribus com
3 gem , ne cui lioc permiſlu Principis ., memorata cellarein Principibus , ma
Tub poena capitis , liceat alchymicam nifeftum eft .
exercere , quam legem expediret eriam Cæteri , non eſt , cur abi blandian- ir
alibi ferri . Nam tunc cum dele tú Prin- tur , ut tutos conſcientia ſe arbitrentur
ceps talia poteſt permittere , conſiderá- opinione illa Oldradi & alioruin Ju
ris circumſtantiis- prædictis : ipfi enim rifconf. Nam illi de foro cantùm exte
reddenda Deo ratio ( li temerè permit- riore agebant, de quo ab illis quære
tal & promiſcuè ) damnorum inde or batur: Et plerique corum rem non
torum .' Tunc etiam ceffarent pericula, difcufferunt : ſed ', ut oves ſolent du
pleraque , quæ diximus . cem gregis caprum , lic ipfi Oldradum
10 Quinto. Patet ( nifi quæ circumſtan- ( cujus etiani argunienta jam diffolvi.
tia impediac )ordinariè hanc'artem Prin- mus iis , quæ dicta ſunt ) clauſis ocu
cipibus & valde locupletibus effe lici- lis , ut oraculum , ſunt ſecuti , nihil
tam : qui & ca ſunt philoſophiæ co - ejus addentes dictis, ( ut Joan . Andr .
gnitione , & eo ingenio , ut fraudibus Abb. Alberic. Guido Pap. ) pleri
& impoſturis non parcant :: & ea pie- que etiam ambiguè loquuntur , Ġ fa
tate , ut à proximi & Dei offenſione ciant verum aurum , idque arte natura
fe abftineant : & illis opibus , ut fub- li ; ( ut Oldrad. Iſern Bal Brun . ago
ditos propterea non gravent ': & eo ' Fabianus ) nullus verd ipforum omnium ,
fubditorum amore , ac Dei timore , ut præter Thom . Arfoncinum , mentionem
publicum regimen vel pauperum fub- fecit d . extravagantis Pontificiæ , c. Spon
ventionem propterea non negligant, & dent , ut vel ejusnon fint recordati , vel
habenas fibi à Deo creditas ipſi abji- non bona fide diſſimularint.
ciant , & aliis planè tradant . Utenim Et licèt uſu canon ille non obfer . 12
aliis honeftis ftudiisanimum principes , vetur : tanti tamen Pontificis fenten
quantum opus eſt , ſic & hoc ſtudio re- tia & judicium fufficere debet , ut vul.
laxare quin poffint , non eft dubitan- gus hominum ( hoc eft , quibuſcun
dum . Sanè quod Eymericus de indiciis que conditiones fuperiùs requiſitæ de
Magiæ hæreticæ dixerat , eam præſum- ſunt ) ſibi exiſtimet ab hoc ftudio
prionem in Pricipibus viris & valde abſtinendum : quod graviffimis verbis
locupletibus non efle admittendam , in Summus Pontifex Romanus . fibi cen
cæteris locum habere , ibi in Comment. fuit damnandum ', & à quo illos tam
optimè Penna annotavit . Et Card. Ca- ſtudiosè Chrifti vicarius Petri fuc
jetan . 2. 2. q. 77. art. 2. . diſerte fcri- ceflor dehortatur . Sed hæc fuffeceriot
plit , ac prudenter : Hanc artem vel de materia non pallim obvia .
nullorum hominum fe : vel Principum

FINIS LIBRI I.

Liquidi

2 MAR
 82

MARTINI

DEL RIO ,

PRESBYTERI . SOCIETATIS JESU ,

DISQUISITIONUM

M A GICA RUM

Liber Secundus .

eŲ Ę S T

DE MAGIĄ DÆ M.ONIA CA.

Præcipua hæc operis noftri tractatio eft , & idcò pluribus capitibus,
ſive quæftionibus luculenter , quoad poterimus,
diſcutienda , Siç ergo

ftus & Pythagoræi ; ex Platonicis

QUÆSTIO I. Prellus , Plotinus , Proclus , Jamblicus ,
Chalcidius & Apulejus ; ex Ariftoteli.
An fit aliqua Mazia Demoniaca ? cis , Theophraſtus , Ammonius Phi
AUS

