Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
 1
1

VI 17
N. INVENTARIO 1087

N. B.C 301
 ONUM
ISITI
DISQU

M A GICA RUM

LIBRI SE X ,

QUIBUS CONTINETUR.

UM
ACCURATA CURIOSAR ARTIUM

& Vanarum Superſtitionum Confutatio , utilis Theologis ,

Juris-Conſultis ,'Medicis , Philologis ,

R
AUTHO E

O
TIN DEL :RIO
MAR
TIS JESU TERO ,
SOCIETA PRÆSBY
LL. Licentiato & Theologiæ Doctore , in Academia Grætcenli &

Salmanticeng Publico S. Scripturæ Profeffore .

BUS
EDITIO NOVA PRIORI AUCT 10
is
& plurim Sublat is Typo gr ap ho ru m err ori bus , ut ex ſequenti Prafatione

dignofci poteft , priſtino nitori reſtituta .

TOMUS PRIMU S.

IHS

VENETIIS , MDCCXLVI.

Apud L AURENTIUM BASILIUM .

$ UPERIORUM PERMISSU , AC PRIVILEG 10 ,

|

|
 III

IN NOVAM HANC

MARTINI ANTONII DEL - RIO

Diſquiſitionum Magicarum Editionem

PR Æ FAT 10 .

Uod optimis quibuſque libris uſuvenire paflim cer .

nimus idipſum hiſce Martini Antonii Del Rio

Diſquiſitionibus Mag'cis plane contigit . Vix illi ex

Auctorum ſcriniis in publicam lucem erumpunt ,
quod iterato heic illic recudi, quod plures formas
induere , quod variis fæpe non Scriptorum modo ,
ſed Cenſorum etiam incudibus ſubjici folent : tan
ta eft pleram que legentium aviditas , & copia ,
tanta in aliorum ſcriptis recenſendis, & corrigendis libido , imo te.
meritas. Hinc plerumque fit, ut qui primo purus , nitidus , integer
lucem liber aſpexit , dum variis in locis denuo exoritur, non ut Sol
novus & idem , fed novus & alterappareat. Quod fi quis hujuſce
modi metamorphoſeos rationem quærat , non una ſemper eadem
que , at varia & multiplex reddenda eſt : Auctoris enim abſentia
qui fætus ſuos non fatis fidis manibus credit , illis interdum no
cet ; cenſorum interdum inſcitia , aut incuria , vel audacia , dum
ſe libris mederi profitentur , hos turpiſſime ſauciant ; ipſa quan
doque edendi feftinatio truncos , aut informes libros parturit ; ty
pographorum demum aut fegnities, aut ftoliditas , vel avaritia , dum
labori, vigilantiæ , & fumptui parcunt , optimafcripta corrumpunt :
quod tamen hominum genus haud raro immerito vapulat . At qua
cumque tandem ex caula contigerit , id ſane palam compertum eſt ,
Martini Antonii Del Rio celeberrimum laudatiffimumque Opus ,
a 2 duin
 IV
dum Belgicis , Germanicis , Gallicis , Italisque formis iterato recu :
ditur , eo demum devenifle , ut truncum , ſquallidum 9 horrens

informe appareret , ab illo plane mutatum , quod a doctillimi Scri

ptoris induſtria , atque ingenio prodierat : fædiffimis omnia errori
bus referta , integræ ſæpe ſententiæ omiſſæ , haud raro vel mutilæ ,
vel turbatæ , Doctorum auctoritates aut prætermiſſæ , aut immuta
tæ , Græca , atque Hebræa , quæ paſſim citantur , adeo corrupta ,
ut Punica potius , Palmirena, ſive Hetruſca , aut verius incognita
omnino , & a multis jam ſæculis emortua ſepultaque viderentur
Hæc libri facies, quam ipſe vix Auctor agnoſceret , ubi Lectores hæ
rere ſæpius, cælpitare , aut labi neceſſe ſit . Quæ fi quis omnia paul
lo attentius perſpexerit , facile intelliget quantæ molis fuerit hoc opus
priſtino nitori reſtituere. Hoc fane haud ſegniter tentatum eſt : qua
vero ratione , quibus auxiliis id præſtitum , paucis eſt exponendum ,
ut alacrior Lector ad opus ipſum accedat , quod veluti e naufragio
atque interitu Dei immortalis ope ereptum viderit .
Illud in primis animadvertat oportet , quicumque edendi aliena ( cripta ,
provinciam ſuſcipit ut , integrum optimumque exemplarfibi comparet ,
ad cujus amullim novam editionem ſedulo efformer. Hoc præſtare in
præſenti hac Diſquiſitionum Magicarum editione difficile omnino fuit ;
nam quæ inter cæteras eminenteditiones , Lovanienſis anni 1599. Mo
guntina anni 1603. & Lugdunenſis anni 1608. etli ſingulæ aliquid ha
beant , unde in pretio ſint ; earum tamen nulla integra ita eft , &
exacta , ut perfecti exemplaris vice fungi queat . Lovanienſis, quæ
prima prodiit , nitida ſane eft & caſtigata ; attamen plurimis additio
nibus caret , quibus induftrius Auctor poft novas curas, & amico
rum monitiones opus ſuum illuſtravit . Moguntina plenior profecto
eft & uberior , & ' li vis etiam non adeo crebris turpibuſque errori
bus referta ; attamen non ultimam illi manum . Auctor impoſuit .
Perfecta omnino atque integra Lugdunenſis habenda foret , cui exor
nandæ poſtremam curam Auctor impendit ; at 9 x ipſo procul in
lucem venit, nec fatis amicas obſtetricias manus habuit , ípem på
Tentis fefellit , multisque partibus ſquallens , manca , & vitiata appa
Tuit . Quid igitur heic confiiii capiendum ? lllud omnino neceſe
fuit , has onines editiones viciſlim conferre , integram perfectamque
ſel gere , cæterarum ope hanc ſedulo purgare , & ad Auctoris men .
tem conformare, multa addenda hinc inde colligere , ampurare non
nulla , multa corrigere , quædam immutare . Multum profeão sem
poris in hoc opere ipſum ptum , multum laboris , ac diligentiæ ; nil
temere , nil inconſulto præftitum : at illud forlan ſperare licet ut
quoad fieri humana infirmitas patitur , exacta omnino ac perfecta, &
ubique conſtans hæc editio appareat .
Verum Lectorem non fatis admodum juvat exacta omnino , at..
qile
que ab errorum labe para libri alicujus editio , fi multa interim ob
( cura maneant , cæciſque tenebris offuſa . Id ſane in hoc Opere con
tingebat , in quo doctiſſimus vaſtæque eruditionis Auctor multa con
gelierat ex Hebræis fontibusGræciſque hauſta , multa præterea ab ex
ternis linguis collecta , quæ feftinantem Lectorem retardare , aut mo
rari poffent. Nonnulla quidem Auctor ipſe explicuerat , quædam ve
ro intacta prorſus reliquerat . Quis autem has linguas omnes tam
probe calleat, ut in tam multiplici difficilium rerum verborumque
copia nullibi hæreat ? At in noftra hac editione plana omnia , expe.
ditaque reperies ; nam ubicumque deſiderabatur , non Hebræis mo .
do Græciſque , verum etiam Gallicis Germaniſque , aliarumque lin
guarum dictionibus aut ſententiis latina adjecta eſt interpretatio , ut
Auctoris mentem ; reique , qua de agitur , ſenſum ftatim affequi
poſlis .
Expediendi reftabant Indices , qui in prioribus quidem editionibus
aut deſiderabantur omnino , aut turbati adeo erant & informes , ut
pene nulli , aut modico ului eſſent . Hos perficere , in meliorem or
dinem redigere , fideles ubique exactoſque præſtare operæ pretium du
ximus , & pro virili præſtitimus. Siquidem in tres tomos hoc partie
batur Opus, triplex in antiquis editionibus aderat index Rerum Ver
borumque , quos heic ſingulos in unum redegimus, ut quæcumque
quæſieris, uno labore reperias. Utriuſque Teſtamenti teſtimonia, quæ
in toto hoc Opere vel allegat Auctor , vel interpretatur, juxta ſacro
rum librorum ſeriem collegimus , noftræque editionis paginas adje
cimus , ut circa unumquemque textum Auctoris mens , vel interpreta
tio conſuli queat . Auctorum pariter , qui toto paſlim Opere citan.
tur , adjiciendum indicem putavimus, hujuſceque editionis paginas ap
poſuimus, ut fi quis antiqui Auctoris textus obfcurior occurrat, ge
nuinam heic interpretationem nanciſci queas ; aut li dubites quo in
pretio Auctor aliquis fit habendus , quid do & tiffimus emunctæ naris
Del-Rio de illo ſenſerit ftatim perſpicias . Capitum & quæftionum In
dicem ſingulis tomis præfiximus, quo cujuſque libri methodus & de
conomia oculis quaſi ſubjicitur, & cuique capiti aut quæftioni paginiæ
numerus adjectus eſt. Summaria denique ſingulorum Librorum , quæ
omnia in fronte vel ad calcem antiquarum editionum collectim exhi.
bebantur , nos difpertienda , & in meliorem uſum vertenda cenſui
mus . Singulo cuique capiti aut quæſtioni ſuum Summarium adjeci.
mus , numeriſque ad marginem poſitis ea , quorum mentio in Sum
mario fit , in Operis textu adnotavimus . Id fieri paſſim conſpicimus
in Theologicis , Juridiciſque libris , idque commodi hinc Lexor ca.
pit , ut capitis Summario curſim lecto fi quid ſibi diligentius exami
dandum perſpexerit , hoc in textu Operis confeſtim reperiat. Porro ut
marginales numeri oculis ſtaçim occurrerent, Auctorum citationes
ad pa
 VI

ad paginæ calcem amandavimus ; in iiſque caftigandis ; fidelibuſque

exhibendis labori nulli non pepercimus.
Hactenus quid in hoc Opere perficiendo , purgandoque præftitum
fit expoſuimus : modo qui in eo exornando illuſtrandoque paucis fub.
jiciemus. Nuncupatorias ftatim Epiftolas, quibus Sereniſſimo Princi
pi Erneſto Archiepiſcopo Colonienſi Opus ſuum Auctor commenda.
rat , ſingulo cuique tomo præmittere religioſum duximus . Peffime
ſané tum de Auctore , tum de nobiliffimo Maecenate meriti ſunt
qui illas primum ab editionibus ſuis ademerunt ; quod utinam a typogra
phorum vel avaritia , vel inſcitia paſſim malo exemplo fieri non effec
dolendum . Quod fi veteres viris fummis libros ſuos tum demum nun.
cuparunt, cum argumentum libri perſone tali conveniret ( a ) ; hoc profe
cto a Martino Del Rio factum conſpicimus, cum doctum Opus Prin
cipi doctiſſimo , & adverſus peſſimos maleficoſque homines librum il
li nuncupavit, qui ad eos perdendos profligandoſque & utriuſque gla
dii poteſtatem , & invictiſſimum animi robur haberet. Harum primam
epiſtolam VII. Idus Martias anno 1599. Lovanio dedit , cum primum
Operis fui tomum ibi vulgaret ; rationemque in ea reddit, cur ad hu
juſcemodi ſcriptionem animum appulerit : Idibus Septembris ejuſdem
anni alteram dedit , fibique gratulatus quod tanto Principi liber ſuus
gratus acciderit , parem apud eumdem tomo alteri gratiam pollicetur :
tertiam denique V. Kalend. Martii anno 1600. eidem Principi inſcri
pſit , qua totius ſui Operis oeconomiam aperit , illudque Hippocrati
cum , nempe ut primo morbi origo , deinde ut ejuſdem effectus, po
ftremo ut remedia inveſtigentur , a ſe optime ſervatum profitetur
cum in primo tomo Magiæ univerfæ originem aperuerit, in altero ejul
dem effe &tus peſſimos demonſtrarit , in tertio vero ſaluberrima tot
tantiſque malis remedia exhibuerit .
Præter Nuncupatorias epiſtolas , quibus Illuſtriſſimo Principi Opus
ſuum prudens Auctor commendavit > Apologeticam aliam ſcribere
coactus eſt . Hanc ad Illuftriſs, & Reverendils. Congregationem In
quiſitionis generalis ſacræ Fidei , quæ Romæ eſt, menſe Decembrian
ni 1606. Salmantica dedit . In ea adverſariorum contra librum ſuum
ſuggeſtiones pro virili depellit , & ftrenue fane nec infeliciter pro do
mo ſua pugnat . Hæc epiſtola in Lugdunenſi tantum editione anni
1608. hactenus prodiit : hanc recudere duplex nos cauſa impulit , &
quia rarior jam illa effet effecta , & quia melius quam Auctoris ipſiur
1
met clypeo liber tegi non poflit .
Multum expetita , & diu quæſita a nobis eſt Diſſertatio de Lamiis ,
quam olim Au&or una cum ſuis in Senecæ Tragedias Commenta
riis Lovanii vulgaverat , & quam in ipfis hiſce Diſquiſitionibus Ma
gicis paffim citat . Hanc eiſdem in nova hac editione addere congruum
profe
( a) Bacon, de Verulam . lib. 1. de Augment. Scientiar:
 VIT

profecto videbatur : id & materiæ ejuſdem convenientia , & Auctaris

judicium , qui eadem heic fæpe utitur , & ipfiuſmet Diſſertationis ra
ritas omnino fuadebat . Ad eam propterea expiſcandam omnem ubi
que lapidem movimus , celebriores bibliothecæ excufiæ , doctorum
amicorumque hominum adhibita induſtria , exercita diligentia . Ar
fruſtra adhuc lab r nofter oinnis cellit . Si in alicujus amicas manus
forte fortuna aliquando illa inciderit , eam nos pro magno munere ſuſci
piemus , nec diu pati , mur litteratos homines ejuſdem de iderio fru
ftrari : Commentariorum in Senecam brevem inter a laciniam ex po .
ftremis editionibus damus, ubi Au & or & Strigis vocabulum diligen
ter examinat , & Diſſertationis de Lamiis ſtrictam (ane admodum epi
tomen exhibet .
Ominum præterea , ſeu Auſpiciorum ſynopticam Tabulam 9 quæ
in pleriſque deeft Diſquiſitionum editionibus , ex Moguntina recuden
dam curavimus . Heic ominum multiplex ambiguaque materia , clare
diftin &teque digefta ob oculos ponitur . Heic quam late ac varie nuga
ta ſit Gentilium ſuperſtitio uno intuitu confpicitur : heic quæ paflim
apud Poetas , Hiſtori os , alioſque veteres Scriptores hinc illinc ſpar
fa & obſcura occurrunt, in unum collecta apreque habentur diſpoſi
ta : heic demum longa Auctoris , difficiliſque tractatio , paucis con
tracta præ manibus traditur .
Auctoris denique Vitam tibi , Lector optime, exhibemus , ut cu
jus ingenium ſuſpicis , eruditione ac labore uteris & delectaris , ejuſ
dem mores optimos noſcas , vitæque curſum , caſuſque varios intel
ligas . Prodiit hæc primum Antverpiæ ex Plantiniana officina paucis
poft Auctoris obitum menſ,bus , accurata fane, & ftylo uberiore con
Icripta . Nos , ne librimoles nimis excreſcat , eam tibi damus , quam
compendio ſcripfit Aubertus M ræus , homo Belga , Auctoris cor
vus , diligens fane Scriptor & accuratus . Heic Martini Antonii Del
rio vitæ curſum agnofces , qui proavi ejus fuerint ac genitores , quæ
munera ipſe obierit , quibus potiſſimum ſtudiis fuerit addictus , qui
ejus mores , quæ amicitiæ , quæ ejuſdem non apud Belgas modo
ſed & apud exteros cujuſcunque ordinis fama ubique fuerit , & exiſti
matio . Ad hæc Operum ejuidem Catalogum adjecimus , quem cla
re admodum & exacte in ſuis illuftrium ſcientia hominum Memoriis
P. Niceron nobis contexuit , ne quid , quod ad celeberrimi laudatiſ
fimique hominis memoriam ſpectat , deſiderandum tibi , Lector , re
linquatur .
Hiſce induſtriis ac laboribus celeberrimum fummæque utilitatis Mar
tini Antonii Del-Rio Opus priſtino nitori reftitutum , ab ſenioque &
pene interitu vindicatum , lætus ac libens, Lector optime, ſuſcipias ,
operamque noftram æqui bonique conſulas . Aquilam ſane ſenectu
te fatiſcentem , pennis gravatam , oculis cæcutientem ter ſe in fontem
merge
 VIII

mergere , atque ad orientem Solem fe vertere , & fic ad juventutem

redire veneranda nobis prodidit anciquicas ; unde & regius Pſaltes ( Pfalm .
102. v. 5. ) hominem juſtum illi comparans : renovabitur , inquit, ut aquile
guventus tua . Id quoque vilibus abječtiſque ferpentibus naturam pıætare
cernimus, ut cum tenui illa ſua leberide ſenectutem exuant , ac quaſi
renati novam induant juventam , quod quidem eleganter more ſuo
cecinit. Virgilius:( Æneida 2. v . 472. )
Frigida ſub terra tumidum quem bruma tegebat ,
Nunc poſitis novus exuviis , nitiduſ que juventa ,
Lubrica convolvit Sublato pectore terga
Arduus ad Solem , em linguis micat ore triſulcis .
Quis non totoptimis præftantium Auctorum ſcriptis eamdem fortem .
exoptet ? quis oprimo alicui utiliſſimoque Operi hoc ipſum contigiſse
non plaudat , & gratuletur ? Id ſi a nobis in præſtantiſſimo hoc Dir
quiſitionum Magicarum Opere purgando exornandoque pro virili ten
tatum , ac Dei ope favente haud infeliciter eft præftitum , gratiam ali
quam apud cordatos viros nos inituros confidimus ; fi quid autem all
cubi pro humana infirmitate a nobis omiffum , aut erratum eft , faci
lem faltem veniam expectamus .
1
 1x

E X. AUCTUARIO

DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS

A UBER II M 1 R £ 1.

Artinus Antonius Del-Rius, Belga , exftitit certe , fi quis alius

drate noftra , librorum belluo, omnigena doctrina clarus , quod
M de M. Catone M. Tullius pronuntiat , ita ut ipſum Ævi no.
Ari miraculum J. Lipfius , acerrimi vir judicii, jure meritiſi
mo nuncupavit. Is Antverpiæ 1551. ipfo Pentecofter die feliciter natus
eft , paire Antonio nobili apud Hiſpanos ( quod nomen etiam indicar )
familia genito . Del-Riorum namque gens nomen atque originem trabit
ex valle Bureba inter Caftellæ montes fita , cujus quidem gentis vetufti
longa ferie proceres partim Segobio, partim Burgis , in facellis ab ip pas.
alim excitatis bonorifice funt corditi. Mater autem Martino fuit Eleono
ra Lopezia matrona pudiciſima , cujus parentes Antverpiæ apud Carme.
hitas in ſacello Deipare , ad latus are fumme, ab ipfos pariter ædifica
No quiefcunt ; avorum vero nonumenta in Aragoniæ oppido Calarajuda
vifuntur . Antonius parens , Claydalie o Artzelaræ in agro Antverpien.
fi toparcba , Meram ſpectati limum urbis Anrverp. locum eleganti edifi
cio exornavit , quod Philippi II. Regis Catbolici, ejuſque poftea conjugis
Anne Auftriæ , Ferdinandi item Ducis Albani, Ludovici Requefenfii ,
O Perri Comitis Fontani , Belgicæ Præfectorum , aliorumque Principum
aliquando fuit metatorium , Ximeniorum perpetua nunc fedes ac domicia
lium . A parentibus itaque ingenue ſplendideque educatus Martinus
primum innocentia annos excefit, Liram munitum atque amoenum Brico
bantiæ oppidum , tribus pallium millibus Antverpia diforum ( quod bec
Mercurio , illa Mufis amicior effet ) ad prima rei litterariæ fundamenta
jacienda eft ablegatus. Ubi paucis annis ita profecit, u præceptoris in
duftriam diligentia fuperarit . Cum igitur nibil ſupereffet , quovel cultor
ingenii ingenioſo commodaret, & vivax interim adoleſcentis indoles non
fineret animam interquiefceré, Lutetiam Pariſiorum , akeras tunc artium
ſcientiarumque Arbenas , parentum voluntate concefit . Inde poft nava
som eloquentiæ in Cleromontano Soc. Jeſu gymnafio operam , poft magni ita
lius Joannis Maldonari, qui tum Pbiloſopborum ibidem familiam ducebat,
accuratas exercitationes , poft Dionyſii Lambini, in eloquentiæ circo Pro
fefforis Regii delibatas cum fractu commentationes, Duacum ad Juriſpru
dentia fludium , ubi tunc recens Academia Pbilippi II. Catholici Regis
immorsali beneficio erat inftituta , proficiſcitur. Ibi LudovicusCarrio, vir
ingenio fcriptis clarus , illi a Rudiis fuit. Poft ÓLovanii in eodem ]um
ris Audio gnaviter fe exercuit , & bumaniores etiam litteras magis excoluit,
Cornelii Valerii diſciplina , o Jufti Lipfii familiarisate ufus. Hic 1570.
Lyte feu Baccalaurei situlo inſignitus, doétrinæ gloriaequalibus fuis lon.
ge antecelluit . Inde Salmanticam , ubi Juriſprudentia vigebat in primis ,
laurex indipifcendæ gratia abiit, quam tanto omnium plaufu , beneficiſque
Doctorum jufragiis anng 1574. eft confecurus, ut anne Jequente in Bele
gicam reverſus in ſupremum Brabantia Senarum , cui jam meritorum alis
prævolans fama viam fecerat, A Philippo II. Rege for cooptatus . Quo qui
dem in munere fic ejus eluxit ingenium ficque probitas eft ſpectasa , ut
anng. 1577, ad fupremum de 1050 exercituBelgico pulaque judicium Au
ditorem Generalem nuncupant ) fit advocatus. Nec bde virrus viri Jetit ;
proximo enim anno Brabantia Procancellarius eft defignatus, regioque fif
co præfeftus , fumma æquitate ac prudentia boftibus atque amicis > in ile
la nocte temporum , fe probavit . Confæderatorum Belgii Ordinum copiis ,
Joannis Auftrii feri dimiimperatoris virtute, apud Gemblacum cæfis , cum
miles nofler Lovanium veniſſet , Del Rius J. Lipfii amici ſui abſentis ( is
Antverpiam e media bellorum flamma je ſubduxerat ) res,opeſque , fcripta
jsem ac libros , vitam ipſam , ut ipfe nuncupabat ac favebatur , periculis
eripuit , Sub idem tempus , ut erat fecretiorum etiam confiliornm confcius ,
Rerum Belgicarum Commentarios , addito tractatu De rumultibus Belgicis,
latine fibiconfcripfis, quos poftea fub anagrammatico nomine. Rolandi Mi
ritej Onatini Madriti jua lingua typiſque vulgavit . Tot igitur tantoſque
muniis cum laude annos aliquot functus , cum vitæ pacatiaris teneretur de
fiderio , nec bonefta miffionis fpes efulgeret, impertara ab Alexandro Far
nefio Belgarum Prorege , prætextu nefcio qua , in Hiſpaniam profe &tione ,
laculi tumulijbus bellisque fimul Jefe eripuit , in Societatis Jeſus amica
1
fidaque ftativa 1580 , Pintie ( Valliſoletum bodie nuncupant ) commigra
vit . He, poſt emerita fæcularis militia Pipendia, pereranus miles toga
fagoqueclarusnon exubuit tyro effe Chrifti. In tyrocinii exercitiis.biennio po
110, triennalique Philofophiæ curricula exacto , dum in Belgicam terreftri
itinere contendit, anno 1585, ab invaletudine , imperiofo Jane tyranno ,
Burdigale fiftitur . Hic dum lecto detinetur, nuntium ex Lufuania accia
pit de patris ex hac vita difceffu , qui regio tunc Olifipone crario Præfe
Hus florebat . Poft valetudine confirmara , Belgis ſuis redditus, Sacris lit.
teris afliduiſquediſputationibuspariim Lovaniipartim
, Moguntiaſeſe exer
cuit. "Exinde agmen ipfe philoſophorum Duaci duxit , confcientiæ jura Leo
dici triennium dixit , poft facrarum litterarum Lovanii interpretem egit :
exinde Do& oris etiam titulo Grecij in Stiria a Ferdinando Auftrio cum
Joanne Deckerio collega, ejusdem Academiæ cancellario mox fururo, evo
catus , ad extremum Salmantice. idem munus obivit, frequente ubique con
curſu , triennali fingulis in locis profeſione . Cumque ubique labo
ribus fractus vacationem a quotidianis lectionibus impetraffer, XV. Kal.
Septembris 1608. Pintia deceffit , o mari terraque jactatus Bruxelbas.
tandem menfe O &tobri pervenit . Inde curru Lovaninm dum petit , sansus.
e . .
vafit, ut bominem pene enecarit , Semianimis igirur Lovanium delatus
Swisemifque vita fubfidiis communitus, magna animi conftantia acerbilia
mu

1
mos inter cruciatus , altero poft die fpiritum Imperatori Tummo reſigna.
vit* ; nimirum ita Deo vifum , ui duo illuftria Belgicæ lumina Lipfius
Del Rius , qui tam amica , dum vixerant , fibi mutuo luce fænera.
vant , eodem ', quo præcipue vixerant , folo quoque conderentur . Spera.
rabat quidem Jeſu Societas folidos ſolemneſque ab alumno ſuo fructus
quorum florem non unum , orbi univerſo pergratum , 'viderat ; ſed ſpem
illam Deus una cum vita incidit . Sidbit tamen viro religiofo juus labor,
quem Deo , quem Ecclefse , memor ipfe mortalitatis , totum confecravit .
Oculorum acie ( ut fit ) a Jiduis lucubrationibus beberata , vitreis perpetuo
utebatur ; quæ quidem invaletudo diſcendi legendique ardorem nunquam
potuit reftinguere . Poetas itaque , Oratores, Hiſtoricos omnes , cum fac
cros, tum profanos, Pbiloſopbos , Tbeologos , omnium den que diſciplina.
fum fcriptores fic exbauferat , nibil ut ignorare , de quod difceret deeſſe
videretur . Sacrarum litterarum lectione potiſimum fub vitæ exitum de
lectabatur , ut dolendum profecto fit virum bebræis , græcis , latiniſque
linguis apprime inftrucium , in medio illuſtrande Scripture divine curſu
orthodoxe Ecclefiæ ereptum . Sed or nos Belge magnum certe lumen pa
triæque decus amifmus, quod ad funefti hujus belli Hiſtoriam , quam ad
Joannis Auſtrii exceffum deduxerat , ex fide profequendam bomo rerum
ufu , judicioque præfians ( quæ duo in Hiflorico porijimum requiri ſolent )
longe aprifimus videretur . Inter ingenii monumenta , quæ cum ad Tbeo
logiam , tum ad Juriſprudentiam litteraſque bumaniores illuftrandas varia
pofteris reliquit , maxime laudantur rerunturque manibus Diſquifitiones
magicæ , novum ſcilicet , atque ut Lipfius appellat , dollum opus. Vitam
ipfius late fcripfir Hermannus Lange veltius apud Plantinianos anna
360o editan

CA.
 PII

CATALOGUS OPERUM

MARTINI ANTONII DE L -RIO

Ex Memoriis illuſtrium fciencia hominum P. Niceron ,

Tom . XXII.

N Caii Solini Polyhiftorem No. Togetica contra cujufdam fuggillation

te . Antuerpie 1572. in 8. Vi nem . item Gallice verſum prodiit
gefimum ætatis annom agebat Au hoc titulo : Les Controverſes Re
&tor , cum has nocas edidis , quæ cherchos Magiques de Martin Del
pluries cum Solini Opere reculæ rio traduites. ego abregées du Latin
funt par Andrè Du Chefne . Pariſiis
2 In Claudii Claudiani Opera Note 1611. in 8.
Antuerpia 1572. in 12. pluries iti- 9 San &ti Orientii Commonitorium emen .
dem prodierunt . datum og noculis illuftratum . Ana
3. In Seneca Tragedias Adverfaria . tuerpie 1602. in 12 .
Antuerpia 1.574 . in 4. Ante tres aut Jo S. Altbelmi Enigmata cum notis .
quatuor annos huic Operi Auctor ad calcem præcedentis Operis . Am
manum admoverat , quod correctum bo reperiuntur in Bibliotheca Pa
poftea , variiſque additionibus locu trum .
plecarum edidit. in hifce notis Au- ri . In Canticum Canticorum Salomo
etores plus mille ipſe citat. wis Commentarius Litteralis , C #
4. Miſcellanea Scripiorum ad univer tena Myſtica . Ingolſtadii 1604. in
Jum Jus Civile i Pariſiis 1580 in 4 . fol, item Parifiis 1607. in 4. item
item auctiora ftudio Petri Broſſei . Lugduni 1611. in 4.
Lugdani 1606. in 4. 12 Note ad Epitomen Decadum Titi
5: Syntagma Trazediæ Latins', feu. Livic , . Gervahii +606 . in 8. edis
Fragmenta veterum Tragicorum ,ego tæ cum Floro .
L. Ann. Seneca Tragedig cum Com- 13 Vindicia Areopagitice contra Joſe
mentariis . Antuerpie , 1593. in 4. phum Scaligerum . Antuerpie 1607 .
item Pariſiis. 1619. ia 4. Et Notar. in 8. Verfatur hic liber circa Ope
rum in Senecam nova editio . ra S. Dionyfii Areopagitæ , quæ ejuf
$ Florida Mariana , ſeu de Laudibus dem Sancti genuina eſte Delrio con
San &tiflime Virginis Deipare Pane tendit .
gyrici XIII. Antuerpię i598. in 8. 14 Commentarius Litteralis in Thre.
recufus, & hic liber cum Opere fe . nos Jeremie . Lugduni 1608. in 4.
quenti . Is Pharus Sacrę Sapientia , feu Com
z Opus Marianum , fex de Laudibus mentarii Glora litterales in Ge
e Virtutibus. Marie Virginis Deia neſim . Lugduni 1608. in 4.
pare , in quatuor partes diviſum , 16 Peniculus foriarum Elenchi Scalige
nempe Speculum Marianum : Specu riani pro Societate Jefw , Maldona
Luna charitatis og patientie Jefu ono to , a Delrio , Autore Liberio San
Marie : Polemica Mariana : Flori go Verino. Metelloburgi Metthiaco
da Mariana . Lugduni 1607: in si rum ( Antuerpie ) 1600. in 12. In
8 Diſquiſitionum Magicarum Libri ſex . hoc Opere fub nomine Liberii San
Lovanii 1599. in 4. Hæc eft prima ga ſe Delrio celavit . Stylum heic
hujufce Operis editio , quod pluri Auctor exacuit , nec dicteriis aut in
bus additionibus auctum fæpius po- - vectivis in Scaligerum parcit .
stea prodiit . Lugdunenfi edicioni an 19 Commentarius Rerum in Belgioge
ni 1608. præmittitur Epiftola Apo Starum a Petro Henriquez Comise
Fon

Fontano , addito Tractatu de Tu
woultibus Belgicis . Autore Rolando
Miriteo Onatino. Colonia 1611.in 4.
Hiſpanice hoc Opus fcripfit Delrio ,
dum fæcularibus adhuc negotiis erat
implicitus . prodiit primum Matriti
anno 1610. Sub oomine Rolandı Mi.
ritei Onatini Auctoris nomen ana
grammatice later .
18 Adagialia Sacra Veteris d Novi
Teftamenti. Lugduni 1612. in 4. De.
ſunt heic Adagia Novi Teſtamen .
ti ; obiit enim Auctor , cum huic
Operi adhuc inſudaret . Ut hunc de
XIII
fectum fuppleret , edidit Andreas
Schottus Adagialia Sacra Novi Te.
ſtamenti Greco - Latina . Antuerpia
1626. in 4.
Philippus Alegambe in Bibliotheca So
cietat. Jeſu addit infraſcripta :
Repetitio in L.Tranſigere C.de Tranſ.
2 Commentarius multiplex in L. Con
tractus de Reg. Juris .
3 De difficilioribus & utilioribus Sae
cræ Scripturæ Locis , tom. 3. Sed cum
neque annum , neque locum , quo
prodierunt , indicet ; nihil de illis
Gertum affermare licet,
>
SERIES
 XIV .

SERIES CHRONOLOGICA

Editionum Diſquiſitionum Magicarum

MARTINI ANTONII DELRIO .

XNno 1599. Disquiſitiones Magie 1652. Venetiis riem in 4. He omnes co

A ce Martini Delrio , tribus tomis
in 4. Het prima omnium editio
Nuncupatoriam Epiftolam ouique tom .
præfixam habet , o . quinque Indices ,
primam Rerum logo Verborum , feo : in ſuper Aufpicrorum five Ominum
rundum Locorum Sacræ Scriptura y
tertium . Locorum Iuris Civilis og Cao
nonici , quartum Sanctorum Patrum
quintum Auctorum prophanorum , qui
in Opere citantur :
1603: Moguntiæ , tribus tomis in folio . 1678. Coloniæ. iterum
Nitidiſima hec O. caftigaia editio , 1720. Coloniæ denuo , in 4 : 3. tom . He
multis .infuper: additionibus. locuple ..
tata .
1606. Venetiis , tomis tribus in 4. expo
acte ad Moguntinam exprefa .
1608.. Lugduni , in foli. 3. tom . Editio
ceteris recenſitis. auctior , cui Au-
Etor caftigande: ogu locupletanda po-
ftremam curam impendit ; at typis ,
charta , correétionc ,Moguntina Lo
vanienſi multo deterior
161t. Gallice Parifiis hoc titulo : Les :
Controverſes , & Recherches Magi
ques de Martin Deltio traduites &
abregées du Latio par Andre Du
Chelne .
1616. Venetiis iterum , in 4. tomounico ;.
1633. Colonia , comis tribus in 4..
3640. Venetiis dienuo in 4 .. tom. unico
ditiones ad exemplar Lugdunenſe
Junt exacte ; ar Nuncupatoriis apie
folis carent , iinmutatos habent in .
dicesie pluribufque fcatent erroribus :
Tabula in bifce defideratur , que ad
libritertii quaft. 4. fe&t. 4.crat ad.
quam in Lugdunenfi
exemplare , quod penes nos eft , fru
fra quæfivimus .
in 4 : 3. tom .
autem dus poftremæ editiones adeo
multis turpibuſque erroribus funt re
feria ut fingulis pene paginis he
rendum fit , pluribuſque in locis. Au
Etoris mens nullo modo affequi poßit .
Germanicam præterea : aliam editionem:
vidimus. in 8. cujus. cum nec annus g.
nec locus fubeat ,, illam inter reliquas
recenfere non potuimus .
Quin alteram ante Moguntinam pro 1
diiffe fatendum eft , cum ipfe Delrio
in Appendice ſecunda libr. V. qu. 8.
Moguntinań editionem 1603à tertiam
appeller .
17450. Venetiis apud Laurentium Baſsa.
lium , in 4. 3. tomis,. circa quam co
ditionem vide , filibet , Prafationem ,
quæ illi præfigitur .

SERE
 S ER E N I $ $ I MO

PRINCIPI ERNESTO

Archiepiſcopo Colonienfi , S. R. Imp. per Italiam Archi

cancellario & Principi Electori : Epiſcopo Leodienfi ,
‫ܪ‬
Adminiſtratori Monaſterienfi , Hildeshiemenfi , Friſin
genli , & Stabulenſi : Comiti Palatino Rheni, Duci
utriuſque Bavariæ , Angariæ , Vueſtphaliæ , & z Bullonen.
Marchioni Francimontenſi : Comiti Loſſenſi, Longienſi ,
Hornenſi & c . Bonorum & literatorum Patrono .

MARIINUŚ DELRIO Societatis Jefu Presbytein

fe fuaġue L. M.-D. D.

Niverſæ Magiæ , quæ divinæ humanæque Sapientiæ pars

magis , ' ut abdisa , fic erui digna: Diſquiſitiones , lu
cubracionem ' arduam & multiplicem : 4 Princeps Sere
niſs. :) humiliter adfero , Equidem verebac docti Prin
cipis judicium fubire , ſed , quia ſubeundum alicujus , eum elegi
qui poflet judicare . Non Tutelam magis , quam Cenſuram amo ;
natura , & uſudocus , à peritis doceri & moneri malle , quam
ab imperitis fufpici , & laudari .. Quod pauci Principes, ad ingenii
acrimoniam , & judicii prælanciam , multam lectionem , & erue
ditionem variam , & ad hanc Secretorum Naturæ diuturnam ex
perientiam , folerter , prudenterque adjunxiſti . Qua diligentia con
Lecutus es , ut intermiſsam a Regibus , too jam fæculis, philoſo
phandi conſuetudinem , Regali dignam folio , revocaris , & illo .
rum laudatiſſimorum Principum , quorum , dum tempus erit &
homines vivent , yiver , vigebitque memoria , cum imitarione '
laudis te participem feceris . Qui Regum olim potentillimi, & fa
pientiffimi, Magi yocabantur . Vulgari ftudium coeptum , & proin
de cum nomineres vileſcere : quia pro Sapiencia ſuperſtitionem Ma.
lys ille fuppofuit . Peſtis ifta , propter adnatam hominibus ſciendi
cupidinem , brevi ſe per orbem cotum diffudic. fic falfa pro . ver
ris , noxia pro usilibus , tartarea pro coeleſtibus obrinuere . Ita
quod fummæ neceſſitatis erat , paris ſagacitatis , & induftriæ ope
roſiflimæ factum , ſalva ſemente' bona , venenatas herbas ſecerne
Je , & evellere . Vidi , & indolui , & multis probantibus , co.

natus
 XVI 1
4
natus fum morbo medicinam facere : nec formidavi me, Jeſu du
i

& ore , hac etiam parte Satanæ furenti objicere. Laboris (pecimen
edo , & ferculorum quendam præguftum , de ſex libris jam adfe
& is , & conſcriptis duos : quia per Nundinarum tempus immi
nens, & varias eorum fine quibus in lucem exire non poterant ,
dilationes plures non potui dare . Hiſtoriaram veterum , & recen
ciorum varia condimenta adhibui , ut qui hujus , qua bile , qua
felle nauſeanti ftomacho , conſulerem . Sed quis Apicius adeo di
ligens aut peritus, ut queat pro omnium palato ? Si pro tuo ( Prin.
ceps Serenils .) quod probum & lanum eft , fuerit ; fecurus linam
cæterorum verba præterfluere . Nec diffido . Semper enim Virtus
fibi comites Muſas amar jungere ; & ſcriptioni favent , quorum
ſcriptione geſta non indigna . Plus aliis nimio fuiffet , vel Nobili
tate , vel Pontificali dignitate , vel Principatu præſtare ; tibi hæc fi
mul omnia parum viſa . Non contentus Imperatorio , & Regali
1
genere , cui nullum ſe merito , five antiquitate , live ſplendore
antepoſuerit ; quod alienæ magis , . quam propriæ virtutis indi
cium eſſe ſcires : Non Eccleſiaſticis tot tiaris , quibus certe
nulli niſi Paftorum Paſtori ſecundus es ; quæ poffunt indignis
1
contingere : non ditione latiſſima & copioſillima , quæ ad ocium 1
aliis illecebræ foret , addidiſti multa Bello fortiter & feliciter gefta,
& feditiones periculoſas celerrime compreſſas , & inclyta Pacis de į
cora., ſumma cum Eburonum cæterorumque ſubditorum benevo
lentia & gratulatione, qui fibi gaudent, ſeque Erneſto Principe fę. 1
lices ducunt , & quot Neftori cribuuntur , toc annos , vel de ſuis 1
ademptos , precantur Patriæ Patri . Præterea fic te totum Catholi
cæ fidei, & columnæ veritatis Ecclefiæ Romanæ commodis impen
dis, ut in illa Aquilonari plaga , Procubitor , Murus , & Specula
delectus à Deo videaris . Quis enim ferventiore zelo , pro vera ,
& priſca religione tot tam acres contentiones ſuſcepit , & fuſce
pras conftantius fuftinuit ? quis induftriofior hoſtium inſidias deprehen
dere , & deprehenfis obviam ire , & conſilia , conatuſque impiorum
difturbare ? Demum , quod ( mea quidem ſententia ) rari exempli
eft , & multis Principibus invidendi , tot curis diſtrictus , invenis
quod ftudiis Sapientiæ tempus impendas, cujus fi quam horulam his
meis legendis dare dignum duces ; fpero non undecunque diſplici
tura . Certe , quod ab ingenio meo nequibunt id ſaltem à Sapientis
& Docti Principis fælici Genio conſequentur. Tum mihi merito ju
dicium meum probabitur , & Catonis illud veriſſimum deprehen
dam . Idem benefaftum loco in quo ponas , nimium intereſſe . Nimirum
quia , quod malis impenſum , malefactum fit , id , bonis bono col
latum animo , nequic nomen amittere , nec effe non gratiſſimum at.
que ratiflimum .

Lovanii , vii. Id. Mart. C1 , 10 , XC7X,

IN
 XVII

I N R. V.

MARTINI DELRII

DISQUISITIONES MAGICAS

Jufti Lipſi Carmen .

Cujus do &um opus hoc ? quod ima ;; ſumma

Penna permeat , & ſagace mente

Sagas & Stygias ftriges revelat ?

Quod tu Theflala terra , voſque Colchi ,
Infamés male cantibus patraſtis ;
Quod Panes , Satyrique , Duſiique
Pecćaſtis , genus improbum ſalaxque ;
Totum hoc eruit , erutis medetur :

Sed quis ? Delrius eruditione ,

Idem religione , clarus , ergo
Hic pura & liquida omnia ; hic venena
Nulla , quæ timeas opinionum .
Huic libro faveas , fave tibi ipſe ,

Atque iftum lege , ut ima , ſumma noris .

с
PRO
 XX PROLOQUIU M.
aliquam querendi curam adhibentibus, mis invaluit . Sic agros olim arisici mia
offerunt , & non quærentibus etiam rè feraces , cicula , de aconitum , egye
1
reperiuntur. Quid mirum , exundare per- alia venena teterrima contaminarant. 1
fidiam , vera fide exareſcentes Sunt Hærefibus profe ò , ut umbram corpori , i
quidem alia quoque peccata mortalium , fic magicam ſpurcitiem ancillari , aded 1
Divini hujus fagelli caufa ; fed peftis manifeſtum eft, ut protervi& fic negare .
lisaris partem maximam fibi vendicat Precipui olim hæretici erim magi fue- 7
languor quidam e contemprus Carbo- re. ab his artibus Princeps hereticorum
lice fidei. Fides enim una maximè eft cognomen adeptus fuit , Samaritanusil
virtus : qua cuncta diaboli confilia , le Simor Mágus h . De Carpocrate ,
ſudia , conatus , virefque omnes refrin . Menandro , Marco , Euphrate', Ophic
guntur, hanc ' borrer, hans refugit , cum tis , Sevophianis corumque diagramma
bac metuit compulſare . Sapienter ideò te i , Priſcilliano , k , Berengario
B. Petrus eam rugienti , velut pano- l , fidem faciunt graviſſimi ewe veracir
pliam , ut objiciamus , admonet : cui re- fimi Scriptores. Us enim , quæ de Si
fillite , inquiens, fortes in fide f.Con mone Clemens fufilimè prodidit , pre
ſentit invictus atbleta Paulus college termittam ; qui de hoc e fucceffore fi
ſuo , quando fpondet nos in omnibus mul , Juftinus Martyr eorum conterra
1
( hoc eft in primis og ſuper omnia ) neus tradidit , adfcribam ; is m , 12
Scuto fidei omnia tela nequiſliini ignea hanc fententiam : Simonem , inquit
extincturos g. Confirmai experientia quendam Simaritam ortum de Gitta
five praderiri , five preſencis temporis , oppido , qui ſub Claudio Cæſare fubni.
femper acrius cm perutanrius Tartareas xus ope dæmonum , & fretus magicis
acie's hominibus inſultaſe, quotiefcum- artibus , in hac urbe Regia , Deus eſt
que fidei diminutio vel depravatio ali- habitus, & quafi Deus honoratus , ita .
qua viguit , Ante falutarem Chrifti tua polita in Tiberi inter duos pantes
Domini adventum idololatria 107um pe- elt , curn hoe Litino titulo , SIMO .
me orbem occupabat : nonne demonum NI DEO SANCTO , O *c. Deinde :
ubique tum multitudo maxima paſin Menandrum etiam æquè Samaritam
in fimulacris loquebatur , cælus bo. hujus Simonis diſcipulum , inſtructum
minum frequenter inviſeba , o in uis
in uis viribus dæmoniacis , & profestum An :
rorum fæminarumque fpecie conſpicien. tiochiam , multos arre magica decepif.
dam jefe prebebat ? Nato tandem fe fe cognovimus , D. autern Irenæus n ,
fu , quibus locis fides nondum annun de Marco fic breviter : Marcus magi
Giata : peftis eadem idololatriam comic ce impofturæ peritiſſimus , per qua ?
tatur , nga veneficis referta fcatent om . & viros multos & non paucas foemi
nia , ut locupieres funt teftes noftroram nas reducens , ad fe converiit
fociorum de rebas Indicis epiſtole, Mox , Anaxilai enim ludrica , cum 1
hiſtorie : quibus verò, regionibus ſemel nequiria eorum qui dicuntur magi,
recepia Evangelii prædicario refrixit, commiſcens , per hec virtutes perfice
vel variis errorum maculis obſolevit, re putatur apud eos , qui fenfum non 1
vel ab herefibus oppreffa penitus clan. habeni , & à mente fua excellerunt.
guit , ut in Africa ya Afia inter Ma ( quibus fubjungit Irenæus nonnullas
bumetanos : in Germania , Gallia , og heretici hujus præftigias , vinum album
Britannia inter bereticos , in Italia e in rubrum mutare; non ipfum modo ,
aliis locis , inter Catholicos planè inn . fed & alios per ipfum , Paredri dve
guidos , quos Politicos vocani ; iifdem monis opera vaticinari, og hujuſmodi
quoque in locis magica Superftitio nio atia . De diſcipulis Carpocratianis fic
Ері .
f fupr. cap. 5 . ☆ Sever. Sulpit. in Sac, hift. lib. 2 .
g d. cap.6. verf. 15 . 1 Nanpia . in Chron .
Clemens Romanus lib. 2. recognit. m Apolo. 2 .
i Iren . I 1. cap. 21. 24. Eufeb . 1. 2 . od. l. 1. cap. 8.
>
Hifl. 6 , 20. Epiphan. b.er, 27 .
 PROLOQUIUM
Epiphanius: Magia apud ipfos ( ait )
excogitata eſt , incantationeſque di-
verſas ad omnem machinationem in-
venerunt , ad amorem & ad illecta-
menta . Quin & Paredros dæmones
fibi ipfis attrahunt, ad hoc , ut per
multas præftigias in magna porelta-
te , omnibus dominentur quibus ve.
lint, & ut unufquifque quamcunque
actionem aggredi' audeat. Nimirum
feipfos decipientes ad perfectionem
occæcatæ mentis ipſorum . ( Priſeil-
lianum , quiGnofticorum velaniam in
Hiſpanias intulit, Marci Ægyptidi-
ſciplinis ( qui Magus fuit) imbutum ,
Severus fcribit gemino judicio audi-
tum convictumquemaleficii , nec dif-
fidentem obſcænis fe ftuduiffe do-
Etrinis . ) D. Hieronymus o Priſcil-
lianum ( ait ) Zoroaftris magi ftu
diofiflimum & ex mago Epiſcopum )
idem Severus Sulpitius , in vita S.
Martini , talem quendam memorat
Anatolium narras etiam eodem tem
pore in Hifpaniis quendam fuiffe ju-
venem , qui falfis fretus miraculis fe
prim Eliam , poftea CHRISTUM
Ne fit profeffus , in quo etiam Ru.
fo Epiſcopo fic illuferit , ut quaſe
Dominum adoraret : eodem tempore ,
in Oriente quendam exftitiffe , quiſo
Joannem ejfe jactaret .
Magi con hi heretici . Machome.
tus hæreticus fuit jed , a magus tefte
Zonara tom . 3. & Paulo Diac.l. 18 .
hiſt. Gallorum Hiftorici tres nobis
Pſeudochriſtos hereticos depingunt
a magicis præftigiis excellaiſe ado
dunt : nec mirum Antichriſti ante
ambulones miracula fimulaffé : Unus
Biruricenſis fuit , alter Burdegalen.
fis , de utroque legendus Gregor. Two
ronenf. de priore lib .12. hiſt. de po-
ſteriore libr. 9. Tertius Eun vocaba.
IUT ,
natione Britannus , de quo mio
rifica referunt Robertus in Chronico ,
a Gwilhel. Neubrigienſis lib. 1. re
rum Britan. cap. 19. Nec diffimilis
in Hiſpania Diacefi Conchenfi fuit
quidam Gondifalvus tempore Inna
Tomo I.
1 o Epift. ad Creſipbontem contra
Pelag.
centii VI. qui demone viſibiliter ap
parente e docente librum difta .
vit , quem vocabat VIRGINA .
LEM ; in quo fe Dei Filium ab
« terno genitum immortalem mun
di converſorem , og damnatorum --
mnium Salvarorem profitebatur : qui
Nicol. Eymerico Barchinona una
cum difcipulo og fcriptore libri Nie
col. Calabro publicè pænas perfidia
dedit vide Bernard . Luxemburg. in
Catal. litt. G by litt, N. In Afrin
verò Sergius ille Doctor hæreſis Ar
menica o inftitutor jejunii Art
ziburezi , de quo ex Damafceno
Euthymius pars. 2. Panoplio rit. 20.
buic Paredrius erat demon cani
nus comes , ut Agrippa . Ad Bea
rengarium quod airinet , Sacramen .
tariorum Principem , Nangiasi hi.
ftoriam , qui volet , logat, liber ad
manum mihi non eft , ut verba 16.
preſentom . Et quid opus ?
Magna femper bereticis cum ma. ,
gis commercia , ut notavit Ter.
tullianus Præferiprione adu. bæret. p
O lib. de anima b priore loco has
habet : Notata funt etiam com
mercia hæreticorum cum Magis
quam plurimis , cum circulatori .
bus , cum Aſtrologis , cum Philo .
fophis , curioſitati ſcilicet deditis .
Quærite , & invenietis , ubique me
minerunt. ( pofteriore verò Magiam
vocat hæreticarum opinionum au
Aricem . ) Meritd ; non enim con
firmat modd hæreticorum deliria ,
red or veteribus adjungit nove , non
vaſque fcholas aperit curiofiraris :
Legimus , poſt Saracenicam per Hi
Spanias illuvionem , tantum invaluif
fe Magicam ? ut . cum litterarum
bonarum omnium fumma ibi effet
inopia ei ignoratio ſole fermo de
moniacæ artes palam Toleri , Hif
pali, Salmantica docereinour . In
hac quidem civitate
artium matre cum illic degerem ,
oftenſa mihi fuih ciypta profundiſ
forma gymnaſii wefandi veftigium
quam
p cap.43. cum fegir
9 cap . 57
 1
! XXI ) PROLOQUIUM : 1
quam virilis anima mulier Iſabella mam adem , in ea urbe fpacio
Regina Ferdinandi Catholici 4 trium menfium pluſquam quingentas
1
xor , vix ante annos centum cemen- perfonas judicum fententia morte pu i1
is ſaxiſque jufferas obturari . Invia . nitas narrat ? lege Creſpetum de o 1
ferunt prius Bohemiam Huljica , po- dio fatanæ lib. 1. diſcurſu is. Cau.
Rea Germaniam Lutherani - illos las autem mihi perquirenti cür be
quanta maleficorum vis fuerit fubfe- reſim comitetut aſidud Magica ..,
scuta , Sprengerus Niderius The commodum ofqurrere , quas meus quon .
retica pravitatis. queſitores , docue dam Doctor Joe Maldonatas Socie.
runt: hi verd', quos Sagarum sorren- itaris Jefu. Presbyter , vir doétus jux
stes in Aquilonarem tra£tum infude sa o janētus , dilersiſſimè prodidit,
srint norunt , qui hoc frigore Aretoo cùm de dæmonibus publice. Luteti
quafi gelati ,metu torpucrunt. vix e Pariſiorum profiteretur : ille cauſas
nim illis in locis quidquam innocuum commemorabat quinque > his Ver
Del immune ab his ſub humana ſpe- bis :
cie feris , dicam nefcio , an demoni Prima caufa eft , quod demo- 10
bus. Plerique qui ætate proveétiores nes in hæreticis ut olim in idolis
non in equuleo modò , fed poſt qua- habeant domicilium . Reetë cnim lo 1
ftiones quoque Trevirens in ditione , let Hieronymus dicere, diabolum cum
confitebantur judicibus , le bac labe idola , in quibus habitabat ante , dif
primum imbutos, quo tempore tetrum jeta vidiffe , pejora idola in here
illud , a Tartareum Lutheraniſmi ticorum animis' ex ipfis divinis litte
fulcrum , ipfe quoque Magice pomie ris fabricante . Caffianus gravis ojo 1
nc famoſus , Albertus Brandeburgia antiquus auctor , Collac. 7. cap . 32.
sus, provinciam illam flamma ferra- affirmat fe demonem audiville con
que prædabundus vaftabat. Quotquot fitentom , ſe per Arium Euno
Inalpinas regiones vicinas Helvetiis mium impietatem facrilegi dogmatis .
. incolunt , raras illic fæminas malefic cdidiffe . Quare neceffe eft , ut ;
sii, expertes , plerasque crimine uno quemadmodum finito bello milites per
nobiles norunt : nec alia "verior aut omnes pakkes diffufo prædones fiune ,
? promptior occurrit caufa , quam quod , omneſque vias obfident ; ita demone's
in hanc ufque horam VValdenfium inclinatis aut abolitis hærefibus , que
reliquia nefaria illic , ut , in ſpeleis, ante vigebant , quafi cverſis templis
& occultas & baſerunt . _Nihil per An in quibus colebantur , novas in aliis
gliam , Scoriam , Franciam Belo bominibus ſedes querant , Solene e.
gium hanc peftem celerius uberius 'min demones , cum ex homine , in
propagatit , quam dira Calviniſmi quo erant, egredi coguntur , facere :
Lues. Antea paucis in locis , de non ' quod lii faciunt , qui obſidione facia
multis . dilibus iantum incertusru- gati , coguntur arcem tradere , quan
msor Spargebatur , munc cum ipfa ha- tenebant ; petunt enim conditionis lo
reft , ut cum febri furor plurimos 60 , ui libi liceat ſe in alium locum
pallim e palam nobilitate , erudio recipere ; quod exemplo illius legionis
tione , divariis eye dignitate claros ine intelligimus, que à Chriſto peiivii ,
- vaſit. Sic Behemosh, infaturabilis ce mi finerer ſe porcos occupare .
poto jam pelago Sperit , quod Jorda Secunda caufa eft , quod omnis.
bis influer in os ejus to electoque hæreſis initio violenta < * prorſus dy
paltus cibo , ipfam Domini foriem vehemens : fed fare in eodem gra
devallabit . Quid quod
? Danass Calo
du non poteft : quia , præterquam
vinianus minifter brigum conversum quod id divina providentia non pati
Geneve ordinarium efle propè fanm sur , matura quoque ipſa iia le has.
bet ,
i In Malteq malefi. & in Formi- . f. Job 40. 6.18. Habac. I. v.16 .
cario .
 PROLOQUIUM . XXIII
EN
bet , ut non pollit error diu veri ex foorto lenam faciunt : ita demo
cas nes , cum prima berehis ſpecies it a
tatem imitari. Quare ommem hæreſim
Du necelle eft , niſi ad eam religionem , periit , ut mibus homines in errorem
unde egreſa eft , mature revertatur , pelliciantur : ex hæreticis Magos fa
aut in magicas artes , aut in extreo ciunt .
mam atheiſmi impietatem degenera . Quinta caufa eft , ut opinor ne
te . Cum enim dne font poriffimum gligentia eorum qui regant Eccle
caufæ , quibus heretici homines effi fiam . Nam quemadmodum in incula
ciantur : altera la pèrbia lafcivientis tis agris locuſta gigni folexe : ita ex
x
ingenii , nihilque credentis ; nifi quod inopia verbi Dei , gignuntur prafti
t, locufte in ſcrie
oculis rernas ; altera curioſitas qua- gioſue artes . Nam
dam in temperans fudium novi prura dæmone ſignificant Apoc. 9. Isa
as
taris : fit omnind neceſario ; ut qui que videtur criam in hoc tempuscon
to
Superbia hæreticifaéti funt, cum jam , venire, quod ait Joel capit. i. Reli
quam primæ inventionis ardore in ca duum erucæ comedit loculta , & re
0- 10 fe&ta , quam nimis fubito amplexilu fiduum locuftæ comedic bruchus , &
cem effe judicabant , codem ardore refiduum bruchi comedit subigo . Nam
frigefcente , tenebras elle comperiant , quod hæretici reliquum fecerant, ma
deſperatione alibi invenienda verita- lefici demonum arte populantur , o
tis', prorſus nihil credant : de quos quod malefici relinquuni , achei per
in hærefim curiofitas impulerat , cum dunt . ) Hæc non minus acutè , quam
ca que principio noua efle videban- verè Pater Maldonatus.
tur , paululum inveteraverint , eadem Atque utinam non in oculos ea
curioſitate ege ad ineundam cum de- nobis incurrerent . Vidimus olim flo
monibus familiaritatem , ego ad di. rentes Belge Gewfios Calviniſmo,
ſcendas exercendaſque demonum ar- Lutheraniſmo , & Anabaptifmo eru
les inepellantur . carum inftar cunéta depafcentes . Via
Tertia cauſa , quod ita videatur cfl'c dimus hos tres inimundos fpiritus ,
natura comparatum , ut quemadmo- de draconis ore", & de ore beftiæ ,
dum famem peftilentia fequicur , ita & de ore Pſeudo propheta exeuntes t.
herejím varia curiofarum artium ge- Videmus illis jam marcefcentibus, o
nera ſequantur . Nam bereſis fuo ipfa temporis diuturnitate fermè exe
mes quedam efle verbi Dei . Amos 8. Jpiran :ibus, varia locuftarum fortia
Etenim ut in annone carisate homo : riarum examina totum Septentrionem
nes coguntur cibis uti non Maintario depopulantia . Videmus parte alia fic
bus , unde fit, vt corrupris humoribus crefcete numerum arbeorum love poli
gignitur peftis : ita bæreſ vigente , riecrum : ut , cum tam pauci ſuper
dum homines corrupris foriptsr Jette fint ferventes ao veri Catholici, ip
fibus atuntur , ad magicas tandem ſa paucitate planè nulli queant vide
artes deveniunt , que quafi animi ri . Hgreticis illis , de SOCIETA
morbi funt. TE noftra multi ſe ſtrenue oppoſue
Quarta caufa , quod foleant de- runt , et corum rabiem preclare fcri
mones bereticis uti ad fallendos bo- pris libris infregerunt u . Arheos quoque
mines , quaſ formoſis meretricibus ; Theologi ebo Philofophi noftri, non
Nam herefim in fcriptura meretria femel, hydre lerne & inftar repullular
cem appellari manifeftum eft Iſa. 1 . tions capitibus , ignito veritatis gla
Quomodo facta eft meretrix , civitas dio rejecantes profligarunt . Locuſtas
fidelis ? Quare quemadmodum leao. halre , quas illi prætermiſere vel obi
nes , quando fcorii forma defloruit , ter o leviter tantum velitari cum il
lis
ti . Valentia , Molina , Suares , Fonſeca ,
Apoc . 16. Pellarminus,
u Turrianus Bellarminus , Bu Pererius , Vaſquius , Serarius, Pollevia
usi, Caniſius , Coſterus , Tyres, nus , Maldonatus , Greiferus alii .
 XXIV PROLOQUIUM :
!
lis fuere , nunc mihi ex profeſo, di- Luciferum cum ſociis rebellionis , che
Sputationis ventilabro diſpellendas , lo deturbafti in abyli profundum
Overitatis caritatiſque , velut cha- compulifti , auxiliare in arenam de
lybeo Speculo, uftulendas delegi, non fcendenti . Voſque ſuperi omnes , Bea
virium ulla mearum fiducia , fed fo- l& anime , hanc infernorum fpirituum
premi Numinis auxilio præfumpio . tyrannidem reprimite ou à fratrum
Illud enim , pro cujus bonore diglo . veftrorum mentibus duriſſimam pe
ria hoc certamen fufcepi , fuum uti ftem avertite , o sape triumphalas
Spero pugilem non de ſeret . Age , Ofurvorum ac tetrorum cacodemonum
vera o aterna. SAPIENTIA , c# acies , uti foletis , cedite , Hernite
jus nomen perfidi Magi abnegaruni: profigare . Veftris freius fuggefionie
juva ay tuere . Tu 0 ° VIRGO SA- bus atque Suppetiis , quodque mi
CRATISSIMA , quam pra cæliti . bi lettoribuſque vertat bend i li
bus cunétis depresiant o deſpunni: prius de ſuperſtitione ipfa nonnulla
clientem tuum protege , O favore pu- ad fequentium intelligentiam clario
gnati . Tu , è ſandte MICHEL cum reno neceſſaria delibaro , rem aggre
atherois quibus præcs legionibus , qui dior . 1

1
1

HIC
 XXV
HIC FRUCTUS CURIOSARUM ARTIUM EST ,
Hæc e :nolumenta ſuperſtitionis , cujus Etymol. vere piorum ho
minum deſcribens quiſquis ille vel illa , cujus ſunt Sybillina ora
cula , lib . 3. oftendit quam ab his vanitatibus alieni futuri fint :
quibus , quod omnium fere ſuperſtitionum genera complexus ,
vilum mihi ordiri . ita canir .

Ευρ ξ ων δή γένος ες δικαιοτα πω» α . X quibus eft hominune proles jä

ώππων
θρώ ων E ftiffima femper ,
Οισιν αι βελη' τ ' αγαθή , καλά τέρ Queis bona mers cordi eft , re
γα μέμηλων . rum cura probarum .
Ούτε γαρ ήελίς κύκλον δρόμον , έτε σε. Nam neque decurſum Solis; luna
λήνης ,Σ ve rotatum ,
Ούτε πελώρια έργα μεγυμνώσι κατά Nec curant ca que per terras ma
γαίης , gna feruntur ,
Ούτε βαθος χαρόποιο θαλάσσης Ωκε Nec vafti Oceani rimando querere
ανοιο , fundum .
Ο " ο αταρμών σημει , οιωνοπόλων τε πο. Non fternutantum , non præpetis
τωνα , omnia penna ,
Ου μάντεις , ου φαρμακες , ου μήν έπα . Non vates , non veneficos , non in .
οιδες . cantatores ,
Ου μύθου μωρων απάτας έγγαςριμύ Non impofturas fatuorum ventrilo
3ων και
quorum ,
Ουδε χαλδαίων τα προμάντια αφρολο Nec Chaldaorum predictiones a.
γεσιν , Arologicas ,
O'.34 μέν αςρονομισι , παγαρ πλάναπαν Nec altronomicas quidem . Nana
τα πέφυκεν . ſunt bec omnia falſa ,
O'σσα κεν άφρονες άνδρες έρευνώσιν κατα Dementes homines que perſcrutan
ήμαρ , tur in horas ,
Ψυχας γυμναζοντες εις αδέν χρήσιμον έρ In re exercentes animas , que non
γον . juva: hilum .
Και ρα πλάνοις εδίδαξαν αικελίες αν . Quin miſeros homines errores edor
θρώπες , cuerunt ,
Ε'ξ ών δή κακά πολλά βρoτοις πίλεται Ex quo mortales agitant mala mul
κατα γαίαν , ta per orbem ,
Το πεπλανήσθαι δNς τ ' αγαθώς και και Ue rectiſque viis on juftis rebus
έργα δίκαια , aberreni .

'

INDEX
 XXVI

IN DE X CAPITUM i
1
ET QUÆSTIONUM
1
Tomi Primi,

Idejt Librorum Primi & Secundi.

Cåp . I. Depeoportitione o pacius Liber. II . Qui eft de Magia Demonia;

Cap. II. De Magia , ejuſque divilio. Quæft . f. An fit aliqua Magia damo
ne , O Magorum variis nominibus . 3 niaca ? 82
Cap . II. De Magia naturali fere phy. Quælt . II. Unde ſic hæc Magias 83
fica . 7 Quæft. III . Quæ fic divifio demoniaca
Qiftio I. Quid cæli adfpeélus ad ma Magie ? 85
gicos effectus conferat ? u Quæſt. IV . De baſi magic hujus ſize
Quæſt. II. An effectus magici oriri pol de pačio 86
Jint ex naturali hominis complexio. Quæft . V. Quibus indiciis difcernendi
ne ? 14 effectus magic ? 95
Qurít. III . Quanta qualiſque ſit vis Quxit . VI. An hac magia quoſdam ha.
imaginationis , quo ad effectus hofce bcat effectus veros ?" 97
miros ? is Quælt. VII. An mazi pollint facere ali.
Quæſt. IV . An ſolo contacta , vifu , & c. quod rerum miraculunia ? 101
morbi ſanari polint ? 20 Quælt. VIII . Quo pacto magi hæc mi
Cap . IV . De Magia artificiali. 31 ra efficiant 104 1
Quælt. I. An vis characterum , annu. Quxſt . 1x . Quam admirandos effectus
loitin , O'c. fit , qualem magi con Veteres Magis tribuerint ? I10
tendunt 35 Quæſt. X. Quid polline magi circa or
Quæft. II. An numeris mágica vis ul dinern natura ? 116
la infil ? 38 Quælt. XI . Que magorum poteftas in
Quxſt. III. An verbis ego incantationi. orbes cæleftes ? 121
bus vis inſit morbos fanandi ? 47 Quælt. XII. Quid magi valeant circa
Ouvit. IV . De amuletis o peridptis. 52 fortune bona ? 127
Cap. V. Ars aurifattoria ad quam ma- Quaſt. XIII. An magi valeant incan
gie / peciem fic referenda ?? 56 tare animalia bruta ?? 138
Quæſt. I. An aurum ihat arte verum Quæſt. XIV . An polint aliqua mixta 1
conficiatur ? Tenfibilia producere arte ſua ? 141
Sectio I. Quid nominis fit Alchimia , Quælt. XV. An ſint dæmones incubi
Bu quando inventa ? 56 O fuccubi , ban his proles naſci 1
Sect. II . De artis alchimicæ in auro fa quest ?? 147
ciendo efficacitate . 59 Quæſt. XVI . De ſagarum conventibus ,
Sect. III. De eadem efficacitate . 68 O translatione . 152
Sect. IV . An aliqua narratione confier Quæſt. XVII . An poffie damon corpo 1
aurum hac arte facture ? 70 rum penetrationem facere ?? 168 !
Quæſt. II . An Chryſopæja habenda ex Quælt. XVIII. An corpora in aliam
1
numero artium ingenuarum ? 73 Speciem magi queant transformare?
Quælt. III . Ad quam magie fpeciem 171
pertineat Chryfopoeja . 73. Quæſt. XIX . An magi queant facere
Quæſt. IV . Licitane , an illicita fit Al beftias loqui , ay an intelligant vo
cbimia ? 75 ces belliarums 175
Qurit.
 1
XXVII
Quæli. XX . inintelligentiam difcur. Quæít. XXVII. De demonum appari.
liram polfic demon brutis largiri ; rionibus , live de ſpectris.
253
178 Sect. I. Spe&tra naturalia , de artificia
Quælt. XXI. An pollint demones fa . lia .
253
cere, ut homo non Jentiar ? 181 Sect. II . Varia dæmonum genera , Spe
Quælt. XXII . An magicis artibus ſeo cies , ac Audia . 257
xus mutari queats 185 Quæft . XXVIII . Quomodo polic de
Quælt. XXIII . An poffie demon ſeni mon je viſibilem præbere ? 280
invent am reddere ?
189 Sect. I. Quo pacto pollie aſumere
Quælt. XXIV . An magia poffit circa movere cadaver ? 280
animam corpori junélam ? 192 Sect. II . Quo pacto poſsit ſibi formare
Quæſt. xxv. Quid diabolusquegt in corpore ,at elengentina 2 282
onia. ayima a corpore feparanda ?" 201, Sect. II. Ag demore pellie fic corpus
82 Quæſt. XXVI. An ope dæmonum fie effingere , ut dignoſci nequeat ? 283
S.MO ti polit , ut defunétorum animæ ap- Se & . IV . An liceat procurare ut-appa
82 pareant ? 208 reant nobis fpe&trá ?.. 288
82 Se& t. I. Uiram anime qucant appare . Quæſt. XXIX . An diabolus pollio fa
re ? 208
10C cere ut homo vere reſurgat ? 289
85 Se &. II. Philoſophia idem docet. 210 Se &t. I. Errores hac de re varii . 289
Se& . III. Quo paéto deceat Deum hoc Sect. 11." Diſcussa exempla variarum
permittere ? refurreétionum
86 215
Sea . IV . Probatio ab ax & toritate phis . Quæſt. XXX . Quid Magia poffit 291 in
zendi
lofophorum cacodąmones .
95 220 297
mhai Seit. V. Probatio ab exemplis ar au- Sect. I. 'Quam vim habeant cacodendo
étoritate Scriptorum .
97 224 nes in invicem ? 297
realis Se t. VI. Solvuntur argumenta adver: Sect. II. Quam vim habeant fancti ho
fariorum . 248 mines in magos y demones ?
101 299
Sect. VII , Demones non poffunt exhi. Sect. III. Res corporeæ nullam habent
cmi
bere veras defunctorum animas . 251 vim in demones .
104 11 300
Telius
I10
a or
116
APPROBAT 10 SUPERIORUM ,

121
circa Go Oliverius Manareus Societatis Jeſu Viceprovin
127 E cialis ; pro conceffa mihi à Rev. Adm . Patre Claudio Aqua .
can . viva, Soc . ejuſdem Præpoſito Generali poteftate ; concedo P. Marci
133
no Del Rio Societ . noftræ Presbytero facultatem edendi in vulgus :
ixia
141 Sex libros Magicarum Diſquiſitionum : gravium & Doctorum Theologo
cubi rum judicio approbatos ; in cujus permiflionis fidem , nomen mcum
huic breviculo ſubſcripſi. Datum Leodii, vi . menſ. Julii , Anni ɔlc.
10.XCVII
14+ I.
bus ,
152
Oliverius Manareys .
corpo
168
aliam
Ware ?

acere

175 MI E.
 XXVIII

METHODUS LIBRI .

Univerſum opus Diſquiſitionum in tres Tomos partior , & ſingulis Tomis duos
libros aſſigno quibus continentur , quæ fubjungo .

TOMUS PRIMU S.

LIB. I. De Magia generatim , de Naturali , Artificiali, prafligia

trice agitur .
1
LIB . II, De Magia Demoniaca do cjus efficacitate.

TOMUS SECUNDUS .

LIB. III. De maleficio & vana obſervantia .

LIB. IV. De Prophetia , Divinatione , o conjectatione .

TOMUS TERTIUS .

LIB . V. ' De Judicis officio , de ordine judiciario in hoc crimine.

LIB. VI . De officio Confeſſarii, ac remediis licitis & illicitis.

MAR
 MARTINI

duos
D E L RIO ,

PRESBYTERI SOCIETATIS JESU ,

Pigiau
DISQUISITIONUM

MAGICARUM

Liber Primus.
2

DE MAGIA IN GENERE , & DE NATURALI,

ac Artificioſa in ſpecie .

CAPUT 1. Tymologiam nimis cQ

Il riore D. Ifidorus a ſcra .
De fuperftitione eye ejus fpeciebus. ra tur his verbis : fuper
trtio dicta eo , quod fit
SUMMARIUM . fuperflua , aut ſuper.
Hatuta obſervatio . Ali
; Etymologia ſuperſtitionis fecundum dicunt , à ſenibus , quia
Ifidorum , o locusejus explicatus . multis annis fuperftites per aiatem de
2 Superftitio Chriftianis in malam par : lirant , Qerrani ſuperſtitione quadam ,
tem fumitur . Locus A & . 17. v.22. melcientes quæ vetera colunt , aut que
explicatus - veterum ignari afcifcunt. Lucretius au.
3 Superftitio religio differunt con tem ſuperſtitionem dicit fuperftantium
tra Epicuræos . Locus Cicer.emen- rerum , id eft , cæleftium jei Divina
dat, alius Nonii ". Lactanti di- rum qua fuper nos fiant: fed male dia
Elum difculum . eit ) non male fanalogiam , fed G
4 Religio quid fer , que vitia illicone mentem fpectes. Nam Epicureus Poe
fraria , quomodo fit exceſſus in re ta nullam Deo rerúm humanarum cu
higione Superftitio falſi cultus : ram eſſe cenſebat , & ideò fupremi nu
idem quod idololatria , que duplex minis timorem ſuperftitionem vocabat,
tacita , expreffa . ed quod , quali horribili afpe &tu , timor
s Superſticio indebiti cultus . Locus iſte mortalibus ſuperlet & impendeat
1. Paral. 16.v , 26. explicat. alludit enim ad verfus illos Lucretii
A
a Lib.8. Orig. 6.3. b Lib. I.
R
MA
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Humana ante oculos foedd cum vita intelligentes . His enim verbis omnibus
jaceret ineſt , vis legendi cadem , quæ in Re
In terris oppreſa gravi fub religione : ligiofo . Ita factum eft in fuperftitiofo
Qua bcaput à cæli regionibus oftende de religioſo , alterum vitii nomen , al
at ? terum laudis . )
Horribili ſuper aſpectu mortalibus in Adſcripſi verba ut legenda cenfeo ex
ſtansi Lactantio : & ex quo & D. Auguſti
Nam Lucretio , ut & aliis gentili- no h corrigendus Non . Marcellus
bus , religro ponitur pro ſuperſtitione . eadem aliter referens: Nonius etiain
Etymologia autem illa etiam Servio vult fuperftitiofos dici , quod præ cultu .
placuit : cui c ſuperftitio eft , fupera ra Deorum cetera fuper ſedeant, id eſt ,
Nantium rerum ( id eft , cæleftium negligant: itidem & religioſos quaſi.re.
Divinarum , qua ſuper nos fiant ) ina- linquoſos ( fic membranæ ) quod ceteris
nis & fuperfluus timor . De ſenibus.quod reli&tis, folis ſacrificiis deferviant , ri
addit Antiftes Hiſpalenlis , non eft ejus diculum comment. & Nonio dignum .
commentum : fic enim Donatus , vet Lactantius eruditè , qua folet argumen
quiſquis ille : d fuperftites ſunt ſenestorum vi & copia Ciceronis diſcri
vel anus , quia stare multis ſuperſtites men refellit , & concludit , Religio
jam delirant. Unde ſuperfiitiofi , qui veri cultus eft , Superftitio falſo. ) hoc
Deos timent nimis , quod fignum cft de præclarè: non ita quod ſubdit : Omni
2 liramenti...) Chriſtianis Scriptoribus no quid colas intereſt , quemadmodum ,
nomen ſuperſtitionis in malum fumi aut quid precere . ) Parum id conſide
folet , etiam in illo D. Pauli : e Vi- rate dictum : nam ſuperſtitio quoque
ri Athenienſes , per omnia quaſi ſu- naſcitur, ſi quod oportet coli, Deum
perftitiofos vos effevideo . Syriacè elt, Optimum Maximum . non ut oportet
nimios in calta dæmonum , Græcé colas -aut precere . Religioni duntaxat
Setoidartovesips , æquo fuperftitiofiores : locus : Si qui uni ac veri Deo ſuppli !
eð fcilicet , quod vano dæmoniorum cant , ita quemadmodum oporter id fa
timore , lapides, ligna , ſpiritus, igno- ciant . Optimè enim Theologi noſtri
ta quoque & ambigua numina , cole- Religionem definiunt virtutem , qua 4
rent. Quo fenfu gentilium errorem Pa Deo vero culrum verum ac debituni
tres Superſtitionem nuncupant , non non exhibemus , ideoque di &titant , duo illi
Religionem : niſi addita vanæ vel-falſæ vitia extrema repugnare: Unum in de
3 denotatione . Quoniam inter Religio fectu pofitum , quod cum debito ho
nem ſuperſtitionem multum intereſt . nori detrahat , Irreligiofitas vocatur:
Synefius recte dhoida paviay ( fuperftitio alterum in exceſſu , quod non quidem
nem ) ait vitium efſe virtutis blosſoías perun cultum æquo majorem exhibet :
(Religionis) perſona circumdatum , ep. ( quis enim , quantum par eſt queat ,
67. Non enim Philofophi ſolùm ( ait exhibere illi infinitæ bonitati, immen
Cicero f verùm etiam majores noftri fæque Majeſtati? ) fed ideo nimium :
Religionem a ſuperſtitione ſeparaverunt, quia nec verum , nec bonum , ſed ſu
nam qui totos dies precabantur im- perflua quadam circumftantia vitia
molabant, ut fui libi liberi . tum : quæ , quòd perperam & in Dei
ſuperſtites
effent, fuperftitiofi ſuntappellati, quod potius injuriam , quàm honorem , ma
nomen patuit poftea latiùs. Qui autem teriæ debitæ adjicitur: ideo in exceffu 1
omnia , qua ad cultum Dei pertinerent , pofitum vitium vocant . i Cùm enim
diligenter retractarent , tanquam re bonum idem fit quod perfectum , om
begerent, ſunt dilli Religioſi ex relegen . nemque defectum live vitium repel
do ,ut elegantes ex eligendo , tanquam lat: nihil etiam verum dici mereatur ,
& diligendo diligentes , cx intelligendo nifi quod idem fit bonum : perſpicue
intel
c In .VIII. Æneid . d In Teren. h Lib.14. de civit. Dei cap. 30.
Andr. e A £7.17.v. 22. f Lib . de nat. i Vide Gregor. Valentiam zz. difp.6.
Deor. g Lib.4.cap. 28. quæft. 10. punct. s .
 LIBRI 1. C'AP.
mtelligitur , fi mali quippiam in cultu
Re . Divino reperiatur , veram culcum eum
non effe , quare nec Religionem dici
al poſle . Deinde cùni ſuperfitio omnis ,
nomine fuo vitium in cultu ineſſe in-
dicer , confequitur nullum cultum , qui
i fuperftitiofus fit , verum “ cultum vocan
dum , atque adeo fupe: fitionem omnem
us
falfi cultus elle , ui Lactantius dixerat .
Sed falſitas iita non uno tantum ex
fta foote , ut putabat , fed ex. duobus ori
tur . Capitalis onnino eft, quem ille
ree
non ignoravit : li videlicet id pro Deo
eris
colatur , quod Deus non eft : hunc no
ri
ftri nominant ſuperſtitionem falſi cul
m .
tus . Alter minus elt deleterius , fæpè
nen .' tamen lethalis , ſeniper:noxius, quem
Scri
Firmianus perperam videtur à fuper
igio ftitione excludere , fi cui, qui deberur
hoc
cultus , non quo debetur modo , exhi
ania
beatur : hunc vocant Theologi , inde .
biti cultus fuperftitionem , ed quod non ,
de
qualis debetur . Prior generali nomine
que lolet Idololatria vocari , quia quidquid ,
um cùm non fit Deus , uti Deus adoratur ,
-ret idolum nominarur , juxta illud k :
yat
Omnes Då populorum , idola ,hoc eſt,
plia
vanitas & inania , nihilque minus quàm
fa
quod volunt haberi. Nam vis ifta eft
tri
vocis Hebreæ S. ELIL ( Nihilum .)
qua 4 Poſterior nomen fuum retinet 5 nec
un
proprium , quod ſciam , aliud habet :
nec impoſuit D. Auguſtinus ; 1 con
de.
tentus defcripfiffe , cùm de imaginariis.
70 indebiti cultus fignis ageret , his ver
ur : bis : quæ ad remediorum , aliarumque
obfervationum curum pertinent : quæ
non funt divinitus ad dilectionem Dei
it O proximi , tanquam publicè conftitu
] la : ſed per privatas. appellationes re
rum temporalium , corda diflipant min
ferorum . ). De hoc indebito cultu nula
la nunc à nobis difputatio inftituitur :
de falfi tantùm cultus fuperftitione dico
ei
2 ferendum ; cùmque ea duas ſpecies
Tu
complectatur , Expreſſam idololatriam
quando cultus Deo debitus clare &
m diferte transtertur in creaturam : cùni
el
Judæi vitulum , Ægyprii Anubim , Ro- fus fum terminis latiſſimis , quia vi
۲۰
mani Quirinum coluere : O tacitam , deo viros magnos , Fr. Victoriam c fem
ue five ut alii vocant Implicitam : illam cutos , dum pomeria circumdant (tri
k Paral. 16. verf. 26.
6. L Lib . 2. de doct. Cbriftia.e. 23, foribus. ad 2.d . 7. alios .
I. & II.
quoque priorem nunc miſlam facimus ,
contenti quæ ad poſteriorem pertinent ,
& ſunt obſcuriora , pro modulo noſtro
elucidare . Tacita idololatria eftomnis
magia prohibita , ut fuo loco oftende
mus .
CAPUT II.
De Magia ejuſque diviſione , ego
Magorum variis nominibus .
SU M M A R I U M.
1 Magia in communi quid .
2 Dupliciter dividitur ab efficiente
caufa , à finali. ab illa in Na .
turalem , Artificiofam , ego Demo
niacam , ab hac in bonam a man
lam , malæ definitio , ou quatuor
Species . Migia ſpecialis. Divina
tio . Maleficium . Vana obſervane
tia , quid .
3 Magorum varia ex S. Sc. nomina .
quid Haovothy Lddegboni Obr
importent .
4 . Locus Exod. 22: V. 18. quid ibi mia
le fier ? Re. 9. v. 22. Jezabel malefi.
ca Samaritis hoc malum affricuit .
Samaritanus pro incantatore dici
folitum , Locus Joan . 8. v. 4. 8.
49 .
s pappaxols quid fignificet LXV. in
terpi
6 Grecorum nomina , inaosdos , kártos o
φαρμακούς γόης .
7 Latinorum ; Magi , Venefici , Thes
fali , Chaldei , Augures , Arioli,
Aruſpices Genethliaci , Lamia ,
Striges , Maſca , Veratrices ,, Sora
tilegi , Sortiarii .
M Agiam, univerſim fumptam de «
ut
ars feu facultas , vi creata , a non fu
pernaturali, quedam mira ay infolita
efficiens ; quorum rasio ſenſum Qo come
munem hominum captum ſuperat . U
A 2 etio
m Rele &t. de Magia , n . 8. Angles ith
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Aiora , artificiofam & naturalem ex- intentio , ratione multiplicis fui obi
clufille . Artem dixi , ſeu Facultatem , jecti , quatuor quali ſpecies hujus ta
pro quavis cognitione & operatione , citæ idololatriæ , feu prohibitæ Ma
apodictica topica ſcientiam gignente , gia gignit. Fit enim aliquando , ut
vel non gignente , mechanica vel li- dunta xat extraordinarii & miri effe
berali, artificioſa vel artis experte , tus cognitio vel operatio quæratur ;
vera vel circulatoria , ſuperllitiofa ; & tunc libi nomen Magia ſpecialis
vel vitii experte . Eficiendi vocabu- ac arictè fumptæ , vindicat : aliquan
lum pro omni mentis , animi , ſen . do fit , ut quis nitatur cognofcere res
fus , aut membrorum functione po- futuras , vel etiam præteritas aut præ
furi. Vim intelligo , live rei adhibitæ , fences, fed arcapas & occultas ; cona
five perſonæ adhibentis; hominis nem- tus ifte Divinatio nominatur : aliquan
pe , vel dæmonis . Creatam non do deſiderat inftrui & juvari , non ut
fupernaturalema nominavi , ut exclu- prolit , ſed ut noceat aliis, vel ultio
derem vera miracula ; quæ ſolius Deinem fumat , huic ſceleri Maleficiune
ſunt opus : quocirca maluimira , quàm eft nomen . Denique funt aliquando ,
miracula dicere . Communis denique quibus decretum eſt , line noxa cæte
captus & fenfus mentionem inferui rorum , ubi vel alis hoc opere pro
quia multorum magicorum effectuum deſſe utilitale vel voluptate , & tunc
cauſa foli fapientiores , qui omoi x- , Theologi nuncupant Nugatoriam fene
a tate pauci, conſequuntur . Tàm laid vanam obfervantiam . Sic Magia re
fümptæ Magiæ divifio , petenda ex proba, in Magiam ſpecialem , Divi
caulis finali & efficiente. Ab efficien- narionem , Maleficium , & Vanan ob
te , ducitur divilio in Naturalem , Ar- fervantiam dividitur , de quibus Gagu .
rificioſam Diabolicam ; quia cua- lis ordine diſputabimus .
ti effectus ejus adfcribendi funt, vel Ab hac lpecierum Magiæ diverfita-.
in fitæ rebus naturæ , vel humanæ in- te , mira nominum varietas apud He
duftriæ , vel cacadæmonis malitiæ . A bræos , Græcos , Latinos manavit , ad
finali caufä , recte diſpartias ; primo cos fignificandum , qui ftygiis hiſce
in bonam , fi bona intentione & lici- myſteriis forent initiati. Prolequamur
tis mediis utatur , quod tantum præcipuas appellationes .
competit artificioſæ ac naturali ) & Quædam Hebræorum ad folam Di 3
in malam , cujus nempe finis. vel me- vinationem videntur pertinere , ut duo
dia , quibus utitur , prava ſunt ; hæc illa conjungi ſolisa , w'OINT
peculiaris eſt Magiæ prohibiræ ; quam AOVOTH 8 IDDEGHONI, quo
idolofatriam tacitam & fuperftitionis rum nili fallor pofterius paulo patet ,
fpeciem eſſe diximus. Hæc prohibita ideoque in facris litteris illi folet poſt
Magia fic deſcribi poteſt, Facultas ſeu poni , locis pallen obviis . Aouoth
ars , qua, vi padli cum dæmonibus ini- à radice IN ( of , utre , ) quod vox
ti , mira quædam , communem ho- reddatur obfcurior & quali ex utre
minum captum ſuperantio , efficiuntur . Aridens., n nam OF primò fignificat
Dixi vi pacti : quoniam omnis Ma- ipfum dæmonem refpondentem , ſecun
giæ hujus vis , pacto tacito vel ex- do ſignificat Magum qui refponfum
preſſo nititur , ut fuo loco docelo . elicit : Gcut & Python , o ventrilo
iT acitam vocant idololasriam Theolor quus , vocatur , vel ipſe dæmon inhar
soi , quia non tam ut plurimum cer- bitans , & ex imohominis reſpondens:
intendunt Magi cultum illum ex . vel ipfe homo , dui dæmon inhabi
hibere creaturæ , ut Deo ; quàm tat . o. Græcis etiam puxañs utrum.
tanquam benefactori euidam & munis que ſignificat , à quodam Eurycle , qui
fico , à quo aliquid conſequantur . Quæ Pythonem habebat , & primus ven 1
trila
a Levit. 19. verf. 31.0 20. verf.6. Reg. 28. ver. 7.00 9 .
Deut. 19. verf. 11. 4. Reg. 23. •v . 24 . o U. docui pluribus commen , in
Flag & verf . 16. do 19. verf. 3s for 6. 8. 2 196
 .
.
LIBRI I. CA P. II .
obe triloquus Athenis fuit , unde & alii tur » etiam Onirocriticis x, quare pers
Lipuxes dicti , quod docent Suidas & peram Rabbini recentiores reſtringunt
Ma Heſychius , & Scholaſtes Ariſtopha- ad eos, qui ſuperſtitiose dies & tem
ut pis p & ex Ariſtohane , Plutarchoque pora ob ſervant faulta ne fint an in
ffe poffet probari. IDEGHONI non fpe- fauſta , ſed hoc genus ad omnia per
Etat ad Chiromanticos & fimiles , tinet .
‫و د‬ ut quidam cenſet ; fed ad oracula dz . CHABAR x & LACHAS nan ons
in monum , Give per AOVOTH , live % quomodo difcrepentnondum inveni ;
res ex vifceribus telluris , five per umbra- quare ( ni fallor ) idem fignificant, nem
rum evocationem , ut colligitur com- pe étraodoo incantatorem feu ( ut
na paratione locorum SS. ubi hoc no- Gentiles vocabant ) exorciſtam , qui
1an men uſurpatum ; q five ad genus prophanis ſeu malis verbis aut multi >
quoddam divinationis de quo libro tationibus mira patraret.
i ut
itio · tertio . fal
ciune Alia nomina non tam quid dæmop li puto Abenezram , Ben -Natam &
efficiat , quam quid Magus conetur , alios Rabbinos , qui'ad naturalem feu
ido ,
reſpiciunt, patentque latiùs. Ad om- bonam Magiam videntur referte . Quz
cæte
nes im divinationes pertinent , NA. fo , fi hanc fignificaret , cur tam ſe
pro
TUDC CHAS , KESEM , GHONEN , ad rio in SS. prohiberetur ? Equidem pu
omnes vero incantationes, CHABAR, to hoc nomen complecti Magorum
fem
& LACHAS ; ad omnem denique genus omne ; qui , cum dæmone fæ
I re
Magicam in gettere , CHARTUM . derati , divinant a vel præſtigioſa mi .
Divia
MIM , & MECHASSEPHIM , de racula operantur , bimmo & quofcun
n ob
quibus nunc agendum . NACHAS que incantatores & veneficos compre
ogu . Un3 fignificat augures , & omnes ac hendere probatur , quia Lxx modd ver
lios conjectores vanos : qui ex fortui- tunt Expoſitores , Engntos c : modd
ita
tis quibuſdam futura folent divinare ; papuards veneficos d ; modd inaudas
He qualem fe, prudenti vocis æquivoca- incantatores e . Vulgatus quoque no
, ad
tione , ad tempus Jofephus finxit , r Iter aliquando vertit conje &tores f ,
hilcs hæc divinatio prohibita multis locis. , aliquando verd ariolos 8 : aliquando
mue KASAM ODD ſignificat univerſim maleficos h , ut illorum auctoritate vo
divinare , unde KISEM divinans feu cabulum intelligamus aded diffufum
Di- 3 ariolus , & KESEM , divinatio , fur eífe .
duo mitur etiam in malam partem de qua Denique MECHASSEPHIM
‫הא‬ cunque , rerum quoque non fortuita- D'DUND vox , eft orta ex radice
quo rum , prohibita conjectatione , paflim CHASAPH , ſignificans quemvis ma
et in SS . ejus mentio obvia eft t . lis artibus Magicis , utentem . Ided
oft
GHONEM 128. quibuslibet au- nofter tam late interpretatur, malefi,
guribus & conjectoribus accommoda - cos , i maleficas artes k , maleficia , 1
COX aut
cre p Suid . & Helych, in voce spusang z d. v. 6. Ecol. 10. v. II .
cat Plutar. lib . de effectu oraculor, Arifto a ut Gen. 41. v. 8. 24 .
phan . in Vefpis , oro ibi Schol. b u Exod . 7. v. 11. 22. 8. v .
om 4 Supra lit. n . 7. ac 18. c. 9. v . 11.
Flo r Genef. 14. 0. 5. Ob 15. c ut in Genef. fupra .
ha [ Levit: 19. v . 26. n. 23. v. 23. de d ut in Exod. fupra .
ens : 24. v . 1. Deut. 18. v. 10. 2. Par. 33. v. 6 . e in Exod. f in Gen.
bio t ut d. ver . 23. ego ver. 10. 1. Reg. & Daniel. 1 , v. 20. 2. v. 2 .
;
28. v . 8. Reg. v. 17. Ifa. 3. v. 2. Jer. h in Exod. fupr.
27. v . 9. Ezech. 12. v 24. 21. v . 1 . i Exod. 7. v. ii . Ego 22. v . 16 .
2. 22. v . 28 . h 2. Paral. 33. v. 6 .
en
d. loco . Jer, Mich . s . v . 12. | Ifa. 47. verf. 9.OO 12. Jer. 27. 0
1 * ut Deut. 18. v. 1o . oye 2. Parag. 9. Daniel. 2. 2. verſic. 2. Mich: 5. verfi
* 33.v.6. y Job.40. v.25.6 P1.57. v ... 12. Nahum 3. verf. 4. Maløshez, uns
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
aut veneficia m . Non defuit tamen Dominum folemnes Samariæ Magi
4 quidam vehementer hujus criminis ſu- principes, eorumque ſcholæ , Simonia
Ipectus , & ex profeflo fagarum pa- norum ſcilicet & Menandrianorum
tronus , qui Lectoribus conaretur per- Secundum adfert locurn Exod. c. 22.
ſuadere hoc vocabulum , faltem in le- Exod. eò quod Lxx. verterintpapyaxs's , S
ge Exodi xx11 . cap . reftringendum ad
lolos venenarios , cujus error facilè
refellitur : Primo , quia radix nomi-
nis , nun CHA. APH , non ſignifi:
cat toxico perimere ( ut ipfe putat )
fed quando folitariè ponitur , nec ſen-
tentia narrationis relirictionem poftu-
lat , tunc Magicorum ludibriorum ge-
nus omne continet , ut apud Mala-
chiam , & Nahum , & in libris Pa
ralipomenon : Si quando autem reftrin-
gatur , id contingit , rei , quæ de-
Icribitur , conditione hoc poltulante
Sic Exod. 7. reſtringitur ad præftigia-
tores propriè dietos , de quibus tan
tùm agebatur : fic apud Jeremiam po
nitur pro divinatoribus ; apud Danie-
lem , pro fomniorum interpretibus .
Det adverſarius locum ullum , ubi pro
ſolis Venenariis uſurpetur. Bend eſt ,
quòd duo tantùm loca adduxit. Unuro
de Jezabel , quaſi verd Jezabel clan.
culum venenis ,& non ferro palàm , at-
que cædibus, in Prophetas grallarifuerit
folita . Quantd veriſimilius eit fæmi-
nam inſano dæmonum cultu furentem ,
incantationibus quoque , & rhombis ,
aliiſque philtris Achabum , & alios
dementale ? ut ibidem benèn , polle
riore loco, cenfuit Toftatus . Sanè ana
te Jezabelem Magiæ ſuſpecta non fuit
Samaria : pofteà , per hanc foriè ex-
cetram , peſtis hæc immilla , hæſit a.
deò pertinacite ! , ut Samaritani no-
men pro incantatore uſurparetur. Un-
de & JESU Domino objectum , Sam
maritanus es, au demonium habes o ,
quaſi genti proprium eſſet , cum de-
mone commercium habere. Quare &
Dominus convitium illud unica nega-
tione refutavit , ego demonium non ha-
beo : quaſi dicat , cum dæmonio paredro ;
vel eurycli , vel fæderato ; nulla mihi
familiaritas intercedit , quapropter nec
Samaritanus fum : & poft Chriftum
m 4. Reg.gi v . 22. n 4. Reg. 7,22 :
o Joan . 8. v. 48. 9.
Р D. Hieron . in Jerem . Danieli
quod ipfe contendic folos venenarios
lignificare ; tam bonus certè Græcus ,
quàm bonus Chriſtianus : refellitur ip
la conſuetudine Lxx Interpretum ,
quos conſtat ea voce latiùs uti . Pris
mò , quia Exod. 7. v. 11. etiam vertunt
papuaxss', ubi conftat agi de præſti«
giatoribus ; nam & incantationem feu
præftigias ibi vocaat qapuaxias & quos
antè qapuaxi's dixerat , idem ab il
lis vocantur inuados . Deinde æquè
diffusè fumpferunt in Paralipomenis ,
épupuaxóléto_ ( maleficis artibus in-
lerviebat . Tertiò , quoniam in Jere
miæ verbis , nomine paupleantwv com
plexi ſunt divinatores . Quartò , quia
inter fomniorum Iinerpretes , apud
Danielėm , recenſent peppards . Tam
ergo latè fumunt hoc vocabulum Se
niores ifti Hebræorum doctiſlimi ::
quod verò peritè id faciant ; li puta.
rem operæ pretium , & ante non aliis
id feciffent ; probarem Hippocratis , 1
Platonis , Ariſtotelis, Theocriti & a.
liorum veterum teltimoniis. Joſephus .
ut non fuffragatur adverſariis , fic nec .
nobis refragatur . Pro nobis ftant Phi
lo. lib. de fpecialibus legibus circa 1
medium , & Catholici Patres p ple-
rique , qui legem illam Mofis ad o ,
mnes Magorum ſpecies. retulerunt ::
Hæc de Hebraicisi.
Græcis fua quoque funt nomina ; 6
quæ , ſtrictè ſumendo differunt : nam .
in corsos incantatorem , nevis arin
lum , feu divinum , pappaxstá vene,
narium , pón præſtigiatorem propriè
ſignificat . Sed frequenter- primum
tertium & quartum , ad omnem Ma
gicam porriguntur ', 'yone etiam quem
cungue denotat impoſtorem . Videas 1
illa tria homonymus conjungi à Pla
tone , Syneſio , Herodoto , Chryſoſto
mo , & Hefychio . Adde quæ habes .
inferius lib . s. fect. 16..
Sica
D. Auguft. li ' 12 : de civit. Dei ; c . 6 .
Ifych, 1.6 . in Levit . c . 19. 20. Ra :
bänd alii add. s . 22. Exod.
1
 7
LIBRI I. CA P.
7 Sic Latinis alia eft propria ſignifi-
Magi
catio , alia per extenſionem accom-
sonido
modata , q Magorum nomen à Barba-
cum .
ris ad Græcos , Latinoſque traductum
C. 22. initio Perlis & Chaldæis in honore
Ex85,5
fuit , ut proprium Sacrorum antiftiti-
ETIOS ·bus , Regun moderatoribus , Philoſo-
CUS ,
phis atque Theologis ; in infamiam
rip cæpit vergere , & cunctis malis arti-
bus attribui . Venefici dicebantur an-
Pria tè , ſoli qui malis pharmacis læde-
stunt bant, & venenarii vocantur ; poſtea de
eſti incantatoribus hoc nomen uſurpatum ,
feu & cunctis Theffalis acconimodatum .
-quos Vani ( apud Capitolinum ) Arioli
ab il Augures , Aruſpices , Chaldai , Thefs
aque ſali , Genethliaci, fæpè confunduntur .
enis , Lamiæ dictæ , quod pueris necem ad .
in ferant , deſumpto nomine , vel à fa
Jere moſa illa & crudeli Regina Lamia
com . de qua Anton . Liberalis , Diodorus &
quia alii , vel à fuccubis dæmonibus de
apud quibus Philoſtratus, vel à feris Lybi
Tam cis , de quibus Dion Sophifta r . Strie
Se ges , ab infaufta & nocturna ave ,
ni : quæ creditur exitium infantulis ad
uta . terre , / Veteribus etiain Romanis apud
alii Apuleium diëtæ hæ mulieres ſunt
cis veratrices ; quod divinandi fcientiam
xa profiteantur, ut folent illæ feces , quæ
hus ſe jactant Ægyptias , colluvies omni,
nec um populorum & nationum : veteres
Phi enim verare dicebant . Ennius ſatin
irca vates verant ætate in agunda , fortals
Gs & veracula , ut conjicit vir do
ple
Etus apud Suetonium in Vitellio 3
Nullis infenfior quàm veraculis
Mathematicis . Idem cenſet ab hofti
; 67 11 metais, de que la per deteriobegeti-
m. dum , dictas olim Simulatrices , a Fe-
fto ; & Fictrices , à Tertulliano . Lon- credidere Deos auctores , & rerum Do
gobardi ſuis legibus Maſcas nomi,
nant ; ed fortè , quod in conventicu-
Jis fuis , larvis ſe tegant; t vel quod bant , & maluın alterum Armagem ,
defośmi ſpecie oris , ut fant pleræque , live Plutonem : , deinde ab his nus
Jarvis ſeu mafcaris , quàm foeminis &
miliores . Sortilegos veteres nomina-
25
20 bant , qui quarumlibet fortium fuper. culcum falforum Deorum tradebat, &
o
9.Hiero. in c . 2. Daniel . Apulejus ,
es ,
2. Apolog. Hefych. c Suidas .
r Vide Adagium Lamiæ turres doo 9.1
Commen , noſtrum in Senece Traged .
6. I Vide Comm . in Medeam v . 732.
II. & III. 7
fticioſo jactu aliquid divinare niteban .
tur u . Sed Theologi & Jurifperiti
poſteriores cum nefando ftrigum cria
mine confuderunt . Sortiarios eofdem ,
& fortiarias , vocatos comperio jam
inde ab Hincmari Remenfis Archie
piſcopi ævo x . Hi venefici limul &
Dæmonis vaſalli Ligii funt 2. quare
poſſunt etiam dici Satanici Venenas
ri : Horum crimen yetus', & ante
OHRISTI Domini adventum . Tales
enim Canidia Horatii , & Erifichto
Lucani , Martina Taciti , & Theſſa
læ Luciani , & Apulei . Nomen for
tiariorum recencius eft .
CAPUT III .
De Magia naturali ſeu Phyſica .
SU M MARIU M.
1 Perfarum Magia duplex , Natura
lis y Superftitiofa .
2. Quod -initium feu origo utriuſque .
3 Zorlafter quot ??
4 Naturalis Magis author ; quid fit
ea , Samhedritæ quales Magi fues
rint . Magie naturalis definition
exempla .
s Qualis Magia , Salomonis , Trium
Regum d Apollonii .
6 Magie naturalis divifio.
7 Judicium de ſcriptis , quæ in hoc
genere edita , quæ liciia , quæ ile
Licita , OC.
Vi fupra omnes Magi-
Quis deditifuere, Periwica quibus
id Marcion & Manes mutuati ; duos
minos . ; alterum bonum .Oromazum
ved Oromagdam ; quem Solem cenſe
minibus duplicem Magicam deduxe
runt ; unam quæ ſuperllitioſa tota ,
hujuſ
t Remig. l.j. damonolat, 6.18.
u extra tit. de Sortileg. X c. ult.33.
. y Plutarch . lib. de Ilide
Olyride.Laertius initio ſuæ hiſtoria Aga
thias do alii .
 8 DISQUISITIONUM
hujuſmodi plura ; alteram , quæ natu .
ras intimas rerum callebat, quam Per-
fis utramque Apuleius adſcribit .
Fallax prior & nociva , ſatis diabolum
indicat auctorem , qui ante diluvium
eam docuit malos illos gigantes , à
quibus ea Chamus imbutus ; ab hoc ,
ejus pofteri Ægyptii , Chaldæi , Perſæ :
fic enim interpretor D. Clementis ver-
ba , a de Angelis peccatoribus : docue .
runt ( ait ) homines, quod dæmones ar-
sibus quibufdam obedire mortalibus, id
eft magicis invocationibus , poffent ; ac
velut ex fornace quadam officina
malitiæ totum mundum ſubtracto pie.
satis lumine, impietatis fumo ropleve
runt . Pro bis & aliis nonnullis caufis
dilurium mundo introduétum eft , or
omnes qui erant ſuper terras deleti ſunt ,
exceptá Noe familia , qui cum tribus
filiis eorumque uxoribus fuperfuit : ex
quibus unus Cham nomine , cuidamex
filiis fuis, quiMezraim appellabatur,
à quo Ægyptiorum ey Babyloniorum
Perſarum ducitur genus , malè com-
periam Magicam tradidit diſciplinam ,
hunc gentesquæ tunc erant , Zoroaſtrem
appellaverunt , admirantes primum -Ma-
gise artis auctorem , cujus nomine etiam
libri plurimi fuper hoc habentur , &c.
addit hụnc poftea i &tum fulmine 20-
roafirem ; quafi vivens aftrum di-
eum , & pro Deo habitum . Zoroaſter
non unus, fed multi fuere ( nam Go-
Topius nugatur qui nullum putat fuif-
fe) Primus ileChaldæus Magiæ in-
2 ventor : falluntur Sixtus Senenſis &
alii , qui bonam illi tantùm tribuunt .
Secundus forte Bactrianus ; qui cum
Nino bellum geſſerit , de quo Plinius ,
Juftinus & Arnobius ; Tertius qui &
Erus dictus , live Armenii filius , juxta
Clementem Alexandriqum ; five Oro-
mazi , juxta Platonem : nec enim ar-
bitror hos Eros fuiſſe diverſos, ut cen-
fuit Franc. Patricius . Suidas videtur
primum cum fecundo confundere , non
3 quartum aliquem ſuggerit . Arnobius
quatuor commemorat : primum illum
2 Apolo.i. & lib . 4. recogn .
b l. 2. c. 14. idem affirmat, c. 16 .
cl. de Idol. vanitare c . 16 .
d lib. de anima c. penuli.
MAGICARUM 1
Chaldæum : fecundum Ba & trianum
tertium Pamphilium genere , qui &
Erus di & us quartum Armenium ge
nere , non Armenii filium , de quo
Clemens ; ſed alium Hofthanis nepo
tem : Quinti fortè meminit Suidas
cum Zoroaſtri Aſtronomi meminit ,
& Perfomedum dicit fuiſſe . SextiPro .
congelii mentionem facit Plinius , o
mnes hi Magi fuere . Sic etiam de
dæmonibus agens Lactantius, b Mago .
rum quoque ars omnis , & potentia ho
rum adſpirationibusconftat , &c. Idem
afferit & D. Cyprianus & addit , s
Hoſthanem Magorum præcipuum fuif
fe , huic famoſos alios addic Tertul
lianus : d his verbis ; Hoflbanes , Tv 1
phon , Dardanus, o Damigeron
Neetabis , Berenice , publica jnm
litteratura eft , quæ , c. his conſen
tiune Arnobius , fi rectè verba diſpun .
gas , 1 & cum Eufebio , f. D. Augu
itin. ac Marcellinus ; Zoromazdisme
minit Suidas, Azonacis Plinius, eum
que facit præceptorem Zoroaftris. Cor.
rupit vocem Noachi : ab hoc enim
.
Cham & filii ejus Chus Magiam bo
nam edocti. Scripfere etiam Magica , 1
Julianus Chaldæus philofophus libris 4 .
de dæmonibus : & Theurgicorum au
ctor illius filius , Julianus ided The
urgus vocatus , de quibus Suidas &
Proclus confulendi . Prophyrius citat
quendam Palladem & Symbulum , &
alios nempe Adelphium , Acylinum
Alexandrum Lybicum , Philocomum ,
Demoſtratum Lydium , Zottianum
Nicotheum , Allogenem , Meſuni
quorum impiis ſcriptis utebantur Gno
ftici. Picus reftatur etiamlegiſſe ſe li
bros Chaldaicè feriptos Efre & Mel
chiar magorum . Ex his hodie tantum
exftant , Zoroaftri xaaftosa ſeu Ha
gond nói , Chaldaica feu magica ef
fala quæ ex Platonicorum ſcriptis la .
boriosè collegit Frap . Patricius ob
ſcuritatis majoris , quamfutilitatis , in
quæ exſtant comment . Græca Plecho
nis , & Pfelli. Naturalem verd legi- 4
timam .
e l. 1. contra gent.
f Eufeb. l. 10. de preparat. August.
1. 12. de civis. Dez, Marseliinus hiflo 1
riar, l. 23
 LIBRI I. CA P. III.
timamque Magicen cum cæteris ſcien- ba ' cuncos adactos expellente : unde
jis Adamo Deus largitus : à quo po- communis fabula increbuit eam ſeras
ſteritas docta , per manus & orbem aperire . Confirmat Alex. ab Alexan
eam propagavit : de hac arbitror in dro , p de veneno Tarantulæ feu Pha
telligendum , quod ex Thalmudicis langii Calabri ; à quo morlis non aliud
S Quinquarboreus in c. 5. Threnor, tra . vitæ & remedii præfidium , quàin ſi
dit Sanhedritas Judæorum Magiæ pe- certo muſica ſono ſaltitare ad nume
sitos elle debuiſſe. Ea ( 'ut Pfellus , 8 rum compellantur , donec concidant fa
& Proclus advertere ) nihil eft aliud igati. Præterea innumera , quæ con
quàm exa &tior quædam arcanorum na. geſsere Ariftoteles ( f . auctor ipfe lib.
le
furæ cognitio , qua cælorum ac fyde- de admirandis auditionibus ) & Guil .
De
rum curfu & influxu , & lymphatiis helm . Alvernus 'opere 'pererudito , de
atque antipathiis rerum ſingularum Univerſo q & ex Belgis Robert . Trie
m
obſervacis , ſuo tempore, loco , ac mor zius auctor libri de demonum deceptio
ifs do , res rebus applicantur , & mirifi- nibus ; r apud quos tamen duos quæ
ul. ca quædam hoc pacto perficiuntur ; dam narrantur ; meritò. Satanici pacti
quæ caufarum ignaris prættigioſa , vel fufpecta , ut quod Guilhelm . narrac
go
miraculoſa videntur . Velut : cum To Heliotropiam facere homines inviſbi
bias paternam cæcitatem felle piſcis les , & argento vivo inter duas can
en diſcullic , b quam vim Callionymopi- nas pofito incantatioues impediri. Ut
inº ſci tribuunt cum Galeno i plerique : quod Robertus docet , rutam furto fub
item cùm tympani ex lupina pelle latani , & ocimum cum convitiis plan
gu
neo Sonus , aliud tympanum , ex agni- tatum uberius provenire: item ſeptem
na tenſum , diſrumpit : k cum certæ herbulæ gramina , jacta in Tym
Im •
Venetiis Turca quidam liquato plum . pofio , convivas omnes ad rixas & La
'ore bo mapus lavit innoxius Illuftria pitharum certamina provocare . Nec
im
quoque illa quæ narrat B. Auguſtinus minus frivola funt quæ Ludovic, Dul
bo
libr. de Civitate Dei capite 4. s: & cis memorat de vi gemmarum per eas
ca ,
fexto de pavonis carne neſcia putre- elfici poffe , quicquid homo queat ima
is 4 .
ſcere ; de paleis frigore fuo nives con- 'ginari lib. de gemmis C. 1. o vanam au
au ſervantibus , & calore fruétus matu . xelim ! an gemmæ omnipotentes ? So.
Cheo
rantibus, vi contraria : de calce quæ lidiora longè & cutiora peti poffunt
cum ignitam in fe vim habeat , aquis exempla , ex Sirenio , Fracattorio , &
irat
accenditur , oleo infuſo non accendi- Langio . | Naturalis hujus Magicæ §
tur : de Agrigentino fale , qui liqua . peritiſſimum fuifle Salomonem Regem
tur igne , aqua verd induratur & minimè dubitandum . Quæ tamen de
crepitat : denagnete , de Epyri fon- morbis ab eodem Rege curatis incan
te & fimilibus his addunt alij. Pa- tatione , Flavius Joſephus retulit it
tres , m de di&tamo , quo cervus ſagit- ea vel falfa funt , vel in illud referea.
tas ex pellit , & chelidonia , qua 'hi- da tempus , quo ſe idololatriæ & omni
el rundines cæcos oculant pullos · Con- fuperſtitioni immerferat, Tres Magos
firmat Plinius n de Pryllis & Marfis Evangelicos hac Naturali Magica 112
um
odore ſerpentes foporantıbus & impu- butos volunt nonnulli , & crediderim .
la nè laceffentibus , de Pici o Martii her- Sed an hac fola & non dæmoniaca
B quo
la .
oba Pſellus l. de demonib . Procl. 1. Pacianus l. de pænitent. d . D. Hiere.
de Magia. in Ecclef. n Lib. 7. 6. 2 .
in h Tobie 7 . o Lib. 10. cap. to .
ho i Gale. 1. 1o. fimplica medicam . Pli . : p Lib : 1. Genial dier.
egi- 4 nius Aelianus * alii ,
9 Partis 2. principal. par. 3. 6. 23 .
k Oppianus l. 3. Cyneg . r cap. 4. r Siren. libr.9. de fato ,
| Cardanus I. $. de fibrilitar. Boi- 1.6. Fracaſtor. d. de Sympati o an
41. feau . Hift. Prodigio. c. 8e ripar. Joan. Langio epi. 33 .
pos m Tertulianus l.de panitentia c.ult . 1 Libro 8. Antique
 IO DISQUISITIONUM
quoque ? poft Chriftum Dominum ado
ratum , certo certius, à crimine hoc
alienos'; quid ante fuerint , parùm re.
fert . Sane Theophylactus , u cenſuit
etiam vetita imbutos. De Apollonio
Tyanæo ; videtur Juſtinus * Martyr
eum Phyſicis magis annumerare :
ſed , ut frequentiùs credam dæmo.
nis ufum opera , faciunt quæ perdo:
& d ſcripſit ' Euſebius contra Hiero-
dem .
6 Naturalis Magia dividitur in .opera-
tricem o divinatricem , hæc in ab-
diris & futuris conjectandis verſatur ,
de qua libro fequenti differendum ho-
bis copiosè : illa miros effectus produ-
cit de qua nunc agimus . Multi de ea
libros ediderunt , quorum qui catalo-
gum nudum proponunt * fine antido-,
z to , videndum ne venenum aureo Ba-
bylonis calice propinent incautis . Im-
primis ab hoc removeo , ut dæmonia-
cos Magos , Robertum Perfcrutatorem ,
cujus Magiam cæremonialem , et libr.
de myſteriis ſecretorum , Agrippa lege-
rat , & ex iis defumpfit non pauca ;
Picatricem Hiſpanum , Anſelmum Par-
menſem , Cicchum Eſculanum , Petrum
de Apono , & Cornel. Agrippam , &
Paracelſum , & auctorem peftilentis libri
SANYON,(DeiQuaternarium ) innomi-
natum , ſed mirum hypocrytam ,homines
partim atheos,partim hæreticos.Alchin-
dus , Rogerius Bachopus & Geber A.
rabs multis fcatent ſuperſtitioſis , ideò
vetitæ lectionis etiam hos putarim .
Raymundus Lullus , & Arnoldus Vile
lanovanus , funt ipfi quoque in non-
nullis hærefeos notati : ý quare libros
eorum pullus deberet legere , quiTheo-
logicorum dogmatum non lit probe pe-
ritus . In eandem claffem referendus
Thomæ Bungey lib. de magia natura-
li , & eodem titulo lib . Georgii Ri-
play , qui poft mortem necromangicus
fuilſe judicatus. Ponceti & Ardoinili.
bri de venenis, legendi non videntur, niſi
à medicisconſcientiæ timoratæ ac piæ :
cæteris ea lectio intuta . In Cardani
u in Matt.
9. 24. ad Orthodo.
X
* Mich . Medina l. 2. de recta in
Deum fide cap . 7. ex Agripa libris .
MAGICARUM
de Subtilitate . Varietate libris paf
lm latet anguis in herba , & indigent
expurgatione Eccleſiaſticæ lima . Joan.
Baptilta à Porta , ſpeciofo Magia na
turalis titulo , ſuperſtitioſa multa &
illicitæ Magiæ velare nititur , vg. 1
de conficiendo fagarum unguento , &
his fimilia . De Antonii Mizaldi Na.
turalis Magia libro , non habeo quod
dicam, quia nondum legi : ſuſpicor ,
quod facit in Centuriis memorabilium ,
ſuperſtitioſa illum à Naturalibus non
ſecrevifle Alberto Magno tributus
liber de Mirabilibus, vanitate & fu
perſtitione refertus eft ; fed magno
Doctori partusfuppofititius. Cicchi de
Eſculo Commens. in ſpheram Sacrobu 1
Ri inter ſuperſtitiofa fcripta collocan
dus . Pomponatii de Incantationibus
opuſculum , certè miratus fui camdiu
tolerari ab Eccleſia , nunc recens &
meritd , in Romano Índice damnatur :
veriffimum enim , quod ab Antonio
Mirandulano fcriptum , hoc opere
Pomponatium , ſe nec Philofophum
bonum , nec quod fædius , Chriftia 1
num bonum exhibuille , cùm effectus
omnes mirificos cælorum influxioni.
bus adſcribit , adeò ut velit & religio.
nes & leges , earumque lacores ab iis
dependere Quod prorſus impium .
Edidere quidam , nomine Franciſci Pi
ci Comitis Mirandulani , pofitiones Ma
gicas, in quibus certè funt quæ me
rito , etiam Bodinus , ut noxiæ fuper
ftitionis , reprehendit. Quid ipſe cen
for ille Demonomaniam fuam mul
tis erroribus referlit , nec qui poftea
edidere , ut emendatam , Antverpien
ſes , uti par erat expurgarunt . Ma
nent multa noxia , & quæ ambiguam
auctoris fidem fatis conteſtantur , no
cereque legentibus pollint . Unde &
ab Inquiſitoribus Romanis , jure opti
mo , liber ille inter veritos refertur .
De theatro univerſe naturé , ejuſdem
Bodini , li Deus vitam dederit , olten
dam alias , plus in eo opere Rab
binicorum effe deliriorum , quàm fo
lidæ
y Vide Directorum Inquifitorum Ei
merici , Mariana I. 14. de rebus
Hiſpa. c.9. do lib . 15. cap. 4..
z lib . 6. de fingulari certamine .
 LIBRI I. CA P. III. Q. I. II

pal lidæ philofophiæ ; multa quoque cum guras ac numeros ipfi perficiunt , ea
gent Theologicis placitis aded pugnantia , produci voluntà virtute iis figuris
140 . ut qui lenius de illis loqui velit , eri communicata ab aliis figuris ſublimio
na ronca & prorſus temeraria cogatur vo- ribus , ex ſympathia quadam naturali
& care . De quo aliàs. Aded lubricum rerum inter le fimilium , quatenus hæ
& periculofum de his differere , nig figuræ ad amuſlim invicem coaptaa
Deum femper , & Catholicam fidem , tur . Quod confirmant fimilitudine non
ja Ecclefiæque Romanæ cenfuram , tan- una, Primo , Gicut Echo ex oppoſito
od quam Cynoſuram fequaris . Quæ qui- pariete cauſatur : fecundò , ficut in
dem breviter à me commemorata concavo ſpeculo colletti radii oppoſi
funt , ut juvenibus conſultum , non ut tum corpus repercuſſu inflammant : ter
em ,
non viros doctos irem fugillatum . Nunc tid , ſicut cithara eodem modo , quo
utus quædam diſcutiamus dubia , unde fe- alia , tengis fidibus , fi ferias, alteram
lu guentium deciſio dependet . sinnitu ſuo cogit concinere : fic iltas
imaginum , numerorum , characterum
agno QUÆSTIO I. que fimilitudines efficientiam miram
hide
contendunt habere . Sed ifta prorſus
Tobu
Quid celi adſpectus ego influxus ad frivola elle convincitur .
can
mibur Magicos effe&tus conferat . Primd , quia ſimiles illæ , quas in 2
cælo comminifcuntur imagines , pror
mdiu fus ſunt fietjtiæ , & quædam ( ut phi
SUM M A R I U M.
s & lofophi vocant ) entia rationis , qua
tur :
onio 1 Fundamentum Magorum ab Aſtro- tenus figuræ quædam fimilitudo &
logis of mutuatum . imago picturæ illis aſcribitur , nomi
pere
2 De imaginibus cæleftibus et carum paque ad placitum impofita , ftellas ab
num
tia Sympathia cum inferioribus figmen . invicem diftinguendi caufa , ut bend
tum refutatur, reſponſum argumen- Bartholom . Sibyllanus a advertit : &
Etus tis eorum . patet ex imaginibus picturiſque Aſtro
oni
3 Nugacitas detecta, ex ipforummet nomorum , quis enim neſcit nullas in
gio pofitionibus , cælo effe veras urſas , angues , leones ,
b iis
4 Calum do aſtra anime expersia crateres , naves , Pegaſos ; fed hæc
om . funt. dicis cauſa tantum nos imaginari
Pi
5 Regula ad intelligenda varia SS ., Fictitiæ verò figuræ nulla potelt elle
loca quæ videntur iis animam tri efficientia , qua talis eft , nec cup ve
me buere .
ra figura ſympathia , vel amor natæ .
per 6 Infuentie an ulla , quales. ralis : id enim quod non eft , quem
ea
7 Quid cæli aftra in hec inferiora effectum , io eo quod eft , queat pro
ul poffint . ducere ?
cea 8 De diebus criticis . Deinde comparationes illæ pihil pror
9 Articulus de hac re Pariſ. confir- fus ad rem faciunt . In Echo cuneta
lao mat dieta , funt realia encia , homo loquens :
im vox repercuſſa , paries repercutiens
0 Mnium fuperſtitionum caput præ- nec tamen ulla parietis cum homine
cipuum hoc veterum Magorum {imilitudo , ut illarum ipfi dicunt elle
oti fundamento nititur , de quibus ita imaginum . In fpeculis quoque illis
Prellus cum cxponit Aéroce Zwpokespe , incendiariis , omnia ponuntur reipſa
cem ( effata Zoroafrl ) : ( Magicas verora conſiſtentia , nihil confingitur : nec ul
en tiones conftituunt , à fummis potefta- la quoque formæ fimilitudo inter ter
ab ribus , à terrenis materiebus . Com- minos extremos , ſolein urentem & li
fo pati ajunt ſupera inferis , de prefer- gnam quod uritur. In citharis autem ,
2 Linn ſublunaria . ) Hos feculi recentio- evidens requiritur à parte rei conve
Ei res , quæcunque per characteres , fi nientia , intenfionis modus idem , fi
bus B 2 dium
a Peregrinar. queftionum 1. Decad. 6. 9. quajt. princip. s. q. 1. & 2 .
 12. DISQUISITIONUM MAGICARUM
dium concinnitas , cithararum debita dam Patres & recentiores Philoſophi
propinquitas , fimilis, aeris. crifpacio , Itali e animam intelligentem . tribue.
quæ fonitum quafi plectro eliciat . runt .
Denique quis figurarum hujuſmodi Sed hæc omnia ut folida , ita fal- 4
characterumque vires , atque fimili- fa & periculoſa . Imprimis dicere ce
tudines, unquam nugonibus iftis ,reve. lum aut aftra fenfu vel intelligente ani
lavit ? quod revelationis . teftimonium , ma prædita , damnatum olim fuit
proferunt ? Gi Chaldæos , Ægyptios , Conftantinopolitana fynodo , & arti
& Platonicos laudeot , quæram rur. culis . Pariſienſibus .: elique erroris &
ſus, à quibus ifti acceperint , quod ſcandali plena opinio , propter fuper
facé mortalium nullus folo ftudio vel ftitionem , & idololatriam annexam ,
experimento , intelligentia quivit con- & cum alii, tum copiofillimè Eckius
Segui , & Eſpencæus d ' docuerunt . Patres au
3 Præterea fatentur magi , quaſdam tem qui videntur hoc afferuiffe , illi
imagines non ad fimilitudinem cæle de cæli anima figurate & allegoricè
lium illarum , quas diximus , fed ad : funt locuti , ut & in ipſa S. S. cujus
fimilitudinem rei quem operans animo omnia loca quibus id innuitur uno
concepit conficiendas, V. g. li magus , ex quinque modis , accipienda docuit
i optet duos committere , duorum in. me Joan. Maldonat. potter.e Primo s
ter fe pugnantium : Gn verd amorem per Profopopæiam , qua quæ animato
conciliare velit , duoram ſe comple .. rum fuoc inanimistribuuntur, utma
tentium effigies ſculpendis : fi fecun: ri videre : & fugere , cælis & ter.
di aliquid peritur , in recta iconis fu- ræ - audire ac placere , & c.f . Secundo , .
perficie : li verò infauſtum quid , in per Metonymiam ', continens ponitur
dorſo ſeu averſa parte infcribendum , pro contento, ut cum terra dicitur cor
quod velis evenire . Harun imaginum ruptà ; vel à Deo judicanda , aut ur
Nectanabuni tradunt inventorem , & . bi alicui remiflius futurum . į Tertiò , 1
Albertum in Speculo , approbatorem : per Hyperbolen , ut quando lapides di
quæ omnia feipfa vanitatis arguunt & cuntur clamaturi',, terra dicitur aſpe
poftea refellentur . 6 Ex his tamen etu Dei tremere , vel refponfura intera ,
deliriis pergunt majora , ſerere delira: roganti, h Quarid , per: Analogiam ' ,.
menta . , Metaphoram ut, cum ſol dicitur 1
1 1
Primò , fi cui morbum vel ſanita : præeffe diei , i Luna nocti , Liina vo
tem velis adferre , principio id atten , catur regina cæli ; { tellis tribuitur im
dendum , ut ætati ejus conveniens pla- munditia, aſtra dicuntur laudare Deum ,,
neta deligatur , verbi gratia , ſeni Sa : item - nominantur: virtutes : cælorum
furous , puero Mercurius , viro Jupi- Quintò non ex veritate , fed ex homi
ter ; deinde etiam planera conveniens num opinione , ut cum k legimus mi- .
affectioni feu qualitati inducendæ , ut litiam cæli de altris & ftellis. Qua re
odio, Mars , amori Venus : denique gula aptè accommodata , ſolvuntur om
Ggnum quod parti corporis , quam ve- nia Pauli Ritii & similium impiorum :
lis juvare vel lædere, praſit , ut fica . de animatione cæli argumenta ex fa .
piti aries , li pedibus piſces. Nituntur eris Literis perita . , -
hac ratione , quia cæleftibus corpori Deinde celorum & aftrorum putida
bus non Hebræi modo & Græci gen . illa analogia ad fingulas ætates & cor
tiles , fed ex Catholicis etiam olin qui poris partes, & animi quoque affe
ftio
b infra c . 3. q. 1 . Gên. 6. v . 11. 1. Paralip. 16. v.33.
Archangelus? Mercenarius , Balo Marib . 11. 6. 22. hi. Luc. 19. ver ..
duin . demonte aureo , Paul . Pernumia . 47. Pfal. 103. ver. 7 :
di Eckius, l. de predeſtinatione. Ef i.Genef.r. v.16. Jerem.7 : v . 18.ago .
pencæus.libr. de Animatrone cælorum . 44. v . 17. Job . 15.-v. 1. Do 38. yer. 78 .
esin 1. ſent. f Pfal. 113. v . 3. Le Pfal. 32. v. 6. Daniel. 4 , v . 32..
vir. 26. 34. Dext . 32. v. 1 .. k Sophon. si visi cum fimil..
1
LIBRI I. CA P. III. Q. I.
oſophi 6 & tiones , nonne nugatoria eft : fanè qui ita indirectè tantùm & mediatè par
tribue. rectè philofophantur', illi vel nullos ticularibus agentibus ad agendum fup
præter lucem & motum influxus in petias ferunt : ſed cum iiſdem caulis
a fali :
4 hæc inferiora cælis & aftris concedunt ; particularibus immediatè ada agendum
е сх. vel potiùs influentias quidem agnof- concurrere nequaquam poffunt . Unde
Pani cunt à motu & lumine realiter diftin- & illud conſequitur , quod , cùm in
i fuit & tas : per quas , non calorem ( hunc Auunt', in ſolam unam corporis par
arti . enim motu & luce producunt ) ſed tem nequeant influere , quin fimul in
is & alias elementorum qualitates etiam gi. alias influant ..
grunt , quarum in corporearum rerum Quare meritd tales Aſtrologomago
ſuper
xam , temperamentum , vis eſt aliqua . Sed rum obſervationes à Medicis peritis
Eckius addunt hanc poteftatem certis cancel rejiciuntur , or inter cæteros à Bapt .
res au. 7 lis circumſcribendam . Primò poffe cæ . Condroncho de morbis veneficis , libr.
los per fe res inanimas , mixta & ele. 2. c. 6. & jam olim fuere decretis Ec
: , illi
menta , producere. Secundò , cælos yi- clefiæ damnatæ , ut fuit oftenſum à
gorice
ventia imperfecta , quando naſcuntur Pico & Bened . Pererio', o ' Meritò Di
cujus
ex putredine , gignere , per accidens vus Bafilius ſcripſit , p ridiculum effe
, 000
docuit : fcilicet quando particulares Attrologis contradicere, cùm eorum di
Primos caufæ materiam lic diſpofuerunt , uc cta ſint omnia ignorantiæ: & impie
fic femen aptum viventis , tunc enim fatis plena, Et D. Bonaveutura gob
imato
huic temperamento coeli fuo influxu forvationem hanc effe à Deo maledi
it ma
•majorem calorem largiuntur, & illud etam , & ab Eccleſia interdictam :
( ter
wydd perfectius reddunt.Tertid.confentiunt , & quæ per altra procurantur , doe
quoad perfecta viventia , ad eorum ge- monum illuſiones atque deceptionem
voitur
nerationem non poffe cæleftia corpo- effe . Hæc cauſa fuit , cur Tertullia
r cor
ra aliter concurrere , quàm coadjuvan- nus: altrologiam inter Magix {pe
It ur do particularem cauſam ejuſdem fpe- cies' recenſuerit : multis etiam Giy
ertio , ciei cum re genitar quo ſenſu Sol & cas ; P. I. Hiftor. in Mathematicos
des di
homo dicuntur hominem gignere: quæ hujuſmodi invehatur .
aspe
cuneta in Scholis Peripateticis contra - Objiciune , de diebus Criticis , quos 8 ;
inter
quofdam m ſunt receptiora . Quarto Medici in fanguine minuendo , & po
jam , quoad animi affectiones facilè conceſ- tionibus præbendis', fervant , eo quod
icitur ferim quoniam hæ fequi folent cor- talibus diebus Planetæ certi ægritudi
# VO- . poris diſpoßtionem ; etiam altra infla ni illi propellendæ idonei dominan
rima » Xu fuo , mediante corporis temperie , cur Verùm hæc caufa quam adferunt ,
eum , hominem nonnihil inclinare femper nec vera eft , nec propoſito ſubſervit .
tamen arbitrii libertas integra manet Agite enim , certum aliquem planetam
mi homini . Fuliàs iſta diſſerunt & pro- nominate , qui dominetur primo die
mi bant mulin Scriptores hujus ævi pe- critico v. g. dies Git craftinus , cui Lu .
re Geruditi : eos cenſeo confulendos: jis , na præfit : lint ergo feptem ægrotan
om quibus iſta non ſufficiunt .. Attamen his tes , qui fingulis feptem diebus conti
um ։ nihil confirmatur figmentum illud altro nuis in morbum inciderint : profe & td
ſao . logorum : quia cælum & aſtra caufæ tunc futuri funt feptem dies critici con
ſunt communes tantùm & univerfa. tinui : nam primus erit feptimus dies
vida
les', quatenus conſervant inferiora , ne criticus primi, fecundus ſecundi, atq ;
cor à contrariis fuis diffolvantur : atque: deinceps ita finguli ſeptem aliorum or
affe . dine
1. Ui Picus l. 3. contra Afrolog . Me. Harmon , mundi d ' 8.7 Veracrucius in
33. dinal. 2. de recta fide c . 1. Buccafer . lib . 1. Meteor. Valefius de Sacra
ver . reus ', in 2. de calo . Philoſop. cap. 3 !:
m Contra Avicennam , And. Cæfalo o Fr. Picus d. opere. Perer. l. de :
ago prinum & alios . Divina Aſtrolog. p in Hex .
.7 n Ant. Mirandul. li.22.. fingul.core: 91. P. Centiloquii..
m. Georg. Venetus. Cantic. 1. libr. 3.. I l. de idololat. ante medium
 DISQUISITIONUM MAGICARUM

dine luo : feptem etiam continuis Lu- nihil poteft in ca , in quæ prids non
na diebus præerit. quo nihil abſurdius . potuerat : nifi fortè ceram vel aliam
Cauſa igitur veriør petenda , ex ipfa materiam mollem figillare : quod ca
humoris in corpore tunc fævientis pro- men facit , non quatenus fic vel fic eft
prietate . Nam quidana humores aded figurata , fed quatenus durior eft , &
ccleres & acres funt , ut unoquoque angulos afperos habet . Viderunt hoc
die ſubje &tum invadant : alii fecun- multi , qui ſobrii , etiam non Chri
do die funt qui tertio , & quiquar- Aiani . Nam Rabbi Moles Maymon ,
to ( unde Febrium differentia ma: S. Tatian. & alii poftea citandi , ſatis
nani ) quidam tardiores feptimo tan- clarè hoc profitentur . Idem alierung
tùm vel octavo die recurrunt . Har Juriſconſulti quidam , & plures cum
rum accellonum dies Medicis conje D. Tho. Theologi . ' Multa de his
Auram præbent , quid fperandum ſit imaginibus le &tu grata habet Laureo
de ægri valetudine . Unde & decreto- tius Ananias Lib. 4. de Nat. demora
rii ſeu critici dies vocantur . Nihil er à fol. 168.
go hoc cælicolis iftis fuffragatur .
Conclufio fit , ex articulo Pariſien QUÆSTIO II.
XXI . Quod imagines ex metallo velce
Ta , vel alia materia , ad certas con: An effe & tus Magici hujufmodi , mircom
Atellationes fabricate ', vel cerco chara culis fomiles , oriri pofint ex naturcam
&tere, aut figura efformatæ , aut etiam li hominis complexione .
baprizatæ , exorcizata , aut confecrata ,
ant potiùs execratæ , fecundùm predia SU M MARIU M.
etas artes , de ſub certis diebus ', ham
beant virtutes mirabiles , qua in libris I An anime bumanæ res materiales
hujuſmodi ſuperſtiriofis recitantur : en omnes obediant ? quod non , con
ror oft in fide & Philofophia naturali , tra Avicen . Pomponasium .
o Aſtronomia vera . Probatur conclus 2 Neque boc provenire ex tempera
fio . Éidei hoc repugnat , quia pecca mento equalitatis contra quoſdam
tum eft idololatriæ , effectus qui à ſo medicos .
lo Deo procedunt , exfpectare à dæ 3 Nullos naſei medicos vel faſcina
mone , vel conſtellationibus. blaſphe tores .
mum quoque & ſacrilegum eft , ritus
Sacramentorum & rerum facraruin
talibus fuperftitionibus inquinare.Phyo Olie hoe arbitrati , nec olim de
fuere , nec deſunt hodie . Ari. I
ficæ & aſtronomiæ ifta' sepugnani , çenna quidem id homini cribuit , ram
quia nec ifta tales fiderum influxus pione anima , nam cenfet intellectus
agnoſeit : nec illa naturalibus caulis benè difpofito & fupra materiam ele
tales effectus attribuit . Nam hæfi- vato , res cunctas , quæ materia con
guræ neque vim habent quidquam ex Itant , coeleſtes & terrenas , fimplices
aſtris eliciendi : neque in fubje &tum ac mixtas , obedire . Quod fi de mo
novam aliquam qualitatum mixturam fali di& um obedientia , inſanumeft :
inducunt , aut ullam effentialem for- quia hæc folis ratione præditis com
mam imprimunt : fed manentibus ea petit : fi de naturali obedientia din
den forma & materia , qualitatibus fum , parum id philoſophice . Nam
etiam operativis iifdem perſeveranti creaturæ ſpiritualis & corporalis , un
bus , quæ priùs fuerant , arte tantùm nius quoque fpecieiad aliam fpeciem ,
pova figura extrinfecus advenit , ad nulla nunc elt naturalis fubjectio , ni
quam nihil fidera pertinent , & quæ & ratione actionis & paffionis., pro
pter
1 c. 72. Du &toris dubitant . Silvef. ver. ſuperſtitio 9. 10. Vairus I.
& Martinus de Arles libr. de fwper 2. de Faſcino c. 14. Per le Loyher. Ker
stic. D. Thom . 2. 2. q : 96. art. 2. lib. 4. L. de ſpectris .
contr . gen . 6. -104 , 105. & ibi Farr .
 LIBRI I. CA P. III. Q. 11. ! 1$
pter quam , quod imbecillius eft , id
s non oedit fortiori . Sed illa , quam Arabs QUÆSTIO III.
aliam videtur infinuare obedientia Univer
od ta falis , foli Deo ratione omnipotentiz Quanta qualiſque fievis imaginatio
lie eſt debetur , & à creaturis exhibetur . Me. nis , quoad effe& us bofce miros ?
ritd igitur hoc delirium refellunt Theo
t hoc logi .* SUMMARIU M.
Chri Alii hanc virtutem largiumtur fpe
mon , ciali cuidam temperamento corporis . I Authores de vi imaginationis tra
ſatis Confingunt enimtemperamentum quod. Etantes .
afferunt dam æqualitatis ex huniorum & qua 2 Plurimun poteft in corpus pro
es cum titatum a & ivarum ad pondus æqua prium .
de his mixtione reſultare , * quo qui fit præ 3 Noctambuli , & horum caufa .
Lauren ditus , afferunt temerarii , poſle mi 4 Exemplam mirabile ,
demen . racula eum perficere : & , ut videas Ś Que ad boc concurrere debeant . Ali .
non confiſtere uno in gradu impieta , quid aliquando efficit in corpus pro
tem , adjiciunt blafphemiam ; hujus xinun o diſpoſitum .
temperamenti vi , CHRISTUM Do 6 In corpus difans aut alienum ni
minum tot miraculis coruſcalle ; fic hil poteft omninò , contra multos .
, mitee impii non tantùm Magi , y led & 7 Imaginatio non poteft alium loco
naturae Fulginas Medicus , movere , fanare > vel faſcinare
Verùm hoc totum prorſus ridicu nec poteft tempefiates vel pluvias
lum oftendit Condronchus Medi ciere.
cus libr. 2. de morbis venef. capit. 4 . 8 Calphurnii locus explicatur Geo
1.
& impium effe , tam accurarè docuit nef. 30. Locus . Dc varictatc par
s Mich . Medina % ut malim eo vos re tus propter imaginationem vel an
ateriale
n , con mittere , quam nihil addendo matan se conceptem vel poft .. Varia ex
dove aliena fcrinia compilare. Mihi empla
jum . femper viſum paràm philoſophicè , 9 Etan fufficiat alterius parentis ima
empers
taleni Bxpacían, feu ( ut ipli vocant ) iginatio .
zuofdam
juſtitiale temperamentum humanæ no Pavones albi quo paéto fiant .
complexionis , excogitari: quod fi non 1. D. Auguftini Locus de extatico ,
aſcina impoſſibile , prorsùs tamen eft ſuper
vacuum , E vi imaginationis muli multa !
Ex hoc conſequitur neminem natu D ſcripſere , ut Picus Mirandula
Tim de
- Ani. ra naſci vel Medicum vel faſcinato- nus lib. de imaginat. Marfil. Ficinus
r , ram rem aliorum . Nam fi fpeciei ratione lib. 13. de Theolog . Platonica , o in
llectus hoc competeret , omnes tales eſſent :fi Prifciani Lydi commentar. de phan
fpeciei ratione non competit , cedo talia intellectu , Anton. Mirandu
mele
( 'lodes ) quæ fint illæ conditiones in- lanus lib. 29. de fingu ar. certam . To
a con
dividuæ , quæ hoc paturaliter tribuant Natus in Gen. 6. 30. Michael Medina
oplices
fuppofito fed vide de hac re Leo- lib . 2. de recta in Deum fide - 7. Vai
le mo nard. Vairum . a rus lib . 2. de faſcino c. 3 Valefius de
imeft :
facra Philofoph. cap. 11. Pererius in
com d . c. 30. Gen. & Conimbricenſes no
tia din
Atri in 7. Phyſicor. 6.2. q.1 . & aliimox
. Nam citandi.
bis , u . · In co conveniunt omnes , imagina
m
pecie , cionis vim eſſe maximam : & quia vis
tio , nie hæc
s , pro u Ananias d. libr. 4. doy Sibyllan. racelf. og Conciliator Differ. xx, qui
pter Decade 3. peregrina quaft. 3. 6.8. tamen co nomine Fulginalem repre.
s
Vairu I. x Sic Fulginas Forlivius , Gar- benderat, 20.1.2.6. 7. a fol.66 .
r
ayhe . Han bus , & alij Medici . y Agripp. Pa a lib . 3. de Faſcino cap. 6.
 UM
SITION ARUM
16 DISQUI MAGIC
hæc confiderari poteft, vel quoad cor ricula non agnofeit. Non fentiunt ako
pus ipfius imaginantis , vel quoad cor- tem dormientes, quia objectum fenses
pus alterius : ided de utroque ſeorliin non adeft , at motus objectum habet
2 difquirendum . Conveniunt omnes , proprium , appetitum fcilicet, qui fpe
quoad corpus proprium imaginantis Etra imaginationi repræfentat . Cùmere
plurimum in illud poſle ; docetur id go per fomnum ferientur çetere facul
ratione , & experientia ; ratione , quia tates animales , fola imaginatio ita ple .
1
imaginatio , dum retractat rerum ob- sumque operatur, ut vim motricem ,
jectarum fenfu perceptarum fimulacra , cateras inferiores , ceu mancipia qua
excitat potentiam appetitivam ad timo- dam moveat, quod cùm fit , ſpiritus
rem ,vel ad pudorem , vel ad iram , vel ad animales motui inſervientes ad fua or
triftitiam hæ verd affe &tiones homi- gana ire coguntur . Excitantur autena
nem fic afficiunt , ut calore vel fri : pradiéti motus , ex rerum ad id cogen
gore alteretur, ut palleſcat vel rube . sium fervatis intrò ſpeciebus . Huic
fcat , ut quali exiliat feu efferatur , porrò affectui ſunt obnoxii , qui fan .
vel torpeſcat ſeu dejiciatur. Et ided guine Spumante o multo férvidoque
D. Tho. optimè tradit , imaginatio- Spiritu abundant . ) Hæc ille , & tri
neni poſle in corpus imaginantis omnia , um exempla adjicit . Galeni , qui ſe
quæ naturalem coordinationem habent · fomno oppreffum integrum ferè Ita
cum imaginatione: ut funt motus lo- dium confeciſle narrar , nec à lomno
calis in dormientibus : & alterationes excitatum priufquam in lapidem im
per frigus & calorem , & quæ hanc pegiſſet . Theonem Stoicum dormien .
alterationem conſequuntur ; nullam tem in ſomnis ambulare , Periclis fer .
verò vim obtineread alias proprii cor- vum in ſummo te & to (paciari folitum .
poris difpofitiones, quæ naturalem cum Pucarim verd hoc contingere potifli
imaginatione coordinationem non ha . mùm in his, quorum imaginatio ve
bent, ut puta ad figuram manus vel hementior eli , & acriùs perturbari
pedis : vel , ut quis adjiciat ftaturæ ac tenaciùs apprehendere ſunt foliti í
fuæ palmum unum , & quæ funt 11 & fufficere , ut quæ imaginantur ali
milia . Vide D. Thom. 3. part. quaft. quando fenfu aliquo perceperiat , vel
13 , art. 3. in ad. 3. lib. 3. contra totum illud quod imaginanturconjun
gent, cap. 103. Experientia quotidiana tim , velpartes ejus feorſim , ut cùm
3
cernitur in Noctambulis illis , qui in quis Chimæram vel Tragelaphum auc
fomnis mira faciunt , in quibus con- fimilia volvit imaginatione . Nec enim
ftat hæc per imaginationem fieri ſen- neceſſarium arbitror , ut fimul ſenſu
fibus fopitis, de quibus exftat Andrex percipiat : neque ut paulò ante per
Libavii liber. Breviùs autem rem ex- ceperit ; neque ad eum modum , quem
pedit alter Medicus Andreas Lauren- imaginatio repræſentas , perceperit fen
fius lib. 4. hiſt. Anatom . qu . 12. his fu . Narrabo quod getłum Legione
verbis , Dicamus moveri dormientes , in quodam Religioſorum Collegio an
guia exigua vis in naufculis latens à te annos vix viginti : novă perſonas ,
forri imaginatione excitatur: propterea quibus accidit . Erat Laicus unus , fo- 4
non moventur fomniantes, niſi valida litus interdiu pueros rudimentis Cate
imperante imaginasione , brutorum ima- chiſmi imbuere , cogitationes exdem
ginatione fimillima . Ef autem dor- dormienti recurrebant , ita ut in ſo
mientium imaginatio brutorum imagi- mnis & præcineret , & doceret , &
nationi ſimilis , quia rationem repugnan- hortaretur, & increparet pueros æquè
sem non habet . Unde fit , ut illi mul- clamosè & ferventer , ac folebat in
ta moliantur , que vigilantes non au- terdiu : fic turbabat vicinorum ſo .
derent. te&tum ſublime confcendunt per mnum ; itaque qui propinquior illi
irabes , lacunaria oberrant , omnia habebat alius Laicus, & læpè monue
denique adeunt intrepidè , quia imagi- rat , quodem die illi per jocum mi
natio vaporum caligine confopita , pe- natur, G pergat hos claqiores edere ,
furre
 LIBRI I. CA P. III. Q. III. 17
furrectarum fe nocta , & ad thala- ceffaria eft fenſus motio ; ad ipfam
2/45 mum ejus iturum , & Aagello in fani- verò imaginationem , nullo alio fen
abes culis intemperies haſce abacturum . fus motu præterea indigemus , hæc
Spe Quid Gundifalvus ; fic enim vocaba- haud dubiè eft fententia D.Ilidori
ner tur: furgit circa noctis mediun dor- & D. Hieronymi , & Thomæ Mori ,
cul mieos, & egreſſus ? utdecubuerat, in mox citandorum , nec ampliusprobant
indufio cubiculum fratris collegæ in- argumenta And . Cæſalpini, lib. s . Pe
ple .
greditur , manu forfices ferens & præ- ripateticar. quæft. cap. ult. ubi con
-qua tentans , & recta ad lectulum alterius , tendit, imaginationem à rebus exter
I7245 qui fuerat interminatus , contendit . nis moveri poffe , noa moto ſenſu .
240 OT Vide Dei providentiam · Luna luce Quoad corpus alienum , nonnulli 6
auters bat , & mox ionubis erat , & frater cenfent imaginationis vim fe longif
iſte vigilabat : vider accedentem , & limé porrigere , adeò ut poflit etiam
cogen
Huic celeriter fe de le &to dejicit , qua pa- remotiores faſcinare , vel ſapare , &
ries erat nonnihilremotior . Nostam- res loco movere , & fulgura , & 'plu
bulus lectulo proximus forficibus cul- vias cælo deducere : ut Avicenna lib .
idoque
& tri citam ter quaterve petit , & confe- de anima fe&t. 4. 6.4. & alii, qui ta
qui se ftim redit unde venerat. Mand facto men ia modo efficiendi explicando dif
té lta interrogatus , negat fe meminiſſe, ne, ſentiunt. quidam hoc illam poſle vo
que id facere unquam in animum , vel lunt , per certos , quos ipfi fomniant
Jonino
leviter , induxiffe : tantùm cogitaſſe , radios ( Alkindus libr. de imaginibus ;
m im
ſi alter cum Aagello ad ſe accederet, alii per fpiritus ex corpore vi imagi
imien .
illum intentatis forficibus perterrefas nationis expulſos ; Paracelfus lib. de
clisler .
s cere , & abigere . Non ergo neceſſe imaginibus . Pomponatius lib. incantaa
litum . eft , tum , cum imaginatio operatur , ment. cap. 3. 4. And. Catanzus
potitis
immediatè præceffiffe rei externæ ſen- lib. de mirabil. effe&tuum caufis . Sibylo
io ve ſum : licet neceffe fit, ut carum re- lan . d. cap. 8. 9. 3. Cæteri cum Avis
bari , rum fit naturà fenfus aliquis , & ta cenna & Fulginate , folo animæ præ
foliti i
sum ſenſu quis à nativitate deftitutus ftantioris imperio : imaginationis vir
ur ali. non fuerit : ideo enim , nec cæcus à tuti hoc tribuit Augerius Ferret. lib .
it , vel pativitate colores , acc Turdusà nati- 2. Methodic. 11. non indicat utrum
conjun vitate fooos imaginari poterit , b : animæ imperio , in Auore ſpiritvena
it cùm nam imaginatio motus et à ſenſu a mediante : fed puto eura in Avicen
um aut tu factus , auctore Ariftotele 2. de næ ſententiam confpirare .
cenin anima , Sufficit etiam us rerum quas Sed nihilominus fit concl. talis i la
I ſeolu
imaginamur fimilitudines aliquas fen- carpus alienum disjunctum o fepara
e per fa aliquando perceperimus : lic enim tum ab inaginante , anima humana
quem vel illud idem , vel fimile aliquid po- neque per imaginarionem , neque per
it fen terimus imaginari, & fæpe ab exter- aliam potentiam , mediantibus ullisra .
one , nis , quæ remotiffima à nobis vel tem- diis , Ipiritibus , vel Speciebus , ulla
an pore vel loco , imaginationem move mirifica hujuſmodi poteft effecré .
onas , ri & præſagire nobis , quæ cerid poft Hæc conclufio eft comnunis Theo
$ , fo- 4 modum eveniunt Ariftoteles fate- logorum , D. Thom . Ferrarienſ. Me
Cate tur , in l . de Divinatione. Nec ablur- dinx , Pici , Vairi citatorum & Me
: xdem dum mihi videtur, res futuras aliquan- dicorum Valesi, Condronchi, Boke.
in lo do , priuſquam contingant , ſignifica- lii , & Cæſalpini, & aliorum .
tiones quaſdam adventus ſui præmit Probatur , quoniam imaganinatio
t , &
is eque tere , quæ aérem ambientém nos mo . eft actio immanens : & ides anima
bat in veant , quo moto , fenfus noſter mo- imaginans nullam realem qualitatem
im lo . veatur , & fic fenfus motio præpara- potelt imprimere rei disjunétæ , quod
rior illi
e tio quædam eſt iplius imaginationis , ut in cam agat foret peceſſarium . Conf.
nonu & ad præparationen imaginationis de quia radii cales , nulli funt : {pirituum
m mi с tanta
edere , b Arift. 3. de anima.
furre
 18 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tanta vis effe non poteft: ſpecies dunc fi tamen o imaginatio fit valdè inter
taxat habent vim repræſentandi : ani . ſa , O vicinum corpus ad eam affe
ma denique unius ad alterius animam Etionem valdè difpofitum .
vel corpus nulla eft naturalis coordi
natio . Et ided præftigiator ille Mira.
biliarius Cæſariús Malteſe, qui Ant-
verpiæ anno 1599. fortilegas quafdam
divinationes lic palliabat ; qual , Ipi.
ritus fui efficacia prædominantis fpi-
ricui alterius , alter ad eligendum ,
quod ipſe volebat cogeretur , præcla-
re mentiebatur .
Pomiponatius contendit , has fpecies
{pirituales pofle gignere aliquid rea-
le , nempeid cujus funt fpecies ; ſic-
ut faciunt ideæ in mente Divina . Ve
rùm hoc imperirè dicitur . Nam ideæ
in mente Divina funt fubftantiæ , non
accidentia , funt etiam altioris ordi-
nis , quàm hi fpiritus ; nec illæ quic-
quam in Deo innovant aut immutant..
In creaturis verò nunquam viſum fuit ,
ut imaginaria ſpecies ſibi ſimile pro
ducat, v .g . ſpecies equi gignat equum ;
ſpecies caloris , quam ego imaginor ,
nudum & algentem alium à me re
motum calefaciat. Si quid tale vale
ret vis imaginatrix , jam pridem al
chimici aureos montes effent adepti .
Denique fpiritus hos neceffe eft , & :
ſant,rem elfe planè debilem : quæ ,cùm
extra imaginantem , velut extra ma-
tris uterum fætus, effuſa , ftatim ab
aere circumftante corrumperetur ,
Cæterùm quæ adverſarii objiciunt ,
ea vel falla funt , vel in iis ad i-
maginationem actio per contactum
acceſfit, quare pertinent ad fequentem
7 conclufionem . Hinc porrò eliciuntu.
tria , primò non poſſe aucupem ſolo
viſu ' & imaginatione aves cælo de
trahere, quod tamen aſſeruit Michael
Montanus', 1, 1. des Eſais , c . 2. Şe-
cundd non pofle quemquam fola ima.
ginatione alterius faſcinari , ut accu
rate , oftendit Valefius libr. ſacre Phi-
lofophiæ , 6. 68. Tertid multo minùs
fic aliud fanari poffe : ut rectè Ari-
ftoteles in problem , & Gratarolus apud
Pomponat, cap. 6,
Secunda concl. Satis verifimile eft ,
per accidens polfe aliquid imaginatio .
nem , in corpus vicinum , ar&ta quapiam
conjunctione , contactu ei copulaium ;
Sic puto conciliari poffe fententias
contrarias , unam abſolutè negantium
imaginatricem vim externa corpora
immutare poffe , quæ eſt Fran. Sua
rez diſp. 18. Metaph. ſect. 8. v . 28. &
Conimbricenſium in 7. Phyf. c. 2. g.
I. a . 7. Valentiæ 2. 2. diſp. 6. 9. 13 .
puncto 2. Vairi do aliorum . alteram
abſolutè id affirmantium , ut Michael,
Medinæ libr. 2. de recta fide c.7. Mar
filii Ficini l. 13. de Theol. Platonica ,
& Bened. Pererii ſup. ſolent ad hoc pro
bandum adducere mirifica exempla di
verſitaris liberorum à parentibus , ut
artificium ruſticum , de quo Columel
la l . 8. & ad quod allufum à Calphur
nio Eglo. 2 .
Me docet ipla Pales cultum gregis :
ut niger alba
Terga maritus ovis nafcenti mutes
in agna :
Que neque diverſi speciem fervare pa
rentis
Polis , o ambiguo teftetur utrum . 1
quæ colore,
quod primum factitaſſe Jacobum Patri
archam legimus Gen, xxx . & licet D.
Chryſ. 1. 57. in Gen , cenſuerit hoc natu
ræ modum tranſcendiffe, & Ifidor. 1. 12 . !
Origin . c. t . contra naturam fuiſſe fic
gnificet ; id tamen non ita capiendum ,
quali negent naturali rationi conſen
taneam hanc colorum in foetu varie
tatem , fed tantùm præter ordinarium
naturæ curfum : nam folent parenti
bus colore fimiles agni gigni : hic au
tem induſtria Jacobi, quam ab Ange
lo tamen edoctus erat , teite Theodo
reto 9.88. in Gen.contra accidit. Nec
enim naturali rationi conſentaneum id
fuiffe , ignoravit Ilidorus , qui ratio
nem mox fubjunxit , & exemplis con
firmavit ; ut & D. Hieron . & D.
1
Aug. & Galenus , & Plinius , quorum 11
omnium verba habes apud Pererium no
ftrunı ; & quædam apud Alfon. Men
dozam in quolibet. 9. 9. Poſitiva , & 1
Andr. Laurent. hiſt. Anatom . 1. 8. c.
20. Addit Pererius fimile exemplum
de prole alba , ex utroque parente Æ 1
thyope, ex Heliodori Athyop. hift. l. 1 .
& ta
 LIB Ř I I. CA P. III. Q. III. 19
& tale , quod Buſcoducis perſonatus nationem utriuſque ut docet Franc.
dæmon cum uxore concubuit , afferens , Valeſius d. lib. de Sacra Philofophia ,
ut ſunt petulantes ebrioli , ſe dæmo- . cap. 11. Ncuter tamen tunc agit per
nem gignere velle ; natus ex eo con- imaginationem in corpus alterius .
cubitu infans dæmoni facie fimilis , qui Nam imaginatio operatur duntaxat
fimul ac natus laſcivire & ſaltitare cę . in femen prolificum , quod pars ima
pit, narratur ab Hier. Torquemada in ginantis fuit , & ided ſemini anima
Horto Florum . Sed hoc exemplo & fic imaginantis non quidem aétu talem
milibus concluſio non ſatis probatur : formam imprimit ( v . g. colorem cu
Nam hæc tribui poffunt imaginationi tis vel criſpitudineni capillorum ) cujus
matris , ut tribuit' D. Ifidorus bis ver- femen capax non eft ; fed virtutem
bis ; hanc enim fæ ninarum dicunt ef- quandam & ex generante deferendi &
ſe naturam , ut quales perſpexerint , conferendi in fo : tum quem format ,
five mente cogitaverint, in extremovo . ea quæ generanti fecundum animani
Tuptatis ejtu , dum concipiunt , talem infunt , ut in corpore generato inci
fobolem procreent . Etenim anima in piat eſſe corporaliter , quod in anima
ufu venereo formas extrinſecas intus generantis erat fpiritualiter. lege eun .
tranfmittit, corumque ſatiata typis , dem Valeſium , cujus ſententiam con.
rapie ſpecies eorum in propriam qualita- junxi cum explicatione Toftati 9.10 .
"tem .) quod aperte à D. Hier . Tradit. in in d. c. 30. Ġen. Sed an fufficiae ad
Gen. c . 30. accepit ; qui matri quo- hoc imaginatio folius maris ? videtur
que totam vim tribuit ; ut & D. Aug. velle Plinius libr. 7. cap. 12. duni u
de Apibove agens l. 18. de civ . Dei , triuslibet cogitationem memorat , &
c . s . fed & Tho. Morus Martyr car. fortè Marſilius Ficinus fupra dum pro
mine lepido , quod etfi totum Perer. mifcuè parentum meminit , & Cal
refert , ego partem decerpam , qua phurnius verſibus ante laudatis ; pu
nobis ufui ; tarim tamen eos id noluiſſe , fed re
Atqui graves tradunt fophi: quirere utriuſque concurſum ; non ma
Quodcunque matres interim ris duntaxat , qui an folus fufficiat ,
Imaginantur fortiter problematicum , quia incertum eſt quid ,
Dum liberis dant operam ; & quantum conferat femen virile aut
Ejus latenter , og notas fæmininum ad fætus materiam atque
Certas , indelebiles , conformationem . Si foemina femen
Modoque inexplicabili , non emitric ut voluit Ariftoteles in
In femen ipfum congeri : 1. 1. 2. de generar, animali aut ſi
Quibus receptis intime formam viventi tribuit folus pater
Simulque concrefcensibus , ut nonnullis vifum ; aut fi ad gene
A mente matris infitam rationem utriuſque ſemen pro mate
Natus refert imaginem . ria & forma fimul accurrat , quod me
& ira vult factum ', ut quæ marito dicorum præcipuis placuit : probabile
quatuor diſlımiles proles legitimas pe- eft, patris imaginationem fufficere : ſi .
pererat; quia fecura de abſente non verò pater folum ad formam confe
cogitabat ; unum ex adulterio concep- ' rat ; mater ad formam conferat æqué,
tum curucæ huic fimillimum edide- & fola materiam fuppeditet ; proba
rit ; eò quod concipiens metuerit , ne bilius foret , non fufficere. Quicquid
velut lupus in fabula maritus inter- elt , illud conſtat ex imaginatione
venirer . Diffimilitudinis tamen illius tempore conceptus , non fatis effica.
cauſa effe potuit : quod dum illos con- cem eſſe conclufionis noſtræ probatio
ciperet , mente & imaginatione aliis nem . Magis urget imaginatio , quæ
o mæcha intenderet . Putarim itaque polt conceptionem fuccedit . Nam vi
fieri poffe, ut propter folam fæminæ demus prolem etiam jam foi matam
imaginarionem id contingat , licet fa- in utero maternæ imaginationis diſ
tear ut plurimum concurrere imagi- pendia ſentire , ut in prægnantibus ac
cidit
 20 DISQUISITIONUM MAGICARUM
gidit quotidie . Legi V Vitebergæ ci- nationis tanta vis fit in hac fimilitu .
vem cadaveroſa facie patum : eo quod dinis efficacitate , ut plerique àFes
mater uterum ferens obvio cadavere nelio lib. 7. phyfiol. opinantur , an ve
fubitò fuiffet pavefacta : Iſenaci , pu- rd partem abi motus feminis & vis
dicam & formoſam matronam ſcri- formatrix viodicent , ut docet Andr.
bunt peperiſſe ghirem , quia ex vici. Laurentius 1. 8. hiſt. Anai, g. 20. cum
nis aliquis gliri nolam appenderat , legere poteftis.
ad cujus fonitum reliqui fugarentur : Ego manum tollo de tabula : mo
is occurrit mulieri gravidé , que igna- neo captum , vel moveo potiùs du
ra rei, fubito occurſu aſpe &tu glie bium .
B. Auguft. narrat quendam , quan- 11
ris ita eft conterrita , ut fætus in ute.
ro degeneraret in formam beftiala . Ni- desumque ei placebat , ad imitatas que
colao III. Pontifice Romæ quodam in fo lamentantis cujuslibet bominis von
palatio mulier infantem urfo fimilem ses , ita fe auferre a fenfibus , o ja .
peperit , ed quod ( medici judicarunt) cere folitum mortuo fimillimum , ut non
ibidem variis in locis urli depi&ti cer- folùm vellicantes atque pungentes non
pebantur . Paderbonæ mulier bæreti- fentires ; ſed aliquando etiam igne urca
ca ante annos fexdecim plus minùs retur admoto , fine ullo doloris fenfu
( res ibi tum nota ) peperit filium mo- nifi poftea ex vulnere. Hunc porrò non
do Ecclefiafticorum palliatum & pilea . obnitendo , fed non fentienda non mo
tum ; quæ ex vehementi odio in Pa- viffe corpus fuum probat : quod tan .
piſtas , ut vocant, obviis ſemper ma- guam in defuncto , nullus inveniebatur
ledicebat . Sed hoc fortè divina ultio- anbelitus : hominum tamen voces ,fi
nis fuit . Quid aliunde exempla peto ? clarius loquerentur , tanquana de lon
maternum paternumque genus fugge- ginquo inaudiffe fe poftea referebar. 1.
sit. Fuit in materno genere Aniver- 14. de civ. Dei , 6. 23. Hoc vir eru,
piæ , qux uterum geftans, fimiam is ditus factum vult , quia per vehemen
deliciis habebat ; unica ei nata filia , tem imaginationem ille ſeipſum abſtra .
multa limiorum retinuit , nam & pu- xerit à tenſu rerum præfentium . Com 1
ellula laritare , & geſticulari , & fi- gita ( lector ), ao non fit verifimilius
milia non pauca . Ex paterno , Lud. hunc magum fuiſſe , & ope dæmonis
Delrio , Vir honoribus clarus , ob fi- ex pacto in extafim fic abripi conſue
delem Regi navatam operam à per- viffe . Nam hujuſmodi effectus omnem
duellibus Bruxellæ captus un pleno Se- imaginationis vim clarè ſuperat , cum
patu ; uxor gravida , cùm in domum extalis à voluntate humana dependeat ,
irrumpentes feditioforum duces vidif- ut fuo loco oftendetur . Pergamus ad
fet , ex territa ; poſt peperit , quem de aliam quæftionem .
fonie luftrali ſuſcepi : is infaos lem
per oculis externatis materdum pavo QUÆ STIO IV.
rem ; jam adoleſcens emotæ mentis
30 perlilit . Fugio domeſtica mala . Scri. An solo contactu , viſu , voce , affisa
bit Fernelius I. de hominis procreat. th, ofculo , vel nudi lintei applica
pavonem , G dum ovis incubat , lin . rione vulnera morbi fanari, ele
teis albis circumtegatur , alvos omni alia mira hufmodi perfici naturaliter
no pullos , non variantis coloris ede pollint &
re . Quæſo , num ova non ſunt corpus
ſejunctum ? Vides tamen imaginationis SUMMARÍUM .
efficacitatem in illud . Præterca , cum
imaginario.accenderit catorem in corpo . : Fundamentum corum qui affer
re imaginantis ; cur contiguum ei cor mant .
pus nequeat etiam calefieri ? Non tan Sed contra . Non efle hoc tribuen
go illam quelionen an ſolius imagi dan voci ( oli . De touro cadents

« N. Commppr. in . Gen.za
 LIBRI I. CA P. III. Q. IV .
erecto : De parentum execratio 19 De Pyrrhi Regis digito Janante
ne exempla , Weſtphala mulieris alios .
Fer
IVC filium voce reddentis immobilem . 20 Quidam aliquando contactu fana
runt .
vis 3 Nec etiam afpeétus , nec cum ima
ginatione , id poteſt. Vilio fic re 21 Dc Salutatoribus Hiſpan . diſpu
dr.
cipiendo non emitiendo . tatum . Navarri locus explic,
um
4 Amor quomodo nafcatur afpe- 22 Veracruzii fundamenta difcuſa.
stu . 23 Mendacia ſalutatorum & superſti
3 Item lippitudoo infe &tio Speculo tiones .
Huo
rum per aſpectum menftruata . 24 De lapidibusherbis egy famil. Fura
6 Aſpectus vetularum quomodo noceat damentum Pomponatii evertitur .
an . 11
pueris . 25 De gentilibus S. Pauli.
pia 26 De curatione militari falſo afcripta
7 Galgalus quomodo fanet ictericum ,
8 Quo pacto lupi ingerant raucedi D. Anſelmo .
jao 27 De duobus pueris Alb. Magni.
cem .
, Seruthiocamelus & teftudo an viſu 28 De Pſillis do Marfis Alcimi locus.
ova exstudant .
10
11 DeHiſpania Zeluriz ,qaw iyaceis . Q Poeurot afergere , commune hoc ,
ponunt fundamentum fuperfti.
Nec etiam contactus ſolus ad hoc tionis fuæ : fpiritus per arte
fufficit . riam ex corde promanare , & per via
12 Nec Tactus eft caufa fafcinatio- fum afpicientis, vel per os loquentis ,
num . vel per poros tangentis erumpere , &
13 Explicantur varis experientia , de vili , audientis , veltacti ſe arteriis in
torpedine icta ; hyæna umbra . Ser. Ginuare , indeque cor petere , & ed effie
1.
peste guerno folio vel ibidis cacius penetrare ; quo fpiritus veheme
penna , vipera ntiori voluntate videntis , loquentis ,
fagina virgula ,
vefpertilione e foliis platani , ca aut tantangentis fuerint emiffi .
pra eringio , aquila pennis , Prima concluſio , vis ifta voci non >
leporc marino , lupinis agniniſque eft attribuenda , probatur , quia vox in
fidibus. audientem nihil poteft operari nili per
14 De Echineide feu remora ; una fi- accidens , ratione foni vel ſignificatio
des alterius cithara tinnitum pro- nis verborum , alterans audientem ,
vocat. De magnete ego ferro , tau ea quam adfert lætitia , timore , ma
to ad ficum alligato . De puella rore, & c. ut optime Vairus docuit . d
napello enutrita .De cadavere fan Non obitat quod adferunt , mirabi.
guinante in præfentia occiſoris les effe tus malis carminibus magos
Locus Lucretii explicatus , funda- operari , v. g . inſuſurratis quibufdam
mentum Pomponatii . verbis in aurem cauri , belluam pro
15 Vis curativa eſt donum Dei ego gran ferni ut mortuam ; rurſus aliis , eam
sia gratis data . De natis die pa- in pedes erigi . Parentum quoque exe
rafceues, de ſeprima prole maſcum crationes vix unquam irritas cadere :
las Angliæ Regum chrifmate . Non inquam hæc obſtant , quia illa de .
Elizabetha an hoc donum habeat . tauro ac fimilia fiunt à dæmone , vi
16 Ided Tookeri liber deculusuti va- pacti. Execrationum verò effe &tus, fi
nous , ibidem Polydorus Virgilius repentinus, oriri poteft ex vehementi
decuffus. alieratione verecundiæ , timoris , tri
17 Miracula vera epe folius Ecclefiæ ftitiæ : fi verò lentus fit & tardus , non
Romana feu Catholicæ . id putandum ſono verborum perfici ,
18 De Regum Francorum vi curativa : fed Deum punire juſto judicio libero
O cjus certitudine pro fide Roma- rum nequitiam & impietatem . Huc
wa , contra Cardanum , ego retulerim illud V Veſtphala mulie.
ris ,
dd. l. 2. 6.11. Item Condronchus l. 2. de morbis venefi. 6. S.
 22 DISQUISITIONUM
ris , quæ diris & devotionibus filium
reddidit in mobilem : quod ad dæmo-
nis operationem alii retulere . e
Secunda concluſio , nec etiam vifio
fola , vel cum imaginatione nuda , ad
3 hoc fatis efficax eft .
Hoc de faſcinatione probant Vairus
1. 2. 6. 9. Ananias d. l. 4. Condron .
chus d./.2. C. 2. Bokelius l. de phile
tris . 1. Andr. Laurent. l. 10. hiſt.
anatom . q. 2. fed de fanitate & fimi-
libus effectibus par ratio eſt.
Supponunt contrariæ fententiæ au-
Etores , oculum aliquid emittendo cer-
nere, cum Plato :ulcis . Sed quomodo
jam pridem exhaufti non funt viſivira-
dii illi , aut quæ hæc vis fuppedita-
trix novæ femper materiæ ? verior lon-
gè ac receptior eft fententia Peripate-
ticorum & Theologorum , de qua le-
ge Lauren. d. q. 2. vilionem fieri in-
trofufceptione fpeciei objectum repræ-
fentantis : poteitatemque videndi , po-
- tentiam effe paſſivam , quæ alterari
non alterare queat Vifio quoque actio
immanens eft ; qua finita nihil obje,
eto fupereft , utpotè cui nihil accellit,
vel in illud tranfivit . Sunt hæc veril
fima , multa tamen prima ſpecie vi-
dentur repugnare . Amor ex mutuo al.
pectu , lippitudo , anicularum faſcina-
tio , fpeculorum vitiatio , galgali ,
ftruthio cameli , lupi , gallinacei , &
* reguli per viſum efficacia ; quæ nunc.
breviter removenda .
Viſus , amoris initii & incrementi,
duntaxat eft occaſio quædam : nam
principio vifæ formæ fimulachrum vi-
fus offert imaginationi : quod fimula-
crum phantaſia volvens ac revolvens ,
cauſa eft , cur homo iftud objectum ju-
dicet dignius elle, quod ametur & ex-
pecatur , præ rebus cæteris . Sic inci-
pit quis amare : mox amor præſen-
iia rei amatæ fovetur & gliſcit : non '
: quod objectum externis oculis videat :
( nam & abfentes magis amore cru
ciantur ) ſed quod affiduè de illo co-
gitet , illudque plus quàm par elt æ
itimci , & fibimet inaginando fomen-
ta & faces præbeat ardori . Erenin li
sion intrinſecum malum foret , & ab
e Ananias lib . 4. de nat. dem .
MAGICARUM
externa penderet viſione , cur , cum
plures fimul eandem videant , & ab
eadem videantur, unus iſte deperit ,
contemnunt cæteri's
Lippitudo , & à menſtruatæ viſu s
ſpeculis inuftz maculæ , non ab ipfa
vifione & oculi organo manant ; fed
vel ab halitu infecto per os ae nares
erumpente , vel ex concavitatibus ocu
lo vicinis , & fuffuſioni mixtis ſpiri
tibus contagioſis. Ad oculum enim eft
foramen , cui indita pupilla , ex qua
per nervum opticum vitio procedit ,
actio fanè innoxia . Eit etiam fora
men cerebri aliud , unde nervu's mo
tivus , de ſecundo nervorum conjugio
patus , prodit , per hoc foramen cere.
brum fundit lacrymas , lippitudinem ,
& alios pravos humores ac fpiritus ,
& inde per exteriores oculi partes ,
orbis ipfius circumferentiam , inter
palpebras & tunicam candidam , hu
jufmodi fluores ſtillant .
Trux aſpectus vetularum , defor. 6
nii ſuo fquallore ac tetritudine , po 1
1
teit infanculos perterrefacere timor
poftea concitans humores facit , ut
citiùs morbi erumpant , ad quos tenel.
lum corpuſculum jam erat diſpoſitum
ac præparatum . Sic Tiberius non
oculorum radiis , fed aſpectu horrido
militem terrore quali attonitum red
didit .
Galgalum , feu rupiculam , feu hian- 7
ticillam avem fcribunt Plutarchus
lib. 5. Sympoſiar . 6. 7. Heliodorus: 1
lib. 3. Hift. Æthiop. ſi oculos in iete
ricum defigat , fibi morbum , ægro ſa
nitatem auferre , quod fi verum , de
quo mieriid Vairus dubitar ; retule 1
rim ad occultam aliquam fimilitudi
nem ac ſympathiam morbi & avi
culx , non ad ejus viſionem , hæc tan
tùm occafio eſt alterationis , quæ rem :
perficit.
Märim lupi , quia priores viderant , &
vocis ei facultatem eripuerunt ? Mil
fas fac , bone vir , rugas poetarum
de Maeri ; quin potiùs D. Ambro
Gum laudas ita fcribentem ; Lu.
pi fi quem priores hominem viderint :
vocem et quadam natkre vi videntur
eripe.
1
1
 LIBRI I. CA P. III. Q. IV. 23
cripere : fi autem eos homo prius:vide- num ( ut quidam ſcripſit : f ) red
cum
rit , exagitari memorantur. lib . 7. in metuit ex quadam arcana antipaihia .
& ab
Luc. c. 10. hoc ridiculum dicit Andr. .Sic enim videas bufone hiante , qua
Eperit , Laurent. de lupo , & Joan . Brodæus fi coactam , miro cum ejulatu multe
lib. 7. miſcel. c.7. ſcribit eos , qui ra- ' lam ſe ori devorandam inferere.
- vifus De reguli ſeu baliliſci intuitu no
tionem hujus rei quærunt , plane de
ipfa ſipere : ſed ipſe non fatis ſapiebat tior narratio eft quàm verior . Si repe
i red
confundit enim lupum viſum cum vi- ritur hoc animal , ut volunt Nicand .in
nares
dente. Lupo viſo interdum homo ob- Theriac, Diofcorid. lib. 6. Plinius lib. ,
OCU •
niuceſcit, fed viſo qui priùs hominem 8. Solin cap. 30. Scalig. exerc. 24. Mer
{piri.
viderat : hoc tantùm vult Theocri- curial. lib. 1. de venenis cap. 21. vio
imelt tus . Cur porrd lupus viſum præve- lento halitu ac virulento vicinum in
qua niens videndo raucedinem adferat nunc ' ficit aerem , ille necat accedentes. lic '
cauſam cape . Tho. Cantipratenſis hoc Andr. Lauren, d. 9.11 . Quod addunt
fora.
vult fieri , quia lupus radiis oculoruin fi fe in aqua pura & limpida conſpi
5 moc ſuorum immiflis homini , ejus fpiritus ciat , ipſummet emori : dicam verbu
jugio viſivos in inttanti deliccet : iisarefa- lo , non credo . Nam fi fpiritus ifti ex
cere tis arteriæ deliccentur , & lic inſtruc ejus oculis exirent , ipſi videnti 'fo
iem , mento vocis obligatiùs impedito ho- rent connaturales , quare nec interime .
-jius , minem rauceſcere lib. 2. de'apib. cap. rent : ſin connaturales non fint, priùs
s, & 57. p. 39. Verùm hoc de radiis non in oculis inclug , debuerant nocuifle :
inter admitto . Ided malim cum aliis dice- ab aqua verd cos infici & venenari
hue re , id accidiſſe , quod qui in feram ridiculum .
improviſam incidunt , ob micantesejus Adjiciam his Vairi argumentis u . 1
e for- 6 oculos & aſpectum formidabilem , me- num quod mihi videtur difficilius. No.
poo tuunt vehementius: timor repentinus runt Hiſpaniæ genus hominum , quod
mor ſanguinem ad cor fugat , & friguscæ- vocant ZAHURIS , nos Lynceos, por
, ut teris membris inducit , & fubitam to- fumus nuncupare , cùm Madriti Ano
enel tius corporis alterationem : hinc 'rau- no clɔlɔ . Lxxv. verſarer, talis ibi puer
tum cedo & vocis impedimentum . Nec viſebatur . Ferunt hoſce videre , quæ
non vana.videtur ratio venenatorum , nem . abdita in penitis terræ viſceribus , ve
rido pe lupum , li prior hominem videat , das aquatum & metallorum thefau
red . ſe ad vindictam recolligere , & fic no- ros , & fub ſarcophagis fita cadave
xium quendam illi , ne clamare queat , ra , res receptiſina & celeberrima elt :
an- 1 vaporem quafi inſuffare , qui cùm & fieri polle cenſuerunt, non Pinda
hus venenatus fit, poteft raucedinem ad- rus , Tzetzes & alii Poetæ modd , fed
us ferre : cùm verd ſe ab homine jam & philofophi: & quorum nonnulli vini
eo deprehenſum videt , ac viſum fuiffe , hanc humori melancholico , & nato .
ca metuere & fugam meditantem de hoc run inde fpirituum vehementiæ ad
de vapore emittendo non cogitare . Jul. ſcribunt : Melior hæc ratio foret , li
le Scaliger hoc de; lupo cotum falſum tantùm putarent le videre non viſa :
contendit .
dia nunc cum vilis veritas reſpondeat ,
9 Nec fruthiocamelus, nec tardigra. inanis eſt. Quid fentirem , alias ex
in • da & domiporta teſtudo aſpectu pul- plicui , h nec muto ſententiam : ve
los ovis excludunt : in arenis enim ea nas aquæ noverunt , ex vaporibns ma
em
relinquunt , & afpiciunt, folùm ut ar: nè & veſperi locis illis expiratis . Ve
ceant nocitura : poltea benigna ma nas metallorum cognoſcunt , ex her
[- ter tellus ea calore maturat ; licut & bx quodam genere illicnaſci folito .
lacertis accidit . Thefauros & cadavera ( dicunt enim
TI
po 10 Ferarum rex Gallinacei metuit af. quæ & qualia ) putarim à dæmonibus
pectum revera , nec fucus elt dæmo Oltendi & indicari : Porelt acies ocu .
lo
f Ananias d . lib. 4. 2. Vairus lib. 2. c. 4.
Cal. Rbodig. lib. 16, anrig. 7eet 6. h Comment , in Medex . v. 231 .
 24 DISQUISITIONUM
lorum , quando nullum denſum cor-
pus interijcitur , diffuſiſſima ſpacia ,
tranſmittere : ſed medium iftud far-
cophagorum aut telluris , tam den-
fum , ſolidum , & opacum ; id vel
omnino expers , vel parùm capax cſt
illuminationis & pelluciditatis , qux
ad videndum neceſſaria . Accedit ,quod
hanc ifti facultatem videndi ſolent ad
certos dies reſtringere , feriam tertiam
& ſextam , quod latentis pacti indi-
cium eſt . Quin etiam rubedo oculo-
rum , quæ in Zahuris maxima conſpi-
citur , plus noceat quam juvet acu
men oculorum , liquet .
Conclufio tertia , Neque conta&tus fo
lus per ſo ad has eft idoneus ſatis . ) i
De faſcinatione probant Vairus &
Condronchus ; ſed argumenta id æque
convincunt de cæteris mirandis effe.
Etibus .
Primd Tactus, quatenus ta&tus, ho-
mini datus fuit ad propriæ vitæ conſer-
vationem , nec vim habet aliam , nie
fi tangendi . Si verò vim aliquam ha-
bet hujuſmodi mira perpetrandi , vis
illa fit oportet falutaris natura ſua ,
vel noxia. Si falutaris ; ſuo prius cor-
pori falutem adferret : fi noxia , priùs
necaret eum , cui ineſt : horum ta-
men nihil cerningus contingere . Dein-
de in omnes æqualiter ageret , quos
sangeret : ſanaretque vel læderet et-
iam quos nollet . Nullis denique fo-
ret opus aliis obſervationibus ac riti
bus , quæ cuncta videmus aliter fe
babere .
Scio farragines multiplices experi-
mentorum contra ſententiam noftram
adferri : fed parvi ſunt momenti .
13 Primd tradunt , torpedinem ſariſſa
iftam tenentis manum corpuſque to-
tum torpefacere : hyeoä umbra ca-
nes obmuteſcere : ferpentem quernis
contactam frondibus emori : eandem
ibidis penna Gilti : viperam arundinis
vel faginæ virgulæ percuſſione obſtu-
peſcere : veſpertiliones foliis placani
abigi , eryngium capræ ſumptum ore ,
greges toros fiftere : cæteras peonas
aquilæ pennis mixtas , contactu ab-
id. l. 2. cap. 1o . d . l. 2. c .
K , 3: Cas
MAGICARUM
ſumi : lepure marino viſo vel ta & o
necari nonnullos: lupinas fides fi jun.
gas agninis , iltas diffilirė . Reſponse
deo hæc cuncta ratione antipathiæ
naturalis evenire, & occultarum qua
litatum diffuſionenoxia his aliis ; nec
valet conſequentia , fi inde ad homi
nis contactum quo tangit alium ho
minem argumenteris ; nam homo ho
mini ſpecie fimilis eſt , nec natura
lis antipathia in cadem fpecie locum
habet : illa fpecie differunt ab iis ,
quibus nocent.
Secundd illud Lucani de Echineide 14
few remora , urgent :
--- Puppim retinens auro tendente
rudentes
In mediis ecbineis aquis . ---
Refpondeo , id cum ſémel aut bis
tantum acciderit , fi accidit, calu ex ali
qua quapiam cauſa accidiſſe . Ecquid
poſt tot centurias annorum , tam fre
quenti navigatione,caulę ,ut nihil hujuf
modi audiatur : certè non mortua fpe
cies ;_Vidi unam apud Jacob. Pla
teau Tornacenfem . habent & alii a
lias , vis potiùs illa liſtendi confi &ta
fuit ; ſed quia DD. Bafilius & Am
brof. in Hexam . meminere : potes
coofugere ad occultam aliquam qua .
litatem hujus beſtiolæ , quæ vim ha
beat Gitendi motus . Lege ſi lubet Co
nimbricenſes noftros in lib. 7. Phyſic.
2. q. 1. a . 6.
Terrid , i &ta fides aliam uniſonam
cogit tinnire. Refp . cùm æqualiter u
traque fit extenſa , nec admodum pro
cul ab invicem remocæ fint, recipiunt
eandem aeris criſpati reverberatio
nem .
Quartò , Magneti ferrum affrica
rum , poteſt aliud ferrum ' attrahere
& fe ad cardines mundi certos con
vertere & Giftere uti magnes . Taurum
furentem fi ficui alliges, ſtatim man
fuefcet . Refp. utrumque fieri poſle
occulta quadam fynipathia atque con
fenfu qualitatum . De magnere mul
tis noftri Conimbric. d. q. 1. a. 3. cos
adi , k De tauro non ego credulus ,
dec qui velim periculum facere , ſcio
tamen
beum de Magnete fcriptores.
 SILLIBRI 1. CA P. III. Q. IV .
tamen ad caufam phyſicam referri à pant in Italia , vel ferie v l.parafcedes fo.
&o
juos Glyca ; quod ficus inter arbores ſucci lorum , ut dominant Belgæ , qui omnes
pleniflima fit : quammobrerii halirum dono {anitatis in variis morbis le præ
pon
thiæ ex ſe calidum , acrem fecantem , pene- ditos gloriantur . Juvat eos auctoritas
lua trabilemque emittere ; qui cauri alli- Pomponatii lib. de Incantationib.cap. 3.
nec gati terociani domet , & appenfarum qui reſpondet, ſicut in herdis , lapidi.
mi caroes avium mclletaciat . bus & animantibus inveniuntur hæ vir .
ho Quintò. Cum puella napello educa- tutes ſanandi : fic nihil repugnare ,
ho ta , fi Alexander Macedo conſuellet , quin & in tota humana ſpecie fimiles
ura lethalis ei , judice Aristotele , conta- vires inveniantur , ut in uno homine
cum & tus fuiſſet . Refp . non contadu ſolo , fit virtus talis lapidis , in alio talis plan
iis , ſed ſudoris & halitus commisti conta. tæ . Quod ergo planta hæc , vel lapis
gione , hanc eum peltem fuiſie hauſu- ille pollit , idem hominem eriam hunc
heide 14 rum . Sed contagio nihil habet mirum & illum naturæ vi effecturum . ( Ing .
deque inſolitum . plicatior hæc res eft , quàm ut una pro
deste Sexto . Cadaver coram occiſore , pro- politione queat enodari . Quare dico is
pter præcedentem contactum , ſangui- priind , Donum conferendæ ſanitatis five
folet fundere . Reſp . Varias red- turationis , effe donum fupernaturale
di cauſas , quidam miraculo tribuunt : gratiam gratis à Deo datam . hoc
bis
quidam cafui, quo factum ſit aliquan- certa fide tenenduni , ex D. Pauli ver
ali
do , ut cadaver iuni cruorem mitceret , bis , m alii quidem per Spiritum datur
quid
cùm præſens erat reus homicidii : re fermo ſapientiæ, aliiautem fermo fcien
fre
cenſui alio loco multas hac de re fen- tie , fecundùm eundem ( piricum , alteri
valo
tentias , & auctores laudavi : 1 neque fides in eodem fpiritu ; alii gratia fani
(pe
adhuc dum video , quid ſolidius adfe- retum in uno ſpiritu , alii operatio vir
Plae
ratur illa antipathia ex vehementi odio tutum , alii prophetia ; alii diſcretio ſpin
occiſi in occiſorem ; quod qualitatem rituum. ) Tale curationis donum , fed
eta latentem , & arcanam impreſſerit cor- febribus tantùm ſaoandi , habere pur
pori , cum cadavere permanentem : tantur in Flandria , quotquot nati ſunt
otes & huc referendum illud Lucretii . ipſo die Paraſceves ; & quotquot nul.
03• Idque petit corpus mens unde eft lo fæemineo fætu intercedente feprimi
Ea Jaucia amore . maſculi legitimo thoro ſunt nati : quod
Co Namque homines plerumque cadunt nequit ad naturalem caufam reduci . qua
ic . in vulnus , o illam te prodigiola eft curatio , & , fi nihil
Emicat in partem fanguis , unde fuperftitionis accedat , reducenda ad hanc
m icimur ićtu . primam conclufionem , non enim ablie
Et ſi cominùs eft , hoftem ruber one mile vero eft, ob diei honorem & mye
cupat borror . ſterii ſanctitatem , & honorem conju
.6 Ut fir vivi amantis, & mortui ho- gii , hoc Deum conceffiſſe . Nec etiam
Nis comparatio. Sic Lemnius lib. 2. de potuit nifi virtute divina fieri , quod
occul.natur, mirac. cap. 7. Langius epift. refertur Reges Angliæ olim quoſdam
40. Pictorius Dialogo 9. Gemma lib. annulos benedixille utiles nervorum con
i . de characteriſm . cap.6. tractioni & fpafmo , ac morbo co.mi
Seprimò objiciuntur varia : curatio tiali : eofdem etiani contactu itrumo.
num genera mirè frequentia . Inprimisfos fanare folitos , & utrumque con
praxis quotidiana militum , qui ſolo cellum D. Eduardi Regis meritis , fcri,
afflatu , oſcubo , aui nudi lintei appofi- bit Polydorus Virgilius lib. 8. Hiftor.
rione lanant etiam atrociffima vulne- Angl. fol. 140. Ncicio , an eadem refe
ra ; quam vocant artem S. Anfelmi rendum illud Petri Blefenfis Archidia
s item genus illud Salutatorum , ut vo- coni Bathonienfis : cuius Opera , ludio
cant in Hiſpania , vel Gentilium , aut Joannis Burri nostri partim de novo ,
S. Catharina , aut S. Pauli, ut nuncu . partim correctids edita anno ſuperiore :
D fcri
1 Commen , in Octaviam Senecæ v . 1 27. m 1. Cor. 12. verf.9.'
 26 DISQUISITIONUM
fcribit Blef. Fateor quidem (ait ) quod
fanétum eft Domino Regi afiftere : fan-
Etus enim Chriftus Domini eft , nec
in vacuum accepit unétionis regia ſacra.
mentum ; cujus efficacia ſi nefcitur , aut
in dubium venit , fidem ejus pleniſimam
faciet defectus inguinaria peftis , cum
ratio / crophularum . ) taniùm ille epift.
16
150. ad clericos aulé Regia . Prodiit an-
ce annos duos liber bene prolixus cujuf-
dam Guilh . Tookeri , cui titulus, Cha-
riſma five donum fanationis , quo cona-
tur docere hoc chariſmate ſanandæ fru-
mæ præditam , quæ hodie regnat in An-
glia , Elizabetham : accepi librum do
no Illuftris Viri Marci Velferi Patricii
& Conſularis Auguſtani , qui qua eft
eruditione & humanitate , noluit me
beneficentiæ fuæ expertem effe . Eo in
libro mihi multum adulationis , & fu-
ci , parum finceritatis & veritatis viſum
ineffe ; nec fidem mereri . Imprimis
vult hoc donum Regibus Angliæ ab
ipfo uſque Lucio competiiffe : nec quid.
quam affert ad id probandum ; nec fie:
ri id poteſt . Nam poft Lucium multi
Reges non Chriſtiani fuere ; quos ille
undos non dicet opinor, deliit ergo pe-
nes illos chariſma , & interruptum fuit.
Etcur meritis D. Eduardi denit , quod
tribuunt cæteri ? an ut Franciæ Regi-
bus antiquioris privilegii fplendorem
eripiat ? an ut doceat ( quod impuden-
ter aſſerit p. 84. , Reges Franciæ per
quandam propaginem ab Angliz Re-
gibus accepifle & vide , ut probet.
quia Francorum ferè totæ provinciæ ju-
rifdi&tioni Regum Angliæ ſubjicieban .
tur. bellam rationem & dignam à Fran-
cis elucidari , quod non diffido fa &turos;
nifi inepto huic ardelioni reſpondere de-
dignentur. Nec illud quidem probat ,
ut nec Polydorus , licet aſſerat idem
fuccefforibus Eduardi collatum , quod quod
Eduardo : de quo quis non immeritò
dubitet. nam nec in bulla canonizatio.
nis D. Eduardi , nec in vita ejus con-
fcripta ab Eilrhedo Rhivalleol amplius
habetur , quam D. Eduardum quandam
mulierem itrumoſam perlapalle ; nec
unum verbum additum de fuccefforum
chariſmate , ut nec à Tagantio , quem
ipfe etiam adducit , & utriuſquc ver.
MAGICARUM
ba adfcribit , ut in manifeſto men da .
cio deprehendatur . Solùm ergo illi de
Eduardo probarunt. Addo ex Blefendi
Henric. II. de quo loquebatur : Poly.
dorus adait ſui temporis Henrig. VII.
& Henricum VIII. ſed nondum fchif
maticum , nondum hæreticum : nam
Hiſtoriam ante ſcripſerar. Quid fi Po
lydoro dicam , me credere , li ipſe Hen
ricus VIII. pro mendaciſſimo ſcriptor
re cum non habuit ; fi non idem Camb
deous , & quotquot rerum Anglicarum
bene periti , judicant ? Res tanta uni
co telte non poteft probari . Tookerus
autem idem donum contendit non fim
pliciter conceffum Elizabethæ . fed mub
to excellentiùs , quia fan & ior Eduardo
Non mirere : nam & Apoft. & Sana
Atis omnibus , & ipfi Sanéto Sanctorum
eandem præfert eo libello in Præfa. &
C. 3. 4. non femel. Demum quo pacto
probat hoc Reginale miraculum Pri
mum pag. 90. per fi &titium quoddam
fuum colloquium cum Pontificiis qui
baſdam , quorum pec pomina , nec col
loquii locum aut tempus addir; ne de
prehendatur : cur non fioxiiti Sande .
rum , Campianum , Alanum , Stapleto
cum gloriosè de his triumphares . Nunc
reſpondeo eſſe quendam , qui de quo .
dam , cuidam nihil credit. vis fcire ?
ego , tibi , de toto hoc colloquio . Sun.
ma colloquii, ſe illos conviciſſe, bul
las excommunicationis in Henricum
VIII . à Clemente VII , & à Paulo III.
& in Elizabetham à Pio V. latæ , im
pias fuiffe , quia Regina Elizabethæ
chariſma fanarionis integrum remantif
fe poflit oftendere , quo audito , illos
quali animis copiternatos fubito conti
cuille ; opinor impudentiam tantam ad
mirantes ; vel metu delationis negare
non audentes. Sed quo paéto probat ?
primum fe à teſte fide digno inaudivif.
le quendam Romanenſium fidei , in via
fibi occurrille propè Londinum , quifa
teretur, ſe ſtruma Reginæ contaétu li
beratum . Quaſi verd ille unicus teltis ;
nec nominatus , nec juratus , nec tem .
poris , nec circumitantiarum cæterarum
memor fufficiat ad convincendum . His
addit poftea teltes alio curatos tempo
re , quos nominat omnino quatuor , du
OS ma,
 1
LIBRI I. CAT. III. Q. IV .
os maſculos & foemellas totidem : ut niatica , eft extra Eccleſiam Romanam ,
fint duo paria . Es hi ſunt multa mile ergo Elizabetha eft extra Eccleſ.Cathol.
lia , quos ais fanaſje , velle ac poſle Major probatur , quia Ecclef. Cathol.
infinitiorem numerum . Probat etiam à eadem eft quæ univerfalis . Romana fo
cæremoniarum fanctitate ; quæ mihi la elt univerfalis. ergò fola eſt Catho
ſuſpectæ , quia video Medicos priùs em- lica ; folam effe univerfalem , docent o .
plaſtra applicare ; & eas longe diver- mnia Hiſtoriarum monumenta : certè
fas efle ab üs quibus ufum fuiſſe D. E. veftra Anglicana cujus Caput eſt Eli
duardum , ex Eilrhedo Tookerus non zabetha , mediam Infulam non egredi
ignorat . Tertia probatio deducitur ex tur. Secundo
eo , quod Regina nec omnibus , nec fem- fieri ad confirmationem fallæ fidei : (non
per , ſed aliquibus aliquando hanc gra- femel hoc dicis , y verè dicis . ) Sed fi
tiam , & gravatè folet impertiri ( pag. des quam profitetar Elezabetha ert fald
105. 106. ) item quod pars magna fa fides : ergo ad confirmationem fi
hominum curata iftius gratiæ beneficio , dei, quam profitetur Elizabetha , non
quali relabitur in priftinum morbi fta- poffunt fieri miracula , Minorem nega.
tum ( d .p. 106. ) quod potius eft indi- bis ; , probabo , quando articulos fidei
cio , non effe hoc charifma à Deo ; cujus Elizabethinæ mihi propofueris. interea
perfecta funt opera & fanationes ; con quia Catholicos alloquor , quibus cer
tra , quæ ope malorum ſpirituum fiunt, tum eft Elizabetham elle' Sacramenta
nec planè ſanant , nec perpetuò liberant. riam , & proinde hæreticam , argumen
> quod ex Chryfoft. tum eft prorſus apodiaticum . Nec po
fubdit : nam id ad principium ſaaatio- tes retorquere , dicendo ; non faceret
nis pertinet , non ad recidivam morbi: miracula , niſi vera ejus fides foret ;
de qua nunc loquimur . Probat etiam ſed facit , ergo vera el ejus fides , nam
quia quidam Judocus Hundius cam cu- aſſunis pro explorato , id de quo di
rationem pi&tam in lucem dedic : cur feeptamus : . ego verò præmiffis nitor ,
non addidit epigramma aliquod ? Nam quæ Catholicis ſunt fidei , hoc eft cera
Piftoribus atque Poetis , quidlibet auder tiffimæ . Tertio, in Eccleſia Catholica
di femper fuit aqua poteftas . Nec plu- femper effulliffe charifma fanitatis pro
ra habet probendi gencra : poſtea cap. bas Coto cap . 4. ex D.Irenæo , D.Au
9. folvere conatur objectiones adverſa- guſtino , D. Nyſſeno , D. Gregorio Ma
riorum , quas ita proponit , ut appa- gno , & aliis , de reliquis D. Stephani ,
scat eum Puritanos & cæteros merè de Gregorio Thaumaturgo , Hilarione ,
Calviniſtas planè habere diffentientes , & aliis San &tis , ufque ad noſtra ferme
& inficiantes ac damnantes totam hanc tempora . Unde Argumentor : Horum
Scrophulanam Stropham . Si nec frarrcs fuit vera Ecclelia : nos Papiftæ fumus
ejus Evangelici credunt: fruſtra petat , in eadem in qua ipſi fuere , ergo nos
me Catholicum fibi credere ; qui ipſum fumus in vera Eccleſia : vos in alia
& fraterculos illos omnes pro hæreticis eftis , quam nos ; ergo vos non eſtis
habeo . & ex ipliusmet opere poffum in vera Eccleſia . Unde fequitur ve
efficaciter Catholicis ( nam Calvinia- rum & invictum effe primum argu
nos aut Calvinopapiſtas nihil moror ) mentum poítrum . Illorum Patrum ve
perſuadere non temerè credendum libró ram Ecclefiam fuiffe , tu ipfe fateris ;
Tookeriano . Argumenta hæc funt , quia fateris , per hæcmiracula illorum
37 Miracula propria funt Ecclefiæ Catho- probari miraculorum continuam effi
licæ , & nullidantur qui fit extra Ec- cientiam . Negas nos in eadem cum ile
clefiam Catholicam ( uti probatio veræ lis Eccleſia effe : probo : illi Roma
religionis ) hoc probas. cap. s . Sed Eli. num Pontificem pro capite Ecclefiæ vi
zabetha eſt extra Ecclefiam Catholi- Gbili agnoverunt , ut & nos credimus :
cam . ergo Elizabethæ non dantur mi- illi crediderunt , quicquid nos credimus?
sacula . Min . probo. quia Ecclefia Rom . purgatorium , leptem Sacramenta , præ
fala et Cathol. Elizabetha ut ſchif lentiam corporis Dominici in Euchario
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fia , orandum pro defunctis , &c. quæ bus , quorum adhuc nullus apertè hee
negatis , nos profiteinur : nec nos quic- reſim profeffus fuit , res non - Anna
quam credimus , quod illa non credide- lium modò , fed & Medicorum public
cunt : vos autem nec unun illorum , cis libris, ut Guidonis in Chirurg. ma.
quos nominatti miraculorum verorum gne tracta. 2. doctri. 2. c. 5. Joan ,
patrato em ,laudare poteftis , quocum Tagantii lib. 1. inftitution Chirurgicar.
in fidei Catholicæ articulis per omnia & quotidiana certaque experientia elt
conveniatis , aur à quo nos in ullo diſ: conteltata ; hoc illis beneficium quon
fentiamus . Ergo non vos , fed nos , in dam conceffum fuifle , ut contactu Itru .
ipforun Ecclelia , hoc est vera , fumus . mas ſeu ſcruíulas fanarent . Si vis ea
Ergo præterea fatearis oportet , ut illo- naturalis tuiffet , non per traducem hæ
rum miracula non fuiffe vera miracula , reuicariam regni tranſiviſſet in Regen
vel Reginæ veitix , qur alterius fidei folum , exclulis cæteris fratribus ; quo
elt , quàm illi lucre , vera niracula rum fæpè temperies , & complexio pa
non elle . tri fimilior , quàm Regis ipfius . Con
Denique fi quæram à te ; cur in fa . ditio quoque fceptri feu Coronx , cui
nitatibus à Vefpafiano , . Pyirho & aliis comes illa facultas medica , nihil tale
Gentilibus , vel Hureticis collatis , non poterat naturaliter largiri . Quod verò
recognofc s manum Dei, fed Diabol: Hieron . Cardanus lib.contradiction . me
refpondes c. S. quia infidelium opera dicar. fcripfit , Reges ... Francorum . ex
hujuſmodi acły & factu impuro :um ſpi. longo eſu aromatum hanc vim habere ,
rituum fiunt , & laudas D. Auguiti , ridiculum , vanum , & dignum elt ſcue
num hujus fententiæ veriffimæ aucto. tica . Joa . Brodzi lib . 8. Mifcellan.cap.
rem lib. 19. de civitat . Dei . Reſponde 10. De Pyrrhi Regis digito , contactu 19
igitur ,çum hanc fententiam vera in ef- morbos fanante ; jure optimo Anton.
fe credas, jap fas tibi Gt , credere mi- Mirandulanus cenfuit hoc mendaciis
raculis , quæ Chriftianillimi Franciæ Re- incredibilibus adnumerandum : vel ut
ges in hoc genere ad fidei Apoſtolicæ puto , dæmoniacis potiùs . Nihilomi
Romanæ confirmationem operarentur ? nus
fi fas credere , ergo jam concedis in pro Dico 2. negandum non eft aliquando 20
bationem fallæ lidei ( lie enim profite- nonnullos inventos O inveniri , qui fo
ris ) vera miracula patrari pofle', quod lo contactu ſanant . hæc conclufio pro
negatti , & eit falliffimum . Si verò di- batur legendis Sanctorum paffim , &
cis id tibi fas, non effe ; nec nobis Ca- quotidiana experientia . Et hæ fanitates
tholicis fas erit credere, quæ facit E: conferuntur interdum , dumtaxat ad
Dizabetha ad confirmationen fidei fuæ , certume tempus , uc legimus de S. Be
Dei ope fieri, aut vera eſſe miracula njamin. apud. Sözom . lib.6 . & Niceph .
fed ea cogimur dicere , vel fi ftitia , fi lib. 11. & fcimus B. Petronillam à S.
non veri ægri; vel fieri phyfica aliqua Petro , ſpirituali ejus parente , ad bre
vi emplaftrorum , aut aliorum adhibi- ve tempus fanatam fuiſſe ; & quod nar .
torum ; vel ex pacto tacito vel expref- rat Mich. Medina » de puero quodam
fo cum dæmone ; à quo nec hæretico, Salmanticenfi ; interdum ad totam vie
rum genius , nec aliæ quædam circuin- tam non redeunte morbo . Aid ' tempus
fantix multum abludunt . Tu Tooke- quidem id contingit, quando ſanans.id
re videris , quid me horum omnium à Deo impetravit cerram ob cauſam
malis . credere : nam tibi credere , in majuſque bonum faqatr , v.g ne faci.
iis quæ aſſeris , nondum decretum tate is abutatur , ad majusmerituar pa
mihi neque conftitutum . Neque tientiæ , alioqui ordinariè curationes
tu cures fuadeo , quid ego de hac re miraculofæ perfectæ elle con fueverunt .
18 gredam : perge potius Dominam tuam Sanario verd naturalis fit ad tempus. ,,
palpare , & fcribere , unde caput un-
unde caput on quando fubfacuta in melius immuta
&tius queas referre . De Ecaociæ Regi- tio , proficiſcitur ex fola vi imaginatri
 LIBRI I. CA C APPIII.
:III . Q. IV .
ce ægri , ut de puero illo cenfuit idem Dico 4. folo contactu , aut halitu ', aut
21 Medina'. En in Hifpania genus homi- ofculo , naturaliter quemquam alieti gral
num , quod Saludadores vocant : vel En vem o verum auferre morbum , vel vul
falmadores , eo difcrimine , quòd ilti wera fanare , vel ferrum extrahere poſle
dicant ſe ſanare vi orationum , quas non credo . Hæc concluſio tota eſt con
conceptis verbis dicunt : illi , vi ſaliva tra Pomponatium ; quoad contactum ,
& halitus , quem ægro infpirant , de etiam repugnat Veracrucio , illius fun
his dico 3. Salutatores , Enſalma damentum jam pofui', hujus autem hoc
tores , nec pofTunt dotace do in univer- eit ; natural complexione vel conſtella
fum damnari , nec etiam in univerfum tione quidam funt nocivi , quod in fa . '
approbari . ) etenim poteft fieri ut ali- fcinatione patet ex folo aſpectu , ergo
quando nonnulli habeant donum fanii ex iifdem caufis , quidam naturali com .
tatis : fic Victoria & Veracrucius : plexione vel conftellatione erupt faluta
22 & fic admittenda , quæ Navarrus ; p res & Medici . Sed tam paucis verbis
fcripfit his verbis ; Porro illi qui vul. multa fupponit , non concedezda . Pri. 23
gò Salutatores 2 orantur ( guaniumcun mid quod de conſtellationibus , Alber
que atias fine perditiffimi homines ) It fum fecutus , air , verum non eft . Si
cire poſſunt fuo munere perfungi : quo loquitur de conttellatione, quando iſte
niam gratia illa gratis daia bujufmodi naicebatur : omnes enim eam vim ha
hominibus à folo Deo , conceditur in bituri effent, qui tum nali , quod quis
utilitatem aliorum , allegat Marga ' credat ? fi de conſtellatione fub tempus
ritam Confeſſor. ) Sed-hoc nimis gene contactus ; porerunt fanare omnes
raliter dictum : rard enim ficuti uton quotquot tunc tangent : G de utraque
tur , licitè utuntur :? vec credendum ſimul', annus ille magnus intercefferit
tot hominibus peffimis hoc donum à oportet, qui eandem Tellarum pofitu
Deo attributuni .Quamobrem confalo ram & influxus reduxerit quando'tan
Vicariis & Officialibus Epiſcoporum.cz : git , qui erant , quando natus . at quis
terifque Ordinariis , ut priuſquam per tanto vivit vel vixit tempore ? Alio
mitrant eos hóc curationis munus obi- quin non poterit hoc alia die præſtare,
re , diligenter examinent , an natura- quàin quando pofituræ æqualitas ifta ;
libus . utantur remediis', an verò per quam oportet , acciderit , quàm igitur
gratiam gratis daiam , an per pactum incerta futura hæc curatio ? Secundo ,
cum dæmone operentur : quæ funt quod vulgarem illam defafcinatione opi
ex circumftantiis cognoſcenda . Quod nionein admittit , hoc pofteà docebo
univerfim non fint rejiciendi , contra prorſus à vera Philoſophia alienum
quam inlinuat Ciruelas 3. p . de ſuper- Tetted peccat illarione, nec enim fequi
Atitione. c. 3. 07. probatur , quia nun tur , nociva eſt qualitas hominis in ho
quam abbreviatur manus Domni , ne minem ; ergo & qualitas hominis in
hanc gratiam quibus vult largiatur : hominem fatenda eft cfle fanativa , nam
certum tamen puto , hanc nunquam auctore' Ariſtotele 9 plura neceſaria ad
largiri oifi Catholicis : hactenus enim fanitatem , quàm ad ægritudinem ; wa
nulla hæretici miracula fecerunt : & lum enim ex quovis defectu , bonum
prudentiffimè fummius Franciæ Senatus ex integra cauſa. Deinde contagio fo
deciſione quadam uni , ex hoc genere lo haurirur afflatu . Verùm in hac cu
empirico , an . 1577. vetuit , donec ab ratione feduld obfervant modos tangen
ordine & Collegio Medicorum 'appro- di certos , numerum & alias ceremo
batus eflet , agrotis pofitiones ullas im- nias . Accedunt multa fufpicione plena
perare , aut medicamenta præbere , vel & periculo . Primò quod falutatores il
morborum curam publice profiteri , le- li dicunt , ad virturem hanc exercen
ge Ao. Robertum rerum judicatar. l. I. dam multo vioi por å opus fe habere :
6. 5. do &tiffime differentem . fieri autem non porest , ut ' vini potus
profit
o Vistor . Teleft. de Magia . Veracru . p Manual, c. 11. num. 86.
lib . 20 de anima fpeculiar wind tid 9 Problo . fe&t. 9.
 70 DISQUISITIONUM MAGICARUM
prolit ad.contrariorum morborum cu- homines ea vi pollerent. Și ratione ige
sationem , li profit frigidis , non pro- dividui & ſingularis complexionis hoc
derit calidis . Secundo folent panem ani tribuis , quod alteri adimis : cur
à fe admorſum porrigere morfis a non in magnete quoque & rupica læe
cane rabido , vel infectis toxico : diverficas , ratione individui reperitur ,
cui pani neutra cauſarum Veracrucis ut unus magnes nequeat , quod poteft
ſuffragatur . Tertiò dicunt , in in præ
præ- alter ? Neutra ergo ex parte fimilitudo
ſentia alterius falutatoris vim majo- locum habet . Item quod rhabarbarung
rem ſalutandi habentis , fe fanare no bilem temperet , id facit ratione pecu
quire, quod eft abfurdum : deberet e Liaris fui temperamenti
pim potiùs vis illa , & naturalis effet , fpeciei illius individua & pulla alte
magis intendi . Quared mentiuntur rius , eodem planè modo morbis mer
cùm dicunt naturaliter unum , falutato dentur . Sed in hominibus non poteft cf
rem ab aliis falutatoribuscognofci , li- le hæc fimilicudo & paritas tempera
cet eum priùs nunquam viderint , quod menti : quia hominis forma diver Gilli
fignum alicujus, notæ illis à damone ma eft à forma rhabarbari ; quare &
impreſſie . Sanè pleriſque rolæ veſtigiuno temperamentum corporis diſcrepat à
ineft, ut dictitant ipfi , S Catharinæ temperamento rhabarbari , nam alias
vel Quiteriæ . Quinid falluntur , dum longè requirit diſpoſitiones materiæ for
putant hancvim competere feptimo cu ... ma kominis , quàm plantæ , fucci
que filio , li maſculioum ordinem fæmi. ve : Quo ergo pacto vis eadem natu
mineus partus non interruperit , quod ralis ratione temperamenti competat
eſt ridiculum naturæ adſcribere , & non homini , quæ rupicæ , vel rhabarbaro
miraculo . Sexid , fæpè jactitant obi re Quoad illos autem , qui genus & co- 25
velari., quæ procul in eorum abſentia gnationem B. Pauli tumidis buccis cre
geſta fuere , ut ille qui Torquemadæ paa paat , ſeque angues Sne læſione contre
irem à morſu.canis rabidi ſanavit , nar- &tare polle , jam. plerifque impoſtura
rat Hiſtoriam ipſe Torquemadas . Se cognita elt , folere. priùs contra more
primò gloriantur. line nocumento ſe tra . fum ſeſe Antidotis præmunire ..
atare poffe carbones & ardentem cliba De militari illa vulnerum curatio- 26
num ſubire : quæ naturaliter fieri ne ne ; audacter dico , niti dæmoniaco pa
queunt ; niſi. ſe præmuoiant lotione & dto ; & ex genere ſuo, id lethale cri
& inun &tione rerum , frigidiffimarum men ; loquor de illa , quæ ſolum obli
quæ tamen non poffunt , niſi ad modi- gat linteo : nam quæ oleo , & vino
cum tempus, ignis activitati refiftere . uritur : li congruo temporis intervallo.
Unde & Vairus ſ narrat , ex hoc gre- fanet , nec mala murmura his addat , 1
ge quendam , cùm ingrellus furnum fuif- aut alias ſuperſtitiones , Phyſicis lici
fet , & alius , eo ignaro januam . occlur tis remediis annumeranda . Blaſphe
Giffet , ibi flammis abfumptum ... mum quoque oft vocare artem D. An.
24 Venio ad Pomponatii fundameatum , felmi, quæ fuiMagi illius Anſemi Par
& refpondeo ; lapides , herbas . & ani- menſis commentum . Accedit quod fic
malia , quæ vim. aliquam beneficam à vulneribus aut morbis fanati , poftea
hujuſmodi à natura acceperunt , eam in dolores graviſſimos & fæpè morbos
obtinere ex temperamento certo & de- fæviores reincidant , & ut plurimum
finito totius ſpeciei , fit enim , inde vitæ exitum peflimum fortiantur ; quod
ut omnis magnes ferrum attrahat. poſlem mihi nororum multorum exem :
omne rhabarbarum bilem expurget , plis alruere . Sed parco nominibus dior
omnis . rupica morbum ictericum fanet.. tuorum ..
Oporteret ergo , li falutatoribus vis ea Rellat quiddam Alberti Magoi ' , 27
naturalis ineffet ; ratione fpeciei hu- qui refest duos. ſe vidiſſe -pueros , quo
mana: eam : accepiſſent , & fic omnes rum unus cùm ferretur juxta oltia clau :
ſa
s Horri Florum colloq: 35. Ananias libri 4. de nat. dem .
láb .. 2o. de Fafeine 6.-U ... 4. Ex lib . 2 .. demosu animalsuresi
 LIBRI I. CAP. III. Q. I V.
fa , omnia , quæ ad dexterum ejus latus Demere , non etiam properarent ad.
fita , aperiebantur : ab altero verd idem dere monſtra
in liniſtris oftiis præftabatur cur non Emula ſed fignis tantùm , non virgin
ergo ferrum ex vulnere ad folum con bus aqua .
tactum vel præſentiam alicujus exci Quod removere nequit , duplicata ſu
dar ? Nonne ſcribit Matthiolus , io I ftinet ira .
taliæ montibus herbam ſe novifle , qua Hinc eft laudato quod poffunt carmi
ab equis calcata , continud ferrei calcei ne Marſi ,
folvuntur . Pici herba cuneum adda Cum tacita bevos producent arte dra
tum extrahi teftibus Democrito & COMAS
Theopraſto . Éthiopide herba certori. Abſentes , sape jubent confligere
tu incantata , Seras omnes & admovea fecum .
tur aperiri ; ' & ſuo tempore Venetiis Tunc ut quiſque gravem bello perſen .
furem ſuſpendio damnatum , cui ſic fo ferit hydrum ,
res omnes pacefiebant . ) fic ille epift. Aſpidis aut durt claufas cognoverit
Nuncupatoria in Dioſcoridem . Refp. iras ,
In ultimis duobus apertam incantatio Concutit interius fecreti carminis ir
em acceflifle ; in prioribus duabus her ma ;
bis , occultam attrahendi & disjiciendi Protinis laxis verbo lastente ve
vim à natura infiram , qux vis patu menis ,
raliter hominibus ineffe nequit . Nec Mox impune manu coluber tractatur
ratione ſpecifica , quia non omnes ha iner i ,
bent ; nec individuali ; quia conditio Et morfus tantùm , non virus in an
nes individuantes non producunt talem gue timetur ,
effectum . Quare nec Ariſtoteles , nec Interdum perit incantans , fo callida
quiſquam reétè philoſophantiun , hoc furdus.
elt crediturus : mirandumque vehemen Adjuratoris contempfiu murmura fer
ter unum Albertum , plura narrare fo pens .
lum , Je bujuſmodi creditu difficilia vi Hoc quoniam de nato prabunt of
dille , quam ad illum uſque ( ut ait origine prima ,
Anton . Mirandulanus ) ceteri qui ex Anguine ex fraudis quod fic , lingute
S.
ftant Scriptores tor ſeculorum amul o que periti
mnes. ( Si tamen hoc accidit , dæmonis In ſpeciem reddunt commercia mutua
28 præſtigiis adfcribendum . Cujus ctiam fandi,
pacto & incantationibus fretos fuiffe
Plyllos & Marlos , faris colligitur ex CAPUT IV .
Plutarcho , Plinioque , clarids etiam Al
cimus Avitus lib . 2. his verlibus . De Magia artificiali .
Jam Magicam dignè valeat quis dice.
re fraudem ; SUMMARIV M.
po Occultas tacito tentanten pectores vis
SIC res ? Magia hæc duplex eft , quadam diven
es Legifer ut quondam vates , fub rege natoria , quædam Operatrix ,
os ſuperbo ,
2 Operatrix , quedam Mathematica
Dam nova mouftraret juffi miracula quadam præitigiatrix . Mathematis
od Signi, c& exempla varia auctores . Os
Commowit livore magos , ut talia ter aneum Alberti Magni locutum non
or teni , fuit contra Gurihelm . Pariſ. alios.
Accumulentque fuas zelo fervente rui 3 Praſligiatricis exempla plurima.
nas , Eadem Thaumaturgica w naturalis
Queis forfan ſi ſuppeteret non vana dici poteſt , qua bona eft per fc ,
potefias, per accidens mala ,
Ś Un
Circe , qua do Anguitia .
 32 DISQUISITIONUM
Unde sæpe Diabolica fii velamea
6 Uti faétum in Vergine Colonien i .
Trifoilinks, Sadechias Judeus , Eu-
nus, Liodorus, Cæfarius Maltejius.
Æc mira quædam perficit per hu-
' H
nim nunc loquor de operatrice ; divi-
natoriæ faum , locum refervo .
2 Magica operatrix artificialis & ipſa
duplex eft ,Mathematica ( Preftigiaso-
ria . Mathematicam yoco , quæ nititur
principiis geometricis , arithmeticis , vel
aſtronomicis; hujus exempla lunt Sphæra
illa Archimedis , fecundùm Claudiatum
vitrea , de qua M. Tul. & in Sira-
cufarum obſidione navium per fpecula
combuſtiones : % Archytæ columba li-
goea volaps : a Leonis . Imp. aviculæ
cantillantes : b & Boctii ærer , volan-
tes & cantillantes , ferpentes ex eodem
metallo ſibilantes, & Gmilia multis nar-
Hæc Magia vocatur ab Hero-
ne & Pappo Javnatoupyox” , thaumatur-
gica . Supponcndum autem nihil hanc
efficere polle quod rerum naturæ repu-
gnet : quinimò indigere caufarum pa-
turalium ope certo motu & dimenſio .
nibus applicatarum : ut in fpeculis il-
lis Archimedis , & hydraulicis noſtris
& automatis patet . Quare fi quis cf.
fectus proponatur , cauſarum natura-
fium efficacitatem fuperans, ille ad pro-
digioſos referri debet, etiamfi humana
industria ad inftrumenti confectionem
motumve concurrerit . Idcirco diffen-
tio à Guilhelm. Pariſienſi , Medina &
aliis : qui capút æneum Alberti Magni
( quod narrant ) humano credunt ar-
tificio articulate locücum : nec enim hu-
mana induſtria hucuſque pertingit : nec
naturalis ratio patitur , ut res inanima-
ta , vocem humanam , ad lubitum in.
terrogantium refpondendo ; emittat ·
Nam hæc vitam & refpirationem in lo-
quente , & perfe &tiffimam vitalium ore
ganorum cooperationem , & diſcurſum
quendam loquentis, requirunt. Quæcum
huic capiti defuerint omnia : li loque.
y 1. Tuf. 2. de na . Deor.
Ź Plutarch . in Marcel. Zonaras 10.2.
Gellius lib. 10 No.
b Glycas y Manafes in Annal.
MAGICARUM
batur , i ! le in capitelmebetur; mi is
Itatuis idolorum oracula fundebat : qui
folus cacodæmon fuit . Notum enim G
mulacra vocis propriæ expertia fuiffe :
Simulacra enini Gentium argentum ege
aurum : os habent de non loquentur , nc
gue enim eft fpiritus in ore ipforum di
Fuit illa fententia Guilhelmi, & olim
Hermetis , fed à Theologis confucara
jam pridem e . Huc pertinet globus il.
le artificiofus , feu ahenea Itatua , fic
confecta , ut ex occulto loco , funiculo ,
qui intenlus erat reanillo , ſagittas in
ſpectantem ejacularetur : quo pacto Ken .
nethum III. Scotorum Regem , à Fe
nella interemptum , in Majoris & Boe
ti Scotia Annalibus legitur. Eodem re.
ducenda quorundam mirifica folertia
ut artificis illius qui Romano Impera
tori vitrum Hexile, & non fragile ob
tulit , de quo poft veteres Guido Are.
tinus epift. ad Michaelem Monachum ;
ferentium immania pondera fronte , &
funambulorum globis infiftentium ( ut
vidi ) & qui membra , quafi lutea con
fractave , uti lubet, fectunt , de qui.
bus egit D. Chryfoft. hom. : 9. circa 5n .
ad Pop. Antiochen, ad quæ loket pluri
mum juvare corporea dilpolitio , & -na
turalis agilitas , ut plurimis exemplis
docet Andr. Libavius part. 2. Mirabi
lium tracta , de Noctambulis in fine o
peris .
Altera fpecies ludicra & decepto 3
ria , vocari poteft præftigiatrix : ' (
qua factum , ut mira Magorum à
Græcis zuvia , & wußria ; à Latinis
ludi , & ludicra , & ludibria vocata
fint , ( vide Heraldum in libr. 1. Are
nobii pagin . 31. ) cujus effectus non
funt quales , aut qui videntur : ad eam
pertinent pleraque quæ ab agyrtis , cir
culatoribus & funambulis creduntur pas
trari incantationibus , cùm agilitate
pedum vel manuum fiant , ut quæ
de Reatinu quodam narrat Pompona
tius : interdum fiunt etiam per ani
malia bruta loogo uſu edocta , ut quæ
Joannes Leo narrat , de alino & ca
melo
c Caſiodor, 1. varia , epift.pen . Por
litian. in Panepiſtemone.
d Pfal. 134. v. 15 : e D. Tho.lib. 3 .
contra gent.6.104 Valent. 2. difp.12.fol.
1
1
 LIBRI I.
melo f , interdum per meram impo-
furam , & meatus occultos aliquibus
fubingreſſis , ut faciebant Sacerdotes Be-
li , qui à Dracone cibos devorari fia-
gebantg : & fiebat in celebri illa fo-
lis menſa h , quam vulgus peregrino-
rum putabat fponte fua cibos fuggere
re , rcvera tamen cibi à vicinæ urbis
incolis ſuggerebantur i . Et etiam ac-
cidebat , in fictitiis illis idolorum amo-
ribus ac ftupris , de quibus Joſephus ,
& Rufinus k . ltem quando Barcho-
chebas , pſeudomellias Judæorum , iti-
pulam in ore fuccenfam anhelitu ven-
tilans , Hammas vomere videbatur , te-
Ite D. Hierony. Apolog. aduerfus Rum
finum : ſimile pucarim , quod de Caco
Latrone narrat in Alcide Poeta . Talia
quæ vocat - Irenæus lib. 1. adver. bæref.
cap. 4. Anaxilai ludicra , V. & facere
ve convivæ videantur habere Æthiopi-
cum nigrorem , vel defunctorum pal-
lorem , alinina aut equina capita , com-
mentum vetus Plinio lib. 28. 35.
& Sexto Empirico notum lib. 1. Pyr.
rhoniar. ut docet Marfilius Cagnatus lib.
ol
1. 3. varior. cap: 10 .
* Eadem dici poteſt Thaumaturgica , '
que ut & Magia naturalis , per ſe bo-
15 na elt , & licita , ut omnes artes per
ſe ſunt bonæ . Per accidens utraque fit
-
illicita : Primò , quando in malum fi-
nem referuntur . Secundo, quando fcan-
dalum oritur , cd quod putentur hæc
fieri dæmonum opera : quare non de-
berent hujufmodi permitti , niâ circu :
IS latores publicum & idoncum à Catho
licis haberent artis fuæ teftimonium .
Teroid, fi quod inde ſpirituale vel ten-
To
porale damnum corporis aut animæ
0 immincat ipG circulatori , vel fpecta-
m toribus . Ex hoc enim capite damnan-
ro tur , qui fine neceffitate vel caufa ju-
Ita , le mortis periculo per luſum ex
te ponunt . 7
$ Cæterum Naturalis Artificio
fæ Magiz , duo ſunt velamina ; quibus
fe occulere folet Magia Diabolica , fem
2 per enim vel naturæ vim mentitur
f Deſcriptio Africe lib. 8. lib. g .
8 Daniel. 14. h D. Hier, epift. 103 .
ad Paulin . i Herodo.lib. 3 .
k Jofeph. libr . 18. ani, f . 4. Rufin .
CA P. IV.
33
ur in iis quæ de aftrorum influxu , &
temperie hominis fuperiore capite dif
ſeruimus : vel mentitur artificium ; ut
in characteribus , imaginibus & hujuf
modi , de quibus difputandum quæſt.
ſeq. Hoc ut intelligatur , de præltigia
trice quædam , ad alia quæ poftea dif
ſerentur libr. 2. gualt. 8.' hoc loco ad
dam . Sapienter,ab Ulrico Molitore lib. de
Phytonicis mulieribus animadverfum fuit
à Diabolo lic medium difponi poffe ,
ut una res alia videacur : & talia esa
perimenta plurima fieri à joculatori
bus : cùm facanas fic Magifler ( ait )
joculatorum ; nemini dubium effe , quin
fubtilius hæc Diabolus operari poflit ;
hic , nunquam diſcipulus eft doctior
Præceptore . Talis illa , de qua Nide
rius , in Formicario , cap . de maleficis
* corum deceptionibus ; Colonis , in- 6
quit , citabatur virgo quadam , qué mi
ra in confpectu nobilium feciffei
te magica videbantur fieri ; map , qu & ar
pam a
rim quan dam dice batu r lace raſe
fubito in oculis omnium redintegraſſe :
vitrum quoddam ad parietem a ſejacta
tum confraétum , in momento repa
raffe fimilia . Manus inquiſitoris eva
fit excommunicata . Bodinus notat, cos
ſolere decem magicis præftigiis unum
fubtilitatis feu agilitatis artificiofæ actum
niſcere , ut perſuadeant , quæcunque ab
ipfis geruntur, citra præftigium , fola
dexteritate & arte fieri ; procurant ,
ut quicquid fortilegii admiſcent , id ſube
tilitatis & agilitatis eſſe videatur . A
mat ſatan homines ad riſum provoca.
re, ut læti ac hilares imbibane im .
pietateni ; lic. præftigiatores iſti, agyrtæ ,
jocularii , miriones , circulatores , ipfos
judices fæpe ad ineptam quandam l
titian & admirationem pertractos fa
fcinant , ut cuncta ipfis jocatoria tan .
túm , nec punienda videantur . fre.
que talium femp ueeprov
fuitns, & feges er mubiq
etia hodi in entu s
aulis
quorundam Principum , allio & cicuta
noceptior In Francia Triſcalinus m
coram Carolo IX. aliàs laudato Rege ;
E ex :
lib. 2. hift. Eccl. 6. 25.
I Silvio Fumus in verb. ars No.
varf. 6. 15. num
m Bodin . 8.
in demon
.
 34 DISQUISITIONUM
ex cujuſdam nobilis., ab eo remor ,
torque ,annellos ad ſe ligillatim cun-
Etis ſpectantibuspelliciebat , eofque ma-
ou recipiebat advolantes ut videbatur :
nihilominus mox torquis integer , &
illafus repertus fuit : Hic convictus
multorum , quæ nec arte , nec actu hu .
mano , nec natura fieri poterant : fafe
ſus est ope diaboli cuncta fe perfeciſo
le , quod ante obftinatus negaverat .
Joannes Trithemius , ex antiquioribus
refert , anno 876. terupore Ludovici
Imp. Sedechiam quendam religione Ju-
dæum , profeſſione medicum , Aupen-
da quædam coram Principibus viris fe
ciſſe. videbatur hominibus devorare Ho-
plomachum equitem , currum quoque
onuftum fono cum equis & auriga :
amputare, capita , manus & pedes ;
quæ pelvi coram impoſita fanguine ftil-
lantia cunétis fpectanda præbebat , &
ea karim hominibus illæſis fuo quæque
loco reſtituebat : venationes , decurlio-
nes , & haftiludia , & quæ homines
in terris agitant , ca in aere audiri fa-
ciebat : media bruma hortum amenifa
simum , in Cæfaris palatio , arbori-
bus, herbis, floribus , cantillatione avi-
eularum , fubid naris & auditis pro-
ducebat : Si quis pedem attraheret ,
alterius pes fubfequebatur , & homo
innoxius per Giftebat . In Sicilia Eunom
proponunt , fed ejus facinus illud quo
inter verba flammam ore videbatur vo-
mere , artificio quoque non præftigiis
plane tribuendum : nam in ore abdi
tam pucem fulphure & igne plenam
habebat, qua leniter exſpiratione mo
ta , fundebat fiammam ,ut fcribit Thomas
Fazellus decad, 2. rerum Sicularum lib.
! 5. 6. 2. Idem c. b . lib. 3. deca : 1. mira re-
fert de quodam Diodoro , quem vulgus
Liodorum vocat. hunc magica arte im-
butum , miranda præftigiorum machi:
natione Catanæ fioruifle . Is namque
porenii carminum fuorum vi homines in .
bruia animantia.conuertere , omniumque
fermè rerum formas in novas metamor-
pholes transfundere , longiſſimifque à fe
Ipatiis difficos , repentè ad fe trahere pol-
Je videbatur. Catanenſes præterea aded:
crebris lacellebat injuriis , a contume.
Liis debonefiabat, ut vanilima: credula
MAGICARUM
tatis laqueis circumventi , ad cultus ei
pendendi ftudium concitarentur. qui cùm
capitis reus cruci tradenduseffet , clicio
rum carminum preſentiſſima arte è ca
tana Byzantium , cujus imperium eo
tempore Sicilia agnofcebat, o rurfus è
Byzantio Catanam à lietorum manibus.
dilapfus , parro temporum interſtitio
per aerem devebi ſe ju lit. Quibus ve
neficiis adeo populo fa &tus ejt admira
bilis , ut in ipfo quandam numinis po
tentiam effe rati , errore facrilego cul.
tum facris debitum ei exhiberent". Sed
tandem à Leone Catanenſ Epiſcopo
divina virtute er improviſo captus , free
quenti in media urbe populo , in fornas
cem igneam injectus , ignis incendio con .
fumpius eft . ).Sic divina juſtitia pre :
valuit & qui ſe judicibus forte mi
nus juſto zelo motis eripuerat , è fan .
eti viri manibus elabinon potuit. His.
fimilia præftigia narrabe ſeq. lib. 6. ini
prin . & quædam Cratiftheni cuidam
tribuit Creſpetus ex Athenxo , & aliis
quibufdam ex . Antonii Guevara Epiſco
pi Mondônedenfis lib. 3. horologii prina
cipum capi43. 44. & merito ſubdir ,
quod jant monui , iftos joculatores
quantunvis artificiofos , operan dæ
monum adhibere ; ided. legibus la cis
Franciæ Reges S. Ludovicus , Philip
pus Auguftus , & Henricus 3. regno
exulare tales ſanciverunt. Crefpetido
odio Satane difcur, 12. lib. 1. Noftris
temporibus Cæfarium Maltelium Pari
fiis captum fuiffe , fed aftu caroeribus:
elapfum ferebant ; idque ei Baxius ir
quiſitor inter cætera in judicio objicie
bat ; fed cum urgeretur & damnatio .
nenu metueret ; Gubernatore ,qui tum :
erat judicibus Ecclefiafticis. fufperſedere:
jutlis ,ereprus, in aulam irreplit ; & ibi
multa de novo ccepit edere ; . chartas:
luforias in alterius eas tenentis ma
nu , ipfe diftans , ſic mutabat , ut bis
terque alia in eis figura appareret : in
alrera meofæ parte poſita vafa ad ſe
alliciebat moro vitri' tantum fruftulo :
cogitationes nonnunquam divinabat alie
nas , ut cum ſparſa faccari granorum
minutorum in menſam magna malti
tudine , quod quis Gbi granum mente:
delegillet' indicabat ; etiam fi quis , ie
deli
 LIBRI; I. CA P. IV . Q. 1, 35
deligenda re propoſita dubitaffet, adden zaldus incentur . Memorabil. ſed ſuper
ibat hæfitationem , & reſolutioneraja . Nitiosè .
Atabat quod alter eflet electurus , id Verè & prudenter negarunt Hippo
fe diu ante prænoviffe , & alia multa : crates , Galen . & quos citabimus infra
propter quæ tertid in jus ab Illuitrif. 4. 3. omnes. Sanè rem acu tetigit Ta
Simo Archiepiſcopo Mechlinienli , D. tianus Aſſyrius , cen {ens, fi quid his
Hovio anno 1600, vocatus ; cum fille- efficiatur , id ex conftituto fieri , dun
re fe pollicitus eſſet, aufugit ad afylum taxat quia dæmones hæc libị ligna con
omnium Antichrifti præcurforum . Prin- ftituerunt , & quaſdain quafi tefferas
ceps ille , qui præftigiatorem judicio, militares , aut pacta conventa , ut ho
auctoritate , non jure eripuerat , vix mines folent verborum certas formu
biennium -fupervixit , & Horente ætate las : Moſes Maymon pronunciar , n
interiit ; nec quicquam illi , pultquam mendaces & Rultos elle, qui foli figuræ ,
malæ caufæ defenſionem ſuſceperat foli fcripturæ , folis denique lineamentis
poſtea feliciter in gubernatione ceffit aut vocibus aere fracto nacis, tantam mi
Non impunitos unquam Deus Princi rabilium poteftatem adfcribunt. confen
pes finit ', hoſtium ſuorum defenſores : punt Medici , Theologi , & Juriſperi
quia nominatim vetuit , ne præftigia ti noftri o .
tricem quis vivere patiatur. Exod.22. Notandum ex Conrado V Vimpina , 2
V. 18. hoc eſt , ut Philo interpretatur , p Magos triplex genus, imaginum ſeu
noluit differri fupplicium : ſed ipfo quo figurarum habere . Primum elt , quibus
convicta foret die , interfici manda- adhibendas docent ſuffumigationes &
vit . incantationes , & per quinquaginta qua
tuor angelorum nomina exorciſationes
QUÆ STIO I. & alia , quæ perfida funt & manife
ftam continent idololatriam . Prime
An vis characterum , annulorum , figil. quia hæc nomina non nifi à dæmoni
lorum , aut imaginum fit , qualem bus potuerunt accepiſſe ( quod Carda
Magi contendunt ? nus fatetur : 9 ) Secundò , quia dicere
quod tales fumigationes honorent Deum ,
SUMMARIUM . aut Deo placeant , eft error in fide :
dicere autem quod talibus uti , non fit
dæmones facrificio honorare & ideo
i Opiniones varia .
2 Imaginum triplex penus , og de fin damnabiliter sonorarpotaw , { idolola
gulis . triam exercere , ) etiam eſt error . U
3.De higillis et characteribus . Nul- trumque definivit Facultas Theologica
Tam his omnibus vim ineffe . Lutetiana Artic. 10. B 12.
4 Sigilla Hermetis , o Lud . Dulcis Alterum genus imaginam , caracteri
Tıb , potatus . bus & fculpturis innititur , barbaris &
s Caiet . “ Pompona. fundamenta fu- peregrinis ; in quibus funt novein cal
bruuntur . Figura an vis fui alla for- dariæ , & nomina quatuor principum
maliter , live que figura . hujus. muadi cardinum , & ter ſeptem
nomina ex Mahumeticis deliriis Ara
Um Magis. ſentiunt Prolomæus buna decerpta : quas illi figuras aucto
Cum Aphrodilxus , Porphyrius & alii ribus tribuunt Germoni Babylonico
Platonici , & #ultiflimi Artephius ac Hermeti Ægyptio , & Thori'Græco
Thebith, ex recentioribus Pompona.. tales etiam numerant quatuor Salomo
cius , Ficious, Dulcis , & Ancon . Mi- nis annulos . Talia cunčta patet anau
E 2 meran .
n Ductor. dubitant. c . 72. 'de ſuperftit . Condronchus lib . 3. demorb.
o D. Tho. 1.2 . 9. 96. art, 2. 09. 4. venefic. 1. Bokelias lib. de philonis c , I.
consr. gen. s . 104. do 195. o ibi Fer. Vairus, Anan . d alii.
rar. Sil. verb. fupereft q. 10. Ciruelus р lib. de fuperftit. ch. pen . ego wlt.
ake fuperftit. p. 8. Martinus de Arles lib . 9 lib . ib. de varies.
 ITIONUM
36 DISQUIS
meranda primogenerifuperftitioforum ,
& execrabilium , nec vim ullam habe-
re polle , nifi à dæmone , quo Docto-
Te & Dedicatore miſeri ea acceperunt:
quæ per fe vana & inania effe , deli.
ciis & laminis agens docuit D. Hier.
ju Fatentur etiam ipfimet Albertus Ma-
gnus , & Rogerius Baconus. Et etiam
in fide error , quod unus dæmon fit Rex
Orientis : alius Occidentis , & præfer-
lim fuo merito .
* Tertiam Speciem genuit axiomaquod-
dam Ptolomæi , vultus inferiores cælo
ſubje& tos vultibus cæleftibus ; & hinc
intulere ſcorpios omnes terreſtres regi
à fcorpio cælefti, piſciculos oinnes flu-
viatiles à cæleftibus piſcibus : hoc nu:
gamentum defendunt cum Ptolomæo
permulti c . Sed ſuperius jam ex parte
hoc confutatum fuit. u nunc addo , fi
tam potens illa correſpondentia imagi-
pariæ figuræ fuperioris in hanc veram
figuram inferiorem : cur adjungunt ri-
ius quofdam fuperftitiofos ? v . g. ut fi
talem expetas effectum , in tergo figu-
ræ eum debeas inſcribere , fi contra-
rium , in fronte , idque faciendum ali-
quando manu dextera , aliquando le
va : figillum modo fodienduin capite
deorſuin , modd capite furfum , & cæ-
tera de hoc genere . Unde nihil vereor
concludere , cum Gerſone , & VVim-
pina , hanc etiam ultimam ſpeciem fu-
perſtitioſam damnatam elſe Fundan-
jurenim hæc omnia in aphoriſmo Ma-
gico libri impii , qui inlcribitur AR-
BAGHTEL Sanyang in Septena 2.
ubi traditur , quod quando Deus nomi-
na rebus vel perſonis impoſuit, lajul
cum nominibus vires & officia quædam
illis diftribuit : & ita characteres ac
nomina conſtellata ( x Imagines ſub
certa conſtellatione formate nomina-
te ) habent vim non ratione figuræ
vel pronunciationis , ſed ratione vir-
tutis feu officii illius , quæ Deus ad
tale nomen vel characterem ordinavit.
Hoc totur eft mendacium confi &tum
ad ftabiliendam hanc ſuperſtitionem .
s in vita S. Hilarion , circa med .
f Arti. Parif. 25.
+ Trall. Albertus Baconus,Mizaldus.
u ſup. s. 3. q. 1o
RUM
MAGICA
Nomina quidem Deus in Scripturis ima
poluit fan &tis quibuſdam myſterii di
gnificandi cauſa & officio eorum , quo
ifti functuri , convenientia : ſed ipli no
mini Deus vim effectivam nullam in
didit , Animantibus verò cun & is Adam
nomina indidit , non Deus .
Par ratio eft de annulis & ſigillis Ma- 3
gicis , quantumvis præferane ſpeciofif
lima nomina Raphaelis , Machabæo
rum , Salomonis , Elizæi , Zachariæ ,
Conſtantini, & quorundam ſancton:
quibus nominibus etiam intervenit Star
phemia, dum hoſce ſanctos fingunt ne
fariè Magicis initiatos , item quia fie
gnum crucis , quo in ligno vicit ille
Magnus Imp.. annumerant figillis fuis
dæmoniacis .
Denique certò tenendum , quando
effe &tus aliquis fequitur uſum characte
rum , annulorum , ligillorum vel ima
ginum : quod fieri interdum conten
dunty : Id totum à dæmone fieri ,
qui conſtitutarum à fe nugaruni credu
litatem conatur , vel de novo menti
bus inferere , vel inſertam profundiùs
& ſtabiliùs infigere.
Porrò ut nugacitas Hermetis & fi 4
milium deprehendatur , vel ab indo
etis , decerpam nonnulla , ex Italico lib.
Ludovici Dulcis : qui non utili exem
plo fi &titii Salomonis & Hermetis fi
gilla in lucem edidit . deceret potiùs in
Ecclefia Catholica talia obrui' ſilentii
cinere , quam typis tam ſplendide evul
gari . Ajunt ergo nugones : Qui gem .
mas poſſideat, cui inſculptus aries , leo ,
vel ſagittarius , cunctis eum gratum &
gratiolum fore: cui virgo, taurus , ca
pricornus , hunc religionis amplectendæ
avidum effici ; cui gemini libra ,
quarius, hos amicos fidos , legum tena
ces & concordiæ ſtudiofos fore , contra
cui cancer , ſcorpius , piſces , iis infe
rendum amorem iniquitatis , levitatis ,
mendacii : cui Saturni character , is
gliſcens robore ; cui Jovis , amabilis ,
fortunatus , ad fammos honores pro
vehendus ; cui Martis , javictus : cui
So
x fup. cap. 341 .
y Plato 1. de Repub. Trallianus lib.
1o. cap. 1. Philoftrat. lib. 3. vila se
pollonii Joſephus l. 8. antiq. 6. 2.
 LIBRI I. CAP. V 1. Q. 1. 37
Solis , opulentus; cui Veneris , immer. comprincipium . ergo , ut eſt figura ,
fabilis , & omnium compos votorum : habet peculiarem effectum . Antecedens
Idem , cui Lund . Quid multa ? nulla probat', tum quia in artificum inftru
ett imago ftellæ , cui non peculiaris ef- mentis efficit figura , ut illa ſic , vel
ficacitas inhæreat . Mirto ftellas, dra. fic operentur : tum quia ferrum latum
conis figura lætum facit , & divitem ; ſuper aquas fertur , quod fi in formam
alirolabii , fatidicum ; idem ( ride ) afie aliam contrahas , demergetur. Re/ pon
ni , fi chryſolitho inſculpta : rapæ , i- deo , figuram eſſe conprincipium in mo
nimicos ad pacem , amicos ad odium tu locali , & operationibus quæ per
impellit ; cameli, dæmones cogit , &c. hunc motum fiunt : ut funt variæ di
hec ille lib. 3. de gemmis à 6.6.uſque ad vifiones continui per dolabrum , per
c. ult . Si nugabatur , certè cracle ridet malleum , per aſciam , per ferram : non
Prælatum illum , unum ex Ecclefiæ car- verd in operasionibus , quæ funt per
dinibus , cui opus inſcribit : fi ferið alterationem ; neque id probant ejus
non habeo , qui excufem , cum ea quæ confirmationes , quarum etiam ultima
folius Dei funt, infundere prophetiam , fortaſſis falfa eft. vix enim ferrum in
& religionis ac fidei amorem , tenaci• tantam latitudinem queat extenuari
tatemque & fimilia , tribuit aſinorum ut poroſum fiat , & aquis immerſabi
& fiderum figuris : Nonnc hoc eft le . Sed efto fiat , erit non ratione 6
fuadere , ut relictis bonis artibus guræ , fed ratione quantitatis , qua re
& ftudiis Ethicis , demerg ?t ſe hu- non differt ab ipſa ſubſtantia , ſecun
mana curiofitas in barathrum fuo dùm multos . quæro enim , qua figura
perftitionum , & facere , ut cui- velit effe ferrum , circulari, quadra ,
que fit Deus Annulus ſculptus quem an pentagona li dicat , hac vel illa :
dextra gerit inferam idem fore fi alia fic formata
s Sed alia ex parte negotium facef- lamina , æquè tenui & lata figura :
funt Pomponar. & Cajetanus. Ille , cum quod indicium eſt nihil operari fi
objicimus , pentagonos circulos, & alia guram ; fi dicat qualibet in figura fuf
hujuſmodi ligna aut characteres duota- ticere illam extenfionem & diductio
xat eſſe qualitates quaſdam quantita- nem ferri; certè fateatur neceſſe eſt, à
tis : ipfam verd quantitatem non elle figura hoc non pendere , non minus e
principium operativum , Refpondet j nim differunt extenſio, quantitatis , &
non efle figuram principium operacio- figura quantitati extenſa impreſa
nis , fed tamen ad operationem pluri- quàm albedo à ſuperficie parietis deal
muin conferre : fic enim deformen ma- bati. Secundò , adfert fundamentum il.
teriæ figuram hominis animo triftiti lad tertiæ fpeciei imaginum , quod jam
am , fpeciofam vero eidem gaudium ad- explofum eft . Tertiò , prætendit aucto
ferre , quod fine ratione ab eo dicitur , ritatem D.Tho. quac ſanctus Doctor
quia Magici characteres , nihil neque d.cap. 104. concefferit , imagines haſce
pulchritudinis , neque deformitatis no virtutem aliquam de coelo habere , qua
tatu dignæ , aut idonez ad has paflio- tenus funt imagines , & rem conftitu
nes gignendas , habent. Quod cum ipunt in ſpecie artificiali . Refpondeo D.
femet videret Pomponat, tandem con Thomam cum eo capite has ſuperſti
fugit ad credulitatem iis utenrium . Ve- riones impugnet , hoc tantum ex per
rum credulitatis non major vis eft , lona adverfariorum dixiffe , quali di
quam imaginationis : de qua vide dió cat ; licet cibi de imaginibus id conce
ta præcedenti capite . derem , de characteribus tamen hoc falo
Cajetan. ut erat acuto ingevio & fum foret . Quared fubdit : videri du
peracri , ultrò etiam communem len- rum & difficile eos omnes damnare
tentiam nonnullis laceffit. 2. Primòfic qui talibus utuntur imaginibus . Refpon- 1
ratiocinator. figura , licet non fit ip- deo , ftultorum elle numerum infini
ſum principium operationis , eft tamcn fum ; ideo fufficere quod re vera res
fic
z 2. 2. qu. 96. 2. 2 .
 38 DISQUISITIOMUM MAGICARUM
fit mala , & fuperftitiofa . Haftenus , Rationalem quandam : vim folum , &
fufficiant dicta : plura fuppeditant, qui
cim illa divina quxdam myfteria cone
ex profeſlo de hac re. Langius d .epift.
templabantur , nec ullam vim Natura
34 .Medina d.c.7.fol. 72. Ananias d . l.lem , vel Magi cam , pumeris iplis
4.Cardanus I , 16. de variet. l. 18. de
qua tales , tribuebant. Pythagoræi ve
ſubtilitat. Cirvelus fup. O Bap. Segaus rò & Platonici , putidè ſuperititioli in
li.de vero fludio chriſtiano c.7. hac re fuerunt .
Concl. Numerus , quà numerus eft , 2
QUÆSTIO IL nullam neque naturalem , neque fuper
naturalem vim operandi continet . ) Hanc
An numeris arithmeticis aut muficis ma- qui negat , philoſophum negat , Andr,
gica vis ulla infit ? Laurentius 1. 8. bit. Anaton . q . 1o . &
probat optimè Leonard. Vaitus 1. 2. de
SUMMARIV M. faſcino c. 11. & Catholici cæteri ad u
pum concedunt ; præſertim , quotquot
. Quomodo Patres de numeris philo- numerum , nihil reale effe à rebus nu
Tophati. meratis diſtinctum contendunt. quid e
2 Pars abnuens defenditur. nim operetur , quod ipfum folummo
3. De anno climacterico de partu a do imaginarium eſt ? Led & ab illis
Etimeftri o dierum criticorum nu- concedenda concluſio , qui volunt eſſe
mero . aliquid reale rebus numeratis fuperad
4 De Septenario numero . ditum . Fatentur enim , numerum eſſe
5 De berba Pentaphylli ; de granis quantitatem : quantitas verd per ſe non
heliotropii in ligaturis , de polulis eft operativa , nifi fortè, motus localis,
inaquali numero datis, de numeris de quo nunc non agitur. Denique quæ
pfalmorum feu muſicis. cumque de figura diximus , eadem in
6 Quo fenfu Magi loquantur de nue numeris locum obtinent . Numerus e
mero . nim eft quantitas diſcreta , cujus, quàm
7 C. Pet. Greg. reprehenſus , Pan continuz , non poteft elle major effic
tres defenfi . cacitas .
8 Fabij Paulini liber de numero fep Cur igitur ( dicat aliquis ) annus cli- 3
tenario . mactericus homini folet efle lethalis ,
9 De vi mufices. Orphei fuſillimè dia & odtimeſtris partus minimè vitalis ;
Sputatum , Platonica deliria refi non aliquid momenti numerus ha
futata . bet ? Quoad partum oftimeftrem , .id
10 İbidem de incantatione ferpentum contingit , quia femen humanum mul
per carmina . tiplex eft. quoddam perficie fætum fep
11 Antidota contra platonica deliria à timo menle , & tunc fætus poſt fese
Fabio Paulino relata . tum menfem conatur exire : quod fi
12 Eorum fundamenta diſcuſa . x non reperit magnam reſiſtentiair. , tunc
13 Septem modi fundamentis malis in validus exit & robuftus , fi vero repe
nixi exploduntur , inter hæc quoque rit , continua illa menſis pugna debili
Macrobii locus . Magnes , Pandau- tatur , & octavo menfe debilis atque
1a , Androdamas . Automata Ferd. invalidus admodum prodit in lucem .
II . Archiducis , Speculorum info. Aliud femen perficit fætum nono tan •
' &tio , Echo. Selenites , Theriaca tum menfe , & tunc fætus ante hunc
Marfilii Ficini regula notatæ , menſem non conatur exire , ſoletque
Tarantula morfus curatio . adeò robuftus efle , uc impedimenta cun
eta contraria , vel ei non refiftant , vel
Atres Orthodoxi paffim de nume per refiftentiam , quando mater uterum
P Acres
rorun connexione multa philofo- fert diutiùs , non admodum debilite
phantur : iidem tamen duntaxat in hac eur . Vide Hippocratem lib. de Détime
proportione & connexione numerali , fri partu , quem tutiùs hac in re feo
queris
 LIBRI I. CAP.
. queris , quàm Academicos ad' numero
rum vim fuperftitiosè confugientes ,
quorum difta invenies in opere erudi-
1 to Fabii Paulini lib . 6. Hebdomad. c. 4.
Hippocratem fecutus idem refpondit
Andr. Laurentius lib. 8. hiſt. Anatom . 6.
9. 9. 30. Annorum climactericorum
ratio , ut & Criticorum dieram , potif-
fimum pender ab humorum & com-
1 plexionis , quæ in hominibus funt , ra
tione ac periodo quadam naturali ; nam
ad muficorum numerorum vim confu :
gientes Pythagoræos , & ad Arithmeti-
cos calculos reducentes alios , aut A
Atrologorum planetarias nuga's provo
cantes Aſtrologes accuratë refutat Andi
Laurentius leg: 3.de criſibus , wſque ad
1
cap. 8. Fracaſtorium , qui l.decaufis crie
ticorum dierum omnia retulit ad mo.
tum humoris melancholici , refellic i-
dem cap.9. & 10. & poftea tandem.cap.
13. ſua im ſententiam proponit , cauſas
be duas , materiałem & efficientem .
Materialem effe quemlibet humorem
noxium quantitate vel qualitate pec-
cantem . Efficientem effe duplicem , u-
niverfalem & particularem . Univer fa-
Jem & remotam efle coelum , cujus vi-
res ferè omnes Luna excipiat , & no-
bis communicet . Particularem & pro-
pinquam efíe ipſam naturam , quam
Hippocrates vocat calorem inſitum ,
Galenus facultatem corpus difpenfara
tem , alii temperiem live fpiritum vo-
eant: que fic motiones fuas ftutis cir-
cuitibus perficie , quafi ratione utere-
tur : quod fi aliquando errat , id à ma.
teriæ vitio procedit , eam contumacia
lua vincentis .
Itaque quod tardior vel celerior fit
6 erifis , id partim materiæ , partim effi-
cienti cauſæ tribuendum . Si enini hum
mor fit temperamento calidus, fubitan-
tia tenuis , & qualitate benignus , fa.
cilius à natura domari , celeriùs coqui ,
& excerni: Si eraffus , frigidus & con-
tumax difficilius, itemi à validiore na-
tura citiùs , à debiliore , tardiùs co-
qui .
Quod autem nunc pari , nunc impa .
ri die contingat enlis , id à fola mar
teriali cauſa provenire , nempè peculia
si kumoris cujuſque motu ; bilem ter-
I V. Q. II. 39
tid quoque die moveri, pituitam quo
tidie , melancholicum humorem quar
to die , Ergo bilioſos morbos omnes
imparibus judicari diebus , cæteros quo
tidiè ex paribus : quia iifdem diebus
morbi judicandi , quibus moventur .
Hujus quotidiani , tertiani , & quarta
ni motus caufam non minùs occultam
elfe, quàın magnetis aut catharticorum
funt proprietates.
Quod denique ( eprenariis tantum per
fe &tæ & falutares criſes perficiantur ,
id totum efficienti caufæ tribuendum
Natura ( inquit , definitum fibi elegis
tempus , quo motus ſuos criſes, per
ficit . Tempus illud fola experientia
( quam folam Hippocrates fecutus ut
docuit idem c. 11. ) Septimo die , decie
moquarto , vigefimo, perfectas ogó Salut
tares criſes fæpe contingere : Sunt igië
tur præfixi illi dies , à natura ordic
nati . Cur autem feptenarium potiùs
quàm alium númerum , libi pro deliciis
elegerit natura : Fatetur id altioris elle
contemplationis , & Theologicam red
dit rationem . Hoc ideo factum , quia rei
rum omnium Parens O Creator Deuse
am Natura legem impoſuit , Nam do
diei ſeptimo benedixit Deus , oy cum
filiis Ifrael , tanquam celebratiſſimum
commendavit , do septimo die poft ab .
folutam univerfi iftius , quod oculis cer .
nimus , creationem , quievit ab operibus
ſuis. Naturam ergo cujuſque particut
larem criſes ſeptimo quoque die perfe
das moliri , uec cas alid unquam aggre.
di die , nici aut impedita aut lacellica
fuerit , & ideo propter hujuſmodi impe
dimenta , nonnunquam intercedentibus
diebus feu intercalaribus criſes fiunt ( de
quo idem egit lib . 2. cap. 13. hoc
lib. 13. cap . 15. Particularem denique
hanc caufam ab illa univerfali efficien
te , nempè cæli motu juvari ; ut Galia
quando accidat lunæ feptimanas cum
feptenariis morbis concurrere , criſis in .
de meritò fælicior faciliorque fperetur
& hactenus tantùm à Galeno in lib.de
diebus decretoriis Afrologos juvari
de quibusegerat Laurentius d. lib. 3. cap.
7. & 8.
Cur denique quilibet feptenarius fuum 4
habeas indicem , nempè quaternarium ,
caulam
 40 DISQUISITIONUM
cauſan elle commune Phyſici; & A.
rithmeticis axioma , partes de fuis pro-
ximis totis judicare , ut cùm archite
Etus ex fundamento parietes , ex parie .
tibus tectum futurum , totamque domum
colligit . Septenarii partes in quas pro-
xime reſolvitur , duas effe : quatuor ſci-
licet , & tria : Sed propinquior eft qua.
ternarius, indicabit ergo quartus ſepti-
mum : & undecimus , qui ſecundæ lep-
rimanæ quartus elt , decimum quartum ;
& decimus qui tertiæ feptimanæ quar-
tus eft , vigefimum . Quin etiam quar-
tus dies feptimanx medius eft , parique
cum extremis jungitur focietate , unde
fit , ut fi primus dies morbum diſcute.
re aggrediatur , ei finem quartus impo-
nar : Si primus nihil tentet , fed quar-
tus morbum indicare aggrediatur , Tep-
timus finem imponat . S Hactenus ille
Regis Chriſtianillimi Medicus .
5 Ex dictis fequitur , fi quos Pentaphyl-
li herba effectus habeat , non ipfi qui
nario , fed fubftantiæ foliorum , tubuen-
dos . Superſtitiolum autem eſſe , quod
unum ejus folium ephemeram , tria rer.
tianam , quatuor quartam fanent i li & materiali , fed de formali ( ut vo
tem quod heliotropii grana tria tertia-
næ , quatuor quartanæ proſint ; item a-
bía hujuſmodi in medicinis per ligamen-
ta fervari malo exemplo folitis : tale
quoque fuerit arbitrari pilulas feu cata-
potia impari numero plus prodeffe , quàm
S pari , licet æquali præbeantur quantia
tate. Mufici numeri vi magna pollent ,
non ut numeri , fed ut tonorum varie:
tate , & foni modulamine ſuaviter aniq
mum afficientes: qua de re mox plurai
Sequitur etiam ex di &tis vanos effe ac
fuperftitiofos , qui vim aliquam ineffe
volunt cetis pfalmis : co quod certo nu.
mero fint collocati , & cos credunt ef
ficaces , ut profpere coepta legenti fuc ,
cedant , vel ut gravibus periculis libe-
rentur , ut Pf. 1. Beatus vir : quia uni
tas eft quid perfectum , quali verd fep-
tenariis & fenariis , & quinariis , &
ternariis ſua quoque non fit perfectio .
Dicunt etiam Pfal. 10. In Domino confi-
do, felicem efle , quia denarius nume-
rus eft bonus : & quia centenarius ex
a l. 1.6.23. b Ter !ul. de præfc. cap .
46. Epiphan . hærefizz.com alii . 2.6.2 7 .
MAGICARUM
decies decem conflatur , ideò adhuc fe
liciorem effe centefimum Pſalmum , Mi
fericordiam judicium . Refelluntur ,
quia denarius , aut centenarius , quate
nus numeri ſunt, bonitatem realem nul
lam habent. Nam nec Phyſicam , nec
ethicam bonitatem habent, ſed artifi
cioſam tantum ab imaginatione nume
rantis procedentem , quæ non obtinet
ullam in corpora , feu res quæ nume
rantur , efficacitatem . Deinde in He
bræo fonte alius elt ordo Pſalmorum
quam in verſione Lacina ; ergo qui Pfal
mus felix eſt fecundùm verGonem Lati
nam , infelix erit feeupdùm fontem He
bræum , quod elt dietu abfurdiffimum :
vel , dicenti Hebraice unus erit felix
& dicenti Latind alius : quod æquè ri
diculum . Meritò igitur hos numera
rios Pralmifticos damnat Ciruelus Da
ronenfis part. 3. de ſuperſtitionib. cap. 6 .
in fine.
Cæterùm fraus, & dolus Magorum 6
numerariorum ex eo quoque deprehen
ditur , qudd Archimagus ex Proclo trar
didit : non agere ipſos de numero ſenſi
cant) & rationali. Etenim ratio forma:
lis numeri nihil eft aliud quàm illud
ipſum , quo plura individua , plura ſunt
& ab unitate recedunt , quod five fix
pura negatio , five quid poſitivum , çer.
tè nihil ad operandum efficax individuis
adjungit . Nimirum nebulones, fub hac
voce formalis numeri , aliquid occulunt,
quod ad ipfam dæmonis ex pacto.opera .
tionem pertineat. Confirmatur hæc con
je& ura vehementer , quia priſci bæreti.
ci, qui numeris multum tribuerunt , de
magia idem convicti non femel fue
runt . De BaGlidianis isi Irenæus pro
dit a , poft quem cæteri 6 , idem de
Marco conſtat vetuftiffimo illo hæreti
60 C , & de Gnoſticis omnibus. di
Cause igitur legenda , quæ de effi- 7
cacia imparis numeri , majore , quàm
paris , congerit , nec fatis digeric , Pe
trus Gregorius in Syntaxi artis mira
bilis e : qui, quod eam ſententiam tri
buit orthodoxis Patribus D. Hierony
mo & Cypriano , magnam illis injur
riam
Ireneus lib. 1. 6. 12. d Ireneus lik .
e lib.is. cap. 16.
 LIBRI I CAP. IV , Q. 1 1. 40
Fiam facic. cumque loca eorum nulla Ventos addit Horatius .
citet , meritd. vanitatis in ea re argui Unde vocalem temerè inſecute ,
tur , dum quod Patres de imparis nu. Orphea ſilve .
meri myfteriis , ( quod Unitas , & Tri Arte materna rapidos morantem ,
nitas in Sacroſancta cernantur Trini Fluminum lapſus, celereſque venios .
al
tare ) & præftantia differunt : hoc ille De manibus , & dæmonibus idem tra .
ec
ad neſcio quam vim Phyſicam , cum didere Virgilius 4. Georg. & 6. Æneida
e Agrippa Mago & hæretico , quem Pa- Ovid. Seneca , Horatius , Propertius ,
uibus ceftem adjungit , ne quid dicam & hæc breviter complexus Manilius
net
ne graviùs , inconſideratè retulit : Vide D. adfinxit de lideribus,
le. Hieron. apolog. pro libris contra Jovi, Ai lyra diductis per cælum cornibus
nianum fub finem , & deprehendes me inter
ritò hæc à me dici , & ab Hieronymo , Sidera confpicitur , qua quondam ce
labo
eti. Origenem , Tertullianum , Cyprianum perat Orpheus
He que citari, quibus hoc Petrus Gregor. Omne quod attigerat cantu , Manef
impegit. que per ipfos
8 : Videndum etiam ne quid vanæ fu Fecit iter domuitque infernas carmi.
perſtitionis haurias ex libro Fabii Pau ne leges .
Jini de numero Septenario ; nam quæ Huic fimilis honos:,: fimilifque poten
ille , non tàm ex lua , quàm Platoni. tia caule : !
corum fententia , plurinia retulit , ea Tunc ſilvas, da faxa trahens , nunc
Catholicæ Theologiæ parum ſunt con fidera ducit ,
fentanea , ut quod illi muſicis numeris Et rapit immenſum mundi revolubi
cum 1 Magicam vim fatis,apertè tribuerunt . lis orbem .
her
Nam quæ de vi muſices commenti Poe. Ecce ut vim mulici numeri porrigano
tæ , illa Platonici in Numerorum , quà in aquam , aerem , terram , cælum ,
enli
VO numeri , virtutem tranftulerunt . Scrip- fidera , & inferos · Sed & illud inve
9 ſerant de Orphei mufca , illam dæmo. nio apud Pliniuin de cantu ; Figlina
m2 nibus brutis , faxis , arboribus imperal. rim opera multi rumpi credunt tali mo
ſe . Sic enim Ovidius de arboribus ; do , & de ſerpentibus contrahi Mufa
.
rum cantu , etiam in nocturna quiete ,
le qua poftquam parte refedit libr. 28.cap: 22
! CEL
iduis DIS genitus vales , fila fonantia Cujus rei , quamvis nofter amicus , 20
movit : de re litteraria, ut qui optimè, meri
b hac
Umbra loco venit ; non Chaonis ab . tus , credat rationem non quærendam ,
unt , fuit arbor . fed elle anilem quandam veterum opi
era : Non nemus Eliadum , non frondibus nionem : tamen , quia de ſerpentum in
cont ccula altis , cantatione nonnulla in S. S. mentio eſt ,
reli .
Nec tilae molles , nec fagus innu- ut oftendam lib . ſeq . videtur ratio dili- .
, de ba laurus .
fue genter inveſtiganda . Laprimis arbitror ,
Vos quoque flexibiles beders veniftis , diftinguendum inter modos muſicos
p !O o una .
nd & fufurros magicos , ſeu mala carmi.
Pampineæ wies , qui amicte vitibus -na: his nullam vim inelle naturalem ,
preis ulni , O'c. ſed dæmonem ex pacto ſerpentes ſopo
. Metamorph. libr. 10. & Seneca Herç. rare , urnas diffringere , & quæ talia
: effi- Fur. addic dæmonibus , feris , & laxis facere : illis vim phyficam ineſſe . Ut
n
gui & Auviis .
verò intelligamus , quæ & quanta in
Pe
Que ſilvas, ego aquas , ſaxaque tra- fit , rurſus diſtinguendum inter ca , quæ
mila xerat ſenſu prædita , & quæ fenfus expertia :
i Ars , que ,præbuerat, fluminibus no- nam nihil dubito animalia ſenſu audi.
eron : ras :
IDJO - tus prædita , muſicis modis capi poſle,
Ad cujus fonicum conftiterant fer& . & eatenus admiſerim , quæ de miris
jami Mudret non folitis vocibus inferos . mulises effectibus adferunt prædicti Poe
fue la F tæ
 42 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tæ , & ut ipfe ait, fenilem recitans fa
bulam , Martianus Capella li.de Mufi-
ca , Nam quod Fabius Paulinus ea
vult ulteriùs obtinere , non credo : ſed
in iis , quæ ad animantia aurita perti-
nent , verifimilia fateor ; ut & in Eu •
febii verbis de laudibus Conftantini ;
quæ verò ad inſenſibilia , rejicula &
ridicula puto , ut de faxis & filvis
& c . Et ided argumento Plutarchi in
Sympoſ. & Solini cap.7. Polihiſt. quo
ab Arionis Delphine , ad Megarentes
vel Thebanos muros argumentancur ,
non affentior ; capi carmine fera po-
tuit , faxa non potuere . Nihilominus
cenlet vir ille doctus , diſputandi ſale
tém ( ut ait ) gratia oftendi poffe ,
hanc attractionem filvarum & laxo.
rum veram fuiffe : Sed poftea fol . 184.
proteſtatur , fe quæ ad probandum af-
fert , omnia , ex Platonicorum ſolum-
modo mente allerere ; nec affentiri ,
niſi quatenus cum ſacroſanctæ Eccle-
fiæ ſanctionibus confentiunt . Pruden-
ter hoc & cautè , ubi : melius etiam
aliis caviſſet , li poſtquam Poetarum
illa & Platonicorun deliria , tam dili-
genter & callidè aliquot capitibus pro-
poſuerat ; cenſuram lingalis feu anti-
dotum ex Catholicæ Theologiæ apo-
theca appoſuiffet , ne phaleraris illis
di&tis minus eruditi decipiantur . Non
fecit ille , quare nonnullum pretium o-
peræ futurum , fi coner præitare- quod
ab inftituto noftro minimè alienum
-arbitror : ftri & tim tamen & indicando ,
· quid in ejus argumentis lectori ca.
vendum .
II Primum cap. 5.citat Poetas , & quos
citavi Scriptores Ethnicos ; quibus qua-
tenus credendum , non repeto . Nec Ni .
colai Vicentini muſici verba pertinent
ad fabulofa illa de Amphione & Or-
pheo ; ſed ad veros effectus , quos ve-
teres memorarunt ; nec Steuchus Eu-
gubinus in Pfal.67. initio aliud adfert,
quam nudam fabulæ Thrciciæ comme-
morationem . Hæc quo ad auctoritates
ab co citaras ſufficient . Cap. 6. 7.
modos proponit omnino fepiem , qui-
bus hæc nira Orpheus facere potue-
rit ; quos priuſquam diſcutiamus , il-
lud mihi ſpero neminem fore , qui non
concedat : non qui probat fieri potuiſ
fe , eum continud id factum evincere :
quid ? qui fe demonſtraturum id polli
citus , ne probabiliter quidem ( aut
tallor magnoperè ) id fieri poffe proba
vit , niſi ultima ratione , quæ ad mu
lices vim nihil omnind facit.
Et principio fundamentum locat o . 12
mnium modorum , quod eſt hujulino
die movetur cælum harmonia , pong poo
rillimum ipfi planetæ. quid fi cum Ari
fotele id negem ? nonne delebitur co
ta ædificii delineatio ? agam benigniùs.
eſto . quid tum ? hæc Harmonia ( ipfo
Proclo & Platonicis aliis reſtantibus )
non eſt ſenſu corporeo perceptibilis
fed animo taniùm ac mente ; cujus
qui ſaxa & arbores expertes eſſe né
get , cautes ipfe fit protects & caudex .
Deinde , ait , inferiora omnia fubjeéta
efle planeris , & à fellis vim accipere,
quod , quia nimis indefinite , & uni
verſim dictum , certè negamus. probat
experimento foi um & herbarum , quæ
ad Lunæ incrementa & Solis converſio
nes mutantur , moventur , creſcunt ,
marceſcunt ; animalium quoque, quæ
fidcrum naturas fequuntur ; & lapidum ,
quorum eadem lex eft , ut Heliotro
pii , qui Solem imitatur, Selenitis qui
Lunam , Helioſelini qui utrumque li
dus , Magnetis qui cynoſuræ . Quæ ta
men omnia dicimus ad occultas qual
dam qualitates , iis rebus inſitas , re
ferenda ; 'nam fi non pendec hoc à 'pe
culiari natura lapidum , animalium
fruticum horum , 6 hoc totum oritur
à fubje &tione illa inferiorum corporum
ad Hellas; cur non cæteræ herbæ , a
nimalia , lapides idem perpetiuntur ?
Sed pergit , & admirandos ſympathiæ
& antipathiæ memorat effectus , & con
tendit eos inde naſci, quod omnes res
naturales à ftellarum ' radiis illis dica
tis , peculiari charactere virtutis earum
participe inligniantur ; & luperiora cor
pora in hæc inferiora vires luas infun
dant : cogor reperere nonnulla ex cap .
3. q . 1. & leviter iterum delibare. Fa;
. teor cælorum orbes & aftra nonnihil
influere virium in res inferiores ; fed
verùm
non quidvis promifcue cuivis ,
æ
pro natura fubitanti five eſſensiæ cu
jur
 LIBRI I. CAP.
juſque rei , aptè & diverſimode , &
præterea pro diſpoſitione quoque qua-
litatum , & conditione ſingulorum in-
dividuorum . Sic enim , non adamas ,
fed magnes convertitur , non ad Orien :
tis viciniora ligna , ſed ad Arcłon . Si
cynoſura influit in magnetem quia in-
terior, cur non in ferrum , plumbum ,
aut alios lapides ? Deinde multò præ-
ftantioris elt efficaciæ , vim attrahendi
tribuere alteri : quam ipfum illud at
trahere ad fe ; verbi gratia , efficacio-
re influxu indigeret cynoſura , ad dan-
dum magneti vim ferrum alliciendi ,
quàm ad attrahendum ipſum magne-
tem . Nec fequitur , magnes attrahic
ferrum , & nagoes attrahitur à cyno .
fura : ergo magnes vim ferrum attra-
hendi accepit intiuxu cynoſuræ · Quæ
potelt elle tanta vis efficaciæ liderum ,
ut in res adeò differentes ſpecie acge-
nere ; ventos , fluvios, montes , lilvas ,
faxa, dæniones ; muſicum ſonum fa-
ciant efficaciter hæc omnia imperio
quodam operantem ? quo pacto idem
fopus unius cicharæ ràni diverſa poru .
it attrahere ? fruftrà confugias ad fym-
parhias & antipathias ; nam hæ non
defluunt ex Gideribus , non depluuntur
ab orbibus cælestibus , fed ipfas rerum
differencias & ſpecificas formas conſe-
quuntur . At quæ de peculiari illo cha
ractere altrorum Platonici jactitanti
ea Theologi ( hoc elt Philoſophi Chri-
ftiani ) ut commentitia , & de fuperfti
tione vehementer ſuſpecta , jam pri-
dem exploſerunt . Nos ergò jubeamus
Hla valere , quia Catholici fumus ; quia
fuperſtitionem deteltamur. Quæ addit ,
majoris momenti non ſunt . Nec enim
naturalis Muigia , cùm vult ſummis in .
fima inefle , porno in imis latere fumma ,
tam confufum chaos voluit inducere 3
ut cunétis imis omnia fumina , & cun-
eta ima luminis omnibus velit ineile ;
fed quædam quibuſdain : deinpe iis >
quorum formæ ſpecificæ idoncæ funt ,
ad fummorum induxus recipiendosi
qvæ conditio intenabilis iftis deelt , U. inventus, qui cæteros ipfe lapides tra
nus eſt ac folus Deus, in quo uno cæ- hit ; ut androdamas . qui argentum , æs,
tera oninia excellenti quadam euiden- & ferrum ; ut lapis ille Cyzici fugiti
tique funt dignicale : iple ſolus eit har .: vus , quem' Argonauta pro anchora eſ
monia fui , & univcrli : et hoc fenfu - ibi reliquerant , & Cyzicæpi · Prila
IV. Q. . 43
folummodd verum cſt , apoyiey ouvineen
có när , harmoniam univerfa continea
re : quia videlicet Deus omnia in nu.
mero , pondere , & menfura diſpoſuit ,
Quod ulteriùs Anton , Mizaldus teten
derit lib . de harmonia cæli e terre
factum ab eo , nec piè , nec philofo
nec piè
phice . Quod Macrobius afferit , Muſi
ca capi omne quod vivit : id fi de mu .
fica loni corporei & veri loquimur :
non niſi de illis creatis verum eſt
quæ ſenſu auditus verè prædıra ſunt :
li de muſica capias meraphorica vel
imaginaria aut ſpeculativa illa , quæ
in nuda quadam proportione quantita
tiva pofita eft ; nihil ad Dionyſium ,
quod ajunt ; nam ſaxa , & Gilvas talis
muſica , non niſi imaginariè & meta ,
phoricèduxerit . Mundi anima quadam ,
animari e vivere quæcumque in mundo
ſunt, eſt merum figmentum Gentilium
Philoſophorum in Theologorum ſcholis
jam pridem damnatum : cùm nulla lic
mundi anima ſegregata à formis' ſub
ftantialibus rerum fingularum . Si faxa
viva funt , ut voluere polt Thaletem
& Timæum Philoponus lib. i , de ani.
ma & alii , & . multis Paulinus cap . 6.
nititur probare ; vivunt anima propria ,
non communi ; & propria , quali vi
væ funt arbores , vegetante dumtaxat ,
non fenfitiva : nec aliud vel Hippocra
tis lib. de natüra pueri , vel Plocini 4 .
Ennead. 4 , argumentis probatur. Quale
verd illud , & an Ecclefix tolerandum ?
ftellas viſu o ratione præditas , quod
dicitur fol . 198. cujus dogmatis fallitas
erronea doctiſfimè ab Efpenfæo libr. do
animatione cælorum antè multos annos
fuit demonſtrata , Ac lapides varii va .
rie à itellarum radiis meventur : ue ſea
denites , qui non folum figura & colo
ribus lunam imitatur , fed etiam mo
tu : illam enim ufque fubfequitur , vel
potiùs cum illa circumfertur : ut ma .
gnes , qui vim quoque motum aliis tra.
dendi , & in alios transferendi acce
pit ; ut pantaura , lapis ab Apollonio
F 2 рхо
 44 DISQUISITIOMUM MAGICARUM
'nro fæpè profugum plumbo fixerunt : cificæ , nos latent . Poneridas tamen
ut automaia varia Boetii & aliorum , differentia fpecifica convincit . Nam
quæ motum hunc accepere å radiis fi- diverfa fpecies diverfas difpofiriones na
derum , fefe in loca & corpora iſta in- turales requirit : & medicis experimen
feriora penetrantium , & in ea agen to compertum eft , quædam le toris ,
rium : ficut etiam obje & ta imago in hoc eſt differentiæ fpecificæ feu forma
Speculare vitran , & paries in vocem ratione ; quxdam non niſi una ali
reflectendam , & ignis in fulphur at. qua qualitate ad certos effectus idonea
que eſcam : Hæc ille : quæ me à fen- reperiri : & quæ talia illa quo
tentia nequeunt dimovere . Nam fine vis tempore vim illam apta nata func
neceffitate ulla hi radii conftituuntur , exercere nec opus eft expectare
quos aliàs refutavimus . Automata il- dum iftud vel illud altrum domine
la , cùin fint artificioſa , ab artificio tur .
humano per certa quædam initrumen Vanitas commenti hujus Platonici
ta mathematicis fulia proportionibus, adhuc clarius eluceſcit , li modum ip.
tendiculis , rotulis , & c. vim acceperunt , ſum , quem ex refutatis hiſce argu
non à ftellis ; & ab intrinſeco , non mentis eliciunt , preſliùs confideres :
extrinfecus patiebantur , & moveban- lunc ita exprellum habes. fol. 197. Que.
tur , ut cernere eit in illo B. Franci- madmodum ex 'certa - herbarum eg van
fco , & aliis nonnullis , quæ Serenilli- porum commiftione compofitione ,
mus Archidux Austriæ , Dux Styriæ , per artem medicam aſtronomicamque
Carinthiæ , & c. Ferdinandus Caroli E. confecta , conflatur communis quædam
Ferdinandi' N. majoribus ſuis religio- forma velut harmonia , liderum mune
nis zelo & virtute digniffimus , polli- ribus & quafi dote ornata ; ut in the
det . Ignis agit in fulphur & in ef riaca , qué mirificam habere vim exin
gam , non in alia , quia alia carent di- fimatur , adverfus adventantem fene
fpofitionibus ad fubitanı iuftammatio- &utem atque venenum ,
sem requiſitis . Specula reddunt ima- pariter confentientibus virtutibus, cælo
gines ſola ſuperficiei politura diapha- fti fcilicet , per artificium oportunæ ado
na , & fplendida æqualitate , per con- mixtionis accerfita ; altera item cæleſti ,
gruam incruſtationeni terminata . E. fed partibus ejus. naturaliter infita ;
cho fola vocis repercuffione reſultat : tertia demum elementari . Sic ex to
& hæc omnia promiſcuè obtinent nis , primò quidem ad fiderum normam
quovis planeta , aut lidere dominan- deleétis , deinde ad corummet exem
te. Quod & in maznose , androdaman- plar cu convenientiam inter ſe com
te , pantaura , & aliis lapidibus depre politis, communis quafi quadam harmo
hendas . Unde patet non à cælefti cor nie forma colligitur eu in ea cælefriss
pore , fed à propria ( quod cogor fr 1
etiain vis fuboritur: cælefti illa huic fi
piùs repetere , quia adverſarii eadem militer temperate respondenti harmonike ,
fæpius inculcant) forma & ſpecie hanc que virtus cælitids devocata polis animos
vim hiſce gemais inditam cælo nihil fe Etere , delinire , ad iram impellere »
largiente , præter communem fuum & cobiberegue .)
ordinarium influxum : atque ita fele- , In quibus verbis congeriem quandam
nites propter occultam aliquam quali video falfarum fuppofitionum . 1. Quod
.tatem , à ſpecifica differencia ejus nia- . per aſtrologicas obſervationes , vilo
pantem , admirandas illas mutationes theriacam & cætera medicamenta com
colorum & motus edit ; eò quod qua- poni , admiſceri , quæro quo tempore
litas illa lunaribus qualitatibus amica pharmacopæo fit aitrorum ille fitus con
quadam naturæ Gmilitudine , & ( ut Giderandus, an herbarum legendarum
fic loquar ) amoris phyſici vinculo , an mifceedarum , an utroque ? G utro
colligetur Nec mirum nos las quali- que , annus Platonicus ille niagalus eit
lates explicare non poſſe ; quia ipîi exſpectandus, & interea virtus herbaa
fontes , earum , nempi differentix fpe- rum emarsclcet . Si legendarum ..; atqui
quando
 LIBRI I. CA P. IV. Q. II. 45

i quända miſcebuntur, fors erit influxus magix vetitæ quædam tegmina & in
contrarius : & mifcenda : um : non uno volucra , rejicimus, cap. 3. quæft. 1. cap.
die , fed fæpè multis hæc commiftio fit , 4. queft. 1. & , quoad verba illa ſignifi,
deindè qui fieri potest , ut cum tanta cantia rei rejiciemus mox ſeq. qualiio
fit diverſitas , immò & contrariæ quan- ne. Prima regula illis fallis fundamen
doque qualitates herbarum miícenda- tis inaititur , & obſervationem exigit,
rum , unus & idem cæli influxus , uno cui adipiſcendz nullius hominis vita
tempore idem tribuat ſingulis , quod fed nec cornicis fæcula , fufficiant , quæ
fingula requirunt , & quod conveniat etiam eit in ſe incerciflima . Secunda
univerfis ? Item communis illa forma non est expers erroris & hærelis , cen
eft chymera tantum Platonica , & quod fentium aitra hominibus dominari , de
dam ens rationis , nuſquam fubßittens, qua dilleremus ( Deo dante ). lib. 3. dif
vel exiſtens , ut etiam prima illa vis putationum contra divinationem aſtrolo
cæleftis dependens à certa dierum , & gicam . Tertia , quoad res fenfus ex
menliam , & annorum obſervatione lu- perres , cantu aut voce movendas , ut
perftitiofa . Hanc denique viu volunt docui , ridicula & indigna Philofophis
commifceri virtuti prinæ calo devoca- eit cenfenda .
fæ ( nonne videris , lector , tibi audire . Cum ergò talia fint Platonicorum 13
ritus magicos Numæ de Jove. Elicio , fundainenta , non obſcurum eft aliquid
& Gmilibus ? ) fed pergunt ; ad devo- videntibus , quam folidè & prudenter
candum autem , elle necefle cognitio arena inædificentur feptem illi modi ,
nem convenientiæ tonorum cum regu- , quibus cap. 7. alferit , Orpheum verè &
lis , ad hanc cognitionem tette Ficino , re ipſa faxa , & lilvas trahere cum ani
tres regulas altronomos præſcribere , mantibus ad cytharæ modulos potuif
Prima eft , indagare quas in ſe vires le : Sed qui ilti modis Primus elt , id
habeat & quos effèétus ex ſe producat fieri potuille vi ipla mulices cælorum ,
quælibet ftella , lidus , & alpectus, & ut dixi , infiuxum eliciente , deducente ,
quæ horum quodque ferat , & quæ au- attrahente . Hic modus nititur duabus
ferat : & in ſonis atque verborum fi- . fallis hypotheſibus : ſcilicet eſſe quan :
gnificationibus hæc cuncta inſerenda ; dam mundi animam , ha ! mon cis nuo
rejicere oportere quæ auferant , & ea meris compofitam , res fingulas perva
mufcum detetari , probare verò , quæ dentem , quæ muſico concentu delede
ferant. Secunda elt conſiderare quæ itel- tur ; item cælum & Gidera elle anima
la , cui loco , vel rei , vel homini ma ta anima rationis compote , & quæ ira
, ximè dominetur ; & obfervare quali- conciterur , & voce ſonora demulcea
bus paflim fonis atque cantibus illi ho- tur. quæ , cuncta à Theologis improba
mines utantur , & ex quo genere har- ri , ipſemet Paulinus fatetur . Secun .
moniæ quælibet ex natura res lit con dus elt , hac virtute præditum eſſe can
fituta ( id eft , qua proportione , & tum , non ſoni tantùm ratione , fed ex
quomodo ) ut ipſe fimiles quaſdam mu occulta quoque vi verborum , qua coe
Sicus adhibeat , una cum ſignificatio leftem illam vim detrahi de fuperna
nibus , quæ lideribus iiſdeni itudet ex . - fede polle cenſent : & coufirmani pro
ponere . digii plenis verborum aliis effectibus ,
Terria eft regula , animadvertere li- - quæ omnia prudenter Paulinus ex Theo .
tus aſpectuſque fellarum quotidianos , logorum præſcripro ad dæmonum frau
& ſub his explorare ad quales potiffi- , des referenda non diffitetur. fol. 204.
mum ſermones , cantus , motus , laltus , 206. Tertius elt dependens ex illa aſtro
mores , actus incitari homines , & res logica obſervatione , cui Ptolomæus &
ungulæ ad quos effectus foleant ; ut fi- Albumazar , & fimiles plurimum cri
milia pro virili in cantibus adhibeat , buere : hunc quoque Paulinus fol . 207 .
& imitetur cælo simili placituris , fi Magicæ annunierat ; addere debuit ,
milemque fufcepturis influxum . Haste illicitæ & dæmoniacæ , ne quis de na
aus illi : quæ omnia nos , ut futilia & turali accipiat . Quartus inde petitur ,
quod
 UM
TION CARU
M
UISI MAGI
-46 DISQ
quod proportiones numerorum vim ha- animalia quoque , non docilia modd
beant fimilem figuris : figurarum verò ut funt elephas, ac delphin , & cervi
certis lineis & punctis conformatarum fed feras maximè efferas ac ſtolidas :
admiranda lit efficacia : & quia lyra cujufque fpeciei . Sextus modus tra :
Orphei, ad cæleftis lyræ figuram fue- die admixtionem artificiolam & natu
rit conformata . Sed hanc rationem ralero elementorum . Verù in hæc eta
& Platonicorum de figurarum virtuté mirifica quandoque perficiat , in quæ
deliramentum 3 merit Paulinus cum Itione tamen , de qua ounc agimus
Theologis nugas & fomnia eſſe credit eſt ſuperflua . Nam hic nulla naturalis
& addit Conciliis ac Pontificum decre- elementorum admixtio intervenit , fed
tis elle prohibitum hujuſmodi ftudium . nuda per fonum cytharz acris verbe
Ego refutavi, d . 9. 1. C.4. Quintus mo- ratio , quæ res inanimas non poteft at
dus , et petitus à vi quadam eximia trahere , nec fenfus aurium expertia de
naturæ , qua id foli Orpheo , vel cum mulcere. Naturalis elementorum in can
paucis , erat conceſſum ; per quandam ! u admixtionis nihil reperio : fed folam
ſympathiæ rationem illi cum rebus o- illam imaginoſam triplicis generis vi
mnibus , per quafdam individuas con- rium commixtionem , quam etfe nullam
ditiones ad hoc aptas inditam : ut vis oftendi. Septimus modus eft vis attra
demus rebus innumeris à natura quala Stiva. quædam fafcinatrix feu magica :
dam virtutes mirificas infitas , quarum quam cùm Plotinus d . lib .4. fieri velit ,
plurima exempla idem accumulat Pau- vel ex occultis quibuſdam qualitatibus
linus à fot. 210. ſed miſcet vera falſis, rerum vel figuris,vel cantu ,vel deſiderio
comperta incom pertis : iis quæ in SS. feu imaginatione ; ſecundum & tertium
legimus , quæ apud Poetas leguntur : modum jam rejecimus: quartuni quoque,
& quæ divino faéta miraculo , iis quæ qua tribuir imaginationi virtutem effic
naturali vi perficiuntur . Quid enim cum cacem in longe ab imaginante diſtan
natura commune robori Samſonis ? aut tia : fed & primum retutavi , aflen
quæ virtus illa naturalis comæ vel ca- dens nullam dari poffe phyſicam qualia
pillis in Gita ? nec ulla vi naturali Fran- tatem occultam quæ tais diverſe fpe
ciæ Reges ftrumam ſanant contactu : ciei , imo & generis res Gmul eodem
Dec alina Balaam loquens, nec campae modo queat operari , cùm id eam fic
na Vililla , nec pifciculi coenobii Mau- neceſſe facere per modum caulę , non
riciani , inter naturæ admiranda debue- primarię feu univerfalis , fed fecundarie
runt numerari : nec verifimile eft Ore & particularis . Nec enim ulla quali
pheo vim illam attractivam lapidum tas ineft Gngularis ulli rei finguları ,
ac filvarum à natura datani . Names. qua ſingularis eft , quin ad diſpofitiones
emplorum , quæ phyſica ratione con individuas pertineat , & ab iplis dima .
dant , & ab eo referuntur omnia Gc net ; & proinde non niſi effectum para
vim exſerunt in unius tantum fpeciei ticularem & libi proportionatum poteit
materiam , ut in alterius nihil cale producere .
queant . Magnes ferrum attrahit , non Reftat ergå , illa quæ de inanimales
auri minorem molem ; Tentiritas cro- rum attractione feruntur, elle vel fabulea
codili fugiunt , non alpides aut hippo- fa , vel demoniace operationis , ur ve.
potami ; lupini tergoris tympanum in rillimè judicavit Paufanias libr. 6. Nain
agnioæ pellis tympanum valet , non in Orpheum magum inlignem fuiffe , me
vitulinæ . Galli cantum formidát leo , mini me apud Suidam legere ,
non vulpes , & fic de cæteris dicendum . Addainus mulices effectum alium mi
At Orpheum cenfent ifti vim habuifle rabilem . Tarantulam vocant , inſectum
deducendi captu non tantum quercus , ab urbe Tarento Apulię , ubi frequensi
ſed omnes omninò fpecies arboreas , ejus dua funt genera , quę videntur Eve
nec arbores tantùm , fed & qualiacum flamantius in libro de animantibus facræ
que faxa & marmora , rupes ipfas & Scriptura & alii , non facis diſcernere .
vastosmontes , Onam , Rhüdcpen , & c. Unum eft ex gepere lacertarum , quod
fellia
 LIBRI I. CAP.
ſtellio vocari potelt , Salmanquefam vo-
cant Hiſpani, de quo non loquimur mo .
dd : alterum ett ex genere araneorum ,
ſeu phalangiorum , Hiſpaniæ ( quod
fciam ) ignotuni ; huic peculiare elt ,
quod ex Mathiolo in Dioſcoridem libr.
2. cap. 57. referam . Vagatur eitate in
cainpis & proferpit ex terræ caver.
nulis , & icit mellores , quorum
quorum crura
ocreis non munita. ifti alii perpetuò ca-
punt, alii rident , alii plorant , alii
faltant , alii clamitant , alii dormiunt,
alii vigiliis afficiuntur, alii vomitioni-
bus laborant , alii ſudant , alii treme
bundi fiunt, alii pavoribus infeltantur ;
alii alia patiuntur incommoda , fiunt
que phreneticis , lymphaticis , ac ma
niacis fimiles. Sed mirum ( audit Mat.
thiolus ) certè , quam facilè hujuſce ve
neni vis muſica mulceatur . Quandogui
dem , ut equidem atteftari pollum , au
diris lyricis inflrumentis vel ribiarum
sono , primo latim occurſue à languori.
bus cellani, in medium tripudiareya
Jaltare incipiunt, tamque diu rem pre
fequuntur , ac ſi ſani eflent , nullo
unquam tenerentur dolore ; quod fi eve
niat , ut tibicines tantillum congue
ſcani, ac interponant , non multo poft
rempore in terram concidunt , & ad pri
ſtinos redeunt languores : niſi iam
din indeficiente Jonitu ſaliani , at
que tripudient , donec veneni virus par
iim inſenſibiliter per cutis meatus
partim per fudorem exeat difcutia
tur . Obid igitur tibicines ftipendio condum
cuntur , alternatimque mutantur , ut abſ
gue ulla fonitus intermilione , tamdiu
tripudient demorſi , quouſque penitus cu
raii : cum tamen dum hec aguntur ,
lint , qui antıdotiscos corroborent , ni
mirum theriaca , mithridatico , ac aliis
9 : e venenoſorum morſibus adverfantur .)
Hec ille , quibus addendum videri mu
ficam juvare , quia melancholicos &
lymphaticos affectus venenum illud in
lerit, ſi ad hoc aptum nacta humorem 10 Complex & orationis non eſt vis major
corporis : & ided muſica , quod S. $.
profitetur, letitiam in animo gignente ,
pellitur noxa contraria . Confirmatur :
quia non quivis moduli quibufvis ad
morfi , fed certi certis proſunt . Unde na- ' Circumftantia , quas addunt , varia
lum , ut quidam hoc non perpendentes ,
IV . Q. II. 47
qui in eos inciderant , quibus congrua
modulatio non adhibebatur , hanc ex
perientiam aufi fuerint negare lippis &
ionſoribus notillimam . Audivi, quiad.
derent ; ſi quę, pupugerat tarantula ,
etiam in alio loco moreretur , confe
Qin morbo liberari ictum ab ea : quod
I verum , admirandum ſanè elt hujus
veneni miraculum : de cujus cauſa ini.
hi non liquet , quę enim dependentia
veneni tam remoti à ſua matrice feu
fonte? aut que hęc operatio in cam di .
ttans ?
QUÆ STIO III.
An verbis , & incantationibus vis
infic morbos ſanandi, aut mi
rifica perficiendi,
SUMMARIU M.
1 Varii errores, com corum fundamenta ,
2 Vera fententia ; explicatur do pro
batur ibidem . De poculo Zelotypis ,
3 Triplex ordo in rebus , Naturalis ,
præternaturalis , ſupernaturalis.
Naturalis operatio quot modis fu
matur fusè explicatum clarè ; itenz
artificialis ordo quod , quid quan
tum polie .
4. Spondani error .
s Pomponatii fucilia fundamenta , item
Ferrerii .
6 Origenis , Pici Petri Gregorii
dičta diſcuſa
7 Tria Stulta Magorum Fundamenta
pro efficacia vocum , ibi culpatur
Ananias , qui incautè quædam de
hacre .
8 Quomodo Deus nomina rebus vocat
PS. 146. v. 4. p. quomodo quorun
dam nomina fcripia in cælis , Luc.
10. V. 19.
9. Nomina non ſignificant per influxum
cæleftem ,
quam incomplexe :ubi quartum Ma
gorum argumentum maximèma.
gicum pro efficacia verborum , fului
tur argumentum Agrippe .
O vana conclufio quaft.
Vide .
 1
1 ONUM
UI SITI ICA
RUM
48 DISQ MAG
I Idetur Origenes f non immunis ab ſolis adhærent experimentis , & quze
V hoc errore, quem fecuti quidam fieri vident , leviter nimis illis iplis )
Medici valdè ſuperititiofi , Q. Serenus quæ cernunt adhiberi , meciis afcribunt ,
8 , & alii . Conatur Trallianus etiam de iis quæ non vident nihilcogitantes ;
Galeno adfcribere : conſentiunt Ara . Platonici quoque Phyfiologiæ minus ad .
bes ferè omnes , Cabaliſtæ , & recentio- difti , Magicis autem nugis ninis cre
res Judęi , Magi quoque omnes cum duli : facilè pro naturalibus fuperititio
Agrippa & Paracelſo : Plinius b , & fa multa receperunt.
cum eo recentiores quidam i , qui Pla Contra hos omnes hanc ftatuimus 2
toni nimis addicti. Item Cabaliſtæ quar- Conclufionem : Nulla vocabula vim'ha
ti ordinis . Nam ut hoc obiter dicami , bent naturalem vulnera vel morbos ſa .
tot eorum ſunt ordines ; Primuss eorum , nandı , vel noxas alias depellendı . Dixi:
qui ſequuntur traditionem R. Ranibani 1. Nulla ( nezans de quovis verbo: um
ſuper Genelim , de quinquaginta portis genere ) live ore prolata , five fcripto
intelligentię. Secundus , qui ſequuntur comprehenſa : five fola & incomplexa
Abraham à veneris , qui in libro ſuo ( ut vocant) ſive complexa , & in pro
de creatione mundi ponit triginta duas pofitionem vel orationem aliquam ver
ſemitas fapientiæ , quas amplexi R. Iſaac, iu aut proſa relata : le fignificativa ,
& Jacob Cohen . In his duobus nihil five nihil fignificantia : five Hebræa
deprehendo Magicum , ſed ſolas nugas . five alterius linguæ : five dicta cum
Tertius ordo tuit ponentium decem e fibilo aut atHatu , five aliter , quomodo
numerationes , Eſcher Sephyro : h , ut Jo- cunque , abſente , vel præfente ægro , Di.
ſeph Caſtilienlis in fua Iſagoge , Joſeph xi 2. Vim naturalem , quia Zelotypiæ il
filius Carnicol in libro portarum julti- la adjuratio & lex Num.s; nx327 ngin
tiæ ; & Paulus Ritius in Porta lucis : TORATH KINA , E lex Zelotypie )
hi incipiunt viam iternere ſuperſtitio- quicquid habebat efficacitatis , de ſur
di :. Quarti ordinis funt , qui conitio fum habebat: ferè licut hodie , pre
tuunt plura principia , nam quinqua- ces Ecclefiafticæ , formulæ Sacramento
giota portis addunt litteras 22. alpha- rum & Sacramentalium , & exorcil.
beri , & ſic faciunt numerum 72. quem mi, vim habent ſupernaturalemi ex Dei
vocant 007 OV SCHEM HAM. inititutione , vel ' gratioſo concurrendi
PHORASCH , nomen expoſitorium Dei , modo, qua de re non eft noftri inſtitu
& dicunt elle numerum LXXII . An- ti nunc diſſerere. Nec enim ( quod pro
gelorum præſidum orbis , & per quos tota hac materia notandum ) nuncagi
invocatos edantur miracula ab homini- mus de opere naturali , ut opponitur o
1
bus , hanc docuere Joſeph Carnitof & peri animali , vel operi libero , vel o
Recanath , & alii . Hæc eft Cabala me. peri violento , ſed ut opponitur operi
rè blaſphema & Magica . Verùm hi artificiali , vel etiam operi ſupernatu
omnes diverſis fundamentis nituntur , rali.
Quidam impiè negant curandum , hi- Deus ad hujus univerſi perfectionem 3
ſce rebus dæmonum opera interveniat , primo ftatuit quendam ordinem natu
necne ( ut Paracelſus ) qui proinde la- re , dum rebus ſingulis largitus eſt na
iis indicant ea naturaliter non perfi- turam ſuam atque eſſentiam peculia
ci : & hoc dicere hæreticum eſt . Alii rem , & ſingulis dedit proprias huic
( ut , quos citavi , Medici , & Plinius ) naturæ congruentes operationes : quæ
vocan
fl. 1. de S. contra Celfum . !. 4. C. 4. Auguft. Thuanus in Para
g Serenus lib . de remed . Aelius l. 8. bara vincto dicens, verba medentur more
6. 5.Octavianus in Euporiſtis Marcel. bis corporis , & c. quod ſand erroneum
O Trallianus paſſim . h 1.28. 6. 2. eft. Niſi quis illos velit excuſare dicen
i Picus in Poſition. Magicis. Ficin, do , loqui de verbis , ut funt pacto ni
1. de vita pudioſor. Pompona. &c. ex xa : Sed hoc foret improprie vim verbis
1. C. etian Grilland. de foreil. 9.8.ego. tribuere : que non ex iis , fed ex pacto
Pero le Loyer. l . 1. de /peét. c. ult. O convento e quidem per damorem .
 LIBRI I. CAP. I V.
2 vocantur operationes naturales , quia
1 daturæ fuppofiti ſunt convenientes .
Deinde Deus addidit alium ordinem fuo
pernaturalem , qui poteft dividi in duas
Tpecies, prima eft ordo gratia ſeu mira-
culofus , ( pro iiſdem enim hæc duo
nunc fumo ) ad quem ordinem perti.
pent quædam operationes , quæ vires
hominum & Angelorum omnium exfué
perant : quarum operationum non eſt
rei lingularis natura ,fed ipfa illa Dei gra
tia , voluntas abſoluta , '& omnipoten-
tia : hæ dicuntur operationes gratie de
ſupernaturales ftriéte fumpta voce , item
operationes miraculofa . Altera el', ordo
prodigioſus , qui ordo reipfa non exce-
dit cerminos naturalis ordinis , fed tan-
cum dicitur excedere ratione modi, quem
vel omnes homines , vel plerique igno-
rant : & ided folemus eum quoque ve-
care ſupernaturalem , largè accepto vo
cabulo , clariùs aurem ac fignificantiùs
vocatur ordo præternatwalis ; ad quem
referuntur multæ mirificæ operationes
factæ per bonos , vel malos Angelos
motu locali , & ſúbita naturalium agen-
rium applicatione . Quoniam vero in
his effectus naturæ rerum fecundùm el
fentiam non repugnat , nec modus ope-
randi vires Angelicas exſuperat ; ided
tales effectus potiùs funt naturales late
fumpta voce , quàm fupernaturales aut
miraculoſi propriè loquendo : & præter-
naturales , quàm contrarii naturæ aut
violenti : quia tamen vulgo cenſentur
ordinem naturæ fuperare , ideò ſolent
fupernaturalibus annumerari ; fed pro-
priè ac preſse præternaturales , aut mi-
ri , aut prodigioſi, debent vocari . Tres
ergo Deus ordines katuit , naturalem
miraculofum , & prodigioſum : feu , fi
duos malis , naturalem& fupernatura .
lum . His alium adjunxit ordinem ho-
mo, nempe Rerum artificialium : quan-
do res naturales, fini à fe intento ac-
commedans, & applicano , diverfas re
bus formas indidit : quas illis natura
k l.1. in Princ. D. de extraordi. Co
gnit.
Hippoc. 1. de facro morb. Galen . I.
6. 10. fimpli.medi.Fernelii de abdir. 11. Scalig. libr. 16. de lubeil. capit.
rer, cauſis l. 2. ci de cur. fup. nat. Be. 3:49. Condronc. libr. 2. de mor. vene
wiuen , die de abdo morb. cauf. Joa . Lan . f . cap. s. Bokelii lib . de philtris cap. R.
Q. III. 49
non tribuiffet , niG induſtria humani in
tellectus adlaboraffet . Nunquam tamen
poteft humana induſtria quidquam effi
cere quod rerum naturæ univerfæ repu
gnet :quare naturali ordini accedit ille
artificialis , non verò cum deſtruit , &
ſubſervit potiùs quàm tranſcendit : &
naturale in hac & cæteris hoc tracta
tu quæſtionibus primotantùm illo mo
do fumimus , ut tres illos alios ordines
excludamus : artificialem , prodigioſum ,
& miraculofum .
Notandum præterea , naturalem ef
fectum à natura non produci, niſi mo
tu , vel mutatione ; fanitas autem mua
tatione fiat neceſſe eft , mutatio non
contingit , fine qualitatum activaruna
virtute. activæ qualitates ad operan
dum exigunt ſubjectum aptum , & ido
nee ad agendum præparatum .
Ex hoc fundamento contra cunctas
adverfarioram machinas validè confur.
git.conclufio. quæ fuit omnium Pa
trum : excepto fortaffis Origene : D.
Thomæ , Gerſonis & Theologorum
cunctorum ( quod fciam :) Ulpiani
stiam ! . c. negantis k incantatio
nes medicinis annumerandas . fuit Me
dicorum , & Philoſophorum fanio
rum. m
: Ut auctoritate, fic & ratione præ
valemus. Ita enim ratiocinamur . Ver
ba nullam vim neque artificialem ,
neque naturalem , neque fupernatu
ralem habent , ad hujuſmodi effe &tus.
De vi artificiali . demo unquam vel
ſuſpicatus fuit . Supernaturalis fi fo
ret , gratiæ , aut miracali foret : hoc
autem dici nequit. quia Deus nihil ta
le promiſit , nec Eccleſiæ revelavit
quale Magi jactant : nec Deus juvat
Magicas incantationes: nec in Beelze
bub fic operatur , ne gloriam illi fuam
ea menfura communicet, qua ſolet An
getis & Beatis .
Unde apparet , quàm incautè nupe- 4
rus ille Homeri Interpres Spondanus
n ro
gii epift. 33. Franc. Valefi de ſacra Pbi
lofoph .
- 3. Auger. Ferr. lib. 2. metho. cap.
 50 DISQUISITIONUM MAGICARUM
foleat repetere illad axioma. Dei ridicula, ut ſunt incantatorum verba ,
bonitatis effe , ad ejufque gloriam perci proponerent : nunquam animos conci.
nere , tam admirandas effectiones crea- farent. In muſicis, ipſa concertus fua- .
tura , nempè damoni concefile : Sed vitas & harmonica modulatio diftrahit
Calvinianus erat , cùm illa juvenis ſcri- animum à doloris cogitatione , & ad
beret : maturior ætate , cùm rcipuit , lætitiam provocans lenit & contempe
& ad Catholicos rediit , nunquam hoc rat humores : cui, quid fimile in hor
effutiiffet . Si fupernaturalis iiia vis non rificis ac ftridulis libilis atque fufurris
eft : reſtat , ut lit prodigiofa , vel na- magorum ?
turalis . Si prodiola : pon fit miniſterio Vidic etiam Pomponatius hic ſe ope
bonorum Angelorum : quia ( ut poltea ram luliſſe : quare ad ſacram confugit
docebo ) hi le non immiſcent Magicis, anchoram ; hæc, contingere propter fi
operationibus : ergo miniſterio malo- dem vehementem incantatoris , & in
rum Angelorum ,quod negant adverſa- cantari . Hæc dicens cauſam prævari
rii quidam , ſed vim argumenti per caris ( Pompogati ) & yım verbis o
queunt evadere ; fatentur alii , & ideo mnem detrahis , li.corum illud creduli
coguntur etiam faceri vim verbis nul- tas operatur , quam su fidem puncu
lam inefle . v pas ; quæro qualis ifta fides ? non dices
Denique nullam verba hæc vim ha- opinor fupernaturalem ? fic enim vo
bent naturalem . quia verba li { cripta , care ſuperititionem atque perfidiam pror
funt quid mortuum , & omnis energiæ ſus impium & perfidum . dices ergo na
expers : quæ fi quam vim habent , ab turalem , live humanam , euge , habes
atramenti velchariæ, cui inſcripta ſunt, tuæ caufæ faventem Ferrerium o , qui
temperamento vim illam accipiant a fiduciam hanc etiam ab aditantibus e
portet, & proindelua propria que vi non xigit. ridicule , quali poſſit imagination
operantur . Ore, verd prolata verba , vel adftantium , vel plus incantato
vim tantùm habent contactu aerem fe- ris , quicquam operari in ægroti ima
siendi , ut & animalium reliquorumque ginationem , corpus , vel animam p .
inanimorum foni . Sed lonus tactum Ipſius ægri credulitas confidentis fe ju
non magis valet immutare , quàm co vari pofle ab ea re , quę nullam juvan
lor auditum , vel dulcedo vifum , quia di yim babet naturalem , cam vehe
non funtſenſuum iftorum objecta . Qua- mens eſſe poffet; ut humorum inducat
re cùm ad fanationem corporis neceffe alterationem ,, unde ſanitas ſubſequere
fit , fenfum tactys immutari : fateantur tur , ut bend Galenus , fi tamen ipſe
oportet ſanationi morborum folam ver. Auctor libri de Incantationibus : ſed co
borum prolationem vel ſcriptionem ni. calu ſanitas verbis dumtaxat adícria
hil conferre , benda ut occaſioni cuidam , non ut
5 Refpondet Pomponatius , verbis pri- caufæ .
md & per fe duntaxat auditum , af Simili modd fincera & rectæ Philo- 6
fectionibus deinde animi immutatis perfophiæ repugnant , fententia Origenis
aceidens tactum quoque immutari. Sia libr. 1, s. cont. Celfum ,nomina ia
cut videmus ( ait) feri ab Oratoribus una lingua producere effectus , quos
facultate Rhetorice , and peritis muſ . nequeant in aliam cranslata : & fen
cis vi harmonia . Sed contra : Ora- tentia Pici in concluſionibus Cabalıſti
tores non verbis nudis ,. verùm pondere cis ( quem optimè refellit Petrus Cie
fententiarum & rationum momentis pera ruelus Darocenfis in quælt. de Cabala
fuadent : fi nuda tantùm barbaraque & Magia Judæorum , qua: eſt ultima
& nihil ſignificantia , vel parum apta inter ejus Paradoxas quæſtiones ) bar
pèrmovendis animis , aut vefana & bara & nihil fignificancia nomina plus
habe
Theoph. libr.9. de Hiſtor. plant. Plur fing. certam . Grevini. lib . 1. de veneus
sarcb . in vita Periclis . Rab. Maymon , n In Ody0. agens, de Lycanthropis.
lib. 1.perplex, 6, 72. Leo. Vairi Tıb. 2 , o loco citato ,
de Faſcino e . lii Ant. Miran . lib.26. de p Refutatum id fup. cap. proximo.
 LIBRI I. CA P. IV. Q. III. st
frabere efficacitatis ; ea quoque' quæ ' na ſunt hominum arbitratu indita . No
Gregorius Tolofanus 9. , tradidit : cùm mina quoque nec funt fubftantiæ cor
de HiltrionibusOratoribus, & Poetis poreæaut ſpirituales, nec funt acciden- •
dicta , ad excantatores accommodat : tia inhærentia fubje &to : quare vitam
quod eorum verba cüm demum rata in fe habere non poflunt : !adveniunt
fint & efficacia ', cum animo intento & quoque ſeu induolur rebus , quas &
obfirmato ea proferunt , non enim ilti gnificant atque denominant , extrinſes
perfuadendo & affectiones: concitando: cus plane' : quare nec emanantes à re
operantur , ut illic bus radii dicendi. Multa quoque funt
7 Videre nunc frivola & impia Ma nomina nihil ſignificancia : multa quid
gices. patrocinia , & quibus fuperædi- aliud di rei natura: ſignificantia : quia
ficat , vana fundamenta : quæ Caba- & ipfa illa , quæ naturam rei fignifi
us difticæ tamen inſanix'amatoribus miri ficant ( qualia putantur' , quæ creatu ..
ficè placuerunt . Afferant primò litte- ris Adamus impofuit , ) hæc nullum
ris & fyllabis quandam. eſſe cum coe potuerunt å naturis; rerum influxum
leftibus corporibus & mentibus fympa recipere ; quia res corporeæ natu
thiæ connexionem . quod tamen non raliter nihil efficere poffunt in id
probant ulla ratione , ac ne traditione quod corporis expers: elt , ut funt no
quidem : nec poffet probari , niſu illo mina , . !
rum teſtimonio', quibus id å dæmoni- - Objiciunt nobis , Deum ipfum rebus gu
bus foret revelatum ,, dæmones autem nomina indidiſſe . Probant , quia ſcri
funt mendaciffimi nunquam fponte ptum lit , Omnibus iis nomina vocat
werum dicturi, nec à Magis, ut verumi & alibi u : gaudete ,, quia nomina
promant , compelli poflunt , id nunc veftra foripta ſunt in cælis..) Refpon .
fuppono inferiùs probaturus'. Secundo , deo: Deum quidem nolle cunctarum re
dicunt verba illa majoris natura ſua ef rum , fingulorum etiani Angelorum ,
ficaciæ effe , quæ funrorta å lingua di: Kellarum ( de quibus eo loco agit Pro
gniore & à ſanctiore dignitate inftitu- pheta ) naturas , proprias & fic ea ,
fa , & quæ ses fanctiores : ſignificant : cùm lubet , propriis nominibus , hoc eſt
qua in re mirė nugatus deprehenditur convenientibus earum naturæ vocare
Laurent. r Ananias. Hoc diabolus com poffe : ſed ea: pomina mortalibus in
mentus , ut fanctiſſimis quibufque recognita funt , nec. Magis-revelata . dein
bus faciliùs & libentiùs myltas fuos fa- de præſens pofitum pro faturo ', vocar
ciat abuti . Sed refellicur , quia nec rei bit ; ut patet ex Hebræo' vocabulo ,
fan &tæ fignificatio ,. nec linguæ digni- quod futuri eft temporis . Prior ergo
ms, nec probitas hominis inſtituentis , locus nihil juvat hos argutarores'; mul
ullam qualitatem phylicam operativam id minus pofterior : nihil enim aliud eſt
poflunt vocabulis imprimere . Deus et nomina Diſcipulorum : in cælo ſcripta
iam formulis Magorum : nihil gratiæ effe : quam eſſe in amicorum Dei re
wel virtutis promifit , nec. elargitur lata album , quod alibi dicitur infcri
quomodo fit Deus fibi contrarius ? quo- pra eſſe libro vite ; quod five accipias:
modo adprobet artes , quas ipſe vetuit ?' fecundùm æternam Dei prædeſtinatio
denique: talia : allerere blaſphemum & nem , quæ mutari nequit ;, live fecun
erroneum effe , Parifienfis facultas Theo dùm præfentem juſtitiam , quæ muta
logica jampridem definivit artic. g : tioni obnoxia ; certè id homines im .
10. de Magia . Terriò fomniant , no- pii parum'reverenter ad indititia nomi
mina propria radios : quoſdam eſſe re- na , quibus ab hominibus diſcipuli com
rum , quas ſignificant, & in iplis no- pellabantur , audent transferre. quid :
minibus , quafi vitam quandam latere . magnoperè gaudendum illis , ob com
Quid dignum Anticyris , 6 non iilud ?? munemi fibi nominationem cum cæ
Quicquid enim . Platonici dicant , nomii teris : hominibus ; brutis etiam & oro
G2 ticis :
@lib, 19 : Syntax. cap. 8 . [ Genef. 2. v: 20.
lib. 3. de natur. demon . f. 99 .. t P / a . 14ó.0:4n Lực: 0.9. 9..
 52 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ticis : quorum nomen non minùs Deo verbum unum atque alterum : quare
notum erat , qui novit omnia ? vis quoque vehementior imaginationis
Hinc tamen illi , ipferunt , voces fi- concurrit , & fpiritus copioſior in rem
gnificativas primatid , per influxum cec incantatam tranfit . Quæ vana funt ,
leftem , ſignificare ; ſecundarid tantum nec empſitaada titivilitio . Nec enim
per hominum impofitionem : & quia imaginatio extra imaginantem in res
in ſignificativis nominibus utrumque fejuostas vim habet ullam ; nec fpiri.
concurrit , in non ſignificativis alterum rus ullus à loquente prodit , qui renk
tantùm ; ided plus virium habere no incantatam contingit , præter affatum :
mina fignificativa . Quod imprimis alii afflatus autem facultas ad fanitatem
pernegant , qui non ſignificativis am- nulla eft ; ad morbum & noxam per
pliùs deferunt . Equidem lubet ab his contagium aliqua , ut docuimus .
omnibus. quærere : num neceffe non lit Ex his manifeftum fit falfa quoque il
quemlibet induxum cæleftium orbium effe , quæ ex tam bellis axiomatibus
per traduces qualitates in fubjectum inferuoi corollaria. primò quod afferunt
tam remotum influere ; ipſis influen- oportere , ut ſic fanantes aftlent ægro ,
tiis recipiendis aptum & accommoda- & ei vocabula quaſi inhalent. 2 .. quam
sum ? deinde , num res incorporeæ , ut libet hujuſmodi incantationem præter
funt nomina , fint ſubjectum idoneum ordinem folitum & retrogradeprolacam
recipiendis qualitatibus corporeis? quo- aut fcriptam , infolicos effectus gigne
sum ut priusnequit negari , ita poftere. 3. debere ea , quæ Magus vult im
rius nequit affirmari . Nihil ergo tri- petrare , infcribi rei , quam ut in itru
buit energiæ primus ille influxus coe mentum adhibet : .exempli gratia , G
beltis. Impofitio quoque humana , cùm tabella , vel pergameno , vel herbæ fo
fat nuda & mere arbitraria denomina- liis utatur , debere infcribere folio
tio , quid queat infuere , nec Argus membranæ vel tabellæ , ad quem id
videas ', quem ferunt fuiffc oculacilli- effectum faciat , cur cedo ? an quod ver
mum . ba non fatis efficacia per be prolata ?
10 Quarcum delirium eft, vim complee an quod alioqui dæmon furdus, ut ca
sorum verborum , ( propofitionum ſci- non audiat ; vel quod ſcripta , quàm
licet & orationum ) efficaciorem effe . audita meliùs intelligit ? an quod ad
Primd , quia veritas ( inquit Archima- memoriæ lapfum fulciendum opus hac
gus ) in ipfa propofitione contenta hic induſtria ? nihil horum in cauſa , fed
accedit : cujus veritatis vis maxima eft , vafer ille vanarum obſervationum mul
quando formula fea carmen virtutis ar tiplicatione , velut variis retium plagu 1
operationis aftri feu numinis, quod com : lis, ſic pluribus peccatis miſeros amas
precantur , continet : commemorationem illaqueare . Legi exempla quę Leon
1
Satan , Satan , tibi quam perpetuo fo Vairus collegir , * fed in his omnibus
milis és ! pergis hoc telo Divinos ho pactum cum dæmone intercedens caut .
nores confequi. Nonnè fatis hoc indi- fa fuit effectionum . Vide inf. 1.6. and
cant , quz myſtes ille tuus , exempla cephalæoſ. monito. V.
petit , 'ex Hymnis Orphei & Apuleii
Scripris , idololatriæ plena ? tum quia QUÆSTIO IV .
auctoritates illæ Poetarum refertæ var
nitatis : tum quia fenfum ac intelles De amuletis periaptis .
tum carminis aftris adfcribit : tum
quia per hoc numen intelligit cacoda SUMMARIU M.
moncs ; quos aſtris & fingularum re
sum ſpeciebas, Magica diltribuit . Co i Romanorum amuleta, Prefifcini,Gros
natur etiam probare , quia qui inte corum quoque Judæorum Phyla
gram orationis texturam promit , ma Eteria , varia corum nomina .
gis animo di &tis intendit , quàm qui 2 Chriftianis que lirisa , do que non ,
ibi
X lib . i . de Fafcixa €.5.

