Dissertation Geo Martskvishvili

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
socialur da politikur mecnierebaTa fakulteti
xaTuna marwyviSvili
emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da

posttravmuli stresis urTierTmimarTeba
(2008 wlis agvistos ruseT-saqarTvelos konfliqtis Sedegad iZulebiT
adgilnacvali pirebis magaliTze)
fsiqologiaSi filosofiis mecnierebaTa doqtoris akademiuri xarisxis

mosapoveblad warsadgeni disertacia
samecniero xelmZRvaneliM marine CitaSvili, Tsu, sruli profesori

fsiqologiis mecnierebaTa doqtori
konsultanti luiza aruTinovi, Tsu, asocirebuli profesori

fsiqologiis mecnierebaTa doqtori
2010
emociuri inteleqti da travmis daZleva 2
sarCevi
cxrilebisa da suraTebis CamonaTvali .......................................................... 4
suraTebi............................................................................................................................ 5
abstraqti ......................................................................................................................... 6
Sesavali ............................................................................................................................ 9
Tavi 1. emociuri inteleqti ............................................................................... 15

1.1. emociuri inteleqtis Teoriuli modelebi ...................... 15
1.2 emociuri inteleqti da fsiqikuri aSlilobebi ............. 23
1.3. emociuri inteleqtis sazomi instrumentebi ................... 30
1.4. emociuri inteleqti da daZlevis stretegiebi................ 38
Tavi 2. daZlevis strategiebi ............................................................................ 44

2.1. ZiriTadi Teoriuli da meTodologiuri midgomebi ... 45
2.2. daZlevis strategiebis klasifikaciis principebi ......... 51
2.3. daZlevis strategiebis Sefaseba ............................................... 55
Tavi 3. posttravmuli stresi ............................................................................ 57

3.1. klinikuri niSnebi .............................................................................. 57
3.2 Tanmxlebi movlenebi ....................................................................... 61
3.3. posttravmul stresul aSliloba da daZlevis
strategiebi ........................................................................................ 61
3.4 posttravmuli stresuli aSliloba da emociuri
inteleqti .............................................................................................. 63
Tavi 4. kvlevis sakiTxis gansazRvra .............................................................. 64
Tavi 5. kvlevis meTodi .......................................................................................... 67

5.1. emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis
sakvlevi kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze .. 67
kvlevis monawileebi .............................................................................................. 68
procedura ............................................................................................................................ 69
kvlevis instrumenti ............................................................................................... 69
5.2. emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da
posttravmulis stresis urTierTmimarTeba ..................... 76
kvlevis monawileebi .............................................................................................. 76
procedura ............................................................................................................................ 77
kvlevis instrumentebi ......................................................................................... 77
Tavi 6. Sedegebis aRwera ....................................................................................... 84

6.1. monacemTa fsiqometruli analizis meTodebi da
Sedegebis aRwera ................................................................................ 84
6.2. emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, da
posttravmulis stresis urTierTmimarTeba ................... 105
Tavi 7. Sedegebis ganxilva ................................................................................. 133

7.1. emociuri inteleqtis, rogorc pirovnebis sakvlevi
kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze ..................... 133
posttravmuli stresis urTierTmimarTeba ..................... 136
Tavi 8. daskvnebi ....................................................................................................... 142
gamoyenebuli literatura:................................................................................ 147
danarTi A...................................................................................................................... 152
danarTi B ...................................................................................................................... 157
danarTi C ..................................................................................................................... 160

cxrilebisa da suraTebis CamonaTvali

cxrilebi
cxrili N 1. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli

sturuqtura ........................................................................................ 86
cxrili N 2. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli

struqturis Sedareba qarTuli da britanuli
versiebisTvis .................................................................................... 87
cxrili N 3. emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris

korelaciebi ...................................................................................... 90
cxrili N 4. korelaciebi emociuri inteleqtis calkeul skalebs

Soris ..................................................................................................... 91
cxrili N 5. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis

maCveneblebi ....................................................................................... 93
cxrili N 6. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis

maCveneblebi calkeuli aspeqtebisTvis sqesTa
Sorisi gansxvavebebis mixedviT ............................................. 99
cxrili N7. aRweriTi statistika emociuri inteleqtis calkeuli

aspeqtebisTvis sxvadasxva asakobrivi jgufis
mixedviT ............................................................................................. 104
cxrili N8. korelaciebi posttravmuli stresis maCveneblebsa da

emociuri inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris ...... 109
cxrili N 9. koralaciebi daZlevis strategiebsa da emociuri

inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris ............................ 117
cxrili N 10. korelaciebi daZlevis strategiebsa da PTSD

aspeqtebs Soris ............................................................................. 121
cxrili N 11. koralaciebi emociuri inteleqtis calkeul

aspeqtebsa da ekonomikuri mdgomareobis subieqtur
Sefasebas Soris ............................................................................. 128
suraTebi
suraTi N1 emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis da
ZiriTadi faqtorebis qulebis sixSireTa ganawileba ....... 95
suraTi N2 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis

faqtorebisaTvis ....................................................................................... 96
suraTi N3 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis

calkeuli skalebisaTvis ...................................................................... 98
suraTi N4 sqesTa Soris gansxavavebis daZlevis

strategiebisaTvis ................................................................................. 122
suraTi N5 sqesTa Soris gansxvaveba posttravmuli stresis

maCveneblebis mixedviT ....................................................................... 123
suraTi N6 devnilTa mdgomareobis (finansuri, janmrTelobis,

samsaxurebrivi da fsiqologiuri) subieqturi
Sefaseba ........................................................................................................ 125
suraTi N7 devnilTa mier warsuli, awmyo da momavali

ekonomikuri mdgomareobis subieqturi Sefaseba ................ 127
suraTi N8 posttravmuli stresis maCveneblebi travmis

specifikis mixedviT .............................................................................. 130
abstraqti
winamdebare kvlevis mizans warmoadgens (I) emociuri
inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris (TEIQue -
Trait Emotional Intelligence Questionnaire) adaptacia qarTul populaciaze da
(II) emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da posttravmuli
stresis urTierTmimarTebis kvleva.
(I) kiTxvaris adaptacia moicavda Semdeg etapebs: (1)

instrumentis Targmna da Targmanis gadamowmeba sapirispiro
Targmanis saSualebiT; (2) eqspertebis Sefaseba; (3) kiTxvaris
pilotaJi (111 monawile); (4) kiTxvaris ganmeorebiTi piloturi kvleva
(115monawile); (5) kiTxvaris standartizacia (922 monawile, asaki 17-dan
70 wlamde, 267 kaci da 652 qali).
kiTxvaris adaptaciis Sedegebi: (1) ZiriTadi RerZebis

faqtoruli analiziT gamoikveTa oTxi ZiriTadi faqtori, romlebic
xsnis cvladebis dispersiis 49.88 procents; emociuri inteleqtis,
rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris qarTuli versia
imeorebs britanuli versiisTvis damaxasiaTebel 4 faqtorian
(emociuri kargad-yofna (well-bieng), TviT-kontroli, emociuroba,
socialuroba) struqturas. (2) oTxi ZiriTadi faqtoris sandoobis
maCveneblebia: emociuri kargad yofna (2 skala; = .82), TviT-
kontroli (2 skala; = .71), emociuroba (5 skala; = .69),
socialuroba (4 skala; = .78). sandoobis maRali maCvenebeli aqvs,
aseve, emociuri inteleqtis 15 calkeul skalas. (3) emociuri
inteleqtis qulaTa sixSireebi Seesabameba normalur ganawilebis
models; (4) Sedegebi ar aCvenebs sqesTa Soris gansxvavebas emociuri
inteleqtis globaluri qulis mixedviT, Tumca, zogierTi calkeuli
skalis da ZiriTadi faqtoris mixedviT sqesTa Sorisi gansxvaveba
sandoa. (5) asakobrivi jgufebSi emociuri inteleqtis qulebis
mixedviT gansxvaveba sando ar aRmoCnda, Tumca zogierTi calkeuli
skalisa da ZiriTadi faqtoris mixedviT asakobrivi gansxavaveba
statistikurad sandoa.
kvlevis II nawilis instrumentebs warmoadgens TviT–angariSis
tipis kiTxvarebi: (a) emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli
niSnis sakvlevi kiTxvari (TEIQue ) (K.Petrides 2009); (b) daZlevis

strategiebis skala (WOC) (Lazarus. R. & Folkman. S. 1988); (g) movlenaTa
masStaburobis sakvlevi skala (IES-R) ) (D. Weiss & R. Marmar, 1997).
kvlevaSi monawileobda 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis
Sedegad iZulebiT adgilnacvali 200 piri (100 qali, 100 mamakaci).
monacemTa regresiulma analizma (standartuli, mravlobiTi
regresia) aCvena Semdegi Sedegebi: (1) emociuri inteleqtis
globaluri maCvenebeli warmoadgens prediqtors posttravmuli
stresisaTvis (R2ADJ = .024, F(1,198)=5.88, p<.05) (ß = .17, p<.05). emociuri
inteleqtis ZiriTad faqtorebs (R2ADJ =.065, F(4,195)=8.20, p<.001), kerZod,
TviT-kontrols (ß = -.28, p<.01) da emociuri inteleqtis 15 skalas (R2ADJ
= .152, F(15,184) = 3.37, p < .001) kerZod, TviT-Sefasebis (ß = .22, p<.01) da
emociebis regulaciis skalas (ß = -.25, p<.01) aqvs prediqtoruli
Rirebuleba posttravmuli stresisaTvis. (2) emociuri inteleqtis
globaluri maCvenebels aqvs prediqtoruli Rirebuleba daZlevis
strategiebisTvis (R2ADJ=12.6, F(1,199)=29.68, p<.001) (ß = .36, p<.001). (4)
daZlevis strategiebs aqvs prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli
stresisaTvis (R2ADJ =.07, F(7,192)=2.21, p<.05). kerZod, pozitiuri
gadafasebis (ß = -.303, p = .00) da problemis gadaWris dagegmvis
strategias (ß = .22, p <.05). (5) korelaciurma analizma aCvena, rom
saomar mdgomareobaSi gatarebuli dReebis raodenoba ar aris
kavSirSi posttravmuli stresis maCveneblebTan. ojaxis wevris
sikvdili aRmoCnda, rom kavSirSia posttravmuli stresis
maCvneblebTan. individebs, romelTac daeRupaT ojaxis wevri
posttravmuli stresis ufro maRali maCvenebeli (M=7.39, SD=2.46)
aqvT, vidre im individebs, visac msgavsi travmuli gamocdileba ar
aReniSnebaT (M=5.95, SD=2.02) t(198)=-2.76, p<.01. (6) mravalmxrivma
ierarqiulma regresiulma analizma aCvena, rom emociuri inteleqtis
saerTo maCvenebels prediqtoruli Rirebuleba aqvs posttravmuli
stresisaTvis ori cvladis: asakis da daZlevis strategiebis
kontrolis fonze (R2ADJ = .04, F(1,196)=5.42, p<.05) (ß = -.173, p = .05).
kvlevas aqvs, rogorc Teoriuli, ise praqtikuli Rirebuleba.
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris
qarTul versia Rirebulia sxvadasxva sferoSi momuSave

profesionalebisaTvis (ganaTlebis fsiqologiis, adamianuri
resursebis marTvis da klinikuri fsiqologiis sferos
warmomadgenelTaTvis); kiTxvari saSualebas mogvcems CaverToT
emociuri inteleqtTan dakavSirebul saerTaSoriso kvleviT
sivrceSi da mecnierebaSi am SedarebiT axali konstruqtis
Tavisebureba vikvlioT qarTul populaciazec. garda amisa, kvlevis
Sedegebis safuZvelze SesaZlebelia rekonedaciebis SemuSaveba
trening–modulebisTvis, romelTa mizani iqneba devnilTa daZlevis
adekvaturi strategiebis da emociuri inteleqtis ganviTareba.
Sesavali
msoflioSi arsebuli krizisuli situaciebis (saomari
mdgomareobebi, bunebrivi kataklizmebi, avto da aviakatasrofebi,
yoveldRiuri stresorebi) simravlis gamo, Tanamedrove klinikur
fsiqologiaSi, didi yuradReba eTmoba pirovnul faqtorTa kvlevas,
romelic travmuli situaciis efeqtur daZlevas ganapirobebs.
msoflioSi dResdReobiT 26 milioni iZulebiT adgilnacvali

piria,1 devniloba sakuTarsave qveyanaSi da devniloba ucxo qveyanaSi
gansxvavebul stresul situaciebs warmoadgens, romelic
gansxvavebuli gamowvevebis winaSe ayenebs individs, magram
miuxedavad amisa, kvlevebi iZulebiT adgilnacval pirTa (sakuTarive
qveyanaSi devnil pirTa) Sesaxeb Zalian mwiria, maSin roca
ltolvilTa (erTi qveynidan meore qveyanaSi devnil pirTa) Sesaxeb
Catarebul kvlevaTa raodenoba aseul aTasamde aRwevs.
gansakuTrebiT mcirea kvlevebi iZulebiT adgilnacvali pirebis
fsiqikuri janmrTelobis da daZlevis meqanizmebis Sesaxeb da am
kvlevebSi ar moiZebneba informacia imis Sesaxeb, Tu ra rols
asrulebs emociuri inteleqti, rogorc pirovnuli niSani,
travmasTan gamklavebaSi.
winamdebare kvleva swored emociuri inteleqtis, rogorc

pirovnuli niSnis funqciebis gansazRvras isaxavs miznad. kerZod,
kvlevis mizania, emociuri inteleqtis kavSiris kvleva daZlevis
strategiis arCevasa da travmis gadamuSavebis efeqturobasTan, 2008
wlis agvistos ruseT-saqarTvelos konfliqtis Sedegad devnili
pirebis, rogorc potenciurad travmuli gamocdilebis mqone pirTa
jgufis magaliTze.
aRsaniSnavia, rom Znelia erTmniSvnelovanad ganisazRvros ra
SeiZleba warmoadgendes matravmirebeli movlenas, radgan is, rac
matravmirebelia erTi adamianisTvis SeiZleba ar warmoadgendes
travmas meoresTvis, Tumca, pirobiTad, mainc SeiZleba potenciur
travmul movlenebze saubari. DSM - IV Tanaxmad, matravmirebelia
1
The United Nations High Commissioner for Refugees, 2008. www.unhcr.org
situacia, romelic saxifaToa sicocxlisTvis da individSi iwvevs

SiSis, saSinelebis da umweobis gancdas. travmuli movlenis
gadatanis Semdeg individSi SeiZleba adgili hqondes Semdeg
sapasuxo reaqciebs: travmis ganmeorebadi gancda, ganrideba da
gaRizianebadoba/agznebadoba. travmis daZlevis garkveul etapze es
reaqciebi Zalian bunebrivia da uCveulo da aranormalur garemo
pirobebze individis normalur pasuxs warmoadgens. drois
gasvlasTan erTad, individebi gansxvavebuli gzebiT axerxeben am
simptomebisgan Tavis daRwevas, magram zogierT adamians daZlevis
mwiri resursi gaaCnia da ver umklavdeba travmas, ris Sedegadac
yalibdeba posttravmuli stresuli aSliloba (PTSD). daZlevis
romel strategias gamoiyenebs individi matravmirebel movlenaze
sapasuxod, mraval faqtorzea damokidebuli. aseT faqtorTa ricxvs
miekuTvneba pirovnuli Tu situaciuri faqtorebi: matravmirebeli
movlenis maxasiaTeblebi, pirovnuli Taviseburebebi, individis
cxovrebiseuli gamocdileba, kognituri SesaZleblobebi da a.S.
(McFarlane.1992; Heszen-Niejodek 1997; Parkes, K. R. 1986; Rentoul and Ravenscroft.
1993; Regehr., Hill & Glancy. 2000). Tumca, unda aRiniSnos, rom am
faqtorebTan dakavSirebiT arsebuli kvlevebi araa Tanmimdevruli.
kvlevebSi aSkarad SeiniSneba erTsulovnebis nakleboba imasTan
dakavSirebiT Tu ra warmoadgens im pirovnul faqtorebs, rac
posttravmuli stresuli aSlilobisadmi individis mdgradobas
uwyobs xels, posttravmuli stresuli aSliloba ar aris pirdapir
dakavSirebuli, romelime zogad pirovnul maxasiaTebelTan. Tu
gaviTvaliswinebT, zogadad, matravmirebeli situaciis bunebas,
logikuria davuSvaT, rom travmuli movlenis daZlevisas didi
mniSvneloba unda hqondes emociebs, maTi regulacia, gamoxatva da
marTva arsebiTad wamyvani unda iyos emociuri Sinaarsis mqone
informaciis gadamuSavebisas.
sakuTari da sxvisi emociebis aRqmis, gamoxatvis, gagebis da

marTvis unars emociuri inteleqtis cnebiT aRniSnaven. maSasadame,
Tu emociuri inteleqtis konstruqtis qveS moviazrebT swored am
aspeqtebs, logikuria davuSvaT, rom praqtikulad am aspeqtebidan
nebismieri xels unda uwyobdes travmuli gamocdilebis
gadamuSavebas. Tumca, maTi erTian konstruqtad gaerTianeba,

romelic emociuri inteleqtis saxelwodebiT aRiniSneba, bolo
aTwleulebis damsaxurebas warmoadgens (Bar-On, R. 2006, Goleman, D.
1995, Mayer & P. Salovey, J. D. 1997).

Tu travmis Sesaxeb arsebul kvlevebs moviSveliebT vnaxavT,
rom TavisTavad matravmirebeli situaciis sfecifikuroba, aseve,
Zalian mniSvnelovania daZlevis strategiis arCevisas da
situaciisdamixedviT daZlevis strategiebi icvleba, ufro metic,
individi travmis daZlevisas gadis garkveul stadiebs da daZlevis
is strategia, romelic adapturia pirvel stadiaze, SeiZleba
Seusabamo aRmoCndes meore stadiisaTvis da sruliad gamousadegari
_ mesamisaTvs (Lazarus, R.S., & Folkman, S. 1984; Folkman, S., & Lazarus, R. S.
1985).
devnilobaSi yofna SegviZlia ganvixiloT, rogorc garkveuli
tipis specifikuri stresuli situacia da am situaciis
specifikurobis - iZulebiT adgilnacval pirTa gadatanili travmis
Taviseburebebis mixedviT gansxavavebuli strategiebi unda
SeiniSnebodes da gamosavalic (posttravmuli stresis simwvave)
gansxvavebuli unda iyos. winamdebare kvlevaSi, gaTvaliswinebulia
matravmirebeli situaciis ori mniSvnelovani maxasiaTebeli (a)
travmis siZliere (exposure) – ramdeni dRis ganmavlobaSi moiwiaT
devnilebs saomar zonaSi yofna (rodis “gamovidnen” da datoves
sofeli) da (b) travmis specifikuroba, kerZod, axloblis sikvdili -
daeRupaT Tu ara maT ojaxis wevri.
maSasadame, yovelive zemoT Tqmuls Tu SevajamebT, kvlevis
mizani SeiZleba Semdegnairad Camoyalibdes – im faqtorTa
identikiacia, romelic xels uwyobs travmuli situaciis efeqtur
daZlevas da postravmatuli stresuli aSlilobisadmi individis
mdgradobas. kerZod, kvlevis mizania: (1) emociuri inteleqtis,
rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul
populaciaze da (2) emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebs,
stresuli situaciis maxasiaTeblebs da posttravmuli stresis
simptomebs Soris kavSiris dadgena.
kvlevis miznidan gamomdinare samuSao hipoTeza Semdegnairad

SeiZleba CamovayaliboT:
Tu emociuri inteleqti da stresis daZlevis strategiebi
erTmaneTTan kavSirSia, maSin emociuri inteleqtis gansxvavebuli
qulebis mqone individebs posttravmuli stresuli aSlilobis
gansxvavebuli xarisxi unda hqondeT.
kvlevis konkretuli qvehipoTezebi Semdegia:
(1) Tu emociur inteleqtsa da posttravmuli stresis maCveneblebs
Soris arsebobs kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone
adamianebs naklebi posttravmuli simptomatika unda hqondeT.
(2) emociur inteleqtsa da daZlevis strategiebs Soris Tu arsebobs
kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone individebi
upiratesobas unda aniWebdnen daZlevis pozitiur strategiebs.
(3) Tu daZlevis strategiebsa da posttravmuli stresis simptomebs
Soris arsebobs kavSiri, maSin individebs, romlebic upiratesobas
aniWeben daZlevis pozitiur strategiebs posttravmuli stresis
naklebi simptomebi unda hqondeT.
(4) gadatanili travmis Taviseburebebsa da posttravmuli stresis
simptomebis simwvaves Soris Tu arsebobs kavSiri, maSin: (a) rac
ufro didi xnis ganmavlobaSi (travmis siZliere - exposure) iyo
individi saomari moqmedebis zonaSi, miT mwvave unda iyos
posttravmuli stresi da (b) individebs, romelTac daeRupaT
ojaxis wevri (travmis specifika), posttravmuli stresi ufro
mwvaved unda hqondeT gamoxatuli.
winamdebare kvlevis miznidan da Sesamowmebeli hipoTezebidan

gamomdinare, dasaxul iqna Semdegi amocanebi:
1. mizani: emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis
sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul populaciaze.
Sesabamisi amocanebi:
 instrumentis Targmna
 Targmanis gadamowmeba sapirispiro Targmanis saSualebiT
 eqspertebis mier Sinaarsis validobis Sefaseba;
 kiTxvaris pilotaJi;
 redaqtireba;
 kiTxvaris standartizacia;
 kiTxvaris fsiqometruli maxasiaTeblebis dadgena.
2. mizani: emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, stresuli
situaciis maxasaiTeblebs da posttravmuli stresis simptomebs
Soris kavSiris dadgena. Sesabamisi amocanebi:
 emociuri inteleqtis saerTo maCveneblis, ZiriTadi
faqtorebisa da skalebis maCveneblebis gansazRvra;
 posttravmuli stresuli situaciis maxasiaTeblebis
gamoyofa;
 daZlevis, rogorc TiToeuli strategiisaTvis, aseve,
pozituroba/negatiruobis mixedviT dajgufebuli
strategiebis maCveneblebis dadgena;
 posttravmul stresis simptomTa calkeuli jgufebis
maCveneblebis gansazRvra;
 emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, travmis
specifikurobis da travmis siZlieris kavSiris dadgena
posttravmuli stresis maCveneblebTan.
sadisertacio Sroma moicavs 8 Tavs. pirvel TavSi ganxilulia

emociuri inteleqtis cnebisadmi sami ZiriTadi midgoma, Tanamedrove
kvlevebi emociuri inteleqtisa da fsiqikuri aSlilobebis Sesaxeb,
emociuri inteleqtis sazomi instrumentebi, Tanamedrove kvlevebi
emociuri inteleqtisa da daZlevis strategiebis Sesaxeb
meore TavSi ganxilulia daZlevis cnebisadmi sami ZiriTadi

midgoma, daZlevis strategiebis klasificirebis principebi, daZlevis
gazomvasTan dakavSirebuli problemebi.
mesame TavSi mocemulia posttravmuli stresis klinikuri

niSnebi da Tanmxlebi movlenebi, ganxilulia Tanamedrove kvlevebi
posttravmul stresul aSlilobis, daZlevis strategiebis da
emociuri inteleqtis Sesaxeb
meoTxe TavSi kvlevis sakiTxia gansazRvruli da
Camoyalibebulia kvlevis miznebi, hipoTezebi da amocanebi.
mexuTe Tavi kvlevis meTodis aRweras eTmoba. masSi

warmodgenilia kvlevis meTodika, kvlevis monawileebi da procedura
kvlevis TiToeuli nawilisTvis cal-calke.
meeqvse TavSi aRwerilia kvlevis Sedegebi kvlevis TiToeuli

nawilisTvis cal-calke.
meSvide da merve Tavebi kvlevis TiToeuli nawilis Sedegebis

ganxilvasa da daskvnebs eTmoba.
naSromis bolos mocemulia gamoyenebuli literatura da

danarTi.
Tavi 1. emociuri inteleqti

samecniero kvlevebi emociuri inteleqtis Sesaxeb bolo
aTwleulis damsaxurebas warmoadgens. mas Semdeg, rac SeerTebul
StatebSi daniel golemanis (1995) cnobili bestseleri – Emotional
intelligence: why it matters more than IQ - gamoqveynda. yvelaze gavrcelebuli
ganmartebis Tanaxmad, emociuri inteleqti aris emociebis aRqmis,
gagebis, gamoxatvis, marTvis da regulirebis unari (J. D. Mayer & P.
Salovey, 1997). dResdReobiT, arsebobs sami ZiriTadi midgoma Emmerling,
Shanwal & Mandal 2008), romelic emociuri inteleqtis cnebaSi
gansxvavebul Sinaarss moiazrebs.
1.1. emociuri inteleqtis Teoriuli modelebi

1.1.1. emociuri inteleqti, rogorc unari
emociuri inteleqti, rogorc pirovnebis unari, gadaamuSavos

emociuri Sinaarsis informacia - am modelis avtorebi (Mayer &
Salovey., 1997) emociur inteleqts ganixilaven, rogorc standartul
inteleqts da maTi azriT is inteleqtis iseTive saxea, rogorc
analitikuri inteleqti - e.w. IQ. emociur inteleqtis SemTxvevaSi
azrovneba operirebs emociuri Sinaarsis informaciiT - emociebi
gavlenas axdenen azrovnebis procesze imisaTvis, rom gaadvilon
gadawyvetilebis miReba, azrovneba da moqmedeba. maTi ganmartebiT,
emociuri inteleqti aris „sakuTari da sxva adamianis emociebze da
grZnobebze dakvirvebis, emociebis SemCnevis, diskriminaciis da
azrovnebis da qcevis marTvis mizniT am informaciis gamoyenebis
unari”. avtorebi ganasxvaveben emociuri unarebis 4 jgufs:
emociebis aRqma da gamoxatva - moicavs emociebis aRqmis da

identifikaciis unars. emociebis aRqma gulisxmobs emociuri
signalebisTvis yuradRebis miqcevasa da maT swor kodirebas.
avtorebis azriT individis emociebis aRqma mWidrod ukavSirdeba
sxva adamianis emociebis Sefasebas, swored amis gamo, mkvlevrebi
(Mayer, J.D., Caruso, D., & Salovey, P. 2000) aRniSnaven, rom emociuri
inteleqtis aRqmis sfero ,,me-“ze da emociur TviT-cnobierebaze
fokusirebis saSualebas iZleva, aseve, iZleva saSualebas, Sefasdes
adamianis unari - aRiqvas da iyos mgrZnobiare sxva adaminidan

wamosuli emociuri informaciis mimarT.
emociuri inteleqtis es sfero Tavis mxriv, moicavs Semdeg
aspeqtebs (Mayer, J.D., & Salovey, P. 1997): (a) sakuTari fizikur da
fsiqologiuri mdgomareobis Tanmxlebi emociebis identifikaciis
unari, (b) sxva adamianTa emociebis identifikaciis unari, (g)
emociebis da emociebTan dakavSirebuli moTxovnilebebis sworad
gamoxatvis unari, (d) namdvili da yalbi grZnobebis erTmaneTisgan
garCevis unari.
emociebis gamoyeneba - emociuri inteleqtis emociebis

gamoyenebis sfero iZleva saSualebas Sefasdes individis mier
emociebis kognitur procesebze gavlenis moxdenis unari. es
maxasiaTebeli moiTxovs iseT unars, rogoricaa adekvaturi
emociebis regulireba, romelic xels uwyobs kognitur aqtivobebs -
problemis gadaWra, mizez-Sedegobrivi kavSiris danaxva,
gadawyvetilebis miReba, situaciisTvis afeqturi sapasuxo reaqciis
morgeba, romelsac SeuZlia pirdapiri gavlena iqonios kognitur
organizaciaze, rac informaciis advili xelmisawvdomobis
saSualebas iZleva.
emociebis gamoyenebis sfero moicavs Semdeg aspeqtebs: (a)
azrovnebis garkveuli mimarTulebiT warmarTva emociebis
safuZvelze, (b) emociebis Tavmoyris (generirebis) unari msjelobisa
da mexsierebis procesze gavlenis mosaxdenad, (g) emociuri
mdgomarebis gamoyenebis unari azrovnebis procesze gavlenis
mosaxdenad da kreatuli gadawyvetilebis misaRebad.
emociebis gageba - gulisxmobs emociebs Soris mimarTebis da

emociebis erTi mdgomareobidan meoreSi transformirebis wvdomis
unars. individebs, romlebic floben am unarebs, aqvT mdidari
emociuri leqsikoni, romelic xels uwyobs emociebs Soris
kompleqsuri urTierTmimarTebis gagebas da sxvadasxva grZnobebis
zusti aRweris saSualebas iZleva.
emociuri inteleqtis es sfero moicavs Semdeg aspeqtebs: (a)
sxvadasxva emociebs Soris mimarTebebis, (b) emociebis mizezebis da
Sedegebis, (g) komleqsuri emociuri kavSirebis, grZnobebis da
winaaRmdegobrivi emociuri mdgomareobebis da (d) emociebis erTi

mdgomareobidan meoreSi transformirebis gagebis unari.
emociebis marTva – emociuri inteleqtis es sfero

gulisxmobs sakuTari emociebis efeqturad marTvis unars. moicavs
rogorc emociebis SenarCunebis (magaliTad, kargi guneba-
ganwyobileba) da emociebis marTvis unars (magaliTad, damSvideba
gabrazebis Semdeg), aseve, emociebis generirebis unars situaciis
Sesabamisad (magaliTad, TanamSromlis motivireba da
gamxneveba/mxardaWera mniSvnelovani prezentaciis win).
emociebis marTva gulisxmobs, agreTve, iseT unarebs,
rogoricaa garkveuli dadebiTi emociebis Semcireba/reducireba,
radgan xSir SemTxvevaSi cnobilia, rom zedmeti dadebiTi emocia,
romelic pozitiuri Sedegis winaswarmtyvelebis albaTobas
mniSvnelovnad zrdis, SeiZleba xels uSlides swori
gadawyvetilebis miRebas. emociebis marTvis unaris mqone adamians
SeuZlia situaciisTvis adekvaturi emociebis SenarCuneba, rasac is
swor gadawyvetilebmade mihyavs.
emociebis marTvis sfero moicavs Semdeg aspeqtebs: (a) rogorc
sasiamovno, aseve, usiamovno emociebis mimarT Riaoba, (b) emociebze
dakvirvebis da sapasuxo reaqciebis ganxorcielebis unari, (g)
emociuri mdgomareobidan gamocalkevebis an mdgomareobis
gaxangrZlivebis unari, (d) sakuTari emociebze gavlenis moxdenis
unari, (e) sxvis emociebze gavlenis moxdenis unari.
1.1.2. emociuri inteleqti, rogorc daswavlili da SeZenili

kompetencia
emociuri inteleqtis, rogorc kompetenciebis modeli

ukavSirdeba daniel golemanis saxels (1998). am modelis farglebSi
emociuri inteleqti ganixileba, rogorc kompetenciebis da unarebis
mTeli rigi, romlebic mTeli cxovrebis manZilze yalibdeba da
romlebsac liderobamde miyavs individi.
am modelis Tanaxmad, emociur inteleqts kognitur

inteleqtTan erTad Tanabari wvlili Seaqvs individis zogadi
inteleqtis formirebaSi, magram korelacia kognitur da emociur
inteleqts Soris nulovania.
modelSi gamoyofilia oTxi ZiriTadi faqtori:
TviT-cnobiereba – individis mier sakuTari emociebis
wakiTxvis da maTi gavlenis garkvevis unari da amis gamoyeneba
gadawyvetilebis misaRebad.
TviT-marTva – moicavs individis emociebis da impulsebis
kontrols da garemos gamowvevebTan adaptacias.
socialuri cnobiereba – sxva adamianis emociebis gagebis,
gancdis da am emociebze regirebis unari, romelic gamoiyeneba
socialur ‚‚qselSi“ funqcionirebisaTvis.
urTierTobebis marTva – konfliqtis marTvisas sxva
adamianebze gavlenis moxdenis unary.
golemanis modelSi TiToeuli es faqtori Tavis mxriv, moicavs
emociuri kompetenciebis mTel rigs. emociuri inteleqti ar aris
Tandayolili talanti, aramed esaa daswavlili kompetenciebis
nakrebi, romelic mTeli cxovrebis ganmavlobaSi unda gamoimuSavos
da ganiviTaros individma imisaTvis, rom warmatebas miaRwios.
golemanis azriT, individebi ibadebian zogadi emociuri inteleqtiT,
romelic gansazRvravs maTi emociuri komptenciebis daswavlis
potencials.
emociuri inteleqtis, rogorc daswavlili kompetenciebis
modelSi xazgasmulia, rom emociur inteleqts mniSvnelovani
wvlili Seaqvs akademiur Tu profesiul winsvlasa da karieraSi.
emociuri inteleqti aucielebel, Tumca, arasakmaris pirobas
warmoadgens warmatebis misaRwevad.
1.1.3. emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis

modeli
(1) bar-onis socialur-emociuri inteleqtis modeli.
bar-onis modelis mixedviT emociuri inteleqti warmoadgens
erTmaneTTan dakavSirebuli emociuri da socialuri kompetenciebis,
unarebis da Cvevebis nakrebs, romelic gansazRvravs ramdenad kargad

warmoaCens individi Tavs, ramdnedac icis sakuTari Zlieri da susti
mxareebi, rogor amyarebs socialur urTierTobebs da rogor
umklavdeba yoveldRiur moTxovnebs, gamowvevebs da datvirTvebs.
emociuri da socialuri kompetenciebi, unarebi da Cvevebi erTiandeba
5 faqtorad:
 intrapersonaluri sfero (TviT-cnobiereba da TviT-

eqspresia)
 interpersonaluri sfero (socialuri cnobiereba da

interpersonaluri urTierTobebi)
 stresis marTva (emociebis regulacia da marTva)
 adapturoba (cvlilebebis marTva)
 zogadi guneba-ganwyobileba (TviT-motivacia)
TiToeuli es faqtori Tavis mxriv, moicavs kompetenciebis

mTel rigs.
interpersonalur doneze, emociurad da socialurad

inteleqtualuri qceva niSnavs, rom individs aqvs unari gaigos sxva
adamianis emociebi, grZnobebi da daamyaros TanamSromlobiTi,
konstruqciuli urTierTobebi. Sesabamisad, socialurad da
emociurad inteleqtualuri niSnavs personaluri, socialuri da
garemos cvlilebebisadmi gamklavebas, problemebis gadaWras da
gadawyvetilebebis miRebas saWiroebebis mixedviT, amis
mosaxerxeblad ki aucilebelia emociebis marTva ise, rom emociebi
xels uwyobdes optimistur, pozitur da TviT-motivirebul qcevas.
maSasadame, am modelis Tanaxmad, emociuri inteleqti aris

arakognituri unarebi da SesaZleblobebi, romlebic ganapirobebs
yoveldRiuri moTxovnebis, gamowvevebis da datvirTvis warmatebiT
gamklavebas. miuxedavad imisa, rom avtori Tavisuflad iyenebs
terminebs: unarebi da inteleqti, magram cxadia, rom modeli
gulisxmobs dispoziciebs da unarebis TviT-aRqmas, romelic
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis aspeqtebs
warmoadgens.
(2) emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis modeli

am modelis avtorebi (Petrides & Furnham, 2000) emociur
inteleqts ganixilaven, rogorc `emociebTan dakavSirebul TviT-
percepciebis erTobliobas, romelic pirovnuli ierarqiis qveda
doneze mdebareobs~. konstruqtis alternatiul saxelwodebad
avtorebi gvTavazoben Semdeg termins: `emociur TviT-efeqturoba,
rogorc pirovnuli niSani~. modelis Tanaxmad, emociuri inteleqti
warmoadgens emociuri unarebis TviT-aRqmebis erTobliobas. es
ganmarteba xazs usvams qceviT dispoziciebs da unarebis TviT-aRqmas,
romelic TviT angariSis tipis kiTxvariT izomeba, gansxvavebiT
emociuri inteleqtis, rogorc unaris modelisgan, romlis
Sesafasebeli instrumenti Sesrulebaze dafuZnebul tests
warmoadgens (iseve, rogorc es kognituri inteleqtis SemTxvevaSia).
konstruqtis, rogorc pirovnuli niSnis konceptualizacia emociuri
inteleqtis cnebas mTlianad kognituri unarebis taqsonomiis
farglebs acilebs.
bolo wlebSi Catarebuli kvlevebi mowmobs, rom emociuri
inteleqti, rogorc pirovnuli niSani calke mdgom konstruqts
warmoadgens (SesaZlebelia misi izolacia pirovnul sivrceze), aris
erTi mTliani konstruqti da aqvs struqtura (nawilobriv
determinirebulia ramodenime pirovnuli ganzomilebiT) da
mdebareobs pirovnuli ierarqiis qveda doneze (faqtoruli analizis
Sedegebi mowmobs, emociuri inteleqti, rogorc pirovnuli niSani
daxril da ara orTogonalur mimarTebaSi imyofeba giganturi
sameulis da didi xuTeulis ganzomilebebTan). am modelis
monapovars warmoadgens is, rom emociuri inteleqtis, rogorc
emociuri TviT-efeqturobis koncepti ukavSirdeba diferencialuri
fsiqologiis literaturas.
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis koncepti
moicavs 4 ZiriTad faqtors da 15 calkeul sferos:
(1) kargad yofna (Well-being) - kargad yofnis generalizebuli

gancda, cxovrebiT kmayofilebis da bednierebis gancda
 optimizmi - momavlis naTel ferebSi xedva
 TviT-Sefaseba - warmatebuloba da sakuTar TavSi

darwmunebuloba
 bedniereba - amJamindeli cxovrebiT kmayofileba da
bedniereba
(2) TviT-kontroli - cdunebebis da survilebis kontroli,

garemos zewolasa da stresTan gamklaveba
 emociebis regulacia - emociebis kontroli
 impulsuroba (dabali) - spontanuroba da cdunebebis
ayola
 stresis marTva - stresis marTva da stresTan
gamklaveba
(3) emociuroba - mravalferovani emociuri unarebis floba.
sakuTari da sxvisi emociebis aRqma, gamoxatva da axlo
urTierTobebis damyarebis unari
 empaTia - sxva adamianis gancdebis, Tvalsazrisis
gaTvaliswineba, ,,sxvis tyavSi SeZvroma”
 emociebis aRqma - sakuTari da sxva adamianebis
emociebis codna/gageba
 emociebis gamoxatva - emociebis gamoxatva da
,,emociuri” komunikacia
 soc. urTierTobebi (mWidro) - srulyofili piradi,
axlo urTierTobebi megobrebTan ojaxis wverebTan,
naTesavebTan
(4) socialuroba - socialuri urTierTobebis da socialuri

gavlenebis unari
 emociebis marTva - adamianTa grZnobebze gavlenis
moxdena
 asertuloba - pirdapirobis, gulwrfelobis da
sakuTari uflebebis, mosazrebebis da Sexedulebebis
dacva
 socialuri cnobiereba - socialuri urTierTobebis
unari
garda amisa, emociuri inteleqti, rogorc pirovnuli niSani
moicavs or sferos, romelic ar miekuTvneba ZiriTad faqtorebs:
 adaptacia -axal garemo pirobebTan Segueba da morgeba

 motivacia - araxelsayrel garemo pirobebisa
miuxedavad mizanmimarTuli Sromis unari
gansxvavebuli modelebis arsebobis fonze, emociuri

inteleqtis cneba sxvadasxva miznebisTvis iqna gamoyenebuli:
kadrebis SerCeva, pirovnebis diagnostireba da Sefaseba. kvlevebis
umravlesoba orientirebulia emociur inteleqtze, rogorc
faqtorze, romelic mniSvnelovan rols asrulebs profesiul Tu
akademiur saqmianobasa da socialur urTierTobebSi miRweul
warmatebaSi. bolo xuTi wlis ganmavlobaSi ki Cneba kvlevebi,
emociuri inteleqtis, rogorc prediqtori cvladis Sesaxeb, romlis
mixedviTac SegviZlia viwinaswarmteyveloT, ramdnad mowyvladia
individi fsiqikuri aSlilobebisadmi.
1.2 emociuri inteleqti da fsiqikuri aSlilobebi

