LOC S PHAT GAO Nguycn tac A 8bort History oj BuJJbism KOWARO CONZK NHA XA T BA N TO NG HO P THA NH PHO HO CH MNH 5 LO GO THK KhI nhan duoc fap sach nay nguyon fac fIong Anh fu mof nguoI ban o uc guI fang, foI fu noI ngay voI mnh rang: Ijch su Phaf gIao u7 VoI chung nay frang sach fh chI co fho Ia cuoi ngua xcm boa fhoI! Nhung khI doc qua fap sach, foI bIof Ia su danh gIa ban dau cua mnh da co phan nao hoI voI va, fhIou chnh xac. EJuarJ Con:c qua fhaf da Iam duoc dIou fuong nhu khong fho Iam duoc Ia gIoI fhIou fong quaf vo Ijch su phaf frIon cua Phaf gIao bang mof cach ngan gon nhaf co fho duoc, ma van fhau fom duoc day du nhung g can fhIof. Mac du ban fhan Ia mof Phaf fu, Con:c van Iuon gIu duoc khoang cach khach quan can fhIof khI frnh bay cac van do vo Ijch su Phaf gIao. Hon fho nua, ngay khI do cap don cac bo phaI khac nhau, ong cung khong bao gIo do cho ngoI buf cua mnh nghIong vo fhoo nhung khuynh huong fu fuong ma mnh da chon. Va day chnh Ia you fo da fao duoc su fIn cay can fhIof cho mof fac pham co fnh cach su hoc nhu fho nay. Con:c cung fao duoc cho fap sach cua mnh mof cau fruc raf chaf cho. Mac du voI nhung su kIon kha day dac dIon ra frong hon 2.500 nam ma chI voI khong day 150 frang sach, 1 ong da khong Iam cho nguoI doc phaI choang ngop boI su don dap cua chung. ang mof su IIon kof khoo Ioo, ong da frnh bay faf ca fhoo mof cach khaI quaf nhaf ma van bao ham duoc nhung chI fIof cof IoI can fhIof nhaf. Trong mof chung muc nao do, foI co cam gIac IIon fuong ngho fhuaf frnh bay nay cua ong nhu nhung nof cham pha doc dao cua mof nha danh hoa fhuy mac. Nhung Ijch su phaf frIon cua mof fon gIao, nhaf Ia khI fon gIao ay Ia Phaf gIao, khong fho chI bao gom nhung su kIon, ma dIou can fhIof va fham ch con quan frong hon nua chnh Ia 1 Ngoyon tuc Anh ngo n cho nho ch co l35 trung. 6 Luoc su Phut guo cac khuynh huong fu fuong voI su hnh fhanh va phaf frIon cua chung. Va vIoc frnh bay ngan gon nhung van do vo cung phuc fap, da dang va doI khI raf fruu fuong nay fhaf khong do dang chuf nao. NguoI vIof nou khong nam vung faf ca moI van do va fuan fhoo mof phuong phap frnh bay hof suc khoa hoc, fh chac chan so khong franh duoc su Iac IoI frong khu rung fu fuong day b an cua Phaf gIao. Con:c da Iam duoc dIou kho Iam, va fham ch con Iam raf fof, khI ong gIoI fhIou hau nhu faf ca nhung khuynh huong fu fuong Ion khac nhau frong Phaf gIao, va nou Ion duoc su khac bIof co ban nhaf cua chung. ChI voI fac pham nay, Con:c da hoan foan xung dang duoc xop vao mof frong nhung nguoI co cong Ion frong vIoc fruyon ba Phaf gIao sang phuong Tay. Nhung ngoaI ra, cung voI bac fIon boI Daisct: Tcitaro 8u:uki, ong con gop phan quan frong hn na frong vIoc frnh bay nhung fu fuong aI fhua, nhaf Ia ThIon fong, fhoo cach ma nguoI phuong Tay co fho fIop nhan duoc. Tuy nhIon, foI van gIu quan dIom cho rang vIoc doc fap sach nay do fm hIou vo Ijch su Phaf gIao Ia vIoc cuoi ngua xcm boa. Iou ky Ia o day Ia, voI su huong dan cua Con:c, nguoI xcm boa fhoo cach nay da co duoc nhung kIon fhuc co ban nhaf vo Phaf gIao, vo su hnh fhanh va phaf frIon, vo nhung frao Iuu fu fuong xua va nay cua no, khong phaI fu goc do mof fn do, ma fu goc do hoan foan khach quan cua mof nha khoa hoc. VoI nhung hIou bIof nay, nguoI doc xom nhu da co du nhung huong dan can fhIof do co fho manh dan dan buoc vao khu rung Phaf gIao, voI hon 2.500 nam fuoI, do vIong fham nhung noI fhch hop nhaf doI voI mnh. Va quan frong hon nua Ia co fho fhu haI duoc f nhIou hoa fhom co Ia fu khu rung ay. Iou faf nhIon Ia, cung nhu bao nhIou fac pham khac, du hoan fhIon don dau cung khong fho franh khoI mof vaI fy vof, cho du Ia raf nho. Iou nay doI khI cung co fho Ia do nhung IoI In an. Trong qua frnh chuyon djch sang fIong VIof, chung foI da can fhan doI chIou va ghI nhan ro rang nhung saI sof ay |vo nIon daI, vo quan dIom, vo su kIon...) do nguoI doc fIon xom xof. ? A short history of Buddhism Va mof dIou dang fIoc o day Ia fac gIa da su dung cac fon rIong chu Han phan Ion fhoo phIon am fIong Anh, ma khong dua kom duoc phan Han fu. Iou nay dac bIof gay kho khan cho nguoI doc, v raf nhIou nguoI frong chung fa co fho vo cung quon fhuoc voI ngaI Huyon Trang, nhung IaI khong bIof Yuan-tsang Ia aI. o gIam bof kho khan nay, chung foI da co gang frong pham vI co fho duoc do dua kom vao ban djch nhung fon goI quon fhuoc hon voI doc gIa VIof Nam. Tuy nhIon, do dam bao fnh chnh xac, phan Han ngu hoac Phan ngu IIon quan so duoc fhom vao frong cac chu gIaI. NgoaI ra, chung foI cung dong fhoI fhuc hIon nhIou chu gIaI khac, nham muc dch cung cap fhom nhung fhong fIn IIon quan cho nguoI doc, do co fho gIup cho nhung aI chua fung Iam quon voI Phaf gIao co fho fIop nhan mof cach do dang hon. Taf ca chu gIaI frong sach dou Ia do chung foI bIon soan, va duoc frnh bay o cuoI frang, ca phan fIong Anh Ian fIong VIof, do fao su can doI. an djch fIong VIof va nguyon fac duoc frnh bay fhoo IoI song ngu do fIon doI chIou, nhung fhInh fhoang cung khong franh khoI co doan chonh nhau mof vaI dong. O nhung noI nguyon fac co van do, dou co su Iuu y do doc gIa fIon xom xof. Iou cuoI cung muon noI o day Ia, fu khI Conzo hoan fhanh fac pham nay don nay cung da kha Iau. Trong quang fhoI gIan vua froI qua nay, nhIou fu IIou moI duoc phaf hIon, dac bIof Ia nhung fhanh fuu vuof buc cua khoa khao co hoc, da cho phop chung fa hIou duoc nhIou hon vo gIaI doan khoI nguyon cua Phaf gIao. VIoc bo sung nhung kIon fhuc moI nay Ia dIou khong fhch hop Iam frong qua frnh chuyon djch fap sach, non chung foI chI muon Iuu y fhom do doc gIa co mof su danh gIa khach quan hon vo nhung g duoc frnh bay frong fac pham. Mong rang voI fap sach nay, nguoI doc co fho co duoc mof caI nhn khaI quaf vo Phaf gIao. Taf ca nhung g fIop fhoo sau nua, han con fuy fhuoc o no Iuc fu fhan cua moI nguoI. u da hof suc fhan frong frong cong vIoc, nhung voI nhung han cho nhaf djnh vo nang Iuc va frnh do, chac han khong fho franh duoc f nhIou saI sof. Knh mong cac bac cao mInh rong Iong chI gIao. NGYKN MNH TKN 8
OO NKT VK TAC GA EJuarJ Con:c sInh ngay 18 fhang 3 nam 1904 faI Forcst Hi//, Lcuisbam, LonJon, Anh Quoc, frong mof gIa dnh goc uc. Ong Ia frIof gIa va Ia mof nha nghIon cuu Phaf hoc IoI Iac, da phIon djch va sap xop bo kInh Bat-nba Ba-/a-mat-Ja fhoo ho fhong va gop phan fruyon ba fu fuong aI fhua khap chau Au, chau My. oI voI Phaf fu chau Au, nhung fruoc fac cua ong Ia faI IIou nghIon cuu fu fap Phaf phap qu bau khong fho bo qua duoc. Cha ong fruoc Ia mof nhan vIon ngoaI gIao, sau chuyon sang nganh foa an, Iam vIoc faI Dsseldorf, CHI uc. Con:c fruong fhanh va duoc gIao duc faI uc voI fon goI Ia EbcrbarJ. NoI day, ong som bIou hIon nhung ca fnh dac fhu: su cam nhan nhay bon fruoc nhung van do xa hoI, Iong cam phan fruoc nhung frao Iuu aI quoc cuc doan cua uc quoc xa, Iong you fhIon nhIon va cuoc song fInh mjch o fhon quo. Nam Ion 13 fuoI, Con:c co djp bIof vo Phaf gIao. Ong hoc frIof, fam I va An o hoc faI nhung daI hoc Tbingcn, HciJc/bcrg, Kic/ va Ko/n. TaI HciJc/bcrg, vao khoang nhung nam 1924-1925, ong duoc Max Wa//cscr, mof frong nhung nguoI dau fIon djch kInh Bat-nba Ba-/a-mat-Ja sang fIong uc, huong dan dI vao Phaf gIao aI fhua. Sau do, nho Hcinricb Pickcrt, ong co djp Iam quon voI ThIon fong. Nam 1928, ong Iam Iuan an fIon sI faI Ko/n. Nam 1932, ong cho xuaf ban fac pham Pbuong tbuc Joi /ap. Bnb /uan oc /y tbuyct Duy oat bicn cbung. 1 V nhung hanh vI chong uc quoc xa non ong phaI roI CHI uc vao nam 1933, sang fj nan faI Anh quoc, va khong Iau sau, ong nhap quoc fjch Anh. 1 Dor Sutz von \dorsproch. Zor 1hooro dos Duoktschon Mutoru smos. 9 A short history of Buddhism Tu nam 1933 fro dI, ong day fam Iy va frIof hoc faI OxjorJ va LonJon. Cac fac pham cua Daisct: Tcitaro 8u:uki va mof hoc gIa An o Ia Har Daya/ IaI huong dan ong fro vo voI Phaf gIao. Tu nam 1943 don 1949, ong nghIon cuu raf nhIou vo An o hoc, gIa nhap HoI Phaf gIao 2 faI LonJon va cung fo chuc nhIou buoI fhuyof gIang. Trong nhung nam sau chIon franh fho gIoI Ian fhu haI, ong cho xuaf ban khoang 20 quyon sach va hon 100 fIou Iuan vo nhung van do cua Phaf gIao, va chnh nhung fac pham nay da Iam cho fon fuoI ong Ian fruyon khap fho gIoI. Ong da fung fhuyof gIang faI Wisconsin, MaJison, Wasbington, 8catt/c, Bonn, Bcrkc/cy, 8anta Barbara... Nam 1973, Con:c ngung vIoc fhuyof gIang, IuI vo song faI 8bcrbornc, 8omcrsct, va fu do chuyon chu vao vIoc nghIon cuu Phaf hoc. Trong fam nghIon cuu cua ong Ia frIof Iy Bat-nba, va vo chu do nay, ong da xuaf ban hang Ioaf fIou Iuan. Ong cung da djch sang Anh ngu va xuaf ban nhIou kInh van fhuoc ho nay. Nam 1979, ong cho ra doI quyon hoI ky voI fua do Tbc Mcmoirs oj a MoJcrn Gnostic, frong do ong fu cho mnh Ia mof nguoI co ca fnh mau fhuan. Con:c co mof caI nhn, mof cam nhan sau sac cho nhung van do, nhan sInh quan khac bIof cua fho ky nay. Quyon hoI ky cua ong da chung fo kha nang ngho fhuaf dung hop nhIou quan dIom cua ong. Ong maf ngay 24 fhang 9 nam 1979 faI Ycooi/, Somorsof, LonJon. Nhung fac pham quan frong nhaf cua ong Ia BuJJbism, Its Esscncc anJ Dcoc/opmcnt - Oxford 1951; BuJJbist McJitation - Iondon 1956; BuJJbist Tbougbt in InJia - Iondon 1962; A 8bort History oj BuJJbism - Iondon 1980. NgoaI ra ong con djch nhIou kInh dIon fu Phan ngu |8anskrit) sang Anh ngu, nhu Kinb Kim cang, Tam kinb Bat-nba, Kinb ai Bat-nba... * * * 2 oddhst Socoty 10 BO CA NH L|CH S VA CA C THO OA TRONG L|CH S PHA T GA O A. BO CANH L|CH S 1 Tn do Phaf gIao fIn rang co mot con nguoi tbat duoc fon xung Ia duc Phaf, hay ang Giac Ngo, da nhan ra duoc fr huo sang suof xa xua, hay noI dung hon Ia fu vo fhuy, cua con nguoI. Va ngaI da Iam duoc dIou nay o Bibar, An o, vao khoang fu nam 600 cho don 400 fruoc Cong nguyon fhoI gIan chnh xac khong duoc bIof. Tr huo gIac ngo ma ngaI daf don co fho fru dI ba dIou baf fhIon, cu fho Ia: 1. Tranh dung bao Iuc duoI moI hnh fhuc, fu vIoc gIof haI con nguoI va cac IoaI dong vaf, cho don vIoc gay suc op vo maf fInh fhan do buoc nguoI khac phaI suy nghI khac dI. 2. Tnh vj ky, hay noI dung hon Ia su cbap nga, nghIa Ia co chap vao fnh hIon huu cua ca nhan mnh nhu mof ca fho rIong bIof, duoc xom nhu Ia nguyon nhan cua faf ca moI dau don, kho nao ma con nguoI phaI ganh chju, va chI co fho cham duf khI qua frnh fu fap gIup daf don mof frang fhaI hoan foan vo nga, hay con duoc goI bang mof fhuaf ngu Phaf gIao Ia Nict-ban. 1 3. Su chof, Ia mof frang fhaI mo Iam co fho vuof qua duoc boI nhung aI daf don cho kbong con su cbct, buoc vao nguong cua oo sanb. NgoaI vIoc dua ra nhung phuong phap doI frj do IoaI fru ba dIou baf fhIon nou fron, ban fhan duc Phaf khong ho dung non mof hoc fhuyof hay nhung gIao dIou cung nhac. Thay v vay, ngaI fhu phuc duoc su fIn fuong hoan foan Ia nho vao chnh nhung kof qua daf duoc fhong qua vIoc chI day cac do fu dI fhoo mof fIon frnh fu fap gom ba phan chnh Ia: gIu gIoI Iuaf, fu fap fhIon djnh va duy fr su fInh gIac. 12 Luoc su Phut guo Vo dIom fhu nhaf, noI vo bao /uc - fhuaf ngu dIon daf y khong dung bao Iuc Ia ahis, fhuong djch Ia bat bai, co nghIa Ia franh faf ca moI hnh fhuc Iam fon haI don su song cua muon IoaI.. ChI xof rIong vo dIom nay, Phaf gIao Ia mof frong nhung phong frao chong IaI nhung fho Iuc chuyon cho fan bao noI Ion vao khoang 3000 nam fruoc Cong nguyon, voI nhung du an phaf frIon cong nghIop va hoaf dong quan su da dan don su Ian fran, fhuong Ia vo nghIa, cua bao Iuc va huy hoaI su song. Ngay fu nhung fhoI ky phaf frIon raf som, non van mInh con nguoI von da dI kom voI nhung song gIo cua vIoc franh gIanh quyon Iuc va cua caI vaf chaf. Tu khoang nam 600 fruoc Cong nguyon, mof frong nhung dof song gIo nay da fran qua khap chau A, fu Trung Hoa sang cac vung dao Hy Iap fron bo bIon TIou A. Iou nay da fhuc day moI suc manh fam IInh cua con nguoI phaI dung Ion chong IaI ho fhong bao Iuc duong quyon. O An o, su phan khang nay noI Ion frong mof vung nong nghIop Iua nuoc, khac voI cac vung o vo pha fay von song nho vao chan nuoI va frong Iua m. Trong khoang 2000 nam qua, Phaf gIao van Iuon phaf frIon manh mo chu you o cac quoc gIa frong Iua nuoc va khong dang ko Iam o nhung noI khac. Thom vao do, va dIou nay IaI cang kho gIaI fhch hon, Phaf gIao chI Ian fruyon o nhung quoc gIa ma fruoc day da fung sung baI cac IInh vaf nhu ran hoac rong, va chua bao gIo duoc fruyon vao cac nuoc da fung ca ngoI vIoc gIof rong nhu mof chIon cong hIon hach, hoac quy IoI cho IoaI ran nhu nguyon nhan gay bonh faf, ruI ro cho con nguoI. Vo dIom fhu haI, IIon quan don tu nga, frong vIoc dua ra su doI frj voI chu nghIa ca nhan, Phaf gIao chu you nham don fang Iop fhj dan dong dao. Phaf gIao phaf frIon o mof vung fron daf An o quanh Bcnarcs va Patna, noI fhoI daI do saf da san sInh ra nhung ong vua day fham vong xuaf fhan fu quan doI, da fhIof Iap cac vuong quoc monh mong voI nhIou fhanh pho rong Ion va su phaf frIon rong raI vIoc gIao djch fhuong maI, co non kInh fo fIon fo kha phaf frIon va fo chuc caI frj hop Iy. Nhung fhanh pho moI nay da fhay fho cac xa hoI bo foc quy mo nho bang nhung 14 Luoc su Phut guo khu do fhj co fam voc Ion hon, voI faf ca nhung foI IoI phI nhan fnh, su chuyon mon hoa, va ca nhung hon Ioan vo maf xa hoI ma faf you phaI dan don. Phan Ion cong vIoc hoang hoa cua duc Phaf duoc fhuc hIon o cac fhanh pho Ion, va dIou nay gIup Iy gIaI cho fnh cach frI fhuc frong IoI day cua ngaI, cung nhu phong cach fhanh fhj frong ngon ngu duoc su dung va fnh hop Iy frong cac fu fuong duoc ngaI fruyon day. uc Phaf Iuon nhan manh rang ngaI Ia mof nguoI chI duong, khong phaI mof dang quyon nang, va rang moI su goI y chI dan dou can phaI duoc chung nghIom, ko ca nhung chI dan cua chnh ngaI. Nho duoc foI Iuyon frong mof moI fruong gIao duc phong khoang, cac Phaf fu Iuon dap IaI voI nhung g chua duoc chung mInh bang cach daf ra nhung nghI van khong mang fnh cach do ky, va nho vay ma ho co fho hoa dong, fhch hop voI faf ca nhung fn nguong pho bIon khac, khong chI rIong faI An o, ma con Ia o khap nhung quoc gIa ma dao Phaf duoc fruyon don. Vo dIom fhu ba, IIon quan don cai cbct. Co dIou g do frong van do nay ma chung fa khong hoan foan hIou hof duoc. Ro rang Ia duc Phaf chIa so mof quan nIom von da co fu nhung gIaI doan raf som frong Ijch su IoaI nguoI, rang caI chof khong phaI Ia mof you fo baf buoc phaI co frong su song chan fhaf, ma Ia dau hIou cho fhay chung fa da co dIou g do saI Iam. NoI saI Iam, Ia v xof vo ban fho, chung fa von baf dIof va co kha nang chIon fhang caI chof do daf don doI song vInh cuu bang vao nhung phap mon fu fap. uc Phaf cho rang caI chof dan don Ia do mof suc manh cua foI IoI, goI Ia Mara. 1 Tban cbct cam do chung fa roI xa fu fho chan fhaf baf dIof, va IoI koo chung fa ra khoI con duong co fho dan fro vo frang fhaI fu do. ua fron nguyon fac kc ycu bon pbai cbct, chung fa bj froI buoc vao anh huong su IoI cuon cua foI IoI do /ong tbam va su cbap nga, ma cbap nga von chnh Ia bIou hIon cua /ong tbam. 1 1oc u Mu voong 16 Luoc su Phut guo KhI ru bo duoc moI su cbap nga, chung fa co fho vuof ra khoI anh huong cua caI chof, va daf don cho fhoaf ra khoI su noI fIop vo fan cua nhung caI chof, khong con bj chung cuop dI su song mIon vIon chan fhaf. B. PHAN OOAN CAC THO KY PHAT GAO Cho don nay Phaf gIao da fon faI hon 2.500 nam, va frong suof fhoI ky nay, Phaf gIao da fraI qua nhung fhay doI sau xa va co ban. o fhuan fIon frong vIoc xom xof, Ijch su Phaf gIao co fho duoc fam chIa fhanh bon fhoI ky. Tboi ky tbu nbat Ia fhoI ky Pbat giao nguycn tbuy, phan Ion frung khop voI gIaI doan ma sau nay duoc goI Ia Ticu tbua. Tboi ky tbu bai duoc danh dau boI su phaf frIon cua gIao Iy ai tbua. Tboi ky tbu ba Ia su phaf frIon cua Mat tong va Tbicn tong. Cac fhoI ky nay koo daI don khoang fho ky 11. Sau do Phaf gIao khong con su fhay doI noI faI nao dang ko nua ma chI fIop fuc duy fr. Va khoang fhoI gIan 1000 nam gan day co fho duoc xom nhu Ia tboi ky tbu tu. 1
Vo maf dja Iy, Phaf gIao o fhoI ky dau gIoI han gan nhu chI frong pham vI An o. Sang don fhoI ky fhu haI, Phaf gIao baf dau cuoc chInh phuc sang ong A, va ban fhan IaI cung chju anh huong dang ko boI nhung fu fuong bon ngoaI An o. Trong suof fhoI ky fhu ba, co nhIou frung fam phaf huy mof cach sang fao cac fu fuong Phaf gIao duoc hnh fhanh bon ngoaI An o, dac bIof Ia o Trung Hoa. Vo maf frIof hoc, fhoI ky dau fap frung vao nhung oan Jc tam /y, fhoI ky fhu haI Ia nhung van do vo ban cbat cua su bicn buu, va fhoI ky fhu ba Ia vo cac oan Jc ou tru. ThoI ky dau chuyon chu don vIoc ca nhan co gang fu nhIop phuc fam y mnh, va su phan fch fam Iy Ia phuong fIon duoc dung do daf don su 1 Noo co tho bo song cho so phun doun cou Conzo do pho hop vo nhong g chong tu dooc bot hon nuy, co o phu thom vuo mot gu doun cun hon 18 Luoc su Phut guo cho ngu fam. ThoI ky fhu haI chuyon sang ban cbat tu nbicn cua tbuc tbc, 1 hay duoc goI Ia tu tanb; va su nhan fhuc cua fam vo tu tanb cua oan buu duoc xom Ia you fo quyof djnh do daf don su gIaI fhoaf. ThoI ky fhu ba xom vIoc dIou chInh fu fhan cho haI hoa voI vu fru Ia dau moI do daf don gIac ngo, va su dung nhung phuong fhuc co fnh cach mau nhIom, huyon b fu fhoI co xua do Iam duoc dIou do. Tron phuong dIon gIaI fhoaf, cac fhoI ky nay khac nhau vo quan nIom dao Iuyon con nguoI. Trong fhoI ky dau, Iy fuong ma su fu fap nham don Ia fhanh qua A-/a-ban, 2 nghIa Ia bac da duf fru hof aI nhIom, moI duc vong dou duf sach, va khong con phaI faI sInh frong Iuan hoI. ThoI ky fhu haI, mau muc duoc huong don Ia Bo Tat, 3 nguoI phaf nguyon cuu do foan fho sInh IInh va fIn fuong chac chan vao vIoc fu mnh co fho daf don su gIac ngo hoan foan do fro fhanh mof vj Phaf. ThoI ky fhu ba, Iy fuong duoc nham don Ia cac vj Tat-Jat, 4 nguoI daf don su hoa hop hoan foan voI vu fru, khong con baf cu gIoI han nao, va hoan foan fu faI frong su van dung nhung nang Iuc cua vu fru frong fu fhan cung nhu doI voI ngoaI canh. Nhung fon gIao khac co Io cung dou co nhung fhay doI dang chu y nhu vay, nhung dIou dac bIof cua Phaf gIao Ia
nhung fhay doI frong moI mof gIaI doan moI dou duoc ho fro boI su hnh fhanh mof IoaI kInh fang moI, mac du duoc vIof ra nhIou fho ky sau khI Phaf nhap dIof, nhung van duoc xom Ia IoI Phaf day. KInh fang cua fhoI ky dau, don fhoI ky fhu haI duoc bo sung fhom raf nhIou kInh dIon aI fhua, va don fhoI ky fhu ba Ia mof so Iuong khong Io cac kInh Tan-tra. 5 Taf ca nhung kInh sach xuaf hIon vo sau nay dou vo danh, fhoo nghIa Ia fac gIa cua chung khong duoc bIof don. Va vIoc cho rang faf ca nhung kInh 1 Svabhva, Hun dch nghu u to tunh t), bun tunh t) huy to tho t ). 2 Aruhut, cong go tut u Lu-hun. 3 No do u odhsuttvu to-do-tut-dou), Hun dch nghu u Cuc hoo tnh t ). 20 Luoc su Phut guo sach nay dou do chnh mIong Phaf fhuyof so co IIon quan don mof quan nIom kha IInh hoaf vo duc Phaf. 1
Thuc ra, frong mof quang fhoI gIan baf ky nao do, nhung phaf frIon moI khong phaI hoan foan fhay fho hof nhung caI cu. Nhung fruong phaI cu van song song fon faI voI nhung fruong phaI moI, mac du fhuong phaI chju anh huong fhay doI raf dang ko. Phaf gIao nguyon fhuy frong fhoI ky fhu nhaf, khI buoc sang fhoI ky fhu haI da hap fhu raf nhIou gIao Iy cua aI fhua. Va su fIop xuc gIua cac kInh Tan-tra voI kInh dIon aI fhua da dan don mof su fong hop dIon ra faI cac fruong daI hoc Bcnga/ va Orissa suof fhoI daI Pla. 2 Tap sach nay chI fap frung vao nhung dof bIon mang fnh sang fao, va dIou do so Ia djnh huong frong suof qua frnh hnh fhanh fap sach. Su phan chIa Ijch su Phaf gIao fhanh nhung gIaI doan 500 nam khong chI phu hop voI cac su kIon, ma con duoc do cap don frong nhIou fac pham Phaf hoc ra doI vao khoang dau Cong nguyon. Nam gIaI doan, moI gIaI doan
Ia 500 nam, duoc ko ra nhu do danh dau su suy you IIon fuc cua gIao Iy fhoo fhoI gIan. Va nguoI fa cho rang, gIong nhu van vaf o doI, fang doan Phaf gIao va gIao Iy roI cung so phaI chju su suy fan. Trong moI fhoI ky, phan fam IInh so sa suf dan. Va sau 2.500 nam, ngon Iua fam IInh duoc du bao Ia so dI dan don cho sap faf han. 3 Cho du quan saf fhuc fo co chung mInh duoc su suy fhoaI fhoo nhu du doan nay hay khong, no van co mof anh huong manh mo vo maf fInh fhan doI voI fn do Phaf gIao frong nhung fhoI daI fIop fhoo sau do, va chung fa so van con ngho nhac IaI dIou nay nhIou Ian nua. Cau chuyon vo Ijch su Phaf gIao qua fhaf khong chI foan mof vo huy hoang, ma con co ca nhung bI fhuong nua. oI voI cac su gIa hIon daI, Phaf gIao Ia mof hIon fuong gay kho khan vo moI maf cho cong vIoc cua ho. Va chung fa chI co fho an uI ho rang, Phaf gIao khong duoc hnh fhanh do danh cho cac su gIa. Ho fhIou han cac fhong fIn chnh xac vo Ijch su 1 Xom choong ll, phun l. 2 Xom Choong lll, phun l. 3 Xom choong lV, phun 9. 22 Luoc su Phut guo Phaf gIao nguyon fhuy faI An o. Va khong nhung ngay fhang, fac gIa, noI chon phaf sInh cua hau hof cac van ban hIon co dou hau nhu hoan foan khong duoc bIof, ma ngay ca gIao Iy dao Phaf cung fao cho cac su gIa mof an fuong nhu Ia khong fhoa man va raf kho nam baf. Cac Phaf fu fhuong co khuynh huong Iam can bang mof phaf ngon bang cach dua ra mof phaf bIou doI nghjch IaI, va chan Iy daf don khong phaI bang cach chon Iua gIua haI doI nghjch nay, ma Ia su kof hop ca haI. Nhu vay fh, ngoaI vIoc su dung chung cac fhuaf ngu dac fhu cua Phaf gIao, con co dIom chung nao gIua nhung gIao Iy fhuoc cac fruong phaI khac bIof nhau chang7 Va co nhung you fo chung nao gIua nhung nguoI hoc Phaf do co fho cho phop chung fa goI chung faf ca Ia Phaf fu7 1. Trong so nhung you fo on djnh hon ca, su fo chuc cac fu vIon Ia hIon nhIon va dang chu y nhaf. Su ko fuc cua fnh fo chuc nay Ia non fang ho fro cho moI dIou khac. 1
2. TIop don chung fa co mof ho fhong nhung phuong phap fhIon djnh duoc fruyon noI nhu Ia mof you fo baf bIon khac. Chnh nhung phop fhIon djnh nay da fao non khuon mau cho cac fho ho Phaf fu noI fIop nhau, va hau nhu chac chan mang IaI mof hIou qua kha dong nhaf cho baf cu aI chju daf mnh vao frong vong anh huong cua chung. 2
3. Thu ba, faf ca Phaf fu dou huong don chI mof muc dch, va hoan foan gIong nhau, do Ia dIof fru fan goc su chap nga, fu bo quan nIom vo mot ban nga ricng bict cua ca nban trong toan tbc. Va nhung dIou duoc fhuyof gIang, cung nhu cong phu fhuc fo hanh fr cua ho dou huong don su vun boI cho cac duc fnh fam IInh raf do dang nhan ra, nhu Ia fnh dIom fInh, fnh doc Iap, hoac Iuon quan fam va fu aI voI ko khac. Trong kInh van, gIao phap duoc so sanh nhu Ia mof muI vj, nghIa Ia do fruc fIop cam nhan. IoI vang cua Phaf frong cac kInh dIon duoc xac djnh 1 Xom choong l phun 2. 2 Xom choong l, phun 3. 24 Luoc su Phut guo Ia mang IaI mui oj an /ac, giai tboat va Nict-ban. Io dI nhIon do Ia nhung pham chaf dac bIof khong do g mo fa duoc, va chac chan so xa Ia voI nhung aI fu choI vIoc fu mnh fho nghIom frong fhuc fo. 4. Trong suof Ijch su cua mnh, Phaf gIao co su fhong nhaf cua mof ho fhong fo chuc, frong do moI mof phaf frIon moI dou dIon ra frong su ko fuc cua nhung g fruoc do. Mof con nong noc so voI con och fhaf vo cung khac bIof, vay ma chung IaI Ia nhung gIaI doan khac nhau cua cung mof IoaI vaf, va da IIon fuc fIon hoa fu con nay don con kIa. Su chuyon hoa cua Phaf gIao chac han so gay ngac nhIon cho nhung aI chI nhn vao kof qua cuoI cung, bj ngan cach boI fhoI gIan, da khac bIof voI nhau nhu gIua con nhong voI con buom. Thaf ra, chung duoc IIon kof voI nhau boI cac gIaI doan chuyon fIop fu caI cu don caI moI ma chI co fho nhan ra duoc qua su nghIon cuu fuong fan. Trong Phaf gIao khong co g fhuc su Ia moI. Nhung g co vo nhu moI, fhaf ra chI Ia su dIou chInh mof cach fInh fo nhung y fuong da co fu fruoc kIa. * * * Su phaf frIon IIon fuc va fruyon fhua fhch hop cua gIao phap Iuon hof suc duoc chu frong. ay khong phaI Ia nhung Iuan fhuyof roI ram cua nhung ko fhoo chu nghIa ca nhan muon no Iuc fao ra su doc dao cho rIong mnh bang moI gIa. TraI IaI, chung fa co cac bac fhay da hnh fhanh non nhung bo phaI, fruong phaI da dang khac nhau, va su fruyon fhua qua cac doI fo su da duy fr fnh IIon fuc cua Phaf gIao frong nhIou fho ky. 26 Luoc su Phut guo CHONG : THO KY 500 NA M TRO C CO NG NGYK N 1. NH NG OA C OK M C A THO KY OA Iom noI baf cua fhoI ky dau Ia fhIou han cac fhong fIn chnh xac. uy nhaf chI co mof nIon daI fhaf su chac chan, do Ia fhoI ky caI frj cua hoang do A-Juc, 1 fu nam 274 don nam 236 fruoc Cong nguyon. Vua A-Juc Ia nguoI hof suc ung ho Phaf gIao va da dua fon gIao nay fu mof fon gIao nho cua cac nha fu kho hanh fro fhanh mof fon gIao Ion fron foan coI An o. Ngay ca nhung ghI chop nIon daI IIon quan don cuoc doI cua duc Phaf cung Ia mof su suy doan khong chac chan. NguoI An o fu fruoc don nay van cho rang duc Phaf da nhap dIof khoang 100 nam fruoc vua A-Juc. Con nhung hoc gIa can daI noI chung dou dong y rang ngaI da song vao mof quang fhoI gIan nao do frong khoang fu nam 563 don nam 483 fruoc Cong nguyon. Tuy co phan nao mIon cuong, nhung o day cung phaI fam chap nhan fhoo nIon daI ay. Tnh chaf cac van ban hIon co cua chung fa IaI cang Iam fang fhom fnh khong xac fhuc cua van do. Suof frong fhoI ky dau nay, kInh dIon chI duoc fruyon mIong, va phaI cho don khoang gan cuoI fhoI ky moI baf dau co su ghI chop. Nhung g duc Phaf da fhaf su noI ra, hau nhu khong co g duoc ghI chop IaI ngay. Co fho Ia vao Iuc ay duc Phaf da gIang day bang ngon ngu ArJbamagaJbi, 2 nhung khong co Phaf ngon nao duoc ghI IaI bang ngon ngu nay. Vo nhung kInh dIon duoc ghI chop som nhaf, ngay ca ngon ngu duoc su dung van con Ia mof van do gay franh caI. Nhung g chung fa co chI Ia ban djch cua nhung kInh dIon dau fIon ay sang cac fhu fIong An o khac, chu you Ia fIong P/i, va mof hnh fhuc dac bIof cua fIong 8anskrit dung rIong cho Phaf gIao. Von chua fung co mof hnh fhuc fo chuc fap frung, non vao mof fhoI dIom khong xac djnh nao do, Phaf gIao da fu chIa fach 1 Aoka 2 Ngon ngo cou xo Mu-kot-du vuo tho do. 28 Luoc su Phut guo ra fhanh mof so cac bo phaI. Va fhoo nhu duoc bIof Ia da co khoang 18 bo phaI. Phan Ion nhung bo phaI nay co kInh dIon rIong, nhung hau hof dou da maf. Hoac Ia v chung chua bao gIo duoc ghI chop IaI, hoac Ia v suc fan pha cua fhoI gIan da huy hoaI dI faf ca. Nguyon nhan gIup cho mof so kInh dIon con duoc gIu IaI Ia sau khI Phaf gIao suy sup o An o vao dau fho ky 13, chung da fnh co Iof vao mof so vung bon ngoaI An o nhu Tch Ian, NopaI hoac Trung A, hoac Ia nho fruoc kIa da duoc djch sang fIong Trung Hoa hay fIong Tay Tang. oI vay, chung fa chI co mof so Iuong raf f nhung kInh fhuc su da Iuu hanh frong cong dong Phaf gIao vao fhoI ky dau. Va hon fho nua, nhung g con duoc gIu IaI co phan Ia do su may man fnh co dua don, hon Ia do su chon Ioc fu fnh chaf co xua va gIa frj fruyon fhua cua chung. Va nhung kInh dIon ma chung fa hIon co, co fho da duoc bIon soan vao baf cu fhoI dIom nao frong suof 500 nam cua fhoI ky dau. Truoc fIon can phaI noI ro rang, khong co mof fIou chuan khach quan nao cho phop chung fa chon ra duoc nhung phan nao frong so kInh dIon nay Ia do chnh duc Phaf da noI ra. Mof vaI cuon sach hIon nay o chau Au dua ra raf nhIou su qua quyof vo nhung dIou do chnh duc Phaf fhuyof day. Nhung do chI hoan foan Ia su suy doan ma fhoI. KInh dIon nguyon fhuy hIon gIo Ia nam ngoaI fam hIou bIof cua chung fa. ThoI gIan xa xua nhaf ma chung fa co fho Ian fhoo dau vof do bIof duoc Ia fhoI ky ma Phaf gIao da chIa fach ra fhanh cac bo phaI rIong. Iou ma chung fa co fho Iam duoc Ia so sanh nhung kInh van cua cac bo phaI khac nhau, chang han nhu so sanh van ban kInh Dhammapda 1 cua Tbuong toa bo o Tch Ian voI van ban kInh Udnavarga 2 cua Nbat tbict buu bo duoc fm fhay frong sa mac vung Tan Cuong. 3 KhI nao chung fa fm ra duoc nhung doan frong haI cuon nay, mof cuon vIof bang fIong P/i va mof cuon bang fIong 8anskrit, gIong nhau chnh xac fung chu mof, 1 Knh lhup Co 2 Cum Hong Ngo 3 1orkostun 30 Luoc su Phut guo fh fa co fho cho rang chung fhuoc vo cung mof fhoI dIom, va da co fruoc su kIon chIa fach cua haI bo phaI, von xay ra frong fhoI ky caI frj cua vua A-Juc. Con khI so sanh fhay haI cuon khong gIong nhau, chung fa phaI fam cho Ia chung fhuoc vao fhoI gIan sau vua A-Juc, v khong co duoc bang chung nguoc IaI. Nhung cho don nay cung chua co aI Iam cong vIoc so sanh do mof cach co ho fhong, va khI vIoc nay chua duoc fhuc hIon, fh chung fa van chua fho phan bIof ro nhung kInh dIon fhuoc vo mof hoac haI fho ky dau voI nhung kInh dIon xuaf hIon vao fhoI ky sau vua A-Juc. Tham ch chung fa cung khong fho bIof chac Ia vao Iuc nao va frong hoan canh nao fh su phan chIa cac bo phaI da xay ra, v faf ca nhung fac pham ma chung fa co vo van do do dou duoc vIof sau don 5 fho ky so voI nhung su vIoc ma chung fuong fhuaf, va hau nhu cac du kIon Iuon bj bop moo boI nhung fhanh kIon vo bo phaI. Nhung cho du nhung hIou bIof cua chung fa co dua fa don gan fhoI dIom nhap dIof cua duc Phaf frong khoang chung mof fho ky, hoac haI hay ba fho ky, fh cung van con co mof gIaI doan khoI nguyon chm frong b an, va chung fa khong fho nao dI xuyon qua gIaI doan ay. HaI phan fIop sau day so co gang gIaI fhch nhung gIao Iy duoc xom Ia fhuoc fhoI ky dau cua Phaf gIao, frong pham vI co fho suy Iuan duoc voI mof phan dang fIn cay nao do. Truoc fIon so Ia phan gIoI Iuaf, sau do Ia gIao fhuyof can ban vo su gIaI fhoaf va phuong fhuc fu fap do daf don gIaI fhoaf. 2. GO LAT HaI faI IIou co nhaf ma chung fa co fho xop vao fhoI ky fIon A-Juc voI phan nao chac chan, fnh co IaI do cap don gIoI Iuaf. 1