1
 LIBRI I. CAP . IV . Q. VI . 53
ibi Ciruelus notatus do que vis ho- demnantes ex Patribus non fatis in
rum . De Hiſpanico Gagarte pue- tellectis .
ris appendi Joliso . Dico primo , Amuleta hujuſmodi
3 Reliquia SS. debenedi&ta licitè geo que collo' dependent, vim nullam obti
ftantur. pro his D. Bafi. Incertus , nent naturalem ratione verborum , cha
Chryfoft. Hier explicati contra racterum , vel figuræ , vel conſtellatio.
Scaligerum nis : fed duntaxat ratione materie , fi
4 Superſtitiofa verò phylacteria ut A. qua huic , ansipathie vel Sympathic
lexandri Magni numiſmata do D. naturalis vis infir .) Hæc concl. eit Ca
Leoni. falſo infcripta oratio da- tholicorum omnium , & etiam Gencia
mnantur . lium , quos præcedenti quæftione cita
3 Heretici ufe his falfis periammatis. vimus. Probatur , quia phyſicæ ligatu
11 ó Falſa in quibus vana Angel, nomi ræ facultas neceſſe eſt , ut à natura rei
na qua ſcriptura non novit: de iplius dependeat , quæ non competit ,
bis decretum Concil. Rom . fub Za- nifi ratione materiæ feu ſubjecti . Qua
charia contra Adelbertum Oy Cle- re Gi quis effectus producatur , cujus
ment. Hereticos in Germania . cauſa nequit eſſe vis naturalis fubje&ti:
effectus ille prodigiofus erit , & amu.
1 Ota eſt Græcorum athletarum letum ſuperſtitiofum , qualia multa con
N conſuetudo , fed paucis ; qui phy- gellit Cotta Ben Lucas Judæus Lufita
lasteriis ufi ad vi& oriam , ne niceteriis nus a .; Huc referendum , li figuram ac
magicis ſuperaret adverſarius. monimen- tendunt ; quod Hiſpanicis pueris ex
tum hujus rei habes in antiquis gloſſis Gagate ad collum deligant , manu in
Juvenalis Sat. 11. his verbis : ruftici deriſum , inferto intra digitos primo
didicerunt luxuriam e paleſtris uri , res pollice , conformata . Higam vo
fracteriis ( corr. phyla &teriis ) ut athleta cant.
ad vincendum , & mox : nam do nice Dico fecundd ; Quando in ipfis ver . 3
teria fillateria ( iterum corr. phylacte- bis modo ſcriptionis , crucium numero
sia ),funt , quæ ob victoriam fiebant , figura vel fimilibus ſpes non ponitur :
O de collo pendentia geſtabantur , & c.pium fanétum eft , reverentiæ caufa
Cunctis autem nota Romanorum gen- Sanctorum reliquias, cereas agni Deief
tilium conſuerudo , qui foliti puerulis figies, Evangelium S. Joannis , Pſal
de collo res turpiculas fufpendere . Pre- mum Davidis , o fimilia S. Scriptura
fiſcini , ut dicebant , ne faſcinarentur teftimonia fecum geftare collo appen /a :
( unde & Fafcini pomen inter obfcæna fed effe &tus, qui inde oritur, frit ſuper.
relatum ), alia quoque amuleta fuccini naturalis 'Dei beneficentie adfcri
aut alterius materiæ contra morbos ge- bendus . Aliis autem ligaturis uti , quas
ftitabant , quæ dicta : Amoleta , amoli vel ufus Ecclefiæ Cathol. vel proborum
menia , jervatoria , probra , quemadmo- Medicorum ars non commendat , uti -
duin & Græcis fuere , fua Trianto , mninò eft prohibitum . Quod ad reliquias
Freedhepare , án Otpora, sarolta , ing pun attinet , hoc loco videtur non fatis
maxrnelat , malorum , ut putabant , a- cautè locutus infignis Doctor Theolo
verruncatoria . Sic etiam prodeſſe Gbi gus Ciruelus Darocenfis libr.de fuperft.
putabant Judæi ſua phylacteria , ſeque cap. 4. part. 3. quandoleviculis fultus ra
per illa cuſtodiri ac præſervarid malis , tionibus ſacrarum reliquiarum ad col
perperam accipientes Divinum præcep- lum gestacionem improbare non vere
ium y . Eundem errorem Catholicis tur . Diflencit ille ab hæreticis : nam
non hæreticus tantum V Vierus ; fed & ipfe concedit reliquias Sanctorum in
qui Catholicus videtur ex ſcriptis , Re- templis honorifice ſervari , & adorari :
migius Lotharingus % , impingit ; hinc fed non vulc eas à privatis collo apo
omnium periaptorum uſum temerè con- penſas gellari ; tenuere vel incautè re
pre
y Exod . 13. 56. Deu . 6. 8. Matth.23 v . z 1. 13. demonolat. cap. 3.
Soubi plura notamus in comment . a l. de ligaturis .
 54 DISQUISITIONUM MAGICARUM
prehendens antiquam virorum valdė neis miniatis . & cætera . Sand D.Chry
ſanctorum conſuetudinem . Nonnè B. foltomus eadem id mente reprehendit
Helena clavorum CHRISTI unum fræ- qua D. Hieronymus , f quis fatis indi
no equi , alium galeæ Conftantini in car , pharifaicam illam iuperſtitionem
didit . Nonnè Beatus Antonius palma- prælidium ab ipſis pi&taciolis , non de.
tam illam Anachoretæ S. Pauli ; & fuper à Cuſtode Iſrael , Deo Sabaoth
ipſius Antonii tritum cum melote pale exſpectantem , fe reprehendere : item
lium exultans Athanaſius tulit Simi- quod quæ extrinſecus gerebant , eorum
lia de TheodoriMartyris pulvere Nyf- cultum & obſervantia01 intrinfecam
ſenus : de catena B. Petri : magnus Greo quæ præcipua y negligebant · Deniqué
gorius . Sėd' in re: nota: non . elt immo ja vita S. Antonii inteſtationem quan
randum . dan dæmonum , cùm preces quaídam
Concluſionis prior pars probatur , membranulæ inſcripſiffet , & in cubic
Eccleſiæ Cathol.. inveterato & falutari culo ante Deiparæ Virginis imaginem
more , nec non ſententia D. Thomæ , affigi juſliſſer , legimus difpuliffe ( Sli
Maldon.. b Navarr. Silveſtri , & alio- rius tom . 3: fol. 43 , ) Auctoritas D. Gre .
rum . Ratio eft , quia Sanctorum reli- gorii Papæ idem probat epift. ad Theo
quias ira femper majores noftri. ſunt. delindam , quem jure fuo , id elt Cal
venerati .. viniſtico , carpit Joſ. Scaliger in . Elege. I
3 Agni cerei ad hoc à ſolo Ponrif. Ma- cho cap. 8... verba divi Hieronymi con
ximo quotannis: benedicuntur : facræ tra mentem ejus . detorquens . Sed ber
fcripturæ teftimopia , ut licet ore pro- nc , quod ovillum lanisium jam depos
ferré , licet etiam deferipta collo defer- Dere Scaliger incoepit .
re , & narrat Leontius: Epiſcopus ſan Pofterior pars concluſionis probatur
&um Simeonem . Salum mulieri magæ canonibus , qui anathema fulminantin
amuleium in tabella conſtriplille ; quo eos , qui phylacteriis (hoc eft conſer
gelta to . illa non potuit ampliùs divina- vatoriis , utuntur ; & G clerici. ea fa
re , nec magica amuleta facere . ( Sur.. ciant , jubent eos Ecclelis ejici Can .
1. Jul. ) nec ullus fanctorum Patrum . 1.04. 26. q . 5. qui canones quomodo
hoc unquam improbavit. Nam D. Ba- Giat intelligendis, & de quo genere phy
filius. c damnat necediamato characte- lacteriorum loquantur , petendum ex a
ribus ( nempe magicis ) , infignita .. In. lio canone , nempe ult. ejuſdemqueftio
certus auctor in Matt. qui exſtat internis , ubi inter cætera in hunc modum :
Chryſoſtomi opera , d . invehitur. in duo fcribit beatus Ilidorus ad hea perija
nequam genera hominum : primum , nent ligaturæ: exfecrabilium remediorum ;
qui ex hujufmodi: ad: collum fufpenfis que ars non commendatmedicorum , feu
ipli ſanctiores volebant videri , ut Pha: in precantationibus , feur in characteri
rifæi olim : ſecundum , quia ex eadem bus:ſuſpendendis atque digandis : in quibus
fuperbia , quæ ad collum alii fufpen- omnibus ars dæmonum eft ,, ex quadams
derent , ipl . de.capillis , vel veltimen- peftifera focietate hominum core Angelo
tis fuis largiebantur. Ipfe D.Chryfoft. rum malorum , exorta , quæ ſumplit di
c mulierculas illas reprehendit , vel Di Auguſtino lib: 2: de doctrina Chriſtia
quod non recta , fed Phariſaica id in- na . Idem alibi confirmat. D. Auguftin ..
tentione facerent ; vel quddi, per opi g. his verbis : Fingunt: Spiritus maligni
nionis errorem , non à Dei gratia mi- umbras quafdam honoris ſibimetipfis , ut:
raculofum auxilium , fed ab ipſa ma- ſic decipiant cos', qui ſequuntur Chri
feria , vel forma ſcripturæ , id præſto: jlum . Uſque aded , fratres mei", ut illi :
Jarentur : ut faciunt hodie, qui dicunt ipfi qui ſeducunt per- ligarurasi, per pro
debere effe fcriptum Evangelium in cantationes , per machinamenta inimici ;
membrana virginea , vel litteris velili- mifceant: precantationibus fuis nomena
) Cbrie
o Tho. 2.2.9.96. a. 4. Maldon, in l. e in Match. hom . 73:
sap. Joan. c Hom . in Pfr. 45. f In d.cap . 23. Maib.
d Hum. 13.in Marh. gwałta . .. on Jio anter
 LIBRI 1. CA P. I V. Q. V. 58
Chrifti , qui jam non poffunt . feducere nota Angelorum , hoc eft alia prætern'
Chriftianos,, ut deni venenum , addant Michael , Gabrel , Raphael . hoc mia .
mellis aliquantum . ), Chryſoltomus ho . rum forcallis alicui videbitur : quia
mil. 25. ad P. Antiochen. Quid verò dic Trithemius , & Rabb. alia quoque no.
ceret aliquis dehis , qui carminibusg mina confinguot eorum , quos dicunt .
ligaturis utuntur: o de circumliganti. elle motores orbium cæleſtium , item
bus aures Alexandri Macedonis numif. fata decernere , & fatales cafus admi
mara capiti vel pedibus : Dic mihi, be niltrare , & mirifica quædam homines.
nè funt fpesnoſtre , ut poft .crueem ab his diſcere; & .,fimiles impietates
mortem Domini gentilis regis iimagine quibus ille liber nyans Arbatel
Spem ſalw ishabeamus.: Oc.Damnarunt fcatet . In Sybillinis quoque oraculis ,
hæc etiam tempore Caroli Magni Pa . l. 2. hic verſus exſtat , juxta quoſdam co
tres Concilii Turonenfis cap. 42. & ipfe dices ήξεσι μιχαήλτε Γαβριήλ , Ραφαήλ '
Carolus libr. 6. Capitulorum cap.72 . & öveenaze . Venient Michael ., Gaa
prius Cooltantius Imp.apud Ammian.briel , Raphael , Uriel . Sed
1.19. & Antoninus Caracalla , apud Spar• in aliis libris habus icomessa , seeńa , 0% ,
tianum in ejus vita , Tales ſunt ne sera , siç anaze Exomiel , Uriel , sa
fariæ illæ formulæ precum , quas .con- niel , de Azael . in quibus primum illud
tra vulnera , & pericula ignis , aquæ eft corruptum pro Ispepsia , tertium pro
& alia , quidam per mendacium ada pagibena ut vocant cos Trithemius
fcribunt B. Leoni & aliis Sanctis , & & alii, qui cælorum motores eos .fa
proh dolor ) multi hodie geſitant ; ciunt . Sed nitor auctoritate & ſanctione
quibus Diabolus femper tandem impo- concilii Romani , quod fuit congregatum
nit , & quando funt in ftatu pelimo Romæ ſub. Zacharia Pontifice , ad dam .
lechalis culpæ , finit eos occidi , & de- nandos errores Aldeberti & Clementis
ferit , quos ante aliquoties defenderat. hæreticorum Germaniam turbantium
Poffem nominare mihi probè notum , ubi inter cætera , 'lecta una oratio Al.
cui id accidit . Norunt Franci , cum deberti, in qua continebantur hæc ver
ſuperioribus annis , cum Barone Da.. ba : ' Supplico vas Angelus Uriel , Ange
nou , hæreticorum Germanorum exa- bus Raguel, Angelus Tubuel , Angelus
mina in Franciam irrupilleot ., & à Michael , Angelus Adimis ., Angelus
Duce Guiſio (trenuè debellata fuſſent, Tubuas, Angelus Sabaoth , Angelus Sie
hujufmodi fchediaſmata collo cælorum mibel .
fere omnium appenſa ., fuiſſe reperta Quibus lectis Zacharias Papa , inter.
ab iis , qui cadavera (paliarunt. Hoc rogavit Epifcopos , fententiam de his ſu
genus faperſtitionis fublaonat Lucianus am proferrent : illi damnandum Alde.
1. & Antoninum Caracallam ſuppliciis bertum pronunciarunt, ut hæreticum ;
5 .compeſcere conſtituilie , teltacur Spar- caufa verd fubditur & ipſuni Decretum
tianus . Et Tatianus Allyrius : hæc o concilii his verbis : Otto enim nomina
mnia refert ad Dæmonum dolos ,, & Angelorum , que in ſua orationc Adelber .
pacta per Magos cum illis inita . Huc tus invocavit , non Angelorum , præter
etiam refero quod de urſariis , 'fic retert Michaelis, ſed magis demorum nomina
Balſamon Comment. Syn . 6. in Trullo ; funt, quos ad præftandum fibi auxilium
Urfas trahere dicunsur ii , qui arciotro- invocavit . Nos autem , ut à veftro ſan
phi appellantur , qui quidem in capite to Apoltolatu edocemur , o divina tra
o totius animalis corpore sinfiuras apo due auctoritas , '2018 plus quam trium An
pendentes , o pilos ex ipfo condenies gelorum nomina agnofcimus , id eft, Mi
cos una cum tincturis dari perinde ac chrel, Gabriel , Raphael Zacharias
remedia amuleta , tanquam contra Papa dixi , oprime proviſum efl - d ve
morbos a faſcinantes oculos conferre pof- fra ſantitate , ut conferipta illius ou
fint. ) Huc pertinent etiam formulæ o- mnia igne concrementur : fed opportu
mnes , quibus immilcentur nomina ig- num eft , ut ad reprobationem ejus in
forinio
h in dial. philos i Oras. contra gen .
 56 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ſcrinio noftro conſerventur ad perpetuam
confuſionem . Nunc verò quia omnia pero
acta ſunt , deutrorumque fententia , quo-
rum ſuperius mentio facta eſt nunc per-
tractatum eft. Univerſum concilium di.
xit : Aldebertus , cujus nobis actus de
nefaria commenta ie&ta funt : qui ſe
Apoftolum cenſuit nominari , o gai ca
pillos y ungulas ſuas populis pro fan
& titate tribuit , quique sub obtentu An-
gelorum dæmones in fuum auxilium in
vocat : fit ab omni officio ſacerdotali
alienus , & c. k Igitur ex concilii hu-
jus fententia , damnanda cuncta periam-
mata , periapra ligaturarum & fimilia ,
ubi alia nonina leguntur, quam trium ,
quos ſacra ſcriptura nominat , Angelo
rum . Nominatur quidem Uriel. 4. Eſdr.
0. 1. Sed liber ille Canonicus non eit ,
nec tantæ auctoritatis ; & in eodem re-
perias Jeremiel , quem nemo recipit :
Aledberti verò cætera nomina nonnibil
funt depravata ex iis , quæ in Necro
manticorum libris habentur . Sed de
Uriel accurate ſcripſit Nicol . Serarius
nofter comment. in cap. 12. Tobiæ q . 10.
cum quatuor ſequentibus. Illud quoque
attendendum , ne ipfis Angelorum no
minibus veris utenses , ea malis Ange
Jis accommodarint, cur non hoc auſint,
qui auſi fic abuti nominibus Dei ? Audi
Procopium in Levit. contra quoſdam
curioſos hoc utentes prætextu his ver
bis agentem : Attamen ( objiciunt qui
dem ) invocant Zabaorb. Quid tum ?
impiè hoc faciunt. Nam illam appella
tionem non Deo , fed demonibus tribu .
unt', o plerumque illi demoniaci ufura
pant nomina divina , dum ea imponunt
'demonibus , quorum ambitioni ferviuni .
Hoc fit in precibus Magorum , quibus
inſerta magna ( ſic vocant ) nomina ,
C A U
PU T V.
Ars aurifactoria quam Alchimiam
nuncupant , ad quam magiæ fpe
ciem fit referenda
NO ſtioni reſponderi , niſi priùs con
ftet , quo fe ufque vires ejus extendant,
k Vide apud Sur. tom. 3. menfe Junio
quare quatuor ſunt diſcutienda , primo,
an ars iſta finem ſuum conſequatur ? le
cundo , habendane in numero arriamli .
beralium ? tertiò , ad quam magiæ fpe
ciem pertineat ? quarto , illicita lit, anilo
licita ?
QUÆSTIO I.
An aurum hac arte verum conficiatur ?
Uo quæſtio hæc complectitur ;
quid fieri ſolear? quorum non eadem ra.
tio ert: priùs quam decidamus quæſtio
nem , quædam de nomine & origine ſunt
præmittenda .
SECTIO I.
Quid nominis fit Alchimia do quando
inventa ?
SUMMARIU M.
1
I Alchimia nec Grecam nec Arabicum ,
fed Hebreum vocabulum . Ægyp
tus non vocata Chemia, ſed Cha
mia , five Cbammia . Item Mitz
raim feu Maſra . Alchimia cur Spa
girica diéta . Manilii locus expli
catus ,
; Chymices totius laudes ampliando ,
explicata inſcriptto vetus.
3 Chryfopæia qua origo antiquitas ,
refutantur fabulæ multe femi bla
Sphema . De Adamo , de Noe , de
More at forore ejus Maria , de
Salomone .
4 Del Pandora poculo , vellere Colchi.
so , de femore aureo Pythagora ,
de Crateve ſacro terræ opere .Locus
Efdr. 4. cap. 8. v. 2.
s Fuit certiùs hæc_ars fub Caligula
ex Plinio , o Diocletiano ex Sui
da . Graci de ea Scriptores Zozy
mus Nicephorus Blemmidas
Præcipuus non primus Scriptor Geo
brus Arabs .
ri docti ; & idna indicare nomini
præfixum , Al. ut in Almanash
Al
in vir. S. Bonifacij fol. 494 .
 1
LIBRI I. CAP. IV . Q. I. 57
Almageſtum , & fimilibus. I Mixobar- quatoriam . Etenim Hebræis , ‫ם‬ ‫הלכי‬
barum ergo vocabulum fuerit , ex Art Halichim , lignificat itinera Give Au
bico Al. & Græco , túw feu zúra xus , ab 79 Halech , quod fignificar
quod idem ac fundo ; alii Græcam pla. facere ambulare feu Aueret . Unde are
nè vocem cenfent , ex quibus eſt Joan- liquans feu fundens metalla : abjecta lit
Des Chryfipp. Fanian. qui deducit , Te terula , ab Halichim , fit Alchimia
på tń zupeiar y ana , a fale & fulio- facillima formatione. Quid enim eft als
ne m Sed huic Græci fcriptores repu- chimia , quam pyrotechnica live ignia
gnant , qui plerumque fcribunt impician ria ars ', refolutoria & purificatoria
: non quusia . Sed quid amesa fi- metallorum ? quæ ut Chimia fpecies
gnificat ? quidam ex Plutarcho o tra- quædam eft: fic etiam aurifactoria , li
dunt Ægyptum ſacra lingua facerdoti- ve Chryfopoeia , ſpecies quædamel Al
bus vocari Chemiam : & indè fufpican- chimiæ, quæ in extrahendo live ſepa
tur , vocari Chemiam , quali Ægypa rando & in congregando five coagulan
tiam : videlicet quia primi mortalium do ex aliis metallis auro , tota occupa
Ægyptii illam à Mizraimo Chami filio tur : unde non malè Spagiricam vocant
acceperint, ab Ægyptiis Arabes didicea nonnulli , Tepcí so otão ny dy cipere ,
rint, & articulum illum ſuum Al ada ſegregando & congregando . Ad hanc
diderint; ab Arabibus Europæi accepe quidam retulic illum Manilii verſum u
rint, & nomen & artem , ut & reli- Maceriamque manu certa duplicarier
quam ferè medicinam & philoſophiam arte : quz quia de Alchimia & de Al
Græcanicam Nimis ilti benigni funt chimicis dicere videtur, ( qux eſt Cria
in Arabes . Nomen enim notum Rotica audacia ) contra veterum codicum
manis fuit antequam ulli noci philofo- fidem , eum tollendum , ut ſpurium jus
phi vel docti inter Arabes , & quo tem- dicavit. utrumque mald ; nam & Mani
pore Arabia adhuc Chriſtiana. Invenias lii verficulus eft , & non de Chryfopæ .
illud apud Julium Firmicum Latinum is , fed de Bracteariis accipiendus , qui
p ſcriptorem , qui tempore vixit Con- malleando aurum , in bracteas (eu folio
Hantini Magni . Apud Ægyptios qui- la tenuiffima diducunt & dilataat &
dem hæc ars in ufu etiam Diocletiani fic ſuperficiem aded dilatatam qual
tempore videtur fuifle , & Suidæ credi- plicant. Alchimici certè non tam du
mus , q & ab iis forte Romani accepe plicant manu , quam igne.
1 Tunt . Verum illud de Chemia merum Non ftacui autem de tota Chymica
cft commentum : Ægyptus enim non agere ; quam ego artem , quà medicinte
Chemia , fed Chammia dieta à Chamo: adminiculatur , fand laudo , & veneros
fic enim in Pſalmis legimus ; in taber . ut phyſiologiæ. foetum præftantiffimum
Bc naculis Cham , , Ægyptiorum , & po- inventricem auri potabilis , rei non mi
Hea , terra Cham , vocatur ipfa Ægyp. nùs utilis ad ſanandum , quàm ad alca .
tus , hoc ergd nomen facerdotes , ut te- dum , ad quoad fieri poteft , vitam pro
ftimonium antiquitatis fuæ affervarunt , rogandam ; fpiritus enim fubtiliffimos
vulgo Miſraim dicebatur Ægyptus : un ex metallis , gemmis, planrifque edu
de & hodie adhuc Turcæ & Arabes vo- cens ; quo ſubtiliora , hoc pariora ; &
cant , Mafra. Quare fi Arabes voluif- què puriora , hoc efficaciora remedia
fent ab Ægypto hanc artem denomina- prebet ; metalla depurat , ſegregat
Te , & addere fuum illud Al , vocaffent perficit; lapides conftat, aquam elicit ,
Almafram . Quid ergo ? fufpicor ut ignem vegecat , & in igne vegetato
multa Arabum vocabula , elle Hebræ ac quaſi perennato ſpecimea edit artis
um illud , & quidem folide, nec aliud & efficacitatis fuæ , in humana vita pro
ſignificare quàm artem fuforiam five li- paganda . Mihi quidem dubium non eft
H lie
! I N. comment, in Manil. o lib. z . in Luna decretis ,
DI .Dialogo de Chryſopæia . in Dioclet . Pfal. 105. 23.
n Cedrenus in Annal. Swid , mox ci i Job. 29.6. Job. 24.
land , o de Ofir. Ifid. u lib. s . Aftron ,
 $8 DISQUISITIONUM MAGICARUM
liquorem illum Olibii Maximi ; cujusdam adjecere ? An , quia Cabalifæ nu.
beneficio lucerna multis feculis con- gancur Chamum in arca Noacho patri
fervata fuit ardens , Chymicum fuiſſe : , fuo libros de Magia naturali furatum ,
de quo Bernardus Scardconus , * ſcri- quos Miſraimo filio fuo donaverit, id
bit Patavii ante aliquot annos , urnam circo inter illos eciam Chymici libri fue .
fiftilem effoffan his inſcripcam verdi- re ? led Chamum ſcimus non philolo .
bus . phiæ naturalis , verum Magiæ Dæmo
Plutoni Sacrum munus ne attingite fuo niacæ fuiſſe propagatorem y . Hermetis
res Triſmegilti non pauci fuperſunt libri ,
Ignotum eft vobis hoc quod in orbe la quis quæſo vel color tenuis in illis hu
tet . jus artis ?eruent opinor , qui Phaetontæo
Namque elementa gravi clauſit digefta aufu ed decorſerunt , quæ de Turri Babel,
labore & quæ de terra promillionis SS . com
Vafe fub hoc modico Maximus Oli- menjoravit; & quæ Salomon in Eccle .
bius. fiaſte de meretrice , mores ejus depin.
Adfir fæcundo cuſtos ſibi copia corou , gens, Spiritu lancto afflatus, ſcripſit , illi
Ne pretium tanii deperedi laricis . ad Chymices myfteria deflexerunt : qui
auf divitias , quas oeconomicæ pruden
Plutoni Deo divitiarum dedicavit tix , & navigationi in Ophir , diſertè ac .
hoc ſuæ artis ſpecimen homo gentilis , ceptas refere Regum Hiſtoria, Salomo
divitias uli acceptas ferens . Iatra ma- nis alchimiæ adjudicare. In quos ( ut mi
jorem illam urnam minor alia reperta : tilfimè agam ) nihil dicam aliud , quàm
in hac duæ ampullæ adfabrè laboratæ , quod fatuis folemus , ſanam mertem iis
argentea una , aurea altera : puriflimo optandam . Minore longè periculo pec
quodam ambæ liquore plenz ; quo lu- cant, Aimar. Ranconetus & Cardanus,
cerna multis jam fæculis ardens con- qui Sibyllæ vaticinium illud ; fived ypaip
fervata cenfebatur . ματ ' έχω . τετρασύλλαβός όμι νόει με . Νι .
3 De ſola Chryfopoeia ftatui dicere : vem literas habeo , quattuor fillabarum
quæ vel ex adſperlis pauculi pulveris fum . Intellige me & c. ad Arfenicum
aurei ramentis , aurum multiplicat , vel admirandi lapidis materiam tranſtule
ex non auro verum aurum producit ;nam runt ; quaſi quatuor Gyllabarum & no
quæ ex auro liquato tantundem vel mi vem litterarum vox alia nulla foret .
bus auri producit , fed purgatius ; ea · Item qui Pandora poculum hoc eſſe 4
nomen aurifactoriæ non meretur . Chry . contendunt , ab Heſiodo notatum : ſed
fopæiæ igitur originem quidam nobis hi plures Epimetheos, fola ſpe reliqua ,
valdè faciunt antiquam , qui præclaro quam Prometheos , hoc grege fatean
Adami titulo libellum quendam ing- tur oportet Nec minusilli suaves,qui Si
gaem obtrudunt : ut & alii Moylis , & fyphium laxum extollunt z , & propter
Mariæ fororis ejus , & Salomonis; & hujus lapidis inventionem meruiſſe no
Hermetis Triſmegili , & Arillotelis , men , quali divina Japientis autumant :
& Pythagoreorum quorumdam libros proprer promiſcuam in vulgus beneficii
venditant: hæc enim omnia pro impo- communicationem , ad inferos detruſum
Auris habenda duxerim , & otioſorum femper revolubilis laxi ſubve &tione dam
hominum fomniis , Quid ? an quia ab narum. homines præparce avari . Li
Adamo prima ſcientiarum principia , beraliores alij cum Suida Colchis aura
idcircò & de hac ille arte ſcriplit , quem tam pellem avertuot ; illud enim depasse
de nulla conſtat fcripGille ? An , quia xpuoómadlon , vellus eureum Jalonis
Moyſes in omni Ægyptiorum ſapientia libros tuille in membranis arietinis de
excellens , idcircò & ipfe, & ſoror ejus fcriptos , arris alchimicæ doctrinam au
( miror Aaronem non additum & Be- rifactoriam continentes . Addunt alii
ſeleel) animum ad alchimiam excolen- hoc illud aureum fuiffe femur , apura

x in Hift. Patavina. 1 Syliph, quaſi riéropes •.

y Supra l. 1. 2. 3.
 LIBRI I. CAP.
jupdv juxta Laert. lib. 8. Ælian. var.
hiit , lib . 2. Lucian . & alios , five ( ut
corrigunt alii ) puo švpov, aureum flumen,
à Pythagora in Olympiis oſtenſum ,
quod tamen Origeoes eburneum appel-
lavit libr. 6. contra Celfum . Hoc illud
effe apud Hippocratem mirabile & im .
primis ſacrum terræ opus : ex quo ani-
mantia , plantæ , alimenta , pharmaca,
fortuna , & ipſe Plutus profluant a ..
Hinc apparet quàm vetuftam iſti ori-
ginem arti arceſſant . Equidem opinor
vetuſtam : fed certa teſtimonia anıè æ
vom Caligulæ non comperio . Nam
quæ di & ta , mera ſunt conjectanea nec
magis certum , quod quidam probant
ex Efdr. libr. 4. cap . 8. verf. 2. Quomodo
autem interrogabis terram dicet tie
bi : quoniam dabit terram multam mai
gis , unde fiat fiAile , parvum autem pul
verem unde aurum fit . Hoc enim per
fpicuè non ad artem fuforiam , ſed ad
naturalem metalli ex terræ pulvere pro
ductionem poteſt referri . Si tamen quis
contenderet , ad materiam auri trans
mutatoriam pertinere ; is fciat , neque
infallibili ſe teſtimonio piti , quia lio
ber ifte apocryphus eft : neque claro
loco & aperto antiquitatem artis ſe
probare .
s Cæpiffe fub Caligula docet Plinius
b rationem ex auri pigmento aurum
liquandi , fed mox defiiffe . Foditur hoc
in Syria auri colore , fragili lapidum
Caligula , auri quàm fanguinis non mi-
nus avidus excoqui juffit: & planè flu
xit aurum excellens , fed ita parvi pon
deris , ut detrimentum fentiret , nec po
ftea tentatum ab ullo . Diuturnum po
ſtea ſcriptoribus filentium fuit . Uſque
ad Diocletianum Gluere . Nam Suidas
auctor eſt , cum eo regnante Ægyprii
res novas molirentur , cæde multorum
illuſtrium virorum in ipfo exordio hoc
incendium ſopitum fuiffe : & conquiſi
ta tùm ibi veterum de argenti & au
ri fuſione ſcripta , omnia tyranni juſſu
flammis tradita , ne ex illa arte ditati
Ægyptii , pecuniis freti , Romanis in
pofterum rebellarent c . Aliquot annis
a Hippocra. in epift. de Cratea .
b Plinius.lib . 34. hifi.c.4.
V. Q. I.
poſtea Zozymus Græcus ſcriptor vi.
xit , cujus de arte facra , & Chryfo
pæia libri Manu Scripti affervantur ita
Regis ChriſtianiſſimiBibliotheca Fon
tis-belli : ubi & Blemmidæ liber de
eadem Chryſopæia dicitur exſtare :
Hic ille Nicephorus Blemmidas eſt ,
qui fub Duca Imp. multa præclara phi.
lofophiæ monimenta edidit . Zozymo
Græcum antiquiorem , non novi : ille
Arabes omnes , qui circumferuntur *
vo antecedit : fictitium Morienum ( E
remicam Romanum fingunt inepti A
rabicè ſcribentem ) & verum Geber
five Gebrum Arabem : qui non inven
tor artis , ut putant Fallopius & E.
raftus : fed cultor & ornator præci
puus . Hæc de origine habui dicenda .
SECTIO II .
De artis alchimice in auro faciendo
efficacitate .
SUMMARIU M.
i Tres de ea fententia , imo quatror ,
o carum apertores relati i
2. Argumenta putantium non pofle au
rum verum effici , oftenditur ea non
probare .
3 De Lapide Pbilofophico oye de ejuſ
dem materia oy modo conficiendi .
4 De natura metallorum .
Ea
. De metalli generatione Paracellista
rum locusiones improprie .
7 Aurum facilius gigni ex metallo
quam in venis metallum 3 Auri
caufa efficiens . De ſandaracha ,
orichalco , ftomomate .
8 De metallorum , præcipuè auri man
teria , ea duplex remora proxima.
9 Ariſtotelicorum doctrina defenſa ; do
remota , Chymicorum fententia expli
cata dedefenſa , conciliataque nem
pe de proxima , quomodo refolutio
fiat in hac princip proxima.
10 De arcis naturé poteſtate ac vi .
11 An metalli unica fit fpecies , au
rum : ibi definitio metalli, Divere
H 2 foras
c Suidas in Diocletianem .
 80 . DISQUISITIONUM
fitas ſpecifica , non benè probatur
per definit. generis.
12 De aberratione natura è ſcopo, pol-
Sunt imperfe&ta do stiam monfira
de inferioribus fuis prædicari .
13. Poteft inanimatorum ſpecie differene
sium materia proxima eſe cadena ,
aliter atque aliter diſpolira ,
14 Cur citius aurum fiat per artem ,
quam per naturam .
IS An gemmas foc poßit veras producers.
Agens principale hic eſt ſemen,auri ,
1
funis " contentiofus trahatur :
Cultores alchimiæ affirmativam aded
tuentur , ut & perfectius aurum fuis
fe foroaculis fovere , & educere , quàm
natura ſolita , contendant . Ofores con
ira Chymicorum , omnia hujuſmod! ,
ut præftigias , ludibria , & meros ja-
& atorum bombos opinantur . Equidem
puto inter hæc extrema, ut fit , me-
dia via tutillimè incedi . Videamus
breviter , quid pro utraque parte dil
putari queat .
Tres invenio fententias . Prima eft ,
non polfe aurum verum fic produci
Secunda , poſle aurum quidem quafi
ver um , Sed quod tamen pro vero ,
nec liceat vendere æquali pretio , quo
verum venditur : nec liceat illud in
medicinis exhibere. Tertia , perfectius
& purius aurum fic fieri pofle , quam
quod in terræ vifceribus gigoitur .
Prima fententia eft Tottati in E.
:
xod. cap: 7. quaft. 10. Ægid . Roman¡ ,
quod lib. 3. qual . 8. ( qui Avicennam
quoquc pro ſe citat , led male. nam
Avicen. verè cenſuit contrarium , &
ex profeſſo de hac arte ſcripfic ) ne-
garunt etiam Averr. in lib. i . de Ge-
nerar, A ponenſis differ . 209. Sed &
jpſemet Chymicus Paracellus lib. de
philofoph. & videtur id voluiſſe Bernar-
din . Gometius à Medis docto & lali-
to opere de fale libr. 2. 4. num . zo. fe-
cundæ editionis fol. 168. Secunda Sen-
tensia , ( ut opinor ) verd fuit D. Tho.
mæ : nam licet , ubi noluit quæſtio-
nem decidere , ibi ex hypothcli can-
d 2. 2.98.77.4.2. ad s .
e in 2. (en . d.7.443.art. l .
fadd . art.8.
MAGICARUM
tum locutus fuerit : d tamen ubi ab
folutè & deciſive locutus , ibi aperte
& clarè hanc ſententiana tenuit : pro
duci pofſe aurum , quoad externas qua
litates , fed quod ad intrinfecam auri
perfectionem non pertingate : quod et
iam Cajetano , f & reliquis Thomi
Iis placuit poftea citandis . Tertia
fententia, eſt omnium Chymicorum
& præterea Timonis in lib. 3. Meteor.
qu .ult.Antonii Mirandulari de ſingula .
certam.lib.co. Marcelli Palingenii , Car
Fatè tuetur And. Libavius Syntaxi 2.
libr . 1. ſingularium . Quartam his ſen
sentiam poſſemus addere Pyrrhoniam
& Academicam Dubicantium ; qui fa
tentur libi non ſatis liquere , quam pu .
to verè communiorem effe hominum
hujus ætatis . Es noftris illam defen
dere Benedict. Pererius , & Gregorius
à Valencia ; & nam de bonitate & per
fe &tione alchimici auri dubitant : &
fufpicantur , nunquam ab ullo verum
& perfe &tum aurum fuiſſe productum :
& Valencia b quoque indicat Audio
& arte humana vel con poffe , vel vix.
fieri poſle , Quid dicemus ? ' Amicus.
Plato , amicus Socrates , ſed magis, a
mica veritas :.
Axio I. Nullis idoneis argumentis can- z
tra fentientes convincunt aurum rerum
per alchimiam fieri non poffe . Ad pro
bationem hujus conclufionis ſufficit o
nus probandi transferre in adverſarium :
quia elt concluſio negativa , & adfir
manci eſſe impolabile , incumbit onus.
altendendi , cur id Gt impoſſibile , eö
quod is contendat , fe id idoneis ar
gumentis poffe convincere ; quod nos.
negamus . Veruntamen Gc potelt conclu
fio probari : neque ex parte materiæ
ſeu lubjecti, neque ex parte modirepu
gnat naturæ talis metamorphoſis. Non
ex parte materiæ , nam illa eft altera
ri , & corrumpi apta , & perduci etiam
apia ad formam præſtantiorem , & eft
capax formæ introducendæ . Non ex
parte modi : quia modus elt , per des
coctionem naturalem ignis ; qui deco
alio
& diſput. de Magia .
in 2. 2. difpic . 6. quaft. 13. pwe
& . 24 .
 LIBRI I. CAP. V. Q. 1.
Aionem naturalem caloris naturalis pro- & feliciter , & piè , ignofce. rem vim
ximè imitatur . Quid ergo deſit ? aut fi de , verba deſpice : nunquam rei veri
quid horum , oftendatur . tatem , aut artis efficaciratem , ineptia
Oltendere conantur fequentibus ar- aue infantia docentis potuit exſtingue
gumentis , quæ figillatim diluemus ad- re. Deindè quid mirum hanc quoque
fula ſolutione. Primd argumentancur ab artem habere fuas compulſationes dir.
artis ipfius incertitudine & diffenfione Gidentium ; quibus nec Philoſophiæ pars
artificum , quia chymici inter ſe nec ulla , nec medicina , nec juriſprudeu
conveniunt in modo loquendi, nec in tia , néc Scholaſtica Theologia noſci
modo operandi , nec de materia aut no- tur carere ? Diſlenko illa de materia ,
mine ſui lapidis . vel verborum eft & nominum , vel fa
3 Conveniunt , beneficio lapidis hanc nè fuit , cùm ars minus culta & ma
transformationem tribuendam ; ſed hunc gis incognita : periti in Sulphur & hy
ipſum la pidem , quo appellent somine, drargyrum conſentiunt.
non conveniunt . Longum lit omnia Probant poltea naturam metallorum 4
Merculini , Treviſani , Faniani, Valo ab iis ignorari. Primò , quia cenſens
lenlis , Roſarii , & aliorum nomina con- illo vivere & nutriri , cum Cardano :
gerere , quæ funt fignificationis planè vel ſuperioris ordinis animam habere ,
diverſa . Ex paucis cætera poſſunt di- verum valde reconditam , cum F.Geor
judicari , vocant xpuobom spjov ( ſemen gio in Harmon. mundi. Secundò , quia
aurificum ) aquam vivam , aquam vi . Tapides putant efle rejectamenta liderum
tæ , aquam liccam, lignum vitæ , fan- Cuc Paracelfus ) metalla verd adipem
guinem humanum , lac virginis , Mer- & medullam lapidum ; & proindeme
curium philoſophoruin , draconem , cor- talla , coeli effe præſtantiora excremen
yum , laton , elixir , medicinam mor ta : Terriè , quia unicami volupt elle
borum omnium , id de quo qui bibit perfectam ſpeciem metalli , nempè au .
non moritur , & Gmilia partim ridicu- rum ; cæteras elle tantùm rude & in
la , partim pugnantia , partim irreligio- choatum aurum , de quo mox plura
fa . Modos operandi diverfillimos com- Quared , non habent perſpectam auri
minifcuntur , & de eo inter ſe digla- ſui cauſam efficienrem , qui foli calori
: diantur , cum Bracheſco certat Taula- efficientiam tribuunt : quo tamen fo
danus , Villanovanum impugnat Tre- lo non poteſt auri ſubſtantia perfici .
vilanus , alii alios , & invicem fe fa. Oportet enim , ut ſol aquæ ſubftantiam
tuos ignoranteſque nuncupant . Sed de primùm calore concoquat & com mu
lapidis materia fortè ſaltem conſeo. tet : Frigus deinde & ficcitas terrena
tiunt ? nihil minus. funt, qui ferri fco- faciant aquam concreſcere . Quintò
riam , ſunt qui falem , alumen , ma de auri materia valdè diſcrepant. Gila
gnoliam , cadmiam , calcanthum , arſe- gil vult eſſe cioerem ex terra genitum
nicum expofcant , funt qui obtrudant & aquæ miftum :Braceſchus vitriolum ,
bufones , capillos , ovorum putamina , plerique fulphur , & argentum vivum ,
menftruum Auorem , vel humanum fan- nec deeft , qui arſenicon addat : qua in
guinem . Reſpondeo , tam diverfis nomi- re indaganda videntur , ut umbri, in
pibus eandem rem ſignificari , fed his dicium luge paris ſecuti , certum fane ,
ulos Scriptores ſcientiæ occultandæ cau. ut ad cervæ cunabula perducat : fallax
fa , quam non voluere paflim intelligi. in serum effentia diſcernenda . Præte
licuit lane Ægyptiis fymbola fua ad- rea quomodo poſſunt mixta refolvi in
hibere , licuit Poetis per metaphoras & mixtum illud , ex quo proximè gene
£ abulas fapientiæ principia occulere , rata fuerunt ? nonne priùs oportet re
licuit Ariſtoteli ſe dictorum obſcurita: folvantur in corpora limplicia ? igitur
se , ut ſepia folet , atramento involve- li quod eorum elt fundamentum , me.
re '; ipfæ facræ litteræ in Parabolis lo- talla in fulphur & hydrargyrum refol
quuntur, cur culpas , li & hi diverſis ventur , certè hæc duo nequeunt effe
neminibus , luſere ? Si quid minus apte, propria metallorum maceria. Hoc ar
 62 DISQUISITIONUM MAGICARUM
gumentum multas involvic quæſtiones, loquuntur, fed de hoc plura Scaliger
quas fi velim exactediſcutere , non fe- Fallopiuſque 1. Volo cum illis libera
étionis unius , ſed libri opus integri fu- liter depaciſci : Elto , non vivant me
turum . Uno fortaffis verbo præſtiterit talla : quid inde? facilior profe&to ina
abſolvere , ut hæc illis omnia largia. nimę rei in aliam inanimam , quam
mur , nihil aliud conſequi , quàm Al inanimatæ in animacam eric tranſmu
chimicos fic opinantes non efle veros tatio .
Philoſophos , neque cauſas operationis ParacelGitarum illas locuriones fand.6
i
fuæ tenere, nec operar ſcienti ficè, fed non facis rectas , nec commodas , fed
duntaxat effe nudos flaturarios , pyrote- improprias & translatitias , nihil mo
chnicos , mechanicos , & non philolo- ror : loquuntur illi inquinatè , ſentiuns
gos. nullo autem pacto conſequitur , perperam : eos non detendo 1 de relo
probandum quod erat, aurum ab illis quor , non vocabulis . Hoc unum ve.
confici non pofle : non enim gladium riffimum puto , neque negari poſſe ,
non facit faber , quia quæ ferri natu- plus humidi pinguis , & fivis plàs adi
sa , quæ gladii ad pugpam rotatio vic pofi elle fucci in metallis , quàm in
bratioque fitaccommodata , nefcitnon : lapidibus ac gemmis. hinc enim me.
aquam rofaceam minùs perfectam Chy- talla ductilia & dilatabilia fuar , quod
micus elicit , qui cætera adhibet arte lapidibus ob ariditatem & ficcitater
requifita , etiamfi rolæ effentiam , & denegatum . Unicane ſpecies metallilit ,
vim ignis , & principia diſtillationis in mox videbimus.
gnoret . Quid igitur , fi qui naturam De auri efficiente caufa , conſideran 1
ignoret metalli , ſegregatione, congela- dum . puro longè plura requiri , ut er
tioneque quæ requifita , cæteris quoque terra , arque ut ita dicam , clementis
omnibus peritè uiatur , minufnd ad fa- ferè nudis primum corpus mixtum ex
tum compofitionemque ejus , quàm ad iltat & coaguletur , quàm requiranıur ,
alterius , nihil ad operationem effectum- ut ex mixto jam coagulato & exiften
que amplius præter cauſarum cognition te aliud conficiatur mixtum , dumtaxat
nem adjicientis , vis excoctrix ignium differens perfectione . Auri ſubſtantia ,
eft effectura ? Intelligentiæ igitur jam ex terre pulvere & aquæ liquore , in
ignis particeps , qui unum & inter ali- venis cavernarum folo calore non po
um novit diſcrimen . Pone autem ali- telt perfici , fed frigiditas quoque & lic
quem , qui optime metallorum natum ciras requiruntur , poftquam verd jam
ram noverit ; huic ceriè nihil argu- femel metallum coaluit in metalli ſub
mentatio hæc oberit , quoad auri pro- ftantiam , jam ignis folus poterit fup
ductionem : poterit ergo produci ab plere , quæ ad perficiendum commu
aliquo . tandumque illud in alcerius metalli qua
Sufficerent ifta : dicam tamen quid litates erunt neceffaria. quia qualitates
de fingulis illis cenfeam . Vivere & illæ accidentaria funt , & quæ activi.
nutriri metalla , ut animam habentia tatis igneæ vim non exſuperant. Qund
vegetarivam : id non admodum abfur. exemplo poteft declarari. nam fanda
dum eft , fed fateor verius , quod Ari- racha naturalis non poteft gigni citra
foteles cenſuit i , nec lapides , nec fofo frigus illud : ſed poitquam plumbum
filia hujufmodi vivere vel nutriri : ex. femel in terræ viſceribus genitum fuit ,
creſcere autem , per adjectionem ma. ft illi miſceas acetum , ceruflam confi
teriæ , decreſcere per ſubtractionem ejuf- cies m : ut verd ex ceruſſa prodeat
dem : cùm verd Plinius t & alii , di fandaracha , pulla jam opus refrigeratio
cunt ea concipi , parturire , vivere , ne, fed fufficiet fola aductio , ut fandaracha
ſeneſcere , mori , metaphorice cantům fictitia feu fandyx Syricum nafcatur na
Oris
il. 1. magn . moral. metallis & foſſil. m Galen.l.9. de ſimp.
k Pl . I. 36. cap. 18. 19. Leo Baptift. medicam facut. PL. 1.34. in fin. Vierum
Albertus l. 2. de read fo. c . 9 . 1.7 n Plin . l. 35. c.6. Aetius l.2.4
I Scalig. exercit . 1. Fallopius les de mar. in Diofco. b. so enar. 63
. LIBRI 1. CA P. V. 0. l. 63
Orickalcum quoque fine frigore ex æ terræ pertionedi craſſam & viſcoſam :
se , vitri pulvere , & cala minaris lapi, fic huic terræ aqua illa pinguis & aerea
dis tinctura fit , ſolaque deco &tione & commilta , corporatur in primam , ( &
percolatione per igneni indiget o : cùm ut fic vocem ) elementarem auri ma
tamen fofficium & naturale + G quod teriam . hæc materia non eft adhuc pro
elt hujuſmodi , etiam frigus illud poftu pria auri materia , ſed eſt materia com
laret. Quid , quod & P Plinius cen munis omnium metallorum , & etiam
1 fuit , ſolo igne lapides in æs fundi , & lapidum. etenim fi plus habeat aridita
ferrum gigni Quid , quod & fola de- lis , deficiente humiditate , fit lapis : 6
coctione ferrum fit cówna Græcorum plus habeat pinguedinis humidæ , exit
( ferrum chalybeatum ) 9. ſeu Wypso in metallum : & propter copiam hujus
Challamiſch Hebræoruna ? quod nos humidi , nitidi , puri, ac ſolidi, ſplen
hodie chalybem vocamus sive aciarium , dida adeò ac nitida funt metalla .
veteres lacini , ferri nucleum , quia pro Et hæc eft fententia Platonis & A. 6
prio nomine deftituebantur , nan cha- riſtorelis ac lequacium . Neque huic
lybs illis idem , qudd ferrum in gene- fententiæ repugnant ( meo judicio ) eo
rer . Neque in his alio frigore opus , rum Chymicorum , qui Phyſica princi
quàm cum omnia peregit ignis , ut tunc pia gorunt & amplectuntur , hoc est
materia fe ad naturale frigus recipere non Empyrici, led Philologi ſuat , fen
finatur : vel aquæ injecta citiùs refri- tentia . Tales enim facilè ailentiuntur
geretur & induretur. huic remoto principio metallorum Q
8 Porrò quam dubdunt de auri mate- mnium . Equidem mihi videtur nega
ria diffonantiam , obitrepit illa , non ri non poffe . Quæro enim , num ar
obtundit. cedo , quam illi effe volunts gentum vivum & fulphur fc imme
quamcumque dixerint , ex hac etiam diatè ex materia prima fint en ata ? di
cætera metalla constare Philoſophi chy : adfirmas, quæro qua diſpoſitione pre
mici contendent : fic facilem ' fore ad cedente hæc potiùs , quàm alia forina ,
aurum tranfitum . Sed doctiores conve- lit introducta ? fi negas , immediate
niunt in unam ſententiam : quam ego prouille : quæro quæ præcellerit? non
quoque ſequor , & fic Ariſtotelem cum enim omni forma poiuit illa materia
his Auctoribus conciliari poſle puto : caruiſſe. Negaadum itaque id nonelt:
Non agitur nunc de materia remotiſ. ſed ulteriùs progrediendum , & poft
fima , que eſt materia prima , quam hanc materiam communem , adeò re
eandem effe nemo addubitat : ſed agi- motam , quærenda quædam materia
tur de materia, ſecunda : quæ jam cer- propinquior . De hac eft omnis diſce
tis formis eft imbuta. hæc rurfus elt , ptatio . Cenſuerim itaque illam mate
quçdam remotior , & quædam propin- riam remotam , non fubitd prætermif
quior. non enim ftatim ab ullina ad fis mediis ad extremum progredi , & ,
primam hic immediatus eſt tranſit us : quod dici folet , per faltum promove
capiamus ergo exempli gratia , au- ri: Ted primò gigni imperfectiora quæ
rum . hoc aurum materiam remotiorem dam : & fic naturam progredi ad per
habebit exhalationem quandam hume- fectiora . Ex illa materia remota pri
etatam una ex parte ( quæ materia li- mum gigni ſulphur ', & argentum vi
guida à quibufdam vocatur , vel aqua vum live vidpapyupov : iſtud potiſſimum
intrinfecus unetuofa , ab aliis unetuo . coaleſcere ex humido iſto pingui & ae
fum aqueum incorporatum , vel humi- reo ( ided aded mobile eft : ) ex ter
dum liquidam ) ex alia parte habebic rx verò pinguedine feu viſcoſitate po
tilli
o Vide Pl. I. 33. 6. 4.0 Vannocium Chalcidius. Arift. l. 3. Meteor. in fi.
li i . pyrotechnie c. 8. p lib . 26.6.27 . Theophr. b. de lapid. Janus Lacinius
9. Arift. I. 4. Meteor. Vannocius d. l. Minorita, b. 1. Chimica ari.c. 13. Albers.
1.6. 7. Alb Mag. l. 2. de lapid. 14. 3. 1. 3. de reb . metal , tr. 1. c. 2. Contaren.
: vide Hier. Magium .h. 2;mifcel.c.8 . 1. 3. Philof. c.6. Gcorg. Agricol. de re
Plato iz Timao, a ibi Procl. o Metal.
 64 DISQUIS MAGICA
ITIONUM RUM
tiffimum gigni fulphur . Sulphur illud vuntur iterum in corpora fimplicia ſeu
poftea in metalli generatione fungi vie elementaria , nempe in liquidum , hu
cem viri , idpapyupor vicem fæminæ , midum & terreum pingue : ſicut et
volunt + Chymici: hoc parum refert, iam paulatim , per varias alterationes
crediderim potiùs utrumque agere & pyrotechniæ , principalia illa proxima
pati in invicem , reactione . Nec con- in iftud vel illud metallum coalue
vincit contrarium quorundam objectio : runt .
nec in pleriſque fodinis ſulphuris , vel Tertid argumentantur : fundamenta to
argenti vivi , inveniri aurum ; nec in Chymicorum , fi penitùs infpiciantur
auri pleriſque inveniri ſulphur aut are vel falfa effe , vel prorſus dubia : &
gentnim vivum . Sufficit enim in qui- proponunt , ac impugnant fequentia :
bufdam veluigia horum reperiri , ut py- quibus figillatim ac ordine lolutiones
rotechnici læpè experti. Et , ut ex his adjungam . Primum ergo adferunt il
gigquntur , tamquam ex materia ; lic lud Rogerii Baconis u ", licet natura
in hæc rurſus metalla refolvi volunt potens fit , o mirabilis ; tamen ars ,
chymici & hanc reſolutionem odore utens natura pro inſtrumento , potentior
probant , & geftu ; ſe in materia refo- eft virtute naturali . Hoc ergo videtur
futa qualitates fulphuris & argenti vi elle falſum , tum quia nihil poteft ars
vi diéticantes invenire. Quoniam verò humana , quod Vires fuperet naturæ
hic agimus de accidentariis dumtaxat ( quæ nihil eft aliud , quàm ordinaria
differentiis , quibus hæc inanimata di. Dei in creaturis diſpoſitio : ) quare Gi
gnofcuntur folis: fruftrà objicitur odora quis effectus producitur , qui naturam
canum vis. Non enim dicitur hæc re- rerum fuperet : ille noo humanus, fed
ſolvi in fulphur & hydrargyrum for- vel Divinus , vel prodigiofus eft. tùm
male atque perfectum , fed in mate- quia omnis ars mechanica paturæ , ut
riam quandam , quæ ſulphuris & hy. bali , inſiſtit , & eam imitatur , nec
drargyri qualitates pleraſque retinens , fuis poteft conatibus operum naturæ
fatis indicat formam præceffiffe horum perfectiones adæquare . Nam veriffimè
foffilium : ficut homo occiſus cùm eftl, Fabius ita ſcriplit ; imitatio , que arris
& jam cadaver ferè diſſolutum corru . eft propria , nunquam tam feliciter na .
ptione , indicium facit fætor , corpus iuram exprimit : quin inter hanc il
illud carneum fuille ; aut quod limi. lam femper aliquid interfit , . spjaquo
lius , cùm falem vel faccarum in ali- veritas pluribus parafangis lua ſequen
quod ferculum diffolvis , fapor indicat , tem veftigia hypocrifin poft fe relin
fubftantiam illarum rerum condimenti quat * ) qui neget , jubeadus agri li
hujus materiam fuiffe : & odor aquæ fia cum veris , Dedali volatum cum a
diftillatæ , fatis apertè docet , quæ her- litibus comparare , & cum Praxitelis
bæ diſtillatæ fuerint , præterea non eft aut Phidiæ caballo hoſtiles manus ef
neceffe res omnes reſolvi in proximam fugere . Refp. Comparationem naturæ
ſuam materiam : nec enim corpus re- & artis inftitui duobus modis poffe :
folvitur in ſemen : fed fufficit refolvi primo quidem precisè ac nudè ſolam
in materiam remotiorem , five elemen- cum fola conferendo , unumque alteri,
tarem . Ad ultimum itaque argumenti five utriuſque potentiam , ſeorſim in
membrum dicimus ; metalla reſolvi im- vicem & mutuò componendo ; hoc fi :
mediatè in illa fua principia , quando Baconus voluit , ut inde fornaculis ſuis
alterantur , & peralterationem definunt ea tribuat , quæ naturæ denegata ; fa
videri talia metalla , & fiunt quid li- teor omni illum reprehenſions digniſſi
quidum vel aridum , retinens princi- mum fuifle , & arguniento contrarium
piorum illorum qualitates mulcas ; & folidè probari . Altero verd modo pof
cum hoc fit , tunc quodammodo reſol- lunt ilta comparari , non præleindendo
unum
t Avicen . epift. ad Hazon. Geber. Nature .
Lullus alii, vide Lacin . d . lib . 1 . x lib. 3. inftit. or46.
u lite de mirabilibus poteftai, arsis
---
 LIBRI I. CAP. IV . Q. T.
unum ab altero , fed extenſive , verbi inferendum , quiddam in hyena " reperi
1.
to gratia , artificium humanum cum iplari, quod in cane fit perfectius . Sic di
natura ; qua in comparatione , artifi- co definitionis hujuſmodi accidentariæ
ts cium præſupponit naturæ vim . plus au .. conditiones in fingulis metallis inven
tem cum polle artem natura fubnixam tes , non convincere lingula hæc qui
& adjutam , quam poffit natura fola , bus conveniunt metalli ſpecies elle
plurimis patet experientiis , lic enim Nam hæc non eft convenientia generis
naturalis operatio juvatur, acceleratur in fubitantia , fed duntaxat quali gene
& perficitur per humanam induftriam ris in accidentibus . Specificę namque
& artem : quod voluitle dumtaxat Ro- differentiæ ab effentia rei luni deſumen
gerium ejus verba indicant , & verilli- dæ . Quare ut adverſarii probent à de
mum eft . finitione , identitatem genericanı ; ne
Secundò reprehendunt quod dicitur à celle eit , priùs probent, vel fimul , &
Chymicis , unicum efle perfectum me- conſequenter probent , prętenſarum ſpe
tallum , live unicam metalli ſpeciem cierum differentiam eirentialem , vel
( aurum ) cætera metalla dumtaxatel- quid ei quodammodo equipollens ; v.
le auri inchoationes : & ideò tam fa . g. Homo & equus fpecies funt fub a
cilè metalla reliqua ad aurum , natu- nimalis genere ; id probari nequit eo
ralem fuam perfeétionem , reduci; quam duntaxat , quod animalis definitio , quæ
homo æger ad fanitatem , & ovum ad tamen effentialis ett , conveniat utrique
pullum . Hoc illi triplici ariere libi non ( ſic enim convenic'Petro & Paulo , &
fam quatere quàm fubruere videntur : tamen P. & P. ſpecie non differunt )
& ira mihi quoque aliquando vilum : fed probari præterea debet , quia ho
nunc maturiùs re perpenfa , video illa mo ett rationis compos , equus non eſt;
ipfa , quæ tum attuli argumenta , ut ſic etiam quod Aquila & Leo differant
obfeíti lolent, faccis laneis, arietis im- ſpecie , non probandum tantum co ,
perum infringere : polle commoda ex- quod ratio generica illis competat , fed
plicatione , exarmari, & enervari . A. etiam , quia utriuſque effentia diverſa
xietes ifti tres erant triplici retudine elt , cùm unum fit volatile., aliud be
contecli. Primus petitur à definitione ftia feu gradiens . Sic igitur , non quia
metalli , quam Geber , Petrus Bonus , hæc definitio eadem quę auro, compe
& multi Chymici admittunt : metal tit argento : ided hçc duo fpecie diſtin
tum , eft corpus folile , durum , o na. guuntur : ſed fequitur folummodò am
ia turam fuam fervans , à malleo dilata- bo hęc metalla effe : argentum quidem
li bile . Sed hæc tota definitio æquè con- imperfectè , quia potedt perfici , aurum
2 venit argento , & plumbo , ac auro , perfectiilimè , quia nequit in metalli ra
is æquè ergo ſunt metalla , atque aurum . iione perfici : Infanti juxta ac viro
of Respord. differentias rerum eưentiales convenit hominis definitio ; ut & vi
præterquam hominis , nobis effe igno- tulo ac bovi animalis ; fed' infans ad
:: tas: ided nos cogi definitiones formare huc perfici & definitionis membra per
ab accidentariis differentiis , quæ pof- fectiùs porett participare : non tamen
19 funt fæpè communes effe pluribus , quæ intans & vir ſunt hominis fpecies : idem
probabiliter videntur ſpecie differre. ve- de aliis metallis, & auro itatuendum ,
buti fi definias canem , certè definias per nam alia illa natura ad hoc inſtituit ,
proprietatem latratus, hyena tamen hunc ut queant ad auream perfe &tionem pro
iaiitatur , quæ canis non eft : & fic to- gredi.
tum iftud congeltum , canis elt animal Verum hic noværfuboriuntur difficul- 12
irrationale , quadrupes , velox , latrabi- tates ; novi ſcopuli allurgunt. dicat e
le , conveniet etiam hyenæ. nam & il- nim aliquis , hinc fequeretur: Primo ,
sla erit animal irrationale, quadrupes , naturam lic ſæpiùs à ſcopo ſuo aberra
svelox , latrabile . Neno tanien inferat re, quàm finem fuum confequi. quod
canis nomen ligenæ competere , vel convitium ferretúr in Deum . Natu
hyenam æquè canem elfe : fed potiùs re quoque aberrationes de ſuis inferio.
ribus ,
 66 DISQUISITIONUM
ribus, more ſpecierum , non folentpræ-
dicari, quia natura non multiplicat re-
sum imperfe&tarum individua , ut vide.
mus monſtra ſterilitatis damno multa. '
ta , hæc autem metalla de ſuis indivi-
duis re &tè prædicantur ; ut argentum de
hoc vel illo . Refpondeo. Non aberrat
à fcopo fuo natura , quia finis ejus elt ,
rerun varietate hunc mundum ornare:
& perfe& iora vult efle rariora. fit au .
tem hominum avaritia , qui metalla ef-
fodiunt priuſquam ad debitam perfe-
&tionçm perveniant ; ut minùs auri lit ,
quàm cæterorum metallorum . Sicuti
quia vituli plerique occiduntur à lanio-
dibus, idcirco pauciores boves exiſtunt ;
li his parceretur , boves fierent ; fi il
lis abftineretur effodiendis , paulatim au-
reſcerent , Enuoriandi verd ratio , quas
dam eft fpecierum , five generica ,quæ-
dam verd ' merè accidentaria . Monitro-
Tum de inferioribus attributiva enun-
ciario accidentaria , poteft æquè lo-
cum habere , ac argenti , auri , & c.
ficut enim dicas re &te , hoc vas eſt
argentum , fic etiam rectè dicas , Gor-
go eſt monftrum ; ſphinx eſt mon-
Krum : & ficut etiam dicas valis hujus
1
ellentia eft ftapnea , vel materia ejus eſt
Nanoum : nihil prohibet quin verè di-
cas , pygmæus iite eſt monitrofus , vel
fubitantia hujus pygmæi eſt monfroſa .
Sed parum hæc ad rem quæ de prædica-
tione. Quia revera , non quicquid im-
perfectum adhuwelt , eo nomine mon-
Arolum eft : maximé fi aprum fit per-
fectionem ſuam recipere , pullus in ovo
non eft monftroſus , vitulus non eft mon-
ftrolus , infans non eſt monſtroſus ,
quia hic ad virum , ille ad bovem i
ille ad gallioaceum cendit : etiam funt
poteſtate , quod actu futuri. idem de
metallis aliis ab auro dicunt Chymi-
ci . Sterilitate damnata funt tantùm
monſtra perfectorum animantium ;
non infectorum , non inanimatorum .
Acque ila ruit hæc replicatoria ma
china .
13 Secundd contendunt adverſarii proxi-
mam metallorum omnium materiam
eandem effe non poffe , fed uniuſcujuf-
que ſpeciei debere eſſe materiam pro-
y Richardus Anglic. in Correctorio ,
/
MAGICARUM
ximam diverſam , quod etiam nonnui
li Chymici fatentury , & probatur :
quia diverſe ſpecie formæ eandem fpe
cie materiam nequeunt informare : ut
de anima humana & equina patet
quarum neutra corpus alterius apta elt
informare : videretur alioqui, vetus il
lud delirium ftabiliri pofle : omnia ex
omnibus, five quodlibet ex quolibet gio
gni : & fic remotæ materíz fufficeret
identitas , poſſet unus Alchimicus allem
rum , in Apuleium illum , .vel Lucia
num auritum transformare . Reſpond.
Animas animalium perfe & orum requi
rere corpora organica , certis perfecte
modis difpofita : animas animaliumim .
perfectorum , ipſas quoque , quia ex
materia educuntur , requirere luam &
propriam minus tamen perfectam or
ganorum corporis compolituram , quæ
compofitara , live ( ut dicam ) organi
zario , de illius individui effenria eft .
Inanimas verò res dumtaxat cenſeo re
quirere , materiam illam communem
& præcipuè conſtantem partibus homo
gepeis eiſdem , & effe perfectids diſpo
litam , ad plumbi , kapni, argenti vel
auri formam : quia formę iltæ , non ad
compoſituræ vel organorum fabricam
ſed ad qualitatum primarum majorem
minoremve participationem , conſequun
tur , Si plus habeant terrenæ admixtio
nis , fieni ferrum , æs , plumbum ; fi
plus aerei liquidi , fient ilannum , ar
gentum , aurum . Conatur quideni na
tura ſemper aurum producere : fed ,
cùm nequit co mineralis deco & tio per
ringere , contenta elt aliorum metallo.
rum generatione pro modo virtutis &
materiæ proximæ difpofitione . Si non
fatis mulium adfit fulphuris ſubtilis ac
rubei ,adfit tamen fatis hydrargyri fub.
rilis & albi , fiet argeutum : fi verò
vis fulphuris excedat , & pnctuoſum
illud liquidum omni Git ex parte pro
bè defcecatum , producetur aurum .
Tertius illorum aries erat . Nuo- 14
quam conquieſcere naturam , fponte
fua : fed moveri & moliri donec per
fectionem ſuam fit indepta : metalla
verd hæc apparere omnibus ,
præfente cauſa efficiente , in yenis ſuis
con
Jo. Braccefcus contra Tauladanum .
 LIBRI I. CAP. I V.
Ir conquieſcere , nihil ſolicita , ut in au-
: rum transformentur . licet enim cen-
cum annis illie permancantnon impe-
dita, nuaquam tamen magis. illa an-
reſcent, fed in fuo ftatu permanebunt ,
ferrum , plumbum , argentum . Si lic
igitur quieta jacení, luam jam nacta
41 funt perfectionem . Reſpondent Chymi.
ci & bene refpondeat , nos hanc con-
mutationem deprehendere non poffe :
fed cur nequeamus , incredibilem red-
dunt rationem : quod ad alterius me-
talli in aurum metamorpholin millena
ríum annorum tempus requiratur. Quis
hoc illis definitum tempus revelavit ?
quis credat cùm ad cæterorum metal
lorum perfectionem , curſas viginti vel
triginta fufficiant annorum ? Major er
3
gd in auro formando mora , ſed non
rot fæculorum admittenda . Sicut au-
tem herbarum & arborum incrementa
non cernimus dum creſcunt : fed cre-
ville deprehendimus : ita latens elt
alteratio hçc & commutatio Metallo-
sum : quæ, non , dum fit , ſed dum
facta est , cerai poteft : quod verd il-
lam non cernimus , impatientia fecit
ed
& cupiditas ; dum malunt homines
præſens lucrum minùs 'capere , & qua-
1,
ſe eft metallum effodere : quàm fpem
pretio redimere , & illam tam longin-
quam operiri tranſmutationem . Sed
cur ad hanc , foroaculis & follibus fuis
ſe triennio pervenire pofle Fanianus &
alii gloriantur , li non niſi luftris ali-
quot exactis id poteit natura cauſam
puto , quia in terræ venis plus liquidi
humidi affluit , & calor quoque agit le-
piter ac paulatim : hic in chryſollo ,
&
nihil affluit liquidi : quare quicquid re-
of
fitlit , & revocat curſum efficientis cau-
al
ſæ , id faciliùs hic abſumirur : ignis
b
quoque et continuus , & non impe-
ditus , & quantum poteft urget . Præte:
1
rea nonnunquam aliquid auri maturi
& perfe &ti artifices admiſcent , ut fic
ars adjuvans naturam , cauld fit ve.
Dul
locius reliquum convertendi . ut no-
it tat Treviſanus , libro de tranſmutai.
metallor. ante medium . Ex his ap-
1 paret admodùm probabilem elle len-
z Alb. Magni. li. 3. de metal tract.
1. 6. 7. Getri , Rofari , Vannoccii. Bi
Q. 1.
tentiam Calliſthenis , Alberti Magni ,
& Chemicorum , unicam eſſe perfe
ctam metalli fpeciem z . Sed pergam
eſſe liberalis ac comis : eſto ſpecie dif .
ferant metalla, quid tum fpeciei( in
quiunt ) in ſpeciem quæ non fit alte
ri fubordinata immutatio impoffibilis
eit naturæ . Nos mox non effe impofa
fibilem oftendemus . Nec ad rem fa
cit illud de ſubordinatione . Revera
enim multorum commutatio oftendi
tur , quæ fic ſubordinata non funt :
& ſubordinatio iſta codem modo po
telt incelligi de plumbo & auro ,
ſtanno & argento : quo illi de his
intelligunt , quæ in iercia fect. pro
ducemus .
Quartum argumentum eft , ars iſta is
nequit veras gemmas tranſmutare in
gemmas alias veras: ergo nec metal
la poteſt in alia . Reſpond. gemmas
li qux fint liquabiles , poſſe ad majo
rem fortaſſis redigi perfectionem : non
tamen in alias diverſa fpeciei mutari
poffe , quia non poteit ignis quemli
bet inducere colorem : nec gemmæ ad
gemmam ea cognatio elt , quæ metal
li ad metallum . Gemmæ vero plera
que vel potiùs omnes , quia lapidum
ex genere ſunt , etiam funt illiqua
biles : quia non habent humidum un
etuofumi, ut metalla : fed aqueum , quod
igne difflatur . a
Ulrimo objiciunt , non dari cauſam
ſufficientem , quæ hoc operetur : cc
los enim naturaliter hæc metalla in
venis producere per calorem , & frigus :
nồn qua calor ille vel frigus , qualitas
taniùm elt , live calor aut frigus : ſed
quà elt organum ac inftrumentum coe
lorum , in cujus virtute agit ; hic ve
rò nec frigus adeffe in Chemica ope
ratione , nec calorem operari ut inftru
mentum agentis principalis , quia hic
non adeit agens principale . Refpondeo ,
de frigore jam diximus de calore ve
rò dico nunc agere , ut inttrumentum
ignis ; & elle ejuſdein fpeciei cụm calo
re ccelette ſeu eleineatari . Agens au
tem principale ett ſemen auri ipfis me
tallis inſitum : quod femen calore fo
I 2 ve
ringuccii, alior .
å Sic Alb. Magn. in 5. Metap. 2.
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
yetur , & adolefcit in aurum . Probatio tiones : Primum argumentum , quo con
verd hujus non incumbit alia, quam clulio probatur , pendet ex fupradictis
ad quam alchimici ſo . quia contraria negativa habet argumen
lent provocare ; folenius enim à pofte- ta non concludentia , imò nec admo.
riore probare vim feminis alicui rei in- dum urgentia . Secundum , quia mui .
fuiffe , cum genitum ex eo aliquid & tarum rerum cauſę naturales nos la .
ex potentia ejus in actum deducłum tent , & poteft hæc eſſe de illarum nu
cernimus . Denique conclufio . noitra mero : multa quoque. fiunt naturaliter ,
dumtaxat. exigebat , nos oſtendere na quæ quis , propter cauſarum ignoratio
turæ rerum hanc non eſſe contrariam nem , ſi facta certd nefciat : vel neget
Chryfopæiam , neque id argumenta ad- facta, vel non facta naturaliter , con
verſariorum convincere , quod puto luftendat . Tertium , quia Magorum illa
ficienter oſtenſum à nobis . Hæc de pri induſtria , qua mutarunt angucs in vir
mo axiomate .. gas , & é converſo , juxta D. Augufti .
num b naturalis mutatio fuit : mirabi.
SECTIO III. lior tamen eit hac , de qua nos agimus .
Quartum , quia calor ignis vim habet
De eadem efficacitate . transformandi metalla per varias alte
rationes , liquationem , ſeparationem
SUM M : A RIU M .. congregationem , & alias hujuſmodi :
ficut & calor nativus , cibum poteft
variè conformare , priufquam augeat
1. Probabile eft fic aurum produci pof- & incrementum præbeat ipli alito ; nec.
ſe : argumentis, quinque ſuadetur minùs eit miranda illa cibi , puta poc
quibus admifcentur hæc : Calor mi., in carnem , quàm hydrargiri in :
ignis ad varia efficax , ui do nalio aurum commutatio . Denique li fin
TUS. gulas illas alterationes conſideres , quas
2. Varierum transformationum experien- Chryſopæi requirunt , etiam qui plu
ria . Ex cadavere,velped crabro. rimas , nullam invenias , quæ vices
nes . Ex fimo ſcarabaj. Ex Bafili ignis in materiam diſpofitam agentis,
co ſcorpii. Ex auri pigmento olim excedat. cedo enim quæ illarum quod .
aurum , Cayri fornacibus educuntur ſi ſingulis par. , cur non ſucceſſive o
ex ovis pulli . Galena plumbi vena .. moibus , cùm ejus vis non retunda
Vermiculi mutantur in muſcas. Sal , tur , ſuggeltis ſemper novis fomen
bitumen , atramentum artificio funi, tis ?
non minus quàm natura . Triticum Quintò , perſuadere id debent intel 22
0 °.filigo mutantur in invicem . Loli- lectui non male diſpoſito , cùm va
um commutatum in triticum . Cal- riæ fimiles experientiæ , tùm plurimo .
chitis migrat, in Mily . Ligna per rum id ſe conſecutos afferentium afler
aquam lapideſcuni . Fručius arbo- tio. hoc po !terius probabo lectione re
rum , frujta navium liunt ana- quenti : prius verò probatur iis que :
tes in Scoria .. tusè retulerunt . Scaliger. c & Benedict .
3 : Demones faltem norunt:modos.trarf: Perer.. d primùm ars potest gignere
mutandi metalla . veſpas , ſcarabæos crabroneſque ex ca
daveribus , & ex . Itercore animalium :
It 2. axioma . Longè probabiliuseft , immd & ſcorpiones , ex herba Baſili
Slidpole alchymicam artem finem fuum co ritè pofita & collocata certis locis :
confequi , alia in aurum igne iran . ſed viventia hæc funt excellentiora me.
ſmutare : quam non poſſe . Dico elle pro- tallis : poterit igitur & metalla . Di..
babilius, quia revera id non probatur ces in his hominen arte tantùm ma
apodicticè , ſed tantùm topicè , ſic ta- teriam materiæ apponere , cætera na
men , ut moraliter ferè convincant ra turam per putrefactionem & calorem :
ſolis,
6 1,3 . de Trinit . c exerciti. 23 .. d .que ?, de alchim . I. de Magia .,
 1
LIBRI I.
folis producere . Verum in noſtro quo-
que caſu manum tantùm homo adhi-
bec cætera calor ignis in materia ef-
ficit, & quæ in ejus potentia latebant,
educit. 2. aurum ex auripigmento pro-
duci arte Plinius auctor elt , ut dixi.
mus , ſi dicas auripigmeniuin venam
effe auri ferilem ac inopem , hoc eſt ,
aurum imperfectum , ut ait Fanianus :
e hoc , ut dicitur fine probatione , ne
gari quoque poteſt. Nam plus videtur
differre ab auro quàm cuprum : nam
cuprum metallis annumerandum , illud
verð potiùs coloribus ac tincturis. 3 .
ex ovis f calore fornacis Cayri folent
pulli educi , non fecus quàm foru -ma
tris : cur non & hic foroax ſuppleat
uteri terræ vicem ? fi dicas , ovum na
tura ordinari ad pullum , & elle pul-
lum potentia : contendunt alchimici i.
dem effe plumbum auri reſpectu , ind
& argenti ; ideoque folere hæc metal .
la juxta invicem reperiri . Sanè Plinius
& venam plumbi, quæ vicina fo-
let elle & contigua venæ argenti ,
vocari galenam . Sed & ovum quoque
magis differt à pullo , quam inter fe
metalla. 4. Naturaliter videmus mul-
tos vermiculos mutari in volatilia
utpote muſcas : & tamen reptile &
volatile , pluſquam ſpecie diltant. §.
ut natura producit falem , bitumen ,
& atramentum : fic etiam illa nobis
artificum exhibet induſtria . Si dicas
fpecie differre hæc ab illis : contra ur .
gebo : cum eaſdem habeant qualitates
( quod docet experiencia ) non magis
differre, quàm pulli quos fornaces Cay-
ri produxerunt , à pullis ad pectoralis à
matre. 6. Plinius auctor eft triticum &
Giliginem in invicem commutata ; dit
ces , ſolis accidentibus ea differebant ,
eademque fuifle ſpecies Galeni b quis
dem fententia videtur , fed multis id
non probatur , eſto tamen : hoc ſi ve
rum , quid ad 7. Nam Theophraſto
lolium quoque in criticum fuit' muta.
tum : loliumne hoc ſilveſtre triticum
fuiſſe dicent ? quo authore ſcimus e
nim quid inter triticum & loliun.in ,
' e cap. 4. dic. lib. de re metallica '.
f. Scal.ſ. g 1.33 . cap. 6.
1.1.2 . ad Glaucam . cap . 7 ..
CAP. V. Q. I. 69
terlie. 8. calchitim in miſy mutari ,
fatis notum eſt, veriſimilius. etiam ea .
ſpecie differre , quàm idem eſſe . 9. la
pideſcere ligna li in fontes certos in,
cidant : norunt Arduennæ , & lignum
fit caudexque , qui neget . Bene eſt
non negant adverſarii : Sed hanc di
cent forte commutationem in deterius,
viventis nempè ligni, in lapidem vitæ
expertem : mortem hanc eſſe quandam
figni, faciliùs res degenerare quam.me
liorentur . Urgeo , etiam meliorari
nam in Scotia ex putridis navium frag
mentis , & ex arborum fructu in ma
re deciduo ( res eft vulgo notiffima ,
& probabitur libro ſeq . ) gignuntur a .
nates . Si tam admirabilem effectum
tranfmutationis aqua nobis exhibet :
cur ignis efficacitati, cujus major lon
ge vis elt in agendo , maligne detra
himus ? Herodotus etiam fcribit pla
tanum in oleam vertiffe : & alii ca
davera , in itatuas ſalis, de quo plura
dicam l. 2.9.18.in fine i
Denique notiſſimum eſt poſle ſaltem 3 ;
dæmones producere per applicationem
naturalium agentium , non modo res
inanimas . , fed & animalia imperfecta
quæcumque ex putrefa &tione naſcun .
iur : i multò igitur faciliùs poterit
metallum unum , in aliud eadem ap
plicatione commutari, quia longè mi
nor eft metallorum differentia , quam
inanimis & animasi , Sed Diabolus
nullum hujuſmodi effectum producere
poteſt , qui naturæ vires ſuperet : ut
conftat : alioqui poflet vera edere mi
racula. ergò effeétus hujuſmodi natura
vires non ſuperat . Igitur poteft fieri.
ut vel docente Diabolo , . vel induſtria .
& ſtudio tandem homo ad hanc cogpit
tionem pertingat ,,
SE
* i Eſ Scot. Lyceti e communis in :
2..di 7. vel.8. probab, li. feq: 9 ; 144
 70 DISQUISITIONUM MAGICARUM
S Е С Т І о IV.
An aliqua narratione conflet aurum bac
arte factum
SUMMARIU M.
1 Negatur à multis ob quatuor arga-
menta .
2 Sed fit credibile exemplis defenfis :
anonymus Gallus quidam Arnolo
dus Villanovanus. Ber. Treviſ. Ra-
im. Lullius . Anton . Tarvilin .
3 De Græculo tempore Anaftafii.
4 Refpondetur exempla impugnanti
bus ; explicatur cap. Spondent. de
crimin. falfo , in extrav . Teſtimonia
pauperum , vel fociorum aut fami-
liarium que admittenda . Nemo
ultimum artis ullius apicem confe-
quitur .
Ullum adverſarii fortius telum
intorquent , quàm ab experien.
tia ; 1. cur igitur , inquiunt , nullus ba-
Eteous effectum confecutus ?. cur omnes
oleum & operam perdidere ? nonne
moraliter hinc colligimus , id eſſe im-
poffibilibus annumerandum ? 2. quia ,
quæcumque adferuntur experientiæ ,
nituntur teftimonii ipforum chimico-
rum , quibus minime credendum : tum
quod in caufa propria ; cùm quòd men-
dicitas & paupertas fidem detrahat ,
tùm quòd fpe faſcinati & imaginario
nis vehementi apprehenſiowe putant ef-
fe aurum quod non eft , ut ait Ponti-
fex Joanoes 22. k quia poffunt effe 0
perationes , vel fraudulentæ & decep
toriæ , ut fuit Bragadini Veneti Al-
chimia : qui in Bavaria fupplicio affe
ctus anno 1591. coram oninibus impo.
fturam fuam confeffus fuit : fe ex auri
ramentis pulveribufque quos mixtos
carbonario pulveri 'habebat , aurum
fuum liquaſſe . Quare cavendum ne le-
Lorem decipiac deceprus ipſe Villa-
k Extrav . Spondent.de crimin . falſi til. Abb. in cap .ex fuarum de fortal.com
cap . 13.
I lib . 1. 1. 6. 13.
in Jo. And . in addition , Srecalar.
sis .de crim . falſi. O! d. confi. 74. de for- Eymerici g , 11 .
montius , pertinaciter defendens , ve
ram fuifle & finceram Anton . Braga
dini Chryſopæiam : cùm enim illa
fcriberet , nondum dies fraudem hujus
Cyprii planè aperuerat , Vide quæ de
itlo Villamontius itinerarii lib . 3. cap.
28. vel poffunt elle prodigiofæ , dæmo
ne faciente . 4. quia hanc artem nemo
unquam calluit quod patet, ed quod
nemo ſe unquam dixit ultimum ejus
effectum coplecutum : nemo etiam ver
bis vel fcriptis eam alios docere po.
tuit . His illi pugnant .
Sic conclufio . Defacto aliquos hac 2
arie verum aurum fecille , videtur elle
valde credibile .
Probo , quia tot ea de re parratio
nes funt diverforum , ut videatur pro
cacis animi & perfri Atz frontis , nulli
credere. adfcribam quæ nunc mihiad
manum , Cælius Rhodiginus auctor eft
! ſuo tempore in Gallia quendam ex
infima plebe hominem , mirė ſaga
modum excogitalle 9 quo chiy
fulcæ aquæ vi , ex metallo* quolibet
aurom fecerneret : & addit tales arti
fices vocari Chryſopłyntas, officinam ve
rò Chryſoplyſium . De Arnoldo Villa.
novano reterunt gravillimi Juriſcon.
fulçi , m eum virgulas aureas chemi
ca arte produxiffe , quas omnium exa
mini fubjecerit in aula Pontificis ,
ideo concludunt chemiam veram effe
ſcientiam . Objiciunt , Arnoldum fuif
le valde ſuſpectum familiaritatis cum
dæmonibus : & ided vel dæmonem
Iroc verè feciffe , vel faltem verum au
rum fuppofuiffe . Refpon . has effe ma
litiofas conjecturas . Si lufpectus Ar.
noldus , quomodo non in Romana Cu
ria , ubi affidaus erat , comprehenſus ,
ut maleficus , & caftigatus ? mera au
tem conjectura elt dæmonem verum
aarum fuppofuiſſe . Alii dicunt exa
mini ſubjeciffe , hoc eſt , obtuliffe : non
verò quemquam veritatis periculum fe
cifle : primum explicatio illa verbo non
congruit , deinde quis credat illo of
fe .
ibid. Bald .Joa . Plateam . in l. 1. C. de
argent, prec . quod in thefainfra lib. 10.
a Penna, Com . 36. ad 2. p. Dircea
 LIBRI I. CAP.
©
ferente aurum ad examen , neminem
la Roma periculum feciſſe ? ego verd ,
inde quod non fcribitur ab auctoribus.
illis falfum aurum deprehenfum ; pro-
2 babilius crediderim experientiam Ar-
noldo fuffragatam . Sanè id confirmat
quod de iplius cum Raymundo Lullio
concertatione auctor Theatri humanæ
vitæ tradidit , Raymundum hunc Bal.
earicum , hominem acutiffimum ,multis
rationibus demonftraffe Villanovano ar-
tis hujus disuvaplar ( impoſibilitatem ) tum
Arnoldum diſputandi pertælum ; quia
potius , inquit , te fenfu craſtina convin-
cam die :quæcum illuxiſſet , metamor.
phofimilli oculata exhibuit fide : qua il-
le motus , hanc ipfe artem amplexus ,
multa de eadem fcripfit opuſcula , an-
te annos fermid 250. De hoc Lullo ſcri-
bit quidam noltri temporis medicus :
1
non alchimiſta , p Hunc ego inquiren-
do comperio apud Anglos , re quidem
vera præftitiffe , quod ſuis libris profi.
I tetur : in arce Londini , julu Re
et
gis probasiſimum aurum confesije: mi
hique genus nummi oftenfum eft , quod
adhuc appellant Nobile Raymundi ,
1
auri ſcilicet puri Oy obryzi, ſummeque
indicature . ) Idem auctor Theſauri
hoc etiam narrat de Bernardo Trevi-
ſano ; eum cum initio fruftra magnas
opes in hac Chryſoplyntica prodegif-
fet ; tandem accuratiore Audio confe-
if cutum , ut biennio artem in opus
Spem in rem deduceret . Hieronym .
Cardanus teftatur , 9 Antonium phar-
macopolam Tarviſioum , coram And.
Gritto. Duce , & præcipuis patriciis
_ Veneris , argentum vivum in aurum
Com commutaffe , & ejus operis quædam
adhuc exſtare veftigia . Hoc Julius Sca-
liger , in contradictoria exercitatione
eludit potiùs, quàm diffolvit , dicens ;
fi hoc verum aurum fuiſſet , -Venetos
cum fuiſſe coacturos Reipublicæ ope.
ram hanc navare , vel artificium in-
dicare . Quis enim Scaligero indicavit,
Tarvifnum eis non indicaffe ? fanè
crediderim Venetos , vel incerti even-
o vol. 20. lib. 3. edit. Bafilienfis : in
Colonienſi vide indicem . ; Isallis . r T befan , vita bum , fu . Omit
P R. C. in Nomenclatore infignium to quod de fe fimilia Fornelius teftarar
forip. lib. de akdarcy, caufi
V. Q. 1. 70
tus fpem contemplille , vel præſtigiis
effectum adſcripſille . Tu Lector , ne
idem fentias, accipe teſtimonium aliud
ejufdem rei , ut in Cardani & Ara
golii fide , hoc experimentum ftet .
Guilhelmus ifte Aragolius , vir philo
Sophiæ & medicinæ apprimè pericus ,
ftudiorum cauſa degebat Patavii : fee
mel , anno 1550. Venetias excurrit ,
& honoris caula Hectorem Aufonium ,
matheſis & medicinæ laude clarum
inviſit: ibi cum intra alia Alchimice
aurificæ mentio fieret , eamque Guil.
helmus ſolidis , ut ipfi cum videbatur,
argumentis fubrueret: Aufonius in sea
quentem diem conventum indixit , coque
ires patricios Venetos , è nobilißima Cor
neliorum gente adductos : ex co auro ,
quod Tarvifinus ſpectantibus patribus
hoc eft , celeriter , non magna interpofi
ta mora , momento feciſſet , confeEtos an .
pulos ſpectandos contrectandoſque exhi
bere curavit . Ipſe deinceps Aragosius
Taruilium excurrens hiſtoriam fatti di
dicit : Narrabat ille à Gallo quodam ,
Aragoſio facie fimillimo , domi Jure per
aliquot menfes hoſpitaliter accepto , eum
fe pulverem honorarii loco accepillo
fed ut co tamquam arcano uteretur . Sc
verò non sam privati commodi , quam
publicæ fidei erga Rempublicam Vene
iam Rudia , co início Venetias navi
gaffe, rem Patribus indicaffe : fpesimen
artis cxbibuiſc; privatimo quoque in Cora
neliorum edibus non femel . Interea ve
ro Gallum illum infalutaris omnibus dia 5
fcepille , neque fe quidquam de eo am
plius refcire potuiſſe r. Vides caufam
cur Veneri non urferint Tarvilnum
& quam inanis illa magni viri , fed
fæpè iniqui Cardanomaltigis , fufpi.
cio .
Fortasſis eadem arte apud Cedre. 3
num ille frenum aureum confecerat
quod Anaftafio Imperatori obcalit :
fed videtur ilte præſtigiator potiùs
fuiffe quam Chymida . Poft primam
operis hujus editionem incidi in li
bruip And. Libavii medici , qui part,.
4 Opere de ſubcilitat. lib. de me
 1
72 DISQUISITIONUM MAGICARUM
1. fingularium , Syntaxi 11. de re me- : ars alia , in qua quis mente ſana per
tallica , plura teltimonia retulit . fectionis ultimum apicem fe confecu
Nunc ad objectiones reſpondeamus . tum alleveret , femper aliquid diſcen
Ad prinum ; multos ego commemora- dum ſupereft : neque huic arti peculia
vi , quos non Chemici tantùm , fed & re , quod opponitur.
medici & J. C. gravillimi teltantur rem
ipfam factam exhibuifle , Arnoldum QUÆSTIO II.
Lullum , Tarvifinum Et hodie nomi
nare poſſem , quos novi viros graves , An Chryſopæia habenda ex numero ar
in dignitate politos , & Deum timen tium ingenuarum , an mecha.
tes ; qui de le ipfis idem profitentur nicis annumeranda ?
Quos inentiri , vel impotturis , aut præ
trigiis , aut dæmoniacis artibus uti SUMMARIUM .
nunquam in animum meum pofſim
inducere : & fot injurii viris honeitiſ. 1 Secundùm fe eft ingenua og pars
( rmis , qui queant id ſuſpicari. Ad 2 . Phyfices quoad Tbeoriam , autme.
4 dico . Pont. loqui de gregalibus , live chanices quoad applicationem igni
fece illa Chemicorum , qui lucrum ca. um &c . inſtrumentorum .
plant , & aviditate pecuniæ in præ 2 Ipfi Chimici vel mechanici vel Phi
ceps ruunt , non de iis qui honeltam Lofophi.
inde rerum naturæ cognitionem dum
taxat petunt . Nec verum elt , nullos Acilis ; nibil ea me i

incumbere ; quod Principes viri multi isonem ,o igniariam illam applicatio

non fugiunt. nec etiam paupertas omnis nem : Theoricam verò live ſpeculatio
à teſtimonio arcet : ſed tantùm , quàm nem artis ipſius phyſiologia , in remo
vilitas aut vitiolitas vitæ dehonetat , tiſſimis latebris latentem , aquè inge
Phocion pauper erat : plus illi tamen nuam , a què ſcientificam ele natura ſua,
injuraco , quam jurato Paridi credidif- quam ſie phyſica : cujus eft portio non
fem . Teltimonium in propria cauſa ignobilis : aut medicina , cui ſubſervit
rejicitur , fed hic tellimonium dixere ancillarur : coque nomine acroama
fcriptores , qui non erant Alchimillæ , trois o epopuicis diſciplinis annume
acceperant illi quidem hoc ab Alchi- randam .
miltis ; fed alchimici dicta ſua fa &tis Si verd conſideres ipſos Alchimi: 2
probarant . Nec fanè domefticum te flas , quidam illorum meri funt me.
itimonium , ut nec alia alias inidonea , chanici , & filaturarii ac ciniflones :
rejiciuntur , quando aliunde teftimonia quidam verò philoſophorum nomen
habere non queunt. S. Et quæſo , unde honeltum in primis ac laudabile , ju
hic initium hiftoriæ haberi potuit, ni. re fuo Gibi vendicant : Etli enim o
fi ex ipſorum artificum dictis & rela. mois Alchimiſta ingenio ſimul ac ma
tione ? Ad 3. poffe aliquando efle tad nu utatur : tamen id omnui mechanico
les , & fuiffe : hinc tamen non ſequi , artifici commune eſt , & manus præci
: nullaś non fuifle tales Ad 4. multos puan operis partem in illis vendicat :
hanc artem verbis ſcripritque prodi- qui, principia cauſaſque artis ignoran
diſſe , & hodie cam tenere , & alios tes , nec certum in rebus præparandis
docere; fi qui contingant in praxi er- ufum , juxta præcepta congrua & ſci
rores , nihil mirum , quia facilè pecó entifica adhibentes , tempus & carbo
catur in iis , quæ ab ignis operatione nes abfumunt ; fuliginofi itaque & me
dependent, Nec ullius artificis eft , in re mechanici dicendi funt . Sed qui in
iis, quæ ab activitate extrinſeci agen- oleis , & aquis , & gummis ", & auro
tis naturalis pendent , ſecutum femper extrahendo , caufas & præcepta artis
effe & um ſpondere . Nec ulla quoque norunt : quibus freti effectum ſibi pol
3 licen
1 Petr.Gerar.ſong, too.Hippol .ſing.71.
 LIBRI I. CAP. V. D. III. 73
Vicentur : ii , etfi manuár ingenio , & reatur , & optatum finem contingerent:
operationem ſpeculationi adjungant , an in aliquo peccatum ab ipſis ellet ,
non mechanici', ſed philofophi dicen- quod ngetallum arceret expetitum . Dia
di : operatio enim illa , & manuum bolum ( ut folet ) latebroſum dedifle
auxilium , accidentaria funt fcientiæ : reſponſam : quàm breve , tàm ambi
ut in medico , & chirurgo ſatis eft guum : Laborate , laborate. hoc illos
manifeftum . pro fecunda pollicitatione arreptum
mirè animale: ergo perrexiffe in fan
QUÆSTIO III. do , & fornaculis continuandis , idque
adeò ftrenue , ut in nihilum cuncta re
Ad quam magie ſpeciem pertineat degerint : parati nihilominus pergere ,
Chryſopæia & ad imum cunctam rem decoquere ,
& pro philoſophico lapide bona cun
SU M M A R I U M. eta dilapidare : nili mifertus demen
tiæ Conftantinus fuggefliſſet morem
Sub diſtinctione pertinere ad omnes hunc eſſe dæmonis ut decipiat amphi
oftenditur exemplis . bologia lignificati : cùm laborare juſ.
2 Exempla natural Gir , hoc voluiffe defiiterent ab irrito
3 Exempla Demoniacæ . conatu , & ad honellum opificium ali
4 Exempla Deluforie . quod ſe transferrent, in quo certiùs o
peræ pretium cerneretur , lic ille . Sed

bol
huic quæftioni . Si alchimicus ore Natalis , qui Conſtantini focius
effectus verus non eft , quia falſum elt fuit , accepiſſe , bona fide , fcribunt :
aut apparens duntaxat aurum , pertinet hos operarios auri avidos familiarem
"
ad magiam præftigiatricem ; fi verus eft paredrum fub fpecie unius nymphæ
cffe&tus, tunc aut fit ope demonis , exciville , & facro carmine lapidis
pertinet ad Demoniacam : verum effe- confe tionem ab eo poftulalle dze ,
34 & tum voco , quando aurum verum quis monen jullille , uti ex ſex metalli (ut
00
conſequitur hoc autem poteſt fieri dicunt ) anifaris , hoc eſt , æquali pro .
dupliciter , vel vera tranfmutatione , portione , & hydrargyri certa mole
vel ſuppoſitione: quando hoc facit dæ mixtis , malagma componereot. cùm
mon , poteft etiam reduci hoc factum iraque hoc igni impofuilfent , ecce tibi,
ad præftigiatricem : quando illud , non fraudis minilter , carus ille Mercurius ,
niſi, ut dixi, ad dæmoniacam . Si vero more grandinis cum tonitru metalla huc
neo verum aurum , fine ope dæmonis homo illuc disjicit , & fpem ſimul eorum , ca
extrahit pyrotechnia ſua , tunc alchimia chinnante luſos cacodæmone . Illi aba
en pertinet ſecundum fe O propriè ad Ma- eti à chryfollo , non à turore , rurſus
giam naturalem : per accidens ad arrie magiftellum adeunt , ex poſtulant prie
ficiofam . Nam , qui t ad ſupernatura- mum de injuria : deinceps fupplices
lem referunt , propter cælorum influ- fiunt , & ut nunc faltem , meliore fie
10 xus : illi meo judicio falluntur : nihil de , quid agendum doceat , pergunt ob .
enim hic cernitur , ut oftenfum , quod fecrare ; demum ille nihil aliud retu
naturæ vires excedat . Jit quàm , ftrenue laborate .
22 2 Naturalis ergo alchimia exempla , Deceptorii effectus dux Hiſtoriæ oc- 4
jain nonnulla propofui. currunt , prior præftigiatorius Diaboli
.3 Dæmoniacæ refert unum auctor dæ- cus : posterior ad deceprorios & emun
10 monomaniæ : u ſe ex Guilhelmo Con- ctorios per humanam calliditatem per
ftantino , famoſo alchimico , audiville , tinet . Priorem fic narrat Cedrenus :
focios iplius, cùm perdiu flantibus , fpes Quidam ex eorum numero , qui Chemi
JI ſpecieſve auri oltenderetur nulla , con- cam artem profitentur , callidus hominum
filium à Diabolo petiille , ritene opera- oculos impoftura preftringere , argenta
riis
I Aragofius & Svinger. u Supra qu . 1. fe &t. ult.
-
 74 DISQUISITIONUM MAGICARUM
riis aliiſque obtulit manus pedeſquela. Od con pertum Gomes à Medis lib. 2 .
tuarum , alia aurea , diens e.thelano de ſale , his verDIS : Si quidem fuperio
rum reperiffe , multoque ita decepros ad nous annis dum agerem Luterie aderat
paupertatem redegit, Fama vulgata cap- una etiam fludiojus quidam , quiſquis
ius , o ad Anaftafium perduétus, free ille fuerit , Janis mibi norus , jamque con
num equi ex folido auro conflatum ac mar . /tanuis eratis homo ; atque in omni re
garitis confertum obtulit. Sed Imperator, ocentia doctrijumus , experientilimua
freno accepto : Utomnes , inquit ,fefels que , fedqui ingenio ejci ad fingendum
Teris , me profe td non decipies : ftatim acriore : ad perjuadendum verd quam par
que hominem , in caftellum quoddam re furt jubtiliore . Et qui variis , tametfi
legavit , in quo tandem periit , nimirum negotiis implicitus, Chymica tamen ar.
hæc aurea , nihil erant niſi per magiam ce , quam occultè exercebat, mirè dele.
omnia facta oculorum ludibria . Poite etaretur , is puero Franciſco Gallorum
riorem defcribit Jeremias Mederus in Regijamiliaris valdegratus atque in ocu
Acroamat . Chymiſtas duos focietatem lis erat ; at ,quo tempore diuturnum illud
initam paéto firmuſje , ut alter Chryfo- exitiale bellum apud Belgas , anno 1532.
pæie certiffimam artem Jo senere profi- ab eodem Franciſco commotum , à Cao
ieretur , älter rhizotomum ageret ca rolo quinto Cafare confirmatus vigebat ,è
agyrtam empiricum , O inter cætera foon Gallia ille in Belgas profectus eſt , atque
bem auri airo infectam colore , proluna Hiſpanum le ſimulans idiomate confi
rie pulvere renderet . Ernefius Baden- Jus , Lovanium primò, quo iplepaulo an
fis Marchio mirè deditus erat pyrotech- tea ejuſdem couja belli è Luteiia pulſus
ni& , bunc ergò prior ille adit , docircumo me receperam ; deinde Antuerpiam ſe
venit , aureos montes , pollicitus , & a- contulit , ubi domunculam conduxit , in
tria divitis Craſi , parantur omnia , eaque fornacem cum reliquis inftrumentis
jam ille , cætera belle , inquit : unum dum . Chymicis ſecreto conftruxit: jamque con
taxat opus , Reich vocant ( Hebræa vo vocatis amicis , atque imprimis quaiuor
ce ) hujus pulveres faciles inventu , 'apud divillimis fibi notis Hiſpanis mercato
quemvis pharmacopeum , vel rhizoto- ribus : horum in negotiando tarditatem
mum . Marchio puerum mittit : commo- exprobrare , atque ad majora cos com
dum in pelatu adituillealıer merces fuas pendia excitare cæpit . Elle quippe fie
expofuerat : de ut folenthoc genus , nibil bi astem profeſſus eft , qua brevi ac com
deelle ſientorea voce prædicabat . Adit pendio, fineque periculo, o navigatio
eum Principis puer · Ille Reſch expro. ne o ditari ipfi ampliffimè , atque vel
mit de pixidula fumofa , o pro folido Mide , Crelique divitias nullo negorio
appendit , quaſi quid foret obvium ac ſuperare poffent. Idque ad oculum prom
sinculcarum , addit fuperpondium . Puer p!O monjtraturum experimento , li au
Domino refert, impoſtor eum pulverem ri ſibi nummi quindecim , boni, proba
inſpergis hydrargyro , aurum verum rique ponderis preberentur. At illi pro
producit , ſed quod liquatum ex pulverinùs totidem libentiſſimè erogarurit .
se ; fis examen , verum aurum deprehen- Itaque acceptis ille nummis, unum quem .
ditur. Marchioni res mirè grata ,'diple vis ex mercatorum pediffequis ad le
in magiſtrum beneficus ac gratus probè accerfiri jubet : cui intranti , duobus
donatum dimittit . Chryſopæiam pergit tantùm regalibus impenfis : vade , in
urgere : feliciter , quamdiu Reſch'dura. quit , in domum , qua prima occurrat.
yit : ubi ejus refiduum parum fuit : uk . pharmacopola , à quo pete lapidem , qui
dique conquiri juſſit auri prolificam hanc Onaſtros appellatur, qui tametfi vilio
materiam . Negabant omnes fe , quis ris ſit pretii , tamen ut emas citius.
pulvis, Reſch diceretur, audiſſe vel di- totum impende. Quo abeunte heus , ait,
diciſſe unquam , itaque Marchio quod ne longam nobis moram faciat, ito re
fupererat igne folùm liquat , cauri &ta ad eum , qui è regione porta ma
ſcobem , impofturamque fimul deprehen- joris templi confiftit , vidi quidem hee
dis . Æque lepidum eft quod narratpro. fterno die cjufcemodi lapides proftare
apud
 LIBRI I. CAP. IV. Q. III. 75
apud hunc longè præftantiores, quàm a deret , jam non per chiliadas , ſed mye
libi , Aſtuid namque ille rem omnem , riades ipfum deinde experturum . Quia
ac perquàm cauid prævenerat . Nam Nam bus ille lente , atque grandioribus quàm
maſam quidem auream triginta: pondo antea verbis refpondens , tandem an
auri probatiſſimi coegerat , eamque in nuit : atque fub crepuſculo veſpertino
modum lapidis compactam , variis ap- ad ſe nummos adduci jußit : fuereque
pingi fecerat , atque circumueftiri colo- ad ipſum profectd quatuor aureorum
ribus : quam eidem noto ſibi pharmaco. millia allaia : nam teftimonio mihi
pola , fortè doli conſcio , lucrique parti funt, qui adnumerarunt . Quos ille ac
cipi, commendarat : data refera , ut cui . cipiens : atque ad preparandos eos in
cumque perenti Onaftrum lapidem quan- tegrum dari fibi diem petens , Merca
tulocumque oblato prerio exhiberet : un- cores dimiſit : latimque fub ipfo no
de occurrenti pediſequo lapis eft datus , & tis conticinio admiſſis equis, quos pré
atque ad manus Archichymiſté ( dignus parari jufferat , quàm celerrime ſe in
elt enim hoc titulo ) perlatus. Tum ille Galliam intalit , atque Lutetiam tan
lapidem oftentans, ac fefquipedalia de dem tuius pervenit ) Hæc ille : fi
co verba proferens , jubet accendi forna- nis non foret ſcribendi , fi quæ lin
cem , illas éduci, inftrumenta apponi , gulis diebus talia contingunt , vellem
quin lapidem inungere , lavareque cæpit. perfequi . Utilius erit
Demum oblatos libi aureos dentibus pre- quum eft , & ad animæ falutem fpe
mebat , poſt malleolis tundens, cun qua- ctat , diſcutere .
dam tacita verborum interjectione , in
ollam immittebne . Quibus rebus Specta QUÆSTIO IV .
corum oculos in fe , non intentos modd .,
fed quaſi colligatos tenebat . Ex quo illi, Licitane , an illicita fit Alcbimia ?
cæca duce charitia , lapidem curiosè lu
frare oculis , /ummopere admirari , Spe SUMMARIU M.
Jimul. O expectatione accendi, hortari
queſe invicem , neque cunftandum. exe * 1 Diſentiunt Authores ,
perimentum ſucclamabans. Tandem com 2 Jure comnouni non eft prohibita
miſtis aurco cum lapide aureis quoque explicantur cop: Epifcopi. 26. queft.
nummis , univerſa educta maſſa , excree si o cap . / pondent. de crim . falſi ..
riſque per ignem coloribus , jam non la . In extravag.com
pidem , fed aurum purum putnm ipſare . 3 In foro conſcientia pauciflimis eft
ferebat. Quæ illico per duos ex Merca . permiſſa proprer circumſtantias van
toribus ad aurifices delata eft , eaque rias finis , modi , temporis , perſo-
probala Jatis, triplum haberi inventa eft
puriflimo , atque eſtimatione 4. Peccatur defectu finis , per avari ..
primo . Quo nuntio allato domum , at tiam . Auro alchimico quo pacto li ..
! que occluſo poft ſe ofio : mira omnes. ceat uti . Non ad commercia , nec
exultare lætitia ac triumphare gaudio medicinas :: quando ad ornatum og
expetunt . Quare mutud fe imprimis ju utenſilia . Nunquam admifcendum
rejurando aſtringentes , . ne cuiquam ho monet & , ſtultum hinc lucrum pete
minum hoc tantum arcanum retegerent re , peccatur etiam per curioſitatem ,
protinus experimentum , quod pluſquam quam hoc fit periculofum .
pro comperio habebant , non denis am s . Peccatur ratione modorum , fiveme.
! plius , centen / ve , fed millenis , dom od diorum , fi ex fuperftitionc vel peu.
plus aureis iterandum cenſuerunt . J'am Eto , cum demone agatur. Alcbimin
1
que ſe toros Archichymiſta , tomquam le multi magi , vel faltem fufpecti..
alteri Plutoni pecuniarum Deo , devou Præfumptio magie eſt contra Alchi
ventes , precibus ab eo petierunt miflas: de facto fit adhibitis fu
milleriis ab und zuque oblatis aureis ex perfliciofis : vergunt in maleficium
1 gerimentum seminaret : nam fi fuccee philtrorum vel venenorum . Peccatar
K 2 csiam
 76 DISQUISITIONUM MAGICARUM
etiam quando ſacra Scriptura terbis ris pofirivi. Quoad jus civile & com
vel facris picturis abutuntur . mune Romanorum ( de communi enim
6 Peccatur ratione temporis , malè im- jure nunc loquor , non de particulari
penſo aut omilis aliis oportunis, ad bus locorum itarutis, vel regnorum ſan
que quis tenebatur . etionibus ) res eſt expedita : nec ulla
7 Peccaiur ratione perſona , quia non conftitutio talis reperitur . Quo ad jus
ſatis dives , parvi judicii , aut in. Canonicum , videntur obltare duo Ca
genii. Gaudentes decipere , ſeu rer nones , nempe , cap , Epiſcopi 26. quæft.
Japelles . Incontinentes, aut luxurioje 6. cap. Spondent in Extravagani.
@ iracundi. Variabiles , inconftan- commun. lib . g de crimin . falſo . Sed , fi
des , impatientes, indotti da philo- benè confideres , neuter canon convin
fophiæ imperiti, ſuperbi , curioſi , cit intentum . Nam d. c. Epiſcopi can
impii, injufli, non iimentes Deum , tummodo damnat eos qui credunt per.
nec proximum amantes , vel impu- fonarum tranſmutationem in varias fe
Farum ſpecies fieri : quod & ratio do
8 Quomodo quiſque feipfum debet exa- cet addita : fi quidem ( ait ) Satanas.
minare . Quomodo Confeſſarius ſe transformat je in variasſpecies ferarum .
debeat gerere cum alchimico pæni- Non eft igitur cur ad quamlibet ſpe.
tente . De opinione putantium pof- ciei in fpeciem tranſmutationem ca 1
fe hominem hac arte verum gi. nen extendatur . Et licet eò extende
gni . retur , dicerent Alchimici fe non cre
, Lex Anglie deberet ubique promulo dere hanc à dæmone, fed à natura fie
gari do fervari , ut non nifi Prin- ri metamorphcfim : nec eam elle veræ
cipis permißu hæc ars exerceatur à ac pertectæ ſpeciei , in aliam pertectam
Jubditis . fpeciem , ſed imperfecti & inchoati in
30 Sed non nifi à Principibus , ani tuam perfectionem . Fortiùs firingit al
valdè opulentis . terum e. Spondens , nam iHud difertè
si Opinio illa communis Juriftarum alchimiam prohibet , & infamia care
non excufat à peccato in hac re ceriſque pænam præfigit , Clericos ele
quare . jam pofleflis beneficiis privat , & ad ca
12 Quam vim ubique debeat obtinere pienda reddit inhabiles . Reſponder Ar
diet. cap. Spondent. toncinus , Pontificem egifle tantum de
jis , qui Sophifticè tranfmutationem
3 Rohibitam cenfuit Angelus de Clae confingunt : tamen Canonis verba ſa
P vaſio
Beach x , ſed id nullo jure probat , sis clare indicant cenſuille Juan. XX11 .
verùm rationibus dumtaxat , ' P. Va- nullum à quoquam eorum verum au
Jencia ed inclinat , ut faltem ratione fum fieri , & ideò omnes pro impoe
circumftaariarum fit illicita & perni- ftoribus habuille ; fic enim verbote
ciola : idem P. Pererius cenfuit : uter nus habet ſanctio ; Spondent , quas
que locis antè citatis . Licitam verò non exhibens , divitias pauperes alchi
nec ullo jure prohibitam , ind & in- miſtæ : pariter , qui fe fapientes exiſti
ter artes. metallarias à jure civili rece mant in foveam incidunt quam fece
ptam , communis eft fententia juris in- runt . Nam haud dubre hujus artis ala
terpretum y . Pedetentim progredien- chimie Profeffires alterutrum ſe ludifi
dum : nani facilis hic in via lubrica , cant : cùm lue ignorantis conſcii eos , qui
lapſus. Jupra ipſos aliquid hujuſmodi dixerint ,
Prima Conclufio . Nullo, jure in fo- admirentur : quióus cùm veritas quæfita
ro fori bæc ars videtur prohibira , ut non non fuppetat , diem cernunt , facultates
liceat eam exercere , ex defenfione ju- exhauriunt,idemque verbis diſſimulant
falfi
xin verb. Alchimia . p& decif. 388. Fabiani tr . do empt. ego
y Oldradi Joan .And. Abbar. Bais vendi. q. 3. Zanetini.c.t. extra . de aca
di locis ſu.cit. q. 1. fe &t. 4. Alberici , oufar . T home Arfoncini , quodam de hoe
de Rojate in ver. akhirnia Guide, Pare confilie .
 LIBRI I. CA P. IV . Q. IV . 77
falfitatem , ut tandem , quod non eft in Æquoris , argentum fi vivum tum fo
rerum natura , de verum aurum vel are ret: & quor ,
gentum Sophiſtica tranſmutatione confin Omne vel immenfum verti mare pofo
gant : coque interdum eorum temeritas fet in aurum.
damnata to damnanda progreditur , ut Píci quoque Mirandulani circumfer

ia )characteres fidis oculis , de non alias ficiendo : nec hujufmodi in De Italia libri
alchimitum fornaris ignem vulgum igno- ex illo tempore vetitæ lectionis un
rantem eludant . Hæc igitur perpetuis 20m quam fuere . Altera Canonem ex hy.
lentes exulare temporibus , bac edictali potheſi procedere ( aurum omne alchi
conftitutionc ſancimus : ut quicunque bue micum elle fallum ) & ideò damnari
jufmodi aurum vel argentum fecerint.; tantum , qui fallum cudant : idque ad
vel fieri ſecreto facto mandaverint , rei lucrum : nempè, ut utantur in contra
ad hoc ſcsenter ( dum id fieret ) facien- & tibus & folutionibus ( quod clarè in
sibus miniftraverint, aut fcienter , vel dicat textus ) ideò non damnantur hoc
argento , vel auro ufi fuerint venlendo capite , qui verum aurum producunt ,
vel dando in folutum : verum tanti pon & arti vacant animi dumtaxat cauſa ,
deris aurum vel argentum pæne nomine nolentes in commerciis aut folurioni
inferre cogantur in publicum pauperibus bus hac arte uti . Quare non ars , quæ
erogandum , quantum alchimirum exis ritè inuituitur , & exercetur : fed arcis
ftai, circa quod eos aliquo prædi&torum abuſus damnaretur. Sit igitur
modorum legitimè con /hterit deliquiſſe : Secunda conclufio ; In foro confcicn
facientibus nihilominus aurum vel ar. riæ non promiſcuè , fed cum deleétu ars
gentum aichimirum , aut iplo ut præmit hæc permija : imo pleriſque , ut perni
situr fcienter utentibus perpetuæ infamia ciola , lic illicita cenfenda. Hanc con
Xota reſperfis. Quod ſi ad præfalam pe- clufionem optimè probant argumenta
nam pecuniariam exfolvendam delin Angeli & Auctorum primæ fententiæ ,
quentium ipforum facultates non ſuffi- contra præcedentem verò vim habent
siant ; poterit difcreti moderatio jude. nullam . Notandum quoque , quicquid
sis , pænam hanc in aliam ( puta car- illiciti elt ; id non ex artis natura ( quæ
ceris vel alteram juxta qualitatem ne in ſe mala non eit , imò , quatenus
gotii , perſonarum differentiam , aliaſque ars eft , & fcientias imitatur , ſecun
atrendendo circumjtanrias ) commutare. dùm fe bona elt , ut & cæteræ (pecula .
illos verè , Oʻ. Subdit pænam in eos tivæ cognitiones ) proficiſci , fed à vi .
qui alchimica materia abutuntur ad tio circumitantiarum , quæ ut pluri
inonetarum adulterationem , de quibus mum in hac operatione inveniuotur
eſt ejuſdem Pont. contitutio alia , in Hæ li deſint , non video quid repre
Gapis. prodigens extravag.ſingular. titul. hendi queat : ſed quia vix unquam de
de crimine falſo . Ad hunc Canonem ſunt omnes , rarò fit ut alicujus ratio
duplex mihi occurrit reſponſio , una ne non adfic virium & peccatum . Ided
eum non fuille uſu receptum , vel non dixi, plerique perniciofam & illicitam
ulu abolicum . Nam poltea hæc ars in cenſendam . Sed quæ iltæ circualtan
ipſa adhuc urbe viguit : maximè, vix tix ? precipuæ & capita cæterarum
centum annis poltea , ſub Leone X. nam quatuor : fiois modi , ceniporis &
illi Aurelius Augurellus egregius Poe- perfonæ :
ta librum fuum de Chry / opeia dedi Signis fit lucrum , avaritia : il
cavit : Qui inter cetera illud nimis licita eft , quia lucrum ex hac arte el
jactanter , dePhiloſophico fuo lapide . illicituni , non enim licet hoc guro
Ipfius ut tenui projecta parte per un uti ad coin inercia contractuſve , ut ita
das. tuit Joan . xxiv . Intellige , li pro vero
auro
( * ) Sic legitur in editione etiam Plan. facili mutatione . Sed adhuc reliqua meren
tiniana a Romana , fed depravatè ac dola manent. )
musike . Valencia, conjicit legend, fiftis
 78 DISQUISITIONUM MAGICARUM
auro quis uti vellet , nam hoc illici- dic ipfi , vel modo quo non expedit
tum contendunt z : & meritd , nam & elt ex filiabus ſuperbiæ , Vide Sard ..
aurum iftud vel nunquam habet pro- Thom. 2. 2. quæft. 167. Et animus de
prietates omnes veri auri , vel id a- ditus vanitatibus atque inſaniis fallis
deò rarò contingit , ut cenſendum fit exponit ſe decipiendum Diabolo : ata
non contingere , quare tam veriſimili que hoc effe omnis ſuperſtitionis ini
cauſa dubitandi exiſtente , non licet in tium docet B. Auguſtinus libr. 2. de
commercium deducere ut verum au- doctr. Chrift. cap. 22. 23. Et Divinæ
rum : vendi tamen poſle pro auro al Scripturæ teſtimonio , qui amat peri
chimico ; & juxta altimationem peri- culum., peribit in illo . Sic enim . Sa
torum aurifabrorum , nemo DD. illo : piens loquitur: in ſuper vacuis rebus no
rum negat, neque negandum elt . Non li fcrutari multipliciter , e in pluribus:
licet etiam id facere , ut in medica- operibus ejus ( Dei ) non eris cunoſus .
mentis quis eo utatur : nam propter Multos, enim ſupplantavit Ju /picio co
rationem . jam memoratam , nec veri rum ( hoc eſt vana fpes & exſpecta
auri vires falutares habere , nec noxiis. tio . ) Et in vanitate detinuit fenfus ita
qualitatibus . , ab igne carbonario & ve- lorum . Denique fubdit : qui amat pe
nenato hydrargyro contractis carere cen ; riculum , peribit in eo . Eccleſiaſtic. 3.
ſendum . Multo minus licet eo uti ad à verf. 24. Denique uno verbo , quan
monetarum mixtionem : hoc enim u- do finis malus , ars illicita : qualis
num caput foret criminis monetarii , finis, tale exercitium .
juxta dictam fanétionem Joann.xx11 . & Si modus ( hwc media pertinent ) si
prædicti DD. juris concedunt tales pu- exercendi artem illicitus , ars quoque :
niendos pæna monetę adulteratæ . His fi vanus , ars vana : f fordidus o in
ca Gibus fubeffet peccatum Mortale. Si quinatus , ars erit inquinata impu
verò , quis illud cuderet five produceret ra . Huc referènda media ſuperſtitioſa',
tantum ea gratia , ut ipſemet in an ut fi ex paéto expreſlo vel tacito cum
nulos , catenas , aut ſupellectilem pro- dæmone ; quod frequens elle docuit Au..
priam cò uteretur: huic omni cura fo- ctor Dæmonomania a . , & fanè docet
ret adnitendum , & vigilantia ,, ne quis experientia : adeò ut Arnoldus . Villa
eo vivo & mortuo per hoc decipere- novanus, & Lullus & Geber , & Ba
tur . Alioqui pro negligentiæ latitudi- chonus , & Richardus Anglicus , Ma
ne , hic quoque peccati gravitas naſce giæ hujus nigræ ſuſpectivehementer fue
retur : & quantumvis . quis diligens , fint : & Paraceltus , & Agrippa , &
vix vanitatis culpam evaderet . Non- ille Guilh . Conftantinus , & alii non
quam fanè ftultitiæ & imprudentiæ cul: nulli deprehenh : & inter inftructiones,
pam evadit , qui ex hac arte lucrum inquiſitorum fidei fit una , hac quoque:
quærit . Semper enim ftultus eſt mer nota Magos hæreticos dignofci, Dire .
Gator, qui in illud negotiationis genus Etor. Inquiſit. fidei p : 3. fol. 443. edi.
incumbit , quod videt nullum , vel de tion . Romana . que in lucem prodiit juf
millibus aliquot unum , lucrum feciſ . ſu Gregorii xii. ubi rationem ſubdit Au-.
ſe : omnes veid , vel mille contra u. ctor libri , Nicol . Eymericus ? quia ut
num facultates ſuas abſumpfiffe. Quod plurimum alchymiltæ , quando non pol..
cum . alchymicis contingat , idem de his ſunt pertingere ad finem intentum s .
damni lucrionibus dubio procul ſentien- quærunt auxilium dæmonis ( exemplumas
dum . Nec roti funt in conſcientia , pofui præcedenti queſtione ) eum invo
qui hac in re fola vana ducuntur cu cant & implorant , & implorando ob
rioſitate , nam curiofitas, peccatum eft fecrant , & tacite . vel expreſsè ei facris
oppofitum ftudiofitati , per exceffum : ficant . Accedit experientia , quia quan.
quo quis defiderat immoderate ſcire docunque viguit inter multos alchimia ,.
quod non expedit , vel pluſquam expe- eciam inter, multos tum viguerunt nias
lefi
2 Sic D. Thom.in 2. d: 7. 943, art: Silu. & Fumus in ſum.Fabia ...7.8. Alt
11.0 22.qx. 77. art. 26d. 1. ib. Cajes .. ber.in ver.emplio. a lib , 3 ; 35
 LIBRI I. CA P. IV . Q. IV . 79
lchicia & fortilegia , uthoc infelici ævocationem ab actionibus & Rudiis , ad
experimur . Tum quia non defunt, qui quæ quis tenetur .
adhibent vanas oblervantias cæremonia Deniquc perfonarum conditio hic vel
rum , nihil ad effe &tum conducentium , potißimum difcrimen inducit : hæc e
ut certæ diei , tunicæ ex lino crudo 3 nim , & finem ſolet illicitum intende
certorum ciborum abftinentiam , & alia re , & in modo errores gignere &
hujuſmodi inania . Quod q ad.avidi. tempus ipopportunum facere . Inprimis
tatem odium accedat, aut incontinen- ars hæc illicita cenſenda pauperibus ,
tia , proclive admodum fuerit ad phil- immo & privatis omnibus periculi ple
tra & intoxicationes recurrere . Pecca- niffima eſt : manifeſtum id fit , tum quia
tur quoque non leviter in artis tradi- hi ſolent lucrum ſpectate , & fic ar
tione , quando facræ Scripturæ nomi- centur eorum ratione , quæ dicta ſunt
nibus & verbis abutuntur ad fuas no- in circumftantia finis : nam auro illo
menclaturas vel præcepta : neque mi- intendunt uti ad commercia , medici
nus , quando libris fuis inſerunt figu- nas , vel monetam ; aut fi ipfi non u.
de
ras ſeu imagines , vel planè obſcænas , ſuri, periculum apertum elt , ne utan
de
vel etiam propter abuſum rei lacræ pror- tur hæredes. Idi hac arte depauperan
nem
fus blaſphemas , quod fecit ille typo- tur : familiæ neceſſaria non præbent :
30 graphus Bablienlis, qui Rofarium ex- caufa ſunt ut uxores & filiæ cogantur
cudit : & facræ Triadis , Chrifti Domi- indigno fe quæſtu fuftentare : cùm me
dis
ni relurgentis , & B. Virginis Mariæ dia & inftrumenta propter inopiam de
coronationis icones : quas homines hæ- ficiuot, facilè progrediuntur ad ſuper
retici templis ejecerunt , eas ad alchi- ftitiofa , immò & pa&a quæ diximus
mica myſteria & transformationes tran- in circumſtantia modi : fanè hoc ipfi
-30 kulit . Sed mirum id non elt , lunt e quoque chymici fcriptores funt teftati .
* nim Sacramentarii ubique, prazpotteri . Nama Geber b Non ergo , inquit , hæc
8, Peccatur denique nimis curiolis fæpè ex. fcientia pauperi om egenti convenit , fed
ue perimentis , dum modò hauc ratio- potiùs eft illis inimica . Secundo Polit .
nem , modò illam fequuntur , & fic dicit philofophum , impoſſibile eft indi
nunquam fciunt , quod ſemper addio gentem philofophari, ) hoceft alchimiæ
fcant. Itudere , ( nam ſolos alchimicos in li
33 6 . Temparis quoque circumſtantia pere bris Turbe philofophorum , vulgati illi
pendenda . Nam temporis jactura pre- vocant Philoſophos ſatis fuperbe . ) Ec
tiofiffima , ejuſque malè conſumpti ra- idem Geber alibi : 6 Artificem ( ait )
& tio reddenda Deo ; quare peccant, qui hujus fcientiæ oportet cffe fubtiliffimiin
od nimis mulcum his vacant artibus , item genii , de naturas metallorum â corum
es; qui eo tempore , quo officii ratio , vel generationes , infirmitates eoimperfectio
je : debicum aliud charitatis aut juſtitiæ nes in ſuis mineris fcire cognoſcere ,
poltulat : ut ad feria magis ,{e confe- antequam perveniat ad hanc artem ,
tie rant : v . g. magiſtratum quis gerit ! Non autem ad ipfam indagandan are
f pon poteft detrahere horis, quæ ad re &tè cedat artifex groffo ingenio drago duro re
munus exercendum necellariæ .familiæ pletus, nec cupidus , nec avarus in fum .
præeft ? æconomiæ re&ta ratio non de- pribus eo expenſis . ) Nec vir duplex
ol bet incommodu in lentire . Ecclefialtic animo , fine felie og cervice , wel mena
1: cus eit ? quæ ratio ordinis poſtulat , te variabilis, nec nimis feftinus : fed
es præponenda,tornaculis , & volupta doctrinæ filius , vir ſubtiliſſimo ingenio
O şi fuæ . Proximi neceflitas operam tuam decoratus, fufficienter locuples , largus ,
obe depolcit ? charitas ei jubet adelfe : non fauus , firmus in propoſito deconſtans ,
Ti facis peccas . Demum , uno dicam paliens , mitis , longanimis aga tempera
verbo : quod tempus otio licet hone- ius . ) Avaro igitur & pauperi hæc fcie
3 fè dare , illud licebit his Itudiis : nec etia , fecundùm ejus Principem Ge
amplius . Otium voco quietem & va . brum , inacceffum & vetitum habet li ,
men .
b Rofari Philofoph. fol. 224 , cb . de perfetto magifterio .
 80 DISQUISITIONUM MAGICARUM
men . Et nota requirere fufcienter lo- ratione circumſtantiarum , alchimia ,
cupletem : hoc eit , cui ſuperſit , à ne- quan hujuſmodi .
cellariis , ad hoc ftudium . Arcet etiam Hinc poteft unuſquiſque fecum per- 8
ſimplices & parvi judicii , cùm dicit pendere : Primd , an iple talis , & an
ibidem , non debere elle line felie & cer- ulla , & quæ , pericula ipli ex aliquo
vice : hujuſmodi enim facillimè à dx- harum circumftantiarum defectu immi
mone & aliis impoſtoribus circumve- neant : & eacum Confeffariis fuis com
niuntur : ideo vetita illis hæc ars pro- municare , & eorum ſequi judicium
pter periculum . Arcet etiam eos , qui debet .
amant alios decipere , cum addit : nec Secudd poteſt videre confeſſarius
vir duplex , quia hos arcet pernicies quando lit talis à peccato immunis , vel
aliorum , quam quærunt . Arcet intein- quando adlit veniale , aut etiam mor
perantes, uc luxurioios & amantes vin- tale ; quando impendenda , deneganda ,
dictæ , cùru vultetic longanim : s & tem. vel differenda talium abſolutio : diffe
peraios : alioqui pe iculum eii , ne re . renda , cùin recidivæ veriſimile pericu
currant ad maleficia hoitilia vel sama- lum : deneganda , quando graviter ,
toria . Arcet variabiles, inconitantes , contra juititiam vel charitateni ob ſtu
& impatientes : quia hi facilè , cùm dium iftud peccat , nec vult deſiſtere .
non fuccedit ,ad dæmoniaca ſublidia.con Terrid . Quia fæpiùs curiofitas caula
fugiunt , Arcet eos , qui obtuto ſunt eſt ftudii , & hoc vitium valde profer
ingenio , quia oleum perduot & ope- pit à minoribus ad majora , diligenter
ram , item qui philofophiæ veræ impe videndum , ne quis ad experientias &
riti , eandem ob cauſam . confirmat id opiniones erroneas excurrat : V. g. ne
Arnoldus Villanovanus d his verbis : putet hac arte hominem verum , mo
Quicumque velit ad hanc fcientiam per. do à natura ad hanc generationem non
venire , o non eft philofophus, faruus inſtituto : fed urina vel alio humore ,
cft : quia hæc ſcientia non eft , nili de igne aut Sole in vitreis phialis deco
occultis philofophorum . ) Propter iíritos do poſle produci , quod' temerè Jula
itaque conatus, temporis & lumpruum Camillus afferuit , & incautè Thom .
jacturam his quoque videtur illicita : Garzonius diſcur. 41. Feri univerſ.cre
& cùm plerique alchimici vulgares Gant didit , & quidam hoc inventum Arnol
tales , ſequitur pleriſque illicitam efle , do Villanovano tribuunt , vero an men
in foro poli , de quo nunc agimus. De- dacio diſputare non eft neceffe , inquit
pique exigunt artis magiftri & meritd , Mariana lib. 14. rer. Hifpan.cap. 9.Nam
ut fit homo humilis , juftus , pius , & quòd tale quid fieri queat 2 vel aflere
Deum timens , citantur ifta Hermetis : rc , vel experiri (tulium , impium , er
e Oportet illum , qui introduci vult in roneum & blaſphemum foret : tum
hanc artem Japientiam occultam , quia , cùm homo præſupposat , corpus
arrogantiæ vitium à fe repellere , Opium & animam rationalem , li quod produ
ele , ac probum . Et poitea : Fili antecis , homo eft : fequeretur , Deum ex
omnia Deum oportet ismere , in quo dif lege & ordine, quem naturæ præfixit ,
politionis tuæ ejus eft . Et illud Alphin teneri huic animam rationalem corpo
dii neſcio cujus: Scito fili, quòd illam ri infundere , quod plaſphemum : vel
fcientiam habere non pores , quoufque rationalem animam ex materię poten
mentem sam Deo purifices , ſciai te tia illic educi , quod hæreticum : fo
Deus habere certum animum ac rectum . ) ret cpim tunc anima corruptioni obno
Cùm ſuperbum arcet , docet illicitam xia & mortalis . Deinde talis anima non
eſſe curiolis : cùm pietatem , ſuperſti- haberet peccatum originale : quia per
tiofos rejicit : cùm probitatem & Dei generationem viri non eſſet propaga
timorem , & animi puritatem ; vitio tum hoc corpus , & homo conceptus :
ſas.omnes , quas diximus , circumftan . nec indigeret Christi redemptione : quę
tias deteftatur . Non aliis ergo licita hæretica quoque omnia ,
Quar
d d. f. 224 . e è quarto tractatuum Rofar, fo. 223,
 LIBRI I. CA P. IV . Q. IV . 81
Quariò. Ex his omnibus patet , opți- duntaxat, audito ſapientum confilio,ele .
mana eſſe ( quam ajune Angliæ ) le- Sanè pericula pleraque ſuperioribus com
3 gem , ne cui lioc permiſlu Principis ., memorata cellarein Principibus , ma
Tub poena capitis , liceat alchymicam nifeftum eft .
exercere , quam legem expediret eriam Cæteri , non eſt , cur abi blandian- ir
alibi ferri . Nam tunc cum dele tú Prin- tur , ut tutos conſcientia ſe arbitrentur
ceps talia poteſt permittere , conſiderá- opinione illa Oldradi & alioruin Ju
ris circumſtantiis- prædictis : ipfi enim rifconf. Nam illi de foro cantùm exte
reddenda Deo ratio ( li temerè permit- riore agebant, de quo ab illis quære
tal & promiſcuè ) damnorum inde or batur: Et plerique corum rem non
torum .' Tunc etiam ceffarent pericula, difcufferunt : ſed ', ut oves ſolent du
pleraque , quæ diximus . cem gregis caprum , lic ipfi Oldradum
10 Quinto. Patet ( nifi quæ circumſtan- ( cujus etiani argunienta jam diffolvi.
tia impediac )ordinariè hanc'artem Prin- mus iis , quæ dicta ſunt ) clauſis ocu
cipibus & valde locupletibus effe lici- lis , ut oraculum , ſunt ſecuti , nihil
tam : qui & ca ſunt philoſophiæ co - ejus addentes dictis, ( ut Joan . Andr .
gnitione , & eo ingenio , ut fraudibus Abb. Alberic. Guido Pap. ) pleri
& impoſturis non parcant :: & ea pie- que etiam ambiguè loquuntur , Ġ fa
tate , ut à proximi & Dei offenſione ciant verum aurum , idque arte natura
fe abftineant : & illis opibus , ut fub- li ; ( ut Oldrad. Iſern Bal Brun . ago
ditos propterea non gravent ': & eo ' Fabianus ) nullus verd ipforum omnium ,
fubditorum amore , ac Dei timore , ut præter Thom . Arfoncinum , mentionem
publicum regimen vel pauperum fub- fecit d . extravagantis Pontificiæ , c. Spon
ventionem propterea non negligant, & dent , ut vel ejusnon fint recordati , vel
habenas fibi à Deo creditas ipſi abji- non bona fide diſſimularint.
ciant , & aliis planè tradant . Utenim Et licèt uſu canon ille non obfer . 12
aliis honeftis ftudiisanimum principes , vetur : tanti tamen Pontificis fenten
quantum opus eſt , ſic & hoc ſtudio re- tia & judicium fufficere debet , ut vul.
laxare quin poffint , non eft dubitan- gus hominum ( hoc eft , quibuſcun
dum . Sanè quod Eymericus de indiciis que conditiones fuperiùs requiſitæ de
Magiæ hæreticæ dixerat , eam præſum- ſunt ) ſibi exiſtimet ab hoc ftudio
prionem in Pricipibus viris & valde abſtinendum : quod graviffimis verbis
locupletibus non efle admittendam , in Summus Pontifex Romanus . fibi cen
cæteris locum habere , ibi in Comment. fuit damnandum ', & à quo illos tam
optimè Penna annotavit . Et Card. Ca- ſtudiosè Chrifti vicarius Petri fuc
jetan . 2. 2. q. 77. art. 2. . diſerte fcri- ceflor dehortatur . Sed hæc fuffeceriot
plit , ac prudenter : Hanc artem vel de materia non pallim obvia .
nullorum hominum fe : vel Principum

FINIS LIBRI I.

Liquidi

2 MAR
 82

MARTINI

DEL RIO ,

PRESBYTERI . SOCIETATIS JESU ,

DISQUISITIONUM

M A GICA RUM

Liber Secundus .

eŲ Ę S T

DE MAGIĄ DÆ M.ONIA CA.

Præcipua hæc operis noftri tractatio eft , & idcò pluribus capitibus,
ſive quæftionibus luculenter , quoad poterimus,
diſcutienda , Siç ergo

ftus & Pythagoræi ; ex Platonicis

QUÆSTIO I. Prellus , Plotinus , Proclus , Jamblicus ,
Chalcidius & Apulejus ; ex Ariftoteli.
An fit aliqua Mazia Demoniaca ? cis , Theophraſtus , Ammonius Phi
AUS

lopo . Avic. & Algazel , Anne dare re

Ui demones elle negant , ſponſa de furtis occultis, & de theſau
etiam hanc eſſe negaruni ris ; conſegui fcientias nonnullas Ata
cum Sadducæis , Demo- tim , & line labore addiſcendi ; ſub
crito , Ariſtotele , Aver- trahere corpus præſens oculis viden
Stroe & Simplicio , quo- tium , & innumera hujuſmodi , queunt
rum fententia eſt impią reduci ad ullam aliam cauſam , quàm
og beretica . intellectualem aliquam & feparatam
Nam & dæmones elle , Qgo dæmonia. naturam ? Denique ſcimus Salmanti
cam magiam ; quæ nec induſtria aut cæ , & Toleri in Hiſpania & in Ita
artificio hominum , nec naturalibus cau. lia ad lacum Nurſinum , & in ſpelão
fis , fed immateriali quapiam & ſepa. Viſigniano , adhuc avorum memoria
rata virtute nititur ; hoc & facræ Scri- hujus Goetiæ celebres ſcholas fuifle 8 .
pturæ teſtimoniis , & omnium ætatum
memoria atque experimentis tam eft
compertum , ' ut velle probare , nihil fit 1
aliud , quàm lychnis accenfis meridia
næ luci opitulari. hoc probant cum B.
Auguſtino Theologi Catholici omnes
f , & Philofophi plerique Triſmegi,
QUÆ
f Auguſt. I, 11. de civ. Dei c . 6. D. Vide Laurent, Ananiam . lib, 13 .
Th. l. 3, contra Gent. c. 104. qui o- de nat. dæmon , fol. 104 ,
prime a Victoria de Magia n.9.
 LIBRI II.
QUÆSTIO II .
Unde fit hæc magia , five quem ha
beat primum auctorein ?
SU M MARIU M.
i Non eße à Deo , ut gratie gratis
dat & .
2 Non eflc effe&tus bonorum Angelo-
rum .
3 Magia nulla alba ji og de falſa
Theurgia ,
4. Planetaria ars .
§ Eft orta y adminiſtratur per ma-
los Angelos .
6 Glyc & error , ipfe ego, alii quidam
Graci Hiſtorici nimis fuperftitiofi
fuere ,
7 Palingenii impietas .
Ś Non fiuni magici effectus per ani-
mas'defunctorum . Grimoyriæ artis
vanitas . ; rum maxime Platonicorum , Jamblici,
9 Efficiers harum artium caufa eftdia .
bolus, og humaniingenii depravatio .
Jo Apologus de generatione & ortu magiê,
Unt qui dæmones elle fateantur ; ſed
Slonegant
ve tamen hanc magiam à dæ-
monibus feu diabolis manaile tribu.
unt autem effectus ejus vel immediatè
Deo per magos hujufmodi operanti ;
vel Deo per Angelos bonos eos perfi-
cienti . Priores dicunt eſſe quaſdam gra-
sias gratis datas , ficut ſunt gratiæ lin-
guarum , fanitatum h & hæc dona ut
Balaamo i , ſic & aliis improbis conce-
di non raro folere k .
Dico primd , hæc fententia eft mere
i blaſphema , tribuit enim magicis arti .
bus 3 id quod eſt proprium gratiarum
gratis dacarum ; & cum veris miracu.
lis præftigias confundit. Deinde gratui-
ta Dei dona ſubjicit humano arrificio ,
& certis ac ridiculis obſervationibus :
Denique inique & invide Deus veca-
ret, id quod ipfe hominibus, uti gratiam ,
grariosé largiatur . Adverfariorum ar.
gumenta ex locis illis ſcripturæ perita ,
folum probant , aliquatenus fimiles ef-
3 L 2
hir. Cor. 1'2. v . 28. i Num . 23 .
k Matt. 7. 22. 1. Cor. 13. v. 1 .
QUÆ S. II. 83
fectus per artes magicas & per gratias
gratis datas fieri , Deum quoque per
malos aliquando miracula edere ad
fidei & Divinæ gloriæ propagationem .
Accedit , quod qui ex dono gratiæ gra
tis datæ operatur; ille ad certum tem
pus , occaſionem , aut ceremonias cer
tas non reſtringitur , ut folent magi ;
qui, li vel in minimo deficiant , nihil
efficiunt . Nec etiam hujuſmodi Dei do.
na gratuita poffunt aliis, per diſcipli
næ ac præceptorum modum , tradi :
magi verò fuis diſciplinis hanc magi
cam tradunt ; & Auditores , Magiſtro
rum ſecuti præcepta , quæ Magiftri ,
eadem operantur .
Alii dicunt hos elle effe ftus bonorum 2
Angelorum , quos per excellentiam vo
cani Spiritus : Sic jactitabar his annis
celebris ille magus Scotus Parmealis ;
qui Gebhardum Truchſeſium Epiſco
patus Ubiorum Apoſtaram dementa
vit : eltque pervetus impoſtura mago
Porphyrii , Plotini , Procli & Juliani
Apoltatæ . Ex quorum traditione Ma .
gia omnis dividitur in Albam , quam
cenfent elle licitam ; & Nigram , quæ
fit illicita . Albam ergo vocant Beypyiar ,
& Nigram sonrcías Verum hanc fa
Aitiam pland & palliatam Theurgiam 3
fatis ipſe Archimagus ! rejicit , cum
diſertis verbis teftatur ſæpiffimè fub no
minibus Dei' d ' Angelorum , malis dea
monum fallaciis eam obſtringi, licet
ejus ceremoniarum pars maxima, mun.
ditiam animi, corporis Opo rerum exter.
narum , utenſiliumque oſtentes, immun.
dos tamen Spiritus , a dece ptrices pos
teftates hanc exquirere , ut adorentur pra
Diis . ) Poftea addit , hujus ſpeciem ef
fe artem Almadel artem notoriam
artem Paulinam , ' artem revelationum ,
hujuſmodi ſuperſtitionum plura , que
co iplo ( inquit ) ſunt pernitiofiora S
quò apparent imperitis diviniora ) Ha
beanc illi hoc Principis & anteligna.
ni fui de hac alba mazia judicium
ab homine mendaci veritatem meram .
Damoat eandem Theurgiam D. Au
galtinus libr. de utilitate credendi con
tra
I lib . de vanit . ſcient.
 84 DISQUI MAGIC
SITION ARUM
UM
4 tra Manichæos . His adde fictitiam il- quod boni Angeli jubere nequeunt, tùm
lam artem Planelariam , laminis in- quia hæ artes non minus diriguntur
ſcriptam , & ad Carolum Magnum à ad inferendum aliis exitium , per fur
quodam Bedæ diſcipulo (fic mentiuntur , ta , neces , adulteria , & c. quam ad
O Alkindum Alcuino ſupponunt) mil. juvandum . tùm quia miſcent multa
fam , utilem ( fcilicet ) obtinendæ omni mendacia & deceptiones. tùm quia do
cognitioni fupernaturali artium & centur magi in ſpiritus uti imperio ,
fcientiarum , & confequendis dignita. & coactione, imò & minis rerun in
tibus , divitiis , robori , amoris frui- pollibilium ac plane abſurdarum , ut
tioni , &c. apud Eufebium n. docet Porphyrius ,
Dico Secundo cum Catholicis , ut nec quorum nihil bonis Angelis poteit come
per fe , fic nec per bonos Angelos his ma venire .
gicis operationibus Deum fc immiſcere Hinc apparet confideranter legen- 6
magis quàm cæteris rebus, in quibus con- dum Glycamo, dum magiam fic di
s currit , ut cauſa univerſalis . Quare cen. ftinguit à Goetia , quod illa fit be
seo hæc omnia at inftituta fuere à ma neficorum geniorum ad boni alicujus
lis Angelis , ſic etiam ab illis perfici effe &tionem ; Goetia , maleficorum ad
o adminiſtrari, do contrarium eft er- mali effectionem . Nam non tantum
roneum . ) Probatur primò ex variis Ca- impropriè ufurpavit nomen magiæ
nonum reſcriptis , quæ Gratianus exhi- genericum , pro ſpecifico theurgix ,
bet cauſa xxvi. m . Secundò ex Pariſien- led in errorem quoque labitur ponen
Gibus artic . 9. 19. & 23. Verba funt tium Albam magiam , & ejus admi
quod Deus per artes magicas malefi- niſtrationem bonis Angelis tribuenti
cia inducatur compellere dæmones fuis um . Urque hoc ſemel moneam , fcri
incantationibus obedire . Error, i . Quod ptor ilte , ut & Conſtan . Manalles ,
boni Angeli includantur in lapidibus Gregoras , & Nicetas , nimis multum
con ſecrent imagines, vel veſtimenta , aut tribuere videtur fuperftitiofæ prodigio,
alia faciant , quæ in iftis artibus con rum obſervationi.
tinentur. 2. Error & blafphemia . Quod Erravit eundem errorem Palinge 1
aliqui demones boni fini , alii omnia nius Steilatus , dum in vetito jure
{ cientes , alii nec damnati nec ſalvari . libro Zodiaci 8. cenſet aerem etiam
Error . 3. ex his Arnobii Cont. gent. bonis dæmonibus plenum effe
magi non tantum fciunt damonas , fed harum artium auctores facit , & Deos
eiam quidquid miraculi eduni , per de appellat , Plotini & Jamblici deliriis
monas faciunt : illis aſpirantibus coine nimis deditus : & quam non malus
fundentibus preftigias edunt , vel quis Poeta , iam non bonus Chriftianus ,
non funt videri vel quæ funi non vi utpote hæreticus potius ( ſcripta pro
deri & *c. & ex his Joan . Salisberienfis bant ) quàm Catholicus . Aulus ta
1. 1. de nugis curialium cap. 9. Eos au men opus illud Ferrariæ Duci dedi
tem qui nocentiora preſtigia arteſque ma care .
gicas , o varias (peciesmathematica re Succedit his error 3. eorum , qui een s
probata exercent jam pridem fan. Sebant magicos effectus per animas de
Eti Patres ab aula jufferunt exire eò functoruna fieri : quos Catholici Ther
quod omnia hec artificia , vel po- logi jampridem exploſerunt p , id
tius maleficia , peftifera quadam fa- que non difficulter . nam quæ ratio
miliaritate demonum hominum no nes id convincunt de bonis Tpiritibus ,
verunt profluxiſſe . ) Deinde probatur exdem in animabus beatorum locum
rarione , hos ſpiritus bonos dici non habent : quæ verò in purgatorio ſunt
poſle , iùm quia jubent le tanquam animæ , non exeunt , nili ſpeciali
Deos adorari , & facrificia Gbi fieri , permiſſione Dei , ur petant fuffragia
vivo
m c. illud quod in fin . c. qui fine v. o par. 2. an.
ult. 26. 9. 2. c.epiſc. in prin. 26. q . 5. p. Vi&tor. de Magia n. 17. Angles in
n lib . 5 . de preparatio. 6.6. 2. Jent. 9. de arte Magica a. 2a
 LIBRI II.
vivorum : animæ denique perpetuis ad
di &tæ ſuppliciis , nulla dæmonum li
centia vel permiſſione poſſunt exire
utpote , divino jullu , peffimo carceri
mancipatæ . Apertiſſimæ ſunt igitur im
polturæ , quæ de evocandis per Grimoy .
riam animabus Necromantici confinxe
re , Si exirent , ad unius DEI cxirent
imperium , cur verd id Deus jubeat vel
permilcet , cauſa ſubert nulla . Ut ad
magorum preces & incantationes id
jubeat , impium eſt opinari q:
3 9 Præcipua ergd efficiens caufa iſtarum
artium ett ipſe Diabolus , proxima eſt
humani ingenii ex originali labe detor
ta indoles , quam feftivi Apologi fron
dibus velatam nobis protulic perquam
Calse Cælius Calcagninus Libello de A
matoria Magia , cujus verba non piget
adſcribere , & vos ni fallor, legere jue
10 vabit ; Vanitas ( inquit ) olim juneta
miraculo , furtivo concubitu genuitMa
giam ſecundam cognomine , reformidanſ
que ne fortè veritas, cum qua perpetuas
inimicitias gerit, à qua criam paribus
signis congreſa , ſæpius profligata eſt ;
fuum partum enecaret , illum impuden-
tiæ ac timori junétis connubiali fædere
1 comendavit: åt illi in ſinu incompre-
henlibilitatis è veftigio collocarunt
furtim , fub præſtigiarum crepundiis
educandam lue mox in grandiorem
atatem adulta ,iamque pinnulis præmu-
nita evolavit in fatuorum arces , ibique
nidulans , credulicatem peperit ' . Que
utpote parentis beneficiis grata , illam
mutuo enutrit e quaſi evine apy ift ,
( more ciconiarum viciſſim ſovet ) , alio.
qui brevi interituram .) Hæc ille , pari
acumine & veritate . Pergamusnos quo-
-1 que pro Veritate confligere, & Vanitatem
expugnare, & fugatis timore ou impu-
dentia , labyrinthum illum incompre:
henſibilitatis ( quis enim , quæ nihil
ſunt , vel intelligat , vel comprehen-
dat ? ) Theologice veix filo perineriri:
eu preftigiarum crepundiis in lucem
prolatis , tandem fatuorum hanc arcem
demoliri , & è nidulis fuis credulitatem
aded perniciolam profligare: quod uti-
nam Deus Opt . Max . nobis largiatur .
9 vide Anan . I. 3. de Nat. dem. fol.
97. Petri Thirai lib . i.de apparis. ſpi
QUÆST. 11. 85
QUÆSTIO III.
Que ſit diviſio demoniacæ Magia , ego
de libris ejus .
SUMMARIU M.
i Refellitur Agrippe diviſio .
2 Omnis magia ifta nititur pacto cum
damone .
3. Auctores qui de hac fcripferunt
ou ideò cavendi . Zabulus , quis
Barnabas Cyprius.
4. Item fictitii libri Adæ , Abelis .
Enoch. Abrahæ . Pauli . Cypris
ni . Honorii .
s De clavicula de aliis libris Salo
monis .
9 Trithemii ſteganographa , item li
bri Agrippe om recentiorum nomi
nati , o veriti .
Um nulla ſit neque al
ba Magia , hanc
prodigiofam Magiam , non aliam eſſe ,
quam Goetiam ay nigram : hanc fole
mus vocare Magiam Specialem , eam 1
Archimagus in duas ſpecies diſtinguit,
unam , cujus cultores dicit ſe dæmoni
ſubmittere, ei facrificare , & cum a
dorare: alteram quam ipſe pellet per
fuadere à paéto cum dæmonibus inmu
nem eſſe , ſed eam dæmonibus vel in
vitis imperare, virtuteque quadam divi
norum nominum adjuratos advocare
& cogere. priorem illam fatetur eſſe
legibus humanis diviniſque vetitam , ne
fandillimam , & cun &tis ignibusplecten
dam ; pofteriorem afferit , conſequi qui
dem quod prætendit , nempè dæmones
cogere ( quod poſt oftenditur elle erro
neum ) led tamen manifeſtis periculis il .
lufionum obnoxiam eſſe. De priore ve
rum eft ejus tellimonium , de poſterio
re bis mentitur . primd, dum negai cam
niti fædere cum demonibus inito : nam
revera ſemper exprello vel tacito pacto
corrumpitur; Secundo , cum afferit ea
damones cogi , de quo poltea . Volunt
vetitx hujus Magiæ inventorem fuifle ,
quen
rit.cap. 1 1. à ww .216.5. 13. num . 302 .
 86 DISQUISITIONUM
quendam Mercuriun , fic contra Sym-
machum , Prudenius , Salisberien-
list. 1. Polycrat cap. 9. alii quendam Zd-
bulum , quem ego non aliun exitimo
ab ipſo cacodæmone, cui D. Cyprianus
& alii Patres hoc nomen tribuunt ) de-
inde magiſtrum laudant , quendam Bar-
nabam Cyprium ( hunc confinxere in
contumeliam D. Barnabæ Apoítoli , ut
deformi ſuæ meretrici lenocinarentur . )
4 Item orientant , paris mendacii jactan .
cia , libros Adæ , Abelis , Enoch , A-
brahæ , Pauli, Cypriani , Honorii , Al .
berti Magni, & aliorum , & blafphe-
mei mentientes dicunt , quæ his lib : is
continentur , ea fuifle tradita ab ' Ada-
mi custode ángelo Raziele , & à Tobiæ
s Comite Raphaele revelata . Prætexunt
eriam Salomonis auctoritatem ; cujus
quandam Claviculam ( quam egregiè
refutat Bap . Segnius lib . de vero fiudio
Chriftiano cap.7. ) & aliud ingens 20 -
lumen in ſcptem partes diflinctum ob
trudunt , plenum Sacrificiis & incantaa
tionibus dæmonum . Hunc libruni Juo
dæi & A abes in Hiſpania luis polteris
hæreditario jure relinquebant , & per
eum mira qurdam atque incredibilia
operabantur. Sed quoiquor inveniri po
tuerunt exemplaria , juitillime flain
mis inquiſi'ores fidei concremarunt
& utinan ultimum exemplar nacti fuif
Sentr . Vix dubico aliquod in manus
Joan. Trithemii incidive , unde & par
6 Bilionem & materiam 14x Steganogra.
phie , periculi & ſupertitionis plenilli
mx , acceperil ; cujus operis nomen ,
quod nondum prohibitis ab Ecclefia ll
brıs lie infertum , fufpicor aecidiffe : quia
liber pordum typis vulsatus , in pauco
rum manus incidit : alioqui , quando
prohibici libri omnes Magici , ſausitle
prolibitus cenfendus , qui inter alios
familiam ductat ; idem dixerim , de A
grippæ libris tribus de occulta Philofo
phia , & omnium pernicioffimo quare
to ſeorſim poitea addito & edito : nec
non de Thom Eboracenfis , Perri A
poni & fimilium venenis , pro libro ar
iis Grimoyrie : qui Patrum noftrorum
ætate circumferebatur , docens mortuo
r Eimericus Director , inquiſitor. p.6.
cap. 28. Porta ibi comment. 53. meo
MAGICARUM
rum evocationes , Omnia horum pla
cila fceleita ; de antiquioribus etiam il
lis operæ pretium duco Archimagi ver
ba adfcribere. credendum illi in arte
lua , nec magiitri auctoritatem difcia
pulis licet fubterfugere. fic ergo fcribit.
Hi libri acutiùs intuenti præceptorum
fuorum canonem , ritum , conſuetudinem
verborum , * chcracterum genus , exftru
Etionis ordinem , inſulfam phrafim ; a
periè ſeje produnt , nonniſi meras nugas
O impojiuras continere , o poſterioris
bus temporibus à perditiſſimis perditio
rum artificibus efle confia :os , ex propha .
nis quibuſdam obſervationibus , noltre
religionis ceremonns permixtis , inlitif
que ignotis w ulus nominibus ac fignacu
lis, ut perterreant rudes a ſimplices ,
cultu pori fint infenfatis , his quines
fcrunt bonas litteras. Hæc miferille ,
qui videns meliora , in finem uſque vi
tæ deterioribus ad hælit .
QUÆSTIO IV .
De baſi magia bujus ſive de paéto ex .
prejo , da implicito .
SU M M ARI U M.
i Probatur tale pactum intercedere -
2 Locus. Iſaie cap. 28. V.15 .
3 Alins Manhet. 4. V. g .
4.Similitudines duæ hujus paéti .
5 Domoni liberum fallere pactum .
6 Libellum offerunt Mægi Sybillis
2 Pacti exprelli forme o genera , ege
exempla .
8 Grillandi error .
9 Communia bis pactis folemnia .
io Signa dæmonis , in his vetufta olgan
nova .
u D. Irenei locus correctus .
12 Promia fimilia factis bereticorum
noftrorum .
13 Quc uirimque dis hujus pacti , agar
quale peccatum
14 Pailam racisuin five implicitum quase
le .
15 Quid demonem inducat ad pacłu wa
o obe d.entiam .
16 Quam .
minit. Nicetas hifi.1.4.
 LIBRI IL
16 Quàm malum fit cum eo paciſciaut
fæderari.
17 Quo pacto Chriſtus Apoſtoli Sa-
Lana imperaveriat ?
18 Pafta bås vana , inania , d peri
culi plena funt .
19. Theodori Maillotii factum .
20 Germanus wil deemone necatus .
Oncl . 1. Omnes operationes magica,
CO zelue bai , innituntur pacto per
magos cum demone inito : ita ut quo-
tieſcunque collibitum mapo aliquid effi-
cere adminiculo artis fuæ , expreſse
vel implicitè seneatur à demone pojce:
te ) ut ex condicto concurrat . )
Probatur hoc primò Patrum auctori-
tate . D. Cyprianus , dicit , eos habere
fædus cum.dæmone. D. Auguſtini ver .
ba e retulit Gratianus in Decretoruin
Codicem , quæ ſunt illa : Omnes artes
hujuſmodi , vel nugatorie , vel noxia fu
perftitionis, ex quadam peftifera ſocie-
iare hominum O demonum , quaſi parla
infsdelis u dolof & amicitiæ , conftituta . )
Probatur deinde ex jure civili , lan-
3 ctione Imperatoria u : Mülli magisis
artıbus uſi elementa turbare , vitam in.
Joncium labefactare non dubitant ,
manibus accitis ( ſic legendum ) audent
ventilare , ut quiſquis fuos conficiat ma-
lis artibus inimicos : hos ( quoniam na-
zur & peregrini ſuni ) feralis peftis ab-
ſumai . )
Tertio > id ftatuitur credendum ar-
riculis Pariſienſis ſcholæ x in hæc vero
ba : Quod inire pactum cum demonibus
Bacilum vel expreſſum ; non ſit idolola-
tria vel Species idololatriæ : Error . Et
intendimus elle pactum implicitum in
omni obſervasione ſuperftiriofa , cujus
effectus non debet à Deo vel natura ra-
tionabiliter ex/pecları )
Quartò id ratio perſuader, hoc enim
2. & multi mali homines optant , & dæ
mon cupit ; nec eorum id viręs ſupe-
fl.de diplici Martyr,
t l . 2. de doct. Chrijlia, cap . 23. habes 96 : art.4. Guil . Pariſ. Scor. Gabr. Ger
f. illud v. ult. 26. quæft. 2 .
ul.mulsı C. de malefic. O mathemar,
x artır. 3 , y c. 28. v, 15.
z Mart.4. v. 9. a leg. Labco ſcribit. renget , ob alii
lojarigent,depact. Bald. o Caccialup.
QUÆST. II. 87
rat. docet hoc Iſaias Propheta y , apud
quem impii dicunt : percuſſimus fædus
cum morte , cum inferno fecimuspa.
Etum . quod S. Tho. (atis probabili inter
pretatione Magis accommodat , ut &
Pontifices , Joannes XXII . in Extravag.
contra magos, quæ incipit : Super Spe
cula ; & Sixtus V.in Bulla contra A .
ftrolog. Mali ergo hoc lubenter faciunt,
nec minus ipſe dæinon : qui ipſi quo
que Chrilto Domino , auſus paati con
ditionem offerre z : Hic omnia ( inquit )
tibi dabo fi procidens adoraveris me : 3
ubi videre licet pactum contradius in
nominati , do ut facias . Ira nunc dia .
bolus Magis ait : fi te mihi addixeris ,
ulcifcar te , ditabo te , Oc. quæ geraia
na & perfecta eit pacti formula a. De
inde , ut dixi , hæc funt opera dæmo .
num , non Magorum viribus , dæino
nes ab bominibus cogi nequeunt , ut
id faciant : fpontè ergo dæmones' ac
currunt . Dæmones autem gravi homi
nem odio proſequuntur, quare necpu
tandi gratis accurrere, fed vicillim ali
quod ope! æ fuæ pretium ttipulari ,
Unde patet talein eite hanc conventio- 4
nem & focietatem : qualis alt duorum
latronum , quorum alter palàm in fyl
va vagatur , alter clam in fubfellis la
citar : excitatuſque certò libilo vel ſie
gno prioris , viatorem pofterior dolofa
Tagitia transfigit : priore id fæpè nec
vidente , nec goaro , quo necem telo
intulerit , in miſeri tamen necem con
fentiente. priori magus , pofteriori dze
non fimilis . Satis etiam idonea rei
declarandæ fimilitudo elt , quæ peri
sur à potentibus vindicte avidis : qui
manu promptos Gicarios Gibi adjungunt.
quibus conitituto figno innuunt , quos
& quando , velint interfici.
Denique conſentiunt hac in re Theo
logi tam veteres b , quàm recentiores
- , juriſconſulti quoque d , & Medici ,
Condronchus lib. 1. de morbis Venefic.
in tra &t. de pact. b D. Tho. 2. 2. queft.
for. Trithem.quell . s .
C Abulent. Alph à Caſtro. Vistoria
Valentia , Binsfeld. Spineus, Ang .Spo
d Navar. Grillan .
Remig. Binsfeld.pralud . 6. alii .
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
O Ceſalpin. diſquiſie.dem . & res pror-
fus comperta , unanimini maleficorum
& ſagarum confeſſione , mirè per Eu-
ropam omnem , & cunctas ætates con-
ſentiente . Lucanus etiam dubius licet ,
tamen hujuſmodi fædus agnovit , eo
tantum deceptus , quod cogi pacto dæ-
monem exiftimet e.
Quis iabor hic ſuperis cantus berbaſ-
que ſequendi
Spernendique timor ? cujus commer .
cia pacti
Obſtractos habuere Deos ? parere necef-
fe eft ,
An jurat ? ignota tantum pietate
merentur ,
An tacitis valuere minis ? hoc juris in
omnes
Eft illis fuperos , an habent bec car-
mina certum
Imperioſa Deum , qui mundum coge-
re quicquid
Cogitur ipfe poteft ? +
Solus fagarum patronus recalcitra-
tur , aded tutilibus ratiunculis chartas
implers f ut contemnendas potiùs , &
filentio iradendes , quàm refellendas
niihi cenſuerim , maximè cùm alii id
diligentiùs , quam difficiliùs præitice-
rint g .
5 Conc, 2. hoc pa tum demoni , liberum
eft præftare , vel fallere . ) probatur ex-
perientia & ratione. ratio docet dæmo .
nem cogi ab homine pon pofle, ut ftet
promillis : 'experientia verd , menda-
cillimum efle , & decipiendi cupidiffi-
mum : ideoque rarò præſtare , quod
pollicitus : cùm verò ' ftat promiflis
( quod facit nonnunquam ) non facit
coactus , fed fpontè ac ſubdolè , ut fic
Magos libi retineat devinctos , & a-
lios alliciat , & hujuſmodi nugis vim
jitam inefle perfuadeat .
Tertia Concl . Pactum hujuſmodi du-
plex eft , unum exprefTum , alterum taci
tum: de utraque vero , non idem per omnia
e l. 6.paulo poft medium .
+ Exempla pa torum pete ex vita D.
Bafil. per Amphilo chium conſcripta a
pud Surium tom . 1. O eod. 10. de Theo- p.2.9. 1. cap. 2.
philo Adenenſi , doo nobilis Leodini a de juft. herec. punit . cap. 6 .
pud Cæf.l.2 6.21. de quib aliis , i l. 2. illuft. miraculorum , cap. 13,
f h. de praftig ,dæmonio l . de Lamiis. k anno Domini 537
judicium . ) Explicanda hæc conclufio
potiùs quam probanda . pro explicatio .
ne notanda ſequentia .
'. Primò fciendum , pafti expreſi hu
jus triplicem efle modum . Primus fit
folemnitate varià , & ipfi cacodæmoni
viſibiliter in corporeà aliqua forma ap
parenti coram teftibus fidelitas & ho
magium promittunt h . Hujuſmodi pa .
tum inivit nobilis ille ditionis Leo
dicenſis narrante Cæſario Heiſterbacen
fii , ubi tamen dæmon loqucos audieba.
tur , ſed non cernebatur. hic inter cæ
tera , juvenis ille inconfultus Creato
rem ſuum ore negat , manuque ex fe
fucat , & diabolo homagium præſtat ;
hic viciffim illi divitias & honores
pollicetur. Eò lectorem amando , fpon
deoque le &tionis & laboris fui uberem
legendo fru &tum relarurum . Huc etiam
referendum Theophyli Vicedomini fa
tun; , qui ad dignitatem recuperan
dam à Principe demoniorum opem , ( ut
ſcribit Sigibertus k ,, ) expetii, o ab
eo juſſus abnegare Chriflum Filium Dei ,
ejuſque Matrem Mariam cum omni
Chriftianiſmi propoſito , & ipfam ab
negationem fcripto firmare , o fcri
piam ſignare , de lignałam ſibi trade
re , ejus fe fervitio addicere . ) In hac
teltis fuit Magus , in illa villicus ini
quitatis .
Aliquando id faciunt per libellum
fupplicem , quem diabolo præſentant .
Sic noſtro tempore Mantenles in Nor- 6
mannia Magi libellum conſcripferant ,
quem oblaturi erant Sibyllis Magiæ
Necromanticæ Præſidibus, cujus tum
ma ; Se orare Dominas , uti dignen- 7
tur libros fuos magicos conſecrare ;
ad eum effectum , ut mali ſpiritus ip
fis per omnia prompté obediant ; jux
ta formulas conjurationis in libris con
tentas ; & ut vocati , ipfis fine noxa
appareant in forma pulchri hominis ,
& ne fit neceſſe circulum ullum face
re ,
g Binsfeld. ubi fupra Eraſtus Bod.
Trithe . d . quæft. s ,
h Hoc defcribitur in Malleo malefic.
ab Alf. à Caftro. I :
 LIBRI II .
.
re ; aut fubire, in doinibus aut agris .
Secundò ut Sibyllæ libris fignum luum
feu characterem imprimare ( tres erant
numero litri ) ut plus efficaciæ & do-
minii libris ineflec in prædictos fpiri-
Rus . Tertiò , ut fupplices reddantur tu .
tià Judicum intadiis& punitione . Quare
10 , ut cæpta omnia & itudia illis pro-
(pere in aulis & amicitiis Principum
fuccedant : in ludis quoque femper
quandocunque volent lucrentur: Quin .
tè , ne inimiciiplis valeant docere . Pro
his viciſlini polliceri fete , quod præ ,
dictas Sibyllas , pro Dominabus& Prin
cipibus fuis perpetud fine habituri , &
quotannis fingulas animas ſe cis ovla :
turos ( boc eft necaturos facrificatus
Tos , vel certè ad hunc eundeu perpedia
ritum initiatures hominem unum ) quam-
diu vivant, hoc ipſo confecrationis li-
brorum die ; hac tamen lege ut Sibyl-
ja hæc poftulaca eis fide bona præita
rent . Hi Pariſiis omnes cum iplis li-
bris combuſti fuere . Narrat Creſpetus
de lib . de odio Satana , diſcurſu 15
Alius modus priori fimilis cætera ,
be nifi quod fine teftibus peragitur. Ter
tius per vicarium initür , Magum vi-
delicet , vel tertium aliquem ; cum
ac pacifcens dæmonis ' aſpectum vel col-
ol 8 loquium reformidat . hoc tertium ge-
nus malè Grillandus 9. 3. vocat Ta
citum ; quamvis enim profeſſio hic fiat
alteri , quam dæmoni ; fit tamen ex.
I prefsè , & in dæmonis nomine ; ut
1, patet ex iis , quæ ipfemet tradit 9. 3.
num. 1. feqq. Fortaffis ad exprel-
m 1 fum pactum pertinet forma illa rarior ,
in exemplo Germanicæ fæminæ , quæ
; obverlo tergo , ex balneat rio lebete es
po filiens , proclamabat , Quantum à Chri-
1 to fic ' ſaliendo recederet , tantum fe
ad demonem accedere : dicam fuſius
' lib : 5 .
9 His pactis omnibus quædam funt
coilmunia : Primum eft abnegare fi-
dem & Chriſtianiſmum ; Dei obe- '
dientiæ fe fubtrahere ; B. Virg . Ma-
riæ patrocinium repudiare , & convi-
EC tiis inſuper incetlere • Solent blaſphe
I mè , per contemptum ,, vocare ruttam ,
latam , extenſam . Sic ergo bonit Didi
bolus'', agus tollit verbism de corde co.
QUÆ S. IV. 89
rum , ne ſalvi fiant . Luc. 8. verſ. 12.
hoc eſt , tollit veram fidem , ejuſque
confeffionem , quia Divinos ambit ho .
nores"( vode D. Augufl. libr. 10. deci.
vitat. Dei , cap. 20. aga libr. 20. contra
Fauft, cap. 22. Ided cogit primim Ba
ptifmo renunciare, quo quis vero Deo
fuit initiatus . Quare & Hippolytus
Martyr . libr. de conſumm . mundi, ſcri
bit corcturum dæmonem , ut dicant :
Nego Creatorem cæli o terr& , nego
Baptiſma , nego adorationem Deo à mo
priftari folitan : tibi adhæreſco , in te
credo : Ided unguem illis dæmon in
frontem injicit, fingens fe chriſnia ab
radere , & Baptiſmi characterem dele
re : Secundò , fiatè quoque illos novo tin
git lavacro Baptifmatis, quod non igno .
rabat Tertull. lib . de Bapliſm . Hicquo
' que fludium ( inquit ) Drabuli recognos
jcimus , res Dei amulantis , cùm ipfe Ba
priſmam in fuis exerceat . Ided tertid
negato priore nomine, novum illis in
ditur : ut Roverenlis Cuno , Barbi.
capra vocatus fuit ) nonne cognoſcis
figuram hujus rei in præclaris illis Sa
tanæ membris ? Ægypt. Pharao Joſe
phi nomen mutat Genef. 45. Sed $. S.
eo illum nomine nunquam compellat .
Nabuchodonoſor alia imponit nomina
Danieli & fociis ( Dan. 3. ) fed Da
niel femper fe Danielem vocat , &
tres illi in ipfo clybano flammante ,
Benedicite , canunt , Anania , Afaria ,
Miſael Domino : hoc dicentes nimi.
'rum , qui o Deus non 'Regis terreni
milites fumus. tibi , non tyranno , no
men dedimus . Abnegare quartò Pa.
trinis & matrinis cogit , tam Baptif
mi , quàm confirmationis, & novos il-.
lis alios affignat ; quia ſuſceptores iiti ,
funt quafi fidei ſponſores & tenentur ,
quod credendum , ſpirituales filios fuos
docere . Quintò dant cabolo fcru :
tum aliquod veltinienti , quia Diabo.
lus, partem rerum fingularum fibi itu
der vindicare ; ex fpirirualibus gratiæ
bonis , fidein ac Baptiſmum ; ex bo
nis corporis , fanguinem , ut in facris
Baal:- 3. Reg. 18. ex boois naturæ fi
lias , ut fuo loco oftendetur ; ex bo
nis , fortunæ , fragmentum veftis. fors ;
an . quia Regi foliti fubfternere veſti
· M " méa
 90 DISQUISITIONUM MAGICARUM
menra , in dominii agnitionein ? to ractere ſeu ſigno Deitiæ accipiendum ,cum
Reg. 9. Mart. 21. Sexio , jusjurandum Primaſo & Ansberto in Apocal, & D.
dæinoni præitant ſuper circulo in ter- Hyppolyto , dict . libr. de confummat.
sam fculpto . An , quia circulus expers mundi . Quod dæmon jam ab initio
principii & finis , lymbolum eit Divi- mundi facere contuevil . Amac enim
nitatis ; & teira ſcabellum Dei: fic cer- ' nequiffimus Deum imitari ; qui in
tè veller eos credere ; eum effe Doini- veteri Teitamento fuos figno circum
num cæli & terre . An quia circulus ciſionis , in novo autem ſignat ſigno
contrariam ; cd quod omni caret angu- Crucis , quod circumciſionis fuccellif
lo ; habet figuram Crucis , quæ valdè fe volunt ligoo Nazianzenus & Hie .
angulofa ? certè hanc odit vehemen- ronymus . Sic etiam Diabolus ab in
ter , in qua fe triumphatum meminit cunabulis Ecclefiæ hæreticos illos ,
& mceret. & idedamat aguram contra- qui Magicis fimul impliciti , cerca ;fi
riam . invenias inter magica figilla Cru- gnificavit nova . Auctores ſuns graviſ.
cem in medio circulo locatam , quali limi, qui docent . Irenæus , cùm tra. in
caprivam : quod figillum ( ut Gregor. didiſſet , Carpocratianos artes magis
Theologus contra Julianum fcribens & - cos , incansationes operari , philira
gnificar) ille magicis addictiflimus apo- quoque , charitelia , o paredros oni
Itata ſic interpretabatur , ut pralumeret ropompos o reliquas malignationes ,
1
ſignum Crucis calcandum & abolendum dicenies ſe poteftatem habere ad domi
planè brevi . Seprimò , petunt à dæmo- nandum eriam Principibus fabric
ne ſe deleri de libro vitæ , & inlcribiin catoribus mundi hujus ; fubdit de ligno in
libro mortis ; & fic legimus Avisionen- ulto his verbis : Alu verò ex ipfis fignant
ſes Magos inſcriptos libr, pigerrimo . cauteriantes ſuos difcipulos in pofteriori
Ołtaro , pollicentur facrificia , ut il- bus partibus extantiæ dexire auris. ) Şo
li Martenles , de quibus pauld ante ſum litus alios dæmon Gignare in fronte
locutus , & quædam ftriges promittunt , ut indicat Tertullianus m fic ſcribens ;
ſe. ( ingulis menfibus , vel quindenis , A diabolo fcilicet cujus ſunt partes in
unum infantulum ttrigando ( h . e . ex : tervertendi veritatem , qui ipſas quoque
ſugendo ) occiſuras. Joc Spinaus qu. de res. Sacrameniorum Divinorum in idolo
Arigibus c.2. Nono , quotannis aliquid rum myfteriis æmulatur . Tingit & iple
lais magiſtellis dæmonibus pendere te- quofdam , auique credentes fideles
nentur , ut vel plagarum metum , vel fuos : expiationem deli&torum de lava
earum , quibus ex pacto ſunt obnoxii cro repromittit ; fic adhucinitiat Mi
præſtationum redimant, vexationem : ihre : fignat adhuc in frontıbus milites
nec legitinium eſt aliquid , niſi ſit a . Juos . Quosi utique Bafilidianos qui A
tri coloris. multis boc probat Nicol. braxan colebant : Abraxas enim idem
Remigius libr. 1. damonolatr, 6.11. qui Mithra , telte Divo Hieronymon ,
Іо Decimo , corporis alicui parti , mo tam vetus ergo origo hujus ſtigmatis ,
do huic , modò illi , ( frequentius la. de quo aliàs plura o . Undecimo, lic G : 12
tentibus ) Nigma ſeu characterem ſuum , gnati promisiune complura noltrorum
velut de lapide emptis maneipiis fugio Geuliorum Orgiis ſimillima; nunquam
tivis , folet imprimere: quod eſt inſene le Euchariſtiam adoraturos ; injurios
file etiam acu perforatum . Non mira. ſe perpetuò ac contumeliofos in B. Vir
beris , 4 - recorderis Antichriftum ulti- ginem , Sandtofque reliquos futuros ,
mis temporibus ſignum beſtiz ( Dia- non verbis tantum , fed & fa & tis : con
boli ) impreſſum manui , vel fronti culcaturos enim , conſpurcaturos , &
ſuorum parciariorum , ut in revelatio- contracturos qualvis Sanctorum reliquias
ne ſua D. Joannes teftatur , Apoc. 13. ac imagines : figno Crucis , aqua lu
v. 16. quod litterali ſenſu de vero cha- Arali , ſale benedicto , cereis & reli
quis ,
Ibuf 24. * malè vulgo jam o inf. q. 19. vide Remig. 1. ridamo
m de præfcript. adver. harer. poſt med. nolatr . cap. s . Nider. I. § . Formicarii
ul. 1. comment. in Hamos . Sprenger. oo alios .
 LIBRI II. QUÆ ST.
quis , ab Eccleſia benedictis , conſecra- cipio uſque ad finem recenſuit , quæ pro
tilve fe abftenturos : confeffionem pec- Jello ipja requirit , exprimendo omma
catorum integram fe nunquam mani. fingula illius capitula . Primum enim di
feftaturos Sacerdoti , iftudque commer- xit, quod quando adducta fuit per illam
cium cum dæmone pertinaci filentio
obſcuraturos : ttatis diebus , ad con-
vencus , fi queant , advolaturos : & quæ
illic peragenda , non fegniter obitu.
ros ; denique , quotquot poterunt , dre-
monis ſervicio adjun & uros . Vicillim
Diabolus pollicetur , ſe illis ſemper præ-
fto futuruin : fe in hoc mundo , votis
eorum fatisfa & urum : fe poit mortem ,
13 illos bcaturum . Ex his pactis non na.
11 ſcitur obligatio mutua , ſed diſpar ade
modùm eit conditio paciſcentium ; ho-
mines enim ſe morti æternæ addicunt,
per peccatum vera Diaboli mancipia
efficiuntur , dæmoniacæque , donec ad
Dei gratiam iterum perveniant , fub-
jiciuntur deterrimæ fervituti : verun .
tamen hominibus hoc pacto nihil jų.
ris , vel virium , in dzmonem acqui-
ritur : nihil etiam facultatis in ſigna ,
quibus ex condicto utendum , commi-
grat : cogi fe imulat verlipellis , &
fpontè perficie , quicquid Magica ilta
profitetur.
In his tribus pa &tis lethale peccatum
graviſſimum intercedit idololatriæ : quia
cultus latriæ expreſsè creaturis exhibe-
tur . Quod fi ex animo fidem Magiab-
jiciant , funt etiam apoitatz ; fi vero
non totam fidem abjiciant, duntaxat
credentes hunc diabolo cultum deberi,
vel diabolum ea poíle , quæ fides Ca-
tholica negat poffe , funt hæretici : lio
hæc omnia fiatè faciant , nec apoitatæ ,
nec hæretici funt , peccant tamen mor-
taliter & graviffimè ; quia fpontè faciunt
actum idololatricum.ecebim li à dæ none
compulfi er gravi timore id fecerint, ( ut
aliquando contingit p ) committuat pec-
catum mortale minus grave , contra fi-
dei confeffionem . In his pactis exprellis
dignofcendis manifefta ex folemnis io-
dicia deprehendunturi. Quæ quia Gril.
Jandus clarè admodum prosecutus fuit ,
& quæ dixi , optime confirmavit ex
confeffione unius Strigis, ejus verba ex
qu. 7. non pigebit aſcribere? Que qui-
dem mulier jub ſpe vitæ cuncta a prin-
p Vide Remigium lib. 1. demonolat.
VI. 91
ejus Magiſtram ante tribunal Principis
earum , qui eft Diabolus in forma Regis
præſidens in folio Majeftatis ; inftruita
prius a magiſtra quid factura erat , venit
oportuit primoabnegare Baptiſmum
omnia Chriftianæ fidei documenta relin
linquere : ( en Apoitalia ) deinde Ecclefia
ftica ſacramenta cunéta projicere , pedia
buſque propriis conculcare crucem ima,
gines B. M.V. aliorum Sanctorum :
( en facrilegium ) quamvis hæc ultima
inox fiunt coram có , Jed alibi poftea : ſa
tiselt , quod ifta promittant fe fa &turos
quamprimum codetoccaſio : ( en profer
lionen ) Deinde fecit obligationem per
folemnem ftipulationem in manibus ipſius
Principis , qua vovit dy promiſit , quod
perpetuo illi erit fidelis, obediens,
omnibus ejus mandatis parebit ( en vo
tum ) Deinde medio jurejurando, tactis
fcripturis ſuper quodam magno libro ob
ſcuras paginas continente , preftitit ho
magium five perpetuum vaſallagium ( en
homagium) o quod nunquam redibit ad
fidem Chrifti, nec divina præcepta ferva
bit ; fed folum ea , quæ per ipſum Princi.
pem crunt decernenda , o quod perpetuis
futuris temporibus erit obediens illi , com
veniet continue , cum vocata fuerit ad lu
dose congregaciones nocturnas, quein
eis per alia's mulieres fiunt,ipſa faciet ,
quod etiam aderit ſacrificiis illarum no
furnis , doº [olitas preces o cultum ado.
ratione præſtabit : ( en idolomaniam ) vo
ta quacunque, qua ipſum praſtare consi
gerit , pro viribus adimplebit , quoſcun
que poterit alios ad candem profeſſionem
adducet ( en dogmatiſationem ) . Econ
verſo autem ipfe Princeps, egregia fronte
promifit eadem mulieri fic preſenti pre
jtare perpetuam felicitatem 9 ) grandia ,
immenfa , voluptates , quaſcunque in
hoc mundo habere deſideraverit , an de
mum poft hanc vitam longè majora munca
raconlequetur. ) Hæcille. Addebat Joan.
de Vavix Stabulenfis fortiarius perſuaſif,
ſe Gibi diabolum , fortiarios post hancvi
tam dæmonibus similes fucuros , & in
M 2 das
6os . ' Scrib.gaudia immepla .
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
dæmonas convertendos , & in aere prin- quam familiaritatem gignit : ex hac pats
cipatum obtenturos . Quæ facilè quiſo latim nafcitur mutua confidentia : hæc
que intell git in Origenica ludibria re- gignit minorisin majorem quandam pre
cidere . fumptionem , & audaciam quaſi impe
Pactum tacitum duplex eft. Primum , randi; & in majore , voluntatem aliqua
quando quis fciens volens , luperiiitio- tenus præftandi , quod à fæderato impe
lis utitur ſignis, quibus uti ſolent ma- ratur. Ita fit ut & maleficus dæmoni con
gi , quæ quidem ex libris aut ſermoni . fidat, cui fe putat imperare , & dæmon
bus eorurn vel aliorum acceperit : hoc fimulet ſe imperium agnofcere. hoc fuse
quoque mortaleelt crimen . nec enim ul- & benè oftendit Abb . Triechem.q. 3.lib.
lo modo licet fcienter ullam directè vel ocio quafironum : fed in eo dillentio quod
indireétè cum pravis ſpiritibus focicta . ille putat dæmonem velle ſuis inancipiis
rem inire , ut Theologi & Canoniftæ r gratificari obediendo. quo velit pacto
ſentiunt. Si quis autem remedium ali- qui odit eos acer billimè? facit potiùs ,
quod naturale ex magorum libris vel fer ut fortius & arctius irreriat , devinciat,
monibus accepiſſet , & abomni pacto fo- & perdat certiùs , celeriuſque .
ret alienus : ille licitè tali remedio utere Denique illud maximè animadves
iur . Iſtud pacti genus facilè dignofcitur. tendum , graviſſimum eſſe peccatum
Secundum pacts taciti genus ejt quando pacto ullo dæmonibus fæderari , ut
quis ignorans utiturmagicis fignis , quia docui olim in Monilis : nunc hic tan
neſcit elle mala , & a dæmone intitura : cum inferam , & addain alia multa , quæ
quod illis ſolet accidere , qui bona fide cum alii , cum Sebait. Michaelis gravif
libros legunt ſuperſtitioſos , putantes eos Gimè ſcriplit Pneumatologic eap. 7. contra
effe probatorum philofophorum , aut eos diſputans , qui Magos excuſant , fi
inedicorum : item iis qui accipiunt ea nocumentum aliis non inferant : eo
ab hominibys , vulgò habitis bonis & quod tale's Patronomagi contendant
fidelibus . Hocin idioris vel nullum vel nihil eſſe mali , uti dæmoniorum opera
levillinum elt peccatum , li duæ condi- ad bonum ; præſertim iis imperando :
tioncs accedant. Prima eft , fi ignoran- quod & Chrillum & Apoftolos feciſſe
tia lit probabilis , V. g. eorum qui hoc legamus .
fcire non tenentur : quoad eos qui ſcire Ipſe contra & jure optimo affirinat ,
tenebantur , ut Ecclesix paſtores , con- fummum eſſe malum , fic argumenta
feffarii , concionatores & Doctores : ii ri, & lignum efle animi prorfus infatua
wc plurimum laborant fupina & crafti , & Deum contemnentis : juxta illud,
fa ignorantia : adhue tainen iftorum Impius cum in profundum ( peccati ) vee
peccatum minùs eft grave , quàm ea- nerit , contemnit. Prov. 18. v . 3. Sic enim
rum qui fcienter ilta defignant . omnia illum ſubſannare . Si quis timent
Seeunda conditio eft ; ut ignorans - das dicat inferni pænas , & damnandos
Na ,, paratus fit , quando admonitus fue- in perpetuum impænitentes; ridet ,&
rit hujuſmodi ſuperſtitionem relinque- negar aded metuendum Averaum , De
se.quia poft admonitionem deficit igno- um nolle mortem peccatoris , non cre:
Taniia ; & oritur contumacia; pro cu- alle hominem uc perear , & c. hos far
jus gravitate , delicti magnitudo creſcit. nè ( Theodoreto judice ) ipſis dæinoni
Hoc pactum ultimum difcernere à na- bus elle deteriores. quia demones crep
turali vel miraculofo effectu , difficilli- dunt de contremifcunt , ifti nec cre .
mum eit . Qua de re dicam fequenti dunt , nec contremifcuns, deteriores el
quædione . iam ſunt hæreticis ; nam hæretico
is Interea , -fi quæras : Quid demonem rum coriphæus Arius à D. Athanaſio
inducat ad pactum , og obfequium ,feu interrogatus , quid cenſeret ? cumne
patientiam hujuſmodi? Videtur elle qui- qui Satanam adoret, re& è an malè fa
dam Gmilitudo malitiæ maleficarum o cere ? reſpondit , impiuin hunc & fine
dærr.onis , quæ amicitiæ fimilem ali Deo efle , nec communem fenfum ha
bere ,

s D..bug.lib. 2. de Ger . ad lit. cap. pen . & canones ferme cmines 26. 2.1
 LIBRI II . QUÆ
bere , nec mereri hominis appellatio-
nem . D. Ashanal. in di/p. in Conci .
lio Niceno : Quod à mendaci dictum
veriffimè , & in Sortiarios accommo
date. nam hi Satanam adorant .
17 Sed Chriſtus & Apoltoli Satanæ im
perarunt , quod ab eo fieri vellent
jubentes Cur non & nos poffumus ?
Dicere poffem , non quæcunque à San-
etis aut Dco fiunt nobis licet imitari .
Nam in rebus divinis , quædam funt
credenda , ut incarnatio , transfubitan
tiatio , Trinitas, purgatorium , & li-
milia : quædam admiratione honoran-
da, ut Chrifti Domini , & fanctorum
hominum iniracula : quædam etiam
imitanda , ut quæ ad morum & vitæ
inititutionem pertinent ; quæ Chriftus
diſcere nos jullit , uc manfuetudo , hu-
miiiras , charitas : de quibus illud eft
Apoltolicum , imitatores meiejiote, fi
cni og ego Chriſi. Velle in illis pro :
digioſis effectibus imitari , eft animi
prorſus fuperbi , & ftulti , & volentis
ambientiſque Dei Gmilitudinem inom-
nipotentia , aut omniſcientia : tales i
mitantur Diabolum , qui fimilis elfe
voluit Altiflimo, dum per imperium ,
sicuti Christus , volunt dæmones coge-
re : tales , dum arcana & futura ex
jis diſcere volunt, fimiles funt proto-
plaſtis , qui fcientiam divinę fimilem
appetierunt . Hoc vetuit Deus, quando
dixit : gloriam meam non dabo : ego ve.
5 Tò corde , tales inquiunt , etiamli no
lis , tam mihiufurpabo . Utebantur qui-
den priſci Chrilliani imperio in dæ-
mones ( ut ait ' Tertullianus ) non in-
vilatoria operatione , led expugnatoria
dominatione . Ided reſpondeo , hos qui
pactum habent cum dæmonibus , non
modo non imitari Dominum & Apo-
ſtolos , ſed planè contrarium facere ,
nani illi non advocabant , nec confule-
bant demones , nec eorum opera ute
bantur ; ſed eos increpabant , pelle-
bant ; torquebant , etiam vera loquen-
tes obmutelcere jubebant , nec aliter
quàm intentiflimos hoites tractabant ,
quos adverſarios noftros effe , & ficut
rugientes leones circuire , quærentes
quam devorent animam , ſciebant. Po-
fuis Deus ab initio mundi inimicitias
S. IV . 93
inter hominem & diabolum. Genef. 3 .
v. 15. ifti fcedus ineuntcuin Dei inimi.
co & jurato hoſte. Job poitquam mul.
ta de dæinonis malitia dixiffet. cap. 40 .
v . 27. concludit : Memento belli : nec
ultra addas loqui. quaſi dicat , ne fru
Itra tibi de induciis aut pace cum illo
percuſla glorieris vel blandiaris , cave
& ita pranfus paratus , ut in procin
ctu , fignu in prælii exfpectans. Bellum
Deus , ut Paterpat ratus , indixit : in
ter Deum & Diabolum perpecuum eſt
bellum , nam fuperbia eorum qui Deum
oderunt , aſcendit femper : & Diabo
lus Satan , h . c . adverſarius ideò no
minatur. quare nos , qui vaſalli fumus
Dei , non poffumus cum holte ejus de
paſciſci , inducias , aut commercium ha
bere . Clamat Apoftolus . Nolo focios
vos fieri demoniorum . 1. Cor. 104 . :21.
Hoc in baptiſmo promiſimus Sacra
mento adacti , nomine Eccleliæ rogan
te Sacerdote , & patrinis pro nobis re
fpondentibus , iterum atque iterum :
Nos abrenunciare Satanæ ( adverfario )
.
de pompis ejus . Data poteftas Chri
ftianis calcandi ferpentes : & D. Paul .
pollicetur , Deus conteret Satanam fub
pedib: us veftris : curejus pedibus advol-
vuntur ? in nomine Chriſto miracula
faciendi, & dæmones ejiciendi virtus ,
Ecclefiæ repromilla ; cur ad nomen &
invocationem Beelzebub confugiunt ?
Cum itaque hoc bellum initio mundi
conditi indictum , & initio Ecclefiæ Chri
ftianæ tuba Apoftolica renovatum : &
à nobis cum in Ecclefia fuimus rege
nerati , jurejurando votivo lit promif
fum : nonne ſequitur eum qui cum
Eccleſiæ & Dei adverſariis pactum ul
lum , vel familiaritatem colat ; perfi
diæ , transfuzii , & apoitalię reum non
minus effe , quam ſi monachus voti.
vam deferal profeſſionem ; quam si ini
les ad hoſtem transfugiat ; quam li
Chriſtianus ad Mahumetiimum , Ju
daifmum , aut aliam hæreſim ſe reci
piat
Quæ omnia contra primum , præce
ptum ſunt peccaca : & 'ided graviſſima
meritd cenfentur . Illud enim ut ordi
ne , lic & dignitate primum eit . Nam ,
ratione obječti , digniora Sunt piimx
tabule
 94 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tabulæ præcepta præceptis fecundæ ta- tiantur Odii magnitudo patet ex ve
bulæ : & inter tria primę tabulæ , hementia & acerbitate cruciaruum , ac
præcipuum eſt primum pręceptum vexationum quas intulere , quotieſcun
Tertium enim potiffimum agit de culo que tantillum Deus permifit , Jobo
tu Dei externo : fecundum de verbis Saræ maritis , D. Antonio & aliis in
exhibendo honore : prímum de amo- numeris . Pertinaciam odii docet Job.
re & fidelitate interna Deo præftan . 6. 41. d . 15. dicens ; Cor ejus indura
da & virtute religionis , feu Thcole- bitur tanquam lapis , Itringetur qua
bias ,
feu Latriæ . Quare cum hæc fa malleatoris incus. & Servator noiter
virtus Deo fit omnium acceptiffi- Joan . 8. v . 44. ex operibus filiorum pa
ma , contrarium quoque vitium eidem tris genium declarat : vos ex patre dia
oportet effe maximè odiofum : & ided bolo eſtis , o deſideria patris veftri vul.
huic primo præcepto , à Deo addita fuit tis facere : ille homicida erat ab ini
pæna : quando teſtatur fe fortem & tio : quibus verbis indicat hunc ejus ef
zelotem effe & hoc peccatum uſque fe perpetuum conatum : ad hoc cum
in tertiam & quartam generationem nequit vi aperta , graſſatur dolis , & be
ulturum , & ejus præcepti tranſgrello- nevolentix limulatione , ut præclarè do
res vocat ofores ſui . Exod. 20. v . s. cet B. Athanaf. ad Ægypti O Lybia
Tam ergo grave peccatum eſt cum de- Epifcopos fcribens contra Arium orat. 1 .
mone paciſci . in principio . Stulii ergo ſunt , qui ei
18 Præterea talia pacta funt vana & in- fidunt , & immcmores ejus, quod Spi
ania : nam dæmon nunquam fidein ſer- ritus ſanctus per eundem Job . c. 40. à
vat, nec ullo promiſſo le ligari putat . V. 22. nos admonuit , impoflibile elle
Qui Chrifto auſus mentiri , cùm dixit : fuperbiæ illi vertici , fe cuiquam ſub
Hec omnia dabo tibi , ſi procidens ado- jicere . Numqaid ( ait ) multiplicabit
raveris me, ſcilicet ta reverebitur. Cy- ad te preces, aut loquetur tibi mollia ?
prianoMago donne pollicitus alius Ju- ex animo fcilicet & fide bona , uc tibi
Ainæ fruitionem ? quid præſtitit à complaccat . Nunquid feriet tecum pa
mendacii patre veritatem expectare , Etum , ego accipies cum quali ſervuma
quæ dementia eſt ? nonne Jejus ait de fempiternum ? finget & pollicebitur
illo ? non eſt veritas in eo , cum loquio ſed non præftabit promiſla . Indicarere
tur mendacium : ex propriis loquitur : go hæc ádóvartoe ( impollibilia ) cenſen
quia mendax eft , o pater ejus. Joan da : Nullis enim vinculis eum à no
8. v. 44. fruftra ergo cum illo paciſce- bis ligari, nullis cancellis includi poſ
FIS , qui ex mendacio & perfidia con- le : Nunquid illudes ei quaſı avi , aut
flatus eft. crede illi , li quem nunquam ligabis cum ancillis tuis Scilicet pare
deceperit , ullum invenias : Prudenter bit homini , qui maluit carere beatitu
Orig. lib . 8. contra Celf. ſcribit , pro- dine æterna , qulm parere Deo , &
babile eft demones , cum fint mali , ne Verbum hominem factum adorare .
cultoribusquidem fuis fidem , daiamque Denique non vana tantum & ina
dexteram fervaturos : Immo non pro- nia funt hæc pacta & familiaritas cum
babile id tantum , ſed prorfus improba- dæmone : ſed periculofa & pernicioſa
bile ſervaturos ; nam mendaces funt , fupra modum . Aic D. Leo , beneficia
& homines irreconciliabili odio prore. Dæmonum cundis elle nocentiora vul
quuntur ; quod à lapſus ſui tempore neribus , , & præſtare illorum odium
nunquam remiſerunt , nec unquam mi qaim pacem moruiſſe. hom . 19. de Pali
nuent vel remittent . Si Deus permit. lione Domini . Confirmat ratio ; quia
teret , cito illi mortales omnes interi- nihil exitialius eſt morte animę : hanc
merent : quod quia videot Gibi non li- his pactis & familiaritate incurrunt ,
cere , ideò affiduè hominibus animæ nec animæ tantum , ſed & corporis
mortem moliuntur , per varias & mul. ſæpenumero. Uno id nunc exemplo do
tiplices peccandi illecebras : ne qua cebo , aliàs pluribus . Nicolaus Remi
iph beatitudine excidere , homines po- gius libro primo Damonolatria cap.9. His
ver
 LIBRI II. QUÆ S. IV . 95
10 verbis deſcribit . Theodorus Maillotius eaque ſedulo obiret omnia , qua Chris
ас ( is propræturam in vafti regni provin- ftianum hominem decet atque aquune eft
cia , que ditionis eft Lotharingicæ fenex facere . Iftis enim omnibus , fi fe vel
, obrinuis ) cùm adhuc juvenis , amplili. let nuncupatis verbis obftringere , futu
ma familia nalam adolefcertulan in rum ut petitis thalamis fine ulla diff .,
5. matrimonium deperiret , eo illi ejus por cultate potiretur . Hecque fic elocută ,
siunde Spes omnis elfet abſciſlá atque ac conftituto intra quem refponfum au
trepia , ( nam go fortuna egens atque ferret die , fe foras ejecit. Maillotius qui
et humilis , atque famulatus mercenaria videret tam fanétis atque honeftis condi
12 conditione, in qua tìm erat ignobilis ego tionibus tantum ſibi beneficium obtendi,
deſpicatus , nullam ne detegendi quidem jam nihil cunctandum putabat, quinid
amoris fui hone/iam fatis ºrationem vi gralus ac lubens acciperet. Sed dum ma
debat . ) Ergo , ut defperatis rebus, og gis magiſque in eam rem cogitationem
el ipfa je jam deferente exfpectatione intendit , atque huc illuc variè inter
homines ad quodvis confilium fe facile Sper metumqueimpellitur ; ex ejus vul
conzertunt , ac nullo dele &tu fugienda iw domefticus quidam Sacerdos conjiciens
do Sequendave amplectuntur . Maillotius aliquid fubelle ; quo fic diſtraheretur
lle confervum ex Germania , cui audiverat eum blandè adorius , ac quid animo
demonem effe ad quæcunque obſequiâ agitaret expifcatus , monitis ſuis pervi.
paratiffimum , adit , huicque fuam agri. cit , ne amplius ad colloquium ullum
iudinem aperit , rogans , ſi quod ei cum demone defcenderet . sicque fru
remedium adferre poffet, id ne gravaid ftratus ſua exfpectatione Germanus, non
lle faceret , ingrato enim non iri localum longè abiit , quin ex pacti formula pe
ube beneficium . Hanc Germanus occafionem nas penderet". Nam non aded multis 20
bu libens arripie, ut cui ex pacto intra dies poft diebus equo plana atque aperta via
- ? paucos neceffe erat, vel fe fuo dæmone decidens caput proruens exanimis momen
iti liberare , atque expedire adducto alio .) to temporis repertus eft . ) Hæc Remi.
qui iftud feu æs alienum in fe tranforio gius .
mas beret , vel ab eo obtorta cervice necari
1, atque interfici ( fiquidem hec ei pacto QUESTIO V.
er lex addita fuerat . ) Agendo itaque ei
CD negotio confequentis dici diluculúm in Quibus indiciis diſcernendi effectusMa
claufo atque recondito quodam conclavi gia ex paéto convento , ab effectibus
of condicit : ubi vix dum fe fiterant, Phyſicis , o miraculofis , o arti..
gh cùm repenie patefaétis foribus fe infert ficioſis?
re lepida e liberali forma puella ( hoc ba
uc bitu demon primum fe oftendere vole SUMMARIU M.
& bat , ne Maillotius ad formidabilem ejus
aſpectum cxborrefceret ) camque ſe effe 1 Ratione diftantia .
predicat , quæ illi nuptias quas tanto 2 Ratione verborum , characterum , cir .
pere ambicbat , faciles effet confectura comftantiarum , rituum , obſervan .
ola modo velles in iis quæ effe præceptura tiarum .
CHA obſequi. Ac illo avidd attenieque speo 3. Caufa à qua .
ul Etansi, quænam ejus eßet fententia : in

lis , libidinibus , blaſphemia , celeriſque U nec artificii folertia invenitur , pa

A
que animum inquinant vitiis tempera-
ret, pietatem coleret , inopes facultati-
bus ſublevarer , ſeipſum in hebdomada
-15 bis jejunio maceraret , folennes ac quo-
0 sidianas precationes ne intermitteret ;
BB
sis [ Cajet. fumm , verbo incantatio. Vi.
&eria de Magia nu . 16. Valentia dift.
ctum intercedit . Sed hoc nimis obſcu
rè ac breviter dictum , conſuevere
Theologi latiùs explicare s . Ad dæ .
moniacam magiam pertinere , primd
fi opera naturalem "fa cultaten exce
dunt. ,
6. q. 12. pun £ t. 2. in 22. D. Tb.
 96 DISQUISITIONUM
dunt. quod locum habet , fi pofitivè
concisi istus ICS' adhibita non habere
vim fufficientem ad hunc effectum :
nec etiam rationabilis cauſa fuppetat ,
cur Deo vel Angelis bonis effc&tus ada
feribatur . Vult Valentia ad hanc no-
tam reduei defectum ex nimia loci di-
I ftantia . quia conſtat caula a diſtantem
non pofle agere , niſi per medii alte-
rationem : unde ſi eadem cauſa non a.
geret proximè vel propius applicata ,
quæ tamen agit in diſtans , evidens
videtur ei , hoc' naturaliter non fieri .
Aliud fore dicit, fi fapientes duntaxat ,
profiterentur le caufam ignorare ; nam
rerum naturalium vires & analozia
cum effectu fæpiùs nos latent . Aliud
etiam foret , mca feoteoria , ſi diſſen-
fio forei inter fapientes , num id na-
turaliter fieri pollit necne ; verbi gra- .
tia , li ageretur de effectu producto in
ré parum diftanti : dubium enim eſt ,
utrum res aliqua poflit agere imme
diatè in paffura à le diſtans nihil in
medium operando : & utrum agens ac .
patiens res neceſſario debeant elle con-
riguæ fimul fecundùm conta & um , quem
vocant quantitativum ; an vero fuffi-
ciat fe contingere tactu virtuali ( quem
appellant ) eò quod paſſum fuum fit
intra ſpatium illud ad quod fe vis a-
gentis poteft extendere , licet enim ſen-
tentia negans D. Thomæ plurium fit ,
& probabilior i affirmans tamen raó
tionibus nititur probabilibus admo-
dum , & graviſſimis viris placuit ti
Secundò , cenſent Theologi iidem ,
ad dæmoniacam Magiam pertinere tria
quoque alia vitia , primum eft , fi ad-
hibeantur verba ignota , falſa ', apo ..
2 crypha , abſurda , nihil cohærentia
fed detorta ad fenfus alie-
nos, aut ad quem non funt inſtituta :
vel si aliqua nomina Dei incognitæ fi-
gnificationis, vel etiam bonorum An-
gelorum ignota , vel malorum Ange-
lorum nomina inferantur , quæ non
novit Eccleſia , de quibus pereruditè
differuit Guilhelmus Parifienfis u.idem
erit , fi adhibeantur certi characteres ,
† Scoto Oy Ocamoin 1. dift. 37. A.
vicenn. Nyph. Fran .Valefio. aliis ,
u Sum.de univerſo cap. ult .
$
MAGICARUM
aut figuræ aliæ præter ſignum Crucis,
vel ipla Crux non ut oportet locata ,
forma: aque , vel ubi non oportet po
lita , vel fuperflue certis locis ac nu .
mero iterata : denique fi quid appona
tur aliud , nihil pertigens ad effectum ,
qui tali operatione intenditur . Secun. '
dum eft , quando efficacitas operis tri
buicur certis ritibus atque obſervanciis
quibuſdam peculiaribus, & ad hoc de
lignatis ; verbi gratia , ut id fiat cer
tis diebus vel horis , ad certum ftella
rum ficum , ſub certo numero crucium
vel candelarum , certa corporis pofitu .
ra ; in tali charta , talis coloris & fi
gura . Tertium eft, quando vis collo
carur in obſervantiis aliis planè ſuper
fuis & indifferentibus , v . g. ut ad ex
pellendum degioner pili radantur ,
ut quis induatur tela nunquam lota ,
operetur uno pede nudo , diſcinctus
paſſo capillo , & quæ hujuſmodi .
Quando dicitur his omnibus vel 3
aliquo iſtorum opus eſſe ad effectio
nem , res merito plufquam ſuſpecta
eft, præfertim cùm duo concurrunt >
fcilicet , quod credatur res non eſſe
proportionata ad effectum producen
dum ; nec adhibeatur ex legitima que
ctoritate ; hoc eft , quundo is , qui in
ftituit vel præſcripfit hanc rem , ut fi
gnuni ad ialem effectum , non pote
rat naturæ detectum fupplere : quod
facit in Sacramentis Deus , in Sacra .
mentalibus Ecclefia ) item quando ipſe
effectus non potelt provenire , nifi à
cauſa intellectu prædita , & circum
ftantia requiſita ejus generis eft , ut
non videatur idonea , vel non folita
movere Deum , vel angelos ad effe
Etum producendum : tunc enim luce
clarius eft , non nifi à malo ſpiritu ef
fectun ſperari pofle , v . g. Se quis à
ftatua reſponſum poſtulans de rebus
occultis, ninas vel preces abſurdas &
ridiculas adhiberet , quales funt Mago
rum apud Porphyrium x , & iis gemi .
næ Lacheſis apud Cl . Claudianum y
illarum fortaffis imitatione confictæ .
E contra , quando hujuſmodi effe
Etus
x Epift. ad Anebenem .
y de rapiu Proſerpina lib. 1.
 LIBRI II. QUÆ S. - V. 97
Etus miri conſequuntur à quocunque , il Quomodo virgæ mutate.
& quotieſcunque hoc applicatur , line 12 De effectibus mixtis , co relata SS .
aliis cæremoniis vel oblervationibus ; exempla .
meritò judicamus effectum elle natura- 13 De duorum magorum certamine , ex
lem . Seduld cavendum hic duplex ex Triezio .
3.
ns fremyn , alterum ne in hac difquili. 14 Quomodo effe &tus difcernendi, rege
rione temerè ftatim cenſeamus omnes Te due
effe tus naturales ; quia multoties dz
mon quædam naturaliajadmiſcet, ut to Epo , non homo , qui vel afferat
is
cum naturale putetur : alterum ne te p omnes effectus effe præftigiatorios ,
mei è condemnemus , multarum enim vel credat omnes veros ; ſæpius dæmon
( ut D. Auguft, docet z ) rerum naturæ fallit, quia mendacii pater eft : ided
nodram fcientiam ſuperant & fallunt . fepè præftringit oculos , aut ſenſibus 2
Artificialia diſcerni poffunt minimo liis illudit vana objecta imagine. ncc
fo negotio , li vel magiſtratui ( ad hunc rarò Deus impedit , ne quod in Mago
1 pertinet in exteriori foro examinare , rum gratiam facere vellet , ac poflet
& publicum licentiæ teftimonium bis id verè faciat : quod cùm cernit ad
to mirionibus dare ) vel Confeffario , quo prættigias confugit , pę impotentia ip
ad forum internum , occultè fiat artis lius detegatur . Quando autem & Deus
demonſtratio . permittit, & dæmon verum vult effe
tum producere ; fi is vires ipfius non
QUÆ STIO VI. ſuperei , nihil profecid prohibet , quo
minùs verum effectum producat . Et
An hec Magia quoſdam habeat effe&tus enim caufæ naturales verum effectum
veros , a quo pacto dignofcantur ? gignunt : usi illis poteit Diabolus &
Eta activa pallivis applicare ; poterit igi
SUMMA KIUM , tur tum effectus veros producere . Mi
Te
nor propoſitio probatur , quia Divino
i Effectus triplices funt , falli , veri , Dionyſio Athenienſi auctore a donorum
mixei . naturalium peccando ille nullum ami
10 .
2 Exempla preſtigiatoriorum effe&tuum . fic : unde fit , ut & vires naturales ha
lic
De Lamia di Menippo , de Gelo beat valentiſimas , diuturnam & mul.
Mauricio , de Pafete , oyo ejus tiplicem experientiam ; eſſentiæ & qua
nod obolo . litatum , quæ rebus quibuslibet pecu
3 Simonis Magi varia . liares ſcientiam exactam : adeò ut
ole
4 De Mago qui fecit a Domino cunc verè effectum , quod cupit , dare poſſit
Eta vala frangi, commodiſſime.
-10 $ De Zytone Bohemo. Prudenter itaque communis Schola I
ó De herbis Magicis . Theologorum b duplices effectus Ma
fa
7 Circulatoris cujuſdam moderni pre- giæ , veros , & apparentes agnoſcit .
Ee figie . Propter hos Tertullianus c Magos ap
CC
8 Verorum effe tuum exempla ; Incan- pellat circulatores ac Sophitas.Ego il.
ele
tatio ferpentum ; Signa Pfeudo- Pro- lis certiam ſpeciem adjungo , mixtorum
à effe& tuum ex veris & fallis , five appa
phetarum in Evangelio .
US
9 An Samuel per Pyroniſſam ſuſcita- rentibus tantum .
X sus verè . Locus i. Reg. 28. Ecclef. Ad preſtigiatorios refero primò , quos 2
46. X.ult. recenſui lib . 1. cap.4 . item illud , quod
10 De effe tibus Magorum Pharaonis , de Menippo adoleſcente & toco illo
j Exod . 7. verf. it . nuptiarum cum Lamia apparatu atque
N uten
z lib . 21. Civ. Dei cap. Horia ubi fupra n . S: Spreng. mallei
a 6. 4. de Divin, nom . 1. Mich . Medina d . 6. 7. fol., 61 . 2
b poll Origenem . Auguft. & Thom . alii.
Apa Caſtro de jufta hare. panir. Vi c Apolog. 6. 23.Ol. deidololat. 6.95.

ONU
IS ITI
SQU
98 DI
utenſilibus ſcriptum à Philoſtrato ,
quod fuit à nobis d alibi commemo
ralum : & quod de Empuſa ſeu géras
Nicephoruse , eam fæpè infantem Mau-
ritium è cubili, velut mox devoratu-
ram extuliffe , nullo accepto incommo-
do , Secundò, quod de Palete proditum ,
incantamentis quibuſdam facere foli
tum , ut repente convivium fumptuo .
fum exhiberi videretur ; rurfus , ubi
libu: ſſet , omnia evanefcerent ; ſolitum
quoque res emere , & pretium nume-
rare , verùm mos nummi clam à ven-
ditore ad emptore rediiſſe cernebantur
f : Tertiò , talia pleraque quæ de Sic
3
mone Mago legimus apud D. Clemen-
teng Romanum , eum ex aere novum
hominem creaſſe ; quibus volebat, in-
'viſibilem factum í laxa , quaſi lutum ,
penetraſſe ; ftatuas animalle ; in igné
pofitum non arſiſſe ; duas , velut Ja-
· num facies habentem ſe oſtendiſſe ; ' in
ovem aut capram ſe imnutalle ; in ae
rem fublatum volaffe ; aurum pluri-
mum exhibuiſſe repente ; Reges face-
re , eoſque dejicere potuiſſe ; falci præ-
cepiffe , ut ipſa iret & meteret , eam-
que ivifle & decuplo plus cæteris mef-
fuiſſe ; eundem , cùm effet aliquando
Selene meretrix in curre quadam , &
accurriffet multitudo ingens ad cam vi-
dendam , turrimque circumcinxiffet ad-
ftantium corona , feciſſe ut illa per cun-
&as feneſtras turris illius omni fimul
populo profpicere & procumbere vide-
retur ; denique quod pueri incorrupti
violenter necati animam adjuramentis
evocaffet , ejufque adjutorio talia pa.
traret . Hæc Clemens . Addit nonnul-
la Anaitalius Nicenus h . Statuas ( in-
quit ) faciebat ambulare , o in igne vo-
ſutatus non urebatur , cô in aere vo-
labai , ex lapidibus panes faciebat :
ferpens fiebat , so in aliquas alias be-
ſtias transformabatur : duas habebat fa-
cies , in aurum convertebatur , in con.
viviis exhibebat ſpectra omnis generis :
vaſa que erant in « dibus faciebat vi-
deri tanquam qua fua fpontè moveren-
d Quodlibet. de Lamiis , que edita cum
adverſar, in Seneca .
el. 18 hift . c.9.
Suidas ex Appione in ver, Taois,
M
RUM
ICA
MAG
tur ad minifteriam iis , qui portabant
non vifis : efficiebat , ut mult & umbre
cum præcederent , quas dicebat ele se
nimas defunétorum . Ab his deſumpta ,
quæ in eandem fententiam refert Gly: 4
cas i Hiſtoricus . Quartò , huc fpe
ctat illud Nicetæ Choniatæk de Ma.
go , per quem factum , ut cuncta ſua
vaſa remex frangeret . Quintò locos
memoriæ occurrunt præftigiz Zytonis
Bohemi ( de quo etiam aucturi fumus
fequentis libri capite ultimo ) hic ar
tem ſuam oſtentans, nunc fua , nunc a .
liena facie ſtaturaque , item in purpu
ra o ſerico ac confeftim in lana ac pare
no ſordido , Regi le offerebat ; ambu
lantique in terra , ipfe tanquam in e
qua adnavigabat : aliquoties equis rhe
dariis ve&tum , gallis gallinaceis ad epia
redium fuum alligaris ſubſequebatur
Convivas præterea Regis varie lude
bat : interdum manus illorum , ne illas.
ad patinas porrigere valerent , in pedes
boum , interdum in ungulas equorum
transformans. Et aliquoties fronti illo
1
rum cornua cervina latiſſima adjiciens ,
quoties videlicet è feneftris ad fubitum
ſpectaculum proſpicerent , ne rurfus ca
put yo ora ad menfam referre poffent .
Atque ut oftenderes fe pecuniam quo
qué pro ufu fuo facilè conflare polle ,
iriginta ſues bene faginatos , ex mani. "
pulis fæni effingit , illofque paftum pro .
xime Michaelis cujusdam piftoris locu
pletis extrudit ; proponitque venales ,
quo piftor voluit pretio : hoc tantuma em
plorem monens , ne gregem novum ad
flumen lotum compellat . Qua ille mo
'nitione negté &ta , 'sernit in flumine ma
nipulos fluntare , ſuibus fubmerfis . Er.
gó diu venditore quafito , atque in te
berna vinaria tandem reperto , in qua
porreétis pedibus in fcamno recubabai
dum ftomachabundus altero pede corre .
ptum excitare vult , eum à corpore pro
tinus cum coxendice avellie : claré Zy
tone quiritante ; obrorto collo empro
crem ad Judicem trahente . Quid face
. tet piſtor in manifeſto deprehenfus ,
fibi
8 1. 2. recognition & l.6.conftit. Apoft.
h 9. 23. in fac. Script.
i p. 2. ann.
k lib. 4. de vita Emanu. in fin
1
 LIBRI IL
fibi videbatur , facinore , niſi ut da
mnum damno adderet , atque de hac
-7
inſuper injuria cum Zytone decideret? )
6 Haétenus Dubravius libr, 23. Denique
ja &tatoria illa Magorum de quibufdam
herbis , ut de verbenaca , de lata-
ce , de æthiopide , de chamæleonte
apud Plinium & Gellium l .
20 7 Talia denique quæ ( proh dolor )
nimis creduli Principes quidam , aliàs
pii coram ſe fieri ſi Goebant, res fer-
us
PO reas ( line magnete ) argenteas pate-
ras & fimilia magni ponderis luper
menſa locata , fine funiculo , capillo ,
vel ullo initrumento , ab uno extremo
ad aliud lubſultantia , attrahere : char.
tam ab alio ex toto faſciculo clam ex-
tractam , in . manu extrahentis manen-
tem , nova inducta forma ter facere im-
mutari : ſpecula fab.icari , in quibus
quæ remotis admodum locis fiunt vi-
deantur : trium horarum ſpacio arbu-
11
ſculam veram fpithanz longitudine è
21 menſa facere ut excreſcat ; ut arbores
ibidem frondiferæ & fructiferæ fubitd
enafcantur : certo lucernę lumine ac
cenſo efficere , ut quotquot adfunt mu-
lieres , veltibus fe nudent , & quæ
natura docet tegenda oculis objiciant,
& fic nudę tripudiare non delinant
quamdiu ardet in medio appenfa lucer-
na certis inſculpta characteribus , & le-
porino adipe plena , & alia hujuſmo.
di , quæ novitii circulatores ex Ba-
ptiſtæ Porta fcriptis & diſcipli-
na ob trudunt : quorum cùm nec na.
turales nec artificioſa cauſæ ido-
neæ proferantur >, præftigiis adſcribi
debent .
8 Verorum effectum exempla ſunt ſecun-
dum plerofque ferpentum incantatio ;
I vide Gelli. libr. 10. 6. 12. libr. 25.
26. 28 .
m Pſal. 57. verf. 6.
n 6. 24. v. 26.
o cap. 1. Sam. 28.
p Tert. I. de anima c . 57. Cyr. l. de
ador. Spi. Anaſi. 9. 37. in fcrips. Au
Etor à Gentilib. propofitarum , qui
falfo dicitur Juſt. mar. 6. 57. Auétor.l.
2. de mirabilibus S. Script. c. 2. I.
quafo. ver, du novi Tefra. g.27 . qui lio
bri non funt D. Augufe, ipferamen Aug.
QUÆST. VI. 99
de qua Propheta m . Furor illis fecun
dùm fimilitudinem ſerpentis ficut aſpi
dis furde obturantis aures fuas : Qus
non exaudiet vocem incantantium
venefici incantantis ſapienter :item lie
gna & prodigia pfeudo Prophetarum in
Evangelio Di i Matthei n & quæ ſuis
locis docebo poſle fieri, & facta fuiſſe .
Duo funt in lacris Litteris , de quibus
admodum ambigitur , an veri , an ap
parentes tantum effeétus fuerint. Prius 9
eft de fuſcitato per Pythuniflam Samue
leo . illuloriis annumerant , qui volunt
non ipſam Samuelis animam , ſed dæ.
monem larvatum , ac fubdititium ad
veniſſe , Scriptores ſanè graves hoc ar
bitrati p . Verùm Divus Auguſtinus
libro de cura pro mortuis c. 19. affirman
ter afleverar ( quem plerique cum To.
Itato & Lyrano fequuntur Neoterici
alibi à me laudati ) . 9 , veram Samue
lis animam apparuiffe Sauli , non vi
carminis Magici evocatam ( hoc enim
rectè Tertullianus & fequaces ejus re
fellunt ) fed Dei imperio adventantem
ut impium Regem corriperet , eumque
ad pænitentiam
ad poenitentiam , denunciato mortis
metu provocaret . Hæc mihi ſententia
videtur verior atque fecurior . Non
dum enim adverſarii fatis efficaciter
reſpondere clariſſimo teſtimonio libri
Syracidæ r , ubi de Samuele ifta legi
mus : Et poft hoc dormivit : ( hoc eſt
mortuus quievit ) & notum fecit Regi
( cui , ſi non Sauli ? & quando , fi non hac
vice ? ) oftendit illi finem vitæ fuæ
( prædixit , eum die craftino moriturum )
a exaltavit vocem luam de terra in
niſi egres
prophetia. quid hoc eft
ſum ex inferno , qui eſt in terræ cen
tro ? quid hos , niſi quod loquens pro
N2 pria
videtur hac inclinare in reſponſ. ad 99.
Simpliciani , ad 99. Dulcitii : aper
tè verò tenuit D. I/1. Bal. in cap. 8.
II. Euch. Bed. ♡ Hildeg. O. Salisbe
rienſ. 2. Poly. 6. 27. Qyo ambigens non
parum D. Tho. non uno loco.
q Comment , in Herc. Octæ ad verf.
457. adde Martini Marti. Hypory. 1.9.
Reg. 12. O Alphonſ. Mendozam in
Quodlibet .
1 Ecclefia , s. 46. v. ult.
 Too DISQUISITIONUM
pria voce prophetavit i utique non a-
Jius, quàm ille qui mortuus dormierat.
Non obſtat , quod objiciunt , eum di-
cere, Cras mecum eris , quod de vera
Samuelis anima dici non queat : quia
hæc in limbo , Saul in inferno. quomo.
do mendacium tribuatur Prophetæ ?
non inquam hoc obſtat; vel enim pof-
funt illa verba ( ut ait B. Auguſtinus
f ) ad Gimitem mortis conditionem re-
ferri , quaſi dicat , cras mecum eris
non unus viventivn , fed unus mortuo-
rum , craftinus tibi dies ultimus illu-
ceſcet. Vel fanè , ad loci & habitatio-
nis viciniam referentes , dicere poffu-
mus : cum aliquo effe , qui in eadem
eſt urbe , licet non in eadem do.no .
Limbus verò Patrum & locus gehen-
næ ejufdem inferni ſunt diverſa habita .
cula , ut domus unius oppidi . Plura
de hac re dicentur poftea hoc eodem
libro 9. 26. fect. 4.
10 Polterius dubium eft , de Magis Æ-
syptiis , qui cum Moyſe de miraculo-
xum patracione certarunt. Sic enim
fcribitur : Fecerunt etiam ipfo per incan
tationes Ægypujacas , o arcana quadam
fimiliter , projeceruntque finguli virgas
fuas , que terfa funt in dracones, in a
liis quoque multis poltea • dicuntar 9
fimiliter ac Moyſes feciffe a , conati ran .
dem fimiliter ciniphes producere irrito
conatu: nam additur x , nec facere po-
puerunt'. Defendi quidem poteft fenten-
tia putantium hos Magorum ferpentes
ac ranas præftigioſas duntaxac fuiſſe y .
Verumtamen folidior & probabilior mi-
hi ſemper viſa fententia cæterorum 2 ,
quia fcripturæ magis confentanea , nec
abhorrens à Philofophiæ fcitis . Non-
ne dicuntur Nagi fic fecilfe quemadmo-
dum Moyſes : fed ifte veros ſerpentes,
veras ranas produxit. Si Magorum ap-
parentes tantum fuerunt , cur fraudem
Moyſes non detexit ? an & illum in
se tam gravi Deus decipi pallús : cur
ſad 3. q Simplic.
i Exod . 7. v . 11 .
u v. 22. Exod. 8. 0.17 .
x d. e . 8. v. 18.
y Sic Phil. l. 1. de vita Moyſis. Ja
feph. l . 2. antig. D. Juſtinus Dia. adv.
Trip. auctor libri rep. ad queft. Gen.
MAGICARUM
Magi dicuntur conati ciniphes , non
potuiſſe : fi veros ciniphes producere
non conabantur ? De modo hujus pro
ductionis adhuc controvertitur. expedi
tior eft ratio eorum a , qui diabolum ,
non advertentibus ſpectatoribus , cenſent
virgas ſubtraxille & earum loco veros
ferpentes virgis mole æquales ſuppofuif
fe , tam fubitd & fubiiliter , ut Ægy
ptii ſpectantes omning crederent ipla
rum virgarum lic.commutatam formam
fuifle , & propter hoc erroneum judi
cium ſpectatorum , dixiffe Scripturam
virgas in dracones converſas , non rei
veritate , fed hominum opinione.Quare !!
volunt fimilitudinem in eo pofitam
quod ficut Moyſis ferpens verus , Gc &
veri fuerunt Magorum ferpentes : non
autem in eo , quod ficut ex virga Moy.
fis tanquam termino ex quo ccepta con
verſio , producti ferpentes , ut terminus
in quo defit converfio : Ge etiam vir
gis Magorum acciderit. ſcio cur hoc di
cant, & quid adferant caufæ , tamen
( mea ſententia ) nihil repugnat Philoſo
phiæ placitis , ſi cum D. Auguſtino & Ca.
jetano dixerimus , ex veris virgis , ut ex
materia converſionis, veros ferpentes &
ranas prodiiffe. funt hæc animalia inſe
eta & de numero imperfectorum , qua
diabolus brevi tempore ex putrefa &tis
virgis potuit producere , neque id vi
res ejus fuperat. nam quod ſolis cae
lor multis diebus e ficeret , id ille po
telt exiguo tempore , applicando acti
va , quæ novit ad hoc efficaciora . Ni.
hilne ergo in :er hæc mira magorum &
Moyſis interelt? primò quod Moylis or
peratio miraculoſa , magorum miranda
tantum . deinde Glycam audi , girla
quidem virgas in ferpentes commuta
bant , verum virga Moyfis ipſorum vir .
gas deglutiebat : mutabant doo ipſo as
quam in ſanguinem , fed immutatam ſe
mel natura priori reftituere non poterant :
educebant d ipſiranas , fed ab iiſdem
ades
rilium . 9 : 26. Ter. li . de anima c. 57
Hiero. Ó Ambr. in 2. Tän. 3. Procope
Rupert. Rab. Hugő in Exo.
z D. Aug. 1. 3. de Trinit.c.7.08.09
1.83.quæftion. 9.79. Theodo, in Exo.9.18 .
Clycép.z anna. D.Th. Lyra. Tof . Burg.
Caict. a Torta de Cajer.,Lizo nzito
 LIBRI II. QUÆST . V 1. 1 101
edes Ægyptiorum repurgare non pote . ſe levavit : alter depofitis cornibus ,
Te rant : iifdem facultas erat Ægyptios magna cum ſpectantium voluptate ,
vexandi , ſed fedandi ſupplicii potefta- falvum in cænationem caput retraxit.
die tem nullam habebant . Quin etiam op- Credo volatum accidiffe : fed dæmone
forum corpora Deus magis puſtulis af- equuleum fublevante non proprium ,
Aixit , quam reliquorum : ut hinc ma. qualis elt avium : fieri potelt ur rap.
OS nifeftum fieret , non folum ipfos pænas tor verus & rapta vera. de cornibus
FB divinitùs irrogatas inbibere non potuif- illud alterum totom puto præftigio
fe , fed etiam cum cæteris eadem ſup- fum .
plicia pertulife : Reftat quo pacto effectus - Ginceri à 14
12 Mea igitur fententia , illud de Sa- fucatis dijudicentur ': Cùm hæc mira
don muelis anima omnind pertinet ad mix- non à Magis , fed ab ipſo dæmone
10 forum claffem . Vera enim fuit Sa- perficiantur : non poterunt Magi per
Ci muelis anima , quæ apparuit : falGras ficere , quæ dæmon nequear ( ut in .
se !! tamen live deceptio fenfuum in eo re- cautè quidam c ſcripſere ) fed quæcun
peritur , quod viſa obtemperare voci que dæmon revera poreit efficere 1 ea
11
& Pythoniſfæ : item quia vérum fuum per dæmonem ex pacto poterunt Ma
corpus , aut veram fyndonem non at- gi . Quo fundamento polico rectè ſu
tulerat , ut videbatur. Alterum exem- perftruitur ſeries regularum fequentium ,
plum de Magis Ægyptiis , G ſequamur veluri columnarum hujus ædificii . I.
ſententiam agnofcentium duntaxat ce regula , li effectus magicus ejuſcemodi
lerem fuppofitionem ſerpentum , perti- fit ,ut potentiam dæmonis fuperet ( qua
di nebit ad mixta : fi verd placeat fen les funt , qui foli divinæ omnipoten
tentia D Auguſtini, pertinebit ad ve- tiæ refervantur , ) tunc effectus cenfe
es
Om ra . Lubenter etiam his- mixti generis ri debet præftigiatorius , II. regula.
annumerem mirandam narrationem Ro quando non conitat effectum fuperio
berti Triezii Infuleoſis 6 de certami . rem eſſe viribus dæmonis , res planè
& 13 ne duorum Magorum . Rapuerat unus dubia eſt , & oportet recurrere ad cir
puellam forma egregia , & equo ligneo cumftantias. ratio dubii , quia nec da
impoſitam per aera aſportabat:alter in moni - Deus femper permircit facere
is caltro quodam Burgundiæ , celebri con- quidquid poffet Deo non impediente :
vivio præſens , quod caftrum raptor nec dæmon femper vult vere facere
prætervolabat , carminibus cogit rap . quicquid facere permittitur : fed gau
a
torem in caftri aream deſcendere , & det præftigiator hominum deceptione ,
immobilem illic coram omnibus mce Urrum verd effectus fuperet vires dæ
Itum cum præda erubeſcente filtit . Nec monis , id luculentius docebitur mox
fegnius raptor, nihil tale metuentem , dicendis d .
eum à quo ita vinctus , latenter in .
cantat , & è feneftra editiſfima , per QUÆSTIO VII. -
cujus cancellos collo & capite promi
6
nebat , deſpicientem , immanibus fubi- An magi poffint facere aliquod verum
to fronte protuberantibus cornibus de miraculum .
honeltat , & à repagulis ferreis ma
gnitudine ramolæ frondis fic illaque SUMMARIU M.
at & fufpendit : ut per clatros caput
retrahere non valeret, præcipitii verd i Opinio affirmativa multorum erros
altitudine deterritus , ſe demittere non nea .
auderet . Ita coactus corniger , pacta 2. Miraculum e mirum quomodo dif
Salute prius mutua , & diſrupto liga ferant difcerni debeant.
mine , raptorem cum præda dimittit 3. Elizabethe Regina Anglia curatio
qui rurſus nube cava tectus in aerem Arumaria .
4 Non
bl. de technis impofturis demon.c.f. res , d quaft. 7.08.
& Ananias , Remigias y alii recentio.
 1
102 DISQUISITIONUM MAGICARUM
4 Non poſſunt miracula fieri niſi à tuos ſuſcitare . ). Quando autem effe
ſolo Deo Etus refpondet viribus creaturæ , ( v.g.
s Miraculis efficaciter fides probatur , ciere pluvias ac ventos , à febri fana
6 Non poffuni Magi facere abſoluid re &c. ) o Saūpot rem mirabilem folent
mira : locus Pfal. 71. W. 18. vocare , non miraculum fimpliciter , ſed
7 Poffunt facere mira , qua fint re cum addito miraculum fecundùm quid ,
fpectu noftri . ſeu reſpectu noftri , vel mirum aut mi
8. De partu fæminarum in Regno Nea- rabile . Hæc mirá rurſus dividunt in
politano quarum fætum ranunculi abfolutè mira , quæ fimpliciter & le.
præcedunt decretorii . cundùm ſe digoa forent admiratione ,
9. Ćur Nero non poſuerit quidquam etiamli caufas & modum ſciremus quo
miri per Magiam fiunt , & in mira fecundum quid , feu
10 De miraculis antichrifti. Item bare- refpectu noftri qui ea admiramur , quia
ticorum Calvinianorum . Or. cauſas neſcious , non admiraturi ſi cau
ſas cognoſceremus h .
x dictis in fine præcedentis quæ. Notæ verd quibus mirum à miracu
EX itionis mapifeitum fit , idem effe lo diſcernatur , nunc mihi iltæ occur .
quærere; V. Mazus aliquid poffit , runt . prima, ut dixi , li effectus fupe
V. dæmox aliquid polit ? quoniam Ma- ret vires rei creatæ & naturam . mie
gi opera vi pacti à dæmone perficiun- raculum erit. 2. Si effectus non habeat
fur . Miraculorum ergò editionem Ma- propofitum finem bonum , puta ſalu
gi olim fibi vindicarunt ; nam apud tem fpiritualem vel corporalem , fed
Clementem Romanum e Simon Sa. tantummodo finem malum , ut puta
marita gloriatur , : nihil non quod ve- curiofitatem , vel quid aliud bonis mo
lit fe poffe facere , fibique obtempera- ribus , aut veræ fidei repugnans , non
re omnia , Porphyrius lib. de Jacrificiis eft miraculom . i ex hoc capite proba
cap . de !peciebus dæmonum , fcribit ; tur , prodigia illa , & lupenda ' Anti
quoties ſuorum prodigiorum machinas chriſti opera , vera miracula non fu
dæmoves adhibent , multa cos naturæ tura , ſed falſa , ut D. Paulus Theſſa 3
conſueto ordine alieniffima efficere lonicenfibus fcripfit. hinc patet quid de
Idcirco illos Jamblichus f vocat Deo- curatione ſtrumarum illa Elizabethæ
rum pedifequos , qui admirandis operi, Anglorum reginæ , hæreticæ Principis
bus Deorum veſtigia ſubſequi proximè fit judicanduni , faciat in fidci luæ
videantur . Eadem fuit exiltimatio Poe- confirmacionem , ut Gnatho ille Too
tarum , quorum fuis locis verba for- kerus affirmat, 3.dæmonum mira fæpe
1 talſis inſerentur commodiůs. videntur dcficiunt in minimis , miracula perfe
in hunc errorem incidere quidam re- eta funt , utpote Dei opera , patet E
centiores , dum inquiunt si natura le- xodi 8. de certamine magorum cum
ges in magicis operibus non attenden- Moſe. 4. dæmonum mira veris mira.
das. Nos hoc diligentiùs ſcrutemur . culis ſupervenientibus evaneſcunt , ut
Obſervare lectorem velim , miracu- virgæ Magorum devorata à virga Mo
lum hoc tractatu me non accipere pro lisk, & oracula dæmonum coram ſan .
2 quovis admirando effectu ut capiunt ctis hominibus obmutuerunt 1. Deni
prophani Scriptores : fed Theologos que miracula fiunt , per apertam &
ſequi ; qui ftri& tiùs ſumunt , pro eo ſeriam Dei invocationem , mira Ma.
quod Græci répous prodigium , often- gorum , ſemper admixtis abſonis , ab
tum effectu cantum producto præter & dicis , vanis , ridiculis aur ſuperftitiofis
fu pra naturæ creatæ vires. ( verbi gra- precibus vel lignis. His politis
tia , cæco nato vilum reddere mor Sit 1. Conclufio , Miracula proprid
di 1
e l. 2. recogn . f de myſt. Ægyp. i D. Aug.lib. 1o. de civ. Dei cap . 16 .
cap.i. g Nic. Remigius l. 3. cap. 12 . k Exod . 7. I D. Juft.in 1. Apol.
Spondan . in Home. Odyll. Chryf.lib.contra Gentes de S.Babyla.
h vide D. Tho.i.p.9 . 110.a. 4. ad 2.
 LIBRI II. QUÆ ST. VIT . 103
difta nulli magi poffunt edere. El com- nis lib. 2. contra Celfum , D. August. I.
munis Theologorum m fententia , & 3. de Trinutate cap. 8. & D. Igdori in
probatur primo , quia facere miracu- cap.non mirum. 26. queft. 2. Plura de hac
ot lum elt potentiæ infinitæ , & ideò Di. re, & pererudita Franciſc. Toletus com
ed vinitari reſervatum , omnis etiam crea- mentar. in Joannem f : ubi camen quod
turæ potentia naturæ cancellis limita . ait: dæmones aliquando eafacere , quæ
sur : alioqui non haberemus efficax are miracula non modo videantur , fed &
gumenrum probandæ veritatis fidei , fint , id cautè legendum , miraculi nam
quàm ſemper Ecclefia miraculis altru- que vocabulum extendit ad mira que
xit n ; imitata Salvatorem noſtrum vis & fpuria miracula : quod repugnat
qui hoc argumento probavit., excufari communi inter Theologos vocis ac
non poſſe Judæorum incredulitatem , ceprioni.
12 propter manifesta miracula coram ip - II. Concluſio ; nec etiam poſſunt Ma- 6
lis edita o : Si opera non feciffem , que gi operari abſolutè mira, pater id , quia
nemo alius fecit : peccatum non hab: nihil revera abſolute , & per fe mirum ,
rent . Si objicias à malis quoque & quod non idem fit miraculum . Quo
perperam de fide fentientibus nonnuo lenlu prolatum illud propheticum
quam miracula edita fuiſſe : & ideò Benedi&tus Dominus Deus Iſrael , qui
miracula non debere cenſeri efficacem facit mirabilia folus , & illud qui fa.
S fidei probationem : Occurram : folere sie mirabilia magna folus u .
Deum aliquando hanc gratiam gratui Quædam ignaris cauſarum folent vi
iò etiam talibus largiri , ſed id in ve deri abſolutè mira , quæ non funt or
led ræ fidei probationem , ut quando de ta ex caufis naturalibus ut illud
dit prophetiam Balaamo & Caiphæ : quod refert Curopalata , de mortui Mi
in falla fidei confirmationem nec de- chaelis Cerularii dextera in Crucis fi.
00
dille unquam , nec dare poſſe, non ma: guram conformaca , quæ firma manlit.
ma
gis enim mendacii confirmationem po. Sed deceptionem aperit Baron. tom . It.
relt Deus miraculis comprobare , quam Annal . anno 1958. defuncti hominis
poteft ipfa veritas mentiri. Itaque mi membra calentia , quam qui velit re
TH
de racula vera pſeudo -Prophetarum p in cipere formam & Grum , & obrige
nomine Chriiti eduntur , & proinde in ſcentia frigore fic immobiliter perma
he
veræ fidei confirmationem . Ex his pa- nere . Et addit ſapienter , debere talia
DIS tet , diligenter diftinguendum inter hanc effe miracula fchifmaticorum humana
illationem : Fecit miraculum , ergo fi : arte compolita : addo & hæreticorum .
des ejus eſt vera : & hanc ; fecit mira III . Concl. Magi poſſuntoperari mul- 7
ope culum verum in confirmationem fidei ta mirabilia ſecundùm quid , feu se ſpe.
quam profitebatur ipfe , ergo hæc fides stu noſtri , demone adjuvante , y Deo
aplius erat vera, prior enim falla elle permitente, concluſionis probatio inde
porelt , quia per infideles Deus potelt petenda ,-quod plurimi funt , miri &
miraculum operari : posterior femper occulti effectus rerum , quos omnes o
ut
vera , quia pon poteit Deus ad falfa ptime novit Diabolus : & quofcunque
fidei confirmationem per ullum ope- naturaliter novit poſle produci
rari miracula q Coutirmat Doitram celerrime , non tamen in initanti pot
conclufionem diftum Nicodemi de mi eſt producere . Quare ( quod alicubi di:
& xit D. Aug. ) difficillimum elt homini
raculis Chritti loquentis r , Nemo poteft
12 intelligere , quouſque ſe diaboli pote
boc figna facere , nifi fuerit Deus cum
be eo . Præterea hæc eit fententia Orige- las extendat , de qua propheticus fer
his mo
m Alex. de Hal. 2. p.9.45 . D. Thom . o Jo. 15. v .24. p Math. 7.v.21 .
-j D. Bona. Fr. Victo. ſuper num . 18. 09 q vide Maldon. ad d. v. 21 .
19. Ang. in 2. q. uni, de dam . O qui i Jo. 3. v . 2. 1 d . cap. annot, 2 .
6 Gentilium exemplis, optimid reſpeidet t Pfalm .71. v. 186 :
Da Mich. Medina d. cap . 7 . ů Pſalm . 135. V. 4.
d n Greg. lib. 27. Moralium cap. 8.
 104 DISQUISITIONUM MAGICARUM
mo profatur x . Non eft fuper terram QUÆSTIO VIII.
porejias , que comparetur ei , factus eft
ut nullum timeret. Nolo multa conge- Quo pacto magi per Diabolum bec mi
rere , pro cunctis unum fit exemplum ra efficiant ?
plenum admirationis narrarum ab Aa
8 ton. Torquemada y , quibuſdam regni SUMMARIU M.
Neapolitani locis , quando tæminæ
nituntur , puero naſcituro præire un i que poſſit per motum localem ?
num vel plures ranunculos live rube 2 Non poteft integrum elementum.lo.
tulas : quorum li quis terram contige co movere . Firmiliani locus expli
rit ( ſtatim verò incipere falcitare huc catus .
illuc ) conteitim ¡puerperam emori 3 Celeritate mentitur transformationes,
Quapropter folere ſtoreis interni to ut Iphigenis aliorum gentilium .
tum ſolum , & parietes undequaque au 4 Aſtyriushanc fraudem in Phoenicia
leis convertiri , ne tunelti anteambulo detexit .
Des itti , dum cadunt ex utero , vel ſub s Que polie applicando pallivis.
filiunt , terram contingant. ideò etiam ó Quo paéto hic demon fit caula , ego
obftetrices lebetes penes ſe habere Soli quomodo conſideranda tum vis na.
tas , vel poculum aliud aqua plenum 9 tur & , accurate inveſtigatums
in quod animalcula hæc conjiciavimo s Que bri
7 plici modo deceptionis , per
facit
probe obturatum deferre ad fluvium . Ś De
ibique demergere . Hoc ille , ut certa mutationem objeéti medii , vel or .
compertum fama retert . Si fit , fieri gani .
puto dæmonis artificio : qui has ranas 9 De mutatione multiplici obje &ti , va
mentitur , & ad malefici cujuſpiam pe ria exempla .
tita , puerperam interimit , Deo id ju . 10 Per Foramen ad latus videntur ima .
Itis de caufis permittente : Gne hoc per gines , que funt nude o incondi
miſlu nihil eum poſſe , hinc maniteitum tæ lineæ .
fit , quia non modd non potuit quod il Palec junci immoti videntur fer
erat optatiffimum , arbitrio fuo Jobumi pentes ſaltitantes .
lædere z: ſed nec perfidum Regem man 12 De mutatione medii .
cipium fuum decipere a : imò nec por- 13 Ut præſentes videantur elle Spectra .
cos invadere b . Hoc factum , ut cum 14 Videantur habere capita alinina .
9 Neroni Imp. nec ingeaium , nec Præ- is Denarius in ſcutella fundo videatur
ceptores deeflent : nunquam tamen effc in ſuperficie . ,
per illum Diabolus magiæ vel unum 16 Gallinaceus trabens videatur trabem
experimentum edere potuerit : ficque trabere .
Nero magicen contempferit , videli- 17 Claudia veſtalis . quomodo navem
çet non paſſa fuit Dei provida bonitas zona traxerit .
hoc inftru men tum , ad nocend um ap- 18. Variæ apparitiones per conſpicilla .
tiſſimum , fummæ potentiæ & malitiz 19 Res videtur præfens , cùm fit ab
depravatiffimæ accedere . Jens remota .
De hoc mirorum genere futura pro- 20 Vifio Philofophi apud D. Augufti
digioſa opera Antichrifti , num gwalis .
21 De deceptione ratione organi .
22 Ut res abſentes videantur præſentes .
23 Ut quod unicum , videatur gemi
wwm .
24 De preſtigiis Zedechie Judgi.
25 Dc Gorafia Sodomorum Genes. 19 .
26 Re
* Job. 41. v . pen . b Matth. 2. v . 31. c Vide Plich,
y horti florum diad. 30. cmp. 2 .
Ź Job . 1.02 . a 3. Reg. 22. v. 22 .
 LIBRI II . QUÆ ST. VIII. 105

26 Regul& ad difcernenda præftigia à . yani, ut g . D. Aug, obſervavit , &

veris effectibus. fraudem aperuit Allyrius : cujus fa
27 Quomodo faciant videri repentè flua etum h Euſeb . ab oblivione vindica
men in cubiculo . vit . Cæfareæ Philippi, quam Phenices
28 Videntur equos vorare de reſtituere . Paneada vocani , fertur victimam quan
29 Videntur magnos ſerpentes immitte: dam in fontes , qui illic ex radicibus
re , ut fecit Michael Sicidites . montis Panei prorumpunt , ex quibus J or
30 Eonis hæretici præftigia . danes prorumpere dicitur : in quadam
z ! Jacobi Melftinski Poloni feſtive ſy- diei felteGentilium folemnitate , matta .
copbantie per fimulata miracula . tam conjici ; atque eam demonis vi ac

-S, 32' Circulatoris præftigia apud Apule-
jum .
Ciendum cuncta dæmones operari
SC vel actione immediata per motum
localem , vel mediata : idque duplici-
ter , veliliudendo ſenſibus, vel appli-
cando activa paflivis per alterationem
veram : quæ eft communis , doctrina
Theologorum d . operantur ergò per
motum localem per alterationem ,
per deluſionem .
Quoad motum localem inferiora cor
pora parent Angelis , adeo ut & cæ-
los rotare queant: an de facto Gotta .
les orbium motores , alibi diſquiren-
Hi dum : fed cum queant eos movere
fequitur nullum aded vaſtum eſſe cor
cro
pus , ut id dæmones , quadam impul
jus imprellione loco movere nequeant ,
dumniodò tamen ea motione ordo uni
-1 . verfi non turbetur : quare nec inte.
grum elementum loco ſuo movere va-
lebunt , ( quo pacto capienda quæ Fir-
milianus ad D. Cyprianum fcripfit :
r. quæ de terræ motu locali feu par-
tiali vera non forent ) nec poterunt
etiam cælorum curſum mutare vel im-
pedire f. Movere verò corpora locali
motu poteit dæmon velocillimè , &
quo videmus motu cælos celerrime
moveri. Unde fit , ut queat rem ali-
quam oculis fubtrahere , & aliam fub-
ftituere tam præproperè , ut animos
oculoſque intuentium fallat, eiſque per:
11. fuadeat prioris in hanc posteriorem in :
tegram converſionem ; tales credendæ
Gentilium metamorphoſes , Diomedis
fociorum in aves , & Iphigeniæ in cer-
d D. Aug. lib. de Divin. da. c . 3.
, 5.0. !. 3 de Trin . 6. 7. 8. 9: Div.
Th . Sori l. ult. 9. 3. Vietor. O Angles
fupr. Molina do Valentiæ in 1. po
poteftate mrandum in modum ab eorum
aſpectu evaneccre , miraculumg ; videri
præfentibus valdè memorabile Quibus
cum gerebantur Allyrium quodam tema
pore fortè interfuille >
tam multos illius rei admiratione obftu
pefactus , eorum erroris admodum miſer
ium effe : deinde ſublatis in cælum ocu
lis Deum omnium moderatorem per Chris
ſtum ſupplicem , precatum , út demo
nium illud , quod populum tanto errore
cæcaviſſet , comprimeret, ipſum fraude
ac fallaciis , quas hominibus folet inte»
dere , coercerei : Hoc modo, cùm Deum
oraviler , repentinò victimam fontibus
fupernataſſe : atque ita rem illam , quam
tantopere admirari conſueverant , in nie
hilum interiille , uſque adeo ut nullum
in poſterum ex eo loco , ex ea omnind
ederetur miraculum ,
Alter modus erat activa paſſivis ap- 5
plicando , per queni alteratione live
mutatione rerum mirabilia fæpè facit ,
quorum naturales funt caufæ : fed no
bis incognitæ , ipfi notillinæ . Videt
enim naturalium rerum omnium ſub
ftantias , & proprietates peculiares fin
gularum perſpectas haber , commoda
novit applicandi tempora , folertiæ , &
artificii vix eſt quicquam quod igno
ret , quid enim , adeò diuturna , & al
fidua experientia atque obſervatione
non at aſſecutus ? præſertim cùm norit
cuncta , quæ boni Angelià mundi exor
dio patrarunt , & quæ homines exco
gitarunt , & plurima per bonos Ange
los , Dei juffu, Satanæ revelentur , quæ
illi a Deo didicerunt i . Itaque fæpe 6
numerò efficiuntur multa , quæ natu
O r&
e epiſt. 53. f D. Tho 99. diſputatis
9. 16. a. ic. gl. 18. decivit. Dei c . 18 .
h 1. 7. Eccl . bift. c. 14.
.C.17.
i D. Aug. l. 2. de Genef. ad lit.c. 17.
 106 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ræ ſolius operatio nunquam feciffet , nec ſola activitas rei naturalis fecun
nili dæmones illam artificioſa applica. dum ſe debe attendi , nec fala, quo.
tione juvillent, atque illi tunc agentia que lecundùm fe applicatio dæmonis ;
naturalia , ut initrumenta fumunt. ſed ris naturalis , ut applicata à dæ
initrumenti verd conditio eft , effe- mone. ſecundum , quod caufa inftru .
ctum producere , non tantum natu . mentalis in his operationibus eſt res
rali ſuæ virtuti æqualem , fed longè applicata ; cauſa principalis ipſe dæ
etiam excellentiorem , ac agentis prin- mon applicans . Quare ut dicatur ef
cipalis , à quo movetur , facultati teftum non poffe naturaliter produ
reſpondentem . Securis ex fe dunta- si " ; debere eſſe talem ; qui uriuſ
xat , virtutem habet fecandi ; fed qua- que cauſæ conjunctæ ſuperet faculta
tenus eft inftrumentum periti fabri , tem . Hæc de alteratione , nunç de deo
poteft menfam vel ftatuam facere , lufione .
Calor nativus , qui eſt in humano fe Quando nec motus localis , nec ap
mine , qua calor elt , potelt calefa. plicatio hujuſmodi ſatis juvant , cung
cere , rarefacere , ſegregare , & con- lolent magi confugere ad circulatorias
denſare , led qua inftrumentum eit deceptiones , & mendaçi ſpecie ſenſie
anima , poteſt olla , nervos , carnen: bus illudune humanis , ita ut quæ fa
7 generare : Pari ratione intuemur cau. Ata minimè funt, à deceptis facta pu
las iltas naturales à dæmonibus appli- tentur , Deceptionis nomen latè diffun
caras , fuis ipſarum propriis viribus do , ut prættigium , deceptionem & er
quodammodo prællantiora effecta dare , rorem comprehendas , quæ folent di
quia quæ fecundùm communem fuum fingui 1. Decipic autem diabolus tribus 8
curſum nunquam produxiffent , fi à maximè modis per mutationem , mu
dæmone non fuiſſent applicatæ : ea tando vel obiectum , vel aerem me
nunc , ut à dæmonibus mota inftru- dium , vel ipſum organum , quod cæ
menta , quoad fubftantiam , modum , teris quia melius nolier Molina m ex
vel celeritatem admiranda ' producunt plicuit , cum fequamur . Docet ergo 9
k . Nunquam tamen hæc opera natu ex parte quidem objecti hoc poſſe
iæ cancellos effugiunt , eo quod vim primò ollenfarum rerum celeri agita.
naturalem caufæ principalis non exce- tione , fubità occultatione , varia col
dunt . Infunt enim reverà hi effectus locatione , ſepararione vel conglutatio
in ipſis naturalibus agentibus , eo mo- ne latente : ut faciunt circulatores agyr
do applicatis ; quibus agentibus dia. ix , variis ligaminibus, globulis , Icy
bolus nihil confert applicando , præ- phulis, &c. Secundò , per arrem per. 19
ter conditionem fine qua effe &tus iite Ipectivæ , certa quadam difpofitione ob
non produceretur. licet enim dæmon jeeti in ordine ad oculum videntis :
utatur rerum applicatarum vi natu- verbi gratia , cum lineæ confuſo dactæ
rali , operatur tamen ipfe potiffi. ordine ( ut fit manifeitum , quando quis
mum per modum artificioſum : Sicut directè ex adverſo illas videi ) aſpicien
coquus , cùm ſuave edulium concin- ti, per foramen , vel rotata tabula , ſpe
nat , mediante arte per ignem id ex . ciem exhibent artificiofx. alicujus pi
coquit , licet ignis naturaliter opere. Sturæ . Sic volunt Doctores graviffimi it
tur, quod folus ignis niſi rali effet ar. juncos & paleas humi ſtratas , fi
te applicatus nunquam effeciſſet. quid lucerna de cera & corio ferpentis ſul
tamen hic coquus igni confert , nifi phurato accenfa ioferatur , videri fer
modum & conditionem , line qua non pentes faltirantes : ego hoc exeniplum
vim verd , quæ caufæ phyſicæ nomen ad mixtam Magiam ex naturali & ar
mereatur igni nullam influit . Duo tificiola malini referre . Terud , cùm
igitur hic obſervanda . Primum quod formant fubitò ex elementis , potifli,
mum
k D. Tho. 1. p . q . 110. 2. 2. ad 3. m 1. p . 9. III , art. 4 .
ol. 3. adv. gent. c. 103 . I vide Va . n D. Bonaventur, og Gab. in 2. d. 8,
Jentiam in 1.p. dif.4.9.3. pun &to 2 . Guil. Parifienj, po uli, de univ, c, 32,
 LIBRI II . QUÆST. VIII . 107
mam aere , objectum , & illud offerunt hat . 4. Gi moto aere medio fimul ſpe
fpectatoribus, v.g. quando vel ip6 af- cies moveantur , unde fit ut navigan
B; funiunt, vel alteri rei circumponunt cibus videantur ad navigii motum ar
corpus aereum ſive phantaſticum , fi- bores moveri : ſic fecit diabolus ,ut
mile rei putatitiæ . Quared, cùm ap. Claudiæ zonam navis , quæ vehebat
ponunt corpus aliquod mixtum , puta Matrem Idæam fequi videretur q . 5.
minerale , quod vi ſua naturali fit in nonnunquam contingit falli ſenſum ex
cauſa , ut corpus cui apponitur , longě varia conformatione vel multiplicatio
aliud appareat. Quo caſu ſolet dubi. ne ſpecierum fenfilium : quod contin.
tari , num corpori addilo vis natura- git aliquando ex forma inſtrumenti
lis infit hoc faciendi : ad verò dæmon per quod videmus , V. g. quando uni- 18
qualicatemi illam obiecto imprimar , an cum conſpicillum plures nobis unius
f
verd tantum in ipſo medio qualita- objecti figuras exhibet : aliquando ex
tem producat : qua mediante ſpecies inſtrumentorum collocatione ac fitu ;
per medium delatæ ſic niodificentur ut G plura ſpecula diverſis locis diſpo
ut cauſam prxbeant , cur objectum 5 nantur , poterunt tot de loco in locuri
quam eſt , aliud appareat ; eo modo , ſpecies multiplicari, ut quæ in uno lo- 19
quo velum cæruleum per dioptram vi- co fiunt , in alio appareant, & intui.
fidem viride apparet . riva rei præſentis eſſe viſio videatur r :
IZ Ex parte aeris medii hæc faciunt , aliquando poteft contingere per ſolum
primò , G impediant ne fpecies ad ocu- ſpecierum fenGlium , quæ funt in phan
lum vel alium fenfum deferantur. v.g. talia tranſitum uſque ad fenfus exte
quando viſui totum obje &tum , quod riores , vel faltem ad fenſum commu
US
coram eſt , occultant , vel aliquam ejus nem , qui ſenſus eodem modo à ſpecie
partem tantum , 2. ſi medium imbuant bus afficiantur , quo affecti forent , li
aliqua qualitate , qua fpecies per me revera ab obje & is externis ed ſpecies
dium tranſeuntes , fic niodificantur , ut mitterentur , huc quidam referunt re- 20
13 objectum non quale est repræſentent. latam à Divo Aug. * apparitionem
v. g. 61 acero commiſceaturfal , & lin- philofophi dubia ſolventis .
teus pannus id acetum bend imbibat , Denique deceptio ex parte organi non 21
poftmodum verd ſuppoGra candela in- minus varia eft. Naicitur primò , mu
flammefur paonus , ſpecies , quæ dif- tato fitu organi : undè facit rem , quæ
fundentur per medium hac flamma il- ono in loco elt , videri eſſe in alio 22
T
luminatum , formidabiles admodum fa- vel geminam quæ unica eſt ; ſicuti ſi
14 cies præſentium exhibebunt . Irem li digitum mittas inter oculum , & con
de femine alipino & cera fierer can- cavitatem cui oculus eſt incluſus , di .
3.
dela , quæ fola in convivio luceret , giroque compreſſo eleves vel deprimas
omnes ( G fas credere Pariſienſi Anti- oculum , facies ut res fimplex gemina 23
2
ftiti p ) convivæ viderentur onocepha . videatur. ſecundo , G humores agiten
is
li . 3. a medium circa ipfum objeétum rur vel perturbentur , res aliter ac ſunt
Is inſpiſſetur , muratur objecti aſpectus : conſpicientur , ut contingir ebriis ac
ut quando denarius injectus in ſcutel- furiofis, qui credunt
lam aquæ plenam , viderur major , & duplicem folem de geminas ſe cer
jaceps in fundo , apparet in fuperficie. nere Thebas ,
Eodem pertinet , Gi vapores intermedii Huc referendæ funt ludificationes 26
aeris condenſentur , unde contingit ut Zedechiæ Judæi, qui fuit tempore Lu
luna multimodis minui & murari vi- dovici Pii , & hominem in aera jacta
t6 dearur ; , & uc, putemus à gallidaceo bai , & in membra diſcerpebat , & ex
trahi trabem , cùm revera feliucam tra- recollecta adunabat, currum etiam onu
0 2 ftum
o Molina ubi ſupra . r Tignolus in l . 2. de anima fol.177.
p Guil. Parif. jupra c . 22 . I D. Thom . 2. d. 8. q. uni, art, so
q Teriut . a poc. c. 22. Minucius in ad 4.
Odavio D. Aug.1.10 .de civ. Deic.16 . tl . 18. de civ. Dei c. 18. E.
 108 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ftum fæno cum equis & agitatore co-
ram toto populo abſorbebat u quan-
quam in his etiam ex primo genere
& fecundo mixta nonnulla . Tertiò ,
folet impedire ſenſationem , craffiore
aliquo humore obſtruens viam ne ſpi-
ritus ad organum perveniant, vel alia
ratione vim fentiendi hebetans. qua
25 fortè ratione Angeli Sodomæos aora.
fia x percuſſerunt . Cùm verð dæmon
hominibus perſuadet eos immutatos efo
fe iin beftias , tunc non organum dum-
taxat immutat , fed interdum & me-
dium , femper verð fimul phantaſiam ,
ut accidit Præftantii patri apud D. Au-
guftinum y. Poteft enim diabolus fic
componere & ordinare phantaſmata
ut quis etiam vigilans ( quod dicitur)
fomniet, more dormientium , & puó
tet ſe ea fentire , que non fenrit 2 ,
inftar maniacorum . Hoc fit in Turca-
rum incantatione qua fugitivos retra-
hunt , quam deſcribit Bartholom .Gie.
gorgievizius lib. de Turcarum mori
bus fol. 93 .
26 Porro Praſtigiatorii effectus duabus
regulis deprehenduntur. Prima eft 9 ſi
effectus non oritur à motu locali , &
ſuperat caufarum naturalium applica-
tarum activitatem ( v.g. fuſcitario mor-
tui , aut veræ cæcitatis.curatio ) inter-
venit deceptio & pr ſtigium . Secunda
quando id , quod ' viſum eſt , llatim
evaneſcit, nec permanet , et præftigio -
fa machinatio . Prioris exemplum eft ,
quando Magi pofito in camera arcu de
27 certo ligno , & fagitta alterius ligni ,
& chorda certi fili , fagittam ejaculan-
tur ; & fic faciunt apparere in loco flu-
men enatum tant re latitudinis , quan-
tæ fuit fagner jaetus a. Posterioris ut
78 cùm videntur lacerare & vorare equum ,
qui mox fanus fiftitur b . item in illo
facto magi , quod narrat de limulato
ferpente Niceras c. Cùm ex editiore
Palatii Conſtantinopolitani loco Mi-
chael Sisidires naviculam vidiſſet , qua
olle e patine vehebantur 5 carmine
mazico effecit , ut nauia exfurgeres ergo
vaſa non prius ferire deſiſteret , quam in
u Tritem in Chron. Hirfurg.
x Gen. 19. y d . 6.18.
z Cajer . 2. 2. q. 95. 3. 3.
pulverem redegiffet . At paulo poſt bar
ba prehenfa lamentari , amotaque ca
ligine, Je ut ira numinis agitatum de- 29
plorare . Rogatus , cur merces ſuas ita
irattaler? cum dolore narrabai , se re.
mis intentum , horribilem ferpentem ſu.
per vaſa porre lum , oculis inconniven.
ribus in ſe converfum inliar devoratu .
ri , vidiſe, qui prius volutari non deſti
terit, quam fictilia contracta effent.in.
de ſubito ex oculis evanuiſje. ) De Eo- 30
nis hæretici & magi præitigiis teitatur
Guilhel . Neubrigen lis 'd . ita oculos ho
minum faſcinaſſe , ut videretur magnam
virorum turbam penes ſe habere , o re
giis deliciis ciborum , o apparatus ſplen
didiſſimi abundare. ) Sed hunc tandem
concilio Remenli damnatum , cùm ad
mortem duceretur , fæpius ad terram
dixille Terra findere , idque irrito co
natu legimus apud Robertum in Chron.
Sie dænion ludit prættigiis , nec con
tentus miracula præftigiis imitari , co
natur in hæreticis etiam ipfa prættigia
exemplum adeò lepidum & fettivum ,
ut quod me recreavit , eo lecto : es hu
jus libelli nequeam fraudare , ſed lu
bers , honellæ voluptatis eorum gra
tia , deſcribendi laborem hoc loco afo
fumam . Tempore SigiſmundiprimiRe
gis Polonia , Jacob . Melilinki præter 31
oppidi Brezinii , levitate quadam ani
mi , auctoritatem nomena ; Chrifti fibi .
adfcivit, Petrumque Zatorski Craco
vienſem , ceterofque fibi fimiles latrones
duodecim elegit , linguliſque nomina apor
ftolorum impofuit, je vero Jefum Chrifti
appellavit. Qui per villas ubique ambu
lantes prodigia morionü sa praſtigiatori
more exercebant , Iycophantaſque alios
latrones , velut meriuos , ſubornantes, ſu
feitabant; piſces in paludesluvojas primò
impolitos , ubi nunquam eos naſci poſſibile
crar , in nomine Chrifti fui manibus ca
piebant , panes in fornaces imponebant , 2.70
nomine que Chrifti fui , cùm illic ante
non elent , depromebant , eum ingenti
fimplicis vulgi admiratione . Quodaw
tempore ad Cestochoviam monafteriumD .
Pirgs
a Gui , Par. infr. c. 22 .
bidem Gral. Sup. c . 23. cl. 4.annal.
dl. i . hift, ving. c. igua
 -LIBRI II . QUÆ ST. VIIT, Fog
7
Virginis indagine celebre, cum fuis A. potolis malè tractatum hoc fibi juſte como
poftolis venit, cumque illic aliquot die- 318ilfe dixit : At vir ira excandeſcens :
bus morarentur, unum ex fuis quafi ob- latro hic ( inquit ) nequiffimus , e non
feffum à demone fubornaverunt , cujus Chriftus fuit . Itaque cum vicinis eos
opera vičtum acquirebant. Ille enim per inſequitur , eo in quadam villa affe .
hofpitia ambulanscarnes de coquina ra- quitur . Tum Pſeudo - Chriſtus ad " ile
piebat , in fuoſque projiciebat , qui cru lum , qui vocabatur Petrus , dixit : Jam
ce illas munientes 'carnes comedebant . mea pallio Petre , calixque quem bibi
Cumque ingens illic effet concurſus populi turus fum , appropinquai , cui Petrus ,
ad DiveVirginis imaginem , Sycophanta cu mihi , ut video , Domine , imminet .
illi obſedum fuum ad altare ducunt , Ille verò dixit : Perre égo aliter non
duplici vejte indutum , in cujus inter- poljum , niſi per fenefiram , binc evade
capedinem neceſſaria imponere poffet : re . Tum Petrus : pour egote , quoad vi
lapillos verò intra indufium ei impo- vam , non derelinquam : fed , quocur
fuerunt : cumque ad altare deducere. que fuperis , lequar. Ergo per feneftram
tur , ille à manibus deducentium furio aufugii . cæteri quoque Apofioli , quæ
bundus lefe proripiens , in altare dona- potuerunt , evaferani . Ruricieos ſecu
d riis onuftum irruit , pecuniaſquerapiens ii baculis fuftibuſque cacidere : dicen .
in veitis duplicate intercapedine eas tes : propheriga nobis Chrifte cum tuis
abfcondit. Monachus ab altari divino Apoſtolis , qua in ſilva baculi iſte cre
4. intermiſo officio aufugit, cæteri mona. verint . Ergo plagis e mendau vitam fuam
rbi accurrentes cingulum ejus folvunt . poflea emendarunt , dicentes. Difficile
CO Ibi lapilli duntaxat in terram cecide- eft nobis Chrifti paſſionem , Apoftolo
runt , pecunia verò in vcfte duplicata rumque tormenta ſubire . Sic Poloniæ
remanfit. Monachi pecuniam arte de- Chronica e .
7 monis ' in lapillos transformatam putan Agnoſcis puto lector eundein infide. .
7P tes , exorciſmis * eam in priftinam for- litatis & blalphemiæ ſpiritum in his
mam transformare nitebantur : fed cùm fycophantis , qui fuit olim in Cyrila
lapilli remanerent , Monachus librum Ariano , & poltea in Calvino ejuſque
ar facrum indignabundus in terram proje- fequacibus , nimirum omnes ejufdem
RE cit dicens : fimilem dæmonem nun. Satanz organum fuere . De Ariano Cy
quam habuimus :: abite cum eo ad o rila res notillima : de Albigenlibus ex
mnes diabolos : fycophantæ illi cum po- Luca Tudenfi illorum temporum fcri
Ebi cunia recta in Sileſiam fugerunt . Ibi ptore fimilia lectu digna refert Maria .
apud matronam nobilem in quodam par na lib. 12. de rebus Hiſpania , cap: 1 .
go divertentes , cum illa viró abſente cos de Belgicis Calvinianis tettatur ipſe ,
recipere nollet , faltem mappam vel te- per quem res geita Matth . Launous in
lam ad ſacrificandum petierunt . Atmu narratione cauſarum converſionis ſuæ
lier faſciculum relæ illis obtulit . Tunc
Tung de Calviniſmo ad Catholicam religio
illi, hanc nobiſcum accipiemus , ex Chri- nen) , Lege fi lubet ( lector ) ejus ſe- ,
ſtus tibi benedicet , ut tibi linum abun- cundam , quam cum ſocio Penneterio
dantius crefcat . Oftende aliam fi hae etiam converfo , edidit Apologiam ,
bes : quam cum fimiliter accipere vele ante annos aliquot Luteriæ impretſam .
leni , mulier recuſavit ,maritum imens . Mihi nunc liber non eit ad manum ;
Illi autem fruftulum fomitis cum igne in Finiam itaque cum Apulejo f : Ante 32
telam clam involventes , mulieri reddi- Poeciler porticum , isto gemino obtutu
12 derunt . Itaque cifta d tela , à cita ve . circulatorem aſpexiegreirem , Spaiham
16 rù domus accenfa conflagravit . Viro do- præacutam mucrone infesto devoraſe :
mum reverſo , uxor ob Chriſtum cum A. ac mox cundem invitamento exigue lia
2. pis .
Opinabantur dæmonis præftigiis ila e Martin . Bielski in annal, o Gua
videri mutatam , og putto per exorc. guin , in vita Sugi/mund. In
1. demone præftigias ceſſaturase pecuniam f lib. 1. de alino ,
fic priftina forma reddendam ,
 T1O DISQUISITIONUM MAGICARUM
pis venatoriam lanceam , qua parte mic re , que neceſario ( velint nolint ) ſuis
natur exitium , in ima vifcera condi- ordinationibus veniunt : aut mortiferam
diſſe. ' ecce ponè lancee ferrum , qua immittere quibus libuerit Labem , aut
bacillum inverſi reli ad occipitium per familiaran dirumpere caritates : aut fs
inguen fubdit , puer in mollitiem deco ne clavibus referave que clau a funt ;
rus infurgit , inque flexibus tortuofis e aut ora ſientio vincire ; aut in curri
nervam , ou exoſam , faltationem ex culis equos debiliiare , incitare , tarda
plicat, cum omnium qui aderamus ado re ; aut uxoribus liberis alienis insa
miratione . ) Hæc haud dubiè dæmon conceji amoris flammas ( live allı ma
perfecit , ſpeciebus falli objecti in o- res fint, five fæ minei generis ) @ fa
culos immiffis , per medium aerem jis piales immittere cupiditates . Joan. Sa
imbutum . lisberienſis lib. 1. Polycratici c, 10. Do
mino , inquit , permittente elementa cor
QUÆSTIO IX. cutiunt , rebus adimunt Species ſuas
ventura plerumque pronunciant , tur
Quàm admirandos effe &tus veteres Ma- bant mentes hommum , immittunt ſo
gis tribuerint . mnia , homine/ que violentia duntaxat
carminis occidunt , Oʻr. ) non est omnia
SUM M AR IU M. colligere aoimus , nec operæ prætium :
fed quæ nunc occurrunt , & precipua
I Quid Saxo Grammaticus deMagis videntur . Ab Aquilone ordiamur, un
Jeptentrionalibus . de , propheta teite , malum omne pan
2 De Lappis, Finnis , Biarmiis . ditur . Saxo Grammaticus , & apud Se r
3 De Tartaris. quibu /dan . ptentrionales fcribir , Giganies Magos
4 De aliis famoſis Magis fingulis Zo- que inauditi generis miracula diverſis
roaſtre , Dolitheo , Simone , Pyeha. præftigiis exercuille, e per fummam ludi
gora', Orpheo , Baiano , Ollero . candorum oculorum peritiam proprios 4
5 Item , Ericus Rex Gothorum , Ipolo iveroſque vultus variis rerum imagini
lonius , Julianus, Manethon. bus adumbrale , illicibuſque formis ve
6 Apuleius, Regina Caupona . ros conſpectus obſcuraſſe . ) Olaus Ma
7 Jam olim quædam Sage diftæ Re- gnus , de Lappis , Finnis , & Biarmis
gine . auctor eſt b , quamcumque volunt
8 Pamphila Hypatenfis . guram aſſumere : item quæ in alio ge
9 De effectibus magicis , herbarum , rantur orbe ab amicis vet inimicis , lio
lapidum ,, byene . neæ veftis pretio , explorare , ventos
10 Vis magorum apud Poetas, Empes quoque quos opteni navigantibus vende
doclis , Moeridis . re. ) Tres Tartarorum hordas, ultra
3
ri Cires, Carmentis , Medex , de alia Cazanenſe regnum incantationibus fu
quadam Tibulli . pra modum deditas , ils caligines , a
12 Alia Petronii , Nemefiani , Folia biaſque tempefiates cæli frequenter ex
Canidia . citare. hocque modo hoftes profligare ,
13 De Erichto Lucani de aliis Thel- narrat Alexan . Guaguinus i . A po
Salis . De Medea ex Sen. de alia pulis ad ſingulos fi deſcendamus , oc
Jaga quadam Alecto . currunt plurima . Zoroaſtres ex ftellis 4
velur ſcintillas eliciebat k . Dobheus
perfecit , fed eum diſci
Rnobius libro primo , agens de olim mira perfecit ,
A Magorum admirandis 9 ad divi: pulus Simon Magus ſuperavit , de
nationes & maleficia , ut ad capita're. cujus prodigiis egimus janr prius , &
vocat his verbis : Quis enim hos ne . breviter ita Glycas part. fecund. Ef
ſciat aut imminentia ſtudere prænofce- fecit ut ftatua ambularent , idemque

g 1. 1. hiſt. Dan . k Clemens , in itinerar B. Petri

h l. 1. c. 1. l. 3. 6. 18 . five Clementi falſo afcripius liber ,five (ut
i in Tartaria . poro ) ipfius, fed a mala corruptus mann .
 LIBRI II. QUÆ S. IX . 111

* in ignem profiliens , non tamen we- Manethonem imagicarum operationum

7 barur : m'area ſubvolabat : ex lapidio aded fuille perituin , ut palam ſemper
bus panes faciebat ; alias atque alias in præ ſe contemferit Apolloniuin Tya
formas migrabat ; facies aliquando bie næum . Apuleius ipfe , multorum felti- 6
nas habebat ; in columnam converteba- monio magus , de duabus fæninis
sur : efficiebat , ut janus claula fua fcribit admiratione digniſſima : pri
Sponte aperirentur , vala domeſtica ſpon- nium u de quadain Caupona , regina
të moveri ad ulus humanos vidercotur : ſagarum ( ut fcias etiam tum quafdam 7
umbræ ipfum multæ præcederent , quas ab iis hoc titulo honoratas ) Saga ,
mortuorum animas fe dicebat : cum inquit , eft en divinipotens, cælum de
aliquando à Celare perquireretur, tere ponere a terram ſuſpendere , fontes du
rore perculius, alteri forma ſua relicta rare , montes diluere manes fublima
fugit. ) & poltea idem de eodem Sie re , Deos infimare, fidera extinguere 2
mone 1 : habuiſſe canem alligatum ca tariarum ipfum illuminare . Amatorem
tene in domus limine , devorantem eos , fuum , quod in aliam temeraſet , unico
quotquot ad Simonem injuiſi adire com verbo mutavit in feram caftorem : quod
narentur , Canis verù Perrum intrare ea beſtia captivitatem meruens , fe ab
juffit , humana voce Petrum adeffe nun- jnfequentibus repræciſione genitalium lie
ciavit . ) vides divinæ , quæ in Petro berai : ut illi quoque fimile , quod ve
virtuci , Diabolicam vim ceffiffe , & nerem habuit in aliam , proveniret
Cerberum , cui nequibat nocere , adu- Cauponem quoque vicinum , atque obid
laffe . Quæ de Orpheo & Amphione emulum , ' deformavit in ranam ,
commenti Poetæ & • vi muſicæ eorum , nunc fenex ille dolium innatans vini
lo:
ea magiæ utriufque nonnulli adſcripre- fui, adventores priſtinos in fece ſubmiſ
runt m . Pythagoras femur fuum au- Jus officiofis ronchis raucus appellat .
reum oitentavit, carmine aquilam ci- Alium de foro , quiddam quod adverſus
curavit , cum qua frequens colloque eam locutus eſes , in arietem deforma.
batur ni Numa Pompilius cænæ opi- vit : & nunc aries ille cauſas agit. Ea
paræ apparatum , cum nihil doni obe dem amatoris fui uxorem , quod in eam
foniorum habuiffet , exhibuito . Baja- dicacule prebrum dixerat , jam in ſarcia
nus Bulgariæ rex , le quoties volebat nam imprægnationis , ob feplo utero ego
115 in lupum , vel in cujuslibet alterius repigrato fætu , perpetua pregnatione da .
beftiæ formanı mutare cernebatur , in- mnavit ; ut cun & ti numerant ,
terdum faciebat ut à nullo videretur péto anno rum miſe lla illa , velut elephan .
p . Ollerus oſſe incantato , tanq uam tem pari tura , pond ere diftenditur 2
@ 8
navigio , valtillima maria fuperabat q . Poſtea de Pamphile x Maga primi
5 Ericus rex Gotthorum quocumquever. nominis, de omnis carminisJepulchra
a
teret pileum , inde ventum profperum lis Magißra creditur : que furculis ajo
eliciebat r . Mira quoque de Apollo- lapillis , o id genus frivolis inhalaris
go
nio refert Philoltratus , & de Juliano omnem iftam lucem mundi fideralis , ?
X Chaldæo Suidas / , quem in hac ar mis tartari , in vetultum abaos ſub
's te & fubitò fedanda urbis pelte Apol- mergere novit . Nam fimul quenquam
DO Jonium fimul cum Apuleio , coram Do- conſpexit fpecioſa forme juvenem , ve
mitiano , ſuperalle narraí Analtaſius nullate ejus capitur, ego ilicò in eum ago
, hujus Juliadi mentio apud Arno oculum animum detorquet . Minus
IS bium lib. 1. ubi duo docti ' viri aluci- morigeros ( 9* viles faftidiens , in faxa ,
nati dum Vulcanum reponunt : addito in pecue , o in quodvis animal pan .
idem Anattalus , & ex eo Cedrenus to reformat; alios vero prorſus exiſtin .
guit. )
1 par. 3. Annal. m Paufan. 1.6. - Jo . Mag. 1. 17. Goth. hift.
n Plutar.coin Muma Bo Ammia . I in zoce Julian . 1.
o Sabellic , lib. 3. Ennead . 2 . 3 t q . in S. S. 23.
p Trithe. Chro. Hirſaugienf . u lib. 2. de zino aureo .
9 Saxo b. 3. Danie , x l. 2. de aſino (4'!rço ,
le
 MI2 DISQUISITIONUM MAGICARUM

guit . ) nihil attinet fimilia ex Luciani Carminibus Circe jocios mutavit Uliſis.
alino defcribere. Plinius y , ſed irridens Frigidus in praliscantando rumpitur an .
9 ex Atclepiade , Æthiopide herba amnes ac guis , & ,
ftagna ficcari conjectu , ta &tu claufa o Has herbas atque hæc Ponto mihi leta
venena .
mnia aperiri . Achimeride conjecta in
aciem hoftium , trepidare agmina ter. Ipſe dedit Moeris , nafcuntur plurima
Ponto .
ga vertere . Laracen dari ſolitam à Per
Jarum Rege legatis , ut quocunque ve His ego fæpe lupum fieri do fe condere
nilent omnium rerum copia abunda filvis ,
rene: ) De hyænæ partium effectis plu- Moerim lépe animas imis excire fepul
chris ,
rima idem alibi % , de variis lapidibus
etiam magis incredibile a , achatis fuf- Atque ſaias alio vidi traducere meffers .
fitu tempeſtates in Perlia ' averti , o Ovidius in Metam . d . poftquam nar
Auminaliſti , fi lapis ſimilis fit pelli ravit Ulyllis focios in fues mutatos. II
leonine : byené pelli fimilem , difcor . de Circes amore , & odio in Picum
dialem eſſe domibus , eum qui unius co- Regem copioſior , inter cætera ; de Car
loris , invictum athletis : eandem vim mente , ſeu Canente Pici uxore ;
10 alectoriæ Milonem expertum , &c . Ve Rara quidem facie , fed rarior arte ca
niamus ad poetas . Empedocles , apud nendi ,
Laertium in hanc fententiam valde ja. ( unde Canens ditta eft ) filvas ſaxa
Etabundus . movere ,
Pharmaca , queis pellas morbos , levef- Ec mulcere feras , flumina longa mo
que Jenectam rari
Percipies', quæ cuncta sibi communico Ore fuo , volucreſque vagas retinere fo
ſoli . lebat .
Compefcefque truces ventorum ritè pro- Et pauld poſt, de ipſa Circe , quæ Pi
cellas co viſo , amore correpta , inquit .
Exorti inſanis qui vaſtant flatibus a. Non tamen effugies , vento rapiare li
& cebit ,
gros .
Şurſum , fi libeat , mox flumina pigra Si modò me novi , la non evanuit omnis
ciebis , Herbarum virtus, nec me mea carmina
Et media induces ex tempeftase ſere. fallunt .
num , Dixit , ou effigiem nullo cum corpore
Induces media pluvias æftate ſalubres ; falſi
E: fatus ficca qui perflent omnia meſle , Finxit apri , præterque oculos tranſcur
Exſtinctumque hominem nigro revocabis rere regis
ab orco . Julie , in denfum trabibus nemus ire
Et fubdit ex Timæi hiſtoriis 6 , Em. videri .
pedoclem Etefiis aliquando vehementer Quem inanem aprum , dum Picus e
flantibus adeò ut fruges corrumperent , quo admillo in ſequitur , ab ea folus de
exconari aſinos juliše , factiſque utri- prehenfus, verbis in Hagitium invita .
bus eos collibus ego montium verricibus ius & carmine malo ;
admoveri ad compellendos flatus : ' celo Concipit illa preces , do verba precantia
dixit ,
Janribuſque ventis, ab eventu reinwuru
vélemy ( ventos hi/tentem ) vocatum ef- Ignotoſque Deos ignoto carmine adorat
fe: unus itte ex Græcis ſufficiat ; locu. Quo folec ego nive & vultum confundere
pletiores ſunt celtes Latini , qui hæc lune ,
uberius & elegantius defcripſere . Et parrio capiti bibulas ſubtexere nubes .
Virgilius c . Tunc quoque cantato denſatur carmine
Carmina vel culo posſunt deducere lu i cælum ,
nam : Et nebulas exhalat humus , & c.
Sed
y lib. 16. c.4. z 1. 28. 6. 8 . bl. 15. de vit. Phil.
a lib. 36, c. 10 c Eclog. 8. d lib. 14 ,
 LIBRI II. QUÆST.
IS Sed cum ille mæchain caftus averſare . Jam jubet afperſas lafte referre peo
tur , in furorem verſa .
Tum bis ad occafum , bis le convertit
ad ortum ,
Ter juvenem baculo tetigit , tria car
mina dixit .
Et ille in avem mutatus , pengas in
T2 corpore vidit . Denique cum famuli ab
malefica vi , miniſque adhibitis regem
‫ܘ‬ ſuum repoſcerent .
Illa nocens ſpargit virus , fuccofque ve
li meni .
ľ Exiluere loco ( diētu mirabile ) ſilve ,
Inge muitque folum vicinaque palluit ar.
bor ,
Sparſaque ſanguineis rubuerunt pabula
guitis .
E : lapides viſi mugitus edere raucos
Et l'aerare canes, conhumus ſerpentibus
atris
Squallere, egye tenues animæ volitare vi-
dentur .
Attonitum monftris vulgus pavet , illa
pauentum
Ora venenata tetigit mirantia virga ;
Cujus ab attactu variarum monfira fe
rarum
In juvenes veniunt , nulli ſua manſit
imago.
Et de Medæa , Circes nepte e .
Hla reluctantem curſu deducere lunam
Niritur , o tenebris abdere Solis e
quos :
Illa refrenat aquas , obliquaque fulmi-
na liftit ,
Illa loco filvas , vivaque ſaxa movet :
Per tumulos errać Sparſis diftinéta ca
pillis ,
Certaque de repidis colligit offa rogis : Petronius arbiter inducit ſagam lic 12
Devovet abfentes , fimulachraque cerea
fingit ,
Et miſerum tenues in jecur urget acus .
Tibullus f . Ut mihi verax
Pollicita eft magico Jaga miniſterio..
Hanc ego de cælo ducentem lidera vidi, Cum volo fundat aquas , ſcopulus atque
Fluminis hæc rapidi carmine vertit
iter :
Hæc cantu finditque folum , maneiſque
ſepulchris
Elicit, Otepido de vocat offa rogo.
Jam ciet infernas magico ftridore catera
vas ,
e Ep. Hipsypiles .
IX. 113
dem
Cùm libet hæc triſti depellit nubila
cælo :
Cum libet , eftivo provocat orbe ni
ves .
Illa tenere malas Medes dicitur ber
bas ,
Sola feros Hecates perdomuiſecanes .
Hæc mihi compofuit cantus queis falle
re polles ;
Ter cane , ter dictis deſpue carminis
bus :
Ille nihil poterit de nobis credere cui
quam ,
Non ſibi, ſi in molli viderit effe finu .
Tu tamen abſtineas aliis , nam cætera
cernet
Omnia : de me uno feniiet elle nie
bil .
Quid credam ? nempe hæc eadem fe die
xit amores
Cantibus aut herbis folvere poſje meos .
Et alibi idem vates : &
Num te carminibus , num te pallenti
bus herbis
Devovit tacito tempore noctis anus ??
Cantus vicinis fruges traducit ab agris,
Cantus irată detinet anguis iter
Cantus doo è curru lunam deducere ten
9
Ec faceret : fi non ara repalfa ro
nent .
Propertius lib . 1. Eleg. 12 .
Invidie fuimus ? num nosDeus obruit ?
ап qua
Leéta Prometheis dividit herba jugis ?
Non fum ego , qui fueram .
gloriantem ;
Quidquid in orbe vides , paret mihi .
Florida tellus ,
Cum volo ficcatis arefcit languida fuc
cis :
arida faxa
Indigenas jaculantur aguas , mihi pore
tus inerteis
Submittit fluctus ; Zephyrique tacentia
ponunt
Anie meos fua flabra pedes , mihi flus
mina parent ,
P Hir .
t Eleg. 2. g Eleg. 8 .
 114 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Hircaneque tygres , y juli ſtare dra . Mens hauſti nulla ſanie polluta veneni
cones . Excantata perit , quos nun concordia
Quid leviora loquor ?? luna defcendit miſti
imago Alligat ulla tori , blandeque potentia
Carminibus dedu £ ta meis : trepiduſque forme ;
furenteis , Traxerunt torti magica vertigine fili .
Fle &tere Phæbus equos revoluto cogitur Celjavere rices rerum , dilataque longa
orbe , Halit no & te dies : legi non paruit & tber ,
Tantum dicta valent : taurorum flam . Torpuit o preceps audito carmine mun
ma quiefcit dus ,
Virgineis extincta ſacris ; phebeaque Axibus y rapidis impulfo Jupiter ur
Circe gens
Carminibus magicis focios mutavit U. Miratur non ire polos, tunc omnia con .
lyllis . plent
Nemelianus Bucolicorum ſcriptor b . Imbribus y calido producunt nubila
Cantavit quod luna timet , quo rumpi Phæbo ,
tur anguis , Et tonat ignaro cælum Jove, vocibus iif
luo currunt scopuli , migrant fata , vel. dem
litur arbor . Humenteis late nebulas , nimbolque fa
Et lyræ latioz Princeps de ſagis tribus lutis
1
famoſiſſimis i , de Folia , Excuffere comis : ventis celantibus fe
Que fidera excantata voce Theſala , quor
Lunamque deripit . Intumuit , rurſus, vetitum ſentire pre
Et ibidem ſic Canidia canit ,. cellas ,
Non uſitatis ( Vare ) potionibus ; Conticuit , turbante Noto : puppimque
o multa fleturum caput , ferenteis
Ad me recurres : · vocal mens tua In ventum tumuere finus , de rupe peo
Marlis redibit vocibus . pendit
Majusparabo , majus infundam tibi Abſciſa fixus torrens , amniſque cucur.
Faftidienti poculum : rit ,
Priuſque cælum ſidet inferius mari', Non qua prones erat . Nilum non extu
Tellure porrecta fuper : lit alias,
Quam non amore foc meo flagres , uti M & ander direxit aquas , Rhodanumque
Bitumen atris ignibus. morantem
Et poftmodum eadem k . Præcipitavit Arar , fummiffo vertice
Que movere cereas imagines . montes
Ut ipfe nofti curiofus epolo Explicuere jugum , nubes ſuſpexit Olym
Deripere lunam vocibus poffum meis, pus .
Pofum crematos excitare mortuos , Solibus & nullis Scytice , cum bruma
Deſiderique temperare poculum . rigeret
Sed omnium aceuratiflimè ; licet , Dimaduere nives.impulſam fidere Tethyn
propter grandiloquentiam & ' celfum Reppulit Hemonidum defenfo littore car
illum fpiritum , obſcurius , M. Luca men .
13 nus de EriGichto l. Terra quoque immoti çonculic ponderis
Carmine Theffalidum dura in præcordia , axom ,
fluxit , Et medium vergens niſu titubavit in
Non fatis addu &tus , amor , flammiſque orbem .
ſeveri Tante molis onus percuſſum voce receffit ,
Hlicitis ar ſere fenes , nec noxia tantum Profpe &tumque dedit circum labentis O
Pocula proficiunt > aut cum furgentia lympi .
fucco Omné potens animal lethi , genitumque
Frontis amatur & fubducunt pignora feta nocere
Es
h Eclog. 4. i Epod. Ode si k Od, ult. I lib. 6 .
 LIBRI II.
M
14 Et pavet Heminoas , o mortibus in
ſtruit arteis ,
Has auide tygres , do nobilis ira leonum
Ore fovent blando; gelidos his explicat
orbeis
Inque pruinoſo coluber diſtenditur arvo :
Viperei coeunt, abrupto corpore , nodi,
Human ogue cadit ſerpens a Plata veneno.
Et mox : Illis do ſidera primum
Precipiti deducta polo , Phæbeque ferona
Non aliter diris verborum obfeffa ve
menis
Palluit , go nigris terreniſque ignibus
arfit ;
Quam ſo fraterna prohiberet imagine
tellus
Inſererentque ſuas flammis cæleftibus
umbras
Et patitur tantos cantu depreſa iabores .
Donec ſuppoſitas propior deſpumet in
herbas .
Nec minus eruditè patruus Luca-
ni , pallio clarus & cothurno ; reliquiæ
Latialis Orcheſtra , nofter Seneca w :
Nunc meis vocata facris noctium fidus
veni
Pelimos induta vultus, fronte non una
minax .
Tibi , more gentis, vinculo foluens co
mam ,
Secreta nudo nemora luſtravi pede ,
Et evocavi nubibus ficcis aquas ,
Oceanus
Egique ad imum maria ,
graveis
Interius undas eftibus viltis dedit :
Pariterque mundus , lege confuſa ethe
ris ,
Et folem de aſtra vidit , e vetitum mare
Tetigiftis urfa , temporum flexi viceis.
Æfiva tellus floruit cantu meo :
Meſem coa &ta vidit hybernam Ceres ,
Violenta Phafis vertit in fontem vada ,
Er Iſter , in tot ora diviſus, truceis
Compreſie undas omnibus ripis piger :
Sonuere fluctus , tonuit infanum mare
Tacente vento , nemoris antiqui domus
Miſir umbram , vocis imperio mea .
Die relicto Phæbus in medio ferit ,
Hyadeſque noftris cantibus more la-
bant .
Apud eundem non minorä fibi vendi.
cat Nutrix illa n :
m Medea.v.752. n Hercul. Oct. 0.450.
QUÆ S. IX. 115
Artibus magicis ferè
Conjugia nupta precibus admixtis lia
gant ,
Vornare juli frigore in medio nemus :
Millumque fulmenftare , conculi fretum
Cefante vento , turbidum explicui mare,
Ei ficca tellus fontibus paruit novis
Habuere motum ſaxa, diſcuſſi foreis ,
Umbræftetiftis , omea jufi prece ,
Manes loquuntur , Jonuit infernus case
nis .
Mare , terra , cælum , Tartarus ſervit
mihi .
Nox media folem vidit , do noctem dies ,
Nihilque leges ad meos cantus tenent.
Denique , pueritiæ mex labor ac ftu
dium Claudian . 0 .
Namque mihi magicæ vireis , ævique fu
turi
Præfcius ardor ineft . Novi, quo Thefe
Jala cantu
Eripiat lunare jubar : quid figna fa.
gacis
Ægypti valeant ; qua gens Chaldea
vocatis
Imper&t arte Deis , nec me latuere flu
entes
Arboribus fucci , funeftarumque pote
Nas
Herbarum ; quicquid lethali germins
pollens
Caucaſus , o Scythicæ vernant in gra
mina rupes ,
luas legit Medea ferox , callida Circe.
Sæpius horrendos Maneis , ſacriſque lje
tavi
Nocturnis Hecaten , dy condita fyncra
traxi
Carminibus victura meis : multofquecro
nendo ,
Quamvis Parcarum reftarent fila , pee
remi .
Ire vagas quercus , con flamina ftare
coegi.
Veraque non prono curvavi flumina la
plu
In fontes reditura fuos . Neu vana low
cutam
Me fortaſſe putes : mutatos cerne pe
Ratcis .
Dixerat e nivea ( mirum ) sapere com
lumne
P 2 Di
o lib . 2. in Ruffin.
 116 DISQUISITIONUM
Ditari , fubitoque trabes lucere me
tallo .
Tam multa , tam magna fibi hæc
vanitas vindicat : quædam falsò , quz
dam verè : fed quæ falsò , quæ verè,
nunc nobis , quoniam alii id omiſere ,
diſcutiendum eft . rem totam certa me.
thodo ad ſua capita reducemus ; illud
femper memoria revolventes , quicquid
demon poteft , id per eum , ex paéto
magos pofle : nihilque fic pole mazos ,
quod nequeat dæmon .
QUÆSTIO X.
Quid poſint Magi circa ordinem na
ture or leges univerſo ??
SUMMARIU M.
i Non pode contra has leges , vel or .
dinem univerfi . Exempla .
2 Non pofle ullam formam ſubſtan .
tialem vel accidentalem immedia-
tè producere ,
3 Nec creare , nec ex quolibet facere
quidlibet , nec quovis inſtrumento
quemvis effectum ; nec eodem tem-
pore .
4. Nec in inſtanti operari .
5 Nec vacuum , nec infinitum produto
cere , nec elle ubique . Locus Ter-
tuliiani explicatus .
6 Non poffunt tollere connexionem
neque conſervationem partium uni-
verfi nec agentium naturalium
activitatem directe impedire .
7 Linteum ex Caryſtio lapide pur-
gatur igne. Adamas impedit acti-
vitatem magnetis .
8 De Flammis non ærentibus , fexfa-
tuis ignibus :
· 10 De igne ad aquas Stantias , ou
de albo igne S. Thelmi in nau
fragii metu .
10 Lutheri error de balone Coro-
na , Or.
11 De Flammis loquentibus , de bra-
chiis, O digiris ardentibusfine noxa.
p D. Aug. lib . 3. de Trin . D. Tho.
1. 3. cort. gen . c. 108. 9. 16. de ma-
lo, ar. 8. quos ſequitur Viet, n. 35 .
gad Heb . 2. Ņ. 5.
MAGICARUM
12 De Æine ignibus non ' liquantibus
nivem ; de cribro Tufcie non ef
fluente ; de flamma non conſumen
te Jovis Apameni templum ..
13 Medeæ ignes. Marci Jéfuati mira
culum .
14 Jefuati alii à Jeſuitis.
15 Abbatis locus correctus ; Fumi er .
ror , Balæi error .
16 Papyrii Maloni improbus error cum
bypocrifi .
cunctis univerſis ſuperiorem ſe
( ut legiitis ) magica gloriatur:
Mare , cælum , terra , Tartarus ſervis
Nihilque leges ad meos cantus tenent .
Falſum hoc imprimis , Soli Deo :
omnipotenti reſervatum . Naturx ordi
nem mutare nequit , niſi auctor natu
ræ ; nec leges univerſi refigere , nifi
qui fisit. [citum & ratum elt hoc Theo
logorum decretum , nec motu locali
( quz actio eft immediata dæmonis )
nec applicatione agentium & patien
tium per alterationem , corruptionem ,
generationem ( quæ funt ejus actiones
mediatæ ) poſle quidquam , quod na
turam fuperet , & proinde , nec id ,
quo mutetur ordo , ſeu les univerli :
Sic Divus Auguſtinus & Divus Tho
mas p . probatur à Scholaſticis aucto
ritate Apoltoli 9. Non fubjecit Deus
Angelis orbem terr& futurum . Ut in
terpretati D.Chryfoitomus, Theophy .
lac. D. Thom . & Sasbaut. non ma
lè , quanquam revera verba illa de
miundo novo leu Eccleſia potiùs agant ,
cujus caput eit Chriftus , & de quo
pun ſeniel Prophetæ / . Melius pro
bant ratione , quia pars non poteft
plus toto . Ex hoc axiomate inferuntur
niulta particularia .
Primd non poſſe Magos dæmonis a
opera producere immediate ullam
formam fubftantialem vel acciden
talem . quia naturæ lex eli , ut cor
poreum ſubjectum nequeat à re incor
porea
r El.9. v . 6.00 6.65. V.16 . Pf.102.
v.19. hoc eft ipfis hominibus,qui omnes ſal
tem poft iudicit dicka credituri. fic Phe.
tius Primaſ. Ans. O Haym .
 LIBRI II .
porea immediatè alterari: diabolus au-
tem elt incorporeus , formæ autem il-
læ ex potentia rei corporeæ funt edu-
cendæ. hinc fequitur non pofle diabo-
lum immediatè ullam qualitatein cor
poream & permanentem imprimere.
v. gr. calorem , frigus , albedioem
ro & c. f. '
3 II . Non poſſunt aliquid creare , pro-
priè loquendo , five ex nihilo , quia
caufæ naturalis activitas non extendi-
tur in id quod nihil eft , hoc esimelt
us virtutis infinitæ .
le III . Nec ex qualibet re naturali
poſſunt facere quamlibet. quia nequeunt
immediatè formam introducere ; ut au-
tem eam mediatè introducant , neceſa
. farium eſt aptas- diſpoſitiones præce-
Do ! dere : nulla verò ' res eit capax cuncta-
Top rum diſpoſitionum , quæ ad omnes for
mas requifitæ funt . Hinc etiam fit
ci ut nequeant , quovis inſtrumento vel
780 cauſa ', quemlibet effectum gignere :
cali tùm quia pendent è pacto inito , quod
certa prafcribit media : cùm quòd
is)
cùm non agant immediatè , caula vel
inſtrumentum debet idoneam propor-
0065 tionem cum effectu habere .
IV . Nequeunt formas fubftantiales
( ut dixi ) line præviis alterationibus
id ,
4 ac diſpoſitionibus producere . Nec et-
Choo jam id ipſum poffunt facere in inſtan-
clo ti ( quia mutatio per creaturas nulla
Deus fit , niſi in tempore ) ; nec etiam pof.
ſunt quantumlibet parvo aut æquali
by. tempore quicquid volunt perficere : nam
naturaliter ad unam rem plus , ad
ma
de aliam minus moræ requiritur , fecun-
ot , dùm plures aut perfectiores unius quàm
alterius difpofitiones .
quu
pro V. Præſuppoſita Ariſtotelis & fequa-
weit cium ſententia , quæ in Lycæo Peripa-
7:07 tetico , & Scholis Theologorum recep-
tior eft : non poterunt vacuum in re-
onis 1 s rum naturam inducere ; nec infinitum
lacon 6 ullum actu ; nec à privatione ad ha-
den bitum regredi; nec ordinem , qui eſt
core inter formas ac difpofitiones rerum
naturalium inducendo, extremas præ-
2 termiſſis mediis , vel pofteriores, ante
02 priores , immutare aut pervertere , nec
11 !.
[ D. Aug. d. l. 3. c. 8. do commu
niter Theologi. Apce. 6. 21 .
QUÆ ST. X. 117
corpus de extremo ad extremum trans
ferre non tranſmillo medio ; nec cor
pus longè à ſe diſtans localiter move
re ; quia neceſſe est , ut movens ac
motum ſimul lint in loco ( alioquin
fequeretur etiam poſſe movere corpus
per vacuum , & quamlibet intercape
dinem ) ; nec in instanti vel quantali
bet celeritate corpus movere aut transe
ferre. quia vis eorum motiva certis eſt
finibus limitata . Quare intelligendum 7
fanè , quod Tertullianus ſcripſit ;
demanes momento efle ubique. Item
totum orbem illis unum efc locum
Nam impropriè totus orbis unus illis
locus est , cùm conllet Gc. v . gr. eos
eſſe in Oriente , ut fimul tunc non
fint in Occidente. five eniin per ſub
ftantiam fuam fint in loco ( quod pro
babilius , ) live per virtutis applica
tionem ( ut multi volunt ) adæquatus
eorum & proprius locus oniniun ju.
dicin , certum habet & limitatum am
bitum , vel virturi vel subſtantiæ pro
portionatum , & ubique eſſe , omnia
implere elt : quod ſolius Dei proprium.
momenrum etiam uſurpavit pro celeri
adeò motu , ut ab hominibus vix queat
percipi .
VI. Ex eo quod di tum eft , non
poſle tollere connexionem & fubordi
nationem partium univerſi ; ſequitur
etiam non poſſe tollere earum conſer
vationem : quæ eft ordinis & conne
xionis illius cauſa finiſq ; hinc porrò
fequuntur, quæ de cælorum motu &
elementorum translatione , fequenti
quæſtione dicentur : fequitur etiam non
pofle impedire proximè & directe ( li
cut faciebat Deus , quando in tam va
riis ac enormibus fuppliciis Martyres
ſervabat illæſos ) u non poſſe ( in
quam ) ſic impedire actionem agentis
naturalis , quod habet omnia ad agen
dum requifiia : fed dumtaxat id porre
indirecte & mediante aliquo artificio
aut medicina , ficut faciunt homines .
videlicet primo adhibica contraria cau
fa , quæ alterius caufæ vim excriini- 8
pediai , v. g. fi mantile de mollibus
lapidum filis ex Carylto petitis , &
inflar
u Angle, in 2. q. eric . de demo. 2.4.
dub . 1. diffic. 5 .
 1 :8 DISQUISITIONUM
softar tela contextis inflammam con num Glentium , & flammæ novitas
jiceretur , id non modo non ambure-
setur , ſed fplendidius , nitidiuſque exi-
ret x . item fi adamantem admoveas ,
impedietur magnes ne ferrum attra-
hai y . Sic forte diabolus Gentiles de-
cepit , quando fecit ne flamma exure
ret capillos Julii z , aut Servii Tullii,
aut tunicam fervi Anagnini . Porelt
tamen & alia prodigii tam celebris
caufa reddi , Nempè hos ignes ex illo
Hammx genere fuille , quem vulgò vo-
cant Ignem Fatuur : cujus origo hæc
à Philoſophis traditur . Exhalationes
ab aere trigido , & nimis condenſato ,
propè nos detineri: pofteà per vehe
mentem quarundam exhalationum in-
vicem ſuccedentium compulationem ,
calefieri & infiammari: diverſos quo-
que colores & figuras reeipere , prout
vapor crailior & fubtilior fuerit , &
prout diverfimodè fuerit configuratus;
rubram apparere vel nigram flammam
in materia craſſiore ; candidiorem &
clariorem in fubtiliore , & cæteram fi-
guræ varietatem ex lucis reflexione re-
præſentare. Apparent etiam hujuſmodi
phantafmata ( Galli vocant des Ade
vis , Germani Stallichten , alii Drue-
chliechier ) vel inter equorum aures , vel
fupra verticem hominum vino , ira ,
vel alia ex caufa efferveſcentium : item
juxta ſepulchra , buſtuaria , vel pati-
bula ; quoniam ex corporibus viſeofæ
exeunt exhalationes , quæ , ficut di-
Atum , motu illo infiammantur . præ-
eedere vel Lubſequi viatorem putantur,
quia progreſſu citatiore homo aerem
commovet ; idcircò fi coneris appre-
hendere , diffugere videntur , ab aere
pullæ . Legi nuperum ſcriptorem Ju-
riſconſultum a , qui cenſet hæc omnia
dæmonum elle ludibria , & his igni-
bus malum genium infirum elle. cur
enim alioqui homines fic ( ait ) peilio
ciuni in jiagnorum Aluminumqus vora-
gines ac præcipitia non illa ( miho-
Do ) pelliciunt ; fed fit , quia nocture
x Plutar. lii de defe ftu oraculor.
y Plin. lib . 37. cap. 4. D. Aug.
lib. 28. de civ . Dei c. 4.
z vide Vir. Æneid . 2. Livium lib. 1.
Plin. la 2. 6. 107. 0b Loqueniè de Prodi.
MAGICARUM
ignaris caufæ metum ac confternatio
dem inducunt ; & faciunt à via abere
rare , & fic in malum aliquod ruere ,
præfertim in Aumina vel ftagna . Na
iura enim fua hi ignes ( ut samma
quas Æthna erudat , in fretum ferun
tur ) etiam volvuntur verſus aquas
( ut rectè Leloyher obſervavit lebro pri
mo de
mo ſpectr. c. $. ) idco qui pertur
de ſpectr.
baci feu confternati , vel dueti curio
fitate , hos fequuntur , fæpe ſubmer
Gonis periculum fubeunt. Si qua coa
ftio extrinfeca ad fequendam quando
que deprehendatur ; illa certè natura .
lis non eft , fed à dæmone . Nam non
nego quandoque poffe fieri , ut his fe
Hammis dæmon adjungat. ſed cùm na
turalem cauſam flammarum tenemus ,
haud arbitror cum plebecula ad pro
digiolas cauſas confugiendum . Cur ve
rò his non ustulentur equorum aures ,
vel hominum capita
rim ; quod ex fententia veterum 'Phi
loſophorum b , ignis duo funt genera
( feu partes potiùs ) flamma & pru .
na : prunæque proprium fit , urere ac
non lucere ; flammæ verò , lucere &
urere , quando perfecta elt framma ;
quando verò imperfecta ( ut de qua
agimus ) tunc tantùm pollit lucere ,
vim urendi non habeat . Et nomen fa
tis indicat , hunc non verum eſſe aut
perfectum ignem , ſed quid igni limi
le , ficut caprificus & ficus tatua non
vera eft ficus , fed degenerans quid &
ficui fimile. Confirmant , quod nar
rant c ad aquas Scantias flammam exi- 9
re , quæ invalida fit quando tranſit ,
nec longè in alia materia queat dura
re : & luper hunc igneum fontem , quæ
illum contegit fraxinus , æternum vi
rere cernitur: quod non foret, fi hro
flamma vera perfectaque foret . Talis
etiam albus ille ignis , qui poft tem
peltatem gautis apparet , & fuperma
lum , naviumque armamenta lidens
nihil adurit : Gentilibus Dioſcuroruns
feu
a Lib . 2. da demonolat . cap . 3
b Galeni l. 4. de fimplic. 'Médicoman
facultat. Platonis in Timão ego ipfeliste
Timai Locri.
c Plin . do 6. 20.7.-
 LIBRI II.
Yeu Caflorun alba Stella , nobis S.
Telmus dicitur d. Videte nunc ind-
gnem mathæologi Lutheri Meteorolo-
10 giam commentar. in c . 9. Ge. fo. 146.
de iride diſputans, non contentus Iri-
dem cum Halone vel Corona confu-
difle , ſubdit : Ego non dubito faltantes
capras, volantes dracones , lanceas, de
fimilia eſſe effects malorum ſpirituum
in aere fic ludentium , ut aut rerreant ,
aut decipiant homines. Gentes flammas
in naribus apparentes judicarunt Ca
lorem o Pollucem elle . Ei apparet
aliquando luna super aures equorum .
Hæc omnia certum eft elle ludibria de
monum in aere . ) Sic ille per certum
eft , & non dubito , nulla reddita ra-
tione Philoſophiam evertit : eodem ju-
re , quo fidem ; ur in Deum , fic in na-
turam jus libi uſurpans: Lunam vocat ,
illas , quas dixi flammulas: aut fi Lu-
nam vidis equorum auribus inliden-
tem ; vidit , quando lunaticus . Et ta
men hanc cenſet elle unam firmißimam
O certiſſimam ( verba ejus funt ) de-
monftrationem , quod omnes ille impreſo
fiones , ut vocant , fint opera Dei , vel
etiam'damorium . Iris, & cometa qui .
dem , fecundùm illum , Dei ; cæteræ
dæmonum funt . Gaudeant tali Docto-
re , qui amanı deſipere . Quod verò le-
u gimus de erraticis flammarum globis
humanam edentibus vocem , & de re-
fecto cadaveris cum humero coftiſque
brachio dextro , in uſum luminis no-
cturoi : cujus extremi digiti fiamma
ſulphurea ac violacea tantiſper arſc-
runt , dum Itriges venenun malum to-
sum dormienti infudiſſent , idque - quod
conſtituerant , totum perfeciffent ; de-
mum flamma extincta tam integros
illibatoſque manliſſe digitos , quam li
lumini forniten nullum ante præbuif-
ſent , quod Magas , quoties volunt ,
facere Remigius e aſſeverat : id omne
idem rectè ad dæmonis technas retulit.
12 Cæterum quod Cl. Claudian . f cadit in
Æthox cacumine nives illælas perma
nere , quia valtum illud incendium ſcit
d vide qua dixi commen , in Hercul,
Fur. v. 14. ed.c. 3. fde raptu proferp.
Strabo. Solinus. Plin. O Seneca.
Valer. Max. 1. 8. Tcrtul, Apolo.
QUÆ $. X. 119
nivibus fervare fidem , & lambit con .
tiguas , innoxia flamma pruinas , hoc
non eft fabulofum ( ſuffragantur enim
hiſtorici , Philoſophique : ) fed eft ab
ditum naturæ ſecretun , forré , an quod
fiamma nimis violenta propullone eje
Aa , minus activitatis habet in circum
jacentia , quæ tam obiter attingit ? quod
ſi verum eſt , pertinet ad poiteriorem
activitatis impediendæ modum . Alter
enim modus hujus impedimenti fic per
aeris interjecti celerem ac violentum
notuni , quo impeditur a &tio natura
lis, ne fe in objectum inſinuet. ſicut
folemus moto aere fumum ne noceat
oculis abigere. ſicut etiam diabolus ef
fecit, ne difflueret aqua , quam Tuſcia
Vertalis cribro portabat h . Sic fiammam
injectam atri dæmonis ſpectrum impe
divit , ve Jovis Apameni fanum abſu
neret , donec Divino miraculo aque
benedictæ afperfio dæmonem abegit i .
Sic ad Medea incantationes tauro . 13
rum fammivomorum halitum inno
cuum factum Poetæ canunt. Semper e
inim Dei miracula diabolus conatur fi
mulare . Scit ſanctos per fidem ut aic
Apoft . ) impetum ignis extinxife. Heb.
11. v. 34. ut fecerunt tres pueri He
bræi : Dan. 3. ut fccit B. Franciſcus de
Paula , aliique ; uno contentus ero exem
plo, in quo , cum fide , meritum quo
que religiofæ ſeu cæcæ obedientiæ re
ſplendet, Scardeonius ita ſcribit : Ac
cidit aliquando fortè fortuna , ut Pre
pofitus quidam Prædicatorum D. Au
guft. illic apud hos ( Jeſuatas D. Colum
bani fectatores ) ad prandium invitatus
accumberet : qui amoris epulis , ſemo
tiſque arbitris darague loquendi ve
nia , cæpit de Dominica profeſionis me.
rito copiosè admodum arroganterque
diſſerere : tacitè exprobrans eis quod
profeſſionem trium votorum , cùm inter
cænobitas connu merarentur 1 publice
palanque cum cæteris Monachis ſolita
non profiterentur forma . Ad id . Jelui
taram Præpofitus, homo idiota jane
sed prudens moet dilectus Deo arguia
relpon
c. 22. Minucius in Otavio , D. Aug.l.
1o. de civ. Dei c. 16 .
i Thcodores, lib, s . Hift. Eccl. cap .
21 .
 120 DISQUISITIONUM MAGICARUM
refpondit : Vis ( inquit ) Pater , quo-
niam in hos ſermones incidimus : uirum
unus ex noftris fratribus , ita fimplici
quodammodo Deo oblatus , an comes iſte
tuus , publicè tria vota profeſjus, ſuper
riori juo obedientiam exhibe at ſincerio-
rem ? Annuit ille , ignarus quidem, li-
bens. Tum Jeſuira ad hanc noftrum
Marium quamprimum converfus , qui
ibi fortè accumbentibus miniftrabat ,ait:
Marce, frater , hi fodales noſtri frigent:
in virtute fanéte obedientiæ , adjeras huc
eis citò e coquina nudis manibus arden-
tes prunas , it confeftim calefiant . At
ille baud, cunétabundus ( ut erat ad obe-
dientiam promptus) nihil fore credens ,
guod fieri non pollet , ſi ſub obedientia
præcepto mandaretur , feftinus nihil ha .
Sitans à coquina ad menfam ardentes
prunas quam plurimas ambabus manibas
junétis , abſque ullo detrimonio aut leo
hione ſui portavit , utrique eas porrigens
ad frigus tollendum : quas iterum , ju-
benie Præpofiro , cunétis admirantibus
ad locum unde detulerat deportarit .
Hinc Pra poſitus ille Dominicus ultra
modum objtupefačtus comitem fuum in
Tuetur , quafi idem efet illi illicò præ-
spiurus . At ille cognita re nihil cun.
ciandum ratus , quamprimum in hæc
zerba prorupit : Parer Reverende apa .
ge te , ne me jubeas tentare Deum , ad.
feram , fi voles , igrem prout foleo , te
ftula, non manibus . At illi admirabun-
di ob tantum miraculum , hinc tacitrin .
tra le stupebant : hinc repentino comitis
reſponſo delectati, ſe mutuò inſpicien-
tes ſubriferunt . Subrideat fortè & ali .
quis Jeſuitarum hoftis hac legens . At
Scardonius Jefuita non fuit , quin &
Jeſuitarum tenuem admodum cognitio
nem habebat , qui tum recens Para
vium advenerant . Ille namque nos vo
cat Sacerdotes nominis Jeſu , tib. 2. claſle
s . fol. 95. Jeſuitas autem in prædiéta
parratione d.lib . 2. claſſe 6.fol. 113.vo-
cat eos , qui propriè Jeſuari nominan-
14 tur , illi auctorem Ordinis habent B.
Joannem Columbinum , & ferè ad
unum laici funt : nos Auctorem habe-
mus Ordinis noftri B. Ignatium Loyo.
lam , & in fingulis domibus multos
Sacerdotes. Jlli ab Urbano V. Papa,
anno 1369. confirma !i fuere : nos pri
mum à Paulo III . poft annum 1540.
illi Jejuari S. Hieronymi, nes clerici
Societatis Jeſu fumus vocati . de illis
lege Paulum Morigiam libr. de orig.
Religionum , c. 33. 35. de nobis vi
tam P. Ignatii Loyola à P. Petro Ri
badeneyra , & P. Petro Maffeio accu
ratè deſcriptam . Erravit ergo Scardeo
nius in nomine, ut & cæteri ; qui Je .
ſuitas cum Jefuatis confundunt . Et ex
hoc errore Bartholom. Fumus in Ar
mil. aurea verb. relig. n. 4. fatis inco
fideratè negat Jeſuitas propriè Religio.
fos elle , & Auctorem laudat Abbat.
in rub . de Regular num . 3. qui tamen is
duntaxat ſcribit eos non propriè dici
Regulares : quod & ipſum falfum . nam
Jefuitæ utrumque ſunt : Regulares , quia
Regulam certam profitentes : Clerici
funt Religioſi , quia quidem tria vota
eriam ſolemnia , quæ Abbas requirit ,
emittunt; & nihilominùs qui ca non
emittunt , fimplicium emiſſione Reli
igioſos elle PP.Maximi, Gregorius XII .
& XIII. definierunt . Verum Abbas
errabat in facto : & Fumus imperite
Abbatis fententiam excerpſit. ambo au
tem de Jeruatis prædict s loquebantur.
nam Abbatis tempore de Jeſuitis nul
la duni erat cogitatio : libri ſunt cor
rigendi Abbatis , Fumi , Scardeonii , &
miror , id ab iis , qui nuperis edi
tionibus prætuerunt , non animadver
fum . Venia plane dignus Fumus , fi
ante Soc. Jeſu inſtitutam ſcripſit . Ve
nia indignus Baleus hæret Anglus in
Lib. fcriptorum Britanniæ , qui nos
fingit , additis ( ut illi folemne) fabel
lis , Theatinos effe , & Venetiis pri
mùm à Paulo Caraffa , qui poftea Pau
lus IV . inllitutos . Ninus tamen mi
randum Anglo- Calvin . nomen noftrum
ignotum tuille , fed planè miranda
malignitas & ftupor Pariſ. advocati ,
Papyrii Maſſoni qui cum in noftra
Societate non paucis apnis vixiffet ;
ut rabula fori fieret , eam deferens ,
maledicentiæ quali cyrocinium fecit
in nomine noftro infectando , nam in
Pauli IV . Pontificis vitæ rapſodiis
fcribi nos in Hiſpania Ignatianos :
Nolæ in Campania Jofuinos vocari
& fic
 LIBRI II. QUÆST.
& fic ipfe appellat : cur ne noville tribuantur , que homines quoque
LO. videatur , & ut apoftafiam tegat; ma
lè noverat , à quibus tàm malè tam , 6
malo exemplo defecit . Si cam parum
illi noti , unde , aut qua , in intima
ſe arcana cordis ifte cordium & re.
Rating num ſcrutator penetravit , ut nihil ve
reatur affirmare , eos fibi folos videri
0 ſocietatem cum Jeſu contraxiffe : &
in eo nimium fapientes eſſe , quod fe
er putent cælo vel ipli quandoq; impera
Ir furos ? Qui cordis eorum tam penita
perſpexerat arcana , quo potuit pacto.
0
nomen ignoraffe ? fi nec nomen nove 10
LO
rat , non potuit fe in hæc latibula
profunda cordis penetrafle . Teneo te
Spiritus apoftatice. Brutiorum brutus
ad
iſte nos eft , ut quos flagitiosè defe
ruerunt , quia diſciplinam non fere
bant , illos infrunito ore & lingua vi.
rulenta conentur proſcindere , ne non
meritò transfugiſſe videantur . Ad rem
ty redeo à diverticulo , in quod meScar
01 deonius pertraxerat .
II.
QUÆSTIO XI.
ot
Que Magorum poteftas in orbes fæle
ftes", fidera o elementa ?
7.
SU M MARIU M ..
1 Aug. T buani error .
i 2 Non cæleftem motum uel foderum ,
curſum impedire , vel ea corrumpe :
hi
re poffunt : Non poffunt Lunam
detrabere cælo . Unde orta fabula
in
di aluno,qui Lunam putabatur bia
3. Non poffunt integrum elementum lo-
co movere vel deftruere : Idem de
cateris partibus univerſa precipuisa
Poffunt terram movere ventos
ciere . De doliis duobus Brachma-
num . Sopater magus ideò ſupplicio
affectus .
4 Poßunt procellas de tempeſtates ago
; nimbos producere fedare , Cleo
nis fucre ſpeculatores grandinis ,
o quomodo avertebant .
1 s Seneca reprehenfus. Recentiores re
futati , qui cum fequuntur . Re-
' quommodo in S. s. Deo
X I. 121
poffunt .
Ulrici Molitoris error , O Burchar
di locus .
7 Locus Job. 1. & alius Exod. 9. go
alius Apof. 7 :
8 Magi tempeftatem fedarunt tem
pore Xerxis . De Finnis ventos
vendentibus . Ariſtaus Eteſias eli
cere docuit ,
9 Sed dignem Magi eliciebant Hy
€ pępis ; ritus novus Strigan. in Lo
tharingia .
Hiſtoria de rufticella Trevirenſ
Mos vetus ſcrobiculam fodiendi
commovendi . Propertii locus
explicatus. fceleftifima ratio , quos
quidam ſacrificus in regno Neam
politano tempeftatem excitavit , ut
hoftes obſidionem Jolverent ,
u Ritus trahendi facras imagines in
flumen u male tractandi unde
manarit ? Conftantinopolitanoruna
factum ,
12 Éxplicatur Canon Concilii Bracca
renfis Primi
13 Fulmira cjere poflunt.
14 Poffunt tenebras inducere , fecere
Tartari. Poſſunt aerem contagione
inficere , tetrum odorem excitare ,
15 Fecere Magi Parſici , ut Marutham
calumniarentur ,
16 Poluat fortes,producere o foccare ;
fluvios fiftere , aquas dirimere , Oʻc.
Poſsunt per mineralia nira office
re , ut pluvias .
FErendi fapt Empedoclesie ophet
alii Poetæ , ut quæſtione præcedente
docui , plus nimium magis tribuentes:
ferendi , quia gentiles : led quis ferat
hominem Chriſtianum , & qui Catho I
licus amat audire , in Parabatd vin
cto , lic canentem ?
Verba vel alto errantia ealo
Siftere ſydera , verba potentem
NoEtis poſsunt ducere lunam .
quod ethnicum eſt, ſtolidum eſt , &
mere fabuloſum . i
Primd , nec coeli, nec liderum mo- ?
tum Giſtere , vel corum Itatos curſus
retroagere magicem poffe. hoc ening
te
Pro forec
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
foret univerfi ordinem turbare . Hinc bus hanc fententiam confirmat , ibi
verò concidit fabula veterum de lunæ legere poterit , quem capit priſcorum
detractione: non magis confentanea ra Poetarum lectio ,
tioni , quàm recentior noſtris tempo Secundd , nequeunt integrum elemen- 3
ribus ridicula populi cujuſdam opinio, tum de loco ſuo naturali in alium tranſ
arbitrantis lunam ab afino epotam ; ferre : nec partes , quibus integratur
quia pecus Arcadicum de fumine bi- mundus , tollere vel ſuo movere loco ,
berat !, in quo noctu lunæ facies , ut Ratio eft eadem , quæ præcedentis con
fit , lucentis reddebatur cum biberet; clufionis , eſtque fententia communis
eoq ; recedente ſubita nube luna vela. Theologorum , atque hoc voluit Firmi
ta videri defiiffet: ideò miſerum Sile- lianus ad D. Cyprian . ſcribens. Terræ
ni vectorem in carcerem conjecere motus tamen poffunt efficere : nempe
in equuleum egere , & alvo reſciſſa immillo quopiam vehementi ſpiritu in
ut lunam mundo redderet , fæviffime cavernas terræ , vel vehementer agita
exenterarunt k ; Conclufionem noftram to aere , qui in terræ viſceribus eft in
D. Auguſtin confirmat l . Veteris fa- clufus . Non id Poetæ tantum aſſerve
bulæ origo, nata ex ignoratione cau . runt , ventis magos imperare : fed &
fæ cur" luna naturaliter deliquium Philoſtratus , dum ſcribit Apollonium
luminis patiatur tefte Plutarcho m , apud Brachmanas duo dolia vidiffe ;
& veteri quodam Poeta cujus fragó quibus apertis , imbres & venti erum
mentum , ut à Turnebo ņ accepimus, pebant, clauſis ferenitas & tranquilli.
digniſſimum eft , quod pluribus locis las aeris redibat. Sopater quoque Phi
legatur. lofophus , affectus ultimo ſupplicio fuit ,
Sed tamen incuruus per pondera terrea quòd accufaretur carmine magico ven
nitens tos yinxiſſe , ne annona Byzantium
Dicam quur feffo livefcat circulus orbe, inveheretur ó. De Empedocle , & Re
Purpureumque jubar nivei cur sabeat ge , cui cognomen , Pileus veniofus ,
jam diximus ,
Non illam , ut populi credunt , nigran Tertiò , quod huic affine eſt , pof
tibus antris ſunt Magi tempeftates ſedare, poſſunt
Infernas ululans mulier predira fub excitare fulgura , & tonitrua , grandi- 4
umbras nes , & imbres , & fimilia Meteorolo
Detrahit altivago e Speculo , nec carmin gica ciere , & in agros quos volunt
ne victa , immittere , Irrigit) hoc olim Seneca
Vel rore Stygias * Philofophus p ita fcribens ; Illud in.
Vincibilemque petit clamorem , quippe incredibile Cleonis fuille publice propo
per æthram , fotos 2ana opúnnas ſpeculatores futura
bud çitimus limes difpefcit Turbida grandinis . Hicum fignum dediſent >
puris , adeſſe jam grandinem , quid expectas
Inviolata meat : ſed vaſto corpore tellus , ut homines ad penulas diſcurrerent , aut
Que medium tenet imápolum , dum lua ad ftoreas? Imò pro fe quifque , alius
mina fratris agnum immolabar , alius pullum : pro
3 Derinet umbriferismetis , tum fidere caffo tinus ille nubes aliò declinabant , cum
Palleſcit teres umbra rotæ : dum tranfeat aliquid guſtaſsent ſanguinis,
axem Hoc rides ? accipe quod rideas ma.
Aggerei velox tumuli , Speculoque ro- gis , fi quis, nec agnum , pullumve has
Janti . bebat : quod fine damno fieri poterat ,
Fraternas reparet per cælum libera flam- manus fibi adferebat , o ne tu avida's
mas . aut crudeles exiftimes nubeis : digitum
Addit poſtea multa diſertiffime ,qui- fuum bene acuto graphio pungebat ,
boc
Narrut Vives comment . in lib. 1o . n .
de civ. Dei. cap. 46 : 1 d. c. 4 . o Eunapius de vitis,Phil. o Sujdas .
tu hi de præcepre connubial. p lib. 4. natur, qui
 LIBRI II. QUÆ S. XI. ;.} 123
i
1 hoc fanguine litabat . Nec minus ab efficientes, particulares , dependentes
hujus agetlo grando le avertebat ,quam ac minùs principales . Ulricus Molitor,
3 ab illo , in quo majoribus hoftüs e xora in Dialogo Auftriaci , paululum defle
ta crat . Rationem hujus rei quidam Atic ab aliorum errore , & ingeniose 6
quærunt. Alteri ut homines [ apientiſli, comminiſcitur , diabolum quidem non
mos decet , negant poffe fieri ; ut cum poſſe aerem turbare , grandinare , & c.
grandine aliquis pacifcatur, age tempe- cùm vule ; nihil tamen adfert ad pro
States munu ſéutisredimat , quamvis mu- bandum , cur id nequeat : fed quod
nera de Deos vincant . quando futuram prævidet rempeſtarem
Alteri fufpicari ipfos ajunt , effe in cunc ſagas impellere ad faciendum ea ,
ipfo fanguine vim quandam potentem quæ procurandæ tempeftati facere con
avertende nubis ac repellenda . Sed quo- fueverunt, & iis perſuadere rebus feu
modo in tam exiguo janguine poteft effe factis illis hanc vim copciçandæ pro
vis tanta , ut in altum penetret , illam cellæ ineſſe ; non nego , pofle id ali
Sentiant nubes ? Quanıd expeditius erat quando contingere , fed ut plurimum
dicere , mendacium o fabula eft? At aliter fieri contendo . Nam ſagæ unani
Cloona judicia reddebant in illos , qui- miter confitentur , fe quandocumque
bus delegata erat cura providende tem . lubet , hæc polle perficere : & id con
peftatis , quod negligentiæ eorum vinec firmat experientia, quoties à judicibus
vapulaſſent , aut Segetes procidifsent. Et & invitæ coguntur : ſequitur enim effe
apud nos in XII. tabulis cavetur . NE Etas , dæmon ergo id ex pacto condie
QUIS alienos FRUCTUS EXCAN- Eto ad fignum concurrens perficit. Fal
TASSIT.Rudis adhuc antiquitas crede- litur etiam Molitor , nimis jejune &
bat , attrahi imbres cantibus , do re- frigide hic & toto libello diſputans
pelli: quorum nihil poſse fieri ,tam pa- dum probat , line Dei permiſlione hoc
lam eſt , ut hujus rei caufa nullius phi- dæmonem non poſſe . quis unquam Ca
S. lofophi ſchola intranda lít, quàm forti- tholicorum hoc non alleruit ? omnes
Ter afferit, quod ignorabat ? aerem ver- clamamus permiſſionem Dei neceſſa
nt berat , ipſe falſas comminiſcens cauſas riam eſſe ; at contendimus Deo permit
quas refutet : nihil horum di &turus , fi tente , & caufis naturalibus non impe
j!
hæc pacto cum dæmone fieri fcivilfet . dientibus dæmonem id , quando vule
Audierunt hoc & legere fæpius recen . poſſe , licet, aliás tum tempeſtas nulla
tiores illi, qui negant, tàm Catholiciq ; naturaliter fuerit oritura . Scio ; Bure
je quàm hæretici * quorum potiffimæ ra- chardus lib. 19. Decret. rilut. de arte
tiunes funt , ab homine nec unam aquze magica , verſ. credidifti unquam , idem
gurculam gigni poſle ; quaſi verò dica- negavit , & cenſuit magos id creden
muss ſolom hominem ſuis ifta viribus tes elle ſuperſtitiofos , fuperftitiofi funt,
perficere : fed id dæmoni adſcribimus quia magi : iteni G credant fe hæc et
ex pactis conventis operanti. Addunt jam non permittente Deo poffe ; im
nos impiè dæmoni adfcribere : cùm in md & hæretici, cum forent , ex hoc ca
S. S. pruinæ , grandinis , pluviæ & fi- pite . Sed rectè ſentiunt, vbi fuppoſita
milium origo adſcribatur Deo . Quod Dei permiſſioner, vi pacti , fe id per
non ignorabamus; ut nec fillud , pluri- dæmodem poffe facere arbitrantur . Et
Ma paffim in S. S. tribui Deo , quæ ta- hæc omninò fequenda , quæ eſt com
men conſtat humanas vires non fupera- munis fententia Theologorum & Ju
re: ut percutere, occidere , ſanare ſ . riſconſultorum t. Probatur primd ex
Sed nimirum Deus hæc omnia facit ut S. S. Nam ibi Satanas u facir ignem 7
+
caufa efficiens principalis , independens , de cælo decidere & abſumere fervos
& univerfalis : creaturæ verd , ui cauſa ac pecua Jobi : excitat quoque ven
tum
a Calcagninus , Ponzinibiu [que'. 9.4 . in l. 4. C. de malefic. & mathe.
r VVierus medicus. Of Godelmannüs cui addo Holozad , 1. 1.de vera de falf .
jüriſia . ' Deut. 31. v . 19. 1. Reg.2. propi, 6; 19
2.6. cum limil i quos cir. Bins, eld . u Job ... Ju . 16. 519
 124 DISQUIS MAGICA
ITIONUM RUM
tum vehementem , qui filios ac filias excerpſit Gaſpar Spitillius : Quando pla
convivantes ruina oppreffit: quæ dia- via indigeni , magus quiſpiam magna
bolummet ibi feciffe patres orthodoxi vocis contentione acceleratione cla
docent x . Deinde grandinem , qua Æ- mat , ut omnes ad montem concedani:
gytii puniti , expreſse S. S. dicit per quo poſtquam pervenerunt , ut quilibet
malos Angelos immillam y. Tertid re conſueto more cibis abftineat . En
offerunt quatuor angeli ftantes ſuper autem corum hoc jejunium , ut à fale
terræ angulos, ventorum Aatus impe- pipere , cibis coctis contineant : quod ubi
dituri , & fic damna viventibus illa- factum eft , voce intenſa Byo clamore
turi maxima z : quos effe genios ala- fummo ftellas invocant, aquamque pre
ftores plerig; San & orum cenfuerupt a . cantur , & ad terras, caftellumque pa
Denique cur ab Apoſtolo toties vocan- ganum ſefe vertunt , potionem quandam
tur dæmones , principes aeris hujus ? manibus tenent , quam ubi nobilis ali
potiſſimum propter magnam in aerem cujus adolefcentule manu porrectam ebi.
poteſtatem . Hoc confirmat non modò berint : ita à ſenſibus abducuntur , men .
jex vetus XII , tabularum , quas eo tiſque impotes fiunt ? ut mortui vie
nomine laudant Plinius & Divus Ag- deantur ; fed ubi in fe redierint
guſtinus 6 : fed & Imperatoriæ , & mel aqua maizo miſcent , quibus
Pontificiæ fanctiones c. Confirmant & permixtis nubes aſpergunt. Die Sequenti
ji , quos cicavi Patres omnes , Cle- nobilem aliquem , aut conſpicuum ego
mens, Hieronymus, Auguſtinus , An- venerandum quempiam fenem in le &tum
dreas, Strabus , Divus Thomas , & deponunt , fubjecto lento igne , atqueubi
alii præterea complures , ut Orig . lib. ſudare cæperit , ſudoremº vaſe excipit
8. cont. Celf. Joan. Salisberienſ. lib.1. magus , anferino ſanguini admifcet, atq;
cap. 10. Henricus Theutonicus, quem ſe- ex radice exprefl'c aquæ rurſum in aera
quitur Cantipratenfis lib. 2. cap . 57.part. ja &tat , nubes ut tingat ; rogat , per ſu
20. Quartò probatur hiſtoriis & exem- dorem , eu ſanguinem , & aquam , ut
plis ; de ventis & cempeftate fedata a defideratam pluviam largiantur . Quod
magis tempore Xerxis , teſtis eſt He- ſi cafü co die quo funt fuperftitiof
sodorus d . De Finnis & Lapponibus pluat , gratias agunt ftellis , magumg;
fic fcribit Olaus e : olim mercatoribus multis muneribus ornatum efferunt. Tan
ventos venales exhibebant , tres nodos td nimirum Diabolus facilius ftat pa
magica arte ſacratos offerentes ; quorum cto, quando pluvia vel grando in per
primo foluro piacidos ventos , fecundo , niciem aliorum depofcitur, ut vix un
vehementiores , tertio vehementiſimos fins quam fallat ; quam quando in commu
habituri. Olim Ariftæus docuit incolas ne bonum , quod hi pofcunt Indi, quos
Cycladum certis ritibus ac hoftiis Ete- ut plurimum ludificatur: cùm tamen
fias æltivo tempore elicere , & ſic ſua- non minus eorum Magi , quam noftri
vi frigore, ſqualorem & fterilitatem ab forriarii' vi pacti operentur.
agris arcere f : de pluviis cælo devo- i Nemini porrò videri debet mirum ,
catis per "Magos , plena funt veterum de aqua : cum Pauſanias ſcribat, bè
monumenta , Pluviam etiam Cianitæ lignis nullo admoris igne puriſſimam
Indi ridiculo ritu ſic procurant , ut in flammam Hippæpis lolitan barbari
-Epiſolis Peruanis noftrorum anni co carmine educi Recentiora exem .
159o. & 1591. narrasum , his verbis pla nuperi ſcriptores prodiderunt .
Admin
* And. Cæfarienf. in c. 3. Apoc. d. 30. cap. 1. O D. Aug. I. 8. de. civ .
verſs 13. D. Thom . dali in job. 1. Dei, c.19 . cl multis 6.Cod . de ma
v . 19. y Exod. 99. Pfal. 770.0.49.de defic. c. nec mirum 16. q. s. o bulla
quo ibi Opr . D. Auguft. Innoc, S. cont, maleficos : d Lib . 7 :
2 A poc. 7. verf. 1. & D. Cle.d. 4. e Li. 3. c. 16. fVitori, lib . 19. Va
kerogn .' D. Hic. lib. 7. in Ef. D. Aug. ria. le &t. 6. 21 . g Pauſa.in Arcadici.
1. si conra Julian c. 3. Strabus in Apo. Dion, Caſſius l. 5o. Xipbili, in . Anjom .
6 Plin . lib. 28. Nal. biftor. c . 2. mga h 1.lb. s .
 LIBRI II. QUÆ S. XI. 125
Admiratione dignum eft , quod de ri- que valtare ac coaterere . Multa re
tu noftrarum ftrigum tradit Remigius , fert idem exempla , d . cap. 25. libr.
lib. 1. demonolatr. cap. 25. his verbis : eodem cap. 29. addam duo , unum le. 10
Hoc certe memini tejtatum ſpontanea pidum , horrendum alterum . In ditio
og libera aſerrione plus minus ducento ne Trevirenli rufticus fuit , qui cum
rum hominum , qui me duumviro dam- filiola ſua octenni , caules plantabat in
nante incendio crimen fortilegii luerunt : horto : filiolam fortè collaujavit, quod
Jatis cerriſque diebus ſolitos ſe conve, aptè hoc munus obiret. illa , fexu &
€ nire gregatim ad ripam vel Magni vel ætate garrula , ſe nolle alia facere
rivuli alicujus, maximeque ſi quis ef: magis itupenda jactat; pater , quid id
fet quem folitudo pratereuntium oculis foret ſciſcitatur ; ſecede paululum , in
2 Sepoſitum haberet : atque illic aquas , quii , & in quam voles horti partem
accepta d dæmone virga , tantiſper dio lubitum imbrem dabo , miratus ille :
‫ܕܐ‬ verberare, dum vapores fumoſque abun. age fecedam , ait : quo recedente, ſcro
de excitarent , quibufcum una ſublimes bem puella fodit , in ean de pedibus
} efferrentur. Illud deinde , quod fic efo ( ut cum Hebræis loqnar pudentius )
ſet excitarum , ſe in nubes denſas ac aquam fundit , eamque bacillo curbi
saliginofas induere : quod poftquam una dat , nefcio quid fubmurmurans . Et
cum demonibus ei effent involuti
involuti,, age-
age ecce tibi fubitò pluviam de nubibusin
rent pellerentque qua crat libitum , ac condictum locum . Quis ( inquit ob
tandem mulia precipitatum grandine in itupefactus pater) te hoc docuit ? ma
bi terras decuterens . Hic nullamputo ter , reſponder , hujus & aliorum limi
DI deceptionem aliam intercedere , quàm lium peritillima. Zelo incitatus agri
quod diverberatione fua fe putant va. cola , polt paucos dies , invitatum ſe
E9; pores illos excitare : hoc dæmon fa- ad nuptias limulans, uxorem cum gna
cit ; & ſtriges effert per aerem in ip- ta , teitinè nuptiali modo exornatas in
ita
ſis nubibus , & ne præfocentur , præ- currum imponit , in vicinum oppidum
vod bet remedia . Si per nubes feruntur ; devehit , & judici tradit maleficii cri.
an negandum illas , dæmone deſeren- men ſupplicio expiaturas. hoc mihi fi.
hoff
te , ex nubibus in terram decidere poſo de dignillimorum viroruin narratio fug
fe? fed de hac poltea , Remigius ad- geffit : ubi notandus modus fcrobicu
dit ſolitas aliquando , priuſquam fic lam faciendi , & quod in cam jeceris
undam diverberent , in eam immittere bacillo confudendi. Sic intelligendum
ef
ollam filem , cui aliquid arcanum illud Propertii , de adu , quz ſaga
dæmon iosluferit ; vel etiam lapides , lib. 4. eleg. s .
ad eam magnitudinem , quantanu vo. Quippe Collinasad folam moves
OS Jebant grandinem decidere . Interdum rit herbas
en candelas cantifper in Lagnum devexas , tagnaque currenti diluerentur aqua ,
ac lumine pronas tenere ; dum ita Sequens exemplum Jovianus Ponta
gnum affatim gurris illis defluentibus nus memoriæ mandavit į . Ferdinan
imbuiffent ; pulverem præterea medi- dus Neapolitanorum Rex Marcos op
.
catum in aquas fpargere . Ut pluri- pidum , arce montis Draconis ad Más
mum uti ad diverberandam aquam vir- licorum montium exitum fits , ſubje
il
gis nigris à dæmone datis , & his con- & um , Andegavenſium factioni favens,
Itantiflimè aquam fiagellare , diras (i- aréła abſidione premebat , o defe &tu
mul verborum execrationes ingemina- aquarum prope ad deditionem compute
re . Quædam etiam confeliz dolia rat : cùm quidam impii Sacerdotes ma
tranſverſa per nubes à fortilegis da- gicis artibus imbres elicere aufi funt
-]
mode auxiliante impelli , donec loco , Inuenti enim ex oppidanis atque obfef
TA
quem animo deſtinarunt ſuperimpen- fis funt , qui nocturnis tenebris deceptis
deant ; tum dirumpi illa in faxa & caftrorum vigiliis , per aſperrimas rupes
go
Hammas , & veloci impetu obvia quæ- fursim profečti ad littus, trahentes feo
SUUR
į lib. s . belli Neapolis.
 126 DISQUISITIONUM
cum imaginem affixi ad Crucem Chri-
ji , malediétis illam prius ac diro pro- .
Tecuti carmine , poſt in mare execrabuni
di immifermt : cælo , mari , terrifque
tempeftatem imprecati . Quo etiam iemá
pore Sacerdotes quidam mortalium om
nium ſceleftifimi , dum fatisfaceré pro-
phanis militum artibus Student ,pirum
nefarium ſecuti (qu0 , ut di &tum eft , in
hujuſmodi elici imbres putantur ) aſino
pro ædis foribus conftituto , tanquam a
genti animam cecinere funeitum car
men , polt divina Eucharija in illius
os palatumque injecta conclamatum afi-
num funereis cantibus vivum tandem ,
ibidem pro iempli foribus humavere .
Hic verè vix dum perfecto facro , ob
nubefcere aer ac mare agitare veniis
cum cæpiſſet , dieſque medius offundi
tenebris , ac nunc calume micaret igni-
bus nunc lüx eriperetur , comitru ca
lum terræque horrefcerent , volitarent
evulfæ ventis arbores , difeſaque ful•
minibus ſaxa complerent auras fragoria
bus : prorupit tanta è nimbis pluvia ,
imbreſque iam validi , ut non ciſterne
modo colligendis aquis fatis non eflent,
ſed arentia laxa , rupeſque exufie fou
libus , torrentes undequaque prolapfos
diffunderent . Ita Rex, qui jola in foc
ti potiundi oppidi Spem collocaverat ,
fruſtra ab ea habitus , ad Savonem ve-
tera in caſtra rediit . ) ES libentiusilta
11 adſcripſi , ut monearis ( mi Lector )
ritus , qui per abufum , & Prælarorum
negligentiam quafdam in regiones 1r
repferunt , trahendi crucifixi, & San-
Ctorum imagines, ut fancti Martini ,
fancti Urbani , ac aliorum in Germa-
nia , & Aquitania ad impetranda com-
moda anni tempora , contra quos in
Cantabria librum de ſuperſtit . Marti-
nus de Arles edidit ; videri initium
accepiſſe & Superſtitione magica , &
Caciii pacti jure quam optimè fufpe-
Etos haberi. Nam & Vincentius Bel-
luacenſis prodidit k Conſtantinopoli-
tanos , fuafu cujufdam Magi, D.Vir-
ginis imagine in mare demerfa , Sara-
cenorum clafli tempettatem immifille .
Nonne animadvertis ( Lector ) ſanto
k lib. 23. Spec. Hift. c. 147 .
} in peregr. Afiatica .
MAGICARUM
rum effigies dæmoni ad nodum odió
ſas efle ? Hinc licet colligas quo no
ftri iconomachi genio agantur. His nie 12
hil obftar Canon Concilii Bracarenſis
primi , Anathema dicens'ei ; qui cre
deret aliquas immundas creaturas ( Dia
bolum ) pou tonitrua & fulgura
tempeftates , e ſiccitates, propria atr
étoritate facere , cum Priſcilliano, Vera
enim fententia Canonis eſt damnare
1
hæreticos illos , qui cenfebant eum pri 1
mum efle principium , & virtutem cre
andi has res habere diabolum ,eaſque
producere poffe , etiam non permitten
te Deo , quæ omnia funt hæretica , &
Mago Priſcilliano digna .
At quod à nobis nunc afferitur , id
Divinæ & humanæ ſapientiz placitis
planè conſentaneum eft , & experien
tia compertiffimum , non de pluvia ,
& grandine , & ventis tantum : fed de 13
fulmine quoque , cujus eadem ratio eft.
Andreas Cæſalpious Peripateticus , in
demonum inveſtigatione capite undeci
mo , ita fcribit : Viri reperti ſunt , qui
non folum grandines , led fulmina
concitabani, non tamen lædere poffe fa
rebantur , quofcumque vellent :ſed cos
cantum , quos Deus dereliquiſſer. ( hoc
elt, fic reor , qui per morrate pecca
tum Dei gratia excidiffent. ) Eorum
quidam hunc modim fervabat , in canto
pis Principem denonüm invocabar , ora
batque , ut aliquem ex fuis mitteret ,
qui deftinatum à fe percuteret fulmine:
cui poftea in bivio pullum nigrum im .
molabar in aerem projiciebat : quem
cùm poftea damon allumpfiſer , procel
tam acerrimam concitabar cum fulmine
Sed rarò in hominem defignatum ceci
diffe '. ) Ninirum plus dæmoni Deus
rolec in agros , quàm in homines per
mitcere .
Quarto', ur rempeſtates , ſíc & le 14
nebras excitare poffunt: legi apud Mar
cum Venetum ( Tartaros adeò polle
re dæmonum præftigiis ; ut tenebras
cùm velint , & ubi velint , inducane :
femelque : latronibus hac arre fe circum
ventum vix evaliffe . Haitonus quoque
narrátºm , prælio inclinatam Tartara
m in hift. Sarmatarum .
 LIBRI II QUÆ S T. XI. 327
rum aciem , à vexillario Mago , qui gregare in cavernis montium mineralia
præcantatione tenebras boſti obfcuriſ alaminoſa , & nitro commixta fuccen

35
ſimas offudit , reftitutam vicille . dere , & fic fubitam excitare nubem ,
-1 Quinid , poſſunt aerem & aquam quæ ad mediam aeris regionena eleva
is certis in locis corrumpere & tabificam ta , ibi tandem in imbrem refolvatur.
lethalemque reddere juxta Origenem
d . l . 8. & probatur ratione , quia pol QU Æ STIO XII.
ſunt iis cetrum odorem conciliare 1
qualis eſt Italiæ Avernus , aut Judææ Quid Magi valeant circa externa
mare mortuum . De aqua id facilius Sex fortuna bona ?
eft creditu : de aere probatur , quia li
cet aer conrinud fluat , vim tamen ha SUMMARI U M.
1.
bet imbecillam ad reliftendum , ſed le
vi momento frigeſcit ac caleſcit ; lic i Polunt Greges do armenta peri
enim idem in autumno nianè frigidus , mere .
& meridie calidus , ſerò tepidus , qui tam 2 Poſſunt Meſes alio traducere , ut
mollis ad calorem , cur durior ad odo Saga Trevirenfis lar .
i 15 rem tetrum ? Denique cum Maruthas 3. Poluni Meſes e fructus perdere ,
Meſopotamia Epiſcopus legatione fun o fterilitatem inducere : Modi
geretur apud Iſdigerdem Perfarum Re varii .
gem , o Epifcopo pietatis nomine fa 4 Polunt Domos incendere , ut oppi
veret Iſdigerdes : Magi , timentes ſuæ dum Schlitachium .
1. religioni , quacumque Rex ellet tran . 5 Poßunt variis modis nocere fama
Sirurus, illic intolerandum fætorem ex aliena .
citant , calumnianque confingunt ;'60 6 De Triſcalino Presbyterum diffa
mites Chriſtianos iſtius de artifices : manté .
Jed deprehenfi , re penitius cognita Ma 7 De Moguntino damone ,
gi fupplicio affecti ſunt :) Ita Nice 8 Pollunt focios in Coaventibus repre.
phorus libro decimoquarto Hiftor. Eco Jentare , fed non innoxios , cur ?
6
clef. c. 18. Sic infamavit B. Sylvanum , S.
Sextò, Pollunt Magi impedire ignis Kunigundem , B. Euftochiam pao
activitatem ; ita ut quis ingoxius per tavinam : vicinas iempare S. Ger
prunas ambulet , & non comburatur mani
nifi Deus impediat , ut folet in fum g Per energumenos interdum diffamın
mo damnatis ad ignem . ) Sic enim tur , ut quidam in German . De
olim Dianæ Caſtabalis ſacerdoriflæ non rotheus Abbas .
lædebantur ab igne ( Strabo lib. s. ) 10 Quæ convivia exbiberi poſſint en los
Sic Hirpi in Phaliſcis per ignem illæ leant , Fitta , Brachmanum , Pa
. ſi ambulabant , teftibus Strabone lib . feris , Sforii Vera come qualia or
iv. & Plinio lib. 7. cap. 2. Sic poſſunt dinariè. Cur Jal o panis foleant
facere pe quis aquis mergatúr , ut quo. deelle ,
16 tidid videmus fieri in Proba aqua fria 11 Pollunt carceribus ego vinculis eripe
gidæ : poffunt fluvios ad tempus fitte 16. Hiſtoria Friderici Auſtriaci .
re , fontes venis exficcatis durare; fco Apollonius le cippo eripuit . Vela
pulos & ſaxa novis fontibus terra pro les mancipia fugitiva ſi/tebant.
ductis diluere ; aquas dirimere , & in 12 Anin bellis ad victoriam poflint mo
caput repellere, ut retrofluere videan mentum adferre ? Probatur poffe ,
tur , quod fuis temporibus accidille Pli fi Deus, finat . Probatur exemplis ,
nius in fatetur . Denique poffunt , per multis Septentrionalium o Tarta
mineralia quędam , meteorologica ope rorum , Lucenlium , Chinenſium .
ra facere : qux etfi videantur prodi. Noema numen O ſaga , Ephefior.
giofa , funt tamen naturalia : ut con Chryſamnes , Hunnorum .
13 Sed
á l. 2. cap . 103 :
 UM
128 SITION ARUM
DISQUI MAGIC
13 Sed lapè Deus non permittit , dy ra , eaque præfocat , prçcipitat, veldi
tuni Diabolus ſuos fallit, ut Ma. fcerpit : nonnunquam & laudatione fo
guentium , Erricum Regem Suecia , la , dæmone interea clanculum perni
Hadingum Ferrantem Comitem ciem adferente . Nec aliter admitten
Flandrie, Guidonem Juliacenfem dum , quod Gellius ſcripto prodidit • 9
juvenem quendam Bohemum . Frid. Id etiam in iiſdem libris fcriptum often
Stuphium . dimus, quod poftea quoque in tibro Piie
14 Innocentius Papa noluit per Magos nii Secundi naturalis hiſtorie 7. legi :
ab obfidione liberari . Allobrogum De quaſdam in terra Africa familias
Comes reſpuit auxilium Magi , go. hominum voce atque lingua effafcinan
cum gladio necavit . cium : qui , lo impenfius fortè laudave
is Pofunt dignitates & honores pro- rint pulchras arbores , Segetes lætiores ,
curare . de Martino 2. De Sylve- infantes amaniores , egregios equos , pe
ftro 2. De Benedi&to ir . Joanne cudes paſtu atque cultu opimas , cmo
21. 22. de Gregorio 7. de lie riantur repentè hæc omnia , nulli alia
bro Cardinal. Benonis . caula obnoxia . )
16 Dc Theoph. vice Domino, de Stuph. Secundd , Poſtune meſles & fructus 2
de Barone Rairzio Britanno , Duc alienos pellicere & aliò, traducere : ut
cc Aurelianenf. narrant Servius, in Eclog . Virg. Apu
17 Poffunt Deo permittente veres the- leius in Apolog . & D. Auguſt. 7.8. de
ſauros y divitias largiri, e cur civitate Dei, nec mirum , cùm id ſo
Deus non permittat , ſed ipſimet lo motu locali perficiatur à dæmone .
femper ferè fint valde inopes. Non videtur alienum à ratione ſuſpi
18 Pſellus oy Damhauderius explica- cari ; hoc fuille Dardani Magi inven
ti . Quomodo damon matcriam o fum , fiquidem Turnebus etiam p cene
formam monetæ poflit producere ? ſuit ,' à Dardano vocatos Dardanarios ,
Quomodo potuerit Deus per Ange- annonæ flagellatores ; eò quod , vel
los creare mundum ? Exempla va- crediti , vel infimulati magicis artibus
ria deceptionum , de cur dæmon no alienos acervos in ſua horrea traduce
lit etiam , quando poteft veras re . Superioribus annis cum Moguntia
multas largiri pecunias. Exempla ci degerem , Treyiris affe &ta fuit ulti
malè pereuntium , qui fic the au- mo fupplicio faga nominis notiſſimi :
ros querebant , Gréculus quidam , quæ in domus luz pariete impacto epi .
Macrianus cui alius Bafileæ i ftomio , lac omne vaccarum alienatum
Anaftafius , Pifani quidam , Grilc eliciebat , videlicet interea demon il
landi ſententia . las mulgebat , & celerrimè lac eò tran
19 Melindenſium ſuperſtitio quadam i ſportabat ,
Saraceni cujuſdam factum . Tertiò , Facilius pollunt quaslibet 3
20 Caroli V. Imp. laus reſpucntis sa- fruges , terræque fru &tus perdere , &
lia . agris Nerilitatem inducere . Magi ma
lo carmine dæmonem accerſunt , ille
fruges mox perdit & anni proventum ,
Orum cum fint homines avidif. fic intelligenda ilta Ovid .
H limi, præcipuæ quoque ſunt dæ Carmine lafa Ceres fierilem vane feit
monis illecebræ , nos " ſigillatim age in herbam :
mus , & à facilioribus ad difficiliora pro Deficiunt lafi carmine fontis aquæ.
grediemur . Ilicibus glandes , cantataque viribus
Primò , Nemo dubitat greges & ar uva
menta pofTe perimere : quod faciunt Decidit , & nullo pora movente flm
ſparſo , affricato , vel aliter exhibito unt .
veneno : interdum & motu locali , Solent ( teſte Remigio ) acceptum à
quando dæmon beftiarum fubit corpo dæmone minutum pulverem fpargere ,
unde
. l. 9, No &t. Artic, . 4. pl. g . adver, cap. 16 .
 LIBRI II. QUÆ S.
unde erucæ , bruchi , locultæ , limaces ,
campe , & id genus peſtes agrorum &
kortorum confeftim enata ?, omnia de
vaſtant & depopulantur lata , olera ,
fructus , ipſaque interdum gramina :
interdum murium copiam hoc facto
excitant, qui illicd in terram fe ab-
dunt , & germina radiceſque omnes ab-
fumunt : interdum jumentis æftrum
immitcunt , à quo tandem iteratis acu.
leis crudeliter interficiuntur : inter-
dum lupos illiſo quodam in arborem
gramine ex arboris, ut videtur , ca-
voeducunt , eos in quod volunt ovile ,
gregemque adigunt , unde non niſi gras
vi Itrage illata revertantur : horum
omnium judiciarias confeſſiones idem
Remig. exhibet ,l . 1. c. 21. 24. &
cenſet tùm à dæmone non produci de
novo has peites , ſed undique celeriter
ab eo collecta in unum locum con-
gregari , quod quin facere poſſit , ni-
hil eft ambigendum . Lupos illos , quia
gregi & ovili certo ac definito , & cui
julli, & quantum vult jubens , pocent
so
& inſidiantur , verifimile videtur, dæ-
si
mones elle , qui fpecie lupina talem
pauperiem faciunt. Locultas , & reli.
38
qua infecta , & mures : quia ex pu:
tredine naſci poffunt : nihil vetai ,
quin activa pallivis applicando , dæmo-
nem producere. ex materia diſpoſita
poffe cenfeamus, tempore tamen ad id
requiſito: quod breviſſimum etiam ipli
fufficiat .
il Recentia exempla quotidiana ſunt
no & ab aliis congelta plurima q . Et le
gi in Hiſpania literas Inquifitorum qui
et
tum Pompeiopoli verſabantur , & id
ſe conſtanter comperiffe teftabantur ,
& convincit auctoritas Summorum
Pontificum , quorum hac de re bullæ
extant : Innocenti octavi ad Inquiſi-
tores Alemaniæ , Julii ſecundi ad in-
quifitorem Cremonenſem , & Hadria-
ni fexti ad Inquiſitores Lombardiæ ,
Vide Spineum 9. de ftrigib . c. 15.
Quartd , Poflunt igne domos ab-
fumere ,
ut contigiť integro oppi-
do Scilcochio , quod in Suevia anno
1 9 Vairo l. 3. de Fafcino. cap. 1. Bin .
sfeldio aliis .
r Lycoſt. b . de prodig .
XII. 129
1533. fuit à quadam ſaga concrema- s
tum ,
Quintò , Poſſunt alienæ famæ noce
re , multis modis , primò , dæmoniacis
præltigiis & ludificatione fenfuum : ut
Cenomamenſis ille Triſcalinus, qui in- 6
Amularit Parochum geftati fub ' bra
chio charlarum luſoriarum pro Brevia
rio manipuli : quod & ipli Parocho
perſuaſit : fecitque , ut rubore fuffu
fus , volumen abjiceret : talis etiam
ille dæmon Moguntinus , diffamator
mirificus , de quo Lycoſthenes in pro
dig. anni 838. & dæmon alius fanctum 7
quendam Monachum in Lufitaniæ San
tareno exhibens , de quo inf. b. 6. c. 2.
g . 3. feat. 3. Poſſent etiam , quod te . 8
net Cumanus ,in lucerna Inquifito .n.
13. in fine , aſſumpta hominum inno
xiorum figura in Conventibus fuis com .
parere : li Deus id non impediret :
quem id hactenus permifle mihi &
illectuin & inauditum adhuc , in cri
mine Magię : in quo pactum cum dæ
mone intercedit : & ratione hujus pa .
cti & conſpirationis foederatæ , poteft &
folet exhibere fagas etiam abſentes , ut
rectè Petrus Loyher. I. 2. de Spectr.co
$, contra Alciatum diſſeruit. Quinimd
agæ omnes fatentur, eos qui criminis
hujus ſeu pacti ſunt expertes & alie
ni , repræſentare in Convencibus ſe non
polle , quod multis docet , eruditione
egregia , nec minori nide quàm digni
tale Trevirenſis Suffraganeus Petr.
Binsfeldius ļ , ſatiſque manifeltum eft
pertinere ad Divinam providentiam
ut in innocentes nihil tale perfidia pola
fit : fi verò ad tempus breve aliquan
do coolimile quid Deus permiferit :
mox fanè dæmonis technas , ut ara
neorum telas disjicit , & innocentiam
fartam rectamque tuetur : quod legi.
mus de Beato Silvano Epiſc . Nazare
no i ; & de Beat. Kunegundi ( apud
Kramzium ) ſic diffamata per dæmo
nem de Itupro : de multitudine illa dæ
monum , qui nocturnum convivium ce
Jebrabant , & fe hofpitii, vicinos at
que vicinas fallis larvis menticbantur :
R ſed 1
s de confell. malefic.in fine.
t in legenda D. Hieron. fo fides bus
legendæ conftaret.
 130 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fed fraudem D. Germanus patefecit w .
Faciliùs Deus permittat eos repræſenta
re imagines magorum , & eorum qui
aliquando hoc crimine fuerunt irreci-
ti . Non tamen negandum , abſolutè
poſle dæmonem innocentum exhibere
formas , ſi Deus ſinat : qui cùm id fie
nit , Gi tamen Ginit , vel fraudem mox
aperit , ut dixi , vel propter alia pec-
cata in eorum remillionem , vel ad
majus meritum & gloriam ſufferentiæ ,
id permittit ' , Vide Bartol. Spincum
quejl. de frigibus c. 14. Apolog. 3.
ć. 3. Denique poffunt famam lædere :
instrumenta maleficii certis locis repo-
nendo : ubi ea innocentes ifti , quos
volunt diffa mare , putentur abſcondif.
ſe : ut fic illi pro maleficis habeantur .
Invenio id teciffe Mammon dæmonem ,
obfefforem B. Euftochiæ virginis Pala-
vinæ : quam Dco majoris gratiæ &
gloriæ caufa toto viiz tempore , quod
illa patientiſfia.e & fanétillimè tranfe-
git , energumenam eſſe permiſit : &
cujus deturer corpuſculo inſcriptum
incelebili charach reinventum , nomen
Jefu fuit . Lege Bernardin. Scardeo-
nium , l. 2. Antiquita. Patavine crvio
1a. claf. 6. fol. 121. Item poſſunt fa-
mam lædere peccata occulta revelando ,
ut folent energumeni ; vel falſo inli
mulando, ut tempore Ludovici II . Im-
perat. fecit quidam in Germania , quod
narrant Sigisber.& Vincen . Beiluacenf.
x & alius dæmon infimulans de eo-
dem crimine Dorotheum , & narrat
Metaphraft. apud Surium, 5. Januar ,
IO exto , Pollunt exhibere convivia
vel phantaſtica planè, ut arbitror fuif-
le Ægyptioruni , de quibus apud Ori-
genem Celſus, & Brachmanum apud
Philoſtratum : & Paſeris apud Suidam :
& exhibebat ſuperioribus annis Scocus
Parmenſis ex cujus epulis faturi , ut
fibi vili , convivæ , mox fame vera cru .
ciabantur : vel ex veris cibis : quos
cùm dæmon præbet fagis , ut plurimum
morricina fuot , mali guſtus & odoris
tetri , y , pimirum Divina fapientia ra-
u in vita S. Germani .
x Sigisber. in Chron. Vince, in ſpec.
bift. lib. 15. 6. 37 .
y Remig. l. 1. c . 16. ex judiciariis
rd permittit ut ſuaves cibos apponat :
ne gumiis hæc fit ad ineſcandum effi
cax illecebra ; ſai ut plurimum deelt ,
fæpè panis , fortè an ui Divinis mylte
riis orgia inſtituat contraria : nam in
veteri Teftamento panes propolitionis
quotidiè coram Domino ponebancur z :
& omnis victima atque oblatio falie
batur a , nunc etiam Baptiſmo ſal mi
fcetur , & in Euchariſtia palcimur vi
vifica Chriſti Domini carne panis fpe
ciebus live accidentibus velata , an hæc
odii cauſa in falem , & panera ? Non
dubito , li Deus finat , & ipfe velit
poffe & falem , & panem , & bene.
ac opiraré conditos cibos apponere , ra
rò id facit : non rarò jubet invitatos
fymbolum conferre , & quemque quo
veſci volet fecum adferre : quod las
gæ nonnunquam confellæ Judicibus b .
Septimo ; Quando Deus Gnit , pof- 11
funt captivos carceribus & vinculis e
ripere , motu locali tantum ad hoc
opus elt , & per fractione : quod cùm
homines valeant cur non dæmon ? Nar
ratio exftat de Lupoldo Duce Auftriæ
apud Trithemium c , digna memora
tu : Anno Domini 1323. Fridericus
dux Auftriæ qui contra Ludovicum Ba.
varum Imperator delectus crat , inter De
tingam Moludorfum magno prælio
victus , & Ludovico traditus , qui in
arcem munitam cum aſſervandum mia
fit . Magus interim quidam Lupoldo
fratri ejus in Auſtria promiſie , le fua
arte Fridericum incolumem educturum
unius hora ſpacio , lo digna fibi mer.
ses numeraretur . Dux liberaliter promis
fic . Ergo demon ad Fridericum able
gatus avolas in Bavariam , formaque
peregrini aſſumpta , cuftodiam ingredie
tur , inquiens : ſo ex'captivitate liberam
rs vis , hunc equum afcende, og te in
Auffriam ad fratrem tuum Lupoldum
incolumem perducam . cui Dux , Quis
es tu ? ad quem ille : Noli interro
gare , quis fim , quia nihil ad rem :
ſed afcende bunc equum , quem tibi
exhibeo . Hic , cum ducem , alioquin au
dacifa
confeffionibus ſagarum .
ż Lcv . 24. a Levir . 2 .
Jona de Vaulx Stapuleti ann. 1997 .
c in Chronic, Hirſaug.
 T II. QUÆ S.
: LIBR XII. 131
1
daciſſimum , horror invaſiſſet , logro nigraque , capitis humani barbati : Id
fe fančte Crucis muniviller" : [ piri. vexillum cùm fignifer vehementiùs qua
tus cum nigro equo difparuit , & vac teret , fumum atque nebulam denfiffimam
cuus ad mittentem reverſus eft : quo ego fædiſſimum exhalabat . Ee nebula
increpatus, quod non adduxile capii non modò afpectum barbarorum Polonis
vum , ordinem rei gefta narravit. ) De adimebat , verum etiam odore teterrimo
Appollonio ſcribit Philoſtratus eum ſe cos enecabat . Incantationibus id quia
cippo eripuille : & Veſtales Romano- buſdam Tartari effecerant : quibus jui
rum ſuis creditæ precationibus.manci- xta ariolationibus divinationibuſque
pia fugitiva , nondum urbe egreſſa fie eæteris, cùm aliàs , tum in bello pluri.
itere d . mum utuntur ex humanis etiam extis
20 Octavo , Mihi dubium non eſt poffe de futuris eventibus conjectari foliti .
magicen per dæmones ( Dei permiſſu Barbari , ubi Polonos trepidare ſenſes
of ,
qui Deus Sabaoth eft , & cui placet vieto- runt, cohortari Jefe invicem impresſion
fiam largitur ) prältigiis , & finduſtria nem in eos faciunt , perturbatifque ordi
varia , qua ( ut & robore ) plus cun- nibus magnam cedem ediderunt . Tan
10 & is mortalibus pollent ; & urbes obli- tus eo prælio interfectorum Chriftianos
fra 12 dione liberare ( ' ut exemplo Marcoſa- rum numerus fuit , ut ſingulæ auri &
be no fupra q . 11. probavimus ) & expu Tartaris præciſ & novem ingentes faccos
of gnandas præbere, & in præliis victo- cxplerent · Scribit Dubravius libr. 3:
riæ caufam eſſe. non defunt exempla ; hiſtor. Boem. in pugna qua victor si
706 nec ratio repugnat , cùm hominibus derius , omnes Lucenſes ut nec ultra
no non rard laus victorix meritò adjudi- progredi , nec retrò pedem referre pofa
al cetur , Ollerus magica arte apud Sue- ſent à ſaga ſuo quemque loco , ne prow
ria cos , armis clarus evafit , adeò ut Di. fugeret , miro Itupore injecto affixum .
12 vinitatis opinionem fit adeptus , aucto- Chinenſes Neomam virginem pro fan
CH re Saxone Grammatico e ; qui de Od- Ata colunt. de hac fcribit Gonzalvus
Bu done Danico pirata fic fcribit ; f Ab- Mendoza , lib . 2. hiſt. Chinenf. c.2. eam
Oro Ique carina altum pererrans , hoftilia hunc cultum magicis artibus ad eptam
Sepè navigia concitatis carmine procel. fuiſſe . Nam cùm quidam dux belli ,
lis evertit , negotiatoribus infeftus, cle . Compo nomine , Regis juſſu claffem in
156 mens agreftibus . Inito cum Normannis quandam Inſulam ductaret , is nulla
confliétu , ita vi.carminum hoftilem he- vi anchoras folvere potuit ad abnavi
fua betavit aſpectum , ut diſtrictos Danorum gandum . Tandem advertit navis che
un enſes eminus radios jacere putarent : co- niſco inopinam Noemam aſlidere . Ac
minus verù ne ferrum quidem vagina ex- cedit venerabundus & opem confilium .
mia tractum viſu excipere poterant : vilta que implorat . Illa refert , nifi fe du
sle quippe fulgore acies preſtigiofa corufca. Strice Chinenſes victoria non potitu
qa iionis impatiens erat.) Similia de Biare ros : Una ergo proficiſcitur , & hoftes
die menſibus Olausg & de Haquino Nor- magicis præftigiis fidentes majoribus
vego memorat Saxo h : de Bulgaris præſtringit . Illi oleo in mare fufo ,
ita vincentibus Anatta Gum Culpinia quali claffis incendio abfumeretur
nusi : de Tartarorum contra Polonos omgia fictitiis flammis involvebant :
memorabili victoria Cromerus , his ver- Noema extinguebat , & fimilia eorum
TH bis : Poloni Tartaros anno Chrifti k ludibria diſpellebat arte efficaciore :
1 1240. ad Legniciam commiſſo prælio gra- adeò ut cùm omnia incaflum conari
viter urgebant , & fugientibusinftabani. ſe videreot , vietos ſe profelli, Com
Erat in extremo Tartarorum agmine in- po dediderint , addie Mendoza & alia
ter alia ſigna ; vexillum inſigne , cujus nonnulla · Permittit ilia quandoque
pictura X. litere figuram pre ſe fere- Deus peccatis prcHligatorum exigenti
bar : in cuſpide verd figura erat ietra bus i Sanè perantiqua hæc magices
R 2 bele
31 d Plin . lib . 28. c. I. g Olaus , l. 3. 6. 19. h Saxo 1. 10 .
e Saxo. l. 3. Dan . flib. s. i in Anaſt.' k lib. 8. Will. Pol .
 132 DISQUISITIONUM
bellica præſtigiamenta · Nam , legitur
apud Diogenianam adagiographum E-
pheſiis notulas quaſdam & voces ma-
gicas fuiffe , quibus utentes in omni
certamine victoria potirentur . Et Sui-
das teſtatur , Mileſium quendam cum
Ephefio in Olympiis palæltra depugnal-
fe , nihilque in conflictu potuiffe : quod
Ephelius in talo patrios illos characte-
ses haberet : quod fimulac animadver-
fum à Judicibus , ademptas litteras ;
& Ephelium , qui jam triginta de fati-
garat , fuccubuiffe . 'Polyunus etiam Au-
čtor en 1 Chryſammen veneficam ar-
te fua Cnopo victoriam de Erythræis
peperille : non tamen carmine , fed
venenatis tauri carnibus furorem ho-
fibus immiffle . Sed Francorum exer
citum Rege Sigeberto ab Hunnis pro
fligatum , carmine objectis fpectris me
13 morat Gregor. Turonenf. lib. 4. hift.
cap. 28. Ut plurimum Deus non pere
mittic victorian in dæmonis pocelta.
te : ſæpè hic etiam fuos mavult deci-
pere veterator . Sanè Magnentius fic va
na fpe plenus , vincendum fe præbuit
Conitantino Imperatori .
Sic Ericus ille Rex Sueciæ , fummus
hujus cultor vanitatis , poſt tot visto
rias manus Oltanis evadere nequivit
m . In eadem Suecorum hiſtoria le
gimus , Hadingum , ab Othino dæmo-
ne juſſum cum Curetibus confligere præ-
lio , profligatum : potione quidem ab
co roboratum , ſed vincere non potuil-
se , donec à ſene quodam exercitus in-
duftriam allequeretur ; fallacillimoſque
dæmones eum plurimis ac variis bel-
lorum calibus ex poluille nunc vi tu-
sem efferendo , nunc victum omni ope
deſtituendo : fic tandem ſeipſum lub
pendio publicè necari curafie vi&tum
mæroris magnitudine » . Deinde inter
cæterais caufas cla dis magnæ , quam
Flandr à Francis cęli , anno 1302. ac
ceperunt , memorat Meie rus libr. 10 .
Chronic . quod Flandrorum militiæ Im-
perator Guido Juliacus , fort ilegos ac
necromanticos Gbi adhibuit & caco-
dzmonas adjuravit , & conſuluit . Ean
dem cauſa m Ferdinandi Luſitani , Flan-
I libr . 8. Strata .
m Joan. Magrius lib. 17. hift. Gott.
MAGICARUM
driæ Comitis per uxorem , cladi & ca
ptivitati adfcribunt, matris ejus forti
legium , Gaguinus & alii Hiftorici
Franci : ſed id reticent Flandri . Sed
idem Meierus anno 1304. de Guidone
illo refert iſta : fama eft deceptum fuiffe
à quodam Necromantico: abs quo ar
tem didiciſſet, qua ille pollicebatur for
re eum , quandocumque vellet , in quam .
libet magno pericalo , inviſibilem . At
ea incantatio nihil ei hic profuit ad vi
tæ falutem . ) Ad veræ & æteroæ mor .
tis fupplicium apprimę utilis fuit
Pergamenſes etiam olim conati fe ma .
gicis artibus oblidione liberare , irrico
conatu operam luſerunt ut narrat
Paulus Diaconus lib. 20. rerum Roma
warun .
Tempore Leonis Ifauri Malalmas
Princeps Saracenorum Pergamum nul
lo negotio occupavit : quamvis ci
ves freci mago quodam horrendum
Diabolo facrificiuni immolaſſent , fe
eta prægnante fæmina ; & færu vivo
extracto , & in cacabo elix ato : & cun
is bellatoribus, manus dexteræ mani.
cam tam impio facrificio funeſtanti
bus : auctor Theophanes. Aliud quo
que memini ludibrii hac in re exem.
plum nobile .
Uratislaus Lucenfis Dux ( verba funt
Anex Silvii a ) Úratislavie conditor
bellum contra Gremozislawn Bohemia
Ducem , nepotem fuum fufceperat : ibi
mulierem fuiſſe tradunt ; que privigno
bellum petituro , Uratislaum in pugna
cafurum , majoremque populi parlene cung
co interituram prédixit : poffe camera
evadere juvenem , fi fibi pareret . Ado
lefcenti imperata fa &turum reſponden
si , julie : ut primum , qui obvius
fieret , occideret , atque utraſque au
res abfciffas in pera reconderet :mox
gladio inter priores equs pedee Cruce
in terra fačta , o deofculata , fugant
maturarei . Pugna in campo , cui T bu
fco nomen eſt , commiffa , caſo Uratie
slao: adolefcens qui noverc & paruerat ,
domum incolumis effugit : ſed uxorem ,
quam valde amabat interemptam
reperit , carentem auribus peétuſque
COM
n Joan. Magnus lib . 2.
o in Hift. Bohem .
 LIBRI II. QUÆST. XII. 133
confolam , fic quas boſti amputaverat de re cota ' eum certiorem facturus :
aures conjugis fuæ fuiße , ſtupens tris Venit miſer , & eadem Comiti nare
ria rat ſpondetque . Contra Comes , Nume
Aiſque cognovit . ) Digna merces con
Sed
fortaffis & quam fe commiſſurum , ut tam ftrenuis
Dne uxor venefica fuit , & le prælio im- militibus , veteraniſque belli Ducibus
ite miſcuit , quod ſolitæ mulieres Bohe- exprobretur , Carolum Pacificum ab iis
mz : vel genus hic maleficii , per ima- fine vetitis arribus , infamiaque tanta
foo ginem lethalem in prælio exhibitam , debellari non potuiſſe ; ſibi ſpem in Deo,
dæmone interea domimiſeram iiſdem og virtute collocatam . Simul magum
vulneribus mul&tante , qua de re li- carnifici traditum capite feriri jußit 9 )
bro quarto differendum : Sed & Fri- Accidere hæc anno 1383.
OP dericus ille Stuphius , qui ſe Frideri Nonum fit de dignitatibus & hono- is
cum II. mentiebatur , cùm ex magi. ribus , ad quos promoveri quofdam
ca pecunia bellum pararet : à Ru- arte magica , multa funt quæ fuadeant.
110 dolfo Habſpurgenli oppreſſus , captus Primd proferuntur Pontifices Romani ,
& crematus legitur in Bojorum hiſtor. quos ad Apoſtolici culminis , apicem
libr. 7 . fic aſcendiſſe tradunt varii Hiſtorici r
Quare non minus ſapienter i quam nempe Martinum II . Benedi&tum IX .
religiosè factum ab Innocentio Ponti. Joan. XXI . & XXII. Silveſtrum II .
ale 14 fice: qui vocatos ab Ethnicis & Thu- & Gregorium VII. Sed reſpondeo de
cia ſcia magos , & promittentes ſe Romam Martino II . dici malis artibus ad Pan
Alarici oblidione liberaturos , urbe cu- tificatum perveniffe , fed à Pontificuni
fico ravit expelli p judicans capi urbem oſoribus ; nec necelle malas artes de
100 præftare , quam magicis artibus eri- magicis accipi: mala eſt ars , ambitus:
D. pi : ſicut ſe Larinam oppidum eripuiſſe mala , calumnise : mala , limonia &
ni. gloriabantur . Non diffimilis prudentia , hujuſmodi . Silveſt. II. ſummus fuit
att led juſtitiæ diftrictior ultio fuit in Al- geometra , & de arte illa librum ſcrip
lobrogum Comite . Comitatus iſte Du- lit: qui M, S. ſcilicet habetur in Bi
cem Andegavenfem fimul caftrum Ovi , bliotheca Farneliana : Philoſophiæ quo
quod Neapoli municillimum , undi- que peritiffimus , fæculo tam inerudi.
que mari alluebatur , à Duce accer- to , ut Philoſophi ac geometræ pro
Grus conglii gratia , num oblatio magis haberentur : à vulgi igitur er
cujuſdam accepranda , nec ne? Ma. rore multiplex de illo fabula fuit , per
ibi gus ifte erat , & gloriabatur fe hanc Martinum Ciſtercienfem & Galfridum
ipfam arcem artibus fuis Carolo Pa- , incautè diſperſa .
cifico ( qui in eam tum ſe receperat) De utroque Joanne , & Benedicto
mo in manus dediſſe , paratum eadem te- & Gregorio , quæ ſparſa feruntur, in
ent chna Andegavenfibus arcem tradere ; ſchiſmaticorum Imperatorum ejus tem
Ho præftigiis ſe ex nube denſaca pontem poris gratiam fuiffe diſſeminata , uihil
nº
exſtructurum , & à continente in mu- dubitandum . Benno quidem ille' Car
rorum arcis fummitatem perducturum : dinalis , hoftis dum vixit fuit juratus
fic metu propugnatores ad deditionem Gregorii ; & librum fuum referlit
priùs à ſe compulſos fuille , caverent tot impudentiffimis mendaciis , ut vel
tantum milite , qui ponte tranſituri . voluiffe videatur animi cauſa Pontifi
ne vel manu , vel brachiis , vel tibiis , cis peſimi ideam exprimere , ficut in
aut armis crucis ullum fignum confor- Cyro Xenophon optimi Regis : vel
marent: tum enim pontem illum , cum land , liber ad hæretico quopiam Pa
, tranfeuntium interitu , fumi inftardif- trum memoria , nomine Bennonis
Sipandum . fuerit conſcriptus : fanè ipli Scriptores
Comes iis intelleétis , Ducem ora- qui Gregorii tempore vixerunt, aper
vit , ut Magus ad ipſum mitteretur , lè illi contradicunt , ut Onufrius &
Bel
p Sozom . I. 9. 6.7. Zofymus logo Vincent Benno. Simonetta , Plari,
4 Froiſardus b . 9. 6. 7. 14 , Nauclerus .

?
 134 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Bellarminus , docuere : Nec credide . fupponitur ) ullam veram ac germa,
rim ', Deum unquam permillurum ; nam pecuniæ , materiam producere , nec
ut ſédes Apoßolica magico inſeſſore veram formam dare : hoc diſtinctione
contaminaretur . Secundò igitur alia fülciendum ell , cüm enim forma pe
quædam exempla proferuntur: ut Theo- cuniæ fit inſcriptio numiſmatis , quae
phili, qui Vicedomini dignitatem dze- eft ' mere . artificialis : nihil dubitan
monis auxilio recuperavit : & fimilia . dum , quin aurea & argentea numiſ
Nec mirandum poſſe magicas artes , mata , qualia valet , diaboluscudere
quod fæpè poteſt ambirus , fimonia , potfit. Materiam quoque numiſmatis ,
& fimiles corruptelæ : id enim tum ſcilicet corpus mixtuin metallicum ,
fuccedit , quando Deus permittit . qui poteſt producere , applicando activa
cùm permittit , vel maturam fcelera- paffivis per modum naturalis & arti
torum ultionem , vel Divini cultus aug. ficiofæ productionis , lic enim potelt
mentum , 'vel aliud bonum inde folet producere infecta viventia , quæ me
elicere. Ipfe quidem Diabolus ut plu. talis omnibus funt perfectiora . Neque
rimum magos decipit , inani dignita- tamen hæc productio eſt vocanda crea
tis , Principatuſve fpe , & pro fceptro tio . Per veram namque creationem
palum , pro corona rogum urendislar- nequit Diabolus nummi materia in gie
gitur . De Stuphio illo narrant Anna- gnere , quia vera creatio eft pecuniæ
les Bojorum : de Barone de Rais Bri ex nihilo productio , quæ elt opus omni- !
tanno , Montreletas , lib . 2. Hift.cap. potentir foli Deo propriæ . Unde com
248. de Duce Aurelianenfi fuse. Meie- muniter Theologi, contra Platonicos,
rus libro decimo tertio . Prorſus verò Simoniacos , & Avicennam , docent
ridiculum eſt , quod Auctor ille Nugi- non potuiffe Deum per Angelos mua
vendulus Savar ( Arbatel ) nar. dura creare , ut per caufas efficientes
rät Judæum quendam magum arte fua inſtrumentales , quæ effectum imme
effecille : ut ultimus Rex Italus Nea- diatè attingant ad morem cauſarum
politano regno dejectus fuerit & nulo phyſicarum : nam quod per cauſas ef
Jus Italicæ nationis in æternum illic ficientes inftrumentales infiar cauſa ,
quear imperare : nec eſſe remedium : rum moralium pertingentes ad effe
niſi magus ille ab alio potentiore evo- & tum ( ficut in ultimo judicio ad
catus , cogativ factum recantare . ( Sic angelicæ tubx ſonum mortui ſuſcita
mendaciſſ . ille fcribit aphoriſ. 35. ) buntur ) id per Angelos Deus por
quo nihil dici poteft inanius , auttuto fic , mihi quidem longè probabilius
tius . Nec pofitum à me , niſi ut va- apparet.
nitas magorum cunctis appareat . Quare poſſet Deus abfoluta poten
17 Decimo , Quod de dignitatibus , sia permittere , ut , diabolo quidpiam
idem judicium eft de veris divitiis & agente vel dicente , per creationem
theſauris ; pofle dæmonem , fi velit aurum de novo gigneretur: ſed revera:
& Deus permittat : non folere , nili tunc Dei permiſlio ac voluntas fores
rariſfime varias ob caufas . Nam quod cauſa efficiens principalis, ad effectum .
Prellus ſcribir , nihil eorum quæ dicaper ajodum caufæ naturalis immediate
18 bolus promisit , ex fe præftare illum pertingens : diabolus verò cantum to
poſle , ſed viſu tantum inania ſuis culsret morale creationis hujus inttrumen
toribus præbere, id fi de eo , quod fa- tum . Nec arbitror , Girem ſpectes ,
cere folet , loquatur , verum : G de hæc negari poffe ; G loquendi modum
1

eo ? quod poteſt , falfum . Quod enim
à viro Cl. x tradicum : non poffe dæ-
monem , Deo permittente ( hoc enim
Onufrius quinque libris nodum edin
tis , coad Platinam addi. Rob. Belt.
in tom. 1. 64. ne- Ro. Pori ro'13.
i Sigiber. in Chivi
objicias , nolo xogou.com dir de vocibus.
pugnare . Idemprobatur , quia dæmoo
novit omnes theſauros abſconditos , &
in
u c. de collationibus aurie virtutis .
x Judic, Dambanderio in Mora
promptuario . 6. de pecuniæ vituperio .
 LIBRI II . QUÆST .
in mari fubmerfas divitias , auri at-
que argenti fodioas , unionum & geni-
marum latibula : & inde poſſet , de
mine valente aut audente refiltere ,
quæ vellet , fumere : longè quoque
vafriùs, & occultiùs poteft ex cujuſvis
fcrinio vel facciperto nummos fubdu.
cere , quàm quiſquam mortalium :
quare cum furunculi, & crumenælegi id
fæpè faciant , proculdubio.poterit & ipſe.
Qaod confirmant exempla variorum ;
quibus dicitur pecunias dæmon ſuppe
ditaffe . Damhauderius quidem de pe
cuniæ vituperio differens , quatuor
exempla commemorat , quæ legi illic
poterunt; Stuphius ( quem dixi ) ma
gicis pecuniis exercitum ftipendiaviti
Nihilominus addo , poſle quidem Dia-
bolum ſuos ditare fi Deus permitre
ret , & ille vellet : item fi Deus ju-
beret , & ipfe nollet ; ( invitus enim
Deo cogeretur obedire ) fed nec , nifi
rard id dæmon vult , nec Deus un-
quam jubet , permittit vero non nifi
rariffimè. Ipſum nolle , patet : quia vi-
demus eum ſuos plerumque ludificari,
& licet paucis aliquando paucas & ve-
ras largiatur pecunias , ut Treviris fe-
cerat Doctori Ulaet : tamen ut pluri-
mum decipit inani fpe ac ſpecie , quod
multis exemplis confirmat Remigius
teſtis oculatus , libro primo dæmonolat.
capite quarto his verbis : Sennel armen-
iaria Duze I. Kal. Ottob . 1586. ac
US bepra a.demone;ut fibi videbatur, pecunia
geffiens domum properè rediit , eam ut
‫י‬ numeraret : ſed excuffo facco , nihil
niſi teftas carbones reperit . Catha
rina Metenfis Duze prid . non. Nov.
73 1586. fuccerdam : Claudia Morelia
ti Serra. 3. Non . Dece, 1986. Benedictus
Drigeus Haracuriæ 18. Kal . Jan. De
minica Petronina Pangæi 13. Kal,
Novemb . 1586. ac plerique alii , ar :
1 borum folia . Joanna ' à Banno Manerii
3. Non. Jul. 1585. cum nummum au.
reum charta involutum in via reperif-
US ſet , uti demon eventurum prædixcrat ,
atque eum marito cupidè 'oſtentaret i
& advertit tandem , non fine pudore , pro
auro nastam ſe calculum ferrugineum ,
qui etiam contactu primo facile in fru-
* 1. 2. de nat . demon.
XI. 135
la difiliret . Una Catherina Ruffa Vel
lea ad Mofellam . s . Kal. Auguft.
1587. agnoſcit nummos je tres femel
ab eo fine fraude accepife . Hæc ille
omnia ex actis judiciariis ſe Judice
exceptis cujus exempla libens uſurpo ,
quia fide publica Notariorum, qui ju .
diciis interfuere , ſant conteftata .
Sic fért fama Fauſtum , & Agrip .
pam magos , cum iter facerent, Toli
tos nummos ad oculum finceros in di
verſoriis numerare ; quos qui recepe
rant, poft pauculos dies cornuum fru
ſta vel ſcruta viliflima reperiebant .
Sic cuidam infaultæ licet nobili ,
matronze Moſellanæ ; qu x ob crimen
fortiarium , paucis ab hinc annis , apud
aquas Confluentes flammis tradita , fi
ſcellam dederat plenamn ſcutatis ; ut
apparebat : illa repoſuit in arcam :
verùm cùm uti voluit , loco num
miſmatum fimum reperit equinum .
Alia hujuſmodi narrantur compluria
gaudet enim decipere , & ad iracun
diam homines irritare . Laurent . Ana
nias x , cur nolit , caufam reddit aliam :
malos genios eſſe deditos avaritiæ , &
thefauros ac pecunias hujuſmodi affer
vare Antichrifto , filio perditionis , ut
ei ad fumptum fufficiant; idque demo
nem ariolo cuidam reſpondiſſe ; quam .
vis autem dæmoni , ut mendaci , mi
pimè credendum ; res ramen à vero
parum abhorret . Certior tamen cau
la , Deum id nec jubere unquam ,
( quia non cooperatur ad maluni ) nec
nili rarò permittere ; cum alioqui vie
deamus hoc hominum genere , quibus
tam ſplendidè divitias , dignitates , gra
tiam Principum pollicetur démon , ni
hil eſſe vilius , egenius , abjectius , odio .
fius ; fi ante divites erant , depaupe
ranrur : li pauperes , nunquam ditan :
turi, Lucianus y 'refert Apollonium
arte fua thefaurós folicum quærere :
fed nec Lucianus , nec Philoſtratus
teltantur , unquam eum conſecutum
quidquam , unde caput unctius refer
ret. Pertinet hoc etiam ad Divinam
providentiam , & probam mundi ac
qục Ecclefiæ mlitantis gubernationem :
quæ in nimis evidens , eam ob cau
ſam ,
j in Alex .
 136 DISQUISITIONUM MAGICARUM

fam , diſcrimen deduceretur. quot al. 1520. Bafileæ quidam fartor ingenio
licerentur in exitium veris opulentiis, fineplex , voce balbus, incertum qua ara
cùm innumeri fallis alliciantur ? fidia- te crypiam illam , qua Auguſta Raura
bolus poffee arbitratu fuo , quos vellet corum patet , ingreffus , ulterius quam
ditare ; quæ eft mortalium ferè cun- ulli alii unquam potuerant progreflus ,
& torum auri facra fames ; valdè me. miranda quædam Spectra referebas
tuendum foret , ne ad dæmonolatriam Cereo confecrato accenfo in cryptam de.
homines ferè omnes adigeret , maxi• fcendens, primo per ferream portam ſe
1 mè eos , qui à recta fide deviarunt . tranſiviſſe ajebat : inde ex una conca
Impiis etiam hac ratione diabolus pe- meratione in aliam , atque etiam in bor.
cuniam , belli nervum , ſuppeditaret : tos pulcherrime virentes. In medio au
quare facilè pios opprimerent , niſi lam magnifice ornatam fpe &tari, vire
Deus miraculo novo fubveniret . Me- ginem formofijimam pubetenus , aurco
riid itaque ditandi homines potelta . diademate caput cinctam , crinibus ſo
tem atque arbitrium Deus ſibi reſer- lutis , inferne in horridum ſerpentem de
vavit . finentem , à qua manu ad ſcriniu m fer
Omnia dat Dominus , nec habet inde reum deductus fuerit , fcrinio duos mo
minus . loſos incubare , terribili latratu ar
Dei eft terra de plenitudo ejus , ipfe cedentes arcere.
aperit manum ſuam , ey implet omne Ar virginem minabunde fimilem cos
animal benediétione, ipfe dai cuique , compefcere. Tum clavium fafce , quem
ou non improperat , in ſiniſtra ejus die collo alligatum geftaret , foluio , arcam
vitiallo gloria . Ipfe malos ditat , ut recludere , de omnis generis numiſmata ,
ejus bonitatem agnoſcant , & conver aurea , argentea , erea depromere . lno
tantur : vel faltem , ut aliqua eorum rum non pauca liberalitate virginis ex
bona opera compenſet: quod de Cyro ipſa crypia ſe retuliſe oſtendebat. Ad
& Nabuchodonofor conſtar. dicat ' & debat virginem narrare folitam diris im
bonos , ut rectè utantur , & in ope- precationibus fefe , cùm regio eſser orta
ra miſericordiæ expendant . Diabolus ftemmate, jam olim devoiam , in tale
de fuo , quod det non habet: & reves monſtrum mutatam fuiſse , neque aliam
ra maleficos Vatiniano profequitur ſaluris recuperanda rarionem ſupereſse:
odio , tantumque blanditur ut decipiat , quam ſi ab illibati pudoris adoleſcente
& ut ad æterna perducat ſupplicia ier deofculata fuiſset , tunc enim for
quod ut citiùs obrineat , non rarò ipſe- mam priftinans fibi reftitutum iri ,
met prodit contubernales , & Judici dotis nomine theſaurum omnem , qui co.
quafi in manum tradit : gaudet enim loci lateret , liberatori cefsurum . Quin
hominum , ( quos odit , ut imaginem etiam affirmabat bis fefe virginem deo
Dei ) miſeriis , calamitate , & inte . ſculatum : bis tam horribiles geftus in
ritu : Hinc fit , ut videamus eum ho ca pre gaudio ſperate liberationis obſer
mines lactàre vana inveniendorum the valle , ut fibi ,ne vivus ab ea difcerpe
ſaurorum fpe : & cùm quærere contra retur metuendum fucrit . A quibuſdam
humanas etiam leges z ' , perfuaferit : neporibus in ganeum deductus , nunquam
tum eos vel metu exanimet , vel cru- poftea aditum ad crypiam invenire po
deliter præfocet. Andre . Treverus a fuit , nedum ingredi b. ) Quis non de
narrat ab oculato teſte acceptum , deprehendit illuſionem ? Juvenis ille men
Græculo quodam Macriano , 'eum dum eis non benè compos , vel magus , illa
in Paro infula thefaurum quæreret , à de genere Lamiarum , dæmon oſcu
terra abſorptum . Similia quædam in luni petebat, devoratura poft tertium ,
Anaftafiorefert Cedrenus, & aliiplu- non permiſit Deus , canes illi duo ,
res alia , unum adſcribam admiratione alii dæmones, vel veri vel fictitii the
non indignum : Circa annum Chrifti fauri cuttodes , numiſmata quædam for
te vee
zl. prima C. de chef. b Stum ph . in Chro n . Helv er .
a 1. 8. Cofmog. 6. 1 .
 LIBRI 11. QUÆ S. XII. 1 137
tè vera . , & Deo permittente data · aliquos unquam invenifle thefauros , aut
Poft annos aliquot alius civis Bafileen- alias antum vel argentum : fed quan
fi eandem cryptam ingreffus , ut fami; plures vidi huis operi incumbentes, qus
fiæ fuæ paupertatem levaret , nihil mirabiliter conati funt , velle experiri :
præter cadaverum humanorum offa in- qui poft multos labores , & diabolicas
venit ; & fubito correprus horrore , obfervantias , demum nihil videruntnec
feſtinus egreſſos , intemperiis actus fuit , invenerant , nifi terram .
donec tertia poſt die miferè interiret , Et ratio eft , quia Deus non ' permit
Paucos ante annos quidam Prior Mar- tit , nec vult demonem pofle shefauri
gullinæ cum duobus fociis foffam quan . Zare, quia alias fequeretur., quod ifti
dam in fpelunca Regis Salai prope Pu- magiei , Necromantici, ac crieri dia .
teolos theſaurorum cauſa ingreffus bolica fidei Profeſores , ejent ceteris
miferè interiit , nec amplius viſus , ut -Chrifti fidelibus ditiores , ac prefiantia
narrat Villamontius lib. 1. Itinerarii res : &c quamplures reperirentur , ex ipfis
* ſui cap. 23. Andr. Cæſalpinus , in fua Chrifti fidelibus, qui animo ditandipro
Demonum inveſtigatione cap. 12. fcri- fequerentur illos , nec curarent: Cbriftia
bit , quibus hæc confirmantur , thefau- nam ipfam poftergare fidem : nt: magno
rørum quidem , ( inquit ), indagatores thefauro abundarent venerarentur ab
per magicas facultates multos novimus : omnibus . Quinimo . videmus hodie totum
fed qui aſſecuti fuerint , compertum nön oppofitum .quodifti forsilegi , magi,
habeo . Piſis teniaverunt. quidem no necromantici o fimiles ſunt ceteris
ftris temparibus effodere , fed rei dif- Chrifti fidelibus pauperiores fordidiores,
" ficultate victi ab opere cellarunt . Tan- o viliores, & in hoc mundo Deo per
dem anno elapfo losum , in quo Nero mittente , calamitofam vitam commik
nis edificia exftitiffe ferunt , hodie au- niter peragunt , demune verò infelici mor
lem facris virginibus dicatum , ffode te pereunt , og æterni ignis incendio
H * re cæperunt , ubi erat ingens pini ar. cruciantur , ut in cap. firmillimè extr.
18 bor : Sed à ' demonibus aded infeftati de hæret. & cap. nec mirum . 26. 4. 5 .
/ funt , ut pra timore ab incepto deſiſte- Et ea argutia , qua demon illos decipit,
re coacti fuerint : quo tempore. mulla cadem og fimilibus promiffionibus ipfi
* ex virginibus locum habitantibus à da nas decipere fudent : ſed non capiune
mone obfefa funt . ) niſi aliquos : qui funt fimplicis cogni
Quid mirum , fi hanc thefauri iHi- tionis , curent intelleétu , age ratione :
eton citam ſcrutationem in ſuo folo fieri vel qui ſunt nimium creduli e curioſi ;
permiferant ? in hoc mundo pænam qui aviditate quadam impudenter appe
Deus inflixit , ut in alia vira parce- cunt foire ea , qua nulla ratione , aut
ret. Neno (mea fententia ) prudentiùs honeſia caufa competit fibi inueftigare
aut verins hac de re tota differuit d . cap. nec mirum . 5. auguria . verf.
En
Paulo Grillando , libr. de ſortileg. 9.3 . potentis. ) Hactenus Grillandus.
ET Melindenfes Indos invenio ſolitos mer- 19
n . 12. quamobrem conducibile reor ,
ejus' verba vobis tranfcribere : Arte hu- ces , quarum jacturam fecerunt , co
ju /modi jactant le pofle invenire obefaw -nari incantationibus e pelagi fun
ros in locis valda remotis fubterra- do extrahere , quo eventu neſcio
neis abſconditos , o quandoq; inducunt Lege Caftannedam , ' libr. 1. Hiftor.
homines in talem inſaniam , us foveas . Indic. c. zo .Permittente Deo ponoun
quam ingentes conficiant pro inveniendis quam Diabolus merces effert , ut cos
iheſauris hujufmodi : do ifta videtur in ſua fuperftitione roboret, non per
mihi, quod fit una ex turpioribus illu- mittente ,nequit , &culpam in aliquod
fionibus , quas demon homini faciat erratum incantantium conjicit . Notan
quia in rei veritate nunquam legi, vi- dum etiam hac in re , quofdam dici
76
di , nec audivi quenquam ex necroman- theſauros inveniſſe magicis : artibus :
or
sicis, magicis aut fortilegis hujuſmodi qui id conſecuti ſolerti , atque fagaci
S s conje
& Idem Stumph. fup. de Rhenan . li . 13. German . V
 138 DISQUISITIONUM MAGICARUM

conje &tura : ut Saracenus ille , tempore Horatius Epod .

Guiſcardi Normanoi in Apulia , cujus Caputque Marfa diffilire nenia ,
factum magiæ Placina d & Collenu Ovidius de medicamine faciei .
cius .; fed prudentiæ meliùs adfcribit Et media Marfis findantur cantibus an
Petrarcha , pro quo fententiam feret , gues .
quiſquis rem jutta lance trutinarit . Sopire. cantu tradidit Maro lib. 7 .
20 Claudat hoc caput Carolus V. fortif Item P. Silius Italicus .
finus & religiofiffimus Imper. qui ju Serpentes diro exarmare Veneno.
te optimoCornelium Agrippam , & & Doctus Aryr
Do&tus Atyr , tactuque graves Sopire
duos alios Nobiles , aula & Regais cbelydros ..
fuis exulare juffit ; ed quod illi the Et Seneca , qui fufiùs defcribit Med .
faurorum , per artem magicam , ſpem act . 4.
obtuliffent . Bene tibi fit , & ftemma Triſte lava complicans facrum
ti tuo Carole : tu quidem beatitudine many
jam frueris : vivet, vincetque poſteri- Peftes vocat quafcumque feruentis cromo
tas tua : quamdiu Catholicam fidem - Areng Libya , quaſque perpetua nive
tuebuntur , & ab impiis curiofifque Taurus coercet frigore Arctoo rigens,
artibus abhorrebunt. Huc fi devolvan- Es omnemonſtrum tra &ta , magicis co
tur , quam virtute , tam fortuos tibi sibus .
funt diffimiles futuri . Squammea latebris turba deferris adejl.
Hic fera ſerpens corpus immenſum
Ć U ÆSTIO XIII. trahit ,
Trifidamque linguam exfertat, & quar
An Magi valeant incantare animalia rens quibus
brutal
Mortifiera veniat : carmine audito
SUMMARIV M. Tumidumque nodis corpus aggeftis plie

Poffunt, ut Atyr , Medea , Nigrin Cogitque in orbes .

te , Mark , Peruani, Andini. Manilius lib. 5.
2 Locus D. Hilarii explicatus & conci- Non inimica facit ſepentum membra
liatus cum aliis Patribus . creatis ,
3 3 Salzburgenfis Magus à ferpente nen Accipient fenibufque suis peploquel Alm
ratus .
4 Locus Pfal. 57. ¥ . 5. de Jerem , & . Ofculaque horrendis jungent impunè ve
Ý.17 nenis .
5 An idem poffint in alia animantia ? Sic enim legenda hæc carmina . Se
D. Auguftini locus explicatus. nibufque , reéte eft in Gemblacenſi
6 Magus taurum funiculo domans, . ml. licut enim veteres , Vergilium &
Grillandi error Virgilium , fic fenus fonus , fcripfe
7 An colores queant immutare, Aqua- re . Nonne fequitur apud eundem Ma.
rum varia miracula , fontium , fiw- nilium ?
minum . Es fenibus vires fumit , fluštumque fi
E ferpentibus , id non Poetæ tan gurant ,
tum , fed & Chriftiani credidere. Viderint critici , cur ifta corrunt
Poetas laudavi lup. 9. 9. plerofque,Vir- pant , redeo ad inftitutum · Quæ di-
gilium , Ovidium , Nemefianum , ismi , ea confirmat fuliàs idem poftea ,
nunc accedant Lucilius in Satyr. lib . 20. agens de natis fub uriæ figno idem
- Marfü' colubras confirmat , quod legi in noftrorum
Diſrumpit pantu , venus cum extenderit hominum annuis litteris Peruanis , da
omnes , sis anno 1591. viperte innoxiam con .
tre & ta
d Platina in Leon. Collenu. in hift. Petrarcha in exempl. 6. de Prudentia ,
Neapol. O Bonfinius in Hungarica .
 LIBRI II. QUÆST. XIII. 139 .
trectationem in magorum Indicorum egrediuntur clamantes. Vietoria . In cee
ludibriis , ad miraculum forie B. Pau- lebritate hujufmodi frequenter demon
li elevandum & demone excogitatam , apparet : ad combibendum , comme
id ita narrat in colleetan , luis Spiritu fandum , feſtofq; dies late hilariterque
lus ; Celebrant ( feftum aliud fuperio - agendos exhortans. Sed & Per. Chieza
te non minus Superſtwioſum , Puerum ſcribit , omnes Andinorum montium
decora facie , drogi que toto caſtello for- vaftos ferpentesomnem ferociam , vima:
moliflimus habetur, cubic lo includunt, que noxialem poſuiſſe verulæ cujuſdam
tique tamdiu jejunium imperant , dum carminibus olim exarmatos : nunc etiam
excrefcant capolii , tum magi práftigia. afpeétu tantumterrere , de cætero inna
tores cum fenioribus eductum , veluti cuos elle . Rurſus idem confirmat Indie
applicatione, quadam . ,, inades amici carum Navigationum hiſtoria , hanc
alicujus aretiſſime illi'juneti deducunt , enim vim Nigritis Africæ populis tri
abi vetul « puerum querula voce lamen- bait Aloyſius Cadamuftus Quodque
tantur , plebs , qua interea rogitur caput ett , Patribus Chriſtianis id Sacræ
O convenit paulatim pueri capillos pra Scripturæ loca videntur indicare : dun
ſeindit , oblato in fingula capita anfe ca ut fonant accipiunt: & quæ de Mar ..
16 uno cocto. Altera die magus junio- fis veteres tradidere , ut veriſimilia ad
tes ad venandas feras mittit , alios ut mittunt DD. Hier. & Bafil. D. Auguft.
feftum opportunum apparent ablegar Arnob. quoque Theodoret. Aloymus ,
puellis ut bonum vinum excoquant im . Beda , & Euthymius f. Nec puto iis D. 2
perat, Senioribus mufica ut inftrumen- Hilar. repugnare g , nam ipfe de da-.
ta componant , Que ex ea hora eadem mone accipit , allegoricè: de veris fer
pulfare incipiunt , atque ab eo tempo pentibus , Patres alii ſenfu literali : ipſe
re , qui cas in res à Mago emiffi funt , de Marfis fabulam putat eatenus , quà
1 tibere furari poffunt , quidquid extra vulgus putabat ea vi carminis contin
enju fuis domum repererint · Invitant gere : cæteri admittuot eo fenfu , quem
populos vicinos , ut variis armis inftru- Hilarius negaret , & quem nos retine
Eti ad feftum conveniant . Puer fefti mus , ad incantationen fcilicet , ut ad
tempore coronatus , altera manu telo in . tefferam , malum genium advolare
fru &ta , altera vipera viva dependente, ipfumque ferpentes vel exarmare , vel
pofitam in loco quodam ornatiffimo ſe: fopire , vel necare. Docet celebre exem- 3
dem occupat , unde facile colligitur de plum Magi Salzburgenfis , qui cum om
# monis elle artes , cimd vipera non mor- nes , ad unum milliare , ferpentes in
deatur . Corpori eriam pueri plures alia quandam foveam cogere niteretur , tana,
vipera mortua alligatæ funt . Quæ ve dem ab ingenti uno & annofo , in eum
OG natiche apprehendit juventus, cum co . exfiliente , necatus tuit . Nimirum cætes
& etis og allis anferibus , repofita funt ad ros dæmon eo compulerat : hunc noluit
ros da
le anum pueri latus : alterum claudit boc cogere , fed in Maguo concitare ma.
na vini quantitas. Pofteaquam milites luit. Etenim a vi carminis cæteri in
ad feftum vocati, militari quodam or foveam adacti , eadem fe vis in hunc
dine dele &tu , ingreſſi ſunt, ego vi quoque exeruiffet . idem patet ex ridi.
peram adorarunt, ad pueruth accedunt, cula & inepia verborum formola , que
vinum illi proximum bibunt, pors. magi utuntur : quam ſi alii chartis non,
paratas pueroque adherentes epulas fu- iHeviffent , melius curiofis ingeniis cog .
. munt : tum ad adorandum rurfus vipe fuluiſſent Loca feripruræ duo fanc .
tan regrediuntur , eundemq; cibum de Apud Davidem legimus. Sicut afpidis 4
potum repetunt , fotoſque tres dies hac furde ego obturantis aures fuas : que non
dan rationt abfumunt , quibus evolutis dj exaudiet vocem incantantium , venen
peram necant . Exin fæminæ ( que toro frei incantantis fapientet , b . Natura
Jefti tempore claufæ domi harebant ) li ergo inſtinctu novit vim fibi ab in
i S2 can
é Navigas. Ind. 6 , 28. fin PS. 57 . h Pfal. 57. v . s. ad hunc locum
.
3 in d. Pf. 57 . refpicit Alcymus bo Za bo 55
 140 DISQUISITIONUM MAGICARUM
cantatione inferri poffe . hoc genus
afpidis tradit Euthymius , Palamnem ,
vocari. Apud Hierem . i , Ego mittam
vobis ferpentes regulos quibas non eft in-!
cantatio : Hoc ešt , qui nequeunt in-
cantari , poffunt ergo cæteri ; quamquam
ne quid diffimulem , fenſus poteft efle ,
aded lethales fore ferpentes , ut neque-
ant coram morſus fanari : quàm expli-
cationem confirmant LXX . dum ver-
tunt , ferpentes mortiferos : quibus non
eft incantatio : $ mordebuni vos infa-
1 nabiliter . Melior ergò ad probandum
s eft ille locus Davidis : ut intelligamus,
magos vi pacti hæc pofſe in ferpentes;
non dubito idem pofíe in cæteras bel-
luas : unde Silius :
Harcelo non pavidus fætas mulcere
leanas .
Etenim in crocodilos id folere piſca-
tores , docet Villamontius , itinerarii
lib . 13. cap. 12. Veriſimile tameo fa-
teor , quod cenſuit D. Auguſtin. k , ob
fraudem , qua primi parentes à fer-
pente decepti ; Deum frequentiùs per-
mittere ſerpentum , quàm aliarum fe-
rarum incantationes , & majorem il-
lorum effe cum dæmonibus familiarita-
tem ' ; non natura , fed Divina permif-
fione quadam . Sanè Grilland. 9.8. in
fon . Et ego alias ( ait) vidiRome
quendam magum excellentiſſimum , Gre
eum , tempore, Hadriani VI. antequam
perveniret ad urbem ipfe . Ponrifex :
quod folis verbis compreferat vires ch
juſdam ferociffimi cauri , exiſtentis in
armento in loco filveftri quem fic af.
fixum , ut ita dixerim , humiliatum
apprehendit per cornua , co chordula Viſcera , quod taftis inducit marmora
quadam fatis debiti , ante tamen ma
gica fabricata taurum ipſum ligatum ,
quo voluit adduxit media nocte , sir
citer quatuor aut quinque milliaribus :
que viſa fucrunt per ducentos dology ul .
ira viros . Sed errat Grillandus , cùm Quodque magis mirum . Sunt a qui
putat hæc omnia ipfa verborum po
tentia effici potuiffe , ut ille magus
afferebat. quod lib . 1. refutatum , Quod
in Circensibus ſoliti incantatione fuis
equis velocitatem , adverfariorum ve
sd tarditatem , moramque adferre
docent Arnobius , lib. i. Hieron . in
i 8. v . 19
vita Hilarionis . Caffiodorus tib . za
epiſtol. sk .
Quærat aliquis an ut animos , fic
& colores ferarum dæmones vere
queant immutare ? nihil dubitem , quia
norunt aquas , quibus id naturaliter
perficitur : Ariſtoteles, lib. 3. de Hift.
anim , 6. 12. teſtis eſt his verbis : Sunt
aqua multis in locis , quatre cùm oves
biberint , moxque inierint, nigros gence
rant agros : ut in terra Aliyritide ,
agri Chalcidi Thracia facit amnis
quem ob nimiam frigiditatem P [ychrum
vocant: 0 in Antandria duo ſunt flu
vii , quorum alter candorem , alter ni.
gritiem pecoribus facis . Scamander eta
ian amnis flavas reddere oves credi
tur , quamobrem Xanthum pro Seas
mandro vocatum ab Homero antumant.)
Varro quoque apud Solinum tradidit,
in itore maris rubri elle fontem
quem li oves biberint , mutent velle
rum qualitatem & ante candidas , poſt
hauſtum furvo nigrefcerecolore . Plura
memorant aquarum miracula , quæ li
reapſe contigerunt , pollent circa ani
mantia per aquas hæc omnia Magi,
pergam addere nonnulla . P. Naſo , lib .
§. Metamorph.
Medio cua corniger Ammon .
Unda die gelida eft , ortugue obituque
calefcit .
Admotis Athamantis aquis. accendere
lignum ,
Narratur , minimos cum luna receſſeria
orbes .
Flumen habent Cicones , quod potum .
faxea reddit
rebus .
Cratbis ♡ binc Sybaris veftris conten
minus oris
EleEtro familes faciunt auroque capile
los.
non corpora tantum ,
Verum animos etian valeant mutarelia
quares
Cui non audita eft obfcana Salmacis
unda ?
Æshiopeſque lacus quos fi quis faucibus
haufit ,
Ant
k lib. 11. de Gerra ad lit. 6. 28
 LIBRI IL QUÆST. XIV .