daintereseba emociuri inteleqtis mimarT TandaTanobiT
izrdeba, rogorc mkvlevrebis, aseve, fsiqikuri janmrTelobis
profesionalTa mxridan, radgan konstruqti emociebis da emociuri
aSlilobebis kvlevis axal mimarTulebas gvTavazobs. istoriulad,
iTvleboda, rom emociebi xels uSlis informaciis kognitur
gadamuSavebas, magram dResReobiT cnobilia, rom emociebis
adekvaturi marTva piriqiT, xels uwyobs yoveldRiuri problemebis
gadaWras am TvalsazrisiT, emociebis inteleqtualuri gamoyeneba
arsebiT rols asrulebs fsiqologiur adaptaciaSi (Hansen, Lloyd &
Stough, 2009).
emociuri inteleqtis cnebis gamoyeneba fsiqikuri aSlilobebis
bunebis gasagebad TiTqos uSualo validobiT xasiaTdeba. emociuri
darRvevebi klinikur daavadebaTa umravlesobisaTvis fundametur
aspeqts warmoadgens: SizofreniisTvis damaxasiaTebeli emociebis
gasadaveba da e.w. anhedonia, emociuri labiloba da guneba-
ganwyobilebis cvalebadoba bipolaruli aSlilobis SemTxvevaSi,
uaryofiTi emociebisken midrekileba da emociuri disregulacia
depresiis SemTxvevaSi, emociebis identifikaciis da aRweris
problemebi aleqsiTimiis dros, SfoTviTi aSlilobebisTvis
damaxasiaTebeli usafuZvlo SiSi. emociur inteleqtis sazomTa
mravalferovnebis miuxedavad, emociuri inteleqtis mTeli rigi
skalebi da ganzomilebebi saerToa am sazomebisaTvis. kerZod,
emociebis amocnoba da gamoxatva, sxva adamianis emociaTa aRqma,
emociebis marTva da kontroli da es ganzomilebebi mWidrod
ukavSirdeba emociuri aSlilobebis simptomTa umravlesobas.
emociebis aRwera da amocnoba - warmoadgens emociuri
inteleqtis ganzomilebas, romelic mTel rig klinikur
problemebTanaa dakavSirebuli. magaliTad, adamianebi, romelTac
aqvT problemebi sakuTari emociebis gagebasTan dakavSirebiT, ufro
metad arian midrekilni nivTierebebisadmi damokidebulebis, kvebiTi
aSlilobebis, somaturi Civilebisa da aleqsiTimiisadmi. emociebis
amocnobis problemebi aseve, ukavSirdeba depresiis da SfoTvis
maCveneblebs, maSin roca emociebis gamoxatvis problemebi

stresTanaa dakavSirebuli (citirebulia Hansen, Lloyd & Stough 2009).
emociebis aRqma - emociuri inteleqtis es ganzomileba
warmoadgens interpersonaluri urTierTobebis SenarCunebis mTavar
aspeqts. am unaris defici ukavSirdeba fsiqikur janmrTelobasTan
dakavSirebul sxvadasxva problemebs, maT Soris socialur
mxardaWeris deficits, narkotikebisadmi damokidebulebas da
autistur aSlilobas. kvlevebis Tanaxmad, mozardebi romelTac
emociebis aRmqis skalaze aqvT maRali qulebi ufro metad arian
kmayofilni socialuri mxardaWeriT. emociebis aRqmis uunaroba
aseve, ukavSirdeba mowevisa da alkoholis moxmarebis Cvevebs da
autizmis damaxasiaTebel niSans warmoadgens. emociur
urTierTobebSi CarTvis uunaroba autizmiT daavadebulTa mTavar
sirTuled iTvleba, sirTule, romelic Tan axlavs sxva adaminaTa
saxis gamometyvelebis gagebis uunarobas (citirebulia Hansen, Lloyd &
Stough, 2009).
emociebis kontroli da marTva - es ganzomileba ukavSirdeba
emociebis regulacias – romelic fsiqikuri janmrTelobis arsebiT
aspeqts warmoadgens. individebi, romelTac emociebis regulaciis
kargi unari aqvT, arian ufro janmrTelni, radgan maT aqvT emociuri
mdgomareobis adekvaturi aRqmis da Sefasebis unari, ician, rodis da
rogor gamoxaton emociebi da SeuZliaT efeqturad areguliron
sakuTari emociuri mdgomareoba. kvlevebis Tanaxmad, maRali
emociuri inteleqtis mqone adamianebs aqvT guneba-ganwyobilebis
regulirebis ukeTesi unari (citirebulia Hansen, Lloyd & Stough 2009).
emociuri inteleqtis maCvenebeli da fsiqikuri

janmrTeloba
emociuri inteleqtis maCvenebelsa da adaptaciis sxvadasxva
cvlads Soris kavSiri mravaljer aCvena ara klinikur (norma)
SerCvebze Catarebulma kvlevebma. magaliTad, emociuri inteleqtis
maRali maCvenebeli uaryofiT korelaciaSia depresiis
maCveneblebTan, dadebiT korelaciaSia cxovrebis xarisxis maRal
maCvenebelTan da socialuri qselis faqtorebTan, aseve, emociuri
inteleqtis maRali maCvenebeli dadebiT kavSirSia emociur kargad

yofnasTan (citirebulia Hansen, Lloyd & Stough, 2009).
emociuri inteleqti da depresiuli aSliloba
negatiuri emociebis regulirebis uunaroba depresiis erT-erT

risk faqtorad iTvleba. savaraudod, emociuri inteleqtis
ganzomileba, romelic emociebis marTvas da kontrols ukavSirdeba
am daavadebisTvis arsebiTi unda iyos. literatura emociur
inteleqtsa da depresiul aSlilobas Soris kavSiris Sesaxeb Zalian
mwiria, es exeba kvlevebs, sadac kvlevis monawileebi klinikur
SerCevas warmoadgens, maSin rodesac araklinikur SerCevaze
Catarebuli kvlevaTa raodenoba arc ise mcirea (Dawda & Hart, 2000;
Martinez-Pons, 1997; Tsousis & Nikolau, 2005; Schutte et al., 1998).
kvlevebis Tanaxmad (Downey et al 2008) mniSvnelovani kavSiri
arsebobs mwveve depresiasa da emociuri inteleqtis emociebis
marTvis da kontrolis ganzomilebas Soris klinikuri diagnozis
mqone pacientebis magaliTze. kvlevis Tanaxmad, emociuri inteleqtis
sazoms SeiZleba gaaCndes prediqtoruli Rirebuleba depresiuli
aSlilobis riskis adreuli identifikaciis TvalsazrisiT. am
kvlevis Sedegebi potenciur kavSirze metyvelebs emociur
inteleqtis specifikur komponenetebs _ emociebis marTvasa da
emociebis kontrols da klinikur depresiul aSlilobas Soris,
magram saWiroa am mimarTulebiT kvlevebis Catareba.
emociuri inteleqti da socialuri SfoTva
socialuri SfoTva moicavs iseT maxasiaTeblebs, rogoricaa

socialuri urTierTobebis SiSi da interpesonaluri urTierTobebis
sirTuleebi. kvlevaTa raodenoba, romelic emociur inteleqtsa da
socialur SfoTvaze kavSiris Sesaxebaa Zalian mwiria. mkvlevrebi
(Summerfeldt, Kloosterman, Antony & Parker, 2006) ikvlevdenen socialur
SfoTvasa da emociur inteleqts Soris kavSirs, da aseve, maT
kombinirebul gavlenas interpersonalur Segueba/morgebaze.
emociuri inteleqtis dabali qulebi aRmoCnda, rom maRal
korelaciaSi iyo socialuri interaqciis SfoTvasTan da emociuri

inteleqti aRmoCnda, rom interpersnlauri Seguebis dominant
prediqtor cvalds warmoadgens.
emociur inteleqtsa da socialur SfoTvas Soris kavSiris
kvlevam klinikuri SerCevis magaliTze (Nolidin, 2006) aCvena, rom
sakontrolo jgufTan SedarebiT klinikur jgufs hqonda dabali
maCveneblebi emociuri inteleqtis iseT ganzomilebebze, rogoricaa
emociebis cnoba, gamoxatva, gageba, marTva da kontroli. klinikuri
jgufis monacemebis ierarqriuli regresiuli analiziT damuSavebam
aCvena, rom emociebis kontroli warmoadgens socialuri interaqciis
SfoTvis sando prediqtors, depresiis da generalizebuli SfoTvis
cvladebis kontrolis fonze.
emociuri inteleqti da generalizebuli SfoTviTi

aSliloba
individebs generalizebuli SfoTviTi aSlilobiT aqvT

emociebis gamoxatvis problemebi da aqvT dabali qulebi emociebis
regulaciis skalaze. isini afaseben emociur gamocdilebas, rogorc
aversiuls da mimarTaven aradaptur interpersonalur qcevas,
rogorc dacviT reaqcias emociuri gamocdilebis
gasakontroleblad da Tavidan asarideblad.
generalizebuli SfoTviTi aSlilobis mqone individebs aqvT
emociebis aRwerisa da identifikaciis problemebi da emociuri
gamocdilebis gagebis sirTuleebi, agreTve, emociebis marTvis
problemebi.
Sedegebs aqvs praqtikuli gamoyeneba paTofsiqologiaSi, radgan
emociebis regulirebis perspeqtiva gvTavazobs emociuri inteleqtis
komponentis damatebas pacientebis mkurnalobisas, rac clients
ufro meti komfortulobis gancdas gauCens emociur
gamocdilebasTan dakavSirebiT, ufro metad gaxdis unarians, rom
emociuri Sinaarsis infromacia problemis adapturi
gadawyvetisaTvisTvis gamoiyenos da gamoxatos emociebi konteqstis
moTxovnis mixedviT (Mennnin et al., 2005).
emociuri inteleqti da kvebiTi aSliloba
bolo wlebis ganamavlobaSi gaCnda kvlevebi emociuri

inteleqtisa da emociebis gadamuSavebis rolis Sesaxeb kvebiT
aSlilobebSi. aleqsiTimia, kvebiTi aSlilobisTvis damaxasiaTebel
darRvevas warmoadgens. rogorc aleqsiTimiis dabali maCveneblebis,
aseve, kvebiTi aSlilobis mqone individebs aqvT emociebis amocnobis
problemebi, rogorc mozardi, aseve, zrdassruli individebis
SemTxvevaSi. anoreqsiis mqone individebs interpersonaluri
komunikaciebis da empatiis problemebi aReniSnebaT. aseve, aseT
pacientebs aqvT emociebis amocnobis problemebic, gansakuTrebiT,
negatiuri gamometyvelebis amocnobis SemTxvevaSi, Tumca
daikvirveboda xmaSi rogorc pozitiuri, aseve, negatiuri emociebis
amocnobis sirTuleebi. aRsaniSnavia, rom am kvelevebSi, xdeboda
depresiis, asakis da ganaTlebis cvladebis kontroli. avtorebis
azriT, anoreqsiis mqone pacientebis mier saxis emociuri
gamomtyvelebis da xmaSi emociebis tonis amocnobis sirTuleebs,
mniSvenlovani wvlili Seaqvs anoreqsiis mqone individebis
interpersonalur urTierTobebis da empatiis problemebSi
(citirebulia Hansen, Lloyd & Stough, 2009).
emociuri inteleqti da narkotikebze da alkoholze

damokidebuleba
faqtobrivad, SeiZleba iTqvas, rom sayovelTaodaa miRebuli

Sexeduleba, rom alkoloze damokidebul individebs aqvT emociuri
gamocdilebis regulirebis problemebi. klinikuri da empiriuli
dakvirvebebi mowmobs, rom individebi mimarTaven alkohols, rom
Seamciron disforia da gazardon pozitiuri emociebi.
emociuri inteleqtsa da narkotikebze damokidebulebas Soris
kavSiris Sesaxeb kvlevaSi (Shutter & Riley, 2003) aRmoCnda, rom emociuri
inteleqts aqvs mniSvnelovani prediqtoruli Rirebuleba alkoholis
da narkotikebisadmi damokidebulebebisaTvis. avtorTa
TvalsazrisiT, TuU kavSiri emociur inteleqtsa da narkotikebze
damokidebulebas Soris kauzaluri iqneba, maSin es did
mniSvnelobas SeiZens da intervenciis strategiebi orientirebuli

iqneba emociur inteleqtTan dakavSirebuli unarebis gavarjiSebaze.
aseve, kvlevaSi (Bracket, Meyer & Warner 2004) naCvenebi iqna, rom
emociuri inteleqtis dabali qulebi korelirebs alkoholis da
narkotikebis aralegalur moxmarebaTan. aseT individebs ZiriTadad
emociebis aRqmis da azrovnebis procesSi kognituri procesebis
gaadvilebis mizniT emociebis gamoyenebis problemebi aqvT. rac
Tavis mxriv, ukavSirdeba, rogorc nivTierebebze aralegalur
damokidebulebas, aseve, deviantur qcevas da megobrebTan cud
urTierTobebas. emociuri inteleqti, aseve, uaryofiT korelaciaSi
aRmoCnda, sigaretis moxmarebis CvevasTan.
am Sedegebis SesaZlo axsna Semdegia: individebs maRali
emociuri inteleqtiT aqvT sakuTar TavSi darwmunebulobis da TviT-
efeqturobis maRali done, SeuZliaT warmatebiT gaarTvan Tavi
cxovrebiseul sirTuleebs da ar gaxdnen nivTierebebze
damokidebulni.
emociuri inteleqti da autisturi speqtris darRvevebi
emociuri darRvevebi autisturi speqtris aSlilobebis mTavar

maxasiaTebels warmoadgens, aseTi tipis aSlilobebisaTvis
damaxasiaTebelia komunikaciis, warmosaxvis da socializaciis
problemebi. am sferoSi Catarebuli kvlevebi ZiriTadad,
koncentrirebulia emociebis amocnobasa da empaTiaze (Baron-Cohen,
2001), maT Soris emociuri mdgomareobis aRqmaze da adeqvatur
sapasuxo reaqciaze, Tumca unda aRiniSnos, rom kvlevebi am
mimarTulebiT araa konsistenturi.
emociuri inteleqti da mosazRvre pirovnuli aSlilobebi
kvlevebis Tanaxmad, mosazRvre pirovnuli aSlilobebisaTvis

damaxasiaTebelia emociebis gagebis da emociebisa da guneba-
ganwyobilebis regulirebis sirTuleebi. mosazRvre pirovnuli
aSlilobebis simptomebi kavSirSi aRmoCnda emociebis sicxadis
(clarity) da emociebis regulaciis problemebTan. Tumca aRsaniSnavia,

rom saWiroa kvlevebi imis dasadgenad, Tu emociuri inteleqtis,
romel komponenets ra wvlili Seaqvs kvebiTi aSlilobis calkeuli
simptomebis CamoyalibebaSi.
savaraudod, mosazRvre pirovnuli aSlilobebisTvis
damaxasiTebeli afeqturi arastabliruoba, sicarielis qronikuli
gancda, Seusabamo da intensiuri sibraze warmoadgens emociebis
gadamuSavebis problemas. iseve, rogorc impulsuroba, TviT-dazianeba
da disociaciuri simptomebi moicavs emociebze araadeqvatur
sapasuxo reaqciebs. mosazRvre aSlilobis mqone individi SeiZleba
avlendes am simptomebs da amgvar qcevas emociebis marTvisa da
identificirebis uunarobis gamo. garda amisa, interpersonaluri
urTierTobis da identurobis darRvevebi SeiZleba mniSvnelovnad
ukavSirdebodes emociebis da emociuri Sinaarsis informaciis
marTvas, gamoyenebas da gamoxatvas.
emociuri inteleqti, DDSesaZlebelia mniSvnelovan rols
asrulebdes pirovnuli aSlilobebis diagnozis dasmisas (Petrides,
Pérez-González & Furnham 2007) pirovnuli aSlilobebis mTeli rigi
simptomebi SeiZleba sistematurad ukavSirdebodes emociuri
inteleqtis garkveuli paternebs (Leible and Snell, 2004). Tanamedrove
Terapia orientirebulia pirovnuli aSlilobebis mqone
pacientebisaTvis emociebis kontrolisa da regulirebis uanrebis
gavarjiSebaze.
1.3. emociuri inteleqtis sazomi instrumentebi2
dResdReobiT arsebobs emociuri inteleqtis sazomi sxvadasxva

instrumenti. maT Soris yvelaze cnobil da fsiqometruli
TvalsazrisiT gamarTul instrumentebs miekuTvneba Semdegi
instrumentebi:
bar-onis emociis koeficientis sakvlevi kiTxvari (EQ-I, EQ-

3600, EQ-i: YV).
emociis koeficientis sakvlevi instrumenti Seiqmna bar-onis

emociur-socialuri inteleqtis modelis Sesafaseblad. arsebobs
instrumentis sami sxvadasxva forma: (1) EQ-I warmoadgens TviT-
angariSis tipis sakvlev kiTxvars da mowodebulia socialur-
emociur inteleqtTan dakavSirebuli konstruqtebis gasazomad
zrdasrul individebSi; (2) EQ-3600 aris 360 gradusiani tipis
instrumenti, romlis saSualebiTac SesaZlebelia Sefasdes
individis emociuri unarebi TanamSromelTa mier; (3) EQ-i: YV
warmoadgens emociuri inteleqtis Sesafasebel instruments
bavSvebisa da mozardebisaTvis.
EQ-I Sedgeba 133 debulebisagan da saSualebas iZleva Sefasdes,
rogorc emociis saerTo koeficienti, aseve 15 calkeuli skalis
monacemi (Bar-On, 2006). moicavs Semdeg skalebs Sesabamisi aspeqtebiT:
(1) intrapersonaluri sfero (TviT-cnobiereba da TviT-eqspresia)
 TviT-pativiscema - sakuTari Tavis adekvaturi aRqma, gageba da

mimRebloba;
 emociuri TviT-cnobiereba - sakuTari emociebis conda da
gageba;
 emociuri damoukidebloba - TviT-darwmunebuloba da
emociuri damoukidebloba sxvebTan mimarTebaSi.
2
qveTavi momzadebulia emociuri inteleqtis kvleviTi konsortiumis
veb-gverdze moTavsebuli masalis mixedviT http://www.eiconsortium.org
bolo naxva 15.03.2010
 TviT-aqtualizacia: pirovnuli miznebisa da TviT-

aqtualizaciisken swrafva.
(2) interpersonaluri sfero (socialuri cnobiereba da

interpersonaluri urTierTobebi)
 empaTia - sxva adamianTa grZnobebis Sesaxeb conda;
 socialuri pasuxismgebloba - sxva socialur jgufebTan
mikuTvnebuloba da TanamSromloba;
 interpersonaluri urTierTobebi - emociurad mowifuli
socialuri urTierTobebi.
(3) stresis marTva (emociebis regulacia da marTva)

 stresis mimarT tolerantoba - emociebis efeqturi da
konstruqtuli marTva;
 impulsebis kontroli - emociebis efeqturi da konstruqtuli
kontroli.
(4) adapturoba (cvlilebebis marTva)

 realobis Semowmeba - grZnobebis realobasTan Sesabamisoba;
 fleqsibiluroba - grZnobebis axal situaciasTan morgeba da
adaptireba;
 problemis gadaWra - personaluri da interpersonlauri
bunebis efeqturad gadaWra.
(5) zogadi guneba-ganwyobileba (TviT-motivacia)

 optimizmi - cxovrebis sxvadasxva aspeqtebis mimarT dadebiTi
kuTxiT xedva;
 bedniereba - cxovrebiT sxvadasxva aspeqtebiT kmayofileba.
maier-salovei-karuzos emociuri inteleqtis sakvlevi

testi (MSCEIT)
maier-salovei-karuzos emociuri inteleqtis sakvlevi testi
(MSCEIT) (Mayer, Salovey, Caruso & Sitarenios 2003). warmoadgens emociuri
unarebis Sefasebaze dafuZnebul tests da zomavs maieris da
saloveis mier gamoyofil emociuri inteleqtis 4 ZiriTad sferos.
testi moicavs 141 debulebas da iZleva 15 sxvadasxva maCveneblis
Sefasebis saSualebas: emociuri inteleqtis totaluri qula, oTxi

ZiriTadi sferos maCvenebeli da 8 davalebis qula, garda amisa,
testi iZleva sam damatebiT SefasebiT qulas emociuri
inteleqtisaTvis (Mayer, Salovey, & Caruso, 2002).
maier-salovei-karuzos emociuri inteleqtis testi (MSCEIT)

moicavs 4 ZiriTad sferos:
 emociebis aRqma – emociebis aRqmis unari, rogorc sakuTari

da sxva adamianis emociebis, aseve, emociebis aRqmis unari
xelovnebaSi, musikaSi, mxatvrul literaturaSi.
 kognituri procesebis gaadvileba - emociebis gamoyenebis da

generirebis unari, rac emociebiT komunikacias da emociebis
gamoyenebis unars gulisxmobs kognituri procesebis
gasaadvilebad da xelSesawyobad.
 emociebis gageba - emociuri informaciis gagebis unari,

urTierTobebSi emociebis kombinirebis da transformirebis
wvdomis unari.
 emociebis marTva - gulisxmobs sakuTari emociebis

efeqturad marTvis da regulaciis unars.
emociuri da socialuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari
emociuri da socialuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvaris

(ECI) saSualebiT izomeba individis emociuri da socialuri
kompetenciebi organizaciul garemosTan mimarTebaSi. kiTxvari
efuZneba daniel golemanis emociuri inteleqtis, rogorc
kompetenciebis models da saSualebas iZleva Sefasdes mis mier
gamoyofili emociuri da socialuri kompetenciebi (Goleman 1998).
kiTxvari ar gamoiyeneba prof-SerCevis mizniT, aramed gamoiyeneba
emociuri kompetenciebis ganviTarebis mizniT organizaciebSi
emociuri inteleqtis treningebis dasagegmad.
emociuri da socialuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari (Hay
Group McClelland, 2005) moicavs 18 skalas, romelic oTx klasterSi
erTiandeba: TviT-cnobiereba, TviT-marTva, socialuri cnobiereba da

urTierTobebis marTva.
 TviT-cnobiereba - gulisxmobs Sinagani mdgomareobis,

prioritetebis, resuresebis, gancdebis codnas. es klasteri
moicavs sam komptencias:
 emociuri cnobiereba - sakuTari emociebis da maTi
Sedegebis codna;
 adekvaturi TviT-Sefaseba - sakuTari SesaZleblobebis
limitis da Zlieri mxareebis codna;
 TviT-darwmunebuloba - sakuTari SesaZleblobebis da
sakuTari Tavis dafasebis grZnoba
 TviT-marTva – gulisxmobs Sinagani mdgomareobis, impulebis

da resursebis marTvas. TviT marTvis klasteri moicavs 6
kompetencias
 emociuri TviT-kontroli - emociebis da impulsebis
kontroli,
 Riaoba - sakuTari Rirebulebebis mimarT kongruentuli
qmedeba, mTlianobis SenarCuneba;
 adapturoba - moqniloba cvlilebebTan gamklavebasas;
 miRweva - srulfyofilebisaken swrafva;
 iniciativa - SesaZleblobebis ,,xelidan ar gaSvebis”
midrekileba;
 optimizmi - miznis miRwevisken swrafva miuxedavad
araxelsayreli pirobebisa;
 socialuri cnobiereba - urTierTobebis marTvis unari da

sxva adamianTa moTxovnilebebis, saWiroebebis, grZnobebis
Sesaxeb codna. socialuri cnobierebis klasteri moicavs sam
kompetencias:
 empaTia - sxva adamianis grZnobebis da Sexedulebebis
gaTvaliswineba da mxedvelobaSi miReba;
 organizaciuli cnobiereba - jgufis emociuri
mdgomareobis da urTierTobebis codna;
 servisis mimarTuleba - momxmareblis saWiroebebis codna,

winaswarganWvreta da gaTvaliswineba.
 urTierTobebis marTva - gulisxmobs sxva adamianTa mxridan

arasasurveli emociuri reaqciebis marTvis unars.
urTierTobebis marTvis es klasteri moicavs 6 kompetencias:
 ganviTareba - sxva adamianTa ganviTarebis saWiroebebis
codna da maTi unarebis mxardaWera;
 lideroba - individebis an jgufis marTva da waqezeba;
 cvlilebebis ,,katalizotoroba” - cvlilebebis marTva da
wamowyeba;
 sxvebze gavlenis moxdenis unari - darwmunebis efeqturi
strategiebis floba;
 konfliqtis marTva - uTanxmoebis gadaWris da konfliqtis
marTvis unari;
 jgufuri muSaoba da TanamSromloba - saerTo miznis
misaRwevad jgufis wevrebTan erTad muSaoba.
,,genos“-s emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvari (Genos)
,,genos“-s (Genos) emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvari

(Gignac, 2008) warmoadgens 360 gradusiani Sefasebis instruments.
moicavs 70 debulebas da zomavs emociur inteleqts organizaciul
garemoSi. kiTxvari saSualebas iZleva Sefasdes emociuri
inteleqtis Svidi faqtori, romelic svinburnis universitetis
mkvlevrebis (Palmer & Stough 2000) mier iqna gamoyofili. instrumenti
moicavs 70 debulebas.
 emociuri TviT-cnobiereba – gulisxmobs sakuTari emociebis
aRqmisa da gagebis unars
 emociebis gamoxatva _ emociebis efeqturad gamoxatvis unari
 sxva adamianebis emociebis codna (Awareness) - gulisxmobs

sxva adamianT emociebis aRqmisa da gagebis unars
 emociuri mizez-Sedegobrivi kavSirebis dadgena – emociuri

Sinaarsis informaciis gamoyeneba gadawyvetilebis miRebisas
 emociuri TviT-marTva – sakuTari emociuri unarebis

efeqturad marTvis unari
 sxva adamianTa emociebis marTva – sxva adamianTa emociebis

da guneba-ganwyobilebis efeqturi marTvis unari
 emociuri TviT-kontroli - Zlieri emociuri mdgomareobis

marTvis da efeqturi kontrolis unari
jgufuri emociuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari
jgufuri emociuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari (GEC)

efuZneba stiven vulfisa da vanesa druskatis Sromas (Wolff, Druskat,
Koman & Messer 2006). romlebmac Semoitanes jgufuri emociuri
kompetenciis cneba. kiTxvari moicavs 57 debulebas, romelic zomavs
jgufuri emociuri inteleqtis 9 ganzomilebas (Wolff, 2006).
cnobireba
 individualuri done
- interpersonaluri gageba
 jgufuri done
- jgufis TviT-cnobiereba
 individualuri da jgufuri done
- organizaciuli cnobiereba
marTva
 individualuri done
- jgufis wevrebis kontroli, romlebic normebs arRveven
- mzrunveloba
 jgufuri done
- muSaobisTvis emociuri resursebis Seqmna
- optimisturi garemos Seqmna
- proaqtiuli problemis gadaWra
 individualuri da jgufuri done
- eqsternaluri urTierTobebis ageba
Sates (Schutte) emociuri inteleqtis TviT-angariSis testi

(SSEIT)
Sates (Schutte) emociuri inteleqtis TviT-angariSis testi

(SSEIT) warmoadgens 33 debulebian TviT-angariSis tipis sazom
instruments (Schutte et al. 1998). testi faravs salovei da maieris
mier gamoyofil emociuri inteleqtis modelis ZiriTad sferoebs.
debulebebi afasebs emociuri inteleqtis sam aspeqts:
 emociebis gamoxatva da Sefaseba
 emociebis regulacia
 emociebis gamoyeneba
gunduri emociuri inteleqtis profili (WEIP)
gunduri emociuri inteleqtis profili (WEIP) (Jordan, Ashkanasy,

Hartel & Hooper 2002). warmoadgens TviT-angariSis tipis sazom
intruments, romelic iZleva saSualebas Sefasdes individis
gunduri emociuri inteleqti. instrumenti zomavs emociuri
inteleqtis or sferos, romelic Tavis mxriv 5 qveskalad aris
dayofili.
 sakuTari emociebTan gamklavebis unari

 sakuTari emociebis amocnoba
 sakuTari emociebis ganxilva
 sakuTari emociebis marTva
 sxva adamianis emociebTan gamklaveba/marTvis unari.

 sxva adamianis emociebis amocnoba
 sxva adamianis emociebis marTva
gunduri profilis qula iTvleba jgufis yvela wevris
profilis qulebis gasaSualoebiT.
vongis emociuri inteleqtis skala (WEIS)

vongis emociuri inteleqtis skala (WEIS) (Wong et al., 2004).
Sedgeba ori nawilisagan. pirveli nawili moicavs 20 scenars da
respondenti irCevs erT alternativas, romelic yvelaze metad
Seesabameba mis savaraudo reaqcias am scenarSi. meore nawili
moicavs unarebis 20 wyvils da respondenti irCevs, am ori tipis
unarebidan erT-erTs, romelic mis Zlier mxares Seesatyviseba.
instrumenti moicavs Semdeg sferoebs:
 sakuTari emociebis Sefaseba da gamoxatva
 sxva adamianis emociebis Sefaseba da gamoxatva
 emociebis regulacia
 emociebis gamoyeneba
1.4. emociuri inteleqti da daZlevis stretegiebi

emociur inteleqtTan dakavSirebuli unarebi daZlevis
strategiebis konteqstSi ganixileba, rogorc mniSvnelovani
resursi, romelic ganapirobebs imas, Tu rogor Seafasebs individi
situacias - rogorc gamowvevas, Tu rogorc safrTxes da ras
ganaxorcielebs am situaciaze sapasuxod – aqtiur sapasuxo reaqcias
Tu CaurTvelobas (Jordan, Ashanasy, & Hartel, 2002; Matthews & Zeidner, 2000;
Salovey, Bedell, Detweiler & Mayaer, 1999). am mosazrebis empiriuli
dasabuTeba sakmaod mravalferovania. magaliTad, saganmanaTleblo
sferoSi Catarebuli kvleva mowmobs, rom studentebi, romelTac
aqvT maRali emociuri inteleqti (emociuri inteleqtis, rogorc
pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris mixedviT) axasiaTebT, agreTve
rogorc maRali TviT-efeqturoba davalebis SesrulebasTan
dakavSirebiT, aseve, naklebad aqvT tendencia Seafason situacia,
rogorc safrTxis momcveli garkveuli fsiqologiuri testebis
Sesrulebis (Mikolajczak & Lumminet, 2008) an gamocdis Cabarebis
SemTxvevaSi (Mikolajczak et al., 2006).
kvlevis Tanaxmad (Saklofske, Austin, Galloway & Davidson 2007),
studentebi, romelTac aqvT maRali emociuri inteleqti amave dros
xasiaTdebian kontrolis Sinagani lokusiT da yoveldRiuri
moTxovnebis da gamowvevebis gasamklaveblad mimarTaven daZlevis
aqtiur da ara pasiur strategiebs.
analogiuri monacemebia miRebuli sxva kvlevaSic (Petrides, Perez,
Gonzalez & Furnham 2007), emociuri inteleqtis gansxvavebuli
instrumentebiT (kerZod, TEIQue da EQ-i) gazomvisas. amave kvleviT,
aseve, dadasturda emociur inteleqts, stresuli situaciis
Sefasebasa da daZlevis strategiebs Soris kavSiri didi xuTeulis
ganzomilebebis kontrolis fonze. ufro metic, kvlevam (Mikolajczak,
Nelis, Hansenne & Quoidbach, 2008) aCvena, rom emociuri inteleqti
ukavSirdeba ara mxolod stresis aramed, negatiuri (sibraze,
mwuxareba, Suri, mtruloba) da pozitiuri (mag, sixaruli) emociebis
marTvis adaptur gzas.
Catarebul iqna kvlevebi emociuri inteleqtis da daZlevis

strategiebis Sesaxeb sxvadasxva organizaciul struqturaSi.
magaliTad, erT-erT internet kvlevaSi (King & Gardener, 2006),
daqiravebul momuSeveebs sTxovdnen aReweraT yvelaze bolos
momxdari stresuli situacia, romelic samsaxurTan iyo
dakavSirebuli da unda aReniSnaT ras ganicdidnen, ras fiqrobdnen
da rogor iqceodnen am movlenaze sapasuxod,. kvlevis Sedegebma
aCvena, rom individebi maRali emociuri inteleqtiT stresul
situacias afasebden, rogorc gamowvevas da ara rogorc safrTxes
da stresTan gasamklaveblad mimarTavdenen davalebaze
oreintirebul da ara gaqceva/ganridebis strategiebs. analogiurad,
monacemebi aCvena sxva kvlevamac (Hunt & Evan 2004). individebi maRali
emciuri inteleqtiT mimarTaven problemaze orientirebul da ara
problemisgan gaqcevis da ganridebis strategiebs da Sesabamisad,
aqvT travmasTn dakavSirebuli naklebi simtomebi.
saganmanaTlebo da organizaciuli sferoebis garda, emociur
intleqtsa da daZlevis strategiebs Soris kavSiri nakvlevia,
agreTve, gakontrolebul laboratoriul pirobebSi. eqsperimentuli
kvlevis Sedegebi SesabamisobaSi modis araeqsperimentuli kvlevis
SedegebTan. kerZod, individebs, emociuri inteleqtis maRali
qulebiT aqvT safrTxesTan dakavSirebuli „SemoWrili„„ (intrusive)
azrebis naklebi maCvenebeli (Fernandez-Berrocal & Extremera 2006; Ramos et
al. 2007; Salovey et al. 1995, 2002) da xelovnurad provocirebul stresul
movlenaze sapasuxod ufro mimarTaven daZlevis aqtiur strategiebs
(magaliTad, davalebaze orietacia, daxmarebis Zieba), vidre daZlevis
pasiur strategiebs (magaliTad, gaqceva, ganrideba da YTavis
arideba) (Salovey et al., 2002).
aRsaniSnavia, rom kvlevebis samive mimarTuleba
(saganmanaTleblo, organizaciuli da eqsperimentuli) mianiSnebs
pozitiuri Sefasebis da daZlevis aqtiuri strategiebis mediatorul
rolze emociuri unarebis TviT-Sefasebasa (gansakuTrebiT emociebis
regulaciis) da stresis gamosavals Soris kavSiris axsnisas.
kvlevaTa raodenoba emociur inteleqtsa da daZlevis
strategiebs Soris kavSiris Sesaxeb sakmaod bevria, magram am
kvlevebSi emociuri inteleqti Sefasebulia TviT-angariSis tipis

kiTxvarebiT. rac Seexeba kvlevebs, sadac emociuri inteleqti
izomeba Sesrulebaze dafuZnebuli testebis saSualebiT, aseT
kvlevaTa raodenoba sakmaod SezRudulia. erT-erT amgvari kvlevis
(Matthews et al., 2006) mizans warmoadgenda imis dadgena, Tu ra gavlenas
axdens emociuri inteleqtTan dakavSirebuli obieqturi unarebi
sxvadasxva tipis stresul situaciaze sapasuxod ganxorcielebul
qceviT, emociur da kognitur reaqciebze, pirovnuli cvladebis
kontrolis fonze. kvlevis Sedegebi Seesabameba emociuri
inteleqtis Sesaxeb arsebuli kvlevebs: miuxedavad pirovnuli
dispoziciebis cvaldebadobisa, individebs maRali emociuri
inteleqtiT, naklebad axasiaTebT wuxili da naklebad mimarTven
Tavis aridebis strategiebs frustirerebaze sapasuxod. Tumca,
miRebuli iqna moulodneli Sedegebic. kerZod, emociuri inteleqtis
maRali maCvenebli (MSCEIT qulebi) ar iyo kavSirSi davalebis,
rogorc gamowvevis SefasebasTan da aseve, ar winaswarmetyvelebda
davalebaze orientirebuli daZlevis strategiebis gamoyenebas, rac
ase mravaljer iqna dadasturebuli emociuri inteleqtis, rogorc
pirovnuli niSnis Sesaxeb arsebuli kvlevebiT. ufro metic, daZleva
ar warmoadgenda mediators emociur inteleqts, rogorc unarsa da
distresis subieqtur xarisxs Soris.
arsebobs sxva kvlevebic (Bastian, Burns, & Nettelbeck, 2005; Gohm,
Corser, & Dalsky, 2005), romlebic miuTiTebs daZlevis strategiebis
msgavs paternze emociuri inteleqtis, rogorc pirovnul niSnis da
rogorc unarisaTvis.
erT-erTma kvlevam (Gohm et al, 2005) aCvena, rom ori sxvadasxva
tipis instrumentiT (MSCEIT, TMMS) Sefasebuli emociuri inteleqti
uaryofiTad ukavSirdeboda daZlevis ganridebis iseT strategiebs,
rogoricaa uaryofa, ocneba (wishful thinking), alkoholisa da
narkotikebis gamoyeneba. orive instrumenti aseve, warmatebiT
winaswarmetyvelebda pozitiur emociur regulacias, romelic
moicavs sakuTari Tavis gamovlenas da emociur socialur
mxardaWeras. Tumca, mxolod erTi instrumentiT (TMMS - Trait Meta-
mood Scale) gazomili emociuri inteleqti aRmoCnda dadebiT
korelaciaSi davalebaze orientirebul daZlevis strategiebTan,

romelic moicavs problemis gadaWras, dagegmvas da stresuli
movlenis pozitiur gadafasebas.
kvlevam (Bastian et al, 2005) aCvena, rom emociuri inteleqtis,
rogorc unaris sakvlevi instrumentiT (MSCEIT) Sefasebul emociur
unarebsa da daZlevis adaptur strategiebs Soris kavSiri
umniSvneloa. maSin roca, emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli
niSnis sakvlevi ori sxvadasxva instrumentiT Sefasebuli emoicuri
unarebi mniSvnelovan kavSirSia daZlevis pozitiur stilTan,
kognituri unarebis da ZiriTadi pirovnuli niSnebis kontrolis
fonze.
miuxedavad am gansxvavebuli Sedegebisa, isini mainc
mniSvnelovania emociuri inteleqtis rolis SefasebisaTvis stresis
marTvisa da daZlevis procesSi. erTi mxriv, es Sedegebi ganamtkicebs
mosazrebas, rom emociebis gagebis an emociebis regulaciis
uunarobas SeuZlia gaamwvavos stresis negatiuri gavlena fizikur
janmrTeobaze, araefeqturi da potenciurad araadapturi daZlevis
strategiebis saSualebiT. meore mxriv, am kvlevebis Sedegad,
dadasturda, rom individebi, maRali emociuri da socialuri
kompetenciebiT (igulisxmeba orive tipis monacemebi _ obeqturi
testebiT da TviT-angariSis tipis kiTxvarebiT miRebuli monacemebi)
ufro metad arian CarTuli adaptur emociur regulaciaSi da
SeuZliaT stresul situaciaSi guneba-ganwyobilebis marTva.
TumcaRa, mxolod gawafuloba emociur unarebSi ar xdis
SesaZlebels ganxorcieldes problemis xangrZlivi
(gaxanrZlivebuli Sedegis mqone) gadaWris aqtiuri mcdeloba.
amgvari Sedegi damokidebulia individis mier sakuTari emociuri
resurebis gacnobierebas, TviT-darwmunebulobasa da aqtiur
gamoyenebasTan.
mkvlevrebi (Gohm et al, 2005) aRniSnaven, rom emociuri inteleqtis
maRali obieqturi qulebi (MSCEIT) winaswarmetyvelebs naklebi
cxovrebiseuli stresorebis arsebobas, magram mxolod im
SemTxvevaSi, rodesac am individebs, maRali qulebi aqvT TviT-
angariSis tipis instrumentebiT Sefasebul emociuri inteleqtis
skalebzec. individebi, romlebmac, Seafases sakuTari Tavi, rogorc