lopo . Avic. & Algazel , Anne dare re

Ui demones elle negant , ſponſa de furtis occultis, & de theſau
etiam hanc eſſe negaruni ris ; conſegui fcientias nonnullas Ata
cum Sadducæis , Demo- tim , & line labore addiſcendi ; ſub
crito , Ariſtotele , Aver- trahere corpus præſens oculis viden
Stroe & Simplicio , quo- tium , & innumera hujuſmodi , queunt
rum fententia eſt impią reduci ad ullam aliam cauſam , quàm
og beretica . intellectualem aliquam & feparatam
Nam & dæmones elle , Qgo dæmonia. naturam ? Denique ſcimus Salmanti
cam magiam ; quæ nec induſtria aut cæ , & Toleri in Hiſpania & in Ita
artificio hominum , nec naturalibus cau. lia ad lacum Nurſinum , & in ſpelão
fis , fed immateriali quapiam & ſepa. Viſigniano , adhuc avorum memoria
rata virtute nititur ; hoc & facræ Scri- hujus Goetiæ celebres ſcholas fuifle 8 .
pturæ teſtimoniis , & omnium ætatum
memoria atque experimentis tam eft
compertum , ' ut velle probare , nihil fit 1
aliud , quàm lychnis accenfis meridia
næ luci opitulari. hoc probant cum B.
Auguſtino Theologi Catholici omnes
f , & Philofophi plerique Triſmegi,
QUÆ
f Auguſt. I, 11. de civ. Dei c . 6. D. Vide Laurent, Ananiam . lib, 13 .
Th. l. 3, contra Gent. c. 104. qui o- de nat. dæmon , fol. 104 ,
prime a Victoria de Magia n.9.
 LIBRI II.
QUÆSTIO II .
Unde fit hæc magia , five quem ha
beat primum auctorein ?
SU M MARIU M.
i Non eße à Deo , ut gratie gratis
dat & .
2 Non eflc effe&tus bonorum Angelo-
rum .
3 Magia nulla alba ji og de falſa
Theurgia ,
4. Planetaria ars .
§ Eft orta y adminiſtratur per ma-
los Angelos .
6 Glyc & error , ipfe ego, alii quidam
Graci Hiſtorici nimis fuperftitiofi
fuere ,
7 Palingenii impietas .
Ś Non fiuni magici effectus per ani-
mas'defunctorum . Grimoyriæ artis
vanitas . ; rum maxime Platonicorum , Jamblici,
9 Efficiers harum artium caufa eftdia .
bolus, og humaniingenii depravatio .
Jo Apologus de generatione & ortu magiê,
Unt qui dæmones elle fateantur ; ſed
Slonegant
ve tamen hanc magiam à dæ-
monibus feu diabolis manaile tribu.
unt autem effectus ejus vel immediatè
Deo per magos hujufmodi operanti ;
vel Deo per Angelos bonos eos perfi-
cienti . Priores dicunt eſſe quaſdam gra-
sias gratis datas , ficut ſunt gratiæ lin-
guarum , fanitatum h & hæc dona ut
Balaamo i , ſic & aliis improbis conce-
di non raro folere k .
Dico primd , hæc fententia eft mere
i blaſphema , tribuit enim magicis arti .
bus 3 id quod eſt proprium gratiarum
gratis dacarum ; & cum veris miracu.
lis præftigias confundit. Deinde gratui-
ta Dei dona ſubjicit humano arrificio ,
& certis ac ridiculis obſervationibus :
Denique inique & invide Deus veca-
ret, id quod ipfe hominibus, uti gratiam ,
grariosé largiatur . Adverfariorum ar.
gumenta ex locis illis ſcripturæ perita ,
folum probant , aliquatenus fimiles ef-
3 L 2
hir. Cor. 1'2. v . 28. i Num . 23 .
k Matt. 7. 22. 1. Cor. 13. v. 1 .
QUÆ S. II. 83
fectus per artes magicas & per gratias
gratis datas fieri , Deum quoque per
malos aliquando miracula edere ad
fidei & Divinæ gloriæ propagationem .
Accedit , quod qui ex dono gratiæ gra
tis datæ operatur; ille ad certum tem
pus , occaſionem , aut ceremonias cer
tas non reſtringitur , ut folent magi ;
qui, li vel in minimo deficiant , nihil
efficiunt . Nec etiam hujuſmodi Dei do.
na gratuita poffunt aliis, per diſcipli
næ ac præceptorum modum , tradi :
magi verò fuis diſciplinis hanc magi
cam tradunt ; & Auditores , Magiſtro
rum ſecuti præcepta , quæ Magiftri ,
eadem operantur .
Alii dicunt hos elle effe ftus bonorum 2
Angelorum , quos per excellentiam vo
cani Spiritus : Sic jactitabar his annis
celebris ille magus Scotus Parmealis ;
qui Gebhardum Truchſeſium Epiſco
patus Ubiorum Apoſtaram dementa
vit : eltque pervetus impoſtura mago
Porphyrii , Plotini , Procli & Juliani
Apoltatæ . Ex quorum traditione Ma .
gia omnis dividitur in Albam , quam
cenfent elle licitam ; & Nigram , quæ
fit illicita . Albam ergo vocant Beypyiar ,
& Nigram sonrcías Verum hanc fa
Aitiam pland & palliatam Theurgiam 3
fatis ipſe Archimagus ! rejicit , cum
diſertis verbis teftatur ſæpiffimè fub no
minibus Dei' d ' Angelorum , malis dea
monum fallaciis eam obſtringi, licet
ejus ceremoniarum pars maxima, mun.
ditiam animi, corporis Opo rerum exter.
narum , utenſiliumque oſtentes, immun.
dos tamen Spiritus , a dece ptrices pos
teftates hanc exquirere , ut adorentur pra
Diis . ) Poftea addit , hujus ſpeciem ef
fe artem Almadel artem notoriam
artem Paulinam , ' artem revelationum ,
hujuſmodi ſuperſtitionum plura , que
co iplo ( inquit ) ſunt pernitiofiora S
quò apparent imperitis diviniora ) Ha
beanc illi hoc Principis & anteligna.
ni fui de hac alba mazia judicium
ab homine mendaci veritatem meram .
Damoat eandem Theurgiam D. Au
galtinus libr. de utilitate credendi con
tra
I lib . de vanit . ſcient.
 84 DISQUI MAGIC
SITION ARUM
UM
4 tra Manichæos . His adde fictitiam il- quod boni Angeli jubere nequeunt, tùm
lam artem Planelariam , laminis in- quia hæ artes non minus diriguntur
ſcriptam , & ad Carolum Magnum à ad inferendum aliis exitium , per fur
quodam Bedæ diſcipulo (fic mentiuntur , ta , neces , adulteria , & c. quam ad
O Alkindum Alcuino ſupponunt) mil. juvandum . tùm quia miſcent multa
fam , utilem ( fcilicet ) obtinendæ omni mendacia & deceptiones. tùm quia do
cognitioni fupernaturali artium & centur magi in ſpiritus uti imperio ,
fcientiarum , & confequendis dignita. & coactione, imò & minis rerun in
tibus , divitiis , robori , amoris frui- pollibilium ac plane abſurdarum , ut
tioni , &c. apud Eufebium n. docet Porphyrius ,
Dico Secundo cum Catholicis , ut nec quorum nihil bonis Angelis poteit come
per fe , fic nec per bonos Angelos his ma venire .
gicis operationibus Deum fc immiſcere Hinc apparet confideranter legen- 6
magis quàm cæteris rebus, in quibus con- dum Glycamo, dum magiam fic di
s currit , ut cauſa univerſalis . Quare cen. ftinguit à Goetia , quod illa fit be
seo hæc omnia at inftituta fuere à ma neficorum geniorum ad boni alicujus
lis Angelis , ſic etiam ab illis perfici effe &tionem ; Goetia , maleficorum ad
o adminiſtrari, do contrarium eft er- mali effectionem . Nam non tantum
roneum . ) Probatur primò ex variis Ca- impropriè ufurpavit nomen magiæ
nonum reſcriptis , quæ Gratianus exhi- genericum , pro ſpecifico theurgix ,
bet cauſa xxvi. m . Secundò ex Pariſien- led in errorem quoque labitur ponen
Gibus artic . 9. 19. & 23. Verba funt tium Albam magiam , & ejus admi
quod Deus per artes magicas malefi- niſtrationem bonis Angelis tribuenti
cia inducatur compellere dæmones fuis um . Urque hoc ſemel moneam , fcri
incantationibus obedire . Error, i . Quod ptor ilte , ut & Conſtan . Manalles ,
boni Angeli includantur in lapidibus Gregoras , & Nicetas , nimis multum
con ſecrent imagines, vel veſtimenta , aut tribuere videtur fuperftitiofæ prodigio,
alia faciant , quæ in iftis artibus con rum obſervationi.
tinentur. 2. Error & blafphemia . Quod Erravit eundem errorem Palinge 1
aliqui demones boni fini , alii omnia nius Steilatus , dum in vetito jure
{ cientes , alii nec damnati nec ſalvari . libro Zodiaci 8. cenſet aerem etiam
Error . 3. ex his Arnobii Cont. gent. bonis dæmonibus plenum effe
magi non tantum fciunt damonas , fed harum artium auctores facit , & Deos
eiam quidquid miraculi eduni , per de appellat , Plotini & Jamblici deliriis
monas faciunt : illis aſpirantibus coine nimis deditus : & quam non malus
fundentibus preftigias edunt , vel quis Poeta , iam non bonus Chriftianus ,
non funt videri vel quæ funi non vi utpote hæreticus potius ( ſcripta pro
deri & *c. & ex his Joan . Salisberienfis bant ) quàm Catholicus . Aulus ta
1. 1. de nugis curialium cap. 9. Eos au men opus illud Ferrariæ Duci dedi
tem qui nocentiora preſtigia arteſque ma care .
gicas , o varias (peciesmathematica re Succedit his error 3. eorum , qui een s
probata exercent jam pridem fan. Sebant magicos effectus per animas de
Eti Patres ab aula jufferunt exire eò functoruna fieri : quos Catholici Ther
quod omnia hec artificia , vel po- logi jampridem exploſerunt p , id
tius maleficia , peftifera quadam fa- que non difficulter . nam quæ ratio
miliaritate demonum hominum no nes id convincunt de bonis Tpiritibus ,
verunt profluxiſſe . ) Deinde probatur exdem in animabus beatorum locum
rarione , hos ſpiritus bonos dici non habent : quæ verò in purgatorio ſunt
poſle , iùm quia jubent le tanquam animæ , non exeunt , nili ſpeciali
Deos adorari , & facrificia Gbi fieri , permiſſione Dei , ur petant fuffragia
vivo
m c. illud quod in fin . c. qui fine v. o par. 2. an.
ult. 26. 9. 2. c.epiſc. in prin. 26. q . 5. p. Vi&tor. de Magia n. 17. Angles in
n lib . 5 . de preparatio. 6.6. 2. Jent. 9. de arte Magica a. 2a
 LIBRI II.
vivorum : animæ denique perpetuis ad
di &tæ ſuppliciis , nulla dæmonum li
centia vel permiſſione poſſunt exire
utpote , divino jullu , peffimo carceri
mancipatæ . Apertiſſimæ ſunt igitur im
polturæ , quæ de evocandis per Grimoy .
riam animabus Necromantici confinxe
re , Si exirent , ad unius DEI cxirent
imperium , cur verd id Deus jubeat vel
permilcet , cauſa ſubert nulla . Ut ad
magorum preces & incantationes id
jubeat , impium eſt opinari q:
3 9 Præcipua ergd efficiens caufa iſtarum
artium ett ipſe Diabolus , proxima eſt
humani ingenii ex originali labe detor
ta indoles , quam feftivi Apologi fron
dibus velatam nobis protulic perquam
Calse Cælius Calcagninus Libello de A
matoria Magia , cujus verba non piget
adſcribere , & vos ni fallor, legere jue
10 vabit ; Vanitas ( inquit ) olim juneta
miraculo , furtivo concubitu genuitMa
giam ſecundam cognomine , reformidanſ
que ne fortè veritas, cum qua perpetuas
inimicitias gerit, à qua criam paribus
signis congreſa , ſæpius profligata eſt ;
fuum partum enecaret , illum impuden-
tiæ ac timori junétis connubiali fædere
1 comendavit: åt illi in ſinu incompre-
henlibilitatis è veftigio collocarunt
furtim , fub præſtigiarum crepundiis
educandam lue mox in grandiorem
atatem adulta ,iamque pinnulis præmu-
nita evolavit in fatuorum arces , ibique
nidulans , credulicatem peperit ' . Que
utpote parentis beneficiis grata , illam
mutuo enutrit e quaſi evine apy ift ,
( more ciconiarum viciſſim ſovet ) , alio.
qui brevi interituram .) Hæc ille , pari
acumine & veritate . Pergamusnos quo-
-1 que pro Veritate confligere, & Vanitatem
expugnare, & fugatis timore ou impu-
dentia , labyrinthum illum incompre:
henſibilitatis ( quis enim , quæ nihil
ſunt , vel intelligat , vel comprehen-
dat ? ) Theologice veix filo perineriri:
eu preftigiarum crepundiis in lucem
prolatis , tandem fatuorum hanc arcem
demoliri , & è nidulis fuis credulitatem
aded perniciolam profligare: quod uti-
nam Deus Opt . Max . nobis largiatur .
9 vide Anan . I. 3. de Nat. dem. fol.
97. Petri Thirai lib . i.de apparis. ſpi
QUÆST. 11. 85
QUÆSTIO III.
Que ſit diviſio demoniacæ Magia , ego
de libris ejus .
SUMMARIU M.
i Refellitur Agrippe diviſio .
2 Omnis magia ifta nititur pacto cum
damone .
3. Auctores qui de hac fcripferunt
ou ideò cavendi . Zabulus , quis
Barnabas Cyprius.
4. Item fictitii libri Adæ , Abelis .
Enoch. Abrahæ . Pauli . Cypris
ni . Honorii .
s De clavicula de aliis libris Salo
monis .
9 Trithemii ſteganographa , item li
bri Agrippe om recentiorum nomi
nati , o veriti .
Um nulla ſit neque al
ba Magia , hanc
prodigiofam Magiam , non aliam eſſe ,
quam Goetiam ay nigram : hanc fole
mus vocare Magiam Specialem , eam 1
Archimagus in duas ſpecies diſtinguit,
unam , cujus cultores dicit ſe dæmoni
ſubmittere, ei facrificare , & cum a
dorare: alteram quam ipſe pellet per
fuadere à paéto cum dæmonibus inmu
nem eſſe , ſed eam dæmonibus vel in
vitis imperare, virtuteque quadam divi
norum nominum adjuratos advocare
& cogere. priorem illam fatetur eſſe
legibus humanis diviniſque vetitam , ne
fandillimam , & cun &tis ignibusplecten
dam ; pofteriorem afferit , conſequi qui
dem quod prætendit , nempè dæmones
cogere ( quod poſt oftenditur elle erro
neum ) led tamen manifeſtis periculis il .
lufionum obnoxiam eſſe. De priore ve
rum eft ejus tellimonium , de poſterio
re bis mentitur . primd, dum negai cam
niti fædere cum demonibus inito : nam
revera ſemper exprello vel tacito pacto
corrumpitur; Secundo , cum afferit ea
damones cogi , de quo poltea . Volunt
vetitx hujus Magiæ inventorem fuifle ,
quen
rit.cap. 1 1. à ww .216.5. 13. num . 302 .
 86 DISQUISITIONUM
quendam Mercuriun , fic contra Sym-
machum , Prudenius , Salisberien-
list. 1. Polycrat cap. 9. alii quendam Zd-
bulum , quem ego non aliun exitimo
ab ipſo cacodæmone, cui D. Cyprianus
& alii Patres hoc nomen tribuunt ) de-
inde magiſtrum laudant , quendam Bar-
nabam Cyprium ( hunc confinxere in
contumeliam D. Barnabæ Apoítoli , ut
deformi ſuæ meretrici lenocinarentur . )
4 Item orientant , paris mendacii jactan .
cia , libros Adæ , Abelis , Enoch , A-
brahæ , Pauli, Cypriani , Honorii , Al .
berti Magni, & aliorum , & blafphe-
mei mentientes dicunt , quæ his lib : is
continentur , ea fuifle tradita ab ' Ada-
mi custode ángelo Raziele , & à Tobiæ
s Comite Raphaele revelata . Prætexunt
eriam Salomonis auctoritatem ; cujus
quandam Claviculam ( quam egregiè
refutat Bap . Segnius lib . de vero fiudio
Chriftiano cap.7. ) & aliud ingens 20 -
lumen in ſcptem partes diflinctum ob
trudunt , plenum Sacrificiis & incantaa
tionibus dæmonum . Hunc libruni Juo
dæi & A abes in Hiſpania luis polteris
hæreditario jure relinquebant , & per
eum mira qurdam atque incredibilia
operabantur. Sed quoiquor inveniri po
tuerunt exemplaria , juitillime flain
mis inquiſi'ores fidei concremarunt
& utinan ultimum exemplar nacti fuif
Sentr . Vix dubico aliquod in manus
Joan. Trithemii incidive , unde & par
6 Bilionem & materiam 14x Steganogra.
phie , periculi & ſupertitionis plenilli
mx , acceperil ; cujus operis nomen ,
quod nondum prohibitis ab Ecclefia ll
brıs lie infertum , fufpicor aecidiffe : quia
liber pordum typis vulsatus , in pauco
rum manus incidit : alioqui , quando
prohibici libri omnes Magici , ſausitle
prolibitus cenfendus , qui inter alios
familiam ductat ; idem dixerim , de A
grippæ libris tribus de occulta Philofo
phia , & omnium pernicioffimo quare
to ſeorſim poitea addito & edito : nec
non de Thom Eboracenfis , Perri A
poni & fimilium venenis , pro libro ar
iis Grimoyrie : qui Patrum noftrorum
ætate circumferebatur , docens mortuo
r Eimericus Director , inquiſitor. p.6.
cap. 28. Porta ibi comment. 53. meo
MAGICARUM
rum evocationes , Omnia horum pla
cila fceleita ; de antiquioribus etiam il
lis operæ pretium duco Archimagi ver
ba adfcribere. credendum illi in arte
lua , nec magiitri auctoritatem difcia
pulis licet fubterfugere. fic ergo fcribit.
Hi libri acutiùs intuenti præceptorum
fuorum canonem , ritum , conſuetudinem
verborum , * chcracterum genus , exftru
Etionis ordinem , inſulfam phrafim ; a
periè ſeje produnt , nonniſi meras nugas
O impojiuras continere , o poſterioris
bus temporibus à perditiſſimis perditio
rum artificibus efle confia :os , ex propha .
nis quibuſdam obſervationibus , noltre
religionis ceremonns permixtis , inlitif
que ignotis w ulus nominibus ac fignacu
lis, ut perterreant rudes a ſimplices ,
cultu pori fint infenfatis , his quines
fcrunt bonas litteras. Hæc miferille ,
qui videns meliora , in finem uſque vi
tæ deterioribus ad hælit .
QUÆSTIO IV .
De baſi magia bujus ſive de paéto ex .
prejo , da implicito .
SU M M ARI U M.
i Probatur tale pactum intercedere -
2 Locus. Iſaie cap. 28. V.15 .
3 Alins Manhet. 4. V. g .
4.Similitudines duæ hujus paéti .
5 Domoni liberum fallere pactum .
6 Libellum offerunt Mægi Sybillis
2 Pacti exprelli forme o genera , ege
exempla .
8 Grillandi error .
9 Communia bis pactis folemnia .
io Signa dæmonis , in his vetufta olgan
nova .
u D. Irenei locus correctus .
12 Promia fimilia factis bereticorum
noftrorum .
13 Quc uirimque dis hujus pacti , agar
quale peccatum
14 Pailam racisuin five implicitum quase
le .
15 Quid demonem inducat ad pacłu wa
o obe d.entiam .
16 Quam .
minit. Nicetas hifi.1.4.
 LIBRI IL
16 Quàm malum fit cum eo paciſciaut
fæderari.
17 Quo pacto Chriſtus Apoſtoli Sa-
Lana imperaveriat ?
18 Pafta bås vana , inania , d peri
culi plena funt .
19. Theodori Maillotii factum .
20 Germanus wil deemone necatus .
Oncl . 1. Omnes operationes magica,
CO zelue bai , innituntur pacto per
magos cum demone inito : ita ut quo-
tieſcunque collibitum mapo aliquid effi-
cere adminiculo artis fuæ , expreſse
vel implicitè seneatur à demone pojce:
te ) ut ex condicto concurrat . )
Probatur hoc primò Patrum auctori-
tate . D. Cyprianus , dicit , eos habere
fædus cum.dæmone. D. Auguſtini ver .
ba e retulit Gratianus in Decretoruin
Codicem , quæ ſunt illa : Omnes artes
hujuſmodi , vel nugatorie , vel noxia fu
perftitionis, ex quadam peftifera ſocie-
iare hominum O demonum , quaſi parla
infsdelis u dolof & amicitiæ , conftituta . )
Probatur deinde ex jure civili , lan-
3 ctione Imperatoria u : Mülli magisis
artıbus uſi elementa turbare , vitam in.
Joncium labefactare non dubitant ,
manibus accitis ( ſic legendum ) audent
ventilare , ut quiſquis fuos conficiat ma-
lis artibus inimicos : hos ( quoniam na-
zur & peregrini ſuni ) feralis peftis ab-
ſumai . )
Tertio > id ftatuitur credendum ar-
riculis Pariſienſis ſcholæ x in hæc vero
ba : Quod inire pactum cum demonibus
Bacilum vel expreſſum ; non ſit idolola-
tria vel Species idololatriæ : Error . Et
intendimus elle pactum implicitum in
omni obſervasione ſuperftiriofa , cujus
effectus non debet à Deo vel natura ra-
tionabiliter ex/pecları )
Quartò id ratio perſuader, hoc enim
2. & multi mali homines optant , & dæ
mon cupit ; nec eorum id viręs ſupe-
fl.de diplici Martyr,
t l . 2. de doct. Chrijlia, cap . 23. habes 96 : art.4. Guil . Pariſ. Scor. Gabr. Ger
f. illud v. ult. 26. quæft. 2 .
ul.mulsı C. de malefic. O mathemar,
x artır. 3 , y c. 28. v, 15.
z Mart.4. v. 9. a leg. Labco ſcribit. renget , ob alii
lojarigent,depact. Bald. o Caccialup.
QUÆST. II. 87
rat. docet hoc Iſaias Propheta y , apud
quem impii dicunt : percuſſimus fædus
cum morte , cum inferno fecimuspa.
Etum . quod S. Tho. (atis probabili inter
pretatione Magis accommodat , ut &
Pontifices , Joannes XXII . in Extravag.
contra magos, quæ incipit : Super Spe
cula ; & Sixtus V.in Bulla contra A .
ftrolog. Mali ergo hoc lubenter faciunt,
nec minus ipſe dæinon : qui ipſi quo
que Chrilto Domino , auſus paati con
ditionem offerre z : Hic omnia ( inquit )
tibi dabo fi procidens adoraveris me : 3
ubi videre licet pactum contradius in
nominati , do ut facias . Ira nunc dia .
bolus Magis ait : fi te mihi addixeris ,
ulcifcar te , ditabo te , Oc. quæ geraia
na & perfecta eit pacti formula a. De
inde , ut dixi , hæc funt opera dæmo .
num , non Magorum viribus , dæino
nes ab bominibus cogi nequeunt , ut
id faciant : fpontè ergo dæmones' ac
currunt . Dæmones autem gravi homi
nem odio proſequuntur, quare necpu
tandi gratis accurrere, fed vicillim ali
quod ope! æ fuæ pretium ttipulari ,
Unde patet talein eite hanc conventio- 4
nem & focietatem : qualis alt duorum
latronum , quorum alter palàm in fyl
va vagatur , alter clam in fubfellis la
citar : excitatuſque certò libilo vel ſie
gno prioris , viatorem pofterior dolofa
Tagitia transfigit : priore id fæpè nec
vidente , nec goaro , quo necem telo
intulerit , in miſeri tamen necem con
fentiente. priori magus , pofteriori dze
non fimilis . Satis etiam idonea rei
declarandæ fimilitudo elt , quæ peri
sur à potentibus vindicte avidis : qui
manu promptos Gicarios Gibi adjungunt.
quibus conitituto figno innuunt , quos
& quando , velint interfici.
Denique conſentiunt hac in re Theo
logi tam veteres b , quàm recentiores
- , juriſconſulti quoque d , & Medici ,
Condronchus lib. 1. de morbis Venefic.
in tra &t. de pact. b D. Tho. 2. 2. queft.
for. Trithem.quell . s .
C Abulent. Alph à Caſtro. Vistoria
Valentia , Binsfeld. Spineus, Ang .Spo
d Navar. Grillan .
Remig. Binsfeld.pralud . 6. alii .
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
O Ceſalpin. diſquiſie.dem . & res pror-
fus comperta , unanimini maleficorum
& ſagarum confeſſione , mirè per Eu-
ropam omnem , & cunctas ætates con-
ſentiente . Lucanus etiam dubius licet ,
tamen hujuſmodi fædus agnovit , eo
tantum deceptus , quod cogi pacto dæ-
monem exiftimet e.
Quis iabor hic ſuperis cantus berbaſ-
que ſequendi
Spernendique timor ? cujus commer .
cia pacti
Obſtractos habuere Deos ? parere necef-
fe eft ,
An jurat ? ignota tantum pietate
merentur ,
An tacitis valuere minis ? hoc juris in
omnes
Eft illis fuperos , an habent bec car-
mina certum
Imperioſa Deum , qui mundum coge-
re quicquid
Cogitur ipfe poteft ? +
Solus fagarum patronus recalcitra-
tur , aded tutilibus ratiunculis chartas
implers f ut contemnendas potiùs , &
filentio iradendes , quàm refellendas
niihi cenſuerim , maximè cùm alii id
diligentiùs , quam difficiliùs præitice-
rint g .
5 Conc, 2. hoc pa tum demoni , liberum
eft præftare , vel fallere . ) probatur ex-
perientia & ratione. ratio docet dæmo .
nem cogi ab homine pon pofle, ut ftet
promillis : 'experientia verd , menda-
cillimum efle , & decipiendi cupidiffi-
mum : ideoque rarò præſtare , quod
pollicitus : cùm verò ' ftat promiflis
( quod facit nonnunquam ) non facit
coactus , fed fpontè ac ſubdolè , ut fic
Magos libi retineat devinctos , & a-
lios alliciat , & hujuſmodi nugis vim
jitam inefle perfuadeat .
Tertia Concl . Pactum hujuſmodi du-
plex eft , unum exprefTum , alterum taci
tum: de utraque vero , non idem per omnia
e l. 6.paulo poft medium .
+ Exempla pa torum pete ex vita D.
Bafil. per Amphilo chium conſcripta a
pud Surium tom . 1. O eod. 10. de Theo- p.2.9. 1. cap. 2.
philo Adenenſi , doo nobilis Leodini a de juft. herec. punit . cap. 6 .
pud Cæf.l.2 6.21. de quib aliis , i l. 2. illuft. miraculorum , cap. 13,
f h. de praftig ,dæmonio l . de Lamiis. k anno Domini 537
judicium . ) Explicanda hæc conclufio
potiùs quam probanda . pro explicatio .
ne notanda ſequentia .
'. Primò fciendum , pafti expreſi hu
jus triplicem efle modum . Primus fit
folemnitate varià , & ipfi cacodæmoni
viſibiliter in corporeà aliqua forma ap
parenti coram teftibus fidelitas & ho
magium promittunt h . Hujuſmodi pa .
tum inivit nobilis ille ditionis Leo
dicenſis narrante Cæſario Heiſterbacen
fii , ubi tamen dæmon loqucos audieba.
tur , ſed non cernebatur. hic inter cæ
tera , juvenis ille inconfultus Creato
rem ſuum ore negat , manuque ex fe
fucat , & diabolo homagium præſtat ;
hic viciffim illi divitias & honores
pollicetur. Eò lectorem amando , fpon
deoque le &tionis & laboris fui uberem
legendo fru &tum relarurum . Huc etiam
referendum Theophyli Vicedomini fa
tun; , qui ad dignitatem recuperan
dam à Principe demoniorum opem , ( ut
ſcribit Sigibertus k ,, ) expetii, o ab
eo juſſus abnegare Chriflum Filium Dei ,
ejuſque Matrem Mariam cum omni
Chriftianiſmi propoſito , & ipfam ab
negationem fcripto firmare , o fcri
piam ſignare , de lignałam ſibi trade
re , ejus fe fervitio addicere . ) In hac
teltis fuit Magus , in illa villicus ini
quitatis .
Aliquando id faciunt per libellum
fupplicem , quem diabolo præſentant .
Sic noſtro tempore Mantenles in Nor- 6
mannia Magi libellum conſcripferant ,
quem oblaturi erant Sibyllis Magiæ
Necromanticæ Præſidibus, cujus tum
ma ; Se orare Dominas , uti dignen- 7
tur libros fuos magicos conſecrare ;
ad eum effectum , ut mali ſpiritus ip
fis per omnia prompté obediant ; jux
ta formulas conjurationis in libris con
tentas ; & ut vocati , ipfis fine noxa
appareant in forma pulchri hominis ,
& ne fit neceſſe circulum ullum face
re ,
g Binsfeld. ubi fupra Eraſtus Bod.
Trithe . d . quæft. s ,
h Hoc defcribitur in Malleo malefic.
ab Alf. à Caftro. I :
 LIBRI II .
.
re ; aut fubire, in doinibus aut agris .
Secundò ut Sibyllæ libris fignum luum
feu characterem imprimare ( tres erant
numero litri ) ut plus efficaciæ & do-
minii libris ineflec in prædictos fpiri-
Rus . Tertiò , ut fupplices reddantur tu .
tià Judicum intadiis& punitione . Quare
10 , ut cæpta omnia & itudia illis pro-
(pere in aulis & amicitiis Principum
fuccedant : in ludis quoque femper
quandocunque volent lucrentur: Quin .
tè , ne inimiciiplis valeant docere . Pro
his viciſlini polliceri fete , quod præ ,
dictas Sibyllas , pro Dominabus& Prin
cipibus fuis perpetud fine habituri , &
quotannis fingulas animas ſe cis ovla :
turos ( boc eft necaturos facrificatus
Tos , vel certè ad hunc eundeu perpedia
ritum initiatures hominem unum ) quam-
diu vivant, hoc ipſo confecrationis li-
brorum die ; hac tamen lege ut Sibyl-
ja hæc poftulaca eis fide bona præita
rent . Hi Pariſiis omnes cum iplis li-
bris combuſti fuere . Narrat Creſpetus
de lib . de odio Satana , diſcurſu 15
Alius modus priori fimilis cætera ,
be nifi quod fine teftibus peragitur. Ter
tius per vicarium initür , Magum vi-
delicet , vel tertium aliquem ; cum
ac pacifcens dæmonis ' aſpectum vel col-
ol 8 loquium reformidat . hoc tertium ge-
nus malè Grillandus 9. 3. vocat Ta
citum ; quamvis enim profeſſio hic fiat
alteri , quam dæmoni ; fit tamen ex.
I prefsè , & in dæmonis nomine ; ut
1, patet ex iis , quæ ipfemet tradit 9. 3.
num. 1. feqq. Fortaffis ad exprel-
m 1 fum pactum pertinet forma illa rarior ,
in exemplo Germanicæ fæminæ , quæ
; obverlo tergo , ex balneat rio lebete es
po filiens , proclamabat , Quantum à Chri-
1 to fic ' ſaliendo recederet , tantum fe
ad demonem accedere : dicam fuſius
' lib : 5 .
9 His pactis omnibus quædam funt
coilmunia : Primum eft abnegare fi-
dem & Chriſtianiſmum ; Dei obe- '
dientiæ fe fubtrahere ; B. Virg . Ma-
riæ patrocinium repudiare , & convi-
EC tiis inſuper incetlere • Solent blaſphe
I mè , per contemptum ,, vocare ruttam ,
latam , extenſam . Sic ergo bonit Didi
bolus'', agus tollit verbism de corde co.
QUÆ S. IV. 89
rum , ne ſalvi fiant . Luc. 8. verſ. 12.
hoc eſt , tollit veram fidem , ejuſque
confeffionem , quia Divinos ambit ho .
nores"( vode D. Augufl. libr. 10. deci.
vitat. Dei , cap. 20. aga libr. 20. contra
Fauft, cap. 22. Ided cogit primim Ba
ptifmo renunciare, quo quis vero Deo
fuit initiatus . Quare & Hippolytus
Martyr . libr. de conſumm . mundi, ſcri
bit corcturum dæmonem , ut dicant :
Nego Creatorem cæli o terr& , nego
Baptiſma , nego adorationem Deo à mo
priftari folitan : tibi adhæreſco , in te
credo : Ided unguem illis dæmon in
frontem injicit, fingens fe chriſnia ab
radere , & Baptiſmi characterem dele
re : Secundò , fiatè quoque illos novo tin
git lavacro Baptifmatis, quod non igno .
rabat Tertull. lib . de Bapliſm . Hicquo
' que fludium ( inquit ) Drabuli recognos
jcimus , res Dei amulantis , cùm ipfe Ba
priſmam in fuis exerceat . Ided tertid
negato priore nomine, novum illis in
ditur : ut Roverenlis Cuno , Barbi.
capra vocatus fuit ) nonne cognoſcis
figuram hujus rei in præclaris illis Sa
tanæ membris ? Ægypt. Pharao Joſe
phi nomen mutat Genef. 45. Sed $. S.
eo illum nomine nunquam compellat .
Nabuchodonoſor alia imponit nomina
Danieli & fociis ( Dan. 3. ) fed Da
niel femper fe Danielem vocat , &
tres illi in ipfo clybano flammante ,
Benedicite , canunt , Anania , Afaria ,
Miſael Domino : hoc dicentes nimi.
'rum , qui o Deus non 'Regis terreni
milites fumus. tibi , non tyranno , no
men dedimus . Abnegare quartò Pa.
trinis & matrinis cogit , tam Baptif
mi , quàm confirmationis, & novos il-.
lis alios affignat ; quia ſuſceptores iiti ,
funt quafi fidei ſponſores & tenentur ,
quod credendum , ſpirituales filios fuos
docere . Quintò dant cabolo fcru :
tum aliquod veltinienti , quia Diabo.
lus, partem rerum fingularum fibi itu
der vindicare ; ex fpirirualibus gratiæ
bonis , fidein ac Baptiſmum ; ex bo
nis corporis , fanguinem , ut in facris
Baal:- 3. Reg. 18. ex boois naturæ fi
lias , ut fuo loco oftendetur ; ex bo
nis , fortunæ , fragmentum veftis. fors ;
an . quia Regi foliti fubfternere veſti
· M " méa
 90 DISQUISITIONUM MAGICARUM
menra , in dominii agnitionein ? to ractere ſeu ſigno Deitiæ accipiendum ,cum
Reg. 9. Mart. 21. Sexio , jusjurandum Primaſo & Ansberto in Apocal, & D.
dæinoni præitant ſuper circulo in ter- Hyppolyto , dict . libr. de confummat.
sam fculpto . An , quia circulus expers mundi . Quod dæmon jam ab initio
principii & finis , lymbolum eit Divi- mundi facere contuevil . Amac enim
nitatis ; & teira ſcabellum Dei: fic cer- ' nequiffimus Deum imitari ; qui in
tè veller eos credere ; eum effe Doini- veteri Teitamento fuos figno circum
num cæli & terre . An quia circulus ciſionis , in novo autem ſignat ſigno
contrariam ; cd quod omni caret angu- Crucis , quod circumciſionis fuccellif
lo ; habet figuram Crucis , quæ valdè fe volunt ligoo Nazianzenus & Hie .
angulofa ? certè hanc odit vehemen- ronymus . Sic etiam Diabolus ab in
ter , in qua fe triumphatum meminit cunabulis Ecclefiæ hæreticos illos ,
& mceret. & idedamat aguram contra- qui Magicis fimul impliciti , cerca ;fi
riam . invenias inter magica figilla Cru- gnificavit nova . Auctores ſuns graviſ.
cem in medio circulo locatam , quali limi, qui docent . Irenæus , cùm tra. in
caprivam : quod figillum ( ut Gregor. didiſſet , Carpocratianos artes magis
Theologus contra Julianum fcribens & - cos , incansationes operari , philira
gnificar) ille magicis addictiflimus apo- quoque , charitelia , o paredros oni
Itata ſic interpretabatur , ut pralumeret ropompos o reliquas malignationes ,
1
ſignum Crucis calcandum & abolendum dicenies ſe poteftatem habere ad domi
planè brevi . Seprimò , petunt à dæmo- nandum eriam Principibus fabric
ne ſe deleri de libro vitæ , & inlcribiin catoribus mundi hujus ; fubdit de ligno in
libro mortis ; & fic legimus Avisionen- ulto his verbis : Alu verò ex ipfis fignant
ſes Magos inſcriptos libr, pigerrimo . cauteriantes ſuos difcipulos in pofteriori
Ołtaro , pollicentur facrificia , ut il- bus partibus extantiæ dexire auris. ) Şo
li Martenles , de quibus pauld ante ſum litus alios dæmon Gignare in fronte
locutus , & quædam ftriges promittunt , ut indicat Tertullianus m fic ſcribens ;
ſe. ( ingulis menfibus , vel quindenis , A diabolo fcilicet cujus ſunt partes in
unum infantulum ttrigando ( h . e . ex : tervertendi veritatem , qui ipſas quoque
ſugendo ) occiſuras. Joc Spinaus qu. de res. Sacrameniorum Divinorum in idolo
Arigibus c.2. Nono , quotannis aliquid rum myfteriis æmulatur . Tingit & iple
lais magiſtellis dæmonibus pendere te- quofdam , auique credentes fideles
nentur , ut vel plagarum metum , vel fuos : expiationem deli&torum de lava
earum , quibus ex pacto ſunt obnoxii cro repromittit ; fic adhucinitiat Mi
præſtationum redimant, vexationem : ihre : fignat adhuc in frontıbus milites
nec legitinium eſt aliquid , niſi ſit a . Juos . Quosi utique Bafilidianos qui A
tri coloris. multis boc probat Nicol. braxan colebant : Abraxas enim idem
Remigius libr. 1. damonolatr, 6.11. qui Mithra , telte Divo Hieronymon ,
Іо Decimo , corporis alicui parti , mo tam vetus ergo origo hujus ſtigmatis ,
do huic , modò illi , ( frequentius la. de quo aliàs plura o . Undecimo, lic G : 12
tentibus ) Nigma ſeu characterem ſuum , gnati promisiune complura noltrorum
velut de lapide emptis maneipiis fugio Geuliorum Orgiis ſimillima; nunquam
tivis , folet imprimere: quod eſt inſene le Euchariſtiam adoraturos ; injurios
file etiam acu perforatum . Non mira. ſe perpetuò ac contumeliofos in B. Vir
beris , 4 - recorderis Antichriftum ulti- ginem , Sandtofque reliquos futuros ,
mis temporibus ſignum beſtiz ( Dia- non verbis tantum , fed & fa & tis : con
boli ) impreſſum manui , vel fronti culcaturos enim , conſpurcaturos , &
ſuorum parciariorum , ut in revelatio- contracturos qualvis Sanctorum reliquias
ne ſua D. Joannes teftatur , Apoc. 13. ac imagines : figno Crucis , aqua lu
v. 16. quod litterali ſenſu de vero cha- Arali , ſale benedicto , cereis & reli
quis ,
Ibuf 24. * malè vulgo jam o inf. q. 19. vide Remig. 1. ridamo
m de præfcript. adver. harer. poſt med. nolatr . cap. s . Nider. I. § . Formicarii
ul. 1. comment. in Hamos . Sprenger. oo alios .
 LIBRI II. QUÆ ST.
quis , ab Eccleſia benedictis , conſecra- cipio uſque ad finem recenſuit , quæ pro
tilve fe abftenturos : confeffionem pec- Jello ipja requirit , exprimendo omma
catorum integram fe nunquam mani. fingula illius capitula . Primum enim di
feftaturos Sacerdoti , iftudque commer- xit, quod quando adducta fuit per illam
cium cum dæmone pertinaci filentio
obſcuraturos : ttatis diebus , ad con-
vencus , fi queant , advolaturos : & quæ
illic peragenda , non fegniter obitu.
ros ; denique , quotquot poterunt , dre-
monis ſervicio adjun & uros . Vicillim
Diabolus pollicetur , ſe illis ſemper præ-
fto futuruin : fe in hoc mundo , votis
eorum fatisfa & urum : fe poit mortem ,
13 illos bcaturum . Ex his pactis non na.
11 ſcitur obligatio mutua , ſed diſpar ade
modùm eit conditio paciſcentium ; ho-
mines enim ſe morti æternæ addicunt,
per peccatum vera Diaboli mancipia
efficiuntur , dæmoniacæque , donec ad
Dei gratiam iterum perveniant , fub-
jiciuntur deterrimæ fervituti : verun .
tamen hominibus hoc pacto nihil jų.
ris , vel virium , in dzmonem acqui-
ritur : nihil etiam facultatis in ſigna ,
quibus ex condicto utendum , commi-
grat : cogi fe imulat verlipellis , &
fpontè perficie , quicquid Magica ilta
profitetur.
In his tribus pa &tis lethale peccatum
graviſſimum intercedit idololatriæ : quia
cultus latriæ expreſsè creaturis exhibe-
tur . Quod fi ex animo fidem Magiab-
jiciant , funt etiam apoitatz ; fi vero
non totam fidem abjiciant, duntaxat
credentes hunc diabolo cultum deberi,
vel diabolum ea poíle , quæ fides Ca-
tholica negat poffe , funt hæretici : lio
hæc omnia fiatè faciant , nec apoitatæ ,
nec hæretici funt , peccant tamen mor-
taliter & graviffimè ; quia fpontè faciunt
actum idololatricum.ecebim li à dæ none
compulfi er gravi timore id fecerint, ( ut
aliquando contingit p ) committuat pec-
catum mortale minus grave , contra fi-
dei confeffionem . In his pactis exprellis
dignofcendis manifefta ex folemnis io-
dicia deprehendunturi. Quæ quia Gril.
Jandus clarè admodum prosecutus fuit ,
& quæ dixi , optime confirmavit ex
confeffione unius Strigis, ejus verba ex
qu. 7. non pigebit aſcribere? Que qui-
dem mulier jub ſpe vitæ cuncta a prin-
p Vide Remigium lib. 1. demonolat.
VI. 91
ejus Magiſtram ante tribunal Principis
earum , qui eft Diabolus in forma Regis
præſidens in folio Majeftatis ; inftruita
prius a magiſtra quid factura erat , venit
oportuit primoabnegare Baptiſmum
omnia Chriftianæ fidei documenta relin
linquere : ( en Apoitalia ) deinde Ecclefia
ftica ſacramenta cunéta projicere , pedia
buſque propriis conculcare crucem ima,
gines B. M.V. aliorum Sanctorum :
( en facrilegium ) quamvis hæc ultima
inox fiunt coram có , Jed alibi poftea : ſa
tiselt , quod ifta promittant fe fa &turos
quamprimum codetoccaſio : ( en profer
lionen ) Deinde fecit obligationem per
folemnem ftipulationem in manibus ipſius
Principis , qua vovit dy promiſit , quod
perpetuo illi erit fidelis, obediens,
omnibus ejus mandatis parebit ( en vo
tum ) Deinde medio jurejurando, tactis
fcripturis ſuper quodam magno libro ob
ſcuras paginas continente , preftitit ho
magium five perpetuum vaſallagium ( en
homagium) o quod nunquam redibit ad
fidem Chrifti, nec divina præcepta ferva
bit ; fed folum ea , quæ per ipſum Princi.
pem crunt decernenda , o quod perpetuis
futuris temporibus erit obediens illi , com
veniet continue , cum vocata fuerit ad lu
dose congregaciones nocturnas, quein
eis per alia's mulieres fiunt,ipſa faciet ,
quod etiam aderit ſacrificiis illarum no
furnis , doº [olitas preces o cultum ado.
ratione præſtabit : ( en idolomaniam ) vo
ta quacunque, qua ipſum praſtare consi
gerit , pro viribus adimplebit , quoſcun
que poterit alios ad candem profeſſionem
adducet ( en dogmatiſationem ) . Econ
verſo autem ipfe Princeps, egregia fronte
promifit eadem mulieri fic preſenti pre
jtare perpetuam felicitatem 9 ) grandia ,
immenfa , voluptates , quaſcunque in
hoc mundo habere deſideraverit , an de
mum poft hanc vitam longè majora munca
raconlequetur. ) Hæcille. Addebat Joan.
de Vavix Stabulenfis fortiarius perſuaſif,
ſe Gibi diabolum , fortiarios post hancvi
tam dæmonibus similes fucuros , & in
M 2 das
6os . ' Scrib.gaudia immepla .
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
dæmonas convertendos , & in aere prin- quam familiaritatem gignit : ex hac pats
cipatum obtenturos . Quæ facilè quiſo latim nafcitur mutua confidentia : hæc
que intell git in Origenica ludibria re- gignit minorisin majorem quandam pre
cidere . fumptionem , & audaciam quaſi impe
Pactum tacitum duplex eft. Primum , randi; & in majore , voluntatem aliqua
quando quis fciens volens , luperiiitio- tenus præftandi , quod à fæderato impe
lis utitur ſignis, quibus uti ſolent ma- ratur. Ita fit ut & maleficus dæmoni con
gi , quæ quidem ex libris aut ſermoni . fidat, cui fe putat imperare , & dæmon
bus eorurn vel aliorum acceperit : hoc fimulet ſe imperium agnofcere. hoc fuse
quoque mortaleelt crimen . nec enim ul- & benè oftendit Abb . Triechem.q. 3.lib.
lo modo licet fcienter ullam directè vel ocio quafironum : fed in eo dillentio quod
indireétè cum pravis ſpiritibus focicta . ille putat dæmonem velle ſuis inancipiis
rem inire , ut Theologi & Canoniftæ r gratificari obediendo. quo velit pacto
ſentiunt. Si quis autem remedium ali- qui odit eos acer billimè? facit potiùs ,
quod naturale ex magorum libris vel fer ut fortius & arctius irreriat , devinciat,
monibus accepiſſet , & abomni pacto fo- & perdat certiùs , celeriuſque .
ret alienus : ille licitè tali remedio utere Denique illud maximè animadves
iur . Iſtud pacti genus facilè dignofcitur. tendum , graviſſimum eſſe peccatum
Secundum pacts taciti genus ejt quando pacto ullo dæmonibus fæderari , ut
quis ignorans utiturmagicis fignis , quia docui olim in Monilis : nunc hic tan
neſcit elle mala , & a dæmone intitura : cum inferam , & addain alia multa , quæ
quod illis ſolet accidere , qui bona fide cum alii , cum Sebait. Michaelis gravif
libros legunt ſuperſtitioſos , putantes eos Gimè ſcriplit Pneumatologic eap. 7. contra
effe probatorum philofophorum , aut eos diſputans , qui Magos excuſant , fi
inedicorum : item iis qui accipiunt ea nocumentum aliis non inferant : eo
ab hominibys , vulgò habitis bonis & quod tale's Patronomagi contendant
fidelibus . Hocin idioris vel nullum vel nihil eſſe mali , uti dæmoniorum opera
levillinum elt peccatum , li duæ condi- ad bonum ; præſertim iis imperando :
tioncs accedant. Prima eft , fi ignoran- quod & Chrillum & Apoftolos feciſſe
tia lit probabilis , V. g. eorum qui hoc legamus .
fcire non tenentur : quoad eos qui ſcire Ipſe contra & jure optimo affirinat ,
tenebantur , ut Ecclesix paſtores , con- fummum eſſe malum , fic argumenta
feffarii , concionatores & Doctores : ii ri, & lignum efle animi prorfus infatua
wc plurimum laborant fupina & crafti , & Deum contemnentis : juxta illud,
fa ignorantia : adhue tainen iftorum Impius cum in profundum ( peccati ) vee
peccatum minùs eft grave , quàm ea- nerit , contemnit. Prov. 18. v . 3. Sic enim
rum qui fcienter ilta defignant . omnia illum ſubſannare . Si quis timent
Seeunda conditio eft ; ut ignorans - das dicat inferni pænas , & damnandos
Na ,, paratus fit , quando admonitus fue- in perpetuum impænitentes; ridet ,&
rit hujuſmodi ſuperſtitionem relinque- negar aded metuendum Averaum , De
se.quia poft admonitionem deficit igno- um nolle mortem peccatoris , non cre:
Taniia ; & oritur contumacia; pro cu- alle hominem uc perear , & c. hos far
jus gravitate , delicti magnitudo creſcit. nè ( Theodoreto judice ) ipſis dæinoni
Hoc pactum ultimum difcernere à na- bus elle deteriores. quia demones crep
turali vel miraculofo effectu , difficilli- dunt de contremifcunt , ifti nec cre .
mum eit . Qua de re dicam fequenti dunt , nec contremifcuns, deteriores el
quædione . iam ſunt hæreticis ; nam hæretico
is Interea , -fi quæras : Quid demonem rum coriphæus Arius à D. Athanaſio
inducat ad pactum , og obfequium ,feu interrogatus , quid cenſeret ? cumne
patientiam hujuſmodi? Videtur elle qui- qui Satanam adoret, re& è an malè fa
dam Gmilitudo malitiæ maleficarum o cere ? reſpondit , impiuin hunc & fine
dærr.onis , quæ amicitiæ fimilem ali Deo efle , nec communem fenfum ha
bere ,