3 Aut furit , aut pariter mirum gravitate si Docomenfes caudati,

Soporem . 12 Angli caudati,
Clitorio quicumque fitim de fonte lee
varit
Vina fugi t, ,gaudetque meris abftemius propoſitio
Itreo
Ste Litio prima , animalia ime's
STperfeéta , muſcas , vermes , ranas ,
undis . a hujuſmodi inſecta , alia que ex
7. Huic fuiteffe& u diſpar Lynceftius am . putrefa &tione naſcuntur , poflunt produ,
cero celeriter :i non creando Sed acti
Quem quicumque parum moderato gut- va pallivis applicando, Hæc Divus Au
ture traxit , guſtinus,, quem Schola Theologica ſe
Haud aliter titubat , quàm fa mera vi- quitur ? Solent autem hæc produce- 2
na bibiſet . re Magi , ex pacto , per dæmonem a
De admirandis Siciliæ , aquis multa Ativa pallivis applicantem , nam ipli
Thomas Fazellus. 1. decad . libro primagi plerumqueneſciunt , quo ilta pa.
mo capite guinto ,quod eft de mirabi- co gigaantur , & cauſas ignorant , ut
libus Sicilia . quando diabolus dat ſagis minutum pul
viſculum , cujus in aerem jactu diyer
te
QUÆSTIO XIV . fæ ſpecies locuſtarum , bruchorum , mu.
1, rium , erucaruni , & fimilium animal:
19 An poſſint aliqua mixta , maximè fen- culorum variæ peltes , ftatim naſcun.
fibilia producere feu gignere tur , jubet interdum primam quæ ob
leo arte fua ? via plantam ex agro illo , quem va
ftari volunt , evellere : aut gramen
of
SUMMARIU M. perdendæ arbori illidere & alias tales
Dænias adhibere , quæ vim nullam ha
Ei
ni. 1 Poſſunt imperfe&ta viuentia , ut in- bent naturalem m Sic poffent magi
feeta . etiam producere quoſdam anſeres im
2 Quomodo id foleant facere ? Anfe- perfectiores, qui foliti gigni ex deci
res Scoticos imperfectos , an perfe. duis fructibus arborum in mari putrel
fecta , animalia poflint mira ex centibus vel fanè ex lignis navigio
Guilh. Parvo. Canes reperti vivi rum putridorum , ut norunt continge
in lapide impervio . rę Scoti , & Hebridum incolæ , quibus
TE 3 Monftra quædam infolita . quos vocantur Klakis Bernicles n . Sed
modo ? De Monſtro Bafileenfi oso ao perfecta ( quæ vocantur ) anima
de Saronicis . lia ? probabilius mihi eſt , activa paſ .
F
4 De natis ex commiftione hominum ſivis applicando non poffe , quia hæc
O ferarum , hominis cum Elephan- ex patrefactione naſci non poffe proba.
10 , Leone , catto, cane, porco, mi bilius, & non nifi ex prolifico paren
TA rus partusmulieris Auguftane : de tum ſemine, vel à parente , vel à dæ
muliere Lufitana , quæ ex fomia mone incubo matri infuſo , prout po
duas proles peperit'. Gothici Re- ftea dicetur . Poffet etiam dæmon ta
ges ex urfo . lia jam producta muliebri utero inclu
5 Sianiia o Peguſiani ex cane orti. dere , & callidè inde educta , occulta
6 Refutata o explicat a hæc omnia , quapiam clancularii meatus via ipli
7 Monfira ex hominibus fimis. cognita , in locis remotis ubi nala vi
8 De viro , qui putabatur ex vacca deantur fovere , alere , & reſpirare fa
natus , diſquifitio . cere : utpote inter laxa , in quibus non
9 Cæfalpini opinio de homine ex pu- rard in perfecta naſci conſueverunt
trefactione examinata . muſçæ , mures , & fimilia . Hoc o
10 Monftra ex Divina ultione . mnind crediderim contigiffe in canibus
illis
· } D. Ang . & 3. de Tri.ine.7. Bonav. m vide Nic. Remigi.i. dem.lair.c.21.
o alii . in 2. di. 7. Alex . de Hales 1. pa n Card. li. 7. de rer. varier. Lobeliusin
qua. 43. D. Tho. 1. p . q . 114. art.4 . fin. lib. de hift, herbar,
 142 DISQUISITIONUM
illis , quorum mentio fit à Guilhelmo
Meubrigen G his verbis : Dum in quae
dam lapidicina petra ingens ferramen-
sis finderetur , apparuere duocanes ca
pacem fui in eadem petra capacita-
tem replentes abſque omni Spiraculo
( intell. perceptibili ) videbantur au-
tem ople ex co canum genere , quos le
porarios vocant , fed vultu truces , oder
Te graves , pilorum experies . Et unus
quidem eorum ut dicitur , citò defecit :
Alterum verð Aupende , ut ajunt', eds.
citatis Henricus VVintonienlil. Epifco-
pus diebus plurimis in deliciis habuit ).
libro primo, Hiſtor. Anglor. capite vi-
gefimo octavo , & fubdit , in alio la.
pide inventum bufonem catenulaw au-
team circum collum habentem . Cerr-
fco huic catcnulam à dæmone addi .
tam , nam ipſe bufo ibidem naſci po-
tuit , ut in carbonariis fodinis Leodi
cenſibus filices ingentes nonnumquam
reperir , intra quos vivi bufones con-
diri , ut in nativitatis fuæ cunis , la-
tebaot .
3 Poffunt etiam dæmones producere
quædam inſolita monira : quale illud
in Braſilia , altum palmos " fe ptende
cim , teetum corio lacertæ , mammis
prætumidis , brachiis leonum , oculis
rigentibus , & flammeis fcintillanti-
bus , fimili lingua o', qualia fortè mon-
ftra , quæ in Saxoniæ Glvis , femihu-
4 mana facie , capta anno 1240.p. Nil
fortaffis illa fint ex nefario hominum
ac ferarum coitu nata : qux monſtro .
rum plurimorum origo indubitara . Sic
enim peperit olim bello Marfico Al
eippe elephantum a : fic anno 1278.
apud Helverios alia leonem r : ſician-
RO poftea 1471. quædam Papiæ cat.
tum , Brixix canem alia : liç 1531.
maher Auguftæ Vindelicorum , codcm
partu , enixa primd caput humanum
membranis involutum , mox ferpentem
bipedem , tertið porcum integrum 5 :
& quæ varia hujufmodi leguntur apud
secentiores t . iblad fuperat admiratio-
nem reliquorum , quod Caſtaneda re
o Anan . lib . 4. de Nat. Damon .
p. Lycoft. de Prodig .
9 Alex. að Ale, Pib. 2 .
i Strumpb. Chro . Het
/
MAGICARUM
tulit , in Annal. Lufitanie : mulierein
ob quoddam crimen infulam deſertam
navi deportatam : cùm ibiexpofita fuif
ſet , can limiorum , quibus frequens lo
cus , agmen circumitetiffe fremebuna
dum , fuperveniſſe unum grandiorem
cui reliqui loco celfernt, ab hoc mue
lierem blandè madu capram in antrum
ingens abductam , eique cùm ipfum
rum cæteros copiam pomorum , nu .
cum , radicumque variarum appofuil
fe , & nutu , ut vefceretur , invitaſſe :
tandem à fera coactam ad ftuprum :
facinus hoc multis diebus continua
tum , aded ut duos ex fera liberos fuo
fceperit , ita miferam ( quantd mors
optabilior ! ) victitalle per annos ali
quot : donec Deus mifertus Ravim ed
Luſitanam detuliffet : cumque milites
in terram aquarum ex proximo ad an
trum fonte ex lcendiffent, abeffetque for
te fortuna fimius : foeminam ad invi
ſos diu mortales accurriffe , & acciden
tem ad pedes fupplicalle , uti fe faci .
nore & calamitofillima fervitute irent
ereptum : ad fentientibufque , & calum
mirantibus illis , eam cum ipfis Davim
adfcendiffe ; fed ecce tibi fimium fu
per venientem , inconditis geltibus &
fremitibus conjugem non conjugem re
vocantem , ut vidit vela ventis data ,
concito curſu de liberis unum matri
oftentat , minatut , ni redeat , in ma
re præcipitaturum : nec fegniter fecit ,
quod minatus , tum recurrit ad aotrum
& eadem velocitate ad litus rediens ,
oftentat alterum , minatur , & demer
git : fubfequitur & ipfe furens , tam
que diu navim natatu inſequitur , do
nec undæ natantem vicere . Rem tota
Lufitania telte notifiniam ; & à rege
mulierem Uliffiponæ addictan ignibus ,
quorumdam precibus vita impetrata ,
lethum cum clauftro perpetuò commu
caffe . Miraris Lectoren tibi Saxo
Grammaticus , cum duobus Magnis
Upſakenfibus Épiſeopis : narrant Goro
thicos reges ex Urlo & Virginc no- s
bili originem ducere ; & Joannes de Bar
cos
fr Lycoſtb . Juppa
o Cardan . libr. 16. de variet . Lem
rium lib. t . die occult. naha miraban fordelen
 LIBRI II. QUÆST.
ros Peguſianos & Sianitas Indix gen-
ces , à cane , qui cum muliere corpus
6 miſcuerat u . Verum his ego non ſum
credulus : qui certus fum ex homine ,
& fera verum hominem nafci non pof-
fe , quia ferinum femen perfectionis il-
dius eft expers , que ad cam nobilis ani-
mæ domicilium requiritur , quare a
quid ex tali mixtione nafcatur , mon
Hrum id fuerit , non homo . Sequitur
enim deterioris feminis conditionem
talis fætus : quarèut fummum homi-
nis aliquam ſpeciem præbebit . Nec
enim crediderio , cenlendum perfc& um
brutum ejus fpeciei ,cujus alteruter pa-
rentum : ( v . g. ex Lufitana nati, nec
Amii , nec homines erant ) fed mon
ftrum quoddam mixtæ fpeciei & imper-
feétæ , ut mulus ex equo & alioo ,
chocs ex hyæna & lupo : quare nec
arbitror , li commifceatur fibi fimili ,
vel alteri bruto perfectæ fpeciei , bru-
tum ullum geniturum . Confirmat hanc
7 ſententiam cordati Hiſtorici Petri Chie .
2æ narratio , qua tradit rupices illos
Andinos folitos ingentibus fimiis le com-
miſcere : & natos inde fætus caput hu-
manum & pudenda habere , cætera fi-
miis fimiles effe : feros juxta ac fædos ,
qui non loquantur , led terribiliter ulu-
lent : & ab ipfis quoque Indis , pro
monftris haberi . Denique in provin-
cia Aulaga mulierem Indam ex cane
Iria montira peperiffe. hæc ille i . part.
Hiftor. Peruana cap. 95. Præterea in
nonnullis exemplis citatis , imaginatrix
yis & corruptio feminis , & ſuperfluo
rum in utero humorum copia , fuam
libi Gogula partem poffunt vindicare .
Fieri poteft præterea , ut mulieres ha-
rum aliquæ de ftrigum numero fuerint ,
& dæmon incubus calidum horum ani-
malium femen illis infuderit . çur qui
potelt humano fic abuti , non poffit &
ferinos Sanè in illis exemplis , de Indo
rum populis & Gothorum regibus pu
tarim hoc dicendum : quod dæinon in
ferarum talium effigie toeminas com-
preſſerit , quod eum pollo docebit ſe-
8 quens quæſtio . Veriflimam narratio-
nem his adjungo . In hoc ipfo Belgio
fuit nefarius quidem ; qui vacog fecom-
Videte Torquemadam Horii flo-
XIV.. 143
miſcuit . Poft viſa bos prægnans ,
poſt aliquot menfes edere malculum fæ
ium , non vitulum , ſed puerum : ad
fuere non anus , deque matris vaccæ
cadentem utero adſpexerunt , levatum
que de terra nutrici tradiderunt , ado
levit puer , baptizatus , & inftitutus
Chriftianæ vitæ præceptis , pietati ſe
addixit : & pro patre, ferid pæniten
tiæ vacat operibus: homo quidem per
fectus , ſed qui fentiar in animo pro
penfiones vaccinas, paſcendi prata , &
herbas ruminandi . Quid de hoc leo
ticndum ? nonne hominem effe ? plant
crediderim : ſed ex vacca matre na
tum abnuo , quid ergo ? Diabolus pec
cati illius gnarus & impulſor nior
vaccam prægnaotem fecit videri . cùm
voluit , aliunde infantem furreptum at
tulit & vaccæ parturienti, quæ vento
gravida erat , puerum fic fuppoluit :
ut à vacca fundi videretur . Hinc na
ca opinio : & puer perſuaſus ſe vac
cæ filium matris putatæ propenſio
nes haufit imaginando . Nam ut ve
rus homo , ex feminis vaccini mate
ria naſcatur , & organica illa diſpofi
tio perfecta humani corporis , in vac
cæ utero & vaccinæ animæ calore
ac virtute , perficiatur: id Philoſophos
omnes mecum arbitror , inter adóvatie
( impoſſibilia ) , computaturos . Il
lud vero Manilii , monſtrorum pro
ductionem akrorum infuxibus & fato
Stoico aſcribentis , fecta elt deliramen
tum .
Permiſcet fæpè ferarum
Corpora cum membris bominum : non
feminis ille
Partuserit , quid enim nobis commune
feriſque ?
Quifue in portenti , noxam peccaritada
ulter ?
Aftra novant formas , columque inter
ferit ora .
Cæterùm Andr, Cæſalpini Parado . 9
xum : Gne femine bruta perfecta equos,
boves , elephantos imò & hominem
quoad corpus , ex Solis calore , & py
tredine fola naſci poſse : quod multis
probare conatur , ' libr. 5. Peripatec.
Queft. q. 1. unde fequeretur arte ma
gica
rid. Dial. s.
 144 DISQUISITION MAGICARUM
UM
gica hæc omnia produci poſle applica- mur Samſonem , & caudam caudæ con
tione agentium ad patibilia : mihi non- nectamus . Scribit Polyd. Virgilius .
dum potui in mentem producere , ut Hift. Anglor, 13. in hanc fententiam :
id verum effe , vel ſuſpicer . Qui non ed quod Rex Henricus II. oftenderet
ignorem , preparationem materiæ ad ſeſe infenſum B. Thoniæ Cantuar. San
formas animantium , quæ perfecta nun- tum virum , jam fic vulgo negligi co
cupantur , dependere à virtute femina- pille , contemni , odio haberi : ut cùm
ria , & formatrice : quæ ad perfecti a . veniſſet aliquando Strodum : qui vicus fi
nimalis conformationem opus habet tus eft ad ripam Meduciæ fluminis , quod
non tamen primarum qualitatum mix. flumen Roceftriam alluit : ejus loci inco
tura & temperamento , quod à cælo. la cupidi.bonum Patrem ita defpectum
rum influxu , & Solis calore recipit : ignominia aliqua afficiendi : .non dubi
fed præterea perfecti animantis coope- tarint amputare caudam equi , quem il
rationem exigit, ut cordati omnes Theo- le equitaret , feipfos perpetuo probro oblie
logi & Philofophi fatentur , quos citant gantes . Nam poftea nutu Dei ira ac .
Conimbricenfes noftri, eruditè hoc con- cidit , ut omnes ex eo hominum gene- 12
mentum refellentes : in 2.de cælo c. 3. re , qui id facinus feciſſent , rati fing
9. 6. art. 3. og 4. quos ( curiofe Le inftarbrutorum animalium canda ti . Sed
Stor ) fuadeo tibi legendos . Illud et ea infamia nota jampridem , cum Gen
iam conſidera , hominem quoad corpus te'illa eorum hominum qui peccarunt ,
dontaxat 9 hominem non effe : ideo delata eft . ) Sic Polydorus : cujus ul
cum dicuntpoſſe hominem fic gigni tima claufula , an in gratiam adfi &ta ,
vel fibi in his verbis contra dicere , vel an ex vero , novit Deus ; convitium
hoc tantum dicere , fic monſtrum gi- certè in Geotem totam manavit , &
gni poffe : imò nec monftrum quidem : durat inter homines . protervos ; qui ,
quia inanimatum ; quæro enim qua linguæ petulantioris , nihil habént pen
illa humani corporis maſſa anima fi; vera an falſa effutiant . Si quid ta
animabitur ? humana ? at hoc eſt de lis dedecoris permaneret , Guilhelmus
Tirium Paracell , hereticum , ut aliàs Tookerus Reginæ fuæ , etiam hujus ap
oftendi : ferina fed ferarum anima pendicis demendæ virtutem mirifican
non poteſt humanum corpus informa tribuiſset, Citra jocum : apud Thom .
re , quia longè alias requirit difpolia Cantipratenſem reperio , libr. 2. de
tiones , longè diffimiliores , quàm ani- Apibus: Nobili cuidam venationis gra
ma bovis & canis , conſtat tamen cor- tia feſtos dies prophananti , ex uxore
pus caninum á bovis anima informari natam prolem canino rictu , & auribus
non poſſe, quale ergò hoc monſtrum , braccorum ( ut vocant ). more Aaccis
aut quid futurum ? ac dependulis .
10 Certum eſt monſtra naſci aliquando
Divina ultione . Docet Dockumenfium QUÆSTI XV .
Friſiorum poena , ob eorum Epiſcopum Anfint unguam dæmones incubi & fus
S. Bonifacium cum ſociis cælum , Nam cuba , o an ex tali congreſu pro
horum Sanctorum indignam mortem ( ait les nafci queat ?
11 Kempenlis ) in filios filiorum Deus vin SUMMARIU M.
dicavit : ut pafim ex corum familiis
( quorum majores tam nefarium fcelus 1 Probatur folere hoc demones de A
perpetrarunt ) in hunc diem videantur gere og pari .
inoccipite habere groſſos crines fubalbi 2 Probatur poffe ex incubo demone na
coloris , in modum caudæ cujuſdam bru foi prolem , a explicatur , quo id
ti animalis , ut juftè dixeris , modo fieri queat .
Sentit adhuc proles , quid commi 3 Damones inter for non multiplican
fere parentes . contra Nifenum . Non ha .
Ita Cornel. Kémpius Dockumenfis , bent corpora aerea , contra , Caje.
lib . 2. de Orig. Frifor, cap. 21. Imite tanum . Nec etiam proprium ſe.
mery
 LIBRI II.
men , contra Tertullianum , Jofe
phum dos alios veteres.
4 Sententia Chryfoft. Caliani ex
plicata .
5 Éxempla natorum extali commiftio-
ne , Semidei Gentilium , Merlinus,
Hunni , Clivie duces , Japorum Xa-
sa , muliercula Lovanienfis , alii
od multi . Corocoton .
6 Reſpondetur contrariis argumentis.
7 Ex diverſa ſpecie pale aliquid na-
ſci.
8 Marci Ephefi argumentum refelli-
tur explicatur .
Ex fuccuba dæmone prolem ſuſcipi
non polle.
10 De Meluſina , ftemmate. Comi-
tum Pittavorum , Andegaven .
fium , de Bavari uxorç selulcita-
1a , poftea evaneſcente . De Cam .
bionibus feu vagionibus ,
1 11 De puero Galleco feu Afture .
12 Quomodo Dæmon virginem poljit ile
Tefo clauftro imprægnare ? Non
poteft idem in partu .
13 Calviniſta virginitatem adinaunt
Deipare ..
14 Explicatur narratio Niderii de virº
gine Bambergenſ ,
15 De miris aliisconceptibus, Hebreo-
rum fabula de filia Jeremia O ne
pote ejus.
16 Damones cum fagis interdum exer-
cere libidinem præpofteram .
17 An gigantes demone produci
queant, fuiße Gig. probatur .
17 Gigas Antverpienfis defenditur con
tra Goropium .
19 Siculi Gigantes, Britannia alii .
20 Pigmeine pollunt produci ?? fuille ,
O quales , de hodiernis in Peruvia ,
Eze, cap . 27. v. 11. explicatum .
x Pet.mars. VVierus, Chytraus , Ler.
chemer. Bierman . Fichandus , Godelman
Hus o alii .
y addition , ad c . 2. Fori Romani .
ż Videte hos citatos apud Sixt. Senenſ.
1. 5. Bib . Sac, an . 77.0 Pamel. in err.
Tertull. An. 1. quibus adda Plethonem
Libro de mirabilibus & longevis . Parer.
dib. 8. in Gen , difen.
a Genef. 6. v. 2 .
bloss. de Civ. Dei 6. 23. Ilid. lib.
QUÆ S. XV. 145
A Lamie cum demonibus , illi qui.
dem fuccubis ; he vero incubis ; au
Ełum Venereum exercere . Perperam hoc
negarunt complures hæretici x ; inter
quos pars itta negativa coinmunior
videtur ; ex Catholicis etiam nonnul.
li : fed pauci adınodum , ex Belgis
Philippus Broideus , ex Italis Car
darus, Ponzinib. & Bapt. à Porta
ſed horum auctoritas non magna , fi
cum contrarium afferentibus eain com
ponas . :
Placuit enim affirmatio axiomatis
adeò multis , ut verendum ſit ne per
tinaciæ & audaciæ fit ab iis diſcede
re : Communis namque hæc eſt fen- :
tentia Patrum Theologorum , & Phir
lofophorum doctiorum , & omnium
fere fæculorum atque nationum expe
rientia comprobata . Ut cæteros ta
çeam , voluere Plato , in Cratylo ,
Pbilo, Joſephus , & vetus Synagoga ,
D. Cyprian . D. Juſtinus Mart. Cle
meas Alexand .Tertullian. & aliiz ,
qui vetuftiores Patres , in eo quod vom
luerunt dæmones , polle cum mulie .
ribus rem habere , optimè ſenſerunt ,
¡ n eo verò à recentioribus jure repre
henduntur , quòd de hujuſcemodi con
cubitu Moſis etiam verba a ; de filiis
Dei & filiabus Caini açceperunt. So
lidior ergò adhuc probatio hujus fen
tentiæ delumitur à D. Hieron . in c. 6.
ad Eph . & D. Aug. quem communis
Schola Theologorum cum D. Iſido
ro ſequitur b . & pro eadem pugnat
Bulla Innocentii viik. Pontif. contra
maleficos .
Probantur hæc ratione & fimul ex
plicantur : Dæmones ( quod poftea
T doce )
8. Orig. Alex. deHales 1. p . q . 68. T ho,
Bonav. Scot. Durand. Gab. in 2. d. 8.
Guilh. Parif. de Univer . par . ult. c. 23.
Abulen. in c.6. Gen. 9.6.0 * 6.7. Exod.
9.12. Auctor, mallei malef. Grill. Re
mig. G alii l.c. communiter ex mea
dicis Simphorianus lib. 2. prax.6.7. Ca
Salpinus, de Demon, inveftigat. c. 16 .
Codronchus lib. 3. de morb. Venef.c. 10.
Valefius de facra philofoph . cap. 8. in
priņa, 06
 146 DISQUISITIONUM MAGICARUM
docebo ) poffunt defunctorum corpora tenendum eft , quare nec in proprio
allumere , vet de novo libi ex aere & fuo corpore commiſceri poffunt , ( ut
alüs elementis ad carnis limil cudi optime docet Perer. d. lib. 8. diſpens.
nem palpabilia effingere ac formare , 2. ) nec ullum femen , nedum proli.
poffunt illa pro libitu movere ac cale. ficum , quantumvis tenue habent
facere 2 fi ergo poffunt , quem natura ( qui fuit error Marci Epheli , Joſe
non habent lexum artificiosè exhibe- phi : & fortallis Athenaguræ , Ter
re , & viris fpecie fæeminea , foeminis fulila . & vetuſtiorum illorum Patrum . )
{ pecie virorum abuti , & has ſubjice- quomodo proprium femen habere poſ
re & illis fe fubfternere , poffunt et- lint , cùm femen fit fubftantiæ corpo
iam aliunde acceptum verum femenreæ viventis pars , & refiduum cibi
adferre , & naturalem ejus emiſſionem optimè concocti , ex meliorum Scri.
imitari , Poflunt ergo illa omnia fa- ptorum fententiar : dæmones verò
cere , quæ axioma illud primum fup- ſunt ſubſtantiæ incorporeæ , & ided
ponit : quod cum poflint , & eos face- de fuo non poflunt corporeum femen
re doceat experientia , non eft cur du- præitare : ſunt etiam expertes animæ,
bitemus , vegetantis autem animæ tunctio elt
Axiom . II. Poteft etiam ex hujuſmo naturali calore cibum acceptum con
di concubitu demonis incubi proles nao coquere . Ideò certiffimum eit hoc 2.
fci . Major eft difficultas hujus axio- sioma quod Auctores præcedentis &
matis , quæ tamen tollitur , quandd be- xiomatis admittunt : & hanc dunta
nè & dilucidè tota res explicarur , Scienxat conclufionem aſſerere voluerunt ;
dum ergo quod poteft, ( præter ea quæ pon verò præcedentem fecundam ne
diximus ) diabolus ſemen aliundè ac- garunt ſcriptores quidam magni no
ceptum ( v.g, in ea , quæ fomnianti minis d , ut D. Chryfoft. & alii ; quo
viro contingit , illubone ) deferre , & rum fententiam retuli & explicui o
qua elt agilitate & naturalium rerum lim , Comment, in Seneca Herr , Fy
peritia , calorem prolificum in femine ront. v. 447,
quantumvis ille fubtilis & aerius fit , Quæ adverſarii objiciunt exempla , 4
ac facilè dillipabilis , conſervare , & illularum aliquando muliercularum ; ea
illud denique 'quo momento mulier ad nos non refellimus , nec rejicimus , præ
concipiendum optimè diſpoſita , quod fertim contcitata illa mira apud Jaque
eum non latet , tum illud matrici fic riume & Martinum Arelatenf. fed con
infundere , vel naturali vi attrahen- tendimus ineptè illos hinc inferre : ali
dum exhibere , & muliebri feminieom- quando deluduntur : nunquam ergo
miſcere. Hanc concluf. tenuere aucto . id verè contingit, ex particulari affir
res poftea citandi . mativa inferont univerfalem etiam af.
3 Axioma III Attamen demones ne- firmativam , in materia non necellaria ,
queuni di ſua ex propria fubftantia ,
quod ineptum eft,
more animantium , generare , Dicimus ergò : Ex'concubitu incu
Probant , quia nec dæmones inter bi cum muliere aliquando prolem nafci
fe ullam habent individui , vel fpeciei polle : tum prolis verum pairem
multiplicationem , nec dæmones cor- non fore demonem , fed illum hominem ,
pus aereum , vel ullum habent omni- cujus femiwe demon abufus fuerit . Ne
no ( ut contra Platonicos M. Anton. garuat hoc Plutarchus , In Numa, Pa
Natta.lib. 7. de Deo , fol. 75. docuit, racelſus hæreticus , Ulric. Molitor. de
Franciſc . quoque George & Cajetan. Pythonicis mulier. cap. ult . & Nicol.
Remig .
• Vide Tiraquell. cornunb. 15. ** . Collat, 8. c, 27. Philaft. #dvers, hæref.
28. Naclantum de vegetativa poten Plato in Symp.o forse Scalig, exerc. 75.
ta theorema 13. Vallefum de Sacra e Iaquerius lib. Ii flagello hereti.
Philofopbia a 13. Spinolan in Pra cor. Martini Arles de Superft, nun
blem . mer . 7.
& Cbryf: bom , 22. in Gm . Caffian,
 LIBRI II. QUÆ S. XV. 147
orio Remig. lib. 1. demonolat, a 6. ſed ar- theræ & aliæ hybrides gignuntur: cum
gumentis fulti leviculis : non negat ; quia generatio hic non tribuitur dæ
En dubitat duntaxat Bened . Perer. noiter ; moni , fed homini , cujus eft ſemen , ut
oli lib. 8. in Genef. diſp. 3: Sed hoc olim rectè D. Thom . quodlibet. 6. a . 8. ad
affirmarunt Ægyptii telte Plutarcho , 6 , & ideò hic ex homine , hoc eft ex
blo & affirmant communiter Scholaſtici , viro & fæmina , naſcitur homo.
cer qui omnes etiam optimi Philoſophi fue Secund . Argum Dæmon eſt expers
m. ) ref. Probatur manifefta ratione ex vitæ & origo mortis , ergò nequit elle
of auctor & origo actus vitalis : Reſpx
iis quæ dicta fuere proexplicatione 2.
Axiom . Accedunt plurima exempla ab Vim hanc vitalem non ineſſe dæmoni
ib illis & aliis narrata : quæ fi vera funt , ſed ipſi lemini ; ficut vis calefaciendi
haud dubiè juxta has concluſiones ex non ineſt ſcypho propinanti , ſeu cube
plıcanda funt . Vetuitas obtrudit ſuos fundenti , fed ipdi vino. vide D.Thom .
5 ſemideos, Hercules , Sarpedones , Æ- Jup. ad 5. & Sprengerum 1. p. Mallei
neas , Servios Tullos 8 ; Anglia , Mer . 9. 4. ad 2.
liquin h : Pannonia , Hunnos ex Ar Tert. Argum . Semen , quod dæmoa
d lunis itrigibus Gothicis & Faunis na . infundit , fagæ fatentur effe frigidum &
tos i Chieza cap. 27. p . 2. hit. Peru . nullam adferre voluptatem , led hor
fcribit in Hifpaniola folitum Coroco- rorem potiùs : quare nec poterit in .
ton dæmonem miſceri mulieribus , & de generatio conſequi. argumentum hoc
ex eo natos bicornes naſci . Clivenfium fuit Marci Epheli , apud Pſellum 8
quoque ducu in ſtemma huc retulit He Confirmat Remigius confeffione faza
OC linandus lib. 4. apud Belluacenfem k . rum , quæ faffæ funt , omnem len
no Xacam fuum Japones talem effe vo- fum voluptatis è tali copula abeffe
-10 funt : nec deſunt qui Lutherum in imò & fummum ſe dolorem percipe
Oo hanc claflem retulerint 1. Et ante fe- re : Reſp . cogit argumenti futilitas ,
xennium , in primario Brabantiæ op- quàm vellem me plura in re inani &
pido , punita fuit mulier , quod ex de ſpurca refellenda , infumere verba . Cer
211 mone peperiſſet : & noftris temporibus tum ergo videtur dæmonem , quando
1 id contigiffe , etiam Lud. Molina , ex vult fub certi alicujus viri ſpecie delu
noftræ Societatis Theologis, prodidit , dere , & non vult ſcire fe elle džemo.
& complures alii Gentium diverſarum nem : tunc quam poteft aptiffimè imi
Scriptores allatis exemplis confirma- tari , quæcuoque in viri & mulieris
runt m .
copula requiruntur: quare neceſſario tunc
Videte nunc , quam levia fint argu- curat , utſi quidem vule generationem ſee
menta 9 quibus hanc alii fententiam qui , ( quod rariffimè accidit , nec enim
From impugnant, maximè Nic. Remig. quo- ipfe fua unquam cauſa generationem in
6 rum primum arg . elt. Dæmon & homo tendit , qui libi finiile nequir gignere : fed
fpecie differunt. ergd ex hac copula ſe . aliquando dumtaxat in gratiam fuccubę
qui nequitproles . Refp. confequentiam id optantis , conatur generationem ex
effe nullam , tùm quia ex equo & af- alio femine ) adhibeat neceffaria ad
7 na , & aliis ſpecie difcrepantibus ani- generationem : quare & prolificum fear
21 malibus muli , thoes , leopardi, pan- men quærit , & inventum conſervat ,
T 2 & tan
f D. Thom .Halens.Bonav.Scor.Gabr." 1.21. ſpec.Hift. Polyd. Virg. Og ali .
Abulenf.Guill fup.citati ,necnon Richa. i Jornand. de rebus Gorb. Luit
1 Palud. Viet. Méd. Molina Caſtro , Sile prandus. k d.oper 1. 3. 6. 27 .
veftr . Spinsus , Jarque.c.6. Mendoza in I Fontan , in hift. facra de ſtaru relig
quodlib. 7.6.ex ). C.Grill. Binsf.Mart. m Molin, 1. p : 9.50.4 . 1. auctor etiam
de Arles, Fra Valef.medicusitem alii, vje& D. Bern.lib.2.c.6 . Helt . Boet.11.8
auct. Mallei , o Nider . bift. Scot, Franc, Picus lib. de prenot.
3 Ira Hom . Virg. Clem Alex . Arnób.
lib, Pet. Bin.p: r . de confef. malefic. concl.
Pocontra gene. ipfum Piut. juxta 5. Laur. Ananias libr. 4. de nai. da
Orig.lib.6.cont.Cell. ' h Vinc. Belluar. mon.
 148 DISQUISITIONUM MAGICARUM
& tanta celeritate perfert ; ut vitalis
fpiritus non evaporetur , & quando ac
quale oportet infuodit :- Quando verò
nun intendit generationem , tunc in-
fundit aliquid feminis inftar , aliduma
tamen , ne fraus deprehendatur : ſic-
que etiam corpus aſſumptum temperat ,
ne contactu timor , horror , aut af.
pernatio adferatur . Sed quando cum
illis rem habet , quæ dæmonem elle
non ignorant : ut plurimum femen .
fiftitium & frigidum exhibet , ex
quo concedimus prolem naſci non
polle
Deinde conſtat , fæpè eum interro-
gare fuccubas : pum velint imprægna-
i ? quæ ſi allentiantur , affumic ve .
sum lemen aliunde actu carnal deci-
fum , ut dixi , & docet Sprengerus n .
Quæritur autem , non tàm quid fieri
foleat, quàm quid fieri poßit . Unde
ad confirmationem quoque argumen-
ii , patet folutio : voluptatis fenfum
quando abeft , abelle : vel quia Deus
id prohibet providè , vel quia dæinon
vult eum non adelle : ut fic major ſit
peccati fæditas atque malitia ; adelle
autem poteit hic fenfus , fi Deus non
prohibeat , & dæmon velit , eum à
ſuccuba percipi ; profecto, quæ ad de-
lectationem in hac fpurcitia necella-
sia , hæc omnia dæmonem incubum
adhibuifle non rarò , conitat exem-
plis illis , quæ narrant plurima ,
Sprengerus, Binsfeldius ; & Ananias ,
& potillimuin uno Sardicenſis fagæ ,
& Virginis Hiſpanæ nobilis deceptæ ,
que javenias apud Torquemadam
Dialog. 3. & Grilland . guejtion. 7.
numer. 8. 9. idem plurium con-
fellione alleric Alfool. à Caitro libr.
primo de julia hæret. punit. capite de-
cimoſexto .
Quarto. Denique addunt : haud efle
credendum , Dominum Deum concur-
rere ad hujuſmodi, actum , aut ani-
mam tali corpori ex hujuſmodi coi
tu nato intundere , & inchoato dæ-
monis operi coronide in addere . Refp.
dæmonem quo ad naturę, operatio.
nem hic dumtaxat elle inſtrumen-
tum , & applicare folummodo agens
np . 2. mallei q. 1.6.4.
principale , quod eft verum femen
humanum . Deum itaque concurrere
ad ultimam
ad ultimam difpofitionem organici
corporis ab humano femine nati : ac
cidentarium verò quid efle , & mo- .
rale dumtaxat , peccatuon ſagæ atque
dæmonis malitiam . Juvat Deus ut
Auctor naturæ naturam , peccato ve
ro , cujus auctor non elt , non admi
niculatur . Si quid hujulinodi valerent
argumenta , fequeretur neque ex for
nicatione', neque ex adulterio , ne
que ex inceitu , proles gigni poſle .
Reſpondent diverſam elle rationem :
quoniam in his ordo naturæ ſervatur ,
non verò in illo dæmonis. Hymenæo .
Hæc refponfio frivola et. nam etiam
in cafu noitro naturæ ordo , quoad
phyfica generationis præcipua princi
pia , ſervatur , natura enim dumtaxat
poilulat , ut ex viri prolifico femi
ne , apté mixto ſemini muliebri ,
proles naſcatur . Ult. Molitor argu
ineqratur , fecundùm Conciliatorem
principium gignendi eſt cor : ergd dæ
mon illo femine non potest ad gene
rationem uti . quia deeit virtus cordias
lis calorem , ut oportet , temperans .
Relp. live à corde live a cerebro vis
gignendioriatur , fpiricus generalis ipſi
leinini eft implantatus in ipſa feminis
ab humano corpore deciſione. demon,
verò hunc fpiritum cum calore ſuo tan
tum conſervat .
Quid igitur , dicat aliquis , etiam ,
ne ex viro incubo , & dæmone fuce ,
cuba liberi naſci poterunt : hoc nec
Ægyptii olim concedebant , nec ego
crediderim fieri poſle · Longè enin
plura hic requiruntur , & ad prolis
generationem partumque longè plura
matres quàm patres fuppeditant , in
conceptione par fortè utriuſque cona
tus : poſt , omnia foirus ſunt ma.
tris : requiritur cractus : emporis , ut
femen in corpus organicuin coninute
tur , & abfolurillima illa humani cor
poris architectura perficiatur : requi
ritur etiam continua vegetantis ani
mæ operatio in fætų alendo , & alia
penè innumera natura , arcana : quæ
omnia utrum ' tam multa tamdiu
dze
 LIBRİTL. QUÆST. XV. 149

dæmon in allumpto corpore queat præ- per Galliciam & Afturias Hifpaniz an.
Aare plurimum dubito ,& potiùs ar- te annos 75: Mendicus quidam , fum
bitror non poffe : fi: poffit , 'etiam ſuco ma cum defatigatione humeris bajula
cuba poterit concipere . Interea dumbat : cùm ex noftris eum quidam in
quis convincat hec illum omnia polo irinere repertum prope Aumen
fe, cenfeo , quos legimus in atre fuccu- tranfvadaret , miſericordia motus, re.
ba dæmone nacos vel ſuppofititios fuiſ. trò fe in jumentum fuftuliffet, vix va
fe alterius fæminæ veros partus , vel lida beltia potuit eum in alteram ri
ab alio demone prolem ementitam pam exponere . Pauld poſt mendicus
ut non rarò contingit : Ad priorem comprehenſus , fatetur eum puerum
ſuppoſititii partus fraudem lubens re non puerumt , ſed diabolum fuiffe , qui
tulerim cum Jo. Reynardo (libro de fibi promiliſfét , omnes fe ad eleemo
peregrinas. gentis hum . ferme de impu- fynas ei conferendas pellecturum ,
gnai. hom. per diabol.) quod de Pieta. quamdiu ſic circumferrerur habitu pue
vorum Comitum ex Meluſina origine ri morboſi , & fafciis involuti.
referunt fabulofae Francorum Hiftoriæ , His conſentaneum eſt , polle demo. 12
item de Adegavenfis familiæ ftemma- mes efficere ', ut virgo mente do corpo
te Polyd . Virgil. 0 ° & alterius cujuf- re permanens , non tamen fine virili
dam , ex Galfrido narrar Vincent : femine concipiat. probatur , quia poteft
Bell . P & quod ex ore ducum Bavariæ virgini dormienti & ignaræ aliunde
& Saxoniæ acceptum narrat Sabinus p : fumptum verum & fæcundum femen ,
nec admodum diffimile', quod de no- fine congreffu carnali, hymene aliiſque
bili Bavaro narrant alii ; ei , cùm de- clauftris virginitatis &incorruptis , infun
fundam uxorem ferret impatientiùs : dere : Ut autem in partu virginitas
quadam nocte foeminam rediiffe : fe- confervetur , hoc dæmon nequit . cùm
que reſuſcitatam dixiffe , & marito enim ab hoc vera corporum penetra
convixiffe , & ex eo liberos fufcepiſſe: tio requiratur, quæ virtuti Divinæ reo
quodque futurum prædixerat , tandem fervatur : id , line fpeciali miraculo
conviciis & blafphemiis non le abfti- fieri non poteſt . Propterea , cùm Çal 13
nente marito , ſubitò muliebri velte viniſtæ negant hoc feptum virginita .
penes illum derelicta , evanuiffe . Dæ- tis in partu Chrifti Domini clauſum
mon fic Nobili huic impoluit , & manfiffe : præcipuam certe ' miraculi
aliunde ſubtractos fuſto liberos fibi & veræ virginitatis prærogativam tol
ſuppoſuit . Ad pofterius genus fraudis lunt. Exemplum quoque de Bambero
relero parvulos : quos non ex incubis , genſi puella, quod recitar r Niderius , 14
fed per fraudem , quafi ex fuccubis cautè legendum eft , & de mentis can
dæmonibus natos vulgo Cambiones vo- tum virginitate accipiendum ; carnis
cant : & ferunt aded efle laste infa- enim integritatem amiſerat per ean
turabiles , ut etiam quatuor nutricum dem copulam , qua conceperat. Nec à
rumis exhauitis, macilenti perſeverent. viro mulier cognoſci poteit , fine vir
ponderofilimi tamen , & tandem poſt ginitatis ja etura , nec imprægnari , ០៨
aliquot annos evanefcant ' . Italià cognofcatur. Scio quid mulii Scripto
continud vagitu , Vagiones appellant : res narrent de variis , quæ concepe
Germani , ut indicent ſuppoſititios eſ- rimt dunitaxat ex ſemine , quod in
fe , nominant , VVechſelbalgh velVVe: balneo , in quo illæ lotæ , priùs fue-
chſelkind de his vide Spreng. 2. p. mat. rat effuſum ; fed non credo & vi
lei g. 2. cap. 7. Guith . Pariſ. p . ult. de deo id eriam negari ab And. Lauren .'
univerſo , capite 25. Anan . lib. quarto tio libro octavo . hiſtor. anatom . q . 11.
de nat. dem . Mojiotorem de Pyrhonis. quia neque virtus attractiva matricis,
mulier. capite fexto . tam à fe longè queat vim exſerere ,
Talem arbitror fuiffe puerum , quem neque aqua folertiam habet , quàm
dæmon
ol. 13. hift. Angl. 9 Not. in Metamor. Ovid .
p Hifi. l, 3. 6. 116. r Thom. quod. 6. ari. 18
 150 DISQUISITIONUM MAGICARUM
dæmon ſpirituum evaporationem pro Ultima in hac quzſtione dubitatio 17
hibendi, & femen illud , 6 fæcundum naſcitur , Urrum vi magica , fieri queat,
fuiſſet , fundum aquæ petiiffet , non ut gigantes nafcantar vel pigme ?
fupernatallet. Sic Hebræi fingunt Ben- Quoad Giganres Fra. Valeſius d . c. 8 .
fyram ex filia Jeremix Prophetæ na- affirmat id fieri poſſe, & dæmones re
tum . Sed mentiuntur. Jeremias enim ligant" femen non qualecumque fed
virgo manlit. Simile refert Averroes plurimum , craffillimum , calidiflimum ,
& de alia Alb . Magnus de format. ho- fpiritibus affluens , & ſeri expers . Id
minis capite primo . Minus incredibile verò eis facilè effe conquirere , deli
eft , quod fcribie D. Thomas ! poſle gendo homines calidos , robultos &c
fortallis malierem , abſque miraculo abundantes multo femine , quibus fuc
& falva virginitate omnimoda , con- cumbant : deinde & mulieres Gimilis
cipere : ficut ( ait ) dicitur accidiſc conditionis , quibus incumbani :
cuidam puellæ jam pubeſcenti quam utriſque c viris , inquam , fæmi
propter pudoris cuftodiam in letto fuo nis , voluptatem majorem folito affe
Pater babebat : qui cùm in fomno polo rendo , tanıd enim abundantius femen
ineretur , ſemen , ejus ad matricem fic emittitur , quantd ( ' ait ) cum majori
lia deſcendit , inde puella concepit, voluptate excernitur : poterant ver
hoc fequitur , & à dæmone idem præ- voluptatem augere , der titillando plus
Atari pofle, contendit Abulenfis com . rimum o imaginationi plurima' ad
in ig. Gen. rem facientia repreſentando ; plurima
Item quæri ſcio , an dæmones cum cnim pars vencncorum motuum ab ima.
fagis nonnunquam exerceant p :æpo- ginatione fluit . Quo fit ut religioſi
fteram libidinem ſciendum hoc tam viri , Deo adeò dediti , ut image
trunculatorib. Quidam , ut poft comp nationem etiam compefcant , cjufmodi
Theol. & Antonin. I. p. fum . titul. mosus non perfentiſcant. Robuſti ergo
de luxur . Ponzinibus , de Lamiis nu , o grandes ut wafcerentur , ita poterant
64.. & Benedic. qui hos non citas lib. demones procurare .
ſecundo peccat. fum . c. 8, 8. hoc om Hæc ille doctus fimul Phyficus &
nind negant : neque id compertum Philofophus , de eo quod fieri potuit
confeſſione fagarum Hiſpariæ Gera præclarè , ſed erroneè , quatenus Gi
maniæ S Galliæ : fed de lamiis Ita- gantes illos S. S. putat ex dæmonibus
liæ id qual notiffimum affirmat Sil- incubis & ſuccubis ita procreatos ,
veſter Prieras de strigomag, & Ana- quod ljam à Theologis improbatum
nias lib. 4. de nat. demon. fol. 148. docui . Nos inde fumamus tantum ,
! & etiam , ab illis affirmari fatetur non repugnare hoc dæmonis potentiæ
Ponzinibius fupra , Nimirum nihil adeò & induſtrix . Nam Gigantes fuiſſe
fordidum eft , quod non nan pyos na. impudentis proterviæ lit negare , cum
lignus iſte ſubeat , ut hominum ani- S. S. teftetur Genel... 6. & omnium
mas certiore exitio involvat , ided of Genriam Annales 'Gmilia multa pro
fere cuique , quo illum capi poſle fpe- ferant. Diodor. l. s . 0 9.Plutarch. in
rat. Nec ullum fcelus eft , quod fex Sertorio , Philoftratus , in Heroic . Plin .
ista hominum averſetur . Poffunt ita . Salinus Marian. Scotus alii. memi
que Judices etiam de hoc inquirere , ni me nonnulla notaſſe adverſariis in
Nec ratio ulla eft , quæ contrarium Senecx Trazædias: & miror Goropio 18
conviacat . Porro ſciat confeſſarius , Becano placuiſſe , tam ardenter in ea,
tunc videri eſſe duplex crimen mor- quæ de Antverpienl noſtro Gigante
tale unum contra genus alcerum narrantur , declamare . Dentis ejus
extra vas naturale : & ided gravius magnitudinem ferre non potuit ; quid
peccatum , quam fi cum dæmone mo- illa tamen , ad majores molares Sicu
se humano ; ac naturali commiſce- lorum Ciclopum , quos vidit , appen- i9
rentur , dis ' , penes fe ' , inſignis hiſtoricus
Thom .
Thom. quod 6. art,
 LIBRI II. QUÆST . XV. 151

tior Thom . Fazellus habuit ? Non injucun efficere caufis contrariis adhibitis , usad
da lectio verborum ejus opinor futura juftam humani corporis ſtaturam bomi
civibus meis , ut hoc antiquitatis pa nesnon perveniant, non eft dubitandum .
trixe cymelium fibi ab homine Cem- fic enim videmus artificio humano ,
piniendi tam facilè extorqueri non pa . ncmpe potu vini adufti , & incluſio .
tiantur. Prolixa planè res eft , adſcri- ne in ollis parvis , pufillos illos catel
bam & decerpani breviter . Ad Ery- los , delicias domicellarum parari. &
cem montem anno 1342. cadaver in lucri avidi parentes impiè certe , cer
Id
antro inveginm portentofæ magnitu- tis medicamentis efficiunt , ut filii pu
dinis , cujus anterior cranii pars ali- miliones nafcantur . Omnind tamen
quot Sicilienſium modiorum capax crediderim hac in re minimam quoq;
erat : cujas etiam Bocatius fecerit corporis humani quan itatem , etli
mentionem lib . 4. de Geneal. Deorum ignotam , dari ; infra quam nequeat
6. 68, Anno 1516. in Mazareno agro anima rationalis potentiis fuis uti,
cæmentarios effodilſe cadaver hominis efficaciter corpus illud informare . Qua
cubitorum Itaturæ circiter 20 , caput Te fcriptoribus etiam illis affentior
habens dolii initar , molares dentes qui licet agnoſcant cubitales fe trium
fingulos , unciarum s: pondus æqual. ſpitamarum , homullos quos Pyg
ſe , quos( ait ) fe vidiffe . Pedes fe mãos vocant, gruum hoftes , poft Ari
alios effe non paucos , Melillis effof. ftotelem lib. 2. de hift. animal, cap. 12.
forum gigantum dentes , quaternarum Philoſtrat. in Herculet dormiente , Plis
unciarum : habere quoque ſe os hume- nius lib. 7. cap. 2. Claudianus , Juve
ri latiffimum & penè monſtruofum al. nalis , Solinus , & alii deſcripſere :
ferius gigantis Hyccarenlis . Duos libi tamen merito arbitrantur eos non
molares alios , 4. ſingulos unciarum , effe veros homines , fed bruca , vel
datos à Simeone Pigliono , cadaveris monftra , & ad claffem Simiarum re
18. cubitorum prope Panormurn , anno ferendos . Vide fi luber, Gellium lib.g.
1547. Sequenti anno ibid. à Geor. cap. 4. Cælium Rhodiginum l . 4. leét.
Adorno çadaver aliud , cubitorum 20. antiq. cap. 3. Cardanum 1. 8. de
repertum . Jatraliis anno 1550. inven . verum varietat. Lud . Vivem in 6.8
tum cadaver cubitorum circiter 22.cu- ). de civ. Dei Bonifacium Simonet
jus caput 10. ferè circuitum pedum tam lib. 4. cpift . c . ro. Repertam anno
metiebatur. Addit multa fimilia , quis 1600. in Peruvia Nanorum provin
bus fingulis recenfendis non eft , cur ciam , inde ſcribitur litteris P. Ruizii,
inhæream : illud notat , cæteris etiam quas hoc anno 1601, legi.
offibus in cinerem contactu tandem Nec negari poteft. Pygmeos fuiffe
abeuntibus dentes noftris fimiles , fed & faturæ breviffimæ , colligo utrum
egros', effigiatos , Tubal- que ex loco Ezech . 27. verf. 11. Pyg
bos, & carie carentes remanfiffe ; quod mæi in turribus tuis ; fcio hoc aliter &
etiam in dente illo Antverpienli olim aliter verti , & verſiones poni à D.
viſebatur. Hetrufcorum gigancam ve Hieron. ad eum locum : fed pofter
tus quoddam , An. Pomponii Leti epi- merito fecutus eft Aquilam ita ver
gramma meminit , Britannicorum Cam tentem S , ymm. Medor vertit , quod
denus : aliorum alii. placuit Theodoreto , Chaldæus Para
Ipfe Divus Auguftinus fcribit fe yi- phraftes , Cappadoces . Verum . eſt
18 diffe in littore Uricenfi molareni den- de vocis radice , & ided Theodotion ,
tem adeò magnum , ut molaribus cen- non ſatis certus , quid 79. Significa
tum communibus poſſet exæquari , lib. ret , Hebræum D’ina gammadim re
15. de civis, Dei, c. 9. Prætereo que tinuit . Divos Hieron. gnarus , 7DA
Franc. Patricius Dial. 3. de HA. ex fignificare , cubi um brachii , feu men
Hemone Eremita de Emiphimis & fuvam cubitalem Jad. 3. verf. 16. un
Gyginis retulit , quia fabulofa . de 70 cubitalis ; vertit , Pygmcos ,
20 Rellar de Pygmais: poffe demonem quorum hæc eft vreofura taturæ .Item
D. Hic
 152 DISQUISITIONUM
D. Hieronym . ad vocem Græcam Aqui-
læ attendens , Pygm £os non accepir ,
ut nomen proprium , fed ut appella-
tivum , quia interpretatur bellatores
promptiflimos , qualideducatur áno oñs
suyuiño a pugillatu cujus . vocis una
interpretatio eft , pugna ſeu pugilla.
tus , altera menſura cubiti , quod { e-
quitur D. Auguſtin. lib . 16. de civ .
Dei cap.7 . Hinc ortæ variæ interpre:
tationes . Quibus videbatur de Pyg-
mæis illis propriè dictis accipiendum ,
quidam commipiſcuntur , cos fuiffe
bellicofiflimos , viſus acutillimi, & fa
gittandi peritiſſimos, & ided illis tur
rium cuftodiam permiffam , lic Dionys.
Carthuſian . Verum id unde probant?
certè vix credendum , potuiſſe eos lo
ricam jaculis luis penetrare . Aliud
itaque fatis ingeniosè commentus Ly
ranus, robur Tyri deſcribi, & muni
tionum ejus , tale , ut etiam à pu
millis iftis turres defendi potuerint
contra hoftes potentiffimos . Contor
tum . id quoque , nec facis benevolum
aut confentiens contextui . Reor om.
nind , cuftodem ſeu robuftorum , ( ut
vertunt LXX. ) mentionem fieri ; ſed
quia turres tam altæ , ut viri eriam
fortiſſimi & maximi in imo verſanti
bus vix cubitales apparerent. lic.vul
gatam cum Lxx . verfione & cum
Hebræo fonte conciliari debere , nunc
quidem cenſeo , paratus ſequi docen
tem certiora ,
De pumilionib, his ex Nonnoſo ifta
Photius Bibl . fol. 3. Ori anò rñç capo dy
ηλέoντι τω Νοννόσω, και την εσχάτω των
νήσωνκαλυντηκότι τοιόν δέ τι συνέβη . Θαύμα
και ακέσαι . ενέτυχε γάρ τισι μορφίν μεν και
ιδέαν έχεσιν ανθρωπίνην βραχυτάτοις δε ο
μέγεθος . και μελασι τήν χρόαν υπό δε τριχών
δέδασυμμενοις δια παντός τη σώματος . έποντο
δε τοις ανδράσι και γυναίκες παραπλήσιαμ . και
παιδάρια έτι βραχύτερα και των παρ'αυτούς αν
δρών . γυμνοί δε ήσαν άπαντες πλήν δερματι
τη μικρή τήνάιδώ περιεκάλυπτον , οι προβε.
βηκότες ομοίως άνδρες τε και γυναίκες , άγριον
δε ουδέν επιδείκυντο ουδε ανήμερον , αλλά και
φωνήν μεν είχον ανθρωπίνηνάγνωςονδε παντά
πασι την Διάλεκτη τους περ οίκοις άπασι .
( Nempe a Pharfan naviganii Norno
So , ad extremam Infularum appule
To ; sale quippiam arcidile , quod andi,
MAGICARUM
tu mirabile . Incidit enim in quofdam
Ipecie quidem formaque humana , fed
corporis mole breviſſimos, solore nigros,
pilis per totum corpus hirſutos. Por
ne viros veniebant autem ad mulieres
confimiles , & puelli adhuc - viris bre.
viores. Nudi porro omnes erant , niſi
quod pellicula quadam inguina obtegea
bant iam viri quam mulieres adulta.
Agioje vero nihil , aut ferum præfefe
rebant ; fed to vocem habebant huma
nam , dialeétum vero penitus ignolam ,
vel ipfis finitimis . )
QUÆSTIO XVI.
De nocturnis Sagarum conventibus ay
an vera fit earum translatio.de
loco ad locum ?
SUMMARIU M.
I Auctores ſententiæ negantis refellus.
tur , Solutis argumentis . Illuſionun
varia exempla
2 Subſtitui loco abeuntium aliquid.
3 Explicatur locus libr. de Spiritu
anima. 6. 28. Item c. Epifcopi
26. q. 5
4. Navarrus explicatus .
5. Auctores fententia affirmative , hæc
multis probata.
6 Translatio demoniaca predi&ta fu
tura tempore Anticbrifti. Anglicum
vetus exemplum , Mons Veneris
Doctor Edelinus , Puerulus Ave
nionenſis , Maguillon quid .
7 Coguniur. Jagæ adelle conventui
probatur exemplo quodam ex Grile
lando .
8 Defcriptio conventusſagarum ſa
lemnia adorationis , convivii , cho
reą , o
9 Sacrilegia , inun &tiones , translatia ,
oc.
..
10 Cur demon unguento utatur ad
tran /ve tioncm s que vis unguen
to inſit .
i Loca Matth . 4. v. 8. Luc. 4 .
verſic. 9, napadaußáveny
12 Ag
3
 QUÆ
LIBR
11.
1.
12 Ad transferendum aqualis vis de-
monis ♡ boni angeli contra Ulrio
cum Molitorem .
13 Exempla varia translationum Demo-
niacarum . Simon Magus , Abaris,
Badudus, Ericus , Berengarius, An-
gla venefica , Comes Mariſconenfis.
14 Puerulus quidam , Lucretia quædam,
O alia mulier Sabinenſis.
15 De Puella Bergomati , de muliere
vallis Telline .
16 De Lotharingicis ſagis variis .
27 De Hollando .
28 Probatur hæc non potuifele illuſoria
Ophantaſtica . Judicis curiofi fup-
plicium .
19 Cur Demon conventus inftituat .
20 De quatuor modis translationum .
21 Quo pacto queat Diabolus rem corpo-
team loco movere .
22. Pole damonem deferre, finedefariga-
sionehominis quem transfert , contra
Remigium .
Rinia
tationibus & conventibus illas dun
taxat cogitatione animi , & Diabolica
illufione intereſſe : hanc ſententiam cum
Luthero & Melanchtone multi ſectarii
tenuerunt : 1 fed & Catholici quidam , ex
Hiſpanis integro libro quidam Minorita
Fr. Samuel & auétor Fortalitii fidei, ejuf-
dem ordinis , & Martinus de Arles cano-
nilla ; ex Italis Ponzinibius integro fere
libro , Bapt. à Porta l.2. ſua Magie natu-
ralis, & cujus tempore res nondum fatis
explorata erat Alciatus l. 8. Parerg.c.22.
ex®Gallis Duarenus; Ærodius. ex Anglis
olim Joannes Salisbúrienfis lib. 2. Poly .
crat.c 17. in fin. ex Germanis , idem vult
Phil . Camerar . extremo c.72. operæ fuc-
ciſivæ , & Ulricus Molitor de Python.
mulieribusc.8. & hoc ſe ſentire fubindicat
Leonard. Vairusl. 2. de fafcina.c.13.Sed
nituntur argumentis parum urgentibus.
Quid enim Yoliſne id aſſeritur à mulier.
culis , ut excidit Alciato ? unde igitur tot
quotidie viri docti , clari , & ſecundum
fæculum prudentes idē fatentur , puniun-
turque ? Age ſint fæpe , qui à dæmone il
ludantur lenſibus internis externiſque
vin &tis & fepultis , phantaſia, etiam fortè
t VVieras Godelm . Agrippa . u li.
7. de Gan . ad lit. cin1 . * Epift. 72 .
ad, Nebri, y Epi. 101 .
XVI
153
.
.
læſa perturbataque : age , queat diabolus
læſis corporis viribus & anini faculcati
bus plura homini perſuadere , quam vel
vini copia oppreſli, vel melancholia x
gri ſeſe videre arbitrentur , ut docet D.
Aug. « fint ſane tria phantafmatum ge
nera , quod ab eodem optimè x notatum ;
quid tum poſtea ? quid aliud ex his inferre
queas , quam pofle ſagas decipi , ſemper
autem illasfalli hinc non confequitur :
Nec amplius probat , quod ad Evo ..
dium y fcribens , de viſis prodigioſis ideni
prodidit : fatemur enim tunc animas non
emigrare ex corporibus , & Bodinuin id au
fum afferere,deteftanjur:fatemur fępè ſen
ius corporeos planè conſopiri, adeoque
efficaciter has imagines obverſari , ut ex
perrecti credant ſe audiviſſe , vidiſse &
fecifle , quæ numquam contigerunt . Nec
ignoro exempla multa hujus deceprionis ;
ut de reo ; qui ſe in Ditis regia fuiſſe dio
ctitabat 2 , de Gennadio , qui ſe cho
ris beatorum interfuiſſe putabat a : de
apparente , eumque docente b ; de pa
tre , qui clara luce filiam fuam vi
dens , fe vaccam cernere , putabat ri
Nec urget , quod eorum corpora in
venta lint ſæpenumero eodem loco ja
centia , nec inde mota fuiſse , ut de
variis narratum ab Olao , Toftato ,
Grillando, & aliis ; & huc pertinens
illud in vita D. Germani, de mulier
culis convivantibus ut videbantur, &
tamen domi repertis dormientibus : &
quæ hujufmodi alia , his enim nihil
amplius probatur ; quàm decipialiquan
do ' has mulierculas . Sed ſemper ita
fieri non probantur . Vim quidem ali
quam haberet argumentatio illa Alcia
ti quærentis ; cur non potiùs in con
ventu cacodæmonem loco mulieris
quam in lecto cum marito fuiffe dica
mus ? ſi ſola niteremur præſumprione:
nunc non illa movemur , fed unani
mi omnium ætatum , & nationum , &
utriuſque ſexus etiam Eccleſiaſticæ fun
& tionis , & ordinis nobilium reorum
confeffione ; contra quain nulla vim
habet præſumptio . Michol patris fate
lites decepit in Davidis locum fubfti
V tuta
z Alex. ab Alex. 1. 6. Genial dier .
a D. Aug. l. 18. de civ. Dei c. 18 .
b vita S. Macarii .
 154 DISQUISITIONUM MAGICARUM
cuta ſtatua c : fic etiam poteft & ſolet liorum , & in DamaGi ( fi ipfe au &tor )
dæmon abſumpto corpore, & in lecto Vitis Pontificum & in Decretis Bur
locato decipere maritum . Nam ſtrige chardi lib . 10. c. 1. & Juonis p. 11.
ad conventum profecta , ne maritus 6. 30. & retentus fuit in Decreio Gra
eam abelle deprehendat , ſoleteum con- tiani juſſu Gregorii XIII. Pontific. cor
ſopire , vel quid aliud fupponere , quod recto . Malo cum Turrecremata ibi
earum vicem fuppleat , ut maritus exper- Vietor. n. 32. Baſino , Alphonſo à Ca
gifcens uxorem eſse putet: docet hoc actis ftro & aliis reſpondere , quædam in
judiciariis Bertrandus .Quedam ( inquit) illo Canone narrari , quæ per naturam
conftrix Forpachii Cal. Sept. 1587. id rerum à dæmone perfici non poffunt
ſe sæpe feciſſe prodidit , atque ad so ut alloqui & coram cernere Herculem
piendum tali fomno maritum , fæpenu- & Achillem , qui funt in inferno : item
mero illi aurem vellicale , dextra manu equitare ſuper veras beſtias , quæ tan .
co prius illita unguine , quoviam ad hu- ta ſpacia tam cito , & per aerem con
jufmodi conventus affe&tans folebat ſe ficere nequeunt : item equitare cum Dia
ipſa inungere : Eller uxor decani in Ot- na vel Herodiade , cùm nec ulla fit
tingen , codem loco da die , infantis Diana Dea , vel fuperftes numen , nec
culcitram : Seichen May à Speir- Herodias illa faltatricula ullibi in ter
shen ſcopas fuppofuiſſe memoraverunt , ris equitet , in inferno cruciata : item
poftquam eſsent nomen ſui dæmonis pre- agnoſcere ullam divinam paturam ,
fara , ficque maritis fucum fæpe fecif- præter Deum : quare hujuſmodi allere
ſe . Homburgi non . Junii 1590. Maria re , revera hæreticum eflet . Alia verò
uxor ſartoris in Metzer Eſch , ſtramen- in eodem Canone memorantur , qux
torum faſcem veluti unguine infufca- nec rerum naturæ repugnant , nec vi
tum , qui ftatim atque ipla domum eletres Satanæ fuperant, ut eft hoc ipſum
3.reverta, evaneſceret. Catharina Ruffa de quo nunc agitur , & talia non ne.
ipſum dæmonem , fua accubatione , cjuf- gat Canon polle contingere , fed tan
modi vices aliquando geffiſe , declara- tum indicare voluit , non eſſe creden
vit . Hæc Nicol . Remig. d. lib. 1. 6.12. dum ſemper ea autot porÓTws ( in propria
Objiciunt præterea D. Aug. lib. de perſona ) contingere ; ſed aliquando
ſpiritu & anima cap. 28. ubi eadem imaginationis vitio tribuenda. vera ita
ferè verba habes , quæ in cap. Epifco- que Canonis explicatio eſt , eos hære- 4
pi. 26. 9.5 . ubi qui hujuſmodi næniis ſeos damnari , qui fagis aſſerentibus :
anicularum fidem præbent', videntur hæc omnia poſteriora cum prioribus di
excommunicari , Hic canon Achilles bi contingere , prout illæ narrabant .
eſt adverſariorum , hunc urgent, hunc Sufficit enim ad opinionis alicujus dam.
intorquent . Refp. librum illum non nationem partem ejus aliquam fidei
eſſe D. Auguft. nec etiam D. Grego- contrariam eſſe , quia verum eſt ex in
rii , cui tribuit Joannes Beetzius Car- tegra cauſa , falſum ex quovis defectu.
melita , in 1. præcept. expof. 4. cap. Aique ita interpretor dicta Doctoris
4: ſed Hugonis Victorini , vel Hugo- Navarri d ſatis perplexa locutione non
nis Eteriani : & cujuſcumque Gt , non paucos decipientis. Unde apparet ne
eſſe aliam ejus fententiam , quam præ. que Canonem illum
di&ti Canonis. Quidam elevant aucto- Hugonis repugnare communi fententiæ
ritatem Canonis , quia fit concilium Theolog. vel Quæſitorum & judicum
tantùm Provinciale , quod errare potue- receptæ praxi . Sed de hoc Canone
rit : ſed mihi non placet ed confugere . agendum copiofiflimè libro quinto.
Alii negant effe concilii Ancyrani , Denique argumentatur Alciatus; Con .
ed quod in Concilii hujus exemplari- ventus hujus perſonæ omnes interdum ,
bus Græcis aut Latinis hodie non ex- nomine JESU pronunciato evanuerunt,
- Het : verum ' neque hæc folutio mihi erant itaque phantaſticæ , & non cor
placet: quia Canon reperitur in qui poratæ perſonæ , quia corporea res fic
buſdam antiquis collectionibus,Conci- nequit evaneſcere . Refpond. Sagas quæ
CQQ
ds. 11. Manual. n. 38; cReg. 19,
 LIBRI II. QUÆ ST. XVI.. 155
r. conventui interfuerant , non evanuiſſe : Secunda ergd opinio eſt , quam ve.

II fed præítrictis cernentium oculis , à riſfimam judico :-Nonnunquam verè fa

fuis dæmonibus celerrimè aſportatas gas transferri d dæmone de loco ad lo
fuille : & fic dici evanuiffe , large & cum , hirco vel altero animali ( phan
impropriè fumpto vocabulo , pro de- taltico , ut plurimum , hoc eft ", da
ht
fierunt videri . Neque hoc diffimulan- moni aſſumenti & formanti corpus ae
dum videri Alciatum velle , non reum vel etiam hominis in forma
poſle dæmonem corpora loco movere : eas aliquando ternas quaternaſve fi
idcirco enim contendit non fuiffe Chri- mul aſportanti ) vel arundini vere , fco
1
ftum Dominum à Diabolo in pinnacu- parumue baculo etiam vero , fed acto
lum templi , & montem excellum ſublevato à demone , inequitantes ,
fublatum : quod confirmat auctoritate corporaliter conventui nefario intereſſe
Orig. bomil. 31. in Luc. & D. Hieron . Hæc ſententia eft multo communior
in Matth. & temerè credidit hoc di . Theologorum , imò , & Juriſconſulto
his
centi Alciato Phil. Camerarius oper. rum practicorum Italiæ , Hiſpania
l Germaniæ , inter Catholicos tenent
fuccif. cap . 72. Sed poltea docebo lon-
6
ge plures Patres contrarium tenuiſſe : etiam ſcribentes plurimi . Alb. Ma
imò D. Hierony. nihil habet , quod gnus apud Cantipratenfem lib. 2. cap.
pro Alciato faciat . Origenes eis aper. 57. part. 19. Cirvelus de ſuperſtit. P.
iè refragatur. nam verba mutilata ci- 2. capite primo, Guilhelm . Neoburgen .
tat Alciat. objectionem poneos , re- lis mox citandus . Turrecremat. Yup.
fponfionem Origenis omitiens. Grilland . libro ſecundo , de ſortileg.
Objicitur etiam experientia , quod quæft . 7. n. 8. ubi fatetur ſe fententiam
inunctæ , aliquando non translatæ ? mutaſſe , Baſinus de artibus magic..
fed repertæ jacentes eodem loco , ubi propol. 9. Remig. libro primo Demono
ſe inunxerant: hoc de una Abulenſis , lat. cap. 14. 24, 29. Auctores Mallei
de tribus vel quatuor teſtatur Spineus, non uno loco , Penna in Direct. Ingui
de aliis alii . Reſpond. cum Spineo c. fitor. part. 2. comment. 68. & alii. Pet.
30. a 31. hujus rei varias eile cau- Damian. epiſt. 4. 6. 17. & recentiores
fas 9 tum ex parte Dei , tum ex par- Medici , ut Ronſleus mox citandus lie
te dæmonis . Ex parte hujus : quia bro ſecundo, de morb. venef cap. 8. O
! quando ipfi utilius eít , tunc fagas de- lib. tertio 6. octavo. Ceſalpinus inveſti
cipit , eas loco non movendo : ut lic gat. demon, cap. 20. & Theologi cre
8/ Judicibus & Principibus perſuadeat bro numero hoc aſſerunt , rem diligen
falſa effe , quæ de salibus tranſvectio tiflimè diſcutientes , Joan . Dodo in
nibus feruntur , atque ita juſtitiæ exe- Apolog. contra Franc. Šamuelem , Guil
hi cutionem in pediat . Pactum ergo fru- helm . Pariſiens. p. ult. de univerſ.cap.
Mratur , quando majorem humano ge- 23. Silveſter in verb. hærefis, num. 3
4 neri perniciem inde fperat : pactum Abulen ). in 4. 6. Matth. quæfi. 47.
fervat quando Deus ei permittit , & Beetz . dict. c. 4. Vict. ubi ſupra Ca.
ipſe ſperac_fe lic plures illaqueaturum . jetan . 2. 2. qu. 9 s . art. 3. Alphonf. d
Quod ad Deum , finit ut plurimum , Caftro libro primo , de juft . beretic .
fic exigentibushominum peccatis , Dia- punit. cap. 16. Sixtus Senenſis libro 6
bolum pacta cum Magis inita ſerva. quinto , bibliot, annot. 73. Creſpetus de
re : aliquando impedit , ut quando Ju- odio Satane difours. 15. libro primo .
dices curioſitate moventur ad hujuſmo. Sebaftianus Mich. in Pneumalog . Ar
di explorationes : ut fic Judices in glez in 2 : quæft. unica de arte magica
peccati pænam confundantur , & quali a. 4. diffic. s. Petr. Binsfeld . d . operis
excæcentur . Utrumque juſtitime. Ex concluſ. 11. Spin &us contra Ponzini
$ iifdem caufis nonnunquam vult dæ- bium , Ananiasli. quarto de Natur.de
mon , & hoc ei Deus permittit , ipfas mon. Et nonne Antichriſti tempore ta
loco movere , & pro ipſis fimulachrum les conventus agnofcit futuros D. Hy
earum illic relinquere , ut putentur polit. Martyr.lib. de conſummat, faculi ,
con translatæ , fed illic temanGffe . haud longe a princ, hos novere leges Sa
V 3 licx ,
 156 DISQUISITIONUM MAGICARUM

licæ , ut patet ex lib. decimo feptimo . rum Regi pro munere oblatumeft: ac des
Et Lambertus Danæus Calvinianus fcri- inde fratri Reginæ David , Jcilicet Scom
bit Genevæ conventum eſſe ordinarium torum Regi , contradictum , annis plus
propè fummam ædem , ut ex eo refert rimis in theſauris Scotiæ fcrvatum eft ,
Creſpetus. Sed accipite verba Hippoliti : ante annos aliquot ( Kicut veracire.
Tunc iniquus ille elato animo demones latione cognovimus ) Henrico II. illud
fuos congregabit humana ſpecie (noone ſic aſpicere cupienti à Rege Scocorum Guil
in conventibus tripudiant & commiſcen- lielm . refignatum ( lib . 1. Rerum Ang.
tur cum trigibus :) eos qui illum ad cap. 38. talcs montium receſſus , vul
Regnum invitarané faftidiet : animaſque gus folitum nominare montem Veneris
multas inquinabit , quippè Principeseis qualem tradunt etiam in Italia propě
conftituet ex dæmonibus . ( Facit hoc quo. Nurlinum lacun effe , ut patet ex Epilt.
ridiè Diabolus fuperior , dum ſuum cui- 46. Æneæ Silvii . Si mavis exempla
que ftrigum dæmonem magiſtellum ato recentiora & clariora Robert . Gan
iribuit . Tertullianus lib. de anima c . de gui . Generalis Ord. S. Trinit. lib.
fomniis, affirmat, domos quoque homi- 10. Hiftor . Francor. ita fcribit >
num demoniis patere , nec tantum in adi- tempore Guibel. Edelinus Theologus
ris, ſed etiam in cubiculis homines eorum Doci. S. Germani de la Haya Prior
imaginibus circumveniri. ) apud Ebroicas ad perpetuum carcerem
Videte nunc quo pacto hoc myſterium damnatus eft , ob falja Religionis cra
iniquitatis opereturjam olim , hucenim men . Nam cùm illuſtris cujufdam fem
arbitror referendum quod abs Guilhelino mina amoribus teneretur , neque ejus con
Neubrigenliin hunc modum traditur, In ſuetudine frui facilè poflet , damonem
Provincia Deirorum haud procul d loco Patronum fibi adhibuit , eum in arie
nativitatis meæ , res mirabilis contigit , iis ſpecie adoravit : à quo postea do
quam à puero cognovi. Eit vicus aliquot ctus ſcopam fumere , aique inter femo
à mari Orientali miliaribus diftans juxta ra equitis inftar ponere , brevi moment.
quem famoſa illæ aquæ , quasvulgo Viſpeto quo volebat ſe traducebat . Inter (tri
vocant. Ex quo vicorufticus quidam ad ges Avenionenfes ( ut narrat Mich.
falutandum amicum in proximo vico com- Pneumal. fchol. 6.) puer captus fuit ,
morantem profe &tus, multa jam no&te mi qui Judicibus nårrabat fe à Patre in Sy
nùsfobrius remeabat . Et ecce de proxi- nagogain ( fic Conventum vocant ) de
motumulo , quem ſæpius vidi, o duobus ductum , & ibi vidiſſe patrari niultas
vel tribus Jiadiis abejt , voces cantantium , nefaria & horrenda , itaq; conterricum
o quafi foſtive convivantium audivit : muniviffe fe figna ulo Crucis , & di
Miratus quinam in illo loco folemnibus xille : Jefu , quid iftuc rei ? ſimulque
gaudiis intempeſta noctis ſilentium rum- cum dicto turbam totam diſparuiffe &
perent , hoc ipſum curiofius infpicere vo- ipſum ſe folum ibi deprehendilse : po .
lust , videnſq; in latore tumuli januam ftridiè domum rediſse , quæ tribus à Sy .
patentem , aceeffie introſpexit , vidit- nagoga miliaribus aberat , & patrem ad
que domum amplam luminoſam , ples Judices detuliſse. Unde & puero in vici
namque difcumbentibus tam viris , quam nia nomen indicum Maſquillon ( hoc elt ,
faminis , tamquam ad folennes epulas. parvus fortiarius ) hunc que puerum cùmi
Unus autem miniſtrantium cernens flan . ipſe Michael itta fcriberet anno 1582 .
tem ad oftium , obtulit illi poculum . Quo adhuc Avenioni captivum fuiſse . Aliud
ille accepto , conſulto nolure bibere , fed conteſtatius accipe ex Grillando , cujus
effufo contento continente retento, con verba non pigebit ad ſcribere . „ Quoneitio
riiusabait , factoqıse rumulu in convivio u pè homagio ) faéto ſtarim unum de 7
pro fublatione vaſculi e perfequentibus monem conſtituit ( ipfe princeps dc
rum convivis , pernicitate jumenti quo » mon ) ad cuſtodiam ipfius mulieris
uehebatur evafé, & in vicum cum infigni , quam nunquam relinqueredebeat, fed
fe prada recepit . Deniq ; boc vaſculum 2 illa infervire in omnibus , quæ ipfa co
materie incognitæ , coloris infoliti , aga » piet , & quotieſcunque contigurit ad
forme inufilabs llcnrico jenitri Angloo lados accedere, hoc iple marimnabii mto
 LIBRI II . QUÆST. XVI. 137
» lieri , & illam deferet , & inftruet. ille afcendebat per aerem , & brevil
de » qui quidem dæmon aſſociatur ei , fimo tempore deferebat ipſam uſque
Com » tanquam maritus uxori . fępè acce ad nucem Beneventanam , & ibi fua
dunt ad congregationes illas , ubi viter deponebat , & c. , ) reliqua et
4. maxima mulierum numeroſitas con- iam refert conſentanea his quæ alii ci
1 gregacur , & non vident illa in men- tati DD. fcripſerunt ſolere in conven
,, te , aut intellectu , aut in apparen- tu contingere . Nam præcitati Theologi
, tia ; fed in vera & naturali forma adferunt varia exempla , & confeffiones
accedunt ad loca prædiéta , hoc mo- reorum , qui omnes conveniunt in cor
do & ordine . Videlicet , quia pri- porali delatione , modo , & cæremoniis
į, mum per unum vel duos dies ante conventus & aliis circumftantiis: Qua
, quam fiat coogregatio , intimatur ſibirum præcipuas fummatim hic ex fequar ,
per dæmonem illum , qui eſt ad ip- additis nonnullis , quas accepi à Per.
farum cuftodiam conftitutus , quali- Orano , V. Cl. mihi doctrinae & inte
,, ter nocte tali & tali hora fe præpa- gritatis nomine , ( ut fratre ) caro , qui
» ret ad veniendum ad ludum : quæ præfuit anno 1597. & 1598. Quælitoris
> mulier , fi haberet juitam cauſam im- & Judicis functioni in Stabulenfium fa
pedimenti, deducit & auditur , dum- garum & lamiarum cauſa . Quoad ba.
modo fit caufa vera & excufabilis , culum notat Sebaſtian. Michael. d.ope
, quæ legitimè excuſare poflit : alio- ris Schol. 7. Abrah. Ezræ filium Levit.
» quin li fingeret habere caufam , quæ cap. 19. prohibitionem maleficii fic in
nulla eflet, ut non accederet , non terpretari , ' Nonfacietis experimenta per
9 deferebatur invita , fed remanebat figuras, per opera , per motus , per dies ,
in domo ſua ; nihilominus pro pee per horas , & his verbis pleraque fole
na fui mendacii adeò fortiter crucia- mnia ftrigum comprehendiffe , per fie
batur à Dæmone , & in mente & guras , intelligere circulum , de quoja iza
in corpore maximis & continuis do- egimus , per baculum , virgas quibus u
loribus & ægritudine intrinfeca vel tuntur ad maleficium hoftiis , & aliàs
extrinſeca tam fortiter vexabatur , quibus in paB Sopcastige ( divinatione per
» quod diu noctuque nihil penitus quie- virgam , ) & arundinem feu fcopæ ha
„ tis haberet , ſed femper tribularetur , ftam cui inequitant transferendæ : gau
& omnia quæ ipſa ageret evaneſce. dere autem virga Diabolum , ut imite
,, rent & perirent in fieri : adeo quod tur virgam Molis miraculorum effectri.
neceffe fuit , ut tot inala ceflarent , cem , vel aliam illam floriferam Aa .
» quod peccatum ſuum fateretur , & ronis . Hunc baculum porrd inungi fo
u promitteret etiam medio jurejuran- lere unguento confecto ex variis rebus
» do , quod amplius non recufabic ac- infultiffimis maximè ex unguine in
cedere . Cùnı verò promitteret ac fantium necatorum . quanquam aliquan.
acceffuram , ftatim adveniente no . do , non baculum , fed vel crura , vel
" cte & hora, evocabatur voce qua- alias fui corporis partes illinunt , ut pa
is dam , velut humana ab ipſo dæmo tet ex verbis Grillandi , & ex fententia
, ne , quem non vocant dæmonem , fed Avinionenſi, quam exhibebo totam lib.
%, Magifterulum , aliæ magiftrum Mar. 5. Poffet fine anguento : fed hoc vult
tincitum , Gve Martinellum . Quæ copiofum adhiberi , ut quamplurimos
> fic evocata , mox fumebat pyxidem infantes interimant, opinantes Gne hac
unctionis , & lipiebat corpus fuum in pinguedine ſe ad conventum deferri non
quibufdam partibus & membris, quo pofte . Inticio eſt, quod prima vice di
linito exibat ex domo & inveri. bat cit fufficere unguentum commodato ab
* femper magiſterulum fuum in forma aliis acceptum , poftea necellarium eile ,
%, hirci illam exfpeétantem apud ollium , ut ipfemet fibi illud ex infanticidio prx
fuper quomulier ipla dixit quoctequi- parent.
tabat , & applicare ſolebat fortiter Sic ergò inun & tæ folent devchi infi- 8
# manus, ad crines & ftatim hircus dentes baculo , furcæ , vel coto , vel
cre
 ONUM
158 DISQUISITI MAGICARUM
cremarhræ , impoſito uno pede , vel vel quatuor cibis , interdum delicatif
infidentes fcopis aut arundini, vel tau. limis , interdum valdè inſipidis & in
ro , fui , hirco aut cani ( quorum om-' fullis onuftæ , quibus pro dignitate
nium exempla prodidit Remig. lib. 1. 6. aut opibus Singuli locantur , aliquando
14. ) Sic inquam folent ad Yudum bom fuus cuique dæmon adlidet , aliquando
na ſocietatis ( ut in Italia vocant con- malefici una ex parte , fuus cuique dz
ventum ) deferri, ubi ignis ut pluri- mon ex adverſo . Nec menfe fua deelt
mum accenſus teter & horridus , ibi benedi&tio cætu hoc digna , verbis con
dæmon conventus præſes in ſolio fedet, ftans planè blafphemis , quibus ipſum
forma terrifica : ut plurimum hirci vel Beelzebub & creatorem , & datorem ,
canis ; ad illum accedere adorandi gra. & confervatorem omnium profitentur :
tia , non eodem modd , interdum com . eadem fententia eit actionis gratiarum ,
plicatis genibus fupplices : interdum quam ſubdunt meolis fublatis . Legi
obverlo tergo ſtantes , interdum cruri- formulas , manu famoſiſſimi cujuſdam
bus etiam in altum jactis, nec capite malefici notatas . Convivio interfune
in anteriorem partem prono , ſed re facie interdum aperta , interdum vela
ſupinato , adeo ut mentum ad coelum ta larva , linteo , vel alio vela mine ,
feratur , tum candelis piceis oblatis , aut perſona ; fic etiam perfonati fre
vel unblico infantuli, ad ſignum ho- quentiùs, polt convivium quiſque dæ
2 magii eum in podice oſculantur. Quid ? mon ſuam quam cuſtodit difcipulam
quod & mille ſacrificium aliquando , manu prehendit ; & , ut omnia fiant
per ſummum ſcelus æmulantur, & a ritu quàm poflunt abſurdiſſimo , dorlis
quę luſtralis , & limilium rituum Ca- invicem obverlos , & in orbem junctis
tholicorum lib. 3. ex viti eruditi , manibus jactantes capica more fanati
fenatoris Clariſſimi Raymundi narra- corum , choreas ducere ; nonnunquam
tione oitendam . Inſuper liberos fuos. candelas accenſas manu tenentes , qui
Diabolo illic offerunt , ut annis fupe- buſcum antè dæmonem oſculantes ado
rioribus mater Cunonis Roverenfis , rarant , & cantare feſcenninos in ho
apud Binsfeldium , & anno 1458. quae norem dæmonis obfcæniſſimos , vel ad
dam alia tres liberos ſuos apud Jaque- tympanum futulamve ſedentis alicujus
rium cap. 7. ſed inquinatillimum [ a- in bifida arbore faltare , omniaque ri
crificium idoli Moloch , fecundum in diculè & contra cæterorum morem pe
tramque interpretationem , aequiter & tagere. cùnı ſuis amaliis dæmonibus
crudeliter repræſentant ; cum proprios fodiffimè cominiſceri.
vel alienos filios dæmoni offerunt , & Quando facrificia fiunt , fieri folent
accidunt , aut femen ipſum profuſum facim initio peracta adoratione : Sa
ei dicant , ut fcelerariſfimus ille magus crificia tamen etiam extra conventum
qui cum muliere in templo venerem fæpè faciunt . Denique addunt , quein
exercens , femen ſacro chriſmati mi- que narrare ſua ab ultimo conventu fa
fcebat, quod narrat idem Jaquerius fla- cinora , quæ quò graviora , & magis
gelli fafcinar. fol. 58. aus denique com execranda fuerint ,co collaudari uberi.
munione fumora facram hoſtiam , in us : fi nulla Gint, vel non ſatis atro
ore aſſervatam , & extractara , dæmo- cia , verberari ſegnes atrociſfimè à dæ
ni oblatam , coram eo pede conculcant , mone, vel à malefico quopiam ſenio
ut multæ ítriges inquirente laquerio re : ultimo pulveribus ( quos aliqua
confellæ fuerunt. cap. 8. ſcribunt eſſe cineres hirci illius , quem
His & fimilibus Aagitiis & abomi- dæmon affumpferat , & quem adora
Aationibus execrandis commiflis inci- rant , fubuo coram iliis flamma ab.
piunt menſis allidere , & convivari de fumpti ) vel venenis aliis acceptis ,
cibis , quos dæmon fuppeditat, vel iis fæpè etiam indicto cuique nocendi pen
quos finguli attulere : Interdum tri- fo , & propunciato Pleudothei dæmo
pudiant antè convivium , interdum poſt nis decreto ; Ulciſcimini vos : alioqui
illud : foleat diverfæ menfx efle , tres moriemini : u : agnofcas legem Carita
 LIBRI II.
tis legi contrariam ; ſuas quemque do-
mos , fi propè fine pedibus , lin diſtan-
tiores , ut adve&ti , repetunt . Conven-
cus , ut plurimum ineuntur , vel noctis
mediæ filentio , quando viget poteftas
tenebrarum , vel interdiu meridiè , quo
funt qui referant illud Pſalmiltæ notum
de dæmonio meridiano , & Abenezra
fcribit à Magis certos dies & horas ob-
ſervari. Noltre itriges videntur in di-
verſis regionibus varios habere fatos
dies . In Italia frequentant noctem quæ
feriam fextam præcedit ( Sic Comanus
in lucerna ) idque circa noctis medium
( utait Séb. Mich. fchol. 7. ). Lotha-
ringicæ Itrigés conveniunt noctibus quæ
præcedunt feriam quintam ,, & diem
Dominicum , tefte Remigio lib . 1. cap .
14. apud alios legi noctem quæ præce-
die feriam tertiam .
Poffet dæmon eas tranferre line un-
guenti uſu , ( ut dixi ) & facit aliquan-
do , fed unguento mavule utivariis de
so caulis . Aliquando quia timidiores ſunt
ſagæ quam ut audeant ; vel quia te-
nuiores ſunt ad horribilem illum Sa-
tanæ contactum in corpore aſſumpto
ferendum , horum enim unctione fen-
fum obftupefacit aliquando , & miferis
perſuadet vim unguento ineffe maxi .
mam . Aliàs autem id facit , ut ſacro-
fancta à Deo conftitura Sacramenta ,
mimicè adumbret , & per has quali cæ-
remonias fuis orgiis reverentiæ & ve-
nerationis aliquid conciliet . Nihil ve
rd ad translationem conferre vin un
guenti , vel indè patet , quod etiamſi ,
qui ftatuto conventus tempore ex cu-
rioſitate quadam cupientes conventui
intereſſe ſe unguento illinant , & re-
vera per aerem ed devehantur , ( Deo
id , ut multoties probatum , ad pu-
piendam incredulam curiofitatem tam
temerariæ audaciæ permittente ) ta-
men fi quis fide firmus , caritate arma
tus , ad fraudes dæmonis revincendas
diflipandaſque ad fidei veræ confirma-
rionem , eo fe unguento inungeret ;
procul dubio ( ut rectè Binsteld. :)
nulla ſequeretur translatio. quia hic
e Aug. lib. de divinat. demor. cap. 3.
Thom. 1. p.g. 110. a . 3.
f Matth . 4. v . 8. Luc. 4. v. 9.
QUÆ S. XVI. 159
omne pa & um cum dæmone ceſſat , ne
que id Deus eſfer permiſſurus. Et pro
pterea , quando extra conventui defti
nata tempora feſe ioungerent fagæ non
advolarent, nec auferrentur, eo quod
id paétæ non fuerunt. Sciunt hoc &
ideò non unguntur , niſi audito con
ventus figno ; aliquando monentur à
fuo Martinello , aliquando à vocibus
prætervolantis comitatus Sagarum Re
ginæ , aliquando aliter juxta Spineum
c. 30. Sunt tamen quidam malefici 9
quiex peculiari pacto , ad certum quod
dam lignum , fivè unátionem , five pi
lei aut pallii poſituram , five quid'a
liud , quando volant , alid deferuntur :
ſedProb
quod dixifrequentius eft. His poſitis,
atur hæc translatio corporea
Primò , quia non poteft dari quid
quam , quod eam reddat non poſſibi
lem . quid deſit ? non deelt corpus
movens ; nam diabolus corpus aſſumit ,
nec adeft vel obſtat corporis mori re
fiftentia , vel gravitas ; quia longè ma
jor eſt vis dæmonis 'moventis qui
montes loco movere poſſet. nec obltat
celeritas motus ad locum remotum fpa
tio temporis brevis : hoc enim valet
efficere agilitas & vis naturæ angeli
cæ , juxta Divum Auguftinum & B.
Thomam , é nec Deus id non permit
tit. exſtant enim permiſſionis innume.
ra ferè exempla , quædam etiam S. S.
clariſſima . Citant nonnulli primo lo
co Chriſtum Dominum bis le paſſum
fuiſſe à dæmone tranſportari f , quod
de malo ſpiritu accipiunt Origenes
Ambroſius , Chryſoſtomus, Auguſtinus ,
Gregorius , Strab . & alii : hoc exem
plo non utor , quia licet multi Patres
indicent per aerem Chriftum à dæmno
ne volentem raptum , deportatumque
fuiffe ; magis tamen placet , cum Ori
gene & Euthimio , ductum duntaxat ,
& præeunte diabolo ſecutum Chriltum
fuile , & fic in pinnaculum , & in
montem aſcendiſſe ; quod apertè Di
vus Lucas infinuavit ; nec obftat Di
vusMatthæus , nam sparapléves non 11
rarò fignilicat aſumere ducendo tantum g:
& fic
- g Matth. 1. v . 20. do 24. 6. 2. v.
14. og 20.
 160 DISQUISITIONUM MAGICARUM
& fic hoc loco quoque interpretantur gum eadem nocte Romæ fuille , & ia
homines eruditi b : ided iftud exemplum Turonenfi Eccleſia lectionem decan
non multum urget . Secundò loco adduci talle tradidit in Chronico Nangiacus.
folet , dæmones ingreſſos porcorum gre Anno 1045. refert N. de prodigiis in
gem , eos in mare præcipites egille i . Anglia quandam veneficam à dæmo
firmior adhuc locus eft quem 3. adfe- ne palam equo nigro impofitam , &
runt , nempè Philippum Diaconum à per aerein abveetam , cui fimile exem
ſpiritu ex deſerto in Azotum delatum k : plum de Matiſconenli Comite , ex ve
& Habacucum capillo in Babylonem nerabili Petro Abbate Cluniacenſi , lib.
translatum ad Danielemt. Ad hæc lo- feq. referetur , de vetula ex lebeté fal
ca reſpondet Ulric. Molitor , malè nos titante , Cæfarius lib. i't. miraculor. Sub
ab Angelis bonis ad dæmones argu- fix . de maleficis Atrebatenſibus Mejerus
mentari, ed qudd Angelorum hac in egit anno 1459. Chron. Flandr. Vin
re longè major fit vis ac robur , quàm centius ex Petro Damiano refert de quin- 14
12 dæmonum . Solutio iſta mendoſa elt , quenni puero nobiliſſimi cujuſdam vi.
quia motu locali non eft cur dicamus ri ; puer Monachus factus , quadam
Daturaliter plus bonum Angelum , quàm nocte aſportatus , manè repertus fuit in
malum poſſe : & Theologorum com- piſtrino clauſo , & interrogatus , dixit ;
munis fchola concedit diabolos retinuif- fe per quofdani ad magnum convivium
ſę quæ nacuræ dotes erant , amififfe delatum , & comedere juffum , & po .
quæ gratiæ erant m . Cùm ergo bonus ſtea per ſuperiora pittrino immiſſum q .
Angelus Habacucum tulerit , permit. Paul . Grill. libro fecundo de Sortileg.
tente Deo , poterit & Diabolus homi- 9. 7. narrat anno 1524. libi ut Inqui
nem transferre. Quid mirum hanc de- fitori oblatam quandam Lucretiam ;
mones Deo in humana corpora po- quæ dum ex congregatione ludorum de
teftatem recipere, qui longe majorem portaretur domum , & fub auroram ma
in animæ deceptionem acceperunt ? tutinus campanæ pulſus, quo ad oran
Probatur etiam id experientia tot dum populus vocatur , fuiſſet auditus ;
exemplorum , ut , ſine protervia , quis fubitò illam à dæmone vectore prope
diſſentire nequeat . Gravillimi ſanctiſ- Auvium in agro fpinis obfito dereli &tam .
13 Smique patres referunt n , Simonem Forte juvenis ei benè notus , illac tran
Magum coram Petro , alarum dæmo- fibat : eum ergo miſera nomine pro
niacarum remigio in aerem ſublatum , prio advocat , juvenis videns totam nu
volitare viſum . fimilia de Abari Scy- dam , præter verenda femoralibus con
tha leguntur o . Badudum Britanniæ re- tecta , & paflis crinibus , accedere for
gem hac arte volandi , ſed & infelici midabat. Perfiitic illa blanditiis allice.
exitu parem , nobis proponit Anglorum re , tandem appropinquavit , & quęſi
hiſtoria p . De Erico Suecorum rege , vit habitus & moræ ed loci cauſam :
quod in quam partem pileum verte- illa primum alia omnia prætexere , &
ret , in eam fubitò aſportaretur regio . multa mentiri : donec juvenis incredu
nem , auctor eſt Joann. Magnus , Got- lus negavit fe illi opem laturum , di
thorum Suecorumque hiſtoriographus li vera fateretur : illa fidem fecreti fti
lib. 17. Berengarium hereticum , & ma- pulata , confitetur quod fibi accidiſſet ,
& qua
h Helelius Maldon . in March. o Herod. Melpomen. Nazianz. ep. ad
i Marci 5. v. 13. Mat. 8. v. 32. Baj. 22. Orig. l. 3. contra Cels.
k Act. 8. v . 26. 40 . p Polydorus l . 1. bi. Angl. Pontius
Dan. 14. v Virunnius compend. hiftor. Britan. "
mlia pori D. Biony. Thom . Ob alios. idem annales hoc memorani de Olive
Malleus p. 2. c. 3. Caftro d . l. 2. c . 16. rio Malmesburienfi quem Naucletus
n Clem . Roman. 1. 6. Conft. Apoſt. y Vincentius Elmerum vocant .
Egeſip. l . 3. hi. Arnob. l. 2. contr. gen. 9 Vide Malleum malef. part, 3.
Cyrillus Jerof. Catec. 6. Epiph. Amb. cap. 3 .
Maxim . Ooo alii ,
 LIBRI II. QUÆ
& qua ex cauſa Juvenis eam fe-
creid domum fuam perduxit & illi daretur , dixit : Nunc laudetur Deus ,
multis ab ca muneribus donatus fuit .
Sed . candem datæ fidei immemor ren
uni atque alteri narravit : fic paula-
tim ſparſo rumore , & mulier capra ,
& juvenis teltimonium veritati perhi-
bere coactus , hæc omnia Grillando
narravit . Subdit , & aliud his verbis ;
Mulier quadam Sabinenſisdiæcefis hanc
profitebatur diabolicam artem ; de qua
cùm maritus fufpicionem haberet , in
terrogavit eam pluries , que ſemper ne-
gavit . Maritus verò in fufpicione ſua
perſifens anxiè veritatem perquirebat
qui adeò aftutè fe geffit, quod vidit ile
tam quadam nošte je unguento quodam
urgentem , qua unétione perasta vidit ile
lam celerrime, quaſi avem recedentem ,
e ex fuperiore domus folar :o ad inferiora
defcendentem : illam maritus ſequens
ut videret quo tenderet amplius
cam non vidit accedens ad por.
tam domus invenit eam claufam .
Que res magnam illi præbuit admira-
rionem . Die verò fequenti iterum marie
tus uxorem interrogai , quod anxiè ſoia
re cupiebat , oy illa conſtanter ( utan-
te ) le nefcire dixit. Maritus vero , ni
ampliùs negare mulier non poffet , apere
tè ei dixit omnia , qua nocte praterita ile
lam feciſe viderat : deinde fuftibus il-
lam percutit graviter , oduriora mio
natur verbera, niſi veritatem dixerit
quam fi aperiè expofuerit , veniam fe
illi daturum promifit . Mulier igitur ſe
jam celare non poffe intelligens , veris
tatem aperuit , ego veniam à marito pe-
quam illo maritus hac conditione
indulfit , ut illum ad tales congregatio-
nes adduceret : illa verò ut veniam im .
petraret , facilè perta ' promifit >
promiſum ex licentia Sarhana implevito
Adductus igitur ille ad locuń , ubi
ludi fiebant , ludum , dy choreas ,
cetera omnia contemplatus eft , ootana
dem ad menfam cum reliquis, ut ve-
ſceretur , fedens , cùm cibos inſipidos ju-
dicaret petiit fibi dari fal quod in
menja deerat > De quamvis iterum at-
que iterum periſſet , nunquam illi da-
batur .
Tandem cùm poſt importunam perj.
S. XVI . 161
tionem prolixamque expe&tationem , fal
quoniam jam venit ſal . Quibus verbis
prolatis demones , quia laudes Dei audi-.
re refugiunt , Jatim receſſerunt , creo
liqui omnes diſparuerunt, luminaribuf
que extinétis , manfit ille folus nudus ,
quouſque mand facto vidit quoſdam pa
flores , quos interrogavit , quænam efles
illa patria in qua erai , ilki verò , rel
ponderunt efe agrum Beneventanum ,in
regno Neapolitano. Quilocus diftabat d
patria viri per centum milliaria , ob quam
caufam , licet dives efet , coactus fuit
per viam mendicare , ut ad domum ſuam
redire pollet . Ad quam poftquam per
venit , ftatim uxorem fuam oblamie cri.
men accufavit , totam rem geftam
ut narrata eſt , coram Judicibus expo
fuit . Qui rem totam plenè , ut oporte
bat, examinantes ,- vera effe omnia quæ
diximus invenerunt , que etiam ejufdem
mulieris confeſſione confirmata ſunt . Hæc
ex Grillando, Franc. Alfonſus à Ca
ftro d . cap. 16. addens le mulra poſle
alia referre teſtimonia , quæ per fide
lillimos teſtes in Hiſpania contigiſſe co
gnoverat . Bartholomæus verò Spineus
Sacri Palatii Apoftolici Magilter quaft.
de ſtrigibuscap. 17.6 * [ equen, non minùs
çerta protulit, ex quibus unum adſcri
bam : Quandam ( ait ) puellam , que is
cum matre Bergomi morabatur , inven.
tam fuiße noéte Venetiis in thalamo ſui
affinis . Quam manè repertam nudam ,
recognitamque , quia conſobrina erat
cum interrogaſſent quonodo illuc veniſ
fet , aut ibi eſſet , quare ? plorans
illa , poftquam veftra ab eis fuit , hæc
que ſubdo , cnarravit , dicens : Hacno
Ete cùm in le &to vigilarem , vidi matrem
meam , que me dormire putabat , fur
gentem de le &to , Hoge exutam camiſia fe
quodam unguento , quod ex vafculo af
fumpfit de ſublateribus extracto , pe
pungentem corpus : ftatim affumpte
baculo quodam ibi præparato , in modum
equitantis aſcendens extra feneftram de
portata eft, à me nequaquam ax tunc
ibi vifa , cùmque ipſa quoque de lecto
furgens, meum , ut mater fecerat , pe
runxiffem corpus , extra fenefiram edu
&a ftatim in hunc locum deportata lum ,
ubi
 162 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ubi matrem puero huic lecto decumbenti quarto, quibus nequco lectorem priva
infidiantem vidi . Ex quo ego terriia , re: ita fcribit : Lutzeii ( qui vicus non 16
cum matrem quoque ob meum aduentum ignobilis eft in radicibus Vogefi montis)
conturbatam vidiſem o comminantem , Majo menle anni 1589. paganalia á
nomen Domini JESU O Beate Virgio vicinis celebrabantur . Éx eo vice Clau
nis invocavi, ego ex tunc matrem non dous Choteius in vicinum , cui nomen
vidi , o ego hic nuda ſolaque remanfi. ft VViſembach , appetente noéte redio
His audicis à puella , fcripfit omnia bat : Jamque ejus montis , qui inter
hec affinis ille narrantis , Patri. Inguin utrumque vicum aſſurgir , bonam partem
ſitori Bergomenſi , a quo capta mulier , confcenderat , cum fubitò correpius tur
tormentis expoſita , cunéta confefla bine ftetit circunſpectans astonitus, nun
eft , & addidit, fe à dæmone pluſquam cubi rei aded inſolentis cauſa aliqua ap
quinquagies deportatam , ut puerum il pareret, nam catera tranquillifimus
quie
lum predicti affinis occideret : ſed ta- iifimuſque aer erat . Adveriit in fecef
men prævaluiſſe nunquam , quod femper fu quodam ( cum accole crepidinem
illum invenerit figno Crucis , og fanctis Moreliam appellant ) larvatas mulieres
orationibus à parentibus benè munitum . fex , inſtructam multo auro atque argen
Subdit & aliud , quod etiam adſcribam , ia menſam quandam faltando circu
Quidam Antonius Leo carbonarius Fer. meuntes ; perindeque ſua jactantes ca
raria babitator , de Valle Tellina , nar- pita , ac qui imtemperiis agitantur: tum
ravit mihi hoc anno , fe in patria fua iis aftantem in nigro tauro hominem , qui
ab eo cui infraſcripla contigerunt, eas , ut oriofus aliquis in trivio , Spe
gnoviffe. Quod cum fufpectam haberet Etabat. Ibi igitur conſtitii tantiſper dum
ille uxorem ſuam ex relatione multorum , ſe colligit, ac rem tofam ceriius oculis
quod iret ad curſum ( hoc eſt conven- agnofcit quod dum fasit , momento
ium ſagarum ) quando ipfe nocte dore curba illa diſparuit , ac fe ab ejus af:
miret, finxit fe quadam nocte profunda pe &tu fubduxit.
nimis dormire. Quod ubi percepituxor , Amoro igitur co metu , fe denuò via
Jurgens de lecto inunxic ſi unguento ex committit , ac jam mentis verticem ſu .
vaſculo prius abfcondito, fiatim nufo peraverat , cim ecce cum mulieres illa
quam comparuit: ftupens autem vir ju- à tergo inſequuntur , capita ſua ut an .
o quadam curioſitate ductus de tea jactantes , atque alium ſeu ex com .
lecto furgens idem fecit quod uxor , ele poſito ſilentium tenentes. Presbat bomo
ftatim per caminum ( ut fibi videbam atra facie , manibuſque in harpaginis
tur ) per quem etiam fibi viſum fueran Speciem incurvis , quas criam parabat
aſcendiſſe uxorem , delatus ,in quan- illi in frontem immittere, nila obfticiſ,
dam cujuſdam nobilis Comitis cellam ſet diſtricto atque oppoſito enle : ſiqui.
vinariam deportatus eft: quo loci etiam dem hoc fa &to infuliare deftitit , quafi
uxorem ſuam , cum aliis pluribus repe- de vita metuens, atque evanuit . often
rit . Eo autem vifo , axor ejus fta- dunt fe nihilominus iterum mulieres ila
sim cum aliis quodame figno fatto di le , unaque cum iis hamo, quem modo
feelfie : eodem viro fuo in loco relicto . dixi tauri lefforem , chorearumque fpe
Qui manè à famulis domus inventur Etatorem , ad quem jam factus confiden
clamoribus , quaſi latro , captus. O sier Choisius acceffit propius arque in .
ante Comitem conftitutus aecepto lo fert .
quendi Spacio cum rubore factum narrar Ia tunc bia es mi Defideri Gaxete
uit , et ex boc accufata uxorillius apud ( id enim ei erat nomen obfecro , ,
Inquiſitorem , & tandem confeffa , pa quid potes , ferva me Nam ( Pol )
nam dedit fuis dignam ſceleribus . ) tibi fidem meam abftringo , me nibil en
Hactenus Bart .deSpina. Conteſta- rum que vidi equidem palam ele factu.
ciora adhuc tria Italicis iftis addit (tri tum . Vixque hæc dixerat, cum turboil.
giportii exempla Nico. Remigius bio lum Jeu nebula inuolvit denuo : code
bro prima Demonolatr, capite decimomum evoluius liberatus, folum fein
fole
 LIBRI IL QUÆST. XVI. 163
folo ac longè diſlivo a via loco reperit , cafio : Nam Catharina Pretoria in
quam tamen veſtigando ad extremum Fræiffem 4. Nonas Septem . 1589. carum
nactus quan feſtinantiſſimè potuit do- una , que choros illos agitaverant , ob
mum ſe recepit . Triduo poft id ieftimo- foreilegii fufpicionem non multopoft com
nium ad aliud poftea à Judice quefiio- prehenfa , rem omnem uti fupra memo
nis rurfum vocatus hoc ex abundanti for recaejt, adhuc ejus rumoris , quem Hem
perioribus addidit , recordari ſecùm pro- bachsus feminaverat , ignara , o nul
piùs ad menfam acceflifet , vifurus a la interrogatione præeunte faſſa fuit
quibus epulis effet inftructa ': demonem Keruers Orilla in Verdefiam .8. dg7.
jibi è veftigio unguibus in os involale , id. Aug. 1590.0 Eyfarbz Agnes Dú
ac dum fe contra ferro defenderet , in fa. 3. Non . Dec. 1590. qui proximus
ter hæc vehementiori vento iterum fub- rat ſequens annus , veneficii damnate .
latum , atque , ad Combrimoniis cata. idem quoque diverfæ affirmarunt , locum
ractas, qui locus à priore non minus du- præterea illa , ubiid evenißet , ſuo, quo
centos paſſus aberat, fuiſſe deportatum , id teftatiùs fieret , nomine Mayebuch
Quod ne quis deliramentumeſc puter ho appellans . Tertium non tellium tan
minis non fobrii , a noctis lorique ſoli- tum dictis clarum , fed & clara luce
tudine tum fortè exterriti , id etiam San- geitum idem in hunc modum recenfet :
deodati XI. Calend . Junii 1589. Barbe- Rediens Nicolaa Lagbernhard à mole
lina Caxeta , è mulieribus illis una trina Guermingenfi Arenuncuriam an
Superiore menſe totidem ferè verbis apud te 8. Cal. Aug. ann. 1590. ac iter fe
quæfitorern recitaverat , hoc adjiciens cundùm fepemſilveſtrem aperto meridič
tritici heminas duas , caſcolque bubulos faciens , advertit in arvo finitimo cho
totidem Chorcio illi'd Deſiderio Gaxe- rum in orbem faltantium tùm virorum ,
30 , ejuſque uxore dono datos quo cela tùm mulierum : verum quod præter foo
sum haberet quod ſio viderat . Qua de re litum aliorum hominum morem averſi
coram compofiti convenerunt , per omnia , tergaque oſtendentes id faciebant , atten .
extra hoc unum , quod Barbelina diceret tius eos afpicicus vidit præterea , qui casa
non efle in Choicium à demone intenta prinis , bubuliſque pedibus deformes una
tas manus , quia fic fe menſæ propinquum intermixti faltarorium illum orbem ver
intuliffet , ut is in elogio fuo mentitus farent . Tum penè metu emortua Jefu
fuerai, led quod aureum craterem ab ca ſalutare nomen ( uri quibus finiftri ina
furto tollere paraverat . uſpicatique aliquid imminet ) inclama.
no Aliud exemplum ira narrat idem re cæpit , ac rogare fuppliciter ut ad
Remig. Joannem ab Hembach vix dum suos modo falva incolumifque redire pof
ab ephebis egreſſum , venefica mater fe- ſet . Illicò evaneſcere omnes qui tripu
cum ad nocturnos demonum conuentus diabant , præter unum Petter Grof-pet
deduxerat , ac quod tibiis feiret , üs il- ter nomine , cui ocius in acrem fubla
lum canere juferat , atque in proximam to elabi interes atque excidere vifum
arborem quo clariùs exaudiretur infoen eſt penicillum , quali furnarii confueve
dere : quod dum facit , ac Jaltantinm runt furni (urareant ,priufquam panem
choreas otiofusoculis colluftrat , fortè in- in eum condant , extergere . Inter her
folentiam admiratus ( nam prepoftera , vebementiori quoque illa correpta ven .
ridiculaque ibi erant omnia ) Deus bo- to , vix anbelitum ducere , ac Spiritum
ne ( inquit ) unde ifthæc nobis tam ftul- trahere : tum etiam domum reverfa ,
ta ameaſqué turba vixque hoc dixerat, triduum integrum ex valetudine decum
(# cùm in terram prolapſus , altero humero bere . Cujus rei fama cùm ipfa ejuf
debilitatumfac rim aftantium opem que propinquis ſpargente , jam univer
imploraret , folum reperit . Quod dum Jum pagum peragrales - Petrer ille
. palam prædicaffet, ex variè deeo fen- me videretur ejus diffimulatione tan.
EM tiretur : aliis vifum , aliis rem geſtam tum crimen agnofcere ac fateri : prie
fe contendentibus , fecuta eft poftmo- mum quidem apud judicem injuriarum
OP
dim , qas cam dubitationem tolleret of ferocius agere : ſed tandem veritus , ne
Al X2 non
 164 DISQUISITIONUM MAGICARUM
non fuccedente lite majus ipfe fibi crea-
ret periculum , eam conſulto deferuit :
que res mulid etiam magis ejus facti
Jufpicionem auxit , æftimantibus multis
mala mentis confcientia illum eam ,
quam primum in animum adeò avidè
revocaverat , injuriam mullitare . Ergo
judex in ejus vitam moreſque tanıò di-
ligentiùs inquirere, ac cum certis indi.
ciis rem non effe vanam comperiſet
comprehendere : tum ad criminis non
adeò invitam confefionem adducere :
tandem alios , qui cum illi ejus
ſceleris focietas fuerai , coarguere , ac
jam manifeftos facere . Inter quos fue-
re Barbelia Joannis Latomi uxor Du-
fæ 6. Cal. Februar. 1991. Mayer-
ia Laurentii ſupermajoris item uxor
Duſ & , 14. Cal. Martii 1591. que di-
verſ & totidem tamen verbis , illud de
Sabbato d le averſis una cum interme-
diis cornupedibus choro , proditum à con-
ſcio Petter indicium verum effe agnove-
runt . Accelic,deearum confeſsioni ter-
rius Joan . Michael armentarius Dufe
Cal. Martii 1991. hoc etiam ad majo
rem ejus rei fidem addens : ſe inte-
rea , dum hec fierent , tibicinis fun-
Etur officio , pedum quoddam forte ob
Latum ori admovendo , ac micantes ei
digitos , ut eum ad numerum veræ in-
Hantur tibia , adducendo . Ac cum Nie
colea illa ( uri diétum eft ) Jejum tree
mebunda invocaſſet fegue præterea cru
sis figno muniviſſes a quercus altiore
ramo cui cum infidebat præcipitem de-
cidiſſe , demum turbine involutum ac
in pratum nomine VVeiler , in quopa-
fcentem gregem paulò antè reliquerat , de
portatum fuifle. Ejus rei graviſsimum fir.
miſfimumque argumentum denique hoc
quod fuit , locus, ubi fic in orbem agitat &
fuerantchoreæ illæ , pofiridiè , quemadmo
dum Nicolaa ante monuerat,apparuit cir-
co impreſſus qualem habent hyppodromi
ubi in gyrum aguntur equi : Sed do
interftin &tus ungularum caprinarum bu-
bularumque recentibus veſtigiis. Quail
perftiterunt videri dum aratro denuo
proſcium , ſubaétumque arvum il-
lud bruma ſeguente fuit . Teftemo
Teftimo-
nium dixere Nicel Klein Defide-
rius Vernex , O Gaſpar Sutor ,
+
quotquot in rem præfentem maturè du
Eli , de ea poſt a judice ſunt interro
gari . )
Nonne fat manifeſte probantur cho
rex ; conventus , translatio > An hic
Dormitantii noſtri cunctorum abnu
tivi dicent hæc fomnia tàm varios ,
tam aprè , quali in unam catenam an
nulos connexuiffe ? an illius. Petters
penicillum etiain fomnians eo dela
tum ? fomoiafle Nicolæa n ; & fo
nii ſoporifera ægrimonia triduo lectu
lo affixam ? fomnialle teltes hos o
mnes ſolennia , & meræ vi imagina
tionis agro impreſſa veſtigia tam per
tinaci imprellione? greges ab Amphry .
fo Apollinem : aut à Gadibus Hercu
lem Erythreas boves ed deduxille ; - &
choreas duxiſſe docilia armenta Lo
tharingico in ſolo ? pergent ſcrupulo
li ( ſcilicet ) Dubitantii vereri ne in
nocentes hujuſmodi , fateantur fe com
miſiſſe ,quæ nunquam deliqueruut ,
ſed errore opinionis putant ſe deli
quiſe ?. Quæ hæc , & -quam perti
nax libido elt , generis humani hulti
bus fic patrocinandi > Verùm de hoc
libr. 5. uberiùs .
Non minus exploratum aliud Bal
duin. Ronſſeus Epiftol. Medic. so.
quod fuis temporibus in Hollandia
acciderat , ita ' narrat . Erat in pa- 17
go Oolbrouck non procul à Trajecto
mulier vidua , cui fervus convixerat ,
ad obeunda , ut res poſtulabat >
mia domeſtica :.Is cum jam fæpiùs ,
ut folent elle curiofuli ſervi , per tran
fennam animadvertiſſet , heram nocte
intempefta , ftatim ac quieti lę ira
didiſſent domeſtici , quotidie in Ba
bulum , ad certum præfixumque las
cum zenire , atque exporrectis mani
bus præfepi contiguum fænile , appre
hendere . Admiratus tandem ille quid
nam hac negonii Det , Natuit o sa
pfo infcia hera idem femel experiri
atque eandem pertentare aleam . Igi
suromera ex conſuetudine ad folita ve
niente , atque ficuti videbatur digref
sa , subfequitur ipſe, locum contem
platur , atque exemplo here fæwile com
pleciitur : Ibi ille ex tempore in acta
raptus defertur in oppidana VWyck , in
abdi .
 "LIBRI II: QUÆ ST. XVI . ; 165
di abditum & fubterraneum ſpecum , ubi fus eft juvenem infontem ſubmergi , fed
To sætum maleficarum de maleficiis con- aliquanto aquiore conditione permiſit ,
ferentem inier fefe, reperit . Hera cum ut in hunc ufque diem vita protraho
Tuis inopinam famuli fui præfentiam retur ; dum fortè fortuna in arundine
admirata , rogat , quo aftu , aut qua tum decidens, lethalem plagam ex ca
tandem ratione momento temporis illuc ſu non accepit , violentia impetuque cafus
appuliffet . per arundinetum quodammodo refractis .
Refpondit ille ordine , ut res tran Interim miſer ille , qui folius linguæ
ers Sačta eſet : Tum illa indignari pri- miniſterio jam utebatur , dum illucefce
By mum atque excandefcere cæpir , veritaret mille diftorquebatur. cruciatibus ,
ha nc nocturni, atque clandeftini ifti con ac ſuſpiria trahens , tantiſper ingemi
ventus hac ratione tandem eliminaren- ſcebat ; dum pretereuntes infolita la
O tur : cum confortibus igitur deliberan. mentatione atieniti , facta indagine ,
dum cenfait , quid in ambiguo hoc ne- compererunt hominem prorſus elumbem
gotio faciendum ſuadeant , convenit o cui utraque excidiffer coxa . Rogano
tandem inter eas , ut amicè excipere- unde fit , quomodo eo calamitatis deve
7
tur , filentium ftipularentur , atque ar nerit ? narrat ille ordine ſingula , de.
cana hæc , quæ illi , præter meritum fertur tandem curru Ultraje &tum . Ibi
atque opinionem , videre cotigiffet, nulo nobilis vir Joann. Culemburg. Urb.
li communicaturum fe , aui revelatu. Præt. rei novitate quodammodo percul
rum fan&tè pejeraret . Ille interim quid. fus , admirabundus fingula perquirit
vis poilicetur, abblanditur , ut mi. atque indagine facta faſcinatricem be
tius agant , ſimulat ſe omnibus votis" ram comprehendi jubet , vinculiſquecon
hoc unum expetere , ut cum illarum firingi . Illa fimul ac in manus præfe.
lle gratia liceat poft hac fortilegarum in- &ti veniffet, nihil negare , fingula fan
Ei terefe collegio . Interim dum conſulta .. ieri , & *c. )
zur , labitur hora , o jam abeundi Hactenus ille quid ad hæc queat
tempus inftat. In dubium iterum , in- impudens os vel v Vieri , vel Godel
ftigante hera , jam vertitur , remitten- manni , cum fuis oraculis Luthero &
dufne domum fit totius cætus pericu- Melanchtone ? dicentne atrabiliariam
lo , an bono publico , enecandus. Com- mulierculam hoc credidiffe , & dece.
muni tandem omnium confenfu mitior ptam fuiſſe ; quid ? ipſe juvenis , quo.
placuit fententia , que juramento ada- modo ſic lacer & elumbis , delumba
Etum dómum deferendum decerneret., raine illum fubito bilis atra ? fioxic
E,
Suſcipit eam provinciam hera , atque fortaffis. unde igitur , & quomodo in
fide data in humeros receptum domum arundinetum delacus , fi non ex illo
si
delaturam pollicetur . Accinguntur ope- fpecu , & unde in ſpecum , fi non ex
Te ri , atque Euro ocyus per aera ferun- domo ? ſi loco non motus , quomodo
* Sed ecce , emenfis jam bonam perductus ex Obſtbrouck in illud arun
partem itineris , conſpicuum fefe dedit dinetum ? îi ſpontè ivit , unde cam
lacus arundineto obfitus . lbi malefica gravis & perpetua membrorum luxa
illa anus occaſionem nacta , verita , ne tio ? atrabiliarii etiam , qui illic ju.
juvenis pænitentid ductus , quod furia veneni invenere , qui Ultrajectum ad
libus iftis feriis ( quemadmodum ſimu. Prætorem detulere ( o impudentem
labat ) initiatus effet , viſa tandem pertinaciam . ) ConGdera potiùs ( le
eliminaret ; provolans , à ſe diſjecit Ator ) in hac narratione . Primò no
adolefcentem , Sperans, ut ſuſpicio eft , vum modum live lignum , fænilis com
eundem partim cafus violentia encetum , prehenfionem , abſque ulla inunctio
parrin lacusipſius altitudine abſorptum ne . Secundò folere dæmones certa fi
iri . Verum , ut eft Deus mifericors , bi loca deligere , ad cætus ſuos & con
prorfus non volens mortem peccatoris , venticula malefica . Nam anno quo
fed ut convertatur 0 vivat ; vefana que ſuperiore , Joannes ille de Vaulx
Hlius menti meras conftituit , neque paf- Śtabu'eti decollatus , fatebatur , ex
A
pre
 166 DISQUISITIONUM MAGICARUM
præcipuis locis generalium congrega d. l. 1. cap. 24 , confitentur omnes unar
tionum , effe unum in ditione Ultra- nimiter eadem , nec in circumſtantiis:
jeftina & ed fe non femel Stabule- minutillimis diſcrepant. idem confir
to delatum . Terciò nota , . non ipſas mant alii immunes ab eorum crimi.
modo maleficas ferri per aera , fed ne & errore . Fatentur reis in ipſo ro
& auxilio dæmonis alios humeris eð go ubi nibil-fictio profutura , & exhau .
deferre polfe , Denique ftultiffimum ita jam funt tormenta . De vanis au
effe mifericordiæ crudeliffimarum ex tem , & deluſoriis , tam perpetim
cetrarum fe committere . Quanto tu nequit - ona & confentiens omnium eſ.
tiùs fuiffet huic juveni , Nomine Sal- ſe contestatio , tantaque inter locis
vifico Jeſu , vel Crucis fignaculo fe & temporibus , & ætate , ae tudiis:
munire, & totum illum cælum , ven- disjunctitlimos , adeoque multos, con
ti inftar aiffolvere , diffugare ? Man- fenfio. peculiaris enim cuique est ani
liffet.eſto folus in fpecu-: labor dun- mi actio , & alius ab alio diverſum .
taxat itineris longioris pedibus exant- quid imaginatur" : nec cerebri aut
landus fuiſfet . Verum pollem multa phantaſiæ omnium eadem diſpoſitio
hujuſmodi adjicere ; nam fimilia nar- quæ dæmoni ad hujuſmudi imagines
rant multa exempla. Anan . d . libro neceſſaria foret , nec etiam menda
quarto , Auctor. Damonoman. lib. 2. cii tanta poffet effe conformitas . Hoc
cap. 4. Torquemada Dialog. 3, Binsfele argumentum meo judicio , hominem
dus operis membr. 1. cond . XII non pervicacem , idoneum elt coovig
And. Libavius in frigiportio , Cumanus cere .
in Lucerna inquifitor. his antiquior Confirmatur hoc argumentum eo ,
Joann. Cæfarius lib, decimo miraculor. quod ( ut bene Cumanus fupra nu.
6., 1. alii . 3. ) fomnia & phantabæ tales non funt:
Ex his exemplis defumitur fortilite in poteftate hominis : ut ei accidant,
8 ma probatio. cum ifti ex mera curio- vel iis careat pro lubito . Sed Arigi
fitate inuneti, de loco in locum tam bus ſeriờ converſis , & nolentibus am.
remotum re ipfa delati fuerint , mai plids conventui intereſſe , nihil am
nifeſtuoi fit hæc non contingere nuda pliùs tale contingit , duntaxat quia:
duntaxat imaginatione & delirio mu- nolunt , quod eft evidens indicium in
liercularum : imo , nonnunquam con- lomojis iita non contingere . Præte
venru ſubiè diffoluto , repertæ menſæ rea qui hæc afferunt foonia effe &
& fuppellex argentea , & poftea à do- ludibria , certè peccant contra reve
minis agnita , & confellæ uxores fe rentiam Ecclefiæ marri debitam .
illa fecum ad conventum deculiffe . Nam Ecclefia Catholica non punit
Deinde Sortiarii locos omnes 9 & ci- crimina , nih.certa & manifefta ; nec
bos , & vicina omnia diligenter no- habet pro hæreticis , nifi qui in hæ
tant , arbores , fepes , flumina , agros , reli manifeſte ſunt deprehenli cap. con
domos diſcernunt, li larvari non Gior, faluiſti 2. queflione ß. ftriges autem
Ronvivas agnofcunt , obvios quoque , jam à plurimis annis pro hæreticis hae.
quos in via habuerint , fæpe ſalutant bet , & jubet per inquifitores puniri,
& alloquuntur ; cernuntur non rarò & brachio fæculari tradi , ut patet:
ab aliis viris catholicis , & mente fa- ex libris Sprengeri , Nideri , Jaque
nis ad convenrum euntes vel à con- rii , . Michaelis , & docet experientia ..
ventu redeuntes : interdum etiam vifae Ergo vel Ecclelia errat , vel ilti Pyr.
& deprehenfæ nudæ ; & ex turbine feu rhonii errant : Ecclefiam in re ad fi
Qube decidentes , aut vulneratz & dem pertinente errare qui dicat , ana.
mutilats membris de quol. s . Item thema naranatha Git . Narrat' idem
hac deportatione fic fæpé defatigantur, Cumanus exemplum delationis verita
ut domum reverfis per totum triduum tem declarans ; quod licet , tentent
he decumbendum priùs quam pedibus increduli : In Mendriſio ( inquit ) opo.
poßint confiftere , quod docet Remig . pida Comienſi contigie, jam fere annus
 LIBRI II. QU
QUEST. XVI.
quinquaginta elapfis , ut cum ibi qui Breviter ergo concludo , has trans- 20
dam inquiſitor nomine Magifter Bar- lariones , de quibus quæritur , polle
zhalomaus de Homate , D. Laurentius modis quatuor contingere, primo fola
de Concoverio Porefias , Joannes de cogitatione , quod S. 8. vocattransfer
Fofaro Notarius , contra has Airiges ri in ſpiritu : & talis illa vifio Eze
procederent: una die ifte Porefias , gua chieliş r. Et emiſla ſomilinada manus
dam curiofitate ductus, volens experiri , approbendis me in circinnocapitis mei,
an uere corporaliter frigja irent ad clevavit me ſpiritus , inter icrram
ludum ; facta conventione asceſht quo- cælum , ex adduxit me in Jeruſalem
dam die Jovis ſero cum notario fuo , in vifione Dei, &c . Ultimum epim
quodam alio , extra oppidum ad quen- verbum , modum præcedentibus po
dam locum , ficut illi firigia prædixe- nit verbis: ne putemus hanc fimilem
rat: ego dum ibi prope effent illi tres , translationem illi Habacuc , de que
widerunt ibi plures perſonas congrega. Daniel S. Aliquando fuis pedibus cones
tas coram quodam ( qui erat diabolus in meant ad conventus , ut narrant Re.
forma hirci ) ad modum cujufdam ma- migius & Binsfeldius. 3. Dæmone
gni Domini fedente : ccce Jubito o- severa , ſecundum corpus , & motum
mnes ille perſone ibidem congregata localem , transferuntur , ut docui. 4.
juſu Diaboli , adeà illum officialem a aliquando poteft contingere , ut ipli
omnes ejus focios , Deo ob eorum curio- ignorent corporaliter , an opiniope dum
firatem permittente , baculis percufferunt, taxat translati fuerint; quod in divi
quod ex talibus percuffionibus, ille offi- no illo raptu accidit' Beato Paulo
cialis, o notarius , Ô tertius ille alius Traditum invenio , in quibuſdam_P.
infra quindecim dies mortui funt . hæc Joannis Maldonaci distacis , de Da
ille . Non ergo ſuaſerim pervicacibus , monibus ; quod quando volupt corpo
ut fe experimento committant , nec raliter transferri, cum fe inungunt in
occinam illud vuigatum : Non credis , guento ex infantilis corpuſculi adipe ;
vade & vide . quando conventibus per inſomnium
Nec eſt quod ingerapt, dæmoni nul- dumtaxat interelle volunt , cùm imti.
lam effe cauſam , hæc non cum fin- niſtrum cubare latus : quando verò
19 gulis potiùs agendi , quam talem con- malunt vigilantes , quæcumque in con
ventuum frequentiam inftituendi .Mul- vencu fiunt cernere , ut coram fe gee
ta binc ille commoda percipit . Pri. ri ; tùm opera demonis ex dre vapo
mo per hanc ſocietatem & plurium rem quendam craffum evomere in
eonſortium vehementiùs in malitia fo- quo geſtorum imagines ut in fpeculo
ventur & indurantur . Secundo hoc intueantur . Et fortaffis hoc Quæfito
&
pacto , criminis participatione , fingu- ribus inſingare volebat famolus ille Jo
Iorunipeccata aggravantur. Tertid ta annes de Vaulx Stabuleng , cum dice
Jibus illicibus , & variis , quæ illic ret : neſcire ſe diſcernere , num corpo
fiunt , inductionsbus , plures faciliùs raliter , num verò per imaginationem
impedícant . Quartò multitudo facit conventui intereſſet.
audaciores ad malum ; tollit Dei , Unum reftar ſolvendum , quod quoſ
€ hominumque timorem, & murua imi- dam fcio torGffe aliquando . Etenim
catione ad majora facinora inflam- doctior philofophus atque Theologus 21
- mat , ue ſolent carbones juncti . Quin- quærat , qui fieri queat : ut , cùm
td voluptas nefaria major videtur , angelus fit incorporeus , queat rem
qud pluribus innotefcit . Sextò diffi- corporcam loco movese ? Refpondea ,
cilius convertuntur , qudi pluribus tefti- nec opus effe ad hoc nova à Deo vir
bus fe dæmoni addixerunt , & actuum cute attributa , ( ut cenſuit Guilh .
frequentatione, quafi quodam habicu Pariſ. ) nec etiam diftincta virtute ſeu
occalluerunt. ita prudenter ratiocing- potentia motiva ( ut putavit Aureo
sur Spineus g . de frigida f. 20 . las : ) nec etiam poffe Angelum fola
volun
16. 8. v. 3 . f . 14. v . 35 .
 108 DISQUISITIONUM MAGICARUM
voluntate & intellectu illimitate &
indefinite , quodcunq; velit corpus QUÆSTIO XVII .
& quando velit , & quo velit &
quanta velit celeritate ; loco movere An pollie demon quantitatem corpo
( hoc enim damoalle intelligendus eft rum ſic mulare , ut penetrario par
articulus Parifienfis , & meritò quia sium ſequatur , five unum corpus in
hoc eft virtutis infinitæ :) Sed refpon duobus locis disjun &tis , vel duo cor
deo , Angelum decerminatam fibique pora in uno eodem loco penetrati
ootam , luis viribus non majorem mo vè collocare ?
lem , ea celeritate vel tractu , quem
& agilitas Angeli & 'rei motæ natura SUMMARIU M.
permittit, eo folo movere & transfer
re poffe : quod in affumpto corpore , i Nibil horum poteft .
fecundùm fubftantiam malo enim hoc 2 Exempla corum qui viſi effe duotus
tenentes ſequi ) Gt præfens , ficque locis quomodo intelligenda ?
præſens , fola voluntate corpus illud 3 S. Nicot. S. Agathi , S. Bened .
impellat , & eadem voluntate , me . filius Conflantini Imp.
diante illo corpore , aliud corpus con 4 Ananias reprehenfus, quomodo duos
tiguum moveat, vel devehat i adeum fimul homines polidere vel teniare
ferè modum , quo ventus fortis pluo demon polic
mam agit per aerem , & certo ian s Non poſſet facere ut komo converfus
dem loco illam deftituit , & deftituen . in muſtelam per exilem riman inte
do fiftit . Et fic Acgelus deferens Pro grediatur : vel januas clauſas .
phetam Habacuc , dumtaxat tangebat 6 Apuleii fabula. Remigius deceptus.
capillos ejus ; neque tum capilli cor 7 Scah mendacium . Quomodo Demon
pus ſuſtentabant, ſed virtus Angeli latenter aperiat , clandar januas
ipfius per voluntatis imperium toti precedens ante Magos .
corpori impenſa . Unde fi velit Ange 8 Locus A7 . 2. de B. Petro . Locus
Jus Gc moderari activitatem , ut ce e D. Chryfoft expenſus , de modo
ritas devetionis non ſuperet robur de apenzionis parietum per fillionem .
lati ; fiet, ut fit fine defatigatione ho De preſtigio Magdalena Crucie .
minis ifta tranſvectio : fi hoc oolit , 9 Chriſtus Dominusverè ingreſus clou
haud dubiè mirè defatigetur homo nes fis januis , contra Calvinum , Et
celle eſt , celeri illa per aerem dela de egreffu ex utero virginis , 0
tione . ſepulchro contra Bezam .
22 Hinc intelligimus non effe certam 10 Demon non poteft aliquod corpus fa
differentiam illam Remigii u quod An cere verè inviſibile, ſed bene poteft
gelorum bonorum tranfve &tiones quietę facere inviſum .
& laboris ex pertes fint hominibus ;ma 11 Quomodo inviſibiles, Appollonius ,
Jorun verd plenæ faſlitudinis , formi. Gyges. De Perler ſcuto Joan .
dinis , & moleftiarum . etfi enim ut 12 Juliacenfis deceptio .
plurimum credam hoc vere coptioge- 13 Helro:ropia gemma non reddit invi
re ; fieri tamen poteſt , ut G dæmon fibilem.
velit etiam circa laffitudinem & 10- 14 Út membra grandiora , vel minora ,
leftiam deferat , ut patet exemplis , vel fublata appareant . Cichorano
quæ parrat Torquemada Dialog. 3. rum opinio .
& ille Joannes de Vauls Stabulenlis
hoc de ſuis tranfve &tionibus teftaba . Reviter cenfeo ad hæc omnia ne- I
tur . Illud certius, has dæmonum fub Bleuit er refpondendum , quia bec
zativè
vectiones ,femper periculi plenas & omnia repugnant principiis phyficis o
formidabiles effe : ordini nature . Nam ut de pofteriore
priùs agamus , Inec ipfemet dæmon
poteit
t vide Joſoph. Ang. in 2 , d . 8. q. 3 . ul. 1. demonol . 6.27
 LIBRI II. QUÆST. XVII . 16g

poteſt loca diſtantia ab invicem , non Parifienfi

. part . ultim . de univerſo ,
occupato medio , fimul implere , ex cap. 13. ,
veriore fententia & communiore , ipi Prior concluſ. pars , de mutatione
nus ergo poterit ibi corpus unum fta- quantitatis, probatur : quia fanior phi
cuere ; fed foli hoc Deo reſervatum . loſophorum pars , cum Ariſtotele &
2 Nec obftant exempla , quibus docetur D. Th . partium corporaliumque di
multos alio loco ÚT OTPOTATE ( in per- menfionum penetrationem naturæ non
Jona propria ) aliis apparuifle , quam permittit, ided nequis dæmon ſic mu
ubi revera tunc erant , non dormien- tare corporis quantitatein , ut homo
tibus modd ', fed & vigilantibus xj . inftar carti , vel muſtela per tenuem
3. Nam fi à San &tis hominibus & mira. rimam in cubiculum irrepat : multd s
culosè apparitiones factæ , ut de Sanct. minus , ut per januas claulas ingre
Nicolao , D. Agarho , & Divo Bene, diatur. docuit hoc benè Jo . Beets Cara
dicto legimus ; cuni illæ ab infinita melita in primi præcepri expof. ul. c. 4.
Dei virtute profectæ funt : fin autem Quare quod de lamia in multelam con
ab Angelis malis procuratæ , ad ſpe- verſa A pulejus narrat in Mileſia nu .
ciem tantum vifæ & præftigiofæ cen- gator Madaurenſis , fictitium cenfen- 6
ſendæ . huc refero illud quod Origen. dum . Mentitæ quoq ; fuerunt illæ Stri
1. 6. cont . Celſum tradit , Pythagoram ges Lotharingicæ , quæ Nicolao Remi
eodem tempore in duabus urbibus con- gio z perſuaſeruac , folere dæmonem
fpectum : & aliud de mulierculis com- veteranis Lamiis poteftatem reipſa da
mellatricibus in vita D. Gerinani, & re ; ut queant ædes penetrare , & per
de Imperatoris filio per Theodorum qualvis anguſtias nullo negotio viam
4 Monachum patri exhibito apud Zona- fibi faciant, in mures , feles, locuſtas,
ram y . Vide Pet. Tyreum d . l. 2. cap. atq ; alia hujuſcemodi pufilla animan
8. cum feq. Quod verò ex aliis refert tia contractæ , & diminutæ : intromil
Ananias l. 4. de Natura demon. non faſque denud priori formæ reſtitui , li
poffe dæmonem duorum hominum fi- velint. Mentitus etiam fimilia jactans 7
mul occupare corpora : fed . polle.ta. Scafius apud Niderium in lib . 5. For
men , cum in unius corpore fic per micarii. hæc enim deliria ſunt omnia
fubftantiam fuam , vi ſua alium , vel & illuforia . Sed ſolummodd dæmon
magno diftantem intervallo , de crimin præcedens , latenter aperit & claudit
ne aliquo tentare : hoc fateor me non jaouas , vel feneſtras , corporis earum
intelligere . Nam nihil prohibet duos capaces , per quas eas intromiteit
effe fibi adeò propinquos , ut fimul Giot quæ fe putant formam hujufmodi ani
quali unus adæquatus dæmonis locus , mantium induiſſe : quod prudentiores
quem fubftantia fua occupet : nibil in- Italicæ ſagæ Grillando a fuerunt con
quam prohibet hos ſimul à dæmone feffæ. Hanc autem oltiorum apertio
poſſideri. Si verd alter tàm longè di- nem & claufuram aded ſubtiliter data
ftet à poffeffo , ut fpacium illud exce monem facere poffe , ut dormientes in
dat fphæram activitatis dæmonis ; non cubiculo non evigilent: non dubitabit ,
credo poſſe dæmonem illum pofliden- quiſquis meminerit ab Angelo
tem , huic alteri quicquam luggerere cum B. Petrum de carcere ta &tumb
eduxit , 8
: ubi
tentationis. ut enim nec quodvis cor- nihil neceffe eft dicere hanc januarum
pus quantumvis diſtans loco movere , apertionem , vel cuftoduin fomnum mi,
fic nec quorumvis animos , à quorum raculoſa fuiffe . Si quis objiciat D.
corporibus abfit longiſſime!, poteft Dia- Chryfoft. hanc vim Angelis tribuere ,
bolus tentare ; fed eos tantum , qui cum fcribit Abacuc ab Angelo demiſ
fint aded propinqui , ut in uno qual fum & reductum ex lacu claufo , &
adæquato loco dæmonis cenſeantur , figillis integris permanentib . hoc enim
Nonnulla huc pertinentia petite à Guilh . ait orat, que eſt de incredulitate D.
Y Tbo.
* vide Pet. Tyreum l. 2. de Ipirit apo Macedonis .' z Demonolatr . e. 4 .
par , 61, 6 , 7, y tom . 3. in vita Bafil, a la 2. de forrileg. 9.8 . b A & . 12 .
 ITIONUM MAGICARUM
DISQUIS
170
Thomæ inter orationes Patrum feorfim ret , & poftmodum iterum claufa .
Rcmiz ediças : Toho sifurion Xa727 og Gv ó quali non potuerit creatura ſuo crea .
áopinos zèv AxBxxgy sis. Todo Máxxou zův tori, ut cæteris in rebus, in hac quo
λεόντων και xal Báru ávcezaytir , xai Tas que obtemperare. fed nimirum ifti cun
επικειμένας σφραγίδας ερρωμένας καταλυπείν έta Conantur Chritti Do τ.ini Divini
( quomodopotuerie demittere Anglus tati_ & omnipotentiæ detrahere , ut
Abacucum in lacum Leonum , o rurſus ad Turciſmum Paganiſinumque viam
reducere, et figilla ſuperpoſita integra truani .
relinquere . Rejp , id factum , non An Cùm ergò quantitatem fic mụtare
geli , fed divina virtute , Præterea via non poffit dæmon , adeoque illam com
decur D. Chryfoft. priorem Danielis primere , lit paries ſe penetrent . ne- 10
captivitatem , de qua c . 6. cum polte quit etiam efficere , ut corpus quan
riore confundere. de qua agitur Daniel, tum & coloratum verè reddatur in
cap. 14. Modus verd quem ftriges ali- vifibile illis , coram quibus exiſtit
quando memorant,nempe Diabolum oculis eorum faris & non præftigia
ipfos parietes aperire , & per quan- tis ; quamvis fieri queat , ut per ac
dam quali fiffionem & diſruptionem cidens aliud illud non videant . Nam
ingreſſum illis præbere & egreſſum fi corpus illud celeriter alid transfert ,
polt iterum partes conjunctas facere jam præſens illis non eſt hoc corpus :
coaleſcere ; fcio , iis qui penetrationem a verd ſpecies vilivas ', ne in oculos
partium admirrunt, viſum iri proba- adilantium corn meent , per corporis
bilem : & huc referri queat quou Cor. alicujus interpofitionem , vel per ni
dubæ famoſæ illi Magdal. Cruciæ ac- miam aeris agitationen impediàt ;
ciderat, ut , hiante fubitò, pariete , à vel corpus illud aliqua fibi pollibili
tranfeuntibus orans puellula conſpice- ratione transformet : ( hos enim mo
retur . Sed ego totum hoc vel præſti- dos invenio ſolere ab illo uſurpari ) 1
giolum puto , vel dumtaxat dæmonem corpus illud tunc quidem actu non vi
maxima celeritate , quot fufficiunt la- debitur: revera tamen viſibile perma
pides eximere & ſultipere alios , ne nebit . Sic fraude .dæmonum Domitia.
ruant, & poftea eadem celeritate af- ni oculis ſe fubtraxit Apollonius apud
que dexteritate , iterum cos in fuum Philoftratum , fic Gyges latebar fiati
locum reponere exiſtimo: cumque ho- tio illo tectus annulo apud Cicero
minum alpectus hanc celeritatem tar- nem , lic de Perſei clypeo Græculi fa
tarei latomi nequeat deprehendere ; bulantur .
fieri ut falſum formet judicium de a Șic intelligendum , quod Joan. Sa
perto per partium compreſſionem pa- risberien. fcribit de quodam : fuitq;
9 riete. Porſus cum vero magiſtro ſuo magorum peritiſſimus ut quafcumq;
Calvino impius eft v Vierus : cùm nu- res vellet , inviſibiles facerei, alias ve
gatur , ita Chriſtum Dominum , poft rò videbatur in alias ſpecies transforma
reſurrectionem clauſis januis ingreſſum re l. 1. de nugis curialium cap. 9. item 12
ad diſcipulos : ubi meriid , cum graviſ. quod Necromanticus ille Gui . Juliac.
fimis & ſanctiſlimis Parribus , Cae perſuaſerat apud Mejerum lib. 10. lic
tholici ſcriptores , in hac corporis ſo : quod de Cleomede - Altypalenſi refere
lidipenetratione , patentis miraculi ra- bat Celſus arcam ingrellum , & intus
rionem agnoſcunt. Pari modo. Beza & operculum ejus retinentem , non elle
Similes blaſphemant de Chrifti Domi: repertum in ea , fed creditum evolaſ
ni Nativitate illæſo clauſtro virginali fe lege Origenem 1 , 3 , contra Celſum
& reſurrectione clauſo manente fepul- Quod verd ſcribunt nonnulli eum , qui
chro . contendunt homines ifti anima- gemmam geitet Heliotropiam , inviſio 13
Jes , hæc aperta fuiſſe , dum penetra. bilem fieri : non credo . Nam ut be
ne
c D. Aug. tra&t. 121. in Joan. Greg. Bepâv xixABLO MÉvwv Qupãr: Ingrelfa eft ja
homil. 26. in Evangel. D. Chryf. in nua vitæ per januas , clauſis jaquis
brasione , po nabe u dupa tñs año dia rã ( quo quid apertius. 2
 LIBRI II. Ő U
ne ait Guilhel . Pariſien . d . deberet
Japis ille poſſe colorem omnem tolle
re, vel alios planè ſic inducere obje .
eto , ut non poflit agnofci. Tantam
verò vim illi gem mæ inelle nondum
vel experientia vel teſtis fide digni au-
Storitas docuit .
Denique ex his decidi poffunt , &
14 detegi illæ illuſiones dæmonum , quan ;
do membrorum aliquorum fpeciem vel
1
immenfam faciunt apparere , vel oul
lam , ut fublata videantur : ut funt ,
quæ narrantur in Malleis malef. de
jis virilia putabant
apud Sprenger. p. 2. 1. cap. 7. & quod
legitur ridiculum in tom . 2. tracta. de
credul. demon . adhib. folio 429. Nec
puto dæmonem poffe hominis parvi of-
ſa fic extendere , ut Giganteæ hatma:
gnitudinis : ided qudd Indi Cichorani
cersis id ſe herbis pofſe jactabant , jù-
re optimo Petrus Chieza fabulis an :
numerat. p. 2. Hift. Peru. 6. 42.
DU Æ STIO XVIII ,
An corpora ex una in aliam Speciem
magi queant transformare
S U M M A R I. U M.
I Non poffe perfe&tam fpeciem in
aliam perfectam o organicam .
2 Non poteft anıma hominis informa-
re corpus belluæ , nec ex adverfo .
19 Nec poreſt corpus ca anima fimul
1 fic mutari ,
ne.
3. Locus Horatii in Epod.
4 Diftinguendum inier ipſam trans-
formationem , effectus eam con
constantes : bi ver?, illa illuforia
IN elt . Spondani crror .
5 De Iycanthropia feu in anial pic
ne moito . Quomodo videntur ſibi
tales , ou non aliis .
lo 6 Quorodo ſariat Diabolus , ut
aliis taies ideeneisto
7 De variis exemplis ego quomodo fiat ,
ut relirgecante terre impreſa veſtic
žia iupira , ut inveniantur homi-
neslali in membris , quibus illatum
lupo , zel feli vulnus.
$ Y 2
I do.p.ult. 6.22. el. &. Hift . ani.
Æ ST. XVIII. 171
8 De Saga Ferrar . de alia Flandr,
mutata in bufonem .
9 Dimutatione Nabuchodonofor, Dan.
40. 30. do 33. Q uxoris ' Loch.
Genej, 19 .
10 De platano verſa in oleam apud
Herodot. og cadaveribus hominum
infatuas ſalis ,
ii De S. Spiridione vertente ferpen
tem in aurum ago aurum in Jeru
pentem
On ago de fabulofis
aliorum : nec de naturalibus imperfe.
Ctorum animalium commutationibus
de quibus Ariftoteles c & Plin . f Sed
de magicis , quæ virtute dæmonum
fiunt perfectæ fpeciei in aliam formam
perfectæ quoque ſpeciei transforma
tionibus ; Et licet Ovidius & Pro
pert , hoc præter alios ſenſerint, quo
rum hic ;
Audax cantata leges imponere
luna ,
Et fua nocturno fallere terg4
lupo .
Ille autem :
Hanc ego noturnas vivam volita
re per umbras ,
Suſpicor ; a pluma corpus anile
tegi .
Similia de Siculo Liodoro Cata
nenſes opinabantur , ut lib. fupe
riore oftenfuin : de Simone Mago
narrantur in Itinerario D. Petri : de
quodam ex Sarisburienſi dictum q.
Superiore ; de Badudo Rege Anglo
rum Annales referunt & iidem nare
rant Ambrofii Merlini incantamen
tis Uterium Regem in Gorloidis Cor.
nubiæ Ducis fpeciem transformatum
or Igervæ uxoris ejus amplexu poti
retur , & ex tam nefario concubi
tu Arturam & Annam genitos : le
ge Galfridum O Virrunium . Quin
etiam in novum orbem hæc opinio
ſe per.etravit . Nam Nicaraguani cre
debant ftriges poſle ſe in cattos
mias , porcos immutare : & Quaha
remallani opinabantur famcſam illant
maleficam Auguftinam , in bovis for
ma
Co 19. fl. 11. Narur. Hift.6.22.
 172 DISQUISITIONUM
ma graffatam : quando Beatrix de la
Cuva ingenti diluvio & terræ motu
interiit. Narrat Chieza Hiftor. Peruv.
P. 2. cap. 205. do 210.
Et licet olim , quid , cum commu-
ni Theologorum Schola , de hujuſmo-
di Lycanthropis, & fimilibus ſentiam ,
publicè profeſſus fuerim g : ſilicet o .
mnes illuforias deceptrices elle , oyo
rum natura pugnare , hanc hominis in
belluam degenerationem , idem nunc ire.
rum mihi cenfui hoc loco , ubi diſpu-
tationis ordo hoc exigit , affirmandum
Addo ? contrarium aflerenti anathe-
matis imminere pænam , ex cap. Epif.
26. queft. 5. quæ fententia auctorita-
2 te D. Auguft. fulcitur h ; idem ratio
perſuadet. Neque enim anima huma-
na poteſt informare corpus bellui-
num , ut nec anima leonis corpus
equinum , ve! anima equi corpu hu-
manum ; quia quælibet forma ſube
ftantialis , ut ſuum elle tribuat in-
formando , requirit peculiares libi-
que convenientes diſpoſitiones , & or
ganizationem corporis prɔpriam , &
ided anima definitur actus organici
corporis . Unde fit , ut nec ferina
anima humanual corpus , nec huma-
na ferinum queat informare , ut di-
xi Non poterit itaque anima komi-
nis in ferinum corpus migrare illud
informatura . Mulid minùs poterit li-
3 mul cum corpore apima immutari
quod videtur Horat. in Epod . putale
quando sit de ſociis Ulyſis à Circe
reftitutis ;
Setoſa duris exuere pellibus ,
Laboriofi remiges Ulyſi,
Volente Circe , membra : tunc mens ,
^
fonus
Relapſus : atque , notus in vultus ho-
nor .
Imo vero humanain mentem ; hoc
elt , aning humanæ partem præci
puam , non amiſerant: immortalis eft
anima , nec à dæmone corrumpi poteft
8 Comments in Seneca Agamen , z .
693. hl. 18. de civ. Dei c . 18. O
de ſpiritu O lit, c . 28. fin . ipſe aut.
montitur Daneus Dialo. de forsiar. 6.3 .
contrarium D. Aug. adfcrilens.
i vit. Pau. Æpyutam 1. 3. f . 16 .
MAGICARUM
vel vulnerari. Semper ergo illuſio hic
intervenit illorum , qui transfigura
tos putant : fæpè illorum etiam , qui
videre ſe putant , quod non vident .
Prudenti & nolenti decipi diftinguen
da eſt ipſa transformatio ab eifci
bus eam concomitantibus ; quod fi 4
Spondan . feciſſet ,, non tam multa
Comment . Homericis hac de re va .
nè & juveniliter effutivillet . Sit con
cluſ. Ipfa quidem transformatio delu
foria eft ; multi tamen éam comitantes
effectus ſunt veriſſimi. V. Gr. Strages
hominibus vel pecoribus illatæ , pec
dæmonem in corpore aereo aut lupi
no , live per homines lupina tectos
effigie ( quod poftea declarabitur ) vel
per eam non rectos , ſed humana
ſpecie graſlantes & efferatos ; poteſt
enim fieri , ut ex humorum vitio &
atræ bilis excellu effe &tus quidam lu
pini , & odium in greges atque ho
mines , deſideriumque eos invadendi
& lacerandi , vorandique , mentem s
occupent . Unde & medici uxdura
ſeu aukcy3pwn lav inter morbos nume
rant , quam Arabes Chatrab , Laris
ni melancholiam vel inſaniam lupi
nam nominant i ; ex finiili vitio non
nulli fe canes , leones vel alias beſtias
putant k . Qui hujuſmodi folo morbo
laborant , hi magi non ſunt , & li
cet ipli ſe lupos putent , lupinamque
ſævitiam imitentur , aliis tamen ut
ſunt , homines videntur : talis libi ,
non cæteris videbatur pater Præftan
tii apud D. Auguſtinum 1 : & alius
quidam apud Thomam Brabantinum
ſive Cantipratenſem m , & agricola il
le Patavinus apud Fincelium. lib. 2 .
de miracul. & alius Boruſſus apud Sa
binum comm . in 7. Metamorphos. &
ille Pomponatii apud Euvichium lib.
de natur. Sagar.
Sed quando aliis quoque lupi , ca. 6
nes , vel catti vel aline beſtiæ videntur,
ut mulier: apud Palladium in vita Ma
carii
o Aetium 1. 6 cap . ro . O Codron
chum. I. 3. de mor, venef. c. 7 .
k Avicen . I. 3. fen. 1. 14.,6.26 .
| Aug. l. 18. de civ. Dei cap. 8.
m Cantipr. in l. Apuma
 LIBRI II. QUÆ S.
tarit Alex, videbatur equa : irem Neu-
ti apud Herodotum & Melam , & ho-
diè ex vulgi opinione quotanis quidam
Hibernici , apud Camdenum , in alterg
parte Hibernia : hoc magicum eft , &
à folo morbo nequit proficiſci . Verùm
folet Diabolus cunc diverfimodè deci-
pere . nam folet aliquando aliud corpus
ſubſtituere , & illis abſentibus, & alio
cubi in loco abdito ſoporatis , ipſe af-
db fumpto lupi corpore , vel ex aere for
18 maio , & libi circumdato ilta gerit :
quæ putant homines ab illo miſero
21 abſente & dormiente patrata , quod
ſtratagema à Sancto quodam viro cun-
Stis manifeftatum , narrat Guilh . Pa-
d 7 rifienſis d. p. ultima cap. 13. Aliquan-
do verd hominibus ipfis ferarum exu-
vias hujuſmodi veras aprillimè circum-
& dat : quod fit, quando illis dat lupi-
nam pellem in trunco quopiam cavæ
no
arboris occulendam : ut ex quorundam
confellionibus conſtat. Aliquando de
ndi
em nique ex pacto magis aeream circum-
dai effigiem belluæ , & membra mem-
bris , quoad patitur ſimilitudo , circum-
ponens, caput capiti , os ori , ventrem
ventri , pedem pedi, brachia brachiis
Die
accommodat . hoc folet contingere
quando ad hoc inunctionibus certis ( ut
Dolani illi Lycanthropi, de quibus q-
bo
eta judiciaria ſunt edita ) vel ſolis ver-
bis conceptis utuntur , ut ille apud Du-
que cem Ruſliæ à canibus laceratus , & in
Bulgaria quidam Bajanus , de quoSi-
di ,
gisbertus in Chron . & tunc , ut &
præcedenti caſu ; relinquunt veſtigia lu-
ius
um pi terra impreſſa . Hoc autem ultimo
caſu nihil mirum elt , fi poftmodum
il.
verè inveniantur faucii illis membris
2
humanis quæ in ferino corpore ictum
Su
exceperant : Nam leviter ceſſit circum-
jectus aer , & vulnus vero corpori in-
libe hæfit . Verùm quando verum corpus
abfuit , tunc Diabolus in abſentium
go 6
corpore eam partem conſauciat; quam
‫ر‬ ſcit in ferino corpore fauciátam fuiſ.
fe . Bartolom . Spineus q . de Sirigibus
capit. 16. fui temporis hiſtoria often-
djf . Hujus criam ( inquir ) appareina
sis converfionis ftrigum in cattos , reftis
alius in hac eadem civitate Ferrariæ Phic
lippus nomine , artificio cerdo , ſub juo
XVIII. 173
diciali juramento mihi afferuit hoc an
no : frigem quamdam ante tres menſes.
ei impofuifle, ne prohiberet venire cir
ca puerum à fe fortè ftrigatun ) quem
curandum aſsumpſerat , quas blan
dientes videret cartos. Eadem igitur die
dum diſcefli /set illa , viderunt poſt how
ram , ipfe puxor ſua cartum magnam ,
ego hactenus ab eis inviſam , quæ ud pue
rum accedebat concito gradu . Quam cùm
ex timore parentes Iepiùs abegiſsent >
poftremo contra venieniis vexationem ad
impatientiam exarferunt : claufoque o
ftio vir ille graviſsime cattum hinc in.
de fugientem diutiùs balla percuſsit ,
demum ex alta feneftra le jactare
compulit , ui toto collifa videretur cor
pore cattus . Ex tunc autem ftrix illa
vetula toto confracta corpore per pluri
mos dies lecto decubuit : quo faétum eft ,
ut levis , quam prius habebant , ſuf
picio , quod ftrix effet y puerum ſu.
um , quihac infirmitate ftrigiatus graviſa
fime laborabat , ipfaftrigiaſset , in ver .
hementem tranfiit , ind in violentam
Etenim percuſsiones Oʻplage , que in cat
to infixa funt , in illa verula ſunt invena
1 & quoad membrorum correſpondentiam .)
Vix quinquennium effluxit , cùm in
pago quodam occiduæ Flandriæ , ubi
faſcinaria peftis mirè gliſcit, haud pro
cul à Dixmuda , pene ad Iperlee- & Ifa
ræ confluentem fito , contigit ; quod
ab homine religiolo , fide digno , qui
tum illic in vicinia , auditione acce
pi . Rufticus quidam una cum filio ado . "
leſcente in ſympoſio potitans , limis ob .
ſeryabat coquam menſuras cereviſiae ,
quam propinabat ( ut folent ) bifur
ca notantem creta. diſſimulat nihilomi.
nùs interea , dum compotatio folvitur :
tum hofpicam vocat , ut calculum ex
penli ſubducat. petit illa , quantum cre
ia notarat : negat ille , & multis ul
trò citroque jačtis , pecuniam in men
ſam projicit , quam fciebat fufficere ;
& diſcedit . Scomachabunda hæc , tu
verd ( ait ) non hinc hodie poteris do
mum , vel non ego , quæ fum ; abic
contemnens mulierculæ minas : Ubi
pervenit ad fluviolum , in quo fca
pham reliquerat , nequit una cum
filio admodum valido fumma ope ean
å ri
3
 174 DISQUISITIONUM MAGICARUM
à ripa .contis depellere , diceres clavis qua cùm cingebatur , & fibi & aliis in
affixam uvido in folo . Fors duo tref- lupum verti videbatur. Hoc fchemate
ve milites illac iter habebant ; com ter quinque pueros jugularat , eorum
pellat , & contubernales ( clamat ) bo- que comederat cerebellum ; duas nu
ni , venite ſuppetias , ut hunc liderem rus ſuas devorare conatus fuerat : pro
de ripa deducamus : merces opere fuo priain filiam , & commarrem ſuain ,
ſura ,l'argum à me bibale . Parent & uxorum habuerat loco .' conitant hæc
ingreffi quantum pollunt protrudunt, omnia a &tis Judiciariis , & iconibus in
diu fruftra fuere : Anhelus unus & luces incilis , palainque venalibus . Qui
dans ; quin ſarcinas & onera hæc ef- plura volet de his transformationibus
ferimus , fortè: vacuam commodius de- exemplis illuitrata ( quæ tamen ex iis ,
ducemus . fic : & ecce mercibus ex- quæ tani breviter dixi , decidi potes
policis , vident in ſentina ingentem runt omnia ) legat Spondanum in hoc
luridum buffonem , ſcintillantibus ocu- meri Odyl. 1. 10. Binsfeldium de Con
lis eos intuentem . Non tulitunus mi- fellion. malefic. concl. 3. Remig. l. 2.
litum , ſed gladii culpide perforatum de dæmonolat. c. 5: Jo. Ananiam l. 4 .
ad guitur tumidatum in aquam ejecit . de nat . demon . fol . 180. Codronchun
ille quaſi exanimis in tergum provol- d . C.7 . & Petr. Thyreum . qui cæteris
vitur ventre refupinato : vulnera na- plura & aptiore ordine in Thefes di
titanti imponunt cæteri alia & repen- gellit l. 2. de appar. Spirituum à capit.
te navis folvitur . Lætus rufticus auxi- is. uſque ad c. 24. & qui ex eo Dia
liatores ad idem , unde receſſerat, hor- logum fuum congeſſit Fr. Claudius Prior
pitium reducit : potum petit : præbet : l. De Lycanthropia ,
ancilla . Quærit ille , ubi hoſpita ? au. Qui volunt veram introducere Me
dit pellimè habere , & animam in te- tamorphoſim ( ut Spondanus , Bodi
eto agere. Quid , inquam , inepta',. e- nus , Peucerus , Phil. Camerar. & pau- gr
brium me putas ? vix média pars ho- ci alii ) unicum adferunt argumentum
ræ elapſa , cùm ego illam ifthinc fa - ex facris Litteris , dignum folutione ;
nam & nalam , qualis tu , reliqui ? : de Nabuchodonoſor in bovem , & Lo
Eo ;: & vilam quid hoc rei ?' in- thi uxore in ſalis:ftatuam mutata » ..
that in thalamum , invenit collum & Sed cùm utrumque Divina Git factum
ventrem vulneribus confoſſam , laces virtute , non poffunt hæc pro damo
ramque expiraſle . Unde hæc , excla- niacis converfionibus momenton ha
mat , vulnera ? Neſcire fe profitetur bere " . De Nabuchodonoſore quoque
ancilla , nec domo illam , quod ſciat , plerique Patres negant formam bovis
pedem extuliſſe - Itur ad magiftratum : live bovini corporis effigiem induiffe ;
vulnera cælim punctimque illata inve- fed dumtaxat volunt , lic mente aba
niuntur iifdem in locis , quibus buf- lienatum fuille , ut le bovem crederet
fonem , qui nuſquam comparebat, mi- o . Prætermiſſa longiore diſputatione ,
lites diftinxerant . Nec diffimile aliud , mihi videtur contextui S. S. & fen
quod de municipe Mechlinienli narra- tentiæ D. Gregorii. lib. 5. Moral. c. 8.
bitur libro si lection . 3. verf. ad tortu- & rationi magis conſentanea explica
ram ſufficient , de indicio 8. ad nomi- tio volentium affectionem Regii cor
nationem accedente . poris in beſtiæ temperamentum com
Annus decimus agitur , cum Beb- mutatam , figuram etiam humanamali
burgi ( oppidulum eft Ubiorum ) fup . qua cx parte in ferinam degeneraſſe ,
plicio atiectus fuit quidam Stumfius fenſuſque internos fimiles accepiffe ,
Petrus , eo quod cum dæmone fuccu: brutorum internis ſenlibus ; unde fa
ba : plus quatuor luftris conſueffet , ab ctum , ut & pecudum more quadru
hac donatus fuit lata quadam zona , pes incederet , & fæno veſceretur , &
homie
n Dan ; 4. 0. 30. By 1.37 . Gen. 19. Ben. Pererius l . s. in Dan, c. Sis
o fuse hoc diserunt Mich. Medina Mol, A. p. q. 111 .
lib. z. de recta in Deum fide, cap . 7
 LIBRI II. QUÆ
homines fugeret , & fub dio degeret .
Divina verd vir ius facit , ut ſub tali
temperamento & habitudine corporis,hu
mana & rationalis anima perſeveraret .
Ultimd poffet objici , quod Herodo .
10 tus ſcripGt , Platanum aliquando in
oleam vertiffe , & alii p , apud Car
nos cadavera humana per dæmonem
in falis ftatuas fuiffe mutata . Refp.
Si locuri de proxima & immediata mu .
tatione , illuſorium id fuit & præftigio
fum : fi verò locuri de converſioneme
diata , Gve per varias commutationes
corruptionis & generationis materiæ
fecundæ , nihil prohibet ambo ifta na :
turaliter contingere poffe , introductis
in materiam aptis ad has ultimas for
II mas difpofitionibus . Quod autem le
gimus apud Me:aphraltem , à S. Spiri
dione ſerpentem in aurum mutatum ,
ut eo avarus ille & immiſericors dis
ves deciperetur : & poftea rurſus ex
auro Serpentem factum , vera hæc mu
tatio fuit , quia miraculofa & à Deo ,
qui poteft . Neque hæc mutatio fortaſ.
ſis dæmoni , fucceffivè tamen , foret im
poffibilis , quia ferpens ipfectum eft , &
proxima auri ac ferpentis materia ea
dem nempe terra .
QUÆ STIO XIX .'
An magi queantfacere beftias loqui, et
" an intelligant voces beftiarum ?
SU M M A R I U M.
i Quo paéto bruta res inanima - )
Angelorum opera queant loqui ? di
quo pacto nobis de hac tali locu-
irone loquendum ſit ,
2 De Angelo in rubo alloquente Mo-
fem E /dram . Exod . 3. v . 24 .
ESH. 14. De filia Spiridionis ex
fepulchro loquente , De Cadavere
Macari juſſu indicante homici.
dam . De Calvaria eidem loquer-
te. De Africæ confefforibus loquen-
tibus fine lingua , De Anglo Sa
cerdote .
33. De capite loquace inter cadavera
Hungarica poſtulante confeffionem ,
p N , lib. de Prodi. an . 1349.
S. XVII ' . 175
mira hiſtoria , contra hereticos', cui
fimilis alia citatur .
4 Pſeudo miracula gentilium varia in
hoc genere . Caput homicidam in
dicans , Orpheus mortuus , Cyro
prædicit exitium . Narratio mira
de Polyerito . Publii Romani ca
put vaticinatur , Columbe locute .
Ut ego quercus Dodonga , Argusça
rina, equus Achillis . Ulmus Gym
mnofophiftarum , Caulus flumen
canis Simonis Magi alius
Franeiſce Senenſis ; T heotechnus
ftatuam Jovis fecit loqui..
5 Nulla creatura poteft facere , ut bru.
ta vel inanima intelligant , que
loquuntur : benè tamen , ut apie
fuo tempore o artificiosè id fa
ciant .
6 De Jerpente Epidaurio de Apol
lonii Leone, de aſino Cayri . De
Greta Ezlingenfi . Voces in uteris
pregnantium . Brutorum voces up
cdat homo , facilè facit demon
Magi quas brutorum voces queant
intelligere , quas non ??
7 Porphyrii locus de Apollonio .
8 An beſtiæ fe invicem intelligant ?
9 Exempla elephantis , ſcorpii , pie
Joium .
E hac q . diſſeruit poft D. Tho.
Deale potentialcare aporta
relect. de magia , n. 9. Alf. Mendoza
in Quodl. Scholaft. quæft. s . ſed lo
quendum nobis diftin &tius & preſliàs j
Divina aliquando virtute fieri, ut qui- ,
bus loquendi vis naturalis inett nulla ,
attamen loquantur >
dum : ſacra Scriptura id atteſtante de
alina Balaam , Num . 22. quod quo pa
cto Deus efficiat , ipſe novit , qui enim
locutionis omnis elt fabricator , illeur ,
quæ nota funt organa fermonis arti
culati formavit , poteft & alia quæ lu
bebit inftrumenta ad hoc deligere . At
tamen ut plurimum exiſtimo usi ope
ra Anglorum , qui per res illas inani
mas , vel per brura loquantur : hoc
camen diſcrimine: per illa , quibus a
pta ſunt organa & viventia ad hoc in
ftrumenta , ut per picas, corvos , plit.
tacos
 176 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tacos & hujufmodi , in ipfiſmet corpo- giſmundo Imp. à Turcis a ceptam : cün
ribus loquela formata : & tunc hæc lo- multi in eum campum defcenderent ,
cutio eft vitalis actio ipfius animalis , emillam inter ofaJubinde vocem audiea
non tamen eft intellectualis ejus actio , runt : Jeſu Chitti Salvatoris y Ma
fed elt actio intellectualis refpectu An- riæ Virg. nomina inronantem : loquax
geli : per illa verd , quæ viventia qui- que inter cadavera caput inventum
dem ſuot ; ſed organa non habent apta quod ubi hommes fibi adeſe novis : Quid
ad loquendum , ut funt afini , bovef- iam , inquit , fiupidi hic ftatis viri }
que , putarim id facere eò quod ipſe- Chriſtianus ego fum , inexpiatus, incor
met Angelus in eis , vel potiùs juxta feffus in hoc bello occubui". Maria ma
ea , fermone in aere formato loquitur : ter me æterni ſupplicii reum eſſe non pa
idemque dicendum de infenfibilibus ritur , bæc me adhuc lingua compotens
ut igne , aere , aqua , terra ,cadaveri- fervavit , us delicta fateri, com animum
bus mortuis , capitibus reſectis , fta- facris Apoftolicis luftrare queam : proina
tuis , & arboribus: & tunc quando vox dè Sacerdotem , qui confeffionem exaue
tantum formatur juxta corpora illa , dias , me expiatum reddat , accerfi.
locutio nullo modo tribuenda eft alte ti quafo : Rogatus cur tantum à Virgi
ri , quàm Angelo , ut formanti & eden , ne beneficium promeruiſſet , reſpondit fi
ti : aeri , ut medio ac inſtrumento : bi peculiarem in eam fuiſse in vita de
nulli , ut vitalis actio : ſi formetur in. votionim , co ſepiena ejus fefia quotan .
tra corpus illud ſenſile ineptum , vel nis reverentiſſime celebrallé , religiofif.
etiam intra inſenfile ; illi tribui pote que jejuniis pane -dumtaxat . aqua de
eft ut organo . His poſitis facilè erit coraſse. Quare accerfito è pago proximo
ferre judicium de fequentibus miraculo- Sacerdote , confeffionem ritè tranfegit :
fis locutionibus facræ Hiſtoriæ : ut de impetrata erratorum omnium remif
alina Balaam , de qua conſulendus ibi fione , acceptaque noviſsima luftratione
2 Cajetanus in Comment, de Angelo in repentè conticuit , perpetuoque quievit . )
rubo alloquente Moyfem & Eſdram 9 Hæc ille . legant , relipiſcant Novato
de Spiridionis filia Irenemortua depo- res ad cam illustre miraculum : quod
ſiti locum indicante r : & quodam in- & Deiparæ devotionem , & jejunia ,
terfecto , Macarii juſſu homicidam in- & feſtorum cultum , & confeſſionis Sa
dicante ( : & de colloquio calvariæ , cramentum commendat . Non abfimi
& alterius Macarii , de variis fedibus lem narrationem invenies apud Thom .
damnatorumi , & de venerabilibus A- de Cantiprato lib. 2. boni univerſal. 6 ,
fricæ Confefforibus , qui perſecutione 29. part. 18.
Vandalica radicitus abſciſſis linguis ad Simia Dei diabolus , conatus multa 4
huc clarè loquebantur : quod etiam Ju- fimilia , fed pſeudo -miracula , interdum
finiani Imp. auctoritate fuit confirma- Deo permittente , ad Divinam vindi
tum , ut ejus temporis hiftoriis telta- ctam acque juftitiam manifeftandam :
tiſſimum * ; & de Aaglo Sacerdote fi ut cùm homicidam caput præſcillum in
mile refert Polydorus libr. 13. Hiftor. dicavit Cercydana', tefte Ariſtoteles
Angl. in his continuum miraculum fuit & Orphei caput prædixit Cyro Perſa
fupplente Deo vicem partium defecta- rum Regi , eum quoque à muliere ne
rum in genere cauſæ efficientis . Unum candum % . Aliquado ipfe oracula nef
3 addam ex Antonio Bonfinio r : Anno cio quæ confingit , ut quæ narrat Phle
circiter 3. poft cladem ad Nicopolim Si gon Trallianus a ex Herone , in hanc
ſen
9 Exod. 3. -v. 24. E /dr. 14. in princ. de immortal. anim .
r Ruffin l. 1. bift. Eccl. c. 5. Socra x l. hiſt. Hungar. Decad . 3. quod ille
tes l. 1. c. 12. accepit à Joan de Turotio Scriptore re
[ Fulgof. l. 1. Exem. 6. 6. rum Hungaricarum ſatis antiguo y
i Marulus l. 6. c. 14. bono. y l. 3. de partibus anim , f. 19 .
i ul. 1. C. de offic. praſid. Afric. Pro z Philoft, in imagin.
rop. fo de belle Vandali. Æneas GAZEUS a l. de mirabilib,
 LIBRI II. OʻU . Æ S. XIX. 177
fententiam ; Polycritus poft Locridem bat b . Lege D. Cyrill. Alex . libr. 3 .
uxorem duétam , de poftquam tres no contra Julian . pleraque ſuperiùs dicta
Etes com ea dormiviſset , tertio die vita recenſenteni. Adde ex Valeriu Maxi
functus eam reliquit gravidam : qua mo lib. 1. fimulachrum Fortunæ Romæ
monſtrum ex duplici fexu peperit , quod in via Latina locutum .
cùm in mediam concionem populi ductum Cæterum ut fciant animalia , vel in 5
fuiſset ad conſultandum , quid id præo. telligant , quæ loquuntur , hoc nullus
ſagiret , quidve de co faciendum eſset : Angelus eis poteſt tribuere : pollet ca
comparuit in medio populi Spectrum , men , etiam dæmon efficere ut ani
Polycritus, o futuram Ærolis Loo malia fuis temporibus & locis -aprilli ..
crenfibus prædixit cladem , impoten , mè quædam dicereat , accommodata
te ad refiftendum populo filium fuum perſonis , & rebus , de quibus agere
monftrofum dempre capite devoravit tur , ſed tamen licet dæmon illa ex in
Ocvanuit , mox de caput candem cla- ftituto faceret , animalia tamen dum
dem clocutum eft. ) Addit idem Tral- taxat facerent cafu & fortuitò , quibus
lianus ex Antihene Philofopho Peripam ignaris & idiotis ( peciem quandam ſo
tetico. Quo tempore Acilius Glabrio Con- lertiæ , & intellectionis præberent ; fic
fut vicit Antiochum Regem Afia , de- cut etiam magi faciunt interdum , ut
territos Romanos oraculis ne amplius in- animalia miras quaſdam geſticulatio.
vaderent Afiam , ey Publii Ducis Ro- nes , & motiones edant , quæ Goe
manorum caput reliétum à lupo, qui cor- ufu rationis , & prudencia judicant im
pusdevoraverat, ut ipfe prædixeratfür periti fieri non potuille: calia funt, quæ
rore Divino, ut putatur , percitus ; ¢ - de ſerpente Epidaurio Valerius , de leo. 6
ciniſse longo fermone adventuram cla . de Apollonii Philoſtratus
dem Romanis . Cayri parrat Bellonus i . Longè faci
Præftigiofæ plane fuere locutiones liùs poteſt magus per dæmonem effice
quædam apud Geptiles , & arte da- re , vitiatis organis corporeis : ut ho
monis Gimulatæ , ad lucrum Sacerdo- mo latrare , ululare, crocitare , rude
tum Gentilium ,qui non rarò magi & re audiatur , conans loqui : videmus
Pythonici ; ut b geminæ columbæ , enim artificio id nonnullos feliciter ;
Dodones loquaces , item quercus Do- conſequi : & legimus kann.1546. Mar
donza c , Argus carina di equus A. garitam Eslingenfem , ex ventris dole.
chillis e & ulmus Gymnoſophittarum , ribus ita intunaniſse,ut ventris moles
quæ Apollonium faluravit , & cau- totam faciem obsegeret, ac in circumfe
hus flumen , quod dixit , Salve Pytha- rentia decem palmos excedere videretur .
gora ( (quem fuiſſe poffefforem libro-. Audiebantur à circumſtantibus le &tum
rum Zoroaftris magi docet Clemens gallorum cantus , gallinarum coccyzatio
Stromateus ) & canis Simonis Magines , anferum firepitus , latratus canum ,
apud Clementem in Itinerario & Gly- balatus ovium , porcorum grunnitus
cam in Annalibus , qui & alios & boum mugitus , hinn itus equorum . E
binnitus
D. Petrum fuit allocutus : idem fagæ duxit miræ magnitudinis vermes atque
cuidam Francifcæ Seneng adſcribit ſerpentes ex latere circiter 150.quo mie
Grillandus fæpè nobis laudatus , qu. raculo fidem faceret , cùmcamen nil ni
7. Theotecnus magus Antiochiæ , lub i preffigie demonum , à matre puella
Maximino , fimulachrum Jovis vi ma- lucri caufa conficta forent . ) In præ
gica fecit oracula fundere ; quibus ci- gnantium uteris aliquando clamores
ves in odium Chriftianorum excitabat , intantium exaudiri : ſed id fieri na
& Imperatoriama perſecutionem acue- turaliter , multis exemplis productis ,
Z & ad
b Sophoc. in Trachi. & Porphyr. in vita Pythago...
c Lucian , in Micyl.. 1 h Euf . l. 9. hift. Eccl.
d A pol. 4. Argonau. i Val. Ma. I, 1. sap . 8. Pbiloft. I. g .
e Homerus Iliad . 19. Bellon , in Obfervat,
f Philoft. in Apol. k N. le 3. de Pradin
 178 DISQUISITIONUM MAGICARUM

& addita Phyfica ratione probavit ace' nulacim ſociis . exemplo denique pi.
curate integro opere Andr. Libavius fcis , qui contractum laqueum evalie
tom . 2. fingular. Sed ea ratio in hac & aliis periculum indicat , undè fit , ut
Margareta locum non habet ullum . eo die generis hujus nulli piſces com
7 Sed an voces beftiarum Magi intele pareant. Vide Pet. Gregor. lib . 15. de
ligant ? Porphyr. 1 ſcribit ſua ætate repub. cap . 5. hæc ipſa memorantem
de Apollonio Tyanxo dici folitum , ile pradenterque monentem , intelligen
lum cùm audiffet hirundinem cum mul- tiam veram , & diſcurſun animanti.
1,
tis vociferantem, ſodalibus fuis quos bus deeffe . Addo aec eum à dæmone
ſecum habebat expoſuiſſe , indicare eam illis tribui poffe , quia rationalem eis
cæteris , afellum onuſtum frumento an- animam nequit largiri , cujus crcatio
te urběm cecidiſſe , frumentumque huc foli Deo reſervatur : & requirit illa
mi fufum effe ; veriſimiliùs eft , quod corporis organa libi accommoda, de quo
Eunapius ( ut & Piloſtratus ) hoc paf- feq. quæft.
feri tribuit : hirundo enim frumento
non veſchtur . Volebal autem Apollo QUÆSTIO XX .
nius hoc facto fingere fe garritus a.
vium intelligere , quod.Veteres de Ti- An intelligentiam difturſivam pollit den
refia & Melampo fuerant fabulati . man brutis largiri?
Sed hæc funt incredibilia , cùm enim
beltiæ ratione careant , nequeunt di SUMMARIUM .
fourlu wi : qui ad fermonem ex in
Atituto proferendum , qui fit rerum vel i Contra multos , belluas , nec ratio
geftorum fignificativus , eft neceſſa nem , nec prudentiam , nec pro
rius . fateor affcctus corporis , & ap videntiam , nec difcurſum , nec fa .
petitum poffe vocibus fuis indicare , pientiam habere .
& horum notitiam poffe diuturna ob 2 Quid Galen . vocet švdichterov nóyou ,
fervatione ab hominibus deprehendi : contra Eraſ,
& pofſet dæmon , qui hæc habet 3 Cardinalis Hofius explicatas ,
perfpectiffima magos ea docere , 4. Sunt quædam in illis rationem. Logo
quod an velit facere , aut inquam fece prudentiam ou providentiam imi.
rit , neſcio : non eft incredibile feciffe . iantia . Quomodo feriptores in
8 An autem fe invicem intelligant be telligendi , qui rationem videntur
ftiæ , ejufdem faltem fpeciei , quæri illis tribuere , on prudentiam .
tur !. quoad effectus illos corporis & 5 Quomodo animalia tendane in ſuum
motiones appetitus belluini , affirmati finem , dean eum cognoſcant ,
vam docet quotidiana experientia : quo- 6 Alius eft finis rei particularis , alius
ad cætera quoque cenfuit , & proba. univerfi .
re conatus Porphyrius , aves ſcientiam 7 Pulcber acutus difcurſus Hier ,
habere vocis cantufque fui generis a Fracaftoriä .
vium , ac quod ipfis accommodatum
9 lit ,id poffe aliisoſtendere. Idem Plato INde hæc a quæftio
na aliqu dependet;
ratione font an. bru
predita nam .
cenfuit , & Oppianus agens de elephan
is , quod arbitrantur, quia fi elephas fi funt , facilè præltabit dæmon
in cænuni ceciderit & clamaverit , fublatis impedimentis , difcurrant &
focius id cernens abit , & redit ad fcienter intelligant : fi non funt , id
ducens gregem elephantorum , ut ope- præftare non poſſe, certum eft .
ra communi fervent immerfum : ex Fuere igitur non pauci , qui ratio.
emplo etiam ſcorpii Lybici , qui cum nem tribuant animantium pleriſque . !
folus hominem ferire non valuit, re- Empedocles dixit , omnia animantia
vertitur cum pluribus aliis , & fimul & plantas mentem & providentiam
hominem aggreditur annexis fibi an . habere . ut eum citat Sex. Empyricus

I lib . 3. med . mozemo , de abainen. ria &c.

 LIBRI II. QUÆ ST. XX . 179
Die
m , & Parmenides ac Democritus. teſte multa rationis & fapientiæ fimulachra.
21 Stóbæo in Eclog. n videtur idem velle idem Hippocrati placuiſſe docet Ga
Lactant. lib. 3." Inſtit. cap. 10. apertiùs leo . lib. promo de util. part . capite 3.
Porphyr, lib. 3. de ſacrific. & Plutarch. idem docuere Averr. in 7. Phyfic.
libro quod bruta utantur ratione , & lib . Hieron . Magius l. 2. de exuft. mundi
1 atra animantia plus rationis habeant , capite quinto . Gabr. Zerbus in 1. Me
aquatilia an terrefiria ? & Galen . lib. tapiſic. qu . 7. quem operæ pretium
exhortatorio ad bonas artes addifcendas lt legere ) & Card. Toletus in 3. de
fcribit omnibus animalibus inefle ivdiate anima, quaft. 7. Solerter multa fieri à
toy abou , quod Eraſmus vertit rationem beftiis : & ea doceri quæ diſcurſu quo
2 affectuum capacem , non bene. Lacu- dam videantur , egere , docent ! quæ
na Segobienſis meliùs rationem intus garrant plerique : de elephantis ex
de litefcentem five internam : ur Ga- plurimis collegit Lipſius Cen. I. epift.
lenus rationem quidem tribuat brutis , so. de cæteris Ælianus , ut de Leoni,
quæ & i : hominibus ineft : fed hoc bus , libro 5. do 7. de natur, animal.
ia ntum diſcrimine , quod homines il- de cauris lib.7. de cynocephalis lib. 6.
lam ſermone queant explicare : bruta de aliis fimiis libr. 5. de cervis. libr.
verd habeant quidem rationem , ſed 11. ubi camen illud nærávThey curie
conceptus animi nequeanc verbis ex non interpretandum , loquentes intel
primere. fuit hæc etiam Quintiliani lexit , fed vocantes intellexit , fcilicet
fententia libr. Inftitut. Orator. & ex audito Græco nomine , quod illi edu
recentioribus id voluere Anton. Citta- caror manſuetarius indiderat 5 ut de
dinus in lib. 1. Pofterior. Arift. cap. 3. piſcibus idem auctor dixit , xaxslevou
Laur. Valla , Diale t. ſuæ c . 9: imo & taxóty , ( vocatos auſcultare . ) lib.
Card. Hofius o . Nos nec ratione nec 8. cap. 4. de canibus mirifica Proto
3 oratione , nec prudentia à brutis diſtin- notarius Ludovicus Peres de Portillo ,
1 gui voluit , fed religione & Dei cultu , libr. ſingulari , de Cane å fol. 16. de
atque contemplatione . Quæ verba pu- equis idem libr. ſingulari de equo , à
tarem pid explicanda ut more Scriptu- fol. 83. qui fuperioribus annis utrum
ræ facræ locutus fit : id negans , quod que librum ſapientis. Philippo ſecun
minus judicabat , non quod omni- do Hiſpan. Regi dedicavit . De aliis
nò non eſſe judicabac , hoc ſenſu , multis animalibus exempla congerit Jo
of cenſuerit , magis religione differre ach . Camerarius Decuriæ decimæ Pro
honinem à brutis , quàm aliis illis o- blemate VIII. Probatur id breviter :
ratione , prudentia , ratione . Sic ergò fi ratione ducuntur fand rationalia
Concl . Brutis rationem , diſcurſum , dicenda forent ; fi ratione duceren
prudentiam , providentiam ( proprie di- tur , ex electione operarentur, fi elé
Etam ) vel ſapienti am tribuere , recta ctionem adhiberent : non femper ö
philoſophie , cofidei repugnat : eft ta- mnia ejuſdem ſpeciei aniosalia ubique
4 men in brutis quiddam folertia quod ra- eodem modo ur faciunt operaren
tionem o prudentiam , difcurfumque tur !, fi diſcurfu prædita forent : nof
imitetur . ) Hæc eft fentenria Alberti fent univerſalia quædam axiomata , fi
Magri in 3. de anima. & Philoponi , de quibus nemo poteft nec affirmati
ad tex. 157. ubi non obſcurè hoc Ari vě , nec negative diſcurrere . conftat
ftoteles , & eft D. Thom . 1. 2. ( quaft. autem à brucis neſciri axiomata univere
13. articul. 3. Gregor. 1. dift. 3. quæft. falia. fi ratione & diſcurſu prædita ſunt:
Ii idem Ariſtoteles lib.7. de hiſtor, ani- ergo & ſcientia , & prudentia ; & fapien
mal cap. 1. tribuit illis veſtigia animi tia: norunt ergo iplas reràm caufas. no
humari & prudentiæ imaginem : un- , sunt meliora à minus bonis diſcernere ,
1 de fumpfit Arnob. libro fecundo contr, fi ratione prædita , ergo & libero arbi
1 gent. cum ſcribit in brutis conſpici trio , in rebus,de quibus diſcurrunt ,
1 Z 2 & rs
m lib . contra Mathematic . fol. 226. o Prefat, confell. Petricovienſis .
B lib . 1. fol. 93
 180 DISQUISITIONUM MAGICARUM
& ratiocinantur , ergò peccare poſſunt
& mereri. ergo & virtutes voluntatis
illis non denegandæ , juſtitia , tempe-
Tantia , fortitudo , liberalitas , obe-
dientia . quis hoc philoſophus fomniet?
non alius certè quàm , qui belluis coe-
}um pandit , Mahomerus .
Dicendum itaque , ut hæc abſurda
viternus , bruta nonnunquam a fcri
ptoribus egregiis dici ratione prædita ,
non quòd veram habeant rationem ,
5 fed quia multa tam folerter faciunt ,
quam homines folent, qui ratione præ-
diti. dici etiam prudentiam habere ,
quia perindè operantur , ac fi pruden.
tiam ducem in operando feqnerentur .
prudentia enim habitus eft faciens nos
promptos, ut eligamus media fini ali-
cui accommodata ; finem verd cum
mediis ad eum tendentìbus non afle-
quuntur bruta , fed fortuitò in eum te-
Tuntur, difficile hoc elt iatellectu , ve-
rúm ab Hieronymo Fracaſtorio fuit lu-
culeoter explicatum p , in hanc fen-
tentiam : Quoſdam aétiones animalium
omnes ad inftinétus naturales referre :
ſed hos explicare debuiffe , an hi in-
finctus cum cognitione conjuncti fint,
an pon ? alios dicere dirigi ab intelle-
etu , qui fines noſcit , & errare non
poteft , fed difficultatem hos non tol
lere . Si enim fic bruta volunt à Deo
dirigi, ut Deus immediatè illa opere-
tur, quæ bruta faciunt , apertè errant.
Si verò velint Deum hæc tacere me-
diateper animalia , tunc recurrere qua-
Nionem , utrum animalia hoc fimplici
naturæ inſtinctu , an verò mediante co-
gnitione faciant ; Ideò ipſe fumpta ca-
Joris nativi fimilitudine , reſpondet in-
geniosè & eruditè : Deum , quando hanc
univerfitatem creavit , eadem virtute ,
& potentia , qua fecit omnia , faculta.
tem etiam singulis naturis propriam
dediffe , qua pervenire poffent ad fines
rerum univerſitari debitos & congruen-
6 tes . Inde contingere , ut mulla à par-
ticularibus fant , alium finem inten .
dentibus per ſe., & alium tamen finem
intendente natura , & ordine univerſi.
Nam quod calorille genitivus tam
mirabilia operetur , calefaciat , attra-
p li. de intelle &tione , à f. 19.
hat , propulſet , figuras det membris ,
vias , conceptacula , litus , ordines
juncturas , ac demum animam conflet,
perinde ac fi fingulorum fines cogno
fceret : arbores etiam ac plantæ , fo
lia , gemmas , flores , fructus , ſemina
mira folertia , ut videtur, faciant , cu
ftodiant , muniant: certum eft hæc
non cogaofcentibus fieri. Sed dicendum
hæc fieri ab illis partim per accidens,
partim per ſe ; per accidens quidem ,
quatenùs eſt particularis quædam una
natura: per ſe vero , quatenus eft pars
univerſalis naturæ , quam ordinavic
Deus ad finem illum , quem ipſe co
gnoſcit. Sic ( ait ) & bruta quædam 7
facere , non cognoſcendo fines , & qua
li per accidens, quatenus funt naturæ
particulares. quatenus verd partes funt
univerfalis naturæ à Deo ordinatæ
per ſe facere & intendere fines , non
fibi fed Deo cognitos . Ut ecce , matu
ris ovis , avis illa vult deponete exci
tata pondere & moleftia ovorum , hic
finis avis eit notus : alius elt finis ra
tione univerG , nempe confervatio fpe
ciei, qui eſt avi incognitus, ſed Deo
cognitus , & quafi coolequens alterius:
deponit itaque avis ovum, per ſe pro
pter fimulum ; per accidens reſpectu
prolis: reſpectu lui , quatenus elt 'hæc
avis. ſed reſpectu univerſi, quatenus eſt
pars ejus , excludit prolem per fe . Sic
etiam innaſcitur avi appetitus deponen
di ova loco tuto , per accidens ratione
prolis conſervandæ , ſed per fe , quia
ovum amat , ut partem fui ; hinc &
aliæ ſubnociones funt animantibus, ſe.
cundùm ſpecies quas recipiunt , rerum
libi ad hoc necellariarum . Unde ( inquit
Fracaltor. ) magna ſapientia & provi
dentia Dei Optimi Maximi videri po
teft , qui univerſum totum ordinaturus
modum naturis omnibus dedit , quæ
neſcientes fines , omnia tanien faciunt,
per quæ fines conſequuntur , quos
ſolus cognoſcit , ad quem modum dein
ceps alia fiunt , quæ tam mirabilia no
bis videntur . Ex quibus appareat eam ,
quz in brutis apparet , prudentiam non
eſſe, ſed duntaxat inſtinctum quendana
naturæ , & ordinis univerfi à Deo pre
Atitu
 XXI. 181
LIBRI IL QUÆST .
fituti . Cui hæc non fufficient , legat corpus habeat potentiam fentiendi , ſed
And . Libavii difputat. de contempla, utrum poffit facere , ne actu fentiac
tione intellectus beftiarum , p. 2. fingi- quod natura fenfile eſt , verbi gratia ,
lar. quam his editis primum ſum na.. ne crucietur quæstioni fubditům . Jam- i
Etus . blicus lib . de myſter. Ægypt. paulo an
te mea . teltatur multos prophetarum
QUÆSTIO XXI. admoto igne non uri , vel fi urantur ,
uftionem non fentire , ut nec alia tor
An poffint dæmones facere , ut homo non menta ulla , loquens de vacibus Gen
fentiat , vel ut longißimo tempore tilium , addenſque id fieri Deo intus
dormiat , aut inediam perferat? adflante qui repellac ignem , illaque
cætera hebetet . Quis ilte Deus Jan
SUM MARIU M. blici Magi, nili cacodæmon quiſpiam
Eurycles , qui ifti prophetæ , niß ma
i Jamblici locus notatus . lefici ? Cenſuere Gentiles magico car
2 Cur Deus folitus permittere , ut mine aciem gladii fic retundi', ut nec
Martyres gladio - necarentur , quos levi vulnere cutem queat perftringere ?
à beltiis , Aammis , o fimilibus Nec deſunt , qui notent , ad collendam z
preftiterat illefos ? Locus ad Heb. hanc fuperftitionem , faepè Deum mi
11. v. 34 : raculo Áammæ , aquæ , ferarum , &
3 Superfinio /a quibus aliqui ſe pu- fimilium fuppliciorum atrociſſimorum
tant invulnerabiles , arma incan vim Suſpendiffe , eaque omnia marty .
tata . Crucifixus compunetus. Ca- ribus innoxia reddidiffe : cùm verd re
mifia inferni. Oratio Leonis Pap. curi vel gladio fuiffent addictiferri
od Carol. Magn . vim à Deo non coercitam , ut natio
4 Exemplum cujuſdam Quirini Belones intelligerent miraculo itta , non
gæ fic decepti magix adſcribenda . Siine hoc verum ,
Item Scafii alius Helvetii . necne , equidem valdè addubito . Non
Unde fiai , ut quidam malefici tam propter locum B. Pauli , quo quidam
fortner og contemtim fuftineant ortuorur ,-is eſt ad Hebr. 11. v. 34 .
tormenta . obturaverunt ora leonum , exftinxerunt
eft 7 Caufa tres . impetum ignis , fugaverunt aciem gla
IC 8 De Aigmate quod Sagis demon im- dii , ubi aicut de igne & leonibus , fic
primit e mirum de figmate de acie gladii id miraculo adſcribitur.
Joan. de Vaux , alia quadam Hoc inquam me non movet : nam ve
ITA exempla . ra lectio eit effugerunt , uc patet ex
8 9 De diuturno quorundam fomno di Græco contextu & Syriaca verſione :
be Squiſitio ; ruftici Germani , cbrio- & loquitur Apollolus de ſanctis vete
rum in Apaturiis , Epimenidis ris Tettamenti , quorum nullum legi
Heroum Sardorum . Septem dor . mus miraculo ereptum , quod acies
mientium . gladii ſit retuſa , fed quod miraculosè
so Quo pacto contingat , ut quis diu hoſtium gladios effugerint quidam
perferat inediam . de herba coca , pacis tempore , ut Helias : alii verd
Scythica aliis. in prælio , ut Samſon , Caleb , Joſue ,
11 Locus Hippocratis . David , Machabæi , & c. ſed movent
12 Exempla vera , de Anglicana puele
puel me alia. Nam & memini de muliere
la , Sacerdose Gallo , pucila Spi- ſepties icta gladio , fed fruftra ; &
renſi. Gentiles etiam illa cætera , licet fal
13 De fan &torum jejuniis miraculofis . , sd , tamen ad incantationem refere
Bacconus refutatus. : bant. Legi duas alias hujus rei caufas
meliores , priorem , quia fectio gla
Voad primum , non quærimus -dii impedita , poruiſſet dolo carnificis
Q utrum dæmon poffit efficere, ne adſcribi : pofteriorem , quia gladius ,
eft
 182 DISQUISITIONUM MAGICARUM
eft præcipuum & maximè legitimum Gibi ootam , fic eluliſe infuſionem lari
ordinariumque juſtitiæ ultricis inaru- di liquati toto corpore factam , & om
mentum q . Hodie quidam impii mi- nium membrorum diram diſtractionem :
lites ſe fore invulnerabiles pucant, fi ex equuleo tamen fublatam omni fen
arma certo ritu incantent , vel facri ſu doloris vacuam , integram , & illa
3 lego auſu crucifixi imaginem compun- ſam : niſi quod pollexpedis avulfus in
gant , vel comminuant aut confrin . quæſtione, redditus non fit : cujus ta.
gant , ita Condronchus lib. 3. de morb, men illi jactura noxæ ulli vel impedi
venefic. c. 12. vel fi ferant interulam mento non fuerit ; quam omnia cor
lineam horrendis infcriptam imagini- menta eludentem , & pertinaciter omnia
bus , quare vocant inferni canifiam : negantem , eliſa in carcere gula , Sataa
vel fi periapta quædam ferant variis necavit , qui eam maleficii per ener
characteribus magicis inſignita : 'aut gumenam accufaraf , libro de Antichris
orationes , quas blafpheme admodùm fto revelato nota. 1 .
& mendaciter tribuunt D. Leoni , vel Narravit mihi P. Bernardus Olive
Carolo Magno , inſignitas magnis ( lic rius , tum Societatis noftræ per Belgium
magi loquuntur ) Dei nominibus. No- Provincialis , prope Samarobrinani An
vi Itudioſum juris , nomine Quirinum , no 1999. captam puellulam frigatri
4 V. I. Baccalaureum : qui cum tali cem , quz nec pedum uftulationem fæ
membranula frecus audacter ſe jurgiis villimam , nec flagra validillima len
& pugois immiſcuiſſet , fæpè ictus nun- tiebat ; donec Sacerdocis cujuſdam mo
quam faucius : tandem Romz amo nitu illi Agni benedi& i cercam ima
1572. vel 1573. in "ſympoſio minimo ginem in collum injecere : tüm enim
vulnere fuit interemptus . Huc refe- vi facri amuleci dæmonis præſtigioſa
rendum quod de Scafio , fic fcribit au- ludibria depulſa , & illa vim doloris
etor Formicarii . In territorio Bernen- cepit pertentifcere . Undè patet hanc
fium primus auctor maleficiorum fuit indolentiam , quam agoofcit etiam To
s quidam Scafius di&tus: qui publice de ftatus9. 354 in Genef.C. 13. non nae
hoc gloriari audebat : quod , quando fci ex ulla Phyſica cauſa , fed opera
cunque vellet , ipfe fe omnium fuorum dæmonis induci . Certè unguentum il
in émulorum oculis , velut murcm face- lud ſagarum , quo ad tranſvectiones
Te pateret , og dilabi à manibus inimi- utuntur , ne confopiendi quidem natu
corum fuorum lethaliam : & ita capie ralem vim habere docet Bartol. Spis
taliumfuorum inimicorum manibus fa- neus de strigibus c. 31. Solent id. cau
pè , ut dicitur, cvaſit : fed cum termi- farum ignarr miraculo & innocentiæ
num fuæ malitiæ Divina juſtitia face- tribuere : cùm id tamen contingat , vel
re voluit , tandem per hoftes fuos in fingulari quodam corporis robore &
Auffa quadam propé feneftram quan- animi tolerantia , quàm non rard &
dam ſedere explorabatur cante : quo in Gentiles & Chriſtiani exhibuerunt ,
loco, cum nullum de ſibi inſodiantibus Unius adfcribam M. Attilii Reguli co
fufpectum haberet , per feneftram gladiis leranciam ex Silio Italico .
haftis inopinatè transfixus ett , egye
ob fua facinora ibi mortuus miferabili. Non ignis , candenſque chalybs , non
ter , ) Hæc Niderius . Sic fuos dæmon verbera pallim
G deludit . Tormentorum ſævitiam quo- I & tibus innumeris lacerum foindentia
tidiè malefici in equuleo eludant , om 0 corpus golia
nem enim cruciatum , vel riſu , vel Carnificefue manus penitufue sinfusa
fomno , vel Glentio fuperant . Quo in medullis
genere ſtupenda etnarratio Charondæ , Peftis, in medio lucentes olnere
quandam foeminam quinquagenariam flamme
Cenas
9 Vide Joſe. Anglez. in 2. q . de des [ Fulgof. l. 8. Exemplo cap . 4. E
mor . art. 4. diffic. 5. dub . i . . 18. cap. 4.Birdem amlo
s Sprenger . in mal.p.2.9. 1. 6. 16. &natias lib
. 2. q 1. . 3.
 LIBRI IL QUÆSI.
-L Cefjavere : ( ferum vifu , di& tuve ) per
artem
Sæuitie extenti, quantum tormenta ju-
bebant ,
Creverunt artus; atque omni fanguine
rupto
ora liquefa tis fumarunt fervida mem-
bris :
Mens intacta manes a ſuperat , ridetqa
dolores
Spectanti fimilis: felfolque clamore mia
niſtros
Increpitat , dominojq ; crucem clamore
repofcit .
Ali utuntur inundionibus , & (phara
macis naturalibus confectis ex opio ,
fölano ; & fimilibus , quibus humores
turbantur , fopor altus conciliatur ,
nervorum origines obftruuntur , fenfus
tupeſcit , ſenfatio impeditur. Vim eam
la pidi Memphyti ex Ægypto tribuit
Dioſcorides i . Sed plerique nituntur
pacto dæmoniaco , & periaptis ex oſcil.
fis , vel cineribus , aut unguine infan ,
Culorum antè baptiſmum necatorum *
vel deglutito apum rege * vel corpo
ri alligatis membranulis cum certo
characterum genere , aut etiam fufur.
fato malo carmine , quorum omnium
exempla ſuggerunt, qui de criminali-
bus judiciis fcripfere y , Similem de
monis operationem cernere eft , in ftige
8 matum illa ceſſera , quam diabolus im-
primit ftrigibus: quæ fic fenfu defti-
tuitur, ut nec acus longiffimæ fixura
dolorem minimum adferat , neque fan-
8 guinem eliciat : de qua fatis copiosè
8 alii . Adfcribam Remigii verba ; Cum
Iſabella Pardda Spinalii pridie Non ,
Maj. 1588. ob fortilegii crimen com-
prebenja, urbis præfe&to , partem cor-
poris ſic à damone inferipiam indicaf-
Tet , fubiit ci in animum experirs, ve-
rumne id eſſet , quod dehujuſmodé ftu-
pore ferebatur . Ergo jufit in eam aci.
culam penitillime infigi aig; inculcari .
Quod cum in fatis magna hominum frea'
quentia cffei factum , incruentum
4 omnind vulnus apparuit , ego naltum
ť 5. c. u Sprenger .:
o is a nos infrom. po .97,15. 14,
xli. Exorcifmor. Avenioni exouſusi
y Hippol. in situl. de 9. Pariſ, de
XXI. 183
faga doloris ve minima indicium aſpi
ciensibus dedit. Rurfus 3. Galen . Nov.
1990. Brundufii Claudia Bogarta ,
tormentis jam exhibenda , cute , ut mo
ris eft , detonfa fuerat , ob idque cica
tricem in fumma fronte nuda oftende
. Quæfitor , quod
bat . Suſpicatus igitur
verè erat , fc. imprelli, d demone une
guis veftigium quod ante capillis sege
retur . In id jubea aciculam altiſimo
infigi, quod cum egiffet , fa &tum , nec
illa doluris ullo fenfu affici , nec vul
nus vel tantillum cruore manare vifum
eft . Perftitit.tamen verum negare ,
dicere , eum olim ex jaftu lapidis tor
porem effe obdu &tum . Sed poftmodum
tormentis admota , non tantum agnovit
idfibi a damone infii &tum fuiffe :fed
plurima alia , qua indignifimè ab eo
paſja fuerat , enumeravis . Novillimè
18. Calend. Jul. 1591. Eſæi, qui pagus
ab hac urbe milliario abeft , cum hoc
loci Dynaſta præfens in Mugela fortile
gii rea li& orem periclitari juffifet , ac
is illam idcircò nudam ftatuiſſct , inve.
frigaturus ficubitelleram illam inuenia
ret , iandem in finiftro femore macula
verrucæ inftar apparuit , in quam cum
ferrum , vel quantum poterat , adegiſ
fet : nec à Mugeta.vocem , nec ab ipſo
vulnere fanguinis guttam ullam elicere ,
atque exprimere potuit : cum rurfus lo
cum macula proximum leviter etiam vul
nerafes , ingentem ea ex dolore clama
rem edidit , largius cruor fefe inde effus
dit . Sic Remig. lib. 1. cap . s . Claud.
Charondas lib. jam laudato nota 1 .
feribit ftigma famofæ illius fagx , cui
nomen Bayarrone , in humero finiftro
valdè latens , & imperfe & iffimè deli
neatum denarii tamen magnitudine
quafi à centro ductis filamentis ad pea
ripheriam , prorſus omanis expers fena
fus fuiſſe Suſpicio etiam me tenet ,
illud gemini carbonis fignum in Allo
brogis fæminæ pedibus Nigma fuiſſe .
narrationem poltea dabo lib. 3. vel s .
ex Gerfone. Solent hujus figni varia
effe figuræ , veſtigii leporini , manus.
Vi bufo .
Puteo de Syndic, c. de tortura. b. sche
houder. prax, crim. c. 73.
 4 DISQUISITIONUM
184 MAGICARUM
bufoniæ , catelli nigri : quale ſignum p . 1. hiftor. Peru . cap. 96. & Auguftio .
vifebatur in tergo Jo. de Vaulx Sca. Zarate lib. hiſt. Perua. cap. 8. & Mat
bulenlis , in quo illud fingulare Petr, thiolus ep . Nuncupator, Diofcoridis. ita
Oranus , Quæbitor negotii , obfervavit , ſcribit, Soyiha Scychicam herbam cir.
fi acu vel graphio profundiùs adacto ca Boeriam creſcentem adinvenere, gu
perforares , nullum doloris fenſum reus ſtatu quidem prædulcem , cujus magna
percipiebat , nec quidquam querebatar : quidem commendatio ; quod in ore can
verd à tergo , ita ut videre ipſe ne habentes , famem fitimque non ſentians.
quiret , eminùs ligno illius'catelli mi- Idem præftat apud eofdem Hippice din
bareris digito erecto , tanquam fi acri- cta , quod equis quoque eundem effectum
ter torqueretur, reum (ubito queri fo- præbeat. Traduntg; bis berbis Scythas
litum. hujus rei cauſam phyſicam non etiam duodenos dies durare in fame, ego
invenio , moralem hanc ſuſpicor , con . fiti . ) & Gemma b multorum anno
temptu indoluiſſe dæmonem ſuperbiffi- rum agnoſcit naturalem inediam . Hip
mum , & fic irritatum fæviſſe in man- pocrates verò libro de carnibus negans
cipii ſui cruciatum . ultra feptimum diem famem naturali- il
Cæterum illis Narcoticis pharmacis ter prorogari poſſe , de iis intelligen
poffet etiam fomnus valde diuturnus dus eſt, quibus ventriculus , & jejus
conciliari : ut fuit fomnus illius rufti- num inteftinum humore chilolo va
ci qui in Germania totum Autumnum cant , in quem calor naturalis pollic
& byemem dormiendo fuit emenlus agere: cùm enim fieri folet , ut illud
Zo & qui in Apaturiorum ſolemnitate inteſtinum interea concreſçat , atque
ebrii , per multos dies obdormierunt , ita homines emoriantur . Verùm li vel
tefte Eudemo : & Epimenidis Cre à morbo præcedente , vel alia ex cau
teplis , qui càm quærens ovem meri- fa fit in corpore reliduus humor fleg ,
diano æltu fpeluncam ingreſſus , lopo- maticus , crudus , lentus atque viſco
ru gravi vietus LXXVII. jaxta Pau- fus , illo calor naturalis utetur pro
faniam , vel XLVII. juxta Eudæmum alimento , donec totas humor abruma
pauld pauciores , ſecundùm alios ,quie- tur . Idem futurum , & ex fumma cere
vit annos , experrectuſque poftea , ra- bri humectatione materia quædam fub
ļus ſe parum indulfille ſomno , perge- tilis & pituitofa à capite in corpus
bat oviculam quærere , forte horum defcenderit , atque interea corpori in
quietis cauſæ naturales fuere : eth de alimentum cellerit . Tunc enim quic
Epimenide , potiùs adfcriberem da- quid à corpore expiraretur vel difflue
moni. De Sardoûm ſemideprum fom- ret , continud ab hoc humore in ali
no fabula fuit , nam'hị revera erant mentum converfo reftitueretur , nec
mortui, dæmonum præſtigio viſi ſunt , cibus hominiopus foret , donec hic
& dormire , & cxcitari a . Quidam et humor penitus confumeretur . Hanc
iam fomnus tam longus , aliquando inediæ diuturnæ cauſam fuiſſe cenſue
per miraculum , veram á Deo im- rim , & Imbibeliæ ( ur loquiturPlau- iz
miffus , ut feptem Dormientium fan- tus in illa Rogerii Bacconi Angli
ctorum apud Laur. Surium , & alio- cana puella , quam dicit vigioti annis
rum quinque apud Paulum Diaconum . dibil 'comediffe : & in Gallo facerdo
fo Uleimum erat de inedia perferenda , te , qui tempore Nicolai V. Pontifi
de quo non eft dubitandum , poffe dia. cis biennio foto cibis potuque abſte
bolum efficere , ut quis menlium mul- mius fuit : & in puella Spirenfi, quæ
torum ferat inedian , poteft enim id Ferdinandi Imper. juſſu veritatis ex
naturaliter contingere. nam & Indos plorandæ gracia per multos medicos
memorant herbæ Coca ore geſtatz be anno 1540. aſſervata , obſervataque fic
neficio famem repellere . Petr. Chicza cx gravi morbo jejuna perliterac
jam
2 Lilius Girald . Dialog. 4. de hift. Simpl. in 4. Phys, bl. i, Colme.
Poct . cri, f . 6
a vida de bis Alex. Aphrodiſ, o
 LIBRI II . QUEST .
jam ultra quadriennium , corpore in
terea bene forti , ſano , nec ulla ma.
cie tentato , ſed ſcabie tantum phleg.
matica corpus oblita : frequens interea
lachrymabatur , & conſuetas narium
auriumque ſordes habebat , & fomno
ſatis longo quietoque utebatur nihil
tamen , neque per ſedem , neque per
loca muliebria , fecium urinæve ex
cernebat , de hac multa diſputarunt ex
Italis Simon Portius , c & ex Germa
nis oculatus teftis , unus ex medicis
obſervatoribus puellæ Gerard. Bucol
dianus d . Si hæc fieri queunt natura
liter , cur nequeat perficere Panurgus
ille Davus , diabolus , eadem induſtria ,
qua pravas corpori alias affectiones
immittit ? de Arabica puella id often
dam lib . 6. cap. 2. fe &t . 3. quæft. 3. ex
B. Profpero , Seduld tamen cavendum ,
ne ſandtorum hominum naturam ex
cedencia jejunia in hanc claſſem refes
ramus , ut D. Mariæ Ægyptiacæ , D.
Catharinæ Senenf. SS. Lutgardis , Ma
riæ Oigniacenſis , Chriſtinæ mirabilis ,
apud Surium . Simonis Stockii , quem
13 in Carmelo fex annis Deipara coelefti
man na pavit , apud Monaldum Roja
rium , ego Rolandum Bouchiarium in
ejus vita . Deus enim tum , qui crea
vit , eos virtute fua fine corporali fu
Hentat cibo. uide de his quadam apud
Picum . 3. Prenot.
capite quinto . Impius autem eft Ro-
gerius Baconius , omnia hæc ftellarum
influentiis adfcribens. cur , fi hoc ita
eft , uni dumtaxat , & non alteri quo-
que vim hanc tolerandæ inediæ ſtellä
iſtæ , in commuoe influxum fuum de.
mittentes largiuntur an , quod folius
1
hujus corpus ita diſpoſitum ? ſed quæ
hæc difpofitio fola influxui pervia ?
quæ hæc in aliis canta vis & obftina-
tio ad excludendum ? fed fat jam nu-
gis Baconi refellendis operæ alibi po-
ditum à nobis. De hac prolixa inedia ,
quædam etiam Lilius Giraldus Dialo
giſmo 17. habes in Grutheri thefauro
Critico tomo fecundo .
e lib. de puella German .
d Epift. hac de re excufa Mogan
XX11. 185
QUÆSTIO XXII .
An magicis artibus opera demonum
Jexus mutari queat ?
SUMMAR I U M.
1 Exempla eorum , qui ex mulieribus
facti viri : vetera ex Plinio o
Hippocrate & aliis .
2 Gallina in gallum converſa . Jovia
nus in Neapolitana Hiſtoria do Sac
bellicus multa exempla ponunt ,
que in Italia contigerunt.
3 Alia duo mira valde, que in Hif
pania .
4 Aliæ duæ apud Fulgofum , ut ego
duæ olim apud Phlegontem .
5 Alia in Picardia .
6 Ratio naturalis, qua hoc contingat.
7 Suſpicio , hos androgynos faltos . Si
fit natura i pole à demone ich
procurari ,
& Exempla dæmoniace commutationis
per idola . Non pode ex viro fe
minam fieri .
9 Aufonii locus de hac re non credi
bilis .
10 Opinio auctoris de hyena
No nago
*On e dequan jam di& um )
fedde
ne ( de qua
ipſa fexus virilis in foemineum , aut
fæminei in virilem commutatione
quam naturalem ex Medicis hujus ſæ
culi fatetur Coſmocrit. 1. Gemma . Fa.
сtos ex mulieribus viros multos legimus, i
Hippocrates libro fexto Epidem p . 8 .
fcribic Abderis Phætuſam uxorem Pi
thæi , partui vicinam , millo in exi
lium marito , aliquot menlibus cef
fante fluxu menſtruorum , cunctis in
membris magnos perpellam dolores
corporis habitu in virum mutatam :
Nam corpus ei virile factum , câuae din
dochon , hiſpidam tota factam , barbam
emififfe , & vocem afperiorem reddi
tam : idemque apud Thalios accidiffe
Anamiliæ uxori Gorgippi . T. Livius
lib. 42. de Spoletana muliere ideni re
A a fert ,
tie anno 1540 .
 186 DISQUISITIONUM
fert, Belli Punici 2._tempore . Plin.
lib. 7; capite quarto. Ex fæminis ( in-
quit ) mutari in mares , non eft fabu-
Loſum . Invenimus in Annalibais P. Lie
cinio Craſſo , C. Caffio Longino Coll:
Cafini puerum factum ex virgine ſub
parentibus, juffuque auſpicum deporta.
tum in Infulam deferiam . Licinius
Murianus prodidit vijum à fe Argis
Are/contem , cui nomen Arefoule fuif-
Set , nupfile ctiam , mox barbam o
virilitatem provenije , uxoremque du
xile . Ejuſdem fortis og Smyrna put.
rum à fe viſum . Ipfe in Africa vidi
mutatum in marem nuptiarum die L.
Cofitium civem Tiſdriianum , vivebat.
que cùm proderem hæc. ) Hæc ille A.
Gellius libro nono noct. capite quarto .
Libitum tamen eft , ( inquit ) in loco
hoc miraculorum notare id etiam , quod
Plinius Secundus wir in temporibus
cialis fuæ , ingenii dignitatiſq; gratia ,
axétoritate magna pradicus , non audiſ-
fe , neque legife, fed fcire fefe atque
vidiffe in lib. Nai. Hif. VII. fcrip.
fit ,que infra pofui ipfius funt , ex
co libro fumpia : quæ profe &to fa-
ciunt , ut neque 'refpuenda , neque ric
denda fit notiſfima illa veterum Poeta-
runo de Canide Cenco cantilena .)
Hæc Gellius ſubdens fuperiora il-
la Plinii verba. Quibus verbis quod
dicit , miraculofum hoc , voce ufus eft
latè fumpta pro eo quod rarum & ad-
mirandum . de Cæneo & Tirefia legen-
dus Ovidius in Metam . quid opus fa-
2 bulis, ubi fuppetunt hiſtoriz ? D. Au-
guft. altim . cap. lib. 3. de Civit. Dei
memorat ex Gentilium feripris , & mu-
tieres homines , & gallinas in mafcu-
linom fexum fuiffe converſas , de avi-
bus mox idem ex Auſonio confirma-
bo : de hominibus pergamus aſſerere .
Ad tempora propinquiora nobisvenio.
Jovian. Pontanus in Hifor. Neapoli-
tana narrat Cajetæ mulierem piſcato
Đi cuidam annis quatuordecim nuptam
in virum migralle : & aliam , cui nou
men Æmilia , nuptam Antonio Spen-
fæ civiEbulano poft annum nuptiarum
XII. in virum matatam , foluto mai
trimonio , uxorem duxiffe & liberos
• Sabelli. 1.9. Exemplor, fDial. 1.
MAGICARUM
procreaffe . addit idem , aliam færni
na m , cùm marito filium unum pepe
rillet , ſubitd exorta virilitate , marito
jam non fæminam reli &o , alteram
duxiffe, è qua liberos genuerit, non
nulla de pluribus confimilia narravit
Cocceius Sabellicus e quibus omillis
duo ponam quæ noftris temporibus
Hiſpania dedii, & conſcripta fuere fi
delillimè ab Ant.Torquemada ſ patrio 3
idiomate ; Amarus Luſitanus & auctor
eſt in oppido Ezgueyra Luſitauiæ , di
ftante à Conymbrica novem leucis
vixiſſe quendam virum Nobilem , cui
filia erat vocata Maria Pacheco , quæ
cùm ejus jam ætatis elle inciperet ,
qua fæminis menftrui Aluores inchoan
tur , loco liquidi humoris , erupit ei è
locis ( fi intus abfconditum latuerat , )
vel aliter natum foras produit virile
mcmbrum : ficque ex puella , fubitd.
adoleſcens ephebus apparuit cum fexu
veſtitum virilem , nomen quoque aſ
fumplit Manuelis Pacheci, navim con
fcendit , in Indiam profectus rebus for
titer geltis , trenui Gailitis exiſtimatio
nem , opeſque magnas comparavit . in
patriam rediens , uxorem nobilem du
xit. de liberis mentionem ſubdit Ama.
tus nullam : ſed ait , illum imberbem
permanfiffe , facic in fæminean decli
bante : quæ funt indicia non perfe &tæ.
virilitatis . Ultimo loco fubdit Tor
quemada , fe ab amico viro magnæ
auctoritatis & fidei pleno accepille :
non procul ab urbe Beneventana Hi
ſpanix , uxorem ruftici cujuſdam for
tuna mediæ , quæ quod fterilis eſlet
minus à marito benignè habebatur :
pertæſam malæ tractationis , quadam
nocte aufugiffe fumpto veſtitu famuli
domeſtici : fic ornata , virumque mea
cita variis in locis opera ſervili vi
cam fuftentavit : poſt aliquod tempus,
five quod calor in ea naturalis tam
efficax foret , five quod imaginatio
naca & confirmata continuo habitu &
minifterio virili , cam cfficacitatem na.
eta Gt: certè ipfa fe in virum muta
tam deprehendit , ftaruit ergo , quae diu
fuerat uror , maritum agere. foeminam
fibi matrimonio copulat , diu res lae
tuit
g Centur, 2. cutaf. 39
 LIBRI II. QUÆST. XXII. 187
tuit illo non audente cuiquam rem do corporis conftitutionem cd vergen
narrare : donec quidam , ei prius opti- tem . Auctor Antimologii ſcribit,kibi
mè notus cernenstam fimilem eſſefa. vifum Auſcis in Vaſconia virum plus
cie uxori profugæ ruſtici illius , inter quam fexagenarium , canum , fortem
rogavit oum fortè frater eſſet talis mu- hor /utum : qui ad annam decimums
lieris. huic rem omnem , uti contige- quingum ante puella fuerat , tandem
rat , narravit . Sic res io lucem venit. iamen ex caſu ruptis tenuibus ligamen
3
Fulgofus fcribit fequentia b : Neapoli tis , pudenda erupiße , fexumque mu
regnante Ferdinando primo, cùm Lu- talle , om ei nunquam antea menfes
mo; dovicus Guarna Salernitanus civis > fluxiſſent , ira Laurentius lib. 7. hiſt.
quinque filias ſuſcepiffet, quarum natu Anat qu. 8. Et oſtendunt MediciGa 6
majoribus duabus alteri Franciſca , Ca. lenus lib. de uſu partium , & lib. de
rol& alteri erat nomen , pofteaquam ad anatomicis adminiſtrationibus , Ægine
4 quintum decimum annum pervenerunt , ta , Avicenna , Ralis , & reliqui non
ambabus genitalia membra in marium obſcuram effe rationem , qua id nature
morem •eruperunt : mutatoque habitu det effectum : conari femper eam , id
pro maribus habiti funt. Franciſcus quod perfectius: mulierem elle quali
Carolus nuncupati . Item Ebuli , fub virum quendam imperfectum
eodem Rege puella , qua jam quatuor fruis retenris diurius , fieri vocem ro
annos viro promiſſa ſponſa habueras buſtiorem , cutem pilo veſtiri ,reli
nomen : qua nofte primum viro tradita quum corporis habitum roborari, nec
cum co cubuit five ex confricatione , fo- aliud ad Metamorphoſim hanc deelle
ve ob aliam cauſam , qua ignota fit , quam , ut , quæ funt intus vaſa ſemi
effractis membranis, que ut mulier vi- naria , foris appareant : & id quod
dererur efficiebant , virilia membra pro- myrios, nympha, xan7wpis iyúzódépens di
dierunt : domumque reverſa in judicio citur, Iſmaelitis Abathara live Alban
dorem repeçivit , in virorum numero po- dar : ſumpto incremento & pingui
fea habita : ) Hæc præmili , minus ut velamine , cui involvitur , effracto
incredibilis videatur Phlegontis i nar- protrudatur in peacm , cai perfimilis
ratio . Virgo quadam ( inquit ) Smyrne led involuta prius fuerat. expelli au
nata Pbilotis nomine cùm matura viro tem caloris naturalis urgentis impetu . 7
nuptum tradita effet à parentibus , ma- Sic illi : mihi tamen vehemens adhuc
foulino enato membro in virum abiit , fufpicio eft , non tam hos ex fæminis
Quin o Laodicea , quæ in Syria , mu ita viros factos , ut foeminæ defierint
lier Aeteta nominc etiamnum cum ma. eſſe , quam ad foemineum fexum , maſ
rito degens , è fæmina vir exftitit cui • culinum acceffiffe , ut androgyni effice
nomen Aetétus , Preſide Athenis Ma- rentur , ſexu tamen hoc pofteriore præ
orino , Roma Cof. L. Lamia e Ælia- valente , & ideò pro viris habitas
no vetere.) & addit Phlegon , Hadria . Cùm hæc ante multos annos fcripfif
ni libertus , fe hunc vidiile . Michael fem , incidi hoc anno 1606. in Hifto
Montanus lib. 1. Experimentorum cap. riam Anatomicam Andr. Laurentii
21. teftatur fuo tempore Vitriaci fuif opus accuratum , & gaviſus ſum val.
s fe puellam nomine Mariam , quæ cùm dė , idem quod mihi doctiſſimo Medie
faltaret violentiùs , fubird' virilibus cn viſum dict. quæft. 8. ubi diligen
eru mpentibus , in virum mutata fit : ter oftendit commune illud di& um
& ab Epiſcopo Sueffionenfi confirma- Medicorum , de javerlo viro in mulie
tionis Sacramento ' mutato nomine , re latitante , falſum eſſe , & utriuſque
Germanus vocari cæperit . Ejus poflea fexus genitalia non fitu modd fed
mento barbam adnatam , diu vixiffe etiam numero , forma , & ftrućtura
ad decrepitam ufque ætatem , uxorem prorſus differre . Et quoad hanc con
tamen duxiſſe nunquam . Ille hoc vene verſionem addis : Sanè portentofum hoc
bementi imaginationi cribuit : fed ad- judico , & vix credibile. Quod fi alin
A a 2 диап .
hl. 1. Excm . cap . 6 . i lib . 1. de Mirabilib . O longen,
 188 DISQUISITIONUM MAGICARUM
quando contingat , verifimile eft in ilo Gentiles , Phlegon de Lapitha Carico
iis utriuſque fexus adele genitalia : idem narrat quod Ovidius. de plurib,
prima quidem ætate ob caloris imbecil- fcribit Anton . Liberalis ex libro fecun
fitatem latentia , quæ tandem per ca- do Alteratorum Nicandri : Hypermne
loris exacéuths emicatus , effulgeſcen- fram venditam pro muliere inveniſſe
tias erumpant . Aut exiſtimandum eft : pretium : poftea in virum mutatam
mulieres éſſe quaſdam , à primo criucao dono Deorum . Siroetam Cretenlem
lidiſimas, ao ita à natura conforma. factam virum , càm minervam vidif
tas , ut earum clytoris mentula formam fet lavantem . Galatex filiam falſo vo
referens , ita promineat , ut quia penis catam Leucippum , quæ Leucippe di
inſtar diſtenditur , moxque flaceſit , vis "cenda erat , ſexu -'mutato fuppofitum
rilem priapum mentiatur, ó rudioribus nomen meruiffe, beneficio Latonæ Phæ
imponat. Sed do Sape falluntur obſte- ftiæ . Concl. 2. Impoſſibile crediderim
trices ob vitiatam genitalium conforma- nature demoni de viro fæminam fa
tionem , penis ſcilicet brevioris , pe cere , qui conatus irritus Neroni ma .
nilius tanquam in rina reconditi , te giæ addi&tiflimo in Sporo fuit . Hic
ftiumque latitantium , ut fexum vix pof- opus eſt nimia retractione partium
line internoſcere . Scribit Pineus Lute. perfectarum , in locos femineos . Nec
tiæ anno 1577. in vico S. Dionyſii mue aſſequi poffum , quo fic natura modo
lierem noétu peperiffe filium , qui fefti- degeneret. Scio de Tyrelia præter fa
nanter ob virium imbecillitatem bapti- bulas, etiam Phlegontem id narraſſe k ,
zatus fuit pro filia , ego Joanna vocata: & Anton. Liberalem fatis ambiguè lo
eam paucis poft diebus pro filio mater qui de Siproeta : ut vix ſcias ex quo
primum , deinde cu reliqui agnoverunt, in quem fexum demigravit . Auſonij
non fine magna admira:ione , o Joan- quoque epigram. colib. 1. li totum di
nem nominarunt . Facilè ergo eft rudio ligenter legas , animadvertes de virili
ri plebeculæ imponere . Sic Laurentius: fexu in fæmineum degenerante locu
qui etiam lib. 8. qu. I. docet à natu- 'tum , his verbis :
ra non minus fæminæ quàm maris Fæmineam in ſpeciem convertit mafcu . 9
intendi generationem , & fæminam na lus ales ,
furx erratum ac prolapfionem dicere , Pavaque de pavo conftitit ante oculos:
id Philoſopho indignum effe . Omnis Nec fatis antiquum , quod Campano iz
fiquidem rerum naturalium perfe&tio , Benevento .
ex fine petenda est , at fæminam ita Unus epheborum virgo repente fuit .
formari neceſſarium fuit , alioqui non Ait ex puello puellam , & ex pavo
poffet ſpecies humana conſervari. Sa .. pavam factam . Sed non credo , vel
nè cum dicunt foeminam elle mon faltem credo ægerrimè : dixerim po .
ftrum , mihi ſemper viſi non fatis ho- ciùs utrumque eis fexum infuiſſe , oc
porificè de primæ mulieris creatione culcatum unum , manifeftatum alte
loqui . Ided dicendun , Naturam ſem rum , quod ad leporem etiam refero ,
per quod perfectius eft intendere . non && ad hyenam ,, de qua canit Ovid.
ad hyenam
quia femper virum gignere intendit Alternare vices , o que modo fæmina
ſed quia cùm virum intendit , intendit tergo
perfe&tiſlı mum gignere : cùm fæminam , Paſa marem , nunc efe marem mirse
hanc quoque conatur perfectiffimam . mur hyenam .
Sed tamen fi illud natura potuit , Sanè illam utroque fexu præditam Pli
quod tot aſſerunt auctores , putarim , nius tradidit libi 8. ni fallor.
Deo permittente , caulis naturalibus
fretum , etiam poſle vaferrimum il
8 lum . Sane lubensed retulerim , ficta
illa miracula , quæ Diis fallis tribuunt
QUE
k 1. 2. de mirabilib. qua de re fuo affrolog. ele Didyr , in od ym.
fin. ad luajt. orthodox . Lucianus & de
 LIBRI II. QUÆ S. XXIII.. - 189
mihi pland de nihilo videtur , quod
QUÆSTIO XXIII . Poetæ memorant , & de ariete in ac
gnum , de Bacchinutricibus rejuvene
An polie demon ſeni juven fcentibus ſcripſit Æfchylus , de Jafone
tam reddere ? à Medæa recocto , ſcribunt Pherecydes ,
Simonides , & Lycophron , deque ipſo
SUMMARIU M. Jafonis patre Ælone Græcus auctor Re
dituun, ' & Latinus transformationum
Problematicè deciditur , quoad ac- Poeta Nalo. In quibustamen illa nare
cidentia , que fenium à juventute ratio perſpicuè falſa , & naturæ repu •
diſcriminant , pofc . Explicantur gnans ; omni educto per vulnus fan
Ovidii o poetarum dicta de tali guine , & novo ſuffeéto id contigiſſe .
Metamorphoſi . Sic enim fequatur prius mortuum , &
2 Locus plal. 102. v . s. da Eſa. 40. poftea fuſcitatum viventis corpus : quod
v. fin. de aquila juventute . Ser ſoli Omnipotentiæ Dei reſervatum .
pens cum liberis deponit fenium . Cætera fortallis contingere potuerunt,
Fabula de aſino ferente poculum quæ cecinit 1 , potato ſucco falutari .
juventutis , Corvi candidi . Barba comaque
3 Éxempla lenum , juventuti reftitu- Canitie poſita nigrum rapuere colorem ,
torum hiſtorica . Tarentinus qui- Pulſa fugir macies , abeunt pallorqué
dam fenex , Et alins Riofanus fituſque ,
Ez abbariſſa Monucdrienfis . Adjectoque cave ſupplentur corpore ru
4 Indus quidam . Fons in Bonica id
2 praftans , alius in Lucania . Membraque luxuriant . Aefon miratur ,
s Vire humana periodus que os quo o olim
modo intelligenda . Loeus Genef. Ante quaterdenos hunc fe reminiſcicur
6. v . 3. Locus Deutero. 31. v. 2 . annos .
Valefius reprehenſus. Fatentur omnes , neque id fine per
6 An humidum radicale polic repara- fidia negari poteſt , juventam aquilæ
ri? Quod ita , non tamen pojjet fic renovari. teftatur Hymnographus Dic 2
vita æternari. vinus m : Renovabitur ut aquile ju
7 De ligno viia locus Genef. 2. v. 9. ventus tua ; renovari fatentur omnes ,
expenfus . licet quo id modo contingat , potris
& Hebræis non conveniat . n Eodem
T qui fenex eſt , non fuerit & pertinet illud Ifaiæ o. : Qui säiem /pe
UTdeſierit elle -juvenis : vel ne , rant in Domino , mutabunt fortitudi
quam decurrit ætatem , non decurre nem , aſument pennas ficut aquila a
rit , id nulla vi vel poteſtate perficia- Præſtat idem vilibus & abjectis natura
tur . Quis enim quod factum , maxi. ſerpentibus ( quod omnes fatentur) ut
mè ſucceſſiva elapfum aftione , id red- cum tenui illa fua leberide ſenectutem
dat infectum ? Verum ut, qui defecta exuant , & induant juventutem : cur ho
jam & decrepira curvatur ætate ,vires mini omnem hujus beneficii ſpem Hehe
reſumat & habitum nitoremque juve- noverca præſciderit ? ſcilicet abſumpta
nilem , mutentur cani in colorem me- vis omnis per alini bajuli impruden
liorem , frigus in teporem , turpor in tiam ; qui pharmacum aded falutare,
agilitatem , cæteraque corpusrecipiat, à Jove millum hominibus , ſerpenti
quæ fenium abltulerat ; deque malá permiſit ebibendum p . Cur naturalia
( quod ait quidam ) merces fiat bona ; quadam remedia nequeant inveniri
non equidem audeo definire V, De tantæ efficaciæ ? multa land latent non
mon polic, li Deus permittat Nondum inventa , quàm hominibus igno .
ta ,
1 Ovid . 7. Metam . 0 6. 40. ve, ult.
; m Pſai. 102. v. 5 : p lege Pieriam I. 14. Hierogly .
D 9. Aug. ib. S R. Sahadia ibi.
 190 DISQUISITIONUM
ta , tàm dæmonibus cognita : Huni-
dum radicale reſtaurari , nativa illa ni-
mia ſenectutis ariditas temperari, cor-
rupto fuccus melior ſuffici, cæteraque
deperdita , & ad hanc commutationem
requifita , fuppleri ad tempus , naturæ
legi nihil repugnat . Sed nec impoffibi-
le , capillorum colorem mutari ; cùm &
corvos candidos viſosmulti tradiderint
9. Denique metamorphofim , quam
nunc defendimus , confirmant non pau .
3 ci locupletes teftes . Duo legas exem-
pla apud Torquemadam r . Anno 1535.
Tarenei fuiffe centenarium fenem ca-
pularem , qui pilis , cute , unguibus &
fitu atque fquallare ætatis decidenti-
bus , & in melioris atatis omnia mu
tatis , de fenc juvenis prodierit , &
quinquaginea poſt annis lapervixerit .
in Caltelle quoque Rioja alteri cui-
dam viro Gmitem obtigiſſe fortem ,
idque vulgi famanotiſſimum fuifle , &
ab® Ammira Caftellæ feduld explora
tum . Moruedrum regni Valeatini op-
pidum eſt ( olim Saguntus ) hic ſe vie
vo fcribit Valeſcus Tarentalíus , fuif-
ſe Monialium Abbatiffam ; cui jam
filicernio , fubitò mealtruis Avoribus
renovatis , dentes renati , comæ deni-
gratæ , rugæ & ſulci cutis adæquati ,
mammæ pendulæ atque pannofæ adin-
Har virgunculæ fororiarunt : fic deni-
que fe valeu , facie , totoque corporis
habitu juvenculam exhibuille , us rei
novitate percuffs , pra verecundia , ſe
eunctorum oculis fubtrahere niteretur .
Quid multa ? Luſitanicæ hiſtoriæ re-
centiores Scriptores , fidei probatifli-
mx 1 , commemorant longa narracione
4 & certa coidam Indo Nobili , anno
rum quibus visit trecentorum & qua-
draginta fpatio , juventz fiorem ter ex-
aruiffe , & ter reftoruifle . Nec deſunt ,
qui in codem orbe novo quandam lo-
Lulam repertam teſtentur u · Bonicam
nomine , in qua fons fcaturiat , cujus
aqua , vino pretiofior , pota fenium cum
Herodo.1.4 . Heraclides in Politiis .
i Dialo. 1. Horti floridi ..
f1. 6. Philonii c . 12 .
t Ferdin. Caftanneda libr. 8. Pet.
Mafferus hift. Indica l. 11.
di payt Cardanum Langius epift. me
MAGICARUM
juventa commutet : quamvis de limi
li in Lucaya fonte narrationem ortam
ex regionis litu falubriore non imme
ritd conjiciat Petr . Chieza p. 2.- bift.
Peru. cap.41. verum live in Bonica
five in Lucaya , live utrobique talis fons
manat , facilè video , quam hæc non
nullis incredibilia videantur : fed illi
cogitent , hujufmodi narrationibus , à
quibus rectæ Philoſophiæ ratio non ab
horreat , quia ipſe nihil tale videris ,
fidem detrahere , fingularis eſſe proter
viæ & impudentiæ ; qui verò quid
ubique geftum fuerit , vel non fuerit
id de fua duntaxat opinione aut affeo
Gione decernunt , inſaniz affidere . s
Inſtet quis ex adverſo , certam hu
manæ vitæ periodum à Deo præfixam ,
hanc naturaliter non poffe prorogari
ultra annum faltem CXX. ut proba
tur Dei verbis * : Eruntque dies ho
minum centum viginti annorum . Ideo
que Mofen dixifle y , centum viginti
annorum fum hodie : non poſſum ultra
ingredi egredi . Confirmari id ratio
ne numerica , quia numerum hunc con
ficiunt tres quadragenarii , hoc eſt ,
quaternarius denariorum triplicatus ,
& fic totu cum toto coalefcens om
m
nem abſumit perfectionem , ternarium
nempe , quaternarium & denarium .
Hoc argumentum facilè diluitur , quia
à Deo præſtituta non omnibus, homi
nibus una cademque , fed fua cuique
peculiaris vitæ periodus : & his qui-.
dem fpacium vitæ ipfa hac metamor
phof lic extenfum ; hanc non poſſe nra .
ter
turaliprorogari , nifi Deo permite
tente . Si permittat , poſle ukra an
nos etiam centum viginti , quos conſtat
multos' ſuperaſſe . Verba autem illa
multos 'fuperaffe
Dei , non de omnis ævi hominibus pro
lata fuere , fed tantum de tunc ſuper
ftitibus , quibus hic terminus pæniten
tiæ ante diluvium futurum datus Z.
Nec Mofes illic afferit ultra fe vivere
non polle : fed tantum , aded magna
mul
dic. 79. x Genef. 6. verf. 3r.
y Deut. zi . verf. Z.
Ź Sic Onkelus Hieron . On Chryf. in
d . v. 3. O D. Aug. I. 15. de civ. Dei
6.34. q & orum fentent.verior , quam Phim
lonis , Joſephi ego fequaciuno .
 LIBRI IL QUÆ S. XXIII. 191
mulitudinis gubernationi fenio fieri dicale reſtaurare , hormo ifte tunc non
imparem fefe , ac minus idoneum . Ar- moreretur , quia tunc eum Deus ns
gumentum illud ex aumeris deſumptum , celfitate moriendi per talem diſpenſa
mire placuit Franc. Valeſio a , aded ut tionem eximeret . Deinde fi peculiarem
fuffimè illud proſequendum fibi exilti- difpenfationem hanc tollas , dico ; quia
marit : revera tamen frivolum elt , ac hoc Deus non videtur permiſſurus un
nullius momenti . Nihil enim ex quam ; tandem polt aliquot centena- ;
numeris in humanam complexionem rios annorum , naturalis vis ita in ho
poteſt influere ; nec vita noftra à nu- mine deperiret & fatifceret , ut nulla
meris, ſed à caufis naturalibus primis remedia naruralia , quibus dæmon ute
ſecundiſque dependet. retur , ad reſtaurationem candem pror
Fortius urget aliud argumentum hu- fus collabelcentis corporeæ molis , &
juſmodi . Viia humana humido natu- naturæ quali proftratæ , lint fuffectura .
rali conſervatur , iftud ſemper annis. Sed hoc nonnig poit diuturnua valde
vitæ conſumitur , ipfa etiam atteritur tempus contingeret ; ided nihil pu
alimenti nutritione , quia agendo re- gnant ifta cum iis , quæ dixi de pro
patitur : nec alimenti nutritio tantum Jonganda , non de æternanda vita . Ut
poteft reparare , quantum fenio depe autem videatis hujus conſequentiæ vie
tit , ex peritorum ſententia Medico- tium , cogitate arborem illam vita ,
sum b . Neceſſe igitur fit, mox à lta- ſive ut Hebræi vocant lignum vitarum 7
tu ætatis humidum illud , quod totum d , quod vitam in flore juventutis pro
conſumi incipit , refici , & primige- duceret eſu fuo in tempus multarum
niam individui temperaturam , illa quæ nuoc vitarum longiffimarum , ad ali
veteraícebat abolita , reftaurari . Quod quot etiam annorum millia ; hanc illi
lubenter illis concedimus . Sed , inqui- vim fuifle naturalem , meritò dixerunt
unt , id nec artenec natura perfici pof- graviffimi Scriptores e , quia illam poſt
fe , Medici ſentiunt e : quibus refpon- hominis peccatum retinuit
deo , licet Medicis ratio humidum ra ex Gencl. 3. verf. 22. ubi Deus patet
ut Pa
ra
dicale reſtaurandi hactenus foriè man- diſum munit de Adam cum iterum
ferit ignota : non inde fequi , illam ingrediatur , & de ligno vitæ fumeas,
dæmoni quoque ignotam efle aut im- viveret in æternum . Attamen iiden
poffibilem ; quod & illam novit , cur Doctores docuerunt , non propterea hanc
pequeat , Deo permittente , in praxim arborem potuiffe hominem femper à
deducere , & hac uti fcientia ? Urge- morte præſervare ,
bis forte , poffet igitur hominem per Hæc dicta duntaxat , ut oftendatur
petud in vita tueri , & fic quafi im- vitium illius conſecutionis , poteft vi
mortalem reddere , quod jactabat ven- tam prorogare ad tempus longum , er
coſus ille Ægyptius , contra quem Ga- gò poffet in æternum . Nam qui lie
lenus fcripfit : Verum occurro ; con- goum vitæ concedunt , vitam idenci.
fequentiamqu iftam pernego , poteſt dem prolongare potuiſſe , non tamen
e
vitam in multos annos extendere : concedunt idcircò potuille cam æterna
poteft ergo in æternum extendere . re . Nec quiſquam eis hoc nomine lic
Quamvienins longevus homo , mor- tem movit. Cæterum quæ vis fructus
talis manet , ut futurus erat eriam an- illius fuerit , & an illud in eternum .
te peccatum : fed quemadmodum tunc Geoeſ. 3. verf.22. fit accipiendum ve
fola Dei voluntate juxta quorundam rè de perpetua vita , an de longiffima
fententiam ) mortem effugiffet ; ita ætate , viri hujus ætatis valdě docti
etiam in argudienti cafu , li Deus da diſſentiunt ; ſequor eos , qui de æter
moni permitteret ſemper bamidun raº na vita , mortem prorſus excludcace
acce
à de facra Philofophia c.7.
Strabu Huga Vittor. in Geneſ.
b vide Frans, Valefium d . loco . doo e D. Th.s1. p. 9. 97. a. v . Scotus in
c Galen . l. de maraſmo. Lang. epift. 2. d. 19.9.1. Duran. ib.a. s . Cajet. ad
medicin . 79. d Genef. 2. 0.90 Perer. in Ger.l. 3.9.4.
d . a,ulí.
 192 DISQUISITIONUM MAGICARUM
acceperunt. lege Pererium lib. 3. in Gen.
quæft. 3. Bellarminum Cardinalem com.
3. controverf. 1. libro 1. cap. 19.
QUÆSTIO XXIV .
An magia , vel demon polit circa ani
mam corpori junctam , idque
informantem ?
SUMMARIUM .
I Quid poflit in fenfus externos .
2 Tardićtilorum . Achemenidon . Ada.
mantis. Ophiuſa. Potamantis. The
Angelis. Manicum Solanum . Geloto .
phyllis. Oenothecis fimiles.
Quid , in fenfum internam , maxi.
mè phantaſiam . Quid in appeti- ,
tum concupifcibilem of irafcibi-
lem .
4 Concupiſcentiæ motus non funt pec-
cata contra hæreticos .
5 Quid poffit in memoriam . Memoria
mira Athalide , Apollonii
Oblivio Sacerdotis Germani
Simonis Turbaii Angli .
6 Quid in intellectum . Contraria ope.
rationes bonorum malorum An-
gelorum .
7 Poſsitne demon artes et ſcientias
intelle &tui inferere , any quomodo ?
Exemplum tempore fanéti Norbere
ti , Anabariſtarum hodie. Et sa
garum per unétionem in Germa-
nia .
8 Modus uſus unguenti ex pueri
corpore confe &ti.
9 Ritus promotionis ad magifteriumla .
miarum .
10 Difcutitur opinio eorum , dy deregio
tur fallacia damonis . Hift. de S.
i Ignatio Loyola .
in Dc Chryſanthi Sardiani filio. Item
Evage Thynico. , Imphiarao ,
Anu Pindari, Sopatra , recens de
Romano Ramirez Moriſcone in
Hiſpania ,
1 ? Quid ego quam modicum pofsit in
voluntatem . Voluntas cogi nequis ,
contra hæreticos. Locus I. Cor. 1o .
f Guil. Pariſ. p. ult. de univ . c . 22.
Angle, 4. in 2. dift. 8. qu. 3. dub. 4.
verfo 13. explicatus , contra quof
dam . Nec eos cogi poffe , qui funt
in mortali . Nec impedire poteft
ne ſage queant pænitere : contra
dubitationem Nicol. Remigii , B.
Angela de Fulgino vexationes in
voluntate vehementiſsima .
Um Animæ poteftates tres fint ;
C
jam diximus quid pofſic circa ve
getativam , & etiam circa fenfitivam ,
quoad fenſus exteriores ; nimirum ·
Primd , poſle viſum , auditum & reli- I
quos ſenſus decipere, ut exemplis in
finitis comprobatum ab aliis f . Secun
dd , interno fenfu dæmon utitur utin
ſtrumento , quo aliquid attentat , vel
molitur in potentias animæ . Nam po
telt quadruplicem ſenſus interni fun
tionem decipere turbata phantalia .
Communis enim fententia Theologo
rum eft , non poffe ab Angelis nove
ſpeciei impreſſione imaginationem ſeu
phantafiam immutari , & ided illos non
poffe efficere , ut qui à nativitate non
quam vidit , recte de rerum coloribus
imagineturg : fcd benè pofle Angelos
corpus aliquod phantaſticum formare
& illud oculis objicere , & fic fpeciem
ingerere , vel ex ſpeciebus rerum ,
quas homo verè aliquando vidit , iis
per imaginationem commiltis & con
fufis , ſpecies rerum effingere, quas ho
mo nunquam vidit ; verbi gratia chy .
meræ , ut conflatæ ex capra , leone &
dracone , vel montis argentei , ex mono
te & argento. veletiam concitatis in
corpore motionibusatque affectionibus ,
unde phantaliæ contingat volvere læta
vel criſtia , quæ .nec vidit , nec un
quam fuere : vel, ficut in amentibus
& phreneticis eft cernere , ex humo
rum perturbatione varias eorum phap
taliæ ſpecies obverſari : fic poteft dæ
mon eorundem humorum inæquali com
mixtione & agitatione , aſſumendo &
adducendo vapores inſtituto ſuo accom
modatos , efficere , ut quales ipſe volt
imaginationes homo retractet , eaque
fe videre . & audire judicet , quæ reve
ra , nec oculis , nec auribus unquam
haulit .
Remig. l. 3. demono. 6. 11.
& B. Tho. 1. p. q. 111. art. 3,
 LIBRI 11. QUÆ
haufit . hinc mapant tot falſæ appari-
riones , revelationes, & exſtafes , ut
docuere D. Auguſtinus lib . de cura pro
mort. cap. 12. Victoria relect. de magia
numer. 35. verf. ad ſecundum reſponde.
tur , & Joſeph Anglez. dift. quaft. 3.
dub . 5 . P. Molina, ad d. D. Tho. ar
ticul. 3. Solent hujuſmodi vires herbis
inelle ( di vera botanographi ) Mat-
thiolus enim in d . nuncupatoria fic fcri-
bit ; Achemenidon plantam colore ele.
2 Etri, fine folio , najci in Tardietylis In-
dia meminit Democritus, cujus radice
in paſtillos digeſta , indeque ex vino po
ta , noxii per cruciatus notte confitean
tur omnia ,per vanas numinum imagi
nationes . Adamantida Armenia Cap-
padocia alumnam ; qua leonibus admo
1a . , refupinari illos illicd laxo hiatu :
mominis caufam habere ajunt , quod ad-
amantis modo conteri nequeat . Ophium
sam in Elephantina Æthiopia etiam
nafci tradunt, lividam horribili al
pečtu , qua pota terrorem minaſque fer-
pentium obfervari , ita ut mortem ſibi
eo metu confcifcant , qui biberint , ob
idque cogi facrilegos eam bibere : ad-
verfari tamen ei palmeum vinum . Po.
samantim ad Indum fluvium inveniri
narrant , qua pora lymphari homines ob-
verſantibus miraculis : Manicum Sola ,
num ( ut Diofcorides et auctor ) va-
rias facere ſpecies imagineſque non in-
jucundas obverfari, fi ejus radicis dra-
chma ex vino bibatur . T heangelida in
Libano Syriæ naſci, qua devorata , fuo
tura præfagiant homines . In Bactris
a circa Boriſtenem planta provenit :
Gelorophyllis dicta ; que fi cum vino
O myrrha bibatur > varias dicunt ob-
fervari ſpecies , ridendique finem non
fieri , niſi potis ex palmco vino pineis
nuoleis , pipere o melle additis. Oeno
theta ( Cratevas auctor eft ) omnium
animalium feritates domat collo alli-
gata , vel jugo fufpenfa . ParthoParthoss ab
ab
Antonio fugatos fcribit Appianus Ale-
xandrinus cùm fame premerentur in
quandam herbam incidiſſe , quam qui
comederent , nihil aliarum rerum remini.
fcerentur , aut intelligerent , nifi quod
lapides continuò effoderent ; quafi quid
h I. de dæmonibus .
S. XXIV . 193
piam magni operis facturi , da fic de.
bachati, bilem demun evomentes , inte
rirent . ).quæ palam eſt , phantaſía lä
ſa contigiſſe.
Tertio poteſt diabolus , & fcit quo
tidiè , ſpiritus & humores organorum
commovere , & ſenſus interni , & con- 3
cupiſcibilis atque iraſcibilis facultatis
organa curbare , motis fimul corpo
reis membris : ita ut hinc oriantur
variorum vitiorum cogitationes , quod
non facit quidem immittendo imagina
tioni ſpeciem nuvam , nec etiam unà
cum fenfu efficiendo ipfam cogitatio
nem , fed tantummodo ( ut dixi ) fa
cit ipſam potentiam concurrere cum
fpecie objecti , & fic fuggerit fimula
cra , quibus voluptatum memoria fue
fcitetur , membra quoque generatio
nis & ſemina irritando provocat ut
docet Magus ille Marcus apud Prel
lum b .
Cumque ſenſitiuus hic appetitus li
bertate careat , & coactione quadam
in objectum ſuum compellatur : pot .
eft veterator eum necellarid in malum
aliquem actum impellere , aded ut ne
queat appetitus ſenGitivus illud obje
&tum non appetere. Verum motus hu- 4
juſmodi peccati omnis eſt expers : & ,
quando voluntas fortiter renititur , ma
joris meriti & mercedis occafio , na
bis gignitur . Quod diligenter notan
dum ne quem fallant Godelmannus ,
Dannæus & alii hærælici , hos motus
concupiſcentiæ peccato adfcribentes ,
& proinde , quod abſurdiflimum , ho
minem nolentem ac renitentem pecca- :
to involventes . ſed hi funt fructus er
forum de libero arbitrio negato , &
natura Originarii peccati male intele
lecta .
Quarto poteſt dæmon memoriam ju- 3
vare, ejus organum adaptando ut fa
ciliùs recipiat , & firmiùs fpecies reti
neat ; vel metu locali noxia repellen
do , vel juvantia applicando . Eandem
poteft dæmon contrariis plurimum de
bilitare , & tollere , ut fecit Theo
das in vita Barlaam & Joſaphat apud
Damaſcen. talem puto fuiſſememoriam
Athalidæ apud Laertium , lib.8 . in vie
вь
 194 DISQUISITIONUM
ta Pythagor , talem Apollonii Tyanæi ,
quam laudat Suidas : talem oblivio
nem illius clcrici Germani apud Ful-
goſum libro Exempl. cap. 6.
Alia longè oblivio Simonis Thur .
vaii Angli , quæ ex julta Dei puni-
tione profluxit . Hic cùm ellet Diale-
dicus acutiffimas , & artium libera.
lium Pariſiis profeſſor magni nominis ,
plenior fcientia , quæ inflat , quamca .
ritate , quæ ædificat ; temerè in fcho .
lis , & palam non veritus eſt jactita .'
re , ſe ſcire totam Chrifti legem , ac
improbando eam poffe annihilare : ſed
ita ſubira oblivione percuffus fuit , ut
primarum litterarum oblitus, nec al-
phabetum legere fciret . Nicolaus Du-
Helmenſ. dum adhuc adoleſcens effet ,
vidit eum litteras à filio proprio doce
ri : qui mihi profectò ( ait Matth. Pa
rif. 1. 7. Hiftor. Angl.) hac fcribenti o
lim narravit. contigere hæc circa an-
num 1201. Tritthenius male vocat
Simeonem de Toroato , fuit enim An
glus Cornub. cujus etiam mentio apud
Polydorum 1. 75. Angl. Hiftor. Sic o
blivionem fortè Deus immiſſione qua-
dam per Angelum malum induxit :
memoriam quoque ( ut dixi ) juvare
poſſet Panurgus , remediis naturalibus ,
ut medicus : ſuggerends , ur choragus ,
artificio & præcepris , ut ætate noitra ,
qui citra ſuperftitionem , memoriæ quan-
dam artem profeſi. exftant multorum
libelli, in his obſcurus indoctis , fed
non fine ſale & acumine , T hamus A-
lexandri Dicloni Arelii , quem non eo
dem genio defendit contra morfus Can-
tabrigenfes Hejus Scepfius , in lucem
edidere Lugdunobatavi .
Quinid , poteft intellectum fubtilio
16
rem & meliorem , quoad functiones in
genii & judicii reddere , per com
mo
diores organi diſpoſitiones , humori-
bus videlicet denfioribus motu locali
difpullis , vel agentium naturalium ad-
hibitis medicamentis , vel fpiritibus
fenſitivis expurgatis, & ad organa di-
eorum modorum altero attractis , aut
fanguinis defecatione iiſdem fpiritibus
multiplicatis . Què enim plures , me-
liores , purgatioreſque ſunt ſpiritus , &
i Marc. g. Matth. 8 ,
MAGICARUM
quò meliora ac expeditiora impedi
mentis funt interni ſenſus organa : hoc
intellect o expeditior atque foelicior na
fcatur necelle eſt . Sed Angelorum bo
norum hæc quafi propria lont munia :
mali ilti dæmones potiùs humorum
deoſitate, ſpirituumque paucitate , im
becillitate atque impuritate tenebras
mentibus amant humanis offundere
Suis etiam tribuunt mala pharmaca
quibus à recta mente homines deji
ciant, ut per ſe non rarò præſtant in
iis quos obſedere . Seducunt etiam
pravis ſuggeſtionibus , ſuadendo varia
perperam , modd illicitum effe , quod
revera licet : modd grave peccatum
effe , quod duntaxat veniale elt , ut
fic fcrupulis torqueant : modò incul
cane julta eſſe , quæ contra fas & jų .
ra funt , vel contemnenda dicunt &
levia , quæ lethalia & vehementius
formidanda , ut fic confcientias red
dant laxas atque licentiofas .
Petes fortè an ergd quçat dæmon 7
artes atque ſcientias aliquas doceres
nihil dubitandum , poſle , li velit &
linatur à Deo : per locutionem nem .
pe & manifeſtationem ſui conceptus ,
non tantum , fi in forma viſibili apo
pareat & homini loquatur , quod non
negat D. Thomas k : fed etiam inter
na locutione & fuggeltione intellectu
illuſtrato. non enim video , cur hæc
illuminatio , quæ in malum finem ten
dit , dæmoni fit adimenda : cùm hæc
cognitio non referatur in Deum , nec
cum ulla mentis vera fiat purgatione.
quare utrum dicenda fit illuminatio
an illufio , an quo alio iodigiranda no
mine , ut , verbi gratia , nuda veritatis
manifeftatio : ſanè quæftio de nomine
futura elt .
In vita Sancti Norberti idiotam quen
damn , facræ Scripturæ fubitò peritif
limum reddidit , cap. 27 , Surius 6. jun .
Hodie fcimus multos anabaptiſtas ſum
prione potus vel çibi ſcripture ma
gnam partem , eam nempe quam rer
cipiunt , & erroribus fuis firmandis
putant opportunam , ediſcere : quis
docet nil ' Diabolus ? fcriptum et
iam reliquit Joann . Niderius , idema
I de
k 22. g. 96. a, ki
 LIBRI II. QUÆ ST.
edi
1 i de initiatione Lamiarum : apud quem
hoc
hæc unius exſtat confeffio : Infanti.
bus nondum baptizaris infidiamur , vel
etiam baprizaiis , præfertim fi figno
crucis non muniuntur ago orationi-
bus : kos in cunabulis vel ad latera
jacentes parentum , ceremoniis noſtris
occidimus: quos , poftquam putantur op-
8 preſſi effe , vel aliunde moriui , de iu.
mulis clam furto recipimus, in caldari
decoquimus , quouſque -evulfis ofibus
tora ferè caro efficiatur forbilis na po-
tabilis . De folidiore hujus materia un-
guentum facimus noſtris voluntatibus
o artibus , ac tranſmutationıbus ac-
commodatum ; de liquidiori vero hu-
more fafcum aut utrem replemus, de
quo is qui potatus fuerit , additis pau-
cis cæremoniis, ftatim confciusefficitur ,
e magiſter noſtra felte .
Hæc confellio mulieris ; ſubjungitur
alia viri, huic conformis , & addens
fceleita initiationis & promotionis ad
Tartareum magiſterium alia ritualia :
1 9 Ordo , inquit , šalis eft , quo etiam fe-
& ductus ſum . Oportet primo eum Domi-
nica die antequam aqua benedicta con-
ſecratur , Ecclefiam introire, mox futu .
rum diſcipulum cum magiftris : ibi-
dem abnegare coram eis Chriſtum , ejus
fidem , baptiſma do univerſalem Eccle-
Au fiam . Deinde homagium præftare Ma
36 gifterulo , id eft , parvo magiltro ( ita
et enim Demonem , et non aliter vocant )
poſtremo de urre bibit fupradicto : quo
fa & to flatim ſe in interioribus ſentitimagi
nem nojlra ariis concipere , de retine-
Q re , ac principales ritus hujus felte . In
hunc modum ſeductus fum , uxor
30 mea , o c.
ix In his verbis vides doctrinam illam
10 potu præberi : fed fallebatur homo
idiota , dum putabat novam imaginem
efformari immediatè in mente , qua
generatim omnia illi exhiberentur ad
artem ullam pertinentia : Neque enim
12 id dæmoni poſſibile , neque talis cogni-
10 tionis , intellectus magi capax erat .
di Sed interna quadam fuggeſtione vela
Us çiflima hæc fuggerebantur , cujus ve-
locitatem cum non perciperet magus ,
putabat Gimul ſe & in inſtanti didi
| Formic arii lib. s.
XXIV .
195
cille , quæ fucceſſive & in tempore
breviſlimo acceperat . Sic etiam poteſt
in aere volocillimè formatis simula
cris , ea phantaliæ noftræ ita fpectan
da proponere : ut quaſi in ſpeculo
mens noftra uno intuitu cuncta con
ſpicere, ficque illuſtrari fibi homo in
trinſecùs videatur. hoc nimirum itra
tagemate antiquus ſerpens , primum
Ordinis noſtri parentem Ignatium
copatus fuit fallere , fed fruſtra . ad
ſcribam rem totam verbis Ribadenei
ræm . Perturbabat tamen viſionum , quas
inter ſtudia percipiebat , ( de ſtudiis
Grammaticalibus loquitur ) tum ma
gnitudo , tum crebritas; nam cum no
minum de verborum memoriæ mandare
inflexiones vellet , tanta intelligentia
rum divinarum copia in ejus animum
influebat ut novi edifcere nihil pofa
fer : o fi quid eſſet antea memorie
traditum , id totum facilè efflueret :
neque omni ftudio animique contentione
poterat , aut arcere appropinquantes
aut ingreſas hujufmodi cogitationes aba
igere cujus rei novitate perculſus
quid hoc eft , inquit rei ? cùm oramus ,
cum confitemur ou ſuperſubſtantialem
panem accipimus , cum vigilamus , cum
nos verberibus cedimus, cum ſpiritua
lia omnia ac divina munera obimus
neque tam frequentes, neque iam ma
gnæ , neque iam vehementes le nobis
illuftrationes offerunt : cum puerilia a
gimus , o de Deo propter Deum , non
cogitamus: tum { pecioje noftræ menti
imagines , Qgo cæleftes illuſtrationes oc
currunt ? agnofco , agnofco , importu
niſimi hoſtis calliditatem , agnoſco
veteratoris dolos dou afturiam , cuc.
Nactus ifte animum Ignatii ad coe
leftium rerum fenſa concipienda lon
go jam uſu promptum, & agilem ,
& præfagiens", si Ignatii doctrina ad
pietatem accederet , majus fibi nia
lum imminere , conatus fuit hac
melioris doctrinæ oſtentatione tùm
illi laborem litteralium rudimento
rum irritum facere , eo maxime tem
pore ( ut ait Maffeius n ) crebra intelli
gentia lumina eidem offerens, recondi
Bb 2
m los. cap. 14.
n 1. 1.6.36 .
 ONUM
196 DISQUISITI MAGICARUM
ta patefaciens Scripturæ facr & myſteria ) Sed doctrinæ à Diabolo acceptæ fue
Si hæc potuit in rebus ſanctiſſimis , & periora illa ſunt exempla .
hoinine fide ac caritate in Deum illu Hoc anno 1600. menſe Martio
ftri, quantò faciliùs infidelium animis Toleti lata per fidei Inquiſitores fen
rerum profanarum falſarumqueſcienti- tentia , cujuſdam Roman Ramirez
am fuggelli Te credendus ? Cryſanthius ofla cum ftatua combufta fuere
Sardianus , Pontifex & magus , tempo- in reatu & carcere obierat : huic
re Juliani' Apoftatæ , filium habuit , inter cætera imputabatur accepta à
qui cum nec verfificatoriam artem , dæmone medicinæ peritia Quo
nec Grammaticæ partem aliam calle- niam verò multa in hoc facinoro
ret , folo aſpectu Solis , contra Chri- ſo magica concurrere ideo fifea
Itianos oracula fundebat o ; eodem af- lis accuſationem fide bona ex Hif
flati Numine Sumano varii Paſtores panico ſermone in Latinum transfer
ovium ſubito poetæ exftitere , ut Eva- re non gravabor . Poftquam ergo paro
ges p Thynicus q , & alii : Amphia- rafſet eum jam ſemel acculatum ,
raus quoque ſic vates factus , & aous abjuraffe errorem Machometanum
Pindari hyranum edoéta S , & Solipa- addic relapſum ( ut fex illa conſue
tra , quæcumque alibi ea abſente ge- vit ) & red iifle ad vomitum ; fer
Ita , Poetarum , Philofophorum & Ora- vafle ritus & ceremonias Machome
torum ſcripta omnia à dæmonibus in- ti , multis annis jejunalle magnum
cubis edocta , illi in fpecie ſenum pel jejunium , quod vocant del Rama
litorum cohabitantibus , dan , præmiſſis guadoc oro zala ,
Sic divinitatis limiolus conatur fer lavando totum corpus i induendo
SiSéxtos ( a numine edoctos ) & ipfe fa- indufium mundum recitando azo
cere . Sed hæc quam ipfe infundit ſcien- ras ( hoc eſt , preces ) ejus fe &tæ :
tia , ut plurimuindignoſcitur , quia non verſa facie ad alquibła ( hoc eft , fo
eft permanens , nec ea cum lubet ho- lein orientem ) elevando & demitten
mo uc lubet ucitur , ſed tantum per do caput , & le ad terram uſque in
modum aflati vel exſtatici certis locis , clinando , & extendendo ſupinas in
temporibus aut cauſis . Contra quam cælum palmas cum diceret Ala que
Deus infundit ſemper & ubique prom- vir ( hoc eſt , Deus eft magnus ) &
pra eit , ut patet de Salomone 3. Reg. ſurgeatem antè diem ad celebran
de Apoſtolis , in Astis: de Befeleele 8- dum jejunium Zahor eo abfolu
xod . 35. de illo apud D. Hieronymum to fervaffe & celebraſse folenniter
epit . 4. ad Dom . & libro fecundo . de Paſcha ipfius Ramadan per tres dies :
Abbate Joachim , qui ex Janitore , il abftinendo omni labore & opere
literato & idiota vino quodam ab An- ſervili , præfertim primo die , in
gelo allato & hauſto , fubitò non pro duendo indufium mundum facien
phe ta tantum , ſed & ſubrılis diſputa- do dictum guadoc Oy zala cum aliis
cor , & Theologus eruditus ftatim e . multis ritibus & cæremoniis Ma
merfit , ut narrac Leonicus Calchondie chometiſmi . Et quod addens deli
las libro fexto de rebus Turcicis . Di- tum delicto , & culpam culpæ ad
ſtinguendi vero ſunt a Stodi Saxt04s , ( di- opus & finem malum , & multis
vinitus edoctis ) ártodidaxton , ( qui per jam apnis pa & um & foedus inivil
fe didicere ) qui non infuſione , fed la- fet cum dæmone expreſsum , coada
bore ſao eruditionem comparant , ut rato , & facto homagio , & anima
Dialecticæ D. Auguftinus , lib. 4. con- illi dicata , ea lege , ut dæmon ei
felf. & Theologiæ S. Athanafius adeſset favore , ope , conlilio , quo 1
telte Nicephoro lib. hiſtor. capitul. tieſcumque aliqua in re indigeret, &
44 . peteret : & ideò petiiſse , & à dæmone
obtic
o Eunapii in Chryſan. Parfan.in Corinthia .
p Suida tefte . ſiden in Bapt.
9 tefle Socrare apud Platonem . 1 Eunapius in Ædefio .
 LIBRI II. QUÆ ST. XXIV . 197
obtinuiffe notitiam peritiamque fanana reddidiffet . Item folitum addebat fifci
di multas ſecretas & occultas ægritu. procurator edicere multa valde arca
dines herbis, fuffumigationibus & in. na , & quæ contigerant in locis re
cantamentis fuperftitiofis , quibus de motiflimis , quæ quo tempore indica
facto non paucos ſanitati relticuiſſet . bat , non poterant ei , niſi vi pacti dæ
Item perſualiſſe ſe multæ lectionis ef- moniaci innotuiffe . Semel ( ait ) cùm
fe , & * in facris ac profanis hiſtoriis domo abiret , dixit venturum peregri
apprimè verfatum : & valere plurimum num quendam , qui cum quæreret ,
niemoria , cùm fit imperitus pland le- & peteret , accederet liberaturus filiam
gendi ac ſcribendi. Quarè folitum lu. ejus ab obſidente dæmone , quare ut
cri gratia & ex, profello aliis de me- ſe ftatim vocarent, abiit , venit alter,
moria præfatas hiſtorias ad verbum pe- vocatur Ramirez : & fic fe gerit in
rinde recitare , ac fi librum coram ſe ſanando morbo , ut clariſſimè appa
explicatum legiffet , facientem hæc opereat , ipfiuſmet maleficio dæmonem in
dæmonis ; & fic non parvam vim pe- ægram antè immiſſum fuiſſe . Primo
cuniæ ab auditoribus receptam coacere enim nuptiarum die miſellam Auxus
valle . Cumque quidam eum interro- fanguinis cum animae deliquio & cor
gallet, qua ratione tam fidam memo- dis oppreſſione invaferat: moxque li
riam adeptus eſſet ; refpondiffe , quen- popſychia frequenti durante , coeper at
dam fibi magna neceſſitate conjunctum , odiſſe parentes , & maritum , & hunc
peritiſſimum naturæ herbarum , qui nec videre , nec cum ipſo dormire ſu
habebat familiarem dæmonem potum ftinebat . Advertere obielfam eſſe , vo
neſcio quem dediffe: quin etiam hunc catur facerdos , diebus octodecim exor
eundem cum femel vellet Cæfaraugu- ciſmis & confuetis Catholicæ Ecclelia
ftam , quindecim inde leucis diítan- remediis nititur malum hofpitem abi
tem , proficiſci , fa &ta conjuratione gere , tandem unus dæmon profatur
quam dicunt , de bony varon , ſubitò centum & unum illi muliebri corpoa
comparuiſſe equum , quem ambo con. ri dæmones immiffos , tum tamen cæ
ſcendentes, minimo ſpacio temporis , teris abſentibus fe folum adeſſe. cum
ad urbis portas , pervenere , & ibi itaque Sacerdos folitos Manualis Ec
equo , fed priùs frænum ademiſe, de- cleſiaſtici exorciſmos ingeminaret ,eum
relicto , curaſſe negotia , quorum cau- que adigeret dicere , quo cæteri abi
ſa ed profecti erant , & reverſos ad viſſent : reſpondit profectos ad oppi
portam equo frænum iterum injeciſſe , dum Deza , prædictum Roman . Rami.
& momento furè domum relatos · rez conventuros, & quælicuros ab eo ,
Item , cùm quædam mulier ſe ad le. quid fieri à ſe vellet : nec abituros
tum conferens ( in oppido Deza id donec ipfe recedendi licentiam conce
accidit ) irata foriè , dæmoni commen- deret. Tum etiam crudeliùs milellam
daſſet , & neſcio quo ablata ſubito non affiictam fuiffe aded , ut toto die in
comparuiſſet , maritus Ramirem ac. deliquio permanferit. Cumque Sacer
cellit opem poftulans, hic reſpondit ' , dos juberet , ut fæminam vexare de
animum ne deſponderet , fe illi uxo- ( neret : & eam cum marito , ut uxo
rem ejus reftituturum . Dedit fimul rem decet , ſineret degere , eique red
epiſtolam , & jullit ut certum ad lo- derec jocale precioſum ? quod eripue.
cum inter vineta , ſe conferret , & ibi rat , reſpondit , ſe adigi à Romano
facto circulo in medio circuli confi- & habere fe jocale , led reddere non
ſteret : at quando audiret turbam ho- poſle . Poſtea cum parentes advocaſ.
minum pertranſeuntem , etfi nullum fent Roman . Ramirezium curandæ fi
videret , interrogaret , ubi rex foret ? liæ gratia moti dietis dæmonis : con
ſi reſponderetur illac , tranſire , tum feftim ut domum ille ingreſſus , cæpit
epiſtolam ante ſe in ſolum abjiceret , mulier mira dicere & agere , clamabat
fecit ille, quæ juffus , & uxorem re- fcire fe illum advenifle , & cauſam ad
ccpit , non videns , quis aut quomodo ventus non neſcire : ed accedente , ut
vidit ,
 198 DISQUISITIONUM
vidit , iterum deliquio concidit , &
ore contorto triduum permanfit ſine
cibo & potu , non valens quicquam
fubitantiæ ullius trajicere . Magus ica-
que eam imbuit forti fuffumigatione
folearum , olei juniperini , & aliarum
rerum , & revocat à lipopſychia , &
alloquens obfefforem , dicebat , linas
illam , finas illam , diſcedes , difcedes.
fuge , niſi velis me fuffumigationem ite-
rare . Sed nolente dæmone reſpondere ,
juffit omnes exire thalamum , & pu
tans fe à nemine exaudiri , querebatur
& expostulabat cum dæmone dicens :
cur mihi non reſpondes , humilior
certè fuit paredrus mei avi , quid com-
merui , ut mihi loqui dedigneris ?
an non fufficit , quod me totum ti
bi à tam longo tempore devoverim ?
fac ergo , lopora hanc mulierem , ne
quid verborum noftrorum exaudiat .
Interea dæmon alius advenit , cui
reus , bene veneris , quid illic rerum
egiſti? qui valent uxor , & liberi : Fi.
hus ( inquit ) tuus malè habuit , ſed
jam extra periculum elt : uxor pejus
habuit , jam convaluit : nepotulus adhuc
æger elt , & periculum , ne moriatur.
Tum infert Ramirez , cùm fciant quod
fidelemn & diuturnam eis ſerviverit fer .
vitutem , & quantum eis obitrictus
eſſet : nec ignorent , fe 'urgeri debito
ducentorum regalium , pro folutione
locati à le horti: æquum efle , ut vi
ciffim fibi gratificentur, & ex obſeſ.
fx corpore recedant , faltem fpacio
quindecim dierum , & interea foam
& incolumem relinquant ; ut fic co .
pioſam folutionem mercedis recipiat ,
& in poſterum fama & exiftimatio
cjus crefcat , quæ alioquin inſignem
plagam Gt acceptura , nifi exeaat ; pof
fe poitea iterum eam invadere , &
poſſidere arbitratu fuo . Pollicitum de-
inde dæmonem id ſe facturum , eique
pariturum . Cum verò videret Rami .
sez hoc colloquium ſuum ab aliis exau-
dituin , feque deprehenfum tanquam
poteftatem in dæmonem habens , fto
eachabundus ei intermioatur ſe in
compedes eum conjecturum & factu-
rum , ut fui memor, nihil tale dein-
ceps auderet . Expulſo dæmone , quia
MAGICARUM
non fatis largam mercedem operæ pa
rentes fæminæ folverant , eis minatur
fore , ut brevi iterum ipſius ope in
digeant : & maleficii fortem ftatim
tranftulit in maritum fæminæ libera
tæ , jubetque dæmonibus ut in dur.
tranſeant, eumque divexent : fecere ,
& idem integrum crudeliffimè afflixe
runt , injectis mille imaginationum
terriculamentis , & deſperationum ten
tamentis .
Quare vocatus iterum , cum ad eum
acceffiffet ; fortiter , inquit contuber
nalis cum dæmone colluctatus tuiſti :
& adhibitis ſuffumigationibus dæmones
ejecit : & ex oppido diſceſſit , male con
tentus exiguo ilipendio . Poit abitum
deprehendere parentes filiam non mo
do non effe fanatam ; ſed pejus indies
habere : fcribunt ergo ad magum eun
dem & fimul ad eundem pecuniæ non
parum mittunt , pollicentes majorem
fummam , fi fæminam perſanaret . Il
le dedignatus venire , dat tabellar io
materiam alterius ſuffitus, & ritum ,
quo uti deberet deſcriptum , addens
cum domum rediffet , inventurum il
lam meliufcule valentem , & cum ſo
ciabus tripudiantem : & ita factam
eſt . cumque uxor adhuc nollet cum
marito dormire , ſuffumigavit eam ,
addens verba , quæ juſsus erat , nem
pe ; dæmones exite ab hac foemina ,
quia jubet Roman. alioqui ipfum vo
cabo , & veniet , & vos vi pellet: quia
hoc mihi pollicitus fuit . Ad quam
conjurationem mulier vehementi dla
more edito ſana facta libera manfit ,
& cum marito vixit , ut conjuges ſo
lent . ) Hec in aétis illis judicia .
riis .
Sextò in voluntatem longe reſtrictior
eft magiæ dæmoniſque potentia. Ne
queunt voluntatem novere alirer quàm
objecto , tanquam odibili vel amabili ,
exterius propofito : vet excitatis ima
ginariis vifionibus , & cogitationibus ;
vel allecta & inclinata voluntate , per
pafliones in parte ſenſitiva inflamma
tas, quæ quò vehementiores funt , ed
quoque & acriùs inclinant , & quafi
abripiunt aliquando : nunquam tamen
ullara voluntati gecellita em impo
burjl .
 LIBRI II. QUÆST.
nunt . Exulare illi jubent arbitrii li
bertatem , qui peccandi neceſſitatem
vel coactionem ullam admittunt : etiam
in iis , qui mortiferis culpis funt irre-
titi . homines certè defiiffent elle , li li
berum arbitrium amiſillent: ſunt qui-
dem hi Gratia gratum faciente deſti-
tuti , attamen nec naturali libertate
arbitrii , nec communi auxilio Dei funt
orbati . Unde ;hæc ergo in peccatum
neceflitas ? peccatum niſi libero con-
{ enfu non committitur: liber verò con-
ſenſus arbitrium liberum præfupponit .
Undè fit , ut ( fi Deus non prohibeat)
poffit diabolus , in actum aliquem vel
motionem impellere , quæ motio ex
fuo genere , fi conſenſus liber adeſſet ,
peccatum foret : peccandi tamen ne-
ceffitatem nunquam voluntati queat
adferre , quia invito conſenſum nequit
extorquere . " , Sed nec Deus ſinit o-
mnes in tentando vires dæmonem ex-
ferere : facitque ut tentator non tentet
quantum poflet, fed quantum humana
tert imbecillitas : quam nunquam fuf-
ficienti finit auxilio deftitutam : ne in
graviſſimis quidem peccatoribus , qui-
bus illud cum juftis adhuc eſt commu-
ne , quod . A poſtolus ad magnum ani-
mæ folatium fcripfit : rinon bonis can-
tum , ſed tori Ecclefiæ Corinthiorum ,
in qua mului erant mali , multi etiam
juſtí: Fidelis autem Deus eft, qui non
patietur vos tentari ultra id quod pote-
ftis : fed faciet ctiam cum tentatione
( pro tentati cujuſque diſpoſitione &
capacitate ) proventum , ui poffitis fuo
Rinere. Quæ fidelitas , virium liberi
arbitrii , & communis ſufficientifque
auxilii ( de quo Theodoretus hæc ver-
ba accepit ) divini , conſervationem
præfupponit & includit ; cujus conſer-
vationis promiſſæ fida exhibitione con
ſequitur humana imbecillitas: ut , ex
tentatione dæmonis , non ſolum bonæ
voluntati & conatui' felix exitus , &
evaſio contingat ; fic pointer Thin çubuon
Auguſtin. & Hier. explicane y ; ſed
etiam , ut periculum prætergreiti , for
tioreſque in pofterum ad colerandum
u D. Th. 1. 2. 9. 80.art. 3. de con
format eleganter Cyril. Catechef. 4.
* 1. Cor. 10. v. 13.
XXIV . 199
effecti; pro detrimento . quod timeba
rur , lucrum præterea ex tentatione re
portemus , ut optimePhotius expofuit:
& nofter id optimè vertit , quicquid
Novatores ganniant. nam 6xBalsa al
tra progredi eft , vide quæ in hunc 10
cum egregiè ex variis D. Auguſt. lo .
cis Beda differuit .
Cùm poflint itaque peccatores , hoc
adminiculo freti , Angula peccata le . }
ghifera vitare : land , ai fuccumbant
huic fentationi , cui potuerunt non af
ſentiri : voluntariè fuccumbent , non
coacti vel adacti neceſſitate , quæ hic
nulla reperitur. Sed an faltem pollit
impedire diabolus ne ſagæ pæniteant?
ignoratio Theologiæ hac in quæſtione
Nicolaum Remigium % reddidit Alu
euanui & ambigenti fimilem . Dicen
dum , ficuti potuit in peccatum indu
cere , fic etiam poſse obſtinationem in
peccato fovere , & nutrire per ſugge
fiones, confilia maleſuada , tentatio
neſque alias : ſed nunquam poſse ab
folutè impedire , ne vel alii peccato
res , quantumvis graves , vel ipſa fa
gæ pæniteant , & pacto , quod cum il
lo inierunt , renuntient. pocerunt ita
que cùm ſpecialis illo auxilii favore ,
quandocunque ferio volent , quantum
vis renitente Diabolo pænitere : Gne
fpeciali illo Dei auxilio id non pof
feat ; alioquin potentior eſset in reci.
nendo Diabolus , quàm Deus in recu
perando , quod fanè blaſphemum eft .
Probat iftam communem Catholicis
Theologis fententiam Andr. Vega de
Juftification. qi II.
Ut autem exemplo aliquo declare
tur , quouſque interdum foleat progre
di dæmonis conatus in voluntate non
planè , ſed penè, non verè , fed appa .
renter ſubigenda , ad tentatorum con
folationem B. Abgelæ de Fuigino ver
ba reprælentabo ; quibus illa quid ex
perta fuerit , vite ejus cap. 19. ſic ex
primit: Tormenta verd anima pal
frones , quas , fine comparatione acerbio
res plores eſe dico , quam corporis
patior quaſi aſiduè ab ipfis demonibus.
Nec
y Auguft. in Pfal. 61. Hieron. in
Joan. idem Aug. in ep. 89.
zl. 3 demonolar. cap . 8 .
 200 DISQUISITIONUM
Net ſcio aliam affignare fimilitudinem ,
quam de homine suspenſo in pergula ,
qui ligatis manibus pofttergum , og ve
latis oculis fufpenfus cum fune reman
fiffet in patibulo , o viveret , cui nul-
lum auxilium , nullum remedium , vel
fulcimentum ſupereſet . Dico quod ad-
huc defperatius crudelius à dæmonic
bus torqueor. Video enim qued damo.
nes ita animam meam ſuſpendunt ,quod
ficut fufpenfus non habet aliquid fuo
Atentamenti : ita animæ nullum videtur
remanere ſuſtentamentum , omnes vir .
tutes animé ſubvertuntur , fciente ac
aſpiciente anima mea . Et quando ani-
ma mea videt ſubverti omnes virtutes ,
O difcedere , et quod non poteft fe ibi
opponere; eſt rantus dolor anime , quod
vix aliquando poffum plorare propter
deſperarum dolorem iram , aliquan-
do verò ploro irremediabiliter , aliquan-
do etiam tanta ira venit in me , quod
vix pollum me tenere , quin me totam
dilaniem : aliquando non poffum me te
nere , quin me horribiliter percutiam ,
percutiendo me ipſam tumefeci aliquan-
do , caput meum , alia membra . Et
quando anima videt cadere difcede.
re omnes virtutes , fis planctus anime ,
vociferor ad Deum meum .
Item aliud cormentum patior , quia
omnia vitia in me revixerunt; Cali.
quando reviviſcunt : non quod in vita
durabili rationem meam ſubjicientes ;
ſed prebent mihi do adferunt magnam
pænalitatem . Et etiam vitia , que nun-
quam fuerunt in meo corpore veniunt in
me , & incenduntur , adferunt mi-
hi magnam pænalitatem : fed non ha-
bent vitam continuam : * quando re-
moriuntur , dant mihi magnam .confo.
lationem . 'Video enim quod dæmonibus
tradita fum multis : qui reviviſcere fa-.
ciunt vitia qua horreo , do que fuerunt
mortua , addunt illa , qua nunquam
fuerunt . Et ego recordans, quod Deus
hic fuit afflictus & defpectus , o pau-
per , vellem quando oportet , ut omnia
mea mala duplicarentar.Et quandoque
fum in tenebra horribiliſſima demonum ,
mbi videtur omninò decile omnis ſpes bo-
pi , eft illa tenebra horribilis , eo
a Sic fcilicetut etiam ſuggeſtionem iplă
MAGICARUM
ſuſcitantur vitia in corpore, que cogno
ſco intus in animu effe mortua : fed ex
tra animam fufcitant ea dæmones , o
etiam illa vitia que non fuerunt ſuſci
tantur . Et in corpore ad minimum pa
tior in, tribus locis . Nam in locis verea
cundis eft tantus ignis, quod confuevi
apponere ignem materialem ad exſtin.
guendum ignem concupifcentia , donec
confeffor meus mihi prohibuit. Cùm fum
in illa tenebra , credo quod ciciùselige
rem aſſari , quàm prædicta tunc pati :
imò tunc clamo c advoco mortem , ut
per, quemcunque modum mihi Deus con
cederet eam evenire , & tunc dico Deo:
Domine ſi me debes mittere in infer
num , citò facias , o ne differas : ex
quo me reliquifti, comple, ſubmerge
me in profundum . Ei tunc intelligo ,
quod eft opus demonum , quod non
vivunt illa vitia in anima mea : quia
anima nunquam conſentit eis, fed cor
pus patitur violentiam eft tanius do
lor tadium : quod fiduraret , corpusid
pati non poffet : sed et anima videt
quod eft ei ablata omnis potentia , quam
vis non confentiat vitiisi non tamen ha
bet poteftatem a omninò reſiſtendi vi.
tiis : a vides quod eft contra Deum ,
O fic cadir , torquetur in eis . Et
eft quoddam vitium permiſſum a Deo
venire in me , quod nunquam fuit in
me , predictum vitium manifeftè co
gnoſco quod permittitur à Dco venire in
me , da predilum vitium eft tam ma
gnum, quod ſuperat omnia alia vitia :
cft quadam etiam virtus , que datur
mihi manifeftè à Deo contra pradi& tum
vitium , quà virtuosè à Deo liberor .
Et ſi non haberem ego fidem de Deo
certam , ſolum in ifto , da non pro ali
quo alio , remaneres mihi : in ifto re
maneret mihi ſpes certa , & fecura , de
qua non poſem dubitare . Et virtus pre
valet ſemper , O vitium deficit , vir
tus tenet me ; enon permittit me fare
dere in vitium . Et eft virtus tanta for
citudinis , quod non folum tenet me ,
imo dat mihi tantam fortitudinem vir
tutis, quod verè in ifto cognoſco Deum
illuminor : confirmor in tantum ,
quod omnes homines mundi , nec omnia
demo
expellat , nam habet ut non confentiat,
 LIBRI II. QUÆ S. XXIV. 201
demonia inferni , nec aliqua alia res , magine muftellæ egrela do ingref
poleo me movere b ad minimum pece ſas. Finnis , Hermotimo . Locus
catum : er com ifta virtute remanet Pfal. 155. v. 15. Qualis D. Pau
mibi fides de Deo , Vilium autem eft li raptus ? dubium , nec ſequenda
tam magnum , quod verecundor illud dia deciſio B. Hildegardis. Aphereſia
cere : quod quandoprædicta virtus ecfiafis differunt ,
eft mihi abfcondita , do videtur mi 4 Error refellitur confundentium ra
bi quod me demiferit , non eft res, que ptus divinos cum magicis ; Dera
poljet renere , nec pro verecundia , nec ptu diſquiruntur. Scripca Mocenigi,
pro pana aliqua , quin ftatim ruerem Quale fit ſubjectum raptus . Quæ
in peccatum . Tunc tamen ſupervenil cauſa formalis . Qua finalis . Ques
illa virtus , virtuosè me liberat : efficiens , o quomodo hec duplex .
ita quod , nec ego ipſa poffem peccare Quomodo concurrat intellectus agens.
pro omnibus bonis , vel malis iftius mun Raptus ſupernaturalis ex parte bo
di : iftos labores fuftinui per duos an . minis eft involuntarius : exemplum
nós a plus . ) virginis Burgenfis .
Hactenus interpres parum Latinus s Non poteft intellectus agens folus
D, Angela : in cujus verbis cernere eft ele cauſa raptus efficiens . Deus
tres gradys hujus graviflimæ & mole . quomodo intellectus , de multa. co
fiffimæ tentationis Diabolicæ , & fi gnoſcit extra ſe . Averroes fuos in
mul Divinæ gratiæ non deferentis ho ducit in graves crrores . An raptus
minem efficaciam voluntatem quo omnis fuccellivus . Diabolus poteft
que nunquam à Diabolo pulitive cogi , occidere homines . Multa poteft in
quantumvis vis refitendi debilitetur cadaveribus mortuorum ,
& videatur fuccumbere , non fuccum 6 Ut ſanguis fluat , ut cadavera non
bit , tamen ; quia poteft homo , cum puteant , nec putrefcant . Hoc et
Dei gratia non conſentire . Denique iam naturaliter fit , ut in cadave
cernis profectum quem cum tentario ribus Perſarum . Es unde hoc pro
de D. Paulus pollicebatur , cujus ver veniat , diverſe caufa . De cadas
borum locus iſte practicus quidam eft vere in Elea . Item ne cadaver com
commentarius . buri posit , qua caufa . Ut capilli
O barba defunctorum creſcant. Min
QUÆSTIO XXV . raculum crucifixi Dammenſis. Fu
ror iconoclaſicus .
Quid Diabolus queat in anima à cor 7 Miraculum in puero Lintzienſi .
pore ſeparanda , ipſaque fepararione?
ubi de exſtaſi , mirandis circa ca
davera , r
bolus in homine efficere , ligan
do vel folvendo ſenſus exteriores , id
SUMMARIU M. que modis duobus ; prior eft , quando
illos tramites obſtruit , quibus à cere
i Ecſtaſis naturalis , ou demoniaca bro ſpiritus fenGtivi le ad exteriores
modi, fenfus penetrant , veluti contingit ro
2 Lappiorum ecſtaſis mira . Olaus no- mpiantibus : poſterior , quando eofdem
tatus . fpiritus fenfitivos ab exterioribus fen
3. Errores hac in re Cardani , de Spon- libus ad interni ſenſus organa attrahit ,
tino raptu . B. Virginis Cafar- Au- ibique retinet , ne ad externorum fen
guſtana , O Magdalena Crucia fuum organa queant defcendere . Ita
rapius. Bodini error refellitur de enim contingit,ut in raptu ob nimiam
anima corpus relinquente ) . De internarum virium fenfitivarum appli
Ere Armenio , de Ariſtea Proco- cationem , & fpirituum fenfitium ad
neſio . De anima militis ex ore i interni feofus organa confluxum , adca
CC impe .
b Intellige durante o juvante ito lam gratia .
 ONUM
202 DISQUISITI MAGICARUM

impediantur fenfuum exteriorum mu- omnes ex - pacto cùm oves paſce

nia , ut corpus vivum cadaveris mortui ret , cum dæmone inito , naſceban.
& immobilis fpeciem præ ſe ferat . tur : ut & Magdalena Cruciæ Cordu.
Hæc raptus naturalis cauſa vera , dia- benlis , quæ famoſa fuit laga . Errat
boli vires non excedit , taleſque funt etiam & graviter , neque hoc à Cen
fagarum & magorum exftafes , quibus , foribus prætereundum & relinquendum
cùm uno in loco maneant foporati , in ejus erat libro erratum :errai inquam
variis tamen in locis fe fuiffe & varia Bodinus d , cenſens in hujufmodi ex
peregiſſe , decepti fæpè arbitrantur . Atal animam revera migrare , & deſe.
Tale eft quod Olaus de Magis Lappiis serc ipſum corpus, & aliis in locis in
2 narrat a hoc modo : Si quis peregrinus terea verſari ſeparatam , qui Cabbali
cupiat de fuorum conditione certi quid farum crror fuit , à quo ſuſpicor Pla
cognoſcere, præftant , ut intra viginti tonicos alienos non fuille , propter nar.
quatuor horarum fpacium refcifcat , quid rationem illam ipfius Platonis e . E
cum illis agatur , vel fi trecentis millia- ren Armenium genere Pamphylium ,
ribus abſint ; bocmodo. Incantator poftc cum inter cadavera c & forum in prælio
quam uitatis ceremoniis Deos fuos com- decem diebus jacuiſſet mortuus , domum
pellavit , ſubito collabitur dy exanima- relatum , fecundò poft die , cùm effet im
tur , quaſi exftin & to illo revera excedat ponendus rogo , revixiſſe , ac prodigioſa
à corpore anima. Neque enim aut ſpio quedam narraſſe, quæ illo tempore apud
ritus in co reliquus effe , aut reſtare cum inferos vidiffet . ) Similis fabula fuit de
vita ſenſus aliquis , aut motus videtur : quodam Clazomenio apud Origen . l. 3.
fed ut adfint ſemper aliqui oportet, qui contra Celj. & illa de Ariſtæa Procon
projectum exanime corpus cuftodiant : neho, quem narrant Plinius lib . 7. cap.
quod cùm non fit , demones id abripie 62. Plutarch . in vita Romuli ex
unt . Horis viginti quatuor elapfis , reo Herodoto multoties defunctum revixif
vertente Spiritu feu profundo fomno , fe , & animam quoties voluit reſume
cum gemitu expergifcitur exanime cor re potuiffe : ita , ut aſſiſtentes , ani
'pus, quafi revocetur in vitam ex morte , mam , cervieffigie , ex ore volantem vi.
qui conciderat. Poftea foc reftitutus ad derent . Nam iite non mortuus erat ,
interrogata refpondet , ut fidem fa- fed in raptu magico , & , non anima
ciat percentatori , recenſet aliquid , quod ex ore evolabat , ſed diabolicum præ
agnofcat ille , die vertè fciat in ædibus ftigium . Idem dicendum de militis dor
fuis aut cognatorumfuifíe. ) Hæc in rei mientis ore egreffa , & iterum ingrel
veritate fe ita habere plures alii Olao fa mutela alba , & per gladium rivu
atteftantur . Sed in hoc raptu magico lo impoficum iterato commeantc , quod
& fimilibus cxemplis , cavendi multi marratum ab Helinando f . fuit hoc lu
errores , quibus ambiguæ illæ Olai lo- dibrium dæmonis , ad hoc inſtitutum
3 cutiones son parum fuffraganrur . Er- ut de animæ migratione hunc errorem
rant imprimis , qui cum Cardano quo- mentibus imprimeret : vetulis deliris ,
tiefcunque collibuerit, naturali fua vi & pueris , qui nondum ære lavantur ,
& arbitrio voluntaris rapi fe jactictant. id quàm Philoſophis perſuaſurus . Mors
Facit hoc procul dubio dæmon ex foe- enim nihil eft aliud , quàm animæ à
dere : nec fortallis certiùs aliud ma corpore feparatio : cumque ipfo egreſ
giæ indicium , quàm hujuſmodivolun- fu hæc contingat ſeparatio , fieri ne
tarii raptus . In virgine quoque illa Cæ- quit , quin homo egeſſu iſto moriatur .
farauguftana ( fic voco , quia illic ab Si moritur , quis animam iterum in
Archiepiſcopo ann . 1585. fraus tandem corpus inducit ? Sola Dei virtute re
detecta ) pſeudoſtigmata Chriſti often- dire illa poteft. Mortuorum animæ lo
tante , raptus illi aded frequentes cum ſuum , teſte Pſalmiſta , ignorant,
hoc
c l. 3.6. 18.Septentrio. regn . defcript. f Helinand.lib . 13. Chronicor. O Pa
d l. 2. Damonoma . cap. 3 . radinus in Symbolis .
c lib. 10. de republ.
 LIBRI II. QUÆ ST. XXV. 203
hoc eft , corpus fuum ampliùs non no- animæ ſenſitivæ , moventis , & inter
runt , quare anima femel feparata, nec dum intelligentis q: in aphæreſia ve.
aliud corpus ſubire , nec luum iterum rò , non functionibus animæ modo
ingredi ac informare poteft , nifi Deo ſed ipfa corpus caret anima : in illa
permittente atque ducente . De Philap- corpus dicendum inſenble & immobi
pis & Finnis igitur , & de Arittaa le actu : ia hac naturaliter loquendo ,
& de HermotimoClazomenio g , quod eſt exanimum tàm potentia , quàm a.
illi objiciunt , id nos nec latet , nec mo cta . Quale demum illud argumentum ?
vet . Éctalis Diabolica interceffit , ſed fi anima fit immortalis, neceſſe aliqua
anima à corpore non receſſit . Omnia line corpore operari illam poffer. Sed
( inquit Tertullianus , hac ipfa de reelt immortalis , operari igitur potelt in
agens b . ) magis confe &tanda , quàm exftaG ab illo feparata . Mi homo
hanc licentiam anima fone morte fugitz moneo ſcholas Dialecticorum adeas , &
va . ) Et alibi idem rectiffimè pro A. diſcas ; cùm fint plures unius rei fun
xiomate tradidit i , nuſquam animam fie ctiones , non re&te , quod de omnibus
ne carne elle , quamdiu in carne eft . ) non probaris , id ad unam te reftrin
Et in ecftafi animam extra corpus pe gere : Deus bone , quot funt functio
regrinari , negat apercè auctor brevium nes animæ in corpore exiſtentis , in quas
quæftionum , quæ operibus D. Athana- fibi corpus partem juſque nullum vin
fii adjunguntur k . Nec Auguſtinus i dicat ? cogita voluntatis, intellectuſque
quicquam habet , quod Bodino fuffra- actus , & fuper ſeipſam fui reflectio
getur, alibi verd palam contradicit m . nes , aliaque quæ ex libris , de animæ
Abuluntur etiam adverſarii Scripturis. immortalitate agentium poflunt petiſ .
Nam cùm illud citant , pretiofam efle Verùm certiora hæc Chriftianæ fapien .
in confpe & tu Domini moriem ſanctorum tiæ peritis funt, & rectæ philoſophiæ
ejus n : perperam verba de Prophe- non imperitis , quàm ut longiore in
tarum ecitali accipiunt : quæ ad ve digeant probatione , neque mihi vacat
ranj mortem , feu animæ à corpore ſe- vel tabet lucenti foli lampadem accen
parationem ſunt referenda o : & , quam- dere . Solus Deus fic animam per ra
vis de raptu acciperes , eorundem , Mors , plum feparare poffet : interea in cor
vocaretur, quia mortui corporis ima . pore idoneas iterum recipiendæ animæ
ginem repræſentat . Cùm etiam de A- diſpoſitiones conſervare : quod an fibi
poftoli raptu ratiocinantur , non pof- contigerit , dubitare fe D. Paulus pro
funt probare eum extra corpus fuiſſe : firetur t . Atque ita intelligendum exi
potuit Deus id facere : ſed an fecerit, ftimo quod fertur in Franciſcanorum
cum ipfi Paulo fuerit incertum : malo geſtis , de Beat. Ægidio , eum interro
dubitare, quàm cum B. Hildegardi af- gatum , an aliquando in hac vita cor
firmare p corpus verè ab anima tùm pus fuum per exſtaſim vel contempla
fuiſſe ſeparatum , dubitant quotquot tionem anima deſerat : reſpondiffe af
memini Patres, dubitant etian Scho - firmativè , & hominem cognoviffe cui
laftici omnes . Parum verd peritum ſe id acciderit : vel enim id dicebat , ed
Philoſophiæ Bodinus oftendit, cum A. quòd omni corporis functione abſoluta
phærefiam cum Ecftafi confundit . In ad tempus , & fic corporis oblita fue
hac videtur anima à corpore abeffe , rit penitus : vel qudd Divina potentia
quia privatum elt corpus functionibus corpore educta , & in id reducta fuerit .
Сс 2 Nar
Vide Lucia. in Encomio mufce , you n Pſal. 115. . 15.
Plutar. de dem . Socr . o ut cum B. Cypria, etiam Rabbini
b lib . de anim . cenfent. p in Queftionibus ſuis .
i d. de refurrect. carn . 9 Scalig. de ſubti. contra Cardan.
k quaft. 33 . Ariftot lib. 2. de anim .
1. 83
[ vide ( fi lubet , dicta citataque in
m lib. 18. de civ . Dei epif. ad E vod . Troad .Seneca cho. 2.
enge ( liipfe auct. ) b. de Spiritu o anima. 2.Cor.12. vi.D. Th.2. 2.9.17 s.a.ult.
 204
1204 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Narrat hiſtoriam Joan . Salvator Ira-
dos tom . 1. factorum & dictorum il-
4. luft. Ordinis D. Francifci. fol. 205.
Falluntur tertid , qui falſos hos & de-
moniacos raptus ſive exſtaſes ( profil
dem nunc fumo non ignarus alibi u
ſubtiliùs diſtingui) non ſeparant à ve
id & fupernaturali raptu : quo per fpi-
ritum Divinum homo ad rerum ſuper
naturalium contemplationem five co-
gnitionem , cum abltractione mentis
å lengibilibus , elevatur : de quo præ-
clarè , ut ſolet , D. Thomas differuit
* : quales fuere Prophetarum , Apo-
ftolorum , & fanctorum hominum
longè diverfi à magicis exItalibus : de
quibus Beatus Irenæus locutus agens
de Marco mago y . Plurimorum de ve-
ri raptus natura opiniones Gentilium
& Arabum Aſtrolo-
gorum recenſuit M. Antonius z Mo-
cenicus , opere verbofiore quàm foli-
diore , & , excepta nona , cæteras ſatis
benè confutavit. quid ex di &tis ejus re
tinendum , quid repudiandum exftimem
Igitur falli a eum
puto , dum lubjectum raptus contendit
debere eſſe mediam quandam fubftan-
tian inter mortalem & immortalem .,
& hujuſmodi ait elle animam noftram :
quam dicit eſſe mortalem reſpectu par-
iis fenfitivæ , immortalem reſpectu par-
tis rationalis. fallitur, fi fit in anima
noftra pars una immortalis , & pars a.
lia mortalis , quæſo nonne pars hæc ab
illa queat ſeparari ? divifibilis ergo jam
anima noftra futura : quare nec im-
mortalis. Ablit hoc à mentibus noſtris ,
totam hominis animam , quoad fub-
ftantiam eſſentiamque ſuam , credimus
efle immortalem , non anima , fed ho-
mo ipſe reſpectu totius compofiti, quid
medium eft : corpore morcalis , anima
immortalis . Subjectum tamen raptus ,
non eft totus fecundùm ſe homo : fed
anima ipfa humana : ſubjectum totum
incorporeum , indiviGbile, & immor.
tale . anima hæc fubje&tum eft raptus ,
non rarione intellectus agentis , ſed
u d . quæft. 175. a . 2. ad 1 .
x d . quæft. 175 .
y l. i. cont. bær. 6. 9 .
z lib. de tranſitu hominis in Deum .
ratione intellectus poffibilis : quod be
nè docuit Mocenicus b . Formalis cau
ſa raptus eft ipſa illa actio , qua quis
elevatur , & cæleſtibus illis rebus qua
fi unitur. Finalis cauſa elt , conjunctio
animi cum Deo , juxta illud Anicii Se
verini :
T'u requies tranquilla piis , te cernere
finis ,
Principium , vector , dux , femita , ter
minus idem .
Agens ſive efficiens caufa , duplex ali
quando potelt eífe . Inſtrumentalis , e
rit intellectus agens , principalis verò
futura Deus . dixi poffe aliquando el
fe , quia licet Deus per fe folus lic
caufa fufficiens , folet tamen cauſas ſe
cundas , utinftrumenta , adhibere ; qua
re poterit intellectus agens effe caufa
inftrumentalis : quia quamvis ejus or
dinarium munus fit , ſpecies à Phanta
ſmatibus abſtrahere , & hic polla fint
phantafmata : folet tanien Deus , cuma
le menti noſtræ per raptum inGnuat
ea , quæ vute nos tam videre , Divina
quadam repræſentatione oftendere : ubi
verd ſpirituales haſce res intellectus no
fter percepit , tune ope intellectus e
gentis , potelt quædam rerum viſarum
limilitudo & limulachrum effici , quem
modum D. Thom . non repudiat c .
Principalem cauſam dixi elle Deum ;
quia revera Deus eft , qui hominem
ad ſe rapit , ut fatetur d Mocenicus,
nec potuit negare. ficut enim Sol fine
Sole non cernitur, ſicut oculus fine lue
mine lumen non videt , ficut auris ni .
fi aere plena ictum aerem non audit :
ita nec Deus fine Deo cognofci poteſt:
ſed Deo plenus demum animus tantum
in Deum erigitur , quantùm Divino
colluftratus luniine eum cognoſcit: tan
cùm efferveſcit & exilit in ſuperiora
quantùm , calore Divino ſuccenſus in
Deum fertur : neque ad id , - quod ſu .
perius eft & infinitum , quifquam ar
tollitur, nili virtute ſuperioris & infi
nisi attrahatur & eleveur , juxca ve.
ram Platonicorum ſententiame. Dein 1
de
a cap. 13 b cap. 30.
ad a .
ç 1. p. q. 12. ar . 9.
dc.d. f. 13 .
é vide Mocen . 6. 39 .
 LIBRI II. QUÆ ST. XXV. 205

de ſolus intellectus agens ad hoc ne- ligibile , id vi fua intellectum agencem

quic fufficere , quia quanivis Moceni- efficere': Quali verò queat intellectus
cus dicat tranſitum hunc ex parte ho- agens aliquam effingere ſpeciem , quæ
minis effe voluntarium ; id tamen ve . Deum repræſentet : quod meritd cum
rum non eft . raptum enim ſcimus D. Dionyſio Areopagita Theologi ne
ſæpe contingere invitis > ut fentit garunt i .
Div. Thom . f. & docet experientia . Sed videte quàm leviculis nitantur
Novi , & mecum norunt mille adhuc adverſarii argumentis . Objiciunt pri
ſuperſtites , Virginem Deo devotam , md . Deus non eft idem cum anima no .
ex iis , quas Beatas illic vocant , quæ Ara : non poteft igitur in illan agere .
Burgis, in Caſtella , an. 1585: ſuper- Quid elt nugari , fi hoc eſt argumen
ftes erat , & ſtarim percepta Euchari- cari ? quali nihil in aliud queat age
1 ftia vix ea in os ſumpta , in diuturnum re , quod non fit idem cum eo : & non
raptum elevabatur ; adeò ut nec ad- fufficiat proportio ac fimilitudo cauſa
motas & adactas in pedes aciculas ſen- immediatæ & inftrumentalis:quaſi non
tiret : quæ ut erat humanæ gloriæ ac omnia Deo obediant , quali Deus , qui
verſatrix & ſancta efle , quàm dici ma- unus eminenter eft omnia non poſſit
lebat aut videri , ardentillimè folebat in cuccta , ut vult agere ; apage mi
Deum precari, ne quid illi hujuſmodi hi hos paganiſmos.
coram aliis accideret : & ad ſe rever Secundo objic. Deus eft intellectus :
fa , erubeſcentiæ plena atque pudoris , nihil ergo poteſt agere , niſi cognoſcen :
quàm poterat celerrimè le domum in do , fed extra ſe nihil Deus cognoſcit:
conclave proripiebat. Non eſt ergòin animus autem nofter eft extra Deum ;
noſtra poteſtate , & proinde bec nobis ánimum ergò noftrum non cognoſcit :
eſt voluntarium Gc niente abalienari : nihil ergò in animum noſtrum poteft
neque id poterit nofter intellectus agere . Reſpond. Deus eſt intelle &tus,
quantumvis id nos vehementer veli- ſi fumas intellectum impropriè loquen
mus. Hæc non tam eſt actio , quim do pro ſubſtantia fpirituali in gene
pallio intelleétus : cùm hic anima ſe re : non verò eft intellectus , fi capias
propriè & primarid gerat more patien- intellectum pro potentia intellectiva ;
tis , ſecundariò & minus propriè mo- quo pacto eum fumi ab ipſo docer con
re agentis , & ipſe Mocenicus g fatea- fecutio argumenti : quæ nulla foret 3
tur , hunc tranſitum hominis ad Deum neque antecedens cum illatione cohr
( fic enim appellat raptum ) pluri . reret , li aliter fumeretur ; certum e
mum paflionis & minimum actionis nim eft fpirituales ſubſtantias etiam a .
habere . Deum verò dicimus elle cau- liter quàm cognoſcendo agere poffe
ſam efficientem raptus : non tantum ut loco movere , & hujuſmodi. Quod
univerſali quodam concurſu , fed et- ſi velit' tantum dicere nihil poſle
iam ad hoc ipſum deſignato & parti- agere in ſubjectum , quin ſubjectum il.
culari . lud cognoſcat ; hoc certè verum eſt,
Hic in Syrtes impingit , & fe abri- quia Deus omnia cognoſcit : Spiritua
pi patitur procellis Gentilium & infi- lis tamen fubſtantia , utAngelus , polo
s delium philoſophorum . Nam b fen- ſet agere in aliquod ſubjectum Gibi in
tentiam proponens fuam , contendit to . cognitum . Unde camen ſequitur fal
tam rapius efficientiam adſcribendam fillimam eſſe illam, ſubſumptionem
foli agenti intellectui ,hunc enim ad Deum extra ſe nihil cognofcere. Quid
jutum folo concurſu univerſali Dei enim hoc aliud fignificat , quàm Deum
vult polle ftatim intellectui pollibili præter ſemetipſum nibil cognoſcere ?
fpeciein feu ideam Dei repræſentare : non cognoſcit ergò arbores , nec eo
& Ģic , quod erat , duntaxat intelligi. quos , non peccatores, non dæmones,
bile poteitate , ut fit jam actu iotela' quo ergo pacto creaturas conſervat
& mun
fq . 175. art. 2 . i Dionyf. de Divin. nomin. 1. D.
g cap. 41. h cap . 45 . Thom. ſibi interp. 1. 2.9. 12. 2. 25
 206 DISQUISITIONUM MAGICARUM
& mundi fatagit, & punit peccatores: res , quas fibi conjungit . Denique
effe hæc extraria Deo , & cognofci à cenfet idem Mocenicus raptum o
fatendum igitur nobis , nifi Epi- mnem effe ſucceſſivum : quod indi
curei' & achei fumus · Deus quidem get , ut verum Gt , commoda inter
eminenter eft omnia , ſed non forma- pretatione · Raptus enim fieri poteft
liter . St loqueris de iis quæ funt emi. ia inftanti, quia Deus caufa efficiens
penter extra Deum ; fruftraris , quia eft activitatis , & potentiæ infinitæ :
nihil quod eft , non eft eminenter in per temporis tamen fluxum actiu feu
Deo ; ipfe quoque animus nofter hoc palfio raptus poftea continuatur : &
modo non ett extra Deum . Quare pa. fi quæ ad raptum , ex parte homi
ter te loqui de iis quæ funt extra nis aliquando præparationes præce
Deam formaliter . Sed Deus cogno- dant , ut contemplari , & c. illæ funt
fcit omnia quæcunque funt , etiamli il- fucceſſivæ . Hæc de rapru ounc fuffi
Ja non fint' in Deo formaliter , five ciant . Non nego ad raptus hominea
etiamfi Deus illa non fit formaliter , aliqua contemplationis ac defiderüi ve
Quare & animum noſtrum Deus cog. hementia , qual præparati & diſpo
nofcit . cognofcit ſane 3 & _punjet , ni , ut rectě docuit Rodericus Dorma
fi viderit infidelem , & ad Gentilium Delgadus lib.i. d . authoritate S. Scri
fcita impia defciſcentem . Non fumpturæ cap: 12. Sed contendo id ple
ignarus iſtud axioma , ( Deum nibil rumque illis contingere , qui patiun
extra ſe intelligere ) tribui Ariſtoteli k : cur malorum fpirituum falfas revela
fed Ariſtoteles veniam meretur ; cujus tiones , & data opera conentur in ex
oculus nullo fidei veræ radio illu- ftafes incidere , ut folebant olim Mon
ftratus, ut noftuæ oculus ad illam lu- caniftæ , & hodie folent Magi &
cis inKnitatem caligavit . Christianis Anabaptiftæ : ac de tum quidem ab
verd hominibus venia danda non eft , eorum arbitrio raptus eſt effective
fi calia deliramenia pertinaciter tuean- feu phyfice fed moraliter dunta
tur , & non Gentilium placita regulis xat , & feu ex pacto . Quare ni.
fidei > fed fidei ſerta illorom placitis hil hoc pro Mocenico , vel contra me
pergunt ſubmittere , verè cæci cæcos facit .
deligentes Duces , com quibus in er Alter veræ feparationis animæ à cor
soris foveam corroant , Averroillicum pore , certiffimus modus per mortem
hoc potius figmentum eſt , quàm A- quin fit diabolo permiffione Dei poſ
riſtotelæum placitum : qui perfidiæ fibilis negari nequit . Quot enim An
colomen Arabs inteftabilis , rectatores gelus unus millia Allyriorum oba no
fuos ex hoc principio ed deduxit , ut cte occidit ? nonne Aſmodeus feptem
exiſtiment etiam hinc ſequi ; Deum Saræ maritos , & fobi liberos omnes
fic aliquid fibi perfectionis adjunctu- Diabolus necavit ? nonne maleficiis qua
rum nova , G hominem fibi per ra- tidiè dæmon plurimos necat ? fed de
ptam conjungeret , vel f extra ſe ao hoc poftmodum copiofius differetur
lia intelligeret : Deoque ipfi tunc o . lib . 3.
pus fore fenfum & phantafiam , quæ Poſtquam animam à corpore mors
omnia vel dypondii Theologi Stalin feparavit , nondum diaboli omois po
exlafflarint , ut vanitate fua diffluen- teitas ſopita. poteit in animam nonnul
tia , nec quicquam cohærentia . Deus la , poteft in corpus . Aoimam poteft
in fe ipfo , ut in fpeculo , fimul & fuppliciis addictam , quantum Deus
femet videt omnia ; cognoſcendo a . julferit punire : an pofſic iterum in cor
lia , tribuje ipfis perfectionem . No- pus mitrere, vel facere apparere , mox
bis accedit perfe &tio conjunctione vel diſcuticmus .
cognitione , propter imbecillitatem & Quo ad cadavera mortuorum folet
egeftatem noſtram . cuncta Deus pofo aliquando ea induere , & ris apparere ,
Lider , nec ipfe mutatur , fed mätat ut poftea dicetur : poteft etiam in ea
dem ;
k lib. 52. Metaph.
 LIBRI IL QUÆST. XXV.. 207
dem ; maximè in ea quæ fita funt lo . in illis latebris abditum , neque per
cis non conſecratis: quæcunque poteſt æſtatem vaporem, neque per hyemen
in alias res corporales, & ſpeciali quo- frigoris noxam contrahere potuerit
dam modo poteft foletque miranda De unguenris , res nota ex Ægyptió.
quædam in iis , & prodigioſas cauſas rum conditura , de qua Herodotus a
naturales ignorantibus , operari & ex- & Diodorus r . Illud etiam naturæ
hibere quædam , quaſi viventium cor- miraculum eſt ; cor eorum cremari non
porum , & vegetantis animæ munera pofle , qui vel Cardiaco morbo , vel
6 v . g . ut fuat ex vulnere mortui fan- veneno perierint ſ . Nec puto qualita
guis in præfentia occiſoris ( qua de re tes has impreſſas cordi dæmonen igno
alio loco ſermo fuit ) 2. ut corpora rare , vel non poflc fimilem dispoſitio
diu ferventur incorrupta , neque purre- nem in cadaver inducere ; poltes ita
ſcant , neque diſſolvantur aut jacine- que facere , so hoc fit 3 :) ut cada.
rentur ; quia hoc naturaliter , vel ex ver ſpacio aliquo temporis comburi
unguentis, vel ex loci natura , imò nequiret , fecit aliquando in vivis ,cur
& ex corporis natura poteft proveni- nequeat in mortuis ? 4. poterit effice
re , vel etiam ex mortis genere . De re , ut cadaveris pili vel ungues ex
mortis genere , fcribit Plutarch . ] creſcant. quia hoc poteſt naturaliter
Cunctis ( inquit ) fere notum eft , fube præſtare complexio moriensis, quando
mine iCtorum non ſentire corpora putre in corpus manavit aliqua veget antis
dinem. quare non faris apie Euripides animæ ad formam imperfectam diſpo
introduxit Clymenem de Phaëtonte di- fitio t : quod frequenter accidit in fu
centem : Putrefcit , af hic in .convalle ſpendiolis , quibus fubitò fpiritus in
mortuus. De corporis natura , eft il- cercluduntur : quos ( ut ait ille ) Jiu
lud Ammiani Marcellini apud Rhodi- piter laval, Apollo ungir & ficcai . Sæ
ginua m Romanorum cadavera cælo- pè tamen hæc , ut in reliquiis homi
rum ftatim fatiſcere ; ac prorſum de- num ſanctorum , ex divino proveniunt
fluere: Perſarum verd inareſcere ftipi- miraculo . Ut cætera mitram ; Dam
tum more , ut nec liqueſcant mem- mis oppido prope Brugas vidi olim
bra nec lanie madeſcant perfufa : Salvatoris Crucifixi imaginem præ
quod cenſet Ammianus vitam parcio grandem ligneam ; quæ comam & bar
rem facere ; & ubi naſcuntur , exu- bam produxerat , & quotannis atton
ſtas ſolibus terras. credit Cardanus n , fæ refruticabant ; id pro miraculo piis
& de patris fui Facii corpore idem habitum , p :oprer crebras, quas Deus
profitetur, cauſam hanc non arbitror illic ægris fanitates conferebat , & alia
contemnendam : victus enim parcitas in affictos divinæ munificentiæ monu
arcet humorum copiam , unde propter menta , crebris ibitabellis notata ; do
eandem victus abftinentiam Xenophon nec inipius & pertinax Calvinillarum
o memorat Perſas nec fuffire nec emun- furor imaginem ignibus abfumplit , &
gi . De loco ipſo , poteft ille vel hanc remplum , quod illis folemne ) ſolo
vim habere naturalem & conſervatri- æquavit,
cem ratione foli , vel Solis : vel etiam Quod fequitur etiam non invitus
ratione fitus : ſic enim ', quod Ariſar- ad divina prodigia retulerim . Linizii ,
chus in Olympicis tradidit , integrum ( ait Pet . Bizarus ) dum ibi à Carolo 7
cadaver armati & ſauci hominis olim Auftrio conventus celebrabatur, quidam
mortui in Junonis Eleæ templo , inter ruftico natus eft infans , in quo nihil
tabulatum & fcandulare tectum inven- fanè defiderabatur : vixit dies quatuor
tum; cauſam reddit Paulanias , p quod decim , O viduù ante obitum ſudavit ,
atque
I lib. 4. q. conviv : 2 . 9 lib . 2. hiſt. rl i . Bibliothece ,
m lib . 26. cap . 24. í Plin. lib. 1. cap : 37 :
n lib. 8. de rer. vat, cap . 40 . t Angl. in 2. q. de Magia art. 7.
e In pelia Cyri. diffic. ult. Binsfild. Confell. mal. pre
p lib. 5. defcript. Gracie . lud, 12. dub. 4.
 208 DISQUISITIONUM MAGICARUM
atque ita ' ſudans exftin &tus eft . In mor rum homicidarum . Remuria , Sili
cernia , Culina , Parentationes .
luo infante fatim cæperunt apparere Platonis , o ſectaiorum de hac re
Aigmata , in manibus , pedibus , doo
doctrina .
latere ; ficut Chrifti vulnera pinguntur :
in capite etiam ex ipfo cranio nata eſt 5 Quid Genii; Lares, Larva , Lemu
res , .
corona , ut corona Spinea . Caſar cum
hoc audiret , mifit quoſdam ex fuis ,qui 6 Differentia anime , umbre , fimula
chri .
hoc prodigium contemplati , cum de tota
Te pleniss edocerent , remque ita fe pror 7 Exempla apparitionum a gentilibus
sus habere intellexit . ) Sic ille Epit. tradita varia , Lernum ,
memorabiliuni Europæ pag. 302. Quæ
certè It primò funda
fufficientes . mentum eft
Tolere mortuorum animas nonnumquam
divina potentia atque virtute , viventi .
QUÆSTIO XXVI. bus apparere , ideo fidei Catholica
ſcitis , o vere germaneque philofophia
An ope demonum fieri poffit, ut defum placitis conſentaneum eft : hanc con- i
Etorum animae ſeu Spiritus viventi . clufionem multi improbant : fed ho
rum alii athei funt , qui animam ne
bus appareant ?
gant immortalem , & corpori volunt
Agni hæc momenti quæſtio : eam commori ; hos facile eft refellere ,
& quæ aliam includit primò quia hæreſis eorum jampridem etiam
ventilandam : Utrum unquam anime à Platone , Ariſtotele, & aliis Philo
queant apparere ; de qua , ante annos ſophis probis , confracta & proſcripta
fermè novem , Duaci in Quodlibeti. fuit , ab Eccleſia verd id allerentes
cis , ut vocant , copioſè diflerui , fed ignibus adjudicati : Docui id fuſiffimè
quia oratio illa lucem non aſpexit , prolixa diſputatione , Comm . in Sene
hic ea cum lectore communicabo , quæ cx Troad . chor. 2. Alii ſunt Philoſo
tùm cum auditoribus , prætermiflis pa; phi ſenſibus nimis addicti: qui faten
rergis oratoriis . tur animam corpori ſuperftitem eſſe
fed videri illam à vivis poſle , vel ad
SECTIO I. vivos dire negant , duntaxat : quia
id quo modo ' ac ratione non - in
Utrum anima umquam queant apparee telligunt : hi docendi funt rationem
o fufilimè probatur pars modumque : alii denique matæologi
TO ,
affirmativa ſune, nec enim Theologi dici meren
Cur : qui nati nobiſcum ejuſdem ma
SUMMARIU M. tris . utero , iiſdem uberibus lactati .
falg fratres , viperina proles, germa
1 Contra Epicureos , Lavatherum , de nos laceffunt , & genitricis impio mu.
alios noftri temporis hæreticos . crone latus petunt: palam eft me hz .
2 Notata temeritas Magii , Tiraquel- reticos intelligere . ex his quidam , cos
li , o aliorum . qui ſe fpiritus conſpexiffe afferunt , ju .
3 Gentilium priſca ſententia , etſi va- dicant lymphatos , cericos imaginoſos,
na , pro nobis tamen . Patet verbis ad medicos & veratrum relegandos u :
Poetarum , patet ex Necromantia , alii clamant , hujuſmodi narrationes
o ritu animas peregre mortuorum omnes , fuperftitioſas , & delirarum ef
ſe aouum vana inſomnia x : alii , ut
in patriam revocandi.
4 Violenter occiſos ofte vexatores fuo- facetiores ludiones, & minus cruenti ,
mul .
u Lavatherus lib. de Speetris . veteri fuperftit. Bened. Arerius in pro
* Oecolamp. notis in Theophilaç. blem , Balens in Catalog .
Marbacb . lib. de mira, Rivius lie de
 LIBRI II. QUÆST.
mulcas obſcænas & ridiculas fabellas
comminiſcuntur : ut genus omne ap-
paritionum reddant odiofum , imitati
Batavum illum Lucianum y . cauſa
hos omnes vehementer fimulans eft :
quod hac mortuorum apparitione Pur
2 gatorii fidem validè ſtabiliri percipiant.
Quare miror , ex Catholicis Hiero
aym . Magium % , majoris lectionis ,
quàm judicii virum , aufum fuiffe ſcri-
bere : nunquam , quæ circa mortuo
rum fepulchra vel cæmeteria confpi-
ciuntur , fimulachra , mortuorum effe
animas , ſed femper eſſe dæmones aut
malos genios hominum deceptores : ad
miror ctiam , id firmare auctoritate
Porphyrii & Jamblici , juratorum fie
dei Chriſtianae hoftium : nam quod
Theophilactum & Chryfoftomum al
legat , id fruſtra facere mox oftendam :
& fimul oftendam dubitationem illam
philofophorum inanem effe : hæretico
rum verò dicteria , iplis digna , hoc
eft impia , impudentia , mendacia , vix
digna quibus reſpondeatur. nimis etiam
temerarium fuiſſe virum doctum inſi-
gnem alias cauſarum patronum pleno
ore in Parifienfi Parlamento , ſupera
ftitionem hanc ſententiam vocantem ,
cenfentemque puniendos eos , qui asia
mas redire arbitrantur . Lege li lubet
libr. ejus ultim. de Sacra Politia , &
videbis audaciam caufæ minùs æquæ
ſervientem , & obtinentem : fed eo jam
tempore quo in Curias Gallicas mul-
ti ſe Novatores ingefferant . Idem ta-
men cenfuit Tiraquellus , ad Alexand .
ab Alexand. lib. 2. cap. 9. nihil pro-
bans , ſed nudè affirmans , fe habere
hæc omnia pro meris fomniis , idem
aſſerit ad lib. 5. cap. 23. Sed propter
ejus putare , nunquam id verius fal-
fiuſve futurum eft .
Probatur fententia noftra ( ut ab im-
becillioribus progrediar ) primò com .
muni opinione Gentilium : quorſum
illa translatitia de Manibus evocan-
dis , tam ſolemni carmine & ritu fie-
ri ſolita ; G nullas vivis mortuorum
y Melanch, in Kalen. Manlii , E.
raſmi in colloq .
• z lib. 4. miſcel. c. 12.
a In Odys : 9. b Pyıb, od. 4 .
XXVI. SECT, I. 200
animas apparere credebant ? quor
fum ( niſi quia hæc vulgo recepta ,
eciam inter ſapientes opinio ) ille
poetarum Phoebus de Anchiſæ filio
referret ?
Infelix fimulachrum atque ipfius um
bra Creuſe
Viſa illi ante oculos : nota major
2 imago
Et ille Latinus Callimachus Cynthiam
poft obitum talia memorantem intro
duceret ?
Sunt aliquid Manes, lethum non omnia
finit ,
Luridaque evictos effugit umbra ro
gos .
Nočte vagæ ferimur , nox claufas lin
berat umbras .
Errat o abjecta Cerberus ipfe fera .
Luce jubent leges Lethas ad fagna
reverti :
Nos vehimur , vectum nauta recen
ſet onus .
Unde ? nifi ex hac opinione , fceleſta
apud illos orta Necyomantia ? . quam
& Homerica Circe in Odyſeja , &
Ovidii Medæa in Metamorphoſi , &
Lucani Eriſichtho in Pharſalia &
Senecæ . Tireſias in Oedipo & Hora
tii in Epodis Canidia , Papinii in The
baide Manto , & Siliana bello Paniço
Autonoe , tam operosè exercuerunt.
quorſum , nota paucioribus eorumdem
confuetudo , & focii in peregrinis re
gionibus obiiffent , animas in patriam
revocandi , cujus & Didymus, & Eu
Atathius a , & Pindari Scholiaftes b
meminere ? unde aliunde orta illa com
munis illorum opinio c : folere animas
iis qui per cædem violenter ipſas cor
pore expulerint, apparere , omnibus
adeffe locis , minari & divexare ; cur
alioquin ( quod & Faltographụs Poeta
notavit ) Romanæ Parens urbis Re
muria live lemuria inſtituiffet ? cur in
republica Romana recepła folemniter
Feralia , Silicernia , Culina e Paren 1
tationes : nili. Spirituum redeuntium
caula ? Hoc ipſe Plato " voluit in
> D d Phas
c Elpenor apud Homer Ody. 11 .
Virgiliana Dido cæt: vide com
men , noftrum in Seneca . Ostav. v.
1117 .
 210 DISQUISITIONUM
Phædo. de epiftol. ad Dionyfium . Hoc
Platonici Porphyr. Athenæus , Maxi •
mus, Philottra . Eunapius . Hanc Pla-
nonicorum fententiam de Schola unus
s Madauren. d eſſe docuit & explica-
vit , nempè animas humanas, dum in
corpore ſunt, Genios O demones nun-
cupari; cùm à corpore fejunguntur ,
li boni meriti ſint , pofterorum fuo-
rum curam fortiri , & pacato quieto-
que numine domum poſfidere , & vo-
cari Lareis familiareis. lin fceleratè vi-
xerint , propter adverſæ vitæ noxias ,
nullis bonorum fedibus recipi , fed in
terra vagatione , feu quodam exilio
puniri , & inane terriculamentum bo-
nis hominibus , noxium malis , larvas,
perhiberi. Idem Apulejus Apolog. 1.
Et tibi ( inquit ) Æmiliane Deus
ifte Mercurius Superum inferum
commeator ,utrorumque Deorum malam
gratiam , ſemper obvias Species mor-
fuorum , quicquid umbrarum eft unquam ,
quicquid Lemurum , quicquid Manium ,
quicquid Larvarum oculis tuis ingerat :
omnia no&tium occurſacula , omnia bu-
forum formidamina , omnia fepulchro-
ram terriculamenta . ) Arnob. libro fe-
cundo teſtatur folitos adjurare certa
nomina , ne animæ hic in terris deti.
rerentur vagantes circa fua corpora .
Teftantur de vifionibus animarum Dion
in Caracall. in Tito , Plutarch . in
Cimone , Dione , Bruto , Alcibiade
Addit Platonicos ( fidem excipio ) fe .
cutus D. Auguftinus d , hoſce malos
vocari Lemureis , Servius Honoratus
fcribit eos Maneis vocari , quamdiu in
6 alia corpora nondum migrarunt. Idem
Servius & Sabinus , ab anima feparant
umbra'm & fimulachrum . putant enim
( falsò ) hominem conftare umbra ,
corpore , & anima , animam coelum
petere , corpus in terram definere , um-
bram live fimulacrum deſcendere ad
inferos : umbram volunt effe non ve .
rum corpus , ſed fpeciem quamdam
corpoream , quæ nequeat tangi , inſtar
veori. Conveniunt tamen cum Poetis ,
iſtud quicquid vel ad cælos aſcendat ,
d lib. de Deo Socr.' e lib. 8 , de civ.
Dei . f vide Comment ad Herc. Oe.
tæum v. 195. & Lucianus in Netyo .
MAGICARUM
vel ad inferos defcendat , interdum
vivis apparere : ut alio loco docuif ,
& hoc putabant malo magorum car:
mine evocari 8. Soli ergo ex Gen.
tilibus Epicuri de grege, porci ( ſic fe
unus appellat eorum ) benè curata cu
te , mente neglecta , degabant animas
fuperelle vel apparere : cæteri id innu
meris exemplis altruebant , cunctorum
malorum hominum , Plato ha de Ca
ſtore & Polluce , Valerius ; de Mil
tiade Pauſanias ; de quodam in Lypa.
ra Ariſtoteles ; de Achille Philoſtra
tus ; de Romulo Auctor de Vir. illu
ftribus ; de Caligula Suetonius ; de
Athenienſi Philofopho Plinius Junior;
de Pauſaniæ infelta puella Plutarchus
de Severo Imperatore Xiphilious , de
aliis Apulejus libro octavo, o in Apo
log. Sueton in Nerone , Quintilianus de
clamat. 12. Horatius E pod . s. Valer.
Flaccus libro primo, & alii , quos lon
gum referre , & fateor hæc ad dæ
monum illufiones & præltigias referri
poffe : fed tamen , quæ ex Chriſtia .
nis fubjungam , convincunt etiam
fatendum , Deo permittente ', veras
animas effe potuiffe , non vanum dun
taxat äradua ( fimulacrum ) leu ( ut
gloſſographi vocant ) Lernum ; nifi ,
Larva legendum .
SECTIO II. -
Philofophia idem docet .
SUMMARIU M.
1 Quomodo anima fit in loco , & mo .
veatur localiter . Conciliantur mo .
di loquendi varii , poßet ina ani
ma in pluribus locis effe , de quo
pacto . Quomodo moveantur loco .
2 Quomodo corpus fubeat o intret .
2 Poffe animas oculis corporeis , vel
alio fenfu percipi , quomodo :
4 Cardani di&tum ridiculum explo
fum ,
s. Cæfarii Ciſtercienfis dictum de for
ma anima ſeparatæ perpenfum gyro
explio
mant. Apulei. Metamorph. I. 2.
h in Phadone ex' Marc . I. 1. in
Somo. Scipio . 6. 9.
 LIBRI II . QUÆST.
explicatum . Vifio opiſum diffe-
runt . Apparitio triplex . Intelle-
Etualis, imaginaria , corporala sa
quid ſingula , quo pacto fiat ſpiri-
inalis , quo paéto corporea . Anani-
ma feu /piritus defunctorum ali-
quando aſumat corpora :
6 Moſes quo in Monte Thabor modo
apparkerit. Temerarid dictum Aug.
Thuanio judicium de ejus Tra-
gædia . Item de us , qui cum Chri-
fto Domino refurrexerunt.
7 Quando anima apparet in corpore
aereo , an ipfa , an Angelus hac
fabricetur quo pacto ? Item
quomodo fúbent corpus illud mq.
veat .
Robatur noſtra Concluſio fecundo
PRoca loco contra Philofophos illos , nie
mis carnales i nam ut optime Divus
Auguſtinus i , in homine carnali tota
regula intelligendi , eft conſuetudo cer.
nendi ) qui nihil credunt niſi quod
vident ided revera nihil credunt :
contra hos , inquam , probatur noftra
ſententia ratione upica , quia cùm
Deus fit omnipotens, poteft quicquid
non implicat contradictionem ; fed hoc
quod afferimus aded nullam implicat
contradictionem , ut etiam fit naturæ
conſentaneum Porerit ergo Deus ,
qui creavit animas , facere ut eædem
Jeparatæ iterum appareant. Imò , fi
Deus non obftet , poffet naturali ſua
vi, id ipſa anima, quia nihil hactenus
adverſarii proferre potuerunt , quo pro-
barent animarum id naturæ repugna.
re . Quid enim ? cur natura animæ id
non patitur ? An quia nullo in loco
I propriè Gint animæ ? ſcio fic viſum
nonnullis k , qui arbitrati , animæ ſe-
paratæ , nacura fua , nullum locum
competere : quod quia de loco dixere ,
qui fumitur pro ſuperficie corporis
continentis , & proprius eft rerum cor•
porearum , huc non pertinet : cùm enim
fermo elt de rebus ſpiritualibus & in-
diviſbilibus , locus fumendus eft uni-
verſim pro ſpacio , quæ acceptio re
bus corporeis cum rebus incorporeis ,
i Ser, 147, de tempo . k.Durand. in
cap. 37. 9. 1. videntur hoc velle A.
rijtoreles i , de cælo. D. Greg. Nazian .
XXVI. SECT. II. 211
quæ alium locum habere nequeunt , eft
communis : in hujuſmodi ergo loco ani
mas ſeparatas eſse de facto negari nequit.
fides hoc docet , quæ docet bonorum
animas frui Deo , & efse non in ter
ra , ſed in cælo , damnatorum con
tra non eſse in cælo , fed infra ter
ram , & ibi , uc in certo loco , tor
queri . ratio docet, quæ docet , impof
fibile eſse , quod aliquid exiftat , &
non in certo ſpacio : videlicet in toto
& infinito ſpatio ( ſic folus Deus exi
ftit ) aur in parte ſpatii , ita ut nog
in alia , & fic omnes creaturæ exi
ftunt. Eft autem in hoc loco definito
anima , ed quod ejus fubitantia in eum
potiùs locum > quàm in alium fuit
iranslata : vel per vim propriam &
naturalem , quia feipfam ad eum lo
cum tranſtulit , etiamfi in eo loco non
operetur actu , fufficit enim qudd pof
Gt: vel per vim alterius extrinfecam
potentiorem ed delata fit , ut fi ab
Angelo bono vel malo invita aliqud
deferretur, vel etiam detineretur coa
eta , licut mali in inferno 1. Ec lic
explicari poſsunt variæ Doctorum locu
tiones: ut D. Thomæ , qui vult eſse
in loco per applicationem virtutis : ut
Scoti, qui per fubftantiæ præfentiam :
ut Jul. 'Scaligeri , qui per deſignatio
neni , omnium obſcurillimè. Sic au
tem futura in loco eſt anima & occu
pabit locum diviſibilem , licet fit ipſa
indiviſibilis: & poterit occupare ma
jorem vel minorem locum ( quod pe
Culiare ett indivifibilibus fpiritualibus
denegatum indiviſibilibus quantitati
vis : fi qua reipfa fint talia à corpore
quanto aliter quàm per intellectum fe
parata , quod vix arbitror ) intra ma
simum fphæræ , quam fimul activita .
te fua poteſt occupare , fecundùm pro
portionem majoris vel minoris perfe
& ionis eſsentialis, qua prædita erit : 2
& ideò poterit ubi formare corpus ,
quod aſsumat , & in quo appareat ſal.
tem tante quantitatis , quanta eft
fphæra activitatis ejus: vel etiam
( quod magis miranduni ) poſset for
D -d 2 mare
2. or. de Theol. Aug. 1. 85. 99. 20.
lib. 12. ſuper Gen. ad lire.
I vide Molin. 1. p. q. 52. art . l .
 -212 DISQUISITIONUM
mare diverſa ac plura corpora mino-
ra , & hæc omnia aſſumere , & in
his oninibus apparere, dummodd cun-
& a illa in fphæra activitatis ejus con
tinerentur: ficut de Angelis poſſe ef-
ſe in pluribus non adæquatis fuæ per-
fectioni, communiter receptum eft m .
Poſſunt ergò eſſe , & ſunt defacto in
loco adæquato . quid ergò obftat ?
An quod ex uno loco in alium fe
ſe nequeant movere ? veruntamen hoc
effe falſum docent Theologi n . Poſle
animam ſeparatam ſe movere ex uno
loco in alium probatur : quoniam hu-
manus animus vi ſua fubfiftit , &
tes abſentes atque diſtantes cogno-
ſcit , eftque inter illum & cæleftes
mentes quædam naturalis focietas at.
que conjunctio , unde fit ut conſcius
hujus affinitatis , propiùs ad illas ac .
cedere , & earum frui ſuavi conſor-
sio concu piſcat. quid autem illo im-
perfectiùs , fi frultra concupiſcit ? fru-
Itra verd concupiſceret , li fe illis
motu locali nequiret aggregare , & vi
ſua in altum aſcendere non poſſet .
Præterea nonde anima corpori", quod
animat vim ſeſe movendi largitur ?
cur non & ſeparata feipfam valeat
movere : cùm & in loco fit , & ifta
vi -vehementer indigeat , ne incaſſum
appetendo aliquid miſerrimè torquea-
tur ; Cur ergo aliquis objiciat , ad
corpus ſuum animam regredi , vel
patrios lares inviſere cum lubet, non
poteft ? objecit hoc olim - Platoni non
fatis gratus diſcipulus o ; cui reſpon-
deo nudatam ſemel animam corpo-
ris ' integumento , illud pro arbitrio
rurfus induere non poſſe , neque huc
illuc divagari licere : quia vel invita
retinetur in fui receptaculi diriſlima-
ruin cruciabilitatum ergaitulo : vel li-
bere obedit fupremo torius Univerlica-
tis Dictatori , à quo in hanc coloniam
deducta fuit . Ad corpus autem non
regreditur , quoniam ingreſſus animæ
ad corporis fui informationem vitam-
que , à naturalibus materiæ , quasunio
m D. Tho . 4. g . i52 . vide Val. de
Ang. 9. 3. punct. o oprimè loquent.
Mol. ji p . do 21. n Scot . in d 49 .
9. 4. Dom . Soc . ib. d . 45. q. 1. a . 3.
MAGICARUM
hæc ar &tiffima fubſequitur , præpara
tionibus dependet . Neque hoc ergo
obſtat. "
Alii igitur dicunt has apparitiones 3
poſſibiles non eſſe : quia cum fpiritus
corporis fint expertes , cerni corporeis
oculis , vel humanis auribus exaudiri ,
vel ullo à nobis ſenſu corporco perci
pi non poffunt. Nam quod Lucretius
de tactu cecinit :
Tangere vel tangi , wifi corpus nal .
la poteft res :
In cæteris quoque fenfibus locum
habere . Nihil enim externis fenfi
bus percipi , niſi quod corporatum :
nihil ad 'internum ſenſum 9 niſi per
externos ſe penetrare : nihil ſciri aut
intelligi , quod utroque prius fenfu
perceptum non fuerit . Quare nec
intelligi hæc viſa , quæ nemo exter.
no ſenſu percepit , nec fenfu ullo
percipi potuiffe , quæ fpiritualia ſunt .
Fortis hic nodus & difficilis fateor
cui perrumpendo fortis quærendus
eſt cuneus . Futilis ille & ridiculus , 4
quem fuggerit Cardanus in libris
de fubtilitate parum fubtiliter ; fpi
ritus :denatorum atque ipfos dæmo
nes naturaliterab homine viſu , au
ditu , odure dignoſci : oculatior Lyd
ceo auritior Mida vel Sileni aſel
lo , fagaciore naſo quàm Plauti il
la anus merobibula , fuiffe oportet ';
li vis ifta audiendi , odorandi , cer
nendi & difcerpendi ſpirituales ſub
ftantias , ei à natura conceffa fue
rat . Sed ille fortaffis ex corpore ae
reo tenujore animas formabat > qui
multorum error olim fuit p , & uti
nam non hodie . Nec etiam credibile
eft , quod Cæfarius , recentior illo an
tiquo & uno ex patribus, in juis Dia
log. non femelalleruit ; anima figuram
eje fimilem vaſi Spherico , vitreo , #na
dique oculato 9 & alibi : anima ejt ſub
ftantia fpiritualis , in fui natura (phe
rica , ad fimilitudinem globi lunaris ex
omni parte videt .) Incredibile inquam
hoc li propriè loquitur : arbitror eſse
locu
o Arift. 1. de anima, tex . 41 . 1
p vid . qua dixi ad d.cho. 2. fol.445 .
q lib. 1. Miracul. c. 32. Out . 4. .
39. & lib. 7. 6. 16.
 LIBRI 11. QUÆST .
locutiones allegoricas & metaphoricas :
quibus animæ eſſentialemperfectionem ,
& multiplicem cognitionem volebat in-
dicare , ut ex ejuſmet verbis apparet :
o Sed Cardanus addic errorem errori ,
dum cenfet ( homo de animæ immor-
talitate dubius , ut indicant omnes fe-
rè illius libri editi : & maximè quem
conſcripſerat , ſed non ediderat , ami-
cis autem familiaribus aliquando o-
Itendebat, de anime mortalitate liber .)
apparitiones omnes imaginarias eſſe ,
& ſpecies illarum primas imaginando
tantum concipi opinatar . Quod ali-
quando contingere lubens concedo
ſemper contingere lubentiùs aego . Res
eſt pauld luculentiùs explicanda , eſt
cnim cognitione digoillima , & quàm
Divus Thomasſmirabilem elle pro-
fitetur , & inter Divina miracula com
putandam .
Vifionem veteres viſo diftinxerunt.
Vifio illis pour quoties nos id vide-
re , prius opinamur : quod ita polt-
modum evenit , ut apparuerat. Viſum
verd partaoda nominant : cum inter-
vigilio vel in fomnis , ei qui vigilare
Te putat , formæ aliquæ oculis fele vi-
dendas offerunt . De Viſione diſputa :
tionem differo in libros ſequentes : de
viſo nunc agendum , quod Chriſtiani
apparitionem dicere maluerunt . Appa-
ritio , telte Ilidoro , t triplex eft : in-
tellectualis , imaginaria , corporata .
Intellectualis dicitur, quando ſubltan-
tiæ feparatæ in folam mentem , non
aliena forma, ſed feipfis fe infinuant :
quæ rarenter fe offert, & imago que-
dam eft beatificæ & æternæ vifionis
& à tra & atione iſta prorſus nunc alie-
na · Imaginaria , qua Spiritualis et
iam dicitur , tum vocatur : quando ,
non ( ut Cárdanus putat ) ſpiritus il-
li corporei fenfibus famulantes , ſed
ipſæmet animæ feparatæ formas aliquas
alienas ſenſui noftro ' interno indunt
quibus in earum cognitionem induca-
mur . Corporata dicitur viſio , quando
hujuſcemodi fimulachra externo ſenſu
excipiuntur . De his nunc ſpirituali dg
r d. c. 39. d.c. 16. lib . 8. c.78.
fo . p. g. 89. a. 8. ad 2.
XXVI. SECT. II . 213
corporali, diſſerimus , & carum neu
tram cum naturæ legibus pugnare con
tendimus. Spiritualis illa vigilantibus
& dormientibus communis elt : in ea
Spiritus ( lic animas ſeparatas malo vo
care , quàm cum paganis umbras , aut
limulachra ) ſui potiùs ideas quaſdam
in hominis phantaſia efformant, quàm
aliena ipli lpecie occultati illam fub
eant ; & fic immutant , atque afficiunt
internum fenfum , non ſua ipfi vi , ne 1
que per ſe , ſed Angelorum vel dæmo
num miniſterio , nequeunt enim tales
imagines , fineeximia quadam potelta
te & ſcientiæ præſtantia , in hominum
imaginatione effigiari. hac poteftate
ſpiritus carent , quia nequeunt alia à
ſe movere. ſcientia quoque & peritia
hac carent , quia neque cùm à corpo
re recederent , eam habebant , nec po
ftea didicerunt, cedo enim à quo , vel
cujus ex diſciplina ? Opera igitur alie.
na , viventium formis limilia fimula
cra , in tabula imaginationis , incorpo
reo penicillo , depingunt, triſtiore qui
deni habitu ac facie illorum , qui ad
huc pænas perferunt , pullo uc pluri
mum & aquilo amictu : contra in ve
fte candida', hilari & renidente vultu
eos , qui à fuppliciis liberati , & ut
dignoſcantur , vivis quàm ſimillima de- ;
pingunt. Non ergò apparitiones imaa
ginariæ ſunt impoſibiles ; & modus
itte facilis eft apparendi etiam vivis.
Sic enim & Judæi Oniam atque Je
remiam , lic. Saul Samuelem juxta non .
nullos , fic Conſtantinus Petrum &
Paulum recognovit u . Probemus idem
de corporea : viſa folis vigilantibus ob
jiciuntur & in iis fpiritus affumunt
corpora , & aſſumptis utuntur . quod
facere poſſe, & quo faciant modo ſe
quenti quæſtione oſtendemus, nunc ſup
ponimus ; five Theologos conſulas ,
live Philofophos Chriftianos , certum
jam & definitum videri à ſubſtantiis
fejunctis vilbiha aſumi corpora . ;
in iis ergo alfumptis , quid mi
rum li à viventibus conſpiciuntur :
ſive illud ex elementis formatum fit
live
t l. 2. Orig. c. 8. D. Tho. 1. p. q .
22. a. 3. ad ult.
u 2. Macb.15. 1.Reg.28. Syno.7 . acta .
 214 DISQUISITIONUM MAGICARUM
five alienum fit cadaver , utrumque vi- mus , Epiphanius 1 & alii plerique Pa
Gbile eft . trum ( habes eorum verba apud Sua
Sed inftabit aliquis ; an ergo afferis rez ) pro vera reſurrectione faciunt
ſpiritus ( de dæmonia res certa ) hu- non traham funem contentiofum . Di
manos etiam cadavera Tubire ? Quoad co potiùs veras reſurrectiones , ad rem
damnatorum animas , nihil video cur de qua diſſeritur , nihil pertinere : nos
non æquè atque dæmones : non enim enim de mortuorum loquimur appari
fubeunt ut informent , fed ut loco tan- tione ; illa Moyſis tum non magis fu
tum moveant . Beatas animas aliena tura mortui apparitio , quàm Eliz .
corpora non fubire , omnind credide- æquè enim tui vivens fuiffet Mofes ,
rim ; neque enim id illas decet ; ſua atque Elias . Quod verd quidam in
nonnunquam ,-funt qui afferant fubire. vindo Parabata , ubi · Moyſen inducit
naturæ legibus id non repugnare con- dæmoni quærenti Huc unde Moſe ? rel.
cedo ; fieri & decere , viris * -piis & pondentem , canit
doctis afferentibus , ut non repugno Nempe fummo ab ethere
pertinaciter , non etiam audacter af Ubi cum Enocho raptus dovate Elia
ſentior . Nam honeftum non videtur , Felix , Dei noviſimum exſpecto diem .
nec decens ſanctas illas , & jam glo- Id cautè legendum . Nam li vult Mo
rioſas, animas , corporum fuorum dit- fem raptum viventem cum Enoch &
ftuentium & tabidorum , antè refurre- Elia , qui nondum mortui : certè hoc
& ionem , anguſtias iterum fubire: cum temerarium eft , & facræ _Scripturæ
id ſit minimè neceffarium , & queant contrarium . Si cum Elia & Enoch ven
elementari fupplere corpore . Volunt curum tempore noviſſimo, id æquè tee
Thabaris. in cacumine líc apparuiffe , merarium . Si in fummum nempe en
6 cum Chriſto Domino , legiferum Moys pyreum coelum translatos Enoch , &
fen . Mihi non improbabile videtur , Eliam , hoc planè novum & inaudi
non in proprio , ſed in acreo , & eam tum , ut antè obitum quis ſit gloriæ
ad rem efformato corpore , Moyfen illius particeps , hoc eſt beatus ; idem
comparuiffe , ur Strabus & Beatus The comprehenfor & viator . Sed longe
mas voluerunt y : Et poterit adhuc periculolius adhuc , quod in eodem o
dici vera apparitio , in qua vera Moy . pere, Michael , & Ángeli boni , Lu
fis anima apparuit , & Moyfes vere
& Moyfes vere ciferi pænam deplorant, & Deuna et
dicetur apparuiffe ; à parte enim po- iam crudelitatis accuſant . Tanti vi
tiore facienda denominatio eft : & delicec erat Prometheum Æſchyli in Luo
Divus Auguſtinus libr. de cura pro mor- ciferum , & Nereides in Angelos bonos
swis fubindicat , hanc fe apparitionem transformare . Hoc etiam audendi Poe
Moyſis haud diffimilem putaſfe ab ap- tæ illi poteſtas fuit . Sed ad rem quod
paritione Samuelis , in qua nemo dicit de Mole dixi , idem reſpondendum de
Samuelem , in fuo corpore proprio ap- iis , qui reſurgentes cum Domino ap .
paruiffe. Argumenta quoque omnia paruerunt refurgente . nam & ifti ad
quæ contra Divum Thomam adferun- vitam reverterant & fortaffis fecuti
tur , non valdè ftringunt , ut nec Pa- afcendencem Dominum in coelum am
trum auctoritates , in quibus refurre plius mortem non experti , ſi tamenia
& ionis vocabulum , ut latè fumptum , proprio apparuerunt corpore illud in
poffet accipi de eo , qui in corpore af- formantes , ut eſt vero Emillimum .
fumpto ſimilis eft refurgenti , in quam Negamus itaque fpiritus fua aſſumere
fententiam Janſen. concord. 6.67. incli- corpora , ut in iis appareant duntaxat ;
navit . Sed quia revera D. Hierony- pon ut informent & vivificent ; tum
epim
Soto in 4. d . 43. q . 2. a. r. quema de purg. cap. s .
ſequitur Tyrå. de appar. / pirit . Helle y Strab. in c. 9. Luc. do D. Th. in
lius in Mat, c. 17. ibid . Maldona. c . 17. Matth . og 3. p . 9. 35. a. 3 .
o fufilimd Franc. Suarez in 3. part. bulen . Lyran. Og alii volueruni ,
in 24. 45. difput. 32. fe &t. 2. Petan ,
 LIBRI II. QUÆ S. XXVI. SECT. II. 215
A enim non redeunt , ut fint tales , qua
tes cernuntur ; fed ut hiſce , velut no SECTI
TIOO III .
tis , fe præbeant agnoſcendos , cui
rei ſatis eft idoneum corpus effi &tum . Quo pacto deceat , we utile fit , Deum
7. Elementaria hæc corpora non ipfe hoc aliquando permittere .
animæ fibi componunt , fed Angeli ip
fis illa vel dæmones fabricantur , nec SUMMARIV M.
enim animæ ſeparaté queunt in hoc
agere , ut neceffe , nam hoc motu lo 1 Eft utile ipfis animabus.
cali faciendum foret , anima verd ſe 2 Locus 2. Cor. 5. v. 4.
parata non poteft vi propria alia à ſe 3.Eft utile nobis viventibus.
movere , ex veriore fententia z . caret 4 luo pacto ſpiritus à dæmonibus vel
enim organis corporeis , quæ illi ad Angelis bonis difcernendi .
movendum corpus erant neceſſaria s Jacobi de Cuſa liber hoc docens
quando erat in corpore . Hinc inſtaré Et alius Tbirei,
quis poterit interrogando , Si in ele . 6 Regulæ ad dignoſcendum damonem
mentare corpus nequit agere ; quo in ab Angelo vel anima beati.
illo pacto poterit apparere , aut illud 7 Quomodo difcerni qucat damnata
ſubire ? Reſpondeo animas corpora hæc anima , à demone .
non arbitratu ſuo , ſed Dei fubire vo 8 De anima Andrea Romani , de iis
luntate atque imperio ; quare quando qui æternum damnati dicuntur re
hoc fit , tunc Deus illis largitur qua vixiffe .
Jitatem aliquam , quæ defectum ſup 9 Quo pa &to Angelorum Beatorum
pleat : quod quoad animas beatas a ab invicem ,
pertius puto , propter viſionem DEI 10 Angelus apparuit Anchoreta in for
mulia illis largientem dona ; & eo ma fenis , D. Auguftino in forma
rum deſideriis abundè atque per omnia pueri , ut B. Dorothea , aliis
ſatisfacientem . aliter autem à ſpiriti fortè habitu fæminto , e in forma
bus ( etiam dæmonibus ) corpora mo columbæ . Et aliis aquile .
ventur , aliter ab anima corpus infor
mante . Hominis motus eſt organicus, " Ertio probatur concluſio , quia de
nam homines à naturali appetitu fo T Ece cet & utile eft hoc DEUM ali
licitati, per qualitatem quandam ner- quando permittere. Etenim fi quod ad
vis infixam membra movent ( ad quo . multorum demanat utilitatem , li quod
rum motum etiam nervi moventur ) Dei honorem promover , id fieri ex
non Gimul omnia membra , ſcd aliud pedit ; id decet Deum permittere :
poft aliud . Sed animus corpore ſolutus hujuſmodi effe , de quo agitur , neceſ
appetentiam quidem retinet , fed orga- fe eft adverſarii fateantur . Nam non
nis corporeis delticuitur : ideò corpus, difficulter evincerem hæc viſa , & com
cui ſe conjunxit, non membratim , nes modi multum adferre nobis , & ad glo
que per partes impellit , ficuti ſuum riæ divinæ extrariam magnitudinem
duni vivebat ; fed integram fimul ejus aliquid adjungere acceſſionis ...Cedunt :
molem protrudit, licet præftigiis qui- in animarum , quæ Deo gratæ deceſ
buſdam fieri queat ; ut organice mo- ferunt, utilitatem hæ apparitiones. quia
vere videatur . Sic ergò fubit , ficmo- fi in corpore proprio apparent ; dixi
vet corpus affumptum ; & fic firma quid fentiam : ſed 6 tamen in exuviis
manet fecunda noltræ conclufionis pro apparent ſuis , gratiſſimum id illis ju .
batio , conſentaneam effe philofophiæ cundiflimumque fuerit : nam ineſt ani
illi , quam naturalem vocamus . Idem mabus ad fua corpora , quali ad domi
de Morali probabit ſequens ratiocina- cilium fuum ingicus quidam ab incu,
tio . nabulis amor , à quibus vi abſtraciæ
fuerunt, ad qua: ſpontè redeunt ; ua
de &
2 Sor.Jup. Suar.fup. Peltan. fup.
 216 DISQUISITIONUM MAGICARUM
dè & Philoſtratus invitas ſcribit fepa-
rari , & Plato piroowherous , corporis
2 amantes vocat , & D. Paulus a . dixit
*nos exfpoliari nolle , ſed malle ſuper-
· veſtiri , ut moleſtam cunctis animæ à
corpore ſeparationem oftenderet, ficuti
Theophylactus interpretatur : quem
amorem ſeparatione non minui , fed
conjunctionis priſtinæ , & redintegran-
dæ unionis appetitionem Theologi vo.
Junt manere . Sin autem alieno in cor-
pore conſpicuas ſe præbeant, non exi-
guam percipiunt voluptatem , ex ne-
gotiorum noftrorum utili geſtione, &
rerum procuratione , quæ ad divinum
fpectani honorem : interim ſuam quo-
que cauſam agunt , non illæ modd quæ
Subſidii & opis indigæ , quod etiam-
num expientur , & à vivis eleemoſy-
nas , fuffragia , jejunia , miffarum fa-
crificia impetrant , quibus divinæ ju-
Ititiæ faciant ſatis', & pænarum di-
minutionem obtineant ; ſed & ipli bea-
ti , cæleſtis Hierofolymæ albo adſcri-
pri cives , quos interdum Deus feſe ju-
bet oftendere , ut corporibus eorum de-
bitos honores exhibeamus , quæ Spiri-
tos Sancti puriſſima fuere templa ; quod
de Sanctis Gervaſio & Protaſio Divus
Ambroſius teltatur : hoc ergo ipfi lu-
cro apponunt , quia lic in ſe Deum
3 ſentiunt & lætantur honorari Nobis
autem , Deus optime ! quot inde com-
moda , quot cumulantur emolumenta ?
docent animam noftram corpori manere
ſuperſtitem : oſtendunt non eſſe impoſ-
libilem corporum reſurrectionem cujus
quædam funt adumbrationes : clamant
Deum non vivis modò , fed & mor-
tuis præeſſe , cujus imperio iſta per-
aguntur : certa eſſe loca manifeſtant,
· ubi & fantes indeſinenter excrucientur,
& pii ævo immortali cuin jucunditate
jugi perfruantur : admonemur ſocieta .
tis & communionis , quæ nobis cum de-
functorum fratrum fpiritibus interce .
dit ; perferunt ad nups DEI' mandata ,
& mutuæ caritatis aliarumque virtuó
tum fiunt auctores , nos de ſuo ftatu ,
& quæ nobis vitæ ratio inſtituenda
faciunt certiores : morientibus interdum
a 2. Cor. 6. v. 5.
bl. i . de apparit. Spirituum .
)
ſe viæ comites , & ad cæleftem pa
triam duces exhibent: horum monicu
divinam declinamus iram ; ab his lze
pè fanitas accipitur , & imminentia
cervicibus noftris mala depelluntur
& ad proborum exemplum ab impro
bis pænæ exiguntur : iplis quoque
damnatorum ſimulachris juvamur , per
quæ fides noltra fulcitur ; & fit , ut
firmius multo , iis quæ de fcelerum
fuppliciis & de Dei juſtitia & provi
detia credenda ſuſcepimus , allentia
mur . Hæc omnia & animadvertit, &
in Theſes artificiosè ac breviter di
gellit , & fcriptorum graviſſimorum
exemplis atque hiſtoriis ſolidè proba
vit Societatis noftræ Theologus Petrus
Thyræus b , cujus ſcripta manibus te
runtur , pari voluptate & utilitate :
nolo eadem hic recenſendo a &tum age
re . Tu (bone Lector ) conſidera , an
non iſti fructus egregii & lauti , quos
ab apparitionibus decerpimuss an non
hæ gemmæ quovis auro & margarito
pretiofiores ? hæc nobis omnia , per
nefas & invidentiam , moliuntur eri
pere , ſi intelligunt ; per ftuporem &
temeritateni miſerandam , li non in
telligunt ; qui viſorum fidem ex ani
mis mortalium evellere allaborant.
Metum nobis hic obtrudunt a , ſed
metuunt ubi pihil timendum . Ingens
( inquiunt ) hac ratione fraudis leges
feritur , dolorum occantur ſulci , &
lata fuperftitionis arantur novalia , ten
duntur fubtilia & rara retia , plagæ
captendulæ inftruuntur ; quibus incau
ti capiantur , & impediceatur : Sataa
ſe folet in hominem , & adeo in lu
cis angelum transfigurare , qud illum
pacto à veris { piritibus diſtinguemus ?
Dei donum eſt diſcretio fpirituum
nec omnibus conceſſum ; malè erzd
conſultum Gt generi humano ; ſi tales
contingant apparitiones , quibus diſcere
nendis non latis idonea Deus remedia 4
reliquerit . Refp. difficilem verè elle
ſpirituum hujuſmodi diſcernendi ratio
nem : neque id cuivis pervium aut
perſpicuum . Non deeffe tamen homi
aum eruditorum fcripta in his tene
bris
c Sic Cal. in Lit. Lavathe deſpecta
Chopin. I. 3. de.Sacra pol.
 LIBRI IL QUÆST. XXVI. SECT . II . 210
bris prælucentia , ne pericolosè aber : fciri expediret , dæmon eſt . 4. de alia
remus , figna illi produnt ſingula ve ter ejus oratio lit falla , ſuperſitioſa
tifimilia per fe , quædam mibùs , quæ- maleſuada : deſperati , fuperbi , libidi
· dam ampliùs ; li ramen valde multa noſi, vindi&tæ appetentis , aut aliter
vel potiùs cuncta concurrerent , fatis perturbati præferens : animi oſtentatio
certa & luculenta futura . Scriplit olim nem : dæmon eſt . s . li appareat for
098 tractatum -integrum circa andum Do- ma non humana , formofa & benè for .
pe mini 1387. Bertramus Epiſcopus The mata ; ſed tetra , deformi , aut vili :
felicenfis ad Cunonem Archiepifcopum vel canis , ferpentis , fuis , draconis
Trevirenfem , de illuſionibus dæmonum ; aranei , bufonis , vel fimilium , vel
& Joan . Hagen , aliàs de Indagine nigri Æthiopis , malus elt genius ; fi
Carthuſian. l. de apparitione cujuſdam verò forma humana , bona angeli vel
-defun &tæ huc fpectantem : & fuſius beati , vel Dei , tunc conſideranda ope
egit integro opere Jacob. de Chufa ratio : fi ex genere ſuo improba ; ut
s Theolog . de apparitionib. Spirituum , blaſphemiæ , ſuperſtitionis , mendacii,
quo inquiri ayu agnofci debeant modo , homicidii , luxuriæ , &c. vel doloſa
Utrum verè an fietè appareant ? cona- ex nodo operationis; ut ſi primo con
tur illum faggillare , ut omnia quæ greſſu lætitiam adferat animo , & tran
Catholica & pia funt , V Vierus ,ſed quillitatem , poftea horrorem , turba
nihil ex eo protulit , quod non pium , tionem , vel deſolacionem , vel etiam
prudens , & religioſum . paucis ifte magno cum fætore , ftrepitu , vel cla
ſcriptor norus . Notiores ſunt Peltani de abeat , dæmon eft . D.Antonius
6 labores & Thyræi prædiétæ chefes d , hanc fuis cautionem tradidit, his fer
è quibus quæ certiora , primo loco me verbis . Non eft difficilis bonorum
pt. ſeligantur . Si fignum crucis nomen malorumque Spirituum diſcretio , fi
· Jeſu , Mariæ , vel aliorum ſancto- enine poſt - timorem fucceſſerit gaudium ,
rume, corumve reliquias , egni Dei à Domino ſciamus veniffe auxilium :
ceream effigiem , luftralem aquam , fi autem inculla formido permanferit ,
panem , falem , cereunive benedi&tum hoftis eft qui videtur . ) Hapo juxta
aut alia hujuſmodi Sacramentalia , & norniam , quæ Divo Thomæ e B.
ti
Catholicæ religionis fymbola fugiant Catharinæ Senenfi , Gerſoni , & aliis
ant deteftentur. Si poſtquam quod fe- in hac palæſtra probè exercitatis , non
mel exegerunt præftitum , adhuc fru- immeritò placuit , fuos armavit pater
fra rurlus appareant , & ſint impor- Ignatius f : expertus id ipfe fuerat , in
tuniores ( nam animæ , cum fatis fe- fictitio illo & oculato monftro , quod
Slap ceris , vel non redeunt, vel femel tan- præſens lætitiam adferebat , abſens con
Cai tum ut agant gratias ; contra dæmo- triftabat g . contra bonis fpiritibus po
Sati nes cauſas ex caulis ut funiculum ne- culiare , vel jucundum , quem attule
nh etunt , ut vel obfideant , vel falteni rint animo , fenſum confervare , vel
ill graviter decipiant ) his ergo concur- initio allatum metum , tranquillatio
7 rentibus , diabolus eft. 2. li ſe dicat ne maxima compenſare, ut Mambre ,
JUD animam effe alicujus damnati ; menti- Gedeoni , B: V. & aliis novimus ac
tur ; & dæmon eft , ut plurimum ,, cidiffe b . In eandem fententiam D.
vix enim unquam damnatorum animæ Macar. i . Quæ à Deo & bonis An
fnuntur egredi. 3. fi prætexit appari- gelis ( id enim ibi eft, à graria ) pro
ata tioni cauſam fallam , vel malam ; v . cedunt, lætitia prædita funt , carita
dicit fe apparere coactum vi con- te , pace, & veritate : quæ autem ab
jurationis magicæ , vel ut revelet cụ . iniquicate ( h. e. d Diabolo ) turbatio
28 rioſa , parum neceſſaria , aut quæ ne ne plena, ſunt nec habent dilectio
Еe nem ,
d Peltan. d. 6. 6. Thyr. d. lib. Mafejus -cap. 7. h judic . 7. v . 22.
TH 1. 6. 16. e 3. p. 9. 30. art . 3. ad 3 . C. 13. v . 22. Luc. I'v . 13. do 30. 6. 2 .
f Libello exercitior , 0.10. Mar. 16, V. S.
& Ribadencita ejus vitæ l. 1. cap. 6 . i Hom . 7.
.
 218 DISQUISITIONUM MAGICARUM
nem , aut gaudium erga Deum , hoc
eft , Spirituale . plura de hoc dicenda
iterum lib. ſeq. de revelationibus. Hæc
puto ligna non obſcura difcerpendi vi-
fiones malorum ſpirituum à bonis : &
tunc non debere nos dubitare , , quin
fint averſandæ . Semper enim vel lunt
dæmonum vel damnatorum ; fi tamen
unquam damnatorum animæ compa-
reant . Nam etfi fatear Deum id pof-
ſe permittere , cauſam tamen vix vi.
deo , cur id permittat ko lanè fi per-
mitteret , non video quomodo pollint
illorum viſa diſcerni à dæmonum ap-
paritionibus: niſi fortè fi qua denun.
ciarent , indicarentve , quæ omnem
hominum cognitionem ſuperarent. Item
nili occuparent corpus hominis viven
tis , nunquam enim animæ , vel An-
geli boni hominum viventium corpo-
ra ſubintrant : fed hoc dæmonum pro-
prium , ut Zoroafres in magicis ob-
ſervavit, vide Petrum Leloyerium lib.
4i de ſpectr. cap . pen . Quid igitur ( di-
cat . aliquis ) tu de illis , quorum legi-
mus animas iterum in corpus ingredi
juſſas & quidem nonnullas inferni
ſuppliciis addi&tas indè liberatas ? ut
8 Andream illum Romanum an . 1070.
cujus hiſtoriam habes lectu digniſſimam
in vita S. Annonis Colonienfis libro
primo , capite 33. apud Surium die
quarto Decembris , tomo fexto . E-
quidem arbitror illos,inferni peenis
non nifi ad tempus addictos à Deo .
Nam ex inferno nulla eſt redemptio ,
quando quis ad eum abſolutè damna .
tus: ſed fieri aliquando poteſt , ut quan-
do paulò ante viſi expirare revera
tunc animam non exhalarint , fed tan-
tum ſint extafim palli, in qua per vi-
fum & repræſentationem , ob oculos
mentis Divino miniſterio objectam ,
vifi fibi fint & mori , & verè in ju-
dicium sapi , & cætera illa quæ nar-
rant : Poft quorum narrationem , vel
ftatim vel diu poftea , verè animam
exhalarint. Quæ fententia cùm alio-
rúm , tùm Baronii Cardinalis eſt to .
mo Annal. XI . dicto anno 1070. Cùm
tamen ibi dicat Andreas fe verè mor-
k Aliquando comparere volunt Pel
tan . Tyraus.
tuum fuiffe , non vero dicat ' fe ad
terna fupplicia inferni damnatum , ſed
tantum ad loca æternz damnationis
tractum , ( quod dici poteft etiam de
damnato ad leopus ) probabilius mul
td dici pollet hunc ex priori illo ge
nere fuille; non abfolutè damnatum
fed ad tempus puniendum fecundùm
præfentem juſtitiam , abſoluta: fenten
tia fuſpenſa : quæ eft D. Tho. Durand.
Richard. Abulenſ. & aliorum Theo
logorum fententia , lege . Bellarminum
noftrum lib . 2. de purgato. cap . 8. ubi
de anima Trajani diſputat. & Valene.
in 3. part. diſp.11. quæft. 1. puncto 2.
& Franc. Zoar in 3. part . rom . 2. dio
Sputat, 43. feft. 3.
Par difficultas eft Angelorum appa- 9
ritionis à Beatorum hominum appari
tione dignofcenda , nam & eorum qui
in purgatorio ſuntapparitiones , bono
rum Angelorum opera vicaria nobis ,
ut plurimum , puto exhiberi. Scio vi
ros eruditos , ligna quædam comme
moraffe ; humanas animas quæ jam
beatæ , lætiore vultu , apparere quæ
adhuc expiantur nubilo ac triliore
hoc fanè admodum probabile eft l .
Addunt fic Angelicas ab humanis di
ſcerni : humanas effe animas , fi le
barbatos , ſenes , vel pueros , vel foe
minas exhibeant , aut molto habitu ,
nihil enim horum Angelos decere : ut
nec in ulla quoque animalis ullius
fpecie ſe exhibere , nec columbæ qui
dem , item fi humanam cognitionem
fuperantia prædicant aut doceant , fi
preces , vel quid aliud fublidii poltu
lent . Sed lubet ab his quærere ; an
nequeant Angeli cuflodes luſcipere for
mam corum , quorum funt cuftodes , &
qui in purgatorio expiantur? certum
eft poffe , & folere, neque id ipſi ne
gant , cur non igitur cuin preces aut
limile fubfidium poſtulant ? cur non
tunc in eadem , qua illi erant forma ,
pueri, ſenis , barbati , mætti , vel fæ
minx appareant , ut cognoſcantur ?
Deinde nonne Beati mulia nunc no
runt , quæ viatorum ſuperant cognitio
nem , futura quoque , ut Angeli , no
runt
| Sic Trithem . b . - octo quaftionum
quaft . s .
 LIBRI II. QUÆS.
sunt fi Deus illa revelarit ? incertæ igi-
tur funt hæ notæ . Quibus & hiſto-
riæ nonnullæ repugnant. Nam & in
Patrum vitis habetur fcriptum , An-
gelum Anachoretæ judiciorum Dei in
fcrutabilem abyffum intelligere delide-
rant , fenilifacie & vultu apparuif-
fem . Notiſſimum quoque quod de B.
Auguſtino.commentarios de Trinitate
cogitanti refertur , puerum illi viſum ,
qui caffo & irrito conatu cum Am-
phitrite Nerea , quantus quantus eft ;
in exilem ſcrobem cochleari iefundere
nitebatur » , quem Angelum fuiffe
non eft ambigendum , non magisquàm
alium illum , quem pervetus hiſtoria
certaminis , D. Dorotheæ narrato
fimilem puero quadrimo pulchellulo
& tenellulo roſas fuave rubentes & ma-
la recentia Theophilo , ut animofa &
Deo fidens virgo promiſerat , hyeme
media , attuliffe , cùm illis in locis
cuncta gela vi frigoris conſtricta hor-
serent . Ruffinus etiam & D. Bona-
ventura teftantur , D. Gregorio Na-
zianzeno ſe videndam obtuliffe Sapien-
tiam cum Caftitate , & poſſet quis ,
niſi per foporem hoc illi contigiffet ,
fufpicari fæmineo cum ſchemate !An-
gelos fuiſſe . D. Laurentius Juſtinia-
nus p affirmat , fibi virginem quan-
dam Sole candidiorem apparuiſſe , quæ
ſe ſapientiam Dei eſſe diceret , quæ
propter hominum reformationem hu-
mananı formam ſuſcepiſſet , & ab eo
in ſponſam recepta , dato pacis ofcu-
lo 2 receſſerit : atque hunc fuiſſe D.
N. Jeſum hac illi forma apparentem ,
volupt illius vitæ Scriptores 9. Arbi:
trarer potiùs Angelum fuiſſe , quod fi
Chriftus ipfe fæminea in forma ap-
paruit cur non . Angelos eadem in
forma fe conſpiciendos præbere non
nunquam credamus ? Exitat Divi Gom
mari , quem Brabantini mei veneran
tur , vita , vel à Theobaldo , vel alio
quopiam antiquo & diſerto Scriptore,
litteris tradita : ubi r reperias Ange .
m Albert . Patav. Ter. 1. in Dom. 1 .
poft Pentecoſt. n Jacob. de voragine
Jer. 3. de Trinit. eg alii homiliſtæ .
o apud Sur tom. 1 .
p in Fafciculo Amoris .
XXVI. SECT. IV . 219
lum à Deo miffum , in columbæ fpe
cie mirabili ſplendore rutilaotis , fu
pra tentorium ſe conſpiciendum præ
buiffe , & peregrinationem quam ani
mo volvebat diffuafifle ; fublimiorum
ftudiorum atque operum propofita com
mutatione , cui cùm vir fanctus paru
erit , nihilque inde Git fubfecutum ,
unde dæmonis fallaciſfimi queat illu
ķio deprehendi, complura verd , unde
id Divino mandato factum appareat ,
neque dæmones columbæ adhuc fpe
ciem Spiritui Sancto dicatam abuſos
meminerim , boni hanc Angeli appa
ritionem fuiſſe , mihi perfuadeo . Sed
& alia vilio ' vigilanti VVamberto
oblata , videtur docere in aquilæ in
gentis forma Angelam_apparuiffe .
( Apud. Sur. in vita S. Bertulphi cap.
12. Januar, die 5. ) quamvis fi quis
contenderet , hanc veram avem fuiffe,
ut & illa videtur , de qua in trans
latione S. Laudoaldi fcribit libr . prie
mo , Nogerus Epiſcopus (Sur . tom. 2.)
non valdè repugnarim . Hæc ergo &
fimilia , ne Notis ab illis traditis in
dubitanter affentiar , me morantur :
fed imprimis , quia totam hanc fpi
rituum diſcretionem , quod illi non
diffitentur , ex Divina potiffimum re
velațione , arbitror dependere. Propte
rea tutius & prællabilius judico cum
B. Auguftino 1 , meam hic ignoran
tiam fateri , & diſcipulum me prx .
ftare , quam præcipiti temeritate ali
quid definire , vel agere præcepto
tem 9 res enim hæc altior eft quam
ut à me poſſit attingi , & abftrufior
quàm ut eruere , & profundior , quàm
ut vadare queam . Hæc pro tertia pro
batione .
Ee 2 SE
9 Bernard. Juftinian. in ejus vita
cap. 1. apud Sur. tom . I.
I cap. 8. apud Sur. tom. 5 .
ſ lib. de cura pro mortuis ', 6. 16.
 220 DISQUISITIONUM MAGICARUM
etiam hos homines , fermè atheos
ŠECTIO IV . apparitiones animarum admififfe , ut
illis noftri hæretici meritò judicentur
Probatio ab auctoritate Philo /ophorum , deteriores ...
Sexta probatio deſumi poteft ex opi .
SUMMARIU M. nionibus Chaldaorum , Mahumetano
rum , Cabbaliftarum , & Rabbinorum ;
i Aſtrologorum , Chaldæorum , Ma- quorum omnium . unanimis fententia
humetarum , Rabbinorum , Mago animaruni apparitiones recipiendas de
rum, Indorum , Item legum , per cernit . Loquor de Synagoga , jam re
Juris Interpretum . probata port Chriſtum crucifixum . Jo .
2 Itemfacre Scriptura veteris no- . lephum hoc voluiſſe conſtat , tùm quia
viTeſtamenti. 1. Reg. 28. Samue- cenſuit veram Samuelis animam ap.
lis anima verè excitara defenditur, paruiffe u ; tum quia narrat Catulum
Refelluntur objectiones Leloyherii, à ſpiritibus occiſorun dire vexatum
3 Probatur exemplis Mofis , Jeremia fuille * , hoc idem cenſuere Simeon
Oniæ , Locus Luc. 24. v. 37. Ben - Joaz in libro , Mahhcar Hafen
Joan . 20. v . 19. Matth. 14. v. 16. doth , Rabbenus Haccados , multas
AEX. 12. v . s. Gal. 5. verfic. 16. memorans apparitiones in lib. Gala
17. 1. Pet. 3. verfic. 19. og 6. razeya , & alii citati à Leloyerio y ,
4. V. I. ubi etiam ex Cabaliſtis idem probat ,
qui non , Neſhama 700s ( halitum
Uarta petita probatio eft ab au- vita ) nec Ruach min ( Spiritum ) fed
Storitate Divina & humana ,hu- quod vocant , Nephesh WDS( Animam )
nianam voco .quæ non eft petita ex illud nempè Gentilium fimulachruni
facris Theologiæ , fed ex humanæ fa- feu umbram ; de qua Servius ( Virgi
pientiæ abditis. dividamus has proba- lius imaginem vocavit ; ) volunt poft
tiones , & lit quarta illa , quam ex mortem circa fepulchrum confpici . 1.
Gentilium opinione initio quæftionis dem credunt Mulielmanni ex ſuo Pſeu
fusè deduxi: quibus adde hoc cenfen- do -Propheta - 2, ut Avenzoar , & Avi
tes Platonem in Phedone , Triſmegi- cenna . Idem cenfuere Zoroafter , in
ftum , epiftol. ad Tatium , Apul. apol. Magic. & Zoar ; idem Indorum Brag
1. Maximum Tyrium , lib . de Deo manes Calecutii , Coloimi , Malaba
Socrat. Plutarch . in Bruto. Plin . Jun , renſes , & cæteri Orientales a ; idem
in epift. Lucian . in Philopſeude. ut Floridenſes, Peruvii , & cæteri Occi
omittam Homerum , Æſchyl. Eurip. dentales credunt b . Hos viſem fuit ad
Virgil. Senecam & cæteros Poetas • ducere ; non quod iis quidquam trie
imò & Hiſtoricos , Dionem , Paulan . buam : fed quod contra Epicureos , qui
Tacitum , Sueton . Scripturam ſacram rejiciunt ; & con
Quinta probatio peritur ex fcripts fra hæreticos qui Ecclefiæ perpetuam
quorundam Aſtrologorum , qui cen- fententiam aſperpantur ; uno dicam
fent animarum apparitiones , ab altro- verbo , contra larvas & nugones , lar
rum certa conjunctione , & & influxu
influxu vas etiam & nugas in aciem produce
pendere, ut Prolomæus, Julius Firmi- re cogamur .
cus , Albumazar , & alii Arabes , quos Seprimam probationem legum , Tri
fecutus Pomponatius , quorum hære- bunaliumque judicialiam fuppeditant
fim , etfi veriſſimis argumentis doctè archiva . Nam & Ulpianus agnoſcit
alii confutarint i , tamen inde patet , oftentum quoddam pãona Tépz7wego
& Ma
t Picus lib . 5. contra aſtrol. Pet. y d . l. 3. 6.5 . 6. 6 .
Eeloyerius l: 3. de fpe&t . c . 9. nos ż Azoar ix. XXVI. O pafim ...
agemus l. feq. a vid. Pau . Venet, l. 3. c. 28.
ul 6. antiqui c. 15. b Levin . Apoll . in bill. Peru .
x l. ul . belli Jud. ſub fin. cl . o ? entum . D. de rer . oblig.
 LIBRI 11. QUÆST.
& Manes agnoſcit Martian .d . & ma:
gica facrificia , quibus fpiritus evocari
putabantur , damnat Modeſtinus ; addubitaſſe r . part. q . 89. a. 8. ad 2. )
quod Manes accire , vocat , & à mul-
tis fieri queritur & pænam mortis
fancit Imperat . Conítantin. f.quo lo-
co in idem recidit alia leštio , quæ
pro Manibus, accitis , habet , Démoni-
bus accitis & Manes enim ut pluri-
mum erant ipfi dæmones , qui animas
mentiebantur. Et hanc de animarum
apparitione ſententiam tenuere , I. C.
non infimæ notæ , Budcus Alciat.
ad d .l. oftentum , Chriſtoph . Portius § .
final. inffit. de loca. Arnold .Ferron. in
conſuetud. Burdegal. Alex. ab Alex.in
Genial, dier 1. 2. 6. 9. do 1. 4. 6. 19 .
Ol. 9. c. 23. & l . 6. cap. 21. Didac.
Covarr. l. 4. var . refol. c. 6. Petr. Le-
loyer. 1. 3. dc ſpectr. toto. qui c. 4. do-
11
cet hoc etiam tenuiſe Bar. Briffonium
Curiæ Pariſien. Præfidem ; quibus cuin
& facræ Scripturæ , & Conciliorum ,
& facrorum Patruni & Theologo:
rum communis fententia fuffragetur ;
cæteris Juriſconſultis contrarium ſen-
tientibus , illos non dubito præponen .
dos .
2 Octavo probatur conclulio , quoniam
perpetuus hic Eccleſiæ ſenſus fuit . Ve-
feris quidem Teſtamenti tempore ,
probatur. quia anima Samuclis appa-
tuit Sauli , b non carminis magici vi
excitata , fed à Deo miſſa : hæc enim
verior videtur fententia ; quæ non ve
teribus tantum Rabbinis Ahiæ , Saa-
diæ , Eleazaro ; fed & Joſepho i ( qui
IV certé uni novatori Davidi Kimchi ſunt
70 præferendi ) fed graviſſimis quoque Pa-
$ gris cæſus , quod factioni hæreticæ
tribus placuit ; Juftino , contra Tri
27
phon . & Auguftino , de cura pro mort.
10
quorum fententiam probavi ſuperiuski
ut conſentaneam lacræ ſcripturæ ; &
cui , fi Eccleſiaſtici librum pro Cano-
d l. in tantum de ver.'divil.
el. ex Jenatus conſulto ad'I. Cornel.
de ficar. Leloyer, t. 3.is. 3 .
5 fl. multi C. de mal. Mathe.
ġ fic legit D. Aug. og Compend.
Bacinex . h 1. R. 28. il. 6.antiquit.
k ſupra q. 6. ubi vide .
I Bellarm . l. de Purg. 6. 6. 1, 4.
de Chrift. c. 11. Belliolan . de Purg. I.
XXVI . SECT. IV. 221
nicg recipimus , ut Catholici omnes
recipiunt , ( de quo miror D. Thomam
refragari non poffumus ut magni no
ftræ ætatis Theologi obſervarunt 1 .
Nec ſunt magni momenti, quæ nobis
opponit Leloyerius , lib. 4. de spect.
cap. 1. verboſiùs quam nervofiùs . Im
primis non diſtinguit has propoſitio
nes ; Samuel apparait in allumpto cor
pore , vi carminis Magici , seu virtute
demonis ; & hanc ; Samuel vere apo
parait in corpore aſſumpto juffu ac im.
perio Dei , deceptiš Saule algo Phytoniſ
ſa ; qui putabanı magica hoc confectum
cvocatione . Primam enim propoſitio
nem duntaxat Tertulli. Cyrill . Ana
Itaſius & alii , quos adducit , Patres
negarunt : idque meritiffimè Secun
dam nemo illorum diſcuſſit , neque ne
gavit , quam nos nunc aſſerimus , ideò
corruuni omnes fermé Leloyerii con
tra nos machinæ . Deinde veravit (ait)
Deus ne quis rei alicujus cognitionem
à mortuis petat , coſye per magos fi
mileſque leductores ' confulat ; quod
cùm contra Dei præceptum conaretur,
Saul ; non eſt credendum Samuelem ,
fummum divinæ legis zelatorem , vo
luille quali cooperari , faltem favere
& ſatisfacere impio regi. Reſpondeo ,
miſſum à Deo Samuelem, ut impium
regem corriperet , eique inſtantia fup.
plicia denunciaret , ficque eum ad poe
nitentiam hortaretur . Sic legimus
vindictæ ſumendæ à peccatoribus cau
fa ſimiles apparitiones non rarò fa
ctas : ob fores coronatas , Chriſtianus ,
tempore Tertull. m divinitus fuit Ala
communicaſet . Natalius eodem mo
do , ab angelis exceptus, auctore: Eu
ſebio n ; de cive Hipponenſi, ut rem
fibi notam , ob delatum pejeraturo jus
juran
1.6. 11. Pereri. de Magia c . 9.Valent.
in 3. diſput. 11. q. 1. Punet. 1. § . 9.
Pel. de purg . l. 1. 6. 5. O qui fufilime
difcutit hanc controverfiam his non ci
tatis Alfonf. Mendoza Scholaft. quodl,
9. 5. I. 8 .
m Tertul , adu. Praxeam .
nl. s . hift. cap. 28 .
 222 DISQUISITIONUM MAGICARUM

jurandum , fimilia narrat Auguſtinus; 7 vãode duròy #poeputevos ( o poftquam

de Laurentio Cantuarienli Epifcopo , ipfe dormierit, prophetavit : ) ipfe igi
fugam à grege meditante , ei B. Pe- tur met prophetavit, qui mortuus : &
trum plagas inflixiſſe , teſtis eſt Be- ipfe vocem fuam de terra exiens edi
da o : Hofpiti , Mauritio imperante , dit éx y zly cavy duts prophetans Sau
B. Virgo in fomnis apparens , ed quod lem poſt populi avopici ( iniquitatem )
blaſphemantes hofpitio non ejeciſſet , moriturum . 5. patres objicit . Aucto
vimine genua circumaravit , & manè rem libri Græci queſtionum ad Ortho
tibiæ à cruribus inventæ abſciſſæ , ut dox. quem fane parum peritè dicit
habetur in Niceph. hiſtoria P 3. ob . ejuſdem auctoritatis effe cum ipſo Ju
jicit , hunc fuiffe dæmonem , quia ni- ftino Martyre contrarium tenente , te
hil boni conlilii dedit Sauli , neque merè vero , Juriſconfultus homo pro
eum ad poenitentiam hortatus eft , fed nunciat , quæcunque in illo libro tra
conjecit in deſperationem . Reſp . con- dita funt, per omnia & in omnibus
cionatorum & confeſſariorum officiam facræ Scripturæ conſentire ; fi locus hic
effe hominibus brevitatem vitæ propo . foret , aut tempus permitteret , non
nere , & dicere illud Prophetæ ; Die deforent quæ objicerentur . D. verð
Spone domui tue , quia morieris ce non Auguſtinum etiam objicit , non ſatis
vives: item , Sulte hac noéte tollent à intellectum ; Nam in lib. de curs pro
te animam tuam , & alia hujufmodi mortuis , apertiffime ( quod bona cum
quibus fanctum inducant timorem : venia adverfarii dictum ) c. 15. nobi
quod fi peccatores indè anfam arri- fcum ſentit. Auguſt. ut alibi dixi , &
piant deſperandi , culpa vacare con- clarè jam Theologi noſtri 9. oſtende
cionatorem , fibi reum id debere im- runt . Alii Patres nihil nobifcum pu .
putare , quòd bono pharmaco lit abu- gnant , quia duntaxat negare volue
fus. fimilia elt cernere in hoc facto runt , vi carminis magici Samuelem
Samuelis ; qui , quæ ad pænitentiam excitari potuiffe , & quia ipſi hanc
apta proponebat, Saul in malum fuc- apparitionem tribuebant magiæ Phy
cum convertit . Deinde nemo neſcit , toniffæ ( quod nec 'neceffarium erat ,
non minus aliquando juvare conſilia neque verum ) ided ex tali ſuppoſitio
& adhortationes ; quæ non expreſſis ne neceffarid ed delapfi fuere , ut ne
verbis , fed indirecta quafi oratione garent aliud quam dæmonem apparuif.
proponuntur , virtutem enim hæc ha- te. Nos quia fuppoſitionem illam fal
bent confolandi , & à malo revocan- fam putamus , ided hac in re à Pa
di. Qušč oportuit adverſarium conſi. tribus illis , ad alios Patres recedimus.
derare , & tali argumento non uti . 4. Denique objicit , poſt multa imperti
reſpondet ad Ecclefiaftici locum , cap. nenter & tæp?pyes ( extra rem ) fufa ;
verf. 23. duntaxat voluiffe fcriptorem illud cras mecum eris , quod putatmen
præcipuas Samuelis laudes ibi comme- daciter di&tum , f à propheta dictum ;
morare , parumque follicitum fuiffe ego veritatem hujus di &ti clarè , libr.

an vifio ilta fiđa, an vera fuerit. Sed . codem qu . 6. jam

contra , hoc verba non patiuntur , non
ftra verfio habet ; Et poft hoc dormi-
dit, notum fecit regi ; oftendit il
li finem vita fua , exaltavit vocem
ejus de terra in prophetia , delere im-
pietatem gentis . ) Notum fecit regi ,
poſt mortem fuam , ipfe Samuel , five
poſtquam dormivit . Sic Græcè , yperd
o ferm . 11. inter editos Lovanii .
p Beda 1.2 . hift.c. 6. 91. 18. c . 33.
4 vide l . 2. 9. 6. n . 9. quos cicae
vi fol, praced. litt . b . s d. 6. 19 .
hoc propofui. Certa
facis ergo hæc SS. auctoritas de anima
Samuelis .
II. Adhuc certius ( ut ait
D. Augufti- 3
nus ) eſt exemplum Mofis , qui cum
fuerit verè mortuus S , cum Chrifto Do
mino in monte Thabor apparuit i ut
verifimilius arbitratur D.Auguftin . in
corpore aſſumpto , & ex aere formato .
III .
Deut. 34. in fin. egy in epift. Jud.
et Joſue 1. hoc omnino tenendum ofter
dit Alf. Mendoz. d. q. 5 .
( Mat. 17. Luc. 9.
 LIBRI II. QUÆS. XXVI. SECT. IV . 223
III . Exemplum eft Jeremiæ & Os, ac metus Apoftolorum , cum viderent
niæ , qui Judæ Machabæo apparue. eum ambulantem fuper aquas % , ne
runt % que tùm reprehenfi ; quod putarent ef }
Sed veniamus ad tempora Chriſtia- fe aliquando ſpectra , led quia putabant
norum ( ut Judæos omittam ', quibus Chriſtummet ipſis tum non apparere .
hæc fententia conftans fuit , exceptis Eandem aliorum tum fententiam fuiſſe
Sadducæis ) & quia promiſcuè hæreti- convincitur ex B. Luca a , nam uni
bo ci negant apparationes mortuorum , fi- verſa quæ Hieroſolymis erat Ecclefia ,
d ve beati fint five non fint , in uni- dicentem Rhodem , quod Petrus b ex
verſum ; ided nos in univerſum de his , carcere liberatus ante fores adftaret :
ſive jam cælites , live nondum , age- dixit inſanire, eo quod certd Gbi per
mus , & per ætates omnes Eccleſiæ fuaderet , Petrum vivere & in carcere
deſcendemus , ut clariflimè appareat detineri : animamque viventis hominis
verè Catholicorum hunc femper fen- extra corpus fuum apparere non poffe
fum fuiffe ; aliorum quidem hoc affir . ſciret ; ided de vivi hominis anima
mantium diſputando , aliorum verò id puellæ errorem reprehendebat , & an
ſatis apertè probantium exemplis ap- gelum in fpecie Petri credebat , puellæ
paritionum : quas pre veriffimis habe affenfura ſi Petrum mortuum credidif
bant & narrabant , fent. Quo loco Græce ayyeros , ( ange
Initio ipfo hæc fuit fententia primi- lus ) eſt; unde probat locus c aliquan
tiyæ Ecclefiæ & Apoſtolorum & ipfius do per Angelos , irepompowtows , ( ſub alia
Chrifti Domini ; qui cum ſciret Apo- perfona ) animas repræſentari: præce
ſtolos id credere , non modò illos non dentia verd loca in Evangeliis apud
reprehendit & contrarium docuit ; Luc. non habent , dyneros , ( angelus )
( quod non erat optimus magifter , lux ' fed expreſsè habent , rómvaja : Spiri
mundi vera , prætermiffurus ) fed po- tus ) apud Matth . vero , Odraoua .
tiùs hanc fententiam ut eorum animis ( phaniaſma ) Ex quibus ſic ratiocina
firmis infigeretur , Glentio fuo , & in- mur ; apud Matth . nomen genericum
directa reſponſione comprobavit : ut fuiſſe poſitum , ut intelligamus tam de
mox videbimus. Nam cùum poft re- angelis , quàm animabus hanc opinio .
ſurrectionem Chriſtus Dominus januis nem viguiffe : apud Luc. verd in E
clauſis ad Apoftolos fuiſſet ingreffus , vangelio vocem TÒAYÜLLC ( [piritum )
quod non putabant nifi à ſpiritu .fieri pofitam , ut reſtringamus ad animas ,
poffe , exiſtimarunt fe fpiritum videa vel faltem ad ſolos angelos non reftrin
re , & ided vehementer conturbati & gamus : apud Luc. in A & tis , angeli no
conterriti fuerunt x ; & quidem Theoph. men pofitum , ut de Angelis idem cen
expreſsè afferit putaſie eos elle animam fuiffe Ecclefiam ſciamus . Sanè hæc aded
aliquam , quæ ex altera vita rediiffet: ferè funt inſeparabilia , ut olim Saddu
quod idem D. Aug. y Eucherius, Be- .cæi , & hodie hæretici , utrumque æquè
da & Hugo Card. & multi ali cen- impugnent. Quis verò non rideat La
fuerunt , putabant autem animam eſo vaiheri reſponſionem zvīta , ( Spiritum )
fe Chrifti, in corpore aereo aſſumpto , pro Angelo tantum accipi ? ergo fpiri
non in corpore proprio ; de cujus re- tui refiftens caro in membris noftris
furrectione nondum erant planè certi . illa non animæ fed angelo repugnat ,
Sciebat- Chriſtus cogitationes eoruin , utitur enim Paulus voce nvtíparos ( Spia
& refpondet , palpatione veri corporis ritus: ) ergo apud Petrum Chriii ani
cognofcant, ſe ſpiritum non effe . Ea- ma concionata fuit angelis , & non ho
dem fuerat , ante palfionem fufpicio minibus in inferno degentibus ( ivpuraxŤ
Trúa

u 2. Mash. cap. 15 . a A & t. 12. verfic. 15 .