Tu fruoc don nay, gIao phap cua Phaf fhuong duoc xop fhanh haI nhom chnh Ia Kinb tang va Luat tang. 2 Iuaf fang da fo ra co fnh chaf on djnh va dong nhaf hon, raf f gay ra baf dong, va 1 Vinaya-piaka 2 1um tung guo don buo gom Knh, Lout vu Loun. Nhong tung Loun u so don 32 Luoc su Phut guo f bj sua doI hon. Raf hIom khI co nhung franh caI vo Iuaf fang, va cho don sau nay, su fhanh Iap cac bo phaI khac nhau cung f khI dan don vIoc sua doI Iuaf fang, ngoaI fru nhung van do chI fhuoc vo hnh fhuc va raf nho nhaf, nhu y phuc... Ngay ca khI nhIou bo phaI moI duoc Iap ra cung voI su hnh fhanh cua aI fhua fron nhung non fang mang fnh gIao dIou, fh frong mof fhoI gIan daI ho van frung fhanh vo maf gIoI Iuaf voI mof frong nhung bo phaI TIou fhua co xua hon. Trong hanh fr fhuc fo, fraI qua Ijch su Iau daI cua Tang-gia, faf nhIon cung da co nhIou su gIan Iuoc doI voI cac dIou Iuaf qua khaf kho, phIon ha. Nhung xof vo khuon mau chung fh duong nhu frong fho ky 4 fruoc Cong nguyon Iuaf fang da daf don hnh fhuc cuoI cung nhu hIon nay roI. Vao fhoI ky do, mof van ban raf quan frong Ia 8kanJbaka 1
ra doI, phan chIa va sap daf nhung faI IIou do so fhu fhap duoc Iuc do fhoo mof ko hoach raf chu dao. Tac pham nay quy djnh nhung fho cho co ban vo doI song frong cac fu vIon cua fang sI, nhu vIoc gIa nhap fang doan, cac nghI Io bo-tat, 2 vIoc an cu frong mua mua, 3 va cung fhao Iuan don nhung van do IIon quan vo y phuc, fhuc pham, fhuoc mon cho nguoI bonh, cung nhu cac quy djnh phaI fuan fhoo frong vIoc xu Iy nhung nguoI vI pham. Xua hon nua Ia van ban Prtimoksha, 4 ghI IaI khoang 250 gIoI, Ia mof su phan IoaI cac hnh fhuc vI pham frong doI song fu sI. Vo van ban nay, chung fa co khoang 12 phIon ban khac nhau, nhung faf ca dou phu hop voI nhau vo nhung dIom quan frong. Cu moI nua fhang, nhung gIoI Iuaf nay phaI duoc fung doc Ion mof Ian fruoc fap fho Tang-gia. 2 Trong faf ca cac van ban kInh dIon, khong co van ban nao khac co duoc su fIn cay cua faf ca Phaf fu nhu Ia nhung dIou khong fho ban caI, va pho bIon rong raI cung nhu fon faI Iau daI nhu gIoI Iuaf ghI frong van ban Prtimoksba nay. V fho, chung fa can phaI co mof y nIom vo noI dung cua chung. 1 Kcn-do, mot vun bun buo gom cuc doo khoun qoy dnh voc un co, to to, bo-tut, phong xu, y phoc... cou tung s. 2 1oc u o tong go mo thung dooc to choc hu un trong cuc to von. 34 Luoc su Phut guo Truoc hof Ia bon trong gioi, 1 nguoI vI pham phaI bj fruc xuaf khoI fang doan. o Ia: dam duc, from cap,
gIof nguoI 2
va daI vong ngu. 3 TIop don Ia 13 gIoI Tang-tan, 4 can phaI fam dnh chI fu cach fang sI frong mof fhoI gIan ngan do suy ngam va sam hoI vIoc da Iam, 5 frong do co 5 gIoI co IIon quan don su dam duc, 2 gIoI vo vIoc kIon fao cho o, va 6 gIoI con IaI Ia foI Iy gIan Tang-gia. TIop fhoo nua Ia haI fruong hop pham gIoI IIon quan don dam duc, can xu Iy fuy fhoo hoan canh pham foI. 6 O muc do nho hon doI chuf Ia 30 gIoI ma nguoI pham so bj maf quyon chIa so phan y phuc fhuoc vo fang doan, va fhom vao do so phaI doa vao cac duong ac. 7 Trong so nhung dIou cam ma cac gIoI nay nou ra, co vIoc khong duoc caf gIu vang bac, cung nhu khong duoc fham gIa cac hoaf dong buon ban, hoac chIom Iam cua rIong nhung vaf dung ma Io ra phaI fhuoc vo fang doan. TIop don Ia 90 gIoI ma nguoI pham vao nou khong sam hoI so phaI doa vao cac duong ac. Cac gIoI nay IIon quan don nhung dIou nhu noI doI, cho baI, huy bang nhung fang sI khac. Cac gIoI nay cung quy djnh moI quan ho gIua nguoI xuaf gIa va gIoI cu sI, bang cach nghIom cam vIoc fruc fIop fruyon day gIao Iy cho nguoI chua xuaf gIa, 8 hoac khong duoc dom vIoc pham IoI cua mof vj fang noI cho mof nguoI fho fuc bIof v.v... Nhung gIoI con IaI do cap don raf nhIou saI pham nho nhaf hon, nhu cam 1 Dooc go u cuc go bu-u-d, Hun dch nghu u ut cong tro t), nghu u khong tho con song chong dooc vo tung chong. 2 Co so khuc bot gou go out ngoyon thoy vu qoun dom Du thou o dom nuy. 1rong go o duy do cup don voc got ngoo, con Du thou xom voc sut sunh, toc u sut hu sunh mung cou but co ou nuo, doo u trong to. 3 Du vong ngo: do gut ngoo khuc rung mnh du chong duc thunh tr, du ngo duo... trong kh thut so khong dooc nho vuy. Nhong doo no do khuc khong dooc xom u du vong ngo, vu dooc xop vuo doo out khuc. 4 Dooc go u cuc go 1ung-gu bu-th-su tSaghadisesa ), cong go u cuc go 1ung tun. lhum cuc go nuy cong nho ngoo b chom mu chou chot hun, con co tho coo song dooc. Do u nho voc phut o sum ho dong phup trooc 1ung-gu. 5 Kh cho cuc hnh thoc xo y nuy, ngoo phum go tum tho b cuch y kho tung chong trong mot tho gun nhut dnh, kom thoo mot so cuc qoy dnh khuc phu thoc hon, nho voc tuc phup sum ho... 36 Luoc su Phut guo pha haI cay coI, cam dao daf, cam dung cac chaf gay say, gay nghIon, hoac ngoI, nam fron gIuong qua cao. 1 TaI IIou raf xua con dua ra bon gIoI pham vao phaI fu noI ra do sam hoI, 13 gIoI vo mau muc cua nguoI xuaf gIa, va cuoI cung Ia 7 quy fac do gIaI quyof cac franh caI. 2
Muc dch cua Iuaf fang Ia fao ra nhung dIou kIon Iy fuong cho vIoc fhIon quan va xa Iy. Nhung gIoI Iuaf nay fhuc day mof su fhoaf Iy hoan foan khoI doI song xa hoI, khoI nhung moI quan fam va su Io Iang cua fho fuc, nhung aI Iuyon fhuong fnh voI gIa dnh va ho hang. Kom fhoo do, vIoc doI hoI mof nop song cuc ky don gIan va can kIom Ia nham dam bao fhoaf khoI su phu fhuoc, frong khI su fhoaf Iy gIa dnh va buong bo faf ca faI san Ia nham fhuc day vIoc duf fru fham aI. an dau, Tang-gia duong nhu chI bao gom nhung vj fang khaf fhuc, nhan fhuc an cua fn fh frong cac bnh baf va mac y phuc chap va bang nhung mIong gIo da bo dI, ngu nghI frong rung, frong hang da hoac duoI goc cay. ChI vao mua mua ho moI ngung dI khaf fhuc va fap frung IaI o mof noI. Qua cac fhoI ky, fuy van con mof so f cac vj fang sI fhoo duoI IoI song kham kho, don gIan cua fhoI ky dau, 3 nhung noI chung, voI su phaf frIon manh mo cua fon gIao, fang sI da chon cach song fap frung frong nhung fu vIon. VoI doI song fu vIon, ho van khong ban fam don cac van do fho fuc, nhung franh duoc nhung baf fIon cua mof cuoc song khaf fhuc hang ngay nhu fruoc kIa. Iuaf fang chI kof fap co mof Ian, nhung Ijch su fon faI vo sau Ia ca mof qua frnh dung hop khong ngung gIua haI you fo: mof bon Ia fnh chaf baf bIon cua gIoI Iuaf, va mof bon Ia fhuc fIon xa hoI voI ban nang saI pham cua con nguoI. 4 1 oy dnh thoo thooc co u mot thooc suo phun, mo thooc bung khoung 0,33 mot. Nho vuy, goong gho khong dooc cuo qou 0,5 don 0,6 mot. 2 1oc u 1hut dot trunh phup t). 3 Nhong v tung thoo troong phu go u |ha| gao ngu,cn |hu,. 4 Doo nuy co nghu u du co nhong thuy do nhut dnh khong trunh kho trong Lout tung, vu nhong thuy do nuy b gung co vo hu phu do nghch nhuo. Mot mut, chong dooc hun cho to du bo tnh chut but bon du dooc thot dut 38 Luoc su Phut guo 3. GAO LY CO BAN Chung fa da do cap kha nhIou don vIoc fu fap cua fang sI, vay con nhung gIao Iy nao duoc danh cho faf ca fn do frong fhoI ky dau7 Va khong nhung fho, con Ia danh cho faf ca fn do cua nhung fho ho vo sau, cho du ho co fhuc hIon nhung sua doI hoac fhom bof nhIou don dau dI chang nua. CIao Iy co ban co fho fom IaI fhoo haI huong chnh. Truoc hof Ia nham dua ra Iy fhuyof vo su gIaI fhoaf, noI Ion su can fhIof cua mof doI song gIaI fhoaf, fnh chaf cua gIaI fhoaf va cac phuong phap can fhIof do daf don gIaI fhoaf. TIop sau do Ia do cap don Tam bao: Pbat bao, Pbap bao va Tang bao. Cof IoI cua dao Phaf Ia gIao Iy gIaI fhoaf. Nhu cau gIaI fhoaf phaf sInh fu fnh chaf khong fhoa man mof cach vo vong cua doI song. Phaf fu co caI nhn hof suc uu fu vo nhung dIou kIon kho dau frong cuoc song. Chnh su vo fhuong cua van vaf quanh fa Iam cho chung fa fhay duoc su fam fhuong cua nhung fham vong fho gIan, ma ban chaf cua van vaf khong bao gIo co fho dom don cho chung fa su fhanh fuu Iau daI hay fhoa man maI maI. Sau cung, caI chof so Iay dI faf ca nhung g chung fa da fm cach fch Iuy duoc, va fach chung fa ra khoI nhung g dang om ap. Thaf Ia vo ch khI dI fm su an foan va hanh phuc frong nhung hoan canh nhu vay! Nhung nIom vuI va Iac fhu cua con nguoI nho nhoI frong fho gIoI nay fhaf hof suc fam fhuong, va su chon Iua, mo dam cua ho boc Io ro su fhIou khon ngoan. Ho cu xu chang khac g dua fro con fm fhay mof hon bI fuyof dop, qua vuI mung khI co duoc hon bI, va do dam bao Ia khong bj maf dI non da nuof ngay hon bI ay, do roI phaI suc ruof... Hon fho nua, co aI IaI khong so haI nou nhan fhuc duoc faf ca nhung noI dau don va kInh hoang mnh dang phaI ganh chju khI co mof xac fhan! NoI dau kho vo fan frong mof chuoI Iuan hoI 1 frIon mIon vo ch Ia so phan cua nhung con nguoI fam fhuong. Va su gho so nhung dau kho do chnh Ia dong Iuc fhoI 1 Samsdra 40 Luoc su Phut guo fhuc dI don su gIaI fhoaf. Nhung fu sI Phaf gIao Ia nhung nguoI gho so noI kho sanh fu, non da fu bo doI song gIa dnh do co fho daf duoc gIaI fhoaf. Nou chung fa hoI fIop vo nguyon nhan cua fnh frang kho dau khong fho franh khoI frong cuoc doI nay, fh cau fra IoI Ia khong do baf cu mof fho Iuc bon ngoaI nao, hoac mof so phan, mof fhan IInh ac doc nao... ap daf, ma nguyon nhan dch fhuc Ia do you fo fu fam cua chung fa. You fo nay duoc mo fa fhoo nhung cach khac nhau nhu Ia /ong tbam Juc, su cbap nga, oo minb, hay cung duoc goI Ia ta kicn. Khong chI Iong ham muon duc Iac, fIon bac, dja vj xa hoI hay quyon Iuc duoc cho Ia co khuynh huong bIon chung fa fhanh no Io cho nhung suc manh ma khong co chuf hy vong nao co fho dung vao muc dch co IoI, ma baf cu hnh fhuc ham muon nao cung bj nguoI Phaf fu quy cho Ia nguyon nhan huy dIof su fu do frong noI fam va fnh doc Iap cua chung fa. Tu mof goc do khac hon, chung fa co fho noI rang foan bo nhung dau kho cua chung fa duoc sInh ra fu fhoI quon muon chIom huu mof phan cua vu fru nhu fho do Ia cua rIong mnh, va Iuc nao cung muon dua ra nhung fuyon bo chIom huu kIou nhu Cai nay cua toi, Toi /a tbc nay..., ay /a ban tban toi.... CIao Iy can ban cua Phaf gIao cho rang fu ngu toi ma chung fa noI ra do khong ho co y nghIa chan fhaf, rang ban nga chI Ia do fam fuong chung fa hu cau non, va v fho ma frong khI chay fhoo caI ban nga khong fhaf do, chung fa da phaI danh maf dI hanh phuc chan fhaf do doI Iay mof dIou hoan foan fuong fuong. Sau cung, Phaf gIao khac voI ThIon Chua gIao o cho Phaf gIao xof can nguyon cua moI dIou xau xa do oo minb 1 chu khong do toi /oi; do su nhan fhuc saI Iam, chu khong do vIoc hanh dong fhoo y muon va chong doI. 1 Dooc hoo u so mo moo, khong hoo dong nho thut vo bun chut cou vun phup. 42 Luoc su Phut guo Vo mof djnh nghIa fhIof fhuc cua oo minb, chung fa co fho xom do Ia bon ta kicn 1 Iam cho fa dI fm su tbuong ton frong cho oo tbuong, fm su tbanb tban frong cho Jau kbo kbong tbc tacb roi, fm caI toi frong cho cbang /icn quan g Jcn ban nga cban tbat, va fm oui tbu frong cho fhaf ra chI foan Ia su gbc tom Jang cban gbct. 2 Io dI nhIon fnh fho so Ia hoan foan fuyof vong, nou nhu fho gIoI kho dau nay va vong Iuan hoI sanh fu Ia bao gom foan bo fhuc faI. Nhung fhuc fo khong phaI vay. Vuof ra ngoaI nua con co mof canh gIoI khac goI Ia Nict-ban, mof frang fhaI sIou nhIon vuof khoI nhung hIou bIof va kInh nghIom fhong fhuong, va chung fa khong fho noI g vo canh gIoI ay, ngoaI fru mof vIoc Ia faf ca nhung g xau xa dou da cham duf cung voI nhung nguyon nhan va hau qua cua chung. Tn do Phaf gIao fhuong f chu fam don vIoc djnh nghIa Nict-ban Ia g, ma quan fam nhIou hon don vIoc fu mnh chung nghIom canh gIoI ay. Va ho IaI cang khong fhch noI ro vo nhung nguoI da chung dac Nict-ban. Tho gIoI nay fhuong duoc v nhu ngoI nha dang chay, va nhung aI fInh fao dou phaI co fhoaf ra khoI do. Nhung nou coI Iuan hoI nay gIong nhu mof ngon Iua, fh Nict-ban gIong nhu frang fhaI co duoc sau khI dap faf ngon Iua do. Nh chung fa doc fhay frong kInh Nipta, 3 mof frong nhung ban kInh co xua: Nbu ngon /ua Jo gio tboi bung /cn Kbi tat Ji, Jcn cbo kbong ai Jcn Juoc. Bac bicn gia tjcb tjnb, Tboat kboi Janb sac, Jat cuu canb, Cung Jcn canb gioi kbong ai Jcn Juoc. Tram ngan su /y tbay Jcu kbong, Muon /oi cbl giao cung im bat. 1 Viparysa-catuksa 2 1oc u bon tnh chut buo trom vun phup, mu v khong nhun ru dooc non con ngoo chou tho dut don gu thout. Do u nhong tnh chut: vo thoong, kho, vo 44 Luoc su Phut guo oI v moI nguyon nhan cua foI IoI dou nam frong chnh fa, non fa co fho bang vao nhung no Iuc cua chnh mnh do IoaI fru chung, chI can fa bIof cach fhuc hIon dIou do. Nhu mof fhay fhuoc gIoI, duc Phaf da cho chung fa raf nhIou phuong fhuoc do chua frj vo so cac chung bonh. O muc do co ban, nhung phuong phap gIaI fhoaf cua Phaf gIao cung co vo fuong fu nhu mof so fon gIao khac. Truoc hof, nguoI fIn Phaf phaI fhuc hIon mof vaI hanh Ianh frong doI song hang ngay. NguoI ay phaI vang gIu fhoo nam gIoI, do Ia khong gIof haI sInh mang, khong from cap, khong fa dam, 1 khong noI doI va khong dung nhung chaf gay nghIon. TIop don, nguoI ay phaI chu y vo ngho nghIop cua mnh. V du, nhung nguoI ban fhjf, nhung nguoI danh ca... dou fhuong xuyon pham vao gIoI fhu nhaf, va do do chung fa khong mong ho co fho daf fhanh qua fam IInh cao. Co nhung ngho nghIop khac f nguy haI don phan fam IInh hon, nhung an foan va hIou qua nhaf Ia fro fhanh mof vj ty-kbco song khong gIa dnh, khong faI san va moI nhu cau vaf chaf chI hoan foan dua vao nguoI khac. Nhung mof khI nhung non mong dao duc da duoc fhIof Iap, nhung no Iuc con IaI cua nguoI hoc Phaf Ia nham vao su ron Iuyon fam fr, vao cac phuong fhuc fu fap fhIon djnh khac nhau. ThIon Ia mof phop fu fap fam y, nham fhuc hIon ba muc dch rIong bIof nhung co IIon ho chaf cho voI nhau: 1. Muc dch fhu nhaf Ia gIup nguoI fu fap fu bo su chu y fhong fhuong vao nhung cam xuc IIon fuc fhay doI do cac gIac quan gay ra va nhung y fuong fap frung vao fu fhan. 2
2. Muc dch fhu haI Ia no Iuc fhay doI su chu y fu fho gIoI gIac quan don mof canh gIoI khac fhanh cao hon, va nho 1 O duy ngun cun so tu dum, nghu u voc thoc hon hunh v dum doc vo mot ngoo khuc khong phu u vo houc chong mnh. Do vo ngoo xout gu th phu bo hun so dum doc. 2 lhop to nuy nhum dong tut cu mo vong nom, vu dooc go u Ch. 46 Luoc su Phut guo do Iam dju dI su Ioan dong frong fam fr. Nhung hIou bIof dua vao gIac quan fhuong Iam cho chung fa khong fhoa man, cung gIong nhu mof doI song chI dua vao gIac quan. Nhung g fhuoc vo gIac quan va kInh nghIom qua khu fhuoc IoaI nay Ia khong xac fhuc, vo bo, raf fam fhuong va hau hof Ia khong dang quan fam. ChI co su hIou bIof duy nhaf dang gIa Ia su hIou bIof duoc kham pha nho fhIon quan, khI canh cua cac gIac quan da duoc dong IaI. Chan Iy cua fhanh gIao nay phaI vuof ra ngoaI fho gIoI pham fuc voI nhung frI fhuc dua fron gIac quan va fam nhn gIoI han boI nhung cam gIac. 1
3. Muc dch fhu ba cua fhIon Ia hoa nhap vao chnh fhuc faI sIou vIof cac gIac quan, fu do gIong ruoI gIua nhung g vuof ngoaI frI fhuc va kInh nghIom cua con nguoI, va su fm kIom nay dua fhIon don voI tanb kbong nhu Ia mof fhuc faI foI fhuong. Trong fhuaf ngu cua Phaf gIao, buoc dau fIon duoc goI Ia chanh nIom, 2 buoc fIop fhoo Ia chanh djnh, 3 va buoc fhu ba Ia fr huo. 4 Su IIon ho gIua ba phop fu duoc chI ro frong so do sau: Chanh nIom A
TInh fam Quan chIou C Chanh djnh Tr huo NoI fam fu gIac Chan khong vo fuong Nict-ban 1 lhop to nuy nhum qoun sut, nhun ru nhong g mu tr thoc tho toc khong tho dut don dooc, vu dooc go u oun. 48 Luoc su Phut guo ay Ia su phan IoaI vIoc fu fhIon fhoo muc dch nham don. Thoo mof cach khac, fhIon co fho duoc xop IoaI fhoo doI fuong hoac chu do. Co kha nhIou chu do nhu vay duoc dua ra cho nguoI fu fap, va nguoI ay co fho chon Iua fuy fhoo nang Iuc fInh fhan va khuynh huong cua mnh. Co qua nhIou kha nang chon Iua don noI khong sao co fho ko hof ra day. Trong so nay co fho ko don nhung cach Iuyon hoI fho kha don gIan fhoo kIou Du-gia, su quan saf 32 phan frong co fho, su suy ngam vo xac chof qua cac gIaI doan fhoI rua khac nhau, su fInh fhuc quan saf noI fam do nhan bIof cac fIon frnh fam IInh dang dIon ra, cho du do Ia fho cam, fu fuong, nhung fro ngaI doI voI su chu fam, hay Ia nhung you fo gIup daf don gIac ngo. TIop don con co vIoc boI dap nhung fnh cam xa hoI nhu fnh fhan huu va Iong fu bI, nIom fuong don su cao quy cua Tam bao, su quan fuong vo caI chof va nIom khao khaf daf don Nict-ban. Mof do faI raf duoc ua chuong cua vIoc fhIon quan Ia muoI haI maf xch voI fuong quan sInh khoI Ian nhau, 1 cho fhay oo minb dan don cac you fo khac cua su fon faI frong fho gIoI fran fuc duoc kof fhuc bang gia oa cbct nhu fho nao, va nguoc IaI su fru dIof oo minb so dan don cac you fo nay dIof dI nhu fho nao. 2
Nhung phuong phap fhIon quan khac IaI co fao an fuong frong fam fr chung fa vo ban chaf vo fhuong cua van huu, Iam boc Io hoan foan su dau kho, chung mInh su vo nghIa cua khaI nIom saI Iam vo fu nga, nuoI duong su quan chIou frong noI fam vo tanb kbong, va phaf Io nhung nof dac fhu cua con duong dan don gIaI fhoaf. Thuc ra, duong nhu co vo so nhung phuong fhuc fhIon quan da duoc xac djnh Ia fhuoc vo fhoI ky dau fIon cua Phaf gIao, mac du dIou ro rang Ia phaI sang fhoI ky fhu haI moI co mof su sap xop ho fhong nao do duoc ap dung cho nhung phuong fhuc nay. Tu day noI don Tam bao. 3 uc Phaf Ia quan frong nhaf, Ia 1 1oc u 1hup nh nhun doyon tPrattya-samutpda), gom co vo mnh, hunh, thoc, dunh suc, oc cun, xoc, tho, u, tho, hoo, snh vu uo to. 2 Mo qoun ho snh dot nuy dooc tho hon khu ro not trong tum knh ut- nhu. 50 Luoc su Phut guo nguoI sang Iap Phaf gIao, nguoI dam bao cho su chan fhaf va dang fIn cay cua gIao Iy ngaI fruyon day bang vao fhuc fo Ia chnh ngaI da hoan foan gIac ngo. NgaI da nhan fhuc ro duoc ban chaf, y nghIa cua cuoc song fho fuc va da fm ra duoc con duong chac chan do fhoaf ra khoI do. NgaI khac voI nhung con nguoI khac o cho Ia da fu mnh fm ra chan Iy va bIof duoc faf ca nhung g can fhIof do daf duoc su gIaI fhoaf. VIoc ngaI co hIou bIof faf ca cac su vIoc khac, nghIa Ia bac Nbat tbict tri 1 fhoo nghIa day du nhaf cua cum fu nay hay khong, van con Ia mof van do franh caI gIua cac bo phaI. Nhung faf ca dou dong y voI nhau rang ngaI fhong hIou faf ca nhung g can fhIof do daf duoc su an Iac foI fhuong, va v fho, doI voI nhung van do fam IInh fh ngaI co fho Iam mof nguoI dan duong chac chan va khong fho saI Iam. an fhan danh fu Phaf 2 khong phaI Ia mof fon rIong, ma Ia mof danh xung, hay mof fu mo fa, co nghIa /a bac toan giac. Tu nay mo fa frang fhaI cua nguoI da hoan foan fhong suof moI van do fam IInh doI voI van huu, hay noI cach khac Ia ban chaf cua fhuc faI. Ton rIong cua duc Phaf fhoo Ijch su Ia Co-Jam, 3 hoac Tat-Jat-Ja, 4 va goI fhoo foc ho cua ngaI Ia Tbicb-ca Mau-ni, 5 co nghIa Ia Bac bicn gia cua Jong bo Tbicb-ca. 6 Nhung fIou su ca nhan ngaI khong phaI Ia dIou duoc Phaf gIao quan fam nhIou nhaf. Su cao quy cua ngaI doI voI fon gIao nay nam o su fruyon day gIao phap fam IInh. VIoc mof nguoI duoc nhn dong fhoI fu haI goc do 7 nhu fho nay Ia fhong fhuong doI voI cac vj Ianh fu fon gIao nhIou uy fn o chau A. Trong nhung nam gan day, chung fa cung gap mof fruong hop nhu vay voI MobanJas KaramcbanJ GanJbi, nguoI cung dong fhoI duoc goI Ia Mabatma, Nguoi co tam bon o Jai, mof danh xung do chI cho suc manh fInh fhan duoc fIom fang frong mof ca nhan dac bIof. 1 1hout ngo nuy co nghu u buc hoo bot hot thuy mo so voc trong vun hoo. 2 lhut t) u phon um thoo um Hun Vot to tong lhun u oddhu, cong doc u lhut-du. Kh duo lhut troyon sung nooc tu ho duo Cong ngoyon, to nuy du tong dooc phon um troc top sung tong Vot u ot. 52 Luoc su Phut guo HIou nhu vay fh ca nhan con nguoI duoc goI Ia Co-Jam hay Tbicb-ca Mau-ni, fhoo mof cach nao do, Ia cung fon faI voI nguyon Iy fInh fhan cua fanh Phaf, von fhuong duoc goI voI nhIou fon khac nhau nhu Ia Nhu IaI, hay Phap fhan, hay Phaf fanh. Tuy nhIon, fn do Phaf gIao Iuon cho rang moI quan ho chnh xac gIua ca nhan duc Phaf va nhung gIa frj fhIong IIong vo maf fam IInh cua ngaI Ia khong fho xac djnh duoc. Tu fruoc don nay fn do Phaf gIao cung Iuon chong IaI khuynh huong cua nhung nguoI chu fruong khong faI sanh Ia chI daf nIom fIn vao mof con nguoI fhuc su hIon huu frong cuoc doI, va fn do Phaf gIao cung fm moI cach do Iam gIam dI fam quan frong vo hIon fhan fran fuc cua duc Phaf. Chnh ban fhan duc Phaf duoc cho Ia da fung noI voI Vakka/i rang: Nay Vakka/i! Con tbay g trong cai xac tban bcn mon nay cua ta: Ai tbay Juoc tam pbap bay giao pbap, nguoi ay nbn tbay ta, ai tbay ta tuc /a tbay tam pbap. Nay Vakka/i, nguoi tbay Pbap /a tbay Nbu Lai, tbay Nbu Lai tuc /a tbay Pbap. Nhu mof bIou fuong cho chu Phaf, non duc Phaf cua chung fa khong phaI Ia mof hIon fuong rIong Io, ma Ia mof frong nhung duc Phaf da fung xuaf hIon o fho gIoI nay frong nhIou kIop. Su hIou bIof vo nhung vj Phaf khong duoc ghI nhan frong Ijch su ay duong nhu ngay cang gIa fang fhoo fhoI gIan. an dau co bay vj, roI sau do chung fa duoc ngho don 24 vj, va cu nhu vay, con so nay van fIop fuc gIa fang. ay vj Phaf, hay Tbat Pbat, gom co Phaf Tbicb-ca Mau-ni va sau vj Phaf da ra doI fruoc ngaI, raf fhuong xuaf hIon frong ngho fhuaf. O mIon Bbarbut va 8ancbi Ia nhung fhap Phaf va cay Bo-Jc cua cac vj ay, con o GanJbara, Matbura va Ajanta frong suof fhoI ky fhu haI Ia fhoo hnh dang con nguoI, va hau nhu raf kho phan bIof duoc su khac nhau gIua hnh fuong cac vj Phaf nay. ChI don cuoI fhoI ky fhu nhaf, nguoI fa moI chuyon su chu y sang don haI vj Phaf khac nua. VoI su phaf frIon cua gIao fhuyof vo cac vj Bo Tat, 1 xuaf hIon fhom duc Phaf Nbicn ang, 2 da co fruoc duc Tbicb-ca Mau-ni 24 doI, va Ia vj Phaf tbo ky 3 cho duc 1 Xom choong ll, phun l 54 Luoc su Phut guo Tbicb-ca Mau-ni. Cung voI su Ian fruyon mof du bao khong hay vo su fon faI sau nay cua gIao phap duc Phaf Tbicb-ca, 1 da xuaf hIon vIoc fho knh duc Phaf Di-/ac, mof vj Phaf fuong IaI, nguoI so Iam cho gIao phap faI hIon voI mof suc song moI. Trong fhoI ky nay, fIou su cua duc Phaf Tbicb-ca Mau-ni nhu mof con nguoI bnh fhuong f duoc quan fam don. Thaf kho ma faI hIon duoc nhung su kIon frong cuoc doI ngaI bang vao nhung chI fIof chung fa hIon co. Su chu y chI duoc fap frung vao haI gIaI doan frong cuoc doI ngaI, co y nghIa Ion nhaf doI voI fn do. o Ia gIaI doan ngaI daf don su chung ngo, pha fan buc man vo mInh; va nhung ngay cuoI khI ngaI nhap Nict-ban, hoan faf su chIon fhang caI chof va fho gIoI fran fuc. Vo nhung gIaI doan khac frong doI ngaI, co vo nhu phan Ion nhung g chung fa bIof duoc fruoc hof Ia nho o mof phan frong Iuaf fang, fhoo fruyon fhong duoc bao gom mof ban ghI chop baf dau fu vIoc do cap don foc ho cua ngaI va su dan sanh ky dIou, roI fIop fuc cho don Iuc nhap Nict-ban, don fruyon fhuyof vo HoI nghj cac fruong Iao Ian dau fIon 2 o fhanh Vuong-xa, 3 noI duoc fIn Ia da dIon ra vIoc kof fap kInh fang Ian fhu nhaf, va cuoI cung cham duf voI vIoc do cap don Ian kof fap kInh fang fhu haI 4 o Ty-xa-/y, 5 voI su gIaI quyof mof so dIom baf dong vo gIoI Iuaf. 6
Cau chuyon vo cuoc doI duc Phaf fruoc fIon chI Ia mof su gop nhaf cac mau chuyon duoc nou ra fruoc moI dIou Iuaf do chung mInh cho xuaf xu cua dIou Iuaf va gIaI fhch vo noI dung. 7
Thom vao do, nhIou chuyon ko va fruyon fhuyof dan dan phaf sInh xoay quanh cac fhanh dja hay don fho, do noI Ion fnh cach fhIong IIong cua chung. Khong co may no Iuc frong vIoc kof noI faf ca nhung cau chuyon nay fhoo fhu fu fhoI gIan do fhanh mof fIou su. Vj fr cua chung fa hIon nay khong cho phop quyof djnh duoc nhung chuyon nao Ia co gIa frj dang fIn cay vo maf Ijch su, 1 1oc u do buo vo tho ky dooc go u Mut phup, kh mu tut cu knh don so mut dun d vu voc to tup Chunh phup khong con nou. 2 Ho dong nuy gom 500 v A-u-hun, doo so cho tr cou ngu Mu-hu Cu- dop. 3 Rjagrha, cong dooc phon um u Lu-doyot. 56 Luoc su Phut guo va nhung chuyon nao Ia duoc dung non do su sung baI cua nhung nguoI sau nay. Con vIoc dua ra mof su phan bIof nhu fho IaI Ia hoan foan xa Ia doI voI fInh fhan cua fang sI Phaf gIao frong fhoI ky dau. VIoc mo fa duc Phaf so khong fho hoan faf nou chung fa khong do cap don rang, fhoo cach nhn cua nhung nguoI duong fhoI voI ngaI, ngoaI mof fhan xac bnh fhuong nhu moI nguoI dou co fho nhn fhay, ngaI con co mof Phaf fhan sIou nhIon, ma chI mof so nguoI co fho nhn fhay duoc bang vao duc fIn. Ngho fhuaf Phaf gIao da co gang hof suc do fho hIon Phaf fhan nay, voI chIou cao gan 5m va co du 32 fuong fof cua cac duc Phaf. Chang han nhu, cac duc Phaf dou co nhung van da hnh banh xo duoI Iong ban chan, co mang da noI gIua cac ngon fay, co nhuc ko fron dau, co hao quang bao quanh dau va quanh fhan, mof chum Iong xoan IaI mau frang nam gIua haI chan may.v.v... Thoo hnh fhuc mo fa ma chung fa hIon co, fh fruyon fhong nay ro rang Ia fhuoc vo gIaI doan sau vua A-Juc. Tuy nhIon, mof phan nao frong do cung co fho fhuoc fhoI daI xa xua hon nhIou, dI nguoc vo fan fhoI co daI, va fham ch co IIon quan don nhung fruyon fhong noI vo vo dop con nguoI co fruoc ca Phaf gIao, va fhuaf doan so monh co xua, noI fruoc vo so phan, ban chaf va fuong IaI cua mof con nguoI dua vao fuong mao va nhung dIom bao fruoc. KIm fhan duc Phaf khac voI fhan pham phu khong chI Ia o 32 fuong fof, nhung fhom vao do con co mof fnh chaf Ia phan xuong frong co fho khong bao gIo hu hoaI. KhI fIon hanh Io tra ty, 1 nhung dof xuong frong fhan fho ngaI khong bIon fhanh fro ma hoa fhanh ngoc xa-/oi, 2 duoc phan chIa cho fn do va duoc gn gIu fu doI nay sang doI khac, nhu rang cua duc Phaf hIon nay van con o KanJy. 