s D..bug.lib. 2. de Ger . ad lit. cap. pen . & canones ferme cmines 26. 2.1
 LIBRI II . QUÆ
bere , nec mereri hominis appellatio-
nem . D. Ashanal. in di/p. in Conci .
lio Niceno : Quod à mendaci dictum
veriffimè , & in Sortiarios accommo
date. nam hi Satanam adorant .
17 Sed Chriſtus & Apoltoli Satanæ im
perarunt , quod ab eo fieri vellent
jubentes Cur non & nos poffumus ?
Dicere poffem , non quæcunque à San-
etis aut Dco fiunt nobis licet imitari .
Nam in rebus divinis , quædam funt
credenda , ut incarnatio , transfubitan
tiatio , Trinitas, purgatorium , & li-
milia : quædam admiratione honoran-
da, ut Chrifti Domini , & fanctorum
hominum iniracula : quædam etiam
imitanda , ut quæ ad morum & vitæ
inititutionem pertinent ; quæ Chriftus
diſcere nos jullit , uc manfuetudo , hu-
miiiras , charitas : de quibus illud eft
Apoltolicum , imitatores meiejiote, fi
cni og ego Chriſi. Velle in illis pro :
digioſis effectibus imitari , eft animi
prorſus fuperbi , & ftulti , & volentis
ambientiſque Dei Gmilitudinem inom-
nipotentia , aut omniſcientia : tales i
mitantur Diabolum , qui fimilis elfe
voluit Altiflimo, dum per imperium ,
sicuti Christus , volunt dæmones coge-
re : tales , dum arcana & futura ex
jis diſcere volunt, fimiles funt proto-
plaſtis , qui fcientiam divinę fimilem
appetierunt . Hoc vetuit Deus, quando
dixit : gloriam meam non dabo : ego ve.
5 Tò corde , tales inquiunt , etiamli no
lis , tam mihiufurpabo . Utebantur qui-
den priſci Chrilliani imperio in dæ-
mones ( ut ait ' Tertullianus ) non in-
vilatoria operatione , led expugnatoria
dominatione . Ided reſpondeo , hos qui
pactum habent cum dæmonibus , non
modo non imitari Dominum & Apo-
ſtolos , ſed planè contrarium facere ,
nani illi non advocabant , nec confule-
bant demones , nec eorum opera ute
bantur ; ſed eos increpabant , pelle-
bant ; torquebant , etiam vera loquen-
tes obmutelcere jubebant , nec aliter
quàm intentiflimos hoites tractabant ,
quos adverſarios noftros effe , & ficut
rugientes leones circuire , quærentes
quam devorent animam , ſciebant. Po-
fuis Deus ab initio mundi inimicitias
S. IV . 93
inter hominem & diabolum. Genef. 3 .
v. 15. ifti fcedus ineuntcuin Dei inimi.
co & jurato hoſte. Job poitquam mul.
ta de dæinonis malitia dixiffet. cap. 40 .
v . 27. concludit : Memento belli : nec
ultra addas loqui. quaſi dicat , ne fru
Itra tibi de induciis aut pace cum illo
percuſla glorieris vel blandiaris , cave
& ita pranfus paratus , ut in procin
ctu , fignu in prælii exfpectans. Bellum
Deus , ut Paterpat ratus , indixit : in
ter Deum & Diabolum perpecuum eſt
bellum , nam fuperbia eorum qui Deum
oderunt , aſcendit femper : & Diabo
lus Satan , h . c . adverſarius ideò no
minatur. quare nos , qui vaſalli fumus
Dei , non poffumus cum holte ejus de
paſciſci , inducias , aut commercium ha
bere . Clamat Apoftolus . Nolo focios
vos fieri demoniorum . 1. Cor. 104 . :21.
Hoc in baptiſmo promiſimus Sacra
mento adacti , nomine Eccleliæ rogan
te Sacerdote , & patrinis pro nobis re
fpondentibus , iterum atque iterum :
Nos abrenunciare Satanæ ( adverfario )
.
de pompis ejus . Data poteftas Chri
ftianis calcandi ferpentes : & D. Paul .
pollicetur , Deus conteret Satanam fub
pedib: us veftris : curejus pedibus advol-
vuntur ? in nomine Chriſto miracula
faciendi, & dæmones ejiciendi virtus ,
Ecclefiæ repromilla ; cur ad nomen &
invocationem Beelzebub confugiunt ?
Cum itaque hoc bellum initio mundi
conditi indictum , & initio Ecclefiæ Chri
ftianæ tuba Apoftolica renovatum : &
à nobis cum in Ecclefia fuimus rege
nerati , jurejurando votivo lit promif
fum : nonne ſequitur eum qui cum
Eccleſiæ & Dei adverſariis pactum ul
lum , vel familiaritatem colat ; perfi
diæ , transfuzii , & apoitalię reum non
minus effe , quam ſi monachus voti.
vam deferal profeſſionem ; quam si ini
les ad hoſtem transfugiat ; quam li
Chriſtianus ad Mahumetiimum , Ju
daifmum , aut aliam hæreſim ſe reci
piat
Quæ omnia contra primum , præce
ptum ſunt peccaca : & 'ided graviſſima
meritd cenfentur . Illud enim ut ordi
ne , lic & dignitate primum eit . Nam ,
ratione obječti , digniora Sunt piimx
tabule
 94 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tabulæ præcepta præceptis fecundæ ta- tiantur Odii magnitudo patet ex ve
bulæ : & inter tria primę tabulæ , hementia & acerbitate cruciaruum , ac
præcipuum eſt primum pręceptum vexationum quas intulere , quotieſcun
Tertium enim potiffimum agit de culo que tantillum Deus permifit , Jobo
tu Dei externo : fecundum de verbis Saræ maritis , D. Antonio & aliis in
exhibendo honore : prímum de amo- numeris . Pertinaciam odii docet Job.
re & fidelitate interna Deo præftan . 6. 41. d . 15. dicens ; Cor ejus indura
da & virtute religionis , feu Thcole- bitur tanquam lapis , Itringetur qua
bias ,
feu Latriæ . Quare cum hæc fa malleatoris incus. & Servator noiter
virtus Deo fit omnium acceptiffi- Joan . 8. v . 44. ex operibus filiorum pa
ma , contrarium quoque vitium eidem tris genium declarat : vos ex patre dia
oportet effe maximè odiofum : & ided bolo eſtis , o deſideria patris veftri vul.
huic primo præcepto , à Deo addita fuit tis facere : ille homicida erat ab ini
pæna : quando teſtatur fe fortem & tio : quibus verbis indicat hunc ejus ef
zelotem effe & hoc peccatum uſque fe perpetuum conatum : ad hoc cum
in tertiam & quartam generationem nequit vi aperta , graſſatur dolis , & be
ulturum , & ejus præcepti tranſgrello- nevolentix limulatione , ut præclarè do
res vocat ofores ſui . Exod. 20. v . s. cet B. Athanaf. ad Ægypti O Lybia
Tam ergo grave peccatum eſt cum de- Epifcopos fcribens contra Arium orat. 1 .
mone paciſci . in principio . Stulii ergo ſunt , qui ei
18 Præterea talia pacta funt vana & in- fidunt , & immcmores ejus, quod Spi
ania : nam dæmon nunquam fidein ſer- ritus ſanctus per eundem Job . c. 40. à
vat, nec ullo promiſſo le ligari putat . V. 22. nos admonuit , impoflibile elle
Qui Chrifto auſus mentiri , cùm dixit : fuperbiæ illi vertici , fe cuiquam ſub
Hec omnia dabo tibi , ſi procidens ado- jicere . Numqaid ( ait ) multiplicabit
raveris me, ſcilicet ta reverebitur. Cy- ad te preces, aut loquetur tibi mollia ?
prianoMago donne pollicitus alius Ju- ex animo fcilicet & fide bona , uc tibi
Ainæ fruitionem ? quid præſtitit à complaccat . Nunquid feriet tecum pa
mendacii patre veritatem expectare , Etum , ego accipies cum quali ſervuma
quæ dementia eſt ? nonne Jejus ait de fempiternum ? finget & pollicebitur
illo ? non eſt veritas in eo , cum loquio ſed non præftabit promiſla . Indicarere
tur mendacium : ex propriis loquitur : go hæc ádóvartoe ( impollibilia ) cenſen
quia mendax eft , o pater ejus. Joan da : Nullis enim vinculis eum à no
8. v. 44. fruftra ergo cum illo paciſce- bis ligari, nullis cancellis includi poſ
FIS , qui ex mendacio & perfidia con- le : Nunquid illudes ei quaſı avi , aut
flatus eft. crede illi , li quem nunquam ligabis cum ancillis tuis Scilicet pare
deceperit , ullum invenias : Prudenter bit homini , qui maluit carere beatitu
Orig. lib . 8. contra Celf. ſcribit , pro- dine æterna , qulm parere Deo , &
babile eft demones , cum fint mali , ne Verbum hominem factum adorare .
cultoribusquidem fuis fidem , daiamque Denique non vana tantum & ina
dexteram fervaturos : Immo non pro- nia funt hæc pacta & familiaritas cum
babile id tantum , ſed prorfus improba- dæmone : ſed periculofa & pernicioſa
bile ſervaturos ; nam mendaces funt , fupra modum . Aic D. Leo , beneficia
& homines irreconciliabili odio prore. Dæmonum cundis elle nocentiora vul
quuntur ; quod à lapſus ſui tempore neribus , , & præſtare illorum odium
nunquam remiſerunt , nec unquam mi qaim pacem moruiſſe. hom . 19. de Pali
nuent vel remittent . Si Deus permit. lione Domini . Confirmat ratio ; quia
teret , cito illi mortales omnes interi- nihil exitialius eſt morte animę : hanc
merent : quod quia videot Gibi non li- his pactis & familiaritate incurrunt ,
cere , ideò affiduè hominibus animæ nec animæ tantum , ſed & corporis
mortem moliuntur , per varias & mul. ſæpenumero. Uno id nunc exemplo do
tiplices peccandi illecebras : ne qua cebo , aliàs pluribus . Nicolaus Remi
iph beatitudine excidere , homines po- gius libro primo Damonolatria cap.9. His
ver
 LIBRI II. QUÆ S. IV . 95
10 verbis deſcribit . Theodorus Maillotius eaque ſedulo obiret omnia , qua Chris
ас ( is propræturam in vafti regni provin- ftianum hominem decet atque aquune eft
cia , que ditionis eft Lotharingicæ fenex facere . Iftis enim omnibus , fi fe vel
, obrinuis ) cùm adhuc juvenis , amplili. let nuncupatis verbis obftringere , futu
ma familia nalam adolefcertulan in rum ut petitis thalamis fine ulla diff .,
5. matrimonium deperiret , eo illi ejus por cultate potiretur . Hecque fic elocută ,
siunde Spes omnis elfet abſciſlá atque ac conftituto intra quem refponfum au
trepia , ( nam go fortuna egens atque ferret die , fe foras ejecit. Maillotius qui
et humilis , atque famulatus mercenaria videret tam fanétis atque honeftis condi
12 conditione, in qua tìm erat ignobilis ego tionibus tantum ſibi beneficium obtendi,
deſpicatus , nullam ne detegendi quidem jam nihil cunctandum putabat, quinid
amoris fui hone/iam fatis ºrationem vi gralus ac lubens acciperet. Sed dum ma
debat . ) Ergo , ut defperatis rebus, og gis magiſque in eam rem cogitationem
el ipfa je jam deferente exfpectatione intendit , atque huc illuc variè inter
homines ad quodvis confilium fe facile Sper metumqueimpellitur ; ex ejus vul
conzertunt , ac nullo dele &tu fugienda iw domefticus quidam Sacerdos conjiciens
do Sequendave amplectuntur . Maillotius aliquid fubelle ; quo fic diſtraheretur
lle confervum ex Germania , cui audiverat eum blandè adorius , ac quid animo
demonem effe ad quæcunque obſequiâ agitaret expifcatus , monitis ſuis pervi.
paratiffimum , adit , huicque fuam agri. cit , ne amplius ad colloquium ullum
iudinem aperit , rogans , ſi quod ei cum demone defcenderet . sicque fru
remedium adferre poffet, id ne gravaid ftratus ſua exfpectatione Germanus, non
lle faceret , ingrato enim non iri localum longè abiit , quin ex pacti formula pe
ube beneficium . Hanc Germanus occafionem nas penderet". Nam non aded multis 20
bu libens arripie, ut cui ex pacto intra dies poft diebus equo plana atque aperta via
- ? paucos neceffe erat, vel fe fuo dæmone decidens caput proruens exanimis momen
iti liberare , atque expedire adducto alio .) to temporis repertus eft . ) Hæc Remi.
qui iftud feu æs alienum in fe tranforio gius .
mas beret , vel ab eo obtorta cervice necari
1, atque interfici ( fiquidem hec ei pacto QUESTIO V.
er lex addita fuerat . ) Agendo itaque ei
CD negotio confequentis dici diluculúm in Quibus indiciis diſcernendi effectusMa
claufo atque recondito quodam conclavi gia ex paéto convento , ab effectibus
of condicit : ubi vix dum fe fiterant, Phyſicis , o miraculofis , o arti..
gh cùm repenie patefaétis foribus fe infert ficioſis?
re lepida e liberali forma puella ( hoc ba
uc bitu demon primum fe oftendere vole SUMMARIU M.
& bat , ne Maillotius ad formidabilem ejus
aſpectum cxborrefceret ) camque ſe effe 1 Ratione diftantia .
predicat , quæ illi nuptias quas tanto 2 Ratione verborum , characterum , cir .
pere ambicbat , faciles effet confectura comftantiarum , rituum , obſervan .
ola modo velles in iis quæ effe præceptura tiarum .
CHA obſequi. Ac illo avidd attenieque speo 3. Caufa à qua .
ul Etansi, quænam ejus eßet fententia : in

lis , libidinibus , blaſphemia , celeriſque U nec artificii folertia invenitur , pa

A
que animum inquinant vitiis tempera-
ret, pietatem coleret , inopes facultati-
bus ſublevarer , ſeipſum in hebdomada
-15 bis jejunio maceraret , folennes ac quo-
0 sidianas precationes ne intermitteret ;
BB
sis [ Cajet. fumm , verbo incantatio. Vi.
&eria de Magia nu . 16. Valentia dift.
ctum intercedit . Sed hoc nimis obſcu
rè ac breviter dictum , conſuevere
Theologi latiùs explicare s . Ad dæ .
moniacam magiam pertinere , primd
fi opera naturalem "fa cultaten exce
dunt. ,
6. q. 12. pun £ t. 2. in 22. D. Tb.
 96 DISQUISITIONUM
dunt. quod locum habet , fi pofitivè
concisi istus ICS' adhibita non habere
vim fufficientem ad hunc effectum :
nec etiam rationabilis cauſa fuppetat ,
cur Deo vel Angelis bonis effc&tus ada
feribatur . Vult Valentia ad hanc no-
tam reduei defectum ex nimia loci di-
I ftantia . quia conſtat caula a diſtantem
non pofle agere , niſi per medii alte-
rationem : unde ſi eadem cauſa non a.
geret proximè vel propius applicata ,
quæ tamen agit in diſtans , evidens
videtur ei , hoc' naturaliter non fieri .
Aliud fore dicit, fi fapientes duntaxat ,
profiterentur le caufam ignorare ; nam
rerum naturalium vires & analozia
cum effectu fæpiùs nos latent . Aliud
etiam foret , mca feoteoria , ſi diſſen-
fio forei inter fapientes , num id na-
turaliter fieri pollit necne ; verbi gra- .
tia , li ageretur de effectu producto in
ré parum diftanti : dubium enim eſt ,
utrum res aliqua poflit agere imme
diatè in paffura à le diſtans nihil in
medium operando : & utrum agens ac .
patiens res neceſſario debeant elle con-
riguæ fimul fecundùm conta & um , quem
vocant quantitativum ; an vero fuffi-
ciat fe contingere tactu virtuali ( quem
appellant ) eò quod paſſum fuum fit
intra ſpatium illud ad quod fe vis a-
gentis poteft extendere , licet enim ſen-
tentia negans D. Thomæ plurium fit ,
& probabilior i affirmans tamen raó
tionibus nititur probabilibus admo-
dum , & graviſſimis viris placuit ti
Secundò , cenſent Theologi iidem ,
ad dæmoniacam Magiam pertinere tria
quoque alia vitia , primum eft , fi ad-
hibeantur verba ignota , falſa ', apo ..
2 crypha , abſurda , nihil cohærentia
fed detorta ad fenfus alie-
nos, aut ad quem non funt inſtituta :
vel si aliqua nomina Dei incognitæ fi-
gnificationis, vel etiam bonorum An-
gelorum ignota , vel malorum Ange-
lorum nomina inferantur , quæ non
novit Eccleſia , de quibus pereruditè
differuit Guilhelmus Parifienfis u.idem
erit , fi adhibeantur certi characteres ,
† Scoto Oy Ocamoin 1. dift. 37. A.
vicenn. Nyph. Fran .Valefio. aliis ,
u Sum.de univerſo cap. ult .
$
MAGICARUM
aut figuræ aliæ præter ſignum Crucis,
vel ipla Crux non ut oportet locata ,
forma: aque , vel ubi non oportet po
lita , vel fuperflue certis locis ac nu .
mero iterata : denique fi quid appona
tur aliud , nihil pertigens ad effectum ,
qui tali operatione intenditur . Secun. '
dum eft , quando efficacitas operis tri
buicur certis ritibus atque obſervanciis
quibuſdam peculiaribus, & ad hoc de
lignatis ; verbi gratia , ut id fiat cer
tis diebus vel horis , ad certum ftella
rum ficum , ſub certo numero crucium
vel candelarum , certa corporis pofitu .
ra ; in tali charta , talis coloris & fi
gura . Tertium eft, quando vis collo
carur in obſervantiis aliis planè ſuper
fuis & indifferentibus , v . g. ut ad ex
pellendum degioner pili radantur ,
ut quis induatur tela nunquam lota ,
operetur uno pede nudo , diſcinctus
paſſo capillo , & quæ hujuſmodi .
Quando dicitur his omnibus vel 3
aliquo iſtorum opus eſſe ad effectio
nem , res merito plufquam ſuſpecta
eft, præfertim cùm duo concurrunt >
fcilicet , quod credatur res non eſſe
proportionata ad effectum producen
dum ; nec adhibeatur ex legitima que
ctoritate ; hoc eft , quundo is , qui in
ftituit vel præſcripfit hanc rem , ut fi
gnuni ad ialem effectum , non pote
rat naturæ detectum fupplere : quod
facit in Sacramentis Deus , in Sacra .
mentalibus Ecclefia ) item quando ipſe
effectus non potelt provenire , nifi à
cauſa intellectu prædita , & circum
ftantia requiſita ejus generis eft , ut
non videatur idonea , vel non folita
movere Deum , vel angelos ad effe
Etum producendum : tunc enim luce
clarius eft , non nifi à malo ſpiritu ef
fectun ſperari pofle , v . g. Se quis à
ftatua reſponſum poſtulans de rebus
occultis, ninas vel preces abſurdas &
ridiculas adhiberet , quales funt Mago
rum apud Porphyrium x , & iis gemi .
næ Lacheſis apud Cl . Claudianum y
illarum fortaffis imitatione confictæ .
E contra , quando hujuſmodi effe
Etus
x Epift. ad Anebenem .
y de rapiu Proſerpina lib. 1.
 LIBRI II. QUÆ S. - V. 97
Etus miri conſequuntur à quocunque , il Quomodo virgæ mutate.
& quotieſcunque hoc applicatur , line 12 De effectibus mixtis , co relata SS .
aliis cæremoniis vel oblervationibus ; exempla .
meritò judicamus effectum elle natura- 13 De duorum magorum certamine , ex
lem . Seduld cavendum hic duplex ex Triezio .
3.
ns fremyn , alterum ne in hac difquili. 14 Quomodo effe &tus difcernendi, rege
rione temerè ftatim cenſeamus omnes Te due
effe tus naturales ; quia multoties dz
mon quædam naturaliajadmiſcet, ut to Epo , non homo , qui vel afferat
is
cum naturale putetur : alterum ne te p omnes effectus effe præftigiatorios ,
mei è condemnemus , multarum enim vel credat omnes veros ; ſæpius dæmon
( ut D. Auguft, docet z ) rerum naturæ fallit, quia mendacii pater eft : ided
nodram fcientiam ſuperant & fallunt . fepè præftringit oculos , aut ſenſibus 2
Artificialia diſcerni poffunt minimo liis illudit vana objecta imagine. ncc
fo negotio , li vel magiſtratui ( ad hunc rarò Deus impedit , ne quod in Mago
1 pertinet in exteriori foro examinare , rum gratiam facere vellet , ac poflet
& publicum licentiæ teftimonium bis id verè faciat : quod cùm cernit ad
to mirionibus dare ) vel Confeffario , quo prættigias confugit , pę impotentia ip
ad forum internum , occultè fiat artis lius detegatur . Quando autem & Deus
demonſtratio . permittit, & dæmon verum vult effe
tum producere ; fi is vires ipfius non
QUÆ STIO VI. ſuperei , nihil profecid prohibet , quo
minùs verum effectum producat . Et
An hec Magia quoſdam habeat effe&tus enim caufæ naturales verum effectum
veros , a quo pacto dignofcantur ? gignunt : usi illis poteit Diabolus &
Eta activa pallivis applicare ; poterit igi
SUMMA KIUM , tur tum effectus veros producere . Mi
Te
nor propoſitio probatur , quia Divino
i Effectus triplices funt , falli , veri , Dionyſio Athenienſi auctore a donorum
mixei . naturalium peccando ille nullum ami
10 .
2 Exempla preſtigiatoriorum effe&tuum . fic : unde fit , ut & vires naturales ha
lic
De Lamia di Menippo , de Gelo beat valentiſimas , diuturnam & mul.
Mauricio , de Pafete , oyo ejus tiplicem experientiam ; eſſentiæ & qua
nod obolo . litatum , quæ rebus quibuslibet pecu
3 Simonis Magi varia . liares ſcientiam exactam : adeò ut
ole
4 De Mago qui fecit a Domino cunc verè effectum , quod cupit , dare poſſit
Eta vala frangi, commodiſſime.
-10 $ De Zytone Bohemo. Prudenter itaque communis Schola I
ó De herbis Magicis . Theologorum b duplices effectus Ma
fa
7 Circulatoris cujuſdam moderni pre- giæ , veros , & apparentes agnoſcit .
Ee figie . Propter hos Tertullianus c Magos ap
CC
8 Verorum effe tuum exempla ; Incan- pellat circulatores ac Sophitas.Ego il.
ele
tatio ferpentum ; Signa Pfeudo- Pro- lis certiam ſpeciem adjungo , mixtorum
à effe& tuum ex veris & fallis , five appa
phetarum in Evangelio .
US
9 An Samuel per Pyroniſſam ſuſcita- rentibus tantum .
X sus verè . Locus i. Reg. 28. Ecclef. Ad preſtigiatorios refero primò , quos 2
46. X.ult. recenſui lib . 1. cap.4 . item illud , quod
10 De effe tibus Magorum Pharaonis , de Menippo adoleſcente & toco illo
j Exod . 7. verf. it . nuptiarum cum Lamia apparatu atque
N uten
z lib . 21. Civ. Dei cap. Horia ubi fupra n . S: Spreng. mallei
a 6. 4. de Divin, nom . 1. Mich . Medina d . 6. 7. fol., 61 . 2
b poll Origenem . Auguft. & Thom . alii.
Apa Caſtro de jufta hare. panir. Vi c Apolog. 6. 23.Ol. deidololat. 6.95.