* Luc. 24. v. 37. Jo. 20. v. 39. b Galat . 5. v . 16. 17.
y Serm . 8 . c 1. Pet. 3. v. 19. O fi 4. v . 6 .
2 Mat. 14. verf. 26 .
ſ
 224 DISQUISITIONUM MAGICARUM
myrúmar.. ( in carcere ſpiritibus ) contra
communem Antiquitatis confenſum d .
Ergo falſo Athanal. e tradidit , in Hy
mno trium puerorum , Treuhara ( Spi
ritus ,r ) ſignificare hominum animas į 10 Sæculo s . apparuerunt D. Marti
ſed nugor , cum talia ſerio refello .
SECTIO V.
Probatio ab exemplis ego auctoritate
Scriptorum , qui fingulis seo
culis vixerunt .
SU M M A R I U M.
i Oftenditur eorum dicta fimpliciter
to citra metaphoram accipienda ,
cum de apparitionibus loquuntur .
Sic teftes habemus plures de appa
ritionibus factis.
2 Sæculo 1. B.M.V. Cafar- Auguſte
in Hiſpania , cùm adbuc viveret
facta , Chrifti Domini tam B. Per
tro , quàm Carpo Epiſcopo facta
B. Valerie M. fa & a S. Martiali
Epifcopo ..
3 Sæculo 2. Apparitiones veras fieri
docuerunt Juſtinus M. Tertullia
nus , Origenes , apparuitque S.
Potamiena Carnifici ſuo .
4 Sæculo 3. Apparuerunt B. M. V.
S. Joannes Gregorio Thauma.
turgo : Filius M. matri fuæ Quar
tiloſa : S. Cyprianus pluribus, S.
Petrus Agathe : S. Agatha ami
6& : S. Agnes parentibus .
5 . Sæculo 4. Apparuerunt , Chriſtus
D. Petro Alexandrino : Conflan .
tino Magno SS. Petrus doo Pau
lus : Item B. V. Maria .
6 Spiridion & Triphillius Conftanti
no . Filia patri Spiridioni reſpon
dit poft obitum .
7 Duo Epifcopi mortui fubfcripfe-
Te .
8 Explicatus Canon Cone. Eliberitania
B.Virgo iterum S.Mercurius Ba
filio. Item S. Artemius S. Mercu
rius, item S. Febronia, item D. Am
mon . S. Antonio . Item B. Virgo ,
d Clem . Alex . lib . 12. 6. Stroma.
Atha . Epift . ad Epift. Hilar . in Pſa.
118. Epif. hæres 77. Cyril. Ale. lib.de
O anima Latronis . D. Cæfarius ,
D. Paulus , S. Mamas .
9 Hoc tenuere D.Bafilius . Nazianzen .
Nemeſius .
nus doo S. Ambroſio S. Severia
no Colonia , Oc. S. Joannes Ba .
ptiſta . s . Gervaſ. Protbafius
Ambrofio .
11 S. Ambrofius diverſos locis o via
ris .
12 S. Eulalia in columbe Specie . S.
Fructuoſus. Latro quidam infepul
tus D. Germano,
13 D. Hieronymus teftis ego explica
14 Item D. Auguſtinas de S. Felice No
lano , a explicatur. Auétor epiſt.
ad Cyrill. de morto Hieronym.re
jeftus .
is D. Chryfoftomus , og erplicatur .
36 Apparuit Evagrius Philofophus
Gamaliel , og Stephanus , Miche
as o Abacuc. S. Zacharias , Eue
thymius Ab.B. Virgo cum SS.Jo
anne Baptiſta ( Evangeliſta , S.
Januarius , S.Petrus Apollinar.-
S. Cyprianus , Eulalia , iterum
Sanctus Petrus , Sanctus Leo , S.
Barnabas .
17 Sæculo 6. apparuit quidam damnatus.
Item Deipara cum . SS. Faminis
Item Joannes filentiarius. S. Bar
tholomeus Ap. vifum oblatum
Macedonio , Flaviano e Elie Pa
triarchis de Anaftafio Imp. Item de
Theodorico R. Éremitæ in Lypara.
Item de Neftorio do hæreticis da
mnatis . Apparuerunt SS : Apoft.
SS . Cofmas o Damianus , s . Pc
trus, B. V. M. S. Eutychius , vi
Sum oblatum Guntramo Regi, ite
rum B. V. M. Item S. Sergius .
18 Sæculo 7. Tenuere hanc fententiam ,
Procopius , Evagrius alii ,
B. Mufæ apparuit Deipara . SS.
juvenalis & Eleuth. Theodor. Rex ,
o monialis quædam . Pafchalis
item Diaconusdo Balnei Dominus,
Juſtus Monachus . Deipara appa
ruit
re&ta fide ad Theodof. lib. 12. in Joan.
Amb. in c. 10. ad Rom . Ruf.in Symb.com
alij . e Athanafi lib. de SS .
 LIBRI II. QUÆST
QUÆST..
ruit S. Ildephonfo , S. Leccadia .
Pariter tenuere hanc fententiam
D. Gregorius Magnus , Gregorius
Turonenſis . S. Ildephonfus Tole
tanus . S. Iſidorus Hifpalenfis.
19 Sæculo 8. apparuerunt S. Suibertus .
Deipara o B. Sabinus , SS. Eu
phemia O Glyceria B. Thara-
fius, S. Andreas Apoft. S. Gertru
dis , D. Jacobus major , Lebuje
nus Confitenuerunt autem cam fen
tentiam Julianus Pomerius, Deo
nerabilis Beda , Joan. Epiſcopus
Jerofolym . Paulus Diaconus .
20 Sæculo 9. apparuere D. Jacobus A
poftolus D. Maurilius Dux O'M .
Pandulphus tyrannus . Item de
monės . Tenuere autem fententiam
de apparitionibus fpirituum , Julia
aws Tolet, water. Theophylacº.vn
alii co fæculo .
21 Sæculo jo . SS . Petr, O Paulus B.
Virgo , S. Mauritius , D. Jacobus ;
tenuerunt autem hoc dogma ; Ex
thymius Monachus Gr. O Hugo
Ætherianus Latin .
22 Sæculo 11. Apparuere Chriſtus , Dei-
para , BB . Apoftoli co multi An
geli . D. Andreas Ap. Adimarus .
Quidam amicus Dunſtani, B.O.
dilo , Faventini duo . Benedictus 8.,
09.B. Gregorius . Canonicus Pa
riſienſis , Pelgrinus Epiſcopus Colo
nienſis , S. Benno . Tenuerunt eam
do &trinam , Petrus Damianus , I.
tem Guihelmus Tyrius , & *c. hoc
feculo vivens
di 23 Sæculo 12. Apparuere Chriftus ,
D. Iſidorus , ( Bow fepe B. Virgo
Benedict. X. ) B. Norbertus , Go-
defridus . Tenuere eam doctrinam
Dodechinus ,- D. Bernard . Petr.
Cluniacenf. Rupertus , & Honor.
Auguſtodunenſ.
( 24 Sæculo 13. Apparuere B. Urſula
ST innameri , apud Auctores citatos ,
21 o de Martino Presbytero Canonio
co Regulari Legionenſ. ejuſque ferie
pris · Tenuere hanc fententiam
plurimi. Vincentius Belluacenf.Ca
ap
Jarius Ciftercien ). Helinandus, Tho-
mas Cantiprat. D. Tho . D. Bona
0 vent. e Guibelm . Pariſienſis. Sæ-
XXVI
XXVI. SECT, V. 225
culo 14. tenuere hoc Scotus , Rie
chard. de Mediavilla , Paludan
Sæculo 15. S. Antoninus , Gerfon ,
Jacobus Cuſanus, Dionyſ. Tenue
re. idem Carthuſ. ey Epiſc. Abu
lens. Toftatus , qui omnes varia
fuppeditant exempla . -
25 Sæculo 16. Tenuere exemplare
tulere Catholici plurimi, iidemque
viri doctiſimi , in libris Theolog.
Domin . Sotus , Peltanus , Caniſius ,
Maldonat. Bellarmin . Valentia ;
Tyreus , Marulus , Sabellicus, E
gnatius , Jovius , Sigonius , Kran
zius, Fulgof. Baron . Oforius , de
Maffeius .
26 Variis temporibus appar . Senior
quidam excommunicatus fed Mar
iyr. Hiſtoria Udonis Epiſc. Mag
deburgenfis & Galeatii Sfortiæ
Alodiſri Imolenfis pater . Ferdinan
dus Rex Neapolit. locus Guicciar
dini . Joan. Picus Mirandulæ Co
mes, Marſilius Ficinus . Petri de
Paz Tribuni , Catharina Inde e
xempla .
27 Quæftio de ſpectris inter Catholicos ,
O Novatores ſectarios controver
ſa , ſimilis caufa Scauriane often
ditur .
Unc ad dicta Conciliorum & Pa.
NU trum & hiſtoricorum veniamus :
quæ non obfcurè id docent & perſua
dent, niſi protervi , & pertinaces , quod
hæreticoruni eſt proprium , elle veli.
mus . unum illis effugii divortium pre
cludamus , quidam omnes viſiones ne
gant : qui funt indigni quibuſcum ſcri
ptis contendamus : eodem enim jure
omnium Hiftoriarum , omnium libro.
rum , qui in facro Canone ( quem Gbi
quiſque illorum , quem vult , hodiè fin
git , cras refingit ) non continentur ,
fidem & auctoritatem repudiare pol
funt , quo quid infanias , quid cunctis
reipubl. partibus el pernitiolias &
gravi vindi &ta dignius ? Modeftiores
alii ; Angelorum permittunt viſiones ,
& recipiunt , pro lubito tamen ſuo ;
quando illis in diſputando negotium
non exhibent : fed iidem ifti , veterem
omnem memoriam ſic interpretantur,
Ff uc
 226 DISQUISITIONUM MAGICARUM

ut contendant, avrotporówos ( in perfona ne receptum , ut Catholicus ibi non

propria , nunquam animas ne Beatorum habeatur , qui dubitet: traditur B.Vir
quidem vel apparuiſſe , vel apparere : fed go Columnæ infiftens Apoftolo Hifpa
quandocunque talia leguntur, de itepompo- niarum apparuiffe , & jufliffe eo fibi lo
ostes fub alia perſona , ) facta , per co facellulum dedicari , quod nunc di.
bonos vel malos fpiritus , apparitione ves & nobilis Ecclefia elt . Si vivens
i id accipiendum . His regula illa Au- adhuc alio in loco ,,, quam ubi dege
ftultini & aliorum validè obftat ; quan-, bat, B. Jacobo ſe videndam exhibuit :
do verba fcriptura proprie poffunt ac cur nequeat nunc coeli terræque Regi
cipi , ad Meiaphoricos vel tropicos a . na cùm lubet ? & fæpè illi lubuiffe
lios fenfus non eſſe confugiendum : ſunt mox docebo. apparuit non femel filius ,
autem fcriptorum de his rebus verba cur non & mater ? B. Petro perſecu
pleraque aded clara , ut qui illa ad tro- tionem vitanti Chriſtus conſpicuum fe
pos revocet , is nihil non eodem jure præbuit, & dixit Roniam fe contende
fic queat detorquere . re , ut iterum crucifigatur ; intellexie
Deindè nihil nos cogit abſurdi , ni- Domini mentem Petrus , & reverſus
hil rationi conſentiens parum . fieri pof- agitur in crucem, ficque in Petro Chri
fe , fieri decere & expedire jam docui- fus iterum crucifigitur . ) teftantur D.
mus , cur igitur fanctiffimis & gra- Ambrof. contra Auxent. de Bafil, nova
viſſimis hominibus, ea ſimpliciter & tradenda D. Greg. in 4. Pfal. pænit.
fine fuco narrantibus , ut GUTO POCÁTW Hegelip . lib . 3. de excid. Jerof.cap. 2. )
( in perfona propria , ) gelta , non cre- Carpo Cretenfi, auctor eft D. Dionyf.
damus : fed vel invitis , reportpoownia Areopagita , epift. 8. ad Demoph. Je
( apparitionem fub alia perſona, ) ob- fum multis Angelis comitatum ap
trudamus ? Quali verò non ipfo loquen paruiffe & inclementiæ nomine repre
di modo utrumque genus apparitionum hendiffe, quod lapfi fratris , & fedu &to
diftinxerint : Nonne ( wc alios mit- ris poenam expeteret. Veſpaſiano Im
tam ) D. Cyprian . cum de imagina- per.'S. Martialis Lemovicum Epiſco
sia , vel per angelos facta loquitur pus vixit , difcipulus Chrifti , is vidit
fimpliciter vocat viſiones ; cum verò S. Valeria Martyris animam , inltar lu .
de apparitione Beati alicujus , Aytoxpor cidæ flammæ cælum petentem . ( Nar
cáras fin perfona propria ) faéta : tunc ratur in A &tis S. Martialis apud Su
addit apparuiffe talem vel talem ? idem rium . )
diſcrimen obfervant acta martyrum : Seculo fecundo, Juftinus Mar. Apo- 3
· idem vita & Dialogus D. Greg. videlo. II. ad Impp. redire animas mortuo
Cyprian. epifiol. 10.11.12.69. a ta Mart. rum , & apparere nonnumquam , & pro
apud Sur. 24.Febr. 1. Maij. Greg. inde immortales effe , urgentilibus per
paſſim in Dialog.Quin etiam foliti ipli fuadeat , ipſis Gentilium per magos e
Angeli idipfum declarare quando ap- vocationibus utitur , & contra Tripho.
parent , ut fecit Gabriel Archang, cum nem diſputans afferit Samuelis ani
in forma fancti Marcellini ſe vilendum mam verè fuiffe evocatam . Tertullia .
præbuit apud Eghigartum libr. 3. de nus non modd nihilnobiſcum , fed tan
transl. SS. Mariyr. Marcellini Per. tùm cum magicis næpiis pugnat , ip
cap. 12 . quiens. ( Sed fi quaſdam revocavit ani
2 Primo Seculo nobis occurrit prima mas in carpora Dei virtus in documen
Hiſpaniæ , & fortaſſis Europæ totius ta juris fui , non idcirco communicabi
Ecclefiæ Beatæ Mariæ Deiparæ de Co- eur fidei ny audaciæ Magorum o fal
lumna , à B. Jacobo Sebedæo , càm ade lacid fomniorum e licentia poetarum . )
huc in vivis uterque degerer , dedica . Verùm etiam apertè facit pro nobis ,
rá ad Hebrum Cæfarauguftæ : quod & nam & fubindicar aliquando factum
Annalibus Celtibericis f prodicum , & & caufam fa &ti addit : Et luculentius
adeò conftanti Eccleſiæ illius tradition idem . Atqui hoc quoque de anima pra
dice
f Ant. Beuter. Chron . cap. 23. Va faus , Garibay.cn alii .
 LIBRI II . QUÆST.
dicatur. Nam , fi de aliquo jam pridem
defun &to , tanquam vivo quis requirat ;
prie manu occurrit dicere . Habet jam
& reverti debet. hæc teftimonia anime
quantò vera , tand fimplicia , quanro
fimplicia tantò vulgaria , quanid owlga
ria , tanto communia , quanto commu
nia , tanıò naturalia , quantò natura-
natura
lia , tanid divina . ) quæ non tantum
ad corporum reſurrectionem , fed &
ad hunc animarum reditum miraculo
ſum poſſunt referri . Origenes recte ,
quod quaſdam redire poffe cenfuit , id-
que nobis nunc fufficit, perperam , quod
ad improborum animas reftrinxit, 1.7.
Celfum impugnans, improba verò ani-
ma pravis facinoribus in terram ' re-
tracta , ita ut adſpirare ad fuperiora ne
queat , vagabunda in terra volutatur ,
nunc circa ſepulchra oberrando : ubi et-
iam umbratilium animarum phantafma-
* æ funt fepius vifa ; nunc cerras bas
obeundo , cujufmodi hos fpiritus effe cre-
dendum eft , qui onanibus feculis O coer-
citi funt præpediti veneficiis, Oc. )
Es fanè Origenis tempore D.Potamiæ
na Bafilidi carnifici apparens, eum ad
fidem convertit , nec hunc tantum ,
fed complures alios ut docet Eufeb.
lib. 6. cap. 4. & ipſemet Orig. contra
eundem Celf, lib. i . teſtatur , mulrosper
nè invitos attractos effe ad Chriftianam
religionem , fpiritu quodam repentè mu-
tante intelle&tum corum : ut pro verbo
exofo ad id temporis non cunetarentut
mortem oppetere , poft vifiones oblatas
ipfis vel dormientibus vel vigilantibus
Multa enim talia vidimus , quæ fi me
morarentur duntaxat gefta in noſtra prie-
fentia , cachinnum tollerent infideles ,
rati nos quoque , ficut illos de quibus ma-
hè fufpicantur , fingere . Teftis adem eft
Deus noftre conſeientia , conari me non
falſis narratiunculis fed
, veris exemplis
commendare Jelfu doctrinam . ) hæc it.
he. quæ ſane poffemus & nos fingulis
ferè paginis Lavatkero , Rivio & fic
milibus incredulis objicere , & incul-
care .
Seculo tertio , D. Gregorio Thauma-
targo , cum Deipara B.Joannes Evim
geliſta apparuit ; ut narrat quam pro-
hixo , tam vero fermone , fcripror ejus
XXVI. SECT. V. 227
vitæ graviffimus, D. Gregorius Nille
nus . Qui quando angelica eft vifo ,id
folec addere , ut facit in vilonibus obla
tis B. Ephræm . in ejus vita . Noctur
narum quoque viſionum , epift. 12. me
minit D. Cyprian. & idem , epift. 69.
eos graviter reprehendit , qui vifiones
hujuſmodi contemnant. B. Quartilloſite
filius ejus Martyr apparuit , & ad mar
tyrium matrem confirmavit , ut nar.
ratur in epiſt. Africanorum Confeſſo
rum , ( quam nobis exhibuitLaur. Sur.
die 24. Febr. com. 1. ) in cujus additio
ne , etiam D. CyprianusMontano , &
Flaviano confefforibus traditur adhor.
tator apparuiſſe . Sic & alia nos authen
tica Martyrum Cirthenfium aeta , re
ferente eodem Sur. ( die h. Maji tom .
3. ) docet D. Cypr . Mariano & appa
ruiſſe & manum porrexiſſe , & ab A
gapio puorulum martyrem pauld anec
coronatum viſum fuiſſe. D. Ambrofius
Serm : 90. B. Agnes ( ait ) parentibus
ad ejus fepulchrum affidue vigilantibus ,
quadam no&te choro virginum comitata
cùm apparuiſſet, foc ad eas locuta dici
tur : ne me parentes mortuam lugeatis ,
nam und cum his virginibus vivo apud
illum in cælis , quem in terris fora men
te dilexi ) addit & eandem Conftantiæ
poſt annos aliquot fanitatem in fomnis
ipopondifle & præbuiſſe . Prius etiam ,
lub Decio , B. Agathæ S. Petrus apa
parens in carcere mammillam ejus pe
Etori reftituit : ( Aita S. Agathe s . Febr.
wpud Sur. ) Eadem poftea S. Luciæ ap
parens , matrem ejus Euticiam ſangui.
nis fluxu liberavit ( Acta S. Luciæ 13 .
Decemb. apud Sur.
Poſt annum Chrifti CCC. feu fæculo s
IV. Chriſtus Dominus dignatus appa
rere D. Petro Alex. in forma pueri
querentis veſtem ſuam ab Ario difciſ.
lam ( Sur. tom . 6.die 15. Novemb. )
In ipfis exordiis ( ait Hadrian. tom . 2 .
epift. Decretal. Synod . VII . fore
Concil. Nicen. 2. A &t. 2. ' ) Chriftiano
norum cum ad fidem converteretur pins
Imperatør Confiantinus , fve legori ::
Tranſacta die nocturno regi fatto folen
rio , fomi tempus advenit, Hercend
ſunt fancti Apoftoli Petrus ego Paulus ,
dicentes : Quoniam Magistis vuis pofui
FF 2 fi
 228 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fi terminum , effufionem innocen- çonius, cum nondum deciſioni fuas ada
tum fanguinis horruifti : milli fumus djeciſſent ſubſcriptiones , aceidis ut di
Chriſto Jelu Domino , dare tibi ſanita- vina providentia ab humanis excederent,
tis recuperande conſilium . Auditi crgo Divini ergo, patres , cum veniffent ad
noſtra monita , &c. Ecce dicunt fe mil communem locum , in in quo dormiebant ,
los à Chriſto , dicuntur adfuiſſe Regi , cumque fimul cum eis effent , qua
utique UTO A POOT ws ( in propria perſo- dicebantur, audirent , o fratres , dixe
na ) apparentes ; & nominantur Apo- runt , co patres , preclarum nobiſcum
ftoli ; cum in aliis Conftantini vilio- certamen decertatis , curſum perfecio
nibus prælianti oſtenlis , à Zonara tom. ftis , fidem ſervaltis . Si ergò quod fac
3. non nominentur , qui apparebant ; & tum eft , Deo gratum judicatis ( nunc
eo quod angelici ſpiritus ellent . Sic enim purius cernitis ) ne quid fit impe
etiam cum Conſtantinus templum Dei. dimento , quo minus vos quoque deciſio
paræ conltrui juffifTet : architecto ap nem ſubſignetis. Hec fimul on dixerunt,
pajens ipfa , rationem docuit , qua co - o ſignata deciſione ſanctorum Patrum
lumnæ poſſent erigi . Greg . Turon . de loculo impofita , totam illam no&tem in
6 gloria Martyr. c. 8. ) Conltantio Spi Jomnem peragant in oratione. Die au
ridion & Triphillius prius in ſomnis tem ſequenti , cum veniſſent ad loculum ,
apparuere , quam eum fanarent, & ta- folutis quæ erant impoſita fignaculis ,
men hi adhuc erant in vivis.( ex Me cum fanctam revolviſent deciſionem
taphraft. Surius tom. 6. die 12. Decemb.) invenerunt , lanctorum Patrum ad cos
Par poteltas à mortuo loquelam obti- adjectas ſubſcripriones . ) addit Nice.
nere , & conſequi ut appareat. De eo- phorus , 1. 8. c . 23. ipfius ſubſcriptio
dem illo Spiridione reterunt Socrates , nis verba ; Chryſanthus c Muſo
lib. 1. c. 8. & Ruffin . lib. 1. 6. 1. quod nius : qui cum Patribus omnibus in lan
Ruffini verbis referam : Filiam habuit , eta prima Qecumenica Synodo conſenfi
Irenem nomine : qua cum ei bene mi mus : quamvis corpore translati , manu
niſtraſſet , virgo defunéta eft . Poft ejus tamen propria nos quoque libello fubfcrip.
obitum zenit quidam dicens , Je ei quod- fimus. ) Unde patet & Spiridionis ,
dam ' depoſitum commendaſle : rem ge- & omnium primæ Synodi patrum ſen
stam ignoraverat paier , perquiſicum in tentiam fuiſle ; animas , divina per
tota domo' : nuſquam quod pofcebatur , miſſione ad nos redire pofle , nam ac
inventum eft . Perfiftebat tamen ille , lioquin nec ille filiam vocaſſet , nec
qui commendaverat , fletu ac la- iſti ſubſcriptionem poftulaflent . Nica
crymis perurgebat s : vita quoque ſua le no concilio vetuttius , utpote durante
illaturum exitium , nifi commendata re adhuc anté Conftantinum perfecutio.
ciperet , reftabatur . Permotus
Permotus lacry . ne , celebratum fuit in Hiſpania con
mis ejus fenex , ad fepulchrum filiæ pro- cilium provinciale . Eliberitanum , in
perat , atque eam ex nomine clamitat. cujus , can, 14. legimus ; Spiritus de- 8
Tum illa , de ſepulchro , Quid vis ait fun torum non fe inquietandos , quo
pater ? Commendatum , inquit , illius ', ſignificatur fpiritus defunctorum fupe
ubi pofuifti ? At illa locum defignans, refle , & cernere quæ circa ſepulchra
illic , ait , defoſſum invenies. Regreſ corum fiant : unde & ſequitur , non
ſus domum, rem , ficut filia de lepul- nunquam adeſſe his locis ; & detelta
chro reſponderat , reperiam tradidit ré- ri ritus Gentilurios , ex errore naros ,
pofcenti. ) de animarum circa ſepulchra -centena
Quæ potuit reſpondere , non potuit ria , oberratione , de qua puto Cano
apparere ? lanè, ut & illi qui mortui nem illum agere : & à qua fententia
jam Nicenæ Synodo ſubſcripſere . Hi- non videtur omninò alienus Neme
ftoriam admirandam prodidit Greg. fius Teed toxins , ( De Anima ) qui li
Cæſarienf. presbyrer , apud Lipoman. ber perperam tribuitur Nicæno . An
tom . 6.in orat.de Nicena Syn.Duo ( ait) no 366. Julianus Imp . occiſus fuit in,
San & i Epiſcopi Chryſanthius& Mu- certi fpiculo : & divina vilio prius
often
 LIBRI II. QUÆ S.
oftenía S. Bafilio , cui cum B. Virgine
S. Mercurius apparuit , & difcedens ,
& cruentam haftam referens ; ut ex
Helladio D. Bafilii difcipulo docuit D.
Damaſcenus , Orat. 1. de Imag . Eodem
quoque tempore & alius , ad caftra pro-
ficiſcens , vidil vel vigilans vel fom-
nians , complures ex Apoftolis & Pro-
phetis in unum coactos & de injuriis
Juliani in Eccleſiam querentes , & in
commune conſulentes , & duos ex eo
rum numero , cæteris bono animo els
fe juffis , diſceffifle , pauloque poft re
dijlle ad conventum ; & nunciaffe ty .
rannum occiſum . Sozomenus hæc par-
sans l. 6. c . 2. duorum nomina præ-
termifit ; fed Nicephorus addit , duos
olim egregios fuille milites ac marty-
res , Mercurium , & Artemium . Sic
ille'l. 10.... 35. B. Febronia Martyr ,
& virgo natalis fui die quotannis me
diæ noctis tempore in Nocturnis pre-
cibus , apparebat cun &tis in choro ver
fantib. eo ipfo in loco procumbens ,
ubi pſallere folita. ( Metaphraft. apud
Sur. to. 3. Junii 15. ) D. Ammonis a .
nimam vidit B. Antonius comitanti
bus angelis in cælum pergere . Atha.
naf in vita D. Ant. idem refert Pal-
ladius in vira Ammonis. ) D. Marti-
no Turonen . Epiſc. apparuit è cælo de-
{ cendens B. Virgo , & ex inferis aſcen .
dens anima latronis, qui pro Martyre
colebatur. ( Sulpicius Severus in vita
D. Martini. ) D. Pauli primi Eremi-
tæ animam viſam B. Antonio in coe
lum ab Angelis deferri , auctor eft D.
Athan. in vita Antonii . & D. Hieron.
in vita Pauli. fuit in hac fententia Ne
melius , paulò antè citatus : fuit & D.
9 Bafilius, l. de, vera virgin. paulò antè
medium ; ubi poftquam dixiffer virgi-
nem , eriam cùm lola eſt , ſemper re-
yereri debere & Dei , & angeli cuſto
dis præſentiam ; Quid ( fubdit ) per
fingula pergam . Ipfas Angelorum in-
finitas muliitudines , guna Sanctorun
Pátrum beatilimos ſpiritus . ' Nullus eo
nim ex his eft , qui non fingula ubique
conſideret . Eiſi enim oculis carneis mi.
nimè conſpicui funt : incorporeis tamen
obcutibus ad agnitionem comple & untur,
eo comprehendunt omnia . ) Vult ergd
XXVI. SECT. V. 229
Sanctorum animas nobis cùm volunt
adeffe , Dei permillione , & nullum elle
locum quo fe ſucceſſive penetrare non
pofſint ; nihil in rebus effe actionibuſ
que humanis , quod aliquando 'neque
ant intelligere , ne quid hic ubiquita
tis fomnies. Idem in Panegyr. B. Ma
mantis Mart. ſignificat -multis D.Ma
mantem apparuille. Memores eftote Mar
tyris, quotquot illa per fomnia potiti e
ſtis. ) D. Greg. Nazianz. Orat in law .
dem Cæfarii , dicit fibi fæpè in fomnis
vifum fratrem , & licet addat , five cu
piditate ( qua fcilicet amantes fibi fo
mnia fingunt ) five ipſa veritate ; ma
nifeſtum tamen teftimonium dat len
tentiæ fuæ , de poſſibili animarum ap
paritione .
Vixere eodem fæculo nonnulli Pa
tres mox citandi: fed , quia , mors eo
rum & vitæ pars potior incidit in ſæ
culum fequens, in illud diftuli.
V. Quod tempus intercedit inter anto
num CCCC . & D. fæculo quinto ad
fcribendum , viros habuit quàſanctita
te , quà doctrina valdè illuſtres : D. Mar.
rini trangtus D. Severino . & D. Am
broſ. abſencibus oſtenſus : apparuic
etiam , ut auxilium laturus iis qui
corporis ejus translationem parabant :
apparuit & alias non femel ut narrac
Gregorius Turon. lib. de mirac. D.
Martini , 0 h . de gloria ConfeN . D.
Joannis præcurforis caput alti ( imè He
rodias defodi jufferat , multis poftea
fæculis ſanctus ipfe duobus Monachis
in ſomniis apparuit , & quò loco ef
fet oſtendit , Rurſus cum memoria
ejus interiret ; & ignoraretur quo lo
co deliteſceret hoc fæculo , antè Mar
ciani imperium , idem fapetus Mar
cello monacho mirabili modo locum
ſepulchri ſui capitis indicavit . ( " Prof
per Sigisbert. in. Chron. Sozomen.
libr. 8. capit .21. Nireph. lib. 12. cap .
49. ) Ubinam ſepulla ferent corpo
rá DD . Gervaſii g Protaſii, per vi
Gonem eorum D. Ambrof.' didicit
telte B. Auguſt. libr. 22. de civirate .
Dei cap. 8.. O libr. 9. confeſ: cap: 7 .
ipſius etiam D. Ambrofii verba hanc
fententiam noftram confirmant qui
bus eodem ſenſu , quo D. Bafilius,
San
1
230. DISQUISITIONUM
Sanctorum fpiritus ubilibet effe tefta-
tur ; Nam licet univerſi fancti, ubique
fone , e omnibus proſine : Įpecialiter
tamen illi pro nobis interveniunt , qui
fupplicia pertulere pro nobis . Mar.
tyr- enim cum patitur , non fibi tan
ium patitur , fed eye civibis Serm. 77.
de Natali Oétavii , Adven. c. B.
Paulinus ( fortè Diaconus, certè non
11 Nolanus ille ) in vita S. Ambrofi :
Eodem , inquit , quo obiit die , ficut
textus cpiſtole loquitur , que d Simplie
ciano ſucceſſore: ejus venerabili viro
fufcepia eft de partibus Orientis , ad
ip /um , tamquam adhuc nobiſcum zis
ventem ., dvecta ( quæ nunc w /gue Me
diolani habetur in monafterio. )quibule
dam fanétis virs apparuit orans cum
illis , est imponens illis manus : habet
enim diem epiftola quo directa eft , qua
le &ta invenimus diem efle , quo ille de-
funétus eft.
Intra "Tufciam verò civitate Floren-
tia ubi nunc vir Sanétus Zenobius E-
piſcopus eft , quia promiſerat fe illos
Japiusviſitaturum , frequenter ad al-
tare , quod eft in Baſilica Ambrofia
na , qua ibidem ab ip /o conſtituta eft ,
vifus eft orare , ficut ipfo fan &to viro
acerdote Zenobio referente , didicimusi
In cadem etiam domo , in qua decli-
nans Eugenium manfit , tempore quo
Rhadagaifus fupradi&tam civitatem ob-
fidebat , cum jam penitus defperaffest
viri civitatis : per viſum cuidam apo
paruit , promift, alio die falutem
illis adfuturam . Quo referente civium
animi funt ere&ti N. am altero diead.
veniente Stilichone comite cum exerci-
tu , facta eft de hofte victoria . Hæc
Panſophia religiofa fæmina , matre
pueri Panfopbii referente , cognovimus.
Mazceuli ut defperanvi de ſalute
fua vel exercitus , quem ducebat con
tra Gildonem baculum tenens manu
in viſu no &tis apparuis , atque cum pro-
volveretur ad pedes viri Janeti Maz.
serel , percutiens terram fenex baculo
quo regebatur ( tertio hac enim specie
illi apparuerat ) ait : Hic , hic , hic :
fignans locum , deditquc intelle & um via
ro quem vifitatione dignum fuerat ar
bitratus , Hit agnofceret fe in ipfo lo-
MAGICARUM
co , in quo ſanctum Domini viderat
Sacerdotem , die tertia vittorian ades
piurum : atque ita fecurus bellum ege
inchoavit y confummavis . Nos 14
men ea Mediolanı pofiti , iplo Maze
cezele referente , cognovimus . Nam ego
in hac provincia ,
b & c defcribimus , plurimis hoc ipfum
retulit ſacerdotibus : quibus etiam re
ferentibus fecutius ante nobis cognita
buic libro adjungere arbitrati fumus .
Sifinnis etiam o Alexandrini Mar.
tyrum , qui noftris temporibus , poft
obitum fancti Ambroſi' in Agauniu
partibus perſequentibus gentilibus mar
tyrii - ceronam adepti fünt , cum relia
quias Mediolani ſumma cum devorio .
ne fufciperemus : adveniente quodam
ceco ' referente cognovimus : qui co
dem die takto loculo , in quo sancto
rum reliquia portabantur lumen reces
pit: quod per vifum noctis vidiſſet nao
vim appropinquare littori in qua mul
titudo erat albatorum virorum . quibus
defcendentibus ad terram , cum unum
de turba precaretur , ut fciret qui ef
fent ij viri : audierit Ambrofium eiuf.
que confortes ". Quo audito nomine
cum deprecaretur ut lumen reciperet
audivit ab co: Perge Mediolanum og
occurre fratribus meis , qui illuc ven .
turi funt ( defignans diem ). De reci .
pies lumen .Erat enim vir ( wipfe
afferebat ) de littore Dalmateno , nec
fe ante veniffe in civitatem afferebat ,
priuſquam re &to itinere reliquiis Sancto
rum occurriſſet nondum videns: fed 14
So loculo videre cæpille . Hactenus Pau
linus de Ambrofio , & quidem cered
comperta . Nunc age , alium ejus &
tatis , D. Ambrofil contra Symme
ckum Collegam , Prudentium 'adjan
gamus ,
Prudentius de S. Eulalia .
Virgo citum cupiens obitum
Appetit bibit ore rogum . 12
Emicat inde columba repens ,
Martyris os nive candidior
Vifa relinquere , daftra fequi.
Spiritus bic erat Eulalia ,
Ladieolus , reler , innocuus , s.
De fan &to Fructuofo & fociis .
Vidit prafidis ex domo fateldes
 LIBRI II. QUÆS.
Cælum martyribus patere apertum , '
to Inſigneſque viros per aftra ferri .
0 Quin do filiol & monens berili ;
Oftendit ſceleris notam paterni
Colo vivere , quos forum peremit .
0 Poſtea , cum pro tłudio conarentur
fratres , quiſque libi partem reliquia.
rum auferre , fubdit ;
Sed ne reliquias reſuſcitandas ,
Et mox cum Domino fimul futuras ,
Difcretis loca dividant ſepulchris :
Cernuntur niveis ftolis amicti ,
Mandant reftitui , cavaque claudi
Mixtim marmore pulverem ſacrandum .
Scribit Conſtantinus presbyter , in
vita S. Germani Antiſiodorenfis c. 17.
cam fanétus vir in loco quoda ſpectris
infefto moraretur intrepidus , fubiid an
se os legentis adftitit umbra terribilis ,
e paulatim fub oculis intuentis erigi.
tur . Parietes etiam faxorum imbribus
colliduntur . Tunc. verd deterritus le
Etor , prefidium facerdoris imploravit .
Qui flatim profiliens effigiem terribilis
imaginis intuetur , premiſla obfe-
crarione nominis Chrifti , imperat : ut
quis ellet , quidve illic agerei , facere-
iur. Qui protinus terrifica ranitate de-
poſira , voce humili more fupplicantis
eloquitur : fe comparemque fuum au
Etores fuiffe multorum criminum infe-
pultos jacere , ob hoc inquietare bo-
mines , quia ipfi quieti effe non pofo
fent . Rogat, ut pro eis Dominum pro-
caretur , quatenus recepti requiem me-
rerentur. Ad hæc vir Sanctus indoluit,
imperatque ut locum oftenderet, quo ja-
cerent. Tum vero cereo precedente dux
umbra pregreditur , inter difficula
tates maximas ruinarum intempefta
notte locum , in quo projeéti fuerunt
indicavit : Úc verè mundo redditus eft
dies : circumjeétos incolas invitat , hor-
tatur ipſe operis maturator. , or infi-
ftens : rudera tumultuarid ſuper jeéta ad
tempus raſtris avulſa purgantur . In-
veniuntur corpora fuſa fine ordine , of
fa ferreis adhuc nexibus illigata . Ad
legem ſepulture foſa dirigirur , mem-
bra exuia vinculis , linteis induuntur ,
humus fuperjecta componitur , oratió
interceffionis impenditur ; requies de
fun tis obtinetur : ita ut poft eandem
XXVI. SECT. V. 231
diem , ſine ullo terroris indicio , domi
cilium frequentata habitatore floruerit.)
apud (Surium menfe Julio . Sed tot cam
claris exemplis aliquas inferamus au
auctoritates love dogmata Patrum , mox
ad alia exempla redituri. Hieronymus 13
lib. adv. Vigilantium , in uno illo , no
ftros Novaiores omnes jugular facræ
veritatis gladio eloquentiæ bra teisinau
rato : Ais vel in finu Abraha , vel in
loco refrigerii, vel ſubter aram Dei ani
mas Apoſtolorum do Martyrum confe.
diffe , nec pole ſuis tumulis, ubi vo
luerint adelle præfentes. Senatoriæ vi
delicet dignitatis funt, o non inter
homicidas teterrimo carcere , fed in lic
bera honeftaque cuſtodia , in fortunato
rum infulis campis Elyſis , reclu
duntur . Tu Deo leges pones? tu Apo
folis vincula injisies , ui uſque ad diem
judicii teneantur cuſtodia , nec fint cum
Domino fuo, de quibus feriptum eft :
fequuntur agnum quocumque vadit . Si
agnus ubique : ergo o hi , qui cuns
agno funt , ubique cffe credendi funt .
E. cum Diabolus O demones toto va
gentur in orbe i celeritate nimia
ubique preſentes fint : Martyres poft
effufionem fanguinis fui arca operien
tur inclufi , inde exire non pote
runs . ) Siſte , lector: & iftud , ubique ,
pro ubilibet , pofitum ( ut Sanétum Ba
Glium interpretatus fui ) memento ,
mul rationes D. Hieronymi etiam per
cellere cos , qui negant é coelo Sancto
run animas egredi poffe. Amicus &
admirator Hieronymi Divus Auguftie
nus , lib. de cura pro mort. totus in eo
eſt fermè, ut probet fecundùm legem
Dei ordinariam , & fola ac nuda ipfa
tum animarum naturali facultate , ani
mas illis quibus adfcriptæ ; funt locis
egredi ad tempus non poffe : extraordi
naria tamen Dei permiffione quando
voluerint , eas fuis receptaculis ad ho
mines viſendos egredi poffe videte
hanc ejus mentem verbis , & ferie di
ſputationis apertè fignificatam , cum
cap. 1o . fcripliffet; mortuos apparuiffe
viventibus , & quo illorum corpora ja
cerent inhumata neſcientibus, lociſque
monftratis monuiffe , ut ſepultura , quæ
defuerat , præberetur : fubdit : hoc lo
falfa
 TIONUM MAGICARUM
232 DISQUISI
falfa effe refponderimus , contra quorun- nuifle , & eruditè docuiſſe . ' Sed hujus
dam fcripta fidelium , contra eorum Epiftolæ auctoritas & fides funt exi
fenfus , qui talia fibi accidiſe affir- gux , vel nulla : ided pergamus alio
mant , impudenter venire videbimur ; Ď . Chryfoftom . homil. 74. in Joann . 15 .
Et non funt impudentes adverſarii po- agnoſcit mortuorum in lomniis appa
ftri ; qui cunfenfum ætatum omnium ritionem , & eam fuiffe fententiam
ex Gililant ? Ut autem intelligeremus Judæ Thadæi Apoſtoli eo loco fcribit
hoc non accidere lege ordinaria , fed ut cenferet fic Chriftum poft mortem
ſpeciati privilegio , Deique permiffione folis Apoftolis & non aliis apparitu
ſingulari , capis. 13. illud de :-matre rum . Apud Palladium legimus à B.
fua adfcripfit , quod adverfarii calum- Pambo viſos fratres duos Pæefium &
niosè in nos detorquent ; fi rebus ut Efaiam in ccelis : ( in Paeſio do Eſaia.)
ventinm intereſent anima defunctorum , ab Abbate Apollo viſum fratrem ejus
ut de aliis taceam , memetipfum pia mater defunctum ( 'in Apollo ) Anuph vidiſ
nulla xočte defereret. ) Etenin de fin . fe choros beatorum : & ejus animam
gulari illa permiſſione alias apertè af- poftea à numeroſis Angelis & Martyo"
feruit , quod de continua & ordinaria ribus in cælum cunétis videntibus fu ID
lege hic negavit . cap. 15. mitti ( in blatam . ( in Anuph. ) Solitus autem
quit ) ad vivos aliquos ex mortuis divi- Palladius difertè exprimere & diſtin
na Scriptura teftatur, e Samuelis at- guere vifionem Angelicam à viſione
que Moyſis apparitionibus id.confirmar.) animæ , & addere Angelum hominis
De fide ergo hoc cenfuit Auguſtinus , alicujus fpeciem aſſumpliffe , ut obfer
34 idem poftea , cap. 16. confeſſorem g vare potes ex cap. 86. de Evagrio Dia
Felicem cùm à Barbaris oppugnaretur cono , viſione. Angelica ab amore li
Nola , non folum beneficiorum effetti- bidinoſo mulierculæ deterrito : ubi et
bus apparuile , non incertis rumoribus iam habes apertam diftin &tionem ap
fed ieftibus ( ait ) certis fe cognovifle . paritionis alterius dæmonum ad hære
Verum ( addit ) ifta divinitus exhiben . ticam blafphemiam conantium eum
lur , lange aliter , quam fefe habeat inducere .
afiratus ordo fingulis creaturaran gene His fermé temporibus Marcus Ga
ribus attributus . Vult ergo Sanctus Zenfis vixit , teltis oculatus , narrans
Doctor id fieri pofle , ſed non fieri na- Joannis Cæfareæ & Porphyrii Gazen
Turaliter , ideò enim ut hoc doceat , fis Epifcoporum legationem ad Arca .
mox fubdidit : alii funt humanaruns dium de diruendo Marnæ templo ; ubi
rerum limites , alia Divinarum figna inter cætera defcribit tempeftatem gra
virtutum : alia funt quæ naturaliter viffimam , quam Deus permiſerat ori
alia que mirabiliter fiunt : quamvis ori propter, hæreticam Naucleri pravi .
naturé Deus adfit , ut fit , aga mira tatem ; -implorabamus ( inquit ) preces
culis natura non defit ) Quippè mira- B. Prosop . anachorete . Cùmque fuiffes
cula præter naturæ quidem funt ordi- veſpera ég tempeſtas non ceſaret , per
nem , naturæ tamen rerum numquam manfimus vigilances toram illam no
adverſantur . Quid hac veritatis tuba Etem . Circa matutinum autem ex mul
ſonorius. quid hoc lumine (Ecclefiæ ta affliétione parum dormirarunt fan&tiſ
manifeftius ? quid hoc perfidiæ malleo fami Epiſcopi , o videt in fomnis Do
potentius hæretici ex [pc &tant ? vivo- minus meus Porphyrins ſanctum Proco
rum negotiis mortuorum ſpiritus in- piam . Anachoretam dicentem eis : Nau
terfuiſſe , fuperftitibus adfuiffe ; viſos cleriam Catechifmo inftituite e obſigna
in orbe poſtro , teltacur . Auctor. epift. te ( eft enim ex Arii heretici execran .
ad Cyrillum . Jerofol. quæ tribuitur da feita ) og efficite , ut ipſe ane
( licet falsò ) Auguſtino , ipſa qua de themate notet Arium o malam
celfit hora , narrat Hieronymi animam ejus fidem : ut ftatim ceſſabit tanta
ci apparuiffe , multaque ſapienter mo tempeftas ) Subdit deinde fic factum ;
& mare tranquillatum ,
& S. Felix apparei , B. Chry
 LIBRI II. QUES.
B. Chryſoſtomo , commentarios in
D. Pauli Epiftolas ſcribenti , allillen-
tem , eumque docentem B. A poſto
an
unt lum vidit Proclus Contantinopolita-
nus , ut ſcriptis proditum . Leone
1022
721 Auguſto , & Meiaphraite , in vita
Chryfoftom . Eidem ab exilio redeunti
bit,
Comanæ in templo D, Bafiliſcus Mar-
teni tyr , Nicomediæ olim pailus , apparuit
dicens : Confide frater Joannes :
enim fimul erimus . Ajunt Presbytero
al quoque Eccleliæ prius apparuifle Mar-
tyrem , atque dixille : ( præpara Joane
ni fratri locum . Venturus eft enim .) nar.
rat Palladius , in Dialog & addit con .
formaſſe eventum : poitridiè enim mor-
tuum & fepultum eo loco S. Antilli-
tem . B. Cyrillus Alex. diſſentiens ve-
hementer à Chryſoltomo , in fomnis
monitus à Deipara fuit , cum eo mor-
tuo in gratiam rediret . ( Niceph. lib.
14. Hiftor. cap. 28. ex Nicela . )
Aliam viſionem Adelphii de gloria
Di B. Chryſottomi, à Sophronio ( in Pram,
: to Spirituali capit. 128. ) defcriptam ,
et ut meram impofturam , meriid à Ba-
ap ronio tom . 5. anno 4.7. confuratam ,
... 16 prætermitto . Sed omni fide digna eit
hiſtoria , quam de Synefió Cyrenes E
piſc. & ' Evagrio Philoſopho idem So-
phronius memoriæ mandavit ex Leon-
tio , Prat, spiritual. c . 195.) cùm allie
61 due Syaelius eum ( Evagrium ) cona .
retur ad Religionem Chriftianam tra-
ducere , ifque objiceret doctrinam Chri-
ftianorum , de reſurrectione corporum ,
97
on deque mercede bonorum operum , ma :
avi ximè centuplo pro eleemoſyna polt
hanc vitam recipiendo , libi non pof-
ſe non fabuloſam videri . Tandem ra-
men Epiſcopus nihil diligentiæ præ-
termittens ei perſus Got Chiltianum fie-
ri , & cum liberis baptizari . Caterum
non mulià pojteaquam baptizatus fuit ,
dedit Epiſcopo auri iria centenaria in
uſum pauperum dicens : accipe aurum
iftud , diftribue illud pauperibus ,
fac mihi cautionem manu tua , quod
Chritus mihi iplum reddei in futuro
feculo : Qui ( ufcepro auto prompiè io
iz cautionem fecit ut petebat Vixit,
itaque poli baptiſmum annos Jaliquot Stephani ) fed Honorii & Arcadii
Philosophus , ac randem infirmatus eft apparuit ſemivigilanti ter , diverGs 00
0 Aitus
XXVI. SECT. V. 233
ad mortem. Cùm verò morti proximus
ellet , dixit filiis ſuis : Quando cura
bitis funus meum , chartam iftam in
manibus meis ponite , me cum illa
ſepelite. Moriuo autem illo fecerunt fi
lii ſicut eis ipfo præceperat , ſepelie
runique cum cum chirographo . Tertia
autem poft fepulturam dic apparuit E.
piſcopo, Syneſio nocte quiecenti , di
cens. Veni ad ſepulchrum ubi jaceo, ey
accipe chirographum inum , accepienim
debitum * Jatisfactum mihi eft : atque
ut certior ejus rei fias , propria mer
ſubfcripfi manu , Ignorabat enim Epiſo.
quod chirographum illud confepeliſſent
ei. Mane autem facto , accerfitis filiis
ejus dixit : Num aliquid cum Patre
veftro in monumento poſuiſtis ? Illi pue
tantes quod eos de pecuniis interrogareta
dixerunt ci . Nihil Domine præter para
ncs confuetos . Quid igitur. Nunquid
vel chartam aliquam confepeliftis ei ?
tunc recordati filmi ( ignorabant enim
quod de chirographo diceret :) dixerunt
éi : Ita fanè Domine , chariam enim
quandam moriens dedit nobis , a ait :
Quando fepelieris me , chariam iftam in
manibusmeis date , nullo penitus ſcien .
se . Tunc dira illis Epiſcopus fomnium
quod noéte illa viderat . Sumenſque il
los cum Clericis ac primariis civitatis ,
acceſie ad Philofophi tumulum : Quo
aperto , in venerunt jacentem Philo/ o
phum , chirographumque manu Epifco
pi confcriptum fuis manibus tenentem ,
accipientes autem chirographum ex ejus
manibus aperuerunt inveneruntque in
eo noviter manu Philofopbı fubfcripium
ita : Ego Evagrius Philofophus ribi
fan &tiſimo Domino Syneſio Epifcopo
ſalutem : Accepi. debitum in his Inte
ris manu tua conſcriptum . Satisfa&tum ,
que mibi eft , og nullum contra re ha
beo jus , propter aurum quod dedi tie
bi , o per te , Chriſto Deo o Salva
tori noftro , Oʻc.
Idem narrat Hugo Eterianus 9 lib ,
de regreſo: anim , ab infer . cap. 16, Lu .
ciano Presbytero viro fancto , tempo.
ribus , non Conſtantini ( ut malè Ni
cetas orat. de martyrio o invent. S.
 234 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Aibus B. Gamalitel B. Pauli Præce- Prat. Spirit. c. 66. De Beato Paulino
ptor , eique indicavit locum reliquia- Nolano, in libro de vita Paulins apud
fum corporis fui , & B. Stephani pro- Surium tom , 3. Junij 22. narrat Ura
tomarıyris , & B. Nicodemi , & B. nius , & ei ante mortem apparuiffe
Abibi: quæ & eo inventa fuere loco , & cum eo collocutos tuille S. Janua
& per Orofium Occidenti illata , ex- rium Mart. & S. Martinum Turo
i ftat Epiftola Luciani de hac re lucu- nenſem. Beatus Petrus Apoftolus &
lenter fcripta , ( apud Surium tom . 4: ) S. Apollinaris ejus difcipulus per vi
quam Avitus Hiſpanus in Latinum ſum apparentes Sixto Papæ , anno
tranſtulit è Græco , cujus etiam exem- 433. eum admonuerunt Raveonati fe
plar exſtat , & meminit Gennadius , di imponendum Petrum illum , verè
de viris illuſtribus cap . 47. cui fuffra- Chryſologum , virum fimul ifanctiffi
gantur Marcellinus Comes , in Chron , mum & eloquentiffimum ; auctor ex
& Nicephorus , lib. 14. cap. 9. Et ut antiquis archivis Ravennatum , in 10
certior foret hæc vifio , idem B. Ga- rum hiſtoria , Hieronymus Rubeus . Scri
maliel , eodem tempore apparuit Ny. bit Procopius,11. 2. de bello VVanda
getio Monacho , cui etiam fitum loci bico , B. Cyp ianum Afris oppreſlis
ad Orientem indicavit , ut refert iple apparuiffe , & bono animo Chrilia
Lucianus . nos elle juffiffe , feque brevi tempore
Ipfum quoque Protomartyrem non- ultorem futurum : quod fanè V Van
nullis apparuiſſe rellis elt Evodius , dalis debellatis , biennio polt accidit :
1.6 . 1. de ejus miraculis . De Michex Anno 456. Theodoricus Rex victis -in
& Habaeuc apparitione , his priore le- Gallicia Suevis , in Lufitaniam con
gendus Szomen . lib.7. cap. ultim . De tendit : ubi ne urbem Emeritam de
Zachariæ Prophetæ corpore non mul riperet , B. Bulaliæ Martyris appari
tum polt invento , lic Sozomenus lib. rione coercitus fuit , auctore Divo 11
9. capit. ultim. Copbar villa eft , in doro , in Chron , Gothor. De B. Leo
território Eleutheropolis Palæftinæ . Huic nis ad Flavianum de recta fide epi
prefe&tus erat agri ipfius conſerums Ca- ftola Sophronius ifta mira memorat.
limerus quidam , Domino quidem cum cap . 147. Prati fpirit. Narravit op
fidelis, jed moroſus interim ac difficia hoc nobis ejufdem Cenobii Pater Ab.
lis , Qgo' in "conterminos agricolas inie bas Menas , audiſe ſe Eulogium Ale
quus. Quamvis autem talis effet , Proc tandrinum Patriarcham diceniem , Cüm
pheta tamen ei vigilantı clara luce apa profe&tus effem Conſtantinopolim , frui
parens feipfum revelavit. Et horto quos tus ſum contubernio Domini Gregorii
dam demonftrato , Age qualo ( inquit) Romani Archidiaconi o fingularis
hic fodito , &c. ſubditur enim corpo viri , qui narravit mihi de ſanctofimo
ris facri, oftenſo loco , inventio . ac beariſimo Leone Romano Pontific
Abſens & _vivus adhuc Euthymius ce, dicons haberi ſcriptum in Eccleſia
Ročtu viſus Tereboni Saraceno , quem Romana : quod cùm fcripfilet Epifto
càm fanaffet , poftea ad fe profectum , tam ad S. Flavianum Conftantinopo
magna Şaracenorum pars Chrifti fi litanum Epiſcopum contra impios Éx
deón fuit amplexa , anno Chriſti 420. rychetem Neftorium , pofuerit eam
at prodidit Cyrillus Monachus , pro- fuper sumulum Principis Apoftolorum
batiffimus Hiftoricus , in vita S. Eu- Petri , o orationibus ac vigiliis ojo
rhymii , Surii tom . 1. Januar, 20. Cir- jejuniis vacans , oravit ipfum fummum
ca anoum 429. Abbati Cyriaco B. Apoftolum dicens , fiquid , ut homo 3
Virgo , cum duobùs , Ss. Jo: Baptiſta vel minus cautè pofui : eu , cui à Do
& Evangelifta , apparuit , & negavit mino Salvatore noftro Jefu Chrifto ay
in cellam ejus ingredi manebat enim Ecclefia ay hæc fedes commiſſa eft ,
ante januam , eo quod ignaro Abba- emenda . poft quatuor verò dies appa
1e , duo Neftorii libri in ejus cella fo- ruit ci Apoftolus , dixit , legi ac
rent , hoftis Deiparæ : auft . Sophron , emendavi . Sumenſque Epiftolam de for
pulchre
 LIBRI II. QUÆS. XXVI. SECT . V. 235
pulchro B. Petri a peruit eam . inve- der Monachus , apud Surium tom . 33
mis Apoftolica manu emendatam . ) Idem 11. die Junii. Breviores futuri fumus
c. 148. Thcodorus ( inquit ) Sanétilli- fæculis ſequentibus .
mus Epifcop. Dernæ , quæ eft in Lyo Seculo inchoato 6. hoc eſt poſt an.
bia , narravit nobis dicens: cùm elem num Chrifti CCCCC. Hæretici Seve
cubicularius S. Pape Eulogii vidi in riani multi variis fuere vifis converſi,
omnis virum reverendi habitus fatura ut imprimis , Ifidorus Monachus Phi
procerum , dicentem mihi : Nuncia loxemenfis, apparitione damnati illius
meum Eulogio Papæ adventum , ad qui Chrifto Domino alapam incuffe
quem ego : Quis es tu , qui jubes ut rat , quod fusè narrat Sophronius , fi
nunciem ? Respondens ille dicit mihi : 30. Prat. Spiritual.Deinde & Coſmia
Ego ſum LeoʻRoman. Pontifex. In na uxor Germani Patricii , quam pro
greſſus igitur ego nunciavi dicens : San- pter hæreſis contagium , Deipara vifi
& tifimus Beatiffimus Papa Leo Ro- biliter apparens cum aliis fanctis foe
manæ fedis Antilles convenire vos vult, minis , arcuit à templi aditu . Sophro.
Cám hoc audi[ ét Papa Eulogius , ex qui o alia multa ſubdit feqq. cap. 49.
urgens concitus occurrit in occurſum 79. 106. 188. 213 ). Reginæ mulieri
ejus . Salutanteſque ſe invicem , oratio- Cappadoci, officio Diaconillæ , in ſom .
ne fa &ta , confederunt. Tunc verd Do- nis vivus , & in Laura degens appaa
minus eximus Leo dixit S. Eulo . ruit , eamque docuit quæ erant ne
gio . Scis quare huc venerim ad vos ? ceffaria Joannes Silentiarius, narrante
Respondit ille , Non : ait ipfe : Veni, rem geliam Cyrillo Monacho , in via
ut vobis grarias agerem , quia ritè , ta tjus apud Lippoman. tom . 6. D. Barw
magnifice pro mea Epiftola reſpondi- tbolomaus in Daris apparuit Anaſtalo ,
fis , quam feripiam miſi ad fratrem & corpus fuum ubi fepultum eſſet in
meum Flavianum Conflansinopolitanam dicavit , ſeque Patronum urbis ac des
Patriarcham , fonſum quidem fen- fenſorem profeſſus fuit. Sio Nicephora
teniiam meam aperieniem , baretico- lib. 16. cap. 37. Anno Chriſti $ 15.
tum autem ora obftruentem . Scito au- obiit Macedonius Patriarcha Contane
sem frater , quia non mihi tantum ve- tinopolitanus ab impio Analtaſio in
Arum Divinum laborem Studiumque exilium actus , de eo Cedrenus ita fcri
contuliftis fed etiam Supremo culmini bit : cum jam eſſet Jepulchro condena
Apoftolorum Petro , ipfi præ omni. dus , antequam id fieret , Jublata dex
bus quæ à nobis predicatat veritati tera manu crucis figno fepulchum obi
qui eft CHRISTUS Deus nofler : Ifia fignavit . Idem ; † heodoro cuidam ſuomi
non ſemel tantum , fed bis terque cona rum familiarium per vifionem dixit :
Spiciens trina apparitionefirmatus,'enar- Excipe hæc erabi, Anaftafio re
ravi B. Papa Eulogio ) Idem Sophro-. cita : Ego quidem Macedonius abeo ad
nius , c. 149. narrat adhuc alias D. Patres meos , in quorum fide perftiti.
Perrum eidem Sancto Leoni apparuiſ. Interim tamen fumper Deum interpelo
fe , & nunciaffe ejus dimiſſa peccata. labo dum tu quoque venias , caufa
Vixiç hoc fæculo Theodoretus , is noſtra difcepietur . ) Legendi eadem
fcribit : BB . Apoſtolos Joannem de re Mifcella , ex Theophane lib. ise
Philippum , Theodoſio Imper , olim ap . Anaftaf. in Chron. Í heodorus Le
paruiffe , lib. 5. Hill. cap. 24. Anno for colle&tan. lib . 2 .
485. conante Petro Fullone Cypri Ec Verùm qaia Macedonius Schiſmati
cleliam libi ſubjicere , S. Barnabas A. cus obiit, alios Anaſtaſio Deus Catho.
poſtolus tribus concinuis noctibus terlicos & ab ipſo quoque in exilium
Anthemio Salamines Epiſcopo appa. millos , accufatores pra:ftituit , quos
roit , & locum corporis - fui una cum ambos Deus viſione præmonuit , fe pa
Evangelio . S. Matthæi propria Barna- rarent,ut , decimo ab Anaftafii obitu
bæ manu conſcripto , ſepulti indicavit: die , morituros , & caufam fuam ante
quæ & inventa , narrat fusè Alexan horrendum tribunal acturos : ji fuere ,
Elias
-
 236 DISQUISITIONUM
Elias Patriarcha Jerofolymitanus : &
Flavianus Patriarcha Antiochenus, le-
gendi. Cyrill. in actis Sabæ apub Şu.
rium tom . 6. die. 5. Decemb. Sophro.
in Pralo Spiritu 35. Theodorici Regis
Italiæ animam folitarius Lyparitanus
vidit , inter Joannem Papam & Sym-
machum Patricium , vinctis deduci
manibus , & in ollam Vulcani proji.
ci , ut narrat Beatus Gregorius Papa .
lib . 4. Dialog. cap. 3o. Interdum acci :
dit ut in viſione is , cui fiebat , ad
locum deduceretur , ubi aninæ detine-
bantur : ut docet exemplum illud Mo-
nachi Neltoriani , quem cùm Bearus
Cyriacus Deo commendaret : circa ho .
ram nonam dici ſequentis, aſpexit fra-
ter , qui erat in pelunca , quendam ad-
fantem fibi aſpectu terribilem , ac di-
centem : Veni & vide veritatem . Af-
fumenſque eum duxit in locum tene-
broſum ac fætidum , ignem evaporan-
tene , atque in ipfis ignibus videt Ne-
porium , Eutychetem , Apollinarem ,
Diofcorum , Severum , Origenem ,
O alios quofdam , dixitque illi is qui
apparuerat: locus ifte preparatus eft he-
reticis & * c. ) Hactenus Sophron. Prat.
Spiritual, cap. 26 .
Cùm Juftinianus Insp. Apoſtolis tem
plum exædificaſſet , conftat quod Apo-
foli ( ait Procop. ) beneficiorum memo
res ad Regis honorem nunc hominibus
apparuerint , Regis inquam pii O relia
giof . Neque enim ab humanis recedunt
divina , Jed admifceri percupiunt, o
hominum converſatione oblectari ) Soc
Procop . lib. 1. de ædific. Juftiniani. ubi
vides etiam ejus ſententiam de quæ
ftione noftra , cujus etiam illa ſunt huc
pertinentia ex eodem opere : Circa Si
nus terminum in arduo fatis edito
loco ſanctis Come Dasniano olim
templum dedicatum eft : Ubi Juftinia-
num graviter ægrotantem , o jam mos
rituri Speciem præbentem , nempe à me-
dicis defperaium o inter cadavera
jaceniem ifi Janéti per fomnum o vi
ſum apparentes caraverunt .) Idem lib.
1. de bello Gotth. teftatur mænium
Romæ partem à Beato Petro A poſto-
ftola , Gotthis oblidentibus , defen-
lam fuille ; Beatum vero Stephanum
MAGICARUM
viſum apud A poſtolorum Principes ,
pro urbe Metenfi intercedere , in qua
ejus erant reliquiæ , fcribit Gregor.
Turon. lib. 2. Hiftor. Francor. cap.
6. Sed ' & anno 552. filiunt vitriarii
Judæi triduo in fornace illæfum Beat .
Virgo puero ſe viſibilem præbens fer
vavit : qui cum matre poftea bapti
Zatus ; rei geftæ hiſtoria certiffima
peri poteft ab eo , qui cum vivebat ,
Evagrio , lib. 4. cap. 35. ex co Gre
gor. Turon . l. de glor. Mar. cap. 8.
& Glycas , Annal. part. 4. Redem
pto Epifcopo Ferentinati ad fepul.
chrum Sanéti Eutychii vigilanti , idem
martyr aftitit dicens : Redempte vi
gilas ? cui refpondit , vigilo . Qui
ait , Finis venit univerfæ carnis , &
quæ fequuntur apud D.Gregor. Dial .
lib. 3. capite_38. Circa annum 5872
Guntrammo Regi de Chilperico pel
fimo Francorum tyranno vilio hu
juſmodi : fuit oſtenſa quàm ipſemet
Rex apud Gregor. Turonenfem fic
narrat : vidi do ego aliamviſonem ,
qua hujus interitum nunciavit . Ad
ducebatur enim in conſpectu meo à tri
bus Epiſcopis vinctus catenis , quorum
unus erat Tetricus , alius Agricola ,
tertius verò Nicetus Lugdunenfis erat
è quibus dicebant duo , folvite quafo
eum & caftigatum abire permitii
te . Quibus e contrario cum amaritu
dine Tetricus Epiſcopus reſpondebat .
Non fiet ita fed igne concremabi
tur pro fceleribus fuis . Et cum diu
multumque quafi altercantes hæc in
ter ſe verba conferrent : conſpicio emi
xus aneum fuper ignem pofitum ferve
re vehementer . Tuns me Alente , ap
prehenfum infelicem Chilpericum in
fractis membris proijiciunt in aneum :
nec mora , inter undarum r'apores ita
diffolutus ac liquefactus eſt , ut nul .
lum ex eo penitus indicium remaneret.
( Gregorius Tur. lib . 8. hiftor. Francor.
cap . s .
Narfetem , Eunuchum , fed belli
Ducem clariſfimum , nefas omittere ,
de quo fic Evagrius , Commemora.
tum ab his qui unà cum Narfere fue
runt, dum precibus & aliis pietaris officiis
divinum numen plasaret ", debitumque
 LIBRI II. QUÆST.
culrum ei tribueret , S. Virginem ci ap-
paruiſſe , planeque tempus preſcripline ,
quo bellum cum hojtıbus gereret , atque
non prius ad prælium committendum fe
accingerct , quam cælitus fignum accia
peret . ) fic Evagrius , de Totila &
Theia Regibus ab eo devi&tis loquens ,
lib. 4. cap. 23. idem Nicephorus refert ,
lib. 17. c. 13. cujus verba ſunt ex E.
vagrio explicanda , non enim loquitur
de cunctis bellis Narferis , fed de hoc
Gotthico . Paulò port , Sergiopolim ob-
lidente Chofroe, viſus D. Sergius Mar-
tyr cum innumerabilibus cæleſtibus pro-
pugnatoribus defenſionem parare , at-
que per muros ubique diſcurrere . Nje
ceph . l. 17. cap. 7. ex Evagrio libr. 4.
6. 27. Julino juniore imperante Ana-
tolium hominem præftigiatorem & im-
pium , primò quidem imago Deiparæ
palam fuit averfata : deinde & non-
mullis fidelibus Deipara ipfa apparuit ,
eoſque contra fceleſtum illum incita-
vit , inquiens ab Anatolio filium fuum
contumeliis affici Evagrius libr. 15.
cap. 18.
78 Seprimum ſæculum inchoatum , An-
no 600. juvat ordiri à BeatiſſimoGre
gorio I. Romano Pontifice & Eccle-
liæ Doctore ; cujus folius fufficere de
beret auctoritas. is primum de B. Mu-
fa refert fequentia : Quod quadam no «
Se ci per viſionem B. Dei genitrix Vire
gº Maria apparuit , atque coevas ei in
albis veftibus puellas oftendit : Quibus
illa cum admiſceri appeteret fed ye ile
lis jungere non auderet , Beatæ Ma-
rie Virginis eft voce requiſits , an ve
kit cum eis esſe atque in ejus obfequio
vivere . Cui cum puella eadem diceret ,
volo , ab ea protinus mandatum accepit ,
ut nihil ultra leve a puellare ageret ,
ay à viſu jocis fe abftineret , fciens
per omnia , quod inter eaſdem Virgines,
quas viderat , ad ejus obfequium die trio
gefimo veniret . Quibus vifis , in cun.
Atis ſuis moribus puella mutata eſt , o-
mnemque à ſe levitatem puellaris vita
magna gravitatis deterſit' manu . Cum-
que eam parentes ejus mutatam efle mi-
rarentur , 'requifita rem retulit , quid for
bi B. Dei Genitrix jufferit , ob qua
dje itura efet ad obfequium ejus , indi-
XXVI. SECT. V. 237°
cavit . Tunc poft vicefimum quintum
diem febre correpta eft . Die autem trio
cefimo, cum hora ejus exitus propinquaf
fet , eandem beatam genitricem Dei
cum puellis quas per vifionem viderat
ad fe venire conſpexit , cui etiam fe vo
canti reſpondere cæpit , depreſſisre
verenter oculis , aperta voce clamare
Ecce Domina venio . In qua etiam voce
ſpiritum tradidit. ) !. 4. Dialog.cap. 17.
De B. Probo Reatino Epiſcopo memo
rat , illi ſimul & puero qui aderat ap
paruiffe SS. Juvenalem & Eleutherium
Martyres, ſtolis candidis amictos , qui
anima'm Probi ſecum in cælum aſpor
tarint, lib. 4. Dialog. cap. 12. hæc de
cælitibus , de quibus alia idem eodem
libro c.ti. Olgu 14. De damnatorum ap .
paritionibus idem exempla fuppeditat ,
ut de Theodorici anima in ollam Vul
cani viſa deijci, quod antè citavi , & i
confirmat Hugo Atherianus , libro de
regrel animar. cap. 7. & de Moniali,
quæ viſa antè altare per medium ſe
cari, lib.4. Dialog.cap. şt . De anima
bus , quæ adhuc expiabantur , idem
plura fuggerit . Pafcafium Diaconum
viſum Romæ in Thermis ftantem &
balneantibus obfequentem , in poenam
ſchiſmatico præbiti favoris , uti faflus
illi , cui apparuit , Germano Capuano
Epiſcopo , cujus & precibus mox pæ
nali loco fuit liberatus . ( lib. 4. Dia.
log. cap. 40. O Hugo Aetherianus lib.
de regreſu animar. cap. 14.) Similia
fermè habet de anima Domini balnei ,
qui pro culpis fuis poſt mortem there
marum caloribus deputatus , eodem in
loco juſſus lavaturis leduid miniſtrare:
quam operam cùm Centumcellenſi pres
bytero non ſemel præſtitiſſet , presby
ter ei caritatis cauſa duas oblationum
coronas detulit . Sed ille mærens, af
Ai& uſque refpondit : Mihi ifta quare
das pater ? ifle panis fanétus eft ; ego
hunc manducare non polum . Ego ete
nine, quem vides , hujus loci Dominus
aliquando fui. ſed pro culpis meis huc
poſt mortem deputaius ſum . Si autem
mibi præftare vis , omnipotenti Deo pro
me offer hunc panem , ut pro peccatis
meis intervenias. Et tunc te exauditum
effe , cognofce , cum huc ad lavandum
vene
 238 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ocneris , dy me minimè repereris . In tanus Patriarcha , in ejus vita, vixit his
quibus verbis diſparuit , u is qui homo temporibus Paulus Diaconus, qui nar
elle videbatur , svaneſcendo innotuit rat Arnulphum Longobardum in præ
quia / piritus fuit , c . ) d. lib. 4. cap. lio protectum fuille à B. Sabino Mare
55 : ibidem & aliud addit de Julio Mo- tyre ; & à Barbaro , cum pi&tum vi
nacho qui Copioſo fratri fuo appa- diffet, Martyrem agnitum , lib.4. cap .
ruit , & le ſupplicium per ſalutaris ſa- 5. de geff. Longobard. Admiratione di
crificii oblationem docuit evalille , quod gniffimum eft , quod narrat Conftanti
pauld aliter narraç Glycas , part. 4. nus Epiſcopus oculatus teftis, de tran
Annal. slatione reliquiarum S. Euphemiæ mar
Hactenus S. Gregorius , ea dignita- tyris apud Lipoman. tom . 6. præſtri
te , ſanctitate , prudentia vir ; ut , ni- eturn fplendore miraculorum Leonem
G hæreticus , ejus teftimonium , nemo Ifauricum clam fuftuliffe martyris re
queat rejicere . Vixere eodem fæculo liquias , & earum loco ofla arida im.
Gregor. Turon . & B. Iſidorus Hiſpa- poluiffe ; veras autem reliquias cum
lenfis , quorum teltimonia ſuperius jam foculo in maris andas projecille . In
adduximus , vixit etiam Sophronius au- cidere nautæ quidam in loculum rei
étor Praii ſpiritualis , è quo jam plu- ignari , & putantes thefaurum ali
ra teſtimonia exhibuimus, vixit & B. quem in eo repofitum , fuſcepere , &
Ildephonſus Toletanus Epiſc.cui B. Vir: aperuere , & mirificè , qui inde exha
go candidillimam veftem donavit ; ei labat odore perfufi , cognovere facras
apparens cum virginum choris , quæ eſſe reliquias , cumque hærerenr igna
veftis etiam hodiè aſſervatur . Eidem ri cujuſnam forent , eadem nocte vide
& regi totique clero ac populo , ex tu re lumina & cereos , viroſque mire
mulo fuo furgens B. Leocadia appa- candicantes, Deumque laudantes . Cum
ruit , velum manu quafi porrigens : que appuliſſent Levinum , ou fomno ſe
unde ad apparitionis veritatem com . dediſent , viderunt in quiete Glyceriam
probandam , B. Ildephonſus , accepto à Martyrem occurrere Euphemiæ virgini ,
Rege cultello , partem præſcidic : quæ ample ti illam exofculari , eu adven
cultro inter Ecclefiæ thefauros repofi- tum gratulari , ex eo cognoverunt , cujus
ta .. Utrumque teſtatur Julianus Po. ellent illæ reliquiæ . Ter inde ſolventes
enerius ejuſdem EccleGæ antiſtes , apud terventis reflantibus codem reje&ti funt.
Surium , tom . 1. Januar: 23. Anno 596. Denique Euphemia adftitit illis in fo
Ebroinum cæcus quidam audivit in mnis , quæ foret edocuit , ac fe ibi
ollam Vulcan . à dæmonibus portari , velle ſubſiſtere edixit , ex quo fuerat ab
ut narrat Ado Viennef. in Chronico , impio Leone in mare projeếta . ) Sic il
19 Octavo fæculo poſt annum 700. Flo- le , cui potius credendum quam Zona
rúere Julianus Pomerius, quem noftræ ræ , hæc Copronymo tribuenti ,
fententiæ fuiffe docent pauld. ante ex Iden Zonaras pauld poft ita fcribit
eo laudata , de B. Ildephonſo. vixit & de Leone Armenio : Hæc Imperatorem
S. Suibertus qui ægris , quos curavit , turbabant , nec minusmatris terrebar in
multis , poſt mortem apparuit , telte B. fomnium . Videbatur illa fibi in æde Deie
Marcellino , in ejus viia cap . 30. apud para Blachernis effe , cernere matro
Surium menſe Marcio . ) Item venera nam quandam , quam adoleſcentes can
bilis Beda , qui quod idem de appari didis induri veftibus comitarentur ,
tionibus ſenſerit , patet ex Hilt. An- ædis folum ſangueredundare', audirea
glorum lib. 4. cap. 14. , 25. O lib. 54 Cr que matronam illam jubere dari matri:
14. u 15. & aliis ejuſdem libris ac Imperatoris vas eo ſanguine plenum ,
vitarum , quas confcripfit locis . Vixit que cum id averſaretur dicere illus
& BeatusJoannes Damafcenus cui , juf ſtrem illam matronam : At filius tuus:
ſu Iconomachi Imperatoris abſciflam cos, qui me vencrantur fanguine implet
manum , Beata Beipara virgo reſtituit neque intelligit fe , Deum , fi
ut narrat Beatus Joannes Hierofolymi. lium meum ad iram commotere', ) hanc
ma.
 LIBRI II . QUÆST. XXVI. SECT. V. 239
matronam fuifle B. Virginem verba ipſa obtemperaffent , monitis Divi ; figna
loquuntur. fubdit Zonaras; EA O D. contulere , hottium fexaginta millia
Tharalius jam ex bac vita erumnofa concidere . Viſus in eo prælio Apoſto
translatus , cuidam in fomnis viſus , qui lus albo vectus equo , vexillum geltans
Michaelena quendam inclamaret , eume niveum , quod rubea crux tranſverſa
quead invadendum orsidendum Leo, diſtinguebat. Auctores Roderic. Epifco
nem hortaretur . Sanè mox Michael pus , Chronicum Generale Alphonfi Re
Baldus eum interemit anno 787. Hun- gis , Mariana lib . 7. cap. 13. & alii .
go Pi& orum Regi apparuit D. An Visit hoc fæculo Theophylactus Bul
dreas Apoftolus victoriam promittens, gårus , qui in decimo quarto capite
quam præftitit ; apparente_ ia cælo Evangelii Joannis fatetur ,ſpiritus mor
cruce decuſſaca rubea , cùm pugnare- tuorum vivis apparere . Vixic opinor
tur : quod etiam Buchananus licet Cal- eodem Julianus Toletanus Junior , au
viniſta tradidit , lib. s . Hiftoria Scotor. tor Prognoſtici , qui l . 2.6.29. docet
rege. 65 . mortuos Jcire poffe , quid agant viri ,
His temporibus vixit Beata Gertru o cap. ſequent. ex D. Auguſtini , de
dis , de qua apparente meminit Ludo- cura pro mortuis , fententia 3 ac pend
vicus . Blofius in Monili Spirituali , iiſdeni verbis concludit ; Scripture au
non uno loco ; paulò poft fuit impe- Etoritate apertè probari mortuos poffe via
rium Romanum in Carolum Magnum ventium oculis apparere, Carolo Calvo
translatum , huic D. Jacobum Žebe- Francorum Rege Numonis quidam u.
dæum apparuiffe , & hortatum : ut ſurpator bonorum Eccleſiallicorum con
Hifpaniæ regna ex Saracenorum eri- fpexit , fenGtque D. Mauritium fibi ap
peret poteftate , recentiores quidam ſcri- parentem , & increpantem , & pedum
ptores fcripſere. ( Ludolphus Bebenbur- facrum capiti illidentem : nec vana
gius de veserum Principum Germano. vifio : paulò poft deceffit . ( Sic An
Tum zelo cap. 14. ). Certiore fide con- nales Andegav. ) Simile quod legituc
teſtatæ ſunt aliæ ejufdem Apoſtoli apo in Chron . Callinenfi , libr. 2. cap. 62 .
paritiones , hoc & fequentibus fæculis à puero conſpectum Pandulphum Prin .
Regibus Hiſpaniæ facta , quibus & cipem Capuanum ferreis nexibus vin
opem fe laturum in prælio promifit , eum , & in cænoſo ac fatido lacu ul
& vifus in conflictu hoſtes in fugam que ad guttur demiffum , & reftibus à
agere . Vidiſſe fe & Mauri fateban- duobus nigerrimis fpiribus in profuc
& noſtri gloriabantur ; de qui- dum ſubinde demitti, & iterum exira
bus mox . hi . Cauſam rogatus reſpondit : Quo
Ludgero , fruſtra quærenti corpus niam aureum calicem Coenobio s . Be
S. Lebuini , tandem vifum ei eft in fo- nedicti eripui, dinagone reftituere ne
mnis , fan &tiffimum ſacerdotem Chrifti glexi. Et c. 48. vidit Eremita Æthio .
Lebuinum fecum loqui, eu fui detege- pes Atramine opuſtos ( qui ſe dæmones
re locum fepulchri , o membra ibi re- dixerunt ) eidem Pandulfo rogum pa
perta ubi ſpiritus indicarát . Hucbaldus tantes : & eadem hora compertus eſt
'Elnonenfis apud Surium som . 6. No exſpiraſle : hoc de Pandulto hic ad
vembr. 12. fcripfi propter argumenti fimilitudi
20 : Anno oćtingentefimofæculum cæpit no- nem , nam accidit fæculo undecimo .
num . Eo Ramyrus Rex Hifpaniæ for Poſt annum nongentefimum , cùm 21
iiſfimè totum diem cum Saracenorum Joannes Decimus exercitum in Apu
maxima multitudine pugnavir : ſub no- jiami miliſfet adverſus Saracenos , SS.
Etem cum exigua ſuorum manu in col• A poſtoli Petr. Paulus in prælio con
lem quendam ſe recepit . Regi vigi- fpeeti Chriftianis victoriam maximam
lanti & Deum precanti D. Jacobus ad- pepererupt. ) Sic Luitprandus tempo
ftitit juſſitque omnes conteffione luitra vibris illis prorimus lib. 2.c. 14. ) loan
ri , & fumpta Euchariſtia prælium con- ni Zimiſcæ Imper. contra Roffos pu
Jerere . Mane , cùm omnes ad unum gnanti , jullu B. Virginis auxilium cum
lit ,
U
 240 DISQUISITIONUM
lit , viſus multis , B. Theodorus Mar-
lyr. ( Sic Zonar. tom . 3. ) Eodem fæ
culo accidit horribilis illa tragedia U.
donis Epiſcopi Magdeburgici : quam
poftea narrabimus . Tu lector memen-
to hic ponendam fuilfe , li eam refe-
rentes accurate in veritatem inquiſie-
runt . Vixere hoc fæculo decimo Ex
thymius Græcus o Hugo Ætherianus
Latinus , quorum uterque tenuit mor-
tuorum ſpiritus viventibus ſe in con-
ſpectum aliquando dare . Euthym . in ca-
pite decimo quarto . Joan. Hugo Æther.
de regreſ. animar. cap. 7. 11. 14. 15.
ou 16.
Anno nongentefimo decimo quarto
Ferdinand . Conſalvus Caftellæ Comes,
utriuſque fortunæ illustre ſpecimen ,
vir dictis fa tiſque magnificus , cum
trecentis dumtaxat militibus , divino
fretus monitu , maximas Almanſoris
copias profi gavit . Idem decimo fexto
poit anno , lub ſignis habens pedicum
15000. equites450. triduum continuum
cum multitudine Arabum incredibili
conflixit : cùmque potremo die D.
Jacobus viſus auelle prælio fuiffet , in-.
numeris cælis , triumphavil ) Chron .
general . Valaus & alii.
22 Succeſſit Sæculum XI. ab anno mil.
lelimo ;hoc fæculo bellum facrum fuit ,
Duce Godefrido Bullonio : cùm in ex-
peditione Antiochena noftri fame fer-
me conſumpti, & equis ferè defecti fo-
rent , viſione & monitis D. Andrea
confirmati ; qui criam lanceam Do-
minicam illis indicavit ; non unam
obtinuere viftoriam ; in prælio quo-
que cum Corbona , apparuere agmina
Equitum albatorum , quæ Perfas in fu-
gam egere . ( Guilhelm . Tyrius , qui
bello lacro interfuit , lib . 6. Sacré Hijt.
cap.4. 9. ) Eodem bello expugnata
ab Chriftianis orbe Sancta , Adomarus
Epiſcopus , diu ante defectus , viſus elt
nilites præire, & muros confoendere ,
& adhoriari , ſe ſubſequerentur . ( Joan.
Naucler, vol. 3. gen. 37 : ) Paulo ante
Chriftus Dominus cum B. Virgine ,
SS. Petro , Joanne , Stephano , Marci-
no & aliis multis quoque Angelis ,
Henrico II. Imperat . oftendit le no.
cu in templo Romx vigilanci ( Idem
MAGICARUM
Naucler. ibi gener. 34. ) Tunc Amicus
etiam defunctus Beat . Dunftano appa
ruit , & futura multa prædixit , quæ
& contigere. Osbertus in vita Dunjia
ni , apud Surium 19. Maji, ) Non ſe
mel poſt mortem viſus amicis & Bear.
Odilo Abbas Cluniacenfis . ( Peir. Da }
mian, in eius vila apud Surium menſe
Januar. ) Floruit hoc tempore , & ad
fequens ſæculum pervenit , Petrus Da
mian , vir doctiffimus & eloquentiſſie
mus : qui Cardinalatum cum folitaria
vita commutavit : opera ejus
mul ta ſunt, apparitionibus variis lunt
referta , ut de Beato Pelegrino Colon .
Epiſc. ex purgatorio . Item duobus pri
moribus Faventinis ex inferno apparen
tibus , epift. 2. ad Hildebrand. ut de
animabus in fpecie avicularum appa
rentibus epift. § . cap. 3. de anima Be
nedisti VIII . nigro equo inſidente &
apparente Epiſcopo Capuano , non tan
tum idem Damian . ibid. cap. 4. fed &
Martinus Polonus idem tradidit , in
Chron . & D. Antonin. & Platina. de
Benedicti IX . apparitione idem Da
mian . cap. s . ut de B Andrea B B.
Gregorio a portatam Monachum Aagel
lantibus cap. 11. & alia quæ longum
foret referre. Si ſeriem teniporis ſpectes
hic ponendum quod de Pandulpho Ca
puano retuli paulo antè , confirmat
Leo Oitienlis lib. 2. cap.62. & 82. No.
ta ett hittoria fundationis Carthufen
Gum : cujus occafio celebris illa , &
publica , primo , fecundo , tertio , fa
& ta die in Vigiliis mortuorum appari
tio Doctoris cum concineretur verſi
culus , reſponde mihi : ter enim mor
tuus caput furtulit , & julto Dei judi.
çio ſe accularum , fe judicarum í ſe
damnatum exclamavit ) narrat . Franc,
de Puteo in vita Brunonis , apud Sur.
tom . 5. 6. Octob. ) Hoc fæculo vixere
S. Anno Colon . & S. Benno Miſnen
lis , Epiſcopi : illi apparuere præde
celſores Epiſcopi , & mirè , oltenſa in
verte ipſius macula , commonuerunt ,
ut acerbitatem animi , erga eos à qui
bus injultè vexatus fuerat planè abo
leret è memoria & mente . De D.
Bennone tradicur eum jam defunctum ,
Marchioni Milnenſi in fominis appa:
ruil.
 LIBRI II. QUÆST. XXVI . SECT. V. 241
raiffe , & oculuni eruiſfe ob dampa Ec- corpore terribiliter moveretar ? Eadem
clefiæ illata ; prius narrat de Annone ( ait ille ) hora duo nequam ſpiritus , me
Lambert. Schaffnab, in Hiftor . Germa. in puteum profundiſimum præcipitare
nor. pofterius de Bennone ſcribit , in nitebantur , unde ita contremui, verum
ejus vita cap . 32. Hieron. Emſerus apud accurrente B. Petro , evaſi . ) Auctor
Surium , 16. Julii. vitæ D. Bernar, lib . 1. cap. 1o . Huc B.
23 Nec XII.ſæculum ſuis caruit viſio- Godefridus Cappenbergenſis quoque fpe
nibus mortuorum , ecce ubi , ann. 1112 , Stat. Idem tenuere Rupertus Tuitienſ.
vel potius 1139. Alphonſus Lufitaniæ & Honorius Auguftodun. Nam & il
Rex commiffurus prælium contra quin- le narrat B. V. libi ſeſe confpicuam
que Reges Sarracenorum , juffus eft præbuiffe , & ad lcribendum impulif
in ſomnis , à Chrifto , bono effe ani- ſe . ( Rupert. in prolog. Cant. ) ise ve.
mo , & ligno utiin prælio , cui quinque rd , in Sigillo Maria cap. 1. meminit ,
vulnerum imago inſcripta , obtinuit vi- Maria Ægypriaca , quam Deipara ap
etoriam memorabilem , & hinc fluxit parens ad pænitentiam traduxit
Lufitaniæ Regum inligne . Decimo- Theophili , quem Diaboli'mancipio ers
quarto poſt anno , Alphonſus Rex Ca- puit , pueruli Judai quem in forna
Hellæ Baezam obfidebat , ei apparens ce protexit . ) Item Petrus Cluniacenf.
D. Ifidorus auctor fuit prælii commit. libro de miraculis.
sendi ; nec ferè alia Victoria contigit Vixit per hæc tempora Martinus
illuftrior. ( Marian. lib. 10. cap. 17. Presbyter, Canonicus regularis , Legio
Vazéus , Samalloa , & alii . ) Annone: ubi varios libros confcripſit 3 ex
1117. cum plurimis prodigiis , inter cæ- rydi, & illiterato repentè, factus doctif
tera , trepidaręt Italia , Cremona qui- fimus à D. Iſidoro , in cujus Monafte
dam infantulus in cunis jacens pannis rio degebat , per viſum in fomnis ob
obhtus , in primam loquendi vocem cone laco , quem comederet libro , ut teſtatur
tra naturam osaperuit , matremque fuam Joan Mariana, I. u . rer. Hiſpan. c .
efcas parantem fratri ſuo majori , qui 16. Libri affervantur ibidem magna re
plorando panen petiverat à corporis ligione , qui viderunt > ajunt elle in
curis compefcuit , afferensſibi vifam Dei prophetias quaſdam Danielis & in A
Genitricem Mariam ante iribunal Chri- pocalyplin . Mihi , cùm Legione dege
fti fantem , infatiffimiſque precibus , reni, librorum videndorum copia non
pro judicio quod mundo propier peccata fuit : manus Beati viri videnda & of
Jua intenderat , ipfi ſupplicantem : et culanda fuit : , quæ integra permanet
poft hæc , depoſuit cloquium uſque ad cum pelle & unguibus ; Jicet ſiccitate
tempus humana conditionis congruum .) , contracta , & pufilla .
Verba funt Dodechini in Hiftor. Bene Seguenti Jaculo XIIT, poft an . 1200. 24
di&ti X. Pontificis apparitio prior fa- D. Jacobum Alphonſo Legionenſi Re
eta Joanni Portuenfi , qua confeſſus fe gi ad Emeritam , & eodem tempore
Odilonis Abbatis precibus ab æternæ . D. Ifidorum Zamoræ aliis apparuif
mortis periculo fervatum : & poſterior ſe , & auxilium præliantibus Tuliſſe
Edelberio facta , qua confeſſus etiam ſe docent Mariana, lib. 12. cap. 15. Za
Purgatorii ponis liberatum : narratur malloa , & alii Annalium Hiſpaniæ
à Pet. Damiano in vita Odilonis apud Scriptores . Hoc fæculo vixere Vin
Surium 1. Jan. Apparuit etiam b s . centius Belluacenfis , auctor ſpéculi Hi.
Norbertus poſt mortem fuis , ut narra- Porialis , & Cæſarius Hermanus Ordi
tur in ejus vita cap. 52. D. Bernardus nis Ciſter. auctor ingentis libri miracu
Gualdricum avunculum defunctum poft lorum ſeu exemplorum : qui quas ap
aliquot dies noctu vidit . Scifcitatur , paritiones fpirituum memoriæ prodide
quo in ftatu fit , relpandet avunculus > runt non eft inititutæ brevitatis hic
in prospero , Quærit iterum Bernardus, deſcribere , magni enim voluminis res
quid caufæ fuerit , ut in agone fremeres , foret : Idem dico de Helinando Friĝi
Hh dimon.
h Norbertus.
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
dimontepfe , in Chronic. Thoma Canti- prind Thefibus hac de re editis potiffi
prateng , libr. de apibus, & vita San- mum capie. 11. imd poftea libris . M.
&tæ Lutgardis , libro fecundo , qui & Marulus opere de inſtitut. vitæ mona
hoc fæculo vixere , & exempla pluri- ftice : ut bibr. 6. capit. 14. ubi pluris
ma , fibinotiflima congeffere . Vixit ma ſunt exempla , Alfonf. Mendoza
eodem tempore D. Thomas Aquin. in Quodlib. Scholaft. qu. 5. Ex Hiltori
sujus hanc fuiſſe ſententiam patet ex 3. cis etiam tenuere Fulg . Sabellicus &
part. q.69. ars. 2. ubi hanc quæftionem Egnarius in lib . Exempl.locis quamplu
examinans, ftat pro nobis ; Idem te. rimis . Paul. Jovius. in vita Altii vie
nuit Guilhelmus Parifienfis , in fum . cecomitis , O Hift. libr . 30. Occiden
Hift . libr.
de univer. par. ult.non uno loco , idem tis libro 3. Q 10. ego Regn. Ital . lib.
D. Bonavent. in 4. diftin &t. 45. quaft. 1. Alb. Cranzius Saxoniæ libr. 7. cap.
3. huc referendum exemplum appari- 16. 14. & lib. 9. Metropol. cap . 131
tionis Beat. Urſulæ & Beati Gereo Franc. Gomara Mexicane Hiſt . capit.
nis cum ſociis Coloniam defendentium , 20. 6. 104. Hier. Orofius de rebus
apud Bredenbach . l. 5. 6. 23. ab Emanuele geftis , & Petr. Maff. In
His ſucceſſere ſequenti ferd ſaculo Indica Hiftor. Th. Bofius ; paffim de
XIV . alii Theologi magai nominis Not . Ecclefia , & , quem hoc agmen
qui omnes nobifcum fentiunt , ut Ri- clauſurum , Hiftoriæ Ecclefiafticæ fa
chard. de Mediavilla , in 4. dift. 45. cem clariſſimam , & valentiffimum
qu. 3. Petr. de Palude , ibi eod . qu . 3. contra Novatorum impugnationes pu
Scot. ib . q . 1. art. 4 . gilem ut invictum Triarium , in ulti
Seculo XV. hoc affirmarunt Anto- mum locum conjeci , Cæfar Baronius
nius Florent. Archiepiſcop. qui & fingulis Annalium ( quos jam feptem ,
exempla niulta fuppeditat in ſuns. His ut leprem Candelabri Catholici aurcos
ſtor. & Gerſon pallim in operibus fuis. candes bono publico edidit ) Ecclefia
Jacob . Chuſan . in libro hac de re edi- fticorum tomis .
io . Dionyf. Rickel. Carthufan . in 4 . Harum ultimarum ætatum inſignio. 26
dift. 45. qu. 1. O in opere de quatuor ra quædam exempla duntaxat adſcri
novilimis , do libro de Novitiis Ordi. bam : minoris enim recentiora hæs
nis: Jui , in quibus multas etiam habes faciunt adverſarii . Primd ergd , quod
apparitiones : cenfuit etiam Alph. To nefciam certum fæculum , hic refe
karus , in lib . 1. Reg. ram , quod ita Glycas p . 4. Annal.
25 Noftvo Seculo 16. anno 1534. die 23. In hiſtoria Eccleſiastica Philonis hitto
Januarii , Facultas Thcologica Pari- rici reperitur , quodam perſecutionum
Sienfis , in cauſa Aurelianenfi conſulta , prifcarum tempore , Seniori Ecclefiaftico
hoc refpondit , his verbis , Animas co ab Antiftite facris interdictum fuiſſe.
defun &tcrum divinitus , fex Divina vir. Cùm autem ſenior ille quandam ob cau
tute , ordinatione, permiſſions, in- fam neceſariam alid profe&tus fuiffet
terdum ad viros redire , exploratum accidit si ab Ethnicis comprehenſus too
off . ) habes hoc reſcriptum in com. ftimonio fuo veritatem obfignaret. Hinc
2. var. conſol. Juris Francofurti edi. templum eo loco conditur, de renovalia
torum . Et ut cæteros mittam , ex peraguntur : cumque Antiftes hæc verba
profeflo hoc tuentur Dominicus Sotus pronunciaret Pax univerlis , fandapi
in 4. dift. 45. quaft. 1. artic. 4. Pelta- la templo exceſſit , idque non femel
aus lib . de Purgai. cap. s. Petr.Cani- fed bis terve factum . Hinc per quie
fius Marial. libr. 3. capit. 20. do 21 . tem Antiftiti fenior oblatus : Abito-,
Maldonatus in cap. 14. Joan .Greg. Va: inquit' as Epiſcopo meo fos au &tor , ut
leo. in 3. p. d . 6. quaft. 11. punc. 1. huc veniat , meque vinculis exfolvat
difp. ii. quaft. 1. p. 1. Bellarmio.con- Nam officio me ſacro exclufit , ideoque
troverf. de purgatorio libro 2. capit. 2. facris intereſe vobiſcum nequco. Teſti
Joſeph. Angl. in 4. quafione de suffrag. monii quidem coronam confecutus fum
antic. I. in fine , Petr. Thyrcus s. I. SedDeifacicmnondum conſpexit .Quod
foi me
! LIBRI II. , QUÆS. XXVI. SECT. V. 243
Je me ipſe profe & us huc non exfolverit , Sfortiam effe refpondit , mox ab
alius ex folvere nemo poterit . Quum igio oculis eorum evanuit . Ili Mediolanum
tur his obtemperatum efet , Jandapila properè redierunt indè Vigleuanum
templo excedere defiit . ubi Maurus degebat . Litteras ducis of
Digna hoc loco elt qux adſcribatur ferunt, quarum hoc argumentum eras :
( ed qudd ſuperius ſæculo X. quo con- 0 0 o Ludovice cave sibi , quoniam
tigit fuit prætermilla ) divinitas de Veneti , Gallique tuam in perniciem coi.
malo Epiſcopo fumpta vindi&ta . Cùm turi funt , tuamque à ſtirpe, rom everfum
Udo Magdeburgens. Epifcopus , ne fiori. Verum fi mihi tria millia aureorum
gnis quidem ac divinis vocibus commo- dederis dabo operam , ut conciliatis fpi
nitus ab impudicitia fibi temperaret , vi. ritibus finiftra fata avertantur , idque
si religiofi Deum , ut Epiſcopum , aut confecuturum fpero , fo mihi non adver
corrigeret , aut tolleret ,rogarunt . In- Satus annueris , Vale. Subſcriptis,ctat ,
ter eos cum noctu in Carbedrali Eccleo Galeatii fratris tui Ipiritus . Illud ipo
fia S. Mauritii Fridericus Canonicus fum licet alis , ut commentum irriderent ,
ejuſmodi precibus operam daret , vehe. non tamen multo poſt Princeps à Ludo
mentioris venti afflatu , omnia que in vico XII. Gallorum Rege Principatu
templo crant lumina exſtingui perſpe- deje &tus Oy , captivus abduétus eft ) Ha
xit , nec multo poft duos juvenes venire , atenus oculatus teftis Bern . Arlunus
duo candelabra aceenſis cereis ferentes , fe &t. 1. Hiftor. Mediolan.
♡ Chriftum cum parente ejus atque Ludovici Alodifii pater Imola Do
Apoſtolis , ſubſequi. A quibus cum eflent minus , haud diu ( inquit Sabellicus )
vocati fanéti homines , quorum corpora poftquam decefferat , homini à ſecretis ,
in templo quiefcebant : vifus eft inter cos quem filius Ludovicus Ferrariam mia
Mauritius uenire , qui longa atque gra- iebat , in itinere Denanti fimilis egne
vi oratione Udonem Epifcopum accufa- infidens cum accipitre apparuit : buis
vit ; quem haud mulio poft Chriftus nuo que ut filium in hunc ipfum locum po
dum adferri à duobus juſſit , atque da. Itera die venire juberet , præcepit quo,
mnavit. Is autem pugno ab ipforam ale niam magni momenti res ei predi&turus
tero , qui eum portarunt ,, graviter in erat . Ea re audita Ludovicus , cùm
medis renibus i&tus , Chriftianam ho- quia non credebat , cum quod infidias
Rian , quam in communione ejus dici verebatur , alium pro fe mifit . És il
pridie Jumpſerat , revonuit in calicem la ipfa umbra , quæ ante apparuerat ,
qui altari impofitus fuis : atque fecuri obviam facta , vehementer indoluit
percuffo Udone , rerum illarum omnium quod filius non veniſſet : longe enim
vifio evanuit . Qua re vebementer terrin plura ei di&turam fi fuiffe affirma
tus Fridericus, cum ad altare accefilet , bat . Sed tuns illud tantum referri
calicemque in co eſſe cum Chriftiana bo: julis , quod tranfacto XXII. anno, ac
ftia infpexiffet, fimul Epiſcopum mor. præterea uno menfe , die quoque Speci,
tuum bumi jacentem , alios religiofos vi- ficè addito , Urbis impérium , quod
ros excitavit , qui ablatum inde Epifco- obtinebas effet amiffurus . Ut tem
pi corpus in agro ſepeliverunt. Fulgof. pus , quod umbra predixit advenit
lib. 9. exempl. cap. 12. & Joan . Nave adhibita magna cura , ea ipfa notte
cler. 2. p . Gener. 34 . quam patru manes ſuſpectam fecerant
Cùm duo locupletes mercatores, non ducis Philippi Mediolanenfis confæde
ignobiles , per Taurinos ſaltus in Gal- rati milites , ad. muros penetrarunt ,
liam proficiſcerentur , ampliorem humana adhibitiſque Jcalis, glacie magna con
Specie virum obviam habutre , ab ftri&tis follis , urbem cum ipfo Principe.
illo mandatum in hæc verba ſuſcepe. ceperunt . Sabellicus lib. 1. Exemplo
re : Ludovicum Sfortiam fratrem meum rum c. 4 .
alloquimini , hafque illi litteras nomine Franciſc. Guicciardinus Hift. libr.
meo date . Obftupentibus illis de percun- 1. narrac fama vulgatum , {piritum
Etantibus quifnam eſſes! fefe Galeatium Ferdinandi Regis Neapolitani , Jan
Hh 2 cobo
 244 DISQUISITIONUM MAGICARUM

cobo Chirurgo filii Alphons Registerum de alterius vitæ ftatu redderet ceta
ter diverGis no &tibus apparuiffe & pri- tiorem .
ma vice manſuetis ac mitibus ver Qubus inter fe conventis 9 àmbo jue
bis ; pofterius verò minabundè & in- rati ab invicem diſceſere Interlapſo
crepanter imperaffe , ſuis Alphonſo ver- autem haud brevi temporis fpacio e
bis denunciaret , non eſſe cur vana venit ut cum ſummo mane idem Mi.
fpe feipfum lactaret , vires Francorum chael Senior in philofophicis speculatio
luftinendi , ftatutum enim ac defini nibus vigilaret , ex inopinato ftrepitum
tum fatali lege , ftirpem Aragoniam velociter currentis equi , ejuſdemque ad
infinitis caſibus jactari, & tandem re- oftium domus curſum fiftentis audiret
gno priyari : ) Quod verò idem ad vocemque fimul Marfilii clamantiss o
dit Guicciardin . -Se però è licitó tali Michael , o Michael ? vera vera ſunt
cofe non del tutto diſprezzare , id ' non illa . Ad vocem amici Michael admi.
de apparitionis, fed de prædiétionis fi- ratus, affurgens , feneftramque aperiens,
de , addidit , & meritd , nam falfam quem audierat, vidit poſt terga , ad cur
cernimus . fum iterum alto equo candido candia
- Franc. Picus Mirand. Comes in vita datum : profecutus eft eum voce , Mar
Ja. Pici patrui fcribit, non longo poft filium , Marfilium invocans : profecutus
obituna Jo . Pici tempore fpectrum Jo- og oculis : fed ab eis evanuit . Sic ipfe
annis apparuifle Hieronymo Savonaro- novicafus ftupore affectus , quid de Mar
læ , eique dixiſſe , torqueri fe penis filio effet , folicitius perquirendum cura
expiatoriis ; ed quod non fatis diligen vit ( degebatille Florentia , ubi dien
ter & foecunde , talentum fibi à Deo clauſit extremum ) invenitque cundem
creditum eruditionis & ingenii , multi. illa ipſa hora defun &tum , qua co modo
plicaſſet , . & quia non quanti par erat auditus & vifus eft fibi. ) Sic Bar. Ann .
fecillet internas Dei ſuggeſtiones infpi- tom . 5. anno 412.Prætermitto quæ nar
rationeſque , quæ adhortabantur , ho- rat Bredenb. lib. 7. collat. c. 11.0 ° 466
neſtos labores , quos inchoarat non ab lib . 8. c. 12. 14. 23.
Tumpere, & quz sibi animo propofue Adſcribo unum quod multorum mit
rat, ea inſtanter operari atque perfice- litum gravium , qui vidiffe fe fancte
re . Quze Hieronymus mox in concio- jurabant , teftimonio compertum . Cum
De propoſuit , & omnium precibus Pi- annis . ſuperioribus admirando illo.o
cum commendavit. Cæfar Baronius de pere Alexander Farnef. Antverpiam
Michaele Mercato feniore teltatur', ei oblideret : Batavi Anglique , ut obfef
cum Marſilio Ficino fummanı inter- fis opem ferrent , & obfeffi eodem tem
ceffife amicitiam , ftudiorum conſuetu- pore , ut hoftem detinerent , facta eru
dine , & Platonicæ ſectæ vinculis ar- ptione , acerrimè pugnabant , agge
& tius colligatam . Accidiffe autem ali- remque jam Regio militi ereptum
quando, ut ex more , quidnam poft o . poffidebant , fecuri , ut fibi videban
bitum ſuperfit homini ex ejufdem Pla- tur.. Tum à regiis militibus primd
sonis fententia, fed non fine tamen tre- paucioribus conſpectus propè aggerem
pidarione qua laban . Petrus de Paz Hiſpanus tribunus , vir ,
sia , fidei Chriſtiane facramentis fuf- & militaribus, & pietatis ornamentis
fulcienda eſſent cornim argumento laudatiſſimus ; qui jam menſibus aliquot
exftat, ejufdem Marfilii , ad ipfum ante defunctus , vifus hic armatus ,
Micbaelem Mercatum erudita quidem ut folebat , legionem præcedere , &
epiftola de animi do Dei immortalita- fuis quondam militibus manu advoca
te . Cùm verò inter differendum eorum tis , fequerentur ut fe ,, imperare
progreffa longius fuifſec diſputatio , Indicant primiſecundis , 'bi certiis, hi
cam ad calcem perductam co clauſe fequentibus ; vident omnes idem , mis
runt corollario , ut junta fimul dex- fantur ; animifque refumptis notum le
sera pacti fuerint , uter eorum ex hac quuntur ducem : præit ille , & recta in
vita prior decederet , ( fi liceret ) ale holtem ducit , fit pugna : ſed Batavi in
naves
 LIBRI II .; QUÆST , XXVI. SECT, V. 245
Daves compulſi , aggerem Reggis reli- raretur.Resigitur quçaccidit eſt ejuſmodi.
quere . Hoc momento oppidum muni Agebat in domo precipue cujuſdan
tiflimum ſpe victoriæ , & le tuendi , Domine þujus loci adolefcentula decem
decidit . fex circiter annorum , quæ bello che
Horrendum planè quod heſterna die pta ac baptifmo tincta , Catharina von
legi perſcriptum Ticino, menſe Apri- cabatur . In ea cum atate creſcebat ,lia
li hujus anoi 1601. in diæcefis Ti- bertas , o mores diſoluti , ctiamfi non
cinenſis oppidulo , quod Doretto vo- rarò ab hera reprehenſa caſtigaretur , que
catur ; cum jufta in templo cuidam co pervenit malitiæ , ut cùm perditis qui
notario perſolverentur , repentè è fane bufdam clam confuefceret , nec tamen
dapila cadaver ſurrexiffe , & con- propterea à confeſione abftineret : fed
verſum ad quendam cognatum fuum ; hoc peccatum labris premeret , ne mare
qui funeri intererat , ei dixiſſe prope: tricula aut perditis moribus haberetur .
raret domum fuam ', & ibi fcripta Hec igitur Kal. Auguft. 1590. morbo
quædam inſtrumenta caperet , eaque depreſa Sacerdotem evocavit , cui ani
loco cuidam pio confeftim reftitueret , mi noxas aperiret, fed id fecit non ina
propter quæ ſuppreſſa ipſe defunctus tegrè , ut in eadem agritudine no
juita Dei fententia foret inferni ſup- vem alis vicibus recedente Sacerdote
pliciis adjudicatus . Quo dicto iterum præfentibus aliis famulis contemprim ri
caput uti prius reclinavit . Hoc à Deo debat, bac fermè oratione : Aliud quod
permiffum , ut diſcerent mortales agerem , non erat , quàm ut peccata
quam graves pænæ fcribas hujuſmodi faterer adje &tis, etiam turpbus , doo
perfidos , & piorum legatorum interce- inhoneftis verbis , quibus offenfæ cæte
ptores manerent . ra ſingula ad heram referebant , quæ
Alteram quoq; adſcribam hiſtoriam merito Catharinam increpans , tandem
fpectri ( neſcio an dæmonis , an ipſius vultu og voce mutatis amicè rogavit ,
animæ damnatæ ) qua memoria di quenam illa eflent , que Patri' aperi
gniorem me legiſſe non commemini : re non vellet . narravit illa non diffi
prolixitatem narrationis ex litteris Pe- culter , adjunxitque quoties Patrem in
ruanis anno 1590. collectam , ipfis fi. morbo vocaſſet , ut fe purgaret confef
ve Franciſc. Bencii, ſive Gaſp. Spitil- fone , fetiſſe ad lævam quendam &
li verbis commemoratam , ſpero le- ihiopi fimilem , qui monerei nefateretur,
&tionis voluptas & utilitas ſuperabit. quod ca peccata levillima eſsent ,
Accidit in milione ( Illa Itatina ) cia nullius momenti, & ex illorum confef
dem P. Samanjego res admirabilis, eu frone à Patre diſſolutior haberi poffet .
conſideratione digna , cuiqua eo in A dextera verò manu apparaiſſe s.
genere vix contigie fimilis ; quæ etiam Mariam Magdalenam exhortantem , ut
ejufdem urbis incolis , in qua evenit , quicquid effet , liberè evomeret . Accer
ita innotuit , totque teftimoniis confir- hitum rurfum Patrem Domina de omni
matur , ut nullus dubitandi locus re co , quod accideran inflruxit , qui modis
linquatur , qua ab iis perfonis accepia omnibus tentavit , ut ad integram ani
eft , qui oculis auribus hauferunt : me expiarionem induceret , ſed fruftra :
qui caſus eventu infelix , ided permif- quo enim exhortabarur magis, ed redde.
fus eft ( quemadmodum eiiam de fimi- batur obftinatior , ita ut nec nomen Je
libus , qua in confeſſione contigerunt , Ju enunciare vellet . Alio etiam tempore
credi poteft ) ut hic novus populus di- cum illi ſacram crucifixi imaginem of
fcat , qua fide integritate uti : de- ferrent, ut in eum intueretur , cu ani
beat pænitentiæ ſacramento , in quo non mo revolveret Chriflum pro nobis cruci
parvam lentit difficultatem . Quare et- affixum , in cruce mortuum , ſumma
iam Inda , qua in omnium oculis le- cum indignatione & animi commotione
gem integreconfeſſionis violabat , viden- refpondit. Jam fcio , ſed quid vultis
iibus eifdem punita eft & caſtigata ,ut faciam ? Ad quam hera us ad Chri
unius anime ruina, multarum falus procu- ptum te convertas, qui admiſa crimin
na rea
 246 DISQUISITIONUM MAGICARUM

na remittat , lo fatendo recognofcas . ficia omnia , palma tegatur . Ancilla

Cui Catharina ; obfecro ut mihi deſso alia { pe&tantibus multis pede protracta
natis effe moleſta . cumque bera abfcef- fuie longiffimè, etiamfi que traheret
lifest , cæpit amores fuos turpitudi- 'non videretur . Septimo Octobris cùm
nem decantare duravitque ad dies quedam ferva veſtiarium effet ingrella,
plures bæc agendi oy dicendi ratio , do- ut inde veftem aliquam fibi fumeret
nec quadam no&te , accerfiia cum an- vidit Catharinam erigentem fefe in peo
cillis bera , in bæc verba proruit. Tor. des : ut vas quoddam arriperet ; fum
qucor o animo angor , plurimum ob giente illa , tanto impetu vas in mu
violatam confeffionem : & ab ea bera rum impulit , ut in mille partes fran
wfque ad mediam noctem toto corpore geretur . Die ſequenti veftiario anvexa
obriguit , ut crederetur mortua , de fuit crucis imago chartacea , qua uno
bumatione a Jepultura fet cogitatio: impetu a muro avulſa in conſpectu om
fed ad fe reverſa accitoque ſacerdo- niun tres in partes diftra &ta eft . Ea
te , nibil de antiqua farendi confuetu- dem die cum in horto Domina cona
dinc remiſit. Tres poft , horas paulo an- ret , medius later lanci injectus totam
sequam expiraret , exhortata à ſervis, cænam evertit : cujus filius annorum
ut apprebenſa manu cruce cerco fa- quatuor , co ipfo temporc clamare ca
cro , nomen JESU invocaret , refpon- pit , Matercala , Matercula Catharina
dit : Quis eft ille JESUS ? cum non me præfocat , appenfifque ad collum
novi , ac in ultimam partem lecti re- San &torum exuviis ab ea pæna libera
flexa , fedenſque audiebatur cum falio tus fuit. Hec Dominam coegerunt ut
quodam , qui tamen oculos fugiebat , ades mutaret , in confobrina domum
colloqui . ſe reciperet , relictis ancillis quibuſdam
Ác alia ferva , que codem in loco e- adium cuftodibus .
gra decumbebat , vehementer Dominam Decimo dietimenfis , cum' ex ancillis
rozavit us in diftinctum cubiculum aliqua in officinam diſpenſatoris ivil
transferretur : quod út ajebat , larvas fet , fenfie ſe ter à Catharina vocari:
quafdam atras videret , quibus admo- quam timoré nimio delapfam exborta .
dum terrebatur . Note ea , qua Carba ia ſunt catera , ut invocato Domini
rina exſtincta oft , domus toia tam fæ- noftri auxilio , cercoque (acro accenfo
tido ac putri odore perfufa eft , necef- regrederetur : aſſumptis duabus qua
farium ut fuerit , cadaver loco patente cæteris animofiores videbantur ; ſecure
pe aperto exponere : Domine etiam fra- rediit, quam defuncta monuit , ut di
zer e cubili brachio extractus eft .. An milis aliis , cereo abje &to , quod panam
cilla quædam in humeris veluti calce inferret , fola perſiſteret . Emittebar Co
percuffa eft , pertulitque aliquot dies tharina ex omnibus corporis juncturis
ejus læfionis ſigna. Equus manfuetiſſi- flammas , incredibili cum fætore · Co
mus alioquin , actis in murum calcious put cum pedibus ardebat , cinéta erat
huc illuc difcurrens tota noéte infa- velut ignita faſcia o & to aut decem dio
niit . Idem fecerunt egy canes multa gitos lata, que in terram ufque pro
diſcurſione con latratu . Humato jam tendebatur , videbaturque libidinis go
corpore, cum ex ancillis quædam locum admiffa turpitudinis pæna oy caftiga
intraffet , in quo Catharina,decubuerat , tio quædam .
nemine conſpecto , Senfit in fe vas quod Vifo hoc Spectro tremere , exalbe
dam , quod rabulatis impoſitum erat , fcere cæpit" ſerva , ad quam infælix
jari. defuncta , accede buc . Quoties ego te
Major præterea pars hujus urbir vie evocavi? Refpondit ferva penèexanimis:
dit multoʻcrepitu do fonitu huc eye ile Bone Jefu , quis non horreat te vifa ?
luc plurimos lateres con regulas , criam Quæ cum diceret , in cundem locum de
ad duo millia paſſuum projici ; non ſcendir formofiſimus puer albis veftibus ,
quod in palatio ullus fit later vel te qui ſervam hortatus eft , ut pofito timore
gula , cam , mi pleraque hujus urbis adi- forti effet animo , notarcique diligen
ser ,
1
 LIBRI II. QUÆ S. XXVI. SECT. V. 247

ter , que a Catharina acciperet , ut in tas , ut vel antè reliquias præfocari

alios cuulgaret , ac fimulatqueab hoc lo- fe à vix nota & mortua mentiatur ,
co abfcefilet c,onfeffione maculas om . vel reliquiarum appeoſione metum fi
nes expiaret. Tum hæc in verba Catha- ctum ponat. Quam vereor ne Catha
ring i Scias inferno me mancipatam , rinæ exitium illis impendeat : qui Ca
o graviffimis ſubjectam pænis , quod tharinæ crimen & laudant , & imi
cum Sacerdoti advolverer , ut peccata rantur , confeſſionis facra myſteria in
facerer , levillima tantum referrem , tu- hiſtrionicam hypocriſim vertentes , &
jufmodi funt , quod garrula ellem of inferni poenas fabularum loco haben
loquax , in iram proclivis, a id genus tes .
alia ; filentio verò involverem libidi Habetis nubem teftium grandinem- 27
mes , conſuetos cum adolefcentibus que copiofum exemplorum , quibus
congreffus . Tu igitur difce benè confite- labrufceta , & urriceta Novatorum ra
ri , nullum crimen tacere . Horumque dicitùs vellatis , confringatis , calcetiſ
vos commonea , quod ita mihi impera- que . Illud unicum propono . perpen
tum fit , cogarque aliorum in exemplum dite vos diligenter , utrum æquiùs cu :
bec verbis aperire . Jam pulfus ad fa- çiuſque credere , primæ & fecundæ Sy.
lutandam Deiparam virginem audieba- nodi Nycenæ Patribus , Græcis Lati
tur , defuncta mox in angulum quendam niſque Ecclefiæ Doctoribus , fexcentis
fecedit evanefcit. Angelus vero ( ano aliis gravillimis Theologis , & proba
gelum enim fuiffe , quem viderat pue- tæ fidei Hiſtoricis , & omnium ſæcu
Tum , credebat famula ) abire ad 'ſuos lorum ſexdecim receptæ ſententiæ, an
famulam jubet , quod fecit . ) Pla- noviſſimi ſæculi procacibus quibuſdam
cuit hanc omni fide conteftatam hi- iiſque perpaucis , de ludo Saxonis excu
Koriam ultimo loco ponere , quod in cullati , vel Stigmatiæ Noviodunenſis.
ça omnes appaririooum ſpecies concur- hi negant mortuos viventibus appare
rant , Angeli , Beatæ Mariæ Magda- re ad tempus poffe , negant Deum id
lenæ , dæmonis in ſpecie Æthiopis , unquam permittere , illi contra utrum
animæ damnatæ in affumpto corpore que, ut audiviftis, affirmant , vel di
ut arbitror noo ſuo , ſed aereo ad fui ſertis verbis , vel allatis exemplis ,
corporis fpeciem efformato . Habent quæ nunquam recitafſent , niſi vera
Athei quod rideant , fi nolunt relipi- credidiffent . Scaurianum pland judi
ſcere , de poenis inferni & animarum cium eft , magnificum illud & magna .
immortalitate . habent Calviniltæ de nimum Scauri rei dictum , non igno
cereis benedictis , de Sanctorum reli- ratis , quia Valerium Max . lib . 3. le
quiis , de confeffionis auricularis ince- giſtis. Varius ( inquiebat ) Sucronen.
gritate , ejufque neceffitate . quid di- Jis Æmilium Scaurum , regia mercede
cent ? confi &tum id à Jeſuitis. qui po- corruptum , imperium Romanum prodi
teft, quod à cunctis hodie , locis illis diffe ait : Æmilius Scaurus Princeps
queat confutari , fi confictum foret ? Senatus huic negat fe culpa affinem ef
Nolunt credere cant , & audiant vi- fe.cai credetis
deantque ; Muliercularum commenta Pari ego nunc ratiocinatione , San
inquieat credo , lateres & tegulæ lon- niones noftri temporis , Momi dicaces,
ginquis locis allatæ & diſperla , quæ Eccleſix peſtes , apparitiones fpirituum
cunctus populus, vidit , iftis imagina. negant & fubfannaat: fatentur aliquas
tionis opera ſunt. extracti lecto viri , & in honore haben &
videntibus aliis folo allifa & per hu- thodoxi Patres , orbis Doctores , Asia
mum raptata mulier , fomnia , illifa tici : Aphricani , Europæi , . quibus
parieti vaſa & in partes innumeras credetis . Magdeburgici Centuriatores ,
confracta , fomnia fuere . Sed grandio- & Lemanicolæ coaxatores afferunt ,
rum malitia ad hæc fingenda ſpargen- nullas unquam viſiones defunctoruma
daque valuie : quid pueri quadriennis fuifle veras : militantis Ecclefiæ , quz
innocentiar dolí capax illa non eft x- colunina veritatis eft , centuriones &
Evan
 248 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Evangelii præcones , qui · ſcientiam impelluntur . Examinandas ipforum ob
fuam de fapientiæ æternæ uberibus ſu- jectiones tibi fideliter proponam : tų
xerunt , unanimi conſenſu litteris man- judica & diſcute .
darunt plurimas , ' ut veras : quibus In Italia ( inquit Philip. Melanchi, i
credetis Beatorům apparititiones ha- in Manlii Calendario ) habent impurif
bemus , damnatorum habemus, bean- fimas & obfcænas fabulas de Maria
dorum habemus : Eccleſiaſticæ monu quæ apparuit Monachis ) bellum di
mentis hiftoriæ , Patrum traditione tum & mendaciffimo dignum ſeurra .
conciliorum aétis , divinæ fcripturæ Habet Alia & Aphrica , habet & Hi
tabulis conſignatas , & de manu in ſpania , & Germania , Deiparæ facra .
manu per omnes Ecclefiæ ætates tra- tiffimæ apparitiones , ut doctum ha
dicas, conſervataſque . Nonne temera .. bet non fola Italia, & easab omni.ob.
rium contra niti , fagitiofum repu- fcænitate & impuritate tàm remotas ,
gnare , impium atque blafphemum his quàm à fidei puritate Melanchton ,
omnibus fidem derogares quid , men. quàm à morum & vitæ caftitate ac
dacii vel ftoliditatis ea eorumque au- fanétimonia fuit alienus Lutherus ; nec
étores accufare ? nomen non invenio , illæ fabulæ vocari poffunt , quas omni
quo appellem . Tu ( le tor ) rei indi- ævo graviſſimi ſcriptores & fanétiffimi
gnitatem animo comple &tere , comple- viri publicis teftimoniis conſignarunt,
xus abjice , abjectam conculca & exé quas Ecclefiafticæ traditiones confirma
crare . Quid mendacii aecuſare , nifi runt . Sed hæc Melanchtonis e Joan.
falſa pro veris obtrufa dictitare ? quid Rivii modeftia fuit , tot ſæculis probatas
ſtoliditatem adſcribere fi non cauſa- Sanctorum apparitiones , anilia cenfere
ri : aded tot graviffimos , fapientiffi- deliramenta , & ,cum iplieffent homines
mos , fanctiflimos viros , fuiſſe vecor- ineptiffimi D.Gregorium ineptum voci
des ut inanibus næniis ſe paſſi fue- tare, addunt vanitatem impudentię, cum
rint ludificari , & pro hiſtoriis fabel- multa falſa & inania pueriliter , ſine ju
las aniles receperint ? hæc adverſario- dicio , & fallaciter , fine candore , conge
rum modeftia eft . runt , & quorundam privatos abufus &
Itultorum deridiculas opinationes in pu
SECTIO VI. ; blicam Catholicorum contumeliam de
2
torquent , quali non rebus veriſſimis
- Solvuntur argumenta adverſariorun . & optimis hoc at adnatum , ut obno.
< xiæ fint fuco , & hominum dæmonum
SUMMARIUM . que dolis atque inalitiæ expofitæ , in
multorum pravé utentium vertant per
1 Melanchtonis oy Joannis Rivii . niciem . quid pane utilius ? Sodoma ta
2 Morbacbii . men ejus abuadantia nocuit; quid vi
3 Centuriatorum e Lavatheri . no falutariús ? plures tamen ebrietas ,
4 Locus Lucæ c . 16 , v. 26. ' quàm gladius necavit. quid Dei ado
5 Item 2. Petr. c. 3. v . 4. Ti Thell. ratione præſtantius ? quot tamen illam
6. 4. v. 13 in cultum idolorum deflexere ? difcre
6 Dormientes pro morientibus in S. s . tio ergo & prudentia neceffariæ , ut
2. Reg. 14. v , 14. veras à talſis diſcernamus : non verò
7 Pſalm . 102. v. 15. licet , propter falſas , veris fidem de.
8 Item Pſalm . 77. 39. Job. 3. v.9 ., rogare .
9 Sententia Parrum explicata D. Marbachius negat ullas veras : niſi 2
Auguſtini , Analiahi Nicani, D. Chrifti & Angelorum reperiri , cur er
Chryfoft . Theophil. Tertul go tam diligenter , quando per Ange
liani . Jos exhibitæ , id Patres- & hiſtorici ad
dere conſueverunt ? cur hæc novus Vi
Ed 'ratione fortaſſis aliqua vel ar- gilantius vincula Sanctis injicic ? cur
SEMA
gumento efficaci ad hoc credendum his eos compedibus. & manicis ligat ."
cur
 LIBRI II. QUÆST .
cur in hunc nervum compingit, ho-
mo propter multiplices blaſphemias
nervo digniſſimus ; propter transfu-
gium , compedibus vinciendus , &
propter amentiam atque furorem , to
tus vinculis quadrupes conftringen .
dus ?
Centuriatores Lavatherus addunt
argumenta paulò veriſimiliora , quæ-
dam quibus probare conantur , nullum
eſſe Purgatorium ( quæ ut impertinen-
tia hoc loco prætermittimus : ) quæ-
dam quibus relpondebo , tractationi ac- .
commodata . Quid, inquiunt , Auguſtino
reſpondeas, qui non obfcurè , viven-
tium rebus animas defunctorum negat
intereſſe , alioquin Gbi matris optimæ
confpe & u nulla nocte defuturum ? ( d.
lib . de cura pro mort, fupr . cilato. )
Quid Athanaſio i , Chryſoſtomo k
Theophilacto l , Tertulliano m , cen-
ſentibus hæc efle comnienta dæmonuni,
qui ſe fuffragiis noftris indigere , &
ex Purgatorio , via alta atque ardua ,
fingunt advenire ? Addunt Scripturam.
Nam is qui defcendit ad inferos , non
amplius afcendit , Jobo n . Pfalmiftæ o
homo eft Spiritus vadens ego non re-
diens : pulvis eft :, o poliquam ſemel
defloruit , dicitur fuum locum non am
plous recognofcere , quo igitur pacto
queat redire ? alicubi dicimur p omnes
mori , o ficut aqua dilabi. quis dilapfas
ad fontem revocet ? DD . Petrus &
Paulus q mortuos inquiuot dormire :
cur ante terminum ſuſcitas? negat A-
braham , Chaos quantum interjacet ,
à mortuis poffe tranfmitti , & idcircò
illos nec mittendos , ut vivis renun.
cient , quæ illic geruntur . Quo pacto
ſi nec per fe queunt , nec à Deo mit-
tuntur : mortalibus apparebunt ? Hæc
fumma argumentorum , quæ momen
ti alicujus . Sed reverá hoc eft abuti
4 Scripturis , & Patrum dicta calum-
niari . Non negat apud Lucam Pa-
triarcha Abrahamus mitti à Deojmor-
tuos poffe , vel folere , fed tunc mitte-
re abouebat. Chaos illud hiatum ma
i quaft. 13. in fcript.
k hom . 29. in 8. cap. Matt.
I in d. 6. 8. ml. de anima .
a cap. 7. verf, 9.
XXVI. SECT. VI. 249
ximum atque imperineabilem fignifi
çat , quem fine Dei permiſſione nul
lus tranfire mortuorum queat : Dei
enim lege immutabili conititutuni eſt,
ut line ipſius permiſſione receptaculis
fuis animæ nequeant exire . Dei quo
que lex ſanxit , nec damnatorum Bea
tis ullam eſſe condolentiam ( huc D.
Greg: iter iftud impervium retulit )
nec lortis ullam eſſe commutationem ,
vel meritorum ullum conſorcium inter
illos ( huc Amb. & alii retulerunt ,
de quo vide Caten. D. Thom . ) Doré s
mire mortuos teſtantur Apoftolorum
Principes , fateor : fed fomnus ille mor
tem fignificat , de dormire eſt mor
tuum efle ; phrafisiſta Græcorum fuit ,
unde & fepulcreta vocant xoipentúpia ,
hoc elt, dormitoria; & Homerus , de
virga illa Mercurii loquens , qua pu
tabant eum mortuos fuſcitare 9 mor
cuos nominavit útv@ vt ag éyéspet ( dor .
mientes excitat : ) id obſcurius & de
terius vertit Maro , Limina morte re
fignat. Hebræi etiam dormire dicunt,
pro mori , & Syri mortuos vocant 6
dormientes , propter fpem reſurrectio
nis , ( ut Angelus Caninius obſerva
vit ) . Si ergo dormire Lavathero , eſt
in nullius conſpectum unquam veni
re : ubi fides refurrectionis ? dormie
banc Moſes , Samuel , Jeremias & O
nias , apparuerunt tamen . Sed omnes
ficut aquæ dilabimur , pulvis Jumus , &
quafi in auras diſpergimur : Tibi ve
id , Lector quiſquis his fulcris innite
re ‫ ܕ‬edico , te moneo > diſcaveas , ne
hujuſmodi rationibus utare . Nam li
quid probent
probent , eadem opera probeat
ne reſurrectionem quidem unquam fo
re. dilapfæ femel aquæ nunquam re
deunt , amnes aſpice : num nos nun
quam redituri ? Poriùs ergò farendum
his & Gmilibus locis, nihil aliud vel
le S. S. nobis indicare , quam vitæ
noltræ imbecillitatem & fugacitatem ,
ut D. Auguftinus & Angclomus anno
tarunt . Plaltes Regius negat d mor
tuo amplius locum ſuum cognofci. ubi
Ii adver
o PS: 77. verf. 39. DO 102. verf. 15.
16 P 2. Re. 14. v . 14.
4 2. Pet. 3. 4. 1. Thef. 4. v. 13 :
f Luc. 16. v , 26.
 250 DISQUI MAGICA
SITION RUM
adverte nullum omnind Patrum , nec U M hujus fententiæ P. Emanuel
tur Saa .
quenquam ante Lutherum , fic locum Quid ? quod Divus Hieronymus ſecue
hunc exponere , ut facic Lavatherus : tus Hebræam phraſım , eandem vertit,
ut quàm citd , tàm verè , de tam no non cognofcet eum amplius locus ejus
vitio commento Novatorem queas a- quod plerique Hebræi volunt , & ра •
gnofcere . Quatuor invenio veterum raphral. Chaldæus , & Vatablus fe
explicationes . duas enim Hebræorum quuntur , & fic locutus ante fuerat
in Midraſch tehillim ( explicatione Beat. Job capite feptimo. ubi Hebræa,
Pſalmorum ) omitto , unam ut im- Chaldæa , Græca ,' & Latina conve
piam , quæ animæ hinc ipfius morta- piunt , hac prorſus ſententia , mortui
litatem colligit , alteram , ut parum memoriam interituram , quali 'non fuiſ
convenientem textui, de originali pec- ſet: vel ſuperſtites , quid cum vita fun
cato: hoc cum homine refurgente non etis agatur , aut quo in loco detinean
amplius reſurgere . ifti 10* 71. Delo tur , numquam niſi per revelationem
jaſchubh ( non ſurgut ) , accipiunt futuros certiores . Quæ omnia contra
de yox793 ) jetzer haarez ( figmen- communem ſententiam nihil habere
to térreſtri ) Dux Patrum expofitiones virium , eft omnind clariflimum . Mi
Sunt plane tropologicæ , ut Arnobii nus etiam obftat , quod eidem Regio 8
hic , de divitiis , & alia Bafitii ( de Vati dicatur homo , Spiritus wadens
pænitent. ) Hominem femel in pecca- non rediens , nam quod præceffit
tum lapfum , non poffe line Dei gra- quia caro funt , id aperiè indicat. agi
tia , vi fua exfurgere . Tertia eſt vo- de naturæ humanæ depravatione &
lentium , locum hunc , non capi de improbitate ; quæ cùm ad deteriora
corpore , fed de toto hoc orbe ſublu- ſemper vergat , à malo tamen ad bom
nati , in quem , egreſſa ſemel de ha- num , per le nequit redire : vel , quod
bitaculo corporis anima , nequit fine magis placet , agi , de homine corru
ſpeciali Dei permiſſione redire : fic ptibili , qui , cùm ad mortem Pega
innominatus , ſed pereruditus pfalmo- fæo gradu properet ; à morte ad vitam
rum Interpres . Quarta eſt Apollina- retrogredi , virtute non potett fua. D.
sis, & Euthymii , fenfum effe"; fcire Jobi verba , Sic qui defcendit ad in
Deum & cognofcere humanæ naturæ feros , non aſcendit nec revertetur ultra
conditionem , & interitus noftri acce in domum ſuam , neque cognofcet eum
lerationem , qui nati mox denafci in- amplius locus ejus; eundem planè fen
cipiamus ; & cum nobis ſemel occide- fum habent, quem illa Davidis pauld
rit brevis lux , & vitæ flos iſte emar- prius explicata . Bellè quoque Diony
cuerit , haud poſſe abruptam vitæ te- lius exponit , animam quæ ad inferos
lam iterum connecti , vel vinculum deſcendit , in priftinam vitæ rationem ,
1

iftud animæ atque corporis femel dif. divitias , latifundia , palatia , naturali
ſolutum rurſus colligari ; neque ani- ter non redire : quamvis ) verba ſunt
mam noſtram pollquam venti inſtar ejus ) miraculosè id fieri poffit , lepe
ſemel evolarit, ultra corpus fuum agno- que faétum fit. Et illo ſenior D. Tho
fcere , ut illud fubeat ac poſlideat . mas ibidem diſerte tradit , Job locu
Nam in ipfa reſurrectione , Beati il- tum de co , quod fecundùm curſum
lud jam ſplendidum & incorruptibile naturæ fit , non de eo , quod agitur
deprehendent : damnati , fædum ac miraculosè . En adverſariorum tela
horridum & obnoxium corruptioni . ex ſcripturæ pharetra , Plus fortaſſis fi
tam verð damnati , quàm beati , An- ducia in Patribus, plus fuppetiarum ?
gelica opera , Dei nutu , illud funt nihil utique minus. calumnioſa utique
agnituri . Quid ? quod nonnulli inte!- tota illa teſtificatio , quæ Rhemniæ le
ligunt de ipſis amicis , qui poft ani- gis , ulla fi fe lege teneri paterentur ,
mæ receffum , corpus amplius non agno- non effugeret inultionem .
ſcunt , ſed deteftantur ? & hi more He Miror Auguſtinum nobis objici , cu
bræo fuum pro ', ejus , accipiunt. vide- jus ſententiam ex codemlibro audivia
ni ,
 LIBRI II. QUÆST.
Ni , non ambiguè cervicoſos iftos con-
demnantem . Vult ille quidem ple-
rumque Angelicas eſſe operationes; ſed
addit' ſpiritus etiam aliquando con
porców ws ( in propria perſona ) ad vivos
mitti. Negat eoſdem arbitratu ſuo re.
dire poffe , citra Dei voluntatem : alio-
quin libi matrem continud adfuturam :
fed nutu Dei aliquando rediiſſe, pro -
fitetur , & exemplis confirmat . Atha-
palium producunt in pugnam , fed lar-
vatum : Anaftafius enim ille Nicænus
eft , non Athanafius , ejus dividenda
auctoritas . Nam quæ ab illo quaft.
11. dicuntur , levi brachio in adver-
ſarios retorſerim , negat fpiritus appa-
rere , fretus Davidis teſtimonio , de
quo nos jam copiosè. addit hæc ver-
ba : De animabus enim Sanctorum non
eft dubitandum. nam poſt mortem e
in judicii die cognofcent omnia . ) Un-
de fic poſſumus ratiocinari : fi beato-
rum animæ cognoſcunt omnia poſt
mortem , locum igitur& fuum cogno-
fcunt; & locum fuum , permittente Deo ,
ad illum redire poſſunt , idcircò enim
damnatorum animas negavit redire
poſſe , quia locum ſuum non cogno-
fcunt, de animabus enim his tantum
accepit verba Davidis n , on de omni-
bus , ut Lavatherus . l . verò 8. non
adimit omnem illis fimplicitus redi-
tum ( nam hoc Scripturæ ſacræ refra-
garetur ) fed negat à Deo remitti, ut
humanæ curioſitati fatisfaciant , nar.
rando quid apud inferos rerum gera .
tur . Sciendum quoque temporibus il-
lis quandam hæreſim viguille conten .
dentem ; mortuorum animas, illorum
maxime, qui violenter necati , dzemo-
nes fieri, & malis deinde carminibus
ad hominum obſequia & reſponſa dan
da compelli . Huic dementiæ ſe fum
ma vi Patres oppofuerunt , & væla
niam illam ſeduld confutarunt . In his
ſanè diligens Iſidorus lib. 2. Etymolog.
cap. 8. & os aureum Joannes Conftan
tinop. homil. 2. de Lazaro , o homil.
4. in Lucam , ubi reddit rationem , cur
Deus non permittat multos in vitam
redire : ut fic dæmonum fraudibus ma .
teria fubtrahatur . qui dicit non per
mitti multos , nonne de nonpullis, li
XXVI. SECT. VI. 251
cet paucis , fatetur adimit etiam fa
cultatem redeundi curiofarum narra
tiuncularum gratia , abfolutè ad Dei
nutum revertendi licentiam , non tol
lit : quin apertè potiùs hom . 29. in
Mattheum fcribit , fpontè fua redire
non poſſe. cut adderet ( Sponte fua ) Gi
nec Divina voluntate poffent redire ?
Nec aliud agebat Theophylac. in c.
%. Matth. cùm teftatur dæmones quod
dam dogma inſtituere voluifle , de va
gatione animarum in hoc orbe ; cui
minimè fit allentiendum , quoniam ani
mæ corpore egreffæ jam certum habent
locum , & non oberrant vagæ , quibus
verbis negat fpiritus pro arbitrio šv za
xóoum ( in orbe ) ( lac loquitur ) anao
vârou ( vagari ) quoniam certis manſio
nibus ſtatim aſignantur ; impugnatenim
eu ndem errorem , quem Chryfoftomus ;
& uterque nobiſcum , ut docui , ſenſit.
Denique Septimius Tertull . etiam illud
Gentilium , de præventis immatura
morte , figmentum planè Poeticum , &
fortè Platonicum , rejicit, & docet , nec
illorum animas vagari , donec reliqua .
sio compleatur atatum . hancque ille li .
centiam Poetarum , cum magorum au
dacia , jactantium inanem fuam ani
mas eliciendi potentiam ; & cum info
mniorum fallacia , quæ Manes falſa ſo
liti immittere , comparans , meritd re
fellit . Verum & ipſe addit ', Dei virtu .
tem quaſdam animas revocaſſe in do
cumenta juris ſui . Sic ſcriptum ab eo
invenias extremo de Anima libro . Sic
ergo neque S. S. neque Patres , neque
ratio; fed fola temeritas , novandi ca
coethes , & vetuſtati detrahendi , Ca
tholiciſque convitiandi libido Adverſa
riis fuffragantur.
SECT. VII . SUMMARIUM .
i Dæmones non poffunt exhibere veras
defunctorum animas.
2 Superftitiofum eft , putare animas co
rum , qui morituri dexteram porre
xerint , apparituras . Periculofum
paciſci cum moriente , ut appareat .
Exemplum S. Lutgardis .
3 Exemplum Monachorum Zamoren
fium .
Ii 2 Sic
 252 DISQUISITIONUM MAGICARUM
I It 2. Concluſio , Magi nequeunt ope- qui cum invicem paciſcuntur , ut ( fi
S ra dæmonum veras defunctorum ani permittatur ) is , qui prior morietur
mas nobis oftendere : hæc eft fententia vivo appareat , eumque de fuo ftatu
Tertulliani , lib . de anima , cap . penul.
faciat certiorem . Scio id Deum pero
D. IGdori. lib. 8. Etymol . Chryfólt. & miffle aliquando , ut audiviſti de Mar
Auguft. quos citat& fequitur D.Thom . filio Ficino; & de S. Lutgarde legitur
1.P. 9. 117. a . 4. ad 2. Guil . Pariſ .lib. 2. vitæ ejus tomo 3. Surii, in Junio,
p . ult. de siniver. c . 24. Victor. de ma-
& apud Dominicanos Zamoranos ac
gia n . 17. & fusè docet nuperus Scri- cidiffe olim monacho cuidam . Is cum 3
ptor Alfonſus Mendoza Quodlib. Schoo quodam Minorita hoc pactum inierat ,
iaft. 9. 5. ratio eft , quia Sanctorum moritur Minorita , & poft dies aliquot
animæ in manu Dei funt, & ſoli Deo apparet ftipulatori menſas fernenti ; &
obediunt : damnatorum requit Diabo- ( ait ) fe expiatorium circumgeſtare
lus fipere egredi , ſine nutu Dei, fine ignem . Et ad cruciatus fui indicium ,
quo nec ipſe id poteſt : quod ipſum manum menſæ ligneæ craflæ impreffit,
etiam habet locum in iis , quæ ex eamque aliè admodum combuſlit. no
piantur . Ideò folint ipfi has vices !u .
tam hanc audivi ab oculatis ( ut aje
bire dæmores ; qui per mundum adhuc bant ) teftibus , fupereffe manus men
vagantur, & has animas amant men- fæ inuftæ , & ad perpetuam rei me
tiri , ut ex Porphyrio docuit Jambli- moriam parvulo clatro ferreo obtectam :
cus lib. de myſter. Ægyptior. Neque id & parrai in Chron. Dominicanorum
mirandum , cùm in Angelum quoque Frat. Anton. Senenſis , ut de re nihil
lucis ſe transfigurent , & in B. Virgi- fit dubitandum . Quando Deus redire
nem Deiparam , ut in Biturigibus Vic permittit , majoris boni id caufa per
biſcis , cùm illic degerem ſcio accidif-
mittit : ut plurimum Behemoth hanc
fe , imò & in ipfum Chriftum Domi- agit perfonam . Pactio ipſa vix fieri
num ; qualis Beat. Martino apparuit poteft , ut curiofitatis peccato vacet .
diabolus . præltat falutem ſuam ſemper cum pa
2 Ex his ſequitur primd , prorfus eſſe vore & ſpe operari . Eadem B. Lur
fuperftitiofum , quod ex quorundam gardis cum juſſit cuidam moniali , ut
delira opinione retulit Ananias * ani- li prior moreretur , eam viſeret , ad
mas eorum , quibus exſpirantibus dex- didit , ut primum diceret : Benedicia
teram porrexerint, & vicillim porre.. te , orationem Dominicam do Saluta.
Etam receperint, ipfis poft obitum ap tionem Angelicam , ne ( inquit ) dia
parituras . Nulla enini hujus rei vel bolus fuo more aliquod figmentum ad
ſcripto , vel non ſcripto Dei verbo , ducat. ) dict. I. 2. Si hoc illa fancta
nec hiftoriarum verarum narrationi- iam : illuminata metuebat : quantò ma
bus auctoritas huic opinioni admini- gis nos debemus inetuere Sequitur
culatur . eriam tertiò ex his , poffe facilius di.
Secundò fequitur non effe temerè iceroi variorum & multiformium fpe
imitandum , quod olim factum à non- trorum illufiones , quas dæmones ob
nullis , & quod Joan , Friburg. in Sum . jicere folent , de quibus nunc videa .
Conf.l. 1. tit. 11. q. 23. fecundùm ſe mus .
conlideratum , dicit non efle damnan
dum de peccato , non enim negant
D. Tho. & ipfe , & qui eos fequitur
Betzius in præcept. periculoſum elle ,
& tales ut plurimum le deludendos dæ
moni propinare & illi fubjacere con
minationi . Quiamat periculum , peribit
in co ; ided prudenter Cirvelus. lib. 3 .
de ſuperftit. cap. 11. reprehendit illos,
QUÆ
* lib. 3. de nat. demon .
 LIBRI II. QUÆS. XXVII . SECT. I. 253
Theophili , aliud Argivi, tertium
QUÆSTIO XXVII. Abydeni , quartum ejus , qui puta
bai naves omnes ele fuas, quintum
Taurominitanorum juvenum putar
De demonum apparitionibus , five de
Speetris , quæ demones nobis tium ſe pari naufragium , cum of
objiciunt. Jent Agrigenti in diverſorio.
7 ltem de hydrophobia .
SECTIO I. 8 Uritur bis morbis dextrè demon ,
fe immifcet frequens.
SUMMARIU M.
Uo præmittenda , varias eſſe illu.
Defionum cauſas , & varia dæmo
i Naturalia quædam habentur pro pc- num genera . Patet primum , quia muk
Eris. Ignes fatui, Inſula natiran- ta habentur pro fpectris , quæ natura
tes item filove , ligna putrida lu- lia luat, vel artificialia ; item quæ ſen . I
centia , Cicindela Indica , Ignes fuum vitio , aut imbecillitate vitiatæ
concurrentes O compulſantes, apud phanta Giæ calia videntur effe , cum non
Syrtim . Auditus deceptiones , E- lint qualia videntur . de fingulis , Pe
cho, hatua Memnonis , murus Me- trum Leloyherium , in pleriſque le
garenfis, caverna Britannica , D, cuti videamus . Naturalia ſunt, & de
Patricii antrum . Perfici montes . cipere tamen aptiflima , igoes illi fa-,
: 2 Artificialia , que pro Spectris , ut qui , de quibus egimus fuperius : item
aúróvata, fiatua Dedali , Archy- inſulæ natitantes: quales vidi apud D.
ix , Archimedis, Boetiiaquila voa Audomari fanum in Morinis complu .
lans , triremis ex argento , hydrax . res ; quales in Italia , & alibi cele.
lica , fi& titiæ fpe&trorum voces, Bo-brant veteres fcriptores ein lacu Va
nifacii VIII. conjugia his obienta, dimonis , Cecubo , & Reatino : ut
a Scotis de Pi&torum Gente vifto- ſunt etiam arbores , & Gilvæ radicitus
ria . Teſtudines cum candelis . Ab- evulſæ , & claſſis ſpeciem in mari præ.
deritanorum juvenum , Plauti fera bentes , tefte Plinio Seniore u : 1 ,
vuli . Cimonis Achenienſis , Man . ligna putrida nocte lucentia : ut ani
di. Tirannionis . Netanabi , qui malculum Indicum , de genere Cicin
pater Alexandri Magni. delarum , ſed majus , inftar ſcarabæi
3 Quale peccatum fit in fictione ſpe- quod etc toto corpore luceat , oculí
Etrorum , tamen maximè , qui pro corpuſculimo
4 Ex fenfuum vitio quædam habentur do ingentes , tantum fundunt lucis ,ut
prospeċtris , quæ non funt talia :de ad eam legere & ſcribere foleant . Co
cbriis Locus , Proverb. 23. 33. cplium vocant , micat luce quaterna
Oculorum morbi, ſuffufio ,halabol, rum ftellularum , quarum fi quis pin
arcuatus morbus , quibus ſui umbră guedine manus & faciem inungat , ar
femper obfervatur , alteratio oculo- dens & formidabile ſpectrum apparet .
rum ex inſpectione Solis . Sic Chicza pag . 2. Hiſt, Perua. cap. 30.
Ś Auditus vitia in hoc genere , Phreni- Item vapores variis formis conforma
tis , oge corybantiaſmos /pecies mora ti , quales illi, quos Sylla vidic hirco
bi imaginoſi . rum fimilitudine capitibus apud Ephe
6 Vitia ex guſtu , & odoratu , coryza , ſum concurrere x , & fimilia , quæ a
Polypus. Vitia ex phantaſie tripti- pud Syrtim majorem ex eadem caufa
ci lafione de iis , qui putant fibi Diodorus Siculus ſcribit contingere , y
adeffe tibicines , Exempla : unum digna lectu . Talia quoque ( li à vi
fu ,
1 lib. 1. de Spe & tris c. 6.7. 8. 9. 6. 95. u lib . 16. Nat, hift. 6.1 .
t Arift. de admir. audition . Tit. Li X Plutarc. in Sylla .
vius l . 9. Senec. l. 3. nat. qu . Plin. y lib. 3. Biblioth.
Jun. 1. 8. epift. 10. Senior. 2. Nat.bift.
 254 DISQUISITIONUM
fu , ad auditum lubet tranfire ) ſunt
admiranda guædam fonorum , ut E.
chus in locis diverſis , quæ & notavi.
mus Commentar. in Senecæ tragædias ,
decipere nonnullos teftatur Cardanus
lib . 18.deſubtil. item ſonus ftatuæ Me-
mnonis , de qua eodem opere egimus ;
& muri Megarenſis , de quo in Articis
Pauſanias ; & caverna Britannica , de
qua Clemens Alexan. 1. 6. Strom . fors
an D. Patritii antrum ? item prælii ac
victoriæ voces , apud tres Perſicos mon
tes , de quibus idem Clemens. Mirifi-
ci quoque interdum ſoni nati ex uteri-
nis ſuffocationibus , imperitis medicis
imponunt quando ( ait Corn . Gemma
lib . 1. Coſmocrit. c. 7. ) d venenato
Spiritu inflara arteriæ , didu &tæque in
amplitudinem fecundum longitudinem
contrahuntur : unde neceffe fit aliquan-
do mulierem ftrangulari : unde vo-
ses mirandas ex imis viſceribus exaudio
ri, nunc velut ranarum coaxatus , nunc
ſerpentum ſibilos , nunc crocitus corvo-
rum , gallorum cucurritus , latratus ca-
num , c. quæ tamen pro viarum og
crumpentis ſpiritus proportione cafus ef-
fingit . )
2 Ut naturalia fic & artificialia quan-
doque decipiunt, & pro fpectris haben-
tur : ut erant autómara ( automata ) ,
Dædali , de quibus Ariſtoteles libr. 1.
de anima , cô lib . 1. Politic. & alia
Archimedis , Archytæ ac Boetii , de
quibus ſuperius a &tum : & noftris tem-
poribus oblata Carolo V. Aquila ænea ,
volans per aerem : & Pariliis , trire-
mis argentea , quam remiges , ejufdem
materiæ , & impellebant, & ' Gítebant
& retroagebant. Ut erant etiam Hy-
dreulica veterum , & hodie in hortis
Efenfibus Tiburi admiranda , de qui-
bus Claudianus ;
Intonat erranti digito , pedibuſque
trabali
Vedte laborantes in carmina concitat une
das .
Et de quibus jam exſtant Heronis
libri . Ut ſunt artificiofa fpectra , quo-
rum modum docent Cardanus libr. de
Varietat, rerum. & Baptiſta. Porta lib .
* Sic correxit Leloyer. Pro penituſque.
z in Hym , Mercur.
MAGICARUM
de magia naturali , quanquam verè in
his omnibus , rerum quibus utuntur
natura ad artificium adfert vim maxi
mam : ut & in naturalibus illis prio
ribus , fæpè accedir artificioſa homi
num applicatio . Sed ad hanc claffem
magis propriè pertinent artificiofæ vo
ces quorundam ; quibus cùm fint præ
fentes , voces fimulant abfentium , vel
cùm ore loquantur , ex ventre verba
videntur proferre, ficque voces dæmo
num vel Angelorum mentiuntur : I.
tem qui per cubos noctu loquentes , An
gelorun velanimarum voces fimulant;
quale quid de Bonifacio octavo circum
fertur apud Nauclerum , Maſſeum , &
alios . Item qui fimulant ſe animas ma
ritorum defunctorum , & fic fuadent
viduis , ut fibi nubant. novi, qui hoc
Lovanii factitarat: & de alio qui An
degavi, narrat Leloyerius cap . 7. Sic
apud Boetium Scotiæ Rex Kennethus ,
Pictos, à quibus erat victus , vicit :
>
Noctu ad Principes exercitus fui dor.
mientes , immiſit fervosindutos ſquam
mis lucentibus , & manu tenentes ha
ftas ex ramis putridis noctu lucere fo
litis ; qui illos ad pugnam fortiter in
eundam hortarentur : fe à Deo miffos
Victoriæ ſponſores . Angelos illi cre
didere , & animosè Pictos aggreffi , ad
internecionem cæciderunt. Sic nonnul
li uſi cancris vel teſtudinibus , iiſque
cum candelulis affixis , in cæmiteriis
non ſemel ignitorum fpectrorum fpe
ciem præbuere. quare nonnulli fulpi.
cantur ab Hornero z teſtudini tributum
nomen armaturæ fallacisinnauoins axua.
Sic etiam Abderitani juvenes , cum
ſpectrorum fchema , conati funt De
mocritum terrere , ut narrat Lucianus
in philopſeude . Sunt in recentiorum
libris , ut Bocatii Decamerone , & fi
milibus exempla plurima, fed me ma.
gis capiunt antiqua. in fabulis tale quid
comminiſcitur Moſtellariæ Plauti fer
vulus , tale quid narrat Æſchynes ora
tur a , à Cimone Athenienſi' factum ,
qui fe Scamandrum finxit , ut vitiaret
CaHirrhoen : tale quid narrat Jofeph .
6 factitatum à Mundo , ut deciperet
Pauli
a epift. 10 .
b lib. 18. antiq. 6. 4 .
 LIBRI II. QUÆS. XXVII
XXVII .. SECT. I. 255
Paulinam , fingente ſe Anubim : tale folum manibus apprehendunt , aut con
quid à Tyranno Sacerdote idolorum ex . currentibus montibus fibi videntur inclue
cogitatum , qui mentiebacur Saturnum, di . Murmur in auribus , tanquam ma
ut libere matronas nobiles måchare- ris fluctuantis fragor o refonantia flu
tur ; nos docet Ruffinus c , & memi- Etu littora . Canes ſi viderint , leones
nit ejuſdem facinioris D. Cyrillus A- arbitrantur , ego fugiunt. Alii riſu folo
lexand. contra J ulianum lib.7. vuntur incondito , alii inconſolabili me
Et Nectanabus Ægyptius Magus fe røre deplorant , alii cernunt irrationabi
in Jovis Hammonis effigiem transfor. les pavores , vigilantes fomniant , dor
mans , Olympiadem Philippi uxorem micntes litigant. ) idem , terribilia nem
decepit , & adulterino concubitu Ale. Pe viſa apparere ebriis , Plinius prior
xandrum Magnum genuit : unde illi affirmarat e . Depravat , more fuæ fe
orta opinio de Jove parente. narrat Jo- Atæ , Lavatherus S. S. dum fic vult in
ſephus Gorionides libr. 2. Hiftor. Ju- telligendum illud Salomonis f , ebrie
daic. 6. & laudat auctores , Ægyptio- tatem diffuadentis : Oculi tui videbunt.
rum Sapientes , Ticum Romanum , extraneas , ocor tuum loquetur perver
Strabonem Cappadocem , & Nicolaum fa . Extraneas , ait ille viſiones &
Damafcenum . apparitiones admirandas , qua in re
3 In his fi &tionibus , cum ftuprum ac- ductorem habuit Pagninum : qui cum
cedit, peccatum gravius eft , quàm in Paraphraſte Chald. videtur fic accepif
ſtrupro fimplici , & gravius puniendum : fe nini Zarot , quali vim neutri ha
cum furti caufa fit , puniendum pæna beret , & fignificaret extranea , h . e.
directariorum l. ſaccularii. D. de ex res extraneas : quod licet non difplia
traordo crimin. Si nihil aliud quam me cuerit Janſenio , probum tamen non
tus incutitur , pro periculi magnitudi- eft. Feminino enim ſenſu accipiendum
ne , res æftimanda : ex genere ſuo & quidem non de rebus , fed de mu
puto mortale peccatum : & poena eft lieribus . Senfus enim , quem D. Hiero
arbitraria , fuſtigationis putà : & fi nym. & Beda fecuti , vinum concupi
mors ſecuta , exilii perpetui, argum . lib. fcendi alienas eſſe cauſam . ided Septua
4. I. cum quidam . D. ad leg . Cornel. ginta , ut ambiguitatem hanc tolle
de ficar. l. infiniti. I. cum coD. de furs. rent , fingulari numero vertere crno
7. penult. 5. ultim . d l. ultim . D.de rebus , alienam , ſeu extraneam : quam
extraord, crimin, voluere poſtiglof. in l. vocem nec S. S. nec Patres Gimpliciter
fi quis aliquid D. de pæn. Licinius pofitam , de alia re , quam de mulie
Ruff. in comparat. legum Mofis Ju- re ſeuſcorto accipiunt , ut eodem capit.
riſconſ, Leloyer. fupra fol. 173. nec pauld antè : puteus profundus aliena ,
puto idoneam excuſacionis caufam a. ut ibi explicantSalonnius , Beda , Hie
morem præbere , nec tutum fatis ef- ron . & alii. Oculorum fuffufio facit vi
fe conf. ior . Oldradi , optimi aliàs con- deri volitantes ante oculos quaſi mu
Gliarii . fcas vel ſaltitantes formicas , ut non fi
4. Senfuum alterationem vitiumque , ne ftudiorum incommodo , à multis
fallo viforum , vel alio fenfu perceptor jam annis experior. Abenzoar libr. T.
rum ſpēërorum , caufam non rarain cap. 1. tract. 8. meminit morbidicti ha
efle , docet idem Leloyerius cap. 8. lahol , quo quiaffecti , ſingula putantſe
exemplo ebriorum , de quibus optimè videre gemina . Arcuatis cuncta appa
D. Amb. d , Hinc ( ait ) vaka ima- rent lutea. Refert Ariſtoteles de quo
gines ebriis incerti viſus , inftabilis dam , qui ſuammet imaginem live fie
greffus ; umbras tranfiliunt fæpè , ficut mulachrum in aere fibi , quali ia
foveas, nutat bis sum facie terra , ſubi fpeculo , propter oculoruni vitium ,
to erigi ay inclinari videtur quafi femper obverfari exiftimabat. idem te
vertatur , timentes in faciem ruunt, in ftatur , eum qui diu in folem oculos
inten
d l. de Helia do jeju . 6. 16. f Prov . 13. v. 33.
e lib. 14. 6. 22 .
 ONUM
256 DISQUISITI
intenderit , & oculo alio celeriter 'aver-
terit , primo ei cuncta iri viſa gilva ,
mox rubea , & tandem nigra , donec
s alteratio illa vifus recedat. Auditus et.
iam laſus decipere conſuevit , ut fit in
iis , qui morbum imaginofum ( fic vo- Expula belleboro morbum , bilemque
cant ) patiuntur. cujus ægritudinis vi
ri doái duas liatuunt ſpecies , unam no. Et redit ad sefe , Pol me occidiftis
tiorem , cui nomen qevírus , ( Phreni
tis ) quando phantafmata objiciuntur
animo , viſili imagine : de qua fpecie
Cornelius Celſus , & Cælius Aurelia,
nus conſulendi , & pertinet ea ad phan
taliæ vitium ; altera fpecies eſt xopular
Tigo uós ( corybantia mus ,) qui viſui tol.
lit fomnum , auribus indit vitium , quo
fibi audire tinnitus & fonitus videntur ,
de hoc Varro , in Prometheo Satyra ,
Leviſomna mens ſonorinas imagines
Adfatur , non umbrantur fomno pupu-
le
6 Guftus quoque vitiatus ægros mirė
decipit , ut & odoratus , Polypo , Gra-
vedine , feu xopusa ( Coryza , ) & mi-
ro illo catarrho , qui regnabat in Ca-
fella . 1981. & multos abfumebat, læ-
ſus . Verùm crebrior & major deceptio
manat à phantaſiæ corruptela , qua a.
liquando conjuncta elt cum Phrenitide ,
( & fic vocatur ca quæ cum febri vehe-
menti eft , ) aliquando cuni Mania ( hæc
febris expers elt , & diuturnior , ) ali
quando levicula tantum elt febris , nec
ad Phrepitim fufficiens ļ . Theophi-
lus medicus cætera prudens , opinaba-
tur cum febriret , prope lectulum tro
bicines & cornicines affiftere , & con-
tinuè auribus ejus cantum inſonare :
idque , jam ſanus accidiſſe ſibi perti-
Daciter contendebat . Sed huic iſta
tædio erant : alteri cuidam volupta-
ti . Sic enim Horatius , Epiftol. ad
Florum .
--- Fuit haud ignobilis Argis ,
Qui ſe credebat miros audire eragados ,
In vacuo lætus feſor, plauforque thea
tro :
Cetera qui vita fervaret munia recto
More , 'bonus fanè vicinus , amabilis
hofpes ,
Comis in uxorem , pollet qui ignofcere
ſervis.
& wide Cel. I. 3. 6. 18.
MAGICARUM
Et ſigno leſo non in ſanire lagene .
Pojet qui -tupem o puteum vitare pas
tentem :
Hic ubi.cognaiorum opibus curiſque te
meraco ,
amici ,
Non fervaftis, ait , cui fic extorta vo
luptas ,
E: dempeus per vim mentis gratifimus
error .
Abydi limile quid contigiſſe narrat
Aristoteles in lib . de admirand . audi
tion. Hanc in væfania falſæ_opinionis
voluptatem , de quodam Thrafyllo ,
putante naves omnes , quæ ad Pyræum
appellerent , ſuas elle : fusè celtaiur Æ
lianus lib. 4. variar. bift. Sed ad ſpectra
redeamus imaginaria : Haud fcio an
quid rarius eo acciderit , quod à Ti.
mæo Locro commemoratum. Agrigenti
domusfuis, cui cognomen Techon , ( triremi)
ab eveniu tali,Adoleſcentes aliquor ( Tau
rominicani ) illic convenientes conviri
um hilarius agitabant . Mox uti aſo.
let , cùm incaluiſent vehementiis , ita
decufi mente funt om ita externasi , ut
in triremi ſe opinarentur conſtitutos , ma
rique altius undabundo hyemen ingrue
re atrocem . Proinde , velut naufra
gium veriti , tanquam egeftis , quæ in
tus forent , navigium facturilevius , va
ja omnia , quicquid mero fervidis
occurrebat , in viam , feu in nare , fe
ftinantius jactare adorti funt , accurren .
tibus hinc inde qui projella diriperent .
Inſequenti die ubi adfuere Magiftratus
faétum arguentes , cùm illic necdum ſa
tis édormiſſent : reſpondere , ſe metu
mortis preoptalle , quæ in navi forens
diſperdere , quam flactibus devorari .
Admirantibus mentis ftuporem univer
fis , qui inter eos videbatur natu gran
dior: Ego , o viri Tritones , pre formie
dine infra thalamos me conjiciens in imo
jacui . Cùmque amplius delirare ani
madverterentur, dimittuntur ab igno
ſcente magiſtratu , commoniti modo gra
vius, cavérent in reliquum invitationem
ejuſmodi brutalem . At illi , zelve gra .
tiam
h Galen. b. de differ, Symp. c. 3.
 LIBRI ' IL QUÆST . XXVII. SECT . I. 257
tiam fatentes : Si inquiunt , Jervati ex 14 De Lucifugis .'
sam procellofis undis portum fuerimus 15 Afmoodæus.locus Gen.31. v. 24. varii
affecuti , inier marinos Deos vobis ( o errores Trithemii in his refntaii.
Tritones ') ut fervatoribus in parraſta . 16 Nomina Græcorum , Hebreorum
tuas ſurrigemus . ( Sic Cælius Rhodig. Latinorum , Hiſpanorum ; Gallo
fed ex Achenco i . rum , Italorum , c .
7 Hydrophobiaquam fugiunt , ed quod 17 De Hecate , & * Empuſa , de Pluto
putant ſe in illa videre canem quo ad ne feu Orco , en Pluto o Serapi ,
morſi fuere k . Mammona , Charon , Cerberus
8 Solet autem Diabolus hiſce natura- 18 Lu &tatores demones , ut Temefius.
libus morbis fæpè fe adjungere , & 19 Alaſtor qui ego exterminans , Nem
hominum proclivitate abuti ; Serpit meſis .
hoc malum Diaboli ( ait D. Augulti- 20 Locus Apoco explicaçus od depravaa
nus 1 : ) per omnes aditus ſenſuales tione ſervatus , contra Bezam
dat fe figuris , Accommodat je colori Apoc. 9. v.
bus , adheret Jonis , odaribus fe fub . 21 Primafií o Ansberti error .
jicit , infundit ſe ſaporibus qui- 22 De Satyris y Fauno, varia eorum
bufdam nebulis implet omnes meatus. in S. Scriptura nomina , onoſceli
intelligentie , aliquando crudeliter tor . des, piloſi , ſirenes, onocentauri, la
quens dolore ec metu , aliquando jo mia , come alia hujufmodi..
cose · diftrahens , vel fubjannars 1.4 • 23 Eorum tripudia .
dicris , 24 Locus Pſal. 90. v . 5. 6. de dæmonio
meridiano . Refelluntur Novatores ,
SECT . II. SUMMARIUM . 25 Demon meridianus , demon de
ferti, pro ferociori , idem . O cur ,
1 Varia demonuna genera , Species 3 demones defertis gaudent .
ac ſtudia . 26 Locus Job 1. v. 19 .
2 Terreſtres vocantur , fere , feu canes . 27 Demon in meridie ferocior O impor
3 Lubenter vexant initia Religioforum tunior .
conventuum , 28 Pan demon meridianus .
4 Ut D. Antonii , D. Simeonis , S. 29 De Ruſia demone meridiano.
Norberti , Soc Jefu vivo adhuc B. 30 Cum invadente pefte cernuntur / pe
Ignatio , & ejus virtute precum cef Etra dæmonum , ut fub Juftiniano .
fantibus terriculamentis .
31 Confatenfe Spectrum in India .
5 Diſputatio de ſpeciebus Demonum 32 De Empuſa donoſcelide feu ono
cã diſtinctio . Trithemio propoſi. centauro
ta difcuffa , explicaiaque fufifa 33 De nocturnis demonibus do Lucifugis.
fome, 34 Locus Senecæ in Oedipo .
6 De igneis : an fint ? Auguftini locus. 25 Locus Gen. 33.v.24 .
7 De acreis , qua illorum natura . 36 De Lilith . De incubo .
8 De terreftribus , de varie species is 37 Et locus Hymni Ambroſiani.
ftorum Studia .
" 38 Dc Pane , cur Inuus di&tus .
9 Helequini familia.locus Pet. Ble- 39 Locus Caliani explicatur:
fenfis . De aquaticis, varia horum 40 Nulli demonum amant bomines ,
ſtudia o apparni ones . mnes odere ,
10 De Jubterraneis : Species ayo Judia 41 De Ephialte morbo , de Mare , Jes
iſtorum .
coquemare , Eurynomus, Sphinx :
11 De Sibilla Nurſina rare quadam fac o quid Harpya . Gorgones. Syren
bala .
nes , Eumenides feu pana . Nym .
12 Dominicus Mirabellius . pharum omnia genera , quos imor
13 Thefaurici dæmones . Mammon . bos hujufmodi dæmones inferant
Kk gui з
i lihendus l.2. cap . 1. Cælius lib. 5. c. 3. deAntholog. Epigram . Graco 1.7,
17. A. Licap. 2. Paxl. Ægynetatib. i lib . 18. 99.
 285 DISQUISITIONUM MAGICARUM
qui Nymphati, ceriti , attoniti , só Eros Anteros , Montani virun .
pavidi, vexati vano metu . culi in fodinis ,
42 Nutricuña mormolycia , Acco ,Alphio 66 Demones metallici .
10, Mormo.Gello o Gilo diverſa . 68 Combali Demones non funt animan .
43 Nicephori locus notatus , Lamia tia contra Georg. Vallam .
quid . 69 Theophraſtri Paracelfi hærefis de
44 Seriges , Laftrigones. Aluen. quatuor hominum Speciebus confu
45 D. Hicronymi locus explicatus. tata .
46 Pilofus fca Zahir. cur templis Gen- 79 Demonum thefauros cuſtodientium
tilium affixe Species leonina .
Spectra . Fugarunt Cabaden Per
47 Variæ forma animalium , in quibus faram Regem . Thefaurus Bafileen
Diabolus apparet .
47 Beelzebub. No&tua Athenienſis. 71 Cur fi&ta fabula cuſtodis aureorum
49 Serpens Epidaurius .Mire appari malorum , et aurei velleris , in
sionesfacta cuidam converfo in Fran thefauris cur foliti poni ferpentes
cia .
rei . Magus tbe faurum quærens op
go De Spe& tris acierum , caftrorumque mi
preffus .
litarium : que oblata , S. Norberto .
S.Gutblaco , Monacho Limpurgico . Upt enim dæmonum , ut variæ ope .
si Leloyherii fententia improbata . Syari
rationes atque libidines , fic & va i
52 Dué viſe propè Montenakum acies . ria genera , quod fecundo loco nobis
53 Duo armigeri temerè ad videndum erat notatum . Omnes quidem immun
propius accelere .
di, & mali , hominibuſque funt infe
54 Miles Rhenanus à talibus Jerofoly . Iti , ut por Chrylippum , & Plutar
mam veetus redux .
chum , & Philonem , rectè contra Jam
55 Ante Naclam Poloni propter Qua- blichum Porphyriusm & eo melius Mi
dragefima jejunium violatum pe- nutius in Ottavio , eos tamen à loco
Stris decepti cladem accepere .
Marcus apud Pfellum n dividit in ſex
56 Familia Hellequini. genera , ut eo prior fecerat Orpheus ,
57 Quoufque fe vis talium militum por- fcribens ad Muſeum :
rigat .
δαίμονας ουρανίες , και ηeίες και ενυδρύας και
58 Spe &tra matronarum dy puellarum Bovaus , dj izox Boviss.
varia . Rufiana matrona . Sibylla Dæmones coeleites , aereos , aqueos ,
albe , Domine notturna . Domino terreſtres , & fubterrancos ſeu Suma
bona Regina Abundia . Fatales nos .
Nymphe , Melufina ,Alcina . Mor Apud Eufebium . lib. 4. de demon
ftratione ipſe Apollo fic canit ,
59 Spectra gigantan denunciantia pe Π μεν ετοχθονίοις , το δ ' ουρανίοις , πι
Nem , bellum fimilia . od Pabpus
60 Spe &tra folita certis locis turbas dare, Αυτοϊσιν βασιλεύσι και ηΐρος υγροπόροιο
vexationes exhibere , ut Theme Ηδε θαλασσάμους και υποχθονίοισιν άπασι .
fous damon , ali palim , citan Πάντα γαρ ενδέχεται φύσεως μεσώμασια
iur nomina loca . vde .
61 An con du &tam dom um pro pte rea li • Par tim terreftribus , partim cæleſti
ceat relinquere ? bus , interdum atheris ipfis Regibus ,
da Que vera caufa bujuſmodi inquic aeris humida permeantis, o "mari
casionum exemplis offenfum . nis , do ſubterraneis omnibus . Omnia
3 63 Quo paéto Spiritus poffuntlaxum vel enim capiuntur nature plenitudine bo
lapidem jacere ? rum . ) Celeſtes autem vocać æthe
44 Spe&tra famulantia in Boruffia Kol- reos , live igncos , ut appellat Mar
iri çen Koboldi , Sueorum Trulli . cus . Aercos etiam Plato P agnovit
65 Gutelkens , Robautelkcos . Magices inventionem illis tribuens ,
Ter
m lib. de abftinen, animal, A de dan . Naturg. p in Phadro.
 LIBRI II. QUÆST.
2 Terreſtres Chaldæi cum Zoroaſtre ( ut
Pfellus exponit ) vocant Feras, feu com
nes terreſtres , in Zoroaſtris enim ma.
gicis ſcriptum legimus Eto yoip ayyor
Orpes Poves orxioso in Tuum enim vas bee
fie terre incolent. ad quæ Pfellus ,bet
ftiæ terræ ſunt trei gyün nanodépuevos Auk
kcoves, qui circa terram oberrant , Demones
cujus interpretationem magis probo ,
quam Plethonis , dúras iy xvasara vermes
Og omnis generis reprilia viliora . Idem
magus poltea fubdit , '2x di ape xóa w
γαύης θρώσκωσ ' άππ'αληθές Σήμα βροτώ άν-
del 2Dóvis xúves derxvuüres , Ceriè ex ter-
ra Jinibus prodeunt canes terreſtres ,
nunquam fignum verum homini moria.
li demonſtrantes : quos Plethon vult
apparere ſolitos canina vel alia foeda
ſpecie iis , qui facris initiantur . Quod
licet Zoroafter acceperit de facris ma-
gicis , verum tamen eſt etiam , fole:
re his fpe &tris verfari eciam illos , qui
3 pravitate vitæ dereli&ta religioſo cui-
piam Ordini ſe addicunt : quod ip-
fum Leloyherius a confirmat teftimo-
nio Hæbreorum in opere , quod in-
4 ſcribunt Holam Rabba : Idem Atha
nafius de D. Antonio in ejus vita , &
fimilia ferè narrans de S.Simone Tre-
virenfi Evervvinus Abbas apud Su-
rium 1. Junii , & alia leguntur in vi.
ta S. Norberti , de dæmone vexante
initia fanctæ plantationis Præmonftra-
tenſium ( Surius Junii 6. vitæ illius
cap. 19. 26. 27:) Ego poffum con-
firmare , eò quod verè accidit , ini.
tio fermè noftræ Societatis , inſtituto
Collegio à P. noſtro Igoatio Laureti :
& ciº Præfecto Rectore , P. Oliverio
Manareo , qui etiamnum fupereft, &
à quo , ut rem veriſſimam accepi ,
quod fubdam : Anno 1555. maligni
ſpiritus modd unum , modd alium
locum magno ſtrepitu infeſtantes ,
pleriſque in quibus nonnulli Religio.
fi inſtituti tyrones erant mirum 9
quantum moleſtiæ , & inquietis ad-
ferrent : Etiam claro die apparebant
variis_figuris . Uni dæmon in in for-
for
ma Æthiopis apparuit : & multis il-
lecebris atque perſuafionibus verbo-
rum conatus fuit à Religioſo inſtitu-
9 lib. 2. Spect. c . I.
XXVI. SECT . II. 259
to illum avertere : quod cum irrito
labore ſe facere videret , abiit inhala
to diro admodum & virulento foetore,
qui toto illo die perduravit . Alteri fe
conſpicuum præbens effigie D. Pauli
adhortabatur ad facram Epiſtolarum
fuarum lectionem atque ftudium , ut
hoc fpecioſo colore eum ab humanio .
rum litterarum cura abduceret , ficque
per inobedicatiam è religione expelle
ret: quod & perfecit . Ipfi Oliverio in
atri & ingentis moloffi fpecie obvius ,
in cumque incliens , ad terram fere ad
fixit . Oraatibus ut cogitationem
diverteret , aut abrumperet: inſtar cat
ci obmurmurantis fefe adjunxit non ſe
mel , fcabellumque , cui innitebantur ,
quatiebat, pullabatque . Nec lectis quies,
nec menfæ refe&tio , line infeſtatione
concedebatur . Crebro varii catelli á
quieſcentibus le& ulum aſcendere , &
tegmina ſubire ſentiebantur : quee res
multos formidine plenos & fomno pri
vabat, & ftratis expellebat. Prandens
quidam , inviſi holiis pugno in latere
fam acriter percuffus fuit , ut confeftim
expalluerit , & ferè retrorfum à fcamno
dejectus ceciderit . Subditorum moleftia,
bono Rectori permolefta erat , tenta
vit Eccleſiaſtica remedia , quæ oportu
na occurrebant ; Miffarum , precum ,
exorciſmorum , la tralis aquæ , fancta
rum Reliquiarum , & id genus alia :
His tamen Deus malum pland tolli
noluit. Quare ad communem Patrem ,
B. Ignatium Oliverius recurrit , preces
ejus & opem in hac moleftia petit .
Ignatius qua erat animi demiſſione
ad patientiam cohortatur per litteras ,
& ad ea remedia , quibus Eccleſia in
fimilibus uti conſuevit . Hæc , inquam ,
Oliverius per litteras , omnia jam á
nobis curata , tentataque : ſed durac
malum , & glifcit. Quibus acceptis lit
teris reſpondit P. Ignatius; confidite in
Domino , o in bonitate ejus , ipfe vos
liberabit' : ego ferid pro vobis orabo .
Accepras litteras Rector in corona Pa
trum Frairumque legit , qui tum for
tè congregati : & mirum di&tu , è ve
ftigio illa ſpectrorum & phantaſmatum
infeftatio aded conquievit ; ut nihil
Kk 2 hujuſa
 .
260 DISQUISITIONUM MAGICARUM
hujuſmodi Laureti poſtea fuerit audi- ud fuum unde venerant locum evane foen
tum , nihil viſum . ' Nimirum ſcriptis tes redeunt . ) Divi Auguſtini locus eſt
litteris pofterioribus optimus Pater pro capite tertio , negat tantum D. Augu- 6
filiis orare cæpit , & interea , dum ftinus dæmones habitare in cælo , un
Roma Lauretum litteræ perferuntur', de excederunt , & in firmamento : de
exoravit . Hos ergo Zoroaſter vocat cas ignis fphæra nihil addit , ided ad pri
nes terreſtres , canes vel propter for. mum hoc genus probandum non per
mam aſſumptam , ut Pletho ; vel ut tinent ejus verba , Quod attinet ad
Prellus, quia animarum carnifices funt; Apuleium ille fallebatur , quia dæmo
Torreſtres verò , ut ait idem , quia ex nibus ignita corpora verè tribuebat .
cælo deciderunt , & circa terram vo- Ariltoteli denique illa animalia non
lutantur . iy xúrás mir rétoç mare , as funt dæmones , fed infecta quædam
Topwpis w fugav. Zboviss dé išspars ' 7 volatilia ephemera , in fornacibus Cy
πυκότας και καλοδεμένες περί την γην . Sic priis reperiri folita . Si demones ifta
ille in Chaldaicis oraculis . putavit Apuleius , quomodo cenſuiſ
Verùm quia quod Plellus five Mar- let illa cum igne extingui ; aut cum
cus breviter , id de dæmonuin generi. igne oriri ; qui dæmones immortales
bus ab eorun habitatione deductis Tri- eile , & morti non obnoxios ex fe
S themius multò copiofiùs, fcripfit: ejus ctæ ſuæ decretis arbitrabatur ? fortè
verba ex libro Queſtionum ad Maximil. hoc volebat incenſo igne incipere illic
Cæfarem , quaft. s. non pigebit adſcri- in Hammis dæmones tali forma cerni ,
bere , multis additis , quæ ad explica. & extincta fiamma apparere define
tionem dilquifitionemque magicam per- re ? Sed pergit : Nulla ſunt eis cum
> tinere judicabo . Sicuri dæmones ( in- maleficis confortia , quoniam cum de
quit ) in poteftate acumineque fubiili- morentur in igne, propter fubtilitatem
jaris ab invicem differunt ; illa malefi- ſuam non polunt corpus großum five
carum quoque poteftas non eft in omni. aercum inducere . ) . Vana ratio . Si
bus una , led in fingulis : prout demo nulla eſt ſphæra ignis, ut multi arbi
nibus concurrunt natura ſubiilioribus vel .trantur totum hoc corruit figmen
groſioribus diverſa . Multa enim funt tum ; fi qua eft talis Sphæra , non
genera demon um , certis inter ſe gra. dum hinc ſequitur dæmones tales non
dibus diflant , ratione locorum in quem habere commercia cum maleficis , quia
cadentes à principia funt derruſi , dæmones omnis corporis proprii ſunt
Primum quidem genus dæmonum apo expertes , utpote ſubſtantize merè fpi.
pellatur igneum : quod circa ſuperiorem rituales ; quæ nec terreæ , nec ignex ,
pervagatur aerem , nec unquam ante nec aerex corporeæ groſſitiei conſimi.
judicii diem ad inferiora demergitur : les ſunt. & pofiunt ignei ifti , non
Sed continuo fub regionibus permanen- minus quàm aerei , corpus alienum
tes ſublunaribus , nullum habent cum invadere & allumere . Quare vel illi
hominibus in , terra commercium ; Quod quoque cum maleficis ineunt com
verò ſubluna permaneant , Sanétus quo- mercia , vel hujus rei alia queren
que teftatur Augufiinus,in opere , de da eft ratio , quam nondum invenire
Agone Chriſtiano , fic dicens , Demo- potui . Et quid necelſe hos in igne
nes non habitant in cælo , ubi sol ou um illum carcerem extra infernum
Hellæ ſunt , fed omnes ſubregione luna , qui in terræ centro, includere : quali
ri verſantur . Hinc motus opinor Apua pænam fuam , ubicunque funt , non
lejus dixit , animalia eße ignita , pro- circumgeſent .
pterea quod . Arifto:eles confirmavit , in Hoc ergo dæmonum genus ego
fornacibus ardentibus quadam animalia crediderim fictitium , & ab Orphæo
parvula Sæpius viſa policalle pennulis cæleſte vocatum , quia puiabat in cæ
:
tur in igne , quoviam cum igne oriuntur , eo quod in aeris regione fuperiore
cum codem igne exftinguuntur , o manſerit .
Sески
 LIBRI II. QUÆS..
QUÆS XXVII
XXVII.. SECT. II. 261

Secundum genus aereum dicitur , quod quamdiu verſus cælum Sole Splendente
in aere errans nobis propinquo commo- irreverberatis oculis continuarerint ob
ratur . Hi quidem pollunt ad inferiora tutus. Sed nefcio an in aere cauſetur
defcendere, ou affumptis de craffiore objectum ex confiftentia reali: vel cer
aere corporibus , quandoque hominibus te oculorum motus interclufus repreſen
apparere. Aera permittente Deo ſæpiùs ter imagines falſas : non fine detrimen
turbant , tonitrua o tempeftates conci- to fenfus tamen levi premiſſorum accepi
tant , domnes fimul in perniciem bue experimentum . Verè experimentum fal.
mani generis conſpirant . More homi- lax , nequam , & graviore dignum detri
num affe&tionibus moventur paflionum , mento. cujus mater curioſitas,pater igno
fuperbia maximè , invidia , tangun- rantia. illuſio ſenſus fuit , ut videre vide
turque perturbationibus continuis , creris tibi , quod in rerum natura viſibile
nec folido veſtiuntur corpore , nec uno non exiſtit.vel pueri advertant, ſolarem
confiftunt loco , nec unam omnes for. fplendorem ſic oculos præftrinxiffe .
mam habent : fed plurimas , caſque Tertium genus dæmonum terreſtrium
Sapiùs mutant , fecundùm varietatem dicimus , quos prolapfos de celo in ter
affectionum , quibus vel occurrunt ma ram , pro ſuis demeritis minimè dubi
leficarum carminibus evocati , vel im- tamus Catholici neque de aeriis , ed
pulſi perturbatione ad nocendum . ) delapſos de cælo pro ſuis demeritis
Notandus hic quoque error & fu- fas libi ducunt dubitare . De his Jan
giendus , dæmonibus ulla omnind eſſe Stiflimus Præful Martyr Chrifti
propria vel adnata corpora , aut ulla Theophorus quondam Ignatius , in epi
viabili forma oculis humanis corporeis ſola quadam ita ſcriplic ad Ephefios:
præditos eſſe : conſpici tantum poſſunt nihil melius eft, quàm pacem habere
in forma corporis extrinfecus formati , in qua omne telum evacuatur aereorum
vel cadaveris aſſunipri. Pergit. fimul & terreftrium ſpirituum . ) Vi
Habent enin violentum omninò go fum des B. Ignatium ; igneos illos non
riofum morem perturbationibus plenum , agnoſcere ; & aquaticos (ut arbitror )
unde vehementer malefacti perturba- fub terreftribus comprehendere . De
si repentinas plurimum machinantur in- his terreſtribus nonnulla jam diximus:
fidias, o dum fuas agunt incurſiones, addit quædam fufius poſt illuftranda
partim latere volunt , partim inferuni Trithemius ; Ex his autem dæmonibus
violentiam . Malefica horum demonum alii verfantur in filvis atque nemori
operatione fuffult & , tanıò funt ad ma- bus: qui venatoribus ponunt inſidias :
leficandum potentiores , quantò ſuperior alii verò arulis deguntin campis , qui
rem ex corum ordine concurrentem fue- noéte aberrare faciunt'itinerantes; non
ring affecutæ ) Hæc omnia vera credi- nulli demorantur in locis abditis atque
derim ". In Vita D. Antonii D. Alha- cavernis : reliqui cæteris minus furioſi
naſius aerem plenum effe dixit, démonie ac perturbati , demorari cum hominibus
bus: quod Mercurius ante dixerat, Ter. in obfcuro delectantur . ) Huc pertinent
maxinaus : nullam videlicet mundi par omnes illæ ſpecies , quas paulò poft
tem dæmonum præfentia deftitutam . (Hoc per numeros quatuordecim , ex variis
de ſublunari mundo intelligendum , alio- Scriptoribus adducam , ut Faunus, qui
quin falſum eſſe docet D.Auguftin. d . & fatuus & Fatuellus dictus , & Sa
cap. de agone Chriſtiano : & fic accipe, tyri , qui etiam Foni , & Onoſcelides
quod fubdit: S. quoque Praful Ambr. de quibus Sozomenus lib. 8. cap. 6.
dixit : Plenus et mundus ſanctarum rire ubi meminit Gerontii Diaconi idcircò
tutum , quia efi plenus nequitiarum . Ca. caftigati à Divo Ambroſio & exaucto
ve à fequentibus, nam more fuo falla rati à Nectario ; quod affirmaret no
veris mifcet . Etu à fe Onoſcelidem capite raſo ap
Unde' Platonici dæmones , in aere 10- prehenfum , & in piſtrinum dejectun .
lantes , modum denfilime nivis ignitæ , Sancti enim viri cenſuerunt non te
cupientibus tradidere viſibiles : fi alia merè hoc illi cum dæmone Onofceli
de
 262 DISQUISITIONUM
de commercium fuiffe : non verd ,cre-
dulitatem afferentis Onofcelides ,'dam
$
narunt. Sic enim factum illud Necta
rii & Ambroſii accipiendum . De ta
libus finxit Stellatus , eos fibi in iti-
nere Luna lucente comites adhæliffe
Sarracilum , Sathiel , & Janam ; fed
Poeticè , hoc eſt mendaciter finducit
illos dicentes , domicilium fibi effe in
Lunæ globo. talis etiam , qui apud A.
lexand . in Genial. diebus narratur Tho-
mæ Monacho vifus . Tales etiam Lai
mix , quam a nocte Hebræi 1717
Lilith vocant . Tales Ceres , Diana
cum fodalibus, Napææ , Driades , Ha-
madriades, Trophonius & fimiles Pſeu-
dothei . Tales Fatuæ , Furiæ , & ta-
rum ( ut fingunt ) mater Furina , &
manium mater Mana , Mancua, -Ma-
nia , & Manuana , & his fimiles cre-
diti maſculi fexus , Aquili , Samanes ,
& Triptes de quibus Martian. Ca-
pella lib. 2. Ifidor. in Gloff. Arnobius
contra Gentes , nos quoque paulo poft
bonnulla cùm de incolis Spelæorum .
Addit ; Non uno ducuntur affectu , fed
vario. quoniam alii funt aliis minus
depravati, quamquam omnes fint ma-
lis perturbationibus pleni. Ex his quis
dam gaudens folis illuftoribus territare
bomines , alii prædiftionibus futarorum
in admirationem fui trahere cupiunt
audientes , nonnulli verò ad hoc ſum-
mo conatu laborant , ut homines irra-
tionabili furore turbatos, aut melancho-
lia furentes terreant , ledant , vel oc .
cidant quod experientia fæpiùs fa-
& um agnovimus . Hinc S. Joannes
Chryfoftomus in lib. 3. de providentia .
ad Stagyrium Monachum , omni aclio-
ne Diabolica potentior eft ad nocendum
mæroris magnitudo. quia demon quo-
fcunque superat , per mæreremo ſuper
rat : cum fi auferas , nihil ad demone
tadi quifquam poterit . )
Præclarè hæc omnia , & prudenter:
non æque , quod fequitur ftatim ; Hoc
aurem dæmonum genus raro eli malefi-
ris familiare , propter inconftantiam
affeétionum dy levitatem : quà territa
ve multos gaudent porius , quăm unius
muliercula ſubelle imperio . )
Levicula prorſus ratio , & ex falſo
MAGICARUM
præfuppoſito , quod fubeffe
fublint: nec illud verum , conflikt
effe , & multos territare nihilominus
non pofle . Commorantur tamen inter
dum ; o pollicentur vafanis in vitro
aut cryftallo fove Speculo : carmini
bus concitati reſponſa dant mulierculis,
quis venturus in via eis maledi
xiſſet , pronunciant . ) utique poſt fa
etum , nec morantur in his rebus da
mones, fed dumtaxat aliquas funétio
des illic exercent. Et hoc (ait) ma
leficarum genus multum differt à reli
quis, quia quod ille maleficio reddunt
infirmum , ifte curare pollientar . ve
rùm quia maleficium ut plurimum refel
lunt,maleficio , carum acceffus ab Ec
clefia omnibus interdicitur Chriftianis
Hoc veriffimum : & hinc apparet di
vifum effe regnum Satanæ : & habes
caufam Vatiniani odii , quod inter
cedit inter Ariolos feu Veratores , &
magos venenarios feu Striges . Hos il
li conantur detegere & prodere , hi
viciffim illorum vita clam infidian
tur :
Quartum genus damonum denomina
tur aquaricum : quoniam fe. bumoribus
immergens , cirea fluvios lacus in
habitat , ira plenum 9 turbatum , in
quietum , ego frandulentur , quod in
mari tempeftates concitat , navigiaque
demergens in profundum , multis vitam
aufert in aquis . Et ifti demones , quo
ties aſumunt corpus viſibile , in ſexu
frequentius apparent foemineo ; in man
sexlino rarius videntur , propterea quod
in locis verfantur humidis , ego mollio
rem vitæ duétum fequuntur , nec viri
le ſchemafacild ceterorum conſuetudin
ne poffunt affumere . ) Falſa ratio ex
falfo fandamento naturæ illorum cor
poreæ . Cur enim ex aqua cæteris ele
mentis mixta , fi fpiritus funt , ut
funt , minus ex aere virile , quam fee
mineum fchema componant ? cur ne
queant æque facile cadaver aſſumere
mafculum quam muliebre > Unde
Naiades , Nereideſque Nymphas aqua
rum non maſculino , fed fæmincodu
dum ſexu nominavit antiquitas .) Ve
rùm eadem antiquitas , Neptunum
Protheum , Phorcum ,Glaucum , Pale
 LIBRI II. QUÆ S. XXVII.
XXVII SECT. II. 263
monem , Tritones , Acheloum , Al eodem libro , g. 26. ſect. 3. num . 9.
pheam , Eridanum , Tibrim , & c. ma 10. ratio etiam illa de immutabilita .
Iculino fexu nominavit. Nec ad rem , te affectionum parum habet folidita
quod addit, A noftris autem aquaticé tis. Sicut enim Angelus immutabilis
mulieres, ide VVaſſerfravven commu. eft ad malum , ſic Diabolus ad bonum :
ni vocabulo dicuntur , fed Teutones Bel- & ficut diabolus circa malum , modd
gx mafculico nomine Neckers com- in hoc , modd in illud propendet , lic
pellant: & Cantipratenſis Neptunos , etiam Angelus circa bonum ; quare fi
de quodam addita narratiuncula lib. 2. cut dæmon , ut uni affectioni ad ma
de apibus cap. 75. p. 11.Dæmones aqua . lum certum fatisfaciat aliam , ut al .
tici fuere , qui Paftoribus Peloponne- teri aliam aſſumit , quid vetec Ange
fiis prope Paludem , codem quo Syra- lum , ut diverſos fines, bonos attingat,
culæ à Sarracenis captæ die id nunc etiam diverſas formas fe non indignas
ciarunt , Fazellus deca. 2. res. Sicular. aſſumere . denique videndum , ne quod
lib. 6. Hujuſmodi etiam dæmonum hic ait nonnihil repugnet cum arbitrii
miniſterio ; qui pejerabar in lacum Angelici libertate .
Paliſcorum ( qui hodie Naphta dici At fæpè vifi funt demones circa fluo
tur ) demergebatur , ut Ariftoteles vios fontes , in fpecie mulierum ali
Diodorus , & Macrobius referunt : & quando choriſontes , aliquando capillos
propè Dianæ ad Yhomiſum oppidum , more faminarum explicantes : nonnun
fons eſt ip Camarinam influens, cujus quam verò cum hominibus loquentes ,
& quis olim aqua manibus non calis, varias ludificationes exercentes . Ethoc
vinum diluillet nulla mixtio conſe- genus non confuevit cum maleficis ba
quebatur. In Alegno agro , Caroniæ bere commercium ) conſuelle tamen
hodie dicto , fons aliquando fuit, pa cum hominibus fuccubarum more in
fura tranquillus , verum inſonantibus dicant veterum fabulæ , fed nonnullo
tibiis exultabundus ad harmonize mo eventu comprobatæ , de Morgana , Me
dos elevabatur , & ultra margines in- luſina , Alcina , & fimilibus quas Fa
tumeſcebat , tefte Fazello deca . i . tas , ſeu Feas vocant ; de quibus alias
1. 6. 5. quæ vel fabuloſa fuere , vel plura , hoc 6. num . 58 .
non -line cooperatione demonum con Quintum genus ſubterraneum dici- 10
tigere. indicio eft , quod deliere . Re- tur , quod in / peluncis de cavernis
deunt verba Trithemii . montiumque remotis concavitatibus de
moratur . Es ifti dæmones affe &tione funt
Qui verò habitant in locis ficcieribus
Jubaridis, quoties hominibus corpo- peffimi , cofque invadunt maxime , qui
puseos y metalla fodiunt ,
yaliter , apparent viſibiles , in viros ſe qui ibe
Tauros in terra latentes querunt , in per
transformant . ) ne hoc quidem admir.
tendum in credulitatem wiciem humani generis paratiffimi. Hia
docet fri-
gum etiam cum fuccubis talibus com- tus efficiunt terra , ventofque flammi
mercium & nomina Napæarum uomos ſulcitant , fundamenia «difi .
Driadum , & Lamjarum deferticola . ciorum concutiunt . ) Hoc genus Apol
mum lo apud Euſeb. lib.4 . de demonftratio
Diverfarum quaque Species affumunt ne vocat uzos Sorisa& rept spiss ſubter
befiarum , prout diverfistanguntur af- raneos & inferos . An ergo ex hoc ge
fe &tionibus , Sancti auiem Angeli , quo- . nere Jobi vexator Satan ? opinor &
niam affe &tione nunquam variantur, unia illi, qui Salmanticæ & Toleti in fpe
formiterfemperapparens in forma viri. lunca maleficas & curioſas artes ad
li. Nuſquam enim legimus fcriptum , huc avorum noftrorum memoria do
quod bonus Spirisus , in forma fit viſus cebant . Noftibus fubdit ) aliquando
muliebri , aus beftia cujufcumque , fed de montibusturmalim egrelli mirandas
femper in ſpecie virili .) Non fatis fe ftupendaſque in campis ducunt choreas,
curum hoc ultimum de Angelicis ap. ad quaſi unius Ducis metuentes impe
Haritionibus jam oſtenlum ſupra , hoc riuni , ſubira evaneſeunt ad fignum
 264 DISQUISITIONUM
ad ſua diverticula revertuntur , Intera
dum nolarum inter eos auditur fonitus ?
Je nonnunquam Spiritus hominum vi.
ta defun &torum mentitur . ) De choreis
& fonitu vario memorabile exemplum
narrat de Atlante monte Plinius lib.
s . natur. hiſt. c. 1. & Solinus Polihift.
cap. 37. qui hos dæmones vocant Æ-
gypanes: choream deferibit SaxoGram
maticus & omnigenum dæmonum dat
nomina lib. 1. Dan, hift.
Trux Lemurum chorus advehitur , præ-
cep que per auras
Curjutat , og vaftos edit ad aſtra
fonos .
Accedunt Fauni Satyris , Panumque
Caterva
Manibus admixta militat ore fero .
Silvanis coeunt Aquili , Larvæque no-
centes
Cum Lamiis callem participare ftu-
dent ,
Saltu librantur Furiæ , glomerantur iif-
dem
Larvæ , quas Simis Fantua junéta
premit .
Turmarum militarium multa ſub-
dentur poftmodum exempla , cum de
Hellequini familia differetur , cujus
etiam meminit Thom . Cantipratenf.
d. 1. c. 49. p. 4. & fortaffis' eo referen-
dum atque ſic emendandum , quod
Pet. Blefenfis de curialibus ſeu aulicis
ſera nocte fæpè vagaoribus epiſtol. 14.
ufurpat , milites Herkelini vel Herleu-
rini , nam codices omnes diverſam
objiciunt lectionem , nec ulla fatis
emendata videtur , ut diligenter nota-
tum à P. Joanne Bulæo in Notis ad
eum locum : cujus tamen conjecturam
non tàm improbo , quàm quid in men-
tem mihi venerit propono. Huc refe-
renda etiam Frifiae fpectra nocturna ,
de quib . Cornelius Kempenfis lib. 3.
de fitu Friſia c. 31. cujus verba dabo
lib. 6. Fortaffis etiam ex hoc genere
exercitus illi in Hiſpania viſi Sancio
cuidam , ut illius atatis ſcriptor Pe-
trus Cluniacenfis tradidit , cujus ver
ba , etli hoc loco commodè infereren.
tur relinquam tamen ubi olim ex-
ħibui l. 3. par. 1. 9. 7. Se&t. 1. verfic.
undecimum cft . Nihil magis quarunt
MÁGICARUM
( verba ſunt Trithemii ) quam metum
hominum admirationem 'unda bae
bemus compertum , quod ſimpliciores
hominum quoſdam , nonnunquam in ſua
latibula monsium duxerunt , Itupenda
mirantibus oftendentes Spectacula , o
quafi beatorum ibi fint manfiones , ami.
cos vivorum ſe mencitur. )
Ex fhujuſmodi ludibriis natæ funt
fabulæ de monte Veneris , cujus men
tio apud Pium II . in epift. & fpelun
cæ Sybillæ , quam in Ancona deſcri
bit Antonius de la Sale : & montis
Albarum fæminarum , apud Kempen
ſem ; & in Brabantia den Alvinnen
Berch , & in Italia de Specu Nurli- 11
no , & Sibylla illic degente cujus
meminit d. Pius II . epift. 46. & mira
funt , quæ Creſpetus ex actis judicia
riis retulit , unde apparet Atupenda ex
cæcatio magoruni : Refert l. de odio
Satana difc. 6. quemdam Dominicum 12
Mirabellium natione Arpinatem cum
Noverca fua Margaretha Garnier &
aliis complicibus Mantæ in Francia
captos , & Lutetiam adductos , unà
cum libris Magicis , quos deferebant
Sibyllis Magiæ præſidibus confecran
dos. Dominicum hunc in judicio con
feffum , quod quidam ejus focius no
mine Scotus , qui diu in Francia vi
xiffet , famoſus Necromanticus &
qui coram variis Principibus artis fuæ
mira experimenta patrarat , & ex iis
non paucos difcipulos habuerat , quos
nihil rei bonæ docuiſſet , hunc inquam
Scotum acceſlide & conveniſſe Sibyllam
illam nobilem , quam in ſpecu Nurſino
Ital ferunt habitare : retuliffe hanc
in ſella humili
exigus elle ſtaturæ
federe ; capillitio foluto & in terram
dependente , à qua acceperit librum
confecratum , & digito adhærenti an.
nulo dæmonem inclufum , cujus libri
& dænionis opera poffet transferri ad
quemcumque vellet locum , dummo
dò ventus ei ad eum locum profectu .
ro adverfus non flaret . ( Ride lector,
ventus demonc fortior eft ? O que fe
quuntur ride mendacia magica . ) Dixit
præterea cuſtodes à fummo Pontifice
locatos , qui fumma cura ſpecum cu
ftodiunt , ne quis eo pofſic ſe confen,
IC ,
 LIBRI II. QUÆ S. XXVII
XXVII.. SECT. II. 265
re, adire , & conſulere Sibyllam : nec de no&te poffunt aſumere . Hoc eft , ne
ullos ad eam pervenire poffe exceptis gotium , quod in tenebris perambulat:
Magiæ myftis , qui ſe norint inviſi- genus demonum imperfcrutabile , ac pe
biles præitare. 'idque , quia quando nitus tenebroſum pafionibus frigidis
quis cum ea loquitur , live ſit Magus , agitatum , malitiofum , inquietum ago
live non ſit , per omnia circumquaque perturbarum , quod occurrentes homines
vicina loca horrendæ tempeftates & violenter comprimit nocturnis horis , se
fulgura excitantur , quod inſinuare vo . piuſque Deo permittente aut flatu quoſ
luerit Stellatus lib . 2. his verf. dam interficit , aut contactu . ) .An ex is
Hos ventos vel Dii aerei , vel fide- hoc genere fuerit Almodæus , de quo
ra mittunt . in Tobiæ legitur Hiſtoria , prorfus
Sæpè etenim cum thefauros tellure la- ambigo . Natam verò hinc opinor
tentes gentilium opinionem Cerberum &
Vult auferre magus , vel conſecrare li- umbras nocte vagari: luce autem or
bellum ta recludi Legi poffunt , quæ dixi fup.
Vel magico ritu quemquam fibi fubo quæft. 26. fe&t. 1. n. 3. Hebræi talem
dere divum , aurumant eum 9 qui cum Jacobo lu
Audivi exortum ventum , fubitamque ftatus , Gen. 31. v. 25. quos Origen.
procellam . in 3. Periarchon ſecutus fuit : ſed con
Addit Creſpetus has Sibyllas liben- textus fatis indicat , & communior
ter cuſtodire greges ovium , & inter Patrum Græcorum Latinorumque tra
armenta verfari : ided paftores cirrus ditio habet , bonum Angelum fuiffe ,
ad earum cognitionem venire quàm Deum repræſentantem . Lucifugos eto
alios . non hæc caufa eft ; fed quia iam agnoſcunt Thargumæi in Pſal.
opiliones & armentarii ſolent ſimpli- 90. v. 5.0 6. & innuit Procopius lib .
ciores & hebetiores effe , & otio abun- z. de bello Perfico A
. rbitror ex hoc ge
dant quare dæmonum iftorum inſi- nere Hecatem fuiffe : vide quæ paulò
diis magis expoſiti . Sequitur apud Tri. poſt dicam hac eadem q n . 17.
themium : Proſequitur Abbas Spanheimenfis ;
13 Ex his quoque dæmonibus quidam in. Maleficis non convenit hoc genus de
cubones ſunt ihefaurorum , quos avari. 'monum , neque carminibus arctari
tia morialium in terra abfcondit : yo poteft , quia lucem fugit , ego vocem ho
ne rurfus in uſus perveniant hominum , minum ſimulque omnem tumultum : )
eos ſubducunt ,furantur, cuſtodiant: Non fatis firma hæc eft ratio , ut ne
De quandoque de toco in locum tran- gemus lucifugos , ulla cum hominibus
Sportant . Tales fuere canis ille horri habere commercia : nam vera com
dus, & illa femianguineo corporemu- mercii caufa ; nempè offenſa Dei &
lier , de quibus egi Yup. lib. 2. q. 12. hominum pernicies , perindè locum
n . 18. pag. 136. & infra n . 71 . habet in hiſce , atque in aliis generi
Et hoc genus dæmonum cum malefi- bus . Magna enini & acris elt om
cis mulieribus nullum confuevit habe- nium , & horum ( qui ? ut dixit
re commercium . hujus rei fides ſit pe- malitia excellunt ) odii in Deum &
nès dicentem . Addo his incubo. homines vis atque propenfio ; cujus
nibus thefauricis ajunt præfectum quotidiè gliſcit incrementum : fieri
Mammon , quem veteres Plutum di famen poteft , ut propter quandam
xere , hunc incantatores , ferè femper morofitatem , & ab omni converſatio
irrito conatu .conjurant , & plerumque fre averfionem , ægriùs ifti ac rariùs ,
cum vitæ útriufque ,, nunquam non quam alii , pactionibus fæderentur
cum melioris vitæ amiffione : Sextum Nam ( ut ſubdit . )
14 genus dæmonum appellatur Lucifugum : Aereum maximè ad maleficia fæmi
propterea quod lucem maxime horrent narum confuevit occarrere nam cft ce
ou deteftantur,quia nec diebus unquam teris omnibus magis ſubtilé , o audai
apparent , nec alio modo corpus , quàm cillime temeritatis . ) Noluit , opinor ,
LI nega
 266 DISQUISITIONUM
negare , quin ad virorum quoque ma-
leticia concurrat, quæ enim ratio efle
poteft , G funt audaciſſimi & ſubtiliſ.
Limi, cur viros reformident , quos ta-
men non paucos conſtat irretiri ? Cur
fæminas tantum ament , & non viros
irretire , & protrahere in ruioam ? Fæ-
minarum ergo tantum meminit Ab.
bas , quia longè plures ſemper fæmis
næ in hoc crimine deprehenduntur , de
ftrigatione loquor : pam excantatores
ſeu divinatores plures forte viros re
perias,
Terreſirium quoque nonnulli , ut eft
di&tum , maleficis ſubferviunt , qij tan
men injertori grauu habını , majora illa
malefica inducere minimè pollunt . )
Fateor diſparem efle dæmonum pote-
ftatem : fed nullum eorum puto , quin ,
fi Deus permittat , & agrorum fruges
perdere , & tempeſtates excitare , &
pluvias ciere , & homines veneficiis
queat necare . Puto etiam paredrios ,
& virunculos domeſticos , ex terre-
ftrium iftorum genere non paucos els
fe . Sed hac Deus & Angeli norunt :
nobis hominibus hac de re nihil cera
ti eft : ided dæmonologiam hanc Tric
chemii verbis propoſui , nonnullaque
inſerui , quæ ' ſcribenti mihi rectæ
philoſophiæ ratio fuggerebat . Per-
gam nunc , & quantum lectio fcri-
ptorum multiplex juvabit , fingula
exemplis & hiſtoriarum auctoritate
confirmabo .
16 Dæmnones ab Hebræis vocantur
D'Y D'Ox malachim raaim , Ange.
li mali; ni WX7rofce golioth ca
pita feu principes captivitatis ; D'UV
Satanim unde" Arabicum Sathainim ,
& Ox Elilim , yanitates , feu li-
mulacra : unde Græcum casus cogno-
men Bacchi: & 0'70 Sedim , dæmo-
Doç. Græcis vocantur Treuhara andra ,
msómata Forspá , Spiritus deceptores , ſpi-
ritus improbi , & da moves anò rø der
palvo , quod terrorem incutiant : La-
tinis hi , de quibus agimus , Manes ,
Lares , Genii, 'Larve , Lemures : Gallis,
r vid. que dixi commentar. in Sen.
Medeam . v. 7. c v. 788. aliter le
ipfam deſcr. apud Eufebium in lib. de
demonftratione , inde pete.
MAGICARUM
Guieliers , Lurins, Gobelins , moynes
bourez , loupgaroux : Italis , Farfarelli,
Mazzaruoli, mazzapengoli.Hifpanis,
trazgos , duendes . A pparuere olim for:
mis , quàm nunc pluribus . unde nata
fuit illa veterum multitudo Deorum
infernorum ; de Geniis , Lemurib . La
ribus , Manibus jam diximus : de aliis
videarius
Primd occurrit Hecate , triviorum 17
& quauriniorum præſes ; triplici facie
dextra equi , liniſtra canis , media foe
minæ r : hanc cenfebant Tpectrorum
immittere terriculamenta / , & illa ad
ventante folum cremebat , & thædarum
fulgur cernebatur , quod acros ignes ,
vocat Seneca : & canibus multis cin
eta adventabat , quorum terribiles ulu
la : us & latratus audiebantur ; hanc
quando fpeciem mutabat , Scholiaſtes
Apollonii, in libro tertio , cepſuit ,
Empuſam , vocatam : ſed alij diftina
guunt. hæc uxor fuit Plutonis , eadem
quæ Proferpina . de canibus Hecates
accipio illud ipſiuſmet apud Euſebium ,
χαϊαδιμών σκυλάων , δνοφερών γένος ηνιοχεύει ,
Terra verò meorum catalorum atrorum
genus venit . Significat enim fe præ
cedentibus verbis præeſſe dæmonibus
æthereis , aereiſque , iſto addit fibi
terreſtres etiam parere , quos facrifi
cantibus magis apparere Zoroaſtres ce
cinit , fuperius adductis verbis, initio
hujus' ſectionis ,
2. Pluto , huncGræci vocarunt , ödy
ed quod mortem in orbem induxerit
ab Hebræo ED . vocatus etiam eft
Plutus , Deus divitiarum , ficut & He
bræis feu Syris , Mammona , ab Ægy
priis di &tus, Serapis, hoc eſt ardeos ,
à voce Hebræa , 0 Seraph, ardere .
quem alü , Solem contendunt , & ipſum
met affirmatur apud Macrobium lib . 1.
Saturnal . !. -20. & pauld obſcuriùs
apud Eufebium lib. s.' de demonſtrat .
3. 11 Charon , Hebræa origine
iracundum & furore plenum notat :
qualem nobis Virg. 6. Æneid. & Se
neca in Herc. Furente eum exhibent,
4. Cer .
[ Vide comment, eumdem in v . 812,
i vide eumdem commen , v . 839. go
feq. Loyber, b . 1. c. 1 .
 LIBRI IT. QUÆST . XXVII. SECT. II. 267
4. Cerberus , juxta Leloyer. dedu- lides , ut notat Sozomen. lib . 8. cap.
ci poteft à YON 2 Celebhaarets, 6. S. S. vocat eos piloſos Dryw sa
à hoc eſt canis terræ : nam dæmones ſic ghirim , Levit. 17. verf. 7. ubi no
Zoroaftre vocari jam iter vertit , demonia ; LXX . verò
docuimus luata vanafeu idola : codem fenfu : idem
18 5. Erant & quidam dæmones lueta
tores , qui homines luctari compelle- invenias 2. Paralip. fl . verſ. 15. Sic
bant, qualis ille , Tanauvaios , Teme- etiam vocantur dæmones į talpe
fus , qui Temeſam infeltabat , fingens veſpertiliones , ab Iſaia y item pi
fe Politæ à Bruriis occifi animam; de loi & Sirenes z : item piloſi onocen
quo multa Græci u : imitabatur fimia tauri', & lamiæ a . haud dubiè à fpe
Angelum , qui cum Patriarcha Jacob Arorum varietate . di &ti & Ægypa- 23
luctatus . nes , quali capripedes ; quales à Poe
19 6. Fuere & admodum truculenti , tis fingụntur , & horum tripudia fa
qui Alaftores dicti , fortaffis idem cum pè vila in Atlante monte , fcribit
Nemeli Alaftor : Nam Nemefim fin- Plinius b ; audita parrat Mela ; ho
gebant ultricem fcelerum , & hoc of- diè & videri & audiri confirmat Jul.
ficium Alaſtori tribuit Origenes , Con- Scaliger c . Sed & D. Antonio talem
tra Celſum , vocans eum Azazel , & olim in deferto obvium factum , au
Zoroaſter vocans, Carnificem , & Scho- ctor eſt D. Athanaſius , in vita Ane
20 lialt . Euripidis , in Medea , ided di- conii , eorundem viſorum meminere
ctum cenſet, quòd nihil ſcelerum eum Plutarch . in Sylla. & Diodorus Sicu
lateat , on oux is í nabeiv ego potius, quia lus ; in Bibliothec. Rabbi Abrah . Ez
nihil eum fugit aut latet eorum , quæ ræ , F. multa de his fabulatúr com
Deus permittit perdere ac deftruere . ment. in Gencl. relacu indigna .
Fortaſſis hic eſt ille exterminator , de 8. Sacra Scriptura meminit etiam 24
quo in A pocal. x . rex ille locultarum , demonii meridiani , d , his verbis ;
angelus abylli, cui nomen Hebraicè Non timebis à timore nocturno , à fa
21 12x Abaddon , Græcè Apollyon , pitta volante in die', à negotio peram
Latinè , exterminans (7973A ánonko.) bulante in tenebris ab incurfu a do
ubi male Primaſius legit , Armaged- moniol meridiano : ubi quatuor enu
don , & Hansbertus ac Haymo , La merantur pericula live pertes quas om
badon : ſed , ut nos , recte legerunt nes vult eſſe dæmonum genera , Pa .
Andr. Cæſarienſis , & Arethas Cappa- raphraſt. Chaldæus nam exponit ;
dox ; Tychonius vero totum præteriit, timorem dæmonum in nocte ambulan
fors etiam Donatiſtis mos fuit SS. pro tium , [ agittam Angeli mortis in
arbitrio detruncare : nam & Beza & terdiu emiſam y lo mortem in tence
fimiles novatores hodie illud ; Latinè bris ambulantem , o turbam demo
exterminans, delent ; quod ( ut à Lati- num meridiè graſſantium . Puto enu
no loterprete optime additum .) Ec- merari duo pericula five damna ab
cleſia Romana agnovit , & retinuit hominibus , & duo à dæmonibus im
hominibus
Omnibus tribus linguis ſignificatur dæ- pendentia , ab hominibus vi aperta ,
mon cuneta corrumpens ac deftruens, & dolofis machinationibus , à dæmo.
22 7. Fuere & Fones ſer Satyri , quo- nibus quoque latenrer & palam , id
rum Princeps , Faunus, huic terribiles que noctis & meridiei potiffimum
ac innopinatos fonos tribuebant : & tempore ; aliquando ſolo pavore fpe
his erroribus averruncandis , Jovi Fau . Atrorum & terriculamentorum , ali
no ſacrificabant , cui dicata ædes in quando etiam à dæmone peftilente af
Aventino . hos Pſellus vocat Alinipe- flata lue , vel alio damno dato ab
des ; à forma Onofceles , live Onofce- eodem . Sand etiam D. Gregor. Na
LI 2 zianz,
u Pauſa in Eliač . Šerab . l. 6 . ſa c . 3. v. 14.
X c . 9. verf. 11 . b . lib . s . c. I.
y cap . 2. ver /. 20. c tontra Cardan , exerc. 355.
z cap . 13. verf. 21 . d Pſal. 90. v .: S. D 6 .
 268 DISQUISITIONUM MAGICARUM
zianz. orat. de ſacro Baptiſma. con- ( ided ficut meridies & defertum in
jungit , omiſſis intermediis , timorem vet. Teftamento fæpè pro iiſdem po
nocturnum , cum dæmonio meridia . nuntur , ſic pro : meridianum dæmoa
no . Et dæmonum ifta damma duo , nium , & dæmonium deſerti effe idem)
puto pofta primo & quarto loco utundè legimus ferociffimorum dæmo.
etiam ea
fignificet , etiam ea , quæ homines num copiam maximam habitaſſe in
damna inferunt non fine dæmonum horto ; ubi fepulchrum Jamnis &
ope inferri . Ut enim alibi dicitur , Mambres uti narrat Palladius in
Deus infert , immiſſiones ( h. e. pla- Macario: & dæmonum genus Lamias ,
gas ) per angelos malos : fcio R. Sa- in deſertis habitaſſe Lybiæ , colligimus
lomonem & alios , duo ultima refer- ex Dionis Lybica Hiſtor. ubi adhuc
Je ad dæmones . Sed iſti pro davar hodiè multa ſpectra . Et Procop . at
cum duobus Kamez , 727 quod ne- que Cyril . in Ifaiam , teſtantur , dæ
mones gaudere Gilvarum & deſerto
gotium , caufam , rem , molitionem rum habitatione ; & Panem in filvo
fignificat , minus rectè , cum Mafore- fis montibus , uxóevra xa7' oupes novem
tis re , deber , cum ſex punctis , ruſticos ligna fecantes interfeciſſe acu
7:27 ; quod volunt eſſe genus dæmo- ro cantu , & diro ejus furibundi af
pectu corporis ; & plures interfectu
nis , fed potius Gignificat mortem , rum , nili eum Apteurs dyperion com
peſtemve ( Exod.9. v.3.) ut hoc loco peſcuiſſet ( hoc eft demon fortior im
vertit D. Hieronymus , & fequitur Va- becilliorem ) reſpondit oraculum Apol
tablus.Sanè Vulgatus noſter non ſolus , linis Dodonæi in Branchidis , apud
davar , legit , ſed & LXX. árò maiz. Euſebium lib. s . de preparat Evan
Matos a negocio . Quoad meridianum gelica : Pſellus lib. de Nat. damon.
dæmonium > etli placeat mihi expli- caufam reddit , quia hoc dæmonum
catio D. Hierori. intelligi manifeſtos genus ſie ſolare : & ideo Leonioæ na
dæmonum infultus , atque palam ab turæ ; quorum propria hæc conditio .
jis illata damna : tamen puto vetil- fanè Almodæum Raphael ligat & ab.
mum efle , quod D. Ballius , & Theo . legat in defertum Chriftus Domi
dor. tradiderunt , Pfalmiftam locutum nus in deferto tentatur : & David
ex opinione , quæ apud multos obti- dæmones hoſce vocat beftias ſilva
nebat., & poftea obtinuit ; quædam juxta nonnullos , Pf. 103. verf. 20.
efle daemonia meridiana , quod etiam Sic Jacobi 1. verf. 19. ventus vehe
sefertur commentario in Pfalm . qui mens , qui donium diruit, & Jobi li
D. Hieronym . tribuitur . Dicam de beros omnes fimul oppreffit venit à 26
his , quod ſencio , primum illud , al deſerto ( h . e . à meridionali plaga ) id
incurſu , ſignificat vehementem , ac que meridiano tempore , nempe pran
rem , apertam , & importunam infe- dentibus illis , ut optimè five Origenes ,
fationem . nam Hebraieè eft , 2070 live alius auctor comment. in Job tri
Mikketeb , hoc eſt, à ruina ( ut Ar- buri Origeni , Hebræo 119 ruach tam
nobius excidio ? exterminio , deva- [piritum vsus LXX. ) quam ven
fatione Græcè aún propea , quod alii tum ( Aquila ävejuos .) lignificat , recte,
morſum alii excidium alii interi- nam ventum hunc dæmon excitavit :
tum commorientium & limulruentium De hoc ita Origenes , Gipſe au clor
exponunt . Deinde illud incurſu eo libri prædi&ti ; Hæc fcientes Sancti ar
demonio , ex idiotiſmi vi accipio pro que horum memores , quod ipfo meridia
incurfu demonii. Sic enim rectè Aqui- mo tempore hora prandii , ruina occupa
la & Symmachus verterunt phrafim . si ſunt filii Job , atque mortuig orave
Tertid puto dici , Meridianum dæmo- runt ad Deum confervari, ficut à nego
nium , duabus de caufis . Primum à rio in tenebris ambulante , o ita hd
25 loco , nam credebantur in deſerto ver- ruina llà dæmonio meridiano.Sicut enim
ſari , quod Hebræis ad Meridiem in noftis tenebris ,fic fimiliter in medio
merie

LIBRI II . QUÆST .
meridie pluriores demonum tentationes
, quam cæteris tem-
poribus . ) Et poftea introducit Job
negantem ventum illum à Deo ex-
citatum , ſed ipſum dæmonem . men
tito vento , ha :c patralle : Tu videlicet
o Spiritus ab eremo veniens , tu qua-
tuor angulos domus tetigiſti, &c. Jar-
rius ſcribit duo eſſe dæmonia , quorum
unum DEBER , alterum KETEB
nominetur , & horum unum meridie ,
alterum noctum graſſari . Secundò igi-
tur à tempeltate diei dicitur meridia-
27 nus, ed quòd hoc genus dæmonum me-
ridiano tempore & apparere folitum
& homines crudelius acriuſque infe.
ftare ; tum ſpirituali tentatione ac
prælio ', maximè luxuriæ & acediæ
himulis , quæ duo peccata urgeat ve
hementius hominem cibis diitentun
plenumque ut recte Nicetas , in Na-
zian, orat. citata , & Euthy, ac Theo .
doret. in Pſal. cùm etiam corporeis af-
fiftionibus , quod poteſt colligi ex ve-
terum gentilium opinione ; , qui Pana.
28 ( dæmonum meridianorum hic unus )
tum maximè iracundum & formidabi.
lem credebant , ut teftatur ' Theocritus.
29 edyl. 1. & colligitur ex hiſtoriis . In
Rullia Orientali ſub meridiem mellis
tempore folitus erat obambulare rura
dæmon , habitu viduæ lugentis , ope-
rariiſque niſi protinus vilo ſpectro in
terram proni venerareatur , brachia
30 cruraque frangebat e : Teſtes quoque
ſcriptorum libri ſunt , ſpectra terrifica
folere apparere , quorieſcumque peltic
lentiæ , aut alia hujuſmodi mala inva-
dunt , quod luculenter comprobavi
.
Comm . in Oedipum v . 172. do 174.
31 Addo , quod huc maximè pertinet. In
falinis Peruanis ponè flumen Conſa-
tam Indis apparuiſſe ſpectrum gigan-
tea mole , fed ventre lecto & eviſce-
rato : ulnis geltans binos infantulos
& dira denuntians evanuiffe ; con-
tempſere rudes populi eo quòd fole
lucente apparuiſſet : ſed minas fecuta
horrenda lethi lues confirmavit , fic
Chieza par. 1. Hiftor. Peru . cap. 24.
Addo & aliud à Procopio , cum ins
e Pet, Gre , de republ. lib . 12. 6. 20 .
f fic Proc . lib. 2. de bello Perfico,
2
XXVII. SECT. II. 269
gentem illam & admirandam lueni
quæ Cofdrois & Juſtiniani tempore
orbem totum depopulata ,deſcribit, tra
ditum , viſos in humana ſpecie dæmo
nes verſari in publicis privatiſque lo
cis , & obvios percutere , quoſque'pero
cuffiffent, eos confeftim morbo corre
ptos ( virulento nimirum de ardenti af
fatu , unde Hebræi hos demones vocant
Dnip & Dawn Meririm & Reſcha
phim ;exitiales , & ardentes ſeu ignitos. )
& aliquibus vigilantibus claro die , ( en
meridianum demonium , ) aliquibus in
ſomnis noctu ( en nocturnum ) id con
tigiſſe f . Dæmonium meridianum
cum Empuſa confundie Scholiaſ. Ari
(tophanis g . Empuſam exponens file
kónov Meohußerrov. Exo Empuſam puto , 3:2
etiam nocturnum fuiffe fpectrum : fed ,
cum noctu apparebat , Hecatem , cum
meridie , demonium meridianum , voca
tam . illa ſe in omnes formas mutafiat:
liebat , ut ait Epicharmus , in Hebes
nuptiis , planta , bos , vipera , lapis
muſca , fæmina'; addit Ariſtophantes
mulam & ingentem belluam , alii uni.
cum crus æneum , alii afininum , vel
crus vel membrumtribuunt , hinc voc3
ta óróxoros, inde óvoxevta ūposTheodoretus
in Ilaiam : Onocentauros veteres qui
dem untioas, qui autem nunc vivunt ,
appellant ,óvooxnaides.cui conſentit Scho
lialtes Ariſtophanis. Denique fiebat Em .
puſa quidquid cupiebat, quidquid illi
expediebat , ut ait Epicharmus. Hæc
de meridiano. De nocturnis dæmonibus 33
conftat , noctem quafi proprium effe
ſcamma ſpectrorum , & dæmonum ;
unde & Principes tenebrarum dicun
tur , & leginius illis propriam noétem
a poteftatem tenebrarum . Epheſ. 6.
Luc. 22. vide Auguſt. in Pf. io3 . Ex
his nocturnis eſt Aſmodæus in hiſtoria
Tobiæ. cap . 6. & Angelus extermina
tor Ægyptiorum , quem fuiffe malum
docent D. Hiero. in c. 24. Iſaiæ , &
Rupertus com . in Exod. 12. quos ſe
quitur Fevardentius in Ruth. cap . 3.
v.9. Seneca b diuturno tempore , gral
ſante pelte , dixit , viſa , 34
Vaga per lucos fimulachra virum ,
Majo.
g in Ranis. h in Oedip.
 270 DISQUISITIONUM
Majora viris :
nocturno verò ( fic hæc dividenda )
illud :
Quin Tænarii vincula ferri
Rupiſle canem fama , au noftris
Erralle locis .
Planě pleraque ſpectra & terricula-
menta dæmonum nocte robur habere;
mane evaneſcere ; ex plurimis fcri-
prorib , aliàs docui i , & Pſellum dæ-
mones quofdam agnoſcere Lucifugos :
tenebrarum incolas & amatores : Ag-
tagoniſtam verò Patriarchæ Jobi k
bonum fuiſſe Angelum , non dæmonem ,
ut cenſuere quidam apad Procopium s
& homo præceps nimis ac temerarius
Franc . Georg. 1 in problematibus SS.
Ex his nocturnis eft princeps Succubo-
rum dæmonum , quem Hebræi vocant
33 ‫ לילית‬Lilith > hoc eſt apparitionem
nocturnam , à Laila 7505 ( hoc elt
36 nox :) quia non ſolent tales dæmones
viris eſte infefti , niſi nocte . Unde Ec-
cleſia cum Ambroſ. contra cos preca.
tur .
Procul recedant fomnia ,
37 El noetium phantaſmata :
Hoftemque noftrum comprime',
Ne polluantur corpora .
Incubi dæmones etiam interdiu graf-
ſantur , quorum , Pana , Principem ve-
feres conitituebant: eum Hebræi , Ha-
zá, noftri per excellentiam nominant
38 Incubum : Gloſſar. Incubus. tav , voca-
tur , & Inuus , ut ego arbitror , non
ab Hebræo , danas ( affligere : quod
fed à verbo Latino ,
ineundi. Ardere enim hunc dæmonem ,
& ei ſubditos , amore improbo fæmi-
narum veterescenſuerunt m : non quod
delectentur concubitu , fed quod gau-
deant ab hominibus Deum offendi , &
genus humanum tam fæde contamina-
39 ri . Sic intelligendus Abbas Serenus a-
pud Callianum n , dum dicit , Da
monum quofdam efle truculentiores , ef-
feratioreſque , qui beltis cædibuſque funt
i in Herc. Furen. com . verſ. 123 : ex
Virg. Hor. Prop. Statio , Catul. Ó Jo
fepho atque Hebræis.
k Gen. 32. v . 24.
I tom. 1. Seet . 3: prohl. 234.
m D. Auguſt. lib . 15. de civ. Dei c.
MAGICARUM
inſatiabiles , ego in tranſeuntes irruunt,
cos crudeli morte conantur interime
re : ( quale videtur meridianum dæ
monnium , & illa , de quibus in E
vangelio D. Matthæus cap. 8. verſ, 28.
& Preudo Abdias libr. 3. in vita D.
Andr. alios verò elles qui Fauni dicana
tur , ſeduclores ou joculatores , og hos
certa quadam local ſeu vias obfidere
e nequaquam tormentis eorum , quos
prætereuntes potserint decipere , deletta
ri , fed deriju tantum illufione con
tentos , fatigare cos potiùs quàm nocere ,
hos interdum innocuis incubationibus
hominum excubare . ) quibus in verbis
duo funt obſervanda , illud ; non dele
Etari eos tormentis hominum , accipien
dum comparativè, non æquè delecta
ri atque alii illi crudeliores delectan
fur . Verius enim eft , omnes omni- 40
ind dæmones optare quam " graviſſima
mala honibus inferre , fi Deus permit
tat ; docet enim D. Antonius apud
Athanaſium , cunctis Dæmonibus ho
Aile odium in homines eller gra
vius in Chriftianos , atrociffimum in
religioſos & virgines Deo dicatas :
fingulos tamen , non niſi , quantum
Deus permittit , nocere . Si amplius
non finiantur, gaudere hominum deri
fu & deceptione , & illicio in aliquod
veniale ſaltem peccatum , ut orioſa
ſpectationis, vel locutionis , riſus ſolu
tioris , diſtractionis in oratione , &
hujuſmodi aliorum ; in quæ vel boni
facillimè pertrahuntur. alterum , quod
ultimo loco pofuit , de incubationibus
dæmonom , quo non afferit omnem hu
juſmodi oppreffionem & quaſi ſuffoca
tionem naſci à dæmonibus : conſtat
enim aliquando à morbi melancholici
fpecie illa oriri , quam Flandri vocant
Mare , Galli, Coquemare , Hiſpani , 41
Peſadilla ; Themilono, aviyani'w , alii
Ephialten , vocant , & copiosè deſcri
bitur à Paulo Ægineta Medico p : ali
quando duntaxat non corporis mala af
fe & tio
Ifidor. I , extremo. Očła. Origen. Ma
cr. lib. 1. Satur. 22 .
n collat . 7. 32 :
o lib. 12. epift.
p lib. 3. c. is.
 LIBRI II. QUÆ S. XXVII . SECT . II. 271
feftio eft , ſed nuda ac mera dæmo- ut Oreades , Napeæ ; Dryades , Ha
bis infetario , ut docui ſupra queſtion. madryades ; quædam aquaticæ , ut
15. Pergamus ad alia . Nereides , & Najades , illæ maris
Non igitur , Pauſanias _p deſcribit hæ fluviorum : quas omnes dæmonum
nobis dæmonem quendam Eurynomum , ſpectra fuiſſe conitat, & li non confta
longis & prominulis dentibus, & cor- ret , inde probaretur , quod aſpectus
pore livido ac cadaveroſo formidabi. earum iratarum de recto mentis Itacu
lem , pelle vulpina veſtitum ; cada- dejiceret , quod dæmonum proprium ,
veribusmortuorum veſci ſolitum . Qui. ut docent ex Græcis Scoliant. Theocrit.
buſdam videtur hæcMorris deſcriptio : & Helychius , ex Latinis Varro &
crediderim potiùs , quando ſpectrum Feſtus. ſic affectos nos , lymphatos , qua
aliquod aliqua forma veteribus appa: fi Nymphatos : Græci vocant , sujepo
ruerat , ſtatini eos nomen certum illi ang ta's , tales , vila Cerere , ceriti: vi
indidiſſe , & facrificia vel expiationes fo quoque Fauno in meridie mente
illi avertendo inſtituiffe : unde & or. arroniti : audito Pane territi , Panico
ta ſequentia muliebrium ſpectrorum pavore , dicuntur vexari vano metu ;
love oftentorum nomina fictioneſque , quamquam hoc nomen etiam hydropho
Nam bia laborantibus & cæteris illis , pof
Decimo loco occurrunt Sphinx illa fit accommodari latè fumpta voce. vi :
Thebana , de qua Strabo , lib.9 . A pola de quæ dixi Comment. in Herc. De
lodor lib . 3. bibliothec. Higynus , infa- teum , verf. 246 .
bulis cap. 151. Natalis Comes , libr. 9. Undecimum ſpectrorum genus eſt 9.42
Mythol. cap. 8. & Lilius Girald. in id quo nutrices folita infantes metu
Ænigmaribus , quæ fi fuit, dæmon fuit : incullo , quietare ; de hoc genere pri
qui formam illius ſpeciei Simiarum af- mum eſt Pytho Lucilii Såt. 30. Acco ,
fumplit, quæ Sphinges vocantur ', de Alphiro , Mormo', deſumpta puto
quibus lege Pierium , lib. 6. Hierogly, nomina , ab perſonis Tragicis ſeu Comi
& Solinum cap. 30. Secundd , Harpyja , cis terrorem adferentibus de formitate :
de quibus Heliod. in I heogonia ,Apol. de Mormo , id Theocritus & Arifto
lon . lib. 2. Argonaut. Orpheus, in Ar- phanis Scholiaftes docuere . Acco , à
gonaui. Apollodor. lib. 1. biblioth. Eu vecula illa , quæ ſui adſpectu in fpecu
Itach . in Odyl. H , & Izacius , in Ly. lo ad inſaniam redacta , & facta rer
coph. Tertiò , Gorgones tres , de qua- ror puerorum , originem habuit ; de
rum forma & genere di&um fusè Com qxa Rhodiginus libr. 17. A. L. cap.
mene. in Medeam Sen. v. 83ì . Quartò 2 ... Adagiographus in Accifare. de
Sirenes tres , de quibus egi , quæ ne- Alphito idem teftatur Plutar. Dein
ceffaria hoc loco , Adverſ. in Sen. Me. de & Gello de qua adagium rektas
deam . v. 355. & de his mentio apud tausopinoz épc puerorum amantior quam ·
noftrum Interpretem vulgatum Ifai. 13. Gello ) : hanc ajunt virginem vita de
verf. 21. ut & LXX . verterunt , & ceffiffe , & ejus fpectrum in Lesbo ob
tefte Euſebio , tres Interpretes ; non errare , & immaturam pueris necem
tamen ejuſdem verbi Hebræi loco , quo adferre. volunt ejus meminiffe Sappho
'pofter • Theodoretus yuli , Sirenas sem . Alia fuit Gilo , de qua ſic Ni. 43
fuiffe dæmones ad voluptatem incitan- cephorus : ubi commemorat ea , quæ
tes . Quintò Erinnyes Give Eumenides, Mauricio Imperium portenderunt ; in
quas Latini Panas vocavere : & ipfæ ter cætera q ; Mater verò ipfa partus
tres ; de quarum habitu & conditio tempore , è terra novum quendam o
ne multa congeffimus ejufdem Comm , variantem fuavitatis odorem redditum
in Medeam , v . 13. leg. v . 960. elle, dixit : illud inſuper , quod ani
Ultimd , Nymphe ; quarum quædam cularum eft , & mihi prope incredibile,
aereæ , ut Sibylla de qua Plutarch . I. addens per ſapè cam , qual Empula ,
de fera. num . vind. quædam terreſtres , vocatur , alius verd Gilo , dixerit ; in
fan
p in Pbocair. 4 lib. 18. hift. cap. 9.

.
 272 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fantem ex cubiculo veluti eum devoratu- ſpiritum converti crederet . ' Accipite
1am extuliffe. ) ſed quicquid ille dicat, verba Ignatii : pauperculæ quædam mu
verifimilius eſt Itrigem hanc five la- lierculæ accuſar& fuerant cædem feciſe
miam fuiffe , quæ puero , Angeli cu- lastentium infantium per foramen t dom
ftodia bene munito , fruſtra infidiaba morum vel portis etiam claufis fubeun
tur . Prudentior Evagrius, lib. 5. c.21 . tes , o ex improviſo infantes necantes,
nihil de Gilo , neque de anicularum Qua etiam trahebantur in judicium ab
commentis addidit , judicium totum le- iis qui credebant fabulis - ( de paganis
Etori permittens . Quiddam anicularis loquitur , à quibus illud de Gello , an
deliramenti hic fuit , quiddam non de- ciquitus confiatum ) Et nolebant Chria
lirium , fed verè verum. delirium erat fti Dei noftri ſequi doctrinam , qua fi
& abſonum à ratione , putare corpo - mulachris eu phantaſmatibus nequaquam
ra harum fæminarum ſic extenuari , decipitur ( nimirum quia ſpiritum à
ut clauſis oftiis ingredi poffent, & cor- corpore novit optimè difcernere. ) Ef
pora quantitate prædita per januas ſe enim apud Grécos in fabulis fæmina
penetrarent ( vide quæ di &ta funt à no- quædam Gello nomine , que dicitur ,
bis q . 17. ) verum erat , has malas cum immatura morte vitam abrupiffet ,
mulierculas ope dæmonis nonnunquam quibufdam ſpectris accellille ad recens
in cubicula hæc induci folitas citra natos infantes do cos interfecife, en
quantitatis corporum immutationem fabulain , quod mortua rediſſet & in
vel ſolidorum penetrationem , & ibi in- fanticidia pátraflet ) hujus fabulæ im
fantulis perniciem moliri . Quare di- probo pelletti ac deceptiſpiritu , qui ca
ligenter inter hæc eum diſtinguere ju- dicebantprobabiliter , conatur ad mulier
dicem oportet , qui in his nec creduli. culas transferre hoc execrandum fcelus ,
tate , nec incredulitate volet decipi . eis adſcribere in Spiritum converfis ,
Et in judicatarum rerum præjudiciis caufam corum qui moriebantur ante ten
omnes circunſtantiæ accuratiflimè funt pus. ( vides lector accuſationis funda
examinandæ , fieri enim potelt ut Ju- mentum ) Gello mortua necaſſe legitur.
dex ex uno reum capite , quod in ac- infantulos: nunc multi reperiuntur ſu
cuſationem deductum , vanitatis depre- bitò ſublati : probabile itaque eſt ab
henfum fit , abſolvat ; quem tamen con- his mulierculis ' , depofita mole corpo
demnallet fi aliter accufatio fuiffet in- ris , & in fpiritum converſis, atque ſic
ftituta . Verbi gratia , Itrix aliqua accu ſe per ſolida corpora vel tenues fiffuras
ſatur , quod clauſis januis fit ingref- immittentibus , necatos . Nonnè meri
ſa , & corpus ejus in ſpiritum immu- to Scriptor ifte contra tales accuſatores
fatum , & ita jam non corporea pue. exclamat , verbis fequentibus ? o fu
ros interemerit. Nullus Judex adeò porem ! o cordis ocülorum cæcitatem ? Si
bardus erit, ut huic accuſationi fidem corpus longitudine, profunditateque ,
adhibeat : ſed li neget rea , & alioquin latitudine compactum ac conſtipatum in
necatos illos infantes vellæſos non con- Spiritum diffolutum procedit , o her face
ftet , neque id accuſator àliter , quàm cere conceditur : Chriftus ergo, qui eſt
ex illa fabula Metamor. probet , pro- ipfa veritas
ipfa dicens :: Spiritus carnene
veritas ,, dicens
cul dubio per ſententiam abſolverur . O ola non habet : reputatus eft phan.
și diligenter legas vitam Tarafii ab taſma abuis ,qui bac'aferunt ( ſcilicet
Ignatio Monacho deſcriptam , non dif- foeminas has tum , -non corporales ſed
ficilè fuerit deprehendere hunc ftatum ſpiritus fuiſſe , feu fpirituali hac vi pe
caufæ fuiffe muliercularum illarum à netrandi præditas fuiffe ) Quin etiam
Georgio ( non à Philippo , ut quidam Chriſtus quoque qui verańcarnem acce
vocant ) Præfecto urbis abſolutarum pit , one fpiritum carnem de ora non ba.
& Iſauri Leonis fævitiam ac inſcitiam bere vere affirmavit diſcipulis, nulla ro
in eo pofitam fuiffe ; quod incredibili circumſcribetur , quæ obftet quominus fit
quo erat Nupore mulierculas illas in phantafia . Sic ergo cenfens citra
dubis
+ Sic voras a nguftas rimas aut fiifne ras corporis carum non capaces .
 LIBRI II . QUÆ S. XXVII. SECT. II. 273
dubitationem judicans Georgius , fæmi. de & vocatus Beelzebub , Dominus mu
nas abſolvit à criminibus. ) hæc Igna- ' ſcæ ; vel porci , lupi , aut alterius a .
rius ille , non ſatis perice ſpectrum 3 nimalis cujufcunque : nam in omnium
fpiritum , phantafiam pro iiſdem fua ferè formis aggreſſus elt DD . Anto
mens , ſcilicet pro phantafmate , ſeu nium , Macarium , & cæteros fanctos
corpore tantum apparente ; & nihil de Monachos deferti incolas . Recentius
ftrigum verarum crimine attingens vel unum , fed cui vix ſimile invenias , pro
agens , contra quas , & quæ de illis tra- ditum fuit memoriæ à Gaguino Hilt.
didimus, nihil argumentatio ejus virium Francorum Scriptore ; Philippo Bello
habet , ut qui rem intelligunt , facilè Rege , quendam laicum five conver- 49
primo intuitu perſpiciunt. fum ( ut vocant ) Monaſterii vallis Sar
Tertiò loco occurrunt Lamia , de nariz , nomine Adamum , pauld ante
quibus etiam facri Vates Jeremias & Natalicia Felta ſummo manè ad Mona
Elaias " ; quas vera dæmonum ludi- fterii negotia peragenda , una , cum fa
bria live ſpectra fuiſſe , cùm Apol- mulo re- in viam dediſſe equitem , ei
lonius Thyanæus , tum D. Hier . & fe in via offert arbor ingens gelu & c
alii Patres docuerunt ; de quibus & pruinis oblita , ad ipfum properans
Strigibus ( quas' ab eſu carnis opinor quali conferre gradum & corpus cupi
humanæ , veteres Magiftri in Gloſſar. da. equus expavefa & us caput retrorſum
44 Leftrigonas , vocarunt ) quia ex pro . Aectit , & viam remetiri , quam pere
feſto tractavi copiosè Comment. in Me- gerat , conatur . Adamus ingenti labo
deam Sen. v . 732. ne actuni agere vi- re jumentum retinet , & calcibus porro
dear , eò te lector optime malo able cogit. propinquior ut arbori fuit , illa
gare , quàm eadem repetere . Germani confeftim evanuit ex oculis , odore te
inferiores vocant Alven & Alvinnen ; ' tro atque fulphureo relicto. Argumen
Gotthi , Elvas s , videtur meminiſſe cum inde ducit Adamus , dæmoniacum
45 D. Hier. cùm dicit fæpè bimulos ac crio effe ſpectrum , feque Deo precibus com
mulos ad ubera materna lactantes à mendare fatagit , nec iter intermittit .
dæmonio corrumpi t. de hujuſmodi tam Pauld poſt reſpiciens , vider nigrum
vetus narratio , live opinatio , ut Lu- quemdam virum equo infidentem fpa
cilius meminerit. nam lib. 20. Terrie : dici ſe ſubſequi , cui fubiratus : Quo
colas Lamias vocat ; & lib . 30. etiam modo ( inquit ) infelix a damnare
voracitatem attribuit ipſo epitheto , al- audes me his technis aggredi ? An ne
Judens ad infanculorum viſcerationem fois fratres meos , qui domi funt , pro
his verſibus . me , faluteque mea fupplices ad Deum
Lamia do Pytho oxyodentes . preces fundere Abi quantum potes ,
Quod veniunt gumia illæ vetula into nulla tibi mei curatio nil in me poli
probe , inept des . Abit malus : ſed ecce mox re
Duodecimum quando apparet in dit , fimilis viro , gracile & protenluna
forma birci ( unde ab Ifaia & Mofe habenti colluni . Adamus tot moleſtias
vocari piloſum , ſeu Saghir , contendunt percæſus , gladium , qui ad ephippium li.
46 Jarrhius & Kimchi ) vel leonis ( un- gatus , Itringit , & enſe cer quaterve
de templis Genrilium affigi folita ca- per aerem vibrato , aereque propter
pita leonina : quod ridet Arnob . 1. celerem divifionem Gbili fonun edente ,
6. cont. Gent. ) vel ſerpensis, ut cum conatur abigere ſpectrum , hoc verò
47 Æſculapius Romam advectus : & ana- ſubito perfonam mutat : & fiftit fe fta-,
chorete de quo B. Nilus lib . de orat, ad tura mediocris viri , cui caput cappa
Deum c. 102. O 103. vel no&tur , ut & ſcapulario Monachi corpus ornatum ,
apud Virgil . extremn Æneid . vel 'm * - oculi ſcintillantes inftar chalybis vel
for , ut apparuit Laoduni in Energume- æris radiis folaribus oppoſiti Adam
48 na , & folet apparere Anabaptifis , uo- pun & im aliquories hoſtem pecit ; fed
; Mm irria
1. Efa . 13. v. ultim . T.hren . t ad Paul. de obitu Blefilla ,
1 Olous l. 13,6. 11 .
 274 DISQUISITIONUM MAGICARUM
irritis, & callis ictibus , aereque ce- circum illos videret , omnia nihil nie
dente . Tunc majori deſpectu & irri- ;fi ignem elle , quo comburantur , le
fione , dæmon induit formam aſini . precibus atque Suffragis adjuvari pof
Perterritus, famulus, hero ſuader , gla- le . Leloyherius x huic Religioſo in se
dio circulum in terra ducere , & in cir- ſultat , quod temerè aniinas defuncto
culi medio crucem Dominicam effor- rum eſſe crediderit: cujus contrarium ta
mare . Adamus con Glium exſequitur : men rationes & argumenta ejusnon con
verom veterator non definit , Mutaf vincunt. Ait , dæmones fingunt ſe ani.
auriculas aſini in cornua , & ſic mi mas effo , fæpè , non ſemper. ſtrepi
nabundus irrumpere in circulum fe vel- tum edidere diſcedentes do fragorem .
le fimulat . Denique luſus jam farur, poilunt & fpiritus mortuorum , Flam .
in rotam fe versit , & ſeipſum volvens mis veſtes de arma circumdata , demo
Monachum invadit 9 fuperque illum nescric probabant . Non hoc afferit
continua latus rotationc fic videba- hiltoria , fed ea ipſa , quæ afpicienti
tur tranſit circulum , & Monachobus , veſtes & arma videbantur & cqui ;
prorſus illæſo conſpectum fugir . Fi ipſis flammas combuſtrices fuiſſe . De
dem rei fecere , longa famuli terrorem inde & flamma: fuerint , nonne profi
conſecuta ægritudo , & diuturnus fæ . tebantur ſe {piritus eſſe , qui adhuc
for veſtium "Adami, & raucedo ejul- expiabaptur ? Denique Virgilianum il
dem atque difficilis reſpiratio , à qui. lud ;
bus ægrè convaluit ; equi denique fu que cura nitentes
bita mutatio , qui ex manſueto & ci . Pafcere equos , cadem fequitur tellum
cure , poft vifionem hanc ferox , fter re repoftos ;
calcitrofuſque effe cæpit . Ad- tantum probat dæmones imitari
damus rariora quædam genera ſpectro- quoque Divina judicia ; quibus fre
rum , quenter , in quo quis peccaverit ,
so Decimum teriium genus eft , cohor. co punitur . Poffet igitur hoc exemplum
tium acierum , Caftrorum milita- ad præcedentem se animabus quæſtio.
rium ; ſicut enim bonorum , Angelo sem reduci , Sanè arbitror eandem hi
rum acies viſa bis in facris Litteris ftoriam effe , cum ca , quam iiſdem lo
# : fic & fimiæ Dei , diaboli fæpè ſe cis , fed anno 1123. contigiffe , in can
io militum conſertorum fpecie orten . dem featentiam narrat Abbas Urſper
dunt hominibus . In vita S. Norberti , genſ. fol. 281. Sequentia ad iftam cen
cap. 26. leguntur ſpecie armatorum mi- leo pertinere , quia mifcentur quæ
litum in quoſdam Religioſos dæmonia dam vana curiofaque , nec fuffragia pe
incurriffe ; ut & in vita S. Guthlaci tuntur . Ioannes Cæfarius auctor elty ,
Anachoreta , apud Şurium menfe A fequenti nocte , quando exercitus Du
prili. In Chron Hirſaugiena. Trithe. cis Brabantiæ à Leodien & bus occifus 52
mii legimus ſub ann. 1108. Monacho eſt , fervum quemdam Comitis Loflen
cuidam Limpurgia , propè VVorma- lis propè Montenake, locum occiſio
tiam viſam multitudinem maximam nis , circa noctis initium , vidiflema
equitum pedicumque ordinatarum mo ximum corncamentum dæmoniorum :
re acierum , quali ad prælium proce- Sacerdotem quoque quendam Hiſpa
dentem : cùmque Monachus audacter , num , prope ejuſdem Comitis caſtrum
quinam foret , interrogaflet ; illos re dum in crepuſculo noctis de villa in
Ipondiſſe ; fe non veros vivoſque mi- villam tranGret , vidille haftiludium
villam tranGret
lites effe fed animas militum & maximum mortuorum validè claman.
non itapridem his ipſis in locis Prin- tium , D. VValtere deMilene, D.
cipi cuidam ftipendiatos pccubuiffe ; Vvaltere de Milene , qui VValterus ,
veltes , arma , & equos , quæ vivis famous militia , nuper erat defun
peccandi fuerant inſtrumenta , pung aus : hancque vifionem addit fæpiùs
morsis indicia ſuppliciorum elle : quæ ca nocte & evanuiſſe, & iterum ap.
paruif.
u Gen. 32. in princ. & 4. Reg. 6. v . 17. x l. 4. 5. 6. y 1. 12. 6. 16. 17 .
---
 LIBRI II. QUÆST.
paruiſſe . Joannes Niderius z. cùm pro-
puer bæreſes Regrum Bohemia tumul-
tu ac cædibus concuteretur : circa metas
Regni præfati , nocturno tempore , ver
fus vallem quandam , auditos clamores
congreſiones equeftrium virorum : qui
coloribus variis induti ſæpius ſunt
53 viſi Fuerunt tunc duo armigeri auda-
ces fatis , in caftro non multum diftana
ti & loco monftrorum : qui omnino ſcire
volentes , quid veritatis fibi viſa por-
tenderent , nocte quadami verſus vallem ,
ubi folita videri conſpexerant , iter ar-
ripiunt . Antequam autem iis appropin-
quare auderent , compunctus unus , di-
xit alteri : Sufficiat nobis ifta vidiffe , cedit , in campum venit , do nemi
ego iis non approximabo; dictum efi ve- nem niſi quendam equeftremi in equo
terum , Cum talibus nullum debere jo- ſedentem
cari: Quem alter , velut pavidum incre- tem equum , cminus fequentem fuos
pans , equum pupugit ; eo cum eo con intuitus eft . Ad hunc cum miles de
grellu omnibus ante dićtis exercitibus ap-
propinquavit : de quibus unus egrediens
caput illi amputavii , eu ad " fuos re-
diit, quo viſo ille, qui timidus fubfti-
ttrat, fugami iniit funeſta nova nun
tiavit. In craftino autem truncatus're.
peritur , caput quidem in valle ; ubi
acies viſe fuerant , nullius autem homia
his vel equi veſtigium repertum eft, fed
tantummodo in locis lutofis, figna quæ
dam og veftigia aviurn viſa Yunt . )
İdem & aliud addit fibi ab Archie-
piſcopo Moguntino , viro magnæ in .
duftriæ & fide digno , narratum : No
54 minävit ( ait ) nobis quendam Rheni
fibt benenotum militem , cujus pro tunc
filius vivebat qui miles fuper omnes'.
pene inferioris Alemaniæ nobiles femper
exftiterat nimis in rebus bellicis imper-
territus , gerebat autem o patiebatur
nonnunquam , propter ſuam animofita-
tem vel fortitudinem , ab aliis graves
guerras , propter quas non femper de
die , fed notturno tempore ad loca fi-
bi.commodofa equitare folebat . Hic igi-
tur quadam noéte affumpris famulis per
Sylvam circa Rhenum equitare voluit i
cu principium ejufdem intravit . An-
tequam aerd fanem filve habereni, ul.
tra quam campus latus jaceret, prout
moris eft eorum qui verentur infidias ;
præmifit famulum 1 ut in termino sila
I l. ultim. Formicarii ,
XXVI. SECT. II. 275
vt videret , anne in campo inſidia
aliqua llent . Luna inſplendente , vel
aftris lucentibus hæc videri poterant
Famulus igitur , cùm per arborum ra.
mos exploraret commiſſum , vidit per
campi longitudinem exercitum fatis mi
fabilem appropinquare in equis : quò
vifo , conſiderata nunciavit militi
qui ait : ftemus ad modicum is quia
veriſimile eft , pro hujus exercitur cu
jodia fubfecuturos alios : ad hos prope
rabimus, o an inimici fint , qui pré
ceſſerunt , an amici experiemur , nec
paucos timebimus . Deinde 9 morula
tranſacta , de ſilva miles cum fuis re
in manu alium ducen
piſſet , quis esſet quafivit in hæc ver
ba : Numquid tú cocus meus esita
enim fibi à longinquo videbatur, pau
lod etiam antea cocus ejuſdem militis
vita fun &tus fuerae . Qui reſpondit
Sum Domine , Cui miles. Quid ait ;
hic facis . qui funt hi, qui pré
cellerunt ? Cui defunctus refpondit
Domine , hi qui preceſſerunt , June
nobiles cgo armigeritales y tales(mul
tos enim exprelit nomine proprio ) quos
oportet , doi me cum eis ifta noéte effe
Hicrofolymis , quia hæc pæna noftra
eft . Et miles iterum . Quid fibi vult
equus ifte , quem ducis nullo in ſeden .
te ? Ad veftrum , refpondit , obfequium
erit , fi mecum ad terram fanétam ve
nire velitis . Securus eftote per fi
dem Chriftianam , recedendo ou fee
cedendo do revertendo vivum teducam .
ſi meis obtemperabis monitis . Tunc mi
les ait , Diebus meis mira attentavi ;
his hoc addam etiam mirabile . Difua
dentibus igitur illud famulis , de equo
propria miles defiliit defun &ti equum
aſcendit , ab oculis famulorum uter
que equefter ſubtraétus eft. Sequenti an
tem die famulis , juxta condi&tum ex
Spe&tantibus , miles o defunctus re
dierunt ad locum , ubi primum conve
nerant. Tunc defunétusmiliti ait : No
phantaſma omnino fi&tum ifta fuiffe
M2 CT
 276 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fredatis , duo que vobis do rara , re- lequini : cujuſmodi cuncta , illuſiones
ſervare in ' mei memoriam : .inde protu- dæmonum elle , jampridem docuit
lit mappulam parvam de Salamandra , Guilh . Pariſienſis part.' uli. de univ.
o cultellum in vagina . Primum , in cap. 24. Tales exercitus pollent Ma
quit, cùm immundum fuerit , igne pur- gi multos exhibere , fi ex pacto , quod
gate : alterum cautè tracteris ; quia cum dæmone ſuperiore habent', 'da
ab eo vulneratus , intoxicatus erit. ) In mones illi fubditos evocarent : 'num .
his multa funt indicia fuiſſe viſionem quam tamen Deus legitur permiſil- 57
dæmoniacam , maximè donum hoc le , ut talis militia ultra incuſſionem
cultelli : quo multis exitium , ipli inanis terriculamenti procederet . Nam
quoque donatario , parabatur . aliam fi lædere , occidere , munitiones ca
hiſtoriam ex codice Caſſinate profert pere , vel hoftium invadere caftra fi
illuftr. Baron. Annal. tom . X I. an nerentur : nulla illis humana pote
no Chriſti 1094. quod exhibebo lie Atas valeret refiftere, ut prudenter idem
br. 6. Guilhelmus . Huc refero pugnas illas
Cromerus diligens Scriptor a ; Na. Regum Septentrionalium & victorias
clum , inquit , arcem Pomeranorum mu- partas , contra magorum dæmonum
5 ) nitillimam Uladislaus i. Polonorum Rex que cuncos , apud Olaum Magnum
obfidebat i Ibi wočtu lucente Luna af: Decimo quarto , dæmones Tunt fub
piciebantur crebro ab excubitoribus qua : illo {pectrorum genere ,: quo in ne- 58
fi armatorum hoftium acics , ex aperiis moribus & aliis amoenis locis fefe
campis ad Polonorum ſativa adequiran- oftentant inftar puellarum aut matro
tes Bogu incurfantes . Cùm id fæpiùs ac narum velte candida ; interdum in
cideret , indignari Poloni inquietari le- Itabulis cum luminaribus cereis , ex
fe , nec ufquam in apertum certamen quibus etiam diſtillatæ guttæ , poſt
prodire hoſtes , noéte quadam , cam ibi- ,modum in equorum jubis , quas ſe
dem hofte's adeffe nunciarentur , freme- ' duld pexuerunt & nexuerunt folent
bundi agminarim è caftris fele prori- ab hominibus inveniri , talis illa vi
puere , diffugienteſque caſo labore lon- dua Ruſſiana ia meridie obambulans,
gius profecuti funt . Obfelli , tumultu de qua pauld ante mentionem feci :
Polonorum exaudito, o excurſione è ca. tales quas vocant , Sibillas feu Nym
fris animadverſa , crampunt ſubito , phas albas, Dominas nocturnas Do
ego ignem in opera atque iuguria milis minas bonas & earum , Regina
tum ftramine arundineque consecta con Habundia ; Quarum adventu mul
jiciunt, quo celeriter pluribus in locis fe tum proſperitatis , & rerum omni
diffundente , paucis qui in caſtris man um copiam putant fuperftitiofæ anus
ferant , le defendentibus facilè opera domibus contingere, quas frequen
cum magna caftrorum parte conflagra tariat & ideo domi ſuæ illis epulas
runt. Nocturnas umbras illas fuiffe au- inftruunt , eſcariis lancibus & vals
tumane , que boftitis exercitus fpeciem vinariis omnibus apertis ac diſcoo
oftentantes, Polonos ita Divino permiſ- pertis ne quid illis ad fumendum
fu exagitarunt ; propterea quod ſolemne moræ objiciatur : quæ planè idolo
omnibus Chriſtianis quadraginta dierum latrica elle , docet prædiato loco i
jeju ac g temerario
ſcuoniun priore exp
efu edi tione eo promi
carnis promi-. dem Epiſcop . Pariſ . ut Nicol. Cu
lalta . fao . libr. 2. excitationum . Huc refe
riorum , moribus o inftitutis Ecclefia ro tres illas quæ viſæ Machabæo
Catholica contemplis temeraverant : ) Banckoni , à quo Stuartorum genus ;
Hic ille . res clamat ſpectra fuiffe Dia. quæ venantibus_viſæ Regnum illi
bolorum ; ut & illa de quibus Anto- prænunciarunt Boeth. libr. 12. Scor.
ninus Hiſt. par. 3. quam avorum me- Hiftoriam Harum bonarum Domi
56'moria folebant vocate , Familiam Hele parum , quas . Gentiles Parcas vo
caves

a l . s . bift. Pol. * .1 . 3. 6. 12.

 LIBRI II. QUÆS.
mentio habetur & convivii
illis præparati , in vita D. Germani
Epiſcopi , & apud Divun Antoninum ,
pag. 2 : bift. tit. 11. . s, Tales etiam ,
faiales Sorores , feu Nymphe , falſo
putatæ bellorum Præſides & Victoria-
rum largitrices , quæ . Hothero Regi
familiares in Septentrionis Hiſtoria b.
Itali vocant , Fatas , Galli , Fees q
, uae
les finguntur Melolina , Alcina , Mor-
ga . De His dicam plura lib . 6. cap.
2. ſect. 3. in Remedio 1.
59 Decimo quinto, hujusgeneris fpectra
ſunt , per quæ Deus aliquando denunc
ciat futura bella , peftem , mutationes
regnorum & fimilia , pauca commemo
rabo exempla . Nocte quæ feditionem
Antiochenorum præcellit , viſa mulier
ingens & formidabili aſpectu , aerem
ſcutica tam fortiter ver berans , ut tota
ſonus Urbe exaudireturi Gennadio
Patriarchæ Conſtantinopol. nocturno
tempore accedenti ad altare templi , ut
Deum pro falute publica deprecare-
tur ,horrendum ſpectrum fe obtulit
quod cum ille facro ritu conjuraffet ,
refpondit : quamdiu Gennadius vive-
ret , fibinon licere damna , quæ immi-
nebant, Eccleſiæ illius inferre: ſed eo
mortuo fævillimè fe in illam graffatu-
rum d. Priuſquam Hunpericus perſecu .
tionem in Catholicos Aphricæ inchoa-
ret , fuper cacumine montis Ziqueni
homo giganteæ ftaturæ vifus , & au-
ditus clamare : Egredimini , Egredimi
ni & in æde Fauſti , quæ Carthagini
eft viſa multitude Æthiopum fančtos
Ecclefiæ fugaps, & ante fe impellens e.
Alia multa hujufmodiſuggeruptCarda.
libro decimo quarto de variet. rer .
Fulgof. tit. de prodig. lib. 1 .
Decimo ſexto loco , hic occurrunt il-
la fpe &tra : quæ certis temporibus &
locis aut domibus ſolent tumultus , &
vexationes varias exhibere , cujus rei
prætermittam çxenipla , ed quod no.
iiſlima res ſit , & legi poffint , quæ
aftulere veteres recentioreſque : ut de
Temefio demone , Strabo & Pauſanias
b Olai l. 2.
c Sozom . I. 7. 6. 23.
d Theod. Lét. l. I. colleét.
e Vi t. Uticens. l. 2. de perſecut.
XXVII. SECT. II. 277
citati , & Ælianus lib. 8. var. Hift.
de pueris nigris cirratis, Auguftinus lib.
22. de Civitate Dei , cap. 8.de Datio
Epifcopo Mediolanenſ , Gregorius lib.
3. Dialog. cap . 4. dé vocibus & fonis
auditis in Marathone poſt pugnam cum .
Perſis Paufan. in Aicic. o antè pua
gnam Leuctricam in templo Herculis ,
apud Ciceronem , de divinat. antè pu
gnam cum Cimbris , apud Plinium lib .
2. cap. 59. antè bellum civile Sylla.
num in eadem Italia , apud Appian .
de bello civil. lib. i. ante primum
prælium Pharfalicum Antiochiæ apud
Cæſ. lib . 3. de bello civili į anie
mortem Cæfaris Dietatoris domi ejus
apud Dionem ; recentiora funt , apud
Niderium ; lib. ultim. ' formicarii .
Guilh. Pariſ. de cap , 24. Torquema
dam , Horti florum coll. 3. Alexand.
ab Alexand. lib. 5. Gen. dier . c. 23.
& confirmat praxis Forenſis Hiſpaniæ : 61
qua licitum conductori , qui ante id
ignorabat , ſpectrorum lic inquietan
tium cauſa domos relinquere condu
Stas, ut poft Portium cenſuit Covarr. f:
Solent hujuſmodi infeſtaciones juberi
vel permitti à Deo , ob pænam pec: 62
catorum , vel ad exercitium bonorum ,
vel ob aliam caufam occultam . Inter
dum ifta peragunt dæmones malefico
rum immiffione , ut contigit B. An
tonio , & nobili Aquitano , qui Pa
rifienfem Audioſum jure fuo per vim
ſpoliarat b ; ſæpius fpontè faciunt fua ,
tantum ut homines falſa quapiam re
velatione decipiant aut perſuafione fal
laci : ſicut apud D. Auguftin . illi ba.
priſmum dilluadebant : contenti funt
aliquando ſola vexatione , & inquie
tatione , nullo cum corporis damno
ut joculator ille ſpiritus, de quo Guil.
hel. Parifienfis , qui vaſorum culligo
ne & lapidum jaštu ſomnum diſtur
babat , & culcita fubtracta de lecto
deturbabat , & Salmantinus ille Tor
quemadæ , qui grandibus faxis quofvis
petebat , irrito tamen & innocuo con
tingens ictu : quod Marcus Magus
apud
VVandal. fl. 4. variar. refol. c. 6 .
8 Caſſian. collat 8. c. 18.
h Froiſard . in Chron.
 UM
SITION MAGIC
ARUM
278 DISQUI
apud Pfellum i . proprium dicit eſſe qui ut infantuli , in balneo , jubenti
dæmonum ſubterraneorum , de quibus Jamblico apparuerunt m , id cogitan
mox agemus . Quo verd pacto dæmo- duni relinquo . Sanè huc pertinent
63 nes lapides jacere queant & alia hu- Montani illi , quorum nobis Hiſtoriam
juſmodi operari, quæ videntur mianus Georg. Agricola prodidie c : In Metal
& corporata inſtrumenra requirere , ticis ( ait ) fodinis inveniuntur , Otru- 67
Scholaſtici diſputant , aſſentior iis , culenti quidem , vel ſolo aſpectu terri
gui præfente per fubftantiam fuam cobiles , plerumque metallicis infefli at
loci dæmone , & imperio voluntatis que inimici ſunt . Talis fuit Anneber
aerem lapidi proximum moveate , & gius , demon , qui operarios amplius
fic lapidem impellente , hæc fieri duodecim flatu interfecit in Specu , qui
cenfent ; quando nullum ipfe corpus corona rofacea appellatur', co nomine
induit : 'l verò corpus formatum , vel relictus , quantumvis argento dives ef
cadaver affumeret nulla forer diffi- fet . Flatum verd emittebat ex rictu
cultas k . cum equi' ſpecie habentis procerum col
64 In locum decimum feptimum , ve lunt de truces oculos appareret . Ejuf
niant fpe &tra illa Boruffia , de qui modi etiam fuit Snebergius ; nigro cum
bus quadam epiftol. ſcribic Joan . Me cullo veflitus , qui in fodina Georgia
lerius ; In Sarmatia coli ſpiritus quofo na operarium & terra ſublatum , in ſu
dam vifibiles , qui lingua Ruthenica , periore loco maxima illius concavitatis ,
Coltri , Germanica , Koboldi dicantur , quondam feracis argenti collocavit, non
credunt habitare in occultis ædium fine corporis attritu '. Quæftuofam ad
locis , vel in congerie lignorum , natri- modum fodinam deſerere apud Turcas'
untque eos laute omni ciborum genere y cogebatur Judaus à demone metallico ,
eo quod adferre foleant nutritoribus ſuis hominibus frequenter in forma capire
frumentum , ex alienis horreis furto fue aurea cornua gerentis apparente . At
blatum . Cùm verò alicubi illé Spiritus fedatos illos , Germanorum alii , ut
habitare nutriri cupiunt , hoc modo etiam Greci', Cobalos , vocant , quod
fuam erga patrem farailias voluntatem hominum fint mitatores . Nam quiaſ
declarant : in domum congerunt noctu lætitia geftientes rident , demulta vie
fegmentá lignorum , omuletris impo- dentur facere , nihil interim efficientes or
nuunt. lacte plenis varia ftercora ani- Alii, virunculos montanos , vocant' ,'
malium : quod ubi paterfamilias animado quia plerumque apparent' nani" , tres
verterit , nec diffipaverit ſegmenta , nec dodrantes
dodrantes longi , videntur" autem effe
1

Percora è muldris ejecerit , fed de ina ſeneciones , o veſtiti more metallico

quinato latte cum omni familia fua
comederit tunt illi apparere , ego per-
manere ibi dicuntur . ) Idem judicium
de fpe &tris', virunculorum ac fæ mella-
rum , brevitudine ac fpecie pigmæi vel
pumilionis , olim in multorum domi-
bus frequentium , & domeſtica fere
cun &ta miniſteria ſolitorum obire , &
quos curare , donium verrere , ligna ,
& lympham adferre , & fimilia facere ,
de quibus Olaus Magnus I. Galli vo
65 cant , des Gobelins : Teutones , Kabo
66 baotermannekens , & Gulrerkens , &
Sucones , Trullas, appellant . An ex
hoc genere fuerint , Eros , & Anteros ;
il. de demont.
k Vide D. Th. quod li 7. Dur.
Capr. & alios in 2. d . 7 .
rum , ideft , vitréto", indufio e corio
circum lumbos dependente . Innoxii ſunt
hi metallicis , eifi interdum glareis opeo
rarios laceffunt , rarifſimè tamen cos
l'edunt , cachinno vel maledicto lacef
fiti, Poriffimum opus facere videntur
in his ſpecubus, in quibus metalla jan
effodiuntur , vel ea effodi poſle spes
eft . ). Cætera rectè , illud minus , quod '68
animantium nomine dæmones com
prehendat : Scio fic locutos veteres
non paucos : fed & fcio idi ex lacte:
Platonicorum bibiffe , & quia ambić.
gui eranti , nuń apima & corpore
conftarenr . Nunc quia Catholicis fatis
defi
ſ lib. 3. cap. 11. 12.
m Eunapius in Jamblico ,
cap . de anim . ſubuer,
 LIBRI II. QUÆ S. XXVIL SECT. II. 279
definitum 3 nec anima nec corpore Ultimo loco feſe offerunt ſpectra dæ- 70
perfectas ſubtantias illas ſeparatas com- monum thefauros cuſtodientium . Ca
poni ; vitanda nobis hujulmodi locu- bades rex Perfarum cum accepiſſet in
tio , parum cauta , parum propria , collimitio Perliæ & Indiæ, in munie
Damnandus verd prorſus Paracelli er- tiſſima arce Zudaderenli , pretiofiffimo
ror , dæmonum hæc genera , ad ho- rum lapidum , auri & argenti, theſau
minum ſpecies reducentis. Nam Epic rum maximum à dæmonibus affervari,
fol. ad Athenienſes., five de occulta qui mortales omnes adicu arcerent : eo .
philofophia ; quali veriflimum axioma, cum exercitu profectus caſtrum vi co
nihil veritus fuit conftanter aſſevera- natus occupare , fortiter propugnanti
69 re , Deum præter homines Adami po- bus dæmonibus, repulſus fuit , confu
ſteros , alia quatuor hominum gene- git .ergo ad Judæorum & Magorum
ra , carne , & offibus , & ratione præ- artes , quæ & ipfæ irritæ fuerunt . Er
dita creaſſe, coſque in fingulis clemen- go cum ai perſuaſum (ait Cedrenus ) fuif
tis ad inhabitandum collocaſſe ; in qui- Jet , Chriftianorum ad Deum precibus
bus lingali ſuam haberent remp . & hoc potiri poffe , auxilium à quodam Chri
ex negotiatione , ac laboribus vi & tum ftianorum in Perſide degentium Epifcom
& amictum fibi comparare , & eos ho- po petiit . Is indicto Chriftianis jejunio,
mincs , qui in terrze viſceribus. habi precibus Synaxi, divina peregit my
tant , vocari Pigmees o Gnomos ; qui ſeria , ad locum accedens.conjuratos
in aquis , Nymphas & Undenas , qui demones ibi degentes exegir , caftrumque
in aere , Silphos & Meluſinas , quos Cabada nullo labore patiendum tradia
folos :cum hominibus Adami polteris dit ,) Glycas par. 4. Annal. Cedren .
commercium habere , & ex mutua com in Anaftaſo: Talis etiam dæmon ille
mixtione liberos gignere: Qui in igne Baſileenſis, de quo dixi fupr. q .12. & 78
funt , Vulcanos e Salamandras appel- hinc factum , ui Dracones fingerentur
lari : Et incertum adhuc efle , cuinam .cuſtodes theſaurorum , ut horti Heſpe
generi horum hominum vera fides in ridum , & Aurei velleris : hinc porrò
Deum fit data , & via ad falutem pa- fa & um , ut cheſauris addere ſint soliti
tefacta . ) Hæc ille prout eum citant Serpentem aureum : quemadmodum re
Godelmannus & alii : in libro tamen fert Aſcanius Centorius , 1.4.comment.
fragmentorum , invenio Paracelſum du- bellor, Transfilvan, de theſauro joven
bitanter induci loquentem : ſed arbi- to prope Devam urbem Transſilvania ,
tror Latinum interpretem , hoc ſuum circa annum 1550. Nota etiam Hiſto
afſuiffe , ut magiftri occultaret impie- ria Magi Germanici , qui cum ſpecum
tatem . Nam dictis illis nihil nugacius, ingreffus eſſet ubi theſaurus reconditus ,
nihil blaſphemius , nihil à recta fide focio in veſtibulo manente , vidiffetque
dici poteft alienius , ergo mutila & man- incubantem arcæ nigerrimum canem ,
ca S.S. quæ de uno tantum hominum nihilominus, cupiditate metum pellen
genere nos inſtruxerit? .ergo dubia fa- te , porro progreffus, ruente terra , in
Tus noftra ; ergo dubia redemptiof? non fpecu fuit cumulatus. Plura vide .d.q.
.ergo. Secundus Adam Chriſtus ; ut nos , i2. Prætermitto quædam jām vulgaria ,
qui in primo mortui , in fecundo vi- ut quod in Indiis ſepultarum cum ma
vificaremur ? hoc dubium : nonne ritis uxorum animas menciuntur , uc
ruunt veteris Teftamenti promilliones , fic perfuadeant has .conjugi ſuo convi
.concidit exhibitio & repræſentatio No- vere , quæ fpontè illis commoriuntur :
vi ? Et funt qui tales libros nugis , quod non uno loco teftatur Pet. Chie.
mendaciis , blaſphemiis refertos , in La- 2a . part, i . Hift. Peru .
rinum vertant fermonem ? funt ;qui pul Vilis fpectorum generibus quæri
chris formis cudant recadantque ? funt poterat : quo illa pacto repelli & vin.
qui ament ParacelGiftæ vocari ? Sed ad ei queant; fed quia deciſio communis
inſtitutum redeamus , eit omnibus malis , quæ per dæmones
infe
s. firmiter de fum . Trin. D. Tho. L p . g. so. ſool . in 2. d . 8.
 280 DISQUISITIONUM MAGICARUM
inferuntur , ideò de hac re differendum & illud movent ac impellunt motu
mihi putavi , quæſtione de remediis non vitali , fed locali tantum , ficut
contra maleficia , hujus operis libro ul- aerem poſſunt impellere , & hoc cora
timo. Quo pacto dæmones apparere lic ' pus , præfertim nondum valde diffolu
queant , nunc accuratius inveſtigemus, tum , puto , G DEUS permittat , por.
quam quæftionem indeciſam reliquit fe illos ita attemperare , ut ſenſum ta- 2
Divus Auguſtin. Enchirid. ad Lauren. Aus omnind fallánt . Nec video quid
cap . 59 . quam ab homine docto ac pio , in me
dium allatum , quod me ab hac fen .
QUÆSTIO XXVII . tentia deducat. Imprimis quod ex D.
Luca o , proponitur dictum Domini
Quomodo polit demon se corporeis quo ſe verè corporatum , & non phan
oculis , cùm fit incorporeus , tafticum fpiritum eſſe probabat ; Pale
vifibilem prabere? pate a videte , quia ſpiritus carnem oo
oſa non habet ,ficut me videtis habere: 3
Onftat non poſſe corporaliter: nifi id ad rem non multum facit , certè non
aſſumpto corpore : Certum enim urget. Solum enim Dominus probare
eft dictum Beati Ignatii , Epift. ad voluit, poffe illos contactu fentire &
5 Smyrnens, incorporea videri à corpo- dijudicare , viſu ſe non decipi , corpus
reis non poſſe , quia incorporeorum enim ipfum habere verum , quia ean
nec ſpecies , nec figura eft, aut parti- gibile : & proinde nudum phantafma
cula animalis ullius formam habentis , & fiétitio corpore indutum non effe .
ob naruram , quam habent Gmplicem. Nulla verò hic erat cogitatio , de ca
Conſtat etiam cos corpus vel ex ele- davere aſſumpto . Hoc enim carnem
mentis fibi coaptare , vel ſubingredi & & olla habere manifeftum eft, quo ar
aſſumere cadayer. de utroque modo , gumento Chriſtus probat , fe fpiritum
quæ dicenda hucufque diftuli , repræ- non eſſe: quod illi exiſtimabant', quia
ſentabo liberaliter . Dixi ( corporaliter) videbant januisclauſis ingreffum , quod
nam phantafticè poffunt apparere , turo corporeæ rei repugnabat , tam vivæ
bata phantafia . quam mortuæ . Ec quia , palpationé
tantum poterant corpus effe cognoſce
SECT . I. SUMMARIUM , $ re , non verd , cujus eſſet corpus: ided
jubet etiam oculorum uti ſenſu & vi
Quo paéto poffit aſſumere , move. dere ( nam propriè hic vox fumenda,
re cadaver aliquod , in illo com ut textus indicat ) manus ' pedes : ex
parere ; quorum vulneribus reliquis , certe de
2 Poteft illud fic temperare , ut fenfum prehenderent ipſum illum efle , qui
tačtus fallat triduo , ante fuerat crucifixus P Ex
quibus patet , verba Domini veram
3 Locus Luc. ult: v. 39 .
* Cur hæc cadavera fentiantur frio certam.que fententiam habere , etiamfi
corpus diceremusà dæmone aſſumptum ,
gida.
fic ab eo temperari pofle , ut tactus
Illufio militis cujufdam .
6 Hiſtoria Polycriticalia Macha- fenfum fallat : Quid , quæſo ? nonne
ris , O Philenii. dæmon longè admirabiliora efficit quo
7 Phlegontis laus. tidie , quam ſint fimulare carnis mola
8 Baltazus demon fic apparuit . litiem , oſſis duritiem , teporem ac
9 Agrippe facinus fimile , aliorum ſuavem calorem , qui corporis attactu
aliquot exempla . percipitur , & cæteras tangendi quali
10 Sis etiam plerumque fagarum amafii. tates ? Dico has eum fimulare pofle ',
11 Sagarum odor cadaveroſus unda? non dico veras exhibere poffe vera
Liquando igitur cadaver aliquod illa & vitalia, ſunt corporis vivi, &
affumunt humanum vel ferinum , ab anima informante procedunt: limu.
lata ,
p 6. ul. 39. p Sic optime Joan. Mald . ibi ,
&

.
 LIBRI II. QUÆST. XXVIII . SECT. I. 281
lata , & proximè adumbrantia non re- militem ; qui , cùm putaret fe formoſa
quirunt animam informantem , & à poritum virgine, invenit fe in ample
Lub taotia intellectuali , ( eatenus ut xu cadaveris belluini tabe foluti , fo
externo ſentienti talia appareant ) po- diflimè jacentem . De Polycriti appari. 6
terunt perfici. Quod adferunt de cada• tione & fpe &tro filium devoradte , jam .
vere hominis recenter mortui , in ea ſcripſimus non uno loco .
etiam adhuc calido deprehendi , deeſſe Fabulæ ſimile videtur , quod Phle.
qualitates illas fuavis ac vicalis tepo- gon q retulit , ille tamen oculta ſe
ris , facilitatem movendorum membro- fide Trallis teſtatur cognoviffe ; rem
rum , & pro mollitie rigorem quen- fic narrat , ut utar compendio phie
dam fucceffiffe: id totum concedimus. linium Damoſtrati hofpitis Chari .
Negamus autem , quod inde ad cada. tus filia , Machatem hofpitem amare
vera per malignum ſpiritum aſſumpta cæpit , indigne id ferentibus parentibus,
argumentantur . Ero illic eadem mærore morrua ; publice fuit fune ...
fit corporis ſubſtantia , & quæ hic ada rata . Sexto poft obitum menſe , cum co
.)
eft, elto adfint qualitates plures ex- revertiſſet Machares , ingresa ad illum
dem , utpotè calor illa reſiduus. Ta- Philinium hoſpiti ſe , poft longa colloquig
men adhuc deeſt huic cadaveri non commifcuit non femel illo veſperi , quo
affumpto , quod fimulet illa reliqua Ocum cocænam fumpfit, eo annulum
quæ diximus. At in noſtra vifione , dæ ferreum poculum inauratum à Ma
mon inelt cadaveri, cuncta illa limu- chate dono accepit , ipfi viciſim anna
lans · Minus eſt adfabre ſimulare , • lum fafciam pectoralem dedit . Nu
quam vere efficere . Quare nec illud trix , dum pergitſedula , ne quid hoſpi
ſequeretur , non poteft corpus adhuc ti defit, Saragere , videt cum eo in le
calidum illa per le ſolum præftare at- Etulo jacentem alumnam . Leia parenti,
que efficere : ergo nequit dæmon in bus id indicat . Illi ftupentes accurrunt ,
cadavere aſſumpto illa eadem tam cal. O altero die uirumque deprehendunt
lidè & artificiosè fimulare , uttactunt cum ejulatu ,dormienten cum hofpi
fallat . Cur , qui ſenſum principem te filiam ample&tuntur . Sed cor vis in
( nempe viſum ) poteſt decipere, non cos intuens Philinnium , o vos crudeles
queat tactum , ſenſum maximè terre ( ait ) in filiam parentes ! ergone vos in .
îtrem , & viliſfimum , minimeque (pi- vidiſſe mihi meo Machata , paterna in
ritualem ? Quod vero quidam hæc ca domo vel triduum folidum frui ! Magno
davera aſſumpta , ut & aerea corpora vobis dolore hec live curioſitas, five du
formata , deprehenderint eſſe tactu fri- ritia ftabit . Renovabitis dolores præteri.
gida & horrida , ac illi apud Alexand. tos , filiam.iderate ſepelietis. His die
4 Genial, dier . lib . 2. cap. 9. & apud ctis , expalleite.concidir cadaver more
Cardanum , libr. 16, de rer. variciat. tuo iterum fimile , ſeu potius ( ut erat )
cap. 93. & alij , de quibus poftea : id martuum . Concidere ſimul oppreli mo.
inde provenit , quia vel dæmon tepo- rore parens uterque . Re populusoma
1
rem illum non vult adumbrare , vel giftratus intelleéta , jubent fepulchum
quia non permittitur id à DEO face- aperiri : vacuum id corpore repertum :
re ; quo fenfu etiam accipiendum , quod Erant in co duntaxat annulus ferrens ,
refert Cajetanus Rs cuidam de hoc frio, o ſeyphus auratus , dona Machata :
gore & horrore corporis querenti , da- fed in cubiculo & le&tulo inventum ca.
monem reſpondiſſe , se non polle me . daver Pbilinnij ; O., Hilli cujuſdam
lius facere , videlicet , DEO obliſtence , auguris conſilio , utprodigium , ejectum
vel faltem non concedente . Si quis exira urbis limites , avibus ac feris de
exempla requiratharum apparitionum , vorandum . Ipre Machates , à Spectro
legere poterit apud Guilhelm . Pari- videns ſe delujum , ſibi paulò poft ma.
ſienſem , P. ult. de univerſo , aliquan- nus , ignominiam non ferens ; confcivit ,) 7
do affumpto beſtiæ cadavere delure hæc & Phlegonte fuſíùs narrantur; il
NO lo
in 2. 2. q. 95. art . 33o. I lib. de mirabilib.o longevise :
 282 DISQUISITIONUM
7 lo Phlegonte , cujus auctoritate & Ja
rifconfultus Paulus r & Origentes ,
ad probandam Eclipfim , quæ Chri
fto accidit moriente , utuntur , In hi
ftoria quoque Laodunenſis energume
næ Nic. de Obry , legimus Diabo
lum Baltazum , aſſumpto fufpendioli
8 córpore , conatum abigere ab ea exor
ciftam ,
Agrippæ facinus non abfimile habes
infra q. 29. lect. 1. addam nunc quæ
de eadem re Cæſarius Monachus Hei
ſterbacenfis , lib. 12. Miracul. c . 3.
feribit ; cujufdam Principis Gerinani
mortui corpus integro priufquam ſepe
liretur anno , dæmonem geſtalle , &
ita rexiffe , quafi illud vegetaret ( ira
namque intelligendum quod icribit ;
Spiritum illud loco anime ?egetale . )
non enim potuit informando , nec in
effentiam ejus illabendio ; fedi dunta
xat ut in loco exiitens vitales ejus
actiones per illud imitando : ut docet
mullis Toltarus , in exod . 6. 7. quæft ..
12. cum 1199. Subdir.Cæſarius fimilia
Jegi in vita S. Patricii Hibernorum
Apoltoli , de quodam homine , in cu
jus corpore multis annis Diabolus ha
bitans pro anima , ad gutom viri fan
di fanide& minexi
pulvit , emcor
ver red
pus umdfueco
actver
ruit
Et , fi 4. clericus ( fcribit ) quidam
adeò dulcem vocem habebat , ut au-
dire eum deliciæ putarentur : donec re- '
ligiofus quidam vir fuperveniens mo-
puit hominis vocem non efle , ſed dia-
boli ; damonemque adjuravit : quo di-
fcedente , cadaver corruit planiffime
fætens .
· Derique multa falfæ refurrectiones
10 gentilium huc funt referendæ : & con-
ftat cum lagis ut plurimum induto
cadavere diabolum five incubum , live
fuccubum rem habere ; unde & in
li hoc genere hominum , cadaveroſus qui-
dam fætor gravcolentiæ cernitur ,
I l. antig . D. fi pars baredo pet,
MAGICARUM
SECT . II . SUMMARIUM .
i Quo pacto poßit fibi formare corpus
ex elementis , in illo maveri
apparere
2 Non allumii ex folo aere , Locus
Ginej, 19
3. Poteft exhibere. folidum palpabile ,
Locus Virgilii . Demox jape appa
. ret in forma vaporis .
4 Error magorum Mantenfium ,
5 Demonialaram apparitionum exem
pia. Fratrum Tarquiniorum : Athe
no derr , Far Cardani ; Philippi
Melanchtonis colloquia cum De
moniaco ( pectro .
6 Perja inreftuofi , o alia plurima ,
e quotiefcumque evanefcunt .
7 Difcrimen harum duarum alum .
prionum . Unde proveniat facilitas
molis augendæ ,' o minwenda in
fpeftris .
8 Genus mirem per ſatunculas feu
figmenta ,
rit
r A Liquando Gbi elementare corpus ,!
formatum qua pollet induſtria , unit
fibi non aliter ; quàm motori intus
exiſtenti corpus mobile & inanimum
upitur , An poffit ex folo aere ma- 2
teriam defumere , equidem ambigo ,
& puto , fic aerem condenſari non
poſle folum , ut quid folidum exhi
beat : fed five pollit , live non pof
fit ; folet quod ' facilíus , partes aeri
( quo maximam partem utitur ) com
miſcere "terreas , & aqueas ', nu
bium , vaporum exhalationumve ut
& colores facilius hac mixtione ex
primat , & facilius membra conglu
tinet , & condenſer ; quæ fententia
Lud. Molinæ eft , & antiquiorum r ;
nec argumentum , quo quidam utun
tur ſ ad probandum folo ex aeris
elemento corpus aſſumere , nos ftrin
git ; cùm tantùm probet , eos ab .
aere parteni potiffimam mutuari ,
Hinc
ſ Anglez. in 2. do 8. g . 2 diffin, il
 LIBRI IL QUÆST. XXVII. SECT . II. 283
Hinc alii cenſent corpus hoc tale fore colaleſcere ; li verd fit Luna decreſcens
nunquam , ut nequeat tactu deprehes. vel corniculans , non poffe defectu ma
di , verum corpus non elle. Sed ratio teriæ formare corpus niſi valdè puſil
nes , hac ipſa quæſtione diſcuſſi. Chri. lum , & pro Lunæ augmento majus
di Domini di & tum z , oltendi alium majuſque placet hoc Creſpeto , 1. do
habere fenfum , quam ipſi arbitrati , odio Satana diſcr. 27. fed mihi ridicu
Addo , quod in libro Geneſis legimus lum videtur : quali nequeat dæmon
a de Angelis Abrahamo apparentibus Deo non impediente ventum fedare
quorum pedes abluti , nec deprehenfi aut excludere : & defectum illum Luna
tactu : id ab ipſis eludi' potius, quam ris infiuxus fupplere. Scilicet aer & nu - i
diſſolvi i ajunt deceptum Patriarcham , bes de oſtrino genere funt', quod Lu
præoccupatione opinions , ed quod vi næ augmenta conſequi folet ; & de
ros putarer : quæro , cur non igitur crementa imitari . Dæmonis apparitio s
quicumque viros putant , hac præju- in corpore elementari , fuit illa fre
dicata fententia judicent viros effe ? quens viſio fratrum Tarquiniorum apud
An ſolus Abraham cæteris impruden- Dion . Halycar, d : talis Athenodori
tior ? Ipfe ille, quo nituntur , Caje- apud Plinium e , quicquid dicat Franc.
tan. 6 fatetur veròrum offium & car- Picus , libr. 1. de prenot. illud enim
nium fimilitudinem , non modd viſbi puto axioma & regulam ftatui verè
lem , fed etiam palbabilem , & foli. ac tuto poſſe : In gentilium & dame
3 dam exhibere. Solidam , ait , non in. natorum ( quia fidei expertes ) appa
ſtar aeris diffluentem , aut duritiei dun- ritionibus non animam ( nifi fpeciali
taxat aliquid modicum habentem Dei privilegio , de quo unde conttat
Quod verd lib. 3. cap. 6. apud Cæla- in Athenodori viſione s ) defunéti apa :
rium diabolus dicit , quando corpora paruille , fed ejus loco Cocodæmonuini
à dæmonibus fic affumuntur , ea dor- quempiam . Tales etiam putarimo
ſo carere : ludebat puellam mendaciſ- mnes apparitiones fpirituum , otiofa
fimus : Quod dixi elementorum aliqua cum hominibus & varia moltipliciaque
opus commixtione , nec Maro ignora- colloquia miſcentium , teſtatur de faa
vit , cum cecinit c . cio patre fuo Cardanus : & merito o
Tum Dea nube cava tonuem ling via mwes , fufpectum habent Sortilegii ſi
ribus umbram ve paAi cum dæmone . Teftatur Me
In faciem Æneæ , viſu mirabile mon- lanchthon ( t. de anima ) ſe & collo
ftrum , quia & difputationes cum pluribus fpe
Dardaniis ornat telis , &c. Stris inſtituiſſe , fan titas hæc , curio
fitas nuda , an occulcum pactum ? ni
Ecce non aere solo , fed nube mix hil rudico , rem in medio relinquo .
ta . De vapore Sprengerus , in Mallea , Tale haud dubiè ſpectrum incestuoli 6
docet viſas velte ſubducta in agris mu , Perſæ , cujus ſemper cadaver terra eji
lierculas , .corpus motitantes criſlantef- ciebat, de quo prolixa commemora
que folas , & adſpectum mox dæmo. tio apud Agathiam repetitur ,l.2. bel
nem vaporis five exhalationis atræ ha- li' Perfici exiremo , tales viſiones fue
4 bitu , rccedentem . Mantenſes magi ; re Gentilium Idolorum , ut Caſtoris
Mirabellius & focii , Parigis combu- & Pollucis ad lacum Juturn f : ut
fti, in judiciaria confeffione dicebant , L. Domiții fenobarbi gi ut Amyris
ad hanc corporuña alfumptionem de- Perfæ h : ut quod apparuit Dioni ' Si
moni duo effe neceffaria , ventum fe- racuſano i , ut Curcio Ruffo k : ut
cundum & lunam plenam , nam fi imperatori Pertinaci apud Capitolinum ,
ventus fit adverſas , non poſſe corpus ut Tacito Imp . apud Vopiſcum , at
Nn 2 Con
z Luc. ult. v. 39. à Gen. 19. Sueton.in Werone cap. i.
b d . art. 2. c Æn. 10 . h Ctefias in fragmen.
d lib. s . e lib. 7. epift. i Plut. in tita Dionis.
f Syınmach. 1. s..ep. 29 . k Tac.l.11. Annal. Pl.jun. 1.7.ep.
 284 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Conſtantio & Juliano' apud Ammianum reps auditam , invenit puellam , quam
1 , Valenti apud Zozimum , & apud mortuam æftimabat , cui dixit : More
epndem Serenæ uxori Stilichonis : a tuam te planguni tui , o huc unde ve .
lia præter hæc congeſſit Pet. Thyræ . nifti ? Ecce ait , vir ante me vadit
lib. 1. de arrit. Spirit. cap. 9. Et talia qui deduxit me . Stupefactus ab hoc ju
ſemper ſpectra quæ ſubito evaneſcunt , venis, cùm neminem alium niſi puellam
potelt enim elementaris fubftantiæ fu- videret , audacter rapit eam , in do
bita nimiaque rarefactione ſe ſubduce- mum extra villam protinus, occultavit .
re oculis . Hinc regreffus in villam amicis ſuis lo
Illud diſcrimen nunc occurrit , cùm quitur , ingreditur ad Patrem puella
in cadavere apparent ; non poſſunt vel cum amicis fuis ſedentem ad funus , qua .
alteri viventi corpori cadaver illud cir- rit.fo filiam ſuam ſibi daret , quam
cumdare , vel ipli fic induti corpus ul- quaſi mortam deplangebat . Cui Pater
lum fubire , repugnat enim corporis admiraras reſpondie : Numquid pro
ratio , quia nequeunt dimenſiones quan- Deo mihi es , ut mortuam reſuſcites com
titative invicem , fine vero miraculo , accipias in uxorem ? Ou juvenis , T an
penetrare . Sed quando apparent in tum ( ait ) libens Spondeas , ut filiam
ſump!o corpore elementari , licet , vel tuam habeam in uxorem , li vivam red
omninò nequeant , vel difficillimè que- didero ſanatam . Cui pater confer
ant ( prius opinor ) aliud corpus Give tiens, dictum coram omnibus confirma
cadaver ſubire ; poffunt tamen vero vit . Mox juvenis revelato linteo , quo
& viventi corpori , elementare iſtud fooperia putabatur , figmentum mirabi
circumdare , ut homo fic indutus , velle , quale à nullo hominum fieri potuit ,
aliud animal multò majus, immò & invenerunt . Dicitur autem ab his , qui
gigantæum videatur . Nihil video ob- figmenta hujuſmodi diabolica in pexe
fare , cum nequeat . Suadet etiam runt , effe interius putrido ligno fimilia ,
aereæ fubftantiæ facilitas ad dilatan- levique exterius pellicula circumducta
dum , live rarefaciendum ; & fpiſtan. Hinc reducta puella eft , & patri red .
dum denſandumque ; quam meritò Pfel- dita : Janaque port dies aliquot dictum
lus cauſam tradidit , cur ſpectra , tam jurenem maritum accepit , “ uſquead
brevi ſpacio , creſcere & decreſcerc vi- tempora noftra incolumis perduravit . Si
deantur , mili prope modo , cùm quidam in confi
8 Tertium genus invenio raripfculum nio Flandriæ ſororem languidam mor
dæmoniacarum apparitionum per fiz ruam putatam , fub eadem die , ante
menta quædam feu Itarunculas , de qui- quam ſepeliretur figmentum , inter arun
bus exhibebo quæ didici à Thoma Bra- dineta juxta maris littora inveniffet , rem
baptino , libro fecundo , de bono Unie duxit cam ad propria , o ingreffus
ver. cap. 57. pag .21, ubi fcribit in hanc domum , ubi ab amicis quafe mortua
fententiam ; Gunerchena Brabantiæ vil plangebatur , difcooperiam figmentum ex
la eft folemnis nota : in hac quis eracto gladio in frufta concidit , horren
dam juvenis puellam virginem adama. ribus cunétis clamantibus: Cur in fu
vit: cumque pro ejus nupriis parentibus nus fororis , tanta crudelitate ſaviret
ejus loqueretur , illi renwerent: puel- Et mox ſubridens , crudelis , inquit ,
la medio tempore incidir in febrem acu- videor in fororem ? Non eft illud ſo
iam , qua ingrauefcente omnibus mori roris corpus , fed figmentum illufio
vila ejt . Lucłu ergo facto , campana demonum . Et hæc dicens ſecum cun
quaſi pro moriua pullaia ſunt . Nec Etas accepit , adduxit ad domum pro
niora juvenis amator puellæ de villa priamo in eis fororem redučiam often
eadem in crepuſculo noštis tranſibat ad dit . Et hæc uſque ad tempora noftra
aliam , cum per. dumeta pergeret , permanfit. Si quæras , quid de his ſen
audivit vocem quafiffemina lamentan tiam , dican cumi Alb. Magno & Can
tis : follicitè ergò diſcurrens , e quer tipratenſe , mihi non liquere . Fieri
pollent
I Capiro! .in Persinar. Vopiſcus in I am cit . Ammian.l.21.0 25. Zizi.1.4..O So
 LIBRI QUÆS.
II. QUÆS XXVIII. SECT. III. 285
poſſent à dæmone Deo permittente : tio vite B. Alberti . Verùm folet ei 2
Sed arbitror in his duobus exemplis , obftare Dei voluntas , quæ ut femper
quoad illud primum procum ; & in ſec aliquid adfit , quo detegatur impietas
cundo hanc fortè virginem Satanæ par- & impoſtura ; ne quam mortales igno
tiarios fuiffe . rantiæ juftam excufationem prætexant ;
certis animalium formis dæmonia non
SECTIO III. dum uti permiſit ; ut columbæ , feu
oviculæ , ſeu agni : fortè quod Agnus
An Damon poſſit iam accuratè corpus verus fit Chriſtus Paſtor bonus veruf
effingere, ut nullo figno queat que , & in. columbæ fpecie Sp:ritus
dignofci ? Sanctus folitus ſit apparere , & quia
hæc animalia dolo carent , & nullum
SUMMA R I U M. inferre folent damnum , ut docet Tyr
ræus fup . Libentius induit animalia , 3
i Puto pole niſi à Deo impediatur . in quibus aliqua ſiint quæ meritò cal
S. Alberto objectum Spectrum . pes . Hirci forma feu capri valde ei
2 De fignis quibus demon dignofcio antiqua eſt : & quia hircus Numen
tur . Cur nondum viſus in forma Ægyptium eft , cenfet Moyſes May .
agni, vel columbe . mon , in ductore dubitantium juffos He.
3 Cur in formis hirci , canis , felis , bræos in facrificiis hircum offerre . Et
equi , muſtele , veſpertilionis, Galo olim Jupiter Hammon in hirci forma
li gallinacei , innumera alia. colebatur , di&tus Hammon , quaſi ,
4. Saghir cur demon kardios do Fole Chammon , à Cham inventoré magia .
lon , feu Fatuellus. Hodie etiam ſolemne illi , quando pa
5. Item in forma Dei , vel Chriſti Doc ctum expreffum init , offerre ſe conlpi
mini, vel Angeli : humanam fore cuum forma virili : poft pactum , quan.
mam induit omnis conditionis , feu do adorandus , ſemper in forma hirci ,
хил , ætatis : probatum id exem . ut fibi accidille fatebatur Joan . ille Sta
plis . pulenſis , & obfcuriùs innuitur in con
6 Qui defectus ut plurimum in ejus feffione Doctoris Edelini apud Jaque
apparitionibus , cur morientibus rium , cap. 4. & habetur apertiffime
femper aded terribilis appareat . in ſententiæ Avinionenſis breviculo
7 Quomodo loqui poßit in corpore af- quod verbotenus dabo , lib. 5. feét.15.
Jumpro . Capiia Jeu calvariæ quæ circ. fin . Aliquando à facientibus ho .
loquelam imitata ". Exempla vete- magium non cernitur , ut narrat Me
ra , novaque , quomodo fiat hæc lo- jerus Chron. Flandrie anno 1549. quan
cutio , do tamen fe adorandum proponit , ſem
8 Demon poteſt audiri og videri tan . per id in forma caprarum mariti , &
tum a quibus vult ipfe . quidem fædi aſpectu , atri , ' olidique
Hujus rei variæ caufæ redduntur. una,

V his corporibus aſſumptis aliquid nati , Deus non patitur eum tunc af.
obvium oculis quo deprehendatur dæ fumere humanum ſchema. Et hoc ſen .
I moniacum effe ſpectrum . Facilè credi- fu Sebaſtia. Michael , fchol. 10. Pne.
derim , fic contingere ; ſed puto ſi majo- umat. arbitratur ad litteram accipien.
re poteftate non impediantur. dæmo- dum , quod A pocat. 13. verf. 4. tra
nes , pofle qua velint apparere forma, dantur impii beſtiam adoraturi hoc
humanamque perfe &tam , & omni ex eſt Diabolum in beſtiæ forma '. Sed
parte - pulchram , pulcherrimamque ex- cùm beſtia illic vocetur iple An
hibere . Qualem ſe fortaſſis exhibuit tichriſtus , juxta DD. Hippolytum ,
B. Alberto Carmelitæ , à quo crucis Methodium Irenæum Aretham
ligno objecto fuit fugalus ; ut narra. & alios conſtat hunc fenfum
ļur à Joan . Maria Compoſtellano , ini- non eſſe litteralem , Illud verius
quia
 286 DISQUISITIONUM MAGICARUM
quia coluerunt olim diabolum in for bus, Zairim , vocantur , ut docui :
ma hirci ided dæmones , vocari Quando vulc familiaritatis & Adei fpe .
O'q YU SEGHIRIM , hoceft pilocimen præbere , catei, vel canis lumit
fos !, ſeu hirſutos , ut Tolec aliquando effigiem . de cattis , quotidiana lamia
D. Hieron . vertere. vide c. 17. Levit. tum confeſſio fidem facit : de cane ,
C. 13. Eſai. v. 21. 0 ° С. 34. , v. 14. Agrippa Cornelius , & Simon Magus ,
4 Nam w Sabir , Hebræis , hircus , tales nacti paredrios . Si quis aliquo
dicitur , ut Latinis , à pilis & horrore : devehendus , equum induit. teltis de
unde fors etiam Satyri , nomen dedu . Hadingo Olaus , de Comite Matifco
Etum . Confirmat Kimchi , in radio nenfii, Petrus Cluniacenſis , .& Hugo
cum libro , dum ſcribit ; Sahir , voca- Floriacenſis n : fi per locum anguſtum
ri diąbolum , quia ſolitus hirci effigie vel rimam fubiturus, vel cuſtodibus il
ſe conſpiciendum præbere . Illud et- lulurus , veſpertilio , muſculus , vel
iam notat Michaelis , d.o .: 17.0.7. muſtela fit o : Si qui præſentes ſinto
Levit. LXX . non temerè vertiſſe, justo colloquium impedituri , vel quos velit
ráss, quafi dicant, Fatuellos , unde de- latere, muſcani induit , & partes auri
ducta vox Longobardica , Matous , lit- bus vicinas occupans , quæ vult , ia- *
litteræ omiſſione ; quos Galli ad ver- faſurrat p : fi ut gregem laceret , ut
bum vocant , Folletons; & alii per ab- fæviat in animantes homineſve , in
breviationem , Follons , quia riſum ex- duit lupum q : fi quos terrere velit
citant riſu , tripudio , Gibilo , .cantu , aut turbare : ut Gallus gallinaceus ma .
&c. quod dæmonem feciſſe conſtat ex gnus & ferociers Pachomio , ( Meta
vita D. Antonii , & D. Thom . 1. 2. pbraft. apud Susjum menfe Majo ) ut
qu. 89. art . 4. in argument, 3. Ego ta corvus aut vultur S. Romualdo Das
men illudparaiss , pro vanis potius ac- mian . in ejus vita ) ut vulpecula ve
ceperim : ut reſpexerint ad ' Elilim , rò apparet Hilarionir : ut canis Dun
nomen idolorum . Nam idolis ſacrifi- ftano ( apud Surium in ejus vita meno
care eo loco prohibetur , hoc eſt de- fe Majo : ut Serpens , Leonardo Cor
monibus qui vana idolorum fpecie cor bejacenli s : ut draco , D. Marga
lebantur . retæ , & Ferd . Gunzalvo , Caftellæ
Alia cauſa reddi poteſt , animalis hu- Comiti , eiuſque exercituit : Si adi
jus falacitas , ſuperbia , & alia vitia , malum , ſpecie boni , velit inducere ,
quæ moribus & actionibus ſuis dæmo- apparet 'forma Chriſti , uc D. Mar
nes ſtudiosè imitantur , ut multis og sino apud ' Severune : vel in forma
ftendit Remigius , libr. I. cap. 24. Dei Dei , uc Theodoræ vidus ', vel irr
nique hircum feu capram : ut legimus forma Angeli , ur D. Julianz u . De
in vira S. Radegundis lib. 2. quem fcri- nique formam capit, quæ inftituto ma
pfit Baudomina Sanctimonialis ejus coe- ximè fit accommodata : quia ad
tanea : induit , quia hirco rum a
, qui à omnia fere idonea eſt- human , hanc
ſiniſtris locandi , eſt caput : lanè hac ut plurimum effingic , non eodem
7 ut plurimum forma adoratur, ut exem- modo . Scribic vetuſtus Scriptor in
plo Edelini Doctoris Sorbonici probat vita S. Roberci Abbaris ; Nocte quas
Gaguinus , & aliis Torquemada : dam vir fanétus vidit malignum ad
idque ab antiquiſſimis Thelei tempo- chori aditum conſiſtere , con conari
ribus nianalle cenſet Remigius : equi- quidem fæpiùs ingredi ; ſed fruſtra ta
dem prius ex facris opinor Propheta- men . Habebat formam ruftici precincti ,
sum teſtimoniis id deduci polle , in qui- nudis longiſque tibiis ferentis à tergo
Spor
m la 10. hift. Fran. Torque. dial. 3. p Joan . Nider. I. ult. Formica .
Remig . l . 1. i . demono. cap 13. 9 Remig..d. cap . 3 .
n Olaus I. 3. Per. Clu . I. de miracur FD . Hier, in Hilarione'.
lis Hugo in Chron. ſ Marulus lib. 5.6.7.
o Cyrii. in vita S. Daniel. Apul. in Rodericus Sancius par. 3. Hift.c.z.
Milelia . u Marul. fupr.