3 NgoI fhu nh frong Tam bao Ia Pbap, bao gom faf ca nhung su mau nhIom frong fn nguong Phaf gIao, va khong fho do dang noI ro chI frong vaI ba cau. Tn do Phaf gIao o chau A fruoc day 1 Ngh o dong ou do thoo xuc, hou tung 2 arita 3 1hooc 1ch Lun 58 Luoc su Phut guo fhuong khong fu mo fa vo mnh nhu Ia nguoi tbco Pbat, ma Ia nhung nguoi tin oa /am tbco giao pbap. Phap o day Ia fon goI do chI cho mof suc manh fInh fhan sIou nhIon von fIom an frong faf ca moI vaf. V Ia fhuoc vo fInh fhan va khong fhuoc vo fho gIoI fran fuc nay, non Phap co phan kho nam baf, va khong do dang djnh nghIa hay hIou ro duoc. Xof fhoo cac fIou chuan duy Iy fh fu ngu nay Ia hof suc fruu fuong. Nhung v Phap Ia doI fuong chnh cua foan bo gIao Iy nha Phaf, non can phaI nou ra day nhung y nghIa chnh va chI ro moI IIon ho gIua nhung y nghIa do. 1. Truoc hof, pbap Ia fu dung do chI cho mof fhuc faI foI fhuong. Mof fhuc faI fam IInh fIom an frong faf ca nhung g chung fa nhan fhay o bon frong va bao quanh chung fa. Thuc faI nay Ia co tbat frong fuong quan doI nghjch voI nhung bu ao cua fho gIoI gIac quan fhong fhuong, va chung fa can phaI huong vo fhuc faI fam IInh nay cung nhu xa Ia dI nhung hu ao cua fho gIoI fran fuc, boI v chI co fhuc faI foI fhuong nay moI co fho Iam cho chung fa fhaf su fhoa man. Thuc faI nay cung khong nam ngoaI fho gIoI fran fuc, ma hIou fhoo mof cach nao do, no Iuon Iuon hIon dIon frong van huu va Ia quy Iuaf noI faI chI phoI faf ca. 2. Thu haI, fhoo mof cach dIon djch do hIou hon, fh pbap co nghIa Ia fhuc faI foI fhuong duoc gIang gIaI hoac nou Ion frong IoI day cua duc Phaf, va fhoo cach hIou nay, pbap co nghIa Ia gIao Iy, Ia kInh dIon hay chan Iy. 3. Thu ba, fhoo ca haI nghIa fron, pbap co fho duoc phan anh frong doI song chung fa, co fho fu boc Io frong hanh dong cua chung fa, khI nao ma chung fa hanh dong phu hop fhoo voI pbap. Nhu vay, pbap o day duoc hIou Ia chan chanh, Ia duc hanh. 4. Thu fu, va chnh Ia fhoo nghIa nay, pbap duoc hIou fhoo mof cach fInh fo hon va ham chua mof y nghIa gop phan dac bIof vao fu fuong Phaf gIao, dong fhoI cung ham chua frong do faf ca nhung dong Iuc fhuc day su phaf frIon. Trong nhung fac pham Phaf gIao, khap noI day 60 Luoc su Phut guo day nhung cho do cap don cac pbap, voI ham nghIa Ia co nhIou pbap, va chung fro non kho hIou, fru khI y nghIa cu fho duoc dung cua fu nay da duoc hIou ro. Phap o day duoc dung frong y nghIa khoa hoc, va v fho moI su vIoc duoc xom xof frong moI quan ho voI pbap fhoo nghIa fhu nhaf da noI fron, co nghIa Ia xom xof chung nhu Jung tbat frong fhuc fho foI fhuong cua chung. Hau nhu faf ca cac ho fhong khoa hoc va frIof hoc dou dong y bac bo vo bon ngoaI cua fho gIoI frI gIac, nhu mof cau fruc gIa fao do chnh nhung gIac quan cua con nguoI dung Ion, va fhay vao do bang mof su gIaI fhch cac su kIon dua fron nhung su fon faI da dang khac nhau co fho hIou duoc. Th du ro nhaf Ia vo ho fhong nguyon fu. ang sau vo ngoaI duoc nhan bIof bang gIac quan cua fho gIoI vaf chaf, ho fhong nay da chung fhuc Ia co mof fho gIoI khac, fao fhanh boI cac nguyon fu, gan nhu khong fho nhn fhay duoc va chI co fho hIou fhau duoc bang cac cong fhuc foan hoc. Cac nguyon fu nay Ia nhung g fhuc su hIon huu vo maf vaf Iy, mof su hIou bIof fuong fan vo nguyon Iy van dong cua chung cho phop chung fa kIom soaf duoc ca vu fru vaf chaf, va fu do chung fa co fho suy ra duoc fnh chaf vaf Iy cua nhung su vaf ma cac gIac quan cua chung fa nhan bIof duoc. Cung fuong fu nhu vay, fn do Phaf gIao cho rang fho gIoI quan cua chung fa bj bop moo hoan foan boI vo mInh va fham duc, va ngay ca nhung don vj chIa fach ma chung fa dung, nghIa Ia nhung phan vaf fho ma chung fa cho Ia co fho nhan fhuc duoc, cho don moI quan ho ma chung fa fhua nhan gIua nhung don vj ay, dou chang co gIa frj g may. Nguyon fu doI voI cac nha vaf Iy hoc can daI cung fuong fu nhu cac pbap doI voI fn do Phaf gIao. PhaI doI sang don fhoI ky fhu haI cua Phaf gIao moI co su phan IoaI faf ca cac pbap mof cach co ho fhong. Cung gIong nhu doI voI nguyon fu, phaI maf mof fhoI gIan daI fu khaI nIom khoI xuong cua Dcmokritos cho don su nghIon cuu vo sau chnh xac hon cua McnJc/cyco va Bobr. Nhung g chung fa co frong fhoI ky dau Ia danh sach IIof ko con so cac pbap, chang han nhu ngu 62 Luoc su Phut guo uan, 1 fuc Ia sac, tbo, tuong, banb va tbuc, duoc coI nhu nhung you fo fao fhanh mof ca fho con nguoI. Hoac /uc nbap, 2 fuc Ia mat, tai, mui, /uoi, tban va y cung voI cac doI fuong cua chung Ia sac, tbanb, buong, oj, xuc va pbap, fao fhanh foan bo nhung kInh nghIom co fho co cua chung fa. Mof pbap Ia mof su kIon xay ra bon ngoaI con nguoI, khong fhuoc mof aI hay ca nhan nao, ma chI IIon fuc dIon ra mof cach khach quan fhoo chIou huong rIong cua chnh no. Mof fu sI Phaf gIao duoc xom Ia daf don fhanh fuu dang ko nhaf khI nguoI ay co fho fhanh cong frong vIoc fu bIof ro faf ca nhung g frong fu fuong mnh nho vao cac pbap dang dIon ra bon ngoaI nay, frong so do nguoI ay nhan duoc fu fruyon fhong nhung danh sach ro rang ma khong bao gIo co frong do caI toi mo ho va faI haI. NgoaI Phaf gIao ra, khong fon gIao nao khac co duoc baf cu dIou g fuong fu nhu fho nay frong su ron Iuyon fInh fhan doI voI fn do cua ho, va dIom dac fhu cua Phaf gIao phan Ion duoc fm fhay frong nhung g duoc noI vo cac phap kho nam baf nay. Vo phan Tang-gia, 3 hoac Giao boi, co su phan bIof gIua mof fang doan buu tuong va mof fang doan oo tuong. Truoc hof, gIao hoI buu tuong bao gom faf ca chu fang nI, va frong mof nghIa rong hon, bao gom ca nhung nam nu cu sI, nhung nguoI ung ho CIao hoI va da quy y Tam bao, nguyon gIu fhoo nam gioi. 4 Trong CIao hoI, nguoI fa IaI fon xung mof so cac bIou fuong uu fu nhaf, cac vj Hicn Tbanb Tang, fao fhanh Tang-gia chan fhaf. VIoc dap y vang chI cho fhay Ia mof nguoI da co du nhan duyon fof dop do co fho fu chung, nhung vIoc nay fu no khong dam bao chac chan cho su fhanh cong cua nguoI do. Con vo phan cac cu sI, dja vj cua ho frong CIao hoI khong co g chac chan, va doI voI nhIou vj fang sI, duong nhu cu sI khong co chuf anh huong nao ca. Tang-gia chan fhaf, hay CIao hoI oo tuong, bao gom cac 1 Cong go u ngo um. 2 Loc nhup toc u kh suo cun top xoc vo suo trun 3 Sagha 64 Luoc su Phut guo vj Aryas, 1 fuc Ia nhung nguoI cao quy hay tbanb tbicn, cac vj HIon Thanh Tang, fuong phan voI nhung ko fran fuc bnh fhuong, cung fhuong goI Ia pbam nban ngu muoi. Su khac bIof gIua fhanh nhan va pham nhan Ia non fang cua gIao Iy dao Phaf. Thanh nhan va pham nhan duoc xom Ia co haI cach hIon huu hoan foan fuong phan nhau, duoc goI Ia xuaf fho va fran fuc. ChI cac vj fhanh gIa moI duoc xom Ia co mof doI song fhuc su, con nhung nguoI pham fuc chI ton tai mof cach fo nhaf frong frang fhaI roI ram, foI fam va khong co muc dch. Khong haI Iong khI phaI sInh ra fhoo cach nhu mof pham nhan, cac vj fhanh da fraI qua mof su faI sanh vo maf fam IInh, hay cung duoc hIou Ia su daf dao. NoI cach khac, cac vj da fu mnh duf fru faf ca phan duyon, daf don muc co fho huong su fu fap cua mnh don Nict-ban mof cach hIou qua. CaI nhn cua mof nguoI pham fuc vo Nict-ban fhuong bj ngan fro boI nhung dIou frong cuoc song ma ho fIop can fhoo mof cach qua xom frong. Tuy nhIon, nho vao cong phu fhIon quan Iau ngay, nguoI fa co fho daf don mof frang fhaI ma moI khI co mof doI fuong fran fuc hIon ra fruoc maf fh so hoan foan fhaf fam choI bo no, nhu Ia mof fro ngaI hay su quay ray. Mof khI su chan ghof nay fro fhanh fhoI quon khac sau frong fam y, fh hanh gIa cuoI cung co fho nhan Iay Nict-ban, canh gIoI khong froI buoc, Iam doI fuong quan chIou. KhI ay, vj nay khong con Ia mof pham nhan nua, ma baf dau duoc xop vao hang fhanh gIa. Sau do, vj fhanh gIa nay ngay cang f bj chI phoI hon boI nhung dong Iuc cua pham nhan, nghIa Ia nhung dong Iuc duoc fao fhanh boI Iong vj ky va nIom fIn saI Iam vao su chan fhaf cua nhung g sInh khoI fu cac gIac quan, von chua dung day nhung su fham Iam, san han va sI mo. Su fuong phan khI huong don Nict-ban Iam boc Io ra fnh chaf fam fhuong, vo nghIa cua faf ca nhung moI quan fam fho fuc, va fu fhan Nict-ban ngay cang fro non mof suc manh fhuc day fIom an sau baf cu hanh dong nao. Co su phan bIof bon bac fhanh gIa. ac fhap nhaf Ia Du /uu, 2 do chI rang vj nay da baf dau hoa nhap vao con duong dan 1 Hun dch nghu u 1hunh gu. 66 Luoc su Phut guo don canh gIoI khong froI buoc. Nhung bac con IaI duoc phan bIof fhoo so Ian phaI faI sanh sau khI chof bac fhap nhaf phaI faI sanh nhIou nhaf Ia bay Ian, bac fIop fhoo chI mof Ian va bac fhanh cao nhaf, bac A-/a-ban, 1 qua vj cuoI cung va cao quy nhaf cua phuong fhuc fu fap nay, khong con faI sanh nua. HIon Thanh Tang bao gom faf ca cac bac fhanh gIa nay, nhung cac vj A-/a-ban Ia fon quy nhaf. 4. CAC BO PHA VA NHNG BAT OONG GIao hoI Phaf gIao khong duy fr maI duoc su fhong nhaf, va chang bao Iau da phan chIa fhanh mof so cac bo phaI. Truyon fhong Phaf gIao An o fhuong noI don 18 bo phaI nhu fho, nhung do chI Ia con so fhoo nhu fruyon IaI. Trong fhuc fo, f nhaf chung fa cung da ko fon duoc hon 30 bo phaI. uc Phaf khong chI djnh aI Ia nguoI fIop noI cuong vj cua ngaI, 2 va Phaf gIao chua bao gIo duoc bIof Ia co mof co cho quyon Iuc frung uong fhoo kIou nhu CIao hoang cua ThIon Chua gIao hay gIao chu Kba/ij cua HoI gIao. V nhung cong dong cua cac bo phaI gan IIon voI nhung mIon khac nhau cua An o, non cac fruyon fhong dja phuong da phaf frIon. Mac du vay, baf chap su phan chIa vo dja Iy va gIao Iy, cac bo phaI noI chung van duy fr duoc moI quan ho on djnh voI nhau. Khong nhung Ia co cac ty-kbco rIong Io IIon fuc dI IaI fu frung fam nay don frung fam khac, ma con co vIoc fo chuc fhuong xuyon cac cuoc hanh huong cua raf dong cac fang sI va cu sI don chIom baI nhung fhanh dja o Ma-kict-Ja 3 |noI nay da fro fhanh fhanh dja fhIong IIong nho moI quan ho voI cuoc doI duc Phaf va ngoc xa-/oi ngaI do IaI). Iou nay fao ra su pha fron fhuong xuyon gIua cac you fo khac bIof nhau nhIou nhaf. V vay, nhung van do ma cac bo phaI dua ra fhao Iuan hau nhu dou gan 1 on qou v to 1o-du-houn, 1o-du-hum, A-nu-hum cho don A-u-hun, thoo toun to u bon 1hunh qou dooc nhum don trong qou trnh to tup cou hung 1oo thou. 1rong do, qou v coo cong u A-u-hun du dot such uo houc vu 68 Luoc su Phut guo gIong nhu nhau, va nhung gIa fhuyof Iam non fang do xay dung cac gIaI phap cung dou nhu nhau. Thong qua vIoc fIop xuc fhuong xuyon ma faf ca fn do Phaf gIao dou duy fr duoc su hIou bIof nhau. Cac bo phaI khac nhau dou muon co su fo chuc va kInh dIon rIong cua mnh. Mac du vay, frong nhung fu vIon van co raf nhIou fang sI fhuoc cac bo phaI khac nhau song chung mof cach hoan foan hoa hop. Iou duoc fhua nhan rong raI Ia: muc dch do ra co fho daf don bang nhIou con duong khac nhau, va cac bo phaI fo ra hof suc cam fhong nhau, cho du fhInh fhoang cung co xay ra franh caI gay gaf. Taf ca cac bo phaI dou chIa so mof gIao phap chung, mac du cung phaI fhua nhan mof dIou quan frong Ia hnh fhuc gIao phap fruyon mIong fhoI ay khong phaI ngan gon, do fruyon daf va do hIou. CIao phap duoc fruc fIop khau fruyon do franh roI vao nhung ko khong fhch hop. Nhung co qua nhIou dIou, non khong mof aI co fho mof mnh ghI nho hof. o do, cac phan khac nhau cua gIao phap duoc fruyon cho cac vj fang sI chuyon bIof, co fho hoc fhuoc nam Iong phan gIao phap do, chang han nhu Iuaf fang, hoac KInh fang, hoac mof phan cua KInh fang, hoac AbbiJbarma 1 .v.v... Nhung fang sI co fho fung doc fhuoc Iong fung phan gIao phap nhu vay hnh fhanh non nhung nhom rIong bIof voI nhung dac quyon rIong, va chnh su hIon dIon cua ho da gop fhom mof phan vao su phan chIa cua fang doan. Chung fa cung khong fho quon rang, cho du fo chuc Tang- gia co mong muon chong IaI su phan chIa nhu vay don dau dI chang nua, fh do cung khong phaI mof fo chuc chI bao gom gIoI fang sI, ma con co ca nhung cu sI, von Ia fhanh phan ma Tang-gIa phaI dua vao vo maf kInh fo. V fho, da nay sInh mof su cang fhang fhuong xuyon gIua mof bon Ia nhung nguoI xom Phaf phap nhu phuong fIon do fao ra mof so f cac vj A-/a-ban song cach bIof frong cac fu vIon voI su nghIom fr gIoI Iuaf, va bon kIa Ia nhung nguoI muon gIa fang kha nang mang IaI su gIaI fhoaf cho nhung nguoI bnh fhuong, cung Iuc chong IaI anh 1 Abhdhurmu, Hun dch um u A-ty-dut-mu t), dch nghu u Vo ty phup t) huy 1hung phup t), cong toc u Loun tung. ?0 Luoc su Phut guo huong cua cac vj A-/a-ban, va van dong cho vIoc noI Iong cac gIoI Iuaf frong fu vIon. CuoI cung, chung fa phaI do cap don frIof hoc nhu Ia mof frong nhung nguyon nhan manh mo nhaf cua vIoc phan chIa bo phaI. o hIou duoc v sao frIof hoc da dong mof vaI fro quyof djnh frong su phaf frIon cua Phaf gIao cung Ia dIou khong may kho khan. Su gIaI fhoaf o nhung cap do cao hon phu fhuoc vao vIoc fInh gIac frong fhIon quan vo nhung you fo fhuc su chI phoI cac fIon frnh fam IInh cua chung fa. Trong khI fIon hanh cac phuong phap fhIon quan nay, cac fu sI phaI doI maf voI nhung van do hnh fhanh non Ianh vuc frIof hoc o khap noI, chang han nhu fnh chaf va su phan IoaI cua frI fhuc, nhung van do vo nhan qua, vo fhoI gIan va khong gIan, vo nhung fIou ch do danh gIa fhuc faI, vo su fon faI hay khong fon faI cua mof ban nga... va nhIou van do khac. CIo day, can nhan ra mof dIou Ia, frIof hoc khac voI moI nganh frI fhuc khac o cho, no cho phop co nhIou hon mof gIaI phap cho moI van do. Chnh Ia fu noI ban chaf cua su vaf ma nhung khac bIof vo y kIon chac han da cang fang fhom, khI fn do Phaf gIao cang dI sau hon vao nhung van do frIof hoc co IIon quan don gIao Iy. Ro rang Ia o day khong fho nou ra hof duoc hang fram dIom baf dong gIua cac fn do Phaf gIao, hoac ngay ca vIoc do cap don faf ca cac bo phaI. Co fho chI can noI doI dIou vo bon hoac nam bo phaI chnh, con nhung bo phaI chI nhanh hay fam fhoI gac IaI. Iou do o frang sau so chI ra su IIon ho gIua cac bo phaI chnh frong Tang-gia. ?2 Luoc su Phut guo Su phun chu cuc bo phu 140 nam sau Pbat nbap Nict-ban (kboang J40 truoc CN 200 nam sau Nict-ban (kboang 2S0 truoc CN Ou chung bo Thuong tou bo (Mahsnghika) (Sthavirvda)
Tru tu bo 2J6 nam sau Nict-ban (PuJga/aoJa (kboang 244 truoc CN Nhut thet huu bo Phun bet bo (8arostioJa (VibbajyaoJa Su phan chIa fruoc nhaf, gIua ai cbung bo va Tbuong toa bo, phaf khoI fu van do dja vj fhanh gIa cua cac vj A-/a-ban. Mof vj fang fon Ia ai Tbicn 1 da nou Ion nhung nghI van vo vIoc nay. Ong dua ra 5 dIou do cho rang cac vj A-/a-ban khong xung dang do duoc knh frong gIong nhu chu fhIon, nhu mof so nhom frong fang doan fhuong gan cho ho. Trong nhung dIou ay, ong do cap don vIoc cac vj A-/a-ban co fho bj mong fInh, va bIon Iuan rang nhu vay ho van con bj anh huong cua nhung dIou xau xa hIon ra frong gIac mo. NgoaI ra, cac vj van con co nhung cho nghI ngo, con co nhIou dIou chua bIof, va con phu fhuoc vao su dan daf cua nguoI khac moI co fho daf duoc su gIaI fhoaf. Iap Iuan cua aI ThIon khoI day mof cuoc franh Iuan ma da so frong fang doan da nga vo fhoo ong. V fho, fruong phaI cua ong fu Iay fon Ia ai cbung bo. 2
1 Mahdeva ?4 Luoc su Phut guo Nhung nguoI chong IaI Iap Iuan cua aI ThIon hnh fhanh mof bo phaI khac goI Ia Tbuong toa bo, 1 fu cho rang ho cao quy va chnh fhong hon. ai cbung bo van fIop fuc fon faI o An o cho don hof fhoI ky fhu nhaf, va da co nhung phaf frIon quan frong vo gIao Iy dIon ra frong bo phaI nay. Taf ca nhung su phaf frIon nay, vo co ban da duoc xac djnh boI quyof djnh dung vo pha nhung nguoI bnh fhuong chu khong phaI cac vj fhanh gIa, va do do bo phaI nay da fro fhanh cau noI do nhung khaf vong cua da so dI vao Phaf gIao. Nhung hoc fhuyof quan frong nhaf cua ai cbung bo IIon quan don hoc fhuyof vo duc Phaf va Iy fhuyof frIof hoc. Chang han nhu quan nIom vo duc Phaf, ho cho rang faf ca nhung g co fnh cach fho nhan, fran fuc hay Ijch su dou khong dnh dang g don duc Phaf chan fhaf. NgaI Ia bac sIou vIof, vuof fron fho gIan, khong co baf cu su khIom khuyof hay o nhIom nao. NgaI Ia bac foan fr, foan nang, vo bIon va baf dIof, maI maI an fru frong fhIon djnh va khong bao gIo co nhung frang fhaI Io dang hay mo ngu. Thoo cach hIou nay, duc Phaf fro fhanh mof doI fuong Iy fuong cua fn nguong. Con duc Phaf co fhaf frong Ijch su duoc cho Ia hoa fhan ky dIou cua duc Phaf sIou nhIon, duoc ngaI hoa hIon ra fron fho gIan nay do gIao hoa chung sanh. Trong khI ca ngoI fnh sIou fho gIan cua duc Phaf, bo phaI nay dong fhoI cung co gang Iam fang fhom y nghIa cuu do cua ngaI doI voI nhung chung sanh pham fuc. Thoo do fh duc Phaf khong bIon maf khI nhap Nict-ban, ma voI Iong fu bI vo han cung nhu fho mang vo Iuong, ngaI so maI maI hoa hIon ra nhung vj su gIa duoI moI hnh fhuc, va cac vj nay so cuu gIup faf ca cac IoaI chung sanh fhoo nhIou cach khac nhau. Anh huong cua ngaI khong chI gIoI han voI mof so f nguoI co fho hIou duoc cac gIao Iy fham sau cua ngaI, ma fu khI con Ia mof vj Bo Tat, nghIa Ia suof mof fhoI gIan raf Iau fruoc khI fhanh Phaf, fham ch ngaI da fu nguyon sanh frong nhung canh gIoI dau kho, Iam fhan fhu 1 Sthavirvda ?6 Luoc su Phut guo vaf, quy doI, hoac sanh vao dja nguc, va bang nhIou phuong fIon do Iam fang fhom hanh phuc cho nhung chung sanh dang song frong nhung dIou kIon ma su gIao hoa chac chan khong duoc quan fam don. Khong nhung chu Phaf fhj hIon noI fho gIoI nay, ma cac ngaI con bIon hIon khap noI frong foan fho vu fru, hIon huu o khap moI noI, frong faf ca cac coI fho gIoI. HaI frIof fhuyof sau day cua ai cbung bo Ia quan frong hon hof: 1. ai cbung bo cho rang fu fuong cua chung fa, frong ban chaf fu nhIon, frong su hIon huu fu fhan, frong fhuc chaf can ban nhaf cua no, Ia hoan foan fhuan khIof va khong ngan ngaI. Nhung dIou baf fjnh chI Ia baf chof khoI Ion, khong bao gIo co fho fhaf su fham nhap hoac gay anh huong don su fhuan khIof nguyon fhuy cua fu fuong. 2. ai cbung bo ngay cang gIa fang su hoaI nghI vo gIa frj cua nhung frI fhuc qua ngon ngu va khaI nIom. Mof so nguoI frong bo phaI nay cho rang faf ca nhung chuyon fho gIan Ia khong fhuc, boI v dou do fa kIon ma co. ChI co nhung g vuof fron fho phap, va co fho goI Ia tanb kbong, vang Iang faf ca cac phap, moI Ia chan fhaf. Mof so khac IaI cho rang hof fhay moI fhu, fho gIan va xuaf fho gIan, fuyof doI va fuong doI, Iuan hoI va Nict-ban, cung dou Ia nhung ao fuong, khong fhaf. Taf ca nhung g chung fa co duoc Ia nhung cach dIon daf bang ngon ngu ma khong co g Ia fhuc su fuong ung ca. VoI frIof fhuyof nay, ai cbung bo da som gIoo mam mong do vo sau nay sInh Phaf gIao aI fhua frong fhoI ky fhu haI. Su phan chIa fhu haI, gIua Tru tu bo 1 va Tbuong toa bo IIon quan don van do su hIon huu cua ca fho hay cai toi. Iuc moI fhanh Iap, nhung nguoI fhoo chu fhuyof buu nga duoc goI Ia oc tu bo, fhoo fon nguoI sang Iap. Vo sau nay, ho duoc bIof don nhIou hon voI fon goI Ia Tru tu bo. Mac du khong fhoo dung gIao Iy cua Phaf, 2 nhung co doI Iuc ho van IoI cuon duoc dong 1 Pudgalavda, 1ro to bo, huy con go u Doc to bo tVtsputryas), thoo ton cou v tung sung up u Doc 1o tVatsa). 2 o phu nuy noo ru gu thoyot vo mot cu ngu tom un trong mo con ngoo. ?8 Luoc su Phut guo dao nguoI fhoo, nhu chung fa co fho fhay o su kIon ngaI Huyon Trang vao fho ky 7 da dom duoc don 66.000 ty-kbco fhoo bo phaI nay frong fong so 250.000 ty-kbco fron foan coI An o. CIao dIou co ban cua frIof hoc Phaf gIao cho rang tu nga 1 cua con nguoI chI Ia mof bIou hIon saI Iam, va khong non do y nIom vo tu nga xon vao frong khaI nIom vo fhuc faI nhu von co, cho du Ia duoI baf cu hnh fhuc nao. Nhung nguoI fhoo chu fhuyof buu nga da fhach fhuc quan dIom nay, va cho rang bon canh cac phap oo nga van co mof caI nga phaI xom xof don. Ho dan chung nhIou phan dang fIn cay frong kInh dIon do hau fhuan cho quan dIom cua ho. Chang han nhu ho raf fhuong frch dan cau nay: Co mot nguoi, kbi sinb ra trcn tbc gioi nay /a sinb ra o banb pbuc cua nbicu nguoi. Nguoi Jo /a ai: Cbinb /a Nbu Lai. 2 Nhung nguoI phan doI van phaI fhua nhan nhung cau frch dan fuong fu nhu fho, nhung Iuon cho rang chung khong mang nghIa fhoo nhu ho da dIon djch, boI v frong nhung IoI ay, duc Phaf chI fuy fhuan ma su dung ngon ngu cho fhch hop voI su mo foI cua chung sanh ma fhoI. Nhung nguoI chu fruong buu nga con cho rang tu nga Ia mof fhuc faI fhoo nghIa fuyof doI. Chnh tu nga Ia you fo chung, Ia mof su noI kof cho nhung fIon frnh noI fIop nhau xay ra frong mof ca nhan cu fho fraI qua nhIou doI song, do cuoI cung daf don Phaf qua. Song song voI Iy fhuyof nay, Tru fu bo con raf quan fam don vIoc djnh nghIa moI quan ho gIua fu nga va cac uan fhoo mof cach sao cho khong mau fhuan voI nhung nguyon fac chu you frong gIao Iy cua duc Phaf va cung do IoaI fru nIom fIn saI Iam vo fu nga. Ho day rang: Tu nga kbong giong ooi cac uan, cung kbong nam trong cac uan, oa kbong nam ngoai cac uan. Co fho noI Ia khaI nIom tu nga dua ra mof kIou cau fruc fhong nhaf cho nhung you fo fhuoc vo fInh fhan va fho chaf. V vay, tu nga khong fho dIon daf bang IoI, va cung khong fho djnh nghIa duoc, cho du Ia o baf cu kha canh nao. Tu nga chan fhaf va sIou 1 tman 2 Tathagat 80 Luoc su Phut guo vIof cua mof nguoI qua fhaf fInh fo don muc chI co cac duc Phaf moI co fho nhn fhay duoc. Tru tu bo Ia bIou hIon cho su phan ung cua nhung frI fhuc fhong fhuong chong IaI fnh cach khong chac chan cua Iy fhuyof vo cac phap duoI nhung hnh fhuc qua cung nhac. Ho da gay ra su kho chju fhuong xuyon cho nhung nguoI baf dong fhuoc cac bo phaI khac frong nhIou fho ky. Va frong mof chung muc nao do, bo phaI nay co fho noI Ia fIon fhan cua frIof hoc aI fhua. Co su fuong dong gan guI gIua tu nga cua ho voI cban nbu 1 hoac tanb kbong cua phaI Trung /uan. 2 Va tng tbuc 3 cua Duy tbuc tong 4 IaI co nhIou chuc nang ma nhung nguoI chu fruong buu nga nay da gan cho tu nga cua ho. Su phan chIa fhu ba Ia gIua Nbat tbict buu bo va Pban bict bo, baf nguon fu gIao Iy ban tbc toan buu 5 cua Katyayamputra, cho rang khong chI rIong hIon faI, ma ca nhung su kIon frong qua khu va fuong IaI dou Ia co fhaf. uong nhu vua A-Juc da dung vo pha cua Pban bict bo, va v fho Nbat tbict buu bo chuyon vo pha ac va gIao hoa xu Kasbmir, noI ma vo sau fIop fuc Ia frung fam cua ho frong hon mof ngan nam. KhI chung fa xom xof don vIoc hanh fhIon can ban cua Phaf gIao, cung khong co g dang ngac nhIon khI van do hIon huu cua nhung su kIon qua khu va fuong IaI IaI duong nhu qua quan frong. CIua nhung fnh chaf khong fhoa man cua fho gIoI nay, fnh chaf oo tbuong Ia quan frong hon hof. Va cong vIoc cua mof fhIon gIa Ia khac sau dIou ay frong fam fr don muc foI da, do co fho Iam fang fhom su nham chan doI voI nhung van do fho fuc. Trong fuong quan nay, hanh gIa phaI chon Iay mof su vIoc, hay mof phap, va quan xof su sInh khoI roI dIof dI cua no, nghIa Ia quan xof phap ay hIon don nhu fho nao, phaf frIon nhu fho nao va dIof maf nhu fho nao. 3 Tathat 2 Mudhyumuku 3 laya-vijna, cong go u A-u-du thoc huy Hum tung thoc. 4 Yogcra, huy con go u Do-gu hunh tong. 82 Luoc su Phut guo Mof khI hanh gIa da quon voI vIoc daf qua khu fuong phan voI hIon faI va fuong IaI, fh raf co fho nguoI do so fro non fo mo muon bIof xom IIou chI co hIon faI Ia hIon huu, hay ca qua khu va fuong IaI cung hIon huu7 Nou duy nhaf chI co hIon faI hIon huu, fh vIoc nay so goI Ion fhom van do su koo daI cua hIon faI ma nhIou nguoI cho Ia chI frong mof fhoang vo cung ngan nguI. Trong fruong hop do, so khong co g fon faI koo daI qua fhoI gIan, va nguoI fa buoc phaI cho rang su vIoc bj maf dI va duoc faI fao frong fung khoanh khac. Nhung fhoo Katyayamputra, dIou nay fao ra nhung kho khan khong chI cho nhung frI fhuc fhong fhuong, ma ca cho gIao Iy ngbicp qua va su bao ung cua Phaf gIao nua. oI v, nou nhu mof hanh dong fu qua khu, von da khong fon faI ngay sau khI dIon ra, IaI co fho dua don mof kof qua fof hoac xau frong nhIou nam sau do, vay fh frong fruong hop ay, co mof dIou g do khong fon faI ma van hoaf dong va fao ra fac dong frong khI no khong fon faI. oI fho, Katyayamputra cho rang, cung fuong fu nhu vay, nhung hIou bIof vo cac doI fuong qua khu va fuong IaI nhu duoc xac djnh boI fr nho va du bao so khong fho co duoc, boI v khong fho co baf cu mof su hIou bIof nao, nou nhu khong co mof doI fuong fhaf su cua fam fr. Tu do, ong dua ra Iy fhuyof foan huu, fro fhanh mof Iuan do dac bIof cua Nbat tbict buu bo. 1
Thuyof nay franh duoc nhung van do nou fron, nhung fhay vao do IaI goI Ion nhIou van do khac. Va do co fho dung vung duoc can phaI co fhom mof cau fruc fhuong fang do so voI raf nhIou gIa fhuyof phu fhuoc. Mac du bam vu vao mof hoc fhuyof nhIou khuc mac, nhung Nbat tbict buu bo van fro fhanh mof fruong phaI dang ko nhaf fron fIou Iuc dja An o. Kof qua cua cao frao quan fam don cac van do frIof hoc Ia fruong hop dau fIon vo mof Ioaf nhung kInh van duoc sang fao 1 Nguy ton go cou bo phu nuy cong no on doo do. Ho con dooc go vo ton duy do hon u 1hoyot nhut thot hoo bo, vu go vun tut u Hoo bo. Do go thoo ton nuo, not duc trong nhut vun dooc noo on, do u voc ho cho rung tut cu doo hon hoo, cu qou kho, hon tu vu v u. 84 Luoc su Phut guo ra do dap ung voI hoan canh moI. o A-ty-Jat-ma ro rang Ia da duoc soan ra sau Ian phan chIa fhu ba cua cac bo phaI. NoI dung bay cuon A-ty-Jat-ma cua Nhaf fhIof huu bo khac xa voI noI dung bay cuon cua Tbuong toa bo, 1 mof nhanh phan chIa fu Pban bict bo. 2 Mof so cac bo phaI khac, nhu Kinb /uong bo 3 da fIon xa hon don cho phan bac IaI fnh xac fhuc cua ca bo A-ty- Jat-ma. Tu khoang nam 220 fruoc Cong nguyon fro dI, da co raf nhIou no Iuc fInh fhan do cho ra doI nhung bo sach nay, von Ia nhung faI IIou huong dan can fhIof cho phuong phap fhIon quan, chI ro nhung su kIon nao co fho xom Ia can ban cho nguoI khoI dau, va nhung su kIon khac duoc chung fao fhanh nhu fho nao, va chung fao dIou kIon fuong fac voI nhau nhu fho nao.v.v... Truoc khI kof fhuc vIoc noI vo cac bo phaI, chung fa co fho do cap fhom mof so dIom baf dong vo cac van do duoc quan fam rong raI hon. KhaI nIom kho nam baf vo Nict-ban da Ia chu do franh Iuan. Nou Nict-ban Ia vuof ngoaI nhan fhuc, vay IIou Nict-ban co fhaf fon faI hay khong7 Va co fho fao ra duoc anh huong g khong7 Nict-ban co phaI Ia frang fhaI duy nhaf vuof ngoaI nhan fhuc, hay khong gIan cung Ia vuof ngoaI nhan fhuc 7 IIou co su khac bIof nao gIua Nict-ban cua chu Phaf va Nict-ban cua nhung nguoI khac hay khong7 Va nou co, fh khac bIof do Ia g7 NgoaI ra con co nhIou quan fam don vIoc xac djnh nhung fIou ch cua su chung ngo hoan foan, bat tboi cbuycn. Va do do cung dan don raf nhIou franh Iuan vo vIoc IIou co khI nao cac vj A-/a-ban va cac bac fhanh khac co fho bj fhoI chuyon hay khong7 Va ko fu khI nao fh su gIaI fhoaf cua ho co fho duoc dam bao chac chan7 Vo van do caI chof, von Iuon am anh frong fam fr nguoI fu fap, nguoI fa fu hoI rang, IIou gIo chof cua moI nguoI co Iuon Iuon duoc xac djnh fruoc boI nghIop qua cua nguoI ay, hay mof caI chof som hon va khong duoc xac djnh fruoc cung co fho xay ra7 1 Theravda 2 Vibhajyavda 3 Sautrntika 86 Luoc su Phut guo Cung co nhIou baf dong vo nhung g so fhoo sau caI chof. Co 5 fruong phaI fIn rang vIoc faI sInh vao mof fhan xac moI xay ra ngay fuc fh sau khI chof. Trong khI do, 5 fruong phaI khac cho rang co mof gIaI doan chuyon fIop sau khI chof, koo daI don 49 ngay. 1 Va suof fhoI gIan do, frong hau hof cac fruong hop, fam fhuc dan dan chuan bj doI song moI cho chnh mnh. Trong fruong hop cua mof so cac vj fhanh, khoang fhoI gIan nay duoc dung do daf don Nict-ban ma ho da khong daf duoc khI con song. 5. C S Cho don Iuc nay, chung fa da phac fhao so qua duoc nhung quan dIom co ban va muc fIou cua hang fang sI xuaf gIa, nhung nguoI hnh fhanh non phan cof IoI chnh you cua Phaf gIao. Tho con vo nhung fn do Phaf gIao khong fhoo duoI doI song xuaf gIa, nhung nou khong co ho fh hang fang sI khong fho co du dIou kIon do fu fap fhIon quan, nhung nguoI ay fh sao7 Vj fr cua ho nhu fho nao frong buc franh foan canh7 Ho duoc gIao cho fhuc hIon nhung dIou g7 Va fang sI da Iam duoc nhung g cho ho7 Nou mof cu sI cam fhay rang buoc voI gIa dnh va khong fho fhoaf Iy do song cuoc song khong nha, nguoI ay duoc cho Ia khong du phuoc duyon. Va phuoc duyon fh phu fhuoc vao nhung g ma mof nguoI da Iam fu frong qua khu va nhung g Iam gIoI han kha nang gap duoc cac dIou kIon fof do fu fap cua nguoI ay. Trong mof vaI fruong hop ngoaI Io duoc ghI nhan, mof so cu sI chua fung xuaf gIa van daf duoc su gIaI fhoaf sanh fu. Tuy nhIon, noI chung fh su gIaI fhoaf cua cu sI khong fho daf duoc ngay frong hIon faI, chI co fho duoc dam bao voI dIou kIon Ia cho don mof doI song fuong IaI ho da fao du phuoc duyon do co fho buoc vao fho gIoI fu do cua mof doI song frong fu vIon. Vo maf fn nguong, cong vIoc duy nhaf ma mof cu sI co fho Iam frong hIon faI Ia Iam fang fhom phuoc bau cua mnh. Phaf gIao chI ra 4 phuong fhuc do cu sI co fho Iam dIou do: 1 Cu doun nuy dooc go u gu doun mung thun trong um, co dooc do cup don trong knh 1ho Lung Nghom. Vo nhong gu thch ch tot hon, doc gu 88 Luoc su Phut guo u. Vang gIu fhoo 5 gIoI, hoac f nhaf cung Ia baf dau voI mof phan nao frong do. Vao cac ngay ram hoac dau fhang, cu sI co fho gIu fhom 3 gIoI nua. 1 o Ia an chay va khong an sau Iuc gIua frua, khong fham gIa cac cuoc gIaI fr fho fuc, va khong dung cac IoaI dau fhom hoac do frang suc. Mof so nguoI con gIu fhom 2 gIoI nua, 2 do Ia khong nam hoac ngoI fron gIuong gho cao rong va khong nhan fIon bac hay cac vaf quy gIa. b. af nIom fIn sau vung vao ngoI Tam bao. Vun dap nIom fIn Ia dIou Ianh fhch hop doI voI cuoc song co gIa dnh. Nhung nIom fIn vao Tam bao khong nhaf fhIof phaI Ia duy nhaf, khong IoaI fru vIoc fho cung ong ba hoac cac fap fuc chung cua xa hoI. NgoI Tam bao khong phaI Ia mof kIou fhanh fhan do ky, kho chju vo vIoc gIa chu fho knh cac vj fhan ho monh cua quoc gIa hay bo foc. c. Cu sI phaI co Iong rong Iuong, khong fham fIoc, nhaf Ia doI voI cac vj fang sI, va cung duong cho cac vj cang nhIou cang fof, khong nhung do cac vj duy fr nhung noI fu vIon, ma con ca nhung noI fho knh khong co nguoI o nua. 3 Trong mof chung muc nao do, cong duc fao ra do vIoc cung duong Ia fuy fhuoc vao duc do cua nguoI fho nhan. V fho, nhung vj do fu cua Phaf, va dac bIof Ia cac vj A-/a-ban, Ia nhung manh ruong phuoc 4 fof nhaf do gIoo mam cong duc. d. Cu sI con co fho fho knh ngoc xa-/oi cua Phaf do IaI. ThaI do fhuc su cua fn do Phaf gIao doI voI ngoc xa-/oi fu rang va xuong Phaf do IaI fhaf kho co fho mo fa bang nhung fu ngu ma nguoI phuong Tay da hIou duoc. Nou dung fu cau nguycn duc Phaf fh ro rang Ia khong fho duoc, v ho cho rang ngaI khong con nua ma da nhap Nict-ban , nghIa Ia hoan foan khong hIon huu nua doI voI fho gIan nay. Ngay 1 1oc u tho ut qoun tru, buo gom 8 go. 2 1oc u 1hup go. Voc go 8 go houc l0 go con co dom khuc vo 5 go o cho u go khong tu dum tro thunh go khong dum doc. Co s trong nguy tho ut qoun tru khong um choyon dum doc do u vo but co u. 90 Luoc su Phut guo ca khI dung fu tbo kinb cung van con dang ngo v khong bIof Ia co fhch hop hay chang. Truoc khI co su ra doI cua non cong nghIop hIon daI, con nguoI o khap noI dou nhn vao fho gIoI nhu mof coI huyon b co vo so nhung kha nang xay ra baf cu dIou g, va raf nhIou nhung suc manh vo hnh, day y nghIa va bIof bao nhIou dIom bao dang chu y. O An o, kIou chao chap haI fay IaI va dua ra pha fruoc 1 Ia fap quan chao hoI fhong fhuong, frong do khong ho co su co chap doc doan, y fhuc no Io hay su mo fn sung baI ngau fuong. Nhung dIou nay fac dong raf f don nguoI co duc fIn chan chnh, va khong gIoI han duoc su fu do frong noI fam cua ho. uc fIn nhIof fhanh da fao ra frong fho gIoI Phaf gIao vo so nhung fhanh dIon 2 va bao fhap, 3
da fro fhanh doI fuong sung baI dac bIof cua hang Phaf fu faI gIa. Tuy vay, vIoc sang fao ra va fho phung cac anh fuong cua Phaf da xuaf hIon kha fro, raf co fho Ia khong som hon fho ky fhu nhaf. Nou mof cu sI fhuc hanh 4 dIou Ianh nhu fron fh so co mof cuoc song hanh phuc, va sau khI chof so duoc sanh vo cac coI froI. Vua A-Juc da fho hIon raf fof nhung fnh chaf cua Phaf gIao fhoo nhu duoc hIou boI hang cu sI. Trong gIao Iy dao Phaf, nha vua coI frong nhaf haI vIoc Ia khong gay haI don ko khac 4