dabali emociuri unarebis mqone adamianad, avlendedn stresis
gancdis ufro Zlier tendencias, miuxedavad maTi obieqturi
emociuri unarebisa.
is, rom emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis da
rogorc unaris sazomi instrumentebi aCvenebs sxvadasxvagvar
kavSirs daZlevis strategiebTan ar aris gasakviri, radgan es ori
tipis instrumenti moicavs konstruqtis sxvadasxva komponentebs da
sustad korelirebs erTamenTTan (Livinstone & day, 2005; O`Conner & Little,
2003; Warwick & Nettlebeck, 2004). ufro metic, emociuri inteleqtis
TiToeuli komponenti daZlevis sxvadasaxva strategias ukavSirdeba.
magaliTad, emociuri sicxadis da aRdgenis skalis (TMMS) maRali
maCveneblebi winaswarmtyvelebs daZlevis pasiuri da ganridebis
strategiebis naklebad gamoyenebas da davalebaze orientirebuli
daZlevis strategiebisTvis upiratesobis miniWebas, emociuri
yuradRebis skala (romelic unikaluria am sazom instrumentSi)
ukavSirdeba pozitiur emociebze fokusirebul daZlevas, romelic
moicavs emociur TviT-gamoxatvasa da socialur mxardaWeras (Gohm &
Clore, 2002; Gohm et al., 2005;). daZlevis es paterni ZalaSia didi
xuTeulis aspeqtebis kontrolis fonzec (Gohm & Clore, 2002). am
fenomenis asaxsnelad mkvlevrebma gamoTqves Semdegi varaudi, rom
individebs, romlebsac kargad esmiT sakuTari emociebis da
romelTac SeuZliaT guneba-ganwyobilebis regulireba, aqvT
stresisgan gamojanmrTelebis swrafi unari da maTi daZlevis
mcdeloba mimarTulia problemis gamomwvev mizezebze. amis
sawinaaRmdegod, individebi, romlebic did yuradRebas aqceven
emociur mgdomareobas, mimarTaven daZlevis mcdelobas upiratesad
emociebis gamoxatvasa da regulirebaze da ara problemis
gamklavebaze. adamianTa umravlesoba stresuli movlenis
gasamklaveblad daZlevis erTze met strategias mimarTavs, Tumca
isini, rogorc wesi, mainc daZlevis tipur strategiebze miuTiTeben
xolme (Carver & Scheier, 1994; Folkman & Lazarus, 1985).
Tu SevajamebT yovelive zemoT Tqmuls, SeiZleba iTqvas, rom

kvlevebi mxars uWers Semdeg mosazrebas: „adapturi daZleva
SeiZleba konceptualizebul iyos, rogorc emociuri inteleqti
moqmedebaSi (in action) (Matthews & Zeidner, 2000, p. 460). individebs,
romelTac aqvT sakuTari da sxvisi emociebis aRqmis, gamoxatvis,
marTvis da regulaciis unari, aqvT naklebi midrekileba realur Tu
laboratorul pirobebSi daeqvemdebaron stresis gavlenas.
Tavi 2. daZlevis strategiebi

mTeli cxovrebis manZilze adamianebi eZeben mxardaWeras,
ewinaaRmdgebian cdunebebs, swavloben depresiasTan gamklavebas,
esaubrebian sakuTar Tavs, Tavs arideben mowinaaRmdegesTan
dapirispirebas. yvelaferi es SeiZleba stresis gadasalaxavad iyos
gamoyenebuli da warmoadgendes krizisis daZlevis meqanizmebs.
krizisuli situaciis daZleva moicavs pirovneba-garemos
mravalferovani urTierTobebis marTvis uamrav xerxs. aqedan
gamomdinare, daZleva ar warmoadgens homogenur cnebas. piriqiT, is
aumravi sxvadasxva terminiT ganisazRvreba. daZleva SeiZleba
ganvmartoT strategiebis, taqtikebis, pasuxebis, kogniciebis an
qcevis terminebis saSualebiT. is moicavs, rogorc aSkara da
daufarav qmedebebs, aseve Sinagan movlenebs. SesaZloa, swored am
farTo speqtrma ganapiroba is, rom ukve gasuli saukunis bolosTvis
stresisa da daZlevis procesis Sesaxeb 20000-mde statia iyo
gamoqveynebuli (Aldwin, 1999). publikaciebis am uzarmazari
raodenobidan gamomdinare, SeuZlebelia sakiTxis irgvliv arsebuli
literaturis sruli mimoxilva. Sesabamisad, naSromSi aqcenti
gakeTebulia daZlevis procesTan dakavSirebul mxolod zogierT
aspeqtze. kerZod, mokled aris aRwerili sami ZiriTadi Teoriuli da
meTodologiuri midgoma daZlevis cnebis konceptualizaciasTan
dakavSirebiT, ganxilulia daZlevis strategiebis klasifikaciebis
sxvadasxva mcdeloba da mocemulia daZlevis sakvlevi
instrumentebis mokle mimoxilva.
2.1. ZiriTadi Teoriuli da meTodologiuri midgomebi

cneba „daZleva“ (coping) sxvadasxva situaciebSi adamianis mier
ganxorcielebuli qcevis tipuri paternebis aRsawerad gamoiyeneba.
ganasxvavaveben sam ZiriTad Teoriul da meTodologiur midgomas:
1. fsiqoanalitikuri midgoma; 2. midgoma, romelic ganixilavs
daZlevas pirovnuli niSnis terminebiT; 3. daZlevis, rogorc
procesis midgoma. TiToeuli es midgoma gansxvavebulad xsnis
daZlevis cnebas.
1) fsiqoanalitikuri midgoma – zogierTi mkvlevari (N. Haan,
1977) ganixilavs daZlevas ego dinamikis terminebiT, rogorc
fsiqologiuri dacvis erT-erT saSualebas, romelic gamoiyeneba
daZabulobis reducirebisaTvis.
Tu daZlevas ganvixilavT, rogorc zogad konstruqts, romelic
moicavs egos dacvis meqnizmebs, romelTa mizans warmoadgens
gaumklavdes safrTxes, rac individis fsiqologiur mTlianobas
emuqreba, maSin am TvalsazrisiT, fsiqoanalitikuri dacvis
meqanizmebis cneba warmodgens daZlevis konstruqtis winamorbeds.
dacvis meqanizmebis am adreuli fsiqoanalitikuri Sromebidan
saTaves iRebs kvlevebi imis Sesaxeb Tu rogor rogor axdens
individi garemosTan adaptacias, am SromebSi dacvis meqanizmebi
ganixileba, rogorc SfoTvis Tavidan acilebis aracnobieri xerxi.
klasikuri ganmartebis Tanaxmad, dacvis meqanizmebi iTvleba
SfoTvis daZlevis imTaviTve araadaptaciur gzad da isini ar aris
cnobierad arCeuli. Tumca, DSM-IV-is (American Psychiatric Assosiation,
1994) Tanaxmad, ganasxvaveben dacvis meqanizmebis 7 tips, romelTa
ierarqiuli ganlageba naklebad adaptaciuridan metad adaptaciuris
mimarTulebiT xdeba. yvelaze ,,mwvavea” dacviTi disregulacia an
aSkara fsiqoturi procesebi, romlebic gulisxmobs iseT procesebs,
rogoricaa proeqcia, uaryofa da halucinacia. amis sawinaaRmdegod,
arsebobs adaptaciuri da ,,momwifebuli” dacvis meqanizmebi, iseTebi,
rogoricaa altruizmi, iumori, sublimacia.
aRsaniSnavia, rom adreuli fsiqoanalitikuri midgoma dacvis
meqnizmebis Sesaxeb fokusirebulia im rolze, romlebsac asrulebs
dacvis meqnizmebi fsiqopaTologiaSi, rogorc safTxis marTvis

damaxasiaTebel stilze. fsiqopaTologiis TiToeuli forma
dakavSirebuli iyo romelime konkretul dacvis stilTan,
magaliTad, isteriuli nevrozi ukavSirdeboda upiratesad represias,
obsesiur-kompulsuri aSliloba racionalizaciasa da uaryofas,
paranoia - proeqcias da ase Semdeg. Tumca, es Tvalsazrisi
konceptualuri idea ufroa, vidre klinikuri realoba.
krameri (2000) ganixilavs msgavsebasa da gansxvavebas dacvis
meqnizmebsa da daZlevis process Soris. dacvis meqanizmebi aris
aracnobieri, araintencionaluri, dispoziciuri, ierarqiuli da
ukavSirdeba paTologias, maSin, roca daZlevis procesi aris
cnobieri, gamoiyeneba mizanmimarTulad, determinirebulia
situaciurad, araierarqiulia da ukavSirdeba normalur
mdgomareobas. dacvis meqanizmebi, gansakuTrebiT ki klasikuri
gagebiT, aRniSnavs imTaviTve araadaptaciur da ara cnobiread
arCeul strategias. tradiciulad, dacvis meqanizmebis kvleva xdeba
interviusa da SemTxvevis Seswavlis saSualebiT. Seiqmna dacvis
meqanizmebis sakvelevi instrumentebi, romlebSic dacvis meqanizmebis
Seswavlis saSualebas warmoadgens TviT-angariSi, magram am skalebis
fsiqometruli SesaZleblobebi kiTxvis niSnis qveS dgas (Crammer,
1991). rogorc krameri (2000) aRniSnavs, aralogikuria mosTxovo
individs TviT-angariSi sakuTari aracnobieri procesebis Sesaxeb da
mkvlevarebic ufro metad, iyeneben dakvirvebis meTods da eyrdnobian
Tvisebriv kvlevebs, intervius kodirebasa da proeqciul masalas.
miuxedavad imisa, rom dacvis meqanizmebis kvleva namdvilad qmnis
safexurs tramvatuli da krizisuli situaciebis daZlevis procesis
Seswavlis sferoSi, fsiqoanalitikuri midgoma ar iTvleba
gavrcelebul midgomad daZlevis strategiebTan dakavSkrebiT,
ramdenadac am midgomis momxreebi aigeveben daZlevis qcevas daZlevis
SedegebTan.
2) pirovnuli (niSnebis) midgoma – zogierTi mkvlveari

(Billings A. G., & Moos, R. H. 1984) daZlevas pirovnuli niSnis terminebiT
ganixilavs. maTi azriT, daZleva es aris individis SedarebiT
mdgradi, mudmivi, winaswari ganwyoba upasuxos stresul movlenas

garkveuli gziT.
daZlevis stilis cneba, garkveulwilad, terminologiis
TvalsazrisiT, fsiqoanalizidan momdinareobs, magram am midgomaSi
aqcenti keTdeba imaze, Tu rogor gadaamuSavebs individi
informacias. yvelaze adreul tipologias warmodgens
represirebul-sensitiuri (repression-sensitization) tipi (Burne, D. 1964).
represirebuli tipi Tavs aridebs an gandevnis informacias, maSin
roca mgrZnobiare tipi, piriqiT, eZebs, moipovebs mas. es diqotomia
kidev iCens Tavs am ukanasneli 30 wlis manZilze:
meTvalyure/damkvirvebeli-pirdapiri (monitoring-blunting) (Miller, 1980) da
miaxleba-ganridebis (Roth & Cohen, 1986) tipi, warmoadgens swored am
diqotomiis manifestacias. ramdenadac strategiaTa stabiloba
iSviaTad dasturdeba empiriuli monacemebiT (Lazarus, 2000). am
midgomamac mkvlvarTa Soris popularoba ver moipova.
3) daZleva, rogorc procesi – am midgomis warmomadgenlebi
(Lazarus, R. S., & Folkman, S. 1984) miiCneven, rom daZleva aris dinamikuri
procesi, romlis specifikac gansazRvrulia ara mxolod situaciiT,
aramed, subieqtis garesamyarosTan Sejaxebis Sedegad warmoSobili
konfliqtis ganviTarebis stadiiT.
Teoria, romlis Tanaxmadac, daZleva warmoadgens process,
kognituri Teoriis saxeliTaa cnobili da ukavSirdeba lazarusisa
da misi kolegebis saxels. SeiZleba iTqvas, rom is warmoadgens
SedarebiT axal Teorias stresisa da daZlevis Sesaxeb arsebul
literaturaSi. am Teoriis Tanaxmad, stresi ganisazRvreba, rogorc
adamianisa da garemos urTierTqmedeba, sadac garemo adamianis mier
aRiqmeba, rogorc safrTxe, misi (adamianis) kargad yofnisaTvis (well-
being). am urTierTqmedebis CamoyalibebaSi ki centraluri adgili
uWiravs daZlevas. kognitur TeoriaSi identificrebulia ori
procesi: kognituri Sefaseba da daZleva, rogorc pirovneba-garemos
stresuli urTierTkavSiris da maTi uSualo da xangrZlivi Sedegis
kritikuli mediatori.
kognituri Sefaseba warmoadgens process, romlis
saSualebiTac individi afasebs garemos stresul movlenas.
Seesabameba Tu ara es movlena mis kargad yofnas da Tu Seesabameba:

ra gziT. ganasxvaveben kognituri Sefasebis or saxes: pirveladi da
meoradi kognituri Sefaseba. pirveladi SefasebiT individi afasebs
aris Tu ara rame safrTxeSi am konkretuli problemuri situaciis
gamo, safrTxe xom ar emuqreba mis janmrTelobasa da kargad yofnas,
magaliTad, moicavs Tu ara es Sejaxeba garemosTan potenciuri
zians an sargeblobas pasuxismgeblobebis, Rirebulebis, TviT-
Sefasebis an miznebisTvis? meoradi SefasebiT ki individi afasebs
SeuZlia Tu ara gaakeTos raime stresisagan miyenebuli zianis
Tavidan asacileblad da dasaZlevad, stresis Sedegebis
gasaumjobeseblad. anu SeiZleba iTqvas: pirveladi SefasebiT
individi svams SekiTxvas: ,,aris raime problema?,‟‟ meoradi SefasebiT
ki igi kiTxulobs: ,,Tu rame problemaa, ra SemiZlia me gavakeTo
amisaTvis?‟‟ swored am momentSi iCens Tavs daZleva, romelic
kognituri Teoriis Tanaxmad, warmoadgens individis ,,kognitur da
qceviT Zalisxmevas marTos, gaumklavdes specifikur internalur an
eqsternalur moTxovnebs (an konfliqts maT Soris), romelic
Sefasebulia, rogorc moTxovnebi, romlebic aRemateba pirovnebis
resursebs (Lazarus, 1991; Lazarus & Folkman, 1984).
am gansazRvrebaSi gamoiyofa sami mniSvenlovani momenti.
pirveli _ procesze orientacia, rac gulisxmobs, rom ganmarteba
fokusirebulia imaze, Tu ras fiqrobs da rogor iqceva individi
specifikur krizisul situaciaSi da rogor icvleba es yvelaferi,
rogorc ki situacia icvleba. daZlevis procesis es midgoma
upirispirdeba niSnebis midgomas, romelic mxedvelobaSi Rebulobs
rogor iqceva Cveulebrivad individi, da romelic aqcents
stabilobaze da ara cvlilebebaze akeTebs. meore _ daZleva
konteqstualuria, masze gavlenas axdens stresul situaciaSi
pirovnebis aqtualuri moTxovnebis da maTi marTvis resursebis
Sefaseba. xazgasma konteqstze, niSnavs, rom pirovnebisa da garemos
garkveuli cvladebi erTad qmnis, erTad ayalibebs daZlevis
mcdelobas. mesame _ ganmartebaSi imTaviTve ar aris gansazrvruli
ra warmoadgens ,,karg” an ,,cud” daZlevas, daZleva ganmartebulia,
rogorc mcdeloba, rogorc Zalisxmeva, romelsac inidvidi
mimarTavs moTxovnebis marTvisaTvis, miuxedavd imisa, aris Tu ara es

mcdeloba warmatebuli. am TavlsazrisiT daZlevis es modeli
upirispirdeba im Sexedulebas, (Ursin, 1980) romlis Tanaxmadac,
daZleva ganimarteba, rogorc instrumentuli qmedeba, romelic
akontrolebs aversiurl garemos da amdagvarad, amcirebs agznebas
(arousal). es, agreTve, upirispirdeba tradiciul ego-gsiqologiur
konceptualizacias, romelic Tvlis, rom garkevuli strategiebi
Tandayolilia da naklebad sasurvelia (Meniniger, 1963) da romelic
strategias daZlevas uwodebs da ara dacvis meqanizms, Tu is
mxolod da mxolod erT kriteriums akmayofilebs - ar amaxinjebs
realobas (Haan, N. 1977).
kognituri Teoriis Tanaxmad, daZlevas gaaCnia ori mTavari
funqcia: distresis gamomwvevi problemuri pirovneba-garemos
urTierTobis Secvla (problemaze orientirebuli daZleva) da
emociebis regulacia (emociaze orientirebuli daZleva) (Lazarus, 1984;
1991) kvlevebma (Folkman and lazarus, 1980, 1985) daadastura, rom daZleva
moicavs orive funqcias. adamianebi gamoiyeneben daZlevis orive
strategias TiTqmis yvela tipis stresul situaciaSi. problemaze-
fokusirebuli daZlevis funqcias warmoadgens raimes gakeTeba
distresis gamomwvevi problemis Sesacvlelad da xSirad gamoiyeneba
im siZnelaTa dasaZlevad, romelic pirovnebis mier fasdeba, rogorc
ufro cvalebadi. emociaze-fokusirebuli daZlevis funqcias
warmoadgens arasasiamovno emociebis regulireba da xSirad
gamoiyeneba im situaciebis dasaZlevad, romlebic pirovnebis mier
fasdeba, rogorc ucvleli.
amrigad, fsiqoanalitikuri midgoma aqcents akeTebs dacvis
meqanizmebis gamoyenebaze, pirovneuli midgoma ki – daZlevis
stabilur stilze. orive am midgomis Tanaxmad, daZleva umTavresad
pirovnuli maxasiaTeblebis funqcias warmodagens. amis
sawinaaRmdegod, daZlevis, rogorc procesis midgoma amodis
kognitur bihevioruluri modelidan da pirovnebas da garemos
ganixilavs, rogorc dinamikur, uwyvetad reciprokul
ormimarTulebian kavSirSi myof cvladebs. stresi gaigeba, rogorc
kavSiri pirovnebasa da garemos Soris, romelic fasdeba pirovnebis
mier, rogorc safrTxe, misi kargad yofnisaTvis da romelic

aRemateba pirovnebis resursebs. daZleva warmodagens transaqciul
cvlads, rac gulisxmobs imas, rom is asaxavs ara mxolod
pirovnebas, da ara mxolod garemos, aramed orives integracias
mocemul transaqciaSi.
2.2. daZlevis strategiebis klasifikaciis principebi

gansxvavebuli Teoriuli da meTodologiuri midgoma daZlevis
Sesaxeb ganapirobebs imas, rom daZlevis strategiebis erTi miRebuli
klasifikacia ar arsebobs. mkvlevarTa umravlesoba strategiebis
klasifikaciis or mTavar princips eyrdnoba. pirveli midgoma
aqcents akeTebs daZlevis fokusze: pirovnebis orientacia da
aqtivoba stresoris pasuxad. individma, SesaZloa mimarTos aqtiur
Zalisxmevas problemis gadasaWrelad (problemaze fokusirebuli
daZleva) an Tavi aaridos problemas da fokusireba moaxdinos
masTan dakavSirebuli emociebis marTvaze (emociaze fokusirebuli
daZleva). meore midgoma aqcents akeTebs problemis daZlevis
meTodze: ras aniWebs individi upiratesobas qceviT Tu kognitur
daZlevas. mkvlevarTa nawili (Holanan, Moos, and Schaefer, 1996) Seecada
am ori midgomis kombinirebiT Seeqmna daZlevis ufro integrirebuli
konceptualizacia. maT gaiTvaliswines individis orientacia
stresoris mimarT da daZlevaSi gamoyofil iqna ori sfero:
miaxloeba-Tavis arideba, garda amisa, TiToeuli es sfero daiyo
kategoriebad, romlebic Seesabameba kognitur da bihevioralur
daZlevas da Sesambamisad, gamoyofil iqna oTxi ZiriTadi kategoria:
1) kognituri miaxloeba;
2) kognituri Tavis arideba;
3) qceviTi miaxloeba;
4) qceviTi Tavis arideba.
Tumca, avtorTa sxva jgufi daZlevis strategiebis sxva
klasifikacias gvawodebs, aqcenti daZlevis meTodsa da fukusze
mainc ZalaSi rCeba. magaliTad, a. bilingsi da r. musi (1981):
1) situaciis Sefaseba _ aqtiuri kognituri daZleva;
2) situaciaSi Careva _ aqtiuri bihevioraluri daZleva;
3) problemuri situaciis acileba _ gaqceva problemuri
situaciidan.
q. parkesi (1984, 1986) gamoyofs daZlevis Semdeg strategiebs:
1. zogadi daZleva _ kognituri da qceviTi strategiebis
mravalferovani repertuari da daZlevis ori specifikuri
formas:
2. pirdapiri daZleva _ asaxavs individis pirdapir moqmedebas

Secvalos stresuli mdgomareoba da Tavi aaridos mcdar
adaptaciur kognitur darRvevas;
3. gandevna _ asaxavs situaciis ignorirebis mcdelobas,
problemaze saubrisa da fiqrisaTvis Tavis aridebas.
r. lazarusi da s. folkmani (1984) ganasxvaveben daZlevis
Semdeg xerxebs:
1) konfrontaciuli daZleva _ situaciis Secvlis agresiuli
mcdeloba, gvTavazobs riskianobisa da mtrulobis garkveul
xarisxs;
2) distancireba _ meorisagan gamocalkevebis, gamoyofis
mcdeloba da situaciis mniSvnelobis minimumamde dayvana;
3) TviT-kontroli -_ gulisxmobs grZnobebisa da moqmedebebis
regulirbis mcdelobas;
4) socialuri mxardaWeris Zieba _ infomaciuli, emociuri da
realuri mxardaWeris Ziebis mcdeloba;
5) pasuxismgeblobis miReba _ problemaSi sakuTari rolis
aRiareba da garkveuli sakiTxebis gamosworebis mcdeloba;
6) ganrideba _ gulisxmobs natvras, ocnebas, gaazrebis gareSe
axsnas da bihevioralur mcdelobas, gaeqces da Tavi aaridos
problemas;
7) problemis gadaWris dagegmva _ situaciis Secvlis winaswar
ganzraxuli, problemaze orientirebuli mcdeloba, romelic
dawyvilebulia problemis gadaWris analizur midgomasTan.
8) pozitiuri gadafaseba _ pozitiuri mniSvnelobis Seqmnis
mcdeloba, pirovnul zrdaze koncentrirebiT.
a. sTouni da j. nili (1984) gamoyofen daZlevis Semdeg
kategoriebs:
1) yuradRebis gadatana _ fiqrisa da garkveuli aqtivobebis
saSualebiT yuradRebis gadatana problemidan sxva rameze;
2) situaciis xelaxali gansazRvra _ problemis danaxva sxva
kuTxiT, raTa is ufro asatani gaxdes;
3) pirdapiri moqmedeba _ problemis gadawyvetaze fiqri,

informaciis Segroveba mis Sesaxeb da raimes aqtualurad
gakeTeba misi gadaWris mcdelobis dros;
4) kaTarzisi _ daZabulobis, SfoTvis da frustraciis
reducirebis mizniT, problemaze pasuxad emociebis
gamoxatva;
5) mimRebloba _ gulisxmobs faqtis miRebas, rom problema
ukve moxda da SeuZlebelia amasTan dakavSirebiT raimes
gakeTeba;
6) socialuri mxardaWeris Zieba _ partnioris, megobris an
kolegisagan emociuri mxardaWeris miReba;
7) relaqsacia _ raimes gakeTeba relaqsaciis mizniT;
8) religia _ sulieri mxardaWerisa da Svebis povna sakuTar
aRmsareblobaSi.
f. vitaliano (Vitaliano, P. P. 1990) gamoyofs emociaze
orientirebuli daZlevis xerxebs:
1) TviT-dadanaSauleba _ gamoixateba kritikaSi, sinanulSi,
sakuTari Tavis dadanaSaulebaSi;
2) Tavis arideba _ adamiani iqceva ise, TiTqos araferi
momxdara;
3) gaazrebis gareSe axsna _ amao imedebi, roca adamians aqvs
saswaulis imedi.
C. qarveri da misi kolegebi (1989) Tvlian, rom farTod
cnobili gansxvaveveba problemaze fokusirebul daZlevasa da
emociaze fokusirebul daZlevas Soris sakmaod sakmaod zogadi
xasiaTisaa da saWiroebs ufro diferencirebul midgomas. misi
azriT, daZlevis orive funqcia kidev unda daiyos, radgan arsebobs
emociebis regulirebisa da problemis gadaWris uamravi gza da
mklevarTa es jgufi gamoyofs daZlevis 15 strategias: 1. aqtiuri
daZleva; 2. dagegmva; 3. sxva aqtivobebis daTrgunva; 4. Sekaveba; 5.
instrumentaluri socialuri mxardaWera; 6. emociuri socialuri
mxardaWera; 7. emociebis gamoxatva da emociaze koncentrireba; 8.
bihevioraluri CaurTveloba; 9. mentaluri CaurTveloba; 10.
pozitiuri reinterpretacia da zrda; 11. uaryofa; 12. mimRebloba; 13.
religiasTan mibruneba; 14. alkoholisa da narkotikebis gamoyeneba;

15. iumori.
amrigad, daZlevis klasifikaciebis aseTi mravalferovnebidan
gamomdinare SeiZleba iTqvas, rom fsiqologiuri daZlevis tipebis
damakmayofilebeli klasifikaciis Seqmna momavlis saqmes
warmoadgens, Tumca am etapze SesaZlebelia daZlevis Semdegi
ZirTadi niSnebis gamoyofa:
1) orientacia _ daZlevis lokusi problemaze Tu sakuTar Tavze;
2) fsiqikuri sfero, sadac viTardeba daZleva _ qceva, kognicia
Tu emocia;
3) efeqturoba _ daZlevis arCeul strategias moaqvs Tu ara
sasurveli Sedegi;
4) Sedegis droSi gaxangrZliveba _ radikalurad gadaiWreba
problema Tu saWiroebs mibrunebas;
5) daZlevis maprovocirebeli situacia _ yoveldRiuri Tu
krizisuli.
2.3. daZlevis strategiebis Sefaseba

daZlevis strategiebis aseTi mravalfeovneba aZnelebs, rogorc
klasifikaciis erTiani sistemis Seqmnas, aseve, daZlevis Sefasebisa
da gazomvis procesebs, Sesabamisad, arTulebs daZlevis kvlevas.
ufro metic, arsebobs problemebi, romlebic specialur ganxilvas
saWiroeben (Schwarzer, & Schwarzer, 1996.) es problemebia: daZlevis
stabiloba, zogadoba, mimarTuleba.
1) stabiloba _ asaxavs interindividualuri msgavsebebis
paternebs. Tu daZlevas vzomavT standartuli instrumentebiT,
vgulisxmobT, rom individebi xasiaTdebian krizisis daZlevis
garkveuli upiratesi xerxiT da isini yovelTvis gamoiyeneben
strategiaTa erTsa da imave saxes. am dispoziciuri daSvebiT
garkveulwilad mcirdeba daZlevis Sefasebis sirTule, magram amiT
situaciisaTvis specifikuri daZlevis reaqciebis unikaluroba
ignorirebulia. garda amisa, aRsaniSnavia, rom individi krizisis
daZlevisas gadis garkveul stadiebs da daZlevis is strategia,
romelic adapturia pirvel stadiisTvis, SeiZleba Seusabamo
aRmoCndes meore stadiisaTvis da sruliad gamousadegari _
mesamisaTvis (Folkman, & Lazarus, 1985). ufro metic, Tu SesaZlebelia
stadiebis identificireba, Zalian mniSvnelovania daZlevis Sefaseba
TiToeul maTganze da individebis dajgufeba maT terminebSi.
2) zogadoba _ sxvadasxva situacaSi daZlevis strategiebis
mdgradoba: gamoiyeneben Tu ara individebi daZlevis erTi da igive
xerxs sxvadasxva problemis gadasaWrelad. pirovnebam SeiZleba ar
isargeblos zustad erTi da imave strategiiT, magram mas SeiZleba
axasiaTebdes Sesabamisi strategiis klasidan garkveuli qcevis
arCevis zogadi tendencia. daZlevis gazomva SeiZleba efeqturi iyos
Tu davuSvebT, rom individi garkveulwilad ganazogadebs
situaciebs da midis strategiebis SezRudul ricxvamde, romelTac
is gamoiyenebs gansxvavebul SemTxvevebSi.
3) mimarTuleba _ ramdenadac strategiebis ricxvi sakmaod
didia, maTi dajgufeba mosaxerxebelia. strategiebi SeiZleba
davajgufoT maTi miznis, mniSvnelobis da funqciuri daniSnulebis
mixedviT. empiriulad es SeiZleba ganxorcieldes faqtoruli
analiziT, magram faqtoruli gadawyveta tipurad gansxvavebulia

SerCevidan SerCevaze da stresoridan stresorze gadasvlisas.
Tumca, mkvlevarebi mainc cdiloben am totaluri reaqciebis ufro
mcire sazomebad reducirebas.
amrigad, miuxedavad imisa, rom arsebobs daZlevis cnebis
sxvadasxva Teoriuli da meTodologiuri midgoma, daZlevis
strategiebis aumravi sxvadasxva klasifikacia, da sxvadasxva
instrumenti gadauWreuli problemebi sakmaod bevria, rac arTulebs
daZlevis Sefasebisa da gazomvis process.
Tavi 3. posttravmuli stresi

3.1. klinikuri niSnebi3
DSM _IV Tanaxmad, posttravmuli stresi esaa fsiqikuri

aSliloba, romlis arsebiTi maxasiaTebelia misi winmswrebis
matravmirebeli movlenis arseboba, romelic sapasuxo reaqciis
saxiT iwvevs fsiqikuri aSlilobis simptomebis gaCenasa da
ganviTarebas.
Znelia erTmniSvnelovnad ganisazRvros, ra SeiZleba CaiTvalos
matravmirebel movlenad, radgan is, rac matravmirebelia erTi
adamianisTvis, SeiZleba ar warmoadgendes travmas meoresaTvis.
Tumca, SesaZlebelia potenciuri travmuli movlenebis gamoyofa.
DSM _IV Tanaxmad, matravmirebel movlenaTa ricxvs miekuTvneba
movlenebi, romlebic saxifaToa sicocxlisTvis da individSi iwvevs
SiSis, saSinelebis da umweobis gancdas (an araorganizebul da
nervul qcevas, gaRizianebadobas bavSvebSi). pirovneba SeiZleba
uSualod TviTon aRmoCndes aseTi movlenebis monawile an gaxdes
mowme sxva adamianis travmirebis, SeiZleba Seityos axlobeli
adamianis an ojaxis wevris moulodneli sikvdilis an zianis
Sesaxeb. am movlenaTagan nebismierma SeiZleba gamoiwvios fsiqikuri
aSlilobis garkveuli simtomebi da aSlilobis simwvave ar aris
damokidebuli imaze, TviTon iyo Tu ara individi travmis uaSualo
monawile.
simptomebi, romlebic matravmirebel movlenaze pasuxad
SeiZleba gaCndes, aris: travmuli movlenebis mudmivi ganmeorebiTi
gancda; ganrideba da emociuri “gaSeSeba”, damunjeba; mudmivi
gaRizianebadoba da maRali agznebadoba. travmuli situaciis
daZlevis garkveul etapze es simptomebi Zalian bunebrivia da
uCveulo garemo pirobebze individis bunebriv reaqcias warmoadgens.
drois gasvlasTan erTad, individebi gansxvavebulad axerxeben am
reaqciebisgan Tavis daRwevas. Tumca, zogierT individs daZlevis
mwiri resursi aqvs da ver axerxebs travmul situaciasTan
3
qveTavi momzadebulia DSM-IV –is mixedviT
gamklavebas, ris Sedegadac yalibdeba posttravmuli stresuli

aSliloba (PTSD).
matravmirebeli movlenebi, romelTa uSualo monawile
SeiZleba iyos individi, Semdegia (Tumca, es ar aris am movlenaTa
sruli CamonaTvali): Oomi, Zaladoba (seqsualuri Zaladoba,
fizikuri Zaladoba), Zarcva, tyveoba, gataceba, mZevlad ayvana, wameba,
teroristuli aqti, samxedro tyveoba an sakoncentracio banakSi
yofna, bunebrivi da xelovnuri kataklizmebi, avto da
aviakatasrofebi an sasikvdilo daavadebis diagnozi. bavSvebis
SemTxveaSi matravmirebel seqsualur Zaladobad iTvleba
gamocdileba, romelic ar moicavs realur Zaladobas an zianis
miyenebas, magram bavSvis ganviTarebis donisaTvis Seusabamoa.
matravmirebeli movlenebi, romelTa mowmec SeiZleba iyos
individi (Tumca, es ar aris am movlenaTa sruli CamonaTvali), aris:
sxva adamianis sikvdili an dazianeba, romelic SeiZleba gamowveuli
iyos ZaladobiT, omiT, avtokatasrtofiT, moulodneli bunebrivi
kataklizmebiT, es SeiZleba iyos axlobeli adamianis an ojaxis
wevris moulodneli sikvdilis an sasikvdilo daavadebis diagnozis
Sesaxeb informacia. aSliloba gansakuTrebiT mwvavea im SemTxvevaSi,
rodesac zianis mimyeneblad gvevlineba sxva adamiani (wameba,
gaupatiureba), daavadebis albaToba izrdeba stresoris intensivobis
da fizikuri alabTobis zrdis Sesabamisad.
DSM – IV Tanaxmad, posttravmuli stresuli aSlilobis
simptomTa marvalferovneba sam did jgufad erTiandeba:
1. travmuli movlenebis mudmivi ganmeorebiTi gancda –
travmuli movlenebi SeiZleba sxvadasxvagvarad ganicdebodes.
individs TiTqos sul TavSi utrialebs is movlenebi, romlebsac
Seeswro. es ,,daupatiJebeli”, arasasurveli da uneblie azrebi,
fiqrebi, warmodgenebi da gancdebia, isini gamaRizianebeli da
arasasiamovnoa, maTi marTva da maTgan gaTavisufleba sakmaod
rTulia. travmul movlenebTan dakavSirebuli amgvari azrebi,
warmodgenebi da gancdebi udroo dros aRmocendeba xolme, dRis an
Ramis nebismier dros da nebismier adgilas – skolaSi, gakveTilze,
universitetSi leqciaze yofnis dros, saxlSi, ezoSi da megobrebTa
wreSi, diliT, SuadRiT da RamiT Zilis win da gansakuTrebiT maSin

iCens xolme Tavs, rodesac individi pasiur mdgomareobaSi imyofeba.
aRsaniSnavia, rom amgvari ganmeorebadi gancdebi SeiZleba gamoiwvios
nebismierma raimem, rac travmul movlenasTan aris raRacnariad
dakavSirebuli da am movlenas axsenebs individs. eseT mimaniSnebels
(reminder) SeiZleba warmoadgendes movlenebi, romlebic trigerebis
rols asruleben, magaliTad, simboluri kavSirebi matravmirebel
movlenasTan, rogoricaa travmis wlisTavi, omis msxverplisTvis
jariskacis danaxva da a.S. individs aqvs gancda, TiTqos es movlena
kvlav da kvlav meordeba.
travmis ganmeorebiT gancdas SeiZleba adgili hqondes Ramis
koSmarebis saxiT, sadac matravmirebeli movlena isev da isev
meordeba an saxecvlili formiT iCens Tavs.
matravmirebeli movlena da masTan dakavSirebuli gancdebi
individisgan mis gadamuSavebas moiTxovs. Tavs aCvenebs, TiTqos is
axlaxans moxda. SeiZleba travmis ganmeorebiTi gancda vlindebodes
disociaciuri “gamonaTebebis“ saxiT, romelic ramdenime wamidan
ramdenime saaTamde an Zalian iSviaTad ramdenime dRemdec ki
grZeldeba. aseT dros travmuli movlena TiTqos cocxldeba da
indvidi ise iqceva, TiTqos im wuTas isev ganicdis am movlenas.
matravmirebeli scenebis uneblie gacocoxleba fsiqologiur
literaturaSi cnobilia, rogorc „warsuli mogonebebis
gamonaTebis“ flashbackebs –is saxelwodebiT (kinos terminia da
mimdinare moqmedebaSi mokle retrospeqtuli kadrebis CarTvas
aRniSnavs). es wuTieri ,,gamonaTebebi“ SeiZleba Zalian xanmokle
iyos, magram ukavSirdeba xangrZliv distress da momatebul
agznebadobas.
individs aqvs gancda, rom travmatuli movlena isev meordeba.
es xSirad raime travmatul „trigerze“ reaqcias warmoadgens.
SesaZloa raime SemTxveviTma stimulma travmasTan msgavseba naxos da
kvlav aRZras masTan dakavSirebuli avtomaturi reaqciebi. xSirad
Znelia ganisazRvros, ra warmoadgens am maprovocirebel mizezs da,
Sesabamisad, flashbackebs-is marTvac Zneli xdeba xolme. amitom Zalian
mniSvnelovania maprovocirebel mizezTa identificireba.
2) ganrideba da emociuri “gaSeSeba” damunjeba - individi

cnobierad Tu aracnobierad SeiZleba Tavs aridebdes nebismier
stimuls, romelic matravmirebel movlenasTanaa dakavSirebuli. es
stimuli SeiZleba iyos matravmirebeli movlenis Sesaxeb saubari an
fiqri. SeiZleba individi gaurobdes gancdebs, romlebic am
movlenebTanaa dakavSirebuli da gaurbodes nebismier rames, rac mas
matravmirebel movlenas axsenebs (iqneba es adamiani, adgili Tu
nivTi). SeiZleba adgili hqondes matravmirebeli movlenis
mniSvnelovani momentebis da detalebis mexsierebidan gandevnas,
daviwyebas da amnezias.
travmaze sapasuxod, xSirad aqvs adgili e.w. emociur
,,damunjebas, gaSeSebas,” rac gancdebis minimumamde dayvanas
gulisxmobs, individi TiTqos ugrZnobi xdeba, gancdis unars kargavs
da grZnobebi „uClungdeba“.
Tavis aridebis amgvarma reaqciebma SesaZloa, individi
sruliad gariyos garSemomyofebisagan da gamoiwvios interesis
dakargva sayvareli saqmianobebis mimarT, romlebic matravmirebeli
movlenis gadatanamde siamovnebas aniWebda mas. individs aqvs
gaurkvevlobis, ganusazRvrelobis da uimedobis gancda momavalTan
dakavSirebiT (magaliTad, uimedod uyurebs sakuTar momaval
karieras, ojaxis Seqmnasa da normalur cxovrebasTan dakavSirebiT.
3. gaRizianebadoba da momatebuli agznebadoba - simptomebi,
romlebic travmamde ar axasiTebda individs. individis sxeuli
isea ”momarTuli”, TiTqos safrTxe kvlav arsebobs, TiTqos sul
„mzadyofnaSia“, advilad krTeba an Sexteba, agznebulia da advilad
feTqdeba, uWirs CaZineba an aqvs Zilis problemebi (magaliTad,
matravmirebel movlenasTan dakavSirebuli Ramis koSmarebis gamo) da
aqvs yuradRebis koncentraciasTan dakavSirebuli problemebi.
3.2 posttravmuli stresis Tanmxlebi movlenebi

posttravmuli aSlilobebis mqone individebs xSirad aqvT
danaSaulis gancda, romelic dakavSirebulia faqtTan, rom TviTon
gadarCnen, misi axloblebi an sxva adamianebi ki daiRupnen.
ganridebis paternebma SeiZleba gamoiwvios problemebi
urTierTobebSi, ojaxuri konfliqtebi, samsaxuris dakargva. uneblie
da gaukontrolebelma smeniTma halucinaciebma da akviatebulma
ideebma SeiZleba mwvave da qronikuli forma miiRos.
posttravmul stresul aSlilobas axasiaTebs simptomebis
Semdegi konstelacia:
 afeqturi aSliloba, TviT-damangreveli da impulsuri qceva;
 disociaciuri simptomebi;
 somaturi Civilebi;
 araefeqturobis, sircxvilis, uimedobis da umweobis gancda,
Rirebulebebis gadafaseba, mtruloba;
 socialuri gariyulobis gancda;
3.3. posttravmuli stresuli aSliloba da daZlevis

strategiebi
aRsaniSnavia, rom daZlevis strategiebsa da posttravmul
stresul aSlilobas Soris kavSiris Sesaxeb literatura sakmaod
vrcelia. mravalferovania literatura imis da mixedviT, Tu ra aris
posttravmuli stresis gamomwvevi mizezi - rogori tipis stresuli
situacia. xSirad posttravmuli stresi ganixileba, rogorc Sedegi,
gamosavali (outcome), romelic daZlevis strategiebis efeqturobis
SefasebisTvis gamoiyeneba. kvlevaTa am mravalferovnebisTvis
saerToa zogadi tendencia: individebs, romlebic matravmirebel
movlenasTan gasamklaveblad mimarTaven daZlevis efeqtur
strategias, naklebad emuqrebaT posttravmuli stresuli aSlilobis
riski, da es Sedegebi meordeba sruliad gansxvavebuli
SerCvebisTvis. magaliTad, omis veteranTa SerCevaze Catarebuli erT-
erTi kvleva (kvlevaTa raodenoba omis veteranTa posttravmuli
stresuli aSlilobebis Sesaxeb sakmaod didia) mowmobs, rom
veteranebi, romelTac posttravmuli stresuli aSliloba hqondaT,

ufro metad gamoiyenebdnen daZlevis araadaptur strategiebs, vidre
sakontrolo jgufis monawileebi (Biro, Novovi & Gavrilov., 1997). sxva
kvlevam aCvena, rom qronikuli daavadebis mqone asakovani adamianebi,
romlebic maRali posttravmuli stresuli aSlilobis risk jgufs
miekuTvnebian, ZiriTadad gamoiyeneben qceviTi CaurTvelobisa da
ganridebis strategiebs (Ticehurst, Webster, Carr, & Lewin. 1996). kvlevebi
mowmobs, rom daZleva individualuri gansxvavebebis potenciur
wyaros warmoadgens neiroendokrinuli stresuli reaqciebisaTvis da
Sesabamisad, fsiqikuri janmrTelobis gamosavlisaTvis (outcome) (Olff,
Langeland & Berthold, 2005). posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis
igive Sedegebi dasturdeba bavSvebis SemTxvevaSic, magaliTad, quCis
bavSvebze Catarebuli erT-erTi kvleva mowmobs, rom daZleva
asrulebs mediatoris rols Zaladobas da posttravmul stresul
aSlilobas Soris (Dempsey, Overstreet, & Moely, 2000). sxva SerCevaze
miRebuli monacemebic (Sprang & LaJoie, 2009) mowmobs, rom daZleva
mniSvnelovan mediatorul rols asrulebs travmis siZlieres
(exposure) da gamosavals – posttravmul stresul aSlilobas Soris.
posttravmul stresul aSlilobasa daZlevis strategiebis Sesaxeb
kvlevebis citireba SesaZlebelia Zalian vrceli iyos, magram am
kvlevebisTvis saerToa is, rom daZlevis romel klasifikaciasac ar
unda iyenebdes mkvlevari, individebisaTvis daZleva asrulebs
mediatoris rols travmul movlenasa da posttravmuli stresul
aSlilobas Soris.
3.4 posttravmuli stresuli aSliloba da emociuri

inteleqti
dResdeobiT emociuri inteleqtis Sesaxeb arsebul
literaturaSi moiZebneba, mxolod erTaderTi gamoqyvenebuli kvleva
(C. Stough et al. (eds.) 2009) posttravmul stresul aSlilobasTan
kavSiris Sesaxeb. kvlevaSi (Hunt, N. & Evans, D. 2004) monawileobda
universitetis 414 studenti. emociuri inteleqtis sakvlevad
gamoyenebula notingemis emociuri inteleqtis sakvlevi skala,
romelic zomavs emociuri inteleqtis saerTo maCvenebels, magram
calkeuli kompenentebis gamoyofis da Sefasebis saSualebas ar
iZleva.
monawileebis SerCevis kriteriums warmoadgenda travmuli

gamocdilebis arseboba. 414-dan 298 monawilem aRniSna, rom bolo
erTi kviris ganmavlobaSi maT cxovrebaSi adgili hqonda ama Tu im
stresul movlenas.
aRniSnuli kvlevis Sedegebis Tanaxmad, emociuri inteleqti
warmoadgens sando prediqtors posttravmuli stresuli
aSlilobisaTvis sxva cvladebis kontrolis fonze. Tumca, unda
aRiniSnos isic, rom sakvlevi instrumentis Taviseburebebidan
gamomdinare, kvlevaSi ar aris naCvenebi, emociuri inteleqtis romel
komponents rogori wvlili Seaqvs posttravmuli stresis
simptomebis CamoyalibebaSiAda ganviTarebaSi.
Tavi 4. kvlevis sakiTxis gansazRvra

amrigad, literaturis mimoxilvaSi mokled ganvixileT is
ZiriTadi literatura, romelic Cveni kvlevis miznis safuZvels
qmnida, da ganvsazRvreT is ZiriTadi cvladebi, romelTac kvleva
Seexeba: emociuri inteleqti, posttravmuli stresuli aSliloba,
stresis daZlevis strategiebi, stresuli situaciis specifika da
Taviseburebebi.
sakiTxis dayenebisas aucileblad aRiniSnos saqarTveloSi

emociuri inteleqtis kvlevasTan dakavSirebiT arsebuli viTareba:
ar arsebobs qarTul populaciaze standartizebuli fenomenis
sakvlevi instrumenti, romlis fsiqometruli maxasiaTeblebi
dadgenilia, ar aris Catarebuli arc erTi kvleva emociur
inteleqtTan dakavSirebiT, unda aRiniSnos, isic, rom saqarTveloSi
bevria im adamianTa raodenoba, romelic saWiroebs posttravmul
stresTan gamkvlavebas. Sesabamisad, kvlevis mizani Semdegnairad
CamovayalibeT: (1) emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis,
sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul populaciaze da (2)
emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebs, stresuli situaciis
maxasiaTeblebs da posttravmuli stresis simptomebs Soris
urTierTmimarTebis dadgena da emociuri inteleqtis rolis,
funqciis gansazRvra posttravmuli stresis daZlevisas da daZlevis
optimaluri strategiis arCevaSi (2008 wlis agvistos ruseT-
saqarTvelos konfliqtis Sedegad iZulebiT adgilnacvali pirebis,
rogorc potenciurad travmuli gamocdilebis mqone pirTa jgufis
magaliTze).
kvlevis miznidan gamomdinare samuSao hipoTeza Semdegnairad
SeiZleba CamovayaliboT:
Tu emociuri inteleqti da stresis daZlevis strategiebi
erTmaneTTan kavSirSia, maSin gansxvavebuli emociuri inteleqtis
mqone individebs posttravmuli stresuli aSlilobis gansxvavebuli
xarisxi unda hqondeT.
kvlevis konkretuli qvehipoTezebi Semdegia:

(1) Tu emociur inteleqtsa da posttravmuli stresis maCveneblebs
Soris arsebobs kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone
adamianebs naklebi posttravmuli simptomatika unda hqondeT.
(2) emociur inteleqtsa da daZlevis strategiebs Soris Tu arsebobs
kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone individebi
upiratesobas unda aniWebdnen daZlevis pozitiur strategiebs.
(3) Tu daZlevis strategiebsa da posttravmuli stresi simptomebs
Soris arsebobs kavSiri, maSin individebs, romlebic upiratesobas
aniWeben daZlevis pozitiur strategiebs posttravmuli stresis
naklebi simptomebi unda hqondeT.
(4) gadatanili travmis Taviseburebebis da posttravmuli stresis
simptomebis simwvaves Soris Tu arsebobs kavSiri, maSin: (a) rac
ufro didi xnis ganmavlobaSi (travmis siZliere - exposure) iyo
individi saomari moqmedebis zonaSi, miT mwvave unda iyos
posttravmuli stresi da (b) individebs, romelTac daeRupaT
ojaxis wevri (travmis specifika), posttravmuli stresi ufro
mwvaved unda hqondeT gamoxatuli.
winamdebare kvlevis miznidan da Sesamowmebeli hipoTezebidan

gamomdinare, dasaxul iqna Semdegi amocanebi:
1. mizani: emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis
sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul populaciaze.
Sesabamisi amocanebi:
 instrumentis Targmna
 Targmanis gadamowmeba sapirispiro Targmanis saSualebiT
 eqspertebis mier Sinaarsis validobis Sefaseba;
 kiTxvaris pilotaJi
 redaqtireba;
 kiTxvaris restandartizacia;
 kiTxvaris fsiqometruli maxasiaTeblebis dadgena.
2. mizani: emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebs, stresuli
situaciis maxasiaTeblebs da posttravmuli stresis simptomebs
Soris kavSiris dadgena. Sesabamisi amocanebi:
 emociuri inteleqtis saerTo maCveneblis, ZiriTadi

faqtorebisa da skalebis maCvneblebis gansazRvra;
 posttravmuli stresuli situaciis maxasiaTeblebis
gamoyofa;
 daZlevis, rogorc TiToeuli strategiisaTvis, aseve,
pozituroba/negatiurobis mixedviT dajgufebuli
strategiebis maCveneblebis dadgena;
 posttravmuli stresis simptomTa calkeuli jgufebis
maCveneblebis gansazRvra;
 emociuri intleqtis, daZlevis strategiebis, travmis
specifikurobisa da intensivobis kavSiris dadgena
posttravmuli stresis maCveneblebTan.
Tavi 5. kvlevis meTodi

sadisertacio kvleva ori nawilisgan Sedgeba:
I nawili - emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis, sakvlevi

kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze
II nawili - emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebisa da

posttravmuli stresuli aSlilobebis urTierTmimarTebis kvleva
iZulebiT adgilnacvali pirebis magaliTze.

sakvlevi kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze
kiTxvaris adaptaciis procesi ramdenime etapisgan Sedgeboda.
testis saerTaSoriso rekomendaciis (guideline) Tanaxmad (Hambleton,
2001), kiTxvaris adaptaciis pirvel etapze emociuri inteleqtis,
rogorc pirovnuli niSnis, sakvlevi kiTxvari (TEIQue v.1.5)
inglisuridan iTargmna da Seiqmna kiTxvaris qarTulenovani versia.
adaptaciis Semdegi etapebi moicavda kiTxvaris administrirebas,
miRebuli Sedegebis damuSavebasa da analizs. ganvixiloT TiToeuli
etapi detalurad:
(1) pirvel etapze kiTxvaris qarTuli versiis Sesaqmnelad
momzadda sami urTierTdamoukidebeli Targmani. kiTxvari iTargmna
eqspertebis mier. damoukidebeli Targmanebis Sejerebisa da
TiToeuli Targmnili debulebis Sedarebis Sedegad Seiqmna
kiTxvaris pirveli qarTuli versia.
(2) pirveli qarTuli versiis Sesabamisoba originalur
versiasTan gadamowmda avtoris - k. v. petridesis mier, uku Targmanis
saSualebiT. avtoris SeniSvnebis Semdeg kiTxvaris 17 debuleba
Seicvala.
(3) piloturi kvlevis dawyebamde Sinaarsobrivi validobis
Sesamowmeblad, kiTxvaris 153 debuleba Sefasda 7 eqspertis
(fsiqologebis an fsiqologiis mimarTulebis profesor-
maswavlebelTa) mier. eqspertebi debulebebis afasebnen 3 balian
likertis tipis skalaze ramdenad Seesabameboda kiTxvaris ama Tu

im skalas. debulebebi, romlebic eqspertebis Sefasebis didi
gafantulobiT gamoirCeoda, kidev erTxel gadamuSavda. Semdeg etapi
iTvaliswinebda kiTxvaris restandartizacias qarTul populaciaze
Sesabamisi fsiqometruli maCveneblebis dadgeniT.
(4) piloturi kvlevis (111 monawile) Sedegad kiTxvaris 47
debuleba, romelic mniSvnelovnad amcirebda sandoobis dones,
Seicvala da gadamuSavda.
(5) Semdeg etaptze Catarda ganmeorebiTi piloturi kvleva,
romelSic ukve monawileobas iRebda 115 monawile. 17 debulebis
modificirebis Sedegad SemuSavda kiTxvaris saboloo versia.
(6) enobrivi gamarTulobis uzrunvelsayofad kiTxvaris
saboloo versia Seaswora qarTuli enis filologma.
kvlevis monawileebi
kiTxvaris restandartizaciis procesSi monawileoba miiRo 922

individma.
SerCevis aRwera:
 kvlevis monawileTa sqesi – kvlevaSi monawileobda 267
(28.95%) mamrobiTi da 655 (71.05%) mdedrobiTi sqesis
warmomadgeneli;
 asaki - kvlevis monawileTa asaki varirebda 19-dan 70wlamde
(M=25.22, St=11.47)4
 ganaTleba - monawileTa umravlesobas (70.6%) studentebi
warmoadgendnen, Tumca maT Soris iyvnen, rogorc dawyebiTi
ganaTlebis mqone pirebi (2%,), aseve, saSualo ganaTlebis
(9.3%), arasruli saSualo (0.9%) da umaRlesi ganaTlebis
mqone pirebi (17.2%).
4
(1) asakis cvladis sixSireTa ganawileba ar Seesabameba normaluri ganawilebis
models. Sesabamisad, rodesac ganawileba normaluri araa, standartuli
gadaxris mniSvneloba SeiZleba saSualo ariTmetikulze maRalic ki iyos. Cveni
ganawilebis SemTxvevaSi asaki Min=17, Max=70.
 ojaxuri mdgomareoba – monawileTa umravlesoba (75.8%)

dasaojaxebelia, 18.4% - daojaxebuli, 2.5% - ganqorwinebuli,
1.4% - qvrivi, 1.9% - ucnobia.
 dasaqmebis sfero – kvlevis monawileTa 9.4% dasaqmebulia
kerZo organizaciaSi, 2.5% - saxelmwifo seqtorSi, 0.2% -
jarSi, 1.0% - akademiur sferoSi, 1.1% - TviTdasaqmebulia,
19.6% - umuSevaria, xolo 61.1% - studenti da amavdroulad
umuSevaria, 5.1% ucnobia.
 sacxovrebeli adgili – monawileTa 50% aris didi qalaqis
macxovrebeli, 19.3% patara qalaqis, xolo 28.5% aris soflis
macxovrebeli, 2.2% - ucnobia.
procedura
kiTxvaris saboloo versiis miRebis Semdeg kiTxvaris SevsebaSi

monawileoba miiRo 922-ma monawilem. kiTxvaris administrireba
ZiriTadad, xdeboda jgufSi, iSviaTad, individualuradac. jgufSi
administrirebisas cdis monawileebi kiTxvaris pasuxebis furcels
avsebdnen standartuli zepiri instruqciis Semdeg, romelSic
miwodebuli iyo mokle informacia kvlevis miznisa da kiTxvaris
Sesaxeb da miTiTebebi kiTxvaris SevsebasTan dakavSirebiT. kiTxvaris
Sevsebis instruqcia, aseve, mocemuli iyo kiTxvaris dasawyisSic.
kvlevis instrumenti
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis, sakvlevi

kiTxvaris avtoria konstantine petridesi (K.V. Petrides, University Collage
of London). kiTxvari Seqmnilia inglisur enaze da warmoadgens 153
debulebiani TviT-angariSis tipis kiTxvars, romelic moicavs 15
skalas, romlebic oTx ZiriTad faqtorad erTiandeba. es
ukanasknelni ki sabolood qmnis emociuri inteleqtis erTian
konstruqts, mis erTian maCvenebels.
kiTxvari moicavs Semdeg skalebs:

emociebis gamoxatva _individebs am skalaze maRali qulebiT,

aqvT sakuTari emociebis sityvebiT zustad da araorazrovnad
gadmocemis unari. dabali qulebi am skalaze miuTiTebs imaze, rom
aseT individebs aqvT sirTuleebi urTierTobebSi, rodesac saqme
emociebTan dakavSirebuli informaciis gadacemas exeba, iseT
situaciebSic ki, rodesac es aucilebelia. aseTi individebisaTvis
Znelia sxva adamianebs gaagebinon, rogor grZnoben Tavs. emociebis
gamoxatvis uunarobam SeiZleba sxva ufro generalizebul
problemebamde migviyvanos, magaliTad, dabal TviT-
darwmunebulobasa da dabal socialur asertulobasTan.
empaTia – emociuri inteleqtis es skala zomavs empaTiis

„mxedvelobaSi miReba/gaTvaliswinebis“ aspeqtebs - unars, dainaxo
samyaro sxvisi TvaliT. sxva sityvebiT rom vTqvaT, SeuZlia Tu ara
individs gaigos sxva adamianis moTxovnilebebi da saWiroebebi. am
skalaze maRali qulebis mqone individebs aqvT saubrisa da
dialogis warmarTvis kargi unari, radgan isini iTvaliswineben im
adamianTa Sexedulebebs, visTanac saubroben. maT SeuZliaT sxva
adamianis emociebis gancda, sxvis adgilas sakuTari Tavis
warmodgena (“sxvis tyavSi SeZvroma”) da sxvisi Sexedulebebis
pativiscema. dabali qulebis mqone adamianebisTvis problemuria sxva
adamianTa Sexedulebebis gaziareba, sxvis adgilas sakuTari Tavis
warmodgena, maT yovelTvis sakuTari kategoriuli Sexedulebebi
aqvT da „me“–ze centirirebulic ki sCanan sxva adamianebis TvalSi.
motivacia – individebs, romelTac aqvT am skalaze maRali

qulebi, marTavT maRali donis samuSaos Sesrulebis survili. maTi
qcevis mTavari determinanti aris miRwevis maRali moTxovnileba.
aseT individebs ar esaWiroebaT garegani (eqsternaluri) jildo
Sesrulebuli saqmisaTvis, radgan maT miRwevis maRali motivacia
aqvT da Sinaganad arian motivirebulni. dabali qulebis mqone
individebs sWirdebaT garemodan bevri gamxneveba, biZgi da waqezeba
raimes gasakeTeblad. maT sWirdebaT mudmivi dajildoveba, rom
gaagrZelon raimes keTeba. isini advilad aneben saqmes Tavs patara
winaaRdegobis Sexvedrisas. maTTvis niSandoblivia mondomebis da
daJinebulobis dabali done.
emociebis regulacia - es skala zomavs individis mier

sakuTari grZnobebisa da emociuri mdgomareobis kontrolis unars
da am kontrolis xangrZlivobas: xanmokle, saSualo Tu xangrZlivi.
maRali qulebis mqone individebi akontroleben emociebs da
SeuZliaT Secvalon sakuTari arasasiamovno ganwyoba sasiamovno
guneba-ganwyobilebiT an gaixangrZlivon sasiamovno ganwyobileba
sakuTari insaitebisa da Zalisxmevis Sedegad. isini emociurad
stabiluri individebi arian, advilad SeuZliaT uaryofiTi emociuri
Sinaarsis mqone movlenebTan da garkveul winaaRmdegobebTan
Sejaxebis Semdeg sakuTari Tavis xelSi ayvana. dabali qulebis mqone
individebs xSirad aqvT “emociuri Setevebi” da SfoTvis da
depresiis sakmaod xagrZlivi periodebi. maTTvis Zalian Znelia
sakuTar grZnobebis marTva, isini xSirad arian gaRizianebulebi da
maTi emociuri mdgomareoba arastabiluria.
bednierebis skala - skala asaxavs individis emociur

mdgomareobas, romelic upiratesad mimarTulia awmyoze (cxovrebiT
kmayofileba) da ara warsulze an momavalze (optimizmi). maRali
qulebis mqone individebi arian bednierebi, xalisianebi da kargad
grZnoben Tavs (well_being). dabali qulebis mqone adamianebi xSirad
arian mowyenilebi, zogadad negatiurad arian ganwyobilni da aqvT
tendencia, rom iyvenen amJamindeli cxovrebiT mudmivad
imedgacrulebulni. TviT-Sefasebisa da optimizmis skalasTan erTad.
es skala qmnis individis “amJamindel” zogad fsiqologiur
mdgomareobas.
socialuri cnobiereba - am skalaze maRali qulebis mqone

individebs aqvT kargi socialuri unarebi, arian socialuri
stimulebis mimarT sensitiurebi, aqvT socialur garemosTan
adaptaciis da socialuri stimulebis aRqmis maRali unari. isini
Zalin warmatebulebi arian molaparakebebis warmoebisas, arian kargi
Suamavlebi da SeuZliaT sxvebze gavlenis moxdena. garda amisa, maT
SeuZliaT im „manerebis“ da xerxebis kontroli, romliTac isini
sxvadasxva emociebs gamoxataven, rac maT mravalferovan socialur
konteqstSi (magaliTad, wveulebebze da Sexvedrebze) warmatebis
aZlevT. am skalaze dabali qulebis mqone individebs aqvT
SezRuduli socialuri unarebi da xSirad grZnoben SfoTvas ucxo

garemoSi, radgan ar ician, rogor unda moiqcnen. maT uWirT
sakuTari Tavis warmoCena da nacnobebis Zalian viwro wre hyavT.
isini cnobilni arian maTi SezRuduli interpersonaluri unarebiT.
impulsuroba - am skalis saSualebiT izomeba arafunqciuri/

arajanmrTeli impulsuroba da ara funqciuri/janmrTeli
spontanuroba. dabali impulsuroba gulisxmobs fiqrs da gansjas
moqmedebis dawyebamde da pasuxis gacemamde, sapasuxo reaqciis
ganxorcielebamde. maRali qulebis mqone individebi bevrjer awonian
informacias, sanam gadawyvetilebas miiReben. dabali qulebis mqone
individebs axasiaTebT impulsurobisa da mouTmenlobisken
midrekileba da sakuTari guliswadilis ayolis tendencia. bavSvebis
msgavsad isini iswrafvian survilebis dauyovnebeli
dakmayofilebisaken da ar aqvT TviTkontrolis maRali unari. isini
xSirad dafiqrebis gareSe saubroben, iReben gadawyvetilebebs da
xSirad icvlian azrs.
emociebis aRqma - es skala zomavs, rogorc sakuTari

emociebis, aseve, sxva adamianis emociebis aRqmis unars. maRali
qulebis mqone individebma kargad ician, ras grZnoben TviTon da
aseve, aqvT sxvisi emociuri gamometyvelebis interpretaciis kargi
unari. amis sawinaaRmdegod, dabali qulebis mqone individebi xSirad
„dabneulebi“ arian, im TvalsazrisiT, rom ar ician ras ganicdian
TviTon da yuradRebas ar aqceven sxva adamianebidan wamosul
emociur signalebs.
TviT-Sefaseba - skala zomavs adamianis zogad TviT-Sefasebas.

maRali qulebis mqone individebs sakuTari Tavis da miRwevebis
Sesaxeb dadebiTi Sexedulebebi aqvT. isini pozitiuri, sando da
cxovrebis sxvadasxva aspeqtiT kmayofili adamianebi arian. dabali
qulebis mqone individebi dabali TviT-pativiscemiT gamoirCevian da
ar aqvT sakuTar Tavis maRali Sefaseba.
asertuloba - individebi maRali qulebiT am skalaze arian

pirdapirebi da sakuTar TavSi darwmunebulebi. maT ician, rogor
iTxovon raime, rogor uTxran vinmes da TviTonac rogor miiRon
komplimenti. ician, rogor daupirispirdnen sxvebs, rodesac es

saWiroa. maT aqvT liderisTvis damaxasaiTebeli Tvisebebi da
SueZliaT sakuTari uflebebis da Sexedulebebis dacva. dabali
qulebis mqone individebs ki CveviaT ukan daxeva maSinac ki, rodesac
ician, rom marTlebi arian da uWirT ,,ara”-s Tqma maSinac, ki
rodesac grZnoben, rom ase unda moiqcnen. yovelive amis Sedegad, ki
isini iReben maTTvis arasasurvel Sedegs. umetes SemTxvevaSi, isini
amjobineben iyvnen raime jgufis nawili da ara jgufis lideri.
emociebis marTva - skala zomavs individis mier sakuTari

unaris Sefasebas, ramdenad SeuZlia sxva adamianTa emociur
mdgomareobaze gavlenis moxdena. maRali qulebis mqone individebs
SeuZliaT sxva adamianTa gancdebze gavlenis moxdena (mag:
damSvideba, gamxiaruleba, motivireba). aseTma adamianebma ician,
rogor agrZnobinon sxvebs Tavi ukeT, rodesac isini amas saWiroeben.
dabali qulebis mqone individebs ar SeuZliaT arc adamianebis
emociebze gavlenis moxdena, arc am emociebis marTva. isini Zalian
„gadatvirTulebi“ arian xolme, rodesac uwevT sxva adamianebis
emociur SetevebTan gamklaveba da didad ar siamovnebT
socializacia da socialuri urTierTobebi.
optimizmi - bednierebis skalis msgavsad, es skala

ukavSirdeba kargad yofnas da „momavlis ganWvretis“ unars. maRali
qulebis mqone individebi yvelafers naTeli mxridan uyureben da
yvelafers elodebian, rom pozitiuri moxdeba maT cxovrebaSi.
dabali qulebis mqone individebi pesimistebi arian da uaryofiTi
mxridan xedaven movlenebs, maT naklebad SeswevT axali
SesaZlebelobis danaxvis unari da ar uyvarT riskis gaweva.
bednierebis da TviT pativiscemis skalasTan erTad, es skala asaxavs
amJamindel zogad fsiqologiur mdgomareobas.
urTierTobebi (naTesavebTan da axloblebTan) - skala

ukavSirdeba socialur urTierTobebs axlo megobrebTan,
naTesavebTan da ojaxis wevrebTan, mWidro emociuri kavSirebis
dawyebasa da SenarCunebas. maRali qulebis individebs, rogorc wesi,
aqvT piradi urTierTobebi, romlebic dadebiT gavlenas axdens maT
produqtulobasa da kargad yofnaze. aseTma adamianebma ician

rogor mousminon, rogor iyvnen „yuradRebiani“ da ra upasuxon
axlobel adamianebs. dabali qulebis mqone individebs uWirT axlo
urTierTobebis damyareba, xSirad saTanadod ar epyrobian axlobel
adamianebs da ar aqvT warmatebuli urTierTobebi ojaxis wevrebTan,
naTesavebTan da axloblebTan.
adaptacia - maRali qulebis mqone individebi Zalian

moqnilebi arian samsaxurisa da yoveldRiuri cxovrebis sxvadasxva
aspeqtebTan mimarTebaSi. isini advilad ergebian da eguebian axal
garemoebebs, siamovnebas iReben regularuli cvlilebebiT da
siaxleebiT. dabali qulebis mqone individebi cvlilebebisadmi
rezistentulebi arian da maTTvis Znelia samuSaosa da cxovrebis
stilis Secvla. isini zogadad, arafleqsiburebi arian da
fiqsirebuli ideebi da Sexedulebebi aqvT.
stresis marTva - maRali qulebis mqone individebs mSvidad da

efeqturad SeuZliaT marTon sakuTari datvirTva, radgan maT aqvT
daZlevis warmatebuli meqanizmebi. stresis xarisxis
gasakontroleblad, SeuZliaT areguliron emociebi. dabali
qulebis mqone individebs ar aqvT stresis marTvis unari. isini
SeiZleba cdilobdnen Tavi aaridon da gaeqcnen situacias, romelic
potenciurad safrTxis momcvelia da ara imas, rom gaumklavdnen
masTan dakavSirebul daZabulobas. maTi stresisadmi mowyvladoba
Zalian maRalia, rac maT aiZulebT uaryon mniSvnelovani, magram
iseTi saqme, romelic dros da daZabulobas moiTxovs.
ZiriTadi faqtorebi:
kargad yofna (Well-being) – maRali qulebi am faqtorze

gulisxmobs kargad yofnis generalizebul gancdas, rogorc warsul
miRwevebTan, aseve, momavalTan dakavSirebul molodinebTan
mimarTebaSi. mTlianobaSi, aseTi individebi Tavs Tvlian bednier da
kmayofil adamianad. dabali qulebis mqone individebs aqvT dabali
TviT-Sefaseba da imedgacruebulni arian amJamindeli mdgomareobiT.
Tumca, individis kargad yofnis faqtoris qulebi mniSvnelovnadaa

damokidebuli danarCen sam faqtorze miRebul qulebzec.
socialuroba – faqtori afasebs socialuri urTierTobebis

da socialuri gavlenebis unars da fokusirebulia individze,
rogorc sxvadasxva socialuri urTierTobebis agentze da ara
urTierTobebze ojaxis wevrebsa da axloblebTan. maRali qulebis
mqone individebi arian ukeTesebi socialur interaqciebSi, vidre
dabali qulebis mqone individebi. isini Tvlian, rom aqvT mosmenis
kargi unari da SeuZliaT yvela tipis da socialuri fenis
adamianebTan erTierTobebis unari. individebi, romelTac am
faqtorze aqvT dabali qulebi Tvlian, rom ar SeuZliaT sxva
adamianTa grZnobebze gavlenis moxdena, ar aqvT molaparakebis
warmoebis unari, ar arian kargi Suamavlebi saqmis warmoebisas. ar
arian darwmunebulni, ra unda Tqvan an rogor unda moiqcnen
sxvadasxva socialur situaciebSi, da amis gamo, xSirad morcxvebi
da TavSekavebulebi arian.
emociuroba – individebi, romelTac aqvT maRali qulebi am

faqtorze, Tvlian, rom floben mTel rig emociur unarebs. maT
SeuZliaT aRiqvan da gamoxaton emociebi da gamoiyenon es unarebi
axlo urTierTobebis SenarCunebisa da ganviTarebisaTvis. dabali
qulebis mqone individebisTvis rTulia sakuTari Sinagani emociuri
mdgomareobis aRqma da emociebis gamoxatva, rac xSirad
warumatebeli axlo urTierTobebis mizezi xdeba.
TviT-kontroli – am faqtorze maRali qulebis mqone

individebs aqvT stresis marTvisa da gamklavebis, sakuTari
survilebis SewinaaRmdegebis unari, maT SeuZliaT areguliron
emociebi, ar ahyvnen cdunebebs da ar daemorCilon survilebs.
dabali qulebis mqone individebs ki ar SeuZliaT impulsebis marTva,
stresTan gamklaveba, emociebis regulireba.

posttravmulis stresis urTierTmimarTeba
kvlevis meore nawilis mizans warmoadgenda emociuri inteleqtis,
daZlevis strategiebs, stresuli situaciis maxasiaTeblebs da
posttravmuli stresis simptomebs Soris urTierTmimarTebis dadgena
kvlevis monawileebi
kvlevis II nawilSi monawileobas Rebulobda 200 iZulebiT

adgilnacvali piri.
 sqesi – 100 mamrobiTi da 100 mdedrobiTi sqesis
warmomadgeneli;
 asaki - kvlevis monawileTa asaki varirebda 17-dan 70wlamde
(M=38.15, St=14.70);
 ganaTleba – monawileTa 38.0% saSualo ganaTlebis, 33.0% ki
umaRlesi ganaTlebis mqone piria, 8% -s arasruli saSualo
ganaTleba aqvs, 16.5% teqnikumi an koleji aqvs damTavrebuli,
xolo 4.5% studentia.
 ojaxuri mdgomareoba – monawileTa 61.5% - daojaxebulia,
30.0% dasaojaxebeli, 5.5%%- ganqorwinebuli, xolo 3.0% -
qvrivi.
 sacxovrebeli adgili – kvlevis monawileTa 72% Tbilissa da
gorSi devnilTa mWidrod Casaxlebuli koleqtiur centrebis,
xolo 28% devnilTa axali dasaxlebis macxovrebelia
(kvlevis Catarebis droisaTvis). isini Sida qarTlis
sxvadasxva soflidan arian (aCabeTi, TamaraSeni, qemerti,
eredvi, sacxeneTi, beloTi, xeiTi, avnevi, Zarwemi, qurTa,
disevi, kexvi, zardianTkari, disevi).
 dasaqmeba – kvlevis monawileTa 90% umuSevaria, 3.5% -
dasaqmebulia saxelmwifo seqtorSi, 3% kerZo seqtorSi, 2.5%
akademiur sferoSi, xolo 1.0% - jarSi.
procedura
kiTxvarebis administrireba xdeboda individualurad,
iZulebiT adgilnacval pirTa sacxovrebel adgilas. maT
ekiTxebodaT Semdegi standartuli instruqcia:
“gamarjoba! me gaxlavarT Tbilisis saxelmwifo universitetis

fsiqologiis fakultetidan. vatareb iZulebiT adgilnacval pirTa
gamokiTxvas, raTa SeviswavloT devnilTa emociuri mdgomareoba da
stresis daZlevis xerxebi. Tu nebas momcemT, minda, mogmarToT
ramodenime SekiTxviT. kvlevaSi monawileoba nebayoflobiTia. Tqven
SegiZliaT SewyvitoT pasuxebis gacema nebismier dros yovelgvari
axsna-ganmartebis gareSe. yvela Tqveni pasuxi anonimuri iqneba da
saxeli da gvari ar dafiqsirdeba arsad. Tqveni monawileoba Zalian
mniSvnelovania da kvelvis Sedegebi damokidebulia Tqvens
Tanmxmobaze.”
kvlevaSi monawileoba miiRes iZulebiT adgilnacvlma pirebma,

romlebmac gamoTqves kvlevaSi monawilebis survili.
kvlevis instrumentebi
(1) emociuri inteleqti
Teoriuli modeli. aRniSnuli kvleva eyrdnoba emociuri

inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis models (Petrides, K. & R., Kokkinaki,
F. 2007). petridesi da misi kolegebi emociur inteleqts ganixilaven,
rogorc pirovnul niSans da ara rogorc unars an daswavlil
kompetenciebs. emociuri inteleqti aris „emociebTan dakavSirebuli
TviT–aRqmebis erToblioba, romelic pirovnebis ierarqiis qveda
doneze mdebareobs“. konstruqtis alternatiul saxelwodebad
avtorebi gvTavazoebn termins – emociuri TviTefeqturoba.
kvlevis instrumenti. emociuri inteleqtis sakvlevad

gamoyenebulia emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis
sakvlevi kiTxvari (Petrides, 2009), romelic „TviT–angariSis“ tipis
kiTxvars warmoadgens da moicavs5 15 calkeul skalas da oTx

ZiriTad faqtors, romelic erT mTlian konstruqtad erTiandeba (ix.
danarTi A).
kiTxvari moicavs Semdeg skalebs:
emociebis gamoxatva emociebis gamoxatva da ,,emociuri”

komunikacia
empaTia sxva adamianis gancdebis, Tvalsazrisis

gaTvaliswineba, ,,sxvis tyavSi SeZvroma”
motivacia mizanmimarTuli Sroma miuxedavad

araxelsayreli garemo pirobebisa
emociebis regulacia emociebis kontroli
bedniereba amJamindeli cxovrebiT kmayofileba da

bedniereba
socialuri cnobiereba socialuri urTierTobebis unari
impulsuroba (dabali) spontanuroba da cdunebebis ayola
emociebis aRqma sakuTari da sxva adamianebis emociebis

codna/gageba
TviT-Sefaseba warmatebuloba da sakuTar TavSi

darwmunebuloba
asertuloba pirdapirobis, gulwrfelobis da

sakuTari uflebebis, mosazrebebis da
Sexedulebebis dacva
emociebis marTva adamianTa grZnobebze gavlenis moxdena

optimizmi momavlis naTel ferebSi xedva
soc.urTierTobebi srulyofili piradi, axlo
urTierTobebi megobrebTan ojaxis
wverebTan, naTesavebTan
5
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris detaluri
aRwera (15 calkeuli skala da oTxi ZiriTadi faqtori) mocemulia Sromis pirvel
nawilSi
adaptacia axal garemo pirobebTan Segueba da

morgeba
stresis marTva stresis marTva da stresTan gamklaveba
ZiriTadi faqtorebi:
kargad yofna (Well-being) kargad yofnis generalizebuli gancda,

cxovrebiT kmayofilebis da bednierebis
gancda
TviT-kontroli cdunebebis da survilebis kontroli,

garemos zewolasa da stresTan
gamklaveba
emociuroba mravalferovani emociuri unarebis

floba. sakuTari da sxvisi emociebis
aRqma, gamoxatva da axlo
urTierTobebis damyarebis unari
socialuroba socialuri urTierTobebis da

socialuri gavlenebis unari
garda 15 calkeuli skalisa da 4 ZiriTadi faqtorisa, kiTxvari

saSualebas iZleva Sefasdes emociuri inteleqtis saerTo qula
(globaluri maCvenebeli)
(2) daZlevis strategiebi
Teoriuli modeli. daZlevis strategiebis Teoriul models

warmoadgens daZlevis kognituri Teoria, romlis farglebSic
daZleva ganisazRvreba, rogorc dinamikuri procesi (Lazarus R., S.,
Folkman S., 1984), romlis specifikasac gansazRvravs ara marto
situacia, aramed subieqtis garesamyarosTan Sejaxebis Sedegad
warmoqmnili konfliqtis ganviTarebis stadiac. am Teoriis Tanaxmad,
stresi ganisazRvreba, rogorc adamianisa da garemos
urTierTqmedeba, sadac garemo adamianis mier aRiqmeba, rogorc
safrTxis momtani misi (adamianis) kargad yofnisaTvis (well-being). am
urTierTqmedebis CamoyalibebaSi ki centraluri adgili ukavia

daZlevis process.
kvlevis instrumenti. Teoriuli modelidan gamomdinare,
daZlevis strategiebis sakvlev instrumentad gamoyenebuli iqna r.
lazarusis da s. folkmanis stresis daZlevis strategiebis skala,
romelic iZleva saSaulebas Sefasdes, Tu ras ganicdis, ras fiqrobs
da rogor iqceva individi stresul situaciasTan gamklavebisas da
moicavs 8 skalas (ix. danarTi B):
konfrontaciuli daZleva aRwers individis mier situaciias

Secvlis agresiul mcdelobas da
gulisxmobs riskisa da mtrulobis
garkveul xarisxs.
problemisgan distancireba aRwers situaciis mniSvnelovnebis

minimumamde dayvanis da
situaciisgan distancirebis
kognitur mcdelobas
TviT-kontoli aRwers sakuTari gancdebisa da

qcevebis regulirebisa da marTvis
mcdelobas
socialuri mxardaWeris Zieba aRwers informaciuli, arsebiTi,

realuri da emociuri mxardaWeris
Ziebis mcdelobas
puxismgeblobis aReba gulisxmobs problemis gadaWraSi

individis mier sakuTari rolis
gacnobierebas
pozitiuri gadafaseba aRwers pirovnul zrdaze

orientirebul, situaciisTvis
pozitiuri mniSvnelobis povnis
mcdelobas. moicavs religiur
sferosac.
gaqceva/ganrideba aRwers individis qceviT da

kognitur mcdelobas Tavi aaridos
da gaeqces problemas.
problemis gadawyvetis dagegmva aRwers mizanmimarTul, problemaze

fokusirebul situaciis Secvlis
mcdelobas, problemis gadaWris
analitikur midgomas
aRsaniSnavia, rom instrumenti saSualebas iZleva Sefasdes

rogorc daZlevis 8 strategiis gamoyenebis sixSire, aseve, Sefasdes
es strategiebi imisdamixedviT, ramdenad efeqturia aRniSnuli
strategiebi garkveuli stresuli movlenebis dasaZlevad.
daZlevis aRniSnuli strategebi iyofa or did jgufad:
(1) pozitiuri daZleva problemis gadawyvetis dagegmva;

socialuri mxardaWeris Zieba; pozitiuri
gadafaseba; pasuxismgeblobis aReba
(2) negatiuri daZleva konfrontacia; distancireba; TviT-

kontroli; ganrideba/gaqceva
Cveni SerCevisaTvis calkeuli skalebis Sinagani SeTanxmebulobis
maCveneblebi Semdegia:
 konfrontaciuli daZleva (6 debuleba; = .60),
 problemisagan distancireba (6 debuleba; = .60),
 TviT-kontroli (7 debuleba; = .70),
 socialuri mxardaWeris Zieba (6 debuleba; = .70);
 pasuxismgeblobis sakuTar Tavze aReba (4 debuleba; = .60);
 gaqceva/ganrideba (8 debuleba; = .60);
 problemis gadaWris dagegmva (6 debuleba; = .80);
 pozitiuri gadafaseba (7 debuleba; = .70)
skalebis Sinagani SeTanxmebulobis maCvenebeli - kronbaxis alfa-

koeficienti 0.60-dan 0.80-mdea, rac pirovnuli kiTxvarebisTvis
sandoobis sakmaris dones warmoadgens.
(3) sociologiuri tipis mokle kiTxvari travmis siZlierisa