ONU
IS ITI
SQU
98 DI
utenſilibus ſcriptum à Philoſtrato ,
quod fuit à nobis d alibi commemo
ralum : & quod de Empuſa ſeu géras
Nicephoruse , eam fæpè infantem Mau-
ritium è cubili, velut mox devoratu-
ram extuliffe , nullo accepto incommo-
do , Secundò, quod de Palete proditum ,
incantamentis quibuſdam facere foli
tum , ut repente convivium fumptuo .
fum exhiberi videretur ; rurfus , ubi
libu: ſſet , omnia evanefcerent ; ſolitum
quoque res emere , & pretium nume-
rare , verùm mos nummi clam à ven-
ditore ad emptore rediiſſe cernebantur
f : Tertiò , talia pleraque quæ de Sic
3
mone Mago legimus apud D. Clemen-
teng Romanum , eum ex aere novum
hominem creaſſe ; quibus volebat, in-
'viſibilem factum í laxa , quaſi lutum ,
penetraſſe ; ftatuas animalle ; in igné
pofitum non arſiſſe ; duas , velut Ja-
· num facies habentem ſe oſtendiſſe ; ' in
ovem aut capram ſe imnutalle ; in ae
rem fublatum volaffe ; aurum pluri-
mum exhibuiſſe repente ; Reges face-
re , eoſque dejicere potuiſſe ; falci præ-
cepiffe , ut ipſa iret & meteret , eam-
que ivifle & decuplo plus cæteris mef-
fuiſſe ; eundem , cùm effet aliquando
Selene meretrix in curre quadam , &
accurriffet multitudo ingens ad cam vi-
dendam , turrimque circumcinxiffet ad-
ftantium corona , feciſſe ut illa per cun-
&as feneſtras turris illius omni fimul
populo profpicere & procumbere vide-
retur ; denique quod pueri incorrupti
violenter necati animam adjuramentis
evocaffet , ejufque adjutorio talia pa.
traret . Hæc Clemens . Addit nonnul-
la Anaitalius Nicenus h . Statuas ( in-
quit ) faciebat ambulare , o in igne vo-
ſutatus non urebatur , cô in aere vo-
labai , ex lapidibus panes faciebat :
ferpens fiebat , so in aliquas alias be-
ſtias transformabatur : duas habebat fa-
cies , in aurum convertebatur , in con.
viviis exhibebat ſpectra omnis generis :
vaſa que erant in « dibus faciebat vi-
deri tanquam qua fua fpontè moveren-
d Quodlibet. de Lamiis , que edita cum
adverſar, in Seneca .
el. 18 hift . c.9.
Suidas ex Appione in ver, Taois,
M
RUM
ICA
MAG
tur ad minifteriam iis , qui portabant
non vifis : efficiebat , ut mult & umbre
cum præcederent , quas dicebat ele se
nimas defunétorum . Ab his deſumpta ,
quæ in eandem fententiam refert Gly: 4
cas i Hiſtoricus . Quartò , huc fpe
ctat illud Nicetæ Choniatæk de Ma.
go , per quem factum , ut cuncta ſua
vaſa remex frangeret . Quintò locos
memoriæ occurrunt præftigiz Zytonis
Bohemi ( de quo etiam aucturi fumus
fequentis libri capite ultimo ) hic ar
tem ſuam oſtentans, nunc fua , nunc a .
liena facie ſtaturaque , item in purpu
ra o ſerico ac confeftim in lana ac pare
no ſordido , Regi le offerebat ; ambu
lantique in terra , ipfe tanquam in e
qua adnavigabat : aliquoties equis rhe
dariis ve&tum , gallis gallinaceis ad epia
redium fuum alligaris ſubſequebatur
Convivas præterea Regis varie lude
bat : interdum manus illorum , ne illas.
ad patinas porrigere valerent , in pedes
boum , interdum in ungulas equorum
transformans. Et aliquoties fronti illo
1
rum cornua cervina latiſſima adjiciens ,
quoties videlicet è feneftris ad fubitum
ſpectaculum proſpicerent , ne rurfus ca
put yo ora ad menfam referre poffent .
Atque ut oftenderes fe pecuniam quo
qué pro ufu fuo facilè conflare polle ,
iriginta ſues bene faginatos , ex mani. "
pulis fæni effingit , illofque paftum pro .
xime Michaelis cujusdam piftoris locu
pletis extrudit ; proponitque venales ,
quo piftor voluit pretio : hoc tantuma em
plorem monens , ne gregem novum ad
flumen lotum compellat . Qua ille mo
'nitione negté &ta , 'sernit in flumine ma
nipulos fluntare , ſuibus fubmerfis . Er.
gó diu venditore quafito , atque in te
berna vinaria tandem reperto , in qua
porreétis pedibus in fcamno recubabai
dum ftomachabundus altero pede corre .
ptum excitare vult , eum à corpore pro
tinus cum coxendice avellie : claré Zy
tone quiritante ; obrorto collo empro
crem ad Judicem trahente . Quid face
. tet piſtor in manifeſto deprehenfus ,
fibi
8 1. 2. recognition & l.6.conftit. Apoft.
h 9. 23. in fac. Script.
i p. 2. ann.
k lib. 4. de vita Emanu. in fin
1
 LIBRI IL
fibi videbatur , facinore , niſi ut da
mnum damno adderet , atque de hac
-7
inſuper injuria cum Zytone decideret? )
6 Haétenus Dubravius libr, 23. Denique
ja &tatoria illa Magorum de quibufdam
herbis , ut de verbenaca , de lata-
ce , de æthiopide , de chamæleonte
apud Plinium & Gellium l .
20 7 Talia denique quæ ( proh dolor )
nimis creduli Principes quidam , aliàs
pii coram ſe fieri ſi Goebant, res fer-
us
PO reas ( line magnete ) argenteas pate-
ras & fimilia magni ponderis luper
menſa locata , fine funiculo , capillo ,
vel ullo initrumento , ab uno extremo
ad aliud lubſultantia , attrahere : char.
tam ab alio ex toto faſciculo clam ex-
tractam , in . manu extrahentis manen-
tem , nova inducta forma ter facere im-
mutari : ſpecula fab.icari , in quibus
quæ remotis admodum locis fiunt vi-
deantur : trium horarum ſpacio arbu-
11
ſculam veram fpithanz longitudine è
21 menſa facere ut excreſcat ; ut arbores
ibidem frondiferæ & fructiferæ fubitd
enafcantur : certo lucernę lumine ac
cenſo efficere , ut quotquot adfunt mu-
lieres , veltibus fe nudent , & quæ
natura docet tegenda oculis objiciant,
& fic nudę tripudiare non delinant
quamdiu ardet in medio appenfa lucer-
na certis inſculpta characteribus , & le-
porino adipe plena , & alia hujuſmo.
di , quæ novitii circulatores ex Ba-
ptiſtæ Porta fcriptis & diſcipli-
na ob trudunt : quorum cùm nec na.
turales nec artificioſa cauſæ ido-
neæ proferantur >, præftigiis adſcribi
debent .
8 Verorum effectum exempla ſunt ſecun-
dum plerofque ferpentum incantatio ;
I vide Gelli. libr. 10. 6. 12. libr. 25.
26. 28 .
m Pſal. 57. verf. 6.
n 6. 24. v. 26.
o cap. 1. Sam. 28.
p Tert. I. de anima c . 57. Cyr. l. de
ador. Spi. Anaſi. 9. 37. in fcrips. Au
Etor à Gentilib. propofitarum , qui
falfo dicitur Juſt. mar. 6. 57. Auétor.l.
2. de mirabilibus S. Script. c. 2. I.
quafo. ver, du novi Tefra. g.27 . qui lio
bri non funt D. Augufe, ipferamen Aug.
QUÆST. VI. 99
de qua Propheta m . Furor illis fecun
dùm fimilitudinem ſerpentis ficut aſpi
dis furde obturantis aures fuas : Qus
non exaudiet vocem incantantium
venefici incantantis ſapienter :item lie
gna & prodigia pfeudo Prophetarum in
Evangelio Di i Matthei n & quæ ſuis
locis docebo poſle fieri, & facta fuiſſe .
Duo funt in lacris Litteris , de quibus
admodum ambigitur , an veri , an ap
parentes tantum effeétus fuerint. Prius 9
eft de fuſcitato per Pythuniflam Samue
leo . illuloriis annumerant , qui volunt
non ipſam Samuelis animam , ſed dæ.
monem larvatum , ac fubdititium ad
veniſſe , Scriptores ſanè graves hoc ar
bitrati p . Verùm Divus Auguſtinus
libro de cura pro mortuis c. 19. affirman
ter afleverar ( quem plerique cum To.
Itato & Lyrano fequuntur Neoterici
alibi à me laudati ) . 9 , veram Samue
lis animam apparuiffe Sauli , non vi
carminis Magici evocatam ( hoc enim
rectè Tertullianus & fequaces ejus re
fellunt ) fed Dei imperio adventantem
ut impium Regem corriperet , eumque
ad pænitentiam
ad poenitentiam , denunciato mortis
metu provocaret . Hæc mihi ſententia
videtur verior atque fecurior . Non
dum enim adverſarii fatis efficaciter
reſpondere clariſſimo teſtimonio libri
Syracidæ r , ubi de Samuele ifta legi
mus : Et poft hoc dormivit : ( hoc eſt
mortuus quievit ) & notum fecit Regi
( cui , ſi non Sauli ? & quando , fi non hac
vice ? ) oftendit illi finem vitæ fuæ
( prædixit , eum die craftino moriturum )
a exaltavit vocem luam de terra in
niſi egres
prophetia. quid hoc eft
ſum ex inferno , qui eſt in terræ cen
tro ? quid hos , niſi quod loquens pro
N2 pria
videtur hac inclinare in reſponſ. ad 99.
Simpliciani , ad 99. Dulcitii : aper
tè verò tenuit D. I/1. Bal. in cap. 8.
II. Euch. Bed. ♡ Hildeg. O. Salisbe
rienſ. 2. Poly. 6. 27. Qyo ambigens non
parum D. Tho. non uno loco.
q Comment , in Herc. Octæ ad verf.
457. adde Martini Marti. Hypory. 1.9.
Reg. 12. O Alphonſ. Mendozam in
Quodlibet .
1 Ecclefia , s. 46. v. ult.
 Too DISQUISITIONUM
pria voce prophetavit i utique non a-
Jius, quàm ille qui mortuus dormierat.
Non obſtat , quod objiciunt , eum di-
cere, Cras mecum eris , quod de vera
Samuelis anima dici non queat : quia
hæc in limbo , Saul in inferno. quomo.
do mendacium tribuatur Prophetæ ?
non inquam hoc obſtat; vel enim pof-
funt illa verba ( ut ait B. Auguſtinus
f ) ad Gimitem mortis conditionem re-
ferri , quaſi dicat , cras mecum eris
non unus viventivn , fed unus mortuo-
rum , craftinus tibi dies ultimus illu-
ceſcet. Vel fanè , ad loci & habitatio-
nis viciniam referentes , dicere poffu-
mus : cum aliquo effe , qui in eadem
eſt urbe , licet non in eadem do.no .
Limbus verò Patrum & locus gehen-
næ ejufdem inferni ſunt diverſa habita .
cula , ut domus unius oppidi . Plura
de hac re dicentur poftea hoc eodem
libro 9. 26. fect. 4.
10 Polterius dubium eft , de Magis Æ-
syptiis , qui cum Moyſe de miraculo-
xum patracione certarunt. Sic enim
fcribitur : Fecerunt etiam ipfo per incan
tationes Ægypujacas , o arcana quadam
fimiliter , projeceruntque finguli virgas
fuas , que terfa funt in dracones, in a
liis quoque multis poltea • dicuntar 9
fimiliter ac Moyſes feciffe a , conati ran .
dem fimiliter ciniphes producere irrito
conatu: nam additur x , nec facere po-
puerunt'. Defendi quidem poteft fenten-
tia putantium hos Magorum ferpentes
ac ranas præftigioſas duntaxac fuiſſe y .
Verumtamen folidior & probabilior mi-
hi ſemper viſa fententia cæterorum 2 ,
quia fcripturæ magis confentanea , nec
abhorrens à Philofophiæ fcitis . Non-
ne dicuntur Nagi fic fecilfe quemadmo-
dum Moyſes : fed ifte veros ſerpentes,
veras ranas produxit. Si Magorum ap-
parentes tantum fuerunt , cur fraudem
Moyſes non detexit ? an & illum in
se tam gravi Deus decipi pallús : cur
ſad 3. q Simplic.
i Exod . 7. v . 11 .
u v. 22. Exod. 8. 0.17 .
x d. e . 8. v. 18.
y Sic Phil. l. 1. de vita Moyſis. Ja
feph. l . 2. antig. D. Juſtinus Dia. adv.
Trip. auctor libri rep. ad queft. Gen.
MAGICARUM
Magi dicuntur conati ciniphes , non
potuiſſe : fi veros ciniphes producere
non conabantur ? De modo hujus pro
ductionis adhuc controvertitur. expedi
tior eft ratio eorum a , qui diabolum ,
non advertentibus ſpectatoribus , cenſent
virgas ſubtraxille & earum loco veros
ferpentes virgis mole æquales ſuppofuif
fe , tam fubitd & fubiiliter , ut Ægy
ptii ſpectantes omning crederent ipla
rum virgarum lic.commutatam formam
fuifle , & propter hoc erroneum judi
cium ſpectatorum , dixiffe Scripturam
virgas in dracones converſas , non rei
veritate , fed hominum opinione.Quare !!
volunt fimilitudinem in eo pofitam
quod ficut Moyſis ferpens verus , Gc &
veri fuerunt Magorum ferpentes : non
autem in eo , quod ficut ex virga Moy.
fis tanquam termino ex quo ccepta con
verſio , producti ferpentes , ut terminus
in quo defit converfio : Ge etiam vir
gis Magorum acciderit. ſcio cur hoc di
cant, & quid adferant caufæ , tamen
( mea ſententia ) nihil repugnat Philoſo
phiæ placitis , ſi cum D. Auguſtino & Ca.
jetano dixerimus , ex veris virgis , ut ex
materia converſionis, veros ferpentes &
ranas prodiiffe. funt hæc animalia inſe
eta & de numero imperfectorum , qua
diabolus brevi tempore ex putrefa &tis
virgis potuit producere , neque id vi
res ejus fuperat. nam quod ſolis cae
lor multis diebus e ficeret , id ille po
telt exiguo tempore , applicando acti
va , quæ novit ad hoc efficaciora . Ni.
hilne ergo in :er hæc mira magorum &
Moyſis interelt? primò quod Moylis or
peratio miraculoſa , magorum miranda
tantum . deinde Glycam audi , girla
quidem virgas in ferpentes commuta
bant , verum virga Moyfis ipſorum vir .
gas deglutiebat : mutabant doo ipſo as
quam in ſanguinem , fed immutatam ſe
mel natura priori reftituere non poterant :
educebant d ipſiranas , fed ab iiſdem
ades
rilium . 9 : 26. Ter. li . de anima c. 57
Hiero. Ó Ambr. in 2. Tän. 3. Procope
Rupert. Rab. Hugő in Exo.
z D. Aug. 1. 3. de Trinit.c.7.08.09
1.83.quæftion. 9.79. Theodo, in Exo.9.18 .
Clycép.z anna. D.Th. Lyra. Tof . Burg.
Caict. a Torta de Cajer.,Lizo nzito
 LIBRI II. QUÆST . V 1. 1 101
edes Ægyptiorum repurgare non pote . ſe levavit : alter depofitis cornibus ,
Te rant : iifdem facultas erat Ægyptios magna cum ſpectantium voluptate ,
vexandi , ſed fedandi ſupplicii potefta- falvum in cænationem caput retraxit.
die tem nullam habebant . Quin etiam op- Credo volatum accidiffe : fed dæmone
forum corpora Deus magis puſtulis af- equuleum fublevante non proprium ,
Aixit , quam reliquorum : ut hinc ma. qualis elt avium : fieri potelt ur rap.
OS nifeftum fieret , non folum ipfos pænas tor verus & rapta vera. de cornibus
FB divinitùs irrogatas inbibere non potuif- illud alterum totom puto præftigio
fe , fed etiam cum cæteris eadem ſup- fum .
plicia pertulife : Reftat quo pacto effectus - Ginceri à 14
12 Mea igitur fententia , illud de Sa- fucatis dijudicentur ': Cùm hæc mira
don muelis anima omnind pertinet ad mix- non à Magis , fed ab ipſo dæmone
10 forum claffem . Vera enim fuit Sa- perficiantur : non poterunt Magi per
Ci muelis anima , quæ apparuit : falGras ficere , quæ dæmon nequear ( ut in .
se !! tamen live deceptio fenfuum in eo re- cautè quidam c ſcripſere ) fed quæcun
peritur , quod viſa obtemperare voci que dæmon revera poreit efficere 1 ea
11
& Pythoniſfæ : item quia vérum fuum per dæmonem ex pacto poterunt Ma
corpus , aut veram fyndonem non at- gi . Quo fundamento polico rectè ſu
tulerat , ut videbatur. Alterum exem- perftruitur ſeries regularum fequentium ,
plum de Magis Ægyptiis , G ſequamur veluri columnarum hujus ædificii . I.
ſententiam agnofcentium duntaxat ce regula , li effectus magicus ejuſcemodi
lerem fuppofitionem ſerpentum , perti- fit ,ut potentiam dæmonis fuperet ( qua
di nebit ad mixta : fi verd placeat fen les funt , qui foli divinæ omnipoten
tentia D Auguſtini, pertinebit ad ve- tiæ refervantur , ) tunc effectus cenfe
es
Om ra . Lubenter etiam his- mixti generis ri debet præftigiatorius , II. regula.
annumerem mirandam narrationem Ro quando non conitat effectum fuperio
berti Triezii Infuleoſis 6 de certami . rem eſſe viribus dæmonis , res planè
& 13 ne duorum Magorum . Rapuerat unus dubia eſt , & oportet recurrere ad cir
puellam forma egregia , & equo ligneo cumftantias. ratio dubii , quia nec da
impoſitam per aera aſportabat:alter in moni - Deus femper permircit facere
is caltro quodam Burgundiæ , celebri con- quidquid poffet Deo non impediente :
vivio præſens , quod caftrum raptor nec dæmon femper vult vere facere
prætervolabat , carminibus cogit rap . quicquid facere permittitur : fed gau
a
torem in caftri aream deſcendere , & det præftigiator hominum deceptione ,
immobilem illic coram omnibus mce Urrum verd effectus fuperet vires dæ
Itum cum præda erubeſcente filtit . Nec monis , id luculentius docebitur mox
fegnius raptor, nihil tale metuentem , dicendis d .
eum à quo ita vinctus , latenter in .
cantat , & è feneftra editiſfima , per QUÆSTIO VII. -
cujus cancellos collo & capite promi
6
nebat , deſpicientem , immanibus fubi- An magi poffint facere aliquod verum
to fronte protuberantibus cornibus de miraculum .
honeltat , & à repagulis ferreis ma
gnitudine ramolæ frondis fic illaque SUMMARIU M.
at & fufpendit : ut per clatros caput
retrahere non valeret, præcipitii verd i Opinio affirmativa multorum erros
altitudine deterritus , ſe demittere non nea .
auderet . Ita coactus corniger , pacta 2. Miraculum e mirum quomodo dif
Salute prius mutua , & diſrupto liga ferant difcerni debeant.
mine , raptorem cum præda dimittit 3. Elizabethe Regina Anglia curatio
qui rurſus nube cava tectus in aerem Arumaria .
4 Non
bl. de technis impofturis demon.c.f. res , d quaft. 7.08.
& Ananias , Remigias y alii recentio.
 1
102 DISQUISITIONUM MAGICARUM
4 Non poſſunt miracula fieri niſi à tuos ſuſcitare . ). Quando autem effe
ſolo Deo Etus refpondet viribus creaturæ , ( v.g.
s Miraculis efficaciter fides probatur , ciere pluvias ac ventos , à febri fana
6 Non poffuni Magi facere abſoluid re &c. ) o Saūpot rem mirabilem folent
mira : locus Pfal. 71. W. 18. vocare , non miraculum fimpliciter , ſed
7 Poffunt facere mira , qua fint re cum addito miraculum fecundùm quid ,
fpectu noftri . ſeu reſpectu noftri , vel mirum aut mi
8. De partu fæminarum in Regno Nea- rabile . Hæc mirá rurſus dividunt in
politano quarum fætum ranunculi abfolutè mira , quæ fimpliciter & le.
præcedunt decretorii . cundùm ſe digoa forent admiratione ,
9. Ćur Nero non poſuerit quidquam etiamli caufas & modum ſciremus quo
miri per Magiam fiunt , & in mira fecundum quid , feu
10 De miraculis antichrifti. Item bare- refpectu noftri qui ea admiramur , quia
ticorum Calvinianorum . Or. cauſas neſcious , non admiraturi ſi cau
ſas cognoſceremus h .
x dictis in fine præcedentis quæ. Notæ verd quibus mirum à miracu
EX itionis mapifeitum fit , idem effe lo diſcernatur , nunc mihi iltæ occur .
quærere; V. Mazus aliquid poffit , runt . prima, ut dixi , li effectus fupe
V. dæmox aliquid polit ? quoniam Ma- ret vires rei creatæ & naturam . mie
gi opera vi pacti à dæmone perficiun- raculum erit. 2. Si effectus non habeat
fur . Miraculorum ergò editionem Ma- propofitum finem bonum , puta ſalu
gi olim fibi vindicarunt ; nam apud tem fpiritualem vel corporalem , fed
Clementem Romanum e Simon Sa. tantummodo finem malum , ut puta
marita gloriatur , : nihil non quod ve- curiofitatem , vel quid aliud bonis mo
lit fe poffe facere , fibique obtempera- ribus , aut veræ fidei repugnans , non
re omnia , Porphyrius lib. de Jacrificiis eft miraculom . i ex hoc capite proba
cap . de !peciebus dæmonum , fcribit ; tur , prodigia illa , & lupenda ' Anti
quoties ſuorum prodigiorum machinas chriſti opera , vera miracula non fu
dæmoves adhibent , multa cos naturæ tura , ſed falſa , ut D. Paulus Theſſa 3
conſueto ordine alieniffima efficere lonicenfibus fcripfit. hinc patet quid de
Idcirco illos Jamblichus f vocat Deo- curatione ſtrumarum illa Elizabethæ
rum pedifequos , qui admirandis operi, Anglorum reginæ , hæreticæ Principis
bus Deorum veſtigia ſubſequi proximè fit judicanduni , faciat in fidci luæ
videantur . Eadem fuit exiltimatio Poe- confirmacionem , ut Gnatho ille Too
tarum , quorum fuis locis verba for- kerus affirmat, 3.dæmonum mira fæpe
1 talſis inſerentur commodiůs. videntur dcficiunt in minimis , miracula perfe
in hunc errorem incidere quidam re- eta funt , utpote Dei opera , patet E
centiores , dum inquiunt si natura le- xodi 8. de certamine magorum cum
ges in magicis operibus non attenden- Moſe. 4. dæmonum mira veris mira.
das. Nos hoc diligentiùs ſcrutemur . culis ſupervenientibus evaneſcunt , ut
Obſervare lectorem velim , miracu- virgæ Magorum devorata à virga Mo
lum hoc tractatu me non accipere pro lisk, & oracula dæmonum coram ſan .
2 quovis admirando effectu ut capiunt ctis hominibus obmutuerunt 1. Deni
prophani Scriptores : fed Theologos que miracula fiunt , per apertam &
ſequi ; qui ftri& tiùs ſumunt , pro eo ſeriam Dei invocationem , mira Ma.
quod Græci répous prodigium , often- gorum , ſemper admixtis abſonis , ab
tum effectu cantum producto præter & dicis , vanis , ridiculis aur ſuperftitiofis
fu pra naturæ creatæ vires. ( verbi gra- precibus vel lignis. His politis
tia , cæco nato vilum reddere mor Sit 1. Conclufio , Miracula proprid
di 1
e l. 2. recogn . f de myſt. Ægyp. i D. Aug.lib. 1o. de civ. Dei cap . 16 .
cap.i. g Nic. Remigius l. 3. cap. 12 . k Exod . 7. I D. Juft.in 1. Apol.
Spondan . in Home. Odyll. Chryf.lib.contra Gentes de S.Babyla.
h vide D. Tho.i.p.9 . 110.a. 4. ad 2.
 LIBRI II. QUÆ ST. VIT . 103
difta nulli magi poffunt edere. El com- nis lib. 2. contra Celfum , D. August. I.
munis Theologorum m fententia , & 3. de Trinutate cap. 8. & D. Igdori in
probatur primo , quia facere miracu- cap.non mirum. 26. queft. 2. Plura de hac
ot lum elt potentiæ infinitæ , & ideò Di. re, & pererudita Franciſc. Toletus com
ed vinitari reſervatum , omnis etiam crea- mentar. in Joannem f : ubi camen quod
turæ potentia naturæ cancellis limita . ait: dæmones aliquando eafacere , quæ
sur : alioqui non haberemus efficax are miracula non modo videantur , fed &
gumenrum probandæ veritatis fidei , fint , id cautè legendum , miraculi nam
quàm ſemper Ecclefia miraculis altru- que vocabulum extendit ad mira que
xit n ; imitata Salvatorem noſtrum vis & fpuria miracula : quod repugnat
qui hoc argumento probavit., excufari communi inter Theologos vocis ac
non poſſe Judæorum incredulitatem , ceprioni.
12 propter manifesta miracula coram ip - II. Concluſio ; nec etiam poſſunt Ma- 6
lis edita o : Si opera non feciffem , que gi operari abſolutè mira, pater id , quia
nemo alius fecit : peccatum non hab: nihil revera abſolute , & per fe mirum ,
rent . Si objicias à malis quoque & quod non idem fit miraculum . Quo
perperam de fide fentientibus nonnuo lenlu prolatum illud propheticum
quam miracula edita fuiſſe : & ideò Benedi&tus Dominus Deus Iſrael , qui
miracula non debere cenſeri efficacem facit mirabilia folus , & illud qui fa.
S fidei probationem : Occurram : folere sie mirabilia magna folus u .
Deum aliquando hanc gratiam gratui Quædam ignaris cauſarum folent vi
iò etiam talibus largiri , ſed id in ve deri abſolutè mira , quæ non funt or
led ræ fidei probationem , ut quando de ta ex caufis naturalibus ut illud
dit prophetiam Balaamo & Caiphæ : quod refert Curopalata , de mortui Mi
in falla fidei confirmationem nec de- chaelis Cerularii dextera in Crucis fi.
00
dille unquam , nec dare poſſe, non ma: guram conformaca , quæ firma manlit.
ma
gis enim mendacii confirmationem po. Sed deceptionem aperit Baron. tom . It.
relt Deus miraculis comprobare , quam Annal . anno 1958. defuncti hominis
poteft ipfa veritas mentiri. Itaque mi membra calentia , quam qui velit re
TH
de racula vera pſeudo -Prophetarum p in cipere formam & Grum , & obrige
nomine Chriiti eduntur , & proinde in ſcentia frigore fic immobiliter perma
he
veræ fidei confirmationem . Ex his pa- nere . Et addit ſapienter , debere talia
DIS tet , diligenter diftinguendum inter hanc effe miracula fchifmaticorum humana
illationem : Fecit miraculum , ergo fi : arte compolita : addo & hæreticorum .
des ejus eſt vera : & hanc ; fecit mira III . Concl. Magi poſſuntoperari mul- 7
ope culum verum in confirmationem fidei ta mirabilia ſecundùm quid , feu se ſpe.
quam profitebatur ipfe , ergo hæc fides stu noſtri , demone adjuvante , y Deo
aplius erat vera, prior enim falla elle permitente, concluſionis probatio inde
porelt , quia per infideles Deus potelt petenda ,-quod plurimi funt , miri &
miraculum operari : posterior femper occulti effectus rerum , quos omnes o
ut
vera , quia pon poteit Deus ad falfa ptime novit Diabolus : & quofcunque
fidei confirmationem per ullum ope- naturaliter novit poſle produci
rari miracula q Coutirmat Doitram celerrime , non tamen in initanti pot
conclufionem diftum Nicodemi de mi eſt producere . Quare ( quod alicubi di:
& xit D. Aug. ) difficillimum elt homini
raculis Chritti loquentis r , Nemo poteft
12 intelligere , quouſque ſe diaboli pote
boc figna facere , nifi fuerit Deus cum
be eo . Præterea hæc eit fententia Orige- las extendat , de qua propheticus fer
his mo
m Alex. de Hal. 2. p.9.45 . D. Thom . o Jo. 15. v .24. p Math. 7.v.21 .
-j D. Bona. Fr. Victo. ſuper num . 18. 09 q vide Maldon. ad d. v. 21 .
19. Ang. in 2. q. uni, de dam . O qui i Jo. 3. v . 2. 1 d . cap. annot, 2 .
6 Gentilium exemplis, optimid reſpeidet t Pfalm .71. v. 186 :
Da Mich. Medina d. cap . 7 . ů Pſalm . 135. V. 4.
d n Greg. lib. 27. Moralium cap. 8.
 104 DISQUISITIONUM MAGICARUM
mo profatur x . Non eft fuper terram QUÆSTIO VIII.
porejias , que comparetur ei , factus eft
ut nullum timeret. Nolo multa conge- Quo pacto magi per Diabolum bec mi
rere , pro cunctis unum fit exemplum ra efficiant ?
plenum admirationis narrarum ab Aa
8 ton. Torquemada y , quibuſdam regni SUMMARIU M.
Neapolitani locis , quando tæminæ
nituntur , puero naſcituro præire un i que poſſit per motum localem ?
num vel plures ranunculos live rube 2 Non poteft integrum elementum.lo.
tulas : quorum li quis terram contige co movere . Firmiliani locus expli
rit ( ſtatim verò incipere falcitare huc catus .
illuc ) conteitim ¡puerperam emori 3 Celeritate mentitur transformationes,
Quapropter folere ſtoreis interni to ut Iphigenis aliorum gentilium .
tum ſolum , & parietes undequaque au 4 Aſtyriushanc fraudem in Phoenicia
leis convertiri , ne tunelti anteambulo detexit .
Des itti , dum cadunt ex utero , vel ſub s Que polie applicando pallivis.
filiunt , terram contingant. ideò etiam ó Quo paéto hic demon fit caula , ego
obftetrices lebetes penes ſe habere Soli quomodo conſideranda tum vis na.
tas , vel poculum aliud aqua plenum 9 tur & , accurate inveſtigatums
in quod animalcula hæc conjiciavimo s Que bri
7 plici modo deceptionis , per
facit
probe obturatum deferre ad fluvium . Ś De
ibique demergere . Hoc ille , ut certa mutationem objeéti medii , vel or .
compertum fama retert . Si fit , fieri gani .
puto dæmonis artificio : qui has ranas 9 De mutatione multiplici obje &ti , va
mentitur , & ad malefici cujuſpiam pe ria exempla .
tita , puerperam interimit , Deo id ju . 10 Per Foramen ad latus videntur ima .
Itis de caufis permittente : Gne hoc per gines , que funt nude o incondi
miſlu nihil eum poſſe , hinc maniteitum tæ lineæ .
fit , quia non modd non potuit quod il Palec junci immoti videntur fer
erat optatiffimum , arbitrio fuo Jobumi pentes ſaltitantes .
lædere z: ſed nec perfidum Regem man 12 De mutatione medii .
cipium fuum decipere a : imò nec por- 13 Ut præſentes videantur elle Spectra .
cos invadere b . Hoc factum , ut cum 14 Videantur habere capita alinina .
9 Neroni Imp. nec ingeaium , nec Præ- is Denarius in ſcutella fundo videatur
ceptores deeflent : nunquam tamen effc in ſuperficie . ,
per illum Diabolus magiæ vel unum 16 Gallinaceus trabens videatur trabem
experimentum edere potuerit : ficque trabere .
Nero magicen contempferit , videli- 17 Claudia veſtalis . quomodo navem
çet non paſſa fuit Dei provida bonitas zona traxerit .
hoc inftru men tum , ad nocend um ap- 18. Variæ apparitiones per conſpicilla .
tiſſimum , fummæ potentiæ & malitiz 19 Res videtur præfens , cùm fit ab
depravatiffimæ accedere . Jens remota .
De hoc mirorum genere futura pro- 20 Vifio Philofophi apud D. Augufti
digioſa opera Antichrifti , num gwalis .
21 De deceptione ratione organi .
22 Ut res abſentes videantur præſentes .
23 Ut quod unicum , videatur gemi
wwm .
24 De preſtigiis Zedechie Judgi.
25 Dc Gorafia Sodomorum Genes. 19 .
26 Re
* Job. 41. v . pen . b Matth. 2. v . 31. c Vide Plich,
y horti florum diad. 30. cmp. 2 .
Ź Job . 1.02 . a 3. Reg. 22. v. 22 .
 LIBRI II . QUÆ ST. VIII. 105