va co Iong fu doI voI moI nguoI. 5 Cac sac Ionh cua ong co nhIou cho fan duong va fhuc day vIoc fhuc hanh nhung dIou Ianh don gIan, va chung fa cung ngho noI nhIou vo su can fhIof cua Iong hIou fhao. Nhung frong do khong noI don nhung fu fuong sau sac hon hoac nhung gIao Iy co ban vo duc fIn. Cung khong fhay do cap don Tu Jicu Jc, Bat cbanb Jao, gIao Iy nhan qua, hoac ngay ca don Nict-ban hay cac pham chaf sIou vIof cua mof vj Phaf. Vay fh gIoI fang sI mang IaI duoc nhung IoI ch g cho hang cu sI7 Ho Iam fang fhom hanh phuc vo ca haI maf fInh fhan va vaf chaf cho cu sI. 1 Namaskra, to tho chuo thoo troyon thong cou An Do. 1ong Anh go to tho nuy u Numuskur. 92 Luoc su Phut guo Vo maf fInh fhan, ho su dung nhung baI fhuyof gIang vo cac phan gIao Iy do hIou va co IIon quan don cu sI, va bang cach nou guong mof doI song fhanh fhIon co fho gIup mang IaI nIom khao khaf va nhIof fnh cho nhung nguoI con rang buoc voI fho fuc, do fu do co fho ho mo cho ho fhay su fu do va fhanh fhan co fho daf don frong doI sau. Qua mof fhoI gIan, co raf nhIou chuyon fIon fhan duc Phaf, 1
ko vo nhung doI song fruoc day cua ngaI, hIon fhan con nguoI cung nhu fhu vaf, va nhung chuyon dan du co fnh cach ran day, 2
duoc fap hop IaI do danh cho cu sI. Nhung cau chuyon nay duoc say mo Iang ngho, nhung khong duoc xom frong bang nhung gIao Iy co fnh cach sIou vIof hon. NoI dung cua chung chu you Ia vo nhung duc hanh frong doI song fho fuc, fhuong xuyon nhan manh vao fhuyof nghIop qua va Iuan hoI, cung nhu nuoI duong Iong fu bI doI voI faf ca chung sanh. O Bbarbut, BoJbgaya, 8ancbi, NagarjunikonJa va Ajanta, nhIou cau chuyon fIon fhan duoc mInh hoa bang hnh fuong va franh anh. Vo maf vaf chaf, fn do Phaf gIao o chau A fIn rang nguoI dan co fho co duoc su sung fuc, phaf daf vo kInh fo, franh duoc nan doI, djch bonh, va chIon franh Ia phan Ion nho vao cac vj fang sI. oI v su fhjnh vuong cua mof quoc gIa phan Ion fuy fhuoc vao fhIon ch cua nhung suc manh fInh fhan fIom an 3 ma chI cac vj fang sI moI co fho bIof duoc va co kha nang fac dong don nhung suc manh ay fhoo huong co IoI. MoI vIoc dou fof dop doI voI mof dan foc bIof knh frong chu fang, va bay fo su fon knh doI voI chu Phaf bang vIoc cung duong rong raI cho cac fu vIon, chua fhap. Nhung nou quoc gIa nao quay Iung voI Phaf gIao fh fho nao cung phaI suy sup frong dau kho. ay Ia nhung nIom fIn da gIup duy fr cac fu vIon. Tuy nhIon, su ung ho co fnh cach fu nguyon va khong on djnh cua nguoI dan, von chI rang buoc boI nhung nIom fIn mong manh nhu fho, so khong gIup cho Tang-gia fon faI duoc Iau. Iou 1 Jtaka 2 Avadna 94 Luoc su Phut guo b maf pha sau su fon faI cua Tang-gia qua nhIou fho ky Ia o noI kha nang cua cac fn do Phaf gIao da IIon fuc nhIou Ian gIanh duoc su ung ho fu cac nha caI frj o chau A, va nhung nguoI nay bao fr cac fu vIon bang ngan quy cua nha nuoc. Nou khong co su ung ho fhoo cach nay, chu fang buoc phaI fro fhanh chu so huu cua nhung faI san Ion Iao 1 va phaI fu bo hoan foan nhung khoan hIon cung fu vIoc dI khaf fhuc nha nay sang nha khac. ay cung Ia mof gIaI phap, nhung no do doa don su fhoaf Iy fho su, va raf co fho IoI cuon fang sI vao pham vI cua nhung xung dof xa hoI. Mac du Ia nhung moI quan ho voI cu sI Iuon fhIou fnh on djnh va co nhung dIom you ngay fu non mong cua van do, nhung nou Phaf gIao da fach dan ra khoI nhung gIao Iy cua fhoI ky dau, 2
dIou do phan Ion IaI Ia nho o cong Iao cua hang cu sI. Chnh nho su fhuc op cua ho da dua don nhung caI cach cua fhoI ky fhu haI va fhu ba, v fho ma nhung caI cach nay bj nhung fang sI nghIom khac cho Ia mof su suy doI. Phaf gIao aI fhua danh gIa cao vaI fro cua hang cu sI hon. Ho gIanh duoc su ung ho rong raI nho vao quan dIom cho rang quan chung cung quan frong nhu phap; nho vao su chI frch fnh vj ky cua nhung vj fang chI bIof nghI don IoI Iac cua rIong mnh; nho vao su pho phan nghIom khac nhung vj fang kIou man; va nho vao vIoc dua ra nhung cau chuyon vo cac vj cu sI gIau co, chang han nhu Duy-ma-cat, 3 co frnh do fu chung vuof xa hon ca nhung vj fang Ion fuoI va dang knh nhaf. Nhung suc op fuong fu nhu vay fhuong khIon cho cac vj fang sI phaI fo ra huu ch hon doI voI hang cu sI. Trong fhoI ky fhu ba, fhoI ky Tan-tra, fang sI fu buong fha vao nhung nIom fIn huyon b va fro fhanh nhung nguoI xom fhIon van, Iuyon fho Iuc, cau mua, frj bonh... o Ia Iy do faI sao cau chuyon vo Phaf gIao fro non kho hIou, fru khI Ia co su chu y dung muc don nhung khao khaf cua gIoI bnh dan f hoc. You fo ma nhung nguoI sang Iap da choI bo, cuoI cung IaI fro fhanh you fo quan frong nhaf. 1 V ho phu to dong ru qoyon gop. 2 1oc u nhong booc cu cuch, phut tron mo. 3 Vimalakrti, Hun dch um u Doy-mu-cut t ), dch nghu u 1nh Dunh t). 96 Luoc su Phut guo 6. S MO RONG Suof fhoI ky fhu nhaf, Phaf gIao noI chung van con Ia mof fon gIao rIong cua An o. Vao khoang nam 250 nam fruoc Cong nguyon, vua A-Juc guI cac phaI bo don cho nhung hau duo cua A/cxanJcr aI do, nghIa Ia cac vuong quoc cua Hy Iap o AI Cap, MaccJon, Cyrcnc va Epirus. Nhung phaI bo nay khong do IaI dau vof nao va raf co fho ho da khong daf duoc kof qua g. Su hIou bIof kha mo ho vo Phaf gIao ma chung fa fm fhay frong cac fac gIa Hy Iap co fho duoc gIaI fhch boI nhung cuoc fIop xuc vo sau nay, von chI dIon ra frong moI quan ho mau djch phaf frIon manh mo vao fhoI daI Ia Ma gIua An o va ja Trung HaI. ChI co hoaf dong cua phaI doan do vua A-Juc phaI dI Tch Ian Ia mang IaI kof qua. Sau khI duoc MabinJa, con vua A-Juc, fruyon vao Tch Ian khoang nam 240 fruoc Cong nguyon, Phaf gIao da fon faI noI day frong mof fhoI gIan Iau hon baf cu noI nao khac. Tu do vo sau, Phaf gIao da fro fhanh quoc gIao cua nuoc nay. ChI co Phaf fu moI co quyon chnh fhuc fro fhanh mof vj vua, va dao Lanka duoc xom nhu Ia cua chnh duc Phaf. Nha vua co bon phan bao vo Tang-gia, va nhung quyon IoI Ion Iao duoc danh cho cac fu vIon duoI hnh fhuc hIon cung, su fon knh, va khong bj aI can fhIop vao noI bo. Mac du hau hof cac nha vua dou Ia cu sI, nhung ho van Ia quan foa foI hau frong vIoc phan xu baf cu su baf dong nao gIua faf ca nhung fn do Phaf gIao. 1
Vo phan cua fang sI, noI chung fhuong gIup do cac nha vua, va franh fhu su ung ho cua quan chung cho nhung dIou cac nha vua muon fhuc hIon. MoI quan ho gan guI gIua Tang-gia voI Nha nuoc da co nhung dIou baf IoI. Tu fho ky 2 fruoc Cong nguyon fro dI, dIou do khong nhung da dua fInh fhan cua chu nghIa dan foc vao Phaf gIao Tch Ian va Iam cho gIoI fang sI co khuynh huong fhIon vo chnh frj, ma con dan ho don cho nhIof fnh ung ho nhung 1 Nghu u buo gom cu cho tung. 98 Luoc su Phut guo cuoc chIon franh cua cac vj vua. CIoI fang Iu da noI chac voI vua Dutta Gamani 1 rang vIoc gIof hang ngan ko fhu Ia khong fhanh van do, v da Ia nhung ko khong co duc fIn 2 fh nhung ko fhu ay fhaf su chang hon g suc vaf. Tang sI fhap fung fhoo quan doI cua nha vua nay, boI v su bicn Jicn cua cac oj ty-kbco Jcm Jcn cbo cbung ta ca su tot /anb oa su cbc cbo, va chnh nha vua da gan mof vIon ngoc xa-/oi vao cay gIao cua mnh. Trong mof fhoI gIan daI, fn do Phaf gIao Tch Ian fIop fuc gIu quan ho chaf cho voI An o qua cac cang Bbarukaccba va 8urparaka o mIon Tay. an dan, foan bo kInh fang duoc dua vao Tch Ian, va cho don cuoI fhoI ky dau, hoac co fho muon hon, fh co ca nhung kInh sach moI bIon soan bang fIong P/i cua cac bo phaI chnh. Chang han nhu phan dau cua cuon Di- /an-Ja van dao. 3 Trong fho ky fhu nhaf fruoc Cong nguyon, KInh fang va cac fac pham chu gIaI, von fruoc do chI duoc fruyon mIong, da duoc ghI chop IaI o chua A/uoibara Jc Pbat pbap co tbc ton tai /au Jai. ChIon franh va nan doI kom da Iam gIam dI dan so cua nuoc nay, va vIoc fruyon mIong kInh fang bj Iam nguy. Thanh ngu cua kInh fang Ia fIong P/i, frong khI cac phan chu gIaI Ia bang fIong Tch Ian. Tch Ian fro fhanh quo huong cua mof bo phaI duoc bIof don nhu Ia Tbuong toa bo, 4 raf duoc quan fam frong Ijch su Phaf gIao, mof phan v kInh fang cua ho duoc gIu IaI day du, va mof phan v su cach bIof vo maf dja Iy non fuong doI f bj anh huong boI nhIou su phaf frIon sau nay. Tuy vay, khong ro Ia ho da baf nguon fu bo phaI nao cua An o. Co Io ho gIong voI Pban bict bo, va duoc phaf sInh fu mof frong nhung chI nhanh cua bo phaI nay. 1 Non du l0l 77 trooc Cong ngoyon. 2 O duy moon no u tn vuo lhut guo. 3 oyon knh tong Pli nuy du dooc dch sung Hun vun vo ton u Nu-ton 1y-khoo Knh, nhong ngoo dch du khoyot dunh, khong bot u v nuo. 100 Luoc su Phut guo CHONG : THO KY TH HA |T! A! CONC NC!YN N NAM 500) 1. PHAT GAO OA THA O AN OO Vao khoang dau Cong nguyon, mof chIou huong moI hnh fhanh frong Phaf gIao, duoc bIof voI fon Ia Phaf gIao aI fhua, 1
nghIa don Ia co xc /on. 2 o phaI nay duoc hnh fhanh do su suy kIof cua nguon dong Iuc cu frong gIao Iy, khIon cho ngay cang co f nguoI chung qua A-/a-ban hon fruoc, do nhung mau fhuan cang fhang frong noI dung gIao Iy da phaf frIon cho don Iuc bay gIo, va do nhung doI hoI cua hang cu sI muon co duoc nhung quyon bnh dang hon voI gIoI fang sI. Nhung anh huong fu nuoc ngoaI cung co fac dong raf Ion don su hnh fhanh nay. aI fhua phaf frIon o mIon Tay ac va Nam An o, haI vung ma Phaf gIao chju anh huong nhIou nhaf cua nhung fu fuong fu bon ngoaI An o, va anh huong manh mo cua ngho fhuaf Hy Iap duoI nhung hnh fhuc mo phong fhoo Hy Iap va Ia Ma, va ca anh huong cua nhung fu fuong fu ja Trung HaI va Iran. Su pha fron Ian Ion nay, fhaf fnh co IaI gIup cho Phaf gIao aI fhua fro non fhch hop cho vIoc fruyon ba ra bon ngoaI An o. o co fho fruyon ra bon ngoaI, Phaf gIao fruoc hof phaI fhay doI phan nao fhoo voI anh huong cua cac fu fuong ngoaI quoc, va phaI fraI qua gIaI doan dau cua vIoc xoa bo mof so fnh chaf fhuan An o. Truoc khI co fho duoc cac non van hoa xa Ia chap nhan, Phaf gIao fhoaf fIon phaI nhan Iay mof dau an fu nhung non van hoa ay. Hay noI cach khac, chI voI hnh fhuc da duoc fhay doI nhu aI fhua, Phaf gIao moI co fho fon faI duoc bon ngoaI An o. 1 Mahyna 2 1on go Du thou hum y noo on tong ch u coo vot hot thuy chong sunh, 102 Luoc su Phut guo ThoI gIan froI qua, aI fhua dan dan chInh phuc fron von ca mof nua pha bac cua Phaf gIao foan fho gIoI, va fn do Phaf gIao o cac nuoc nhu Ncpa/, Tay Tang, Mong Co, Trung Hoa, TrIou TIon va Nhaf an hau hof dou Ia fhuoc aI fhua. aI fhua phaf frIon voI haI gIaI doan: giai Joan tbu nbat, duoI hnh fhuc khong co ho fhong, dIon ra vao khoang dau fho ky fhu nhaf fruoc Cong nguyon, cho don nam 150, va giai Joan tbu bai khoI dau fu sau nam 150, duoI hnh fhuc ho fhong hoa, dan don su hnh fhanh haI fruong phaI rIong bIof Ia phaI Trung /uan 1 va phaI Du-gia. 2 Truoc hof chung fa can phaI gIaI fhch mof so nhung dIom chnh cua aI fhua Iuc so khoI. Khoang nam 100 fruoc Cong nguyon, mof so fn do Phaf gIao cam fhay nhung IoI day frong gIao Iy da fro non qua xua cu va khong con mang IaI IoI ch nua. VoI quan nIom rang gIao phap doI hoI su caI cach IIon fuc do dap ung nhung nhu cau cua fhoI daI moI, cua nhung con nguoI moI va hoan canh xa hoI moI, ho baf dau fao ra mof IoaI kInh van moI. Su sang fao kInh van moI nay Ia mof frong nhung boc phaf phI fhuong nhaf cua nang Iuc sang fao frong Ijch su nhan IoaI, va duoc duy fr frong khoang 4 don 5 fho ky. Ho fIn rang, chI rIong vIoc Iap IaI kInh van xua cu khong fho duy fr suc song cua mof fon gIao. Tru phI co duoc mof Iuc can bang qua vIoc doI moI fhuong xuyon, bang khong fh fon gIao so fro non chaI Iy va maf dI nhung pham chaf do fao fhanh nguon sInh kh. on day fh quan dIom aI fhua duong nhu Ia hoan foan hop Iy. Iou kho hIou hon Ia ho muon frnh bay nhung fac pham moI nhu chnh nhung IoI Phaf day, frong khI chung ro rang Ia duoc hnh fhanh nhIou fho ky sau khI Phaf nhap dIof. o fao cho dung cho mof bo phaI moI, ho da Iam fhoo cach cua ai cbung bo Ia gIam nho fam quan frong cua duc Phaf duoI goc do mof con nguoI co fhaf frong Ijch su, va fhay vao do Ia mof 1 Mudhyumuku 2 Yogcra 104 Luoc su Phut guo duc Phaf Pbap tban. Trong kInh Dicu pbap /icn boa, chung fa duoc ngho rang, raf Iau sau khI duc Phaf da fhanh dao duoI coI cay Bo-Jc co fho Ia khoang nam 500 fruoc Cong nguyon ngaI van Iuon fon faI frong suof fhoI gIan vo fan, va Iuc nao ngaI cung fhuyof gIang gIao phap o khap moI noI voI vo so hoa fhan. Trong kInh KIm Cang co baI ko noI fIong nhu sau: Nbung ai Jung bnb sac Jc tbay ta, Hoac Jung am tbanb ma tm ta, Nbung nguoi ay Jcu tbco pbap sai /am, Kbong tbc tbat su nbn tbay ta. 1 Nou nguoI fa do Phap fhan ma nhn fhay Phaf, fh chnh Phap fhan ay so dan duong cho ho. 2 Quan nIom xom duc Phaf nhu Ia hIon fhan vInh cuu cua faf ca chan Iy da cho phop su fIop fuc phaf Io ra chan Iy cua ngaI vao nhung fhoI dIom khac nhau. Van chua haI Iong voI dIou nay, nhung nguoI aI fhua con co gang IIon nhung kof kInh van moI voI duc Phaf co fhaf frong Ijch su bang mof so huyon fhoaI. Ho xac nhan rang ho da duoc ngho Phaf fhuyof phap Iuc ngaI con faI fho, rang song song voI vIoc HoI nghj cac Truong Iao kof fap kInh dIon TIou fhua o fhanh Vuong Xa, kInh dIon aI fhua cung duoc kof fap boI mof so cac vj Bo Tat nhom hop fron nuI ThIof VI, 3 va rang cac ban kInh da duoc gn gIu mof cach ky dIou frong nam fho ky, caf gIau frong nhung cung dIon duoI Iong bIon cua Iong Vuong, hoac voI su gn gIu cua vua Can-tbat-ba, hoac vua froI c-tbicb. Va roI, fhoo nhu cach noI cua ngaI Iong Tho Ia, nam tram nam sau kbi Pbat nbap Nict-ban, Cbanb pbap sau kbi Ja Jan Jan suy Joi, Jang trong /uc /am nguy, nhung phap bao nay fu frong qua khu duoc phaf Io va fruyon day cho moI nguoI do Iam hoI sInh Phaf phap. 1 1rong bun Hun vun, bu ko nuy dooc dch u: Nhooc d suc kon ngu, D um thunh cuo ngu, 1h nhun hunh tu duo, ut nung kon Nho Lu. ( ) 2 Ngoyon cu cuo nuy trong ngoyon tuc dooc dou vuo bu ko, nhong thoo no dong knh Km Cung chong to khong thuy co cuo nuy non o u co so sup xop su um kh n un. Co o duy u phun don gu top thoo cou tuc gu th dong hon. 106 Luoc su Phut guo Vay nhung cach fan chu you vo gIao Iy cua aI fhua Ia g7 Co fho fom Iuoc duoI 5 do muc nhu sau: 1. Vo muc dch, co su fhay doI fu Iy fuong A-/a-ban sang Iy fuong Bo Tat; 2. Mof phuong fhuc gIaI fhoaf moI duoc vach ra, frong do fu bI duoc xop ngang voI fr huo, va duoc danh dau boI su fIon bo dan qua 6 ba-/a-mat; 1
3. uc fIn duoc daf vao nhung doI fuong moI, bang cach dua ra mof Ioaf cac vj fhanh, hoac fIn vao con nguoI hon Ia fhan fhanh; 4. Pbuong ticn tbicn xao 2 Ia mof duc fnh hoan foan moI, fro non fhIof you cho hang fhanh gIa va fham ch con duoc xom frong hon ca fr huo, von fruoc kIa van duoc xom Ia duc fnh cao quy nhaf; 5. Mof phan gIao Iy mach Iac vo ban fho duoc vach ra, gIaI quyof nhung van do nhu tanb kbong, cban nbu .v.v... CIo day chung fa so Ian Iuof xom xof fung dIom mof frong nam dIom moI nay. 1. Muc fIou daf don fhanh qua A-/a-ban, von da fung Ia dong Iuc cua Phaf gIao frong fhoI ky dau, nay duoc dua xuong hang fhu nh. Vj fhanh fhoo aI fhua no Iuc do fro fhanh mof Bo Tat, hay BoJbisattoa (Bo-Jc-tat-Joa, do fu chu boJbi, nghIa Ia giac ngo, va sattoa, nghIa Ia buu tnb. Mof vj Bo Tat co ba dac dIom noI baf Ia: u. Trong ban chaf hIon huu cua mnh, vj Bo Tat Iuon khao khaf daf don su gIac ngo hoan foan nhu duc Phaf, ma fhoo quan dIom nay co nghIa Ia bac Nhaf fhIof fr, nghIa Ia fhau bIof faf ca moI vIoc frong suof moI fhoI gIan voI hof fhay moI chI fIof va kha canh khac nhau cua chung. 1 Pramit, cong go u Loc do, buo gom o th, 1r go, Nhun nhoc, 1nh tun, 1hon dnh vu 1r hoo. Suo phoong phup nuy dooc xom nho suo phoong ton dou ngoo don bo bon ku, toc u don cho gu thout. V vuy, Hun dch 108 Luoc su Phut guo b. Vj Bo Tat co du haI dIou Iuc Ia tu bi va tri buc, voI muc do nhu nhau. Nho Iong tu bi, ngaI quon ban fhan mnh ma hoan IaI vIoc nhap Nict-ban do cuu gIup chung sanh dang dau kho. Nho tri buc, ngaI no Iuc daf don su nhan bIof frong ban fam vo tanb kbong cua van vaf. Va ngaI Iuon gIu vung fam Iong fu bI kIon djnh voI faf ca chung sanh, cho du voI fr huo ngaI fhay ro rang chung sanh va nhung noI fhong kho cua ho dou Ia ao mong. c. Mac du chu fam huong don su fhuan khIof, vj Bo Tat van duy fr moI quan ho voI nhung nguoI bnh fhuong, va co cung nhung cam xuc rung dong nhu ho. Tuy nhIon, nhung cam xuc nay khong ho gay anh huong hay Iam van duc fam fr ngaI. 2. Iong fu bI cua mof vj Bo Tat duoc goI xom Ia o Jai, v Iong fu bI ay Ia vo han va khong phan bIof. Vj Bo Tat quyof fam fro fhanh nguoI cuu do faf ca chung sanh, cho du Ia gIa frj cua chung sanh ay nhu fho nao, hoac co doI hoI don su chu y cua ngaI hay khong. ThoI ky dau chI hoan foan nan manh vao fr huo cua cac vj fhanh, nhung gIo day fam nguyon vj fha mong muon mang IaI hanh phuc cho nguoI khac duoc cho Ia cung co gIa frj fuong duong nhu fr huo. CIac ngo Ia su hIou bIof fuong fan va hoan foan vo ban chaf va y nghIa cua doI song, vo nhung suc manh chI phoI fao fhanh doI song, vo phuong phap do cham duf doI song, va vo fhuc faI hIon huu vuof fron doI song. Nhung nguoI aI fhua dong y rang su gIac ngo khong fu no dua don fam nguyon cuu do chung sanh. Ho phan bIof co ba bac gIaI fhoaf: 2 bac fhuoc vo tu /oi va 1 bac Ia /oi tba. ac gIaI fhoaf tu /oi Ia nhung vj A-/a-ban va Bicb Cbi Pbat, duoc xom nhu daI dIon cho quan dIom cua Ticu tbua, cho IoaI co xc nbo. Ho duoc mo fa nhu Ia fho o fruoc nhung moI Io nghI cua fho gIan, va chu fam fruoc hof don su gIaI fhoaf cua chnh mnh. ac gIaI fhoaf /oi tba Ia cac vj Phaf, va su fhoo duoI con duong IoI fha cua mof vj Bo Tat do daf don gIac ngo duoc goI Ia Pbat tbua, hay ai tbua. 1 1 Mahyna 110 Luoc su Phut guo Vj Bo Tat phaI Ia mof nguoI kIon nhan. Vj nay muon fhanh Phaf, nhung khoang cach gIua ngaI voI su foan hao sIou vIof cua duc Phaf - nguoI hIou bIof va Ia hIon fhan cua faf ca - Ia vo fan. Khong fho nao vuof qua duoc khoang cach ay frong mof doI song nay. PhaI can don fhoI gIan koo daI vo so kIop, va vj Bo Tat phaI chuan bj fInh fhan do vuof qua fhoI gIan vo so kIop ay fruoc khI daf duoc muc dch. Tuy vay, su ngan cach gIua vj Bo Tat voI qua Phaf IaI chI Ia mof su ngan ngaI nho. o Ia su vuong mac vao fu nga, fu cho mnh Ia mof ca nhan rIong bIof, va gIu Iay khuynh huong co huu vo cac khaI nIom toi /am, cua toi /am.... 1 Thoaf duoc chnh mnh Ia nhIom vu fron hof cua mof vj Bo Tat. ang vao 2 phuong phap, Bo Tat co fho IoaI fru duoc su chap nga cua chnh mnh. Thu nhaf Ia, vo maf hanh dong, nguoI hy sInh chnh mnh va phuc vu voI Iong vj fha. Thu haI Ia, vo maf nhan fhuc, nguoI quan xof noI fam vo su khong hIon huu khach quan cua fu nga. Phuong phap fhu nhaf Ia do Iong fu bI cua nguoI, va phuong phap fhu haI Ia do fr huo, duoc djnh nghIa nhu Ia kha nang fham nhap vao fhuc faI chan fhaf, vao fu fanh cua su vaf, vao su hIon huu frong fu fhan cua su vaf. Su hanh dong va nhan fhuc duoc fIn Ia phaI dI doI voI nhau moI co fho mang IaI duoc nhung fhanh qua fam IInh. Su nhaf quan gIua fu bI va fr huo duoc fho hIon boI sau phop fu hoan fhIon, hay sau ba-/a-mat, fuc Ia sau pbuong pbap co tbc giup ouot qua Juoc bo bcn kia. Mof nguoI bnh fhuong fro fhanh Bo Tat khI nguoI ay Ian dau fIon phaf nguyon so daf don su gIac ngo hoan foan v IoI ch cua faf ca chung sanh. 2 Sau khI phaf nguyon, fu do cho don khI daf duoc qua Phaf, vj Bo Tat danh fron fam Iuc fraI qua vo so kIop do fhuc hanh sau ba-/a-mat. Iou nay quan frong don muc aI fhua fhuong fu v mnh Ia Luc Jo tbua. Va Luc Jo, hay sau ba-/a-mat ay Ia: bo tbi, tr gioi, nban nbuc, tinb tan, tbicn Jjnb va tri buc. l Ahamkr-Mamakr 2 1hout ngo lhut guo go so phut ngoyon duo ton nuy u phut tum o-do. 112 Luoc su Phut guo Bo tbi ba-/a-mat doI hoI mof su hao phong, san Iong cho dI faf ca nhung g mnh co, ngay ca fhan mang. Tr gioi ba-/a-mat Ia nghIom fr gIoI Iuaf, ngay ca khI phaI IIou dI mang song cua mnh. aI fhua chu frong don nban nbuc ba-/a-mat nhIou hon TIou fhua, va mo rong fu nban nbuc hon so voI y nghIa fhong fhuong cua no. Vo maf duc hanh, nhan nhuc co nghIa Ia nhan nhuc chju dung faf ca nhung kho dau va su doI nghjch ma khong co chuf gIan du hay baf bnh nao. Thom vao do, nhan nhuc o day con duoc xom nhu mof duc fnh cua fr huo, va vo maf nay no co nghIa Ia su chap nhan bang vao fruc gIac fruoc khI hIou fhau duoc can ko vo su sau xa cua nhung gIao Iy ban fho, fhuong gay ra su Io so raf kho fIn nhan cua aI fhua, chang han nhu su khong hIon huu cua faf ca moI su vaf. TInh fan ba-/a-mat co nghIa Ia vj Bo Tat kIon fr khong mof moI frong cong hanh cua mnh, fraI qua vo so kIop van khong bao gIo chan nan. Su fhanh fuu vo fhIon djnh gIup cho vj Bo Tat daf duoc su dIou Iuyon frong vIoc xuaf fhan hoa hIon nbicu nbu so cat song Hang. Va cuoI cung, fr huo foan hao Ia kha nang hIou duoc nhung fnh chaf quan you nhaf cua faf ca moI fIon frnh va hIon fuong, moI quan ho fuong fac cua chung, nhung dIou kIon mang IaI su sInh khoI va dIof maf, cung voI fnh chaf hoan foan khong fhaf co cua chung khI fon faI rIong bIof. O muc do cao nhaf, fr huo dua don tanb kbong, von Ia fhuc faI duy nhaf. 3. Mof dong gop noI baf nua cua aI fhua Ia su phan bIof muoI gIaI doan ma vj Bo Tat fhuong phaI vuof qua fron con duong fIon don qua vj Phaf. Phan gIao Iy nay duoc hoan chInh vao fho ky 3 frong kInh Thap ja. Sau gIaI doan dau fuong ung voI sau ba-/a-mat, moI gIaI doan duoc phan bIof ro boI su fhuc hanh fch cuc mof ba-/a-mat. o do, gIaI doan fhu sau fuong ung voI su fhanh fuu fr huo, va nho do, voI su hIou bIof vo tanb kbong, vj Bo Tat fIon don cho doI dIon voI chnh fhuc faI. 1 O dja vj nay, Bo Tat co fho fhoaf khoI nhung noI so haI cua fho gIoI sInh fu, va 1 1oc u du v Abhimukh, Hun dch u Hon ton du t ). 114 Luoc su Phut guo nou muon co fho nhap vao Nict-ban. Tuy nhIon, v Iong fu bI ngaI khong Iam nhu vay ma van o IaI fho gIan nay frong mof fhoI gIan daI do cuu gIup chung sanh. Mac du o frong fho gIan, nhung Bo Tat gIo day khong con fhuoc vo fho gIan nua. Trong bon dja vj sau, Bo Tat daf don dIou ma kInh van goI Ia Jung nbicp pbap gioi, va fro fhanh mof fhuc fho sIou nhIon co nhIou dIou Iuc khac nhau. So voI cac vj Bo Tat bnh fhuong nhu frong sau dja vj dau fIon, nhung v Bo Tat da vuof Ion don bon dja vj sau cung co khac bIof o cho Ia cac ngaI co fho fuy y hoa hIon fhanh raf nhIou doI fuong fn nguong. Chang bao Iau, duc fIn ngay cang gIa fang doI voI cac hoa fhan khac nhau cua cac vj Bo Tat, nhu Bo Tat Quan Tho Am, Bo Tat Van-tbu-su-/oi, Bo Tat Di-/ac, Bo Tat ja Tang, Bo Tat Pho HIon va nhIou vj khac nua. Mac du duoc hnh fhanh o An o, mof so frong nhung vj Bo Tat nay cho fhay co nhung anh huong manh mo fu nuoc ngoaI, dac bIof Ia anh huong fu Iran. Su phaf frIon cac vj Bo Tat hoa fhan duoc kom fhoo, va fham ch Ia da co fruoc, boI cac vj Phaf hoa fhan, duoc fIn Ia hIon huu khap muoI phuong fho gIoI. Vo phuong ong co Phaf A-suc, fuc Ia vj Phaf khong bao gIo xao dong. 1 Vo phuong Tay Ia quoc do cua Phaf Vo Iuong Quang, 2 fhuong duoc xom gIong nhu Phaf Vo Iuong Tho, 3 Ia vj Phaf co doI song koo daI vo fan. 4 Hnh fuong cua Phaf Vo Iuong Tho Ia fuong ung voI hnh fuong Zuroan Akaranak 5 cua Iran. Tuong fu nhu vay, hnh fuong cua Phaf Vo Iuong Quang co raf nhIou fuong dong voI fhan maf froI cua Iran, va co Io co nguon goc fu do quoc Kusbana o vung bIon gIoI gIua An o va Iran. Con co nhIou vj Phaf hoa 1 Akobhya, Hun dch um u -uc, dch nghu u a| !ong t). 2 Amitbha 3 Amityus 4 Knh -d-da no rung hu dunh hoo nuy doo u cou cong mot v lhut, chnh u lhut -d-da. 5 Dunh xong nuy cong mung nghu u |hong go han vc |ho gan. 116 Luoc su Phut guo fhan khac nua, va frong fhuc fo Ia nhIou don muc khong fho xac djnh duoc, va hau hof cac vj dou co quoc do rIong cua mnh, mof fho gIoI khong fhuoc vo fho gIoI nay, mof coI fjnh do frong sach, boI v khong con nhung dIou uo fruoc va phIon nao nua. 4. TIop don, chung fa phaI noI doI dIou vo pbuong ticn tbicn xao, mof duc fnh Iuon Iuon khong fho fach roI doI voI vj Bo Tat, nhung phaI don dja vj fhu bay frong Thap dja fh moI phaf huy duoc foI da duc fnh nay, sau khI su fhanh fuu vo fr huo da gIup Bo Tat nhan ra duoc tanb kbong fhaf su cua faf ca moI su vaf ma co vo nhu dang hIon huu. Pbuong ticn tbicn xao Ia kha nang phaf huy duoc nang Iuc fInh fhan fIom an cua nhung con nguoI khac nhau, 1
bang vao nhung IoI noI va vIoc Iam duoc dIou chInh fhoo dung voI nhu cau va phu hop fhoo voI kha nang nhan fhuc rIong cua moI nguoI. Nou su fhaf Ia nhu vay, fh faf ca nhung g ma cho don Iuc nay chung fa da mIou fa nhu Ia cac you fo cau fhanh gIao Iy aI fhua chI foan Ia pbuong ticn tbicn xao, va khong co g khac hon nua. o Ia mof Ioaf nhung dIou fuong fuong duoc khoo Ioo bay ra chI nbam tbuc Jay su giai tboat cua cbung sanb. Thuc su ma noI Ia khong co chu Phaf, khong co cac vj Bo Tat, khong co su chung qua va cung khong co cac dja vj fu chung. Taf ca nhung dIou nay chI Ia duoc fuong fuong ra, duoc dIou chInh cho phu hop, va fuy fhuan fhoo voI nhu cau cua chung sanh mo foI, voI muc dch Ia dua ho vuof qua don bcn bo giai tboat. 2 Tru ra mof fhuc faI duy nhaf, cung con goI Ia tanb kbong hoac cban nbu, con fh faf ca moI su vIoc khac dou khong fhuc su hIon huu, va cho du co noI don baf cu dIou g cung chI Ia hoan foan khong fhaf, gIa fao va vo gIa frj. Nhung cho du nhu vay, chang nhung Ia nhung dIou ay co fho duoc phop noI ra, ma fham ch con Ia huu ch nua, boI v su gIaI fhoaf cua chung sanh can don chung. 1 1hout ngo lhut guo go so khuc nhuo nuy u can co cou mo chong sunh. 2 1nh thun nuy dooc don dut duy do trong knh Km Cung, vu dooc thuo tom 118 Luoc su Phut guo 5. Cho don Iuc nay, chung fa da noI vo nhung phuong fhuc do daf don gIaI fhoaf. ay gIo, chung fa so do cap don chnh su gIaI fhoaf do. Nhung fhuyof gIang sang suof vo ban fho, hay ban chaf cua fhuc faI, da fao non phan cof IoI cua gIao Iy aI fhua. Nhung fhuyof gIang nay vo cung fInh fo, kho hIou, kho nam baf va khong fho nao fom Iuoc, boI v chung khong phaI Ia nhung phaf bIou duf khoaf vo nhung su kIon cu fho, va boI v vo maf dIon daf chung khong gIaI fhch baf cu dIou g, khong noI ra dIou g cu fho, v fhuc faI foI fhuong khong ngan ngaI duoc cho Ia vuof qua kha nang nam baf cua frI fhuc va su dIon daf cua ngon fu. Cho du co Ia g dI nua, nhung gIao Iy chuyon bIof vo ban fho cua aI fhua da phaf frIon hop Iy fu frIof Iy cua ai cbung bo, doI nghjch mof cach fruc fIop va co y fhuc voI gIao Iy cua Nbat tbict buu bo. on Iuan do co ban sau day Ia nhung dIom chung cua faf ca nhung nguoI fhoo aI fhua: u. Taf ca cac phap dou Ia kbong, fhoo y nghIa moI phap khong Ia g ca trong tu tban cbung, va tu tban cbung cung khong Ia g ca. o vay, baf cu phap nao cung khong fho phan bIof duoc voI cac phap khac. Va v fho, faf ca cac phap dou hoan foan khong fhuc va gIong nhu nhau. b. Tanb kbong nay co fho duoc goI Ia cban nbu, khI nguoI fa nhan fhuc moI su vaf hoan foan dung nhu fhuc co, khong fhom, khong bof baf cu dIou g. ChI co mof cban nbu duy nhaf, va fho gIoI da dang chI Ia duoc dung Ion bang fr fuong fuong cua chung fa. c. Nou faf ca Ia mof va nhu nhau, vay fh caI tuyct Joi cung so gIong voI caI tuong Joi, caI vuof ngoaI nhan fhuc gIong voI caI duoc nhan fhuc, va Nict-ban cung nhu /uan boi. d. HIou bIof chan fhaf phaI vuof Ion fron fnh cach haI maf cua ca cbu tbc Ian kbacb tbc, cung nhu cua su xac Jjnb va pbu Jjnb. on Iuan do nay dua Jcn gan su gIaI fhoaf, nhung khong fhuc su daf don. Cho fham sau nhaf cua foan bo gIao Iy Ia khong co g khac hon ngoaI su yon Iang. 120 Luoc su Phut guo ay gIo chung fa noI don Phaf gIao aI fhua duoc ho fhong hoa, von duoc chIa fhanh haI fruong phaI frIof hoc chnh: phaI Trung Iuan va phaI Du-gia. PhaI Trung Iuan duoc fhanh Iap boI ngaI Iong Tho |vao khoang nam 150), nguoI mIon Nam An, Ia mof frong nhung bo oc vI daI nhaf cua xu An o. Truong phaI nay fon faI qua nhIou fho ky va cung da phaf frIon manh mo o Trung Hoa va Tay Tang. TrIof Iy Trung Iuan chu you Ia mof hoc fhuyof bIon Iuan nham don su hoaI nghI bao frum faf ca, bang cach chI ra rang moi pbat bicu Jcu giong nbau o dIom Ia tat ca Jcu kbong tbc Jung oung Juoc. Iou nay cung dung ngay ca khI noI vo caI tuyct Joi. Taf ca moI su vIoc faf you dou Ia gIa fao, duy chI co caI im /ang sam sct cua duc Phaf moI co fho noI Ion day du vo dIou do. Vo maf gIaI fhoaf, faf ca moI su vIoc phaI duoc buong bo hof, cho don khI chI con duy nhaf caI tanb kbong tuyct Joi, va khI ay gIaI fhoaf so duoc daf don. Su khoI dau mo nhaf cua fu fuong Du-gia co fho da duoc nhan ra vao fhoI cua ngaI Iong Tho, nhung phaI don fho ky 4 frIof Iy nay moI duoc hnh fhanh ro nof. O day, haI vj Tho Than 1
va Vo Truoc 2 Ia nhung fon fuoI vI daI nhaf, va su nghIon cuu cua Ijch su can daI cho don nay van chua fhanh cong frong vIoc phan IoaI, sap xop raf nhIou du kIon mau fhuan hIon co vo nIon daI, fac pham va hanh frang cua ho. PhaI Du-gia dua ra mof Iy fhuyof chu you vo maf fam Iy, va fIn rang caI tuyct Joi, vo maf fhuc dung, co fho duoc mo fa nhu Ia tam, y hay Ia tbuc. Iy fhuyof cua ho Ia mof fhu chu nghIa Juy tam sicu bnb, 3
fhoo do fh fam fhuc sang fao ra doI fuong cua no nho vao chnh nhung nang Iuc fIom an noI faI. Tuy nhIon, fam fhuc co fho fu 1 Vusobundho, Hun dch um u u-tuo-bun-duo t), dch nghu u 1hon 1hun t), huy 1ho 1hun t). Ngu u 1o do tho 2l cou 1hon tong An Do. 2 Asaga, Hun dch um u A-tung-gu (), dch nghu u Vo 1rooc t ). Ngu u unh root cou ngu 1ho 1hun, vu dooc xom u ngoo sung up 122 Luoc su Phut guo no hIon huu ma khong can co baf cu doI fuong nao. Vo maf gIaI fhoaf, phaI Du-gia nham don mof nhan fhuc khong chay fhoo doI fuong. Su gIaI fhoaf duoc daf don khI chung fa co fho fao ra duoc mof nhan fhuc fhuan fuy, nghIa Ia chI fhuan co fam fhuc, va hoan foan ouot qua ranb gioi giua cbu tbc oa Joi tuong. HaI fruong phaI Trung /uan va Du-gia ro rang Ia hoan foan khac bIof nhau vo nhung g ho quan fam cung nhu muc fIou nham don. V fho, nhung cuoc franh Iuan fhInh fhoang xay ra gIua doI bon da khong co may anh huong, va raf f duoc noI don frong cac fac pham cua ho. NoI chung, moI fruong phaI dou haI Iong voI vIoc vach ra gIao Iy cua rIong mnh, khong chu y Iam don fruong phaI kIa. oI voI nhung nguoI fhoo phaI Trung Iuan, gIao Iy cua phaI Du-gia co vo nhu Ia mof su saI Iam hoan foan khong fho hIou duoc. Trong khI do, phaI Du-gia xom gIao Iy Trung Iuan nhu Ia gIaI doan ban dau cua chnh ho, fuy nhIon, da dI choch huong chan Iy va cof IoI b fruyon cua Phaf gIao. Truong phaI Du-gia con dang chu y hon o cho Ia da sang fao ra phan cuoI cung cua gIao Iy vo Tam tban Pbat. uc Phaf duoc cho Ia hIon huu fron ba muc do khac nhau. KhI Ia Pbap tban, 1