3
 LIBRI IL QUÆST . XXVIII, SECT. III. 287
fportulan , ad pectus lignum funi- Lazaro : & ided vel ipfo invito fieri
bus innexum . Cæpit porro producto col- . videmus , ut qui non obefæ nimium
lo circuire shorum , oculos in fratres at- ' mentis fint; lemper , fi attendant ', fu
tentè conjicere , fiquid poffet forfitan cum queant deprehendere . Aut enim 6
gratum fibi in aliquo cernere . At vi- fe oſtendunt dæmones humano corpo
ro Dei inftantins orante , o frarres à re atro , illuvioſo , fqualido , fætente ,
zorpore excitante , improbus explorator retro , ac formidabili : aut faltem ob
diu fruftra exfpeétans: cùm nil ſe pró- ſcuro , nigro , fædoque vultu ; naribus
ficere videres , indignabundus ad cho- vel deformiter fimis , vel immane a
rum fratrum converſorum fe contulit : quilis ; oris rietu ſparſo , profundoque,
illic quoque cunctos curiosè contemplans: luminibus valdè abditis flamantibuf
fi quos videret fomnolentos , cachinnans que , manibus pedibufque obuncis ac
[ previt: fe noxiis cogitationibus occupa- vultúrinis , frigofis brachiis cruribuí
105 , mirum in modum tripudians ap- que, & admodum villofis , caprinis et
plaufit. Tandem inter uovitios reperit jani vel alininis tibiis : uño vel atro
juvenem quendam animo ad illicira o que pede bifido corneoque , interdum
vagantem , nec nifi folo corpore illic & folidungulo , interdum mutili pede
præfentem immo etiam clandeftinam altero , vel vtroque. demum fatura cor
fugam meditantem . animadvertens igi- poris nunquam juſta ac decora , led
tur illum ſua fortis efle , fufcinula ap- qui femper adgtaliquid infolicæ notæ ,
prebenfum , in fifcellam ſuam projecit , & deformitatem , pravitatemque dx -
celeriter indeſe proripuit . Cernens. monis prodentis . probant ifta veteribus
id vir fan &tus , multum pro ſalute illius recentibufque exemplis alii z : & nos
anxias do follicitus manè diligenter jam multa in medium attulimus. Sa
1
juffit illum in quisi . Sed ille ante anro : nè morituris folet maximè terrifica ap
ram vagus profugus , excußo fuavi parerè fpecie , ut B. Martino apud Se
jugo Chrifti , fecutus erat inimicum . ver. Sulpitium ut Florentio illi , cui
Adjunxit autem fe hominibus fcelera- viſus ore valtam Aammam , naribus
sis , dedituſque latrociniis , non diu poft fumum fundens fulphureum ( Blaſius
captus efi capire plexus, miſerriméà Melaneſius , in vita S. Joan. Gualber
vita exceſit . Eidem in Nuptiarum pom- ti ) ut B. Odiloniapud Sur. in ejus vi
pa dæmon apparuit calamiftratus , pro- ta' 1. Janua. ut B. Oportunæ ferociens
caci vultu , & actiofus. vide Sur, tom . in fpecie nigerrimiAthiopis , capilli
3. Jun.? . Maximo Rhegienfi apparuit , & barba ftillabant quafi picem cali .
ut navis & nautæ recens appulli: Eva- iam & liquidam , oculi ferrum igni
grio , ut Clericus hæreticus: Macario , tum & ftri &furas fcintillans. ( Adele
temel ut meſfor , femel vt pharma- . linas. Epifcopus in ejus vita dpud Sur.
copola : Nathanaeli femel ut agaſo menfe Aprili .) cujus rei rationem an
: agens alioum , femel ut fervus lorarius: gelus reddidit B. Aichadro , hoc à Deo
quæ Marulus& Sabellicus , ex veru permitti , ut hic ipfeterror. tam ter;
ftioribus, teſtantur * . Apelli apparuit ; sibilis viſionis expietin fanatis , fi quid
ut pulchra , & compta , & illecebrofa adhuc expiandum in illis effet reli
mulier : fed hic prudenter eum ferro
quum : up fcribit Fulbertus in vita Ain
quod verſabat ,candente abegit 3. Sed chadri , apud Sur. menſe Septembr ;
quantamvis ille velit pulcherrimam In hoc affumpto corpore loqui illos
hominis fimilitudinem repræfentare : 7
poſle & folere teftatur omnis anti
quæ Dei bonitas eft, tantum folet af. quitas : quæ & oraculorum ab eis fu
fymere , quam & qualem Deos per- forum , & antrorum , quercuum
fta
mittit , tefte D. Chryfoft. Hom . 4. de quarumque loquentium ( de quibus a
tum
x Marulus d.cap. 7. Sabel . I. 10. e . Tyreus l. 1. de appar. Spiri.s.9. Binsfeld:
xemplor.cap. 3 :
y Sofomen lib . 6. cap. 28. de confes. malef. prælud, 12. Remig. lib.
1. demon.c.7.8. 10. 14. 25. lib. 3 .
2 Sebaft. Michael,Pneumal . cap.4.
f. 10. Ananias lib. 3. de Nar, demont,
 288 DISQUISITIONUM
& tum alibi ) meminit: eoque pertinent
etiam calvariæ feu capita mortuorum
Gentilium , in quibus dæmones locy-
ti : ut caput filii Policriti ; de quo
Phlegon a', ex Hierone Alexandrino ;
caput Publii: de quo idem Phlegon ex
Antilhepe; caput Gabinii , de quo Pli.
nius,Senior b: & cranium magi , de
quo Francifc. Picus c : & alterius ma-
gi , de quo Melchior Flavinus Mino.
rítá d , Sciendum quod omnes vitales
actiones dæmonibus natura denegavit ,
quia proprie carent corpore. & ideo ,
non magis quàm Angeli , putandi ve-
rè comedere , vel bibere potum eſcamve
corpoream : qua de re dubitare ( vie
detur Origenes dubitalle Dialog. 3. de
Chriſto homine ) ut cenfeo , don Phi-
lofophicum nec Catholicum elt , led
delirium fequi recentiorum Rabbino-
rum : Philofophicum non eſſe, norunt
omnes Philofophi , & optimè probat
Toita.q.11. in Exod. c. 7. Catholicum
non efle confirmat S. S.' Tobiæ 12. v .
23. Rabbinicum elle patet ex Auoth
Natani , ubi homo demens, fcribit dæ-
mones tria cum hominibus habere com
munia , edere & bibere , venere uti &
prolem gignere , & mortales eſſe , Quis
non rideat hæc hodie etiam inculcari
ab homine Calviniſta , cui Tobiæ , li
ber non eſt Sacroſanctus ? cùm itaque
loqui fit actio vitalis ; ſequitur-loqui
cùm videntur dæmones , non loqui pro
priè, & vitali acțione , ſed producen
do ſonum in aere humanæ voci fimi.
lem , & adftantium auribus inſonan-,
tem , ut notat Gregoras : ad eum
fermé modum quo quis artificiosè quo
piam inſtrumento ; puta tibia vel tu
ba , fonum vocis humanæ exprimat ;
vel quo modo cavæ valles, exceptam
ac repercuffam vocem articulate ad
modum reciprocant: vel , ut criſpi nu
meratione pectinis , organa pneumati-
ca in varios accentus ac tonos ſonum
a lib . de mirabil,
b lib. 7. cap . 520
c lib.7. de prenot .cap. 1o.
d lib. de ſtatu animarum poft obitum ,
el. s. hiſt. Byzantinæ fub fine
fl, de dæmonibus ,
gh, s . demonolat. cap. 8 ,
MAGICARUM
diſcriminant, legeh lubet Toptatum in
d.c.7.9.15. Sermone ut plurimum u
tuntur , quo regionis illius incolæ , ut
Pſellus tradidit f. Sed ( quod notan
dum ; nam & hinc fucum qucas de
prehendere ) utuntur voce ſtridula , fub .
libilante , confuſa , obſcura , debili ,
puſilla , & quaſi ex dolio, vel per te
Itam rimoſam ; docent hoc ſagarum
Confeſiones plurimæ , apud Remigium
8 : Poteſt autem diabolus , quando in
allumpto corpore apparet , videri : & 8
quando loquitur , audiri , à quibus tan
tum vult ; cæteros verò latere idque
naturaliter. Si nempè quoad nonnul
los , & non quoad alios ex parte or .
gani , vel obje &ti adferat aliquod im
pedimentum , ut a medium impediat
ita , ut per illud ſpecies ad oculum vel
audium non perferantur , vel fi ipſas
ſimilitudines prohibeat , vel quos la
fere vult , in extalim rapiat ; ad alios
verò, à quibus audiri & videri vult ,
finat ſimulachra & fonos liberè com
meare , & imagioationem corum ad
alia nulla abducat b ,
SECT. I V. SUMMAR.
i An liceat procurare ut apparéant
nobis Spectra ?
2 Cur antiquis tam crebrò demones
viſi, nobis tam rarò ?
Rocurare denique , ut dæmones noe
P Boise
bis appareant, vel ut defunctorum
animas nobis repræfentent ( quod illi
facere revera nequeunt) nullo modo li .
fact Formos vocare non
imò mortale poffumus
eft peccatum ; qui,. i
. ) Nam
buſcum omnis familiaritas nobis eſt
interdicta ; docent D. Auguſt. 1 & D.
'Thom . Non vult Apoftolus Nos son
cios fieri demoniorum k . Amice ab
illis & precario petere , vel recipe
re ; elt in adverſarii caftra fe recipe
re
h Alber. Rich, in 2. d . 8. Ang.
9. unic. de demon , ar. 4. dub . ult. Anda
nias d. lib . 3. O alii .
i lib.2. de doctrin , Chriſtian. 6. 23 .
Th.2. 2.9.90 . art. 2 .
k 1. Cor. 10. v. 20
 )
LIBRI II. QUÆ'S . XXVIII. SECT. IV . 289
re , & transſugere a Chriiti Ecclefia . 3 Perfectiora non poteft .
Per modum imperii & compulfionis 4 Non poteft facere , ut anima unius
non poſſumus eos adigere , nili quate bruti migret , vel informet corpus
nus fumus ad hoc à Deo delegati per alterius bruti .
exorciſticam dignitatem , in cujus ex s Hominem nullo modo poteft vivifi
ercitio Divinum imperium operatur l . care .
Denique etiam fi liceret , ftultum id 6 Poſſunt fimulatas refurre &tiones fa .
foret : quia nihil à dæmone expectan cere , fubintrando in corpora .
dum boni vel utilitatis : nihil boni con 7 Lovanii id olim Cornel. Agrippa
fert in homines , niſi majori permix curante factum .
tum malo ; nihil docet , nig merè cu
rioſum &dat
Si us per , & ; æte
futile nonrnoobſequitur * pi
exitio inv,olu - E mpedocles apud Laert. lib. 8.& cx -
2 tos diræ fuæ fubdat tyrannidi . Ex his dam herbas , quibus mortui ad vitam
apparitionibus dæmonum oriri poſſet revocantur Xanthus Hiſtoricus nar
alicui dubium , cur illi antiquis Pa rat herba Bali , Tillonem quendam &
tribus viGbiles apparuerint aded fre- draconem vitæ reftitutos , & Juba re
quenter , nobis hodie non item ? Hanc fert , Arabica quadam herba ſuſcita
quæſtionem olim S. Joannes Briglinto- tum alium . Sed Archimagus noftri
nius propofuit S. Guilhelmo Schleg- temporis cenſet , de homine , non pof
tholmenli, qui refpondit: Antiquorum fe id dæmonem ; de cæteris animanti
non fallax / plendor bus poffe . Sic enim naturaliter mu
o inanis gloria , fed Divina gratia fcas fubmerſas reviviſcere , fi in cine
illuſtrarat Iraque facilè illi fraudu- ribus tepidis ponantur ; apes fimiliter,
lentas inimici machinationes perviden- fi ſucco nepetæ perfundantur : anguil
tes , ceu pugiles invidi illum fortiter las defectu aquæ mortuas , fi injician
expugnarunt . Quod ille fuperbus non tur in acetum & permiſceatur fan- .
ferens , difficillima tentationum certas quis vulturis & fub fimo recondan
mina illis objiciebat , monſtrofas for tur : intra paucos dies omnes vitæ red
mas teterrimos impetus eus inge di : Pellicanum pullos mortuos
i pro
rens , ut vi illos protruderet in pecca- prio fanguine , ad vitam revocare :
us
ia . Nos verd , qui facilè ei obedim , Leunc ulum e
quoqu defunc tum voce &
occultis tentationum jaculis , citd pro fpiritu parentis reſuſcitari : idem mu
fternit , etiam fi nullam nobis tetram ftelæ juris effe in catulos . De pellica
fpeciem repreſenter . ) Hactenus illius no & Leone , fcio veteres multos gra- 2
temporis Scriptor , apud Sur. Ottob.ves Auctores conſentire . Visicilinum
10. Addo , tum id Deum permiline avem parvulam vocant reſuſcitatum
quia minus curiofitatis tum erat 9 & Indi , quia putant hyeme emori , vea
minus periculi abilluſione imminebat . refuſcitari, ut tradit Fran. Comara ,
6. 23. Hif. Mexicane fed bona cuna
QUÆSTIO XXIX . illorum venia :
+ Confeo , quæ ex putrefactione quos
An diabolus poffit facere ut homo ve- que nafcuntur animalia , ca poffe càm
se refurgat ? vitam amiſerint , naturalibu's remediis
à demone vivificari . ) quia novit vim
SECT . I. SUMMARIUM . caloris putredinalis : & cætera ad hoc
requifita . Notandum tamen , non fore
1 Errores hac de re varii . Vicecilie hoc idem ' animal numero , quia licet
nus avis .
materia poſſit adhuc eſſe cadem : li cor
2 Animalia que nafcuntur ex putre- rupta nondum erat : tamen anima , qux
faltione poteſt vivificare ; idem ex ejus potentia educetur , de novo ,
numero reproducere non poteft . . non erit eadem cum ea dumero , quz
pes
I vide Tyraum lib. 1. cap.15.
 290 DISQUISITIONUM MAGICARUM
perierat . Soliuſque Dei eft privile- tum fimilia : ficut animantia ? quæ
gium poffe , quod periit , iterum idem certis anni temporibus immota jacent ,
numero reproducere , quam fententiam & quali mortua , poſtea vere ineunte
diffentiente Scoto , verio- excitantur , & videntur vitæ reddita :
rem puto . Scorus epim & Richard. ut accidit gliribus , urlis , & palleri
cenfent etiam per naturales cauſas id vitulino ( b . c. vicecilino ) apud Mexi
fieri nonnunquam pofle m : Contra cum , telte Card . 9
Dur. & Marfil. neque Deum id facere Cenfeo 3. non polle dæmonem effice: 4
poffe n. Scotum refellunt recentiores o , re , ut anima unius bruti aliud cor
& meriid , cùm à privatione ad habi- pus animet . ). quia ſingulæ hujufmodi
cum non ſit poſſibilis regreſſus juxta animæ ex potentia materiæ eductæ
Ariſtot. s. Phyfic. 2. de gener, D. fi à materia fua fepares , emoriuntur .
Dionyf. ( cap. 6. de div . nom . ) Am. Sed quid de homiņes
broſ. La &t. & alii Patres , femper de Cenfeo 4. minimam vel nullam de . $
hac re , ut de vero miraculo , loquun- monis elle poteftatem , hoc explico .
tur . Durandum iidem Sotus , Sonci. Non poteſt facere ut homo à mortuis
Suar. & alii citati , tam copiosè & refurgat : , five non poteft facere ut
fortiter refellunt :ut qui cum adhuc anima hominis fuum corpus ſubintret,
defendere nitatur , is pervicaciæ , & & illud vivificet
temeritatis notam certè nequeat effu- conclufionis pars , eſt fide tenendar ,
gere . Hinc ulterius infero , com re- & eft Philofophiæ innixa : qua defi.
furre &tio requirat numericam identita- nitum , à perfecta privatione & tota
tem rei refurgentis , tùm quo ad for . li , non dari ad habitum naturalem re
mam , tùm quo ad materiam earum- greſſum , miraculofa itaque eft hæc
que unionem: eandem ſaltem fpecific res, quare & Deo propria . Non po
cam : ſolum hominem propriè dici re- telt dæmon ipſe illud corpus informa
furgere , hujus enim folius , quia im. re : quia ipfe eft fubſtaotia perfecta &
mortalis , eadem perdurat forma : cæ- completa , cui repugnat aliam fub .
tera animantia fi quando vivificentur ftantiam , ut partem , componere •
impropriè dicuntur reſuſcitari p . Qua Non poteſt dæmon animam huma
re fimpliciter loquendo , nec ni inje ta nam à corpore ſeparatam iterum illi
quidem refurgant , Satan poterit effi immittere , ut eam informet : probo
cere . quia unicus modus eſt naturalis uoi
3 Cenſeo 2. animantia perfe& tiora , on endi animam corpori , per generatio
que ex putrefa &tione non naſcuniar nem corporis , & creationem infufio .
ep naturaliter ab eo vite reddinon pola nemque animæ . Sed hic corpus non
fc .) Quia requirunt perfe&tiores quaf- generatur : ergo hic non et naturalis
dam diſpoſiciones , accuratioremque or uniendi modus . Supernaturalis verd
ganorum lingulorum præparationem modus , qualis intervenit in reſur
quæ non niſi naturali ſeminis virtute rectione , foli Deo competit . Poffet
poflunt confici Et hoc apud Simeo dæmion , G. Deus permitteret , cogere
nem Metaphr, in vita S. Silveſtri fa. animam damnatam fubire corpus , uc
tetur Zambre magus Judæus , qui tau. illud moveat , & in illo actiones ali,
rum verbis in aurem fubmurmuratis quas demonſtret : quia lic ipfe poteft
occiderat , eum vivificari nifi à Deo ſubire , & hanc animam invitam cru .
non polfe. Quare di qua salia nonnun , ciatu, ad hoc poflet compellere . Pof
quam viſa ſunt revivifcere , penitus funt etiam magi ( ex pacto ) per ſu
mortua non fuere , fed mortnis tan- periores dæmones cogere inferiores ,
ut
m Scoz in 4. d . 43.9 . 3. Rich . do 9 : 41.96 1. 2. 3.Tolet. 2 : de gener. qiult.
bid. 23.9.1; Bannesdalii ibid. Suar. in 3. p.g. 33,

Durde 43:43. Marfil.ibi9.20 . 168.6.p. vide Suar.d.9: 53.feft.1.0

o Capreol. in a 1.7. de variet. cap. 36.
tr.fecundam . Senci. s. Metaph.g. 8. Sotus i vido Suar. Sot.ſup.. ?
 LIBRI II, QUÆS.
ut cadaver ingreffi , illud geſtent, mo
veant , cæteraque ad tempus faciant
quibus videantur vivere · Ut factum
7 Lovanii à Corn , Agrippa . Is com
menſalem habebat nimis curiofum , fe
mel profectus aliquo Agrippa , uxo
, quam poſtea repudiavit , claves
mufæi ſui tradidit , addita prohibitio
ne , ne quem ingredi fineret . Incon
fultus iſte adolefcens , opportune , in
portunè non deftitit mulierculam de
precari , ubi copiam ingrediendi ut fa
ceret , donec impetravit , Mufæum
ingreſſus , incidic in libellum Conjura
tiontm , legit : en illi pulfatio ad ja
nuam , turbatur ; ſed pergit legere
pullat iterum nefcio quis : & pihil re
ſpondente rudi harum rerum juvene
dæmon ingreditur , quærit , cur voca
Cus ? quid fieri jubeat ? ilti metus vo
cem intercludit , fauces dæmon , lic
miſer luit pænam nefariæ curioſitatis.
Redit interea domum archimagus :
videt exultantes fuper eam dæmones ,
utitur folitis artibus , adfunt vocati ;
narrant rem , ut gefta , ille homicidæ
jubet cadaver ingredi , & per forum
( ut cæteri folebant ftudioli frequen-
tius convenire ) aliquoties obambu .
lare , randemque corpus deferere .
Ambulavit ille ter quaterve , tum cor-
pus concidit , diffugiente eo qui rege-
bat . Creditum diu , hunc fubita cor
reptum morte concidiffe : fed indicia
fuffocationis initio rem fufpectam fe-
cere , poftea tempus omnia divulga-
vit , & Agrippa quas pectore occulta-
verat hæreſes , in Lotharingiam pro-
fugus , coepit evomere .
SECTIO I I.
Difcuffa exempla aliarum refurre-
Štionum .
SUMMARIU M.
1 Primo fabulofarum , deinde cætero-
rum Gentilium , ut Gabieni, Za
| Plato. I. 10. de rep. Pl. I. 2. C.
5. Apuleius in Mileſia'l. 1. Philoftra.
1.6. de vita Apollo .
XIX . SECT. II. 291
cla , Apollonii , Simonis magi ,
Enarchi.
2 Mortuus amplectens comitem Rio
chardum . Populi Lucomorie que
tannis redivivi.
3. Demonum in his fraus. Aliquando
ſubſtituit alios, ac ſupponit : ali
quando ipfe corpora fubintrat de
movet
4 Platonis , Apuleii , Philoſtrati lo
s Mirum exemplum dc. recens ex
Nicol. Remigio .
6 Aliquando fingit mortuos , qui non
ſunt. De morbis qui faciunt , ut
quis mortuus appareat .
7 Joannis Duns Scoti mors .
Ś De bobus quas ftriges putant refus
fcitari.
9 Chriſti Domini egy Sanétorun rc .
fuſcitationes quo paéto ab bis mor
bis difcernantur .
um
O Bicinare nobis multep Gentilis
rum
ocentilia
non Poeta
modo de ſuſcitatis ope Æſculapii
Tindareo , Glauco , Admeto , & fi
mil . fed & graviorum Scriptorum . de
Ere Armeno narrat Plato : de Ga
bieno & aliis Plinius , de Zacla Æ
gyptio: Apulejus , de fufciratis ab A
pollonio Philoft. libr. 4. de fuſcitatis
· Simone Mago Clemens , & Egelip
pus , i de aliis à Numadio mago in
apocryphis Prochorus . Mirum illud
Plutarchi , apud quem Enarchus à
Plutarchi
Medicis pro mortuo habitus & reli
ctus, non multo poſt viſus ad ( vitam
redire , fe dicebat vère refurrexiffe :
illoſque dæmones , qui cum vita.es
duxerant , graviter ab ipforum Prin
cipe increpitos fuiffe , quod eum pro
Nicauda coriario rapuiffent : qui eo
dem die & hora febre correptus , cum
in lecto jaceret , eo morbo deceſfit :
Neque hac re contentus , ad teſtan
dam reſurrectionem fuam , Plutar
cho , qui tunc laborabat , brevi inco
lumem eum fore prædixit : atque ita
Oo 2 con
t D. Clemens in Itinerario , o E
geſip: 1. 3. de exc. Hieros, cap. 2. Plum
Barcb.l . de anima ,
1
 292 DISQUISITIONUM MAGICARUM

contigit . Polychronici auctor Ranul. fimilibus , vel ipſe ſubivit eoruna exu
phus u narrat Comitem Richardum vias .
quadam nocte folum , orationis gra Nam aliquando etiam ut quæ verè
tia , ingreſſum in templum , inveniſ- cadavera funt , fingat vivere , ipſe it
fe ibi inortui capulum , in quo ca- la ſubingreditur : & , ficut nauta for
daver erat repoſitum . Dum autem Co- let movere navim , fic ipfe illa mo
mes Oraret , ſubito mortuus ille ma vet , & viventium fimilia cogit ope .
guo cum Arepitu è feretro exſiliit , ac ra , geftuſque imitari . Huc referen
extenfis brachiis , quaſi in amplexus e dum illud Simonis Magi factum , quod
jus ruiturus , ad Comitem acceſit objiciunt: huc illud de Richardo Co
Quem cam Comes fignum crucis fron- nite: huc illud de Ero Pamphilio feu 4
rī fuæ imprimens , fruſtra intenſius me Armenio : niß hoc potius à Platone
recederet adjuraret, fricto gladio illum confi&tum , ut metu inferorum homi
diſecuit : ego exinde fatuit per totam nes à peccando deterreret , ut Juſti
terram circa funera vigilias celebrari . ) nus Martyr cenfuit , in Pareneſi : huc .
Utroque admirabiliuseft, quod ex Gua- illa de Gabinii, Polycriti, Publii ca
guini deſcriptioneMoſcoviæ , nunc ad pitibus fatidicis; huc illud Apuleii de
jiciam : Populas . fcribit quofdam in Lu- Socrate , cujus abſciſſuni caput vera
comoria , regione Ruſie , habitates , trix copa , cum amputaſſet, iterumque
quotannis 27. menfis Novembris dic injecta ſpongia conjunxiſſet corpori :
ut ſolone hirundines rane : foc ego ip- poftridie miſer , dum contra juflum in
fos pr& frigoris brumalis magnitudine Aumine bibit , excidente ſpongia , ca
mori: poftea redeunte vere 24. Aprilis put amifit . Nam huic verè caput
die denuo revivifcere . Addit hos , cum præfciffum fuerat , fimulate duntaxat
ſibi mortem imminere ſentiunt , merces redditum : huc pertinet , quod de A
ſuas certis in locis deponere : quas Gru- grippæ omeotrapezo narravi: huc alia
Stenſii cu Serponovutzii vicini popu . tria quæ narrat Nicolaus Remigius
li , fuis :mercibus interim æquivalenti- lib. z . demonolat. cap. 1. huc quod à
bus eodem loco reli &tis , auferunt. Illi Philoltrato , Heroicor. Dialog. 1. nar
reviviſcentes cas merces , les julia vie ratur , Phrygios paſtores , cum pecu
deantur , pro fuis accipiunt : fon minus, des peltilitate abſumerentur ,in Sigão ,
cafdem repesunt . Unde lites eye bello ad Ajacis Telamonii fepulchrum con
lepilimè inter eos oriri dicuntur . gregatos , variis malediétis defun tum
Verum idem narrans Sigiſmundus li- laceraffe : unum cæteris petulantiorem
ber Baro fol . 86, Moſcoviæ habet pro Homeri verfus y , quib. ' Ajacis fuga
fabula . defcribitur , cantillare coepiffe ,
Quare his omnibus & fimilibus ex d'oùméti minevev ( Aiax vero non amplius
emplis fuccinctè reſpondendum . Mul- hæfit : ) tum vocem truculeatam e nio
3 tas folere elle illufioues demonum cir- numento erupifse , sa imiferov ( .At non
ca hujufmodi Aliquando corpora fteserunt , ) & paltores perterritos in
mortuorum furatur , & ſubſtituit alia fugam egille , vocis enim auctor hic
aerea : quæ movet inſtar viventium : dæmon. huc denique pertinet de Ger.
fic abſtuliſſe eum corpus Romuli mano juvene admirandum , quod fe
fcimus ex Livio , & Cleomedis_ſcia quente quæſtione narrabitur . Nifi
mus & Alcmenæ , quam etiam Rha- quod illic finxit occidi , qui occiſus
non erat , fed abftra &tus fenfibus
damanto daram fingunt uxoren : & non erat
Ariltex Proconpeli ex Plutarcho decollari ſe putabat , cæteri quoque
& Herodoto : item Aſpalidis & Cles præftri &tis oculis idem arbitrabantur ,
fyllæ , virginum , ex Antonino Li. Nec enim caput præſcillum fuit , nec
berali' x . Sic alios ad tempus fubiti- reltitutuni , fed omnia fuere præiti.
fuit , pro Glauco , Tyndareo , Ero & gioſa .
Нос
ul. 5. 6. 7 . rodot, l. 4. Antonius Liberalis in Tran
xliiias 1. s . Plur. in -Romulo. He sforma. y Ilia, O.
 LIBRI II. QUÆST. XXIX . SECT. II. 293

Hoc modo fi &tæ reſurrectionis exem- Spondet opes , vel quas auritus pofcere
plum lubdam unum , quo antiquitas Jachum
nullum nec certius , nec mirificentius Rex nolit : ſua li non ire in verbare
prodidit . Hiſtoria Dalhemii accidit in cuſet .
Lotharingia an. 1581. inter Petronium Qualis ab alternis animatus follibus sa
Armentarium & Abrahclem fuccu . gnis
bam , quo pacto ab hac ille perductus Lambit anbelando dum fiat ductile fer
fit primum in nefarios amplexus , de rum :
inde in proprii filioli parricidium : de Ut facilem monitis , et ad omnia juf
nique ex moerore & deſperatione , & ſa paratum
ficta filioli reſurrectione ad idolola- Trux ' habeat , nullas fuadendi negligit
triam : & quo pacto dæmon vivo li artes .
milem præftiterit anno integro , dein- Jam placet alterius tam blanda lege fu
de cadaver deſtituerit , eleganti impri bire
mis carmine graphicè admodum exhi- Imperium , paftoque fides firmatur utrim .
buit vir præltans , Nicol . Remigius que ,
lib. 2. Perioch. 1. quod adfcribam eo Itúr in horrendos amplexus , jungitur im
libentius , quo æquius melius ; quia par
( malo more , nec ferendo nuperi ry. Abſurdo coitu Venus , irrediviva nefan
pographi , detractis carminum libris , dos
mutilum ejus de dæmonolatria opus Extemplo moritur libertas inter amo
ediderunt facilius fervabitur , quo res .
pluribus locis legetur : Aa veluti infeſto Serpentum faucia
Ef vaſti regni mediis in finibus ora , morfu
Inter arenoſi ſinuoſa fuenta Moſella , Membra ſequax fpargunt fic toto cor
E: Sarre rectos immoto littore cur pore virus
fus , Ipfa falus fefe fatis opportuna ſaluti
Pagus in hac celebri non multum nomi- Úi dare non poffit , vel fi fe exporrigat
ne Dalbem : omnem :
Illic dum pafcit femota in valle bu- Integrum amatorem fie occupat Abrahel
bulcus ifta
Armentum varios curarum corde Illuvie ( indiderat namque hoc fibi pef.
volutat ſima nomen )
Fluctus : forte rei angufta pertaſus ini. In quafuis domicum leges , ut fle &tere
quam polie,
Sortem : aut ultrices meditans arden . Arbitrio penitus nullo * fandi atque ne
tius iras , fandi.
Illatum ob damnum , aut inimica jur- Nec mora , confeftim ſpoliata premia
gia lingua : poſcit
Ecce inopina ultro fefe inferi fuccuba Prima pudicitia. fac pars , ait , ut loc
multum amoris
Virgineo pellax vultu , geſtuque de- Æqua mihi tecum . Nulla confiare ma
core gis re
Tora ementitis caput exornata ſmarag- Polje id , quam facinus fi patret villa
dis , furori
Inque orbes utrinque comas intorta nic Quo natura novo patrium ſubmittat a
tentes ; morem .
Solatur mæſium : vocat in ſpem ſe po- Ergo cum fera jam luce coegerit om
tiundi , nem
Atque inopum votis fruſtra tam lepe vo- In ſua tecta gregem , Oy felare denique
catas parvo
Con
* Dure di&tum , & falfo:niſi interpreteris dura fervitute ., libera tamen manente
de vehementi ac violenta perſuafione , ego humani arbitrii libertate ,
 294 DISQUISITIONUM
Condiderit : primunt ut fe dulcis ad of.
cula natus
Invalida innixus concedetbrachia collo ,
Depromptum pera ( quam dum is per
quirere geftit
Rúre revertenti Sape of expertus ing
nem )
Exporgat malum hoc ; vix primis more
fibus illud
Antigerit , cum dente fremens , offen
ſus acore ,
Lividus extremis labiis titubanter abi.
bit ,
Ponc premens refugam conftrato corpore
terram .
Hec æquis oculis ea dum mandata fa .
celis
Si fpe&tare queat eo demum pignore a
moren ,
Qui novus hæret adhuc , teftatum formi.
ter iri .
Tale horrere nefas primum , dubia
que furorem
Naturamque inter fefe committere pri
ena :
sed qui hoftem firmum vacuam intro
mifit in arcem ,
Hic ejus dubitet mandata capeſſere fru
ftra :
Cum prese ſi blanda primo nit impetret,
audax
Imperio, ačtutum in violentam tranfeat
iram ,
Sisque illi femper præfens pro lege voor
luntas .
lan reducem vefper , qui tanti confcius
elle
Debebat ſceleris, gurguſti in limine die
ris
Sriterat innexum parrem : cum filius
ultro
Obvius amplexu multam de more falu
tem
Ingeminat , pedibufque micans og ble
Tulus ore :
Nil magis ille inhibet tamen impia vos
ta , fed audens
Pergit crudelis feralia munera lethi
Porrigere. Infandi fit natus vi&tima.a
moris
Non horrente manu propria mactare pa
rente .
Extemplo , qua fe concludi palla latebris
MAGICARUM
Abdiderat natura fuis vehementior en
xits
Infurgieque potens lu & tu : quem queſti
bus ægris
Atque inconfulto fletu dum pafcitur
adftat
Mumento cædis monitrix , ego folatur
una
Lucem inftaurandam puero , redidida .
que fata
Spondet, fi ex animo fupplex id fe oret
adorans.
Verſuram facilis , quantumvis fænore
iniquo ,
Admittit , totum qui fe decoxerat ante :
Ac fæda nati maculatos cæde penales
Dum cupit inconftans quavis ratione
piare ,
Conſcelerat magis do funeftat acerbius
sillos .
Nam primo genibus fe advolvens da
monis , illum
Cew prafens Numen peneratur. deinde
puellum ,
Si modo vitales iterum fibi poftumus
duras
Ejus carpat ope , acceptum illi sporn,
det habere ;
Qualis ubi irato glomerantes pralia
venti
Incumbunt pelago , tremit artus navia
ia , multum
Ambiguus vita > eye votorum prodigus
omnes
Ordine ſollicitat Divos , precibuſque fa
tigat.
Reftabat tumulo proje&tum terga cadaver ,
Extremum fugiens' wbi vita reliquerat
illud ,
Et maturabat funus tardiſima mater :
Ecce manus inter tractantis viſa mom
veri
Membra , fuoque iterum fenfin ſupera
Lumina ſemianimes deje &tis qualia 0
o
cellis
Monſtrant vel que vix fomino ſe merſa
refolvunt .
Hec inftaurat& præter / pem figna falutis
Arripiunt animis hilares , quantaque fo
vendo
Sedulitate queunt , proſtratos vribus are
tus
Nung
 LIBRI II. QUÆ S. XXIX . SECT. II, 295
Nunc hos , nuns illos revocant ad mu. Denique fingit mortuos , qui reve
nia vita ra non mortui ſunt ; ad hoc ucitur non
Surgit in quepedes fe extemplo dat puer , raro commoditate morborum natura
infert lium , quos spavus ( voce caffos ) vo
Deinde gradum , ego nota compellatvo- cant : veluti li fint apople& tici , fide
ce parentes : rati , vel attoniti : qui cerebro commu
Solum ab eo varius , quem le monftra. ni nervorum principio vehementer af
verat olim : Aido , jacturam faciunt ſenſus ac mo
Quod turpi contra & ta cutismasie offeras tus membrorum omnium , & fic fea
ora ſu motuque defesti , quali mortui con
Quodque recedentes oculos ftupor occupat cidunt jacentque. 2. Si xdpw corripian
alter , tur , quæ eft capitis quædam percuſſia ,
Hac igitur ſpecie defertos hofpita fenfus cum debili febre , humoribus Gc cere
Vita animat rurfum Suetas que redinte brum infeftantibus , ut totius inde cor
grat auras : poris ſtupor & immobilicas cooſequa
( quam comitante, profundo fom
Pirms nus quondam intercepta el lw our
Sed non mens eadem fedet , non qui cui ſpecie, longilimo quandoque tem
ante fovebat pore ſic jacet , ac li mortuus eflet. 3 .
Spiritus officio vitam molitur codem , Si patiantur kanoture iar , ſeu fyncopen
Verum agitat pigram vite ſub imagine & animæ deliquium : qui morbus, ad
molem
ea quæ diximus , addit aliquando mo
Organicus dæmon , moreſque imitatur a tus arteriæ , pulluſque a millionem : quæ
gendo : paffio reddit hominem vero mortuo
Spirans, quos olim pra fe natura fere- quam fimillimum , & durat donec fri
bat . gidorum humorum iatemperantia &
Tandem quo fefe in ſua terga revoluce impetus dillipetur , tali morbo labo
rat annus , rans ( teftein Elogio Jovia .) Jo. Duns 7
Momento di folidum curfu conopleverat Scotus v, ivus pto mortuo fepultus in
orbem teriit. Tali morbo cenfuerim laboraſ
Deſerta vacuas. Sedes Ratione relin- ſeEvarchum illum Plutarchi,
nec quid
quens , quam momenti habet prædictio illa
Sulphurco nidore fugam , Arepirugue fra . quæ ex humana etiam prudentia , &
golo criſi medica , potuit manere . 4. Si foe
Prodidit atque olidas pulfans crupit minæ fint , quæ matricis ftrangulatio
auras ncs , & hyſtericas paffiones fuftinent, ob
Tum ruit averfum geminata morteca quas multum aliquando tempus , velut
daver . mortuæ folent jacere % i talem fuite
Con fequitur putris tantaque gravedine Apollonii illam puellam , deprehendi
fætor : tur ex ipſomet Philoftrato & Eufebio
Qualis inoffenſo fenfu bupc oblimes incre libr. contra Hierocl. calis etiam fuit
tem puella Heraclidis . In Aviola & Tu
Quantumvis ſupos , Olais vim exclu- berone , vis ignium frigidos,fyncopes
dat odorum , humores difcuffit . De Lucumoriæ in
Non queat humanis admissi naribus colis, forcallis verè reſponderim ab ipfo
ergo auctore ex aliorum tantum relatione ,
Rapiatur te &tis impacto mordicus unco , ut fabellam narrari : ided toties repe
wtique inhonoratis puro ſub ceſpite terre tir verbum dicitur . și tamen res ve
Conditur exfequiis : ipfum je horrente na parratur , referenda ad dæmonum
parente , præftigia : quæ partibus illis valde
Naturam probro qui fic pudefecerat ac graffantur ut patet de Neurorum
meos . Lycanthropia ) & incolæ putandi in
terea
z teftes Actius , Celfus , ipfeque Pline d . 6.5
 296 DISQUISITIONUM MAGICARUM

terea fomno conſopiti , ut glires ac ur- rusidem bos fufcitatus videatur . Quar:
6 folent . to poteft corpus bortom ex aere ef
Ex prædi&tis illis dæmonis fraudibus formare totum cum nova pelle , & no
nata perſuafio ftrigum quædam valde vis oßibus , vel aliud corpus aereum
8 ridicula : credunt enim aliquando bo- compaginare illis offibus reliquis , &
ves , vel arietes , quos occiderunt , & inferere reli& ta pelli , & ad tempus
elixos alfoſve comederunt , coſdem po- quoad opus , fub illa pelle conſerva
Itea numero à dæmone ſuſcitari. Hujus re ac movere, & facere ut ambulet ac
dæmoniacæ technæ modos haud eft dif- mugiat : & cum neceſſe, illud poftea
ficilè varios'deprehendere . Primò id deſerens , videbitur bos mortua cor.
facere poteft præftriétis oculis intuen- ruere . Unde ( ait Spineus ) à frigibus
tium : immiffo nempe in organum hu- communiter afferitur ; quod redueti ta.
more , vel alia impreſſione , aut com les boves, ſuſcitari ut ſibi videtur, ad
motione ſpirituum , ab imaginatione fabula dominorum ſuorum , ex manda
orta , & perducta ad ſenſum commu to Domini vel Domine curſus , infra
nem , & organa fenfuum externorum : triduum moriuntur , quafi macie' in bo
quo ſolent deſcendere fimulacra & ſpe- ras deſiccentur ex toto o tremulate
cies impreſſæ conimotione & objecto poftmodum , quæ videbantur carnes in
rei fenfibilis : & ibi folent hæ fpecies præjacentem materiam ( fcilicet aeris )
conſervari , atque adeò fæpè movere cito refolvuntur . ) Vide Bart . Spineum
ipfum apprehenfionis principium , ut q. de Strigibus cap. 7.
fenfus exterior fibi æque affici videa Sed ut ad morbos illos revertamur , 9
tur , ac fi ab objecto exteriore verè Chriſti Domini & fanctorum virorum
immutaretur . Ut folet in fomnis ac- miraculoſæ ſuſcitationes , facile à
cidere dormienti : poreſt Diabolus id morborum illorum , ceffationibus di
etiam in vigilantibus efficere : quia res ſcernuntur. quia in fidei teſtimonium ,
iltæ corporex ſubſtantiis incorporeis , folo juſlu " , aut prece ad Deum fuſa ,
quo ad 'localem motum obediunt.Hic nullo temporis diſcrimine, aut mora ,
modus eſt juxta ſententiam D. Tho- patrabantur : quandoque etiam corpo
mæ , quem lege de malo , quaft. 16. re per tabem diffoluto , fætenteque ,
art. 11. Secundo poteſt hoc fieri fuppo- ut contingit in Lazaro : in morbis ve
fitione . quid enim prohibet dæmonem , rd iſtis corpus abſque corruptione &
ne bovem mortuum cum pelle & of- fætore perfeverat : quandoque redinte .
libus alid deferat , & bovem fimilem gratum corpus planè diſſectum , di
huic vivum fupponat quam celerrime, cerptam , disje &tumque a : aliquan
ita ut mutationis ſubitatio lateat aftan- do poſt longiſſimum tempus ut D.
tes ? & interea , dum cadaver aufert , Maurilius puerum à ſeptennio mor
& bovem alium reponit , poteft per tuum b , & triennio exacto S. Stani
interpofitionem alicujus nubis ,vel præ- slaus Petricum quendam ad ferendum
ftigii alterius , efficere , ne altantes vi. veritati teftimonium pro Ecclefiæ iure
deant locum effe vacuum & bovem ab- contra Boleslaum 6. Vide plura de
Jatum . Tertio poteſt ( quod ait Spió hac re apud Michael . Medinam lib. 2.
neus , ſtriges nonnulli confitentur ) de fid . cap. 7.
perficere ut quando Rex vel Regina
curfus vel conventus virga corium , in
quo collecta & congefta funt offa , per
cutit , tunc confeltim dæmon aliquis
pellem illam fubeat , conjungat , com
pingat , & figuræ bovis adaptet , mo
lemque fic erigat ; regatque , ut ve
QU !
a D. Stanislai vita apud Sur. Mal. 6. 10. lib. 2. cap . 12 .
8. tom . 7. c Dubrav. I. 8. Jo. Longin.
b Fulgof. lib . 6. c . 9. Marulus l. 4. tom . 7. Sorii ci 15 .
 LIBRI II. QUÆST. XXX. SECT. I. 2017
verò hierarchiæ atque ordinis dæmones ,
QUÆSTIO XXX . vel etiam fuperioris , nullam habent
vim cogendi naturalem , ſed tantum ac
Quid Magia pollie in ipſos Caco cipiunt aliquando peculiari Dei concef
demones ? lione , & quaſi delegatione , Idem di
cendum de- malorum vi in malos ,
SECT . I. SUMMARIUM . quos invenio diitingui in Pythonicos
hoc el , vaticinatores : in Paredrios , 3
I Battiadis O Campeſtris libri . hoc eft , familiares 9 in Catabolicos ,
ha
• Quam vim beani boni An geli in hoc elt, à quibus obfelli dirè affigua.
malos . tur & in terram eliduntur ; qualis
3 Quam casodemonesin invicem : fpe- erat ille , de quo in Evangel.'d & in
cies eorum , Pythonici , Paredrii , Oniropompos , ut vocat Irenæus non le
Catabolici , Oniropompi. mel , hoc eſt malorum fomniorum a .
4 An fis ſubordinatio inier malos ge verruncatores vel oſtentacores bono.
nios , Job locus 6. 9. v. 22. item rum , omnium enim hæc genera fin
Caliani, & ad Ephes. ult. v . 12. gunt fe Magis obtemperare, & in his
5 Certaminamagorum . I. in Burgun . omnibus commune eſt, aliquos elle la
dia , Il. in Anglia. periores , aliquos inferiores . Sed ut An
6 III. in Germania, geli boni libi fuperioribus ſpontè &
7 IV. in Bohemia . alacriter obtemperant : Gc è contrario
} in Suecia . VI. in Dania . VII. in cacodæmones ſuperioribus ſuis , ut pra
Grecia . va mancipia duris dominis , aut imbe
cillior tyranno potentiori nonniſi invis
Eriere
de re perſcripti : fcripferat enim quæ&e inter dæmones ordinum., ex qui. 4 .
I Battiades librum de Paredris , & Cam- bus exciderunt , adhuc ratio habetur
peltres opus de Catabolicis infernalibus. illa fanè non eft vera atque propria ſub
que , quos citat Fulgentius expofitione ordinatio ; nam ei deelt ordinis ratio
Vorali in Virgil, ex aliisergo ſublidia formalis atque perfectio , quæ per me
nobis ſunt pecenda , maxime ex verita- dia ſubordinata , in unum ultimumque
tis lapide Lydio, lacra Theologia , & finem dirigitur . Quo ſenſu veriflimè
ex Hiftoriis probatis . Jobus negavit 6 , ullum apud inferos
Conftare arbitror cuivis Catholico, nio ordinem reperiri . Ordinum duntaxat
hil Magis virium efle in bonos Ange- quædam imperfecta , Gve materialis
tos , vel anımas beatorum : in malos ve ut vdeant , ibi diſtinctio reliqua , que
rd nihil eriam poteftatis habere , nifi ex ufque ad mundi finem duratura . Hoc
pacto ; fingunt itaque demones a Ma. feoſu cum Calliano Theologi f ordines
gis cogi, quibu: Sponed obtemperant , ut dæmonuni agnoſcunt , quod non ob
plures irretiant o retineant irrelitos . ſcurè confirmat 'Apoſtolus, ſcribens ad
Quod nunc eft paulo enucleatius de Epheſios : Adverſus principes ago pote
clarandum .
ftates : cap. ult. verf. duodecimo , ubi
2 . Si de bonis fpiritibus , five Ange- vides choros duos nominari , cum de
lis quæras , iis competere etiam natu- dæmonibus agar . Ex hoc naturali ro
ra vim aliquam arbitror malos cogen- bore & ordinis dæmonum'præcellentia
di , vel faltem compefcendi , non ta. naſcitur quoque Magorum quorundam
men promiſcue . Naturaliter quidem id in alios Magos vis atque poteftas, qua
poffe , quoad dæmones , qui ſunt infe- vel effeetus aliorum impediunt , vel in
rioris ordinis & hierarchiæ , non ta. vicem arte fua male muletant , & ne
men exercere hanc vim , nifi Deo ju- cant, Deo permittente ; hæc enim ip
bente vel permittente : quoad æqualis forum concertatio 9 eft quafi quida in
Pp CON,
id Luc.9. v. 58.0 42.Ireneus l. 1. de f Calian collat. 8. c . 14. do 16. D.
beref. Simona a Carpocr. e r.9.2.22 . Th.i.p.9.109.4.1.02.Paludan , alii
 298 DISQUISITIONUM MAGICARUM
s conflictus dæmonum quibufcum illi ad impediendum vim præftigii , potça
Magi certantes ſunt fæderati. Unum tjori camen coactus ('non opinor in.
certamen in Burgundia peractum , nar. yitus ) çedere in clientuli ſui nece
ravi præcedenti libro . Alterum accipi qui verè interemptus. Quartum fit de 7
te compertum relatione fidorum . Con Żytonc Bohemo ; illo mirifico prælti
currerant in aulam Anglicanæ Regina giatore cum Bavaricis contendente.rem
dno magi , jucundum exhibicuri Ipe. geitaon narrat Joannes Dubravius b .
&taculuin , paciſcuntur fingularem , una Venceslaus ( inguit ) Imp. o Boe
in re fibiinvicem parendi neceſſitatem , morum Rex , affinitatem cum Principe
prior jubet alterum per feneltram de . Bavaria Joanne inuit , du &ta in uxorem
fpicere ; quod cum facit, çnatis fubi filia cjus Sophia. Socer , ubi generum
to cervinis ex capite cornibus , cuu. ludicris ſpesiaculis magicis preſtigiis
corum fannis & ludibriis diu fuit ap- delectari cognovit , plenum ludionum
petitus. Quare , quam impotens inju- oprajtigiatorum plauftrum ſecum Pra
rix , tam cupiens vindi&txattrocioris, gam vexit ,
pingit carbone humanam in pariere ef Ibi dum præftantifimus artificum ivo
figiem , tum priori inago imperat , fu dibria artis ad permulcendos oculos ex .
bire effigiem illam , & parietem ceſ- plicat, adeft inter ſpectatores Zyto VVena
furum ingredi . mortem fibi cernens ceslai Magus, ore uſque ad aures dehi
præſeorem , horrere hic , & depreca- fcente , accedenſque propius , artificem
ri . Urgere alter conventa : ſubit er. illum Bavari cum omni apparatú pro
gò coactus, & viſus corpori parjes lo- sinus devorat , folos duntaxat calceos
cum dare ingredienti : ſed ingreſſus nul- quia luto obfiti videbantur , expuens ;
quam poftea comparuit ; videlicet ſu- Jecellumque inde petens , ventrem , in
perior ' dæmon eum occiderat , & cor- Jolita clça , gravem , in folium aqua
pus in defertum , yel ſpeluncam alicu- plenum exoneral , preſtigiatorem quead
6 bi abdiderat . Tertium adſcribam J huc madidum ſpectatoribus reftituit
C. Germanig verbis , ut rem comper- palim deridendum adeò, vi cæteri quo
tam ſibų narrantis . Sicuti ( inquit ) que ejus focii a ludo defifterent . ) po
praftigiator quidam nobilis , in diver- fentior hic fuit dæmon Žytonis , illud
Jorio publico in N , hospitis famulum ita de devoratione mcrum præftigium fuit ,
petentibus reliquis convivis, decollavit; ſed verè abreptus miſer , in ſolium a.
cum autem ei rurſus caput imponere vela quæ fuit injectus à dæmone , non per
let , animadvertit adele alium Magum , alvi vias egeitus . Quintum erit cx - 8
quieium in hocpropoſito impediret . Roc lao lib. cap, 20. apud quem magusqui
gat bic eum , ne hoc faceret. Verin cum dam Gilbertus cum Catillo præceptorg
admonitioni reperit& alter non pareret , de artis præftantia contendens , cum exi
praftiziator in menja lilium creſcere fe guum bacillum characteribus Gothicis vel
cit, cui cum caput a flores ampuiaf, Ruthenicis infcriptum , , à præceptorc pro
ſet ,. conuidit jarim abſque capite dę jectum, manibus apprehendißet , Parim
menſa Magas ille , qui alterum impeu obriguis, ego in inſula lacus Veter die
diverat , praſtigiator abſque ullo im. Eti apud Oſtrogothos in caverna ſubter,
pedimen !o famalo caput impoſuit ? Yes ranea fersur ligatus , ) Sextum ſugge
Pigio, o ex hofpitio urbeque ne à ma ric Saxo Grammat , Hilt. Danicæ lib.
giftratu , propter commiſſum homicidium 1. de ſene quodam , quem magum fuif
deprehenderetur , anfugie . ) Hic præ fe fummum , vel inde probatur , quod
ftigium fuit in ſimulata capitis primi Biarmenſes , hujus,artis fiducia feroces
abſciſſione , & etiam repofitione , item unus omnes ſuperarit , prolixa nar
in lilii productione & detruncatione ratio elt , ideò legere volenti, ad Sa
certamen fuit inter magorum dæmo xonem indicem intendi , ubi ille præ
nes , quorum inferior ſatis fortis erat, lium Hadingi & Thuningi defcribit
Huc
& N. lib. de Lamiis 6. 3. 7. 19, h Joan. Dubrau Epif. Olmuzienſis
Terum Boemicarum lib. 23.
 LIBRI II. QUÆST. XXX. SECT. I. 299
Huc lubens retulerim certamen Cala cella o . Et diſcipuli eandem , quam ma
chantis & Mopli vatum , quod Chala gilter calumniam funt palli, ut eis Je
chanti exitium attulit viéto , para lus, prædixit , apud Matthæum . Qua
rant Græci i, hæc ergo dæmonum in re non fatis efficaciter Apoftolorum vel
dæmones , & magorum in coldem po- diſcipulorum fuorum exemplo Domic
teltas . nus tuillet uſus : quia ftatim Judæi
refpondillene in eodem ipfos , in quo
SECT. II. SUMMARIUM . magifter , nomine hæc efficere . Credi
derim Salomonem hos exorciſmos in.
i Sancti homines quantam vim aceea Mituille : quo tempore adhuc Deo ad
perint magos demones, compe. hærebat : ideoque in illis virtuten Di
fcendi. Vis exorcismi . Salomonis. vinam fuiſſe operatam , & fortaſſisvim
exorciſmi quales . Locus Luca 11. aliquam ex ipla Dei inſtitutione ha.
v. 19. bebant , non tantam opinor , quantam
2 Demones à magis non coguntur, fed hodie Catholicæ Ecclefiae exorciſmi
ex pacto obtemperant tantum . Quod a contendas compoſitos à Sa
3 Magi vim non habent eliciendi ma. lomone , cùm ellet idololatra ; tunc
nes vel Spectra . Varia exempla neceffarið illos annuinerare cogeris ,
imprimis Joannis Teutonici. cum D. Thom . & Victoria , mago
4 Nec habent vim evocandi urbium cu- rum incantamentis : quorum vis Q
ſtodes . Sanctis vis ifta quandoque mois poſita in pacto cum dæmone
conceffa . Sed magis placet prior fententia .
Itaque cùm vis omnis magorum in z
ANCTI verd homines frequentiſime dæmones pendeat . & oriatur ex foede
• > fi
admirabilem acceperunt , ut innumera magus pactum habeat cum dæmone
telantar miracula , quibus illi malos ſuperiore , non poſſe magum vim fa
hos vicerunt & profligarunt . Eadem cere huic dæmoni ſuperiori ; poffe ta
vis Sacramentis , Sacramentalibus. dge men per ipfum dæmonem ſuperiorem
exorciſmis. Ecclefia femper Catholica ex pacto famulantem , juvantemque
competiit , neque extra illam vis ifta inferiores cogere , ad aliquid facien
reperitur k . Videntur noftris exorciſ- dum , omittendumve , & impedire ne
olim quidam fimiles à Salomo- perficiant , quæ aliàs. potuiffent : ut
de inſtituti , viguiſſe apud H - bræos , probatur ex Chaldæi illius magi quere.
probatur id non ex Joſepho tantum la apud D. Auguſtinum p , qui cone
i & Origene m . & D. Epiphanio , fed qucrebatur , purgande anime magno
& ex Salvatoris noftri verbis , Judæos molimine fruſtratos fibi cfle ſuccelns
sefellentis , quod dicerent eum dæmo. cò quòd vir ad eadem potens , iadus
nes in Beelzebub ejicere n . Filii ( in. invidia , adjuratas facris precibus po
quit ) veſtri in quo demonia ejiciunt ? tentias alligaſet, ne poftulata. concede
rene .. ) ligavit ergo unus dæmon
quod quam ad Apoftolos , rectius re- rent
ferri ad ordinarios. Judæorum exorci. quod alius Colvere nequivit . idem do
Atas , meritò , viri docti cenluerunt . cet Euſeb. 9. & apertiffimè Cynops:
Nondum enim , cum hæc dicebantur , magus apud ( quiſque ille fuit ) Pro
Apoltolt ad prædicandum milli fuerant , chorum , r ubi cum D. Joannes de
& hæc poteftas. illis. poftmodum con . mones interrogaret , cur Cynopi parcrent
Pp 2 unus
i Strabo Geog. l. 14. u Euſtarb. in m Orig . hom. 35. in Mai. Epiph . in '
Homeri Iliad. primum . hereke Ebionitarum .
k vide hoc docentes Pet. Tyre diſp . n Luc. 11. v. 29. Matth. 1o. in prin ..
de demontas. p. 3. Bofim de Not. Ec o d. 6. 10. v. 18.
sl. Bellarm . O alios contra Norato Р 1. 10. de civis . Dei c . 9.
Tes .. 91. 6. contra Hieroci.
I lib. 8. aniig 6.2 i in vita D. Joan. 6. 14.
 300 DISQUISITIONUM
unus eorum reſpondie : quia omnis vir-
tus Satane in co habitat com fadus ac
paftum babet cum univerfis Principibus
noftris : O nos cum co pariter pactum
babemus , nam go nobis obfequitur Cyo
em nos illi ..) ciira tale pa-
Aim'inutilis eſt omnis magorum in
malos genios conatus, cùm ex pacto
( ut doctum quæito 2. ) tantum ope-
rentur . l . ,
Hinc infertur primd mentitum Ap-
pollinem cum mago reſpondit , Kaišu
Lev oúr Férovos , asi jemi nous aváyxu
Audi me non volentem quia me il
ligalti neceſſitate , apud Eufeb. ex Por.
phyrio . Nam fponte reſpondebat
led fingebat fe cogi formula ſeptieś
repetita , quam ipfemet inſtituerat , ut
patet ex alio fragmento apud Euſeb .
libr. 4. de demonftrat. cujus initium
1 Kavishy Epuño, audire mercurium &c.
Deinde & illud fictum qua6 Suppli-
cis , ezt mondy äraxou , Bporos Stov **tti
* cp , Solvite jam Regem , mortalis
Deum non amplius capit de ſe ne
3 quiffimus dæmon loquitur ', & folvi à
mago poſtulat . Præterea vanam elle
jactantiam magorum , de poteitate dæ-
monum ſpectrorumque eliciendorum ,
nec ullam ejus vim elſe herbæ Cyno-
cephalær live OGriti , ut nugabatur
Appioni, vanam etiain Numæ jactan-
tiani & ceremonias x , fictas etiam
ut ex mero pacto , citra vim cogen-
di , natas alias Siciditæ magi apud Ni
cetam & Theodori Sancabareni apud
Zonaram x , & Joannis Teutonici vi
fiones : de hoc uliimo adfcribam , quod
l'egitur apud auctorem Adagiorum Ger
manicorum y quia quorundam jactan
tiz , qui quæ ipfi non fecerunt , &
humoras imagines magorum crepant ,
ipfi degeneres , retundendæ idoneum ,
nec illepidum. Scribunt ergd eum li
cet nochum , eruditionis riculo cla
rum , ad Halberſtadenfem Canonica.
tum evectum , qui non nifi Nobilibus
concedi folitus commune nobilitatis
malum , ſuperbia , faciebat eum con
I'vide D. Augu.l. 2.fup .Gonad list,
O Frat. de Vict. de Magia à n . 24 .
i Pl . d. 30. 6. 2 .
u Plutarc, in Nina ,
MAGICARUM
temptum collegis , moleſtum id ei ,
tandemque mederi malo conftituit. cola
legas invitat ad convivium , & lau
illimè excipit. joter cæteras convivia
les feltivitates , injicit mentionem a .
croamatis magici , & quærit , num
fuos linguli parentes adſpicere cupiant?
Illi ardere ftudio videndi , tandem eli..
cit ifte malo carmine umbras defor
mes coqui , ftabularii , morionis , ru
ftici perſona , quorum facies in pater
nis ædibus illi aliquando vidiſſe le fa
tebantur . fuum quoque Patrem exhi.
buit habitu Canonici , pingui aquali.
culo . Dimiſſis umbris, Eja , inquit ,
dicite fide bona eccujus Patrem no .
biliorem judicatis ? metu perterriti, &
pudore ſuffuli , ſuam quiſque domum
repetiere nec ultra Joanni vitium
fanguinis exprobravere . Item fequi
tur, idem judicium eſſe debere de ve
terum Deorum ex urbibus folemni e
vocatione , cujus formulam Sammo.
nicus Serenus apud Macrobium tra . 4
didit z . Sanctis hominibus hanc à
Dco poteftatem noa raid conceffam
ſcio : cæteros micro S. Schephanus
Epiſcopus Dienſis damonibus , qui
populum avertebant ne illi auſculea .
rei , precepit , ut palam fe eis viſen .
dos exhiberent : ifti parent appa
rent procera ac immani ſtatura nigerrimi,
carnuti , fætorem flammas spirantes .
Surius in ejus vita Sept. menſe .
SECTIO III , SUMMAR .
I Res corpored , xt herbe quadam
thura , unétiones , rerbera , quam
viin habont in damone accuratè dif
putatum . Errores in hac re varii in
fidelium : fed louabufus Catholic
corum exorciſtarum quidam .. An
flagra objellis inflligenda ?
2 An balnea polini ? Quid ruta , cor
nu cervi , a fimilia .
3 Locus Joſephi explicatur . Tobie c .
6. v . 8. o Proſperi lacus . Chriſtus
cur dictus intus .
4 Le
* Nicetas Chron.1.4. & Zonaras to.3.
y In Adag . Lui que voli dicit , que
non vole audio .
2 Microb . l . : S1ur. 6.9 .
 LIBRI II. QUÆS. XXX. SECT. III. 301
4 LOC s 1. Reg. 16. v . ult . item flagellationi bus cam vim ad cria
5 Nec dæmones cerris rebus ligari , bunt , ut putent iplum his dæmonem
aut locis includi per magos queunt . malè affici , irritari , vel exagitari .
vana hac in re ars Hermetis. Illos flagellationibus hujuſmodi , dum cor
Sponte ſervire ratio ex Toftato , pus , obfeffi nimis affligitur , morbus
6 Periculoſum tales habere incarcera , magis accenditur, & augetur , quare
sos . Probatur uno .exemplo , quod & deterius æger afficitur , & ex ira 4t.
in Germania contigir. Factum fi- que tultitia cumulanjur diſpoſitiones
gno crucis fecurè S. Lupo Seno- atrabiliariæ dæmoni optatæ , lic.Iulti
nenfi . dum dæmoni nocere volunt, eum ju
7 Saranas ligatus quid in S. S. Tob. yant , nec aliud quidquam hic inve .
8. v . 2. Ipoc. 9. v . 14. Qgo 15. O nias dæmoni moleftum , quàm quod in
c . 20. V. 23. alio fe , quafi Aagellari æftimet , &
8 A San&tis demones quomodo ligari qua eft fuperbia doleat.
queant , Sed hoc unum , verè tanti apud hos
9 Locus D. Hieronymi, Eufebii. plagoſos eſſe non deberet fecere id
jo De Paredris. illos Spontè fervire , Sancti aliquando , ſed horum Alagra ,
o quam periculoſum id ſem : ut & voces ; & ſola præſencia , dæmo
per . Exempla varia , in his unum nem miraculosè cruciabant , Balnea 2
mirum militis Germani. melancholico humori purgando condu
cunt , Ruræ & hypericonis foliola fia
Nfertur ſecundo nulla verba ( qua in tus abfumunt , & humorum perturba
I re lapſus videturGrillan . q . 3. nuni. tioni , quæ à flatibus provenit , ſedan
1 23. qui coactionem agnoſcit ) nullaſ- dæ mire profunt.d , Stercus & cornu
gueres corporales habere facultatem dire- caprinum acri fuffitu eadem diſcutiunt
Ho per ledemonem cogende, ut appa- & singitur etiam ſuperbus ille fe in
reat, accedat , fugiat ,aliquid faciat, vel alio rideri , ac ludum fieri. Optimein
facere definat : ) Nulla namque corpo- gitur animadverſum à Conrado y Vim
Talia robur ſubítantiarum fpiritualium , pina , & Fr. Valeſio e , frequentius à
ac feparatarum poſſunt æquare.a : Ided dæmonibus invadi cos , in quibus bilis
nihil ab his naturalicer dæmones pati atræ major eft.copia , quia fuccus iſte
poffunt , licet queant ſupernaturaliter . cumprimis idoneus et, ,ut homines in
Quare non allentimur magis,cùm ya- furorem & inſaniam vertantur , quod
ria producunt remedia qaturalia contra dæmones optant fummopere , quare &
dæmones , ut Hermes, qui fuffumiga. atrabiliariis maxime infidiantur &
tione ex ligno aloes , vel ceti ſperma- morbos , ut plurimum inferunt melan
te dæmones congregari , Suffumiga- choliços, Unde conſequitur , quod
tione ex ſulphure fugari , içadidit : ut cum corporalem materiam non poflint
Porphyrius , & Proclus , qui fimilia mul tranſmutare , niß activa pallivis appli
, , & quidam apud Hippocratem b cent , male illos habere , fi corporeis
qui adhuc inaniora sugantur. Non af- hujuſmodi rebus adhibitis , difpofitio
lentior hæreticis , qui exorciſmis , nes eorum malitiæ ac dolis aptæ ex
cunctis rebus confecratis ac benedi&tis pellantur , & contrariæ prorſus intro
vim fupernaturalem ompem detrahunt, ducantur. Igitur quæcunque res corpos
contra quos alii egerunt Nec pla . rex inducunt in corpus patientis diſpo
cet Catholicorum quorundam creduli . fitionem contrariam difpofitioni requi.
tas vel ſuperſtitio ; qui rebus etiam non fitæ ad actionem dæmonis, illæ .corpo
conſecratis , ut hypericoni , rutæ , cor reos - humores purgant directè , & core
pibus ,Qergorique caprino , balacis , poream ægritudinem pellunt naturalis
Tomo I , PP 3 ter ;
2 D. Tho. in 4. dift. 7. ar, ult. ego d Hippocra. I. de flatibus.
in c. 41. Job, le &t. 3. © VVimp. l. 2. de ſuperſtit.ca . 10. 11,
wb l. de morbo ſacro. 12. Valef . facra Phil. 6. 15. 18,
& Tyraus d. p. 3. 6. 45,
.
so
 302 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ter ; cur verd dæmom fugiat , & cor-
pus illud deferat , funt folum.n.odo
caufæ indireétæ , & Gne quibus non .
Et hac mente licebit obſellis à dæmo-
ne , petras vel herbas natura effica-
ges abſque ulla tamen incantatione ,
habere & geftare f. quæ communis eft
fententia . His quædam folent objici .
1. quod Eleazarus apud Joſephum lib.
3 8. Antiq. cap . z. radice quadam dæ-
monium extraxit . Refpondeat aliquis ,
hanc fortè à Salomone inftitutam ,
cum exorciſmis , & fic potuiſſe Deum
ſupernaturaliter in herba operari.
Verùin id , janı Chriſtianiſmo in
troducto & Evangelio promulgato ,
parum veriſimile eit :. Potiùs credide-
rim Eleazarum magnum , fic per ci-
gnum pacti operatum , quod pruden-
ti lectori circumftantiæ à Joſepho ad-
ditæ facilè i perſuadebunt : videtur e-
jufdem generis virtus illa radicis ,
tam fuperftitiosè effodiendæ , de qua
fcribit libr. 7. de bello Judai. cap. 25.
2. locus Tobiæ 8. , his verbis , cordis
ejus , ( piſcis Callyonimi ) particulam
fi fuper carbones ponas, fumus ejus ex .
tricat omne genus dæmoniorum quod
& poftea factum legimus : h : Reſpond.
Suffumigatio hæc indirecte dæmonem
pellebat, fed Angelus Raphael directe
dæmonem expulit , & in deſerto reli-
gavit : quare & actio tota poftmodum
Raphaeli tribuitur i : dæmonium ab ea
ipſe ( Raphael ) compefcuit . Tribuitur
autem vis illa cordi , ut ei inſita ,
non literali , fed Prophetico & alle
gorico ſenſú 9 referendum enim hoc
ad Chriftum Dominum , qui & Mag.
dalenam à dæmonibus , 'à quibus pol-
felſa , & nos , tyrannide diaboli, libe-
ravit . Non meum hoc eft , fed Beat .
Proſperi k. late ipſe & multis , ſed
inter cætera illud : fariat ex fe ipſo
f c. ult. 26. q. 7. Alb. Mag. in Luc.
6.9. Spreng. p . 2. c . 5. remediorum l.5.
Formicar. c.ul,Meng. flagel. dem . ca.
3. Valer. Polydor. in pract. exorciſt.
dicam plura lib.6. 6. 2. Je&t. 2 .
g Tób.6. v. 8. h c. 8. v . 2 .
i c . 12. v . 3.
kde pred . p. 2.c.39 .
il.18. civ. Doi 6. 23.
in littore difcipulos, em tori offerens le
mundo ( Piſcem ) . Namque Laii
ne p !fccm facris Litteris , Majores no
ftri hoc interpretari ſunt , ex Sibylli.
nis verfibus colligentes , quod eft Jeſus
Chriſtus filius Dei Salvator , piſcis in
fua paſione deco&tus, cujus ex interio.
ribus remediis , quotidie illuminamura
pafcimur. ). obſcurius hoc dictum , in
telliges ſi legeris D. Auguſt. 1 à quo
illa defumpfit . Sanè in gün ( piſcis ) vo
catur etiam Chriſtus à Tertull. m sed
nos piſciculi fecundum in Bus ( pifcem )
noftram inaqua nafcamur : nec aliter
quam in aqua manendo / alvi Jumus. )
3. Ad citharam Davidis n nos in
vitant : fed fruftra . Nam illic non 4
dulce melos directe dæmonem fuga
vit : fed dumtaxat citharam feriente
Davide , lenius Saul habebat , quo
niam , Rege concentu muſices delini
to , nonnihil fedabantur humores ,
quibus agitabatur ; . & propterea ve
xacioni dæmonis minus idonei redde.
bantur : Ided malus ille tung, tem .
poris recedebat , non quod muſica -
vel dele &taretur , vel offenderetur , ſed
quod ægrè ferret hanc fui domicilii G
bi quali turbari poſſeſſionem , per hu
juſmodi humorum temperiem melio
rem : ſententiam hanc R. Moyſis
Ægyptii ex noſtris multi fequuntur
0 , Vana enim de propenſione dæmo
monis in harmoniam quorundam eſt
opinatio , unde nata majorum nuga
menta , Saturno lugubrem cantuni
cæteris ' planetis hilarem ac lætum of
ferendum , quod jam pridem Guilh,
Parif. refutavit . Alii ad allego
ricum fenfuni confugiunt, & aſſerunt,
verè fugatum dæmonem pulſu ci
thare , fed id virtute ac merito cru
cis Chrifti , cujus figura fuit iliz ci
thara . q .
In
m De baptiſ, 6.10
ns. Reg. 16. v. ult.
o R. Mofes in l. de 13. articulis dan
in Ductore dubitant. Lyran. g Abu
lens. ad d. c. 16. a 9. 45. Dy Anglez .
fup. diff. 6.
P p. 3. de univerſ, c. 8.
9 Sic Felis.in z. d.8 . de illo prior D.
Pros per . 2. p.promil. prad.c.25.
 LIBRI II. QUÆ S. XXX. SECT. III . 303
3 3: perſuaſionem inftituit id 3
Poetarum , Palingenii hæretic. lib. 10. clefia fit: ele est ibi virtus Divina la
feu Capricorno: & Petr. Ronſardi Ca. tens operatrix ficut eft in operatione
( holici , lib. de demonibus pofle dæmo Sacramentorum . Attamen in operibus
nes à magis ligari ( ut folent in cippo maleficorum quibus demones cogere
vel mala manlione facinoroſi) in pbia- volunt non operatur Deus , cùm porius
lis , (peculis; annulifve , ſemper enim contraris fini Divino honori : ided non
vel ſuperior atque potentior eos illic poſſunt malefici cogere demones ad s
cogit adeſſe , & imperio ſuo retinet , liquid , ſed ipfi dæmones mentiuntur ,
vel ipfi fponte fua , & ex paéto ad- fimulant se cogi. quia in hoc flat
funt , ibique ſe continent , quare ve- maxima virtus {ualionis corum . Nam
hementer improbanda Hermeris com- fi ipfi non posſent .cogi à nobis ad ve
mentario qua fic ligandi dæmones niendum aut reſpondendum vel agen
præcepta prodidit , & mentiti Apol. dum aliquid : ſed quicquid agerens vo
lo & Hecate apud Theodoretum li. luntarie agerent f: deſperarent homines
br. de oraculis , dicentes fe coactos de corum converſatione quaſi nihil
advenire verborum formulis , cum mediantibus eis polent , & ita diftra
iis id aſſerens Porphyrius mentitus , herentur ab eis : cùm verò illis fimu
Quod dixi , ex Patrum , & Scho- lantibus putant homines , quod ' . F
lalticorum dictum fententia . Suntque funt cogere illos , afficiuntur nimis
hac de re aureis digna litteris , in Gen. ad maleficia , quaſi per hæc compotes
verba Henrici de Haſſia: Ipfe fimulat eficiantur omnium quæ velint : & hoc
Je caprum , ut ** capiat : Je zinctum , demones efficere cupiunt , ut per talem
ui te vinciat : ſe tuo imperio fubditum , errorem affe&tum catenatos ſibi te
ut te fibi ſubdat : à te inclufum , ut neant animos hominum . Ec tamen vea
te fibi fubdat : à te inclufum , ut con re non poffunt demones cogi ab ho
ira se finaliter concludat : fingit fe tua minibus per maleficia : imd fi cogi
arte, vel imagini vel lapidi alligatum , poffent , non docerent ipfi hominibus
ut funibus peccatorum religatum , ad modum , quo eos cogerent , quia per
inférnum te perducat . ) plura quibus hoc dæmones miſeriores efficerentur ; le
hæc confirmantur , habes apud Franc. were hominibus ſubjicercntur , fingunt
Picum lib. 7. de prenot.6.,4 . ergo fc ſubditos ut fallant , cùm sa
Solidè autem licet verbose Tollatus , men non ſubdantur , fed ad tempus
etiam reddita ratione hoc demonftrat , cam placuerit Spontè ſerviant , Vere
his verbis : Impoſſibile eft, quod minor autem fubdi hominibus pro nullo lu
poteftas fibi fubjiciat majorem ; ta. cro demones vellent . ) Nihil hoc di- 6
men non eft poteftas ſuper terram , quæ eo verius . Quam verð periculofum
comparatur poteftati demonum , Job .4o . fit hujuſmodi captivos carcere inclu
£. ideo non erit aliquid naturale vel ce- ſos penes fe habere , convincitur va
remoniale , per quod demones polint ab riis exemplis . fuffecerit unum
homine cogí ,ut veniant , aut refpon- memorarum à Joanne Niderio his
deant , aut aliquid operentur . Niſi ob- verbis : In minori Baſilea paulò an .
iciatur de Ecclefiafticis exorciſmis : te præfens generale Concilium , domici
Sed tunc dicendum eft , quod cegun . lium habuit quidam vir de mala vi
tur ad aliquid , fcilicet ad recedendum ta , fortè de maleficiis ſaris fu
de corporibus obſeforum , vel ad non Spectus: filiam hic habuit quam in
nocendum : fed hoc fit per Deum in domo juveni cuidam nuptui tradidit ,
tan
r Eufebii lib. 5.de prep. cap.6. D. ? poſſent ufurpat pro fioerent
Auguft . de civit. Dei. cap. 6. Alp . de voluntariè pro non adlubitum alie
Cajiro lib. 1. de juft. hæret. pun.Viat. num , o agerent , pro ageren finge
Jupr. numer. 31. Sibyllam pereg. 99. rent .
Decao. 3. cap .8. quæft . 1. quicitaj vere I lib. s . Formicat
ba Haj . Theodor . ſup. dial.
 304 DISQUISITIONUM MAGÍCARUM
tandem fenex pater ægrotare cæpit , Sanet . Martii , in hæc verba , Intera
e ad filiam filiaſtrum , demon- prete Matthæo Radero noltro , tan .
Strato guodam ſcrinio dixit : hoc vaſ- sam vim poteftatem in dæmones ac
culum non mouearis , alioquin pæni- cepit , ut aliis agros committeret , og
tenija ducemini : ſed in loco ftare frugum cuftodes poneret , alios autem
permittite ulque poft meum deceffum , reciis obfignatis incluſos ', in edis ſus
o ita in brevi . vetulus expiravit ædificanda fundamentum defoderet . )
Tıranfacto antem tempore plurimo , nec Item Sanctus Lupus Senonen . ipſum
ejus maritus magnipendit patris juf- fiti afAligentem & aquæ trigidz ,
fum , fed de domo priore in aliam quam adferri præceperat , ſe inſerentem
domunculam e transferentes , ſerini inclufit vaſculo ejulantem & fe , quis
um , quod fatis modicum fuit , porta- effet , prodentem : incluſit autem cùm
vit extra domum verſus nouum hospi. Signarum cruce pulvinar ítrictim ad
sium : fed in ipfo itinere tanti ponde- os vaſculi applicaſſet . Sic vetufus
ris effe cæpit , ut in ipſo viriles artus Scriptor vita ejus apud Sur. menſe se
deficerent ; exinde uxorem pro ad- ptemb,
jutorio invocavisi Sic legimus Aſmodæum ab Archan 7
Hæc autem uxor , an poftea in do- gelo Raphaele ligatum in deſerto ( Tob.
mo fcrinium aperuerit vel quo alio 8. verſ, 2. ) quatuor etiam Angelos
modo incaute le circa vas habuerit ligatos in magno Aumine Euphrate
oblivioni "tradidi . Unum confiat ,quod & jullu Dei folucos ( Apocal.9. verf.
in domum novam cum infantulo quem 14. a 15 ) & ab Angelo ligatum
genuerant parentes pradidi vencrunt; diabolum catena per annos mille
o ecce ſubito uxor , velut rabida , & miſſum in abyllum ( Apoc. 20. ver
Super cungs irruit cum necare voo fic. 2. ) Almodæum cacodæmonem eſ
lens quod maritus intuens , vi uxo ſe nemo pegat . Quatuor illos Ange
Tom invafit , cam à demone obfef- los ſpiritus rcctiſfimè Tichonius hom ,
Sam ele didicit , qui cùm exorcizare. 7. Abd. Cæſarienfis , & Beda illic af
Iar minatus eft demon , ſe non exis ſeruerunt : Alligatio porrò ad certum
เ urun ) niſi eam necaret O ita far locum referenda eft , non verd my:
Aum eft Juper exorciſta' manibus , ftice duntaxat ad impiorum corda
Altera die maritus per viam trate ſicuti tandem convictus fatetur Am
incedens publice, cafum lapidis rece- brolius his verbis , Alligationem er
pit inopinatiſſime de ſuperiore parte go Diaboli fecundùm litteram intelli
cujuſdam canalis cadeneis , ego in fac gendam puro , ui in aliquo abyli lo
cie , cooperatione ; w pidebatur, da- co virtute Dipina ligatus teneatur ,
monis , percuſſus iam deformiter , af vel certe in inferno , uſque ad diem
vix homo videretur cfc.) de his in- folutionis ſuæ , idem D. Gregor. cum
cluſis multa Creſpetus docet ; quod litteræ adhæret fatetur libr. 4. mor .
fuis Dominis ſe aliquando liſtant præ cap. 12. & Andr. Cæſarienſ. addens
ſentes : quofdam efle Saturninos , a- reétiffimè : catenam ad noftram intel
lios Joviales ; alios Venereos , aut ligeatiam ' yocari operationem poten
Mercuriales & cæt. colendos ' certo fiorem , qua dæmonis malitia coer
ritu ; ftatis vicibus noctu poffefforem cebatur : hæc enim funt vincula &
fuum excitare , & nonnunquam , niſi dentes , .ut alibi vocantur. 2. Petr.
malum malint', ab co alloquendos : 2. ver/. 4. og in Canon. Jude verf.6.
in Francia & Italia venales reperi- Quod apud Cæſarium quidam dæmon
ri , ac ſemper ſuis emptoribus exi in obrelli corpore inclulus , exorciſnio
tio effe. hæc ille fufius lib. 1. de odio coactus fatetur : tria diceos eſſe ver .
Satang di/cur. XII. SS. tamen viriba in Millæ Canone , quibus ut vin
non rard dæmones certis rebus vel culis , Lucifer in inferno fit religatus ,
incluſere , vel altrinxere: ut S. Co- PER IPSUM , ET CUM IPSO , ET
pon de quo in Menæis Græcorum IN IPSO , lege lib. s. miracal. co ! .
Por,
 LIBRI II . QUÆST. XXX . SECT. III .
Poffunt autem fanéti fic dæmones
vinçire , primo ut Dei miniftri', me :
tu injecto & minis intentatis , quas
dæmon ſcit irritas effe non folere. de.
inde fubtractione Divini concurfus à
Deo impetrata , qua fit ut nequeant '
dæmones loco moveri , quod alias pole
lent. denique impreſla' dæmonibus ſpic
ritali quapiam qualitate , & vi deten-
tiva , cajuſmodi'illa eft , qua inviti in
inferno detinentur , & igne corporeo
ſpiritus incorporei torquentur . Docent
nos id primum ufus & formulæ facro ..
rụm exorciſmorum , quibus interdum
dæmon excommunicatur (hoc eft , pro
fcribitur , & quafi relegatur in peffi
mam inferni manfionem ) , & fic illic
loco quali alligatur ; unde D. Augußi, :
nus , voce Honorarii edicti ufus , nun-
cupavit interdictuin : libr, 20. de rivit,
Dei cap . 7.00 exemplain habemus lib.
2. vitæ D. Bernardi 6. 6. Secundi mo .
di meminit Palladius in vita B. Mae
carii ; ubi agit de fepulchro Jannes
& Mambres , Hiftor. Lauſiac. cap. 20.
Tertius modus frequentior eft , com .
niunis omnibus dæmonibus quo ad eo
rum pænan æternain , de quo lege D.
Thomam ; p.9.64 . art. 4. ad 3.0 lib .
4. ſumm.cont.Gen. cap. 90. & Epiſco-
pum Abulenf. in 25. c. Matth. q. 1506,
Nonnulla tamen reperio , quæ vi
dentur: etiam maleficis hanc vin tri-
buere : ſed penitius conſiderata , folum
indicant pacto per Magum inito cum
potentiore dæmone , dæmponis inferioris
actionem & poteftatem impediri , &
fic eum interdum per magos cogi ve
lit nolit obedire : led id à mago tie vi
vicaria fortioris dæmonis , feu npe po-
tius ejus utente . Sic apud D. Hiero .
nyinum in Hilarione queritur dæmon
ſé licio & lamina conitrictum teneri.
Sic Jamnes & Mambres dicto loco
multos dæmones religarant . Sic intel-
ligendus D. Auguft. cùm fcribit , da .
mones juflis fuperioribus ligari , fuga .
FINIS LIBRI
u Maxim . Tyrius ferm . 26. & 27 .
* D. Clemens lib.2 . recogn . Prochę
305
ri , abftrahi, & alienari à certis locis
ac rebus , de divinat. demon . 6.7 . Sic
capio Euſebium , cùm fatetur damo
nes ab hominibus poffe detineri leg , s .
de præparat.6.6. Nec aliter Alberius,
Victoria & reliqui Catholici Theolo
gi cenfeat 'eos annulis includi" ( quod
ajunt ) .quam ex pacto , idque vi po
tentioris' dæmonis , detineri , fi verè
aditrieti detinentur : vel ſpontè fua fin
gere le detineri , quando dæmon po
centior illis fe non immiſcuit .
Infertur quarto omnind ſponie ſer
vire hominibus ſpiritus illos , quos vul
gus Familiares , feu Martinellos feu
Magiſtellos, vocat : Græci , quod ad
fint alliduè Fap'pys ( affelores, ) de qui.
bus Irenæus & Tertull. egere. tale fuiſ.
fe dæmonium Socratis aliqui cenſue
runt u, talem Simoni mago tribuit D.
Clemens , & Cynopi Prochorus
lem Thralio euidam Ariſtoteles x' , t &
lem nomine Crotonem ſtudioſo cuidam ,
& poftea equiti Aquitano , tribuit Frofo
fardus in Chronic. talem fuille Corne
lii Agrippæ canem , etli diſcipulus ejus
VVierus neger , cæteri verius affir
mant . Memini ine apud Joan . Cæſa
rium legere y , cujuſdam Paredriexem .
pluni dignum , memoria , in quo tamen
illud admirandum , dæmonem illum pro
inercede quinque folidos exegiſſe , &
juliffe ex illis pauperi cuiuam Eccle
fx campanam emi ; qua diebus Do
minicis , ad Divinum officium convo
carentur . Haud dubie latebat fraudis
aliquid , & ſpes lucri majoris affulge
bat. Mirandum quoque nihil mali in
tulille militi . Vix unquam Paredri ſi
ne Dominorum noxa ſoleot recedere .
Ut plurimum paciſcitur dæmon , pro
certo tenipore : quo finito vel alium illi
prior herum reperiat , vel ipfe dæmo
ni necandus cedat , ut referi & exent
plo illuftrat Nicolaus Remigius lib . 1 .
demonolat . Sed hæc fufficiant de ma.
gia . Pergamus ad maleficium .
II , ET TOMI 1.
EX
rus in vita D. Jo . Evangeliſta Arift.de
admira. audition . y lib . s. 6.36,
 306

EXCERPTA EX LIBRO MARTINI ANTONII DELRII

Cui titulus : Syntagmatis Tragici pars ultima ( Tercia ) ſeu novus
Commentarius in decem Tragædias , quæ vulgo Senecæ adſcribun
tur . Antuerpiæ 1994. in 4. ad verſ. 732.Med ex pag . 66. Hæc ab
Auctore citantur lib . 1. cap. 2. n.7 . & alibi .

TRIX , ſeu fridula , & ipſa volu-
cris funella , quæ lit , & qualis ,
non fatis notum , ut fatetur Vottonus
de different, animal. libr. 7. capit. 152.
polt Plinium libr. 11. capit. 39. neque
plenè explicat Feltus. in voce , Sorix ,
infuper mendaſus telte Turnebo į lib.
14. adverf. cap . t . Neque Hermolaus
in voce fria , poft Plinianas. annotat.
N. in ſupplemento linguæ Latinæ ean .
dem pucat cum Caprimulgo ; qui aiyon
Pinas Aciltoteli & Æliano , Gallis ef-
fraye ; colore & magnitudine haut ab-
fimilem cuculo , refupinam , pedibuſ.
que converfis in altum volare. Græcis
selve & xépXm , vel xeqmnis, fic deſcribi-
Bur ab Ovidio 6. Faltor .
Grande caput , fiantes oculi , roftra:
epia rapinis ,
Canicies pennis , unguibus. hamus.
ineft .
Nazte volant , pueroſque petunt nun
tricis. egentes ,
Et vitiant cunis corpora rapia fuis,
Carpere dicuntur laftentia vifcera
roftris ,
El plenum: poto ſanguine guttur
babent . 4 de poteft colligi , qudd certi nihil de
Ef illis prigibus nomen ; fed nomin
nis hujus
Caufa ,quod horrenda fredere no-
Ete foient .
Alii venenata fua ubera infantibus præ .
bere exiftimant , atque ita perimere
fpecie pietatis . Serenus :
Preterea fi fortè premit Arix atra
puellos ,
Virola immulgens exfertis, ubera la-
• bris .
Quod Plinius fabulofum afferit nont
begans efle in maledictis jam ftrigem ..
Credunt nonnulii in has aves : fe verº
fere quodam unguine fagas, qua de re
Roofulendi Sprenger in Malleo par. 2.
& Alb de Spina in quæit, de Strigi-
1 ne : non da afurendi licemia ...
bus , & in Apolog: de Lamiis contra
Ponſinibium ; quod inde pen !et , an
dæmones queant unam creaturam in
alterius fpeciem commutare, qua de re
nonnulla nos. alibi. Sanè quod Strige ,
live ut Salicæ leges habent Siria , vo
centur hujufmodi mulierculæ , ex hac
opinione notum , & quia infantulis eria
tium moliuntur , five ex fugendo illo .
rum ſaoguinem , ut vulgus credit , fic
ve venenatum quid pucrutorum label
lis ingerendo, ut ex plurimarum jadi
ciali confeffione à quæfitoribus Pompe
jopoli anno 1583: excepra conſtat.Alia
avis eft Sorir vel Saurix , de qua Via
ctorin, lib. 1. Grammat. cap.de ortho .
graph .
Vehementer falli arbitror , qui La
mias. cum Strigibus confundunt : idque
patet ex iis quæ modo de Strigibus
& olim Lovanii de Lamiis. in quodli
berica diximus : quam orationem , quia
in hanc editionem inferere son fuit
viſum , dicam nunc . breviter hoc loco ,
quae fufiùs illic. Lamiæ , ut recte Stra
bo , & Luciliusapud Lactantium , ina
nia funt terriculamenta , idque vel in
illis traditur. quidam Dæmones quof
dam , vel fpectra tantum effe cenfent ,
quæ Empuſa dicuntur , ita Philoſtra
fus. in vita Apollonii Tyanæi , Saxo,
Grammaticus in hilt. Danica , & O
laus in defcriptione Septentrional. re
gionum ; quarum forma penitus fabu
lofa , ab Ariftophane, Plutarcho, & Eu
ftachio eſt petenda . Alii Lamiam fuila
ſe mulierem Ponticam quæ gravida
tum feminarum . alvos, cædebat & cx .
tra
* Solent vulgò Lamias , Ariges pro
üſdem fagis accipere ; ſed ego loquor
de vera horum tocabulorum fignificatio
 307
tra & os inde pueros devorabat , ita Ari . & fororianribus mammis homincs fi
(toteles in Ellicis Nicomach. Clemens bilo quodam ſono ( hæc illorum vox )
Alexand. in Protrept. Horatius epift. allicere ; tum prope ascedentes ungui
ad Pilon, Diodorus autem , Phavori- bus arripere
Phavori- bus arripere , & ſerpente circumvolu .
nus, & Svidas in AGB apud Automo- tos necare, & cada vecibusveſci. Gloſ
las montem efle in quo habitarit La- ſa interlinearis & Lysan, montira: vo
mia regina, eximiæ pulchritudinismu- lunt efle feminea forma , fed equinis
lier à Jove adamata ; quæ cum filium pedibus , Lamiæ quoque facri vates
amififfet , & orbitaten: non ferret , præ jlajas & Jeremias meminerunt ;"hic
zelotypia omnes ex matrum gremio ra- etiam mammam nudalle teftatur . Sed
pi pueros & occidi julie : ingurgitare adumbrate). loquuntur , . & hujufmodi
etiam fe vino ſolitam , & dami ma- nionftra nominant , non quod ulla un 1
nere , nec negotia regni curare , ideo quam fuerint; ſed cum vulgo loquen
creditam domi cæcam effe : tandem ob ces hiſce confiftis nominibus vel ipſos
morum feritatem in feram commuta- dæmones monitroſorum criminum ſugo
tam . Eadem fere prodidit Græcus ſcri- geltores , vel eorumdem patratores im
pror Antoninus Liberalis in Metamor- pios homines ſignificabant, ut ex S. Ba.
ph. Sed Dion in Libyca hiſtoria , fe- lilio , Athanaſio , Theodoreto , Ambro
ras eſſe hoc nomine fcribit umbilico lio , & Gregorio docet Leo Caltrus ad
tenus feminca forma præſtantiſlima., Elają cap. 34. Sanè D. Hieronym . eo
reliquum corporis ſquammis conferris loco fatis apertè ligaificat Lamias , Pi
& impeneirabilibus contegi, & imum loſos , & Onocentauros poetarum fig .
in ſerpentem horribilem delinere ; cu menta & gentilium eſſe deliria . Vide
jus extremum fit capur : brachia ſquam- de Lamiis , Adag. Lamix turres , Bral
mis fimilibus veftita , manus aquilino ſicanum in Politiani Lamiam , & Char
more uncungues eſſe , has abſcondere ; tarium lib. de Deorum imaginibus ,

Erra
 Errata Tomi primi fic Corrige .

pag. 17. col. 1. lin . 6. & egreffus ? & egreſſus ,

‫המפרש‬
p.48. col. 1. lin. 31. D7007
p. 120. col. 2. lin. 52, fcribi fcribit
p. 213. col. 1. lin. 26. pairaona φάντασμα
P: 248. col. s . lin. 34. Morbachii Marbachii
ibid . col. 2. lin. 12.. ealab omni. eas ab omni
p. 264. col. 1. lin . penult. Seet. 1, Sect. 2. * .25
p. 268, col . 2. lin.41 . nin ‫רוח‬
P. 270, col. 1 , lin . 13. Jobị Jacobi
 DISQUISITIONUM

MAGICARUM

TOMUS SECUNDUS

Tertia.cura correctior , & auctior ,

IN QUO AGITUR .

DE MALEFICIO , VANA . OBSERVATIONE ,,

Divinatione, & Conjectatione,

A. U T. HORE:

MARTINO DEL -RIO

SOCIETATIS JESU PRÆSBYTERO ,

LL. Licentiato & Theologiæ Doctore , in Academia Grætcenû &
Salmanticenſi. Publico S. Scripturæ. Profeſſore ..

E DI TIO N O V A PRIORIBUS AUCTIOR

do plurimis. ſublatis Typographorum e roribus , ut. ex Tomi.Primi: Præfatione :
colligere. licet i priſtino nitori reſtituta ..

IHS

VENETIIS , MDCCXLVI.

Apud LAURENTIUM B'asilium ..

SUP ERIORUM : PERMISSU , AC PRIVILEGIO ..

>

4
 SE R E N. i ss 1 MO

PRINCIPI ERNESTO

Archiepiſcopo Colonienſi, S. R. I. Electoris ,

Epifcopo Leodienſi & c.

MARTINUS DEUR 10 Societatis Jeſu Presbitex .

I primus.Diſquiſitionum Magicarum Tomus C.T. placuic.

ERNESTE PRINCEPS , ut audio ; Ipero non minorem gratiæ
locum huic ſecundo fore . Vincit multiplici varietate ,

curioſitate , utilitate . Unam ille Mariæ fpeciem conti

nebat , tres ilte complectitur : in eum conieci quæ.de
nefariis Maleficiis , quæ de inanibus Observationibus : quæ de infinitis.
ferme Divinationum generibus , Hiftorici , Roetæ , Philoſophi , Ju .
riſconſulti , Theologi ſuggefferunt non incommode digeſta in or
dinem quam hucuſque commodiorem invenient, ni fällor, cuiusli
bet ordinis , & conditionis homines , quod illos juvare , fi atten
tè legerint, non parum queat ; & . ſe adjutos , tibi , PRINCEPS SE•
RENISS-I M- , gracias: agent , cujus hæc auſpiciis .videbunt in lucem
prodiiffe .

Lwania , Idibus Szptembrie 1999

' IN :
INDEX CAPITUM ,

ET QUÆSTIONUM

Tomi Secundi,
a

Seu Librorum . Terdi9 & Quattis

E Maleficio , & Vana Lib. III. Pars pofterior , live de Vanay

Lib. III. per prior ,
Obſervatione . Pars 402
de Maleficio . Quæit. 1. Quid fit vana obſervantia ?
Quæſtio I. Quid eo quotuplex malefi 402
cixm ? pag . 313. Quæſt. II. Quale fit peccatum ? 402
Quælt II . De maleficio fomnifico. 316. Quæſt. III. Quot uplex fit vana obſer
Quæſt. III. De amatorio maleficio . 321 vantia ?!
403
Sectio I. Quid fit amatorium malefic Quæſt. IV . Unde dignoſci queat, quar.
cium ? 32 L. , do fit . hujuſmodi vana obſervantia ?
Se&t. II. Que vis maleficii amatorii ? 403 "
325. Suet. I. Quid quando conſtat cauſam .
sc&t. 111. De remediis contra amoris non habere hanc vim , aut effectum
viſum . 331,4's effe.naturalem , vel divinum 403
s
Quæft. IV. De maleficio hoftili.. 334 Sect. II. Oftenditur particularibu cafi
Sect. I. De faſcinatione. 334 bus vana obſervantia . 403
Sect . 11. De maleficiis vencnariisi: 348 , Sect. III. De geftantibus Reliquias-
periammata . 406
Sect. III . De aboriu , difficili, parius
356 Se&t . IV. De 'ominum , obſervatione
lallis exficcatione.
9 .
Sect. IV . De ſagittariis , a fajinis ; 408 :4 :9
imaginum fabricatoribus . 357 Seat. V. De Strenis ,
Sect. V. De morbis a dæmone illatis . Sect. VI . De fuperftitione temporario
livos 413
361
Sect. VI. De mira rerum in corpus jne ., Sect. VII. Obfervantie vane in fanan .
Eeſtione cgeſtione 368 dis morbis , noxis repellendis :
Se & . VII. De maleficio devovendi.372" 4152
Sect. VIII . De maleficio. ligaminis . Scé . VIII, Refellitur. Tractatus: Felin
37+ cis Malleo!, Tigurini ... 417
Set . IX : De maleficio. odrio 378. Sect. IX . Exempla formularum , dana
Scat. X. De incendiario maleficio . 379 obſcrvantia . 4? 5
Qual. V. Quibus perfonis malefici que Liber IV . Qui eft de : Divinatione .
ant nocere ? 381 429 )
Quæt. VI. Cur Deus permitt at malea Caput I. De divine prenotione , ſeu
ficos rebus ſacris abuti ?. 384 prophetia . 431
Quxſt. VII. Cur per maleficia Deus. Quæit. I. De: natura ego nomine prophe
tia . 431
permittat dæmonem , graſaris 384
Sect. I. Fit ad gloriam Dei , dw'ad Quæft. II . Quæ fint. Species: prophetic .
hominum utilitates . 384 437
Sect. II . Vindicta peccatorum præcipua Sedt. I. De Rationali , ac Urim , ago
cft caufa , 386 Thummim .. 437
Quæft, VIII Cur ifta damna diabólus. Sect. II . De oraculis , prophctarum
inferre malit opera maleficorum ? 401 442
Q: 27 .
 INDEX CAPITUM & c.

Quæft. III. Quo paéto prophetia diſcer. Cap. III. De Conjectarione . 517
nenda fit a divinatione ? 448 Quæft. I. De conjectatione ex aftris . 517
Sect. I. De neceſariis judicaturo de re- Quælt. II . De conje&tatione ex elemen.
velatione . tis , meteoris , plantis , arboribus , bru
448
Sect. II. De perfona ejus , cui facta re tis .
526
velatio . 452 Quæft. III . De conjectarione Medico
Sect. III . De 'revelationibus mulierum rum .
530
non fanctarum . 456 Quælt. IV . De prenotione Phyſiogno
Sect. IV. De revelatione mulierum ſan mica .
530
Starum . 458 Quæft. V. De Chiromantia . 533
Sect. V. De indiciis petitis a revelacio . Qualt. VI . De conjectatione ex ſom
nis natura , 462 niis. 538
Sect. VI . De indiciis petitis ' a revela . Cap. IV . De conjectatione Politicaji
tionum circumftantiis . 472 ze de forcibus . 547
Cap. II. De Divinatione . 477 Quæft . I. De diviſoria forte . 547
Quæft. I. Quid fit divinatio ? 477 Quælt. II. De contractu Sortis , live Lo.
Quæſt. II . Qua occult a quaat demon therie . $ 49
divinare ?
478 Quælt. III . De purgatione Canonica .
Quæſt. III. Quomodo dignofcatur divi 553
natio a prophetia , & conje &tatione ? Qua:lt. IV . De vulgaribus purgationi
481 dus .
557
Quæſt. IV. Quale peccatum fit divina. Sect . I. De provocatione ad Divinum
tio ?
482 Judicium . 557
Quæſt. V. Quotuplex fit divinatio Sect. II. De purgatione monomachit',
483 feu duelli . 561
Quælt . VI. De ſpeciebus divinationis . Se& t. III. De purgatione vulgari per
484 ignem . 566
Sedt. II. De Mangani & modis , o prie 'Sed. IV. De purgatione vulgari per a
mo de Necromantia . 486 quam . $ 76
Sect. III. De Hydromantia . 492 Quæſt. V. De proba ( ut vocant ) aqua
Sect. IV. De aliis manganie generibus . frigidæ , qua fagis expl oran dis qui
494 dam in Germania utuntur .
586
Quælt. VII. De mangania generibus , Sect. I. Diſcutitur opinio , de rationes
in quibus non eft explicitum pa &tum . Adolphi Scribonii . 586
498 Sect. II. Excufa fententia De ratio
Sect. I. De Haruſpicina , five Ariola nes J.C. cujuſd am Cathol ici. 590
tione , 498 Sect. III . Proponitur de probatur vera
Se&t. II. De Augurio de auſpicio . 506 Jententia negativa . 603
Sect. III. De fortibus illicitis. 509 Quæſt. VI . De aliis quibuſdam vulga
Sect. IV. Quale in his peccatum 516 ribus purgationibus : 610
‫ܝܺܝܘܬ‬

‫‪i‬‬
 313

MARTIN !

D E L RIO ,

PRESBYTERI SOCIETATIS JESU ,

DISQUISITIONUM

MAGICARUM

Liber Tertius .

DE MALEFICIO , ET VANA OBSERVATIONE .

Adjungo pofterius iſtud, quoniam pauca & minus difficilia de illo

nobis occurrunt dicenda .

PARS PRIOR DE M A L E FICIO .

QUÆSTIO I. terum opinio . Gelo . Panamane

21. ſtriges .
Quid quotuplex maleficium ? 1144 Liliih matres demonum , Ø de ile
lis errores Hebræorum . Lamiæ quid ,
SUMM ARI U M. quales Gracis .
S Thren. 4. Iſai. 34. Quo pacto in
fantes olim hodie necent .
: Maleficium ele , definitur , die
viditur . Quædam concurrentia ad On diſputo an fit , id
omnia maleficia . Varie efficientes
ſuppono , qui negant ,.
caufæ, feu inſtrumenta maleficii.
eos Sacræ litteræ , Ju
2 De pulveribus . Deherbis , feſtucis , ris utriuſque ſanctiones ,
O fimilibus , qua / ubfternunt . De Hiltorici, Poetæ , com
unguentis . De halitu , feu affla munis confenfus , & fæ
tu . De verbis , minis , increpatio
culorum omnium me
ne , laude . De rebus facris , ut moria damnat . Nullum Magiæ genus
aqua 'luſtrali amplius cacodæmonem oblectat. quia
3 De vi aperta . De infanticidiis . De ( ut ait Syneſius ) calamitates morta
ſanguinis ſuétione . De frigibus ves' lium convivia ſunt malorum demonum .
Tom . II. Sumi.
୧୨
 314 DISQUISITIONUM MAGICARUM

Sumimus autem maleficii nomen non cei , vel interdum . such coloris funt :
pro damno , feu peccato quovis : ſed contra , quo pulvere malum tollunt
pro ſigno effe &tuve magico atque fu- & medicinam faciunt, is plurimum al
perſtitiolo , quo , qui utitur, maleficus bus elt . Vis tamen itta , non ex pule
a. qui verd læditur , maleficiarus ap . veris colore , vel aliis qualitatibus ma
I pellatur b . Defcribi' ſic poteit , Ma- nat : fed toca pendet à pacto cum dæ
leficium eft ſpecies , qua quis ope demo- more inito. colores tantum deferviunt
nis alteri damnum parai . Dixi Species declarandæ conventorum fidei , & ne
magia , ut ad hujuſmodi damna vocis ſagæ decipiantur , quid ( ut dici folet )
latitudinem coerceam . Addidi , ope de-' pro quo præbendo . Hoc inde colligitur ,
monis : ſi enim pactum & fædus cum quia nonnunquam qui color albus uni
dæmone delit , nihil res ad hanc tra- medicinam facit , is in alterius poteſta
Stationem pertinet: non magis , quam te lethalis eft , & cinericeus penes u
homicidium ferro patratum , vel ra nam morbos , penes aliam lethum ad
prus virginis , vel furtum , aut latro- ducit : quin etiam uni & eiden rage
cinium . Dividimaleficium poteft adſpeo aliquando fanat à niorbod , prout dæ
au finis , vel adfpectu efficientis . Ef. moni lignum lubet commutare . Pura
ficientem caufam hic non voco Deum rim hujufmodi pulveribus cibos infe
permittentem , neque dæmonem perfi- ctos à Simone Mago , apud Anaftaf.
cientem, neque pravam malefici con- quæft. ix SS. 23.
fentientis & cooperantis liberam vo 2. Maleficium patrant herbis , feſtu
luntatem , hæc enim tria ſeniper in cis , al iſque id genus frivolis in hu.
omni maleficio concurrunt. nec enim ' mum projectis , quæ fupergredientibus
capillus de capite cadere poteſt , ſine ( quibus tamen malefica voluerit )
Dei permiſſu : nec dæmon plus damni ægritudinis vel necis certiſſima cauſa
poteſt inferre , quàm Deus permittit , funt e .
nec vult id quod permittitur , patrare , 3. Utuntur unguentis albis , vel ſub
niſi maleficus in maleficium confen- rullis , inftar bituminis , in quibus in
tiat . Quod manifeftum eft facere fa . terlucent permixtæ metalli micæ , &
crilega imitatione Dei Opt. Max qui fimul luteæ candicantefque guttæ : fi
facramentorum minifterio falutem ut unguentum hoc igni injicias , fulgo
conferat , miniſtri voluntatem requirit . rem , ftrepitum , nidoremque edit ; cui
Requiri hanc malefici intentionem do- fimilem res alia nulla. hoc nonnullæ
cet , quòd contactum vel pulveres ſtri- femper habent manus illitas, ne qua
gum videamus tantùm nocere illis , nocendi elabatur occafio. lethale ?
quibus nocere voluerunt, quod multis demulcendo vel fumnias veſtes atrige
exemplis Nicol. Remigius confirmavit rint f .
& verò certum eft demaleficiis , quæ 4. Solo halitu afflatuve inficiunt ;
compofita non funtex'naturalibus vene- Sic folent elle caufa puerperis abortien
nis . Sed voco efficientes cauſas , in- di ſummo cum vitæ periculo , ut ex
ftrumenta materiamque nocendi , quæ emplis comprobant Nicol. RemiSpren
ad nocumentum immediatè concurrunt. gerus, & Loyherius 8., & hoc dæmo
Hujuſmodi efficientia funt varia . nes poffe Pſellus olim docuerat lib. de
Primò nocent pulveribus quibuſdam dæmon.
minutis , in cibum potumve infuſis 5. Graviffima damna inferunt folis
vel nudo corpori affricatis , vel in ve- verbis , unde Lucanus.
des diffufis : horum , qui necant atri : Mens bauſti nulla fanic pelluta ve
qui morbum tantuni adferunt , cineri neni
Ex
a Rubr. Cod. de malefic. door mathe. e vide Remigium d . c. 8.
b extra de frigid. d maleficia. f vide Remi. 1. 1. c. 3.
c lib . 1. damonol. c.3. 1.2 . c. 8. 9. g . l. 2. c. 7. Spreng.'in malleo. Loy
d horum exempla pete à Nic. Rom. herius lib. z . de Spec . c. S.
li. 2. & l.2. 8.7.08.
 LIBRI III. PARS I. QUÆST. I.
315
Excantata perit. & Virgilius: Viroſa immulgens exertis ubera la .
Mi cueruntque berbas non inno bris .
xia verba . Et alia opinio ab Ovidio comprobata
Nempe quæ docuit dæmon . unde Ovia . his verfibus :
dius vocat Hecateia : - Nocte volant , pueroſque petunt nutri
Protinus horrendis infamia pabula ſuc cis egentes ,
cis Et vitiant cunis corpora rapta fuis :
Conterit dy tritis Hecateia carmina Carpere dicuntur lactentia corpora ro
mifcet. ftris ,
Seneca , multis venenis enumeratis de Et plenum poto fanguine guttur ha
Medea : bent :
Addit venenis verba non iftis minus Meminit & Feſtus Pompeius . Ta.
Metuenda h . Quodque mirum , in- lis illa Gelo , fi præftigiofa non fuit ,
terdum nocent folis minis, vel incre. quz incaſſum Mauritio in crepundiis
patione, immd & laude , creditum id mortem molita , ut narravit Græcus
non gentilibus modd , qui Baccare fron- feriptor, Nicephorus libr. 18. Hift. 6.
tem cingebant , ut huic malo obvia. 9. In Panama Peruviz mulcas ftriges
rent , ſed & xrati noftræ probatum ex . inventas, quæ fanguinem infantulorum
perientia i , quod & ego fateor , fed exfugebant , refert Pet. Chieza de .
addo , hæc omnia non virtute verbo . fcript. Indie. p. 2. cap. 196. Hoc ge
rum , ſed opera diaboli ad lignum con- nus Hebræis & veteribus Latinis : il
currentis perfici . lis fub nomine 1055 Lilith , his fub
6. Nec rebus ſacris parcunt , ut quæ nomine Lamia quoque non ignotum ,
alpergillum pulveribus contigerat , & præter ea quæ dixi, probant alia alla
ſic aſpergens aliam aqua benedicta mi- ta à Seb. Michaele in Pneumalog. quod
ſeram confecit, apud Remigium libr. obſervarint has ut plurimum efle ows
I. cap. 2 . Nafcbim ( h . e. fæminas ) ut ait He
3 Denique quædam graffantur aper: lias in Tisbi. quod Lilith, deducitur à
tius , quæ per dæmonem ftrangulari voce 55 Lail, quæ noctem fignificat
vel præcipitari alium curant , vel pue- ed quod nocte cum illo dæmone graſ
rulos noctu injecta culcita præfocant fari folitæ : item quia tales mulieres
k , vel acu poſt aurem infixa necant , ab Hebræis vocantur matres demonun ,
ut apud Sprengerum illa obitetrix Hel- eò quod dæmones colunt , fovent , &
vetia : vel è cunis rapiunt , & lanci- obfequentes habent . Interrogati quon
siant, aut in ufum unguentorum , ut dam ſeniores Synagogæ unde fieret
alias docui , vel in cibum gibi gratiffi- qudd plerique pueri nondum octiduani
mum , undé Gloſſarium vetus Seriga ( nota , ante circumcifionem ) reperi
raspéyenes : ducta voce à Læltrygoni- reatur necati , reſponderunt eos inte
bus Homeri Odyff. * anthropophagis : rimi à Lilith , hoc eft Lamiis : hodie
fic etiam legimus Euchetas & Gnoſti potiſſimum nondum baptizatis infantu
cos qui magia utebantur, infames fuif- lis inſidiantur . Teltatur idem Helias,
fe infanticidiorum : à quibus , in Ca- quod mulieres Hebrææ , ut funt valde
tholicos hanc Nationes calumniam de- fuperftitiofæ & deditæ fortilegiis , con
rivarunt. Interdum puerulis virulen tra hanc peſtem utuntur ſuperſtitione
ti quidpiam inftillant , undè morian- quadam : quam fe ab ipfa Lilith hoc eft
tur vel ftatim , vel tabe - paulatim : primaria quadam frige didiciffe glo
interdum & fanguinem exſugunt. hinc riantur, ut certos characteres & nomi
orta vetus opinio de Freſaia vel ftrige na in angulis cubiculorum deſcribant .
avicula , de qua Q. Serenus : Neque has Græci ignorarunt . Nam
Praterea ſi forid premit Strix atra Duris lib . 2. rerum Libyc. reſtatur La
puellos miarum nomen deductum , à quadam
Qa 2 fce .
h Luc. I. 6. Virgil. 3. Georg. Nafo i docet Rem . 1.3.6.3.
9. Mciamo . Sener. Medea . k vide Remi d . 6.7 .
 316 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fæmina , cui nomen Lamia , qux ze- exempla congerunt Pet. Binsfeld . &
lotypia furens , quod maritus in mala Nicolaus Remigius, & patet exemplo
deditus adultera foret , prolem etiam quod naratur in vita D. Bernardim ,
adulterinam fuftuliſſet , & magna pro- . nam ibi tot annis adjacentem marituni
ſequeretur cura , hunc infantulum ipfa ' incubus uxoris fefellit , quod eodor
necavit , & quotquot alios deincepsadic miente factum oportuit. Pleraque ma
5 piſci potuit . Videntur folitæ Lamix giæ fecreta ſparlim Virgil. attigit , .in
veteres infantulis mammas oſtentare , his & iftud Æneid. 6. de Cerbero &
quafi eos lactaturæ , & fic fletum com- Cumæa :
peſcere ; nam hoc eſt , quo SS. allulit Cui vates horrere videns jam colla colu
dicens 1. Nudaverunt Lamia mammas bris ,
ſuas. & quod Serenus dixit , viroſa Melle Soporatum , de medicatis frugie z
ubera la &tantibus inferere , & quod O bus offam
vidius aggredi infantulos nutricis egen- Objicit : ille fame rabida tria guttura
tes . Sic ergò folitæ fimulare alimo pandens
niam , & interea verè miſeros infantu- Corripit objectam , atque immania ter
los ex fugere . Hodie non tam fimulant sa resolvit
ſe nutrices , quàm ferarum fpecie in . Fufus bumi totoque ingens extenditur
vadunt incuſtoditos , & dormientium antro .
cum ſanguine vitam exſugunt , velta . Occupat Æneas aditum cuftode ser
bifico veneno interimunt . pulto .
Altera reſtatdivifio , à fine petita : Sic & Ovid . 7. Metamorph. de Me
Secundùm quam omne maleficium , vel dæa ;
eſt ſomnificum , vel amatorium , vel Pervigilem fupereft herbis ſopire dracow
boftile . nem
Qui crifta linguiſqae tribus præfignis
QUÆSTIO II. o uncis
Dentibus horrendus, cuſtos erat arboris
De maleficio fomnifico . aures :
Hunc poftquam ſparſit Lethæi gramine
SUMMARIU M. fucci ,
Verbaque ter dixit placidos facientio
1 Ritus foleranis , exempla . Joranos :
2 LocaVirgilii , Ovidii, Valeri Flacci . Somnus in ignotos oculos ubi venit , & ge
3 Telephron denajatus.
auro
4 Nebula fomnii quid Apulejo . Mo- Heros Æfonius potitur .
di Soporandi magorum . Sed Maro tantum meminit phyſici ef
s Signa variæ pro inſtrumentis , ego fectus, Ovidius etiam magici percar
fingulorum exempla . mina , quare fic intelligenda ejuſdein
6 De unguento o illinimentis , Medæa in epift.
7 An polint mutari in minuta animan . Flanmea fubduxi medicato lumina fo
tia , arctas rimas ſubire ? mna
Et tibi , quæ raperes vellera , tuta
1 Ic voco , quando aliquem potione , dedi:
Simonmalo carmine , & certis ritibus lo- Et apud Senecam :
porant , ut interea ei venenum infun- Tu quoque relictis pervigil colchis po
dant vel infantulos rapiant , aut ne des
cent , vel furto quid fubtrahant , vel Sopite primum cantibus ſerpens meis.
ſtupro adulteriove contaminent; faciunt Apollonius etiam lib.4. Argonant.tra
hóc interdum magi , & fieri poteft na- dit incantamentis foporatum : idque
turalibus venenis ſoporiferis : recentia magno molimine effectum , mukis ver
fibus
I Thren. 4. Ifai. 34. oluf. s . Reinig. 1. 2. 6.4 . vita D. Bern .
m Binsfel. de confef. malef. p . 3. con l . 3. c . 6 .
 LIBRI III. PARS I. QUÆS . II.
317
fibus Valerius Flaccus lib . 8. Argon. dum erat , exertis inconnivis oculis
oſtendic . ſemper in cadaver intentis , nec acies
Jamque manus Colchis crinemque inten- ufquam divertenda , immo ne obliguan
'derat aftris da quidem . Quippe cum deterrime ver
Carmina Barbarico fundens pede , te- ſpelles in quodvis animal ore converſo,
que ciebat , latenter obrepant ; ut ipfos etiam ocu
Somne pater , somne omnipotens , te los Solis juftitiæ facile fruftrentur .
Colchis ab omni Nam urfum canes
O mures , imo
Orbe voco , inque unum jubeo nunc ire verò etiam mufcas induunt . Tunc die
draconen ris cantaminibus fomno cuſtodes obru .
Qua freta ſapè tuo domui , quæ nubila unt : . Erat Lariſſa mortuus prima
corn 14 , tis civitatis filius , mille pummis cu .
Fulminaquele toto quicquid micat at- foditurum ſe cadaver una nocte paci
here : fed nunc , [ citur Telephron : ratus fe hominem
Nunc age * major ades, fratrique fo- ferreum & ' inſomnem , certe perſpi
millime letho . caciorem ipfo Lynceo vel Argo , &
Те quoque Phryxee pecudis fidisſime oculeum totum Quid plura cubi
culo
Tempus ab hac oculos tandem defleEte- ſolatium , perfrictis oculis & obarma
re cura . tis ad vigilias , animum ſuum permul.
Quem metuis me hicfante dolum ? ſer- cebat cantationibus . Cùm ecce crepu
vabo parumper ſculum ( inquit ipſe ) anox proveéta ,
Ipfa nemus: longum interea tu ponela. Bu nox altiur, ou deinde concubia ala
borem . tiora , & jam nox intempeſta , mihique
Ilie haud Ælio difcedere felis ab oppido formido cumulatior quidem : cum
arro repente introrepens muftela contra me
Nec dare permiffe , ( quamvis juvet ) conftitit, obtuiumque acerrimum in me
ora quieti deftituit : ut tantillulum animalis pre
Suftinet , acprimi percuffus nubefoporis, nimia ſui fiducia mihi turbaverit ania
Horruit , o dulces excufit ab arbore mum . Denique , fic ad illam ; quin abis ,
fomnos . inquam , impurata beſtia , teque ad tui
Contra Tartareis Colchis Spumare ve- fimiles muſculos recondis , aniequam no
nenis , firi vim præfentariam experiaris ? quin
Cunciaque Lerbei quaſare ſilentia ra abis ? Terga vertit , or cubiculo prori
mi nus exterminatur . Nec mora , cum me
Perſiat, adverſo luctantia- lumina fomnus in imum barathrum repente de
cantu mergit ; ut ne Deus quidem ipfe Delphi
Obruit , atque omnem linguaque manu cu's facile diſcerneret , duobus nobis ja.
nuque fatigat centibus , quis eflet magis mortuus , Sic
Vim Stygiam , ardentes donec fopor oc- inanimis indigens alio cultode ibi non
cupat iras. eram . ) Hæc ille de fe , & ignarusinterea
Jamque alta cecidere jube , nutatque naribus & auribus demorlis , vicariam
coactum fubiit lanienam . Id enim alius ille Te
Jam capnt : atque ingens extra ſua vel. lephronmortuus , à Zachla Necroman
lera cervix . cc. te ab inferis reduéto ſpiritu , fic narrat .
Apuleius ille Madaurenſis Platoni- Nam cum corporis mei cuftos hic ſaga
cus , Magicarum ( telte D. Augufti- ciſfimus exertam mihi teneret vigiliam ,
no ) artium peritiſſimus , non abs re cantatrices anus exuviis meis imminentes,
vel fioxit , vel narravit , de Theſſalis ; atque ob id reformatæ fruftra fæpius , cum
folitos Lariſſæos cadaveribus cuftodes induſtriam ejus fallere nequiviffent : po
addere grandi pecunia ſtipendiatos ; ftremo injecta fomni nebula , eoque in
quibus perpetem noctem eximiè vigilan . profundam quietem ſepulto , me nomine
ciere
nota , cornu pro potentia robore . * hoc eft alsior ſeu profundior .
 318 DISQUISITIONUM MAGICARUM

ciere non prius defierant , quam dum nis vel fæni noctibusutebatur . Ego mula
hebetes arius osmembra frigida pigris ia bona de eo vidi , Qipfe multos tam
conatibus ad artis Magicæ nituntur ob verbo quare exemplo ædificavit . Hic
Jequia . Hic uipote vivus quidem , ſed tempore adoleſcentie , cum nocte qua
tantum fopore mortuus , quod eodem me- dam in domo matertere ſua 5 matrons
cum vocabulo nuncuparetur , ad ſuum divitis, inter alios ejus ſervos ſe cubi
nomen ignarus exfurgit , eu in exani. eum locaffet, in ipſo coniicinio duo fu
mis ambre modum ultroneus gradiens , res parietem fuffodientes ingreli yunt
quanquam foribus cubiculi diligenter of- qui igne difcooperto , lamine incenfo
clufis per quoddarn foramen prefe&tis ciltis apertis , intrepide colloquebantur .
najo prius ac mox auribus , vicariam pro Quos ut prædi&tus Engilbertus audivit
me lanienam fufcitavit : ) Subdit ex . Ofures eos effe non dubitavit , cum
perimentnm & veræ debilitationis in- ſervos ex utroque latere dormientes ex
dicia certifſima. Quibus in verbis vi- citare non poffet , fubfellio cultello ſuo
des cadaverum mutilatrices excetras , perforato collo injecit o clava ma
vides anum in muſtelæ effigie ſoporta- num armavit : quia illos quaſi cao
4 tem , vides & nebulam fomini , fed non cus videre non
potuit , duce auditu ad
addić quo injecta modo. Ut plurimum illos tendens , clavam utraque ma
folent lagæ ad hoc certis luminibus uti , nu vibrans , ex omni parte quidquid
quorum tumum ab Apuleio arbitror ne. tangere potuit, quafi furioſus feriens
bulam fomni vocari. interdum accenduut de domo illos ejecit. Quos ufque ad for
pedes aut manus mortuorum inunctas ramen fecutus dum aditum Joala ob
prius oleo quodam à dæmone accepto , frueret , ut illi ftantes extra domum
vel ad fingulos digitos candelulis affi- neminem præter ipſum ſolum vigilare
xis ; interdum facibus excantatis , de Senfiſent : de tali expulſione confuſi
certi generis lychno , & nota illis pin- habito confilio denuo nifi funt intrare
guedine , & utuntur vel accenfis fibi Quod ut ille ex motu fcal& ſenſit , u
prælucentes, vel eas domi certo loco nam partem ſcala arca magne , in qua
defigentes accenfas , & fopor durat ,, continebantur grana , eu erat foramini
quamdiu lumen illud ferale . Nonnun- continua , ſuppoſuit , alteramve utraque
quam partes aliquas cadaveris certis lo manu fervavit . Illos intrantes uſque ad
cis ſuſpendunt : nonnumquam alia ad- umbilicum , Engilbertus dorſa corum ,
hibent æque omnia ſceleſta ; quæ ta. quia proni jacebant , per ſcalam forti
ut
men ex pacto tantum efficacitatem for- ter preffit , in tantum depreſſir
s tiuntur . non folum eis progreſum , immo etiam
Maleficii hujus per ſolam appenlio- regreffum prorſus adimeret . Qui quali
nem membrorum exemplum narrat ſub forculari pofiii, dum mane capitio
Cæfarius Ciſtercienfis lib. 6. miraculo- merent , veniam poftulaverant , datis
rum , cap. 1o . hunc in modum : Homo verd terribilibus juramentis , quod nun
vel do
quidam fimplex/ Engilbertus nomine , de quam perfonam ejus laderent
provincia Tulpeti natus , ante paucos mum illam intrarent , dimiſi ſunt
annos defunétus eft . Ifte cum effet ce- Mane cum prodente Engilberto , a via
çus natus , propter varia dona , quibus cinis nulla arte dormientes pollent exci
hominem ejus interiorem illuminaverat tari , algo quarerentur circa domum ma
gratia divina , in diverfis provinciis leficia , quorum virtute bæc noverane fic
nofcebatur ; & à multis magniſque per- ri , fupra foramen de tecto pendentem ,
Jonis fexus utriuſque venerabatur . in quafi Ipinam humani cadaveris repere
cappa' fimplici tunica lanea nudiſ runi , qua amota mox omnes excitati
que pedibus tam aflate , quam hyeme funt . Poft multis annis elapfis iidem
incedebar , og påero je regente ficlimina fures fama en virtutibus jam dicti En
Sanctorum ſatis remora ſæpius vifita- gilberri excitati , ejuſque ut opinor pre:
vit , carnibusnunquam veſcebatur , non cibus compunéti , eum ndjerunt , eo quia
leftiſterniis, fed modico bonium framic ipſi iteni confini , deinceps duxerunt
 LIBRI III. PARS
vitam religiofana . Hoc fa& tum mirabi-
le , o alia quedam , de quibus in le
quentibus dicetur, ab aliis mihi relaia ,
e uirum nam vera eflent à me intere
rogatus , ita geftafuifTefimpliciterte
ftatus eft . ) Hæc Cæſarius · Frequen .
ter lane fures magica utuptur , ut la-
teant .
In Flandria occidentali , haud pro-
cul Balliolo , fuperioribus annis fur
unus prehenfus fuit , & apud eum re,
pertus truncus pes patibulari, quo ad
hujuſmodi ſoporiferum lumen abute
batur articulis incenlis .
In Leodienlis ditionis oppido Huyo
( ut quidam ) vel Dinanto ( ut alii )
no & u ad diverforium venere duo , qui
ſe à via admodum felſo Goulabant .
cæna ſumpta negant fe cubitum alid
ituros , fed importune admodum per-
vicaci inftantia tandem abs caupone
impetrant , ut liceat ad ignem in cu-
lina ſomnum capere . Interea ancilla
domus, cui non fatis peregrini iſti pla-
cebant, clanculum per foramen quod-
dam pervigil conlpicit , quid acturi .
Node intempefta , videt è marſupio
manum abfcidam mortui depromere
& digitos inungere , tum tum admotos
admotos i i.
gni incendere. omnes lumen recepere ,
uno excepto. id verò magi mirari in-
folicum . fæpius ergo tentant, & flam .
mæ admovent : fruftrà ſemper . Tum
eorum unus , quid tum ( aii ) fi unus
duntaxat in domo vigil ? & affixa ad
caminum manu , quatuor digitis ve
lut candelis obſcura Aamma colluctan-
cibus , domo egrelli , noto Ghilo ſo-
cios advocant ad prædam . Puella fub-
fequitur egredientes , & domo, janua
revoluta , excludit. inde irrumpit in he-
-filem thalamu : invenit omnes alcuni
adeò kertere , ut nulla vi ( nam in me-
dium cubiculi de lecto detraxerat &
protraxerat ) potuerint evigilari. Inte-
rea fures per feneſtram quandam fedi.
rigebant in domum , occurrit ifta , &
fcalis deturbat. Inſtant tamen , & alia
moliuntur ingreffum ; hæc luminis me-
mor , & ſuſpectione hanc elle loporis
domefticorum cauſam , omnes digitos
exſufflat; ut lux emortua, dormientes
experresti, ad çlamorem accurrunt , &
I. QUÆST. II. 319
domo protelant manifeſtarios. Polt ali
quot dies capti , facinus confefti fue
re. Quid mirum ergo , & fagæ noctu
irrepant ad cunas infantulorum & a .
liorum , quascuntperditum Petr
.
Binsfeld : comm . in tit. de malefic. o
matbemat. ad lib.4 . in fin . fic fcribit
Retulit idem Joannes Cuno de Rover ,
cùm Anna mater ejus ego aliæ due sa
84 conueniffent , ut de neste virum quen
dam zelofum perfecutorem maleficio cane
ficerene. Magiſterulus præcedens , fene
Aras januas aperuit . Ipfe auten Je
annes Cuno pro comite à matre os aliis
adduétus fuit , ut candelam ardentem 2
quæ non naturalis , ſed arte diabolica
confe &ta erat (ipſo Jeanne Cunone pro
priis ſcriptis fic diftinguenie: ) seneret .
Venientibus autem eis in cameram ma
leficiandi in civitatem Treuirenſem
cùm maleficiandus pro more! bonorum
Cbriſtianorum ſe figno crucis eye piis e
xercitiis , antequam fe quieti traderet
muniviffet , nihil cfficere potuerunt , fed
re infecta reclufis januis revolare debue.
funt. Vir autem bonus , cui nocere vo
luerunt , adhuc vivit Dei gratia ,
tamdiu vivet , quamdiu . Deo placuerit .
Mater di&ti Cunonis, cùm ipfe exa
minaretur fuper articulis propoſitis, co
dem modo confeſſa eff , ficut filius in
hoc puncto . ) Qui ſuperioris ordinis
funt Necromantici maleficiarii , nihil
habent neceſſe hanc candelam fibi præ
lucere , fufficit in remoto aliquo lo
co accenfam defixerint . Manifeſtum
hoc in fequenti narratione , accepta à
viris fide digpis , digna quæ fciatur
nam Divina quoque ultionis addit e
xemplum . Abitinebo loci & Ordinis ,
& perfonarum nominibus , ne quis fa
ga nare in Hiſpania , ubi res verè ge
ta , in cubile veritatis & perſonarum
notitiam pervadat . Ibi quidam in urbe
magni nominis Concionator, qui cùm
aliis prædicaret, ipſe reprobus yel fa
Aus vel permanGt, familiaris eratcui
dam viro nobili , cui formofula uxor ,
ſed calta matrona. hanc coepit hircus
ille effi&tim deperire : nec diu igaem
linu fovit occultum ; aperit animum
& mulieri flagitium nititur ſuadere
Illa certa quendæ caftitatis , feduld.co.
na
 320 DIS MAG
QUI ICA
SIT RUM
Datur ad faniorem mentem revocare IONfilentio imperato præfentibus , fummo
UM
a dementia . Sed erat oleum camino mane adit cænobium , evocat Priorem ,
addere . ut Naphtam accenſam vehe- ait ſe de re maximi momenti cum ipfo
mentius aqua injecta exafperat , ut gli- coram tota familia agere optare : jube
ſcat incendium : ſic admonitiones hunc at omnes ad unum in Capituli locum
ultro inflammabant . Nec deſiit urge. convenire. facit Prior. convenere vivi
re , donec periæfa moleſtiam , Itacuit omnes ; nam mortuus ille folus deerat.
ulciſci nebulonem , rem totam pandit Prætor ait videri Gibi aliquem deefse ,
marito , quem non minus quàm Arri- re animadverſa Prior , verè ( inquit )
das ralis dolor urebat ; ejus juſſu uxor omnes adſunt , excepto tali ( & nomi
tempus addicit : venit nox optata ma . nabat ) qui fors nunc ſe ad proximam
le amanti . Maritus cum aliquot famu- parat concionem . Ipfe quoque , fub
lis egregiè armatus erat in propinquo die ille , vocetur : mora haud longa fu
conclavi , familiarem hunc haud fami- tura . currunt nonnulli ut vocent: cu
liariter excepturus, operiebatur adven- biculo claufo , puiſant oftium , nemo
tum matrona . Tandem en tibi fæcu- refpondet. It ergo cum Priore ipfe Præ
Jari habitu , accinctum gladio & pugio tor , & januam vi reſerant. nemo erat
ne. deducentem illam , audacter ſubſe- in cella , duntaxat fax ardens & ob
quitur , & poftquam conſediſset , vete- ſcurum lucens ; defixa erat in camino .
Tem cantilenam iterat. mulier refutat , Mirari omnes , & ttupere . Tum Præ
& negat , ut folita, fecerant audaciorem tor Priori & Conventui narrat , ubi&
tenebræ nocturnæ nicchum , & vim quale inventum cadaver : Et dum il
parat , vis vi repellitur : tandem veti- lud auferunt è carcere , ut prophanæ
ia mulier , exclamat , & condictum fepulturæ ( quam S. S. afini sepulturam
marito ſignum contenta voce sollit , vocat ) meritò tradatur : ecce tibi ng
Surdo ( quod ajunt ) fabulam , necma- bilis ille cum uxore , & rem omnem
situs ; nec quiſquam accurrit . Quid narrant. conferuntur momenta tempo
ageret ? fugeret ? tenebaturbrachiis for- ris : reperiuntur evigilaſse , quo fax ex
tioribus, conſentiret ? mors probro & tincta . Sic & pernidia hypocritæ dete
peccato potior honeftati. ungues ergo ftatione omnium , & mulieris caſtitas
& dentes, arma ftringit muliebria , & atque fortitudo laudibus totius viciniæ
faciem deformat : fed præ furore hæc celebrata , non fac lè ex illic habitan
vix fentiebat . Gladium depoſuerat , tiuin niemoria delebitur .
dorfo pugiunculus hærebat : ut adver Ex Remigio nunc addam quædam
tit matrona inter luctandum ma- quibus hac explicentur , confirmentura
nu eum eripit à tergo , & ſtricto mu- que : ſcribit ad Soporiferum faſcinum
crone perforat adverſárium , & vita friges uſurpare cadaver abortione e
privat . collabitur cadaver. victrix vix geltum , refecto inde unà cum hume
ſui compos accurrit in conclave , ubi ro coltiſque continentibus dextro bra
maritum abdiderat : invenit illum & chio , in ufum luminis : & ardere ejus
famulos omnes mortuis , quam vivis membri extremos digitos fiamma ful
ſimiliores , clamat , vellicat , trahit , ' phurea ac violacea , tantiſper dum per
nihil non agit , ut expergefaciat : at il- ficiant quod coepere : & hac flamma
li conlopiti manebant. ſuſpicata ( quod extincta ram integros & illibatos ma
erat ) maleficio id fieri, & videns fibi nere digitos , quam fi lumini fomitem
in ſeipſa ſpes omnes locatas , cadaver nullum præbuifsent , idque confeſsos
domo effert, & in plateam abjicit cum maleficos Guermingæ 14. Kal. Januar.
gladio & cruento pugione . Interea dum 1589. Sic Renig.lib. 2. cap. 3. & idem
ibi jacet , circuitores nocturni in cada confirmat cap. 4. cùm docet , ſolere pri- 6
ver incidunt , ferunt in carcerem , fa- us ex cadaveris illius abortivi ungui
cie lota , etſi non facilè , tamen agno- ne , de membris elixis parato , quam
fcitur Concionator . Prætor feu ( ut perſonam confopire volunt , probè in
vocant ) Corregidor prudentia pollebat : ungere . Vergavillæ X.Kal . Febr . Mar
 LIBRI III. PARS I. QUÆST . II. 321
gareta Luodman , in judicio agnovit
inter fcelera hoc quoque : Sc nocte QUÆSTIO III.
quadam N. edes fuiſſe ingreſam eo'ani . '
mo , ut fomno ſopiti faucibus venenum De amatorio maleficio .
infunderet , idque incæptum quin perfi
ceretar parum abfuifle : ita in procli SECTIO . I. SUMMAR .
vi videbantur efle omnia . Sed (malum )
contra quam putabant excitatum illum i Quid fit , quædam hujuſmodi cre
fuille à fomno : adeò ut , re infe&ta , dira veteribus .
cum facinoris ſociis ipla Je in fugam 2 Linx , qualis avis . Affirites lapis,
dare cogeretur : confectante interim il 3 De noftri ævi philtris , de his que
lo manu armata , ac tandem cùm af fiunt intra corpus , quod in his u
1 fequi non poflet , minas ferocius inten plurimum miſceant res facras ,
tante : Ea igicur de re ad ampliorem exempla .
cognitionem interrogatus ipſe , N. teftis 4 De his quæ fiunt extra corpus .
omnem , uti illam Jaga prenarraverat', Sacrilegia , quæ bis in mifcentur :
certis, difertiſque verbis recenſuit : vi 6 De imaginibus amatoriis .
delicet appetitum ſe ſicuri di&tum eft , 7 De pergameno virginea ex cute pue
ri .
vereno : hocque unun illis , ne prebe
rent fuiße impedimento , quod fortè ex 8 Cur in hoc potiffimum maleficio re
! perre&tus ( nondum erim illarum un bus ſacris abutantur .
guine delibutus fuerat ) ſe crucis Syma 9 Exemplum quoddam de Euchari .
bolo atque oratione Dominica contra tan fia ,
tum difcrimen atque periculum muniviſ .
ſet : verumque illud omnind ele, quod In7pa ( amatoria medicamenta , )
illas cum telo mulum viæ efet profecum receptillimum rarius
7 rus , nec tamen aſſecutus . Es poſtea : diycáp qua , apud Epiphanium , Cha
Ferè omnes criminis rei deprehenfi, in rithelia , apud Irenæum Latině., ita !
Germania quæ eft ditionis' Lotharingic vocant quicquid dicitur , fit , daturve
cæ , alleverant concorditer eam fibi à i eo fine, ut in amorem quis , Vene
dæmonibus ( modo iis per aliquot an riſque furias pertrahatur . Plurima hu .
nos fuerint operati ) penetrandarum
penetrandarum e & jufmodi philtra veteres nobis comme
dium facultatem effe tributam : ut ſcia morarunt , ut in veteribus Gloſſis te
licet per quafvis anguſtias nullo nego- gularia , quod fuper tegulis adolerent
tio viam fibi faciant ,in mures , feles, philtra Jovi Aygiali , hoc eft Plutoni ,
locuftas, do alia hujuſmodi pufilla ani- qui Numen illicium ad amorem puta
mantia prout ufus poftulat , contratti batur , & hæc facra ſtygialia , & Co
atque imminuti , intromiſoſque denuo cytia di& a , Virgiliusin 4. Æneid. de
priori formæ reftitui , ſi velint : ac tum Didone :
commodum incæptum peragere , quale Sacra Jovi ſogio , quæ ritè ince
ſuperius eft declaratum , ſcilicet illis pta paravi,
niendo eo primum per arsus omnes cui Cocytiorum mentio apud Horatium
moliuntur interitum , ne evigilet : tum in Epod, ubi Porphyrio dicit Cupidi
firmiter ac valide os ei diducendo , ne nis facrum , non quod eo Veneris fie
potionem agitatione excludat : tandem lius invocaretur , fubdit enim dicta
venenum faucibus ingerendo admota lu- quod inferis Diis à veneficis fierent
cerna , que fulphuream flammam evo- fed quia facrum amatorium . Multa fic
mai . ) mul complexus apud Apulejum , Apol .
1. Levius Poeta ,
Philtra omnia undique erunt ,
Antipathes illud quæritur ,
Trochili , iynges , tenie ,
Radiculé , herbe , furculi ,
Tom . II. . RE IDA
 ONUM
322 DISQUISITI
Ipſiplices, bitortipla ,
Hinnientium dulcedines .
Ubi Ipſiplices: ut elt in GloWariis,
autoraexte ouma ( folia ſponte ſe plican.
sia , ) in Felto dicuntur Ipſullices bra-
etea in virilem & muliebrem ſpeciem
effi &tæ , quæ & Subfilles eidem dictæ .
Agnoverunt has & alii Poetæ , nam
de his fimulacris amatorum eft illud
in 4. Virgilii, Effigiemque ( Æneæ )
2 toro locat , Theocr. & Virgil. in Phar-
maceut . Tyngem , quam Langiusait
à Germanis vocari , ý Vindals , VVaſ-
feroths , Kuerdrommel : Latini Fru-
tillam vocant : Hippomanes , laudant
idem Theoc. Virg. Propertius: Remo-
ram , & Sippen , Ariſtoteles n ; rand
quoddam oſcillum , Plinius o ; Afiri .
ten lapidem ex Æſopo , Helichius Il-
luftrius : fagittas ex hoftili corpore ,
Archelaus ; Thallum feu termitem o
livæ , Valerius in Cyri , alia multa
Lucianus in Dial. Bacchid . O Melit.
tæ , & ex recentioribus Marſil. Ficin .
1.13. Theol. Platonica , Pomponatius
de Incant. c. 8. & Cælius Calcagninus
integro opere , de Amatoria magia . Ve
teribus his videtur communis error ,
etiam nolentes hujuſmodi philtris in
amorem pellici poffe : quem errorem
3 mox diſcutiemus . Prius videamus ma-
leficia hoe in genere noftri ævi: quæ
nobis omnium optimè & exa & ifi.
me, Grill. Scriptor prodidit p . Ama,
toria ( inquit ) forrilegia , vel fiunt in
tra corpus, vel extra corpus ( ſcilicet
maleficiati ) In corpore communiter fie
ri folent per cibum , vel porum : Et
in bis frequenter admifcent s quod vix
folent in boftili vel ſomnifero malefi-
cio r ) Sacramenta Catholicæ Ecclefia,
wt boftiam conſecratam ſ , vel nondum
confecratam , ſed circumſcriptam notis
og litteris ſanguineis , fuper qua dici
furant , quandoque anam , duas , tres ,
quinque vel plures millas , quibus celeó
bratis , tradunt hoftiam ipfam , non in
regrana prout eft , fed in pulverem re-
n lib . 2. de bift. Anim . c. 14. Ol. 9.
6. 17. 01. 8. 6. 42. 01. 32. 6. 4. plu-
res sit. Tirag. 13. lege connubiali .
, de fortil. 9.3.2. n.19.099.5.a. . 2 .
gl . fi quis aliquid. §. qui abortionis
MAGICARUM
dattam valde fubtiliter , perfona male
ficiande , quam aſſumere faciunt in cia
bo , ficut in meneſtravel- in potu : co
dem modo faciuntcum calamintha aliis
immixta . Speciebus , de tradita , ut ſu
pra in cibo vel potu , ex quo dicunt il
lam effe nature attractiva , & quod poe.
terit cor e voluntatem abſorbentis ira
bere ad amorem perfona tradentis . Sed
omnes funt nuge o damonis fallacie ,
& c. Et poftea , Bis aut ter habui in
fa £to fortilegos , qui huic fortilegio fra
ve maleficio incumbextes , boftiam im
miſcuerant , unum videlicet Clericum
Religiofum , qui hoftiam ipfam Sacra
rifimam accipiebat , cujus partem ipfe
Sceleratilimus qui cupiebat amari , af
fump/erat, dicendo quedam verba ja
tis turpia atque nefanda , quæ hic rea
ferre non expedit : reliquam verò par
tem hoftia , ' miſerat ad ipfam mulie
rem , non in forma hoftis ; fed minu
tatim contritam o in pulverem reda .
Etam ſumendam in cibo aut potu . Ite
rum babni alium , qui hoftiam nondum
conſeci atam acceperat, cow ſuper illam
circumcirca , cum ſanguine annularis din
giti , nonnulla verba fatis turpia defcri
pferat, deinde ipfam hoftiam ſuper al
rari depoſuerat , hoc eſt super nudo las
pide conſecrato , fub linteamine tamen
altaris abfcondita , a quodam Sa
cerdote rotunda conſcientia fuper illa
quandoque miſas celebrari fecerat , cere
iis orationibus ad ejus propofitum fue
per additis : deinde hoftiam ipſam
ſumpſerat , que tamen non erat expref
se conſecrata , cujus partem alteram pro
fe aſſumpſerat , alteram verò partem
perſona maleficianda tradiderat reda.
& tam in pulverem , ut proxime dixi , af
ferentes uterque ipforum , qui hoftiam
ipfam aſsumpſerant , indiſsolubili amo
ris vinculo ad invicem ſe colligandos 9
nibilominus nullum effectum apparentem
vidi, nec percepi . Nec funt adbuc duo
anni elapli , quod alium fimilem ca
fum audini, Romæ accidiſse , de qua .
dam
D. de pan. l.3. 9. hæc adje &tio. D. ad
leg. Corn . de ficar.
r Grill. d. 9. 3. n. 18. in fi.
[ Glofs, in c, accufatus S. fand do
baret. in 6.
 LIBRI III. PARS I. QUÆST . III.
323
dam impudica muliere , in cujus cophi rerum naturalium ) adde , maximè
nis repertæ fuere due hoftia , fuper quio expetere vel capillos vel unguium
bus ambabus erantdefcripta quadam vere præſegmina , vel quid aliud vellimen
ba ſanguinea , doc . quas ipſa tenebat , fi quod ſolitum tangere. corpus ma.
ut ſeruit ad effectum tradendi cuidam leficiandi : aut , fi nihil hujuſmodi
alteri mulieri , ad inftantiam viri , qui queant nancifci , vel epiſtolam , vel
cjuſdem mulieris amorem concupiſcebat . quid aliud de illius domo ) & tunc
Alius quoque nondum eft annus elapſus, adhibent certas ligaturas , quibus her
quod due impudic & mulieres Rome quas involuta conſuunt in chlamide vel tk
vidi & audivi , . quæ acceperant oleum nica maleficiandi, vel abſcondunt fub
bapriſmatis , quo inunxerant ſibi la capite lecti , vel inter plumas , vel ma
bia , dicentes bec verba ( fides abrenun . teratia quæ ipfe dormit , aut ſub limi
sio tibi , & c. ) cum labiis illis fic ne ofii vel alterius loci , super quo ipfe
jnunctis oſculatá fuerant viros quofdam , maleficiandus vir tranfrurus , aut mu
caufa capiandi amorem ab ipſis , ut ipfe lier tranfitura fit . ) Hæc ille partim
afferebant . Nihilominus demum omne d. q . 3. a num . 15. partim 9. 5. nu. 3. 5
experimentum fallax fuit fuorum ubi etiam addit lacrilegia quædam
excefluum condignas vidi luere pænas ' , iſtorum
Aliud exemplum à triennio citra in miſcent fæpius in iftis aquam benedia
eadem urbe contigerat : quod quædam Etam , ſcilicet Fontis Baptiſmatis
turpiſima mulier acceperat particulam ant communis amphore exiftentis in Esé
cutis illius, qua infans indutus egredi clefia , aut oleum ſanctum Baptiſmatis,
tur de uiero matris quamprimum venit Chriſmatis aut Extreme unctionis , rao
in lucem , illamque fimiliter fuper la mos olivarum benedictarum ramos
pide nudo ſacratabſconderat
o , eo fuso palmarum , candelasbenedictas, cereos
per illa plures Minas , numero quin pafchales , cow . bis fimilia . Quando
que celebrari fecerat , cutemque prædi- que autem capiunt aliqua ex reliquiis
Elam poſtea aſſumpſerat , a baprizave- Sanctorum , Martyrum fi habere pol
rat lub nomine perſona maleficiando , funt , fcilicet particulas ofium са
cum aqua baptifmatis caremoniis pillorum , vel veftium . Alii autem ca
conſuciis , deinde eandem in pulverem piunt fruftula quædam indumenidruma
redegit , 'ad effectum tradendi perſone Sacerdotalium , aliorumque panniculo
maleficiande : ramen interim capra fuit , rum benedi&torune quibus facra myſte
ines perficere potuit ſortilegium , fed ria venerantur , celebranturque ficut
congruas ſceleris ſui luit pænas . ) Hæc camiſse , purificatorii , corporalis
ille , qui addere potuit , aded nefarios nicella , manipuli, amictus, fole can .
etiam effe hujufmodi fortilegos , ut & dide , lapidis ſacrati , mappa altaris ,
fæminæ viris fua menſtrua & viri patine , fudarii , calisis , o fimilia ,
( quorum utruinque vix pudicæ aures gift ifta
a omnia , vel iſtorum partem ad
tolerant ) ſemen in cibum potpn- mifcere folentin forrilegiis amatoriis 9
que aliis' permixta , & certis verbis adhibitis corum nefandiſimis precibas
condita , præbeant, ut multorum con- Diabolicis verbis , ad turpes libidi
Hat con felhonibus , ftercora quoque & nis actus , tot Sacramentorum , alio
alia hujuſmodi excrementa , ut Spren- rum facrorum perpetrantes abufum . )
gerustradidit. Profequitur deindeGrib Mox fubit tertium quoddam genus
4 landus dicta ſua , inquiens, Extra cor- fortilegii amatorii , his verbis : Qui
pus autem five extra inteſtina fiunt ma- dam ex his qui ſuot expref « profeſſio
Ieficia amatoria per aliquas mixturas nis : deferunt quandoque imagines
compofitas ex haibarum foliis vel radio quaſdam ad loca ſacrificiorum terra
cibus , metallis , repeilibus terræ , plu- vel cera , aut gemmarum , feu alia
mis , inteftinis membriſve avium quavis mixturaconfe&tas itafque bam
vel animalium , aliarumve fimiliun prizant prius nomine perſona malefi
RE 2 rianta
i Grillan . q . 3. n . 33 .
 324 DISQUISITIONUM
viandæ fub devotione & invocatio
ne diaboli cum eiſdem cæremoniis ,
quibus uti ſolent noſtri Sacerdotes in
vero Baptiſmate : adjiciunt quædam
verba turpia og nefanda : quibus ima-
ginibus quandoque aperiunt pectora
& ipfarum corda ingenti calore igni-
ta reddunt : aut tantum detinent
quod liquefiant, putantes quod eodem
modo cor hominis maleficiandi ſimili
ter aduratur , feu mollificetur, dobe-
diens reddatur ad votum fortilegi ,
vel amantis . ) Jo. Salisb . libr . 1 .
sap. 11. Vultricoli ſunt , qui , ad af.
feétus hominum immutandos in molliori
materia , cera , vel fortè limo 20
Tum quos pervertere nituntur effigies
exprimunt : cujus illufionis in Pharma-
ceutria Virgilius meminit :
Limus ut hic durefcit , eller hac ut ce-
ra liquefcit
Uno eodemque igni , foc noftro Da-
phnis amore.
Naſo quoque in libro Heroidum .
Devovet abſentes , fimulacraque rc
rea fingit,
Et miſerum tenues in jecur urget a
cus .
Cevi locus etiam ad hoſtile male
ficium referri poflet , de quo poſtea .
Duplex enim magica devotio fuit
una hoſtilis qua mortem intende-
bant , altera ' ( 'de qua nunc fermo )
erotica ab utraque , Papinio teſte
Circe diata ſimulatrix & mopac
Tea ( formatrix ) à Lycophrone ; in
Salisberienli lubenter corrigerem Vul. Catholicis utilis fuit : is ergo de no
ricoli ſunt ; & de hac defixione ( lictis Eccleſia y , Nonum
devotionem vocabant ) haud dubiè eft ( inquit ) contizie Aufidi in Pice
illud Poetæ veteris in Ciri . no . Siquidem anno 1273. quædam o
mulier 3 cùm fumpfiles ore Euchari
Inde Jová generatmagno frigidula fa-
cra ,
Sacra nec Ideis Senibus nec cognita
ſacris ,
Pergit Amycleo Spargens alearia
thailo
Regis Jolabiacis animum defigere ver .
bis...
u Picarrix Abonus e Agrippa .
x lib. 1. de ſpeetris cap. so
MAGICARUM
Ut opinor Minois in amorem fuæ
alumnæ . Nam ut devotio , fic defi
xio duplex , & hoc puto velle aucto
rem Gloffarii his verbis : Defi &tiones
veXuOpaytda xarédiomai ( vaticinationes
evocatis mortuis , ligature ) primum
ad diras referendum , pofterius ad vin
cula & nexus amatorios , & corrigo
defixiones , quia à defigendo non de
fingendo , patet ex Plinio libr. 28.
Hiitor. cap. 2. Cicerone libr. de le
gibus . Ut plurimum utuntur hodie 7
in amatoria defixione pergameno vir
ginea : quam conficiunt ex cute pue
ri recens nati , & ante baptiſmum
mortui , vel abortivi infcripia chara
eteribus & verbis magicis , cujus mi
ram potentiam atque efficientiam nu
gantur magi recentiores u , & exern
plum fuggerit Leloyher y . Utebantur
& olim funibus quibuſdam & ligami
nibus , de quibus nos poftea. Grillan. præ
terea rationem inveſtigat , cur ad ama- &
toria dumtaxat abutantur rebus ſacra
sis ? & multis reſpondet , qui volet
eum legat . Hodierno tempore , et
iam ad hoſtile veneficium buffones
baptizant, & eis ( quod horreſco co
gitans ) venerabilem Eucbariſtiam ex
hibent degluciendam . Sic nimirum
quotidie deterior fit mundus , & ho
mines in graviora hoc fæculi 'fine ſce
lera præcipitantur. de amatorio phil
tro miraculum narrat , publica ' fide
& multorum fæculorum continua at
teftatione confirmatiffimum Thom .
Bolſius , Oratorji Presbyter , cujus
opera , quàm hæreticis odioſa tam
Nonum miraculum
biam , non deglutiit, ſed fervatam
ſecum detulit , ut illa uteretur ad a
morem mariti conciliandum fibi per ve..
neficia . Quamobrem fic malis artibus
odotta , fuper prunas in tegula repoſitam
projecit : quo fa &to ( mirabile dietu )
cæpie Euchariſtia apertifſimè in carnen
converfa ſanguinem latè emittere , itra
y !. 14. 6. 7.
 LIBRI III. PARS I. QUÆS. III. 225
ut prunas extinxerit , neque cohiberi po 6 Olive aduri ſolitæ . Heſychii locus ,
tuit cruoris eruptio , donec canduerunt Epityrum cdulium .
carbones , quamvis mulier nihil non ege 7 Opa quid fignificent Hebræis. Quid
, pulverem
rit injiciendo cinerem ola olivarum ? Burchardi locus .
ramque apponendo . Tum novo eventu 8 Menti e corpori quam hæc noxia ,
attonita , linteo tegulam cum carne Di oftenditur ratione do exemplis .
vina o ſanguine involvens , ſtabuli 9 De Hippomanes . quotuplex ſit ? ex
propinqui percore infodit . Latuit res plicantur varii auctores .
annos septem , quamvis aliquot mira- 10 Varia judicia contra hujufmodi Ma .
bilia evenerint , que undenam naſce gos , ou quæ juris Romani pæna .
rentur alios quidem latebat , mulierem II Anton .Guibertus refellitur.
non ita facti ac ſceleris ſui conſciam . 12 Exemplum ultionis divina , quod in
Iis exaétis , illa tandem aperuit rem Miſnia accidit .
geſtam Sacerdoti , qui cùm fe eo con
tulißet , reperit intaétam carnem ſan Ico primd ; hifce philtris volun.
guinemque recentem linteumque illa D tas nullius cogi poteft , ad quem
jum . Miraculum patefa&tum , cun &tiſ- non vult amandum , sed bene poreſt
que divulgatum , ex omnibus locis in- imaginatio perturbari , humores conci
numeros ad ſui ſpectaculum commovit , tari totum corpus interius quaſi ac;
o commovet adhuc poſt annos tercero cendi aded ut quis demone variis
tum eo ſexdecim . Viſitur enim caro , tentationum illecebris interius certante
viſitur janguis viereis ampullis inclu- aſtro quodam libidinis vexetær , fic
ſus, ad tantæ rei memoriam ſempiter- vehementer trahatur ad defiderium car .
nam , neque poſt tanta temporum ſpa- nalis copulæ cum aliquo in genere , quod
cia quicquam ex iis eſt corruptum aut fi tumtemporis maleficus amator acce
tabefactum . ) En quo pacto Deustam dat , o artibus , quibus folent mulier
manifelto miraculo nefarium mulier- culo capi , eam inſtanter urgeat , vel
culæ fortilegium inhibuerit . Sed nunc demon de illo uno iam aliduè memo
videamus, quæ vis hujus ſortilegii a- riam eo phantafiam moveat exhiben
matorii . do Speciem circumſtantiarum , propter
quas amore dignus videatur olub
SECT . II. SUMMARIUM . trahendo eas , quæ indignum redderent:
facilè fit , ut in naſſam præda cadat . )
i Que vis maleficii amatorii . Atque hæc eft ratio & modus , quo
2 Probatur latè non poffe voluntatem per ifta diabolus folet decipere : vul
eo cogi. ſed appetitum tantum . L. gus autem nequit diſtinguere inter an
corum C. de malef. Oo mathem . & tiones voluntatis , & motus concupi
3 Locus Baruch 9. v. 43. accurate tra- fcentiæ , impetuſque portionis inferio
Status . ris . Unde non oportet credere iis , qui
4 Qui funiculi apud Jeremiam . Qui quæve cauſantur coactionem volunta
vero apud Poetas Loca Virgilii, tis, verè enim nolendo volunt, & vel
Valerii , Nemefiani , Propertii . lent abſtinere , fed volunt peccatum
S Td zitupa quid fint ? Theocriti lo- committere .
cus . Defenſus interpres vulga Hæc fententia communis eft Jurih z
tus . confultorum z & Theologorum a ,
pro
z Legift.in d .G.ad je &t. d . S. qui ab- rum . Canonift . verò ut Hoftien, in lum.de
ortionis. Azon.tit. C. de malefic.ama. mag . l.quam fententian Anan , rub. de
the. Qldra.confil.210, Godefri.do. Angel. forsil. Ancaran. in c.ex tuarum , Abb.
inl.eorum , C. de malefic. Alberic. Tub. c. in tabulis eod.tit.id Ancar, in c . accu
C. de haret Vital.tract.demal.Gril.d.q. Sat. S.fane de heret. in 6. Squillacens. de
3.2. n.is. Tiraq .dift. 1. 13. tract. de. fo. Caib. c.8. Turre in coli per fortiarias
pæn. minuen. Pet . Loyer.d.cap. 5. Ant. 33.9. 1.
Guiberi . Menoc. Clari, Farinac. zalia à D. Tho.Oºs. Bona. Palud. in 4 .
 326 DISQUISITIONUM MAGICARUM
probatur primum , l.corum . C.de ma-
lef. & Mathemat. ubi Conftantinus
Imperator ait , aut pudicos animos ad
libidinem deflexiffe intelliguntur : non
( ait ) coegife', ſed ait , deflexifle: ided ,
à lex Rhemnia vigeret VVierus hic
non effugeret frontis inuftionem , ni-
mis quam manifeſto imperatoriam ſane
tionem calumniatus .
Secundò probatur ratione , quia mul-
ta funt pharmaca , quæ vim habent
naturalem turbandi'humores , irritan-
di femen , excalefaciendi totum cor
pus : & fi nullæ res tales inveniren-
iur , poſſet dæmon rebus , quibus vel
let > 'uti , tanquam fignis conventis ,
& deinde juxta pactum ipfe per fe
& turbationem , & flatulentiam , &
pruritum , & calorem in corpus indu-
cere , fimulque perfonæ certæ impor-
tunam fuggeſtionem imaginationi , qua.
fi valdè dignæ amari, objicere , & fic
in hujus amorem ipflectere poſſet; ſed
voleotem tantum . Nam in volunta-
tem , propter arbitrii humani liberta.
tem , nulla dæmoni jurifdi&tio , nulla
coactio competit: quæ omnia fuperio.
re libro probavimus , q.14.
Tertid probatur exemplis , b ut Mar-
ci Antonii Triumviri apud Plutarc.
& alterius , de quo Cleodemus apud
Lucianum , ut Marci hæretici & ma-
gi , apud D. Irenæum : puellæ addu-
& tæ ad S. Hilarionem , apud D. Hie-
ron. Joſaphat Regis & Tedæ magi ,
apud Damaſcenum , in vita Barlaam .
Juſtinæ & Cypriani magi , apud Na.
zianzenum & Nicephorum , ( de quo
conſule Pamel. in vita D. Cypriani )
nt etiam heretici cujufdam apud D.
Epiphan qui , quod pauld ante exem-
pli narrationem , dixerat à mago coa.
tas mulierculas ;id intelligendum , de
vehementi perfuafione & forti inclina.
d. 34. Spreng.Malle. p. 1.9.7: Caftril.3.
de inft. hare. pun . c. 15. Mich. Med. l. 2.
de recta in Deum fid. Angel. Silv. Roſel.
Fum . Cajet. Graffius & alii Summiſte ,
Binsf. in d. licorum , 9.1. Angl. alii
omnes quod ſciam ex Medicisinteg.lia
bell. dé Philtris Joan . BeKelius .
b Plutarch, in vita Ma. Ant . Lucian,
ir Philopfeude. Irena.l. 1.6.9.D.Hieron .
tione , nou de neceſſitatis abſolutæ cor .
& ione . Valentiniani quoque Imp. apud
Procopium libr. 3. de bello VVand .
Marcellinæ apud Gregoram lib. 3. Stra
idis cujuſdam apud Calchondylam li
br. 2. Item probatur Hiſtoria Bafilii
Pſeudomonachi & juvenculæ monialis ,
de qua Divus Greg. Magn.egit ; item
Sceleri Sethi ; de quo Nicetas c . legile
illa accuratè ', & invenietis injectam
propenſionem , fed defuiſſe neceſſitatem
parendi .
Quartò probatur auctoritate SS. Pa
trum , ut omittam Epiphan. Irenæ . &
duos Grego. jam citatos : probatur au
ctoritate Arnobii libr. 1. contra Gen
tes , D. Hieronym . dum docet quoſdama
dæmones amoribus & amatoriis can .
ticis defervire d & alibi maleficia
contendit vim habere , ut amemus quæ
odiſſe deberemus ; & deteſtemur , quæ
nos amare decuiſſet e . Caffianus quo
que Incentores , ait , libidinum aique
lxxarie quofdam Spiritus eſc Propheta
commemorat, Spiritus inquiens , forni
cationis decepit eos , de fornicati funt
d Dco ſuo ) 'non quæro , an recte ex
plicet dictum Ofex , fed quid fenferit
ipfe , id aperte teſtatum affero .
Denique probatur S. S. locis elfe
aliqua hujufmodi maleficia . Nahum
3. v. 4. Propter multitudinem fornica
iionum meretricis ſpeciofa , grate you
bu habentis maleficia : quod de his re
čte noſter Fran. "Ribera fuit interpre
tatus. Apud Baruch. in epift. Jerem . 3
fail fallor , mentio habetur malefi
cii amatorii concremationis , verba ſunt
illa ; ai dé puvaines melliusvce okouvia tv
ταις οδοίς εγκάθηνται, θυμώσαι τα πίτυρα ,
tov de' Tis aurūv ipea xuoBiloa Om 17610S 7âN 72 .
PaTopEVOLÉVWv zoikemon, only a ano lov óvend.be
öza oúr ížíwmen, Coeply dura , quze si oxou
ríox duras dopppárn · Quæ vulgatus Tic
ver
in vita S. Hilar. Greg. Nazianz. orat.29 .
in laud. Cyprian. Niceph. leg. 5.c. 27
Epiph. leg. 1. tom . 2. cont, hæres.Ebionit.
D. Greg.l. 1. Diat. 6.4. Nices. 1.4. Hift.
cl.3. in Epift. ad Ephef.6.6.
d ſuper. c. 3. Nahum .
e Caſian .coll. 7. c.32 . Ofea.4.0. 12
frap. 6. zerf.42.
 LIBRI III. PARS I. QUÆS. III. 327
vertit : Mulieres autem circumdare funi- terdum , ut uno atque altero anno
bus in viis fedent , fuccendentes, offa etiam triennio , atque diutius expecta
olivarum . cùm autem aliqua ex ipfis, re oporteat miferas . Alicubi, nempè in
attracta ab aliquo tranſeunte dormierit Cypro , fimilis quædam lex eft . ) 'Ha
cum eo , proximt fuæ exprobrat , quod ctenus Herodotus 3 ex cujus narratio . 4
ea non fit digna habita ficut ipla , ne ne facilè intelligas , quibus funiculis
que funis ejus diruptus ſit. ) Qui lo- circumdatæ dicantur ; & quis funis di
cus inſignis, adhuc denlis obſidetur te- · fruptus : nempe is qui ſemitam ad il .
nebris , ignorantia antiquitatis . Unam lam faciebat; nam diſcedens hunc di
ejus partem , quæ de funiculis eft , frumpebat , vel hofpes , vel ipfa foe.
nobis Herodotus clariffimè exponit li- mina : fed & illud intelligitur ultimo
bro primo , ut habet verſio Latina loco , cùm objicit funem non difru .
( Græco nunc exemplari careo ) in ptum , deformitatem exprobrari , quod
hæc verba : una iiſdem Babyloniis lex eas mortalium nullus cubili dignetur.
eft , omnibus modis execranda . Nempè Quare retracto , quæ , olim hac de re
omnibus mulieribus indigenis commune publice Lovanii dictavi , ea referens
eft , femel in vita ad veneris templum ad nodos , & ligamina amatoria , de
defidentibus , cum externis viris conſue- quibus egere veteres Poetæ .
tudinem habere . Cæterum cùm plere
que fint divitiis tumentes , que ſuico. Virgil . Ecclog. 8 .
piam facere recufent , ha vehiculis can Terna tibi hæc primum triplici dia
meratis ſubvešte , pro templo confiftunt , verfa colore
reli &ta interim à tergo magna famuli Licia circundo , terque hæc altarie
circuns
tii turba . Pleræque etiam hunc in mo
dum faciunt , ad templum Veneris ſe Effigiem duco .
dent , nodis corolliſque tempora revin- Nempe amati fimulachrum . ligabant
étæ , è quibus dum alia ſeorſum abeunt , conceptis verbis , ut apud eundem :
aliæ regrediuntur . Nam diverticula un Ne&te tribus nodis ternos Amarylli
decunque fic funiculis diſtincta aditum colores.
prebent externis ad mulieres illas, quam Nette Amarylli modo , Veneris ,
cuique libuerit diligendam . Porrò cam dic , vincula neeto .
femel illic confederint , non prius do- Valerius , in Cyri , addit & aliud , ia
mum regrediuntur , quam hofpitum ali linum deſpuere ter :
quis , pecuniam mulieri in finum inje Tergue novena ligat triplici diſin
cerit ; do cum eadem a fano feorfin &ta colore
abduéta rem habuerit . Hofpitem autem Fila , ter in gremium mecum , in.
illum , qui pecuniam obtulit , dicere - quit, deſpue virgo ,
portet : ianii ego tibi Deam Mylittam . Despue ter virgo , numero Deus in
imploro . Mylittam enim Allyrii Vene pare gaudet .
rem appellant . At verd pecuniam ile Nenieſianus, Eclog. 4 .
Jam , quantulacunque Vit , non eft fas Hec cadem nobis , qux verſicoloris
rejicere , fiquidem in ſacrum converti fila ,
sur ufum : Neque mulieri etiam per Ei mille ignotas Mycale circumtulit
mittitur hofpitem aliquem repudiere , artes .
fed quicunque is eft , qui pecunian Erant hæc fila , ut plurimum lanca .
objecerit primum hunc illa fequitur cio & rhombo torquebantur , vel devolve
tra delectum . Poftremo ubi jam con- bantur ab orbe , vel glomo , Proper
greſa fuerit cum externo mulier , Ded tius , l. 3 .
expiatd , domum revertitur . Jam , gue Improba non vicit me moribus illa
forma ſunt elegantiore , citius ( ut par fed berbis :
eft ) expediuntur : que verd deformes Štaminea rhombi ducitur ille rota .
diuijus coguntur defidere pro templo , Illum turgentis rana portenta rube
colequam legifaciant fatis. Fitque in
EF
 328 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Et le ta è fe &tis anguibus oſa tra . Bituninis , ni fallor meminit Ho.
bunt , ratius , fed locus non occurrit , de fta
Et ſtrigis invente per bufa jacentia tuis argillaceis & cereis :
plume, Limus ut hic durefcit , bæc ut cera
Cinctaque funeſto lanea vitta viro . liquefcit ,
Hoc eft vitta lanea ſuſpendioſi : quod Uno codemque igni , fic noftro 'Da.
& ipfum magicum . Et lib.2. phnis amore . )
Deficiunt magico torti ſub carmine Sic etiam puto ſolitos adurere olla 6
Thombi. olivarum , hoc eft minutas olivas , &
De trina deſpuitione Tibullus , Eleg 2. duriores cæteris , ac penè oſſeas : quæ
Hæc mihi compofuit cantus , quis fale eſt vocis Græcæ altera , minus nota ,
lere polis , ſignificatio , apud Athenæum & , ex
Ter cane , ter diftis deſpue carminibus. Callimacho & Philæmone :
Sed ad rem , magicum myſterium dam minuto ac viliore & coloris fur
cujus meminit Jeremias, & à quo po- furacei olivarum genere , quod sirupov ,
pulum Dei dehortatur , eft adoletio vocarunt . Unde & fraces ac magma
5 Twv # stúpwr, de cujus vocis ſignificatio- ta olivarum Heſychio videntur di
ne non omninò res certa , nam cæte- eta , ÉTIT €P& , dum fcribit , &mitepe éx75.
ri vertunt , furfures, noſter verd , olla comande naiw , ( Epitera , pinguia frag
olivarum , inter quæ quid melius & menta olivarum ) ubi fortallis , nitupa
fidelius verſum , certius definiri pofe legendum : nec in voce ut opinor pe
ſet , fi Hebræa illa epiſtola exſtaret regrina quærenda ſolita Græcorum com
nunc de Græcæ vocis ſignificatione politio mitupov edulium novit Athe
deciſio pendet , Puto non unam effe næus , & Varro , libr. 6. de lin . Lar.
ſignificationem hujus vocis . Heſy Apud Plautum , fi unum epityrum e
chius, títupa od tv city bi xeetav proid : dam apud illum efuriens infanc bene.
& fané hujuſmodi tritici vel hordei fure Epityrum vocabulum eft cibi , quo fre
fures, Gve pelliculas , quæ molendo fe- quentius Sicilia , quàm Italia ufa ) lic
cernuntur, ( fic etiam Diofcorides, & Varro. Locus Plauti eſt in Mili . glor.
Theophraſtus uſurpant ) ſuccendi' fo. nempe fiebat ex pityrodi oliva confri
litos in veneficio amatorio plerique eta. meminere & Cato & Columel
exiſtimant , & nituntur loco Theocris la , libro de re ruftica , conficiendi mo
ti , Eydil. 2. rû fuo za titupe ( nunc dum indicantes , & Græcanicas ma
adolebo furfures) ubi Scholiaftes , Quow , gnæ Græciæ urbes , id conficere foli
exponit , telexaúow igne abſumo . Vis tas ; fortè etiam vocem én in itupa , lic
crediderim turfures folitos adoleri , contrahebant vulgò dicentes , itirupa
( qui parum ad hoc idonei ) fed bené Sed cur noſter vertit , oſa olivarum
farinam in mola , de qua tamen pau- certum eſt Hebræos , quæ in quaque 7
lò antè jam locutus crat Theocritus , re fortiora & duriora ſunt, ea vocare
nec neceſſe habebat repetere ; quare ofa , ut oſſa oblidentium , niby TUN
malo , hirupa illic exponere , ut hic fa- chonach ghatzmoth h ſcitum etiam ,
cit nofter . ' Nam de eodem maleficii hanc olivam minutam plus oſſis
genere locutum Poecam illic , & hic quam carnis edulis præbere. conſtat
Prophetam , ed proclivior fum , quod quoque Hebræa phrali , genitivum fi
eodem Eydil. fatetur Theocrit. ama xum habere vim mobilis recti :. & i.
toria illa maleficia Græcos à Babylo- ded , offa olivarum , accipi poſle , pro
niis didiciffe . Sicut ergo laurum ure offeis Olivis Gicut in Mofaicis ſcriptis ,
bant veteres & bitumen , & ftatuas i afinus ofis , ponitur pro aſino oſſeo .
ex argilla vel cera ; ( de laur. Virg. Quare fufpicor hoc loco à Jeremia
Daphnis me malus urit , ego hanc in fcriptum fuifle Oine nipsy ghat moth
Daphnide laurum : Zethim , quod ad verbum lignificat,
et
lib. 2. Convivii Sophift. i Gen.49 . v. 13 ,
Pf.53. verf.6.
 LIBRI III . P. I. QUÆ S. III. SECT. II.
329
ofa olivarum , & Græcos interpretes 10. fusè in hunc Baruchi locum diſqui
gaaros fignificationis , quam diximus , rit , & diffentit in nonnullis , nam ca
vertiſſe, tad zitupa . Nonne verd fimile pite 9. funes hos putat elſe , Zonas
limum eft Babylonias , quæ Magicis junceas , njeretricum vilium inligne.
Bugis erant addiétiffimæ , veritas ne hoc non convenit cum Herodoti ver
diu illic excuba re cogerentur , fe à for- bis , qui ( ut ego ) exponit de funibus
tilegiis hujuſmodi non abftinuiffe : ma- quibus le &tulum fuum cingebant , &
ximè quas nec divitiæ , nec forma quod addo de illis aulæa vel centones
nec genus .commendabant ? Quære- ſuſpendebant , ita cellam fuam à cæ .
bant ergo iftæ bliteæ ac diobolares teris quafi domunculam dividentes ,
undecumque lenocinium & Pityrides Deinde funiculi ruptionem putat eſſe
olivas , quæ vilioris pretii , inſume. idem quod apud veteres zonæ ſolutio .
bant flammis . Et quam veſanæ flam- nem . Verum hoc in meretriculis fo
mam alebant incluſam , longè aptius cum non habet. nam virginum hoc
atque expreſſius offium , quam furfu. proprium erat in primo congreſſu , jur
rum aduftione conteftabantur : fimul ta illud , quod zonam poflet ſolvere
enim fic querebantur de duritie ac ri- virgineam , res nota , non pertinere ad
gore hofpítum , & adventorum , quos quemvis coitum . Benè quod idem ca
illarum nulla miſeratio tangebat : i. pit . 10. illud de junco & zona quoque
ded non ſolas olivarum carnes , five retractat , & funiculos capit , ut di
cutim ( nam in his olivis cutis potiùs cum debere . Rectè autem docteque
quam caro ) ſed ſolidas olivas cum probat funiculorum raptionem intelli
nucleis offeis adolebant: nimirum du- gi de tentorii ſeu tabernaculi ablatio
ritiam illam libi inviſam hoc pacto ne ficut Jerem . 10. 20. Nam poft coii
mollituræ & corda ferrea amore li- tum redibat domum mulier , jam le
quaturæ . Si furfures vertas, perit ele- ge foluta . Quæ interpretatio cum fit
gaps ilta myfterii magici analogia . & Gmpliciffima & accommodaçiffima
Veriſinile eſt cum ifta urerent addi- miror cur nos quali deferens , tertiam
diffe , quod ſolemne reperio : fic fe oſ- deliciis amatoriis , & fectorum nodis .
ſa hofpitum urere , vel in hofpite fuo Aorumque corollis addiderit, quæ , mea
hæc ſe adolere : vel precari , ut fic ho- fententia , nec Herodoto , nec Barucho
ſpites earum amore torrerentur , quæ conſentanea eſt . Arrigerant hunc lo
omnia Virgilius & Theocritus poſue- cum Guevara in Habac. & Perer. in
re . Demum ſic adulta & in cineres Daniel. fed attigerant , vel potius in
redacta ſpargebant in ventum jacta Ginuarant , quam interpretati . Rox li
frans caput. Theocritus : ber mihi non viſus , nifi diu poft pri
ängira Tou # pôrov Fuel Taxenet, dini mam editionem meam; poſt quam et
TOCO OE .
jam plusanno editus. Potuere eoſdem
Farina primum , igne liquefcunt , fed fcriptores legentibus , eadem in men
dil perge . tem venire . Hinc patet , vel juxta
Virgilius . hanc primam concl. noftram intelli
Fer cineres Amarylli foras, rivoque flu gendum Burchardum : vel'errorem fub
enti
effe ejus fententiæ , lib. 10. de arte ma
Tranſque caput jace .
gica cap. ult. a
Sed hæc fatis vel nimis , de loci Sit ſecund concluſio quæftionis , 8
Baruchi explicatione , quæ fi probe- 'hec philtra do menti corpori ut
cur, benè erit: fin , meliora expecto. plurimum valdè noxia funt , ) Nota
Et oportunè poft annum quartum quin- minus effe noxia , quæ non dantur in
tumve poftquam hæc à me primum tus fumenda ; quia fi per
per nudas
edita , ut in Hiſpaniam redii , often- incantationes facta ut plurimnm
ſus mihi liber ſingularium hominis è folum nocent menti : fi per illiga
noftris eruditi , & induſtriæ fingularis tiones aut contactum extrinſecum
Martini de Róta , qui lib . 3. cap. 9. & etiam
etiana corpori folent nocere ſi
Tom. II, Ss . habeant..
 330 DIS QUISITIONUM MAGICARUM
habeant venena mala admixta , quod ris impatientia ſeipſum interemille.de
in his non frequens : fi verd dentur ' Lucullo prodidit Plutarchus , his eun
in potum & cibum , folent , ut più primo actum in furorem , mox etiam
rimum valetudinem vehementer debi- interemptum : m de quodam Gmilia
litare & de llacu mentis dejicere , narrat Arillot. Virgo illa incantata à
quia corum ingredientia folent elſe Baſilio ( ut ait D. Greg. ) febricitare
admodum periculola : ur fluores men- incepit, e vehementer anxiari ma.
ftrui , ſperma ( ut patet ex vetuſtis gnilque vocibus cum ftridore clamare.
libris Poenitentialibus ) cerebrum fe- Modo moritura sum , niſi Baſilius mo
lis , vel aliniai pulli ', uterus hye nachus veniat , & ipfemihi per ſua curan
næ , virga lupi , remora , otſa ru- tionis diudium falutem reddat. ) En verba
& præ cæteris quod menté captæ , & corpore languentis .
9 vocant ) Hippomanes : quod , et tri . Illa verd , de qua D. Hieron. fcribit
plex ! ne quis fallatur : unum cujus poftquam amator , magicis artibus in .
mentio apud Theocritum , in Phar- ftru &tus , ab Ælculapii ſacerdotibus re
maceut, , tradit efle plantulam quan- ' diit , & fubter limen domus puella
dam Arcadiæ : alterum , quod ut cao sormenta quædam verborum porten .
nit Tibull , tofas figuras Sculptas in aris Cyprii
Virus cupida Aillat abinguine equa . lamina defodit ; & ilico amore in ſanje
& Propertius : re virgo , & amictu capitis abjecto ro
Hippomanes fætæ femina legit e tare crinem , Aridere dentibus , inclama
que re nomen adoleſcentis ; magnitudo quip.
Qualis eſt ſuum apria : tertium pe amoris eam in furorem verterat . De
pellicula quæ revellitur è fronte pulli iribus ordine Abbatibus , ſuccellive ab
equini recens editi , cujus odor equas eadem fortiaria coxico amatorio aeca
in furorem redigit , de quo Ariſtote- tis , lego apud Spreng. de Frid. du
les k Plinius , Columella , Virgil. & ce Auftriæ , & electo Rege Romano
alii . Quàm hoc noxium ſit docet in- rum , quem Lud. Bavarus vicit , au
teritus Caligulæ , qui mortuus , cum &or eftCuſpinianus : de Stephano , quo
ei Ceſonia hoc potandum porrexiſſet, dam equite Neapolitano, Anton. Pan
ut narrant Joſeph .. & Şueto, & Ju, hormita ; de puella , cui amator mem
ven . ed reſpexit : braoulam inſcriptam in linum jecerat ,
Vi avunculus ille Neronis : & narrationem & judicium nobis
Cui totam tremuli frontem Gefonia proponit Per. Leloyherius : quare cum 10
puelli iam noxia foleant efle philtra , meri
Infudit: & mox ut eft in 4. M. S. lie to Athenienſes- Temniam fagam morte
bris . 'mulctarunt » , & nimis laxi fuere A
Tanti partus eque , quantum una ve- reopagitæ , cùm alteri , mortuo co
nefica conftai. qui acceperat o ignoverunt : pruden
De cupais autem philtris Oyidius tillimeque jura civilia , quibus feqq.
prudentiffime; pænæ receptæ ; de quibusquoad pra
Nec data profuerint pallentia phitra sim a & uri fumus fulius li. 5. Se&. 16.
pulis . nunc breviter . Sipræbens amatorium
Philera nocent animis , vimque furo- quid , non adhibuit magicam lue
ris babent . perſtitionem , nec mors fecuta fuit ;
Euſeb. teftatur his Lucretium Poe. poena relegationis & damnationis in
tam primò dementatum , deinde furo- metallum olim puniebatur p . hodie
judi
k Arif . lib. 6. bie ani. c. 18. Plin.l. Cuſpin.in Ludo. Bavaro, Ant. Panhorm .
8. c.42. Colum . 1.6. Virgil . in Georg. libr.4. de geft . Alfonſi Pet. Leloyer l.i.de
I li. 11.ant. Sxe.in Calig. Iuven. ſac.o. Spe &t. cap . s.
m Eufeb . in Chro. Plui.in Lucul. A. n Demoft.contra Ariſtogitonem .
riſt. in Magn Moral
. . D.Grego d.cap.4. 0 Arift. lib. 1. Mag. Moral. c. 17.
Hier , in vita D. Hilarii Spreng.p.s. 9.7. pd. ). qui abortionis .
 LIBRI III. P. I. QUÆST. III.
judicis arbitrio extraordinariè
puni
tur q. Qudd mors fuerit fecuta ;
quam ut plurimum ſequi tradidit Hip-
polytus de Marfil. inlignis Crimina-
lium judiciorum tractator r, tum , fi
ob malum finem præbuit philtrum ( ut-
pote cauſa aborcus , vel illiciti amo-
ris ) five tum adhibitæ fint artes ma
gicæ , five non , mortis reus cenſecur ,
ex communi ſententia juris interpp. ar.
gum . d. l . qui abortionis , quod & olim
prudentum opinione receptum Jul. Pau-
lus tradidit : neque id acerbum de-
buit videri Antonio Guiberto t. di-
11 gnus enim planè fupplicio , malus ad
ed animus fini improbiſlimo , per
fummum periculum & peffimum exem
plum , ftudens . Quod fi non dedit ob
malum finem , ſed bonum ( ut puta
ad arcendam foeminæ fterilitatem , ad
conciliandum mariti animum à fe in
meritò alienatum , ) tunc fi acceffit
ars magica , adhuc punienda eſt auda
cia lethali ſupplicio : capitale eft e
nim his uti artibus » : fi verò non ad
hibuit quicquam magicum , ſed natu
ralibus ufa fuit , quæ putabat non no
citura , extra ordinem mitius punien
da eſt , citra x mortem . Hæc vera ,
ſi defit hæreſis ſuſpicio : hac acceden
te , quid dicendum , videbitur d . fe &t. 16 .
Humanam vindi &tam , prævenit ali
quando divina ultio . Siffridus presby
fer , in Chron 1260.
accidiſſe , ut Mif
12 nia , ut ſuis potiretur amoribus , à Ma-
go in locum adjum defertum deducere
tur : cui cum Spectrum puellæ illius
quam amabat imagine , per maleficii in-
cantationes fe obtuliffet : amator ille
perditas, manum ei porrigens , à malo
domone parietibus alliditur , Que miſe
rabilem in modum necatur : qui ejus
quoque cadaver tanto in Magum impetu
projecit , ut femianimis longo tempore
jacuerit . )
q Menoch de arbitr. jud. cal. 358 .
Binsfeld. in di&t. leg. corum , 9. 3:
sinl.cjuſd. D. ad leg. Corn . de ficar.
D. ad
{ leg. 5. recep.fent. tit. ad leg. Corn .
de ficar,
1 lib. i . g. jur. cap. 16. num . I.
SECT. II. 331
I nunc , & animam committe igni
bus doloſo hoc pulveris magici man
tello contestis . Nonne potius audien
dus Phocylides , qui cecinit , omnind
fugiendas amatorias incantationes &
philtra ? idque verum , etiam quoad
conjuges , quia etiamli conciliarent a
morem ( quod nunquam vel rarò con
tizit ) tamen femper , ut minimum
reddunt debilem , attonitum , & men
tis emotæ : quemadmodum piſcibus ( a
cuta & apta eſt Plutarchi y fimilitu
do ) accidit , qui non retibus vel ha
mis , ſed medicamentis capiuntur.
SECT. III. SUMMARIUM .
1 De remediis contra philtra llamo
ris viſcum . Vana quadam Genti
lium . Loca Virgilii , Tibulli , No.
mefiani , o Propertii .
2 Error Pomponatii . De antidotis
naturalibus .
3 De antidotis moralibus Chriftia
nis .
4 Ex Helinando que ſoleant amorem
adferre , vel fovere natum . Qua
vitanda?
s Remedia fafti.
6 Pulcbra exempla Hypatiæ , Appe ,
O Gelæ . Sacerdotis cujuſdam .
7 Cardanus refusatus cum remedio ſuo .
Eltat de remediis videamus , & I
conftat ex di &tis inutilia effe
antidota contra philtra , & remedia il
la Gentilium : quæqu per incantaciones
aut luſtraciones quaſdam fiebant : quæ
Chriſtianis etiam prorſus illicita ſunt .
Vig. 4. Æneid.
Hec ſe carminibus promittit folvere
mentes
luas velit, aft aliis diras immittere
CUTAS ;
verè dicit , promittere , nec enim præ
Stabat. Tibullus lib . 1 .
Ss 2 Quid
u leg. nemo aruſpicem , dgn ibi Dd.
Cod. de malef. Og marhe. Ooo foc intel
Menoch. de arbit cal. 388. n . 5.
x arg. leg. 3. S. ex Senatuſc. D. ad
leg. Corn. de ficar dy ibi Bar. Me
noc. d. cal. 358.n.7 .
y in conjugalib. admonitionibus.
 332 DISQUISITIONUM
Quid credam ? nempe bac eadem fe
dixit amores
Cantibus aut herbis folvere poffe
meos . ,
Et me lultravit tadis , & no & te fere-
na
Concidit ad magicos hoftia pulla
Deos ,
Non ut totus abeffet amor , fed mutuus
elet ,
Orabam : nec te poſle carere ve-
lim .
Putabant enim his luftrationibus al
terutrum evenire , vel ut amore libe-
rarentur , vel votis potirentur . Neme-
fianus , inducit. paltorem querentem
hæc omnia fibi incaflum cecidiffe ;
Quid prodeft quod me peregrini ma
ter Amynta
Ter vittis , ter fronde facra , ter thu-
rę vaporo
Luſtravit ; cinereſque averfa effudit
in amonem ,
Incendens vivo crepitantes fulphure
Lauros ,
Cum fic in Meroen totis miſer igni-
bus arſi ?
Vittas intellige funeſti viri , ut di-
ctum ſuperius. Omilit & aquæ aſper-
fionem , de qua Propert. lib. 3. loquens
de amore .
Quod mihi non partii poterant aver .
tere amici ,
Eluere aut vafto Thefjala faga ma-
ri .
Putavit vir doctus etiam ebris &
laminis ufos pro periapris contra ma-
gicas devotiones quod non negan-
dum ) & probat his Arnobii verbis .
Aduerfus ilus noxios o venenatos
colubrorum morſus remedia ſepe con .
quirimus , protegimus nos laminis,
Pſyllis , Marlis ventibus aliiſque
inflitoribus , atque planis ) ſed fortal-
lis illic pro , laminis corrigendum
lamidis ( ut alim Franc. Benrius no-
fier cenſuit ) qui autem , Iamide , do-
cuit Perrus Victorius lila. 13. variar.
le&t. cap. 15. nempe aruſpices nugacif-
limi.
z Plin. lib. 28. 32. 39. Pompona.
I. de incantat . Laert. 1.6 .
MAGICARUM
Hanc fecuti opinionem gentilium
videntur , non Eunapius modd
vita Edefii , de illa quam magus
Philometor is amorem pellexerat , ma
gus verò Maximus amore folvit , &
Plin . fed & Pomponat. homo male 2
Chriſtianus . Opus eft in antidotis di
ftinctione. 1. fi naturalia tantum ſunt
medicamenta , maniam purgantia &
ardorem libidinis temperantia ( ut a•
gnus caftus , & hujuſmodi ) dummo
do noxia non fint valetudini , lice
bit uti . 2. Gi verd dubitetur num in
fit illis vis naturalis , an verd fine
merè ſuperſtitioſa remedia ; cunc iis
abftinendum . tale, quod de Scythica
feu Promethæa herba refert Proper
tius i quod de infperlo corpori pul
vere , in quo ſe mula volutaverit
vel hirci urina bibita , vel rubeta
in corio pecoris recentis alligata , &
de virga lupi Plinius & Pomponal.
2. tradidere. 3. moraliter improba
funt remedia , planè vitanda & ' veti.
ta funt , tale remedium Cratecis apud
Laertium , fcil, fui ſuſpendium ; talia
Rafis ac Pauli Ægynetæ licentiofa
balnea tripudia , commeffationes ,
& quæ fequi folent deteriora: tale et
iam illud Fauftinæ , quo uſus M. An
tonin. Philofophus ; qui gladiatorem
ejus adulterum occidi juffit , & illam
incedere inter caput & collum Quar
to fi fit admixta fuperftitio , tunc per
tinent ad vanam obſervantiam , de qua
2. p. hujus libri agendum ; fi verò da
monis pactum interveniat , pertinenc
ua di.
ad demoniacam Magiam , de q
dum libr.2. Quined , optima funt re . 3
media Chriſtiana , tùm illa quæ contra
cuncta maleficia vim habent , Eccle
fiattica ; de quibus agendum lib. ulto
tum etiam quædam moralia , quibus
caro maceratur & concupiſcentia do
matur ; ut opera, poenitentiæ ;, humi
cubationes , cilicia , flagella , jejunia :
his interdum etiam fub mortali , f
magna neceffitas , homines uti tenen
tur, ut & aliis quæ partim in omitten
do , partim in committendo , pofita.
In omittendo , ut vitare conſpectum
rei
Capitel. O Sudas
 LIBRI III. P. I. QUÆS. III. SECT.
rei amatæ , & ocium , & alia libidinis
irritamenta , de quibus optimè Heli-
nandus dilferuit. a Vis extinguere li
bidinem ? ( ait ) amove ligna de igne ,
fi ſtridet incendium . ligna innumera-
bilia funt , potiffima autem
Oria , fegnities , fommus , caro , fæmi
na , vinum ,
Profperitas , ludus, carmina , forma ,
puer :
De primo eft illud SS. in defideriis
eft omnis ociofus. & Ovidii .
Otia ſi tollas, periere cupidinis ar .
CKS ,
Defpeétæque jacent & fine luce faces,.
De 2. dicit Martialis .
Quæritur Ægyfthus quare ſit fa &tus a-
dulter ?
In promptu caufa eft , defidiofus
erat .
De 3. canit Dionyfius Cato , in di
ftych . Moral.
Plus vigila ſemper , nec fonino de
ditus efto ,
Nam diuturna quics vitiis alimen .
ta miniſtrat .
De 4. ait Apoſtolus: Bonum eft non
manducare carnes .
De s . ait Helinand . mulier dicitur
à molliendo , ut malleus , quia fic
cut faber per malleum mollit ferrum :
fic diabolus per mulierem , mollit , ego
malleat univerſam terram . D. Hieron.
Ferreas mentes libido domat . Clau ,
dian .
Ferrea lafcivis mollefcunt corda fa-
gittis .
De 6. A poſtol. Nolite inebriari. vi.
no , in quo eft luxuria . Virg .
Éc venus in vinis , ignis in igne fu-
rit .
De 7. Ovidius .
Luxuriant animi rebus plerumque [ eo
cundis .
Salomon in Proverbiis, Proſperitas
ftultorum eos perdet , D. Auguſtinus :
Secundares Sapientium animos fatigant :
plus obfueruni Salomoni , quam profue.
m ipſa ſapientia , contra adverſitas
aliquando retrabit à peccatis . Ided ait
Dominus Ofex 2. Sepivi aures tuas fpi-
wis , ut femitas tuas non invenires , og
a babes apud D. Anton . lib. 6. hift.
III. 333
poft amatores tuos non curreres . Spinæ
funt adverſa .
De 8 ludi nomine , jocum intelligit
omnem , mæftitia enim libidini repu
gnat , tefte Poeta.
Non ſolet in mæftos illa venire show
TOS .
De 9. carminis nomine , omne me
los muſicum comprehenditur , five vo
ce , ſive inſtrumentis fiat . Efai. Cy
chara , lyra , o tympanum , & vi
num , in conviviis veſtris : hinc do opus
Dei non refpicitis ,
Difficile invenitur aliquis lenis vocis
& gravis vitæ : quippe cum vocis lenia
las cantum defideret , vita gravitasplan
ctum .
De 10. eſt illud ,
Rara eft concordia forma atque prom
dicitiæ ,
& illud ,
Lis eft cum forma magna pudicitia .
De 11. ait Helinandus : Quantum
enim periculi fexus adfert in muliere
tantum atas in puero ; periculofa eft
atas pueri , periculofior Societas peri..
culofiſſima verò familiaritas. Unde le
gitur in vitis Patrum : Non habendam
familiaritatem cum fæmina , puero, vel
hærctico, Hactenus ex Helinando Anto
ninus ,
In faciendo conftunt ; occupatios
mentis in curis gravioribus, cogitatio
mortis & inferni , lectio bonorum li
brorum , preces ad Deum fufæ im
plorata auxilia Beatorum , & Angelo
rum , & maximè Beatiffimæ Deiparæ
Mariæ : quæ , ut calitaris amantifft
ma ſummopere deſiderat homines hac
fpurci amoris lụe liberare . Utile quo
que frequenter meditari , non exter
nam illam , & pericuram citd ſpeciem ;
quæ fragilis , caduca , læpè mendola
& fucata , & fallis cantum lenociniis
adumbrata : ſed rimari cogitatione in
ternam & profundiorem corporis con
ftitutionem , quid illa fuit , antequam
naſceretur ? ' ftilla feminis ſpurci & oli
di, quid nunc eft ? faccus Itercorum
aufer
Sum. tit. 13. 6. 6. 8. 4 .
 334 DISQUISITIONUM
anfer cuticulæ pelliculam , quid illa
tetrius aut horribilius ? quid cadaveri
propius ? ſterquilinium nive contectum
albet. folvantur nives : pax , pax na-
ribus oculis ; clamabunt omnes , &
diffugient. sive fugacior eft forma. non
liquatur , ſed vaneſcit , illam aqua ex
cipit ; hanc quid nil deformitas & for
mido , qualis mormolycii ?? cum ani
ma diffugerit, quid futura hæc live
Lais , live Helena ? eſca vermium , ca
daver putridum , fætens, tabe diffol.
vendum , ex cujus fpinæ medulla fer
pens terribilis enaſcetur . Hoc amem ,
6 hoc depeream ! Narrat Saidas de Hi
patia Alexandrina : eam cùm conGlio
nequiret avditoris adamantis importa
nam ſollicitationem abrumpere : pan.
niculos ei fuos , fluore meniruo macu-
latos objeciſſe : Hoc ( inquiens ) oft
adolefcens , quod amas : nihil autem
pulchrum . Appa & Gela Forojulienſis
ducis Gifuli Alize , carnis putridæ fub
mamillis poſitæ odore fuam defendere
caftitatem . Barbari enim natura ita foe-
tere Longobardorum mulieres opinati
intactas reliquere. Annal. Bojor. lib.
3. O Anton. Bonfin. lib.8. Rerum Hun-
garicar. Decad. I. Sed & Thom . Can-
tipratenf. pium quendam virum , cum
cogitationes importunas , cujuſdam mu .
lierculæ , formofæ dum viveret , ani-
mo abigere non poſſet : ſepulchrum
narrat ejus aperuiffe , & amplexum ca.
daver tabidum , faciem faciei ejus con .
taminatæ tabe , vermibuſque impoſuiſ
ſe , & in hoc foetore volutatum ore ;
donec foetor & horror , omnem libidi-
nis memoriam fuperallent .
Quantò efficacius hoc, illo ridiculo ,
& , quod nifi præfata lectoris venia ,
nequit referri, quod Hieronymus Cara
danusb præfcribit : eum , qui ( ſic ait )
ftercora recentia amica in ſuo ponat cal
seo , o calceuna ſtarim indunt , amore
liberandum . utatur ille ſuo remedio .
apage has fordes. equidem tetro odore
amorem cum faſtidio commutandum
crediderim , quamdiu foetor durabit :
poft , nefcio : niſi quis mentem fimilibus.
( quas dixi ) cogitationibus muniat
b lib 2. de varietat.
el. ult . Earmicarii .
MAGICARUM
armetque . His remediis continentur ,
quæ ex Avicenna Niderius pofuit 6
excepto fexto , quod ipſemet fatetur fe
pe non proficere .
QUÆSTIO IV .
De malefició hoftili .
SUMMARIUM .
i Quid fit
2 De ingredientibus ,
3 Notata quædam opinio Grillandi.
Oſtile , vocatur , quicquid in bo
nis animi , corporis aut fortune
damnum inferè , aut aprum elt infer
re , aut idcircò adhibitum fuit à ma
lefico ut inferret : primum actu , fc.
cundum poteftate , tertium intentione
hujufmodi eft ; quæ in hisinterveniunt ,
ut plurimum funt frigida , amara , 00 z
xia , & naturæ humanæ hominumque
faluti contraria : ided , venena mala ,
vocari vult d Grillan, contra quam
io amatorio , in quo cenfet , ut pluri: 3z
mum intervenire , res calidas , dulces ,
amenas homini , & coadjuvantes na
turalem calorem & potentiam luxu
riandi , & ideò à lege hæc vocari ,
bona , vel , non mala venena , quia
non ſunt inſtituta hominis necandi caus
fa : hæc perpetuo vera non elfe
facilè credent , qui præcedentem quæ
ftionem accuratè legerint ... De præci
puis ergo hoftilis maleficii generibus
bunc agamus , & quia prolixa atque
varia diſputatio eft , in fuas feftiones
eam partiamur .
SECTIO I.
De faſcinatione .
SU M M ARIU M.
1 Faſcinatio triplex . De vulgarë seu
poetica faſcinatione . Qualis ,
qua ex ca orta fuperftitioncs .
2 Fa
d 9. 3. n . 15. e leg. 3. S. bac adic.
D. ad I. Corn . de ficar.
 LIBRI III. P. I. QUÆS. IV . SECT . I.
335
2 Faſcini nomen . De Higa Hiſpas contra fafcinasionem queans reme
na . Prafiſini. dia naturalia ?
3 Loca Virgilii & Tibulli .' Defpuere 29. Faſcinatio latilime fumpia quid fi
in finum .
gnificet ? Faſcinari judices an ve
4 An quis faſcinetur a benevolis , aut rum :
a feipfo . Eutelidas. Narciſſus. 30 Opinio vulgaris fafcini unde nata ?
5 Loca Plutarchi Heliodori.
Pucri quo pacto fafcinentur iuxta Tres commodius intelligatur ;
Plutarcbum . Convincuntur fabu dotanda differentia triplicis fa
lofa . ſcinationis , nam puto vocabulum lar .
7 Tbeologoram quorundam inconſide- gel fumptum de propriè & impropriè
rantia ,
dieta faſcinatione , dividi poffe in Doe
8 Philoſophica faſcinatio quid ? Quod ticam , ſeu , vulgarem , in Philofophi
improprie dicatur faſcinatio . cam , & in magicam .
9 Locus Plutarchi . Í hybes Pontici . Vulgaris , feu , Poetica , eft , de qua
10 Vis viſionis in corpus O animam ex potiffimum diſputatur ; fecundùm quan
Plutarcho ,
dicuntur homines faſcinari , ipfa vilio
11 Amoris origo . Naphta Medorum ne ſeu aſpectu activo faſcinantis , vel
Hiaticula avis . Auriginofi morbi etiam invido aliquo laudante , co fo
remedium .
lo , quod maligné aut malitiosè aſpi
12 Invidorum intuitus, zapoleoneinsae . cit, vel laudat alium , à quo eft aver
13 Quo pacto contagio per intuitum pro- fo animo . Et hæc opinio multa pe
pagetur fecundum Theologos ? perit alia opinamenta . primd hoc pe
14 Richardi dieta diſcula, riculum imminere potius pulchris quàm
15 Viſus ridendo an agat in Speculum ! deformibus , pueris quam majoribus
16 Contagio an ex pupula vel circum ætate . Secundò hoc periculum remo
griatur ?
veri quibuſdam euphymiis : nempe ſi
17 Amatus an habeat aliquam phyſi- benè precentur iis , quos cum laude &
cam qualitatem , qua efficit ut a. admiratione intuentur : vel fi quid
melur ?
turpiculum pueri geltent appenſum col
18 2 Locus Eccl. 9. v . 9. 32. Abulenfis lo , unde falcioi nomen inditum viri
ſententia difcune.
li membro , eo quod contra faſcinatio. 2
19 An fofcinationis nomen recipiendum nem talia geftarent oſcilla : & , muta
Chriftianis ?
to in pauld honeftiorem modum mo
20 Faſcinationis definitio egy etymo- re , digitos duos cum pollice fic inſer
logia .
to , ut tale quid exprimant , de gåga
21 Loca Deut. 28. v . 56, Matth . 20 . te , vel ebore , vel argent o : ut fit ho
Loca Horatii , Loca Eccl. 31. v . die in Hifpania ( Higa vocant ) imd
25 Sap . 4. 0. 12. Gal. 3. v . . G ſummo manè furgenti quis ita di
22 Sara an faſcinatrix ?
gitos intendat , id ipfum quoque amu
23 D. Hieron . Chryf. Anſelmi, Ter- leti eſſe loco cenfent , quod malo exem
tulliani, aliorum ſententia de plo Reginæ cuidam fieri ajunt. & bac
faſcinatione
care frontem cingas , fi ter in finum
24 Leonardo Haffelio vindicie commen- deſpuas . denique fi cùm avide lautum
tarior adjudicatæ .
edulium fumas , & te intentius aſpi
25 Faſcinatio magica quid , o que cienti partem cibi porrigas , præfiſci

Viterbienſe fore , ne faſcineris. De

ni hæc omnia mentio
26 De ſene contra Vje turpiculis illis apud Lucillium ,
dam .
tefte Gloſſario : Mutonium , mpoo Be
27 Telchines , qui Palamngi . Faſcio KávTiv, wo asxímicos fortè loco illo
3
nantium familie in Apbrica , Tri- quem ex libr. 4. citat
ballis , Illirico . . Nonius .
Nam quid Mutino , fubreclogae buic
28 Faſcinatorum figna in oculis. Quid opus figno , ut lucraretur lardum , og
carna
 **
L 336 DISQUISITIONUM MAGICARUM
carnaria furtim Patrum conficeret & q. maleficiis verò , opinionem de ſolo
d. præſtitillet infantulum faſcinatum e- morbo per laudationem inferendo , ne
mori, quàm in furem adoleſcere. Ter- nio Catholicus Theologiæ peritus, aut
tið cenfent ad bruta quoque hanc fa- veræ Philoſophiæ ſectator admiſerit
ſcinationem pertinere, gallinas, agnos , Nam quæ de vi verborum diximus
equos , & feruntfaſcinatos aliquando & de vi imaginationis lib. r . illa con
cecidiſſe . Huc pertinent illa Poeta- vincunt , nec verbis hanc vim ineffe
rum , Virgilii . nec imaginationi quoad corpusdiftans ,
3 Nefcio quis teneros oculus mihi fac ut verèquidam apud Algazelem , lib.s.
ſcinat agnos . Phyſicor. cap. 9. aſſerunt . Ad natale
Item .....baccare frontem faſcinantis aſtrum confugere , ridiculum
Cingite , ne vati noceat mala lin- eft : omnes enim illa hora nati fa
gua futuro . ſcinatores forent . vim animæ uniu's
Et Theocritus docet contra hanc fac in corpus alterius effectivam tribuere ,
fcipationem folitos in finum fibi de- eft damnatum delirium Avicennæ. Nec
fpuere : fatisfaciunt , qui ad temperiei & ſub .
ως με βασκανθώ , τις ες εμόν έπλυσα tantie diffimilitudinem confugiunt
κόλπον . quia inter res ejufdem ſpeciei nequit
Ut non faſciner , ter in meum expui eſfe tanta fubftantiæ pugna ac fimili
linum . tudo. non n. baſiliſcus haſiliſco , non
Solent quidam huc referre illud Albii vipera viperæ , ſed homini & aliis ani
Tibulli , lib. 1. eleg." 2. malibus nocent . Et ut unum animal
Hunc puer , bunc juvenis , turba cir- alteri cam fic noxium , id ex vehemen
cumfterit arcta . ti naturæ antipathia nafci neceffe eft :
Deſpuit in molles de libi quiſque hanc verò ex differentia ſpecifica , quam
finus fequitur differentia temperamenti .
Verùm prior illos verſus refutat : Quid ? quod faſcini hujus defenſores
qui docet , eum , de quo agit , ut in contendunt, etiam faſcinari quem ſo
lanum ac lymphatum , cindtum fuiſſe lere à benevolis & cariſſimis f . verba 4
corona puerorum , & cæterorum : qui Plutarchi , & Heliodori ſuggeſſit mi .
tamen , ne quid eis detrimenti ab af. hi , & communis patriæ & Religionis
pectu , tactuve inſani hominis contin- conjunctione amiciſſimus ," And. Scot
geret , deſpuendo ſe libi confulere ar- tus noſter , Græci codices mihi nunc
bitrabantur , cujus ſuperftitiofæ aver non ſuppetunt : quare ponam ex ver
fionis , ut conſuetæ , teftis eft Theo- ſione ejuſdem : Haud sanè ignoras
phraſtus, lib. de characteriſmis in de ( ait Plutarch . ) quod amicis , o
ſcriptione ſuperſtitiofi . Sed quoniam à familiaribus , o parentibus nonnulli
Tibullo amans inducitur utens magi, eculum faſcinantem effe exiftimant : uſ
çis artibus : fi dicas eundem amantem que adeò ut mulieres non oftendant il
amentemque deſcribi , non aberrabis à lis pueros , nec diutius ab hujuſmodi
vero. nam Plato , in Sympopo , amo- hominibus infpectari finant , quo modo
ris furorem faſcinatorium eſſe docuit : ergo id mali videbitur ab invidia effi
ed quod mutuo aſpectu & intentione ci ? quid porrò per Jovem dices de iis ,
oculorum , amor hauriatur ., augea- qui dicuntur fe ipfos faſcinare ? nam
turque . boc quoque audifti: fin minus , illa cer
Hanc faſcinationem cum ſuis reme- iè prorſus legiſti .
diis eſſe ſuperſtitioſam nemo negaverit Eutelidæ fuerant pulchrį per colla ca
quam damnant DD. BaGli. pilli :
Chryfort.Hieronym .&alii citandi : Sed tibidirus homo conſpecto in fluni.
& profert Richardus , quodl. 3. q. 13 . nis undis ,
duos articulos , quibus non obſcure ana- Invidit , turpiſque invafit protinus ile
thema dicitur iis qui illam tenent. Sine lum
Mor .
f Plutarchus s . Sympoſ. 6. 7. Helio- dorus l. 3. Æthiopi. hiftor,
 LIBRI III. P. I. QUÆST. IV . SECT. I.
Morbus , e invidia corrupta eft gratia
forme.
Narrant enim Eurèlidem cam ſibi
pulcher vifus effet , propria specie ca.
prum , in morbum incidiffe : atque ha .
bitum bonum und cum pulchritudine per.
didiffe.
Vides fabulam Narciſli fabulæ fimi-
lem : fi quid tale accidit : arbitror utri-
que contagioſam aliquam fontis exha.
lationem fuille exitio . Sed audi quid
Plutarchus hac de re cenfuerit , putat
enim in his ex vera invidentia id ori .
ri , quod etiam Heliodoro viſum .
Plutarchus .
S Audacter dico univerfas quidem ani
me affectiones , quibus diu’infint , in
iis malos habitus ingenerare : hocam
natura vim cæperint , qualibet ex cau-
fa moti , fæpè etiam invitos homines in
jam proprias ac conſuetas perturbationes
deferunt . Sic autem conſidera , simidi
esiam ipfa auxilia formidant, iracundi
in chariſſimos quoque funt moroſo . A
matores intemperantes , poftremonec
Sanctiſimis quidem corporibus quamvis
morti vicinis queunt abftinere. Mira eſt
enim conſuetudinis vis ad attrahendum
affe tum in id quod fibi eft proprium .
Et qui in lapfum eft propenfus , ubique
neceffe eft impingat . Nulla eft itaque
admiratione dignum , fi qui invidendi
og faſcinandi habitum fibi induxerunt,
etiam adverſus familieres ex morbi pro-
prietate moventur : aft ubi mori fuerint ,
quod natura folent, efficiunt, non quod
volunt . Quemadmodum enim Sphæram
Spericè moveri, & cylindrum in modum
cylindri neceffe eft , pro forme differen-
sia : ita & hominem fic' invidum affe-
Etio invidenter adverſus omnia movet .
Quin etiam verifimile eft illos familia-
ribus do charis pejus nocere. ).
Imo verò id mihi mihi minus fic ve-
riſimile. cur ? an quod' frequentius il
los reſpiciant / aliquid id foret, li ha-
bitibus non uteremur quando volu-
nius : & habitus à primis illis moti-
bus animi non differrent: quos confun-
dit Plutarchus : non obfcurè etiam vo-
luntaris humanæ libertari his verbis ,
ut ex geometrica comparatione patet ,
frenum injiciens. A cæteris etiam Phi-
Tom . II.
337
lofophis recedit , qui perfpicud malevo
Jam invidentiam requirunt amori' repu
gnantem . Solus Heliodorus Plutarcho
conſentit , & fi de facto dubitet : Per
rò inquit , fi qui funt , qui etiam
charißimos , quibus bénè volunt
faſcinant: id quidem non eft mirandum ,
fi cùm fint natura invidi , non quod vo
lunt faciuxt , ſed quod naturaliser ſolent .
Præfupponit uterque naturalem vim ma
leficam illis ineffe : quæro qualis ? Phy
fica an moralis ? Si moralis tantum
hæc illis nolentibus non eliçitur . Si
Phyſica , præexiſtens , aut cunc nata.
fi præexiſtens , cur non nocet prius ſub
jedto cui ineſ. Si tunc nata : qua no
va efficiente cauſa ? nam erga hanc
perfonam benè afficiuntur. Cæteri ar
bitrii libertatem hac in re concedunt
& ajunt ingoxium intuitum elle , G
animo aſpiciant noa malo , ut advertit
Toltat, in Num . Sed magis philoſo
phicè procedit Plutarchus hac in re .
Nec tamen feliciùs phil ofophatur , de
fui ipſius faſcinatione . Plutarchi ſunt
illa : Bonus vir Eurhelidas , quicun . 6
que feipfos dicuntur faſcinare, non fine
ratione id mihi videntur pari . Pericu
lofus eft enim. ( ut ait Hippocrates )
fummae bonus babitus, o corpora ſimu
latque ad fummum vigorem proceſférint ,
non fiant, led cadunt, or in contrarium
vergunt. Quando igitur ii integrum ce
perint incrementum : feque lpe melius
affe &tos vident, adeò ue Jefe demirentur
ac circumſpiciant , corum corpus prope
mutationem eft ( ellet Plutarche , licet
ſeipſos nec demirarentur , nec circum
fpicerent , juxta Hippocratem ) 9 per
habitus vitium in deterius traéli feipfos
faſcinant. ( Quomodo per habitus vi
tium ? id malevolentiam dicebas , er
gone credendum quenquam Sbi ipſi ma
lè velle Colicum , aut ſuis bonis iovide.
re ? elto aliis inviderint ; numquam huc
fe porriget vis invidentiæ , ut phila4.
tiam animo expellat .. ) Sed hæc ipfa
ratio Plutarchi , quam ſubdit, oſtendit
quid faſcinationis nomine comprehen
derit , nam ſubdit : Hoc autem magis fit
cx fluxibus , qui vel circa aquas , vel
alia quædam fpecula ſubſiſtuni . Exha
lat cnim fpiritus in objekta : cogue fit ,
Τι
 338 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ut quo aliis nocebant, feipfos male ha . fcinationis , cum fuaſlimd tamen ege
beant . Quod cum pueris fortale contin rint de cunctis morborum generibus
gat , falſo cauſam obruentibus adſcribi. & cauſis, meminerunt. Ut fatis mira- 7
sur . ') vult ergo Plutarchus in aquam ri nequeam doctos quofdam Theologos
ex oculis fpiritus diffuſos , & in Euthe- ſcriptis mandaſſe : hanc comprobarià
lidam , corrupta jam aqua , vapores medicis & philoſophis , nec negari pof
cuni illis fpiritus reflexos , cujuſmodi fe experientia convincente . Unum ta .
fpiritus & bene habito & ſano corpo. men medicum ſolum laudant : 6 me
re , ut erat Euthelidæ , emanalle non dicus ille bonus & peritus : Marfi
eft credibile . ægrorum & venenatorum liun Ficinum , in opere de anime im .
illa affectio eft , & non nili ex viroſis mortalitate , quod non ex Æſcalapi.
aut corruptis humoribus profluens . darum , fed Academicorum ſcitis con .
Pueros autem affici hoc pacto & fafci. flatum est . Sed nimirum iſti vulga
nari, quia ex ſe ipſis ſpiritus quoſdam ren faſcinationem à philoſophica
feu qualitates neſcio quas effundant propriam ab impropria non diſtinxe
quæ aere corrupto in eos redeant un runt .
de exivere : nullus crediderim . Vere Secunda conclufio Philofophica 8
tamen Plutarchus , falſo causam ob- feu phyfica faſcinatio , non niſi im
tuentibus , ſcilicet quatenus obruentur , proprie dici poteft fafcinario , propriè
adfcribi pronunciavit : nec enim nega- verd , eft contagio feu infe &tio . Scien
re voluit , quod ante afferuerat viſu ali dum , pro intelligentia conclufionis ,
quos efle contagioſos fieri poſle ut aliquis alterius aſpectu
Si ergo loquamur de hac faſcinatione lædatur · nam verum elt illud ' Poe
propriè dieta , quam poeticam feu vulgi fæ :
vocavi, quam ipſa viſione cum imagi- Dum ſpectant oculi lafos , laduntur
natione malevola fieri volunt , quod ſa. ipſi :
tis ipſum nomen Græcum indicat , di. Multaquc corporibus tranfitione no
illam effe aliquid non naturale ſed ceni .
fabulofum , fuperftitiofumque . ) Hanc Quod de lippis lib. 1. doctum eſt :
conclufionem optimè docent quidam e. Et quidem hujuſmodi læſio contingit ,
gregii medici , ut Jul. Scaliger , de fub- maximè quando mutuus eſt intuitus ?
tilitate exercitas. 349. & Franc. Valeſus, etfi poffit etiam , quando tantum in
Sacre philoſophie cap.68. & Theologi; tuetur oculus læ forem , per modum
ut Richard. quod 1. 3. quæft. 12. Abu- paflionis ( de quo nunc non agitur )
len ). locis mox cicandis , & Haliacen- vel quando folus lædens afpicit la
fis Card ,in peripectiva , Ciruelus, part. dendum : qua de re nunc agimus ·
3. de ſuperftitione capit. 5. Leonard. De hac ita Plutarchus differit : No 9
Vairus , toto ferme libr. 2. 3. de fa- vimus homines , qui viſu pueris maxi
ſcino , & Laurent. Ananias , lib. 4. deine nocent , quippe babitum , utpote hue
narur, dam . Andr. Laurentins , lib . 11. midum ac debilem , vertunt in de
hift . anatom . 9. ! . probatur auctoritate terius movent : quod quidem minus ac
D. Bafilii, homil. de invid . quihoc fper- cidit iis qui induruerint , jam com
nit , ut muliebrem nugacitatem . Se- pacti Juni . Tametfi qui circa Pontum
cundò , quia , cum vilio fir' actio im- habitant quos olim Thybes appella
manens , & fiat per introfufceptionem bant , Phylarchus ſcribit non tantum pue
five per paflionem , non verd per a & io- ris , ſed etiam viris perniciofos effe.tabe
nem tranfeuntem , nec per radiorum e- fcere enim ego agrotare , qui aſpectum
millionem , non poteft idonea hujus corum , o halieum , ac fermonem ex
faſc . caufa ' naturalis alligaari . deni- ciperent, Perſpe &ta eſt autem res , ut
que quia nec Hippocrates , nec Gale- videtur , ab iis, qui cum illis commer
nus, nec ullus veterum Medicorum ( fi cia exercebant , o fervos illinc educe .
Valefio , multæ lectionis , probatæ ex- bant venales . Verum hæc iftorum mali
perientiæ medico , credimus ) hujus fa- tia haud proinde fortallis eft mirabilis ,
Nam
 LIBRI III. P. I. QUÆ S. IV. SECT. I. 339
Nam & attactus affricatio manife- 10 ab igne inflammari. Pulchri enim
fo quoddam habent patiendi principium , etfi per longe diſtantes intueantur S
O quemadmodum aliarum avium pen . ignem intra amantium animas incen
na aquilinis conjuncte , decreſcunt ac dunt . Sæpe etiam hominum auriginoa
pereunt occulta quadam vi plumarum forum auxilium videmus . curantur
caulibus putrefcentibus : fic nihil eft ab- enim hiaticulam intuentes : cui talis
furdi , hominis etiam tactum partim ineffe vis en temperatio videtur , ut
quidem ele utilem , partim verò gravem morbum attrahas ye excipiat per via
ac noxium . Jam verò ex aſpectibus qui- fum , veluti fluxum exeuntem . Unde
10 buſdam noceri , id quidem ( ut dixi ) hiaticulæ ne ſuſtinere quidem fuftinent
Sed quoniam caufa ejus per difficilis eft, hominem auriginofum : fed a le aver.
pro falforejicicur. Atqui ( inquam ego ) iunt , oculos claufos tenent . non
quodammodoipſius cauja veſtigium quod, quod illi ( ut quidam putant ) cua
dam ac ſemitam inveniftı : ut qui ad rationem invideant fed quod velut
defluxus corporis perveneris. Nam loro i tu feriantur . Ex omnibus autem
odor , og vox , o reſpirationis fluxus, morbis maximè ac celerrimè contrahi
evaporationes quædam funt animantium , cur convictu lippitudo . Uſque aded
o partes qué fenfus movent , atque il. celerem vim habet viſus inferendi at
lapfæ afficiunt. hujuſmodi autem longe que affricandi aliis morbi principium .)
veriſimilius eſt ex animalibus emanare Ex his Plutarchis verbis nota , pria
1 ut quorum ſpiritus , propter calorem core mo , illi hanc faſcinationem effe lie
moium , veluti pulſum quendam con- milem detrimentis , quæ contactu &
cufionem habet : quo fpiritu concuffum affricatione inferuntur : hoc eft > ni
corpus defluxus quofdam aſſidue emise hil eſſe aliud , quàm naturalem quan
tit, id quod per oculos imprimis fieri par dam contagionem : ut appareat eum
eft . Nam cum viſus multiplicem ha . non admittere vulgarem illam do
beat motum , cum ſpiritu ipſum igneum cent id comparationes ejus de rupia.
ejaculante , mirificam quandam vim dif- cula , de lippitudine , de amore :
jeminat. Qua ex re multa , tum pati , etſi rationes hæ mihi non proben
tum facere per viſum , honini accidit : tur , & alias , lib. 1. veriores in me
quippe quem res vile vertunt ac modi dium protulerim .
cis ium voluptatibus , tum jucunditati Subdit deinde cur noxius magis fit
bus afficiunt', quin er amoribus ( qui intuitus invidorum , quam aliorum
vel maximi aut vehementiſſimifunt ani- Affe &ta ( inquit ) anima corpus af. 13
me affectus ) principium dai viſus : ficitur . Nam cogitatio de rebus vene
Hinc diffluit ac colliqueſcit amator , ubi reis excitat pudenda ; soy canibus præ
pulchras intuetur , ceu ad ipſas adeat. ferocia , in certaminibus adverſus for
Unde haud immeritò mirari' quis poffit , ras , sépe viſus exſtinguitur , atque
le, qui exiftiment hominem per vifum excæcantur. Mærores autem , dava
pati ac nocere . Pulchrorum elenim ex ritiæ , ac zelotypiæ colores vertunt ,
adverfo aſpectus , quodque ex ipforum atque habitus lancinant : quibus affe.
& ibus haud minus invidentia in ani
oculis exit " ( live id lumen fit , five fis-
xus ) amantes Liquefacit, o conſumit , mum penetrare folita ... corpus malis
cum voluptate dolori conjuncta. ( id quod
tia implet , quam pi&tores eleganter
ipfi , yAuxumirpov , hoc eft dulce amarum
exprimere conantur invidiæ faciem de
vocant ) neque enim vel ex contactu > pingentes . Quando igitur cumque ho
vel ex auditu contingit hominem adeo mines, fic ex invidia affe&ti oculos in
fauciari atque affici , ut ſi quos vel figunt hi verò proxime animam or
ipſe aſpiciat vel ab iis aſpiciatur . dine locati ipfius malitiam attraxe
talis enim ex viſu diffufio fit dorint , veluti veneno tin &ta tela impea
inflammatio , ut planè amoris impe- tant , nihil ( opinor ) præter rationem
ritos exiſtimem eos , qui miram pum aut fidem obtingit , li confpectis. no
sant Medorum naphiam ex interval- cens Nam ego canam morjus peris
Ti 3 culo .
1
 340 DISQUISITIONUM MAGICARUM

culofiores funt , Jo ire perciti mor . fibus , maxime aſſiduam vifus habeat
deant : dá hominum femina efficaciora motionem , o calidiſſimus foe , para
De ajunt , fi amore coeant Ac pror. tior exiſtis ad capiendum eas , qua
jus animé affectiones confirmant o circumcirca ſunt defluxiones , ficque
vehementiores efficiunt corporis vires . amorum tranftus ignito Spiritu 'ar
Propterea id genus amuleia , quæ à pro- trahit . ) mox ſubdit de rupicula &
bibenda faſcinatione , #po Barrævía vocan- bafiliſco ', de quibus nos lib. I. egi
tur , funt qui putent adverfus invidiam mus .
conferre , quod ſcilicet( lic Dirahatur via Habetis ad Philoſophorum mentem
ſus per abſurditatem , quo minus in explicatam fafcinationem , quam tuen .
niiaiur affe&tis ..) Aliquid eſt hoc ul. tur Philofophi & Theologi recentio .
timum in Plutarchi doctrina , qui res : quorum breviter una & conſen 13
non attigit punctum præcipuum diffi- tiens opinio eft ; Avicenna , Algaze.
cultatis , nec enim oftendit , quo pa- lis , & gentilium , illa fuperftitiofa ,
& to ille malevolus vel calidus affectus quæ rejecimus, nihili elfe , nec ab ipſa
queat noxialem qualitatem fuam in viſione , qua vifio eft , fieri alteratio
alium effundere . Mutuatus reliqua à nem ullam in alio ; fed alterationem
Plutarcho hoc præclarè & luculenter effici per venenatam aliquam qualita
fatis explicat Heliodorus , Aethiopiso tem manantcm in putridis humoribus.
Hiftor. lib. 1. Interprete Scoto : Sic aut vitioſa complexione iplius intuen
fe res habet . Huc aer nobis circumfu- tis ; hanc qualitatem communicari ſpi
Jus per oculos , nares, halitune , aliof. ritibus vitalibus , qui imaginatione au
que meatus ad profunda penetrans, con criore & attentione intentiore animi
ex qualitatibus exterioribus eo fecum in concitantur , & exciti viam quærentes:
ferens qualis influxerit , talem etiam ad oculos perveniunt . His fpiritibus
iis , qui excipiuni, habitum ingerit . Ita- effluentibus ex oculis non quidem ipfa
que ubi aliquis Livore percitus res pule viſione , fed fpiritibus fimul cuin via
chras intuetur , circumftantent aerem lione excitatis & erumpentibus , ac
qualitate malefica replet , ac proprium rem proximum malo fuo viru infice
Spiricum acerbitatis plenum in proxie re , & ab hac aeris parte aliam infie
mum quemque contorquet : ſpiricus auo ci , & fic perveniri' ad partem aeris
tem utpote Fabeslis , ad spiritum ulgue , proximam illi , qui eſt inficiendus, ( pué
ego medullas ipfas pervadit , ac plerif ra pueri ) & hunc aerem proximum
que morbus fit inuidia , a proprium ac- inlinuare fe in oculos lædendi , & ex
cepit nomen faſcinationis . Jam verò il. oculis ejus , quæ pars tenerrima citius
la etiam conſidera , Charicles , quam infcitur , ſe penetrare in corporis para
multos fanè oculorum ægritudo , quàm tes interiores . Hxc eft fententia Ale
mulias etiam peſtistabes corripiat : cùm xandr. Aphrodiſæi , in problematib . &
tamen nunquam tangant eos , qui iis Ariſtot. problema 20. le&t. ( niſi dicas
morbis laborant nec aut ieéto aut men hunc ex vulgi fentenria locutum ) a
fa eadem participent : fed cùm eandem periè eft D. Thomæ 1. part. quaft.
zanium háuferini aerem . ) Vides ut à 117. art. z . ad 5. 2. 3. contr . gent.
contagione peltis probet hanc inviden- cap. 103. quem Ferrar. ibi & Ægyd.
ują faſcinationem : quia utraque ab Columna, contr. error. Philofophor, &
exhalationibus feu vaporationibus pra- alii ſequuntur . Et probant non ma
vis vitiato aere proveniat ? Profequi- lè e xemplis Richard. d. queſtione 12 14
tur : Sit autem iibi hujus rationis in & aliis locis, Richardi funt ifta ; vi
dicium , ſi quod aliud , etiam amo . demus enim hominem patientem in o
rum orius : quibus res viſe dant ori- culis quandoque afpeétu fuo ledere
ginem , o velusi ſubvenianeas affe- hominem , qui illum afpicis quod
& iones per oculos in animas ejaculane contingit ex hoc , quod oculo mała qua
>
tur . Idque iufla admodum ratione , litate infečti aerem medium inficiunt
Nana cum ex noftris meatibus ac fena 0 acr infe & tus oculos direciés ad e
culos
 LIBRI III. P. I. QUÆS. IV . SECT. I. 340
culos infixos inficit , cd quòd fecundum & fimul per os , & pares plurimos
rectam lineam or directius illa infe- & efficaciores , cum exſpiratione in
fe£tio derivatur ad oculos afpicientium , halari objeéto, cui damnum infertur ,
quàm non aſpicientium , multum ad feu.quod contagio affiatur. Nonne pu
hoc cooperante imaginatione illius tridi vaporis longé plus , & citiùs ex
qui afpiciens oculos infirmos imagina. peditiufque , calidius etiam & inflam
tur fi ladi , oyogo expertus fum in matius , ab ore in cor per aſperam
me ipfo , me quandoque non potuifle arteriam , quam per oculos folet im .
tenere aciem viſus, niſi cum difficulta. mitti ? Foriallis etiam veritati pror
te , dire&tè contra oculos illius, qui in- fus conſentaneum eft , quod Valefius
firmitatem patentem in oculis patieba. contendit : ab oculis nec fuffufiones ,
tur . ) Vide hanc faſcinationem , quam nec nubes , nec albugines, fed ophtal
Richardus admittit , non aliam efle , mias duntaxat ſeu lippi tudines tan .
quàm ( ut dixi ) infectionem quandam : cum in alios mitti ; minus ergo mit
& præterea illum addere unam cir- tant affectiones non fuas , fed alio
cumſtantiam imaginationis ejas quilæ rum , certè ſcabiem non oculus , ſed
ditur ; quæ valdè probabilis eſt , & manus & contactus membrorum affri.
propria peltis atque omnium morbo. çabit . Peltilitas nunquam aſpectu , ſed
rum contagioſorum , qui facillimè hau- halitu oris ſolo propagari confuevit :
riuntur ab iis , qui timent corripi , quare ægrorum non aſpectum , fed con
vel correptos ſe autumant . Addit Ri- tactum , & propiorem acceffum fu
chardus ; Ad hoc eſt etiam alia expe- gimus. De menſtruatis illa , quoad
rientia , que habetur per Philoſophum , (peculi fuffuſionem vera puto : fed quæ
primo libro de fomno ego vigil. ubi di- de morbis hominum aut aliis admin
cit fic, quoniam ficut viſus paritur , fic randis Plinius narravit , lib.7. cap . 15.
Bu facit aliquid , in ſpeculis enim val. O lib. 28. cap. 7. ea quotidiano ufu &
de puris cum menſtruis ſupervenienti experimentis conjugatorum refutariVa.
bus mulieres inſpiciunt in fpeculo, fit lelius convincit . Tertid probat Rio
Superficies Speculi , velut nubes ſangui- chardus , eo quod paſfionibus quibuf
nea , o fiquidem fit novum ſpeculum , dam animi , oculi quaG tranfmuten
non facile eft abſtrahere hujuſmodi ma- tur , & igneſcant adeò ut nec ipfi
culam , fi verò fit fpeculum vetus, fa. alios noverint , nec agnofci ferè que
cild cf. caufa verò , ficut diximus , ant : & præterea etiam ſolo aſpectu a
quoniam non folum patitur viſus alia lios ad amorem aut laſciviam poflint
1
quid à viſibiliſed etiam facit aliquid , pellicere : Putat enim ex folo afpe
& movet aera , quemadmodum o ſplen- ctu , mediante imagine , paſſionem pri
dida. nam viſus eft Splendidorum ha- mum interius concitari , & eam ocu
bentium colorem . Quod ait viſum fa- lis fe inlinuare , & qualitatem aliquam
cere aliquid ; non ſic accipiendum , oculis, illicem ad laſcivum amorem >
quali velit ipſa viſione aliquid emic inſerere. Atque adeò eſſe mulieres feu 17
ti, quà vilio elt ; fed fimul feu con- viros , quibus illicitivum illud feu
comitanter quoſdam exire ſpiritus feut qualitas attractiva ad amorem infit
vapores , qui noxam illam ſpeculisin in oculis per modum qualitatis
ferant. dubitari autem poteft , utrum perpetuæ & immanentis : aliis verò
16 hi fpiritus virulenti emittantur per ip- ineſe illam duntaxat durante paf
Sum oculi globum , ut volunt Richar- fione amoris , hoc eft quamdiu ' illi
dus & Abulenfis , an verò duntaxat ipſi concupiſcunt feu amant . Qua de
per cavitates Orbium feu angulos , un re prorſus dubito , & pace Richardi
de folet lippitudo exire ? Mihi nullo. dixerim , hæc non ſunt admodum ve
modo veriſimile videtur , per folum rifimilia: nam qualitatem talem inef
globum exire , fieri pote8 , ut aliqui , ſe aliam , quam lit ipſa pulchritudo
fed rari admodum & pauci. putem oculoruni , vel (decentia , vel gratia
longè plures exire per cavitates illas aliqua moralis , quæ venultate , ala
cris
 342 DISQUISITIONUM MAGICARUM
critate , decore aut aliis amari dignis attribuunt , refellit: quia tales motus,
conditionibus , animum vulneret hac pertinent ad paffiones animales & non
Cupidinis ſagitra ; nihil neceſſe eft , ad naturales : infirmitas autem funda
cdm hæc fufficiant nos imaginari . tar fuper aliqua naturalia , ut barmo
Nec urget probatio Richardi , quam niam , vel non harmoniam humorumo
his verbis fubjungit: Quandoque enim aliorum in corpore : ) Phyficam verò
videbis mulieres iurpes , o ocalos tur- iftam , probat , fi fiat in corpore pro
pes habentes , do ramen quandoque pinquo ; nani in longè diſtans jure o
magis aſpicientes ad ſuum amorem al- ptimo negat fieri poffe. quia fpiritus
liciunt ex aſpectu fuo, quàm longe pul- iſti expelluntur virtute naturali , qui
shriores mulieres , o quandam habent funt aliquantulum graves , utpote , hue
nocivam efficaciam tranſeuntem . hoc eft midi bumiditate aquea , o ided non
cum palione tranfeantem , quod vide- poßunt in longum tendere 3 niſi per
tur perſuadere experientia , unde viris magnam virtutem potentiæ expulſize,
periculoſum eft cales mulieres reſpicere. qualis nec ineſt oculo , nec , li ineſſet,
Fateor periculofum , fed quia vel hæ fufficeret ; quia vis illa noxia reſiſten
mulieres ſunt illecebrofæ , vel conver- tia medii facillimè commutaretur .
fatione , vel aſpectus gratia aliqua , vel Hæc eadem omnia docet , in d. Pa
ipſa laſcivia , quæ ex oculis clucens ral. 4. à fol. 52. ubi fol . 55. column.2 .
provocat homines ad id , ad quod natu- expreſsè aſſerit , non dandam fafcina
ra depravata cos invirat. nec forma ſola tionem illam vulgarem , ſed Phyſi
capiuntur , qui amant : nam fat cui- cam , quæ provenit ex aliqua peltife
que formofum , quod amat , videtur . ra qualitate exiſtente 'in animali per
Quiſquis amar ranam , ranam putat modum morbi : & diftinguit inter pro
ele Dianam . pinquum objectum & remotum , fol.
Quod verò efficacior ad malum fit Si . col. 4. fol. 57. col. 2. & quoad
aſpectus harum cum paſſione amoris propinquum prudenter addit , neceſſa
feu eromania ipfæ percitæ ; fit , quia rium eſſe , ut illud propinquum diſpo
tum acrius oculos intendunt , & ignea ſitum fit ad recipiendam corruptio
illa lux ſpendidior , addit aliquid de- nem illam faſcinationis , quod docet
cori , ficut & vox eorum , qui ex ani- dict. fol. st . col . 4. & verd certiſſimum
mo loquuncur, niagis ſolet auditorum eſt. Verum idem hanc materiam ma
animos percellere . Si vis me flere , gis ex profeſſo exatninavit comment.
ait ille , fendum eſt primum ipſi tibi : in c. 21. Num. d q. 9. ego q : 10. do
fi vis amarı, ama. nam magnes amoris cet , quod præſupponimus , fpeciei vi
amor . Et hæc eft caula cur dicat Ec- Gibili nullam ineffe qualitatem acti
cleſ. cap. 9. v. 3. Ne reſpicias mulie- vam , vel paſſivam alterantem admo
rem multivolam , ne foriè incidas in eum quatuor naturalium qualitatum :
18 laqueum illius . ' ) Minimè his verbis quia fpecies viſivæ , nec calidæ , nec
probare voluit commentitiam illam frigidæ , nec ficcæ , nec humidæ funt ,
qualitatem Richardi ; qui certe pror- formaliter ,aut effeétive , ſed nec virtua
fus impropriè hanc vocat , faſcinatio- liter : & tantum illæ efficere poffunt
nem , nam & amantes non niſi impro- ut res , cujus fpecies funt videatur :
prie faſcinati dicuntur . Quis unquam Quare ipfæ nocumentum nullum in
Helenam , vel Penelopem , vel fimi ferre queant per ſe ; ſed aliquid illas
les tot ambitas procis , faſcinatrices comitatur , unde noxa hauritar : qux
vocavit ? haud dubiè ſequeretur , etiamfi res vi.
Ad Abulenfem veniamus, qui ſtat pro deretur, & videns , oculis clauſis , nor
nobis , & accuratè rem diſcuſſiclocis iri- vidiſſet i Illud verò concomitans , ef.
bus . Primò fcribens in Genef. cap. 21. fe fpiritus ( corpora quædam fubrilia )
col.6.nove editionis ; diftinguit , ut nos fubitantiæ calidæ & humidæ , qui in
diftinximus , & vulgarem illam faſci- vapores quofdam reſolvantur : Hifi
nationem , quam moribus animi irati ad corpus aliquod tenerum delati ei
ad
 LIBRI III. P. I. QUÆ S. IV. SECT. I. : 343
adhæſerint , frigiditate fuperficiei cor- faſcinationem interdum afferunt eveni.
poris folidi, cui inhærent , et aeris cir- re. fimiliter in aliis domefticis anima,
cumflantis , condenſantur , atque viſs. libus ne ſcientes quid faſcinatio fit . )
biles effecti corpora apparent . Et hoc Hæc ille de vulgari : nam de Phyſica
in fpeculo , in quod intuetur menſtrua- qu . 14. docet , illam per contagionem
ta , contingere. Animalia itaque in prædictorum vaporum fieri : & q.15.
quibus hi venenofi humores ſunt , per docet quædam animalia id natura in
oculorum pupillas ſpiritus emittere ſo- licum habere , ut queant lic nocere :
lere qui valdè noceant iis , quibus in- quædam omnibus , alia non omnibus ,
hæferint. Et hos ſpiritus non pertine- fed ad hoc diſpoſitis. & tales eſſe ho
re ad potentiam vilivam , fed ad ta- mines , qui non quando volunt , & qui
divani ; quæ per applicationem & bus volunt, fed , fi non concurrant re
contactum operatur , & illi per calo- quifita ex parte agentis & pacientis ;
sem , vel humorem nocent . quibus volupt , nequeant: li verò hæc
Qui per ipſam vifionem , qua videt , omnia concurrant , etiamfi nolint , 00
dicunt malum inferri , neceffe eft , fa- ceant . Unum tamen addit explicatio
teantur cum Platonicis viſionem fieri ne indigens his verbis : Habet tamen
per radiorum emiffionem ; quod om- qui hujuſmodi eft , in fua poteſtate
nium accuratiflimè refutavit Abulenſ. quoniam fi clauſos ſemper oculos renee
fup. qu . 11. rationibus validis octode- re voluerit , neminem faſcinabit un .
decim . Idem , q. 14. cum feqq. uſque quam, aut cùm fe voluerit ab aliqua
ad 19. pofteà preſſius faſcinationis ma re cuſtodire , ne cam faſcinet , claudet
teriam diſcutiens , q. quidem 14. es- oculos ego erit impoſibile eam fafcina
19 preſsè aſſerit , hæc verba ; Dicendum re. Hoc ex hypotheſi verum duntaxat ,
eft quod plurimi eorum , qui Catholicæ li vapores ifti ex oculis folis prodeant;
veritati valdè inherent , faſcinationem nam fi ex ore vel aliunde , nihil pro
nihil elle dicant , nullum quoque ani- hibet , etiam cæcis talem vim adicri
mal faſcinari , id eft , oculo percuti , bere. Prudenter addic quæft. 16. licet
nullumque bonum aut malum per ocu- plerunque hæc noxa tenerioribus cor
los caufari. Horum autem modus fa- puſculis inferatur: interdum inferri pof
nè , ut ifti accipiunt , folidam veritatem ſe durioribus , fi valde vehemens &
habet . Vulgares namque qui fecundùns excelſiva sit hæc qualitas , ut in ba
fuum nomen inſipientes funt , arbitran- filifcis & lupis quoad quoſvis ho
iure afferunt , quofdam homines cle mines experimur : denique quæft. 17 .
malorum oculorum : addentes quod fi docet ex hac eadem cauſa poffe qux
ifti oculo furibundo , aut invido , vcl dam in corpora remotiora quàm que
qui qualitercunque ad malum modo af- ant alia : quæ omnia certa funt , nec
picere aliquid voluerint , illud ledent alia indigent probatione .
atque occident , a fi benigno oculo il Sufficiant ad probandum aliquam
lud conſpexerint, nibil nocebunt. Hæc eſſe faſcinationem naturalem ſeu Phi
autem penitus falſa ſunt , ego naturæ loſophicam , & eos qui faſcinationem
diſona , ) Vides fententiam Abulen- defendunt ( ut Ronſeus epiftol. 48.Fran
lis , de vulgari faſcinatione ; qui re- ciſ. Suares , in Mctaphyl. diſput, 18.
Atè oftendit , fi qualitas illa inſit ve- fection. 8. cap. 26. O curſus Conimbrie
nenata , etiam cùm volunt , obtutu senſ. in 5. libr. Phyſ. & alii ) de hac
nocituros , ut rectè Plutarchus , & He tantum , non de priore illa Poetica &
liodorus cenſueruns. Idem q . 18. figni- yulgari locutos ,
ficat hanc faſcinationem ab Ecclelia Pars altera conclufionis quæſtionem
damnari , Nos quoque ( ſeribic ) cun to- ingerit de nomine : an faſcinacio dici
ta Ecclefia faſcinationem improbamus, debeat ea ea , quam ex vitiato humore
quam accipiunt vulgariter intelligentes : Spiritus ifti conciliant , noxa ? odi noyo
qui enim vulgo loquuntur , in pueris Miecz izen , ( de vocibus concertationem ) om
seneris , pullis , aique parvis porcis nem ; quando nihil ex vocis uſurpatio
nę
1
 344 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ne mali conſequitur .Sed quia , ficut dit . Nonne in faſcinationis nomine
de Fati voce dici folet ; nomen eſſe omnes includunt pro inſtrumento vel
ſuſpectum , etiamfi quis mentem ha- efficiente ipfam vifionem , & præterea
beat, non malam : ſic etiam de fafci- requirunt animi malignitatem : ut pro
20 nationis voce libenter ufurpem : Gne priè di &ta faſcinatio verè non fit - a
addiro , feu explicatione , illam non liud , quin ( ut definit Valeſius ) pal
effe probandam . quia periculum eft, fio oculis illata e concepta , profecta
ne quis aliter accipiat , quàm tu pro . ex quadam affe& tione animi maligna
tuleris : ceſſat periculum , G fic loqua. ejus qui intuetur. ( certè hoc Ariſtote.
ris , ut metaphoricè , nos propriè te les , Plutarchus , Heliodorus , Plinius,
locutum , ex contextu ſeu orationis confirmant ) athæc defunt in Phyfica
ſerie facilè deprehendatur. quod in S. hac contagione ; ſed ea ad humores
S. & Patrum locis mox proferendis , omnem agendi refert efficacitatem . dif
factum . ferunt ergo Phyfica & vulgata , cùm .
In hac verò quæftione cùm agimus , que vulgata propriè fit faſcinatio , ut
an detur faſcinatio ? confeſtim omnes pote cui primo nomen inditum ; &
fic nomen accipiunt ( & merito ), ut Phyſica duntaxat translatitiè, per quad
vulgd conſuevit . Nam ubi metapho. dam analogiam , latè fumpto nomine ,
ræ vel analogiæ ratio aliud non ſua . fic appelletur ; confequens eſt impro
det , receptum eft vocabula in propria ' priè hanc dici faſcinationem : atque
ſignificatione ſumere , maximè inter omne contagium ore , halitu , naribus ,
Phyficos vel Metaphyficos . Ided ſan- affricatione membrorum , illatum eo:
eté admodum Toftatus profitetur : fa . dem jure dici poffe faſcinationem Phy:
tis fibi moleftum effe confiteri publicè ficam . Repugnat notio noninis . Nam ,
aliquam poffe fieri faſcinationem ( con- faſcinatio ) , non deducitor ( ut qui
fitebatur ' de lola Phyfica ) boc autem dam opinati ) à fando , quod incanta
non ideò quod veritas latere debeat ( de- tionibus inducatur ; ſed origine Græ
þiderat enim veritas in publico colloca- canicum eſt, quia faſcino, formatur à
ri ) fed quia fimplices impotentes die Barkáva , mutatis duabus literis , Bato
Ainguere à falſis vera , cùm audirent oxaivus ſignificat invidere, quod , Cice
faſcinationem poſſibilem , arbitrarcntur rone teſte , uſurpabant pro nimium vi :
aliquid , quod inconveniens effet , dere , quoniam qui invident alicui , ab
ad ſaperſticiones varias verterentur . ) invidioſi felicitate nequeunt oculos
Hæc ille fapientiffimè. Quid ? quod avértere. Bao xavía propriè eſt inviden
certè decet Philoſophum & Theolo. tia. Deut. cap. 28. verl. 56. ubi nos ha
gum verum , quoad fieri poteft, voca- bemus , invidebit fratri fuo , Grace
bulorum proprias fignificationes non eft, Barnaver , quod Divus Auguſtin.l.
confundere ne vel Grammaticis lu- locution. Hebraicar. transfert: faſcina- 21
dibrium debeat , vel fateatur ſe im- bit , Chaldæus autem , habebie oculum
propriè loqui . Macedonum illud pro- nequam . Nec ignotum illud patrisfa
bum , ligonem ligonem , palam pa- milias an oçulus tuus nequam eſt , quia
lam , proditorem proditorem vocari. ego bonus ſum ? Matth. 20. quod de in
Nihil clarius, nihil expeditius , nihil vida mercedis alienæ contemplatione
ad erudiendum alios accommodatius . dictum . Et quia livor in oculis ma
Quis ferat ſi incendium voces diluvii ximè fe prodit etiam Horatio teſte ,
nomine, quia flammis omnia inundat? Non iſ hic obliquo oculo mea commo
fi morbis aliena affingas nomina , quis da quiſquam Limat , non odio obſcuo
probet? facis , cum contagioni fafcina- ro , mor ſuque venenat. ided fortaffis Ec
tionis nomen imponis . Quid eſt faſci- cleſ. 31. v. 25. pronunciatum , nihil ocu
natio ? faſcinationem definit Toftatus lo nequius creatum : hoc eſt inviden
(9.15. ) cùm aliquis quempiam videns, tius ; nifi malis ed referre , quod ocu
ad eum non conjunctus corporaliter , lus peccati & concupiſcentiæ feneſtra
nec in eum quidpiam agens , eum las eſſe ſoleat , malorumque animi affe
Stuun
 LIBRI II . P. I. QUÆST. .
IV. SECT. I. 345
Suum index feu feno potius illecebro- re fententiam fuam prodidit , habere
fillimus . Nil enim hoc ad probandam ſe pro fabula illud vulgi: Digne ( aic )
faſcinationem facit , ut nec alia S. S. Paulo qui etfi imperitus eft jer mone ,
loca , vel quorundam Patrum auctori- non tamen confcientia , debemus expe
tates . Nam faſcinationem lacillimè nere : non quod ſcierit elle faſcinum
fumpſere , pro quavis gravi deceptio. qui vulgo putatur nocere , fed ufus fere
ne , ut etiam magica præftigia com mone for trivii ; Ø ut in ceteris , ita
prehendat , de quibus mox dicam . Sic in hoc quoque loco verbum quotidiana
accipio , malum oculum , in Epiſt. Da- fermocinationis aſſumpferit . Dicitur fæ .
vidis Imp Abilfinorum ad Manue- fcinus propriè infantibus nocere , on
lem Regem Lufitaniæ apud Franc. fati parvula , bis qui nec dum firmo
Aluatez hiſtor. Æthiopiæ , cap . 135. veſtigia figantgradum . Hoc urrum verum
Sic ait Sapiens, Sap. 4. v . 12. fafcina nec ne fus Deus viderit : quia poteft
sio nugacitatis obſcuras bona, Græcè fieri , ui damones huic peccato fer.
elt, Berxavia rñs pauretanos , id eft , fa viani , quofcumque in Dei apere vel
cos
fcinum vile , nugax , & nihili.; phra- cæpiffe , vel profecife cognoverint
fi Hebræa . Sic enim ſignificat , vi- à bonis operibus avertant . Nunc illud
fillimis ., & ninimi pretii quiſquiliis in caufa eft , quod ex opinione vulgi
terrenis , maximè à nugatoria & adu. fumpium putamus exemplum ist quo
latoria laudatione, ita & nos præſtrin- moda tenera atas .noceri dicitur faſcia
gi , & ludificari ut ad vera bona no ſic etiam Galata in Cbrifti fide'nu
ut bona pro ma- per nati , &c. Aded certum Hieron.
prorſus cæcutiamus , ut bona pro ma
lis, mala pro bonis habeamus ; terre- naturaliter id non contingere , ut , fi
na cæleſtibus , ſempiternis interitura fiat , opera dæmonis fieri cenſuerít .
præferamus , faſcinationis verò nomen Eadem mens Chryſ. in idem cap. 3.
ufurpat , quia vulgus Judæorum falo fcribentis , monet enim ne, quando
fam illam faſcinationem credebat con- audimus invidiam lcu oculum ma
tingere , adeo ut hujuſmodi faſcinato lum , exiftimemus , quod oculorum con
22 rem oculum Saræ impii recutiti -tri- jeftus intuentes ledere foleat ; and 78T
buere non vereantur ; quoς Abulent. oμίσος και ότι οφθαλμών βολίτες ορώντας βλά
in 21. 6. Gen, refellit: B. Bona.com . #THY Tepunt & reddit rationem , quia
ment. in x . illum 12. vidit alludi ad ipſum oculi membrum malum effe ne
faſcinationem , & ideò dicit , ſecun- quit ; verum hoc pacto livoreni ani
dùm quod homines maligni dicuntur mià Chriſto notari g. Nam oculorum
laudando pueros faſcinare , fatis indi. eſt fimpliciter tantum videre ; cæte
cans quanti illa faceret. Senſum quem rum perperam videre , eſt animi in
diximus , in potis fuis Pet. Nannius tus depravati . Addit non tamen hæc
Alcmarius ex parte ample& itur . Ad dici , quafi livor per ſe alteri nocere
ſpectu etiam ad illam opinionem , me- polfit , ſed oftendat eos qui iſta doce
bant , per invidiam ad hoc veniffe :
taphoricè D. Paulus loculus , ad Gal. bant
3. v . 1. cùm fcribit ; Quis vos fafci- Tautze diniye bure' as 78.036v8 xa9' tauto
navit non obedire voritati ? hoc eft , io ho f'XONTOS , CM as av . vides omnem
quis veſtram ſalutem & veram fidem vulgatæ opinioni aditum obftruxiſſe
vobis invidens , aded dementavit , ut removet oculi organum , removet vi.
ad lucem clariſſimam caligeris , & fionem ,, removet ipſam invidentiam .
tam fubitò leviterque ab ea fide de Idem diſertè vulgarem illam de vetu
feceritis , quæ tam manifeftè vobis à lis faſcinantibus opinionem reprehen
me tradita fuit ; ac ſi penicillo prædit , homil. 8. ad Color: Beatus Ar
dicationis ante uniuſcujuſque veftrum ſelmus ad d . c. 3 : exponit quidem , fa
oculos CHRISTUS pro vobis cruci. foinavis livido lefit intuitu : ay re
fixus foret ? Vera hæc S. S. locorum Spectu invidiæ vos tenellos lafit , do
23 ſententia . D. Hieronymus non obſcu- leaſque de promotu vefira perfe& ionis
Tom. II. Vy ac
8 Matt: 6. 20 .
---
 346 DISQUISITIONUM MAGICARUM

ac fidei , folo livore nocuit : ſicut ali- tuendum , quod fafcinum vocant , ina
quis qui ſolo reſpectu dicitur res . alte- feliciorem laudis , do gloriæ cnormio
rius porte diminuere : & ita vos liven- tis eventum . Hoc nos interdum dia .
1i ſuo aſpectu tabefecit , ut non creda- bolo interpretamur , ipſius eft enim
tis veritati meæ prédicationis, fed fale boni odium . Interdum Deo deputa .
firari ſui dogmasis. verum ſubdit. aliam mus , illeus eft enim /uperbiæ judicium ,
interpretationem , nempe : Vel ficut in- extollentis humiles deprimentis elas
cantatores faſcinant da deludunt ho : tos . Timebit itaque virgo fanctior vel
mines , ut credant verum elle , quod in nomine fafcini , hinc adverſarium ,
falfum eft ; ita nefcio quis faſcino ſuæ inde Deum , illius lividum ingenium ,
decepsionis ita vos incantavit, ac ver- bujus .conforium lumen OF . Én tibi
bis fuis immutavit , ut &c. vides de agnofcit rem , caufam reddit aliam
vulgari loqui per , dicitur : de magica quàm vulgò putabatur : effici hæc dæ
abſolute , ſicut & D. Hieron. locutus mone faciente , Deo permittente , ni
eft , quem imitatur, ut & Primaſius hil verius . Hæc ergo Patrum Ortho .
ipfiſmet D. Hieronym . verbis compen , doxorum ſententia : nec favent illi ,
dio acceptis utens , quemadmodum vel Henrico Corn . Agrippæ Phyſicam
Theoph . Chryſoſtomi Sedulius totum faſcinationen impugnanti : quem re
illud prætermittit, contentus interpre- fellit Six . Senenf. libr. 6. biblioth an
tari , faſcinavit , hoc eſt, invidit. Ca- not. 270. vel Cinglianis hæreticis , ni.
jeranus retulit ad magicas ſenſuum mium vulgari illi tribuentibus , Cal
ludiñcationes , Catarinus ad Phyſicam vino , in Exod cap. 22. Aretio , pro
quam dixi faſcinationem , non ad vul blem . de faſcin. & Lamb. Danæo , cá
garem Sed verior , commodior fal- pit. 2. de fortiar, qui auctoritate quo
tem explicatio Cajetani , quam Ada- rundam Patrum calumniosè abutun.
24 mus Sasbaut , five Leonard , Haffel. ſe- tur .
cutus fuit . Nam quæ Sasbauto adſçri Tertia concl. quædam ey frequen . 23
pra poft mortem commentaria in E- tior faſcinatio pendet à dæmonis male,
pilt. ' Pauli & Ifaiam , ſunt ſelecta ficio , qui ftrigi vel fortiario ex pacto
& in ordinem digeſta ex lectionibus nocere volenti cooperatur ; Que defini.
prædi &ti Leo. Hatlelii. ut norunt qui ri poteft , faſcinum eft pernicioſa quam
contulere , & hujus illum auditorem litas demonym arte illata , ob iaci.
fuiſſe meminerunt . Sept. Tertullian . tum vel expreffum hominis cum de
videtur hanc vulgarem opinionem fo- mone pactum . ) Hæc probatur auto
lis Ethnicis adſcribere , & livori , feu ritate D. Hieron. & aliorum Patrum
odio , faſcini , nomen tribuere : & jam citatorum D. Thom . Abulenſ.
quia pulchris periculum imminere pu- Ferrar. Suares & cæterorum Theo
iabant , ideo remedio , velamen ca- logorum laudatorum , probatur ex
pitis , virginibus commendat, quo- periencia quotidiana , & confeffioni.
niam eo aſpectus arcebatur , Sic fcri- bus - fortiariorum . Ad hanc opinor
bit lib. de virg. velao . cap. 15. Sed referenda plurima , qux variis Scri
enim vera eu tota pura virginitas , ptoribus viſa ad alias ſpecies refè
nihil magis rimet , quam ſemetipfam renda , nam ſolent paciſci nefarii iſti
etiam fæminarum oculos pati non vult , homines , ut quos lividè vel iracun
alios ipja oculos habet , confugit ad dè afpexerint , iis dæmon perniciem
velamen capitis , quaſi ad galeam , inferat , ignari poftea putaat hæc ip
quafi ad clypeum , qui bonum fuum fa viſione perpeffos ; quorum ex nu
protegat adverfus iftus tentationum mero bonus Poeta Hieron. Vida ,
adverfus jacula fcandalorum , adver : Bombycum lib. 2. narrat quod ſuo tem
Jus suſpiciones , com fufurros , ou emu. pore acciderit ;
lationem , ipfum quoque livorem . Nam Quandoquidem memini Tuſci alta
eft aliquid ctiam apud Ethnicos me in rupe Viterbi
Ipfe
for, de diab.
9

LIBRI III. P. I. QUÆS. IV , SECT. I.

347
Ipfe fenem vidiffe ferum , cui dira re extitioſi Tales
. etiam Tybios fuiſ.
vigebant ſe Ponticos , de quibus Plutarchus lu
Ora , graveſque oculi fuffe&ti fangui- perius meminit , & Plinius leg. 7. ca.
ne circum , pit. 2. bis verbis . In Aphrica eſe fa .
Fronſque obſcena fitu , birtique in milias quafdam effaſcinantium , ifo
vertice cani . gonus . Nymphodorus tradunt , qua
Ille truci ( ſcelus ) obtutu genus om rum laudatione intereant probata , ares
ne necabat ſcant arbores , emoriantur infantes . Ef
Reptantum , tenues animas , parvajo qe ejuſdem generis in Triballis 11
que volantes : lyriis adjicit Itogonus , qui viſu quo
Quin etiam li quando hortos ingreſo que effaſcinent interimantque quos diu
ſus, ubi annus iius intuentur , iratis précipue oculis .
Exuit expleto turpem novus orbe le. Quod eorum malum facilius fentirent pu
nectam , beres . Confirmat Gellius in Noct.
Floribus og paſim per agros inca . Attic. eodem referendus , ut & Beat.
nuit arbor , Ilidorus junior in Originibus .
Ille hortis ftragem dedit, arboribuſq; Fieri autem hæc pacti cum dæmo
ruinam : nibus initi vi , fatis oftendit , quod fa- 28
Spemque anni agricolé meſti flevere fcinatorum hujuſmodi notas effe vo
caducam . lunt , li in oculis ambobus ; vel eo
Nam quocumque aciem horribilem rum altero , binæ fint pupillæ , aut
incendiſet , ibi omnes in altero effigies equi aut canis :
Cernere erat ſubito afflatos langue- quæ nihil dubito effe ftigmata , qui
ſcere flores . bus mancipium Satanas fuum infi
Quis enim credat uno humore na- gnivit . Noftris enim temporibusde .
turaliter tam diverfæ fpeciei res folo prehenſæ , quibus in oculis erat no
afflatu interemptas ? Sed immifcebat ta catellini vel buffonii pedis : &
27 Davus ille cuncta interturbans . Talis quod de gemina pupilla dicit , ita ca
etiam fuit Telchinum fascinatio , à pio , ut videri geminam credamus , non
quibus invidi & faſcinatores vulgò eſſe.
Telchines, diéti B. Gregorio Nazian Objiciunt ab Ariftotele , Plinio &
zeno & Syneſio , Gregorio verd Pala. aliis rutam , gagaten , hyenä pel
Tabes Telchinodica idem quod lem & alia remedia naturalia præ
tabes vultu faſcinante & inſidiose blan- ſcribi : morbum igitur eſſe natura
do illata . ferunt ( fabulæ ) Telchinas lem . Reſpondeo hoc argumento pro
fratres novem ex A &tzonis canibus bari duntaxat , impropriam illam fa
in homines verſos in Rhodo inſula , ſcinationem phyficam : deinde etiam
Rheæ comites , & in varias fpecies hæc valere contra diſpoſitiones cor
ſe convertere folitos : nunc hominum poris quibus dæmon abutitur : &
pedibus manibuſque truncorum , nunc lic indirectè refragari ipſi dæmonis a
piſcium , nunc anguium , nunc dæ- ctioni .
monum , infignes planè veneficos &
Vulgò receptum ut magicæ præſti- 29
præftigiatores crediderim , & invidos giæ omnes per metaphoram faſcinatio.
( ut ait Heſych. ) faſcinatores : vel nes vocentur : quo ſenſu Jaquerius li
potius veros cacodæmones admo- brum edidit , quem vocat flagellum
dum maleficos, oux ' ini xar @ Segovtoes faſcinariorum : & eodem ſenſu dicun .
peſſimo fine homines quos perditos tur Judices à Itrigibus faſcinari. qua
vellent demulcentes , ut ſcribit Eufta- de re fic ſcribunt" inquiſitores Ger
thius in XIII. Iliad . invidos da- mani . Sunt au tales malefice , que
mones fuiſſe indicat : D. Naziao. & judices folo aſpectu oculorum intui.
poft illum Tzetza , atque ideò etiam tu maleficare fciunt , quòd eis nullam
dicti marquvācon quaſi manuum ope- - moleftiam inferre queant. Mallei fol. 340.
Vv 2 item
Vide Adag . Tiazives .

DISQ
348
1
item ; Experientia nos docente novimus ,
quod judex aut alii aſeſores , ita alie
nati in carum cordibus fuerint , quod o
monem , fi quam habuerunt indignatio
nem amiſerunt : nec ipfasmolefiare quo
quomodo praſumebant , fed liberè abiro
permiſerunt : Qui ſoit ego videt exper.
tus eft , verum dat teftimonium , og
utinam talia procurare non poffent . Sic
üli fol. 559. Arbitror Deum non per
mittere in judices fideles , & rite ae
juftè procedeotes ; ſed duntaxat judices
iniquos , aut modicæ fidei , aut curio
fos , & c.
30 Reſtat videre unde vulgaris illa fa
fcini nata Gt opinio , de oculo viſione ,
vel ore . laudando faſcinante . Placet
Francil . Valeſii conjectura. fortaſhs in , 6 De aliis in ſuperiori Germania , item
dè , quod pueri , qui folico cratiores ,
nitidiores , pulckriorefque funt, à fæ
minis viriſque occurrencibus folens at
tentius afpici , laudari , palpari, motis
tari , in ulnas & palmas accipi . Verif
fimum verò eft di&tum illud Hippocra
tis , babitum qui ad ſummum bonitatis
attigit , effe periculofum : illud Corne
lii Celfi: Qui nitidiores folico ſunt, ſu
Specta ſua bona habere debent . Cum
ergd infantuli , ob naturalis habitus
ob naturalis habitus 50 De venefico Italo Pariftiis agens
tenericudinem , cùm viſi ſunt oprime
valere , fæpdiex inopinato in magnum Nt De
aliquod vitæ diſcrimen incidunt ; vul
gus non intelligit caufam tam repenijo
næ mutationis ;,& , quia hanc non in-
telligit , fufpiciolum in malum , cul
pam in adſpicientium atque laudan .
fium oculos & verba conjicit : quoscum
quotidie pueruli pulchelli , & obefuli
plurimos habeant ; facilè anus aliqua
rugola. & deformis in hoc numero re
peritur : quod genus cum fit tetrum ,
morofum , & odiofum , ci potius adfcri
bitur noxa , quam cæteris. Hanc vulgi
opinionem paulatim ( quæ mortalium
curioſa levitas eſt etiamdoctiores non-
nulli fuperftitiali , vel ingenii quidvis
defendendo oftentapdi avidi , funt fe
curi , tandem ab infantulis ad agnos
itum , in quibus caufa non admodum dif
Gmilis . denique proferpens. per auda
' ciam ignorantia , ad cquos ,regeres,
& alia fabulam produxit .
MAGI
1
SECTIO II.
De maleficiis venenariis .
SUM M AR IU M.
i Quæ fit poteftas Diaboli in malos
Lutheri error ' .
2 Locus 2. Cor . 4. v . 4 .
3 Lamb. Daneus notatus .
4 Sage poffunt occidere , morbos in
ferre .
s Elzan magus plurimos occidit : Sa
ga Helvetia quam multos . Propnos
liberos vor avere . Maleficium per
acupuncturam .
in Salafis , item apud Geneven
fes.
7 Modi duo per introſumptionem , ego
ejus exempla . Strigatio puerorum .
8 Tertius per inhalationem . Exem .
plum Agyrie Itali , aliud Alfa
tium , aliud Nigra fotve . Clo
mentis VII. mors .
9. Quæ cauſa hujus veneficii inhalato
rii . Bodini error .
venenis , que intrinſecus nye
De venenis
extrinfesus adhibentur , varii mo.
di .
12 Loca de bac re Horatii deo Lucani ..
13 Locus Apuleii , Thelephron a la
miis in Specje muftea nalo trun
catus .
14. Locus Quinétiliani . Gnofticorum .
immanes cibi . Hinc caufa calum
niarum in Chriftianos . De infann
ricidiis .
a Venena quadam mire effcaritatis.
De ſygis aqua . Juberti fenteniia
notata .
16 Scopelifmus quid ? E. cum quadam ,
o I. facculariorum D. de extra
ord. crimin . Loc . Job s. v . 23. Sac
cularii qui ? Hilp. quid cargarel
dado ? Loca Virgilii , w Plauti ..
Ecundo
Ser ena ia fe
mea,loco nobis
propri offert
e dic tum .,Vivene
en
neficium propriè v Vie
sus nullum agnoſcit hujufizodi , quia
putat
1

LIBRI HI, P. I. QUÆS. IV . SECT . II. 349

palat niG vero ac naturali veneno fa . de quo in Evangelio dixit : Mundus
gas nocere non poffe : nec ab eo lon. eum non cognovit. ) tract. in Pfalm .
gè abit Lerchemerus Lutheranus. Sed 14. Scho B. Joanni dici mundi princi
huic magiftrum ejus , Lutherum ; illi , pem , Joan. 12. v. 13. 14. v. 30. &
Venerandum ( ut folet vocare ) præ- à Paulo principem do rectorem mundi .
ceptorem fuum Agrippam perfidos per- Ephef. 6. v. 12. & ab eodem 2. Co
fidis poffem objicere, fi qua tenebrio- rinth. 4. v . 4. Deum fæculi hujus : fed
num iftorum auctoritas foret . Sanè Lu- imperitè Lutherus mundum o fæculum
cherus nimis magnificat hacin re dæ accepit de rebus, quæ in mundo exi
monis poteftatem , dicit eum in toto Itunt omnibus , quod de folis malis ho
mundo regnare ,
b , & mox regnum minibus per metonymiam dictum , qui
iftud quale ſit , explicat his verbis ; cum mundo ſerviant & fæculo , mun
Sumus autem nos omnes corporibus en di & fæculi nomine nominantur : &
rebus fubje ti Diabolo , hofpites ſu- quia fervos ſe mancipia diabolo dedi.
mus in mundo cujus ipfe Princeps e cant , ipſe princeps eorum & rector :
Deus eft . Ideo panis quem edimus , po- & quia cum colunt, ſiç Deus eorum
Ius quem bibimus , veftes quibus utinour , dicitur Gicuti & lurconum Deus eft
imò aer , & totum que vivimus in car . venter Philip. 3. v . 19. hanc lectionem
ne , fub ipſius imperio eft . ) Hæcille blaf. & interpretationem amplectuntur Cy
phemus . Ergd jam Princeps & Deus rillus & Ambroſius in D. Pauli epift.
dæmon illi , qui certè mundi pars fuit ? & D. Auguſt. 1. 22. cont. Fauftum c.
nos Deurn unum cognoſcimus dæmo 2. 9. & eam non improbant alii
num judicem Principemque mundi ut quidam Patres : communior tamen ea
conditorem ac rectorem lic Dominum difpun &tio eft , ut dicatur . In quibus
Deumque . Ergò corpus & res omnes Deus bujus feculi excæcavit mentes: &
Lutheri Diabolo ſubjectæ ? nos didici- fic Diabolus non vocatur Deus , ſed
mus, nec in res Jobi , nec in corpus qui eft vnus & verus . Deus . Sic ma
quicquam juris dæmonem habuille , Lunt Irenæus lib . 3. cont. her. cap.7 . de
nifi diſertis à Deo , pro illa vice , ver- lib. 4. cap. 48. Tertullian. lib . 5. cont .
his conceſſum . Ergd Lutheranis aer Marcionem D. Chryſ: Theophyl. Oecu
& omnia quibus vivunt lub Diaboli meno Primaſ. In d. cap. 4 . Nullus
imperio funt ? nos fatemur Dominief- verd Patrum lic Diabolum rerum cæ
fe oves & boves , volatilia cæli , ſyl- terarum corporearum vel Principem
varum feras , & cete , & pifces , & vel Deun vocavit , ſicut dixit Luthe 3
quicquid creavit ; nec horum quicquam rus : qui fatis aperte in Marcionis &
ad dæmonem pertinere . Mea ſunt o- Manichæi errorem deflexit . Nec et
mnia , dixit Dominus : excipit Luthe- jam Lambertus Danæus Calvinianus i
sus , quæ in mundo funt omnia , & ea facis conſideranter locutus : cùm dixit
adjudicat Diabolo . Credidit Sarana diabolum quicquid in his terris natu
Omotrapezæ ſuo dicendi Luc. 4. verf. ra elt corruptibile , corrumpere poſle ,
6. Quia mibi tadita funt : cui vo- nifi à Deo conſervetur , dicere debuit ,
to do illa . Sed mentiebat ur : non ple- fi Deus illi permittat . Nam fi Deus
no jure illi tradita quæ tradita ; quæ conſervationem fubtrahat , ipſum illud
accepit , precario , & definita potelta- per ſe corrumpetur , non per dæmo.
2. te accepit . B. Paulus vocal rectores nem . Sed his omiſſis ,
mundi, fed explicat D. Auguſtin . No Sic Concl. permittente Deo , male- 4
forte , cùm dixiſſet mundi, intelligeres ficiis ſuis ſage complures mortales mor
demonesefle rectores.cæliOʻierra , mun- bis graviſſimis , vel morte afficiunt.
di dixit tenebrarum harum , mandi Probatur hæc fententia primum au
dixit amatorum nundi , mundi dixit , ctoritate D. Augu . l. 10. de civ . Dei ,
impiorum iniquorum , mundi dixit , quod habes c. nec mirum S. magi 26

h Commen. in epift. ad Galat. 6. 3 . i 6.3. de Cortina

ja Germanico ut citat. Gedelmannus .
 350 DISQUISITIONUM
9: 5. do ferm . 207. de temp. lib . de
divinar. dem. 6. 6. O Concil. Conſtan.
tinopol. in Trullo c . 61. O Tertulliani
in apologetica , o libr. de carnis refur.
re &t. ubi ait , calicem non dico venena .
rium in quem mors aliqua ručarat, ſed
fi&tricis ( hoc eſt , ſagæ devoventis )
'vel archigalli, vel gladiatoris , aut car
nificis Spiritu infeftum , & Arnobiilib.
1. contra gent .
2. Probatur jure Pontificio d . C.
nec mirum , o conft. Inno. VIII. Alex .
VI. Hadr. VI. Leo X. de malef. in-
cant. in 7. decretal.
3. Ex jure civili. I , multi C. de ma-
lef. & Marb. l. corum C. co. t. S. item
lex Cornelia Inſt. de publ . jud , Leonis
Imp. Nov. 65. Carolina conftitutione
denique legese praxis Italia , Hiſpa-
nia , o German, hoc confirmant .
4. Hiſtoriis omnium gentium ; pau-
cas tangam . Notum illud Romani Ar-
gyropoli Imp. ex Zonarato to. 3. Nar.
rat Villamontius ſcelerum omnium ſce-
leftiffimum quiddam : Venetiis male-
ficum fuiffe , qui damnatorum in tri.
remibus animas emebat , promittens
liberationem à tetra illa fervitute poe-
næ & numerans decem aureos pro il
lorum anima , quam chirographo pro-
prio fanguine notato vendebant , ad .
dicebantque dæmoni & malefico ; mox
ne retractare poſſent certo contactos ve .
neno ſubito necabat . Addir fe inter-
fuiſſe fupplicio , quod de iſto fumeba-
rur . ( l . 1. c. Itinerarii c. 33 : ) quis
unquam talia vel fando audivit Nar.
s rat præterea Andr. Thevetus k , in
Africæ oppido Guzola Elzanam quen-
dam fpacio duorum annorum malis ar-
tibus pluſquam odtingentos homines
interfeciffe: Narrat Spreng . In Mall.
p . 2. duas in Epifcopatibus Bafileenli &
Argentinenſi, concrematas obſtetrices ,
quia una earum quadraginta , altera
innumerabiles pueros recens in lucem
editos , necaviífent , inditis clam in
eorum capita grandibus aciculis . Do.
mitiani tempore fuiſſe nonnullos , qui
acubus oblitis veneno , quos collibitum
eflet pungebant , & læforum multi ſic
kl. 7. Coſmog. c. 13,
1 Godelen . 1. de Lamiis ca. 7,
MAGICARUM
ne doloris fenfu moriebantur . quod
& Commodo Imp. fa &titatum , narrat
ex Dione Xiphilin, in Domitiano com
in Commodo . Scribit Joan. Nider. For
micarii l. 5. in territorio Berncnſi quof
dam maleficos utriuſque ſexus ſuos pro
prios infantes occiſos devoraſſe : idem
que factum ab aliis in ditione Laura
niend . Et J.C. quidam Francofurten
fis 1. Preterito anno ( inquit ) Comes
quidam ſuperioris Germania oéto vene.
ficas, qua CXL.interfecerant infantes ,
Vulcano tradidit . Anno LIII, capte
ſunt Berlina dua fæminæ venefice ,
quæ glaciem ad perdendas fruges perfi
cere conatæ ſunt. Eæque mulieres rapue
runt furto alterius vicins mulieris ina
fantulum , ipfum difcetum coxe.
runt . Factum eft divinitus , ut mater
quærens infantem , interveniret , ibique
ollam d impofita amiſli infantismem
bra videret i Captis itaque mulieribus
also in tortura examinatis , dixerunt : ſ
procelifet co&tio , tunc futura fuiffet in
gens glacies , ita ut omnes frugós per
derentur . ) Scribit Cardanus in circa
annum Domini 1536. Salaſiæ circiter
quadraginta viros ac feminas conjuraf
fe , inter quos carnifex erat , ut cum pe
ftis antea faviſſet , tunc verò jam mite
fceret , unguentum conficerent , quo tan .
gentes portarum coronidas , inficerentur :
pulverem quoque confeciſe , quem ſu
per veſte clam ſpargerent . Latuit ali
quandiu hæc res , ſublatique multi . Sed
cum cujuſdam , nomine Neri , fratrem
atque unicum filium fuftuliffent : vix
que alii quam domini domuum , aut fi
li perirent : fimulque animadvertiſ
Jeni androgynam fe in domos infinuan
sem , atque eos maxime perire , quorum
domus ingrederetur : deprehensà conju .
ratione omnes exquifitiflimis tormentis ne
cati funt : fali eriam decredile in pom
pa celebri Divi cujuſdam , fubfelliis
perunétis univerſos cives occidere , para
iaſque ad hunc ufum fupra vigiti ollas.
Tentarunt o idem alii Geneve poſt ,
dederuntque pænas. )
Grillandus n docet hæc contingere
vel introfumptione , vel applicatione
exte
ml. 15. de varietai, rer. 1.89 .
g. 3 , s.
 LIBRI III. P. I. QUÆ S. IV . SECT. II. 351
exteriore per contactum . Eorum quæ momento hominem confecit . Scilicet
per intus fumptionem fiunt agnoſcit hic Chriſtiano populo dignus eſt ludus ,
duos modos , nempe unum per cibum & benè inftitutæ reſpub. quæ certa
aut potum , quando venena ( ut plu- mina hujufmodi permittunt . Ipſi et
rimum ) in pulverem trita iis immi- iam malefici interdum affiando vel in
ſcent : alterum agnoſcit , qui fit perficiuot , vel necant . Narrant quidam
inun & tionem quando maleficiandum dubiæ fidei fcriptores apud peifidum
( inquit o ) live maſculus fit , five fæ- Balæum toxicati funalis fumo Cle
mina , dormientem , fuis liquoribus , a mentem VII. de medio fublatum ,
quis , oleis , aut pinguedine, five aliis Narrat Sprengerus p , mulierem quan
fimilibus unctionibus plura diverſa dam inter Breiſacum & Friburgum
venena continentibus inungunt , quan- cum vicina litigaſſe , mox cum noctu
doque femora , quandoque autem ven ante oltium domus aliquid ageret ,
trem aut caput , guttur , pectus, coſtas , ventum quendam calidumi è domo foe
ſeu aliam partem corporis perſone ma. minæ alterius ex oppoſito habitantis ,
leficiandæ : fic dormiens nibil ſentit in faciem ei inſufflatle , undè & ſubi.
& eft tanta vis & potenzia illius un- td lepram contraxerit . In diceceli ea
&tionis , quod paulatim, durante calore dem & territorio Nigræ Silvæ , ma
plius dormientis, ingreditur intus car- leficam , dum à lictore Itrui lignorum
nes : vadit ad penetralia cordis vi præparatæ imponeretur , ei dixitte , En
fcerum maleficiatis unde paulò poft cau- tibi à me mercedem , ſimul in vultum
1 "Jantur ingenses dolores in corpore ejus, ejus inſuffitafle: & ecce , miſer operi
cum primum ſcilicet maleficium vel fá tur totus horrenda lepra, quæ pauco
Etura ( ui dicunt ) targit inteſtina ma rụm dierum ſpacio eum pluribus ad
leficiati, illinc fuccedunt maximi ulu- junxit .
latus , ou lamentationes tam crebre . ) Hæc yeneficia inhalatoria , non fa- 9
huc referenda ſtrigatio , quando pue-
pue tis à nonnullis intellecta video : Bodi
rulorum exſugunt ſanguinem , venisvenis nus vim refere ad ipſius anhelitus vi
ungue aut acu , aut aliter ope dæmo- rulentiam . Sed nulla tanta poteft ef
nis apertis , quod conſtare ſcribit Spi- ſe hominis cum homine antipathia
8 næus , quaſi. 8. de frig. ex parvis ci- ut docui Sect. præcedente nifi fortè
catricibus reli & tis , & interdum , poft ex alimento , ut de puella Ariſtotelis 3
cattorum apparentium fugam , gurtis Napelo nutrita legimus ; ſed tunc non
ſanguineis prope pucros ejulantes re- cui vellet maledica dumtaxat noceret ,
manentibus. Addi debet tertius modus verùm cunctis mortalibus noxius an
per inhalationem , omnium enim pel- helitus ejus foret. Danæus tribuit ve
ſimum eſt veneficium iftud ; nec enim neno in ore geftato , hoc Bodinus im
humoris & craffioris materice vehicu- pugnat argumento , cui dicit reſpon
lo indiget , quibus faciliùs occurritur : deri non poſſe , nempe quia venenuni
fed ipfum tenuitate fua , ore attractum hoc prius noceret ipli malefico , quam
citò ad cor ſe penetrat. Hæc cauſa cur alteri. Nodum vides ( Lector ) info.
Agyrta ille inĝgois veneficus , in qua- lubilem . Sed ride , quod vides . quid
dam Italiæ civitate , cum alio fuo An- li dicat Danæus . ,‫ ܕ‬maleficum prius ſe
tagoniſta , de theriacæ contendens ef- antidotis contrariis præmuniſfe "? con
ficacia , vicerit , alter venenum illi li- cidat nimirum ( tramineus ille ventoli
quidum , quod putarat efficaciſſimum , hominis Achilles . ſic ille ipſe , Bodi 10
infuderat; cui lumptione antidoti mox no non ignotus , faciebat Italus Pari.
obviat . Ipſe contra alterius hiare juf- fiis, tam carus Catharina Mediceæ
& pixidulam ori appoſuit, in quabuf- qui chirothecis , globulis , vel pulveri
fo inerat vivus : tum ſemiclaufa & bus , alios folo necabat odore , illatus
fæpicalè femiaperta velociter pixidula , ipſe', & hoc pacto à ſe interfectam Na.
ingelfit halitum virulentum & brevi varræ reginam Albretham , veneni vi
per
09. q . 3. 1. 29. p Mallei. p. 2. q. 1. 6. 11.

352 DISQUISITIONUM
per nares in cerebrum penetrante , glo
riabatur : fi quidquam de Calviniſmi
fulcro credendum Calvinianis hiſtoricis
Francie Memoriis Gallicè confcriptis
tom. 3. O Richardo Dinothio lib. s.
belli Francici . Vera cauſa eft , hæc ex
pacto fieri per dæmonem ut plurimum ,
afflante incaſſum Mago , & putante
hæc halitu fieri fuo . Eft quidem vene
norum quorundam mira efficacia , quæ
poffint fubitam lepram inducere , vel
lethum : & poffet dæmon quæ 'novit
antidota , fuis præfcribere , & illi in
noxii pofſent in alios peſtem transfun
dere , fed id rarò contingere putan
dum .
Hæc interius ſumpta , Grillandus
9 ſcribit fieri per compofitiones & mix
u turas multiformium venenorum , quæ
dam ex herbarum folíis , feftucis , aut
radicibus , animalibus, piſcibus , aut
reptilibus venenofis , lapidibus & me
tallis , mixtura , quàm utilius igno-
rari , & interdum in pulveres , inter.
dum in liquida , addo & ini ungui-
na , reduci .
Alia dicit Grilland, efle extrinſeca
ſunt in primis quæ ſolis verbis fiunt
r in quibus jam docui ex picto , ad
Signum conftitutum , omnia fieri à dæ-
mone. ut funt etiam , quando latenter
( ut idem ait s ) fortilegia ſub certa
quapiam forma compoſita , clamydi af-
ſuunt , vel in le & to abſcondunt ipfius ma
leficiandi, feu in aliquo loco ſubterra.
meo fovea fa &ta , ant ſub limine oftii
fuper quo deftruendus fit tranfiturus . )
Quosdam autem addit capere reſidua
corum quos volunt inficere : alios
exhumare mortuos , & uti eorum vel
veſtitu vel carnibus vel pinguedi.
ne , vel oflibus : alios à fufpendioſis
mutuari nonnulla . Quod nec veteri . Colligit in cineres , dolentes membra
bus ignotum fuiffe reperio . Sic enim
12 de Canidia Horatius : canit ab ea in . ( hæc è rogis mos rapere , addit mox
foſſum & terra obrutum , poft multas
lancinationes , infignibus raptis , in. Af ubi ſervantur faxis, quibus intimus
genuum puerum , ut poflet
Longo diebis, terve mutata dapis
In cmori ſpectaculo ,
q d . 9. 3. n. 26 .
r Grill. q . 3. n. 27 .
I a. s. n. 7
4
MAGICARUM
Cum promineret ore , quantum exſtant
aque
Sufpenfa mento corpora , en infantici
dium )
Exerta uti medulla , aridum je
sur
Amoris effet poculum , ( en maleficium
philtricum )
Interminato cam femel fixe cibo
Intabuiſſent pupula
En alibi de eadem , * quod ad ma
leficium hoftile ſpectat , dicit , amaro
utens ſarcaſmo:
O nec paternis obſoleta fordibus ,
Nec in fepulcbris pauperum prudens
anus
Novem diales difipare pulveres.
Hunc ergo diem ex tribus ternariis
obfervabant : ut & illi qui terna tri
bus coloribus diſtincta licia . Sed a.
pertiffimè quod dixit Lucanus adftruit
u : imprimis enim illam in nudis bu.
ftis habitantem depingit , & habitan
tem tumulos expullis umbris. ; cum
addit , primum de nece hominum
deinde & de inſtrumentis magicis
quæ dixi :
Viventes animas , o adhuc fua meme
bra regentes
Infodit buſto : fatis debentibus annos
Mors invita ſubit : peryerja funera
pompa
Rettulit' d tumulis : fugere cadavera
lethum ,
Fumantes juvenum cineres ardentiaque
ofta
E mediis rapie illa rogis , ipfamque
parentes
Quam tenuere facem , nigroque volan .
tia fumo
Feralis fragmenta tori , veſteſque fluen
favillas
quæ de fepulchris ſumat )
humor
Ducitur , tracta durefcunt tabe me
dulla
Corpo
tod. 17.
u lib . 6. pharfall
 LIBRI II . P. I. QUÆS
S.. IV . SECT. II.
Corpora : tunc omnes avidè defavit in
artus ,
Immergitque manus oculis , gaudeique
gelaios
Effodiſe orbes , ego ficcæ pallida rodit
Excrementa manus : laqueum , nodol
que recentes ( lic corrigo ) .
Ore ſuo rupit , pendentia corpora care
plit ,
Abrafitque cruces , percufaque viſcera
nimbis
Vulfit , ego inco &tas , admiffo fole , -me
dullas :
Infertum manibus chalybem , nigram
que per artus
Stillantis rabis ſaniem , viruſque coa
Etum
Suftulit, dy nervo morfus retinente pe
pendit .
( hæc de ſuſpendiofis , fequitur de
humatis )
Et quodcumque jacet , nulla tellure ca
daver ,
Ante feras volucreſque ſedet , nec car
pere membra
Vult ferro manibuſque ſuis , morfuſque
luporum
Expectat , ficcis rapura.d faucibusartus .
( Efficaciora enim putabant , quz
fic feris erepta , quam quæ ipfamet
maleficæ deſecuiſſent , ſed pergit dein-
de , quo pacto & vivos jugularit , &
eorum abuſa ſanguine , & extis.
Nec cefant à cæde manus , fi fanguie
ne vivo
Ef opus , erumpat jugulo qui primus
aperto :
Nec refugit cædes , vivum ſiſacra .cruo
rem
Extaque funerea poſcunt trepidantia
menje ;
( Addit etiam de prole exfecta feu
353
Ipfa facit Manes . hominum mors oma
nis in uſu eft .
Illa gene florem primavo corpore vul
fit
Illa comam lava morienta abfcidit e
phebo
( Nec parricidii expertem putes ' ,
non magis quam noftras (triges : vo
lupras præcipua illi , fævire in proxi
mos. )
Sæpè etiam caris, cognato in funere ,
dira
Theſalis incubuit membris : atque oſcu .
la figens ,
Truncavitque caput , comprenſaque den
tibus ora
Laxavit , ficcoque hærentem gutture lix
guan
Pramordens , gelidis infudit murmura
labris
Arcanumque nefas Ştygias mandavit ad
umbras .
Vides diligentiffimum poetam , ni
hil conatum prætermittere , qui mos
illi . L. Apuleius , Mileſ, tibro fecun
do . in eandem mentem : Nam nec 13
mortuorum quidem Sepulchra tata di
cuntur ( à Lamiis ) fed obuftis ago
rogis reliquiæ quædam , ego cadaverum
preſegmina , ad exitiabiles viventium
fortunas petuntur : Que cantatrices ania
cule , in ipfo momento choragii fune
ſepul
furam antevertunt . His meis addit e
lius , imò vero iftic , nec viventibus ul
lis parcitur, i neſcio quis,fimile paſſus ,
ore undique omnifariam deformato , trun
catus eft . ) En de maleficio hoftili 3
quod de iisdem Theſſalis Lucanus di
xerat . Narrat deinde , quæ vera fuif
ſe videtur adnodum probabile . Mox
igitur ita ſcribit . Infit Telephron :

Vulnere in ventris a'non quà natura vo- banculum Slympicum , tum hoc etiam
cabat
loca provincia famigerabilis adire cum
Extrahitur partus calidus ponendus in perem , peragrata rota Theſalia , fu
aris .
ſcis avibus Larylam accefi , ac dum
Subdit , fi opus habeat adoleſcentis , fingula pererrans , tenuato admodum
vel viri violenter necati anima , quam viatico , paupertatimce fomenta conqui
evocet , ipfam indiſcriminatim , quos ro : conſpicor medio foro procerum quen .
velit necare : ) dam fenem . infiftebat lapidem , clara .
Et quoties ſavis opus eff ac fortibus um gue voce predicabat. Si quis mortuum
bris ,
ſervare vellet , de precio liceretur . Et
Tomo II. Xx ad
 354 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ad quempiam prætereuntium : Quid hoc , je &tis aurium vulnera relavit , ' nafi ven
inquam , comperio , hiccine mortui fo- rò dedecus linteolo prefim agglutinato
lent aufugere ?" Tace ,refpondit ille , nam decenter obtexit . ) Huc faciunt illa Fa- 14
oppido puer , Jatis peregrinus es, me bii declamat. 14. Facinus , quod dici
ritoque ignoras , Theſſalia te confiftere tur inquietare ſuperos , fidera diris agi
ubi Jaga mulieres ora mortuorum palim tare carminibus > tumulos , buſtaque
demorſicart, eaque funt illis artis ma- ſcrutari, amputariscadaveribus ipſas
gick ſupplementa . Contra ego , que in fcelera armare manus cadaverum ( ex
tu , inquam , dic fodes , cuſtodela ifta - plicui , cùm de maleficio ſomnifero dilo
feralis ? Jam primum , refpondit ille , quirerem ) cave pro , ipfas reponas ,
perpetem noctem eximie vigilandum eft, impias , corrumpes , non caſtigabis
exertis , e inconverfis oculis ſemper in Gnoſtici hæretici, Zoroaftris magi di
cadaver intentis , nec acies uſquam de- ſciplina imbuti, cujus & libros quof
vertenda, immo nec obliquanda quidem . dam in lucem ediderunt xi hunianas
Quippe cum deterrima verfipelles , in amabant viſcerationes , ut vocat Juſti
quodvis animal ore conuerfo , latenter nus ſeu canas Thyeſiæas, ut vocant At
obrepant , ut ipfos etiam oculis folis yo henagoras & Theophilus , feu Sacra
juftitia facile fruftrentur . Nam aves , mentum infanticidii o inde pabulum ,
o rurſum canes o mutes , imd vero ut ait Tertullianus : infantem enim
ctiam mufcas induunt . ( En primum farre conte & um certatim confodiebant,
maleficium , fi &ta Metamorphoſ. & lic ſanguinem lambebant , & membra fin .
clancularius ingreſſus ) Tunc diris can . gulis diſpertiebantur, ut narrane Mi
taminibus fonno cuftodés obruunt, ( en ſe- nucius , Epiphanius , & Euſebius >
cundum de maleficio ſomnifico , quod in quam calumniam Gentiles in Chri
hunc locum reſervaram ) nec quiſquam ftianos omnes mendaciſſimè devolve
definire poteft, quantas latebras nequilli- bant y .
me mulieres , pro libidine fua commini In applicatis tantum extrinſecus
ſcuntur . Siqui ( cuſtodum ) non integrum venenis , frequentiſſime dæmon ip
corpus mane reftituerit : quidquid inde fe damnum infert , & verius vide
decerptum diminutumque fuerit , id omne tur contingere in veneno , quo ( ut
de-facie fua defe&tum ſarcire campellie refert Jubertus Medicus Aquitanus ) is
tur . ). Interponit poſtea narrationem li Itapes inungatur", equitem ipſum
prolixiflimam , & abs re noftra, qua- neceſte perire : Nog credo id natu
re totam prætermitto . finis rei fuit , rali vi veneni contingere , quia non
ifte Telephron , mille denariis condu- credo veneni ullius activitatem effe
Atas , fubit cuſtodelam dum vigilat ; tantam , ut per tot involucra fe dif
en muſelam parvulam in eum fixo in- fundat. Nifi , quæ de Stygis aqua tra .
tendentem , fugat illam , fed fomno con- duntur credibilia , omne illam metal
ſopitur. interea fagæ profe& is ejusna- lum penetrare , & fola contineri aſini
ribus , ac auribus vicariam in eo lao na ungula .
niepam exercent , & ceram in modum Equidem aures mihi putarem aſi
profectarum ei partium applicant exa- ninas enatas , fi crederem . Grillan
muſlim . Quo ille poftridie per cadaver dus refert nonnulla ? , faventia Ju
loquax audito tentare aggreſſus ,inje- berti di&to , fed & in illis concurſum
& a manu nafum prehendie ou manum diaboli ex pacto non vim veneni
nafus fequitur : aures pertractar, ambe recognoſco . Inter hæc extrinfeca , ſunt
deruunt , fic , pro mille nummulis , de- ollarum defoſfiones profundæ ſub li.
bilisatus in patriam redire non fufti- mine , quarum certe naturalis vis non
nuis , fed capillis hincinde laterum dea atringit effectum . Aliammaleficii ho
filis
- Porphyr in vit. Plotini. Cell. Tertullia. Apol. cap . 7. Minu
y, vide Juftin. Apol. ad Anton, Pium cium in Ottavio. Epip. harefi. 26. Ex
Ashenagoram in Apol. Theophilum . l . feb. l. s. bift. Eccl. c. 1 .
3. ad Autolys. Orig. l. 6. 7. Col. z d, 9. 3. n . 30 .
 LIBRI III. P. I. QUÆS.
Itilis ſpeciem per arma malo imbuta
carmine ) reperio apud Mejerum his
verbis : Primum omnium Aurelianum
conatum fuiffe omnem Regiam ftirpem
per ſcelus extinguere , atque per artes
diabolicas de maleficia ad regni folium
grafari. Tradidiffe Ducem gladium pu- ,
gronem & annulum ſuum cuidam Mo-
nacho Apoftatæ & fociis ejus , ut ea
dicarentur diabolicis præftigiis , incar .
tarenturque ad maleficia per illa per-
ficienda , Monachum illum in turre
Mongeja , juxta Ligniacum , fuper
Aumen Matronam , per artes ſuas cvo-
calle duos ad ſe cacodemones , quibus
gladium annuluna ego pugionem , ut iba
iis operarentur tradidit . Ea inſtrumen-
ta à cacodanonibus initiata incanta
taque o reddita Monacho , atque per
eum Aurelianenſi. Per ca inſtrumenta
incantafle ac dementale germanum fua
#m Carolum Regem , adeo ſubtiliter
*t vix quiſquam poflet percipere , Prie
mam srcaniacionem factana apud Belo
loacum , quæ adeò crat virulenta , ut
Regi ungües atque capilli deciderent .
Alterum maleficium in Canomanis , in
quo tanta erai vis , ut nemo mortalium
judicare poffet , an viveret Rex , nes
* e . Jacebat enim abſque ullo fenfu
Ore Spiritu vitali quantum cerni pof-
cosa
Jet . Al poftquam ad fe redire
pit , obfecro ( inquit ) auferte hunc
gladium , qui mihi corpus transfodit,
idque mihi facit germanus meus Aua
relianus .
Sufpicor duo quædam ad hoc male-
ficium referenda ', quæ olim in civili
jurę obfervavi : fed fufpicor , & de
16 priore vehementius : nempe de pecu .
liari Arabum fcelere , quod Scopeliſ.
mum vocabant . Nam Ara bes malef-
ciis deditos hodie ſcimus, & olim fuit
fe docet Seneca , cùm Medæam ex A-
rabia. petentem venena introducit. Et
ingens ille terror qui cxoTÉM04 , ( la
pidibus ) pofitis agrorum Dominis et
iam validis & parentibus incutieba
tur , vix aliunde nafci potuit . Qua-.
re fufpicor cauſam , cur rx7&XIG ELV
( lapides ponere ) deprehenli , aut con
vidi , mortis fupplicio adficerentur
fuiffe ; non quod ſacrilegii quidquam
IV . SECT. II. 355
in hoc criminefuerit ( quod tamen Jac.
Menochio viſum in opere de arbitrariis
Judic. ) Sed quod maleficii crimen ſub
fuerit : alioquin folæ mortis minæ tam
acriter punitæ non fuiſſent , quantum .
vis frequenti crimine & armata manu
periculum Domini avertiſfent . conG
derent hoc juris ftudiofi cùm legent I.
cum quædam de D. extraordin. crimin .
cujus hæc funt verba . In Provincia
Arabia popinioneer crimen appellant
cujus rei admiffum tale eft ; plerique
inimicorum folent predium inimici on
tai u id eft lapides ponere , indicio fu
furos , fi quis cum agrum coluiſſet ma
lo letho periturum effe inſidiis eorum qui
ſcopulos pofuiffent , que res tantum ti
morem habet , ut nemo ad eum agram
accedere audeat , crudelitatem timens co
rum qui fcopelifmum fecerunt . hans
rem exſequi Jolent Preſides graviter wf
que ad poenam capitis , quia ipfa
res mortem comminatur. Sic Ulpia
nus . Pineda nofter copioſo in Jobum
commentar, de hoc . crimine interpre
tatur illud , Sed cum lapidibus regionum
pactum tuum . cap. s . v. 23. Eum lege .
mihi nondum liquet ap dc hoc crimi.
ne capiendum .
Suſpicio mihi præterea eſt de male- 17
ficio in crimine facculariorum , de
quo Juris confultus ait , hoc nomine
dictos , qui vetitas artes exercentes in
facculos , partem ſubducunt , partem
fubtrahunt. l. ſaccularii. D. de extra
ordinar. crimin. Nam arbitror non ,
quoſvis facculi feu crumenæ excifores
vel fubductores , Banartiabus ſed eos
qui veritarum ( hoc eſt magicarum )
artium ad id ſubſidio utuntur , ira
nuncupari : quales illi funt , qui in
lufu ab Hiſpanis dicuntur , cagar
el dado . Nam cæteri crumenilegi
fimpliciter furibus funt annumeran
di : ficut & ille de quo Virgilius ,
Et fuccus pecori au lac ſubducitur
agnis .
Et ille Plautinus , qui ait ,
Propino magnum poculum : ille
bibit ,
Caput ponit , condormiſcit . ego ci fubo
duco annulum .
Nec enim aſſentior Petro Gregorio
Xx 2 hæc
 356 DISQUISITIONUM MAGICARUM
hæc duo ad ſacculariam referenti , li. multis necaſe . Simile fecit in eadem
37. Syntagmatis juris cap . 14. num . 7. domo omnibus pecoribus fætofis , quorum
Licet etiam huc referre maleficium ve- nullum viuum partum edidit in eifdem
ius Circi anrigariorum , de quo D. annis . ) Poltea ex ejusdem confeſſione
Hier. in vita Hilarionis , Auriga Ga- inſtrumentum maleficii , quod fuerit
zenfis in curru percuſſus à dæmone oftendit his verbis , ſubter limen oftii
tojus obriguit , ita ut nec ma domus je lacertam pofuiſſe dixit , do fi
num agitare nec cervicem poſſet re- 'amoveretur , fæcunditatem inhabitanti
flectere . Delatus ergo in le & to cam fe- bus reftituendam prædixit ; cùm autem
lam linguana moverei ad preces , audit : ſerpens ille quæreretur ſub limine , nec
non prius poffe fan ari , quàm crede- inveniretur, quia in pulverem fortaſſis
res in Jefum , do fe / ponderet arti pri- redactus erat , pulverem ſeu terram de
llinærenunciaturum : credidit, Spoſpon ſubeer pofitam aſportabant, o in com
dit , fanatus eft. Arnobius etiam lib . dem anno uxori o omnibus jumentis
1. inter cæteros magiæ effectus nume domus fæcunditas reftiruta eft , ) So
rat , in curriculis equos debilitare , inci- lo interdum a fflatu abortum adferre
tare , tardare . oftendit Nicol. Remigius libr. 2. cam
pro. 7 .
De pariendi difficultate & quidem
SECTIO III.
perpetua lic Apulejus , lib. 1. de Alin .
Eadem amatoris fui uxorem , quod in eam
De abortu , difficil i partu ; lattis dicacu lè probrum dixerat , jam in farcia
exficcatione . nam pregnationis obſepro utero , Orepu
gnatofetu , perpetua pregnationc damna
SUMMARIU M. wit . Ut cunéti numerant, octo annorum
mifella illa onere , velutelephantum pa
ritura , diſtenditur . ) Latino Græcus
į Sradelein , Lacerta ſub oſtio pofita , accedit fcriptor Pauſanias , cujus in
infantes in utero materno nccabat . Beoticis ifta habentur , Pharmacie
Abortus flatu procuratus .
das Thebani & Junone mifsas ajunt
2 Perpetua pregnatio cujufdam apud at parturienti Alcmene impedimento
Apuleium . Dificilis partus Alc- eflent , fed eas , dum Alcmene par
men& ..
cum inhiberent , à Firefiæ filia Hiſtor
3 Excmplum lactis furari , ayo ritus. ride tali commento delujas . Exeo
accidit Treviris . Ueres Litela- namque loco
ten . loco , unde illa facilè audi
re poſsent , clamavit peperifre jam Alc
4 De la &te exſiccato etiam in mulie- menam : illas ea voce derepias fta .
re per folas minas . tim abiſse : Alcmenam ilic & puerum eni
s De frumenii furto per malefic tam . )
cium . De terrio præter Grilland. legi
poteft illo vetuſtior Spreng. Quædam
E triplici hoc maleficio præter ( ait ) nocturnis temporibus facra .
D Grilland . q. 6. alii quoque funt cioribus utique ex induétione diabo: 3
teſtes . Sic enim ſcribit Joan. Nider. li , ob offenſam Divine Majeſtatis majo.
lib . ult. Formicarii , In oppido Boltin- rem , in quocumque angulo domus fuis
s gen , Laufanenfis Diecefis quidam di- fe collocant , urceum inter crura haben
čtus Siadelein grandis maleficus , ca ies , O * dum cultrum vel aliquod in
pius per prefarum Petrum Judicem lo- ſtrumentum in parieteno bel columnam
si , fatebatur ſe in certa dono ubi vir infigunt , manus ad mulgendum
uxor fimul manebant per lua ma. adponunt', tunc fuum diabolum , qui
leficia fucceflive in atero uxoris præfa. ſemper eis ad omnia cooperatur invocant
14 ſeptem circiter infantes, ita ut ſem . quod de rali vacca , ex tali domo
per aborium faceret , in femina annis que fanior , o que magis lacte abandas
mull
 LIBRI III. P. I. QUÆS. IV . SECT. IV .
mulgere affectat , proponit ; tunc fubitò
diabolus ex mammallis illius vaccæ lacº
recipit ege ad locum ubi malefica reſi-
det , ou quafi de illo inſtrumento fruat,
reponit ) Superioribus annis Treviren-
fi'in civitate combuſta fuit malefica ,
quæ confitebatur , ſe ſolitam ex pa.
riete per epiſtomium lac , quod diven
debat plurimis , mulgere. Baldui, Ronf
feus Medice venationis epiſt. 5o. docet
folitos à maleficis utres conſui ad ana
tis fimilitudinem ex corio , quos vul-
gð appellant Litelaten , & eis uti ad
emulgendum lac è vaccis alienis , &
hos utres ſpontè ſua ire vacuos vel
ab iis in pratis collocari , & mox ple,
nos ad domum maleficæ redire : quod
comprobat rei geltæ vera narratione,
quam habes lector libr. 6. cap. 2. fe &t.
i. quælt. 3 : à me verbis ejus relatam .
Ali herbis , verbis , vel ſolo attactu ,
lacte privant armenta , pecoraque quæ
4 lubet . Biebrapa Laodunenfis ſaga folis
minis übera vicinæ mulieris fic exfic-
cavit , ut ad obitum ufque ſagæ , quam-
vis multos pepererit , lacte ſemper ca
tuerit , claudam hanc ſectionem ver-
bis Grillandi : Quedam venefica fiunt
ad deficcandum totum lac unius gre-
gis , vel fecundi armenii vaccarum ,
adeo quod nihil caſei penitus reddant,
quamvis antea in maxima abundantia
reddidiffent : de fimiliter abortiones to
tius gregis , vel armenti inducere pol-
funt : prout alias vidi habui in fa
Eto Roma , quod due maleficæ mulie
res , cum iftis maleficiis perire fecerant
abortando multos pecadum fetus ,
matres deficcaterant penitus ) De hoc
avertendi lactis maleficio , ejuſque re
medio , lepida narratio quædam ex .
ftat in Joan. Beetzii Carmelitæ Prs.
teptorio ad 1. præcept. Expoſit. ult . c.7.
his verbis : Quedan vetula dierum
malorum plena , volens ex invidia im
pedire lac vácc& vicini fui , accepit culo
tellum pergens ad oftium domus in qua
fait vacca , doo, ponens ſe contra Splen-.
dorem Lung , dixit:
Hier ſnydick en ſpaen in molle
kens ghevvaen ,
Ende een ander daer toe , fo neem
( ickhet melck van defer koe .
357
( quæ latine verbacim ſic ſonant : Hiç
ſeco una vice in Spuma lactis o iterum
'altera : fic diripio lac vacca . )
Hec vert z audiens Dominus vacce ,
arripuit fuſtom , currens poſt cam ,
atque percutiens abjebat .
Hier ftaenick eenen stack , ende ec .
nen anderen als ick mack ,
Ende den derden daer toe , ſo be
heoud ick d' melck metter koe .
nempe : Hic cedo ictum unum ,
alterum , fi lubet , quin tertium , co
ſervo lac vaccæ .
Hoc erat primum remedium . ) hæc
Beetzius vir eruditus , qui ante annos
ferme centum triginta vixit inter Car
melitani Ordinis viros illuſtriores . Huic
maleficio fimile reperi apud eundem
eodem loco de frumenti averfione nar
ratum his verbis : Quædam mulier cir- 3
cuivit Bonarium cum frumento dicen
do , illum verfum : fuper alpidem , & c .
post veniens ad domum ſuam , habuit
fiſtulam in folario quam manu accie
piens og predi ta verba dicens , cecidic
totum frumentum illius Bonarii coram
fe per fiftulam in Solario , o ita fue
rabatur frumentum de agro : que tan
dem per quendam Epifcopum depre
henfa de combufta eft . ) Hæc ille licet
barbare , bona tamen fide . Quis pon
agnofcit frumenti hujus vectorem dze
monem ? quid ergò rident illud Poe
tæ ?
Atque Saras alid vidi traducere mef
ſes .
Vel XII. tab. prohibitionem : NEVE
ALIENAM SEGETEM PELLEXE
RIS .
SECTIO IV .
De ſagittariis , Aſaſivis , de imagi
num fabricatoribu's maleficis.
SUMMARIU M.'
I C. uni, de Sagittariis explicatum .
2 Quod genus hominum fint ifti? Rie
tus horum , de exempla nonnulla ,
ut Punckleri ', do aliorum .
3 De Finnis Lapponibus ſagitta- -
riis .
4 C.
 358 DISQUISITIONUM MAGICARUM
4 C. unia de homicid .in.6. Qui pro- colliment , vel ( quod Petr. Biasfeldius
prie affallini? teſtatur , fclopo poſt tergum ejaculato
Ś De iconoppis maleficis. Notati Caro' glandes plumbeas emittant . Nec con
. danus VVierus . Itat , an aliqua tunc verba ad hanc
6 Altbce Pipes fatalis Meleagro . operis apoſtaſiam adjiciant . Poltea ,
Loca Ovidij Horatii ... certo telorum numero in crucifixi ina
7.Hift. Duffi Regis Scotia . De En . ginem emillo , credunt ſe totidem uno
guerrani uxore . die , quoſcunque deligent , necare pofa
8 De aliis in Francia recentioribus , fe , quocunque illi loco fuerint , etiam
Caroli IX . Bo Pontificis cujuf. remoto & conclufo . Dæmon enim
dam . fpondet , le cale ed perlaturum , &
9 De Aarua Tricipiti . De alia fi hoſtili in corpore defixurum . Ea ta
moni Bulgaro exitiofa . men hæc lege : G hominem necandum
10 De aliis , qua in Circo Byzantino maleficus aliquando viderit , & tunc
magice fuere . iterum de novo actuali ( ut vocant )
conſenſu eum occidi voluerit . Ultima
Unt vel præcipui hujus claffis ma- pollicetur tantam illis fe , balifta bom
di ,
1 Baliftarios. ; quorum Innocentius ter. ut denariuin capiti impofitum , abſque
tius Papa , vocat artem mortiferam & capitis læfione valeant dejicere . Sub
adibilem , & fub poena Anathematis jicit duo exempla hujuſmodi facino
contra Catholicos & Chriſtianos exer- roſorum . Unum Puncleri cujuſdam
ceri vetat a . Cujus Pontificiæ fanctio . quem tandem ruſtici foſforiis inftru
nis vereor , ut fatis probam nobis in- mentis pertinacem occiderunt : ſecun
terpretationem gregarii juris Interpre dum , alterius , qui , ed quod miracun
tes. cuderint , qui accipiunt de bello lose pedem de loco ubi crucifixum
injufto Chriſtianos laceffentibus cum trajecerat , d . quo recens ſcaturiebac
arcubus & fagittis . Quælo quid pecu- fanguis , movere nequibat , in fcelere
liare , in urentibus arcu & fagittis ? deprehenfus , pænas publice ſupplicio
an quod emious , & quafi ex inſidiis ? perſolvit . De hoc ego genere lubens
quali verò id in holte diſtinguendum , prædictum Canonem capio . Nec ob
dolo an virtute ? quafi minus peccet , itat qood malefici magi aliis quoque
qui fica cominus latro , quàm qui fclo Canonibus lintexcommunicati c. Cảm 3
po de longinquo interficiat eminus enim maximè execrabile facrilegium
quid ergo ? jam olim mihi vifum , ca- horum maleficio accedat , fitque no
none ilto percelli Gngulare quoddam cedrius reliquis omnibus , meritd di
2 genus maleficorum , qui Sagittarii feu gnum viſum , fpecialem illis pænam
Baliſarii vocati : quos accurate Spren- irrogare , qui hanc infidelibus contra
gerus defcribit b. Hi foederantur da- fideles operam navarent . Olaus Ma
moni, nam ex paéto ipfi addicunt ani- gous d . meminit alterius generis fa
mæ & corporis dominium , ille vicif- gittariorum nempe Lappones & Fin
fim pollicetur fe adfuturum , ut quem nos de plumbo conficere jacula magi
longillimè diffitum volent , infallibili ca digiti longitudine , & ea per quase
ictu trajiciant . Solemnia feu ritualia vis dillita loca mittere in eos , de qui
funt ifta : præftant dæmoni homagium , bus vindi&tam expetunt , & hos obor
mox fexta feria proxima Hebdomade to carcinomate in crure vel brachio ,
majoris infra tempus miffæ facram intra triduum vehementia doloris emori .
crucifixi imaginem aliquam fibi deli Ut ego nunc de ſagittariis , fic ( ojo
gunt , in quam , ut in ſcopum , telafi fallor optimè Covarruvias e coor

a t. s. Decretal. tit. de ſagite . mis to . self.9. in Conc. Later.

b .p. 2. Mallei q . I. cap. 16. d lib. 3. 6. 17 .
dc.ad abolendam, c . excommunican. e lib. i. var. refol.cap. 20 .
de ber . O in Bulla Joan .22. No alia Eco
 LIBRI III. P. I. QUÆS. IV. SECT. I. 359
tra vulgi ſententiam explicuit alium nicum & VViericum , hoc eſt , teme 6
4 Canonem Innocentii IV . tit .de bomi- rarium , & impudentiæ plenum fit
cid in 6. quem Theologi & Canoni- Ex hoc ortam illam narationem de
{ tæ , propter hiſtoriarum inſcientiam , Melcagri nece , & fatali ftipite Al
ad omnes homicidas extendebant , qui theæ non diffiteor. Sed fine fabula cla
conductis hominibus aliquem occidi rè , & velo levato canit 1. Ovidius
curarant , com revera , ut ille ex Von de Medæa ſaga :
laterrano , & P. Æmilio docuit de Devovet abſentes , fimulacraque ce
certo tantum genere hominum men rea fingical
tio fiat 3 & Gente , cui Apalinorumo Et miferum tenues in jecur urges
aomen fuit : de quibus oculaci teſtes , acus :
optimè fcripſerunt, Tyri ( in qua di Peritè hoc , & omnino ex arte : ſed
tione illi degebant ) Epiſcopus Guil . Horatius m . impericè , quod , quæ hu .
helmus.f, & Cardinalis atque Epiſco- jus eraat maleficii , illa tranftulit ad
pus Acconenfis Jacobus de Vitriaco g. animarum evocationem : defcribens e
quem Scriptorem à blactis ereptum , anim apparatum Saganæ & Canidiæ
Moſchus , Paftor Armencarienlis , vir Lamiarum , dicit duas ab illis ftatuas
doctus & probus, publico bono , typis fabricatas : ceream , referentem nempe
evulgari curavit . maleficio imbuendum : Lancam quæ
Haud multum à ſagittariis diſcrepat maleficæ vicaria erat in affigenda al
genus maleficorum , qui quaſdam fa- tera .
s bricantur imagines , quas vel acubus Lanea y effigies crat , altera cerca .
pungunt , vel igne liquant , vel con major
fringunt , & fic eertum iis , quos ta. Lanea , que pænis compefceret inferio
1 les imagines deſignant , interitum rå rem .
be , vel alio mortis genere adferunt Cerca fuppliciter ftabat , feruilibus ,
Negat hoc - totum Hieron. Cardanus utqac
b . VVieri Dux , cæci cæcus : impu. Jam peritura , modis .
gnat , non rationibus , ſed puris in Cornel. Tacitus ( non jam Poetam
Heet. Boethum , Franciſc . Picum In- dabo , ſed ex principibus Hiſtoriæ ) de
quiſitores Germaniæ , & ipſum D. Aug. fcelere Piſonis & morce Germanici ſcrie
ut erat homo parùm pius , conviciis. bens Ano . 2. reperiebantur folo ay pa
Sed canem contempas latrantem , quam rietibus crut& humanorum corporum re
compeſcas facilius . Agnovere hajuf- liquie , carmina a devotiones , o no
modi imagines & Juriſconſult. i. & men Germanici plumbeistabulis infcul
Theolog . k. & confirmant Poetæ ve- ptum , femiufti cineres de tabe oblici ,
feres , quorum fabulæ , femper ex ve. aliaque maleficia queis creditur animas
ro aliquo trahebant originem , quare Numinibus infernis ſacrari . ) vides
Buccananus fallitur , qui leg. 6. Hift. quam antiqua impietate, Apulejus lib.3
Scot, pegat hoc genus apud vetuftio- de alino , vocat laminas ignorabiliter
res inveniri . Confirmat 9 non unus liberatas. ubi fortè legendum inorabi
Hiſtoricus Scotorum , Hector Boetus : liter, ficut Parcas dicimus inexorabi
queni ut fingularem adducunt; teſtem les . Inde fagæ di&tæ fimulatrices , ( ut
mira de Rege Duffo narrantem : fed cerea Statio ) & fiátrices Tertulliano
alii complures , quorum exemplis Sco- & vulticole Salisberienli , & ipfæ ima.
rica illa narratio confirmatur , & om- gines , ipſiplices Fefto , & Subfiles ut
nes hos ut mendaces rejicere , Carda- antca docui . Nicetas lib. 4. Hiftor. par
rat
. f Belli ſacril. 20. 6. 31. k Inquiſitores Germania in Mall.
8. Orient. hift. 6. 14. p. l quæft. 1. tom . 12. Alf. Caftr.leg .
h lib.is. de varier. rer. c. 8. i. de iuft. her. 'pun, c. 15. Binsfel, ok
i

i Gril.quæft. 5. Accur. Salyc. Alg. in. confeſ. Sagar.alii .

mult. C. de malef. Dambou . in praxi crie epi.Hiplypeles .
min . Cali .
 360 DISQUISITIONUM MAGICARUM
rat in Aaronis inventam imaginem rat quidam magus , eò quod fic pun .
viri compedibus vincti , & cor clavo gendo ceream 'imaginem , Pontificem
transfixi . Maximum de medio fuftulerat . Ifta
Duffi Hiſtoriam pete ex ipfo Boe- Creſpet. libro de odio Satanæ difc. 10 .
tho , & lib. 11. rer. Scoticarum , & Car- Illud etiamobſervo jam diu ante fabrica
dano & aliis . Francia annales m. re- tis ftatuis aliquando abuti magos , nem
ferunt , fimilia his tentata ab Enguer. pé dæmone illas pro maleficii figno
rani Marignani uxore , in Franciæ acceptante , tale- puto illud , quod Jo :
Regem , & deprehenfam dediſſe poe- Curopalates narrat hiſtoria ſue fol.24.
nas , cur non & hoc Cardanus & Venetæ edition. quendam Joannem Mo
V Vierus refutarunt s an quod uno fa- rochazarium , Theophili Imper. Præ
Aum loco , nequit tum alibi fieris deceptorem , cùm hæreticus & magus ef
alia cerea imagine , de qua Sprenge- fet, ad Patriarchatum Conſtantinopo
rus , agetur fectione fequente . De iiſ- lit. evectum . ; hunc cùm natio perfida
dem fic Mejerus libr. 16. Anno 1462. & dura ( Bulgarorum ) in Romani Impe- 9
narrat çapros Brulella " tres viros ex rii fines excurfionem feciſſet , tribus freta
familia Comitis Stampani , cum quo- Ducibus, conſilium hujuſmodi dediffe.fie
dam myropola , qui quandam faſcina- si deberemaileos tres æreos ingentes , &
stonem paralle dicebantur, per tres pie viris manu promptis tradi ; cùm his
riles ac totidem muliebres imagines ju- fe acceſſurum noctu ad ſtatuam quan
niori Principi Carolo infafcinando . dam tricipitem , quæ in euripo Hip
Cuffoditifuere longo tempore apud Quer- pici olim jam ftabat. fecit , acceſſit
cetum Haynoniæ , ac pariter cum illis juſſit validé finguli fingula capira per
Carolus Noyerius ex fuga retra &tus , cuterent , ut in terram quaſi una pla
qui o ipfe è familia erat Stampenfi. ga decuterentur . Ipſe -laica veſte in
Conjurationem´myropola detexit : ) Sed dutus , ne deprehenderetur , magica
cur tot imagines uni occidendo , nem- quædam verba ſubmurmurat , & vim
pè tres viriles ? ut quod per unam ftatuæ omnem adimit : ex treſviris
non fuccederet , per aliam perficere- illis duo fortiſſimis ictibus duo ftatuæ
retur ? fæmineas arbitror fuiſſe furia- capita dejecerunt ',. tertius remiffiore
rum Ultricum , à quibus viriles Ca. manu tantum inclinavie , nec totum
rolum repræſentantes malè mul&taren avullic caput reliquum . Suntque fimi
tur , ut ex Horatii illis jam citatis lem evenium Duces illi experti. ſecu .
verbis colligitur . Vel fortè unica ima- ta namque in eorum exercitu vehe
go fuit , & numerum fama adauxit . hementi ſeditione , & hinc orta pu
Sanè de Paivoti agens maleficio Ga- gna inteſtina, duo Duces cecidere , ter
guinus libr.7 . imaginum plurium me- tius ampla , non tamen lethali plaga
minit , at Æmilius , & alii unicam lauciatus , cùm exercitus reliquiis do
fuiſſe memorant . Recentius accipite . mum fe recepit . Non erat hæc ima
8 Anno 1574. Luteriæ Pariſiorum de- go ( ut ſultis Græculis plerifque vi
collatus quidam nobilis fuit , penes lum ) Bulgaris hifce fatalis , ſed ma
quem reperta imago cerea , variis cha- gus ea ufus , ut figno & condicto , &
ra& teribus infignita: cor & caput ima. pro imagine malefica. Scribunt Zona
gini confixa erant . Ibidem duo alii ras & Glycas n . Simeonem Bulgaro
capti tum fuere , quorum unus Caro- rum Ducem Crobatis bellum intulif
lo IX . Regi , alter Henrico Duci Gui- fe , moleſtum id erat Romano Laca
fio hoc ipſo maleficio defixionis ce peno. ſed accelfit ad eum Joannes qui
reæ mortem machinabatur : narrat dam aſtrologus ; & nunciavit ut ali.
Creſpecus, & addit vidiſſe , cum Ave- quem mitteret , qui caput ftatuæ fu •
nioni effet , cultrum parieti infixum , pra Xerolophum locatæ amputaret ,
quo de ſententia Judicis excoriatus fue- eam ftatuam Simeoni fatalem eſſe. mi

1 m Paul. Æmyl. 1. 3. eo melius Ga n Zonar. tom. 3. Glycas p. 4. Annal.

guinus 1.7.
 LIBRI III . P. I. QUÆ S. IV .
fit ille , truncatur ftatua , notatur ho-
ra , nec diu port compertum eadem il-
la Simeonem in Bulgaria ex ſtomachi
dolore interiiffe . Quod apud Curopa-
latem , idem legi apud Cedreoum . Ne
minem tam obelæ naris puto , qui non
flatim percipiat , has duas ftatuas ma- '
gico murmure in cerearum illarum
imaginum de novo fabricatarum hic
locum ſuccefliffe , & devotam à Jan-
ne & Joanne ( niſi utrobique idem ,
quod ſuſpicor ) vitam quatuor horum
Ducum in ftatuatum capitibus. fi potue.
re id in ftatuis , jam olim fabricatis ,
cùm nec ulla de Surgeone , nec de Duo
cibus illis Barbaris toret cogitatio , cur
non poterunt in noviter effieta cerea
imagine , & effi &ta nomine lædendi ?
cur fi abſcillo , vel effracto capite ,
non liquato toto corpore ? li id in
Græcia contigit & Francia , cur non
potuit in Scotia , & Germania ¿ Por
rò ex illis Cedreni , Zonaræ & Gly
cæ locis fatis apparet , multas in Cir.
co Byzaceno ftatuas fuille magici ar
tificii , quæ Conſtantinop . Imperii e-
venta prædicere putabantur , certis lite
teris feu characteribus notatas , quos
fratres Eudociæ Auguſtæ cùm legiſſent ,
multa mala Byzantio imminere præ-
dixerunt . Narratur Hiſtoria paucis no
ta ab Himerio Chartulario , cujus
apud Suidam mentio , pofteritati ve
ro commendavit ex m . ſcr. Codice ,
Jul. Cæſ. Bul eng. libr. de Cir co Ro- 7
man. cap. 6. inde petant , qui volent . & Stiradii dementiam adferunt . Exem
Benè de fæculo hoc & feqq. vir di
figens & multæ lectionis merebitur
ſi Iſmenium , Himerium , Greg.Mona
ch . & alios , qui nondum editi ,pari feduli
tate largiatur publico bono.qua D.Chryſ.
Orationem ες τοιπποδρόμιον , ( in Cur fum
equeſtrem ) dedit . Aliud exemplum nunc
adjicio ex Zacharia Vicecomite po- I.
complementi exorciſticæ , doctrina s.
his verbis relatum : Romæ accidit
ut quidam fullo maleficiatus veniret
ad me ad petendum adxilium , cujus
domum ego una cum ejus familiaribus
ingreßus cum ſubvertiſſem , inveni in
quodam tincture vafe fece pleno ; figu-
iam ceream clavo -ferreo à eapire uf-
que ad anum transfixam , bracbia ,
Tom. II.
SECT. V.
361
crura ac totum denique corp « s clavis
refertum : qui clavi ipſum maleficia
cum in cunétis partibus affligebant
eo modo , quo in figura cerea colloca .
li erant . ) Lædunt igitur ifta fecun
dum maléfici intentionem , a &tione il
la externa , ex pacto cum dæmone
inito manifeſtatam . Solemne denique
hodie fagis noftris, effigies has bapri
zare in nomine Beel.zebub , & no
men occidendi illis indere .
SECTIO V.
De morbis variis à demone
illatis .
SU M MARIU M.
1 Damones varios immittunt morbos ,
Notantur Pomponatias,et Lemnius.
2 Locus D. Matth . 17. v. 14. De Lu
naticis Epilepticis . Firmici lo
cus . Thallus fic affe &tus per Apu
lejām .
3 Aliud ex malleo exemplum . Locus
D.Luc.8. v. 27. Q 13.0.11 . Reg.
16. v. 14. 15. 23. Demonum no
mina ab effects in S.S.
4 Cur magna in his auctoritas Sprer
gerii Niderii .
5 Exe mpl a ab iis allata varia .
6 Exemplum admirabile ex Cornelio
Gemma .
De Angela de Fulgino ·
plum ex Matthiolo .
9 Morbi Gentilium a demonibus , ut
Cererictorum , Panicorum , o Fa .
naticorum .
10 Quo pacto dæmon morbos inferat .
Catochiter .
N tefte Hippocrates ( nam Caſal
pinus aliud tribuit, ei ) morbos ullos
per dæmones mortalibus inferri polle ,
quos fecuti Pomponatius & Levinus
Lemnius . Non , quod dæmones id vel
le , non credant , quos malos eſſe non
negarunt : non quod dæmonum vim
minorem cenſeant , quam hominum
aut animalium ( hoc foret abſur
Y y .. dil .
 362 DISQUISITIONUM MAGICARUM

diſfimum ) fed quia morbi omnes na- laborabat , coignaro ſic abufus Madau
turalibus ex caulis naſci queunt . Ve- renfis , ut à dæmonereſponſum acci
suni minus recta hæc ratiocinatio elt , peret. hanc ille accuſationem fic tra
poffunt morbi ex naturalibus caufis oris eat , ut videatur faceri, certè non di
ri : nequeunt ergo dæmones morbo- luit . Si recentiores audiamus , Spren- 3
rum irrogatores ſeu immillores_eſſe . gerus prodidit quandam maleficam
Sanè Codionchus, Cæſalpinus , Ferne- epilepticum morbum certis inflixiſſe ,
lius , Valeſius & alii optimi medici per ova cum mortuorum corporibus
libr. ſuperiore citati, Arnolius libr. 1. lubrumulata , præcipue ex earum ſecta
contra Genres , Tertul, in Apologeti . inhumatis , & cerris cum ceremoniis
Divus Hieron. in 4. c. Matıb. D. Chry- exhumatis , & in potu vel cibo præ
foſt.bom . 54. in cap. 17. Matth .D. Th.1 , bitis . Apud D. Lucam u . unum dia
P.9.115. 4. 5. & alii Theologi contra bolus vexavit Maniaca illa affectione,
ſentiunt. Juriſtæ quoque , ex quibus a- quam lycanthropiam medici nominant
gnoſcit Burchard. lib. 19. Decret. c. de cujus præcipuum indicium eft , quod
re magica , & optimè hoc probant Per. domi nequeant contineri, & in defer
Leloy . lib. 1. de ſpectr . c. ult. & Gril. ta loca fe proripiant , circaque fepul.
lan. ſæpè citatus o , mihi nunc fulfi. chra oberrent : Aliam adflixit convul.
ciunt S. S. firmiora teſtimonia , quam fione fpinæ dorſi x . quo loco dæmon il
qui non admittunt , habendi pro Eth- le vocatur tyłuma aobero'las ſpiritus in
nicis & Atheis . Jobum Diabolus p firmitatis , ad quod ( ut ſubditur ) eam
percuſſit ulcere peſſimo à planta pedis vinxerat Satanas öv idinary , nam dæ
uſque ad verticem capitis ; ſed & alios mones in S. S. nomen habeut ab effe
eadem morbos dæmoni , ut efficienti etu : ut Spiritus avaritiæ , qui impellit
caufa , adfcribit . In illa upum diabo- in avaritiani , fornicationis , qui fua
lus aurium & linguæ uſu privavit , & for turpitudinis . Saulem etiam dæmon
ſimul epilepricum reddidit , quem D. per atram bilem divexabat , apertè hoc
2 Mat. lunaticum vocat q , pon quod dæ- illi facra Hiſtoria tribuit , Exagitabas
moniacus non effet, fed quod & à dæ- cum Spiritus, nequam , qui pulſante Da
mone obfideretur , & fimul plenilunii vid citharam recedebat y. Hodie id uti
temporibus , per dæmonem comitiali nam non doceret experientia quotidia
morbo graviffimè affligeretur: eo quod na ! Multa fuppetunt exempla , utar
nunc cerebrum humorib, plenum aptius duntaxat recentibus : quæ in judicio
erat exagitari. Solent quidem alii eſſe comperta Abi Sprengerus prodidit , cu
lunatici,non obfelli à dæmone, & hoc fea- jus & Niderii exemplis , libenter utor : 4
fu de lunaticis locutus Julius Firmicust, quia ( quicquid hæretici dicant ) docti
Sed poftri Evangeliliæ agebant de eo , Theologi fuere , & in his de quibus
qui ſimul energumenus . Epilepticorum agimus , rebus exercitatiffimi, & quæ
quoque diſpoſitione gaudent dæmones , cunque tradidere , his fimilia noſtra
& ideò non raro ſe illis infinuant :& videt ætas , & recentiores ea confir
per illos , quo tempore corruebant mant omnia ; deinde vixere fermé an
9
ſoliti reſponſa dare : Apuleius , ma- tè annos ceptum , quo tempore non
1 gous magus S , traditur accuſatus, quod dum hærefis Lutheri nata , ut cauſa
fervum fuum Thallum , remotis arbi- nulla fuerit , multa , quæ huic contra
tris ſecreto loco , arula & lucerna & ria, confingendi : denique videmus tum
paucis conſciis , carmine incantatum , Germaniam dæmonum manifefta & cre
corruere fecerit , deinde nefcium fui bra infeſtatione pleniffimam fuiſſe , ut
excitaverit . Servus hic morbo caduco intelligamus eos cum Luthero, & Zyvin .
glio
0 9.6. uſq.ad 13. Apoft
p Job. 2. .t p. 2. Mallei. 9.1.6 ..12. in fin .,
9 Mar. 9. v.17 . Luc.9 . v . 39. Mats. u Luc. 8. v . 27
17. v. 14. * Luc. 13. v. 11 .
i lib . 1. Matbes. y 1. Reg. 16. v . 14. 15. Od 23.
 1
LIBRI III. P. I. QUÆ S. IV , SECT. V. 363
slio hoſpitium paraſſe , eorumque qua- lium ftabuli eramus : Ecce , inquit ad
1 quofdam metatores præceffiffe , ut & me , pecia panni albi fuper oftium fta
nunc Antichriſtum præveniunt , ejuf- buli, Arego . Video , tunc ille quantum
que ſunt veri anteambulones , Calvi- potes remove , quia fortè melius habe
niani , Anabaptiſtæque . Sed pergamus , bis . Tunc ego , quantum potui , uno
igoſce lector parentheli non longæ ; ne- brachio me ad oftium tenente , cum al
queo , prx amoris vehementia me tero peciam apprehendi . Aperias , inquit
moriam perditorum fratrum fic depo- Dominus , a conſidera diligenter ibi
nere , ut non fubinde & in animum repofita . Tunc ubi peciam ſolvi, plu
s & in calamum incurrant . Sprengerusra ibi incluſa repperi , præcipue autem
narrat z fequentia , Honeſta quadam grana quædam alba , ad modum quo
perfona , uniex familiaribus Archi- puftule " inerant corpori meo , femina
ducis matrimonio copulata , in prafen- quoque legumina , quorum fimilia
tia notarii & c. fecundùm formam ju- nec edere poteram aut intueri , cumora
ris , depoſuit . Cum tempore virginita- fibus ferpentum aliorum animalium
tis ſud , cuidam ex civibus famulare- intuita jum . E: fic ftupefacta dum in-,
tur , accidit , ut uxor illius gravi dolo- quirerem d domino , quidnam agendum
te capitis langueret : pro cujus curatio- foret, ut in ignem cuncta projicerem in
1 no , cum quædam mulier accelliler , djunxit. Projeci : ecce ſubito non poſt
ſuis carminibus eget certa praxi miti hore Spacium , aut quartale , led in
gare dolorem haberet , Ego inquit , ejus momento , ut res illa in ignem fuerant,
practicam diligenter obſervabam-, per- projecte , omnem fanitatem priſlinam
( pexique quod contra naturam aque recuperavi. )
fuſa in ſcutellam quandam , ipſa aqua Idens ſubdit . Mulier quedam mari.
in ollam aliam afcendiffet , cum aliis taia de honeſta accedit , og juxta ju
ceremoniis que recitare opis non eft , ris formam ut supra depoſuit. Retro
conſideran que quod ex illis dolor ca domum ( inquit ) habeo viridarium , eft
pitis in domina non mitigaretur , ali. illi contiguus hortus vicinæ mea
qualiter indignata , hæc verba ad male- Unde, cum quadam die tranſicum fieri
ficam protuli : vos non facitis , nifi fuo ex horto vicina ad viridariam meum
perftitiofa , go hoc proprer commodum non abſque damno perſpexiſſem , ftans
veftrum . Tunc malefica farim fubjunc in oftio viridarii , age apud me ipſam
xii, An fom fuperftitiofa vel non , ter . conquerendo , y querulando
sia die tu fenties '; quod rei probavit tranfitu , quam de damno : vicina ſu
1 eventus . Nam tertia die mane , me pervenit , dan S.Ipectam haberem in .
ſedente , fufum apprehendente , ian. quifivit . At ego terrica , propter ma
sus dolor ſubito corpus meum invaſie lam ejus famam , nhil aliud , niſi hec
primo in interioribus, ut non efet pars verba , proculi , Grefus in graminibus
corporis, in qua non punctiones horribi. damna demonſtrant . Tunc illa indi.
les ſentiremos ſecundo non aliter mihi gnata quia ad ejus forte beneplacitum ,
videbatur , niſi quod continuè igniti me litigiofis verbis cum ea implicare
carbones capiti meo fuperfunderentur: nolebam , abſceſſit cum murmure , og
tertio in cute corporis , à vertice uſque verba , quæ protulit , licet andirem , in
ad plantas pedis non fuißer Spacium telligere non porui . Poft paucos verò
acus ubi non fuiſſet puftula ſanie reo dies ingensinfirmitas mihi incidit , cum
plera , doloribus ventris , que acutiſimis torſio
Sicque in his doloribus ejulando , eu nibus à latere ſiniſtro verſus dextrum ,
tantummodo mortem optanda uſque ad ng vice verſa quafi duo gladii eflent
diem quartum reftiti . Tandem maritus pectori in fixi, á fic die noctuque cla
domina meæ , ut ftabulum quoddam in moribus vicinos omnes alios inquietavi,
trarem injunxit . At ego paulatim in de confluentibus hinc inde pro confola
redendo , no precedente , dum ante o tione , accidit , ut lutifigulus præfatam
Y y 2 via
z p . 1. nallei q. 1. c . 12.
 364 DISQUISITIONUM
vicinam dogo maleficam adulterino fla-
greio habens in amaliam , fimili modo
viſirationis gratia accedens , do infor.
murati mea compatiens poft verba con-
folatoria abſceſlic . Sequenti tamen die
feftine redist , og inter alia confolato-
ria ſubjunxit : Experimentum capiam
an er maleficio vobis hæc infirmitas con .
tigerit , quod fi fic repertum fuerit , ſao '
nitatem vobis recuperabo . Accepto er
go plumbo liquefacto , me in lecto
recumbente , plumtum in ſcutellam a
qua plenam ſuper corpus meum appo-
diando infundit , , ubi quadam ima.
go , o figure diverſarum rerum ex plumt
bo congelatoapparuiffent , ecce , inquit ,
ex maleficio vobis hæc contigii infirmi-
tas , ego ſuper limen oftii domus una pars
maleficii continetur ; accedamus ergo e
illis amoris melius ſentietis. ficque ma
ritus meus cum eo pariser ad tollendum
maleficium accedunt , lutifigulus li
men elevans marito injunxit , ut ma
num in foveam , qua apparuerat , mirtc-
ret , ea quæcunque inveniret extraheret ,
quod & fecit . Nam primò imaginem
quandam ceream in longitudine unius
palme , undique perforatam , habentem
duas 'acus ex adverfo per latera ad mo.
dum quo ipſa pun &tiones à finiftro late .
re uſque ad dextrum è converfo per .
fenferat, extraxit : demum pecias par
miculoruin diverſas , o plurima , tam
grana , quam ſemina da ola , conti-
nentes . Sicque illis in ignem conje&tis
ego convalui , fed non ex 1010. nam li
cet torturæ , dow punctiones celallent ,
apperiruſque comedendi rediiſec ex in.
regro , iamen priſtine ſanitati uſque in
prefens minimè 'Sum reftitura . 'Unde
hoc , quærebam , quod priftina fanitasnon
redibat ? Refpondit , Jante alia inſtru-
menta alibi abſcondita , quæ invenire non
valeo . Et qualiter prima inſtrumenta re .
pofira agnoviſſet , dum inquirerem , re
Spondit , ex amore , quo amicus amicore.
velare folet , hec cognovi. )
His duobus fubdit alia multa bre-
via , nata ex deſiderio ulcifcendi, dum
indignantur muliercutæ , fe ab ama-
fiis , ad nuptias convolantibus deferi ,
& ulionem minar mox ex ſequun-
cur . Sed enircın ſuperat admiratio.
MAGICARUM
nem , quod narrat Cornel.Gemmapoſt
calcem libr. 2. Coſmocrit. narrat fuse
calum Catharina Gualtheri puellæ Lo
vanienſis annorum 15. cujus curationi
ipfe præfuit Anno 1571. quæ , cung
obtruſuin à gentili & cozianea liba
menti fruftulum comediflet , in morbi
ſymptomata incidis prorſus prodigio
la , quorum ipfe fpectator quotidia
nus , vidit illam ejicientem (tot , &
talia, & tanta , ut ipſe crediturus non
fuerit oculis alienis . Ostavo morbi
menſe magno niſu per polticum ejecit
anguillam vivain & perfectam , craſſicu
dine pollicari , longitudine ſeſquipe
dali : cui squame , ele oculi , algo
cauda univerſa , ut ang illis folet tri
duo antè quam foras erupit , ' audirum
narrat bis serve in utero Ponum non ;
pri puells modò , fed adſantibus quo
que velut arzutum og tenuem ab'an
gue produ £tum cum egereret mani
feſta puella retulit fe fenfiffe , quod pri
mum exſerto capite fe retraheret per
pofticum , inde cum impetu exiliret .
Poft anguilla , quam mortuam exente
ratamque ſuſpenderant , loco ſublimi ab
animalibus ruto , repenie evanuit . Puel
la interim cæpit evomere ingentem hu.
moris aquoſi copiam , humano lotio non
abfimilem , faporis abfurdi. Duravit ea
vomitio plus 14. dies, ſingulis profecto
exonerans ſuper libras 24. vel ut vul .
go nominant , gheltas tres : præterea u
rinam interea quotidie reddebar bis cer.
copiofam . Nullus in ventre
ve copiofam
mor , nulla in toto corpore inflario ex
seriu's apparebat : ipla puella po
ius ac cibi parciſimi , vix unum cya
ebem - viwi , aut cerevifiæ , liquoriſve
alterius potitabat . Eo venit bec aque
excreta abundantia , ut Spatio duarum
ſeptimanarum facile amas duas impla
re potuerit . Poft hanc aqu & copiam ;
ræperunt pili confertim exire per
vomitum alvi ' , copioſiſſimi numero ,
digiti longitudine , led longiores alii ,
alii breviores , ejuſmodi ſanè , quales
annoſis canibus evellunzur : auctaquc
eft indies ea pilorum quantitas , ur fa
cilè pilas quam plures juft & magnitads-
nis ineplere potuerit : ejecit hos omnes
magno fallidio ce ziconitus dificultate.
 LIBRI III . P. I. QUÆ S. IV . SECT. V. 365
Interje £tis deinde nonnullis diebus , fuc- fus expertes , aliarum omnium tenniſ
cellere aliqui vomitus, qui floccos ingen- fime , ut locum amnii retinerent. Seit
tes pilorum ejecerunt cum materia puru- erat his alia muled ſubltantiæ atque fi
lenta inftar janica , interdum fimiliter- gure ratio , quam in agninis fætuum
cori columbino aut anferino: in qua cole involucris . Nam huic tenuitati ade .
luvie ego fruſta lignorum , cu membra- rat mira ſoliditas , figurarum ratio
narum tenuia rudimenta ; ſed lignorum quovis miraculo, major . Fragmenta il
partes aded vive , ut ex caudicibus ob lius varia , fed tria præ cæteris rara
ſoletis diffractis inæqualiter comminute duorum palmorum amplitudinem ſu
portiones viderentur unguis amplitudi- perabant , inter texta Briis profundis
ne alie craſſitie , intus fungoja , fo- fone epigraphis : que ſeſe d vertice ad
ris obducte vetuftiore cortice nigre . Pau- bafim Jecantes mutuo, cancellos in
lo poft cæpit alius vomitus niger, ut car rhombi Speciem efformabant , non ha
bo , dixiſſes atramentum verum , vel fee beo cui melius conferam , quam cum
pie fuccum , imo carbones veros minu- fenecta vipere : quanquam nihil ha .
tiſſime tritos atque permiſtos , fingulis &tenus à me con pectum fuit , cui pof:
diebus prodeuntes ad quantitatem lib . 2. les meritò comparari . Sed hoc in eo
aut 3. lapillimè cum pilis tam copiofis præcipue admirandum , quod fecundùm
ut nuci juglandi includi non poffent , om- longitudinis ducłum velut canalis
nibus albis , prolixis, de durioribus : qua quidam profundior appareret , infcul
cum per criduum ita duraſſent , ejecit ptus fibris. tranſverſis .raris , pror
femel puri fanguinis tanquam è ve- fus ui in aſpera pulmonis arterja . E
na diſeEta libras duas , nulli rei alte rat hæc regio penitus cava o circula
rius generis permiſas . A vomitu fan- ris , in unius membranæ faftigio pau .
guinis rurſum ſecutus eff , ater , ac fi larim anguftior., anguini capicis yeſti
antimonio trito sinétus fuißet , humor gium repræſentans cum apophyſi ma
omninò liquidus , in dies fingulos ferè Jtoeidi , ſeu proceſu mammillari : in
ad libras s. aut 6. atque hoc, portentum alterius fine fenfim lateſcens , neſcio
Septimana integra conſtant, horarum leo quid ventricoſure Binaquale etiam
ge ac ſpacio perduravit : Ceffavit ali- bifurcato vertici non abfimile , præ fe
quamdiu divinis humaniſque remediis ferret . Univerſe partes invicem coap
adhibitis . Interca pilos adhuc, ſed pau- taie- totius anguilla longitudinem ar
ciores , gradatımque atriores excernebat , que craſſitiem ſatis luculenser expreſſe
immo od breviores indies , ut cùm prius rant . Illud autem tuberculum papil
ex flavo rufeſcerent , paulatim lividi, lare viam fuiße reſpirationis exiftimo,
nigri, tandem aterrimi, ac velut dif- foriè per quam o folidis humi
fečti in frufta minutiſſima per vomitum dis ad ſui nutricationem neceſariis
redderentur Quandoque cum his og vefcebatur . Poftquam hafce membra
virulentus humor , o craſſus quando nas. ejecit , fecuti funt lapides fere
que fimillimus limo . Circa Septembris innumeri , quos veſperi ſemper , ac fta
medium membrane fruſta majora , lan ta horarum periodo , magnis cum tem
quam ventriculi partes , cuomuit : ha- peftatibus , animique deliquiis eructa.
bebant hæc Speciem tunicæ crafioris , bar . Forma fuit ejuſmodi, que pale
carnoſ « , lente fractuque contumacis : fom in vetuftis ædificiorum ruinis fo
quibus profe &tò ut fætus chorocidi , el- let occurrere . Lapides Solidi , angu
iam venarum duétus inarati ramoſa pro- lofi , inæquales , tùm ſpecie , cùm ma
pagine ſpectabantur , interdum medii gnitudine , que fubinde ad' nucis ju
palmi longitudine . Has alia ſunt glandis quantitatem acceffic non aben
veftigio fubfecute tenuiores muliò, ſed Ique fuffocationis difcrimine manifeſto :
penitus nigra > venarum duntaxat ve videbantur quandoque obteti calce , og
Ligia referentes 1, . membrane allantoei- coagmentari varie', ut ab illis , qui
di non dilimiles . Poftremo venerunt parietibus detrahuntur diftingui non
' tertii generis tunica , vaforum prore pollent . Semel me prafente quendam
cjecit
 366 DISQUISITIONUM
ejecit lapidem angulofum vix cum du-
plicis caſtanea mole lébrandum ; faxum
illud magna ſpiritus contentione proje-
cit , cur zomentem viderim manife-
fe, o in lebetem ſonirum cadentis au-
dierim , magno horrore cum animimei ,
tùm turbs undique circumfufæ . E reo
frigio magnam quoque ligni portionem
pollicis longitudine pariter craffreudi.
ne , fed minore difficultate fecrevit .
Erat boc ſatis poroſum flaminibus re .
etis infigne , cui ego commiſſura quadam
infignior velut per medium totius lon-
gitudinis excurrebat . Interea tamen
pili per vices , fed minores ordine
pauciores ac nigriores . Acceſve aliud ,
quod omnem excederet fidem , os enim
iriangulare , folidum foris , intus cavum
ac Spongioſum reddit , tale , ut planè
conftarei ille fragmentum cruris bubu-
li , se puelle parens diceret , fe tale
vidiffe pridiè in fuis carnibus jurulen-
sis . Nec mora , ſequenti die articuli
offei , tali , digitorum acies, rolulæ , va•
rie ſpeciei magnitudinis prodierunt.
Interdum iamenő pili , o lapides in-
ter mixtı , atque omnium poſtremo, via
tri atque eris portiuncula . ) His nar .
raris Gemma meritò cenfét , horum
mirabilium DEI permiffione , dæmo.
nem fuiſſe miniſtrum , qui caulis ta-
men naturalibus , ordine eriam ſerva.
10 , quoad potuit , ufus fuit . Idem
vellem exiftimaffet , eodem opere , de
muliere alia quæ forente ætate , per
noveni continuos annos infandis dolo-
ribus inteſtinorum cruciata , primum
craffioris tunicæ rudimenta dejecit
deinde & arboris fruſta ingentia , ple
raque pollicis craftie , ac pauld et
iam longiora , pariterque omnia ferè ,
quæ ad arboream fpeciem pertinerent ,
folia , fcilicet , laurinis foliis non ab
fimilia , radices , cortices ; etianı quæ
tomento alicui inclufos nucleos , nul-
to ramen veſtitos putamine , præ ſe
ferrent . Quod ego mallem ad prodi
gioſos dæmonum effectus , quam ad
naturales morborum raparnpniche ( ob
fervationes ) referre .
Ad eofdem effe & tus permittente Deo
productos retulerim cruciatus corpo-
MAGICARUM
reos B. Angelæ de Fulgino , quos his 7
verbis deſcribit : Corporis ſum sormen
ta innumera à multis dæmonibus multi
pliciter excitata , Vix enim credoquod
ſeribi poffent infirmitates e paliones
mei corporis . Nam non remanet in me
aliquod membrum , quod non horribili .
ter patiatur ; nunquam enim fum fine
dolore , fine languore continuo ; cum
debilis cu fragilis plena dolore , ita
quod oporteat me continuo jacere . Non
eft in me membrum , quod non fit per
cuffum , tortum og pænarum à démo
nibus , o femper fum infirma , o
femper tumefacta , o plena doloribus
in omnibus membris meis : ita quod
cum magna pena poſſum me movere
de fum fatigata jacere , nec etiam ad
fufficientiam poffum comedere , hinc die
ſeis fanétam hanc viduam foemineo
ut Job virili fexui , exemplum pa
tentiæ propofitam . ' In vita B. Ano
gelæ c . 19.
De mentis abalienatione perpetua
docui , dum de philtris diſſere
jam docui
jam
rem . Stiradio quoque potione mens &
abalienata à virgine venefica , l. 2.
Hift. Dubravii . De modica ad tem
pus exemplum non injucundum audi.
iu narrat Matthiolus in Diofcoridem
a de circulatoribus , haud dubiæ Ma
gis Bohemix . In vinum ( inquit ) ra
dicis cujuſdam pulverem , cujus guſta
tu fauces convelluntur , immiſcent , de
cui fucum facere volunt , jubent , ut il
loin vino incinetum digirum ', quafi pre
guſtandi caufa fugat . Tum illicó digi
tum vino madidum in os inditum , fibi
mordicus, non fine dolore O clamore
premit invitus : Interea , perinde até
que blanditiis mærentem confolatur
circulator , temporum , carpique arte
rias alio oblinit medicamento deinde
nummum in terram projectum hortatur
ut tollat . Ibi ille pronus , primum ſe
nequit attollere , mox unguinis di , amens
faétus , concidit , Ratomque ejus more
qui metuie nemergatur in aqua , natai,
ac vociferatur fimul fe fluctibus obrui .
Ergo eum erigit circulator ille , quaſi
ulturus injuriam , primum maleficum
obliquo ac torvo intuitu exprobrare , mox
boni.
a in prxfat.
 LIBRI III. P. I. QUÆST. IV. SECT. V. 367

hominem aggredi videtur : poftremo fu- nes , ut in imaginationem firmius in

gientem sirculasorem perfequi, donec ab- hæreſcant. Ad corporeas verd affectio.
jterfo tandem illiti medicamenti vene- nes excitandas , ſpirituofam ex ipſo lan
no , rccipiat animum ac menei reſtitua. guine fubftantiam deligit , eam fepa
bur . Ubi autem ad fe rediit , quafi qui rans & expurgans à craffitie materiæ
evaferit d mari naufragus , capillum ve- deinde fpiritibus illis uritur quali
ftimentaque veluti vela torquere expri- proximo animæ inftrumento ad effica
mereque , brøchia tergere , so nares e cillimè & velocillimè agendum . Dico
mungere, conſpicitur . ) ut fola vis un . ex rebus venenofillimis eum educere
guenti hoc faciat , & non interveniat quandam quali quiotam elfentiam ( ut
opera dæmonis , qui fieri queat , non ex gemmis & auro folent chynici
intelligo . & ea inficere ipsos fpiritus vitales , &
9 Gentiles idem ſenliſſe olim , proba. ſic eum maleficomorbo imbuere , quod
re poſſumus ex morbis , quos illi diis advertit prudenter Cæſalpinus libr. de
fuis , hoc eft dæmoniis , adſcribebant , damov. inveſtigat cap . 16. Quod cùm
ut de Ceritis, qui di& i quaſi Cereri- facit , ægrè ars humana fatis celebria
éti Smertetőauttoi, de lymphatis , Pa- & efficacia remedia poteft vel ſolet ad
nicis fimilibuſque jam tradidi . Ideo . hibere : quo enim hæc materia ſubti
que eos qui fanatici erant , & variis lior & tenuior , hoc quoque ad lechum
linguis in morbo loquebantur deusowy eſt . acrior , & efficacior . Solet om
TW , vel ab Hecate aut Heroi- nem prævenire medelam . Nec obftat
bus infeftatos , vocabant b . Qua- quicquam , quin hæc ipfa damna in
se & Levinus Lemnius c candem dat ferat interdum per fe , lire tali mate
manum , & fatetur dæmones hujuſmo- ria , vel interna agente caufa , fi im
di cauſasmorborum accidentarias ,eſſe : pediat vel lædat ſenſaciones , vel ſpi
Qui G cauſam accidencariam vocat ritus animales detineat aut fubtrahat ,
extrinſecam , efficientem tamen , no- & aliis mille , quos novit , mudis ·
bifcum fentit . Qui verò morbi ab internis caufis non
Reftat explicandum , quo pacto de- dependent, ſed ab externo cantumim
mon inorbos inferat; quod Franc. Va pedimenti nocumento , vel noxio af
lefius accuratè docuitd . Nempe il. Aatu , ut plurimum per ſe operatur
lum elfe caufam externam , eò quòd ut quando inttrumenia maleficii , un
extrinſecus advenit corpus inhabitatu- ctiones , ligna , defoſſa , vel fimilia
rus , & morbos illi illaturus . Sinor- ad ipſum veneficium vim naturalem
bi ex materia pendeant, movet inter- nullam habent , fed funt pro fignis
nas.cauſas . Gic Melancholicos morbos tantum , ad quæ ex pacto dæmon ope
excitat . Nam priocipio bilem atram , retur , quod docuit idem Andr. Cælal
quæ corpori inerat , commovet & pinus d . operis cap. 17. fum quoque
fuligines in cerebrum , & internorum poteft per res externas homini vim
ſenluum cellulas propellit . Deinde ad aliquam facere , ut ille docet cap. 8 .
auget bilem atram , admotis cauſis ex- Veluti cum malefica irata pomum
urentibus vel detento iſo humore , ne coctum manui alterius ſic fecit con
expurgetur . Epilepfiam , paralylm & glutinari , ut & acerbiflimum infer
fimiles noxas infert, per fucci craffio- ret cruciatum , & nulla arte poflet
ris delationem , obturato ventriculo ce- diffolvi , vel deglutinari , leg . Ni.
rebri , vel obftructis radicibus nervo . col. Remig . libr. 2. demonolar . capit.
rum Cæcitatis cauſa eft , vel furdi. 4. Quid ni credamus , cum etiam Ća
ratis , noxia excrementa ad aures , vel cochiten lapidem Corſicum legamus
oculos coacervando . Sæpè etiam ad o- vi præditum , ut ſe junctis corpori
dium , amorem , ad alias animi per. bus agglutinet , & impoſitas manus
urbationes inducendas movet imagi . detineat ? Solin. Polyhift. Quo pacto
vene
b Lucian , in Philops. Hipocrates cl. 2. de occul. nat, mirac. 6.1. T
de facro morbo . d Sacra Philofop. 6. 2 €.
 368 DISQUISITIONUM
venefici morbi ab aliis dignoſcendi ,
agam lib . 6 .
SECTIO VI .
De mira rerum folidarum atque ma.
grarum in corpus ingeſtione
egeftione .
SUMMARIU M.
i Exemplum mulieris Zabernenſis.
2 Alia jeptem oétove , a precipue mi-
rum ex vita S. Petri Tarentafii .
3 Piſang monialis .
4 Qua in corpore naturaliter innaſcun-
tur .
s Exemplum Comitis cujufdam .
6 Que naturaliter innafci non que-
ant ?
7 Quo talia pacto demon poßit ingere-
re , o exercere ?
8.Exempla duo Ambr. Parai , de fiu-
dioſo, o paſtore.
9 Tertium Remigii .
1o Refellitur modus Paracelfi de fulmi-
ne ego aqua .
Rodigiofi funt plerique morbi per
PRodimaleficium illati, fed omnium pro-
digioſiſſimus mihi videtur , quando
per os vel imum gutturem ejicic 2
ger ſpinas , offa , ligna , ſaxa , fru .
Ita vitrorum , acus , cultros & alia fer-
ramenta , glomos pilorum : pannos ,
ſetas , cornu lucernæ , & hujuſmodi,
quæ vel comeſtione, vel aliter in cor-
pus immitti potuiſſe videtur impoffi-
i bile . hujus exemplum unum habet
Sprengerus e , de muliere Zabernenſi,
ubi obſtetrix quædam , eò quod ipſam
non accerſierat ad puerperium , gravi.
ter irata , noctu cum duabus aliisma-
leficis ad puerperam acceffit , & dixit
ad vindictam fe aliqua in ejusinteſti-
na velle immittere, quorum dolorem
poſt ſemeſtre dumtaxat ſentire incipe-
ret . Dixit , & ventrem ejus manu te
rigit : ad quem coniactum puerpera vi-
e in Malleo p. 2. q . 1. c. 13 .
fli . de admirand , morb. cau .
gl. 1. epif. 38.
MAGICARUM
debatur fibi extrahi inteſtina , o jis imi
mitti quedam , quæ ium oculis digno
fcere nequibat . Poftea fexto vix menſe
finito , inter norum vifarum tortura ip
jam ſubito tam dira invafit, ut nec ( ver
ba funt Sprengeri ) diebus nec noctibus
à clamoribus o, mnes inquietando , abſti
nere poffet . Et quia devotiſima Virginis
o Regine miſericordiæ exſtitit , in pa
ne aqua fingulis fabbarinis diebus je.
junandó : ided to per ipfius ſuffragia
credidit fe liberari . Unde e quadam
die , omnis
ubi opus naturæ perficere volebat ,
tunc illa immunditia corpore pro
rupit o advocans maritum cum filio di
xit : ſunt ne res iftæ phantaſticæ : non
me dixi, poft dimidii anni ſpacium res,
ifta cognofcclur ? aut quis vidit unquam
mediſé osa
Spinas, fimul etiam ligna me co
? erant enim Spine rofarum ,
longitudine unius palmé, cum aliis va
riis rebus innumeris immiſa . ) Aliud 2
exemplum relatum eft à Benivenio f
de muliere Florentina , tertium à Joan
ne Langio & de Ulrico Neulefler ru
ftico : quartum de puella Leuvenſte
tenli in hiftoria Germanica , hac de re
excuſa Anno 1562. tria his addit Ni
colaus Remigius h . Octavum pland
admirandum & cui refellendo , aulla
nugæ , nullæ calumniæ , nullæ phale
ræ vitiligaroris VVieri, ſuffecerint ,
adſcribam ex vita S. Petri Tarentalii,
à Gaufrido conſcripta i , his verbis ; S .
Symphoriani dicitur caftrum Lugdunen .
fi Ecclefia paucis ab urbe milliaribus di
ftans , ubi vir fidelis y Religioforum
fidelis ſeduluſque ſuſceptory magne
converſationis , pariter do opinionis Ab
batem , ad hoſpitium fuum aliquando ,
quaſi vim faciendo , pertraxit . huic
juvencula crat filia miſerabili incommo
ditate laborans . Egerat enim quædam
mulier malefica , per nequitiam invida
socrus inducta , ut languore tabefceret
deſperato , nec viri fui præfentiam , nec
aſpectus ullatenus tolerarei . Affectione
muliebri genitrix per fuaſa , ui fara
nam ejiceret , famoſum quendam male.
ficum accerlivit . Adfuit , exploravit ,
agno
h lib. 3. damono. lat. c . 2.
i apud Surium . tom. 3. Maji , 18.
cap. 23
 LIBRI III. P. I. QUÆST. IV. SECT. VI.
agnovit , o mulierculam aferens infer-
ratam , terit arborum cortices , pocula
verbis og herbis infecta propinat ; mor
det etiam dentibus propriis brachium mia .
fera mulieris. Res mira , res nova , res
( ni fallor ) hactenus inaudita . Ab illo
lo quidem languore convaluit : fed in-
terdum ex corde precedere fentiens ve-
lut acus , cruciabatur atrociser , donec
per morfuram brachii , quam nulla cio
Catrix obduxerat , acus educere vis oc-
culta . Crudele remedium , fed bujuſ-
modi congruebat auctori. Plures in hunc
modum quan triginta per temporum in-
tervalla prodierant : quædam , ui vula
go dicitur , excapſete , quædam admit .
tendis filis idonea foramina præferentes ,
Præterea predictus Abbas ad domum ,
ubi hæc actitabantur , advenit . Cele-
bris eft perfona ; cujus boc opus O. a
lia non indigna admiratione narran .
tur : fed parcendum adhuc ſuperſtiti ,
O nomen credidi reticendum . Huic pa.
ter anxius miferabilem exhibet filium
nec fine lacrymis lugubrem explicat tra-
gædiam . Eadem hora fis fides di&tis ,
O fentiens acuna mulier gensbunda dea
plorat . Jam pervenerat ad foramen
Solitus jam præceſſerat cruor , jam cas
perat . apparere , jam particula ejus ex-
jerat , accedens unus ex Fratribus
laicis , eidem Abbati deſerviens , cruen-
tam extraxit , annis pluribus ad tefta
monium conſervandam ; Orat Abbas ,
o locum vulneris tangens, in virtute
fidei pollicetur , nec ferrum ultra , nec
chalybem inde proceſſurum . Factum
eft : fed mutata materia eft , mali-
ria necdum prorſus extincta . Cæperunt
lignei ſudes parvuli , quales vulgo bro-
cas appellani , ex quercino robore , vel
fraxinei , pro ferreis acubus egredicraf-
Gores Spinis & modice longiores. Nec
unius tamen omnes ficut nec acus fue-
rant , longitudinis vel traffitudinis e-
rant . Sedecim in buric modum intra
annum . paucos menſes ex muliere lio
gna prodierunt . Adfuit demum Reve-
rendus Petrus Antiſtes , cui divinitus
fervabatur tanti miraculi plenitudo .
Offertur mulier Miffarum folemnia ce-
lebranti , ficut préceperat vefpere pro-
sedenti . Eadem hora feptimum decia
Tom . II.
369
mum lignum ex muliebri corpore egredia
tur , quod ſub oculis omnium facellanus
extraxit . Confitentem itaque mulierem
Præful abſolvit ; do Sacramei tradens
Euchariſtiam ab omni deinceps cujuf
cunque materiei progreſu jubet effe fe
curam . Sic ab omnibus jam preſtigiis
liberata adhæſie viro , filioſque procrea
vit . Et ut dicitur , hodieque ſuperftes ,
virtutem prædicat , quam in ſeipſa fe
liciter meruit experiri : Petrus de Fra
xineto , dicitur pater , nouus etiam
honoratus inter convicancos fuos
fi quem dubium novitas tanta reddi
derit , probare forſiran liceat i quod
credere detrectarit . ) Hactenus Gau .
fridus Abbas Altælubæ , cui Cilter
cienſes & Clarævallenſes Abbates ne
gotium dederunt vitæ hujus conſcri
bendæ ; cùm Romanus Pontifex Lu
cius eis mandaſlet , ut eam fideliter
conſcribi curarent . Sed Monarchus
fuit Scriptor , inquient adverſarii
credo plus fidei mererentur menda
cillimi ipſorum Miniſtri & Prædican- 3
tes . Cæſa. c . 17. pin. de inveſtig. die
mon . Contigit autem ( ait ) hoc ar.
no Piſis hec vidiſe mulris / pe &tanti
bus . Quædam à dæmonibus abjera ,
fæpius , modd.inter adjurandum , mos
dd poftea ejecit corpora , o magnitu
dine forma per fe ineptiffima , ut
devorarentur clavos ferreos pralon
gos , offa , lapides , globos laneos 2
carbones , aliaque mulia in culcita
autem ea regione , qua thorax incum .
bebat , præcipue qua cor , globuli mul.
ti reperii ſunt ex plumis affabre ef
formati diverſos figuris., fed plurimi in
far roſarum perpetuis plumarum tenuif
fomarum ordinibus , nunc filo implici
ti, nunc folo glutine , alia genera reper
ta funt in cervicali qur caput reſide
bat . ) Quid multa ? fuperioribus an
nis Duacenli cuidam , & Inſulenfi an .
cillæ Gmilia fermè acciderunt. Exem
plorum fat habemus , cauſam rufpe
mur , quæ fat abſtruſa & abdita .
Primùm fateor , quædam in corpo- 4
ribus humanis folere interdum ex
pravis humoribus coaleſcere , ut funt
fophi ,lapilli ,capilli , oſcilla ', conchy
lia , fpinæ , glomi pilorum & quæ talia
ZŁ potuit
 370 DISQUISITIONUM MAGICARUM
potuit dæmon ipfis ulceribus , vel in & coloret quod veriſimillimum eft
corporis partium congruis finibus pro- contingere , quando res illæ quæ viſą
creare , quod naturaliter fieri pofle , ſunt folidæ ac denfæ , paulò poft cer
s conſentiunt veteres novitiique Medi- nunt evaneſcere . Præterea poffunt
ci . k Norunt mecum multi Comitis citra fictionem res hujuſmodi per
filium , qui ante annos fermè novem dæmonem in os occulte ingeri , un
decim , Luxenburgi, in urina lacertu. de mux ejiciantur , poffunt etiam
las fatis magnas ejiciebat , quod etfi aliis corporeis partibus inſeri & in
plerique uxoris ejus adulteræ ( quam cludi . Negat id v Vierus , homo fron .
& occidi per ficarium ille poſtea juf- te nulla , licet non videam , cur ne
ſic ) veneficio tribuerent , potuit ta- get . teftantur enim Medici & Chirur
men naturaliter contingere , ex humo- gi fide digni , quorum nonnullos m ,
rum corruptione , & renum vitio . Mu- ipſe laudat , talia fibi viſa & ex cor
lier illa Calvini ſectæ erat addicta , & poribus excerni , vel exſecari, & ea
miniſtro familiarior , quàm oportebat , manibus contrectaſſe ſeſe . Eos verd
ided nec à moribus , nec ab inſtituto omnes ad unum decipi contendere
aliena fuit vulgi ſuſpicio . quid eſt niſi (trenuè pudorem totum
Secundo , puto non poſſe naturali- exuere ? ex modis inmittendi , quos
ter in corpore humano generari ex comperio , due tantum mihi pla
ulla putrefactione , acus , cultros 9 cent" . Primus eſt , quem non præ
forfices , & hujufmodi metallica arti- termiſit Binsfeld , n . ut profundo dæ
ficiosè conformata : quia calor natu mon fomno demergat hominem , &
6 ralis , nifi plurimorum annorum {pa ſenſum doloris eximat, cum dextré in
tio , non videtur metalla inibi gigne- cidat membrum , & materiam illam
re poſſe : multoque minus , fic fortui- duram imponat , denique eadem ſub ,
to ad certam analogiam atque diſpoſi- tilitate vulnus aded conſolidet , ut
tionem artificiofam , videntur tam va- nulla cicatrix vel veſtigium relinqua
rii humores convenire poffe : viſi De- tur , quod periti Chirurgi nonoun
mocriteam & Epicuream revocemusin- quam faciunt .
ſaniam , ex fortuito atomorum con Dices fortaffis , ut hæc queat in
curſu cuncta conſtruentem . Neque partibus carpolis & facilè dilatabili
adhuc legi, qui hanc vim naturæ tri-, bus & promptæ conſolidationis , qua
bueret . rum exempla recenſet Nicol. Remig.
7 Teroid dico hæc omnia multis mo . o non tamen id poterit in aliis ;
dis dæmones per maleficos operari quibus illa facilitas non eft propria ,
poſle . Etenim primo poſſunt fic ſen . v. g. in Inteſtinis , orificio ftomachi,
libus illudere , ut quis putet iſta in guteure , arteriis , & talibus organis,
corpus ingeri , vel egeri : cùm tamen quæ angufta valde ſunt nec dilatan
revera dumtaxat dæmon cultros ve tur , nifi ad functiones fuas natura .
ros , & hujuſmodi reliquam , quæ e- les : vel etiam , fi fectione diviſa
vomitur , artificioſam materiam , quæ fuerint 9 non poſſunt reuniri . Ref
in ægri corpore nunquam fuerat ', vel pondeo 'difficilius quidem in his id
etiam ipſos humores, qui ejiciuntur, contingere , abſolute tamen poſle ut
faciat apparere cultros ,& reliqua ila inaliis . licet enim nobis incognita
la , vel etiam aerem fic condenſet , fiet medicamenta , iis conſolidandis
& re
k Galer . lib . 2. ad Glaucum . Celfus m Trallian 1. 4. c . 6. Beniv. de ab
1. 5. 6. 6. Ærius l . 16. c . 100. Le. Lemn. die. mo. fanat. caufis cap. 24. & • 80.
lib. 3. de ocul. nat. mirac. ca.40 . Alex. l. Lang. d. epift. 38. hiſtoriam puella
Benedi&t. lib. 2. 3. Anat. Anto.Be- de Levenſteet Germanice editam Beniv ,
nev, lib. ſupra citato c. 3. 18. 24. 94. Benedict. fupra citatos .
I hoc volunt femper accidere Grill.de o in l. 4. C. de malef. 9.7. concluf.
fortileg. 9.3. da Cardan. d . c. 80. de concl. 6 .
varich o li. 2. demonolat. 6. 4 .
 LIBRI III . P. I. QUÆS. IV . SECT. IV . 370
& reuniendis idonea , dæmoni tamen nequeant , ob nimiam motus celeri
illa ſunt notiſlima. Præterea quamvis tatem , quidquam horum advertere;
fpontè ſua non dilatentur , niſi ad na- ideoque putent homines er integra im
turales ſuos effectus , vi tamen aliqua mitti & emitti. Hi duo modi proba
adhibita , poffunt extra conſuetum or- biles lune .
dinem dilatari & comprini, cujus rei Valdè miror tertium quendam 10
duas hiſtorias ad fidem faciendam at. Cam multis placuiſler , cùm fit pla
8 culit teltis oculatus, Chirurgiæ laude nè improbabilis , Volunt ifti à dæmo
clarus , Ambroſ. Paræus p: prior eſt , ne poros corporis extendi , per eos de
de ſtudioſo , qui cùm fpicam germi- inde duriora hæc & majora inſeri :
nis deglutivillet , eaque in pulmo- * & poros rurſus concludi : quorum a
nes per spaxélar ( tracheam ) deſcendiſ. pertione iterata demum , quando da .
fet i natura illam tranſverſis pulmo: moni videtur intrufa expellantur . Sic
num lobis illægs , integris etiam co . ajunt å fulmine ſine læfione poros va
Itarum muſculis , & quæ ſuccingit eas ginæ penetrari , laminamque gladii
membrana incolumi , integran expu- chalybeam liquari. ſic jactu lapidem
lic . poſterior eſt de opilione , qui fe- ſub aqua recondi , nec manu retracta
mipedalem cultellum , cui corneum erat viam cerni , per quam lapis in a .
manubrium craffitudinis pollicaris , in quam penetrarit . Supponit hæc opi .
fauces à prædonibus ore aperto ada. nio corporum penetrationem eſſe na
&tum , fex folidos menfes in corpore turalem , cum Buridano , quam D.
retinuit , & tandem para in inguine Tom . Scot. Durand. & alii melius
vomica , inde Chirurgus extraxit . Ac philofophantes , contendunt à ſolo
neceſſarium planè fuit , per anguſtiſ- Deo perfici: poſle . hoc ergò primo
fimos meatus quoſque à faucibus in in- peccant . Si dicant corporeas hic di
guen culorum pervenire , His tertiam meoſiones , five corpora non pene
9 narrationem Remig. addidit de mo- ' trari : incredibilem quandam dilata
rione : qui , apud Armoricos , mu• tionem pororum , etiam in partibus
cronem gladii tres digitos longum per corporis non raris , coguntur excogi
os in fauces adactum , duodecimo poft tare : cùm tamen ilti pori tam line
die per anum egellit . Nonne cul- natura anguſti , ut ſine inſigni læſio
ter ifte , per tot fpiras inteſtinorum ne diftrahi non poſſint . Nec fimile
fubtiliſſiniorum , & per illud , quod quidquam in illis , quæ pro ratione
à re ipſa vocatur inteftinum tenue , adferunt , diffimillimis reperitur . ful
fuit devolutus ? Neque in his ulla men quiddam eft fubtilillimum & te
unquam maleficii mentio vel fufpi- duillimum , ea prædicum vi natura
cio fuit , & natura id potuir & ca- li , ut duriora atque reſiſtentia con
fus , cur ex propofito id adnitens ae- funiae , mollia verò & cedere facilia
quear ille mille artifex folertifmus . Gine læſioneſ tranſmittat : at fer
Alter modus eft Silveſtris Priera- rum , ligna , lapides gi res funt fpif
tis , quem recentiores quidam ſunt ſe- fæ , duræ , & minimè apex fic fe in
cuti g , ſc. dæmonem peritia polle- poros inGauare : Aqua corpus eſt li
se , res ſolidiſſimas dividendi & com- quidum , humidun , tenue , fluirans ,
minuendi partes in minuciflimas , et- cuivis rei folidz cedens loco 5
iam inftar pulveris , & eas iterum u pax etiam liburnarum : rerum quæ
niendi applicatis ficubi opus , natu- injiciuntur , impulſu condenſabile , &
ralibus activis , idque tam præprope- iis exemptis aptum vifua ftatim
re & ſubtiliter ut cernentium oculi coire & reuoiri : utque fine partium
Zz 2 ſepa
pl. 2. chirurg : 6. 17 . ni . Lichtenbergio l. de precipuis Ma
9 Silv. ver. maleficium q . 5. Coſmas giæ artic, Ludovic , Milichio l. de ma
Philiarcb. de off. Sacer. p. 2. 1. 3. in gice demone , Nic. Remi. d . C. !
Fract. primi precepti Decalogi. lib . 3 . f Seneca l . 3. nat . q . I. 2. Ifi
I Paraceiſ.tii de ocul. Pbilo. Baro- dor, li. 13. Etym .
 372 DISQUISITIONUM MAGICARUM
feparatione condenfatur ; fic , fine ea ta , que totam fenfualitatem rationa .
rundem nova medicina , rarefit atque los animæ illius opprimebat 9 nec eam
extenditur , quæ quam fint ab huma- elevato intellectu fufpirare permittebat :
ni corporis membris aliena , vel pue- velut umbra hominis aut alterius rei ,
ri norunt , de qui nondum are lavan vel fumus oppoſita obregio.o perfuna
tur dit : unde hæc rectos fenfus aftus
perdebat inconvenienter fæpius cla
SECTIO VII . mabat ac faciebat . Et me cogitante
o fcire volente quomodo diabolica
De maleficio devovendi . forma ( id eft ſubſtantia ) hominem in
> sraret , vidi o reſponſum habui , quod
SU M MARIU M. diabolus in fua forma , ut eft , homi
nem non intraret ; fed cum'umbra ego
i Eſe aliquos snergumenos , qua fumo fue nigredinis obumbrat o obre
ad hoc requiſira , ut poffer a de- git ; fi enim forma illius hominen in
mon : dicantur . An penes homines iraret , citius membra illius fotveren
fit poteftas foc devovendi ? An dia- . tur , quam ftipula à vento diſpergatur.
boli fubinar ent ipſa corpora , Quapropter Deus non permittit , u ho
2 Difcuſa fententia B. Hildegardis . minem in ſua forma intret . Sed fu
3 Cafari , Gennadii , Toftari . pradiétis perfundens , ad inſaniam *
4 Exempla varia . inconvenientia evertit o per cum
4. Notaius locus Scriptoris Annal. Ec . quaſi per foneftram vociferatur ,
clefiafticorum . membra illius exterius movet , cum ta.
6 Cur id Deus aliquando permittat ? men in eis in forma fua interius non
fio , anima interine quaſi fopita & igno
Uppone , quod Catholicis certum . ranie s quid.caro corporis faciat . Sic il
eit , energumenos a demonibus Jepala apud Theodoricum Abbatem , ejus
invadi, ay poſideri, vel obſideri : hoc visa l. 3.6 . 30. Sed hic locus oſtendig
eſt dæmones , in hominum ingredi cor- veriffimum effe di tum Theologorum ,
pora , & fimul poteſtatem aliquam fæpè eos , qui aſſuevere multis revela
cos vexandi feu affligendi accipere : tionibus eriam veris , pucare fe habere
ambo eoim requiruntur, ut quis fit e- per revelationem , quod habuere per
mergumenus ; qua de 're doctè , poſt diſcurſum opinionemque : Indicant
Mengum & Polyd. Pet. Tyræus . hoc multa . Primo , quia principio
differuit . fic honines dæinoni traden- verè tantum deſcribitur obſelho , non
di poteftatem contrat olim Apoſtolos polleſlio . Secundd , quod inquiſitio
habuiffe , ex S. S. w . & alios quo. hæc parum erat neceliaria & faris.
que fanctos hodie eam à Deo accipe. curiofa · Tertid , quia fufpectum elt ,
re , qua non niſi prudentiflimè, & cum quod ait Deum non permittere utdia
magna caritate atque juſtitia utantur ; Lelus fecundùm fuam effentiam , ut
haud difficulter probaretur , G hujus-lo folet elle in ſuo loco , corpora poſli
ci foret * . An verð dæmones eos quos deat ; communis enim ' Theologo
pofſident energumenos , fic pollideaat, rum diftin & io hoc difcrimen Natuit
ut eorum corpora , ipfimet lubintrent, inter obfeßos ego pofjelos , quod in
pollet quis dubitare eo quod B. Ilde- his fit dæmon , ut erat in lacuis ido
gardis in libris revelat. Juarum fcribat dolorum nonnunquam : & hoc in
le de quadam energumena in vera vi- dicano inflationes & multa alia quæ
fione vidiffe , quod ipfa permißione Dei in pofleflis cernuntur . Quartò , quia
guadam nigredine co fumo diabolicæ ratio nulla est , nec enim forma dæmo
congloboſisaris obfeja erar obumbran nis live ſubitantia ejus fpiritualis ipli
corpo
Mengus in fuſte dæmon. Polydor. al. Cor. s. v . t. 1. Timot . i. W
dexorci. Tyrsus dif. dimonia , ultim.
* vide Tyreum , d. operis g . ult,
 LIBRI III. P. I. QU ÆS. IV . SECT. VII.
corpori contraria fic elt , ut illud fta-
tim deſtruat , etiamli nolie , ſolo in-
greſſu . Quiniò , quia non ſemper ani-
ma ſopira elt , quando dænion energu-
menum vel obſidet vel poſſides , ut
apparet , quia videmus fæpè illos om-
niun recordari quæ egerint . Denique
ſancti & Theologi omaes ſic ſemper,
locuti & opinati fuere , ut dicerent
dæmonem corpus arreptitii intrare , &
ab eo exire . Non quidem id fubire ,
ut informet , vel tanquam pars ejus
( quod vocant ) corpus integret ; ſed
tantum ut loco , vel inftrumento or
ganico ufurus , ut fusè explicat Epi:
3 fcopus Abulenfis, in 7. Exod. qu. 16.
Rectius itaque dictum à Cæfario l. 5.
c. 15. dæmones non uniri animæ fub-
ftantialiter , nec in ipſa effe anima ,
ſed applicatione tantum , & oppreſſio-
ne per energiam feu operationem ani-
mæ adeffe , & fic homini uniri , &
ei quali illabi . allegat Gennadium , l.
de Ecclef. dogmai.c. 82. hoc tenentem :
tamen corpori ineffe ficut in loco pof-
ſe , & in cavitatibas ejus latere , nunc
quam Gennadius negavit , & exprefsè
Cæſarius ex S. S. confirmat. non e.
nim rectè dicitur exire , nifi quod in.
tus fuit. Salvator autem jubet de cor-
pore dæmones exire , Matt. 5. v.9. In-
ius ergò fuere . Reftat nunc ut quæra-
mus , an malefici poffint foleant fic
alios devovere , ac dæmoni quaſi man.
4 cipare ? Multorum confeſſionibus con-
itat eos id putare , fatentur enim ſe
dæmones in brutorum vel hominum
corpora immiliſſe ; & ipfi dæmones
cùm exorcizantur , id folent præte-
xere , fe à tali vel tali immillos, præ .
termittain , quæ recentiora funt , à
Remigio & aliis allata : duo tantum
adſcribam ab iis commemorata , quo
rum fides rejici nequit : Analalius
Nicepus x. de Simone Mago : multos
( ait ) sentantes cum dicere preſtigia-
torem : cùm eos effet allocutus, o de
inde convivij pretextu bovem ſacrifi-
capet , du cos convivio excepiſſet , va
siis morbis , damonibus cos ſubje
cit . ) D. Hieron. y. nobis proponit
x in S. $. 9.23:
y in vita S. Hilarion,
373
dæmonem à B. Hilarione ejectum
quem magus in virginem immiſerat ,
Perducta ( inquic ) à parentibus ad
Monaſterium feni traditur , ululante
farim eu confitente demone. vim /*
ftinui. invitus abductus ſum . Quam
benè Memphi fomniis homines delude
bam ! o cruces ! o tormenta , que pa
tior ! Exire me cogis de fubter limen
ligatus teneor. Non exco: niſi me ado
lefcens qui tenei , dimiferit . Tunc fe
nex , Grandis , ait
lició lamina ftriétus teneris . Dic
cur aufus es ingredi puellam Dei? ut
Jervarem , inquit , cam virginem . Tu
fervares proditor caftitatis ? Cur non po
tius in eum, qui te mittebat , esingref
ſus ? Ut quid , refpondit intrarem ineum ,
qui habebat collegam meum , Amoris da
'monem ? & c ) En ut magus immiſerat
dæmonem verè : & fic opinor etiam
mulla eorum , quæ narrat Anaftaf. à
quo Glycas par. i . fuit eadem mutua
tus : & imprimis de quo nunc agi
mus , Deo permittente , potuiſſe verè
à Simone mago patrari : quare An
nalium z Seriptori eruditiſſimo , ne s
queo aſſentiri , qui mira illa Simonis
ab Anaftafio prodita , judicat tantum
fuiſſe impoſturas , hominibus per ima
ginem & vifum oftenſas , cum nul
la veritate confifterent. ſunt enim in
iis multa , quæ & poffe & folere
contingere , libr. præcedente de de
moniaca magia fatis copiosè often .
dimus · Anno 1581. in Vivarelize
oppido_Annonajo ", fuit malefica no
nine Boyarona , quæ variis plures cui
que , non uno modo dæmones immi
lit , quibus graviffimè divexati fue
re . In his. Blius & filia illius fue
runt , quos nucibus alteri paratis , ſed
more puerili abliguritis ab ipfis qui
deferebant , fingulos tribus dæmoni
bus poffidendos mancipavit . Simi.
lia factitabat Atrix alia diéta , la Go.
chonne : ita ut illis tum partibus cun
ta plena fuerint , per maleficia voti .
va energumenis . Narrat oculatus te
ſtis vir doctus & prudens Claudius
Charop . 1.de Antichriſto revelaro Nota i.
face
2 tom. 2. anno 68.
 374 DISQUISITIONUM
fatetur hoc fieri ſolitum Bap . Codron .
ch . Medicus leg. demorb. malef. cap: ?.
Hæc autem immiflio matorum ſpiri-
tuum , non provenit à facultate cogen
di : quæ nulla Magis competit in
dæmones . Nam vel ſponte dæmones
ex pacto obſeſſum vadunt , finguntque
fe obtemperare : vel inferiores dæmo .
nes ad id adiguntur , à dæmone fupe
6 aded , ut in
tificari . Utroque
riferolepote camere cafu
que tamen foc per
ca de Dei pe
milfio requiritur , ut cauſa ſine qua
non poffet hoc fieri : permittere vero
Deus id conſuevit non niſi ob grave
aliquod obſeſli peccatum a, non rard
propter parentum iratorum impreca-
tiones , quarum tria exempla fuggerit
Joan. Cæſarius b. Ait Ovid . de Me.
dæa , Devovetabſentes . Et experimen .
to compertum eſt hodie pleraſque ſtri-,
ges cum dæmone pactas ut cuicumque
diras imprecentur , bruto vel homini ,
confeftim illi tabe lenta incipiant ten
tari , vel alio interitu de medio re-
pente tollantur . Nec irritam hanc ut
plurimum earum devotionem plurimis
exemplis docet Remigius lib. 2. cap.9 .
jo . O tribus feqq.
SECTIO VIII.
De maleficio ligaininis .
SU M M AR IU M.
1 De vulgi quadant opinione , an ex
ea confuetudine nuptiali.
2 Solerc homines reddi maleficiatos .
3 De variis modis tigaminum .
4 Cur plures viri maleficiati quam
fæmina ?
s Čaufæ maleficii proximę. De fami-
nis maleficiaris .De Valazca . Dc
Bohemis mulieribus .
6 Propertii locus .
7 Palumbi presbyteri co Veneris bic
ſtoria ,
8 De virilium oblatione notatus locus
Sprengeri.
a vide Tyraum de opere 6.29 .
blog. exem.c. 12. 26.
c rofi per fortiarias 23. 9.1 . O to
10 dit.extr. de frig. O malefici
di in 4. de 34. D. Tho. 3.purt. 9.58.
MAGICARUM
9 De muliebri aretatione .
10 De impedimento reſpectivo ,
i Quoddam effe impedimentum pere
petuum contra Canoniſtas quof
dam quod hujuſmodi .
iz Mira Dei permiffio quædam apud
Karentinos .
13 De fonte Salmacis .
maleficium :frequentius aliqui
hodiequenti
Nnauyenchon
bus locis vix audeat quifquam clara
luce matrimonii folemoia celebrare ,
ne quis malus conjugum votis illudat ,
Id Gi fit , quia , quo pauciores adfutu
ri , & rei conſcii fuerint , hoc pluri
mum infidias effugiunt ; nihil ad hunc
tractatuni pertinet cautela hajuſmodi :
l quod anrelucanos conatus magicos
pollere credunt , res ſuperſtitione non
vacat . Sed ad 'ipſum maleficium ve- I
nramus. Solent malis verbis hominem
reddere ( ut Canones loquuntur ) fri
gidum & maleficiarúm : hoc elt , ad
actum conjugii inidoneum . Hoc illos
poffe & folere probatur , tum aucto
ritate Canonum c. cum communi fen
tentia Theologorum d. cùm praxi Ec
cleſiæ , quæ lic affectos poſt triennii
experientia a irritam , & adjuncta ſe
prem teftium juratorum mana , fepa
rare confuevit e . tùm ex opinione Rab
binorum veterum , & Beroſi' qui ex
ftat , exiſtimantium à Chamotali dam
no muletatum Noemum fuiſſe , cum
exemplis mor referendis , & experien
tia quotidiana : tunc denique ratione.
poteit hoc fieri naturaliter , caftratio- 3
ne , eliGone , ruptione , deſiccatione
infrigidatione & fimilibus ex caufis ,
quas cùm norit dæmor , poterit illis
uti , confirmanr id Hiſtorici , & Poe
tæ . Deinde fic fæpè , ut qui cum una
nequit , queat cum aliis , vel qui cum
cæteris poteft , cumr una non poſſit ,
item ut non poffit cum ea fola , quam
maxime amar & deperit. item , ut , 1
ablato duntaxat ligamine , fiat potens , 3
qui
ar . 2. & alii citati ab Enriquez l. 2.:
matri. cap.8 .
e cap.laudabilem de frig. og malef.
vide P. Enriq. d. cap. 8. numer . 2.
cap. 7. n . 2.
1
LIBRI III. P. I. QUÆ S. IV. SECT .
qui prius nihil poterat , cujuſmodi va-
riecas ex naturali cauſá nequit prove
nire. provenit ergd ex ſupernaturali
jeu prodigioſa: non Divina, ergd An-
gelica. non bonorum Angelorum ope-
ra : ergò malorum .
Modis ſeu formis ad hoc diabolus
utitur penèinfinitis. fand auctor Dæ .
monomaniæ plures quinquaginta repe-
riri fcripfit : Quidam magi, folummo-
do ligulam , ceruis .cum verbis prola..
tis , nectunt , fed dæmon interea ma-
leficium perficit , & five virum , five
fæminam reddit impotentem . tam in
fæminas , quàm in viros graffari verè
dixit Ananias f fed tamen facilius &
frequentius in viros.cernimus hoc ma
4 lum ferpere , fors , an quod ubi plus
opera & inſtrumentorum requiritur ,
facilius ibi aliquis defectus & impedi-
mentum occurrit ? an quia cum plu-
Tes fintmaleficæ , quàm malefici , plu-
ribus viris nocetur ? ligari autem pof-
fe volunt plerique vel in diem , vel
in annum , vel in æternum , aut do
nec nodus ligulæ folvatur.
A viris doctioribus feptem traditas
s invenio cauſas proximas hujus impo
tentiæ , quibus cauſis dæmon abutitur .
prima et quando conjugem alterum al.
feri reddit odiofum , vel invicem fa-
ne odioſos facit , per calumniam fu-
ſpicionemve , aut morbi alicujus im-
miſfionem : ſicuti cùm vel Venus , jux-
ta Steſichorum , vel Medza , injecto
pharmaco fecit , ut omnes fæmina
Lemni graviter ore olerent , ſicque il
las mariti ſunt aſpernati : Medeæ fa-
cinus vult eſſe Myrtilus , libro rerum
Lesbyca. 1. 8 : aut id faciunt phanta :
ſia turbata , ficut aliquid in compare
vehementer odiofum vel formidabile
ineffe credant : fic Valazca b Libuſſæ
Boemæ famula , mulieres à virorum
amore per veneficium adeò avertit :
ut conjuratione inisà , fuos quæque ma .
ritos , fratres , Patres , filios, una po-
f lib . 4. de nat. dem .
g Natalis Mythol. 1.6.c.7.
h Æneas Silvius in hiſtor, Bohem ,
ego Bap . Egnal. 3. f. 2 .
ji P. Henr. de Sacramen .libr. 12.c. 8. hift.tit. 16.6.7.8.4.
n.2.Sot.in4.d. 34. 2. 3. Jaquer. flagl.6. 12 .
VIII. 375
& te interfecerint. mox arce Viſegradena
ſi obfera , Primislai Regis exercitum
ed internecionem jerè ceciderint . ) Ali
quando faciunt , ut invicem quidem
ament ardentiffimè, ſed quando ad co
pulam ventum , ſubiro accenli odio , al
ter alterum cædat , vel unguibus laceret
quod genus & Theologi & Juril
conſulti k noverunt. tunc dæmon pri .
mò accendit ardorem libidinis propoli.
ta forma conjugis , ut concupiſcibili :
& quando venitur ad amplexus, tunc
proponit ut odiofam & exitialem , fa .
ciens ut membra generationis appareac
vel magnitudinis prorſus incongruæ ,
vel formz horribilis aut ſupra modum
fædæ. Secunda cauſa eft , quando cor
pora impedit, ne queant ad ſe mutud
appropinquare , & ſic ea dividit , vel
detinens ea in locis diverſis , vel cùm
conantur jungi , phantaſma' auc quid
aliud injiciens intermedium . ad prius 6
videtur pertinere illud Propertii. l.
Invidiæ fuimus , quis me Deus ob
ruit ? aut quæ
Leéta Promeiheis dividit herba ja
. gis ?
Pertinet ad pofterius , quædam nar
ratio , plena admirandæ novitatis , cu
jus fides penes auctores fit. Darrat ex
Vincentio Belluacenſi D. Antoninus m.
Romæ temporibus Henrici tertii Imp.
fuiſſe juvenem quendam locupletem &
nobilem , qui receps uxorem duxerat ,
ſodales fuos opiparo eonvivio nuptiali
exceperat. Exivere in campum à pran
dio luſuri pila . Sponſus ludi dux , pi
lam poſcit, & de excideret annulus
ſponſalicius, inſerit eum digito ſtatus
Veneris æreæ , quæ in proximo erat.
ombes unum petebant , fic citò defa
tigatus ipfe à ludo fecellit , & ad lta
tuam rediens , annulum recepturus ,
ecce , videt digitum ftatuæ ufque ad
volam manus recurvatum & quan
cumvis conatus annulum recuperare ,
digitum inflectere , nec annulum va
luit
k auctor demonoma. auctor. libr.
de lamiiſ. 1. 2 .
I l. 1. eleg. 1. 12.
m Vincen. 26. hiſt. Antonin. p.2 . fum .
 376 DISQUISITIONUM
luit extrahere . Redit ad Sodales , nec
illis ea de re quicquam indicavit .
Nocte intempeſta cum famulo ' ad
ftatuam revertitur , & extenſum ut
initio digitum reperit , led fine annu-
lo ; jactura diflimulata , domum ſe
confert ad nomai nuptam . Cumque
thorum genialem ingreſſus , ſponſæ ſe
jungere vellet , ſenlit impediri ſeſe &
quiddam nebuloſum ac denſum inter
ſuum conjugiſque corpus volutari , ſeo-
tiebat id tactu , videre tamen nequi,
bat , hoc obſtaculo ab amplexu prohi-
bebatur , audiebat etiam vocem dicen-
tem , Mecum concumbe , quia hodie me
deſponſafti. Ego fum Venus , cui digi-
to annulum inferuifti , necnec reddam..
reddam
Territus ille tanto prodigio ( inquit An-
ton. ) nihil referre auſus eft , vel po-
tuit , infomnem duxit noctem illam mul-
tum fecum deliberans . Sic factum eft
per multum tempus , ut quacungac bo-
ra cum Sponfa concumbere vellet., il
lud idem fentirety audiret . Erai fa-
nè aliàs valens, dodomi aptus O mi-
litie. Tandem uxorisquerelis commoni- cium , & feriam malefici poeniten
tus rem parentibus detulit . Illi babito tiam .
.concilio , Palumbo cuidam , presbytero
fuburbano rem pandunt , is autem prohibeantur tranſire ad membra ge
erat Necromanticus , eg in maleficiis nerationis , & fic feminis decifio im
potens :. Illeftus ergo promiſis multis,
compofitam epiſtolam dedit juveni, di-
cens : Vade illa hora noctis ad compi
tum , ubi quatuor via conveniunt , e
fans tacitè conſidera . Tranſient ibi fi
gure hominum utriuſque fexus, omniſ-
que ætatis e conditionis equites o pe-
dites , quidam lati, ego quidam triſtes,
quicquid audieris , non loquaris : ſeques
iur illam turbam quidam ftatura pro
cerior , forma corpulentior curru Jedens,
huic tacitus epiftolam irades legendam ,
ftatimque fict , quod poftulas. Ille au
tem juvenis , totum implevit, prout e
doctus erat . Viditque inter ceteros ibi
mulierem in babitu meretricio mulam
inequitantem , crine foluto per humeros
jactato , vitia aurea ſuperius confrie
&o , auream virgam gerentem in mani-
bus , qua mulam regebat , præ tenuita-
te veftium pene nuda apparebat , ge-
n in 4. d . 34. a. 3.
o Paulo Sos. add. dift. 34. Silveſ,
MAGICARUM
ftus exſequens impudicos . Ultimus do
minus turbe terribiles in juvenem ocu .
los exacuens , ab axe ſuperbo ſmarag
dis a unionibus compofito , caufas via
' ab eo exquirebat . Nihil ille contra , fed
protenta manu « piftolam ei porrigit,
dæmon notum figillum non audens cono
temnere , legit fcriptum : moxque bra .
chiis in cælum elevatis : Deus, inquit
omnipotens, quamdiu parieris nequitias
Palumbi presbyteri ? Nec mora , Satel
lites ſuos à latere mittit, qui annulum
extorquerent a Venere. Illa multum ter
giver fata vix tandem reddidit . Ita ju
venis voti compos , fine obftaculo , po
ritus eft diu saſpiratis amoribus . Pa
lumbus autem ubi demonis clamorem
ad Deum audivit de ſe , intellexit fi
bi præfignari finem dierum : Quocirca
omnibus in membris ultrò truncatis
miferabili pæna defunctus eſt , confef
fus coram populo Romano inaudita
flagiria . Hæc ille in cujus verbis &
maleficium vides diviſionis , & cura
tionem nefandam per aliud malefi
Tertia cauſa eſt , îi ſpiritus vitales
pediatur , de quo impedimento, recte
Jaon . Major differuit : n
Quarta elt , fi ſemen prolificum ex
ficcetur & fubtrahatur .
Quinta , fi virga viri flaccida fiat
faltem quando quis vult actum ma
trimonii exercere ; de quo Ovidius .
Quid vetat de nervos magicas torpere
per artes ? Petronius : forſitan rediret
hoc corpus ad vires refipifcerent par
tes veneficio , credo , fopita .
Sexta , fi qua naturalia alia phar
maca applicentur , quibus vis patran
di quovis modo tollatur. hæ caufæ vul
gatiores cunctis ferè notæ & obyia
funt apud Doctores o.
Seprima cauſa eſt rarior , nempe
muliebrium locorum obſeratio , vel ni.
mia coarctatio : aut viri genitalium
retractio , abſconſio , vel vera adem
ptio . De virili hujuſmodi calamitate
nar
Verb, maleficium . q. 6. Ibulen . in c . 19 ,
Matt.9.90.
 LIBRI III. P. I. QUÆS, IV . SECT. VIII. 377
narrationes varias ſui temporis propo- gis doctioribus x rejici : ut repugnans
8 nunt Sprenger . & Remig.p. Quoad retra . ipſius contextus menti, licet non ver
&tionem & abfconfionem fortaffis illa bis .
naturaliter fieri poffet , quanquam du . Deinde cur non ut femel , fic fæ
bito , & inclino in negantem partem : pius poterit dæmon impedire copulam ?
ademptionem conſtat efle femper me cur ut ſæpius , ſic non & poterit to
rum præſtigium , licet alibi, ut in a . ties quoties permittit Deus ? Denique
vium nidis apud Sprenger. malefica fallum est gloſſæ fundamentum , fem
membra illa oftentet : nec enim aliter per ab auctore maleficium illud colli
poteft ifta collere, quàm homines , ſs. polle : poftea lib. ult. docebinus , ali
& tione aut fimili ſeparatione ; adem quando, nou poſle maleficas fanare
pra verò non magis poteft reftituere, quæ nocuerunt . Nec dubitarim plura
quàm homines . Sunt ergo hi modi poſſe dæmonem deftruere , quam repa
quoad viros , præftigioli . Quoad mu rare . Quid li membrum præſciderit ?
9 lieres , ficut ex naturalibus morbis pon magis illud valebit reftituere , quàm
coarctatio hæc oriri poteſt , ſic etiam vitam lemel adempiam . Ex his puto
à dæmone cauſari , idque opinor cam facilè ( lector ) intelligis temere Mich,
de artitudine in olibus , quam de ar- Montanum libro primo des cſais c. 21 .
Atitudine in carnoſitate .q. adimere hæc maleficia dæmoni, ut ad
Dixi duplex elle impedimentum ; u- ſcribar viribus imaginationis : poteft
num quoad omnes , Gic invenio mulo illa impotentem aliquem ad rem ve
Etatum Silvanum ab uxore apud Ta. neris reddere , nemo negat , verum ef
citum libr. 4. ann. & Aurelium apud fe & us tàm varios ac multiplices uni
Zonaram tom . 2. & fortè Amalim Re. adfcribere imaginationi , nec Oreſtes
gem Ægypti r. aliud quoad unam dun- quidem dixerit in dilucidis intervallis .
10 faxat perfonam certam , hoc vocant Quis locus imaginationi in aliàs vali.
Dd . maleficium reſpectivum : ica le do , & cupido , & ſperante ſe poſle 9
gimus affectum Theodoricum Regem , imò pop dubitante ; prima vice o, qua
qui poterat cum concubinis , cum uxo- fpe fallitur . 1
re ſola non poterat l , idem de que , Ultimo loco huic maleficii generi
dam Eulatio , refert Greg. Turonenf. videtur annumerandum , quod refert
libr. 10. cap. 8. Sie Galeacius Sforciš Saxo Grammaticus , his verbiss y. Ma
fraude tactus fuit , ne matrimonio Iſa- res in urbe Karentina , ( apud Rugia: 12
bellæ Arragoniæ potiretur t. nos ) cum feminis in concubitum admif
11 Dixi fecundo , impedimentum quod- fi , canum exemplo: cohærere folebant :
dam eſſe temporarium , quoddam per: nec ab ipſos morando divelli poterant.
petuum : perpetuum vocans ,, quod ufa Interdum utrique perticis è diverſo ap
que ad mortem duraturum , nullo na. penſi inufirato nexu ridiculum po
turali remedio , nec aliàs licitè , aufer. pulo Spectaculung prebuerunt : ). Sanè
ri poteft . Scio cum gloffa u. quoſdam iis , qui feræ , & non homines. homi
negare à diabolo ullum hujuſmodi per- nibus enim cam acerba hominum ca
pecuum impedimentum induci pole: lamitas , non cachinnos, ſed fingultus ,
ſed fcio quoque hoc gloſfæ di&tum ſed lachrymas excutiat , Hei ? quid
communiter à Canoniftis & Theolo- non ultionis clementiſſimo Den extor
Tom . II. Ааа quent ?,
P p. 2. mal. q . 1. cap. 7. Remig.lib . 2. x Abb. alii ad tit. defrigid .Oma
demonolat. cap.5 .
lef. Navarr. conf. 1.1.4. tit. 15. Abulenf. .
59 de utraque egerunt Vi&t. Sot. Le- d.9.90. Mag.in 4. d. 34.& ibiD.Tho.
dej. in d.34. & Henriquez l .12.6.7.n. 3. a. 2. Duran . Paluda. Richa. Major Se
: r Herodot. l. 2 . tom. Vi t. uterque. Ledeſma. Palac.
f Paul. Æmyl. in vita Clotarii . alii cit. per Henriq. dift. capit. 8. 9. 2 .
i Franc, Guicciardin. in hift. Ital. : 1 lit.O.
u in cap. requiſifti. & c. li per fortia y 1.14 . hift. Danor .
rias 1 3. q . 1. Cardi. ibi.