(exposure) da specifikurobis Sesafaseblad.
kiTxvari moicavda Semdeg blokebs:
 demografiuli informacia (asaki, sqesi, ganaTleba, ojaxuri

mdgomareoba da a.S.);
 cxovrebis sxvadasxva sferosTan dakavSirebuli cvlilebebi

(piradi da profesiuli cxovreba);
 janmrTeloba – fizikuri janmrTelobis TviT-aRqma;
 ekonomikuri mdgomareoba – warsuli, awmyo da momavali

ekonomikuri mdgomareobis Sefaseba;
 stresuli situaciis maxasaiTeblebi

- travmis siZliere (exposure) (saomar zonaSi gatarebuli
dReebis raodenoba);
- travmis specifikuroba (ojaxis wevris sikvdili).
(4) travmis gavlena da posttravmuli stresuli aSlilobis

simptomebi
Teoriuli midgoma. posttravmuli stresuli aSlilobis simptomebi

ganixileba DSM-IV kriteriumebis mixedviT, romlis Tanaxmadac,
travmis simptomebi sam did jgufad iyofa: 1) travmis ganmerebiTi
gancda; 2) ganrideba; 3) momatebuli agznebadoba
kvlevis isntrumenti. travmis simptomebis sakvlevad gamoyenebuli

iqneba movlenaTa masStaburobis sakvlevi skala (IES-R), romelic
warmoadgens TviT–angariSis tipis kiTxvars (ix. danarTi C). Sedgeba
22 debulebisagan da moicavs Semdeg skalebs:
1. gaqceva/ganrideba – skala afasebs individis mcdelobas Tavi

aaridos matravmirebel movlenasTan dakavSirebul saubars, fiqrs
an gancdebs, nebismier mimaniSnebels (reminder), romelic
matravmirebel movlenas axsenebs individs („vcdilobdi ar
mefiqra, momxdaris Sesaxeb“);
2. travmis ganmeorebiT gancda _ skala saSualebas iZleva Sefasdes

ramdenad awuxebs individs travmasTan dakavSirebuli
arasasurveli da arasasiamovno, e.w. “SemoWrili” azrebi, xatebi,
gancdebi, TiTqos matravmirebeli movlena kvlav da kvlav
meordeba (“Flashbacks”) („sxva ramis keTebisas uneblied mainc
momxdarze vfiqrobdi“);
3. agznebadoba – skalis saSualebiT SesaZlebelia Sefasdes
ramdenad daZabuli da agznebulia individi, Sefasdes fizikuri
cvlilebebi organizmSi, rac sxeuls aiZulebs moiqces ise,
TiTqos safrTxe isev arsebobs („viyavi daZabuli da advilad
vbrazdebodi“)
garda am sami skalisa, instrumenti saSualebas iZleva
Sefasdes posttravmuli stresuli aSlilobis saerTo qula.
Cveni SerCevis sandoobis maCveneblebi calkeuli skalebisa da
posttravmuli stresis saerTo qulisaTvis Semdegia:
 gaqceva/ganrideba (8 debuleba; = .74),
 travmis ganmeorebiT gancda (8 debuleba; = .74),
 agznebadoba (6 debuleba; = .83),
 posttravmuli stresis saerTo maCvenebeli (3 skala; = .84),
Tavi 6. Sedegebis aRwera

6.1. monacemTa fsiqometruli analizis meTodebi da
Sedegebis aRwera
1. faqtoruli analizi - ZiriTadi RerZebis faqtoruli meTodi
faqtoruli analizi gamoiyeneba, rogorc mTeli rigi

cvladebis faruli stuqturis (ganzomilebebis) gamovlenis meTodi.
am meTodis saSualebiT sawyisi cvladebis didi raodenoba
daiyvaneba maT safuZvlad mdebare mcirericxovan, met-naklebad
urTierTdamoukidebel cvladebze, romelTac faqtorebi ewodebaT.
ganasxvaveben faqtoruli analizis or ZiriTad saxes:
axsniTi/kvleviTi (Exploratory Factor Analysis) faqtoruli analizi da
damadasturebeli (Confirmatory Factor Anysis) faqtoruli analizi.
axsniTi faqtoruli analizis mizania winaswari Teoriuli
mosazrebis ararsebobis fonze, cvladebis didi raodenobis
safuZvelad mdebare faqtorebis struqturis da faqtoruli wonis
dadgena, xolo damadasturebeli faqtoruli analizis mizania
dadgindes Seesabameba Tu ara Teoriulad nawinaswarmetyveleb
mosazrebas empiriulad miRebuli faqtorebis raodenoba.
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi 153
debulebiani kiTxvaris faqtoruli analizi ar aris
ganxorcielebuli debulebebis doneze da misi struqtura aris 15-4-1
da ara 153-15-4-1 (Petrides, K. V. 2009), radgan avtori iziarebs
bernSteinis da tengis mosazrebas (1989), romlis Tanaxmadac,
faqtoruli analizi debulebebis doneze problemuria da ar aris
sando, gansakuTrebiT, maSin rodesac ganawileba ar aris normaluri.
15 skala qmnis emociuri inteleqtis calkeul sferoebs da
SeuZlebelia interpretirebuli iyos, rogorc faqtorebi
statistikuri mniSvnelobiT, magram rogorc konceptualuri nakrebi
qmnis emociuri inteleqtis analizis qveda dones. Sesabamisad, 15
skalis safuZvlad mdebare faqtorebis gamoyofis mizniT gamoviyeneT
ZiriTadi RerZebis faqtoruli analizi (Principle Axis Analysis).
ZiriTadi RerZebis faqtoruli analizis Sedegad, kaizeris

kriteriumisa da daxrilobis mrudis safuZvelze, promaqsis
algoriTmuli brunviT (kappa parametriT 4) gamoikveTa 4 ZiriTadi
faqtori (pirveli eqvsi faqtoris kuTri wona (eigenvalues) udrida: 5.34,
1.62, 1.24, 1.16, 0.90, 0.60).
4 ZiriTadi faqtori xsnis cvladebis dispersiis sakmaod

mniSvnelovan wils. kerZod, monacemTa variabilobis 49.88 procents.
yvela skala warmodgenilia emociuri inteleqtis faqtorul
sivrceze saSualo maCvenebliT (communality) 0.51.
yvelaze ukeT warmodgenili skalebiaBbedniereba (h2 = .70),

optimizmi (h2 = .69), stresis marTva (h2 = .68), socialuri cnobiereba
(h2 = .64) da yvelaze cudad warmodgenili skalebia empaTia (h2 =
.30), adaptaciis skala (h2 = .32) da emociebis aRqma (h2 = .42).
ცხრილი N 1. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli sturuqtura
TviT- kargad-
socialuroba emociuroba
kontroli yofna
asertuloba .837
emociebis marTva .648
soc. cnobiereba .565
TviT-Sefaseba .444
urTierTobebi (axlo) .623
empaTia .616
emociebis aRqma . .530
motivacia .499 322
impulsuroba .480 .424
emociebis gamoxatva . .458
stresis marTva .805
emociebis regulacia .715
adaptacia .300
optimizmi .834
bedniereba .829
faqtorebis gamoyofis meTodi: ZiriTadi RerZebis faqtoruli analizi.
brunvis meTodi: Ppromaqsi, kaizeris kriteriumiT
brunvebis raodenoba – 86
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi

kiTxvaris qarTuli versia imeorebs britanuli versiisTvis
damaxasiaTebel 4 faqtorian struqturas (emociuri kargad-yofna,
TviT-kontroli, emociuroba, sociabiloba), Tumca, mcireodeni
cvlilebebiT skalebis ZiriTad faqtorebze muSaobis da faqtoruli
datvirTvis TvalsazrisiT. cxrilSi warmodgenilia gansxvavebebi
britanul da qarTul versiebs Soris skalebis faqtoruli
datvirTvis TvalsazrisiT
6
faqtoruli wona – 0.3 da 0.3-ze dabali mniSvnelovnad ar miviCnieT, gamonakliss
warmoadgens mxolod adaptaciis skala, romlis SeWiduloba TviT-kontrolis
skalasTan .30 toli aRmoCnda.
ცხრილი N 2. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli struqturis Sedareba

qarTuli da britanuli versiebisTvis
TviT-
socialuroba emociuroba kargad-yofna
kontroli
Geo UK Geo UK Geo UK Geo UK
asertuloba
.837 .724
emociebis marTva .694
.648
soc. cnobiereba
.565 .654
TviT-Sefaseba .419 .350
.444
urTierTobebi
(naTesavebTan) .623 .595
empaTia .638
.616
emociebis aRqma .680
. .530
motivacia .380
.499 322
impulsuroba .618
.480 .424
emociebis
gamoxatva . .458 .597
stresis marTva .726

.805
emociebis
regulacia .715 .859
adaptacia
.300 .418
optimizmi
.834 7.41
bedniereba
.829 .923
emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvaris qarTuli versiisTvis

calkeuli skalebis ZiriTad faqtorebze datvirTva faqtobrivad
igivea, rogorc es britanuli versiis SemTxvevaSia (Petrides, K.V. 2009),
gamonakliss warmoadgens Semdegi skalebi: motivaciia (romelic
qarTul versiaSi muSaobs faqtorze – emociuroba, xolo britanuli
veriis SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze) da impulsuroba
(romelic qarTul versiisTvis muSaobs faqtorze – emociuroba,
xolo britanuli versiis SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze,

Tumca, am or skalas aqvs meoradi datvirTva TviT-kontrolis
skalazec.7
rogorc cxrilSi warmodgenili Sedegebidan Cans, skalebis
datvirTva gamoyofil oTx faqtorze sakmaod maRalia:
 socialuroba (Sociability). am faqtorze yvelaze maRali
datvirTva aqvs asertulobis skalas, Semdeg skalebs - emociebis
marTva da socialuri cnobiereba, xolo yvelaze naklebi datvirTva
am faqtorze aqvs skalas - TviT-Sefasebas, asevea, britanuli
originaluri versiis SemTxvevaSic.
 emociuroba (Emotionality). am faqtorze yvelaze maRali
datvirTva aqvs skalas – socialuri urTierTobebi (naTesavebTan da
axloblebTan), Semdeg skalas – empaTia da emociebis aRqma, asevea,
britanuli versiis SemTxvevaSic. rac Seexeba skalebs – impulsuroba
da motivacia qarTuli monacemebiT es ori skala itvirTeba
faqtorze – emociuroba, maSin roca es orive skala inglisur
versiaSi TviT-kontrolis faqtorze muSaobs. yvelaze dabali
datvirTva am faqtorze aqvs skalas – emociebis gamoxatva, iseve,
rogorc es inglisur populaciaze standartizaciis monacemebis
mixedviTaa.
 TviT-kontroli (Self-control). am faqtorze yvelaze maRali
datvirTva aqvs skalas – stresis marTva, Semdeg – emociebis
regulacia, xolo yvelaze naklebi datvirTva aqvs adaptaciis
skalas. aRsaniSnavia, rom motivaciis da impulsurobis skalas aqvs
meoradi datvirTva am faqtorzec, maSin roca inglisur populaciaze
standartizaciis mixedviT es ori skala mxolod TviT-kontrolis
faqtorze itvirTeba.
 kargad-yofna (Well-being). am faqtorze qarTul populaciaze
standartizaciis monacemebis mixedviT mxolod ori skala
7
aRsaniSnavia, rom emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvaris
qulebis daTvlisas ori skalis - motivaciis da adaptaciis qulebi
ar iTvleba arc erT ZiriTad faqtorze, Tumca, am ori skalis
monacemi emateba emociuri ineleqtis globaluri qulis maCvenebels.
itvirTeba, esaa: optimizmi da bedniereba, iseve, rogorc es inglisur

enovan populaciaze standartizaciis monacemebis mixedviTaa, Tumca,
mesame skala – TviT-Sefaseba, romelsac inglisurenovani versiis
SemTxvevaSi meoradi datvirTva aqvs well-being skalaze, qarTul
populaciaze standartizaciis monacemebis mixedviT, itvirTeba
mxolod faqtorze – socialuroba.
2. ZiriTad faqtorebsa da skalebs Soris korelaciebi
emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris korelaciebis

gamoTvlis Sedegad (cxrili N3) aRCmonda, rom ZiriTadi faqtorebi
erTamaneTTan korelaciaSia, kerZod:
 TviT-kontroli da kargad yofna (r = .375, p < .01);
 TviT-kontroli da emociuroba (r= .381, p < .01);
 emociuroba da socialuroba (r = .499, p < .01);
 emociuroba da kargad yofna (r = .527, p < .01);
 socialuroba da kargad yofna (r = .519, p < .01);
 TviT-kontroli da socialuroba (r = .297, p < .01).8
8
, aRsaniSnavia, rom britanul versiaSic korelaciias koeficientis
maCvenebeli yvelaze dabalia TviT-kontrolis da socialurobis
faqtors Soris (r = .345)
ცხრილი N 3. emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris korelaciebi

TviT-
kargad-yofna emociuroba socialuroba
kontroli
kargad-yofna
-
TviT-kontroli
.375 ** -
Emociuroba
.527 ** .381 ** -
socialuroba
.519 ** .297 ** .499 ** -
kargad-yofna
-
** p ≤ .01; * p ≤ .05
rac Seexeba emociuri inteleqtis 15 calkeul skalas, skalebs

Soris korelaciuri kavSirebi mocemulia cxrilSi N4.
ცხრილი N 4. korelaciebi emociuri inteleqtis calkeul skalebs Soris

emocieb emociebi socialu urTierTo
TviT- is s E ri emocieb stres emocieb bebi
pativisc gamoxa motiva regula bednier empaT cnobeir impulsur is is is optimi (naTesaveb adaptac asertul
ema tva cia cia eba ia eba oba aRqma marTva marTva zmi Tan ia oba
TviT
-
pativiscema
emociebis **
.375 -
gamoxatva
** **
motivacia .391 .297 -
emociebis ** ** **
.245 .100 .262 -
regulacia
** ** ** **
bedniereba .418 .342 .213 .189 -
** ** ** ** **
empaTia .215 .286 .223 .108 .233 -
socialuri ** ** ** ** ** **
.566 .478 .383 .253 .392 .355 -
cnobeireba
impulsuro ** ** ** ** * ** **
.266 .096 .478 .332 .080 .221 .258 -
ba
emociebis ** ** ** ** ** ** ** **
.396 .462 .331 .277 .292 .399 .408 .319 -
aRqma
stresis ** ** ** ** ** ** ** ** **
.382 .191 .411 .595 .303 .140 .403 .388 .300 -
marTva
emociebis ** ** * ** ** ** ** * ** **
.402 .341 .077 .178 .331 .328 .528 .073 .361 .190 -
marTva
** ** ** ** ** ** ** ** ** ** **
optimizmi .384 .353 .250 .248 .699 .230 .334 .165 .268 .356 .319 -
urTierTob ** ** ** ** ** ** ** ** ** ** ** **
.361 .382 .432 .232 .361 .326 .428 .363 .371 .393 .180 .363 -
ebi (axlo)
** ** ** ** ** ** ** ** ** ** ** ** **
adaptacia .351 .332 .265 .377 .385 .181 .382 .155 .358 .391 .318 .408 .275 -
asertulob ** ** ** ** ** ** ** ** ** ** * **
.437 .280 .161 .143 .226 0.017 .451 0.04 .238 .202 .440 .189 .065 .255 -
a
** p ≤ .01; * p ≤ .05
3. sandoobis Semowmeba
kiTxvaris Sinagani konsistentobis dadgenis gziT SevamowmeT

kiTxvaris calkeuli skalebis da faqtorebis sandooba. sandoobis
Semowmebis yvelaze gavrcelebul sazoms warmoadgens kronbaxis
alfa (Peterson, 1994), romelic warmoadgens imis maCvenebels, Tu
ramdenad efeqturad zomavs instrumenti erT mTlian konstruqts.
alfa koeficientis gamoTvlisas gamoiyeneba kiTxvaris Semadgeneli
debulebebis raodenoba, TiToeuli debulebisa da kiTxvaris
mTliani dispersiis maCveneblebi. kronbaxis alfis mniSvneloba
icvleba 0-dan 1-mde, is SeiZleba Rebulobdes uaryofiT mniSvnelobas
Tu debulebebs Soris korelaciis mimarTuleba uaryofiTia. nulis
toli koeficienti miuTiTebs korelaciis ararsebobaze, rac imas
niSnavs, rom testSi miRebuli qula mTlianad gazomvis Secdomas
warmoadgens. Tu alfa koeficienti erTis tol mniSvnelobas iRebs,
es niSnavs, rom tests saukeTeso sandooba aqvs da gazomvis Secdoma
saerTod ar gvaqvs.
alfa koeficientis sasurvel mniSvnelobas gansazRvravs

kiTxvaris tipi. Tumca, yvelaze xSirad citirebuli rekomendebuli
minimaluri mniSvneloba aris .07 (Peterson, 1994).
cxrilSi N mocemulia sandoobis mniSvnelobebi emociuri
inteleqtis 15 skalis, 4 ZiriTadi faqtoris da emociuri
inteleqtis globaluri maCveneblisaTvis.
ცხრილი N 5. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis maCveneblebi
Cronbach’s No. of Skewness Kurtosis

M SD
a items
adaptacia 4.45 0.93 .68 9 -.294 .240
Aasertiuloba 4.49 0.94 .62 9 -.091 .012
emociebis gamoxatva 4.55 1.19 .81 10 -.120 -.509
emociebis marTva 4.92 0.92 .67 9 -.067 -.297
emociebis aRqma 4.81 0.95 .74 10 -.227 -.131
emociebis regulireba 4.32 0.90 .72 12 -.008 -.229
implusuroba (dabali) 4.54 0.93 .63 9 -.168 -.146
urTierTobebi (axlo) 5.31 0.80 .60 9 -.278 -.147
TviT-Sefaseba 5.04 0.84 .71 11 -.293 .006
motivacia 4.85 0.88 .66 10 -.133 -.241
socialuri cnobiereba 4.90 0.84 .70 11 -.215 .009
stresis marTva 4.40 0.91 .64 10 -.101 -.252
empaTia 5.16 0.86 .64 9 -.284 -.087
bedniereba 5.06 1.03 .77 8 -.505 .122
optimizmi 5.09 1.06 .77 8 -.487 .115
emociuroba 4.95 0.69 .69 4 skala -.079 -.125
kargad-yofna 5.06 0.80 .82 3 skala -.427 411
socialuroba 4.77 0.72 .78 3 skala .037 -.193
TviT-kontroli 4.42 0.72 .71 3 skala .114 -.111
emociuri inteleqti 4.7 0.55 .87 15 skala .077 .113

(globaluri maCvenebeli)
** p ≤ .01; * p ≤ .05
4. emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis, calkeuli

skalebis da ZiriTadi faqtorebis qulebis ganawileba
emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis sixSireebi

Seesabameba normaluri ganawilebis models (KS(922) = .20, ps = .20)
rac Seexeba oTx ZiriTad faqtors, emociurobis (KS(922) = .20, ps
= .20), TviT-kontrolis (KS = .20, ps = .20) kargad yofnis (KS(922)= .20, ps
= .05) da socialurobis (KS(922) = .20, ps = .20) faqtorebis qulaTa

sixSireebis ganawileba agreTve Seesabameba normaluri ganawilebis
models.
suraTi 1 emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis da ZiriTadi

faqtorebis qulebis sixSireTa ganawileba
5. sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis qulebis

ganawilebis mixedviT
Sedegebi ar aCvenebs sqesTa Soris statistikurad sando

gansxvavebas emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis mixedviT,
Tumca, ZiriTadi faqtorebisasTvis (emociurobis faqtoris garda)
sqesTa Sorisi gansxvaveba statistikurad sando aRmoCnda (suraTi N
), kerZod:
 kargad yofnis faqtoris maCveneblebi ufro maRalia qalebTan

(M = 5.13, SD = 0.81), vidre mamakacebTan (M = 4.91, SD = 0.78), t(914) = -
3.83, p < .0001 );
 TviT-kontrolis maCvebeblebi ufro maRalia mamakacebTan (M =
4.56, SD = 0.71), vidre qalebTan (M = 4.37, SD = 0.72), t(914) = -3.83, p <
.0001 );
 socialurobis maCvenebeli ufro maRalia mamakacebTan (M = 4.87,
SD = 0.70), vidre qalebTan (M = 4.73, SD = 0.73), t(914) = -3.83, p < .0001);
suraTi N 2 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis faqtorebisaTvis
statistikurad sando aRmoCnda calkeuli skalebis mixedviT

sqesTa Sorisi gansxvavebebic (suraTi N ). kerZod:
 optimizmis skalis maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M =

5.19, SD = 1.05), vidre mamakacebTan (M = 4.85, SD = 1.05), t(914) = -4.45, p
< .0001 );
 empatiis skalis maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M = 5.23

SD = 0.86), vidre mamakacebTan (M = 4.96, SD = 0.81 ), t(914) = - 4.38, p <
.0001 );
 bednierebis skalis maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M =
5.15, SD = 1.04), vidre mamakacebTan (M = 4.84, SD = 0.98), t(914) = -4.09, p
< .0001 );
 axlo socialuri urTierTobebis (naTesavebTan) skalis
maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M = 5.35, SD = 0.80), vidre
mamakacebTan (M = 5.21, SD = 0.80), t(914) = -2.33, p < .05 );
 asertulobis skalis maCvenebeli ufro maRalia mamakacebTan
(M = 4.71, SD = 0.86), vidre qalebTan (M =4.40, SD = 0.95), t(914) = 4.45, p
< .0001);
 stresis marTvis skalis maCvenebeli ufro maRalia
mamakacebTan (M = 4.63, SD = 0.86), vidre qalebTan (M = 4.32, SD =
0.91), t(914) = 4.79, p < .0001 );
 emociebis regulaciis skalis maCvenebeli ufro maRalia
mamakacebTan (M = 4.52 SD = 0.83), vidre qalebTan (M = 4.25, SD =
0.91, t(914) = 4.23, p < .0001 );
suraTi N 3 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis calkeuli

skalebisaTvis
cxrilSi N6 warmodgenilia sqesis mixedviT aRweriTi

statistikis da Sinagani konsistentobis maCveneblebi emociuri
inteleqtis 15 calkeuli skalis, 4 ZiriTadi faqtoris da emociuri
inteleqtis globaluri maCveneblisaTvis
ცხრილი N 6. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis maCveneblebi

calkeuli aspeqtebisTvis sqesTa Sorisi gansxvavebebis mixedviT
qalebi kacebi
(n = 655) (n = 267)
M SD  M SD  t
adaptacia 4.45 0.93 .68 4.48 0.93 .69 0.46
**
asertiuloba 4.40 0.95 .63 4.71 0.86 .60 4.45
emociebis gamoxatva 4.55 1.23 .82 4.58 1.06 .78 0.41

emociebis marTva 4.92 0.93 .67 4.95 0.91 .67 0.39
emociebis aRqma 4.81 0.97 .74 4.82 0.92 .74 0.13
**
emociebis regulireba 4.25 0.91 .72 4.52 0.83 .67 4.23
implusuroba (dabali) 4.55 0.92 .63 4.52 0.96 .66 -0.37

*
soc. urTierTobebi 5.35 0.80 .60 5.21 0.80 .60 -2.33
TviT-Sefaseba 5.05 0.85 .71 5.03 0.84 .72 0.40
motivacia 4.84 0.89 .67 4.89 0.84 .64 0.80

socialuri
4.88 0.85 .71 4.97 0.81 .69 1.38
cnobiereba
stresis marTva 4.32 0.91 .64 4.63 0.86 .61 4.79 **

**
empaTia 5.23 0.86 .65 4.96 0.81 .61 -4.38
**
bedniereba 5.15 1.04 .78 4.84 0.98 .72 -4.09
optimizmi 5.19 1.05 .77 4.85 1.05 .75 -4.45 **
**
kargad-yofna 5.13 0.81 .76 4.91 0.78 .75 -3.83
**
TviT-kontroli 4.37 0.72 .69 4.56 0.70 .71 3.59
emociuroba 4.98 0.71 .70 4.89 0.65 .69 -1.80

*
socialuroba 4.73 0.73 .72 4.87 0.70 .74 2.61
emociuri inteleqti
(globaluri 4.80 0.55 .86 4.80 0.55 .88 0.04
maCvenebeli)
** p ≤ .01; * p ≤ .05
5. asakobrivi jgufebis Sedareba
kvlevis monawileebi asakis mixedviT davyaviT 4 asakobriv

jgufad: I jgufi 17 wlidan 25 wlamde; II jgufi – 26 wlidan 35
wlamde; III jgufi – 36 wlidan 45 wlamde; IV jgufi – 46 wlidan
zeviT.
gansxvaveba emociuri inteleqtis globaluri qulis mixedviT
sxvadasxva asakobriv jgufebSi statistikurad sando ar aRmoCnda.
Tumca, calkeuli skalebis da ZiriTadi faqtorebis mixedviT
asakobriv jgufebs Soris gansxvaveba sandoa (ix. cxrili N7).
kerZod, statistikurad sando aRmoCnda gansxvaveba asakis
mixedviT Semdegi skalebisTvis:
 motivaciis skala
calmxrivma dispersiulma analizma aCvena statistikurad
sando gansxvaveba motivaciis maCveneblis mixedviT asakobriv
jgufebSi F (3, 886) = 42.70, p < .001, Eta Squared=.1). KkerZod, Post hoc
Sedareba (Tukey HSD testi) mowmobs, rom I asakobriv jgufs (M = 4.68,
SD =0.86) aqvs yvelaze dabali maCvenebeli meore (M = 5.31, SD = 0.68),
mesame (M = 5.43, SD = 0.67) da meoTxe asakobriv jgufTan SedarebiT (M =
5.46, SD = 0.68)
 bednierebis skala
sando gansxvaveba bednierebis skalis maCveneblis mixedviT asakobriv
jgufebSi F (3, 886) = 15.01, p < .001, Eta Squared = .04). kerZod, Post hoc
Sedareba (Tukey HSD testi) mowmobs, rom:
(a) bednierebis skalis maCvenebeli I asakobriv jgufSi (M = 5.16, SD
= 1.04) ufro maRalia, vidre II asakobriv (M = 5.07 SD =0.94) da IV
asakobriv jgufSi (M = 4.42, SD =0.91).
(b) statistikurad sandoa gansxvaveba II asakobrivi jgufsa (M =
5.07 SD =0.94) da IV asakobrivi jgufs (M = 4.42, SD =0.91) Soris.
 impulsuroba (dabali)
sando gansxvaveba impulsurobis skalis maCveneblis mixedviT
asakobriv jgufebSi F (3, 886) = 7.99, p < .001, Eta Squared = .02). kerZod,
Post hoc Sedareba (Tukey HSD testi) mowmobs, rom I asakobriv jgufs
(M = 4.46, SD = 0.94) ufro dabali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre IV
asakobriv jgufs (M = 4.84, SD = 0.90) da III asakobrivi jgufs (M = 4.89,
SD = 0.76).
 stresis marTva
sando gansxvaveba stresis marTvis skalis maCveneblis mixedviT
asakobriv jgufebSi F (3, 886) = 6.88, p < .001, Eta Squared = .02). kerZod,
(M = 4.34, SD = 0.91) ufro dabali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre II
asakobriv (M = 4.66, SD = 0.83) da IV asakobriv jgufs (M = 4.71, SD =
0.84).
 optimizmi
sando gansxvaveba optimizmis skalis maCveneblis mixedviT asakobriv
SD = 1.05) ufro maRali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre III
1.11).
 urTierTobebi naTesavebTan
jgufebSi F (3, 886) = 4.90, p = .002, Eta Squared = .02). kerZod, Post hoc
SD = 0.80) ufro dabali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre II
asakobriv jgufs (M = 5.51, SD = 0.80).
 adaptacia
jgufebSi F (3, 886) = 3.96, p = .008, Eta Squared = .01). kerZod, Post hoc
SD = 0.92) ufro maRali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre IV

asakobriv jgufs (M = 4.20, SD = 0.95).
 asertuloba
SD = 0.95) ufro maRali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre III
0.78). aseve, II asakobriv jgufs (M = 4.58, SD = 0.86) ufro maRali
maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre III asakobriv (M = 4.17, SD = 0.86)
da IV asakobriv jgufs (M = 4.09, SD = 0.78).
asakobrivi gansxvaveba emociuri inteleqtis sxva skalebisTvis
statistikurad sando ar aRmoCnda.
statistikurad sando aRmoCnda gansxvaveba ZiriTadi

faqtorebisTvis Semdeg asakobriv jgufebSi:
 kargad yofna
sando gansxvaveba faqtoris – kargad yofna - maCveneblis mixedviT
asakobriv jgufebSi (F (3, 886) = 8.57, p < .001, Eta Squared = .03). kerZod,
(M = 5.12, SD = 0.82) ufro maRali maCvenebeli aqvs am faqtorze, vidre
III asakobriv (M = 4.84, SD = 0.70) da IV asakobriv jgufs (M = 4.68, SD =
0.69); statistikurad sandoa agreTve gansxvaveba meore asakobrivi (M
= 5.10, SD = 0.76) da IV asakobrivi jgufis maCveneblebs Soris (M =
4.68, SD = 0.69);
 TviT-kontroli
sando gansxvaveba TviT-kontrolis faqtoris maCveneblis mixedviT
(M = 4.37, SD = 0.73) ufro dabali maCvenebeli aqvs am faqtorze, vidre

0.66).
 socialuroba
sando gansxvaveba socialuroba faqtoris maCveneblis mixedviT
(M = 4.82, SD = 0.73) ufro maRali maCvenebeli aqvs am faqtorze, vidre
0.60). asakobrivi gansxvaveba meoTxe ZiriTadi faqtorisTvis
(emociuroba) statistikurad sando ar aRmoCnda.
ცხრილი N7. aRweriTi statistika emociuri inteleqtis calkeuli

aspeqtebisTvis sxvadasxva asakobrivi jgufis mixedviT
I II III IV
(n=668) (n=73) (n=78) (n=71)
M SD M SD M SD SM SD F
TviT-Sefaseba 5.02 0.87 5.27 0.82 5.11 0.74 4.99 0.70 2.15
emociebis
4.52 1.25 4.74 1.04 4.69 0.94 4.58 0.86 1.17
gamoxatva
**
Motivacia 4.68 0.86 5.31 0.68 5.43 0.67 5.46 0.68 42.70
emociebis
4.31 0.91 4.36 0.78 4.40 0.96 4.42 0.87 0.52
regulireba
**
bedniereba 5.16 1.04 5.07 0.94 4.68 0.90 4.42 0.91 15.01
empaTia 5.15 0.88 5.13 0.83 5.20 0.77 5.17 0.75 0.09
socialuri
4.86 0.86 5.05 0.82 5.05 0.71 5.02 0.78 2.65
cnobiereba
impulsuroba **
4.46 0.94 4.59 0.91 4.89 0.76 4.84 0.90 7.99
(dabali)
emociebis
4.80 0.97 4.84 0.92 4.91 0.90 4.79 0.88 0.36
aRqma
stresis **
4.34 0.91 4.66 0.83 4.57 0.87 4.71 0.84 6.88
marTva
emociebis
5.07 0.90 4.70 0.94 4.46 0.80 4.31 0.75 25.72
marTva
**
optimizmi 5.19 1.05 4.98 1.00 4.74 0.93 4.64 1.11 9.71
urTierTobebi **
5.26 0.80 5.51 0.80 5.48 0.73 5.49 0.85 4.90
(naTesavebTan)
*
adaptacia 4.51 0.92 4.54 0.81 4.24 1.03 4.21 0.95 3.96
**
asertuloba 4.55 0.96 4.59 0.86 4.17 0.86 4.09 0.78 8.53
kargad-yofna 5.10 0.76 4.84 0.70 4.68 0.69 8.57

**
5.12 0.82
TviT- **
4.37 0.73 4.54 0.61 4.62 0.68 4.65 0.66 6.40
kontroli
emociuroba 4.93 0.71 5.05 0.68 5.07 0.63 5.01 0.59 1.61
**
socialuroba 4.82 0.73 4.78 0.74 4.56 0.63 4.47 0.60 7.53
globaluri
4.79 0.56 4.89 0.55 4.80 0.51 4.74 0.46 0.92
maCvenebeli
** p ≤ .01; * p ≤ .05
6.2. emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, da

posttravmulis stresis urTierTmimarTeba
monacemebi damuSavda SPSS 17.0-iT. miRebuli iqna Semdegi Sedegebi:
(I) emociuri inteleqtis da posttravmuli stresis kavSiri.
(a) korelaciuli analizi
monacemTa korelaciuri analizis Sedegad (pirsonis r

korelaciis koeficienti)9 (Pallant, J. 2003) aRmoCnda, rom emociuri
inteleqtis globalur maCvenebels, calkeul skalebs, ZiriTad
faqtorebsa da post travmuli stresis simptomebs Soris arsebobs
kavSiri (ix. cxrili N8).
emociuri inteleqtis globalur maCvenebelsa da

posttravmuli stresis simptomebs Soris Semdegi saxis kavSirebi
gamovlinda:
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis saerTo qulasa
da travmis ganmeorebiTi gancdis skalas Soris (r = -.16, p < .05).
da posttravmuli stresis agznebadobis skalis maCvenebels Soris
(r = -.20, p < .01).
da posttravmuli stresis globalur maCvenebels Soris Soris (r
= -.17, p < .05).
emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebsa da posttravmuli
stresis simptomebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:
9
r =.10-dan r =.29-mde an r = -.10-dan r = -.29-mde _ cvladebs Soris susti
(dadebiTi/uaryofiTi) korelacia
r = .30-dan r = .49-mde an r = -.30-dan r = -.49-mde _ cvladebs Soris saSualo, zomieri

siZlieris (dadebiTi/uaryofiTi) korelacia
r =.50-dan r = 1.0-mde an r = - 50-dan r = -1.0-mde _cvladebs Soris Zlieri

(dadebiTi/uaryofiTi) korelacia
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis faqtors –

kargad yofnasa da travmis ganmeorebiTi gancdis skalas Soris (r
= -.17, p < .05).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis faqtors –
kargad yofnasa da posttravmuli stresis agznebadobis skalas
Soris (r = -.15, p < .05).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT–
kontrolis faqtorsa da travmis ganmeorebiTi gancdis skalas
Soris (r = -.24, p < .01).
 saSualo siZlieris uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis
TviT–kontrolis faqtorsa da posttravmuli stresis
agznebadobis skalis maCvenebels Soris (r = -.31, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT–
kontrolis faqtorsa da posttravmuli stresis saerTo
maCvenebels Soris (r = -.24, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis socialurobis
faqtors da posttravmuli stresis agznebadobis skalis
maCveneblis Soris (r = -.16, p < .01).
faqtorsa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r
= -.15, p < .01).
emociuri inteleqtis calkeul skalebsa da posttravmuli

stresis simptomebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis emociebis
gamoxatvis skalasa da posttravmuli stresis ganridebis skalis
gamoxatvis skalasa da travmis ganmeorebiT gancdis maCvenebels
Soris (r = -.14, p < .05).
gamoxatvis skalasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels
Soris (r = -.15, p < .01).

emociebis regulaciis skalasa da travmis ganmeorebiTi gancdis
skalis maCvenebels Soris (r = -.33, p < .01).
emociebis regulaciis skalasa da posttravmuli stresis agznebis
skalis maCvenebels Soris (r = -.40, p < .01).
emociebis regulaciis skalasa da posttravmuli stresis saerTo
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis bednierebis
skalasa da travmis ganmeorebiTi gancdis maCvenebels Soris (r = -
.21, p < .01).
skalasa da agznebis skalis maCvenebels Soris (r = -.20, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis bednierebis da
posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r = -.18, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis stresis
marTvis skalasa da travmis ganmeorebiTi gancdis skalis
marTvis skalasa da posttravmuli stresis agznebis skalis
marTvis skalasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels
Soris (r = -.22, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis adaptaciis
.22, p < .01).
skalasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r = -
.17, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis asertulobis

.18, p < .01).
skalisa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r = -
.20, p < .01).
ცხრილი N8. korelaciebi posttravmuli stresis maCveneblebsa da emociuri

inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris
travmis
ganrideba agznebadoba PTSD
ganmeorebiTigancda
TviT-Sefaseba .086 .021 -.004 .036

emociebis gamoxatva -.146
*
-.103 -.140
*
-.148
*
motivacia .055 .047 -.011 .033

emociebis regulireba -.067
**
-.333
**
-.395
**
-.317
bedniereba -.057
**
-.212
**
-.196
**
-.184
empaTia -.045 .011 -.053 -.032
socialuri cnobiereba -.048 -.003 -.012 -.023
impulsuroba (dabali) -.033 .007 -.075 -.039
emociebis aRqma .018 .022 -.031 .002
stresis marTva -.044
**
-.238
**
-.264
**
-.218
emociebis marTva -.137 -.061 -.131 -.124
optimizmi -.015
**
-.194 -.143
*
-.141
*
urTierTobebi/axlo/ .025 .040 -.020 .016

adaptacia -.055
**
-.220 -.162
*
-.173
*
asertuloba -.106
**
-.185
**
-.217
**
-.199
kargad-yofna -.002 -.173

*
-.152
*
-.132
TviT-kontroli -.061
**
-.237
**
-.310
**
-.242
emociuroba -.054 -.015 -.085 -.059
socialuroba -.123 -.111 -.158
*
-.150
*
emociuri inteleqtis
* ** *
globaluri maCvenebeli -.065 -.160 -.205 -.170
** p ≤ .01; * p ≤ .05
(b) regresiuli analizi

regresia) aCvena, rom emociuri inteleqtis globaluri maCvenebeli
warmoadgens prediqtors posttravmulis stresuli aSlilobisaTvis.
emociuri inteleqtis saerTo qula xsnis monacemTa variabilobis
2.9%-s (R2ADJ=.024, F(1,198)=5.88, p<.05) da warmoadgens prediqtors

posttravmuli stresisaTvis (ß = .17, p<.05).
rac Seexeba ZiriTadi faqtorebis wvlils posttravmuli
stresis simptomebis CamoyalibebaSi. cvladebis es modeli xsnis
monacemTa variabilobis 8.3% (R2ADJ=.065, F(4,195)=8.20, p<.001), Tumca,
oTxi ZiriTadi faqtoridan mxolod TviT-kontroli aRmoCnda sando
prediqtori (ß = -.28, p<.01).
emociuri inteleqtis 15 skala xsnis monacemTa variabilobis
21.6%-s (R2ADJ = .152, F(15,184) = 3.37, p < .001) da 15 skalidan mxolod TviT-
Sefasebis skala (ß = .22, p<.01) da emociebis regulacia (ß = -.25, p<.01)
warmoadgens prediqtors posttravmuli stresis maCveneblisaTvis.
(2) emociur inteleqtsa da daZlevis strategiebs Soris kavSiri

(a) korelaciuri analizi
korelaciis koeficienti). aRmoCnda, rom emociuri inteleqtis
globalur maCvenebels, calkeul skalebs, ZiriTad faqtorebsa da
daZlevis strategiebs Soris arsebobs kavSiri (ix. cxrili N9).
emociuri inteleqtis globalur maCvenebelsa da daZlevis
strategiebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:
 saSualo siZlieris dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis

saerTo qulasa da daZlevis pozitiur strategiebs Soris (r = .36, p
< .01).
 saSualo, zomieri siZlieris uaryofiTi korelacia emociuri
inteleqtis saerTo qulasa da daZlevis negatiur strategiebs
Soris (r = -.36, p < .01).

da daZlevis distancirebis strategias Soris (r = -.25, p < .01).
inteleqtis saerTo qulasa da daZlevis ganridebis strategias
Soris (r = -.25, p < .01).
 saSualo, zomieri siZlieris dadebiTi korelacia emociuri

inteleqtis saerTo qulasa da daZlevis dagegmvis strategias
Soris (r = .33, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis saerTo qulasa
da pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .33, p < .01).
emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebsa da daZlevis

strategiebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:
 daZlevis negatiuri strategiebi uaryofiT korelaciaSia

emociuri inteleqtis faqtorebTan: kargad yofna (r = -.22, p < .01),
TviT-kontroli (r = -.30, p < .01), emociuroba (r = -.35, p < .01),
socialuroba (r = -.27, p < .01).
 daZlevis pozitiuri strategiebi dadebiT korelaciaSia emociuri
inteleqtis Semdeg faqtorebTan: kargad yofna (r = .22, p < .01), TviT-
kontroli (r = .30, p < .01), emociuroba (r = .35, p < .01), socialuroba (r =
.27, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis kargad yofnis

faqtorsa da ganridebis strategias Soris (r = -.24, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis kargad yofnis
faqtorsa da daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .14, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia TviT-kontrolis faqtorsa da
daZlevis distancirebis strategias Soris (r = -.20, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT-kontrolis
faqtorsa da daZlevis TviT-kontrolis strategias Soris (r = .27,
p < .01).
inteleqtis TviT-kontrolis faqtorsa da daZlevis ganridebis
strategias Soris (r = -.38, p < .01).
inteleqtis TviT-kontrolis faqtorsa da daZlevis dagegmvis
strategias Soris (r = .33, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis emociurobis

faqtorsa da distancirebis strategias Soris (r = -.24, p < .01).
inteleqtis emociurobis faqtorsa da daZlevis ganridebis
inteleqtis emociurobis faqtorsa da daZlevis dagegmvis
 susti dadebiTi korelacia emociurobis faqtorsa da daZlevis
pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .18, p < .05).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis socialurobis
faqtorsa da konfrontaciul strategias Soris (r = .18, p < .05).
faqtorsa da distancirebis strategias Soris (r = -.25, p < .01).
faqtorsa da ganridebis strategias Soris (r = -.28, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis socialurobis
faqtorsa da daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .23, p < .01).
emociuri inteleqtis calkeul skalebsa da daZlevis strategiebs

Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT-Sefasebis

skalasa da distancirebis strategias Soris (r = -.19, p < .01).
inteleqtis TviT-Sefasebis skalasa da daZlevis ganridebis
 susti dadebiTi korelacia TviT-Sefasebis skalasa da daZlevis
problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = .25, p < .01).
gamoxatvis da distancirebis strategias Soris (r = -.15, p < .01).
inteleqtis emociebis gamoxatvis skalasa da daZlevis ganridebis
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis emociebis

gamoxatvis skalasa da daZlevis problemis gadaWris dagegmvis
 susti dadebiTi korelacia emociebis gamoxatvis skalasa da
daZlevis pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .18, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis motivaciis
skalasa da distancirebis strategias Soris (r = .17, p < .05).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis motivaciis
skalasa da TviT-kontrolis strategias Soris (r = .17, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis motivaciis
skalasa da daZlevis pasuxismgeblobis sakuTar Tavze aRebis
 saSualo, zomieri siZlieris uaryofiTi korelacia motivaciis
skalasa da daZlevis ganridebis strategias Soris (r = -.41, p < .01).
inteleqtis motivaciis skalasa da daZlevis problemis gadaWris
dagegmvis strategias Soris (r = -.35, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociebis regulaciis skalasa da
 susti dadebiTi korelacia emociebis regulaciis skalasa da
daZlevis TviT-kontrolis strategias Soris (r = .23, p < .01).
inteleqtis emociebis regulaciis skalasa da daZlevis
ganridebis strategias Soris (r = -.32, p < .01).
problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = .23, p < .01).
daZlevis pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .23, p < .01).
skalasa da daZlevis pasuxismgebelobis sakuTar Tavze aRebis
 susti dadebiTi korelacia bednierebis skalasa da daZlevis
pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .20, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis empatiis

 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis empatiis
skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.16, p < .05).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis empatiis skalasa
da problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = .24, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia socialuri cnobierebis skalasa da
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis socialuri
cnobierebis skalasa da daZlevis pasuxismgeblobis sakuTar
Tavze aRebis strategias Soris (r = .15, p < .05).
inteleqtis socialuri cnobierebis skalasa da daZlevis
ganridebis strategias Soris (r = -.37, p < .01).
inteleqtis socialuri cnobierebis skalasa da daZlevis
problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = -.31, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia impulsurobis (dabali) skalasa da
daZlevis TviT-kontrolis strategias Soris (r = .19, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis impulsurobis
(dabali) skalasa da daZlevis pasuxismgeblobis sakuTar Tavze
aRebis strategias Soris (r = .17, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis impulsurobis
(dabali) skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.26, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis impulsurobis
(dabali) skalasa da dagegmvis strategias Soris (r = .25, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia stresis marTvis skalasa da
 susti dadebiTi korelacia stresis marTvis skalasa da daZlevis
TviT-kontrolis strategias Soris (r = .22, p < .01).
 saSualo, zomieri siZlieris uaryofiTi korelacia stresis
marTvis skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.30, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis stresis marTvis

skalasa da daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .30, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociebis marTvis skalasa da
marTvis skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.20, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociebis marTvis skalasa da
daZlevis dagegmvis strategias Soris (r=.16, p <.01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis optimizmis
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis optimizmis
skalasa da daZlevis ganridebis strategias Soris (r = .20, p < .01).
 susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis axlo
socialuri urTierTobebis skalasa da daZlevis distancirebis
inteleqtis axlo socialuri urTierTobebis skalasa da
daZlevis ganridebis strategias Soris (r = -.30, p < .01).
inteleqtis axlo socialuri urTierTobebis skalasa da
daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .33, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis axlo
socialuri urTierTobebis skalasa da daZlevis pozitiuri
gadafasebis strategias Soris (r = .22, p < .01).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis adaptaciis
skalasa da daZlevis pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r
= .15, p < .05).
 susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis asertulobis
skalasa da konfrontaciul strategias Soris (r = .22, p < .01).

aRsaniSnavia, rom emociuri inteleqtis faqtobrivad yvela

skala uaryofiT korelaciaSia daZlevis negatiur strategiebTan da
dadebiT korelaciaSia daZlevis pozitur strategiebTan. kerZod,
 daZlevis negatiuri strategiebi uaryofiT korelaciaSia

emociuri inteleqtis Semdeg skalebTan: TviT-Sefaseba (r = -.30, p <
.01), emociebis gamoxatva (r = -.23, p < .01), motivacia (r = -.30, p < .01),
emociebis regulacia (r = -.20, p < .01), empaTia (r = -.12, p <
.01),socialuri cnobiereba (r = -.33, p < .01), impulsuroba (dabali) (r =
-.26, p < .01), emociebis aRqma (r = -.28, p < .01), stresis marTva (r = -.20, p <
.01), emociebis marTva (r = -.15, p < .01), optimizmi (r = -.38, p < .01),
adaptacia (r = -.16, p < .01), asertuloba (r = -.15, p < .01).
 daZlevis pozitiuri strategiebi dadebiT korelaciaSia emociuri
inteleqtis Semdeg skalebTan: TviT-Sefaseba (r = .30, p < .01),
emociebis gamoxatva (r = .23, p < .01), motivacia (r = .30, p < .01),
emociebis regulacia (r = .20, p < .01), empaTia (r = .12, p <
.01),socialuri cnobiereba (r = .33, p < .01), impulsuroba (dabali) (r =
.26, p < .01), emociebis aRqma (r = .28, p < .01), stresis marTva (r = .20, p <
.01), emociebis marTva (r = .15, p < .01), optimizmi (r = .38, p < .01),
adaptacia (r = .16, p < .01), asertuloba (r = .15, p < .01).
ცხრილი N 9. koralaciebi daZlevis strategiebsa da emociuri inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris
konfronacia distancireba TviT- soc. pasuxismgebloba ganrideba dagegmva pozitiuri negatiuri pozitiuri
kontroli mxardaWera gadafaseba daZleva daZleva
** ** ** ** **
TviT-Sefaseba .015 -.186 .094 .049 .100 -.367 .253 .085 -.302 .302
* ** * ** ** **
emociebis gamoxatva .096 -.148 .047 .059 -.034 -.335 .147 .183 -.227 .227
* * * ** ** ** **
motivacia -.022 -.173 .170 -.070 .159 -.414 .346 .068 -.300 .300
emociebis regulireba * ** ** ** * ** **
-.031 -.150 .225 -.128 .083 -.322 .229 .164 -.202 .202
* **
bedniereba -.029 -.081 .021 .079 -.158 -.085 .051 .195 -.121 .121
* * ** ** **
empaTia -.005 -.169 .064 .007 .008 -.157 .242 .048 -.192 .192
** * ** ** ** **
socialuri cnobiereba .071 -.211 .021 .080 .149 -.366 .314 -.018 -.326 .326
** * ** ** ** **
impulsuroba (dabali) -.116 -.122 .190 -.095 .171 -.261 .250 .051 -.218 .218
** ** ** ** **
emociebis aRqma .065 -.192 .074 -.017 .043 -.320 .310 .078 -.257 .257
** ** ** ** ** **
stresis marTva -.111 -.198 .222 -.016 .065 -.304 .303 .104 -.281 .281
** ** * ** **
emociebis marTva .137 -.193 -.036 .011 .068 -.202 .160 .093 -.204 .204
* ** * *
optimizmi -.040 -.029 .013 .044 -.101 -.174 .070 .204 -.145 .145
** ** ** ** ** **
urTierTobebi/axlo -.052 -.200 .053 .037 .016 -.364 .327 .220 -.377 .377
** * * *
adaptacia .109 -.107 -.029 -.014 .018 -.226 .116 .149 -.165 .165
** ** * * *
asertuloba .218 -.206 -.084 .073 -.036 -.144 .119 .079 -.154 .154
** * ** ** **
kargad-yofna -.026 -.112 .047 .071 -.080 -.243 .142 .207 .222 -.222
** ** ** ** ** **
TviT-kontroli -.110 -.199 .270 -.102 .136 -.376 .331 .134 .297 -.297
** ** ** * ** **
emociuroba .040 -.236 .079 .030 .009 -.399 .338 .180 .351 -.351
* ** ** ** ** **
socialuroba .181 -.248 -.046 .065 .064 -.276 .229 .069 .268 -.268
** ** ** ** ** **
globaluri maCvenebeli .035 -.246 .107 .011 .049 -.422 .333 .188 .361 -.361
** p ≤ .01; * p ≤ .05

emociuri inteleqtis saerTo qula
regresia) aCvena, rom emociuri inteleqtis globaluri maCvenebeli
warmoadgens prediqtors daZlevis strategiebiTvis – pozitiur Tu
negatiur strategiebs gamoiyenebs individi stresuli situaciis
daZlevisas:
 emociuri inteleqtis saerTo qula xsnis monacemTa
variabilobis 13%-s (R2ADJ=12.6, F(1,199)=29.68, p<.001) da warmoadgens
prediqtors daZlevis pozitiuri strategiebisaTvis (ß = .36, p<.001).
rac Seexeba daZlevis calkeul strategiebs, emociuri inteleqtis
saerTo qula sando prediqtori aRmoCnda Semdegi strategiebisaTvis:
distancireba (ß = -.25, p<.001); gaqceva/ganrideba (ß = -.42, p<.001);
problemis gadaWris dagegmva (ß = .33, p<.001); pozitiuri gadafaseba (ß
= .18, p<.01);
ZiriTadi faqtorebi:
 ZiriTadi faqtorebis kombinaciis modeli xsnis monacemTa
variabilobis 14.4% (R2ADJ=12.6, F(4,195)=8.20, p<.001), 4 ZiriTadi
faqtoridan mxolod emociuroba (ß = .23, p<.01) da TviTkontroli (ß =
.15, p=.05) aRmoCnda daZlevis pozitiuri strategiebis prediqtori.
daZlevis calkeuli skalebisTvis, regresiulma analizma
mogvca Semdegi Sedegi:
 TviT-kontrolis faqtori warmoadgens prediqtors daZlevis
problemis gadaWris strategiisaTvis (ß = .24, p=.05), gaqceva
ganridebisaTvis (ß = -.23, p<.01), pasuxismgeblobis mimReblobisaTvis (ß =
.23, p=.05), socialuri mxardaWeris ZiebisaTvis (ß = -.19, p<.01), TviT-
kontrolisaTvis (ß = .33, p<.01), konfrontaciuli daZlevisaTvis (ß = -
.17, p<.05).
 emociurobis faqtori warmoadgens prediqtors Semdegi
skalebisaTvis: problemis gadaWris dagegmva (ß = .24, p<.05),
gaqceva/ganrideba (ß = -.26, p<.01).
 socialurobis faqtori warmoadgens prediqtros daZlevis

Semdegi strategiebisaTvis: konfrontaciuli daZleva (ß=-.32, p<.01),
distancirebisaTvis (ß = -.21, p<.05).
emociuri inteleqtis 15 skala:
emociuri inteleqtis 15 skalis modeli xsnis monacemTa

variabilobis 19.6% (R2ADJ= 13.1, F(15,184) = 2.99, p < .001) mxolod erTi
skala - axlo urTierTobebi (naTesavebTan da axloblebTan)
warmoadgenda prediqtors (ß = .25, p<.01) daZlevis pozitiuri
strategiebisTvis.
rac Seexeba prediqtorul Rirebulebas daZlevis calkeuli

skalebisaTvis, miviReT Semdegi Sedegi:
 emociuri inteleqtis asertulobis skalas aqvs

prediqtoruli Rirebuleba daZlevis konfrontaciuli
strategiisaTvis (ß = .22, p<.05)
 emociuri inteleqtis emociebis regulaciis skalas aqvs

prediqtoruli Rirebuleba ganridebis strategiisTvis (ß = -.21, p<.05)
 socialurobis skalas aqvs prediqtoruli Rirebuleba

daZlevis socialuri mxardaWeris strategiisaTvis (ß = .35, p<.01)
 emociuri inteleqtis optimizmis skalas daZlevis pozitiuri

gadafasebis strategiisaTvis (ß = .18, p<.05).
 daZlevis TviT-kontrolis skalisaTvis prediqtoruli

Rirebuleba aRmoaCnda motivaciis skalas (ß = .22, p<.05), TviT-
Sefasebis skalas (ß = .23, p<.05), emociebis gamoxatvis skalas (ß = .20,
p<.01)
 emociuri inteleqtis socialuri cnobierebis skalas aqvs

prediqtoruli Rirebuleba daZlevis konfrontaciuli
strategiisaTvis (ß = .27, p<.05),
regresiuli analizis Sedegebis mixedviT, SesaZlebelia
viwinaswarmetyveloT, rom maRali emociuri inteleqtis mqone
adamianiebi upiratesad daZlevis pozitiur strategiebs mianiWeben

upiratesobas.
(3) daZlevis strategiebsa da PTSD simptomebs Soris kavSiri
korelaciis koeficienti) aRmoCnda, rom daZlevis strategiebsa da
posttravmatuli stresis siptomatikas Soris arsebobs kavSiri (ix.
cxrili N10). kerZod:
 susti dadebiTi korelacia daZlevis distancirebis strategiasa
da posttravmuli stresis ganridebis simptomatikas Soris (r =
.198, p < .01);
 susti uaryofiTi korelacia daZlevis TviT-kontrolis
strategiasa da agznebadobis simptomatikas Soris (r = -.16, p < .01);
 susti uaryofiTi korelacia daZlevis pozitiuri gadafasebis
strategiasa da travmis ganmeorebiTi gancdis simptomatikas
Soris (r = .17, p < .01);
strategiasa da posttravmuli stresis agznebadobis skalis
maCvenebels Soris (r = .17, p < .01);
strategiasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris
(r = .196, p < .01);
 saSualo dadebiTi korelacia daZlevis problemis gadaWris
strategiasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris
(r = .35, p < .01);
ცხრილი N 10. korelaciebi daZlevis strategiebsa da PTSD aspeqtebs Soris
travmis
ganrideba ganmeorebiTi agznebadoba PTSD
gancda
negatiuri daZleva .117 -.057 .033 .031
pozitiuri daZleva -.117 .057 -.033 -.031
konfrontacia -.062 -.056 -.024 -.053
**
distancireba .198 -.014 .101 .103
*
TviT-kontroli -.060 -.055 -.164 -.109
socialuri mxardaWeris
-.077 .044 .016 -.002
Zieba
pasuxismgebloba -.055 .097 .067 .048
gaqceva/Tavis arideba .061 .035 .106 .078
problemis gadaWris
.039 .125 .096 .352**
gagegmva
* ** **
pozitiuri gadafaseba -.095 -.174 -.231 -.196
** p ≤ .01; * p ≤ .05

regresia) aCvena, rom daZlevis strategiebi warmoadgens prediqtors
posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis (R2=.07, F(7,192)=2.21, p < .05).
aRmoCnda, rom pozitiuri gadafasebis (ß = -.303, p = .00) da problemis
gadaWris dagegmvis strategias (ß = .22, p <.05) aqvs prediqtoruli
Rirebuleba posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis.
(g) sqesTa Soris gansxvavebebi daZlevis strategiebis mixedviT
monacemTa analizma aCvena statistikurad sando sqesTa Soris

gansxvaveba (ix. suraTi N4) daZlevis mxolod ori skalisaTvis da
aseve, aCvena sqesTa Sorisi gansxvaveba daZlevis pozitiuri da
negatiuri strategiebis gamoyenebis mixedviT:
 aRsaniSnavia, rom statistikurad sandoa gansxvaveba daZlevis

negatiuri strategiebis gamoyenebis mixedviT: qalebs (M=11.07,
SD=2.35) aqvT ufro maRali maCvenebeli, vidre mamakacebs
(M=10.32, SD=2.03) t(198) = -2.41, p <05.
 distancirebis skalaze qalebs (M=9.81, SD=3.29) aqvT ufro

maRali maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=8.84, SD=3.23) t(198) = -
2.12, p <05.
 pasuxismgeblobis skalaze mamakacebs (M=13.70, SD=2.41) aqvT
ufro maRali maCvenebeli, vidre qalebs (M=13.03, SD=2.20) t(198) =
2.03, p <05.
suraTi N 4 sqesTa Soris gansxavavebis daZlevis strategiebisaTvis
(d) sqesTa Soris gansxvavebebi posttravmuli stresuli

aSlilobis mixedviT.
statitikurad sando aRmoCnda sqesTa Sorisi gansxvaveba
posttravmuli stresis, rogorc saerTo maCveneblis, aseve,
calkeuli skalebis mixedviT (ix. suraTi N5). kerZod:
 ganridebis skalaze qalebs (M=2.07, SD=0.61) aqvT ufro maRali
maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=1.75, SD=0.77) t(198) = -3.26, p <01.
 travmis ganmoerebiTi gancdis skalaze qalebs (M=2.33, SD=0.61) aqvT

ufro maRali maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=2.04, SD=0.77) t(198) =
-2.48, p <05.
 agznebadobis skalaze qalebs (M=2.11, SD=0.87) aqvT ufro maRali
maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=1.83, SD=0.82) t(198) = -2.31, p <05.
 posttravmuli stresis saerTo maCvenebeli qalebs (M=6.52, SD=2.15)
aqvT ufro maRali, vidre mamakacebs (M=5.63, SD=1.94) t(198) = -3.05, p
<01.
suraTi N 5 sqesTa Soris gansxvaveba posttravmuli stresis maCveneblebis

mixedviT
(4) asakis da posttravmuli stresis maCveneblebs Soris kavSiri

asakis da posttravmuli stresis sxvadasxva maCveneblebs
Soris korelaciuri analiziT (pirsonis korelaciis koeficienti)
gamovlinda Semdegi saxis kavSirebi:
 susti dadebiTi korelacia posttravmuli stresis travmis
ganmeorebiTi gancdis maCvenebelTan (r = .15, p < .05).
 susti dadebiTi korelacia posttravmuli stresis
agznebadobis maCvenebelTan (r = .17, p < .05).
 susti dadebiTi korelacia posttravmuli stresis saerTo

maCvenebelTan (r = .18, p < .05).
regresia) aCvena, rom asakis cvladi xsnis monacemTa variabilobis 3.1
% (R2ADJ =.026, F(1,198)=6.33, p < .05) da aqvs prediqtoruli Rirebulebac
posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis (ß = .17, p<.05).
(5) gadatanili travmis Taviseburebebi da devnilTa mdgomareobis

(ekonomikuri, fsiqologiuri, janmrTelobis) subieqturi Sefaseba
(ix. cxrili N6)
devnilTa 1.5 % Tvlis, rom maTi finansuri mdgomareoba bolo
erT wlis ganmavlobaSi gaumjobesda, 6%-is azriT igive darCa, xolo
maTi umravlesobis azriT 95.5% finansuri mdgomareoba sagrZnoblad
gauaresda (X2=315.67, df=2, p<.001).
samsaxurebrivi mdgomareoba devnilTa 30% -is azriT igive
darCa, 68%-is azriT ki - gauaresda, Tumca, mcireodeni nawili 2%
aRniSnavs, rom maTi samsaxurebrivi mdgomareoba gaumjobesda
(X2=131.68, df=2, p<.001).
devnilTa 34.5% azriT, maTi janmrTelobis mdgomareoba igive
darCa, xolo 64.5 Tvlis, rom maTi janmrTelobis mdgomareoba
gauaresda (X2=123.13, df=2, p<.001).
devnilTa mxolod 1% Tvlis, rom maTi fsiqologiuri
mdgomareoba gaumjobesda, 20%-is azriT, igive darCa, 79%-is azriT ki
– gauaresda (X2=198.52, df=2, p<.001).
rac Seexeba sacxovrebel pirobebs, arc erTi devnili ar
aRniSnavs, rom sacxovrebeli pirobebi gaumjobesda, 3% -is azriT,
maTi sacxovrebeli pirobebi igive darCa, 97%-is azriT, ki gauaresda
(X2=364.93, df=2, p<.001).
suraTi N 6 devnilTa mdgomareobis (finansuri, janmrTelobis, samsaxurebrivi

da fsiqologiuri) subieqturi Sefaseba
korelaciuri analiziT sakuTari mdgomareobis subieqtur

Sefasebasa da posttravmuli stresis maCveneblebs Soris gamovlinda
Semdegi saxis kavSirebi:
 susti uaryofiTi korelacia janmrTelobis mdgomareobis
subieqtur Sefasebasa da posttravmuli stresis maCvenebels
Soris - individebi, romlebic uaryofiTad afaseben sakuTari
janmrTelobis mgomareobas maT aqvT posttravmuli stresis
maRali maCvenebeli (r2 = -.25, p < .01), aseve, uaryofiTia korelacia
travmis ganmeorebiTi gancdis skalis maCvenebelTan (r2 = -.25, p <
.01) da agznebadobis (r2 = -.29, p < .01) skalasTan. gamonakliss
warmoadgens ganridebis skalis maCvenebeli: janmrTelobis
subieqtur Sefasebisa da ganridebis skalis maCvebeli
erTmaneTTan ar korelirebs.
 susti uaryofiTi korelacia fsiqologiuri mgomareobis
uaryofiT Sefasebasa da posttravmuli stresis maCvenebels
Soris - individebi, romlebic uaryofiTad afaseben sakuTari
janmrTelobis mgomareobas maT aqvT posttravmuli stresis
maRali maCvenebeli (r2 = -.17, p < .01), aseve, uaryofiTia korelacia
travmis ganmeorebiTi gancdis skalis maCvenebelTan (r2 = -.16, p <

.01) da agznebadobis (r2 = -.19, p < .01) skalasTan. gamonakliss
warmoadgens ganridebis skalis maCvenebeli: fsiqikuri
mdgomareobis subieqturi Sefasebisa da ganridebis skalis
maCveneblebi erTmaneTTan ar korelirebs.
 korelaciuri analizma gamoavlina, rom daZlevis strategiebidan
mxolod erTi strategia – ganridebis strategia aRmoCda
korelaciaSi sakuTari mdgomareobis subieqtur SefasebasTan.
kerZod:
 susti uaryofiTi korelacia fizikuri (r2 = -.15, p < .01) da
fsiqikuri (r2 = -.14, p < .01) janmrTelobis mdgomareobasTan.
korelaciurma analizma aCvena emociuri inteleqtis calkeul
aspeqtebs Soris Semdegi saxis kavSirebi:
 samsaxurebrivi mdgomareobis Sefaseba dadebiTad korelirebs
motivaciisa da impulsurobis (dabali) skalis maCveneblebTan, rac
ufro metad motivirebulia da naklebad impulsuria individi, miT
ufro dadebiTia samsaxurebrivi mdgomareobis Sefaseba.
 finansuri mdgomareobis Sefaseba (Zalian kargi, kargi, saSualo,
cudi, Zalian cudi) sustad korelirebs impulsurobis (dabali)
skalis maCveneblebTan. rac naklebad impulsuria individi miT
ufro dadebiT Sefasebas aZlevs sakuTar finansur mdgomareobas
(r2 = .15, p < .01)
 fizikuri janmrTelobis Sefaseba dadebiT korelaciaSia emociuri
inteleqtis globalur maCvenebelTan (r2 = .26, p < .01) da emociuri
inteleqtis calkeul skalebTan: TviT-Sefaseba (r2 = .20, p < .01),
emociebis regulacia (r2 = .17, p < .01), bedniereba (r2 = .20, p < .01),
stresis marTva (r2 = .25, p < .01), emociebis marTva (r2 = .21, p < .01),
optimizmi (r2 = .34, p < .01), adaptacia (r2 = .32, p < .01), asertuloba (r2 =
.31, p < .01).
 fsiqikuri janmrTelobis Sefaseba dadebiT korelaciaSia
emociuri inteleqtis globalur maCvenebelTan (r2 = .17, p < .05) da
emociuri inteleqtis calkeul skalebTan: TviT-Sefaseba (r2 = .20, p
< .01), emociebis regulacia (r2 = .17, p < .01), stresis marTva (r2 = .14, p <
.01), emociebis marTva (r2 = .18, p < .01), optimizmi (r2 = .20, p < .01),
adaptacia (r2 = .24, p < .01), asertuloba (r2 = .31, p < .01)
ekonomikuri mdgomareobis (warsuli, awmyo, momavali) subieqturi
Sefaseba (ix. suraTi N7).
 10 qulian skalaze ekonomikuri mdgomareobis Sefasebisas

yvelaze dabalia saSualo maCvenebeli awmyo ekonomikuri
mdgomareobis Sefasebisas (M= 1.77 SD=1.43, t(199) = 46.80, p < .0001 );
SedarebiT maRalia warsuli ekonomikuri mdgomareobis
Sefaseba (M= 6.54 SD=1.97 t(199) = 17.41, p < .0001 ); rac Seexeba
momavals, momavali ekonomikuri mdgomareobis (M=5.17 SD=2.1
t(192) = 32.81, p < .0001 ) saSualo maCvenebeli ufro dabalia, vidre
warsulSi iyo, magram ufro maRali, vidre awmyos.
suraTi N 7 devnilTa mier warsuli, awmyo da momavali ekonomikuri

mdgomareobis subieqturi Sefaseba
emociuri inteleqtis calkeul skalebsa da ekonomikur

mdgomareobis Sefasebas Soris korelaciuri analiziT gamovlinda
Semdegi saxis kavSirebi (ix. cxrili N11):
ცხრილი N 11. koralaciebi emociuri inteleqtis calkeul aspeqtebsa da

ekonomikuri mdgomareobis subieqtur Sefasebas Soris
warsuli awmyo momavali
TviT-Sefaseba .151
*
.005 .110
emociebis gamoxatva .124 .083 .159
*
motivacia .186
**
-.162
*
-.005
emociebis regulireba .212
**
.042 .117
bedniereba .168
*
.256
**
.321
**
empaTia .072 .035 .111

socialuri cnobiereba .189
**
.015 .104
impulsuroba (dabali) .203
**
-.192
**
-.036
emociebis aRqma .143
*
-.025 .180
*
stresis marTva .068 -.012 .136

emociebis marTva .092 .007 .121
optimizmi .144
*
.244
**
.349
**
urTierTobebi/axlo/ -.005 .201

**
.324
**
adaptacia .103 -.042 .076

asertuloba .039 .105 .148
*
kargad-yofna .129 .190

**
.336
**
TviT-kontroli .198
**
-.094 .071
emociuroba .156
*
.026 .173
*
socialuroba .120 .173

*
.312
**
emociuri inteleqtis
** **
globaluri maCvenebeli .195 .079 .262
** p ≤ .01; * p ≤ .05
(b) travmis maxasiaTeblebisa da posttravmuli stresis kavSiri:

 travmis siZliere (exposure) –konfliqtis zonaSi gatarebuli
dReebis raodenoba.
saomari moqmedebebis zonaSi gatarebuli dReebis raodenoba ar
aRmoCnda korelaciaSi posttravmuli stresis maCveneblebTan. ufro
metic, kvlevis monawileebi davyaviT or jgufad imisdamixedviT,
saerTod mouwiaT Tu ara agvistos konfliqtis dros saomar zonaSi
yofna (zogierTma maTganma sofeli mosalodneli safrTxis gamo
konfliqtis dawyebamde datova). statistikurad sando gansxvaveba ar
aRmoCnda, ara mxolod dReebis raodenobis mixedviT, aramed imis
mixedviT saerTod mouwiaT Tu ara saomar zonaSi yofna.
Tumca, saomar zonaSi gatarebuli dReebis raodenoba uaryofiT
korelaciaSi aRCmonda daZlevis ganridebis stretegiis (r (200) = - .18,
p = .00) da pozitiuri gadafasebis strategiis gamoyenebasTan (r (200) = -
.16, p = .02).
 travmis specifika
RmoCnda, rom ojaxis wevris sikvdili akavSirSia
posttravmuli stresis maCveneblebTan (ix. suraTi N8). kerZod:
 individebs, romelTac daeRupaT ojaxis wevri (M=2.36, SD=0.82),
ufro maRali maCveneblebi aqvT posttravmuli stresis
ganridebis skalaze, vidre im individebs, visac msgavsi
travmuli gamocdileba ar aqvT (M=1.88, SD=0.68) t(198) = -2.73, p <01.
ufro maRali maCveneblebi aqvT posttravmuli stresis
ganmeorebiT gancdis skalaze, vidre im individebs, visac
msgavsi travmuli gamocdileba ar aqvT (M=2.14, SD=0.82) t(198) = -
2.40, p <05.
ufro maRali maCveneblebi aqvT agznebadobis skalaze, vidre im
individebs, visac msgavsi travmuli gamocdileba ar aqvT
(M=1.93, SD=0.83) t(198) = -2.10, p <05.

ufro maRali maCveneblebi aqvT posttravmuli stresis ufro
maRali saerTo maCvenebeli, vidre im individebs, visac msgavsi
travmuli gamocdileba ar aqvT (M=5.95, SD=2.02) t(198)=-2.76, p<.01.
suraTi N 8 posttravmuli stresis maCveneblebi travmis specifikis mixedviT
(6) mravalmxrivi ierarqiuli regresiis Sedegebi

koreliaciuri analizis safuZvelze gairkva, rom
posttravmuli stresis maCvenebli korelirebs Semdeg cvladebTan:
asakTan, daZlevis strategiebsa da emociuri inteleqtis sxvadasxva
maCveneblebTan. Sesabamisad, logikuria gvenaxa, am cvladebis
kontrolis fonze emociuri intelelqts, rogorc pirovnul niSans
aqvs Tu ara mainc prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresis
maCveneblisaTvis
(a) mravalmxrivi ierarqiuli regresiuli analiziT davadgineT,
hqonda Tu ara emociuri inteleqtis saerTo maCvenebels
prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresisaTvis ori
cvladis - asakis da daZlevis pozitiuri/negatiuri strategiebis

gamoyenebis - gakontrolebis Semdeg.10
aRmoCnda, rom cvladebis es jgufi xsnis variabilobis 5.8%-s
(R2ADJ = .04, F(1,196)=5.42, p<.05). rac Seexeba TiToeuli cvladis
prediqtorul Rirebulebas, emociuri inteleqtis saerTo
qulisaTvis is Yyvelaze maRali iyo (ß = -.173, p = .05), Tumca, daZlevis
strategiebisaTvis is statistikurad sando ar aRmoCnda, xolo
asakis prediqtoruli Rirebuleba (ß = .167, p = .05), ufro dabali iyo,
vidre emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis prediqtoruli
Rirebuleba.
(b) mravalmxrivma ierarqiulma regresiulma analizma emociuri

inteleqtis calkeuli skalebis prediqtoruli Rirebulebis
dadgenisas, ori cvladis – asakisa da daZlevis calkeuli skalebis
- kontrolis fonze aCvena Semdegi Sedegi:
cvladebis jgufis es modeli (emociuri inteleqtis 15
calkeuli skala, daZlevis strategiebi da asaki) mTlianad xsnis
monacemTa variabilobis 27.3%-s (R2ADJ = .18, F(8,15)=2.96 p<.001), magram
asakisa da daZlevis strategiebis faqtorebis gakontrolebisas
mxolod emociuri inteleqtis 15 calkeuli skala xsnis monacemTa
variabilobis 18.4% (R2ADJ = .18, F(8,15)=2.96 p<.001). modeli
statistikurad sandoa (F(23,176)=2.87, p<.001)
rac Seexeba TiToeuli skalis prediqtorul Rirebulebas.
emociuri inteleqtis mxolod erT skalas - emociebis regulacias (ß
= -.24, p = .007) aqvs sando prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli
stresis maCveneblisaTvis, da es maCvenebeli maRalia, rogorc asakis
cvladis maCveneblze (ß = .17, p = .04), aseve, daZlevis erTaderTi
skalis maCvenebelze, romelsac am modelSi statistikurad sando
prediqtoruli Rirebuleba hqonda – problemis gadaWris dagegmva (ß
= .20, p = .05)
10
TiToeul am cvlads, rogorc calke aRebuls, hqonda prediqtoruli Rirebuleba
post travmuli stresis maCveneblisaTvis
(g) mravalmxrivma ierarqiulma regresiulma analizma emociuri

inteleqtis ZiriTadi faqtorebis prediqtoruli Rirebulebis
dadgenisas, ori cvladis – asakis da daZlevis calkeuli skalebis -
kontrolis fonze gamoavlina Semdegi:
cvladebis jgufis es modeli mTlianad xsnis monacemTa
variabilobis 18,7%-s (R2ADJ = .13, F(8,4)=2.96 p<.001), magram asakisa da
daZlevis strategiebis faqtorebis gakontrolebisas mxolod
emociuri inteleqtis 4 ZiriTadi faqtori xsnis monacemTa
variabilobis 9.8% (R2ADJ =.18, F(8,15)=2.96 p<.001). modeli statistikurad
sandoa (F(12,187)= 3.58, p<.001)
rac Seexeba TiToeuli faqtoris prediqtorul Rirebulebas.
emociuri inteleqtis mxolod erT faqtors – TviT-kontrols (ß = -
.41, p = .000) aqvs sando prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli
stresis maCveneblisaTvis, da es maCvenebli maRalia, rogorc asakis
cvladis maCveneblze (ß = .20, p = .001), aseve, daZlevis erTaderTi
skalis maCvenebelze, romelsac am modelSi statistikurad sando
prediqtoruli Rirebuleba hqonda – problemis gadaWris dagegmva (ß
= .28, p = .007).
Tavi 7. Sedegebis ganxilva

sakvlevi kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi
kiTxvaris qarTuli versia imeorebs britanuli versiisTvis
damaxasiaTebel oTxfaqtorian struqturas.
kiTxvaris qarTuli versiisTvis calkeuli skalebis ZiriTad

faqtorebze datvirTva faqtobrivad igivea, rogorc es britanuli
versiis SemTxvevaSia (Petrides, K. V. 2009). gamonakliss warmoadgens
Semdegi skalebi:
 motivacia – kiTxvaris qarTul versiaSi aqvs SedarebiT maRali

datvirTva faqtorze – emociuroba, xolo britanuli versiis
SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze.
 impulsuroba - qarTuli versiisTvis aqvs yvelaze maRali

datvirTva faqtorze – emociuroba, xolo britanuli versiis
SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze.
magram unda aRiniSnos, rom am or skalas aqvs meoradi
datvirTvac TviT-kontrolis faqtorze, ris safuZvelzec es ori
skala faqtorebis doneze qulebis daTvlisas mivakuTvneT im
faqtorebs, rogorc es originaluri versiis SemTxvevaSia, radgan
avtoris rekomendacia, romelic eydrdnoba sxvadasxva qveynebidan
miRebuli kvlevis monacemebs, gvTavazobs originaluri gasaRebis
ucvlelobas.
 TviT-Sefaseba – qarTul versiaSi TviT-Sefasebis skala
muSaobs socialurobis faqtorze ( .444).
unda aRiniSnos, rom yvelaze gansxvavebuli Sedegi miviReT
TviT-Sefasebis skalisTvis. britanul originalur versiaSi TviT-
Sefasebis skala muSaobs or faqtorze: SedarebiT maRali
datvirTviT faqtorze socialuroba ( .419) da ufro dabali
datvirTviT faqtorze kargad yofna ( .350), magram miuxedavad amisa,
avtorebi Teoriuli mosazrebis da gansxvavebuli SerCevebidan da
sxvadasxva qveynebSi Catarebuli kvlevebis Sedegad miRebuli
empiriuli monacemebis safuZvelze skalas miakuTvneben kargad

yofnis faqtors.
qarTuli versiis Sedegebi (TviT-Sefasebis skalis datvirTva
mxolod socialurobis faqtorze), faqtobirvad, ar Seesabameba
Teoriul mosazrebas, romelic gulisxmobs, rom kargad yofna (well
bieng) mniSvnelovnadaa damokidebuli pirovnebis TviT-Sefasebaze.
bunebrivia, TviT-Sefaseba, aseve, mniSvnelovnad ukavSirdeba
pirovnebis mier sakuTari socialuri unarebis Sefasebas (ramdenad
aqvs individs sxvaTa grZnobebze gavlenis moxdenis unari,
molaparakebebis warmoebis unari, ramdenadaa darwumenebuli imaSi,
Tu rogor unda moiqces da ra unda Tqvas sxvadasxva socialur
situaciaSi), Tumca unda aRiniSnos, rom kiTxvarSi TviT-Sefasebis
skalis debulebebi formulirebulia imdagvarad, rom naklebad
ukavSirdeba socialuri unarebis Sefasebas (magaliTad, “sakuTari
Tavi ar mimaCnia usargeblo adamianad”, “sxvebiviT kargad ver vakeTeb
saqmes” da a.S.)
erT-erTi savaraudo axsna im faqtis, Tu qarTul pupulaciaze
adaptaciis monacemebiT, ratom ar itvirTeba TviT-Sefasebis skala
faqtorze – kargad yofna (rogorc es sxvadasxva qveynebis SerCevebis
magaliTzea) (Petrides. K.V 2009), SesaZloa, iyos is, rom Cveni SerCeva
ZiriTadad axalgazrdebs moicavs (M=25.22, SD=11.47, Min=17, Max=70) da
axalgazrda asakSi TviT-Sefasebis aspeqtebi SesaZloa mniSvnelovnad
iyos fokusirebuli socialur urTierTbebze. magram kvlevis meore
nawilis SerCevis monacemTa (sadac yvela asakobrivi jgufi Tanabrad
aris warmodgenili) faqtoruli analizis meSveobiT gadamowmebisas
igive Sedegebi iqna miRebuli (TviT-Sefasebis skala muSaobs mxolod
socialurobis faqtorze). Tumca, am SeTxvevaSi SerCevis moculoba
sakmaod mcirea faqtoruli analizisTvis da daskvnebis gakeTebis
uflebas ar gvaZlevs. mainc savaraudoa, rom aRniSnuli Sedegi
qarTuli koleqtiuri kulturis Tavisebureba ufroa, radgan
qarTul kulturaSi, albaT, individualistur kulturebTan
SedarebiT TviT-SefasebisTvis ufro metad arsebiTi da
mniSvnelovania socialuri garemos Sefaseba, vidre es
individualisturi kulturebisTvisaa damaxasiTebeli. Sesabamisad,
TviT-Sefasebas mniSvnelovanad gansazRvravs kargi socialuri

unarebis floba.
Tumca, am kiTxvaze saboloo pasuxs miviRebT Semdgomi
kvlevebidan Segrovebuli monacemebis safuZvelze, rodesac
TviTSefasebis skalisTvis ramodenime debuleba, romelic amcirebs
sandoobis dones11 kidev erTxel gadamuSavdeba da SesaZlebeli
iqneba sxvadasxva SerCevebidan miRebuli monacemebis Sejereba.
11
aRsaniSnavaia, rom TviT-Sefasebis skalis sandoobis monacemi
rekomendebul minimalur mniSvnelobas akmayofilebs (11 debuleba, 
= .71).