26 Regul& ad difcernenda præftigia à . yani, ut g . D. Aug, obſervavit , &

veris effectibus. fraudem aperuit Allyrius : cujus fa
27 Quomodo faciant videri repentè flua etum h Euſeb . ab oblivione vindica
men in cubiculo . vit . Cæfareæ Philippi, quam Phenices
28 Videntur equos vorare de reſtituere . Paneada vocani , fertur victimam quan
29 Videntur magnos ſerpentes immitte: dam in fontes , qui illic ex radicibus
re , ut fecit Michael Sicidites . montis Panei prorumpunt , ex quibus J or
30 Eonis hæretici præftigia . danes prorumpere dicitur : in quadam
z ! Jacobi Melftinski Poloni feſtive ſy- diei felteGentilium folemnitate , matta .
copbantie per fimulata miracula . tam conjici ; atque eam demonis vi ac

-S, 32' Circulatoris præftigia apud Apule-
jum .
Ciendum cuncta dæmones operari
SC vel actione immediata per motum
localem , vel mediata : idque duplici-
ter , veliliudendo ſenſibus, vel appli-
cando activa paflivis per alterationem
veram : quæ eft communis , doctrina
Theologorum d . operantur ergò per
motum localem per alterationem ,
per deluſionem .
Quoad motum localem inferiora cor
pora parent Angelis , adeo ut & cæ-
los rotare queant: an de facto Gotta .
les orbium motores , alibi diſquiren-
Hi dum : fed cum queant eos movere
fequitur nullum aded vaſtum eſſe cor
cro
pus , ut id dæmones , quadam impul
jus imprellione loco movere nequeant ,
dumniodò tamen ea motione ordo uni
-1 . verfi non turbetur : quare nec inte.
grum elementum loco ſuo movere va-
lebunt , ( quo pacto capienda quæ Fir-
milianus ad D. Cyprianum fcripfit :
r. quæ de terræ motu locali feu par-
tiali vera non forent ) nec poterunt
etiam cælorum curſum mutare vel im-
pedire f. Movere verò corpora locali
motu poteit dæmon velocillimè , &
quo videmus motu cælos celerrime
moveri. Unde fit , ut queat rem ali-
quam oculis fubtrahere , & aliam fub-
ftituere tam præproperè , ut animos
oculoſque intuentium fallat, eiſque per:
11. fuadeat prioris in hanc posteriorem in :
tegram converſionem ; tales credendæ
Gentilium metamorphoſes , Diomedis
fociorum in aves , & Iphigeniæ in cer-
d D. Aug. lib. de Divin. da. c . 3.
, 5.0. !. 3 de Trin . 6. 7. 8. 9: Div.
Th . Sori l. ult. 9. 3. Vietor. O Angles
fupr. Molina do Valentiæ in 1. po
poteftate mrandum in modum ab eorum
aſpectu evaneccre , miraculumg ; videri
præfentibus valdè memorabile Quibus
cum gerebantur Allyrium quodam tema
pore fortè interfuille >
tam multos illius rei admiratione obftu
pefactus , eorum erroris admodum miſer
ium effe : deinde ſublatis in cælum ocu
lis Deum omnium moderatorem per Chris
ſtum ſupplicem , precatum , út demo
nium illud , quod populum tanto errore
cæcaviſſet , comprimeret, ipſum fraude
ac fallaciis , quas hominibus folet inte»
dere , coercerei : Hoc modo, cùm Deum
oraviler , repentinò victimam fontibus
fupernataſſe : atque ita rem illam , quam
tantopere admirari conſueverant , in nie
hilum interiille , uſque adeo ut nullum
in poſterum ex eo loco , ex ea omnind
ederetur miraculum ,
Alter modus erat activa paſſivis ap- 5
plicando , per queni alteratione live
mutatione rerum mirabilia fæpè facit ,
quorum naturales funt caufæ : fed no
bis incognitæ , ipfi notillinæ . Videt
enim naturalium rerum omnium ſub
ftantias , & proprietates peculiares fin
gularum perſpectas haber , commoda
novit applicandi tempora , folertiæ , &
artificii vix eſt quicquam quod igno
ret , quid enim , adeò diuturna , & al
fidua experientia atque obſervatione
non at aſſecutus ? præſertim cùm norit
cuncta , quæ boni Angelià mundi exor
dio patrarunt , & quæ homines exco
gitarunt , & plurima per bonos Ange
los , Dei juffu, Satanæ revelentur , quæ
illi a Deo didicerunt i . Itaque fæpe 6
numerò efficiuntur multa , quæ natu
O r&
e epiſt. 53. f D. Tho 99. diſputatis
9. 16. a. ic. gl. 18. decivit. Dei c . 18 .
h 1. 7. Eccl . bift. c. 14.
.C.17.
i D. Aug. l. 2. de Genef. ad lit.c. 17.
 106 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ræ ſolius operatio nunquam feciffet , nec ſola activitas rei naturalis fecun
nili dæmones illam artificioſa applica. dum ſe debe attendi , nec fala, quo.
tione juvillent, atque illi tunc agentia que lecundùm fe applicatio dæmonis ;
naturalia , ut initrumenta fumunt. ſed ris naturalis , ut applicata à dæ
initrumenti verd conditio eft , effe- mone. ſecundum , quod caufa inftru .
ctum producere , non tantum natu . mentalis in his operationibus eſt res
rali ſuæ virtuti æqualem , fed longè applicata ; cauſa principalis ipſe dæ
etiam excellentiorem , ac agentis prin- mon applicans . Quare ut dicatur ef
cipalis , à quo movetur , facultati teftum non poffe naturaliter produ
reſpondentem . Securis ex fe dunta- si " ; debere eſſe talem ; qui uriuſ
xat , virtutem habet fecandi ; fed qua- que cauſæ conjunctæ ſuperet faculta
tenus eft inftrumentum periti fabri , tem . Hæc de alteratione , nunç de deo
poteft menfam vel ftatuam facere , lufione .
Calor nativus , qui eſt in humano fe Quando nec motus localis , nec ap
mine , qua calor elt , potelt calefa. plicatio hujuſmodi ſatis juvant , cung
cere , rarefacere , ſegregare , & con- lolent magi confugere ad circulatorias
denſare , led qua inftrumentum eit deceptiones , & mendaçi ſpecie ſenſie
anima , poteſt olla , nervos , carnen: bus illudune humanis , ita ut quæ fa
7 generare : Pari ratione intuemur cau. Ata minimè funt, à deceptis facta pu
las iltas naturales à dæmonibus appli- tentur , Deceptionis nomen latè diffun
caras , fuis ipſarum propriis viribus do , ut prættigium , deceptionem & er
quodammodo prællantiora effecta dare , rorem comprehendas , quæ folent di
quia quæ fecundùm communem fuum fingui 1. Decipic autem diabolus tribus 8
curſum nunquam produxiffent , fi à maximè modis per mutationem , mu
dæmone non fuiſſent applicatæ : ea tando vel obiectum , vel aerem me
nunc , ut à dæmonibus mota inftru- dium , vel ipſum organum , quod cæ
menta , quoad fubftantiam , modum , teris quia melius nolier Molina m ex
vel celeritatem admiranda ' producunt plicuit , cum fequamur . Docet ergo 9
k . Nunquam tamen hæc opera natu ex parte quidem objecti hoc poſſe
iæ cancellos effugiunt , eo quod vim primò ollenfarum rerum celeri agita.
naturalem caufæ principalis non exce- tione , fubità occultatione , varia col
dunt . Infunt enim reverà hi effectus locatione , ſepararione vel conglutatio
in ipſis naturalibus agentibus , eo mo- ne latente : ut faciunt circulatores agyr
do applicatis ; quibus agentibus dia. ix , variis ligaminibus, globulis , Icy
bolus nihil confert applicando , præ- phulis, &c. Secundò , per arrem per. 19
ter conditionem fine qua effe &tus iite Ipectivæ , certa quadam difpofitione ob
non produceretur. licet enim dæmon jeeti in ordine ad oculum videntis :
utatur rerum applicatarum vi natu- verbi gratia , cum lineæ confuſo dactæ
rali , operatur tamen ipfe potiffi. ordine ( ut fit manifeitum , quando quis
mum per modum artificioſum : Sicut directè ex adverſo illas videi ) aſpicien
coquus , cùm ſuave edulium concin- ti, per foramen , vel rotata tabula , ſpe
nat , mediante arte per ignem id ex . ciem exhibent artificiofx. alicujus pi
coquit , licet ignis naturaliter opere. Sturæ . Sic volunt Doctores graviffimi it
tur, quod folus ignis niſi rali effet ar. juncos & paleas humi ſtratas , fi
te applicatus nunquam effeciſſet. quid lucerna de cera & corio ferpentis ſul
tamen hic coquus igni confert , nifi phurato accenfa ioferatur , videri fer
modum & conditionem , line qua non pentes faltirantes : ego hoc exeniplum
vim verd , quæ caufæ phyſicæ nomen ad mixtam Magiam ex naturali & ar
mereatur igni nullam influit . Duo tificiola malini referre . Terud , cùm
igitur hic obſervanda . Primum quod formant fubitò ex elementis , potifli,
mum
k D. Tho. 1. p . q . 110. 2. 2. ad 3. m 1. p . 9. III , art. 4 .
ol. 3. adv. gent. c. 103 . I vide Va . n D. Bonaventur, og Gab. in 2. d. 8,
Jentiam in 1.p. dif.4.9.3. pun &to 2 . Guil. Parifienj, po uli, de univ, c, 32,
 LIBRI II . QUÆST. VIII . 107
mam aere , objectum , & illud offerunt hat . 4. Gi moto aere medio fimul ſpe
fpectatoribus, v.g. quando vel ip6 af- cies moveantur , unde fit ut navigan
B; funiunt, vel alteri rei circumponunt cibus videantur ad navigii motum ar
corpus aereum ſive phantaſticum , fi- bores moveri : ſic fecit diabolus ,ut
mile rei putatitiæ . Quared, cùm ap. Claudiæ zonam navis , quæ vehebat
ponunt corpus aliquod mixtum , puta Matrem Idæam fequi videretur q . 5.
minerale , quod vi ſua naturali fit in nonnunquam contingit falli ſenſum ex
cauſa , ut corpus cui apponitur , longě varia conformatione vel multiplicatio
aliud appareat. Quo caſu ſolet dubi. ne ſpecierum fenfilium : quod contin.
tari , num corpori addilo vis natura- git aliquando ex forma inſtrumenti
lis infit hoc faciendi : ad verò dæmon per quod videmus , V. g. quando uni- 18
qualicatemi illam obiecto imprimar , an cum conſpicillum plures nobis unius
f
verd tantum in ipſo medio qualita- objecti figuras exhibet : aliquando ex
tem producat : qua mediante ſpecies inſtrumentorum collocatione ac fitu ;
per medium delatæ ſic niodificentur ut G plura ſpecula diverſis locis diſpo
ut cauſam prxbeant , cur objectum 5 nantur , poterunt tot de loco in locuri
quam eſt , aliud appareat ; eo modo , ſpecies multiplicari, ut quæ in uno lo- 19
quo velum cæruleum per dioptram vi- co fiunt , in alio appareant, & intui.
fidem viride apparet . riva rei præſentis eſſe viſio videatur r :
IZ Ex parte aeris medii hæc faciunt , aliquando poteft contingere per ſolum
primò , G impediant ne fpecies ad ocu- ſpecierum fenGlium , quæ funt in phan
lum vel alium fenfum deferantur. v.g. talia tranſitum uſque ad fenfus exte
quando viſui totum obje &tum , quod riores , vel faltem ad fenſum commu
US
coram eſt , occultant , vel aliquam ejus nem , qui ſenſus eodem modo à ſpecie
partem tantum , 2. ſi medium imbuant bus afficiantur , quo affecti forent , li
aliqua qualitate , qua fpecies per me revera ab obje & is externis ed ſpecies
dium tranſeuntes , fic niodificantur , ut mitterentur , huc quidam referunt re- 20
13 objectum non quale est repræſentent. latam à Divo Aug. * apparitionem
v. g. 61 acero commiſceaturfal , & lin- philofophi dubia ſolventis .
teus pannus id acetum bend imbibat , Denique deceptio ex parte organi non 21
poftmodum verd ſuppoGra candela in- minus varia eft. Naicitur primò , mu
flammefur paonus , ſpecies , quæ dif- tato fitu organi : undè facit rem , quæ
fundentur per medium hac flamma il- ono in loco elt , videri eſſe in alio 22
T
luminatum , formidabiles admodum fa- vel geminam quæ unica eſt ; ſicuti ſi
14 cies præſentium exhibebunt . Irem li digitum mittas inter oculum , & con
de femine alipino & cera fierer can- cavitatem cui oculus eſt incluſus , di .
3.
dela , quæ fola in convivio luceret , giroque compreſſo eleves vel deprimas
omnes ( G fas credere Pariſienſi Anti- oculum , facies ut res fimplex gemina 23
2
ftiti p ) convivæ viderentur onocepha . videatur. ſecundo , G humores agiten
is
li . 3. a medium circa ipfum objeétum rur vel perturbentur , res aliter ac ſunt
Is inſpiſſetur , muratur objecti aſpectus : conſpicientur , ut contingir ebriis ac
ut quando denarius injectus in ſcutel- furiofis, qui credunt
lam aquæ plenam , viderur major , & duplicem folem de geminas ſe cer
jaceps in fundo , apparet in fuperficie. nere Thebas ,
Eodem pertinet , Gi vapores intermedii Huc referendæ funt ludificationes 26
aeris condenſentur , unde contingit ut Zedechiæ Judæi, qui fuit tempore Lu
luna multimodis minui & murari vi- dovici Pii , & hominem in aera jacta
t6 dearur ; , & uc, putemus à gallidaceo bai , & in membra diſcerpebat , & ex
trahi trabem , cùm revera feliucam tra- recollecta adunabat, currum etiam onu
0 2 ftum
o Molina ubi ſupra . r Tignolus in l . 2. de anima fol.177.
p Guil. Parif. jupra c . 22 . I D. Thom . 2. d. 8. q. uni, art, so
q Teriut . a poc. c. 22. Minucius in ad 4.
Odavio D. Aug.1.10 .de civ. Deic.16 . tl . 18. de civ. Dei c. 18. E.
 108 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ftum fæno cum equis & agitatore co-
ram toto populo abſorbebat u quan-
quam in his etiam ex primo genere
& fecundo mixta nonnulla . Tertiò ,
folet impedire ſenſationem , craffiore
aliquo humore obſtruens viam ne ſpi-
ritus ad organum perveniant, vel alia
ratione vim fentiendi hebetans. qua
25 fortè ratione Angeli Sodomæos aora.
fia x percuſſerunt . Cùm verð dæmon
hominibus perſuadet eos immutatos efo
fe iin beftias , tunc non organum dum-
taxat immutat , fed interdum & me-
dium , femper verð fimul phantaſiam ,
ut accidit Præftantii patri apud D. Au-
guftinum y. Poteft enim diabolus fic
componere & ordinare phantaſmata
ut quis etiam vigilans ( quod dicitur)
fomniet, more dormientium , & puó
tet ſe ea fentire , que non fenrit 2 ,
inftar maniacorum . Hoc fit in Turca-
rum incantatione qua fugitivos retra-
hunt , quam deſcribit Bartholom .Gie.
gorgievizius lib. de Turcarum mori
bus fol. 93 .
26 Porro Praſtigiatorii effectus duabus
regulis deprehenduntur. Prima eft 9 ſi
effectus non oritur à motu locali , &
ſuperat caufarum naturalium applica-
tarum activitatem ( v.g. fuſcitario mor-
tui , aut veræ cæcitatis.curatio ) inter-
venit deceptio & pr ſtigium . Secunda
quando id , quod ' viſum eſt , llatim
evaneſcit, nec permanet , et præftigio -
fa machinatio . Prioris exemplum eft ,
quando Magi pofito in camera arcu de
27 certo ligno , & fagitta alterius ligni ,
& chorda certi fili , fagittam ejaculan-
tur ; & fic faciunt apparere in loco flu-
men enatum tant re latitudinis , quan-
tæ fuit fagner jaetus a. Posterioris ut
78 cùm videntur lacerare & vorare equum ,
qui mox fanus fiftitur b . item in illo
facto magi , quod narrat de limulato
ferpente Niceras c. Cùm ex editiore
Palatii Conſtantinopolitani loco Mi-
chael Sisidires naviculam vidiſſet , qua
olle e patine vehebantur 5 carmine
mazico effecit , ut nauia exfurgeres ergo
vaſa non prius ferire deſiſteret , quam in
u Tritem in Chron. Hirfurg.
x Gen. 19. y d . 6.18.
z Cajer . 2. 2. q. 95. 3. 3.
pulverem redegiffet . At paulo poſt bar
ba prehenfa lamentari , amotaque ca
ligine, Je ut ira numinis agitatum de- 29
plorare . Rogatus , cur merces ſuas ita
irattaler? cum dolore narrabai , se re.
mis intentum , horribilem ferpentem ſu.
per vaſa porre lum , oculis inconniven.
ribus in ſe converfum inliar devoratu .
ri , vidiſe, qui prius volutari non deſti
terit, quam fictilia contracta effent.in.
de ſubito ex oculis evanuiſje. ) De Eo- 30
nis hæretici & magi præitigiis teitatur
Guilhel . Neubrigen lis 'd . ita oculos ho
minum faſcinaſſe , ut videretur magnam
virorum turbam penes ſe habere , o re
giis deliciis ciborum , o apparatus ſplen
didiſſimi abundare. ) Sed hunc tandem
concilio Remenli damnatum , cùm ad
mortem duceretur , fæpius ad terram
dixille Terra findere , idque irrito co
natu legimus apud Robertum in Chron.
Sie dænion ludit prættigiis , nec con
tentus miracula præftigiis imitari , co
natur in hæreticis etiam ipfa prættigia
exemplum adeò lepidum & fettivum ,
ut quod me recreavit , eo lecto : es hu
jus libelli nequeam fraudare , ſed lu
bers , honellæ voluptatis eorum gra
tia , deſcribendi laborem hoc loco afo
fumam . Tempore SigiſmundiprimiRe
gis Polonia , Jacob . Melilinki præter 31
oppidi Brezinii , levitate quadam ani
mi , auctoritatem nomena ; Chrifti fibi .
adfcivit, Petrumque Zatorski Craco
vienſem , ceterofque fibi fimiles latrones
duodecim elegit , linguliſque nomina apor
ftolorum impofuit, je vero Jefum Chrifti
appellavit. Qui per villas ubique ambu
lantes prodigia morionü sa praſtigiatori
more exercebant , Iycophantaſque alios
latrones , velut meriuos , ſubornantes, ſu
feitabant; piſces in paludesluvojas primò
impolitos , ubi nunquam eos naſci poſſibile
crar , in nomine Chrifti fui manibus ca
piebant , panes in fornaces imponebant , 2.70
nomine que Chrifti fui , cùm illic ante
non elent , depromebant , eum ingenti
fimplicis vulgi admiratione . Quodaw
tempore ad Cestochoviam monafteriumD .
Pirgs
a Gui , Par. infr. c. 22 .
bidem Gral. Sup. c . 23. cl. 4.annal.
dl. i . hift, ving. c. igua
 -LIBRI II . QUÆ ST. VIIT, Fog
7
Virginis indagine celebre, cum fuis A. potolis malè tractatum hoc fibi juſte como
poftolis venit, cumque illic aliquot die- 318ilfe dixit : At vir ira excandeſcens :
bus morarentur, unum ex fuis quafi ob- latro hic ( inquit ) nequiffimus , e non
feffum à demone fubornaverunt , cujus Chriftus fuit . Itaque cum vicinis eos
opera vičtum acquirebant. Ille enim per inſequitur , eo in quadam villa affe .
hofpitia ambulanscarnes de coquina ra- quitur . Tum Pſeudo - Chriſtus ad " ile
piebat , in fuoſque projiciebat , qui cru lum , qui vocabatur Petrus , dixit : Jam
ce illas munientes 'carnes comedebant . mea pallio Petre , calixque quem bibi
Cumque ingens illic effet concurſus populi turus fum , appropinquai , cui Petrus ,
ad DiveVirginis imaginem , Sycophanta cu mihi , ut video , Domine , imminet .
illi obſedum fuum ad altare ducunt , Ille verò dixit : Perre égo aliter non
duplici vejte indutum , in cujus inter- poljum , niſi per fenefiram , binc evade
capedinem neceſſaria imponere poffet : re . Tum Petrus : pour egote , quoad vi
lapillos verò intra indufium ei impo- vam , non derelinquam : fed , quocur
fuerunt : cumque ad altare deducere. que fuperis , lequar. Ergo per feneftram
tur , ille à manibus deducentium furio aufugii . cæteri quoque Apofioli , quæ
bundus lefe proripiens , in altare dona- potuerunt , evaferani . Ruricieos ſecu
d riis onuftum irruit , pecuniaſquerapiens ii baculis fuftibuſque cacidere : dicen .
in veitis duplicate intercapedine eas tes : propheriga nobis Chrifte cum tuis
abfcondit. Monachus ab altari divino Apoſtolis , qua in ſilva baculi iſte cre
4. intermiſo officio aufugit, cæteri mona. verint . Ergo plagis e mendau vitam fuam
rbi accurrentes cingulum ejus folvunt . poflea emendarunt , dicentes. Difficile
CO Ibi lapilli duntaxat in terram cecide- eft nobis Chrifti paſſionem , Apoftolo
runt , pecunia verò in vcfte duplicata rumque tormenta ſubire . Sic Poloniæ
remanfit. Monachi pecuniam arte de- Chronica e .
7 monis ' in lapillos transformatam putan Agnoſcis puto lector eundein infide. .
7P tes , exorciſmis * eam in priftinam for- litatis & blalphemiæ ſpiritum in his
mam transformare nitebantur : fed cùm fycophantis , qui fuit olim in Cyrila
lapilli remanerent , Monachus librum Ariano , & poltea in Calvino ejuſque
ar facrum indignabundus in terram proje- fequacibus , nimirum omnes ejufdem
RE cit dicens : fimilem dæmonem nun. Satanz organum fuere . De Ariano Cy
quam habuimus :: abite cum eo ad o rila res notillima : de Albigenlibus ex
mnes diabolos : fycophantæ illi cum po- Luca Tudenfi illorum temporum fcri
Ebi cunia recta in Sileſiam fugerunt . Ibi ptore fimilia lectu digna refert Maria .
apud matronam nobilem in quodam par na lib. 12. de rebus Hiſpania , cap: 1 .
go divertentes , cum illa viró abſente cos de Belgicis Calvinianis tettatur ipſe ,
recipere nollet , faltem mappam vel te- per quem res geita Matth . Launous in
lam ad ſacrificandum petierunt . Atmu narratione cauſarum converſionis ſuæ
lier faſciculum relæ illis obtulit . Tunc
Tung de Calviniſmo ad Catholicam religio
illi, hanc nobiſcum accipiemus , ex Chri- nen) , Lege fi lubet ( lector ) ejus ſe- ,
ſtus tibi benedicet , ut tibi linum abun- cundam , quam cum ſocio Penneterio
dantius crefcat . Oftende aliam fi hae etiam converfo , edidit Apologiam ,
bes : quam cum fimiliter accipere vele ante annos aliquot Luteriæ impretſam .
leni , mulier recuſavit ,maritum imens . Mihi nunc liber non eit ad manum ;
Illi autem fruftulum fomitis cum igne in Finiam itaque cum Apulejo f : Ante 32
telam clam involventes , mulieri reddi- Poeciler porticum , isto gemino obtutu
12 derunt . Itaque cifta d tela , à cita ve . circulatorem aſpexiegreirem , Spaiham
16 rù domus accenfa conflagravit . Viro do- præacutam mucrone infesto devoraſe :
mum reverſo , uxor ob Chriſtum cum A. ac mox cundem invitamento exigue lia
2. pis .
Opinabantur dæmonis præftigiis ila e Martin . Bielski in annal, o Gua
videri mutatam , og putto per exorc. guin , in vita Sugi/mund. In
1. demone præftigias ceſſaturase pecuniam f lib. 1. de alino ,
fic priftina forma reddendam ,
 T1O DISQUISITIONUM MAGICARUM
pis venatoriam lanceam , qua parte mic re , que neceſario ( velint nolint ) ſuis
natur exitium , in ima vifcera condi- ordinationibus veniunt : aut mortiferam
diſſe. ' ecce ponè lancee ferrum , qua immittere quibus libuerit Labem , aut
bacillum inverſi reli ad occipitium per familiaran dirumpere caritates : aut fs
inguen fubdit , puer in mollitiem deco ne clavibus referave que clau a funt ;
rus infurgit , inque flexibus tortuofis e aut ora ſientio vincire ; aut in curri
nervam , ou exoſam , faltationem ex culis equos debiliiare , incitare , tarda
plicat, cum omnium qui aderamus ado re ; aut uxoribus liberis alienis insa
miratione . ) Hæc haud dubiè dæmon conceji amoris flammas ( live allı ma
perfecit , ſpeciebus falli objecti in o- res fint, five fæ minei generis ) @ fa
culos immiffis , per medium aerem jis piales immittere cupiditates . Joan. Sa
imbutum . lisberienſis lib. 1. Polycratici c, 10. Do
mino , inquit , permittente elementa cor
QUÆSTIO IX. cutiunt , rebus adimunt Species ſuas
ventura plerumque pronunciant , tur
Quàm admirandos effe &tus veteres Ma- bant mentes hommum , immittunt ſo
gis tribuerint . mnia , homine/ que violentia duntaxat
carminis occidunt , Oʻr. ) non est omnia
SUM M AR IU M. colligere aoimus , nec operæ prætium :
fed quæ nunc occurrunt , & precipua
I Quid Saxo Grammaticus deMagis videntur . Ab Aquilone ordiamur, un
Jeptentrionalibus . de , propheta teite , malum omne pan
2 De Lappis, Finnis , Biarmiis . ditur . Saxo Grammaticus , & apud Se r
3 De Tartaris. quibu /dan . ptentrionales fcribir , Giganies Magos
4 De aliis famoſis Magis fingulis Zo- que inauditi generis miracula diverſis
roaſtre , Dolitheo , Simone , Pyeha. præftigiis exercuille, e per fummam ludi
gora', Orpheo , Baiano , Ollero . candorum oculorum peritiam proprios 4
5 Item , Ericus Rex Gothorum , Ipolo iveroſque vultus variis rerum imagini
lonius , Julianus, Manethon. bus adumbrale , illicibuſque formis ve
6 Apuleius, Regina Caupona . ros conſpectus obſcuraſſe . ) Olaus Ma
7 Jam olim quædam Sage diftæ Re- gnus , de Lappis , Finnis , & Biarmis
gine . auctor eſt b , quamcumque volunt
8 Pamphila Hypatenfis . guram aſſumere : item quæ in alio ge
9 De effectibus magicis , herbarum , rantur orbe ab amicis vet inimicis , lio
lapidum ,, byene . neæ veftis pretio , explorare , ventos
10 Vis magorum apud Poetas, Empes quoque quos opteni navigantibus vende
doclis , Moeridis . re. ) Tres Tartarorum hordas, ultra
3
ri Cires, Carmentis , Medex , de alia Cazanenſe regnum incantationibus fu
quadam Tibulli . pra modum deditas , ils caligines , a
12 Alia Petronii , Nemefiani , Folia biaſque tempefiates cæli frequenter ex
Canidia . citare. hocque modo hoftes profligare ,
13 De Erichto Lucani de aliis Thel- narrat Alexan . Guaguinus i . A po
Salis . De Medea ex Sen. de alia pulis ad ſingulos fi deſcendamus , oc
Jaga quadam Alecto . currunt plurima . Zoroaſtres ex ftellis 4
velur ſcintillas eliciebat k . Dobheus
perfecit , fed eum diſci
Rnobius libro primo , agens de olim mira perfecit ,
A Magorum admirandis 9 ad divi: pulus Simon Magus ſuperavit , de
nationes & maleficia , ut ad capita're. cujus prodigiis egimus janr prius , &
vocat his verbis : Quis enim hos ne . breviter ita Glycas part. fecund. Ef
ſciat aut imminentia ſtudere prænofce- fecit ut ftatua ambularent , idemque