G
 ITIONUM MAGICA
RUM
378 DISQUIS
quent? fieri potek , ue demonum hie H & agnovit Arnobius lib. 1. conI
opera intercefferit , & Deo , illa ut
carnificum utente manu , hoc ſuppli- tre gentes . Addam alia . Godſchalcus
cii diriflimi geous à commeritis exe- Hollenus Auguſtin ianus Preceptorii fo
gerint ; quod fi in adulteros , & con- li. 20. lit. 4. fic fcribit : Novi mulie .
cubinarios hodie fimilia judicia exer rem que voluit facere divortium inter
ceantur , quæ perticæ fuffecerint ? plu- duos ſe mutuò amantes , propter quod
res fane continentiam amarent , & ob- deberet ſalariari : Scripfit in chartulis
fcoenas libidines adverſarentur . Fieri duos characteres ignotos , cum aliis 18.
etiam poteft , ut meræ dæmonis præ men devotis verbis , dedit charts .
Aigiæ fuerint ; ſi non fuere præſtigiæ , las ut portarent : o tamen nulla feo
vix eft ut naturalis ratio reddi quat ; quebatur diviſio . Secundò ſcripfit bec
nifi dicas & viſcoſitatem femini
ſemini , eadem in caſeo ; o dedit illis ad co
& difpofitiones membri , quæ in fe- medendum , accepit poftea pullum
ris Bic cohærere folitis ipſunt, in hos nigrum , a diviſie per medium , obtu
homines à dæmone introductas : quod lit unam partem diabolo ( certè facrificii
puto ejus induſtriam & vires non fu- ritu ) o aliam dedit ad comedendum il.
perare : lis duobus, tunc fequebatur maximum
13 Quid fi & Salmacis fons maleficum odium inter cos , ita quod unus alterum
quid habuerit injectum fanè , quod videre non poterat : Unde hoc , nifi quod
Strabo libro 14. de illo refert na daxó demon habuit tune offertorium ſuum
Gyra 785 Tivovies, ex eo bibentes mala- fic ille : Cenfeo hoc maleficii genus
ciſari : id ego non tam ad mutatio reſpexifle Poetam , cum inducit dæ
nem in Hermaphroditos 2. quam ad moni quandam dicentem .
emaſculationem & ( ut Varro loqui- Tu poies unanimes in pralia mittere
tur alio tamen fenfu mulierationem fratres .
retulerim . Hæc enim hominibus illis And . Cæſalpio . de inveſtigat ,deo
à Chrifti lege & fide alienis , quaſi ne mon. cap. 1o . ſcribit folere maleficas
ceffaria conſecutio ( nefas ! ) videba- ſub limine vel in angulis domus capi
tur , ut qui agere nequiret , pati inci- ta ſerpentum & pelles de fodere ad o
peret . Beneficium hoc inter cætera fi- dium conciliandum . Sed hæ quſquiliæ
dei Chriftianæ non minimum , quod figna tantum funt pa& i conventi
cum dæmonum cultu portentoſa hæc Nam odii maleficium auctorem ha 2
dæmonum ſualu & hortatu crimina bet dæmonem . Nec enim naturalia
paganiſmo ipolita , tandem plerife pharmaca poffent aliud quam homi
que in regionibus prorſus exoleve-
exoleve nem atro turbidoque ſanguine , &
sint . quadam melancholia gravi afficere :
item humores ' nimis adurere , vel
SECTIO IX. frigus noxium inducere , unde oria
tur quædam ferocitas , morofitas , cru ,
De maleficio odii. delitas , & milanthropia in univer
ſum , qualis eſt in iis qui lupina in
SUMMARIUM fania laborant . Poltea dæmon hoc o .
dium dirigit in certam perſonam 9
1 De maleficio odii . Exemplum , omnes odio oportunas imagines phan
1 locus Virgilii. tafia objiciens , & velut ob oculos po
. Quo pa &to hoc maleficium damon nens , & in memoriam reducens , cum
procuret ? amaritudinis miris modis cauſiſque ,
3 Exemplum aliud . aded ut cùm illa recurrunt animo ,
4 De maleficio oblivionis . Ejus exem- vix queat homo non graviſſimè irri
plum . tari , & excandefcere , etiam in il
los , quos hac perturbatione definente
etfli
z wt Ovid . I.4. Metamor.
 LIBRI III. P. I. QUÆ S. IV . SECT. IX .. 379
unquam furie iam immanes viſa ſunt ,
effi&tim amat. Hujus maleficii memo-
nulla fera tam efferata , nulla bellua
3 rabile exemplum narrat Joan . Bap. Co
tanta rabie e furore concitata , ci fo
dronchus libr. 3. de morb. malefic. ca
pit. 8. fic ille , In oppido Sepino ditio
milis inventa fuit : Spumam ex ore emite
nis Neapolitane erat quidam Jacobus
tébat ,, dentibus fremebat , oculos con
nomine , cujus uxor tantum odium cum
torquebat , totumque corpus velut fu
60 exercebat , ut à primo die quo inter
riis agitatum ac demonibus plenum vi.
ipfos matrimonium contractum fuit fo.
debatur, Muliereſ que ibi aſſidentes re
mul habitare non potuerint : iantum
tulerant , ejus ventrem ac ſtomachum
abeft ut fefe invicem copulaverint. Et ,
funibus contortis , ipfis tangentibus , re
ſi quando Jacobus ad uxorem accedere
fertum viſum eße , totamque cutim ut
voluiſſet, ianto furore ac rabie percita u
Aagris caſis redactam . Nec furendi fo
xor erat , ut fe per feneftram porius precis
nis factus eft , donec maritus concer .
pitem daret , quàm illum perperi poſſe .
tationis labore defeffus , oy illius mi.
Quod cum cuidam religioſo viro ab ip-
fericordia motus illinc exiit . Et tan
his hofpitio recepto narratum efet , de
dem poſt tres annos mulier quedam in
hac re dubius , ad fidem pralan-
veneficiis verſata , qua Jacobi matri
dam difficulter ſe habens , experiendi
monium cum illa uxore graviter mole
gratia illico mulierem accerſiri jubet ,
feque tulerat , maleficium quod patra
ciuſque maritus in interiorem ædium
verat folvit . Et ita Jacobus exore po
partem fefe abdidit : ne ejus præfentia
titus eft: inde in ſumma pace aique
uxor ingredirenueret . Venit mulier : que
otio tranquilliſimè vixit. )
de odii fui caufa contra conjugem in
Huc pertinet maleficium oblivionis , 4
terrogara , ſuam vicem prius, miſerum-
qud fit ut viri uxores ita negligant ,
que farum cùm deploraffer : ſe nullam
ut videantur carum non meminiffe
inquit ejus rei rationem reddere poffe;
Rem cxemplo declarabo , duobus teſti
quin abſentis mariti tanto deſiderio y
bus iifdem illis comprobatam • In op
amore fe flagrare dicebat ut id verbis
pido Hetruria Sangeninianenfi juve.
exprimere nequiret : Cùm autem ad ile
nis quidam adeò perdite veneficam mu
lum alloquendum videndum accede-
lierem adamavit , ut formoſam alio
Te vellet, illico imaginationi ſue , tot
quin o honeftam uxorem una cum fo
deformitatibus turpitudinibus , tota;
liis reliquerit , cum pellice , ſuo
horribilibus monflris maritum depictim
rum immemor , vitam eò uſque tradu
apparere , ut mortem prius fubire velo
xerit , donec uxor de maleficio monita
let , qaam illum ferre ; aſſerens , quod
ed conceflife , e clam maleficii in
ejus anima tota , omneſque vires , o
ſtrumento perquiſito , inveniffet fub le
Spirituum partes in maritum , tanquam
to bufonem olla inclufum confutis -
in oblatum malum , e ſui perniciem
culis : eo igitur abrepto a ſolutis ocu
ferebantur. Rurfus co abfente ejuſdem
lis poſtes cremato : ' confeſtim vir fuo
deſiderio aftuare ſe ajebat . De cujus
rum recordatus , tanquam à fommo ur.
mulieris verbis , cum bonus ille Sacer-
gens ad uxorem o filios reverfus eft . )
dos periculum facere vellet , dixit mu-
Condronch . dict. leg. 3. capit. 6. Cæ
lieribus eam comitantibus, ut illam cir-
ſalpin. capit. 1o . de dæmon . inveſti
cum pedes , o brachia circum lectum
gat.
valido fune in erucis modum vincirent ,
quo maritus , omni repugnantia remota , SECTIO X.
expeditum acceflum ad cam haberet.
Verebatur enim ille Sacerdos , ne ob de De incendiario maleficio .
formitatem aliquam celandam mulier fe
ita affcctam effe fimularet , Uxor deni SUMMARIU M.
que le ob mariti deſiderium ligandan
iradidit , rogans , ut ad ſe maritum 1 De maleficio incendiario . De coro
admittcrent . Quo ingrediente nalla na Medex .
Ana ' 2 Se
 -380 DISQUISITIONUM MAGICARUM
2 Seneca locus . fallant viſus
3 Exempla varia Lotharingie , Hel . Tactuſque ferant c . quid interea , air
vetia , Rhenana provincia . otiola ?
... meet in peatus
On animum infiammant modd Venafque calor . fillent artus ,
' ſed & corpora & domos , & op olaque fument ..... ita fit , & omnia
pida : ut facile appareat æterni ignis - amburuntur .
elle alimenta . Corona Creuſæ nota eſt , Illic quidem mox . Aridus per omnem
quam munere impio Medea concrema- regie partem furit,
vit , ex aſphalto humectiore & ful Ut juſſus ignis. jam domus tota occidit .
phure pharmaco inundam volunt Ca. Urbi timetur , unda flammas oppri
lius libr. 15. A. L. cap . 13. & Venetus mat ?
Natalis lib.6 .mytholog.cap.7. quali ho Et hoc in ifta clade mirandum acci
rum tanta vis elle potuerit , ut modi dit :
ca inunctione totam Regiam Corinthi Alit unda flammas , quoque prohibeo
corripere poſſet ; cur non naphtam me tur magis ,
dicam addidere ? vis nonne ejus effica Magis ardet ignis : ipfa præfidia oc
cior ? cur non infopibilis ut vocat cupat .
Martianus , perennitatis igniculos Lem . Nemo hic adeò Philofophus fit opi
nii Fabri ? cur non fiammivomi peco , quin maleficam vim agnoſcar .
ris Aethæ ? cur non ſemina flamma Me- Ne fabulas opinemur , faciunt quæ re
du fex ? cur non cuncta quæ Tragicus cens gemina contigerunt , prodita à Ni.
commiſcentem facit Medeam ? colao Remigio lib.2.c. 13. Leherii quæ .
Pia fororis , impia matris facem dam ſaga cui nomen Iana Nigra Ar
Ultricis Alibeæ vides . macuriana , obnixè quiddam à Franci
tu nunc veſtes fca Huyna contenderat , quod cum im
Tinge Creufæ , quas cum primum petrare nequirer , in deſiderium vindi
Sumpferit , imas urat repens & tæ exarſit . Nam accepto ( inquit ) à 3
Flamma medullas . ignis fulvo damone linteolo , quo erant involute mi
Clufus in auro balet obſcurus ; nutia quedam inftar fæni de ſecti , ad.
Quem mihi , cæli qui furta luit monita eft clam illud deponere in Huy
Vifcere fato , dedit ego docuit na ades , ac properè facefeere , fore co
Condere vires arte Prometheus . nim ut non multo poft flammam corrie
Dedie ac renui ſulphure 16ctos , patet ſubird', unde illæ cum omni ſupele
Mulciber ignes , au vivacis le &tile conſumerentur . Linteolum igitur
Fulgura flamme de cognato glomo obvoluit , ac Huyne , tem fortè
Phaetonte tuli. habeo media aliquid in furnaria agenti , venale of.
Dona Chimere , babeo flammas feri , in telæ quam illam adornare audierat
Uſto Tauri gutture rapias , licium : fed cam negaret co fibi opusele ,
Quas permiflo felle Meduſa quod ex domeſticis operis fperaret plus fao
Tacitum juli fervare malum . ris ſibi futurum . Nihilominus bona illa in
Omnia quidem hæc fabuloſa , fed ef- prſtorium latum , qui prope erat , abjecit :
ficaciſſima ad inextinguibile incendium addens ſe , ſitum id ufui effe non contin
opinabantur vulgo : Poeta verò gnarus geret , cum vellet , reſtituturum .
vim illam , à dæmone ex pacto ſe ex Ac vix podem extulerat , cum defla
ferturam , concludit prece ad Hecatem grare cæpit cella illa farinaria , que de.
( magorum Numen ) poſirum glomum continebat , deinde uni
Adde zenenis fimulos , Hecate ; verſa domus adeò pracipiti ardorc atque
Doniſque meis ſemina fiamme incendio ut ullum ei remedium fatis
Condira ferva . quo pacto condita & maturè adferri poffet. Resutriuſque di.
claufa ? ut folent hodie , initio impu- Jerta atque feparata aſſertione , formale
ne contingas , & aſpectu cihil vel ſen- ipfo eventu fidem fibi apud omnes indx
ſu ignitum . bitatam vindicavit . )
Mi
 LIBRI II. P. I. QUÆST . IV .
Minus latens incendium , fed perni
ciofius fuit , quod ita defcribit ' Eraf
mus Roterodamus , & etiam Lycoft
henes in Prodigiis teftatur . ille lic in
Epiſtolis : Oppidum eft in Helvetia ,
nomine Schilrach , quod quarta Idus
Aprilis anno 1533. totum ſubito con .
flagravit , ejuſque incendii cauſam
quantum illius loci municipes apud Fri
burgi magiſtratum , ( quæ urbs illinc
abeft octo milliaribus Germanicis ) re
nunciaverunt, talem fuiffe , rumor eft .
Damon fibilo fignum dedit e quadam
ædium parte '. Caupo ſuſpicans elle fu
rem , afcendit , neminem reperit ? Sed
idem fignum , rurſus ex alto cænaculo
redditum eft , dhuc confcendit cay
po , furem perfequens : Cùm nec illic
quicquam appareret , fibilus audituseft
faſtigio fumarii . Illicò tetigit cau
ponis animum , eſſe dæmoniacum quid
dam .
Jubet ( mos elle præfenti animo ac .
accerfiti ſunt Sacerdotes duo , adhibi.
sus exorciſmus , refpondit ſe ' effe de
monem , rogatus quia illic ageret, ait ,
fe velle eruere oppidum Minitanti
bus ſacrificis reſpondit , fe pro nihilo
ducere minas illorum , quod alter effet
Scortator, uterque fur ; aliquanto poſt
mulierculam , quicum habuerat conſue-
tudinem annis quatuordecim : cùm in-
terim illa quoiannis confiteretur , eo
acciperet Euchariſtiam : ſuſtulit in ac-
rem , impofuitque fumarii faſtigio
tradidit ollam : juſſit , ut inverteret,
intra horam totum oppidum combu-
Num eft : ) Hæc ille , nec admodum
multi ;funt anni cum per Rhenanum
tracturn incendiarii quidam grallaban-
tur : qui in aliorum domibus , gla-
dium , haſtam , ſcipionem , vel quid
aliud caloris auc ignis expers depo-
nebant : atque mox poft aliquot ho-
ras inde prorumpens Aamma , quafi
ex malleolis , ædes abfumebat .
2 Apoc. 20. v . 2 .
b Mari, 8. v . 31 .
SECT. X. 381
QUÆSTIO V.
Quibus perfonis malefici queant
nocere ?
SUM M AR IU M.
1 Nemini fine Dei permiffu , quo ba
bito polent cunétis hominibus .
2 Cur infantibus permittantur nocere !
Cur ut plurimum bis infidientur ?
3 Infanticidiorum exempla · Opinio
vulgi de indolentia acquirenda .
De unguento Pagano .
4 Cur interdum o bonis nocere pere
mittantur ?
s Vulgi opinio diſcuſa , interpre
tata , quod juftitie adminiftris ne
queant nocere · Anania ratio re
1 jesta .
6 Quædam Niderii fententia notata .
Oftenditur contrarium aliquando
accidiſse Goninus magus Pari
fienfis .
7 Unde orta opinio ?
Um Draco ille antiquus uſque
COM ad judicii diem manſurus fit li
gatus, a nemini poteſt nocere , niſi cui
Deus permiferit , & quantum permi
ferit. D. Leo , Et cum eis , ( inquit )
nihil amplius in quemquam liceat , quàm
juftitia divina permiſerit, qua digna
tur ſuos aut corrigere diſciplina , aut
exercere patientia ; agunt tamen verſu
tiſſima arte fallacie ut ex arbitrio pro
prie poteſtatis, aut lædere videantur
aut parcere : au multis ( quod dolens
dum eft ) ita per nequitiam fimulatio
nis illudunt, ut quidam illos timeant
pari infenfos , o velint habere placa
sos , cùm beneficia demonum omnibus
fint nocentiora vulneribus, quia tutius
eft homini inimicitiam diaboli meruifle
quam pacem . ) Serm . 19. de paffione
Domini . Ut porcos fubiret, à Chriſto
veniam petiit b . nec mendaces facere
Prophetas Achabi , c , nec Jobum af
fligere d ſine divina potuit permiſſio
ne . Hac obtenta , non eft poreſtas , qua
com.
€ 3. Reg. 22. v. 22.
d Job . 1. v. 12. 2. v, 6.
 382 DISQUISITIONUM MAGICARUM
comparari queat ei ſuper terram , e . neque Deus propterea crudelis eft , aut
Quare , cum per dæmonem damna ma non juftus : quia propter folum origi
lefici inferant' : ſequitur illis omni- nale peccatum mortem merebantur
bus eos nocere poſſe , quibus ne noce . Sanè nondum ablatis unda facra vide
ant Deus non prohibuerit . Defendit mus ut plurimum Dæmones infidias
autem Deus omnes Gncere fperantes in ftruere , & eorum nece gaudere : quia
ſe : liberat cos de laqueo venantium , tunc , qui necant malefici , longè gra
on à verbo aſpero , di rimore no vius peccant , & atrocius Deum offen
Eturno , d ſagirta polante in die , ab dunt , nam planè innocentes atque in
inour ſú o damonio meridiano , & tri- nocuos anima Imul & corpore per
buit virtutem , ſuper aſpidem op baſi- dunt, præſertim G liberos proprios quos
liſcum ambulandi", o conculcandi leo- & dæmoni offerre , & occidere fæpè
nem O draconem , f , hoc eft fu- folent (triges ; ficut olim faciebant Ca. 3
perandi omnem vim , & effugien- nanæi , & cultores i Moloch , & Bar
di omnes infidias principum tenebra- bari noftris temporibus Indi Temix .
runi . ficani . Narrantur in hoc genere ia
Dico igitur primò : Deo permitten- fanticidi immania facinora Baronis
se , ( quod in feqq. etiam præſuppo- cujufdam Armorici , à Nicol. Jaque
no ) fæderatus demonis inferioris pof- riok , & Sagæ Helveticæ à Spren
fet nocere dæmonis fuperioris faderato , gero .1. Cur verd potiffimum tam te
non virtute fua , ſed accepia licentia neræ ætati noceant , multæ funt cau
vi : quia demon ille ſuperior non poteft fæ . hæc ætas elt imbecillior ad refilten
refiftere divinæ voluntari. Alioqui , dum , eſt incautior ad cavendum : ne
• Deus hinat eos agere juxta legem ordi- quit earum conatum deprehendere, vel
nariam , duntaxat poſſunt fæderati da- revelare, vel accufare. petunt etiam
monis ſuperioris nocere inferioribus, vel ab his inſtrumenta maleficiorum , nam
equalibus : quia lex ordinaria eft , qua perfuafum habent , & certo numero cor
Deus finit illos agere in invicem quan- da infantium exfciderint & comede
tum poſſunt : maleficorum verd robur rint , fe patientiam omnium tormento
& poieſtas dependet à potentia demo- rum confecuturas aded , ut ad confef
nis cum quo paétum habent . fic vetula fionem criminum perduci non queant
malefica occidit juvenculam maleficam , m , conficiunt quoque ex corpuſculis
apud Sprengerum , fic finita fæpe Ma- infantium occiforum famofum illud un
gorum certaminacum alterius morte , ut guentum fuum , quod Grillandus di
docui lib . præced . cit vocari in Italia unguentum Paga
2. Frequentiſfimèfolent nocere infan- num .
2 tulis , Deo id permittente , quoad ba Dico 3. haud dubiè quando natura- 4
ptizatos quidem , quia fic multis pec- libus venenis utuntur , eque poßunt ( Deo
catis præfervati in cælum rapiuntur tamen permittente ) bonis hominibusno
felices , fecuri quod malitia non muta cere ac malis : de facto tamen ſæpius
bit eorum intellectum . permittit hoc nocent malis peccatoribus , quam in .
etiam Deus in poenam parentum , vel ftis & bonis. Quoniam Deus plus fães
ad eorum probationem , tefte D. Au- pe juris tyranno largitar in mancipia ,
guft. b . Ante baptifmum verd perce- quàm in Dei filios & amicos : quibus
ptum , non rarò permittit illos Deus ipli tamen interdum nocere permittit ,
occidi , ne propter a & ualia peccata , propter majus bonum corummet , qui
quæ commiffuros videbat fi viverent , patiuntur .
graviorem fibi damnationem acquirant: De judicibus oye juftitia miniftris pre
cipuè
e Job . 41. v. 34 . 4. Reg. 23. 0. 10. Jer. 32. 0. 35 .
f . Pf. 9o . v. 56. 13. k flagelli faſcinariorum c . 15 .
§ 2. p . q. 2. principali. I d . p . 2. 9 : 1. C. 13 .
h lib. 2i . de civ. Dei , f. 14 . m Binsfeld. in l . multi. C. de me
i Levit. 18. v . 21. Pfal. 1os . v. 37. lef. q . 2.,
 LIBRI III. P. I. QUÆS. V.
s cipuè quæritur , and his nocere queant?
vulgò decantata , & à nonnullis etiam
doctis recepta opinio eft , ex ſpeciali
privilegio his conceffo , non poſſe in }
hi duabus rationibus utuntur , unam
petunt ab experientia & eventu , fed
ifta nec perpetua & uniformis eft , nec
nunquam fallit. illam rationem addit
Agadias, quia q nocere poffent Judi.
cibus viderentur aliquid in ipfum
Deum juris habere , quia jus haberent
in illos qui funguntur officio. ratio ifta
valeret , & abfolutè , & non limitatè
ex Deipermiſſione id poffent : nunc
quia poteftas iſta tota pendet à nuru
Dei permittentis , parum folida ratio
eſt . Nonne in ipfum Chriſtum , qui
Judex ipſorum dæmonum eſt , potuit
Diabolus , & Judæi atque Romani ,
ejus membra , aded ut & in crucem
egerint ? nonne Job , Rex erat & Jus
dex , & tamen privatus cun& is opibus
fuit , & ulcere pelimo corpus à dæ-
mone obtectum quis tamen inde in-
ferat , in Deum ipſum aliquid juris
habuiſle dæmonem ? ſanè nullus , quia
fciunt omnes , hoc quicquid poteftatis
fuit , id deſuper à Deo Patre lumi-
num fuiſſe conceſſum . Sed & fic dari
dæmoni nunc poffet à fummo Judice ,
& tamen in hunc illi propterea nihil
juris proprii , fed delegati tantum com-
peteret . Proferuntur quædam exempla ,
inter quæ formicarii auctor o de pu-
blica verò juſtitia ( inquit ) omnesma
defici , qui fupra , verbo de experien .
tia teftimonium dederunt, quod coipfo ,
quod per: Reipubl. juſtitie officiales ca
piuntur , flatim omnis maleficiorum e
nervatur paseſtas. Unde cum sæpe din
&us judex Petrus , antefatum Stade.
lein , capere vellet per fuos famulos ,
tantus tremor manibus eorum incuſſuś
eft , corporibus, naribus illap /us
tam malus fætor , ut ferè deſperarent ,
an maleficum invadere auderent . Qui
bus fudex ais : ſecurè miferum inva-
dite , quia publica tactus juſtitia omnes
6 vires perdet fuæ nequitia . ) Niderius
itaque cenſuit, non ante hanc vim Ju-
dicibus ex privilegio competere , quàm
n Grill, 9.729 . 39. Ananias l.4.de
net, dam, Rem ' l. i. demonolat. 6.2.
383
reo capto . Monſtreletus quoque lib. 4 .
Chronicorum de Edelino agens id vi
detur confirmare . Attamen & Divinum
privilegium foret cunctis Judicibus coni
ceffum , cum Dei perfecta fint opera
& executionis juftitiæ tam neceffaria ,
tamque principalis pars fit ipſa captu
ra : non dubito , quin & ad illam ex
tenderetur . quare neque ad illuden
dum fatellitibus capientibus maleficium
valiturum . Arbitror potius hic Petri
firmam in Deo fiduciam ei fuiſſe au
xilio , quàm privilegium illud . Quid ,
quod Sprengerus ipſe refere , & nos re
tulimus , eriam in ipſo rogo fententia
Judicis damnatam lamiam folo anhe
litu camifici lepramintuliffe , cùm ipſa
leprofa, non eflet ? Et cùm Parifiis an
te annos triginta degerem , fama pu
blica ferebat famoſum magum ( quem
fæpè vidi ) nomine Magiſtrum Goni
num , cùm propter facinora varia ad
laqueum damnatus fuiſſet , fic illufil
fe Judicibus , ut pro ipſo viderint ap
penſam patibulo i primi Præſidis mu
lam . Nihil affirmo, fed hoc fama dil
perfum fæpè audivi : certè ille judi
cio ſupervixit .
Prudentius itaque Ananias , hoc
privilegium reftringit ad eos Judices ;
qui hoc digni nomine , qui Deum
præ oculis habentes rectè riteque fuo
funguntur officio : nam quos avaritia
excæcat , quos crudelitas vel vindi &tæ
amor agit , qui curioſitate adducti per
peram multa defignant , hos ait , cre
brd fac à demone excipi O impeti
aliquando necem non evadani , idque
non paucis accidiffe . Satis hoc verifi.
mile mihi videtur , & Divinæ con
gruuni providentiæ atque juſtitiæ , pe
culiaris tamen privilegii , ne quoad
hos quidem , ullum diploma puto ex
fare . Quamobrem cenfeo , Judicum
pietatem , firmitatem fidei , & juſtitie
zelum hoc à Deo ut plurimum impe
trare : quæ quia defunt quibuſdam
etiam eos hoc peculiari fcuto Deus de
nudans , noxæ exponit . Accedit , quod
iplimet' dæmones viliffima hæc fua
mancipia ignibus tradi non modò non
mole
o lib. ult.
p d. lib . 4. de nat. dem .
 384 DISQUISITIONUM
moleftè ferant , fed frequenter etiam
Judici noceat , qui reum damnari & oc
7 cidi optavit ? unde igitur inquies orta
hæc opinio ? Duplicis generis hæc funt
maleficia , quædam nocendi vim natu.
ralem non habent : talia frequentius
cam exitialem : talia Deus non per
mittit dæmonem fagis_ſuggerere con-
tra ludices , vicarios Dei : vel li ta-
lia permittit fuggerere , facit tamen ut
alia illa præferant , aut ut naturali-
bus non ut oportet utantur , atque ita
fiant irrita . Quod cùm fæpiùs exper.
tæ , confitentur fe Judicibusnocere non
poſſe : quibus poffent, niſi Deus im-
pediret , vel concurſum cum maleficis
rebus fuum cohiberet . Plura pete ex
lib. si feet, 7
QUÆSTIO VI.
Cur Deus patiatur fic maleficos rebus
facris abusi ?
Uzſtionem hanc movet & folvit
QGrilland. 9. 6. xu. ! 9: ego hanc
non exiguam vindi &tæ Divinæ partem
exiftimo punientis hominum pecca
ta , & ſic hujus quæſtionis candem
effe folutionem , quæ eſt fequentis ,
præcipuam tamen cauſam puto cffe
irreverentiam ipforum Sacerdotum &
Clericorum , vaſa Domini non eo in
honore , quo oportet , habentium , nec
feipſos caltos & puros à labe peccato
rum , ut decebat ſanctificatos , exhi
bentium : fic enim provocant in ca- .
put ſuum propheticam comminationem
9 ; incenfum abominatio eft mihi. Neo
menias a Sabbatum , feſtivitates
alias non feram . Kalendas; veftras ago
folennitates veftras odivit anima mea :
facta ſunt mihi molefta , laboravi, ſu
ſinens, auferam fepem ejus , do crit
in direptionem , diruam maceriam ejus
yerit in conculcationem , & quæ
talia innumera in facris Litteris .
q Eſa. 1. v. 13.
i El. s . V. Si
MAGICARUM
QUÆSTIO VII.
Cur per maleficia fic Deus permittat
denonem graſari ?
Onſuli
mius g. s. b. 8. quæftionum , &
Jaquerius flagell. Faſcin. cap . 18. cum
feqq. cauſas eaſdem puto , propter quas
folet pati hominem à dæmone invadi
& polfideri. hæ ex obſervatione vete
ris Hiftoriæ poſſunt multæ colligi ,
quæ ad duo capita ferè poflunt revo
cari , gloriam Dei , & hominum utia
litatem . Quare non eſt mirandum , si)
ut ait apud Bedam S. Cuthbertus
tali tormenta non foli ſubjiciuntur ma
li , fed occulto Dei judicio aliquoties
etiam innocentes , in hoc feculo , non
tantum corpore , fed o mente capsia
vantur à Diabolo 1. )
SECTIO I. SUMMAR .
1 Fit ad gloriam Dei , quia fie often
duntur fuavitas , clementia , fa.
pientia , potencia , juftitia , c .
attributa Dei .
2 Fit ad hominum utilitates varias .
Eorum , quibus nocitum , patien
tiam , conftantiam , caritatem , bu
militatem , o reliquas virtutes :
Exempla heremitæ cujufdam ,
D. Juliani. Cæterorum fides con
firmatur , do varii errores exftir
pantur . Docentur cffe damones .
3 Docentur hæretici veram non habere
fidem , qui non pofunt ifta ſana
re , vel damones fugare ,
4. Exemplum Lutheri .Item Parochi
Lutherani . Miniſtrorum Augu
ſtanorum . Miniſtrorum Calvinia
farum in Picardia .
S : Demones interfuere funeri Lutheri ,
Belgica Iconoclaſtra . Demo
niso imagines cur Calviniſte lin
quant intactas Dei Sancto.
rum confringant ?
6 Varia ejus rei exempla .
SE
Surius tom. 2. f. 3090
 LIBRI III . P. I. QUÆ S. VII. SECT. I.
I Loria Dei hinc augetur in nobis ,
quia fic attributa quædam glo-
riola Dei nobis maniteftantur , often-
ditur Conftantia in decretis. quia ut
hominem liberum creavit , ita libere
finit peccare , nec hanc libertatem im-
pedit. cernitur etiam Suavitas in gu-
bernando : quia cùm etiam dæmonili-
berum arbitrium dederit , violentum
videretur ſemper impedire , quod dia-
bolus naturaliter poteft & optat fum-
mopere: ideò finit illum aliquando id
perficere . Clementia in genus huma-
num hinc elucet , quia di quantum vult
& poteſt, diabolus nocere permittere-
tur , nemo iHæſus effet , imò , & & ho
ho-
mines omnes occideret , ideò Deus fre
quentius illi facultatem nocendi dene-
gat ; accedit , quod nec illos ad pæni-
tentiam recipere dedignatur, qui le pa-
Atis conventis & data fyngrapha dæ-
moni manciparunt . Nonne hæc fum-
ma eſt clementia , cùm ubi abundavit
peccatum , fuperabundat gratia , & fit
miſericordia Dei ſuper omnia opera e-
jus . Sapientia elucet , quia cùm dia-
bolum Deus uti ſinat naturalibus fuis
viribus efficit tamen , ut pater ifte
Superborum ab imbecillis fæpè homul-
lis , qui quæ Dei ſunt fapiunt., lupe
retur ; & ut ad ſordidiflima abjectiffi
maque ferenda patiendaque ſe dejiciat ,
qui folium ſuper Aquilone conatus fuit
locare . Præterea Deus , quia folet ex
nalis bonum elicere , unius peccatum
facit alterius elle meritum . Potentia
elucet , quia quando permittit dæmoni
inajora (ver. gr. aquam in fanguinem
vertere , ranas producere ) tamen non
finit eum perficere minora ( v.g. culi-
ces gignere. ) Quod evidenter demon-
ftrat Deo dæmonem prorſus eſſe ſub-
jectum & fublegem , nec quicquam fi-
ne ejus poſle licenti'a , cui , ut lictor
vel carnifex Principi , ſubſervit ſecun-
dàm D. Auguft. :: Juftitia denique
probatur, quia delicta hominum etiam
in hac vita ſic punit : quod quia ho-
Tom. II.
t com.in Pſal. 77.
u Jeb. 1. ♡ 2 .
x Deut. 13. v. 3. D. Aug.tra &t. 7. in
Jo , D. Leo hom . 19.depall.
у D. Clem. Rom. lib. 2. recognit.
335
mini quoque ipli expedit , ideò hæc ra
tio ad alterum quoque caput perti
nens , mixta eft , & in ultimum locum
à me reſervatur.
Secundum erat hominum utilitas : hæc
multiplex eſt . Nam quibus maleficio
nocitum , eorum primo patientia exer
cetur , & conſtantia roboratur. u . &
merita augentur , & homines ad pee .
nitentiam & Sacramenta Ecclefiæ ufur- 2
panda revocantur . Secundò fit cuique
palam , num Deum diligant , necne x.
tunc ñ . qui Deum non diligunt , ad
vetitas artes confugiunt , qui Deum a
mant , illi patienter ferunt , & ſe Di
vinæ voluntati atque præſidio pernit
tunt y. Tertid his vera humilitas ac
quiritur , ut confirmatur exemplo He
remitæ cujufdam apud Severum Sulpi
tium z . Quartò fternunt vitam facilem
ad omne genus virtutum . fic enim con
tingit B. Juliano , ut cum fraude dia
boli , utrumque parentem occidiffet
hæc 'illi ad meliorem vitam occafio
fuerit , ficque in virum fan & iffimum
evaſerit a . Nonne folet afflictio intel
& tum dare , & animas à peccatis im
minentibus & exitio fervare ? Quinto
fic fides Catholica confirmatur & pro
pagatur . Nam ſic adftruitur fidescon
tra infideles & atheos , qui fpiritus &
Angelos eſſe negant. nam eos ipſa con
vincit experientia . Quia tales erant ,
Chriſto Domino in terris converſante ,
Sadducæi frequentior rrium annorum
fpatio de energumenis fit mentio , quàm
foto veteri Teſtamento , per tot ſæcu
la : & quia in Eccleſia primitiva fi
milis fuit error Peripateticorum , id
circò tam multi tunc per dæmonesob
felli & erepti b. Quia hodie atheiſmus
ex Calviniſmi radice repullulat , idcir
co tot paflim maleficorum examina ſuc
ciſa multiplicantur". Deinde contra hæ 3
reticorum noftri temporis perfidiam fi.
des noſtra ſtabilitut , cùm videamus
dæmonum fraude dara per magos dam
na , ab eorum & ymmiltis, ut cum Flo
Bbb ren ,
2 Dial . 1. C. 14.
a Marulus lib . 2. 6. 12. Qgo lib.4 . r.
10. Fulgof.lib.6. c.9.
b telian.id Tertul. in apolog .Og lib.ad
Scapulam.o D.Cyp. advers.Demetrian .
 386 DISQUISITIONUM MAGICARUM
rente loquar , prorſus nulla remediari , ( quem ipſe viii ; ) in D. Pauli
fed co dæmones loco Novatorum ha- Londineafis æde , folam effigiem dia
bere adjuraciones , quo Judaicas olim boli quem D. Michael calcarat : An.
filiorum Scevæ ; hi numero ſeptem , iverpiæ in æde ſumma, vidi ſolam
ut fimiæ ſolent , D. Paulum in exor relictam ftatuam diaboli , qui malo
cilmis imitabantur : fed infultans il- ad finiftram latroni infidebat , Rure
lis diabolus , Jeſum ſe noſſe , Paulum mundæ ſolum fimulachrum dæmonis
nolle , ipſos non noffe inclamavit , & follicularii , qui D. Genovefæ folet
energumenus in cos infiliens xaTOXU• appingi , denique Lugduni Bacayorum
eccūrar aútão ao xuos nat' euros, ( foc con- cùm excurrerent Franciſcan. Monaſte
tra cos prævaluit , & ut Dominus man- rium ſuburbanum everſuri , quandam
cipia , 'nudos , & vulneratos effugere vexilli loco imaginem diaboli prælon
4 coegit ' s . Nonne fic dæmon VVit- go fixam haſtili i prætulerunt, ut ap
tenbergenſis Lutherum in ſummas an- pareret cui forent ftipendiati , cujus
guſtias & alvi profluvium adegit ? auétorati militiæ . Quotidie cernim us
narrat hiſtoriam oculatus teſtis tunc dæmones , maleficos ? & rovatores ,
Lutheri ſectator , Staphilus d . Non- quali communibus animis & odiis in
ne fic anno 1582. Birgellis dæmon Pa- Catholicos ferri , graviſſimos tamen
rochum Lutheranum contempfit . & magorum & diaboli conatus , & no
affixit, quem Franciſcanus facile eje- xas ; vel illos irritos reddi vel has
cit ? narrat hiſtoriam idem Breden- aboleri , Catholicis præcationibus ,
bach e . Nonne prius Auguftæ Vin- benedictionibus , rebus facratis , Sacra
delicorum anno 1563. Doctor Simon , menciſque , ut fusè probabitur poftea
Paſtor Catbolicus energumenam libe- lib. ult.
ravit , quod fruſtra plures Miniſtri con
feffionis Auguftanæ fuerant conati ? SECTIO II .
teſtis eſt ideni ille Scripror f . Non
ne Laodunenſis energumenæ ex ore Vindi&ta peccatorum præcipua eft caufa .
dæmon Calvinianos irridens , nihil
fibi ab illis timendum clamabat , cun SUMMARI U M.
Atis audientibus ( anno 1566. ) quo
piam amici eflent & fæderati ; g : 1 Alienorum , ut in difcipulo B. Eles
res eſt toti Picardiæ notior quàm ut theri , o infantulo apud D. Gre
negari poſſit . Sanè fuit animadver gorium . Ob parentum injuftam in
s ſum & quo tempore Lutherus obi precationem , vel etiam conjugum .
it , in Geila Brabantiæ , ab obſeſſis dæ. 2 Contumacia in Deum , do' alios Sue
mones ad Lutheri funus advolalfe , periores , vel parentes . Nabychodo
& quando ( anno 1566. ) Belgica fuit nofor . Ægyptii. Duo juvenes Flo
iconoclaſtia , tum Geilæ , cum Am rentini.
Iterodami, ut Goeliis adeffent , obfer. 3 Decem fratres ob diras parentum .
ſos iterum deſeruiſſe , b . Ipli viciſ . 4 Loc. Prov. 30. v . 17 .
Gm Calviniani , graci animi often Š Odium do vindi&tæ cupidita's ,
dendi caufa , Parifiis in D. Medardi invidia . Exemplum Alexandri ab
templo , in vitrea feneftra , qua ex Alexandro , o Saulis . Quatuor in
tremi judicii imago continebatur , uni oita S. Arnolphi.
6 cum reliquere dæmonem rubrum 6 Carnalis libido, etiam conjugum ,
& qua
C A&. 19. a. v. 13. pra e non ſemel edita , do Faui Ener
d Staph . in abſoluta reſponſ, contra gumenum five Alexicacum .
Smidel. quo libro qui carent legant Lina h Lindan . I. 1. De fugiend. idol. c.
dani Dubitantium Dialog. 3. 6. 1. vel 14. Brodenbachius d.li.7.cap : 37.0 39,
Bredenbachii li 7. collat. c. 40. i Lindanus d.l. 1. ciis. Bredenbach ,
e d. lib. 7. c. 43. f fup . cap. 42 . ſup. c. 37
& vid . ačia gallic. fideliffimè conſcrie
 LIBRI III. P. I. QUÆS. VII. SECT. II. 387
qué buc diriguntur . Saræ r.1a no . De . Donatiftis . De indigne
riti . B. Magdalena. Puella apud fumentibus Euchariftiam exem
D. Hieron. Cur tam multa demo. pla .
ni liceant in conjugatos ? Puella 22 Epachii mors .
apud D. Proſperum . 23 De Civibus Torpatenſibus ,
-9 Sacrilega votorum violatio quam 24 Multi periere ob contempiam excom
horrende punita . Exemplum terri municationem Epifcopi.
ficum trium Monachorum . 25 Templorum ſacrarum rerum die
8 Crudelieas injuſta , ut Boleslai Re reptio , & Ecclefiafticorum reddi.
gis , Geile Ducis . Accuſatio vel tuum ac jurium invafo. De Cou
calumniario criminofa , ut de tri mite Mariſconenſi .
bus feminis , o uno viro , calu- 26 De Orgerio Oeconomo. De aliis duobus.
mniantibus D. Gregorium Siculum , 27 D pæna quorundam militum in Hif
D. Danielem (tylizem . pania poſt hanc vitam , ut apparen
9 Agnitæ veritatis impugnatio, de a tes declararunt .
poſtajia . Exempla variorum in fa- 28 De Dejoce propter eleemofynas ſal
cris Litteris, Canonibus , o D. 20 . De Berneto propter corru
Cypriano . prelam o injuftitiam damnato .
10 Blafphemia , ut Alexander Hy. 29 De Alfonſo Rege Aragonum preci
meneus Sartor VVigornienſis bus Cluniacenſium liberato purga.
apud Thom. Valdenſem blaſphe toriis pænis .
mans contra facrofanétam Eucha- 30 Contra hæreticos , o de confeſione .
riftiam . De Comite Teutonico .
11 Gajan. blafphemus in Deiparam . 31 Irrifio o contemptus ſanctorum vi
Alii Conſtantinop: o Neoma. rorum , fefforum . Exemplum
gi . punit & fæmina , quia fuer at ingref
12 Imprecatio, qua quis fub conditione fa virorum Monafterium virilem
fe demoni addicit Muliercula habitum mentira . Contemnentes fe .
apud Cæfarium . Colonienfis virgo ftorum celebrationem .
apud Niderium . De prætermiſſa 32 Pufillanimitas, deſperatio , curio
menſe benedictione . fitas. De Theophylo Oeconomo .
13 De Petro Bernenſ judice . De præ- 33 Propier culpas veniales. Mofes ob
termiſo Crucis figno . levem iram . Religioſa quædam ob
14 De hoſpite Spandacenfi . precipitem gulam Alius ob tepi
is De illo,qui animam diabolo vendidit. ditatem , o diſtractionem in ora .
16 De capitaneo Bravo . rione .
17. De nobili quodam Silefio .
18 De virgine Saxonica . De quodam Ixi permiſſionis caufam effe pece
maledico in Martyrem . De Go D cati vindictam , & fane haec
duino comite .
frequentiſſima eſt . aliquando fic pu
19 Ufuræ vitium . De monialibus qui- nit Deus peccata aliena , fed hoc
buſdam . Cur eleemofyna data ſa- rarius ; fic propter B. Eleutherii im
gis noceat ? moderatam lætitiam diabolus ejus c
20 Duritia immifericordia in paupe- diſcipulum , quem reliquerat , itera
tes . De Epiſc. Moguntino . De Ri- to invafit k ; fic infantulum diabo
chbergero quodam De lazis ideo lus extinxit , quia parens detrahen
mendicantibus . De Pictavienſi quo- tem Epiſcopo lubenter auſcultarath ,
dam .
& non rarò liberi , ed quod ipfis im
21 Irriſio ſacrorum myſteriorum , con meritis mala parentes imprecati fue
temptus rituum ej cenſurarum Ec- rint , atrociter à dæmone mulctan
clefiæ . De Batavo Miſam imitan. tur ; quod cum fit ad fumendam de
te . Dc Novato . De Proculo Aria- . ipſis parentibus ultionem : exempla
Bbb 2 præ
k D. Greg lib . 3. Dial. c. 33. 1 D. Greg. lib . 1. Dial. 20.
 388 DISQUISITIONUM MAGICARUM
præbet Cæſarius m , à quo & unum tum videatis , ex ipſo Pauli libello 1
habes , de marito , cujus execratione quem obtulit D. Auguſtino , præſtat
iniqua permotus Deus , permiſit uxQ- adfcribere , : fic ergo Paulus ait ;
rem ejus à dæmone affligi n . Sed fre- Cùm adhuc in patria noſtra Cappado
quentius , atque ut plurimum , liccia moraremur , frater nofter naiu ma
per dæmonem Deus punit varia ho- jor gravibus atque intolerandis commu
minum facinora propria , præfertim nem matrem affecit injuriis : in tan
certa quædam quæ hoc loco enumera- tum , ut ei etiam manus non dubitaret
ri , ad multorum utilitatem arbitror inferre . Quod nos omnes filii pariter
futurum , ut quos peccati fæditas non congregati patienter tulimus ut ne
movet , eos atrocitas. pænarum per- verbum quidem fratri noſtro pro ma
moveat . Primum ergò eft ex fuperbia tre noftra , cur hoc faceret dixerimus,
2 nafcens contumacia in eos , quibus iu- Illa autem fæminei doloris ftimulis in .
re obedientia debebatur, propter hanc citata injuriofum filium maledicendo
cælo dæmones deturbati , & Adamus punire conftituit. Cumque ad ſacribe
Paradiſo exturbatus o , & Nabucho. priſmatis fontem , poft gallorum can.
doooſor lic dementatus ut ſebe. tus , memorato - filio ſud iram Dei ime
ftiam crederet p , & Ægyptii puniti precatura , properaret , tunc ei , neſcio
malorum Angelorum immiflione , pro- quis in patrui noftri fimilitudine , Die
pter hanc in parentes puniti illi , intelligitur , damon occurrit , do ab
de quibus ſic Joannes Archipresby: ca prior , quo pergeret requiſivit . Cui
ter fcribit in vila D. Zenobii Flo- illa ad maledicendum filio fuo ob into
rentini9. Cum mulier quadana Pa . lerabilem contumeliam , se ire reſpon
gana do illuftris , a dives valdè in dit. Tunc ille inimicus, quoniam ir
hac civirale , mortuo viro , duos ſuper. mulieris infanientis corde locum facilè
Slites haberet' filios , quos delicatiſſimè invenire potuit , ut omnibus maledice
enutrierat , ad perfectam illi jam ret , perſuaſit. Illa autem vipereis in
perveniſleni ætatem , quodam die in flammata conſibiis lasrum fontem pro
iram verſi , matrem propriam pluribus voluta corripuit , 0 Sparſis crinibus
verberibus enormiter flagellaruni . Lucid nudatiſque uberibus , hoc à Deo potiſ
fcelus ipfa impatienter adhorrens , cor- fimum poſtulavit , ut extorres patria
pora eorum horrendis imprecationibus circuméunies alienas terras , omne bo
dereſiaia fuit , genibuſque procumbens minum genus noftro terreremus exemplo .
O icrram manibus pulfans , Erynnem , Mox maternas preces efficax vindicta
catera que infernas peſies in rabiem fi- proſequitur , eundemque consinuò fra
liorum magno cum gemitu invocat , Ero irem noftrum ætate culpa majorem
audiunt dæmones ab imis renebris : ju- tremor membrorum santus invafis , quan
venes aggrediuntur , illos in furias ex Lum in me ulque ante hoc triduum ,
azirani ; Qui falim ar rabidi canes ', veftra fanétitas vidis . Servato autem
mordaciter adinviiem ſua membra cor. ordine , quo nari eramus ', ante unum
rodunt . Concurrunt famuli , fit cla annum eadem nos pæna ommes corris
mor ingens , alii funes , alii catenas puit . Videns autem mater maledi.
ferunt , ligantur juvenes , nec rabie &tiones fuas ad tantam efficaciam per
contineri valent , & c. ) aliud quod veniſſe , impietatis fueconſcientiam ,
paulò poft accidit , narratur à D. Au- opprobrium hominum diutius ferre non
gult . " , & morbi & fanationis ad potuis : ſed laqueo guttur aflrongens
3 reliquas D. Stephani ocularo relle , Luetuoſame vitam
Lučtuojame vitam termino funeſtiore
de decem fratribus, quod ut & paren- conclufit . Egrefſi ergo nos omnes
tes , fic imprecantes , non ferre inul opprobrium noftrum non ferentes ,
Becoma .
mli, 5 . Miracul. c . 12. 26. ľ lib. 22. de civit. Dei. c . 8 .
n.d. l . 5. 6. 11, o Gen. 3. { extat inter fermones Auguftini no
p Dan. a . c. P/al . 97: ? : 49 . zos quos Loran . Ulimmericus edidi ,
9 apud Surium 25. Maji. to. 3 .
 LIBRI III. P.I. QUÆ S. VII. SECT. II . 389
communem patriam relinquentes , hanc dirigebatur curioſitas ornatus ac
paſim ſumus per diverſa diſperſi . ) Se- diffolutio exterior , ideò puella illa a
quitur poltea narratio liberationis , poſt pud D. Hiero . patuit damoni per ma
diuturnam peregrinationem , & loco- leficum immiffo : ided videmus, in ho
rum facrorum vifitationem . Poffem ad- mines libidinofos & in actum conju
dere tertium exemplum ex Alexandri galem , quem plerique non quo opor
4 Neapolitani ſcriptis t. Nimirum ſem- tet affectu expetunt , nec quo decet
per implebitur Sapientis Prophetia ' , pudore & modo ex ſequuntur , plus li
Oculam qui ſubfannat, patrem , ego qui cere maleficis , quàm in reliquos pec
deſpicit partum 0.277 ( LXX. ver . catores . Ideò curiofam corporis ſui
funt, ſenectutene , Hebr. eft : Likkeha- cum ftatua Veneris collationem , dæ.
ib , quod' obedientiam fignificat , fi de- moniaca obſeſſione Deus ultus fuit in
ducas è radice 27 Jaka audire , ob- alia puella , narrante id B. Proſpero d.
temperare , fi à radice 717. Kava , Mundo cordi promiſſa Dei clara vi
ſignificat præltolari ſeu expectare. no- lo, impuro cordi dæmonis debetur af
fter ab hac radice deduxit u , & ideò pectus & conſortium . Valde homi
partum vertit , quia partus live libe- num obſcenitate dæmon delectatur , &
ri , eſt ſpes & expectatio matrum , ma- maleficæ omnes Veneris mancipia ſunt ,
tris fux , effodiani eum coruj de torren- nec inter eas ulla virgo permanet, ud
tibus , eo comedant eum filii Aquila , nec inter Calvinianos , & alios hære
ad litteram fenfus eſt , ſuſpendantur in ticos cælibatus ofores . Unde apparer
patibulis : per anagogen verd , poft o- magnam incer magiam , hæreſim , &
bitum , imò & in hac vita , fiant par- libidinem effe cognationem .
tes & præda dæmonum . Quando ad fordes libidinum facri- 7
5 Secundum peccatum eft , odium pro- lega voti violatio , & ſcandaloſa Ita
ximi feu invidia : ut enim charitas me- tus ratione vita accedit , minus miran
tatrix eft Dei , domicilium præparans dum . Sed exemplum tamen dabo , quod
Spiritui Saneto: fic vitium illi contra- etſi recenti ferè memoria multis no
rium , domum inftruit , & diabolum tilfinum , ſine horrore tamen nequit
invitat , ac introducit. Religioſi cujuf- nemorari - Loci nomen taceo . Io
dam periculo , id probat idem Ale . Flandriæ Comitatu Prioratus eft . Tres
xander x : ſed firmius teſtimonium no. ibi nomine tenus Monachi degebant
bis Saul præbet , quem idcircò Spiri- re ganeones & concubinarii ; ſua cui
tus malus y invafit . De odio & vin- que erat , nec pudor ullus aderat , fi
dictæ cupiditate , quatuor exempla ſup- mul helluari & libidinari ; quadam
peditat Liliardus Epiſcopus in vita S. die in ſeram noctem compotatione
Arnulphi. cap.24.0 38.0 41.0 * 42. protracta , unus qui minus ſceleroſus,
apud Surium menſe Auguſto . ſat ( ait ) Baccho , ventrique datum :
6 Tertium elt carnalis libido , et. Deo gratias faltem . Ego verd , ſubin
iam conjugalis intemperantia , propter ferc alius procacior , cacodæmoni gra
quam licuit Aſınadeo 7. Saræ ſponſos tias ago , & agendas cenfeo, cui ope
interficere 2 , propter quam feptem dæ- ramur . Et cum riſu menſa relicta
monia Mariam Magdalenam occupa- ruitur in cubilia , linguli cum ſcorcó
sunt a. propter quam B. Paulus Co- vix decubuerant , ecce tibi in tricli
rinthium incæſtuolum Satanæ tradidit niuni vi janua reſerata dæmon magai ,
b , & propter adulterium Michaelis atri , & trucis viri ſpecie habitu veo
Paphlagoais Imp. Byzantii infælix ca. natorio & cum eo coci duo parvuli ,
ſus , apud Guropalacam . c Et quia ad obambulat , & lectos circumſpicit cors
vo
I l. 4. Gen. dier. 6. 10. z Tob. 6. v.7.
u ui a Gen. 49. verf. 10. Prov. 30 . a Mar, ult, v . 9 .
verf. 17. b 1. Cor. 5. v.5 .
x d.c.19 . c in vita D. Hilarion .
y 1. Reg. 16. v . 14. d l. de dimidosemp.6.6 .
 390 DISQUISITIONUM MAGICARUM

vo vultu ; deinde horrenda voce', ubi Geila , talia cernenti tibi fenfus tunc
qui mihi gratias egit ? adſum , refo- erat ? infælix cruciatibus auéta furebas .
feram ; lečło abſtrahit pavitantem , & Non multo poft ipſa bellua , dequa
ferme' præ metu animam efflantem . loquimur , cruciatibus arrepta , quantis
traditum cocis jubet infigi veru , & lu- poterat vocibus clamabat : juftè torqueri
culento igne probè aſſari. parent prom . quæ fan &tis viris tortores adhibui : Red
prè , affatur infelix , emoritur planiſ- & a crucior , que cruciatus illis paravi.
limé , cæteri ferè præ formidine; alfi Acriter inſtas Kiliane ,ignem accendis
corporis nidore cubiculum impletur. Colomane , fomenta miniſtras Tornane
Demum venator ad ſuperſtites ſub ſtra .. Sufficiat vobis viciffe , nimis veftrasul.
gulis trepidantes vix vivos , digni vos ciſcimini injurias A calice dictus es
etiam ( ait ) pari ſupplicio , nec deeſt Kiliane , fed nimis amaram mihi po
voluntas mihi . Vetor vi majore . In . tionem infundis .His di&tis miferabiliter
vitus abeo , & moneo : reſipiſcite, aut torquebatur ,ita utà multis teneri vix pof
manent terribiliora. Diſparent larvæ : fet. Tandem cum magno cruciatu ad cru
nec tamen his aliis animus rediit vel ciatus Diabolo paratos migravit. ) Hacte
vox , niſi clara jam luce . Ubi ſurre nus auctor Martyrii B. Kiliani f. Item
xere , & collegam inveniunt mortuum , calumniofa corundem accuſatio , ut de
( & ne viſum inane putes ) plenè aſ- fæmina pater. quæ D. Gregorium A
lum . Haud fcio an ab aliquot fæcu- grigentinum fuit calumniata , ut in hi
lis quidquam ad exeniplum utilius ac- ſtoria vitæ ejus legitur apud Meta
ciderit : fcio locum & Ordinem , ſed phraſt. Sur. Menf. Novembri & de alia
Otrumque Glentio involvo . narrat Cyrillus in vita S. Danielis
8 Quarto loco fe offert juftorum viro- Stylitæ , quæ virum ſanctum mendaci.
rum afflictio vel cædes injufta e cru ter infamarat . ( Sur, menfe Decem
delis , ideò tam graviter punitus fuit bri . ) Paulò polt idem ibi narrat de
Ariobaldus Dux Longobardorum apud viro & foemina & liberis oceupatis :
Jonan in vita S. Bertulpbi , menfe dæmone propter patris in Sanctum ca.
Auguſto. Boleslaus impius Rex ob ne. lumniam . Item maledi&tio in Sanctos ,
cem D. Stanislai anathemate idus a. ut in Malachiam , telte D. Bern , in
mens factus , canibus propriis fuit ejus vita .
devoratus e . Geila uxor Ducis Fran Quintum peccatum eft agnite veri . 9
coniæ D. kilianum juſſerat occidi. res tatis impugnatio , ut apud Apoftolum
latebat : fed Deus auctorem hoc pacto & & in Canonibus h : nec non apoſta
prodidit . Unus eorum , qui Janctos vi- lia d fide , quod cujuſdam fæminæ e
tos gladio peremerat , ſubitò à demonc xemplo comprobavit D. Cyprian. i.
arreptus , ingenti voce clamare cæpit: Sextum , his temporibus proh do
Kiliane acriter me perſequeris; igne co lor ! ) frequentiffimum eſt blaſphemia ,
nim conſumor : quod feci , celare non propter quam D. Paulus Alexandrum ro
poffum . Video imminere mihi gladium & Hymenæum dæmoni torquendos
iuo fanguine reſperfum . Talia diu vo. permiſit k. Thomas V Valdenlis teftis
ciferans o propriis dentibus fe lanians ,oculatus , quæ ipfo præfente acta , cir
à præfenti migravit ad pænas æternas citer an. 1384. Darrar in hunc modum;
De talibus quippe ſctiptum eft . Dupli- Hiftoriam refero , quam ego præfens vi.
ci contritione contere cos Domine , di oeulis carnis mca , in Cathedrali
Alter vero cadis San torum confcius in Ecclefia S. Pauli Londini, ubi vene
rabiem verfus , gladio le petiit, effum randus Cantuarienſis Antiftes felicis
foſque viſceribus per tormenta preſentis recordationis Thom . Arundelius filius
temporis ad æterna pervenit : Quiſnam frater Comitum • pro loco judicii
( allt
e Surius in ejus vita tom . 7. Maiji 8. hc.ult . 26.9.5 .
f apud Sur. tom. 4. Jul. 8. vide com i ferm . de laplis .
ment. P.Serarii in hanc vitam . k 1. Tim. 1. V. 20.
g 2. Thef. 2. v. 10 .
 LIBRI III. P. I. QU S. VII. SECT. II.
Æ 391
( afifentibus fibi Norvicenfis Ecclefia , idem peccatum tradi ? fimilia narranc
tum Præfule Alexandre , alüs ) re*
alio tempore accidiffe Conſtantinopoli
ſidens Epiſcopali fede verba quædam Nicephorus n . Neomagi & alibi Bre
o interrogationes proponebat , de fide denbachius lib.7..d cap. 360.
Euchariſtie ad quendam ( artorem , de Septimum non minus frequens , eft
partibus Uvigornia , deprehenfum in be- execratio ſeu imprecatio mala , qua quis 12
refi. Cumque flesti omninò non poffet , fub conditione le dæmoni addicit. hanc
nec aliud quam benedi& tum panem fa- non irritan eſſe folere 3 docent quæ
crarilimam hoftiam volebat appellare fubjungam . Jo. Cxſarius lib. 11. ſcribit
vel credere , tandem juffus facere reve- mulisculam , quæ fe dæmoni addice
rentiam bolli refpondit blaſphemus : bat , à dæmone fublatam in altum
Verè inquit , dignior eft aranea reve- nuſquam comparuiffe .. Joan Nider .
rentia . At illicò de alto culmine teftiifta commemorat o. Tempore , quo in
defcendens ingens y horrida viſu ara . Univerſitats Colonienfi Sacræ Theoto
nea ad os blaſphemi directo filo perve- gie ſtudio adfcriptus fui , quædam vir .
nit . Et dum fartor loqueretur , ut in- go quindecim vel fexdecim annorum ,
traret per polluta labia aranea , folli moribus , fecundùm Jæculum , fatis com
cild laborabat . Adftitit Illuftris Princpofila , in domo cujufdem fuæ confan
ceps Thomas Oxonienfis Dux , tunc re guinea nutriebatur , extra domum pas
gni Cancellarius , o vidit prodigium . rentum . Cumque cognatæ fua fcyphum
At prædistus Archiepiſcopus ftatim fur faris vilem terreum quendam à cafu
gens cum aliis , exponic omni illic colo fregife cognata ira replebatur in la
le&to populo , quid ultrix manus Domi. plus negligentiam , or in ream virgin
ni faceret in blaſphemum 1. ) Nonne nem . Quæ virgo tanto hos moleftius tu
veriſimile eft , dæmonem in araneæ lit , quanta vafculum vilius exftitit .
forma , fic iftum miferum In iram ergo commota virgo , hors ſu
obfedif.
ſe ? Sophronius m . blafphemiæ in mendi cibum nec comedere. , nec ad
11 Deiparam infignem ultionem recenſet , menfam pre ira ſe preſentare voluit.
hiſce verbis . In hac ( Heliopoli Phce cujus cognata ait: Oportet ut comedas:
niciæ ) mimus quidam erat , Gajanus as virgo apud fe ( ut mihi poftea
nomine , qui in theatro Sanétam Dei cxorciſta retulit ſuo )hujufcemodi verba
genitricem blaſphemans populo fpeéta- fubmurmurando dicebat: Si me oportet
culum blaſphemiæ præbebat . Apparuit edere in nomine diaboli fiat : fic men
autem ei S. Dei genitrix . Noli quefo , fam acceſſit , benedi tionem menſa
noli ita ledere animam tuam . Ille ve- quam benè ſciebat, dicere neplexit ,
ro rurſus deterius illam blafphemabat. in primo morſello , ut putabat , mu
Unde ipfa tertio apparens , eadem re- ſcam ori illatam Jenfit : quam cum
petebat . Cum autem ille fe non corri- nulla arte ejicere valeret , deglutivit ,
geret , ſed plus quoque blaſphemiis ado e immediate obfefa fuit , Jemper ta
jiceret: meridie dormienti fibi apparuit ,
men ufum rationis bonum habuit , lic
nihilque dicens , digito ſignavit ejus ma
cet fæpe ſatis vexaretur à demone .
nus & pedes . Evigilans autem inve- Cùm autem in domum parentum cum
nit ſe truncatum manibus do pedibus . magna meſtitia reduceretur , de diutiſ ,
Atque ita infelix , ut truncus inutilis fimè nullus reperiretur, qui liberare poſ
jacens , confitebatur omnibus : cujus reifet , tandem quidam frater noſtri ordi
gratia , de quomodo hoc paſus effet
nis, nunc Magiſter , Gotfridus Schlus
uique propter blaſphemias clementer crue fel , Sacræ Theologie profeſor , cala
ciatus fuiſſet. ) Quos ipfi Beati lic permitari parentum puellæ compatiens,
ſe puniunt an non credendum malis fe in ejus exorciſatione intromifit pa.
ſpiritibus ad vexandum à Deo propter to tali pravio : ut fi liberaretur , ni..
hit
| Thom . VValdenf.lib . Sacramentali nl . 18. hift.c.33;
contra lo. VV.cleph.
olos. Formicarii ,
m Prati ſpir.c.47
i
 ITIONUM RUM
392 DISQUIS MAGICA
hil terreni exorciſte daretur , fed puella diceret . In nomine diaboli . Et ecce
in calitate ſolica , lo vellet, libere, Karim in tenebris denfifimis Petrus pro
non in matrimonio , de cætero Deo mi je tus eft in præceps per graduum pran
litaret. Legit igitur pater præfatus mif- dictorum paſſus adeù graviter ; ut fae
ſam , obtulit obſeda oblationem con- mulus qui defubter ſcalam in commodo
ſuetam, in eadem adfuit per totam ego dormiebat excitaretur , op exiens quid
in nullo vexari videbatur . Finitoque adeſet conſpicere volens, dominum ſuum
officio , poft fatis diutinum exorciſmi a Petrum accenſo lumine , folum in ter
& tum , membris omnibus virginei corporis ra , privatum rationis ufu , jacentem ,
pene precontufis , exiit demon, ita By colliſum per omnia membra , San
virgo doinceps Domino in caftitate ſer- guinem plurimum é corpore emittentem
vivit. ) vides hicimprecationem & prę. reperit : )
termillam menſe benedi &tionem ex ira . Subdit poft aliquod tempus confef
cundia & centemptu , vides pænam , ſione rei unius' compertum quatuor
vides liberationem , mediante millæ maleficos , cúm una malefica , fic Pe
oblatione , propoſito virginitatis , & trum gradibus dejeciſſe · Nota verd
exorciſmo, line , hæretici rideant , tu & hic , quam noxia Crucis conſigna
tam falutaria ne contemne . Pauld an- tio neglecta Petro fuerit . Dignilli
te aliud idem Niderius retulerat , de ma lectu funt tres hiftoriæ à Germa
13 inſigni illo maleficarum judice , Petro, de no quodam I. C. ſuæ de Lamiis dif
quo non ſemel locuti fumus . Poſtquam , putationi infertæ quas totidem verbis
inquit , officium refignavit , civita- adſcribam , ne , ſi meis , videar aliquid
tem Bernenfem reintravit , ibique do- non bona fatis fide repræſentaſſe p.
micilium tenebat : die quadam rediens Joachimo ( ait ) I. Electori Brandebur. 14
ad caftrum Blanckenburg , ubi cogna. gico, nupta fuit Joannis Danie Suecia
tus ejus in ipfius officium ſubſtitutus Norvegiæ regis filia Elizabetha ,
fuerat , in eodem caſtro Petrus quæ- cui, ut alimenta fe mortuo regina ha
dam negotia apud fibi notos expedire beret , oppidum Spadaco ad Suevi eu
volebat . Tunc una malefica o qua- Haveli flum . confluentem maritus attri
tuor confortes ejuſdem malitiæ viri, de buit : in quo oppido, ipfa adhuc viven
$ fero in loco uno machinamenta fué ar te , miles quidam , per Marchiam iter
ris volventes pro viribus , ut Petrum gra- faciens, cum morbo impeditus detinere
viter veneficiis lederent vel occiderent , tur , decumbens , tradidit crumenam pe
quem hæc latebant fraudis commercia . cunia refertam boſpitæ aſſervandam .
Adveniente igitur nocte, Petrus. ſe be- Poft aliquot dies , cum convalefcit , re
nedicendo crucis figno cubitum ivit : petit ſaccum . Mulier avara , cum agre
ſed nocte omninò ſurgere propoſuit ad iantam pecuniam amitteret , deliberat
fcribendas quaſdam neceffarias epifto. cum viro , utrum reddere debeat . Ine.
las ; ut mane recedere valeret : Evigi. une conſilium , ut mulier meget depofi
lans igitur intempeſta nocte , fibi vide- tum . Quare cum miles ſuum repeteret ,
basur ex inopinato quod dies adelljet , luce illa confidenter negat fe quidquam ac
deceptus fičtitia , de quo in ſe iratus cepiffe , fimulat fe mirari impudentiam
quia ut putabat , noctem neglexerat , militis , qui aufit flagitars cum nihil
non ſe ut debuit , muniendo more foli dederit aſervandum . Miles indignita
to , veftimentis induit , per gradus altes te rei motus objicit viciſim hofpite
verſus locum , ubi pugillarem habuit, perfidiam . Quare maritus tanquam
defcendit , et locum claufum reperit. defenfurus fuam conjugem ', extrudit
De quo majore ira exardefcens , cum militem domo . is ante fores irritatus
murmure per gradus quos defcenderat ſcelerc hoſpitæ ſtringit gladium , veluti
verſus lectum iterato ſcandebat , emit. impetum fa &turus in virum , o ferit
tendo unicam ex indignatione maledi- januam , Hoſpes implorat fidem vicino
Aionem per verbum Jasis breve ac ſirum , queritur ſuas ades oppugnari.

p Geog. Godelm , l. 1. de Lamiis ca, de malitia diaboli ,

 LIBRI III. P. I. QUÆ
accurrunt littores , militem ,quod
uim publicam feciffet , abducunt in car .
ferem . Poft aliquot dics Senatus oppidi
alio mittit narrationem facti a fen .
Rentiam prafcribi perir. Conftabat ædes
publice oppugnatas fe , quare feriur
fententia , ui miles último ſupplicio af.
ficiatur . Cumque jam inftarei dies ju-
dicii , venit diabolus in carcerem adca .
privum , indicans ei , quam ſententiam
judices lacuri ſint , pollicetur fe hoc
periculo eum liberaturum effe , hac con
ditione, ut fe diabolo dedat. Miles.con-
Banter refpondet , le potius moriturum
elle , quamvis fit innocens . Cùm verd
diabolus verbis multis exaggeraffes peri,
culum , nec tamen inflexijiet militis a
nimum , tandem pollicetur ei liberatio-
nem , fine ulla conditione. Et cùm ve
neris, inquit ,in judicium , dic te im-
peritüm ille forenfium negotiorum , me
patrono indigere : ibi aftabo caruleo pi
Leo teétus , ornato pennis . Pete igie
tur , ut me jubeant caufam dicere. Mi
Les qui hoc fine impietate facturus uic
debatur, ait fe hoc confilio ufurum efi
se. Poftridie in judicium ducitur : ad.
eft etiam orator te&tus seruleo pileo gibi
cum actor peteret militem propter im
publicam capitale ſupplicio affici , mi
Les refpondit , fe impericum forenfium
negotiorum , petere ut liceat iſti ſuo ad .
vocato pro fedicere, concedunt J udices.
ibi diabolus de jure eruditè diſputat :
non ele capitali supplicio afficiendum
cum , à quo non ſit ortum rixe tu .
multús initium ; ait ab hofpite militem
vi extrufum og Spoliatum elle . jubet
quari Saccum , & locum monftrat . Ibi
cum hofpes vehementer negaret , addens
wiam diras imprecationes , ut ipfum
abreptum Diabolus perderet , fi feciſſet.
Hanc imprecationem cum invocatione
diaboli cùm aliquoties reperiviſet, ibi
caufidicus , omiffa jam difputazione fo-
renſi , adorirur hoſpirem , o compre.
henſum per feneftras elge medium fo.
rum omnibus perhorrefcentibus cum fra-
gore abducit nec poftea unguam cor.
pus hofpiris inventum eft . ) En hic
avaritiam imprecarionum cauſam &
injultitiæ , quomodo Deus ulcus per
carnificeni luum . Non diffimilia nar.
Iom . II
S.. IV .: SECT. IX . 393
rantur bis à Cantipratenſi : Cameres is
( inquit combibones in taberna me .
ro incaluiffent , orto de anime immor.
talitate , pænis inferni fermone : 4
nus procacior id totum pro xugis habe
re , commeniis ſacrificorum , cæteri
jocanti applaudere . Interea advenit u
nus magna vis ſatura vafto cor
pore , sallidens: Qui hi ( ait ) for
mones ? que riſus caufa ? Refert pra
cax ille , logo addit , fe quidem licitan
ti baud magno pretio animam vendite
rum , quing pecuniam in fymbolum
collaturum . Tu vero, infert adventor ,
Quanti illam mibi indicas ? nec mora ,
conveniunt de pretio , bic animam ad .
dicit emptori , empror foluit : potatur
firenué de prelente pecunia . Denique
lub noctem , Tempus (ait ) emptor , ut
ad propria quiſque. Sed vos jus dicia
te , fi quis equum.capiſtro ligatum eme
ris , nonne jus ci cum capiftro equum
abducendi ? Et cum diéto venditorem
tremensem in omnium oculis abripit
ego furſum in aera levat, o ſecum ad
infernum trahit, viſurune quod credere
noluerat . Animarum quippè mercator
eret ifte , cujus figura fuit Rex ille Sam
domorum, dicens , Da mihi animas
calera tolle ribi ) Sic Cantiprat . lib . 2.
6.55. p . 3 .
Pari terrore , fed meliore fuccefla
miles Hiſpanus hic in Belgio , ante
annos viginti duos , cùm adhuc fæculo
mererem , à Deo communitus tantud
fuit . Capitaneus Bravo vocabatur , fęc
pè me viſus , deditus ſupra modum
aleæ , & in ludo diras jacere in ſe jux
ta atque alios pronus ; quadam die
cùm danipoli lemper numeri lucrum
jactu quærenti ſubſ lirent , ira efferve
ſcens in caput fuum diriflima precaba
tur : & ſubiid coram multis qui ade
rant , ab inviſa manu ad tabulatum
uſque ſublatus , poft aliquod tempus
mortuo quam vivo faciè fimilior in ſo
lum deponitur. fælix fi ut lurorem ca
daveroſum toto poſt vitæ tempore re
tinuit , fic reſipiſcens lulus aviditaten
depoſuiffet . Sed pergit ille I. C.in Si
lefia ( inquit ) quidans nobilis , cum in
viraffet convivas, hora conviuiijam
inftante, e apparatu falto , fpe frus
Ccc Aras
 394 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ſtratus effet, excuſantibus ſe convivis,
cur non comparerent , prorupit iratus
in hac verba : veniant igitur omnes
dæmones , fi nullus hominum mecum
fe poteft . His diftis egreditur in tem-
plum ubi Paſtor Eccleſiæ concionem
habebat : ut iracundiam concoquat ,
aufcultat aliquamdiu ; dum verò in
templo moratur , veniunt equites in a-
ream domus magni co nigri , ju-
bent fervum domus , ut dominum fuum
advocet , cique fignificet , adeſe hospio
tes . Servus confternatus abić in tem-
plum , a indicat hæc domino ſuo, qui
nefcius confilii, Paftorem confulit . Pa-
flor abrumpens concionem hoc confilium
dat, ut toia familia domo exeat , quod
cum fieret , & famuti ac ancilla 'pro-
perarent , fortè obliti infantem in cunis
jacentem dormientem , ſecum non
auferunt . Demones incipiunt comeſſari
O vociferari , proſpicereque per feneſtras
formis urforum , luporum , felium o ho-
minum monſtrare pocula vino re-
pleta , aſaturas de piſces . Hac vici-
ni , nobilis, Paſtor , & alii cùm vide-
rent ; Ab inquit pater , ubi infans
meus ? vix cùm hæc dixiſſet , unus ex
demonibus ulnis ſuis infantem ad fene.
Atras geftat , quaſ monftraturus paren-
tibus • Nobilis prorſus conſternaius o
ſolicitus de incolumitate infantis fidum
habens ſervum , quem interrogat , quae
Jo tu dic , quid agam ? Şervus, Domi-
ne , inquit , commendabo commit.
iam vitam meam Deo meo , in po.
mine Domini ingrediar a infantem
auferam auxilio beneficio Dei vide-
bo. Benè , inquit nobilis , Deus tecum
fat , a juvet te , animumque tibi con-
formet. Seruus , accepta benedictione à
Paftore & reliquis; ingreditur , dy ane
se conclave , in quo erant demones con-
gregati , procidit in genua o ſe Deo
commendat , hoc animo aperit ja .
nuam , a videt demones horribili ſpe-
cie ſédentes , fantes , obambulantes,
ferpentes, o uno impoin accurrentes ad
je , ovociferantes : Hui , Hui , tu
quid hic tibi ? Ille fudans, o tamen
divinitus confirmatus, alloquitur demo-
nem , qui infantem geftabat : Tu , in-
quit , mihiinfantem trade . Nequaquam
refpondet iſte , jam meus ifte eft infans ,
dic Domino suo , ut veniat , caccia
piat infantem , Cui ſervus: Ego fungor
jam officio meæ vocationis, in quam me
Deus collocavit , de fcio quicquid in boc
officio facio id Deo gratum ege .Quarera
sione mei officii, o auxilio , nomine do
virtute Jeſu Chrifti aufero abs te infan
tem , patriejus retiuo , atque ita ipſe
apprehen die infantemo brachiis ſuis am
plexus eft. Ifi nihilaliud refpondent, niſi
vociferantes, Hui nebulo , huinebulo , rea
linque infantem , relinque , alioqui te die
foerpemus. Ille nihil curansminasdiabolic
'cas abiit incolumis, incolumem infan .
tem patri nobilireddidit. Demones poftea,
aliquot diebus elapfis evanuerunt , ut in
« des denuo migrare cum tota familia no
bilis potuerit : ) Videsinconſulti di &ti,
quas poenas pater dederit : vides dæmo
nis poteftatem in innocentem puerulum
claudicare . Nam , quod fcriptor ait , be
nedictionem à Paltore & cæteris accepif
fe , hoc eſt, promiſcuè à Paltore & cæte
ris , commentum ſuſpicor Lutherani ho
nis , & diſcrimen ordinum confundenris.
Sequitur tertia narratio ; In Saxonia 18
virgo opulenta formoſo juveni ac tenuioris
fortune , matrimonium promifit . Hic
quid futurum previdens , illam predivi
iem , og ſexus ratione mutabilem ; fic
dem ' vix fervaturam efe puelle reſpons
dit. Illa contra diris ſe execrari his ver
bis cæpit , fi alteri quam tibi nupfero ,
func me diabolus in nuptiis illis abri
piat . Quid fir? poſt intervallum aliquod
'mutat animum , nubis alteri priori ipon
ro 'Spreto , qui eam femel atque iterum
promifli , diraque imprecationis admo
nuit : Sed illa' pofthabitis omnibus nx
prias cum altero Spofo , relicto priore
celebrar. Ipfo die nupriali , amicis -
convivis bilaribus , fponfa , vigilante
conſcientia , redditur triftior ſolito .
Tandem diaboli duo , fub fpecic duo
rum equitum in edes nuptiales adve
piant , excipiantur ; adducuntur men
le , hiſque remotis, chorca , unique ex
his fponfa honoris caufa , tanquam pe
regrino adjungitur , cum qua bis falta
vii , tandem eam e conſpectu pa
rentum o amicorum , fummo cum ge
mitu o lamentatione , per oftium , in
 LIBRI III. P. I. QUÆS. VII. SECT. II. 395
Altum fuftulit . Altero die parentes invenerunt cum frattis cervicibus , co.
amici mafti fponfam quarunt , ut de- lore tetro cxanimem , ipfis the lauris
lapfam fortè fepelirent: fed ecce iidem fuis miſerabilem in modum incuban .
ſocii occurrunt ,, veſtes o aurum refe- tem . ) Diſcant Prælari thefauros Gibi
rentes , additis verbis . Nonin has res, in cælis & non in terra defodere .
Sed in Sponfam à Deo nobis fuit pote- Ex hac radice natum vitium .
ftas concela . ) Sic illa corpore & ani Nonum reputa , duritiam & im. 20
ma diabolo tradita , quæ promillionem miſericordiam in pauperes . Ut om
nuptiaruni violavit , & imprecatio- mittam Moguntinum Epiſcopum il .
nem additam contemplit . Aliud deni. luni , ut opinor à dæmonibus mu
que exemplum de quodam , in Mar- rium ſpecie ngcatum quod paupe
tyrem maledico , libi inſaniam impre- rès murium nomine tempore famis
cante , & mox furore correpto , & fe dedecoraſſet , & fibi duxiffet . perſe
quenti die fic horrende abfumpio , de- quendos r : recentius quiddam ex Pe
dit Cæſarius vitæ S. Engelberti Colo- tro Bizaro ſubjungam .
nien . lib. 2. cap. 14. ápud Surium men In Suevia ( inquit ) Bavaris eo
ſe Novembri . Huc etiam reterendum Franconibus finitima , fuit quidam no
eft , quoddam de Goduino Comite , bilis valdè dives or opulentus , nomi.
qui cum pérjurio Gbi ellet dećem in ne Rikbergerus , cujus annui reditus
precatus , ſubitd panis bolo fuit fuffoca- ſupra 30000. nummum aureorum ex
tus. ( Polydor. Virgil. lib.8 . hifi.Anglor. )tendebantur . Hic tametfi in reliquis
19 Octavum folet effe vitium ulure į vite actionibus non vulgari laude di
confitentur enint fagæ nihil maleficii gnus cenfebatur , ineffabili tamen cx
poſſe illis inferri, qui eleemofynis va- piditate laborabat , eaque faftun eft ,
cant contra narrantur , quæ ſalem ut quotidie opes per fas nefas ao
ſub ufuris mutuum dedere virgines cummulare , omniaque ad fe rapere
dire à dæmonibus maleficio immiffis ſtuderet . Cùm itaque proſpiceret an
vexatæ q . Prius intelligendum de con nona caritatem , qua proximo anno in
ferensibus eleemofynam iis , quas ne ea regione fubfecuta eft , ſua horrea
ſciunt effe fagas , nam qui' ſciunt ef- tritico frugibus implevit , magno
ſe , & tamen conferunt , hos putant que pretio ca divendere cæpit : aded
poſſe à maleficis lædi . Neque mirum ut indigene compulſi ab eo vićtum e
G Deus hoś quali tautores oderit ideo- mere ob inexhauliam ejus avaritiam ,
que permittai lædi odic Deus mire vel fame prorſus perirent ; vel fi ali
avaritiain , ut docetur alio exemplo , o ſuſtentari vellent, ad magnam ege
quod Lamberti Schaffnaburgenfis an- ftatem atque inopiam redigerentur :
no 1066. verbis dabo . Reginherus Miftam care illis granum og reliqua ejus
nenfis Epifcopus obiit . Is dum jus generis divendebat . Ad hunc ; prater
ſcepto Epifcopatu Goslariam veniſ alios innumeros , venit quidam pauper
fet , poft refectionem , in cubiculum , egy liberis onuftus , cum fex faleris ,
ubi thefauros fuos quorum nimis ama. cumque rogavit , ut pecuniam accipe
tor erat , nullo conſeio infoderat , ret , ac quandam tritici menfuram fi
quafi paululum requiefcere volens bi daret', feque reliquam partem pee
Teſe inclufit : cumque 192 die ver. cunie quam illi deberet , brevi bona fi
gente in vefperam pra: er modismo de perfolusurum : at ipſe hunc ſuperbo
conſuetudinemque Juan . pinano indulo ruliu de iracundis oculis intuitus , d
gere videretur ren . injolitan mi- ſe protinus abıre jufit , quod reli
rantes cubicularii , pilnre oftrum ccc quum erat pecunia ſecum adferre , ſi
perunt , ſed nec pulfanuibus nec vo- frumentum vellet , atque ita miſer ac
ciferantibus 'ullum dal seu reſponfum . maſius, diras imprecatus, illinc recef
Tandem fractis foribus irrumpentes , lic . Paucis poft diebus cum is quen.
Ccc 2 dam
9 Bredenbach . lib. 6. collocai . cap.25. r Munſter in Coſmograph.
 396 DISQUISITIONUM MAGICARUM
dam ex famulis in horreum miſiler , ut riorum , & quod eodem pertiner , abuse
illud de more infpiceret , ab ipfo in re- . fus atque coutemptus ceremoniarum og
ditu accepit , tres nigros botes intus ef. Sacramentorum Cathol . Ecclef. Ulci
ſe , qui granum devorarent , qui autem fcitur Deus quoridie , & pergunt hæ
hoc retulit , proximo die lečto decum- retici contemnere , quædam de finga
bens , haud mulid poft e vita migravit lis accipite. de Batavo per ludibrium
1. Ietem quoque accidis euidam genera- Miſſæ ſacrificium imitante an. 1574
fo , quem illuc berus miſerai , ui vide- & dirè muletato , legendus Bredenba
rei an ita fe res haberet , ficut prior ch x . Novatura conſtat , eò quod nec
narrauerat : is enim ey boves o equos chriſma , nec exorcifmos in Baptifmo
inſpexerat . Cùm igitur de hac re cere percepiſſet , à maligno vexatum ý. Scri
tior fieri vellet , ipfemet in eum locum bic Victor Uticenfis % Proculom quen
proficiſci Alatuit: rvitque ad portam hor- dam Arianum , qui de pallis altaris ,
rei , ibique per quaſdam rimas vidit camifias fibi & femoralia faciebat , fru.
totum horreum plenum tariis arque in- ftratim fibi voraſſe linguam ( haud dus
numeris armentis, quæ omnes fruges ab- bio obfeſjum ) & fic turpiffima morte
fumebant . Hoc ſpectaculo ita perterri. conſumptum . Donaciſtas Euchariftiam
ius eft ; ut farin furiofus atque infa. effundentes , quibus eam objecerant
ixus evaferit , nuliaque demcnter fece- canes invaſére ", telte Optato a . Mut.
rit , donec candem catenis adftringere: tos fuo tempore ob indignam Eucha
tur . Hic horribilis cafus magnam ſanè riſtiæ perceptionem immundis fpiriti.
admira! ionom attulit , cùm in ea Pro- bus adimpletos', nobis eft auctor D.
vincia ,, tum præcipuè in aula Cæfaria- Cyprianus 6 , & memini' me duo iHus
NA , quæ illum antea prudentifimum fria legere exempla apud Gregor. Tu .
cognoverat . ) 1 Hæc ille , narrans quceronenſem , & in vita S. Godefridi An
in Europa memorabilia poft annum bianenſis Epiſc. _c fuffecerit adfcribere
1960. accidiſſe ipfe notarao, Epirom . illud Gregor. Turonenfis . Epachius 21
fol. 281. Triplici 'hac viſione clemens ( inquit ) presbyter , dum temerè , qua
1

Deus pænam femper augens pro cul. indignus erat , agere præfumplines ,
px modo , patienter operiebatur , & Divino judicio folo projeétus , cocue
ad poenitentiam revocare nitebaiur , buit . Hic enim dum Dominici Nara
Noratum à quodam , lagas , quibus à lis vigilias celebrare Ecclefiam expetiſ
Satana femper nocerdi neceffitas im- fet , per fingula horarun momenta egre
poſita elt , li deſiat quos ulciſcantur diebatur à templo dei , ac in domo
inimici , eleemofynam mendicare : & fua pocula lafciva Spumantibus pate
ſi quis facultate præditus ad erogan . ris hauriebat ita ut affirmarent mul
dum , & fagas eſſe neſcius denegarit , ti' , cum poſt galli cantum in ipſa no
hunc in magno verſari periculo , licete vidiſſe bibentem . Sed cum eſſet ex
Pictavii annum 1967. duo magi con- genere Senatorso, do nullus in vico ila
felli funt fe quadam die , Iqualidos e lo Ricomagenfo juxta faculi dignitatem ,
genteſque ftipem ante fores prædivitis haberetur nobilior , celebrare Miffarum
patrisfamilias, poltulalle ., ea recuſaca folemnia expetitur. Nec dubitabat niia
injeciſſe fortem, & domeſticos omnes ſer vino madefactus appetere , quod jee
in rabiem adios obiifle furioſos. u. junus quiſque non fine metu poteft ter
21 Decimum fic irrifio facrorum myfie- renie conſcientia explicare . Verum ubz
1
( Hi damones erant in bovino ſche z lib . 1. de perfec. Vandal.
итате . a lib. 2. contra Parmenian..
t Creſcente persinacia creſcit ſupplie b Serm . de lapfis .
sium . € Gre ?. Turon . leg : p . de glo. Mart.
w lib. 3. demonoma . c. 25 . cap . 37. Sar. 8. Novemb. in vita S. Go
x Lib . r . collat.cap . 39. delrid.lib.3.6.12.
y Eu, eb .lia 6. hi 2.6.33..
 LIBRI III. P. I. QUÆST. VII. SECT. 11. 397
explicitis verbis facris eye confracto Do- præfocati fuere. ( de quibus lege vitam
minici corporis Sacramento , o iple ab æquali fcriptam c. 23. apud Su
fumpfit , in aliis diftribuit ad eden- rium to. 6.1 .
dum : mox equini hinnitus ad modum Undecimum eſt templorum , eo fa- 25
vocem emittens > ad terram ruit , ac crarum rerum direptio ac expilatio
Spumas cum ipfa myſterii facri parije Pet. Cladiacenfis , poftquam multa ,
cula , quàm dentibus comminuere non quæ in hoc genere palam & frequen
valuit ab ore projiciens, inter manus fuoc ter à Matiſconenſi quodam Comite
rum ab Ecclefia deportatur . Nec ca- fuerant commiffa , recenfuit , infelicem
ruit ultra bac Epilepſie infirmitate , fed ejus & horroris plenam de vita mi
per fingulos lunares curſus incrementis grationem in hunc modum commemo
decrememiſque hæc femper pertulit , quia rat d , ad terrorem & correctionem
ab hauftu nimio vini minimè infælix ab- noftrorum hæreticorum : Cum ſolenni
ftinuit . ) Hunc epilepticum energu- die Matiſcone in palaria proprio re ſee
menum fuiffe indicat hinnitus equi- dilet , eumque multitudo tam militum ,
nus : & meritd , quia ficut equus & quam diverſi ordinis circumflaret : reo
mulus ; corpus Domini non dijudica- pentè ignotus homo equo infidens per
vit . Bredenbachius non diſſimilem palatii oftium ingreſſus , omnibus con.
violati jejunii , fed in cibi qualita. [ picientibus e admirantibus uſque ad
23
te vindictam recenfet his verbis; Pau- ipfum equitando pervenit . Cumque ei
cis ab hinc annis poſtquam Torpaten- afaret , Je ei velle colloqui disens j ut
fes in Lutheranam do&trinam concelle- furgeret , ac fe ſequeretur non tam
rant , feria ſexta folemne Palche few monuit , quam imperavit. At ille in
ftum proximè præcedente , finita Luo viſibili potentia conſtrictus , nec jam
therani Ecclefiaftæ concione civibus è refiftere valens ſurrexit . atque uſque
templo D. Matri Virgins ſacro Tever- ad oftium domus proceſit : ubiequum
tentibus , quidam alium concivem paratum inveniens , cumque ab eo con
familiarem invitat ad prandium - ;' ro- Icendere juffus, aſcendit . Cujusftan
gat una domum comitetur , habere fe tis habenas ille arripiens , ftatim cum
egregiè paratum petafonem VVeſtpha- velociſſimo curfu per aera ferri cunétis
licum : alter parum abhorrens reſpon- confpicientibus cæpit. Cumque immens.
det fibi effe gallum opipare elixum , fo ejus clamøre ac miſerabili ejulatu
quem cupiat in fymbolum adferre: Dum tota civitas commota ad tam invifum (pe
ad menfam accumbitur , alter os quod- &aculum concurriffet , tamdiu cum per
dam galli ambedere volens imprudens aera currentem altoniti conſpexerunt 3
penè ipfum deglurit , quod cum neque quamdiu naturali oculorum acie eum
tranſmittere , neque eximere valeret , Jubſequi potuerunt. Qui om eum diu ,
eo ipfo die ſuffocatur . alter poftridie fuccurrite cives , fuccurrite vociferantem
Paſche malo ſpiritu corripitur , audirent ; nec juvare valerent , ſubtra
non multo poft rabie ac furore exa- Etus tandem vifibus hominum , æternus
zitatus animam una cum demone ex- quemadmodum meruerat , eſt factus for
balat. ) Sic ille Belli Livonici pa- cius demoniorum . ) Sic ifte direptio
gina 27. nes & facrilegia fua luit in hac & in
24 Huc pertiner contemptus excom- fequenti vica . Hujus mores poſtea ;- 26
municationis . Cùm D. Hugo Epifco- mitatus Oigerius quidam Oeconomus,
pus Lincolnienfis quofdam contuma- quia non tam graviter deliquerat , in
ces excommunicaffet , nec magniface- hac vita fuit ſeverè admonitus ; ut fu
rent , illi fubitò non comparuerunt . turæ , li ſaperet , vitæ fupp'acium effa
Militem alium ob eandem caufam geret , fubdic enim Venerabilis idem
diabolus nocte fequente invafit , & Abbas , dum hic portam , qua mifer
animam fubitò extorfit . Alii quoque ille Comes abductusfuerat , ' & quæ
ab eodem excoinmunicati ; à diabolo poftea femper obſtructa manſerat
conde
dla mir , f . I.
1
 398 DISQUISITIONUM MAGICARUM
conatur aperire : Ecce inviſibiliter à Sans , mulid magis ſe mihi cognoſcibi
diabolo raptus, ac videntibus , qui e- lem demonftrabai . Erat autem nudus
derant multo in aera fpatio ſublevatus de abſque omni veftitu , excepto parvo
fed confeftim dimiſſus corruit , ejuſque
vilique tegumento, quo velut inhoneftio.
corpore graviter collifo , brachium quo-
ra corporis obvelabat. Quem cum vidif
que illius ſubita ruina confregit. ) Duo
fem ; quis iniquam es tu ? at ille bumi
alia excant exempla l. 3. vita S. Re- li voce i Egofum inquit , Sancius famu
macli, quæ apud Surium menſe Sept. lus fuus. quid inquam hic agisi vado
27 legi poſſunt , Ego addam quintum ex . inquit , Caftellam , iterque meum mul .
emplum pænæ , quam milites post obi . ius exercitus comitatur', ut ubi deliqui
tum perpeti, qui manus ab expilatio- mus , ibi deli tis penas debitas ex
ne templorum non abftinuerant , in folvamus . Ec , cur , inquam , hucdie
gratia tamen deceſſerant, viſione qua- vertiffi ? Eſt inquit mihi /pes venia
dam idem auctor declarat : quam o li miſereri volueris , celeriorem mihi
ille , ut certiffi áde compertam do- requiem comparare poteris . Quomodo
ceat , multa addidit , quz cenfui præ- inquam ? Quando inquit , nuper expe .
termittenda ; potuit illa poni libro ditioni, quam nofti interfui, hoftiliino
præced. c. de Speetris mortuorum , ſed vitatus licentia , Eccleſiam quandam
non incommode hic recenfebitur : eo cum quibufdam ſociis invaſi ; qua in
quod variæ quoque pænæ hic & ſup tus ſunt inventa diripui , veftiment a in
plicia corum narrantur , qui ue Ma . Super Sacerdotalia mecum 'rediens af
tiſconenfis ille Comes ſacrilegi fuere . portavi . Pro quo Specialiter diris poco
Itaque Pet. Venerabilis inducitipſum , nis fuba&tus affligor , de remedium à te
qui viderat Per. Engelbertum Mona- ficut à domino meo , quantis pofum pre.
chum jam , & à fæcuları ad fpirita- cibus expoftulo. Nam poteris mihi fube
lem militiam digreffom Gc loquentem : venire , li beneficiis fpiritualibus me
Tempore , quo Rex Arazonenſis Alfon- ftudueris adjuvare . Rogo inſuper , ut
fus , regnam Majoris "Alfonfi Hiſpa- dominam meam , uxorem suam , ex
niarum Regis jam mortni obrinebat mea parte , mea fun &tus vice deprece
contigis ui contra quofdam , qui in re. ris , ne octo folidos , quos pro fervitio
gione, que Caſtella dicitur ci repugnae meo mercenario jure mihi debebat , rede
bant exercitumcommoveret i ojo ut dere jam moretur , o quod neceſila
de ſingulis regni fui domibus finguli ile . ribus carnis , fi adhuc viverem , reda
luc pedites vel equites dirigerentur , e didiſſet, anime mes longè amplias his
di &to ſanciret . Ego edi£to coactus e egenii , erogando cos pauperibus' , laro
unum ex mercenariis mercede mihi ſero giatur. Jam ego tali ejus collocutione
vientibus Sancium nomine ad exerci- magis animatus : quid , inquam , de
tum deftinavi . Paucis poil diebus de concive noftro Petro Dejoca nuper des
curſis , omnibuſque qui expedisioni illi functo ačtum eft ! Rogo uf , fi quid de 28
interfuerant ad propria redeuntibus , illo nofti , aperias · Illum , ait , ope.
ipfe quoque domum reverfuseft . Non ramifericordia frequenter quidem , fed
longo deinceps tempore elapfo , more ha- maxime preterite famis tempore , im
mano morbo correptus , nec diu cum penſa pauperibus, beatorum requiei ad
morbo luctatus , defun &tus eft . Indepoft junxerunt , vita eterna participem
quatuor ferè menfes, ex quo & vita'des effecerunt . Cumque cum iam prompre
celfie , dum apud Stellam in domo mea facilè mihi refpondere audiffem ,
hyemali tempore juxta ignem in lecto adjeci , o de Bernetio alio cive noe
jacerem , fubito jam diflus Sancias Pro , anie parvum tempus ſimiliter ,
circa mediam noctem mihi adhuc vigi- ut noſi, defunéto , aliquid tibi notum
lanti apparuit : Qui igni aſlidens, deft ? 'illum inquit , infernus pofſider
carbones quaſ ad calefaciendum ', vel quia ad terminandas buic villé lices
ad clarificandum , huc illucque rever. judicio dirimendas praiatus , mulia (e
pe
cl . i , mir, c . 28.
 LIBRI III, P. I. QUÆ S. VII, SECT.' II.
329
pd muneribus ont gratia illeftus injuftè His dictis Parim uterque diſparuit At
judicavit : quia quidam paupers vs ego mox conjugem juxta me in letto dor.
due quodam tempore baconem unum mientem , citata voce exſufrirans, pri
qualecumque vita ejus ſubſidium , fru- ulquam ei , quod videram , rel audie
deliter auferre non simuit , Tunc lon- tam , narrarem , interrogavi . Urrum
gè amplius ad majora quærende animi aliquid Sancio communi noftro merce.
fervore fuccenfus , adjunxi ; De rege nario pro mercede deberet . Qua ref
nofiro Afonfo ante paucos annos de pondente , quod ego nondum ab aliquo
funéto tibi aliquid notum effe potuit ? piſi à mortuo audieram , fe videlicet
ad ber quidam alias in feneftra capi- cidem Sancio adhuc oéto folidos debes
si meo proximè fuperpofisareſidens. No. re ; nequaquam ultra dubitare potui
li , ait , boc ab ifto quarere , quod in cui fidem mortui relatio y mulica
gnorat , quoniam recens ejus ad partes ris confirmatio conferebant. Fatto ma
nofiras aduensus hoc si notum fieri ne o &to illos folidos à conjuge accipiens,
nondum permifit . Mihi verò , qui à o de meo quod congruum vifum eft ad.
die obitus mei quinquennalis cam hur dens , pro ejus qui apparuerat Jalute
jufmodi Spirisibus mora , plura quam pauperibus diftribui, o facrarum Mif.
ifti noviter noia fecit , quod de rege farum adjutoria ei à facerdotibus mea
queris , ignotum cfle non potuit . At prece o ſtudio impenfa , ad plenio
iego rurſus nove vocis auditu attonitus, rem peccatorum ejus remiffionem adau
ac videre. cupiens vocis auctorem , con xi , ) In hac tam clara , tam certa ,
verti oculos ad . feneftram , adjutuſque tam commendabili viſione docemur
luna Splendore , qua lumine fuo omne quod mortuos opera fua fequantur
tunc domus Sparium clarè illuftrabat , hos quidem milites ed qudd confelli
confpicio bominem in inferiori feneftra decefferant , & culpam facramento
marging refidentem , quem in codem poenitentiæ deleverant , expiatoris fup
habitu e quo alium videram cernens : pliciis pro. poena peccato debica ad
Et tu , inquam , quis es ego inquit , tempus , illum quia non confeſſus e.
ejus quem afpicis focius . fum , O Carat , & culpam criminis abolere ne .
fellam cum ifto de multis aliis profi- glexerat , æternis cruciatibus fuiffe
29 cicor . Ec su , inquam , de rege Al- mancipatum . Catholicis utriuſque for- 30
fonſo, uti dicebas , aliquid nofti? No jis optio eft , hæreticis qui & confef.
vi , inquit , ubi fuerit , ſed vero ubi fionem refpuunt , & purgatorium ne
modo fit nefcio , Nam aliquamdiu tor • gant , altera tantum competit , quan
mentis acribus inter rros cruciarus, poft agnoſcunt , & fatentur . Accedat de
modum à Cluniacenſibus monachis inde nique horribilius aliud ab Humberto
fublatus eft . Exinde vero , quid de co Archiepiſcopo coram Papa narratum :
factum fit prorſusignoro. His di&tis ad In Teutonicis partibus Comes quidam
Socium , qui igni a ſidebar , verba con dives ás præpotens , fed bona opinio
vertens , ait f, urge og_jam inceptum mis ego innocentis vité , prout huma
peragere incipiamus . Ecce enim jam num erat de ejus aftimatione judi
omnes vias , que intre vel extra Cao sium , ante decconium ferè defunétus
Hallam funt , fubfequens mox exerci. tft . Poft cujus obitum quidam reti.
.

ius fociorum implevit , jam mul- giofus vir fpiritum ad inferiora de

tis velociſſimè prætergreffis , ut fefti fcendens , præfatum Comitem in fo
nanter eos ſequi debeamus urgemur premo gradu Scala cujufdam pofitum
Ad hanc vocem Sancius furrexit, vidit . Ajebat namque , quia ſcala
flebili voce , quod prius rogaverat ine illa inter ſtridentes atque crepitantes
geminans Rogo , inquit , Domine, ultricesincendii Alammas videbatur ere.
m mei oblivifcaris , ut dominam Eta , atque ad lufcipiendos omnes , qui
meam , conjugem tuam , quatenus ex eadem Comitum genalogia deſcen
quod corpori debebat , mifere anımá derent , conftituta , Erat autem te
reftituat , oro , follici
Follicitus exhorteris . trum chaos ', immane barathrum , in .
> fini
 400 DISQUISITIONUM MAGICARUM
La finirè patens , aique in profunda demer- mora ,, ficque fa & um eft , ut que fa
Sum , unde ſcala produlla Jurgebat cratis liminibus falfa ofcula imprime
Hoc igitur ordine fuccedentium fibi fe- se tentaverat , immundas fui corporis
ries tenebatur , ut cum quis eorum no- partes ofculari cogeretur fexumque
vus accederet , primum interim gradum ipfa fuum , quem vigili habitu regere
Soalæ teneret : is autem qui illic reper- volueras , cunétis cernere volentibus pa
sus erat , aliique omnes ad proximum lam proderet . Ea res effecit , ut de
fibi gradu in ima defcenderent . Cun- inceps ed ſe conferre mulieres aule non
que alii asque alii ex eodem genere ho- fint . ) Surius somotertio Menf. Ju
mines poft carnis obitum ad præfatam lii . Utinam & noftri temporis mu
ſcalam , per temporum intervalla con- liercularum audacia hoc exemplo eis
fuerent , alii protinus cederent , ineffa . narrato reprimatur . Aliquando et
bilis judicii neceſitate ad inferiora mic iam , ob " feſtorum dierum cultum
grabant, Planè dum vir , qui hæc con temeratum Deus talia : permittit , ut
templabatur , caufam hujus horrenda și accidit , qui ſervile opus faciebat
dananationis inquireret , og præfertim in felto fancti Philatrii, Beatus Ram
cur ille Comes ſui temporis puniretur , bertus Brixienſis in tra &tat, de transla .
qui tano juftè tam decenier , tam ho- tio. S. Philafirii .
neftè vixiffet Audivit , quia propter Duodecimam cauſam præbet mul
quandam pradiiMetonfis Ecclefia pof- forum Pufillanimiras , defpera. 32
feffionem , quam B. Stephano ejus proa- tio , cùm mærore oppreli, d Deo vel
vus abftulerat , .cui videlicet ifte jam non petunt auxilium vel ſe malis
decimus in hæreditate ſucceßißei omnes eripiendos diffidunt , qua de caufa
ifti non diverſo ſuplicio deputati funt , criam plerique ſe demoni ut auxilia
ficut cos ad peccandum non diſpar tori ſubjiciunt : præbet etiam curio.
avaritia culpa conjunxit , ita nihilomi- fatas nimia cauſam 9 quando impu
nus ad perferendas atrocis incendii pe- dentere petimus ſcire 9 quod nulla
nas , commune ſupplicium copulavit. ) ratione competit inveſtigare : prius
ſic Petrus Damiani epiſtol. ad Nico- . illud patet ex Hiſtoria Theophili
laum Papam , ut citat Baronius tomo Oeconomi , quam nobis oculatus te
XI. Annal. anno Chriſti 1055. Quæ ftis Eutychianus , Patriarcha novz
urinam audiant potentes Ecclefiarum Romæ , dereliquit ; quam alibi bre
bonis fuffarcinati , qui fe bonæ fidei viter attigi , hic lacius proſequar
poſſeſſores putant malè à major verbis auctoris . Cam Cæfar Juftinia
ribus occupatorum . Ad hoc caput re nous rerum poriretur , Theophilus qui
31 ducitur irrifio virorum fan &torum , quam dam in oppido Cilicia Adana Oeco
multis quidem
Deus nontale
Scri folet,relinquereimpunitam . nomus Ecclefia fueen
bitur quid in antiquiflima fan- ille gratus , ou Epiſcopali munere
Ati Carilephi vita : Mulier quædam quod tamen conſtanter detrectavic
Gunda nomine , quam clandeftinus ſupa dignus exiftimatus 0 Qui ab amulis
plantator illexerat , Spiritui Sancto vo. immeritò accufatus , o de officio Oce
lens illudere , virili præfumpta vefte , conomia dejectus , in eam anini im
in beariſlimi Carilephe monaſterium in potentiam , adeoque impietatem de
gredi conata eft , ut probaret verumne venit ut hortatori , Mago Judæo
cffet illius vaticinium , quo pradixe morem gerens , Chriftum DEI Fi
rat ſexui fæminco nunquam datum iri lium ac matrem ejüs MARIAM
copiam in illud intrandi ; ſed juſto data fyngrapha turpiſimè abnegaret
Dei judicio , priuſquam vel afpiceret Jeque totum imperio farane , qui ſe
traderet
canobii claufos aditus , arrepta a dia. videndum obtulerat ,
bolo retrorſum ruit , adeoque fæde ab que manci paret . Quid bic faceret
illo vexata eft , ut dicere me pudeat. miſer tam nefarii criminis fibi
Caput enim ' illi adegit inter fømo. confcius ? Torus animo perturbatus ,
 LIBRI III . P. I. QU ÆS. VII. SECT. II.
ut nufquam ferè poflet conſiſtere , cum
irato DEO ſe demonis effe mancia
pium cogitaret, mutato confilio tan
dem ad fan& iffimam Dei matrem con
fugiendum duxit , ac templum ei ſa
crum petiit , in quo ſuas preces ac fup
plicationes , cum multa jejunatione
conjunétas , noftes ac dies indefefsè
conſumpſit , magnumque vere peni
teoria Specimen edere cæpit. ) ſubdi
tur deinde , admodum pia & verè pe
nitentis ac demifli contritique ſpiri
tus , oratio ipſius Theophili . Quid
multis ? addit Theophilus quadra
ginta dies in hoc Mariæ templo perdu .
rans , nullumque orandi , o plorandi
lamentandique finem faciens ( iantus in
illo fervor crai pænitentiæ , ) denique opi
tulante Jacra , ſuam ſcriptam
fyngrapham
qua Chriftianiſmum abjuraverai ( mie
rabile dićtu ) recepio , in Dei gratiam
rediit , Oʻc. ) . Hanc , hiſtoriam ( quà
ſalutare cunétis qui juſto Dei judi-
cio , ia maligni hoftis , aut malefi-
corum , ejus membroram , manus in-
ciderint , ac certum efficaxque reme-
dium proponitur .) ex Græcis habeat
Metaphraltes f , ex Latinis Petr. Da-
mianus & Sigebertus &.. Pofterius de
curioſitate traditur à B. Auguſti-
no & in Decreto Gratiani inferi-
tura .
33 Interdum hæc ob culpas veniales à
Deo permittuntur , maximè ut fan
Atitas & gratia eorum , qui fanita-
innotefcat .
tem reddituri , cunctis innoteſcat
hoc contingit Abbati Moſi , apud
Caſſianum , propter leviculam iram
i , hoc propter præcipitem gulam &
Jevem , cuidam religiofæ apud D. Gre-
gorium k , hoc cuidam religioſo , ob
tepiditatem & diſtractionem in ora-
tione apud ſcriptorem vitæ D. Ber-
nardi , quorum fanario famam au-
xit D. Bernardi, D. Equitii , & D. Ma-
carii , per quos Deus illos liberavit .
Tom. II.
f apud Suri, menfe Feb to. I.
g Damian. ferm . 1. de Nativ. B.
Marie Virg. Sigebertus in Chron.
a c . ult.26. č. s . ex D. Auguft. l.
401
QUÆ STIO VIII .
Cur cum ifta damna plerumque diabo
lus poßit per fe inferre malit
uli opera maleficorum ?
SUMMARIU M.
i Quia in majorem hoc cedit Dei con
temptum . Pluribus nocet .
2 Quædam non poffet tam commode
per ſe , verbi gratia , bereſes Spar
gere , abuti rebus ſacris per fac
crilegium .
3 Ut pluta illi Deus permittat in ho
mines . De remediis remiſlive .
Uas auvenio caufas. alteram quia
r
cere credit injuriam , quando creatu
ris ratione præditis , & baptiſmo ab
lutis, & chariſmate delibutis , poteſt
abuti ad creatoris ipfius vilipendium
& irritationem . pluribus etiam fic
nocet , quia non aded homines ab .
horrent à converſatione & familiari
tate maleficorum , atque odio habent
conſortium diaboli . Si namque fem
per fe dæmon palam obtraderet , mul .
foedus cum eo percutere & has ar
tes maleficas exercere detrectarent
Denique plures adſciſcit fceleris fo
cios , quos perdat.
Altera eft, quia quædam per ho- 2
mines poteſt , quæ vel non poffet
vel non tam commode poffet per ſe
metipſum immediatè perficere ; ver
bi gratia & refiftendum fit alicui
viro fancto concionanti , aut recta
fuadenti ; ficut per Jaanem & Mam
brem Moli ; per Élymam D. Paulo
reftitit . item fi fint hæreſes ſpargen
dæ , ficut per Simonem , Menandrum ,
Marcum , & alios fecit . item , & fa
cris rebus abutendum quod in male
ficiis frequentiffimum eltm , quibus cum
per homines aburitur copioſius lu
crum refert animarum ; tum quia fic
Ddd plures
lib . 2. de doĉtr. Chriſtiana. ci 22 .
23. i collat. 7. 6. 27 ,
k lib. s . Dial. 4. I lib . 2. 6. I.
m ca , cuicunquc 26. q. 5.
 402 DISQUISITIONUM MAGICARUM
plures in fraudem inducit : nam con. rat . Interdum tamen , quod per illos
temptoribus rerum facrarum contem- poſſet, mavult per fe operari , tum ut
ptum adauget , veneratoribus falsò per- eorum aliquam gratiam promereatur ,
fuadet hæc à Deo , non à Dæmone tum ut ab iis ſuſpicionem noxæ remo
fieri n , & fic ad defenſionem male- veat , tum ut fic potentiam fuam o
ficorum multos inducit , atque ita pec- ftentet . Singu la exemplis illuſtrat Re
catum eis inipingit , tum quia conſe- mig. libr. 2. Demonolat c. 9.
quitur , ut ad magicam ſuperſtition em Reftabat dicere de remediis malef
3 homines etiam addant facrilegium . ciorum : fed id differo in ultimum li.
Unde DEUS magis magiſque offenſus, brum . Sequitur videamus de vana ob
plura etiam in dies principibus tene fervatione .
brarum in miſeros mortales permit

L I B RI TERT I I.

PARS POSTERIOR ,

SIVE

DE VANA OBSERVANTIA .

QUÆSTIO I. QUÆSTIO II.

Quid fit ? Quale fit peccatum ?

E hac egit D. Thom ; 2.2.2. A Liquando

96. Poteſt definiri , Vana ob
D Jervantia eft , Magia ſuper .
Nitiofa , qua commodum ald-
quod Speratur ex re , qua nec fuperna-
turaliter eo pertinet , neque naturaliter
id præftare poteft. Dicitur vana , quia
vel non conſequitur effectum inten-
tum ; vel fi conſequatur , plus noxæ ,
quam commodi adfert , quia homo il.
la utens tantum percipit utilitatem in
rebus corporeis vel temporalibus , ani-
mæ verò' detrimentum refert . Dixi ,
nec fupernaturaliter , quia qui effectum
exſpectant à Deo per media Deo dif-
plicentia ; ii vani" ſunt.
o foc Div. Auguft. tract. 7. in Joan.
o Sil. vet. fuperft. q. 10. in fin .
mentem Letlethale
hale erit",
primo, li fiat
ex pacto expreſſo.cum dæmone . Seo
cundo , fi quis gnarus ſit ſaltem ſu
beſle pactum tacitum , live cum ad
monitus non vult deſiſtere o . Venia
le eſt, quamdiu quis ignorat tale pa
ctum cum dæmone , fitamen nec ipſe
tenetur ſcire , nec fuit admonitus P.
Intellige de eo , qui nec conſuluit pe
ritos . Nam licet quis ratione officii
vel ſtatus non teneatur ſcire , lene
tur tamen , ut incipit dubitare , con
Glium petere à doctis : quod fi non
faciat , negligens eſt. potuit enim ſci
re ; & ided non ignorat invincibilia
ter . Nullum eft peccatum , quando
quis joco tantum facit , fine præjudi
cio , vel periculo ſui aut alterius ? :
item fi quis laboret ignorantia invin
cibili, & uritur mediis vel bonis , vel
indifferentibus . ,
QUÆ
p Silv. ſup. Nav.c. 11. Manu. eft
comm. Cajet. O Val. add. q. 96 .
 LIBRI III. P. II. QUÆS. III. SECT . I. 403
remiffio peccatorum extra facramen
QUÆSTIO III. ta , quo ad mortalia ; extra facramen
talia , quo ad culpas veniales . item
Quotuplex fit ? divinatio rerum futurarum contingen
rium , inflexio aut directio carum a
I cauſam finalem adſpicias , pot- & ionum , quæ ab arbitrii libertate me
STeſt reduci ad quatuor quali Species. rè dependent.
Prima eft , quando exſpectatur com Secundd , fi conftat rem , cui tri. 2
modum in rebus exterioribus ſeu for- buitur effectus , hanc vim à Deo vel
tunæ , ut in animalibus , fegetibus , à natura habere , non eſt vana obſer
vineis , bona aeris conſtitutione , & c. vantia ex parte effectus fed poffet
2. quando expectatur bonum aliquod efle vana obſervantia ratione alicujus
corporis ut fanitas , liberatio à car vitiofæ circumftantiæ , verbi gratia ci:
cere , hoftibus , ferro , igne , aqua , & licium , diſciplina , jejunium , quia
hujuſmodi , quia fic ſe putat fore in- corpus affligunt & macerant , prædi
noxium . 3. quando expectatur bonum ta lint virtute ad coercendum concu
animæ naturale ut ars , vel ſcientia piſcentias carnales , ex viribus car
aliqua . 4. quando expectantur bona ſu- nis , & corporis habitu nimis læto
pernaturalia , ut ſunt remiſſio pecca- pullulantes : ſed ſi his addas circum
iorum , per aliquas certas orationum Itantias ridiculas , & ad hoc à natu
formas , aut verficulos Plalmorum vel ra , Deo , vel Ecclefia non ordinatas ,
ſacræ alterius fcripturæ , & alia hu- veluti certam horam , definitum nu
juſmodi , ab Eccleſia vel Deo ad hoc merum , quem nec excedere , nec mi
non ordinata . nuere liceat , vel præfentiam certarum
perſonarum , vel ut fiat illa vel illa
QUÆSTIO IV. manu , fagro ferico , & hujuſmodi, erit
Vana obſervantia . Ex his regulis infer
Unde dignoſci queat , quando ſit hu- tur eſſe vanam obſervantian .
jufmodi vana obſervantia ?
SECTIO II .
SECTIO I. SUMMAR.

1 Quid, quando non conſtat caufam Oftendirur particularibus cafibus vana

habere vim hujus effe&tus ſuperna
turalis a Deo .
2 Quid , quando conſtat eſe effectum
naturalem vel Divinum , ſed ad
duntur variæ circumſtantia . Po
nuntur de fingulis exemple ,
1 Ico beviter , primo , Si conftet :
quod effeétus fuperet naturæ vi
res , runc attendere oportet , an per
ſacram Scripturam , vel Eccleſiæ de
finitionem vel approbatam ab ea tra
ditionem effectus ifte Deo tribuarur
five , quod idem eft , an hujufmodi
teftimonio conftet , effectum hunc effe
divinum : fi nihil hujuſmodi reperi
tur , effectus tribuendus eft pacto cum
dæmone inito , & proinde cenſenda
fuperftitio magica , ut minimum , va
-
obſervantia .
SUMMARIU M.
i Quando requiritur fides in hominem ,
Si effe&tus tribuitur figillo , chara
Eteri , figure , verbis Oc. quare
pudiata lib. i . Quando verba fa
cra , vel opera pia detorquentur
ad res vanas , o que res tales
cenfenda ?
2. Qua res indirecte / pectent ad Dei
bonorem ?
3 Explicata fententia Cajetani ,
limitata de illis , qua ex mera de
votione fiunt .
4 Per ceria jejunia voluntaria
orationes ab Ecclefia ad hoc non
inftitutas , nec probatas eventum

O2 obfervantiæ . tales funt effectus , aliquem exſpectare .

Dad 2 5 DC
 404 DISQUISITIONUM MAGICARUM
s De arte Notoria , ejus ritus , & con .
futatio fufe .
6 De arte Paulina . De arte An-
gelica
Rimo, fi ad productionem effectus
Promotie
' P requiritur fides in ipfum hominem
qui ſanaturus , v . g . credere quod is
poflit fanare .
Sccundo , fi effectus attribuitur
magicis imaginibus , figuris , ſigillis,
characteribus , ipfis verbis vel ryth
mo , vel contactui, & c. non Deo,
qua lib . 1. diſcuſſimus : & in his ple-
rumque incantatio & peccatum nior
tale
Tertio, ſi quis uitur certis oratio.
nibus , aut fententiis etiam facris ,
1 aut operibus piis , in rebus vanis ,
& ad Dei cultum & honorem , dire
2 ate nec indirectè pertinentibus . Vo-
co indirecte quando res non funt va
næ , quia ſunt utiles proximis , ut fa-
nitatem illis vel nobis ipſis adferen .
tes . Nam in hujuſmodi rebus fieri
poflet aliquando , ui licet nos sationem
live initium neſciamus praxis alicujus
tamen vir ſanctus aliquis id inſtitue-
rit , & à Deo hujus efficientiæ gra-
riam obtinuerit . Quare in hujuſmo-
di , fi quis ea adhibeat ex mera de-
votione , & curationem à DEO ex-
pectet folo : ſand indirecte ad DEI
honorem hoc referret auctorem omnis
miraculofæ fanationis , & qui oratio
ni ac fidei , ac jejunio Chriftiano
rum , fanationes pollicitus fuit . Fuit
( ni fallor ) hæc fententia Cajetanir :
ita ſcribentis : Quarta fuperftitio eft
obſervarionum in verbis , aut rebus ja-
cris portandis , dicendis , utendis , ado
junctis aliquibus conditionibus non ma
lis , quarum ratio nefcitur : ut patien-
tes paſmum nervorum primo Carlino
( fpecies monete argentea neapolitane )
oblato Chrifti cruci in paraſceve utun-
tur pro remedio , confe &to ex illo annu-
lo : fic de ſimilibus . Quantum ea
nim apparet , in hujuſmodi ſuperſticio
intervenit : quoniam vane conditiones
apparent . Si tamen ex mera devotione
fiunt, nonniſi à Deo intendant , o
r in lum . verb . fuperftitio.
exſpectent effectum , putantes DEUM
inſpiraſje alicui ſancto viro hujuſmodi
conditiones , non audeo damnare , sed
tolerabile mihi videtur . ) Sic Caje
tanus . Cujus ego fententiam eatenus 3
amplector , ut putem diſtinguendurn
ante factum , & post factum . Quo ad
eum , qui conſilium peteret , num fi
bi liceret hujuſmodi facere , omni
nd ſuaderem deliteret ; immò refpon
derem non licere. cum enim lege or
dinaria non fit ſolitus DEUS hujuf
modi conditiones , in quibus aliquid
vanitatis apparet , fanctis inſpirare ;
temerarium elt sibi quid hujuſmodi
perſuadere ; & ſaltem res jure ha
betur pro ſuſpecta : quare & tenetur
quis admonitus eam vitare . Sed G
quis po rem bona fide & opinio
ne qua dicit Cajetanus peractam ,
& nunquam fuper eo monitus : vel
confiteretur vel confiium quere
ret ; non auderem illum damnare
præteriti peccati : conſulerem tamen
ut in poſterum abftineret . Si quæ
ras , an in rigore ſit vana obſervan
cia reſpondeo ut minimum ſpeciem
valde verifimilem præ ſe ferre : Quart
femel dictum fit circa hanc Cajet . do
Arinam , qux utilis eft ad multorum
conſolationem poſt factum , ut dixi :
& conſideranda in pleriſque caſibus ſe
quentibus particularibus , in quibus a
pertè malum vel peccati deformitas
non apparet .
Quario , per certa jejunia & qualo 4
dam orationes ( quæ in quibuſdam
libellis , damnatis ideo à Papa Pio V.
continentur ) dubias indulgentias , &
remiſiones peccatorum , & conſecutio
nem rei optaræ exſpectare ſeu quære
re , et vana obſervantia : per certa
verd jejunia & orationes fine huma
no labore , ſed ſecundum inftituta ar
tis cujuſdam , ſcientiam infuſione ac
quirere , pertinet ad primam magiæ
ſpeciem , fit enim ex pacto expref.
ſo cum dæmone , & eft mortale
hanc artem vocant arlem Notoriana , s
damnata fuit Pariliis anno 1320. de
qua D. Thom . d . 9. 96. art. i . Ale
xand . de Hales 2. p .q. de forsilegio , &
atiti
 LIBRI III. P. II. QUÆS. IV . SECT. II.
alii inter quos Ciruelus opere Hiſpa-
nico , ſed accurate in hanc ſententiam
diſſeruit : quoſdam eſſe autodidactos ,
qui ſe putant, fine ullo labore , lectio-
ne , auditioneve', line præceptore aut
ſtudio , Divinarim humanarumque
rerum omnium cognitionem brevilli-
mo tempore ſola Divina inſpiratione
adipiſci , certis tantum cæremoniis ob-
fervatis : mentiuntur Salomonem hac
fretum arte unius noctis fpatio fa
pientiam conſequutum , & methodum
hujus artis libello , quem circumfe-
runt , complexum de adeptione fapien-
tiæ Salomonis ; refellit eos S. S. nar .
ratio 3. Reg. 3. de lib . merum eſt
commentum : nec enim ipfi fabulæ ar-
tifices inter fe de illo conſentiunt.
Conveniunt tantum , quia cuncti ritus
quoſdam ( fed varios ) tradunt in ſpe-
ciem pios & Deo acceptos. Methodus
communior eft hujuſmodi : Principio
jubent diſcipulum geoerali confeffione
cotius vitæ maculas eluere , & frequen-
ter communicare , & quandocunque in
peccatum aliquod inciderit , eodem fta-
tim die confiteri: indicta per Ecclefiam
jejunia diligenter obſervare , & inſu-
per addere fpontaneos dies alios , præ-
fertim quamlibet feriam ſexcam , qua
nonoiſi aqua & pane uti liceat ; quo-
ridie ſeptem Pfalmos , & certas quaſdam
preces offerre . Hæc omnia per feptem
ſeptimanas ad unguem obfervanda , &
interea ab omni negotiorum fæculi tu-
multu , ac cogitatione hominem abfti-
nere fe prorfus debere . Quibus pera-
&tis libellus alias quaſdam precuma con .
sipiendarum formulas præſcribit tunc
recitandas , & certas figuras exhibet ,
tunc adorandas ; præfigit etiam certas
horas , quibus preces iltæ & adoratio-
nes obeundæ , nempe ſeptem primos
Novilunii dies ipſos Sole quotidie exo-
riente . Ritibus hiſce per cria novilu-
nia ter peractis debere hominem libi
præeligere diem aliquem , quo fit ma
gis devotus , & inſpirationi recipienda ,
magis accommodatus : cum hora ter
ria debere folum fe fiftere in templo
vel oratorio quopiam , vel in medio
agri cujuſpiam flexis in folo genibus,
Banibus oculiſque in cælum fublatis ,
405
ter primum verſiculum Hymni , Veni
San & te Spiritus , pronunciare : quod cùm
fecerit , repente , non minus quàm Sa
lomon, Prophetæ ac Apoſtoli , omni
ſcientia impletum iri : adeò ut obſtu
peſcat ipfemet tam fubita mutatione
ſui. quafi in Angelum vel hominem
alium migraffet ) Habetis myſteria
omnia hujus artis . In quibus quid
prius mirer ftoliditatea hos ritusad
fcribentium Salomoni ? ſcilicet norat il
le , vel feriam ſextam , vel noftram
exomologeſin , vel Euchariſticam ſum
ptionem , vel Hymnum , Veni Sancte
Spiritus : an verò potius mirer blar,
phemiam tale quid de Salomone , Pro,
phetis , Apoſtolis infinuante ? an ſa
crilegam audaciam rebus fanatiſſimis
per fumman hypocriſim fic abuten
tem ? nam hunc cultum , & totum hoc
adorationis patagium exhibent diabo
lo , ſacras illi preces , & Ecclefiæ_Sa
cramenta offerunt, cui initiantur . Pro
Aligati homines corpus animamque ſi
mul periculo exitii manifeſti exponunt .
Etenim teſtatur Cyruelus l. de ſuperſtit.
P : 3. cap. 1. multos huic arti vacantes
vitæ utriuſque jacturam ſubiiſſe : quof
dam enim libi notos à diabolo in ae
rem fublatos per turbinem & terra
undiſque rapratos , & ita afflictos, uc
toto vitæ tempore incurabili ægritudi
ne laborarios . Fuiffe hoc miſericordiæ
Divinæ documentum , volentis illos in
hac vita ſceleris tam atrocis pænas
pendere . Deterioris fibi fortis videri
alios , quorum tam improbo conatui
eventus aliquis reſpondie , juftè id Deo
ad illorum majorem excæcationem da
mnationemque permittente . De his
fciendum , à dæmone nihil illis ſcien
tiæ verè infundi , ncc enim id poteſt
per modum veræ infuſionis ( vide di.
da lib. 2. 9.4. ) fed ſolet ipfemet illos
oblidens , vel poflidens per eos loqui ,
ipſorum phantaſiam turbans , & lin
guam movens , ad quædam illis inco
gnita & arcana proferendum : ſicut fa
cere conſuevit , quando ſtriges poft ec
ſtafin 'mira narrant , quæ autumant ſe
in locis remotiffimis vidiffe , audifle .
vel egiſſe , quando verè loco motæ non
fuerunt . Indicium hujus rei evidens
eft ,
 406 DISQUISITIONUM
eſt , quia quando iſtos ſuos myftas au-
todidactos dæmon deferit , nihil illis
ſcientiæ reliquum manet : & ne illo-
rum quidem , quæ pauld ante dixe-
rant , meminerunt . Deinde jure opti•
mo hæc ars damnatur , quia utitur ce
remoniis , non ad hunc effectum infti-
tutis ( quod femper fufpe &tum ) obſer-
vat dies & horas nihil ad hoc perti-
nentes : jubet adorari figuras illas , quæ
nec Dei ſunt , nec Sanctorum , fed va-
næ & magicæ . Quibus Deus vult ſcien.
tiam infundere , abſque ritibus præſcri-
pris ullis id facit , & infudit olim pau-
cis , hodie fortè nullis : ars iſta conten •
die non niſi ad amuſlim exactè ſerva-
tis omnibus ſcientiam infundi , & qui.
dem omnibus fi obſervent . Non igi-
tur qui infuodit eſt Deus , nec Ange-
Jus bonus , fed diabolus : diabolo offe-
runt preces , diabolum adorant, diabo-
lo jejunant', diabolum habituri fuoc
remuneratorem . Plura contra hanc
Bap. Segnius capit. 7. de vero ſtudio
Chriftiano .
Hujus vanitatis varii funt rami ſeu
ſtolones : unum vocant artem Paali
6 nam , quia fingupt à Deo traditam B.
Paulo in ecftali conftituto , & Apofto-
Jum eam pofteris tradidiffe . Quid ftul
rius , ſceleftius , blafphemius dici pot
elt ?
Aliam invenio , neſcio an fpeciem
Notoriæ dicam : nam in multis con
venit , in eo tamen diſcrepat , quod
notoriam ajunt fieri per modum fubi
iæ infuſionis , hanc aliter vocant ar
tem / pirituum , vel artem Angelicam ,
qua dicunt hominem quandocunque
vult , onnium rerum quas notfe vult ,
ſcientiam accipere , minifterio Angeli
cuſtodis vel aliorum Angelorum bono
rum . Hujus duas tradunt ſpecies , u .
nam obfcuram , quæ fiat per viam e
levationis , tranfitus , raptus , ſeu ec
ftafis : alteram claram , quam dicunt
fieri Angelis viſibili in forma corporis
afſunipri apparentibus & jucunde col-
loquentibus . Hac uſus forte Carda-
nus , quando cum tribus illis ſpiriti-
bus ' Averrois ſectatoribus diſputavit.
Verum hæc ars nihil eft aliud re ,
SD . Tho.fibr . 2.4 . do Navar. dift.
MAGICARUM
quàm impia Goitia , feu Magia alba ,
de qua dictum libr. 1. nec ni Angeli
ſunt alii , nifi dæmones Paredrii ho.
minum deceptionem & interitum eni
xè procurantes . Artis impia falgtas
luce clarior eft , quia amnes ejus for
mulæ funt meræ conjurationes , feu
adjurationes , quibus illi fpiritus ad
obſequium adiguntur . Conitat autem
bonos Angelos non adjurari , fed pre
cibus honorari & implorari ' velle ac
debere . Contra hanc vanitatem etiam
fcripfit Joan. Bapt . Segnius d . opuſe.
cap. 8.0.9:
8. go unde patet quid ſentien
dum qui ja& titant ſe fpiritum habe
re , à quo cuncta doceantur ( ut ſole
bat quidam magus Parmenſis dicere )
aut præditos ſe , & dirigi fpiritu quo.
dam adeò potente , ut etiam imagina.
tionibus alienis queat imperare , quod
impoſtor illeMaltelius his ipſis annis
in Brabantia gloriari ſolicus ferebatur .
Nimirum hos fædus cum merte per
cufliffe , & ad Necromanticorum tri
bum planiſfimè pertinere .
SECTIO III .
De geftantibus Reliquias , Evangelium
D. Joannis , ou ſimilia
periammata .
SU M M A RIU M.
i Qua neceſaria , ut hec fint lici .
ta ?
2 Sententia de his Auguftini expli.
cata .
3 Veteres Canones , c. illud 26. qu. 2 .
6. non liceat 26. 9.5. 6. ne obſerve
tis 26. 9.7:
4 Caſiodori locus exponitur .
Uinto , quando geſtantur reliquiæ ,
vel Evangelium S. Joannis , aut
aliqui verſus Pſalmorum , non ex de.
votione tantum , fed adjunctis vanis
circumftantiis , v. g . ut fic vel fic Gine
fcripta , vel reliquiæ fine in vafe tri
quetro vel rotundo , vel tribuendo vim
formæ , vel materize f. ut fcriptum fic
in pergameno virgineo , vel tempori ,
ut
cap . 16. n. 35.
 LIBRI II. P. II. QUÆST. IV.
ut fcriptum fit oriente Sole , vel per-
fonæ , ut alligatum fit ab incorrupto;
vel modo 5 ut tot filis , vel talibus .
item neceſſe eſt , ut nulla adfit figura
præter lignum crucis , nulla imago præ-
terquam Chrifti , vel B. Virginis , vel
San &ti alicujus noti , aut folita Ange-
li boni , item nulla barbara & inco.
gnita Dei vel Angelorum nomina ſint
addita , denique nihil aliud adfit vani
vel mendacis . Deus enim nunquam
et auctor mendacii , vel vanitatis t.
Objiciat fortè aliquis folum lignum
crucis jure Canonico permitti , Resp.
Canonem agere de characteribus qui
bus crucem annumerat : non agere de
imaginibus , quæ cùm in templis piè
habeantur , cur non poffint & collo
geſtari ? De ligaturis ſuperſtitioſis ac-
cipio Antiſiodorenſe Concil.Can.3 . quem
à mendo liberum non queo præliare ,
fic legitur in fine : nec ſub tibia aut
pede , aut hominem linea fieri penitus
præfumat . Prior prohibuerat ſuperſti-
tionem ſolvendi vota ad arbores, ſen-
tes , aut fontes gentilitia fuperftitione
ſcuratos : poftea vetat fuperftitiofas li-
gaturas, quæ ſub tibia teniis alligatis
hebat fed divinent alii , mihi nox
mera , ' in illis hominem linea . Lux cla-
ra in fequentibus : nam de his lucu-
2 lenter lic D. Auguſtinus u . Ad hoc ge-
nus pertinent omnes ligaturæ atque reo
media , qua Medicorum quoque diſcio
plina condemnat , live in præcantatio-
nibus , five in quibuſdam notis , quas
charaéteres vocant , five in quibuſdam
rebus ſuſpendendis atque ligandis , vel
etiam faltandis quodammodo , non ad
præfervationem corporum , ſed ad quaſ.
dam ſignificationes occulias , aut etiam
manifeſtas, que mitiore nomine Phyſi-
cam vocant : ut non ſuperſtitione im-
plicare , fed naturæ prodeſe videantur :
focusi ſunt inaures in fimmo aurium
fingularum , arst de liruchionum olibus
anſule in digitis , aut cùm tibi dicitur
fingultienti , ut dextra manu liniſtrum
pollicem teneas .) cenſuit itaque D. Au-
t ita fentiunt Canoniſta per tex, s.
non licet. 26. 9.6. D. Tho . Tup . Dom .
Antonin, 2. p.rit. 12. col. Mariinus de
Arles de ſuperftit. tract. 10. Viguer. c.
SECT . III. 407
guſt. in his eſſe vanam obſervantiam ,
arbitror , quia hæc ad furti obſervatio
nem norabant. fieri namque potelt , ut
ultima duo. Phyſicam vim ad ſanitatis
conſervationem aliquam obtineant , &
tum à fuperftitione forent aliena . Ad
dit idem Auguftin. poſtea , obſervatu
quiddam digniſſimum , non quicquid
intus ſumptum naturaliter juvat , idem
eriam appenſum juvare : & ideò plus
cautionis adhibendum in his appenfis ,
quoniam in iis plus periculi verſetur ,
Aliud inquit x.eft dicere , tritam iftam
herbam ſi biberis , renter non dolebit ,
aliud eft dicere iftam herbam collo
ſi ſuſpenderis, ventcr non dolebit . Ibi
enim probatur contemperatio ſalubris ::
hic ſignificatio ſuperftitiofa damnatur . )
quibus verbis ſentit , prius elle reme.
dii , pofterius verd ſignum pacti. Sic
è converſo , non quicquid efficax eſt
a natura appenſum ; ut ſunt quidanı
Indici lapides contra dolorem renum ,
lienis, &c. id etiam et efficax tritum 1
& intus ſumptum : Subdit ſapienter
Aug. Quanquam ubi precantationes ago
invocationes a characteres non ſunt
plerumque dubium eft , utrum res que
alligatur aut quoquomodo adjungitur
ſanando corpori , vi naturæ valeat
quod liberè adbibendum eft , an figni
ficativa quadam obligatione proveniat ,
quod tantò prudentius oportet cavere
Chriſtianum ; quand efficacius prodef
ſe videbitur . Sed ubi Tatet , qua cau
ja quid valeat , quo animo quiſquis
utatur , intereſt. Ex quibus verbis tria
colligas. Primo , fi putatur res natu
raliter prodeſſe , tunc licet ſuſpendere
de corpore, quia hoc fit tanquam re
medium . Secundò , li putatur non pro
deſſe naturaliter ut caufa , fed dunta .
xat ut lignum futuræ ſanationis , tunc
omnind abſtinendum . Tertiò , fi res
dubia lit , nec adfint Medici , qui con
ſulantur, tunc animum & intentionem
appendentis rem bonam vel malam fa
cere ; bonam , ſi facitopinione priore ;
malam , fi pofterius credat . ' Tunc
enim
56. verf. 5. u leg. 2. de doktr. Chrift.
capit . 20.reperitur in capit. illud que
fion. 2 .
X d. lib . 2. c. 26. !
?
 408 DISQUISITIONUM MAGICARUM
enim incideret quis in cap. admonear. D. Auguſtini , Gregorii VII. Clo
26. 9.7. quo laici anathemati, Clerici dovei Regis .
degradationi fubjiciuntur . Canones y . 7 Omina obſervare illicitum . Caje
non permittunt orationes alias infcri tani locus notatus .
bi periaptis præter orationem Domini 8 Omen offenfi pedis notatum in
cam & Symbolum ; fed uſu Catholi Graccho , Craſo , Protefilao , Ti
co , id ad Evangelium B. Joannis , & bullo ,
alias S. Scripturæ partes extenſum vi 9 D. Marci faétum . Locus Blefenfis ,
demus : quia par in iis ratio procedit o Judith 8. v. 33
nempe devotio ferentis , & verborum 10 De omine fternutationis ex Theo
fanctitas . Quæ fi proſunt piè recitatæ , crito , Ariſtotele , Propertio .
cur non & pie geftatæ ?? ſed ſemper ſuper
ftitiofa quæ diximus vitanda , inprimis Extò , huc referenda vanillima o.
Seminarum hu merenda Wanitiadver:
4 attribuitur. Unde ſanè oportet intelli: lio. de qua B. Chryfoft. bom . 21. ad
gere , quod magnus Caſſiod. ſcripſit 2. pop . Antioc. Et quid eandem funt omi
multis efficax remedium in variis maa na : Sæpè domum quis fuam egreffus
lis fuille trinam recitationem hujus vera kominem videt monoculum , vel claudi
fic. Dirupifti vincula mea , c. ut cantem oy ominatus eft . Et poſtca , Si
non ipli ternæ repetitioni, fed in ho- virgini occurreris , fterilis dies erit. fi
norem Sanctiſſima Trinitatis ter re- verò meretrici , dextera plena , e
petentis , devotioni , Deus id detule- multa mercatione plena. ) mox ut par
rit , fed de orationuni formulis mox erat in hanc dementiam invehitur ut
plura . & Philemon apud Theodoret. Prav
παραθεωρώντας τις παρεν και τις εσιν ο τρο .
SECTIO IV . Oras OXOTESUTU, ámorâ rôtoy 6C us & c.quod
ita vertit Zenobius , cùm videro obſer.
De ominum obfervatione late vantem qui fternuat , aut ſpeculantem
diferitur . fi quis accedat , perdam ego hunc ho
minem è veftigio . Subdit deinde au
SUMMARIU M. Etores alios veterum ridentes ſuperſti
tionem ominum Menandrum , 'Anti
i Enumerantur corum genera varia ex phonem , Arceſilaum , Diogenem , Bio
nem . vide Theodor. lib. 6. de curand .
D. Auguſtino
2 De Salifatoribus. De auris tinnitu . Græcor. affect. in principio . Quod ve.
Locus Catulli, eye alterius incerti rò Auſonius tria tantum omina agno .
Poetæ , Spatulomantia . Sternuta . fcit , eum refellunt cæteri qui plurium
tio . meminere. fortè de præcipuis tantum
3 Ex nomine , exemplo Auguſti de Nic loquebatur. ſed quæ illa in re vaniffi
copoli. Ex verbis fortuito prolatis. ma ? D. Aug fic fcribit a. His adjun.
De iis , quæ domi contingunt , ein guntur millia inaniſimarum obſervatio- i
κοσκοπικά : num , fi membrum aliquod ſalierit, fi
4 De iis , que foris , tá óvódia , exem- junétim ambulantibus amicis , lapis ,aut
pla . Divi Auguſtini locus . 'Horatii canis ,aut puer medius intervenerit : at..
locus . que illud quod lapidem calcant tanquam
Ominis mentio habetur in facris diremptorem amicitie , minus moleftum
Litteris , 3. Reg. 20. verf.33. Va eft , quàm quod innocentem puerum co
nitas ominum . lapho percutiunt , fi pariter ambulanti.
6 Signum a Deo petere aliquando lin bus intercurrerit . Sed bellum eft , quod
citum . Varia hujus exempla , ſer aliquando pueri vindicantur à canibus .
vi Abraha , Gedeonis , Jonathe , Nam plerumque tam ſuperſtitioſi funs
quia
y e, non liceat 25. 9.5 . cap .non z in Pfal. 115 .
obſervetis 26.9.7. a d . cap. 20.
 LIBRI III. P. II. QUÆS. IV . SECT. IV .
quidam , ut etiam canem qui medius
intervenerit , ferire audeant , non impu-
ne . Namque a vano remédio ciro ille
percuſſorem fuum ad verum Medicum
mittit . Hinc funt etiam illa , limen
ſuum calcare , cùm ante domum fuam
tranfit : redire ad le & tum , fi dum quis
fe calrear fternutaverit : redire domum fi
procedens offenderit: cum veftis à fori-
cibus roditur , plus rimere ſuſpicionem
futuri mali, quam præfens damnum do-
Tere . Unde illud eleganter di&tum eft
Catonis , qui cùm effet conſulens à quo-
dam , qui ſibi crofas effe caligas dice-
res à foricibus, reſpondit , non effe ile
lud , monſtrum :ſed verd monſtrum ha-
bendum fuiffe, fi ferices & caligis rode .
rentur . ) vides quot genera hic fuiſſe
2 à D. Auguft. enumerentur . Primo ,
Saliſatorium de quo Ifidorus tradit Sa-
liſatores feu Salitores vocari hujuſmo-
di ominofos. Salifario waandis vet. glof-
fatio vocatur & palpitatio : hujus ſpe-
cies à ciliis , vel oculis, potiffimæ. iftius
Suidas & Theocritus meminere : illius
Plaut. in Mil.glor. Pracantatrici , col.
le&trici , ariola , aruſpica flagitium of fi
nihil mittetur , gua ſupercilio [ picit. &
in Pfeudo . Niſi quia futurum eft , ita
supercilium falit , vide Cælium lib. 7.
c. 29. quo videtur referendum quod qui-
dam fonitum ſpontaneum auris dex-
træ , vel Gniftræ obſervant , ut fi hæc
tintinet, inimicum , fi illa , amicum ,
noſtri putent memoriam tum recolere.
de quo Ariſtenetus b. si ifóußt roi
Jo Tae , Ore oguera daxpúwr fuepríjemo non-
ne auris tibi refonabat quando tui lac
chrymans recordabar : & alicui kuc per.
tinere videatur illud Lesbiæ vatis à
Veroneoli converſum ,
Sonitu fuopte Tintinant aures
Quod illa dixerat : Boußscuo' eos exoné
jor, & apertius incertus quidam , ſed
antiquus c .
Garrula quid totis refonas mibi no-
Etibus auris ?
Neſcio quem dicis nunc meminiffe
mei .
Quod referre ad amantium ſympa .
chiam , nimis longè petitum , huc per-
Tom . II.
b in epift. amatoria .
inter Caiale & . Virg.
409
tinet & Spathulamantia ; quæ fit nu
da ſpatularum inſpectatione. A corpo
re etiam fumitur omen ſternutationis ,
& offenlionis pedum , de quo mox plus
ra dicemus .
Alia ducuntur ex nomine , alia er 3
fortuitis aliorum verbis , alia ab iis
quæ domi , alia ab iis quæ in via
contingunt . Ex nomine ductum il
lud , quod narrat Glycas d . de Augu
fto , eum Nicopolim vocaſſe , quam
exftruxerat urbem : & ibi hominis ac
aſini ftatuas aheneas locaſſe : ed quod
ea nocte , quse A &tiacam pugoam præ
cellit , in hominem inciderat , qui afi
num agebat , cumque illius de nomi
ne fcifcitatus fuiſſet : mihi quidem rem
Spondit ille nomem eft Eutyches ( h.e.
felix ) afino verò Nicon ( h. e . victor. )
Ex verbis fortuito prolatis , quæ Ci
cero cenſuit propriè vocari omina e .
ut cùm filia Confulis bellum Perſeo
cogitantis patri dixic Perſeum obiiffe ,
quod erat Melitæi catelli nomen . Oino
( NOTTIX ( Divinationes ex ædium obſer .
vationibus ) ( de quibus olim Xeno
cratem tradit Suidas librum compo
fuiffe , funt apud ferentium , fi in
trojit in ædes ater alienas canis , vel
anguis per impluvium decidit de te.
gulis , vel gattina cecioit. illud de ca
ne , caninam fcetiam vocabant, ut ek
Plauto alii notant , de angue teſtatus
etiam Xenocrates , & addidit de mu
ftela etiam Dio Callius libr. 58. &
Plautus in Sticho, de angue quoque
Theophraſtus in notis ſuperſtitiolis ,
de gallina canente docent Donatus in
Phorm . a & .4. Apulejus libr . 9. de ali
no : uc hodie multi peccant , fi fati
num everſum , vinum effuſum , fi cre
brius vel rarius in menſa ſternutatum :
fi quod in convivio verbum triftius
pronunciatum , si quis crus cruri im
poſuerit,fi canis ululavit , corvus te
eto iolidens crocitavit , & hujuſmodi .
Quæ foris eveniunt non ſunt paucio- 4
ra , & hoc genus vocant. kvódior
( quod in via occurrit ) ut quæ Divus
Auguſtin . retulit ,
canit , & quæ Horatius
Eee Im .
d Annal. P : 3 :
cb.i. de divinar
 410 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Impiam parcæ recineniis omen certam rullam caufam habearit , fed
Duat , ' o prægnans canis , de ab à cafu planè dependeant , in cooca
agro rios ferè femper eventus rapi pol
Rana decurrens lupa Camerino fuut. exemplo fit illud Anchilæ apud
Fetaqua vulpes : Virgilium , qui viſos equos fpem pa- 6
Rumpet Serpens infiitutum . cis ait facere , & bellum minari . Lon
Tale quoque Gentiles judicabant ob- gè autem diverſa funt , omen fortui
vium habuiile Chriftianuni , ut nar tum arbitrio ſuo rapere , & fignum à
rat Photius , & colligas ex Minutio ni Deo , ex neceſſaria & ad honorem
fallor & Tertulliano . Item li obvius Dei tendente cauſa , poſcere , quod in
inteſtabilis, abſciſſus, ( fic Lucian . in S. S. licitè fecere , ſervus Abrahæ į
Pſeudolo ) cæcus
cæcus , claudus , aut mu. de quo optimè illic in Coniment. lo
lier fparfis crinibus . Item leporem cutus fuit Thom . Anglicus ) & Ge
iter tranſverſo faltu velut diremife deon k , & Jonathas 1 : & in aliis
capram , aut aliud animal in via vi. Hiſoriis , Greg. VII. in cauſa Cardi
difle ; & quod ex irreligioſa mente hæ- nalis Simoniaci, apud Martinum Po
reticorum profectum , habuiffe obvium Ionum , & D. Auguſtin, m , & Clo
Monachum , cujus etiam mentio apud dovæus Rex Francorum n. De omi
Pet. Blefenſem Epift. 65. & alia infi. num variis fpeciebus, fi quis multa vo
nita , ut ſubjecta poft finem hujus ſe let à noftris diverſa poterit legere Ble.
ctionis tabula docebit . ſen . d . epift . 65. & Joan . Salisberien
Huic ominoſa obſervationi pluri- ſem libro ! . de Nug. çurial. cap. ult,
mum tribuere olim Romani, ut patet dum memineriç ea ab ipſo non appro
ex Ciceronis libr. de divinat, & Va- bari , ſed ut aulicorum vitia comme.
lerio Maximo libr. 1. capit. s. Item morari : & notanda imprimis hæc quæ
Græci & Ægyptii , ut docet Pauſan. ſubjungit verba ;
in Achaic. & Theophraſt. in Chara Catera de genere hoc adeò ſunt mul
Eteriſmis , ubi mulia exempla ponit ta loquacem
sf. necnon Syri , teſte S. S. in Regum Ut laſare queant Fabium .
hiſtoria libró 3. cap. 20. verſ, 33. ubi Quibus quæcumque domus inſtiterit
legitur nomen" ominis , quod D. Au- cam nec ab ipſa ſalute arbitror porte
gullinus 8. negat fe in facris Litteris falvari )
inveniſſe . fortè inciderat in libros in Quare Concl. fit Omina ſemper
quibus non habebatur ; viri pro omi- illicitum obſervare . Nam licet Cajet . 7
ne acceperunt , pro ſedere og rapuc- 0. ſçribat : poteft homo abfque omni pre
runt . c. ôo Ávdpes oiwy io avtoly do nedav ſagio cavere prudenter ab imminenti.
70 , ut nunc in LXX. legitur , vel po- bus dubitando ne præfens occurſus ſit
tius piario avto interpretatus eft , in lignum futuri ex communi utriuſque cau
genere ſunt angurati, ut & Hebræum ja veleldi , vel etiam Divina providen
ini nachaſch generale eft , & pro ria : ni ſi quis cadens corporaliter , ti
ratione fubje &ti interpretandum . ided meat aliquem cafum in ftatu vcl honere ,
nofter rectiſſimè vertit omen . De ho- Or. Propierea tamen non defiftat ab
rum ominum vanitate legendi Pet. operibus prudenter agendis , fed cau
Bleſenſis d. epiftol . 65. Franciſcus Pi- lius vigilet , oc. Poteft enim cfle , ut
cus h. VVimpina Mich . Medina. ifte cafus fit effe&tus caufæ futuri ca
Benedict. Pererius , & Jul. Sirenius : fus , propterea fignificet illum . ) Hoc
pra :cipua ratio eft , quod cùm omina revera eſt de valdè rarò aut nunquam
con
f. c. de ſuperſtitio , ren. leg. 9. de Fato. cap. 21. o 22 :
8 1. . i Gen. 24.
ħ Picus.l. 6.. de prenot.. c. 5.. VVim k Jud. 7. 1 1. Reg. 54.
pina ( qui opr. ) l. de divinat. C. 13. Me m Fulgof. l. 1. 6.3 .
'din. de recta in Deum fide hor. cap. 2 . n Egnat. 1.1 . 6.4.
Pererius in capis. 24. Gen. diſp. 6. Si o in fum . v . fuperftitio ,
 LIBRI III. P. II. QUÆS. IV . SECT. IV . 411
contingentibus , & fi quando contin, perhibuit . Reſpond. hoc ex apocryphis
gat , jam non omen propriè dictum , fed proferri . Deinde ut utar verbis Pet.
prodigium potius fuerit , à Deo miſ- Blefenſis . Quicquid alii credant , ego
fum , & ad 7€pator xoníav ( divinationem indubitanter credo , ſanctum Evangeli
ex portentorum inſpectione ) licitam ftam , hoc non ex ſuperſtitioſa curioſi
pro morum emendatione referendum · tate dixiſſe , cui etſi nunquam calceus
Equidem femper mihi viſa hæc Cajeta- ruptus effet , ei tamen fui expeditionem
ni obſervatio portam pandere , ad omi. itineris , per Spiritum Sanctum Domia
noſam iſtam obſervationem quæ D. nus revelafet : ) Sic ille : qui addit
Auguſtin. & aliis p inaniflima ſemper aliud omen , eorum qui , li in iti
vila. nonne ( utar verbis Ciceronis de nere aliquis interroget , quo profici
Divin. ) hoc lo fufcipimus , o pedis fcantur , fubitò rebitant . Nituntur fa
offenfio nobis , ago abruprio corigie , ccto Judith 8. v. 33. quæ diſcedens in.
fiernutamenta erunt obfervanda ? Non- hibuit , ne quis eam quo proficiſce
ne femper prætexat ſuperſtitiofus , of of- retur interrogaret , quaſi interroga
fenſionem quamvis pedum Gibi Divi- tio aliquid ominis habuiſſet , quod
nam iram prætendere ? quid enim fufceptuin iter potuiffet impedire
aliud Gentiles contendebant ? Non- Sed hoc eſt finiltre interpretari men
8 ne hoc in Tib. Gracho obſervarunt tem fanctæ viduæ , quæ id vetuit
quo die occiſus fuit , domo egredien- tantum , ne quis allocutione & falu
tem ad limen graviflimè pedem r of- tationibus ejus incæptum moraretur ;
fendille ? Nonnedicat , hoc idem Craſ vel ne curioſius , quid egreſſa faceret,
ſo infaufti prælii die accidiffe ? r . ſcrutarentur . De ſternutamentis ſem- 10
Nonne hoc de marito Laodamia ſcri- per erit quo excuſent, incidat in ad
bit ? verſum aliquid , qui fternutat : ducet ab
Cum foribus velles ad Trojam exire pa . eadem caula utrumque eventum . Sit
ternis , felicior alius , & optatis poriatur , id.
Pes tuus offenſo limine ſigna dedit . ipſum dicer lignum fuiffe ſucceſfus, &
Ut vidi ingemui, taciroque in pectore di non à naturali , fed fuperna cæleſti
xi , cauſa communi id eveniffe . Sanè fter
Signa reverſuri, fint precor , ifta vis nutationum medium onen cenfuere
ris Veteres , ur notatum Scholiaftæ Theo .
Nonne de fe jam venia dignus Ti- criti u , ideoque fernutante aliquo
bullus ? qui cecinit : altantes illi bona verba dicebant : ut
o quoties ingreffus iter mihi triftia ſi quid portenderetur mali , id faufta
dixi , precatione averterent x 1 matutinam
Offenſum in porta ſigna dedile pedem . t iternutationem prorfus infauſtam : me
Ouid fi enim dicerent, eventum hunc ridianam firmillimi auſpicii , & cona
ab eadem provenire caufa providen- tus non irriti indicium rebantur , et .
tiæ , à qua mortes & ftrages iftorum ? iam Ariſtot. auctore y , maxime ' Gi à
9 Nonne Cajetano judice abſolvendi ? Sed dextro latere z Unde Propert, a
objiciat aliquis . B. Marcus Evangeli Nunc tibi naſcenti primis ( mea via
Ita , evangelizandi cauſa , navigio Ale ta diebus .
xandriam petens , cùm navem egrede. Aridus argutum fternuit omen
retur , calceum rupit , atque Deo gra . mor .
tias agens , iter ſuum expeditum eſſe Et Catullus , de Acme & Septimiob ,
Eee 2 Nera
p D. Ang. d. c . 20. Pico VVimpine u In Thaliſiis e Epithala . Helenes.
Sirenio Medi Pererio , Salisberieni x Plinius l . 28. 6. 2.
Blefens. y Apulejus. de aſino l. 2 .
a Val. Max.l.1.6.4. Plut. in Gracchis Ź Se&t. 33. problem . c. 11 .
i Plutarch , in Craſo . a Xenophon. anabas i. 6. 1. 2. eleg. 3 .
I Ovid . in Heroid . epift. b Epigram . 43
ill . 1. eleg . 3.
 412 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Aternutationis dextræ approbationem quaſi trena , & ternarius perfe &tionis
vocat auſpicium bonum . Quid ? quod, atque plenitudinis iudex , ed qudd triz
& pedicum obſervabant & Græcis Gint omnia Ariftoteli y. Has ftrenas
quidem omen erat bonum , ut ex Hy- propter hujuſmodi ſuperſtitiones , con
mno in Mercurium : Latinis ipfauftuoi cil .' AntiGodorenfe vocat diabolicas z ,
cenfebatur , ut ex Catone de re Ru- verba funt : Non licet Kalendis Janna
Aica fuit áliis obſervatum . Dc Sori- ris vecolo aut cervolo facere , vel ftrenas
cino auſpicio æquè ridiculi Veteres , diabolicas obſervare : fed in ipſa die fic z
de quo præter Plin. in Hiftor . na- omnia beneficia tribuantur , ficut dre
tural etiam reétè accipiunt illud Auſo- liquis diebus, quo loco legerim libens ,
nii , vel faltem explicem , vitulo , (feu bu
Quadrupes auſpiciis quis jungitur ofrio culo ) aut cervulo facere: ut Gé limile il:
nibus ?, MWS
li , cum faciam , vitula pro frugibus :
Vide N. lib . 1. Aulon. lect. cap. 25. quod memini cùm contuliffem placere
Sed hæc fuffecerint de nugis opinnm , fratri Baſilio Poncio de Leon , homini
de quibus etiam nonnulla Polydorus eruditionis elegantioris, & qui eas mit
3. de prodigiis & Nauſea lib . a . mira tunt dampari videntur à D. Auguft.
bilium .
apud a Gratian . & à Martino Papa ;
Hic inferenda eft tabula hoc figno Qui : Non licet ( ait ) iniquas obſervatio
notala .
nes agere Kalendarum , de otiis vacare ,
neque lauro aus viriditate arborum cina
SECTIO V. gere domos . Omnis enim hec obferva
tio Paganorum eft . 6 ) Solebant an
De Strenis. tem pii Chriſtiani eo die jejunare , in
de telacionem gentilitiæ ſuperſtitionis
SUMMARIU M. ut docemur à D. Ambroſ. c . & Con .
cil. Toleta . 4. d qui verò contempto
1 An fit vana obſervantia ? De Ka- jejunio feſtum diem , cum pagasis ,
lendis Januariis , o carum cele- agebant , illis Romanum Concil. fub
bratione . Zacharia Pontifice dixit anathema é .
2 Explicantur cap. 1. Concil. Antifio- Quare fi quis hodie vel in honorem
dor. cap. non obſerveris cap. 1. non Jani vel Streniz Deæ epulis vacaret ,
licet. cap. fi quis Kal. 26.9.7.6.9. aut ftrenas mitteret , vel acciperet , is
Concil. Tolet. 4. effet idololatra : Gi id faceret tantum ,
3 Quando liceat ſtrenas mittere ?
ut omen certum profperi eventus , fo
4 Burchardi Locus. ret vana obſervantia mixta divinatio
5 Hibernici Lupi Charichrift . ni , plerumque mortalis ; fi tantum id
faceret , ut incertum omen vel augu.
1 Eprimò , poteß nonnunquam va • rium , peccatum eſſet veniale ; li ani
na obfervantia contingere in fre- mi tanium caufa , vel amicitiæ conſer
nis primo anni die dandis . Solebant vandæ cauſa , pro conſuetudine Chri 3
Ethnici kalendas Januar. ( ut docent ftianorum , nullum eſſet peccatun:: imo
Sueton . & Ovid. x .) magna ſoleoni- fi faceret in honorem circumciſionis
tate celebrase , in honorem Jani , & Dominicæ , quam tunc celebrat Eccle
inter cætera tunc invicem dare itre- ſía , mereretur corani Deo . Nam ho
nas , in omen five precationem bonam die ceffant exolitæ Gentilium ſuperſti
anni profpere decurſuri , vel aliorum tiones , qux tam rigidæ ſanctionis ca
multorum adjiciendorum. nam dieta nonum cauſa fuere .
Ca
x Sueton, in Auguſt. in Caligu. O. b cap.non licet. 26. q.7 .
vid . 1. Faſtor,Feftus in ſtrena . .. ferm . 18.
y lib. z . de cælo . d Can . 10 .
z cap . I. e cap. fi quis Calendas 29.9.7
3 cap.non obferretis 26. 9. 7.
* Ab animalibus ; ideo inter auſpicia numerari

quoque poſſent ,g revera ſunt omina , da

fingulis Aunc reperio conjiciam ,

base referam .

Himebant da å vegetabilibus :
11
ravibus , Hicus pudicitiæ cverſionem , Plinius lib.17.0.25 .
ut Plrbores { ponte renaſcentes , mcliora oinina ,
-L Plinius lib. 16.c.32 .
kopæ in palatio florentes , vilium exaltationem ,
Cardanus lib. 15. de var.
fumenta in arboribus nata , magnam vidto .
riam , Plinius lib. 18.6.18.
indemia repetita , incrementum imperii , Na .
zianz. orat . 1. in Julian.Sozomen. lib. 5.col.
Eutrop. lib.1 .
lorum aſperſio , victoriam , Plut. in Sylla .
aurus naſcens, felicitatem Liviæ , leg .Plinium
lib. 15.6.xlt . ſed moriens laurus , morteni
Sveron. in Nerone .
P1yrius idem quod laurus , vide Plinium lib.15.
19 cap. 29 .
A fulmine , Mithridati futura, Plutarch. lib.r.
à nata. 99.conviv.cap.6.
cilibus , A nive , Italie jofauftum ; Lufitaniæ letum
vel omen . de priore Sigon .anno 443.lib.13 . Imp.
Occid . de poſteriore , Oforius lib.8 .Rev. Ema
nuel ,
A glacie , dira lues . Annal. Bojorum lib. 4 an
no 823 .
A palude , aqua Inus in Laconia Panfan. in La
con.
4 A ftatuis & lapidibus , ut Veſpaſiano apud Sve
ton. Marco Antonio Plutarch . in ejus vita .
ab inſe N Theodorico Regi , Procop. BelliGorbi.lib. 1 .
Ais Andronicis , Gregoras lib. 8. Nicetas lib . 2.

ec tabula eft ita collocanda , ut

D reſpiciat pag. 412 .
ILA
}
 LIBRI III. P.I. QUÆS. IV . SECT. V.
Cavendæ tamen etiam hodie ſuper
fitiones illæ , de quibus Burchardus
ita ſcribit : Obſervajti Kalend. Janua .
riiritu Paganorum , ut vel aliquid plus
faceres propter novum annum quam
antea vel poft ſoleres facere. ita dico ,
ut vel menfam tuam cum lapidibus , vel
epulis in domo tua preparares eo tem
pore : aut per vicos ou plateas cantores
do choros duceres , aut circa tectum do
mus tua ſederes enſe tuo circumfigna.
413
3 Dies Aegyptiaci qui fint in c.non ob
ſervetis , c. quis exiftimaret
26. 9. 7.
4. Locus ad Gal. 4. v . 10 .
Ś Poſierum quid Ambroſio do Augur
Aino ?
6 Quiaquam benedi&tam uno Dominica
quam alio plus virium putant habe
re . Qui ovis dici Paraſceves vim
inelle incendii putant extinguendi.

sibi efet guide o rum qui dies ,

in bivio ſedifi ſuper taurinam cutem obſervant , non ad Dei cultum , fed
ut & ibi futura tibi intelligeres, velfi ad directionem negotiorum fuorum :
panes predicta noéte coquere fecifti tuo ut qui certis temporibus herbas col
nomine ut ſi benè elevarentur ligunt , vel ligna ſuccidunt 9. pro 2
1
Spilli og alti fierent , indè proſperita: dificiis vel navibus, ſuperſtitione. ca
tem vitæ suæ eo anno provideres , ideo rent , li id faciant permoti naturali ob .
quia Deum Creatorem tuum ( hæc fa- fervatione motus & influentiæ cæle
ciendo ) dereliquifti , o ad idola , ftis , certis enim temporibus yis herba
illa vana te convertiſti, apoſtara rum efficacior eſt, ligna quoque minus
effectus es , duos annos per legitimas fe- obnoxia ſunt corruprioni , & apriora
rias paniteas. Burch , in Poenitentiali , funt ad uſum . Sed ſuperſtitio foret , fi
lib. i9. c . de arte magica , v . Obfer- obfervaretur certus unus hebdomadæ
valti Kalendas . Ubi habes brevem quan vel menfis dies tantum , vel certa diei
dam enumerationem ſuperſtitionum il- hora , qua talis hora vel dies eſt ,
lius diei , quæ cum ftrenarum millione vel addereotur circumftantiæ inuti
hodierna clarum eſt nihil Gmilitudinis les , aut orationes oriofæ vel non
habere . Ubi pro lapidibus forte corri- approbatæ f . Unde fequitur , quod 2
gendum eſt , lautitiis . Non habui in re&te Binsfeldius infert , huc refe
S
quem locum commodius rejicerem , et- rendos qui obfervant certas feftivita
li ſacrilegii aliquid ſubeſſe cenſeam , tes , ut Converſionis B. Pauli , Vin .
quod Hiberni Glveſtres lupos in ma- centii, Urbani , vel aliorum quibus
gno honore habent & in patrimos a ſci- li pluat , vel cælum ferenum út , Gabi
Icunt , quos Charichriſt appellant , pro ſpondent ſerenitatem , fertilitatem , vi
eis orantes & benè precantes , & fic ſe ni copiam vel inopiam , aut continua.
ab illis lædi non verentur. narrat Camb tam per tot dies pluviam , unde & fuo
denus , in Britannia Antig. perſticioſos fecere verſus , quorum pri
mus eft ;
SECT. VI. SUMMARIUM . Clara 'dies Pauli bona tempora deno
tai anni , OC
1 De fuperftitione temporariorum ad Item qui colligunt berbas in die San
fcindenda ligna , herbas colligen . Si Joannis 9 ad certos quofdam ef
das , O C. fectus 2 credentes eo die habere vima
2 Qui obſervant certos dies feftos ut naturalem efficaciorem : vel inferunt
pranuncios ferenitatis vel pluvia arbores ipfo die Annunciationis B.
vel ut naturalis efficacitatis majoris Mariæ , vel in Feſto S. Stephani mi
quo ad herbas , phlebotomiam , fi nuunt ſanguinem equorum , & fimilia
i milia , vel ut infauftosdominoſos. faciunt, naturalem cauſam attendentes,
qux
fo. non liceat. 26. 9. 9. O d. c. non & de Confell . malefic. in 3. caufa dif
obferveris. Silv. v . ſuperſtitio. q. 10. Sic pohtiva ad malef.
in tellige Burchard . d. c. v. 3.

>
 ONUM MAGICARUM
414 DISQUISITI
quæ nulla eſt unde vane iſta inſtitu- rit neſcio . Suſpicor tamen , Ægyptios
unt : fed & fefta fic potius inhonorant pro fcævis & nefaftis habuiffe etiam
quam colunt . Si verd directè ifta ad- dies illos , quibus tot.plagis à Moyſe
fcriberent merito Sanctorum , & Deo percuffi , & quo Pharao cum exercitu
tribuerent effectum , ut fanctos illos mari denierfus . Nam fingulis genti
honoranti , viderentur & ipfi fanctos bus inſignes clade aliqua dies , poftea
illos honorare , quare nec auderem eos femper atri habiti ; ut de Romanis ,
damnare . Huc etiam pertinent , qui Græcis aliiſque docuit Alexander ab
obfervant quofdam dies , ut puta diem Alexand. » . Exempla plura harum
D.Magdalenæ , diem Lunæ , & * c. ut fuperftitionum , fuggerunt Patres, illa
infauftos , vel ut fauſtos ad 'iter , aut D. Pauli verba . Dies obfervatis , o
rem aliquam inchoandam ; item an menfes ago tempora do annos , Timeo
cum furgunt , primò induerint calceum vos , ne fruftra laboraverim in vobis )
vel femorale dextrum an ſcævum , aut explicantes , ut Ambroſius , Dies obos
quo pede primum tangant terram , Jervant , qai dicunt ut puta , craſlino
vel domo egrediantur , & quæ hujuſ- proficiſcendum non eft , poft craftinum
modi nugatoria , eos conſtat peccare enim non debet aliquid inchoari , de fic
ilto fuperftitionis genere . Tales in folent magis decipi , Hi autem colunt
jure Canon. videntur dies Ægypriaci , menfes, qui curfus Luna perſcrutantur ,
3. quorum mentio apud D. Auguſt. k dicentes , ut puta , ſeptima Luna ina
Collegic nationuar cunctarum ferè dies frumenta confici non debent . Nona Lu
ominolos & obfcænos Alexander ab na feruum , emptum ut puta , per
Alexand. li. 4. gen . dier. c. 20. fed hos hec facilius folent adverſa provenire
#Egyptiacos prætermiſit . Cælius Rho- Tenipora verò fic obſervant cum die
diginus I , hoc tantum , vocari dies cunt : Hodie veris initium eft , feftivi.
atros Boys Shoppadas ( nefaftos ) vulgò tas eft , poft cras Vulcanalia ſunt . Et
à veteribus deluxata voce , Egyptia- talia iterum ajunt . Poſteruar , fignific
cos ab Ægypti , inquit , vanitate pro- cat aduerfum du præpoſterum quaſi
clinato nomine . Eorum Auguftin .me- elapſa commoditate ferum . Annos fic
minit , dy in canonicis decretis non eft colunt , rum dicunt Kalendis Januariis
prætermiffum , ) Sed qui dies ilti apud novus elt annus . quaſi non quotidie an
Aegyptios , hoc debuit explicare . Glof- nit impleantur : ſed ut lani illius me
la Canon . vult Ægyptios docuifle qui moriam recolant bifrontis , hac fuperfti
dies toto anno infautti forent ad opus rione utuntur , que longè debet elle de
inchoandum , & hos Eccleſiam olim fervis Dei ; fi enim Deus ex toto cor
in Kalendariis fuis ſignafle , quorum de diligatur , ipfo propitio , nulla debet
poſterius nihil dubito ,quin falfum Gt : elle formido neque fufpicio harum rerum ,
nunquam enim hæc Eccleſia recepit , Proſperè enim poteft cedere , quicquid
4 Apoftolicæ prohibitionis memorm , fimpliciter fub Dei devotione fit . D.
pofterius poteſt recipi , aſtrologorum Auguſtin. ' Eos enim inculpat qui
enim iſta commenta fuere , & Ægy . dicunt, non proficifcar quia p prospe
ptus inventrix aſtrologiæ . Petrus Bre. rus dies eft, aut quia Luna fic fertur :
Jayus lib. 1. Notabilium c . 53. hujuf- vel proficiſcar ,ut profpere cedat , quia
modi dicit eſſe Jan. 1. & 25. Febr. 4. ita fe habet poſitiefideram . Non agam
& 26. Mart.1. & 28. April. 1o. & hoc menfe commercium , quia illa fella
20. Maji , 3. & ult. Junii 1o. & 17. mihi agit menfam : vel agam , quia ſu
Julii 13. & 27: Aug. 1. & 24. Sept. Jcepit menfem . Non plantem hoc anno
3. & zi. Oftob 3. & 22. Novemb . s . vincam , quia biſſexius. ) quæ ad ver
& 28. Decemb. 7. & 22. unde accepe- bum comm . fuo ipferuitDivus Anfels
mus.
k Comm . in epift. ad Galat, 4. En. m ad Gal. 4. v . 10.
chir. c 79. in si non obſerveris , algo nd. c . 20.
6. quis exiftimaret 26. 9. 7. o epift. 119. 6. 7.
Í lib. 14. aniq. lect . cap.9 . p lege pollerus .
 LIBRI III . P. II. QUÆ S. IV : SECT.
sus Idem Anguj ?. fic alibi 2 , ficu ! cb .
de caint ,qui cerris dicbus , five menfibus ,
Cuisine e noluntaliquid inchoare, eò quod
fecundum vanas doctrinas hominum faue
jta vel infaufta exiftiment tempora , &
alio rurſus loco r , plena ſuni conven-
ticula noſtra hominibus, qui tempora ree
rum agendarum à Mathematicis acci-
prunt . Jam verò ne aliquid inchoetur
aut ædificiorum , aut hujuſmodi aliquid
operum diebus , quos Ægyptiacos ve
cani,fæpè etiam nos montre non dubitant.)
Hactenus Patres , quorum adſcripſi ver-
ba , quoniam licet primo loco , &
juxta contextus ſeriem , Apoftolus lo-
queretur de ſuperſtitiofo dierum , men-
ſium , & annorum , cultu Judæorum ,
quos Galatæ Judaizantes haud dubiè
imitabantur , ut optimè cum Græcis
D. Hieron . & PrimaGius arbitrati
fieri tamen poteſt , ut aliquid etiam
paganiſmi ſimul irrepſerit , ut vidi in
Francia , tempore Catharinæ Medicer ,
quando inter aulicas matronas aded
hæc vigebant, ut nihil inconſultis a.
ſtrologis ( quos Barones ſuos nuncu
pabani copari auderent . Quæſo
G quis dies infortunatus , unde ? ex
attrorum , reſpondent, influxu , & poli
cura ? verum hæc eft alia atque alia
fingulis annis , nec eadem illo eodem
die . fusè hoc phyſicis rationibus refel
lit Ciruelus d . 9. 3. cap . 6. qui poteſt
conſuli. Ad hanc Tuperſtitionem dia
riam referendi quoque funt , qui cer
tis diebus olera ( copis fangunt , ne ci
niphes , erucæ , camp ? vel alia in
ſedia noceant ; item qui nolunt un
gues præſcindere die Veneris , vel ne
re die Sabbathi , cum interea non ab
6 ftineant in honorem Deiparæ cæteris
operibus ſervilibus : qui credunt ma
jorem ineſſe vim aquæ benedictæ Do
minicis poft quatuor tempora , quam
aliis ad fpeciales quoſdam effectus .
item qui ova , quæ gallinæ pariunt,
die Paraſceves , toto affervant anno
quia credunt ea yim habere ad exſtina
guenda
incendia, f inignem injicini :
tur . cedo enim vis hæc naturaliſ
ne ? unde ? à die , vel matre ? ne-
mo hoc dicat , nam quid abfurdius ?
4 d. s. 79.
VI. 415
Tulla madri piærogativa tum præcipua
competit : nib : diei , calcitus orixes
cum vel lidera ſingulare influunt . Vis
illa ſupernaturalis ergd . cur non'idem
competit enixis die Anaftalis , vel Na
talis Domini : fpeciali , inquient
privilegio . dic fodes , unde noiti ? cui
& quando conſtat experientia , dicent .
Sed illa fallax , & unde certus es , non
ex pacto effe&tum naſci? Devotio per
fualit , dicat alius . Non bona devo
tio perſuaſit , dicat alius . Non bona
devotio , quæ cum ſcandalo conjune
cta. quæ fingularis , quæ nullo Ec
cleſiæ vel traditionis munita fuffragio .
Faciunt in his partibus multi , Sed
in iiſdem partibus multi pietatis &
rerum fidei morumque imperiri , nul
ti curioſi, multi ſuperſtitioli . Lege
Martin. de Arles tractat, de ſuperfti.
rione ,
SECTIO VII.
Obfervantia vanæ in ſanandis morbis ,
O variis noxis repellendis or
3 SUMMARIU M.
Quando conſideratur ut oblatio fim
ex eleemofynis , vel crux empia p .
lecmofynis. Qui pilos ægri miſcent
cere oblationis . Qui mergunt ima
gines aquis . Qui certas adhibent
ligaturas . Qui per annulum def
ponfationis mejunt. Qui porcorum
lintri collum applicant.
2 Qui cingulum ægrotantis metiuntur .
Qui firamen bipenne dividunt . Qui
libum S. Lupi pinluni , OC.
4 Pecuariorum ligature , Lecus. Bur .
ch .
4 Qui utuntur abfurdis orationum for
mis .
s De curatione vulnerum inter milites
Hifpanos frequenie . Ponitur for
mula , & difcutitur ,
Ono loco ſunt obfervantia vanze
Nine malis depellendis
&morbis
ſanandis variæ , ut fi quis faciat obla
tionem , ex bonis eleemoſyna impetra
tis
rin d . 6.4. ad Galat.
 416 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tis , credens ea majoris efficaciæ ad Apulei. Miles 1. 2. Chryfoft. in hom .
effećtum conſequendum : qui putaac XII. ư. ad Cor. & alii apud Martia.
crucem ex eleemofynis emptam vel fa . Rom . I. 1. fing. 6. 3. O lib. 2. c. 23.
Atam , vel fanctiorem & efficaciorem : Huc referendæ funt innumeræ oratio- 4
qui offerunt fan &tis ceram vel aliam
materiam , illi immiſcentes capillos ho-
minis , vel pilos animalis ægri : qui
faciunt quafdam ligaturas , ne lac vac-
cis fubtrahatur : qui per annulum de-
fponfationis mejunt, ut liberentur ma-
leficio : qui pro quibuſdam capitis do-
loribus , & fimilibus morbis curandis
ad porcorum lintrem feu obbam col-
2 lum applicant. In nomine Patris , &c.
qui metiuntur cingulum ægrotantis ad
cognoſcendum à quo fancto fit fanitas
impetranda , adhibitis aliis definitis ri-
tibus : qui framen bipenni dividunt,
ut ſançotur manuum vel digitorum tų.
mores : qui pro quibuſdam pecudum
morbis ignes ftruunt ex peculiaribus
lignis , & in eum animalia impellunt ,
vel in orbem circumducunt , & quod
primo loco tranſit animal , hoc fan-
&tis offerunt : qui San & ti Lupi libum
piofunt hoc ritu , coquunt libum tri-
angularem , prætexto Trinitatis ſanctil.
fimal honore , & ci quinque foramina
imprimunt , in memoriam ( sic colo
rant ) vulnerum Chrifti poltea , in
B. Lupi honorem , libum dapt in ele-
emofynam primo mendico non ex pro-
polto , ſed ignaro , & fortuito occur.
renti , fic arbitrantur armenta gregel.
que , fola in paſcuis , à lupis invadi
non poſſe . frequens eft, in pagis pro
pe Thenas & Lovanium . Superftitio
ſe prodir ip co ( ut cætera mittam )
quod fortuito mendicanți dari debet
nam quid hoc vel ad cuſtodiam pe-
3 coris , velad honorem Dei, attinet ?
tales etiam ligaturæ pecuariorum , ad
liberandos canes ac pecora à clade &
tabe , vel ut ea inferant pecoribus alio-
rum , lege Burchard . d. c . 19. d. fecic
fi ligaturas . Huc pertinct opinio Sile-
fiorum Moravorum & vicioarum
gentium putantium faſcinationibus re
kiftere faſciolas vel tæniolas rubeas, al-
ligatas equorum frænis vel ephippiis .
vetuſta ſuperſtitione eadem de cauſa
apud Græcos & Rom . pueri puellæ .
que faſciolis ruſſeis præcingebanşur .
num formæ , quibus vulgd vulnera ſa
nantur , vel morbi curantur vel in
fortunia arcentur . Quale illud dequo
Burchard . ibid , v. collegiſti : Collegi.
fi berbas medicinales , cum aliis in .
cantationibus , cum Symbolo do Domi.
nica gratione . Corrige audacter , quam
cum Symbolo , & dom . orat. ) id eft ,
cum Credo in Deum , o Pater nofter
cantando . Si aliter fecifti , decem dies
in pane aqua pæniteas) Eft & aliais
in uſu inter Hiſpan. milites , qua qui.
dam falutatores , ut ferunt , lanete vi
ventes , & omnes gratis curantes , cum
fola impoſitione linteorum , & (certo
rum recitatione verburum utuntur :
formula fuit Hiſpanica , fed reddam
Latinè ad verbum : Per Chriſtum
o cum Chrifto , in Chriſto , eft
tibi Deo Patri omnipotenti in uni .
tate Spiritus fancti omnis hon or
gloria , per omnia ſæcula ſeculorum
Oremus. Salutaribus præcepiis moniti
o divina inſtitutione formati , aude
mus dicere , Pater nofter , quies ince
lis , c. Amen , Jeſus , Potentia Pa
tris , Sapientia Filii , virtus Spiritus
fanéti ſanet hoc vulnus ab omni malo .
Amen . Jefus; Domine mi Jefu Chri
fie , credo quod no&te Jovis Sancti in
cæna , poftquam lavaſti pedes tuorum
fanctorum diſcipulorum , 'accepiſi pa
nem fanétiffimis manibus suis be.
nedixifti , o fregiſti , o dedifti tuis
Janétis diſcipulis , dicens, accipite eye
comedito , hoc eft enim corpus meum
Similiter 'accepifti calicem in fan&tiffi
mas manus, Ø gratias egifi , tra
didifti illis dicens : accipite og bibite ,
quia hic eft meus ſanguis novi tefta
menti , qui pro multis effundetur in
remiffionem peccatorum , hoc quotiefcun
que feceritis , facite in meam com.
memorationem . Obfecro te Domine mi
Jefu Chrifte , ut per hæc fanétiffima
verba , d per virtutem illorum ,
per meritum ſanctiſſime Paſſionis que
ſanetur hoc vulnus , & malum iftud
Amen . Jefus . In nomine Patris ,
Filij ,
 LIBRIHI. P. II. QUÆST. IV . SECT. VII. 417
Filii , oy Spiritus fanéti , Amen . Je rebus nullis utuntur libentius aut fre
fus . quentius ad ſua ſacrilegia nefanda , quam
De hac formula mota fuit Ipris an . & ipfa Venerab. Euchariſtia , & iis quze
no fuperiore quæſtio , maximè quia ad illam pertinent : Hæc mihi nunc
nullun naturale medicamentum acce- contra hanc & fimiles formulas occur
debat . Reverendiſ. Epifc. Iprenſis Si- rebant .
monius , & confiliarii ejus totam cu
rationem hanc judicarunt fuperftitio SECTIO VIII . SUMMAR .
ſam & illicitam ,& prohibuere ne quis
ea uteretur . Multis hæc damnatio du i Diſcutitur e refellitur fuperftitio
ra vifa , ſed immeritd . Nam hic ef fús tractatus Félicis Malleoli Ti.
fectus totus exſpectatur à Deo per mo . gurini ,
dum miraculi . Sed miracula lic alli 2 Sanare morbos quando pium , quan .
due & quafi ex conſuetudine poſcere do non . Quando liceat benedicere
ett Deum centare . Deinde fancti viri animalibus , quando non .
ad miracula edenda , non ſunt uſi cer 3 Quando liceat exorcizarea excons.
tis , & quafi conceptis verborum for municare animalia bruta . S.VVil .
mulis , ſed modd fic , modd aliter prout lelmus anguillis maledixit . B. Pru
Spiritus fanctus ſuggerebat . Tertid ſan minius vermibus venenatis. Epif.
citas hujus , non fatis probata : fit e copus Lauſanenſis fanguiſugis
nim plerumque ut malefici præclarè Helvetii vermibus Juger. Curien
fpecie externa fanctitatem mestiantur: fes infeétis Lauffkaffer .
neque in hac re milites ſatis idonei ju 4 Quibus formis exorciſmorum hac in
dices, quibus ſancti videntur', qui ex re uti liceat ?
trinfecus peccata gravia non produnt . 5 Exemplo Apoft . SS . Patricii ,
Quarto , qui donum fanationum à Deo Hilarionis , o C.
acceperuni , illi nunquam accipiunt 6 S. Blaſius quommodobenedixerit ani.
cum conditione, ut talibus vel talibus malibus ?' de S. Antonii porcis , oro
utantur verbis : ſed tales conimentitiæ cur illi appingantur ?
formulæ funt indicia pacti faltem la . 7 Locus Col. s. v. 17. Quomodo in
tenris . Quinid , non licet privatis com nomine Jeſu omnia facienda ?
miniſci formulas , quas nec facræ lite 8 l. eorum . C. de malefic. Azo 2
ræ , nec Ecclefiafticus uſus approbavit , alii illam fequentes reprehenſi .
qualis eft ifta ; quæ licentiosè abutis 9 Formula , in quibus dicitur Si B.
tur , & depravat multa ſacroſancti Mila Mar. peperit , &c. hoc fiat , fi
fæ ſacrificii verba , etiam iplius Cano miles oftenduntur effe illicit& et
nis . Denique applicat verba conſe iamfi capias , ut fignum , vel xi
crationis rei , ad quam inſtituta non caufam .
fuit , ( quod non eft permittendum ) 10. Nunquam nii licet opera dæmonum ,
& præterea petit effectum fibi concedi ne ad bonum quidem. De facto Theo
per vim prædictorum verborum , quæ Lori Sedunenfis Epifc.utentis mini.
vis , non ad vulnerum corporis confo . Aterio demonis in campana transfe
lidationem , ſed ad panis ac vini tran renda .
fubftantiationem , à Salvatorenoſtro di- i Quomodo intelligendum Dei præce.
re &ta fuit . Neque illud negligendum ptum de parcendo inimicis. Nullicon
eft Eccleſiam & Catholicos ejus filios , traétus ufurarii unquam liciti fuere ,
tanta femper in veneratione hæc fa eye contrarium eft error .
croſancta confecrationis verba habuif. 12 Rhythmus ſeu verfus an ſuperſtitio
fe , ut nefas ducerent illis uri , nifi quan fus? Ritus abfoni e non neceſſarii ,
do in Miſſæ ſacrificio , vel quando in nec ab Ecclefia approbati , indicium
Eccleſia , vel ſcholis , aut diſputationi. ſunt ſuperſtitionis .
nibus iis neceffarid utendum : contra 13 Chriſti Domini ritus in ſanandocs.
Diabolus , & membra ejus malefici ; 60. De B. Marco quædam fabella :
.Tom. II. Fff Dc

ONU
IS ITI
SQU
418 DI
De ritu Heliſai Propheta in puere
ſuſcitando. De ritibus Baptiſmi.
14 Revelatio de illis formulis vulgaribus
nulla exftat. De Ananiſapta reme-
dio. docetur eſe vox magica o ido-
lolatrica ex Hebr.compofitione "330 ,
O UDIW , , ,
O , . utatur , G co , quo pronuncianda funt
is Magica voces pleraque ex Hebræo
umpte .
16 Serpentes quomodo ab Apoſtolis fub-
lati? Serpentum incantatores ab Ec.
clefia non tolerantur . Potentiori u
tens forma cundemconſequitur effe
Eum, quando deeft pactum .
17 Cur per malos Sacerdotes , fervata
forma confecrationis, fiat tranſub-
Atantiatio ; per bonos , non fervata
illa , non fiat hæc ?
18 Non ideo licita eft formula,quia verba
ejus fingula ſuntex facra Scriptura ,
19 Quomodo fidei promifia ſanatio , y
miraculorum patratio ?
20 In quibus dubiis fequenda benignior
interpretatio ? Quid hòc dubium
quid certum.
21 Diſtinctio utilisinter dubium de re,e
dubium de perſona . Poteft reselleita.
licita , & non peccare cam faciens ,
o e contra ,
22 Quando agitur de ſalute vel periculo
animarum , tunc judicandum non
quod leniuseft, fed quod animæ tu-
tius de ſecarius
23 Ex jure utroque Theologis & Philofo-
phis probaint fuſe , ne ad ſanitatem
quidem licere uti ſuperftitiofis ,
Ec quiſquam nicatur auctoritatę
' N na
1454. nomine Felix Malleolus & fuit
Canonicus Tigurinus , ſed de hæreG tan-
fum non damnatus, quare & Joan . Ba-
læo & fimilibus tantopere commendatus;
hic Malleolus , integro libello , duorum
tractatuum de exorciſmis, le patronum
præbet hujuſmodi precationum & medi-
camentorum . plurima hujus opuſcula
circumferuntur', ſed in pleriſque mulca
funt temeraria , erronea , & fcandaloſa:
quare maturo & fapienti conſilio Eccle .
La Romana ejus nomen , inter primæ
claffis prohibitos ſcriptores , quorum cun-
M
M
ARU
IC
MAG
cta fcripta lint vetita , retulit . ideo Ca.
tholicis ejus auctoritas profligata plane
cenſenda: ſed nec rationes ullius mo
menti attulit . Examinemus fingulas
breviter . vult licitam effc curationem
per hujuſmodi verba ( dicam Latine ,
verba , idiomate & rythmo propone
rentur ) și ſancta Maria virgo pues
rum Jefum vere peperit ; liberetur'ani
mal hac Palione , ' In nomine Patris
&c. Et illud , Chriſtus fuit natus, Chris
ftus fuit amillus, Chriftus fuit inventus;
ipfe benedicat , & confignet bac vulne,
ra . In nomine , &c. Et illa , Ego ad .
jurovos vermes, per omnipotentem Deum ,
ut ifta civitas vel domus ſit vobis tam
deteftabilis , quam Deo eft vir ille qui
falſam ſententiam protulit, u juftam
novit , in nomine Patris , 6C ) & di
çit hæc dicta , mutatis mutandis etiam
proficere , contra lumbricos & vermes ,
qui animalium viſcera corrodunt. Fa
tetur fuæ fententiæ contrarium effe
quendam , qui ſcripſit de fuperftitioni.
bus ( intellige Martin . de Arles ) &
Joan.' in fumma Çonfeſ, & An. Dom .
1405. Lectorem ordinis Auguſtiniani
coactum revocare Heidelbergæ articu
lum , quo dixerat poffe hujuſmodi for
mulis line peccato aliquem uti , & no .
minatim fecunda illa : coactum , in
quam , hoc revocare , ad mandatum Do
mini Epiſcopi Spirenſ, & peritorum ftu
dii Heidelberg, tanquam erroneum , &
polliceri, fe de cætero.pon amplius ta
lia verba prolaturum . His non obſtan ,
jibus contrarium ipſe cenſet, Probat pria a
re morbos
re morbos , & non hominum modd ,
fed & brutorum ut probantur multi
Sandli feciſſe . Refp . hoc fecere , citra
omnem ſuperſtitionis ſuſpicionem , &
fic facere ett pium ac meritorium : for
mulas verd haſce ſuperſtitioſas elle , &
meritò fufpectas.
Secundd , licet benedicere animali,
bus in nomine Domini: Refp . licet ,
fi nihil addas ſuperſtitiofi di&ti vel
facti.
Tertid , licet illa maledicere , ſeu con
jurare , & excommunicare , & exore
cila .
 LIBRI III. P. II. QUÆST. IV. SECT. VIII.
419
3 ciſare, ut fecit S. VVilhelmus Lauſa- trio exorciſantis preces , fed certas &
nenſis Epiſcopus, qui ab anguillis læ- ab Eccleſia præſcriptas docent Conc.
fus omnes anguillas fuæ ditionis male- Carthaginenf. 4. can. 2. & Joan. Mi
di&tione expulit & relegavit ; ficut & crologus l. de obſerv. Ecclefiæ , cap. 7.
B. Pruminius infulam S. Marci prope Quoad factum denique Guilhelmi & s
Conftantiam , venenofis coinquinatam Pruminii , fimilia legimus de S. Pa
vermibus, rotaliter fuis precibus mun- tricio & aliis , fed aliud non pro
davit . Et Epiſcopus Lauſanenſis, tùm bant , quam licere facra adjuratione ?
vivens , contra venenatas fanguiſugas , vel oratione , virtute Dei , animalia
quæ veneno ſuo inficiebant Salomo- noxia expellere , quod nemo negat ;
nes & alios piſces , exorciſmos ex Licere autem certas formulas arbitra.
facris Scripturis compofitos , fecit pro . tu quorumvis confictas in uſum in
nunciari . Er ſoliti funt etiam in Hel- ducere , id non probatur , quod ego
vetia , contra valdè noxium genus nego . Sanè Apoſtoli, & Sancti , abla
vermium quod vocant , Juger , inſti- que alia verborum additione dæmones
tuere judiciarium proceffum ,ficut fit expellebant , & morbos fanabant in
contra facinoroſos : ſicut & Conſtan- folo Chrifti nomine ſic DD. Petrus
tienſes & Curienſes faciunt contra ac Paulus , D. Joan. 6 D. Thom . D.
Vermes alios nuncupatos Lauffkaf- Andr. DD . Judas & Simon u & D.
4 fer. Reſpond. Exorciſmos & Ecclefia- Hilarion. x . fecere .
ſticas depulſiones animalium proba Quartò addit , pro argumento , ex 6
ri , quos publicus Eccleſiæ uſus rece- legenda Sancti ' Blafii , eum benedi
pit & approbavit , non quoſcunque & ione ſolitum munire animalia im
privati comminiſcuntur . Hodie in ri. becilliora coutra grandiore : item
tualibus Romanis habemus expreſſas quod qui porcos caftrant , eos D. An
formulas legitimas , quas omnes fe ion. commendant , & fi porci D,
qui deberent : poffunt & uti tutò Anton. donanti violentar ab aliquo ,
propriis dicecelium , quæ à ſede Ro illum non eſſe impunitum Reſp . hæc
mana approbatæ :- immd fine pecca- nihil ad rem pertinere : nihil enim
to uti illis poſſunt , etiamfi non ſunt hic verborum ſuperſtitioſorum inter
expreſsè approbatæ , dummodo nec cedit . De D. Blaſio in vulgatis le
improbatæ , nec à viris doctis & piis gendis multa narrantur , quæ nulla
in dubium vocatæ , nec apertam va. nituntur fide vel auctoritate . Cur
nitatem præ fe ferant , & iis licitè B. Antonio porcus appingatur , ne
quoque ufus in Æthiopia Franc. Al fcio ,,, niſi
fcio hoc ex hac ortum con
niſi hoc
vare? Luſitanus contra locultas, nar. fuetudine fuerit : ſed quod hujus con
rat ipfe in Hiſtoria Æthiop : Ut fa- ſuetudinis initium , rurlus igaoro . De
nè in formula ipfius exorciſmi ſeu votioni populorum puræ & innoxiæ
adjurationis Lauſanenſis Epiſc. nihil fan &torum charitatem ſæpe numero fa
continetur , quod poffit improbari , vere & applaudere videmus. Nimirum
niſi forte citatio illa , & procurato- rectè Ambroſius. Profperè , dixit , po
sium piſcium , & alii quidam actus teft cedere quidquid fimpliciter fub Dei
judiciarii , quæ omnia videntur va
fic devotione .
na & ſuperflua : quod idem dicen Quintd ex facra Scriptura fic argu- 7
dum , de publica praxi Conſtantien- mentatur , Paul. dicit , omnia quæcum
& Curienſi . Tertid verò illa ad que facitis, in nomine Domini noftri
juratio erat introducta privatim à fefu Chrifti facite y , qui omnia di
ruſtico , nec de origine prima ejus cit , nullum aétum ( ſaltem bonum ) ex
quicquam conſtat : in exorciſmis au cipit . Refp. cum ſumere pro certo
tem non recipiendas quaſvis pro arbi- quod eft in controverſia , hunc actum
Fff 2 api.
s A&. 3. v. 6.06. 16 . v. IS. X D. Hier, in ejus vita .
« Prochorus in vita Joan. y Colof: 3. v . 17.
u Abdiasl. 1.9.10. hiff. Apoft.
 420 DISQUISITIONUM MAGICARUM
animalis cum talibus verbis curati ef- & ſignum crucis formatum pronuncia.
ſe bonum . Nec dicit Apoft. licita eſſe tumque z .
quæcunque in nomine Jeſu facimus , fed Olavo contendit licere aliquando 10
quæcunque facimus , ea nos in hoc no- dæmonum uti miniſterio , & eos ad
mine , & non in alio facere debere . hoc invocare : quia D. Theodorus E
8 Sexto , tempeſtatem per maleficium piſcopus Sedunenſis ingentem campa
excitatam , ab agris alio maleficio re Dam à Leone Pontifice Gibi donatain ,
pellere , eſt actusbonus: ergo etiam ſu- à Roma Sedunum uſque per dæmones
perſtitioſa formula licet repellere mor- portari curavit. Confirmat , quia ze
bum animalis maleficiati . Antecedens nerales hæ propofitiones ſunt rejicien
probat ex l. eorum . C. de malef. & dæ , omnibus nobis injuriam & damna
auctoritate Azon . in fum . & Archid . & moleſtias pertinaciter inferentibus
9 Relp. & legem illam , & auctores eam eft ignoſcendum , qui hoc dicat ex Do
ſequentes manifeftè errare contra fidem , mini præcepto , eum dicit mentiri ;
& docebo fusè lib. 6. veritati enim confonum effe non par
Septimò , quoad primam formulam , ci quibufdam , ſed oportere puniri .
excufat illam : Quia si particula in Item de ufuris generalem facientes pro
ea non eft dubitativa feu conjecturalis ; hibitionis dereitationem errare , cum
fed cauſalis , ſignificans idem quod in multis contractus ufurarum videa
quia verè . Quemadmodum , in illo : gur licitus. Sic vult , qui negant ul
li judicas eos cognoſce . item , li in in- las formutas ſuperſtitiofas effe lici
ferno nulla eſt redemptio , Jane terribi. tas , eos quoque errare . Refp. me
lis eft recordario . Refp. etiama ira mirari audaciam vel ignorantiam ho
ſumas formulam effe fuperftitiofam , minis . audaciam quod fabellas nobis
quia vel illud additur, ut cauſa fana- pro hiſtoriis obtrudat, quarum nulluni
tionis , vel ut lignum ; fi ut lignum , refert auctorem . Si hoc accidit ( non
non eft fignum ad hoc à Deo vel Ec- credo quidem ) fed fi accidit , ſpe
cleſia inditutum , ergo à privato , & ciali Dei revelantis permiſſione hoc
tum meritd ſuſpicamur pactum cùm ab Epiſcopo illo factum , alioqui nec
dæmone . quia cum Deo nemo lic omnia femper Sanctorum aliàs viro
paciſcitur : nec licet nobis Deo (i- rum facta imitanda , imò nec necef
gnum præfcribere, vel dare . Si ut cau- fario ſemper probanda . Confirmatio
la , vel quatenus aerem verba verbe- nis primum membrum prorſus vel ca
rant , & funt calis ſonus ( quod eſtri- lumniofum eft , vel ' abſurdum . ca
diculam ) vel quatenus ipſa verba vim lumnioſum , li vim præcepti Domi
Phyſicam habent ( quod æque abfur- nici de remiſſione injuriæ intellexit :
dum ) vel quatenus habere vim mo- abſurdum ſi fic intellexit , ut ex ar
ralem , quæro an hæc fit ex opere ope- gumento videtur intellexiffe : Domi
rato , an ex opere operantis non il- nus enim rancorem , iram , ulciſcen
lud , quia non funtSacramenta. Siiſtud , di ftudium , & animi perturbationem
ergd jam à devotione res pendet, er- probibuit . Sibi vindictam relinque
gò etiamfi aliis uteretur verbis , id à voluit , eam in hoc fæculo retribuit
Deo obtineret . ergo jam vana for- per Judices vicarios fuos . Nihil igi
mula . habet hoc argumentum vim fur hoc pertinet ad judiciariam pro
contra cæteras omnes . Nec tamen viin fecutionem . Secundum membrum de
habet contra inſtitutas ab Eccleſia for- ufuris erroneum eft , nunquam e
mas exorciſmorum : quia Deus Ec- nim uſurarii contractus alli liciti fue
cleſiam in his dirigit , & ſponsæ fuæ runt .
votis favet : aded ut Ecclefiæ preces Poftea conatur probare formulam
hujuſmodi , ut nominis Chrifti , quod ratione verfus , feu rythmi ſuper.
invocatur & inſeritur , ut cauſa ſimul ſitioſam non effe . Quod nec nos di .
& ut ſignum operentur, eo modo quo cimus : dicimus tamen , quia non folet
Eccle
z Tyraus lib . de damoniac. p. ult.
 LIBRI III, P. II. QUÆ S. IV. SECT. VIII. 421
Eccleſia exorciſmos verſibus ligare , contra peſtilentiam fidelitercredentes leo
hoc non carere aliqua ſuſpicionis cau- curitatem perceperunt. Refp.non , quod 14
ſa poffem , omne fortaffis affirmativum ,
Decimo vult etiam ratione rituum , folvi per fortaffis negativum : ſed quam
& geiticulationum variarum , quibus diu de tali revelatione non eft ulla
utuntur ruſtici & alii hujuſmodi me- probatio , tutiorem partem eligendam
dentes , non poſſe dici formulas fuper- ut abſtineatur ; deinde ipforum eſſe qui
ftitiofas . Refp. ritus omnes & geftus defendunt non conjicere , ſed probare
ablonos , quos Eccleſia non recipit , revelationem : denique illud ipſum quod
nec verbum Dei fcriptum , vel non addit , de Añaniſapra , cujus exemplo
ſcriptum , approbat , cenferi meritò va- conatur intentum probare : elle non
næ obſervantix ſpecies , & : propterea tantum vanum ſed etiam mere ma
fugiendos , tanquam ſuperſtitiolos. Ad- gicum , & ex pacto dæmoniaco natum .
dit etiam certe parum piam di &ti fui Sciendum enim inter magica reliqua
multiplicem confirmationem : prima periammata ſolitum , ut contra peites
13 eft . Chriftus Dominus cæcum ſanavit & febres peſtilentes , in quo tres ver
fpuens in terram , & facto luto , & eò ficuli debebant certo defcribi modo :
illicis oculis . 2. D. Marcus eodem mo Ananiſapta ferit , mortem qua læde
do futorem fanavit in manu finiftra læ. re quærit , & c.
ſum . 3. Heliſæus miros geltus fecit , ut Quibus quid poteſt dici ineptius ?
puerum ſuſcitaret. 4. D. Hieron . per nam illud Ananiſapta , nihil prorſus
fignum crucis leonis pedem ſanavit. 5. ſignificat , & ponitur tamen verſu ter
in parvulis baptizandis multos ritus tio , ut Dei nomen , & petitur ab eo ,
tactus & mores nunc exercent Sacer- ut ferentis mifereatur ,unde patet fic
dotes , qui in primitiva Ecclefia fuif- occultè dæmonem invocari , qui hoc fi
ſent exorbitantes : Refp . ex his ine- bi nomen vel ſignum conſtituerit. De
ptiffimè inferri ad ritus illos à mulier- inde quod ait fideliter credentes tan
culis & ruſtici privata auctoritate re tum lanari : hoc indicat eom require .
ceptos . Chrifti Domini ritus fuit ma re certam fidem virtutis illorum ver
ximè myſticus & fignificativus , ut S. borum : quod & ipſum eſt impium .
S. Patres oſtendunt . Heliſxi factum , Si verd licet de ſignificarione conjice
prophetia fuit incarnationis Domini re , ſuſpicor vocem eſſe ex Chaldæo
cæ . De D. Marco illa narratio , mera vel Hebræo confiftam . Si velis dedu ,
pænia eſt. D. Hieron . Ecclefiaftico re cere ex 'JJM Choneni , miſerere
mei ,
1 medio & proprio Chriſtianiſmi ſigno & VW Schofet , vides miſericordiam
fuit uſus . Sacerdotes , qui alios ritus ut à Judice peti , fed non à Deo ve
ſervant , quam Eccleſia præſcribit , pec- ro , ut arbitror. Nam Ana XIX ſe
cant : qui eos tantum ſervant qui funt cretis . Mekubalim myſteriis ſignificat
in Ritualibus, nihil faciunt, quod non mentem cui innata prima notiones : in
Eccleſiaſtico ufu à plufquam mille an- cujus medio dicunt ſedere angelum ,
nis receptum ſit , ut docet Bellarmi- quem vocant o'sy anim , qui rei ve
nus tom . 2. agens de bapriſmi cæremo. ritatem homini aperit & indicat , un
niis. Plenum vero impietatis eſt, nec de & yum henagh alii pronunciant
à blafphemia alienum , cæremonis Ec- Ana , nomen idoli, & illis ' Jy ana
cleſiæ & actiones Chrifti , atque Pro- ni , divinatio . Schaphat verd denotat
phetarum comparare maleficorum a eum judicare upw : Ananiſapta igitur
& tionibus , & ex illis has velle deduce. quali ananiſaphat lignificat dæmonem
re vel comprobare , ut facit Malleolus . illum , divinationi qui præeft , & diju
Undecimo conjectorem agit : fortal, dicat atque indicat morbi cauſam at.
los , inquit , eff arcanum Dei , quod que remedium . femper enim malefici
Jan &ti viri per revelationem receperunt . priuſquami ſanent, ſententiam ferunt ,
Sicut olim per hoc verbum Ananiſa- maleficio morbum illatum fuiffe . At
pla , refervatum , tenium de portarum que hoc arbitror arcanum illud ma
gnum ,
 ONUM
422 DISQUISITI MAGICARUM

15 gnum , quod Malleolus indicare voluit commentitiis atque privatis, hæc ipfa
vel debuic . Sanè magicæ voces pleræ- experientia docet ex pacto fieri, nam
que ex Hebræo fumptæ . Non me la. ided, prodeft una , quia legem illam
tet cabaliftarum deductio litteraria , Diabolus tulit ; non prodeft altera
ſcrupulosè fi non ſuperſtitiosè ex Gua- quia eam non præſcripfit.
rino propofita à Martino de Arles lib . Decimo tertiò , fic argumentatur ,
de ſuperſtition, qui ſupponunt Anani. Deus etiam per malos Sacerdotes & 17
fapia ſignificare malam mortem ( qua fervent præfcriptam ab ipfo verborum
quælo lingua ? ) & qualibet littera re. formam , conficit Eucharifticum Sacra.
præfentari unam dictionem . ut A. liementum , per bonos verd , ſi formula
Antidotum , N. Nazareni , A. Aufe. non ſervent , non conficit , ergd etiam
rat. N. Necem , I. Intoxicationis , S. Deus per malos feu maleficos , Gi verba
Sanctificet , A. Alimenta , P. Pocula , concepta ſervent , tribuit fanitatem ,
T. Trinitas , A. Alma, & ſic ſignifi- per bonos non tribuit fi non ſervent :
cari , quod mois Chriſti , quæ ex par . Confequentia probatur. quia , tefte D.
te Judæorum mala fuit, ex parte Dei Gregorio , miracula minora probantur
mortem (hoc eſt Diabolum ) ferire , & per majora . Sed illud de Euchariſtia
cæt. Quæ , quis non videt eſſe gerras ett majus , iltad de curatione morbi eft
Siculas ? Nec verð infælici illi Folici minus , ergd iftud bene probatur per il
fuffragatur, quod .... lud . Equidem miror Chriftiani alicujus
Duodecimo fubdit , experienter ( utar tantam effe poſſe impudentiam , ut Sa
ejus verbis , ne quis me fingere quid- crariff. rei mentione ſic abucatur , &
quam putet ) videtur , & ab Ecclelia tałem inftituat comparationem . nimi.
permittitur, quod illi , qui per certas rum magiæ fectatorun hoc proprium
formas verborum ferpentes tollunt eft , non Catholicorum verorum . Ad
( prout Apoſtoli fecerunt ) & tangunt , argumentum negatar conſequentia. nec
& in medicinalibus refeétionibas mul- urget probatio , quia præſupponit fal
ripliciter deducunt , imd leproſos fa- fum , nempè miraculofam , & non pro
nando , nondum fundamentaliter infe- digiofam , hoc eft à Deo , non å dæmo
ctos, multuin proficiunt: & ecce quod ne caufam in cafu propofico : quod &
ille , qui propriè talibus verborum exor. nobis impugnatur . Tranſubſtantiatio
ciſm is in eadem forma non utitur , li- nis miraculum de fide elt , miraculum
cet fortiora loquatur , nihil apud fere fe , quia Chriſtus hanc, & non aliam
pentes operatur. Reſpond. prímd fal- formam verborum inftituit . Sanatio hæc
ſum elfe quod dicit ab Apoſtolis ſer- nullo argumento idoneo probatur à Deo
pentes fublatos , per cercas verborum effe ; quare corruit tota machina , D. e
formas : nam hoc per illos factum dum- nini Gregorii verba de duobus veris
16 taxat , juflione , in nomine Jeſu , ut miraculis fuot .
Dominus præcepit , & cui formæ , ut Decimo quared inſiſtit probationi ex
caufæ ac ligto , ſuam opem atque effe- perientiæ, parun attendens experientianı
Atum pollicitus fuit a . falfum eft feo iantum oftendere , quid factum fit , fed
cundd ab Eccleſia incantatores ferpen- fed non docere quod curatio fit à Deo ,
tum, qui commentitiis hujufmodi for- vel etiamquod fit licita. nam non quic
mis utuntur , vel morborum curationes quid corpori prodeft , id licitum eſt , at
tales perficiunt , permitti , uc docui conſtat ; alioqui & nimio potu ad vo
jam fæpè , & oftendam cx profeflo li- mitum , & nequioribus aliis uti lice
br. 6. Tertiò falſum eſt , aliis formis ret , & Medici' talia ſuadentes excufa
potentioribus utentes effectum non con- rentur; alioqui à dæmonibus morborum
lequi : confecuti enim eum funt fan- curationem petere liceret. ut impius
ai viri figno crucis , invocato nomine Paracelf. cenfuit , & non nimis obfcu
Dominico , & fimilibus Ecclefiaftic. re- rè Malleolus videtur concedere , quæ
mediis . Quod fi loquatur de formis cuncta ſunt impia .
De
a Marc, ult. v . 18.
 LIBRI III . P. II. QUÆ S. IV. SECT. VIII. 423
Decimo quinid , quæ in his formis hic res dubia elt , ergo potius diceo .
continentur , cuncta ſunt ex S. S. de dum licere , quàm non licere. Conf.
18 Cumpra, erg licita & fancta . Refp. Deus intentionem facientis attendit :
nihil hac illatione frigidius, peccatum cam ruſticus iſte hoc faciens habet bo
enim hic eft in abulu applicationis. nam. ergo non eſt damnandus à nobis
ed quod verba facra applicantur , ad Refp. An hæ formulæ fint licitæ nec.
ea quæ Spiritus S. nullo modo inten ne , ſtrictè loquendo dubium non efTe .
dir ; quemadmodum peccant qui ad di- Primò quia non funt fufficientes ra. 20
vina tiones , fatyras, paſquil & hujuſ- tiones , neque argumenta fatis idonea ,
modi , s. s. verba deflectunt. Confir- ut iis intelle &tus fanus ac benè diſpo .
mat arg. ſuum ; quia non reprehende- fitus moveatur ad credendum , has for
retur , qui cum ligno crucis fimplici- mulas eſſe bonas ac licitas. hoc tamen
ter diceret fanare in nomine Chrifti. neceffarium effe , ut dicatur dubium
ergo nec ille , qui paulò plus rituum conſtat c. Deinde quia regula juris Ca
& verborum bonorum adhibet. Refp. nonici improbat omnes orationes , &
surſus conſequentiam claudicare ,, quia formulas hujufmodi, præter Pater no
prior ille Eccleſiaſticam & Evangelicam ſter , Credo, ut docuimus: nec in
formam fequitur; poſterior voluntariam venitur exceptio per Eccleſiam intro
ſuan & commentitiam . Deinde & prior ducta ſpecialiter de hujuſmodi formu .
ille hoc faciens temerè , poteft peccare lis ; ſed dubium non poteſt dici id de
delicto tentantis Deum , quo invenitur regula vetans , nec pro
Decimo fexto , credentibusDeus pol- batur de eo cafus fpeciatim exceptus
licitus miraculorum patrationem ad fo- d , ergo illud hic non poteſt dici du
lum credentium juffum ; neque diſtin- bium . Denique hic non funt Docto
xit , li hac vel illa forma uli fuerint, rum ſententiæ pro parte affirmativa ;
ſed ' formam generaliter loquens libe- dubium enim non dicitur , nifi fint
ram reliquit. neque nos igitur hanc li- hinc inde utrimque Doctorum opiniones
centiam reftringere neque diſtinguere c. Verum ergd dubium hic non potelt
19 debemus , Reſp. Chriſtum Dominum elle de re , utrum per ſe fit licita , nec
fidelibus eam poteftatem tribuiſſe , qui ne ? ſed tantùm de perſona , utrum pec
fide firmi, in nomine iplius , ad fidei caverit faciendo , quod putabat , lici
confirmationem ifta facerent , quando tum , nec ne ? quæ duo funt omnino
falus animarum hoc depoſceret , ut pa- diverſa ; fieri enim poteft , ut peccem
tet ex ſerie contextus D. Marci b . Et faciendo rem licitam ; & fieri poteft ut
Sic Chriftus Dominus miracula fua edi. non peccem , faciendo rem illicitam .
dit . Velle autem miracula edere , dun. Quare etiam aliud eft judicare de re , 20
taxat ut homo , yel equus , vel vacca , aliud de homine . Quando quis judicat
fanentur ægritudine corporali, hoc Chri- de homine, debec ſpectare bonum ho
ftus nec juſſit , nec approbavit , nec ſo- minis. quod confiftit in eo ut quis bo
let concurrere ad hujuſmodi. formam nus cenfeatur; ideo in dubio ne ho.
quoque ſimplicem nobis reliquit , ma- mini fiat injuria , teneor porius judi
nus impoſitionem , & fimplicem in no- care , quod non deliquerit . f. $ ed quan
mine ejus cum benedictioae julfionem , do quæritur de ipla re , quia rei non
vel precationem . Hanc Chriſti licen- intereft ,, qualis exilimetur an
, bona an
tiam nec reſtringimus , nec diftingui. mala ided non accommod dum eft
mus , ſed arcemus, ab ea fuperftitiofaş in dubiis judicium bono rei , fed bo
additiones & ampliationes , no ipfius judicantis , hoc eft ei quod
Ultimd ſic argumentatur : in dubiis utilius elt judicanii & bonum autem
benignior interpretatio facienda , fed judicantis elt , non decipi intellectu
& in
b d .cap. ult. ç Aragon , alii ud 2. 3. vol. 1. Corneus conf. 71. lib. 2. p. 3 .
D.Th. 2. 2.9.60. A. 4 . f Guido Papaſing. 217, 4
d Barto. in l.quoties D. ſi quis caution. g Sic intellige ſpeculat.de arb. S. 8. uer,
& Cuma,conſ 154.50.in conf. 115. col. sed quid fi arbiter ,
 424 DISQUISITIONUM MAGICARUM
& intellectus bonum eſt veritas , nem- Mihi non videtur in lege quicquam
pè fic rem intelligere , ut'revera eſt : iniqui contineri. Nam Conſtantin , re
quare hoe judicium eft conformandum niedia ſuperſtitioſa non approbat , nec
ipfi rei , quo ad fieri poteft , & de re etiam licita eſſe pronunciat . fed dum
judicandum non ut expediat perſona taxat decidit in foro civili non eſſe pu
facientis cujus hic ratio non habetur: niendos , nec ſeveriTimis legibus ( ſci
ſed prout natura & conditiones rei po- licet contra maleficos latis ) vindican
ſtulant. qua in re D. Thomæ cæteri dos , qui maleficia vel alias calamita
afſentiuntur h . Accedit quod quæftio tes ſuperftitiofis modis de pellerent , cer
hæc de re pertinet ad communem tè æquillimum eſt , non eandem fubire
animarum faluteni , quæ paucorum fu- conditionem eos qui contra ſalutem
perftitioforum favori præterenda eft. hominum aut pudicitiam moliuntur
22 quando verò diſceptatur de animæ pe- & eos qui innocenter ( ſic loquitur ) iſta
riculo , tum non quod lenius videatur remedia adhiberent ad maleħcia diffol.
in quofdam , ſed quod revera ſit ani- venda . Si perpendas , ifta Accurſii &
mæ tutius , id fequendum , ut commu- Bartoli mens fuit . Nihil ergo Çon
niter docent DD . i. Ad argumentum ftantini faoctio pugnat cum jure Ca.
itaque breviter reſpondeo ex majore nonico , quo ifta prohibentur, cap. il
benè inferri, de peccato iplius utenris , lud cc. qui fine io. qu . 1. cum fimil.
quando verė dubium eſt ', peccaverit quibus & peccare docetur , & in con
necne , ut puta ac ruſtico dubium fuif- fcientiæ foro pænitentiam condignani
fe: de Monacho verò profeffore Theo- imperandam , c. ex tuarum de ſortileg. 23
logiæ non puto , tenebatur enim fcire: Semper remedia ifta Chriſtianis difplin
perperam tamen infertur, idem de re , cuerunt fæpe & Ethnicis : ut docuit
nam nec dubium id eft : & fi foret , præter alios , in quem hoc anno 1606 ,
non ſequenda nifi pars ' negativa, quæ indicante & præbente viro Nob. D. Jo
Tutior : & proinde vere benignior ia anae de Herrera incidi , Annæus Ro .
animas . bertus lib 1. rerum Judicatar. c. şi cu
Alia quædam poftea accumulat , quæ jus doctè & breviter dicta , nihil ve
prætermitto , quod fint non minus ine tat -adſcribere , Hippocrates veneficos
pra , quàm frigida , & ridicula , utpo- quofdam irridet og execratur , qui
te meræ tabellæ , de Moyſe , Virgilio, &c. je profitebantur orationibus , do certis
ex 1.4 .
Potuiſſet fortius argumentari quibufdam ſacrificiis ſaraturos morbum ,
C. de malef. & Mathem , ubi Conſtan- quem illi ſacrum , nos comitialem vo
tinus Imp. ſcribit , Nullis' criminatio- camus k, Galenus fraudes hujufmodi
nibus implicanda funt remedia huma- rejicit, tanquam fraudes aniles , e pre
nis quafita corporibus , aut in agreſti- ftigiaturas AÉgyptiorum , Babyloniorum ,
bus locis innocenter adhibita fuffragia , atque in Pamphylum quendam invehi
ne maturis vindemiis metuerentur im- tur , qui in herbarum collectione impree
bres , aut ventis , grandiniſque lapida cationes quaſdam admurmurare folitus
tione quaterentur , quibus non cujuf- crat ! Alexander feudoucntis ( Falſus
quam ſalus aut æftimatio læderetur vates ) a Luciano ridetur , qui grallan ,
quorum proficerent actus . ) Reſponde te peftilentia verſum hunc foribus in
ri folet Conſtantinum adhuc rudem re- ſcribi jubebat tanquam certißimum ad
rum fidei fuperftitiofa ad finem bonum verfus vim peftilentie remedium , poi .
remedia permififfe , ita Anto. Contius Bos axeposróung sovug repéanyáspóxe ( Phe
& alii , & addunt quidam pofteriorem bus intonſus peltis nubem abigii. ) m. D.
legis partem ex libr. Bagiãoxan ( Ba Thomas curationes morborum n per ver
ſilicon ) tanquam iniquam rejectam . ba aliter fieri non poſſe oredidit , quam
vir
h Caje. Şot. Aragon . in d. a. 4. 1 Galenus πω απλών φαρμάκων , ( α
i Panorm . in cap. juvenis de fponfal. fimplicibus Medicamentis )
Ang. Silv, Tab.O alii in verb. Dubium . m Lucian, in Alex. feu feudojka
k de morbo ſacro . 2.2.9.96. art. 2.
 LIBRI III, P. L QUÆ S. IV. SECT.
virtute demonum : coſque qui verbis
characteribus morbos curant vel alia
qu.epiam miranda præter naturamazını ,
a Jerit fædus habere cum malo demone,
vel expreffum , vel sacitum . Magia
multam babet cum medicina affinita-
tem . Plinius , Natam primum è me.
dicina nemo dubitat ( inquit ) ac fpecie
falutari irrepfiffe , velut altiorem fap:
Aioremque quàm medicinam . Ita blan-
diffimis defideratiſſimiſque promiſlis ad-
didiffe vires religionis , ad quas ma
ximè etiamnum caligac humanum ge-
nus o & poftea ſubdit : Itaque cum ex
fraordinariæ ifte Jeu fraudes Oro impo-
fura , feu etiam morborum curationes ,
non remediis naturalibus confent , fed
à demone procedant , rejicicade ſunt
nec inquirendum an profint nec ne. Sub
Antonio Caracalla damnati ſunt, qui
semedia quartanis tertianiſque collo ap-
penſa getabant p. Sub Imperatore Cone
fancio fi qui remedia quartane vel do-
Joris alterius , collo geſtaret , live per
monumentum tranfiville veſpere male-
volorum argueretur indiciis : ille ( inquit
Ammianus Marcellinus ) ut veneficus ,
ſepulchrorumque horrores & errantium
ibidem animarum ludibria colligens
vana , pronunciatus reus capitis inte
ribat q . Ulpianus incantationes , quan-
tumvis in morborum curatione profi-
ciant , rejicit & damnat. r Imperato
sie confitutiones remedia hujufmodi in
hibens do interdicunt f. D. Auguftin.
ab Ecclefiæ unione illos excludit qui
in collectionibus herbarum carmina di
funt , eofque qui charaéteres ægrotis ad
fanandos eos apponunt t. Inter Veteres
Car. Magni Canciones hæc una eft
.Ut à Clericis vel laicis phylacteria
} .vel falfæ inſcriptiones , aut ligaturæ
quæ imprudentes pro febribus aut aliis
peftibus adjuvari putant , nullo modo
vel ab illis , vel à quoquam Chriftia
no fiant : quia magicæ artis inſignia
funt. Cano. 42. Conc. Turonenſi ſub
Tom . II.
o Plin. lib. 28. c.I.
p Spartian. in Caracalla .
4 l. 19. in fin.
11.1 . . Medicos D. de var. O ex
traor.crim ,
sorum C. de malef. mash .
IX . 425
Carolo u Magno habiti . Admoneant
Sacerdotes Catholicos populos , ut no
verint magicas artes , incantationeſque
quibuslibet infirmitatibus hominuin ni
hil poſſe remedii conferre , non anima
"libus languentibus claudicantibuſve
vel etiam moribundis quicquam me
deri , non ligaturas offium , vel herba
rum cuiquam mortalium adhibitas pro
deſſe : fed hæc efle laqueos & infidias
antiqui hoftis , quibus ille perfidus ge
nus humanum decipere nititur . Con
ſtantinus Imper, cùm videret multos de
monem Cilicium venerari , quem etiam ,
quia pleroſque ægrotos Janabat iszpór ry
qwriños ( medicum o jervatorem ) Jolea
bant appellare , demonis illius templum
diruit penituſque Jubvertit ut notum
chique faceret non ab hujuſmodi deo
monibus , fed ' à vero eos omnipotenti
Deo opens implorandam , petenda
morborum remedia x. Neque enim vel
medicina intuitu , vel morborum cura.
tionis gratia omittende ſunt pietatis re
gule , ant violanda Chriſtiane Ecclefiæ
precepia. ) Sic ille , optimè & verify
me ,* & fententiam hanc fecuta Pari
fienſis curia decretoſuo confirmavit .
Quæ ex S. S. probationi adduxit inter
media prætermifi , quia locorum illc
rum interpretatio verior & aptior alio
tendit ,
SECTIO IX . SUMMARIUM .
1 Exempla variarum formularum va
ne obſervantie .
2 Superfticiones quedam ex Beelzio .
3 Brabanficæ duæ ſuperſtitiones .
4 Sanctorum fatuas mergendi ſuper
ſitio , Levini Crucii liber notæ .
tus .
s Principis cujufdam mors formidan .
da , qui ſuperftitionum amator
X his infertar deciſio de multis
E formulis , quas non prætermittam
Gg3 pla
t can, admoneant can . non obſervetis
26. 9.7. can. nec mirum 26. q . 1.6. ila
lud 26.q.2 .
u Cap. Caroli Magni60.26 .
* Eufeb. 1. 3. vitæ Conftantini ,
 426 DISQUISITIONUM MAGICARUM
planè , ut de iis poffintLectores , quan- ternas orationes Dom . & ternas falu .
do de facto inciderint , judicare , nec tationes Angelicas.
adſcribam integras , ne curiofi & im . 12. Illud Aphricani; Guftate & via
pii queant abuti : ſed adſcribam tantum dete quod bonus eſt Dominus , inſcri.
initium ac finem , omiſlis mediis & cir .. plum certæ fuppellectili &c.
cumſtantiis , quas auctores earum re 13. In aquæ frigidæ cyathum inftil
quirunt . Primæ quatuor frequentes ſunt lare profluentis fanguinis definito nu
hic in Eburonibus . mero guttas , & inter uoamquamque
1. Ad equos ſanandos , interrogant legere Paternoſter &c. & propinare
cujus coloris fit ? fi dicas , ſpadicem , cla . patienti : eumque certa quædam inter
mant , Spadix , la laboraş 'tali vel tali rogare : vel fronti ejus certum verficu .
morbo , tam verè ſaneris , quàm Jo- lum cruore illo inſcribere, vel in fan .
feph & Nicodemus , &c. guine liſtendo , dicere , Sanguis mane
2. Ante par ante , par ante ante , in te , & c . fanguis mane fixus & c. &
&c . ut virgo Maria peperit. ter repetere . Item , in ſanguine Ada
3. Alligare equum ſtoloni arboris , orta eſt mors † &c. o † Tanguis ug
qua nunquam fructum tulit , idque tri- Auxum tuum cohibeas : Item illud
um horarum fpatio, Chriftus natus eft in Betheleem & pal
4. Pro quovis morborum genere , fu- ſus , &c. & hæc dicentem tenere in .
niculo lanco brachium circundare , in nominatum digitum in vulnere , & fa
nomine Dei , & c . & ad nomen fan- cere certas ſuper vulnere cum eo cru
eti, cui morbus tuus facer , funicuius ces , & dicere quinque Pater , & fs
contrahetur & fit brevior , & c . mel ' Symbolum , & c. Item , certum
5. Dieto , conſummatum eít , pedem verſiculum ſolum dicere ex Paſſione
equi terræ fortiter incutere , & audito Item dicere , In nomine Patris , & c.
alio verlicul. ex orat. Dom , clayum chunrat , cara , ſarite , &c.
excidere , 14. Tribus diebus ante Solis ortum
6. Ad morbum quendam animalis fuper equo dicere , In nomine Patris ,
fanandum , injicere phialæ vitrex aqua & Filii , & Spiritus San & i exorcizo te
limpida plenæ , novem hordei grana , vermem per Deum Patrem & c. t ut
& c. nec carnem , nec oſſa hujus equi edas ,
7. Filum per chriſma trahere : aut &c. Deinde certo numero recitare Pa
terream imaginem , fub altaris palla ter & Ave. Tandem in dextram au
abſcondere , rem equi, cùm aliquot crucibus fa & is ,
8. Tempore Miſſæ dentes cangere , inſuſurrare, quatuor quædam verba.
& quendam ex Evangelio paſſionis ver 15. Ad inveniendum furem , in cry .
ficulum Gmul dicere . ftallo crucem facere cum oleo oliva
9. Cum a roto ante febris arceſſio- & fub cruce ſcribere , S. Helena , &
nem manus lavare , & interea certum puero caſto atque legitimo decennitra
ex Píalmis ye : fum fubmurmurare : vel dere phialam tenendam , & poſt ter .
laborantis manu prehenfa dicere , æquè gum ejus fexis genibus ter dicere ora
facilis tibi hæc febris fit , atque,
& c. tionem S. Helenæ ; deprecor te Domi
10. Recipe tres panes miñales , & in na S. Helena ; mater Regis Conitant,
uno fcribe , qualis eſt Pater , & in al- &c. Amen & cum Angelum ( intelli
tero & . & in 3. & c. & dare has ho- ge nigrum ) videbit puer in phiala , tum
ftias febricitanti , & c. interrogare quæ quis voluerit . Item ad
11. Ducere ægrotum feria fexta ( id- furem deprehendendum , accede fuen
que continuis tribus diebus ) ante so- tem aquam , inde quot ſuſpectos ha
lis oríum , verſus orientem , & eo ex- bes , tot numero lapillos collige , do
panlis ad Solem manibus in crucifiximum refer , fac igneſcant in foco , de.
morem Itante , dicere , Hodie dits il- fode ſub limen & c. imponantur fcu ,
la eft , qua Dom . Deus ad Crucem tellæ aqua plenæ cum certis ritibus
acceſić & c. denique recitare novies & ad nomen furis calculus ejusaquam
facict
 LIBRI III. P. II. QUÆS. IV . SECT. IX .
faciet ebullire . Item leguntur feptem
Pfalmi cum Litaniis ; hinc fequitur o .
ratio terribilis ad Deum Patrem , & c.
hinc exorciſmus in furem : denique for-
matur figura circularis cum barbaris
nominibus , & in medio pingitur ocu-
lus , tum clavus æneus , certorum la
terum , oculo infingitur malleo cypreſ-
ſino , & dicitur certus ex Plalmis ver.
liculas. fic furi oculum putant excuti .
Alii , die Sabbathi ante Solis ortum
ramum avellanum abfcindunt , dicen-
tes : Ego te ramum hujus æſtatis refe-
co & c. in menſa Iternitur tegumentum
additis his verbis , &c . quæ ter repe-
tenda . Alii utuntur exorciſmo ſeu ana.
themate , quod blaſpheme vocant S.
Adelberti , cujus initium eft , Ex au
Storitate Dei omnipotentis &c. & fi-
nitur , Amen dicant omnes . Poſtea
caotabitur Media vita in morte ſu.
mus , &c . Quam prorfus fufpicor effe
illius Adelberti hæretici , qui ſe fan-
{ tum vocabat , & damnatus fuit à Pa-
pa Zacharia : cujus Hiftoriam , & Ma
gicam quandam impiam orationem
invenies in vita S. Bonifacii Apoſtoli
Germaniæ lib. 2. apud Surium menſe
Junio . Alii legunt Plal. 108. juxta cer-
tam diſtributionem .
16. Ad curandum maleficiatum : Ac-
cipe tres olei violacei menſuras , &
conſiſtens contra Solem ante ejus or-
tum exprime nomen læli & matris e-
jus & angelos gloriæ , qui ftant in gra-
du ſexto , ſex diebus ter in die . Se-
ptimo autem collocetur ille nudas , &c.
deinde nomina horum angelorum in-
fcribenda laminæ , &c. vigeſima die
meoſis fanabitur .
17. Item ferre inſcripta nomina trium
Regum , cum certis tribus verſic. vel
verba plane incognita & abſurda : ut
illa veterum , Danata daries , &c. &
receptia Abrac. Amon , & c. vel illa
pani inſcripta , Irioni Khirioni &c .
vel : iftud Hax , pax , max , & c. con
tra morſus canum rabidorum : Item
contra dolores dentium : Striliges Fal
ce que & c. vel aliud : Galbes & c.Gal.
des & c. Item Gibel , Got , &c. Et in
piſcium captura , illud Geoponici Con
Ita ntini Ido Sabaoth : & quorum his
427
nugis olim libri referti fuere Bama.
cius, & Cariachirus , à Galeno derili .
I. Simplici, in illo Conllantini eft abu
fus duorum Dei nominum .
18. Virgas parallelas vi certorum
verborum mediis partibus committere ,
& in crucis formam vincire & de
collo fuſpendere ; vel thoraci lignum
rotundum cum certo murmure appli.
care , ut Turcæ faciunt . Sed funt in .
numera hujuſmodi commenta , quæ ex
præditis dijudicari poterunt : & nos
alia quædain lib. 6. profligabimus , quæ
propria Paraceliftarum . Aliæ quædam
luperftitiones in expoſit. 1. præcepti
apud Beetzium leguntur , cap . Alii ( in. 2
quit ) promittunt fic : Vis ut maritus
tuus diligat te : accipe de omnibus cria
nibus tuis , offer illos ad altare ter
cum cerco ardenti : tunc quamdiu
portabis illos ſuper caput tuum : tam.
diu exardefcet in amorem tui . Alia
fuadet ſic ; accipe hæc fan &ta verba fcri
pia , ego conſue veſtimentis viri tui ,
non poterit occidi , vel fubitanea morte
mori ' vel , fac fcribi litteras infra Evan
gelium talis fefi , y ſuſpende illas ad
collum viri tui, e non poterit fubmer
gi ſi pertranfie mare , vel fic , le vis
habere maritum ad voluntatem tuam
quære clavos ferreos antiquos ( vulga.
riter hoefnagelen ) de quibus inventis
debet formarı annulus ſexta feria infra
Miffam : poftea ſuperlege Evang.( quod
dam certum ) en dic quotidie Pater
nofter , tunc ſi annulum in digito por
taveris , habebis maricum pro iuo defi.
derio infra annum . Item fi Sponfa de
bet habere. bonam fortunam , oportet
quod in nuptiis ingrediatur domum ſub
duobus evaginaris gladiis pofitis ad mo
dum crucis S. Andrea . Item ne Alf,
vel mare cquitet mulierem in puerperio
jacentem , vel ne infans rapiatur ( á ſtrie
gibus ), debet poni cultellus vel corrigia
ſuper le&tum . ) hactenus ille contentus
tancum poſuiſſe quantum ad fugiendas
fuperftitiones pertinebat ; formulas ver
borum , quas præterea adhibent , pru.
denter prætermiſit.
Nuper duas hic in Brabantia non
infrequentes deprehendi . Prima , uc
fciant an æger moriturus, ſalcem igna
Ggs 2 ro
P
 1

428 DISQUISITIONUM MAGICARUM

to in manum imponunt, & attendout experientia præditus , plurima congela
liqueſcat fal , nec ne ? quod pertinet fit remedia contra maleficas noxas
etiam ad divinationes . Altera elt : li quorum pleraque etſi manifeftæ fuper
quis febri laboret , jubent porſus nu- ditionis nequeant revinci , expedit'ta.
dum fe Soli exorienti opponere , ac fi- men propter clarum periculum, & pro
mul certo numero Dominicas oratio- clivem abufum , iis prorfus abftinere
nes & falutationes Angelicas recitare . Quapropter oro & hortor omnes , ad
Sic liberandum . Crebro etiam virgi- quos liber ille , quod ſciam nondum e
nes id faciunt ; tanto ſanitatis corporex ditus , pervenerit ( [ cio verd quoſdam
quam verecundiæ major eura ! quo , illic traditis incautè admodum uti ali
niſi Aſmodæo auctore ? vult cum ve- ' quando ) me temere ullo reniedio inde
ſte pudorem , cum pudore pudicitiam excerpco utantur , niſi prius ſollicitè, cum
paulatim ponere. Priori poſiet aliquid pio , & erudito , & prudento aliquo
phyfiologicum ſubeſſe : Sed id adeò in- Theologo rem contulerint , & is fecu
certum & obſcurum , ut non injuria ra omnia declararit.
ſuſpectum cenſeatur . Nunc iſta fuffi Formidandum quoddam in hujuſmo 5
ciant exempla , plura fum daturus lib. di negotiis exemplum Gerſon narravit:
1. & ex opere Mar- fuo tempore Principem quendam fuil.
tini de Arles de ſuperftitione , quod ex- fe , cui cum fuaderetur, ut peteret con
ftat in Juris Oceano , peti poſſunt : filium à fapientibus , quos ſciebatelle
apud quem invenies egregie confuta- tales , & fibi benevolos : Utrum licita
tam quandam vanam obſervantiam , effent fuperftitiones quas, exercebat , og
quæ fimul eft fuperftitio , & Dei ten- credebar ? Refpondit , Cur inquirerem
tatio , & facrilegium , & blaſphemia , à talibus , etenim fcio quod diſconſu
4 qua Navarræi ruftici utebantur , ima- lerent mihi : Ego tamen fic agere , &
ginem B. Petri in flumen mergentes , fic credere penitus diſpoſui, nec omit
ad pluviam impetrandam : cujus dicta tam . Et in hac infelicitate poſitus ,
moneo ut notes , quia ruſtici & acco . præventus morte repentina , deftitit velo
læ Rheni folent idem facere cum fta- let , mollet ; nunc agnofcens in inferno ,
tua ( li conimemini ) B. Urbani . Fuit quoniam Dominus odit obſervantes vani
penes me libellus M. S. Levini Crucii tates ſupervacué . Et contra , Beat . eft vir
Curionis Boſcepani, cui titulus , Eru- cujus eli Dominus ſpes ejus, & non refpe
ditorium exorciſta , qui vir certe nec in- xit in vanitates & inſanias fallas . Sic
doctus , nec exigua hujuſmodi rerum ille tract. deobſerv.dierum ſuperftitiofx

FINIS LIBRI 111.

MAR
 429

M A RT IN [

DEL RIO ,

PRESBYTERI SOCIETATIS JESU ,

DISQUISITIONUM

MAGICARUM

Liber Quartus ,

QUI EST

ONE.
DE DIVINATI

PRÆ A MBULUM . Unt quædam nomina , 1

quæ cùm latè ſumuntur ,
SUMMARIU M. ſolent confundi, ut di
vinatio, vaticinium , pre
RE
i De nominibus quibufdam . Quid for notio , prophetia , conje
gnificent Predictio, Pranotio , Va Etatio ,prædiétio : & fic
ticinium , Prophetia ? fumendo , pro his omni
2 Locus D. 'Hieron. Loca Jerem v. 23. bus , in titulo poſui unicum nomen di
do 25. Ofex 9. v . 7. Exod . 12. v. vinationis . Si preſſius ſumantur di
12. c. 18. v. 11. Dan . 11. derf. 8. fcrinien aliquod agnofco . prænotio &
Deut. 3. Jerem . 23. verf. 25. cum predictio , cætera quatuor femper com
fimil. plectuntur : ſed prædi&tio , ordinem ad
3 Divinatio quid . Locus Prov. 16. V. alium actumque denotat extrinfecum :
10. de divinatione judiciaria . prenotio , intrinſecam tantum cognitio
4 Exempla Salomonis , Danielis , A- nem . Vaticinium , divinationi & pro
riopharnis , Alphonfi 1. Neapol. phetiæ commune nomen eft , fed ad
Tiberii , a Theodorici regis , Ca- Oraculum tamen , quod viva fit ho
roli Magni, Friderici III. Soly. minis voce , reſtringi conſuevit , cùm
manni Turce. divinatio ulterius porrigatur. De Pro
s Conjectatio quid ? Quo pa &to deine phetia D. Hier. notat y , ſemper à fa- 2
ceps he voces fumendé ? cris Litteris in bonam partem accipi ,
7 S. Beatricis Aieftine ſepultæ mira- patet hoc verum effe, quando loquun
culum .
tur abſolutè, nam fi pſeudo - Prophetas
quoque hoc nomine honoreot , diſtra .
hentem quampiam particulam adjiciunt
( ut Prophetæ ftulti , Baal , Samariæ ,
lucorum ,' O'coz ) vel loquuntur per
ironiam non obfcuram , petitam ab
exiſtimatione atque opinione populi ,
qui
y in ca. 3: Michee. z Jerem . 23. v. 13. Ofe, 8. v.7.
 430 DISQUISITIONUM MAGICARUM
qui pro talibus eos habebat ficut & nó pareret, & ad libertatem ex Hif
idora , nuncupac Deos a : atque adeò panienſi lege provocaret. Dominus , ne
ſemper , aliquid additur in contextu , matre cum filio privaretur , negabat
quod non finac igporari Pſeudoprophe- ex ſe datum , deerant in re clam pa
3 tas fuille 6. Divinatio nunquam in ţrari ſolica probationes , quid ageret ?
Bibliis fumitur de prophetico lumi belle ſe expedivit , jubet fub haita par
ne . Nam illud Salomonis , Divinatio tum vendi . vincitur Dominus licitatio
in labiis Regis , in judicio non errabit os ne . ergone ( ſecum ) filius meus in
.

ejus c ; nihil ad prophetiæ donum per- fervitutem me vivo ? quin potius fa

tinet , ſed ad fagacitatem in occultis teor , quod res eſt . & ecce paterni
& perplexis judiciorum latebris , cir- animi erumpunt invito lachryma , Sub
ca fa &ti ambigua , eruendis , neceffa- fequitur lingua confeſſionem oculorum ,
riam Judici , eft enim quædam ficut fic patri filium , marri debitam Rex
in Medicis caufis, fic & in judiciariis libertatem afferuit g . Quem imitare
divinatio metaphorica , qua , quæ præ- tur hoc judicio , non habuit ; ut Ti
terita funt , & quorum veritas ignora- berium b , habuit Theodoricus Rex
tur , folerti diſcuſſione conjiciuntur Gotthor. Spoponderat mulier Italica
4 Ut fuit in judicio Salomonis, cùm ve- auprias fecundas amatori , pacta ſe fi
ræ matri filium reſtituit d . Ut fuit in lium prius domo exturbaturam cum
Danielis inquiſitione , qua fenum per- conaretur, reſiſtere filius , & Regem
fidia detecta , Sufannam vitæ , honori, adire ambo , filius fibi alimenta de
marito reftituit e , ut in judicio Ario- beri , nec domo paterna à matre eji
pharnis Thracum Regis , quod hujuſ- ci licere. contra mulier filium non ag.
niodi traditur . Tres Cimmericorum Re. noſcere , fuppofitum effe. Suſpecta Re.
gis filios de paterno regno contendentes , gi mulier fieri incipiebat . Atqui o mu
Judicem elegere Ariopharnem ; hic ju- lier inquit Rex , potes , a me audis ,
bet patris cadaver ſepulchro erui , ar- & hac te moleſtia expedire , & melius
bori alligari , & coś arcu codcendere , conjugium inire , quin tu juvenem
ut qui patris cor transfixiſſec , in re- hunc qui filium fe dicir tuum ma
gnum fuccederet . Primogenitus gue- ritum accipe . minor eſt ætate , & fa
tur , fecundus medium pectus corde cie liberaliore . I & a mulier tam ino
illæfo transfixit . Supererar minimo pinata juſſione primum conticefcit :
fpes Regni, vicit pietas & fe Regno inox le colligit , & multa prætexere
cedere malle , dum in patris cadaver negationi , parum cohærentia vet apca ,
pietate ſuperior eſſet , profeſſus , jacu- ut deprehenfam facilè intelligeret Rex .
lari detrectavit . Huic Thrax regnum Fingit ergd ſe pænam addere , niſi con
adjudicavit , quia natura propenſione , fentiret. quod reftabat infelici , ut ſce .
fe & verè filium , & virtuce præſtan- fus fugiac horrendum : filium agnovic
tiorem oſtendiffer f . An hanc hiſto- i.Coram Carolo Magno pater & fi
siam volvebat animo Alphonf. primus lius homicidii rei agebantur , factunt
Neap. Rex , cùm fimilem protulie ſen- aterque negabat , nec formentis ullis
tentiam vel naturali ſagacitare id po : ad confeſſionem criminis perduci pore
tait , quæ in eo mirifca fuit ? Nam rant : condemnat Imp . utrumque ad
adhuc penè puero cum in Aragonia , fufpendium . Tum pater , victus amo
utriuſque Siciliæ regna ſuſciperet , ac re filij ſe reum , filium verd ſceleris
cidit , ut cujuſdam ancilla ex Domi- expertem profitetur k . Minoris mo
men
a Exod. 1z . dc. 18. v.II. Dan . 11 . e Dan . 13 .
v. 8. f Diodor . Sicul. 1. 20.
b Deus. 13. Jerem . 23. v. 25. c . 28. g Ant. Panorm . l. 2. de geft. Alfonſi.
v. 1. 14. Ezech . 25 , V. 21. Mic. 3. h Sueton , in Tiberio .
verf. 6. i Joan . Magnus libro hiſt. Gott.c. 29.
é Prov . 16. v , io. k And . Bärbar, in cap.pref. de pro
d 3. Reg. 3 . bar.
 LIBRI IV . QUÆS.
menti , non minoris induſtriæ fuit Fri-,
der . III. judicium . ad eum cùm ruſti-
cus veniffet , & quæftus eſſet , juga.
lium equorum alterum in caupona fi.
bi furto ereptum : abigeum Impera-
for fibi indicari juffit. cum hoc ruſti-
cus negaret ſe facere pofle , qui homi-
nem non nollet, miror , inquam Fri-
dericus , non alterum quoque ereptum
tibi , càm tot in hac urbe ſint equi-
tes , equi tam pauci . Equa , o Cæſar ,
fubdit rufticus, eft altera ; quæ militi-
bus parvo uſui. Igitur age , inquit In
peralor , equam infcende , & per omnes
vicos , plateas, compica , & angipore
tus urbis equila : fubtractus equus in
aliquo ftabulo latitat : & cùm jugalis
odorem ſenſerit, ftatim hinnitum tol.
let. Paruit ruſticus , atque ut Cacum
mugitus bovis , lic hinnitus equi tunc
furem prodidiči. Nec ſubticenda Tur-
carum Regis Solymanni prudentia
Byzantii Judæus Chriftiano certam au-
ri ſummam mutuam dederat , ut con-
ficuta die præter forténi uſuræ loco ,
duas carnis ejuſdem Chriſtiani ud-
cias reciperet . Die illa fortem reddit
Chriſtianus , fænus negat . aditur Şo-
limann . ut rem decidat ; ille Judæum
1
animo deteftatus , novaculara adferri
1
jubet , & Judæo poteſtatem facit , qua
velit , membri parte , debitori duas car.
: nis uncias exſcindat ; ea lege , ut o
mnind duas cantum ; fi minus pluſve
exſciderit , capite luiturum , Non au
ſus Judæus hanc aleam fubire, Chri
0 ftianum abfolyit m . De hujuſmodi er
e. gò labiorum Regis divinatione , Şalo
it mon loquebatur , ficut enim cor Re
f gis , ſic & ejufdem labia in manu Dei
lunt. ambo Deus æqualiter dirigit , &
quibus fuas in terris vices delegavit ,
eos ſupra cæteros fæpè mortales ma
5 gna folertia & prudentia donat , Di
vinatio ergo illic pro conjectatione po
ring fita . Conje &tatio namquc procedit ex
.conſideratione cauſarum fignorumve
five hæc Gint cùm vera prudentia con
juncta , five vanitatis comperta , qua
re quædam conjectatio licita , quædam
illicita eſt . Divinationis nomen nos
1 Æneas Silvius 1. 2. de rebus ab Al.
phonfogeftis,
I. 431
deinceps reftringemus ad illicitam tan
cum : hæc à conjectatione differt ; quia
non procedit per figna , vel argumen
fa , ut facit conjectatio . Prenotio , de.
inceps nobis generale nomen erit. ejus
partes , ut membra corporis , tres ſunt
futuræ : Divina prænotio , quæ mapat
à Deo : & vocabitur Prophetia
hanc pertinent quædam miraculoſa ,
ſeu Divina oſtenta & prodigia , futu
rum folira certò & ordinariè prænun
ciare ; ut quod poft obitum B. Bea- 6
tricis Ateſting per longum temporis
fpatium obſervatum eft , quod quoties
aliquid novi familix Areſtinæ , ex qua
fuerat orta , immineret , toties mul
tis ante diebus in ſacello ejus prægran
dis ſtrepitus exaudiebatur , & corpus
ejus quod de more ſupinum jacebat
in alterum latus revolutum reperieba
tur . Scardeonius lib. 2. antiq . "Patavi.
nar , clall. 6. fol. 120. alia de campanis
quibufdam retuli , inf, ca. 3. 9. 1. tyo
de aliis multis cap. 2. 9.7 . Je&t. 2. Dæ .
moniaca quæ derivatur ex pacto taci.
to vel expreſo cum dæmonibus , &
dicetur divinatio ; & naturali , quæ fue
mitur ex fignis vel caufis naturalibus ,
quam vocabinus praſagium , vel con.
jcctationem ftridte fumptis yocabulis,
CA P U T I.
De Divina prænotione, feu propberia ,
QUÆSTIO I.
De natura do nomine prophetia ,
SUMMARIU M.
Prophete , ego prophetandi ſex for
gnificationes. Loca 1. Par. 25. v .
3. Qw Reg. 10. v . 11. 3. Reg.
18. 29. v . 4. Tit. 1. V. 12. 1 .
Reg. 12. Eccl. 48. v. 41. 1. Cor. 14.
v . 5. Exod, 7. v. I.
2 Propheta unde dictus Græcis ? Na
? a ,
vel 210 , vel 73. Videntes unde
Propheta ?
3 Dec
m Corrozetus de diëtis faétis me
morabilibus ,
 432 DISQUISITIONUM MAGICARUM

3 Definitio Caffiodori. Alia melior · Apoftolus appellat Cretenſium Prophe

4 Prophetiæ caufa efficiens . An hue tam , 3. pro phanaticis , quiarreptitio
mana aliqua opus preparatione . rum more mente abalienati , inſulita ,
s Locus 4. Reg. 3. Subjectum Prophe- inepta, inſipientiaque effutiunt. fic di
tiæ ex fententia Platonis , o Ari- citur Saul domi ſuæ à malo agitarus
fotelis, fatui. ſpiritu , prophetalle 9 , & Sacerdotes
6 Genus omne hominum fexus , et
fexus et . Baal dicuntur etiam prophetalle : 4,
iam mali , & ignari , e inviti. dicuntur prophetare , qui miraculum
7 Quomodo prophetia fit volunta . aliquod edunt , quo declarant ſe veros
ria ? fuifle Prophetas : Sic Elizæi mortui
8 Inſpirationum , feu illuminationum corpus dicitur prophetafle , quia occi.
ſpecies. De imaginaria , o intel. fi à latronibus cadaver contactu vivi.
lectuali . ficavitr 5. qui res fublimes , divinas ,
9 De duplici elevatione . & ab hominum cogoitione remotas ,
10 An Deus ſemper per Angelos , oro & Scripturæ ſacræ arcana interpretan.
nunquam immediate prophetiam in. tur & docent . Sic fumplit Divus Pau
Spiret ? Conciliati D. Hieronymus, lus , quando confert donum linguarum
Auguftinus, alii Patres. Quo cum dono prophetiæ ; fic & Aaron ,
fiat modo influxus propheticus me- eò quòd Pharaoni exponebat oracula ,
diante Angelo ? quæ Moyſes à Deo acceperat , voca
11 De materia prophetia : quæ res oc tur Prophetat . Sic ſumplit Philo Ju .
culte huc faciant ? Locus Deut. dæus , cum Prophetam definit ; Dei
18. v. 15. 09.1. Car. 14. verf. 1. oracula incus dictantis , interpretem
3. 4. Quomodo propheta dicantur u . Et huc pertinet etiam alia lignifi.
participes eternitatis Dei ? catio , quando fumitur pro veris Dei
12 De prophetie certitudine , tum abfo- cultoribus & veris religioſis ut volunt
lute , tum conditionate . ſumi 3. Reg. 18. verſ. 4. Abulens. oo
13 De lumine prophetico , ou variis Cajet. 6. pro eo , qui occulta Dei ar
cjus nominibus . Thome Anglici cana , per divinam revelationem acce
libri attributi Doétori Angelico. pta , hominibus enunciat x . Nos nunc
14 An lumen propheticum fit idem cum de hac ulcima ſpecie tantum loqui
lumine fidei Peccatum eft grave mur .
illi non credere . Nomen hoc prophetiæ Græci a præ- 2
15 An neceſſe Prophetam intelligere que fando , Tpécnici, deduxerunt ; Hebræis
dicit? In neceffe prædicare aliis ? 08121 Nebua , unde N3, Nabi
Lumen propheticum ad quam qua- prophetes, radice verbiincerta , poteſt
litatis ſpeciem reducendum ? Locus effe Nub 13 ( hoc eft loqui ) & fi
Miche . gnificaret Nabbi loquentem poteft ef
le 12 ban intelligere & ſignificaret
I IN SS. prophetia nomen , & prophe. intelligentem , nimirum perfe& tıſlimè
tandi verbum , ſex fermè modis fo- ut qui res oculis fidelibus ſubjectas
let accipi ; primo , pro eo quod eft ca- cognofcunt . Unde & Prophetæ He
nere vel pſallere certis divinas laudes bræis di&ti funt , videntes y . Hæc
modis , velinftrumentis . Sic legimus de nomine ſuffecerint , de re videa
propheraffe Idithum & Hemann , & mus .
lic quidam illud accipiunt o , Numeo Caffiodori % communius recepta de 3
il
Saul inter Prophetas 2. pro Ethnicis finitio , concilior eft, quam ut per
vatibus ac Poetis , fic Epimenidem p lam commodè rei natura intelligatur.
Dic
ni . Par. 15. v. 3. O s. f 1. Cor. 14. v. s. t Exod . 7. v. bo
o 1. Reg. 10. v . 12. u lib . de premiis & pænis .
p ad Tit. 1. v. 12. x not . hæc Pererio in Gen. 6.20. diſp.za
4 1. Reg. 18. & 3. Reg. 18. 29. y 1. Reg. 9: V; 9.
Eccl. 48. V, 14. z præf. in Pfalm .
.
 LIBRI IV . C. I. QUÆS . I. 433
Dic explicatius , Prophetia eft, divina uſu vehementer mentem avellit ., at
inſpiratio , rerum à nobis procul diſtan- que idcirco Plato & Ariſtot. dixerunt :
118m elenta , immobili ' veritate a frequentiorem elle divinationem in fa
maxima cum certitudine pranoſcens ai- cuis , attonitis , & furentibus ! quam
$ in mentis fanæ hominibus : indor
que denuncians . ) Explicemus ſingula
4 definitionis membra . Divina , dixi , mientibus quam vigilantibus : in
contra Artephium & Rogerium Baco- morti viciais , quam vita vitali lon
nem , qui Prophetiam tribuunt aſtro. gum adhuc fruituris : in atrabilia.
OS
rum influentiis ; contra Ariſtot. & Pe- riis , quam fanguineis . minus enim
ai ripateticos , qui corporis humoribus ; ſenſibus intenti illi omnes 3 & me
contra Moyſem Ægyptium , Avicen- lancholici inſuper vigilantes quali ſo
nam & Algazelem qui naturali indu- mniante
firiæ ftudioque abfcribunt . hi cuncti 2. Dixi , inſpiratio ; late ſumpta 6
falluntur , quia omnis prophetia Spi- voce , pro quovis influxu, inſtinctu
ritus ſancti donum eft , nulla huma- illuminatione , aut revelatione. hang
na allatum voluntate , ut duæ Catho- Deus aliquando largitur angelis bo
licæ columnæ Petrus & Paulus a con nis , qui prædicant aliis , ut de So
teftantur . Unde B. Hier. b , infert domorum everſione didicinius f , &
Lolos veros Prophetas , Dei Spiritu lo- de poſteris Ilmahelis g de Samſone
cutos ; nec alios prophetarum no- h , de Tobiæ uxore i , de Chriſto
men ntereri , quam qui Spiritus fane Domino k , & ejus præcurſore !
Ai luce colluſtrati , futura prædicunt , vel ut vifiones explicent hominibus
Ad hoc nulla diſpoſitio naturalis vel m . Aliquando Deus confert hoc do .
humana abfolutè requiritur , poteſt num hominibus , tum viris tum foe
enim Deus ipfam fimul cum lumine minis , maxime probis & fanétis , ut
ot diſpoſitionem infundere ! . Sed qui Eliæ , Efaiz , Deboræ , Oldæ , & quam
amat omnia fuaviter dirigere , ut plu- plurimis aliis quorum laus eſt in facris
rimum fe rerum naturis accommo- Hiſtoriis : interdum tamen & malis at.
dat , quoad ipfi placet . Albert . Ma- que improbis , ut nonnullis Gentilibus
AC gnus libr. 3. de fomno vigil. tra &t. ac fortaffe Sibyllis , & Balaamo » &
1. cap. 5. Quare cum aptiffima fit dic ' Caiphæ o . Confert autem aliquando
{pofitio , qua niens à ſenſibilib . mo. ignaris fe prophetare , ut dicto Cai
tionibus & rerum humanarum folvi , phæ , & juxca D. Ambrofium p A
is tur curis : videmus eam Prophetas brahamo , cum dixit : poftquam ado.
aliquando comparalle Gibi , ut Heli- taverimus revertenkur ad vos : ſed tunc
elt zeum impii Regis Iſrael aſpectu for- impropriè vocari prophetiam , cenfuit
ſic 5 te ad zelum & indignationem non . D. Auguſt. 9 , aliquando verd id ac
nihil commotum muſices ſuavita- cidit gnaris fe à Deo illuminari , ut
fo
ret te d . Quæ tamen diſpoſitio ,, plane Balaamo prædicto . Interdum quoque
per accidens, ad prophetiam juvat , confertur hoc donum invitis , ut i ,
nec illius caufa ulo modo dici me- Sauli juxta quorundam interpretatio
-15
retur . Naturalis verd prænotionis nem : fed fæpius , fponte ſpiritum .7
vel dæmoniacæ cauſa per accidens eſt Dei recipientibus : tuncque ea ratione
corporea diſpofitio , quæ à fenfuum prophetia poteſt vocari " yoluntaria
Tomo II. Hhh quia
a 2. Petr. 1. v. 20. Ro. 12. 7. 6. 2 . 1 Luc. L.
Cor. 12. v. 10 . m Dan .8. 9. & in Apoc. Sape.
1
b in Dan .
1 n Num . 22. 23. vide S. Auguft.
c D. Th. 2. 2. q. 171 , art. 3. tra &t. 59. in Joann. Clementem Prom .
d 4. Reg. 3. 1. & conft. cap. 1.
e vide Valefiumde facra philos.c. 30. . o Joan . II . v . 51.
f Gen. 19 g Genef. 21. p lib . 1. de Abrah . c. 8 .
h Jud. 13. i Job . 6, 4 lib . 13. fup. Gen. ad I,
Luc. 2. Mar, ult. ri. Reg. 11. v . 6 .
 434 DISQUISITIONUM
quia influxum Dei non inviti recipi-
únt ; involuntaria nihilominus erit ,
quatenus eum , non quandocunque ipſis ,
fed quando Deo ſubet, recipiunt
& quia non gua menfura ipli vo-
lunt 9 fed qua Deus , & quia non
quam volunt ipli diu , ſed tantiſper
dum Deo videatur : ut de extali libr.
2. diximus , quæ fic etiam voluntaria ,
nec aliter .
8 Inſpirationum alia quoque differen-
tia petitur inde , quod interdum ei
nullum colloquium accedit , ſed nuda
tantum fit præceptione aut oſtenſione,
ut in pleriſque Vet. Teſt. prophetiis
cernitur : interdum Dialogiſmus ali-
quis Prophetæ ac Spiritus Sanctus ac.
cedit S.
Illuminationis ſeu inſpirationis hu-
jus duas ponunt Theologi ſpecies ,
imaginariam ego intellectualem : Ima-
ginariam live fenfibilem vocant ,
non quia non pertingat ad intelle-
Atum ( talis enim impropriè vocaretur
prophetica inſpiratio ) ſed quia prima.
rid fit per ſenſibilem five imaginariam
repreſentationem , ex qua mentis con-
ceptio naſcitur , eique quali commen-
ſutatur . Intellectualem appellant eam ,
quæ non ducit originem à fenfu vel
imaginatione ſed oritur immediatè
per lumen infufum intelleétui , & per
fpecies intellectuales , de novo indi-
tas : vel præexiftentes , ſed divina
virtute ad naturalem aliquam men-
tis conceptionem formandam applica-
tas . Quc elevatio dupliciter contin-
9 git . 1. quando intellectus sic eleva-
tur , ut fine operatione phantaliæ
cognofcat : quod raro ex ſpeciali pri-
vilegio, conceditur . 2. quando phan.
talia intellectioni cooperatur , non
quidem intellectu primum à phanta-
fia moto fed phantaſia ipſa mota
& applicata ab intellectu ; ut fe
cum operetur & concurrat . Vide
[ ut. Exod . 3. Aty 4. 1. Reg. 3. Jer.
i. Dan. 10. Joan . 4. Abac , 2 .
t A & . 7. v . 38. Gal. 3. v. 19 ...
u Luc . 1, 0.9. X cap. 1. in prin .
y D. Tp. 2. a . 17. ^ ^
Ź D. Dion. Areop. Cal. Hier.cap.4.
D. Aug. lib. 3. de Trinit. & videatur
MAGICARUM
Franc. Suarez , 3. p. 9. 30. a. I. diſp.
9. fe &t. 21
Solet ut plurimum Deus mediatore 10
angelo prophetiam inſpirare : primo
revelans Angelo , ut angelus deindere.
velet homini quod julius : idque vel
in aſſumpto ſe corpore oftendens , vel
apparitione tantum ſpirituali ſpeciem
humanæ menti exhibens rerum , quas
Spiritus Sanctus homini vult præli
gnificari . lic Moyſi , in manu media
toris , data lex fic Zachariæ & in
Zacharia u Angelus Domini loqueba.
tur , fic in Apocal. * Chriſtus Ange.
lo , Angelus · Joanni , Joannes aliis
manifeftat : quæ Pater Chriſto , ut
homini , ab initio conceptionis , re
velaverat , quod ſuavitati divinæ gu
bernationis , uti folitæ mediis , eſt
accommodatiſſimum y . Et fic cenſue
re gravillimi Sancti de facto , tan
tum folitum DEUM prophetiam
per angelos inſpirare z . Non tamen
negandum poffe DEUM , live
lit ipſum immediatè fic in mentes
hominum influere , quod nec Dama
ſcenus , nec alii illi Patres negarunt :
& affirmarunt D. Hieronymus & D.
Gregor. & recentior Turrecremata, a
quin etiam . D. Hieronym . qui prio
rem modum concedit ' b polteriorem
hunc aliquando à Deo uſurpatum con
tendit c . Scio Deum poffe, fi velit ;
an fecerit , neſcio ; nec multum refert
ſcire.non caret etiam difficultate prior
ille influxus , qui fit mediante angelo :
com nec Angelus ſpirituale illud lumen
creare , nec ipfe in humanum intelle
tum queat illabi. Quin etiam ſine ſen
fuum adminiculo in hominis mentem,
hoc lumen àDeo-creatum immitti ab
Angelo pofle , negat Scotus : fed affir
mant Albertus & Henricus de Haſſia :
modd negare , modd concedere videtur
D. Thomas , lic tamen , ut quando hu.
jufmodi lumen intellectui fine ſenſibili
appa
Damaf. lib . 2. Orthod . fido
a Hier. præfar, in Efa. Oo in cap. 6 .
Div. Gregor. lib. 18. Mora. Turrecr, in
Prolog. Revel. S. Brigite 6.4 .
b in Ezech. 3.0 3.
c in d. præf. & c. 6 .
 LIBRI IV . C. l. QUÆS. I. 435
apparitione vel ſpecie immittitur , ( ut præſentia , fic etiam futura , femper an.
fit in revelatione intellectuali , ) hoc à te oculos verſantur, quia æternitas ca
Deo , qui folus illud creare poteft , im• ret initio , caret fine , & in ea cuncta ti
mediatè , fateatur immitti : quod accu- mul cognofcuntur : ſolus autem Deus e
rate , ex horum Scholaiticorum ſententia ternus eſt, ideò cùm Deus hoc futurorum
docuit Fran. Picas lib. 2. de Præn . 6.3 : contingentium lumen propheticum ho
Dixi tertio , rerum à nobis procul di- mini largitur , tunc privilegium illud ,
Jantium . hujuſmodi res funt . 1. quæ quod æternitati competit , eamque con
natura ſua longe diſtant ab humana co- ſequitur , cum homine communicat
goitione , utabſtruſiora Dei conſilia , quo ſenſu Hieron. de Ferraria dicebat,
myſteria fidei, & fimiles res divinæ : Prophetas a Deo eternitatis participes ,
( hoc ſenſu Chriftus Dominus prædici fieri i .
tur futurus Propheta d Prophetam de Dixi quarto : immobili veritate , hoc 12
gente tua , fratribus tuis ficut me , intelligendum eſt de prophetia abfo
fufcitabit , C. & co referenda pro- luta , quam vocant prophetiam fenten
phetia , quam Apoſtolus cum dono lin- sie , live præſcientia : cujus eventus
guarum e comparat) 2. etiam , res , femper prædictioni reſpondet : quia
quæ ſunt à cognitione noftra femoræ tunc res conſiderantur , prout in ipſo
ratione modi cognofcendi : quando quod Deo exiſtunt, & ab eo ſolo dependent,
enunciatur 3 non nifi fupernaturali lu- qui folus eſt immutabilis . Non verd
mine poteft cognoſci: veluti cum He hæc particula definitionis procedit in
lizeus reſcivit , quæ cum Naamo Geo prophetia comminationis , five , confilii,
zi pa &tus fuerat f; & B. Petrus , quod quatenus hæc eſt conditionata &
inter Ananiam & Saphiram convene- in ea res conſiderantur > ut à caulis
rat . 3. denique ſunt alia longe diſtan- fecundis dependent , quæ funt muta
tia ratione temporis , quod vel jam uf- biles . prophetia ifta conditionata , in
que aded oblivione obliteratum eſt, ut ſe quidem eſt mutabilis , pro actio
non niſi divina revelacione fciriqueat ; num humanarum mutabilitate: in Dei
quo pacto Moyſen de mundicreatione tamen præſcientia etiam hæc immuta
prophetaffe fcribit D. Grego. ſuper Eze- bilis eſt : quod 'cum Prophetæ probe
chiel . vel quia tempus adhuc futurum , norint , & comminationis fuæ natu
& eventus contingens , ideoque foli ram cum Dei voluntate compareot :
Deo liquidd notus , juxta illud ; An- fequitur eos ne tum quidem falli vel
nunciate que ventura ſunt , fcie. fallere , quando quod prædixere non
mus , quia Dii eſtis vos g . Et hæc eſt evenit : ut Jonæ cum Ninivitis , E
vocis prophetiæ , frequentior ſignifica- faiæ cum Ezechia contigit ; hanc di
tio : adeo ut propria locutione hi ſoli ſtinctionem non Patres & modò , fed
Prophetæ nuncupentur, qui futura con- & Scriptura 1 ſacra clariffimè confir
tingentia prædicunt generaliter ta mat .
men loquendo , cæteri quoque Prophe Dixi quineo , maxima cum certitu . 13
tæ vocantur b ' futurorum contingenți- dine , quia quibus divina fit revela
um , cognitio foli Deo reſervata eft folent à Deo lic mente illuſtrari ,
quia ad perfectam cognitionem , necef. & voluntate affici , & de fide ac veri
ſe eſt rem cognoſci tanquam præſen- tate revelationis certiores reddi ; ut a
tem : ſoli autem Deo , ut præterita & pertè agnoſcant , & firmiſſime credant,
Hhh 2 Deum
d Deut . 58. v . 15 . de auctor . ſac. Jcript . cap. 8.
ei . Corint, 14. v. I. 3. 4. i lib. compendii Revela. quod poft ejus
f 4. Reg. A&. 5 . mortem vulgavit Hieron . Benivenius
Ifai. 41. v. 23 Florentinus
៖ vide Eufeb. lib. 5. dem . Evan. c. I. k Juſtin.9.36. ad Orto. Chryfoft.home.
Iren.l.4.cont.her.c.37. D. Gregor. in pr. i . in Mat. Gregor.t.6. Moral.c.2.06.
Ezech . D. Tb. de verit.q.12.Oficin 14. Reg. 20. Ifa. 16. ar. v . 6. Ezec.
tellsgendus Delgadusl. 1. de auctor. b. 1. 18. v. 21 .
 436 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Deum elle revelationis five viſionis Delgadum libr. 1. cap: nono ) Give
auctorem : & queant , nefcio quo ( ut re idem fit , live diverfum , quando
ait D. Greg. m ) intimo ſapore diſcer. hoc fimul datur , tunc graviter pec
nere , ſe nec humanis fomoiis , nec cat , qui hujuſmodi revelationi' fin
diaboli fraude illud : ſed certo certius dem non præbet . Sit Zacharias ex
ſciant , hoc libi lumen Dei dono con- emplum , linguæ uſu privatus q ; &
cellum ( quod de matte fua B. Augu- in Regum Hiſtoria , qui jubentem Pro
finus prodidit n : de ſe vero paflim phetam non fauciavit & qui pro
profitetur B. Angela de Fulgino cap. pter inobedientiam diſcerptus fuit à
19. 20. 27. 28. 29. & alibi ) & adeò leone r .
clare cernant futúra , iiſque præbeant Dixi 6. prenoſcens , quia Prophe- is
aflenfum : ut æque facile Gint negatu- tiam definio , quæ maximè germa
si prima & receptiſſima notillimaque na , cui proprium , ut quod pronun
fcientiarum principia , quod de Savo- ciat , id ſciat fe profari , juxta illud
narola ille di& itabat 6. & de quodam Danielis S. Revelatum ef Danieli ver
ſuo familiari , quem non nominat , Pi- bum verum , intellexitque fermonem :
cus affirmat : quem ego Hieronymum intelligentia enim opus eft in viſione .
hunc fuiffc opinor : fed , quod verius neceflarium ergd elt intelligere : fed &
certiuſque , tales fuiffe omnes revela. aliis nunciare : quare ,
fiones Patriarchis , Prophetis , Apoſto Dixi 7. atque denuncians , nam pro
lis , cæteriſque prædicatoribus ac do- phetiæ donum datur ad Eccleſiz uti
Storibus nafcentis Ecclefiæ fa & as , me- litatem , ut , quæ , Deo inſpirante ,
rito cenſuit Thomas Anglicus cap. 22. Sancti cognoverint , ea cæteris an
illo in Geneſim commentario , qui qui nuncient . Illud denique quæri con
mendaciter Doctori Angelico litterulæ fuevit : Lumen iftud , ad quam qua
additione fuit attributus . Idem non- litatis ſpeciem debeat revocari? Com
nulli putant impofturæ genus accidif- munis fententia eadem elt , quæ D.
fe Conimentariis ,in Apocal do in E- Thomæ , ad patiðilem qualitatem
pil . Canonicas . Sed : quicquid fit de reduci , quia fit impreſſio quædam ſu
hoc auctore ; Lumen iftud calitus cum bitaria , fimilis affectioni tranfeunti &
veris revelationibus infundi folitum facilè recedenti , non enim Prophetis
Theologi contemplativi ſeu myſtici va- femper adeſt , fæpe illos deferit. Haud
riis nominibus appellant : ſaporem in ineptè compares verſantibus in tene
ternum , intimam inſpirationem , dul- bricofo loco , qui candelæ lumine if
cedinem experimentalem , Divinam il- lato , circumſtantia cernere incipiunt ,
luffrationem , fenfum nimis fenfibilem , eodem elato , rurfus illis occæcantur
abfconditum manna , donum difcre- omnia . Unde Michæas u cùm fede
14 tionis fpirituum , ) Adhuc controverti ro in tenebris , Dominus lux mea eft :
tur , an hoc lumen fit idem cum iu- Et B. Petrus x . Habemus Prophetia
mine fidei ; an quid diverſuin ab eo , cum fermonem cui bene facitis atten.
eique ſuperadditum pofterius verius dentes , quaſi lucerna lucenti in calis
& mihi quoque for- ginofo loco . Habet tamen hoc lumen
mali faltem distinctione , fortallis idem adeo multa communia cum fupernatura
eſt re , & novam nactum materiam , libus habitibus , ut Julius Sirenius , vir
ſe extendit ac porrigit novo quodam eruditus , conetur probare y melius redu
modo , ſed nolo ſubtiliora hæc & mi- ci ad habitum : apud illum invenieris
nutiora nunc diſcutere : vide fi lubet argumenta , quibus communem fenten
tiam
m l. 4. dial. c. 48. trema ſupra modum ridiculus eft Cal
nl. 6. conf. vinus .
o in de compendio Revel. d . art . 2 .
p d. cap. 3. . Luc . 1. ů 6. 7. v. 8.
5 3. Reg. 20. v. 36. * 2. cap . I. v . 17 .
fó 1o. v . 1. in cujus expofitione ex y lib. 3. de fato. c. 14.
 LIBRI IV . C. I. QUÆST. II. SECT. I.
437
tiam impugnat . nec lubet , nec vacat 10 Secundus mixtus ex Splendore eye
plura . ſermone. Locus 1. Reg. 28. v. 6.
Quid refponfio per Sacerdotes ?
QUÆSTIO II . a Proponuntur argumenta viri do & ti
contra Jofephum .
Que ſont ſpecies. Prophetiæ . 12 Solvuntur . Ejus fumma in bis au
Storitas.Græci abylov vocarunt . Quo
Uo , quafi fuprema genera Pro . ſenſ » LXX . dici queant Greci ?
12 De tempore , quo hoc oraculum
per Sacerdotes , alterum , per Prophe cellavit .
tas : fæpè quideni qui Prophetæ , iidem 14. Cur vocetur judicium räv dinar ?
& Sacerdotes erant , ſed aliter futura Cur Urim illuminario , Thummim
prædicebant quatenus Sacerdotes , ali veritas ?
ter quatenus Prophetæ . Res eſt non
omnibus pervia , & digna diligentiore Hebat in applicatione Ephod. fuit
S Acerdotalis
examine .
autem Ephod duplex. unum linteum , I
SECTIO I. etiam minoribus conceffum Ordinibus
2. ut puero Samueli : alterum , Sacer
De rationali , ac Urim oyo Thun dotale quod etiam vocatum eſt ſuper
mim . bumerale , auro & trium colorum va
rietate ornatiffimum a . Joſephus etiam
SU M MARI U M. vocat ſtolam hieraticam , epomidem
& diploidem : huic aureis catenulis ap
1 De duplici Ephod . Quid rationale , penſum erat Rationale feu Pectorale.
Hebrais yun ? Videri veteres aliis utroque enim nomine utuntur Latini:
punétis legile , non yun , ſed yun Hebræi , ywn choſcher vocant , jux
Mórior , non orciov . ta puncta' quæ nunc habemus ; nam
2 Cur Latinis rationale judicii ? Re- Jofephus aliis uſus fortaffis , eum vo
fellitur Jarthius . cat , Elen ; Græci eodem tefte , rózsoy
3 De nominibus ejus Chaldais , He Scriptum quidem aliquando apud Se
brais , Gracis . ptuaginta , Philonem ,& Hieronymum
4 Quid rei fuerint Urime Thum . invenias, Royšov fed mendoſe : pertine
mim pole ſeiri . Non fuiffe aliquid ret enim potius ad locum confulendi ,
diverſum ab ipfis lapidibus XII. rectius alibi apud eoſdem , rósir qua
D. Auguſtini mens exquiſita. fi dicas oraculum , fic enim ab Hefy
s Sunt nomina ipſorum lapidum , qui chio , abyia , explicantur , heitetuara :
alibi etiam cocartur Schoam oy & apud Plutarchum , in Sylla , vates
Milluim . Locus Exod . 25. v.7.0 vocantur , nbylo . Sed cur abyco ? Si
30. explicat. Græca Joſephi verba perpendas , quia
6 Oleafter defenfus , item defenfi Vulo
veritatis irrefragabilis oracula funde
gatus do LXX. bat , Latinis dictum Pectorale , quia
7 De ufu hujus prophetiæ . Modus in- pectori appenſum ; rationale, quia mo
terrogandi re animalis ratione præditi ratiocina
8 Applicare Ephod , conſulere_Domi. batur : hac ipſa de cauſa judicii , elo 2
num . Pro iiſdem locus 2. Eſdr. 7. gio addito , illud cohoneftabant VO ;
v.65 . Deut. 33. v . 8. cantes rationale judicii , o judicium
9 Quis modus reſpondendi ? Primus filiorum Ifrael b , & judicium Urim ,
per nudum fplendorem lapidum . in Hebræo quidem fonte c . Rationem
Defenſus Joſephus. reddit Jarrhíus , quia fupra Urim . in
fcri
? 1. Reg. 2. og 6 loco notat Ayo b d. c.23. 0.15. do 30.
gelomus . c Num . 27. v.21 .
a defcribitur Exod . 28 .
 438 DISQUISITIONUM
fcripta vocula , Mifphat , ( judicium )
fed hoc fomnium eft recutiti, potius
crediderim , quia Sacra S. conſuevit,
id quod quifque facere debet , five cu-
jufque officium , vocare judicium d .Sa-
cerdos autem , rationaliindutus propo
nebat Deo hominum dubia , deſideria ,
& negotia : & per rationale , non tan-
tum Deus propitiabatur , fed etiam fi-
gnificabat hominibus quid fieri vellet
& quis rei fucceſfus fururus effet , ut
nonmalè Abenezra . Huc fanè facit,
ipſum nomen Urim o Thumine : de
cujus etiam fignificatione & ufu viden-
dum. Scripſere quideni multi , fed o-
pres meritò diſtinctiora & clariora , ut
rei dignitas poftulabat. cæteris melius
3 egere Tolatus , Lipomanus , Franciſ.
Ribera , & Nic. Serarius c. Agendum
accurratè de tribus; nomine , re , ufu .
Quoad nomen : Chaldæi vocarunt ,
Uraja Thumaja : Hebræi , D'NIN &
D'on Urim & Thummim . Urim figni-
ficat illuminationes , feu lumina , à ra-
dice 998 Ur , Græci vertunt , né dira ,
dünwoun, paricus, qwr i ortes , noſter , do-
Etrinam , cum agit de rationali , cùm
verd de ipfo Sacerdote, cruditum . T hum .
mim ſignificat perfectiones à oon tha-
mam , perficere,Græci nuncupant,aanbet
av , 74AHCOHG , Traus , nofter vertit , veri-
tatem , & aliquando Metonymicé , Sa-
cerdotes , vel etiam aliter , prout illi
res vifa poftulare .
Sed quid rei iſta nomina , Urim , &
4 Thummin ? quidam negant fe fcire f
puto ex fcriptura tamen id colligi pof.
fe . Alii cenſent diverfum quid fuiffe
in rationali à XIL lapidibus: fed dif-
ſentiunt inter fe ; fuerunt qui puta-
rint XIII. lapidem fuifle ( Suid , vo
cat adamantem ) cujus color , pro di-
verſitate proſperi vel advergi fucceffus ,
intrante in atria Sacerdote , mutare
tur. hanc opinionem, meo judicio , D.
Auguſtinus 8 fabuloſam vocavit , nec
d Prov . I. v . 3. C. 1. v . 9.
e Tofta. Lipom , in Éxod. cap. 28.
Rib. in 13. de templo. cap. 1. Serarius ,
Theſib. de Jofuan . Sacerdot. Særarius
Theſib de Jofuan. Sacerdotibus .
f D. Aug. in Exod. q. 117. David .
Kimchi in libr. radicum , Cajet. in
MAGICARUM
de Jofephi fententia locutus. Abenez
ra neſcio quas aſtrolabii figuras com
miniſcitur : quem multis rationibus lu .
culenter Toltarus refellit b . Salomon
Jarrhius , & Eugubious cenſent , fuiſſe
nomen ineffabile rationali infcriptum .
Philo Judæus , & Hugo Victorin . vo
lunt, ipſa hæc verba ( Urim & Thum .
mim ) rationali inſculpta fuiffe , alii
laminas quaſdam lucentes, & quiſque
quod ſomniavit, vel in buccam venit ,
ut licet videre apud Toftarum . Verum s
mihi placet , quod multis aliis , nihil
ab iplis lapidibus XII . diverfæ rei
fuiſſe. Primò quia cenſeo hæc ipforum
lapidum fuiſſe nomina , ſicut iidem la
pides etiam alibi i vocantur , 090
Schoam , & D ' Milluim , lapides
candorum feu pelluciditatum & pleni
tudinum , vel vocantur duntaxat , Mil
luin , ut videtur nofter Interpres in
tellexiffe : qui vertit , lapides Onychi.
nos ( hoc dicens de duobus illis fupra
humerum ) o gemmas ad ornandum
Ephod. ( ſic vertens Milluim , de his
XII. lapidibus ) obſcurius LXX. qui
Sohani vertunt , rapsisç . sam ſardius
unus ex XII. Secundo , quia , li quid
aliud fuillent , certè Mofes , qui cunéta ,
quæ in novia ( Rationali )inerant , tàm
accurate perſcripſit & appendit , aliquid
de ejus , quod erant , forma , quanti
tate , qualitate , materia , loco , nobis
prodidiffet : Reſpondet Jarrhius , idcir
co hæc prætermilla , quia vel Deus
ipfe , velMoſes , in Monte Sinai , Urim
ac Thumnim fuerat fabricatus · Apa
gelis , fabulator : hoc tu de capite tuo .
fi verum foret hoc ipfum nobis S. S.
tradidiſſet: ficut tradidit , priores De
calogi tabulas à Deo , pofteriores å
Moyfe perſcriptas.
Objiciunt , poſtquam Deus k Mofi
juſſit ponere in rationali X II . illos la
pides , mox ut de re planè alia , alio
loco l , dicitur : pones autem in ratio
nali
Exod. Pagnin. O al.
d. 9.117 .
h in d. cap. 28. 9. 12 .
i Exod. 25. v. 7.
k Exod . 28. v. 17 .
I v. 30 .
 LIBRI IV . C.L. QUÆ S. II. SECT. I.
nali judicii doctrinam veritatem ,
oc. Reſpondeo hoc dici , ut brevem
quandam anacephalæolin & explicatio.
nem cunctorum, quæ de his omnibus
lapidibus præmiferat. q . d . juſſi , ut ta-
les & tales gemmas rationali inſereres.
cape nunc juffionis illius caufam : id-
circo juffi , ut hæ gemmæ tibi fint ,
Urim & T hummim , hoc eſt manifeſta-
tio & veritas rerum futurarum . Hoc
enim breviter , ait : quod in rationa-
li pones , hoc tibi futurum doctrina &
vericas . Nec ullam hic video obſcuri.
facem in hac repetitione , nec novita-
tem in nomine , tam Hebræis non no-
vo , fed & celebrato . Dicitur autem re-
cillimè Moſes , ponere in rationali U.
rim & Thummim , quia lapides illos
per Beſeleelem curavit ex Dei præſcri-
pto inſeri rationali . NiG fortè cen-
lent, ipſum per fe Moſem intexuiffe
illa verba , & non per textorum ma
giſterium ac manus : Quod fi ponere ,
tum per illos dicendus Moſes : certè &
nunc noſtra in ſententia , Deinde Sciant
s adverfarii , candem vim effe phraſis
i hujus , lapides Milluim , & Schoham ,
18 fimpliciter , item , lapides urim ac
id thummine !, urim ac thummim lim .
, pliciter , utrobique enim iidem lapi-
des ſignificantur , fed illic additur vox
id lapidum , quia de gemmis dumtaxat ,
ci qua gemmæ erant , agebatur : hic ve-
is id omittitur vox lapidum , quia de iis
ir agitur , non quà lapides , ſed quà gem-
US mæ oraculi exhibitrices . Quid autem
im ineptiæ eft , li Metonymicè oraculino
men tribuatur gemmis , oraculum fun-
0. dentibus ? Novæ ne Metonymicæ Sa-
S. cræ Scripturæ ſunt locutiones ? Quid
De tenebricofi : pones Oc. pro : pones in
rationali lapides , quibus à munere ,
nomen eſt Urim o ' Thuramim ? Nec
oli opus fuit exprimere modum alium ,
quàm ſeriem ipfam gemmarum fatis
}io exprellam . Illi potiusexprimere debe-
ir rent , ubi illud in rationali vacuum ,
ad hæc nomina intexenda ? an inter
fingulos lapides an in ambitu on-
nium ? an ad dexteram , an ad Gini-
Itram ? , demonſtrativum , cur po .
tius demonſtret hanc texturam , quam
439
lapidum miraculum ? imd hoc potius,
q. d . admirandos illos lapides , Urim
& Thummim. Auctorum qui nobis
objiciuotur auctoritas magna foret , fi
vel inter fe convenirent , vel rem di
fculiſſent diligentius . D. Hieron. ad
Fabiol . quod nobiſcum pugnet , nihil
habet ; quod faveat adverſariis , tan .
tundem : utitur folum modo loquendi
Sacræ ſcripturæ . D. Aug. q. 117. am
bigué loquitur , & quid elle potuerit
indicat , profeſſus id neſciri . D. Greg.
p. 2. paft.c.i. nihil omninò dicit , præ
ter verba Scripturæ & myfticam ex
pofitionem . Rabanus libr. ult. in Exod.
ol
per , live hoc , five illud ) rem ref
vir. Radulfus , lib. 6. in Levit , afferit
dumtaxat fieri potuiſſe , ut inſcribe
rentur hæc verba , Rupert . in Exod .
obiter , nec aliud , quàm doctrina do
veritas inſcribitur illi . ) Solus ergo
cum Hugone Victorino , ex Patribus ,
Philo videatur hoc certò cenſuille : el
de Philone etiam dicat quis , non ine
ptè , texturam uon vocalie vocum ha
rum inſcriptionem , fed lapidum infer
tionem & has ipſas lapidum texturas ,
vocatas manifeſtationem & veritatem :
& ſic etiam has virtutes dicere depi
eas in Târeyim , ( Rationali ) propter lapi
des fulgorem Propheticum emittentes. Et
rectè ex Joſepho , lib. 3. ani. c.9. Ribera
nofter hoc , cum Lyrano & aliis , col
legit , quod diximus ; quia licet Joſe
phus
phus nomina
nomina , Urim & Thummin
non nominet ; uſum tamen & miracu
culum deſcribens , fatis apertè indicat
fe Prophetiam per Urim & Thum
mim iplímet lapidibus tribuere . Sci
licet ignoraffet Joſephus hanc fcriptu
ram horum nominum : aui fi fciviller ,
tam pertinaci filentio involviffet .
Sic ergd ſtatuo , Urim Thum .
mim fuifle has ipfas gemmas XII. ut
volunt Jofephus , Lyran . Toſtat. Olea
fter & Ribera . Videtur enim hoc pro .
babilius , tùm propter ea quæ jam di .
xinus : tum , quod in Levit. ubi Sa
cerdos veftitur m , nulla fit horum
XII . lapidum mentio , line quibus nua
quam Sacerdos ritè veftitus fuiffet
fed eorum loco , tantum fit mentio de
Urim
m cap. 8. v . 8 .
 440 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Urim & Thummim : ut hinc appa- vocabant applicare Ephod , ſeu conſu
reat, talibus nominibus ipſoſmet lapi- lere Dominum applicato Ephed p , vel
des ſignificari . Qui quoniam {plendidi fimpliciter, confulere Dominum , quan
& micantes clariſſima refulgebant lu- do de Sacerdote ſermo , vel pro fe ,
ce ; di &ti funt non ſolum ſplendidi & vel pro rege , ſic enim rex per Sacer
Jucentes , quod parum futurum , ſed dotem conſulebat Dominum q : quem
ſplendores & illuminationes , Urim ,& morem nobis S. S. explicat i per El
quoniam erant ex gemmarum illis ge- dram , fi ad Hebræum fontem recur.
neribus , lectiſlimi , integerrimi , & ras , ubi enim nos habemus , donec fta
perfectiſſimi, dicti ſunt , non perfecti, ret Sacerdos doctus eruditus : LXX.
6 ſed perfectiones , Thummim : ea em- vertere , ſtaret illuminationibus oper
phali , qua folent Hebræi , ut & Lati- fectionibus ( nam qui cum gentilibus
ni , abſtracta pro concretis uſurpare , malunt , initiationibus , Latinè quidem
quam Olealtri fententiam , aquum loquuntur , fed vim vocis Hebreæ , quam
non fuit à viro erudito acerbius exa- LXX. ſunt optimè interpretati , pa
gitari . LXX. verò & vulgatus dum rum expreſſerunt ( illis inquam Hebr.
interpretantur , doctrinam cu verita- eft : ftet Sacerdos , * Lehurim vel thum
tem : maluerunt ſua nobis verſione u- mim- , & ſenſus elt : donec facerdos
ſum lapidum , quàm vocis fignifica. Dom'num confulat indutus Urim &
tionem exhibere : prudenter id ample- Thummim . Et ( :quod eruditè Ribera
Etentes , quod magis ad mores legen- notavit ) at collationem fummæ digni
tis formandos faciebat. Nominum ve- tatis Pontificiæ deſignent ſacræ literæ :
rò ratio hæc fuit . Urim , di&ta , quia , dicunt , Urim & Thummim alicuicol.
ut lux qua :dam , tenebras ignorancie lata . Sic enim Moſes tribui Leviticæ
diſcutiebant fulgore ſuo : Thummim benedixit ſ Perfectio tua & do& trina
vero , quia , ut omnis prophetiæ , cer tua viro fanéto tuo , ubi Hebr. eft ,
ta quoque ſplendoris erat promiſlio , Urim & Thummim tui viro ſancto
& indubitato Deus , quod fulgore pol- tuo : & eodem ſenſu LXX. vertere :
licebatur , id eventu perficiebat, nec Date Levi manifeſtationes ejus, & ve
fas erat dubitare . Hæc de re . ritatem ejus . Quæ ad litteram de eo
7 De Uſu prophetia , duo nobis funt dem facerdotali ornatu ſunt accipien
conſideranda , modus interrogandi, & da : ſed per hunc ornatum allegoricè
modus reſpondendi , Interrogationem , ſignificatur perfectio & doctrina , qua
m Hugo Vi & or. cenſet , per quafdam facerdotem præditum eſſe oporteret .
fortitiones folitam proponi. Quod un. Toltat. ibi valde ſe torquet , & vertit
dè acceperit,aut quid illi fuffragetur , in varias interpretationum formas: fed
nefcio. Jarrhius & Abenezra tradunt hæc , quam dixi , fimplicicillima eft .
ſolitos codicillis infcribere quæfita , & Refpondendi modum , arbitror du . ,
hos rationali imponere : cujus rei cum plicem fuiffe. Cum enim has gemmas
in Sacra Scriptura nullum vegiſtium Deus inferi jufferit pectorali ; ut per
inveniatur , nihil vereor iſtud pro com . tam lucentes perfectoſque lapides, ipſe.
mento rejicere, communemque fenten- lucis perfectioniſque omnis auctor in
tiam aliorum ample& ti , Receptius e. terrogaretur: & reſpondens tam Sacer
nim & verius puto , Sacerdotes, poſt dotes , quàm principem & populum
debitas preces , viva voce propoluille ſpirituali" ſua luce illuſtraret ac perfi
interrogata , indutos , cùm alia veſti- ceret , evolvens involuta , explanans
menta ſacerdotalia , tùm Ephod & Ra. ambigua , & docens quæ facienda o
tionale feu monile gemmarum Ephodi mittendave forent , & modos præſcri,
8 appenlum , de quo nunc agimus: quod bens , quibus res inchoanda perficien .
daque ,
a in Cath. Lipomani : 15. c. 8. v . 6 .
o Jofeph . Lira, Toft. Oleaſt. 2, Eſd . 7. v. 65.
pl. Reg . 13. v.9. ſ Denr. 33. verf. 8,
9 d. cap. 23. v.2. 4. 6. 22. v. 13.
 LIBRI IV . C.I, QUÆ S. II. SECT. I.
daque , fatis apparet , reſponſiones in .
terrogationibus accommodari debuiffe :
interrogationum verd quædam per af-
firmationem negationemve nudam poſ-
ſunt expediri , quædam longiorem re-
quirunt explicationem . Arbitror ita-
que ad prius illud genus interrogatio-
num , nudo lapidum fplendore feu ful
gore refponfum : & ex eo Sacerdotem
colligere folitum , fuaderet an difua-
deret conſulenti: quo fepſu accipio Jo-
fephi dieta t : quem Toſtatus & Ri-
bera meritd fequuntur: nec eft , quod
quis arbitretur Div. Auguſtin. hoc fa-
buloſum judicaffe ; nam quid perftrin .
10 gat paulò antè docui. Ad pofterius ge.
nus interrogationum , non reſpondeba-
tur illo tantum fplendore ( nec enim
commodè hoc potuit ) fed longè aliter,
audiebatur enim à Sacerdote interna
quædam vel externa quandoque locu-
tio feu oraculum , quod ipfe poftea in-
terroganti manifeſtaret . Quamquam
nec hicablurdum fit opinari, ad fplen-
dorem tunc lapidum accelliſte ſacerdo-
ti lamen propheticum menti ejus à
Deo infufum . De hac quidem reſpon-
fione prolixiore , patet ex Regum ge-
ftis , ubi præter reſponfionem ad in
terrogata , infuper DEUS docuit mo-
dum prælii conferendi & propter fa-
lem modum refponfionis , puto genus
hoc oraculi vocari conſueviſſe , reſpon-
fionem per Sacerdotes x .
Vidi qui contra Joſephi quem ſe.
quor , ſententiam , non uno ariete mo-
ai liretur. 1. fibi diſplicere fcribit , & fu-
fpectum eſſe fingulare Joſephi teſtimo-
nium . 2. quoniam in eodem loco Jo-
ſephus duabus adhuc aliis in rebus la-
bitur : hic quoque lapſum , tùm quia
dicit hoc à Græcis , néziov , legion )
vocatum , cùm tamen LXX. fic voca-
rint , qui Hebræi fuerunt , tum quia
dicit ducentis ante fuos commentarios
annis , hos fplendores ob legis viola-
rionem exitinétos : cùm tamen Thal-
mudici & Jarrhius , & Kimchi, &
Elias_Germanus teftentur diu ante
Tom. 11.
& lib. z . antiq.c..9,
u 2. Reg . 5. v . 23 .
? 1. Reg. 28. verf. 6 , ubi Hebr. eſt
Urim ,
441
huic oraculo finem impoficum , fcilicet
jam inde à captivitare Babylonica
quod à Jaddo reſponſum ferunt Ale
xandroMagno petenti , ut pro fe Deum
de belli Perfici (eventu conſuleret . De
rique quia fequeretur ex hac Joſephi
narratione , hoc oraculum tantum in
ſueviſſe de bello reſpondere : quod non
eft verum . item fequeretur folummo
do conſueviſſe de illis quæſtionibus , ad
quas , per ita , vel non , reſponderi pof
{ er. conſtat autem fæpè pluribus tel.
pondiffe , & quidem interdum inopina
ia , & præter inrerrogationem y . His
vir acutus & egregiè doctus conatur
Joſephi fulgorem infuſcare : ſed levi
manu fuligo poteſt amoveri.
Ad primum reſpondeo , licet id ſa 17
lus Joſephus dixiffet : maximam ejus,
in rebus ad Sacerdotium fpectantibus
cùm ipſe Sacerdos fuerit , auctoritatem
effe debere : præterea nullus alius ſu
pereſt illius ævi Hebræus ſcriptor ,qui
talia diſcutere potuerit, præter Philo
nem & Joſephum . Philo paucula hu
juſmodi attigit , allegoriis ſolis inten
fus : neque negavit , Jofephum ergo
ſolum id affirmalfe , quid mirandum
Ad 2. nego in his 'Jofephum labi.
Licet enim Lxx. fuerint Hebræi San
hedritæ , Græcè tamen non Hebraicè
ſcripſerunt, & cum Græcè fcriberent ,
dórior dixerunt : & eos poftea cuncti
Profelyti Græci in hac nomenclatuta
ſecuti fuerunt , non aliam ob cauſam ,
nili ob eam , quam Jofephus ibi retu
lit , ex cujus contextu Græco , mani
fefum eft , eum loqui de Græcis dun
taxat illis , qui Judaicos ritus venera
bantur . Notum verò Judæos & Græ
cos fic diſtingui, ut Græcorum nomen
retineant , quotquot ex gentilibus ad 13
Judaiſmum traolicrant . De oraculi
quoque ceſſatione, merito Joſephi au
Storitatem cunctis Thalmudicis , &
ſexcentis Rabbinis recentioribus , qui
totius antiquitatis ſunt imperitiſſimi
præfero . De Jaddi quidem illo reſpon
fo , quoad oraculorum ceffationem , nec
. Iii La
y d. v. 13.
2 A &t. 14. in primo eto paflim in no
vo Teft,
 442 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Latini , a nec Græci Hiſtorici b ; qui
res Alexandri ſcrupulosè ferme lunc
proſecuti , vel uno verbulo meminc-
runt . Joſephus verd c Zonaras , &
Glycas , quando accurate narrant , quæ
Jaddus cum Alexandro egerit , ea re .
cenſeot, unde ſatis colligatur, de ora-
culo per Urim & Thummim nihil
Alexandrum cogitaſſe : cujus illum: quo
que fuifle ignarum prorſus veriſimile
cenſeo : De Victoria verò contra Da-
rium , à Deo docent per viſum certio-
rem factum . Arbitror ergo Jofephum
egiſſe de fulgore hujuſmodi penitus
femperque ceffante . Nam per inter-
valla , quin aliquando etiam prius ceſ
faverit ; ut Saulis & poftea quorun-
dam Regum , poft Davidem , tempo-
re , non eft dubitandum . Glýcas qui
dem dindicat , quando Ifraelitæ Deum
offenderant , non conſueviffe illis Deum
per Ephod reſpondere . Sic igitur ſu
ipicor ; folitos Judæos primo per Sa
eerdotes , applicato Ephod , Deum con
ſulere : li hac via non fuccederet , re
curriffe ad Prophetas etiam qui Sacer
dotes non effent , fic enim legas ip
fos quoque Sacerdotes ad Holdam pro
phetiffam oraculi cauſa adiiſle f.
Ad tertium dico , nihil eorum fe
qui , quæ inferuntur. nam belli memi
nit Joſephus , ut rai , de qua frequen
tius agebatur : Fulgoris verd tantum ,
præteruniſa ſubſequente Sacerdotali ma
nifeſtatione , meninit , quia manifette
tio illa res ſolita ; fulgor verd res cæ
teris gentibus plane inlolita & inaudi
ta crat. & idcò illam memoriæ ftatue
rat commendare . Duplex ergo fuit
nius oraculi Urim & Thummim ma
feltario live reſponſio , prior illa & ex
terior , tantum per fulgorem lapidis :
& poßerior quandoque etiam extrinſe
ca , per Sacerdotem prophetiæ fpiritu
imbutum , qui quod perceperat admo
to pectoraliid
,
poltea quærentibusma
nifeſabat . Fortaſſis propter tot mani
feſtationes concurrentes , Septuaginta
a l . CurtiusRuffus.
b Diodor. Sic Pluta. Arian .
€ Joseph.1. 11. antiq. in fin.Zo. Gar. gin. legt
tomi i . Glyc. p . 2. annal.
d p. 1. ann . f patet ex I. Reg. 20. v. 6.
interpretantur judicium ra ana , hoc
eft , judicium bis quidem manifelto.
rum Sacerdoti , & tertio manifeftan .
dorum conſulentibus . Eandem ob cau .
fam , Urim , vocarunt illuminationem ;
& Thummim , veritatem live perfectio
nem ( eodem enim hæc reciduat)quoeiam
Deus neminem fallere vel po :eft , vel
vult ; fed quicquid Sacerdoti dicebat ,
hoc veriſſimum & numeris omnibus
erat abſolutiſſimum . Sacerdotis quoque
officium erat eadem populo verè ac
plenè denunciare dalla onihonis , dil
fimulationis , mutationis aut fallitatis
alterius adhibita mixtione . g .
Hæc de re valde obſcura , fi non lu
culenter, haud certè prorſus indiligen
ter dicta fufficiant .
SECTIO II.
De oraculis Prophetarum .
SUMMARIU M.
1 Divifio oraculorum , verbum , vifio ,
Somnium . Quorumdam Propheta
rum minus notorum .
2 Vifio , õpat is , XD , vel
quid ? Nomina.
3 Verbum , ayos 727 , quid ? Quo
modo fiebat confilium nix ?
Ewangelium .
9 Onus, Yeu Xon quid fit, quæfitum .
Hieronymus defenfus . Refellun .
tur varii . Apoc. 2. in fin . v. 24.
Jerem . 23. v. 33.
' s Añupea quid Græcis o LXX ?
Csir idem dicatur onus munus .?
Reprebenſus Theoph.
6 De ecſtaſi , ſeu rapiu prophetico . To
quid Ezech. 1. v . 3. & cap. 8. v. 1.
o 3. In raptu prophete ſemper
fibi præfentes . Polychronii frag
mentum . Hoc diftinéti a fanaticis
hæreticorum .
7 Auctor lib . de Spiritu de anima de
fenfus contra Petr . Olivarium .
Apo
4. Reg . 22. v.i4.
. 6.in 123. Hier. cap . 3. 01.
epif . 127. ad Fabiol,
 LIBRI IV . C. I. QU ÆS, II. SECT. II.
Apocalypſis quomodo ſeripta hoc
genere prophetiæ ? Tertulliani lo-
cus . Alius And. Cæfarienfis.
8 K270205 quid ? Katonal congelatio ,
morbus. ' Theodoretus on Theophy
lat. notati .
9 De fomnio 01n , évÚTVIOy . Quan .
do fit prophetia quando non ?
10 Modi , feu fomniorum fex in S.S.
differentie .
In Hebræi folebant fomnia petere , ut
o Gentiles , Ponuntur loca bujuf-
modi Gentilium , di& ta funcionávrha .
Vigilias Chriftianorum Jutianus
eo conatus derivare per calumniam .
Judæi idololatre hac in re imitati
fuere paganos . Locus Efai. c. 65.
V , 4.
12 Divinorum fomniorum finalis cau
Ja multiplex ex facris litteris often ."
ditur . Locus Job. cap.4 . verf. 13.
cap.7. verf. 14. c. 33. v .15. ,
Locus Num . 1 2. verf. 6. Exempla
multa divinorum fomniorum ex
hiftor .
13 Que ſpecies prophetia fublimior e
excellentior fica
Uffecerint ifta de Oraculo per Sa.
SA cerdotes . Polt regnum ra
ro per Sacerdotes Domino reſponden-
te , frequentius cæpit , oraculum per
I Prophetas ; quod dividí poteſt in vi
fionem , o fomnium , ficut & oracu.
lum per Sacerdotes , 'dividi potuit et-
iam , in viſionem fulgoris , & manife-
llationem verbi : ided quædam ex di- '
cendis , de viſione e verbo , analogia
quadam poſſent etiam accommodari
prophetiæ , Urime Thummim : ut non
obelæ naris lectores facile animadver .
tent .
Vifionem Verbum , Græci Patres
& LXX . non raro confundunt , ut &
ipſa Scriptura : cum vifionem dicit .
auditam , verbum verd vifum vel o-
ftenfum g . ut cum Iſaias dicit b . Au-
di cælum
, quia Dominus locutus eft ,
& tamen initio vocarat viſioněm : &
& Ifai. 2. og 13. Amos 1 . .
h Iſai. cap. 1 .
i uterque c. 1. vide etiam Abdia 1 .
k Exod . 3.3
443
cum Zacharias & Ezechiel dixiſſent
ſe verbum Domini explicaturos , ſub
dunt viſionem i , differunt tamen .
Nam
Vifio , Græcis , öpaois , vel öpaket , He- 2
bræis ,
prophetia , qua mens ſpirituali oculo
cernit objectum propheticum ipfi ce
leſti lumine repreſentatum , differt a,
verbo , quia verbum fæpe contingit fi
ne viſione , & viſio fine verbo , differe
à fomnio , quia viſio ſæpe offertur vi
gilanti : crebro quoque ufurpatur more
Hebræorum pro concreto feu pro re
viſa , fic Mofes rubum k vocat vilio
nem : fic Prophetæ dicuntur videre vi
fiones 1. Tales confueverunt effe fre
quentius Sanctorum virorum revelatio
Des : quæ quibuſdam fæculis crebræ ad
modum leguntur , ut uno fæculo duo
decimo ferè, Orni ſolitarii, quam Ger
vaſius Presbyter deſcripfit ; Tundali
Hyberni, Cyrilli Presbyteri , Roberti
Abbæ Lymburgenſis , Joannis de Pie
nio , Joachimi Siculi , Simonis Stochii
Carmelitæ , Joannis Brydlyngton &
aliorum .
Verbum , live ( ut mavult Cyprianus )
fermo , Græcis , ;
" prophetia ,
fanctus , mentali quadam locutione
prophetam occulta docet , ut cum E
faiæ m dixit Sume tibi librum
iterum n : vade dic Ezechia , dci Lo
cutio ifta fiebat , vel você forniata in
aère, & audita , ut Abrahamo ne fi
lium necaret o : vel verbis in ore pro
phetæ pofitis, ur Balaamop , & hæc Ara
mæis proprie dicta 70 Malki , Ha
bræis ; siap Malachuth (hoc eſt con
filium ) quafi dicas regem prophetia
rum , five prophetiæ fpeciem præcipu
am , nihil enim conſilio eſt utilius ,
Viſioni & verbo hoc commune fuit ,
quod vel de lætis , & fauſtis erant
& in novo Teſtamento tunc vocan
tur , Evangelium : in veteri nomina
viſionis aut verbi retinent : vel erant
de infauſtis ac triſtibus rebus , mina
' Iii 2 rum
1 Ezech. 1. Joel: 3. cum fimilibus .
m - 6. 8. v . 1. n ..38 . v.si
o Gen. 22. viir.
p Num . 22. 23 .
 444 DISQUISITIONUM MAGICARUM

rum & luctus annuntiæ , regibus ac fupplicii inſtaptis , præclarum & pre
populis exitia portendentes: tunc He- tiolum eft DEI donum , quia quos
bræi vocabant hujuſmodi prophetiam , Deus diligit , caſtigat , & quos calti
gwn onus Maſſa à verbo , & us Na- gat , prius, ut reſipiſcant, minas pro
fo , levare, tollere , portare , affume- ponit illis ; & , ut ſolent fugare ma.
re . Per hanc radicis varietatem fa- lentes , quàm lædere , lapidem manu
&um , ut controvertatur , quid propriè levat, & oftentat , priuſquam jaciat .
in facra Scriprura ſignificet , Maſſa i Homini fic liberum relinquit , fugere
Olim Aquila vertit apua non acci- à ventura ira . Sane äuget , primario
piens pro curru ( ut apud profanos ) ſignificat, levationem live affumptio
fed pro pondere feu onere , ut noſter num , fecundariodonum : eo , quod dum
optimè tranftulit . Calamitas enim cui datur , à donante levatur & traditur ,
impendet , eum . Æthna gravius pre- à donatario verò aſſumitur . Unde
mit : & in quem talis prophetica ſen- Theoni . & aliis Mathematicis , &
tentia ferebatur , hic metu atque tri . Dialecticis quoque , añupes nominatur
ftitia oppreffus , quali caput nequibat illa propoſitio , quæ demonſtrationi vel
erigere : ſic explico , & amplector D. argumento inſerta & non probata ,
Hieronymi ſententiam in Nahun . aliumicur ab alio , & ut , qui inferuit
Quid ni amplectar femper G atten- illam , probet , poftulatur : Sic cùm In
das vocabulum pro adverſa , nunquam terpretes ifti in SS. añejá uſurparunt ,
pro fecunda denunciatione invenias u pro re ipſa acceperunt , qux aſsumitur
furpatum : & perfpicuè Hebræum no- live elevatur , idque conſentanee idio
men , Onus feu Pondus fignificat 7 , tiſmo Hebræorum , quibus Propheta
& in Pfalm . 27. Græca verlo caption dicitur , quaſi aſsumere & levare ip
habet , hoc eft , pondus . Sic nonnul- fum onus , & libratum intentare cer
li putant à Joanne , vocari , Beépos; vicibus impiorum , quibus impiis bre
hoc eſt , ut pofter vertit , pondus : fed vi imminentem Divinam iram com
niſi fallor ; ipl falluntur : non enim minatur : huc enim pertinent illæ paf
illic fermo eſt de prophetia , fed de fim occurrentes phraſes , aſſumere lu
on re interdictoris alicujus præcepti , & um , aſſumere plan & um , aſſumere pa
ut rectè Primafius & Haymon ſenfe- rabolam . Cavendum itaque ne cum
re . Nec longè abit Spiritus Sanctus , Græcis recentioribus * . añamice , ad
cùm onus ufurpat pro ipfo populo , quamvis prophetiam extendamus . Si
cui tale quid imminere denunciatum cui hæc nimis fusè dicta videbuntur :
fuit : quia talem populum DEUS is fi , quam fe viri egregii in his for
diu laboravit ſuſtinens , tandemque ferint * , conſiderare dignabitur , non
humeris fuis , quafi onus moleftif- diffido illum æqui bonique hanc no
mum excutit , dum eum abjicit ; cum ftram diligentiam confulturum .
ſuo quali favore & peculiari defen Hæ duæ fpecies Viſio Verbum a . 6
s fione deftituit. LXX . Theodotion & liquando jun &tæ funt cum raptu feu
Symmach. folent vertere , añkapuce quæ ecſtaſi , aliquando feparatæ ; limul fue
vox à namßorce ( accipio deducta re in rapru B. Pauli" , ad rerrium uf.
donum & munus ſignificar . quid que cælum , ubi vidit & audivit, quz
commune , dicat aliquis , oneri & mu non licet homini loqui : fortallis et .
neri ? Multum fanè in propoſito : imò iam Ezechielis vifio quædam talis
hic idem elt onus & munus . Nam , quæ vocatur 7 iad ., manus , hoc
prophetica comn : inario infortuni & eſt , prophecia non leniter , fed vio
len
9 Exod. 23. 0.5.4. Reg. 9. verf.25. u Theoph. in Habac. dy Nahum .
P /. 27. v . 5. x Joa. Pet . Oliverius libr de pra ' .
r Ap.c.z.in fin . U. 24 . phetia cap. de Lemmate , Arias Mon
f Jer. 23. v. 33 : ta. Preludii in proph. minor. Franc. Ri
i D. Hier. in Jerm . 6. 23. Ou Favo. bera in Nahum .
Ti. in Lexic . * Ezech. v. 3.0 ° C.8. v. 1. 3.
 LIBRI III. P. II. QUÆS. IV . SECT. IX . 445
lenter influens . Quando igitur ec- terpretatus : breviter idem uno verbo
ftaſis accedit 9 tunc tenenda Patrum inſinuare voluit Andreas Cæſarienſis;
guy doctrina: Prophetas non fuiſſe ſic tvujate syian yoróuevos naroxos , quod vo- 8
mente captos vel attonicos , ut non cabulum , lic afflatum Spiritu San
probè fcirent , quid prædicerent . Po {to ſignificat : ut totus ab co correptus
lychronius in Ezech. cap . 3. Quemad . mente feu fpiritu , & occupatus folida
modum Divini o incaniatores ad de- poffeffione fuerit : nam affectioani
mentiam ufque procedunt , demone fu- mi extaticorum , *UTOCW ( Catoche ) ,
porem illis ingenerante ; ita è contra. vocata , quia fenſibus corporeis ad tem
rio Propbetis Senfus afficitur , dum a- 'pus quali privantur : unde & morbus
nima fpiritus efficacia colluſtratur . Hoc quidam ita nominatus , qui corporis
enim proprium fuit fanaticorum , qua- fenfu motuque privat s , qui & rato
les erane hæretici Montaniltæ , & va avtos , noſtri Medici , congelationem ,
tes Gentilium , ut ex Beato Paulo fi- appellant. Idem ſignificari puto , quan
bi viſus colligere Theophylact. initio do Prophetæ dicunt , faétam ſuper se
commentar. in 1. ad Cor. cap. 12. Im manum Domini 6 , item elevavit me
meritd valde ab Olivario reprehendi- Spiritus , aut eduxit me manus Do
tur auctor , de Spiritu anima (ex- mini in Spiritu a , item cecidit fuper
ftat inter opera Auguſtini ) quod fcri- cum mentis exceffus , ubi Græcé eit
pferit Beatum Joann . in ecſtafi A- **52015 ( ectaſis ) d. Perperam Theo
7 pocalyplin fcripfiffe. Nam ecltaſis du- doret. & Theophylact. e. cum Lem

1
plex eft , una Divina alia diabo- ma confundunt cum hujuſmodi raptu ,
lica : ut infinuat Tertull. his verbis hoc eſt, J ad cum Maja .
z ; Ecſtaſis hoc operatur de fuo pro. Tertia fpecies erat , fomnium , dor. 9
prio , ut fic nobis Sapientiæ imagines mientibus tantum medio ſinulacro ,
inferat , ut o errorum . Sapientiæ ſci- five phantafmate , contingens : He
licet ac veritatis Divina , errorum & bræi vocant 0120 chalom , f , Gras
fallitatis diabolica .Non igitur auctorci , irúavior . Si quis quæ eventura
ille echtaſim fumpſit , pro mentis.ate ſunt fomnians ., ipſe quid fomniet
tonitæ abalienatione & animi qua- non intelligit : tunc ejus reſpectu
dam impotentia : qualis erat in Pleue non erit prophetia : fed adſpectu
do-Prophetis illis : fed more Patrum tantum illius erit prophetia , cui
& recto , pro raptu , five pro abſtra. Deus fignificationem fomnii revela
&ione tantùm à terrenis , & fenfuum bit. quare Joſeph Propheta , & non
to corporeorum functione : nec voluit fic Pharao , vel ejus fervi 8 Daniel
conftitutum Evangeliſtam ſcripſiffe ; Propheta , & non Nabuchodonoſor b :
0 fed quæ , dum in cali ecſtal conſti- fomnians autem ipſe demum annu.
tatus viderat , ea poſtmodum in_ſcri- merabitur Prophetis , quando cum fo
a. prum redegiffe . ut mittam D. Pauli mnio ſimul intelligentiam fomnii per
en raptum : talis haud dubiè D. Joann. cepit , ut Daniel in altero ſuper
fuit , quod teftatur cùm dicit , fe in bi Regis fomnio . De his fomniis
ol ſpiritu fuille , ( szeróuny és Tovebati ) ſci- propheticis tria funt conſideranda
01 licet correptum & abſorptum in ec- modus , cauſa , & gradus ſeu dignis
Itali , ut rectiffime Haymon fuit in- tas .
Mo
at y lufti. admonit. ad Gent, circ. fin. b 4. Reg. 3. v. 11.
0 quæft. 2. ad Orth. Epiphan. ( qui c Ezech. i1 . v . i . & c.40, v . 1 .
fuse ) her . Montaniſtarum que eſt 86. d Actor. 10, v. 10 .
Hier. præfar in Eſa. Chryloft. in Pf. e in Nabum .
44. hom . 29. in Epift. ad Corint. f Ifai. 29. v.7 .
Auguft. l . contra Acad . c. 7. 8 Gen.40. 41.
B z lib. de anima , h Dan . 1. a 4 .
a Galen. leg. 13. Therapeut. lib. i Dan.cap . 2.
4. de locis affe t. Ætio , de Ægynet.
 446 DISQUISITIONUM MAGICARUM
10 Modus multiplex eft , ut accuratè Amphiarai c, & Galliæ apud montem
noſter Pererius explicavit k , quædam Garganum d , & hujuſmodi templa
immittuntur cum pavore & horrore vocabantur Pſychomantea. Conatus ad
fomniantis 1 , quædam pacificè m , 2. hoc crimen Apoſtara Julianus , per ca
quædam non intellecta , quædam fi- lumniam , detorquere Vigilias Chris
mal intellecta , ut dixi. 3. quædam cla- ſtianorum ad ſepulchra Martyrum : fed
ra & ſine involucris , n ut Joſeph , . retudit illum validè B. Cyrillus e . Ju .
trium Magorum , & B. Pauli : quæ- dæos nonnunquam eo fuperftitionis de
dam obſcura , implexă , involuta , ut lapfos, utad captanda fomnia in Gen
Pharaonis & fervorum ejus , & Na- tilium templis incubarent, docet Eſaias
buchodonoſoris o . 4. in quibuſdam Propheta f : Qui immolant in hortis ,
Deus alloqui videtur , , ut Salomonem & ſacrificant fuper lateres , qui ha
p , interdum Angelus ' bonus , ut B. bitant in Jepulchris ,& in delubris ido
Joſeph : interdum aliquis homo , ut lorum dormiunt . ) Ubi LXX . ut ſo
Paulum vir Macedo , q . si aliquando lent , paraphraſtice addiderunt , propter
fomnia correſpondent antecedentibus infomnia , 'dod érútvia cauſam incubatio
cogitationibus , & fic initium fumunt mis explicantes. D. Hier. In delubris ,
ex cauſa animali : ut primum fomnium inquir , idolorum dormiens , ubi ftratis
B. Joſeph , & primum Regis illius pellibus hoftiarum ineu bare foliti erant,
Babylonii ; quandoque verò nulla præ . ut in fomniis future cognoſcerent. Quod
cedit cogitatio , ut in ſomnio fecundo in fano.Æſculapii uſque hodie error ce
B. Joſeph accidit , hanc differentiam lebrar Ethnicorum , multorumque alio
notavit . B. Gregor. ſ . 6 nonaunquam rum . ) Idem Cyrillus ibi in Comment.
nihil petenti Deus ſomnium inopinato confirmat .
immittit , ut fit plerumque, & accidit Caufæ fomniorum efficientes alio lo
in prædictis S. S. exemplis : nonnun- co explicabuntur: nunc de divinorum .
quam verò petentibus revelationem fomniorum finali caufa ( ut vocant )
eamque ſperantibus , ut ut Danieli
Danieli o:: agimus dumtaxat : quæ ex S. S. mul. 12
al confuefactos enim Hebræos hujuſmodi tiplex defumitur , l. ut quis à malo
defideria fua proponere , & ab eo pe- abfterreat , ficut factum Abimelech
tere , ut per fomnia futuşum illis even- & Regi Geraræ & Labano h : hanc in
tum pandere dignaretur , manifeftius linuat B. Job i , in horrore ( inquiens )
eſt ex S. S. quam ut quis debeat du- viſionis nocturne , quando folet fopor
bitare 4 - Soliti id ipſum Gentiles fa- occupare homines , pavor tenuit me ,
cere in templo Serapidis 9. ſeu Pluto- Oci & alibi k , terrebis me per fom
nis ut diſcerent qua ratione à more nia , yo per viſiones horrore concuties
bis liberarentur , vel refolutio
vel ad reſolutio- . ut conſoletur afflictos , & mæltos
nem dubiorum habendam , ut fcit E- perfundat lætitia , quod de ſe aſferit
defius y , & apud Poetam Rex Latinus B. Angela de Fulgino cap. 17. 3. ut
a : & in templo Æſculapii Apollo- adhortetur ad aliquod bonum , ut Ge
nius a , & Spartani Magiſtracus in tem- deonem , l , & judam ejuſque exerci
plo Paliphaes 6 : ' tale fuit remplum tum m . 4. ut moneat vel doceat quid
i agen .
k 9. 3. de obſervat. fomnior. y Eunapius in Edeſio.
I Gen. 15. v. 12. Dan . 2. v. s . I Æneid. 7.
m Gene. 28. v. 12 . à Philoftr. in ejus vita ,
n Matt. 1. v . 20. 06. 2. v. 12. 13 . b Cic. 1. Tuſcul. 1. de divin .
ob 20. AEZ. 16. v.9. c Pauf. in Beot.
o Gen. 40. 41. Dan. 2. 04 . d Strab.l. 6. e lib. io . in Julian
P 3. Reg. a ſupra citat. locis . f cap. 65.0.4
i Matt. 2. .1 1.8. Moral . c. 13 . g Gen. 20. h Gen. 31 .
t Dan. 2. v, 18. i c . 4. v . 13. k 6. 7. v . 14 .
u 1. Reg . 28. v. 6. do 15. I Judic. 770. 13:
x Ariftop. in Pluto . no 2. Mach, 150
 LIBRI IV . C. I, QUÆST. II. SECT. II.
447
agendum fugiendumve , ut B. Jofeph , nachum , l. 3. vitæ S. Odonis c. 9. cu .
& tres Magos n , hanc caufam Jobus jus occaſione B. Virgo cæpit vocari
fignificat his verbis o , per fomnium Miſericordiæ Mater , aliud Berræ ma
aperit auresvirorum , o crudiens eos in. tri Sancti Suiberti , apud B. Marcel.
struit diſciplina ut avertai. hominem ab linum , cap. 1. vitæ Sanéti Suiberti
his quæ facit , 8c. š . ut ſpiritum pro aliud Sancto Abramio confeffori , apud
hetiæ , vel vifionem , vel quod aliud Metaphraft. in ejus vita . aliud Henri
fpirituale donum fimul largiatur : quo co Imper. apud Rupertum , in vita S.
pertinent juxta nonnullos iſta Molas Hereberti cap. 26. aliud S. Lutgero apud
P : Si quis fuerit inter vos propheta Do- Monachos V Vertinenſ. ejus vitæ c . 11.
mini , in viſione, apparebo ei, vel per og 16. aliud S. Hugoni Gratianopoli
fomnium loquar ad eum . Significare tano apud Guigonem , in ejus vita .
volunt, quod fpiritum prophetiæ , vel aliud Hartmanno Tuitienſi apud Con
vifione , vel fomnio , collaturus fit : radum , in vita S. V Volphelmi . aliud
potius crediderim agere de iis , quibus multiplex Elpediphoro , apud Joannem
jam dato prophetiæ fpiritu , ſignificat Presbyterum in vita S. Bafilei Epiſcop .
ſe poſtea cùm eorum nullo tam fami- Mart. & alia innumera .
liariter , quam cum Moyſe acturum ; De gradibus ſeu dignitate prophetiæ 13
cum hoc ore ad os , cum illis dumta- multa variaque congeſſere Moſes Ægy
xat per viſionem & fomnia . Melius prius a , & Franciſc. Picus b , fed
huc facit iſtud Joelis 9 ; Senes veftri minutiora , quam utiliora : idcircò
Somnia fomniabunt , 6 Juvenes veſtri illis omiflis , tantum dico quod ex
vifiones videbunt præceſſerat enim , iis omnibus intellectualis revelatio
Effundam ſpiritum meum ſuper omnem quæ fit fine cooperatione phantaſiæ
carnem , prophetabuntfilii veſtra . præftantiffima eſt , fi fecundum fe &
Sic donum ſapientiæ & prudentiæ in præcisè fumatur : altera verd , in
fomnis datum Salomoni 7 , ex proba- qua phantaſia ab intellectu excitata
biliore ſententia Toftatiſ : fic pro- concurrit , elt præſtantior extensive ,
miſli obventuræ dignitatis , Joſeph & quia primam & quid aliud præterea
Mardochæoi. 6. ad revelationem Di- comprehendit . Sic etiam intellectua
vini alicujus myfterii u , vel magna- lis per fe fumpta & comparata cum
rum reip. aut imperii viciſſitudinum x , imaginaria , perfectior eft : ſed li ima
ut Iſraelis y , Ægypti & Nabuchodo- ginariam addideris ad intellectualem ,
-Dolor %. Ad hæc capita reduci poſſunt cum extenſive ſimul ambæ perfectio- •
multa ſomnia Divina , quorum in Hi- res erunt , quam feorſim fola intelle
ftoriis Sanétorum fit mentio , ut illa Stualis ., ita P. Franc. Suarez ad 3.
Africana apud Victorem Uticenf. de part. q. 30. art. 1. difpen. 9. ſect. 2. cui
perſec. Vandal. 2. oblata Euſebio Epiſc. adde Epiſcopum Guadixenfem Horo
Carthaginenf. & quæ poft obitum Siſeum libr. v. de vera falla propbet,
donii vilio oblata pincernæ apud Greg. cap. 3•
Turon. I. 2. hiſt. Franc. c . 23. & inter
alia unum mimi, in vita Simeonis sa
ili , apud Metaphr. , aliud facrilego
Trajectenfi oblatum fæpius , apud Sur,
to. 4. in vita S. Friderici , aliud obla .
tum Monacho Cluniacenſi B. Virg.
tempore S. Odonis , apud Joan. Mo
QUE
n Matt, i. do 2 u Ge» 28. Dan . 7 .
o c . 33 ' v. 18. x Gen. 15 .
p Num 13. v. 6 . y Genef. 41.
9 6. 2. V. 28 . Ż 2.
r I. 3. Reg. 3. | Add. 6 , 3.9.12. a in Ductore Dubitantium .
Gen. 37. Eſth , ii, b de pren . l. 2. c . pen . De ult.
 448 DISQUISITIONUM MAGICARUM

QUÆ STIO III. SECTIO I.

Quo paéto prophetia five divina revela . De neceſſariis judicaturo de reuela .

tio difcernenda fit à divinatione tione ,
five diabolica revelatione ?
SUMMARIU M.
SU M M A R I U M.
1 Spiritus diſcretionis quid , ego quo
! Auctores qui de hac quaftione tra iuplex ?
Etarunt . 2 De diſcretione experimentali . Hæc
2 Capita unde petenda diſtinctio , eft in ordine ad ſeipſum .
3 De diſcretione in ordine ad alios,
On minus neceſſaria , quam ar Quædam infuſa .
dua eſt hujus quæftionis accura 4 Quædam do&trinalis , ſeu acquiſita ,
ta pertractatio , propter quotidianas 3 Quæ ad hanc neceffaria fint ? do
etiam fpiritualium perfonarum illuſio Erina , pietas , experientia , e
nes . Queſtus Synefius ante fæcula alia multa ,
multos rum temporis privatos & Sa s Tenenda præcipue humilitas . Suf
cerdotes finxiſe lomnia , pro revela pendenda , non præcipitanda fen
2 πλαττόμενοι τινας ονείρες ούς tentia ; Exempla facræ Scriptura ,
αυτοί καλούσιν αποκαλύψεις , Εp. 54. in Jacob. , Jofue , Samuelis, Helia ,
ea decidenda ſeguar veſtigia aliorum , B. Virginis.
qui certatim ad hunc lapidem verfan 6 Locus Luc. 1. v . 29. Sanctorum Am .
dum accurrerunt į præcipui fuere B. brofii, o Epiſcopi Cyprii . Illu
1 Vincentius Ferrerius , tract. de vita fio mulieris Carthaginenfis . Pre
Spirituali cap . 11. 12. Joan . Gerfon . ftat humiliter rejicere revelationem ,
traétat, de probat. Spirituum , oo alibi quam avide arripere :
palim , Cardinalis Turrecremata in 7 An liceat petere, ut fecere quidam ?
præfat. Defenforii revelation . B. Brie Sanéti Ephrem , Maurus , Hereber .
gitia , Henric. de Firmaria , lib. de qua tus, alii , non imitandi in hoc .
·cuor inſtinctibus, Ægid . Carlerius , p.r. 8 Decepte multe perſone per hoc , ut
Sporta fragm . in princ. Hieronym .' de S. Catharina Bononienfis.
Ferraria , in Compend. revelat. Joann. 9 Conatus fio demon decipere B. Au
Franciſ. Picus . libr. ult. de prenotion. guftinum .
Ribadeņeyra , libr. de tribulatione c. 15. 10 Sciebant hoc D. Bonaventura , ego
Delgadus dict. lib. 1. de Auctor. Sacr.
Script . cap. 11 , & nofter Franc. Ribe- 11 B. Coleta . In aliis perfonis tutius
ra ,lib. 1. vita Tereſia deJefu d. cap. eas reprehendere , i durius incre.
2. à quo citatur opus Joann. de Ho pare Notabilis locus de bac re
roſco de vera & falla prophetia , quem Gerfonis .
ganciſci tandem datum anno 1605.Pin. 1. Quomodo refpondendum objectioni
ciæ . liber elt variæ eruditionis , & ju bus , quas illufi folent facere , cut
dicii prebi , fed Hiſpanicè tantum fcri xon rejiciant .
ptus , editus Segovie leetu digniſſimus ,
& quidam ali , di El quis
da cuncta iſtos V pria ,
res . Pollunt omnia reduci ad tria ca- periculi eft priore cafu . Utroque opor
2 pita : de eo qui judicat , de perſona cui fet fic perfona fpiritualis & devota .
facta revelatio , de ipfa revelatione & nam animalis homo non percipit ea quæ i
ejus circumftantiis. de lingulis vidca . Spiritus ſunt . Oportet itaque cum qui
mus , recte fit judicaturus , primo donum dif
cretionis , & Deo petere : ut qucat fin .
cerum
 LIBRI IV . C. I. QUÆS. II. SECT. II.
cerum madoa diving revelationis à cæ multum confert , ut illufiones &
mellita lethalique dæmonis offa dig-
nofcere ; & hæc diſcretio conceditur
aliquando à DEO immediate Gmul
cum ipſo lumine prophetico , ut di-
&um eft , aliquando feorfim , idque
vel ad privatam accipientis indructio-
nem , vel ad aliorum quoque , & to.
tius Ecclefiz doctrinam , & reme.
dium . Hoc enim dono confequitur ,
ut in fe, & de fe ſciat probare fpiri-
tus, & etiam fciat illos de aliis , &
2 in aliis diſcernere . Poteſt autem hic
confiderari quali duplex modus, unus
experimentalis , qui cum ipſa revela-
tione propria infunditur illi, cui facta
revelatio : qui modus ( ùt ait Gerfon )
fis per inſpirationem intimam , feu in
Lernum ſaporem , five per experimen-
talem quandam dulcedinem , five per
illuſtrationem à montibus eternis , effu-
gantem omnes tenebras dubietatis . )
Hic modus rarus eft , & paucis .con-
ceſſus : quibus conceſſus non eft , ile
hi non poffunt fuo judicio , in pro-
priis revelatiopibus fare : quibus ve-
id conceſſus à DEO fuerit, illi tae
men eo uti non poffunt , ad difcer-
nendas aliorum revelationes , quia
ſicut nemo novit quæ funt fpiritus , ni-
ſi Spiritus ipſemet ; fic nemo cogno-
ſcit infallibili certitudine , per expe-
rimentalem hunc fenfum , ea quæ in
3 alieno ſunt agimo . Alter modus',
qui datur maxime in ordine ad alios ,
ille nititur etiam , ſeu confirmatur ex:
perimentis variis ,tum fui tum aliorum:
& folet à DEO concedi maxime il
lis , quibus officii & dignitatis ratio-
ne incumbit animarum cura . Sed non
debet quis facile fibi perfuadere , fe
donum iftud à DEO accepiſſe : ideo-
que ad preces continuas etiam debet
adjungere humanz prudentiæ , & do-
Arinæ media , Terrius enim eft mo
dus diſcernendi fpiritus quem vocant
4 doctrinalem , per diligentem & piam
facræ Scripturæ tractationem ; quæ re-
gulas præbet falſos Prophetas à veris
diſcernendi : lcctio quoque Sancto -
1
cum Patrum & Hiſtoriæ Ecclefiafti-
Tom. II.
a Gen. 37. v. 12.
& Jofue s. V. 13 .
449
revelationes , lignis ac notis peculiari.
bus , queant di judicari : his fi adjun
gacur obſervacio virorum ſpiritualium ,
& experientia ; & in ambiguis obſcu
riſque confulantur viri docti & pii
& in via ſpiritus longè progrelli in
militia verò contra dæmonum aftus
exercitati veteranique : {perandu med
poffe decepciones fic fentiri & vicari,.
Planè ad hunc ultimum judicii feren
di modum , non fufficit ſola doctrina ,
fed accedat oportet ad iHam experien ,
cia propria , ut quis ar & dastus &
contemplativus ; ut & ſcripturam &
reliquam Theologiam non leviter de.
libarit ego in femetipfo expertus fic
variam ( ait Gerſon ) affe &tionum fpi
ritualium pugnam , tanquam afcenderis
nunc in cælos , nunc defcenderit in an
bylos , og viderit mirabilia Dei in pro
fundo. Nam qui navigant mare hocmy,
ficum diverfarum affe tionum , quafi
collidentium fe Austuum , enarrani mie
rabilia ejus. Inexpertus autem talium ,
quid povit eorum ). Ad hæc autem
nulla magis neceſſaria diſpoſitio repes
ritur , quam folidæ humilitatis , ut
enim docet Moſes apud Callianum
folis humilibus à Deo hec cognitio da
tur , denique non eft judicium præci.
pitandum , ſed res Deo diligenter prius
commendanda , & Imultiplex ſcruti
nium mentis faciendum ; juxta mox
dicenda . Docent hoc Sacræ litteræ
Narrat Joſeph Jacob patri fua fomnia :
pincrepat eum Pater , fed rem tacitus
conſiderat .c . Apparet Angelus Jolue fi
lio Nun , forma viri armati : ille di,
ſquirit interrogatione, quis eſſet , neç
adorat incognitum d . Audit Samuel
vocantem Deum , nec refpondet Domi.
no ; fed accurrit ad Heli , donec mo .
nitus fuiſfet ab Heli Sacerdote , quo
modo fe gerere deberet e . Helias diſcer .
nit inter turbinem , commotionem
ignem , & auram legem , & perpen .
dit prudenter , in quo illorum Domi
nus ſe manifeſtaret . Salutat Virginem 6
facratiſſimam Gabriel Archangelus; il
la ,priuſquam reſponderet , cogitat ,
Kkk qualis
el . Reg. 3. v . 2.
 450 DISQUISITIONUM
qualis efet illa ſalutatio f : non id levi
ter , fed diskog isto , maturè & diu , ani-
mo atque cogitatione volvebat, utrum
à
illa ſalutatio illuforia effet , & 'Deo , Catharina Bononienfis h . Deinde quia
an à dæmione , ut optime Euthymius.
Hoc imitatus D. Ambroſius , cùm il.
li corpora SS. Martyrum Prothafii &
Gervaſi revelara; hoc Epiſcopus Cy-
prius, cùm D. Barnabas illi fe mani-
Eeltavit ; hoc cæters Sancti , ut vidi.
mus libr. 2. quæft. 6. Si hoc illa mu.
lier Carthaginenſis feciſſet 8. , quæ quæ
caufa fuit fchifmatis maximi , non
tam turpiter deluſa fuiſſet , nec tot
malorum Africæ occaſionem præbuifa
ſet . Sanè quamdiu res dubia elt ,
longè tutius cenſetur , potius eam pia
cum humilitate repudiare , quam cu.
pide & confidenter reapere ", aut af-
ſentiri .
Objiciat fortè aliquis ; apud Cæſa-
rium legiarus, multos precibus à Deo
revelationes viſioneſque- & poftulaffe.
& obtinuiſſe : li petere licet , cur
ron & oblatas amplesti ſtatim atque
recipere ? Refpondeo , multa fieri à
multis non imitanda , imò nec pro-
y banda , maximè ab hominibus incom-
pertæ ſanctitatis . Nam li quis , de
quo conſtaret ſanctum effe , id in ca-
ſu aliquo peculiari & neceſſario pete
ret's ( quod olim fancte factum à B.
Ephræm , docet Amphilochius , in vi-
ta S. Bafilii, & à Sancto Mauro do
cet , in ejus vita , Fauſtus , apud Su-
rium in Jan. & à S. Hereberto docet
Rupertus , ejus vită cap. 13. apud Su
rium menſe Martio. ) ut non auderem
damnare : fic non vererer cæterisſua-
dere , ne idem fibi putarent imitan
dum . Quoniam invenio viros doctos,
vel valda ſpirituales femper hujufmo-
di deſideria ac petitiones improbaſle :
quia naſci folent ex occulta ſuperbia ,
zſtimatione , & amore fui : quo cu-
2 piunt manifeſtam aliis fuam fanétita-
iem , vel faltem ex curioſitate vana
ut optimètradidit Sanctus Vincennius
8 fuperius laudatus : & ideo Deus folet
f Luc . 1. v. 29 .
vide Opia.Milev.l.1.de Parmenia.
h lib. de vita erroribus fuis .
i lib. de oras. meniali D. Auguft.
MAGICARUM
permittere tales decipi , & impinge.
re , ut de ſe ipſa teftatur , mulier Gia
gularis prudentiæ & fanétimoniæ B.
in calibus non confiftit ſanctites, ' ne
que perfectio Chriftiana , nec iſta nos
Deo faciunt gratiores , aut proximo
vere utiliores : Denique quia hujuf
modi averſari , non eft januam Deo
præcludere : fed per cuſtodiam fui , &
humilitatem & caftum timorem , Spi.
ritum Sanctum allicere , qui amat
quieſcere humiles ac timoratos ; quæ
cunéta diligenter ac ferid tradita fuere
à noſtri Ordinis viro , Franc. Aria i ,
& prius nos docuit D. Auguſtinus
copatum hoc dæmonem fibi perſua
dere , uti fignum aliquod à Deo pe
tere : ſe verd id detrectaſſe , gnarum
quàm multos hæc curiofitas perdidif
fet . Ideo alibi monet his abftinea
mus , & quod intra nos eft, Dei' re
gnum , in iis quæ videntur , non quæ
ramus , Poſt Auguftinum idem mo
nemur à Gerſone cujus in fimilibus
magna fanè auctoritas eſt his ver
bis : Enarrantur exempla ſanctorum
Patrum , qui curioſitatom hujuſmodi
viſionum vel miraculorum tanquam
perniciofiffimam fallaciffimamque refu
gerunt . A qua le. Auguftinus libera
tum , in fuis confeſſionibus gloriatur in 19
Domino : Quam propterea D.Bonaven
tura abhorrendam nimis eſſe determinat ,
totoque conatu repellendam , nunc ora
rionibus , nunc increpationibus feu fla
gellationibus propriè mentis o corpo
ris: exemplo illius qui ut tentatione ca
reret ſuperbia , quafovie , con obrinuit
& Domino ut per tres menſes Demonia
ca vexaretur obfeflione · Alter ſancto
rum Patrum , dum fibi damon transfi
guratur in Chriſtum , diceret , ego ſum
Chriſtus te perſonaliter viſitans , quia
dignus es ; confeſtim clauſit oculos --
traquemanu vociferans . Nolo hic Chri
ftum videre , fatis eft ipfum in gloria
le videro : Hatimque diſparuit . Alter
Jub aliis verbis fimilem fervavit in hu
jufmo
lib. 10. confer. l. de vera religione
Ciruelo por.3. de ſuperſtit, capito
II .
 LIBRI IV. C. I. QUÆST. III. SECT. I.
451
jufmodi iluſione humilitatem : Vide jugiter , velut in quotidianis collocutio
inquit , ad quem miſſus lis . Ego cered nibus , salem admone , non fublime ſa
talis non fum, quod dignus fim hic vie pere ad ( obrietatem : quoniam veriffime
dere Chriftum . Alterum quia nolebat ait , qui dixit, fuperbia meretur ludi .
intrare templum , dicens : fibi fatisef: Et eò dignius , quo inftar Phariſeila
fe, quod oculis corporeis aſpexiſſet Chri- tentem harentemqueopibus ſuperbiam ,
ftum , colligavèrunt catenis, folvere je ficut nec Phriſicus febrilem calorem
junium , carnibus velci , vinumque bic ſuperbus attendit . Quid enim faciliùs
bere compulerunt . sicque tumore com- quam ſe vilifimum peccatorem dicere
prelo, fanatus eft . ) Pro cautela po jed veraciter , simpliciterque ; ita fen
ftea fubdit idem , ut non modd fuf- fire ex intimis, boc divini muneris eft,
penfum teneatur judicium , fed reveren non humani folius exercitii . Hoc ulti
ter quoque cum Apoftolorum Principe mum addidit , quia folent perfonæ ,
dicatur ; Exi à me Domine, quia pec- quibus per revelationes dæmon illudit ,
cator fum , quia vilis fum , quia vifio. fareri quidem ſe peccatores & indi
nibus tuis indignus fum , quas hic ne- gnos efle ; led , vel apertè increpa. 19
que præro , neque accepto , ſed repello. tiones hujuſmodi ægrè ferre , & fic
Sit in alio , non in hoc faculo viſio tua detegitur interna ſuperbia , & cogno
tota merces mea Domine Deus o ſuffi- ſcitur illufio : vel faltem ex duobus
cit . Quid ad me de viſionibus tuis in unum prætexunt. nam vel dicunt fe
hac vita ? quid de ſuperiorum meorum idcirco alieno judicio non credere
monitionibus ? mitte potius alium , quem quia de ſuo certi ſint per revelationem
miſſurus es : o me meus fpiritus humi- ' intiniam & fecretam : vel fanè non
li regat obſcuroque loco . ) D. Bonaven- audere fe vifionem rejicere , quafi fi
turæ, quem cirat, locus elt , libr. de fortaflis vilio à Deo eflet ; hoc foret
profe &tu religioſ. cap. 19. ubi etiam ad fpiritui fancto reſiſtere, & femen gra
dit, defiderio revelationum moltos la tiæ ejus in crepundiis fuis exftingue
pſos in gravillimos errores . Prudenter re : Utrique dicto idem ille Cancel.
11 itaque B. Virgu Coleta ipfi etiam Deo larius Pariſienſis optimè occurrit . Pri
multa ei ſecreta revelare volenti , rel- nio quidem Deum nunquam elle
pondit : Domine Deus , fufficit mihi te Deum diviſionis , ideo ab ipfo lit
Jolum cognoſcere, o peccata mea , eo illa certitudo , nunquam per alterius
rumque abs te Veniam obtinere . ) foc judicium contrarium eam impugna
Stephanus Juliacus ejus vitæ c 5. hæc bit : ſed potius illi , quem vel ut ſu
fanè optime dicantur in propriis vifio- periorem , vel ut conſiliarium ſaltem,
nibus , in alienis approbandis, creden- humiliter conſuluerint , idem inſpira .
difve : ipfis confeſſariis aliiſque judi . turum , atque in mentem miffurum .
cibus hanc Gerſon præſcribit regulam : Nec enim patitur Deus ſperantes in
Cave ergò ( inquit ) quiſquis eris audi- fe , & timentes , & quod in fe eſt fa
tor , aut conſulior , ui non applaudas ta. cientes , in tanti momenti negotio
li per fone , non laudes eam , non mic falli. Debet autem ei , qui vidit reve
yeris, quaſi fanctam ; dignamque revelationem , hæc ipfa certitudo, quam
lationibus atque miraculis . Obfifte po- prætexit , de fuperbia & pertinacia ef
tius , increpa dure , Sperne eam , cujus le ſuſpecta : & tutior pars eligenda eſt .
fic exaltatum eft cor , elati ſunt oculi, Nani ſibi credendo & inaitendo , poteſt
ut ambulet in magnis O mirabilibus fu- peccare ; fuperiori credendo peccare
per ſe : ut digna fibi videatur , quæ non non poteſt . fed certo certius per animi
humano more operetur falutem fuam fubmiffionem & obedientiam mereri :
per doctrinam ſcilicet Scripiurarum quo Quo ad alteram ait : ſed profectò. Spi
Janétorum , cum dittamine rationis na- ritus Sanctus qui fe dat humilibus, ne
turalis, "niſi conſilium habere præfumat , quaquam ex humiliatione, quam prædi
O putet, nedum ab Angelis ſed à Deo , ximus, fe fubtrahet , intrabit parius,exe
nedum femel in neceffitatibus, fed penè altabit , do in beneplacito fuo deduces
Kkk 2 victor

>
 452 DISQUISITIONUM
vi& tor ſuper excelfa animam hanc , in
oculis fuis vilem abſque ulla ruga fi
&tionis , humilem fimplicem . ) Ha
Etenus ille . Sane hæc humilitas DEO
tàm grata eft , quam quod gratiſſimum :
Dæmoni tam odioſa , ut eam non ferat ,
fed ut plurimum ſtatim diffugiat . Non
audes fortè reſpuere ? cogita decipi te
poffe , & interea comperendina ; &
conſule prudentiores te . Divus Cypria
DUIS & alii fanéti revelationes ma
gni fecerunt : fed eas tantùm , quas
& DEO effe ſciebant . Olim quoque
vifiones divinæ frequentiores fuere ,
quia magis neceſſaria : hodie quo mi
nus neceſſariæ , hoc infrequentiores ſunt,
& fufpectiores habendae , ut non im
meritòdebeant , & à magiſtratu Ec-
cleßaftico diſcuti ,& à privatis vitari :
qui prætextu velfietarum , quod hy
pocriſis ) ( quod
illuſorium effe confuevit ) , revelatio
de aliis ( maxime' illorum à
DEO non commiffis curæ ) perfoois :
in carum , ( ut plurimum muliercula-
rum ) familiaritatem & follicitudinem
Seſe ingerunt : ut & avorum memo-
ria Begardi & Lollardi , in Belgio ;
& noftra , Illuminati faciebant in
Hiſpania , & hodie eciam alii qui-
dam fa & titant fuo periculo , aliena
fraude .
SECTIO II .
De perfona ejus , cui facta re
pelario .
SUMMARIU M.
· Fides . Revelationibus hæreticorum
o caserorum infidelium non eft
credendum . Tales fuere Cerinthi ,
Marci, O'c .
2 De VasibusBritannorum , utroque
Merlino , o aliis . Eubages qui?
an arrepentiæ :
bis non credendum . Exemplum de
quadam ex Firmiliano. De Mon-
iano . De Monialibus . De Jo
k Eufeb. 6. 3.c. 22. O 1.7.6. sa
1 Ireneus l. 1. c. 8. 9.
MAGICARUM
anna Potiere . De Indorum cohor
ba . De Libula Bohema .
4 An mores o vita correſpondeant ſa.
na fidei . De vitiis hic maximè
conſiderandis . Apollonii ſenten
tia de Quintilla Maximilla
s luo pa &to mores intelligendi
examinandi ? Petrus Sartor Ant .
verpienfis pſeudo-eremita. Oratio
nis mentalis quedant pericula ra
tione via unitiva .
6 De lapfu Begardorum , Beguinan
rum , c. Periculofo otii Scopuli
multi .
7 Corporis conftitutio .
8 Converſario , Ratus .
9 Aras , ſexu [ que .
16 An fint noviciiin vita ſpirituali
Exempl. Franciſci Picí .
Voad perfonam
fideranda . Prima fides illius , an die
fincere Catholica : quare non eft cre
dendum revelationibus Dæmonicola
rum , ( qualis illa Childerico Regi Fran
ciæ facta , procurante & ' explicante
Balina , quæ vivente adhuc marito ei
nupſerat , & ſaga erat ; qua inge
nium pofteritatis ejus declaratum Fran
cici Hiltorici putant , lege Gaguio #
num lib. 1. ) vel hæreticorum . Nam
initio Eccleſiæ Cherinthus falfas re
velationes finxit,& cas Apoftolorum no
minibus inſignivit , ut Cajus & Dio
nyfius Alexandrinus tradidere k : tales
prophetiæ fectatorum Marci Magi : 1
tales prophetiſſarum & ipfsuſmet Mon
tani , ut Patres antiqui illius temporis
prodiderunt , Claudius Apollinaris
Miltiades , Apollonius , & Serapion
quorum verba refert Eufebius m ?
tales Archonticorum Martiades &
Martianus , qui librum confinxere ,
quem vocabant , Revelationes Pro
phetarum n : Manetis quoque tales res
velationes , de quibus contra faun
ftum agens D. Auguſtinus : talis Ju
liani A poftatæ , quam narrat epift. ad
Oribafium , de arbuſcula : tales
Oribaſium
quibus Donatifta Generofum conati
decipe
m lib . 5. 6. 15. 16. 17. 18
Epiph. baref: 40 .
 LIBRI IV . C.I. QUÆS. III. SECT. I. 453
decipere : 0 & quibus utebatur Vin : doyer de Marion cap. s . *6./nam Ma
rionus ifte , ut Arnaldo genero fuo
centius Donatiſta : tales , quibus illuſi
MefTaliani gloriabantur p : tales fuerè complaceret, & cum co atque Paſque
noftris temporibus Munzeri , & Ana- rio , ac Doleto , quadrigam Calumonia.
baptiftarum : tales Campani , tales Ju. torum & Sycophantarum noftri tem
fti Velſii & Frane. de la Cruz reve- poris impudentiffimorum fufficeret , e
lationes . Tales hoe anno 1601. hic tiam prophetias falſas coram Senatu
Græcii , qui fufpendio ſceleris pænas Ampliffimo proferre in mediam non
Juere duo , maritus & uxor ; qui pe- dubitavit . Nimirum vidit fola Lute
nes fe folos Ecclefiam remanâffe inco- tia , dedit una curia : quos vix tam
lumem pertinaciffimè jactabant : ided diſlitis provinciis, tot fæcula : Patræ
communes liberos pater baptizabat , cionem , Medium , Ecebolium , Lam
mater patriai mote (pondebat. hi mun- ponianum . Nimirum tanti eft his He
dum hoc anno periturum prædicebant: roftratis, inter Cathenas , & Quadra
ſed morte mundi interitum prævene- platores , & Æzonenfes , intes ouxxpous ,
2 re , Plurimos hujuſmodi dedit olim opustvous , iy purryrahuovas , cenferi , &
Britannia . Illic enim natus in Cam- digito oſtentarier.
bria quidam Merlinus Magus ſcele 2. Num fint perſona arreptitie : nam 3
ftiffimus: verum enim , fruftra repiten-
harum revelationibus vel prophetiis
tibus Pontico Virunnio , & Lelando nihil credendum , deluſos à guadam
eft hoc de illo teftimonium Guilhelmi multos ſcribit Firmilianus , ad B. Cy
Neuburgii, & Polydori, & alias men- pria . 9 hoc argumento Miltiades pro
daciffimi Buccanani. Sanè Magum fuif- bat prophetias Montani falſas : quia
fe , geſta ejus à Galfrido Monumethen- fpontè incipiebat vaticinari : fed invi.
fe tradita convincunt. Cave, hunc qui tus furoreque & amentia correptus ,
Uteri Pendragonis ævo vixit , confun- pergebat r. Tales fuere prophetiæ mo
das cum alio Merlino Scoto , Heliinialium Quercetenfium anno 1491. de
Theleſini ( qui & ipſe vates ) diſcipu. quibus ita fcribit Chiſtianus Mallæus
lo : qui Aftronomia & Phyficæ , ut mar Eodem ( inquit ) anno circa feftum
gifter, valdè peritus , multa fertur præ- Cathedra ( terribile dictu ) ceperunt de
·l dixiſſe': & videtur aliis Prophetis Bri- mones habitare po pofidere monafte
tanniæ , kentigerno , Şanſoni , & Gil- rium dominarum Quercetenſium :quas
dæ, annumerandus. Hanc Merlidorum annis quatuor , a menfibus totidem
diftin & tionem , notarunt Anglicarum miſerabiliter vexaverunt . Vidiſes cas
rerum Scriptores , Treviza , Ranulphus, crebro , velut canes per agros diſcurre
& Giraldus Cambrenſis . Falſæ fidei re , inftar avium volare per acra , ficut
Pſeudo prophetæ fuere ibidem , Joan. feles in arbores repere , pendere de ra
ries Ballus anno 1390. teſte V Valde. mis : variarum animantium effingere
no ,
in faſciculo Zizaniarum : & Paga. voces , ſecreta prodere , de futuris even .
ni ante Chriſtum natum , Eubages , tibus prophetare . Denique quoties D.
vocati : ex quorum ſecta , quidam A. Henricus Cameracenfis Epiſcopus, aut
quila , & alius Perdix , tefte Chriſto- Dom . Ægidius Nettelet , Decanus ce
phoro Mylæo . Nec diſſimilis vanitatis jufdem Ecclefie , viri virtutum , ad
funt prophetiæ eorum , qui ea in me- exorcifmum carum accederet : Es in
dium proferunt , quæ decreta Genera- quiunt , cornutus ille nunc in via eft ,
lium Conciliorum , vel Sedis Apofto- ut nobis comminetur, venit. Poft mulo
lica convellunt 1 ut ridiculæ prophe- ta remedia , undecunque collata , ca
tiæ illæ Marioni Advocati PariGenlis rum nomina delata Romam , ab Ale .
de Societate Jefu , refutata validè à xandro VI. le&ta fuerunt in coena De
Renato des Fons. in libro contre le play- mini ſub divino ſacrificio , fed nihil
pro
o D. Aug. epift. 165. O libr. 3. de q exftat inter Cyprian. Epift. n . 75.
anima ori. fol . f Eufeb. d. cap. 16.
p Teod k. 4. hær . fab. [ Chroni, lib . 20.
 454 DISQUISITIONUM MAGICARUM

profuit, Joanna Potiere , qua malorum iracundis , in invidis en avatis ,

'dicitur dedile principium , à nono da Unde Posta .
tatis anno ludere cum Diabolo cee Qui amant , ipſi ſibi Somnia fingunt)
pit , qui accufabat eam in monaſterio Nimirum hi funt, manes , quos quem .
ccccxXXIV . vicibus indigne com- quem pati Poeta cecinit hæc quæ
municafe; fed ille quia mendax eft , cuique Deus fic dira cupido. Solentas
non flamus verbis illius . Ipfa Came- nimi cujuſque vitla variis fignis de
racum adducta , quadragenaria major prehendi : ex familiaribus & amicis
in carcere periit , circa Feftum Mar. quibus funt notiores ex aétionibus , &
tini . Cæteræ poſt annos 4. menſe ju- opinionibus eorum : ut fi à Deo fefe
nio liberare funt.) Eandem Hiſtoriam de quibuſque actionibus præſumant e
narrat , etfi paulò alicer Joannes Mo- rudiri : fi confilia & indicia fpernant
linetus Valencenenſis in Chronico aliorum : G foris Curios fimulant , &
Belgia nondum edito , è quo quæ lib. intus vivant Bacchanalia : G mulier.
6. referam , ea mihi optima fide ex culas peccatis onuſtas circumducant :
M. S. Codice deſcribi curavit Claril, fi fe in officia concionandi , confeffio
1. C. & Senator ſpectatæ juftitiæ , Pe- nes excipiendi & alia hujuſmodi inge
trus Oranus Leodicenfis . Tales omni- rant ( ut faciebat Petrus ille Sartor
no divinationes Indorum : qui fumpto Antuerpienfis pfeudo heremita ) fine
cohobæ femine externantur , & mox legitima vocatione, ac miſſione : fi in
cellante furore vaticinantur. de quibus aliis luis actionibus , moribus , exerci
tiis vani
Pet. Chieza . par. 2. hiſtor. Peruani. Co tris ſint , præcipites , impruden
vani fint
27. tales Libuſfæ Bohemiæ apud Du- tes , indiſcreti maximè in oratione
bravium , lib. 2. Boiem . hiftor. mentali , v . g. fi adhuc imperfecti , &
4 , 3. Num fidei ſinceritatem , vitæ ac viæ purgativæ cum fint , præcipitent
morum integritas virtuteſque commen fe per unitivam , aut ftatim ac orare
dent , an verò. vitia O imperfectiones incipiunt , fine præparatione idonea
notabiles cam dehoneftent Ideò non præfumunt fe habere tantum pallive ,
credendum fuperbis , ambitiofis , im- nihilque ſua ex parte conantes , influ
patientibus , carnalibus , ebriofis , iram xum divinum expectent. Nam ſi qudd
foventibus, odia exercentibus , dicidia alud , hoc fanè eft illud in quod te
ferentibus , vel alios diffamantibus , meritatis faxum impingentes , pleri
vel pecunias hinc corradentibus : nec que fpirituales , per illuſiones pericu
etiam hypocritis , qui fingularia quæ lofas , & hæreſes frediffimas , Bergar- 6
dam affectatæ devotionis & pæniten- dorum , Beginarum , Dulciniſtarum ,
træ ſigna , per fuperiores. Eccleſiaſticos Lollardorum , Illuminatorum , &c . nau
non approbata , oftentant . Confirman fragium fecerunt . Duo funt hujuſmos
tur hæc , unius ex primis patribusi di illuforum fcopuli , unus eft opinio
Apollonii fententia , qui prophetias num juxta falſarum atque erronearum
Montaniftarum falfitatis hinc argue- credulitas , & fuperba contumacia : &
bat : cùm quod Maximilla & Quintil- interdum fædiffima quædam , & exe
Ja maritos fuos deferuerant : tum quod eranda , gradatior irrepentia peccata
erant pecuniæ cupidæ , fænus exercen . etiam cum Angelis illis deceptoribus :
tes , teſſeris & tabulis ludentes & mer. alter valetudinis debilitatio , & cere
çedem prophetiarum accipientes se cum bri la:fio , non in mulierculis tantum ,
quod lafciva , deditæ pigmentis , cul. fed etiam in viris , ahas nec levibus
foi corporis , & fumptuofo luxui vefti nec infipientibus ; fed dulci hoc , &
mencoruin t . Gerſon etiam fic fcribit : venenato otroſæ contemplationis ( ab
Habet praterea quælibet paſſio profun- omni voluntatis cooperatione vel in
data fuam lafionem , fuam aiatem , tellectus adminiculo , quarè &c meritò ,
fuum ( ut Origenes loquitur ) demo- remotr ) & infructuofæ ipforum cor
niam , patet in philocaptis , zelotypis, poreorum fenfuum titillatorii influxus ,

t Eufe.l. s . cap. 17.