ngaI Ia Tuyct Joi, Ia Cban /y, Ia chnh ban fhan Tbuc tai. KhI Ia Bao tban, 2 ngaI fhj hIon chnh mnh cho cac vj Bo Tat va hang fhanh gIa duoc nhn fhay, va fhuyof phap cho ho ngho o cac coI froI, fao ra su vuI fhu va ua fhch doI voI Phap. Sau cung, khI Ia Hoa tban, 3 ngaI Ia fhan ma chung sanh co fho nhn fhay fhj hIon vao nhung fhoI dIom nhaf djnh noI fho gIan, von Ia fhan hu ao do Phaf hoa hIon ra do fhuc hIon cong vIoc hoa do fron fho gIan. ang vao su fInh Iuyon vo maf frI fhuc, nhIou nguoI fhuoc phaI Du-gia con fhom vao mof tban tbu tu nua, do Ia Tu tanb tban, 4 Ia can ban cua ca ba fhan kIa. Nhung o day can phaI hof suc Iuu y fhan frong. CIao Iy Tam tban Pbat nay fhuong duoc nhIou nguoI cho Ia do nhung nguoI 1 Dharmakya 2 Sambhogakya 3 Nirmnakya 4 Svbhvikakya, cong co no go u Mahsukhakya, Hun dch u !a ac |han t). 124 Luoc su Phut guo fhuoc phaI Du-gia do ra fruoc fIon vao khoang nam 300, nhung vo co ban khong co g fhaf su moI frong do. Ca ba fhan nay dou da duoc bIof don fu nhIou fho ky fruoc. VIoc dong nhaf mof kha canh cua duc Phaf voI Pbap tbc 1 da duoc dua ra fu fhoI ky dau, va fhuoc vo phan cof you cua Phaf gIao. Vo ao fhan, da co mof fruyon fhong Iau doI noI vo ba muoi bai tuong tot cua bac o nban. Nhung fuong fof nay ro rang Ia khong fhuoc vo phan fhan xac ma aI aI cung co fho nhn fhay duoc, ma Ia gan IIon voI mof IoaI fhan fho mau nhIom chI co fho nhn fhay duoc bang duc fIn, va chI fu hIon Io ra fruoc hang fhanh gIa. Mac du mof su gIa djnh vo IoaI fhan fho mau nhIom nhu fho da duoc dua ra fu raf Iau, nhung maI cho don khoang nam 300, faf ca nhung g duoc noI vo dIou nay van con mo ho va kho nam baf. Raf co fho Ia phan gIao Iy vo do faI nay chua duoc phaf frIon day du fruoc fho ky 3. Nhung cung co fho Ia phan gIao Iy nay duoc xom nhu dac bIof fhIong IIong, va v fho duoc gIu kn, chI co fho fruc fIop khau fruyon cho nhung aI co du pham chaf fam IInh do fIop nhan, con nhung nguoI khac phaI fu haI Iong voI mof so f nhung do cap mo ho. Vo sau, co fho Ia su suy fhoaI IIon fuc ma chung fa da co Ian noI don fruoc day da dI kom fhoo voI su fran fuc hoa phan gIao Iy do. Trong fhoI ky dau, nhu chung fa da bIof, mof fang sI khong duoc phop fruc fIop fruyon day kInh dIon cho cu sI. Va chung fa ngho noI vo ong Cap Co oc, mof frong nhung daI fh chu Ion nhaf fhoI ban dau cua CIao hoI, rang chI don Iuc Iam chung, sau nhIou nam knh nguong duc Phaf va ung ho Tang-gia, moI duoc ngho ngaI Xa-/oi-pbat gIang vo fnh chaf khong fhoa man cua sau tran. 2 oI v, fhoo IoI ngaI Xa-/oi-pbat, nhung van do nhu vay chI danh cho fang sI ao vang, fhuong khong duoc gIang day cho hang cu sI ao frang. Vo sau, fruoc fIon Ia kInh dIon noI chung khong con duoc gIu kn nua, va fIop fhoo, nhung phan gIao Iy an maf hon cung dan dan duoc boc Io ra fung dIom mof. Va fhuc fo 1 1oc u khu nom vo lhup thun lhut. 2 1oc u do toong cou suo cun, huy no ro u hnh suc, um thunh, hoong, v, so 126 Luoc su Phut guo Ia fruong phaI Du-gia Iuon cho rang faf ca nhung g ho Iam chI Ia gIaI fhch nhung y nghIa maf fruyon da co fu Iau, nhung chua bao gIo duoc pho bIon rong khap cho faf ca moI nguoI. Nou qua dung nhu vay, fh nhung g ma frong Ijch su fu fuong Phaf gIao co vo nhu Joi moi vo gIao Iy fhuong raf co fho chI Ia su chuyon doI dan dan duong ranh gIoI phan vach gIua phan gIao Iy mat truycn va phan gIao Iy cong truycn. an dau, ngay ca cho don fhoI vua A-Juc, phan Ion gIao Iy dou Ia mat truycn, fru ra mof so chuan muc dao duc hoac nhung dIou fuong fu. Cho don fhoI daI Tan-tra, 1 vao fhoI ky fhu ba, fh ngay ca nhung gIao Iy b fruyon nhaf cung da duoc ghI chop. TIon frnh nay co fho duoc hIou nhu do bu dap IaI su fhaf baI duoc fhua nhan ngay cang gIa fang frong vIoc daf don nhung fhanh qua fam IInh da daf ra. Nhung vj fang khong fho fu mnh daf don su chung ngo frong fu fam, fhuong Iao vao nhung hoaf dong huong ngoaI, fruyon ba rong raI gIao Iy cua ho frong daI chung. Tu fhuc fo Ia moI y fuong dua ra chI co fho duoc xac nhan vao mof fhoI gIan vo sau, non chung fa khong fho dua ra baf cu kof Iuan nao co fnh cach fhuyof phuc vo vIoc y fuong ay co fhaf su vua duoc nghI ra vao Iuc no duoc cong bo hay khong. oI v, raf co fho chI Ia vao Iuc do y fuong nay moI fhoI khong danh rIong cho mof so nguoI chon Ioc, ma phan nao duoc dua ra cho faf ca moI nguoI. 2. S PHAT TRKN CA TK THA O AN OO af chap su phaf frIon cua aI fhua, nhung fruong phaI TIou fhua co xua van duy fr duoc su phaf frIon cua rIong ho. Nhung su phaf frIon moI faf nhIon Ia da co phan nao anh huong doI voI ho. Ho dIou chInh fhoo mof vaI gIao Iy cua aI fhua, hoac Ia fu su vay muon fruc fIop, hoac Ia v ho cung chju anh huong gIong nhu nhung g da hnh fhanh non aI fhua. Quan nIom vo Bo Tat gIo day da fro non noI baf frong nhung cau chuyon fIon fhan ko vo nhIou doI song fruoc day cua 1 Dooc xom u tho ky phut tron tho bu cou lhut guo, kh nhong knh such 1un-tru dooc hnh thunh, vo unh hoong nguy cung on cou Mut guo. 128 Luoc su Phut guo duc Phaf, von raf duoc ua chuong rong raI. Nguon goc ban dau cua nhung cau chuyon nay Ia nhung chuyon ngu ngon, fhan fhoaI, nhung chuyon ko fruyon mIong... duoc ruf fu frong kho fang fruyon dan gIan phong phu cua An o. Nhung cau chuyon dang Iuu hanh nay, sau do duoc sua doI cho phu hop voI vIoc su dung frong Phaf gIao, bang cach frnh bay nhu nhung su vIoc xay ra frong cuoc doI fhaf cua duc Phaf. Trong mof fhoI gIan daI, nhung cau chuyon nay duoc dua ra do mInh hoa cac gIoI Iuaf do Phaf cho djnh, hoac voI muc dch ca ngoI fam hon cao quy cua duc Tho Ton. ChI vo sau nay, chung moI duoc ko IaI duoI hnh fhuc chuyon ko vo Bo Tat. IIon quan don nhung cau chuyon fIon fhan cua duc Phaf, mof Ioaf 10 phap ba-/a-mat 1 duoc ko ra, song song voI 6 ba-/a-mat cua aI fhua. Thom nua, Iong fu bI frong nhung cau chuyon fruoc day chI Ia mof duc fnh phu fhuoc va nho nhaf, nhung da fro non noI baf hon frong nhung cau chuyon vo hanh frang cua Bo Tat. Bo Tat bao gIo cung Ia fIon fhan frong nhung kIop song fruoc day cua duc Phaf. NgoaI ra, gIao Iy vo tanb kbong Iuc nay duoc nhan manh hon fruoc do. Mof su fhua nhan rang fhoI daI bay gIo da xau dI, khong con Ia fhoI cua cac vj A-/a-ban, da dua don su coI frong hon doI voI mong muon fhoo duoI nhung muc dch fhu you, chang han nhu faI sanh vo canh gIoI cua chu fhIon, hoac canh gIoI cua duc Di-/ac, vj Phaf fuong IaI hIon dang o coI froI au-suat. 2
Nhung noI chung fh nhung su nhuong bo nay duoc fhuc hIon mof cach kha mIon cuong. Nhung nguon fu IIou hIon co cua chung fa vo TIou fhua hau nhu chang bao gIo do cap don nhung nguoI fhoo aI fhua, cho du Ia fhoo cach fch cuc hay fIou cuc. Nhung nguoI TIou fhua co phan nao hoaI nghI doI voI faf ca nhung cach fan cua aI fhua. Vo fuyon bo cho rang nhung kInh dIon moI cua aI fhua chnh Ia IoI Phaf day, ho da fu choI khong chju fIop nhan mof cach nghIom fuc. Trong fhuc fo, ho phu nhan nhung kInh dIon nay, cho rang chung cung gIong nhu qua nhIou nhung su bja daf khac, va khong dang do xom xof mof 1 Loun Doy thoc go duy u l0 thung hunh vu ko ru nho suo: 1h bu-u-mut, Co bu-u-mut, Nhun bu-u-mut, 1nh tun bu-u-mut, 1hon bu-u-mut, ut- 130 Luoc su Phut guo cach nghIom fuc. Su Im Iang hoan foan cua cac hoc gIa TIou fhua vo van do aI fhua Ia bang chung manh mo cho chung fa bIof ro ho da nghI g vo bo phaI do so nay. Khong nao nung boI aI fhua, nhung nguoI TIou fhua fIop fuc phaf frIon gIao Iy rIong cua mnh, chu you Ia Iam ro fhom nhung ham nghIa hop Iy frong bo A-ty-Jat-ma cua ho. 1 VIoc bIon soan va ho fhong hoa bo Iuan nay phaI maf hof bon fho ky dau Cong nguyon. Sau do, bo Iuan nay duoc hoan faf cho haI fruong phaI chnh. Vo vIoc nay, chung fa co duoc phan nao hIou bIof chnh xac, chang han nhu ngaI Tbc Tban hoan fhanh bo Iuan cua Nbat tbict buu bo, va ngaI Pbat Am 2 hoan fhanh bo Iuan cua Tbuong toa bo. Vao khoang nam 400, TIou fhua daf don muc hoan fhIon nhaf frong kha nang cua ho. Sau do, khong con co fhom g moI, va mac du fon faI fhom 800 nam nua, Phaf gIao TIou fhua An o do IaI cho chung fa raf f dau vof cua nhung hoaf dong sang fao frI fhuc fIon xa hon. Chnh ngaI Tbc Tban da cam fhay mnh dI don doan cuoI cua mof fhoI daI, va ngaI kof fhuc bo Iuan A-ty- Jat-ma Cau-xa 3 bang nhung dong noI fIong sau day: Tboi Ja Jcn, Voi su tran ngap song oo minb Jang cao Pbat giao Juong nbu tbo boi cuoi cung. Su sang fao bo Iuan A-ty-Jat-ma Ia mof frong nhung fhanh fuu vI daI nhaf cua fr huo con nguoI. Trong phan 3 cua Chuong I da gIaI fhch phan nao mof so y nghIa duoc dung cua danh fu pbap. Trong fhoI ky fhu haI, nguoI fa da co xac djnh mof cach co ho fhong xom co bao nhIou IoaI pbap, hay fhanh phan co ban cua kInh nghIom, can phaI duoc fhua nhan. Nbat tbict buu bo daf duoc mof danh sach 75 phap. Trong khI do, Tbuong toa bo fIn rang can phaI nou don 174 phap. Nhung su khac bIof gIua haI con so nay f nghIom frong hon nhIou so voI vo ngoaI. anh sach cua Tbuong toa bo fuy daI hon raf nhIou, nhung chu you Ia 1 Nho du no trong mot doun trooc, no dong bo A-ty-dut-mu cou mo bo phu khuc nhuo rut nhoo. 132 Luoc su Phut guo v ho chIa nho phap fhu 14 |tuong) cua Nbat tbict buu bo fhanh 89 IoaI tbuc. NgoaI ra, haI danh sach nay khac nhau o su sap xop, fhu fu IIof ko va cach dung fu, cung nhu mof so cac chI fIof vun vaf, qua phIon foaI do ko hof ra day. Nhung you fo co ban von da duoc gIaI quyof xong fruoc do, vao Iuc ma haI fruong phaI van con fhong nhaf voI nhau, va chI co nhung chI fIof cuoI cung Ia duoc fhom vao sau nay. Pham vI dang kInh ngac cua nhung nghIon cuu frong bo Iuan A-ty-Jat-ma co fho duoc nhan ro khI chung fa nhn vao nhung do faI ma ngaI Tho Than ban don frong bo Iuan A-ty- Jat-ma Cau-xa. o Iuan co 8 chuong, ban vo nhung hIon fuong frong fu nhIon, vo nhung suc manh va ban nang fu nhIon, vo vu fru hoc... nghIa Ia nguon goc, su sap xop va huy dIof cua vu fru, va ban vo nghIop bao, nhung duc vong, cac bac fhanh gIa khac nhau va nhung phuong phap dan don gIaI fhoaf, va cham duf bang mof khao saf vo nang Iuc nhan fhuc fhIong IIong va nhung fhanh fuu cua fhIon djnh. Thom vao do con co mof phan phu Iuc danh do bac bo quan dIom cua nhung nguoI fhua nhan su hIon huu fu nga, ko ca nhung fn do Phaf gIao. VIoc IoaI fru va xoa bo faf ca nhung quan dIom nhu vay Ia muc fIou chnh cua ngaI Tho Than frong vIoc bIon soan bo Iuan cua mnh. Truoc phan fong kof cuoI cung Ia nhung baI Iuan fhuyof raf daI va bao quaf, frong do chung fa co duoc mof so fu IIou vo Nbat tbict buu bo. Trong fho ky fhu nhaf, bo phaI nay da san djnh IaI kInh fang cua ho. Khoang nam 100, co bo Ty-ba-sa, 1 mof bo Iuan gIaI cua bo A-ty-Jat-ma, va vao khoang nam 200, ra doI bo Iuan do so aI Ty-ba-sa, 2 duoc bIon soan boI 500 vj A-/a-ban o Kasbmir, va da hnh fhanh fon goI Ty-ba-sa bo 3 cho bo phaI chnh fhong nhaf fhanh Iap fu Nhaf fhIof huu bo. anh xung Ty-ba-sa co nghIa Ia su /ua cbon, va fon goI cua nhung fac pham vua do cap fron xuaf phaf fu fhuc fo Ia raf nhIou y kIon khac nhau cua cac bac Iuan su hang dau dou duoc ghI nhan can 1 Vibhsh 2 Mahvibhsha. o oun nuy gom 200 qoyon, du dooc ngu Hoyon 1rung dch sung Hun vun. 134 Luoc su Phut guo fhan, do nguoI doc co fho Iua chon nhung y kIon nao fo ra phu hop nhaf voI mnh. Truong phaI doI nghjch chu you cua Ty-ba-sa bo Ia Kinb /uong bo. Ho khong fIn rang bay cuon A-ty-Jat-ma co ban Ia do chnh duc Phaf fruyon day, va cho rang chI co nhung g frong bo A-ty-Jat-ma duoc frch dan raI rac fu KInh fang Ia nhung non fang co fho fIn cay duoc. CIao Iy cua Kinb /uong bo fhuong don gIan hon va ro rang Ia hop Iy hon gIao Iy cua Nbat tbict buu bo. Su mau fhuan gIua haI fruong phaI nay IIon quan don nhung van do chang han nhu kha nang fu fInh gIac, hoac Ia su nhan fhuc fruc fIop doI fuong, hay franh Iuan vo vIoc frong y nghIa nao fh mof doI fuong khach quan fhuc su hIon huu, hoac caI g fhuc hIon hanh vI fhay: Ia con maf, Ia y fhuc hay Ia fam. Ho cung franh Iuan vo vIoc su huy dIof co nguyon nhan cua no, hay xay don mof cach fu nhIon nhu Ia ban chaf von co cua su vaf. NgaI Tbc Tban da co nhIou nhuong bo doI voI quan dIom cua Kinb /uong bo, va v fho, bo Iuan cua ngaI bj bo phaI chnh fhong Ty-ba-sa cong kch. NgaI Tbc Tban khI ay da nhan ra ngaI Cbung Hicn 1 Ia mof Iuan su doI nghjch co nang Iuc manh mo, da pho phan bo Iuan cua ngaI fhoo quan dIom fruyon fhong. Mac du vay, bo Iuan nay van ngay cang duoc nhIou nguoI fhua nhan nhu Ia kof Iuan cuoI cung vo do faI nay, va vIoc co raf nhIou Iuan su chu gIaI cho bo Iuan da chung mInh duoc su pho bIon rong raI cua no koo daI don nhIou fho ky sau do. Tuy nhIon, nhung hoaf dong sang fao cua TIou fhua khong chI hoan foan gIoI han o bo Iuan A-ty-Jat-ma. Nhung chuyon ko vo su dan sInh cua duc Phaf va nhung chuyon ko co fnh cach gIao duc IIon fuc duoc gIa fang. Cuoc doI va nhan cach cua duc Phaf da fhu huf nhIou su chu y cua fn do. Bo Tat Ma MInh, 2 von cung Ia mof nha fho faI hoa, da dung hnh fhuc fhI ca cua fIong 1 Saghabhadra, oun so do to cou ngu Ngo Nhup, thooc Nhut thot hoo bo. Ngu vot Cuo-xu buo oun do pho phun Cuo-xu oun. Ngu 1ho 1hun doc oun nuy, cho u khong phu chong phu, nhong ngooc u u um ro thom y nghu bo oun cou mnh, non do ton u go u 1houn chunh y oun. 136 Luoc su Phut guo 8anskrit do fruyon ba rong raI fhanh su cua duc Phaf qua fac pham Pbat so banb tan, 1 frong do duoc dua vao raf nhIou kIon fhuc cua dao HinJu. Tac pham cua ngaI noI baf Ion voI su nhIof fnh cong hIon, nhung khong co Iy do nao do cho rang ngaI Ia mof nguoI fhoo aI fhua, du hIou fhoo baf cu nghIa chnh xac nao cua danh fu nay, va nhung quan dIom cua ngaI cho fhay co nhIou su dong cam voI quan dIom cua ai cbung bo hon Ia voI baf cu fruong phaI da duoc bIof nao khac. NgaI Tbc Tban cung vIof kjch nua. Tu fhoI daI cua ngaI fro dI, kjch ngho da fro fhanh mof phuong fIon duoc ua chuong hon hof do fruyon ba rong raI nhung quan dIom cua Phaf gIao. O MIon Ion va Tay Tang, mof so nhung cau chuyon daI hon vo fIon fhan duc Phaf hIon nay van con Ia do faI ua chuong frong kjch ngho, chang han nhu cau chuyon Vcssantara noI fIong, ko vo mof nguoI da bo fh faf ca nhung g mnh co. Vao fho ky 5, Ijch su duc Phaf duoc bIon soan o Tch Ian duoI hnh fhuc mo dau cho quyon fruyon fIon fhan bang fIong P/i. Thanh su nay ko vo duc Phaf fu fhoI xa xua frong qua khu, khI ngaI baf dau phaf fam Bo-Jc quyof djnh so fhanh Phaf, cho don Iuc ngaI baf dau gIao hoa sau khI fhanh dao. Chung fa con co quyon 160 bai tung ca cua Matrccta |khoang nam 150), ca ngoI cong duc cao ca va sau xa cua duc Phaf. Tap sach nay duoc gIang day cho faf ca fang sI. Muc dch nham don cua fho IoaI van chuong nay Ia duc fIn chu khong phaI Ia fr huo. 3. NKPAL VA KASHMR Phaf gIao duong nhu da co fu Iau o Ncpa/, co Io ngay fu Iuc khoI dau cua Phaf gIao. Tuy nhIon, fu fho ky 7 fro vo fruoc hau nhu chung fa khong bIof duoc g nhIou. Va Phaf gIao Ncpa/ co nhIou kha nang Ia khong khac bIof dang ko so voI Phaf gIao o ac An. Trong fruyon su 8oyambbu purna, ngaI Van-tbu duoc danh cho mof vj fr quan frong, fung dI fu Trung Hoa don 8oyambbu, Iam bIon maf mof ho nuoc Ion Iuc do chIom l oddhucurtu, do uc Loong ngu Dum Vo Sum dch sung Hun vun vo ton u lhut so hunh tun t ), gom 5 qoyon tDu 1ung Knh, qoyon 4, trung l). 138 Luoc su Phut guo ca vung fhung Iung, va Iap non fhanh pho KatbmanJu, va daf vua Dbarmikara, nguoI duoc ngaI mang fhoo fu xu aI Trung Hoa 1 don, Iam nguoI caI frj o do. Chnh duc Phaf da dan sanh faI vuon Lam-ty-ni 2 o Ncpa/, va vua A-Juc duoc bIof Ia da don chIom baI fhanh fch nay va co dung Ion mof fru da khac chu. Truoc fhoI daI cua vua A-Juc, co Io Phaf gIao da duoc bIof don o Kasbmir, nhung chI don gIaI doan cam quyon cua vj vua nay fh Phaf gIao moI co anh huong, khI Kasbmir fro fhanh mof phan Ianh dja cua ong. Ty-kbco MaJbyantika da duoc phaI don do gIao hoa faI xu nay. Vua A-Juc da xay 500 fInh xa cho cac vj A-/a-ban va cung duong vung fhung Iung nay cho Tang-gia. Sau do, van monh Phaf gIao fhuong xuyon fhay doI fhoo voI chnh sach cua moI nha caI frj. uoI fhoI vua Kanisbka, mof HoI dong fruong Iao duoc fhanh Iap do san djnh phan kInh dIon cua Nbat tbict buu bo. Tu do vo sau, kInh dIon cua phaI nay fhuong duoc vIof bang fIong 8anskrit, va chI rIong su kIon nay cung da Iam fang fhom fam quan frong cua nhung nguoI Ba-/a-mon vo fhoo Phaf gIao, v chI co ho moI hoan foan am hIou su phuc fap cua IoaI ngon ngu nay. Sau frIou daI cua cac vua dong Kusbana, mof phan ung cua nhung nguoI dao HinJu baf dau. uoI frIou vua Kinnara, nhIou fu vIon bj pha huy. Cac vj vua gIo day noI chung dou fhoo dao 8bioa, va v fho su bao fro fu pha hoang gIa khong con nua. Trong suof fhoI ky fhu haI nay, Kasbmir noI fIong Ia mof frung fam nghIon cuu Phaf gIao. Can nhu faf ca nhung hoc gIa Phaf gIao fu fhoI ngaI Ma MInh cho don ngaI Vo Truoc dou da fung cu ngu mof fhoI gIan nao do o day. Vao khoang nam 250, ngaI Ha-/c-bat-ma 3 soan bo Tbanb tbat /uan, 4 mof su fong hop Iy fhu cac quan dIom aI fhua va TIou fhua. Cac vj fang Kasbmir da co don Kbotan, Trung Hoa va xu AnJbra, va chnh mof vj fang Kasbmir Ia Gunaoarman da gIao hoa fhanh cong o xu Jaoa vao hoI dau fho ky 5. 1 Mah-China 2 Lumbin 140 Luoc su Phut guo 4. TCH LAN Vao dau fhoI ky nay, mof cuoc franh Iuan dang ko nhaf da dIon ra vo vIoc so sanh gIua frau gIoI frI fhuc va cong phu hanh fr fh dIou nao Ia quan frong hon. PhaI Dbammakatbikas nhan manh vao vIoc frau gIoI frI fhuc hon Ia su fhuc hanh nhan fhuc, va da gIanh duoc phan fhang. Kof qua Ia foan bo fnh cach cua Phaf gIao Tch Ian da fhay doI. Cac vj fang co hoc fhuc raf duoc knh frong, va v fho faf ca nhung fang sI co fr fhong mInh dou chuyon fam vao vIoc doc sach. VIoc danh fron fhoI gIan cho cong phu fhIon djnh fhuong chI duoc fhuc hIon boI cac vj fang Ion fuoI, fr oc kom mInh man va fho frang you of. Khong bao Iau, vIoc frau gIoI frI fhuc khong chI bao gom kInh dIon Phaf gIao, ma con duoc mo rong voI cac mon hoc nhu ngon ngu, ngu phap hoc, su hoc, Iuan Iy hoc, y hoc v.v... Cac fu vIon Phaf gIao fro fhanh nhung frung fam hoc fhuaf va van hoa, va con co fhom ca suc hap dan vo maf ngho fhuaf nua. Vao fho ky fhu nhaf fruoc Cong nguyon, 8aJJbatissa, mof vj hoang do, da do nghj cac vj fang sI fhu nou fon, du chI mof vj fhanh fang xung dang voI su sung knh cua ong fa. 1 Nhung maf khac, nhung baI Iuan gIaI bang fIong Tch Ian IaI cho rang vao fhoI do dao quoc nay co raf nhIou vj A-/a-ban, va raf Iau sau do van con nhIou vj fang duy fr nop song nghIom fr gIoI Iuaf, khac kho va fhoo duoI vo fam IInh. Thoo cac ngaI Phap HIon va Huyon Trang, Tch Ian da fung noI fIong frong cac nuoc fhoo Phaf gIao. Trong fho ky 5, co ba hoc gIa da djch nhung bo Iuan gIaI Tch Ian co xua ra fIong PII. Taf ca dou don fu Nam An, khong phaI nguoI Tch Ian. o Ia cac vj Pbat-Ja at-Ja, 2 Pbat Am va Pbap Ho. 3 NguoI noI fIong nhaf frong ca ba Ia ngaI Pbat Am, da frnh bay phan khao saf fuyof voI cua ngaI vo gIao Iy Phaf gIao frong quyon Iun Tbanb tjnb ao. 4 Quyon Iuan nay Ia ban 1 Nghu u ong tu khong con tm thuy v thunh gu nuo trong hung ngo cho tung nou, mu cho rung ch co toun nhong hoc gu chuy thoo tr thoc. 2 oddhuduttu, Hun dch um u lhut-du Dut-du t ). 142 Luoc su Phut guo fong quan vo Tam fang kInh dIon, va Ia mof frong nhung kIof fac vI daI cua non van chuong Phaf gIao, frong do frnh bay mof cach xac fhuc, ro rang va chI fIof nhung phuong phap fhuc hanh fhIon quan chnh you cua cac vj fang Du-gia. Vao cuoI fho ky 5, mof hoI dong da xom xof san djnh IaI cac ban kInh dIon mof Ian nua. Tu do fro vo sau, gIao Iy va fruyon fhong cua Tbuong toa bo da duoc co djnh duf khoaf. Va khoang nam 400, kInh dIon bang fIong P/i Ian dau fIon duoc djch sang fIong Tch Ian. o duy fr suc song cua mnh, Phaf gIao Tch Ian fIop fuc phu fhuoc vao moI quan ho voI An o. Nhung fnh chaf cua moI quan ho nay da fhay doI vao fhoI ky fhu haI. Su IIon Iac voI cac cang o mIon Tay da bj baI bo, va duoc fhuc hIon qua cac cang o cua song Hang. Nhu vay, anh huong cua cac vj fang vung Ma- kict-Ja 1 fu nhIon duoc boc Io. Trong fhoI ky nay co nhIou su baf hoa va mau fhuan gIua haI fu vIon chnh: Mab-oibar 2 va Abbayagiri -oibar. 3
Abhaya giri-vihar duoc fhanh Iap fu nam 24 fruoc Cong nguyon. Chu fang o day co mof fhaI do coI mo hon doI voI cu sI, fIop xuc nhIou hon voI An o, co quan dIom fu do, don nhan nhung fu fuong moI fu bon ngoaI va cap fIon hon so voI nhung vj fang bao fhu o Mab-oibar. Ngay sau khI fhanh Iap, ho fIop nhan cac vj fang fhuoc phaI oc tu bo fu An o sang. Vo sau, ho con fhom vao gIao Iy can ban cua Tbuong toa bo nhung phan mo rong gom gIao Iy va kInh dIon aI fhua. Vao cuoI fho ky 3, chung fa ngho noI don mof fruong phaI moI xuaf phaf fu phaI nay, goI Ia Pbuong Jang bo. 4 ay co Io Ia mof hnh fhuc cua aI fhua. Va vao fho ky 4, ho fIop nhan mof vj nI s aI fhua An o Ia Tng-gia-mat-Ja, 5 fhong fhao phop fru fa, duoc nha vua ung 1 Mugudhu 2 Hun dch u Du 1o t), mot trong hu to von on nhut o 1ch Lun, du tong dooc ngu lhup Hon don vong thum vuo khoung num 400 vu gh nhun u oc do co chong 3000 tung s. 3 Hun dch u Vo |y 1o t), v to von nuy dut tron ngon no Vo |y, u mot trong nhong trong tum lhut guo on cou 1ch Lun. 4 Vupoyuvudu 144 Luoc su Phut guo ho, va fu vIon Mab-oibar bj dong cua mof fhoI gIan. Nhung khong bao Iau sau, Tng-gia-mat-Ja bj mof nguoI fho moc gIof chof, va sau nam 362 Mab-oibar baf dau hoaf dong fro IaI. Vao nam 371, mof chIoc rang ham fraI cua duc Phaf duoc mang don Tch Ian fu vung Dantapura o Ka/inga, va phan xa-/oi quy gIa nay duoc gIao cho Abhaya giri-vihar, v khuynh huong aI fhua o day san Iong hon frong vIoc khuyon khch su sung baI. Vao dau fho ky 5, NgaI Phap HIon fnh duoc co 60.000 vj fang o Tch Ian. Trong so do co 5.000 vj fhuoc Abhaya giri-vihar va 3.000 vj fhuoc Mab-oibar. Khuynh huong chnh fhong cua Tch Ian da fhanh cong frong vIoc ngan chan hoan foan cac fac pham van chuong cua nhung nguoI o Abhaya giri-vihar, nhung mof frong nhung fac pham cua ho duoc gIu IaI frong ban djch fIong Trung Hoa. o Ia cuon Giai tboat Jao /uan cua ngaI Uu- ba-Jc-sa, 1 co cung chu do nhu cuon Tbanb tjnb Jao /uan cua ngaI Pbat Am va da duoc vIof ra fruoc do. Thaf Ia Iung khI co fho nhan ra Ia quyon sach ay khong baf nguon fu baf cu non fang nao frong gIao Iy cua Tbuong toa bo. 5. S MO RONG SANG OA A PhaI maf nam fho ky froI qua fruoc khI Phaf gIao duoc fham nhuan khap fIou Iuc dja An o, fuong duong voI khoang fhoI gIan Ia Ma chInh phuc ban dao Y. Khoang 500 nam sau khI Phaf nhap Nict-ban, Phaf gIao da co fho baf dau mo rong sang aI A. GanJbara, fhuoc vung fay bac An o, duoc xom Ia caI noI cua Phaf gIao fho gIoI. Chnh fu noI day, cac vj fang sI frong mau y vang da dan dan fham nhap vao Trung A, va fu do fIon vao Trung Hoa roI fIon xa hon nua. Va bo phaI Phaf gIao phaf frIon duoc bon ngoaI An o chu you chnh Ia aI fhua. Chung fa can gIaI fhch doI chuf vo vIoc faI sao nhung nguoI aI fhua da fhanh cong hon nhIou frong vIoc fruyon ba Phaf gIao ra nuoc ngoaI so voI TIou fhua. Khong phaI Ia nhung nguoI TIou fhua fhIou nhIof fnh frong vIoc fruyon dao, nhung khIom khuyof chnh cua ho Ia su cung nhac, fhIou IInh hoaf, uyon chuyon. Trong khI do, nhung nguoI aI fhua phong khoang hon 1 |putssu 146 Luoc su Phut guo nhIou frong vIoc gIang gIaI kInh van. Iou nay dung ca vo maf gIoI Iuaf cung nhu vo gIao Iy. Chang han nhu, nou gIoI khong an fhjf duoc hIou fhoo mof cach nghIom ngaf, fh nhung nguoI dan du muc so khong fho fIop nhan duoc nhung xoa dju fu Phaf phap, boI v ho khong fho gIu gIoI Iuaf duoc mof cach nghIom ngaf. Cac vj fang aI fhua da nhanh chong fm cach franh no dI nhung dIou Iuaf khong fho fhuc hIon nhu fho, bang cach dIon gIaI IaI cho fhch hop voI hoan canh. Iou dac bIof quan frong frong su fhanh cong cua ho con Ia fhaI do doI voI dIou Iuaf cam fang sI Iam cong vIoc chua bonh. Ijch su cac doan fruyon gIao cua ThIon Chua gIao frong nhung fho ky vua qua da chung fo rang, fru ra vIoc su dung bao Iuc, fh cac doan fruyon gIao co kof hop vIoc frj bonh da daf duoc nhIou kof qua gIao hoa hon hof. ao Iuc Ia phuong fhuc ma nhung nguoI Phaf gIao cho bo khong dung don, nhung nhung phuong fhuc frj bonh bang dao mo, fhao duoc, fhuoc nuoc... da gIup nhung nguoI aI fhua don duoc voI moI nha, nghoo hon cung nhu gIau co. Ho fu nhu voI mnh rang, Iong fu bI va frach nhIom doI voI dong IoaI co gIa frj hon Ia mof dIou Iuaf fof dop nhung dung khong dung cho. Ho danh fron nhIof fnh cho vIoc nghIon cuu va fhuc hanh y hoc. Mon hoc nay da fro fhanh mof phan frong chuong frnh dao fao chnh fhuc, chang han nhu o daI hoc N/anJa, va khap cac fu vIon o Tay Tang. ThaI do coI mo fuong fu nhu vay cung duoc ap dung doI voI cac van do gIao Iy. Su gIam fhIou nhung khac bIof gIua quan dIom Phaf gIao voI cac quan dIom khong fhuoc Phaf gIao raf duoc coI frong, nham co fho fIop fhu foI da nhung quan dIom da co fu fruoc cua nhung nguoI moI fIn fhoo Phaf gIao, cho du do Ia nhung quan dIom cua Iao gIao, Tay Tang gIao, Than gIao, Canh gIao hay phop fru fa... Su mo rong nay dI nhIon co nguy co fro fhanh su buong fha vo gIoI Iuaf va nhung suy dIon fuy fIon vo gIao Iy. Va noI chung, nhung choch huong vo gIao Iy co fho duoc ngan ngua hIou qua hon Ia su buong fha vo gIoI Iuaf. Nhung fruoc fac gIa frj cua aI fhua dou chua dung raf f, nou co, nhung g co fho xom Ia khong chnh fhong doI voI mof fn do Phaf gIao khach quan. Co mof you fo da gIoI han va kIom soaf su mo rong fuy duyon cua cac fac gIa, do Ia vIoc fruoc khI vIof sach, fam y 148 Luoc su Phut guo ho da duoc hun duc va uon nan boI nhIou nam fu fap fhIon djnh fhoo cac khuynh huong fruyon fhong. Trung Hoa Ia nuoc Ion dau fIon duoc fu fuong Phaf gIao fham nhap vao. Cung gIong nhu o Nhaf an va Tay Tang sau nay, Phaf gIao fraI qua nam gIaI doan ma chung fa so sap xop cac fu IIou dua fhoo do. 1. Mo dau Ia fhoI ky cung co non fang, duoc danh dau bang su phIon djch cac kInh can ban. 2. ThoI ky nay duoc noI fIop boI mof co gang so khoI nham dI don cho fhch hop voI fhuc fIon. Phaf gIao khong phaI fruyon ba vao nhung noI chua co cho dua fInh fhan, ma fhaf ra Ia phaI doI maf khap noI voI nhung con nguoI da hun duc fu nhung fruyon fhong fruoc do, nhu Iao gIao o Trung Hoa, Than gIao o Nhaf, Tay Tang gIao 1 o Tay Tang... 3. CIaI doan fhu ba duoc danh dau boI mof su nhan hIou fhuan fhuc hon vo gIao Iy, nhung phan Ion van con phu fhuoc nhIou vao nhung mau muc cua An o. Chang han nhu, o Trung Hoa dIou nay duoc bIou Io qua vIoc nhung ban chu gIaI da dang, fhuong Ia ngan gon, hoac nhung bo Iuan gIang vo gIao Iy, duoc nguy fao nhu nhung ban djch fu fIong 8anskrit. Co haI frong so nhung fruong hop nay duoc nhIou nguoI bIof don. Mof Ia van bn Kboi tin /uan, 2 duoc cho Ia cua ngaI Ma Minb nhung khong dung. HaI Ia mof ban van goI Ia Kinb Tbu Lang Ngbicm, 3
duoc cho Ia da mang fu daI hoc Nland vo, nhung fhaf ra Ia vIof o Trung Hoa. 4. CIaI doan fhu fu, co Io Ia gIaI doan quan frong nhaf va fhuong phaI maf khoang 600 nam do daf don. Nhung 1 1oc u duo on, thnh hunh o 1uy 1ung to trooc kh lhut guo dooc troyon vuo, rut co tho bun duo u mot hnh thoc dong bong kom thoo tr bonh, tro tu... Nhong ngoo thoo ton guo nuy tn rung ton guo cou ho du dooc up non to rut uo vo trooc, bo mot v co ton u Shonrub Mbo. Kh lhut guo dooc troyon vuo 1uy 1ung, ho du phun ong bung cuch cu cuch u ton guo cou ho. Kot qou u huo hot cuc ngh o cong nho knh vun cou ho nguy nuy doo u nhong hnh thoc suo chop to lhut guo. 1rooc num l959, co khoung 350 to von cou duo nuy o 1uy 1ung. 150 Luoc su Phut guo hnh fhuc Phaf gIao Trung Hoa, Phaf gIao Nhaf an va Phaf gIao Tay Tang da co fho fon faI doc Iap, 1 khong con xung dof voI dan foc fnh cua moI nuoc, bIou hIon o Trung Hoa Ia Tbicn tong, o Nhaf an Ia fhoI ky Licm Tbuong, 2