g 1. 1. hiſt. Dan . k Clemens , in itinerar B. Petri

h l. 1. c. 1. l. 3. 6. 18 . five Clementi falſo afcripius liber ,five (ut
i in Tartaria . poro ) ipfius, fed a mala corruptus mann .
 LIBRI II. QUÆ S. IX . 111

* in ignem profiliens , non tamen we- Manethonem imagicarum operationum

7 barur : m'area ſubvolabat : ex lapidio aded fuille perituin , ut palam ſemper
bus panes faciebat ; alias atque alias in præ ſe contemferit Apolloniuin Tya
formas migrabat ; facies aliquando bie næum . Apuleius ipfe , multorum felti- 6
nas habebat ; in columnam converteba- monio magus , de duabus fæninis
sur : efficiebat , ut janus claula fua fcribit admiratione digniſſima : pri
Sponte aperirentur , vala domeſtica ſpon- nium u de quadain Caupona , regina
të moveri ad ulus humanos vidercotur : ſagarum ( ut fcias etiam tum quafdam 7
umbræ ipfum multæ præcederent , quas ab iis hoc titulo honoratas ) Saga ,
mortuorum animas fe dicebat : cum inquit , eft en divinipotens, cælum de
aliquando à Celare perquireretur, tere ponere a terram ſuſpendere , fontes du
rore perculius, alteri forma ſua relicta rare , montes diluere manes fublima
fugit. ) & poltea idem de eodem Sie re , Deos infimare, fidera extinguere 2
mone 1 : habuiſſe canem alligatum ca tariarum ipfum illuminare . Amatorem
tene in domus limine , devorantem eos , fuum , quod in aliam temeraſet , unico
quotquot ad Simonem injuiſi adire com verbo mutavit in feram caftorem : quod
narentur , Canis verù Perrum intrare ea beſtia captivitatem meruens , fe ab
juffit , humana voce Petrum adeffe nun- jnfequentibus repræciſione genitalium lie
ciavit . ) vides divinæ , quæ in Petro berai : ut illi quoque fimile , quod ve
virtuci , Diabolicam vim ceffiffe , & nerem habuit in aliam , proveniret
Cerberum , cui nequibat nocere , adu- Cauponem quoque vicinum , atque obid
laffe . Quæ de Orpheo & Amphione emulum , ' deformavit in ranam ,
commenti Poetæ & • vi muſicæ eorum , nunc fenex ille dolium innatans vini
lo:
ea magiæ utriufque nonnulli adſcripre- fui, adventores priſtinos in fece ſubmiſ
runt m . Pythagoras femur fuum au- Jus officiofis ronchis raucus appellat .
reum oitentavit, carmine aquilam ci- Alium de foro , quiddam quod adverſus
curavit , cum qua frequens colloque eam locutus eſes , in arietem deforma.
batur ni Numa Pompilius cænæ opi- vit : & nunc aries ille cauſas agit. Ea
paræ apparatum , cum nihil doni obe dem amatoris fui uxorem , quod in eam
foniorum habuiffet , exhibuito . Baja- dicacule prebrum dixerat , jam in ſarcia
nus Bulgariæ rex , le quoties volebat nam imprægnationis , ob feplo utero ego
115 in lupum , vel in cujuslibet alterius repigrato fætu , perpetua pregnatione da .
beftiæ formanı mutare cernebatur , in- mnavit ; ut cun & ti numerant ,
terdum faciebat ut à nullo videretur péto anno rum miſe lla illa , velut elephan .
p . Ollerus oſſe incantato , tanq uam tem pari tura , pond ere diftenditur 2
@ 8
navigio , valtillima maria fuperabat q . Poſtea de Pamphile x Maga primi
5 Ericus rex Gotthorum quocumquever. nominis, de omnis carminisJepulchra
a
teret pileum , inde ventum profperum lis Magißra creditur : que furculis ajo
eliciebat r . Mira quoque de Apollo- lapillis , o id genus frivolis inhalaris
go
nio refert Philoltratus , & de Juliano omnem iftam lucem mundi fideralis , ?
X Chaldæo Suidas / , quem in hac ar mis tartari , in vetultum abaos ſub
's te & fubitò fedanda urbis pelte Apol- mergere novit . Nam fimul quenquam
DO Jonium fimul cum Apuleio , coram Do- conſpexit fpecioſa forme juvenem , ve
mitiano , ſuperalle narraí Analtaſius nullate ejus capitur, ego ilicò in eum ago
, hujus Juliadi mentio apud Arno oculum animum detorquet . Minus
IS bium lib. 1. ubi duo docti ' viri aluci- morigeros ( 9* viles faftidiens , in faxa ,
nati dum Vulcanum reponunt : addito in pecue , o in quodvis animal pan .
idem Anattalus , & ex eo Cedrenus to reformat; alios vero prorſus exiſtin .
guit. )
1 par. 3. Annal. m Paufan. 1.6. - Jo . Mag. 1. 17. Goth. hift.
n Plutar.coin Muma Bo Ammia . I in zoce Julian . 1.
o Sabellic , lib. 3. Ennead . 2 . 3 t q . in S. S. 23.
p Trithe. Chro. Hirſaugienf . u lib. 2. de zino aureo .
9 Saxo b. 3. Danie , x l. 2. de aſino (4'!rço ,
le
 MI2 DISQUISITIONUM MAGICARUM