 LIBRI IV . C. I. QUÆ S. III. SECT. II. -455
poculo ebriis . Quo in genere longum ter adhærent , & aſſentiuntur. Hoc foa
foret planè recentia eorum , qui abin- let epilepticis contingere , ut vi mor
diſcretis & indoctis Magiftris , in hanc bifera agitati vaticinentur. Quare an
foveam præcipitati (fuerunt , nota no- nis fuperioribus non fatis cauti fuere :
bis exempla recenſere : neque id expe. qui ſic affecti unius ariolationes tanti
dit , fuperftitibus etiamnum càn cæcis faciebant . Admiratione dignam epile.
quàm cæcorum ductoribus. Cæteros u . pricæ fæminæ hiftoriam narrabo ex
tinani vel fero faciant iftorum cau Gerſone , lib.5 . fe &t. 16. in fine . 8
tos pericula . Eodem pertinent , qui s . Addit Gerſon , referre : qualis fit
contumelias , examen , judiciaque alio- ego fuerit perfona , qualiter erudita
rum , modum procedendi ipforum , aut quibus aſſueta , cum quibus converfata ,
dicta minus probantium ,vel illis non quibus delectará ; pauperſit, an dives ? in
credentium ægrè & impatienter ferunt: divitibus timendam ſuperbiam o ambi
qui demum contenti non forent, hu- rionem , in pauperibus verò fillionem : )
juſmodi carere revelationibus , & illas Şed hæc obſervatio eſt petita à valde
potius aliis concedi : ſed in his ni. remotis & incertis melior eft ſe
mium Gibi complacent , & doni hujus quens .
cæco amore canguntur . Solet enim dæ 6. Nec etatis , nec fexus differentia 9
mon , cuique per id quod vitiosè amat, negligenda eft . Nam a caſca ſit &
illudere. Prudenter D. Leo u . Nevit caduca ætas delirii periculum est , fi
1
Diabolus, cui ingerat illecebras gula , puerilis , levitatis & mor bi imaginoſi,
cui adhibeat incitamenta luxuriæ , cui quia humidiore , quàm par eſt , ſunt
infundat virus invidiæ , cui exhibeat pueri cerebro , & pleni vaporibus qui
eſcam cupiditatis : novit quem fallat parvo negotio commoventur x . Qua
gaudio , quem mærore conturbet , quem re & per eos , ut apriores ſuis conati
C errore Seducar , o cauſas quærit nocen- bus , dæmones olini amabant oracula
le di , ubi quemque ftudiofius viderit oc fundere : fed & hodie factitant ; in .
cupari. ) Idem confirmat in vita Moy- cryftallomantia , & io hydromantia
fis Gregorius Nilſenus . Præ cæteris De fæemineo ſexu conítat hunc elle
!
apti ſunt deludi , qui natura funt te- ſuſpectiorem : ſed de eo ſeparatim a
naces ſententiæ luze , ſeque ſolos pu- getur fequenti ſectione.
tant ſapere , reliquos deſpuunt un fun 7. ConGiderare oportet , utrum fit in 10
gos : talis ille , qui fe in puteum præ- Spirituali exercitatione per fona vetera.
cipitavit , apud Caffianum : talis po- na , an verò novitia tantùm : an alias
ftea Franc. Joannes dç Rupeſciſſa , an eam diabolus fic decipere conatus fue
te trecentos annos talis noſtro tem- rit , aut receperit : an quæ illi aliàs
pore Franciſcus de Cruce in Peruvia , revelata , vero fuerint : item quæ ve
OS de quo poftea . ra , quæ falla fuerint . Si tyro , valde
7 3. Confideranda corporis conftitutio; verenda fraus , quia ( inquit Gerfon .)
112 Nam fi valetudo parum firma , li præ- novitius fervor citò fallitur , fi caruerit
& ferat redundantiam bilis atræ , fi ha. regente , præfertim in adolefcentibus
bitus, corporis inedia > vel infomnia o feminis , quarum eft ardor nimis e
9
plus equo deformatus , fi fitcerebro vidus , varius, effrenis , ideoque [uspe
læſo , vel nimis apprehenſivus ,aut eus . ) Hoc indicio Franciſc . Picus y
imaginationis turbidæ & æquo vehe- primo detexit falfitatem cujufdam re
mentioris ; quia tales , ut dici folet , velationis viſioniſque ; poft & alia in
etiam vigilantes putant ſe videre , au- dicia accelerunt , ut quòd vana quæ
dire , guitare , quæ nec guſtu , nec audi. dam bonis mixta , Diabolus in forma
tu , nec oculis percipiunt, talibus dæ- Chriſti Domini cepit fuadere .
mon facilè imponit , quia falſarum re
rum imaginibus obverſantibus tenaci.
SE
u ferm . de circumcif. cept. cap. 11. queft. de divin .
* Notat. hoc Joan. Nider, in i pre y l.9. de pren... 3
 DISQUISITIONUM
SECTIO III.
De revelationibus mulierum non
Sanctarum ,
SU M MARI U M.
1 Parum credendum huic ſexui , quia
facile decipitur .
2 Qua precipue conſideranda in mu
Tierum moribus ?
3 Decepsi vifionibus muliercularum .
Tertullian. lle noſtro tempore Fr.
Franciſ de la Cruz , cujus nar.
ratur mira biftoria .
4 Magdalena de la Cruz Cordube
multos decepit ; o in Belgio mo
nialis quadam arreptitia .
$ Quam periculofa Confeſariis con-
verſatio cum mulierculis etiam piis
ex Gerfone ,
6 An attendendus katus virginitatis ,
matrimonii , viduitatis hac in re,
contro Leloyherjum .
Exus ratio eft habenda , ut dixi ,
' quiade cætera fine paria , plus fi
dei virorum revelationes merentur .
Quia fexus iſte imbecillior , naturales Theologus , ac Theologia Prof Nor , idem
vel dæmoniacasſuggeſtiones plurimum que Catholicus ac pius deu habitus, ac
habet pro divinis : multa quoque fibi
fomuia fingit , quæ vera credit , jux- familiaritate muliercule cujuſpiam
'ca illud paræmicum , Anus que vult
fomniar : abundát palfionibus admodum
acribus & vehementibus , quare quod
à paſſione natum id à veritate pro-
fectum putat. funt etiam feminæ na-
turæ humidioris & viſcofioris : humi-
dum vero facilè com movetur , & va-
rias figuras recipit , ægriùs autem ac
feriùs à motu ceſſat. Ided mulieresci-
tiùs imaginantur , fed viri minùs per-
tinaciter imaginationes fovent : cum-
que illæ minus ratione polleant , mi
nus etiam prudentiæ habeant , procli-
vius eſt dæmoni eas fimilitudine falla
& apparente decipere . Ided invenias
in facris Litteris paucas Dei propheti-
des : Marias duas , Angas duas , De-
boram , Oldam , & unam atque alte-
ram alias, Prophetas verd plurimos .
z de anima co si
MAGICARUM
Contra apud infideles Idolorum Pro
phetas pauciffimos , 'mulieres innume
tas , ut prudenter notat Horozeus lib .
1. de vera by falſa Propbetis cap. 23. 2
In earum nioribus præcipuè conſide
randa , præter laſciviam , luxum , ava
ritiam : ' ( quæ ex Apollonio notavi
utrum vagæ fint , garrulæ , criminatri
ces , laudis cupidæ , aut cerebrolæ ;
quxque ſe in docendi , prædicandive mu
nere in Ecclefia ac Sacramentorum ad
miniftratione ( abſque legitima Majorum
licentia ) contra do & rinam Apoſtoli 3
ingerant . Nam quæ funt hujuſmodi
non fe ipſas dumtaxat fallunt , fed &
viros eruditos tandem , fi nimis illis
creduli, in præceps trahere conſueves
runt. Teftis eft , fui temporis doctif
fimus Tertullianus , qui gum vifioni
bus muliercularum ( ut ille de animæ
quantitate ac colore 2 ) confidit , im
memor eorum quæ doctiflimè & vea
riſfimè contra has ipfaş ſcripferat , in
abſurdiſſimos errores delapfus fuit. Sed
ætas noftra præbuit in Peruvia illu,
Arius adhuc exemplum , quod P. Jo
fephi à Colta verbis adſcribam a.
gni pro illo tempore æftimatus doétus
pend tunc hujus orbis miraculum · Is
que ſe cdoceri ab Angelo magna que
dam myſteria jactabat , quaque extra
ſe interdum rapiebatur , aut rapi fimu
labas , velut altera olim Philumene aut
Maximilla Montani , ita devincius eft ;
ut illam de fummis Theologiæ quæſtio
nibus fæpe conſuleret : in omnibus pro
oraculo haberet , magnis revelationibus
plenam a Deo valde charam predi
caret , fatis alioqui ſordidam ,, per
rexiguo fenfu præditam , nifi ad in
ftruenda mendacia . Igitur , five à Dia
bolo corriperetur ( quod facilius eftcre
dere ) cúm cjufmodi ecliaſim patere
tur , fove callidè eam fabulam ſimula
ret ( quod nonnulli vire prudentes exi
ftimarunt ) ilie Theologus, quod à mu
liercula magna con mira de Je audirei ,
ac nuliè grandiera futura conciperet ,
libenar
e de ncvijfimistemporibusl. 2. fille
 LIBRI IV. C. I. QUÆ S. IlI. SECT. III. 457
libenter ei ſo difcipulum addixit CU ductus homo ea libertate a facundia
jus Patrem fpiritualem agebat . Quid perditiſimam ſuam caufam defendit
1 mulia ? co abductus eft homo , ut mira ut ego in hodiernum diem esiam fu
quia facere tentaret , fieri ſibi per. peam , eo adigi pole meneis humane
fuaderet : cùm miraculi veftigium , ne ſuperbiam . Profeſins eft do&trinam fuam
tenue quidem exſtaret. Ob hac quod non poffe monſtrari , nifi divina Scri
propofitiones aliquot ab illa Propheriſa ptura , o miraculis : quod effet ſupe
accepißet , senſu Catholics Ecclefia rior omni humana ratione . Scriptura
alienas , à ſanctiſſima inquifitionis ju- autem teftimoniis longè le apertin's at
dicibus , toto hoc regno fupente com que efficacius probale , quam probauer
prehenfus eft . Ibi per quinquennium rit Paulus Jefum Chriftum fuiſſe ve
ferè auditus , tolerains examinatus , rum Mefiam . Miracula autem fe per
ac tandem patefactus eſt homo omnium petralle plurima , eaque tanta , ut Chri
fuperbilimus , ac inſanillimus : Cam fi reſurrectio non fuerit majus . Nam
enim Angelum fibi divinicus datum , à con le veriffime ,e mortuum , & refur
quo omnia que vellet diſceret , ac de- rexiße , aique id evidentißime ( ajebat
inde fumma Dei ipfius familiaritate ille ) elle oſtenſum , Scripturas verd pro
poyo immediato colloquio fe potitum , ferebat memoriter ( cùm nullum librune
pertinaciſimè difereret : in eas nugas haberet , atque ipfo etiam Breviario
delarus eft , quas , niſi ab homine pror. Spoliatus effet ) ex Prophetis , ex Apo
ſus mentis emota dici nullo modo ſibi calypli , ex Pfalmis , ex aliis locis , tot
quiſquam perfuadeat . Erat verò ille iam longas : ut vel memoria effet
iam integro Jenſu , quod ad cerebrum admirationi . Eas verò ita ad ſua com
artinet , ut mihi integrior non fit . Ita- menta adaptabat, ira allegorizabar: ut
que eu ſerid affirmabat , fe Regem quivis vel rideret , vel fleret : Poftree
futurum Pontificem Summum jede mò fi miraculis rem agere nebi place
Apoftolica ad hæc regra translata , con- ret , se libenter ea faiim exhibiturum ,
ceſſam quoque fibi ſanétitatem ſuper a Hæc ita dicebat homo ut vel nos in
mnes Angelos de choros cæleftes , atq; fanos putare videretur , vel ipfe infa
8 Apoſtolos omnes ; quin etiam oblatami . nire . Nam per revelationem fibi
bi à Deo anionem hypoftaticam , fed innotuife jactabai, Sereniſſimum Joan
ab ipfo non eße admijſam . Datum quo nem Auftrie bello navali à Turca ſe
lis que ſe Redemptorem orbis, quoad effi- Superatum og regnum Hiſpania à Phi
caciam , ut iple Loquebatur , quod Chri- lippo invictiflimo jam penè amiſſum :
fus folum quoad ſufficientiam fuiffet ... concilium Romehabitum , ut de Gre
TA Omnem fatum Ecclefiafticum abrogan. gorio deponendo , alio ſubrogando
dum :: leges verò alias ſe editurum fa ageretur . Qua ideò nobis fignificaret
ciles y apertas , fecundam quas celi- ui quoniam erant nobis certis nuntiis
1 batus Clericorum tolleretur multitudo nota ſciremus , ei non niſi divinitusins
skorum concederetur , confeßionis necef- notuiſſe. Et cùm ellent omnia adeò fal
Dr1 firas excluderetur . Hæc atque alia tan. Sa , ut amplius eſse non poſſent , ab illo
hai ia contentione affirmabat , ut nos tene tamen aferebantur , ut noriſima nobis ,
ret attonitos , quod homo. Talia ſentiens Denique cùm nihil profeciſemus per duos
non infaniret . Denique diu evolutis dies differendo, do ad publicum /peeta
geftis illius , ou pluſquam centum culum efet cum celeris , ut in Hiſpania
decem propofitionibus hæreticis , aut a fieri ſolet , delatus , intuebatur femper
Jana doctrina Ecclefiæ alienis condem . in celum , ignem in inquiſitores , co
natis , ju li ſumus ut habet de moremnes graſaturum celitus exſpectans , ut
Sacrum illud tribunal , cum homine di- illi erat pollicitus Diabolus. atquiignis
putare , fi foriè ad mentem de fidem quidem nos nullus ex alto corripuit,il
hominem revocare polemus . Conveni- lum verò , Regem Pontificem ,
1 mus autem cum ipfius Judicibus OE- Oyo Redemptorem , legis latorem ,
pifcopo Quitenfi ,tres alii ; Ed ingro. ex imo flamma rapuit , atque redegit
Tom . II. 411 in
 458 DISQUISITIONUM MAGICARUM
in cineres ) Hactenus P. Jofephus. En
fructus incautæ converſationis eum mu-
lierculis , prætextu confeſſionum , &
nimiæ facilitatis in credendis , primo
quæ ad laudem propriam , mox etiam
quæ ad cæteros & publicum Ecclefiæ
ftatum , denique ad fidei myſteria mo-
rumque doctrinam , ex ſuperbia occulta
fuique amore nata credulitas , ex hac
hæreſis , & vaniſſima quædam divini
Latis affectatio cum incredibil men-
tis cæcitate . Sic igitur viliffima fæ-
mella virum eruditione & fapientia
clarum decepit . Sic & Magdalena
de la Cruz ' Cordubæ multis impo-
ſuit b , & in Belgio non multi ela.
cùm in una urbium
Hannoniæ , religioſa quædam credita
energumena , & adducta ad Superio-
rem ejuſdem Ordinis , ut exorciſa-
retur , dum res in longum abit , &
illa vocibus diverfis fuccellivè loqui
incipit; quarum una tenuior ſe Deum
Chriftumque Dominum noftrum fin
gebat , alia dæmonem craffior imi.
tabatur : hacmulta palam impia
effutiebat : illa , quædam ad pieta-
tem ( ut videbantur ) pertinentia .
ita creditum , à quibus minimè de-
cuit , in illa modd Jeſum , modd
diabolum loqui : ſic periculi plena
& fallaciæ res ed progreſla , ut mu
liercula ſolemni ritu , quaſi per eam
Chriſte loquente , hiſtoriam incruen
tam , prolatis verbis Canonis confe
crare auderet , & ( proh dolor ) pii,
ſed vel indocti , yel incauti confe
cratas ( potius execratas dicere debe
rem ) ab hac Sacerdotilla , ( fed non
fecundùm ordinem Melchifedech ) azy
mas panis eulogias acciperent & gitta Sveca ,
tanquam verum Domini corpus , al
Jatis & prælatis cereis , in altari col
locarent & venerarentur . Duo fa
men hic erant impofturæ indicia : tum
quod erat energumena , tum quod au
deret Sacerdotale ac virile officium uw
furpare . Sed Domine libera nos à
fimilibus : homines fumus , decipi pol.
ſumus . Propter hujuſmodi fimiliaque
& pericula Gerſon addit : Hoc precipue
b de qua P. Ribaden . I. 5. Pat . noſtri
Ignat. 6.10 . Horoxeus d. l. 1. 6. 24.
conſiderandum , qualiter cum ſuis Con .
fefforibus o inſtructoribus tales mu.
liercule converſentur . Si collocutionis
bus intendunt continuis , ſub obtentu
nunc crebræ confeſſionis
narrationis vifionum Juarum nunc
alterius cujuslibet confabulationis : ex .
perris ( inquit ) credite nominatim
Auguftino e Domino Bonaventure
vix eft altera peftis vel efficacior ad
nocendum , vel infanabilior , ) quæ
monitio aureis digna litteris eft. quot
enim hic lapſus Itellarum de cælo ?
quot qui fpiritu cceperant , caroe
conſummantur? P, Leloyherius addit c 6
regulam aliam , plus tribuendum re
velationibus virginum , quàm vidua
rum ; & viduarum , quàm conjuga
tarum . fateor hoc verum , cæteris pa
ribus : quia virgo, purior , & Deus pu
ritatis amans , ided & plures legimus
virginum revelationes , & virgo cogi
tac , quomodo placeat, Deo ; conjuga.
iæ cor diſtractius adhuc quàm cor
viduæ , fi paris non fint fanctimo
niz : plus credendum conjugatæ fan
& tæ , quam viduæ laſcivienti : plus vi .
duis , quæ verè viduæ ſunt , quàm
virginibus anxiè conjugium optanti
bus , vagis aut parum recollectis.
SECTIO IV.
De revelationibus virginum , en m4
lierum , quæ ſunt canonizatæ , quç
notæ ſanctitatis.
SUMMARIUM ,
i De S. Angela Bohema ; S. Bir.
aliarum .
2 Sanda Eliſabetha Schonaugienſis
defenſa ,
3 Refelluntur Henric. de Hallia en
Sibyllanus , defenduntur vati
cinia Sanctarum .
A Difcutitur prophetia Beata Cathan
rina Senenfis de immaculata B.
Virginis Marie Conceptione .
5 Hiſtoria attentatorum ' Perme *
Nauclero ,
6 Di.
€ 1.4. de ſpect, a, pe.
 LIBRI IV . C. I. QUÆ S. III. SECT. IV . 459
6 Diſcutitur locus D. Antonini , ego fi hoc intelligerent de certitudine fidei
alter ex oratione B. Catharine Se- Catholicæ , ejuſque veritate , item de
nenfis . editis à Spiritu Sancto dictante , ut
Ź Modus revelationes conciliandi. credendum S. S. editam , fanè verum
dicerent ; ſed puto neminem paulò pru
Uere multæ hujuſmodi , quarum dentiorem tale quid unquam opinatum .
extant revelationes ut Sancte Argumenta quoque illorum , cùm lon
Angelæ filiæ Regis Bohemiæ , virgi- gè tendant alterius , indicant eos lon
nis Ordinis Carmelitarum , quæ ſcri- gè aliud voluiſſe , ſcilicet , loqui de
plit librum revelationum ante annos certitudine hamjana ſeu morali ' & ' de
400. B. Birgittæ Suecæ viduæ , cujus dictamine Spiritus Sancti , in Divinis
exſtant librimulti Revelationum , quas revelationibus ordinario ; quod fand,
qui tribuunt B. Brigidæ Scotæ Virgi . nimis multum de auctoritate & opi
ni d , falluntur : nili & ifta fortè re- nione Sanctarum Chrifti fponfarum ;
velationes edididerit , quod non arbi- elt decerpere . Sic illi argumentantur .
tror . hæc virgo vixit anno 518. at B. Primò, quia quæ prædixerunt , poffent
illa vidua pott annum 1370. excellit aliundè prædici , ut ex induítria ſolo
è vivis . Hac etiam longé antiquior , lumine fidei , & doctrinæ confortata.
Pipini Ducis Brabantiæ filia, S. Ger. 2. quia potuerunt ex illuſione dæmo
trudis ann . 664. revelationes quoque num naſci , Deo hoc meritò permitten
ſuas collegit : claruit S. Hildegardiste , eò quod etiam fine culpa prælu .
in Germania anno 1180. cujus & a. mebant facere , quæ mulieribus illici
2 liæ ſuperlunt . Et eodem tempore S. ta , ut concionari , & docere 3. quia
Eliſabetæ Sconaugienlis , cujus revela- potuerunt, provenire ex phantaſia ni
tiones libris duobus complexus Roge. mis debilitata , & ex errore quodam
rus Cittercienſis Anglus , vir doclus mentis 4. quoniam in illarum di
& pius : quem , ut nullum fan & o- Atis quædam occurrunt minus , fex
rum , virulenciæ maledicentiæque fæ- cundùm communem Theologorum fen
tidi oris fui Balæus immunem efle tentiam , conſentanea rationi & ve
noluit in Catalogo Scriptorum Britan . ritati. 5. quia prophetica illarum do .
quo libro nihil unquam legi ſcurri- ctrina ſupervacua , & parum Eccla
lius , mendacius , aut magis blaſphe. ſiæ videtur neceſſaria . Hæc momen
mum . Miror nondum ab aliquo ta non me deterrent non movent
Anglo Catholico larvam morioni & à debita ſanctis mulieribus , earumque
fceleroſiſſimo Apoftatæ
Apoftatæ detractam . di & tis exhibenda reverentia . Non qui 1
Hac recentior tempore Gregorii dem revelationes illas , tanquam fi
X I. circa annum 1360. quo tempo- dei Catholicæ aſſertiones , tueor : ſed
re Sancta Birgitta vivebat, fuit San . ut reverentia dignas , & à cæleſti
eta Catharina Senenſis , & ipſa re- lumine colluſtratis mentibus prola
velationibus illuftris. de harum ita- tas , venerabiles defendo , & quam
que revelationibus , maximè de B.Bir. diu ab Eccleſia , ut piæ approbantur ,
gittæ , quæ plurimas ſcripſit & habuit , non niſi temeré rejici pofſe conten
nonnulli ambigunt , quo illas in pre- do . Ad primum argumentum ref
tio habere oporteat . pondeo plurima in his contineri, quæ ,
3 Henricus de Hallia e , & Sybilla- cùm tot annis prius prædi&ta fuerint
nus , f , ambo Catholici , ambo Reli- nonnifi à Deo potuerunt revelari . Ad
gios , ſed ( ut verum dicam ) nonnihil fecundum . ' quod Epiſcopi varii , &
audaces , volunt D. Birgittæ & fimi. Summi Pontifices modum illum San
lium revelationes , non debere haberi carum extraordinarium , in docen
pro indubitanter veris , nec acceptari do & exhortando permiſerint , ided
tanquam à Spiritu Sancto editas. Qui nihil illas indebitum uſurpaſſe. qua
LIL 2 re
d Simlerus Leloyher go alii . f Decad . 1. Peregr. quaftion. 9.3.
& Comment.in Genef.
 TIONUM UM
480 DISQUISI MAGICAR
re nec caufa fuit ulla , cur ſponſas ftitiffe . Reſp. metaleni contradí.
ſuas Chriſtus tam fædè ab anima. tionem non fateri , D. Birgittæ re .
sum adultero diabolo decipi & rivelationem agnoſcere , & quod illa af.
deri pateretur . Ad tertium reſpon. ſeruit credere . Quod attinet ad D.
deo , nullum delirii vel aberratio- Catharinæ Senenſis prætenſam revela
nis à mente ſana ſignum unquam in tionem funt qui refpondeant , eam 1
illis deprehenfum fuiffe , quare non deceptam & falſam revelationem pro
minus hæc conjectura , quam præce- vera habuifle . & . Sed hoc in San
dentes vanitatis & malitiæ plena Stam parum honeftè dicitur . Alii
cenfenda . Ad 4. negamus in earum voluat hujuſmodi revelationem poft
revelationibus quidquam reperiri 9 obitum Sanctæ Catharinæ , præpofte
quod Catholicæ fidei ſinceritati pa- ro & pertinaci quodam zelo confi
lam repugnet , vel cum ea conſil !e- ctam à defenſoribus illius fententiæ :
re nequeat. Si quid fortè communio ad infirmandam revelationum contra
ri Scholafticoruni fententiæ repugnat , riarum fidem h . confirmat hunc cona
9 non ided confeftim damnandum tum fimilitudo attentatorum Berna
erroneum , cùm pie & prudenter apud Helvetios , priufquam ad hæ
intelle tum , fuis quoque probatis au- reſim ea civitas deflecteret nempe
Storibus & ' rationibus non abſurdis anno 1569. ) ut teftatur ea de re e
Itabilia tur . Alioqui Pontifices Ro- ditus auctoritate publica Hiſtoriæ li
mani , ut Eugenius tertius Hilde bellus , è quo id alii Chronographi ;
gardis', Bonifacius verò nonus Bri- tradiderunt. cur , inquiunt illi , quod
gittæ , revelationum libros , adhibito eodem in genere femel patratum de
maturo Doctorum & Cardinalium con- prehenditur , non & aliàs factum cre
Glio atque examine , non permififfent datur k. concurrentibus pro contraria
ad Ecclefiæ utilitatem in vulgus edi . partis veritate multis indiciis ? Ne
Ad quintum dico , ſolere Deum fæpè que hoc Ordini toto , fed paucis qui
quædam permittere : imò & facere buſdam foret falli crimen impingere .
quæ nobis videntur Ecclefiæ non ada Exftat libellus hiſtoria olim excu
moduni neceſſaria , vel idcirco , ut fus , quem legi Mcguntiæ ip biblio
majoris fuæ munificentia nobis lint theca Societatis amptiffima. rem com
ligna , & famulos amicofque luos pendio complexus fuit Frater Nico
amplius honoret . Præterea quis Con- jaus Baſelius in Additione ad chro .
Soliarius Dei fuit , aut quis mentis nicon Naucleri , qui eo vixx tempe
ejus abyſſum fic penetravit , ut pronun : re fol icch. his verbis . Eodem anno
tiet aliquid ab eo factum ſupervacué ? ( 1509. ) pridie Kalend. J unii apud
Joannes Franciſcus Picus aliud ar Bernam in Helvedia quatuor ſaneli
gumentum moleftius adfert in me Dominici conventus ibidem Fraires ,
dium quod fane imprimis remo Prior , Leétor , Subprior , Cuftos
venduni Harum Sanctarum revela- capoi, per torturam examinari , degra
riones contradictorias effe , quare al- dati , ad ignem condemnati , miſerabie
teram earum neceffarid fallitatis con- liter funt combufti , propter quaſdam do
viaci , D. quidem Catharinam Se- lolas , falſas , impias , o diabolicas ma.
4 nenſem , ut fibi revelatum , prodi- chinationes , quas in odium immacula
diffe , Deiparam cum originali pec- tifſimæ Virginis Mariæ conceptionis oc
cato conceptam fuiſſe : contra
contra Beat.
Beat. cafionaliter excogitarunt . Nam quen
Birgit . hujus iltana maculæ afperfio . dam ſimplicem idiotam ſuperſtitiosis
ne liberari ab initio conceptionis ex- quibufdam incantaminibus diaboli ar
te de
Petr . Leloyherius libr. 4. de i Additio. ad Chron. Eufeb.de prime
Греї. additiones ad Nauclerunt .
h Sic Amb . Catarinus ejuſdem or . k ſemel malus , de reg . jit . p. 1. Sure,
dinis 1.3 . pro immaculat. concep. circa Theol. com. & C.2o.
prin. Fr.Suarez.in 3.9.27. dif. 3.ſec.g.
 LIBRI IV . C. I. QUÆS. III. SECT. IV .
et dementarunt , ac plurimatam in Sa- venitur . Duo hic objiciuntur ; primo
crofancte Euchariſtia Sacramento , quàm di&tum Cajetani, qui hoc ex D. An
Sculpris imaginibus tentaverunt , quee tonino affirmanter afferit . Secundò lo
madmodum facta corundem in lucem ar cus quidam ex opuſculis illius Sanctæ .
te calcographiæ ſunt impresa , ideo præ- Ad 1. refpondeo , S. Antoninum ſcri- 6
Jentibus eorundem confeſara ſuperfluum bere tantum , fi quis objiciat hanc re
duxi addere . Tandem verò ad inftar velationem S. Birgittæ , fciendum alias
siam Bernenfium , Haimo Laufanenfis Sanctas miraculis claras contrariam
Epiſcopus , loci ørdinarius , inquiſitio.revelationem habuiſſe : Sed Antoninus
nem contra cos fecit , quo adftante una dictum fuum non confirmat ullius Au
cum Matthæo V Valeſiano Epifcopo, A. Soris teſtimonio , ut folet , nec etiam
chilles Caftell. Epiſeopus, Apofto- ipfemet , ubi de vita B. Catharinæ e
licæ Sedis Legatus , ad hoc à Papa Ju- git , ullam , inter alias , hujus revela .
lio Specialiter miſſus , ab omni gradu , tionis facit mentionem , ut nec con
o privilegio Clericali depoſitos 23. die feſſarii Beatæ illius , ſicut dictum eſt :
menfis Maji , poteftari tradidit fæculo. ideò non magni facio hoc dictum An .
ri , atque dehinc ultima die ejuſdem tonini : quo ad folutionem argumen
menſis , igne ( ut hæretici ) ſunt inci. ti , pro tempore ufus, ed quod Joan .
nerati , præſensibus ibidem multis homi- de Neapoli alia folucio , quam ibi re
num millibus . ) Sic Nicolaus Mona- fert , ei meritò nimis impudens vide
chus Hirſaugienſis, hæreticos vocans ; batur . Ad 2.reſpondeo , optare melo
non quia negarunt B. Virginem ſine cum ex ſcriptis ejus adduci. Nec enim
originali peccato conceptain , ſed quia invenio , nifi fortè id colligant ex il
contendebant pertinaciter contrarium lis verbis , quz adnectuntur in fine
fide tenendum , & quia magicis præ. Orat . XVI . ubi fic legitur : Tu fois
ftigiis ufi fuerant, & multa contra fi- Domine , quia ifta eft veritas . quem
dei Catholicæ finceritatem dixerant locum , fruſtra quærenti Joan. De
fecerantque , ut in libello illo contine- ckerius jam olini Lovanii , & nunc
yr . Fieri tamen potelt , ut Baſelius Grætii in Theologiæ profeſſione col
fultus auctoritate Concilii Bafilienfis lega meus mihi oftendit : De quo ver
habuerit articulum de Conceptione im- bo poteft effe non injuſta ſuſpicio hoc
maculata pro articulo fidei , fed pro li- additum ab illis , qui volebant ea quæ
bera utriuſque partis defenfione , jam in præcedenti Oratione dicta fuerant,
Sixtus IV . decretum ediderat , & pro- haberi pro prophetica revelatione , &
pterea ſane li idcircò hæreticos cen- dicto contrario ſimile dictum B. Bir
fuit , valdè à vero aberraſſet : verun- gittæ volebant refutare : præcefferant
{ amen arbitror , ſolummodd quo ad autem nonnulla de concepta Deipara
pænain hæreticis eos comparaffe . Quic- in Originali peccato . Suſpicionem fa
quid de opinione Baſelii lit, mihi pro- cit , quod fine his verbis tota oratio
babilius videtur ; neque hoc ab Ordi . perfecta eſt : & quod fi voluiffet B.
ne falsò confitum , neque à D. Ca- Catharina hæc verba addere , non fuif
tharina , ut revelationem , proditum : ſet ei neceſle, ponere illud , fubjunxie
non ab Ordine , qui cùm fit fanétiffi- quod immediate his verbis videmus á
mus , tale crimen in ſe non admiſiſſet , librario præponi: accedit quod oratio
non à Sancta proditum , ut revelatio- num ejus alia nulla ſic terminatur. Qua
nem : quia nec F. Raimund. nec ul . re vel illa hoc non addidit , vel fi addidit,
lus Confeffariorum cæterorum , vel fa non addidit , ut fibi à Deo revelatum ;
miliarium B. Catharinæ , qui diligen . fed ut opinionem ſuam , quam cum
tillimè cunctas D. Catharinæ revela- pleriſque lui Ordinis omnino veram
tiones collegerunt , & pofteritati col- & certam , humanis tantum rationibus
lectas emiſere, ullam hujus revelatio . & perſuaſionibus inducta , putabat .
nis mentionem fecerunt : nec etiam in Potuit autem Sancta illa , hac in re ,
libris B. Catharina illa revelatio in qua de Theologica quæſtione , natu
rali ,
 ONUM ARUM
ISITI
462 DISQU MAGIC
rali , non divino lumine præeunte , dif- pugoa eft, ubi unica invenitur B. Bire
Terebat , errare , quod humanum eft . gittæ revelatio , quam non ipfa tan
Sanè fallacem eſſe argumentationem , ium , idque pluribus locis n , ut vi
qua eo loco utitur , nemo prudens deas conftantiam , fed & alii ſancti
Theologus dubitaverit. extrema enim confirmarunt . Unus MarGl. Theolo
fumit , medium conceptionis ipſius tem- gus gravis o , & neutrius Ordinis , DJ
pus tranfilit : quaſi concludas , nec an . minicani neque Franciſcani , tres re
te hoc tempus , nec poſt hoc tempus velationes diverlorum reccnfuit ; &
aliquid fuille , vel futurum , & inde eas addit fuiſſe graves & miraculis con
inferas , ergo ne nunc quidem hoc ef- firmatas . Qucad cæteras revelationes 7
ſe tempore. Fuere quidam olim Dd . aliarum rerum , quæ contrariæ fibi
qui cenſuerunt , polito , quod Beata prima facie videntur , fi quis illas eo
Virgo in Adamo peccavit , & Chrifti dem modo difcutiat , & circumftantias
Domini redemptione indiguit , conſe- feduld conferat , non magno negotio
qui , ut non potuerit ipfo momento deprehendet , eas vel conciliari poſſe ,
conceptionis ſanctificari l , fed qui rem vel earum alterarn non ex revelatio .
melius examinarunt , illi multis con- ne , ſed ex opinione peculiari, putan
trarium docuere m , ex quorum di- tis ' id veriſſimum efle , vel ex vehe
{ tis cum clarè colligatur DEUM hoc menti tantum imaginatione profe
non abfolutè tantum & fimpliciter fa- ctam .
cere potuiffe , fed etiam , itante illa
hypotheſi: non intelligo quo pacto fue SECTIO V.
rit à DEO revelatum , Non potuille
Deum animam B. Virginis Mariæ in.
fundere, nifi in materiana putridam ? De indiciis petitis ab ipſius revelationis
Sic enim illic vocatur caro , infecta natura ,
peccato originali . Nonne hoc dictum
repugnat deciſioni Sixti IV , Pii V. & SUMMARIU M.
Concilii Tridentini ? nam G hoc Deus
non potuit : ego fa & um credere non i Quando plus deferendum revelatio
licet ; fi hoc Deus fciebat , quia veri Tioni habitæ a vigilante , quam @
las eſſet , atque hoc Beatæ Ćatlarinæ dormiente ? Divina non eft , quan
revelarat : certè ille revelavit impli do non congruit divina Sapien
cite , contra ſentientes in fide errare , ti , ớc.
Quo igitur pacto permittit Eccleſia , ut 2 le revelationes demoniace cen
pium & probabile credi , line origina Tenda .
li peccato conceptam de facto fuille ? 3 Exemplum S. Simeonis Treviren
ſi hoc probabile credit , certè nequic fos
nſium tempore
Deus revelafle , hoc à ſe fieri non po 4 Aliud Premonſtrate
tuille . AbGt ergo , ut credamus illa in S. Nor ber ti .
oratione divinam revelationem conti 5 Conſiderati gradus fuperbiæ in illu
neri : Ablit , ut credamus Bearanı Ca fionibus.
tharinam , humillimam , ſanctiſfimain , 6 Exemplum Virginum Aronenlium .
mam Dei fponfam ,
& circumſpectiſſi 7 Indicia fal fue ex laſcivia impu
talia præfra &te & parum ſolidè dicta , dicitia . Exemplum D. Roberti
tam gravi Dei teſtimonio confirmare O aliud D. Dunſtani. Quam pe
voluifle , aut pro divino oraculo obiry riculofum revelationis prætextu ( u .
dere . Nulla igitur revelationum hic um contra obedientiam fequi judi
cium ?
! Sic Halens. 3. part. 9. 9. m . 2. jetan . Opuſc. de Concep. c. 3. Suar. Oy
Rich. in 3. d . 3. a . s . Capreol. Ferrar. Valencia d. q . 27
alii . nl. 1. revel. č. 9. 1.6.c.49. Br. 55
m Bonar, d . 3. p . 1. a. 1.9.1 . Anton. o in 2. 9. 20. e in 3. 9. 4.
d . c. 2. Palud. in d . 3. q. 1. a. I. Ca.
 LIBRI IV . C. I. QUÆST. INI. SECT. V. 463
cium ? Exemplum Genebaldi Lau- requiſita p , utfit pudica , modefta , fuas
dunenfis Epiſcopi . fibilis, bonis conſentiens , plena miſe
8 Aliud S. Guilhelmi Ducis Aquita- ricordia fructibus bonis , non
nia . Aliud S. Abrahami . judi.
sans fine ſimulatione. ) Si ( ut hoc fu
9 Mira illuſio virginis Gandenſis , que liùs explicem ) inſtiger ad aliquid
se Jalva virginitate matrem futuo quod exemplis Chrilti & Sanctorum
ram credebat, magis affimilet , li bominem intrinfe
10 Illufio B. Secundelli fub fpecie fru- ce demiſliorem reddat , quam fine re
Etus animarum , velatione fuiffet , li mitiorem , man
Ji Quomodo vicit ſupplantatorem . fuetiorem , recollectiorem , & á fæcu
12 Exemplum S. Matrone , O S. Mar- laribus & extraneis curis abſtractio
celli , rem , li invitat ad fimplicitatem , unio
13 Spiritus S. dottrina , & prudentia nem , &( ut fic loquar ) intimitatem
B. Angele , cordis ; fi id , ad quod inftigat , plu
14 Varie futelle de pellacie demonis ribus virtutibus fit ornatum & præ
detecte . B. Jordanus deceptus alie Itantioribus , quam ejus omiſſio , vel
quoties prætextu boni. factum contrarium ; G ad quod invitat ,
15 Remedium expuendi in viſum . $. fit ſimpliciter & intimè bonum , non
Meinulphi ſententia notabilis . aliqua dumtaxat ex parte : denique ſi
16 Conſiderandum yum bona malis mix. incipientem ad peccati deteſtationem
ta fuadeantur , Hiſtoria de B, & præteritæ vitæ confuſionem excitat .,
Maria Oigniacenſi , proficientem per boni defiderii inflam
17 Optimum remedium oratio . Exem- mationem , & fervoris devotionem ,
pla B. Vincentii Ferrerji , S. Gu- ad meliora chariſmata promovet , per
ilaci, ș. Elphegi , o alterius . fectum verò implet divinæ dulcedinis
18 Judicium in hac re , o doctrina B. interna præguſtatione . Unde præclarè
Arſenii Abbatis . ſcriptum à Joanne Salisber. lib. 2. cap.
19 Si revelatio humana prudentia ha- 17 : Şed cum hæc à Spiritibus circa ho
beri potuit ,
mines fiant » cam folam rerum imagi
20 Si ſit deſumpta ex Sacra Scriptura , nem fidelis anima non aſpernatur , que
vel ei difensanea , innocentiam relinquit incolumem . Quod
21 Si confirmetur aliis revelationibus , A materiam vitiis afferat , libidinem
Exemplum S. Hermanni Steinfele tè accendens , aut avaritiam , aut for
do.
denfis , qui Ago Jofeph vocatus , minan di ingerens appeti tum , aut quid
o quare . Exempla Eutychii Pa. quid hujuſmodi eft , ad fubverfionem a
triarche , de alior. nimą , proculdubio aut caro , aut ſpiri
32 Quid fi pugnantes revelationes fue- tus malignus immittia . :) Perite duos
rint , cui credendum ? falſaruni revelationum fontes memo
rat , garnem o demonem , fed mox

nis , de quo Sect. I. dictum , cum dicuntur , omnia pronunciat iş

revelatione jantum fuerit , tunc pa-
rum referre vigilantine an dormienti
vilio contigerit : ſi deſit hoc lumen ,
tunc ſemper plus vigilanntis revelatio.
ni , quàm ( ut Varro vocat ) ſomma
riæ deferendum . Hoc fuppoſito
Conſiderandum primo , qualis fit il-
la revelatio : ut , an fit' sapiens viſjo
nempè conformis ſapientiæ , quæ de
colo eft . talis autem futuratelle
Gerſone ) li habeat illa à D. Jacobo
6, 3.0, 17 ,
falſa qua
quod fuit à nobis alibi refutatum , fupr. ?
libr. 2. Dæmoniacæ revelaciones cenfen
dx , quæ prædictis operantur contra
ria , ad ſcurrilia & carnalia , vel in
vida , & detractoria , & immodeſta
incitant , quæ hominem reddunt aver
fum à Chrifti & Sanctorum imitatio
ne, redduns gaudentem novis & fin
gularibus inventis fuis. Ut enim oprio
me Divus Bernardus ait , fc tran
figurat malignus ille ſpiritus aliquando
in an
9 Serm . de utile verb : Domini ,".
 464 DISQUISITIONUM
in angelum lucis , ut virtutis fimulacio,
ne plus noceat : ſed tunc quoque ſi
diligenter advertimus , nunquam niſi a
maritudinis dy diſcordia jemina ſpare
git . Suadet enim nonnullis fingularia
jejunia quædam , unde cæteri Scanda-
lizentur non quia diligit jejunium ,
fed quia ſcandalo delectatur . ) Iteni
Ti ſuadet aliqua contra canones , vel
vel alia
conftitutiones , vel regulas , vel alia
præcepta majorum : hoc indicio Bea-
3 tus Simeon Monachus Trevirenlis eum
deprehendit . narratur hiſtoria ab Eu .
ervvino Abbate r : In verticem montis
Sinai jully ſuperiorum cum millus fuiſ.
Set, ibi habitaturus : nocturnis horis illi
in ſpecie Ingelica demon apparuit, & ut
miflam celebret hortatur . Ipfe nec pla-
ne dormiens, nec perfe&tè vigilans con
tradicit , non debere ſine presbyterii or-
dine aliquem boc myſterium implere :
contra inimicus infilat , Je Dei legatum
eſe, Chriſtum boc velle , nec decere fara
číum locum minifterio tali diutius pri-
vari . Renitentem ergo contradicen. '
tem , adjunéto ſibi confortio alterius da-
monis , de le&tulo educunt, ante altare
jam - vigilantcm ftatuunt, alba induunt ,
de fola utrimque altercantur : hoftis mo
re presbyteri , Simeon more diaconi con-
tendebat fibi' imponi debere . Tandem
Dei famulus ad fe reverfus , virtute
orationis & ligno Crucis inimicum re-
) fabilia promenda , ponere non vereba .
pellit , ſeque deluſum ingemifcit . )
Deprehenſa quoque illufio ex attenta
ta limilis ferè ſugerbiæ audacia , & ,
quia modeſtiæ auctor non erat , reve-
4 latio, in initio ordinis Præmonſtraten-
lis. Rem totam narrabo verbis fcripto-
ris illius Beat. Nortberto coæviſ .In-
ter quos ( Præmonſtratenſes religioſos )
fallax ille Spiritus , quofdam confideó
rans idiotas, & fua illos quondam re-
cognofcens fuiſſe vaſcula in quibus fua
quieti & voluptari indulgere confuevit
ſet : ita illos falſa fuæ illufionis ſapien.
tia replevit , ut qui prius in libris vix
legere noverant , jam ex libris magna
quædam dicerent, & de futuris prophe.
iando majora Rapenda pradicerent.
Danielis denique unus ex eis prophetiam
se ſcire afferebat, & de ca quædam du-
I apud Sur, 1. Junij.
MAGICARUM
ce mendacio , loquebatur : ubi de qua
tuor , ſeptem , decem cornibus
O regibus Propheta ſcribendo, inducit ,
de Antichrifto. In quibus jam fim
pliciores quosque attenios reddiderat
og fi fieri poffet , etiam ipfum Dei hoo
minema venerabilem Abbatem Simg
nem Sancti Nicolai , in errorem indu
xiſſet . Jam enim eo uſque progreſa erat
ejus arrogantia ,, ut ipfis aſidentibus
ejus arrogantia
etiam in capitulo , fermonem facere aus
deret . Et qui vidit de audivit , preber
hujus rei teftimonium . Et hoc fignum
ejus , quia de fermone profert initium .
Erai inim hic fermo : Eitote fortes in
bello , & pugnate cum antiquo ferpen
te . Hæc piritas ille mendax per orga
num illud fuum proferebat : fed ad ve
ritarem quæ ſequitur , Et accipietis rę.
gnum æternum ,
dere nequam valebat. Porro cum ab au
ditoribus veritatis dy dulcedinis fallax
ille ſpiritus fe ex parte deprehendi cer
neret , ut eft mille artifex , majore arte
ad alia fallendi genera ſe convertit , ko
quia manifeſta operationi intentos non
poterat ſubvertere , faltem contemplato.
res quoslibet averteret à contemplatio
ne . Nam ille idem Clericus , laboris
hujus miniſter , ſubita quadam do gra .
vilima infirmitate corripitur,
prius de viſibilibus reſponja dabat , jam
cælum os ſuum , ad inviſibilia e inef
fabilia promenda
tur. Concurrunt fraires , ut conſuetum
off , ad inungendum eum , concurrunt
ad ea quæ dicebat audienda : De ſegui
dem magna , fed de pluribus circumftan
tibus afferebat majora . De fe quod ca.
dem veſpera aut futurus eſſet cum ange.
lis in cælo: aut ftaret ſanus cum cæteris
fratribus in choro . De aliis verd fingu
lorum conſiderans habilitatem , quaſi
prophetando & augurando dicebat. Hunc
cum nuper in Ecclefia ad fuperiora ra.
perer , vidi ad æternitatem vocatum :
iftum jam , &c. fubjungit varia de S
aliis . Vide hic gradus fuperbiæ , pri
mum idiotas Gbi dæmon deligit, & fa
cit videri doctos : deinde facit illos ſeri
pturam interpretari . 3. etiam coram
majoribus diſſerere in locis , ubi racen
dum
Surius 6. Junii cap. 27,
 LIBRI IV. C. I. QUÆ
dum de his & culpa potius humiliter
agnofcenda . 4. facit eos Pſeudoprophe-
tas, de ſe magna loquentes , nec de a
liis minora , ut ſuperbia pluribus affri-
caretur , Subjicit poftea de alio idem
faciente , & has omnes dæmonis ma-
chinationes diſſipatas, ftatim uć religio
fi , fraudem fubolfacientes , reſpondere,
ſe nec hunc , nec ullum alium amplius
audire velle , donec pater eorum Norte
bertus reverteretur . hæc enim reſpon-
fio , humilis obedientiæ virtute dæmo-
nem vicit Nec efficacius ferè ullum
extat remedium , Dabo aliud exem-
6
plum verbis Franc. Bentii ex annuis
litteris noftrorum provincie Mediolanen.
Anno'1590. In oppido quodam ſuburba-
no propè Aronam , ad triginta mulieres
malo dæmone agitantur, omnes ferè vir-
gines, infimaque conditionis , e& prafer-
iim quo funt voto virginitatis obſtricte.
mirum , has , quibus dolis circumve
niat , quibus artibus oppugnet verias
inducit formas , ut alliciat ad infan-
da , ut deterreat ab honeftis. aſſimulat
modo perfonam , & pietatem monachi,
O quod audire aures horrent , ipfiuſmet
Chrifti crucifixi , horfantis ad impia :
quin durfum leonem , ferpeniem :
impetum facturus in puellas hianti ore ,
devaraturus uno hauffu ; minacem
etiam militem cum fclopo parato o in-
ſtructo , jamque extrufuro pernicialem
glandem cum flamma tonitruque , niſi
extorqueat affenfum . Sed ' fimplici-
tas vinginum vincit omnem aftutiam
ni Deo nixa , Magna omninò earum
fides , eoque clypeo iğnea nequiflimi te-
la exſtinxere . Ex plurimis narrationes
A
due reponentur: Exearum numero que
TE dam nobilibus orta parentibus, & mole
liter educata , cum haberet aliquando no.
Ełem infeftam à diabolo inſidiante , ftra-
cum de ferit , hyeme licet media ac
tempeſtate perfrigida , in nudopavimen-
so nuda cubat ; cum crefceret nihilo feo
cius Mamma ( ut magnum incendium
aqua ingeſta ) clam cubiculo egreſa
in hortum fecedit , ibique magni amu-
latione Franciſci , quem cadem fafti-
tale acceperat , corpus projecit in age
gerem nivium , tamdiuque per voluta .
Tomo II.
& vide Sur. 7. Junij tom. 3..
S. III. SECT. V. 465
vit , ,obftrepente licet demone ( qui ab
ca vicebatur ) dentibus frendente
ut internum ignem externo frigore re
finxerit . Alteri item dæmon noctu fe
oftendit imagine Beatæ Urſul& , crucis
vexillum præferens cum multarum vir .
ginum comitatu , atque ita locutus eft ;
videt Deus amatque tuum iftud ftudium
tuende pudicitia ; fed quoniam diffici
le admodum eft in paterna domo , in
tanto ftrepicu occurſantium , e pericu
lorum objeétu non contaminari mentem
aliqua ex parte , nos allegavit ut te
duceremus , in cenobium Sacrarum vire
ginum , omilis curis omnibus ipſius
numini ſtudiofe famulantium . Hic
virguncula . Deo aſpirante cum ve
rens diaboli infidias , dexteram duxif
fet manum à capire in pectus , mox
que a finiftra produxiffet in dexte
ram , ut efformaret crucem se ta
libus vifis tantoque honore indi
gniffimam le profiietur . Neque vo
rò vobis habeo magnam fidem
meo in Speciofis confiliis fictos
dolos ; quod fi Dei legatione fungi
mini , ' has Sanctorum reliquias ( ha
bebat reliquias alligatas ad collum )
humiliter veneramini. Mirum , procu
buerunt in genua larve denenebunde
tanto magis urgent ut maturet pro
fe &tionem . At illa , mihi non licetquic
quam gravius flatuere mei patris fpirs
cualis injulju , neque ad eum adire de
cet node intempefta : convenite vos il
lum exponite mandatum DEI
ubi diluxerit ego accedam go utar
confilio illius . Hoc refponfo , dæmo
mes abje&ta omni ſimulatione in fuas ſe
tenebras abdiderunt , cum fremitu in
irridentem puellam , quod lingua fo
lum bellarent , gratefque agentem fup.
pliciter Deo , consumelias , o probra
certatim ingerentes : ) Hactenus Ben
cius . quid hac virgine fapientius ?
ſed docebat nimirum illam ' VERA 7
SAPIENTIA , cui fe pudicitiæ
Zona colligarat . Impudicitia ftatim
prodit dæmonem : ſic enim ab cala
miſtris, & procaci vultu , & curioſa
diſcurſatione D. Robertus Abbas de
monem in nuptiis agnovit , Ęt la
Mmm ( civa
 466 DISQUISITIONUM MAGICARUM

ſciva forma & motu , ac verbis, eun. non tamen cenſuit vir ſanctus obe
dem cognovit S. Dunſtanus & igni- dientiæ quidquam derogandum . Tunc
ta forcipe arrepto ejus naſo lepide ir- Genebaldus in modum crucis ſe ja & ans
rigt u tefte Osberto Cantuarienſi . Ad- in limine , dixit , Eriamſi iple Domi
dam ſingularis cautelæ exemplum , quo nus Jeſus Chriſtus dignatus fuerit ad
docemur , nihil tutius eſſe , quàm ti me venire peccatorem : hinc non, egre
mere ſuum ſequi judicium , aut ab diar , donec ille venerit, qui me in ejus
obedientia majorum ullius revelationis nomine , in ifta reclufione conftituit
etiam ceriæ fiducia recedere. Genebal . Et fiatim Angelus Domini receſit ab
dus Laudunenfis Epiſcopus per incau.co ? Quid ergo ? placuit Deo Gene
cam cum uxore , quam deſeruerat fa- baldi animus , & per Angelum hæc
miliaritatem , ex boono principio or- omnia , eadem nocte , Rhemis perno
tam , tandem , quæ humana fragilitas ctanti in oratione D.Rhemigio mani
eft, cum ea corpus miſcuerat : led po- feltavir, eumque Laudunum proficiſci
ftea ad cor reverſus , & D. Rhemigio jubet , & Genebaldum Epiſcopali ſe
Rhemendi confeſſus in anguſtiſſimum di reſtituere , quod & factum ab eo
locum inftar ſepulchri reclufus fue- confeftim . Contra Divus Guilhelmus 8
rat , ubi cum ſeptem annis pæniten- Aquitaniæ Dux , li dæmonis ſuggeſtio
tiam aíperrimam egiſſet : Septimo, nes , quibus & fervor devotionis mi
( inquit' Hincmarus in D. Remigii nuebatur , & ad fæcularia revocaba
vita * ) anno , in vigilia cene Domi- tur , initio dijudicatas repreffiffet : non
ni , cùm idem Genebaldus in oratione fe lic LucenGbus ad bellum ducem ob
Domini pernoctaret , & feipfum defle. truſiſſet , nec cæcitate percuſſus fuiſ.
ret , circa mediam noctem Angelus Do- ſet y : ſed illum , deceptio , cautiorem
mini, cum magna venit luce ad eum in reddidit poſtea , ut facilè ſecundæ re
oratorium , ubi pronus jacebat , ait velationis falfitatem contemneret 2 ,
ad eum Genebalde exauditæ funt pro te Prudentiffimus ſenex Abrahamius ( uc
orationes Patris tui Remigii : fufcepit Beatus Ephrem prodidit ) revelationes
quoque Dominus pænitentiam tuam , illas, quibus eum dæmon Sanctum &
dimiffum eft peccatum tuum , furge Beatum prædicabat , contrario humi
facque minifterii litatis actu ſtatim profligabat . a. Vah ! 9
Epiſcopalis officium a reconcilia Do. quà ni contraria fuit illa Gandenſis vir
mino pænitentes criminibus ſuis. Gene go , noftris temporibus ? miſella diu
baldus autem , nimio terrore perculſus , vacarat orationi : & Sacramenta fre .
reſpondere nihil potuit . Tunc Ange- quentarat ; fed vel non fatis exercita,
lus Domini confortans cum , o ne ti. tum nacta fuerat confeſſarium vel
meret horiatus eft , fed gauderet in mi- nacta , ei ſua ſecreta ſpiritualia non
fericordia Domini ſibicollata. Qui ani- pandebat , vel bene monenti non cre
matus , dixit ad Angelum ; non pollum debat , quicquid horum fuerit , pau
hinc ezredi : quia Dominus Pater latim variis revelationibus cani dia
meus Remigius clavem hujus oſtii Jecum bolus fuperbiæ ſpiritu inflavit . tan
habet , quod ſigillo ſuo fignavit. Et demperlualis meritis reliquis parem
Angelus ad eum : ut non dubites ( in- eſſe Deiparæ Virgini : deelle fæcundi
quit ) me à Domino miffum ; ficutpa- tatem junctam virginati illibatæ : fi
tet tibi cælum ; hic oftium iftud pa- pergat, id quoque conſecuturam : 0
tebit . Et fatim , falvo figillo ac cera , yafrum commentum & muliebri in.

oflium illud apertum eft ) Ecce ubi ve
ræ viſionis indicia : prius perturbatio ,
mox conſolatio , & verum acapertum
miraculum figilli ac ceræ integritas :
u Surius 19. Maji.
x apud Sur. 13. Januar.
y Theobal, in ejus vita c. 16. apud
genio accommodatum ! jam illa ſe con
feffionis indigam non effe rebatur :
itaque per annos aliquot eam inter
mittens, non abftinebat tamen à fa
cra
Sur. Feb. 2 ibi c. 19.
a Simeon . Metaph. ex Ephre. apud
Surium Martii 16.
 .
LIBRI IV . C. I. QUÆST. III. SECT. V.
cra fynaxi . Quid multa ? femel dum
in templo verfatur , & communionem
exfpectat, ardentiuſque beneficium il-
lud reliquum poſtulat ; audit , bono
fis animo , dilecta , exoraffe te ſcito
concella tibi fecunditacis cum cafti:
monia prærogativa , quam petis : de
cælo confide te gravidacamº: ' commi-
ſcuerat enim fecum dæmone , qui lu-
cis Angelum mentiebatur , domum re-
verfa ,lentit uterum tumeſcere : juſto
poſt partus tempore adveniente , pium
quendam & prudentem adit civem ,
benè notum , narrat rem totam 3. pe
titque ut in 'domus ejus penetralibus
ſibi liceat parere , & ftipulatur arcanum
fore . Ille nec credulus dictis de reve-
latione , nec tamen fuftinens virginem
domo excludere : veritus , ne graffari
jam incipientibus Sectariis , materiam
res vulgata præberet blaſphemis hæ-
reticorum dideriis atque lædoriis , eam
ſuſcipit , & adhibita obſtetrice fida par-
tum exſpectat. Miſera doloribus vehe-
menter torquebatur , tandem ma-
gnam , pro prole humana horri-
dorum , & & villof orum , foediſlimo-
villoſorum
rumque vermium copiam effudit ute
ro , quorum tam dirus erat aſpectus ,
ut omnes exhorrefcerent , tam teter
odor , ut fætore fermè ex animaren-
tur . Sic demum miſella ſe delulam
intellexit , & fuperbiæ ſuæ fructum ,
à ſuperborum Principe retuliſſe , quen
oportebat . Sic mulier decepta , fed
& viros ille dolofus coluber ſupplan .
tavit . Apud Gregorium Turonen-
ſem leguntur hæc de Sancto Friardo
10 & focio ejus Secundello Sanctus
Friardus cum Secundello Diacono in
ſupradicta inſula ftetit immobilis : ba-
21 bebat tamen uterque eorum propriam
cellulam , fed procul inter se poſiram .
1 Cumque ftrenue in oratione perfifterent ,
0 nocte secundello Diacono apparuit ten.
tator in ſpecie Domini , dicens : Ego
ſum Chriſtus , quem continuo depreca .
ris : jam enim ſanctus es , O nomen
iuum in libro vitæ cum reliquis San-
etis meis adſcripſi : egredere nunc ad
hac inſula , ci vadens fac fanitates
in populis . His og ille illeétus dece-
blo de vit. Patrum c. 1o. Surius 1.
467
prionibus difceßit ab infula , nec ſocio
nunciavit ; tamen cum infirmis in no
mine Chriſti manus imponeret , Jana.
bantur . Reverſus autem poft multum
tempus ad inſulam , venit ad ſocium
cum vana gloria, dicens : Abit extra
inſulam , ő virtutes multas in populis
feci. Cumque conterritus ille interroga
ret , quid hoc fibi vellet 9 cuneta que
geferat fimpliciter pandit . At fenex
obſtupefcens , fufpiranſque ac lacrymans
ait : Ve nobis : in quantum audio a
tentatore deluſus es : vade , age pos
nitentiam ne ultra tibi prævaleant
cjus doli. )
Ecce vides lapfum , primo quia oc
culta ex fuperbia , credidit le fan
ctum, & ex hoc frontiſpicio non , co
' gnovit doloſam machinam . 2. quia
deſcivit à bono propoſito manendi in
illa inſula . 3 : quia clam habuit ma
giftrum conſilia ſua ; & obedire illi
neglexit . Vide nunc ut victus vice
rit, fretus humilitate , obedientia , o ir
oratione . Sequitur apud Gregor. Turo
nenſ. 6 Quod ille ( Secundellus ) in.
telligens periile fe timens, cum fle .
tu ad pedes ejus profternitur , rogans ut
pro fe Dominum deprecaretur . Cui :
Veni , inquit , opariter ejus omnipo
tentiam pro ſalute anime tua pofcamus :
non eft enim difficilis Dominus fe con
firentibus miſereri, cum ipſe per Prophe
iam dicat : Nolo mortem peccatoris
fed ut convertatur , & vivat . Orantia
bus autem illis advenit iterum tentator
in fimili ſpecie ad Secundellum Diaco.
num dicens , nonne præceperam tibi
ed quòd oves meæ morbida ellent
paftore indigerent , ut egredereris je vie
litares , arque opem fanitatis eis tribuce
res :Et ille, In veritate comperi , quod
ſeductor fis , neque te Deum credo , cu
jus te Speciem mentiris habere . Tamen ,
✓ Chriſtus es, crucem suam , quam re.
liquifti, ipfam oftende , & credam tie
bi . Cumque non oftenderet , Diacono
crucem , in os ejus faciente , confu .
fus evanuit . ) Et ecce tibi confiliun ,
quod in fimilibus dubiis potes adhibe
re , petere ut ſe cruce conſignet , vel
ut formata cruce tibi benedicat . Di
Mmm 2 væ
lug.
 468 DISQUISITIONUM MAGICARUM
12 vr Matronæ fimiliter dæmon appa- concionandum
concionandum eum redderet inido
rens in forma ſpeciofæ mulieris , fua-, neum ac debilem , fpecie boni exen
fit ut relicto deſerto urbem peteret , pli præbendi , & aufterioris vitæ
minus puderi ejus periculum ibi fore: impulit ea relinquere , quæ corpu
fed beata ftatim infidias , ex aufterio- ſculo illius erant neceffaria & euns
ris vitæ difluaſione intellexit inimici . ad maximam virium infirmitatem re
( Simeon Metaphraft. in ejus vita men- degit d . Sed & aliàs iterum iterum
Je Novembri ) Sic fanetús Marcellus que eum hoc prætextu decepit . quæ
Abbas dæmones ex oðſellis pulfurus , Hiftoria , quia religioſis utilis futu
ifque aliquoties clamantibus , Jubera , digna eſt pluribus locis legi. fic
nos exire , in nos, quoniam accepifti ergo fcribit Leander Albertus e de il
perſeve-
poteftatem , nihil jullie , fed per ſeve lo febribus acutiffimis laborante :
ravit in oratione , donec à DEO Forte cum venerando patre , erat qui
impulli receſſerunt . Cauſam quæren- dam cænobii cujuſdam præſidens quem
tibus , cur non ftatim jußiffet , pru- Priorem appellant, Ordinis noftri , vir
dentiſfimè reſpondie , Quoniam dicen- diſcretus , folers, providus, litteras cal
tes me in eos accepiſſe poteſtatem , nie leng , moribus compoſitus , qui alie
hil aliud agebant , quam quod vana . quando medicina operam dederat . Is
gloria laqueis me conabantur implica. igitur Jordanis patris animum igno
Tec! ) Cujus documenti utilitas non rans , de fciens eum in ægrotatione
in exorciſmis modd , fed & in re. sibi ipſi rigidiffimum dixit : Pater opor
velationibus cunétis maxima eſt, quia iet ægrotum in omnibus medico ſe
maximum in his vanæ gloriæ pericu- ſubjicere , fi priſtinam nancifci cu
13 lum , ut de Secu : dello vidimus . Ip- piai fospitatem . Quapropterlicet fisno
fe quoque Spiritus Sanctus mirabili Ara religionis præfeétus eye caput ,
quadam viſione fe Beatæ Angeix Ful- grotus præfecturæ auctoritatem dimis
ginati infinuans , cùm eam collau- ias , mibique te ſubdas , de obedias
daffet , & ipfa ideò rem ſuſpectam neceffe eft . Quod fi feceris, haud ve - bo
haberet , quod ſic exponeretur peri- reor , quin brevi incolumis hinc exeas .
culo vanæ gloriæ , pro certo ligno Annuit venerandus Pater humiliter ,
probæ revelationis ei affignavit , quod præter ergò ordinis noſtri conſuetudi
quò magis faudabatur , hoc ei crebrior nema ſuper plumas agroio quieſcenti ( lis
& acrior omnium peccatorum præte- enim Prior prudens julleraz ) nocte
ritorum memoria occurreret , & ne diabolus , formam præ ſe ferens an
conáta quidem ullum vanæ gloriz gelicam apparuit , dicens , veluti ad
locum dare poſſet . Narrat hoc ipfa mirabundus: En ne hic Jordanes, fa
14 fasè cap. 19. & idem aliàs quoque ma o opinione apud omnes tam pre
fe expertam fcribit cap. 21. 22. & 29. claras ? præfeetus . pater tàm in
Sed & illud attendendum , multifor. fignis Predicatorum Ordinis ? Eſem
mes in omnem partem elle dæmonis anceps , niſo antehac le, diu novil
fraudes ; aliquando fuadet quod op- lem . O quàm dilis doo impudens fa
rimum eft , tunc periculum fubeft fu- Etus es , qui veluti unus de dominis tere
perbiæ : ideò cum valdè cavenda hæc ra , in ſtrato plumis au fericis ornato
peltis . Aliquando fuadet , quod bo- quieſcis : O infelix , quale Ordini tuo
num eft : fed tunc confiderare opor. Fratribus exemplum prabes ? ſed non
tet , num hoc bonum fit majoris bo- ejt tui Deus in finem oblitus , qui ad se
ni impedimentum . fi pofterius hoc corrigendum me mifit . Surge igitur è
obfervaffet Beatus Jordanès Prædicato- grabaro , terræque protinus ſupplex inha
rii Ordinis Magifter Generalis , non reas ; ftatimque diabolo evaneſcente pes
illi diabolus aliquoties hac techna territus Fordanes in terram corruit , do
impofuiffet : ſemel quidem : ut ad fic jacens , poftquam illæxit , a Priore
Fra.
c Simeon. Metaphr. in ejats vita 29. d Leander Albertus ejus vit.cc.21.
Debem br. e ejuſdem vit& . 22.
 LIBRI IV. C.I. QU Æ S. III. SECT. V. 469
Fratribus invenitur . Quem Prior ſeverd caput teſtimonio B: Meinulphi Diaco.
corripiens, coegit ex merito obedientia in ni & Confeſſoris , qui ipfe apparens
ſtraio preparato decumbere. hanc regulam docuit ; viſiones veras
Sequente nocte iterum diabolus priflic efle , quæ ad pietatem & religionem
na forma aſumpta adftitit , dirius duces forent. Hiſtoriam ex Gobelino
quam antea redarguit velut ſibi inobe- Perſona , verbotenus accipe : Non lon
dientem , moxque in folum ipſum defi- gè ab obitu cuidam cubiculario fuo per
lire præcepit . Quem cùm mane ejus viſum in fomnis apparuit hortans
Prior iterato ſuper folum jacere conſpe- eum , ut mundo con pompis ejus ocyus
xiſſet ;-apprimè indignatus dixit : mic valefaciat, O. ad Regis æterni fe con
ror tuam fimplicitatem , ne dicam in . ferat militiam . At ille viſionem illam
fcitiam , qui non folum in corporis , non alio quàm illufionis loco habens,
ſed anima præjudicium contra obe- nihil de vitæ emendatione curavit . San .
dientiam hoc facere præfumpferis . Ego Etus autem vir , ejus infirmitati ſe ac
enim Deum cæli , terræque Dominum commodans 5 iterum eum ui prius ad
teftor , quod noluiſſem pro toto terrarum monuit ; Sed cùm neque ſic quicquam
orbe ſic graviter contra Deum Ordi- de vita rectius inftituenda cogitaret ,
nem deliquiſſe: Øw hec direns', in fie. tertio ei apparuit , aitquead eum: Nea
tum maximum prorupit . Quod cernens ſcis mifer , nefcis, quam immanis pre
vererabilis Pater , ipſe lachrymans do mentem fibi vindicet tuam , qui tie
procidie ad pedes ejus , narrans ei vi bi auctor fuafor eft , ut neque mit
fiones, ſed magis illuſiones : & quali- tenti Domino , neque mihi ab eo millo
ter , ut conjicere poterat diabolum ile obtemperes . Certè cum tu malè viven
lum fuiffe , qui in Angelum lucis fue- do planè defipias, neque ab hac ftulti
rat transfiguratus . Prior verò captus tia ſpontè recedere velis , Divina te
admiratione ac quadam commiſeratio . admonuit revelatio , ut vel fic ad fruie
me illius , aliquantulum lenitus , jullit gem meliorem te reciperes . Tu autem
ipfum ftratum afcendere . Ex hoc enim ftultè ) tibi pateris miferè ou pernicio .
tantam membrorum debilitatem conira se illudi , qui veram revelationem pro
xerat, fic humores indurati fuerant , ut phantaſtica habes illuſione . Neque enim
vix [ pritum ad quiefcendum haberet . quiſquam fidelium ambigit illam viſio
Tertia nocte diabolus, ut prioribus , ad- nem fe illuſionis expertem , qua ad
fuit : quem ut conſpexit' vis Sanctus Chriſtianam pietatem religionem in
( jam enim in increpationes eruperat ) vitet : quod fi quilibet faceret tibi vie
ait : O nequiffime generis humani hoftis, gilanti , nequaquam negligere deberes ;
o impudice canis ; o immunda bellua , led quando te verba non corrigunt , ad
quomodo meam auſus es fimplicitatem facta veniendum eft . Itaque planè ef
deludere ceu zelum , qualemcumque ficiam , ut vifionem quam tu intellige
erga Ordinem præ te ferens ? Et ego re diſimulas , reipſa veriſimam elle
quidem , niſi hoc omnipotentis Dei di- certò experiaris . His diftis. ille exper
to Spenfario permiſiſſet', ſapientius adver- gifcitur : ſentit à mento barbam omnene
tiſem ; quod multò melior eft obedien avulfam , fugit procul ab oculis fomnus
tia , quàm ftultorum victime. Et in fa- omnis , & c. ) Addit quo pacto viſioni
13
ciem ejus expuens , eum fugavit . ) obtemperavit .
En Sanctus, vir deceptus inani ſpe Secunda conſideracio eſt , quod quan- 16
cie boni , reſipuit folido obedientia bo- do in viſione vel revelatione fuadentur
? 15 no ſe muniens . Nota etiam ultimum aliqua pia , bona , rectaque , tüm dili
illud , quod apparenti Angeli forma in genter perpendendum eft ?. num fimul
faciem expuit : nam hoc etiam viri aliqua ſuadeantur impia , improba , va
spirituales commendant , quando viſio na co inutilia . Múltarum hujuſmodi
fufpecta eft : & novi hominem , cui paflim occurrunt exempla : ego con
hoc optime ceſſit . Concludendum hoc tentus ſum , eris & ru ( piè Lector )
non .
f in vita S. Meinulphi apud Surium 5. Octobr.
 470 DISQUISITIONUM MAGICARUM

nonnullorum Sanctorum · Jacobus Vi- ego vocor. Multis enim præfertim relje
triacus & egregiè confirmat , hoc di- giofis , in fomnis ,, inftar Luciferi ap
étum , cim ita fcribit: Quidam ex a- pareo , mihique obediunt illi , ex
micis ejus (B.Mariæ Oegniacenæ , præ- meis confolationiaus animis efferuntur
cipuis , à demonio miridiano peram- dignofque fe putant , qui Divinis o
bulante in tenebris , aliquando tantd Angelicis fruantur colloquiis. Amicun
periculofius quantò ſubtilius infeftaba. illum meum
Callidus enim hollis , transfigu- mihi abftulifti , jam eram à bono pro
rans fe in Angelum lucis , ſub ſpecie poſtro retračturus . Et id fand eventus
pietatis ei familiariter in fomnis appa: rei docuit , Jed ova aſpidum rupia
rebat , nonnunquam ejus quædam vitia funt. maligni illius fraudulenta con
reprehendens, ad quadam etiam facien . filia in lucem prolata .) Quibus verbis
da bona cum fraudulenter adhortans , ut nobis fimul & artes dæmonis , & mo
prius tanquam antidoti cujufdam falfa dus , & finis , & remedium ', quo in
Specie oblata , poſtea occultius venenum re dubia utendum , proponuntur . Hoc
inftillaret , og mellid lingua blanditer remedio B. Vincentius Ferrerius aliani
exeria , poftmodum dentem infigeret dæmonis illufionem deprehendit &
& ad extremum candam fuam quaſi difpulie - . fic & B. Gutlacus incdias
cedrum ſtringeret : rùm enim jam elli immoderata fuadencis jejunia intelle
fides ceu veraci haberetur tùm inftar xir & cavit k : fic fpecie juvandarum
Saphiſia impoſtoris , veris quibufdam animarum diabolus perſuaſit S. Elphe
proaicor ille falſa permiſcebat , bonorum go , ut ex carcere , le deducentem ,re
intermixtione falfis quandam umbram ducentemque fequeretur , exemplo B.
inſidiosè prætexens . Tandem fuis ma Petri Angelum ſequentis, ſuaſit & per
chinis eo perduxit fratrem illum , * fuafit in Angeli fpecie : fed eductum
tres ejus peffimum exitum fuerint habi. Confefforem in via deferuit : ille frau
ture , li non ancilla Chriſti, revelante dem intellexit, doluit : & Martyrio ,
Spiritu Sanéti callidi veteratoris frau quod fugerat , fe iterum obtulit , ac
des didiciſſet . Cùm autem diceret ho- coronam meruit I. Sic eodem prætex
mini, revelationes illas non effe à Deo , tu conatus cuidam Monacho fuadere
fed maligni demonis illufones elle , o ut cellam defererer , deceptus fuit :
ille è diverſo , non ſancto , ſed / uo ſpie B. Arfenio . Quare diligenter notanda ,
ritu objiceret : Cùm tot beneficia pre- fideliter retinenda eft doctrina ejufdem
ftiterit mihi fpiritus ille , soe vera o B. Arſenii , qua velutin feculo , lima- 18
futura prædixerit , nullo pacto mihi vult lachra pagna dæmoniacæ 5 & capira
imponere : illa ad folita orationis arma inſidiarum præcipua , nobis , apud Me
17 confugiens ( En bonum remedium , bo- taphraſten , propofuic ſpectanda . Ec
num ſcutum : ) pedes Domini rigatla . quia hujus capitis res iſta , & in pri
crymis cælum precibus inftanter pulo mis utilis , ided - verbotenus exhibebo :
fat , nec facit finem : donec impius ille Hoc quoque vos non lateat , fratres ,
impofior , cum multo gemitu o pudore quod nofter inimicus Diabolus , multis
ipſi nocte in cellula ſua oranti adfta- og variis utens machinis nos conatur
ret : quem illa commenticio præditum decipere, ' boni pretextu in mala im *
Splendore intuens : Quiſnam es tu , in pellere : ui verbi caufa , ſuggerens ho
quit , aut qui vocaris ? Ille ſuperbo ut ſpitalitatem , a conſequenter fratrem ,
erat vultu illam torvis oculis viciffim qui accedunt gratam o benignam ex
aſpiciens : Ego fum , ait , quem tuma. ceptionem ; efficit , ut fimul comedane
lédifta precibus tuis compulifti venire compotent : caufa autem eft, bonum
ad te , qua meum mihi amicum per caritatis. deinde fic paulatim fuffurans
vim auferre conaris . Somnium auiem attrahens , imprudentes nos trahit,

h l. 1. vitæ B.Maria Qegniacenf.c.9. k Sur, in ejus vita April. 11.

i Pet. Rauzanus leg. 1. vitæ D.Vin . I Osbert. Cantuar. in ejus vita .
cent.C.II.
 LIBRI IV . C.I. QUÆ S. III. SECT. V. 471
ut ventri ſerviamus , et deinde ad fa Tertia conſideratio eft Gerſonis ,
tietatem libidinis, nos polluit o volu- confiderandum an quod revelafum fuit ,
pratibus , Aliis rurfus fubmittens in id humana intelligentia quis fine re.
Animun eleemofynam , o benignita- velatione potuerit affequi tunc enim
og in pauperes beneficentiam , im- fufpectam effe debere , ut ſupervacuam
mittit amorem pecunia c in furorem & minimè neceſſariam . Quod fi fae
impellit avaritié . Aliis autem multo. rit de rebus , quæ & humanam intel
rum utilitatem tanquam sfcam porri- ligentiam , & dæmonis ſcientiam ex
gens , efficit , ut filentium de quietem cedunt , tunc non poterit aliunde
relinquans , tanquam rem inutilem , quàm deſurſum , milla fuiſſe revelatio :
ut cum multis quidem mundanis ba- Sed an res hujufmodi fint , difficile
beant conſuetudinem , ou nonnunquam eft ftatim judicare , quia non poteft
etiam cum mulieribus incautè hoc fa- niſ ſucceſſu temporis quando eventus
ciant,perfuadet : tanqum qui jam ad prædictionis declarat veritatem , vel
per venerint , ut fint impatibiles, o foc diligenti diſcuſſione ( quando occulta
miſeros reddit libidinojos , o fervien . cogitatio revelarur ) id deprehendi ;
tes animi perturbationibus , Aliis nulo fine Divinæ tantum res illa cognitio
lam exhibens moleftiam , no uz à nullo nis, an etiam dæmonis aut hominis ;
capiantur virio indiosè procurans , 6*- Hoc vitio prophetiæ Savonarolæ la
tulit in fuperbiam , fic nullo nego- borarunt , ipliuſmet- confeſſione ,
tio precipiiavit : Nonnunquam autem Quarta conſideratio , videndum , an 20
faciens, ' ut à bellando abſtineant , ut non tam fit de lumpia ex ſacris Litse
maximè ii , qui ad fufpicienda exercio ieris ( tunc enim ſuſpecta haberetur )
tationis certamina ſe paulo ante exue quam illis confentanea omni ex parte ,
rani: decepit efficiens ; ut efſent ſecu- c conftans , congrua quoque Sancto
ri, dy de nulla re foliciti. Ex quo fa- rum hominum doctrine o exemplis
Stúm eft , ut cum cos injecerit in fo- nihil falfi o erroneiadmixtum habens
cordiam , o ug labores negligerent ef- totaque pertinens ad falutem hominum
fecerit : repentè illos invaderet , tan- ago Dei gloriam .,, Divinæ namque re
quam expugnatu faciles con inermes : velationis hæc illuftria funt documen
Beſc maxima tempeſtate corum men- ta , Nam juxta Gloff. in Matt. c.17.
zem labefa &taret , conturbaret , fa- ſuſpecta eſt omnis revelatio , quam non
pè etiam in vitiorum profundum im. videmus per omnia convenire cum Le
! mergeret , Alios rurfus , cùm , ut fibi ge , Prophetis, & Evangelio.
fiderent , perſuafilet , ut qui jam ad Quinta conſideratio eft , utrum reve. 21
majorem perveniffent menfuram : ſugo latio aliis revelationibus indubitatiscon
selit ut eis crederentur, aliorum cogita- firmetur , Nam li nec aliæ certæ 3 res
tiones , vitiorumquc bellorum annun- dubia manet poteft enim diabolus
tiationes : Quibus cùm nondum recte ut femel lic fæpius, ut uni lic pluri
ſua vitia abluiſſent , primùm quidem bus idem revelare . Certarum revela.
recordationem ő informationem eorum , tionum ex hoc capite multa superſunt
que audiverant , immiſit , non abſque in Ecclefiafticis Hiftoricis veſtigiai ta
animi perturbatione. Deinde verò etiam lis illa admiranda B. Hermanni Stein .
mifere impulit ad carnis contaminatio. feldenfis , qui & Joſeph vocatus , ed
nem m . His enumeratis , fubdit pro- qudd B. V. Maria ab Angelo para
pter tot Aratagematum multiplices no- nympho in fomnis ei viſa deſponderi ,
xas nobis multa noftri cuſtodia , & Virgineæ benignitatis exemplo clarißi
ſobrietate , vigilantia quoque , & ad mo cujus jucunda deſcriptio in Bea
bonum attentione , opus effe . Nonnul- i illius vita continetur o ; talis alia
la his addi poſſunt ex Joan . Horozeo Eutychii Patriarchæ , apud'Euftachium
19 lib. 1. de vera falfa prophetia 6.15. in ejus vita . Talis alia B. Guilhelmi
Ro .
m Sim . Metaph . in Arſenio . o apud Sur, 8. April. tom. 7:
b . de probat. Spiritus
 472 DISQUISITIONUM
Roſcildenfis , apud Sur. April. 6. talis
alia S. Adalberti fub mortem ei obla
ta , & à Leone explicata , apud eun
dem XXII. menfis ejuſdem , tales mul.
tæ ejus quem pauld ante laudavi B.
Meinulphi p ; tales multæ apud Pe
trum Venerabilem in libris miraculo
rum q . Validior cenſenda confirmatio
per alios , quàm per eundem , item
per incognitos , quàm notos , per vi
ros , quàm fæminas .
22 Sexta conſideratio , li pugnantes font
diverfæ de cadem re revelationes
plurimum amb £ fuſpecta funt haben
da : interdum tamen fic veras conatur
diabolus contrariis oblatis infirmare :
ided non ftatim rejicienda: omnes , fed
illi , rematurè deliberata , credendum ,
non quæ priores ſunt , ( 'fieri enim ſo
let , ut cùm dæmon conatus fuerit il
ludere per falfam , Deus alia vera im
milla nebulam illam , lucis ſuperven
tu , disjiciat ) fed quas plures ac pro
batiores fanctitate , prudentia & facra
doctrina confimant , & quarum aucto
ribus minus cauſæ fuit talia confin
gendi v. g . in revelationibus de Im
maculata conceptione Deiparæ Virg.
Mariæ , quando paria , funt reliqua
momenta circumftantiarum , plus tri
buendum revelationibus habitis (li quæ
fung ) ante controverſiam eadem de
re natam , & poſt natam controver
fiam , iis quas habuerunt , qui necin.
Nituti cujus D. Thom . nec alterius
cujus Doftor ſubtilis , fuere : hi enim
ab affectu liberiores , & hac fanè ex
parte revelatio D. Birgittæ præponde
rat alteri , quæ tribuitur D. Cathari.
figa Senenci :
SECTIO VI..
De indiciis , qua petita a revela
tionum circumftantiis.
SU M M A R I U M.
I Que conſideranda fint circa finem ?
Illuſi Joannes de Varenis en Joan.
Hus . Cauti o circumſpeštiS.
p apud Sur. 5. Octob.
MAGICARUM
Arfenius, B. Hildegardis , B. Li
buina Batava .
Notand & cogitationes precedentes ,
ſubſequentes . Verarum revela
tionum quis effectus ex Hucbaldo?
Exemplum S. Aldegundis .
3 Signum Crucis opponere viſioni uti.
le . Exemplum Sanéti Oſvaldi E.
piſcopi.
4 Modus , quo fe ingerit , confideran
dus . Doctrina P. N. Ignatii Lo
yola ,
s Notanda lætitia horror , quibus
animus pulfatur , D. Antonii de
Etrina explicata per B. Cathari
nam Senenſem , ejus adbuc exo
plicatio . Explicata opinio quædam
vulgaris , cito mori" qui fpiritus ·
mortuorum viderunt .
6 Notandum an veris confirmata mi
raculis . Exemplum nobilis matro
ne, o S. VVinovaloci .
7 Falla eft , fi vel in minimo non
contigerit , quod prædixia abfolu
te .
8 Hinc patet veras fuiffe revelationes
Catharina Raconifix , Margarete
Ravennatis , F. Aloyſii Bertran
di . Item Joanna Lotharingica ,
que d. La pucelle Jeanne , que
defenditur contra calumnias Ano
glorum .
9 Aita judiciaria .
10 Faljas uero fuiffe Montaniſtarum ,
Joannis de Rupefciffa , monia
lis Lufitana , Franciſcide Cruce ,
Hieron. Savonarolæ , feu Fer
rarienfis, de quo diligenter diferi,
tur contra quoſdam .
ar De Jacobo Brocardo , cau B. Elie
fabetha Bartona .
12 Notandus modus revelationis , qui
varius eft.
UO præcedentia indicia quaſi
Demi r
mixta funt , partim ex ipſa re
velațione , partim extrinſecus petita :
fequitur nunc , ut quæ in circumſtar.
tiis obſervatu neceflaria indage
mus .
Primò occurrit illud à fine petitum ,
quid moverit hominem ut hanc reve.. E
latio
a lib . 1. 6.23: * 27 ,
 LIBRI IV. C. I. QUÆS. III . SECT. VI.
lationem aliis indicaret , propalaret-
que : Num curioſitas , levitas, vani-
tas , cupiditas , avaritia , ambitio , uti-
litas propria , an aliorum ; fi propria,
an ſpiritualis , aut carnalis , & alio
rum , paucorumne mulcorum , an o
mnium : & in hac ipfa caufæ invefti-
gatione perpendendus finis , non tan .
tum proximus & apertus , fed occul-
tas etiam & remotus . Poteft enim
o Gerſon ait ) finis proximus apparea
ve bonus, de salubris , & devotus ad
ædificationem aliorum , qui tandem pro .
iabatur in multiplex ſcandalum , dum
non reſpondebuni ultima primis , vel a .
lia falfum fi& tumque deprehendetur in
perfonis fuiffe reputatis magnæ fan &ti-
iatis , ut docuit atas noftra in deceptio-
nibus Doétorum Joannis de Varenis ,
Joann . Hul , fimilium ) Ideò Elias ,
quantum poterat conabatur , amans
humilitatem ; à fe amoliri Elifæum ,
ne videret eum rapi igneo curru in cę
lum . ( 4. Reg . 2. ) Prudenter Arſe-
nius fibi factas revelationes nunquam ,
nili aliorum poſceret utrlitas , narra-
bat , & cum narrabat quali alteri ac-
cidiſſent, ut Simeon Metaphraít. ob-
fervavit r : B. quoque Hildegardis vix
ſuperiorum juffu induci potuit , nec in.
ducta fuit , donec Eugen . 3. Pontif .
eam ad revelationes fuas ſcribendum
animavit ! . Idem fuit ſenſus B. Li-
buinæ , cui cum Chriſtus Dominus vi-
gilanti' appareos , quinque vuloerum
Tuorum ſigna luculenter impreffa reli-
quiſſet , & cerneret virgo tam hiantia
vulnera homines latere non poffe , ti-
meretque concurſum & applauſum ho-
minum , ſic Deum deprecata ſcribitur ,
Maneat obſecro Domine , hoc dignatio-
nis facramentum inter me do te , ſuf. ſuf
ficit enim mihi gratia tua . Noli du-
bitare , gratam ſponſæ humilitatem
& cuftodiam fuiffe , magno enim mi-
raculo confeftim cute vulnera obtecta
fuere , dolore tamen & livore: perpe-
tuo permanente . Eadem virgo alio
Tom . II .
r in ejus vita ,
i Theodori. Abb. lib . I , vila Hilde
gard.cap.4 .
Joann. Brugman. in vita S. Libve
pins p. 2. c. 8 .
473
tempore meritò quendam folitum re
velationes fuas narrare , & ( quod fa
cilè accidit ) narrationis calore quæ
dam de ſuo adjicere , idcircò pænis
purgatorii addictum vidit u .
Secundd diſcutiende cogitationes , que a
revelationem ſubſecutæ vel præceſſerunt ,
nam ex præcedentium imaginatione
poſlec naſci phantaſtica illufio . Ad ma .
lis cogitationibus (fluctuantem animum
ſpiritus S. non accedit , nec vera re
velatio : nec tamen femper bonam &
piam cogitationem vera tevelatio &
divina lubfequitur : in ipfo namque
orationis fervore , pleriſque Diabolus
conatus irrepere . Ad veram revelatio
nem ſemper fequuntur bona deſideria ,
& effectus boni : ad illuſoriam , ali
quando per accidens , & ad tempus
boni , qui tamen à diabolo in majus
malum diriguntur. Notatum illud prius
fuit ab Hucbaldo , qui cum recenfuil
ſet viſiones S. Aldegundis , addit : In
cunétis hujuſmodi revelationibus virgo
prudens magis magiſque ſe humiliabat,
regno Dei propior fiebat , Sponſo cale
fti ferventius inhærebat x ) Hic profecto
genuinus ett effectus verarum revelatio
num : qui huiccontrarii ſunt , apertè do.
cent illuſoriam fuiffe , quæ præcefferat.
Tertiò notatum à quibufdam , uti . 3
liffimum quoque effe ne decipiamur
ipſo viſioni ſeu revelationi fignum cru
cis opponere , leque cruce communire .
Confirmat hanc do &rinam , efficacem
ſanè & piam Senatus Bravonius. nar
rat enim $. Ofualdum Epiſcopum cum ,
dæmonis irriſis & difflaris terricula
mentis omnibus , veterator ei in for
ma fpeciofa Angeli ſe oſtentaffet , fru
cis ſigno fe muniville ; ed quod ſciret
Angelum lucis id non ' moleftè ferre;
angelum verd tenebrarum illo in fu
gam compulſum iri . Quod factum
ef , Nam ( verba funt Bravon . S. 1
fimul atque fignum illud malignus ten
tator vidit , inftar fumi aó oculis ejus
evanuit. y )
Non Quar
u Idem Brugman.p. 3. c. 2 .
x Hucbal. in vita S. Aldegundis c . 2 .
y Senatus Bravon, in vita S. Oſual
di Vilgornienf.67.2 .
 474 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Quartò videndum , quomodo le Spio
ritus ipſe ingerit . Nam proficientibus
( ut admonet P. nofter Ignatius z )
Spiritus malus se durè , implacide di
o violenter , quafi cum ftrepitu quo-
dam ut imber in faxa decidens , in-
fundia : bonus verò iiſdem leniter , pla-
cidè ſuaviter , ficat aqua irrorat
Spongiam ; Illis verò qui in deterius
proficiunt , experientia docet contra eve-
nire .
5 Quintd advertendum , an quæ initio
mentem latitia demulſerat , ea fit po-
ſea in horrorem e mærorem verſa ;
item num qui cæpit à principio , fen-
fim horror amotus non fuerit , ſed con-
ſtanspermanjeris.duæ enim ſunt hære-
velationum fallaruin notæ . Sin autem
initio quidem homo perturbetur , o hor-
roris aliquid per ſentiſcat , ſed poſt mo.
dum , hac moleſtia anxietate animi
deter fa , dulcedine quadam interna per
fundatur , fignum eſſe divina conjola-
tionis , ut nos B. Antonius docuit &
notantin 1. c. Luc. Theophylact. & Beda
& Hieron. in c. 28. Maith. Cui rei na-
turalis efle caufa videtur antipathia
quæ eft homini cum dæmone homici-
da & fympathia quæ homini cum
Angelis intercedit a .Ad illam antipa-
thiam retulerim libens vulgarem quan-
dam opinionem , quæ vigebat tempo.
ribus B. Petri Cluniacent. b à qua ip-
ſemet non erat alienus , nempe eos
quibus mortui apparuiſſent , non diu
ſupervivere , fortallis orta opinio inde ,
quod nonnullis dæmones in mortuo.
rum ſpecie cum apparuiſſent , illi , ex
horrore , & vitæ mortiſque antipathia ,
morbo contracto , mox decellerant :
Cæterum documentum illud D.An-
tonii eſt accipiendum , de vera inter.
aa dulcedine , quæ fámem ac defide-
rium virtutum adfert, & adauget, præ-
cipuè caritatis & humilitatis , quam
limitationem merito B. Catharina Se
penGis adjecit .
Quod confirmat atteſtatio Beatæ
Angelæ Fulginatis , Gibi ex vifione
in animo manlife vehementius deli.
z in lib.exercit. de dignof: Spir .
a Guilbel. Parifienf. 2. Par. princip.
de univerſo p. 2. 6.1520
derium , cruciatus omnes & injurias
pro Deo ſuſtinendi. Objiciat quis for
id poſſe dæmonem , quem initio arcu .
lerit horrorem praeſentia ſua , ( ut lo .
let , quando apparet nubes tangens ver.
tice , aut alia limili ſpecie terrifica , )
eum mox cum lætitia & fuavitate fén
ſus , verborunique blanditiis commu.
tare . Refp. nos agerede apparitione ,
quæ non ratione formæ , fub qua com
paret , fed ratione duntaxat præſentia
apparentis , hos effectus horroris & an
rietatis adfert . Nam quando ratio
ne formæ terrificæ , opus non eſt
alio fermè indicio ; li fit enim mon
ſtrifica forma , certum eſt dæmonia
cam eſſe : G ſit humana , tunc aliæ
circumftantiæ conſiderandæ , de qui 1
bus lib. 2. quæft. 26. ſect .3. non indi
ligenter egi . Huc ü lubet , licet re
curras .
Sexto conſiderandum , num revela. 6
tiones veris miraculis aftruantur , tunc
enim nihil dubii manet , quin à Deo
fuerint : ut illa nobilimatronæ fa
cta , cui revelatum , S.V Vinvvalocum
ei , quam amiſerat oculorum clarita
tem , redditurum . Mox enim ut San
cum adiit , viſum amiſſum recupera
vit c . Mira verd & prodigia , non
fatis idonee revelationem confirmant ,
quia poteft ea dæmon efficere . Etdi
tamen miracula defuerint , non ta
men ex hoc ſolo capite cenſenda re
velatio falfa fuiffe . Beat. Præcurſor
Chriſti Propheta fuit , & plus quam
Propheta , miraculum tamen nullum
fecit ,
Septima regula eft, quod fi , cum re- 7
velatio fuerit abfolutè aliquid , e non
ſub conditione prædicens ( prophetiam
vocant abfolutam & independentem )
y poſtea contrarium evenit , vel non
evenit , quicquid prænunciatum fuit
falfa revelatio , e non de cælis eft
Probatio ( inquit .Gerfon ) ſpiritum re
{ picit , Bedum perfonam qux viſiones
patitur , fed viſionum qualiiates, live
ræ fint , per omnia , etiam ufque ad
minimam propofitionem ; quoniam in
fpi
b lib . 1. de mira , c. II ,
« Sur. in vita S.V Vinyvaloci.5. Matt,
 LIBRI IV . C. I. QUÆS. III. SECT. VI. 475
ſpiritu veritatis falſitas non eft : in fpi- nignus, & Hiſpanus Mariana de reb.
ritu autem . mendacii mille quinque Hifpan . libr. vicefimo extremo . Phi
funt vix apertæ , ut in unica latenti lip. Bergomenſis ait : cum duos ad
falfitate decipiat . Ideo Chriſtus dæ. huc ex iniquis Joannæ judicibus fuif
moniacos & Paulus Pythoniſſam pro- fe fuperſtites , citatos , & legitimè
hibuerunt à teſtimonio veritatis , quam convictos , damnatoſque & combu
profitebantur. confirmat hanc doctri. ftos : duorum verd aliorum judicum
8 nam D. Chryf. hom. 19. in Matth. Ex mortuorum oſſa effolla , & ſimiliter
hoc indicio probantur veræ fuiffe re concremata fuiſſe : & juſſum Ro
velationes Catharinæ Raconiliæ , quas thomagi , ubi virgo fuerat combuſta ,
recenfet Joan .Franciſ. Picus d . ' & templum conſtrui , & ex reliquis præ
Margaritz Ravennatis apud Hiero- dictorum bonis , quæ confiſcata per
nym . Rubeum , & B. Aloyſii Ber- fententiam fuerant , ibidem ad Dei
trandi de Societate noftra , & P. Fran- honorem , & defunctæ
& defunctæ propitiatio
ciſci Borgiæ , ut ex illius vita retulit nem , ſacrificium quotidianum infti
Thom . Bolius f hinc etiam proban- tui . fic honor immeritæ detractus
tur divinæ fuiſſe revelationes Joannæ tandem vix viceſimo poſt mortem
illius , virginis Lotharingicæ , quæ anno , judicio Pontificio , reftitutus .
dieta Gallis la pucelle leanne , quæ Prudenter itaque Polidorus Virgilius ,
Carolum VII . Francorum Regeni in licet Anglorum Stipendiarius , lib . 23 .
regnum , unde Anglorum fuerat ar- hift. Anglor . non aufus fuit Joannanı
mis dejectus , reftituit , circiter an damnare ſed rem ita reliquit am
num 1428. quam pari invidia , crude- biguam , ut innocentiæ potius fuf
hitate , calumnia , & injuſtitia fæpè ab fragetur . Qui acta judiciaria volet
illa vi& ti profligatique Angli cum percurrere , legat Belleforeſt. à f. 387.
in pugna vivam cæpiſſent , fiammis ubi fententiam judicam delegatoram
feralibus quaſi maleficam combuſſe- refert fol. 393. Hoc lapide veritatis 10
runt : fed poftmodum ann. 1456. Ca. Lydio deprehenſæ leves & fiftæ re
lixtus Rom . Pont. ejus nominis ter velationes olim quidem Montaniſta
tius caufæ cognitionem Archiepiſcoporum i , & recentiori memoria Joann .
9 Rhemenfi Joanni , & Guilhelmo Pa. Sigi Bethyci , & Fr. Joann . de Ru
riſienſi delegavit : hi verd innumeris peſciſla k , & noftro tempore Mo
teſtibus omni exceptione majoribus de nialis Lufitanæ , quæ fortè adhuc in
innocentia , modeftia , caſtitate, & re- vivis , & Franciſci de cruce in De
ligione Joannæ auditis , ejus innocen- ruvia 1. Ideò , mea quidem fenten
11 tiam , & fententiæ illius injuſtitiam , tia , incaſſum , quidam conati fuere
declararunt: judicii acta Parifis affer- revelationes Hieron . Savonarolæ Fer
vari : ea in urbe natus Papyrius Maf- rarienſis tueri A poſtolico judicio
fon, teſtatur , idque apud Victorinos damnatas. Quàm ille multa de Ec
DB Canonicos Regulares juxta Bellefore- leſiæ reformatione de Turcarum &
ftum in vita Caroli VII. fol. 345. fa . Maurorum converſione de Floren
vent ejuſdem innocentiæ non Francici tinorum fælicitate , quæ mox ad
modo ſcriptores ( quos ut ſuſpectos implenda , & aftancium multi erant
Britanni rejiciunt ) fed & alienigenæ viſuri antequam moreretur , prædi
Itali , Græcique g : fed & Belga Me- xit ? addens ( in revelationum com
ierus b , parum alias in Francos be. pendio ) illas abſolutas & immuta
Nnn 2 biles
d in ejus vita . i Epiphan. hæres, 48. & Eufeb . l.s.
e Hift. Ravenna, an . 1510 . cap. is .
f lib. 6. de Notis Eccl.c.2 . ' k Marian. leg. 19. C. 3. Pet. Leloyh,
g citat. Tho. Blofius leg. 8. de Nor. l. 2. de Spect.
Eccl. c. ult. cui adde Philipp. Ber I Joſeph.à Coſta. leg. 2. de temp.no
som . de clar . mulier. 6. 257. vil :
h lib. 16. Annal. Fland.
1
 476 DISQUISITIONUM MAGICARUM
biles prophetias effe ? attamen nihil dillimilis in eadem inſula nata Eliza:
horum ferè adhuc contigit , pleraque betha alia , de cujus fraudulenta pro
omnia intrà centum fermè annos con- phetia fic Sanderus fcribit , Hæretici
traria contigerunt : Quare ex partium inquietum e turbulentum genus homi
lludio , & Alexand . VI . atque Medi- num , ad commovendum Londinenfem
ceorum odio factum , ut non conlide- populum , feditioni tum hereſival.
ranter Hiſtorici nonnulli defenſionem dè deditum , inauditum adinuenerune
Savonarolæ fufceperint , vel damnatio- Pratagema · Induxerunt quippe quam .
nis juſtitiam in dubium vocarint . , m dam puellam o todecim annos natam ,
Profetid ficut eventus ejus prophetias harefi ſimul o pretio corruptam , in
coarguit , fic contumacia in lui Ordi- cam improbam ſimulationem , mi se
nis præfe &tum , & contemptus Pontific permitteret in abdito inser duos mus
*** ciæ quæ , vel palam injufta nihilo ros cujufdam domus angulo ad tempus
minus metuenda elt ) excommunicatio- concludi, o per fiſtulam ad id apiam
nis , & aliæ fimiles actiones , illuſio eas voces edere , quas iftius ſtrophe ar
nis diabolicæ , & , quæ fubſequi folet tifices ſibi ſuggererent . Nomen puelle
arrogantiam , obſtinationis , gravia & Elizabetha Crofta erai, doli author Dra .
urgentia funt argumenta . Legite Ra- cus quidam . Ita ergo illa inſtructa egu
phael. Volateranum , n quem_vera in loco ad fraudem accomodato collo
fcripGpe patet ex illis ipſis , quæ Franc . cata , mirabiles emittit continuo ex an .
Guicciard . a quamvis in Savonarola tro ſuo voces , eaſque tam ſonoras , ut
defenſionem propendens memoriæ man per omnes vicinias audiretur . Accur
davit . Nonne magis piè & cordate "runt undique cives ,quid fit inquirunt ,
faciunt p , qui pro fedis Apoſtolicæ mirantur , voces non morialis hominis,
judicio , quam pro privati hominis fed Angeli ole clamabant , urbi
exiſtimatione , induunt arma littera- Reipubl . ifte Spiritus comminatur mi
ria , calamiſque decertant . Neque id ſeriam , ærumnas , mala omnia , ſi nu
magis clariſſimi Ordinis , qui ut aftrum prias cum Hiſpano , aut communionem
in hoc militantis Eccleſiæ cælo lucet , cum Papa Romano admittant. Multa
ſplendori obfuerit , quam Angelorum item contra fan &tum ſacrificium , re
choris Luciferi factio vel Apoſtolico liquam fidem Catholicam , quaſi ora
coetui Judas impius. Et ne hæreticiſe cula fundebai: erant ex conſpiratoribus ,
immunes harum jactent illuſionum : qui data opera ſe turbis adfiantibus
11 quid quæſo aliud eſt liber ille manu- jemper ingeſſerant , qui hujusi ſpiritus
fcriptus Jacobi Brocardi Calviniſtæ re- propheticas @ obfcuriores fententias, ad
zelationum ad Eliſabetham Angliæ Re- religionis everfionem o ſeditionem mo
ginam , co præfatio in Geneſim , alia- vexdam inserpretabantur . Magiftra.
que nonnulla ejuſdem opuſcula , niſi tus autem ad multitudinem compefcen
farrago quædam dæmoniacarum reve- dam , & quid rei ſit , luftrandum ac
bationum , quarum præcipuam de ann. cedit , fraus difficillimè apparuit : fed
1530. jam tempus mendacii convicit ? tandem , inito conſilio diffodiendo muro
Contra prudenter ex ſubſecuta even- & vicinis parietibus , unde voces red
ius veritate Nicolaus Sanderus San- di conjiciebant , miſera puella prodiit ,
Stæ Virginis Cantianæ Elizabetha Bar ac examinaia , quorum fuafu au con
tona , vaticinia à Deo fuiſſe compro- filio hoc fecerit , confella of ſatim , ſe
bavit , lib. 1. de ſchiſmate Anglicano: à quibuſdam feditiofis fe&tariis , agus ab
fanè vitæ ſanctitas , Martyrii laurea , eo imprimis , quem nominavimus Dra.
& clariffimorum Synmartyrum Rof- co , ad iftam nequitiam indultam fuif
fenfis & Mori- conteftatio , locum du- fe . Hæc ille libr. 2. Quid autem ne
bitationi relinquunt nullum . Quam ceffe Munzeri , Lutheri & fimilium
pſeu
m Sabellicus Enne, ad 1o . lib.g. Ann. o lib.3 . rer. Italicarum .
Ferron.li . 2. rerum Francic.alii . p Pet . Ribadeneyra lib . 2. de tribu
n lib.s. Geograph. ſub fin . lat . cap.20 .
 LIBRI IV . C. I. QUÆS. III. SECT. V. 477
pfeudd.prophetias memorare ? de hoc
ſeptimo indicio diſcernendi, lege Joano . QUÆ STIO I.
Horozeum d . l. I. C. 16.
12 Denique à modo etiam revelationis Quid fit divinatio ? Explicatur natura
judicium formandum , quando aliquid divinationis .
in eo malum moraliter reperitur , ut

puta turperCrandalofum & c

. Sed quan. E rectaliquam conftat i el Cicer.
di adeft , res omnind periculi plena re- funt . videtur nihil aliud elle , quàmlo
manet , quantumvis multa veræ fidei gnificatio oecultorum ex pactis convena
ac virtutibus folidis conſentanea ad- iiscum dæmone. ) Significatio , inquam ,
ſint. Nam nec verarum revelationum quia non perficitur fola mentis intel
unus eſſe modus vel certus conſuevit, lectione five cognitione , fed ſignis quo
nec unus alio certior aut conſuetior , que & verbis exterioribus utitur , qua
Scribit enim B. Angela de Fulgino , in re differt à ſententia , per vanam
has ſpirituales illuftrationes & elevatio- obſervantiam acquiſita . Eft atem tam
nes aliter folitas ipſi accidere una vice , præteritorum & præfentium , quam
o aliter alia : ita quod ſemper ibi no futurorum , dummodò illa ſint occule
visas contingit , du hoc eft totum ine- ta , hoc eſt procul reniota ab humana
narrabile . Revelationes enim ovie cognitione 9. Ideò malui dicere , 06
fiones funt alterius modi una vice cultorum , quàm futurorum . Nam pro
alterius alia . ) Sic illa cap . 56. in phetia & divinatio in materia conve
fine . Sanè toto opere diverſos niunt . Quæ de pacto cum dæmone ad
quos experta , modos deſcribit, præ- duntur , illa feparant divinationem à
ſertim duos in ſignes , quibus fe Chri- prophetia , & à naturali conjectione :
ftus Dominus præſentem ejus animæ hæc enim nafcitur ex diſciplina & ob
folitus exhibere . invenies' cos cap . ſervatione humana : illa verò deſuper
XXVII. Claudatur hæc de revelationi. à Deo infunditur . Cumque quanta eſt
bus diſquiſitio canone Concil . Latera- divinatio , dependeat ab ope dæmo
nenf. ſub Leone 10 ſelf. 11. cujus hæc nis , qui æmulatur divinitatem , furan.
funt verba . do divinationem , unde & dicta divis
natio quaſi divinitatis imitatio : ſe
CAPUT II. quitur divinationem non poſſe progre
di ulterius , quam dæmonis cognitio
$
De Divinatione . pertingit : ſequitur etiam , nec arte ,
nec natura divinationem perfici . Utun
Icut ſpecies tur ad eam
falla Species
Stefania , præcedens vera ,oficina turad.cammagi diverfisinfrumen
illam tis . Qui pactum habent
poſui, quæ quaſi mixta . cum dæmone, quia noverunt gratius
illi nihil accidere hominum idolola
trico cultu ; ideo plerumque ſacrifi
cium interponunt , ara Natuta , pre
cibus nuncupatis , accenfo thure , ve
E, ftibus
* Ita in editione Lugdunenſi anni nullum invenimus . Proinde credimus
1608. in fol. quæ omnium vivente Aur hic citari legem dicta sell. 11. præfcri
Etore fa &tarum poſtrema fuit ; in eaque piam concionatoribus Verbi Dei , qua
primum addita illa verba : Claudatur prohibetur : ne novas revelationes
hæc de revelationibus & c. & fic ha- aut miracula non approbata temere
bent poſteriores omnes quas vidimus enuncient , ut refert Jo. Cabaſſutius in
Ad lacunam hanc implendam conlu- Sua Notitia Eccleſ. Hiſtor. Concilior.
luimus Collectionem maximam Concia &c . fol. in epitome dicti Concilii nu
liorum hic editam , fed perluftratis a. mer, 9.
Cris omnibus hujus Concilii canonem 9 Vide quid hoc fit ſupra c . 1. q. I.
 478 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ftibus ferè, quales funt noſtrorum Sa- ni , Damafceni , D. Thom . / Adſcrie
cerdotum r . Neque tamen hoc fem- bam folius verba Marci Hiſtorici, qus
per faciunt , fed omittunt aliquando , poftquam narravit mendaces reſponlio
vel quia temporis anguftia non pati- nes idoli Veneris , fubdit ilta , Tales
rur , vel quia hoc non exigie forma enim funt demones , ut qui decipiant
divinationis, qua utuntur , lunt enim nihil veri dicant . Neque enim pol
plures & diverfæ , ut poft docebo. Qui ſunt aliquid certo preſcire : fed ex ve
tacitum pactum habent , ii variis u- rifimilibus pre le ferunt fe præfcire a
tuntur obſervationibus pro natura ſce- pud eos qui eis ferviunt. Quomodo enim
Jeris : non quidem facrificantes , fed poffunt verum dicere , qui exciderunt
tamen quæ faciunt & dicunt , refe- à veritare ? Quod fi in aliquibus con
rentes , gnari , vel ignari , in honum tingit eos divinare , hoc fit ex co ,
rem dæmonis . quod evenit : quo modo etiam accidit
in hominibus , ut fæpè quædam prædio
QU Æ STIO II. tant futura , de re quæ cventura i :)
Quæ valdè obſcurè di & ta , fic intelli
Quæ occulta gueat dæmon divinara ? genda , ut vera fint : male dæmones
mentiri, ſed poffe , fi velint, verum
SU M M ARI U M. aliquando dicere , atque adeo dicere
folere , ut tamen hac ipfa veritate de
I Non novit omnia , fed quædam tan- cipiant . Nonnulla quoque quæ crea
ium . Marci biſoriei locus explio tam fcientiam non fuperant , fcienti
catus . ficè poſſe prædicere , juxta illa , quæ
2 Quid de libere contingentibus ? non mox dicenda .
poteft niſi probabiliter conjectando . Primò nequic demon certo predice z
3. Exemplum Baſilacii fanatici , qui re , ea quæ funt omninò liberè futura :
Iſaacio prædixit . u , ut ſunt primò que dependent ab
4 Quæ a caufis neceſſariis dependent , folutè à voluntate Dei, cujuſmodi funt
o alia nonnulla poteft certo pre- fupernaturalia myſteria , nes non gu
dicere . Quædam nonniſi per cone bernationes & mutationes regnorum
jefturan . ac rerumpuo. quia corda Principum
5 Unde nota veterum oracula ? funt in manu Dei , qui folus illa com
6 Quid de præteritis novit ? Quid de mutat ur lubet . z. ea quæ dependent
præfentibus ? ex arbitrii humani libertate ; ut quid
7 An cogitationes hominum novit cras ſim facturus vel cogitaturus : 30
Exemplum Scoti Parmenfis. quæ funt omnind & propriè futura
8 Demonum hac in re fraudes . contingentia , quamdiu illa non ha-
9 Quomodo falta aliquando prædicat bent cauſam certam & determinatam .
** facienda ? Exempla Appollo- > Secundò , ex iftis quæ certè non no
nii , cu aliorum . vit , poteft demon multa probabiliter
tanium conje turam faciens predice.
Vedam , non omnia , poſſunt , quia rex . Summam enim diuturna obfer
Quito non ornnia norunt : quæ commu- vatione libi experientiam comparavit ,
nis eft Orthodoxorum fententia , poft & poilet angelico ingenii acumine, &
Tertullian . & Origenem , nempè D. optime novit rerum naturalium facul
Auguſtini, Eufebii , Anſelmi , Raba tates , & ad quid valeant hominumz
volun
r fuſe Grillan. g . 5. n. 1 . 16. q. de demon . p . 1. 9. 56 .
f Tertull. Apolog. cap . 28 , Origen. i Marcus in vita S. Porphyrionis ,
Periarch . I. 4. Eule. l. 3. de prep . c. Gaze Epifc.
10. Auguft . I. de divina dem . 2. Re u Tertul. Og Orig: fupra Auguft.l.z .
tract. c. 30. Dama. I. 2. de fide c.4 . An- de Gen , ad lit. c. 17. Anſ. Jupra .
fel. de caſu diaboli c. 21. Raban . in c. * Eule, d.c. 10. Aug. de divin, dana .
Jeiendum 26. 9.4. D. Tho.in tra &t. 99. c.g. 0° 6. Dama.6 . 12. de fide cap.4.
 LIBRI IV. C. II. QUÆS . II . 479

voluntatem , mediante appetitu ſenli- predicum excepit ; neque falutations

tivo , inclinare, novit omnium terape. cjus , quæ erat , Salve Bater Baglaci :
samenta , affectuſque , novit quid ex refpondit , neque racito nutu capitis gra
his & illis fequi ſoleat, Unde contin ; rias egit , ſed huc atque illuc , inſtar
git , ut fæpè ad amuſlim prædicat , quid pulli equini, aut hominis furioli ſaltans ,
quando homines fint fačturi, vel eto accedentibus maledixit , nec ipſi quidem
iam quod Deus hunc vel illum popu- Imperatori parcens , vix tandem inquie
lum fit punicurus , quod talis exerci. tis illis agitationibus omillis, ſcipione
tus gladio , fame , peſtilitate afflige- quem manibus geſtabat , imaginis Im
tur , quod talis à tali Git occidendus , peratoris , que in ejus oratoria cella
peratoris
quod Princeps de ſolio exturbandus ; pariete depicta erat , oculis erafis, et
nam & hoc ex diligentia & fide con- iam pileum de capite illius auferre ſu
juratorum , focordia & incuria caven- debat . Quæ cum feciffet , Imperator
di , vel pellendi, poteft colligere . Sic co , ut deliro , deſpeito , difceffit ! ) va
apud Nicetam , fanaticusille Baſilacius ticinium mox eventus comprobavic.
Iſaacio excæcationem , & de folio de- quem poterat quivis ſagaci prudentia
jectionem , quæ mox conſecuta , præ- prævidere, cum Alexius diligentiffimè
dixit . y Degebat iite Vates propé Rha- in fratris perniciem tenderet , & Ifaa
„deltum : habebatur à vulgo Prophe- cius , inopportuna ſecuritate omnes
ia , Ceterùm ait ( Nicetas ) nihil ve- delatores arceret atque repelleret ; adeò
ri aut peSpicui de rebus futuris loqueba- ut velle perire videretur .
tur , sed verba confuſa , inter fe dilli Tertiò poteſt diabolus certò prædice . 4
dentia & perplexa fundebat : quam- re , quæcunque dependent à cauſis necef:
vis fæpè ridicala quedam admiſceret , Sariis , que quidem ab aliis naturalibus
tamen turbam paſtorum , agricolarum caufis nequeunt impediri, ut funt mo.
O remigum attrahebat . Nam mulie- tus cælorum , eclypres , conjunctiones
rum ad ſe venientium mammis contre- - 2Arorum & ejuſmodi : quæ verò non ne -
Etatis , talis exploratis , obfcura pro- ceſariò , fed ut plurimum duntaxat e
DI mebat oracula , ad pleraſque quer veniunt , eò quod poffint ab aliis cauſis
fiones non reſpondebat ſuas divina, naturalibus impediri , ut imbres , plus
tiones difcurſarionibus e inſanis geftio vias , nimbos , tempeſtateſque ſonan
bus peragebat. Aftabant ei quoque co tes , & alia de hoc genere , illa per
gnatæ anicule , vecordes do infane , conje &turas cognofcit o probabiliter pre
que conſultoribus explicabant , quid il- dicit taniùm . Certo quoque poteft pre
Ji3 li Baſilacii geftusrerum futurarum de- dicere ea , quæ novit le permittente Deo
30 fignarent, & taciturnitatem , ut ſapien- facturum . Sicut v . g. fi Deo permitten
zem orationem interpretabantur. Is igi- te ipfe peltilitatis alicujus auctor &
h3 tur homo , ut dixi , vates vulgo habeba- illator fuit , vimalicellatura certo die ,
zur , à mulierculis præfertim , quibus novit peſtem ceffaturam ; idque certius
turpes quaftiones, deformes veftium adhuc , li ex pacto , ad certi figoi ali
implexiones , pro ludo joco corde en cubi reconditi vel condi& ti fublationem
164 yant . Cordatis verò hominibus , ineptus morbus definet : poterit certè finem
fer hiſtrio , o vetus filicernium videbatur. mali prædicere . Sic puto Turca ille
Erant etiam , qui eum Pythonico Spia Famaguſtanus , qui congregata in fo
ritu efle præditum haud obfcurè judica- ro concione populi , prædixit ſe intra
cole rent : quorum ego judiciis maximè af- horæ fpatium moriturum & confeftini
ſentior ) rectiſfimè, nam & obſcena fe mortuo luem deſicuram : quod &
7 illa diſquiſitio , & diſcurſationes , ver- factum , huic dæmon id manifeſtarat ,
baque perplexa cuncta Satanicum fa- refert biftoriam Villamontius lib. 2. pe
naticum fuiſſe convincunt . Ut & ea regrin. cap. 7. Item quæ intellexit per
quæ fequuntur : Imperatorem enim ad revelationem : five 'illa contineantur
Je penientem , neque uc tanta potentia in Jacris litteris , five aliter demonial
Dzo
» Nicetas Chonia , lib. 3.
A
 UM
SITION MAGIC
ARUM
DISQUI
480
Deo fuerintmanifeſtata . Hoc pacto rám haſce . foli Divinæ naturæ perſpectas,
mulia olim maligni fpiritus prædixe- cæteros latere d . Verum fi cogitationes
s runt de fidei arcanis , de Chriſti ortu vultus vel membri alicujus moiu aut my
& miraculis , de idololatriæ everſione , tatione , vel alio extrinfeco ſigno pro
& fimilibus , ut cum Hermeiem iidem dantur : peritius o folertius quam exer.
Spiritus docueruot Ægyptiorum ſuper- citatiſimi medici , ex hujuſmodi demo
ftitionem abolendam % , cum Apollo nes indiciis internas animi affe &tiones
fe cedere Hebræo puero pronunciavit , deprehendunt , ut docet Aug. & Callian ,
& alia 2. quæ accuratè congelta á e . Poteft etiam veterator adeò vehemen
Steucho Eugubino a . Hæc quoad fu- ter phantaſmaribus immilis hominem
tura . turbare ut vix ad aliud adverte
6 Quartò , nihil dubitandum præterita re , vel aliud queat tum cogitare , quàm
dæmonem omnia memoria tenere , quæ quod ab eo ſuggeſtum fuit ; ita fit ut
vel aliena relatione accepit , velipſo-co- videatur, divinare que homo cogitat ,
ram geſta fuere : tunc enim actus co. Hoc accidit in Albigeriana viſione , de
gnitionis cognofcentis rem ut præſen- qua ex Aug. Cardanus f.ita Scottus Pars
tem , lui fpeciem in mente dæmonis im. menlis an . 1579. Trajecti ad Mofam
hanc cogitationum fcientiam aucupa
preffam reliquit .
Quintò , de præfentibus res obfcura batur, dicebat enim , cogita quod vo
non eft , nam quæcunque a &tu exteriore les , & cogitationem divinabo , fcil. dæ
mon importuniffimam ftatim de re ali.
prodita ſunt , ut ſecretą furta , res per.
ditæ , theſauri olim defolli , metalla qua Mago nota immittebat cogitatio
fubterranea , quæ hominum cognitio- nem . Et an . 1600. idem fačtitabat
7 nem fugiunt , damonibus nota ſunt ; Græculus ille apud Brabantos inipo
de folis cogitationibus in animo ma. flor : & hac fraude ca llebat Apollo
nentibus controvertitur , an eas de- nius Tyanæus apud Philoſtratum lib . 1.
mon cognoſcat . Experientia fæpè pro Notandæ fextò circa hæc fraudes 8
bavit illum non effe mendacem indi- aliquæ diaboli . Nam cum eſt igna
cem , ſed per energumenos veris in- rus rei futuræ , tùm , fi coram prų.
famiæ jaculis configere . Scio quid Scor. dentioribus & doctioribus agat , exi
Durand . Ockam cenſuerint : ſed pla- li fono , ambigud , vel perplexe &
cet communior ſententia Alberti Ma- obſcurè aded reſpondet , ut vix intel
gni , Alexan. de Hales. D. Tho. D. ligatur . exempla vetera fuppeditant
Bonav. Richardi , & Ariminenf. vir . varii g . , recentius unum Grillandus
tute ſua naturali , nullas cum affectio- h , idemque fieri ab eo ſolere telta
nes liberas, vel cogitationesſpontaneas tur Pſellus l. de Nat. dem . Si res ipli
bominis , fine alicujus manifeſtatione ſit cum ignaris & fimplicibus fucum
poffe cognoſcere . quia hoc Deo pro- non facilè deprehenfuris , audacter ,
prium 6: Quo argumento fan &ti ' Pa- & palam mentitur i . Cauſa tamam
tres Ambrof. & alii c probant Chri. biguè refpondendi eft , ut quomodocune
fti & Spiritus ſancti divinitatem , ex que res accidat vel laudem conſequa
cogitationum ſecretarum cognitione , tur , ſi pro conſultoris voto ; Gin con
Sed & Gentiles hoc falli, cogitationes tra , queat prætexere ignorantiam at
que
2 Aug. 1. 8. de civit. Dei c. 23 . Julianus Apoſta . apud Ammianuml. 25 ,
Pacuv . apud Gell . I. 14.
a lib.3. deperenni philo. a . c. 14 .
b 3. Reg. 8. v. 39. A&t. 1. v . 24. e D. Aug.d.c. 5. Caſſian. col. c. 16 ,
c D. Amb. in Luc.c. 5. D. Hier. in Gerfon. tom . 2. de exam. doctrinar. lit. e.
Mat.c.9. D. Chryf.ho. 30. in Matth. B. in fine . f lib. 8 , de variet. rer.
Cyril.l.2. in Joa , D.Aug.lib. de ſcien g Cicero de divinat. Eufeb.lib 6. pra,
tia demon . Ånaft . q . 27. ad Antioch, par, 6.10 . Socr.lib.4 .hilt. Eccl.cap . i5 ...
Dydimus de Spir, si h que/l . 6. num . 7 .
d Xenoph lib.4. de dift. Ob faél. So i Euſeb, l. 4. de præpar, c, d, lib,
Era, Apollon. Tyan. in Oraf. ad Domit. 5. 6. 6.
 LIBRI IV . C. II. QU ÆST. II. 481
que Auporem interrogantis , qui men- interfici Domitianum k . Aliud exem
tem refponfi non intellexerit. Ecce Cræ- plum de quodam juvene refert Gel
Lo reſpondet lius 1. aliud de Chariberto Aimoi
Perdet Crafus , Halyn tranſgreffus , nus m . aliud fui temporis Grillan
maxima regna . dus n , plura ævi hujus Nicol . Remi
Si viciſſet Cyrum , hoe volebam di- gius o
xifſet": te copias omnes hoſtiles depo De his qui volet plura , legat Gril.
pulaturum . Vincitur Cræſus, hoc ait land. q. 6.a. 3. 3. Michael . Medinam ,
volebam , te amiffurum regna amplif- lib. 2. de recta in Deum fide c. 1. Bios
lima, cur mentem meam non aſſecu- feldiun ; in rub. C. de malef. mathe
tus Simile reſponſum tulit Ferrantis mat. Notab . 10. Horozeum cap . 14. lib ,
Flandriæ Comitis mater , cum pro dia- 1. de vera & falla prophetia .
demate carcerem filius libi infælici præ
Jio deſpondit. lege Gaguinum lib. 7. Hi QUÆ STIO III .
for. Franc. Bernard. Girard . lib. 10.
Annal. Solent interdum etiam divina Quomodo dignofcatur divinatio a Pre
oracula ambigua elle , ſed non in con phetia conjeétatione ?
trarias partes , ut dæmonum . v. g . il
lud redditum Henr. I. Imper. Ratiſ SU M M A R I U M.
ponæ , quando dormienti S. VVolff
gang. apparuit , & dixit, aſpice diligen i Noræ ex proportione cognofcende ege
ter characteres in muro , qui eft apud caufa .
lumulum meum , exaratos ; vidit ille 2 Noté ex modo natura quæfitionis.
nec aliud legit quam POST SEX . du 3 Note ex intentione quærentis. Que
bius non quid aliud quàm fex ; fed excufent a peccato ?
quid illo ſex fignificaretur ; ao mori. 4. Locus Proverb. 19. verf. ult. Quan
turus poft ſex dies , menſes , annos. ita do liceat ſignum petere .
que quod certum & tutum amplexus ,
quali poft fex dies moriturus , eleemo Uando pactum adeft expreſſum ,
fynis vacare , iis elapſis , idem facere nihil res habet difficultatis : in
per ſemeſtre : ne fortè menſes indica- pa & o tacito difficilius judicium . Tria
ii ; denique putans , ſexennium præ- tamen
tamen poterunt obfervari ; nempe
dici , toto illo ſe ad 'mortem paravit: proportio rei cognoſcendæ , & cauſa
ot quo elapſo , fit Imperator , hoc ergo per quam cognitio quæritur natu
$ prædi&tum , & non mortem intellexit. ra quoque qua prædita eſt cognitio quæ
Quam utilis fuit æquivocatio iſta ? lita '; cgo intentio , quam habet qui
oli (rem narrat auctor vitæ S. VVolff- quærit .
gangi apud. Sur. 31. Octob. tom . 5. ) Primò , fi talis fit illa proportio , ut r
3 Hoc diferimen ; diaboli oracula con ſufficienter unum ex alio deprehenda
trarios ſenſus patiuntur , & noxiæ funt tur , non crit divinatoria , neque damnan .
ambiguitatis ; Dei diverſos , fed ado da hæc inquiſitio . Proportio autem hu.
ferunt utilitatem animæ , hoc eſt ve- juſmodi triplex eft , una , qualis effe
rum , &tus ad fuam cauſam , fic cognoſci
g Septimò, fcienduni, demones qua pol- tur eclypfis ex coeli motu : alia qua
lent celeritate , qua in remotis longo iti- lis cauſa ad ſuum effectum , fic ex fu
3 nerum intervallo regionibus geruntur , mo ignis cognofcitur : tertia , qualis
ca tam celeriter denunciare polle , ut diu diverſorum extectuum cum cauſa com
6 ante prædicta ab ignaris putentur . Sic muni , cui uterque effectus connecti
A pollonius , cum Epheli effet , excla- tur ; & fic originis ratione etiam ſie
mayit, ut præſens ſpectaculo , Ronz bi quodammodo proportionatur ; ſic ,
Tom. II. Ooo quia
k Philoft, in vita Apollon, n ...6. n. 8 .
lib . 15. Noft, Itt , c . 18. ol. 3. dæmonalat. cap . 10 .
m l. 3. Annal. 6. 22.

ISITI
482 DISQU
quia quæ caufa eft arcus cælis, ea-
dem quoque cauſa elt ferentiatis , re-
Ad ferenitatem ex srcu coletti colli
gemus. Si verd ex nullu horum capi-
tum trium queat unum ex altero con
gnofc , cenfenda invelisel10 çum ta
4 cito damonis pastu fonjuusta ,
Secundò quoad upſam cognitionem , fi
vè modum cognoſcendi, confideranda ,
Num quæratur cognitio certa é in-
fallibilis ; vel faltem firmior , quam
par ſit ſperari , conſiderata humani
arbitrii , & aliarum fimilium caulaa
rum concurrentium libertate , tunc pa
ctum tacitum cenfebitur , Hinc vehe
mentiffima fufpicio pafcitur contra a
frologos, onirocriticos & fimiles , qui
de hujuſmodi fyçuris contingentibus ali
quid abſolute atlerunt , e !ianifi dicant,
ſe veile id probabiliter tantum affir
mare p . Contra ex eodem capite ex
cufandi aſtrologi , cnirocritæ , & fimi
les : qui revera non pili ut probabi,
liter , & indefinic , circa humanos e
yentus quædam conjiciunt , ex im
preſſionibus cælatiibus & corporeis af,
fectionibus , quas homines ut pluri,
mum ſua ſponte ſequi folent q ,
3 Tertiò , attendendum , velit ne quis
feriò quærere cognitionem occultorum i
per media ad id vana , do ex mediis
iftis folis , non à Deo , illam exſpectet,
nam porunc præfumitur tacitum pactum
fubeße. Ex hoc capite à fuperititione
divinatoria exculabitur ; i. qui joci
tantum cauſa huic divinationi vaca
ret , ſciens eam inutilem elle : quemad-
modum nemo ſuperititiofum judicet
cum , qui in cerebro gallinæ ſmarag-
dum , vel in limiz tergo caudam quæ ,
reret , ſciens fe illic non inventurum ,
2. qui gnarus rem ad hoc natura ſua
inefficacem eſſe , per hanc tamen , à
Deo cognitionem exſpectaret precibus
& deſideriis petitam ; fic in SS. excuse
ſantur fortes conſultoriæ , de furto
Acham r , & de cauſa tempeſtatis ſo
& de Jonatha 1, juxta dictum ſapien .
A tis u , Jortes mittuntur in finum , fed
p sixteis, in bulla contra aſtrol. & c,
9 Cajet. 2 , 2 , 9, 95. ar , 5 , 6,
r Joſu, 7. ffon . ,
ti, Reg . 14. u Prov. 16. v , uli.
ONUM M
CARU
MAGI
à Domino temperantur , fic etiam exe
curandi , qui in gravi caufa , & ar.
duo negotio , cum aliud non ſuppetat
remedium , lignum à Deo petiere , ex
ccelo vel terra , vel doceri cupiunt
per aliquam vocem five actionem hu .
manam , præter intentionem dictam
vel furtam * , ut fervus Abrahæ , &
Jonathas fecerunt. y . Et hæc verio,
ra funt quam quæ nimis rigida Nide
rius poluit in Præcept. 1. c. 9. lit. D,
in fine .
QUÆSTIO Iy,
Quale peccatum fit divinatio ?
SUMMARIU M.
I Quando fit hærefis ? Quando ſu
perſticio ? Quando illicita dumia
xat
2 Quando implicita fit venialis ?
Quando jocus omning licitus ?
N primis, illicita cft ſuperſtitio- Į
I ,
ritur cognitio rerum ipfi dæmoni in
cognitarum , Illicita , fuperftitiofa en
manifeftè hæretica ; quando dæmoni
cultus latriæ vel duliæ exhibetur, vel
imagines vel libri baptizantur vel
pueri rebaptizantur , rerumvè ſacra
rum abuſus accedit . Illicita tantùm
e non ſuperſtitiofa , quando quæri
tur cognitio quæ dæmonis ſcire non
ſuperatº % .
Secundo fciendum , quod explicitam
pa &tum ſemper ſit mortiferum , five vo
ce , ſive facto dæmon invocetur : nec
joter fideles ullus videtur locus elle
ignorationi. Alcimus Avitus , ut mit
tam cæteros , contra divinationem il
licitam hanc tulit ſententiam veriſſie
mam , lib. 2. Carmin . 6. 15.
Nec minus hos pulfat temeraria cura
fciendi ,
Angio præfcitus ducti quos terminus
&q
Cum
* D. Tho, d . quæft. 95 , art . 7 ,
y Gen. 24 , C1. Reg . 14 ,
Ź Penna com. 67. in part , 2. direct,
Inquifito de que nos plura lib. jeg
 LIBRI IV. C. II. QUÆ S. IV .
Cum tamen eductas inferni ſedibus um
bras
Colloquium mifcere putent , og nota re
ferre :
Spiritus erroris , qui tum bacchatur in
Ad conſulta parat vanis - refponfa fi
guris .
Ne verò multis dicamus fingula ver
bis ,
Preſenti illuſus damnabitur ille pe
Judicio quiſquis vetitum cognoſcere
tentat . )
Sint exemplo Saul conſulens Pytho .
niſlam in Endor : & uxor Jeroboami
conſulens Beelzebub Deum Accaroni.
tarum . ( 1. Reg. c. 28. 4. Reg . c.
1. ) Natura quoque ſua lethalis eft Di
vinatio conjunéta tantùm implicitæ fi.
ve tacitæ invocationi , ſeu quod idem
1 eft pacto , fed fitvenialis, 1. propter
ignorantiam ; fi illa fanta , ut difficul.
ter vinci potuerit ; hoc eſt , nec af
fectata , nec nimis craſſa vel fupina
1 fuerit . 2. Licet materiæ levitas or
dinariè non excuſet, eò quod hæc eft
uſurpatio cognitionis Deo reſervatæ
quæ per ſe admodum gravis , etiamſi
à materia abftrahatur ; tamen quan-
do claris indiciis conſtaret animum &
intentionem plane caruiffe ſuperſtitio-
ne , ( v. g . quia non tam cognitio-
n nem adipiſci voluit , quàm tali obſer-
vatiuncula fic fe per jocum oblecta
20 re ) peccatuni fieret veniale vanitatis :
pofletqae nonnunquàm contingere , ut
n ialis jocus ab omni delicto inmunis
0 effet , & aded decenter & opportunè ad-
ес hiberetur , ut ad virtutem Eutrape-
lle liæ videretur pertinere . Sic P. Greg,
it Valentia a , quem in hac q . ſum le-
il CUCUS
fr
4
1
2 2. 2. difp. 6. q . iz. part.4 .
b Aug. 1. 2. de do t. Chriſt. c. 22 .
&
o 23. D. Thom. 8.9 . 85. art. 2 .
483
QU Æ STIO V.
Quotuplex fit divinatio
SU M M AR IU M.
i Quid paétum implicitum dos explic
citum ?
3 Scholaſtici non ſaris proprie loquun
tur in ſpecierum aſignatione .
Examina.hu divinationis omnis fun-
damentum eſt implicitum vel explici
tum pactum cum dæmone . Implicitum
cenfetur , quando quis quærit cogni
tionem foli Deo reſervatam , aliun
de quàm ex Deo , idque mediis in
debitis , h . e. à divina providentia ad
hoc minimè inftitutis. Nam hoc ipfo ,
quod quis ad has vanitates & inſa
nias falſas, reſpicit , vult profe &td à
dæmone edoceri ; qui hujuſmodi cu
riofitatum auctor elt , earum functio
nibus ſe lubentiſſime permiſcet . Expli
citum pactum , ſeu invocatio duplex eſt ,
nam vel fit expreſſis & conceptis ver
bis, ut faciunt incantatores , qui con
juranc per illicitas formulas à dæmone
inſtitutas : vel fit ipſo facto & actio
ne : quandd quis facit illud , quod no
vit dæmonem , pro ſigno ſeu teffera ſuæ
opis & efficientiæ conftituiffe . o
Theologi explicitas omnes, ( ut &
Grillan. d ) reducunt ad Necroman - z
tiam : implicitas ad Sortilegium of
augurium nimis laxe & impropriè his
vocibus utentes , quarum prelior eſt
ſignificatio , nec ſatis omnes ſpecies ( quæ
penè innumeræ ) comprehendens : de
quibus jam materia & ordo me vo
cant figillatim agere . Dividam in duo
quafi capita omnes quas invenio fpe
cies, priore complectar eas in quibus
clarè cognoſcitur pactum expreſſum :
poſteriore cæteras .
Ooo 2 QUÆ
c Cajetan . d. g . 95. art. 3 , Navarr .
C. II , Manual. n . 21.
6
 484 DISQUISITIONUM MAGICARUM
QUÆSTIO VI.
De fpeciebus divinationis , in qui
bus aperia divinario intervenit .
SUMMARIU M.
i Oracula o vaticinia ; ut Jovis Do.
donci Hammonis ', Trophonii ,
Delphici , Clarii Oʻc. Veneris Ga
zenfis.
2 Qué horum phyſica cauda ? Nulla
contra plerofque , vera eft de-
mon . Cur uno loco potius quam
alio ?
3 Cur prifca oracula ceſſarint . De
Pythonicis varbus veterum , ut Do-
donides columb , O'.
4 Exemplum ruſtici in Myfnia .
Š Afflati a dæmone , fanatici , en-
ihei. Multorum nomina . Sibylla
unde di &tæ ? Exftatici .
Ujus fumma quaſi genera ſunt
duo , Oraculum feu Damonoman
sia , & Mangania . In his multa con-
jectatio , prophetiuncula , juxta illud
verum mendacisoraculum : Toddler Ips
oßönen Taüposto dimanties ävdpes multi cal.
culorum conjectores , pauci verd vati.
cini .
Oracula , vaticinia , xenonai, Mart ble
Mate , Demonomantie , hæc omnia polo
1 ſunt pro iiſdem fumi ; nam commune
omnibus elt , quod iis Theomantiam
veram , ſive prophetiam , Diabolus co-
Datus fuit imitari , dando petentibus
reſponſa , vel ex antris , vel ex ftatuis ,
vel ex hominibus. Talia fuere oracu-
la lovis Dodonai, quod à polteris Do.
danim inſtitutum ; qui Magi fuere ,
& quercus conſecrarunt, & pelves pul-
fari inſtituerunt , quæ {pecies divinan-
di diu lanè viguit : Item Jovis Am-
monis , quod Hebræum vocabulum l-
e Dial. Trophonius.
f Vide Theodoretum leg. 1o . de c2-
ran -Græc, affe&tion. Calium Calcagni.
lib. de orac." Jul Siren , l. 9.de fato Le-
Joyer. lib . 4. de Spect.
g Maren, in vita S. Porphyrionis Ga.
zenfis Ep.
gnificat veracem juxta unam Etymo
logiam nam juxta aliam potes cum
Jolepho , fortem interpretari. Nam me
diæ litteræ geminatio potius ad pro
nuntiationem , quàm ſignificatum per
tinet . Græcis , ägedeos , harena , Ægy
ptiis Hammon Sol , quo nihil ocula
tius , nihil fortius , fecundum Genti
les · Item Jovis Trophonii , de quo
exftat accuratus Dialogus Nicolai Leo
niceni e: Item Apollinis Delphisi ,
Clarii , Delii , Smynthæi , & innume
ra f alia ; Veneris etiam Gazenſis, pau
cis noti 8. Horum cauſam phyſicam z
reddi poſle multi cenſuerunt , non ve
teres tantùm , fed & recentiores viri
eruditi h : pleriſque viſum eſt peculia
rem quandam loci illius & terra exha
lationem , quæ fanaticos efficiat addu
cere . Uruntur fimilitudine petita ab
illis , quos atra bilis exagitat : inquiunt,
non modd libi ignota fari ſolere , ſed
linguis etiam loqui , quas , dum fani
erant , nullo modo ſciviffent . Verum
hoc , quod de linguarum locutione ad .
dunt , atræ bili tamquana cauſa effi
cienti , nequit adſcribi , quia dependec
à conſideratione . Præterea ſanior , hie.
Chriſtiana Philoſophia , hac in re con
fentit Pfello . quem illi injuria repre
hendunt: qui Pſellus , & cum eo Co
dronchus & Fernelius inſignis medicus
i , cenſuit effectus tales adſcribendos
dæmoni adlítenii, vel obGdenci homi.
nem , ſpecum , ftatuamve ; per acci.
dens tantùm fieri , ut dæmon hæc ,
quam illa loca , ubi talis non eft ex
halatio , velut accommodatiora inſtitu
to ſuo deligat: licut & libentius obfi
det atrabiliariorum corpora . Quare
quod expurgato medicamentis corpore
celiet vaticinatio ; hoc indè fit , quia
dxmon illa corpora deſerit , in quibus
non invenit amplius amicas libi diſpo
fitiones . Quod verò priſca ceſſarine 3
cracula , non tam tribuendum vapori
feu
h Jambl. l. de myft. Plut . l. i . de
defe , oraculi Pomponat. li. de incan :.
Aponens, infect. 30. problem . Levi. Ler.
lib. 2. de occul. cap. 2. Sirenius fup.
alii ,
i Fernel. l . de abdit . rerum cauf,
Codron . lib. 2. de morb , malef. c.8.
 LIBRI IV. C. II.
ſeu exhalationi illi deficienti , quam
virtuti Salvatoris noftri Jeſu ; qui fu-
perveniens fortior , forti armato hæc
deceptionis vafa extorfit. Jamblichus ,
ipſe ſibi contrarius k vaticinia , nec
ab arte , nec a natura , nec a ratione ,
nec ab alia quapiam cauſa manare
cenſuit , red divinitus tantum concedi ,
h . e. à dæmonibus , Dæmon autem
hæc oracula pleraque per maleficas
fundebat: tales enim fuere illæ fæmi•
næ , quæ dictæ , Dodonides columba ,
ut docuit Pauſanias in Arcadic. 1. fic
dictæ , quia Theſſali ( telte Servio in
Bucoli. ) tam vaticinatrices quam co-
lumbas , vocant, faciades . Tales Gal-
licene ( ſic dictæ mulieres antiſtites
Gallici numinis , in Sena Britannici
maris inſula ) quæ magici carminis
vi tempeftates ciebant , leque in quæ
collibitum animalia videbantur- tranſ
formare , futura prædicebant , & ſana .
bant quæ aliis inſanabilia m . tales Py
thie , Delphis , ut ex deſcriptione O
faculi à plurimis n tradita patet ; ta
lis fatidica Brancbidarum , quod ora :
culum à Jamblicho o deſcriptum Ma
at
gi etiam fuere Vates Colophonii, Tro
phonii , & Soractini , de quibus Pau
fan . in Achaic. & Strabo ; Geograph.
lib. s. legendi. Talis Francica Pythoniſ.
wa fa , quæ Meroveum decepit , de qua
03 Greg. Turon . hiſt. Franc. lib. 5.6.14.
Jos Tales omnes Pythonici , qui & ven.
TH triloqui , dieti, & ergaseifeudor, & vyao
serpávrhs ( ed quod ex imo ventre vox
EC prodire videbatur , ut explicant Ori-
es genes & alii p ) & SepvouwTHS , ed
quod aliquando ſub, pectore infra cu-
ofi. tem ſe dæmon oſtenderet & per pectus
are loqui videretur ( talem ſevidiſſe ſcribit
ore Cælius Rhodiginus q ) vocantur etiam
Pythones , à ſciſcitando , turbáneo feu ,
bus olpura.co , à quodam Eurycle fic obſel-
fo ;. juxta Suidam & Ariſtoph . vel ab
po
urt , ipſo dæmone obſidente , quem Eury-
011 clen vocat Plutarch . Ventriloquum no-
U bis deſcribit ipſe Apollo apud Euſe.
JE kl.demyſ.c.21.0 26.
LA | Natalis Comes lib. 6. Mythol, ca.
C . 1o.Pompon . Mela lib. 1. do Celius
pitm
lib. 13. antiq.6.33 .
3.
QUÆ S. VI. 485
bium de demonſtrat. lib. 3. ex Porphy :
rio magno , fluxum quendam ex Pha
bi radiis deſcendentem , acris puri ſub
ftridulo flatu occultatum ; delinitum
cantibus ego infandis verbis ' ( vides dæ
monem aerium magica formula adju
ratum deſcendere , ) cecidiſe circa ca.
put incalpati receptoris ( magi qui ſe
ex ritu purgarat ) terminum velamen .
forum ( vittas indicat quibus caput re
dimitur : ) mollem verò impleje tuni
cam , aſultim per ventrem citato mo
tu recurrentem do tandem in huma.
nam vocem per fiſtulam erupiſſe ( quod
ambiguum an de ino gutture dicat. nam
illi per utrumque loqui ſoliti ) verſus
funt :
Ρεύμα το φοιβείης απονούμενον υψόθεν
αίγλης ,
Ποιή' υπό λυγερή κεκαλυμμένον ήέρος
áyvs ,
Θελγόμενον μολπάσι και αρρήτοις επέεσσιν ,,
Κάππεσεν αμφί κάρηνον αμωμήτοιο δοχος
Γεπταλίον υμένων μαλακών δ' ενέπλησι χι ..
τωνα ,
Αμβολάδην διάγαςρος άνεσσύμενον παλίνορ ..
σον ,
Αυλό ' εκ βρoτέοιο φίλην έτεκνώσατο φως
vậy,
Talem fuiffe Saulis Pythoniſſam
I. Reg. 19. teſtatur Flavius Joſephus
lib. 6. antiq. cap. 15. talis Brabantus
impoſtor nobilis , de quo Joan . Bro.
dæus libr. 8. miſcellan. capit.19. Huc
pertinent quibus dæmon ex arca reſa
pondet , operæ pretium puto adſcribe
re , quod duo recentiores Scriptores
Germani de hac re commemorarunt :
fuiſſe in Miſnia ruſticum quendam 4
hunc domum retuliſſe pecuniam veſi
cæ fuis inclufam , & fcanino impofuif.
fe : cumque alid abiviſſet , ſus dome
ſtica , ut vorax & multivorum eſt ani.
mal , in velicam incidit , & ut vidit ,
devoravit. Ruſticus rediens ; quam non
inveniebat , ab uxore depoſcit , negat
mulier vidiſſe ſe . quid agat ? adic lo
lidus vetulam propè degentem , quam
pro
n Herod . Xenoph. Strab .& c.
o libro de myſter. Ægypt.
p Origen. lib.7. contr.Celf.Chryfoft.
in 1. ad Cor. c . 12. do Oecum , inc.i6 .
Astor. lib. 8. c. 10.
 ONUM
486 DISQUISITI
pro veratrice habebant. jubet mulier.
Cula virum in limine domus fubfiitere ,
1 nec à linea , quam creta notarat , la-
Cum abire culmum : mox ingreffa cu-
biculum , dæmonem fcifcitatur de fu
re , his verbis , arcan introſpiciens :
Quidam N. pecuniam fuam domum re .
verfus tali amifit die , quem ais fura-
tum refpondit veterator ex arca ( no
vo fuo tripode ) ſus comedit domeſtica .
Tu tamen dicito , conjugem ejus , ut
cum facerdote amafio eam abliguriret
clam fululiffe. refpondet illa ruſtico
quod à dæmone julla , tacet de ſue
Sed rutticus cuncta fciebat , nam nihil
veritus anile interdictum , pedetentini
ac leniter illam fuerat fubiecutus , &
ante oſtium cubiculi ſublliterat ut
quid malefica moliretur , accurate per
rimam obſervaret . Reverſus domum ,
uxori & amicis cuncta narrat : ex eo
rum confilio fuem mactat , crumena
potitur . Defere triveneficam ut calu
mniatricem , & dæmonis partiariam,
magiftratus portentum flammis expia
vit. Vocantur etiam huiufmodi , à
s dæmone afflati , vocantur fanatici , et
iam à Juriſconſultis r , Græcis peor ,
DE251x01 , hvebordsa ; differunt ab arre .
puitis do obfelis , fola vaticinatione .
Ex hoc genere fuere Orpheus , Mu
fæus Atticus , Tyreſias , Soſipatra apud
Eunapium , in vita Ædefii . Montani
ftæ apud Epiphan. bereſ. 85. & alii
finum lib . 2. Ecclefiaf , hift. cap. 4. &
Oecumeri. ad cap. Act . 12. & com
muniore conſenſu Sibilla , quarum no-
men non eft improbabile deductum .
922 Kibbel So recepit , acceptavit :
unde Kabbala , ſignificat doctrinam
cælicus traditione acceptam . Sane Sy-
billarum antiquiffima Sambethe , Noa
chi filia fuir . Tales etiam ſunt , ix5árixoi
( extatici ) qui à dæmone extra fe ra-
pti , motu fenfuque privati , & mira
putantes interea" ſeſe adſpicere , quæ
futura poſtmodum , enunciant . Omnes
Huiuſmodi phanatici Live vares ido-
lorum , ventriloqui, Ecſtatici , & reli-
11.1.D.adil.ædift. T Ef hc.4.0.4 .
i Lev . 20. v. ult. Deut. 18. v. II .
ar Reg. 28.
MAGICAR
UM
,
qui quos dixi , damnantur in facra
Script. 7. & contra hos Saul pænam
moriis fanxerat , vel potius à Moyſe
fancitam , fuerar executus. u
.SECTIO 1 1.
De Manganie modis variis o pri
mo de Necromantia ,
SU M M A R I U M.
1 Necromantia , feu fuxopártha fuſe
defcripta .
2 Ritus collecti ex veteribus Poetis .
Horatii locus . Melindenfium fu
perftitio .
3 Staiii , o Lucani loca quadam ."
4 Duo modi Necromantie , nuda in
vocatio , eu ſacrificium ,
5 Saga primum murmurant , deinde
incantationem proferunt
commi
nantur
6 Forma minarum .
7 Pæne hujus divinationis , Demon
in hac pro anima apparet . Exopár
τεια φuid ? Νεκυομάντια , κλυδών .
Exemplum Santabareni magi.
9 Divinare in Pythone quid ? locus 1.
Reg. 28. v . 7. Quam periculofum
probatur exemplis. Locus Pf. 1ogo
0.28, Ifa . 8. v. 19.
( mangania ) cujus plurimi (une modi.
Præcipuus elt ille , quem cum Jam
blicho perperam nonnulli audent vo
care , despypiar ( operationem divinam )
rem peflimam honeſti nominis paltio
regentes, ut accurate docuit Perrus Le
Joyherius x ; aliis melius dicitur fuxoo
μάντια ψυχαγώγεια και ψυχοπομπία ( per
animarum evocationem divinatio'. ) ſe
pulcrale carmen , vocat Apuleius , com
muniter dicimus Græca denominatio .
ne , Necromantiam , hanc Gentiles cer
tis locis ( quæ putabant eſſe inferni
oftia , ut in occiduo Galliæ littore , som
aut apud Theſprotum , Tarentuny,Aver .
num ,
x lib.4. de ſpect. c.4 . vide Aug.libr.
10. de civit. Dei cap.9.
y Claudian , in Ruffin .
 LIBRI IV . C. II. QUÆST. VI. SECT. II .
num , Cimmerios , & Heracleam ) cer
tis ritibus exercebant : quibus , ſe pu
fans mancs elicere. deſcribitur accura
Id A noftris Poetis , Horat. Sat. 8.
.... Carminibus qua verfant Alque
venenis
Hamanos animos , has nullo perdere
porum
Nec prohibere modo , fimul ac yana
luna decorum
Protulit os , quin olja legant , here
baſque nocentes .
Vidi egomet nigra ſuccinctam yade.
re palla
Canidiam , pedibus nudis , pallaque
capillo
Cum lagana majore ululantem ( pal,
lor utral que
Fecerat horrendas afpe& tu ) Scalpere
terram
Unguibus , ou pullam divellere mor,
dicus agnam
Ceperunt , cruor in folam diffufus
ut inde
Maneis elicerent animas refponfa da .
turas .
Lanea eye cffigies erat , altera cerca ,
major
Lanea , qua penis compefceret infe
riorem ,
Cerea ſuppliciter ſabar ſervilibus
utque
Jam peritura modis , Hecaten , vocat
altera Sævam 1
Altera Tifiphonem , & ' c.
Seneca , in Oedipo , canit in nemo-
re obſcuro denſitate arborum Tirefiam
hanc magicen peregille
iiſe , ut Laiun
Laium e
e ararum , hoftiarumque , & alia qux
vocaret ;
Hac út. Sacerdos intulit ſenior gra. fcribens copiollimè , fed parum cla
dum ,
Haud eſt moratus , præftitia I , no
Etem locus .
Tunc 2. foſa tellus, o 3 , ſuper rac
pri rogis
Jaciuntur ignes. ipſe 4. funefto intre
git
Vates amictu corpus , s. frontem
quatit ,
Lugubris imos 6. palla perfundit pea.
des :
* Melindenfeseriam hodie agnum di .
pellunt , tefte Caftrameda hır . Hift. In.
487
Squallents cultu meſtus ingreditur ſem
nex :
Mortifera canam 7. faxni afringis
comam ,
Nigro bidentes vellere , 8. atque ac
tra baves.
Retrò trahuntur 9. flamma prædatur
10 , dapes ,
Vinumquc il frepidat igne ferali pe
cu$ ,
Vocat inde 12. Maneis , leque qui
Mancis 13 regis ,
Et obfidentem 14. clauftra lethalis
lacus :
Carmenque magicum voluit , Qra.
pido is, minax
Decantai ore , quicquid aut placat
leves
Aut cogit 16. umbras. irrigat ſanguis
17: focos .
Solidaſque 18. pecudes urit , omul.
to Specum 19.
Saturat cruore. libat ore 20. niveum
inſuper
Lactis liquorem fundit Bacchum
21, manu
Leva 22. canitque rurfus , 23.
terram intuens 24.
Graviore Maneis voce O attonita
cict.
Adſcripgi notulas numerarias , ut in
selligatis , totidem his verſibus ritua
lia exprimi , accuratißimè > ut folet
Poeta iſte: de quibus qui plura volet.
adeat Adverſaria & Commentaria no
ftra , quæ jam edita fuperioribus an
nis . Statjus tamen addidit pumerum
dam , hoc ipſum Tireſiæ elicium de.
re : addam lucis aliquid adfcribendo ,
quod illorum erat officium , qui com
mentarios polliciti . Primd , itaque ſi
gộificat Tireſiam folitum huic dumta .
xat divinationi , neglectis aliis , vacare ;
Confulit ille Deos , non larga cæde
juyencuma ,
Non alacri penna , aut verum fpi
rantibus extis ,
Nec tripode implicito > numeriſque
fequentibus aftra :
Thu
dicæ cap . 31. ego puta ritum federis fe.
gjendi elle,
 488 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Thurea nec fupra volitantem altaria Tres Hecatæ ; 35, totidemque fatis
fumo. 36. Acheronte nefaftis
Subdit folitum dumtaxat Maneis e Virginibus , jubet effe focos ribi re
licere : idque tum facturum , priùs & tor 37. Averni ,
Thebanum regem , qui ſeconfuluerat Quamquam infolus 38. bumo , super
ritè purificaſſe & communiviſſe , ne rat tamen agger in auras
quid illi noxæ à Manibus inferretur . Pincus : hunc juxta 39. cumulo mi
Sed primus verſiculus, mendoſus eſt nor ara profunde
& fortè præcedens aliquis interci. Erigitar Cereri : frondes, atque om
dit . ne cupreffus
Tam penitus dura quàm mortis limia Intexit 40. plorata latus , jamque ar
te manes dua ferro
Elicitos patuiſe refert ... mox ; Signati 41. capita , de frugum liba
.... parat ante ducem , 26. circum mine 42. puro
que bidentum In vulnus recidere greges . Tunc in
Viſceribus , laceris , * odori ſul o nuba 43. Manto
furis aura , Exceptum pateris 44. prelibat san
Graminibuſque novis , longo mur guinem , omnes
mure purgat . Ter circum 45. alta pyras , facri de
Deinde , defcripta Glva veteri , & more parentis ,
tenebroſa , & horrenda , & Hecatæ ſa Semineces fibras 46. de adhuc Spia
cra & fpe &tris infeſta : rantia reddit
Hic ſenior vates ( Stygiis accommo Viſcera , nec rapidas moratur frondi
da quippe bus 47. atris
Terra ſacris , multoque placent fola Subje&tare faces, atque ipfe fonantia
pinguia tabo ) 48. flammis .
Velleris obfcuri pecudes armentaque Virgulia , do triſtes crepuiſſe ut fen
lifti fic acervos .
Arra monet .... Tireſias.... Cujus mox fubit carmen
Tum fera 27. Cæruleis intexit cornua Magicum prius ( nam & Papinius duo
fertis ponit ) quo invocantur , Infernus , feu
Ipſe manu 28. tra &tans, noteque in Tartarus, Pluto, Proſerpina, Hecate ,
limine 29. ſilve . Tifiphone , & jubentur Cadmeæ gen
Principio largos novies 30. tellure ca- tis Manes liberè pati exire , cæteros
vata manere .
Inclinat Bacchi latices , do munera Tartarea ſedes e formidabile ree
31: verni gnum
Laétis, egy Acteos 32. imbres , fua Mortis inexpleta , tuque o Sæviſime
dumque cruorem . fratrum :
Manibus aggeritur quantum 33. bi Cui ſervire dati Manes , kterxaque
bit arida tellus .
fontum
Trunca 34. dehinc nemora advolvit , Supplicia atque imi famulatur regia
meſtuſque Sacerdos mundi :
12 Sol
* malè meus cod. odoris . Cærulez , toni infosa , fed fuper illas etiam a
coronæ vocantur ferruginea . nam color lias eminens: fimilis paulo hac demiſ
bic Diti ſacer. I'mbres Adæi , mellis fior , Proſerpina . Cupreſſum ploratam
liquor. Quantum ) verfus ifte non pen- 'vocat : qua in funerealicujusambuſta.
det à præcedenti i declarat fufionis mo Prælibabar Virgo ſanguinem quem Ma
dum . Trunca nemora , arbores decapie neis bibituri . Secundus enim iſte fan
tatas
, quod hic folemne . Acheronte guis , primus effundebatur quamdiu ter
ſata [unt Eumenides. ara tres ponun va imbiberet , pofterior Manium porus
tur Hecata : tres Eumenidib. Sed ha ac delicie i
non infopa, humiles tamen, unica Plná
 LIBRI IV. C. II. QUÆS. VI. SECT. II. 489
Solvite pulſanti loca muta e inane ::S pernite , ne moneo, ele nobis favire
ſevere facultas .
Perſephones , vulguſque cava ſub no Scimus enim ey quicquid dici, fieri,
Ste re poftum que timetis ,
Elicite , cu plena redeat Styge poro Et surbare Hecaten , ni te Thym
titor alno. bræe vererer.;
Ferte fimul greſus , nec fimplex Ma Et * triplicis mundi fummum , quem
nibus efto ſcire nefaſtum eſt ,
In lucem remeare modus : tu ſepare Illum , fed iaceo.probibet tranquilla
cætu ſenectus .
Elyſios Perfeia pios , virgaque po Iamque ego vos avidè, &c.
tenti Ex his Papinii ritualia præterea
Nubilus Arcas agat , contra per cric plus viginti notavi notulis : fingula
mina functis ; probare libri integri foret. Illud tan .
Qui plures Erebo , plureſque à fan- tum addidero , patere hinc duos, Ne
guine Cadmi; cromantiæ modos ; unum per ſacrifi
Angue ter excuſo ou flagranti pre- cium & incantationem folam quo ute
via taxo batur Tirelias : alium Theffalicum
Tiſiphone dux pande diem , nec luc adhibitis funeftioribus ritibus olli.
cis egentes bus , fibriſque mortuorum 3 & aliis
Cerberus occurſu capitum detorqueat rebus plane feralibus , quem Luca.
ie umbras . nus deſcribit , leg. 6, agens de Eri
Sequitur tandem fecunda & minax chto excitante animam defuncti mi
incantatio , moram vate non ferente . litis Romani. primuin itaque illic in
Atque hic Tireſias , nondum adven- ter cadavera , nutans animo quod ca
.
iantibus umbris , peret .
Teftor ( ait ) Divos , quibus hunc ſa 1. Eleétum tandem traje &tum guttu
cravimus ignem , re 2 . corpus
Levaque 49. convulfe dedimus car Ducit , ou inſerto laqueis feralibus
chefia terre , 3. unco ,
doo tolerare moram , caſufne
Iam nequeo tolerare Per fcopulos miſerum trahitur , per
from facerdos Saxa cadaver ,
Audior ? an rabido jubeat Yi Thela. Vilturum , montiſque cavi : quem tri.
la cantu ftis Erichto ,
eros Ibitis ? an Scythicis quoties armata Damnarat facris , alta ſub rupe lo . "
venenis catur .
Colchis agit , trepido pallebunt Tar Ut illic in fua fpecu : quam nem
cara motu : mus tenebroſum magis inumbrabat ,
img Noſtri cura minor ? fi non attollere ubi nulla umquam à fole lux : ca
buftis daver habuit : aſſumpfit habitum ar- ,
ago Corpora , nec plenas antiquis oflibus tis ſuæ præceptis congruentem .
urnas Diſcolor4. vario furialis, cul.
ezi Egerere , a mixtos Celique Erebique fus amiętu
ſub unum Induitur , vultuſque s. operitur crine
le Funeftare Deos libet , aut exſanguia ſoluto ,
7A ferro Et coma vipereis fubftringitur horri.
1" Ora Tequi , aut ægras functorum.car da 6. feriis .
pere fibras. Tum opus aggreditur , & adhibet
itae Ne tenues annos , nubemque. hanc inſtrumenta ſolita , quibus corpus vivi
frontis opacei ficari videatur
Tom . II. PPP Pe .
13
z Ecce tibi Magorum in demones & c. Dæmogorgonem defcribit.
ilti jaci folitas minas de quibus dixi li pro , decolor hoc eft ater.
br. 2. ex. Anebone Ægype. * Triplicis
 490 DISQUISITIONUM
• Pectora tunc primum ferventi 7. fan .
guine supplet
Vulneribus laxata novis , taboque me
dullas 8.
Abluit , Qu* virus large 9. Lunare
miniftrat.
Huc quicquid fetu genuit natura fi
niftro
Miſcetur non Spuma canum , 10. qui.
bus unda timori eft:
Viſcera non 11. lyncis , non dire 12 .
nodus hyena
Defuit , servi paſti ſerpente 13.
medulla :
Non puppim 14. retinens Euro ten .
dentc rudenteis
In mediis echineis aquis , oculiſque
15. draconum ,
Quaque 16. fonant fata tepefa &ta fub
alite ſaxa :
Non Arabum 17. volucer ſerpens ,9
innatague 18. rubris
Æquoribus cuſtos pretiofe vipera con.
che :
Aut viventis adhuc 19. Libycæ mem
brana ceraſte ,
Aut cinis 20. Eos poſiti phænicisin
ara .
Quo poftquam viles , og habenteis
nomina peſtes
Contulit , infando 21. Jaturatas car
mine frondes ,
Et, quibus os dirum 22. nafcentibus
inſpuit, herbas
Addidit , quicquid mundo dedit
ipfa veneni.
5 Pošt herbas , incantatio ſequitur due
plex , primum ululatu ( ſicút Horatii
Sagana ) & incondito ferarum ſono :
deinde concepto ac folemni Carmine .
Hodie quoque murmur , verbis præ.
mittunt ,
Tunc vox Letheos cun &tis pollentior
berbis
Excantare Deos , confudis 23. mur
mura primum
Difona , o humane multum difcor
dia lingua .
Latratus habet illa canum , gemitus-
que luporum :
* Virus ) Spumam quam vocant Luna
de qua Comm . in Senecam . porro cun
fta qua bic recenfentur , babeniar ut
MAGICARUM
Quod trepidus bubo , quod prix no .
Eturna queruntur,
Quod ftrident , ululantque fer & , quod
ſobilat anguis ,
Exprimite, ou planétus illifæ a can .
tibus unde
Silvarumque fonum , fracta tonitrua
nubis.
Tot rerum vox una fuit : mox cæte .
ra cantis
Explicat Æmonio , penetratque in
Tartara lingua .
Duo mox ſubduntur carmina , prius
quoque ( ut ſuperiora illa Tireſiz )
deprecatorium , pofterius commina
torium . In deprecatorio advocantur
Pluto ,
Ermenides , Styx , Chaos
Mors , Elyfii , Perſephone Неса .
te , Cerberus Parcæ , & Charon :
& obſecratio additur , commemora
tis fuis meritis , an cultu illis aſſi
duo , necatorum infantium , & anthro .
pophagiæ ;
Exaudite preces , fi vos fatis ore ne
fando,
Pollutoque voco ; fi nunquam hæc
carmina fibris
Humanis 24. jejuna cano : fi pectora
25. plena
Sæpe dedi, lavi calido 26. b pro
Jefta cerebro :
Si quis 27. qui veſtris caput , exta
que lancibus infans
Impofuit , victurus erat. parete pre
canti .
Demum , cum umbra , jam appa
rens , ſuum cudaver ſubire vereretur ,
ac detrectaret , quod illa juſſerat ;
Miralur Erichro
Has fatis licuifle moras , irataque
Morti,
qorum
Verberat immotum vivo ſerpente 28.
cadaver ,
Perque cavas terræ , quas egit car
mine 19. rimas
Manibus illatrat , regnique filentia
rumpit :
6
Idque minis illis magorum veterum ,
quas Porphyriuſmet irriſit commemo
ratis: quas apud alium neminem tam
difer
venena magica , veterum libris comme
morata . a corrige cautibus .
b vulgo male legitur profecta.
 LIBRI IV . C. II. QUÆS. VII. SECT. II. 491
difertè 'expreſſas invenio , funt autem Artibus Æmoniis , tali tua membra
ſequentes : Sepulchro,
Tifiphone,vociſq; mee ſecura Megara , Talibus exuram Rygio cum carmine
Non agitis ſevis Erebi per inane fla . Glvis,
gellis Ui nullos cantata magos exaudiat
Infelicem animam jam vos ego no umbra .
mine vero Sit tanti vixiffe iterum ; nec verba ,
Eliciam ; † Stygiaſque canes in luce nec herba
ſuperna Audebunt longe fomnum tibi folvere
Lethes
Deftituam ; per bufta fequar , per fu
nera , cunctis A me morte data .... '
Expellam tumulis , abigam vos om Addidit o carmen , quo 31. quic
nibus urnis . guid confulit , Umbram
Teque Deis , ad quos alio procedere Scire datur .
vultu Denique cùm cadaver reſpondiffet ,
Fieta ſoles, Hecate , pallenti tabida non potuit , line venia Erichtus um
forma bra diſcedere. concedit ergò redeundi
Oftendam , faciemque Erebi mutare facultatem .
vetabo . ... Sic poftquam fata peregit ,
Eloquar immenfo , que te ſub pon Stat vultu mæftus tacito , mortemque
dere terre repoſcit .
Contineant , Ennaa , dapes : quo fæ Carminibus magicis opus eft , herbiſ
dere medium que cadaver
Regem noctis ames , que te contagia Ui' cadat , a nequeunt animam fibi
paſam reddere fata .
Noluerit revocare Ceres . Tibi, pef Confumpro jam jure ſemel. 32. tum
fime mundi robore multo
Arbiter , immittam ruptis Titana ca. Exftruit illa rogum . vadit defunctus
vernis , ad igneis.
Et ſubito ferieredie . paretis ? anille Accenja juvenem pofitum relinquit
Erichto
Compellandus erit , quo nunquam ter
ra vocato Tandem paſa mori ...
Non concuſſa tremit ; qui Gorgons Si mortuus mori quiret , vel arte
cernit apertam : magica reſuſcitari . ſed de umbra , ut
Verberibufque fuis trepidam caſtigat de anima locutus Poeta , Metaphoricè
20 Erynnim , vitam mortem que uſurpavit. Sunt au
I, Inſpectata tenet vobis qui Tartara , tem & in his verſibus triginta duæ
cujus notatæ obſervantiæ magicæ in hac fpe- 7
Eftis vos ſuperi , Stygias qui peierat cie divinationis . Huic fecundæ fpe
# undas ? ciei , quatenus injurii ſunt in vita fun
Neque hæc tantum , fed poftquam eos !: ' vel deportationis , vel mortis
3 umbram in corpus fuun impulit , illam pæna Itatuta in vilio :esc: & polte .
quoque adfata , eique pollicita eft immu- riore jure , in utriuſque fpeciei evo
nitatem à magicis de cætero cantibus . catores à Conſtantino lethale fuppli.
... Dic ( inquit Theſſala ) magna cium fancitur d : Tertullianus arca
Quod jubeo mercede mihi , nam ve num detegit e , cùm docet , non um
ra locutum bras defunctorum : fed earum loco
Immunem 30. toto mundi preſtabi- dæmones apparere , dæmones operari
mus & VO fub obtentu animarum : item , om
Ppp 2 nem
† En Zoroaſtreum illud quid emones fibus citatis. c l. 3.9. adverfus D. de ſe
vocat telluris canes ut doctum lib. 2. Hec pulch violat.l.qui fepulc . C.cod .
imitatus Cl. Claudianus. Minatar Demo d l. mulii C. de malef. og mathemgi.
forgonem , quod imitatus fuit Starius ver e lib. de anima ..
 492 DISQUISITIONUM
nem incorporalem corporum exhibic
tionen præftigias eſſe . Exempla dz-
* monum , qui apparentes mentiri le
elle animas' defunctorum , nova & ve .
iera Creſpcrus , l.de odio Satan diſcur.
12. à fol . 192. in fine referr. Prior illa Ti-
reſiæ in qua nudum Gimulachrum , feu
idolum animæ exhibebatur , & fola per-
ficiebatur invocatione : oxlovávrha (di-
vinatio ex Umbris, ) propriè dicebatur :
pofterior vero , in qua Diabolus fæpè ,
cùm cadaver non aderat , totius huma-
ni compoſiti figurain ſimulabat; V. g.
cùni quis Achillis habitum faturam-
que corporis videre volebat: ordinariè
numquam fine ſanguinis effuſione ob-
tinebat , ideoque Apollon. Tyanæus f ,
uc ſe peritiorem aliis ofteuderet , ne.
gabat le ſanguinem liballe , vocabatur
ftriétè , vexvoj vrha , five vExpop avi ( di
vinario per mortuorum erocationem ) Gly .
cas ş ,diſputans de verbo , xandoviçosas ,
ſcribit eam vocem quoſdam accipere
pro obfervatione ominum , alios verd
pro evocatione . Nam xandóyn , vocari
Geniorum per excantationes certas as
traétionem , ad fublimi deductionem :
deducta voce à xã quod idem fic cum
** Nã , cvoro , ) Idem alibi b non ob
fcurum exemplum nobis propoſuit San
tabareni illius Pſeudomonachi: qui Ba
filio Imperatori filium vita funéturu ,
8 sic oftendiffe fertur , ac fi vivus adhuc
foret . Effecit enim , ut ſpecie imagina
ria Conftantinus eques patri , in qua .
dam filva , obviam fieret , quem ubi
viſus fuißes Imperator , or complexus ,
O ofculatus effet , mox evaneſcentem
ex oculis amifio . ) Fefellit Imper. fed
pon Leonem Philofophurn Juniorem
BaGlij filium ; qui Santabarenum , non
pro fancto , ſed pro venefico , ut erat ,
ſemper babuit : uſus hac. Apion Grani
maricus cùm umbram Homeri fuſcita
9 vit , Cicerone reſte 1. Tufculana , &
Plinio libr. 30. cap . 2. In ea ſe jactat
& Pliniun
Sacræ Scripruræ , videntur hanc divi .
rationem vocare , divinationem per Py-
f Philoſt.lib.4. & par. 2.annal .
h par.4 . fol.415.
ii . Reg . 18. v.7.8.
k 1.4. d: pren . 6.9 .
MAGICARUM
shonem i , uſurpantes nimirum Pytho
nem , pro dæmone ex terræ profundo
ſpecu adveniente , & reſpondente . De
riculi plena res , tum ipli mago , quem
Diabolus interdum aufert , & vitæ af
pectuique fubtrahit ; ut de quodam nar
rat Franc. Picus k ; tum iplis qui cu
riosè confulunt , qui nonnunquam de
mente abalienantur , & malè pereunt,
ut Rex . quidam noſtris temporibus l.
Quis etiain neſcit infelicem exitum He
liogabali , huic ſuperſtitioni addictiſſimi
m ? utriſque conſultori & conſulenti ,
poena mortis lege veteri infligebatur n.
Non delunt, qui de his intelligant il
lud Regis Hymnographi o ; comederunt
facrificia mortuorum , & illud Ilaiæ
num requiret pro vivis à mortuis ? Hæc de
Necromantia fufficiant , de qua inge
nioſum opus exſtat Stephan. Forcatuli I.
C. quo Juris Auctores Papinianum , A
fricanum, Paulum , & alios introducit
ſua ipſoſmet reſponſa explicantes .
SECTIO III..
De Hydromantia .
SUMMARIŲ M
Hydromantia ufus Andronicus.
2 Una fiebat per annulum , alia per
lapillos , alia ex pelagi agitatione .
3 Orientales mare baprizant . Veneti
ſibi deſpondent.
4.Alia ex aqua colore , imagini,
bus . Pagomantia , e varii ad
banc olim fontes .
5 Alia per cyathum , per catinum ut
Fela . Mulieres Germane ad ver.
tices aquarum . Superftitio hodierna
Suſpectorum nomina mittendi in ne
quam .
6 Åretinus fons obturatus a B. Ber
nardino Senenſi .
E
quia fæcundior
ris . Jamblichus menuinit , ispovesireias ,
ſeu divinationis per aquam , quæ
tra
I N.1.2.de Demonom . c . 3 .
m Xiphilin . in ejus vita !
u Deim 18. v . 11. juncto.Levit. 20. v . 6 .
oro 27. o Pfal. 105. * 6.8 . 2. Iga
1 LIBRI IV . C. II. QUÆS. VI. SECT. III. 493
i traditur Andronico Imper. in pretio qui Venetias profugerat . Tum enim
fuiffe , hic enim cùm multiplicibus , żiano Pontifex annulum de manu fua
propter crudele edictum , de necandis detractum obtulit , dicens : Auctorita
conjuratorum propinquis , odiis ac ma tate mea hoc annulo fretus , Oceanum ti .
lis ſe videret obfeffum ; ad futura per bi ſubjicies , quotannis tibipofterif
noxiorum dæmonum cultum nofcenda que eo die quo banc victoriam , pro
ſe convertit : Seque tocum ( inquit Cho Ecclefiæ defenſione obtinuili , deſponde
niates p ) permiſit iis , qui futura ex bis mare : ut fciant omnes , maris cibi
aquis , quaſi per caliginem conjiciunt , dominium conceßum , quia ſedis Apoſto
imagares futurarum rerum , velut ex lica tuende curam eofudium fideliter
umbra ſolarium radiorum confe &tantur ſuſcepiſti . Sit hoc tibi , quaſi pignus
Ac ipfe quidem iis nocturnis ſacris in- benedictionis , ſecunde jorris in futu
tereſſe noluit , metu fame , ut arbitror : rum . ( Narrat Villamontius libr. 1 .
ſed illud Hagiochriſtophoritæ Stephano peregrinat. fuæ cap. 34. Prior illo Sa
mandat . Is Setho adhibiro , qui ab in . bellicus Decad. 1. libr. 7.) 4. ex aquæ 4
eunte ætate talibus oraculis deditus , 0- colore fuit , & imaginibus in ea ap
culos propterea Manuelis Imper. juu parentibus , ſic tradič Varro belli Mi.
amiferat, cerio ritu percunctaiur :quis ihridatici eventum , multis verſibus
poſt Andronicum fit imperaturus? Ma præſignificatum fuiſſe. Ad id olim fon
bus genius in aquis primas nominis I- tes quidam fuere particulares , unde
ſaacii litteras exbibuit, fed ordine con- & nayouévtka ( divinatio ex fontibus ))
verfo . Si pro Is . idque ſecunda ref- vocata : tales ex Xenagora docet Ma
ponfione addidit fore ; intra exaltatio- crobius fuiffe crateres Palicorum in Si
nem Crucis , atque ita planè accidit cilia 9 : talis in . Ægypto ciſterna i
poſtea ; intra illud tempus , Jullu I. templo Aphaceno , de qua mirabilia
ſaacii Angeli , occiſo Andronico. Mo- memorat Zozimusr : & ut mittain
dum illius divinationis Niceta addit ſe Junonis paludem apud Laconiæ Epida
ignorare , nec ſcire velle , ad fugam ta- ninum , Apolliniſque Thyrxei oracu
men ſuperſtitionis fcire , non eſt inuti- lum , propè Cyaneas ad Lycum , in
2 le . Invenio fpecies ejus varias , una fonte templo proximo : videtur huc
fiebat per annulum de filo fufpenfum referenda Celtarum veterum , hoc eſt
in aqua , & vaſculi latera conſticutis Germanorum , ſuperſtitio : qui recens
ietibus pulſantem : alia conjectis in natos Rheno flumini commendabant ,
aquam Itativam tribus lapillis , & ob ea mente , li ſpurii forent abſorben
ſervatis gyris , qui trifariam invicem dos, fi legitimi innoxios lupernatatú
implexi , circa lapillos diffundebantur : ros, juxta illud Claudiani.
3 ; ex agitatione varia pelagi , quam Et quos nafcentes explorat gurgite Rhe
olim Siculi & Euboenſes , hodie mul nus .
3 ti nautæ notant . Hinc Chriſtianorum Qua de re plura diximus , comment.
quorundam Orientalium nata ſuperfti in Tragæd. Senece .
tio ; qui quotannis mare quaſi ani Quinid ſtatuebatur cyathus aqua 5
matum baptizant. Alid longè perti- plenus , & verbis immurmuratis ob
nens , qudd Princeps Venetorum an . ſervabatur , num aqua fpontè efferve
nulo in mare jacto quotannis Adriatie ſcens effunderetur . Sexius modus eſt
cum fibi deſpondet. Dominationis indi. Fefſanus : ibi aquam in vitreum cati
cium non magiæ argumentum eft . Fit num effundunt, çique olei guttulam
in memoriam navalis victoriæ , qua du . admiſcent, & fic in aqua tanquam in
ce Sebaſtiano Ziano vicere filium Fe- fpeculo , mira cernere ſe opioanturt
derici Ahenobarbi Othonem , captum- Septimum indicat Clemens Alexandr.
que obtulere Alexandro III . Pontifici, cùm ſcribit mulieres Germanas , foli
tas
p Nicet. Choniates annal. lib. 2. [ Paufa. in Achaic.
91. 5 . Satur , cap. 19. Joan. Loo l . 3. defer. Africe .
I ni vita Aurelian ,
 494 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tas ſonum , vortices, ac circumvolutio
nes amnium notare , & inde futura
prædicere u . Denique non funt alieni
ab Hydromantia , qui hodie adhuc in
Italia , ad furtorum Auctores detegen
dos , trium ſuſpectorum nomina toti
dem pilulis infcribunt , & eas in aquam
conjiciunt : hiſque multo funt fcelera
tiores , qui ad hoc aqua luftrali abu
tuntur . Cæterum tempore S. Bernardi
ni Senenſis fupererant adhuc vertigia ,
7a70 & vielas ( divinationis per aquam
fontium . ) Nam qui ejus vitam com 10 De modo excutiendi oculum furis ,
poſuit, ei contemporaneus ſcriptor x ,
6 de Arerio agens sita prodidit : extra
mense nie ma police for modo maria
Tegnabat , impuris demonibus dicatus .
Solebant co cives Aretini , o alii cir-
cumquaque vicini, tanquam ad oracu-
lum Apollinis confluere , refponja pe-
rentes ad occaltas queſtiones fuas , co
morborum fuorum curationes . Id vero
animadvertens Bernardinus , verus Chris
ſtiane religionis cultor O amator adver-
Jus hunc damonum cultum fortiſſime le-
Je erexit : primò quidem concione ad po.
pulum habita abfolura , magnopere
omnium confirmaris animis hortatus eft
cos ſequi ſó , ad demoliendam impu-
riſſimorum dæmonum habuationem , pror
fufque abolendam . Mox verò arrepta
ſecuri vel malleo 3 cům populo egreſſus
eft ad fontem , cumque ad fanum de
monis perveniſſet , primus ipfe iclibus
cæpit contundere , cvertitque aram , og
fontem lapidibus penitus obturavit . )
Fit mentio etiam in Concilio Antifio .
dorenfi, tom. 2. Concilior .
SECTIO I V.
De aliis mangania generibus .
SUMMARIU M.
De Lecanomantia veteri ego recenti .
2 Gaſtromantia .
3 Catoptromantia .
4 Chriſtallomantia. Exempla duo re-
1
centia .
s Tuto quemlibet poffe confringere hu-
ul. 1. Aromat.
x vild c. 40 .
juſmodi, docetur aliis duobus exem
plis recentibus ,
6 Dactylomantia . Varia exemplu vo
tera o nova .
7 Onychomantia , aliter apud veteres ,
aliter nunc fit . Aeromántia , Phar :
maceja .
8 Coſcinomantia . Axinomantia .
9 Cephalæonomantia , Germanorum
0 Longobardorum . Apionis a
Taciti calumnia in Judeos . Cleia
donomantia .
varia exempla .
Pieminario en el este
lus c. ult. & Nicetas , d . I. 2. Cedre
nus ea teſtatur ulum Joannem Magum
Theophili Imper. præceptorem : Curo
palatesa Joannem Patriarcham Icono
machum vocal , Glycas verò ſcribit
par. Annal. 2. verum Alexandri patrem
Ægypti Regem Nectanabum , 'magiæ
peritiſſimum , hac cognoviffe , Ægy
ptum in hoftium venturam poteſtatem :
hodie ea Turcæ utuntur : nam in pel
vim aqua plenam injiciunt cum variis
characteribus pretioſos lapides, auri
argentique laminas ; tum reſponſum
ex pelvis fundo auditur .
2. yaspoustua . ( divinatio per utrem z
ventrojum ) hæc fiebat per phialas vi
treas ventricolas fimiliter aqua ple
nas : & inſpectante puro puero , ' vel
prægnante muliere : refponfi loco cer
( x figuræ & imagines apparebant.
3 XATOTTpomáha , ( divinatio ex fpe. 3
culis ) quæ rerum quæfitarum figuras
in fpeculis exhibet politis : in ufu fuit
D. Juliano Imper. y . qui imperium e
mit , de quo ilta Spartianus ; fuit pris .
terea in Juliano hæc amentia , ut per ma .
gos pleraque faceret , quibus putaret vel
odium populi deliniri , vel militum ar
ma compefci . Nam ego quaſdam non
convenientes Romanis ſacris hoftias im.
molaverunt, de carmina prophana in
cantaverunt , ea quæ ad peculum
dicunt fieri , in quo pueri , præligaris
oculis incantando , vertice refpicere de
cuntur ,
y Sparijan. in Juliano .
 LIBRI IV . C. II. QUÆS. VI. SECT. IV .
cuntur , Julianus fecit .Tuncque puer
vidiffe dicitur , dhi adventum Severi
Juliani desesſionem . ( Aliud mix-
tum Pagomantiæ refert Pauſanias z .
agens de Patris Achaja : ibi ante Ce-
reris ædem fontem effe, qui à templo
lapideo pariete ſecluditur . Ibi oracu-
lum maximè veridicum cognovi , ex eo
non rerum omnium , fed morborum tan-
eum eventa prædicebantur : Speculum
( ait ) tenui fufpenfum funiculo demit
tunt ita librantes , ut in fonte omni-
nd non mergatur , fed imo ambitu ſum .
mam aquam contingat : Exinde ubi
odores adoleverint ritè Deum preca .
ti fuerint , infpiciunt in Speculum ,
ex ejus imaginibus perituruſne an vicłu-
rus is æger ſit , de quo confuluerunt ,
divinani . Neque larius omninò hujus
aque divinatio paret. ) Sed & de Py-
thagora recentiores memorant ſoli.
cum ſpeculo concavo inſcribere literas
humano fanguine temperatas , & fpe-
culum Lunæ opponere , ficque divina-
rea .
4. Non diffimilis præcedenti , 21.
Samol avraiz ( divinatio per cryſtallum , )
nifi quod hæc in cryſtalli fruitis fiat an,
nulo inclulis, vel vaſculo alteri , vel
etiam nudis , & in cylindrum aut o .
belum conformatis : quibus etiam fin-
git ſe dæmon inhabitare . Quendam
Noribergæ an. 1530. ferunt in cryſtallo
theſauros vidiffe dæmone oftentatos :
quos cùm poftea quodam ante urbem
loco effoffo quæreret , adhibito fami-
liari uno ſpectatore , & jam in fpe-
cu arcam vidiſſent, atque ad eam cu-
bantem atrum canem , magus ſpecum
$ ingreditur arcam aperturus , canemque
1 abacturus , fed Cerberi offam ſecum
non asculerat, itaque ille cacumen ſpe-
-Juncæ quallavit, & miſerum ruina ob-
ruit: qua & fpecus terra oppleta . Vir
quidam , Patrum niemoria Græcarum
literarum Latinarumque peritus , &
felix fi illotis manibus fidei myfteria
contrectare non præſumpſiſſet , cruditum
commentarium , in Germania edidit
de dæmonum natura , eumque libello
Plutarchi, de defe&tu oraculorum prouo
fixie , ex co perita elt, verbis iplius,
2 In Achais,
495
fequens narratio : Confulti aliqui de
ciuni ea manifeſto , dequibus quæfitum
fuit . Et poftea , Fuille ajebai ſibi no
tum unum ex precipua familia Norin.
berga , Eum quodam sempore venille ad
se attulife in ferico panniculo invo
lutam gemmam criſtallinam , figura ro
tundam , dixiffe : donatam fibi il
lam fuiſſe à quodam ignoto , qui ſe an
te multos annos de hoſpició compellaf
fet , foriè in forum conventum , quem.
que ipfe in domum ſuam adduxiſſet ,
u triduo habuiſet ſecum . Fuille au
tem ab illo difcedente ago relinquente
munus hoc , ad fignificationem grati a
nimi, edoétum je criſtalli ufum talem :
ſi qua de re certior fieri vellet , ut pre
meret criſtallum , o puerum marem ca.
fum juberet afpicere , ex eo percuma
Etaretur , quid cerneret ? Fore enim , ut
de apparentibus puero viſis omnia que
requireret , indicarentur . Atque affir
marat hic , Je nulla nunquam in re fuif
ſe deceplum ayo mirabilia de puero
rum indiciis refcivile : cùm cæterorum
nemo quiſquam aliud , quam nitiden
o puram gemmam intuendo videret .
quodam tamen tempore , cùm gravida
ipfius uxor puerune marem geftaret in
utero, illi quoque ſpecies in criſtallo ob
latas . Primò autem omnium formam
viri ſe exhibere folitam illo habitu , quo
tim communiter uterentur . Et ita dein
ceps aperuiffe , de quibus interrogatura
effet, cetera : explicatiſque cunétis , il
lam 'rurſus viri figuram difceffilé ago
evanuile reliqua Difcedentem autem
cam , quam diximus figuram viri , vi
jam lepe urbem perambulare da in
gredi sempla . fuerat autem fama paſ
Jim dilipata de illis indiciis , ut negan
tibus ant diſſimulantibus Tuum deli
tum aliquod , vulgò minarentur : le
relaturos de eo ad illum fe in criſtallo
oftendentem virunculum . Quin etiam
compertum eft , fuiffe à doctis quibuf
dam, de dubitationius ſuis in litterarum
ſtudiis aliquando nefcio quid propofitum ,
dy in criſtallo lectum . Se his eye aliis
hujuſmodi compluribus commemoratis die
xit Spenglerus , hunc aliquando ad le
venif
a Celius i.9.c.23. Leloyer. 1.4. de fpe &t.
 496 DISQUISITIONUM
veniſe , cum tali. oratione :: arbitrariſe
tempus effe , ut à cryſtalli tali ufu tan .
dem abftineret. Nam fibi jam per.
fuafum , eo ipfo non leviter peccari ,
go'animi perturbari cruciatus graviſſi-
mos , Je diu fanè perpeffum effe : itaque
se decreviſe deinceps nihil cum illo ex
perimento velle negotii habere : & tra-
dere nunc ipſi quod accepiſset , de quo
meminiſse poſset , quid ei ſapè demon-
ſtrafset, neque neſciret qui rumores in
civitate percrebuiſsent . Permittere au
tem , at faceret de co quod collibuiſset.
Tum Spenglerus collaudato eo , accepif
fe fe ajebat criſtallum , o in minutif-
limas partes contudiſse , ego una cum
Jerico involucro in . latrinam abjeciſse . )
Benè profe&to bene , nec aptius potuit,
utinam fic omnes hæc & fimilia fue
s perſtitionis arma abolerent . Nec ve-
rendum quidquam eſt cuiquam , ne for-
tè ſe dæmon ulcifcatur .impunè hoc
omnibus , qui cum fide fecere . Burdi-
galæ Advocatus quidam paredrium ha-
bebat in phiala vitrea : eo mortuo hæ-
redes nec phialam retinere volebant ,
nec frangere audebant : confilium pe-
tituri , adiere Coll. Soc . Jeſu : Patres
jullere phialam deferri ad fe ; coram
ipſis frangerent : immania ſe metuere
vila ; recedentibus ergo illis , in ac .
cenſum tum fortè clibanum magna vi
phialam conjecere , & nihil aliud
quàm ex utriuſque elementi confli&tu
brevem ſtridorem audivere . Mihi ipfi
cum an. 1578. Judicis adhuc minille-
rium obirem , inter rei cujuſdam Licen-
tiati annotatas à fiſco chartas : præter.
libellum magicis plenum characteribus ,
oblata limul capſula , ſandapilæ more
efformata ,, & in ea virunculus man-
dragoreus , ater & Gtu pædoreque ob-
ſitus , largo capillitio , fed imberbis..
hunc vulgo, putant , ad divinationes ,
lucra , & alia multa mire efficacem ?
accepi librum , capſam , & 'fictitium ,ca-
daver, hoc etiam primum laceravi,ab-
ruptis, avulliſque brachiis ; dictitabant, re detrectabat.
qui aderant , magnum mihi & domui
periculum imminere : rifi, & abire.
qui metuerent, julţi : abeuntibus , in nem , ' ) . illam Ariſtophanicam , in Nu
focum , qui aderat , conjeci : nec aliud bibus. Sed ifta , li tonitru , fulnien
quàm uftæ radicis , nidorem percepi . oſcines , & alia fimilja ' conſiderat
MAGICARUM
s . Loco ſuccedit , Aaxturouarda , 6
quæ divinat amulis ad certam cæli
pofituram conſtructis vel incantatis
& fuper tripodem ad certa verba mo
tis , deſcripſit Ammianus lib. 29. cujus
verba dabimus ſect . 3. 4. 7. vel annu
lis incantatis , qualis fuit annulus Gy
gis , quo ( teſte Herodoto ) fretus Can .
daulem icteremit ; tales duo illi Pho
cenſium tyranni , de quo Clemens
Stromateus ; qui fonitu ſpontè edito
eum commonebant de commodo rerum
gerendarum tempore : qui tamen inli
dias conſpirantium fic evadere nequi
vit . Fuit hujuſmodi annulus exitio
cuidam Hieronymo Cancellario Me
diolanenſi : ui & alteri , qui cùm eum
in ignem projeciſſet , ſed mente non
bona , ftatim à dæmone correptus , &
in furorem actus fuit . Princeps qui
dam , hoc ævo , alium emerat aureis
viginti : promiſerat venditor , ſemper ,
dum geftaret , aleæ & chartarum lu
ſum fore lucrolum : it , ludic primo ,
cedit non infeliciter : redit ad fritillum ,
ſed magna cum nummorum ja &tura
Sic ſe deluſum videns > quem emi
non oportuerat , annulum confringi
juſſit .
6. Occurrit όνυμαντία five , ονυχομαντεία
7
( divinatio ex unguibus ) in hac oleo ac
fuligine impolluti pueri unguem illine
bant, & ungue ſolen verfus obverſo, cer
tum quid lubmurmurantes , videbant
quæ cupierant . Hodie ulterius progreſ
fum malum . Quevedum quendam vete
ranum militem Hiſpanum novi , bello &
armis , quàm piecate clariorem ; qui
quo cempore Dux Medina Coeli ex
Gallæcia folvebat , Belgium petens :
Bruxellis , non uni in ungue ſuo claf
fem è portu Corunnæ folventem , &
paulo poſt procellis vehementer affli.
& tam velut in ( peculo, clarè oftende
bat . Hic ille , qui vulnera quoque ſo
lis verbis. ſanabat aliorum ; fua fic fa
nare ipſe , vel aliis ſananda permitte
7. Quidam putant eſſe cipouaithal
( ex . aeris, obſervatione divinacio .
perti

LIBRI IV . C. II. QUÆS. VI. SECT. IV .
pertinet ad augurium , li fi planetarum
adípectus felices adverfoſque , ad Altro .
logiam : fi quædam aereorum fpectro
rum infolita vifa , ut equitum , & ad
Tepator xotiv ( prodigiorum obſervatio-
nem , ) referenda . Sola kuc ſpectat
quæ ex aere conjurato dabat oracu
la , de qua Pictorius , de magia cap.
10. Cardani Aeromancia , de qua
ibi agit , potius Hydromantia dicen .
da eft .
8. Dici poteſt , papuaxsiæ qua utun.
tur incantatores , Tudei qui divinant
treti ſolo dæmonis commercio : præter
incantationem nihil adhibentes : ut
Feſſæ faciunt quædam mulierculæ tri-
bades 6 , & nonnullæ Ægyptiæ five
Zingalæ , de quibus poftea , totam £u-
ropam percurſantes , & in Byzantino
foro Turcæ , & olim in Apulei alino ,
1
497
Deorum , ) prætextu religionis fu
Deorung
rantibus .
10. Ad eundem ufum erat , d'Erolla
rodia ( per ſecurim divinatio ? ) qua fe
curim rotundo infigebant palo , & ex
ejus motu furem deprehendebant. Quan
do autem fucceffus futuri divinatio pe
rebatur , tunc gagatem lapidem ſecuri
imponebant ut Plinius refert li. 36.
cap. 19. Huic fimilis divinatio milia
taris per ſcurum , tincta aſpide 0
leo : habes apud Suidam ex 'Ariſto
phane
1t. Erat , xpxa zeovou vrha (per caput 9
divinario : ) faciebant alini capite ſu
per pranas affo . Germanis priſcis in
ufu fuiffe volunt . Longobardi poftea
uſi caplte caprino , cui divinum ho
norem habebant d . Vehementer fuf
picor prius illud de Arcadico pecore

is
quidam Dipphanes. genus oliai ab improbis Judæis inter
8 9. Elt xoo xiVOLÍTHA ( divinario , per dum divinationi impenfum , hincque
cribrum , ) quæ uſurpara Veteribus c factum ut Apion , & reliqui Ægyptii ,
( unde & Adag. cribro divinare ) , cri- & illos ſecutus Tacicus , calumniaren
brum imponebatur forcipi , forcipem tur , eos pro Deo caput aſininum co
binis digitis comprehendebant & eleva luiffe.
bant , & præmiſſis conceptis verbis 12. xAH SOSITHA , per clavem ; cui
ſubdebant nomina eorum , de quibus circumdabant chartulam infcriptam no
ſuſpicabantur eos furtuni , vel aliud oc- men ſuſpecti : deinde clavem alliga .
cultum crimen patralſe : reum verò ju- bant facræ Scripturæ Codici , hunc
dicabant iHum ; quo nominato cribrum virgo ſuſtentabat, & verbis certis mur
treniebat , nutabat , movebatur , vel muratis chartula ad nomen criminofi
convertebatur, quali qui digitis forci- vertebatur , movebaturque .
IO
pem tenebat , arbitratu ſuo cribrum mo 13. Sic quod Germanus quidam I.
vere non potuerit . Quod formulam Pi . C. his verbis tradidit : ex - oculo quo
Storius proponat verborum pronuncian- que excuſſo , hodie fur cognofcitur
dorum , fecit inconſulté : quod ea fit Primum leguntur Pfalmi Litania, de
& uſus ter , & quod eventum certum præ. inde formidabilis ſubſequitur oratio ad
dicet , fecit impiè , & mencitur polli- Deum Patrem og Chriſtum ; item ex
cendo . Ad hanc reducit vir doctus Ho- orcifmus in furem , hinc in medio ad
$ roſeus lib. 2. de vera falfa prophetia oculi fimilitudinem veftigio , figuræ cir
Tak modum furti concipiendi ( Ch. proban- cularis nominibus barbaris notatæ figi
di ) per lancen & liciuni : nempe lan- tur clavus ancus triangularis , condirio
ceni lineis funiculis illigatam , & cum nibus certis conſecratus incutiturque
murmure rorataın , ex lege XII. tabu- malleo cypreſfino : & dicitur , Juſtuses
lo la . cum lege d . lib. 2. c. 6. quod fanè Domine , o. tum fur prodetur . Ro
fast veriſimilius quàm quod poli Zatium fochii quidam pecuniam in quodam !o- .
Alpinum Franc. Balduinus in lib . 57. co lepofuit . Cùm autem eam poftea in.
XII. tabular. & cum eo Tiraqu . ad venire tam citò non potuiffet , fabrum
Alexan . Genial. dier. 1.6.c. 10. fcripfit convenit , ab eo petiit ut oculus furi ex
de Murpag-upīdos ( Ripem cogentibus marri cuteretur . Quo pacto ftatim iple Doo
Tom . II. Q.99 mi .
b Vide Jo. Leonem in de forip. Afr. 1.3. d Gregor. li . 7. epist . 7. Do in Dial,
& Theocrire , Luciano . Polluci. 1.3.6 . 26.0 28.0 hom . i .
j
--
 498 DISQUISITIONUM
minus qui fabri diabolica opera wſus
9
eft , oculiim amifit . ) Nonne Lector
oprime, juſto Dei judicio ifte incidit
in foveam quam fecit , & meritò per
tulit , quod tam injuftè , per artem pef.
fimam malum alterimoliebatur ? lub-
dit ; Guſtronii quidam cochlium argen-
teum amiferat : cùm autem furem ex
oculo quoque exculo cognoſcere cuperet ,
fabrum adiit ab eoque petiit , at ſua ar
te magica furem oculo privarcı ; quod
o factum eſt , o latim filiolus illius ,
qui cochleam in quendam angulum con
jecerat , oculum amiſit . ) Sed & aliud
divinationis diabolicæ genus reperio
in Indorum hiſtoriis , in iis quæ de Flo
ridenſium rebus geſtis agunt . aſpido- pita , Ariolationem live Haruſpicinam ,
mantiam vocare poſſumus . Narrant Iugurium & Sortes , de quibus nunc
fequentia de rege Holata Outina , eum videndum .
exercitu fubfiftere juſſo , fenen ma
gum centum & viginti annos ſupe
rantem advocaffe , & quo in ftatu
res hoftium forent pronunciare jullif
fe , Tùm magus locum in medio ex .
ercitu paravit , eu confpe &to Ottignii ,
quod puer ejus geftabat ſçuto , petere
illud jubet : impetratum illud collo
cat , orbe quinque pedum diametri cir.
cum illud ducto , additis quibuſdam
chara & teribus notis : tum in feu
tum genibus flexis pedum calc aneis in .
fedit , ſic ut nulla parte humum tan .
geret og nefcio quid ſubmurmurans ,
varios geftus exprimebat , tanquam in
vehementem aliquam orationem incum .
beret : qua ad quadrantem horæ pro
dulta , illicò tam horrendus apparuit ,
ut humanam effigiem amplius non ex .
primeret : nam ta omnes artus con
torquebat , ut ofta diffolvi exaudi
rentur , denique præter naturam mul
ta faciebat . His pera&tis momento in
priſtinum ſtatum rediit , laſus tamen
admodum quafi attonitus : dein .
de circulo egreſſus Regem falutavit
ipfique indicavit hoftium numerum ,
quo loco illum exſpectarent. )
Claudat feriem Salisberienſis libr.
1. de nugis curialium c. ii. fcribens : 11 Ceromantia .
Imaginarii ſunt , qui imagines quas
faciunt , quaſi in poffeffionem praſi.
dentium Spirituum mittunt , ut ab eis
de rebus dubiis doceantur : bos idolo .
MAGICARUM .
lairas eſse S. Scriptura convincit , to
divine Majeftatis judicio condemnan .
dos . )
In his omnibus verba magica fo
lent mtervenire , ideò dubitari ne
quit , quin ad hanc quæſtionem por
tineant ,
QUÆ STIO VII .
De manganią Speciebus in quibus vel
non eft explicitum pactum , vel la
tens admodum eft ,
Æc implicitam habentia pactio
H nem revocari poſſunt ad tria ca
SECTIO I.
De Haruſpicina ſive Ariolatione .
SU M M A R I U M.
1 Gazareni qui ? De victimaria
2 De exftifpicina . Juvenalis locus.
3 Pyromantia .
4 Viuntur Lituani . An huc perti.
neat mos tranſiliendi pyras » De
luftratione per ignem .
5 Capnomantia . Locus Slati . Thx
rifamia Statii ,
6 Libanomantia Dionis .
7 Tepbramantia -Sophoclis locus. Que .
dam ejus hodie Species. Moſchi
locus .
8 Hydromantia alia , ego Oinoman
tia . Quid omnibus commune cum
bac ?
9 Crichomantia , alphitomantia , aleu
romantia . Kpis.pice que ? Hora .
rii locus . Furem libo inquirendi
Superftitio ,
10 T iromantia . Ichthyomantia . Do
mantia . Ifiacorum ,
12 Anthropomantia . Valde olim fre
quens probatur fuiſſe . Sacrificium
filiorum in Tophet apud Hea
bræos .
13 DA
 LIBRI IV . C. II, QUÆST. VII. SECT. I.
499
13 Daphnomantia . media quadam & modica latitudine
14 Botanomautia . Sibyllæ . Sycoman. ufurpo , pro tota ispogmotio veterum ,
cia . Divinatio per myricam pal- live Gent
diſciplina divinandi in Sacrifi
ciis iliu m folit a ſerv ari : qua
de folemnis . Laus myricæ .
15 Omphalomantia Anoniomartia . re olim femper puto in his interve
De pelliculis , quibus involvitur niſſe idololatriam expreſſam , non ta .
fætus , Zoelor, ásarroides , äumor . men ſemper pactum explicisum : hodie
den heln Teutonice . Superſtitio in fieri poteſt , ut neutrum interveniat .
bis , qui fic capite involuto na. Haruſpicum ſeu Gazarenorum ( lice
ti . Jovius notatus. enim vocatos docet D. Hieron. in E.
16 Judæorum divinatio per Jeduhim · ſai . c. 17. ) prima divinatio erat ex
Jeduha animal mirum , Jed fabu • vivæ adhuc victimă obſervatione
lofum dum producebatur , dum ad aram ſi.
17 Agni Scythici defcriptio . ftebatur , dum attrectabatur , dum
18 Lithomantia vinum ei infundebatur . poffumus vo
19 An Judæis in ufu . Locus Levit, care viktimariam Onzexiv , Bupatıxmo : quæ
26. v . 1. de lectione , dy fignifica omnia , fi quis volet exemplis confir
• tione quæfitum . mata , adeat Barn. Briſſonii , crudeli
20 Nofter interpres defenſus contra 0. certè & indigna morte abſumpti viri,
leaftrium . Superftitio quædam ge- Formularun lib. 1. quædam etiam nos
ftantium amethyſtum . olim in Senæcæ Oedip. delibavimus ;
21 Rhabdomantia multiplex. ad illa .
22 Quedam incantationis , quadam Appellite aris candidum 1. tergo boa
Jortis, quædam omnis , fingu vem .
larum exempla . Curvoque nunquam 2. colla depreſum
23 Narratio de Gregorio VII . Pas jugo .
ра . Opima 3. ſanctas victima ante aras 4.
25 Lampadomantia , & Lucerndo · Petit .
ria . Huc properè s . admove .
2y Parthenomantia multiplex . Catul Et ſparge 6. Salſa colla tauroram imo
li locus . la .
Placidone vultu ſacra , 7. O admotas
Riolatio latiſſima ſignificatione manus
A omnem complectitur divinatio. Paciuniur ??
nem : fed hic eam ſtrictè fumo , ut Unoxe terram vulnere affli &ti petunt ?
Ifidorus cum ſcribit : Arioli vocatí Utrum citatus 9. vulwere angufto mi ..
propterea , quod circa aras idolorum cat :
nefarias preces emittunt , funeſta An lentus altas irrigat plagas cruor ?
ſacrificia offerunt , iiſque celebritatibus Secunda verd fuit extiſpicina qua 2
demonum reſponſa accipiunt e . ) qui- motum & fingula mactatæ hoſtiæ
bus verbis defcribit folam divinatio- membra rimabantur , jecur maxime
nem explicitam , quæ ad oracula re. unde Græci dicta TATOO Xonia ( jecoris
fertur , ' hoc placuit etiam Rabana f, obſervatio , ) hanc ubertim rident Lu
& Gratiano Ivoni , & Burcharda , cianus 8 , & Arnobius h , deſcribit po
qui in Decretum ſuum id retulerunt . Ater ille eadem tragedia.
Haruſpiornam idem Ifidorus vult di- Ede certas viſcerum nobis notas .
& am ab obſervandis horis , melius MAN. Genitor , quid hoc eft : non s .
alii , à veteri vocabulo Haruga levi mots , ut folent ,
quod ( tele Donato ) hoſtiam ligni- Agitata trepidant exta , fed totas ma
ficabat . Ego nunc utrumque nomen nus
Q.99 2 Qua
el. 8. E. tymol. 6.9. g . lib. de ſacrific.
fl . de magor. præftig. cap. 1. 26. h l. contra gent.
9. 3 .
 500 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Quatiunt , noviſque profilit 2. venis cru- jiciebant , & dumtaxat confiderabatur
or fiamma ignis victimarii , utrum in u
Cor marcet ægrum 4 : penitus, ac mer nam coiret pyramidem , quod profpe
Sum 4. latet , rum : an verò divideretur , quod ad
Liventque s. vene , magna pars 6 ff. verſum . quis ignis color fplendor ,
bris abeft , afcenfus , ftrepitus an cið vietimam
Et felle nigro 7. tabidum 8, Spumat je comprehenderet, an exftingueretur &
cur .
fimilia. quidam putant auctorem hujus
Ac femper omen unico imperio grave , forfle Amphiaraum , alii Argonautas
En capila 9. paribus bina confurgunt alios : apud Romanos ufa Tanaquil ,
tcris :
tefte Valerio Maximo i , de hac idera
Sed utrumque cafum to, tenuis abfco» - Tragicus :
dit caput
TIR . Quid flamma ? largas jamne 1 .
Membrana, latebram rebus occultis ne . comprehendit dapes ??
gans . MAN, Subitd refulſit lumen og 2. fue
Hoftile ik , valido robore infurgit latus, bilo ocidit .
Septemque 12. venas tendit : has omnes TIR . Outrumne clarus ignis 3. Oy nie
retro
tidus ferit ,
Prohibens reverti limes 13. obliquus feo Re& tuſque purum verticem 4. cælo illo
1 cat ,
Mutatus 14. ordo eft , fede nil propria Et fummam s. in auras fuſus explicuit
jacet ,
Sed alta retro cun &ta , comam ?
r.
An latera 6. circumferpit incertus vie ,
Fuit autem non quorumvis , fed cer . Et fluctuante 7. turbidus fumo labar ?
torum animalium isſpectio . Juvenal . MAN . Non una facies 8. mobilis flam
Sat. 6.
me fuit :
Spondet amatørem tenerum , vel divitis Imbrifera quales implicat varios fibi
orbi
his colores parte qua magna poli
Teftamentum ingens, calide pulmone co- Curvata piếto nunciat nimbos ſinu .
lamba
Quis defie illi , quiſve foc dubites color :
Tractato Armenius , del Comagenus ha- Cerulea fulvis milla oberravit notis ,
rxſpex :
Pectora pullorum rimati , da exla ca Sangui nea rurſus ultimum in tenebras
abit .
telli ,
Interdum pueri .. Sed ecce pugnax ignis in 9. partes dua's.
Difcedit
Sed exfe&ti matri viventi , ut ex ne- Immugit aris 10. ignis , & 11. trepidant
fariis Juliani Apoftatæ magicis doce foci .
mut ,
Uruntur hodi Lituani . nam ægris
3 Terria eſt truporxona ( ignis inſpe- fi umbra , corpeore igni oppo fito , 4
tuporan teve divina - verfa cadat : certam fpem recuperaa ad
Etio , ) & , ( ex igne
sio , ) in hac aliquando pix trita . in dæ valetudinis concipiunt : fin adver
ignem ſpargebatur , aliquando tædæ pic ſa ceciderit : conclamant , & pro de
ce illitæ accendebantur , & certis cha- poſito ægrum habent k . An ab hoc
racteribus fignabantur , & ſi Hamma
& G Hamma vitio immunes Germani ? qui in ſuc
tædarum in unum coibat , proſperum : cenfione pirarum , quas piè in hono
ſi lambens & divifs coinparebat , infe- rem B. Joan . accendunt, veteri idolo
licem : fi tricuſpis aſſurgebat , glorio- latria Chaldæorum & Ægyptiorum in.
fum eventum : fi varie diſperſa , in facrum morem commutara : peccant
ægro morrem , in fano morbum : fi dum ad crepitum , fumum , Hamma
crepitans , infortunium : ſi ſubitò ex- modum & fimilia attendunt: iteni quia
Itincta , ingens periculum ominaban- definitis vicibus ſe circumire vel tran
tur . aliquando hodian in ignem con- filire debere putant , funt enim ilta ,

i lib . 1. c . 6 . ut re
k Ananias l. 3. de dem . nai ,
 LIBRI IV . C. II. QUÆS. VI . SECT. I.
301
at reétè cenſuit V Vimpipa 1 , reliquiæ necei huc retulit , qui perfpicuè ad Py
veteris paganicæ luſtrationis & tradu- romantiam pertigent. Non aliam fpe
& ionis per ignem, quam ex facris lic- ciem , fed genus quoddam iplius Cap
teris Patres confutarunt . Glycas ex nomantiæ putarim fuiſſe Thurefumiam
Theodoreto hoc docuit 3 ne multos illam in qua ex fumo thuris adoliti
congeram m . Quin etiam ( ait ) libe- divinabant. Statius ,
ros ſuos per ignem trajecit . Quid au Turea nec ſupra volitante altaria fu
tem iſtud verbum ſibi quæfo vult ? Jo mo .
Sephus tradidit Achazum quendam fuo. Hoc verum de iſta , fed alia longe ,
rum filiorum Baali folido ſacrificio con. de qua Dion.
cremalle. Verùm Theodoritus aliter fen . Quinta eſt propriè diéta reßarvojavTHA
tit : ubitror , inquit , biſce verbis figni- (ex thure divinatio ) quam proponic
ficari ſpeciem quandam errovis , quiad Dion Caffius , agens de Nymphæo
noſtra uſque tempora duravit . Videmus prope Appolloniam , ibi ay oraculum
enim femel in anno rogos accendi, quia ( inquit ) editur , idque hoc modo . These
bus injiciantur pueri quidam do viri . te accepro , precibuſque cjus rei ergò
Quin etiam infantes ab ipſis matribus quam volunt , factis , ipfum thus, ut
per flammam tranſporraniur , que res fecum cas preces deferat , ad ignem
videtur effe quaſi quadam averrunca- projiciunt : rům ſi ratum fit futurum
tio , do luftratio ( Sic Glycas . voium , ab igne thus è veftigio corripi
5 Quarta eſt pubila xaTVOLANTHA fumitur : ac ſi thus extra ignem fortè deci
obſervatrix , eaque duplex a , para vel derit, accurers ignis id abripit eget con
grana ſeſami , vel papaveris nigri in fumit : fin irritum erit votum , neque
ardentes prunas jaciebant, & inde ſur- accipitur ab igne thus, o ne in ipſam
zentem fumum notabant: vel fine hu- flammam conjiciatur , recedit ab са , át
jufmodi granis , folum obſervabant fa- que effugit , ita in utramque partem
crificii fumum , & interdum fumum ignis futura prædicit , morte nuptiiſque
rogi . Huc pertinet illud Naſonis , in excepois, de his enim non licet cuiquam
Ibin , de rogo Polynicis & Etheoclis , oraculum illud conſulere . ) .
Et nova fraterno veniet concordia fue Sexta eft τεφρομαντεια five σπoδoνoμάν
то , THG ( ex cineribus divinatio ) , qua di
Quam vetus accenfa ſeparat ira py- vinabant olim ex cineribus facrificio .
TA . rum : videtur hoc fa &tum in ara Apol
De fumo illud Papinii eſt libr. 10. linis Iſmenii , & ided Sophocles in Oed ,
Thebaid. ubi poſtquam pyromantiam Tyr. vocaſſe cinerem divinatorium
Tireſiæ deſcripſerat , addit eum ore fu- Havreixvonádor. fortaſſis tale quid eta .
mum fatidicum haufiffe . iam obſervandum in cinere Alphæi
Ille coronatos jam dudum ample &tio quem idcirco Moſchus vocavit, xóm
Etur ignes ,
niper ( pulverem facrum ) ubi ex Pau
Faridicum forbens vultu flagrante ſania docuit quondam , per xóun , fi
vaporem . gnificari rimper , per pulverem cineres
Vapor enim ifte fumus eſt. nam quis licut & in Herc. Oetão fumitur.
credat flammam haufille Tireſiam , & Et cineres patrio pulvere fordidos .
ſupervixille ? Ulos etiam Capnoman Hodiè vigei quoddam fuperſtitionis
tia Judæos & conGderaffe an fumus , hujus veftigium , cùm res , de qua di
qui ex victimarum ſacrificio aſcende- vinandum , digito bacillove, cineri in
bat , rectus aſcenderet , an in obliquum ſcribitur , & cinis aeri puro permitti
vergeret , docet Theophila &tus in Ofe & tur , & attenditur ad litteras quæ in
cap.4. Pistorius libr. de Magia , c . 11 . cinere agitato apparent . Item cum ju
quofdam Papinii verſus de morte Meo, bent aliquem tres perſonas cogitare
1 lib . de divin . e. 2 . qui.
o in Adverfar. ad Senec. Medeana
m 2. annal . fol. 269 . verfic. 81 .
n Carda.i. de vera Sapient.
 -502 DISQUISITIONUM MAGICARUM
quibuſcum matrimonium optet , vel tio . ) De hac ita Theod . Balfam . in
ſperet contrahere , tùm tres ducunt ſul- 6. Syn, quæ in Trullo : Mulieres que
cos in cinere , ille autem jubetur fin- dam (inquit ) cum hordeo ea , que ab
gulis perſonis ſuum ſulcum deligere , aliis ignorantur , enunciant,- he dicun
tum averſus ftare ne ſulcos videat , tur xeibulce ( Crichriæ , quæ Ecclefiis a
quos interea alter camdiu forcipe often- fan &tis imaginibus aſidentes , fe ex
dit , donec eorum unus ab illo ter de- iis futura difcere prædicantes , non fc
ligatur , & quam ille fulcus deſtina- cus ac Pythoniſ & futura prædicunt. A.
bat 5 ea ſpondetur ipfi uxor futura ; lia poffeí videri ab Horatio ſignifica
poſſet hoc ultimum ad ſortem divina- ta lib. 1. ep . ad Fufcum .
toriam reduci . Utque facerdotis fugitivus liba recuſo .
Septima eft υδρομαντεία και οινομαντεία Nam in m . f. vetufto S. Laurentii
( per aquano o vinum divinatio ) qua Leodienſis eo loco adnotatum : cùm in
conſiderabant colorem utriuſque laticis fervis fufpicio furri habetur , ad facer
in facrificio fuſi Æneid. 4 . dotem ducuntur , qui cruſtam panis car
Vidit churicremis cum dona imponeret mine infe&tam , dat fingulis , quæ cum
aris hæferite gutturi , manifeſti furti reum af
( Horrendum dictu ) latices nigrefcere ferit . ) Sic ibi legitur, quod non tam
ſacros , explicando carmini , quam notandæ
Fufague in obfcænum ſe vertere vina ſuperftitionis prifcæ cauſa volui adfcri
sruorem . bere . In Antiliodorenſi concilio can. 4 .
Hoc viſum nulli , non ipli effata foro. fic legitur : Non licet Sortilegos , vel
rii auguria reſpicere , nec ad characteres ,
Ariolationen ergd hic alii agno nec ad fortes , quas ſanctorum vocant ,
{ cunt , ego- potius diras , feu omen , ut vel quas de ligno , aut de pane faciunt
in illis Thyeltæ . afpicere , fed quæcumque bomo facere
Verna capiti fluxere rofa , vult , omnia in nomine Dominifaciat . )
Pingui madidus crinis amonos Item aliam puto , quæ in facrificiis ,
Inter ſubitos ferit horrores : ( quam Theocrit. deſcribit in Pharma
Imber valtu nolente a dit : ceut. ) obſervabas molas & libamen
Venit in medias voces gemitus , ta , & præcipuè triticum , hordeum
Sed vagas intra far & ex eo tolto frefoque factam fa
Terror oberras . Item : rinam , & ea mox fubfecutam Vifli
Sed quid hoc ? non vult ma mæ confperfionem . Seneca .
nus Et Sparge ſalſa colla laurorum mo
Parere : creſcit pondus , er dextram la :
. Qua de re ex Dionyf. Halycarnall. 10
Admotas ipfis Bacchus à labris.fw. Suida ,& aliis , multa ibi in Com .
git , ment. notavi 9.TupoucoTha ( per eafeum
Circaque rietus ore decepto effuit. divinatio ) perfíciebatur cafeo, ifzuolles
E: ipla trepido menfa fubſiluit ſolo. The piſcibus , qux antiquiſſima , nam
Vix ignis lucet . ufi illa Polydamas bello Trojano , &
Omina tamen divinationis funt , fed Tirelias Thebanas : apud Lycios à pi
ſub auguriis " comprehenſæ ſeu aufpi- ſcibus vivis non uno loco perebacur
cris , de quibus feit. ſeq . Perfis divina- fed in Dina foffa , & in fonte Apolli
tionem ex vino tribuit Alex. Neapo- nis apud Myras , & apud Syrrhum vi
lit. lib . 15. c. 13 . cum I wonmixo ſeu corna ex ſignis
9 OEtava forma dicitur ab edulibus quæ in ovis appa rebant, qua Orpheum
variis , ut xelToleduzha , á xolponávrha ., & ufum vult Suidas : de eadem nonnol
árpitojávrha, ( per hordeum , per farin la Leonicus lib. 3. var. hiſtor. cap . 1 ?:
nam triticeam , per hordesceam divina- huc referenda præftigioſa illius nuperi
im
a in Oed. v. 33. 4. 0 ° 3 35. 1. 32.c. Plut.l. de indaft. animal.
s Celius l.7.c. 29. • Plin . l.9.6.16.
 17
LIBRI IV . C. II. QUÆST. VII. SECT. I. 5oz
impoftoris fcedulam in ignem conje- plicium foliis ramuliſve , tonſignatis
dam , in quovis allatorum ovorum il. nomine quærentium & quæſtione , co
lalam oftentantis . Huc non eft refe . gnitio futuri petebatur. cave cum his
renda luperititiofa expiatio Iliacorum confundas Sibyllæ folia apud Maro
per ova , de qua Juvenal. ſat. nem , in his enim non quæſtio , ſed
Non eſt xponátha ( ex cera divina- oraculi carmen erat in ſeriptum , puxo
tjo ) , qua utuntur hodie quoque Ture Mathe ( ficus ) folia poftulabat. De di
ca : cùm ceram liquant & aquæ gut- vinatione per tamaricem ſeu myri
tatim inftillant , & figuras indè ortas cam , ex Nicandri Scholiaſte , fic Cæ
obſervant . Allaricæ vetulæ aliud ge- lius Rhodiginus x ; Apollo myrica va .
ous commentæ ; cum aliquis ægrotac tes ſanxit prænunciare'mortalibus futu
tot cereos æqualis ponderis incendunt , ra , propterea infignem fruticem hunc
quot Sanctos morbi immiſſores autu- Nicander keivt in vocat > id eft , vatem
mant , & cuique cereo ſuum ſanctum Quin egen magi item Scythie myricino
appropiant , cujus cereus primus con- vaticinantur ligno . Sed ego in Lesbo
fumptus fueris , cum morbi pronun- Apollo myricæ ramum tenet ; qua ratio
ciant autorem , læforemque , ne Myricæus quoque eft cognominatus.
Decima dv@pwTOMÓVTHA , quæ rimaba- Et Archeus prodit quandoque in fom .
tur hominum mactatorum fibras ac vi- nis viſum Deum illum myrica ramo
fcera . Uſus ea Heliogabalus , mon .. decorum EtMetrodorus refert antiquiſ
ftrum non homo: ufus etiam Julianus fimam effe plantam myricam : nani- Æ- 15
Apoſtata, qui gravidarum alvos exſe- gyptii in Jovis pompa coronantur myn
cabat . ſ , ut Antiochiæ & Carris de rica , id eft , tamarice , ut interpretar
preheoſum : uſus & tefte Ammiano tur Diofcorides ; ſicutapud Medos Ma
libr. 29. quidam Polentianus , ulæ & gi.)
Arlune Scythicæ , ut eft libr. 1. An Decima tertia ομφαλθμαντα ( funicul
pal. Bojor. à quibus id accepere Tar- umbilicali divinatio ) obſtetricum pro
tari , de quibus narrat Cromerus libr, pria : quæ per nodulos umbilico & fe
8. hiftor. Polon, ug & Luſitani veten curdinis adhærentes conjiciunt , quo
res apud Strabonem 1. 3. Hæc ad exti. ties puerpera lit poftmodum parirg
Spicinam commodè reduceretur ; ut & ra ,
ad hanc , facrificium filiorum in To Decima quarta povitia quoque eſt ,
phet , ubi igne abſumebantur in ho- ex eadem obſtetricia ſchola , ſuperiti
norem Molochi in Sacra ſcriptura . tio , αμνιομάντια ( εκ membranis fρικη
13 Undecima fuit Sapronávrha , ex lau- involvenribus divinatio ) Fætus mater
rei rami combuſtione. proſperum li nus in utero materno tribus membra
gnum , fi obftreperet cum fragore , in- nis involvitur : quarum prima dicitur
felix ſi juxta Propertium , taceret ex- goesov ſeu ſecundinæ : alia verò à farcimi
1 finĉto laurus adufta foro . de hac mul- nis formaáraymoides. tertia à mollicie della
ita , & ita , ut nefcias quis à quo ac- yioç. hæ duæ poſteriores aliquando cum fę
ceperit , Parrhalius ac Rhodiginus u, cu ſic erumpunt, ut facies ac caput infan .
varicinabantur autem præmanlis lauri tis quali galeatum appareat : Vulgus Bel
foliis, teſtibus Lycophrone , & -Helio. gicum vocant galeam ( den helm) hæc
do , unde laurus dicta Symbolum divi- membrana cognomen tribuit Imper.
nationis , Conftantino in Geopon, & Diadumeno , & caulidici Romani mul .
Aphtonio in Progym . ta pecunia involucrum iftud emebant ;
14 Duodecima poteit eſſe Boravou dat hidhin fe illo ad caufæ victoriam juvari mul
( ex herbis ) cum ex verbenæ , luna . tum arbitrantes y . Ex hujus tegminis
riæ , falviæ , myricæ , & aliorum fim- colore rubicundo , vel livido , formam
in
I Cedren. in Annal, Theod. 1.3 . rap . Proſerp. Cælius Rhod.l.s. antiq.c.7.
1.2 !, 22 .
* 1; 7.anrig.beit. c.29 .
14. Reg. 26. 2. 6. Ezech .20.7 :31. y Lamprid. in vita Diadumeni,
u Joan Parrha, in Claudiani 1.2. de
 104 DISQUISITIONUM MAGICARUM
infantis, aniculæ ariolantur , hæc dipo lapidem mnizurim : ubi Pell. in Scho.
wauertre ( ex membranis fætus divina- liis rem aperit: Dæmones ( ait ) circa
rio ) de cujus vanitate legendus Levi- terram volitantes natura ſua ſunt men
nus Ziricæus z . Sed & Jovius , ne daces . Quod fi ex his verum aliquem
quid ſuperſtitionis omitteret , nimis hu- fermonem audire cupias , aram appara
juſmodi vanitatibus pro Epiſcopo , de o ſacrifica lapidem MNISUŘIM .
ditus , in Ferdinandi Davalli nativita. Habet enim hic lapis vim advoćandi.
te ( lib. 1. Piſcarii ) hujuſmodi pellein- majorem dæmonem qui occulra ratione
volutum ex utero prodiifle conſidera- materiali genio applicatus , rerum in
vit . quiſitarum veritatem inſufurrat , quam
16 Decima quinta eft æquè ridicula di- ille porrd homini interroganti profert
vinatio Judæorum per Jedughim O'yi?' Indicat enim nomen ip /um , quo in ad
cujus Rabbini a mentionem à Moſe vocatione utendum eft und cum lapidis
factam comminiſcuntur. nempe volunt facrificatione.
fuiffe animal quoddam , Domine Jedu. Hæc Pſellus , cui fimilia Nicepho
ghag humana forma , cujus ex umbilia rus ad libr. Syoelii de inſomojis. fuit
co medio funiculus propendebat , quo hæc veriſima fuperftitio , putantium
inſtar cucurbitæ humo adhæreſcebat , non omnes dæmones æque mendaces,
& quantum funiculi longitudo patie- ſed aliquos veraces deinde & illud er
batur , circum circa omnem terræ fru- roneum quofdam effe materiales , dory .
Etum depafcebatur : capi à venatori . geoüang evananguéves, materia tenebro
bus non polle , niſi fagitta funis .præ- ſa plenos , ut loquitur . Hic ergò ma
fcindatur : tunc ftatim expirare : per gicus ritus Chaldæorum . Non defunt, 19
djus olla, certo ricu in ore geftaia , qui putent Judæis in uſu fuiſſe lapides
vaticinandi donum nactos homines , quoſdam Divinatores, & eos prohibe
indeque ariolos dietos liddedhonim . ta- ri à Mofe Levit, 26. v . 1. nam ubi no
les ifti recutiti fabulas nobis obtru- ker vertil , Lapidem infignem , illi ma
dunt , digni qui & terræ cum ſuo , Je- lunt vertere , Lapidum imaginationis
dua hyn' affigantur, & cum eo con vel ut alii Lapidem ſpeculationis. Sed
viventur. Nil humanam illi formam illi nugantur cum fuis, quos nimis li
attribuerent poſſemus ſuſpicari , eos benter ſequuntur Rabbinis , nam eben
17 alluſiffe ad Planci animal quoddam a- Maſcich dvoup.128 vocat lapidem pi
gni ſpecie , quod naſci ferunt fic ter. Aura vel artificio aliquo fic ornatum ,
ræ cohærens , & vicina libi , quoad ut aſpectu fuo homines capiat , & al .
funiculi longitudo permittit gramina liciat ad honorandum : ided enim ad
depaſci , & pabuli port defectum mar- ditur , non quidem , ut divines per il.
ceſcere in vicina Moſcoviæ Tartaria : lum , fed ut incurves te ei , hoc eft ,
de quo Sigiſmundus in Moſcovia , & ut adores illum . Non vos celabo , quid
Jul. Scal. contra Cardan . & plenius aliquando mihi de hoc loco in men
ex profeflo Andr. Libavius p. 2. fingul. tem venerit, antequam editionem Ro
difp.de agno Scythico , manam viderem . Suſpicabar noltrum
28 Decima ſexta eft noboucurea ( ex la- interpretem primum fcripfiffe , Lapi
pidibus) : cujus meminit Jamblicus , & dem in lignum , unde cum alii verba
Orpheus agens de Siderite lapide : ſed tranſpoſuiſſent : in fignuin Lapidem ,
situs ejus mihi non fatis perſpectus . factum denique inſignem Lapidem .
Huc fpectar Chaldæorum lapis Mni- confirmat conje &turam verſio LXX.in
zuris , de quo ita Zoroafter 'Heixa Sipx.. qua diſertè fcriptum vigov oxo dy La.
Mavoy Szimova zpóoyhoy d'Oproers , Júe autor pidem fignum . Et fuit illa veterum ſu
heri overvinádor. Quando conſpexeris de perftitio : qui Mercurios ' ponebant in
monem terreftrem ( ribi reſponſum ex- viis, vel alios Deos vios live viales ,
perenti ) accedere , incansans ſacrifica itinerum indices & figna. prohibeater.
i go
z l. 2. de occult . nat . mva.c. 8 . Neparivum 3 !.
a Moſes Samfonis F. in præceptum b Deut. 18. Lev. 19.
 1
LIBRI IV . C. II , QUÆS . VII . SECT . II. 505
go legislator, non lapides indices via- Sed illud mihi nota ( Lector ) pags .
rum pori, féd poni hujuſmodi lapides launcher ( divinationem per virgas) non
habitu Deorum , & ad adorandum . pertinere ad unum dumtaxat caput ,
Scio quæ de radice now Sachah , pro- quædam enim explicitam continebať 22
20 lixe hic Oleafter adterat ; fed probare invocationem , nempe quæ conceptis
nequeo , quod vulgatum interpretem verbis efficiebat, ut virgula recta fpon
tam facile deferat ,imò & de verſione è fua in circulum coiret junctis ex
loci Job apertè ignorantiæ accufet : tremitatibus , Alia verò ad fortes per
Etiamli vera ſignificatio foret , operia tinet, quando regnum vel quid aliud ,
te , dicere poffem : quæ picta ſunt ca- virgis datis , cui obtingeret , experie
Joribus elle contecta & operta . Poffet bantur: lic Aaroni prærogativa Sacer
quis ad hanc fpeciem referre quorun- dotii , virgula contingit Horente, fic &
dam ſuperſtitionem , qui ut ſomnia ipa Beatam Virginem nonnulli ex a po
fis contingant futuri præeuacia , 8c- cryphis , tradunt Joſepho ſponſam da
ftant amethiftuin gemmam . tam : quo adhuc tempore Divinatoria
21 Decima reprima occurrit 'aßde;távrha fors permiffa . Aliquando ad ariolatio
( ex virgis divinatio ) , quæ multiplex lationem noſtram quam auſpicium
fuit, de qua fic Cælius Rhodiginus d. vocavit Tacitus ) referenda ; ut illa
cap. vigefimo nono ſcribit , Virgas in Perſarum , & Scytharum ,Germano
rebus divinis eximii cujuſdam ufus fum quoque quam Tacitus defcribit.
fuifle veteribus, ex pleriſque conjectare lib . de moribus Germanor. qua de re
licet . Nam , qui Perſicos ritus dili. nos poſtea plura Sect. 3. Aliquando ad
gentius , animadverſos' litteris manda- omina , ut illa , de qua fic Cranzius
runt illorum magos qui ſacrificiis 1.4. Metropol. cap. 19. og 29. Memo
3 præficiuntur , carnes
carnes ſupe myrtó doo
r myrtorant
ſuper, annales Henrici III. Imp. fabu
Lauro poſita's' tradunt ſubtilibus virgis lam de Hildebrando puero , quod cum
adurere , mox oleum lačte melleque com . filius elee Fabri lignarii , ex Jarmen .
mixtum conſpergere , ac comprécari fa- tis ordine compoſitis inſcius ipfe , has 23
fciculos ex myrica pertenues manu tee litteras conſervaric quibus aftans homo
nentes . In Pyrethiorxm medicullio fur- litteratus legerit ex ea compoſitione ſcin
recta fabat ara , abi inexftinétus fer. dularum : Dominabor à mari ad ma
varetur ignis , fierentque itidem com re . Unde conjectans divinum aliquid
precationes non fine myricinis virgis . in puero , ſuaſerie parenti, ut eum lit
Sicut in Scythia quoque , ubi vaticini teris traderet . Traditus profecit, o in
zraduntur plures , Salignis virgis divic cancellariam Regis pervenit o Seria
il natio concipitur ,quas diſſolvunt ac niarius evafit. Somnio admonitus im
feparatim fingulis humi conftratis va per. de eodem quod cornua videretur
ܶ‫ܙܐ‬ ticinantur , interim virgas comprehen- habere , quibus filium suum contereret ,
111
dentes componenteſque · Narces verò , hominem in vincula conjecit : fed ab
quos efle Androgynos putas Herodo. Imperatrice vinculis exutus , Clunia .
Ro tus tiliam fcindentes trifariam , digi- cenſe monaſterium petiit . Indeque pro
tofque implicando ac refolvendo preci- fecit primum in Subdiaconum , deinde
nunt futura .) & poftea . Etenim in in Cardinalem , noviſſimè in Greg.VII.)
pleriſque locis wirgà ( ut diximus ) Hæc ex annalibus illis Cranzius, quæ
preſagiunt , quod in primo compoſitio- neſcio cur fabulam vocet .
nis tertiæ Dion quoque confirmat . Decima octava elt nauna Soudytua 24
Quæ ille de Perlis Magis , ab He- ( per lucernam divinatio , ) quando non
rodoto lib. i . & Strabone lib. 14. mu- nulli candelam in D. Antonii hono
tuatus : quæ de Scythis , & Enariis , rem accendunt , ficque ſe res perditas
ex Herodoti libr. 4. Scytharum proge- confidunt inventuros. alia eft vetus ſu
niem Turcas , hunc morem retinuille , perſtitio Lucernaria ,, de qua Proper
perftitio Lucernaria
colligitur ex Hiftoriis c Collenucii . cius lib.4 .
Tom. II. Rrr Sed
Ć l. 1. rerum Neapoli ,
 506 DISQUISITIONUM
Sed neque fuppletis conftabat flam
ma lucernis
& alio loco :
Seu voluit tangi parca lucerna me
TO .
Petronius in Satyra , Lucerne humo
re defecte , tenue ou extremum lumen
Spargebant : hæc magis videtur ad o
minis augurium pertinere . An etiam
huc perinuerit modus farti concipien
di per lancem & licium ; quem Sex .
Pompeius defcribit , dubíum mihi :
puto potius non pertinere , quidquid
Acron prodiderit vide fub q. 6. fect.4.
verſ.o.
25 Decima nona vocatur tapdevojárt hd ,
nempe duplex divinatio , qua virgini
tatem puellæ explorabant . i. per tuni
, quæ res etiam hodie in uſu
culum
pravo : & videtur olim ed refpexille
Catullus in nuptiis Pelei & Theti
dis .
Non illam nutrix , orienti luce revia
fins,
terno poterit filum circumdare col.
Hef
lo .
2. Quod , auctore Guil . Pariſienſe 2
d folitum in Britannia redactum in
pollinem tenuem achatem in potu præ-
beri , quem qui quæve ſumplit , niſi
virgo fit , ftatim cogatur evomere. Re-
1 feruntur & alia , quæ idem per uri-
nam indicium faciunt . Et referuntur
ut arcana naturæ ; vereor ne prorſus
ſint magica , certè funt illicita , & fa-
mæ reftitutioni obnoxia ,
Sunt & aliæ mille nocendi artes &
nomina mille , quæ utinam ut mihi ,
ſic cæteris ignotæ & inexpertæ . Dam-
nant hæc omnia Theologi , & Cano-
niſtæ , vide Euſeb . libr. 4. præpar. E.
vang. cap. fi quis 20.9.5. Joannem Sa-
lisberienſem leg . 2. de nugis Curialium
sap. 28. Michael. Medinam lib. 2. de re-
Eta in Deum fide fol. 29. O Julium
Sirenium lib.9. de Fato cap. 15. 16.
d p. ult. deuni. c. 22.
el.2. de divin.
fl.9 . de Hif. anim . 6.35 . & alib.
MAGICARUM
SECTIO I I.
De Augurio auſpicio .
SUMMARIU M.
I Ariſtotelis locus .
2 Augurium quid , do quæ ejus ſpecies ?
3 A celo petita .
4 Ab avibus petita . Ofcinum diffe
• rentia , & nomina ..
5 A pullorum tripudio . Pavire , tri.
pudium foliftimum , fonidium .
6 A quadrupedibus petira . Auſpicia
pedeſtria . Ex equis Germanorum ,
Luizicorumque . A lupis , o aliis
animantibus
7 De ominum diverſitate . Augurium ,
omen , prodigium ſæpeconfunduntur,
S Tepator xotis . Varia exempla fepul
chrorum , fontium , Q Spectrorum ,
9 Oftentam , portentum monſirum
quid ? Quid liceat in his obſerva
re , quid non ?
10 De acuminum auſpicio militari,
UGURIUM vel dependet à na
tura , ut nautarum , agricola
rum , & c. de quo poftea '( eit enim
commendatione dignum , ut pote natu
ralis conjectario , ) vel ' hominum in
duftria atque artificio inſtitutum , re
bus futuris , pon neceſſariis , ſed volun
cariis conjiciendis inſerviens : de quo
nunc agimus , quod ipfemet Cicero e
vanitatis & ineptiæ condemnavit , lon
gè hac in re prudentior , quàm Plato
in Phedro vel Xenophon , in Cyro
pad. Quod verd & Ariſtoteles f me
minit augurii, iile vel populari ex ſen
tentia loquirur , vel augurium voca
vit , naturalem præfenfionem avium
qua pluvias tempeítateſque inſtantes
nobis indicant cantu , volatu vel ga :
ritu . Nobis Chriftianis dubitare non
licet , totam Augurum diſciplinam in.
certam & illicita effe : qua , quod
abſtineret Dei populus , etiam ab ario
lo laudatur ; : quam fciunt omnes
damnatam à Mofe ac Prophetish, &
à ju
g Nu. 23. v. 23;
Lev. 19. v . 26. Deu, 18. v . 10. Er
cl. 34. v. s. Jer. 27. v. 9 .
 LIBRI IV .. C. II. QUÆST. VII. SECT. I. 507
.
à jurt's Canonici i auctoribus , à qui- benè ab eodem V Vimpina lib. eod. c. 12.
bus etiam variæ pænæ infliguntur : 3. de pullorum tripudio fumebatur . 5
quam fciunt pacti cum denone dam- Duo à pullariis..pulli in cavea ferva
nari , à B.Auguftino , k , ſciunt å re- bantur. primo diluculd , imperato de
& ta Philoſophia valde alienam . I more filentio puls aut offa , cavea re
Auſpicii verd five Augurii vocemi cluſa ,, pullis objiciebatur : li neglige
QuDC ed extendimus , ut etiam omina rent cibum , ſiniftrum auſpicium erat ;
comprehendat : ficut & Græci - ſumſe ſi avidè depafcerentur ita ut aliqua
runt , ορνίθειαν , οίωιςικήν , οιωνομάντμαν , ex roltro deciderent & terram feri
épvido xoniav, pro obſervatione cunctarum rent , dicebatur Soliflimum tripudium ,
rerum Jubrià , et inopinard , ou infoli- & habebatur ſecundum pavire veceri
10 accidentium inſtituta ad cognitio- bus idem quod ferire, inde dictum pri
nem futurorum , vel occultorum . Sic ac- må terripavium deinde terripudium 5
ceptum reduci poteft ad fpecies quin- denique tripudium q . Idem & Šonivium
que , primum ex cælo , ſecundum ex vocatum à ſono , quem puls edebat ca
avium volatu vel garritư , tertium dendo . Nugaciffimum fand commen
ex tripudio pullorum, quartum ex qua- tuni , cujus tamen neglectui tribuere
drupedibus , quintum ex diris & por. Romani clades P. Claudii & Lucii Ju
tentis : & horum omnium communis nii bello Punico 1.g & Flaminii bel
divifio eft , quod eorum quædam funt lo Punico z..
6
Oblativa ; quæ non pofcuntur ; quz 4. Ex quadrupedibus ſumpta , telle
dam Imperativa , quæ veniunt optata Sext. Pompeio vocabant auſpicia Per
& quæfita m . deſtria ; ut apud Germanos ex equo
3 s . ergo genus è cælo caprato ab au rum fremitu , proprium gentis ( ait Ta
guribus proſpectu , & coeli regione de- cit . ? ) , equorum quoque præfagia ac
lignata ( templum n vocabant ) exfpe- monitus experiri, publice aluntur iiſdem
ctabat auſpicium , nempe tonifru , vel nemoribus ac lucis candidi , o nulla
fulmen Yive fulgetrum quorum alia mortali opere contacti, quos preſos fa
bruia , quæ nulla ratione naturæ nite crocurru ſacerdos , rex vel princeps
bantur , fed erant vana prorſus , alia civitatis comitantur , binnituſque ac free
Fatidica : & hæc rurſus vel peftifera , mirus obſervant , nec ulli auſpicio ma
vel confiliaria , vel auxiliaria , & hu- jor fides. ) Duraſse eam ſuperſtitionem
juſmodi nugaciffima, de quibus multa diu poltea , etfi paulum diverſa forma
Plinius & Seneca , o quæ ſanè eruditè apud Luizicos , ex Ditmaro noſter Li
refellit V Vimpinali.de divin.c.4.0 11. plius in comment, admonuit . De Lu
.. ab avibus petebatur , unde di- pino auſpicio , Plinius & alii valde
& tum augurium , quaſi avigerium , A. multa , & prorſus contraria tradide
vium aliæ oſcines, quæ cantu ſeu gar- funt , quos habes diligenter annotatos
ritu ; aliæ Præpetes ', quæ volatu pu. à Tiraquellou ; de capra , aſino , leo
tabantur prædicere , & harum rurſus ne , vulpe , cane , maſtela , ariete , & a
variæ differentiæ , funebres, clivie , ar- liis : quæ Alexander nullis auctoribus
culæ , volfcre 5 remores inebræ , & firmarat , vir idem , fupra modum dili
aliæ multa . p Stultitia hæc refellitur gens , accuratè comprobavit .
Rrr 2 5. Sunt
i c.illud c. fed & illud 26. 9.2.cap.fi cap. 2. Senec. in Natural. quaft .
quis Epifc.c. aliquanti , c.fi quis clerius 3 Servi.l. 2. Æneid.Feftus in voce Of
c . auguriis 26.9.5. cines , Gellius l. 6. cap. 6. Pl.b. 10. cap.
k %. 2. de dóc. Chrifti, c.24 . 13. 18,
I docent hoc.Ci, d.l. Franc. Picus ' q de his Cicer. 1 , de divin . Feftus in
1.6. de pren.c.4. Puls din Ofcinum .
m per. Sanctiflorius Montepeſful. I. r Polybius l. 1. Val. Max lib. 1 6.4 .
hift.rer, memorabil f. 270. [ Liv , l. 22 .
n Varrol. 6. de lingua latina t l. de morib . Germ.
o Pl.leg. 2. cap. 52. & 54. & l . 28. a ad Alex.ab Alex.lib. 5. cap . 3 .
 TIONUM UM
508 DISQUISI MAGICAR
: s . Sunt Omina : quæ pertinere ad Miraculo ignis , addam jaliud humai
auguria vel unus oftendit Claudianus num : Herodotus lib. 8. fcribit , quan
fequentibus verlibus : do Amphienfibus finiftri aliquid pu
Nulluſque dies non triſte rinatur blice eventurum , folitam facerdoti
Augurium , quoties flaventia ſerta co- Minerva ſubito promiſſam enaſci bar
marum bam . Sed redeo ad inanima . De fã
Sponte cadunt ; quoties exſudat ab milia Serviliorum ſcribit Plinius , num
ubere fanguis , mum illis fuiſſe æreum , quem auro
Larga vel invito prorumpunt Alumi- & argento cibarent , qui ad futuros
na vultu , familiæ proſperos eventus creſcebat
Injileque manus mirantia pectora ad infælices minuebatur , lege Plis
rundunt . nium lib. 2. cap .65. De fanguinis ad
Si buxos inflare velim , feriale ge. miranda in Gallia pluvia , quæ inci
mifcunt . dens fuprà carnem hominis aut ſu
Tympana ſi quatiam , planétum mi- pra lapidem non poterat ablui, cadens
hi tympana reddunt . verò fuprà_lignum facilè eluebatur ;
Ab vereor , ne quid portendant omin auctor ex Fulberto Carnotenſi elt Ba
na veri . ) ronius Annal . XI . Anno Chrifti 1017 .
Ubi Ceres & exempla præbet omi . De fonte Glomuzenzi narrat Dietma
num ſeu Dirarum , & quod vocavit rus , qui quando lætus pace & anno
augurium , poſtea vocat omina . Hæc na annus fubfecuturus , avena & glan
folent etiam prodigia dici. Valer. Ma- de refertum fe oftentat ; quando pe
ximus , x admirabile inter cænam pro . ftis imminet cineribus , quando bel
digium incidit . Infuſum namque pa- lum , ſanguine plenus fluit.quod idem
teræ ejus vinum nec fomel , fed ite Eraſmus Stella , & Petr. Albinus in
rum , & tertiò , in ſanguinem verſum Chronico Miſnenſi afferunt . Alibi in
eft. Qua de re conſulti Magi monue Germania fons eſt difus Hungerbrum ;
runt, ut ab incepio defifteret . qui quando decreſcit gravem anno
Sed de ominibus plura diximus 1. 3. nam , quando exarefcit diram famem
ubi de vana obſervantia egimus . Huc protendit. In monaſteriis non rarò ac
reducenda omnia prodigia & oſtenta , cidit , ut religioſi morituri , in teni
& monſtra , quatenus quis vanam plis ubi ſedilia ſua habent , trunco ca
quandam ex his inftituit divinationem , pite afpiciantur . Quibuſdam etiam
8 quam veteres Tepatoc xo7 v ( prodigio- nobilium familiis quædam notata, eſt
rum inſpectionem ) vocarunt , à qua a . quæ certißima fuorum mortis indi
Jiena en Chriſtiana obfervatio mo cia habet , li fons quidam natura fua
nitorum quorundam mirabilium , quæ valde limpidus ab incoznito quodam
quibufdam Deus largitur . Duo exem : verme turbetur . alteri fignum eſt ,
pla referam infra c 3. 9. 2. & alibi fi terra quædam arci ipſorum vicina
aliud familie Eftenfis B. Beatricis ac in voraginem fubſidit. in Bohemia ſpe
pud Scardeonum , tale quod de monte Etrum fæmineum veſticu lugubri ap
Veſuvio & moriturum impiorum & parere folet in arce quadani illuftris
damnandorum mox aliquorum prædi- familiæ , antequam una ex conjugi
etione , Pet . Damian . epiſt. ad B. Do bus Dominorum illorum è vita dece
minic. Loricat. fuprà agens de Pan- dat. ita ex aliis , ut certa , refert Phil.
dulfo Capuano his verbis : quando. Camerar. oper & ſucceſive capit . 73. vi .
eunque in illis partibus reprobus dives de ſupra in prin. libr. & d . quæít. 2 .
moritur ignis erumpere de prodielo Monfira ſunt nacuræ valde aberran- 9
monse videtur , tanquam ſulphurea tis à confueta · norma in animantiuin
refine congeries ex ipſo Veſuvio prosi- productione ludibria . Oftenta verd &
aus fluit , ut torrentem faciat , atque prodigia vocamus , varias & serribiles
decurrente impetu in mare deſcendat .) atque inſolitas in aere , aut aliis eles
meu
x lib . 1. 6.7 . de Xerx .
 LIBRI IV. C. II. QUÆS . VII. SECT. II. sog
mentis apparitiones ac fonos vel ef 7 Interro gare in ligno Oſe. 4. v . 12 .
fectus , ut pluvias fanguinis , acies in 8 Geomantiæ vanitas . Stoicheioman
cælo viſas , & fimilia , quibus pleni tiæ genera . Ejus varia exempla
Julii Obſequentis & Lycoſthenis libri , Gentilium ey Chriſtianorum .
& Joſephus libro 7. de Dello cap. 44. 9 Quid olim di tæ fortes Apoſtolo
& egregiè V Vimpina lib. de ſignis , y , rum ? Explicata c, aliquanti c. ſi
certa horum interpretatio à divina re quis clericos 26. 9.5 . De notis E
velatione dependet , ut fuit concella phefiorum
Danieli : % non licet ea curiosè ob. 10 Quomodo his ufi S. Auguftinus
ſervare ad fortuitos eventus certò præ Gregor. Turonen. D. Franciſous ,
dicendos : re &tè tamen Concionatores Petrus Blefenfis , alii .
ex iis imminentem Dei vindictam de u Dodecaedri , feu Paftorum ludus .
nunciant, vel ab inftanti facinore ac Di&tum quoddam Cæfalpini .
vitæ pravitate homines jis deterrent , 12 Aleetryomantiæ modus multiplex .
& ad pænitentiam hortantur . reverà 14 Zonare , Socratis Calliodors
enim idcirco illa folent à Deo often error .
di. Plura de his pete à D. Augulino 14 Onomantia. Arithmamia . Cabbala
lib. 21. de civit. Dei cap. 28. & qui duplex Judæorum .
hos portentorum obſervatores egregiè 15 Vocalium conſideratio in nomine pro
confutant Picus , a , VVimpina , Me prio . Alchindrine liber. Prudenti
dina , & Sirenius . locus .
Ult. Auſpicium ex acuminibus mi- 16 Nomina liberis propbetico Spirituim
litare , cujus & Cicer . & Arnobius me pofita . Sanctorum nomina impone
minere , quidam ad oftenta referunt , re religiofum . Pontifices fan &te mwa
cum Cælio Calcagnino , alii ad Geo tant nomex in inauguratione .
mantiam , alii cum Turnebo non dil. 17 Ornithomantia Joan , Leonis .
famile faciunt, ab Axinomantia , qua
le fuerit , nihil habeo certi . Lege ſi Anganiæ tertiam partem dixieſ
placet Antonium Valtrinum Conem . de ſe Sortes .Sors olim dicta Phur , !
re militari . ut patet ex l. Elher cap . 9. verf. 26.
quam plerique Perficam vel Sulianam
SE C TI O III. vocem eſſe volunt . aſſentior potius D.
Hieronym . Hebræam effe , & deduci
De fortibus illicitis . ab Gebræo 712 pur , cadere ſeu labi
( etiam juxta Forſter . ) quia fortes
SU M MARIU M. in urnam conjectæ labuntur , unde &
feſtum Hebræis Phurim non Phrurim . 2
1 Phur , vel Pur quid ? Joſephus in hac voce mendoſus eſt , vel
A
j. 2 Jofephi locus . more Græco detorſit .' Sors autem , te
3 De Divinatoria . De oraculo . Pa ſte Divo Thom . , b , triplex eft , di
de
lomantia , petromantia , aftraga. vinatoria , conſultoria & diviſoria .
lomantia Divinatoria vocari poteſt xanponár- 3
4 Kubomantia , feu aleatoria . Rhab . 744.( divinario per fortes : ) quæ ex
domantia multiplex . Chinenſium genere fuo prohibira , D. Greg. lib. 7.
fortes , o aliorum Judæorum . Se cp. 66. lib. 9. ep . 47. in Decretal. c. 1 .
SH gittarum apud Ezech .c . 21.0. 21 . de ſortileg. D. Thom . d. art . 8. & ta
$ 523p . Kilkal . Birouesteia . lis fuit fortitio Jonæ 1. ut ibi poft Ly .
6 D'irg'arum Deut. 8. verf. 21. defenſa ran . & ferum . optimèFranc. Ribera.
Vulgata . Incantatores cur Chaba- quæ & ipſa multiplex eft , una e , adem
rim difti ? cum oraculo , ui fuere fortes Deliæ ,
&
Ly .
y à cap. 22. ufque ad 27. fup.c. 17. Medin .l. 2.de rect. ſid.c. 2.Si
2 cap . S: ten.d.l.9.6.19.0 20 .
a Picus1.6 .de prænot. 6.6. VVimpin. b 2. 2. q . 95. ar , 8 .
 510 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Præneftinæ , & fi
Lyciæ , Antiates , Præneftinæ Divinationem hanc variè explicant ,
miles , fic accepit Seneca . orta diverfitate , quia non conveniunt
in Troadib. Poft fata demum fortis in- de ſignification e verbi Kilkal. 5297
cæftæ fides quod D.Hier. vertir commiſcuit , LXX. 5
& in Oedipo . Sorte Phebeia excitus . verd fecit ebullire , o virgam pro ja
Cæteræ fortes pleræque nomen å gittis svaßpcowe péßdav , quod camen Po
materia forriuntur : ut Tune Taroucéve lychronius docet dictum phrali He
7HG , TETTGAVTH & a , spayatopaytHu , quæ bræa pro miſie ſeu jecit Jagittas , arri
bacillis , talis , oſcillis, pilulis, aot la- 7spútanBiante ptáury zápu écht pricamo
bellis inſcriptis, in altum vel in ur- g oilpos. D. Hieronym. in Comment.
nam conjiciebantur . explicat modunt divinationis : fiabit
4 3. His fimilis fuit zubonávrha , five in ipfo compito o ritu gentis ſué ora
aleatoria , ut apud Propertiun . culum confulet , ui mittat ſagittas ſuas
Me quoque per talos Venerem quærente in pharetram e commiſceat eas infcri
fecundos , pras , five ſignatas nominibus ſing ulo
Damnoſi ſemper ſubſiliere canes . rum , ut videat , cujus ſagitta exeat ,
Huic dediti valdè Auguſtus & Ti- quam prius civitatem debeat oppu
berius Impp. telte Suetonio , & Atta- gnare , hanc antem Greci Birouarroian ,
ļus Rex Pergami. Utebantur hujuſmo. ( divinationem per ſagitta's ) love paß
di forte teite Pauſania Græci , apud Souarreíay ( per virgas , ) nominant, &
Buram Achaiæ : & in Apono fonte addit poftea , LXX. hic non ram ſen
in Italia , teſte Suetonio in Tiberio , ſu , quàm verbis å vulgata diffentire ,
4. Tlaxouárrha ( divinatio per bacil. Nam illud áraßpłoce feu ebullire , ni
los , ) quam dixi, ſeu paß Sopávrha (per hil aliud eſt , quam velociter exire feu
virgas , ) quam Tacirus tribuit Ger- afcendere . Sed alii putant eo ſignifica
manis ; c Jortium conſuetudo fimplex , ri genus alterum divinationis : nempe
ait, virgam fructifer & arboridecijam in commixtas fagitras in aerem fortiter
Sarculos amputant, coſque notis quibuf- jeciſſe , & in quam partem caderent' ,
dam diſcretos , ſuper candidam vellem dextram an ſiniſtram , verſus Rabbath ,
temerè ac fortuito Spargunt, mor', fi an verfus Hieruſalem obſervaſſe : fic
publicè confulatur, Sacerdos civitatis ; R. Jofeph , & ( ut videtur ) Chaldæus
lin privatim , iple paterfam . precatus Paraphraftes, eamque interprerationem
Deos , cælumqur ſuſpiciens ter ſingulos oprimě tam noftra, quàm Græca ver
tollit , fublatos fecundùm impreſſam an ſio patitur . Denique quia Kalal
te notam interpretatur , c ) frequen etiam ſignificar lævigare , & polire
tiſſima quoque Sinis hodie eſt ferè fic ideo exponunt , terlit feu polivit ſagit
milis quædam divinatio duorom ligno- tas , volunt enim ſignificari genus di
rum æqualium , quam defcribit fusè vinationis Catoptromanticum : quo
Gunzalus Mendozius lib. 2. hift. Chie auzures in fplendenti cuſpide velut in
nenf. c.4. nec non Philippinenſium ſeu cryftallo vel ungue , futura inſpicie
Lulaporum in India , telte Martino I. bant : ſed cum hoc lit Recentioruny
gnatio Itinerarii cap. 8. lo facris li- commentum præſtat D Hieron. & Se
ieris invenio nonnullas huc pertinen- ptuaginta Interpretes illos fequi.
res , ut eft illa ſagittarum , de qua E Alter locus eft Deut. 8. v. 11. Ve- 6
zechiel, & alia virgarum , de qua o " chober chaber 700 7001 , quod nofter
feas & fecundùm nonnullos Moſes vertic incantator : recentiores vertune
Ezechielis verba ſunt , d Stetit enim jungens jun &tionem, ut exprimant ſpe
Rex Babylonis in bivio in capite dua- ciem guroparreias ( divinationis per lie
Tum viarum divinationem quærens , com- gna , ) qua per fruſta lignorum irerum
miſrensſagirtas , interrogavit idola , exo coeuntia divinabatur. Sed noftram ver
inconfuluit . Ad dexteram ejusfacta eft fionem confirmant LXX . Capuanos étic
divinatio fuper Jeruſalem . s'far , ceneficus incantans incantatio
nem :
c de moribus. German , I say. 21. v. 21 .
 LIBRI IV , C.II. QUÆS. VII. SECT. III. SIE
nem : & rectè , incantatores enim à pungit, ex ſedecim additis diverfis puz
Chabar 72n , quod fignificat , fe fo- torum coordinationibus , quæ nomina
ciare , vocantur Chabarim . quafi di- fingulis ſuis altris putant reſpondere .
cas focii , nempè dæmonum , quibus Hoc olim Hali , & famoſus Magus
fe pacto feu fædere inito conjungunt . Oliverius Malmesburius, libro edito ,
Longè ergo clarius vertit nofter vul- & poftea Gerardus CremonenGs, Bar
gatus, quam recentiores ifti : & benè tholomæus Parmenſis, & Gaſpar Peu .
Pagninus retinuerat verſiouem LXX . cerus Lutheri fectator , quorum libri
interpp: prohibiti , ſunt complexi ſcriptis . Et
7 Terijus locus eft Ofe « 4. V. 12. Por Peucerum miror id tam diligenter pro
pulus meus in ligno interrogavit , & fecutum , cum veriſſimè fateatur , to
baculus' ejus annunciavit ei ) non con- li illi diſquiſitioni nullam prorſus ra
Nat , de quo genere hoc dictum ; apud tionem , nullam veri fpeciein fubeffe .
Hebræos R. Mofes Samſonis F. in Archimagus quoque Cornelius ſuam di
explicatione præcepti Negativi. 52. com- verſam ab illa aliorum Geomantiam ,
memorat hujuſmodi ritum : decortin æquè fallacem & mendacem , poſtes
cabant bacillum ligneum uno taptum riore ſcripto fuit teltatus. Picus de hac
ex latere , tùm in aerem projiciebant , cecinit ,
fi fortuito calu , primo jačtu apparuiſ- Atque frequens bıbulam mucro cum pun .
ſet ſuperior pars decorticata , at fecun git arenam .
do jactu ſuperior pars adhuc veſtita , Hanc deſcripfit Pi &torius in Epito
proſperum fucceffum augurabantur : fin me de Magia cap. 8. Quanta ergò de
è contra primùm pars veſtita , infæli- mentia eſt his vacare , quæ à ſuis
cem : fi utroque jactu veltitum vel damnantur auctoribus ? Ex piis Scri
nudatum latus fuperius fuiífet , mix ptoribus & Catholicis , eruditè refuta
fum eventum fibi pollicebantur : & runt fæpè jam citati , Franc Picus li.
hoc ab Oſea putant ſignificari . Divus 6. de Prenosion , cap . 3. & qui toto
Hieronymus autem vult , de eodem agi clam opere ex Pico plurima , Conr .
genere , de quo egit Ezechiel, & vo- y Vimpina lib. dedivinar. cap. s . &
cat hic paßdouayteay ( per virgas , ) Jul . Sirenius lib. 9. de Fato cap. 38 .
5 quod illic Birovávrhav ( per ſagittas di 6. Vocant 5012 Houár? Har ( ex elemen
1 vinationem , pro iiſdem enim ilta acce- tis litterarum ) Fiebat primum aperto
pit . Sentit hoc etiam Theophilactus libro Homeri' vel Virgilii, attento pri
in Oſex , ſed aliter explicat ipfum si- mo , qui obvius inlpicienti verſu
tum : virgas ( inquit ) duas faluere Sortes Virgilianas, vel Præneftinas vo
tes, carming O incantationes quafdam cabant , Sic Socrates mortis fuæ diem
fubmurmurabant : deinde virgis damo- conjecit : Sic Claudius , Trajanus
0 num operatione aut effectu , cadentibus , Alexander , Macrinus , Gordianus Ju
0 conſiderabant , quònam utraque earum nior & alii Impp. tempus regni , vel
caderet , antrorfumne an retrorſum , ad vitæ , vel alia , qua de re Suetonius in
dexteram , vel liniſiram . Sicque ian. Tiberio , Spartianus in Hadriano , Lans
demreſponſa dabant in pientibus, vir- pridius in Alexandro , alii in ho
garum cafu pro fignisuji . Eundem ad rum viris : quadam Lipſius libro ?
modum Nabuchodonofor vaticinabatur , Elcitor. cap. 12. Judæos quoque ſoli
uc Jezekiel habet . ) His adde quæ di- ios in quavis fermè re inchoanda lic
eta Jupr. fe&t. 1. fuperli. 17. Et fcito ex facris bibliis apertis fortiri , docet
etiam in Antiſiodoren . Concilio men- ex Thalmudicis Joſephus Stephanus
tionem fieri ſorrium de ligno prohibi- in lib. i. Machab. cap. 3. num. 48.
tionem can . 4 . Huic vanitati Gentilium deinde Cuccel
8 5. Species eſt Geomantia , cujus la . fit apud Chriſtianus , apertio Veteris 9
borioſa induſtria mentitur artem , nam ayt Novi teftamenti : quam inſigni
ſexdecim figurarum in fulo , vel aba- blaſphemia vocant Sortes Apoſtolorum
co nomina 72mind ( artificialia , ) dif- feu ſanctorum ; hac ufi fuere Heraclius
Imp .
1
312 DISQUIS
ITIONUM MAGICARUM
Imp. apud Cedrenum : & Romanus Aftorum . Imprimis admiſerim has con
Diogenes , apud Cuſpinianum : & An. ditiones , non feparatim fumptas , fed
dronicus ſenior apud Gregoram lib. 8. conjunctim : & ideo pro una tantùm .
& Chrannus filius Regis Francorum : Nam puto limul requiri & materia
apud Gregorium Turonenſem libr. 4. neceffitatem , & recurfum ad Deuni :
Hifter. cap. 16. O 20. & B. Theodo nec Patres alterum excludere , fed fup.
ra Alexandrina nondum bene catechi- ponere : cum alterum tantùm exprel
data , apud Simeonem Metaphraſt. XI. lerunt: ut Auguſtinus , qui gravitatem
Septem . & Meroveus apud Gregor . Tu . materiæ ſolius conſideravit : nam de
ronenſ. Hiſ . Franc. lib. 5. cap. 14. ubi grege propter periculum mortis deſe
& alius ritus exprimitur , nam ponun- rendo agebat , & ided ſortitionem fieri
tur tres codices 'Scripturæ facræ luper inter paltores , qui fugere , & qui ma
ſancti Martini ſepulchro , & figillatim nere deberent , volebat, d . Epift. 180.
linguli aperiuntur ; uſus hac denique fub fin. Beda verò utrumque difertè ex
Gandulphus , apud Ranulphum lib.7. quirit . Nec levis cauſa fuit D. Fran .
Polychronici cap. 6. & ſui" laudator fa- ciſco , ſua & proximorum falus , nec
cinoris Hieron . Cardanus , de varieta- nullæ , nec frigidæ tepidæve preces præ
te lib. 14. Damnata fuit hæc fuperftitio ceſſerant, cum forte conſultoria ulus ,
non uno Concilio e Ecclefiæ Catho nec deerat ad hoc excicans divina re
licæ decretis . Huc quidam referunt velatio .
cerias illas Epheliorum notas magicis Narrat D. Bonaventura vita illius
verbis junctas : quas ferenti conatus cap: 13. è quo Div. Antonin . 3. p . Jum .
omnes forent efficaces . harum bene- bit. tit. 24. S. 7. fed carptim & mu
ficio volunt Cræfum è rogo liberatum tilatè deſumpfit : fed ille his verbis :
f, ſed hæ pertinent ad q.6 .Etne quis Immiſsum eft ejus menti per divinum o
10 ohjiciat vel D. Auguft. in Confell. vel raculum , quod in apertione libri Evan
Gregor. Turonen . factum , lib. 5. hie gelici aperietur cia Chriſto, quod Dco
for. Franc. cap. 47. O ſeg. Nam ſan- in ipfo , de ipſo maximeforet acce
& i tunc librum aperiebant , non ut de prum . Oratione itaque cum multa de
futuris certiores redderentur , fed ut vo ! ione præmiſſa ſacrum Evangeliorum
conſolatorium aliquid vel exhortato- librum de altari ſumplum , in Sanete
rium in facra pagina reperirent, ut te- Trinitatis nomine aperiri fecit per for
Hatur ipſemet Gregor. ' & fic folent cium , virum utique Deo devotum com
hodie multi pii viri cum tentantur , fanétum . Sanè cùm in trina libri aper
aperire libellum illum aureum Tho. tione femper palio Domini occurreret 1
mæ de Kempis de contemptu mundi intellexit' vir Deo plenus , quod ſicut
ed quod femper aliquid in eo occurs Chriſtum fuerat imitatus in aétionibus
rat , quo roborari fe & confirmari ſen- vila , fic conformis ei elle deberet in af
tiunt, quod fanè expers eſt ſuperſtitio- fli &tionibus doloribus Paſionis, ante .
nis - Auguſtinus etiam divina admo- quam ex hoc mundo tranfiret O c. idem
nitione ad hoc inductus fuit , vide lib. Itatuo de facto Sancti Danielis Styli
9. Confell. cap. ult. Sunt qui velint duas tz apud Metaphraítem : & in vita
exceptiones effe ab hac regula , vide- Sandi Huberti Leodienſ. Epiſcopi apud
licet : Primd , fi quis id faciat gravi Surium tomo 6. Duo ergo illa concur
neceffitate compullus, ad terminandam rant neceſſe eſt , ut licitè quis utatur
gravem litem , vel anceps confilium , hac forte : revelatio vera ſi acceſſerit ,
& citant D. Auguftinum , Epift. 180. vel fola illa præceſſerit , nihil neque
ad Honorat. O li. 1. de doct. Chriſtia . timendum , neque accufandum . In
na cap. 28. Secundd , li debita cum re- Beati Matthiæ fortitione omnia adfuifs
verentia , precibus ad Deum fuſis , ad- fe , & præterea morem deligendi fuis
hibeantur , ut vult Beda in caput i . vicibus Sacerdotis Summi , nondum
a ‫ ܐܘܢܐ‬-i
e c. aliquanti &c. fi quis clericos. 26. f vide Eufath. in Homer.
qu . s . Antifiod. conc. can. 4.
 LIBR - I IV . C. II. QUÆS. VII. SECT. III. 513
abo litum fatis clarè docet Beda in cap. ubi fic ait : Sunt qui conſcriptos de bo
1. A & tor. Si ergo vel revelatio , vel aliæ na mala fortuna libros conſulunc
duæ caufæ fimul, fine revelatione, mo- fortunid in libello particulam incidentes ;
verunt Archidiaconum Batonienfem in qua explicatur quod queritur . ( le
ut experiretur , quod ait epift. 30. poft quicur de libris quales dixi ) fed hæc
triplicem ejuſdem ſomni de amico re ut plurimum apud cæteros vana reperi
curſum : quam ego facilè crediderim untur , vera apud eos quibus démon
divinam viſionem : & curioſitatis hu- cooperatur .. ) An ergo dæmon futuro
1 mane ( line affectu curiofitatis ) forri- rum hujuſmodi prælcius , ut fciat ta
be
bus, a revolutione Pſalterii, viſtonis lia, quæ ſaltem quo ad media , à li
eventum diligentius explorat : & oculis bero ordinariè arbitrio dependent , ad
ejus primum ſe verfus ille obtulit : Moy . certum & verum eventum dirigere ?
Les o laron in Sacerdotibus ejus , Oc. Nullus hoc veræ Theologiæ peritus
Sanè cenſuerim , cum Joan . Buzeo no conceſſerit . Debebat itaque dicere
1 ftro Bleſenfem excuſari poſle , alioquin quando dæmon cooperatur , tunc fæc
negari nequit , non optimu rem exem- pius vera videri , propter dæmonis in
pli cepſendam . conjiciendo folertiam : non verd ſcri
Longe alia quædam eſt ſors 'Apofto- bere : ut plurimum vera li dæmon
3, lorum licita planè , don vetita , de qua cooperetur , nifi cum explicatione ,
fic Cæſarius lib. &. Miracuh. cap. 36. quare cum potius quàm alias .
confuetudo eft maxime provinciæ ndjire Octavo venit αλεκηρυομαντεία ( ex gal- 12
matronis : ut tali cum forie ſpecialem lis gallinaceis divinatio : ) quando de
fibi Apoftolum eligant ; in XII. can . finitus locus in partes æquales deſcri
delis, Xll, Apoftolorum nomina fingu- bitur , & unicuique fingule alphabe
15 : ta in fingulis fcribuntur , qua à Sacer- ui litteræ inſcribuuntur : deinde lingy
dote benedi ta , altari fimul imponuntur : his litteris granum frumenti imponi
accedens verò fæmina, cujus nomen per tur : poſtea ad hoc, enutritus , oſcen
Den candelam extrahit, illi plus cæteris bo . gallinaceus introducitur ; qui grana
Velo noris & obfequii impendit . ) Quin & comedat . denique notantur litteræ ,
den in Hiſpania lic Ferdinando Cortezio for- quarum primum grana depafcitur v.g.
tienti , Beatum Petrum Apoſtoloruna litterarum : P.E. T. tunc creditur no
Principem Romanæ , feu verè Apolto- tari , Petrus, Petronius , Petrucius
plan licæ Ecclefiæ petram ſecundam ( nam & quorum ſimili modo nomen inchoa
0 prima JESUS ) obvenille invenio tur . Sic deceptus Valens Imp. de ſuc
aper in Hiſtoria Mexicana Franc . Lopez ceflore quærentibus philoſophis : &
ret , de Gomara cap. 21. decebat Evange- quia Gallinaceus abſumpſerat grana
lium illic plantaturo rigatorem favere , notata . E04 , omnes occidi jullit
bK quo rigante nunquam non incremen Theodoros , Theodoſios , Theodatos ,
tum dat JESUS 'Chriftus . Theodulos ; & tamen illi Magnus
inta Septimo loco venit Ludus , qui de Theodof. in imperio fucceſkt . 8 Hoc
der ſcribitur in Sodexaédpo ( duodecim ſediune cum Zonara quidam volunt factum per
sabula , ) & alter quem vocant Lu- next puoudhar (divinationem per Gal
s!!
dum Paſtorum : qui duo noxiè per linaceum : ) fed apertè Socrates dicit
apa! Franciam & Germaniam multis fole- fa & um per nexuopáithar ( per divinatio
ocar mnes ad cognitionem matrimonii nem excitis umbris : ) Sozomenus per
tuturi opum , dignitatum , libero . oraculum ex tripodis machina laurea ,
Seni rum , & c . quem Nicephorus ſequitur . Caffiodo
Neque prætermittere hoc loco pof- rus autem cum Socrate fentit. fed per
fum vel debeo indiſcuſfum periculo per errorem , vult ipſummet Valentem
fum quoddam di&tum Andr. Cæſalpi- opera dæmonis ufum inquiſiville de
ni libr. de inveſtigat, dæmon . cap. iz . ſucceſſore . Zonaras verd vult hoc fa
Tomo II. sro ctum
g Zonaras to . 3. in Valen. Socrat. l. c. 45. Caſiodo. 1.7. Tripart. c. 35. Ama
4.6. 15. Sozom . 1.6. c.9. Niceph, l 11. mian. 1. 26.
 ONUM UM
514 DISQUISITI MAGICAR

Aum ab Jamblicho & Libadio : ſed hos cipi cxuſtio denunciabatur , quæ cue.
omnes falliex eorum temporum fcri- ca ſic evenere : Nam & ' Theodofius
ptore Ammiano patet, qui reos quidem fuccellit , & hi capire mulltari , &
quxſti vaticinii nominat Fidultium , Valens vivus à Goithis igne conſume
Irenæum , Pergamium , Hilarium , & ptus fuit . Adeò ut fufpicer, hæc o
hos quidem conveniſle alios vaticinan- moia per Diabolum , Deo revelante ,
di peritos , ( quos non nominat , & ad tot fcelerum vindictam fuifle reve
forte fuerè Libanius , & Jamblichus ) lata. Ex quibus verbis Ammiani pa
& recitat mox verba Hilarii jam la- tet Socratem , & Caffiodorum , & żo
tera fodicati ; Conftruximus ( magnifi- naram incomperta libi, & parum ve
ci Judices ) ad cortina fimilitudinem ra parraſle .
Delphicæ , diris auſpiciis , de laureis Nonum genus eft brouciha ( ex no 14
virgulis , infauftam hanc menſulam , mine divinatio , ) quæ petitur ex no
quam videris .. imprecationibus car- mine conſulentis per elementa nominis
minum ſecretorum , choragiiſque multis diverfimodè collocata & quafi per ana
ac diuturnis ritualiter confecratam mo- grammatiſmum fauftum quid vel con
vimus tandem . Movendi autem , quo- trarium indicantia . hoc fuit Pythago
ties ſuperi rebus arcanis conſulebatur ricum Commentum . v . g. fi Joannes
erat inftitutio talis . Collocabatur in me. Magus , reſolvas in agous animoſe
1 dio domus , emaculata odoribus Arabic hac putant ab Apollonio Romæ puel
ris , undique lance rotunda purè ſuper- lam , quæ nuptiarum die mortua ,' fu
pofita ex diverſis metallicis materiis fa- ſcitatam . ( Philoft. libr. 4 .
brefacta , cujus in ambiru rotunditatis Decimum dicebatur secuáha ( ex
exiremoelementorum viginti quatuor (cric numeris divinatio ) quæ fuit duplex ,
priles formæ peritè inciſa dijungeban- una Græcorum valorem litterarum con
tur. Spatiis examinare dimenſis . Has fiderantium & futurum victorem au
linteis quidam indumentis amiftus , cal- gurantium , cujus nomen majores nu
ceatuſque itidem linteis Soccis , torulo meros contineret ; ideoque Hectorem
capite circumflexo , verbenas felicis ar. ab Achille fuperatum b . Altera fuit
boris geftans', litato conceptis carmini. Chaldæorum , qui adphaberum diſtri
bus numine præfcitionum auctore cere- buunt in tres decades quibuſdam lic
moniali ſcientia ſuperſiſtit , cortinulas, teris repetitis , & nomina petentium
penfulum annulum libransex carpathio reſoluta commutant in numeros , &
filo perquam tenui myſticis diſciplinis fingulos numeros fuis planetis attri
initiatum : qui per intervalla diſtincta buunt . Huc referenda Judæorum re
retinentibus fingulis litteris incidens fal- centiorum Kabbala , quam dividunt
tuatim , beroos efficit verſus interroga. in duas partes , in quandam Otopávrhay
rionibus confonos , ad numeros o mo- ( Theomantiam) blaſphemiis refertam ,
dos pene conclufos: quales leguntur Py- & sebuaythar ( divinationem ex nunec
thici , vel ex oraculis editi Branchida. ris , ) hanc vanillimam , quam lege
Ibi tum quærentibus nobis , quis refutantem Tegnium libr , de vero ftua
preſenti fuccedet imperio quoniam dio Chriftiano. & melius Ciruelus ' in
omni parte expolitus fore memorabatur ; Paradoxis quæftionibus earum ultima ,
afiliens annulus duas perftrinxerat Sybe quæ eſt de Cabala Judæorum & à qua
labas , & cum adjectione' litteræ pojtre non abit longè Platonis Arithmeticum
ma , exclamavit quidam præfentium vaticinium , i reprehenfum ab Ari
Theodorum , & c. ſtorele 1. 6. Polyt. Sanè Apoſtolus &
Subdit etiam interrogatos (num quæ. Evangeliſta D. Joan . in Apoc. nomen
fifſent , quid ipfismet impenderet , di- Antichriſti per numerum 666. ſigoifi
xiſſe verſus , qui refponfi ; quibus cavit , c 13. ut illi à Deo fuerat reve
& ipfis capitalis ſententia , & ' Prin- lacum : ſed omnium hactenus ingenia

h Terentian . Maurus citatus à no- tionibus in Accii Afyanaten .

( Opina . i lib. 8. de republ.
 LIBRI IV . C. II. QU ÆST. VII. SECT. III .
in nomine illo eruendo fruſtra fortaſſis
deſudarunt : qui multa volet , legat Ri-
beram in Apocalypſ. Sanderum de An
richriſto , Fevardentium in Irenæum ,
fufilime diferentem Raimundum de
Antichriſto a . C. 20. ufque ad 25. qui
Arithmantiæ tamen nonnihil amplius ,
quani par erat , detulit , ex Platoni
corum commentis . Locus ille Apoito
li non confirmat Arithmantiam ; ſed
duntaxat numerorum involucris arith
meticis prophetiam contexit , quod &
nobis liceret S. Spiritu id inſpirante ..
Ipſis verò numeris vim aliquam divi
nam vel naturaleni proprietatem tri
buere ; erroneum eſt .
XI. Poteft efle , quod Pythagoræ
tribuit Plinius confiderandum in no .
minibus propriis vocalium numerum :
parem , effe proſperum ; imparem ve
rò orbitatis claudicationiſve indicium .
Circumfertur de his & fimilibus nu-
gis, liber Alchindrinæ , fuper iticioſus
planè & flammis digniſlimus ; quem
fingunt fuille diſcipulum Ariitoteiis .
Huc & ad præcedentem fpeciem com
muniter referenda eft illa circularis
figura , in cujus media inter femilu .
nas area , varii numeri arithmetici
in proximo circulo , infcripta verba ,
vita , bona fortuna , mala fortuna ,mors,
morbus , ſanitas , in ſequenti, nomina
planerarum cum certis numeris : inz:
alphabetum Latinis litteris capitalibus ,
in 4. certi arithmetici numeri , qua in
Germania quidam utuntur , & cujus
ni
formam ſi Geor. Pictorius non exhi-
buiffet , ufumque non explicaffet , fe-
cilet longè conſultius'.
Fortallis etiam gentilibus in uſu fuit
aliud quoddam Onomantiæ genus ,
quando ex ipſa nominis ſignificatione ,
ja omen capiebant , vel aliquid futu-
3, rum divinabant, ut alibi ( Opinatio-
nibus in fragmenta Tragicorum ) do-
U cui Græcos feciffe in nomine Altyana-
etis & Auguflum in nomine Niconis ,
de quo lege ſup . lib. 3. part. 2. quæft.
4. fe &t. Huc retulerim , quod refere
Prudentius fic à tyranno irrifum B.
Hippolytum martyrem : ( quit ,
Ille ſupınata reſidens cervice , quis , ine
k lib. 8. defcript. Afrë
515
Diciturš affirmant dicier Hippolytum .
Ergò fic Hippolytus , quatiat , turbet
que jugales
Intereatque feris dilaniatus equis .
Ut enim alicubi ab Auſonio prodi
tum , veteribus divinationis fpecies
erat , nomen componere , quod fit ,
Fortuna , morum , vel necis indiciuque
Que , quàm Gat vana , docuit -
iam Joan . "Brodæus llibr. 7. miſcellan.
cap. s .
Ab hac fuperftitione non funt im
nunes , qui ex nominibus ſic parentum
arbitratu impoſitis , fortunas hominum
& eventus futuros autumant depende
re ; indeque quid futurum fit ratioci
nantur . Expertes funt culpæ , qui fe
dula diligentia , quædam per angelos
vel homines ſanctos prophetico ſpiri
tu impofita nomina , cum eorum qui
bus impolita fuere munere , virtutibus,
auc exitu vitæ componunt , & often
dunc illa cuni rebus confentire : quod 16
olim fecere Patres Orthodoxi' , de A
bel , Enoch , Noe , cæteris : de quibus
lege D. ISIDORI lib. 7. Origin . cap .
6.ad hoc præit nobis Angelus in Evan
gelica Hiltoria Mauh. 1. v. 21. Luc. I.
v . v . 13. 14. & ipfemet Jeſus Si
moni nomen , Cephas, imponens', Jo
an. 1. v . 41. collato cum Marth. 16. v .
18. Aliquid ſimile P. Nicolaus Sera
rus , in Machab: prelog. 1. ubi de hac
re , notavit ex Gorionide , de nomine
Machabæi ; quod ſanè potuit PROPHE
TICE à patre indicum fuiſſe præ
vidente ingens animi robur & cor
quod Judæ futurum . Sanctorum verð
nomina liberis imponere , ut illorum
potillimum patrocinio ſe ſuaque com
mendent , & mores imitentur : pium
& religioſum eſt , & eadem ex cauſa
conſuetudo Pontificum Romanorum
ab aliquot jam ſæculis nomen prifti.
num con dignitate Summi Sacerdotii
commutantium , laude digna , ut quod
maxime.
17
Ultimo loco', Joannes Leo' , diligens
ſcriptor, k quandam ópy Socarroiav ( ex
avibus divinationem , ) fortiariam re
cenſet : in capſula abaculi forma con
ſtructa quaſdam ali aviculas , ad has
SLO 2 ve
 IONUM UM
516 DISQUISIT MAGICAR
venire , qui confilium quzrunt , & obo- in magis feriis decipit : & , ut mig :
lum offerre : aviculam dipem accipere, mum , per hzc homo peflinum habi.
inque capſular ioferre roſtro : deinde tum acquirit , proximè diſponentem ad
regredi , & refponfum in chartula re- infidelitalem .
ferre conſultorí. Hæc fufficiagi de his Aliquot exemplis hic illic fparfit. }
.
fuperftitiofis fortibus partim divinato- oftenfum , quàn perniciofum efTe lo
riis , partim conſultoriis . litum fit conlulere dæmonicolas . Ad
dam nunc ex Adamo Chronographo ,
SECTIO IV. de Olaph Rege Norvegiz ; is cum
invafiflet DANIAM fretus refpon
Quale in his peccatum ? Gs dæmonum , clafle victus , ipfe fe
in mare præcipitavit , uxor vero fa
SUMMARIU M. me & inedia miferè periit , omnes
( ait ) affirmant peritum auguriorum ,
i Quale in his omnibus peccatum ſiz ? obſervatorem fortium , o in avium
2 Quam periculofa res fit ? prognofticis omnem ſuam spem repoſuif
3 Quam periculofum magos conſulere , le : 0 artis magice Audio deditus ',
triun repum exempla . omnes , quibus illa redundat patria ,
4. De forte conſultoria , quando illa maleficos habuit domeſticos , corumque
bodie illicita ? deceptus errore periit . )
Sic Adam lib. 2. cap. 29. ex Chro
JOTANDÆ ſequentes concluſio- nico CADOMENSI , de decepto O.
NOTA N
nes . Quoad fortem divinato . done BAIOCENSI EPISCOPO , pro
PONTIFICIO MAXIMO carcerem
bam , & auguria cætera .
Primo, grave peccatum eft inquire- perpetuum nacto , narrat Baroo . com .
re occullas culpas per haruſpicias , vel xi. Annal. 1984. Habes exemplum
auguria , vel fortes divinatoria nam ex Chronic . Scotorum ' , aliud , de Na
hæc non poſſunt ita ſciri fine dæmo- thaloco Rege XXX. narrant illum
nis auxilio ; quare quidam qui per ac iplum , à quo Rex cæſus , ad divi
Itrolabium conatus fuerat furem oc nos miſſum , ut de victoria , de vita
culium noſſe , etiam line intentione Regis ac regno ejus percontaretur : ref
dæmonem invocandi , ut graviter pec- ponſum à quadam anu accepiſe , Re
cans , ab altaris minifterio fuit per gem non diu victurum ', nec periculum
annum fuſpenſus 1 ; idque ex gratia ei ab hofte , fed à familiaribus inftare ,
& diſpenſatione , quia fecundùni jus Cùm ille urgeret , à quo ? anum , à
commune debuiffet in perpetuum fuf- te , fubjeciſe ; ille mulierem execratur ,
pendi m . cum domum rediret , fubiit animum il
2. Æque mortale peccatum eft ar la cogitatio : nec refponfum celari pof
guriis vel fortibus conari predicere fua fe , nec edere rutumefe : ne fe apud Re
tura contingentia: n : ideoque in cle- gem bominem pravum , o ſuo timori in .
sicos lata. excommunicationis ſenten- dulgentem , fufpectum redderet . Itaque
via 0 . tutius eft tyrannum , cum multorum gra
2 3: Quamvis non fit peccatum morta- tia interficere, qudm.cum graviſſimo ca
le hujuſmodi obfervare', niſi , quando pitis proprii diſcrimine , incolumem fer
quis illis fidem adhibet, ſemper'maxio vare . Ssarim ubidomumrediit , impetra ..
mè periculofum eft , Jecundum
fecundum illa lo ad reſponſa divinorum expromenda ',.
dirigere actiones fuas , etiamfi quis ils ferrero , celo Reze, duodecimum impe
lis minimè credrt , ratio , quia jullilo ni annum ingrelo , patriam ſervitio ,
ſimé Deus folet permittere , ut tales ſe periculo exemit. ) Narrat Buchananus,
male pereant: Diabolus etiam per hu . libr. 4. fol. 35. Sed cur fabulam magis
juſmodi fæpè in majora pertrahit , & concinné fictam quàm veriſimilem
vocet ,
I c. 2. de foreileg. o D. Th. d. 9.95 . a.6 . 7.
m c.fi quis Epiſc. 26. q. So Ocoli quis. Epif. cum . fer.
 LIBRI IV . C. II. QUÆ S. VII. SECT. IV . 517

.vocet , non intelligo . Etfi enim abus
illa , imò dæmon ipfe , hoc citra re
velationem fcire non potuerunt , ta-
men malitia dæmonis fic Deus uſus
fuit . Nam illa erant ingenioſiflimè in-
ftituta ad hoc , uti miles ifte cujus in-
genium præceps , & manus prompta
dæmonem non latebant , ad cogitatio
nem tollendi tyranni impelleretur ;
quòd livé illi profperè , live male cel
fiffet , vel tyranni , vel aggreſſoris feu
conſultoris , nece animum homicida
Ritiofi adbibetur , vel forti certò credi
tur : fi verò utrumque deeſſet , a fine
Superftitione ulla , ſimpliciter quis forte
voluntatem Dei inquireret, probabiliter
tantum forti credens , forct peccatum
5
veniale .
CAPUT III.
De Conjectatione .

Bafferet, Nonne fimiles atusanimi, Hermes que

tione fermoc fuit de prendre
prorſus qua eſt
lih. 4. Reg. cap. 8. nobis S. S. fuppe- cap. 1. vel de prorſus illicita , de qua
ditat ? In eadem Scotia Bancho male- fuit cap. 2. Nunc fequitur agamus de
ficæ fortes regnum fpondentes exitium ca, quz aliquando licita , aliquando
peperere. nam occilus à Macbeto leu illicita eſt : quam vocamus Conjecta
Maccabæo, cui etiam ipfi divinationes tionem , hæc vel eft Phyfica feu Na .
ariolorum mercedem crudelitatis , ne- turalis , vel Politica ſeu civilis , quæ
cem attulerunt , perfuaferant invidum fortis nomen retinet .
fore, donee filva quædam procul inde
remota , ad arcem , quam Macbetus“ e UÆSTIO I.
iocolebat , accederet : nec fæmina ge
niti manu occubiturum . Ut fidem dæ
mon ſimilibus vaticiniis faceret ; cum De Conjectatione ex aftris .
jam vincendum necandumque ab ho
fte forciore , infeftiffimoque perſpice 1 De Aſtronomia , hajus laus .
ret , perfuafit , ut milites ranis præ 2 De Aſtrologia . hæc fuſe.docetur va
grandibus prælatis filve ſpeciemn præ na do prohibita .
berent ; & percufforem ei immifit Mak § Species ejus quatuor:
duffum , qui non natus , fed cæſus ex 4 De Joanne Stadio Bergano .
matris atero , Multis hæc defcribie § Aftrologia revolutionum quid quear
Boetus : pro fabula Milelia vel mimoex divinare ?
Atellanis ridet ille alter : fed hæc da 6 Quomodo cætere Species ?
monis mores mirè exprimunt . nec con 7 Triplex mortale hic occürrens ,
tinent quidquam , quod fieri non poſ 8 Rationibus auctoritatibus omnis
fit , aut quod fieri non foleat" , de Gl. generis impugnatur aſtrologia .
varum ftratagemate Olaus , & alii fi ġ Satisfit argumentis Aſtrologorum .
milia : de pfeudoraculis dæmonum ple Locus Gen. j . v, 14. Efai. 34.
næ funt hiſtoria . verf.4.
4. Idem hodie dicendum de forte con to Loca S. Auguflini conciliantur . Los
ſultoria's qua inquirimus , quid nobis cus Pfal. 103. verf. 2. Apoc. 6.
faciendum , vel judicandum nam & 0. 14. Locus Arethæ Cæfarienfis
hæc ſub anathemate prohibira p. pro unde corrigendus
batur , quia non licet hujuſmodi , nili 1 Locus, Judic. So 0. 20. Apoc. 12 ,
verf. 34 . &
à Deo , inquirere : Deus autem non
vult nos ſuam voluntatem per fortes 12 Locus Pfal. 18. 0. 12.
indagare : fed petere illam a doctrina 13 Refpondetur exemplis allatis de vee
Ecclefiæ , S. Scriptura , ſuperioribus nos ritate prædi&tionum quarumdam
ftris , ac aliis doctis ac piis viris . Mor . De Thrafyllo ,
tale autem eft , quando aliquid ſupere 14 Cur J. C , jungant mathematicos

p can, fortes 26.9.5

 ONUM
518 DISQUISITI
cum maleficis , * qui illis proprie
dicantur mathematici ?
15 Quomodo , cur Deus permittat
illos aliquando verum predicere ?
De Afelerarione
16 Exempla aliqua falſarum prædictio-
num . Hebræorum , & c
17 Alphonſus Aragorum Rex contem .
pior horum , quare . Ludovici
Sfortie fultus amor aſtrologie .
28 Joannis XXI. Pape mors . Ale-
xandrinorum judicium de his , o
υctical βλακηνόμιον ..
19 De medicorum fatua & fuperflitio-
ja quadam aſtrologia , nec non
chirurgorum :
20 De dicbus Criticis .
zr De aſtrologia inveſtigatrice occulto-
THM ..
N naturalis conjectationis claffem
IN refero , quæcumque cauſis naturali-
bus verè ' innituntur , vel faltem eas
non improbabiliter omninò prætexunt :
cujuſmodi funt agricolarum , patto-
tum , nautarum , architectorum , medi-
corum , phyſiognomorum , chiroman-
tarum , aſtrologorum , & oniropola-
rum : de quibus nunc ligillatim nobis
eit differendum .
Quoad conjectationem , live judi-
cariam ex altris mathefim , due pof
iunt ſpecies conſtirui, prior licita , po-
I fterior illicita . Prima fpecies ett afiro-
nomia , quæ nititur univerfalibus , ve-
ris & incommutabilibus principiis , &
fcientiam confequitur futurorum artis
fur : veluti revolutionis annorum , cur-
fus fiderum , diftinctioniseorum , item
naturæ folis & planerarum , eclipſium ,
Itationum , retrogradationum , afpe-
etuum ; conjunétionum , oppoſitionum ,
& fimilium : quo in genere quædam
jam prodierunt utilia & majora ex-
ſpectantur Tichonis Brahei , Nobilis
2 Dani . Altera eſt , Aſtrologia ; tam dif-
ſimilis priori, quam pellex conjugi ju .
1r : quæ nititur principiis conmuni-
bus variabilibufque , & prædicit effe-
Eta eventuum futurorum , non necella-
riorum , ſed contingentium : quaſi ab
attris neeellitudine aliqua dependen-
cum . Et ex illa priore , in hanc tan-
MAGICARUM
dem , Chaldei deflexere . Sic vocati
initio Sacerdotes Babyloniorum , tefte
Diodoro Siculo lib.2. Biblioth , eò quòd
Chaldea natio in hoc genere antiſta
bat . Sanè idcò receptum poftea , ut
fimpliciter , Chaldæus , Aftrologum G.
gnificarit , ficut Arabs , latronem ,
Chananæus mercatorem, ficur uſurpant
Daniel , prophetiæ fuæ 2. v. 2. Juvena
lis Satyr. 6. & Gellius lib. I , noct. Ale
ticar c.g.
Aſtrologiæ hujus partes funt qua
tuor , prima verlatur circa Revolucio
nes , & prædicit rotius anni belli , pa
ciſque viciffitudines , aeris falubrita
tem , annonz pretium , morbos ani
mantium , &c. Secunda continet Ma.
gifterium fatidilacum , doceus quid
Gigillatim homini futa vita obtinget .
Tertia vocatur Electionum , quæ docet
quid in fingulis rebus confulid & uti
liter faciendum , quid omittendum ,
quando ædificandum , quando mihina
vigandum , equitandumve , quando egre
diendum manendumve domi , denique
quando & quibus locis fingula facien
da , ut feliciter cedant , hac fe mira
biliter jacłabar , meus olim in Mathe
& Doctor Joana Stadius : ipfi tamen , 4
fi demas quæ per impoſturam aliquan .
do conſequebatur , omnia pefiine &
infeliciffimè cedebant . 4. elt , imazinum
ſcalpendarum , planè præitigioſa , & .
nobis libr. 1. fatis confutata . Triunt
cæterarum , nulla quidquam haber cer
citudinis, ſed quo longius abit quæque
à communibus illis: aſtronomix cano
oibus , & ad particulares fingulareſque
eventus propius accedit , eò à ſcientia
& certitudine longius recedit , & men .
dacio vanitatique ſeſe ar &tius adjungit ..
Unde ..
Sit l. concl. Atronomus non rec ?
dens à fuis univerſalibus , commen / i
ratis , immediatiſque principis , poteft
juxta canones artis ſuæ certè prædicem
re , etiam multis antequam eveniana
annis univerfales illos artis fue even
tus , niſi tamer vel fupputatio , velin :
Arumenta eun fallant . ) Hinc orix
Ephemerides , quæ vulgd circumferun .
tur. Hanc conclufionem neminem pu
to negaturum , quia licut fe haber res
 LIBRI IV . C.III . QUÆ S. I. 519
ad efle , ſic ad cognoſci , eventus ifti lis ſubjiciúptur , & deducunturex aftro .
neceſſarii ſupt , & certi:poterunt igi . Tum influxu vel litu , qua in re pec
tur certò cognofci . Juxta eandem ra- çavit etiam Petr. Haliacenſis, qui di
tionem, poterit ex Luna & Solis va- luvium Noe , nativitatem Jeru , reli
rio colore & alijs phænomenis, altto- gionis fideique mutationes & alia hu
nomus ventorum , pluviarum , fereni- jufmodi fupernaturalia arcana aftrorum
tatis & hujuſmodi viciffitudinis tem diſciplinæ fubjecit: Firmicus quoque ,
peſtatum eventus probabiliter prædice- Albumazar , Aponenfis , Machiavellus,
re ; ratio , quia ui plurimum hæc acé & Paul . Jovius r : Italique complures
cidunt , aliquando tamen ob peculiares in eundem ſcopulum impegerunt : quos
aliquas cauſas impediuntur . Huc fpe- perfidiæ reos meritò peregit Joan . Pi
etant Arati, Ciceronis Heſiodi, Virgilii ,cus Mirandulæ , Comes . Refellitur
& Germanici de Phänomenis carmina . hocdogma , quia talia myſteria à libe
2. Concluſio , Aſtrologie Species illa so Dei decreto dependebant ſolo ; Deus
prima non eſt ſuperſtitioſa , fi tantum autem , ut conſtituit , fic etiam poteft
profitetur opinionem cum formidine ope cælorum curfus immutare , ideoque
pofiri ; v . gr. minantur altra annonæ Chriltiana religio cælis ſuperior eft
caritatem , fortè futura durior anno- cenſenda , Confeßio enim , ejus fuper
na : metuo ne lic & c. Secunda vero cælum o serram , it
Secundum peccatum
non eft fuperftitiofa , ſi taptum profitea ' Secundum eft,, quando fu.
peccatum eft
tur ſuſpicionem . v . 3. fufpicio eft hunc cura contingentia 3 ex altris cenſent
puerum fore talem : inclinabitur ad certo præſciri poole , hoc enim tollit
hoc : horoſcopus illi talia portendit , libertatem humani 'arbitrii . Nam fi
& c. Tertia pars.denique non eft fupera certo præſciri poffent , hoc foret , quia
flitiofa , fi tantum dicat fe æjiimare actiones illæ ab altris , & non ab ar
quod res benè fat celura , og severa bitrii libertate penderena , ficque deli.
animo fuo non plus tribuat , quam ver nerent elle futura contingencia . Con
bis præ fe ferti ( quod in omnibus his tradictoria itaque funt certo aliquid
tribus notandum ) fusè hæc docet Con . hujufmodi prædici , & tamen hujuſmo
rad. VVimpina lib . de Fato : & alia di libera live contingenria eſſe ..
opere de ſuperſtitione libr. fecundo cao Tertid peccatur , quando interroga
pit. 7. ratio quia propter confidera- tiones & electiones .cæleftibus hiſce
tos eventus úmiles , ad fimilem aftro- corporibus fubjiciuntur , ut certæ cui
rum poậturam fæpè fubſecutos , licet dam cauſæ , & tanquam legis decre
nobis æltimare , fufpicari , & metuere to : ita ut quis hanc witæ actionibuſ
fimilia : neque ullam peccatum in hac que ſuis regulam , & normam præfigat .
obſervationis cautione verfatur : quæ Hoc enim repugnat dignicati divinæ
eſt portio quædam prudentiæ , & ideo gratiæ , quæ vincic naturam ; repugnat
fecundum fe en bona . etiam divinæ legi , quæ talia vetat ,
Tertia conc. Aſtrologia ullo iftorum Sic obfervari , repugnat noftræ mentis
trium ' modorum ulterius tendens , ego & confilii dignitati , qua cunctis rebus
prædicens, aliquid ut certè eventurum , corporeis fumus præſtantiores, & fu
merè illicita eft , ego fuperftitiofa : to- blimiores
taque hujuſmodi divinatio incerta eft In : duo hæc pofteriora peccata inci.
ac vana , mec artis aut fcientiæ digna dunt , quorquot pluſquam oportet huic
nomine:) aſtrologiæ tribuunt 7 ut veteres Chal
7. Notandum ex Cajetano q folere hic dæi , & qui in libris juris vocantur
incurri tria peccata mortalia , fecun- Mathematici ac Planetarii : & ex re
dum tres iniodos excedendi . Primò, centioribus , ided cavendi , Jul. Gau
quaodo Chriftianæ fidei myſteria itela ricus, Leovitius , Cardanus , Bellanci
nus .
9 in fum . verb. aftrorum obferva I l.2 . cont. Aftrolog. c . 5.eo.l. s.act.
sió .
11. 13. hift. 5 Pfalm . 148. v. 14.
 320 DISQUISITIONUM MAGICARUM

aus Joannes Stadius , Jundinus, & cap.fed illud , 26. queſti2. cap. igie
Noſtradamus , contra quos omnes eft tur , 26. 9. 3. cap. nonliceat , 26. q. 5.
præcedens tertia conclufio . cap. 2. de fortileg. Concilii Tridentini .
Quæ probari poteft ratione , & au- Index lib. damnator. Reg.6. O pleniſ
Ctoritate . Ratione , quia cum eventus fimè Sixtus V. P. M. bulla ſua con
iſti non exiſtant neceffario, & certo , ira aſtrologos . Equidem lego apud Epi
non poflunt certè & neceffarid prae- phanium c clim Aquilani Ponticum
ſciri. Deinde quia hi effectus non con . ex Eccleſia pulſum , eo quod his ftu
tinentur in altrorum poteſtate , quibus diis nollet abftinere.
etiam nec Deus , nec humanum arbi 3. Damnat eandem Jus civile Ro
trium ſubfunt : Et aliæ plures ratio- manorum , lib. 2. C. de Malef. & Ma.
nes peti poffunt ex bulla Sixti V.con- them . l. Mathematicos , C. de Epifc.
tra aſtrologos , & ex doctiflimo , pro- aud. quibus & ars interdicta , & co
lixoquç opere Joann . Pici contra Altro. dices incendio , & utentes damnantur
logos . exilio : fed alibi etiam morte plectun
8 Auctoritatis probatio , ſuas habet iur , lib. s. Cod. de malef. mathe
claſſes , 1. probatur Scripturæ facræte . mat.
Dimoniis , quæ docet rerum futurarum 4. Ut omittam Origenem , & Euſe .
præſcientiam folius efle Dei u , & cambium , lib . 6. de præp . Evang. cap. no
prorſus adimit homini x , monet ne no , damnant comniuniter , Patres or.
quis diſcat aſtrologiam , vel ab altris thodoxi, Bafilius homil. in Genef. 6.
libi timeat , & has eſſe vanas leges o ferm . in Princip: proverb. D. Chry.
infidelium ý : ne fequamur vanitates Soft. in cap. 2, Matib. D. Ambrof.lib.4 .
philoſophorum , nettad SONAQ TË xbour , Hexam , capit.4. D. Auguft. libr. 2. de
Jecundum elementa univerſi 2 , quod de Genef. ad litter, cap.17. O leg. 2. de
aſtrologia Divus Athanaſius accepit ; do&t. Chriſt. à capit. 21. libr. 5. de
ridet augures , & oftendit à ſcientia civit. Dei, aliquot primis capiubus, o
ſua Babylonios & Chaldæos fuiffe de hom . in pl. 61. D. Gregor. homil. de
ceptos , illudque ipſis Audium inutile Epiphania. Joan. Salisberienſis , leg. 2.
& noxium fuifle a . Quis Deo ' non polycratici, cap. 19.0 24. 26 .
credat ? Ecce , clamat ipfe Deus . Ego š . Damnant communiter Theologi
ſum Dominus irrita faciens ſigna di tum veteres , ut D. Th. 2. 1. quæft.95.
rinorum ; & Ariolos in furorem ver- a.s. S. Bonaven. in Cenriloquio . D.
tens , convertens ſapientes retrorſum , Anton. 2. p.cit. 12. 6. 1. $ .6 . Petr. de
fcientiam eorum ftultam faciens b . Tarentafia. Richard . Paludan. Gabr.
Ex his locis' patet erraſſe Salisberien . Maj.in 4. fent. Guilh. Parif. traét. de
ſem cum lib. i . cap. 11. ſcribit , viguit legib. ad longum . tùm recentiores , uc
autem ifta fcientia , e forte eam alia opere doctiflimo & uberrimo, Phoenix
quatenus licuit exercere , donec Deum ævi ſui , Joann. Picus Miri & ejus
natum ' nunciavit ſella de cælo , magoſ- nepos , contra Bellancinum patrụi li
que non ' teprobos primitias fidei ad eum bros defendens , Joann. Franc. Picus ,
adorandum novo dogo inaudito ducatu lib. 5. de Prenot : Julius Siren. l . 9. de
perduxit , exinde verò penitus interdi- Fato à cap. 29. qui tamen poftea , cap.
Eta eft . Imd 'ut ſemper mala fuit , fic 36. 37. videtur aliquantulum , plus
femper interdicte jure divino fuit aguo tribuere Aftrologis , item Ciruelus
2. Quia concilia & canones PP . gra- Darocenfis Theologus , Philofophus og
" viffimis pænis præftitutis , cam dam .. Mathematicus. bonus lib. de ſuperf . p. 2.
nant : longum foret verba' adfcribere , cap.3. Mic. Medina l. 2. de re &ta in
*" loca indicabo , cap. illud , cap. illor , Deum Fide capit. 2. y nofter Bened,
Pes
u Efai.41 . v . 23 . a Efai.47 . v . 1o . & 13 :
x Ecclej. 8. v.7 . dec.20. v. 14. b Efai.44. v. 25.
y Jerem. 1o. v . 2. clib.de Ponder. menfur.
7. D. Paul. ad Colos. 2. v. 8.
 LIBRI IV . C. III. QUÆST. I. 521
Pererius lib. integro de divinat, aflro- piant imperitos , de ipfi fimul decipian .
193. tur . ) Hec ille inalus libro nialo bonuna
6. Damnant communiter Juriſcon . perhibens teltimonium arti non bonæ.
fulti tàm Canoniftæ quàm Legiltz 10 Damnant Hiftorici , ut Tacitus ,
joannes Andr. Abbas, Ancaranus , A. cujus illud præclariflimum extat . I. 17.
nanias in cap. cx tuarum de ſortileg. de Mailematicis , genus hominum ixa
Turrecremata in d . cap.illos , dar in fum- fidum petentibus , Iperantibus fallax :
ma de Ecclef. Alberic. Rojains in vo- quod in civitate noſtra vetabitur fem
ce , Sortileg. Troilus Malvetius tra &t. por , eu retinebitur . )
de fortibus par. 1. Bal, Salicet. Q alii ui . Damoant Poetæ , ut Sibyllino
fcribentes in leg. z . Oyo s. C.de malefic. rum oraculorum auctor libr. 3. ut Ju
Grill. de fortileg.9.3 . n . 8. 9. 1.13. venalis Sat yr. 6. ut Ennius , cujus iš
cum ſeqq. 9.11. 1. 16. Per.Leloyhe- la funt egregia :
rius 1. 3. de ſpectr. c.9. Joan. Horoſeus Non habeo deniq;nauciMarſum augurem ,
Epifcop. Guadixienſis libro fecundo , de Non vicanos haruſpices , non de circo
vera e ſalſa prophetia cap. 29 . aſtrologos ,
7. Damnat kujus artis peritus , ex -
Non Iliacos conje & ores , non Interprea
ipia experientia , & praxi horoſcopo les fomnium ,
rum , viginti ſchematibus & exemplis Non enins funt ii , aut arte divini
allatis Sixtus ab Hemminga Friſius aut fcientia :
recenti opere : aſtrologie refutat & . Sed ſuperftitiofi vates : impudenteſquc
8 Damnant Philofophi & Medici arioli ,
ex veteribus' optime Bardeſanes Syrus Aut inertes , aut inſani , aut quibus
& Diogenianus , apud Eufebium , d . egeſtas imperat :
lib.6. cap.7. dy plures alii apud Joan. Qui ſui queſtus cauſa fiktas ſuſcitant
Srobeum ferm . 78. ex Neotericis , Geor. fententias
zius Trapezuntius , l.cur aſtrologorum Qui fibi ſemitam non ſapiune , alteri
judicia ut plurimum fint falfa ? Fran montrant viam .
cif. Valef. lib. Sacre Philofophiæ c. 31. Quibus divitias pollicentur, ab his dre
chmam petani :
Nec omitiendum dictum prudens Me
dici cujuſdam Judæi : qu cum Petro De his divitiis fbi deducant drash
Caftellæ Regi ( cui ſævitia morum mam , reddant cætera .
& innoxius fanguis , uxoris , Fratrum , Apud Lacrtium ab anu domeſtica ,
Epiſcoporum , Principum , Nobilium ; meritd ridetur Thales : in quem Ga
plebeiorumque innumerorum , Crude: brix feſtivum extat epigramma ; lule
lis , nomen peperit ) ed quôd Judæus re & alii , in Anthologic 1.2. ſed p -a
illi ex Horoſcopo nova imperia , & cæteris illud Leonidæ placet quo altro
montes ( ut ajunt ) aureos addixiſſet , logiæ matrem , dixit audaciam , obite
rebus poftea deſperatis quærenti , & tricem Aultitiam : & ridet mechæ
qui vaticinii fides conſtaret? refpondif- maritum , jactantem ſe gnarum pro
maritum
fe fertur: cælo rigente , fi quis in bal. bri alieni & infortunii >, domeſticum
neo lavet , ſudaturum nihilominus. aftris dedecus cùm ignoret. Luſit in eun
Itudia vitu morelque plus poſle figni- dem Martyr Morus :
ficans, auctor Joann . Mariana lib . 17. Aftra tibi æthereo pandunt fefe omnia
de rebus Hiſpanicis cap. 14 . vati ,
9. Damnat ipſemet vanitatum cun Omnibus que fint fata futura mo
Ararum ftudiofilimus ſectator & co . nënt :
ryphæus , Hearicus Cornelius , fcribens , Omnibus aft uxor quod fc tua publi
hanc artem nihil efle aliud quam fu cat , id te
perftitioforum hominum fallacem conje. Aftra , licet videant omnia , nulla 1
Eturam : qui ob multi temporis # ſum de docent :
rebus incertis ſcientiam fecerunt : in & quæ fequuntur pari ſale ac lepore con
qua , mungende pecuniæ gratia decis dita .
Tom . in . Tit Sed
 522 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Sed non defunt Arologis quædam
argumenta . Objiciune primò, illud Gen.
1. verf . 14. de luminaribus cæli : Et
fint in figna , O tempora , dies , o
annos Unde quidam , etiam ex nume
ro Theoloorum , colligunt aftra , etli
non fint cauia , cerca lanen elle ſigna
futurorum omnium : quod non Pioti-
no tantum , & Porphyrio ; fed & Ori-
gini , & Euſebio , & ipli Augutino
tribuitur à Julio Sirenio : d : qui hoc
tenet , & confirmat ex Ifaiæ verbis :
e : complicabuntur ficut liber cæli: ubi
per calum multiintelligunt firmamen-
tum , & dicunt firmamentum vocari
librum , eo quod tanquam in libro ſic
in cælo cujus ftellæ lint characteres,
futura legantur ſignata .
Reſpondeo , altra non elle certa fie
gna fuiuiorum omniuin . Nam illa Ori
genis fententia , refertur quidem ab
Euſebio , fed non approbatur ab eo :
à D. Augustino autem expreſsè & cla
rè refellitur fub initium libri 5. de cio
vit. Dei , nec verò libi.contrárius eſt
10 Augultipus : vel Origeni favet , in lio
br . 2. contra Manichæos cap. 26. Nam
hoc 1. 4. 21. per corpora celeftia , non
intelligit orbes coeleltes , led Beatorum
corpora glorioſa , ut contextus manife-
ftat. Locus autem Ifaiæ nihil ad rem
facit, quia fimilitudo deſunipta ex mo-
re Hebræorum , qui libros facros in
unico folio , live oblonga membrana
ſcribebant :; & eam inftar relæ texto-
rio radio circumvolutæ , circa cylin-
drum , vel bacillum ligneum circum-
volvebant , ac complicabant . Hinc er-
go perira comparatione ; ficut quan-
do cælum creatum primò apparuit ,
dicitur extenſum fuiſe , ſicut meme
branaceus hujuſmodi liber , quan.
do ſpectandus evolvitur & exponi-
tur . Pfalm. 103. verfic. 2. Extendens
cælum ſicut pellem : fic Propheta ,
agens de mundi fine ác coelorum
diſſolutione , comparat eam libro il-
li complicato , five membranæ cir-
cumvolutæ , ut optimè advertic Au.
Ator Quæltion. Orthodoxor. Refp.90.
d. 6. 36. 37.
e cap. 34. v.4.
16.6 . v . 14 .
quod clarè explicuit B. Joannes in A
poca . f ( alum receilit , ficut liber invo.
lutus : Quo loco Ancreas Crfarienfis
conſuetudinem quoque illam Hebræo.
rum obfervavit : ex quo cum deſumpta
fint ad verbum ferè , quæ loco illo fcri.
bit Arcthas Calarieni. & locus ejus ia
verſione Latina fit nutilus , recté fibi
confuiet , qui ex Andrea locum Are
thæ correxerit . Ut igitur ad locum
Moyſis in Gencli revertar , dico illic
agi de fignis 10 univerſum five qua
libuſcunque ( ut vox Hebræa Oth'de.
notat ) nempe aſtronomicis , univerſa
libus , denotantibus diverfitates anni
tempeſtatum , diei , noctiſque g : vel
etiam politicis & forenſibus: vel quan
doque miraculoſis : non verò agitur de
altrologicis ; quæ vanillima funt , nec
Signi nomen merentur . Pluribus hanc
Sirenii opinionem refellit Ben. Pere
rius d.oper.c , 4 .
Objicitur 2. ex libro Judicum illud , is
cap . 5. v. 20. De celo dimicatum cft con
iracos , ſelle manentes in ordine cur
ſu juo , adverſus Siſaram pugnaverunt.
Quo , inquiunt , pacto pugnaverunt ;
niſi quoniam Judæis faullus, Siſaræves
rd infauſtus ille curſus aftrorum , & fi
derum Itatio ? ſi ergo Sifara periit pro
pter hunc ordinem liderum ipfi adver
fum ; potuit etiam hoc ipſum per aitro
logiam prævideri , ac merui, ac vita
și . Refp. ex antiquitat. Joſephi, verè
hujus conflictus tempore procellam ma
gnam exortam fuiflc , aquæ etiam &
grandinis multum oculis Cananæorum
offuſum , & lic arma bellica ipli uſui
elle non potuiſſe. Quod auxilium cum
colitus fuerit miſlum , ait S.S. decg.
lo dimicatum h . millum verò fuit per
angelos defenſores populi Ifraelitici
quorum Princeps eſt Michael. Hi di
cuntur in ordine & curfu fuo fuille au
xilio Ifraelitis , propter ordinem mili
tiæ , feu hierarchiæ , in qua quiſque
ſuum ordinem & ftationem ſervabai ;
item propter .continuam operationem
& inftantiam cuftodiæ cuique conimiſ
ſæ 2 in qua fideliter unuſquiſquc An .
gelus
g de quib P ]: 135.av.7 .
h Procop. in Judic.
 LIBRI IV. C. IIT. QUÆ S. I. 523
gelus perſeverabat : quam vocat' cur- ti Tiberio' dixit , quam fecreto ' Tibe
rum . ' & fic eo loco Itellarum nomen rius ei' , re cum nullo communicata
Angelis tribui voluere Vatablus ; Va- moliebatur : P 3. Afclerarionis , de quo
les . & alii , idque confirmant ex illo ifta Suetonius in Domitiano : Hunc
B. Joannis h . ubi cauda draconis ira . ( Aſcletarionem mathematicum ) dela .
xit tertiam ſtellarum partem . Sed nec tum , nec inficiantem jactalle ſe , que
Hebræum nomen poliwm in Cantico providiffet ex arte', fciſcitatuseſt ( Do.
Deboræ i Haccochabim , aliud quam mitianus ) quis ipfum maneret exitus ,
ftellas ſeu fidera ſignificat , nec apud affirmantem fore , ut brevi lacera
D. Joan. per ftellas Angeli , ſed viri retur à canibus', interfici quidem line
San &ti ex veriore expoſitione , funt mora', fed ad coarguendam temerita
intelligendi , ficut & apud Danielem, tem artis sepeliri quoque accuratifimè
cum ait 1 , Ei magnificatum eſt uſque imperavit . Quod , cùm fieret , evenit ,
ad fortitudinem celi; dejecit de for. ut repentina: tempeſtate deje &to funere ,
tioudine', e de ftellis, o conculcavit femiuftum cadaver diſcerperent canes .
eas . Mélior ergò Cantici Deboræ in . 4. Eft eorum , quibus ſunimæ dignita
terpretatio eft , quam video placuiſſe tes vel imperia' vel Pontificatus ab
Cajetano ; fic aerem , cætera que ele- Aftrologis ante prædi& i , dignitas Al
menta , & tempus ipſom faville popu- labio cuidam , mirè à fortuna jaetato ,
lo Dei , ut ipfæ quoque ftellæ folitæ ? & Athenaidi; quæ poftéa uxor Theo
imbres ciere , cenfeantur contra Şiſa- dofii Junioris : r Imperium Rudolpho
ram pro Iſraele pugnafle . Denique Habſpurgio : S Pontificatus , Leoni' x.
Dec conſequentia argumenti valet . Hadr. VI. & Marcello 11. • His omnia
Tertid , objiciunt illud Davidis m : bus
firmamentum annunciat opera' manuum Refpondeo : Quando Afrologi ve-
ejus , hoc eft , ajunt , prænunciat ea , rum dicunt , tùm multò diligentiùs
quæ Deus facturus eft . Refp. con il eſſe cavendos , quia fatis clarum hoc
lum efle fenfum , ſed hunc; pulchritu . ſignum foret', eos pactum cum dæmo
dineni cæleftis hujus , & vifibilis fa ne iniviſſe , ut ait D. Auguſtin . u Et
bricæ nobis indicare excellentiam ope- de Thrafyllo Dion . indicat, cùm fcri
rum Dei inviſibilium : & cogere nos bit folitum affirmare , quæ nuncia lon
ut fateamur , non alium potuiffe fir- ginquis è regionibus adferrentur . Ideo
mamenti elle architectum , ut Patres que Juriſconſulti in tituli rubrica x
plerique exponunt , n nec diſſentiunt Maleficos cum mathematicis jungunt ,
Rabbini & Vatablus . Nam de Apo- quia' uť plurimum mathematici' etiam 14
ftolis , haud dubiè eft allegorica inter: funt malefici , ut explicat optimeDion.
pretatio . leg. cum dicit pulſos urbe ab Agrip
13 Quartò , objiciunt ex Hiſtoriis , fæ : pa oss spordyns ing This gonnés ( affrolo
pè has prædictiones jeſſe' veras; utpræ- gosi o preſtigiatores ) unde patet ma
ter cæteras fuere quatuor . Una Thea- thematicos dietos ipfos Altrologos , &
geois', qui ex ftemmate ſeu genitura: fic mathematici in illa rubrica , &
addixit Augufto imperium.o 2. Thra. paſſim in jure alibi', pro folis Altro .
fylli , qui mortem fibi inftare ', miran- logis feu genethliacis ponuntur : quo
Tit 2 fen .
h Apoc. 12. 3 : p Diony. 1.55
i d. v. 20. 9 Eun, in vita Adi
k Ori . tra. 30. in Matth . Greg. lib. r Zoni e alii .
32: mor.f. 14: [ Cuſpin . in Cæfar.
I Dan . 3. v . 10. fic explicat Andreas t Jovius in Leo , 1. 3. idem in Hadri ..
Cæfar: in Apo. c. 12. 6. Garim . 1.4: Ogo Onuf. Pan ,
m Pfal. 18. v.2. u l.2 . de Genef. ad lit. in fin . Bu
n D. Hie. Euthy. D. Ambr: 12. lib. 5. de civi . Dei c.7.
Hex. 6.4
x °C , de mathe. aye malefi.
a Suet . in Ofiario c.94.
 524 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fenfu etiam Hiſtorici vocabulum acci- tarentur , mille forent , pro uno ve
piunt : & fic accipiuntur in S. C. ro dicto . Pauca notantur > non aded
apad Ulpianum , libro feprimo de of- tamen , quin veris longè plura . Quis
fic . Proconf. quod Pithxus conferva- nefcit , Hebræos illos , qui Leoni Iau
tum edidit bono reipub . z Aliquando ro vera quædam prædixere , ob men
hoc nomen Chaldæos etiam , & reli. reli daces prædictiones Arabia pulſos
quos Ariolos complectitur ut apud fuiffe , e cùm Zitam Principem in in
Juvenalem , Sat. 6. Nemo mashematic felicem iconoclaſtiam perpuliffent ?
cus genium indemnatus habebit . Et Quis de Pancratio non legit , eum &
Sat. 14. Nota mathematicis Geneſis Conftantino Irenes filio Impe . cladis
tua . Nunquam tamen quando prohi- maxime , & fibi ipfi necis caufam
bebatur ea fuperftitio , legitimam con. fuiſſe ? f Quis Conſtantini Stethari
jectationem Aſtronomorum , nec artem neſcitamenriam Qui & libi , &
Geometrarum , vel Arithmeticorum Alexio Branæ , ftulto vaticinio , exi
comprehendit , quorum fcientiam Phi- tium attulit , habebatur tamen Ste
loſophiæ annumerabant . Aliquando hatus princeps fui temporis Altro
15 Deus permittebat , & hodie permittit , logorum . 8 Quis neſcit , quàm ha
aftrologos etiam ignaros , & neſcientes ctenus vanæ omnes prædi&tiones co
verum prædicere , in pædam audien- rum , qui diem vel ' annum adven
rium ; & ficut & permiſit , aliquando tus Antichrifti , vel excidii mundi
fortes oraculorum efle veras , ' & A- prædixerunt ? b Mitto Petri Leonii
' riolum Balam prophetizare ; b & huc Spoletani inſignis medici inanem hu
lubens refero illud Aſcletarionis , quod jus Matheſis fiduciam . qua mortis
pænam & terrorem Domitiani Laurentio Mediceo occafionem & fi
permiffum . Sæpiùs id permittitur ob bi ipfs præbuit præcipitationis in pu
nimiam quærentjum curioſitatem , te teum . Mitio , quod Cedrenus nar
He D. Auguſt. c qui rectiſſimè addit , rat de Abrahamo , Genethliacos co
non quis vera fic prædiftio , idcircò ram Ægypti Rege vanitatis convin
minus elle ſuperftitiofam vel facri cente : Mitto Manuelem Compc
legam , vel ides magis licere prædi- num Imp. cui magno fterit , nimis
Etionibus talibus fidem dare : fed fem- addi&tum effe huic infaniæ ? quæ il.
1 per retinendum illud Dei preceptum : luni & claffe maxima nudavit , &
Etiamfi dixerint nobis , ita evene. pofteritati ſemper ridendum propina
ris , ne credamus eis . d Denique qood vit . k Mitto Joann. Galeacii ' dua
de ſomniis dixit Arilloteles , hic quo. cis Mediolanenſis factum , qui cùm
que veriffimum , hujuſmodi divinatio- ei aſtrologus quidam mortem im.
nem nonnifi ex accidente fore ve maturam planè prædiceret , fibi ip
ram ; ficut enim qui afliduè jacit a- ſi vero longam vitamm
vita pollicere
leam , vel calos figit , is aliquando fe- tur , hominis ridens ftoliditatem
niones , aliquando Venerem 'jacit , in- ftatim Arang ulari eum juffit. 1 Mit
venitque ; fic cùm ili cencies men to mendacium duplex Petri de mon
tiantur , quid mirandum , fi ter Ves te llicino in Concilio Conſtantien
16 rum dicant ? Sand li mendacia no . li , quod Æneas. Silvius narravit :
m. Ad
y Swet. Tacit. Ammianus , cæteri . f Paul. Diacon . libr. 23. rerum Re.
Ż Collatione Moſaic . Roman, leg. manarum .
tit . 15 : g Nicetas lib. 1 .
a docet D. Aug. leg. 4. 7. Con h Vide comment, noftrum in Seneca
fel. oa. verf. 306 .
b Num . 23.0 24 . i Jovius in Elog.
c libr. 2. de doct. Chryfoft. cap. 22 . k vide Nicetam Chon . libr. 2. 3.
23. 07:
d Deut . 13 . i Correzetus l. fa & tor. di& orumque
e Zonar . tom. 3. memorab.
 LIBRI IV. C.III. QU ÆS. Y.
525
m. 'Addam duntaxat duorum Princi. quod divina providentia opera , eget
pum diverſa judicia & mores . humani corporis fabricam infigni lin.
17 Alphonfus Aragonum Rex fapien- gue procacitate , ingeniique confiden
tiæ veræ amator in litteratos om tia accufare aufus fuerit uti vul
nes mirè munificus fuit , folos altro- go hominum opinio eft , ab antiquo
logos 'à curia ſua arcebat ; prudenter du &ta per manus . Vocis foliditatem
cenfens , libi nihil opus eorum in- numen juftiflimè vindicavit . ( Vanæ
duſtria 9 ed qudd fidera ſultos re- fapientiæ perſuaſio , huc infipientiæ
gere , ſapientes aftris cenſeret impe- perduxerat :) Id foriè afira memorant
sare Contrà Cardanus mcmoriæ portendine ejus artis non ignaro , fi
commendavit Ludovic. Sfortiam , ver ars eli , da non potiùs inane more
futum potiùs quàm prudentem , & talium ludibrium , quod à prudenti
perfidum quàm æqui bonique aman. bus ſemper accufabitur ( verum din
teni Principen , Alphonſo diſimilli-. Etum à Tacito ufurpatum ) ey fema
mum , impendiofum quendam altro- per tamen patronos habebit . Ex co fe.
logun' , artis imperitillimum aluiſſe , runt ſuſpicacem effe redditum , ex
in quem plus centum auri magna metu crudelem , O Or
talenta profuderit . o Aſtrologus pro Cernis qud illum hæc vanitas
tanta mercede tempus unicuique ne præcipitarit , & fecit ut alia ſapiens ,
gorio inchoando preſcribebas adeò ri .. fibi ipli toto vitæ decurſu ( notatum
ditulè , ut Princeps cogeretur tempe- id ) deliperet, pellimèque femper con
fiatibus maximis equum confcendere , fuleret : Ægyptios deditos ajunt huic
Docum aulico comitatu ac ßipatori. vanitati , maximè Alexandrinos; quod
bus alid migrare per medios imbres , tamen prudentiorum fuerit judicium ,
per cænum latum , non fecus ac poffumus ex Suida colligere : Tra
hoftium manus fugeret Tam felici dic Alexandriæ folitos aſtrologos
eventu , ut regno tandem à Gallo- vectigal pendere , Braxnvo'moov ( blace.
Tum Rege ſpoliatus , captus , in car nomion ) nuncupatum : quoniam eos
cerem compactus , colapho cæſus, in non niſi fatui homines conſulerent
clathrata ferrea mortuus fuerit , ve quos Græci Bremas ( blacas ) vocant :
rum fortune utriuſque ludibrium . ) ducta Metaphora ab inutili piſce
18 Joan . XX . Pont. Max. ( qui antè quem ne canes quidem velint attin
Petr. Hiſpanus auctor Summularum ) gere .
medicus , philoſophus , aſtrologus ; ex Concluf . 4. Ši non ſuperſtisiofi , 19
ſtellarum litu & pofitura longam li- cerse noxii infirmis illi medici funt ,
bi vitam in Pontificatu pollicitus qui ſecundùm lune ou aliorum pla:
coram familiaribus ſuis ; quarto poft neiarum in lignis Zodiaci ftationes
menſe , Pontificatus octavo , fubito de morbis iudicant. verbi gratia , que
corruente teſtudine recentis ædificii cuique evenerit ægritudo
o guo il
Viterbii oppreffus interiit , auctori- li paéto medendum : nec non chirur
bus Vale rio & Stella , in viris Pon- gi , qui in vulne ribus idem obfer
rificum . Sed quis aſtrologorum ſe Al want o dies confiderant vulneris
phonſo Sapienti ( hoc illi nomen o Nellas eis præſidentes , quas vocant ,
vanitas iſta tribuit ) præferat ? Quæ Centel , Neus , Dibelgibel , Lacha
laudi , majori & veriori. fraudi fuit . diel , Şapiſſa , Elebra & fimil.) eye in
Utar Marianæ noftri verbis : Ema de prænunciant vulnus effe lethale ,vel
nuel ſanè patruus , fuo aliorum Sanabile.
procerum nomine Alfonſum publica Hæc omnia fusè deſcribit Conrad.
ſententia in conventu pronunciata , reo VVimpina * Tales etiam viden
gno privavit , ca , calamita te dignum , tur illi aſtrologi , qui generatim
pro
m lib.4. de Alfonſo . libr . l . text . 14.
n Sylveft. d . lib.4. * d. l . 3.6.8.09.
. Cardanus in Prolom . de aſtrol.
 526 DISQUISITIONUM MAGICARUM
pronunciant, qua die pharmacis', ve-
narum fectione , aut cucurbitulis cor-
pus ſit evacuandum . Meritò ſuſpecta
funt hæc omnia quia ftellarum non
elt tanta vis in hæc inferiora , & li
qua talis vis foret , ea poffet & ſole
ret aliarum particularium caufarum con
curſu planè impediri . Imò & ſola nia
teriæ indifpofitio , lunæ & aftrorum
omnium actiones evariare facit , telte de injur. lib . 2.
Galeno , cui Avicenna q , confen- de malef. a mathem . libr. 1. c . de
tit ; quare obſervationes & effectus, thefo 1. 10. Tolerantur hi fæpè in re
hujuſmodi dierum indicum , provocan- buspubl. fed exemplo peflimo & publi
tium , vel críticorum , longè magis
ZO
dependent ex materiæ difpofitione
concoctione , & ſtatis: morbi tempo
ribus ac ſymptomatibus , quàm ex fie
deribus : quæ eft vera ſententia: Hip-
pocratis & Cellor Longiùs etiam ab
errant iſi Altroiatri', quia præcipuè
attendunt ad quoſdam lunæ imagina
rios' angulos", aſpectus , & conforma
tiones ; parvifacientes vel contemnen
les potius , quomodo ad cæli vel lide
rum infiuxus recipiendos materia dil.
pofita fuerit , & quæ periodi tempo
rum , quæve concoctiones & crires
fint morborum . Hos ergo meritd {ma
ximè Galenus contemplit , Auguſtin .
Niphus i rilit , & multis eorum pa
tefa &tis erroribus u Joannes Langius
impugnavit : & Marblius Ficinus ,
qui junior ifta defenderat , x eadem
poltea fatetur ſe fcripGlle , y non ut:
probaret , fed ut cum Plotino altro
logorum ineptias rideret .
zr . Concl: si Pars illa interrogationum ,
quæ res occultas" inveſtigat , ut furta
iheſauros , virginitatem ; c. planè.
vetita eya pernitiofa eft omni jure . Pro.
hibent facræ litteræ , Levit. 19. V.31.
Non declinetis ad magos , nec abi ario
lis aliquid fcifcitamini , ut pollridmini:
per eos , Deut. 18. 7. 10. & Fi . Nec
inveniatur in te qui luftret filium ſuum ,
aut filiam , ducens per ignem , aut qui
ariolos ſciſcitetur , ou obſervet fomnia
aique auguria , nec fit maleficus , nec
p lib. 2. de dieb . Criticis .
9 4. Fen . 2. tract. 2. Cor.
r Hippoc. paflim cu Celf. libr. 4 :
cap. 4 .
f. lib . 12: Therapeu ..
incantator , neque qui.Pyehones conſu
lot , aut divinos, o quærat à mortuis
veritatem , omnia enim hæc abominatur
Dominus , em propter hujuſmodi ſcele .
ta delebit ces in introitu tuo . ) Jure
Ecclefiaftico prohibetur hoc capite pri
mo, decap.ex tuarum , de fortilez . Ju
re civili plurimis reſcriptis . lo item a
pud Labeonem Si lo quis aftrologus D.
1. nemo aruſpex. C.
co malo .
QUÆSTIO II.
De conje & tatione , ex elementis , mee
teoris , plantis , arboribus
brutis .
SUMMAR I U M ..
Tria videri tantum effe elementa
Aufonii locus . De iis , quæ gi
gnuntur in media regione aeris .
2. De cometarum prædictione' . Ali
quando profpere predicere .. Cher
remonis liber.
3 : Mira exempla de Nola Bodkenli ,
o de campana Villilana '. De pi
fciculis monaſterii S. Mauricii .
4: De prænotione ex ventis . Idem ex:
nubibus' , grandine , fimilibus .
5 Arequipa mira ' prodigia . Vulcani:
Peruviani .
6 Indi adjuratores male mul & tati
Pilidas notatus .
7 De maris tumore , djie terr & motu
De Iride , Halone, dºc.
8. Ex arboribus', plantis , floribus ,
O c. quæ ?: Quædam hic ſuperſtic
tio .
9 Quæ ronjicienda ex animantibus ?
An ipfæ præfentiant: quæ prænun
ciant."
Afris:
ľ lib. si de diebus Critic:
u Epift. 35
x l. de vir. celitus conſervanda .
y lib . 12. epi ad Politianum Pau
cum .
 LIBRI IV . C. III. QUÆS . 11.
Stris & cælis proximum , de quo libro primo contra Celſum , docuit Cha
A ccred conftet , elementum aër , remon , li. de Comciis , qui fi exfta .
1 Sasis valdè enim probabile elt, ignis ret , fortallis deprehenderetur nata hæc
Sphæram propriam eſſe nullam , quæ
ſententia valde antiqua .elt , & à re
centioribus quibuſdam ftrenue defen-
ditur , z videtur hæc mens Auſonii in
Gripho Ternarii :
Tres Chariies , tria fata , sriplex
vox , rrina elementa .
In media regione aëris variæ valde
fiunt impreſſiones meteorologicæ. Ex.
halationum copia gignit magnos &
parvos ignes , diverlillimè configura.
tos , pro exhalationum ipſarum forma
diverfa : ut modd yideantnr Aammæ ,
modò columnæ , modd lancex , modò
Itellæ faltantes vel diſcurrenres , de
fcendentes , vel aſcendentes , aliquan-
do verò & cometæ multiplices , de
2 quibus non eft nunc tempus agendi .
à Quibus omnibus commune eit ma-
gnam tempurisficcitatem denotare :
ligna quoque eſſe ventorum diuturnio-
rum , vel violentorum ; quod maxi-
mè cometis convenit , qui fi frequen-
tes fuerint , etiam præſignificant fte-
rilitatem , famem ac peltem : ed
quòd vis cometæ omnem vaporum &
exhalationum humiditatem abſumit :
unde conſequencer mortem minantur
biliofis , & qui ardentioris ſunt natu-
ræ , quales plerique Principum &
Magnatum : eadem ſiccitatis cauſa ad
bella quoque & feditiones inclinant .
Carera quæ his aſtrologi & Squarcia-
Jupus addunt , vana funt & fallacia :
quæ dixi , naturæ conſentanea viden-
tur . Fit tansen non rarò , ut come-
tarum cauſa fit fupernaturalis dumta-
xat Dei diſpoſitio , ut quando fælicem
aliquem eventum portendunt, quod
fæpenumero accidiffe allatis Hiſtoria-
rum exemplis olim , telte Origene
z Hieron. Card. l . 1. de variet. 6. 2.
Scipione Capicio l.2. de principiis. Franc.
Patricio lib . 7. diſcull. Peripatet. 10. 4.
i Fran. Valeſio de ſacra philos.c. so. Vil.
laſpandro de aliis .
a Vide Arift. 1. Meteor, à 6.4 . Plin.
lib. 2. Nat. Hif . & ibi Comment , Mi
lichii . Senecam l . 1. Nat. q . Contaren.
do 2. de ele. Card. lib. 4. de ſubril, a .
527
inde opinio, quod quæ uni regioni feu
regno fælicia fuere cum aliorum cla
de conjunctaerant . Vel fanè caufa eft
Dei diſpoſitio hoc pacto volentis ad
monere homines , de imminente pu.
blica .calamitate , vel morte Regum aut
Principum , ut ad pænitentiam & mo
rum emendationem recurramusi b
Tunc autem cometæ percipent ad on
ftenta ( de quibus actum ) . & Dei ca
ritatem nobis egregiè commendant
non ferientis niſi nos prius admonue
rit : idcirco videmus crinitas Atellas
in eam partem comam diffundere., cui
minantur . Mirificum hujulmudi com
monitionis fignum narrat Gobelinus 3
Perſona; c nempe in monaſterio Bod
kenli , quod B. Meinulphus confellor
exædificavit, quoddam miraculum or
dinarium contigiſſe talibus oftentis an .
numerandum ; Tintinnabulum ( inquit )
quoddam magnum aneum bend Ponorum
in couem monaſterio reverenter afferva .
tur . Nam quoties aliqua ex ejus mo:
naſterii fororibus brevi crat abitura e
vita , abſque ullo humano miniſterio
per ſe foriem reddebat ſonum . Rideat
hæreticus , uc lubet : fed alia duo fie
milia accipiat , etiam non luber .
Scribit Leonard. Vairus , d in Celtibe
ria oppido Villila campanam effe , quam
vocant incolæ campanan Miraculorum :
hanc per aliquot menſes priuſquam reſp.
Chriſtiana aliquid adverſi patiatur , ex
leipja nemine pulſante , fonare folitam ,
cujus rei ( ſic aic ' ) teftimonium per pua
blicos tabelliones hiſce oculis egomet
legi , præter fidem , quam de eadem
re illius regni Proreges faciebant fuis
litteris .
Accedat & aliud e Galiis , quoniam
Hiſpan
14. de variet. Scaligerum contra Car .
exerc. 79. Fracaſtar. in lib . de Homoc.
Bo Andr. Duditium tract. de Cometis ,
dep . ad Joan. Cratonem .
b Damaf. 2. de fide orthod.c.7. Bo
naventu . in 2. d . 51. qu. ultim .
c in vita S. Meinulphi menf. O & obr.
d l. 2. de faſcino 6.146
 538 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Hiſpaniam à teſtimonio arcent adver- interempta : ubi lapides , pauci mor
farii. Eodem Vairo tefte , ad Aumentales evafere vel jumeota Fors Hir
Rhodanum , in Sequanorum confinio , panus iter faciebat eques : cùm vim
Gtum elt nobile monafterium S. Mau: grandinis lapillaceæ non ferret , de
ricii . Vivarium illic viſitur, in quo icendit , & le fub equo locat : fed
juxta numerum monachorum pifces equus non valebat ſubliftere præ vi
ponuntur . Illorum fi quis ægrotet , i &tuum . Herus videns aec tutum
piſciculus quoque ſemivivus cernitur ſus nec quietum libi ſub jumento refu .
pernatare , qudd li monachus è vita gium : ephippium aufert , equum de
migraturus fit , paucis ante diebus pif. Ierit, capiti fellani imponit , lic ægrè
cis moritur . Hoc ita ſe Vairus acce- evaſit cranifragium. Torrentes & fu.
piſle ſcribit , tam ab Antonio Car- vii ac fontes nonnulli penitus exarue
dinale Granvellano , fingulari bonarum re , & aliis lapſus facultas ' interclufa
artium patrono ,
telte oculato : tum cineris multitudine , idque per leucas
ab aliis fide dignis , ut rem locis illis plus trecentas . Arequipa primam lor
notam atque omoi fide conteſtatam . iæ clara luce tenebræ fere menſem dus
4 Porrd cùm exhalatio quoque fit ven rarunt . Interea initio cælum fulmini .
ti materia , & ventorum ideò præci- bus viſum dehiſcere , & audiri toni.
puæ qualitates fino, caliditas & ficci- grua , flammeique globi inftar artil.
ias : facilè intelligitur , cur ex iis & leriæ bellicæ aciebus hinc inde diſpo .
fanitatis corporum , & fertilitatis an fitis mutuo explofæ , viciffim huc il.
ni probabilia figna queant defumi , luc diſcurrere : ingens globus ſemel de
Qui" de ventis plura voler , alibi quz- cidit , & à templo in proximum am
rate bitum , inde in viam publicam paten .
Secundo , non pauciora fiunt ex va. te porta erupit , & fubitò diſparuit
poribus , quæ & ipſa fùas adferung relicto fulphureo nidore, terræ motus iu
probabiles prænotaciones. Ex nubibus gis fuit: adeò ut multæ domus concide
quàm multa queant prædici , polt rent,reliquæ quaſi tripudiarent nutantes,
quendam Gerardum , docet Conrad. Nec ceſſavit incerca pluere cerramal.
VVimpina, f nec ſua ruſtica progno- bam , inftar cinerum ſeu calcis tritæ ,
fica deſunt pluviis communibus , nec ut nemo per plateas incederet , quin
prodigioſis pluviis, 8 live naturalia teni- niox digiti ſpillitudine cooperiretur
peftatis anni , five naturalia iræ Di- Domus , quæ minimum te &tæ effens
vinæ comminatoria . Anno ſuperiore craſſitudine ſemipedali ; ſic pleræque
5 1600. die 18. Feb. prope Arequipam , fub onere gemebundæ ſubliderunt , ma
ex illis qui mulci in Peruana ſunt mon- lum durabat , luce per intervalla po
tes ignivomi ; ( vulcanos 'vocant ) u- tius oſtentante fe , quàm diem præ
nus corum Guyana putina , principio bente . Menſe ferè exacto ceffatio fuit ,
candidam nubem vifus pecorariis è & nonnulla intermillio , ut noftri qui
longinquo eructare , quam conſecuta elt illic degunt perſcriptere ; fed adhuc
procella fragminum ingentium quali metus manebat graviorum . Magnam
avulſorum à rupibus , ſed ignitorum : morum in melius cùm timor expreſſis
hæc paulum ſpatii progrella commi- commutationem : omnes ad pedes Sa
nuebantur in minores lapides , & pau- cerdotum devolvi , adeò ut quies nul.
latim centefimo fermè paſlu à crate- la daretur , & vi in cubicula peni
re in cinerem . Ubi ſaxa decidebant , tentes irrumperent . Sic Deo lucrum
cuncta revulla , diruta , comminuta , animarum multarum acceflit . Sed nec
Sata
e Vide Senecam I. 5. Nat. 9. 1. Pli. de quib . Plinius ſupra c. 56. 58.
1. 2. art. 6. 40. Bibi Milicbium Card. By ibi Milichus.
l. 1. de varie, c. 1. & 8. Valef. de fus . h Simile accidit anno 1731,8 ° ſeq .ini.
pb. : 50. tio, in regno Neapolitano , cum mons
fl . i de ſignis c. s. Vefuvius arfic o infinita damna in ito pero
lie .
 LIBRI IV . C. III. QUÆ S. 11. 529
Satanas neglexit occaGonem . Nanicùm 5. ( Ut ad terreſtria veniamus ) 8
I odi pagani viciniores famois , folita ex arborum quoque proventu pro
ſuperllitione magos accelliflent , & fi- gnoftica colliguntur ut tefte i ul
mul ad montem illum properarent , & lio :
malis cantibus , ac facrificiis procura Lentiſcus , triplici folita grande fee
rent : magos & viciniores quoſque re fæix ,
flammæ conſumpſerunt , cæteri omnes Ter fruges fundens , tria tempora
malè muletati , deſperabundi pars ſuf monſtrat arandi.
pendio , pars aliter fibi mortem con Amygdalorum copia indicat mel
fciverunt . Hæc narrata litteris P. Jo- fis abundantiam ... Trifolium in
ann. Ruiyii de Alarcon feriptis Are- horrefcit , & folia contra tempefta
quipæ Martii XV. anno-ſuperiore qua- tem ſurrigic. Şine auris ludenria ara
rum hoc anno Martio menſe exem- borum fdlia , lanugines , & pappi
plar Hiſpanicè præſcriptum legi :: un populnei volitantes per aerem , aut
de hanc epitomen excerpſi. Vix quid- aquis innalantes , tempeftatem pras
quam fimile lectum velauditum , Idem nunciant . Si rolæ violæve fub au
de grandine & glacie dicendum , ( quæ tumnum iterum foreant , peftilitas
fpecie non differunt , i & Pilidas in imminet , Burdigalæ , quæ peftem il
zoolspyío ( mundi Opificio ) . Poetice lam magnam præcellit 'hyems , ali
pon philolophicè .contra Ariſtotelem quas in horto noltro raſas protulit ,
agit :-) Nivium quoque copia ferti- guas & vidi . Unum hoc non vide
litatem anni , roris & pruinæ mul- tur vacuum à ſuperditione quod
situdo fterilitatem potius , prænotant . quidam tradidere ſub autumnum
Nebula deſcendens ferenitatem , aſcen- duas vel tres glandes Jegendas , tum
dens imbres indicat , Tonitru & ec- cultro ſcindendas , trium aliquod in
nephias funt indicia pluviæ ſubſecu- his folere reperiri , muſcam , vermem ,
turæ : alii verò fonitus in aere au vel arageam :: muſcam denotare dili
diri conſueti , k magis pertinent ad fidia eo anno futura , vermem fer
prodigia . Fulmen & prelter .quid pro- tilitatem , aranea mortalitatem de
nuntient, VVimpipa te docebit . i notari .
Tertiò maris tumor , venti , fluvio Sextò , animantes etiam quædam
rum inſolitæ eluviones , peſtis annun- nobis prænunciant , ut :
tia ſupt , terræ motus quoque idem Cana fulex fugiens e vafti gurgite
delignant , teſtibus Ammiano , Pro ponti
copio , & aliis . Nunciat horribiles clamans inftare
Quarto , quoad impreſſiones , quæ procellas .
per reflexionem lucis , circa vapores Ut & acredula matutinis inftans vo
ac exhalationes fiunr , ( ut Iris , ha- cibus :
lo , coronæ parelius , virgæ ) na Fuſcaque nonnunquam curſans per
quralium præſenGonum prognoſtica cen littora cornix ,
feri poffunt m : ut & hiatus , & quæ Si tamen ,
foveæ & feneftræ vocantur : nec non Demerſie caput flu &tum cervice re
flammarum illi tractus , quibus ignis cepit .
fatui eft nomen , funt enim effectus Ipfi quoque alumni dulcis aquæ ra
varii , exhalationis vel vaporis fuo nunculi .
perabundantis & vincentis obftan . Mollipedeſque boves ſpectanses lumia
fia : vel interdum luminis vi & i ac na cæli .
profligati. n Et quæ talia ex Arato Tullius
Tom. II. VVV
P &
i Valeſ. c. 5o . de ſac. Philos. à c. 28. Contaren . I. 2. de elemen , Per
k Ut 2. Machab. numiam h. 3. Phyſ. de Card . I. 4. de
I d. cap. 6 ſubril
m Vid. VVimpinam d . cap. 5 ; o Vide Panegyr, noftram de Natiu
Vide Senec. l. 1. Nat. ĝ. Pli , lo 2. Deiparæ Virginis.
 UM
530 DISQUISITION MAGICARUM

p & ex Heliodo Virgil. Quid contem-
ptius mufculo vel paſſerculo ? Tamen
domos illi ruituras ; hi aeris con-
tagionem fuga præveniunt , quorum
etiam caufas Franciſc. Picus inveſti-
gat :: 9
Ex obfervatione hujuſmodi Phæno-
menorum , omerſere Canones præno- dicis, quàm à Scabinis fex damnari
tionum , quibus utuntur nautæ , pa- & morte addici .
ſtores & agricolæ , de quibus non
contemnendum opus exftat Antonii
Mizaldi Monluciani , Ephemeridum
rufticarum . Illa quidem ipſa anima
lia præfagii ſui funt ignara" ; ſed im
petum quendam naturalem folummo
do ſentiunt , movente phantaſia per
humores concitate ad petendum , quz
commodo, & fugiendum , quæ noxæ
funt futura . Quod figillatin' idem Pi.
cus oftendit , de ciconiis , cypſelis ,
mergis , delphine , cæterùm longum
nimis & lentum foret mihi fingulis in
kærere . Veniamus ad nobilius ani
mal , hominem & ex co quædam
præfagia.
QUÆSTIO III.
De Conjecta tion e m
Medicoru . Reg u 7 Exemplum Antiochi Tiberti Cafe
la quædam traditur .
tem vel jam affectam ; quædam fuc
cumbentem & jam vitam , quædamn
fe recolligentem & vi &tricem quæ
dam denique funt ambigua , etiam
ipfis Magiftris . Nec ulla tam certa ,
quin fallant aliquando , ided vetus
fermo verus , præitare à ſexaginta Me
QUÆSTIO IV .
De prænotione Phyſiognomica ,
SUMMARIU M.
ı De tribus ejus ſpeciebus . Juvenalis
locus . Scriptores.
2 Fundamenta artis . Locus Efai. 3 ,
- DerMatthia Corvino Rege .
4 Probatur quadam effe licita ?
quatenus
5 Socrat is dietam , Locus Calii me
dici ,
6 De quibus liceat Phyſiognomo judi
care , de quibus non
natis difculum .