posttravmuli stresis urTierTmimarTeba
(1) monacemTa regresiulma analiziT gairkva, rom emociuri
inteleqtis rogorc globalur qulas, aseve, ZiriTadi faqtorebisa
da calkeuli skalebis maCvenebelebs aqvs prediqtoruli Rirebuleba
posttravmuli stesuli aSlilobisaTvis. Teoriulad, es ar aris
moulodneli da alogikuri Sedegi, ramdenadac Tu emociuri
inteleqtis Sesaxeb Teoriul modelebs moviSveliebT (Bar-On, 2006;
Goleman, 1998; Mayer, & Salovey 1997; Petrides, & Furnham, 2000), am modelTagan
nebismieri gulisxmobs, rom emociurad inteleqtualur adamianebs
aqvT unari efeqturad gaumklavdenen garemos moTxovnebs. emociuri
inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis modeli gulisxmobs, rom
emociuri inteleqti aris sakuTari emociuri unarebis TviT-
efeqturobis subieqturi Sefaseba, xolo posttravmuli stresisTvis,
romlisTvisac arsebiTia matravmirebeli (uaryofiTi emociuri
Sinaarsis mqone) movlenis arseboba, bunebrivia, rom maRali
emociuri inteleqtis adamianebs, ukeT SeeZloT travmasTan
gamklaveba.
emociuri inteleqtis TiToeuli komponentis prediqtoruli
Rirebuleba posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis
gansxvavebulia: SedarebiT dabalia emociuri inteleqtis mTliani
qulis prediqtoruli Rirebuleba, rodesac konstruqti, rogorc
erTi mTeli, xsnis monacemTa variabilobis mxolod 2.9%-s;
SedarebiT ufro maRalia 4 ZiriTadi faqtoris prediqtoruli
Rirebuleba, faqtorTa es kombinacia xsnis monacemTa variabilobis
8.3%-s; yvelaze ufro maRali prediqtoruli Rirebuleba aqvs
emociuri inteleqtis Txutmetive skalas erTobrivad. faqtorTa es
kombinacia xsnis monacemTa variabilobis 21.6%-s. es monacemi kidev
erTxel amtkicebs, rom mTeli ar aris misi Semadgeneli elementebis
meqanikuri jami da mTels, rogorc erT mTlians, aqvs absuluturad
gansxvavebuli Tvisebebi, vidre mis Semadgenel calkeul
komponentebs.
emociuri inteleqtis ZiriTadi faqtorebidan mxolod TviT-
kontroli aRmoCnda posttravmuli stresis sando prediqtori. TviT-
kontrolis12 faqtori, am modelis mixedviT, gulisxmobs emociebis

regulaciis, cdunebebTan gamklavebisa da stresis marTvis unars,
xolo calkeuli skalebidan mxolod emociebis regulacia da Tvit-
Sefasebis skala aRmoCnda posttravmuli stresis sando prediqtori,
bunebrivia Cndeba kiTxva, ratom araa sxva skalebi sando prediqtori,
magaliTad, Tundac, stresis marTvis skala. Teoriuli msjelobidan
gamomdinare, logikuri iqneboda, rom stresis marTvis skalas
hqonoda prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresuli
aSlilobisaTvis, magram es ase araa. aq operaciuli ganszRvrebis
sakiTxTan gvaqvs saqme, stresis marTvis skalis debulebebi
formulirebulia imdagvarad, rom gulisxmobs, ufro metad zewolis
pirobebSi adekvatur funqcionirebas (magaliTad, datvirTvis
pirobebSi muSaobas), vidre uaryofiTi Sinaarsis mqone stresuli
movleniT gamowveul emociebTan gamklavebas. anu ufro metad
gulisxmobs zewolas, press, datvirTvas da ara matravmirebeli
Sinaarsis mqone emociuri informaciis gadamuSavebas, rac
posttravmuli stresis SemTxvevaSi wamyvani da arsebiTia.
Cveni kvlevis SemTxvevaSi mxolod erTi tipis konkretul
stresul situaciasTan gvaqvs saqme, romelic miuxedavd
gamocdilebis sxvadasxvagvarobisa da travmis simwvavisa, mainc
erTmaneTis msagavsia, am adamianebisTvis yvelasTvis saerToa is, rom
maT gadaitanes omis mZime dReebi, dakarges axloblebi (zogierTma
maTganma) da maT yvelam datova sakuTari sacxovrebeli da
sakuTarsave qveyanaSi iZulebiT adgilanacvali piri gaxda.
bunebrivia, Cven Sesadareblad, rom gvqondes sxva tipis stresuli
situacia, romelic gansxvavebulia Tavisi bunebiT da gansxvavebuli
moTxovnebis winaSe ayenebs individs, savaraudod, sxva komponentebis
wvlili iqneboda wamyvani da ara emociuri regulaciis unari. es
Sedegi adasturebs Cvens mosazrebas, rom emociuri inteleqtis
sxvadasxva komponents gansxvavebuli wvlili miuZRvis travmis
simptomebTan gamklavebaSi. SegviZlia vivaraudod, rom sxva tipis
12
TviTkontrolis faqtori moicavs sam skalas: impulsuroba,
stresis marTva da emociebis regulacia
stresuli situaciis SemTxvevaSi wamyvani iqneba sxva komponenti da

Tavis mxriv, sxva fsiqikuri aSlilobis SemTxvevaSi (magaliTad,
SfoTviTi aSlilobebis an guneba-ganwyobilebis darRvevebisas) sxva
komponentis roli iqneba ufro mnSivnelovani, magram, amgvari
infromaciis mopoveba am kvlevis farglebs scildeba. es momavali
kvlevis sakiTxi SeiZleba iyos.
(2) regresiuli analizis Sedegebi mowmobs, rom emociuri

inteleqti, rogorc pirovnuli niSani, warmoadgens sando
prediqtors daZlevis strategiebisaTvis: rac ufro maRali emociuri
inteleqti aqvs individs, miT ufro meti albaTobiT SegviZlia
viwinaswarmetyveloT, rom is daZlevis pozitiur da efeqtur
strategiebs gamoiyenebs stresul movlenasTan gasamklaveblad.
mravali kvleva mowmobs, rom daZlevis strategiebis
mniSvnelovan determinants swored pirovnuli maxasiaTeblebi
warmoadgens da Cveni kvleviTac kidev erTxel dastureba, rom
pirovnuli niSnis mixedviT SeiZleba daZlevis strategiebis
winaswarmetyveleba. Tumca, bunebrivia, mxolod erTi faqtori
arasodes ar SeiZleba iyos determinanti, daZlevis romel
strategias mimarTvs individi stresTan gasamklavebad. pirovnuli
niSnebis garda, es magaliTad, mniSvnelovanwiladaa damokidebuli
stresuli situaciis specifikurobaze, cxovrebiseul gamocdilebaze,
individis kognitur unar-SesaZleblobebze da a.S. am faqtorTa
CamonaTvali imdenad vrcelia, rom Tu emociur inteleqts SeuZlia
axsnas monacemTa variabilobis 13% daZlevis pozitiuri
strategiebisaTvis (da es ricxvi ufro maRalia calkeuli
skalebisaTvis), rogorc mxolod erTi faqtoris prediqtoruli
unari, sakmaod mniSvnelovan Sedegad unda miviCnioT.
miuxedavad imisa, rom emociuri inteleqti SedarebiT axal
mecnierul konstruqts warmoadgens, emociur inteleqtsa da
daZlevis strategiebis kavSiris Sesaxeb kvlevaTa raodenoba ar aris
mcirericxovani. Sesabamisad, Sedegebic sakmaod mravalferovania,
imisda mixedviT Tu ra Sinaarsi moiazreba am cnebis qveS da
rogoria daZlevis strategiaTa klasifikacia, Tumca, ZiriTadi
tendencia, rac am kvlevebisTvis saerToa, kerZod, is rom, maRali

emociuri inteleqtis mqone adamianebi daZlevis aqtiur da ara
pasiur, efeqtur da ara araefeqtur, problemaze orientirebul da
ara emociebze fokusirebul strategiebs mimarTaven, Cvenma kvlevamac
daadastura – Tu individs aqvs maRali emociuri inteleqti, maSin
SegviZlia viwinaswarmetyveloT, rom isini gamoiyeneben stresis
daZlevis pozitiur da ara negatiur strategiebs.
(3) miuxedavad imisa, rom daZlevis sxvadasxva strategiebi
korelirebs posttravmuli simptomebis sxvadasxva jgufTan,
regresiulma analizma aCvena, rom daZlevis strategiebidan mxolod
pozitiuri gadafasebis da problemis gadaWris dagegmvis
strategiebi warmoadgens prediqtors posttravmuli stresuli
aSlilobisaTvis.
mxolod am ori strategiis prediqtoruli Rirebuleba
SeiZleba aixsnas imiT, rom travmis Semdgom Zalian xSirad adgili
aqvs Rirebulebebis gadafasebas (,,mivxvdi ra aris cxovrebaSi
mTavari”). bunebrivia, rom iZulebiT adgilnacval pirebSi xSiria
daZlevis am strategiis gamoyeneba, da rogorc situaciasTan
gamklavebis erT-erTi gza, is sakmaod efeqturi xerxi unda iyos
travmasTan dakavSirebuli reaqciebis dasaZlevad.
rac Seexeba problemis gadaWris dagegmvis strategias, unda
aRiniSnos, rom monacemebi akrefilia travmidan zustad erTi wlis
Semdeg. travmis Sesaxeb arsebul kvlevebs Tu moviSveliebT, vnaxavT,
rom drois es monakveTi travmis gamoglovebas eTmoba. daaxloebiT
erTi wlis Semdeg ukve ,,mTavrdeba” dardi da wuxili da iwyeba
fiqri imaze, Tu ra SeiZleba gaakeTos individma cxovrebis
gasagrZeleblad. daZlevis strategiebis Sesaxeb arsebuli
literatura ki, Tavis mxriv, mowmobs, rom stresuli situaciis
daZlevis sxvadasxva etapze individi daZlevis sxvadasxva strategias
mimarTvas da is, rac efeqturia travmis daZlevis sawyis etapze,
SeiZleba sulac ar iyos Sedegis momtani mogvianebiT stadiaze.
iZulebiT adgilnacvaloba, saxlis dakargva, cxovrebis wesis
radikaluri cvlileba devnilebisgan garkveuli daZlevis
meqanizmebis gaaqtiurebas moiTxovs da es daZlevis meqanizmebi
travmidan erTi wlis Semdeg unda gansxvavdebodes im

strategiebisagan, romelsac individi dasawyisSi iyenebda. magaliTad,
adaptacia SeiZleba aRar iyos ukve wamyvani strategia, radgan erT
wlis ganmavlobaSi, ase Tu ise adamianebma gamoigloves danakargi,
Seeguenen im pirobebs, romelSic cxovroben, magram exla unda
moinaxos gza, rogor gaagrZelon cxovreba, Tanac ukve wmindad
materialuri TvalsazrisiT, ra gaakeTon, Tavi riTi irCinon da ase
Semdeg. anu SeiZleba iTqvas, rom am etapze daZlevis strategia,
romelic individs travmis Tanmxlebi reaqciebis gamklavebaSi
exmareba, logikuria, rom iyos problemis gadaWris dagegmva.
kvleva rom Cagvetarebina matravmirebeli movlenebidan uaxloesi
40 dRis ganmavlobaSi, maSin SeiZleba daZlevis strategia, romelsac
posttravmuli stresisaTvis prediqtoruli Rirebuleba eqneboda,
SeiZleba yofili sxva strategia, magaliTad, iseTi ,,araefeqturi”
strategiac ki, rogoricaa ganrideba, radgan strategiis efeqturoba
mniSvnelovnadaa damokidebuli stresuli situaciis ganviTarebis
stadiaze. dasawyisSi ki SeiZleba travmaze fiqris arideba efeqturi
strategia yofiliyo.
(3) rac Seexeba travmis specifikas, Sedegebma marTlac aCvena,
rom ojaxis wevris sikvdili korelaciaSia posttravmuli stresuli
aSlilobis maCvenebelTan, rac TavisTvad Zalian bunebrivia.
aRsaniSnavia, rom kiTxva formulirebuli iyo Semdegnairad:
,,agvistos omis konfliqtis Sedegad dageRupaT Tu ara vinme” da
Semdeg vTxovdiT dakonretebas. aRmoCda, rom mxolod ojaxis
wevrebis: deda, mama, da-Zma da meuRlis sikvdili aris dakavSirebuli
posttravmuli stresis maCvenebelTan, magram ara megobris da axlo
naTesavebis sikvdili.
aRmoCnda, rom saomar zonaSi gatarebuli dReebis raodenoba
ar aris korelaciaSi posttravmuli stresis arc erT maCvenebelTan.
omi 5 dRis ganmavlobaSi grZeldeboda da logikuri iyo gvevarauda,
rom rac ufro did xans mouwiaT adamianebs gaCereba konfliqtur
zonaSi, Sesabamisad, miT ufro meti travmuli movlenebTan mouwiaT
Sejaxeba da Sesabamisad, miT ufro mwvave unda yofili am
matravmirebeli movlenebis simZime, magram aRmoCda, rom es ase ar
aris. rogorc Cans, imTaviTve araswori indikatori avirCieT da kidev

erTi faqtic: rogorc viciT, arsebobs travmuli movlenebis
klasifikacia: erTjeradi travmuli movlenebi (magaliTad, miwisZvra)
da mravaljeradi ganmeorebadi (magaliTad, ojaxuri Zaladoba) da
posttravmuli stresi SeiZleba gamowveuli iyos, rogorc erTjeradi
matravmirebeli, aseve, ganmeorebadi movlenebiT, da TavisTavad,
ganmeorebadoba an movlenis sixSire, ar aris posttravmuli
stresuli aSlilobis simwvavesTan pirdapir proporciul kavSirSi.
TavisTavad, bunebrivi iqneboda, rom matravmirebeli situaciis
intensivoba kavSirSi yofiliyo posttravmuli stresis simwvavesTan,
magram, rogorc Cans, saomar zonaSi yofnis dReebis xangrZlivoba
ufro formaluri indikatoria da situaciis sxva Taviseburebebis
Sesaxeb unda mogvegrovebina informacia, magaliTad, iyvnen Tu ara
Tavad vinmes sikvdilis momswre, uSualod TviTmfrinavebis
dabobmvis safrTxis qveS da a.S. mniSvnelovania gaviTvaliswinoT is
garemoebac, rom es aris qarTuli soflebis is mosaxleoba,
romelsac 90-iani wlebis qarTul-osuri konfliqtis Semdeg
mSvidobian garemoSi faqtobrivad ar ucxovria da konfliqturi da
daZabuli situacia misi cxovrebis mudmiv Tanmxleb movlenas
warmoadgenda.
Tavi 8. daskvnebi
daskvnis saxiT SeiZleba mokled CamovayaliboT emociuri
inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi instrumentis
qarTuli versiis fsiqometruli maxasiaTeblebi: (1) emociuri
inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris qarTuli
versia imeorebs britanuli versiisTvis damaxasiaTebel 4 faqtorian
struqturas. es faqtorebia: kargad-yofna (well-bieng), TviT-kontroli,
emociuroba, socialuroba. (2) Sedegebi ar aCvenebs asakobriv
jgufebs Soris gansxvavebas emociuri inteleqtis globaluri qulis
mixedviT, magram zogierTi calkeuli skalis da ZiriTadi faqtoris
mixedviT asakobriv jgufebs Soris gansxvaveba sandoa; (3) Sedegebi
ar aCvenebs sqesTa Soris gansxvavebas emociuri inteleqtis
globaluri qulis mixedviT, magram zogierTi calkeuli skalis
(optimizmi, empaTia, bedniereba, axlo socialuri urTierTobebi,
asertuloba, stresis marTva, emociebis regulacia) da ZiriTadi
faqtorisTvis (emociuroba, socialuroba, TviT-kontroli) sqesTa
Soris gansxvaveba sandoa.
kiTxvaris fsiqometruli maxasiaTeblebis (faqtoruli

struqtura, Sinagani konsistentobis maCveneblebi) Sejamebis Sedegad
SeiZleba davaskvnaT, rom Cveni kvlevis Sedegad miRebulia kiTxvaris
qarTuli versia, romelic am etapze sakmaod gamarTul
fsiqodiagnostikur instruments warmoadgens da misi gamoyeneba
namdvilad SesaZlebelia Semdgomi kvlevebisaTvis. Tumca, unda
aRniSnos isic, rom am kvlevis farglebSi emociuri inteleqtis
sxvadasxva maCveneblebisaTvis normebis dadgena ver moxerxda. Cveni
SerCeva ZiriTadad axalgazrda adamianebs moicavda, xolo monacemTa
analizma gamoavlina asakobriv jgufebs Soris emociuri inteleqtis
mixedviT gansxvavebebi, amitom am etapze mizanSewonilad ar miviCnieT
normebis dadgena. magram ZiriTadi faqtoruli struqturisa da
skalebis Taviseburebebis replikacia, emociuri inteleqtis 4
faqtoriani struqturis kulturuli universaluroba, gamovlenili
logikuri kavSirebi sxva konstruqtebTan - qarTul populaciaze
emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris
Semdgomi gamoyenebis TvalsazrisiT sakmaod optimisturi prognozis

gakeTebis saSualebas gvaZlevs.
kvlevis meore nawilis Sedegebis Sejamebisas daskvnis saxiT,

mokled SeiZleba CamovayaliboT:
emociuri inteleqti warmoadgens posttravmuli stresuli
aSlilobis xarisxis prediqtors. individebs maRali emociuri
inteleqtiT aqvT posttravmuli stresis dabali maCveneblebi.
emociuri inteleqtis calkeul kompnentebs aqvT gansxvavebuli
prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresisaTvis. aRmoCnda,
rom emociebis regulacia arsebiT da wamyvan rols asrulebs
posttravmuli stresis simptomebTan gamklavebaSi.
emociuri inteleqtis maCvenebels aqvs prediqtoruli
Rirebuleba daZlevis strategiebisaTvis. individebi emociuri
inteleqtis maRali qulebiT mimarTaven daZlevis pozitiur da ara
negatiur strategiebs.
individebi, romlebic mimarTaven daZlevis pozitiur
strategiebs (kerZod, pozitiuri gadafaseba da problemis gadaWris
dagegmva) aqvT posttravmuli stresuli aSlilobis naklebi
simptomebi.
matravmirebeli situaciis maxasiaTeblebidan mxolod ojaxis
wevris sikvdili (travmis siZliere) aRmoCnda korelaciaSi
posttravmuli stresuli aSlilobis simptomebis simwvavesTan, rac
Seexeba matravmirebeli situaciis maxasiaTebels - saomar zonaSi
gatarebuli dReebis raodenoba (travmis siZliere – exposure), ar
aRmoCnda korelaciaSi posttravmul simptomatikasTan.
Teoriuli da praqtikuli Rirebuleba. emociuri inteleqtis,

rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris qarTul versias aqvs
praqtikuli da Teoriuli mniSvneloba: adaptirebuli instrumenti
Rirebulia sxvadasxva sferoSi momuSave profesionalebisaTvis
(ganaTlebis fsiqologiis, adamianuri resursebis marTvis da
klinikuri fsiqologiis sferos warmomadgenelTaTvis); kiTxvari
saSualebas mogvcems CaverToT emociur inteleqtTan dakavSirebul
saerTaSoriso kvleviT sivrceSi da mecnierebaSi am SedarebiT axali

konstruqtis Tavisebureba vikvlioT qarTul populaciazec.
aRsaniSnavia, rom emociuri inteleqti SedarebiT axal

konstruqts warmoadgens mecnierebaSi da kvlevaTa raodenoba
emociuri inteleqtis Sesaxeb ar aris mravalricxovani,13 emociuri
inteleqtisa da posttravmul stresul aSlilobas Soris kavSiris
Sesaxeb arsebobs mxolod erTaderTi gamoqveynebuli Sroma (Hunt &
Evans., 2004), romelic ar aris dakavSirebuli konkretul travmul
situaciiasTan da romelSic instrumentis Taviseburebis gamo, ar
aris nakvlevi konkretuli komponentebis wvlili posttravmuli
stresisaTvis. aqedan gamomdinare, Cveni varaudi, rom emociur
inteleqts aqvs prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli
stresisaTvis eyrdnoboda Teoriul modelebs emociuri inteleqtis
bunebis Sesaxeb. Sesabamisad, migvaCnia, rom kvlevas, romelic
gvaZlevs Teoriuli modelis damadasturebel logikur Sedegs, aqvs
Teoriuli Rirebuleba.
rac Seexeba kvlevis praqtikul Rirebulebas kvlevis Sedegad
SesaZlebeli gaxda im pirovnuli faqtorebisa da daZlevis
strategiebis identificireba, romlebic travmis efeqtur daZlevas
uwyobs xels. am Sedegebis safuZvelze SesaZlebelia rekomendaciebis
SemuSaveba devnilTaTvis daZlevis strategiebis da emociuri
inteleqtis trening-modulebis ganviTarebisaTvis.
garda amisa, kvlevis Sedegebi Rirebulia kadrebis SerCevaze
momuSave profesionalTaTvis, romelTa mizania SearCion iseT
sferoSi momuSave personali, visi saqmianobac maRali stresulobiT
gamoirCeva (samxedro personali, medicinis muSakebi, policia,
saxanZro da a.S.). kvlevis Sedegebma aCvena, rom emociuri inteleqti
warmoadgens daZlevis strategiebisa da posttravmuli stresis
prediqtors, Sesabamisad, SesaZlebelia pirovnebis Sesafasebel sxva
13
Tumca, unda aRiniSnos, rom kvlevebis raodenoba emociuri inteleqtis Sesaxeb
Zalian didi siswrafiT izrdeba - Tu 1995 wlisaTvis gamoqveynebul SromaTa
ricxvi Zalian cota iyo (14 publikacia), 2006-2010 wlisaTvis am cifrma 1300-s
miaRwia (Stough et al. (eds.), 2009)
instrumentebTan erTad emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvaris

gamoyenebac.
kvlevis limiti. Sromis pirvel – kiTxvaris adaptaciis

nawils - aqvs ori ZiriTadi susti mxare. pirveli ukavSirdeba
SerCevas, romlis mniSvnelovan nawils SerCevis xelmisawvdomobis
gamo, studentebi warmoadgenen, Tumca, isic unda aRiniSnos, rom es
zogadad miRebuli praqtikaa mTels msoflioSi.
meore SezRudva ukavSirdeba sxva sazom instrumentebTan

adaptirebuli instrumentis kavSiris naxvas instrumentis adaptaciis
srulyofili versiis miRebisaTvis. Cveni kvleviT daviwyeT es
procesi, magram arsebuli resursebis farglebSi da erTi
konkretuli sadisertacio kvlevis farglebSi SeuZlebeli aRmoCnda,
mTlianad amis gakeTeba da es momavali kvlevis miznad davisaxeT.
rac Seexeba kvlevis meore nawils – emociuri inteleqtis,

daZlevis strategiebisa da posttravmuli stresis
urTierTmimarTebis kvlevas (iZulebiT adgilnacvali pirebis,
rogorc potenciurad travmirebuli jgufis magaliTze), is moicavs
mxolod erTi tipis stresul situacias. Sesabamisad, darwmunebiT
ver visaubrebT, emociuri inteleqtis ra komponentebs eqneba
prediqtoruli Rirebuleba sxva tipis travmuli situaciis
daZlevisas. SegviZlia vivaraudoT, rom zogadad, maRali emociuri
inteleqti xels unda uwyobdes nebismieri matravmirebeli situaciis
daZlevas, magram konkretuli komponentebis wvlili, romelic
gansxvavebulia sxvadasxva stresuli situaciis daZlevisas
SeuZlebelia viwinaswarmetyveloT. Tumca, aRsaniSnavia, rom es arc
yofila Cveni kvlevis mizani. kvlevis Sedegad gairkva emociuri
inteleqtis romel komponents aqvs prediqtoruli mniSvneloba
posttravmul stresTan gasamklaveblad dasaZlevi situaciis
ragvarobis mixedviT. kvlevis es Sedegi saSualebas iZleva
prevenciuli an intervenciuli trening programebi daigegmos
iZulebiT adgilnacvali pirebisaTvis.
kvlevis limitad SeiZleba ganvixiloT is, rom monacemebi ar
aris akrefili klinikur SerCevaze. rac kidev ufro meti albaTobiT
mogvcemda saSualebas gvelaparaka posttravmuli stresisTvis sando

prediqtorebze. Tumca, iZulebiT adgilnacvali pirebis klinikuri
SerCevis mcire raodenobisa da Zneli xelmisawvdomobis gamo, es
SeuZlebeli aRmoCda da SemovifargleT iZulebiT adgilnacvali
pirebiT, rogorc potenciurad travmuli gamocdilebis mqone
individebis jgufiT, sadac didi albaTobiT iyo mosalodneli
posttravmuli stresuli simptomatikis arseboba.
momavali kvlevebi da rekomendaciebi. kiTxvaris, rogorc

srulyofili sadiagnostiko instrumentis SemuSavebis mizniT
vgegmavT Semgom kvlevebs, romlis mizanic iqneba kiTxvaris
sxvadasxva tipis validobis dadgena qarTul enaze arsebuli
adaptirebuli instrumentebis resursebis farglebSi da kiTxvariis
saboloo versiis Seqmna.
garda amisa, momavali kvlevebi sasurvelia daigegmos ori
mimarTulebiT: (a) kvleva, romlis mizanic iqneba emociuri
inteleqtis da misi calkeuli komponentebis, rogorc prediqtoruli
cvladis Rirebulebis ganszRvra daZlevis strategiebisa da
posttravmulis stresisaTvis sxva tipis stresuli situaciebis
magaliTze, (b) emociuri inteleqtisa da misi calkeuli
komponentebis, rogorc prediqtoruli cvladis Rirebulebis
gansazRvra sxva fsiqikuri aSlilobebisaTvis (magaliTad, SfoTviTi
aSlilobebi da guneba-ganwyobilebis darRvevebi).
gamoyenebuli literatura:
Aldwin, C.M. (1999). Stress, coping, and development: An integrative approach. New
York: Guilford.
American Psychiatric Association (APA). (1994) Diagnostic and statistical manual of
mental disorders (4th ed.). Washington, DC.
Bar-On, R. (2006),. The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI). Psicothema,
(18 supl) pp. 13-25.
Baron-Cohen, (2001) Theory of mind in normal development and autism. Prisme, 34, 174-
183
Bastian, V. A., Burns, N. R., & Nettelbeck, T. (2005). Emotional intelligence predicts life
skills, but not as well as personality and cognitive abilities. Personality and
Individual Differences, 39, 1135–1145.
Bernstein, I. H., & Teng, G. (1989). Factoring items and factoring scales are different:
Spurious evidence for multidimensionality due to item categorization.
Psychological Bulletin, 105, 467- 477.
Billings A. G., & Moos, R. H. (1984). Coping, stress, and social resources among adults
with unipolar depression. Journal of Personality and Social Psychology. 46, 877-
891.
Bracket, M.A., Meyer, J.D., & Warner, R.M. (2004). Emotional intelligence and its
relation to everyday behaviour. Personality and Individual Differences, 36, 1781-
1795
Burne, D. (1964). Repression-sensitization as a dimension of personality. In B.A.M aher
(Ed.), Progress in experimental personality research, Vol. 1 (pp.169-220). New
York: Academic Press.
Carver, C. S., Sheier, M. F., & Weintraub, J. K. (1989). Assesing Coping Strategies: A
theoretikally based approach. journal of Personality and social Psychology. 56
(2), 267-283.
Crammer, P. (1991). Anger and the use of defense mechanisms in college students. Journal
of Personality, 59, 39-55.
Crammer, P. (2000). Defense mechanisms in psychology today: Furder processes for
adaptation. Amerikan Psychologist, 55, 637-646.
Dawda, D., & Harts, S.D. (2000) Assessing emotional intelligence: Reliability and Validity
of the Bar-On Emotional Quotinent intventory (EQ-I) in university students.
Personality and Individaul Differences, 28, 797-812
Dempsey, M., Overstreet, S., Moley, B. (2000) “Approach" and "Avoidance" Coping and
PTSD Symptoms in Inner-City Youth. Current Psychology.
Downey, L.A., Jonhnstone, P.J. Hansen, K.L., Schembri, R., Stough, C., Tuckwell, V., &
Schweitzer, I. (2008) The relationship between EI and Depression in a clinical
Sample. Europian Jouranl of a Psychittry, 10, 105-116
Emmerling, R. J., Shanwal, V. K., & Mandal, M. K. (Eds.) (2008). Emotional intelligence:
Theoretical and cultural perspectives. Nova Science Publishers.
Fernández-Berrocal Pablo; Extremera Natalio (2006) Emotional intelligence and emotional
reactivity and recovery in laboratory context.
Psicothema, 18 (Suppl). 72-8.
Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1980). An anlysis of coping in a middle-aged community
sample. Journal of Health and Socail Behavior.2, 219-239.
Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1985). If It Changes It Must Be a Process: Study of

Emotion and Copind During Three Stages of a College Examination. Journal of
Personality and Socail Psychology. 48 (1), 150-170.
Folkman, S., & Lazarus, R. S.(1988). Manual for the ways of coping quaestionnaire. Palo
Alto, CA: Consulting Psychologist Press.
Folkman, S., & Lazarus, R. S., Dunkel-Schetter, C., DeLongis, A., & Gruen, R. J. (1986).
Dynamics of a Stresful Encounter: Cognitive Appraisal, Coping, and Encounter
Outcomes. Journal of Personality and Socail Psychology. 50 (5), 992-1003.
Gignac, G. E. (2008). Genos Emotional Intelligence Inventory: Technical Manual. Sydney,
NSW. Genos Press.
Gohm, C. L., & Clore, G. L. (2002). Four emotion traits and their involvement in
attributional style, coping, and well-being. Cognition and Emotion, 16, 495-518.
Gohm, C. L., Corser, G. C., & Dalsky, D. J. (2005). Emotional intelligence under stress:
Useful, unnecessary, or irrelevant? Journal of Personality and Individual
Differences, 39, 1017-1028.
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: why it matters more than IQ. New York:
Bantam Books
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York: Bantam Books
Hansen, K., Lloyd,J., and Stough. C., (2009) Emotional Intelligence and Clinical Disorders
in C. Stough et al. (eds.), Assessing Emotional Intelligenc: theory research and
application, The Springer Series on Human Exceptionality
Hambleton, R. K. (2001). The next generation of the ITC Test translation and adaptation
guidelines. European Journal of Psychological Assessment,17, 164–172.
Hay Group McClelland Center for Research and Innovation (2005) Emotional Competence
Inventory (ECI) Technical Manual.
Heszen-Niejodek, I. (1997). Coping style and its role in coping with stressful encounters.
European Psychologist, 2(4), 342–351.
Holanan, C.J., Moos, R.H., and Schaefer, J.A. (1996). Coping, stress resistance and
growth: Conceptualizing adaptive functioning. In M. Zeidner & N. S. Endler
Handbook of Coping. New York: Wiley
Horowitz, M., Wilner, N., & Alvarez, W. (1979). Impact of Event Scale: a measure of
subjective stress. Psychosomatic Medicine, 41(3), 209–218.
Hunt, N., and Evans. D. (2004) Predicting traumatic stress using emotional intelligence.
Behaviour Research and Therapy, 42, 791–798
Jordan, P. J., Ashkanasy, N. M., Hartel C. E. J., & Hooper, G. S. (2002). Workgroup
emotional intelligence scale development and relationship to team process
effectiveness and goal focus. Human Resource Management Review, 12, 195-214
King, M., & Gardner, D. (2006). Emotional intelligence and occupational stress among
professional staff in New Zealand. International Journal of Organisational
Analysis, 14(3), 186-203.
Lazarus, R. & Folkam. S. (1988) The Ways of Coping Scale. Consulting Psychologists
Press
Lazarus, R.(2000). Toward better research on stress and coping. Amerikan Psychologist,
55, 665-673
Lazarus, R.S. (1991). Emotion and adaptation. London: Oxford University Press.
Lazarus, R.S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Leible, T.L., and Snell, W.E. Jr., (2004) Borderline personality disorders and aspects of
emotional intelligence, Personality and Individual differences, 37, 393-404
Livingstone, H.A. & Day, A.L. (2005). Comparing the construct and criterion-related
validity of ability-based and mixed-model measures of emotional intelligence.
Educational and Psychological Measurement, 65(5), 851-873.
Martinez-Pons, M. (1997) The relation of emotional intelligence with selected areas
personal functioning. Imigination, Cognition and Personality 17, 3-13
Matthews, G., & Zeidner, M. (2000). Emotional intelligence, adaptation to stressful
encounters, and health outcomes (pp. 459-489). In R. Bar-On, & J. M. Parker
(Eds.), Handbook of Emotional Intelligence. NY: Jossey-Bass.
Mayer, J. D. & Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In P. Salovey & D.
Sluyter (Eds). Emotional Development and Emotional Intelligence: Implications
for Educators (pp. 3-31). New York: Basic Books.
Mayer, J. D., Salovey, P., Caruso, D. R., & Sitarenios, G. (2003). Measuring emotional
intelligence with the MSCEIT V2.0. Emotion, 3, 97-105.
Mayer, J.D., Caruso, D., & Salovey, P. (2000) Selecring a mesure Of emotional
intelligence: The case for abiity scales. in R. Bar-on & J.D. Parker (Eds.),
Hanbook of Emotional Intelligence (pp. 320-342). New York: Jossey-Bass.
Mayer,J. D., Salovey, P. , and Caruso, D. R. (2002). “Mayer-Salovey-Caruso Emotional
Intelligence Test (MSCEIT), Toronto, Ontario: Multi-Health Systems, Inc.
McFarlane, A. C. (1992). Avoidance and intrusion in post-traumatic stress disorder. The
Journal of Nervous and Mental Disease, 180(7), 439–445.
Mennin, D. S., Heimberg, R. G., Turk, C. L., & Fresco, D. M. (2005). Preliminary
evidence for an emotion dysregulation model of generalized anxiety disorder.
Behaviour Research and Therapy 43 (2005) 1281–1310
Menninger, K. (1963) The vital balance: The life process in mental health and illness. New
York: Viking.
Mikloš Biro, Zdenka Novović and Vesna Gavrilov (1997). Coping Strategies in PTSD
Behavioural and Cognitive Psychotherapy (25) 365-369
Mikolajczak, M., & Luminet, O. (2008). Trait emotional intelligence and the cognitive
appraisal of stressful events: an exploratory study. Personality and Individual
Differences, 44, 1445-1453.
Mikolajczak, M., Luminet, O. & Menil, C. (2006). Predicting mental and somatic
resistance to stress: the incremental validity of trait emotional intelligence over
alexithymia and optimism. Psicothema, 18 [Special issue on Emotional
Intelligence], 79-88
Mikolajczak, M., Nelis, D., Hansenne, M., & Quoidbach, J. (2008). If you can regulate
sadness, you can probably regulate shame: associations between trait emotional
intelligence, emotion regulation and coping efficiency across discrete emotions.
Personality and Individual Differences, 44, 1356-1368.
Miller, S. (1980). When is a little information is a dangerous thing? Coping With stressful
events by monitoring vs. blunting. In S. Levine & H. Ursin (Eds.), Coping and
health (pp. 145-170). New York: Plenum.
Miller, S. M. (1987). Monitoring and Blunting: Validation of a questonnaire to assess
styles of information seeking under threat. Journal of Personality and Socail
Psychology. 52 (2), 345-353.
Nolindin (2006). The relationship between emotional intelligence and social anxiety in a
clinical sample. Unpublished honours thesis. Swinburne University of
Technology, Australia
O’Connor, R.M. & Little I.S. (2003). Revisiting the predictive validity of emotional
intelligence: self-report versus ability-based measures. Personalityand Individual
Differences, 35, 1893-1902
Olff, M., Langeland,W., and Gersons, B. (2005) The psychobiology of PTSD: coping with
trauma. Psychoneuroendocrinology 30 (10), 974-982
Pallant, J. (2003) SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis.
Philadelhpia: Open University Press.
Palmer, B.R., & Stough, C. (2000). The Swinburne University Emotional Intelligence Test:
Technical Manual, Swinburne University of Technology.
Parkes, K. R. (1984). Locus of control, cognitive appraisal, and coping in stressful
situations. Journal of Personality and Socail Psychology. 46. 655-668.
Parkes, K. R. (1986). Coping in stressful episodes: The role of individual differences,
environmental factors, and situational characteristics. Journal of Personality and
Socail Psychology. 51 (6), 1277-1292.
Peterson, R.A. (1994). A meta-analysis of Crobach’s alpha. Journal of consumer Research,
21, 381-391
Petrides, K. V. & Furnham, A. (2003). Trait emotional intelligence: Behavioural validation
in two studies of emotion recognition and reactivity to mood induction. European
Journal of Personality, 17, 39-57
Petrides, K. V., & Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional
intelligence. Personality and Individual Differences, 29, 313–320.
Petrides, K. V., Pérez-González, J. C., & Furnham, A. (2007). On the criterion and
incremental validity of trait emotional intelligence. Cognition and Emotion, 21,
26-55.
Petrides, K. V., Pita, R., Kokkinaki, F. (2007). The location of trait emotional intelligence
in personality factor space. British Journal of Psychology, 98, 273-289
Petrides, K.V. (2009). TEIQue technical manual. University College of London
Ramos, N., Fernandez-Berrocal, P., Extremera, N. (2007) Perceived emotional intelligence
facilitates cognitive-emotional processes of adaptation to an acute stressor
Cognition & Emotion, 21 (4), 758 – 772
Regehr, C., Hill, J., & Glancy, G. D. (2000). Individual predictors of traumatic reactions in
firefighters. Journal of Nervous and Mental Disease, 188(6), 333–339.
Rentoul, R., & Ravenscroft, T. (1993). Managing post-traumatic stress in the emergency
services. Disaster Management, 5(4), 199–201.
Rith, S., & Cohen, L.J. (1986). Approach, avoidance and coping with stress. Amerikan
Psychologist, 41, 813-819.
Rliley. H., & Shutter. N.S. (2003) Low Emotional Intelligance as a Predictor of Substance
Problems. Journal of Drug Education 33, 391 - 398
Saklofske, D. H., Austin, E. J., Galloway, J., & Davidson, K. (2007). Individual difference
correlates of health-related behaviours: preliminary evidence for links between
emotional intelligence and coping. Personality and Individual Differences, 42,
491-502
Salovey, P., Bedell, B.T., Detweiler, J.B., & Mayer, J.D. (1999). Coping intelligently:
Emotional intelligence and the coping process. In C.R. Snyder (Ed.), Coping:
The psychology of what works (pp. 141-164). New York: Oxford University
Press.
Salovey, P., Stroud, L.R., Woolery, A., & Epel, E.S. (2002). Perceived emotional
intelligence, stress reactivity and symptom reports: further explorations using the
Trait Meta-Mood Scale. Psychology and Health, 17, 611-627.
Schutte, N.S., Malouff, J.M., Hall, J. E., Haggerty, D.J ,Cooper, J. T., Golden, C.J., et al.
(1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence.
Personality and Individual differences, 25, 167-177
Schwarzer, R., & Schwarzer, C. (1996). A Critical Survey of Coping Instruments. In M.
Zeidner & N. S. Endler Handbook of Coping. New York: Wiley
Sprang and LaJoie. (2009) Exposure, Avoidance, and PTSD Among Hurricane Katrina
Evacuees. Traumatology, 15, 10-19
Stone, A. A., & Neale, J. M. (1984). New measure of daily coping: development and
preliminary results. Journal of Personality and Socail Psychology. 46 (4), 892-
902.
Stough. C., Saklofske,D.H., Parker, J.D. (2009) Assessing Emotional Intelligence: Theory,
Research, and Applications (The Springer Series on Human Exceptionality)
Summerfeldt, L.J., Kloosterman, P.H., Antony, M.M., & Parker, J.D.A. (2006) Social
anxiety, emotional intelligence, and interpersonal adjasutment. Journal of
psyopatology and behavioral Asssesmnt, 28 (1), 57-68
Ticehurst, S., Webster, R. A., Carr, V. J., & Lewin, T. J. (1996). The psychosocial impact
of an earthquake on the elderly. International Journal of Geriatric Psychiatry, 11,
943–951.
Tsaousis, I., & Nikolaou, I. (2005) Expoloring the relationship of emotional intelligence
with physical and psychological health functioning. Stress and Health, 21. 77-86
Vaillant, G. E. (1977). Adaptation to life. Boston, MA: Little Brown.
Vitaliano P. P. et.al. (1990). Coping profiles associated with psychiatric, physical health,
work and family problems. Health Psychology.Vol.9 (3). 348-376.
Warwick, J. & Nettelbeck, T. (2004). Emotional intelligence is? Personality and Individual
Differences, 37(5), 1091-1100.
Weiss, D. & Marmar, C. (1997). The Impact of Event Scale -Revised. In J. Wilson & T.
Keane (Eds), Assessing psychological trauma and PTSD. New York: Guildford.
Wolff S. (2006) Group Emotional Intelligence (GEI) Survey. Technical Manual
Wolff, S. B., Druskat, V. U., Koman, E. S. & Messer, T. E., (2006). The link between
group emotional comeptence and group effectiveness. In V. U. Druskat, F. Sala,
& G. Mount (Eds.), Linking emotional intelligence and performance at work:
Current research evidence with individuals and groups. Mahway, NJ: LEA.
Wong, C.S., Law, K.S., & Wong, P.M. (2004). Development and validation of a forced
choice emotional intelligence for Chinese respondents in Hong Kong. Asia
Pacific Journal of Management, 21(4), 535-559.
danarTi A
ემოციური ინტელექტის, როგორც პიროვნული ნიშნის საკვლევი კითხვარი
ინსტრუქცია:
 გთხოვთ, დამოუკიდებლად შეავსოთ კითხვარი წყნარ და მშვიდ გარემოში, უპასუხოთ
დებულებას და ის რიცხვი შემოხაზოთ, რომელიც საუკეთესოდ ასახავს დებულებაზე
თქვენი თანხმობისა და უარყოფის ხარისხს. აქ სწორი და არასწორი პასუხები არ არსებობს.
 გთხოვთ, შეავსოთ სწრაფად, პასუხზე დიდ ხანს არ იფიქროთ და გულწრფელად უპასუხოთ.
 გაქვთ 7 შესაძლო პასუხი, რომელიც იცვლება 1–დან (სრულიად არ ვეთანხმები) და 7–მდე
(სრულიად ვეთანხმები) სკალაზე.
 წინასწარ გიხდით მადლობას თანამშრომლობისათვის.
1. ჩვეულებრივ, შემიძლია ადამიანი დავამშვიდო 1 2 3 4 5 6 7