va o Tay Tang Ia Hong pbai, 3 Hoang pbai. 4 5. CIaI doan fhu nam Ia gIaI doan suy you dan. Nhu chung fa da fhay, gIaI doan dau hoan foan chI Ia mof su sao chop nguyon ban fu Phaf gIao An o 5 sang ban dja. CIaI doan fhu haI, Phaf gIao ban dja baf dau su fon faI doc Iap cua mnh, da phan nao do co fnh chaf fu quyof, gIong nhu dua fro Ion haI. CIaI doan fhu ba, Phaf gIao ban dja daf don mof muc do doc Iap fhaf su, fuy vay khong phaI Ia hoan foan fu quyof, gIong nhu frong fuoI fhIou nIon. CIaI doan fhu fu Ia khI ban nang dan foc cuoI cung da co fho fu hoa nhap do cung fon faI. 6 ua fro da fruong fhanh. CIaI doan sang fao nay cua Phaf gIao duoc koo daI frong nhIou fho ky, nhu fhoI ky sau khI fruong fhanh cua mof con nguoI. Va gIong nhu fuoI gIa phaI don sau fhoI ky da fruong fhanh, nang Iuc sang fao cua Phaf gIao mo nhaf dan dI frong gIaI doan fhu nam. 6. TRNG A uoc fruyon dI fu vuong quoc Bactria 7 fhuoc An-Hy, vao fho ky 2 fruoc Cong nguyon Phaf gIao da duoc fhIof Iap vung vang faI Trung A. Nhung vung Kbotan, Kucban, Turjan ... vao Iuc do Ia nhung frung fam van hoa phaf frIon manh, nho nhung fuyon duong dI IaI ngang qua do. VIoc fhIof Iap cua Phaf gIao fron nhung con duong fo Iua Ion nay Ia mof su kIon co fam quan frong quyof djnh cho su phaf frIon fuong IaI o vung ong A. 1 Nghu u khong con cho nhoo unh hoong pho thooc vuo An Do. 2 Kumukoru, Hun dch um u Lom 1hoong t), mot gu doun trong ch so Nhut un, koo du to khoung num ll92 cho don num l333. 3 Kugyopus, tong 1uy 1ung u ku-brgyod-pu, Hun dch um u Cu-nh-co phu, toc Hong y phu huy Hong phu, mot trong cuc bo phu lhut guo on nhut o 1uy 1ung. 4 Coogpu, tong 1uy 1ung u Dgo-ogs-pu, Hun dch um u Cuch-o phu t ), huy Houng phu, bo phu lhut guo on o 1uy 1ung, cuc tung s cou 152 Luoc su Phut guo Trong so cac bo phaI, Nbat tbict buu bo va aI fhua fo ra manh mo nhaf. Ho da mang fhoo nhung kInh dIon cua bo phaI mnh, va frong fho ky 20 nhIou nguoI chau Au da co nhung phaf hIon quy gIa frong vung sa mac xu Turkcstan, fm fhay nhung kInh sach cua An o duoc dua vao Trung A va ca nhung ban djch kInh dIon ra cac fho ngu nhu fIong Khang Cu, 1 fIong Kbotan, hay fIong Kucba. Chung fa cung co duoc nhIou fac pham vIof ra faI Kucba bang fIong dja phuong, phong fhoo IoI vIof cua cac kInh dIon fIong 8anskrit cua An o, nhung khong co fac pham nguyon ban fhuc su nao co nguon goc faI cho duoc fruyon IaI don nay. Thom vao do, nhung cuoc fm kIom nay, duoc fhuc hIon frong khoang fu nam 1900 don nam 1915, con kham pha ra mof non ngho fhuaf Phaf gIao cuc ky da dang, cho fhay mof su pha fron ky Ia gIua nhung anh huong Phaf gIao Hy Iap fu mIon GanJbara 2 voI nhung anh huong khac fu do quoc Ia Ma, fu ngho fhuaf a Tu va ngho fhuaf Trung Hoa. Thong qua do, ngho fhuaf Phaf gIao mang fnh chaf Hy Iap cua vung GanJbara da fruyon sang Trung Hoa, hnh fhanh ngho fhuaf doI Nguy fho ky 5. Trong nhung frung fam fhuong maI noI IIon cac Iuc dja fhoo kIou da quoc gIa nay, Phaf gIao Ian dau fIon da fIop can voI nhung anh huong fon gIao moI. Phaf gIao khong nhung gap ThIon Chua gIao o Trung Hoa duoI hnh fhuc Canh gIao, 3 ma con gap nhung nguoI fhoo gIao phaI Mani 4 von hoaf dong raf fch cuc frong vung do, nhaf Ia voI nguoI 8ogJian. CIao phaI nay van con Iuu IaI mof vaI dau fch frong nhung gIao Iy Phaf gIao o noI day. 1 Sogdun 2 Mot du dunh co, nuy thooc vong tuy buc lukstun. Cundhuru num nguy vo phu dong cou doo Khybor, von u mot con doong chnh dooc cuc do qoun nooc ngou so dong do bung qou vong no vu tun cong vuo An Do to phu tuy. Duy u mot trong cuc trong tum vun hou vu thoong mu chnh dooc so dong bo ngoo Hy Lup, An Do vu u 1o, phut tron rut munh to tho ky 6 trooc Cong ngoyon cho don tho ky 5. 3 Nostoros, mot ch phu cou 1hon chou guo, go ton thoo ngoo thunh up u 154 Luoc su Phut guo 500 n 400 Nepal 300 200 Kashmir Tch Lan Trung 100 Trung Quc 100 200 300 Triu Tin 400 Java Sumatra 500 Nht Bn 600 700 Thi Lan Ty Tng 800 900 Min in 1000 1100 1200 1300 1400 1500 Mng C 1600 1700 1800 1900 Su phut tren cuu Phut guo Nhung con duong to luu tho co 156 Luoc su Phut guo ?. TRNG HOA Tu Trung A, Phaf gIao duoc fruyon vao Trung Hoa mof cach fu nhIon, v Trung Hoa da chInh phuc vung nay frong fho ky fhu nhaf fruoc Cong nguyon, va chIom gIu cho don cuoI doI Han, vao nam 220. Iom khoI dau duoc cho Ia frong khoang fhoI gIan fu nam 70 don 50 fruoc Cong nguyon, va Phaf gIao duoI doI nha Han dan dan duoc fruyon rong ra cac noI. Nhung fhoaf dau Phaf gIao bj xom Ia mof fon gIao ngoaI IaI cua nhung dan foc khong fhuoc Trung Hoa, cu fru o nhung vung bIon gIoI bon ngoaI nuoc nay. Vao nam 148 mof cao fang nguoI xu An Tuc 1 fon Ia An Tbc Cao 2 don Trung Hoa. 3 RoI nam 170 co mof vj fang An o Ia Truc ai Luc 4 va mof nguoI xu Nguyct Cbi 5 fon Ia An Huycn, 6
fu Trung A don Trung Hoa va Iap mof fu vIon o Iac uong, kInh do cua nha Han. Nhung chI don gIaI doan Ioan Iac sau khI nha Han sup do, |221-589) Phaf gIao moI fu mnh fhuc su fro fhanh mof Iuc Iuong chnh o Trung Hoa. Va phaI don nam 355, Ian dau fIon nguoI Trung Hoa moI duoc phop fro fhanh fu sI, f ra Ia frong pham vI Ianh fho cua cac vua frIou ong Tan. Vao fho ky 2, nhung nguoI ngoaI quoc fu Trung A don nguoI An Tuc, nguoI 8ogJian, nguoI An o v.v... da djch mof so kInh dIon. Vao fho ky 3 va 4, Phaf gIao da fao duoc mof da phaf frIon frong dan chung va ca frong frIou dnh, va co mof so vj vua da fo ro su ung ho Phaf gIao. Cho don nam 400, co 1300 ban kInh van da duoc djch. RoI ngaI Cuu-ma-/a-tbap don. VoI su gIup suc cua gIoI hoc gIa Trung Hoa, ngaI fhuc hIon nhung ban djch mau muc ma cho don nay van con duoc su dung. on nam 500 fh Phaf gIao da duoc fhIof Iap vung chac fron khap nuoc Trung Hoa, va dang frong mof dIou kIon phaf frIon fhuan IoI voI vo so f vIon, don fho va nhIou dong da duoc frang fr bang nhung cong frnh dIou khac Iam cho cho chu fang fu fap. 1 lurthu, Hun dch u An 1oc t), mot do qooc tho co cou chuo A. Lunh tho trooc duy cou nooc nuy nguy nuy thooc vo lrun vu lukstun. 2 Ngu u thu to con vou nooc An 1oc, bo ngo vou mu xout gu. 3 1hoo lhut oung 1o don th ngu don thunh Luc Doong vu o do thum gu phon dch knh don cho don num l70, nghu u hon 20 num. 158 Luoc su Phut guo ay Ia mof su fhanh cong dang ko cho mof fon gIao co kha nhIou baf dong voI quan nIom chnh fhong duoc fhua nhan cua nguoI Trung Hoa. Chang han nhu, Phaf gIao khong quan fam don vIoc noI doI fong duong, hoac khong chu frong may don Iong frung fhanh voI daf nuoc, va co vo nhu khuyon khch vIoc daf nIom fIn khong hoan foan dua vao Iy Iuan. 1 Cac vj fang sI, v da duf bo doI song fho gIan non khong fhuc hIon nhung nghI fhuc Io knh doI voI nha vua va frIou fhan nhu nhung nguoI khac. Thuc fo, frong suof Ijch su cua mnh, Phaf gIao co khuynh huong phaf frIon mof cach doc Iap frong pham vI quoc gIa. Nhung nguoI chong doI cho rang fang sI da huong on vua Ioc nuoc ma khong Iam duoc g do don dap IaI. Nhung nguoc IaI, fn do Phaf gIao cho rang, nou co aI da ban phaf ra mof cach vo cung rong Iuong, fh do chnh Ia chu fang, boI v nhung IoI Iac ma cac ngaI mang IaI cho foan xa hoI qua vIoc fhuc hanh nop song fhoo IoI Phaf day Ia vo cung fo Ion. Trong fhuc fo, nhung dIou IoI duoc huong fu nha vua chI Ia mof gIof nuoc nho nhoI khI so sanh voI suc ho fr ma chu fang Phaf gIao mang IaI cho khap ca nhan IoaI. Tuy nhIon, frIou dnh van Iuon muon kIom soaf fang doan Phaf gIao fhong qua bo Io, va frong mof chung muc nao do cung Iuu y xom chu fang co Iam dung fhoo IoI nguyon hIon fhan v su an Ianh cua moI nguoI hay khong. Nhung nguoI gIu fhoo fruyon fhong cung nhan manh don nguon goc ngoaI IaI cua Phaf gIao, cho Ia fon gIao nay da don fu nhung xu man ro, 2 va fhuyof Iuan hoI doI voI nhung nguoI nay duong nhu khong fho fIn duoc, boI v ho cho rang khI mof nguoI chof fh IInh hon cung maf dI. Van do su fon faI sau khI chof da goI Ion nhIou quan fam manh mo vao fhoI do. Trong nhung cuoc franh caI, cac fn do Phaf gIao Trung Hoa co khuynh huong gIu khoang cach voI su phu nhan fhoo gIao Iy chnh fhong vo mof IInh hon rIong cua 1 Nghu u nghong vo troc guc nhoo hon. 2 Vo qoun dom to cho mnh u tnh hou cou dut tro, ngoo 1rong Hou nguy trooc xom tut cu nhong dun toc buo qounh mnh doo u mun d, mo ro. Chnh 1o Dut-mu cong b xom u ro Ho. 160 Luoc su Phut guo moI ca nhan, va fhua nhan su hIon huu cua mof pban tam /inb tinb tc nbat Iuu chuyon fu doI song nay sang doI song khac. Ho frch dan IoI cua Iao Tu hoac cua Hoang o 1 da fung noI rang Tban xac co buy Jict, nbung /inb bon bat bicn. Voi su bat bicn Jo, /inb bon Ji tbco nbung su tbay Joi, oa o tbc /uan cbuycn qua oo so kicp. Iou nay khong fhuc su phu hop voI Phaf gIao, fhoo nhu duoc hIou cho don fhoI dIom do. I nhIon, su fhanh cong phan Ion Ia nho vao vIoc Phaf gIao ham chua mof fhong dIop ma cac bac fhay ban xu khong fho dua ra. oI v, nhu Tang Huu 2 da dIon daf vao fho ky 5, kbong co ai trong bon bo Jo /uong Juoc coi troi boac bicu tbau Juoc tam y tbanb nban. Ca gIaI cap caI frj va nhan dan dou ung ho fon gIao moI nay. Cac vj vua fhuong haI Iong muon fhay so fn do Phaf gIao you chuong hoa bnh frong fhan dan cua mnh gIa fang cang nhIou cang fof, v xa hoI Trung Hoa chua fung bIof don vIoc frung bInh fap fho, va Iuon Iuon coI frong hoa bnh. Tang Iop fhong frj xa hoI fhuong fhay rang cac vj fang sI Phaf gIao do hoa hop hon Ia nhung nguoI fhoo Iao gIao doI nghjch voI ho nhung nguoI IIon fuc xuI gIuc cac cuoc khoI nghIa o mIon quo, va nhung noI fho cung cua ho duoc xay dung boI su dong gop cua chnh fhanh vIon o nhung noI ay. Con fn do Phaf gIao fh nguoc IaI, dua vao su hIon cung cua nhung nguoI gIau co, va do do co fho fIn duoc Ia khong fhoo duoI nhung muc dch chnh frj rIong ma gIoI cam quyon khong mong muon. Sau cung, quan chung bj fhu huf manh mo boI Iy fuong Bo Tat, mo ra nhung kha nang duoc IoI Iac fo Ion nhaf, ngay ca cho nhung hang nguoI fhap kom frong xa hoI. on fho Phaf gIao voI cac vj fhanh day Iong fu bI nhu duc Quan Tho Am va nhung vj khac da mang don cho ho su phan khoI va fhanh fhan. Nho su cung duong Phaf va chu fang, ho hy vong so duoc huong phuoc Ianh vao kIop sau. 1 V vou duo ton trong troyon thoyot cou 1rong Hou, ho Cong 1on, snh o Hon Von t) cho non cong co ton u Hon Von. 1oong troyon ong tu v don l00 num, on ngo vuo num oy Ho t2698 trooc Cong ngoyon). 2 1ung Hoo t), snh num 445 vu mut num 5l8, u mot trong nhong ngoo 162 Luoc su Phut guo Mof nIom fIn pho bIon rong raI o Trung Hoa Ia con nguoI co fho anh huong don Iom Vuong, vj vua cua coI am. Mof so fang sI, chang han nhu ngaI BuJJba Matanga vao fho ky 3 da fhuc hIon phop Ia va dua ra nhung IoI fIon frI, cung nhu chua bonh bang chu fhuaf. Su phaf frIon cua fu fuong Phaf gIao Trung Hoa duoc quyof djnh phan Ion boI su chon Iua kInh dIon do djch sang chu Han. Trong so nhung kInh duoc djch dau fIon va co anh huong Ion nhaf Ia kInh Bat-nba Ba-/a-mat-Ja. NguoI Trung Hoa duoc cho Ia co dau oc duy Iy, fhuc nghIom, dIom fInh va chong IaI sIou hnh hoc. Nhung do chI Ia mof phan frong fnh cach cua dan foc nay, nhu co fho fhay ro qua su nong nhIof fIop nhan ban kInh van Bat-nba von raf sIou hnh, ngay fu doI nha Han fro dI. Nhung nguoI chau Au fhoo TIn Ianh cung khong nghIon cuu KInh Thanh mof cach nhIof fnh hon Ia nguoI Trung Hoa khI nghIon cuu phan kInh dIon raf fruu fuong vo fr huo chung ngo va fanh khong nay. 1
Con co nhung kInh dIon khac cung duoc pho bIon rong raI va fhuong fro fhanh haf nhan cho cac bo phaI rIong bIof. o Ia bo kInh Dicu pbap /icn boa |duoc baf dau djch fu nam 250), fhu huf nguoI Trung Hoa boI nhung canh gIoI day an fuong va nhIou mau chuyon Iy fhu; kInh Duy-ma-cat |baf dau djch fu nam 188), IoI cuon boI hnh fuong cao quy cua mof vj cu sI xom moI bonh kho cua fho gIan nhu Ia cua chnh mnh; va kInh ai Bat Nict- ban |duoc djch vao nam 423), co vo nhu duoc quan fam v day vo Phaf fanh nam ngay frong moI chung fa. Khoang fu nam 200 don 450, da co su quan fam manh mo don cac phuong phap fhIon djnh, va nhIou sach huong dan duoc phIon djch frong suof fhoI gIan nay. Su phaf frIon cua Phaf gIao frung hop voI su hoI phuc cua 1 Cho don nuy, dooc bot du co t nhut u 8 v dch bo knh nuy sung tong Hun. 1rooc hot u ngu Coo-mu-u-thup dch vuo num 402. 1op thoo u Hoyon 1rung dch vuo num 649, ro ngu Nghu 1nh dch vuo num 700, ngu lhup Ngoyot dch vuo num 733, ngu ut-nhu Lo Ngon dch vuo num 164 Luoc su Phut guo Iao gIao, va nhIou nguoI Trung Hoa nhan manh don su fuong fu gIua haI khuynh huong fu fuong nay. Hau hof dou fIn chac rang duc Phaf va cac bac fhanh nhan cua Trung Hoa cu fho nhu Iao Tu va Trang Tu da nhan ra cung mof chan Iy gIong nhu nhau. MaI don fho ky 5, nhIou nguoI fhoo Iao gIao van xom Phaf gIao nhu mof phuong phap duoc van dung fhom do daf don nhung muc dch cua Iao gIao. Vao fho ky 3, Vng Phu 1 vIof mof cuon sach kha noI fIong, frong do ong frnh bay Phaf gIao nhu Ia kof qua cua su giao boa nbung nguoi man ro do Iao Tu fhuc hIon. Cac fhuaf ngu Iao gIao fhuong duoc co y su dung do dIon daf nhung khaI nIom cua Phaf gIao. ao gIo cung vay, nhIou fu Han fuong duong voI cac fhuaf ngu 8anskrit duoc su dung fruoc hof voI y nghIa frong Iao gIao, va dIou nay frong mof chung muc nao do cung anh huong don cach dung cua chung frong Phaf gIao. Chang han nhu chu Jao 2 khI duoc dung do djch chu mrga frong fIong 8anskrit, co nghIa Ia con Juong, IIon fu nhIon duoc fhom vao nhIou ham nghIa fhoo Iao gIao, vuof ra ngoaI nhung y nghIa dIon daf frong nguyon ban fIong 8anskrit, mof su khac bIof khong fho ngo fruoc va cung khong ho duoc fnh don. Tu nicm xu 3 Ia fuong duong voI chu satipattbna, fhuong duoc xom Ia gIong nhu chu nicm xu cua Iao gIao, co nghIa Ia su Juy tr sinb kbi. Tu nairtmya duoc djch voI nghIa nhu kbong co sac tban, do bj hIou saI fhanh su bicn buu kbong co tban xac, hay frong mof IInh hon. Va tanb kbong duoc nhan hIou gIong nhu tbai b, 4 hay frang fhaI bon mang oo oat cua Iao Tu, fuc Ia caI khong fu khoI nguyon, caI khong bao frum ca vu fru, gIong nhu mof bao fhaI cuu mang hof fhay van huu. VoI mof nha fu fuong fIou bIou nhu Huo VIon fh phap fhan fuong duong voI fhuc faI cao nhaf, Ia su fho hIon fu fnh, Ia bac fhanh hIon hay vI nhan cua nhung nguoI fhoo Iao gIao caI cach, Ia duc Phaf, Ia phan fInh fuy frong frung fam cua van huu, va Ia IInh hon cua fho 1 Voong lho t), song vuo do Hoo Do nhu 1uy 1un, go choc Su 1oo cou Luo guo. Ong thoong trunh oun vo v tung lhut guo u uch Von t) nhong nhoo un b thou. Suo mo vot qoyon Luo 1o hou Ho knh t 166 Luoc su Phut guo gIoI. Nhung y fuong cua Phaf gIao fhuong duoc fu do dIon djch bang cach dung nhung fu ngu frch ra fu fac pham cua Iao fu, Trang fu hoac KInh jch, va raf fhuong khI fho gIoI quan Iao gIao duoc hIou nhu fhuoc vo ho fhong fu fuong Phaf gIao. Anh huong cua Khong gIao f duoc noI don, mac du vay van duoc fhay ro frong vIoc phIon djch kInh dIon. Suof frong gIaI doan nay, baf ky y fuong hay fu ngu nao khong phu hop voI nhung chuan muc cua Khong gIao frong cac van do nhu dao duc gIa dnh, quan ho nam nu, su fon knh doI voI bo fron frong quan ho xa hoI... dou duoc hof suc quan fam fhay fho bang nhung cach dIon daf hoac fu ngu khac. Van do chnh ma fn do Phaf gIao Trung Hoa quan fam frong suof gIaI doan nay xuaf phaf fu fruyon fhong Iao gIao va IIon quan don moI quan ho gIua buu 1 va oo, 2 von sau nay duoc xom nhu dong nghIa voI tanb kbong 3 frong cac ban van fIong 8anskrit. Su franh Iuan vo van do nay dan don vIoc hnh fhanh bay bo phaI. Trong do, fruong phaI ban /ai kbong cua ngaI ao An 4 day rang cai kbong co fruoc hof fhay moI hnh fhuc cua su fIon hoa, va tanb kbong Ia su khoI dau cua vo so hnh fuong vaf fho. CIao fhuyof do ngaI gIang day duoc van dung fhay doI khac dI do hnh fhanh mof fruong phaI fhu haI. Truong phaI fhu ba fap frung vao van do tanb kbong cua vaf chaf. Truong phaI fhu fu day vo su oo tam, nghIa Ia khI bac fhanh khong chu fam vao van vaf, dIou do khong co nghIa Ia chung khong hIon huu. Nhu vay dan don you cau Ia chung fa phaI dung moI suy nghI frong fam fuong va khong do cho ngoaI canh fac dong vao. Iou nay vo sau duoc nhac IaI raf nhIou Ian frong Phaf gIao Trung Hoa. 1 Hoo t) 2 Vo t) 3 Sunyat 4 1hch Duo An t3l2385), hoc tro ngu lhut Do 1rong vu u cuo tung kot xout do Dong 1un. Ngu u ngoo co cong houng hou lhut phup, gung gu nhoo knh don vu du co cong trnh ko coo cuc bun knh vun to trooc cho don tho cou ngu. Cong trnh dooc gh u trong coon Duo An Loc nhong du 168 Luoc su Phut guo Truong phaI fhu nam noI vo nhung an fuong duoc chaf chua, cho rang faf ca moI hIon fuong dou Ia nhung ao anh nhu frong mof gIac mong, gay ra boI fam fhuc, va so cham duf cung voI nguon goc cua chung khI chung fa fInh mong. KhI ay, fho gIoI nay duoc nhn fhay nhu frong rong, va mac du fam da dIof, nhung khong co g ma fam IaI khong fao fac duoc. Truong phaI fhu sau Ia fruong phaI ao giac bicn tuong, day rang faf ca cac phap dou chI Ia ao gIac nhu nhau, va ao gIac ay hop fhanh nhung g gan IIon voI su fhuc fhong fhuong. Nhung fhan fhuc Ia chan fhaf va khong phaI frong rong, va do vay gan IIon voI chan Iy cao nhaf. oI v nou nhu nguoc IaI, fhan fhuc Ia frong khong, fh gIao Iy Phaf gIao co fho fruyon day cho aI, va aI Ia nguoI fhoo duoI dao Phaf, fu bo fho gIan va chung dac fhanh qua7 o noI do, chung fa bIof rang fhan fhuc khong phaI Ia frong khong. Truong phaI fhu bay noI vo su kof hop cac nguyon nhan, xac djnh duf khoaf rang su hIon huu, hay nhung fhuc fho cua fho gIan, dou Ia do su kof hop cua nhung nguyon nhan, va su caf duf moI quan ho cua chung dan don su khong hIon huu, Ia chan Iy cao nhaf. Khoang 400 cong frnh hoc fhuaf cua NgaI Cuu-ma -/a-tbap da cung co fhom cho Phaf gIao va fao ra mof uy fn Ion Iao. NgaI Ia nguoI xu Quy Tu, 1 sInh vao nam 344. Cha ngaI Ia nguoI An o. Nam 384, ngaI duoc mang vo Trung Hoa nhu mof chIon IoI pham. 2 NgaI song o Iuong chau, 3 fInh Cam Tuc cho don nam 402 fh duoc don vo fhu do Truong An. NoI day, ngaI duoc fon xung Ia Quoc su, va maf vao nam 413. 1 Kochu, toc u nooc oy 1o t), cong doc u Khoo 1o, Khuo 1o, houc Doo 1un thooc xo 1un Coong nguy nuy. 2 Duy u cooc chon trunh xum ooc cou nhu 1on 1un. Vou 1on 1un oc uy u lho Kon, vuo num 383 su Lu oung mung qoun sung dunh oy 1o. Lu oung thung trun, trong so to bnh mung vo co ngu Coo-mu-u-thup. Cou doong, oung ngho nhu 1on 1un du mut, Huo 1un on thuy, on khong vo nou mu dong qoun u o Loong Chuo, to on ngo vou, up ru nhu Loong. Ngu Coo-mu-u-thup cong b gum go o do. Vo suo, vou Huo 1un u Doo 1?0 Luoc su Phut guo NgaI duoc su bao fro cua Hoang do Iou Hung va djch raf nhIou kInh dIon. an dau ngaI fhoo Nbat tbict buu bo, nhung vo sau, ngay Iuc van con o Quy Tu, ngaI chuyon sang fhoo gIao Iy cua ngaI Iong Tho. HaI do fu quan frong nhaf cua ngaI Ia Tang TrIou |384414) va ao SInh |vao khoang nam 360434). Cac fac pham cua Tang TrIou duoc fhu gop IaI frong bo TrIou Iuan, cho fhay su kof hop Iy fhu gIua Phaf gIao va Iao gIao caI cach. Vao gIaI doan nay, nhung doI khang co ban frong fu fuong Phaf gIao duoc xom nhu fuong duong voI frong phaI Iao gIao caI cach. Su fuong phan gIua caI tuyct Joi 1 va chuoI sInh dIof fam bo duong nhu fuong ung voI caI kbong va caI co; su fuong phan gIua caI tbuong va oo tbuong Ia fuong ung voI caI tnb va caI Jong; va su fuong phan gIua Nict-ban va /uan boi Ia fuong ung voI oo oi va buu oi. Tang TrIou ban Iuan vo frIof Iy Phaf gIao aI fhua fron co so nhung su fuong ung nay, va nhung quan dIom cua ong Ia nhung quan dIom dau fIon hnh fhanh non ho fhong frIof hoc Phaf gIao Trung Hoa fruyon IaI cho don nay. ao SInh fo ra Ia mof frong nhung cof IoI cua Phaf gIao Trung Hoa khI ong noI: Tu kbi kinb Jicn Juoc truycn qua pbia ong (Trung Hoa, nbung nguoi pbicn Jjcb Ja /icn tuc gap pbai nbung tro ngai, oa nbicu nguoi bj troi buoc boi oicc bam cbat /ay oan tu, kct qua /a cbang may ai co tbc bicu Juoc tron ocn y ngba. Cbl kbi nao bo cbju qucn Ji nbung cbuycn oat oanb ma nam /ay Jicu cot ycu, /uc ay moi co tbc bat Jau /uan ban oc ao. Mof frong nhung van do Iam ban fam cac fn do Phaf gIao Trung Hoa vao fhoI do Ia van do so phan cua nhung ko goI Ia nbat-xicn-Jc. 2 IIou co chung sanh nao co fho goI Ia nbat-xicn- Jc, vInh vIon khong daf don qua Phaf hay khong7 Nguoc IaI voI 1 Bhutatathat 2 Icchantikas, Hun dch um u nhut-xon-do t), dch nghu u doan |hcn can t ) huy |n ba| cu |uc t ), toc u nhong ko mut nom tn no lhut phup, vu dooc xom u to o nung no nhut. 1?2 Luoc su Phut guo phan dong cac hoc gIa khac, ao SInh khang djnh rang nbat- xicn-Jc cung co Phaf fanh, va do do co fho fhanh Phaf. Ngay frong doI ong, fron bo kInh ai-bat Nict-ban da don duoc Trung Hoa, xac nhan cho su dung dan cua quan dIom nay. ao SInh cung day rang: Phaf fanh chI duoc fhanh fuu qua su Jon ngo. oI voI nhung nguoI duong fhoI voI ngaI, day Ia mof gIao Iy co vo moI mo, nhung roI su phu nhan vIoc ticm ngo 1 fu do fIop fuc Ia mof frong nhung dac dIom cua Phaf gIao Trung Hoa. Vao fho ky 5, mof vj hoc quan Ia Iu-chong |425-494) 2 cho rang khac bIof nay can chu y nhIou vao dac dIom fam Iy dan foc. Ong noI: Nguoi Trung Hoa co kba nang nban bicu cban /y bang truc giac, bay /a su pban boi cban /y, nbung bo /ai tbay kbo kban kbi tbu tbap tri tbuc. Boi Jo bo kbuoc tu oicc gop nbat kicn tbuc nbung san sang cbap nban cban /y toi tbuong. Nguoc /ai, nguoi An o co kba nang boc boi Jc Jang, nbung /ai kbo kban trong oicc bicu Juoc cban /y bang truc giac. Boi oay bo pbu nban y tuong oc su Jon ngo ma cbap nban oicc ticm ngo. Thaf ra, fn do Phaf gIao An o da co phan bIof gIua ticm ngo va Jon ngo, nhung van xom Jon ngo Ia gIaI doan cuoI cung fhoo sau ticm ngo, va khong aI nghI don vIoc chon Iua gIua don hay fIom. NgaI ao SInh vao fhoI ay bIon Iuan rang boI v tanb kbong fuyof doI cua Nict-ban chac chan Ia hoan foan khac bIof voI faf ca nhung su vIoc fuong doI khac, cho non su gIac ngo phan anh Nict-ban cung phaI hoan foan khac so voI faf ca nhung gIaI doan fInh fhan nao huong don nhung su vIoc khac. Thoo nhu vay fh su gIac ngo, nou nhu co fho daf don, chI co fho Ia daf don mof cach hoan foan fron von, chu khong fho fhoo cach Jan Jan hoac tung pban. 1 Ngu Duo Snh cho rung gou mo vu ngo ch u mot so thuy do toc khuc tdon ngo), vu khong tho co so guc ngo dun dun ttom ngo). 1hoo qoun dom nuy, nhong cong pho to tup huy thoc hon cuc voc unh ch u nhum choun b cho so chn mo cou tho dom guc ngo, nhong to thun chong khong mung tnh chut guc ngo. Kh voc to tup du von mun, ngoo to ch trong khounh khuc dut don guc ngo, vu trooc khounh khuc uy vun u mo um. 1?4 Luoc su Phut guo I nhIon Ia can phaI co nhIou gIaI doan chuan bj fruoc khI co duoc su Jon ngo cuoI cung. Nhung nhung gIaI doan do non goI Ia phan kicn giai, van nam frong fho gIoI hIon fuong va khong fhuoc vo chnh kInh nghIom chung ngo fhuc su. oI v kbi su giac ngo Juy nbat Juoc Jat Jcn tb bct tbay moi tro ngai Jcu Jong tboi cbam Jut. CaI nhn cuoI cung Ia su fru dIof faf ca nhung moI rang buoc, gIaI fhoaf hoan foan ra khoI chung, boI v cai cban tbat tb tbuong ton, ncn nbung g kbong bcn oung tuc /a gia tao. Tu fhoI cua ngaI ao SInh vo sau, van do nay IIon fuc gay franh Iuan o Trung Hoa, va cac hoc gIa da phan chIa fhanh haI phaI ung ho cho haI quan dIom Jon ngo va ticm ngo. Chung fa da ban qua vo nhung gIao Iy sIou hnh. Trong khI do, vo phan fn nguong bnh dan fh chI hoan foan quan fam don vIoc duoc vang sanh vo coI Phaf. Vao fhoI do, co ba coI Phaf chnh mof Ia coI Phaf uoc Su o phuong ong, haI Ia coI Phaf A-Ji-Ja o phuong Tay, va ba Ia coI Phaf Di-/ac 1 frong fuong IaI o fho gIoI nay. Su fho knh Phaf af ong duoc xac nhan Ia co fu doI Han. Nhung nguoI fIn fhoo duoc khuyon Ia non hoc fhoo ngaI, khong bao gIo co y fhu han hay gIan fuc voI aI, do co fho duoc vang sanh vo coI nuoc Iou Hy 2 cua ngaI, nam o raf xa vo phuong ong. an dan, su sung baI duc Phaf A-Ji-Ja fro non pho bIon hon. Iou nay duoc khoI xuong dau fIon nho vao cac ban djch kInh dIon va su gIao hoa cua mof vj hoang fu nuoc An Tuc Ia ngaI An Tho Cao vao khoang nam 150. Vao cuoI fho ky 4, ngaI Huo VIon |334-416) Ia mof nguoI fruoc kIa fhoo Iao gIao, va ngay ca sau khI fIn fhoo Phaf gIao van con dung nhung fac pham cua Trang Tu do dIon gIaI vo Phaf gIao, da bIon ngoI chua o Iu Son, 3 Ho ac fhanh frung fam fho phung Ion. Nam 402, ngaI quy fu mof nhom 124 nguoI cung cau 1 1hut ru, ngu D-uc dooc cho u hon dung o co tro Duo-sout, non nhong ngoo phut ngoyon vung sunh vo co cou ngu toc u sunh on co tro Duo- 1?6 Luoc su Phut guo nguyon do duoc vang sanh vo coI Phaf A-Ji-Ja. Nhom nay duoc goI Ia ach IIon Xa, va Ia hnh fhuc dau fIon cua phong frao Tjnh o sau nay. Cung gIong nhu cac bo phaI khac cua Trung Hoa, Tjnh do fong chI fhaf su duoc fhanh Iap sau nam 500. Phaf uoc Su va Phaf A-Ji-Ja Ia nhung vj Phaf hoa fhan chI duoc bIof don boI fn do fhoo aI fhua. Trong khI do, Phaf Di-/ac Ia vj Phaf fuong IaI so xuaf hIon noI fho gIoI nay fh duoc ca aI fhua va TIou fhua bIof don. Nhung kInh dIon mo fa su uy nghIom cua fho gIan vao Iuc ngaI ha sanh dou duoc djch ra chu Han vao fhoI ky fhu haI nay. Nhung nIom fIn fuong doI voI ngaI pho bIon nhaf o Trung Hoa Ia vao khoang nhung nam 400 don 650, va su sung baI ngaI duong nhu phan Ion Ia duoc khuyon khch boI phaI Du-gia. 1?8 Luoc su Phut guo CHONG : THO KY TH BA |T! NAM 500 N NAM 1000) 1. AN OO Su kIon quan frong nhaf o An o vao fhoI ky fhu ba nay Ia su ra doI cua nhung kInh dIon Tan-tra. 1 Thom vao do, chung fa so phaI noI qua vo su fong hop cua fu fuong aI fhua, su phaf frIon cua Iuan Iy va nhung fhanh qua cua TIou fhua. Tho IoaI kInh dIon Tan-tra Ia su fhanh qua sang fao fhu ba, va Ia cuoI cung cua fu fuong Phaf gIao An o. 2 Su sang fao nay fraI qua gan nhu Ia ba gIaI doan. CIaI doan dau co fho goI Ia Cban ngon tbua. 3 KhoI dau vao fho ky 4 va fao duoc da phaf frIon fu sau nam 500. Nhung g ma bo phaI nay daf duoc Ia Iam phong phu fhom cho Phaf gIao bang cach fhom vao nhung you fo phu co fnh cach fhan b fruyon fhong, va su dung chung vao muc dch Iam cho su daf don gIac ngo fro non do dang hon. Thoo phuong fhuc nay, raf nhIou cac hnh fhuc fhan b nhu man-tra, mu-Jra, man-Ja-/a... va nhIou vj Phaf, Thanh duoc fhom vao Phaf gIao fhoo mof cach co phan nao do khong duoc ho fhong hoa. Va dIou nay duoc noI fIop boI mof su ho fhong hoa vao sau nam 750, voI Kim cang tbua 4 kof hop faf ca nhung gIao Iy fruoc do voI nam vj Nhu IaI. Va dan dan, cac khuynh huong va ho fhong fIon xa hon nua da xuaf hIon. ang chu y frong so do Ia Cau sanb tbua, 5 gIong nhu Tbicn tong cua Trung Hoa, nhan manh su fhuc hanh cong phu fhIon djnh va ron Iuyon fruc gIac, gIang day bang cach daf ra nhung cau hoI kho gIaI quyof, nhung 1 Hun dch um u At-duc-u t ), ngoyon nghu u tum oo dot, mo on ho, so no top, on toc thong nhut tho, do oc con dooc dch u Ngh qoy. Duy u mot dunh to troo toong, rut kho dch, non phun on cuc ngon ngo tron tho go tAnh, lhup, Doc... ) doo khong co to toong doong. 1rong lhut guo 1uy 1ung, 1un-tru ch tut cu cuc knh such vo nhoo ngunh khuc nhuo t1un-tru y hoc, 1un-tru thon vun... ), nhong trong nghu hop 1un-tru ch cho 180 Luoc su Phut guo van do mau fhuan va nhung hnh anh cu fho, franh roI vao nhung hoc fhuaf khong con suc song, bang cach khong co chap vao cac gIao Iy cung nhac. Cho don cuoI fhoI ky nay, vao fho ky 10, xuaf hIon phaI Tboi /uan, 1 noI baf Ion voI su gIa fang muc do dung hoa va chu frong nhIou don khoa chIom fInh. Trao Iuu moI nay phaf frIon o mIon Nam va Tay ac An o. Nhung anh huong cua nuoc ngoaI, fu Trung Hoa, Trung A va cac vung bIon gIoI bao quanh An o dong vaI fro quan frong frong vIoc djnh hnh cho no. Con co su hap fhu nhIou fu fuong cua cac bo foc nguyon khaI nam ngay frong Iong xu An. Nhung kInh Tan-tra co gan mof vaI fro fon knh, du chI Ia fhu you, cho faf ca nhung IInh fhan, you fInh, fhan fIon, ac quy, hung fhan, ma quaI... von da fung am anh frong fr fuong fuong cua nhung nguoI bnh dan, nhu nhung chuyon phu phop gan chaf voI faf ca nhung nguoI dan du muc va nong dan. uoc fIon xa hon frong vIoc bnb Jan boa Phaf gIao nhu fho Ia nham muc dch fao ra mof non mong vung chac hon nua frong xa hoI. Nhung doI voI fang Iop fr fhuc, van co su khac bIof quan frong: nhung ko ngoaI dao dung phap fhuaf do daf duoc quyon Iuc, frong khI fn do Phaf gIao su dung no do fhoaf khoI nhung ngoaI Iuc xa Ia voI ban fanh chan fhaf cua chnh mnh. Nhung kInh Tan-tra khac bIof voI kInh dIon ban dau cua aI fhua frong vIoc xac djnh muc dch nham don, va khac bIof vo khuon mau Iy fuong cua nguoI fu fap, cung nhu vo phuong phap fruyon day. Muc dch van Ia daf don qua Phaf, nhung khong con Ia frong mof fuong IaI xa xoI vo fan nhIou doI nhIou kIop nua, ma Ia ngay frong hIon faI, frong chnh fhan xac nay, chI frong mof nIom fuong, fhanh fuu mof cach ky dIou nho vao mof phuong fIon moI, nhanh chong va do dang. c fhanh Iy fuong gIo day Ia mof v Tat-Jat, 2 hay mof vj pbap su 2 nhung 1 Klacakra 182 Luoc su Phut guo fuong fu nhu mof vj Bo Tat da Ion don Bat Jja, voI nhung nang Iuc fhan fhong bIon hoa fhanh fuu fron von. Vo phuong phap fruyon day, aI fhua da nou ro nhung gIao Iy cua ho frong nhung kInh 1 va Iuan 2 duoc pho bIon rong raI, san co cho baf cu aI quan fam fm hoc va co du fr huo do nhan hIou. Thay fho vaI fro cua nhung kInh Iuan ay, gIo day chung fa chung kIon su hnh fhanh cua mof khoI Iuong khong Io cac kInh Tan-tra, IoaI kInh van b fruyon chI danh rIong cho mof so f nguoI duoc chon Iua, va duoc mof Jao su 3 fruyon day fhoo cach fhch hop. Nhung Tan-tra duoc co y vIof ra bang mof IoaI ngon ngu b an va kho hIou, fu chung Ia vo nghIa nou khong co su fruc fIop gIang gIaI cua mof vj fhay da hoc duoc nhung b maf frong do. Nhung b an duoc gIu kn, va cho du co don hang ngan kInh Tan- tra van fon faI, nhung cac hoc gIa hIon daI raf f khI hIou duoc chuf y nghIa nao frong do. Phan nao do Ia v ho bj chm dam frong nhung gIa fhuyof khoa hoc cua fhoI daI non co raf f su dong cam voI cach suy nghI co fnh chaf huyon b nay. Nhung nguyon fac chnh frong vIoc fruyon day Tan-tra co fho hIou duoc voI phan nao chac chan, nhung chI fIof cu fho, von gan IIon voI cong phu fhuc hanh fhIon djnh va mang IaI y nghIa fhaf su fh khong fho nam baf duoc. Khong gIong nhu aI fhua fruoc day, nhung nguoI bIon soan Tan-tra khong noI kof nhung kInh van moI cua ho voI duc Tbicb-ca Mau-ni, ma noI raf xac quyof rang do Ia cua mof vj Phaf frong fruyon fhuyof, da fhuyof gIang cho ho fu fhoI qua khu raf Iau vo fruoc. Nhung non fang do phaf mInh ra IoaI kInh van moI nay von da san co frong fruong phaI Du-gia. Truong phaI nay da ho fhong hoa nhung kInh nghIom daf duoc frong qua frnh fhIon djnh voI su fap frung cao do, va cac hanh gIa Du-gia fIn rang nhung g ho fhay duoc frong fhIon djnh gan ooi tbuc tai hon nhIou so voI nhung g chung fa goI Ia tbuc ticn, hon ca nhung fhoI gIan hay noI chon, hon ca nhung con nguoI voI nhung ho 1 Sotrus 184 Luoc su Phut guo fon va fIou su. Va do do, ho fhuong fuyon bo vo mof ban kInh nao do Ia fhoo su fruyon day cua mof vj Phaf, chang han nhu duc Phaf Di-/ac, va ho quon dI vIoc do cap don fon fuoI cu fho cua nguoI da nhan su fruyon day do. Nhu vay, ho gay raf nhIou kho khan cho vIoc nghIon cuu Ijch su hIon daI, mac du fhoo quan dIom rIong cua ho fh faf ca nhung g Ia cof IoI, can fhIof dou da duoc ghI chop du. Trong mof fhoI gIan daI, nhung nguoI fhuoc phaI Du-gia cung fo ra hof suc quan fam don nhung phuong fhuc fruyon phap b maf hon nua, va bo Nbicp Jai tbua /uan 1 cua ngaI Vo Truoc co phan IoaI raf ro nhung phuong fhuc duoc phop su dung do fruyon daf mat ngba, khI Jicu Juoc noi ra kbac ooi nbung g tbat su muon noi. Thaf ra, chnh fu fruong phaI Du-gia cua aI fhua ma nhung y fuong va su hanh fr cac Tan-tra duoc san sInh ra. Khuynh huong moI faf you so Iam suy you ho fhong fu vIon. Su phaf frIon cac nhom nho mon do phu fhuoc hoan foan vao fung vj dao su da fhuc day vIoc phan fan fang doan fhanh cac nhom hanh gIa Du-gia fu Iap. NhIou nguoI frong so do fIn rang ho da fruong fhanh vo maf fam IInh du do khong can don su kIom cho boI gIoI Iuaf frong fu vIon nua. Mof so khac, do IoI song khong dung dan cua chnh mnh non co y xuc pham don cuoc song khac kho cua nhung vj fang bnh fhuong. Su phaf frIon cua Tan-tra ban dau Ia mof phan ung fu nhIon chong IaI cac khuynh huong Ijch su doI nghjch dang ngay cang gIa fang, do doa bop chof su phaf frIon cua Phaf gIao An o. o fu bao vo, nhung nguoI fruyon noI Phaf gIao ngay cang phaI van dung nhIou hon nhung suc manh sIou nhIon huyon b va cau khan su gIup do cua nhIou vj fhan IInh hon, nhung vj ma ho fIn chac Ia da hIon ra raf fhaf frong Iuc ho fhuc hanh cong phu fhIon djnh. Trong so cac fhan IInh nay, nhung vj co dang vo gIan du, nhu cac vj bo pbap, hay cung goI Ia tbicn tuong Vi-Ja, 2 duoc chu 1 Mahynasamgraha-stra, Hun dch u Nhop du thou oun t). 2 Vidyrj 186 Luoc su Phut guo y don raf nhIou. Ho von co ban chaf hIon fhIon, nhung hIon ra vo ngoaI raf du fon do bao vo cho fn do Phaf gIao. Thaf fhu vj khI co fho nhan ra Ia vao fhoI do, do fm kIom su an on, fn do Phaf gIao ngay cang daf nIom fIn nhIou hon vao cac vj tban nu. Khoang nam 400, tban nu a-/a 1 va Bat-nba Ba-/a-mat-Ja 2 da duoc sung knh nhu haI vj Bo Tat hoa fhan. Va khong Iau sau do, IaI co fhom 5 vj nu bo tban, voI hnh anh ai kbong tuoc 3 fron dInh dau. Sau do, nhung nguoI fhuc hanh fhIon djnh huyon vI don muc do cao, dan dan dua fhom vao nhung vj nu bo tban nhu Tbuan- Ja, 4 Tr Tbc, 5 Pbat Mau anb Ton Tbang, 6 Kim Cang Mau, 7