E & Hyſiognomus ex pilorum & mem-

gitima , imò ludibrioſa ; nunc PA brorum corporis colore, habitadi.
de vera , feria & gneſia dicendum , ne , & proportione , de temperie ,
hanc ' medicorum onderwysx "» ( de ſignis valetudine , quædam etiam de mo.
agentem ) Veteres , recentiorelque ribus , ingenio , & animi affectioni
Dottores integris tractationibus fünt bus putat ſe ſcire : præcipuè fron
proſecuti ; s quos legere poterunt tem conſiderat faciem que , quia hæc
qui plenos Sitiunt crateres : mihi folet effe fpeculum virtutum intelle
hoc unum videtur univerſim poſſe fta- Aualium , & cum vocatur hæc mee
tui . TWTOCHOTT ÍS ( Meropofcopia . ) Hujus
Signa proba funt , quæ naturalibus mentio apud Juvenalem , Sar. 6.
principiis , & veris experientiis com- cùm fcribit frontem vati à muliere
probantur : cætera funt vana , & ab præben dam .. Ariſtot. &
præbendam Polemon
arte Medicorum aliena . Proborum , confundunt cum Chiromantia , quæ
quædam fanam integramque valetu- propriè maquum conſiderat linea.
dinem teftantur ; quædam degeneran- meata , quafi quoddam virtutum a &ti
varua
phi. de divinat, figia Frans. Picum . d . 1. 3. cap. 7 .
9. 1. 1. Geor. VVimpin. l. de ſignis c. 8. do à c. 13.
s fupra q. 1. concl. 4. n . 19. uſque ad 21. Joan. Guintherum Ander
[ Hippoc. l. de Prog.o in cum com nac. veter. O nova medicine commen ,
goen . Galen. A. Jepe in Probl. Celfum 1. Dial. 7 .
do 2. de Medici. horum fequentes ve
 LIBRI IV . C. III. QUÆST. IV . 531
Varum ſpeculam : ac li conſiderat Secundum fundamentum à moribus
criam reliqua membra totiuſque cor- gentium atque provinciarum defumi
poris habitum , Pbyſiognomica vo tur ; quæ cum certo ſine corporis ha
caturi bitu , ut plurimum quoque ingeniis
Hanc Phyſiognom. veteres Medici moribufque diſcrepant , vg phyſiog
Hippocrates & Galenus diligenter ex- nomi definiunt fuſcos , ſtupidos ac per
coluerunt , ut & Ariſt. integro libro , inaces effe , quoniam Æthiopes funt
& qui extat Polemon. Athenienf. lis hujuſmodi.
bro de Natur & fignis : quorum ſcripta Tertium à ſexu , V. g . quia mulier
laudantur , eò quòd naturæ veſtigia res candida ut plurimum & molli ſunt
calcarunt . Sed recentiores Barth. Co- cute , cædemque funt pavidæ ac leves :
cles in Anaft. Phyſiogn. Luc. Gauri. ided candidos & molli cute , moribus
cus & alii ferè plura miſcent fuperfti- obnoxios iifdem cenſent. Hujus ſecun
tioſa s præter unum forte Pet . Mo- di & tertii fundamenti ratio ducitur à
tium ; cujus librum de multiplicitem complexione , cum enim eadem tem.
peramento e cognofcendis bominibus , peries Gimul caufa fit cutis hujuſmodi
laudat Michiel Medina i quia prima & morum hujuſmodi : ratiocinancur
complexionis modum , deinde medic in quocumque cutis ſit talis , talem el
co & philofophico ratiocinio propen- fe temperiem , quare ab eodem , ejuf
fiones & ingenia gentium , provincia- dem temperiei ratione, fimiles mores
run & fingulorum hominum de- exſpectandos.
fcribit : methodus hæc vera & re Quartò rimantur' affectus animi , à
eta , ſed Scriptorem illum nondum po- motu membrorum & corporis affectio
cui nanciſci , viſus mihi non infoeli- nibus , tale illud Hippocratis, Oculis
citer Conrad. V Vimpida u Galeni non ni&tantes funt iracundi : quoniam
& Ariſtotelis ferè omnia in compen- irari fixis & immotis oculis intuentur. )
dium redegiſſe . Sic ratiocinabatur Salomon x dicens :
2 Artis fundamenta varia ſunt , prí: Homo Apoftata , vir inutilis , graditur
mum peritur à quadam cum animan ore perverſo, annuit oculis , terit pe
tibus ſimilitudine , v g. qui parvis ſunt de , digito loquitur , pravocorde ma
oculis invidi cenfentur ; quia fimiæ chinatur malum , Et Efaias ; y agnitio
tales ; qui magnis , Itopidi ; ficut bo- vultus eorum reſpondit eis , hoc eft ,
ves & agni ; ratio elt : quia cum vulcus exterior eorum , ſecreta . cor
Deus auctor naturæ gnarus effet , qua dis patefecit ; fic argumentatur Mar
quodque animal indole dotalſet , lin- tialisz ( quem vetufta . exemplaria
gulis etiam ea addidit inftrumenta , neſcio cur vocent Martialem Co
quæ huic indoli forent quam aptiffi- cum . )
ma , ferocibus , ut leoni , apro , tau- Crine ruber, niger ore , brevis pede , lu
ro ', ungues , dentes , cornua ; timidis mine læfus,
ac fugacibus , ut lepori & cervo , ar Rem magnam praſtas Zoile , le bo i
Eus celeri fugæ neceſſarios ; fortibus nus es .
araturis , vel onera bajulaturis , to Matthiam Corvinum Hungariæ Re: 3
ros , gibbum , dorli humerorumque gem haud illaudacum Principem , ni
robur 5 bovi , equo & re- mis deditum divinationi : aded ut ni.
liquis veterinariis. Idcirco quafi ex fi- hil nig conſultis aſtrologis foleret luf.
goo & à poſteriori ( ut loquuntur ſcho- cipere , a tam ſtudiosè accepimus 6
læ ) animantium indolem ex ipfis in- huic vacaſſe phyſiognomicæ divinatio
ftrumentis corporeis , quibus à natura ni , ut ex primo aſpectu lineamento
ſunt prædita , colligunt . rum faciei , de temperamento & mo
V vv 2 ribus
i l. 2. para. Chri.s.2. z I. 12. Epi. 55.
ul. de ſignis c . 8..9 . & 1o . a Bonfini. 1. 8. Hung. hiſt. cad . 4 .
x Prov . 6. 12. b Joachim Cureus. in Annal. Silef.
y Ela . 3. 9.
 532 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ribus hominum folertiffimè judicaret : Dixi non certitudinis , fed probabi
ita ut magiæ ſpeciem æmulis præbue. litatis : quia folent quidem corporis
sit . difpofsiones affc & tionibus animi præiv
Quintum fundamentum petunt ex re , quod integro libello Galenus des
collatione lignorum cum ſignis, & ex monftravit : fed præire , non trahen .
quibuſdam alia colligunt , v . g. invi- do vel cogendo , verum leniter & af
diam ex iracundia cui triftitia , & fiduè inclinando : ita ut bona confue
4 animi pravitas fit adjuncta . tudine & fræno rationis , haud diffi
Sit concl. Phyſiognomica confiftens culter illa propenſio ſuperetur . Quod
intra cancellos naturalis Philoſophie , de fe teftari Socrateni non puduit T
licita eft , o habet aliquid probabilis cum Zopyrus Phyſiognomus ex li
catis . ) neamentis corporis ejus , bardum
j
Probatur primò, quia pofitorum fun- Aupidum , & mulieroſum illum judis
damentorum aliqua ſunt probabilia caflet » Sic intelligendus Caffiusme
quædam minus , quædam amplius. dicus o , cum quæ liiflet , cur prodigiofa
2. Probatur ex facris literis , in formæ homines , plerumque etiam er
quibus virorum robuftorum facier di mota fiat mente ? refpondet quia cor
Cintur fimiles faciei lconum . c item pori conſentit anima ut anima cora
quod in facie prudentis lucet ſapien. pus :)
oculi fuliorum in finibus terre . Unde fequitur s . longè certius ju- 6
d & alibi ; ſapientia hominis lucet ir dicium ferri de brutis , quàm de ho
vultu ejus . & item . cor hominus im. minibus, quia bruta 9 propenſione ſo
mutat fariem illius , f & quæ jam la trahuntur , homo propenfionem ara
citata . 8 . bitrii habenis moderatur . Sequitur 2 .
3. Ex juris interpretibus , quorum quod Phyſiognomo non licet judica
conimuniore calculo receptum , quan re de facto , Gve de actuali hominis
do plures de aliquo crimine ſunt ac- vita , fcilicet hunc elle talem , fed
cuſati & capti , primum quæftioni ſub- de pronitate tantùm ac inclinatione ,
jici debere illum , qui facie defor- ut optimè cenſuit Proclus , p.v. g
mior : quoniam credendus fit animo talem propendere & inclinari' in ava
quoque pravior . b ritiam , mulieres , vinum , &c . 3 ,
5 4. Probatur fententia Philoſopho : fequitur , non poſſe hanc facultatem
rum , Pythagoras enim ad hujusdiſcie judicare de :donis divinis & gratui
plina regulas , diſcipulos vel admit- us , quia Deus hæc diſtribuit cuique ,
tebat vel repudiabat . Socrates hac prout vult : nec de extrinfecis planè:
indicina deprehendit Platonem fore , homini, ut morte violenta , opibus , ho .
qualis poftea laudatus . i Maximi hanc noribus , & cæteris fortunæ bonis ma
fecere Plato-, k . Ariſtoteles & Sext, liſve : neg de nuptiis , ftatu vitæ , & o
Philoſophus : quorum primus ea uti- aliis negotiis , quorum electio eſt me
tur in Dialogis fecundus accuratè re voluntaria , talibus nugis plenus eft
tradidit , tertius idcirco corpus voca- liber de nevis Melampi . Ratio eſt
vit animi imaginem . Cicero hinc pe- quia nihil iftorum dependet à corporis
citis jaculis adverſarium mirè lacel habitu , vel conftituiione . Permittis
fivit . Velleius Paterculus , veteres quidem Deus , ut quædam divinatio .
ea multum uſos teſtatur m . nes iſtorum eventu comprobentur :
fed
Cro paral. r2 . v . & į Siren . I. 9. de Fato c. 39.
d Prov . 17. 3. 245 k in Tim
e Ecclef. 8.vo bo 1 Orat . pro Roſcio Comad .
fc. 13. v. 34 in l. 2. hift.
g Prov. 6. v. 12. Eſa. 3. v. 9 . n Cic. I. de fato, Alex . Aphrodiſ. In
Bald. in l. 2. n . s. C. quorum ap. 4. de fato .
pdl. non recip . Paris de Syndicata , Hip o Probl. 51
polytus , Marſi . alii . p in Alcibiad. Platos
 LIBRI IV . C. III. QU ÆST. V.
Sed limul eos finit falli in iis , quæ
magis ipſis neceſſaria . Scribit Paulus
Jovius in Elogiis , de Antiocho Tiber
to Cefante , qui Phyſiognomus excel
lens fuo tempore habebatur , eum Gui
doni Balneo prædixiße , quod ab inti
mo amico necaretur : Pandulfo item
Malateſta Ariminenfium tyranno , quod
ex Patria pelleretur , exul in extre
ma egeftate · Pauld poſt
Pandulfus Guidonem ob Spectatam vir.
tutem a fufpe&tam obtruncat : Antio.
chum ipfucuftodie
m mancipat , cuen-
tum præfagii exfpeftaturus : Antiochus
cuftodis arcis filiam ita flexit : ut re
fti ab ea impetrata in follam demitte-
retur : fed compedum Sonitu proditus ,
a fuga retračtus , cum puella pero
cutitur . Pandulfus iandem exful , ob
egens ab omnibus defertus , in hoſpita-
ti diverſorio ſenex periit . fic dum a.
liis cavit , fibi non cavir Antiochus
Potuere etiam illa per humanam pru:
dentiam conjici , quid enim inexſpe.
ctarum aut mirandum , ſi familiaris
tyranno vir fortis , ob ſuſpicionem ab
co necetur ? quid verifimilius ; quam
tyrannum invilum vel necari ſi fit
audax , vel compelli in fugam , fi ti
midus : & femel pulfum , ad egeſta.
tem redigi? His poterunt adjici non-
nulla ex Horozeo 'libr. 2. de' vera og
falfa Prophetia cap. 8. o 9.
QUÆSTIO V.
De Chiromantid .
Ś U M M A R I UM
i Duc ejus ſpecies . De Phyſica .
2 De Aſtrologica . Verderii crror de
hac . Prohibitio Sixti V.
3 Artis vanitas . Scriptores . Juvena.
lis locus .
4 Zingari qui , dan tolerandi Prin-
cipibus ? fuje .
s Corinthia lex de ſumptibus .
ó folvuntur argumenta contraria par-
tir .
7 Locur Exod. 13. verfic. 9. Job. 37.
91.7. war.Le&t. cap 6 )
533
verſic. 2. Manus Dei quid fignifis
cet in Scriptura ? Exod. 24. v.31 .
c.
8 Examinantur exempla predictionum
chiromanticarum Bartholomei Co
clitis , Alexandri Medicæi .
9 Jovius notatus.
Hiromantiam
C cam , &
Concluf. 1. Phyſica Chiromantia , lic
cita eft o phyſiognomia pars , doo
ideo de illo idem , quod de hac judia
cium )
Ratio eft , quia per lineas & partes
manus confiderat ipfam corporis ten
periem , & ex temperie corporis pro
babiliter indagat animæ propen hones ,
hanc probat artem Ariſtoteles leg. 1.
Hiftor. animal.cap. 5.0 30. ac 34. pro
blem . fe&t.10. & prolixè cam ex fequi
tur Conrad . V Vimpina leg. de fignis
cap. 10. 11. 12. incautè verd Petr.
Primodaius ; dum inter duas has fpe
cies non diftinguit , omnem chiroman
tiam videtur dampare Academie
Francicæ p. 2. die primo capite 4.
Concluſ. 2. Chiromantia aſtrologica
prorfus vana illicita , fcientia no
men non meretur : ( Scientiam effe ni
çitur probare Anton. Verderius 9 , nant
loqui iHum de hac etiam , non de phy.
fica tantùm patet , tum quia conjun
git cum aſtrologia , & utramque fcien
tiam contendit eſſe ; tum quia in re
fponſione penultimæ objectionis , dicis
harum manus linearum ſignificationein
ab aftris infallibiliter dirigi , & c. quæ
fanè Eccleſiaſticam merentur cenfuram ,
quia Papa Sixtus V edita contra aſtros
fogos & Chiromanticos bulla , defini
vit, neutram effe ; feientiam , & utrol
que pariter damnans , gravibus ſub
jecit pænis : cujus doctiffimi & maxi
mi Pontificis ſententia præponderat o
mni contra ſentiencium temeritati :
tum etiam quia in Catalogo Romano
librorum , quorum verita lectio , om
nes qui Chiromantiam docent apertè
funt 'annumerati . prohibita eſt ergo .
Vanam effe , docet optimè Franc.
Valefius , doctif , medicus , meritiffi
mo
Sac. Philofoph . c.324
 534 DISQU ISITIONUM MAGICARUM
mo illam dereftans ; primùm damque uxores ) ex illa colluvie , quæ totam
laborant væfania Mathematicorum de pervagantur Europan , vulgo Zinga
altiorum influentiis , quam improbavi , ros , feu Ægyptios nuncupant , de qui
mus lup 9. 1. Addunt de fuo , quod bus multa collegie Creſpetus lib . 1. de
ftultius eft , hanc areolam effe Jovis y odio Satana diſcur. 12. fol. 176. cum
illam Mercurii , tertiam Veneris, ato feq. Sed hi Scriptoribus Germanis
que ita porrò . Superaddunt tertid ta- quàm Gallis vel Italis notiores : Ideo
les areolæ lineas hoc prænotare : alias hos audiamus . Conditionem eorum &
illud , quorum nihil ratione vel aucto- originem ſeduld perquiſivit extra res
ritate confirmant , fed nudo fuo deli- fidei non deſpicabilis , Seb . Munſterus
rio , & prætexiæ experientiæ poſtulant l. 3. coſmograph f. 257. Cum ageretær
nos manus dare . Cumque tam inania ( inquit ) annus poft Chriftum natum
fint artis hujus principia , fuere tamen 1417. primum per Germaniam appare
femper , qui hoc quoque mendacium receperunt homines nigredine defor
parvuli diligerent . Olim proſa oratio- mes ,, excocti fole , immundi veſte , wſu
ne Chiromantiam tradidit: Helenus , rerum omnium , fedi , furtis imprimis
Syracufius libro , quem nominat Xem intenti : præfertim fæminæ illius gen
POO XOTIKDV iconophae manus inſpectorium tis : nam viris ex furto fæmtinarum via
augurinn ,, carmine verò comprehendit Etus eft . Tartaros aut Gentiles vulgus
Eumolpus quidam . utriuſque memine vocat in Italia * Cianos appellant ,
re Pollux & Suidas . Recentiores fcri- Ducem , comires , milites inter fe bona
pſere Joannes de Indagine ( Luthera- rant veſte præftantes i canes venaticos
nus , alius à Carthuſiano nominis ejuf- pro more nobilitatis alunt : fed ubi ve
dem ) Joan . Taiſnerus. Athenſis , An- nentur , niſi furtim non habent . Equos
tonius Cermiſonus , Bartholomæus Co- Japè mutant , major tamen pars pedi
cles , Michael Savonarola , P crus de bus graditur . Fæming cum frato co
Arca , Marcellus Saya , Andreas Tri parvulis jumento invehtintur Litteras
caffius , Michael Scotus , Joan . Teu- circumferunt Sigifmundi Regis O alı
kesberg & alii : quorum libri ſcatent quorum Principum , ut tranfitus illis
fuperftitiofis . Ars iſta palmam manus per urbes de provincias incolumis per
primò in certos colliculos , areolas , mittaiur innoxiuſque . Ferunt ipfi ex
& lineas dividit : areolis planetas ſin injun &ta fibi penitentia mundum pere
gulos , lineis aftra quædan præficit : grinantes circuire , atque ex mirore Æ
horum denique aftrorum atque plane- sypto primum emigraße . Sed fabella
tarum vulgo credicos effectus iplis areo- funt . Hominum genus, quod vfu com
lis ac lineis manus adfcribit , ut bre- pertum eft in peregrinatione natum ocio
viter V Vimpina f , oftendit , addens deditum , nullam agnoſcens patriam
fe horum non approbatorem , fed nar- ila circuit provincias , furio ( ut dixi
ratorem elſe nudum : fuo judicio cun mus fæminarum victitans , canino ritu
Ata nænias eſſe. deteftatur' hos & im . dezit : nulla religionis curo' , etiamfi
pugnac vehementius antiquus ſcriptor inier Chriſtianos parvulos fuos baptizae
Joannes Salisberienfis libr. 2. Polycratici ri curet ; in diem rivit , ex provincia
cap . 27 . demigrat in provinciam : per aliquot
Contra hos libratum illud Juvena- annorum intervalla redit : fed multas
Jis Sat. 6.
in partes foinditur , ut non iidem in
.... frontemque manum que eundem facilè redeant , niſi per longa
Prebebit Jaci srebrum poppiſma ro- jätervalla , locum . Recipiunt pallim
ganti . viros feminas volentes in cunctis
Quorum prius ad metoſcopum , po- provinciis qui ſe illorum miſcent contu .
fterius ad chi romantem referendum bernio . Colluvies hominum mirabilis
bene Britannicus obſervavit . Solent omnium perita linguarum ', ruftice: ple
4 hanc vanitatem profiteri uxores ( fi bi gravis imminens : ubi foris illa la .
borar
í fup.cap. 12. corr.cindanos , vel zingaros .
 LIBRI IV . C. III. QUÆS . V.
535
borat in agris, hi poliis invigilant ca- Ej , optimè bic fatutum apud Corin- 3
fellarum . Anus eorum.chiromantie go thios :
divinationi intendunt : atque interim Si quempiam obfonare ſemper ſplendi
quo quærentibus , dant reſponſa ; quot
pueros , maritos , aut uxores sontha. Videmus, hunc rogamus.: undè vivat , ego
bituri , miro aftu og agilitate cru- Quid faciat operis ? fi facultates ha
menas quærentium simantur coreva bet ,
cuant . Ut reditus harum ſoluere expenſas que
Hæc de illorum moribus veriffima . at :
Undè fæpè animam fubit admiratio , Perpetimur illum perfrui bonis fuis.
quo iure vel injuria in quibuſdam in fortè fumptus fuperat ea quæ pofi
provinciis hoc genus fagitii à Princi det :
pibus tolereţur : non line maximo ſcan- Prohibemus huic ca ne faciat in poſie
dalo ; & damno ruſticorum . Nam ſce rum .
lerum impunitatem permittit ,, qui ſce- Ni pareat jam pleSticur mul &ta gra
Jeratos colerat Si hos fures licet to VI :
lerare , certè & alios . Si horum chi- Sin fumptuosè vivit , is qui nihil ha
romantia & maleficia reliqua toleran bet,
tur : non id eft oiti contra divinæ le . Tradunt eum tortoribus . Proh herck
gis , & Ecclefiafticorum canonum au les !
étoritatem ? Notoria ſuot flagitia quæ Nec enim licet vitam abfque malo de
Munſterus memorat & iiſdem planè gere
verbis Albertus kranzius libr. 11. Sa, Talem fcias , fed eft neceffe aut noti
xonie cap. 1. ut alter ab altero , vel bus
ambo à Tertio acceperint. Quod atti- Abigere predam , aut fodere muros 4
net ad maleficium , docet experientia. dium
nam fi quis illis ex ſacco vel.capſa Aut in foro agere Sycophantam ; ant
unicum nummum Jargiatur , omnes perfidum
nummi , qui in eodem capſa vel lac- Prebere teftem , Nos genus hoc morta,
co inerant , migralle quo unicus ille , lium
non rard deprehenduntur : quod aper- Ejicimus ex hac urbe , velut purgami
tum maleficium eſt . Quoad divinatio na,
nes illas , nequeunt excufari à ſuper Cingaros credo tolerallent quos
ftitione , aut hærefi ( li fic fentiunt ) non præfamptio eft , fed res docet cle
aut impoftura fcandaloſa . Quod alios pendo . , harpagando , lutelis , maleficiis
pafim recipiant , .ex nationibus per vivere .
quas tranſeunt , id oullo pacto illis Verùm excuſant illos Patroni , ca- 6
concedere deberent reſpub . fed cales qui lamitofum efle genus hominum miſe
fe iis aggregant , & ipfos receptato- ratione dignuni. cur 2 Ex Ægypto o
res , condignis poenis coercere . Nam riundi, luunt majorum à fide Chriſtia .
contrarium eft otiofos & vagabundos na apoftafiam , & poenitentiam obeunt ,
fovere in reip.perniciem : quod velto feptennalem locis incertis vagationem ,
lidum , vel improbum plane . Notæ funt Summa defenfionis hæc eft , quam di
contra otiofos leges # gyptiæ , & Ar- luunt alii : quem dixi Sebaftianus ":
ticæ apud Athæneum 1. 4. & Pierium Sunt anni ( inquit ) plus , minufve ruse
lib. 34. Notum hodid , ubi juſtitia vi ginti fex.ab boc tempore , quando ege
get , magiſtratus folere in tales inqui. Munfterus ifta fcribo, quod Heidelsber .
rere unde victitent , nam nemo de gee agens iftius gentis primoribu me
vento prælumitur vivere ( leg. for . de adiungens vix extorfi litteras quafdam ,
alim . pupil. preſta ) & meritò ſemper quas gloriabantur le habere ab Impe
commendata fuit lex Corinthiorum racoribus ; at illæ mihi ofenle erant ,
quam ex Dip hil i com ædi a retu lit Ao Vidimus quoddam quad ajuni Lindoja
chenæus lib.6 . à Sigiſmundo Imperatore impetratum :
in
 536 DISQUISITIONUM MAGICARUM
in quo mentio fiebat quomodo majores tionem : fi fecus fecerint, & non quo
eorum in minori Ægypto, olim ad ali. tannis mandras vel hordas ſuas ( id elt
quos annos , abjecto Chriſtianiſmo ad hominum multitudinem utriuſque les
Gentilitatis errorem relaplí fuifl'ent , oxus ) exularum miſerint , calamitatem
refipifcentibus eis penitentia injunéta , & berilitatem omnibus certò præſtama
quod tot annis ex fingulis eorum fami- elle . Digna hæc caufa , in quam ſedu
liis aliquot per orbem peregrè proficie Id inquiratur : quod fi fiat , ftatim ap
ſcerentur , diluerent que in exilio perfi- parebit impoſtura . Quæ vel ubi hæc
diæ ſuæ crimen . Sed jam dudum eva- gens , quæ quotannis tantopere multi
nxit tempus hujuſce ſus peregrinario. plicatur ? hæc quidem in peregrinatio
nis, do inmen colluvies illa non ceſſat ne ſua niſi adultos undecumque colli
circum vagari , furari , mentiri , angu- geret : citè interiret . Deinde ſatis ili
rari , e divinare . ottendunt falſum fuiffe primum illud
Cur fi pænitentiæ terminus effluxit , de injuncta pænitentia . Quod de fon
pænitentiam adhuc prætexunt ? verum te horum verifimilibus comperi , eft
falſum etiam , quod de Ægypto ja- quod in Annalibus Bojorum his verbis
Cant . Nam interrogati nec fciuct qui- ab Aventino perſcriptum fol. 829. li .
dem quid Ægyptus , aut ubi minor vel br. 7. Eadem tempeftate furacillimum
major Unde ergò emerlerunt ? Mira illud genus hominum colluvies atque
variet as eft fententiarum . Quidam Cin- Jentina variarum gentium : qua in con .
calos dietos putant , quaſi evesiss , pe- finio imperii Turcarum atque Hunga
nalium experies & mendicos . Sanè 7. ria habitant ( Zigenos appellamus ) rege
& %. commutantur facillimè, & Me . Zinkelone , noftras peragrare cæpere re
nander in Thaide quendam ait arwzó giones , furto , rapina , divinationibus
Tepov nepiecdos iy xiykkar, mendiciorem impunè prorſus victum quæritant . Ex
leberide & lincalo . Leberis ſignificat Ægypto le eſe mentiuntur 5 extorref
ſpolium ſerpentium : Cingaus avem cui gue domo a ſuperis cogi fe , majorum
etiam nomen , OHIOTÚYış : fi caudæ de- deli&ta , qui Deiparam Virginem , cum
mas ornatum , valdè implumis : inde puero Jeju hofpitio excipere recuſarint ,
ruſtici egenos & errones , cinclos dixe . Septem annorum exilio_expiare impu
re , ut ex Æliano & Suida docet Ada- dentiſſimè confingunt. Experimentis co .
giographus chiliad. 2. cent. 2. hæc fen- gnovi cos uti venedica lingua prodi
tentia placuit Pierio Valeriano lib. 25. tores , atque exploratores eße. Cum alii
Hieroglyphicor . Sed ad rem non facit. tum imprimis Maximilianus Imp. Caf.
Polydorus Allyrios & Cilices putat : Auguftio Albertus parens Principum
Volaterranus Uxios é Perlia : hoc eſt noftrorum publicisedićtis teflantur : adeò
ariolari . Nomen indicat , Belge Egy- tamen vana (uper/titio hominum men .
preners , Galli Egypriens , Hilpani Gio tes , velut lethargus invafit , ut eos vio
ianos , Itali Cingaros, vel Cianos vo lari nefas puteni , atque graſſari , fu
cant : Germani ſuperiores , Zigeuners, rari o imponere impunè paflim To
quæ omnes voces ab Ægyptio dedu : nani . )
étæ : & hæc ultima , quali Chuſener , • Tria hinc collige , primum origine
à Chus Chami filio patre Ægyprio- Sclavos eſſe ex ditione V Vinden : fa
rum & Æthiopum . Hi quia vident nè , quod peculiare ipſis idioma , in
tempus pænitentiæ præfixum effluxif. Sclavonicum vergere ſignificat Aventi
fe : nunc duo quædam comminiſcun- nus loquens de nativo : Scio namque
tur : upum eſt ſe non poſſe ad patriam præterea fictitium quoddam habere ip
redire interceptis itineribus : cogantur lis ſolis notum : quod Hiſpani vocant
ergd dividi , ' & certæ alicui nationi Ziriguenca : Germani telte Munſtero ,
adicribi , & legibus ibi receptis vive- Rotvvelſch , hoc eſt Rubrum Barbariſ.
re : vel pellantur. Alterum eſt, etiam mum . Norunt intereà cuncti ferè Eu
poſt illud ſeptennium , libi ex patriis ropæ idiomata , & apud Germanos ger ,
Ledibus fubinde neceſſariam efle migra- manicè , apud Gallos gallicè , apud
Ita .
 LIBRI IV. C. III. QUÆS. V.
Italos Italicè , &c. loquuntur ; quod
necellarium ad finem explorandi . Şe-
cundò vides hos feptennem illam prio-
rum pænitentiam , jam ad fingulos po-
fterorum porrigere , ut prætextus ſit va-
-gandi . Tertio comperros Principibus
prudentiflimis de proditione meritò da-
mnatos , fed quadam imprudentium fu-
perſtitione foveri . Dicam quod rem
valde confirmat : cum adhuc in Hif.
pania anno 1584. verſarer Legione ,
magna cùm multitudo iſtorum per pa-
gos illos inundaret ; feftum corporis
Domini tum celebrabatur : petierunt
aditum in Civitatem , ut ( honoris
caufa ) præſultarent , quod illic con-
fuetum ; fecere, fed & meridie propter
furacitatem fæminarum ortus tumul-
tus ; fugere in ſuburbia , & ad S. Mar-
ci ( D. Jacobi equitum magnifica eſt
habitatio & hoſpitale ). ſe congloba.
runt , & juſtitiae adminibros militari
vi repulerunt. mox tamen , neſcio quo
pacto , diffimulata omnia · Huic hor
dæ Comes erat ; ficappellant : in tur-
ba multi recepti Hiſpani , etiam ex
Graiales , Villabraxima & pagis non
nullis Caftellæ . Comes cam peritè
Caſtellanum idioma loquebatur , quàm
Toleti natus . Sciebat omnes Hiſpa
niz aditus terreſtres , ( Tuertos -) vo-
cant ) omnes regionum anfractus & ficari hanc temporis viciſſitudinem
difficultates : quid roboris eſſet cuique
civitaji , qui præcipui in quaque &
quæ cuique opes . Nihil ferè ad rem .
pub . pertinens , tam arcanum , quod
eum lateret ; nec clam hoc , ſed glo-
riahatur . Quo aut cui rei hæc curioſa
exploratio ? Nonne compefcenda vaga-
þundorum hæc curioſitas , eciamſi lo-
lum peregrini , & inculpatæ vitæ ? Be .
De tibi , bene fit , Maxime Carole ,
qui in conftitutionibus. Comitiorum
habitorum Auguftæ Vindelicorum an .
no 1549. cap . 26. hanc fecem morta-
lium , hos errones periculofiflimos
Zyngemeros ſeu præftigiatores Teuco-
nica terra excedere , veluti explorato-
res & proditores Chriftianæ Eccleſiae
i millos à Turcis fanciviſti . Comme-
morat hanc conſtitut. Petr. Gregor. li.
br .
34. Syntagm . jur. univerſ, cap. 16.
Tom . II.
i 2. Reg. 3. v.25 . Eſa, 8. v. lh . Ezech.
537
numer. ult. invehitur in eofdem Cre
ſpetus dict. loco , & ( cui meliorem
opto religionem ) , Philipp . Camera
rius I. C. opere horar. Jubciſivarum
cap. 17.
Sed objiciuntur nobis duo , unum
S. s., auctoritas , alterum exempla
certa hujus divinationis . Auctoritates
ſunt duæ : prima eſt Exod. 13. verf.
9. Et erit, quafi fignum in manu tua .
Refpond. hoc explicari fequentibus ver
bis : de quali monumentum ante ocu
los tuos . loquitur enim de folemnitate
azymorum : cujus celebrationem vulc
Hebræis elle lignum memoriale libera
tionis ex Ægypto ; ſumit autem me
taphoram à more hominum , qui quan
do volunt alicujus rei recordari , fo .
lent digito annulum indere , vel hlum
alligare ; quia cum manum fæpè ante
oculos elevemus , fit ut recordemur e .
jus , quod verebamur ne oblivifcere
mur .
2 Job. 37. v . 7. Qui in manu om
wium hominum fignat , ut norint om
nes opera fua . Depinxit ergò Deus in
manu ſingulorum unde queant præno
fcere , quid di&turi , facturi , pallurive
lint.
Refpond . cum Olympiodoro & Phi
lippo presbytero ibi , verbis iſtis ligni
de qua loquitur , ſerenitate & procela
lis nivium imbriumque à Deo con
temperatam , ut & Dei fortitudo fiac
manifefta , & homo videns ſe tam fa
çili negotio à Deo quavis tempeſtate
impediri à propofito , manumqueſuam
fic quaſi quibuſdam vinculis aftringi,
& ab opere arceri : cognofcat ſe , &ne
Dei adjutorio , poſle nihil , ſuamque
confiteatur imbecillitatem : favet huic
expoſitioni verſio LXX. quæ habet ;
ut cognofcat omnis bomo inbecillitatem
ſuam : nec non Hebræus contextus ,
in quo ad verbum , ſic ; in manu ( fi
ve in vehementia ) omnes obfignabit , ad
ſciendum omnes homines opus ejus. Ubi
ex more. Hebræorum , Beiad ya no
Aer vertit , in manu , proin vehemen
menti atque admirabili ſigno , ficut
Iſaias & Ezechielt Iad poſuere provis
XXX lione
1.v.3. C. 33. v. 22. 6. 37. 2, la
 538 DISQUISITIONUM MAGICARUM
Lione prophetica non vulgari: ſicutMo-
ſes u manum Dei uſurpavit , pro po-
teniia & magnitudine Dei . Lege lon-
gè aliam explicationem loci job , apud
Franciſc. Valeſium , quæ quamvis in-
genioſa fit , cum præcedentibus verbis
non cohæret.
8 3. Cerrant exemplis prædiétionum
quas eventus roboravit . Bartholomæus
Cocles ille , qui tot chiromantiæ li .
bros edidit , Antiochi Cefænatis , de
quo q. præcedenti ſcripli , diſcipulus
Lucæ Gaurico afrologo fuit auctor fu-
gæ , ui , qui inſtabat", cruciatum vio .
lentum evaderet. Gauricus contemnens
monita : cò quòd Joannem Bentivo-
lum Bononienli tyrannide dejiciendum
in Ephemeridibus prædixiffet"; juſſu
violenti Principis , ex alca trochlea
ſuſpenſo fune quinquies quaffatus , &
aſtrologiæ ſuæ jactatæ , & chiroman-
tis contempti pænas dedit . Alexandro
Medici Græcus quidam ex manus in-
fpe&tione prædixit mortem , & ligna
edidit percuſſoris : fore ex ejus inti
mis , habitu gracili , vulticulo buxeo ,
ſuſpenſa ' taciturnitate, cæteris inſocia-
bilem : quæ in unum Laurentium ,
qui & percuffor, omnia conveniebant !
Sed idem ille Cocles , prædixerat Co
pono cuidam , eum brevi ſcelelto ho
micidio manus cruentaturum : & Her
meti tyranni filio, futurum ? ut exul
in acie cæderetur , Hermes igitur fa.
tali metu percuſſus Copono clam im .
perat, ut Coclitem , novum ſibi Aga
memnoni Calchanta , accet , Nec Co
cles diſcrimen neſciebat : Ided ſecreta
galea caput munierat , ingenti gladio ,
quem peritiffimè ambabus manibus
regebat , ſemper armatus . Verùm à
Copono ba juli habitu perſonato , dum
feræ oltii , calculo injecto , præpedi
tæ , clavem infereret , adacta in oc
cipitium ſecuri , interfectus eft ; nul
lam aliam patrati facinoris cauſam ad
ferente Copono ", quam quod ipſe Co
cles brevi homicidam futurum afle
, ruiflet . Unus iſta" omnia parrat Jo
vius x , nec ufquequaque indubitatæ
fidei Hiſtoricus , nec fatis , à fuperfti
gioſis & gentilium , ne dicam opinio
# Exod . 14. v. 31,
bus , faltem locutionibus , alienus: citi
ut ea contigiſſe concedamus , idem fa
men , quod aſtrologis talia jactantibus ,
cum Div. Augustino reſpondendum .
vide fupra quæft. 1. refpon ), ad 4. ob
jectionem . ut digitus manus , fic chi
romantiæ pars quædam eft , divinario
ex unguibus : non illa de qua fupe
rius ačtum cap. 2. quaft.6. Sect. 2. nu
mer. 6. fed alia novitia , ut fufpicor
ab aniculis ad colum inventa : hæc
conjicit ex maculis albis atriſve in un
gue apparentibus & fingulis digitis
Juos canones attribuit ; alios mulieri
bus , alios viris deſtinatos , nec vale
tudinis' profperæ vel adverſæ notas
prodens ; ( quod aliquotenus toleran
dum foret ) led excurrit ad fortuitos
effectus ab alienæ voluntatis arbitrio
libero dependentes , quod temeritatis
& vereor ne fuperftitiofæ fit impieta
tis . Extat tamen ( fi Deo placet )
hæc nænia artis in opere de Phyſio
gnomia Hiſpanico cujuſdam Hiero
nymi Corteſii ; ſi ut nugas edidit , mi
nus malè : ſed minus cautè . cautius
nugari in minus periculoſis aliis , naps
nugandi copioſa ubique materia .
QUÆSTIO VI.
De conjectatione ex fomniis .
SUMMARIU M.
i Oniropolie Scriptores .
2 Somniorum divifio .
3 Fundamenta vanitatis hujus .
4 De libro Danielis fomniali in cap.
non obfervetis 26. q. 5. Synefius
notatus ,
5 Quedam licet obfervare contra Xe .
nophanem & Epicureos , quædam
non licet contra Stoicos · Pruden
tii locus ,
6 Somniorum certitudo , vel fallacia ,
unde petenda ? De caufa efficien
te fomniorum . Synefii do Porphy
rii error . Irem Platonis og Aria
ftotelis . Hippocratis divifio non
ſufficiens.
7 De naturalibus ex caufa intrinſe.
x in Elogiis ,
 LIBRI IV . C. III. QUÆST. VI.
539
éá . De caula animali. Locus Sa- tus : fed æquè nugax ut & alius ille
lomonis Ecci5.v . 2 . Arabs , qui Græcè barbarizans una
8 Caufa intrinſeca corporalis : Que cum Artemidoro in lucem prodiit in
propria fomnia fingulorum humo- Gallia . Hodiè'in pretio habeat Apo
rum predominantium ? ma faris Arabica Apoteleſmata , ex re
g De naturali extrinfeca caufa , centioribus Conra. V Vimpina , vellem
diviſio'. ne tam multa fine antidoto congeffif
10 Quando liceat attendere fomniis ex' ſet a . Avorum
quoque memotia , hanc
caufis naturalibus . Explicantur in Italia vaniſſime profitebatur artem
fingula cauſe exemplis . Junianus Majus b cujus extant epi
ri Non licet divinare de futuris con- ftolæ & libelli quidam Grammatici.
tingentibus , ut de gratis datis a Ex inſomniis prophetiam fingebat Tho
Dco , nec de liberi arbitrii actio- mas Munzerus Anabaptiſtarum parens
nibus' : unu's : Braſileenſes Indi in expeditione
#2 De diabolicis infomniis . Locus Ho. fomnia obſervant : fi fe hoftium car
meri", locus Eccl. 2. v . 7. De nes torrere fomniarint , proſperum fo .
Venere Gazeá fomniorum intera moium cenfent , & victoriam fpon .
prete . dent: fin contra ſuas , ab hoftibu's vin
rz Somnia Enthufiaffarum Anabapti. ci meruunt. Joann. Stadiuslib. 2. Hift.
fiarumque, item aliorun . Braſileenſ, cap. 27:, ) Legi cu'm utili
14. Condai Somnium . Dinoti hiſtoria . tace tantum illi de hac materia vi.
*s Blefenfis locus'. deatur , qui cum D. Thoma & An
80 Demoniaca ad quid liceat obſervas tonino c , quibus liceat attendere", quæ
re ? & quibus interpretari permiffum fit ,
89 Divina in fomnia qua?Theodofii Imp. expenderunt d. hos imitabor ,
Arnobii Rhetoris , ou aliorum . Macrobius , lib. 1.de fomn. Scipion : 2
18 Divinorum obſervantia licita , ad quem fequitur Salisber . leg . 2. ſomnia
quos' Specter interpretatio ? dividit , in ενύπνού φάντασμα όνειρον όραμα
19 Quomodo difcernenda divina' ab a- ZPNLLATISLÓV infomnium , Spectrum ,
Tirs ?' Locus Eccl. 34. v. 6. Exem- Jomnium , vifum , & gracalum : fed Are
plá eorum , quibus obſervatio fomi- temidorus e ea quinque ad duo revo
niorum valde noxia fuis , Agame- cavit , infomnium , nempe& fomnium :
Winonis , c. ſub infomnio ſpectrum fub fomnio
20 Jufti Lipſii V. Cl. narratio quædam comprehendit vifum & oraculum , quo
de muliercula Bruxellenſi , o hi- niam hæc illud conſequuntur . Genti
joria diſcula diligenter , les conſentiunt fpecies primas , inſom
niu'm & ſpectrum , conudyte elle , ni
RÆCI vocant óreiponoríar, de qua hilque ſignificare vel præmonere . So
Senariorum libellus à Junio Hor- mnium igitur (trictè fumptum , ut oppo
Nano edirus habetur z. Cæterorum o- nitur inſomnio , definiunt , motum auc
nirocriticorum veterum , non magna figmentum animæ multiforme , futu
reipub. jactura omnes libri interie- rorum bonorum vel malorum fignifi
runt , præter unum Artemidorum Dal- cativum . Hujus verò prædictionis fun
dianum , delirum ſenem , qui libris damentum ftatuunt experientiam , &
quinque cinéta ab aliis tradica com quandam proportionis ſimilitudinem
plexus fuit . Brevior eft Altrampſy- ręi ſomniatæ ad eventum . Experien
chus Græcè & Latind his annis edi- ciam vocant , fi unus vel plures, cum
XXX 2 hoc
Inter animado.lib . 1.6.18. d Turrecrem , in C. von obſerveris 26 .
a lo de divinat. c. 14. l.de infom- 9.7. Mich. Medi d . cap. 2. Valef. fup.
niis per decem capita'. c . 32.Siren . dal. 9. c. 25. Joan. Nider,
de quo Alex . ab Ale. lib. 1. cit. ad. 1. præcep.cap. 10. 9. 2. Salib. 1. z .
c D. Thom . 2.2 . q.9 ;. a. 6. Anton.2. cap. 17.
elas, 6.26
Palit.13.c.5.6.7 .
 340 DISQUISITIONUM
3 hoc vel illud fomniaffent , talem vel
talem poftea fortunam ſunt experti : fi-
militudinem verò illam proportionis
longè quoque putidius inveltigane , Pri-
mò ex quodam more ac conluetudine.
v . g . radi caput honeftum & religio-
fum eſt monachis , quia moribus ipſo-
rum & regulis id conſentaneum : er.
go fi monachus id fomniet fibi accide .
re , proſperum erit foninium . Sin ve
ro ' id fomniet aliquis conjugatus : præ-
ſagium dicent eſſe infauſtum quia
conjugatis dedecoroſum , fic ralo ver-
tice incedere. 2. ex vocabuli ſignifica-
tione : veluti audit quis vel legit Se
rapidis nomen , morietur : quia Sera :
pis idem qui Pluton & Orcus . 3. ex
rei ſignificatu Hieroglyphico , ut ſi
quis libi viſus fit catena ad templum
alligari: fiet Sacerdos , & illi templo
ſerviet ærernum . 4. ä fabuloſis narra
tionibus : veluti viſus elt ſibi aliquis
vagus in Ihmo filiolum fuum quæ
rere ? peribit filius merfione , jux
ta fabulam Melicertæ . 5. de aliqua ra .
tione aſtronomica vel phyſica , longe
petita , veluti fomniavit ſe Lumen à
Luna perere ? cæcus fiet , quia Luna
proprio caret lumine. iteni videtur
quis in fomnis manus urſæ habere ?
damnatus ad beſtias , & ad palum de
ligatus , ab urſo devorabitur , curs
quia urſus intra ſpeluncam latitans ori
manum inferit , & veluti adedens ex
ſugit , indeque fumit nutrimentum
Hæc artis fundamenta , quàm inge
nioſa , tam puerilia : mireque ridiculus
in his eſt Artemidorus , quia quod uni
aliquando caſu accidit , in conſequer
tiam trahit , & canones condat ftup
peos , quibus mere fortuiti caſus ad -
miles eventus prædicandos pertrahan-
tur .
Undè apparet primò , nihil hujuſ.
modi Oniropolicis libris deferendum ,
meritoque damnari eos , qui ad hujuf
niodi ſcripta animum adjiciunt , no.
minatim ad legendum fictitios hac de
re libros Abrahami , & Salomonis , &
libellum fominialem , qui Daoielis Pro
4 phetæ nomine fallo circunfertur , de
fd. c . non obferv .
gl. de fomnais .
MAGICARUM
quo agitur in Decreto Gratiani f. A D's
paret 2. ſuperllitioſum eſſe conſiliuni
Syneſii g : quo fuadet , ut quiſque abi
fuis ex ſomniis , cum eorum quæ po
ftea perpeſſus collatione , artem quan
dam conjectandi conficiat ; quod inu
tile ſtudium , vanumque commenturi
accuratè jampridem Franc, Picus con
futavit
Sit tamen 1. Concl . Quædam fomnia s
rerum eventum pranunciant , quædam
nullum , vel illuforium . quare etiam qua
dam licet obſervare, quedam non li
cet :)
Concluf. hæc egregiè confirmatur
Prudentio in Hymno ante fomenum , lic
verfibus .
Sed dum pererrat ornes
Quies amica venas ,
Pectuſque feriatum
Rigat placente fomno;
Liber vagai per curas
Rapido vigore ſenſus,
Varia que per figuras
Qua funt operta sernit .
Quia men's foluia curis ;
Cui eſt origo cælum ,
Puruſque fons ab athra ,
Iners jacere nefcit
Imitata multiformes
Facies ſibi ipſa fingit ,
Per quas repente currens'
Tenni fruaiur ačtu .
Sed ſenja fomniantum
Dilpar fatigat horror .
Nunc ſplendor intererrat ,
Qui dat futura' nole:
Plerumque diſipatis
Mendar imago veris
Animos pavore meſtos'
Ambage fallit atra .
Canonica hæc & cerra ; non æquè quod
ſubdit , etſi plerumque contingat:
Quem rara culpa morum
Non pollwit frequerter ,
Hunc lux ferena vibrans
Res edocet l'atentes :
At qui coinquinatum
Vitiis cor impiavit ,
Luſus pavore multo
Species videt tremendas .
> VE
1.6. de pranat. 6. 8.
 LIBRI IV . Ć . III. QUÆ S. VI. $ 41
Verùm conclufio multis repugnat . nim animus hominis corpore antiquior
tiam eſt contra Xenophontem Colo- advenit aliunde , nec quando infunde
phonium , & Epicuræos , qui cuneta batur à Deo , ullas ſecum creatas fpe
fomaia volebantcontemni: eft contra cies attulit. Ariſtoteles ni negat ulla di
Stoicos , Protagoram , Artemidorum , Deo immitti fomnia , quod S. S.pror
Thyanæum , & fimiles , qui li fom- fus repugnat . Contra Plato o , cuncta
nium fit , neceſſariò quoque aliquid fomnia dæmonibus adſcribit , quod re.
volunt ſignificare ( ut ex eorum fupra ctæ Philofophiæ , & quotidianæ expe
polita definitione patet , & ided no rientiæ refragatur. Melius Hippocra
Junt ulla omninò negligi , vel præte- tes p , vera lomnia , partim Deo , par
riri . Utrumque extremum condemnat tim naturalibus caufis adfcribit . Rem
S. S. Stoicorum dum ait b : ubi mul. acu tetigiffet , fi tertium membrum
ta ſunt fomnia , plurima funt vanita. addidiffet , non prætermiffum à D.
ses a ſermones innumeri, iu verò Deum Gregor. q : qui rectiffimè fomnia trib.
time. Item i ; Jomnia extollunt. im auctorib
auctorib.. adſcripſit , Deo , Naturæ
prudentes , quaſi' qui apprehendit una. Dæmoni : unde pofteriores Theologi
bram , do perfequitur ventum , fic ea diviſerunt , in divina , Naturalia
qui airendit ad viſa mendacia . Epicu- Demoniaca . præcipua difficultas eſt
ræos autem damnat , dum tot exem- de Naturalibus .
pla divinoru's fomniorum & interpre Naturalia proficiſcuntur vel à cau ☺
iationum , pallim ſuppeditat k . Rectius fa intrinfeca fomniantis , vel à caufa
ergo Homerus 1 & Virgilius m com- illi extrinſeca . Intrinſeca naſcuntur ;
menti funt fabulam , de duplici porta quædam potiſſimum ab anima , & tunc
fomniorum , per eburneam falfa , per dicitur caufa animalis , aut ( ut qui
corneam emitti vera ; ut indicarent dam loquuntur ) moralis : quædam
quædam vera & fignificativa , quædam potiſfimum à corpore , & vocatur
falfa & inania ducenda . cauſa corporalis , & ab aliis , ftri
6 2o Concl . Tam certa ſunt fomnia , & tè loquendo , naturalis . Intrinſe
quàm eorum certa cauſa , fi hæc effe- ca cauſa animalis eft, quando fomnia
étum certun certo producit , eriam so- obveniunt de rebus , quibus cogitatio
mniorum prædi&tio serta , probabilis vigilantis valde fuit intenta , juxtà il
ter , probabilis, jo fortuitd , fortuita y lud Salomonis e .
fallax . ) Multa curas ſequuntør fomnia , & e hac
Explicatione hæc tantum indigent . caufa Attius ;
Synelius prædicto commentario com- Res quæ in vita uſurpant homines, co
minifcitur Spiritum quendam phanta gitant , curant , vident ,
fticum , quem vult effe animæ vehi- Quæque agunt vigilantes , agitantque la
tulum , auctorem & fabrum omnium si cui in fomniis accidant ,
fomniorum : quod Platonicum figmen Minus mirum eft . idem cenfuere
tum eſt , fabulis æquale poetarum : Lucretias , & plurimi , quos alibi ci
Porphyrius duas cauſas agnoſcit , u- tavi : nunc non repetam . D. Greg.
nam , dæmones bonos , malofque , quam Nyffenus acutiffimè ſcripfit hujufmo
nos admittimus eſſe caufam quorum- di fomnia fimilia cenſenda cytharæ ,;
dam fomniorum : aliam notiones quaf- cujus fides cellante manus impulfu ,
dam , quas animus ex alia vita fecum adhuc modicum extrema motione trea
allatas in corpus intulerit : quod eft pidant ac tinniunt.
à fidei dogmatibus alienum . Nec e Corporalis intrinfeca caufa nafcitur à 8
præ- .
* Eccl . 5: . 6 . o in Sympoſ.
i Eccl. 34. v. Id pl. de inſomn .
k Sup . c. 6. 9 1.8. Moral.c.13 . 1.4. Dialog.6.48.
1 Iliad . 2 . r Eccl . s . v. 2.
m Ænei , ſ in com . O Aduerf.in Seneca Oktav.
al de divinat. per insomn. s lib . de hominis opificio .
 542 DISQUISITIONUM MAGICARUM
præfenti diſpoſitione ac temperamento libus caufis derivatorum , catenus Picea
corporis , quod vel inedia exhauſtum , ta'eft obſervatto e interpretatio , quae
vel crapula repletum , vel humore ali tenus caula naturales, cifeffibus caufae
quo nimis prædominante ægreſcit , vel ſue conjunctis ſunt adequate .
alio interiore vitio laborat . Ex his In hac concluſione medici', Hippos
cauſis vel. peccata , vel turbida ; vel crates & Galenus , & Theologi con
multiformiter varia fomnia nafcuntur. fentiunt , eaque deducitur ex jam di
Quibus fanguis elt copioſior , rofas etis . Indiget verd tantùm explicatio
fomniant puniceas , crocum , hortos ne '. Quando cauſa eſt intrinſeca ani
convivia , choreas , complexus , aërem , malis , poffumus fomnium obſervare ,
volatum , & læta omnia Phlegmati- ue in pofterum ftudia vita mique no
çi , mares:aquas' , balnea , navigatio- ftram melius & ſecurius inftituanius
nes , fubmerfiones ; onera gravantia , En , quem lectio vel cogitario diurna ,
tardam & impeditam à noxiis fugam . foedis illuſionibus, tempore nocturno ;
Cholerici colores Alavos , rixas , pu- inquiner excludat quanta poteſt cue
gnas , incendia . Melancholici fumos , ra fimiles cogitationes . Territant a
caliginem , tenebras , vagationes per lium crebra fomnia , & in pufillani
loca ſola , 'nocturnas oberrationes, re. mitatem ', deſperationem , vel quod a
tra fpectra , mortes", criſtiaque cuncta. liud adigunt vitium caufas debet
Quibus veſica humore plena , fomniant fomniorunt inquirere , & remedia pro
de lacubus , fiuviis , imbribus , & lo . curare', quibus liberetur . Contra low
mniando nonnunquam impluunt ipfi mniis alius urgetur' in bonum ut reli
in favanas . Quibus dominantur ſince gionem , cælibatum , pænitentiam
si purique ſucci , putant in fomnis vox prober iſte , num hæc , ut videntur , à
lutari ſe inter odoratos ſuavefque flo Deo fine. Somniorum hujuſmodi na
fculos. : contra in fordidis cæno turalium interpretatio pendet ab ex
cloacis, cadaveribus verfari fefe , quo perientia , & ingenii folertia y cognitio
rum in corpore humores fætidi putri- ne ſtudiorunr, morum & propenfionum ;
dịque coacervantur . Quibus viſcido hư- quæ ſunt in ſingulis or
more affe &tæ obſtructæque funt partes Quando' caula intrinfeca' eff corpo
cerebri polteriores , illo comprimi ac ralis , poteft quis inſtantes morbos:
fuffocari fibi videntur in ſomnis, ipak , metuere , ſeque præmunire . Scrie
zny. Græci', Latini Incubum morbum , bit Galenus ' u , quendam cum ſomniaf
Hiſpani, ia peſadilla , Galli læ coque- fec alterum crus ſibi factum lapideum ,
mare , vocant , mox ea corporis parte paralyticum ex
Naturalis extrinfeca fomniorum cauſa titiffe . Eadem cauſa tam vehemens
eſt , quando dormientis imaginatio ab quandoque eſt si accelerata ', ur quan-
agente extrinfeco movetur ; hujuſce. do quis fomniat aliquid fibi accidere ,
modi agens eſt duplex , alterum eſt id revera tunc illi accidat ; exemplum
aër ambiens , alterum impreffio live Cornelii Ruffini petere licet à Plinio
influxus corporum cæleftium . Sicut fecundo x ..
enim corpora coeleftia fuo in materiam Quando naturalis cauſa eſt extrin :
corpoream influxu varias formas lapio feca , tunc videndum , an effectus fui
dum , metallorum , plantarumque gi- principium aliquod in nobis habeat:
gnunt :: fic influendo in phantafiam ut fi fomnianti ipli agendum vel pa
quæ organis corporeis eft immerſa , por ciendum aliquid fit ab illa cauſa , ( ex-
ſe à cæleftibus corporibus produci ſpe- empli gratia , fi fornniem ', me iturum
cies imaginabiles , effectui à corporibus Romana, vel conflicturum . ) an vero
illis cælicis promananti conformes , non eventus principium fomnianti fit pror
eſt negandum : De bis ſus extrarium , veluti quod largusint
Sit 3. concl. Somniorum ex natura- ber« erit , quod navale: prælium furu
rum ,
u lib. de preſag . quæ ex ſomn. die & lib.7. Nat. hiſt. cap.50 .
 LIBRI IV . C. III.
sum , quod Turcæ profligandi . Et hæc
extrinſeca rurſus in duplici genere ſunt ,
quædam non adeo ſunt à fomniante re-
mota , quin pollit ab illis naturaliter
affici & paci . v.g. poſſum hodie pa-
ti à caufis futuræ cras pluviæ , ut ex-
periuntur podagrici & hernioli ; quæ-
dam tam procul remota funt à fom-
niante , ut nihil corpus ejus ab illis
naturaliter pati queat , verbi graria
non poſsum hic pati à cauſis futu-
ri hic imbris poit biennium , pro-
pter remporis diftantiam nec fu-
turi ſtatini imbris in Japonia , propter
pter loci intercapedinem : nec à cau-
lis, propter quas modernæ reginæ Ag-
glorum fucceffor ad folium evehendus :
quia caufæ hujuſmodi nihil pertinent
ad corporis mei temperamentum . Hoc
igitur dico ; Extrinſecas cauſas , quæ
in nos poſſunt operari , probabilitatis
aliquid præbere ad hujuſmodi ſomnio-
rum interpretationem , juxta probato-
rum medicorum & Philoſophorum mo-
rem , fimilitudines in fomnis viſas in-
ter ſe comparantium , & quę quarum
rerum finc fimilitudines , & ex quibus
cauſis proficiſcantur perpendencium ·
Verè tamen hæc probabilitas valde
tenuis eft & minuta . Extrinſecorum
verò , quæ in nos agere nequeunt pe-
nitus incerta & fallax eft obferyatio :
ſi quando reſpondeant eventui , id à
caſu fit, vel ab intelligentia quapiam
revelatur .
Unde infertur corollarium , cum pec-
care , qui ex naturalibus fomniis et
iam intrinſecis , futura contingentia
divinat , vel quécumque ab arbitrii ma-
nani libertate fove somniantis, five ale
terius , multoque magis , qui de iis
quæ funt gratiæ , dari à Deo gratis for
lits . ratio eft quia hæc non de-
pendent à cauſis naturalibus aut
temperie corporis , Hæc de natura.
libus .
Diabolica fomnia funt , quæ mali
32
ſpiritus inſidiosè dormientibus immit-
y Ecclef. 34. v . 7
z lup. c. 1. 9. 2. feft, 2 .
a in vita S. Porphyr. Epiſcopi mens.
Februarii .
b Paufan, in Mefenia ,
QUÆS . V I. 543
funt , vel ad perturbationes animi cien
das ; ut libidinem , iram , odium , der
perationem ; vel ad occultorum autifu
turorum ſignificationem ; de quibus
verum illud Penelopes Homericæ , mi.
nimè curanda fomnia & illud Sapien
tis a : multos errare fecerunt fomnia ,
O exciderunt ſperantes in eis . Dehoc
genere fuerunt lectifternia gentilium in
fano Serapidis , Æſculapii, Podalyrii,
& aliorum , quibus incubantes ſomnia
captabant , quorum mentio etiam apud
Maronem in Æneid . de quibus jam e
gi y . Minus notum illud , quod de
Venere Gazea ſcribir Marcus Hiſtori
cus , teltis oculatus ? , In loco ( ait )
qui vocatur tetrampbodos ( hoc eft qua
drivium ) ftabat Ratua marmorea , co
dicebant cam elle Veneris ; erat autem
fupra aram marmoream : fatuæ verò
effigies erat nude malieris , que palam
oſtentabat verenda fua , paruam au
tem in honore babebant omnes cives ,
maximè verò mulieres lucernas accen
dentes ochure fuffientes . Dicebant
enim eam in fomnis reſpondere iis , quæ
volunt inire matrimonium . Decipie
bant autem fe invicem mentientes. Se
pè verò judi d dæmone contrahere ma
erimonium , tantum abfuit , ut id recta
cis procederet , ut inter cos fierent di
vortia , aut malè cohabitarent , dºc. ad
dic enim de mendacibus reſponſis plu
a , & de ftatuæ ad fignum crucis de 13
jectione , dæmoniſque fuga . Hujuſmo
di ſunt ſomnia Anabaptiſtica , & fue
re olim Enthuſiaſtarum , & admiran
da quædam Geotilium , quæ ad natu
rales cauſas vel nullo modo, vel ægrè
poffunt referri , notabo loca , undepe
fet qui volet ; tale fuit fomnium Epi .
thelis Meſlenii de anu liberanda per
humi effoflionem inter myrtum & fmi
lacem , rale Ædefii Philoſophi apud Eu
napium a , tale matris Attilæb , de fi
lio : tale Ptolomæi apud Tacitum c .
tale Nellorii Athenienſis apud Zozi.
mum d , & Juliani Apoftatæ , apud
eun
c in ejus vita .
d Anton . Bonfin . rer. Hungar. I.
3. c. 1 .
e l. 4. hift.
 544 DISQUISITIONUM MAGICARUM
eundem ; & Ammianum , e , & mul- ritus non diceret, cum hæretico ad hze
ta alia apud Valerium Maximum f , reſim propagandam effe Deum . Sed per
ſed omnibus admirabilius , quod de git Calviniita ). Narrabat etiam iple
Odati & Zoriadre refert ex Charete preterita nocte fomnium habuiſſe
Mitylenxo , Athenæus g . fibi videbatur ter diverſis temporibus in
14 Tale meo judicio fuit noſtris tempo . prelium defcendiſſe , penes ipfum vicio
ribus fomnium Lud. Borbopii Princi- riam ftetiffe , tribusprecipuis hoftibus
pis Condæi : qui Hucnotorum hæreti- caſis ; ſed poſt lethale vulnus accepif
corum & perduellium , contra Regem fe . ( Én fomnium , forfan à pincerna
Chriſtianili. Carolum IX. copias ducta- narratura ! audi accommodantem re
bat , ſi vera funt , quæ de illo Richar. bus jam præteritis , & ideò non tam
dus Dinotus ſcriplit : nam ut de alie- Prophetam , quam narratorem ) Hoc
nis dubitem facit , quod cum bis mci Condai fomnium fatidicum fuiffc po
meminerit in Hiftoria sumultus Belgi- flea tempus oftendit . Nam in Bruidi
ci , bis ( deceptus puto non fponte ) co pralio Sanctandreanus Marefcallus
, veritatis cum injuria id factum i videó occubuit , Guiſanus Dux in obſidione
deceptum in meis , & alienis quibuf- Aureliarum , Comeſtabilis in pugna
dam, quorum teftis oculatus fui : de- Sandionyſiana lethaliter vulneratus eft ,
cipi potuiſſe credo etiam in reliquis. hæc Condsus poſt in Balſacenfi prælio iru
„dubiiaodi caufa . Sed is lib. z. de bello cidatus .
Gallicano acturus de prælio prope Drui Pulchrè , nam inter Poltrotum &
darum urbem commillo ; Cum Con- Guilium quem occidit , tùm prælium
dæani ( inquit ) ſab ſignis ftarent, ad. fuit : & Princeps Condæus in Poltro
ventum hoftium co prælium exfpectan. to erat , cùm fceleſtillimus latro Gui
zes , inter duas acies duo lepores exciti fium ſclopo inopinus trajecit , quod
1 funt, qui innumeris.ſeloperorum glandic fe factum auctore Condæus numquam
bus petiti , intacte in diverſa abierunt . fateri voluit . Quid etiam vetet tale
Prognofticon crafline pugne , in qua ho- fomnium à Condæo militari Itrata
files acies inter ſe congreſé , campum gemate confictum ad fuos animan
pralii vacuum reliquerunt in diverfa ab- dos , & de tribus victoriis certosfe.
euntes ( primum hoc ad omina perti. curoſque reddendos ? dices eventus
net , & hi lepores duo demones viden . reſpondit , adi Ariſtotelem , docebit à
tur fuiſte ( Pridic ejus dici quiddam cafu hæc fieri pofle , & quia facilè
non minus prodigiofam ipſi Condeo ac. eſt accommodare vilis eventa cum
cidit, quod futuram etiam pugnam pre- præteriere : Huc pertinet quod Ble.
nuntigre viſum eſt . Cùm ad rivum quen- fenlis fcribit ; Non ignoramus, inquit is
dam ., per quem ille cum equitatu tran Apoſtolus , aſturias Satanæ . Mentia
ſibat multus populus congregatus ef. bus hominum phantaſticas illufiones im.
fet 9 ut tranſeuntes equites Spectaret : misiens, nunc avium volatu , nunc in
ecce anus in mediam aquam fe conjic curſu hominum , nunc ferarum , fomniif
cit, Condeumque arrepta illius ocrea ſin que ant aliis modis promittit ſcientiam
fit , atque eum attentè refpiciens hec futurorum : & fic rerum eventus latos ,
verba protulit, Princeps vade ,tu pa infauſtofue denuncia: > ut quietem cor .
tieris : Sed Deus eft secum . ( Quis a. dium vana curioſitate ſolicitét , atque ad
ded obeſe naris , cui non fuboleat Sa- aliquid paulatim de fidei finceritate ina
tanæ commentum , ut in hærefi Zvvin- cruftet , & pauld poft , verumtamen
gljana , pro qua tuenda hoc bellum ge- ut fidem habeam ſomniis , nulla me
rebatur m , iler, & comites confirma- somnia inducent . Non inficior , quin
rentur ? ' Erat hæc vel de eodem grege ; anima frequenter ex reliquiis cogitatio.
vel Auminearum Nympharum una , nis , vel ex innata fibi perſpicacia ,
hoc eſt cacodæmon. Certè bonus Spie ( ſignificat præſagium illud & ſolers
quod
el . 4. Anna , lib, I , g lib. 13. Dyprof. c . 13.
E lib. 1. 6. 7:
 LIBRI IV . C. 111, QUÆS . VI. $ 45

quod ex præftantia ſpiritualis paturæ lis convenit illis , quidus à Deo facta in . '
naſcitur ; fed valdè imperfe&tum terpretationis revelatio . ) Prior pars pa .
cum homo poit eventum ut plurimum cet , quia iminittuntur à Deo ut ea
collatione fomnii & conringentium fa- obſervemus , eaque nos doceant > moo
& a deprehendit ( quaſdam futurorum neant , corrigani . pofterior pars pro
præfiguret imagines : fed crebrò deci- batur verbis Danielis p : Myflerium
pitur : Nam ficut per experientiam quod Rex interrogat , fapientes , ma
didici, ex ea vifione , quæ mihi gau- ģi , arioli , & aruſpices nequeunt indi
dium quandoque nuntiaverat , poftea care Regi : fed eft Deus in cælo . re
contrarium reportavi . Somnia itaque velans myſteria , quia indicavit tibi
ne cures amice cariſſime . ) Sic ille Oʻc. & poftea a Mihi quoque non
epiſt. ; 65. editionis optimă Bufeia- fapientia , que eſt in me, plus quam in cun
næ Etis viventibus, Sacramentum hoc reve
16 De his fit 4. Concl. Dæmoniaca fom- latum eft: fed ut interpretatio Regima
nia obfervare , ut fraudem demonis ca- nifefta fieret . Paulus quoque 3 qua
veas , licet : ad occultorum ſcientiam , Dei ſunt, nemo cognovit niſi Spiritus
vel eventus futuros nec licet , nec ex Dei . Sic Hildebrandus interpretatus eft
pedit . Prior pars patet , quia hoc 2. fomnium Petri Damiani , de quo qui
nimæ ſalutare eſt , & aliquando 'ne dam fomniarat cum excæcatum ; non
ceffarium poſterior pars probatur , id , ſed amiſſurum amicum , qui il
quia hoc lege Dei prohibitum h : Non li tam carus quàm oculi . Narrat
augurabimini, nec obfervabitis fomnia . ipfe Petrus agens de B. Dominico
Item quia non potelt horum interpre . Loricato .
tatio , extra miraculum haberi , nili Diſcernere dæmoniaca à divinis fom- 19
ex pacto cum dæmone ; quod pror- mis pertinet maximè ad confeſſarios ,
fus ' illicitum . Nec etiam hoc expe- & qui medicinam faciunt animarum ,
dire poteſt , quia fic accepta occul. qui diſcretionis fpirituum dono præ
torum cognitio , curioſa & ſupeftitio- diti funt . pendet hoe judicium d
fa eft ; futurorum verò contingenti- caufis & circumftantiis reliquis ad
um , non pil fallax , utpote ipli Dia- eum modum , quo vifa & revelatio
bolo'inceria . vide Salisberienſem , d . nes expendendas docui / . In lum
c. 17 . ma hoc obfervandum , fi conſtet ne.
17 Divina infomnia nobis à Deo me- que ex animali , neque ex corporali
diantibus bonis Angelis ſuggeruntur caufa fomnium fuiffe natum , dubite
quorum jam caufæ & modi funt ex tur verò utrum fit à Deo , vel à dia
plicatii , exempla , qui volet ea bolo , tuciflimum fore , fi , ut à dia ,
paflim reperiet , ut Theodoſii Imp. bolo immiſſum caveas & contemnas ,
k , Arnobri Rhetorist, Mauritii Imp. probatur hæc regula , tùm ex Sapien
m , & Bardæ , & Eulogii, * & fortaf- ie Syracide ,qui docet extrinfeca fom
fis tale fuit Alex . Magni de ſanirate nia effe contemnenda , quæ non con
reftituenda Prolomæo o, & de Caltrio- Atat à Deo immiffa . Nam ifte eft fen
to matris apud Barletium libr. i . & ſus horum verborum t . Nifi ab altiſ
multa apud Fulgofium lib. 1. Exem- fimo fuerit emiſa viſitatio, ne des in.
plor. c . S. Sit fomniis cor tuum . 2. probatur ratione
18
Concl. s: Divinorum fomniorum ob- quia curioſa fomniorum obſervatio , ad
fervatio licita eft : fed interpretatio for koc diſcrimen agnoſcendum eſt ſuper ,
Tomo II. vacua ,
h Levit. 19. v. 26. Deu . 18. v. 10. o Diodor.. Sicul. I. 17.
i Sup. c. 1. 9. 2. in fin. P c. 2. v. 27.
k Theod. l. 3. hift. c. 6. 7. q verf. 36.
I apud Hiero. in Chron. Eufe. ego ri . Cor. 2. v. 18 .
pud Glycam p. 4. Annal. fl. 2. q . 6. hoc l. 4. 6.1.9. 3.
m apud eundem Glycam . t .
im D. Aug. d. de cura pro mort.
 ONUM
546 DISQUISITI
vacua , quia Deus ſolet , quando ſom-
nium mittit , fimul hominem certum
reddere , hoc fomnium à ſe profectum ,
& cælitus immiffum fuille. 3. docetur
experientia : nam eos qui curiosè ad
fomnia attenderunt , fomniorum
fomniorum in-
in
terpretatio fubſecuta , in graviſſimas
calamitates & interitum præcipites egit,
ut Agamemnonem Homericum in Ilia-
de , Cyrum Perſarum Regem u , Xer-
xem x , Onomarchum y , Antigonum
& Pompeium z .
Atque hic de ſomniis finem face-
rem ,
niſi veniret in memoriain frequens
illa , & mihi gratiſſima cumi V. CL .
Juſto Lipſio familiaritas, cùm Lova-
nii degerem : quæ , quàm tunc grata
& jucunda mihi frequens de rebus 5
quæ & illum & me decebant , hoc est
Jireerariis, moribuſque formandis , col-
locutio ; tam nunc moleſta elt , acer-
baque privatio . Incidit quadam die
20 de ſomniorum vaticiniis fermo: Tùm
ille retulit fuiſſe Bruxellæ furoris cu-
jufdam uxorem annis præteritis vigin,
1 ti , quæ plurima prædicebat variis, ab
eventu ad unguem comprobata ; Spel .
lium ( præfectus ille viarum erat , vo-
camus Brabanti, de Koy Roe ) agen-
dum in crucem : Rcquelenium guberna-
foreni , ex morbo mox obiturum , con
cilium ſupremum Regis yim pallurum ,
& pleroſque carceri mancipandos con-
filiarios ; & fimilia non pauca . Hanc
ſe non ſemel vidiffe . Solitam dicere
in ſomnis libi fpiritum quendam le in .
gerere, ſpecie diffuſi corporis candidi ,
cujus nequiret lineamenta diſcernere :
ab eo fe doceri omnia ; cumque appa.
reret , ſemper ſe tanto tamque conti
nuo horrore percelli , ut animo linqui
fibi videretur ; hunc cogere poftea, ut
vel cum vitæ periculo denunciet aliis
quæ in ſomniis edocta , nec finere quie-
tam , dum juſſa peragat. Fuiffe mulier.
culam facis alioqui contemptibilem . &
fimplicem , non quidem diffamatam :
ſed nec compertæ fan &titatis . Varia
ſubit animum de hac re cogitatio . Quàm
certum , hæc ſomnia fupernaturalia fuif-
ſe , tàm mihi dubium , utrum divina ,
u Sabelli 1. 6. Enne a 2 .
x Herod . lib. 7 ,
UM
MAGICAR
utrum dæmoniaca fuerint? Solent din
vina mulieribus non minus , quàm vi
ris contingere , nec obftare vel vilitas
vel paupertas perſonarum . Solitus hor
ror quidam divinas etiam apparitiones
comitari . Solita accedere ad dicendum
coactio . Verum pellucent mihi in hac
narratione plura , cur potius fufpicer
ab atro , quarn ab candido ſpiritu iſta
profecta . Primum illa ſpecies diffug
candoris , informis ſemper & conti
nuum adierens horrorem , nou cumy
latum fequenti mentis lætitia & tran
quillitate, indicium facit non obſcurum
auctoris ſui candorem mentientis . Se
xus ( uſpectus , & conditio nihil com
mendans , quam nec fanétitas , nec pru
dentia , aut devotio , vel alia Gigna hu .
jusmodi comicabantur . At lucrum illi
nullum hinc , vel quæltus , ſed ſæpe
verbera , convitia ferè ſemper . Sic fo
let fagis accidere , & fuis hanc dæmon
mercedem pendit. Deinde quæ prædi
cebat , de publicis quidem rebus erant ;
fed eorum cognitio in publicum parum
erat neceſſaria, Quia cùm prædiceban
tur , quando vix præcaveri poterant ,
nempe exiguo paucorum dierum ante
quam contingerent tempore : fruſtra
etiam prædicebantur , à ſola muliercu.
la , cui fidem adhibere , nullius pruden
tis viri fuiffet . Non conſuevit autem
Deus , quæ præſciri , & præcaveri vult ,
fic nuda à perſuafionum momentis o
mnibus indicare . Denique quæ præ
dicebat , hujuſmodi erant , ut non di.
co dæmonis , ſed etiam humanæ pru .
dentiæ & conjecturæ fubjacerent. Spel
lii ſupplicium , quia fciebat dæmon ,
eum jani reum effe , & propter crebras
accuſationes occultarum delationum ſe
riò & ſedulò in ejus a &tiones , vitam.
que inquiri . Ludovici Requeſeniimor
bus , anthrax erat in corpore limul obe
fo & admodum bilioſo ; quis eum le
chalem fore non prævideret ? judicant
medici, ex indiciis externis , non queat
Aſculapius ille fulmjoatus, cui patent
corporis interna ? Ordinum molimina
contra Concilium itarus, jam diu co .
quebantur ; Heſii audaciam & copatus
non
y Diodor . Sic I. 16.
Ź Plutarch.in Demetrio & in Pampeig
 LIBRI IV. C. IV .
non ignorabat , qui ſtimulabat : ex con-
filiariis qui inviới, qui magis , qui mi-
nus , tenebar Sathan omnia , videbat
conjuratos vigilare , alios vel non cre-
dere , vel contemnere , vel fupere : quid
fururum , & quæ ex fimilibus ( ut di-
cunt Dialectici ) præmillis conſequen-
tia , non erat magnæ , neque ſuperna-
Curalis fagacitatis odorari" . Sed ſalvo
hæc meliore judicio .
CAP T IV .
De conje&tatione Politica,ſive de fortibus: bium fit , qui primicauſam in jure di
Sortis politicæ ſpecies.
legibus probis aliquando recepta :
ut eſt lors diviſoria , fortium contra
Etus , canonica purgatio ; & fuere olini
permiſſæ , nunc verò damnatæ , variæ
quædam vulgares purgationes , de qui-
bus ſingulis agendur .
QUÆ STIO I.
De diviſoria ſorte .
SUMMARIU M.
I Judices fortiebantur Athenis , Rome ,
o in Sicilia .
2 Caſus, in quibus jura ſortitionem per-
mittunt , c. 1. 26. q . 2 .
3. Querequifita , ut hæc /ors fit licita ?
4 Quomodo intelligenda que in ſacris
Titteris de fortitione habentur
s Rirus qui folemnes ? Calix pro
forte . Locus Pſalo 15. v. 16.
Iviſoria forte Romani olim in ju-
fortiendis utebantur , nec non in fami-
de
qua ex Afconio Sigon. l. 2. de
de judic . c. 12.
t ex Lisciano , Demofthen. Schol.
Ariftoph. bene Sigon. libr. 3. de rep.
Athenienf.
cl. 2. Animadv. c . 5 .
d l . 14. D. de judic.
c leg. 2. C. quando algo quibus quar
da. Imb . 10 .
flıb . 3. C. de legar.
QU ÆST. I. $ 47
lia herciſcunda, militaribus i aliiſque
negotiis . Judicum illam fortitionen a
Romani ab Athenienſibus accepere ,
ubi jam olim in Areopago judices
conjectis in urnam variis litteris , for
tiebantur b ; quod & Siculos imitatos
Plutarchus', cùm de augurio , quod ex
littera M. ipfi obtingente cæperat Dio.
nylius , ageret , in Apophtheg. apertè
docuit'. Sed de gentilium ſortitione ,
cæteris plura & meliore methodo Ju
nius Hornanus tradidit c « Addant que
J. C. & Theologi cercuerunt . Si du- 2
'cere debeant d : 6 de hæreditate &
bonis dividendis e , fi de optione pla
dis , liberis dividendis, & fimilibus & ,
eam permittunt jura : prohibitum dun
taxac ſortiri Epiſcopum h , vel aliam
quamvis dignitatem aut beneficium Ec
clefiafticumi. In cæteris ergo dignita
tibus' , & officiis , actionibus , pænis
rebusque aliis , diviſoria ſors , qua quid
cuique tribuendunt , quæritur', prohibi
ta non eft , ut patet ex c . 1. 26. q . 2 .
qui canon de hac diviſoria tantùm de
bet intelligi , ut patet ex ipfomet D.
Auguſt. k ut tamen in his nullum pec
catum intercedat , fervandæ funt qua
fuor conditiones I. Primò deber even
tus à Deo exſpectari , & non à caſu
vel fortuna , vel aſtris , quare & Deus
invocandus juxta illud m ; In manu
tua fortes meæ . Si quis certd eventum
exſpectarer ab altris vel faro ( ſunipto
uc lumune Stoici & Aſtrologi) morta
liter peccaret , fi à cafu vel fortuna
( fortunam non ur gentiles , nam tunc
effer mortale & idololatricum , fed ut
Chiſtiani ſumune Philoſophi', acci
;3
in re levi , vix effet peccatum . 2. de
Y yy 2 bet
g Minſinger. 4. obfer. 37 .
h l . 47. C. de Epiſc.
i c. fin. de ſortileg.
k in pl. 30. conc.2. prope fin .
I D. Tb . d . q. 95. art. 8. y Caje.
in Sum . v , Sors .
m d. P / alm . 30 .
ni vide Veracruz . 2. Phyſic. Specul.so
Sor. Tolet, in eund. Phyſio . li.
 ITIONUM RUM
548 DISQUIS MAGICA
bet adhiberi fimplex ſors , ſine ulla ſu- fuiſſe quædam ad Deum mentis elevao
perſtitione, vel abuſu rerum facrarum rio cum oratione ad hoc inftituta ut
aut Scripturæ fanctæ o . non tamen eft colligitur ex Leviticou , ubi de capri
mortale peccatum , niſimagna adfirir. emittarii fortitione , fic legitur ; duos
reverentia. 3. necefle eft , uc illi qui bırcos ftare faciene coram Domino in a
ſortiuntur , æquali jure nitantur .alias ftio tabernaculi teftimonii , mittenſque
enim effet injuſta ſortitio : & quidem faper utrumque fortem , unam Domino ,
gravior , ſi de bono publico ageretur . o alteram capro emiſario , cujus exies
v . g . li'de officiis publicis digni & in- rit for's , Domino offeret illum pro pecca
digni fortes mitterent . Sors enim por- to : cujas autem in caprum emiſarium ,
fet indigno favere , cum damno reip . ftatuet eum viuum coram Domino , ut
& injuria dignofum . 4. ut principalis fundat preces fuper cum o emittat cum
intentio mittentium fortes , non fit in- in folitudinem . & D. Lucas de forti
quirere voluntatem Dei modo extraor. tione A poſtolatus ita fcribit; poftquam
dinaria p ( quia talis modus omnind narravit duos ab Apoftolis coram Deo
eft incertus ) fed præcipua intentio de- Itatutos ; Barſaban & Matthiam . Et
bet effe, ut auferantur lites , diſcordiæ , orantes , dixerunt , Tu Domine , qui
querelæ , invidiæ : quod nos docuit Sa corda noftino omnium , oftende quem elege
lomon g Contradictiones (inquit ) con- ris ex his duobus unum , accipere locum
primit ſors o inter poientes quoque minifterii hujus apoftolatus, de quo pre
dijudicat . Quare fi aliter concordia varicatus eft Judas, ut aồiret in locum
poſſet iniri , res ſorti non eſſet coromir- fuum . Et dederunt forteseis , cecidit
5
tenda : lin aliter nequit diſcordia ſopi- fors Super Marebiamx : ) Primüm igitur
ri , bonum pacis fortem permittit fer- Itatuebantur furtituri coram Deo , moi
vatis his conditionibus . Hinc praxi re oratio fundebatur , tertid fortes Gngulis
ceptum in militia , ur quando plures dabantur, ex miſcebantur , in finu , ur
funt rei, forte experiantur, quis pe na vel alio vafe , cujus ſors exibat
candus , quis liberandus : tùm vero fer- fuper eum cadere dicebatur. Certè mira
vandum , ut fit par fortientium reatus , fas aliquando in finum , teltatur Salo
alioqui iniqua eft fortitio , quoad mi- mon y , Sortes mittuntur in finum , fed
nus nocentes . Sic tempore tempeſta à Domino temperantur 3
tis licer fortiri ex omnium conſenſu calicem quem finu continebant ; unde
quis navi ejiciatur : & tempore pelti. & calix in S. Scriptura fæpè ſignificar
litaris fortiendum , quis Parochorum in fortem ac fecundùm nonnullos ,
urbe remanere debeat cadem ratio his verbis Dominus pars hæreditatis
ne , quando dubium cui cedere debeat mea o calicis mei' 2. Totum ergd hoc
eleemoſyna , pocelt fortitione res de negotium cæremoniale fuit. quare le
cidi . gis veteris cæremoniarum abrogatione ,
Porod ne quem fallant , quæ in S. eriam hæc fortifionis cæremonia ceſta .
S. leget de fortibus > re &tillimè poft vit . Unde Venerab . Beda a , obſervar
D. Hier. & Bedami , monuit Gra- Apoltolos ante S. S. acceptum , in
tianus , ea nihil'ad noftra pertinere rem- electione D. Matthiæ adhuc legali cr
pora . Nam in veteri lege , Deus in- remonia ufos fuiffe , pofi Spiritum
ter alias cæremonias , hanc quoque id vero S. acceptura nog amplius for
ftiruerat , qua in fortitione uterentur , tem adhibuiffe fed fola ufos ora
eamque foicipræmitterent ; quæ qua. rode ad Deum & jejunio adjuo
Jis fuerir nort fatis conſtar videtur & o : fic enim leguntur elegiffe feptem
Diacon
o D. Aug. epift. 119. ad Januar, i d . c.2. O d . c . 4.
P c . 2. 4. 26. q . 2 . u 6. 16. v. 10 .
9 Prov. 18. v. 18. X A &t. 1. V. 24.
r D. Aug. spiſt . 180. ad Honorar, y Prov. 16. v . ult.
1. 1. de doct. Chriſt. 6. 28 . 2 Pfal. 15. v. 16 .
[ arg. . 3. C. commu . de lega . a in c . 1. A&or.
 LIBRI IV . C.IV. QUÆ S. II. 549
Diaconos & Presbyteros b . Sanè cùm vel publice , privatim pro arbitrio co .
Salvator , qui fallere non poteft , nec juſque , quando aliquis equum vel quid
falli , cuocta promittat orantibus a , limile ſtatuto pretio ( v.g. pro L. au
ftultum & abſurdum eft , reli & a ora- reis ) exponit forciendum cui obtin
tione , quæ promiffionem habet , con- gat , & deinde in hanc ſummam plu
fugere ad fortem , cui ſe adfuturum res fymbolam quiſque conferunt , &
Deus in novo Teſtamento non repro- aleam jaciunt , quis equum lit habitu
miſit . Nulla de fortibus etiam Joan . rus : vel etiam privatim plures annu
Arboreus leg. 17. Theofoph . cap. 13. eg li , libri , ſpecula , vel alia fupellex
comment. in Cap. 1. Proverb. proponitur inter familiares eodem
modo collatis lymbolis ( quæ vocan
QUÆ S T. II. tur Lota ) fortienda. vulgd vocaor la
raffe , aut riffe .. Quidam vocant le
De contractu fortis , five dum ollæ : opinor propter urnam ſeu
Locherie . ollam , in quam fortes jaciuntur .
Publica verò cùm inſtituitur , opus
SUMMARIUM . eſt Principis vel Reip. conſenſu . runt
que hoc in contractu , live publicè , fi
1 De duplici contractu hoc , privato ve privatim fiat , multa conſideranda ,
la riffe , do publico la lorherie . juſtitia contractus , & perfe &tio illiba
1 Contraétum effe licitum probatur . ta maneat .
Reprehenfus Conradus . Concluf. 1. hunc contractum effe lic
3 Ludus ales cur prohibitus . citum , hanc probat benè Briard. d .
4 Contractus plures hic interveniunt . quod ſit licitus patet , quia nullo ju
Ś De perfonarum generibus , que in re , nee naturali, nec divino, nec hu
hoc contractu veniunt . Quid hic mano prohibitus : Non naturali , quia
lucrari poffint mercis domini , ſem celebrari fic poteft , ut nulla in eo in
venditores ? terveniat iniquiras , fi fervențur con
6 Quæ fint peccata venditorum , fex ditiones mox dicendæ . Secundò , quia
dominorum mercis ? Demodo , quo cedere poteſt in publicam utilitatem .
ftatim ac collata lotha , fortes tra .3. quia fecundum fe , nihil eft aliud ,
huntur . quàm fors quædam diviſoria , inſtituta
7 Quid lucrari poffint emptores , fex ex beneplacito concertadtium five con
Jortientes? Que horum peccaia , o fortientium . Quod divino jure non fit
obligatio reſtituendi ? An ad for. prohibitus , probatur , quia nec per ſa
ritionem rerum reftitutarum frau- cram Scripturam , nec per ullam tra
dator admittendus ? ditionem Eccleſiæ : quod nec jure hu
8 Quid lucrari poffint miniſtri , dof- mano , probatur , quia nec civilis , nec
ficiati? Canonica lex ulla profertur , quæ de
9 A quo alendi hi miniftris hoc contractu exprelse egerit . Et fal
16 Publicum eye pauperes quid hic luc litur Corad. e , purans prohiberi legi
crentur Princeps poreft aliquid bus quæ vetant ludu'm alearunt. Nam
Reipubl. pauperibus', vel fobi re- imprimis hoc dici non poteit de Lote
ſervare . ria publica , in qua non jacitur alea ;
u Poteft aliquod dari ci , qui primam & quoad privatam illam riffam , in
fortem , vel plures obtulerit. qua intercedit alea ( licet jure Caſtel
læ prohibita fit jure novo : ) ea quo
que non eft prohibita didis legibus
' E tractus quidam , quem vulgò vo de alex prohibitione agentibus : quod 3
sant Lotherion , ifte vet privatim fit , probo , quia ludus aleae prohibitus eſt ,
non
5 6.8 6.4. . . e de contract. tra, ž . queft. 71. Garten
c Match. 7.2.7. Joan . 14.4.13 clufizo
.
 550 DISQUISITIONUM
non quia fortuna in eo dominatur ;
fed quia perdentes in ludo alex ſolent
blaſphemare , & etiam folent homines
fuas opes omnes brevi tempore fic con-
fumere , & depauperari , ut patet ex
iplis reſcriptis juris f . Nam fi in for
tuna fundaretur dicta prohibitio : certè
numquam , nec pro parva ſumma li-
ceret ludere alea , tunc enim id pro-
hibitum foret , quia per fe malum .
Nunc verò videmus jura permittere
fuſum aleæ pro re modica feu cauſa
convivit , 8 & ſententia eft magis con-
fona rationi & legibus , hoc interdi-
ctum folummodd pertinere ad folitos
Judere , five ad frequentantes aleam
five ad ' deſervientes alex b , ideoque
cen ſenda alea non elle prohibica , quia
per le mala , fod malam factam quia
prohib ta , & quatenus prohibita : pro-
hibitam verò , propter geminum bla.
fphemiæ & decoctionis periculum .Quo-
rum utrumque cùm ſubſit nullum in
hoc raffæ contractu crediderim , ficut
Briard , defendit pofterius genus fortis
in urna ni conjeciæ à ratione fimilitu-
dinis ; eodem modo defendendum prius
illud per aleam . Præterea quæ ad ju-
ftitiam unius , eadem ad alterius jufti-
tiam fufficient : & ficut lucrum in uno
factum licet retinere , fic etiam licebit
in altero .
Notandum vero in hoc contraétur
duos contractus virtute mifceri : pri-
mum , reſpectu ejus qui jocale , vel
fuppellectilem exponit , & & eft vera
vera
quædam , ſed implicita venditio ; quo
pro tali fumma pecuniæ ipſe , omni-
bus illis qui fumnam fimul conficiunt,
vendit rem illam ; puta equum , quin .
que ſortientibus , quoruni finguli de-
eem aureos conferunt , vendit pro quin-
quaginta aureis . Secundum verd reſpe-
du emptorum inter ſe , fic enim eft
contractus quidam fortis diviſoriæ :
cenſentur enim lic inter ſe convenire ,
ut cui fors favet , ille pro: ſuis decem
aureis totum equum habeat , & tota
fl. fin. Codi de relo eye fum . fun.
Palu. in 4. d . 15. q. 2. a. 5. Silv .ver-
bo ludus 5.4 .
& l. quod in convivio . D. de aleat.
b hoc volunt Ang. ſup. By Briard
MAGICARUM
ipfi merx cedat , cæreri verò diſper
diuni ferant finguli fuæ ſymbolæ . Nec
aliud requiritur ad juſtitiam contra
Aus utriuſque , quàm ut tota fumma
fimul adæquet , non excedar valorenr
mercis , & ipfi ementes omnes æqua
liter ſubjiciantur utrique fortunæ , lu-
cri & amiffionis. Licitum verò hoc ef
fe probat Fran . Garcias i . quia revera
contractus ifte in idem recidit , quo
omnes ifti fortientes inita ſocietate G
mul rem vel res illas , quæ forti ex
ponendæ, emiſſent : tunc erim poſlene
ſi vellent inter fe couvenire de ſorte
diviſoria jacienda , quid cuique rerum
illarum obtingeret , quòd licitum eſſe
nemo unquam negaverit .
2. Concl. conditiones ad juftitiam
lucri in hoc contractu confiderandæ
funt pro ratione per fonarum , qua hic
adfunt varia . ) Hanc aſſerit & optis
me explicat Franc. Garcias , & illum
nullo addito fequitur Lud. Lope
fius k .
Notant quinque perſonarum genera
in hoc contractu lucrari poffe . Primò
dominos mercis feu venditores, his li
citum eft tantum accipere pro merci
cibus quantum poſſent lucrari alio
quovis contractu licitè illas diftrahen
tes . Quod tantum poffint accipere ,
probatur ; quia quoad ipfos intercedit
cum fortientibus contractus venditio
nis , venditor autem poffet confequé
quantum merces illi jufti lucri adferre
valent , hoc eſt quanti ſunt ipfæ mer
ces . Si ergo amplius acciperet vendi
for ilte , injuſtum foret lucrum , & te
neretur reftituere. Si tamen quod am
plius permittitur conferri ultra mercis
pretium , id non cederet domino few
venditori mercis : fed pauperibus , vel
officialibus ſéu miniſtris , ' licitus foret
exceflus , ut patebit ex modò dicens
dis . Hæc exceptio ſolet contingere in
publicis fortitionibus , quæ concedun
fur Civitatibus vel Communitatibus ,
ut hoc pacto ſe liberenr ære alieno :
runc
fic ego videtur effe gloſ. in c. Epiſcopa
'verb. deferviens. 35. d .
i l. 3. de contract. cap. zo .
k de contract.2 . 8.23
 LIBRI IV. C. III, QUÆ S. 11 , 551
tunc enim folet Princeps dans licen- injuftum eft , durare idem fingularum
tiam , conſiderata publica neceſſitate , fortium pretium . Si dicas ſemper alias
pretium ſortis aliquando pauld libera- æquè bonas merces fuffici ablatis : ne
lius ftatuere : neque fit injuria fortien- que hoc eſt fatis credibile , neque ſuf
tibus, qui hoc ſciunt . Cavenda verò ficit : nam nimis diuturna permittitur
6 fraus venditorum , ne fortitionem face- fic licentia venditori hunc exercendi
re niorentur , poſtquam fufficientes ſym- contractum . Longè itaque cucius elt
bolæ ſupt collatæ ; item ne merces mu- & fecurius , tùm Reipub . tùm priva
tent , vel diminuant . Item ne , quan- tis , hoc fecundo genere relicto , prius
do ſimul facienda ſortitio , aliquasmer. santun exercere .
ces priùs patiantur fortem ſubire . Pro Secundd potuerunt lucrari ipG .em- 7
quo fciendum , ordinariè certam diem ptores live forrientes. quia poterit , qui
præfigi , quo fimul fortes omnes tra: unam fortè drachmam contulit , mille
hantur , die ac nocte labore non inter- accipere. nam quicquid illi citra frau
millo : interdum tamen inflituitur for- dem fors cbtulit , id poteft auferre &
sitio , hoc pacto : primum proponua- retinere , ratio eft , quia omnes for
tur omnes partes five ſuppellex fortien- tientes in hanc conditionem confenfe
da tota ; & ftatuitur lingularum for- runt , ut quiſque auferat , quod illi fors
rium pretium , v . g. quinque ſtuferi. detulerit : atque ita omnes æqualí ſub
tùm ftatim ſingularis volentium forti- funt periculo . Nam qui multas fym
ri ſortitio inftituitur , quo quiſque con- bolas colligit , ut mullis poteſt fruitra.
fert ordine , v. g . venio & offero de- ri , ſic multis potelt lucrari : qui pau
cein ſuferos, duæ fortes pro me extra- cas , paucis & lucrari, & pauci jactu
huntur ftatim . ſi venit Tatim alius ram poteft facere . Cavenda hic collu
qui adfert quindecim ſtuferos , tres ſor-
lio fortientium ,& eorum qui fortes ex
tes pro illo extrahuntur , quodque mi trahunt, leguntque . Quod fi quis per
hi vel illi obtingit, hoc auferimus , hujuſmodi colluſionem aliquid fuerit
Hic modus periculofus eft , nec debe- conſecutus, tàm ipfe , quàm colluſores
rer à Principibus pernici , quia mul. tenentur ipſam rem illam reftituere
tis fraudibus eft obnoxius , Nam pri- non domino priori five venditori for
md, cùm non intercedant in ſorte du- tis ( quia jam illam ipſe vendidit ) ſed
cenda ſolemnitates , quæ ſolent in al-conſortientibus qui emerunt dubium
tero genere , facilius elt , ut fiat ali-
eventum : & ideò res illa debet ven
qua colluſio . 2. non poteft conftare fac
di , & pretium inde redactum , inter
cilè de æqualitate pretii : tùm quod &focios ſortitionis iterum forti fubjicien
certum tempus præhigatur , fieri poteft ,
dum : vel fi res extet ipfamet . In
ut tunc non fatis multæ ſymbolæ lint hac verò fortitione an fit admittendus
collatæ : fi tempus liberum permitti- fraudator ? certè fi fraudem non adhi
tur , fieri poteſt , ut venditor nimisbuiſſet , ſors illa ipfi non adveniſſet :
diu hanc exercens fortitionem , longè & pænam peccati ſui æquum eft eum
accipiat ultra pretium meicium . nec fuftinere ; tamen quia fieri potuit ut
fufficit dicere , fieri etiam poſſe , ut
alia ſors æquè bona illi fuerit obveg
infra hoc accipiat , & fic communem cura , & nulla lex eum privat iterata
aleam fubire. Reſpon. enim , non de ſortitione, ideòlmihi res dubia eft, nec
bere ullum fortunæ periculum hic in auderem euin arcere .
tervenire inter emptorem & vendito Terciò miniſtri & officiati , qui ad- 8 .
rem , quia ipforum ad invicem reſpe- fiftunt ſortitioni , tùm in ſchedulis fcri
Au , eft contractus venditionis ; fed in- bendis , tùm in fortibus extrahendis ,
ter ipfos tantum emptores , reſpectu tùm de quid fraudis vel dole commit .
enim ipſorum murud eft contractus tatur ; illi licitè ftipendiumi aliquod
fortis . Denique cùm ſic merces ſub- pro labore ſuo recipiunt , ita tamen fi
Irahantur , qux fortito contigerunt , nec plures , quàm necefle fit , miniſtri
lemper vilior fit tota merx , & ided hujuſmodi adhibeantur ; nec æquo am
plius
 552 DISQUISITIONUM MAGICARUM

plius ftipendium ferant , nec diutius Aas ipſa ſortitione : verùm in ipfa ta
quàm neceffe foret rem exirahant. Quæ xatiore ſortium ( verbi gratia lumme
vera , 'tam reſpectu venditoris , quàm totalis , ad quam numerus & valor
emptorum : ſcilicet fi polinc plus æ- fortium pertingere poffit > ) habetur
quo tribuere , vel noliot rem fic ex . ratio probabilis omnium iftarum im.
trahi , vel nollent tot miniſtros adef- penſarom : & fic Domini in fe totum
fe. Nam fi conſentiant , non video folent recipere . Alioqui fi emptoribus
cur minus hic operetur confenfus em- aliquid propterea decederet , tum lo
ptorum , quando ipforum expenſis mi- cum habet , quod dicit Molina par. 2 .
nifri adſunt : quàm venditoris, quan- de juft. diſp.509. nempe , id à princi
do ipli expenfee fotvendæ . Neque nie pio publicandum elle .
hi hoc fatis perpendiſſe videtur Gar Quind licitè deducitur & accipitur to
cias , dum putat has exceptiones tan ex tota ſumma pretii emptionis illa
tum locum non habere , quando mini- quantitas pecuniæ , quæ alliznata fuit
9 Atri à venditore funt alendi . Si quæ- à Principe ad opera pia , vel eleemo
ras à quo ordinariè alendis cum lu- fynas: live illa deducatur à portione
crum ipſius fortitionis , hoc eft, quod venditoris ſeu pretio , live à lucro
fortiendo contingit , omnino pertineat quod cedit fortientibus , five ab utro
ad emptores , neque hujus lucri pars que : præſertim q ab initio hoc pro
ulla cedat venditori : & impenfæ mi- mulgetur.
niftrorum fiant ratione ipfius fortitio Pía enim & religioſa eſt conſuetu
nis , hoc eft , ratione ſecundi contra . do , qua Princeps vel Reſpub. talem
drus virtualis , non ratione primi: fe• licenriam contraétus fortiarii conce
quitur impeuſas corum effe debere , dens , aliquam partem fic reſervat : nec
inter quos lucrum ipſum partienduon injuriam facit contrahentibus ; non ven
eft , & inter quos celebratur ſecundus ditori , cui non tenetur aliter ficen
contractus, qua: eſt communis fenten- tiam dare : non emptoribus , qui hac
tia 1 . conditione pecunias ſuas forti ſubji
Sed Alcocerius unum excipit cafum , çiunt . Quod de cauſa pia dictum , idem
quando fcilicet venditor aliter Gneim- tenendum de publica neceſſitate, qua
penlis in proxenetas , aut inftitores re poffet aliquid refervari ad folven
non potuiflet illas merces diſtrahere : dum debita Principis vel Reip. fi ta.
cùm enim ipſe tunc per ſortitionis men verè talis neceffitas ſubelſet . Id.
compendium evitet illas impenſas , de- eò quando conceditur in remedium ci
quum videatur , earum loco , fubire vitali vel communitati , ut pofſet Prin
partem impenfarum fortitionis. Nihi- ceps aliquid ſegregare ad neceſſitates
lominus Garcias & Lopezius conten- illius Civitatis , fic etiam poffet taxa
dunt etiam hoc cafu , rationi illi com re liberalius fummam pretii . Sic be
muni locum effe: quia ad venditorenine Garcias .
jam ſortitio illa nihil pertinet . Equi Ultimo poteft is , cui merx aliqua
or tamen ( utputo ) eft fententia Al- celfit , quia ſymbolás contulit plures o
cocerii . Quia commodum illud , quod mnibus aliis , vel certo numero intra
percepit venditor , revera dependet , & tot dies, mercem illam recipere o re
provenit virtute ipſius fortitionis , nec tinere .
fine fortitione illud confecutus fuiffet : Intellige , quandocumque acceperit ,
& fic quoad hoc negotium non debet dummodo non fit res ex numero illa.
conſiderari venditor expers commodi rum , quæ jam expoſitæ fortitioni :
ex ſortitione . Deinde in praxi rece quod fi ex earum numero ſit , non po
ptum , ut venditor foleat hæc omnia teſt eam accipere
ſubire , & omnes expenfas facere , non jam ſymbolas contulerunt : itatim enim ,
tantùm fa &tas in taxatione & valore ut contulerunt , in hanc mercem ipfis
mercium conftituendo , fed etiam fa : jus fuit acquiſitum , fic fit , ut veridi
tor
1 Alcocer. de Iudo 6 , 49. Garcias d. cap.20. Lopez d. 6.23,

LIBRI IV . C. IV. QUÆST. II.
for aiteri addicere nequeat , quod jam
alteri venditum . Hæc ratio falis indi
cat , hoc intelligeodum , quando inlti
tuta jam fortiuione, vel acceptis fym
bolis fit promiffio . Si enim promiffio
facta foret , ut folet ante fymbolarum
collationem riskove Lighterize police
blicacio , tum enim fæpè additur , qui
primam ſymbolam contulerit , is ha-
bebit hoc vel illud , qui intra tot
dies tot fymbolas contulerit , habe-
bit illud , qui numero vicerit reliquos
intra tale tempus , illi hoc cedet ;
tunc ilti omnia etiam poft inchoatas
fortes acquirerent , quæ ipſis promiſſa
fuerunt ante ſortitionem , & antequam
res ipſa venderetur : & tunc fortientes
ia hanc conditionem conſenGifle funt
cenfendi . Sic intelligendi Garcias &
Lopeziùs, & ſufficiantiſta de hoc con
tractu Lotherix De quo vide Molin .
d . loco & P. Zaa in Aphoriſm . ver
bo venditio , n . 15 .
QUÆ STIO III.
De purgatione Canonica ,
SU M MARIU M.
I Quid fit? Que ejus ſpecies. Depur-
gatione jurisjurandi. Canones hanc
probantes. Exempla.
2 De purgatione per lumprionem SS.
Euchariftie .
3 Exemplum Lotharii Regis Fran.
cix .
4. Gregorius VII. ipfe fecit , ab Hen-
rico vero Imper . exegit.
5 Cauſa como formula hujus purgatio-
nis. Defenditur ea contra Franc.
Hotomanum Calvinianum . Explic
catur ejus fententia .
6 Hiſtoria Erkimbaldi Barbati .
7 AliaSibichonis Epifcopi . . sape
.]
m I. 10. verbo juramentum hær, 1.
n 2. 2. diſp.6.9.7. pun . 3.,
o ſi quis presby:2. 9.4.
pc . presby. 4. feq.d.9.4.
q c. ſuper cauſa d.q.4 .
quoties ibi.
fr.omnib . ibi
+
553
mortui qui , rei cum effent de ju
fte accufarentur , fumere preſum
pferunt . Cur Deus hoc indicium
aliquando permiſerit fallere , ut in
Andronico Imperatore ?
Cuisine elemento dicitur cogere
nea eſt: quæ duplex eft , una per juf
jurandum , in qua nihil eſt ſortis : hanc
ſoli improbant hæretici , qui conten
dunt numquam licere jurare , ne in
judicio quidem : contra quos legi po
ceſt Alf. à Caftro , m Cochlæus contra
Anabaptiftas & Gregor . Valentia , *
Probatur .etiam hæc purgatio quoad
Laicos in Concilio Triburieoli o lic
que teftatur Cromerus lib. 19. hif . Poo
lon. ſe Sophiam Reginam de ſtupro
accuſatam , fuo & feptem honeftarum 3
ac nobilium fæminarum jurejurando
purgale. Probatur verd quoad presby
ieros & Epiſcopos , conſtitutione Gre.
gorii Magni , qui varios Epiſcopos fic 1
ſe juſſit purgare , p idem ftatuere Ale
xander , Innocentius.r. & Leo |Pon
tifices ; idem fancitum in Concil. Aga
thenli, & Ilerdenfi : u id ipfi fecere
Sixtus x & Leo III. y & Pelagius
PP2 . z
Altera purgatio eft , per venerabilis 2
Sacramenii Euchariſtici ſumptionem 3
hanc Catholici contendimus effe lici
tam , quando injungitur ab Ecclefia
ftico judice competente . In veteribus
Germaniæ conciliis hæc purgatio fuis
probata ; ftatutum enim illis ,li fure
tum in monaſterio committatur , tunc
fratres fe ita expurgent , milla cele
bretur in eorum præſentia , & ea ex
pleta omnes in hæc verba communicen .
tur : Corpus Domini fit tibi hodie ad
probationem . a Item Si Epiſcopo aus
presbytero aliquod maleficium imputa
thenames or om fingulis miTam celebrare
Z za lir. 1
I ao fi legitimi ibi.
u presbye. ſi d plene ib.
☆ comandaſtis ibi.
y cap . tumit .
2 Sigeber. in chron .
a 6.Sæpe contin . ibe
 554 DISQUISITIONUM MAGICARUM
lis imputatis fe innocentem oftendere . monio , ut ſatisfactionis compendio ona
Quod fi non fecerit , quinquennio a li- nem omnibus. ſcandali Scrupulum de
minibus Ecclefiæ extraneus habebatur. medio auferami ecce corpus Dominicum
b Nec deſunt exempla Pontificum o- quod fumpturus ero , in experimentum
primorum , qui hanc expurgationem mihi hodie fiat innocentie mee , ut om
exegerunt . Lotharius Rex , poctis cum nipotens Deus fuo me bodie judicio vel
Nicolao Pontifice nou iteterat , fcd a- abſolvat objecti criminis ſuſpicione , fi
dulteram iterum in thalami partem innocens fum ; vel fubitanea interimat
reduxerat , profectus Romam abſolvi morte , fi reus . Hæc & alia , ut folen .
petit à Portifice Hadriano , dicens fe me eft, prafatus verba terribilia , quia
promiſfis Nicolao factis ftetife , Pon- bus Deum caule fue aquiſimum judi
zifex , pro comprobatione innocentia ( ait cem , innocentiæ alertorem adeffe
Sigisbertus c ) ad examinarionem core precabatur , partem Dominici corporis
poris de ſanguinis Domiui tam regem accepit o comedit . Qua liberrime af .
quam optimates regni invitazit . Illi ſumpta , cam populus in laudes Dei,
nihil Deum veriti corpus Domini no innocentiæ ejus congratulatus, aliquam
ftri temerè o perperam aceeperunt : din acclamalet , tandem impetrato fo
fed Rege in itinere Placentiæ ftatim lentio converſus ad Regem : Fac ergo
moriente , & omnes intra annum re- fili , inquit, fi placet , quod me facere
liqui perierunt. Malus erat Imp.Hen- vidifti. Principes Theutonici regni fuis
ricus , fed tamen fimile facrilegium indies accuſationibus aures noftras ob
committere exhorruit , invitante illum tundunt , magnam tibi molem capita .
ad fimilem Sacramenti Venerabilis lium criminum impingentes ; pro quibus
purgationem Gregorio VII . Pontifice non modid ab omni rerum publicarum
cam ſancto , quàm malis cunctis invi- adminiſtratione, fed ab ecclefiaftica et
fo , tam religioſo , quàm hæreticis tem- iam communione , o ab omnimoda vi
per odioſo . Narrat hiſtoriam Lamber- te ſecularis converſatione ufque ad ex
4 ius Scaffnaburgenſis his verbis : d Ita tremum Spiritum fufpendi oportere exi
abſoluto co ( nempe Henrico Imp. ) ftimant . Petunt etiam magnopere diem
excommunication Papa millarum jole locum ftatui, audientiamque præftan
mnia celebravit , confectaque facra ob- ri canonicè diſcutiendis , quas adver
latione , Regem cum ceteras que free fum !e adferant , accuſationibus . Er
quens aderat , multitudine ad altare noftri optimè humana plerumque vacil
evocavit , preferenſque manu corpus lare judicia , e in publicis diſcepta
Dominicum : Égo, inquit , jam pridem tionibus nonnunquam falfa pro veris
À ce tuiſque fautoribus litteras accepi, perſuaderi , dum pro diſertorum homi
quibus me infimulabas Sedem Apoſto- num ingeniis y dicendi copia o qua
per fimoniacam hareſim occupar- vitate faifitas verborum phaleris ador .
fo , Os aliis quibuſdam tam ante Epso nasa libenter auditur , veritas nul .
fcopatum quàm poft acceptum Epiſco. lis eloquentiæ nixa adminiculis contem
patum , criminibus vitam maculaje , nitur , Cum ergò tibi benè conſultum
que mihi fecundùm feita canonum o- cupiam pro eo , quod in calamitatibus
mnes ad ſacros ordines acceſſum obſtru- cuis ſupplex Apoſtolicæ fedis patrocia
xerunt : Et licèt multorum idonegrum niuna experifti , fac quod moneo . Si re
tertè teftium adftipulatione crimen re innocentem nofti , po exiftimationem
fellere queam ,eorum ſcilicet , qui omnem tram ab æmulis tuis per calumniam
vitæ meæ ab ineunte state inſtitutionem falfis criminationibus imperi , libera
integerrimè noverunt , nyo corum qui compendiosè de Ecclefiam Dei ſcanda
mea ad Epifcopatum promotionis au- lo , o teiplum longe concertationisam
Etores fuerunt . Ego tamen ne humano biguol, de ſume hanc reſiduam partem
potiùs quàm divino niti videar teftis Dominici corporis : ut comprobaia Deo
tefte
b 6. fi Epil. ibid . d anno 1077
€ anno 870, in Chron .
--
 LIBRI IV , C. IV . QUÆST. III. 555
tefte innocentia tua , obftruatur omnc ficut patres veftri manducaverunt marun
os adverfum te iniqua garrientium io na mortui funt . Qui manducat
me deinceps cauſ & tue advocato o bruno panem , vivet in æternum ; by
innocentié tuæ vehementiſimo affertore , vivet , plane , vivet , ad falutemque
principes eibi reconcilientur , regnum tiveram & perfectam hoc inſtitutum
bi reftituatur , omnes quibus jam diu non putatur fuiſſe tantuni, fed fcitur ,
reſpublica divexatur , bellorum civilium fed fide creditur . Nonne dixerat ve
tempeftates in perpetuum Jopiantur .Ad ritas: i Hic eft panis de cælo defcen
hæc ille inopinata re attonitus , ftua dens, ut fi quis ex ipfo manducaverit ,
te , tergiverfari & *c. ) non moriatur. Ego ſum panis virus qui
Sequitur quo pacto experimentum de cælo defcendi : fi quis manduca
hoc innocentiæ ſuæ facere detrectarit , verit ex hoc pane , vivet in æternum :
6 Vidifti ( lector ) indicii hujus formu. Do panis quem ego dabo, caro mea eft
lam , vidiſti cauſas . He nonne veræ ? pro mundi vita . ) Credat non eſſe la
Qudd Deus fideliffimus veritatis ſit lutem , qui non credit ſub panis fpecie
teitis : qudd in humanis diſceptationi- efle carncm . Nos 'carnem credimus
bus fallaciæ fit locus , divinam vero falutem credimus : non tamen omni fute
difquifitionem nec falli. poffe , nec menti.
fallere . In formula , quid nifi pium , Sumant boni , fumunt mali ,
quid niſi confentaneum facris litteris , Sorte tamen inæquali
præceprifque divinis ? Verba quæ rem Vire vel interitus .
deceant : res ad honorem Dei , pa Mors eft malis , vita bonis ,
cem Ecclefia , concordiam juftitiam Vide paris fumptionis
que fanciendam ſcandala fchifma Quam fit diſpar exisus :
taque to llenda inftituta & perac
tollenda Sed D. Thomæ non credit rabufa :
conimodata . Quid igitur Legulejus An nec. A poſtolo : k quicunque man.
vilis < fummis Eccleliæ Antillitibus ducaverit panem hunc v , el biberit ca
obftrepit ? Quid rana conatur in e- licem Domini indigne , rexs erit cor
lephantum intumefcere . Cur hanc poris ego fanguinis Domini . Probet
vocat furiofa explorationis ſpeciem autem feipfum homo , & foc de pa
Cur Epifcopos Sacramentales o pe r ne illo edat, da de calice bibat . Qui
per
Judibrium homo Sacramentarius ap- enim manducat ay bibis indigne jue
pellat ? Unicams adfert rationem , ra- dicium fibi manducat o bibit , non dia
fionis expertem . Quia in exfecra- judicans corpus Domini. Ideo inter vos
tionem fic & pernicien convertam multi infirmi , o imbecilles , y dora
tur quod ad falutem inftitutum miunt multi . Quod fi noſmetipfos diju .
putabatur . Putabatur ergd & non dicaremus non utique judicaremur. )
erat ? Jam Chriſtus mendax , qui Igitur indignè fumentibus pernicies
hoc apertè profeſſus ? Nonne ejus femper & exſecratio fuit , non inftitu
funt ilta ? f Qui manducat meam rione vel inſtituentis voluntate 3 fed
ratnem , ayo bibit meum fanguinem : in fumentium perverſitate ; qui quod ad
me manet, ego in illo . Si falus in falutem eorum datum ; in mortem
me & ego in Salvatore , putabor tan- malunt abuti . Inftitutum initio ad
rùm falvus & non ero ? Quid illa ? g viram æternam dignè fumentium , lic
Sicut mifit me vivens pater , og ego fuine : nullus Pontifex , in perniciem ,
vivo propter patrem : o qui manducat aut exfecrationem converter , nullus
me , o ipſe vivet propter me . Falfa voluit , nullus potuit . An qui fumit
promiſlio , ſi vivere putatur duntaxat . in telem innocentiæ , cùm fit nocens ,
Quid denique illud clariffimum ? Non dignè fumit ? O juris Sacerdote di
ZzL 2 gnum
& Horoman, Calviniſta Comment.de h verf. 58.
Feud. i verf. 59 .
f Joan. 6. 0. 56. lice 1. Cor. 11. 0.27 .
& verf. 57.
 556 DISQUISITIONUM MAGICARUM- .
gnum judicium . fed co , qui juftitiam monita. & mandata daturus , Venic
nobis Deam , pro habitu feu virtute adoleſcens , quinto pòft die , placatum
juftitiæ definiens, I novum juſtitiæ fac fperans avunculum . Accedit , poſtu
cellum erexit. Quid aliud in tota for- lantis capiti aurem admovet . Ille pro
ma
purgationis proponitur quàm ofculo ;pugionem condit in gutture ,
quod à B. Paulo ſancitum ? Nonne nec delinit premere , docet videt ex .
hoc purgatio indicit ? Dei teſtimo- halaffe . Hanc accipe victimam juti.
nium optimum & certiſſimum elt , tiæ Deus ( addit ) tibi inimolatam :
illud adiucatur & dubium tollat . ſcis quæ in animo & vifceribus meis
Si reus es , noli eum . teltem advoca- doloris magnitudo obverfans lancinet
re ; ſi innocens es , advoca . Proba paternum amorem : fed vicit amor tui .
teipſum priùs , dijudica : reus es ? Ca- Pauld polt vires cernens deficere , obit
ve accedas , damnationem manduca- exomologeſim : tacet de cæde nepom
bis , & exitium adferet tibi ſacrile- tis , quæ in ore omnium recens ,
ga audacia : abſtine noneo , & edico . Quærit Epiſcopus filentii cauſam . Si
At , nil confcire tibi , nulla te more oblitus : num ſaltem nunc ſe accuſet ,
tali culpa palleſcere , poftquam con- & animo paniceat . Reſpondit Bur
fcientiæ arcana ſcrutatus es , depre- bathus ? ſe juftam credere , & quod
hendis ; adefdum fecurus , innoceorie meritorium puter , id nolle infectum .
non deerit , qui pro nocentibus obiit , Epifcopus ejus pertinacia deteltatai
ut eos ad innocentiam revocaret . Clic putabat ) redit ad templum . De
Quid in his mali ? Quid falG ? Non via revocat æger , Tumait rede
defuit Deus innocentibus, & hoc in- ultri : Ut , pater , quàm diverfa Dei
dicio eos expurgavit , nocentes verò fint & hominum judicia intelligant
necavit . Abſolvit Gregorium VII . qui tecum præſentes , aperi ( quæ
damnavit Lotharjum abſolvit info ) hierothecam , in qua pignus fa
Morinis virum nobilen Erkimbal- lutis affervatum adfers . Recludit il
dum de Borbari , quem Comitem vo- le ., nec hoftiam reperit : hanc admi
cat Cantipracenſis ". Hic lecto affi- ranti æger fe in ore , mediatore An
xus intellexit à nepote , ( filium a- gelo datam , oftendit habere. Hiſtoria
Iii contendunt ) vi virgini vitium ob- notiſfima eft toti Belgio , non elegan
lacum . Domini hæredem nemo accu- ti modd & accurati artificii picturis
fare , multò minus punire audebat . vetuſtiſſimis in Buxellenſi civica domo
Quid facereret æger Justitiam negli- exornata , fed etiam hiſtoriarum mo
gat ? Gladium illi in vindi&tam malo. numentis conteſtata . m Sic Deus etiam
rum Deus tradiderat . Nepotem qui abſolvit Sibichonem Epiſcopum Spiren- 57
occidat, non reperitur. Si faciat ipſe fem coram Henrico III. adulterü ac
Fraude opus , & parricida vocabirur , curatum . n Sic fæpè nocentes & cul
Vocabor ( inquir ) fed ab hominibus pæ reos indignè ſumentes vel Deus
carnifex futurus fanguinis mei ; fed ju- panis corripuit , vel non permiſit ſu-
ftus ultor , fed juftitiæ defenfor in o mere , & iranſmittere , ö Interdum
culis Domini . An quia nepos , non tamen permififfe Deum hoc fcelus im
nocens ? Succeſſore carebo : providebit punitum in prælens , dilata in poſte
Dominus , cui fervio , cujus gloriæ af- rum digna ultione , nos docet Andrb-
fe & tus meos poltpono , fic animatus , nici Imp. perfidia apud Choniatam
pugionem abſcondit fub ſub cervicali
cervicali , p Sed occulta judiciorum abyſſus à
vocar nepotem , tanquam ultima ei nobis non \ſcrutanda . Sublata tamen
ali .
1 Commex . in Inftit. Juftin. Turonenf. lib.i. de glo , Mart, cap . 88 ..
m Cantipr. 1. 2. 6. 36. p . 6. Fulgof. Petr. Clunia.l.1 . de mirac.cap. 2.25 : 350
1.1 . c.6. Séd neliùs Cæfarius I, 9. 4:38. Cafar. I. 9.exemp c. 59. 60. 64. Surius in
n Crantz 1.4. Saxon. 0,43 . Adal. vita S. Godefridi, l. 3. 6. 12 .
3. c . ?' . Chron Hirſaugienſe. pl.1 . Annal . in fin vite Man : I.Com
o Cyprian. ferm . de l'aplis . Greg. meni
 LIBRI IV. C.IV. QU ÆS. III. 557
aliquando hæc purgationis forma , ed 2 Exempla Saræ , Davidis, oro alior
quod fufpectis non eft danda Eucha . rum .
riſtia . cap. dile&ti de purgai. Canon . 3 Exemplum Præpofiti S. Lamberti
sap. tribus de conſecrat.d . 2 . Leodinenſis .'
4 De Innocentio IV . fabula Britanno
rum reje&ta .
QUÆSTIO IV . $ Quam periculofum fit ita citare :
Qui peccent mortaliter citando .
De vulgaribus purgationibus . Cur fic Ó Quando citati polint citationen
dilte ? Cur exploratorie purgationes , contemnere ? Exemplum Gonfal.
cur leges paribiles ? Teniant omnes vi Hermandes de Corduba .
Deum , hujus ſpeciei petere miracu 7 Quando , o quo illam modo debent
lum . conſiderare ?
8 Exempla citationum non irrita .
rum .
N fortium Politicarum numero cen
9 Exemplum Gothalani navarchi
I
Fratris Ducis Britannie . Tema
six difquifitiones , quibus fortuito e
ventui veritas culpæ vel innocencæ de plariorum .
cidenda, permittitur , Vulgares vos 10 De morte Clementis V. Papa , do
eant purgationes idque rectillime : Philippi Pulchri Francorum Re
ut nomen nobis indicet , nullo ipfas le gis . Defenditur hæc hiſtoria contra
gitimo ufu , ſed vulgi quadam uſurpa quofdam .
iione & obſervatione fuperftitioſa fuif
anotrodecasterplerafque etiam jure Sedis forestale quiece injuria affici, as
Deus tentari potiùs , quàm voluntas dium vel auxilium fupereffe cernunt ,
ejus explorari". Unde ego exploratoriæ ad Deum confugiant, non quidem ma
probationes Latinè dicuntur , Barbarotis ut illos eripiat ; ſed ut ſumpta de
verò vocabulo in Conſtitution . Nea. perfecutoribus ulcione , cali indignos
politanis paribiles leges , ed quòd rem fupplices injuria fuille , cun & is faciai
non fciri , ſed apparere tantùm fa- manifeftum : interdum illos ad tribu
ciant . In his plerumque peccari , nal Dei lifti jotra certum tempus ,
tentando Deum , probabitur poftea. interdum nullo tempore addito ju
Talis purgatio eft , quotieſcumque bent: Citationem ad comparendum co
pofcitur, ut Deus niraculum faciat : ram Deo Judice vocant . de hac me
veluti fi quis confifus innocentiæ lux ritè dubitant plerique quid tenendum :
peteret fe fepties percuti gladio ,ad metuendane citato fit, nec ne ? Item
Innocentiam fuam probandam ut licita citanti , an illicita ?
factum in fæmina fepties icta 19
, Quoad citantem & quiritantem ob i
aut in ignem intraret de quo po injuriam : Dico primò , fi citra odium ,
Hea aut vindiétæ cupiditatem vel impatien
tiam , iram , defperationem , vanita
SECTIO I. tem ,
aut aliam vitiofam affe&tionem
per injuftitiam oppreſus quis , hoc fac
ciat , lono fine ( puia ut innocentia e
De provocatione ad Divinum jam
jus appareat , nec infamia gravetur fa
dicium .
milia , aut liberetur mundus talityran.
no , aut ut reſipiſcat , ut terrore percul.
SUMMARIU M. fus , pæniteat , definatque' ab oppref
fione concuſſione miferorum licita
1 Quibus conditionibus concurrentibus eft talis citatio . Fatetur Fevard . « fe
hæc fit licita tale non audere damnare , equidem cùm
res
9 qua eft Epifl. D. Hier , 5 extremo c. 13. Edb.
 TIONUM
558 DISQUISI
les fit indifferens, & fanis bonus, pu-
to ačtum eſſe meritorium . Nec de-
lunt exempla Sanctorum hominum :
2 Sic enim Sara dixit Abrahæ : S Judi-
cei Dominus inter te oor me . Sic Da.
vid ad Saulem : 1 Judicet Dominus in .
O te , ulcifcatur me Do-
minus ex te . Et Zacharias filius Joia-
dæ , cùm juffu Joas Regis interficeres
tur, Gmilia protulit : u Videal Domain
nus ' , y requirat . Nec alia mens le-
prem Machabæorum Martyrum , *
quorum prophetia vim habuit impreca-
rionis & citationis , ut illæ priores
duæ quæ ambo exitio perfecutorum
paulò poft fuere comprobatæ . Nonne
Apoſtolus Alexandro ærario impudi.
tam eſſe non debere cenfuit injuftitiam
ejus , cùm diceret ? Reddat illi
Dominus fecundùm opera fua . h. e. Ma
lum magnum pro multis malis , quæ
illi oftenderat . Nonne Sancti Marty-
res , etiam movi Teſtamenti , cla-
mant ad Deum : 2 Uſqueque Domi-
ne non judicas. , co non vindicas fan .
guinem noſtrum de his , qui habitant
in terra ? Legimus etiam de Beato Eu-
Hachio Abbate , cùm hæreticus quidam
Agreſtius , B. Columbanum jam more
tuum convitiis & calumniatorem , id-
que in concilio Mariſconenfii. Ita nam .
que ſcribit Jonas Abbas , ejus contem
poraneus , a cùm foc ille (Agreſtius )
frivola garriret , ſagax Euftachius ut
erat virtute , pati enia feientiæ in-
lignis , reſpondit : In horum prefentia
Sacerdotum te ego ejus difcipulus oro
fucceffor , cujus in difciplinam eo in
ftituta damnas , ad Divinum judicium
cum illo inwa præfentis anni circulum
at jupi Judicis
examen ſentias , cujus famulum tuis
obtrectationibus maculare conaris . Ski-
se vultis eventum citationis ? Poft ali-
qua media , fequenti cap . fubjicit Jo-
nas : Sed ciim ille ( Agreſtius ) Sæpius
fibi datum pænitentie locum non agno.
Secrea , ui B. Euftachii ſenientia , ad
f Gen. 16. W. S.
t 2. Reg. 24. X. 13 .
u 1. Paral. 24. W. 23.
x lib. 2. Mach. 7. v . 17. By 19
y 2. Tim . 4n v . 18 .
UM
MAGICAR
Divinum judicium ipſum vocantis pro
valeret , anie wiginia dierum circulum ,
priuſquam vertentis anni meta comples
retur , à ſerio ſuo , quem ipſe redeme
rat , ſecuri perouſſus interiit .
Accedat & aliud tempore legis gra
tiæ . Gualterus Burgenlis , vir, doctri
na & fanctitate clarus , per injuriam
pulſus Epiſcopaly Pictaveofi , à Cle
mente V. quamdiu vixit , injuriam
patienter tulit : moriens juffit, credo
ad exemplum aliorum fepulchro infcri.
bi : Adjuſtum Dei judicium appello .
Legit elogium Clemens , & injuriæ
quam intulerat , memoria , expaville
ferunt : addunt b alij non diu poſt
obiiffe ; fed , quem citant Volater
ranus , id non addit , & fabuloſune
puto.
Memoratu digniſſimum eſt quod
legitur apud ætatis illius Scriptorem
doctum , eruditum & veracem , his
verbis : Monafterium D : Facobi apud 3
Leodium notum mulris eft acceptum
Iftud quidam adolefcens confobrinks
majoris Prapoſiri caufa devotionis ago
religionis intravit , quod ut audivit Pre
poſirus, indignè tulit : mox forti ma
nu collecta ſatellitum , intrat violenter
Cenobium , rapit juvenem , nuda
tum ſancto habitu fæculari induit , Ab
bas ergo Monafterii , collectis primoribus
civitatis, Epifcopo conqueritur , 10
tum Clerum pro tantis injuriis interpela
lat . Hoc autem cùm indignanter audio
re vix vellet Epiſcopus , Abbatem
potius duris verbis impeteret , flexis Abu
bas genibus , cum moderumine verboruns
dixit : Judicem contra te ( Præpofi
te ! ) in terra habere non poffum ; ago
ideo contra te Deum ſummum Judicem
interpello , ut intra quadraginta dies.
uterque noftrum compareat coram illo
fententiam pro meritis accepturus . Ad
hoc Praful cathinnans cum fuis irrifit ho
minem '. Quid plura ? Quadrageſimo
dio circa nonans mortuus eft dictus Abo
bas : ego.cium pro ea folemniter pulfam
retur ,
z Apoc. 6. v. 10 .
a Via S. Euſtachii. feu Euftafii
6. menfe Martio .
b Raphael Volatert, antbroyo, lib . 22 .
 LIBRI IV . C. IV . QUÆS . IV. SECT. I. 559
retur , fedens in balnco Præpofitus , non Onuphrius nec Mallonus , nec
quæfivit à circumftantibus quid hoc Ricordanus , nec Epiſc . Nebienſis ,
eller ? Moxque quidam ingrediens ref: nec Volaterranus , nec Flavius Blon
pondit : Abbatem D. Jacobi modd ef dus , qui accurate de morte & an
To defunétum , to pro co pulſationem no mortis ejus conſentiunt & om
fieri tam folemnem . Ideò ergò recorda nes fatentur eruditione , juftitia , fan
tas Prepoſicus quadrageſimum diem ef- { titate Innocent. IV. excelluiffe . Relin
fe , qua je citatum audierat ab Abba- quat igitur prudens Lector fabellam
se , confternatus animo , dixit fuis , cito de Innocent. İy. Britannis , ut ad Ar
videte , quid faciane Mortuus
? ego fum , turi rotundam menfam fuaviter ea
comparere me hodie Summi Judicis ad- fruatur Balæus , non tam ingeniofus ,
Spectibus oportebit. Nec mora , poſt ver- quàm impius fimilium dramatum fa
ba hec , cam balneum egredi fejlinaret , bricator .
in adftantium manibus cum diro ejula Dico 2. Periculofum eft bominibus S
tu o vocibus expiravit : ibi procul du non compertæ ſanctitatis bas citationer
bio reſponderre compulſus , ubi caufa imitari : Nam facilè fallit amor pro
rum ftrepisus ce funt , Juriſperitorum prius, & perſuadec nos injuriam per
advocatio corticefcet , ubi nec preces , pellos , cùm non fimus: facilè etiam
nec pretium liberabunt'. latens aliqua gloriolæ , vel vindictæ ,
Hactenus Thom . Cantipratenf. aliàs vel alterius perturbationis animi ne
Brabantinus in libr. Apune. Ceſtrenſis bula ſe immiſcet , ut veritatem non
4 etiam lib. feprimo tradit Innocentium videamus
quartum à Rob. Groſſeteſt dicto Lin Dico 3. Lethaliter peccant , qui fcien
colnienſi , famigerato illa ætate Phi. ter injuftè alios citant. Probatur , quia
loſopho , quem excommunicarat , & nocent injuſtè & graviter . Sic enim lu
ille ad Deum Judicem provocarát , gillant eos , qui citant , ut oppreſſores
Pontificem ad Dei tribunal citans innocentiæ . Minus etiam conſtantes
mortuum quo die mortuus eſt Rober- gravi terrore percellunt , ita ut ex me
tus , auditamque hanc in Pontifi- tu mortis pollint in morbum incide
cia aula vocem : VENI MISER re & mori : Quod fortaffis aliquan.
AD JUDICIUM . Repertumque do contigit .
ſequenci die Papam in lectulo exani. Quoad eos verò , qui citantur , exi
6
matum , ac lividam in ejus latere cru- ftimo duas regulas polle Natui . Prima
entamque plagam , ac fi fuſte percufo eft , fi conſtes eas juftè judicafle , nec
fus fuiñet , & id accidiſſet an . 1253. ullum effe dubium de fententiâ aut fa
cui conſentiunt Matthæus Pariſius Ei , propter quod citantur æquilate : ,
Joan. Burienfis, & alii Britannici Scri- tunc poſe bujuſmodi citationem ab ile
ptores , quorum hoc commentum pu- lis contenoni . Ratio eſt , quia juſto
to ab hæreticis vel fchifmaticis eo- Judici præmium a Dco , cujus vicem
rum operibus fortaffis infertum . Nam fungitur , non ſupplicium eſt exfpe
Neapoli hunc Innocentium in expe- ctandum . Sciebat hoc magnus ille
ditione contra Manfredum mortuum Imperator militum Gundizalvus Fer
fcribit Nauclerus , parum Pontifici dinandus de Corduba : Qui cùm Ta
bus addictus Chronic. vol . 2. generat. rensum obfidens maleficum quendam le
42. & non meminit talis citationis ditiofumque ( inquit Jovjus c ) mili
ve nec Platina , ( non reticiturus , } tem ad ſupplicium duci juffſet : illeque
ne Monachus Paduanus , nec Paulus multum reluctatus ſe iniquiflimè damna
Langius Cygnolus Monachus Boza- ri vociferaretur , at proinde Gonſalvum
nienlis , ſed perfidus hæreticus : nec ad dicendam caufam , ad Dei maximi
alter bæreticus Mutius in chronic, tribunal magna voce citaret : vade
Germanc.um : nec ex Catholicis quod inquit Gonſalvus , feftinaque confia
Sciam Gentium aliarum quiſquam , jus oprimo judici, o caufam inftrue.
Nam
c In vita' Gonfalvi.
 560. DISQUISITIONUM
Nam ibi pro me aderit , qui oportunè
refpondeat Alfonſus frater : qui nuper ,
ex Serra vermegia . in cælum conten
dit . Tùm enim Gonſalvo nunciatum
fuerat , fratrem à Mauris cireumuer .
ium , dignam forti pioque duce mortem
opperille". Sic ille meritò nebulonem
injude provocantem contempfit .
7 Altera regula Gt : Quando Judex a.
liquam animi perturbationem fenfit ,
que ad damnandum , vel movit omni-
no, vel ad citius damnandum movit ,
vel etiam non uſque aded certa eft fen-
tentiæ juftitia , ut non ſuperſit probabi-
lis contrarii metus : tuncmalè facit Ju-
dex , ſi contemnat hujuſmodi citatio-
nem , reétè facit , fi diligentius iterum
omnia momenta quacumque ad ve
ri indagationem pertinent , examinet ac
perpendat, o reum interim in cuſtodia
Jerzet , ut vel retractetur prior fenten-
tia , vel maturiore conſilio confirmetur .
Probatur hæc conclufio , ( quæ Fevar-
dentii quoque fuit ) tum quia Judices
non poliunt nimis circumſpectè proce
dere in re tanti momenti , cùm non
hominis , ſed Dei judicium judicent ,
d tum quia , qui videbantur nocentes
ex allegatis & probatis , eos tempus
poftmodum fæpè docet fuiſſe prorſus in
noxios . Non opus ett exempla profer-
re , funt ad manum non pauca , nec
obſcura. Tum denique , quia fæpiſſi-
mé accidit tales citationes non eſſe ir-
ritas , fcribunt Hiſtorici Hiſpanorum
8 Ferd . III . Regem , juffille duos nobi-
les perduellionis reos ex turri vel ra.
pe altiſſima præcipitari : illos conſtan.
ter crimen negaffe , quod quia videbant
ſe fruſtra facere , tandem ad divinum
tribunal, provocaſſe , regique denun.
ciaffe , ibi , ut fe ante diem tricefi-
mum , liſteret : Ferdinandum poſtea ip-
ſo die triceſimo fati fubita morte ar-
reptum e , Germania fola multa præ-
bet exempla . Menuercum Paderbor-
nenſ. Epiſc. gravi contumelia Corbien-
ſis quidam Monachus affecerat : cui
Epiſcopus: Redditurum Altiffimo Fa -
d 2. Paral . 19. v. 6. do 7.
e Ritius l. 3. de Regib. Hifp. Ma
riana in Hifpan. Annal. lib. 15. cap.
AL .
MAGICARUM
Eti Rationem prædixit. Monachus floc
cipendens , riſit Epiſcopuin . Ecce mo.
ritur Antilles : & nihil mali fentiens 11
ante monachus , in ipſa hora mortis
Epiſcopi expiravit f. Paucis annis po
Atea Henric. Mogunt. ( vel fecundum
alios Y Vormatienſis ) Epiſc. false , &
per calumniam Arnoldi , accufatus, &
per prævaricationem Cardinalium duo
rum à Pontif. Eugenio III . ad caufæ
cognitionem delegatorum , depoſitus
ipfo Arnoldo fuffecto , fuit : fed ad ju
ftum judicem Deum interpoſita appel
latione , fequenti anno mortuus fuit ,
Ejus audita morte ; ambo illi Cardi
nales obiere ſubito : alter digitos pro
prios arrodens : alter in latrinis, Arii
morte . g . Tempore Henrici quarti
Burchardus Halberſtad. Epiſcopus, &
Meginherus Abbas Hersfeldenf. de ju
rib . Eccleſiarum litigantes : invicem ad
Dei cribunal evocarunt , & ambo die
dieta repentè ex hoc fæculo migra
runt . Sic olim ex Aventino lib . 4. Icri
pferam , fed commentum inveni addi
tum ab Aventino , quod invicem ci
tarint : folus Meginherus Epiſcopum
citavit , qui folus injuria fuerat affe
êtus , ut patet ex ejus ætatis ſcripto .
re Lamberto Scaffnaburgenſ. quem vi
de , & ab Aventino cave . In vicina
Germaniæ Gothia , memorabile acci
dit illud Joannis Turfonis , de quo fic
ſcribit Olaus b , quendam capite pleeti
juſſerat . Is genibus innixus , en morior
injuftè , inquit , teque voco hac hora
ante tribunal Dei, ut refpondeas , cur
me innocentem morti condemnes . Vix
autem miſer carnificis mans obtrunca
tus fuerat , cum etiam judex de equo
corruit exanimis . ) Liguriæ pars nota 9
Italiæ . ibi Genuenfium triremes ad .
verſus piratas emiſſæ biremem Gotho
lanam accepere ; & in Siculorum Go
tholanorumque contemptum , extra
Drepanum , furcæ noctu rectorem bi
remis affixerunt . Miſer ille diu fru
ftra queſtus , nihil unquam ſe Genuen
libus nocuiſſe : ut vidic plus gentis
odium
f Crantzius lib.4. Metropo. c.4.
g Conrad. in Chr. Moguntino ,
h lib . 14 bift. Aquilon, 6. 29,
 LIBRI IV . C. IV . QUÆST. IV. SECT . I.
odium illos , quàm æquitatem move .
re : præcipuamque mortis fuæ cau
fam effe trierarchum Genuenfem ;
jullis ut ſe ille intra ſextum meofem
ante Deum judicem fifteret : nec ir
rita vocatio fuit . condicto Ligus tem
pore mortuus fuit i Armoricis
Franciſcus Dux præfuit : is fumma
crudeliratc fratrem ex Anglia redeun
tem de medio ſuſtulit ; ſed viciffim
fratris citatione intra annum de me
dio fublatus principatum , cum vi
ta amifit k . Vix eſt quiſquam cui non
Gt audita damnatio Templariorum :
ex his unus Neapolitanus eques tra
ditur ad divinum judicium appellaf
10 fe , & Clementem V. ac Philippum
anni
Pulchrum Francorum Regem
ſpatio concello , coram tribunal illud
fupremum citaffe : addit Fulgofus I ,
intra id tempus , Clementem repente
mortuum , nec molto poft Philippum
quoque interiiffe . Hoc alii ex calcu.
lo temporis conantur refellere . Sed
idem confirmant Chriſtianus Mal
ſæus, & Meierus m , qui Papam &
Regem eodem anno !314 . tradunt ob
ülle , illum 20. April . hunc 29. No
vembris : fuerunt quidem Templa.
rii Aano 1312 , in Concilio Viennen
Gi tertia Aprilis condemnati : ſed non
omnes eodem Anno comprehenli ac
occiſi : ſed quidam ſequenti , ut Nea.
politanus ille ; fcilicet anno 1313 .
cumque 13 ! 4. currente, mortui fint
Judices illi duo , dicuntur non imme .
ritò eodem anno obiille , quo citati
fuere : immò Gaguinus & Æmilius
561
SECTI
CTI O II.
De purgatione monomachie , feu
duelli .
SUMMARIU M.
i De inventione duelli . De gentia
bus , quæ ufa . De cauſis , propter
quas inductum .
2 De ritibus , o de armis ?
3 Duellum paralitici contra Judæum
qui imaginem Deiparæ violarat .
4 Duella inter reges , inter privatos
doc. variis de caufis .
5.V Venceslai Regis mirum ducilum
contra Ratislaum .
6 Aliquando Deus miraculo decidit
aliquando res dubia manet . Sepe
juftus vincitur .
7 Duellum omni juri repugnare often .
ditur .
8 Prohibitio of pene Concilii Trie
dentini .
9 Alie priores Julii II. oo egregie
cjus rationes .
10 Extenfio Gregorii XIII. ad priva
ta duella , o quç citra folemnes
ritus fiunt.
It Quedam declarationes five illationes
ex Bulla predicta .
12 Locus 2. Reg. 2. v. 15. Qui conſu
lentes indicant ? Qui ſpectatores ?
Fit mentio non viſa Bula Cleo
mentis VIII,

suerta con poesia pervind!3. N purgatio . ilta , aquotieſcumque

criminis notitia , feu probatio obſcu
ra ; vel actor reum provocabat ; vel
reus ipſe offerebat fe , aui fuo loco
alium ; inventionem quidam Manci I
Axis tribuunt ; alii volupt antiquio
rem elle n conſtat etiam Palæſtinis in
ufu fuiffe , ex Goliæ provocatione
quem David fuperavit. Fuit maxime
in uſu poſt Barbarorum in Italiam ir
Tomo 11. Aaaa ruptio
i Fulgof. lib. 1. 6.6. m Mejerus l. 2. Annal. do libr. 17.
ķ Æneas. Sylvius Europea hiftor. Chror. Maffe.confentic Onuphr. in PP.
cap. 43 Rom. Hiftor.
m . sap. 6 , n Alcia..de ſingular, certam . 6.3.
 ONUM
UI SITI CARU
M
562 DISQ MAGI
ruptionem apud Longobardos o & apud aias in Deiparæ imaginem multas ef.
Germanos p ; & Francos, 9 , & etiam fudit , & (horrendum ) venabulo qua
Hiſpanos non ex homicidii tantum tuor glagas inflixit , unde sanguinis
caufa Yux. c . uni. ). ſi quis hominem Itatim rivi manarunt ; videre faber
§ . fi quis alium de pace conſtant . ) alciarius quidam , & Monachus lai.
fed & ob aliud quodvis grave crimen , .cus Matthæus Lobbius . faber afcia
cus Matthæus
vel magni momenti caulam , ut polt caput findere Judæo parabat ; fed à
Bald. communiter DD.cenfuere Bald. monacho prohibicus; rem detulere igi
in d . cap. uni. Alciat. Oroz c . ad l. tur ad Abbatem Joannem de Monti
ex hoc jure . D. de juft. jur. Julius bus : is ad Comitem : Judæus perti
Ferret conf. 6. de duelto in princ. egy naciter tormenta elulit : Sic dimir.
conf: 9. num. 6. conf. 1. num . 3. 4. fus : quadriennio poftea ab Angelo ap
go Menchaca libr. 1. illuft. 99. capit. parente , quidam lenex nomine Joan
49. ) Et fanè in jurisjurandi locum nes Flander Eitinnenſis , & feptennio
propter crebra perjuria hoc fuit intro jam ex paralyſi clinicus jubetur Jų.
duétum , coram Joanne X111. per dæum accufare, & duello provocare .
Othonem 4. in Romandiola ſ fed prius Bis monitus , Parochi juffu fenex rem
apud Francos jam Carolus Magnus adhuc differebat . Tertium illa ipfa
hoc ftatuerat quoad cauſas criminales Virgo quinque illis plagis conſaucia
t , poftea ad civiles quoque extenſum ta le videndam præbuit ; & imperat
u ut & apud Moſchos x & Danos y monomachiam . Plenus fpe ac fide fe
olim in ulu . Ritus duelli pollunt col- nex adit Cambronem : cernit in ima
ligi tùm ex Anual. Bojorum lib. 4: gine vulnera , qux in viſo , accedit
tùm ex Ticinenfis Hift. Bern . Sacci Comitem , acculat recutiturn , dies pu
1. 9. Sed in moribus & armorum ge- gnæ dicitur . arma sudes fulles & ſcu
nere præfertim , con idem obſerva- ta lignea , ſuperfunt hodiè . Judæus ve
tum apud fingulas nationes , plerum- fco corpore , ferox viribus tibiales fa
que receptum ut aroiis militaribus re fcias tintinnabulis cinxerat, & fic fe.
gionis ejus uterentur · Carolus Ma. nem ridebat . Sed juvit athletim fuum
gnus voluit ut fuftibus : poftea rece- Deus , tam impar commiflus , æger
ptum , ut rei lit optio , & jus armo. fanum , debilis ' fortem , fenex juve
rum præſcribendorum . In celebri il- nem proſtravit : & horrendè blaſphe
lo duello Cambronenſi inter Judæum , mantem , convictum , ſed non pænr
qui imaginem Deiparæ vulnerarat tentem , comes jullie caudæ equinæ
& paralyticum , Lex Carolina fer- alligatum trahi ad patibulum , & ca
vata . pite deorſum , duobus ad latera molof
3
Anno enim 1326. Guilh. Tertio lis eum rabide lapiantibus , appenſum
Comite Hannoniæ , Verpa quidam fubdito ignis fumo interire : ) narrat
ſe finxerat lincero animo Chriftianis fusè Robert. Hauportius duabus ea de
facris baptiſmo initiari , fufcepit ex re libris carmine conſcripris. ) Hiſpa
fonte Comes , & Guilh. filiolum no« ni ſemper militaria aria retinuere
minavit , & apparitorem Curiæ Mon- ut ex cunctis eorum Annalibus patet .
tenfis effe juflit . Non diu poſt , ho- Duelloruin tùm inter Principes pro 4
mo impius ingrellus ædem monafterii regno , ut inter Corben & Orluan Hif
Cambronenfis , actus furiis , blaſphe, panos apud Livium ; & Edmundum
An
o Lege Longob. tit. qualiter fe quilo r tit. 4. parte 7. palim Mariana in
que defen. deb. tit. de purga. rei tit. de hiſt. Hiſpan.
homicidio liberi hominis . Il. antiquis o lo ult. libr. 2. lege
p Lamber. Schaffnabur. Sepe, Long. tit. 54.
docet Guido Bapa decif. 191. Ho il mentio d . tit. 54.
doman h. 3. obfervat cap. 15. Charon . u d . l. ult . Bl . s. leg. Franc, sin 4
Hlas deciſ . 607. x Olaus l. 1. 6, 20,
y Saxo ho 5s .
 LIBRI IV . C. IV. QUÆ S. IV . SECT. 11. 563
Änglum & Canutum Danum Reges cauſa ' declaravit ; quando miraculo
apud Polydorum, Hundingum & Ros Deus non favet , fieri ſolet, ut velma
heum Daniæ Reges apud Crantzium near dubia res ; vel juſtam fovens cau .
Petrum Aragonium & Carolum Anſam fuccumbat . Prius in pugna duo .
degavenſem apud Antoninum' z , & rum Hiſpanorum Nobilium accidit
inter privatos ut tempore Alfonſi Regis : qui Petri Re
Charellum & accuſatorem reginæ gis Caftellæ pater . Hi fuere Ruy Paez
Gondilbergea, pueri quoque pro' uxo de Viedma , & Pay Rodriguez de A
re Henrici tertit contra gigantem 6 vila , ille hunc proditionis accufavit :
& Burchardi contra Conradum ja- hic illum ſceleris gravioris viciſſim
& antem fe cum regis nepte concu- recriminatione pulſavit . cum ventum
buiſſe , anno 950. apud continuato- ellet ad duelluni , tribus continuis die .
rem Reginonis : item inter privatos , bus ab ortu folis ad occafuin pugna.
ur coram Othone I. quando diſcepta- runt , multiſque ſe vulneribus affe
t'um' utrum in ſucceſſionibus avorum cerunt, & dubia prorfus , nec in " 4
eſſent nepotes cum patruis', ut pa- num alterumve inclinat victoria :
trem ſuum repræſentantes', admitten- utrumque rex innocentend pronuncia
di' , & vicere , qui pro nepotibus pu- vit , & æquali virtute præditos ami
gnabant' c . Mira fæpè in his accide- cos effe voluit' . Narrat fusè Pet. Me
re , duo tantum narrabo . Unum ex sia' e Sic etiam dubia mangir Zanio
fide Dubraviid Radislaus Curinenſis renGum caufa quos proditionis accuſa.
Princeps.Miltibogiifilius , per injuriam bar Did . Ordonius de Lara : innocen
invaferat Boemie fines , coactus à tes contendebant Ariæ Gonſalii filii :
fuis tandem optimus Rex V Vence- quorum cum duos jamn Ordonius oc
slaus militem collegii : cùm jam di- cidiſſet, tertioque' vulnus lethale infli
5 micaturæ effent acies . Si aliter , ex-" xillet ; facius cadens equo' habenas
clamar VVenceslaus', niſi pralio res com aberrante gladio præſcidit, equus Oro
poni nequit , cur non potiusfine infon- donium invitum extulit extra mono
tium ſanguine, ipſi inter nos fingulari' machiæ fepta , quod vi&ti indicium .
certamine decernimus ? Nulla fit mo Sic ille non vi &tor , equi' culpa : non
ta ' , loriculam ſuper cilicinam veftem victus , propria virtute - Judices (i
indutus , parroque enficulo ſuccinctusbi N. L pronunciarunt . Mariana'
V Venceslaus in arenam prodit : at Rai'lo 8. hiſtori Hiſpan. Multos quorum
dislaus Cataphractus haſtaruſque cum in cauſa juſta erar , in monomachia fæ
genti machera ſe infert . Venceslaus" pè ſuccubuiſle docent poſt Innocen .
Jigno crucis frontem pingens fubitò an tii II T. reſcriptum ; cap: 2. de pur
gelos vidit , atque hanc vocem , velut' gatione vulgari & Regis Rotharilir.
ab homine prompram audit : Ne feri lege Longobardi titu. de monoma
Qe repentè Radislaus humi procumbens, chia , etiam Joann Baptiſta Sulius f
veniam audacie popoſcit , ſeque poteó & Urrea Hiſpanus'g ;
ftatr victoris permifit . Allevans pro Ut ut eſt , repugnat omni juri ,
ftratum V Venceslaus monuit , data ves quæ eſt communis DD . ſententia , 7
nia y dignitate ei reftituta , us contu . contra Paridem à Puteo' , ut docent
maciam in obfequium debitum verteret , recentiores ſcriptores non pauci, nem
ne poſt gravius ab irato numine plecteo pe Lancellotus Conrad . libro lo templ.
6 retur . Hic Deus miraculo juftitiam judic . capite 1. 5 : 3. verf. duellum pro
Аааа 2 bibe.
z Livius 1. 28.0 Plutar. in vita Sci b Nauclerus gener. 35:
pionis Polydorus Virg . l. 7. hift. Angl. c VVitichindus I. 2. Vincentius 1. 24 ,
Crantzius l. 1. c. 21. 22. Dania Ď. Speculi c . 70
Anton . P. 3. tit. 20. 6. 20. 6.4. 9. 8. hiſt. dl. 5. hiſt. Beem .
jum . Ričiusl . z. hift: Neap: Froilar. e Silv. var. left. p. 2. c . 10:
Chron. 1.1. f lib. de injuftitia duelli .
* Prul. Dia bift. Longob.1.4.6.16 . gl. de ducllo . ?
 564 DISQUISITIONUM MAGICARUM
bibere , dy traétatu de duello, in præ- vero pugnam commiferint , & quiet
fat. Monchaca libro 1. illuftrium que- rum patrini zocantur , excommunicate
fionum c. 12. cap . 49. Vivius libr. 1. tionis ac omnium bonorum fuorun
comm . Opinion. lit. D. vers. duellum . profcriprionis , ac perpetuæ infamix
Petrinus Bellus p. 10. de remilitari ti- pænam incurrant , ut homicide
tul. 2. à nu . 128. Julius Ferretusconſil. juxta facros Canones puniri debeant ,
1. numero 3. 6. confil. z . numero 4, {i in ipfo confli &tu deceperint , per
cum feqq. conf. 8. numero 4. confil. 20. petuò careant Ecclefiaftica sepultura .
numero 10. idem fæpiff. in tra &tatu Illi etiam , quo confilium in caufa
de duello . Alciat 1. s. reſpons. conf. duello , tàm in jure , quàm fa& to de
de duello . Quod repugnet juri naturæ , derini , aut alia quacumque ratione
docent optimè Sulius. d . opere & An- ad id quemquam fuaferini , nec non
tonius Bern. Mirandulanus libro sao Spectatores , excommunicationis ,
contra Poffevinum de expugnatione fin perpetud maledictionis vinculo tenean
gular, ceriam . & Petrus Meſſia p.4. iur : non obſtante , quocunque privile
variar. lect. cap. 9. Quod juri civili 9 gio , prava conſuetudine etiam immemo
probant communiter DD . ex loro crabili . )
de gladiator. libro pr . quarr.vis ea lex Damnarar eundem abufum fub exo
hoc non conviocat , fufficit ramen , communicationis poena , quoad ſub
quod nulla Romanorum lege Git hæc ditos tantum Romanæ fedis , Julius II.
monomachiæ purgatio approbata : cum- anno 1508. menſe Aprili , & rationes
que juri naturæ repugnet , conftat a addiderat damnationis benè multas &
mnem conſuetudinem in contrarium graves , primd quia hoc fiat humani
invalidam eđe, ut recté Canones di- generisinimico inſtigante . 2. quia hine
eunt b . Quod jure divino & facris lis hominum mortes repentinæ , & ani
teris prohibitum fit duellum , probant marum perditiones , & nova inter
ex oninibus locis, quibus prohibemur adlantes amicos pugnantium odia &
Deum tentare , & quibus prohibemur altercationes , uno inconve
occidere * . Apertior eft probario juris nienti plura oriuntur , in animarum
Eccleſiaſtici feu divini pofitivi . Nam & corporum periculum , generiſque
& olim hoc Canones prohibuere , & humani ja &turam perniciofum exem
apertiſfimè Conciliuni Trident. cujus plum ,, & fcandalum plurimorum . 3.
8 hæc funt verba ; Dereliabilis duellerum quia Chriſtus decuit Deum non elle
ufus fabricante diabolo , introductus ut tentandum . 4. quia hominem homini
cruenta sorporum morte animarum etiam inſidiari nefas . si quia gladiatoria mu
perniciem lucratur ex Chriftiano orbe pe nera & hujuſmodi purgationes vulga
nitus exterminetur : imperator, Reges , res à religionis noftræ pietate damnan
Duces , Principes , Marchiones Co- rur . 6. quia cruenta hujuſmodi ſpe- 10
mites quocunque alio nominé Do Stacula à canonibus Pontificum , & im .
mini temporales , qui locum ad mona perialibus legibus funt prohibita . De
machiam in terris fuus inter Chriltianos nique Greg. XIII. laudatiſſimus Pon .
soncefferint ca iplo fans excommunica- sitex ad omnes Chriftianos volait per
ti , ac juriſdictione o dominio civita- tinere hanc prohibitionem , ut &
sis , caftri aut loci , in quo vel apud Concilii Tridentini Patres eam exten
quem duollum fieri permiferint , quod derant ; & quod illi de folemni , five
ab Eccbela obesnent , privati inielli- publico duello fanciverant , hoc ipfe
gantur : et fa feudalia fint , directis prudentiſfimè ad privatas , & non fo
Dominis Pratim acquirantur . Quave lemaes duellationes , propter eafdem
cauſas ,
h cap. 2. de Cleric. pugn . in duello revera loc. illa ſcripture parum urgent
Alciat.' d .refponfo de duello , & DD. pro: ervos. c. tolo titu. fermè de purga
citat. ho . vulgari. cit.de clex . purgante in
** Per. Mathaus in Notis ad Bullam duello. Č , monomachiam 2. 9.4 .
Gregor., XIII. mox Laudandan , lamers
 LIBRI IV. C. IV . QUÆ S. IV . SECT. II. 5865
cauſas , quæ in iis quoque cerneban- tiam concedere infidelibus ; tum quia
tur , porrò producendum fibi cenſuit i ſunt extra curam Ecclefiæ tùm quia
anno 1582. nona Decemb. his verbis ; Concilium expreſsè dicit ; 'inter Chris
erefcente hominum malitia facinorofi ftianos 3. non prohiberi juſtum bel
non defunt , qui quod publicè prohibi- lum gerentes Principes , quam pollunt
tum eft , privatim exfequi non dubio caulam prælio decidere , ea paucis
tent , dum foc pænas prædi tas eludere committere per duellum definiendam ,
ſe poſle arbitrantur . Nos adhæc ever. hoc enim tunc in belli locum fucce
tendă pleniùs evidentiuſque providen- dit': Non tamen liceret illis animi
dum effe rati , conſideranteſque duela cauſa , vel gloriæ folius ad oftenden
lum privatum , non minus cruenium 5 dum robur militum facere ; ficut olim
O anime corpori noxium ele , quam fecerunt Joab & Abaer , k nam vox
guod publicè perpetratur : auctoritate ludere , illic fignificat prolufionem pu
Apoſtolica fatuimus ( 1. ) illos , qui ex gnæ . Inſtituebatur enim hoc , ut arbia
condicto , Naturo tempore o in loco tror , quaſi divinatorium quoddam vi
convento monomachiam commiſerint 9 Storiæ præjudicium , quo Germanos
etiamfi nulli patrini fociive ad id vo olim uti folitos Cornel .' Tacitus telta
cati fuerint , nec loci ſecuritas habita , tur b . Quæ ipſa divinatio eft prohi
nullave provocatoria Litter £ aut de- bita : Et ficut pro fola gloria humana
nunciationis chartulæ præcefferint , cen bellum non licet fuſcipere , fic nec
Juris og pænis omnibus à dicto Conci- duellum licet permittere . 4. Quoad
lio propoftis teneri , perinde ac fi pu- conſulentes , ex Gregorii verbis intel
blica do conſueto abuſu fingulare cer- ligitur , eos dumtaxat incidere , qui
samen iniviffent. ( 2. ) Tolentes etiam fuadent affirmativam 3 non verò qui
locorum dominos , ſi certamen ex condi- duellum diſſuadent : & ad hoc conli
ito hujuſmodi permiferint , aut quan- lium .conſcriberent vel darent , hi enim
sum in fe fuerit , non prohibuerint, non peccant. 5. Quoad ſpectatores non
( 3. ) omneſque illud fieri mandantes , incidere' , qui' illac tranſeuntes obiter
inftigannes , confiliam vel favorem dan- adſpicerent certamen : vel fubfifterent
des , equos , arma, pecuniame , commea ad dirimendum : imò nec illos , quiex
tum , alia fubſidia fcienter ſubmin inſtituto eos fuiſſent comitati; 'ut cer
niſtrantes , aut ( 4 ) ex compofito fpe- tamen impedirent : ideo enim additur ,
Etatores vel socios quovis modo fe præ fa per ipſos non fteterit , Oʻc. ipſos ſci
bentes eifdem cenfuris to pænis fubja- licet ſpectatores & focios , & c . unde
cere , etiamſi illi , qui ad locum defti 6. infertur , eos qui comitarentur vel
natum pugnaturi ecceſſerint , impediti fociarènt, incurſuros , etiamfi non pu
pugnam non commiſerint , li per ipſos gnatum ; quando conati funt efficere
won fteterit , quominus illa committa ut pugnetur , vel faltem fi poterant ,
Hi fur , Non obſtantibus , * c. ) Ex qui- non impediverunt ipfi , fed maluiſſent
bus fanè apparet , qui hodie privatis pugnam conſeri . Hæc falvo rectius
provocationibus in hanc excommuni fentientium judicio de re quotidiana .
cationem , pulli refervatam incidant. Quidam afferunt etiam à Sanctiſimo
Videor autem mihi ex verbis utriuf- Domino noftro Clemente VIII. ho
que prohibitionis quædam colligere dierno P. M. bullam quandam de
non inutilia obfervatu . Primò illos Duello editam , quam nondum potui
quoque incidere , qui dicunt , Veni ad nanciſci : Habes in compendio Bullam
talem locum : ego te illic exſpectabo - rum nuper Venetiis edito .
nam ilti certum tempus conlticuant ,
illud ipſum præſens ; ſicut craſtinum ,
qui dicunt cras tali hora , & c. Secun
do Principes non prohiberi hanc licen
SE
i Bulla quæ incip. ad tollendum de § 2. Reg. 2. 0. rsi
Beliahidena . mani
1 libro de morib . Germanha
 UM
SITION ARUM
566 DISQUI MAGIC
16 Ut catholica fides his' adftru &ta , fic
SECTIO III . üſdem hærefis deprehenfa , punita
que , Probatur exemplis beretico
De purgatione vulgari per ignem . rum Cameracenfium .
17 Item Argentinenfium . Flamma ba
SUMMARIU M. refi quod umbra corpori : cum fu
ga erroris vis perit ardoris , relié
De probat: ferri candentis. hec illo rediente .
2 Quod judicium . Solemnitatis for: 18 Heretici ulterius exemplum .
mula . Exemplum Theobaldi Pc- 19: Varie prohibitiones hujus probe Ima
letarii . peratorun o Pontificuin , C. Con.
3 Lex militaris apud Radericum . Le ſülaiſti 2. q. 4. ego c. Mennan zo
ges Franciæ , Longobardica , Sla . q: so diſcuſum ,
vice , Flandre .
4 quis numerus ? Ferri con
qualis ponitur formula prunas , per ferrum , hoc eit
Sophoclis locus de hac purgatione. vomeres ſeu laceres , feu conticulas vel
SS An nobiles eam quoque jubjerinti chirotecas candentes . Innocentia pro
Quod ita , exempla varia . babatur , fx ill £ fus quis abiret : fin no
6. Exemplum memorabile . Comituma cens habebatur , hanc invenio aliquan
Mutinenfium . do fponte ſuſceptam , aliquando injun
7 Similia . Legatorum Ludovici Re- ctam provocaro. De ferro candente obor
gis German doo aliorun . tinet hodie apud Japonios , ur docent
8 Exemplum Pifcatoris Traje&tenfis gu eſtiltolæ noftrorum , una P. Luigi Fro
Que cujufdam Hypocrite . ces' , fcripta anno 1595. narrat illuttre
9 Ivonis loca difc# j« , oftenfaca miraculum , quod accidit Omuræ , in
noaibus re pugnare - in hanc fententiam : Fuerat Chriſtia .
10 Rollonis: Normanni faftum mi nus quidam degens inter Ethnicos ac
rum cufatus furti : quia hoc crimen fe.
BL Certamen Catholici Hiſpani' cum veriſimè caftigatur in Japonia ; ſicut
Ariano , Robertus Cantuarienfis de co , quantumvis minimo , convictus ,
doluit , quod hanc purgationem fua morte cum nulla venia ( pe mulctetur ;
fillet - Emma Regina foc fe pur nec tamen poſſunt hunc Chriftianuni
gdoit .. verd convincere, ecce mox gentiles eum ?
12: De judicio pruuarum Exempla Mo- obſident ; dum aliud non poffunt ,
nachi Ægyprii'; B. Briccii Tu- importunè compellunt , ut ritu ipſis con
ronenfis Epiſcopi , O Haraldi suero juramentum edas, quierar, ut in
Hyberni. folio chari& ſubſcripto ſcriberet quod
13. Sumebant dry ab aliis rebus hoc in erat jurandum , deinde folio: in pali
dicium . Eulalias ſe purgavit fi- mam manus depoſito , imponeret ferrum
ſcella in ignem injecta . Epifcopus candens , manumque conftringendo , in
guidan ad fidem Rolſos adduxit fuunt caput vindictam com iram Cha
projecto libro Evangelioram in iga mis imprecaretur , Je objecti criminis
gnem . fic etiam approbata in Hin reus foret. Quod' ſo manus foriè ambu
( pania Miſa Mofarabum . ratur ajunt experientia probatum eum
14. De probatione per pyram . Exempla noxæ elle reum , for verò à lafione cum
Petri Maſſilienfis , Popponis Apon folio maneat immunis , elle innoxium .
Joli Danoram , Catholici Epiſco- Cåm igitur hic Chriſtianus in has an
pi provocantis Arianum . guſtias adductus effet , quippe vel jue
35. Savanarolæ fa tum , feu potius ja randum illi erat , zeh repudiato jura
Etantia . Petrus Albanenfis fic Pe. mento', quo fe reum faciebat", vitæ di-
trum Florentinum fimoniæ convi- ſcrimen adeundum , innocentiæ ſuæ con
ais . Ritualia hujus judicii filas dixit , fas fibi non efle , utpotd
 LIBRI IV. C. IV . QUÆ S. IV. SECT. III. 567
Chriſtiano , per falfum Chamis jura paruit. Viderunt autem vel Judiciamo
se , fed tantum per verum , Conjenti- portari, vel manum sertia die de mo
xi per fuum Deum justo se regardari ferd univerſo homines com
1et lile ergo jagno crucis in folio ex mulieres de Deado , egut plures de ho
prello, ferroque candenti impofito ,quia minibus Domini Barlaii ieftes Judicii
id facere cogebatur , magna animi pre- portati do hominis Deo miferante
fidentia ferrupp manu conftrinxit . Res Jalvati a liberari . )
mirabilis , nec manus nec foliura ambu Ubi cernis folitos caufam addere ,
ritur. liaque non folùm folutus eft pe- ,quæ illos moveret , five id cxprimere ,
na , quam gentiles illi menabantur , ve- quod probare per Judicii lationen vo
rum etiam culpa , quam falsò illi im- lebant: vides etiam Clericos proteſtan
pingebant . ) .tes , ut irregularitatem & .cenſuras e
Hastenùs epiſtola latinè edita Mo- vaderent incurrendas ; G hominem ipfi
guntiæ anno 1598. Planè vetus hæc ad hoc adhortati , & mutilatio vel
purgatio & celeberrima fuit . Sed in mors ſubſecuta fuiſſet . Memipere hu
Francia tantùın licita in cauſis fæcu- jus variæ leges Septentrionalium , om
laribus , ut colligitur ex epiſtol. Ivo nes occupata à Barbaris Italia & Gal .
nis 91. & 251. Invenio ferrum iftud liis latæ : apud Radevicum » fit men
2 ignitum vocarum Judicium : quod no- tio legis militaris , qua fervus hon 3
men arbitror commune fuifle inſtruo deprehenſus in furto fed accuſa
mentis omnibus harum vulgarium pro- cus , jubebatur vel Domini juramen
bationum , Petrus le Loyheyr . m for- to , vel igniti ferri judicio le expur
nulam nobis proponit ex ſancti Mau- gare ,
ricii Andegavenſis archivis iltam : Nos Leges Franciæ & Longobardicæ ju
tamen ſufficienter muniti denarratig bebant per noven vomeres ignitos ho
nem o diſcuſſionem iftius caufæ no- micidii accuſatum ſe expurgare . o. Sla
ſtre fæpius in audientia ,omnium illic vi poftquam veram amplexi funt re
adftantium offerebamus , one paratos ligionem , in arboribus , fontibus , la
nos ſemper ele ad omnem juftitiam pidibus jurare defierunt : recepto ulu,
præferebamus , cum ecce quidam de hos examinandi per Sacerdotes Suſpecti ,
minibus , quos Berlajus reclamabat , adhibito terro vel vomere candenti.p.
Tetbaldus Peleiarius nomine , de parte In Flandriam quoque hanc legem , Phi
fua furrexit , nobis nefcientibus . ju- lippus Comes tulit , anno 1164. g. Si
Atitia nullatenus dictante ou non per quis vulnus in nocte acceprum alii im.
confilium noftrum , qui Sponte fua fe putaverit, ſo Scabinis dignum videtur
Judicium portaturum manu fuà obtulit, ferro condenti ſe excufabit accufatus: fi
Quod Rainaldus Popardus avunculus aufugerit, manum perded, Item : fofur
fuus dixerat ſibi , o que verè partitio vocatus accufatus fuerit , ferro candenti
illa falta fuerat de antecefforibus ſuis, fe excufabit , fi culpabilis porman ſerit fui
imer Canonicos S. Mauricui anne: Spendetur . In hoc judicio non fuit cer- 4
ceffores illius Berlait , ficut in charris tus vomerum numerus, ut nec forma
noftris cominebatur , Et ficus Terbaka ferri certa ſpecies vel pondus præſcri
dus obtulit , foc paratus/ wit , per mu ptum , at ex varietate judiciorum pa
num fuam in Ecclejra S. Dionyfoi apud cet. ut plurimum Praucica confuetudine
Duadum , videntibus multis , tam de uſos puto in ferri confecratione five
parte noſtra , quàm de parte Domini imprecatione , quæ fuit talis . Deus
Berlau ( quorum nomina jubternotata judex juftus , qui auétor es pacis, e
funt ) Judicium poriavit : Pojt Judie judicas aquitatem , le fuppliciter ro
sium portatum Terbaldus ille , Deo pro- ganus , hoc ferrum ordinarum ad ju
pitiante, illeſus, o fanus omnino- ap. Nam examinationem cujuslibet dubie.
taris
m lib. 2. de Spect. c.7. Francica lex. b. 4. cap. 56.
nl . r . rerum Frid.c.26. p Helmol. Hiff. Slavor. c. 84.
Lombard.lib. 1. tit. 11, de parric, 4 Mejer. inChron .Pland.
 TIONUM
568 DISQUISI
taris faciendam benedicere fan &tific
care digneris, ita ut ſi innocens ( de pre-
nominat a cauſa , undepurgatio queren-
da eft) hoc ignitum inmanus acceperit ,
illaſus appareat: 0 ' culpabilis atque
reus , jufti ( ima fit ad hoc virtus tua ,
in co cum virtute declarandum , quate-
nus juftitia non dominetur iniquitas, fub-
datur falfitas æquitati. Por Dominum
noftrum r. In Antigona , Sophoclis cu-
ftodes corporis Polynicis , accuſati ne
gligentis cuftodiæ paratos fe dicunt in .
nocentiam ſuaın comprobare , & ferri
candentis contre&tatione , per pyram
ambularione , o jurejurando.
και μύ δρες αίρειν χεροίν ,
και πυρ διέρπιν , και θεές ορκωμοτών .
In Concilio Triburienli docemur
hanc probationem in Germania non
fuiffe nobilium , quibus juratoria duo-
decim ingenuorum conteftatio fufficie.
5.bat : ſed ignobilium . Verùm hiftoriæ
teftantur , etiam nobiles eam fæpe fu-
bivifle , aliquando per laminam , ali-
quando per chirothecam , aliquando
aliter . Anno 1215. vel circiter i Con-
rad. Marpurgius inquiſitor A poltoli-
.cus , G accuſati de hæreli negabant ,
judicio ferri candentis experiebatur , &
li amburebantur eos porrò commit-
tebat rogo . Quod ab illo contra Ca.
nones perperam factum : fi factum fuit .
Jam enim id Stephanus V. prohibue-
rat , ut poſtea dicemus . Caroli III .
Imperat. uxor Richarda fuit inlimula-
ta adulterii , ſed candenti ferro crimen
diluit u lic" Kunigundem Henrici II .
uxorem fe expurgaffe conftat , in eo
tamen diffentiunt Hiftorici , quod qui-
dam velint , eam calcaſſe pedibus au-
dis : x alii vomeres ſex manibus tu-
Jiffe y . Quare niſi dicas eam ſuccelli
ve manibus cyliſle , & pedibus calcaf-
ſe , Crantzium à fe ipfo diffentire ne-
celle eſt . Nonnullos alios ſe juvene
Georg . Pachymeres maffam canden-
tem manibus innocuis geſtaſſe comme-
morat . Emmam quoque Angliæ regie
r Annal. Bojor. l.4 .
[ c. Nobili , 2.9.4 .
t Truthe. in Chron.c. 22 .
u Annat, Bojor ,d.lib.4 .
* Fulgos, lib. 8.6.1, 0.Crantzius li.4 :
UM
MAGICAR "
nam nudis pedibus fuper ignitos vo
meres ad conteftandam pudicitiam am
bulalle ſcribit Polydor, Angl. bilior,
lib. 8. Plus eſt, quod fcribit Saxo Da
aus z in Rugia ad fidem converſa ,
matronam quandam , per injuriam à
conjuge adulterii infimulatam : cum
purgande infamie gratia manum ad .
moviffet candenti lamina : ſubird fer
rum , quod erat exceptura , perinde at
que innoxia manus contactum fugiens ,
neglecto pondere , ſublime ſe extulit ,
penduloque motu gradienuis fæmina in
ceffam comitans , cum ante aram ja.
& tandum clet , inter religiofam adfan
tium admirationem proprio impulfu bu
mi decidit .
Exempli verò memorabilis & fidei 6
conjugalis ſpecimen , nobis duo con
juges , Mutinenfes Comites , æterna
dignum hiſtoria , Othone tertio impe
rante exhibuerunt . Mariam erat hic
nactus uxorem lubrica fide , conſcien
tia nulla : hæc , ut nova Phædra , Co
mitem Mutinenſem in amplexus tra
here conara , repulſam vertic in furo
rem , & odio ejus quem impotenter
amarat , inflammata , crimen ſuum in
innocentem regeſſit . Nec latuit dolus
Comitem , hinc amor in Imperatorem ,
inde urgebat honor proprius , cellit ho
nor amori , quia Cæfaris honorem vi
tæ ſuæ præponebat . Conjugi tamen
fuæ , mulieri prudentiffimæ , & quod
rarum , forti , ' conatus Auguſtæ , re
ſponſum ſuum , calumnias illius ; pe
riculum ſuum aperuit , decretumque
fibi dixit , mille mortes oppetere po
rius acerbiffimas , quam tantum Impe
racoris ſui , de incontinentia & perfi
dia Auguſta natum dedecus in lucem
proferat. Proinde illam ſe, fi quid de
ipſa bend unquam meruerit , obiettari :
virili conſtantia ſexus & conjugii ob
ebat
lita , fententiam , quæ impend
mortis ignominiofe ut perferret : ſe
necato conjugis animum & memoriam
reſumeret , & animo imperterrito nos
men
Saxo. cap. 32 .
y Cranz . lib.4 . Metropol. c.5. junet,
d. cap. 32 .
z lib. 14. hift, Danor,
 LIBRI IV. C.IV . QU Æ S. IV . SECT. IN
men mariti ab ignominia liberaret ,
Non diu post Comes culpam Augu-
11æ , fuo capite luit , creduli Proeti ju-
dicio condemnatus . ' Conventu deinde
Imperiali apud Roncalias inftituto ,
quo die viduis jus dicebatur : Mulier
prodis , & coram conſeſſu ex lege Im-
peratoren ad talionis poenam voca-
vit, ed quod maritum fuum injuſte de
medio fultuliſſet . Otho admirabundus:
de ise quomam pafto , inquit, viri tui,
quam ja&tas innocentiam , comproba-
bis? Candenti inquitilla , lamina . Ad
fertur , Othonis juffu , ferrum benè iga
nitum : adlarum vidua fine, noxa cun
stis intuentibus prehendit.manu , &
tenuit . Externavit miraculum Impe.
ratorem , aded us fe quidem fuppliciis
dignum profiteretur , fed moram ali-
quam poſceret ſubeundi , Triplex van
dimonium differo , ( illa reſpondit ) Re
gine supplicium ſolum poſco, cujus ne
faria calumnia me marito, te fideliſ,
fimo milite , remp.cive ſtrenuo ſpolia-
vit. Cunctis æquillimum viſa petere.
Auguftus eam collaudat , & pro dila-
tis libi vadimoniis , quatuor in Hetru-
ria caftris donat : Auguftam vero , que
Veneris igne malè arferat , carnificis
manu in rogum conjectam , juftisfiam .
mis abfumijullit a. Carolo Calvo Frag-
corum Rege , Ludovici Germanorum
7 Regis terras , nepotibus ſuis per nefas
eripere conanti : Germani primo de:
precari vim , & Francis ad ferri ignisi
judicium vocacis , cum illæſi Ģerma-
ni rediiffent , nec ab ambitiofo Rege ,
quidquam æqui bonive impetrare va-
lerent, fumptis armis illum re infe-
eta , multis amiffis ultra Rhenum ite-
rum compulerunt b. His favit ; con-
tra , idem judicium duodecim vome
rum , interfectores Chriſtiani Comitis
de Oldenborg. in Saxonia , prodidic ,
& in rotam mifit.c .
In Saxoniæ quoque oppido Vitten.
bergo excitati publici incendii cri-
men , impactum fuit cuidam : ille &
jurejurando & judicio ſe innocen-
Tom . II.
a Gotfrid. Viterb, in Chronic. Crant
zius lib, 4. Saxon . 6. 26.
b Paulus Æmil. Aonal . Francor,
lib. 3 .
5 ?
tem prebavit, cùin enim longo itinea
re ferrum candens manu retuliffet , il
ludque illæfus in terram dejeciffet :
ecce tibi ferrum ex omnium oculis fu
git ; fed co fermè anno exacto , quum
quidam alius , qui incendii confcius
erat , filicibus viam publicam in op
pido paviret , ferrum in arena abdi
tum prodit: manumque. validè ambua
rit : mirantur omnes , & vomerem
illum recognofcunt , & reum ad ju
dicem arripiunt: qui quæſtione admo
ta verum exſculplit , & cruribus fra
Ais noxium rocæ impofuit d.
Aliud æquè mirandum apud Cæſa
rium , libr. 10. miraculor. cap. 35. his
verbis deſcriptum reperitur : Referre 8
sobet Dominus Bernardus de Lippia ,
quandoque Abbas , noville le pifcato
rem in Epifcopatu Traje &tenſi , qui
cum quadam femina mullo tempore
fuerat fornicatus . Et quia ejus pecca
cum nimis erat notoriam , tempore quo.
dam in Synodo imminenti accufari ijo
mens , ftatim ad Sacerdotem veniens ;
magis , ut poft patuit , timore pane
guàm amore juftitiæ peccatum confef
jus eft , confilium quæfivit do invenit:
ſo habes ( inquit Sacerdos ) firmum pro
poſitum , nunquam peccandi cum illa ,
candens ferrum fecurè poteris partare ;
ipfumque peccatum negare Spero au
tem , quod virtus confeſſionis liberabit
te. Quod ita fa & tum eft cunétis ftupen
tibus , quibus fa &tum innotuerat . ) 'Læ
fus tum ab igne non fuit : fed cùní
pofteà peccati iterandi in recidivain
voluntatem incidiffet , & gloriaretur
fe non magis aduftum fuiffe à ferro
illo candenti , quàm ab aqua fluminis
in quo cum navigabat , aquamque
manu hauriret : candentis ferri vicem
egit aqua algida , & manuni aduſlic
pelle cota detracta . Sequenti etians
capite , idem narrat de quodam pelli
mo hypocrita, qui peregrinationis pal
lio ſcelera contegebat , is ab alio quo
dam nefario hominė nummis coudu
& tus , hoſpitis à quo benignè habicus
Bbbb edes
c Alb. Crantzius lib. 7. Metrop. com
pit . 14 .
d Crantz , 1.8. Vand . c.30.
 570 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ædes incendio abſumpſerat , bis ex- lieta tantùm ex confeſſione rei & af
ceptus , bis pro gratia incendium im- fertione teftium punienda : nec demul
mifit . Territus Dominus multos de- tis præſumendum judicium , fed ea
tulit , de quibus ſuſpicabatur: qui om- Deo judici relinquenda . Sed objicies
nes expertes culpæ , candenti ferro il- argumentum Ivonis à Gimili : I urare
læfi fe expurgarunt , domo tertiàm æ- omnind prohibitum lege : tamen à Die
dificata , ferrum in quendam domus vo Paulo terminandis litibus permitti.
angulum abjectum jacebat. Venit polt Sic quod canonibus prohibitum , caden
aliquod tempus pſeudoviator ille , ter ex caufa : do exigente incredulitate hu
tid humanè excipitur , videt ferrum , mana poſle fieri.
rogat , cui uſui ? audic ab hofpite , Reſpondeo diffimilem effe caufam .
quid illo a &tum . Quin , inquit , illo Nam jusjurandum in judicio fieri lex
deinceps ad alios uſus uteris ne jaceat nunquam prohibuit , imò vetus diſer
otiofum ? fimul manu comprehendit : tè præſcriplit . Sed omnes fuperftitio
ſed illud repentè incanduit , & ma . fas adinventiones , ut per ſe malas 2
num valide adullit , ille cum ejulatu divina Jex femper prohibuit: tales au
abjicit . Hoſpes admiratione perculſus, tem effe has purgationes , Stephanus,
meritò ſuſpicacur hunc bis exultarum Pontif. clariſfimè definivit , ut ſequen
ædium reum , ergò comprehenſum li- ti quæft. oftendemus. Illud etiam mi
ftit judici , judex equuleo , faſſus om ror Ivonem Epift. 9i. in cauſis Ec
nia incendiarius in rotam agitur . Tam clefiatticis eam non recipere , quafi in
admiranda ſunt Dei judicia . laicis caufis , feu fæcularibus , non
Verùm quærat aliquis , an num cadem fubfit tentationis Dei , una ex
quam hæc purgatio fefellerit ? Immo parte periculum , & prætenfa illa verum
memini S. Ivonem pro incerta habe- indagandi neceſſitas, non æque in Ec
re . Nam Epiſt. 74. agens de hac ferri clefiafticis occurrat : planè hæfitanti fi.
igniti proba , negat conviðum adul- milior & dubitanti hac in re , quàm
terii militem i cujus manus inufta docenti aut definienti fuit . Pergamus
fuerat . Cauterium , ( inquit ) militis ad reliquas narrationes .
nullum tibi certum præbetargumentum , Aliud ergo adſcribam ex cadeni , è
cum per examinationem ferri candentis qua pleraque reliqua admirandorum
occulio Dei judicio multos videamus foecunda Cranzii urna ; de Rollone
nocentes liberatos multos innocentes Normannorum duce , qui Robertus 10
Sæpè damnatos . Prætered cumi talis poſtea vocatus . Noverat fuos in la
examinatio fit in Deum tentatio , non non trocinia furta , rapinaſque propeo
eft mirum , la divino judicio de feritur , dere , idcirco leveras de his leges
cùm incaute a fine judiciali Senten tulit ; quarum metu pollicens abi
tia ab aliquo fufcipitur . ) Sed habuit fecuritatem omnium , jullit ruſticos
Ivo pro incerta , tum demum , quan- intrepidè ruſticani operis inſtrumenta
do privata au & oritate ſuſciperetur , in agris relinquere . ) Quidam ex
tunc etiam illicitam credidit , ut do- agricolis domuin reverſus ab impor
9.cet apertè Epift. 254. quando fit fine tuna uxore interrogatus , cum inſtru
confilio ut ait , non præcedentementa non apportaret , ducis præce
judiciaria accuſatione : licitam yero pium objecit . At illa furtim ex
elle volebat quando præcedente or- gro inſtrumenta ſubduxit. Bu abſcon
dinaria accufatione omnind humana dit ut maritum redderet cautiorem ;
defunt teftimonia , nec aliud ad veri reverſus vir in agrum , ubi non re
indagationem quis habet quod faciat : perit que reliquerat , rem ad loci
& hoc cafu le judicem illa uſurum ac præfeétum_defert , ille ad ducem : vo
pertè profitetur Epiß . 251. Sed apertè catus d Duce ruflicus , pretium ac
Canonibus Ivo repugoat illis ipſis cepit amiſſorum . Jubetur præfe&tus ig
quos citat , qui abſolutè afferunt , ta nis purgatione adhibita furem explora
Ii inveſtigatione abftinendum , & de re . Primus conatus irritus fuit , nam
ignis
 LIBRI IV . Ć. 1ý. QUÆST. IV . SECT. III.
571
ignis furem non prodidit, licet omnes rufti- cionem ftupri čun Advino Vintonien
ci ſubiſſent ſcrutiniunt . Tum Dux ver fi Epiſcopo commifli , ad hunc fe mo
fus ad Epifcopum , Deus , inquit , dum expuigaret , & ea igne maneret
Christianorum , fo eft confcius ſecre- illæſa ; timore correptum in conti
torum , cur furem non prodit ? Epi- nentem ex Anglia fugiſſe , ibique
fcopus' necdům benè firmatum in reo animi mcerore brevi contabuiſſe f.
ligione non corripuit : fed caufam pre Non dillimile fuit judicium per pru- 12
tendit , quia ignis nondum furem ate nas , quas vel in tinum conjiciebant,
sigillet · Jubetur diligentius inquirere vel manu ferebant , vel calcabant . De
præfe &tus etiam apudºvicinas villas . monacho quodam , qui ut meretricem
Nec fic quifquam repertus eft . Voca- Porphyriam fervaret , & monaſterio
t'us à Duce rufticus , an cui indicarit alicui commendaret , nihil veritus fuit
rem in agro éjje , rogatur : ille nemic eam ſecum abducere , & propterea in
ni præterquam uxori dixiffe refpondit , omnium irriſionem , & execrationem
Uxor queſtionibus admota furtum fa- incidit , quafi cum meretrice conſue
tetur . Tum Dux marito clàm vocato , ſceret ; narrat Leontius g , eum cum
Sciebas inquit , uxorem furacem effe , ægrotallet , & mortem præſentiret
án non ? Ille ſciebam , inquit : Cui propinquantem , coram plurimis juf
Dux , cur ergò aut non punevilti , aut lille adferri thuribulum plenum can
non indicáfti ? ergo jullit ambos ſuſpen- dentibus carbonibus , & eos accepiſ.
dio necari . Et hac feveritate legem fe carbones , & infudiffe in Goum
fanxit , e & omnibus audientibus dixiffe ; Be
Memoriæ etiam occurrit factum Ca- nediétur Dominus , qui olim rubum
ni tholici Hiſpani Arianum Gothum tem- fervavit incombuſtum is mihi fuerit
pore Leovigildi, ad probationem ignis teftis fidelis , quod quomodo meas new
provocantis , cum enim verbis & ra- fes non attigit hæc qua eft in igne
tionibus nihil proficeret , Ef inquit , urendi vis , ita nec ego attigi mulie.
digito meo annulus aureus : egó eum in rem toto tempore vitæ mea , &c. Judi
ignem jacio tu candentem collige . cium idem in Gallia ſubivit B. Bric
Projectumque inter prunas annulum ita cius D. Martini in Turonenſi ſede
igniri permiſit , ut eis fimilis cernere- fucceſſor . Hunc enim populus reum
tur : Converfuſque ad Kereticum ait , peragebat ftupri cum muliere religio
for vera eft proſecutio tua , ſume eum læ profe fionis commilli 9 quæ lintea .
ab igne Illo autem reſiſtente , ait , mina Epiſcopi lavare ſolita , ex ali
Immenſa Trinitas Deus , fi quid in- quo improbo pepererat . Briccius juffit
dignum té credo , oßende : ceriè fi re- ipfum infantem nondum menftruum in
& ta eft fides' mea , nihil mihi prevale- medium adferri : & coram populo
bunt béc incendia' reva . Et ablatum interrogavit , num iple pater ejus fo
ab igne annulum diutiſſimè palma ſu- rer ? refpondit infans , eum non ef
finuit , ut nihil eft nocitus ) Hæc Greg fe , ſed alium quem non nominavit.
1. de gloria conferio. c.14. verbotenus . Fiebat id vircute divina , ſed plebs
Sed , hic contellatio fidei sinceræ fuit , dæmonis operæ adſcribebat . Prunis
non judiciaria inquifitio . Verùm enim itaque candentibus birrum implet Bric
verð non immeritò hæc expurgatio cius , & tota defert urbe illæſus : fic
ſemper bonorum & Deum timentium fe à libidinis carnalis Aagitio alie
conſcientias punxit . Legimus enim num profeſſus , quemadmodum Aam
de Roberto Cantuarienli Epiſcopo , mis veltimeatum intactum . Nec ta
cum Regi Eduardo perſualiſet , ut ut man furentibus perſuaſit : fed ab Epi.
Emmam matrem adigeret ; ob fufpi- ſcopatudeturbacus h . Haraldus
fuit
Bbbb 2 etiam
e l.2. Norueg. c. 27. h Greg. Turon . 1. 2. hiftor. c. 1. Sa
f Polydor. Virg. 1. 8. Hift. Ang. bell. exemp. & 10. 6. 2. Fulgos. O Ma
3 ,in vila B. Joan. Elcemofyn. men- rullus d'alii .
fe J * n .
1
 572 DISQUISITIONUM
criam Hybernus fe Magni Regis
Norvegia , qui Hyberniam bello ve-
xaverai , filium probavit incedens nu
13 dis pedibus fuper ardentes prunas i.
Nec humano in corpore tantum hæc
exploratio obtinuit , fed aliis quoque
in rebus . Nam Eulalium monachum
fifcella palmea in ignein injecta , &
illæfa permanens , Tufpicione crimi
nis abfolvit k . Roſlis verò fidei Ca
sholicæ veritatem , miffus ad eos à
Bafilio Imper. Epiſcopus perſuaſit ;
eum ipſis poſtulantibus liber' Evange-
liorum in caminum ardentem mif-
fus , & per multas horas ibi reli-
& tus , tandem igne exſtincto integer
nec ullo afflatus ardore fuiffet reper-
tus l. De Miffa D. Iſidori , live ut
vocant Mozarabum memorant non
diffimilia: Toletani Annales mi Qua de
re ita Joan, Mariana ; Communi con-
fenfu de Gothica precum ratione an
riquanda aftum . Tentatum id qui-
dem aliquotres erat , neque tamen ſuc.
cellerat , & poft nonnulla . Vifum eft
controverfiam ignis judicio permitte-
re : los ejus feculi mores erant rudes
agrejtes , neque fatis expenſi ad
Chriſtianæ pietatis regulam ;. rogo in
placed accenfo , liber uterque Roma-
RUS U Gorehicus in ignem projecti ,
Er Romanus quidem continuo ex igne
proklit, id populus victoriam interpre.
iabatur : nam liber alter fub flaminis
o igne diu permanens- , illæfus inven-
rus eft. Rege arbitro , nihilominus po-
pulo perſuaſum , etramque precandi ra-
tionem fuperis placere : quando uter-
que liber ex incendia evafiſlet incolu-
mis, & *c. ). lib. 9. C. 18.de rebus Hiſpan .
14 Qui pyram ingreſſi probandæ inno
centiæ cauſa , multos invenio . Nam
& Sophocles , ut dixi , agnoſcit mo-
rem . Petrus Malliienfis presbyter ſu-
fpectus de herefi , Antiorbice ipfo !
Paraſceves , Sacroſanctam Chrifli Duo
i Saxo. libr. Dan . hift. 13. Grant.
rius I. s . Noru. 6.6.
k Marullus II . exemp. 6.4.
| Zonaras tom . 3. O Cedrenus.
m. vide Villegam in difp. hac da
re poft Hiſpanicas ejus Sanctorum vi
$ 95 .
MAGICARUM
mini lanceam manu geftans , nudus
corpore , per coacervatorum late lignor
rum ſtruena ardentem ; medioſque ignes
illæjus evafit ) . Poppo Danus prel
byter , in fidei Chriftianæ probatio
nem , veſtem prius cera copioſa ille
vit , eamque indutus, in medio popu
fi circo ; fic fe in flammam intu
lit, & perftitit line ullo doloris fen
fu ( quod fanctè affirmabat ) donec
veſtis tota corpori circumfuſa', inta
eta flammis cute , in favillas redige
retur 0 ,. eo permoti miracule Dani po
belli purgatione ſublata , ignis purga
tionem introduxerunt ; fortaffis etiam
movic iteratum aliud ejuſdem
Popponis factum , nam alio tempore ,
cum verba Danis perſuadendis UE
Chriſtiani feriò fierent , non fatis ha
berent efficacitatis , percunctatus elt:
quid fi ad candentis ferri tałtum ma.
nus ejus cernerent intactas , eſſentne
conſenſuri crediturique ? cunétis Juccla
mantibus, Velle : in chirothecæ formam
jußit ferrum cudi , idque ignitum ad
ferri : Rubebat igne ferrum ille ta '
men intrepidus manum immifit ad cum
bitum , deportavitque ad locum conſti
tutum . Ibi cum ad pedes Regis Sueno
nis projecifee , victa manus dedit conn
cio , ſponte fubiens lavacrum regeneras
tionis 9 ) A Theodoro Lectore a hiſto
ria refertur hujuſmodi tempore Mar
ciani duos Epiſcopos , unum Cathoti
cum : alterum Arianum , principio
verbis diſputaffe de fidei doganate con
troverſo : deinde Catholicum , condi
tionem concertatori propoſuiſſe
vanis diſceptationibus prætermiſſis
rogum ignis fecum ingrederetur , &
fidci ſuæ veritatem uterque hoc indir
cio , Deo comprobaret telte : denique.
Arianum detrectalle ingredi; Orthodox
Xum nihil moratum ,ingrelluinque
ex ipſo rogo multis differuiffe , & nes
minimum ullulatum egreffum fuille .
Ve
n Paul. Æmyl, hift. Fran . 1.4 .....
Cranizius libr. 3. metropole 6. 43 :
p Saxo Hif. Danor.T . 1o.
4 Saxo do 1. 10. VViricksindus l.
Cranz . 6.4. Dani. 3.24 .
I l . 2, Collectan
 LBIRI IV. C. IV. QUÆS. IV. SECI, HI . 573.
Vera narratio : fed res non fub Mar. perarunt . Pollicentur fautores Epifcom
tiano , verum fub Anaſtaſio accidit , pi , fi ea probatio ſuo potiatur effe &tu ,
ut melius à Cedreno & Nicephoro ; ut quiſquam à frairibus per ignem illa
lib . is . c. 23. prodirum. fus tranfeat , fc ipfis fuffragaturos ,
15 Jacabat Savonarola fe hoc judicium ab Epifcopo defe&turos. Itaque fiuni Li
fubiturum ;cum ad ren ventum , fubti- tania alia preces à monachis , Sacri
tuit alium pro ſe: neque hoc detrectabat ficium folemniter celebratur ab Abbate
Minorita accuſator ; ied hoc tantum , ne illius inftituti , clericis monachisad
jlle Sacrofanétam fecum Euchariſtiam juvantibüs. Ubi ventum eft ad agnus
deferret : quod revera diffidentiæ non Dei, unus ex monachis fert aquam ſa
obſcurum erat fignum f . Fulgof. au- tratam ad aſpergendum , alius churibu
Etor eſt à Joanne Gualberto Petrum lum , thuris incendendi caufa , tertins
Archiepifcopum Florentinum , provo- faculas ad ligna inflammanda, quartus
catione ad judicium pyrx accenfæ , Si. imaginem crucifixi . Invocatur à canctis
moniæ condemnatum t . Sed verius eft Dominus nofter JeſusChriſtus, o San
id à Petro Albanenfi Epifcopo fa & um , & ifſima Virgo Maria Mater ejus pleno
qui propterea Igneus fuit vocatus , 16 ore , ut rei veritas declaretur . Sacrifi
ite Urfpergenfi , in Chronit, prius ta- cio peracto deponit caſulam , crucemque
men , quam ille Epiſcopus adhuc crea manu geftat Abbas , qui ſacrificaverat .
returi rem totam adfcribam , ex vita Petrusos quoque dicebatur . Litaniis abs
ipfius Gualberti, ut creditur à Blafio folutis unus ex Abbatibus eligitur , qui
Melanefio integerrime conſcripta , is clara voce populo cxponat petitionis
poftquam narravit fæpè à D. Joannis fponfionis conditionem . Deinde Abbas
Gualberti monachis Petrum illum Flor. Perrus cum cruce , quam manu gefta .
accufatum fimoniæ , & ejus fautores bat S. Joanne interim coram adftante ,
ad ignis judicium provocatos , ſubdito grante ingreditur per medios ignium
tandem , Præfigitur iraque locus eo globos , flamma in ſublime aſcendente ,
dies , quo iftud fieri debeat ut ſi qui calcaique ardentes pranas , quæ erant
velint polins coram intueri. Locus pre in via inter lignorum incenſas ſrues .
fixus eft in monafterio Seprimi , quod Sed prius quam ingrederetur ignem cun .
tunc erat ordinis memorari nunc VEYO Etis audientibus , ita precatus eft : Do
Ciftercienſium eft . Dies fuis quarta fo- mine Jeſu lux vera omnium in te creo
ria prima hebdomade . Modus probatio- dentium , peto mifericordiam tuam ,
nis fuit ejufmodi , ut in loco publico due oro clementiam tuam ut fo Petrus Tin
lignorum ſirues juxta ſe fierent , que cinenfis , qui dicitur Florentinus Epifco
obtinerent in longum decem pedes , in pus , pecunia Florentinam fedem occu
latum quinque , in fublime quatuor , o pavit : tu æterni Patris Filius , tu mea
dimidium ; inter utraſque verò ftrues ſalas in hoc tremendo judicio ad me ad
femita intereſſet longitudine brachii pru- juvandum feftines, y me illafum fine
nis ardentibus conftrata , per quam * ullis aduftionis veftigiis conſerves fi
nns 'ex mon zchis tranfiret : Ubi adveo cut olim tres pueros in fornace Babylo
ait ftatutus dries O hora , invitatar E- nica fervaftic His dictis per medios pe
pifcopus - Petrus à fuis ut accedat viſu netrat ignes , neque corpori , neque ve
rus cant & rei experimentum , ne civitas Alimentis ullo aduftionis velligio inhaa
Florentina tam diuturna vexetur alter rente . Cumque vellet vertere Jefe , gogo
satione. At ille prorfus renuis . imdſo eadem via per flammas reverti , a po
qui charum eum baberent , cos ed acce: pulo retineinr , quippe jam perſpicuè
dere vesuit . Sed plebs omnis utriuſque rei veritatem edoéto . )
fexus , Oslerimaxima pars illuc pro Vide mihi lis Lector, quam admi
randus
f confer.ea que lsripfit Guicciar, d . t . 1.3.c.i. f . eodem fere modo nar
b. o Volarerran . in Antrop. cum jis ratur ex S. Attone Piftorienfi à Cefa
que Pbil. Comin . 6. 8. hift. 6. 19. qui re Baron . to. 11. Annal. anno Chrifti
icmpcie illo vixis 1063.
 574 DIS QUISITIONUM MAGICARUM
randus Deus in ſanctis ſuis , & quo- quam ele feram , vocavit Sacerdoteni,
modo divina fapientia varios ac mul- confeffüs eft homo errorem fuum , ex to
riplices quali ludos edat , ut admi- to corde Deo promittens , li vita' conce
rationem ac venerationem in cordibus deretur , ſatisfactionem . Ut autem pius
noftris excitet . Volat ferrum & in aë- Dominus vim oſtenderet confefionis
re pendet' , ſequiturque manus inno mox , ut pænitens coepit peccara luas
centis unius , fugit alium , & canden- confiteri , cæpit , ipla combuſtu-"
tia fervata multis poft menfibus in vera in manu pænitentis paulatim mi
Bit reum ac punit . Popponi chiroteca nui , quæ in ianium , eo aſpiciente ,
eit ferrea ignita , quod foret ex leni decrevit, in quantum confeſſio profecit.
corio ſuavibus imbuta pigmentis : cir- Medictate confeſſionis peracte media
ca corpus pofitas eidem adurit veltes pars plage eft fanata : ut autem con
corpore illæſo, edax yis Aammæ ; ſed felionem totam complevit, virtus ipſa
in Abbatem Petrum ( qui poltea Epi- confeffionis combufturam iam in colore ,
ſcopus Albanenſis ) ut fimonia detega- quam in dolore delevit , o manus prie
ſur, ne hoc quidem valet , ſed Baby. Jlinam fanitatem recepit . Vocatus eft
lonium renovat ſpectaculum . Idem con- vir à judice ad ignem : ad quem cle
16 tigit S. Bonifacio : qui fimili miracu- ricus . Quare cum vocatis ut ardeat ,
lo ad Tyranni petitionem per medias “ inquit , eò quòd in examinatione com
ignis ftrues , illælus ambulavit , & fic buſtus fit . Tunc clericus , oftendens
Tyrannus, cum Rulforum magna mul- manum ejus ſanctiſſimam , liberavit
titudine , impulſus , ut Chriftiano la. cum à pænis , cæteris igne conſumptis.
vacro ablueretur . lege Petrum Damia
Hæc cum audifet magifter Conra
ni in vita Sancti Romualdi cap. 29. & dus refpondit Abbati . Et ego dicam
30. Confer nunc hæc, cum iis quæ hæ- vobis limile , quod antepaucos annos 17
reticis accidere . Tàn procul ab eis apud Argentinam recordor accidiſe .
hæc Dei virtus, quànı remota ab eo . Decem hæretici in eadem civitate fcio
rum mente vera fides . licet Argentina , que o Strasburg ,
Duas hiſtorias narrat Cæſarius Cifle comprehenfi ſunt , qui cum negarent
ricienf. u In Cameraco ( inquit ) ci- per judicium candentis ferri convitti
vitate Epiſcopali infra hoc quinquen- sententia incendii ſunt damnari . Die
nium plures heretici comprehenfi funt , Ratuto , cùm ducerentur ad ignen ', qui
qui omnes timore mortis ( uam perfidiam dam ex comitantibus , uni illorum dice
negaverunt. Miſjus eft ab Epiſcopo cle- bat : Miſer damnatus es , age vel nunc
ricus, qui negantes per candens ferrum pænitentiam , peccata tua confitendo ,
examinaret , aduftos hæreticos olle fene ne poſt incendia corporis, que ' momena
tentiaret . Examinati ſunt omnes , tanea ſunt , animam tuam ignis gehen
combuſti funt omnes : qui cum traheo nalis æternaliter comburat . Cui cum
rentur ad pænam , unus ex eis vir nou ille diceret: conſidero quidem me erral
bilis fanguine , refervatur à clerico ad fe , fed timeo pænitentiam tantæ ne
vitam , to forie illum quoquo modo re sel'natis , minus acceptam effe Deo :
ducere poffet ad pænitentiam , cui fic Refpondit, ex corde cantum confitere.
dixit : Homo nobilis es , miſereor tuin Deus eft mifericors & pænitentiam ſu
O compatior anima tua : rogo mo- fcipiet Mira res , mox enim , ut ho
neo , ut adhuc de tanta perfidia refoe mo confefus eft perfidiam , manus ejus
pifcas , de errore ad veritatem re- plenam recepit ſanitatem . Tardante
deas , ne per mortem temporalem mor. co in confeſione , cum à Judice vocare
tem incurras aternam . Ad hæc ille re tur ad pænam , Confeſor ejus judici
Spondit : Experimento didici me erral- refpondit : Non juftum eft ut homo in
Je . si fera pænitentia mihi prodeſſe nocens damnetur injuſte . In cujus me
poßet , non renuerem confiteri . Cuirim nu dum nullum veftigium combuftionis
ille diceret , pænitentiam viram nun . reperiretur , dimilús eft . Habebat idem
bomo
u lib . 3. mirac , c. 16. 17 .
 LIBRI IV : C. IV . QUÆ S. IV. SECT . III. 575
bomo uxorem non longè à civitate manen- cis dedu &tus eft , ut in co non hareſim
sem , horum qua dicta ſunt prorfus igna propalatam fed furiam putarent . Et
ram , ad quam cùm veniſet gaudens, di ut audivit quidam Clericus obfeffus de
xiffeique : Benedi&tus Deus quimelibera- demone o ligatus , quod Eligius Boo
vit. hodiè ab interitu corporiso anime , gris ( fic enim vocabaturligatus) nem
caufam ei exponens :refpondit illa : Quid pe hæreticus ille uc patet ex Ber
fecifti o miſerrime ? ut quid propter nardo ) poneretur in loco : fubfequente
momentaneum dolorem recelifti à fide noéte idem Clericus obfolus Divino nuo
tua ſana do fancia ? magis debueras tu folutus eft , o aggregans mattas
fi fieri poflet , centies corpus suum in- framina , arque Eccleſia ſcamna fu
cendiis ſubjicere , quam a tam probata per ligatum hæreticum-( Eligium ). cu
fide femel recedere . Sed , quem non mulavit . Ludum autem & furiascre
jeducat vox ſerpentina ? Immemor ille dens ille diffimulat , quoad ufque Cle
beneficii fibi divinitus collari , imme- ricus ignem de lampade ſumens combs
mor tam evidentis miraculi , conſilio rere bæreticum cæpit , có tunc hæreti.
xxoris acquievit, Oersorem priftinum cus exclamavit. Ad cujus vocem exper
refumpfit . Deus verd non immemor vin . gefa &ti cuſtodes , cùm ignem extinguere
di&te , protania ingratitudine, manum niterentur., Clericus arrepio gladio
plagavit usriuſque . Renovatum eft in- quem cafu juxta le &tum invenit, omnes
cendium in manu heretici , quia violenter abegit , og hæreticum igne
conjux auctrix exftitit reſumpti erroris, .combuſit . Nec mora Divino exacto ju
confors facta eft redivivi doloris .Tam dicio, Clericus à demone liberatus og
vehemens erat incendium , ut oſſa ma- plenè sospes apparuit . ) Sic ille booi
nuum penetraret , cum uri non 04- univerſalis libro fecundo cap. ult.
derent clamoribus in villa , quos vis Planè miraculi plena hæc olim pur
extorſit doloris, fugerunt in nemus vio gatio fuit , & ideò non injuria ſubla
cinum illic ut lupi ululantes . Quid ta fuit , quia miracula poſcere non ne
verbis immoror ? proditi ſunt, in cio ceffaria , Deum eft tentare . Sed quis
vitatem reducti ſunt, fimulque in ignem vetuit ! conftat vetuille Fredericum
nondum plenè extin &tum mili , in II. libr. 2. Neapolit. conftit. cap. 31..19
cinerem reda&ti. Quid hoc quæſo rei ? Éx Decreto etiam Gratiani x videa
an hærefi fiamma, quod umbra cor- tur Gregorius Magnus . Cave falla
pori ? adeone hærefi debita flamma- ris , facinus hoc Gratiani eft, vel in
rum exuftio , ut cum fuga erroris vis fcitia Scriptorum . Nihil tale Grego
recedat ardoris , & errorem redeuntem rius reſcripfit. lege totam illam Epi
ardor inſeparabilis comitetur ? Rolam ad Brunichildam Reginam Fran
Quid quod aliero quoque Itupendo ciæ , quæ fupereft y , videbis purpu .
planè eventu Deus comprobavit , & reæ chlamydi allutum ftramineum lim
arreptitio uſus carnifice in hæretico bum : quem nec Ivo Carnotenfis agno
puniendo ? Itet in ore duorum teftium vit % , nec antiquior Gratiano , quod
veritas , hi ſunt Bernard. Luxembur- fciam . Sed prohibuit Stephanus V.
38 gius , in Catal, berez, lit. E. & illo ve- ad Moguntinum Archiepiſcopum ſcrie
tuftior , Thomas Brabantinus , cujus bens : Ferri candentis vel aqua ferven .
adſcribam verba : Erat circa Camera- tis examinatione confefionem extorque
cum quidam hareticus aftulus valdè , si à quolibet , facri non cenfent Cano
qui metuens inquir, com comburi à Fra- nes . Et quod Sanctorum Patrum do
tribus Prædicatoribus , qui in dicta cio cuminto ſancitum non eft , fuperftitiofa
vitate eo tempore plurimos comburebant , adinventione non eft præfumendun
finxit ſe arreptum d dæmone , o ab hoc Spontanea enim confeßione vel teftium
ad Sanitum Aicardum in Aſpera , ob- approbatione , publica delicta , habito
Sellos curare potentem , ligatus ab ami pre oculis Dei timore , commiſa func
regt
* 6. Mennam 2. q. 5. z pa. 5. decreti poft medium ,
yl, 11. regift. ep . 8.
1
 576 DISQUISITIONUM MAGICARUM
regimini noſtro judicare . Occulta ve hæc paululum proſequi vifum , quia
roeg incognuta, ſunt illirelinquenda , porodum fequenti lectione iis uten:
qui folus novit corda filiorumhominum dum erit contra Novitios quofdam ,
a . Quibus verbis fubdit . Gratianus aqua frigidæ , defenſores,
non hæc duo tantum purgationis ge
nera quæ hic nominantur,fed & quæ SECTI
TIOO IV .
livet limilia inhibita b videri , ed quod
in quibuslibet calibus ratio quam Pon . De purgatione vulgari per
cifex addit æquè procedere intelliga a quam .
tur . Quod apertè dictum , verf. ult.
d. cap. Mennan , ubi legimus , Vulga SUMMARIU M.
rem denique ac nulla Canonica ſanctio
ne fulciiam legem , ferventis fcilicet 1 De aqua fervente . Nationes quite
aqua love frigide ignitique ferri conta receperunt , quo fundamento . De
Etum , aut cujuſliber popularis inven poculo zelozypix Nam . şi
rionis ( quia fabricante hæc funt omnia 2 Confutata quædam traditio Hebreo
nù facta invidia ) nec ipfum exhibere rum . Prohibitio purgat , per fer
nec aliquo modo ie volumus poftulare 9 ventem . Exemplum Legatorum
imd Apoſtolica auctoritate prohibemus Ludovici Germania Regis .
firmillime. ) Quæ fanè ultima verba 3. Ritualis oratio .
indicant duorum alterum , vel fi Gre 4. Solebant manum injicere . Proba
gorius ilta ſcripſit , quod non puto , tum exemplo Hyacinthi Diaconi
ipſius hodiè regiſtrum mutilum exlta Ravennatis .
re , & Ivonem quoque in mutilum s Formule due hujus probe collata
exemplar incidiffe , in quo nempè tam inter ſe .
magna pars epiſtolæ illius delideretur : 6 De purgatione per aquam frigidam .
vel ( quod placet amplius ) cùm hoc Quomodo fiebat ? Exemplum uxor
fragmentum alterius Pontificis alicujus ris B. Gangulphi. Lex Alfatica ,
refcripti portio eſſet , id Gratianum 7 Alius modus mergendi hominem to.
confudiſſe cum Gregorii verbis vel tem tum . Imperatoria en Pontificia
porum injuria ex Gratiani libro titulum , prohibitiones. C. ex tuarum , de
quem huic præfixerat preſcripto ſecun purgat. canonica , explicatum . C.
do , totum interiiffe , ficque librarios de ſententiam ſanguinis , ne cleric, vel
duobus unum feciffe : deſumpta enim monachi fecular. Oe.
hæc ultima verba funt ex Epiſtol. Alex. 8 De hodierna probatione fagarum per
II . ad Rainaldum Cumanum Epiſcop. aquam frigidam . Sententie Ger
& ſubjungenda videntur in fine, cap. manicorum Scriptorum . Juriscon
fuper caufa , eod. 2. q. 5. prohibitum fulti cujufdam recens libellus de
ergo hoc ab Alex . II. fed & prohibi. hac re ,
tum quoque iterum Apoftolica aucto
ritate ab Honorio III. qui difertè te lebat adhibita vel calida , vel fri
Atatur ferri candentis judicium , peni , ,
tus eſſe interdictum : utpote in quo ftat receptam legibus Longobardorum ,
Deus tentari videtur : & mandat tem- Saxonum , Rhenariorum & Friſiorun
plarios , qui Livones hoc judicium d , & irrepfiffe per malam imitationem
Iubire compellebant , per cenſuras Ec- poculi Zelotypiæ , quod Moyfes intro
cleſiaſticas cogi eo abſtinere c . Fuſiusduxerat apud Judæos 6. fed hæc fera
vens
a c. confuluifti 2. q . 5 . e num . 5. v. 14. cujus ritum ex Hebr.
o c.in lib. namque in fine 2. q.4. textu facilius colligas quàm ex Latino.
cc. dileEti filii de vul. pur. videndiquoqueCyril. 1.4. de adorar. Og
d Lomba. l. 1. tit. 10. Speculi Sax. Theo. in Nu: 9.10. Jofeph. 1: 3. an
1. 1. ar. 39. leges Friſonumi'ti. 13. etiq . c. 19. Phil.l. de ſpecial. legib . Xift.
si. 14. 6. nobilis 2. q.4. Senenf. l. 2. zelotypia ,
 LIBRI IV. C. IV. QUÆ
QU S. IV. SECT. IV .
vens fuaſu diaboli introducta , illud ve-
rd poculum herbarum amaricantium à
Deo fuit inftitutum : qui folus oc-
culta cordis novit ,& judicat , & ne-
quit cùm indicat ea mentiri , & veri-
racem fic fe indicaturum promiſit Moya
fi : qualis fponfio , cùm in aquæ judi-
cio nulla habeatur , pravo more , &
præpoltera imitatione per abufum fuit
introducta .
Nam quod Beat.Hieronymus . in 1 .
Reg. cap.6. memorat his verbis , hau-
feruntque aquam & effuderunt in con-
fpectu Domini . Hebrai tradunt , qudd
coram Domino in eandem aquam ma
iedieta congefta fint : ficut in lege
mulier zelotypa haufta aqua probatur ,
ita & idololatræ hac aqua probati funt ,
Hi videlicet qui fe idola coluille peni-
tus denegabant . Tradunt etiam quod
quicumque idololatra hanc aquam gum
jaffet , labia ejus ita fibi adhærerent,
ut nequaquam ea ab invicem idolola .
tra ſeparare pollet . Hoc indicio idolo.
tatra deprehendebatur , de interficieba-
tur . Quod fequentia demonſtrant
in eo quod ait : Judicavitque Samuel
filios Ifrael in Mafpat. J udicare in hoc
loco idololatras, fecundùm legem morti
tradere intelligendum eft . Dicunt et.
iam quod Moyfes hoc modo idololatras,
qui ſibi vitulum fecerant , probaverit
quando arripuit vitulum de combufit,
contritum uſque ad pulverem Spar
At in aqua , do dedit ex co potum fic
liis Ifrael . :)
Totum hoc , quia nititur fola Ju.
dæorum affirmatione , nec D. Hiero-
nyin . affirmat : libertatem nobis re
linquit credulitatis . poſſem uno ver-
bo dicere , non credo recutitis . Si fa-
ctum Deo jubente factum à Moyſe , de
aquæ frigidæ proba , qua iſi utuntur ,
nullæ nec revelaciones 1 nec teftimos
nia aut indicia funt Divinæ jufionis.
Quare jure optimo Canones eam ſuc
fulere f nominatim . Superiore fectio
ne de Carolo Calvo breviter perftrin-
xi , ut hic fuſius & clarius narrarem
verbis Caroli Sigonii & Aimoinig . Lu-
povico Germaniæ Rege Francofurri mor .
Tomo II.
fdc. Mennam in fin.d.c.confului,
g Atmo in ho s . Hifto. Franc. 6. 34
577
tuo , Carolus Calvus Imperaror & Fran
cia Rex propere Aquas , Coloniamque
contendit
tris filii ejus Lotharii fuerat , occu
paret. Ludovicus tre filios reliquerat ,
Carolomannum , Ludovicum , a Caro
lum cognomine Craſſum . Ex quibus Lu
dovicus, qui paternofuneri interfuerat,
ubi parrunm paterni regni fines' ingre .
ſum caftra ad Rhenum pofuiße audivit ,
ira incenfus , quod paternum regnum
invadere efet aufus, Francofordia co
pias movit , atque ad alteram Rheni
ripam è regione conſedit . Ibi jure prin
mum , deinde gratia per legatos petita ,
cam neutrum impetraſſer : decem homi
nes cum aqua calida, totidemque cum
frigida , decemque alios cum ferro can
dente miſit , juſos experiri judicio , atri
regnum illud conveniret, quod cum ipfo
pater ſuus Ludovicus Sacramento inter
pofito divififfet . Qui re tentata , cùm
detrimentum nullum cepiſſent 1 nibil
tamen æqui obtinuerunt , ob id' Ludo
vicus, cc.
Sed quomodo tentarunt ? fanè inje- 3
eta manu in ferventem & non adu
fta . Docet ritualis adhiberi folita ora
tio hujuſmodi h . Deas Judex juftus ,
fortis, patiens , qui es auctor eu s
mator juftitiæ , qui judicas æquitatem
judica Domine , quod juftum eft, quis
recta tua judicia funt, qui reſpicis fis
per terram , o facis eam tremere . Tu
Domine 'omnipotens qui per adven
tum Filii tui Domini noftri Jefu Chri
Ai mundum ļalvaſti , ego per ejus Paſ
fionem genus humanum redemifti: tu hanc
aquam per ignem ferventem fanétifica ,
qui tres pueros , id eft , Sidrach Min
fach , O. Abdenago juſsioneRegis Ba
bylonis miffos in caminum ignis ſerva
fti : tu clementiſsime prælia', ut fi quis
innocens in hanc aquam ferventem ma
num mittat , ſicut tres pueros ſupradictos
de camino ignis eripuiſii, a Suſannam
de falſo crimine liberalii : ita Domi
ne manum illius falvam , o illæfan
perducas, ut fi quis culpabilis vet
incraſſante Diabolo cor induratum
preſumpſerit manum mittere tua jua
cccc Rif .
Sigonius s. Regni I :alie .
h Annales Bojor. l. 4.
 578 DISQUISITIONUM
Niſsima pietas hoc declarare dignetur ,
ut in ejus corpore , tua virtute manic
feftetur , an anima illius per pæniten
riam ſalvetur. )
4
Non igitur ore bibebant , ſed ma
num immittebant . Docet hoc etiam
hiſtoria quam narrat Gregorius Tu-
ronenf. de Diacono Catholico cum
Presbytero Ariano diſputante , & ad
fidei veritatem comprobandam ſic pro-
vocante , Faftis rei veritasapprobetur ,
fuccendatur igni ahenus, o in ferven.
ti aqua annulus alicujus projiciatur ,
qui verò cum ſuflulerit ex unda ferven-
ii , ille juftitiam conſegui com probetur . )
Conditionem hæreticus accipit . Inte-
rea Diaconus , diffidentia quadam ten-
tatus , unguentis quibuſdam brachium
manunique illinit . Hæreticus negat
periculum ſubire : cùm Catholicus bra-
chium exfereret , hæreticus vidit une
guentis delibutum , exclamat adverſa
rium magicis præfidiis confidere , non
fidei , oritur altercatio . His vaque li-
rigantibus fupervenit Diaconus aliusab
urbe Ravenna , Hyacithusnomine , ſcio
ſcitanſque quaefci hæc altercatio , ut ve
ritatem cognovit , nec moratus extracto
e veſtimentis brachio in abenum dexte .
yam mergit : annulus autem qui inje .
ftus fuerat , erat valdè levis ac parvu-
ļus , nec minus ferebatur ab unda quàm
vento ferri poffet vel palea . Quem diu
multumque quefitum infra unius hore
Spatium reperit " ,accendebatur interca
vebementer focus ille ſub dolio , quova-
lidius fervens, non facilè poffet affequi
annulus à mana guarentis : extra &tuf
guc tandem . Nihil Diaconus fenfit in
carne fua : sed potius proteſtatur in imo
efe frigidum ahenum , in fummitate ve
Yd calorem teporis modici continentem .
Quod cernens bæreticus valde confuſus
injicit manum audax in aheno , dicens.
Praftabit mibi hæc fides mea : injecta
manu protinus efque ad offium interno-
dia omnis caro liquefa &ta defluxit, o
Ofic altercatio finem accepit ) Hæc
ille libr. 1 , de glor. mar. 4, 81 '
Exaétiores duas formulas , quàin ſit
illa Aventini , poft primam hujus ope
ris editionem nactus ſum , li duæ , &
non una potius. Eam quæ plenior eß
MAGICARUM
mihi fuppeditavit , vir eruditione &
religione clarus, & de litteris benè me.
ritus Petrus Pontinus Decanus Bru
xellenfis , quam in Hifpania ex codi .
ce quodam Bibliothecæ regiæ , litteris
Gotthicis ante ſexcentos, ut minimum
annos exarato , diligenter exſcripſerat .
De altera me monuit vir generoſus Mar
cus Velſerus, omnis antiquæ , & no
væ hiſtoriæ callentiflimus , quam Ju
retus ex Cod . M. S. cum Notis in e
piſtol. Ivonis vulgavit , quæ in fine
adſcribitur cuidam D. Eugenio , his
verbis; Hoc judicium autem petente Do
mino Ludovico Imper.conftituit B. Ex
genius, præcipiens ut omnes Epiſcopi ,
Comites, Abbates , omniſque prpulus
Chriſtianus , qui infra ejus imperium
eft hoc judicium defendat innocentes
& examinentar nocentes , neque perjuri
perdant ſuas animas malum confentien
tes . Quæ verba non mendofa modd fed
& mutila valde . Suſpectum etiam hoc
totum ; nec enim credo Ludovicum lan
civiſſe quidquam tale , cùm in capi.
tularibus Caroli Magni parentis ejus
aquæ frigidæ probatio diſertè prohi
beatur. Deinde quis ifte S. Eugenius ?
aut quando vixit ? Nam de Toleta
no , non eft quod fufpicere : licet for
mula videatur eadem cum ea , qua
Viſigotthi ſunt uſi : Jureti etiam for
mulæ defunt aliquot primæ orationes
& alia nonnulla , quæ exftabant in
illa Gotthica , ided eam hic tibi exhi
bebo , adſcriptis in margine variatio.
nibus ex Juretina.
INCIPIT EXORCISMUS VEL
Benedi tiones Aquæ calidæ in
qua manus ad judicium
Dei mittitur.
Um homines vis mittere ad com .
probationem judicii aquæ calide ;
Primum fac eos intrare cum omni bue
militate in Ecclefia egy proftratis in
oratione dicat Sacerdos has orationes .
Prima Oratio .
Uxiliare Domine quærentibus miſe.
A ricordiam tuam , o da veniam
confironribus: Parce fupplicibus , ut qui
noftris
 LIBRI IV . C. IV. QUÆST. IV. SECT. IV . 579
noftris meritis flagellamur , tua mifera canat modicam Litaniam , & cùng
tione ſalvemur , Per. compleverit ipſam Litaniam , exor
Secunda Oratio: cizet , & benedicat aquam ipfam
U & fumus Omnipotens Deus affli. antequam ferveſcat , ita dicendo :
& ti populi lachrymas reſpice , Ezorcizo te creatura aqua in nomine
iramrua indignationis averte : ut qui Dei Patris omnipotentis , of in nomi.
reatum noftræ infirmitatis agnofcimus , ne Jefu Chrifti Filii ejus , Domini no
sua confolatione liberemur. Per. ftri : ut fias aqua exorcizata ad effu
Tertia Oratio . gandam omnem poteftatem inimici ,
Eus qui conſpicis omni nos virtute contrarietatem ejus , ipſum inimicum ,
DE deftitui , interius exteriuſque cu ne valeat i contendere juftitiam Dei
ftodi : ut ab omnibus adverſitatibus ullo modo, nec manifeftationem ejus ,
muniamur in corpore , ou à pravis co- ipfo præſtante , qui venturus eft judica
gitationibus mundemur in mente Per. C vivos e mortuos , & faculum per
His orationibus completis furgatur ignem . Amen .
pariter , & coram hominibus illis Item alium .
cantet presbyter Miſſam , & faciat
eos ad 'ipſam Miffam offerre. Cùm Exorcizo te creatura aqua in nomine
autem ad communionem venerint ; Dei Patris Onipotentis , og in nomine
antequam communicent , interroget Jefu Chrifti Filii ejus Domini noftri :
eos Sacerdos cum adjuratione , & ut fias aqua exorcizata ad effugandam
dicat : omnem poteftatem inimici, o k ornem
Adjuro vos bomines per Patrem phantaſmam diaboli : ut fi hic homo ma
Filium , Spiritum Super veftram num fuam in te I miſerit o innocens
Chriſtianitatem , quam ſuſcepiftis, o exftiterit de hujus culpa, vel unde ac
per Unigenitum Dei Filium , quem Re- cuſatus eft, pietas Dei omnipotentis lie
demptorem creditis, ego per S. Trini- beret eum . Etfi, quod abfit , culpabilis
tatem , d per S. Evangelium , per eft , om preſumptuolus in te manum
reliquias , quæ in ifta ſancta Ecclefia mittere aufus fuerit, ejufdem n Omni
funt reconditæ : ut non præſumatis ullo potentis Dei virtus hoc declarare in co
modo ad iftam ſanctam Communionem dignetur : ut omnis homo rimcat o con
accedere , nec fumendo communicare , fi tremifcat nomen fan &tum gloriæ Domi
hoc vel illud feciftis , aut confenfiftis ni noſtri : qui vivity regnat Deus per
aut aliquam veritatem inde fcitis , ſeu omnia ſæcula .
qui hoc egit OR AT IO .
Si autem tacuerint , & nullam iuftus patiens
inde , fortis
Omine Jeſu Chriſte omul.
qui , es Judex
profeffionem dixerint , accedat Sa ,
cerdos ad altare 2 & communicet tum miſericors , per quem facta ſunt e
more folito : poſtea verò commu- mnia : Deus Deorum dy Dominus do
nicet illos . Cùm autem commu . minus dominantium , qui propter nos bo .
nicant ante altare ; dicat Sacerdos : mines noftram falutem de finu Pa
Corpus hoc o fanguis Domini no- tris deſcendiſli, ex Virgine Maria
Ari Jeſu Chrifti , fic vobis ad compro. carnem aſſumere dignatuses , ou per paf
'bationem hodie . fionem tuam mundum in Cruceredemi
Expleta Miffa defcendat Sacerdos ad fi , o ad inferos defcendiſli, diabo
locum deftinatum , ubi ipſum exa- lum in tenebris exterioribus conligaſti, o
men peragatur . Deferat fecum li- omnes juſtos , qui pro originali peccato
brum Evangeliorum & Crucem , & ibidemo detenii erant, magna potentia
Сccc 2 tua
i Pantin, contemnere , vel contami m Præfumptuosa al.
Dare quod eriam infra eft. n al. omnipoten. virtus ſuper cum
k al. omne phania /ma . boc .
I al . miſurus , ef innocens unde re o al. detinebantur .
ulatur , pietas Dei liberes Innoc.
 580 DISQUISITIONUM
tua exinde liberafti : tu Domine que-
fumus mittere digneris Spiritum tuum
Tanétum ex ſumma cæli arce ſuper hanc
creaturam aquæ p , quam nos igne fere
vefcere , atque calefcere præfumimus
ut reflum judicium per cam ſuper hunc
hominem ( nomine illo ) e comprobes ac
manifeſtes. Te Domine r ſuppliciter de-
precamur , qui in Cana Galiles ſigno
admirabili tua virtute ex aqua vinum
ſecili, come eres pueros Sidrach Mifach
Abdenago, de camino ignis arden
tis illa 'os eduxifti, Suſannam de faiſo
ruiffi, Lazarum quatriduanum å monu
mento fufcitafti, eo Perrumſ mari mer.
genti manum porrexifti , ne reſpicias pec-
çata noftra t in banc orationem : fed tuum
verum ou ſanctum judicium coram u om
nibus manifeſtare digneris, ut fi ifte ho-
mo x pro hac reputationis caula ( vi-
delicet illud v :l'illud ) ad præfens mo .
do manum fuam in hanc aquam igne fer.
ventem miſerit , & culpabilis ex hac
Teputationis caufa non eft , hoc ei præ-
ftare digneris, ut nulla leſio , y nulla
malitia in eadem manu appareat , per
quam fine culpa calumniam incurrat .
Iterum te Deus Omnipotens nos indi-
gri do peccatores z famuli tui ſuppli-
siter exoramus , a ſecundum verum e
re &tum judicium tuum nobis in eodem
doco etiam manifeſtare digneris, qualo-
nus hic homo ex hat b reputationis cau-
fa c ( IL ) lo per aliquod maleficium
diabolo inftiganie , aut cupiditate vel
fuperbia incitante culpabiliseſt in d fa .
& to, vel in conſenſu , de hujus pro .
barionis judicium , fubvertere aut violac
re f voluerit , mato confifus g ingenio ,
p quæ ab igne f.a.c. videtur , quial.
q al . comprobet ac manifeſter.
I Supplices al.
ſ'al. mari deeft .
I al. in hac oratione ,
u al. hominibus in hoc mun. hic dig.
x al. ex hac cauſa furto , videlicet vel
homicid . aut adulterio , vel luxuria aut
pro qualibet caufa culpa modo ad præc
feus manum.
y vel macula al.
2 famulitii, al.
aal . fanum
MAGICARUM
manum in hanc aquam præſumptuofwg
aufus fuerit mittere , tua pietas h hoc
declaret ; at ir manu ejus dignofci queat
quod injuftè egit i ipfe deinceps per
veram confclionem penisentiam agat ,
o ad emendationem perveniat : ut ja
dicium tuum ſanctum og verum in om
nibus gentibus declaretur : per te Reo
demptor mundi , qui venturus es judica.
re vivos e mortuos o fæculum per jo
gnem , Amen .
Item alius exorciſmus .
E autem creaturam aqua adjuro
Janetum , qui te in principio ſeparavit
ab arida . Adjuro te per Deum vivum .
quite defonte Paradili k manavit , etji
in quatuor fluminibus exire julio , doro 1
tam terram 1 trigari precepit . Adjuro
te per eum , qui te in Cana Galilea ſua
poientia convertit in vinum , qui ſuper
te fuis ſanctis pedibus ambulavit , qui
tibi nomen impoſuit Soloha , Adjuroʻle
per Deum , qui inte Nahaman Syrum fua
lepra mundavit : dicens : Aqua fanéta ,
agua benedicta , agua que lavas forde's
Onundas peccata . Adjuro te per Deum
vivum , ut m munda exhibeas , nec in te
aliqua phaniaſia retineas, ſed efficiaris
fons exorcizatus ad effugandum , og e
vacuandum , de comprobandum omne
mendacium , & inveſtigandam com .
probandam omnem veritatem :
fte , qui in ze manum miſerit , five ve
ritatem habuerit , nullam lafionem in
te accipiat: fi mendacium haber, er
injuſtitiam , appareat manus ejus igne
combuſta ; ut cognofcant omnes homines
virtutem Domininoftri Jefu Chrifti, qui
ventis
b al. reputatus .
celt nota criminis valens illud .
d al fa tu
e hoc comprob. jud. al.
f volens al.
& puto difpefcendum ingenio .
h'al talirer hoc declarare dignstur .
i ut ipfe al. Reliqua hæc rurfus
defunt in Jureri. M. S.
ķ Pant , mandre .
| Pant, rigare .
m Pant, utte mundam exhibeas nerin
te aliquam phantaſmam ut fupra .
 LIBRI IV . C. IV. QUÆST. IV. SECT. IV . 581
venturus eft cum Spiritu ſancio judica- mine omnipotens , fi culpabilis fuerit ,
te vivos mortuos , O ſæculum per cu incraſjante Diabolo cor obturarum ;
ignem . Amen . manum in bujus tui elementi ferventis
Poft hæc exuat eum veſtimentis fuis , p miſerit , tua veritas hoc declaret , ut
& induat eum , vel eos veltimentis in corporemanifeftetur , anima per
mundis de Eccleſia , id eft, indu- pænitentiam falvétur, fi ex hac fre
mento de exorciſta , aut de Diaco : lere culpabilis fuerit per alicujus
no , & faciat eos vel eum ofculari q maleficii , aut per herbas S aut per
Evangelium & Crucem Chrifti, & Diabolicas incantationes hanc peccati
aſperg . fuper eos de aqua , & ipſi ſui culpam occultare voluerit , & tuam
qui intraturi funt ad Dei examen , juftitiam contaminare , vel violare le
det illis omnibus bibere de ipſa a. facere polle crediderit , magnifica tua
qua benedicta , cum autem dederit dextera hoc malum evacuet con r om
unicuique dicat : nium rei veritatem demonſtret. Per te
Hanc aquam dedi tibi ( vel vobis ) clementiſime Pater , qui vivis ego re
rod probationem hodie . Deinde impo- gnas in Trinitate perfecta . Per om.
natur igne n fubuer caldaria , o dicat nia .
Sacerdos has orationes , quando ipfa an A LI A. ,
quaIncale/ cere coºpert ,
nomine S. Trinitatis , Deus Ju. O Remus Deus qui beatam Sufan
nam de falſo crimine liberali .
dex juſius fortis que patiens , qui es au Deus , qui beatam Teclam de Specta.
cor a creator , clemens O miſericors , culis liberaſti, Deus , qui ſandum Da
judicas æquitatem , tu judica qui nielem de lacu leonum liberaſti, tres
juliſti rectum judicium facere , re- pueros de camino ignis ardentis eripuia
Spicis ſuper terram , facis cam tre- ni , ru libera innocentes de confignafa
mere . Tu Deus omnipotens , qui per Etores. Per Dominum noftrum .
Adventum unigeniti filii tui Domini Et qui nianum mitti in aquam ,
mini noftri Jeſu Chriſti mundum rede ad ipſuni examen dicat orationem Do
milli, qui per ejus paſſiorem genus hu- minicam , & fignet fe fignaculo cru
manum ſubvenifti a ſalvaſti : tu hanc cis , & feſtind deponatur ipfa aqua
aquam ferventem fanétifica qui tres fervens deſuper juxta ignem , & judex
pueros , id eft , Šidrach , Miſach sperpendac ipſam lapidem in ligatam
Abdenago fub Rege Babylonis Nabu ad menfuram . N. infra ipfam aquam
chodonoſor in camino ignis accenfa for more ſolito . Ec fic inde extrahat eam
nace Salvaſli, by illejos per Angelum in nomine Domini ipfe , qui intrat ad
tuum eduxifti . Tuclementißime Domes examen judicii . Poftea cum magna
nator præfta ; ut ſi quis innocens ab diligentia fic fiat involuta manus fub
hujus o culpa vel cauſa ſui reputatio- figillo judicis fignata ufque in die ter.
nis homicidii , adulterii, latrocinii fue- tio quo vifa fit viris idoneis & ælti
rit , ce in hanc aquam manum miſe. mata .
rit , ſalvam ex illaſam inde educat En formulam totam & ritualia , in
qui tres pueros ſupradictos y Suſan- quibus multa , propter quæ meritò Se
nam de falſo crimine liberajti. Ire Do. des Apoſtolica prohibuit . Quod hic in
fine
- n Pant . ligna , ego : ignes .
o tome culpa web caufa fue reputatio. nium , ant pourtat deeffe voculam inge
ne , vel quod valde fufpicor hic aliquo r Pant . omnem .
ties reputatio ſcripta pro barbara voce Fort propellat eam lapidi alliga
reprationis , à voce reptar accuſare feu tam ad menf. ut fic expreffa fit ac
provocare , quod adhuc hodie Hifpani certa menſura lapidis deprimentis fou
retinent. detrahenni's manum og funiculi d quo
p Pant, cenſet deeffe voculam , crea- lapis dependebat, mihi hæc fententia
turam . fors eriam paulo ante deeft a. pellucet. Niſi .dicas ipfo lapide" involuto
lia obturatum habuerit .
exploraffe quam feruens efet aqua ima .
 582 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fine de obvoluta in tertium diem ma- diu poft uxoris hortatu ab adultero
nu dicitur , hoc eò retulerim : quia fi fuit necatus . Non igitur hac purga
præftigio aliquo manus læfa vel illæ . tione fpectabatur , an aquis mergeren
fa , interea , 'evaneſcente præſtigio rei tur ; confirmat , quod retuli de legatis
veritatem apparituram credebant . Ludovici Regis : quo enim pacto de
Quoad frigidam puto . illam eodem cem viri fecum aquam tuliffent , in
modo in uſu probationis verfatam : quam toti mergerentur ? miſfos tamen
videlicet Deus , ut in fervenzi inna cum frigida , narrat Aimonius . Sic ca
centis manum fervabat aduftione inno- pio quod leges Alſaticæ habebant , ut
xiam , ignis a &tione prohibita : fic in plebeii & minoris teftimonii ruſtici ,
frigida aliquando nocentis manum am aquæ frigidæ fe judicio expurgarent u.
burebat , contrariam aquæ actionem Alia tamen quoque fuit aqua frigi- 7
tribuens, frigiditate naturali in fupra- dæ proba , qua quis in aquam totus
naturalem ardorem commutata · Ad mergebatur : fi emergeret tercið , ut
hanc me conjecturam ducit fcriptor innocentem abſolvebant , ut docet Ab
vitæ fancti Gangulphi Martyris , per bas in c. licet in firs. extra ne cler. vel
hæc verba ? Interim ad quendam vec monachi , & c. Afflictus ad Conftit. Re
niune fontem ( Gangulphus videlicet gni Neapolit. libr. 2. tit. 31. ubi eam
uxorque ) wbi his uxorem vocibus com- conſuetudinem meritd Frider. 2. Imp.
pellat . Multa quidem de se conjux paſ- ridet , quam etiam Lotharius Imp. jam
som feruntur foeda do indigni natali . ante prohibuerat in Legibus Longo
bus tuis, e adhuc mihi quidem cerio bard . x . Itatuens , ut examen aquæ
non conftat , verene an falsò illa di frigida per legatos , & commiffarios
cantur . Tum illa , etiam intrepida ju- imperii ubique interdicatur omnibus
rando , falſos de ſe rumores ſparſos , ut ultra non fiat , & illo prior Caro
ait , nec je unquam alieno concubitu lus Magnus in capitularib. l. ult . Pro
pollutam . At Gangulphus: divina , in hibuit etiam Poarifes , quiſquis ille
quit , providentia quam nihil fugit, apud Gratianum , & invalidam jedia
at ſe res habeat , jam certis declarabit cavit Lucius his verbis : Ex tuarum
indiciis . En fons hic propokens , nec intelleximus continentia litterarum , quod
frigidus valde , nec immodice calidus . cum H. presbyterum : quia inafamabase
In hunc igitur immirte manum , tur de homicidio , d facerdotali officia
fundo lapillum extrahe : 0 Lo quidem ſuſpendiſſes , predeceſſoris tui litteras
à culpa es aliena, wihil mali patieris , tulit in medium , quibus apparuit eum
fin autem pollutá es , non fumet Deus judicio aquæ frigid & , fuam innocentiam
Latere ſcelus tuun . Illa Beati viri , fa- purgavile e Epiſcopum ſuis eum lit
cui alios omnes , ita hos quoque fer- teris abfolvile . Quia verd peregrina jise
mones vecordiæ adfcribens , incuncian dicia funt inhibita , purgationem quans
ter manum injecit in fontem . Ecce au- praſtitit , fufficere non putantes : manda
tem , fimulatque lapillum ſecum retra mus z Oc. ) admittit accuſationem de
bere conata eft , membris ferè omnibus novo , & præfcribit, purgationem Ca
obrigefcio , ego in digitis e brachio nonic. juratoriam . Vocat autem judi
quouſque aqua persigit , abſtralia cute , cium peregrinum , quia alienum à ca
nuda caro cernitur , nihilque aliud mi- nonibus & more judiciorum ab Eccle
fera illa ; niſi repentinuni interitum ex- fia recepto . Et quia folebat aqua hu
(pectat 1. ) confirmat idem Sigebertus, jufmodi , per clericos benedici , ided
& fignificat hunc iHum fuiſſe fontem , ad ipfam probationem hoc pacto tol
quem miraculosè ex Campania VVa- lendam : dum non invenirentur clerici
reo as Gangulphus tranſtuleras, convi . ad hoc munus , fanxit iñi conc . Gene
Aam aduherii uxorem deferuit : nec rali Innocent. '111. ne ullus clericus
por
i apud Surinm 11. Maji . y de cap. Mennam in fin.
u Rhen . German . lib . 2. 2 cap. ex tuarum , de pargat. cenne.
a la 2. 6. 54 .
 LIBRI IV. C. IV . QUÆ S. IV .
purgationi aquæ ferventis aut frigidr ,
Iu terri candeniis ritum cujuslibet be-
Dedictionis , aut conſecrationis impen;
dat. 6. fententiam fanguinis, ne cleric,
vel monachi fæcu . & c.
En tibi formulam benedi& ionis ex
di &to libro Gotthico , una cum colla
tionibus formulæ editæ à Jureto .
INCIPIT EXORCISMUS
aqua frigidæ .
Um hominem vis mittere ad judi
Coin cium aqua frigidæ ob comproba
tionem , ita facere debes . Accipe illos
homines , quos vis mittere in aquam
Adduc eos in Ecclefiam , o coram o
nibus illis cantei presbyter miſlam
fac cos ad ipſam miſam offerre , cüm
autem ad communionem venerint an
tequam communicent , interroget cos Sa-
cerdos cum adjuratione ifta , di-
cat .
Adjuro vos ( 1. ) homines per Patrem
by Filium o Spiritum S. per ( 2. )
Chriftianitatem ſuſcepiftis
per S. Trinitatem quam ( 3:) docui,
fis , o per iftas Sanctas reliquias vel
fanétam venerationem , quæ in iſta Eccle
fia funt , ut non præfumatis accedere
ad hoc fanétum aliare , nec iftam fa
cram communionem ' accipere ullo modo
fi hanc caufam veſtra reputationis (hoc
A illa vel illa ) feciſtis aut confenfi.
ftis, aut ſcitis quis hoc egit .
( 1. ) al. omnes .
( 2. ) al. unigenicum Dei flium. & p.
3. T. 9.5 .
( 3. ) al, deeft docuiftis fed additur &
per fan & um Evangelium . & per Canetas
reliquias , quæ in iſta Eccleſia ſunt , uc
non præſum . ullo modo communicare
neque accedere ad altare , fi hoc feciftis
aut confenfiftis qui hoc egerint.
Si autem tacuerint , ( 4. ) aut nul creavit ( 10.
lam profeſſionem inde dixerint ассе . humanis
dar Sacerdos ad altare , & more fo- fit
lito communicet , poftea verd communi- Adjuro ( 1. ) te per' ineffabile nomen
set illos , qui in aquam mittendi funt.
( 4 ) al nullus hoc dixerit .
Cam autem communicat , dicat sa
SECT. IV. 583
cerdos ( 5.) ad altare , Corp!us hoc
fanguis Domini noftri Jefu Chrifti fit
vobis ad probationem hodie ( 6. )
s. ) ad. ante
6.) add.al.ad laudem & glor 90.
minis fui & ad Ecclefiæ ſuæ utiliiam
tatem
Expleta miſa (7. ) accipiat Sacerdos
crucem o Evangelium o incen .
fum , dy pergant ad locum deftina
sum cum aſperſione aqua beneditte
ubi probentur . Et cum venerint ad
ipfum locum ( 8. ) det illis hominibus
bibere de aqua benedi&ta.cum autem
dederit unicuique dicat. *
( 7. ) l. expl. mil. faciat aquam bene .
didam ipſe Sacerdos & pergat ad locum
ubi omnes probantur.Cùm autem vene .
rit ad iplum locum , dec illis hominibus
bibere de aqua benedicta :
( 8. ) al. Litaniam faciens omnibus pro
eadem cauſa Dominum deprecantibus.
det examinandis bibere de agua benedia
eta ego cum dederit .
* In libro Jureti magna hic in feqq.
eſt confufio , & ut fup. quædam ina
videntur quædam poſle explicari.
Hanc ( 9. ) aquam dedi vobis ad
probationem hodiè , Poftea conjuret
aquam , ubi illos mittere debet dia
cens ita .
Nota in feqq . mutiluni eſſe poſtrum
exemplar Gotthicum , fupplendum er
m . 1. Jureti : quare ex utroque concin
nabo , quafi unam formulam , Jure.
tiana tamen lectione in marginem re
lata , ne contundam .
( 9. ) al. Hæc aqua fiat tibi ad proba.
cionem hodie . Per Dominum noftrum
Jeſum Chriftum qui eft verits judex &
juftus.
Adjuro te aqua in nomine Dei Pa
tris omnipotentis , qui te in principio
, te juffie miniſtram
neceſſitatibus , qui etiam juf
fegregari ab aquis fuperioribus,
Domini , videlicet Jefum Chriftum fi
lium Dei vivi , ſub cujus pedibus ela.
mentum ſe calcabile prebuit: qui etiam
baprizari ife in te slemenso aguarum
 DISQUISITIONUM MAGICARUM
584
voluit . Adjuro etiam te per S. San- bis adjurantibus & ejus miſericordian
Etum , qui fuper Dominum in te bapti- obfecrantibus obedias. Qui regnat & do
zatum defcendit. ( 12. ) Adjuro te per minatur per 1. I, f.
fanétam dan individuam Trinitatem In Gotthico exemplari immediate
cujus voluntate aquarum elementum di ſequicur alia oratio : fed reétiùs ex
vifum eft , et populos Ifrael ficcis ve . emplar Gallicum titulum interſe
figiis tranfire fecit : ad cujus etiam in rit .
vocationem Helias , ferrum quod de Hominis conjuratio .
manubrio exierat ſuper te natare fe
cit . Ut nullo modo fufcipias hos homi Adjuro ( 13.) te homo N. per invo
nes , nomine I L. illo ſi in aliquo ſunt cationem Domini noftri Jefu Chrifti,
culpabiles , de hoc quod illis objiciunt , per omnes Angelos Q Archangelos ,
Scilicet aut per opera , aut per confen- per omnes San & tos Dei , o per tre
Jum , aut per ullum ingenium , ſed fa- mendi diem judicii
cias cum fupernatare ſuper te : nul- guatuor Seniores qui quotidie laudant,
la poffit contra te facere aliqua caula per quatuor Evangeliſtas Marcum
maleficiorum , nullaque preſtigia demo- Matthæum , Lucam ego Joannem ,
num concinnari , ut inveſtigatio Dei o per duodecim Apoftolos , o com per
vel manifeſtatio polic occultari. Adju- duodecim Prophetas , & per omnes fana
rata autem per nomen Dei Chrifti pre • Etus Dei Martyres , per fanćtos Confel
cipimus tibi , ut nobis per nomen ejus fores e fancias virgines , per Princi
obedias cui omnis crcatura ſervit : patus de Poteſtates , per Dominationes
Cherubin collaudant , dicentes virtutes cælorum , per Cherubino
quem
Sanctus , Sanétus , Sanctus , Dominus Seraphin , per omnia cæleftia Angelo
Deus exercituum : qui etiam regnas O rum agmina , Adjuro te per tres pue
dominaris per infinita ſæculorum ſecu- ros , Sidrach, Mijach , Abdenago ,
la , Amen . per centum quadraginta quatuor
( 10.) al. quia te ſegregavit ab aquis millia Martyres , qui pro Chriſti nomine
pali.funt , een per si Mariam matrem
ſuperioribus & jaff. deſer. hu . nec al.
( 11.)te etiam per inviſibile & inef. Domini noftri Jefu Chrifti egy per po
fabile nomen chriſti Jeſu filii Dei omni pulum ſanctum Dei , lo per illum ba
potentis fub cujus p. calcabilem præbui. prifmum qui te regeneravit per manus
Ai , qui etiam in te bapt, dignatus eſt. ſacerdotis. Adjuro re ( 14. ) ut ſi de
( 12. ) al. qui te inviſibili Tan & ificatio hoc furtum aut homicidium aut adul
ne facratum , ad animarum purgationem terium aliquem fecifti , aut conſenta
inenarrabile inſtituit facramentum . Per neum exinde fuifti , ego fic habes cor
quem olim & pop. Ifraeliticus f. pedibus incraffatum exinde fuiſti , o fic habes
tranſivit, & ex aquaferrum quod cafu cor incraſſatum induratam ', ut hoc
ceciderat , Heliſeus divina virtute con approbationis Dei judicium , per ali
tra naturam
redire fecit: utnatantem
n . m . l. inhunc
ſuo hom
manubrio
. G in quod maleficium evacuari -vel evertere
te poſle facere credideris fi culpabilis
al. culp. oft ex hoc q. 1. objieitur ſcil. aut es coane fcat cor tuum , ou non ſuſcio
oper e aut
quolibe conſenſu
t ingenio , ſeuper
. Sed conſc ientiaem'Do
virtut , vel piat te aqua iſta , neque ullum malum
mini noftriJeſu Chriſti rejice ex te & poflit ( 15 ) inimicus contra hoc elemen
tum pravalere , ſed manifeftetur vel de
fac illum
gnoſca natareChili,
nt fideles fuper te us co claretur Dei virtus
quatenmalefi.
nullum in ifto loco per in
cium , nallum Præſtigium divinæ virtuti vocationem Domini noftri Jefu Chri
poffe reliſtere , quod non detectum fiat fi . Propter hoc obnixè te deprecamur
& omnibus manifeſtum . Adjuro etiam te Domine fac ſignum tale in homine iſto ,
per virtutem ejuſdem D. N. Jeſu Chris ut ſi culpabilis eſt reputationis caufa !
di , ut ad laudem illius , cui omnis crea- declaretur per hoc judicium tuum rei
tura fervit , & cui cæleftis exercitus fa- veritas do nullatenus eum recipiat a
mulatur clamans S, S. S. D. D. & ut no . qua ifta . Hoc autem fac Domine ad
lan
 LIBRI IV. C. IV . QUÆ S. IV . SECT. IV .
laudem & gloriam tuam , per invoca
tionem nominis tui , ut omnes cogno
Jczot , quia tu es . Det!, no ter bancdi.
cius laudabilis . Per iinmortalia ſ «
cula fæculorum . Amen .
( 13. ) al. Adjuro te & conteſtor per
patrem & Glium & s, ſanctum & per
Lanctam & individuam Trinitatem & per
omnes Ang. & Arch. & per omnes Prin .
cipatus & Poteftates Dominaciones quo.
que & virtutes , & per Dei ſedilia . Che.
rub . & Seraph . & per diem tremenduin
judicii Dei, nec non & viginti quatuor
Lepiores, qui quotidie laudant Deum , &
per quatuor Evangelittas , & per fanctos
Apoliolos quoque Martyres & Confeſſo
res, nec non per ſanctam Dei Genitri
cem Mariam , omneſque virgine's , & per
cundum populum fanctum Dei , vel per
jan &tum baptifmum in quo renatus es.si
cu hoc malum feciſti , ex quo culparis ,
vel afſenlum aut bajulalti , aut in domum
cuam recepifti , aut inde conſcius , aut
conſentaneus exllicifti coram omnibus di .
cito . Quod li diabolo fuadente celare di
ſpolueris. & culpabilis exinde es ; evane.
ſcat cor tuum incrallacum & induratum ,
& non ſuſcipiat ce aqua incredulum &
feductum : ut dicat populus , quia Deus
nofter judex eft , cujus poteftas in ſæcu .
la fæculorun , Amen . Hec forma verb's
brevior o ſuccinctior eft , Jenſu tamen con.
penis cum Gorchica .
( 14. ) ſegg, murila dan mendola ,
( os . ) inimici, Panri. ( d . ) in al.
Poft coniurationem autem aque exuat
eos veſtimentis ſuis , ( do induat eos
veſtimentis de exorciſta , o alliget in eis
fingularieri finus recte conſuetudinis) fa .
ciaique eos, oculari ( 16. ) Evangelium
Co crucem , poſt hæc aſpergat Juper
unumquemque ex ipſis de ifta aqua be
ridicta , & dicat adiurationem fequens
10m2 ,
projiciat eos. ſtarim ſingularic
Iter in ipſam aquam Hoc autem om .
nia facere debet jejunus : 0 ; neque il..
li antea.comedant, neque ipſi qui c06
Niirtant
,
( 16.al, ſanctum Eu . & ſanctam cr. &
fanct ficatis ompibus aqua benedicta ,cum
timore , & reverentia Dei filus de ejus
clementia proijciac in aquam . Es nihil
amplius habet cod. Jureri ,
Tom . II,
588
Sequitur exorciſmus .
Exorcizo te creatura aquæ in nomine
Dei Patris omnipotentis in nomine
Jefis Chrifti filii ejus Domini noftri ,
qui regnat cum Patre . Spiritu fans
to : ut fias aqua exorcizaia ad effu
ganlam o evacuandam omnem pote
itatem omne phantaſma diaboli , uc
fi ifte homo defcenderit in iftam aquam ,
ce innocens eft , de hujus reputationis
cauſa , pietas Dei omnipotentis liberec
eum , recipiar eum tuum elemen
tum . Ei ſa culpabilis eft , o prefum-
pruolus in iftam aquam defcenderit
non eum recipiat , fed declarari digne
tur virius tua in eum , ut omnis homo
timeat a contremifcat nomen , gloria
tue fanctum . PerDomine
cuneta fecula
libera facu
lorum , Amen , inno
centes conſigna factores , Amen .
Habes ( Lector ) ritun univerſum
hujus probationis per aquam frigidam ,
qui olim in uſu , & quem canones
Pontificii vetant : non propter verba
vel folemnia ritualia , quæ pleraquer
pia , etfi non defint aliqui in his na
vi : fed propter ipfam rem , & quia
hrc à vulgo paulatim recepta fuerant
Pontificibus tamen Romanis reclaman
tibus : Nam Pontifices meritò 'dainna
bart hanc Dei gemerariam tentatio
neni; & miraculi quaſi Judaicam po
ftulationem : Et obſervatione dignama
eſt obtinuiffe paulatim ubique Pontific
ciam prohibitionem , primum quoadre
liqua crimina : deinde pólt Divi Ber
nardi tempora etiam quo ad hærefin:
abufum denique hælife in ſolo crimi
ne Maleficii feu Magix : ita tam hæ
fiſſe in hoc crimine
invocatione, fine ullo ritu pietatis ali
quid præferente , quafi per ludum Ju
dices hac proba abutantur quibuſdam
duntaxat
in multis in Germa
regionibus . Nammaxim
niæ locis hodie
e 8
V Veſtphaliæ circulo , utuntur hac pro
ba , in maleficis indagandis: quas enim
fama , vel aliarum depofitione fufpe
ctas habent : cas itatim abſque ulte
riore inquiſitione capiunt , capraſque
extra urbemn deducunt : & in aquam
Dddd
 ONUM
ISITI ARUM
586 DISQU MAGIC
frigidam ita conjiciunt , ut dextra QUÆSTIO V.
manus ſiniſtro pedi , liojitra verò
dexiro pedi fit alligata : & fi fuper- De proba , ( ut vocant , ) aqua fri
natat , veneficas vehementius tulpi gide , qua fagisexplorandis qui
cantur , & idcircò duriori ſubjiciunt dam in Germania utuntur.
quæſtioni : lin Submergantur , inno
centes elle credunt . De hoc genere SEC TIO I.
purgationis feu potius probæ , hacte
nus inter Catholicos , quibus illiba Diſcutitur opinio , de rationes
ta Canonum auctoritas , probè coniti Adolphi Scribonii .
illicitani elle : Sed Novatores ,
qui à Romana Eccleſia deſciverunt SUMMARI U M.
mirè digladiati . Liciram elle mor
dicus defendit Arnold. Scribonius Phi. I. Contra fictitiam illam levitatem
lofophus Marpurgenfis : illicitam con Dæmonis ſagas ſuſtentantis diſſe
tra oftenderunt prolixè , non V Vie ritur .
rus folum & Bodinus : fed inſuper 2 Non eft credibile hoc fic a Deo a
libellis ex profeſſo Joannes Eavi . mundi initio prædeftinatum .
chius Hermannus Helvadus , & 3 Refellitur fupernaturalis ficticia
Auguſtin . Lerchemerus , & ex Í. C. aquæ fagarum antipathia .,
Oldendorpius, Horomann. Joann . Bor 4 Lutherus exploditur , qui voluit om
cholt . Venatorius & alii , quos citat nia liquida apta prebere balneum ,
& fequitur Godelman . lib . 3. de La ellc idoneam baptifmi materiam .
miis cap. 4. quos ego , ut ejufdem fe 5.Quo pacto elementa laudent Deum ?
Stæ homines non magnifacio ſed 6 Qua ratione aqua inſtrumenium
hæreticos hæretico Scribonio objicio , figillum faluti ?
ut faltem intelligant Novalores : hanc
effe fuorum communem opinionem ILH . Adolphus Scribonius , hu
à qua in judiciis non tam temere W jus fententiæ , & praxis judi
deberent recedere . a Poſtea prodiit , ciariæ acerrimus defenſor conatur
libellus cujuſdam Jureconſulti : qui eam ſtabilire rationibus partim Phyſi
cx Catholicis unus & folus , hucuf- cis , partim hyperphyſicis ; ad Phyſi.
que ( quod fciam ) ſcriptis hunc jų. cam enim pertinet , quod dicit de dæ
dicum abufum defendere conaretur . monis levitate , fagarum pondus fuper
Res magni eft momenti : & proin- aquas fuftinente : ad Theologiam ve
de diligenter , non obiter tractandard , quod de odio & antipathia aquæ
& diſquirenda veritas , non verbo ac ſagarum . Sed ut hoc commodius
rum copia , fed rationum momentis ; intelligatur , accipite di&ta illius , ut
Lil ergd. ſunt à Richio 6 repreſentara : cui &
alii ca referentes , hac in re conſen
ciunt c : non ea contraho etli pollim
facilè , ne quis me calumniari fülpice
tur . Dicit ergo ille , hanc fupernata
tionem fagarum provenire ex Satania !
ca levitate , ut caufa efficiente . Sata
nam enim eſse natura leviflimum , ut .
pote plus de aere , quàm de aqua par
ticipantem , & ideo poſse illas ſulten
tare fuper aquis : duobus modis , vel
fe fupponendo ſagis , & eas quaß dor
fo
a Excuſus liber Coloniæ apud Gym . bc.4 n . 229 .
micum anno 1568. defenfio proba aque c Godelm . di&t. cap. 4. Binsfeld,
frigida , c. de confeſ. Malefic. p . 2. conc. 7. dub, he
 LIBRI IV . C. IV . QUÆST. V. SECT. I. 587
fo elevando : vel etiam le iis unier- ræ dæmonis si ſed voluntas hoc opera
do , & toti illorum corpori , occupa- tur . Hoc verum eſt , & eò redii res
tione & poffeffione quadam , intunden: cùm addit Scribonius: Satanam , utDei
..do : non quidem hypoſtatica unione littorern eas fullinere : & quia lictori
auc mixtione Plryfica intrinfecè coade non licet præſcriptum Judicis excede
unanido ; led levitate libi connata illis re , ided fieri; ut nec fontes mergere ,
quodammodo , per prafentiam fuam , nec inſontes fuftentare dæmon queat !
data & quali communicata.cacodæmon ne infopres periclitentur , evadant ſon
ergò ( inquit ) jubitantialiter in Jagis res impunitæ . Sed hoc jam ad hyper .
diffufus, eas retinet , quantum ſcilicet phyſicam refugium elt , dequo ftatim .
ad ipfum / piritum , qui fine fua efen- Contra illam levitatem fortiter etiam
tia eas inhabitat , non quantum ad urget' , quod gravitas & levitas pro
Subſtantiam partium corporis jagarum . prietates ſunt rerun corporatarum :
Lewtas ergo ea non est , qua à for. quare non magis conveniunt dæmoni ,
ma corporis immediatè provenit : ſed quànr animæ rationali . Sed audio , ne
adventitia externa O aliunde acom Scio quam fpiritualem levitatem . Si ,
repto ) quia' dæmon ſpirituali Jevirate prædi
Hæc ille , ut obſcure , fic fanë men fus eft , hoc poteſt: certè & anima po .
dosè . obfcurillimè , quia vel hoc can terit , quæ ipfa quoque ſpiritualis to
fum voluit : fagas á dæmone ſultenta- ta , & proinde levis rota ; & tota in
ri , prærogativa levitatis , quæ ex ae toto corpore , & in lingulis corporis
rea natura in eo vim habet aquis e fubftantialiterque diffuſa , non inhabi .
mergendi : idque ſubingrello corpus dæ- tar modò' , fed informat etiam . Hoc
mone' , ur folet fubingredi energuine verò non poſſe animam norunt , qui
nas , tuncque illas emergere more u natare non norunt , & aquas aliquan .
trium inffatorum : vel , ſi hoc non vo- do ingrelli . Si animæ levitas hoc non
fuit, certè fallitatem ſententiæ non in- poteft ratio clamat , nec dæmonem
relle &tæ his involucris verboruny per- corpus ingreſſum poffe ratione fuæ le
peram coaggeratorum contexit & ob- viratis . di ſuſtinet , ſuſtinere , quia cor
ruie . Mendosè vero , quia urerque mo- porea illa mole potentior eam loco po
dus ille fupponit dæmonem aereum telt movere, ur dictum libro ſecundo.
Habere corpus : quod alibi refutatuni. Confugit tandem Scribon . ad Dei vo- z
igneum potius haberet', & ſic ab aqua luntatem & prædeſtinationem : Quid
extingueretur , vel aquam excaleface ſi , inquit , dicerem Deum ipfum laga
reť , & ebullire cogeret : quæ ambo ex- rum , quas ſcilicet verè reas novit, cor
perientiæ , & rectæ rationi repugnant . pora fingulari quadam Ipecifica le,
Illa eciany ſecum pugnant : cacodz. vitate induere , qua in ſuperficie aqua
monem ſubſtantraliter in lagis diffun- rum ferantur inde ceriè non ſequere.
di : & fpiritum fine fua ellentia eas tur , Deum ab operibus creationis non cef
inhabitare . Quis etiam credat ſagas falje. Ita enim prediſponere potuit , ut
omnes eſſe à dæmone poffelſas , ut lunt ſi que fage future fint ſpeciali quodam
arreptitii feu energumeni: & ur fuere modo in aquis nequaquam ſubmergi de
Gergezenorum ſues ? hoc ipfæ fage beank . Uirum vero hoc omnipotentiæ divi
negant , & experientia refellic . Si ob- n & contrarium eſſe dicetur . utrum etiam
ſider quomodo apparet foris illas ac- voluntati , quia non exprefsè fignifica
cedens an duobus tum eſt in locis tum eft in facris Litteris ? -minimè.
an werd exit & redit , cum lubet pof Nos vero illud fatemur Deum pof
fet credo , fed fic facere non credo . ſe cům lubet : dubitamus an anquam
Deinde li' hoc facit ejus levitas : curlibuerit , indicia qulla invenimus , cur
Cæteri energumeni non æquè leves', cur credamus voluille ; multa habemus ara
fubäidunt in aquis ? cur merli porco . gumenta , quæ noluiffe , & nolle do
rum illi greges ; quia noluit eos fulti- ceant. ided petimus probari , quam affir
nere ? jam ergò non levitas illa natu- mant , Dei voluntatem : & experientiam ,
Dddd 2 quam
 572 DISQUISITIONUM MAGICARUM
quam adducunt teltem , ut fallacem tipathiam , videlicet quod elementum
non femel , mox refutabimus. Quæ ve- aquæ nolit illas intra alveum fuxmres
rò de nova creatione addit , non extra cipere , fed omninò refpuat omnie
chorum modo ſunt faltantis, fed etiam bus modis fugiat: hunc fcilicet in finem ,
delira'nıis. quid enim ad rem illa ? ut peccatrices ejuſmodi manifeftentur
3 Addit , Aquam ipfam fagas in fe Nam creature inanimate ſerviunt
ferre non poffe. cur putas ? quia ( in- prædicationi , Qgo glorie nominis Divia
quit ) Deus Opt. Max. ſuo prudentiffi- ni ; ut fcilicet cali, ita quoque elemen
mo jutimoque judicio ab omnibus in ta enarrant gloriam Dei , tum aliàs tum
de feculis elementum aquæ prædeftina- in hor , fi peccatum injuftitia ab il
vit falutari hominis lavacro , ut qui à lis revelata puniatur . Aqua in baptiſma.
peccatis abluendi ellent, o ChriftiEc- te eft Sacramentum , eft fignum , eftfo
clefie initiandi , hujus baptiſmate ute- gillum initi inter Deum O bominen bas
rentur ,ce per hoc medium novi homi. prizatum novi fæderis . Quid ni igitur co
nes fafti, quaſi per januam in Chrifti dem modo , fignum ac indicium elle pof
regnum ingrederemur , qui prius rejecti fyr , diffoluti illius, O fracti iterum fe
fueramus . Quandoquidem , inquam, Va- deris ? Ethanc rationem five cauſam
riniano quodam odio eas aceuſat , eu facillimè dixerim efe verilſimam : ut ſi
rejicit : ut fi maximè pro viribus ten- alia nullæ admittendeelle videantur
tent , non tamen ſubmergi polint . ana tamen hæc recipienda fit .
Ecce jam ( Lector ) non à dæmone Hactenus ille : in cujus verbis qua
petitam cauſam efficientem , fed ab a- dam funt veriffima, fed non aptè allata
quæ natura . Quia inſitam illi odium ad id probandum de quo ambigebatur.
in maleficas , infitum aurem ab aucto . in quibus facile agnofcas fpiritum il
re naturæ : qui cùm aquas creabat , lum , qui Scriprurz teftimoniis gauder
jam mente cunétorum præſcia ftatue abuti , & femper fumma vi addiſus ,
rat aquas fore falutis noftræ inftrumen- ut mendacio veritas ancilletur . Spiri
tum itaque inlevit odium aquis , il tuales illas aquæ pærogativas , regene
larum , quæ falutis & fuæ & aliorum rationis ratione illi competentes agno
ofores , & vexatrices . Sic enim mox fcimus , Catholici . Sed quid fi dicerem
explicat. Er quodnam ( air ) eft illud cum Principibus Novatorum quorum
odium aqua ' Deo placuerunt , quibus fummam puto Marpurgi elle auctori
uſurpatis peccata hominum ai !ueret , at tatem : prærogativam hanc aquæ fingu
que purgaret : in bapriſmate Chrifto Dei larem non elle : nonne corrueret hujus
Filió nomina noftra primum damus , antipathiæ fundamentum ? At ecce Lu- 4
ejus albo incorporamur , adeoque in therus cùm ab eo quæfitum fuiſſet :
civitatem Dei ue germani cives recipi- num , deficiente aqua liceac baptizare
mur : ideoque omnes , qui falvi modo in lacte , aut cereviſia s principio qui .
fieri voluni facræ huic aque baptif- dem inopinata fortè perculſus interroga
mali immergi ac purgari oportet : ai la- tione , hæfitans , dixit : id Divino judicio
8 € [preto iſto Divino lavacro : tori Trio committendum : recollecto poſt ſpiritu ,
nitari , Deo Patri , Filio e Spiritui & illo fuo afflatu entheo , fubjunxit :
Sancto fcientes volentes renunciane , quicquid balnei nomine nuncupari pof
nihil Dei de creatoris opera , nibil or. let , id cenfendum minimè ineptam
dinariones , y creaturas facientes , peco baptiſmi materiam . d. Neque Mar
catores , eo apoftatæ omnium aliorum tin. alter, Kemvirius ille , Leiſeri ora .
fiun: pellime. Cùm autem hoc fcclere in culum , ſatis certò credidit , num ele.
2010 mundo nullum fceleftius unquam mentum hoc aquæ neceſſariam baptiſ
definiri aut reperiri poffit , quid dubie mo materiam præberet : hoc enim fi
tem dicere ? ſi ſage non ſubmerguntur Christo Domino afirmanti e , & Apo
aquis, id fieri ob peculiarem iftam an ſtolis Magiftrum fequentibus f , cre
didir .
d In colloqu. convivial . 6.17 . i Aal.S. v 36.00* 2.47 . Eplief. 5. v.26 .
c Joan.3 . v. .
 LIBRI IV. C. IV. QUÆS. V. SECT. I. $ 89
didiffet : nunquam quæſtiones illas : cernimus ; fed etiam talis in plantis
an hic vel ille liquor fit naturalis , & amor , quitamen in aqua , & aliis ele
vera aqua , otiofas vocaffet 8 : cum mentis nullus cernitur , nifi quædam
iis , de necelfitate aquæ ab baptiſmum locum fuum , quoniam is ad ' eorum
five de neceliaria Sacramenti hujus confervationem putatur facere , pro.
materia , inquiratur. Nec etiam Calvi- penfio . Si fagas odit aqua , cæteros a
nus id credidit: qui apertiffimam Chri- met ; unde hoc probabis ? fateris vie
fti Domini locutionem Joannis 3 al- deo naturalem hunc amorem non ef
legorico ſenſu accepit : & per aquam , ſe ullum , nec odium fanè : ſed vis fu
intelligi voluit , non elementum illud pernaturalem hunc affectum eſſe . quæ
aqur : fed ipfum Spiritum Sanctum 9 ro , an ejus fibi confcium elementum a.
qui dicatur aqua eo quod animos no quæ , an ignarum ? non dices conſcium .
Itros abluat : quia fine baptiſmo ſal. Quid enim abſurdius:quia nec ſenſu qui
vari hominem poffe putavit : atque dem præditum , quantò minùs cognitio
ita præivit , clarumque fignum Ana- ne ? & hoc neceſſarium foret , ut fagasà
baptiftis fuftulit ad gehennam . Sed nos cæteris diſcerneret , fed non diſcernic
haec omnia Lutheri , Kemoitii , Calvi- eciam , cum & hæreticos alios & hy
ni , deliria deteltamur . viderit Scribo- pocritas fis , . Divi Bernardi tempore
nius tamen , quid illis ſit reſponſurus , expuerit . Ejus verba poltea recitabo
fi hæc fua: dogmnata torqueant in ima. ex ſer. 66. in Cant. Ignarum eft er
ginariam antipathiæ chimäram . Ha- go ; & fic movetur à Deo . Novone
bemus Catholici , Deo laus , habe- motu quoties ſaga aquis injicitur? non
mus arietes fortiores b . Miramur in- hoc faiis explicat & videtur velle fem
terea , & Calvini (trophas atque tro per hoc operari decretum Dei , ab eo
pos : & Lutheri vecordiam juxta rio tempore , quo Deus aquæ elementum
demus , ut enim de hoc nunc loquar , creavit : & ex hoc Dei decreto femel
cum & lacte , & juſculo carnium five fancito , vim hanc aquas accepiſſe
herbarum , & vino , & ſimilibus liqui- ficut herbæ nimirùm vim illam fibi
dis ablui poffiinus , negari non poſſet limilis per femen producendi lege illa
illa balnei uſum præbere poffe : & quo primitiva , qua jullæ Geneſis 1 : Ger
quidque ad abitergendum aptius , lioc minet herbam terra virentem facien
etiain efficaciorem baptiſmo materiam tem ſemen , & c. Nihil dubito , fi hanc
an ergò id , quod He- legem Deus ab initio pofuiffet aquis ,
bræi vocant aquam pedum ? pax au hanc illis in perpetuum vim compe .
ribus quæſo & naribus fit : fordet , tituram . Sed ut hoc credam a Deo
fæetetque . Luthero foli , ejuſque deli- factum , neceſſe lit alias adferri proba
rium hoc protervè tuenti , tale lava- tiones , vel ex ſcripturis , vel eccleſia
crum , tale balneum contingat . fed ea fica tradicione . in re tanti momenti
lege , ut, pro honefta ftrigilecula , il- folis niti conjecturis , hoc verò 'nec
li ſcopæ taxez , quibus ftrigmenta de- fobriæ , nec lanæ mentis eſt
radantur , & amurca nitro condita pientiæ . Omnes nos falutari lavacro
pro ceromate adhibeantur : ficque ftrin- ablui neceſſe eſt , ut falvi limus : quid
gatur foto enixè corpore , pumicetur , cum nemo hoc Catholicorum negal:
levigetur . nihil illo mundius , nihil negant nonoulli Novatores . Huic ſa
bellius , nihil augiæ ſtabulis dignius in cro baptiſmati , totique ſacratiſſimæ
venietur . Trinitati ſagæ renunciant : hoc quo
Quid ais Scriboni ? Vatinianum aquæ que fatemur, & ideo cun & tis fuppliciis
in lagas odium eft ; an ergò aqua præ- digniſlimas, & ſcelus earum atrocilli
dita ratione? ideò enim iraſci belluas mum profitemur : quid inde confequi
& odiſſe negant Philoſophi , quia ra tur : Odere idcircò illas aquæ & ex
tione carent. Metaphoricum ,inquies , fpuunt onus moleſtum . credo , ut a.
odium intelligo : & quale in plantis quæ vivæ cadavera : fed fors hoc pro
pter
g Examen Conc . Trid. c. 2. fel. 7 . h vide infra fe t. 3 .
 590 DISQUISITIONUM MAGICARUM
pter aquæ & aeris copiam , quæ in ca-
davera ſe inſinuavit . Viva corpora
mergerentur : non ſupernatarent . 'Ve.
rum audio hoc fieri , quia fagas aqua
prodere mavult , quam celare crimen :
5 & fic quali præconem agit . fcio crea
turas omnes laudare Deum , & glo
riam Dei enarrare : ſed hoc non faciunt
eo modo , quo Jofue jullit Achanum
dare Deo gloriam , non quo Pharifæi
id à cæco nato exigebant : fed fua
pulchritudine , ornatu , utilitate , & ef
Ficacitate , quam ipſis Deus cribuit , ou
pificis & Creatoris ſui bonitatem , fa
pientiam , divitias & potentiam homi
nibus annuntiant . Illa verò confeſſio
& indicatio , & ut ita dicam præco :
nium , five mavis accufatio , quam con
fingit Scribonius , facris litteris , Con .
ciliis , Patribus , & Ecclefiafticis mo.
numentis: nova eſt & inaudita :-qua
re nec verofimilis , nec credibilis , nec
tuta . ſcil. alia nobis media Deus non
reliquit , ad explorandam veritatem . "
Signum elt initi cum Deo fœderis : hoc
ícimus & credimus dicenti Deo , fi
gnum ut credamus eandem elle fæede
ris violati , poftulas ? da fimile re
ftimonium & credemus . Das pullum ?
o non credimus illud , qui illud confite
mur . Deinde non aquæ quatenus eft
aqua , ur inſtrumento , neque ut G
gillo , falutem tribuimus noftram : fed
quatenus ad aquam acceflit forma ba
ptiſmalis ; falubriter illa abluit , quan-
do verbum accellit ad elementum : tunc
enim factum elt Sacramentum , quod
nudum prius erat elementunr . Tolle
verbum : nec ſacramentum , nec ſi
gillum agnoſco ; fuoc dicam æque lau
dem Dei & gloriam nobis annunciari
per terram , per aërem , per ignem :
& quæram , cur non hæc æquè ſagas. 12. Multa refelluntur breviter repepy &
prodant ? cur illis aer ſpiritum non aduerfarii . Quæ præcipua nunc cau
seddit difficiliorem , & lenta prodic Ja paucitatis miraculorum fit ?
prafocatione ? cur non fubfidit terra ;
,
cur non aer illas ſolo allidit ; & vi-
cillim reluleu , ut pilas, terra in aerem
repercutit ? cur ignis illis communem
fe cum cæteris præbet creaturis po E.
quidem fi odio funt ulli elemento
igni erunt odio : nam ignem illæ præ
cæteris elementis oderc , & mutua
folet efle antipathiæ ratio . Sunt &
alia plura , de quibus fequenti se
tione .
SECTIO II .
Excuſa ſententia de rationes J. C.
cujuſdam Catholici,
SUMMARIU M.
Laudatur adverſarius', do hujus
contradi tionis ratio proponitur .
2 Qui , ubi cantumi judices hac
atuntur proba ?? Ele praxim pau
corum indoctorum judicum .
3 Summa fententiæ connaria .
4. Oftenditur parum neceſaria hæc pur
gatio ad mentem aduerfarii . 0
ſtenditur pugna in diftis ejus ,
incertipudo hujus probationis :
s Exemplum vetulæ ſage , quæ feipfam
prodidir .
6 Oftenditur ex eo de alia pugna , I
tem hanc ſupornatationem non ef
fe tribuendam bonis Angelis , fed
dæmoni .
7 Cautela , quas ponit , oftenduntur
fuperflua .
8 Tertia pugna' in dictis adverſarii.
9 Gratis conficta diverfitas in male .
ficio de aliis criminibus , nec pro
bata , nec vera .
1o Ofterdit purgationis hujus vanam
defenfionem .
i1 Inducitar argumentum de faga , que
furti arcujata tantum , o ayud
injiceretur ex priſco more ad pure
gationem , og oftenditur ſi hæc pur
gatio veræ certaque , neceffario jue
dicem perplexum fore .
13 Quo lendus probationes ſont judici
14 Hanc jure canonico probam omni.
no elle prohibitam accurate often
fum
15 Non licet judici infligere quam
cumque pænam , quam rei maxi
me metuunt .
16 HSC
 LIBRI IV. C. IV . QUÆ S. V. SECT. 11. 591

16 Hac purgario non favet maxima ceno J parco nomini , primum di&tum Scri I
Hoc poteft eam facere
licitam . Ut actus fit bonus , non bonii de diabolo ſagas ſuſtentante re
fufficit cum tendere ad bonum fon jicit , cenſet enim nullum hic eſſe fa
nem . étum , nullum miniſterium , neque opeo
17 Sagas non deteftari maxime hanc tam ullam dæmonis , fed Deiomnipo
purgationem , quod li deteftantur , tentis folius, per ſuos miniſteriales an
indicium eft pafti . gelos bonos , id exfequentis i . Que
18 Non efle hoc indicium sertius teflic in re , quam minus ſecuram fit in
monio complicum . greſſus viam mox oftendetur : illud
19 Non eft cadem ratio hujus indicii autem ab eo conſultè fuit additum his
iltius teftimonii . verbis k . Licet fæpè holitor fit oppor.
20 Nec indiciiexcadavere fanguinan- tuna locutus , tamen multum intereris
te do ex hac . Davuſae loquatur an herus : ideò ne
21 Non ſequitur , Deus juvat judicem ſcientia vel fenfuum altitudine potius ,
in uno , ergo ſemper , in omni. quàm exercitii Chriftianæque charitatis
22 Non fallitur , qui fecundum aéta no- pondere hæc fcriplife videar :: totum
centem abſolvit . Deus non vult dependere me à ſanctæ matris Ecclefia
omnia crimina hic actu puniri. A. auctoritate profiteor, nihilque quod ei
liquando judici judicio pocent dem in in ullo adverſetur , determina
malefice , je , multo minus obflinatè , defendere
23 Sors ilia eft divinatoria non con- velle . ) Salutarem profectò clauſulam
ſultoria . Conſultoria ſors etiam exofculor , & hanc illi mentem gra
hodie eſt prohibica , tulor , ſperoque futurum , ut , cum
24 L. eorum, c . de malef. O mathe. Eccleſiae fententiam Canonibus priſcis
mat. ut non fit iniqua , quomodo luculenter expreffam viderit , cum ra
accipienda . Maleficium maleficio cionum fuarum & imbecillitatem , &
deſtrui poffe , ani per media ſu- communis ſententiæ vim , atque mo
perftitiofa , vel erronea , vel pla- menta diligentius perpenderit , libra
ne temeraria propoſitio . Scotus fal- ritque , lele illi fit adjuncturus .. pru
fo citatus a malleo malef. dentis fanè eft , .communem potius
25 Bolle aliquem peccare in eo quod Theologorum & Juriſconſultorum Ca
facit bona intentione , tholicorum ſequi orbitam , quàm re
26 Impugnatur uz prorfus fpurium 0 centium & Novatorum ratiunculas ,
O tyrannicum arbitrium liberum prima Specie fucum aliquem acuminis
adver præferentes , amplecti . Majorque apud
plenum Judicis , quod adver-
farius ci concedit , ſinceri judicii homines auctoritas, eſt
27 Judex ſecundum legem debet judic tradicæ à fummis Pontificibus praxis ,
care : alioqui belluas imitatur & do &tiffimorum totius Europæ viro
Quomodo Judices omnes legibus fub- rum ſcriptis conſignatæ : quam aliquot
diri fint . Jatrunculatoruni v
, ulgi opinionem fe
-28 Præftare abſolvere nocentes , quam quentium , periculofæ experienciæ , &
per hanc probam deprehendere uſurpationis. Ego pihil in hac tracta
Quid f udici bio metuendum , quid tione ſcientiæ exquiſitioris vel ſenſuum
non ? Mortale eft non obedire Ec , altitudinis profiteor : fed tamen ftu
clefia . Caufa , cur tam parum Ju- dium veritatis , & diligentiam , & lu
dices promoveant per indicia legi- cem nonnullam , pro ingenii mei tar
sima , ditate & imperitia fcribendi , fpon
29 D. Bernardi locus de bac proba deo Spero concertatorem , ut vult
difcuffus. alios iplum ab omnibus ferme diffen
riencem benignè ferre , non ægrè la
furum , fi foli ip G non conſentiam
UC
i s. ult . 8. 238 . k ſupra n. 239 .

1
 592 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ut cum tot viris clariffimis & doctif. præcedentium indiciorum , alioqui fa
Gmis conſpirem & fentiam . tis validorum ad torturam , idque dun
2 In primis quod fupponit pleroſque taxat , ut judex lic confidentius poffit
Judices hac hodie uti proba ', id ſcio ad corturani procedere . Ex quibus pa
verum non eſſe , niſi fortaltis de fola tet priird , quàm exigua fit , & quam
loquatur Germania. Nam in Italia , non necellaria ad judiciariam inquiſi
Hiſpaniaque ( ubi illibata Canonum tionem hæc proba ; folùm enim pro
auctoritas ) penitus nulli ea nunc u. dellet ad corturam , idque nonniſi quan
tuntur . In Francia & Belgio , vel do jam ad torturam funt indicia fuffi
nulli omnind , vel adeò pauci , ut eo ciencia . Gi ſunt ſufficientia , jam non
rum ratio habenda non fit : iique non neceffitatis res eft , fed abundantioris
nili indoctiores & rurales . In ipfa tantùm cautelæ , & quali curioſitatis .
Germania , doctiores quique hunc u Rurſus, li certum à Deo inillum fic
• fum improbare coeperunt : & illiipli, gnum eſt : cur non ut ad torturam
qui nondum deſeruerunt, cum ſcrupu- fic etiam ad condemnationem quoque
lo & anxietate , metuque erroris id fa- adhibeatur , eodem modo ? verbi gra
ciunt : ut patet ex epiitola V Veltpha- tia , ut confidentius judex condemnet .
lorum ad Godelmannum milla , & ejus Immò major videretur elle necelliras
operibus inferta . Plerique etiam , ut
ut hujus prohæ : quando testimoniis con
J. C. illi Germani quos citavi qu. 4. victa ſufficienter ſaga , torturam tole
jeet. ult . teſtantur , jam paulatim in rantia cluiit ; quam in cafu , quo pro
diſſuetudinem multis in locis eam abi . bam advcrfarius requirit : adeo , ut
re . Hoc ergò fenfu vera elt inſcriptio niſi onni tempore prohibita hæc fo
operis illius : hac proba pleroſque ho . ret , tunc potiùs ea utendum vide .
die judices uti. ) Hoc præmiflo . retur .
3 Sententia fcriptoris illius ( ut eam Jilud etiam non capio , quod ſub
non minùs fidè , quàm compendiosè dit , pleraſque è levioribus indiciis com
totam ante oculos proponam ) in ſum- prehenjas, ubi generali inquiſitione f.2
ma hæc eſt : Quando indicia ſufficien- čia , nulla que adminicularentur india
tia ad comprehenſionem adjunt , tunc cia ſupervenirent , aut ante aut poſt
comprehendi debere ( quod certum elt ) aquæ probam : purgatione canonica in .
quando verò contra incarceratum vehe- dicta , ac ejuratione Jolemni premila
hementiores præfumpriones ( etiam fpe- per ipſos. dimillas elle o reſtituias ( lić
cies facti ) accederent , tales ut commu ajunt nu . 28. ) benè quod dimilerint :
niter ad torturam ſufficientes elle poſ- non bend , quod probam tunc inſti .
ſent : tunc non ele confeftim quæfiioni tuerint . Nam li tantum erant indi
Subjiciendos ſed adfirmius robur præce- cia ad capturam fufficientia : jus illis
dentium indiciorum , probam hanc a non erat , ( ex ipforummet fententia )
que primitùs adhibendam : non ad rem cogendi ad hanc probam , tunc enim
um par hano convincendum : ſed prepa- dumtaxat aſſerunt probæ huic elle lo
randam o muniendam torturæ viam , cum , quando priores illas pro cap
momentum faciendum santò confi- tura , vehementiores aliæ præſumptio ..
dentins . 1 ) nes accederent & infurgerent , quæ
Conſidera ( le & tor ) juxta hanc ſen- communiter ad torturam fufficerent (ut
tentiam duo , primum concedere au- dictum ab ipfis num . 24. )
Storem , ad pænan five fupplicium in Deinde 6 hæc legitima probæ ſpe
ferendum non eſſe adhibendam hanc cies eft , ad canonicam purgationem
probam , fed tantum ad torturam , veniendum minimè fuit ; cedo enin ,
Deinde quoad torturam , ea non uten- mergebantur , vel non ; ſi mergeban ,
dum judicibus ad ſupplementum , quan- tur , cur ut innoxias non folvis ? cur
do deſunt ſufficientia ordinario jure in- adigis ad ulteriora ? nonne ſat expur
dicia : ſed tantùm ad confortationem gata , quæ Dea judice expurgata ? cer
tè
I fic ille n. 24
 LIBRI IV. C. IV. QUÆST.
tê coeditio hæc vulgarium hujufmodi
purgationum femper fuit : ut quibus
eventus faviſler , ei ſe judex fávito-
rem exhiberet , abſolvererque , quam
vel aqua vel ignis abfolvillet . Si fu-
pernaiabant , quid adhuc teftimoniis
egebatis ? certè non nifi , quia pro
bæ veflræ ia omnem partem incertitu-
dinem noveratis ; non ergo hæc Dei
miraculuin eft , fi incerta ., fi dubia .
Vos ipfi præjudicio veſtro caufam præ-
varicamini .
Sed addunt m experimenta innocen .
sium quorundam , qui cum vellent
probare , ſponte ſua mergebantur
ſicque falli ſunt cognatos affineſque ſuos ,
quos videbant immet ſabiles , verè cul-
pæ reos effe ; inimò & ipſi fe accu
fatores ac vindices præbuerunt . Uaum
$ que narrant exemplum his verbis : E
diverſo contigit, vetulam quandam ſia
pite arundineo nixam ( quæ anie com .
plures annos maleficii, und cum narito
forore , infimulata el comprehenſa ,
his fupplicio abſumptis: illans quodda
leviores, tum.contre fe , quàm contra.ce-
teras præfumptiones militarent, pariter
que gravida partui proxima fet :
in exilium fustai relegaia , ubi contra sc
dentidem geminatum , ac ſub pæna Ma-
Piſtratus interdi&tum , provinciæ ac ha-
bitationi ſuæ ſe intuliſſei ) comprehenſam ,
a aque ad ſubmergendum hoc an .1594.
adjudicatam , carnificique traditam , tan-
ta potentia aquis fefe fepius , interdum
uſque ad humeros videndam extuliſ-
se , o quaſi ebulliiſe , profiluiſſe
af demergente, obtrudente cam fæpius
conto.carnifice , ſub aquis vix contineri
potuerit : exftititque ium multorum ſer.
mao', ipſam niſi ianta vehementia conto
per carnificem fuißet depreſſa , acin a
quis detenta , facili o quidem celeriori
negotio, quam homini ejet pollibile , e
nataturam ac evafuram fuiſſe . )
Hanc ſcriptor , hoc indicio fretus n ,
nihil dubitat maleficam , & combu-
rendam fuiſſe potius , quàm ſubmer-
6 gendam . Egd hic rursùs hæreo ſi
comburenda ", ergò vult indicium fuf-
Tomo II.
m Num , 29. do 30
n Num . 31 .
o Num . 24 .
V. SECT. 11. 593
ficere ad mortem , & contradicit ſuze
poſitioni, qua ad iorturam duntaxat
eo utendum cenſuit o : Item , Gi conto
cam fub aquis carnifex potuit detine
re & mergere : non igitur Deus hoc
per ſuos miniſteriales angelos bonos
ex fequitur , & fagas arcet ac repellit
ab aquis , ut poftea dicet ipſe n . 238 .
Nam quis hominum robut vincat an .
gelorum ? li angeliwexpellebant : qui
fieri potuit, ut conto carnifex , 'ange
lis contranitentibus , eam potuerit fub .
mergere , & aquis præfocate ? Non
igitur erat cur dubitaret , & tain mul .
ta fcriptor ille meditaretur circa hans
facti ſpeciem p fed paucis poterat con
cludere . hic effectus à vi naturali non
manat : nec à Deo manare putandus :
non enim Dei voluntas , & miniftro .
rum ejus efficacitas, in hac una ma
lefica irrita foret : teltat , ut vis ena
tandi extrinfeca fit , & ab illo , qui
homioum gaudet interitu ac deceptio
ne : cujus tamen conatus omnes à mi
niſtris juftitiæ Deus , ut plurimum
patitur ſuperari.
Video hic dæmonem conante ? pa
Atis conventis ftare , & ſagan undis ex
pellentem : video vinci à conto carnis
ficis : qui id fieri poteſt ? certè digi
tus Dei hic eft , carnifici victoriam tri
buentis , quia judicium Dei ex ſequitur .
Si hæc & çooſimilia verillima medita
tus fuiſſet , non confugiffet ad illam re
gulam , qua putat difficultates omnes
decidi & exhauriri 9 , Judices indiciis
quæ ad torturam de jure ſufficiunt pre
cedentibus , pole in ſupplementum ple
nioris o legitime probationis, fane con
fcientia lafione , ii a facere , ut dilucido,
fritte lietori mandato , ſufficienti
intervallo interjecto , apparere ipfis ac
omnibus circumftantibus , de natatione
zel ſubmerſione delatæ , ſufficienter pof
fit ) addic & alias cautelas circa mo- 7
dum : primò hoc intervallum unum
eſſe debere. & aliquanto laxius , faltem
ad folius judicis non carnificis arbi
trium diſtinctum & temperatum : de
bereque judicem advigilare , ut omnis
Eeee fraus ,
p num. 32. 33. 34 .
q num . 35. cum legg,
 594 DISQUISITIONUM MAGICARUM
fraus, collufio , fucus , indiligentia ,
vel implicatio abfit . Cautela hæc bo-
na eft , fi res ipfa licita foret .
Solent enim omnes nergendi &
natandi imperiti , ſed & periti , dum
merguntur , antequam aquis præfo-
centur , aliquoties fupra aquas capite
& interdum humeris efferri , conante
quantum potent natura hominis con-
ſervationen . diligenter itaque viden .
dum , ne quid tale hic eveniat , quod
Magix aicribatur , vel miraculo .
Ideo fufpicor addi ab auctore : judicem
omni cura perſpicere debere , quid na-
turæ , quid miraculoſo indicio fit tri•
buendum , Sed frultra funt cautelæ
omnes , nec ulla humana prudentia
unquam poterit fanétum efficere
quod > quia illicitum eft , vitandum
erat . Neque nunc diſputamus, quid
judici faciendum ut hoc indicium ex .
erceat cauiè & circumſpectè : ſed
an ullo id ei modo liceat exerce .
re ?
8 Quod poftea numer. 38. requirit ,
non accedere judicem ad hoc expe :
rimentum niſi vehementiſſima, &
3
pluſquam ad torturam ſufficientia præ-
ceſſerint indicia : id pugnat cum iis
quæ numer. 24. numer. 35. dixit ,
fufficere præfumptiones vehementio-
res , quæ ad torturam communiter
ſufficerent , fi fufficiunt, quæ ad for.
turam fufficiunt cur nunc requi.
rit ; pluſquam fufficientia ? li præ-
ceſſerunt plufquam fufficientia : quid
hac opus proba ? ficut enim ad con
demnationem , ubi reus legitimè con
victus , vel ipſa facti notorietate
res luce meridiana clarior eft : hæc
proba foret ſuperfluar . Sic etiam ad
torturam fuperflua erit : quando fuf.
ficientia ad eam habentur indicia . Nec
enim ' ſuperfluæ inquiſitiones judici
bus permiffæ funt , ut docebitur lib.
feq .
9 Quod addit numer. 39. diſcrimen ef-
ſe inter maleficos & alios crimino
ſos : & in maleficis, propter difficul-
tatem probandi majorem licenciam
Judicibus concedi , ut ſcilicet hæc a-
quæ probatio admittatur ; in criminis
I cap. 2. de proba,
bus cæterisnon admittatur , fed in iis
canonicæ & ordinariæ purgationes fuf
ficiant . Item , peculiare efle hoc in
maleficio , quod licet Panormitan.
( quem DD, alii veteres funt fecuti
cenſuerit in aqux frigidæ purgatione
fupernatarionem elle documentum in
nocentiæ : tamen in ſolo crimine ma.
leficii contrarium notandum , id ut
gratis dicitur , gratis poſſet negari
& ex dictis D. Bernard. ſer. 66. in
Cantic. in fin. ubi idem hærefi & hy 19
pocriſi tribuitur , falſum apparet . No
bis nunc tamen id eſt minime negli
gendum . ex eo enim pellucere po
reſt vanitas vel probæ , vel defenlio
nis ejus . Etenin & hæc proba ad
condemnationem inftitueretur poſt tor
suram , aliquid forte ad rem perti
neret , quod de difficultate probatio
nis in hoc crimine prætexitur . Nam
difficultas tota , quæ in hoc crimine
peculiaris Judicibus occurrit , inde na
fcitur , quod faga plerumque tormen
ta eludant per fomnum vel indolen
tiam : ante tormenta vero, ad in .
dicia quæ pro tormentis , longe plu
ra invenias momenta contra fagas ,
quam contra adulteros , vel pefariæ
Veneris reos , plures enim correi
funt fagarum , & hoc crimen non
occultius admittitur , quam ilta quæ
dixi : in quibus unicus duntaxat eſt
conſcius , & ſecreta thalami quæ
runtur , quodque dici folet , etiam
runtur
Soli & aftris reliquis ca occulun .
tur
Cum itaque velit auctor hanc pro
bam ad torturam duntaxat præmit
ti : non eft , quod in hoc fagarum
crimine peculiare jus introducat. Cæ
terum , quod à cæteris criminibus
non modd' hoc excipit , ſed etiam
contrariam illi quandam ab extrinſe
co conditionem appingit ; fcilicet et
fi criminoſi alii jufte accuſati mer
gantur , tamen in hoc crimine ſagas
mergi non poſſe . hoc certe , ſi ratio
ne criminis fieret , conſequeretur eas
mergendas : quando de alio crimine is
( puta furti ) accuſatæ , juxta ritum
illum veterem , de quo Panorm . egit ,
aquis
 LIBRI IV. C. IV . QUÆS . V. SECT. II. 595
4
aquis injicerentur , fi noxiæ forent : Multa in iis deducendis accumulat , 12
quæro igitur , mergentur , necne ? Si non cerra , nec probata . Et quamvis
mergendas dicat: coptra, fed illam quam omnia forent'certa & probata , nihil
rarravit a . 30. patet, merſam non fuif. tamen gos ea premerent . Elio enim
fe vi ponderis fui, ſed violentia conti' Deus impedit , ne dæmon nos op
deprimentis : & tamen fagam fuiſſe di primat , ut vult & poffet : ergo nul
xit, & damnatam dixit , quia exilii lumi ' lædit ? ubi Job Impedit Deus
mandatum bis infregerat , atque ita ne nos , ac judices & magiltratus præ
non propter maleficium ; nec enim ra- cipuos ad lubicum decipiat ; ergo fem
tione maleficii ad' aquas damnaffent , per & omnes ? ubi Achab ore dece.
ubi moris elt ad rogum mitti juxta le- ptus Pfeudo - prophetarum ? ubi Su .
ges Imperii'. Si dicat non mergendas : fanna falſo crimine damnata ? Quod
certe jam fequitur , hanc ſupernatatio- denique dicit numer. 223. pauciorum
nem non efle introductam duntaxat à miraculorum hodie caulam eſſe, fidei
Deo , ad dirigenduni judicem , in ejus inconſtantiam & teporem ; ea quidem
criminis judicio ', de quo diſceptatur , una eſt ; ſed melior alia , quia ftabi
tunc enini non ageretur , nec judex lita jam femel fide , minor eft , vel
inquireret , an eller rea maleficii, ſed nulla neceſſicas eorum . Et quod 'num .
an effet rea furti , puta , vel adulte . 226. addit opera omnia rerum creata
rii . In quibus criminibus deciperetur ruin five bona , five mala Deo eſſe at
tunc hac proba Judex ; Nam ' dum de tribuenda , id niſi ſane explicetur , Ca
furto quærit , fi non mergitur ( quia tholicum non eft . nam culpæ mala
faga ) certe abſolvei eam , quæ veré ſeu' opera , quibus peccant homines ,
fürti 'rea fit , quia non demerſa : & Deo , quà mala ſunt , tribui Gdes ve
ided à furto immunis cenſenda . Nec tac . Sed puto eum de actu naturali
ad rem facit , quod hinc indicium ca- tantum & non morali ſenliffe .
piet maleficii . Primum argumentum ejus , pro hac
Quid li enim nulla concurrerint a . proba , eſt inter alia multa , id quo
lia , en quod etli ſaga fit , nulla ta- que à judicis arbitrio pendere ut
men de ipſa ſuſpicio habebatur ? cer- probationibus iis pro arbitrio uti pof
t'e Judicis officium erit dimittere : fit , quas adhibendas judicat , & iis
quam miraculo Deus ſagam effe do- credat , quantum iis probatum exi
cuit . Si non dimittit , iniquus erit ftimet , ut Hadrianus Imperator cen .
Judex , qui furri ream , divino ex ſuit [ , Reſpond. Probationes judicis 13
purgatam judicio , non dimittit . vi . eatenus eſſe arbitrarias , ut iis legumi
des in quot ſe ſtimulos conſcientiæ im- præſcripto ſic utatur , ut nullas aſ
jiciant , qui has Novatorum fuperfti fumat, quæ jure prohibitæ ſunt , qua
tiones , vulgariaque fequuntur opi . liselt iſta , de qua agitur : nullaset
Řa nienta . Nunc ' videamus , quibus iam , quas Deum offendere vel putet ,
rationibus fuam probam defendat, & vel putare debeat , qualent iftam el.
ſingulis ordine reſpondere conabor . ſe poltea oftendam . hoc fane , quod
habentur ejus cap. 2. & toto poltea de arbitraria judicis licentia in cri
cap. 4. ubi excurfionem unam proli- minalibus fæpe jactatur , fuis cancel
xillimam addit , qua narrar & deſcri- lis , & Juriſperitorum farctionibus
bir Dei providentiam fuaviffimè omnia poftea lib . feq. includam , & licentio
regentem , & mortalibus oprime, ne ſam proterviam voluntate , pro ratio
dæmon illos decipiat , providentem : & ne abutentium , frænis velut infruni
per Angelos cuſtodes etiam fingulo. tum animal conftringendam moderan
Fum elementorum omnium fatagen- damque docebo .
fem . hanc quidem probam perage . Secundum argumentum præſuppo
re per eum , qui aqu æ præ elt ele- nit , jure Canonico non prohibitam
mento . effe hanc purgationem in crimine
Eeee 2 male
flo 3. ejuſdem D. de teftibus .
 5996 DISQUISITIONUM MAGICARUM
maleficii : quia jus Canonicum non di- nones indicant , citati fmper. quæſt. ſect.
cit expreſse , non licere in hoc crimi- 3. in fin. cap. x og Jez. 4. d . ex qui
ne hac proba uti ; & quæ expreffe pro- bus diſerte & anuullantur tales purga.
hibira non funt, illa itare non prohi. tiones aquæ frigidæ , & prohibentur ii
bentur t : tum quia creſcente delicto ţigantes eas præitare , & judices pro.
modus pene & formentorum debet hibentur poftulare . Et Doctores omnes
creſcere u . Ex hoc fundamento fic ar tam Theologi quam Juriſconſulti ad
gumentatur . Hoc crimen quotidie 24 unum , hanc accepere , ut generalem
geſcere videmus : licet igitur judici ge- prohibitionem , neque putarunt libi ul
nera veritatis inquirendue invenire no ium crimen excipiendum , neque us
va , non prohibita . quod probat muli quam de maleficio excipiendo , in hunc
tis DD . dietis generalibus . Reſpond. uſque diem vel fomniarunt : quia via
Fundamentum præfuppofitum elle va- debant prohibitionis rationem æqua
num , falfumque. Quia lic pollet pro . lem in maleficio , atque in cæteris cri
bare in maleficii crimine ad eruendam minibus . Generaliter & fine criminis
veritatem , etiam duellum indici à ullius exceptione (nullam enim addunt )
Principe poſle . Nam nec duelluni in locuti funt Theologi , Juriſperitique
maleficii crimine indici , eſt júre pro: D. Thom . in 2. ? . qu . 95. artic . 8. in
hibitum , exprefsè facta mentione ma- ad . 3. cum ibi Cajetan . D. Anton . 4.p.
leficii. fic poffet de ferri candentis pro- tit . 1. cap. 34. S. 2. Binsfeld 2. p.de
ba hoc idem inferre . Sed cum in his confell. malefic. quæft. 1. poſt ultim.com
pateat illationem hujufmodi non elle cluj. Petr. T'iræus lib. de demoniac.edi.
faciendam , fatis apparet , nec de aquæ tion. 2. Petr, Gregor. lib . 48. Syntagm
frigidæ proba hoc dici polle. Sicut er- cap . 19. Abbas in cap : licet in fin. ne
go duellum fieri non potelt ad proba- cleric. vel monach . Matr. de Afflict.
tionem maleficii idcirco duntaxat , ad lib. 2. Conſtit. Regni tie, 31. Ture
quia duellum fieri generaliter prohibi. recrema. in d . cap . conſuluiſli . Abb.
tum fuit : non poterit etiam hæc pro- O Ancaran . in capit. fin. de purgat.
ba adhiberi , propter eandem genera. vulg. ( ubi bere loquitur ) Andr. Ale
lem prohibitionem . Nec enim folent ciat, in compend. (adiciarie proceſſus .
leges purgationeni aliquam prohiben. Judoc . Damhauderius in praét. crim .
tes , addere , ut non liceat ea uti in cap. 43. Navarr. cap. 11. Nanual. num.
tali , & tali crimine : fed fimpliciter 39. Nicol. Remig . libr. 3. Demonolat,
veiant ea uti. quia qui generaliter cap. 2. Andr. Gail lib. 2. de pace pro
prohibet , omni in re id prohibet : qui blica cap. 7. num. 24. ( ubiſscut @ Ano
furari , is prohibet aurum , argentum , caran . expreſe addio eſe mortale pece
ferruin furari: qui candente terro ex catum ) Joan. Alihuz . admonit, ad Ju .
periri prohibet , is prohibet, experiri dic. idem tenuere Joachimus à Beult ,
in omni cafu quo ratio prohibitionis Borcholt. Venatorius', eye alii citati á
procedit . Godeimanno d . cap . 4. num. 23. n.
14 Qui ergo prohibet canon , uti judi- 27. qui addit , banc communem Dd.
ce : probatione aquæ frigidæ , prohi- ſententiam , approbari quoque ab omni
bet ea uti in omni crimine. quia sul bus jaculatibus Iuridicis Academiarueri
lum eſt crimen , in quo prohibicionis Gerinanis .
ratio eque pon militu : ea ecim hic Sane cum Canones [ic exprefle lo
eft , quia fuperftitiofum , & incertum , quantur , & generatim ab omnibus Dd.
& cum Dei tentatione conjunctum eſt intelligantur ( nec enim vel unun
hoc genus probationis : ut ipfimet Ca- Theologorum Catholicum vel unum ,
Ju
targ.l. nec non 28. $; quod eis in in l. namque in fin , z . 2. 5. ergo in c
verb . fed fi leges non prohibeanç D.ex confu !!!! " 9. 5.
guibus cauf. majo , in integ. y case tuarum de purg . Canon . cap.
ul , relez . D. de pæn .
Jesteminin fanguinis : Ne clericis vel
x 6. Mennam in fr. 2. q . 5. juntt.s, monati,je
 LIBRI IV . C.IV. QUÆS. V. SECT. II.
Juriſconſultum pro fe adducunt adver-
farij : Cujacius enim in Feudis tan-
tum meminit moris prifci , non vero
eum laudat vel probat ) ponge ab A-
cademiarum & Doctoruw recedere com-
muni conſenſu , canonum innixo &
menti & verbis , propter leviculas ra-
tiones , tamerarium & inconſultum elt
admodun ? fruara igitur fibi hoc effu-
gio blandiuntur . fatis eniin expreffa eft
prohibitio Canonum , Quia Quia negatio
negatio
malignantis elt naturæ , & univerfim
deſtruit s quicquid eam fabfequitur .
Modus pænæ augeſcic cum delicto :
quando legibus ille modus non adver-
fatur: hunc adverſari jam palam et .
Hac vite fracta , cedo alteram .
Tertium argumentum fimile eſt ſe-
1 quentibus, quæ omniamolium habent
verborum , fed parum Hringunt: redu-
cam analytice ad fua enthymemata
vel fyllogifmos. fic enim vis ratioci-
nationum optimè intelligitur , & fuo
cus omnis removetur. tertii ergo argu
menti ſumnia hæc eft . Judices poffunt
& debent eam adhibere pænain , quam
rei maxime metuunt , & propter quam
ipſi aliique exemplo terris efficacius à
delicto deterrebuntur : hujuſmodi quo
ad maleficas , ſunt ignis & aqua . er-
go his elementis , Judicibus in hoc cri-
mine potiffimum utendum , Reſp: pri-
nio fi quid hoc argumentum valeret,
probarec etiam de ferro candenti: de
quo tamen id nec ipſe adverſarius af
ferit : quod fi afferit 5 nonne Dd, om
nibus Canonibus , & aliis quoque %
manifeſte ſe opponit. quod cujus mo
deſtiä ſit , ipſe viderit . Si quid etiam
valeret ; probaret non in maleficis tan-
tum , fed & in homicidis , & in aliis
criminibus : quod tamen adverſarius
in aliis negat. Ignis enim tormentum
maximè metuendum eſt , tam latroni ,
quam Lamia . Præterea quæro ', cur
aquam magis metuant Lamiæ quam
fidiculas, & equuleum ? quia ( inquiet )
illis queunt reſultere , huic non queunt .
Sed cur huic nequeunt ? Deus ( inquit )
non per nittit . Unde nofti ? experien
sia. fic femper principium petitur . Se-
z d . Mennan . in fin. d . c. conſulnio
fi d . c. ex tuatum d . cap. fententiam
$97
cundo reſpondeo . Majorem abſolute fal 15
fam effe , fi fit propofitio univerſalis ; ad
hiberi enim non poffunt à Judicibuspre
næ , quibus jura vel legitimæ confue.
tudines non fuffragantur : hæc vero a .
quæ frigidæ uſurpatio Dei tentatrix
eft, & juri adverfatur , ac proinde u .
ſus ejus corruptela ett , non conſuetu
do . Si negat univerfalem efle propo
litionem : corruit fyllogifmus . quia peca
cat in modo .
Quartum argumentum . Ad verita
tem indagandam uti debent Judices mo.
do qui magis favet utilitari publicæ ,
talis eft hæc proba ; igitur ea uten
dum . Minor probatur : quia tendit ad
conſervationem publrcx utilitatis , ad
falutem ac reconciliationeni humani
generis , omniumque terræ fructuum
proventum . Reſpond: Minorem fal. 16
fam effe : probationem vero ejus fup.
ponere , quod erat probandum . Non
enim quæritur ; an maleficæ , quæ ve
ræ maleficæ ſunt & quas effe Judici
conſtat , puniendæ ? item an Judexmo
dis legitimis quibuslibetuti poflet con
Itat enim affirmativa horum pars, fed
quæritur, an iite modus fit legitimus,
& in hoc fallitur fcriptor ille , quia
putat, ut actus aliquis fit legitimus
& bonus, fufficere , fi per eum quis ad
bonum finem tendit . Nonne bonum ,
ægro fanitatem conferre , fane li finem
ſpectes ? fed fi per maleficium confe
ras , vel ut per fornicationem aut aliud
peccatum eo tendat , actus erit malus ,
& lethalis , cur ? nonne ad finem bo
num tendebar ? ita , fed per medium
non boaum . Idem hic affero bonum
ad finem tendere Judices hos : ſed pec
care , quia per mala media , nempe
ſuperſtitionen & tentationem Dei .
Præterea hoc quoque argumentum la
borat vitio , quo præcedens, dum plus
probat , quam intendit , nihil probat :
ad eundem enim finem tenderet Ju
dex , per duelli vel ferri candentis pur
gacionem : & tamen hoc ei non li
cet .
Quinto , conſtat experientia lagas
probam aquæ maxime vereri, deteita
r),
y cap. fin . de pur. val.
1
 UM
ION RUM
UI SIT ICA
598 D ISQ MAG
ri , eo quod ſciant ſe lic detegandas : quibus , vir ille & doétus & pius , ju-".
veriſimile ergo eſt illas taliindicio con- dices ad puniendum maleficium iſtud
victas , non aufuras ſubire equuleum , hortatur: & probat in hoc crimineplus
vel faltem in eo non negaturas, quod deferendum teftimonio complicum ,quàm
ante in aquis coram omnibus palam in cæteris criminibus : ex his conclu.
fecerunt. Reſpond. Conſequentiam hanc dit adverſarius , hanc ergo probam re
17 nihil valere. Deinde , fi hanc maxi- cipiendam : quia hæc proba eſt certior
mè deteftantur : quomodo folent ſe il- illis teftimoniis . Reſpond. nec elle cer
læ huic proba offerre tàm frequenter tiorem , ſed incertiorem : quia nullus
Item , unde ſciunt certo , fe fic dete- homo tàm mendax , quàm Diabolus ,
gendas ? niſi quia pacti fibi talis con- cujus hæc proba pacto nititur : nec ad
Iciæ funt . Si pacli confciæ , fit hoc rem pertinere certior fit , nec ne . Ra : 19
igitur dæmonis opera quod adverfarius tio enim dilimilis valdè elt harum
negat. Denique potius crediderim , il . probationum ; teſtimoniorum probatio
las tunc libentius equuleum ſubituras , divino , naturali , & policivo jure niti
& tormenta pertinacius laturas , ut to tur : proba hæc , ut jam fæpè diftum ,
lerantia dilaant præcedens aquæ indi . fed feq. fectione probandum , omni ju
cium . , . fic enim caſſum reddituræ co- ri repugnat.
natum illum improbi judicis . Ostavum argumentum , teſte Binsfel.
Sexid . Indicia depofitionis & denun- dio indicium homicidii ex cadavere
ciationis fociorum & complicum , in- fanguinante coram occiſore petitum ' ,
certa: ſunt & fallacia : ergo potelt ju- videtur foli divino miraculo adſcriben .
dex ad eorum robur hanc probam ad- dum : ergo fentiendum fimiliter de fa
jicere . Anteced. probatur , tùm quia gis fupernatantibus. Relporid. quid de
malefici' potentiores folent ſe larvis ob . antecedente fentiam , hoc opere non
tegere : tum quia Diabolus potelt in- femel me indicaſſe : fed eſto , lit ad
nocentium vultus in conventibus exhi. fcribendunr' miraculo : an eadem ratio
bere ; tum quia conventus tales incer- hujus probæ ? dicis , non probas . Ego
ti, & imaginarii ſunt . Reſpond. Pri- qui nego , diſcrimen dabo : Nulla in
Imo nec conventus eſſe imaginarios & fanguinis illa miſſione cauſa ſubelt ſu
incertos omnes , contrarium docui, fufpicionis de pacto cum dæmone : nihil
pr. libr. 2 . nec omnes femper larvati illic miſcetur fuperſtitioſi: non quæri
interfunt , ut etiam illic docui . nec tur illic à Deo lignum , & proinde
diabolus à Deo in hoc crimine pero nec Deus tentatur : quæ omnia reperi
mittitur innocentes exhibere , ut etiam ri in proba frigidæ docebit ſequens fe & io .
docui codem libri I. fic falſum antece. Nonum argumentum ', ait inconvin
dens . Sed li.Hlud concederem , & nunc cibile eſſe , li diligenter advertatur : ad
pro confeſſo haberem : inde tamen non verte igitur quæſo ( Lector ) mecum ,
18 fequeretur i !latio illa . Poſſunt enim il- & herbam para , quam viéti victori
la indicia aliis legitimis indiciis robo- porrigamus . Sed quid hoc an mon. '
sari ( de quibus agetur libr. ſequenti. ) tes parturivere ? certè nihil hic repe
& , ut nulla forent indicia legitima a rio d n . 65. uſque ad n . 70. quod vine
lia ; præftaret rerum nocentem abſot: habeat argumenti , niſi iſtud : Judices
vi, quàm ex prohibitis .indiciis & il. å maleficis , in iis , quæ ad judiciun
legitima probatione condemnari , telle ejuſque ordinem pertinent , nec lædi
Stephano Pontifice a . Denique hcc ar- nec impediri poffunt : Dæmon ab-ini
gumentum etiam probaret de omni tio mundi femper omnia conatus fuit
vulgari purgatione. & conacur , ne malefici puniantur , &
Septimum argumentum , ex verbis ut amafios fuos eripiat judicibus : ' ida
D. Binsfeldii , contra ejus mentem , qon eoque perſuaſerar olim omnia', quæ fair
dicain calumpiosè certè non omnino tentur , illuſarum mentium elle fom
candidè detortum & contextum eft : nia : ficque conſecutus diu fuit , ut im
pana
a in d. c . conſulwiffin
 LIBRI IV . C. IV . QUÆST. V. SECT. II. 599
punitate & contemptu judicum , mi- tent gladios : ergò etiam volet hanc
rè numerus.creſceret reorum . Eadem providentiam fuam extendere ad crie
1
ex caufa tàm maleficæ , quàm dæmon minis eorum detectionem . Denique
fummoperè vellent lædere , & ,exter- non ſemper judicia hæc fine omniim
mipare omnes judices: qudd nequeant , pedimento procedunt , vel læſione ju .
fit , quia Deus non finit ; cujus pote- dicum , aui miniſtrorum juftitiæ , ut
itas eft infinita , dæmonis finita , lier docui lib. 3. Ecce , quam levi manu &
go tantopere Deus poteftatem fuam brevi falcicula , Itupeus arietis tam in
Oltendit in defepfione & tutela judi- vifti funis diſciſſus , machinam exar .
.cum in hoc crimine ; quare non idem mavit .
-plane volet , & operabitur Deus , çir Decimum , ſors conſultoria permite
i
ca executionem hujus aquasilis probe titur , quatuor conditionibus concur
gue quaſi index eft , miniſter ad rentibus : hæc proba eſt quadam fors
Buenas maleficialis hereſeos veritatem re- conſultoria , & in ea inveniuntur con
regendam ac agnofcendam ? ) Sic enim diciones quatuor illæ , nam nonfit
ille concludit , ex præmillis quas nar- in electionibus Eccleſiaſticis : fed fit in
ravi. breviter , hoc ait : Deus poten- rebus Spiritualibus & ad animæ falu .
tiam ſuam oftendit in tuendis judici- tem pertinentibus ; & fit.cum reve
bus contra dæmonum & maleficorum rentia , & ex neceſſitate , defectu alia
inſidias, vult igitur eam oftendere quo- rum probationum , poterit igitur hac
que in crimine eorum detegendo . Re- judex uti. Reſpond.Hanc fortem non 23
21 | pond . Quid fi negem conſequentiam , elle conſultoriam , ſed divinatoriam ,
& dicam argumentum à purè particu- nam conſultoria ſors quærit , quid a
laribus procedere ? Deus hoc facit, er- gendum vel judicandum fit ; hocque de
gò & illud vult. Si dicas probaricon- futuro; divinatoria , quid eventurum
fequentiam : quia , ut decet Deum ju- fit , vel quid factum , latens . In hac
dices tueri ne lædantur ; fic decet eos proba verò non quæritur de futuro ,
dirigere , ne fallantur. Reſpond. nunc neque, de eo quid faciendum ; ſed tan
quam illos falli , quando ufi funt mo- tùm de præterito five de culpa & com
-22 dis & mediis à jure comprobatis . Non millo non aperto . Divinatoria igitur
enim fallitur judex , qui nocentem ab- hæc fors foret . Prohibita ergd hæc pro
folvit , quem acta docent innocentem , ba , ut cæteræ fortes..divinatoriæ for
vel non docent nocentem . Nunquam tes hodiè prohibitæ funt, nec permit
falli, folius Dei eft , neque hoc judi- tit nos Deus voluntatem luam per ex
cüis humanis competit . Præterea mul- traordinaria , & jure Ecclefiaftico vel
ta crimina fæpè Deus vult in ſequen- Ș, S. non approbata media inveltigare
i fæculo in folidum puniri : ided ea b . Vide quæ dixi fuprà cap . 2. 9. 7 .
permittit hic latere . At reipubl . me- ſect. 4. Neque hic adfunt quatuor illz
lius confultum fi deprehendantur : fa- conditiones , nam deeft neceffitas c .
nè , ſed an Deus ſemper quod ſingulis Undecimum d , mallei malef. auctor
rebuſpublicis utilius, id facere tenetur ?, ex Scoto dicit licere uti abſque More '
Quid fi illas punire velit ? Pollim et- tali ad tollendum maleficium remediis
iam dicere , utilitatem illam reipu- vanis & ſuperftitiofis , dummodo fine
h . honori divino cedere ; hunc fæpè alio maleficio fiant: & deſit omne pa
expofcere , . ut crimina quædam futu- ctum cum dæmone , etiam implici
so ultimo judicio ſerventur expianda . tum : quia hoc eſt deſtruere opera dia-.
Nonne eodem argumento idem de fu- boli, quod eft laudabile Hubertinus
ribus probem & ficariis & Deus poten- & Goffredus putant maleficia poſle per
tiam fuam oftendit in Judicibus & mi . eandem artem deſtrui , per quam fa
niftris aliis juftitiæ tuendis , ut exiguo cta ſunt. Imp. etiam , in l. corum C.
numero aliquando & plures. & fero- de malef. Oo mathemat. permittit ma
ciores comprehendant , eorumque vi- leficia quæ in bonum finem dirigun
tur ,
b sexi, in co fortes 26. 9.5. c ut docui fup . fe &t, 1.d p. 2. q.2 . -
77
 600 DISQUISITIONUM MAGICARUM
tur , nempe ad falutem hominum , & c. &tum & ligatum , alterum liberum &
Cùm igitur in hac proba delit pactum plenum ; quod dici poteft , conceſſio ab
omne , delit etiam maleficium : licebit homine vel lege facta , qua polit judex
judici ea uti , etiamſi aliquid fuperfti femoto jure , æquitate de ratione , fed
riofi admiſceretur. Refp. imprimis hic proprio du &tus appetitu , à dolo tamen
non agi de maleficii deitructione , fed alieno , quod placuerit ftatuere . Confir
tantùm de probatione maleficii com matur 3. tum quia alioqui facilè fa .
milli : & proinde hic opus diaboli non gx, ſine hoc probæ genere, judicia e
deſtrui , ſed tantum indicari . Deinde Tudent , & experientia docet illas nul .
pactum hic non abeſſe . Imper, quoque la Canonica purgatione meliores fieri :
24 illam conftitutionem ( pili dicas eam tum quia judicibus adimitur unica ra
tantum toleranter loqui, non verò ap. tio certi aliquid ftatuendi , & ſic mo
probative ) iniquam eſſe , & divipo ju- leſiis & fcrupulis innumeris invol
fi contrariam ; quia jus divinum om. vuntur . Ex his omnibus , à num. 82.
ne maleficium prohibuit , nec enim fa- uſque ad 91. concludit , vix ullum vel
cienda funt mala , ut eveniant bona . negle&ta legis, Canoniſve, vel temera.
Hubertini verd Goffredi, & ut videtur t& religionis piaculum pertimefcendum
Mallei malefic. opinionem, nos lib. 6. effe illi judici , qui proprio du &tus ap
copiosè refutaturos , quæ fanè , quoad petite , à dolo tamen alieno , ac pleno
deltructionem maleficii per maleficium illo arbitrio utitur , cognofcenda per hanc
eſt erronead , quoad deſtructionem per probam veritatis,
ſuperſtitiofa tantum media , temeraria Refpond. Plurima hic occcurrunt di
elt , ut minimum : quia faperftitio ſem- cutienda , quorum jam párs explicata ,
per eft in vitio & peccato , nec un .. pars fufius explicabitur libro feq. Ini.
quan licita e , dicenda . Nec Scotus primis illa regula , ut fit Theologica
aliud dixit in 4. d. 34. q. unic, ubi hæc doctrinæ cenfentanea , ſanè eft intelli
tractat, quam licere nialeficia , lignum genda , quæ à ſola intentione , peccati
tollendo , deſtruere : quod verò fuper- petit rationem . Nam cùm peccatum
sitiofis & vanis uti remediis liceat , ſit triplex , infirmitatis , malitiæ , &
Scot. non dicit , ſed de hac re dicen- ignorantiæ . Illud quod ex ignoran
tur aliàs plura lib . 6. tia committitur , bona cum intentione
Duodecimum eft , omnia quæ ab ho . committi poteft , & peccatum tamen
minibus fiunt , ab intentione
intentione eoruni
eorum elleb , ut accidere certum eft , quan- 25
ita judicanda , ut fi intentio bona fit do vincibilis ignorantia eft : tunc enim
& doli expers, peccato vacua fit a &tio , bonám intentionem non prorſus excu
quia peccata non funt , fi voluntaria ſare eum , qui facit , quod ſcire de
non funt : ideò fi judex putans hoc q- buit , fibi non licere : certius eft , quàm
bi licere , bona intentione & citra do- ut probari nunc à me debeat i . So.
lum , ad veritatem inveniendam hoc lùm quod ab ignorantia omnind in
Utatur remedio , vel nihil , vel parum vincibili fit , caret omni peccato : quia
peccare . Confirmatur 1. quia in re cenſetur omoinò involuntarium : vin
bus , quæ ad fidem non pertinent, fale cibilis folummodd minuit peccatum ,
li , vel nullam , vel parvum elt pec- affectata verd auget ; efficit enim , ut
catum . Confirmatur 2. hoc argumen . ſit peccatum ex malitia conſiderandum :
tum , quia judices feſte Menochio f , itaque qualiter ignoret judex , fibi hac
duplex arbitrium habent , unum altri proba ati non licere . Si hoc ſcire , &
difce .
d Patiſ. 6 g D. Gregor. lib. 26. moral 6.16. D.
e Vide D.'75.2. 2. qu.95.ele que Thom . 1.2.9.76.
diximus lib . 1. capit. 1. d . art. Pa h A &t. 5. v . 17 .
riſ.s. tex. Lev. 19. do 20. cap. ad. i vide D. Tho. ibi Medin . I. 2 .
moneant 26. g. 2. cap. nec mirum 26. 9.74 . art. 5. O d. 9.76 . ar. 2. Sco.in
qwell. - 2. d. 22. Valen. difp. 2. 9.3 . punet. 6 .
f de arb . jud . 9.6. 9.5 .
 LIBRI IV . C. IV. QUÆS. V.
diſcere expreſsè noluit , tunc ignoran •
tiam directe affectavit : fi verò adver-
tens , vel facilè potens advertere , ſe
diſcere poſſe ac teneri , occaſionem ta-
men diſcendi oblatam neglexit : indi-
re &te tunc laborat ignorantia affecta-
ta : & ficut prior elt exprefsè reus ob
peccatum malitiæ , lic poſterior impli-
citè & interpretarivè eodem recidit ,.
totieſque fic peccabit , quoties vel di-
rectè vel indirectè , quando le diſceo-
di iterum occafio obtulit , diſcere vel
exprefsè noluit, vel neglexit l. Quæ in
Judicibus locum habent, quia hoc ad
diſcere tenentur : eo ipfo enim quod
judices ſunt, tenentur ſcire , quæ offi
cium judicandi exigit : tenenturque ,
qui rudiores. ſunt , confilium petere à
doctis & piis viris , quare cum hoc
negligunt , à lupina ignorantia excu-
ſari non poſſunt , cum tam facili ne-
gotio conſulendo Academicas Faculta-
ies , hoc queant diſcere . Quod G ta
men aliquis contenderet rem hanc ef-
ſe difficilem cognitu ( quæ mea qui-
dem ſententia facilis eſt cognitu , quia
ſufficienter à fummis Pontificibus de-
cila ) & judex adhibuiſſet aliquam di-
ligentiam ad fciendum , non tamen o
mnem quam adhibere poterat & ratio-
ne difficultatis rei , & ftatus ſui , te-
nebatur : adhuc ignorantia erit vinci-
bilis , & proinde cum peccato , quia
talis ignorantia non tollit voluntarium .
Quando autem quis diligentiam fuffi-
çientem dicendus adhibuille , hoc alte-
rius & prolixæ diſputationis eſt m ;
nobis ſufficit illud fundamentum fub-
vertiſſe , quo fupponebatur ab adver-
ſario ſolam intentionem bonam fuffi-
cere , ne quis peccet faciendo , quod
facere non oportuit . Ad Conf.l. Re-
Spond. eam effe fallam . Quia etiam
falli in iis , quæ pertinent ad mores ,
& præcepta Decalogi, poteft efle Mor-
tale , fi quis fallatur propter ignoran-
tiam rerum , quas fub M. tenebatur
ſcire : ut tenentur judices ea , quæ ad
officium eorum ſpectant , & grave quam ſemovere , belluarum eſt appea
continent præjudicium , ut in noftro titum fequi , qui ergo judici , ſemota
Tom. II.
| Bar. Medin . 1. 2. 9 : 94. art. 2 .
m Videantur Victor in Rel. de In-
düs. n.9. Vegah 6. in Conc.Trid. c. 18.
SECT. II. bor
caſu : cuique omnis error volontarius
quarumcunque rerum , femper lit pec
catum ex communiore & veriore fen
tentia , contra Durandum : fequitur ,
quo error periculofior fuerit & majo
ris detrimenti , hoc futurum peccatum
erroris gravius , hic autem detrimen
ti elt maximi , quia fovet ſuperftitio
nem , tentat Deum , & proximo gra
villimam infert injuriam . Ad 2. Re- 26
Jpond. Judices qui tali arbitrio libero
& pleno utuntur , non judices elle , ſed
tyrannos , utpote quibus in corde, il
lud :
Sic volo , ſic jubio , fit pro ratione
voluntas :
Et qui jubent potiùs , quam cognoſ
cuot : ideoque regnant potiùs , quam
judicant . Ulline unquam ab ullo ho
mine vel à lege facta hæc tam laxa
concellio , ut ipli liceat ſolo vocare
dolo ; cæterum ſeponere jus , æquita
teni & rationem , proprium verò ſe
qui appetitum , & fic quodcumque
placuerit in judicio itatuere ? Deus
bone , quo talia judicia deciderunt ?
hancne licentiam tribui ab hominibus
Chriſtianis ? qui jus & æquitatem re
movet , nonne juſtitiam tollit ; quæ
omnia vel benigna æquitate vel rigi
do jure fulcitur ? æquum bonumque
naturalis eſt juris ; hoc tollis , fi ab
æquo bonoque & jure fimul judi
cem permittis abire . Non hominis
fed Dei judicia judices judicare . Rex
ille Ifraelis verè dicebat; hominis eſt
arbitrium ſequi rationis , quæ nos à
belluis diſcriminat , & ratiocinarione
præcedente imperare humanis affecti
bus, qui quod contra legis præſcriptum
fæpe nituntur ; ided judices nolebant
humanum ſequi judicium , ſed divi.
num : quia judicandi leges acceperant
à Deo Judæi, ided qui fecundùm illas
judicabat , memor erat fe Dei judica
re judicium . Adverſarii ne hominis
quidem judicium amplectuntur , ſed
belluarum hominis et rationem nun
Ffff ra
Sot. in 4. d. s . art. 2. q . unic. Bannes
2. 2. q. 10. 2. 2. dubio 10. Vale. ſup.
punct.1.Angl. in 1 , d . 22. q . 2. ars. 2 .
 602 DISQUISITIONUM MAGICARUM
ratione , proprio duci appetitu , permit- teftatur Aſconius folitos judices jusju .
funt ; nonne' belliam , non hominem randum in leges præftare , quod illis
27 judicatorio tribunali imponunt ? Non , folempı formula præiretur . Nihil au
non , qui legibus conteinptis judicat , tem perniciofius nihil periculofius
à Deo judicabitur , Princeps es , & le- femper judicatum , quàm ſi affectuiin
gis condendæ habes auctoritatem ? ju- dulgere judex permittatur : appetitus
ttis quas tulitti legibus , pare . non me- vero ſemotus à ratione , nihilo pailio
tu pænæ , quam præfixiiti ( hanc ne ne & affectu melior eit Abſit ergo à
nio à te expolcet ) ſed metu legis di- Deum timentium mentibus ablit à
vinæ , metu legis naturæ , amore ho- Christianis fubfelliis, calis arbitrii ple
neſtatis & decoris , & laudis . Nullus nitudo qualis in 2. confirmatione pro
eſt Princeps , qui Dei lege, auc jure ponebatur . Ad 3. Conf. Refpond. Præ . 28
naturæ ablolvatur: aut hoc jus , hanc Itare ſagas centum nocentes abſolvi
æquitatem poſfit ſine peccato tranſgre- quam ut per talem probationem inpo
di judicando . Principe judices interio- cens una mulier condemnetur , vel pe
res , ſupremi quidem illi & qui Prin- riclitetur, præſtare eas abſolvi line ju
cipis immediatè gerunt vicem , dum dicis peccato , qui licita omnia exper
contra legis mentem non tendant ; pof- tus ; quam cum peccato & fuperftitio
ſunt yerborum proprietatem extenfio- ne veritatem deprehendere , & crimen
ne , vel reſtrictione labefactare ; alii punire . Quid tibi ( o judex ) prode
his inferiores , & à quibus ordinaria rii , li provinciam criminoſis libera
folet appellatio , faltem in civilibus eſ. ris , animæ tuæ diſpendium facias ?
ſe , illi verbis etiam legis aftringun. quid tibi prodeft bene conſulere aliis ,
tur : fi contra ea judicant, peccare li tibi per peccatum malè conſulueris ?
cenſendi ex communi Theologorum At illa deterior fiet dimiffa , tibi non
ſententia n . Notari digna ſunt illa D. nocebit ; ſed libi , conſequetur illam
Auguſtini ; In iftis temporalıbus legibus Nemeſis fua . De ſcrupulis quod addi
quamquam de iis homines judicent , tur , dicerem lubens ", Trepidaverunt
cùm eas inſtituerunt : cùm tamen fue- ubi non erat simor , Éximarur ſemel
Tint inſtituta o firmatæ , non licebit hic error ex eorum mentibus , erro
judicibus de iis judicare , ſed ſecun- 'nea conſcientia ceſſabit ; doceantur ti
dùm eaſdem o. ) Divus Gregor. ctiam mere ſuperſtitionem , doceantur quàm
fcribit , à judicibus jura divina huma- grave peccatum ſit Deum tentare. Do
paque revolvenda , & cum revolve- ceantur mortale " peccatum eſſe , non
sint; fecundùm id quod illis conſtitų- obedire Eccleſiæ ſ, quæ univerſim pro
tum eft , judicandum p. & addit exem- hibuit vulgares purgationes . Non pu
plum Moyſis , qui querelas populi ſem- to me hac in re falli , unam ex cau
per ad Domini çabernaculum ingreſ- ſis , cur canonicis & civilibus mediis
fus referebat, & juxta quod Dominus veritatem non affequantur , precipuam
imperabat, judicia proponebac , Nimic eſſe credo , quod huic fuperftitiofæ pro
tam ( ait ) pos infiituens , ut non ex bationi confidant; cæteris , hoc eft ju
corde noftro , ſed ex præcepio divino Atitiæ & Deo diffidant , & ideò eas ob
ſententiam proferamus. ) Hoc teneban- eunt negligentius, Nonne hoc meretur
tur ſequi præcepto Dei judices Iſrae- decipi & illudi?
lis , qui judicare jubentur , juxtà le Ult. argumentum , petitur ex verbis
gem eis à Deo per Moyfem datam a D. Bernardi in Cant. cant. fer. 66. in
immò & Regi ipfi eadem peceſſitas fin . ex cujus narratione colligunt, hunc
incumbebat r . Sanè apud Romanos morem miraculofum , & apud veterem
EC
n D. Tho. 1. 2. q. 96. Med . 22. q . pr. fummopere 11. 9.3 .
6. art. 5. By ib . Bann . Aragon . 9 Dexter. 17. v. 10.
Sot. Item Cagei, in fum . verb. Judex r d.cap . 17. V. 19.
Navar. Man, cap. 25. n. 5.0 15. ſ Navar. Tup, n . 15. in fi. v, 6. pes ,
ol . de vera religione 6. 31. morta liter ,
 LIBRI IV . C. IV . QUÆS. V. SECT. III.
Éccleſiam in more pofitum . Sed Re-
ſpond. verba D. Bernardi hoc non pro-
bare , & D. Bernard. polt Longobar-
dorum & Barbarorum in Italiam &
Gallias irruptionem ac imperia diu vi
xiſſe , nempe poft annum 1100. utan
tiquior illi auctoritas quærenda fuerit
in re , quàm ante Bernardum Stepha
nus Papa , & tempore Bernar. Lucius
3. & mox pod Bernardum Honorius
3. damnarunt . Sed S. Bernard. hanc
conſuetudinem non probať , nec lau .
dat , nec Ecclefiafticum morem , fed
quorundam tantùm privatorum fuille
docet : notanduni quoque illos hæreti.
cos , de quibus loquitur , fuifle Apolto
1 licos, & pauperes de Lugduno , & de
Barulo di &tos
g verba Bernardi hæc
funt. Probatum eft , mori magis eligunt ,
quàm converti . Plerumque fideles inje .
étis manibus aliquos ex eis ad medium
traxerunt . Quæfiti fidem cùm de qui
bus ſuſpecti videbantur ; omnia prorſus
fuo more negarent , examinati judicio
aquag mendaces inventi ſunt Cum
que jam negare non posent , quippe
deprehenſi aqua eos non recipienie ; ar .
repto ut dicitur freno dentibus tam mia
ferè', quam liberè impietatem non con
feffi, fed profele ſunt ; palam pieta
tem aftruentes , como pro ea mortem fu
bire parati. Nec minus parati inferre
qui adfabant . Itaque irruens in eos
populus, novos hæreticis ſuæ ipfius per
fidie martyres dedit • Approbamus ze
lum , fed factum non fuademus . ) Hæc
ille , ex quibus patet hoc vulgi factum
fuille & abs Bernardo illum factum
non approbari : Quomodo approbaret
Canonum & peritus & obfervantilli
mus ? Si dicas Bernardun loqui dun-
taxať , de præcipiti nece illis illata ,
& hanc damnare ; non judicium aquæ .
Refp. D. Bernardum neceſſarid de u
troque intelligendum . Nam fi exa
men illud licitum erat , etiam licita
mors ex illo fubfecuta . Nam poft cul.
pam ita deprehenfam folebant ftatim 13 Oftenditur hæc proba continere pec
fupplicio rradi . Deinde B. Bernardus
non approbat illud examen , fed folum- 14 Multa adverſarii parerga , ou
modo narrat quid vulgo factum , quan
do adhuc in caufa hæreſis vigebat hæc 15 Demonem corporeum facere temere
probatio de facto , Principibus diflimu .
1
603
lantibus nec fatis promptis ad paren
dum Canonicis decretis , quæ pro ævi
barbarie plerique ignorabant. Reſpon
di argumentis ſcriptoris illius Catho
lici , & excepi haltas ejus amentatas ;
nonc viciflim communis & veræ fen
tentiæ tela torquebo .
SECTIO III.
Proponitur et probatur vera fententia
negativa .
SUMMARIU M.
1 Judices gnari Pontificia prohibitio
nis , qui hac proba utuntur , pece
cant .
2 Probatum primo definitione peccati.
Pontifices Romani quid ſenſerint
de hac probatione ? Illis eſe cre
dendum obediendum in hac re .
3 C. Mennam. in fin. 2. q . 5. dec.
ex tuarum . de purgat. Canon.
4 Diluuntur rationes adverſarii, qui
bus conatur oſtendere diverſum quid
ftatuendum in purgationibus vul
garibus cæteris , in ifta .
$ Oftenditur non effc diverfam ratio
nem judicum o privatorum .
6 Oftenditur ſe tentatio Dei .
7 Quomodo figna petita a Sanétis ho
minibus . Quando liceat fignum
petere ?
8 Probatur hic non effe miraculum .
9 Exempla mulia docent falfam effe
probam .
10 Judices nori tenentur fidem habere
huic probe . Quale hic paétum in .
tercedat ? Declaratur res .
11 Paftum hic inter judices demo
nem non inter Sagas damo
nem intercedit .
12 Exemplum quoddam recens diſcuti
tur . Difenfio judicum in hac pur
gatione Cur demon hoc pactum
inierit ? am lucra ejus ex illo .
catum inobedientiæ , age ariolationis .
non
vera quædan .
rium eft , com errori proximum .
Ffff 2 16 Ju
 604 DISQUISITIONUM MAGICARUM

16 Judex communem ſententiam hic fivè quid ſuperſtitioſum ſit , quid nori
ſequi tenetur . Alioqui peccat , fit . Cùm itaque Pontifex Romanus
c. viſibile caput Ecclefiæ ( fremant hære
tici , ut lubet ) declararit probam feu
I Gi de iis qui ignari ſunt prohibi« purgationem aquæ frigidæ ſuperſtitio
E de 5
cluf. Peccant judices qui gnari prohie trarium contendere ; eſt non audire Ec
tionis Pontificia , proba hac aqua fri- cleliam , & proinde peccare , dignum
gide in maleficii crimine usuntur . ) In que ſe præbere , ut habeatur , ficut E
concluſione hac fuppono prohibitam rhnicus & publicanus : & proinde eſt
elle probam ; quod probatum à nobis incidere in cæleftium prævaricationem
ſupra . Nec valet folutio adverſarii mandatorum . Si dicas , Stephanum Pa
non eſſe mentem Canonum de hoc cri- pam meminiſſe tantum ferventis aquæ ,
mine loqui . Vis enim negativæ in- & non frigidæ : Urgebo ; eandem fri
definitæ prohibitionis, eſt univerſalis, gidæ & ferventis elle rationem ; quia
ideoque præcepta negativa ſemper , generaliter ibi ſubdit pro ratione ,'Quod
ubique , & omnes ligant : ut docent Sanctorum Patrum documento ſancitum
quotquot Decalogum explicant , ideo non eft , fuperftitioſa adintentione non
qui dicit : Non licere uti probá aqua eft præſumendum . Igitur Stephano Pa
frigidæ ; intelligendus elt de purgatio- pæ idcircò hæ probationes ſuperſtitio
ne cujuslibet criminis per talem pro- l'æ , quia non repertæ in canonibus ,
bam . Neque hactenus , quod ſciam non ſancitæ ſanctorum patrum docus
ullus , hanc limitationem canonum il- mento : fed ab hominibus vulgò præ
Jorum fomniavit ; ut de purgatione le . fumptæ . Promant adverſarii ununi un
vium tantum criminum loquerentur , nius patris documentum hanc proba
nec moderous iite ſcriptor tantæ adhuc tionem approbans ; & videbuntur non
eſt auctoritatis , it ejus interpretatio penirus auctoritate veterum deſtituri.
contra receptam hactenus fententiam Solus Ivo videtur quodam cafu ferruni
fit admittenda , cum nec vera fit . Nam candens probaſle : fed adverſarii ferri
canones illi de furto , immò & homi- candentis probationem æquè atque ego
cidio loquuntur , quod grave crimen elt. improbant : & Ivonis rationem fup.
Concl. communis eft , ut ſuperius pro- Sectione confutavi. Præterea Pontifex 3
bavimus . alius z aquæ frigidæ & ferventis fimul
2 Probatur primo . Quia peccatum eſt mentionem faciens , utramque vocat ,
dictum factum vel concupitum contra popularem inventionem , utramque di
legem eternam , ut ait D. Auguſtinuscit factam , fabricante invidia . ( 5.c.
u , live ut ait D. Ambroſius x , Pec- diabolo hominum ſaluti invidente) u
catum eft legis divinæ prævaricatio', ego tramque æqualiter deteftatur . Aquæ
cæleftium inobedientia mandatorum etiam hujus frigidæ purgationem Lu
Inter cætera autem legis divinæ five cius III . vocat , a , peregrinum judi
æternæ mandata eſt , ut oves pafto- cium ( nempe alienum ab Ecclefiæ mo
rem imum audiant , & Ecclefie capi- ribus , & declarat invalidum . Sed
ti obediunt : conftat que Catholicis o- & Innocent. 3. judicavit eandem eſſe
mnibus , ad hoc viGbile caput Eccle- aquæ frigidæ , aquæ ferventis , & fer
fiæ , perringre deciſionem rerum fidei , ri candentis prohibitionem b . Elt era
Y & eorum , quz à fide dependent . Ho- gd fummum PP. judicio hæc proba ,
rum ex numero eſt judicare , quid ' re- inutilis , plebeia inventio, per egrinum
ligionis viriuti repugnet , quid non ; judicium , fabricatio invidia , fuper
ftitian
i ſe t. præced. in refponf. ad 2. arg. z c. Menam in fine 2. 9.50
ul . 2. cont. Faut . D. Th. 1. 2. q . a cap. ex tuarum de purgaf, cano.
71. a. 6. Schol, in 2. d . 35 . b cap. fententiam fanguinis ne cleria,
x De Paradiſo c. 8. vel monach.
Y a . confuluifti 2. quæfi. 4 .
 LIBRI IV , C. IV . QUÆST. V. SECT. III. 605
Airiofa adinventio , deftituta patrum lus novit
reme corda filiorum hominum. Et
ſané rarium elt , laicos judices oc
documentis Canonibus improbata •
Quædami adfert adverſarius , ànumer. culta peccata fcrutari velle', de qui
156. ut probet diverſam effe rationem bus nec Eccleſiæ licet judicare r ; edei
aliarum probationum , quæ prohibi. tartum s qui corda & renies ' fcruta
bitæ . 1. ( ait) illæ ſubibantur ſpon- tur :Hanc confirmationem cum 5.lo
tè & ultronea oblatione : hæc à judi- co inſinuaſſet adverſarius , cap . 1.cer
Ce injungitur . Hoc ipſe vidit nonef- té cap 3.fuo loco non diffolvit. non
fe verum, nam ex di&t. capit. Men. enim de ſecret is illis providentize die
nam , & 'capit.ult. de purgat.vulg. vine ; & majeſtatis gloriæve Dei agi
patet etiam fólitas injungi d judice a- tur in argumento : fed tantum de
fias ; & exempla ſuperius allata do- peccatis , qux via licita , omnibus
cent' etiam aquæ probam ſpont& fu- tentatis , judex nequivit deprehendes
ſceptam d Ideo dicit 2. aduftionem te . Sed videtur eam velle ſolvere
niaturalibus temediis poffe per dæmos mum. 173; dicendo : diverſam eſſe ras
nem impediri ? & ided hanc probam tionem privatorum fic occulta inqui.
elle incertam . Quaſi verò non poſſiť tentium ; & judicum , nam judices
etiamvel ipſe ſultentare in aquis ma- faciunt, ut vicarii Dei , & ex officio ,
leficam , velaliquid ei ſupponere quod privati ex mera curioſitate . Hæc rel:
fuftentet. 3. adfert ex malleo malefi- ponfio evertitur , ed quòd canones dis
car. quod fi duellum alicubi potuit fertè etiam de judicibus loquantur
permitti, multd magis porre probami idque tam quoad magiſtratus , quam
ferri candentis : item ctiamli peccent quoad privatos prohibent d .cap . con
dưellatores , judices tamen excuſarí juluifti de cap. ex iuarum.d cap. Menca
4 poffe . Reſpond . hæc omnia jam o nam dict. cap. ultim . & fanè æqualis
henfum evidenter effe falla . Último ubique eſt ſuperſtitio , & Dei tenta
dicit experientiam huic favere pro- tio ; & in magiſtratu hæc funt mi
bationi quod nec ſemper verum , & nus ferenda , minùs excufatione di:
étiam olim illis aliis favebat ) & pro- goa . Confirmat, 1. hæc probatio : Ju
prer Sacramentum - Baptiſmi hanc a re Canonico vulgares omnes purgatio
quæ effeprærogativärn ; quod'elt gra- des funt improbatæ , ut patet ex dd .
tis conjicere , & fomniare vigilan- canonibus & communiter Canoniftz
tem ; & declinare poſt Scribonium . ſentiunt : fed aqua' frigidæ proba eſt
Confir. hæc probatio , quia Divina. vulgaris probatio ; ut patet quia non
tória ſors eſt fuperftitiofa , ſed hu- cſt canonica , neque legalis , ergd eſt
jufmodi probatio eft quædam fpecies prohibita . Dicent fortë , eam efie mi
fortis divinatoriæ , ut docui fect. præ- raculofam . Sed tunc contra cos pro
ced. ergd eft fuperftitiofa , Major eſt cederet argum . fequens .
omniunt Doctorum & certa : quia 2. Probatur concl. Téntario Dei eft 6
divinatio eft una ſpecies ſuperſtitio peccatum repugnans religioni & pri
nis . Minor probatur ratione D. Tho- ma præcepto Decalogi ; fed qui uti
mæ d , quia ordinatur ad judicanda lur hujufmodi probatione
fur tentat
occulta Dei ſciencie & judicio teſer- Deum , ergo hæc probatio eft pecca
vata , præfupponiť enim contraria tum repugnans religioni. Maj, proba
fententia , piâ per aquam frigidamt tur , ex communi fententia DD . f.
non poſſe crimina deprehendi : Ac fi Minor verd probatur auctoritate Ho
aliter quam per vulgares purgationes , porii Pontific. qui vulgari purgatione
inveſtigari nequeant , Stephani. V. Pa- ferri candentis dicit Deum tentari
pa é definir gelinquenda illi , qui ſo , & quod ille de una ſpecie afferuit ,
Tomo II. Ffff 3 de .
Deum Navarr. Ci 11. nu. 39. O feq.
d 2. 2. q.95. a. ad 3 .
Galen . Voftcapel Catecheſi 61 .
e d.c.confuluifti.
f D. Tho. 2. 2. q . 97. Summiftarum cap. ult. depurg,vul.
in verbo Tentang Dei, vel Tentare
 606 DISQUISITIONUM
de cæteris quoque vulgaribus proba.
tionibus communis DD . fchola intele
lexit , eadem enim in omnibus ett ra-
tio , quia vel poteft illud delictum ali-
ter deprehendi , & cunc mulla adelt ne.
ceffitas : & ideò miraculum petitur à
Deo citra neceffitatem , quæ eft aper-
Ta DEI centatio : vel fi non poteft fci-
ri aliis mediis illud peccarum , tunc
judex eft injuftus , qui de quibus judi.
care non potest, co quod divino ihro-
no funt reſervata , judicium ufurpat .
Sed , fi benè confideres fententiam con-
tra ſentientis fcriptoris , femper hic
* adeft Dei tentatio . Erenim vule judi .
cem non devenire ad hanc probam ,
nifi habeat fufficientia indicia ad cor .
turam ; nec ad alium finem , quàm tor.
turæ hanc probam tuetur. vide que de
hac re dixi " præced. Sect . in princ. Co-
7 natur hoo crimen teniationis Dei eva-
dere , quia figna & miracula fæpè le-
gimus in S. S. petita , ab Abrahamo ,
ejus fervo , Gedeone , cæteris : Reſp.
cam Alexandr. de Hales , hæc non fa-
&ta ad imitationem potterorum , ſed in
fignificationem & figuram futuri, jux-
ta illud Apoſtoli , 1. Corinth. 1o. verf.
11. omnia hæc in figura contingebant
illis . Quod fi figuram non recognoſcas;
dico , ſpeciali Spiritus fancti inttinetu
vel juffione feu revelatione ea fecifle ;
nec alite licere à Deo ſignum petere
juxta D. Thom . aut magna & evi-
denti utilitate , vel neceffitate id exi-
gente , v . g ad gentis alicujus conver-
fionem certo inde fubſecuturam ; ut
Apoftoli & alii Sancti fecerunt . In
noftro verò cafu , quia Deus fatis mul-
ta dedic media legitima veritatis ex.
p.orandë , neceffitas iſta ceflat : ut fup-
ponit Stephanus Pontifex . Quod atii.
net ad Achaz : ille per Efaiam repre-
henfus fuit . eo quod Dei fignum ob-
Jacım refpuerit , ne Deum honore hoc
afficeret : quod', quid ad rem quæfo
8 3. Probatur conclufio , quia hic non
eſ miraculofa Dei operació cenlenda ,
fed pactum Magicam cum dæmone
* D. Th. d.a.8. ad 3.00 Summifta
Navar. Petrus Anchar. in d.c. ult .
♡ Binsfel. d. q. 1. Alexand. de Hal.
P. 3. quæft. 45. men , 3. Valen . 2. 2. dif.
MAGICARUM
ergò illicitum juſſione ſua ad hoc com
operari . Probatur antecedens , quia
hoc promiſcuè contingit ad projectio
nem in aquam , quam faciunt judices
Catholici , & hæretici , ut conttat ,
quia maximè hæc proba viget inter
hæreticos : fed hæretici non faciunt
vera miracula . Si dicas hoc ad coa
firmationem fidei ipſorum non fieri .
Refpond. nulla illos unquam facere
ad confirmationem fidei , tam ordi .
nariz verò & continua eos facere
ad aliam rem probandam , id nurt
quam auditum ; nec credibile , 2 .
probatur , Deus per nullos facit mi
racula ſine necefficate : hic non elle
neceflitatem idoneam , oftenfum eft .
3. vera miracula Deus aliis mirac
culis nunquam enervat , quia veritas
nequic impugnare .veritatem . Ergd
fi ſagas non demergi foret verum
miraculum , nunquain hoc aliis mi
raculis everteretur . Sed legimus
aliquando per miraculum hanc im- .
merſabilem Magoruni vim ſuſtulif
fe , adeò ut de facto ſagæ aquis demer.
fæ ' & abforptæ fuerint . Ergo illa vis
immerſabilis non eſtmiraculofa . Quod
fubſumpſi, id probatur ex Hiftor. mira
culorum quam Cæfarius collegit ; ubi
lib.g. narrat , maleficos quofdam , qui ,
fretí maleficiis , ſupra flumen ambula .
bant, projecta in flumen ſacra Eucha
riltia , ftatim demerſos fuiſſe . Si dicas
illud , nec in judicio , nec à judicibus a
ctum: Inferre poffum , igiturhæc virtus
immerfabilitatis non eſt à Deo tributa
maleficis , pro figno certo criminis com
probandi . Nam hi verè malefic fae .
re , & tamen demerfi ſunt , vi facri
panis Euchariftici . Ergo miraculosè de
merfi, ergo miraculo pofteriore deltru
ctum prius miraculum foret , etianifi
coram judicibus eorum juffu id a &tum
fuiflet Nam vis miraculi non re
fringitur ad judicum præfentiam
Urgeo quarto , miracula Dei nun
quam fallunt , fed funt certiffima &
quam fallunt
infallibilia : hæc proba fallit aliquan
do .
6.9.14 . prin. l. Turrecrem . ad 2.9.4.
in prin . nu . 3. O cap. confuluifli cad.
9.8 . 2.0 * 3.d.2 . 2. q . 178. asti f .
 LIBRI IV . C. IV. QUÆS. V. SECT. III. 607
do . Reſpond. b'hoc fieri fraude & do- hoc dirigatur , quafi diploma de ila
lo carnificis , vel quia non benè adver- la his noftris aquariis ullum fit pe
tunt judices , & fidem non habent , culiare.Quod etiam additur : de 10
nec fatis confidunt Deo ; quod tamen judicum parva feu modica fide ; pla
erat neceſſarium ad miraculi patratio- ne impertinens eft , illa enim dictis
nem . Sed contra , fi fit faga ( fecun- Scripturæ locis exigitur fiducia in mi
dùm vos ) mergi non poteit vi huma- raculis , quæ ad fidei confirmationem
na adhibita , quia nullæ vires huma edenda erant , non quæ ad Judicum
næ Angelis bonis miniſterialibus pof- inquifitiones , & notitiam pertinea
funt relittere : Et tamen num. 31. faf- bant ". Matth. 17. verf. 20. Marc. 9.
ſi eſtis eam quæ malefica erat , vi à . verf. 23. 24. Quod autem de Sca
carnifice demerſam : ubi ergd ipfi reſ. væ filiis Actor. 19. Adfertur , id vel
pondeas . Item Godelmannus ex litte- eodem referendum , vel ad rem nihil
is cujufdam Nobilis Berufli, fex fa- omnind facit. 4. probatur hic pactum
gas diverſis vicibus, cùm verè confta- intervenire, quia cùm nec naturali hoc
rer effe reas , in aquam gelidam col- vi contingat , nec miraculofa Dei ope :
ligatis artubus projectas , ſubmerſas ratione ; reftat fieri ex vi pacti cam
fuiſſe ſcribiti , & de pluribus hoc idem dæmone ; non quidem expliciti vel
affimat Joan . Althuſius k . Confirmat exprelli , tale enim Judicibus pullum
fagas aquis ſubmergi poſſe & folere nunc puto intercedere ( neque aliud
Dubravius Epiſcop. Olomucenfis , lib. probant , quæ multis dicit austor il
8. Hiftor. Bohem. agens de Uratislao Je , libri ſui capit. 3. à numero 91.
Rege ; Idem Vratislaus Gerardo Pre- & quod dicit effe pactum implicitum
Juli ac fratri ſuo auxilio fuit in abolen cum Deo , id jam probatum eſt ef
dis tollendisque magorum portentis arti- ſe explicitam Dei tentationem . Sed
buſque maleficis , quas tunc multi vi dicimus cum primo aliquo Judice pa
ri muliereſque nimis licenter exercebant; cum explicitum interceffiffe dæmo
mentes hominum faſcino turbantes , bo- ni , ut dæmon ad tale ſignum pro
amque o pecudum lac , legetemque á deret occultum & latens crimen ;
lienam pellicientes , aique ipſa inter- nempe ut , quæ fagæ eſſent , eas fu
dum elementa demonum violentia cont Itineret , ne mergerentur : poltea ( ut
. cutientes, per que imprudens vulgus à contingit in omnibus hujufcemodi re
fincera in Deum fide evertebatur . Nec bus ) alii Judices hoc edocti , vi il."
tamen aliter Gerardo malis obviam ire , lius primi pacti , idem obtinuerunt >
quàm per cenſuram Ecclefiafticam lice- atque ita jam , etiam ignari, ex pa
bat : eam illi non pluris , quàm plum- co implicito operantur . Pactum hoc
beum gladium æftimabant : Ergò non verò implicitum intercedere patet ,
ferrum tantum , ſed ignem quoque o quia ſuperſtitiones omnes nituntur pa
aquam Uratislaus maleficis admovit éto implicito , ut docet Beat. Auguſt.
alioſque fecuri feriri , alios flammis 1 , & cum eo omnes Theologi. Le
exuri , Jagas nonnullas aquis ſubmergi ge D. Auguftin . loco illo & feqq cc .
jullit . Aique hac animadverſione in au & deprehendes hic , & ſuperſtitionem ,
stores amplius centum diſtricta , reliquos & pactum implicitnm verfari : quia
definere artem vetitam , damnatamque effectus nec eft caufæ naturali ade
quatus ; nec talis , ut à Deo debeat
metu fimilis pæne coezit .
Audis ſubmerſas aquis fagas Bohe- meritò per miraculum exſpectari. Cùm 11
miæ , ubi tum miraculi vis , quam ipfis fagis non intercedere quoad hoc
prætendunt ? Effugiumi unum video , ullum dæmonis pactum non male ſen ,
ad inquifitionem à Dco fubveniri tit , nec invalidè probat ille ſcriptor
non ad fupplicium , quafi non illa ad à numer 97. Nam in illo exemplo
quod
h Num . 122. 1 1. 2. de doc . Chri.c. 20. 22. 23:
i l. 3. de lamiis c.4. n. 35 . o docui c. 2. 9. S.
k Admovit , ad Judicem .
 ONÚM MAGICARUM
608 DISQUISITI
quod ibi narrat clariſſimè id cernitur , Sed hinc colligo Scriptorem ab aliis
referam ejus verbis ; Quemadmodum Judicibus", qui fimiliter praxi illa u
hac adhuc eſtate in prefectura Linnenli , tuntur' diſſentire', dum ipſe vult præ
Diecæleos inferioris Colonienfis , acci- cedere ante probam debere indicia ad
dife dicitur , quod vetula quædam vic torturam fufficientia illi verd pu:
dens duas muliercülas aqua tentatasnon tant , à proba cum aliqua diffamatio
fubfediffe , fed fupernaiale , ipſa ad ne poſle incipi. Qua in ré fortaffis lo
præfe &tum loci accurrens , & interpels quiin tur magis conſentaneš praxi oro
lans : couſque edm ipſuni quàm cæteros dinariæ illi', ſed reprobæ ", s probatur
miniſtros juſtiria preſentes permovet' voc hoc pactum , ex moribus diaboli , co
lens ac acerrimèinfans', ut @ ipſa aquis natur ille Dei niracula effingere , ha
tentaretur: ſe q licet apud populum ſuſpe- bere conatur ſuos Martyres , qui ſunt
Eta admodum lot de hac maleficiali hao hæretici , inter hos fagæ : íded ſicut
refi, jam tamen innocentiam ſuam per Dews pleriſque ſuis Martýribus mira
hoc coram populo teftatam facere ' in- José conceffit ; uť aquis mergi non
dignamque hac fufpicione publicè le exis poſſent , in veræ fidei confirmatio
mere velle . Annuit importuna efflag : rem : ſic diabolus præſtigioſo mira
tanti Prafe &tus di cæteri : ſed hanc in culo conatur perfuadere hominibus et.
aquam proje&tam evidentius fupernataſ- jam ſuos Martyres' eſſe inimerfabiles:
se , neque sit demergeretur , ve! fundum & hoc pacto duo conſequi cotiatur .
peteret ( quamvis id ſtudiosè ſuo mo. Ir or illa Chrilti miracula falla ree
tu ſuper aquas tentans' ) efficere ulla purentur . z. ot' faltemi ipſe æqualem
ratione potuiffe dicitur . Extra&ta , ere cum Deo poteſtatem habere videatur :
quid' carnifex ſuoram membrorum ipfa & præterea confirmenrur in pertina
effet , interrogatur : potuiffe infimula- cia Pſeudo-martyres ſui , quibus ſic per
tam hoc effugille periculum , donec pro fuader ſe ees ſervaturum in igne, licut
dicto accufatore , neceſitas adeſſet huic fervavil in aquis . Confirm . hæc ratio ,
rentamini . Tandem confluentibus in- quia fi aliqua faga fic injecta in aquis ve
diciis contra eandem compluribus', ipfa rè poeniteret' & animo ejuraret , ftatim
ante torturam quærentibus reſpondit , mergeretur : quia pactum ceffarer.
amafium fuum fibi fuafije , ut hoc ao 4. Probatur rolira concl . Non obe
qua periculum ( ubiret : ſe illam libera- dire in ſpiritualibus ( cujuſmodi eft 13
turum , o in ipſis aquis. famam vi. id de quo agimus ) Pontifici maxi
tamque ejus adfervaturum clle . Hac mo', est non obedire Deo', juxta il
confilione sponi & prolata incineranda lud; Qui vos' audit, me audit, qui vos"
eadem fuiffet , niſi se ipſam isi carce. Spernit , me fpernit . Sed non obedire
FC pridie Tulpendio fuffocaiſet . voci & juſſioni Dei , eſt grave pecca
12
Cernitis in hoc exemplo ", cacitum fum : ergd uti hac proba eſt gravirer
pactum quod operarum in tribus inuo peccare , cùm Pontifex eam prohibue
lierculis , & quoad tertiam , præva- rit , at probatum initio hujus ſectionis.
luir pacto expreſſo cum tertia inilo , min . probatur verbis Samuelis , nun :
quia volebar dæmon hanc rogo' cra: quid vult Dominus holocauſta o vio
di vel faltem decari , moraliter &timas ( quaſi diceret ; numquid magis
cereus impænitentem obituranı : Ju- gauder Deus cæde & ſupplicio noceno
dices autem ilti non ſunr ſecuri Scri- tium ? nam & hi vocantur à Prophetis
ptoris illius fententiam , quia non hoſtiæ & vi & ima, u docui alio loco )
ſufficientia habentes indicia , ad ſolas non potius , vt obediatur voci Domi
mulierculæ imporcunas preces ', ad hanc ni ? m ( ut non tendatis , o Judices , con
purgationem proceſſerunt ; atque ided tra Dei prohibitionem ) Melior eft enim
ex duplici capite graviter peccarunt . obedientia quàm dictine : auſculta
Primò quod ufi illicita probatione , re magis , quam offerre adipem arietum .
Secundo quod præcipitanter ea ug , Suavior eft Deo odor. obedientiæ , &
bumi
m 1. Reg. 25. v. 27.
 LIBRI IV . C. IV . QUÆST. V. SECT. III. 609

humilis fenfus veftri fubmiffio , quam nihil , ut eum fubfequar . Multis e

nidor aduftarum ex vetitis probatio . nim conatur hic fuadere 2 dæmonem
nibus lamiarum , puras manus veſtras 'hoc in aquæ elemento non poſſe : quia
& mentes amar Deus ſubmillas præ- dæmon elt ex elemento aeris compa
ceptis vicarii fui , non rogos , non py- & tus , non aquæ : fed facilius in in
ras , non cniffas miſerarum contra Ca. vicem operantur & poffunt , quæ funt
nonum præcepta examinatarum da- ex eodem elemento compacta : ergo
mnatarumque . ( Quoniam quafi pec- facilius dæmon operatur in aere , quàm
catum eft ariolandi, repugnare , o qua- in aqua ; ergo non quia poteft corpo
fi fcelus idololatris nolle acquiefcere .) ra fuftinere in aere , ideò poteſt in a.
Quid accommodatius ad probandum , ' qua . Refpond. hoc tantùm probare
hanc probam Canonico jure vetitam , poffet , quod difficilius faciat in aqua .
ad ariolationem fortis divinatoriæ , & Sed neque hoc probat . nam major ar
manganicam divinationem pertinere ? gumenri , dæmonem eſſe compactum
Non dicimus illic Samuelem de fagis , ex corpore aereo , eft erronea , vel
aut hac probatione locutum , non ita faltem prorſus temeraria , & ideò mo
delipimus: fed dicimus hoc ab eo pro. neo Scriptorem , ut retractet , & legat
batum : inobedientiam , quæ fit præ- quæ Scholaſtici ea de re , vel quæ ex
textu alterius boni , Deo ingratam & illis & ex PP. optimè Molina , & Va..
ariolationi fimilem efle , hinc inferi- lentia n . Nec ad rem pertinent , qui
mus , cùm hæc fit inobedientia valdè bus fusè agit , ut oftendat dæmones
fimilis illi Saulis inobedientiæ , ut o- in aqua nihil miraculi hactenus often
ftendi : idem quod illa meruit , mereri diffe . Non enim fequitur , aliàs non
nomen , & in eandem claliem reduci , fecerunt : ergo nec tunc poterant , nec
Addimus hoc argumentum ab adver- nunc poflunt . Et quod dicit , Priſcos
fario viſum , fed non depulfum , le- Martyres idcirco Divina virtute fuper
ge quae fcripfit à numer. 123. uſque ad natalie ; id jam nos docuimus fenten
14 127. & videbis me verum dicere . Quæ tiam nodram roborare . Sed neque eſt
verò mox fequuntur de dæmonun po . verum , nullos Martyres Chriſti ſub
teſtate in corporibus deferendis & fi merſione necari potuiſſe . Legat Su
milibus , ad rem nihil pertinent. Nam rium , legat Baronii Martyrolog . &
conari negare , vim dæmonum in cor- Annales , inveniet complures aquis ſuf
poribus movendis , vel in elevandis , focatos , nolo immorari : quia hoc elt ,
& fuftinendis in aqua , id fanè foret rò 75cpapyou ( nimis a propoſito alie
in Philoſophiam , quod folæciſmus in num . )
Priſcianum , egimus de his , libr. 2 . 5. Probatur concl. quia Judex fine
ubi etiam docuimus , vera per Sata. caufa fufficiente , & prægnante rece
nam edi miracula non poffe ; & hæc dens à communi fententia juris inter
eadem omnia D. Binsfeld .breviter fed pretum , perperam judicato , & proin
folidè docuerat , ideò contra illum de peccat , ut & Doctor conſulen's fine
qui hic miraculum nullum agnofcit idoneo fundamento contra illam p . 16
( ut nec ego ) tota illa diſputatio & His addimus Corollaria quæ fequun
Soyou axia ( nominalis pugna , ) à n. tur ex prædiétis , primum Judicem qui
128. uſque ad 149. & quæ porrò fub- hac proba fuerit ulus , poffe conveni
duntur ; à Deo talem poteſtatem e ri actione , ut poſſunt , qui injuftè ali
ludendi Judices dæmoni non permitti, quem carceri manciparunt 9 2. Si , cùm
ea pland' non probantur fatis . Cogit non adligt alia fufficientia indicia ad
me adverſarius hic extra Chorum non torturam , propter adminiculum hujus
pro
ń in 1. part . q. 55. p Anton. Maria Gorat. in tracta de
oli 1. de offic. quæſtor. c.1.C. ne in . Commun. Dd. opin . 1. 3. inſpect. 1 . 2.
nitaris 5. ay ibi Ab. o Dd. de Conſt. 4 l. nec Magiftratibus 32. de injur,
fusè Jaf. in auth. Novilima num . 12. Kirch. commun . opin, Cent s . concl.
C. de inoff. Iceft . 30. Godel . ſup. n . 30.
 610 DISQUISITIONUM MAGICARUM
probationis vulgaris reum fubdat tor- iam Reckius damnat, lib. de proba de
iuræ Judex , peccabit , & tenebitur ac qua frigide a num.41. Ego idem de il.
itione injuriarum , ut fupra , etiamfi lo dicendum puto , quod de aliis vulga
reus in tortura non fateatur , quia in- ribus purgationibus tiempè niti pašto
juriam fecit indebité torquendo , viia. dæmoniaco , fuperftitiofum effe , & cum
dicii à jure improbati r , Qudd ſi reus Dei tentatione conjunctum . Canonibus
tormentorum vi confiteatur ; confef- expreſse non prohibetur , quia eſt in
fio erit nulla , quia vi extorta & ja- ventum planè recens .
dicium ex ea ſubſecutum nullum , & 2. Er quoddam fortis ſeu purgatio- 2
fententia irrita s . Et per confequens nis genus per crucem , de quo fitmen
Judex calem ſupplicio mortis afficiens rio in Conítitut. Caroli Magni t , ubi
homicidii reus elt , coram Deo , quia jubentur litigantes', cruce , aut ſcuto ,
occidit, quem non habebat jus occi- & fufte , decertare', & in Capitulari ,
dendi . Notandum tamen Confeffario , ubi habes , campo vel cruce contendat .
ut diligenter perfonam Judicis conſide- Ex his locis crucem fuiſſe genus armo .
ret . Nam li cafu aliquo fieret , ut la- rum quidam volunt . Ego non aſſentior
horaret ignorantia invincibili quod fed puto fuiſſe geous purgationis per
vix puto poffe hodie contingere ) in- fortes , quibus le ad crucem aliquam
munis eſſet à peccato in foro poli : Gi ei manus imponens , vel eam ample
laboraret vincibili , pro magnitudine ctens, quis expurgabat. Sanè illis lo
& probabilitate ignorantiæ decreſceret cis , campus, hoc eſt duellunt opponi
peccatum . Hanc puto & veram & ſe- tur , & in teſtamento Caroli Magni
. curam de hac aquæ frigidæ purgatione apud Nauclerum . Si accufator conten
fententiam . dere voluerit de ipſo perjurio ' , fent ad
crucem . ) Cruce , ergd , contendere ,
QUÆSTIO VI . non aliud , quàm ad crucem ftare. Sta
rc vero ad crucem , quid Ge neſcio', ni
De aliis quibufdam vulgaribus pur fi quod dixi . Crucis judicium etiam 3
gationibus . Frifones ſuperſtitiosè exercebant , ut
docet lex eorum 14. fortes tales cffc de
SUMMARIUM . bent , duo tali de virga præcili , quos teo
nos vocant : quorum unus figno crucis
i Dc purgatione per pondera lax innotatur , alius purus dimittitur , oge
cem . lana munda involuti , fuper altare ſeus
1 De purgatione per crucem . Qualis reliquias mittuntur ; ou Presbyter ſo
ifta purgario , quæfitum . adfuerit , vel ſi Presbyter deeft puerqui
3 Frifonum confuetudo . Quid conten- libet , unum de ipfis fortibus de altarë
dere vel certare cruce , item quid tollere debet , interim Deus exorar
ftare ad crucem ? dus' , fi illi feptem qui de homicidio
4 De fortitione quadam faéta Conſtan- commiſo juraverunt, verum juraſent ,
tinopoli de Imperio . evidenti ſigno oftendat . Si illum qui
s De abjicientibus res aliquas. Exem- cruce fignatus eft fuftulit , tunc unuj
pla S. Attilani , o S. Arnulphi . quiſque illorum ſeptem faciat fuam for.
tem , id eft , temum , de virga , og for
Uædam eft probatia per pondera gret ſigno fuo , ut eum tam ille , quàm
Q& lancem , nam in eadem Ger- cateri qui circumftant , cognofcere pol
mania appendunt ſagas , & ajunt eas fint, obvolvantur laná munda', ago
ultra certum pondus ( nempe librarum altari ſeu reliquiis imponantur , o Presa
14. vel 15. ) deprimere non poſſe quan- byter ſo adfuerit , ſi verò non, ut ſupe
tumvis fint proceræ vel obelæ , hoc et- rius puer innocens , unumquemque illo
Tum
r d . c . ſententiam fanguini. d. c. ftib. Vivio , a Cla. quos ſequitur Binsf.
ex quarúm . ſup. do dicam de hac re lo ſeg.
I l . pen. D. de quaft.eft comm. Dd. te . tl . 3. fol. 62 .
(
 LIBRI IV . C. IV . QU Æ S. VI. SECT. VI. 617
rum figillatim de altari collat , ci ris yacuis , eofquc cotidena Sacerdoti .
qui fortem fuam effe cognoverit rogat ; bus traderent ; ut ad cujuſque Princi
cujus fortem extremam elle contigerit , pis nomen unum tollerent , & eis red
ille homicidii .compofitionem perſolvere derent : imperium verd illi deferretur ,
tenetur , cæteris , quorum fortesprius le- cui calix obtigiſſet_Chrifti Domini cor
vatæ funt , abſolutis. ) Si ritus etiam pus & fanguinem continens . Sed me
communis Francis fuit , certare cruce , ritd poſt illis pactio ifta diſplicuit , &
non foret aliud , quàm fic judicio cru- jus delignandi quem vellet , cummuni
.cis contendere ; fare ad crucem 9 bus fuffragiis in Dandulum contulerunt ,
foret.convenire cum adverſario ; ut narrat Nicetas , in fine Annal.
Atent ambo crucis judicio , quod forte 4. Huc pertinent quidam olim , quis
verius . ses aliquas abjecere , ut ex earum re
4 3. Huc pertinet fortitio illa quatuor cuperatione cognoſcerent , libi deli &ta
Conſtantinopolitani imperii Candida- ſua dimiſſa à Deo , hoc enim eft Deum
torum , Alexio Murziphlo ſuperato tentare ; nec licet , niſi habita reve .
quam Bonifacius Comes Montisferrati , latione ad hoc faciendum : quod cre
Balduinus Flandriæ Comes , Ericus S. dendum de S. Attilano Zamorenſi , de .
Pauli , & Dandulus Dux Venetorum , quo Marineus Siculus , lib. 5. ter. Hij
pa &ti: ut in æde Apoftolorum , pro nu pan. & de S. Arnulpho ex Lotharingiz
mero Candidatorum , quatuor calices Principe , Eremita ' , & Metenfi Epi
ordine collocarentur : quorum unus fcopo , de quo Fulgoſus , libr. 6 .
Lolus hoſtiam ſacram contineret cæte . cap. 9 .

HÆC DE CUNCTIS MAGIÆ GENERIBUS DICTA ,

Bermini funto Tomi Secundi .

NOI
 612
N. 236.

NOI REFORMATORI

Dello Studio di Padova ,

A P. Frà Paolo Tommaſo. Manuelli Inquiſitor, di Venezia , nel Li

bro Intitolato : Diſquiſitionum Magicarum Libri Sex quibus continetur ec .
Au &tore Martino Del - Rio S. 7. P. ec . non v'effer cos' alcuna
contro la Santa Fede Cattolica , e parimente per Atteſtato
del Secretario Noſtro , niente contro Principi , e buoni coſtu
mi , concediamo Licenza a Lorenzo Bafeggio Stampatore di Vene .
zia , che poſſi eller ſtampato , offervando gli ordini in mates
ria di Stampe , e preſentando le ſolite Copie alle Pubbliche Li.
brerie di Venezia , e di Padova .
Dat. li 13. Luglio 1744 .
f

( Gio : Emo Procur. Ref.

Marco Foſcarini Kav. Procur. Ref.

Regiſtrato in Libro a carte 36.

Girolamo Alberti Segri

Adi 18. Agoſto 1744.

Regiſtrato nel Magiſtrato Illuſtriſs. ed Eccellencils , contro la Be

Itemmia .

Alviſe Legrenzi Segri

22