guit . ) nihil attinet fimilia ex Luciani Carminibus Circe jocios mutavit Uliſis.
alino defcribere. Plinius y , ſed irridens Frigidus in praliscantando rumpitur an .
9 ex Atclepiade , Æthiopide herba amnes ac guis , & ,
ftagna ficcari conjectu , ta &tu claufa o Has herbas atque hæc Ponto mihi leta
venena .
mnia aperiri . Achimeride conjecta in
aciem hoftium , trepidare agmina ter. Ipſe dedit Moeris , nafcuntur plurima
Ponto .
ga vertere . Laracen dari ſolitam à Per
Jarum Rege legatis , ut quocunque ve His ego fæpe lupum fieri do fe condere
nilent omnium rerum copia abunda filvis ,
rene: ) De hyænæ partium effectis plu- Moerim lépe animas imis excire fepul
chris ,
rima idem alibi % , de variis lapidibus
etiam magis incredibile a , achatis fuf- Atque ſaias alio vidi traducere meffers .
fitu tempeſtates in Perlia ' averti , o Ovidius in Metam . d . poftquam nar
Auminaliſti , fi lapis ſimilis fit pelli ravit Ulyllis focios in fues mutatos. II
leonine : byené pelli fimilem , difcor . de Circes amore , & odio in Picum
dialem eſſe domibus , eum qui unius co- Regem copioſior , inter cætera ; de Car
loris , invictum athletis : eandem vim mente , ſeu Canente Pici uxore ;
10 alectoriæ Milonem expertum , &c . Ve Rara quidem facie , fed rarior arte ca
niamus ad poetas . Empedocles , apud nendi ,
Laertium in hanc fententiam valde ja. ( unde Canens ditta eft ) filvas ſaxa
Etabundus . movere ,
Pharmaca , queis pellas morbos , levef- Ec mulcere feras , flumina longa mo
que Jenectam rari
Percipies', quæ cuncta sibi communico Ore fuo , volucreſque vagas retinere fo
ſoli . lebat .
Compefcefque truces ventorum ritè pro- Et pauld poſt, de ipſa Circe , quæ Pi
cellas co viſo , amore correpta , inquit .
Exorti inſanis qui vaſtant flatibus a. Non tamen effugies , vento rapiare li
& cebit ,
gros .
Şurſum , fi libeat , mox flumina pigra Si modò me novi , la non evanuit omnis
ciebis , Herbarum virtus, nec me mea carmina
Et media induces ex tempeftase ſere. fallunt .
num , Dixit , ou effigiem nullo cum corpore
Induces media pluvias æftate ſalubres ; falſi
E: fatus ficca qui perflent omnia meſle , Finxit apri , præterque oculos tranſcur
Exſtinctumque hominem nigro revocabis rere regis
ab orco . Julie , in denfum trabibus nemus ire
Et fubdit ex Timæi hiſtoriis 6 , Em. videri .
pedoclem Etefiis aliquando vehementer Quem inanem aprum , dum Picus e
flantibus adeò ut fruges corrumperent , quo admillo in ſequitur , ab ea folus de
exconari aſinos juliše , factiſque utri- prehenfus, verbis in Hagitium invita .
bus eos collibus ego montium verricibus ius & carmine malo ;
admoveri ad compellendos flatus : ' celo Concipit illa preces , do verba precantia
dixit ,
Janribuſque ventis, ab eventu reinwuru
vélemy ( ventos hi/tentem ) vocatum ef- Ignotoſque Deos ignoto carmine adorat
fe: unus itte ex Græcis ſufficiat ; locu. Quo folec ego nive & vultum confundere
pletiores ſunt celtes Latini , qui hæc lune ,
uberius & elegantius defcripſere . Et parrio capiti bibulas ſubtexere nubes .
Virgilius c . Tunc quoque cantato denſatur carmine
Carmina vel culo posſunt deducere lu i cælum ,
nam : Et nebulas exhalat humus , & c.
Sed
y lib. 16. c.4. z 1. 28. 6. 8 . bl. 15. de vit. Phil.
a lib. 36, c. 10 c Eclog. 8. d lib. 14 ,
 LIBRI II. QUÆST.
IS Sed cum ille mæchain caftus averſare . Jam jubet afperſas lafte referre peo
tur , in furorem verſa .
Tum bis ad occafum , bis le convertit
ad ortum ,
Ter juvenem baculo tetigit , tria car
mina dixit .
Et ille in avem mutatus , pengas in
T2 corpore vidit . Denique cum famuli ab
malefica vi , miniſque adhibitis regem
‫ܘ‬ ſuum repoſcerent .
Illa nocens ſpargit virus , fuccofque ve
li meni .
ľ Exiluere loco ( diētu mirabile ) ſilve ,
Inge muitque folum vicinaque palluit ar.
bor ,
Sparſaque ſanguineis rubuerunt pabula
guitis .
E : lapides viſi mugitus edere raucos
Et l'aerare canes, conhumus ſerpentibus
atris
Squallere, egye tenues animæ volitare vi-
dentur .
Attonitum monftris vulgus pavet , illa
pauentum
Ora venenata tetigit mirantia virga ;
Cujus ab attactu variarum monfira fe
rarum
In juvenes veniunt , nulli ſua manſit
imago.
Et de Medæa , Circes nepte e .
Hla reluctantem curſu deducere lunam
Niritur , o tenebris abdere Solis e
quos :
Illa refrenat aquas , obliquaque fulmi-
na liftit ,
Illa loco filvas , vivaque ſaxa movet :
Per tumulos errać Sparſis diftinéta ca
pillis ,
Certaque de repidis colligit offa rogis : Petronius arbiter inducit ſagam lic 12
Devovet abfentes , fimulachraque cerea
fingit ,
Et miſerum tenues in jecur urget acus .
Tibullus f . Ut mihi verax
Pollicita eft magico Jaga miniſterio..
Hanc ego de cælo ducentem lidera vidi, Cum volo fundat aquas , ſcopulus atque
Fluminis hæc rapidi carmine vertit
iter :
Hæc cantu finditque folum , maneiſque
ſepulchris
Elicit, Otepido de vocat offa rogo.
Jam ciet infernas magico ftridore catera
vas ,
e Ep. Hipsypiles .
IX. 113
dem
Cùm libet hæc triſti depellit nubila
cælo :
Cum libet , eftivo provocat orbe ni
ves .
Illa tenere malas Medes dicitur ber
bas ,
Sola feros Hecates perdomuiſecanes .
Hæc mihi compofuit cantus queis falle
re polles ;
Ter cane , ter dictis deſpue carminis
bus :
Ille nihil poterit de nobis credere cui
quam ,
Non ſibi, ſi in molli viderit effe finu .
Tu tamen abſtineas aliis , nam cætera
cernet
Omnia : de me uno feniiet elle nie
bil .
Quid credam ? nempe hæc eadem fe die
xit amores
Cantibus aut herbis folvere poſje meos .
Et alibi idem vates : &
Num te carminibus , num te pallenti
bus herbis
Devovit tacito tempore noctis anus ??
Cantus vicinis fruges traducit ab agris,
Cantus irată detinet anguis iter
Cantus doo è curru lunam deducere ten
9
Ec faceret : fi non ara repalfa ro
nent .
Propertius lib . 1. Eleg. 12 .
Invidie fuimus ? num nosDeus obruit ?
ап qua
Leéta Prometheis dividit herba jugis ?
Non fum ego , qui fueram .
gloriantem ;
Quidquid in orbe vides , paret mihi .
Florida tellus ,
Cum volo ficcatis arefcit languida fuc
cis :
arida faxa
Indigenas jaculantur aguas , mihi pore
tus inerteis
Submittit fluctus ; Zephyrique tacentia
ponunt
Anie meos fua flabra pedes , mihi flus
mina parent ,
P Hir .
t Eleg. 2. g Eleg. 8 .
 114 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Hircaneque tygres , y juli ſtare dra . Mens hauſti nulla ſanie polluta veneni
cones . Excantata perit , quos nun concordia
Quid leviora loquor ?? luna defcendit miſti
imago Alligat ulla tori , blandeque potentia
Carminibus dedu £ ta meis : trepiduſque forme ;
furenteis , Traxerunt torti magica vertigine fili .
Fle &tere Phæbus equos revoluto cogitur Celjavere rices rerum , dilataque longa
orbe , Halit no & te dies : legi non paruit & tber ,
Tantum dicta valent : taurorum flam . Torpuit o preceps audito carmine mun
ma quiefcit dus ,
Virgineis extincta ſacris ; phebeaque Axibus y rapidis impulfo Jupiter ur
Circe gens
Carminibus magicis focios mutavit U. Miratur non ire polos, tunc omnia con .
lyllis . plent
Nemelianus Bucolicorum ſcriptor b . Imbribus y calido producunt nubila
Cantavit quod luna timet , quo rumpi Phæbo ,
tur anguis , Et tonat ignaro cælum Jove, vocibus iif
luo currunt scopuli , migrant fata , vel. dem
litur arbor . Humenteis late nebulas , nimbolque fa
Et lyræ latioz Princeps de ſagis tribus lutis
1
famoſiſſimis i , de Folia , Excuffere comis : ventis celantibus fe
Que fidera excantata voce Theſala , quor
Lunamque deripit . Intumuit , rurſus, vetitum ſentire pre
Et ibidem ſic Canidia canit ,. cellas ,
Non uſitatis ( Vare ) potionibus ; Conticuit , turbante Noto : puppimque
o multa fleturum caput , ferenteis
Ad me recurres : · vocal mens tua In ventum tumuere finus , de rupe peo
Marlis redibit vocibus . pendit
Majusparabo , majus infundam tibi Abſciſa fixus torrens , amniſque cucur.
Faftidienti poculum : rit ,
Priuſque cælum ſidet inferius mari', Non qua prones erat . Nilum non extu
Tellure porrecta fuper : lit alias,
Quam non amore foc meo flagres , uti M & ander direxit aquas , Rhodanumque
Bitumen atris ignibus. morantem
Et poftmodum eadem k . Præcipitavit Arar , fummiffo vertice
Que movere cereas imagines . montes
Ut ipfe nofti curiofus epolo Explicuere jugum , nubes ſuſpexit Olym
Deripere lunam vocibus poffum meis, pus .
Pofum crematos excitare mortuos , Solibus & nullis Scytice , cum bruma
Deſiderique temperare poculum . rigeret
Sed omnium aceuratiflimè ; licet , Dimaduere nives.impulſam fidere Tethyn
propter grandiloquentiam & ' celfum Reppulit Hemonidum defenfo littore car
illum fpiritum , obſcurius , M. Luca men .
13 nus de EriGichto l. Terra quoque immoti çonculic ponderis
Carmine Theffalidum dura in præcordia , axom ,
fluxit , Et medium vergens niſu titubavit in
Non fatis addu &tus , amor , flammiſque orbem .
ſeveri Tante molis onus percuſſum voce receffit ,
Hlicitis ar ſere fenes , nec noxia tantum Profpe &tumque dedit circum labentis O
Pocula proficiunt > aut cum furgentia lympi .
fucco Omné potens animal lethi , genitumque
Frontis amatur & fubducunt pignora feta nocere
Es
h Eclog. 4. i Epod. Ode si k Od, ult. I lib. 6 .
 LIBRI II.
M
14 Et pavet Heminoas , o mortibus in
ſtruit arteis ,
Has auide tygres , do nobilis ira leonum
Ore fovent blando; gelidos his explicat
orbeis
Inque pruinoſo coluber diſtenditur arvo :
Viperei coeunt, abrupto corpore , nodi,
Human ogue cadit ſerpens a Plata veneno.
Et mox : Illis do ſidera primum
Precipiti deducta polo , Phæbeque ferona
Non aliter diris verborum obfeffa ve
menis
Palluit , go nigris terreniſque ignibus
arfit ;
Quam ſo fraterna prohiberet imagine
tellus
Inſererentque ſuas flammis cæleftibus
umbras
Et patitur tantos cantu depreſa iabores .
Donec ſuppoſitas propior deſpumet in
herbas .
Nec minus eruditè patruus Luca-
ni , pallio clarus & cothurno ; reliquiæ
Latialis Orcheſtra , nofter Seneca w :
Nunc meis vocata facris noctium fidus
veni
Pelimos induta vultus, fronte non una
minax .
Tibi , more gentis, vinculo foluens co
mam ,
Secreta nudo nemora luſtravi pede ,
Et evocavi nubibus ficcis aquas ,
Oceanus
Egique ad imum maria ,
graveis
Interius undas eftibus viltis dedit :
Pariterque mundus , lege confuſa ethe
ris ,
Et folem de aſtra vidit , e vetitum mare
Tetigiftis urfa , temporum flexi viceis.
Æfiva tellus floruit cantu meo :
Meſem coa &ta vidit hybernam Ceres ,
Violenta Phafis vertit in fontem vada ,
Er Iſter , in tot ora diviſus, truceis
Compreſie undas omnibus ripis piger :
Sonuere fluctus , tonuit infanum mare
Tacente vento , nemoris antiqui domus
Miſir umbram , vocis imperio mea .
Die relicto Phæbus in medio ferit ,
Hyadeſque noftris cantibus more la-
bant .
Apud eundem non minorä fibi vendi.
cat Nutrix illa n :
m Medea.v.752. n Hercul. Oct. 0.450.
QUÆ S. IX. 115
Artibus magicis ferè
Conjugia nupta precibus admixtis lia
gant ,
Vornare juli frigore in medio nemus :
Millumque fulmenftare , conculi fretum
Cefante vento , turbidum explicui mare,
Ei ficca tellus fontibus paruit novis
Habuere motum ſaxa, diſcuſſi foreis ,
Umbræftetiftis , omea jufi prece ,
Manes loquuntur , Jonuit infernus case
nis .
Mare , terra , cælum , Tartarus ſervit
mihi .
Nox media folem vidit , do noctem dies ,
Nihilque leges ad meos cantus tenent.
Denique , pueritiæ mex labor ac ftu
dium Claudian . 0 .
Namque mihi magicæ vireis , ævique fu
turi
Præfcius ardor ineft . Novi, quo Thefe
Jala cantu
Eripiat lunare jubar : quid figna fa.
gacis
Ægypti valeant ; qua gens Chaldea
vocatis
Imper&t arte Deis , nec me latuere flu
entes
Arboribus fucci , funeftarumque pote
Nas
Herbarum ; quicquid lethali germins
pollens
Caucaſus , o Scythicæ vernant in gra
mina rupes ,
luas legit Medea ferox , callida Circe.
Sæpius horrendos Maneis , ſacriſque lje
tavi
Nocturnis Hecaten , dy condita fyncra
traxi
Carminibus victura meis : multofquecro
nendo ,
Quamvis Parcarum reftarent fila , pee
remi .
Ire vagas quercus , con flamina ftare
coegi.
Veraque non prono curvavi flumina la
plu
In fontes reditura fuos . Neu vana low
cutam
Me fortaſſe putes : mutatos cerne pe
Ratcis .
Dixerat e nivea ( mirum ) sapere com
lumne
P 2 Di
o lib . 2. in Ruffin.
 116 DISQUISITIONUM
Ditari , fubitoque trabes lucere me
tallo .
Tam multa , tam magna fibi hæc
vanitas vindicat : quædam falsò , quz
dam verè : fed quæ falsò , quæ verè,
nunc nobis , quoniam alii id omiſere ,
diſcutiendum eft . rem totam certa me.
thodo ad ſua capita reducemus ; illud
femper memoria revolventes , quicquid
demon poteft , id per eum , ex paéto
magos pofle : nihilque fic pole mazos ,
quod nequeat dæmon .
QUÆSTIO X.
Quid poſint Magi circa ordinem na
ture or leges univerſo ??
SUMMARIU M.
i Non pode contra has leges , vel or .
dinem univerfi . Exempla .
2 Non pofle ullam formam ſubſtan .
tialem vel accidentalem immedia-
tè producere ,
3 Nec creare , nec ex quolibet facere
quidlibet , nec quovis inſtrumento
quemvis effectum ; nec eodem tem-
pore .
4. Nec in inſtanti operari .
5 Nec vacuum , nec infinitum produto
cere , nec elle ubique . Locus Ter-
tuliiani explicatus .
6 Non poffunt tollere connexionem
neque conſervationem partium uni-
verfi nec agentium naturalium
activitatem directe impedire .
7 Linteum ex Caryſtio lapide pur-
gatur igne. Adamas impedit acti-
vitatem magnetis .
8 De Flammis non ærentibus , fexfa-
tuis ignibus :
· 10 De igne ad aquas Stantias , ou
de albo igne S. Thelmi in nau
fragii metu .
10 Lutheri error de balone Coro-
na , Or.
11 De Flammis loquentibus , de bra-
chiis, O digiris ardentibusfine noxa.
p D. Aug. lib . 3. de Trin . D. Tho.
1. 3. cort. gen . c. 108. 9. 16. de ma-
lo, ar. 8. quos ſequitur Viet, n. 35 .
gad Heb . 2. Ņ. 5.
MAGICARUM
12 De Æine ignibus non ' liquantibus
nivem ; de cribro Tufcie non ef
fluente ; de flamma non conſumen
te Jovis Apameni templum ..
13 Medeæ ignes. Marci Jéfuati mira
culum .
14 Jefuati alii à Jeſuitis.
15 Abbatis locus correctus ; Fumi er .
ror , Balæi error .
16 Papyrii Maloni improbus error cum
bypocrifi .
cunctis univerſis ſuperiorem ſe
( ut legiitis ) magica gloriatur:
Mare , cælum , terra , Tartarus ſervis
Nihilque leges ad meos cantus tenent .
Falſum hoc imprimis , Soli Deo :
omnipotenti reſervatum . Naturx ordi
nem mutare nequit , niſi auctor natu
ræ ; nec leges univerſi refigere , nifi
qui fisit. [citum & ratum elt hoc Theo
logorum decretum , nec motu locali
( quz actio eft immediata dæmonis )
nec applicatione agentium & patien
tium per alterationem , corruptionem ,
generationem ( quæ funt ejus actiones
mediatæ ) poſle quidquam , quod na
turam fuperet , & proinde , nec id ,
quo mutetur ordo , ſeu les univerli :
Sic Divus Auguſtinus & Divus Tho
mas p . probatur à Scholaſticis aucto
ritate Apoltoli 9. Non fubjecit Deus
Angelis orbem terr& futurum . Ut in
terpretati D.Chryfoitomus, Theophy .
lac. D. Thom . & Sasbaut. non ma
lè , quanquam revera verba illa de
miundo novo leu Eccleſia potiùs agant ,
cujus caput eit Chriftus , & de quo
pun ſeniel Prophetæ / . Melius pro
bant ratione , quia pars non poteft
plus toto . Ex hoc axiomate inferuntur
niulta particularia .
Primd non poſſe Magos dæmonis a
opera producere immediate ullam
formam fubftantialem vel acciden
talem . quia naturæ lex eli , ut cor
poreum ſubjectum nequeat à re incor
porea
r El.9. v . 6.00 6.65. V.16 . Pf.102.
v.19. hoc eft ipfis hominibus,qui omnes ſal
tem poft iudicit dicka credituri. fic Phe.
tius Primaſ. Ans. O Haym .
 LIBRI II .
porea immediatè alterari: diabolus au-
tem elt incorporeus , formæ autem il-
læ ex potentia rei corporeæ funt edu-
cendæ. hinc fequitur non pofle diabo-
lum immediatè ullam qualitatein cor
poream & permanentem imprimere.
v. gr. calorem , frigus , albedioem
ro & c. f. '
3 II . Non poſſunt aliquid creare , pro-
priè loquendo , five ex nihilo , quia
caufæ naturalis activitas non extendi-
tur in id quod nihil eft , hoc esimelt
us virtutis infinitæ .
le III . Nec ex qualibet re naturali
poſſunt facere quamlibet. quia nequeunt
immediatè formam introducere ; ut au-
tem eam mediatè introducant , neceſa
. farium eſt aptas- diſpoſitiones præce-
Do ! dere : nulla verò ' res eit capax cuncta-
Top rum diſpoſitionum , quæ ad omnes for
mas requifitæ funt . Hinc etiam fit
ci ut nequeant , quovis inſtrumento vel
780 cauſa ', quemlibet effectum gignere :
cali tùm quia pendent è pacto inito , quod
certa prafcribit media : cùm quòd
is)
cùm non agant immediatè , caula vel
inſtrumentum debet idoneam propor-
0065 tionem cum effectu habere .
IV . Nequeunt formas fubftantiales
( ut dixi ) line præviis alterationibus
id ,
4 ac diſpoſitionibus producere . Nec et-
Choo jam id ipſum poffunt facere in inſtan-
clo ti ( quia mutatio per creaturas nulla
Deus fit , niſi in tempore ) ; nec etiam pof.
ſunt quantumlibet parvo aut æquali
by. tempore quicquid volunt perficere : nam
naturaliter ad unam rem plus , ad
ma
de aliam minus moræ requiritur , fecun-
ot , dùm plures aut perfectiores unius quàm
alterius difpofitiones .
quu
pro V. Præſuppoſita Ariſtotelis & fequa-
weit cium ſententia , quæ in Lycæo Peripa-
7:07 tetico , & Scholis Theologorum recep-
tior eft : non poterunt vacuum in re-
onis 1 s rum naturam inducere ; nec infinitum
lacon 6 ullum actu ; nec à privatione ad ha-
den bitum regredi; nec ordinem , qui eſt
core inter formas ac difpofitiones rerum
naturalium inducendo, extremas præ-
2 termiſſis mediis , vel pofteriores, ante
02 priores , immutare aut pervertere , nec
11 !.
[ D. Aug. d. l. 3. c. 8. do commu
niter Theologi. Apce. 6. 21 .
QUÆ ST. X. 117
corpus de extremo ad extremum trans
ferre non tranſmillo medio ; nec cor
pus longè à ſe diſtans localiter move
re ; quia neceſſe est , ut movens ac
motum ſimul lint in loco ( alioquin
fequeretur etiam poſſe movere corpus
per vacuum , & quamlibet intercape
dinem ) ; nec in instanti vel quantali
bet celeritate corpus movere aut transe
ferre. quia vis eorum motiva certis eſt
finibus limitata . Quare intelligendum 7
fanè , quod Tertullianus ſcripſit ;
demanes momento efle ubique. Item
totum orbem illis unum efc locum
Nam impropriè totus orbis unus illis
locus est , cùm conllet Gc. v . gr. eos
eſſe in Oriente , ut fimul tunc non
fint in Occidente. five eniin per ſub
ftantiam fuam fint in loco ( quod pro
babilius , ) live per virtutis applica
tionem ( ut multi volunt ) adæquatus
eorum & proprius locus oniniun ju.
dicin , certum habet & limitatum am
bitum , vel virturi vel subſtantiæ pro
portionatum , & ubique eſſe , omnia
implere elt : quod ſolius Dei proprium.
momenrum etiam uſurpavit pro celeri
adeò motu , ut ab hominibus vix queat
percipi .
VI. Ex eo quod di tum eft , non
poſle tollere connexionem & fubordi
nationem partium univerſi ; ſequitur
etiam non poſſe tollere earum conſer
vationem : quæ eft ordinis & conne
xionis illius cauſa finiſq ; hinc porrò
fequuntur, quæ de cælorum motu &
elementorum translatione , fequenti
quæſtione dicentur : fequitur etiam non
pofle impedire proximè & directe ( li
cut faciebat Deus , quando in tam va
riis ac enormibus fuppliciis Martyres
ſervabat illæſos ) u non poſſe ( in
quam ) ſic impedire actionem agentis
naturalis , quod habet omnia ad agen
dum requifiia : fed dumtaxat id porre
indirecte & mediante aliquo artificio
aut medicina , ficut faciunt homines .
videlicet primo adhibica contraria cau
fa , quæ alterius caufæ vim excriini- 8
pediai , v. g. fi mantile de mollibus
lapidum filis ex Carylto petitis , &
inflar
u Angle, in 2. q. eric . de demo. 2.4.
dub . 1. diffic. 5 .
 1 :8 DISQUISITIONUM
softar tela contextis inflammam con num Glentium , & flammæ novitas
jiceretur , id non modo non ambure-
setur , ſed fplendidius , nitidiuſque exi-
ret x . item fi adamantem admoveas ,
impedietur magnes ne ferrum attra-
hai y . Sic forte diabolus Gentiles de-
cepit , quando fecit ne flamma exure
ret capillos Julii z , aut Servii Tullii,
aut tunicam fervi Anagnini . Porelt
tamen & alia prodigii tam celebris
caufa reddi , Nempè hos ignes ex illo
Hammx genere fuille , quem vulgò vo-
cant Ignem Fatuur : cujus origo hæc
à Philoſophis traditur . Exhalationes
ab aere trigido , & nimis condenſato ,
propè nos detineri: pofteà per vehe
mentem quarundam exhalationum in-
vicem ſuccedentium compulationem ,
calefieri & infiammari: diverſos quo-
que colores & figuras reeipere , prout
vapor crailior & fubtilior fuerit , &
prout diverfimodè fuerit configuratus;
rubram apparere vel nigram flammam
in materia craſſiore ; candidiorem &
clariorem in fubtiliore , & cæteram fi-
guræ varietatem ex lucis reflexione re-
præſentare. Apparent etiam hujuſmodi
phantafmata ( Galli vocant des Ade
vis , Germani Stallichten , alii Drue-
chliechier ) vel inter equorum aures , vel
fupra verticem hominum vino , ira ,
vel alia ex caufa efferveſcentium : item
juxta ſepulchra , buſtuaria , vel pati-
bula ; quoniam ex corporibus viſeofæ
exeunt exhalationes , quæ , ficut di-
Atum , motu illo infiammantur . præ-
eedere vel Lubſequi viatorem putantur,
quia progreſſu citatiore homo aerem
commovet ; idcircò fi coneris appre-
hendere , diffugere videntur , ab aere
pullæ . Legi nuperum ſcriptorem Ju-
riſconſultum a , qui cenſet hæc omnia
dæmonum elle ludibria , & his igni-
bus malum genium infirum elle. cur
enim alioqui homines fic ( ait ) peilio
ciuni in jiagnorum Aluminumqus vora-
gines ac præcipitia non illa ( miho-
Do ) pelliciunt ; fed fit , quia nocture
x Plutar. lii de defe ftu oraculor.
y Plin. lib . 37. cap. 4. D. Aug.
lib. 28. de civ . Dei c. 4.
z vide Vir. Æneid . 2. Livium lib. 1.
Plin. la 2. 6. 107. 0b Loqueniè de Prodi.
MAGICARUM
ignaris caufæ metum ac confternatio
dem inducunt ; & faciunt à via abere
rare , & fic in malum aliquod ruere ,
præfertim in Aumina vel ftagna . Na
iura enim fua hi ignes ( ut samma
quas Æthna erudat , in fretum ferun
tur ) etiam volvuntur verſus aquas
( ut rectè Leloyher obſervavit lebro pri
mo de
mo ſpectr. c. $. ) idco qui pertur
de ſpectr.
baci feu confternati , vel dueti curio
fitate , hos fequuntur , fæpe ſubmer
Gonis periculum fubeunt. Si qua coa
ftio extrinfeca ad fequendam quando
que deprehendatur ; illa certè natura .
lis non eft , fed à dæmone . Nam non
nego quandoque poffe fieri , ut his fe
Hammis dæmon adjungat. ſed cùm na
turalem cauſam flammarum tenemus ,
haud arbitror cum plebecula ad pro
digiolas cauſas confugiendum . Cur ve
rò his non ustulentur equorum aures ,
vel hominum capita
rim ; quod ex fententia veterum 'Phi
loſophorum b , ignis duo funt genera
( feu partes potiùs ) flamma & pru .
na : prunæque proprium fit , urere ac
non lucere ; flammæ verò , lucere &
urere , quando perfecta elt framma ;
quando verò imperfecta ( ut de qua
agimus ) tunc tantùm pollit lucere ,
vim urendi non habeat . Et nomen fa
tis indicat , hunc non verum eſſe aut
perfectum ignem , ſed quid igni limi
le , ficut caprificus & ficus tatua non
vera eft ficus , fed degenerans quid &
ficui fimile. Confirmant , quod nar
rant c ad aquas Scantias flammam exi- 9
re , quæ invalida fit quando tranſit ,
nec longè in alia materia queat dura
re : & luper hunc igneum fontem , quæ
illum contegit fraxinus , æternum vi
rere cernitur: quod non foret, fi hro
flamma vera perfectaque foret . Talis
etiam albus ille ignis , qui poft tem
peltatem gautis apparet , & fuperma
lum , naviumque armamenta lidens
nihil adurit : Gentilibus Dioſcuroruns
feu
a Lib . 2. da demonolat . cap . 3
b Galeni l. 4. de fimplic. 'Médicoman
facultat. Platonis in Timão ego ipfeliste
Timai Locri.
c Plin . do 6. 20.7.-
 LIBRI II.
Yeu Caflorun alba Stella , nobis S.
Telmus dicitur d. Videte nunc ind-
gnem mathæologi Lutheri Meteorolo-
10 giam commentar. in c . 9. Ge. fo. 146.
de iride diſputans, non contentus Iri-
dem cum Halone vel Corona confu-
difle , ſubdit : Ego non dubito faltantes
capras, volantes dracones , lanceas, de
fimilia eſſe effects malorum ſpirituum
in aere fic ludentium , ut aut rerreant ,
aut decipiant homines. Gentes flammas
in naribus apparentes judicarunt Ca
lorem o Pollucem elle . Ei apparet
aliquando luna super aures equorum .
Hæc omnia certum eft elle ludibria de
monum in aere . ) Sic ille per certum
eft , & non dubito , nulla reddita ra-
tione Philoſophiam evertit : eodem ju-
re , quo fidem ; ur in Deum , fic in na-
turam jus libi uſurpans: Lunam vocat ,
illas , quas dixi flammulas: aut fi Lu-
nam vidis equorum auribus inliden-
tem ; vidit , quando lunaticus . Et ta
men hanc cenſet elle unam firmißimam
O certiſſimam ( verba ejus funt ) de-
monftrationem , quod omnes ille impreſo
fiones , ut vocant , fint opera Dei , vel
etiam'damorium . Iris, & cometa qui .
dem , fecundùm illum , Dei ; cæteræ
dæmonum funt . Gaudeant tali Docto-
re , qui amanı deſipere . Quod verò le-
u gimus de erraticis flammarum globis
humanam edentibus vocem , & de re-
fecto cadaveris cum humero coftiſque
brachio dextro , in uſum luminis no-
cturoi : cujus extremi digiti fiamma
ſulphurea ac violacea tantiſper arſc-
runt , dum Itriges venenun malum to-
sum dormienti infudiſſent , idque - quod
conſtituerant , totum perfeciffent ; de-
mum flamma extincta tam integros
illibatoſque manliſſe digitos , quam li
lumini forniten nullum ante præbuif-
ſent , quod Magas , quoties volunt ,
facere Remigius e aſſeverat : id omne
idem rectè ad dæmonis technas retulit.
12 Cæterum quod Cl. Claudian . f cadit in
Æthox cacumine nives illælas perma
nere , quia valtum illud incendium ſcit
d vide qua dixi commen , in Hercul,
Fur. v. 14. ed.c. 3. fde raptu proferp.
Strabo. Solinus. Plin. O Seneca.
Valer. Max. 1. 8. Tcrtul, Apolo.
QUÆ $. X. 119
nivibus fervare fidem , & lambit con .
tiguas , innoxia flamma pruinas , hoc
non eft fabulofum ( ſuffragantur enim
hiſtorici , Philoſophique : ) fed eft ab
ditum naturæ ſecretun , forré , an quod
fiamma nimis violenta propullone eje
Aa , minus activitatis habet in circum
jacentia , quæ tam obiter attingit ? quod
ſi verum eſt , pertinet ad poiteriorem
activitatis impediendæ modum . Alter
enim modus hujus impedimenti fic per
aeris interjecti celerem ac violentum
notuni , quo impeditur a &tio natura
lis, ne fe in objectum inſinuet. ſicut
folemus moto aere fumum ne noceat
oculis abigere. ſicut etiam diabolus ef
fecit, ne difflueret aqua , quam Tuſcia
Vertalis cribro portabat h . Sic fiammam
injectam atri dæmonis ſpectrum impe
divit , ve Jovis Apameni fanum abſu
neret , donec Divino miraculo aque
benedictæ afperfio dæmonem abegit i .
Sic ad Medea incantationes tauro . 13
rum fammivomorum halitum inno
cuum factum Poetæ canunt. Semper e
inim Dei miracula diabolus conatur fi
mulare . Scit ſanctos per fidem ut aic
Apoft . ) impetum ignis extinxife. Heb.
11. v. 34. ut fecerunt tres pueri He
bræi : Dan. 3. ut fccit B. Franciſcus de
Paula , aliique ; uno contentus ero exem
plo, in quo , cum fide , meritum quo
que religiofæ ſeu cæcæ obedientiæ re
ſplendet, Scardeonius ita ſcribit : Ac
cidit aliquando fortè fortuna , ut Pre
pofitus quidam Prædicatorum D. Au
guft. illic apud hos ( Jeſuatas D. Colum
bani fectatores ) ad prandium invitatus
accumberet : qui amoris epulis , ſemo
tiſque arbitris darague loquendi ve
nia , cæpit de Dominica profeſionis me.
rito copiosè admodum arroganterque
diſſerere : tacitè exprobrans eis quod
profeſſionem trium votorum , cùm inter
cænobitas connu merarentur 1 publice
palanque cum cæteris Monachis ſolita
non profiterentur forma . Ad id . Jelui
taram Præpofitus, homo idiota jane
sed prudens moet dilectus Deo arguia
relpon
c. 22. Minucius in Otavio , D. Aug.l.
1o. de civ. Dei c. 16 .
i Thcodores, lib, s . Hift. Eccl. cap .
21 .
 120 DISQUISITIONUM MAGICARUM
refpondit : Vis ( inquit ) Pater , quo-
niam in hos ſermones incidimus : uirum
unus ex noftris fratribus , ita fimplici
quodammodo Deo oblatus , an comes iſte
tuus , publicè tria vota profeſjus, ſuper
riori juo obedientiam exhibe at ſincerio-
rem ? Annuit ille , ignarus quidem, li-
bens. Tum Jeſuira ad hanc noftrum
Marium quamprimum converfus , qui
ibi fortè accumbentibus miniftrabat ,ait:
Marce, frater , hi fodales noſtri frigent:
in virtute fanéte obedientiæ , adjeras huc
eis citò e coquina nudis manibus arden-
tes prunas , it confeftim calefiant . At
ille baud, cunétabundus ( ut erat ad obe-
dientiam promptus) nihil fore credens ,
guod fieri non pollet , ſi ſub obedientia
præcepto mandaretur , feftinus nihil ha .
Sitans à coquina ad menfam ardentes
prunas quam plurimas ambabus manibas
junétis , abſque ullo detrimonio aut leo
hione ſui portavit , utrique eas porrigens
ad frigus tollendum : quas iterum , ju-
benie Præpofiro , cunétis admirantibus
ad locum unde detulerat deportarit .
Hinc Pra poſitus ille Dominicus ultra
modum objtupefačtus comitem fuum in
Tuetur , quafi idem efet illi illicò præ-
spiurus . At ille cognita re nihil cun.
ciandum ratus , quamprimum in hæc
zerba prorupit : Parer Reverende apa .
ge te , ne me jubeas tentare Deum , ad.
feram , fi voles , igrem prout foleo , te
ftula, non manibus . At illi admirabun-
di ob tantum miraculum , hinc tacitrin .
tra le stupebant : hinc repentino comitis
reſponſo delectati, ſe mutuò inſpicien-
tes ſubriferunt . Subrideat fortè & ali .
quis Jeſuitarum hoftis hac legens . At
Scardonius Jefuita non fuit , quin &
Jeſuitarum tenuem admodum cognitio
nem habebat , qui tum recens Para
vium advenerant . Ille namque nos vo
cat Sacerdotes nominis Jeſu , tib. 2. claſle
s . fol. 95. Jeſuitas autem in prædiéta
parratione d.lib . 2. claſſe 6.fol. 113.vo-
cat eos , qui propriè Jeſuari nominan-
14 tur , illi auctorem Ordinis habent B.
Joannem Columbinum , & ferè ad
unum laici funt : nos Auctorem habe-
mus Ordinis noftri B. Ignatium Loyo.
lam , & in fingulis domibus multos
Sacerdotes. Jlli ab Urbano V. Papa,
anno 1369. confirma !i fuere : nos pri
mum à Paulo III . poft annum 1540.
illi Jejuari S. Hieronymi, nes clerici
Societatis Jeſu fumus vocati . de illis
lege Paulum Morigiam libr. de orig.
Religionum , c. 33. 35. de nobis vi
tam P. Ignatii Loyola à P. Petro Ri
badeneyra , & P. Petro Maffeio accu
ratè deſcriptam . Erravit ergo Scardeo
nius in nomine, ut & cæteri ; qui Je .
ſuitas cum Jefuatis confundunt . Et ex
hoc errore Bartholom. Fumus in Ar
mil. aurea verb. relig. n. 4. fatis inco
fideratè negat Jeſuitas propriè Religio.
fos elle , & Auctorem laudat Abbat.
in rub . de Regular num . 3. qui tamen is
duntaxat ſcribit eos non propriè dici
Regulares : quod & ipſum falfum . nam
Jefuitæ utrumque ſunt : Regulares , quia
Regulam certam profitentes : Clerici
funt Religioſi , quia quidem tria vota
eriam ſolemnia , quæ Abbas requirit ,
emittunt; & nihilominùs qui ca non
emittunt , fimplicium emiſſione Reli
igioſos elle PP.Maximi, Gregorius XII .
& XIII. definierunt . Verum Abbas
errabat in facto : & Fumus imperite
Abbatis fententiam excerpſit. ambo au
tem de Jeruatis prædict s loquebantur.
nam Abbatis tempore de Jeſuitis nul
la duni erat cogitatio : libri ſunt cor
rigendi Abbatis , Fumi , Scardeonii , &
miror , id ab iis , qui nuperis edi
tionibus prætuerunt , non animadver
fum . Venia plane dignus Fumus , fi
ante Soc. Jeſu inſtitutam ſcripſit . Ve
nia indignus Baleus hæret Anglus in
Lib. fcriptorum Britanniæ , qui nos
fingit , additis ( ut illi folemne) fabel
lis , Theatinos effe , & Venetiis pri
mùm à Paulo Caraffa , qui poftea Pau
lus IV . inllitutos . Ninus tamen mi
randum Anglo- Calvin . nomen noftrum
ignotum tuille , fed planè miranda
malignitas & ftupor Pariſ. advocati ,
Papyrii Maſſoni qui cum in noftra
Societate non paucis apnis vixiffet ;
ut rabula fori fieret , eam deferens ,
maledicentiæ quali cyrocinium fecit
in nomine noftro infectando , nam in
Pauli IV . Pontificis vitæ rapſodiis
fcribi nos in Hiſpania Ignatianos :
Nolæ in Campania Jofuinos vocari
& fic
 LIBRI II. QUÆST.
& fic ipfe appellat : cur ne noville tribuantur , que homines quoque
LO. videatur , & ut apoftafiam tegat; ma
lè noverat , à quibus tàm malè tam , 6
malo exemplo defecit . Si cam parum
illi noti , unde , aut qua , in intima
ſe arcana cordis ifte cordium & re.
Rating num ſcrutator penetravit , ut nihil ve
reatur affirmare , eos fibi folos videri
0 ſocietatem cum Jeſu contraxiffe : &
in eo nimium fapientes eſſe , quod fe
er putent cælo vel ipli quandoq; impera
Ir furos ? Qui cordis eorum tam penita
perſpexerat arcana , quo potuit pacto.
0
nomen ignoraffe ? fi nec nomen nove 10
LO
rat , non potuit fe in hæc latibula
profunda cordis penetrafle . Teneo te
Spiritus apoftatice. Brutiorum brutus
ad
iſte nos eft , ut quos flagitiosè defe
ruerunt , quia diſciplinam non fere
bant , illos infrunito ore & lingua vi.
rulenta conentur proſcindere , ne non
meritò transfugiſſe videantur . Ad rem
ty redeo à diverticulo , in quod meScar
01 deonius pertraxerat .
II.
QUÆSTIO XI.
ot
Que Magorum poteftas in orbes fæle
ftes", fidera o elementa ?
7.
SU M MARIU M ..
1 Aug. T buani error .
i 2 Non cæleftem motum uel foderum ,
curſum impedire , vel ea corrumpe :
hi
re poffunt : Non poffunt Lunam
detrabere cælo . Unde orta fabula
in
di aluno,qui Lunam putabatur bia
3. Non poffunt integrum elementum lo-
co movere vel deftruere : Idem de
cateris partibus univerſa precipuisa
Poffunt terram movere ventos
ciere . De doliis duobus Brachma-
num . Sopater magus ideò ſupplicio
affectus .
4 Poßunt procellas de tempeſtates ago
; nimbos producere fedare , Cleo
nis fucre ſpeculatores grandinis ,
o quomodo avertebant .
1 s Seneca reprehenfus. Recentiores re
futati , qui cum fequuntur . Re-
' quommodo in S. s. Deo
X I. 121
poffunt .
Ulrici Molitoris error , O Burchar
di locus .
7 Locus Job. 1. & alius Exod. 9. go
alius Apof. 7 :
8 Magi tempeftatem fedarunt tem
pore Xerxis . De Finnis ventos
vendentibus . Ariſtaus Eteſias eli
cere docuit ,
9 Sed dignem Magi eliciebant Hy
€ pępis ; ritus novus Strigan. in Lo
tharingia .
Hiſtoria de rufticella Trevirenſ
Mos vetus ſcrobiculam fodiendi
commovendi . Propertii locus
explicatus. fceleftifima ratio , quos
quidam ſacrificus in regno Neam
politano tempeftatem excitavit , ut
hoftes obſidionem Jolverent ,
u Ritus trahendi facras imagines in
flumen u male tractandi unde
manarit ? Conftantinopolitanoruna
factum ,
12 Éxplicatur Canon Concilii Bracca
renfis Primi
13 Fulmira cjere poflunt.
14 Poffunt tenebras inducere , fecere
Tartari. Poſſunt aerem contagione
inficere , tetrum odorem excitare ,
15 Fecere Magi Parſici , ut Marutham
calumniarentur ,
16 Poluat fortes,producere o foccare ;
fluvios fiftere , aquas dirimere , Oʻc.
Poſsunt per mineralia nira office
re , ut pluvias .
FErendi fapt Empedoclesie ophet
alii Poetæ , ut quæſtione præcedente
docui , plus nimium magis tribuentes:
ferendi , quia gentiles : led quis ferat
hominem Chriſtianum , & qui Catho I
licus amat audire , in Parabatd vin
cto , lic canentem ?
Verba vel alto errantia ealo
Siftere ſydera , verba potentem
NoEtis poſsunt ducere lunam .
quod ethnicum eſt, ſtolidum eſt , &
mere fabuloſum . i
Primd , nec coeli, nec liderum mo- ?
tum Giſtere , vel corum Itatos curſus
retroagere magicem poffe. hoc ening
te
Pro forec
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
foret univerfi ordinem turbare . Hinc bus hanc fententiam confirmat , ibi
verò concidit fabula veterum de lunæ legere poterit , quem capit priſcorum
detractione: non magis confentanea ra Poetarum lectio ,
tioni , quàm recentior noſtris tempo Secundd , nequeunt integrum elemen- 3
ribus ridicula populi cujuſdam opinio, tum de loco ſuo naturali in alium tranſ
arbitrantis lunam ab afino epotam ; ferre : nec partes , quibus integratur
quia pecus Arcadicum de fumine bi- mundus , tollere vel ſuo movere loco ,
berat !, in quo noctu lunæ facies , ut Ratio eft eadem , quæ præcedentis con
fit , lucentis reddebatur cum biberet; clufionis , eſtque fententia communis
eoq ; recedente ſubita nube luna vela. Theologorum , atque hoc voluit Firmi
ta videri defiiffet: ideò miſerum Sile- lianus ad D. Cyprian . ſcribens. Terræ
ni vectorem in carcerem conjecere motus tamen poffunt efficere : nempe
in equuleum egere , & alvo reſciſſa immillo quopiam vehementi ſpiritu in
ut lunam mundo redderet , fæviffime cavernas terræ , vel vehementer agita
exenterarunt k ; Conclufionem noftram to aere , qui in terræ viſceribus eft in
D. Auguſtin confirmat l . Veteris fa- clufus . Non id Poetæ tantum aſſerve
bulæ origo, nata ex ignoratione cau . runt , ventis magos imperare : fed &
fæ cur" luna naturaliter deliquium Philoſtratus , dum ſcribit Apollonium
luminis patiatur tefte Plutarcho m , apud Brachmanas duo dolia vidiffe ;
& veteri quodam Poeta cujus fragó quibus apertis , imbres & venti erum
mentum , ut à Turnebo ņ accepimus, pebant, clauſis ferenitas & tranquilli.
digniſſimum eft , quod pluribus locis las aeris redibat. Sopater quoque Phi
legatur. lofophus , affectus ultimo ſupplicio fuit ,
Sed tamen incuruus per pondera terrea quòd accufaretur carmine magico ven
nitens tos yinxiſſe , ne annona Byzantium
Dicam quur feffo livefcat circulus orbe, inveheretur ó. De Empedocle , & Re
Purpureumque jubar nivei cur sabeat ge , cui cognomen , Pileus veniofus ,
jam diximus ,
Non illam , ut populi credunt , nigran Tertiò , quod huic affine eſt , pof
tibus antris ſunt Magi tempeftates ſedare, poſſunt
Infernas ululans mulier predira fub excitare fulgura , & tonitrua , grandi- 4
umbras nes , & imbres , & fimilia Meteorolo
Detrahit altivago e Speculo , nec carmin gica ciere , & in agros quos volunt
ne victa , immittere , Irrigit) hoc olim Seneca
Vel rore Stygias * Philofophus p ita fcribens ; Illud in.
Vincibilemque petit clamorem , quippe incredibile Cleonis fuille publice propo
per æthram , fotos 2ana opúnnas ſpeculatores futura
bud çitimus limes difpefcit Turbida grandinis . Hicum fignum dediſent >
puris , adeſſe jam grandinem , quid expectas
Inviolata meat : ſed vaſto corpore tellus , ut homines ad penulas diſcurrerent , aut
Que medium tenet imápolum , dum lua ad ftoreas? Imò pro fe quifque , alius
mina fratris agnum immolabar , alius pullum : pro
3 Derinet umbriferismetis , tum fidere caffo tinus ille nubes aliò declinabant , cum
Palleſcit teres umbra rotæ : dum tranfeat aliquid guſtaſsent ſanguinis,
axem Hoc rides ? accipe quod rideas ma.
Aggerei velox tumuli , Speculoque ro- gis , fi quis, nec agnum , pullumve has
Janti . bebat : quod fine damno fieri poterat ,
Fraternas reparet per cælum libera flam- manus fibi adferebat , o ne tu avida's
mas . aut crudeles exiftimes nubeis : digitum
Addit poſtea multa diſertiffime ,qui- fuum bene acuto graphio pungebat ,
boc
Narrut Vives comment . in lib. 1o . n .
de civ. Dei. cap. 46 : 1 d. c. 4 . o Eunapius de vitis,Phil. o Sujdas .
tu hi de præcepre connubial. p lib. 4. natur, qui
 LIBRI II. QUÆ S. XI. ;.} 123
i
1 hoc fanguine litabat . Nec minus ab efficientes, particulares , dependentes
hujus agetlo grando le avertebat ,quam ac minùs principales . Ulricus Molitor,
3 ab illo , in quo majoribus hoftüs e xora in Dialogo Auftriaci , paululum defle
ta crat . Rationem hujus rei quidam Atic ab aliorum errore , & ingeniose 6
quærunt. Alteri ut homines [ apientiſli, comminiſcitur , diabolum quidem non
mos decet , negant poffe fieri ; ut cum poſſe aerem turbare , grandinare , & c.
grandine aliquis pacifcatur, age tempe- cùm vule ; nihil tamen adfert ad pro
States munu ſéutisredimat , quamvis mu- bandum , cur id nequeat : fed quod
nera de Deos vincant . quando futuram prævidet rempeſtarem
Alteri fufpicari ipfos ajunt , effe in cunc ſagas impellere ad faciendum ea ,
ipfo fanguine vim quandam potentem quæ procurandæ tempeftati facere con
avertende nubis ac repellenda . Sed quo- fueverunt, & iis perſuadere rebus feu
modo in tam exiguo janguine poteft effe factis illis hanc vim copciçandæ pro
vis tanta , ut in altum penetret , illam cellæ ineſſe ; non nego , pofle id ali
Sentiant nubes ? Quanıd expeditius erat quando contingere , fed ut plurimum
dicere , mendacium o fabula eft? At aliter fieri contendo . Nam ſagæ unani
Cloona judicia reddebant in illos , qui- miter confitentur , fe quandocumque
bus delegata erat cura providende tem . lubet , hæc polle perficere : & id con
peftatis , quod negligentiæ eorum vinec firmat experientia, quoties à judicibus
vapulaſſent , aut Segetes procidifsent. Et & invitæ coguntur : ſequitur enim effe
apud nos in XII. tabulis cavetur . NE Etas , dæmon ergo id ex pacto condie
QUIS alienos FRUCTUS EXCAN- Eto ad fignum concurrens perficit. Fal
TASSIT.Rudis adhuc antiquitas crede- litur etiam Molitor , nimis jejune &
bat , attrahi imbres cantibus , do re- frigide hic & toto libello diſputans
pelli: quorum nihil poſse fieri ,tam pa- dum probat , line Dei permiſlione hoc
lam eſt , ut hujus rei caufa nullius phi- dæmonem non poſſe . quis unquam Ca
S. lofophi ſchola intranda lít, quàm forti- tholicorum hoc non alleruit ? omnes
Ter afferit, quod ignorabat ? aerem ver- clamamus permiſſionem Dei neceſſa
nt berat , ipſe falſas comminiſcens cauſas riam eſſe ; at contendimus Deo permit
quas refutet : nihil horum di &turus , fi tente , & caufis naturalibus non impe
j!
hæc pacto cum dæmone fieri fcivilfet . dientibus dæmonem id , quando vule
Audierunt hoc & legere fæpius recen . poſſe , licet, aliás tum tempeſtas nulla
tiores illi, qui negant, tàm Catholiciq ; naturaliter fuerit oritura . Scio ; Bure
je quàm hæretici * quorum potiffimæ ra- chardus lib. 19. Decret. rilut. de arte
tiunes funt , ab homine nec unam aquze magica , verſ. credidifti unquam , idem
gurculam gigni poſle ; quaſi verò dica- negavit , & cenſuit magos id creden
muss ſolom hominem ſuis ifta viribus tes elle ſuperſtitiofos , fuperftitiofi funt,
perficere : fed id dæmoni adſcribimus quia magi : iteni G credant fe hæc et
ex pactis conventis operanti. Addunt jam non permittente Deo poffe ; im
nos impiè dæmoni adfcribere : cùm in md & hæretici, cum forent , ex hoc ca
S. S. pruinæ , grandinis , pluviæ & fi- pite . Sed rectè ſentiunt, vbi fuppoſita
milium origo adſcribatur Deo . Quod Dei permiſſioner, vi pacti , fe id per
non ignorabamus; ut nec fillud , pluri- dæmodem poffe facere arbitrantur . Et
Ma paffim in S. S. tribui Deo , quæ ta- hæc omninò fequenda , quæ eſt com
men conſtat humanas vires non fupera- munis fententia Theologorum & Ju
re: ut percutere, occidere , ſanare ſ . riſconſultorum t. Probatur primd ex
Sed nimirum Deus hæc omnia facit ut S. S. Nam ibi Satanas u facir ignem 7
+
caufa efficiens principalis , independens , de cælo decidere & abſumere fervos
& univerfalis : creaturæ verd , ui cauſa ac pecua Jobi : excitat quoque ven
tum
a Calcagninus , Ponzinibiu [que'. 9.4 . in l. 4. C. de malefic. & mathe.
r VVierus medicus. Of Godelmannüs cui addo Holozad , 1. 1.de vera de falf .
jüriſia . ' Deut. 31. v . 19. 1. Reg.2. propi, 6; 19
2.6. cum limil i quos cir. Bins, eld . u Job ... Ju . 16. 519
 124 DISQUIS MAGICA
ITIONUM RUM
tum vehementem , qui filios ac filias excerpſit Gaſpar Spitillius : Quando pla
convivantes ruina oppreffit: quæ dia- via indigeni , magus quiſpiam magna
bolummet ibi feciffe patres orthodoxi vocis contentione acceleratione cla
docent x . Deinde grandinem , qua Æ- mat , ut omnes ad montem concedani:
gytii puniti , expreſse S. S. dicit per quo poſtquam pervenerunt , ut quilibet
malos Angelos immillam y. Tertid re conſueto more cibis abftineat . En
offerunt quatuor angeli ftantes ſuper autem corum hoc jejunium , ut à fale
terræ angulos, ventorum Aatus impe- pipere , cibis coctis contineant : quod ubi
dituri , & fic damna viventibus illa- factum eft , voce intenſa Byo clamore
turi maxima z : quos effe genios ala- fummo ftellas invocant, aquamque pre
ftores plerig; San & orum cenfuerupt a . cantur , & ad terras, caftellumque pa
Denique cur ab Apoſtolo toties vocan- ganum ſefe vertunt , potionem quandam
tur dæmones , principes aeris hujus ? manibus tenent , quam ubi nobilis ali
potiſſimum propter magnam in aerem cujus adolefcentule manu porrectam ebi.
poteſtatem . Hoc confirmat non modò berint : ita à ſenſibus abducuntur , men .
jex vetus XII , tabularum , quas eo tiſque impotes fiunt ? ut mortui vie
nomine laudant Plinius & Divus Ag- deantur ; fed ubi in fe redierint
guſtinus 6 : fed & Imperatoriæ , & mel aqua maizo miſcent , quibus
Pontificiæ fanctiones c. Confirmant & permixtis nubes aſpergunt. Die Sequenti
ji , quos cicavi Patres omnes , Cle- nobilem aliquem , aut conſpicuum ego
mens, Hieronymus, Auguſtinus , An- venerandum quempiam fenem in le &tum
dreas, Strabus , Divus Thomas , & deponunt , fubjecto lento igne , atqueubi
alii præterea complures , ut Orig . lib. ſudare cæperit , ſudoremº vaſe excipit
8. cont. Celf. Joan. Salisberienſ. lib.1. magus , anferino ſanguini admifcet, atq;
cap. 10. Henricus Theutonicus, quem ſe- ex radice exprefl'c aquæ rurſum in aera
quitur Cantipratenfis lib. 2. cap . 57.part. ja &tat , nubes ut tingat ; rogat , per ſu
20. Quartò probatur hiſtoriis & exem- dorem , eu ſanguinem , & aquam , ut
plis ; de ventis & cempeftate fedata a defideratam pluviam largiantur . Quod
magis tempore Xerxis , teſtis eſt He- ſi cafü co die quo funt fuperftitiof
sodorus d . De Finnis & Lapponibus pluat , gratias agunt ftellis , magumg;
fic fcribit Olaus e : olim mercatoribus multis muneribus ornatum efferunt. Tan
ventos venales exhibebant , tres nodos td nimirum Diabolus facilius ftat pa
magica arte ſacratos offerentes ; quorum cto, quando pluvia vel grando in per
primo foluro piacidos ventos , fecundo , niciem aliorum depofcitur, ut vix un
vehementiores , tertio vehementiſimos fins quam fallat ; quam quando in commu
habituri. Olim Ariftæus docuit incolas ne bonum , quod hi pofcunt Indi, quos
Cycladum certis ritibus ac hoftiis Ete- ut plurimum ludificatur: cùm tamen
fias æltivo tempore elicere , & ſic ſua- non minus eorum Magi , quam noftri
vi frigore, ſqualorem & fterilitatem ab forriarii' vi pacti operentur.
agris arcere f : de pluviis cælo devo- i Nemini porrò videri debet mirum ,
catis per "Magos , plena funt veterum de aqua : cum Pauſanias ſcribat, bè
monumenta , Pluviam etiam Cianitæ lignis nullo admoris igne puriſſimam
Indi ridiculo ritu ſic procurant , ut in flammam Hippæpis lolitan barbari
-Epiſolis Peruanis noftrorum anni co carmine educi Recentiora exem .
159o. & 1591. narrasum , his verbis pla nuperi ſcriptores prodiderunt .
Admin
* And. Cæfarienf. in c. 3. Apoc. d. 30. cap. 1. O D. Aug. I. 8. de. civ .
verſs 13. D. Thom . dali in job. 1. Dei, c.19 . cl multis 6.Cod . de ma
v . 19. y Exod. 99. Pfal. 770.0.49.de defic. c. nec mirum 16. q. s. o bulla
quo ibi Opr . D. Auguft. Innoc, S. cont, maleficos : d Lib . 7 :
2 A poc. 7. verf. 1. & D. Cle.d. 4. e Li. 3. c. 16. fVitori, lib . 19. Va
kerogn .' D. Hic. lib. 7. in Ef. D. Aug. ria. le &t. 6. 21 . g Pauſa.in Arcadici.
1. si conra Julian c. 3. Strabus in Apo. Dion, Caſſius l. 5o. Xipbili, in . Anjom .
6 Plin . lib. 28. Nal. biftor. c . 2. mga h 1.lb. s .
 LIBRI II. QUÆ S. XI. 125
Admiratione dignum eft , quod de ri- que valtare ac coaterere . Multa re
tu noftrarum ftrigum tradit Remigius , fert idem exempla , d . cap. 25. libr.
lib. 1. demonolatr. cap. 25. his verbis : eodem cap. 29. addam duo , unum le. 10
Hoc certe memini tejtatum ſpontanea pidum , horrendum alterum . In ditio
og libera aſerrione plus minus ducento ne Trevirenli rufticus fuit , qui cum
rum hominum , qui me duumviro dam- filiola ſua octenni , caules plantabat in
nante incendio crimen fortilegii luerunt : horto : filiolam fortè collaujavit, quod
Jatis cerriſque diebus ſolitos ſe conve, aptè hoc munus obiret. illa , fexu &
€ nire gregatim ad ripam vel Magni vel ætate garrula , ſe nolle alia facere
rivuli alicujus, maximeque ſi quis ef: magis itupenda jactat; pater , quid id
fet quem folitudo pratereuntium oculis foret ſciſcitatur ; ſecede paululum , in
2 Sepoſitum haberet : atque illic aquas , quii , & in quam voles horti partem
accepta d dæmone virga , tantiſper dio lubitum imbrem dabo , miratus ille :
‫ܕܐ‬ verberare, dum vapores fumoſque abun. age fecedam , ait : quo recedente, ſcro
de excitarent , quibufcum una ſublimes bem puella fodit , in ean de pedibus
} efferrentur. Illud deinde , quod fic efo ( ut cum Hebræis loqnar pudentius )
ſet excitarum , ſe in nubes denſas ac aquam fundit , eamque bacillo curbi
saliginofas induere : quod poftquam una dat , nefcio quid fubmurmurans . Et
cum demonibus ei effent involuti
involuti,, age-
age ecce tibi fubitò pluviam de nubibusin
rent pellerentque qua crat libitum , ac condictum locum . Quis ( inquit ob
tandem mulia precipitatum grandine in itupefactus pater) te hoc docuit ? ma
bi terras decuterens . Hic nullamputo ter , reſponder , hujus & aliorum limi
DI deceptionem aliam intercedere , quàm lium peritillima. Zelo incitatus agri
quod diverberatione fua fe putant va. cola , polt paucos dies , invitatum ſe
E9; pores illos excitare : hoc dæmon fa- ad nuptias limulans, uxorem cum gna
cit ; & ſtriges effert per aerem in ip- ta , teitinè nuptiali modo exornatas in
ita
ſis nubibus , & ne præfocentur , præ- currum imponit , in vicinum oppidum
vod bet remedia . Si per nubes feruntur ; devehit , & judici tradit maleficii cri.
an negandum illas , dæmone deſeren- men ſupplicio expiaturas. hoc mihi fi.
hoff
te , ex nubibus in terram decidere poſo de dignillimorum viroruin narratio fug
fe? fed de hac poltea , Remigius ad- geffit : ubi notandus modus fcrobicu
dit ſolitas aliquando , priuſquam fic lam faciendi , & quod in cam jeceris
undam diverberent , in eam immittere bacillo confudendi. Sic intelligendum
ef
ollam filem , cui aliquid arcanum illud Propertii , de adu , quz ſaga
dæmon iosluferit ; vel etiam lapides , lib. 4. eleg. s .
ad eam magnitudinem , quantanu vo. Quippe Collinasad folam moves
OS Jebant grandinem decidere . Interdum rit herbas
en candelas cantifper in Lagnum devexas , tagnaque currenti diluerentur aqua ,
ac lumine pronas tenere ; dum ita Sequens exemplum Jovianus Ponta
gnum affatim gurris illis defluentibus nus memoriæ mandavit į . Ferdinan
imbuiffent ; pulverem præterea medi- dus Neapolitanorum Rex Marcos op
.
catum in aquas fpargere . Ut pluri- pidum , arce montis Draconis ad Más
mum uti ad diverberandam aquam vir- licorum montium exitum fits , ſubje
il
gis nigris à dæmone datis , & his con- & um , Andegavenſium factioni favens,
Itantiflimè aquam fiagellare , diras (i- aréła abſidione premebat , o defe &tu
mul verborum execrationes ingemina- aquarum prope ad deditionem compute
re . Quædam etiam confeliz dolia rat : cùm quidam impii Sacerdotes ma
tranſverſa per nubes à fortilegis da- gicis artibus imbres elicere aufi funt
-]
mode auxiliante impelli , donec loco , Inuenti enim ex oppidanis atque obfef
TA
quem animo deſtinarunt ſuperimpen- fis funt , qui nocturnis tenebris deceptis
deant ; tum dirumpi illa in faxa & caftrorum vigiliis , per aſperrimas rupes
go
Hammas , & veloci impetu obvia quæ- fursim profečti ad littus, trahentes feo
SUUR
į lib. s . belli Neapolis.
 126 DISQUISITIONUM
cum imaginem affixi ad Crucem Chri-
ji , malediétis illam prius ac diro pro- .
Tecuti carmine , poſt in mare execrabuni
di immifermt : cælo , mari , terrifque
tempeftatem imprecati . Quo etiam iemá
pore Sacerdotes quidam mortalium om
nium ſceleftifimi , dum fatisfaceré pro-
phanis militum artibus Student ,pirum
nefarium ſecuti (qu0 , ut di &tum eft , in
hujuſmodi elici imbres putantur ) aſino
pro ædis foribus conftituto , tanquam a
genti animam cecinere funeitum car
men , polt divina Eucharija in illius
os palatumque injecta conclamatum afi-
num funereis cantibus vivum tandem ,
ibidem pro iempli foribus humavere .
Hic verè vix dum perfecto facro , ob
nubefcere aer ac mare agitare veniis
cum cæpiſſet , dieſque medius offundi
tenebris , ac nunc calume micaret igni-
bus nunc lüx eriperetur , comitru ca
lum terræque horrefcerent , volitarent
evulfæ ventis arbores , difeſaque ful•
minibus ſaxa complerent auras fragoria
bus : prorupit tanta è nimbis pluvia ,
imbreſque iam validi , ut non ciſterne
modo colligendis aquis fatis non eflent,
ſed arentia laxa , rupeſque exufie fou
libus , torrentes undequaque prolapfos
diffunderent . Ita Rex, qui jola in foc
ti potiundi oppidi Spem collocaverat ,
fruſtra ab ea habitus , ad Savonem ve-
tera in caſtra rediit . ) ES libentiusilta
11 adſcripſi , ut monearis ( mi Lector )
ritus , qui per abufum , & Prælarorum
negligentiam quafdam in regiones 1r
repferunt , trahendi crucifixi, & San-
Ctorum imagines, ut fancti Martini ,
fancti Urbani , ac aliorum in Germa-
nia , & Aquitania ad impetranda com-
moda anni tempora , contra quos in
Cantabria librum de ſuperſtit . Marti-
nus de Arles edidit ; videri initium
accepiſſe & Superſtitione magica , &
Caciii pacti jure quam optimè fufpe-
Etos haberi. Nam & Vincentius Bel-
luacenſis prodidit k Conſtantinopoli-
tanos , fuafu cujufdam Magi, D.Vir-
ginis imagine in mare demerfa , Sara-
cenorum clafli tempettatem immifille .
Nonne animadvertis ( Lector ) ſanto
k lib. 23. Spec. Hift. c. 147 .
} in peregr. Afiatica .
MAGICARUM
rum effigies dæmoni ad nodum odió
ſas efle ? Hinc licet colligas quo no
ftri iconomachi genio agantur. His nie 12
hil obftar Canon Concilii Bracarenſis
primi , Anathema dicens'ei ; qui cre
deret aliquas immundas creaturas ( Dia
bolum ) pou tonitrua & fulgura
tempeftates , e ſiccitates, propria atr
étoritate facere , cum Priſcilliano, Vera
enim fententia Canonis eſt damnare
1
hæreticos illos , qui cenfebant eum pri 1
mum efle principium , & virtutem cre
andi has res habere diabolum ,eaſque
producere poffe , etiam non permitten
te Deo , quæ omnia funt hæretica , &
Mago Priſcilliano digna .
At quod à nobis nunc afferitur , id
Divinæ & humanæ ſapientiz placitis
planè conſentaneum eft , & experien
tia compertiffimum , non de pluvia ,
& grandine , & ventis tantum : fed de 13
fulmine quoque , cujus eadem ratio eft.
Andreas Cæſalpious Peripateticus , in
demonum inveſtigatione capite undeci
mo , ita fcribit : Viri reperti ſunt , qui
non folum grandines , led fulmina
concitabani, non tamen lædere poffe fa
rebantur , quofcumque vellent :ſed cos
cantum , quos Deus dereliquiſſer. ( hoc
elt, fic reor , qui per morrate pecca
tum Dei gratia excidiffent. ) Eorum
quidam hunc modim fervabat , in canto
pis Principem denonüm invocabar , ora
batque , ut aliquem ex fuis mitteret ,
qui deftinatum à fe percuteret fulmine:
cui poftea in bivio pullum nigrum im .
molabar in aerem projiciebat : quem
cùm poftea damon allumpfiſer , procel
tam acerrimam concitabar cum fulmine
Sed rarò in hominem defignatum ceci
diffe '. ) Ninirum plus dæmoni Deus
rolec in agros , quàm in homines per
mitcere .
Quarto', ur rempeſtates , ſíc & le 14
nebras excitare poffunt: legi apud Mar
cum Venetum ( Tartaros adeò polle
re dæmonum præftigiis ; ut tenebras
cùm velint , & ubi velint , inducane :
femelque : latronibus hac arre fe circum
ventum vix evaliffe . Haitonus quoque
narrátºm , prælio inclinatam Tartara
m in hift. Sarmatarum .
 LIBRI II QUÆ S T. XI. 327
rum aciem , à vexillario Mago , qui gregare in cavernis montium mineralia
præcantatione tenebras boſti obfcuriſ alaminoſa , & nitro commixta fuccen