2. არ შემიძლია სხვათა გრძნობების შემჩნევა/დანახვა 1 2 3 4 5 6 7
3. როდესაც ძალიან კარგ ამბავს ვიგებ, შემდეგ მიჭირს სწრაფად
1 2 3 4 5 6 7
დამშვიდება
4. ჩემს გარშემო არსებულ ყველა შესაძლებლობაში სიძნელეებს უფრო
1 2 3 4 5 6 7
ვხედავ, ვიდრე ყველა სიძნელეში შესაძლებლობებს
5. მთლიანობაში, ბევრ რამეს მუქ ფერებში ვუყურებ 1 2 3 4 5 6 7
6. ბევრი სასიამოვნო მოგონება არა მაქვს 1 2 3 4 5 6 7
7. კარგად მესმის რა სურთ სხვა ადამიანებს 1 2 3 4 5 6 7
8. მჯერა, რომ ჩემს ცხოვრებაში ყველაფერი კარგად იქნება 1 2 3 4 5 6 7
9. ხშირად ვერ ვხვდები, რა ემოციას განვიცდი 1 2 3 4 5 6 7
10. მგონია, რომ ადამიანებთან ურთიერთობები კარგად არ გამომდის 1 2 3 4 5 6 7
11. მიჭირს ვუთხრა ადამიანებს, რომ ისინი მიყვარს, მაშინაც კი, როცა ამის
1 2 3 4 5 6 7
გაკეთება მინდა
12. გარშემომყოფნი აღფრთოვანებულნი არიან ჩემი სიმშვიდით 1 2 3 4 5 6 7
13. ახლო ნათესავებსა და მეგობრებთან არ მაქვს ისეთი ახლო
1 2 3 4 5 6 7
ურთიერთობები, როგორსაც ვისურვებდი, რომ მქონოდა
14. ჩემთვის ადვილია ვუთხრა ადამიანს, თუ რამდენად ბევრს ნიშნავს ის
1 2 3 4 5 6 7
ჩემთვის
15. ზოგადად, გარკვეულ ზეწოლას უნდა ვგრძნობდე, რომ ბეჯითად
1 2 3 4 5 6 7
ვიმუშავო
16. ისეთ რაღაცებში ვერთვები ხოლმე, რასაც მოგვიანებით მინდა თავი
1 2 3 4 5 6 7
დავაღწიო
17. შემიძლია ადამიანთა გრძნობების გადაშლილი წიგნივით „წაკითვა“ 1 2 3 4 5 6 7
18. ჩვეულებრივ, შემიძლია ადამიანებს გუნება–განწყობილება შევუცვალო 1 2 3 4 5 6 7
19. ჩვეულებრივ, მიჭირს გაბრაზებული ადამიანის დაწყნარება 1 2 3 4 5 6 7
20. ჩვეულებრივ, შემიძლია ჩემი გავიტანო 1 2 3 4 5 6 7
21. ყოველთვის უკეთესობის იმედით ვარ 1 2 3 4 5 6 7
22. ჩემთვის უთქვამთ, რომ აღფრთოვანებულნი არიან ჩემი
1 2 3 4 5 6 7
გულწრფელობით
23. თავს არ ვიწუხებ ჩემი მეგობრების პრობლემების მოსმენით 1 2 3 4 5 6 7
24. კარგად შემიძლია სხვისი ემოციების განცდა („სხვის ტყავში შეძვრომა“) 1 2 3 4 5 6 7
25. ვფიქრობ, უამრავი პიროვნული სისუსტე მაქვს 1 2 3 4 5 6 7
26. მიუხედავად იმისა, რომ საჭიროება მოითხოვს, მიჭირს ხოლმე იმაზე
1 2 3 4 5 6 7
უარის თქმა, რაც უკვე ვიცი და მომწონს
27. ყოველთვის ვპოულობ ხერხს, როგორ გამოვხატო ადამიანების მიმართ

1 2 3 4 5 6 7
ჩემი სიყვარული, როცა ამის გაკეთება მინდა
28. ვფიქრობ, რომ არაერთი კარგი თვისება მაქვს 1 2 3 4 5 6 7
29. მთლიანობაში ძალიან იმპულსური ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7
30. ახლო მეგობრებთან მიჭირს პირად გრძნობებზე საუბარი 1 2 3 4 5 6 7
31. სხვებივით კარგად ვერ ვაკეთებ საქმეს 1 2 3 4 5 6 7
32. დანამდვილებით არასოდეს ვიცი, თუ რას ვგრძნობ 1 2 3 4 5 6 7
33. არ მიჭირს ემოციების გამოხატვა 1 2 3 4 5 6 7
34. როდესაც ვინმეს არ ვეთანხმები, ჩემთვის ადვილია ეს მას ვუთხრა 1 2 3 4 5 6 7
35. მიჭირს ბოლომდე მონდომებული ვიყო საქმის კეთებისას 1 2 3 4 5 6 7
36. ვიცი, ადვილად როგორ გამოვიკეთო ცუდი გუნება-განწყობილება 1 2 3 4 5 6 7
37. მიჭირს ჩემი გრძნობების აღწერა/მათთვის სახელის დარქმევა 1 2 3 4 5 6 7
38. როდესაც ჩემი გარშემოყოფები მოწყენილები არიან, მეც ცუდ გუნებაზე
1 2 3 4 5 6 7
ვდგები ხოლმე
39. როდესაც რაიმე გამაკვირვებს, მიჭირს ამის თავიდან ამოგდება 1 2 3 4 5 6 7
40. ჩვეულებრივ, ვიცი რას ვგრნობ 1 2 3 4 5 6 7
41. ჩემთვის დამახასიათებელია, რომ გარემოში უფრო ცუდს ვამჩნევ,
1 2 3 4 5 6 7
ვიდრე კარგს
42. მიჭირს დავინახო მოვლენები სხვა ადამიანის თვალით 1 2 3 4 5 6 7
43. ლიდერის მიმდევარი ვარ და არა ლიდერი 1 2 3 4 5 6 7
44. ჩემი ახლობლები ხშირად ჩივიან, რომ სათანადად არ ვეპყრობი მათ 1 2 3 4 5 6 7
45. ხშირად ვერ ვარკვევ, რას განვიცდი 1 2 3 4 5 6 7
46. სხვა ადამიანთა გრძნობებზე გავლენას ვერ ვახდენ, მაშინაც კი, როცა ეს
1 2 3 4 5 6 7
მინდა
47. ხანდახან მშურს სხვა ადამიანების 1 2 3 4 5 6 7
48. სხვისთვის კომფორტული სიტუაცია შეიძლება ჩემთვის სტრესული
1 2 3 4 5 6 7
აღმოჩნდეს
49. მიჭირს თანავუგრძნო მძიმე ვითარებაში მყოფ ადამიანებს 1 2 3 4 5 6 7
50. ყოფილა შემთხვევა, როცა სხვისი დამსახურება მიმიწერია საკუთარი
1 2 3 4 5 6 7
თავისთვის
51. მთლიანობაში, ცვლილებებს წარმატებით ვეგუები 1 2 3 4 5 6 7
52. არა მგონია სხვა ადამიანთა გრძნობებზე რაიმე გავლენის მოხდენა
1 2 3 4 5 6 7
შემეძლოს
53. უამრავი მიზეზი მაქვს იმისათვის, რომ ადვილად არ მივატოვო საქმის
1 2 3 4 5 6 7
კეთება
54. უმნიშვნელო საქმისთვისაც კი არ ვიშურებ ძალ–ღონეს 1 2 3 4 5 6 7
55. თუ რაიმეს დავაშავებ, პასუხისმგებლობას არ გავურბივარ 1 2 3 4 5 6 7
56. საკმაოდ ხშირად ვცვლი გადაწყვეტილებებს 1 2 3 4 5 6 7
57. კამათისას მხოლოდ ჩემი პოზიციის დანახვა შემიძლია 1 2 3 4 5 6 7
58. საბოლოოდ, ყველაფერი თავის ადგილზე დგება/კარგად მთავრდება
1 2 3 4 5 6 7
ხოლმე
59. ჩვეულებრივ, როდესაც ვინმეს არ ვეთანხმები, გაჩუმებას ვამჯობინებ
1 2 3 4 5 6 7
და არა–კამათსა და აყალ–მაყალს
60. თუ მომინდა, ადვილად შემიძლია ადამიანი ცუდ გუნებაზე დავაყენო 1 2 3 4 5 6 7
61. ვიტყოდი, რომ მშვიდი ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7
62. ხშირად მიჭირს ჩემი სიყვარული ახლობლებს დავანახო 1 2 3 4 5 6 7
63. უამრავი მიზეზია იმისათვის, რომ ცხოვრებაში ცუდს მოველოდე 1 2 3 4 5 6 7
64. არ ვიცი როგორ დავანახო საკუთარი შესაძლებლობები სხვებს 1 2 3 4 5 6 7
65. ჩემი ყოველდღიური რეჟიმის ხშირი ცვლილებებით არ ვწუხდები 1 2 3 4 5 6 7

66. ვფიქრობ, სხვები უფრო მეტად მოსწონთ, ვიდრე მე 1 2 3 4 5 6 7
67. ახლობლების მიმართ ჩემი ქცევა იშვიათად იწვევს მათ უკმაყოფილებას 1 2 3 4 5 6 7
68. ჩვეულებრივ, მიჭირს საკუთარი გრძნობების ისე გამოხატვა, როგორც
1 2 3 4 5 6 7
მსურს
69. კარგად მეხერხება ახალ გარემოსთან შეგუება 1 2 3 4 5 6 7
70. მიჭირს შევცვალო ცხოვრების სტილი ახალი გარემოებების მიხედვით 1 2 3 4 5 6 7
71. ვიტყოდი, რომ მოლაპარაკებებისას კარგი შუამავალი ვარ 1 2 3 4 5 6 7
72. ვიტყოდი, რომ შემიძლია ადამიანებთან წარმატებით ურთიერთობა 1 2 3 4 5 6 7
73. მთლიანობაში, ერთობ მონდომებული ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7
74. ბავშვობაში რაღაცები მომიპარავს 1 2 3 4 5 6 7
75. მთლიანობაში, ცხოვრება სიამოვნებას მანიჭებს 1 2 3 4 5 6 7
76. თავს ვერ ვაკონტროლებ/ვფლობ, როდესაც ძალიან ბედნიერი ვარ 1 2 3 4 5 6 7
77. ხანდახან ისე ხდება ხოლმე, რომ ბევრი კარგი საქმე თავისთავად
1 2 3 4 5 6 7
გამომდის
78. როდესაც გადაწყვეტილებას ვიღებ, ყოველთვის დარწმუნებული ვარ,
1 2 3 4 5 6 7
რომ ეს სწორი გადაწყვეტილებაა
79. უცნობ ადამიანთან პაემანზე, რომ წავსულიყავი, ჩემი გარეგნობით
1 2 3 4 5 6 7
იმედს გავუცრუებდი
80. ჩვეულებრივ, მიჭირს ჩემი ქცევა ირგვლივმყოფი ადამიანების გამო
1 2 3 4 5 6 7
შევცვალო
81. შემიძლია სხვა ადამიანების ადგილას ჩემი თავი წარმოვიდგონო 1 2 3 4 5 6 7
82. ვიცი, რა უნდა გავაკეთო და როგორ მოვიქცე, რომ სტრესს გავუმკლავდე 1 2 3 4 5 6 7
83. საკუთარი თავი არ მიმაჩნია უსარგებლო ადამიანად 1 2 3 4 5 6 7
84. ჩვეულებრივ, მიჭირს საკუთარი ემოციების მართვა 1 2 3 4 5 6 7
85. ჩემს ცხოვრებაში წამოჭრილ სიძნელეთა უმრავლესობა შემიძლია
1 2 3 4 5 6 7
მშვიდად და აუღელვებლად მოვაგვარო
86. თუ მოვინდომე, ჩემთვის ადვილია ადამიანის გაბრაზება 1 2 3 4 5 6 7
87. მთლიანობაში, ჩემი თავი მომწონს 1 2 3 4 5 6 7
88. მიმაჩნია, რომ ბევრი ძლიერი მხარე მაქვს 1 2 3 4 5 6 7
89. ჩემი ამჟამინდელი ცხოვრებით კმაყოფილი არ ვარ 1 2 3 4 5 6 7
90. ჩვეულებრივ, ვინმეზე გაბრაზების შემდეგ, სწრაფად შემიძლია
1 2 3 4 5 6 7
დავწყნარდე
91. შემიძლია სიმშვიდის შენარჩუნება მაშინაც კი, როცა უზომოდ
1 2 3 4 5 6 7
ბედნიერი ვარ
92. საერთოდ, არ მეხერხება ცუდად მყოფი ადამიანის ნუგეშისცემა 1 2 3 4 5 6 7
93. ჩვეულებრივ, კამათის მოგვარების უნარი შემწევს 1 2 3 4 5 6 7
94. სიამოვნებას საქმეზე წინ არასოდეს ვაყენებ 1 2 3 4 5 6 7
95. საკუთარი თავის სხვის ადგილზე წარმოდგენა ჩემთვის პრობლემა არ
1 2 3 4 5 6 7
არის
96. ძალიან დიდი თვითკონტროლი მჭირდება, რომ რაიმე ხიფათს არ
1 2 3 4 5 6 7
გადავეყარო
97. ჩემთვის ადვილია მოვძებნო ზუსტი სიტყვები ჩემი გრძნობების
1 2 3 4 5 6 7
გამოსახატავად
98. მოველი, რომ ჩემი ცხოვრება მეტწილად სასიამოვნო იქნება 1 2 3 4 5 6 7
99. მგონია, რომ სხვებისთვის საინტერესო ადამიანი არ ვარ 1 2 3 4 5 6 7
100. ადვილად ავყვები ხოლმე ცდუნებებს 1 2 3 4 5 6 7
101. ჩვეულებრივ, არ ვფიქრობ ხოლმე ცუდზე 1 2 3 4 5 6 7
102. არ მიყვარს წინასწარ გეგმების შედგენა 1 2 3 4 5 6 7

103. შევხედავ თუ არა ადამიანს, შემიძლია მივხვდე, თუ რას გრძნობს იგი 1 2 3 4 5 6 7
104. ცხოვრება მშვენიერია 1 2 3 4 5 6 7
105. ჩვეულებრივ, ჩემთვის საკმაოდ იოლია დავწყნარდე ძლიერი შიშის
1 2 3 4 5 6 7
შემდეგ
106. მიყვარს სათავეში ყოფნა და ბრძანებების გაცემა 1 2 3 4 5 6 7
107. მიჭირს სხვა ადამიანების შეხედულებებზე გავლენა მოვახდინო 1 2 3 4 5 6 7
108. ადამიანებთან მუსაიფი კარგად მეხერხება 1 2 3 4 5 6 7
109. საკუთარი იმპულსების მართვა ჩემთვის დიდი პრობლემა არ არის 1 2 3 4 5 6 7
110. ჩემი გარეგნობა ნამდვილად არ მომწონს 1 2 3 4 5 6 7
111. კარგად და გასაგებად ვმეტყველებ 1 2 3 4 5 6 7
112. მთლიანობაში უკმაყოფილო ვარ იმით, თუ როგორ ვუმკლავდები
1 2 3 4 5 6 7
სტრესს
113. მეტწილად ზუსტად ვიცი, რას ვგრძნობ 1 2 3 4 5 6 7
114. მიჭირს დამშვიდება ძლიერი გაოცების შემდეგ 1 2 3 4 5 6 7
115. მთლიანობაში, ვიტყოდი, რომ თავდაჯერებული ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7
116. თავს იშვიათად ვგრძნობ ბედნიერად 1 2 3 4 5 6 7
117. ჩვეულებრივ, შემიძლია სიმშვიდე შევინარჩუნო მაშინაც კი, როდესაც
1 2 3 4 5 6 7
ვინმე შეურაცხყოფას მაყენებს
118. მჩვევია საქმის შუა გზაზე მიტოვება 1 2 3 4 5 6 7
119. არასოდეს მითქვამს ტყუილი, რათა დამეზოგა სხვა ადამიანი (ტკივილი
1 2 3 4 5 6 7
ამერიდებინა)
120. მიჭირს ახლო ურთიეთობების დამყარება მათთანაც კი, ვინც ჩემი
1 2 3 4 5 6 7
ახლობელია
121. სანამ გადაწყვეტილებას მივიღებ, ვითვალისწინებ ამ გადაწყვეტილების
1 2 3 4 5 6 7
ყველა დადებით და უარყოფით მხარეს
122. არ ვიცი ხოლმე, რა გავაკეთო, რომ ადამიანებმა თავი უკეთ იგრძნონ,
1 2 3 4 5 6 7
როდესაც ამას საჭიროებენ
123. ჩვეულებრივ, მიჭირს ახალი შეხედულებების და დამოკიდებულებების
1 2 3 4 5 6 7
გათავისება
124. სხვებს უთქვამთ ჩემთვის, რომ იშვიათად ვსაუბრობ საკუთარ
1 2 3 4 5 6 7
გრნობებზე
125. მთლიანობაში, კმაყოფილი ვარ ახლობლებთან ჩემი ურთიერთობებით 1 2 3 4 5 6 7
126. ზუსტად შემიძლია გამოვიცნო ჩემი ემოციები – მათი გაჩენა და
1 2 3 4 5 6 7
განვითარება
127. სხვების ინტერესებს საკუთარზე მაღლა ვაყენებ ხოლმე 1 2 3 4 5 6 7
128. უმეტესწილად, ვგრძნობ, რა შესანიშნავია იყო ცოცხალი 1 2 3 4 5 6 7
129. ძალიან დიდ სიამოვნებას მანიჭებს, ის რომ რაიმეს კარგად ვაკეთებ 1 2 3 4 5 6 7
130. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ოჯახთან და ახლო მეგობრებთან
1 2 3 4 5 6 7
ურთიერთობები
131. თავში ხშირად მომდის სასიამოვნო აზრები 1 2 3 4 5 6 7
132. ხშირად ცხარე და დაუნდობელი კამათი მაქვს ჩემს ახლობლებთან 1 2 3 4 5 6 7
133. საკუთარი ემოციების სიტყვიერი გამოხატვა ჩემთვის პრობლემა არ
1 2 3 4 5 6 7
არის
134. ცხოვრება იშვიათად მანიჭებს სიამოვნებას 1 2 3 4 5 6 7
135. ჩვეულებრივ, შემიძლია სხვა ადამიანებზე გავლენის მოხდენა 1 2 3 4 5 6 7
136. როდესაც რაიმე სასწრაფოდ მაქვს გასაკეთებელი/მოსასწრები,
1 2 3 4 5 6 7
სიმშვიდეს ვკარგავ
137. მიჭირს ჩემი ქცევების ახალ გარემოსთან მორგება 1 2 3 4 5 6 7

138. ვთვლი, რომ სხვები პატივს მცემენ 1 2 3 4 5 6 7
139. ჩემთვის უთქვამთ, რომ სტრესი ადვილად მეუფლება 1 2 3 4 5 6 7
140. ჩვეულებრივ, თუ მსურს, შემიძლია მოვნახო გზა, როგორ
1 2 3 4 5 6 7
გავაკონტროლო საკუთარი ემოციები
141. ჩემთვის ადვილია სხვების ნდობის მოპოვება 1 2 3 4 5 6 7
142. ხშირად მჭირდება გამხნევება და წახალისება სხვების მხრიდან,რომ
1 2 3 4 5 6 7
დაწყებული საქმე ბოლომდე მივიყვანო
143. მიჭირს ჩვეულებების შეცვლა 1 2 3 4 5 6 7
144. შემიძლია, წარმატებით დავიცვა საკუთარი აზრი მაშინაც კი, როდესაც
1 2 3 4 5 6 7
მნიშვნელოვან ხალხთან მიწევს კამათი
145. ცვლილებებს ადვილად ვეგუები 1 2 3 4 5 6 7
146. მრავალგზის წახალისება მჭირდება, რომ საქმისთვის ყველაფერი
1 2 3 4 5 6 7
გავაკეთო რაც შემიძლია
147. მაშინაც კი, როცა ვინმეს ვეკამათები, შემიძლია მისი თვალსაზრისის
1 2 3 4 5 6 7
გათვალისწინება
148. მთლიანობაში, სტრესთან გამკლავება შემიძლია 1 2 3 4 5 6 7
149. იმის ნაცვლად, რომ გადავჭრა პრობლემა, თავს ვარიდებ მას 1 2 3 4 5 6 7
150. ხშირად ვეძლევი სიამოვნებას ისე, რომ შესაძლო შედეგებს არ
1 2 3 4 5 6 7
ვითვალისწინებ
151. მჩვევია პოზიციების დათმობა, მაშინაც კი, როდესაც ვიცი, რომ
1 2 3 4 5 6 7
მართალი ვარ
152. შემიძლია ჩემი შეხედულებების და მოსაზრებების დაცვა 1 2 3 4 5 6 7
153. ამ კითხვარში ზოგიერთ კითხვაზე ჩემი პასუხი არ არის 100%–ით
1 2 3 4 5 6 7
გულწრფელი
danarTi B
სტრესის დაძლევის სტრატეგიები
კითხვარი
ინსტრუქცია: ჩვენ გვაინტერესებს, რას აკეთებდით, რას ფიქრობდით და რას

გრძნობდით რაიმე სტრესული მოვლენის დროს. ამ მიზნით, გთხოვთ, შეავსოთ
კითხვარი, სადაც მოცემულია სხვადასხვა გზები/სტრატეგიები, რომლებსაც
მიმართავენ ხოლმე ადამიანები, როდესაც ისინი სტრესულ სიტუაციაში
იმყოფებიან. იფიქრეთ, თქვენთვის სტრესულ, კონკრეტულ სიტუაციაზე და
შეაფასეთ, რამდენად ხშირად მიმართავდით ქვემოთ მოცემულ თითოეულ
სტრატეგიას. შეფასებისას გამოიყენეთ 0-დან 3-მდე სკალა, სადაც ქულებს აქვთ
შემდეგი მნიშვნელობები:
0 - არასოდეს, 1 - ზოგჯერ, 2 - ხშირად, 3 - ყოველთვის.
გახსოვდეთ, რომ აქ არ არსებობს სწორი და არასწორი პასუხები.
1. ვფიქრობდი, რა უნდა გამეკეთებინა და რა ნაბიჯი გადამედგა 0 1 2 3

2. ვცდილობდი, გამეანალიზებინა პრობლემა, რომ უკეთ გავრკვეულიყავი 0 1 2 3
ყველაფერში
3. თავი დავიტვირთე სამუშაოთი ან სხვა საქმიანობით, რომ არ მეფიქრა 0 1 2 3
პრობლემაზე
4. მჯეროდა, რომ დრო ყველაფრის მკურნალია, ერთადერთი რაც უნდა 0 1 2 3
გამეკეთებინა დროის გასვლას დავლოდებოდი
5. დათმობაზე მივდიოდი, რომ რაიმე დადებითი მიმეღო სიტუაციიდან 0 1 2 3
6. ისეთ რამეს ვაკეთებდი, რომლის შედეგებშიც დარწმუნებული არ ვიყავი, მაგრამ 0 1 2 3
უმოქმედოდ ყოფნა არ შემეძლო
7. ყოველგვარ ღონეს ვხმარობდი, რომ ადამიანებს პასუხისმგებლობა აეღოთ მათ 0 1 2 3
მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაზე
8. ვლაპარაკობდი სხვებთან, რომ უკეთ გავრკვეულიყავი სიტუაციაში 0 1 2 3
9. ვცდილობდი, განმესაზღვრა, რა შეიძლებოდა მე თვითონ გამეკეთებინა 0 1 2 3
სიტუაციის გამოსასწორებლად
10. კონფლიქტურ სიტუაციაში ვცდილობდი თავი შემეკავებინა, რომ უკანდასახევი 0 1 2 3
გზა არ მომეჭრა
11. იმედი მქონდა, რომ სასწაული მოხდებოდა და ყველაფერი გამოსწორდებოდა 0 1 2 3
12. ბედს მივენდე, თუმცა ხანდახან უბრალოდ ბედი არ მწყალობდა 0 1 2 3
13. ისე ვიქცეოდი, თითქოს არაფერი მომხდარა 0 1 2 3
14. ვცდილობდი, თავი შემეკავებინა, რომ ჩემი განცდები არავისთვის მომეხვია თავს 0 1 2 3
15. თავს ვიტყუებდი და ვცდილობდი, რამე დადებითი დამენახა იქ, სადაც ეს არ იყო 0 1 2 3
16. მეძინა ჩვეულებრივზე უფრო მეტხანს 0 1 2 3
17. ვბრაზობდი იმ ადამიანებზე, რომელთა გამოც შემექმნა პრობლემები 0 1 2 3
18. ვეძებდი სხვების თანაგრძნობას და თანადგომას 0 1 2 3
19. საკუთარ თავს ვამხნევებდი 0 1 2 3
20. ძალიან მინდოდა, პრობლემის დასაძლევად რამე ახალი და შედეგის მომტანი 0 1 2 3

გამეკეთებინა
21. ვცდილობდი დამევიწყებინა ყველაფერი 0 1 2 3
22. დახმარებისთვის მივმართავდი გამოცდილ და მცოდნე ადამიანებს 0 1 2 3
23. შევიცვალე და პიროვნულად გავძლიერდი 0 1 2 3
24. სანამ რაიმეს მოვიმოქმედებდი, ვცდილობდი დავლოდებოდი და მენახა რა 0 1 2 3
მოხდებოდა
25. მივხვდი, რომ მხოლოდ მე შემეძლო დავხმარებოდი საკუთარ თავს 0 1 2 3
26. ვგეგმავდი, რა უნდა გამეკეთებინა და მერე ამ გეგმას მივყვებოდი 0 1 2 3
27. ვიღებდი იმას, რისი მიღებაც მსურდა 0 1 2 3
28. თავს უფლებას ვაძლევდი, გამომეხატა ყველაფერი, რასაც ვგძნობდი 0 1 2 3
29. საკუთარ თავს ვადანაშაულებდი, რომ არ გავაკეთე ის, რისი გაკეთებაც შემეძლო 0 1 2 3
30. შევიცვალე, ახლა უფრო მეტად შემწევს უნარი გადავჭრა პრობლემები 0 1 2 3
31. ვესაუბრებოდი მათ, ვისაც შეეძლო რაიმე კონკრეტული გაეკეთებინა პრობლემის 0 1 2 3

მოსაგვარებლად
32. ვცდილობდი, გავრიდებოდი სიტუაციას და ვისვენებდი ან რაიმე სხვას 0 1 2 3
ვაკეთებდი
33. იმისათვის, რომ თავი უკეთ მეგრძნო, ვსვამდი ან ვჭამდი ძალიან ბევრს, ვიღებდი 0 1 2 3
წამლებს, ვეწეოდი სიგარეტს
34. ხანდახან ძალიან დიდ რიკსზე მივდიოდი, რომ ხელიდან არ გამეშვა შანსი 0 1 2 3
პრობლემების გადასალახავად
35. ვცდილობდი, გამეკონტროლებინა საკუთარი თავი და დაუფიქრებლად არაფერი 0 1 2 3
გამეკეთებინა
36. საკუთარ თავში ვიპოვე ძალა, რომ ახლებურად მერწმუნა ღმერთი 0 1 2 3
37. შევინარჩუნე ჩემი საიმაყე და გაბედულება 0 1 2 3
38. მივხვდი, რა არის ცხოვრებაში მთავარი
39. მე ყველაფერი ვიღონე იმისათვის, რომ სიტუაცია უკეთესობისკენ შეიცვალოს 0 1 2 3
40. მინდოდა ჩემთვის თავი გაენებებინათ 0 1 2 3
41. ახლოს არ ვიკარებდი მომხდარს, არ მინდოდა ამაზე ბევრი მეფიქრა 0 1 2 3
42. მივმართავდი ნათესავს ან მეგობარს რჩევისათვის 0 1 2 3
43. სხვებს თავს არ ვახვევდი ჩემს პრობლემებს 0 1 2 3
44. იმისათვის, რომ პრობლემა შემემსუბუქებინა, მომხდარის სერიოზულობას არ 0 1 2 3
ვაღიარებდი /ვუგულვებელვყოფდი
45. ვუყვებოდი ხოლმე სხვებს, თუ როგორ ვგრძნობდი თავს 0 1 2 3
46. ვიცავდი ჩემს პრინციპებს და ვიბრძოდი იმისათვის, რაც მინდოდა 0 1 2 3
47. გაბრაზებული, ჯავრს სხვებზე ვიყრიდი 0 1 2 3
48. ჩემი წარსული გამოცდილების გათვლისწინებით ვცდილობდი, გამომენახა 0 1 2 3
სიტუაციის მოგვარების და გამოსწორების გზები
49. ვიცოდი, რისი გაკეთებაც იყო საჭირო, ამიტომ, ჩემი ძალისხმევა გავაორმაგე 0 1 2 3
50. არ მინდოდა დამეჯერებინა, რომ ეს ნამდვილად მოხდა 0 1 2 3
51. პირობა მივეცი ჩემს თავს. რომ შემდეგში ყველაფერს სხვანაირად გავაკეთებდი და 0 1 2 3
სხვაგვარად მოვიქცეოდი
52. პრობლემის დაძლევის რამოდენიმე გზა დავსახე 0 1 2 3
53. მივიღე სიტუაცია ისეთი, როგორიც ის იყო, ვერაფერს შევცვლიდი 0 1 2 3
54. ვცდილობდი, რომ გრძნობებს ძალიან არ შეეშალა ხელი ჩემთვის 0 1 2 3
55. მინდოდა შემეცვალა ის, რაც მოხდა და ის, რასაც ვგძნობდი 0 1 2 3
56. მე თვითონაც შევიცვალე 0 1 2 3

57. წარმოვიდგენდი ხოლმე, რომ სხვაგან უკეთეს ადგილას ვარ 0 1 2 3
58. მინდოდა, რომ ყველაფერი გამქრალიყო და დამთავრებულიყო 0 1 2 3
59. წარმოვიდგენდი ხოლმე, როგორ შეიძლებოდა ყველაფერი უკეთესობისკენ 0 1 2 3
შეცვლილიყო
60. ვლოცულობდი 0 1 2 3
61. საკუთარი თავი ყველაზე უარესისთვის შევამზადე 0 1 2 3
62. ბევრს ვფიქრობდი იმაზე, რა უნდა მეთქვა და გამეკეთებინა 0 1 2 3
63. წარმოვიდგენდი, როგორ მოიქცეოდა მსგავს სიტუაციაში ჩემთვის პატივსაცემი 0 1 2 3
ადამიანი და ვცდილობდი, მეც ასევე მოვქცეულიყავი
64. ვცდილობდი სხვა ადამიანის თვალით შემეხედა ამ ყველაფრისთვის 0 1 2 3
65. ვახსენებდი საკუთარ თავს, რა შეიძლებოდა ყველაზე უარესი მომხდარიყო 0 1 2 3
66. ვვარჯიშობდი 0 1 2 3
danarTi C
მოვლენათა ზემოქმედების შესაფასებელი სკალა
(The Impact of Event Scale _Revised)
ინსტრუქცია: ქვემოთ ჩამოთვლილია პრობლემები, რომლებიც აქვთ ხოლმე

ხანდახან ადამიანებს სტრესული მოვლენების შემდეგ. გთხოვთ, წაიკითხოთ
თითოეული დებულება და შეაფასოთ, თქვენთვის ყველაზე ტრავმულ
მოვლენასთან მიმართებაში, რამდენად გაწუხებდათ იქ აღწერილი პრობლემა
ბოლო ერთი თვის განმავლობაში.
სრულებით უმნიშვ ზომიერადსაკმაოდ ძლიერად

არა ნელოდ ძლიერად
ნებისმიერი რამ რაც მაგონებდა
1 გადატანილ მოვლენებს, იმავე განცდებს 0 1 2 3 4
მიღვიძებდა, რაც მაშინ მქონდა
2 მქონდა ძილის პრობლემები 0 1 2 3 4
სხვა რამის კეთებისას უნებლიედ მაინც
3 მომხდარზე ვფიქრობდი 0 1 2 3 4
4 გაღიზიანებული და გაბრაზებული ვიყავი 0 1 2 3 4
ვცდილობდი ნერვებს არ ავყოლოდი,

5 როდესაც რაიმე მახსნებდა მომხდარს ან 0 1 2 3 4
როცა ამაზე ვფიქრობდი
მომხდარზე მეფიქრებოდა მაშინაც კი,
6 როდესაც ეს არ მინდოდა 0 1 2 3 4
განცდა მქონდა, თითქოს ეს

7 სინამდვილეში არ მომხდარა ან არ იყო 0 1 2 3 4
რეალური
თავს ვარიდებდი ყველაფერს, რასაც
8 შეეძლო მომხდარი შეეხსენებინა ჩემთვის 0 1 2 3 4
9 გონებაში მიტრიალებდა იმ მოვლენების 0 1 2 3 4

ამსახველი სურათები
ვიყავი დაძაბული და ადვილად
10 ვბრაზდებოდი 0 1 2 3 4
11 ვცდილობდი არ მეფიქრა, მომხდარის 0 1 2 3 4

შესახებ
ვაცნობიერებდი, რომ ისევ ძალიან
12 განვიცდიდი მომხდარს, მაგრამ თავს 0 1 2 3 4
ვერაფერს ვუხერხებდი
თითქოს უგრძნობი გავხდი, განცდის
13 უნარიც დავკარგე და გრძნობები 0 1 2 3 4
დამიჩლუნგდა
ვგრძნობდი, თითქოს უკან დავბრუნდი,
14 ისევე ვიქცევი და იმავეს განვიცდიდი, 0 1 2 3 4
როგორც მაშინ
15 მიჭირდა ჩაძინება 0 1 2 3 4
ისევ ისეთი ძლიერი განცდები

16 შემომიტევდა ხოლმე, როგორც მაშინ 0 1 2 3 4
ვცდილობდი მომხდარი მეხსიერებიდან

17 ამომეშალა 0 1 2 3 4
18 მიჭირდა ყურადღების კონცენტრაცია 0 1 2 3 4

როდესაც რაიმე მახსენებდა მომხდარს, ეს
ჩემში იწვევდა ფიზიოლოგიურ რეაქციებს
19 – ოფლიანობას, გულისრევის შეგრძნებას, 0 1 2 3 4
სუნთქვის გახშირებას და გულისცემის
აჩქარებას
ვხედავდი მომხდართან დაკავშირებულ

20 სიზმრებს 0 1 2 3 4
ვიჩენდი მომეტებულ სიფრთხილეს და

21 ვცდილობდი ფხიზლად ვყოფილიყავი 0 1 2 3 4
ვცდილობდი მომხდარზე არ მელაპარაკა

22 0 1 2 3 4

Dissertation Geo Martskvishvili

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Dissertation Geo Martskvishvili

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

socialur da politikur mecnierebaTa fakulteti

emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da

fsiqologiaSi filosofiis mecnierebaTa doqtoris akademiuri xarisxis

samecniero xelmZRvaneliM marine CitaSvili, Tsu, sruli profesori

konsultanti luiza aruTinovi, Tsu, asocirebuli profesori

Tavi 1. emociuri inteleqti ............................................................................... 15

Tavi 2. daZlevis strategiebi ............................................................................ 44

Tavi 3. posttravmuli stresi ............................................................................ 57

Tavi 4. kvlevis sakiTxis gansazRvra .............................................................. 64

Tavi 5. kvlevis meTodi .......................................................................................... 67

Tavi 6. Sedegebis aRwera ....................................................................................... 84

Tavi 7. Sedegebis ganxilva ................................................................................. 133

Tavi 8. daskvnebi ....................................................................................................... 142

gamoyenebuli literatura:................................................................................ 147

danarTi A...................................................................................................................... 152

danarTi B ...................................................................................................................... 157

danarTi C ..................................................................................................................... 160

cxrilebisa da suraTebis CamonaTvali

cxrili N 1. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli

cxrili N 2. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli

cxrili N 3. emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris

cxrili N 4. korelaciebi emociuri inteleqtis calkeul skalebs

cxrili N 5. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis

cxrili N 6. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis

cxrili N7. aRweriTi statistika emociuri inteleqtis calkeuli

cxrili N8. korelaciebi posttravmuli stresis maCveneblebsa da

cxrili N 9. koralaciebi daZlevis strategiebsa da emociuri

cxrili N 10. korelaciebi daZlevis strategiebsa da PTSD

cxrili N 11. koralaciebi emociuri inteleqtis calkeul

suraTi N2 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis

suraTi N3 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis

suraTi N4 sqesTa Soris gansxavavebis daZlevis

suraTi N5 sqesTa Soris gansxvaveba posttravmuli stresis

suraTi N6 devnilTa mdgomareobis (finansuri, janmrTelobis,

suraTi N7 devnilTa mier warsuli, awmyo da momavali

suraTi N8 posttravmuli stresis maCveneblebi travmis

(I) kiTxvaris adaptacia moicavda Semdeg etapebs: (1)

kiTxvaris adaptaciis Sedegebi: (1) ZiriTadi RerZebis

niSnis sakvlevi kiTxvari (TEIQue ) (K.Petrides 2009); (b) daZlevis

qarTul versia Rirebulia sxvadasxva sferoSi momuSave

msoflioSi dResdReobiT 26 milioni iZulebiT adgilnacvali

winamdebare kvleva swored emociuri inteleqtis, rogorc

situacia, romelic saxifaToa sicocxlisTvis da individSi iwvevs

sakuTari da sxvisi emociebis aRqmis, gamoxatvis, gagebis da

gadamuSavebas. Tumca, maTi erTian konstruqtad gaerTianeba,

1995, Mayer & P. Salovey, J. D. 1997).

kvlevis miznidan gamomdinare samuSao hipoTeza Semdegnairad

winamdebare kvlevis miznidan da Sesamowmebeli hipoTezebidan

sadisertacio Sroma moicavs 8 Tavs. pirvel TavSi ganxilulia

meore TavSi ganxilulia daZlevis cnebisadmi sami ZiriTadi

mesame TavSi mocemulia posttravmuli stresis klinikuri

mexuTe Tavi kvlevis meTodis aRweras eTmoba. masSi

meeqvse TavSi aRwerilia kvlevis Sedegebi kvlevis TiToeuli

meSvide da merve Tavebi kvlevis TiToeuli nawilis Sedegebis

naSromis bolos mocemulia gamoyenebuli literatura da

Tavi 1. emociuri inteleqti

1.1. emociuri inteleqtis Teoriuli modelebi

emociuri inteleqti, rogorc pirovnebis unari, gadaamuSavos

emociebis aRqma da gamoxatva - moicavs emociebis aRqmis da

adamianis unari - aRiqvas da iyos mgrZnobiare sxva adaminidan

emociebis gamoyeneba - emociuri inteleqtis emociebis

emociebis gageba - gulisxmobs emociebs Soris mimarTebis da