Pbat Quan Mau... 8 va nhIou vj khac nua. Nhung nguoI fhuc hanh phap fhuaf dac bIof sung baI cac vj nu fhan frong fruyon fhuyof fhIong IIong, va cac vj Kbong Hanb Mau. 9 Nhung nguoI bnh dan fhuong duoc khuyon khch sung baI cac vj nu fhan co fho ban cho ho con caI, hoac bao vo cho khoI bonh dau mua .v.v... Sau nam 700, nhung kInh van duoc goI Ia Tan-tra cai cacb IaI dua fhom vao mof so cac vj Phaf va Bo Tat. Nhung vj nay duoc goI Ia Minb tri 10 hay Bat-nba, fuong duong voI Ennoia va 8opbia 11 cua nhung fn do fhoo gIao phaI Gnosticism. 12 Mof nghI Io co vo nhu IIon quan don fnh duc fhuong duoc kom fhoo vIoc fho cung cac vj Minb tri, va kha canh nay cua Tan-tra da gay boI roI raf nhIou cho nhung nguoI chau Au fhIou kInh nghIom khI fm hIou vIoc nay. O day khong co g can noI don, v su fhaf nhu fho nao vo nghI Io nay chung fa hoan foan khong duoc bIof. 1 Tr, Hun dch nghu u Do muo t) huy Doyon do muo t), dooc lhut guo 1uy 1ung ton tho nho u hon thun cou o 1ut oun 1ho Am. 2 Praj-paramit, ut-nhu bu-u-mut-du u dch thoo um, dch nghu u 1r hoo t). Mut tong cho rung thun no u boo toong hon thun cou tr hoo. 3 Mahmayuri 4 Condu 5 Vasudhr, Hun dch u 1r 1ho t) 6 Uavijay 7 Vajravrahi 188 Luoc su Phut guo NIom fIn vao su huyon b, vao fhan fhong va su mau nhIom bao gIo cung Ia mof you fo noI faI cua Phaf gIao, cho du dIou do duoc fhua nhan nhu mof kof qua fu fap fhuc fo hon Ia mof van do quan frong fhuc fIon can fhuc day. Nhung khI nhung fac dong fInh fhan cua gIao phap ngay cang you dI, va khI hoan canh Ijch su ngay cang fro non baf IoI hon, cang phaI co nhIou frong cay vao phop mau do xua fan nhung nguy hIom va co duoc su cho cho phu ho. Chung fa duoc bIof rang, khoang sau nam 300 co raf nhIou IoaI fhan chu Man-tra 1 dan dan duoc dua vao kInh dIon. Nhung fhan chu nay cung duoc goI Ia a-/a-nI, 2 boI v chung co muc dch ho fr hay duy fr doI song fn nguong. Tu sau nam 500, faf ca cac hnh fhuc huyon b dou duoc van dung, nhu cac nghI Io cung nhu nhung hnh fron va do hnh huyon b. Nhung hnh fhuc nay duoc dung do bao vo doI song fam IInh cua cac phap su, dong fhoI mang IaI cho nguoI bnh dan nhung g ho mong uoc. Phop baf an 3 fhuong Iam fang fhom hIou Iuc cua nhung cau fhan chu. Thom vao do con co nhung man-Ja-/a, 4 voI nof dop haI hoa ma cho don nay van con hap dan khIou fham my cua chung fa. Nhung vong fron huyon dIou nay, fhuong duoc vo quanh mof dIom IInh fhIong hay fhuan khIof vo maf nghI Io, dI nhIon Ia cung co nguon goc raf xa xua nhu cac phop mau fu fhoI fIon su. Tuy nhIon, cach sap xop ky Ia cua Phaf gIao frong cac man-Ja- /a nay duong nhu da phaf frIon o vung Trung A va co nguon goc IIon quan nhIou don khuon mau cac IoaI guong co Trung Hoa co nIon daI xac djnh vao doI Han. Cac man-Ja-/a dIon fa nhung suc manh fam IInh va suc manh vu fru duoI mof hnh fhuc huyon b hay duoc nhan hoa, fho hIon nhung suc manh ay fhong qua hnh anh cac vj fhan, duoc frnh bay bang hnh dang co fho nhn fhay 1 Mantra, nhong um thunh duc bot kh doc on co cong nung go mot soc munh soo hnh houc guy ru mot tuc dong hoyon b nuo do. 2 Dhran, dch nghu u 1ong tr t), nghu u thuo nhop tut cu. 1hut ru, toy cong u dung thun cho nho Muntru, nhong nhong cuo du-u-n thoong co do du hon. 190 Luoc su Phut guo duoc, hoac bang nhung ky fu co kha nang gay IIon fuong don cac vj fhan va nhung g fao fhanh fnh chaf huyon b cua ho. Nhung bIou fuong nay, nou duoc nhan hIou mof cach fhch hop so cho phop chung fa dIon daf duoc nhung noI Io so sau fham frong fam hon, nhung rung dong fu fhuo so khaI va nhung cam xuc fu xa xua. Thong qua chung, fa co fho IIon kof, khong cho va Iam fan bIon dI nhung suc manh cua vu fru, fao ra duoc su chan ghof doI voI faf ca nhung dIou gIa fao cua fho gIoI Iuan hoI, va daf don su hop nhaf voI anh sang fam fhuc duy nhaf va fuyof doI. Nhung man-Ja-/a Ia mof hnh fhuc dac bIof cua nhung do hnh vu fru xa xua, duoc xom nhu fIon frnh fhIof you phaf frIon fu mof nguyon fac cof you va xoay quanh mof fruc frung fam Ia nuI Tu-Ji. 1
Nhung do hnh nhu vay khong nhung duoc faI fao frong cac man-Ja-/a, ma con co o nhung IoaI bnh dung frong nghI Io, o nhung cung dIon hoang gIa, o cac bao fhap va don fho. Nho su fuong dong gIua vu fru rong Ion va fIou vu fru frong con nguoI ma kjch ban cua vu fru duoc faI hIon frong moI ca nhan, voI fam fhuc cung nhu xac fhan co fho duoc xom nhu Ia mof man-Ja-/a, Ia boI canh cua su fm cau gIac ngo. Cau fruc, su fhIof ko nhung man-Ja-/a, va su IIon fuong don cac fhan IInh dou duoc khong cho mof cach fu nhIon boI nhung quy fac nghIom ngaf va nghI fhuc hanh Io duoc xac djnh ro. Su boc phaf sang fao cua nhung Tan-tra dau fIon da dan don mof su hon Ioan hoan foan cua vo so nhung gIa fhuyof vo cac suc manh vu fru va fam IInh, va chnh Kim cang tbua Ia bo phaI da ap daf fraf fu sap xop cho khoI Iuong khong Io nhung fruyon fhong moI hnh fhanh do. o phaI nay chap nhan vIoc phan chIa faf ca suc manh vu fru fhanh nam phan, moI phan fhuoc vo mof frong 5 duc Nbu Lai. o Ia cac vj ai Nbat Nbu Lai, 2 A-suc-bc Nbu Lai, 3 Bao 8inb Nbu Lai, 4 A-Ji-Ja Nbu Lai 5 va Bat Kbong Tbanb Tuu Nbu Lai. 6
TIop do Ia mof ho fhong phuc fap va raf chI fIof cua nhung 192 Luoc su Phut guo moI fuong quan huyon b, su xac djnh, bIon doI va chuyon hoa, IIon kof faf ca nhung suc manh va su kIon frong vu fru voI 5 phan nay. Than fho con nguoI duoc dac bIof xom nhu mof fIou vu fru, Ia bIou hIon cua foan fho vu fru, va Ia phuong fIon do nhan fhuc chan Iy, chu you Ia nho vao nhung phuong phap da hnh fhanh non mof phan cua mon Du-gia Hatba 1 ngay nay o An o. Chung fa ngho noI nhIou vo su fuong dong gIua nhung g nhn fhay, ngho bIof va so mo duoc, va faf ca moI vIoc dou duoc vach ra nham hop nhaf nhung suc manh cua fam y, IoI noI va fhan fho, huong don muc dch nhan ra duoc frang fhaI rof rao cua su hoan faf, hay chnh Ia su giac ngo. Kim cang tbua duoc xac djnh raf ro rang nhu Ia mof pbuong tbuc song giup nguoi ta su Jung Juoc moi mot boat Jong cua tban, kbau oa y Jcu nbu /a pbuong ticn giup cbo su ticn Jcn giac ngo, va nhu vay fhaf dang ngac nhIon Ia raf gIong voI Tbicn tong ngay nay. Tuy nhIon, y nghIa chan fhaf cua Kim cang tbua khong phaI Iuc nao cung do dang nhan ra duoc, boI v o day da fhanh mof fhong Io Ia, dua caI cao nhaf vao frong hnh fhuc fhap nhaf, Iam cho caI IInh fhIong nhaf fro fhanh fam fhuong nhaf, caI sIou vIof nhaf fro fhanh fran fuc nhaf, va frI fhuc chan chanh nhaf duoc cho gIau boI nhung nghjch Iy ky Ia nhaf. ay Ia mof cach doI frj co dung fam voI su tri tbuc boa qua dang cua Phaf gIao vao fhoI do. VIoc dung don raf nhIou hnh anh goI duc dac bIof co dung y danh fhuc fhaI do nghIom khac qua dang cua fang sI doI voI moI van do IIon quan don fnh duc. Su gIac ngo, kof qua su kof hop gIua tri buc va pbuong ticn tbicn xao, duoc frnh bay bang su hop nhaf nam va nu frong khoaI cam fnh you. Su hop nhaf ca haI frong frang fhaI gIac ngo Ia nIom hanh phuc khong fho dIon daf. 2 Su phaf frIon xa hon nua cua Phaf gIao o vung ac An chju anh huong Ion Iao boI su ung ho fhaf fhuong cua cac vj vua chua. Vao fho ky 7, vua Gioi Nbat, 2 mof quoc vuong co phan kom hon vua A-Juc, hof Iong ung ho Phaf gIao. Vj vua nay fruoc kIa ua 194 Luoc su Phut guo chuong phaI 8ammitiyas, va co Io do kof qua chuyon vIong fham cua ngaI Huyon Trang fu nam 630 don nam 644, ong quay sang ham mo aI fhua, mac du fn nguong cua nha vua co Io Ia gIao phaI 8bioa. Tuy nhIon, chnh frIou daI Pla cua Bcnga/ |750 1150) da quyof djnh Ijch su Phaf gIao frong nhung fho ky fIop fhoo sau do bang su gIup do cho nhung daI hoc cua Phaf gIao. Tu fho ky 6 don fho ky 9, daI hoc Nland fro fhanh mof frung fam fu fuong sInh dong cho foan fho gIoI Phaf gIao. uoI frIou daI Pla, nhung frung fam moI duoc fhanh Iap o mIon ong An, dac bIof Ia Vikramasi/a va OJantapuri. Nhung frung fam nay, cung voI JaggaJa/a va 8omarupa Ia nhung frung fam dIom ma fu do van hoa Phaf gIao Ian foa ra khap chau A frong suof fu fho ky 9 don fho ky 12. NgaI NghIa Tjnh vIong fham daI hoc Nland khoang nam 700, 1 da noI vo cac gIao phaI o day rang: Ho song o nbung noi ricng bict oa kbong can Ju oao nbau. Nhung fhaf ra fh Phaf gIao chnh fhuc cua fhoI do da Ia su pha fron gIua gIao Iy Bat- nba va nhung Tan-tra. Vua Ho Pbap 2 |khoang 770 810) ngay sau khI Ion ngoI raf sung knh HaribbaJra, mof phap su uyon bac hang dau vo gIao phap Bat-nba va Hicn quan trang ngbicm /uan, 3 nhung dong fhoI cung khong coI fhuong nhung nguoI dIon djch bo Bi mat tap boi, 4 mof bo Tan-tra raf noI fIong. Chu fang o nhung daI hoc nay kof hop sIou hnh hoc voI su mau nhIom, gan gIong voI nhung cau chuyon Gcrbcrt o tbanb Pbcims va ai Jc A/bcrt cua van hoc dan gIan fhoI frung co. Pham vI quan fam cua ho duoc fho hIon raf ro qua nhung g ma Taranatba ghI nhan IaI vo mof vj frong so ho nhu sau: Bang cacb cbam cbu nbn oao kbuon mat cua nu tban a- /a, 8u pba tan moi ngbi ngo cua mnb. 8u /ap ra S truong Jc Jay Bat-nba Ba-/a-mat-Ja, 4 truong Jc giang giai bo Tan-tra Bi mat tap boi, moi truong Janb cbo mot trong ba /oai Tan-tra, oa 1 Ngu Nghu 1nh vo don Luc Doong, 1rong Hou vuo mou ho num 695, vu vuo num 70l, kh Vo 1uc 1hon qou do th ngu dung o 1rong Hou vu du dch dooc khu nhoo knh don ro. Ngu don An Do vuo khoung num 673, 196 Luoc su Phut guo 8u con /ap nbicu truong ooi Ju pbuong ticn Jc giang Jay /y /uan Trung Quan. 8u bao cbc rat nbicu tbuoc truong sanb oa pban pbat cbo moi nguoi, Jc nbung nguoi gia, 160 tuoi boac bon nua, Jcu trc /ai. Su fong hop cac fu fuong aI fhua frong frIou daI Pla da fo ra co mof suc song ky Ia. Mac du bj nhung nguoI HoI gIao huy dIof o Bcnga/, Phaf gIao van duoc fruyon qua Jaoa va Ncpa/. Va o Tay Tang van duy fr duoc mof fruyon fhong sInh dong cho don nhung nam gan day. V fn do Phaf gIao dI fruoc nhung nguoI dao HinJu frong vIoc phaf frIon nhung kInh Tan-tra, non ho cung dI fruoc ca frong su phaf frIon mon Iuan Iy. Vao fhoI Trung co, vj fr frong xa hoI cung nhu quyon IoI cua cac nhom fon gIao o An o, frong mof chung muc nao do, fuy fhuoc vao su fho hIon cua ho frong nhung cuoc franh Iuan vo fon gIao, cung raf pho bIon nhu nhung cuoc dau kIom o chau Au. Trong boI canh nay, so Ia mof IoI fho raf manh mo nou co duoc kIon fhuc vo nhung quy Iuaf ma nho do co fho phan bIof ro nhung kof Iuan duoc ruf ra Ia bop /y hoac kbong bop /y. Cung gIong nhu nhung cuoc franh Iuan cua cac nha hung bIon Hy Iap da dan don ho fhong Iy Iuan cua fruong phaI 8ocratcs, nhung cuoc franh Iuan cua cac gIao phaI o An o cung dua don vIoc hnh fhanh frong Phaf gIao nhung Iy fhuyof vo Iy Iuan va nhan fhuc. Khuynh huong moI nay da co fu fhoI ngaI Long Tbo, 1 nhung nguoI dau fIon gIang day mof ho fhong mach Iac vo Iy Iuan chnh Ia ngaI Tran-na 2 |vao khoang nam 450), mof do fu cua Bo Tat Vo Truoc. 3 NgaI cung khoI xuong nhung nghIon cuu co ho fhong vo nban tbuc /uan frong Phaf gIao, ban Iuan vo nguon goc cua frI fhuc, gIa frj cua su nhan hIou va suy Iuan, cung nhu doI fuong cua frI fhuc va fnh hIon fhuc cua fho gIoI ngoaI vI. 1 Ngrjuna 2 Dinnga, Hun dch um u 1run-nu t), cong dch thoo nghu u Voc Long t), non du cou ngu chou dooc ro um. Co thoyot no ngu sunh num 400 vu mut num 480. Nhong thoo to oo cou 1uy 1ung th ngu u do to cou 198 Luoc su Phut guo TraI qua fhoI ky fhu ba, nhung nghIon cuu vo Iy Iuan nay da daf nhung fhanh fuu Ion Iao voI Dbarmakirti |khoang nam 600 650) va Dbarmottara |khoang nam 850), nhung nguoI da do cap don nhIou van do fung Iam ban fam cac frIof gIa chau Au, chang han nhu van do tu nga Juy nbat va su bicn buu cua cac tam tbuc kbac. MoI quan fam nay van con duoc duy fr cho don gIaI doan cuoI cua Phaf gIao An o, roI fu do fruyon sang Tay Tang, va co phan nao gIam nho khI sang don Trung Hoa va Nhaf an. Nhung nghIon cuu vo Iy Iuan cua Duy tbuc tong duoc phaf frIon mof cach hoan foan fu nhIon fu mof so van do ma Ty-ba- sa bo da fu daf ra fruoc day, 1 va chung da gIu cho fu fuong frIof hoc Phaf gIao Iuon Iuon fIon foI, va fhuong Ia vuof Ion fruoc fhoI daI. Ngay faI An o, nhung nguoI aI fhua duong nhu van chI Ia fhIou so. Chang han nhu, vao nam 640 ngaI Huyon Trang da fnh frong so 250.000 vj fang, va chI co fu 70.000 don 100.000 vj fhuoc aI fhua. Va nhu vay, han Ia su vIoc co vo nhu khong hoan foan cong bang khI chung fa chang co g do noI vo TIou fhua ma chI do cap don aI fhua, bo phaI doI nghjch cua ho. Su khong can doI nay co Io do mof saI Iam frong cach fIop can van do da anh huong don hau hof cac cong frnh su hoc. o Ia, su fIop fuc cua mof fruyon fhong, cho du co gIa frj don dau dI nua, fhuong duoc xom Ia faf nhIon va khong co g dang noI, va so con fIop fuc qua dI ma khong co baf cu mof IoI nhan xof nao. ThoI dIom khoI dau cua mof cuoc song moI bao gIo cung fhu huf hoan foan moI su chu y. Va nhu mof cach do dIou chInh saI Iam nay, doI khI chung fa cung non nho IaI rang, vao baf cu gIaI doan nao cung Iuon Iuon hIon huu mof Ja so fn do Phaf gIao co duc do, nhung nguoI van ticp tuc Ji tbco truycn tbong cu va kbong nban Juoc bat cu mot su Janb gia nao, 2 cung gIong nhu nhung nguoI dan ba duc hanh fhuong khong duoc aI noI don gIa frj duc hanh ay. 200 Luoc su Phut guo 2. NKPAL VA KASHMR Phaf gIao Ncpa/ fIop fuc phaf frIon manh nhu Ia mof chI nhanh cua Phaf gIao ac An, va daI hoc Ptan Ia su rap khuon fhoo mof frong nhung daI hoc fhoI daI Pla. CIua fho ky 7 va 9, nhung quan ho maf fhIof voI Tay Tang duoc phaf frIon, va nhIou nguoI Tay Tang don Ncpa/ do hoc hoI Phaf gIao An o. Chnh faI Ncpa/, ngaI Tjcb Ho 1 da gap ngaI Licn Hoa 8anb 2 khI vj nay chuyon don ngaI IoI fhInh cau cua vua Tay Tang. 3 Vao dau fhoI ky nay, su phaf frIon cua Tang-gia o Kasbmir bj fr fro mof cach nghIom frong do nhung cuoc xam Iang cua nguoI Hung No, duoI su chI huy cua Mibiraku/a |khoang nam 515) da fan pha daf nuoc va nguoc daI fang sI. Sau khI ho ruf dI, mof fn do Phaf gIao Ion nam quyon caI frj Ia Mcgbaoabana ban hanh Ionh cam gIof haI moI IoaI vaf, dong fhoI co chnh sach boI fhuong cho nhung nguoI Iam ngho ban fhjf va danh ca chju fhIof haI boI Ionh cam nay. Nha vua cho xay nhIou fu vIon, va nhung nguoI noI nghIop ong cung fIop fuc ung ho fang doan. NgaI Huyon Trang co Iuu IaI 2 nam o Kasbmir. O day, ngaI fhay co khoang 5.000 vj fang, nhung nhan xof rang ... bicn nay ouong quoc nay kbong co kbuynb buong sung Jao /am. 4
Su phaf frIon manh mo cua Phaf gIao IaI baf dau vao fho ky 7 va 8 voI cac vua dong Karkota. NIom fIn duoc hoI phuc, nhung voI mof hnh fhuc gan gIong hon voI su fho cung cua dao HinJu. Iou nay boc Io ro o Tat-ba-nba-mat-Ja 5 va nhung baI fung ca cua ong, xung fan fhan nu a-/a. VIoc fhuc hIon nhung phop fhuaf huyon b va mau nhIom Ian rong, va cac fang sI dou hoc cach cau mua hoac cau fanh, Iam fho nao do chan dung con Iu Iuf cua nhung dong song.v.v... Su Ian fruyon cua gIao Iy Tan-tra va chu nghIa sung fn da mang Phaf gIao don gan hon voI dao 8bioa. Va don Iuof mnh, frong fho ky 9 va 10, gIao phaI nay da phaf frIon nhung non 1 ntarakita, Hun dch nghu u 1ch Ho t), mot v tung An Do xout thun to von lhut hoc Nlanda. 202 Luoc su Phut guo fang frIof hoc vung chac voI Vasugupta va mof so nguoI khac nua. Khoang nam 1000, KsbcmcnJra vIof ra quyon AoaJanas, nhung fruyon fhuyof Phaf gIao, fuong fu nhu quyon Mabatmyas cua dao Ba-/a-mon. Trong fho ky 9, co nhIou fang sI Kasbmir da sang Tay Tang. 3. TCH LAN Vao fhoI dIom nay, Tbuong toa bo fm cach phaf frIon ra bon ngoaI Tch Ian qua con duong noI gIua Tch Ian va nhung fhanh dja o Ma-kict-Ja. NhIou fang sI cua bo phaI nay xuaf hIon o Nam An va frong khu vuc 2 bon cang ma ho dI qua, nghIa Ia vung dong bang song Hang |Tamra/ipti) o pha dong va Bbarukaccba o pha fay. Ngay faI Tch Ian, bo Iuan A-ty-Jat-ma raf duoc fon sung, nhung dong fhoI vIoc Iuyon fap cac phap fhuaf cung baf dau duoc khuyon khch. Khoang nam 660, Ian dau fIon chung fa ngho noI don vIoc fan fung Paritta nhu mof nghI Io, va fu do vo sau da fro fhanh mof fhong Io cua Phaf gIao Tch Ian. Co mof Iuc aI fhua phaf frIon kha manh, va co nhung frung fam o dao quoc nay danh cho ca gIao Iy Bat-nba va cac kInh Tan-tra. Nhung chIoc dIa dong InJikutasaya da gIu IaI cho chung fa nhIou phan cua mof frong nhung ban kInh Bat-nba do so vIof bang fIong Tch Ian cua fho ky 8 hoac 9. Nhung nguoI o Abbbayagiri 1 van fIop fuc fIop fhu nhIou dac dIom cua aI fhua, va moI quan ho gIua ho voI Mab-oibra 2 van khong duoc fhan fhIon. Khoang nam 620, cac vj fang o Mab-oibra fu choI you cau cua nha vua vo vIoc fo chuc Io Bo- tat cung voI cac vj fang o Abbayagiri. Va don khoang nam 650, fang sI o Mab-oibra da fuc gIan v nhung an huo nha vua ban cho Abbayagiri don noI fu choI khong nhan vaf fhuc cung duong cua nha vua. Hanh dong nay doI voI mof cu sI cung fuong duong nhu vIoc bj fruc xuaf ra khoI hang ngu fn do. 1 Hun dch um u Du-k-y, t) dch nghu u Vo |y Son t), ton 204 Luoc su Phut guo Vao nam 536, mof quyon kInh co fon goI Pbap Gioi 1 duoc mang don Tch Ian, co Io Ia noI vo Tam tban Pbat. 2 Quyon kInh nay duoc nha vua raf fon frong, va fro fhanh doI fuong fho knh. Vao fho ky 9, gIao Iy Kim cang tbua duoc mof nha su An o don ngu o Abbayagiri fruyon day, va nha vua da bj cuon huf manh mo boI gIao Iy nay. Thoo nhu bIon nIon su ghI chop IaI fh gIao Iy nay cung tro ncn pbo bicn trong so nbung nguoi ngu muoi, tbap tri o Jay nua, va da dan don su hnh fhanh mof fang doan dac bIof cua cac fang sI mac ao mau xanh dam. Trong fho ky 7, phan ung cua nhung vj fang kho hanh chong IaI IoI song fIon nghI cua chu fang da Io ro o Abbayagiri. Nhung vj fang muon khoI phuc nop song khac kho xua kIa da fu fach rIong ra vao fho ky 9 fhanh phaI Pamsuku/ikas va noI baf Ion frong nhIou fho ky. Ton goI cua ho duoc xuaf phaf fu vIoc mac y may bang nhung mIong gIo vun da bo dI, fhoo nhu fruyon fhong nguyon fhuy. Trong fhoI ky Po/onnaruoa, fu cuoI fho ky 8 fro dI, anh huong cua dao HinJu vao nhung fap fuc cua Phaf gIao baf dau xuaf hIon. 4. TRNG A Vao doI nha uong, Trung A IaI mof Ian nua fro non vung moI gIoI gIua Trung Hoa va An o. oI v fu nam 692 cho don khoang nam 800, Trung A mof Ian nua IaI phu fhuoc do quoc Trung Hoa. NguoI Tay Tang cung co mof fhoI gIan kIom soaf vung nay, va nhIou faI IIou quy gIa cua Tay Tang o nhung vung nhu on Hoang 3 .v.v... fu fho ky 7 don fho ky 10 da duoc kham pha frong nhung nam gan day. o quoc cua nhung nguoI Uigbur, 4 cuc fhjnh vao khoang 1 Dharmadhtu, Hun dch u lhup go t). 2 lhup thun, uo thun vu |ng hou thun, nho du no ro o trooc. 3 1hunh pho thooc tnh Cum 1oc, vong 1uy uc cou 1rong Hou, u no du 206 Luoc su Phut guo nam 744 don 840, cung co phan anh huong quan frong doI voI Ijch su Phaf gIao. Nam 840, sau khI bj nguoI Kirgi: danh baI, nguoI Uigbur bon Iap mof vuong quoc moI frong vung Turjan, Bccbba/iq, Karacbar va Kucba, roI fon faI o vung Turjan va mof so vung khac cho don fho ky 14. 1
Tu fho ky 8, nhung nguoI Uigbur von fIn fhoo dao Mani. Vao fho ky 9, ho quay sang fIn fhoo Phaf gIao, va raf nhIou kInh van Phaf gIao duoc djch sang fIong Uigbur fu cac ban van fIong Phan, fIong Kucba, fIong Kbotan va fIong Trung Hoa. Tuy nhIon, khoang sau nam 900, noI chung fh o vung Trung A nhung nguoI goc Tho fhoo HoI gIao da fhay fho nguoI An Au fhoo Phaf gIao. 5. OONG NAM A Phaf gIao fruyon don ong Nam A Ia kof qua nhung hoaf dong tbuoc Jja boa cua nguoI An. Ho khong chI fhIof Iap nhung co so fhuong maI, ma con mang fhoo ca non van hoa va fn nguong cua ho don nua. Tu fho ky 3 fro dI, vung ong Nam A cung duoc bIof nhu Ia mof An o mo rong, ngay cang bj fhong frj nhIou hon boI nhung frIou daI hoac Ia co goc An, hoac f nhaf cung Ia chju su fhuc day boI nhung Iy fuong cua van hoa An. Cho don fho ky 5 va 6, ca Phaf gIao aI fhua va TIou fhua dou da fruyon vao MIon Ion. an dau Ia fruyon don fu xu Pa//aoa o Nam An |MagaJba), va nhung nguoI fhuoc Nbat tbict buu bo co Io da fao duoc vj fr vung chac frong mof fhoI gIan. Tu fho ky 9 fro dI, Phaf gIao cua fhoI daI Pla fruyon don fu Bibar va Bcnga/ va dan don su fhanh Iap mof fo chuc fang doan manh mo fu goI Ia Ari |fu chu rya co nghIa Ia cao fhuong). Chung fa khong co fhong fIn g vo nhung gIao Iy sIou hnh cua ho, nhung bIof rang ho fho phung fhoo fn nguong aI fhua, say mo vIoc fhuc hanh cac kInh Tan-tra, bIon mInh cho vIoc fhay doI gIao Iy bang cach fhInh fhoang kbam pba ra mof ban kInh van bj 1 Suo kh b ngoo Krgz dunh bu vu phu rot chuy ru kho Mong Co, ngoo |ghors phun tun ru vu thunh up hu voong qooc mo, mot thooc vong tnh 208 Luoc su Phut guo chon gIau nao do, va fIop fhu nhIou fap fuc dja phuong, chang han nhu tap tuc Jcm tan bon, 1 duoc ho xom nhu mof nghI Io fon gIao. Quay sang ong uong, chung fa nhan fhay rang vao khoang nam 400 fh o Kam-pu-cbia nhung dong ho caI frj, quy foc va fang Iu Ia nguoI An o. Chung fa cung fhay mof su pha fron gIua Phaf gIao aI fhua voI dao 8bioa xuaf hIon dau fIon o day, khI do Ia Phu Nam, 2 va sau nam 540 Ia vuong quoc Kbmcr, voI Angkor fro fhanh fhu do vao nam 802. NguoI Kbmcr da xay dung nhIou kIon fruc do so, mof so duoc dung do fho knh cac vj fhanh cua Phaf gIao aI fhua, frong do duc Quan Tbc Am 3 va duc Duoc 8u 4 duoc dac bIof nguong mo. Cho don khoang nam 1000, su pha fron gIua dao 8bioa va aI fhua cung Ian fruyon khap vuong quoc Cbicm Tbanb, 5 mac du noI day you fo aI fhua khong manh Iam, va con co su hIon dIon cua ca Cbinb /uong bo 6 va Nbat tbict buu bo nua. Anh huong cua 8rioijaya cang cung co fhom suc manh cua aI fhua frong suof fho ky 9 o ong uong. Tuong fu, InJoncsia cung bj caI frj boI nhung nguoI An o va mof hnh fhuc Phaf gIao du nhap fu vung dong nam An o duoc xac nhan Ia da hIon dIon o day fu fho ky 5 fro dI. Sau nam 675, fho Iuc caI frj cua 8rioijaya da fhay fho Ba-/a- mon gIao, 7 von raf duoc pho bIon fu fruoc cho don Iuc nay, bang Phaf gIao. O 8umatra, Nbat tbict buu bo phaf frIon manh vao fho ky 7. Sau do, Kim cang tbua duoc fruyon vao fu cac daI hoc Phaf gIao fhoI Pla. Iou nay cung dIon ra o Trung bo Jaoa duoI frIou daI 8ai/cnJra fu fho ky 8 fro dI, mac du dao 8bioa o day van Iuon duy fr suc manh. Cac vua frIou 8ai/cnJra xay dung khap vung bnh nguyon KcJu nhung don fho xInh dop, duoc cham fro hof suc fInh vI. NoI fIong nhaf frong so nay Ia ngon fhap khong 1 Ngoyon tuc dong os prmuo noctcs, ch mot tup toc o chuo Ao tho 1rong Co. 1hoo do, v Chou dut co tho ngo trooc vo co duo cou thooc hu mnh 210 Luoc su Phut guo Io BorubuJur, duoc xay dung vao fho ky 9, 1 kIon fruc fhoo kIou mof man-Ja-/a khong Io bang da, fuong frung cho vu fru va con duong dI don gIaI fhoaf. V fho, nhung aI buoc dI frong don, qua cac hanh Iang, vo maf nghI Io so Ia fraI qua fIon frnh chuyon bIon fu Iuan hoI Ion don canh gIoI Nict-ban, vuof qua ba coI 2
fran fuc do Ion don canh gIoI sIou nhIon. 3
Mof so nhung kInh van quan frong cua aI fhua duoc mInh hoa o day bang cac hnh cham noI fron fuong, chang han nhu kInh Ban sanb, 4 kInh Pbo Jiu, 5 kInh Hoa ngbicm va kInh Pban bict ngbicp bao. 6. TRNG HOA VA TRK TKN Khoang fhoI gIan 3 fho ky fu nam 500 don nam 800 Ia nhung nam hung fhjnh va sang fao nhaf cua Phaf gIao
Trung Hoa. Phaf gIao Iuc bay gIo da hoa nhap va fro fhanh mof phan frong doI song dan foc. Trong gIaI doan nay, co 8 fong phaI duoc Iap ra faI Trung Hoa. o Ia: 1. Luat tong, do ngaI ao Tuyon |596-667) sang Iap. 6 2. Tam /uan tong, do ngaI Caf Tang |549-623) sang Iap. 7
1 Ngoyon tuc gh u vuo tho ky tho 6, nhong khong dong. 1roo du Suondru but duo trong tho ky tho 8, vu cong trnh nuy do ho thoc hon vuo khoung gou tho ky tho 9. 2 1oc u 1um go, gom Doc go, Suc go vu Vo suc go. 3 Kon troc lhut guo do so nuy num gun Mugoung, tron duo uvu o lndonosu. Dooc cuc vou troo Suondru cou uvu xuy dong vuo khoung gou tho ky tho 9, b bo houng pho vuo tho ky tho ll, vu b cuc nhu khuo co hoc khu qout mot phun vuo duo tho ky 20. Cho unh hoong o kon troc tho Coptu cou uc An, ngo don nuy dooc xuy dong tron mot ngon do cuo 46 mot vu co tum tung bung du thoo koo buc thung, tung nuy xuy chong on dnh tung ku. Num tung doo dooc xuy hnh voong vu buo qounh bung nhong boc toong co rut nhoo kon troc lhut guo dooc chum no on tron bo mut. u tung tron hnh tron, mo tung doo co thup tho lhut. 1oun bo kon troc nuy dooc dut doo mot ngon thup on xuy on to trong tum dom cou dnh cuo nhut. Doong d on to chun don dnh qou cuc buc thung vu hunh ung du tong cong khoung 4,8 komot. 1hot ko cou don orobodor u mot so toong trong cho cuo troc cou vo tro, vu cho unh hoong cou nhong don du dooc 212 Luoc su Phut guo 3. Pbap tuong tong, do ngaI Huyon Trang |596-664) 1 sang Iap. 4. Mat tong, do ngaI af Khong |705-774) sang Iap. 2
5. Hoa ngbicm tong, do ngaI o Thuan |557-640) sang Iap. 3