35
ſimas offudit , reftitutam vicille . dere , & fic fubitam excitare nubem ,
-1 Quinid , poſſunt aerem & aquam quæ ad mediam aeris regionena eleva
is certis in locis corrumpere & tabificam ta , ibi tandem in imbrem refolvatur.
lethalemque reddere juxta Origenem
d . l . 8. & probatur ratione , quia pol QU Æ STIO XII.
ſunt iis cetrum odorem conciliare 1
qualis eſt Italiæ Avernus , aut Judææ Quid Magi valeant circa externa
mare mortuum . De aqua id facilius Sex fortuna bona ?
eft creditu : de aere probatur , quia li
cet aer conrinud fluat , vim tamen ha SUMMARI U M.
1.
bet imbecillam ad reliftendum , ſed le
vi momento frigeſcit ac caleſcit ; lic i Polunt Greges do armenta peri
enim idem in autumno nianè frigidus , mere .
& meridie calidus , ſerò tepidus , qui tam 2 Poſſunt Meſes alio traducere , ut
mollis ad calorem , cur durior ad odo Saga Trevirenfis lar .
i 15 rem tetrum ? Denique cum Maruthas 3. Poluni Meſes e fructus perdere ,
Meſopotamia Epiſcopus legatione fun o fterilitatem inducere : Modi
geretur apud Iſdigerdem Perfarum Re varii .
gem , o Epifcopo pietatis nomine fa 4 Polunt Domos incendere , ut oppi
veret Iſdigerdes : Magi , timentes ſuæ dum Schlitachium .
1. religioni , quacumque Rex ellet tran . 5 Poßunt variis modis nocere fama
Sirurus, illic intolerandum fætorem ex aliena .
citant , calumnianque confingunt ;'60 6 De Triſcalino Presbyterum diffa
mites Chriſtianos iſtius de artifices : manté .
Jed deprehenfi , re penitius cognita Ma 7 De Moguntino damone ,
gi fupplicio affecti ſunt :) Ita Nice 8 Pollunt focios in Coaventibus repre.
phorus libro decimoquarto Hiftor. Eco Jentare , fed non innoxios , cur ?
6
clef. c. 18. Sic infamavit B. Sylvanum , S.
Sextò, Pollunt Magi impedire ignis Kunigundem , B. Euftochiam pao
activitatem ; ita ut quis ingoxius per tavinam : vicinas iempare S. Ger
prunas ambulet , & non comburatur mani
nifi Deus impediat , ut folet in fum g Per energumenos interdum diffamın
mo damnatis ad ignem . ) Sic enim tur , ut quidam in German . De
olim Dianæ Caſtabalis ſacerdoriflæ non rotheus Abbas .
lædebantur ab igne ( Strabo lib. s. ) 10 Quæ convivia exbiberi poſſint en los
Sic Hirpi in Phaliſcis per ignem illæ leant , Fitta , Brachmanum , Pa
. ſi ambulabant , teftibus Strabone lib . feris , Sforii Vera come qualia or
iv. & Plinio lib. 7. cap. 2. Sic poſſunt dinariè. Cur Jal o panis foleant
facere pe quis aquis mergatúr , ut quo. deelle ,
16 tidid videmus fieri in Proba aqua fria 11 Pollunt carceribus ego vinculis eripe
gidæ : poffunt fluvios ad tempus fitte 16. Hiſtoria Friderici Auſtriaci .
re , fontes venis exficcatis durare; fco Apollonius le cippo eripuit . Vela
pulos & ſaxa novis fontibus terra pro les mancipia fugitiva ſi/tebant.
ductis diluere ; aquas dirimere , & in 12 Anin bellis ad victoriam poflint mo
caput repellere, ut retrofluere videan mentum adferre ? Probatur poffe ,
tur , quod fuis temporibus accidille Pli fi Deus, finat . Probatur exemplis ,
nius in fatetur . Denique poffunt , per multis Septentrionalium o Tarta
mineralia quędam , meteorologica ope rorum , Lucenlium , Chinenſium .
ra facere : qux etfi videantur prodi. Noema numen O ſaga , Ephefior.
giofa , funt tamen naturalia : ut con Chryſamnes , Hunnorum .
13 Sed
á l. 2. cap . 103 :
 UM
128 SITION ARUM