1 1hoo lhut oung 1o don th ngu Hoyon 1rung t) snh khoung num 602, nhong co thoyot cho u vuo num 600. O duy khong bot Conzo cun co vuo duo do dou ru non du nuy. 2 Ngu ut Khong u ngoo An Do, ton u Amoghuvuru, Hun dch nghu u ut Khong t), u mot ngoo phon dch rut nhoo knh don lhut guo vu u mot trong nhong cuo tung co nhoo unh hoong trong ch so lhut guo 1rong Hou. Ngu snh o Sumurkund, chu u ngoo An Do vu mo u ngoo Khung Co tSogdun), don 1rong Hou num l0 too suo kh chu ngu qou do. Num 7l9, ngu xout gu hoc duo vo ngu Vurubodh tKm Cung 1r - ). Num 74l, kh tut cu cuc tung s ngou qooc doo b troc xout kho 1rong Hou, ngu cong vo mot so ngoo to choc hunh hoong do tho thup knh don, d qou cuc vong 1ch Lun, Dong Num A vu An Do. 1rong choyon d nuy, ngu du gup ngu Nugubodh tLong 1r -), thuy cou ngu Km Cung 1r, toc u so to cou ngu, vu dooc hoc mot cuch ch tot ho thong Km Cung Dunh Knh t - 1uttvusumgruhu). Ngu tro vo 1rong Hou num 746, mung thoo khoung 500 bo knh. Num 754, ngu but duo dch phun duo bo Km Coong Dunh, knh don cot o cou lhut guo Mut 1ong, vu cong trnh nuy u mot trong nhong thunh qou dung ko nhut cou ngu. Ngu xom guo phup nuy nho u phoong phup to tup hoo qou nhut do dut don guc ngo, vu du kot hop nhong non tung cou guo y nuy trong mot so trooc tuc cou mnh. Ngu b but trong cooc no oun cou An Loc Son t), nhong dooc cuc oc oong cou troo dnh gu coo vuo num 757. Kh ngu mut d vuo num 774, troo dnh bun onh cu nooc do tung 3 nguy, vu troy tung rut nhoo dunh hoo. 1hoo so gh nhun cou chnh bun thun ngu, th du co 77 bo knh dooc ngu phon dch, muc do con so dooc chnh thoc dou vuo Hun tung vo ton ngu u voot xu hon nhoo, hon trong Du 1ung Knh con go u dooc don l66 bo gh ton ngu. Mut 1ong dooc troyon o 1rong Hou bo ngu 1hon Vo |y vu suo do u Km Coong 1r, nhong vo nhong dong gop no but cou ngu ut Khong, ngoo tu du xom ngu nho v 1o sung up tong nuy. 3 1ong nuy dooc hu ngu 1r Nghom t 602-668) vu Do 1houn t 557-640) kho ngoon, nhong phu don ngu lhup 1ung t 643-7l2) 214 Luoc su Phut guo 6. Tbicn tbai tong, do ngaI Tr KhaI |538-597) sang Iap. 1 ?. Tjnb Jo tong, o ngaI ThIon ao |613-681) sang Iap. 2 8. Tbicn tong, duoc cho Ia do ngaI Bo-Jc at-ma sang Iap vao khoang nam 520. 3 1 Ngu 1r Khu t) vun dooc xom u to tho to cou tong 1hon thu t), nhong thut ru ngu mo chnh u ngoo thunh up tong nuy o 1rong Hou. Ngu no tong v u ngoo duo ton trong ch so lhut guo 1rong Hou du dou ru mot so phun ou tron von, qoun trong vu co ho thong cuc guo phup cou lhut guo, nhum gu thch nhong phun guo y co vo nho muo thoun nhuo. Ngu cong dooc xom nho u ngoo duo ton dot bo nhong tro booc thoo troyon thong An Do do co tho hnh thunh non mot ho thong lhut guo mung bun suc rong cho 1rong Hou. Ngu cho unh hoong rut nhoo to v thuy duo ton u Num Nhuc Hoo 1o t 5l5-577), mot thon so vo suo dooc xom nho v to khu sung tong 1hon 1hu trooc ngu. Suo kh hoc vo Hoo 1o, ngu don Num knh vu tro tu no 1hon 1hu do dunh tron tho gun cho voc hunh tr vu nghon coo suo xu knh don cong vo mot so mon do, vun dong phoong phup Ch qoun t) cou thon An Do vuo phoong thoc to tup cou chnh mnh. 1rong so cuc tuc phum qoun trong cou ngu co cuc bo Mu-hu ch qoun t) Loc doo phup mon t). V ngu tro o no 1hon 1hu, non thoong dooc bot vo dunh xong u 1hon 1hu Du so t). Co 28 tuc phum dooc cho u cou ngu con do u trong Du 1ung Knh cho don nuy, nhong trong so do co tho co nhoo bun do mon do cou ngu vot ru vo suo. 2 1hut ru, ngu 1hon Duo t) dooc xom u to tho 3 cou 1nh Do 1ong t ), vu ch so hnh thunh cou tong nuy co o phu nhn ngooc u don ngu Duo An t 3l4-385), vu do to no phup u ngu Hoo Von t 334-4l6), ngoo du thunh up uch Lon Xu vuo num 402 do thoc hunh voc nom lhut A-d-du cuo vung sunh vo 1nh Do. 1oy nhon, ngu 1hon Duo vun go mot v tr vo cong qoun trong trong voc phut tron vu troyon bu rong ru guo y 1nh do tong. Ngu xout gu to oc con tro vu choyon tum thon qoun vo lhut A-d-du vo co 1nh do cou ngu. Kh ngho dunh Duo Xooc t 562-645), ngu du tm don thum hoc vu dooc troyon duy guo y 1nh do. 1o do ngu dunh tron phun do con u cho voc hunh tr vu pho bon guo phup nuy. 1oong troyon ngu du suo chop hon l00.000 bun knh A-d-du vu thoc hon hon 300 boc vo cunh 1nh do trung nghom. Ngou voc kon tr tong knh vu nom lhut, ngu con rut thunh cong trong thon 216 Luoc su Phut guo Tong phaI fhu nhaf, Luat tong, khong co mof gIao Iy rIong bIof dang ko, chI dua ra muc dch Ia fhuc day vIoc fuan fhu gIoI Iuaf mof cach nghIom ngaf hon, dac bIof Ia vIoc fho gIoI va khaf fhuc. Tong phaI nay co fhanh cong phan nao frong vIoc nang cao nhung chuan muc nghIom fuc frong cac fu vIon, nhung chang bao Iau da fro non mo nhaf. a fong phaI fIop fhoo Ia nhung ho fhong hoc fhuaf An o, f nhIou van Ia nhung ho fhong ngoaI IaI cua Phaf gIao Trung Hoa, va khong fon faI qua mof vaI fho ky. Tam /uan tong Ia bIon dang kIou Trung Hoa cua phaI Trung /uan, hay Trung quan tong cua An o. ung nhu fon goI, fong nay dua fron ba bo Iuan, mof bo cua ngaI Long Tbo 1 va haI bo cua ngaI Tbanb Tbicn, 2 duoc ngaI Cuu-ma-/a-tbap hoan faf vao khoang nam 400. 3 Cat Tang, nguoI sang Iap fong nay, Ia nguoI co raf nhIou fruoc fac, phan Ion Ia nhung bo chu gIaI va nhung sach frnh bay kIon fhuc fong quaf. Muc dch chung cua fong nay Ia IoaI bo hof fhay moI quan dIom do tanb kbong co fho hIon hIon. Pbap tuong tong Ia bIon dang kIou Trung Hoa cua Duy tbuc tong hay Du-gia banb tong cua An o, voI non fang can ban Ia bo Tbanb Juy tbuc /uan. NgaI Huycn Trang, mof nha chIom baI vI daI, da mang vo fu daI hoc Phaf gIao N/anJa 10 cuon chu gIaI bo Duy tbuc tam tbap tung cua ngaI Tho Than, va kof hop faf ca IaI fhanh mof cuon, nhn chung Ia nghIong fhoo nhung Iuan gIaI cua ngaI Ho Pbap 4 |fho ky 6). Muc dch cua Pbap tuong tong Ia phu nhan faf ca doI fuong, 1 Nuguronu 2 Aryudovu 3 1hut ru, hu trong so 3 bo oun cou tong nuy dooc xom u cou ngu Long 1ho. Do u bo 1rong oun vu 1hup nh mon oun. o tho bu u uch oun cou ngu 1hunh 1hon. Dong gop cou ngu Coo-mu-u-thup u dch sung Hun vun vuo khoung num 400, vu troyon duy bu bo oun nuy cho bu v du do to u Duo Snh t), 1ung 1roo t) vu 1ung Lung t). 1rong so nuy, ngu 1ung Lung u ngoo du noo but dooc so khuc bot gou 1um oun tong 218 Luoc su Phut guo xom do chI Ia su bIou Io cua fInh fhan fuy fhuoc vao nhung dIon fIon cua tbuc, va nham don vIoc hoa nhap vao mof fam duy nhaf, frong do chI co co tbuc /a Juy nbat. Tuy nhIon, nhung gIao Iy va vIoc Iam cua ho khong hoa hop voI khuynh huong chung cua fInh fhan nguoI Trung Hoa. VoI Kbuy Co |632-682), do fu hang dau cua ngaI Huyon Trang, fruong phaI nay co fhom mof bo oc sIou vIof nua, nhung chang bao Iau roI IaI bj suy fhoaI fhanh nhung cuoc franh caI mang fnh cach hoc fhuaf vo tbuc tbu bay, tbuc tbu tam va tbuc tbu cbin, noI chung Ia chang dua don kof qua g ma chI phan anh nhung fruyon fhong raf khac bIof cua An o, khong phaI bao gIo cung duoc hIou mof cach ro rang. Mat tong Ia hnh fhuc cua nhung Tan-tra khI don Trung Hoa, cung duoc goI Ia Cban ngon tong, fong phaI cua nhung cau fhan chu. Vao fho ky 8, ba vj fang An o Ia Tbicn Vo Uy 1 |637- 735), Kim Cang Tri 2 |670-741) va Bat Kbong |705-774) da dua vao Trung Hoa ho fhong kInh Tan-tra va gay duoc anh huong raf Ion doI voI frIou dnh cac vua uong. Ho fhIof Iap raf nhIou nghI Io khac nhau, mof phan Ia nham don vIoc ngan ngua cac faI hoa cho vuong frIou, va mof phan Ia do fao anh huong fof cho nhung nguoI da chof. Tong phaI nay fon faI khong hon mof fho ky, va frong nhung gIaI doan vo sau, fruyon fhong Mat giao o Trung Hoa chju anh huong cua cac vj Lat-ma fu Tay Tang don. a fruong phaI fIop fhoo co muc do hoa nhap fof hon. Truoc hof Ia Hoa ngbicm tong, fIou bIou cho moI IIon ho gIua Duy tbuc tong va gIao Iy Tan-tra, frong do fong nay dua mof su dIon gIaI co fnh cach vu fru doI voI nhung fu fuong vo ban fho cua phaI Du-gia. Tong phaI nay xuaf phaf fu vIoc nghIon cuu kInh Hoa ngbicm. 3 O day, su fuong dong hay gIong nhau cua van huu duoc hIou nhu Ia su Jung tbong, ham chua cua moI mof you fo frong fho gIoI voI hof fhay moI you fo khac. Nguyon Iy duy nhaf cua vu fru hIon dIon frong muon IoaI muon vaf, fhoo nghIa 1 ubhakarasimha 2 Vajrabodhi thoo lhut oung 1o don th non du cou ngu u 67l 74l. 220 Luoc su Phut guo Ia moI fhu dou hoa hop voI hof fhay nhung fhu khac. MoI mof haf buI cung ham chua faf ca cac coI Phaf, va moI mof y fuong dou huong don faf ca frong qua khu, hIon faI va fuong IaI. Tho gIoI cua gIac quan Ia su phan anh cua chan Iy vInh cuu va huyon b co fho duoc nhn fhay o khap noI. Khong gIong nhu gIao Iy Tan-tra, Hoa ngbicm tong khong nham don vIoc su dung va kIom soaf cac suc manh cua vu fru bang nhung phuong fhuc mau nhIom, ma nham don vIoc nghIon ngam va danh gIa su fuong fac cua chung. CIao Iy nay anh huong raf manh mo don cach nhn vo fho gIoI fu nhIon cua nguoI VIon ong, va cung mang IaI cam hung cho nhIou ngho sI o Trung Hoa, roI sau do Ia Nhaf an. Thanh Iap vao khoang nam 630, Hoa ngbicm tong fon faI cho don khoang nam 1000. Mof frong nhung cao fang IoI Iac nhaf cua phaI nay Ia ngaI Pbap Tang |643-712), nguoI nuoc Kbang Cu, 1 va ban dau Ia do fu cua ngaI Huycn Trang. 2 Thoo Duy tbuc tong, ngaI noI don mof caI fam duy nhaf fao fhanh fnh kha huu cho fho gIoI van fuong. Nhung roI ngaI vuof xa hon gIao Iy Duy tbuc khI cho rang hof fhay van vaf dou co ba dac dIom sau day: 1. Vo maf hIon huu, moI mof vaf fho rIong bIof, cho don moI mof haf buI, dou ham chua frong ban fhan no mof cach fron von foan fho fho gIoI fhuc faI. 2. Vo maf sang fao, moI mof vaf fho rIong bIof, cho don moI mof haf buI, dou co fho fao ra duoc hof fhay moI pham chaf co fho co, va v fho ma moI mof vaf fho dou co fho boc Io nhung b an cua foan bo fho gIoI. 3. Trong moI mof vaf fho rIong bIof, cho don moI mof haf buI, dou co fho nhan ra duoc tanb kbong cua fhuc faI. 1 Sogdian 2 Dong ru, lhup 1ung, huy Hon 1ho lhup 1ung t) u do to cou ngu 1r Nghom t), vu co gop ngu Hoyon 1rung dch knh don, nhong 222 Luoc su Phut guo Mon do Hoa ngbicm tong duoc goI y nghIon ngam vo 6 van do sau: 1. Quan saf su fInh Iang cua fam fhuc, noI ma faf ca van phap dou quy vo. 2. Nhan ro su hIon huu cua fho gIoI van fuong chI Ia do fu fam fhuc. 3. Quan saf su dung fhong foan hao va vI dIou cua van phap. 4. Quan saf van phap dou chI Ia mof fho cban nbu, ngoaI ra khong co g ca. 5. Quan saf rang frong fam guong Ion cua su fuong dong phan chIou duoc hnh anh cua hof fhay van vaf, ma v fho chung khong ho ngan ngaI Ian nhau. 6. Quan saf rang khI mof phap khoI Ion fh faf ca cac phap cung dong fhoI sanh khoI voI no. Tbicn tbai tong duoc mang fon nay v fo su khaI sang Ia ngaI Tr KhaI da song va gIang dao o nuI ThIon ThaI, fInh TrIof CIang. Tong nay con duoc goI Ia Pbap boa tong, v Iay bo kInh Dicu pbap /icn boa 1 Iam non fang. NgaI Tr KhaI co fruoc fac mof so Iuan gIaI cuc ky gIa frj vo phuong fhuc fu fhIon. Trong gIao Iy cua mnh, Tbicn tbai tong nham don vIoc fong hop faf ca cac fruong phaI aI fhua khac nhau. Va frong khuynh huong chung, ho fan fhanh vIoc nang cao dja vj xa hoI bang cach cong fac voI frIou dnh. TInh fhan nay fuong dong voI Hoang pbai cua Tay Tang, mac du nhung dIou kIon o Trung Hoa IIon fuc fao ra su ngan chan anh huong chnh frj cua fong nay. Trong gIao Iy mang fnh frIof hoc sau xa va phuc fap cua mnh, Tbicn tbai tong cho fhay nhung dau hIou anh huong raf manh mo khong chI cua Pbap tuong tong va Hoa ngbicm tong, ma con Ia cua bo ai tbua kboi tin /uan, mof fac pham duoc cho Ia cua ngaI Ma Minb nhung raf co fho duoc vIof faI Trung Hoa. 1 Saddharmapundarika, thoong go u knh lhup Hou. 224 Luoc su Phut guo Tbicn tbai tong fhIon nhIou vo khuynh huong goI caI tuyct Joi Ia cban nbu hoac Nbu Lai tang, ham chua frong do hof fhay moI vaf trong sacb oa kbong trong sacb, va v fho co fho fao ra duoc nhung g fhuoc fho gIoI nay cung nhu fho gIoI khac. Iy fhuyof nbj nguycn nay Ia dIom dac bIof cua Tbicn tbai tong. Hof fhay su vaf frong fho gIoI hIon fuong dou hoa nhap, ham chua frong nhau, va khong ho co su ngan ngaI nao gIua su vaf nay voI su vaf khac. Tbicn tbai tong co khuynh huong fIn vao mof muc do fhuc faI Ion hon frong fho gIoI hIon fuong, so voI gIoI han cua nhung fruong phaI An o. Trong quan ho voI hoaf dong xa hoI, ho nhan manh rang Nict-ban dIof fru hof moI kho nao, nhung khong gIong nhu caI Jai Jung cua vu fru. Thoo ho, chnh cac duc Phaf co fho Ia dang hoaf dong va Iuu IaI frong vong sInh fu, boI v ngay ca sau khI gIac ngo cac ngaI van con kha nang ham chua nhung dIou baf fjnh, von chang bao gIo co fho huy hoaI duoc, va v fho, gIong nhu nhung nguoI bnh fhuong, cac ngaI co fho can du vao nhung hanh dong baf fjnh va fam fhuong. 1 Va boI v moI vaf fho rIong bIof dou ham chua fron von tam tbc tuyct Joi, cho non khong nhung Ia, nhu ngaI ao SInh da noI, moi buu tnb Jcu co Pbat tanb, ma nhu ngaI Tram NhIon |711-782), To fhu 9 cua Tbicn tbai tong, cung gIaI fhch rang, ngay ca nbung oat oo tri giac cung co Pbat tanb, vay faI sao IaI co fho co ngoaI Io, ngay ca Ia voI mof haf buI nho7 Trong Tjnb Jo tong, gIao fhuyof vo Phaf A-Ji-Ja da fon faI qua nhIou fho ky nhu mof frao Iuu pho bIon, va ngay cang duoc fo chuc chaf cho hon. Tong phaI nay duoc ngaI ao Xuoc |562-645) fhanh Iap, va duoc cung co boI ngaI Tbicn ao |613-681). HaI vj nay duoc fIop noI boI mof so cac fon fuoI xuaf chung khac, dou duoc fon xung danh hIou To su. NguoI cuoI cung Ia ngaI Tbicu Kbang, 2 maf nam 805. 1 1rong doun nuy cuch don gu cou tuc gu co vo khong houn toun pho hop vo guo y 1hon thu tong. Doong nho ong du soy don to qoun dom tut cu chong sunh doo co tunh lhut do hoo ngooc u rung tut cu lhut doo co tunh chong sunh. Vu cuch hoo nuy chou thuy dooc do cup don trooc 226 Luoc su Phut guo Tu sau fho ky 9, gIao fhuyof A-Ji-Ja khong fon faI rIong bIof nhu mof fong phaI nua, ma da hIon dIon frong moI hnh fhuc Phaf gIao o Trung Hoa. CIao Iy A-Ji-Ja day rang, nho nguyon Iuc cua Phaf A-Ji-Ja ma vIoc xung danh hIou ngaI co fho IoaI fru moI chuong ngaI do dI don gIaI fhoaf, va chI can nIom danh hIou ngaI Ia co fho chac chan so duoc vang sanh vo coI Phaf cua ngaI. Thuyof A-Ji-Ja chu you dua vao kInh A-Ji-Ja, 1 mof ban kInh bang Phan ngu co vao khoang fho ky fhu nhaf. Trong kInh noI rang, cach day vo so kIop, Bo Tat Pbap Tang 2 da Iap 48 IoI nguyon Ion, frong do co IoI nguyon rang: faf ca chung sanh nao xung danh hIou ngaI dou so duoc cuu do; va rang sau nay vj Bo Tat ay fhanh Phaf hIou Ia A-Ji-Ja; va cuoI cung, frong kInh noI rang cach day 10 kIop, fhoo dung IoI nguyon cua mnh, duc Phaf A-Ji-Ja da hoa hIon coI Tjnh do phuong Tay, cach xa noI day muoI van uc coI Phaf. Tong phaI nay fon knh duc Phaf A-Ji-Ja bang cach sao chop fhaf nhIou anh fuong cua ngaI va nhung ban kInh noI vo ngaI, cung nhu nhung franh vo do mInh hoa va nhung baI fung fan ca ngoI vo frang nghIom cua coI Tjnh do. Mof cuoc nghIon cuu cac van ban co ghI ngay fhang o Long Mon 3 cho fhay Ia su fho cung Phaf A-Ji-Ja da raf fhjnh hanh o xu nay vao khoang nam 647 don nam 715. Nhung fn do fIn Phaf A-Ji-Ja con fho ca duc Quan Tho Am, mof vj Bo Tat An o ma qua fhoI gIan da chuyon doI fu nam fnh fhanh nu fnh o Trung Hoa. Suc manh cua fhuyof A-Ji-Ja Phaf nam frong fnh cach pho cap voI faf ca moI nguoI. TrI fhuc cua hang fang sI cao quy an mnh frong nuI sau Ia hoan foan vuof qua kha nang cua nhung nguoI bnh dan phaI song frong canh bon chon cua cuoc song fam fhuong. Mof fon gIao fhu huf dong dao gIoI bnh dan fruoc hof phaI nham don su don gIan cuc ky, va fhoo nhung nguoI khoI 1 Sukhvativyuha Sutra, Hun dch u A-d-du Knh t ), cong go u 1oo Vo oong tho knh t) huy Xong tun tnh do lhut nhop tho knh t). 228 Luoc su Phut guo xuong fh IoI fho Ion Iao cua gIao Iy Tjnb Jo chnh Ia vIoc no hof suc don gIan va do fhoo. Taf ca nhung g duoc doI hoI vo maf duc hanh chI co Juy nbat /a Juc tin, va nhung nguoI khoI xuong duong nhu da dam bao rang dIou do do fm fhay hon nhIou so voI kha nang nhap djnh hoac fr fhong mInh. Tuy nhIon, Tbicn tong moI Ia quan frong nhaf frong faf ca cac fong phaI o Trung Hoa. ay Ia su faI fao doc dao nhung fu fuong frong kInh Phaf Ian fhu fu, va cung Ia Ian cuoI cung. a su faI fao fruoc do da san sInh bo Iuan A-ty-Jat-ma, gIao Iy aI fhua va nhung kInh dIon Tan-tra. Tbicn tong gan nhu dong fhoI voI gIao Iy Tan-tra, va ca haI co raf nhIou dIom chung. Ijch su Tbicn tong Trung Hoa baf dau voI ngaI Huo Nang |638-713), cung duoc bIof voI danh xung Ia Iuc To. Truoc ngaI Huo Nang, chung fa co mof gIaI doan chuan bj kIou ticn /jcb su cua ThIon fong, duoc cho Ia baf dau fu Bo-Jc at-ma, mof cao fang Nam An co phan nao mang fnh cach huyon fhoaI, da don Trung Hoa vao khoang dau fho ky 6 1 va fraI qua 9 nam o kInh do Iac uong do chI nhn vao buc fuong. 2
Tam quan frong cua Bo-Jc at-ma nam o vIoc ngaI da fao ra cho Tbicn tong Trung Hoa mof moI IIon ho cu fho voI fruyon fhong An o, mof moI IIon ho ma Tbicn tong raf fran frong, baf chap nhung sang fao dI kha xa cua mnh. Nhu chung fa duoc ngho, duc Tbicb-ca Mau-ni da fruyon gIao phap b maf cho ngaI ai Ca-Jicp, va fu ngaI Ca-Jicp fruyon dan qua fung vj fo su, nhung chI /ay tam truycn tam, kbong Jung Jcn oan tu. 3 Cho don ngaI Bo-Jc at-ma Ia fo su fhu 28 duoc fruyon fhua. Tu To Bo-Jc at-ma don To Huo Nang, chung fa con co bon vj fo su nua, Ia nhung nguoI gIang gIaI Phaf gIao co pha Ian phan nao voI Iao gIao, fhoo fruyon fhong cua ngaI ao SInh fruoc day. Trong so nay, To fhu ba Ia Tang Xan |maf nam 606) 4
raf dang chu y voI baI Tin tam minb, mof frong nhung fac pham co dIon vI daI cua van hoc Phaf gIao. 1 Nhoo to oo dong y chnh xuc u vuo num 520. 2 Choyon coo non don bch cou ngu Dut-mu dooc bot u tu dong 1hoo 230 Luoc su Phut guo Tuy nhIon, cac vj fo su nay noI chung khong fao duoc bao nhIou anh huong doI voI xa hoI, v ho song frong fhanh ban, khong co fru xu co djnh, va fhuong fhoo mof nguyon fac Ia khong ngu IaI baf cu noI nao qua mof dom. 1
Nhung ghI chop frong Ijch su con dI xa hon nua khI cho fhay rang su gIang gIaI gIao Iy cua cac vj fo nay da dua don su baf dong gIua mof chI phaI o mIon ac, dung dau Ia ngaI Than Tu |khoang 600-706), 2 voI mof chI phaI o mIon Nam, dung dau Ia ngaI Huo Nang o Quang Chau. Iom chnh frong su franh Iuan gIua doI bon Ia ticm ngo va Jon ngo. Mon do pha bac fhoo chu fruong ticm ngo, cho rang nhung dIou baf fjnh cua chung fa phaI duoc fru bo mof cach dan dan, nho vao no Iuc cong phu chuyon can. 3 Khong bao Iau fh chI phaI nay fan IuI. Tbicn tong ma chung fa noI don o day bao gom cac do fu raf da dang cua ngaI Huo Nang. Vo maf fo chuc, Tbicn tong chI fro non doc Iap vao fhoI cua ngaI Bacb Truong Hoai Hai 4 |720-814). Truoc do, hau hof cac fhIon su dou song frong nhung fu vIon cua Luat tong va fuan fhoo gIoI Iuaf cua phaI nay. NgaI Bacb Truong da dua ra mof Ioaf nhung quy fac moI doI voI fang sI cua Tbicn tong, nham khoI phuc nhung dIou kIon song khac kho va don gIan cua Tang-gia nhu fhuo ban dau, va cung kof hop gIoI Iuaf Phaf gIao voI nhung khuon phop ung xu cua Khong gIao. Thanh quy cua faf ca cac fhIon vIon dou duoc ruf ra fu cac quy fac cua ngaI ach Truong. 5 NgaI da ap dung mof su caI cach raf hIou qua, gIup dam bao duoc su fon faI va fhanh cong frong xa hoI cho fong phaI cua mnh. 1 Dom nuy co vo khong dooc ro rung um. Nho chong tu bot, cuc 1o so doo co tro xo do houng hou, vu nho thoo knh lhup uo Dun con gh u th no Houng Mu no Ngo 1o troyon phup u mot ngo chou on vo tung chong hon ngun ngoo, con co cuc co s to tup do gop voc tup dch hung nguy. Loc to bun duo cong u mot trong nhong co s do. Vo dom khong ngo mot no qou hu dom u thoo dong troyon thong lhut guo ngoyon thoy, nho cuc v so khut thoc cou 1hoong tou bo, khong phu qoun dom cou cuc thon so. Voc 1o Dut-mu chn num ngo ngo vuch tcoo non don bch) cong do no on doo nuy. 232 Luoc su Phut guo Tang sI frong fhIon vIon dI khaf fhuc vao moI buoI sang, nhung ngoaI ra con phaI Iam vIoc nua. Cham ngon cua ngaI ach Truong Ia Mot ngay kbong /am, mot ngay kbong an. 1 ay Ia mof dIou ma fruoc do cung chua fung ngho noI don. Tbicn tong co haI fhoI ky phaf frIon manh mo. ThoI ky fhu nhaf vao doI uong va fhoI ky fhu haI vao doI Tong. ThoI ky fhu haI so noI don frong chuong IV, va o day chung fa chI gIoI han frong fhoI ky fhu nhaf. Tu Iau, vIoc can nhac gIua frau gIoI frI fhuc va cong phu hanh fr xom dIou nao quan frong hon da Ia mof van do kho khan. Tbicn tong, nguoc IaI voI phaI Dbammakatbika cua Tch Ian, da co quyof djnh hoan foan duf khoaf frong vIoc chu frong don cong phu fhuc hanh. Tbicn tong nhan ra rang, co doI khI Iong nhIof fhanh cua fn do da Iam gIa fang qua nhIou cac phuong fIon fm cau gIaI fhoaf, nhu cac hnh fhuc kInh ko, so gIaI, nhung su phuc fap vo frIof hoc, nhung hnh fuong va nghI Io... cho don noI chnh ban fhan muc dch gIaI fhoaf co fho bj khuaf Iap dI, va doI song fam IInh co nguy co phaI chof ngaf frong chnh nhung dIou da duoc vach ra do nuoI duong no. Trong phan ung chong IaI su fhua fhaI qua do vo phuong fhuc fu fap do su nhIof fhanh, Tbicn tong nghIong han vo mof su don gIan cuc ky frong phuong fhuc daf don gIac ngo. Ho khong ngung pho phan su van dung saI Iam cac phuong fhuc fu fap, von fu no da co fho do dang fro non bo fac. ac bIof, Tbicn tong fu mnh chong IaI vIoc fho knh qua dang doI voI nhung fruyon fhong fhoo kInh dIon, va Iuon cho rang su gIaI fhoaf khong fho fm fhay frong vIoc nghIon cuu kInh sach. Iou do khong co nghIa Ia ho khong hoc fap kInh sach. TraI IaI, nhung fhuyof gIang cua ho dung don raf nhIou frch dan fu kInh dIon, nhu kInh Kim cang va kInh Lang-gia Ia haI bo kInh duoc Tbicn tong chuong dung nhaf frong gIaI doan ban dau. Nhung ho fIn chac rang vIoc nghIon cuu kInh sach chI dong mof vaI fro boan toan tbu ycu so voI you cau cong phu fhIon djnh va chung ngo. 1 Nhut nhut but tuc, nhut nhut but thoc. t, .) Chum ngon nuy du tro thunh pho bon nguy cu trong cuc to von o Vot Num tu. 234 Luoc su Phut guo Nhung Iy fhuyof phuc fap vo vu fru va fam Iy cua cac fong phaI Phaf gIao khac dou bj phu nhan nhu Ia nhung fhu rac ruoI va vo dung. o phan doI su sung knh qua dang va nhung kIon gIaI saI Iam Iuc do vo vaI fro cua duc Phaf, mof fhIon su noI fIong doI uong Ia an Ha Tbicn Nbicn, 1 vao fho ky 8, da dof mof fuong Phaf do suoI am khI ong fhay Ianh. V su froI buoc hoan foan voI nhung moI quan fam vao mof doI fuong fuyof doI co fho Ia mof rao chan, non mof fhIon su khac da Ianh Iung noI rang ncu nbu co gap Pbat ngan Juong, bay gict oj Pbat ay Ji. 2
If phan quyof IIof hon Ia nhung cau fra IoI cua fhIon su Nam Vicn Huc Ngung. 3 KhI duoc hoI Pbat /a g:, ngaI chI hoI IaI: Cai g kbong pbai /a Pbat:, hoac Ia: Ta cbua tung bict ong ay., hoac oi kbi nao co Juoc mot oj, ta sc cbo ong bict. Nhung cau fra IoI nay gan nhu khong mang IaI g do fr oc co fho bam vu vao. Tbicn tong nham don khoI phuc Phaf gIao nhu mof gIao Iy fam IInh. Tho gIoI fam IInh co nhung quy Iuaf rIong, kch fhuoc rIong va cach fhuc hIon huu rIong. Iou nay khIon fro non kho hIou doI voI cach nhan fhuc cua fho fuc, va co fho noI chnh xac rang fam IInh chI co fho nhan hIou duoc bang con maf fam IInh. Tbicn tong bIof raf ro rang ho fIou bIou cho mof su khoI dau hoan foan moI. Nhu nhung fn do fu fap Tan-tra fIn fhoo duc Licn Hoa 8anb xom ngaI nhu vj Phaf fhu haI, cung dang fIn cay nhu duc Tbicb-ca Mau-ni, fh cung fron fInh fhan do, fn do Phaf gIao ThIon fong da co y goI fap sach ghI chop nhung IoI fhuyof gIang cua ngaI Huo Nang Ia mof quyon kinb, 3 danh fu chI dung cho nhung gIao Iy do chnh duc Phaf noI ra. V Tbicn tong khong fhch su frI fhuc hoa va ho fhong hoa, non van chuong 1 Dun Hu 1hon Nhon t 739 824). 2 lhong lhut sut lhut t) 236 Luoc su Phut guo Tbicn tong, frong chung muc co duoc, hoan foan khac han voI nhung mau muc cua An o. Mof so f fhIon su duong nhu co soan ra cac baI fhuyof gIang va nhung ko fung do day cho mon do, nhung daI da so cac fhIon su doI uong dou fu choI khong ghI chop IaI baf cu dIou g. Ho fu gIoI han frong mof so raf f nhung IoI day ngan nguI va kho hIou, ma vo sau nay duoc gop nhaf IaI fhanh nhung cuon ngu /uc cua co Juc. Ho khong fIn vao nhung hIou qua bj bop moo cua ngon ngu, non co gang dan daf do fu don cho gIac ngo khong chI Ia bang nhung IoI nhan xof vo nghIa, ma con bang nhung cach nhu dung gay danh vao nhung Iuc fhch hop, vuof muI, hoac fao ra nhung fIong dong dof ngof va vo nghIa, nhu fIong hof noI fIong cua ngaI Ma To .v.v... Phuong phap fruyon day cua Tbicn tong duoc hIou fhoo fhIon ngu Ia /oi noi ky Jac oa banb Jong ky Jac bon. V khong mof van ban nao co fho ham chua nhung dIou do, cho non su fruyon day nhu fho nay duoc xom Ia nam ngoaI kInh van. Chung duoc xom nhu Ia nhung fruong hop ma tam Pbat tuong giao truc ticp cung tam Pbat, va ThIon fong trao truycn tam an Ia fruc fIop fu fhay don fro. I nhIon Ia khong do g do ruf ra fu nhung cach fruyon day khong fron von nhu fron mof gIao Iy co fnh cach frIof hoc duoc hnh fhanh hop Iy. Nhung, frong mof co gang fhu Iam dIou khong fho duoc, co fho noI rang sau day Ia nhung gIao Iy chnh cua Tbicn tong. 1. Truoc hof, co mof IoI day noI fIong rang Qua Pbat Juoc tbanb tuu qua oicc giac ngo tuc tb. Tuy nhIon, Ia nhung nguoI fhuc fIon, cac fhIon su khong quan fam nhIou don cac /y tbuyct giac ngo so voI su tbanb tuu tbuc ticn. PhaI TIou fhua co qua nhIou dIou do noI vo gIac ngo, nhung khong con dao fao ra vj fhanh gIac ngo nao nua ca, cho du Ia A-/a-ban hay Phaf. aI fhua fruyon fhong cung khong kha g hon, va phaI bIon mInh cho su khong fhanh fuu ro rang nay bang cach khang djnh rang baf cu mof vj Bo Tat nao cung phaI fraI qua vo so kIop fu fap fruoc khI co 238 Luoc su Phut guo fho fhanh fuu qua Phaf. Vao fho ky 7 va 8, mof so fn do Phaf gIao co phan nao maf kIon nhan voI nhung gIao Iy da dua muc fIou gIac ngo vo don mof fuong IaI vo han, va doI hoI nhung kof qua nhanh chong hon. Iou nay dan don sang fao nhung kInh dIon Tan-tra voI phuong fhuc do fhanh fuu qua Phaf ngay trong tban nay, va nhung no Iuc cua Tbicn tong do gIac ngo ngay trong Joi nay. Tbicn tong noI rang frong fong mon cua ho Iuc nao cung co raf nhIou nguoI Jat Jcn giac ngo. Nhung vo dIou nay, ho khong dung fu giac |boJbi - bo-Jc) nhu fruyon fhong do chI trang tbai giac ngo, ma dung mof fu moI Ia ngo, 1
duoc bIof nhIou hon 2 voI dang fIong Nhaf Ia satori. MoI quan ho gIua ngo cua Tbicn tong voI trang tbai cbung ngo frong y nghIa fruyon fhong cua An o va voI nang Iuc nbat tbict tri cua duc Phaf chua bao gIo duoc nhan ro frong kIon fhuc cua nguoI vIof sach nay, mac du cac vj fo su Tbicn tong duoc nhac don nhu cac vj Phaf dang fon knh. Iou nay co nghIa Ia mof kIou tbanb gia moi da xuaf hIon frong Ijch su Phaf gIao. Sau cac vj A-/a-ban, Bicb Cbi Pbat, Bo Tat va Tat-Jat, gIo day chung fa co fhom cac Lao su 3 cua Tbicn tong nhu mof kIou tbanb gia tbu nam. 2. Thu haI, nguyon Iy cao fof nhaf khong fho dIon fa duoc. Mof Ian nua, Tbicn tong khong bang Iong voI vIoc chI noI suong nhu nhIou frIof gIa Phaf gIao da Iam fruoc ho, ma muon bIon nhan fhuc noI faI doI voI chan Iy nay fhanh mof kInh nghIom cu fho, bang cach dung cac phuong phap dIon daf oo ngon, hoac noI fhoo cach khac Ia fao ra mof su ky dac nao do va co vo nhu mof kIou noI kbong quan bc g Jcn oan Jc nhung IaI co tbc noi /cn Juoc dIou muon noI. Chang han nhu: Trong cai ao ouong co mot con ran mui rua. 1 Ngo t), to co xout xo 1rong Hou, bun duo dooc dong duc bot trong 1hon tong. Vo suo mo kot hop vo to guc t) von du dooc dong trong troyon 240 Luoc su Phut guo Tbat buon cuoi kbi ngb Jcn no! Ai Ja kco Jau con ran /cn: Mof cach fuong fu, su banb tr pbai Juoc tbuc bicn boi oicc kbong banb tr. Cung nhu mof fam guong khong fho duoc Iam bang cach nghIon gach, qua Phaf khong fho daf duoc bang cach hanh fhIon. Iou nay khong co nghIa Ia moI cong phu fhIon djnh dou phaI fu bo, ma Ia phaI duoc fhuc hanh voI kbong co bat cu su Jung tam nao do phaI co gang daf don hoac fu khang djnh. Nhu vay fIou fru duoc nhung nghIop Iuc cu va khong fao ra nghIop moI. Hanh gIa phaI o frong frang fhaI oo tam, nghIa Ia tam /uon tlnb giac ma kbong co y tuong nao, va ngan giu tam y kbong con /ang xang Jay Jo. o kof qua hanh fr fhoo cach nay, hanh gIa daf don su gIac ngo, khong con nghI hoac, va faf ca moI van do dof nhIon duoc hoa gIaI. Khong phaI v da fm ra duoc gIaI phap cho nhung van do ay, ma Ia v chung kbong con /a oan Jc doI voI hanh gIa nua. Va cho du frI kIon moI daf duoc nay Ia khac voI su mo foI cua nguoI fhuong, nhung xof cho cung fh hanh gIa chang daf duoc g ca. Va doI song cua bac fhanh nay cung khong khac g voI nhung nguoI fhuong. Thoo nhu cach noI cua fhIon su Iam To |maf nam 867) 3 Ia: Cbl /am nbung oicc bnb tbuong kbong co no /uc Jac bict nao, nbu Jai ticu ticn, mac ao quan, an com, oa kbi mct moi tb nam ngbl. Nbung kc tam tbuong sc cuoi nbao, nbung nguoi tri sc bicu. oI vay, fhaf ra Ia cbang co g nbicu trong giao pbap cua Pbat. phap ma duc Phaf fruyon cho aI Ca-Jicp fhuc ra Ia mof b maf da fIof Io, va cung chang co g frong do ca, ngoaI fru mof dIou Ia da so moI nguoI khong fho hIou duoc no. Mof khI daf ngo, bac fhanh gIa co fho do dang kof hop su fhoaf fuc an maf voI nhung ung xu fhch hop khong gIan doan doI voI cuoc song. Trang fhaI kbong boat 1 Lum 1o Nghu Hoyon t), thon so khu sung tong Lum 1o. Ngu mut num 867 nhong khong ro num snh. 242 Luoc su Phut guo Jong da fro fhanh giong nbu boat Jong. Va fhoo nhu cach noI cua Bang Uan 1 Ia tam tri kicn oa Jicu Jung nam o oicc ganb nuoc oa bo cui. Va co fho kof fhuc voI cau noI nay cua fhIon su Hai-yun: 8uot ngay an ma cbang nuot mot bat com, suot ngay Ji ma cbang nbicb mot /y, suot tboi gian Jo kbong co su pban bict giua kbacb tbc oa cbu tbc, oa suot ngay kbong tacb roi su oat ma oan kbong bj cbung Joi gat. ay cbinb /a nguoi tu tai. ThIon hoc qua fhaf Ia mof gIao Iy raf sau xa. Mac du boI canh van hoa va nhung dIou kIon xa hoI cua Trung Hoa vao doI uong hoan foan khac bIof vo moI maf voI An o vao fhoI cua duc Phaf Tbicb-ca Mau-ni, nhung su gan guI voI fInh fhan cua duc on su ma cac vj daI fhIon su cua Tbicn tong daf don qua Ia raf hIom fhay frong nhung nguoI hoc Phaf o baf cu fhoI daI nao. Tron day Ia noI vo nhung phaf frIon vo maf fu fuong cua fhoI ky nay. Vo maf hnh fhuc, gIao hoI Phaf gIao doI uong cung daf duoc mof vj fr sang choI, sung fuc va manh mo hon baf cu gIaI doan nao khac frong Ijch su da fraI qua. Tuy vay, su fhanh cong nay phaI fra voI mof gIa daf. Su fhjnh vuong cua cac fu vIon do doa Iam suy fhoaI non kInh fo quoc gIa. VIoc xay dung raf nhIou fu vIon, vo maf kInh fo Ia khong fao ra g ca, va con phaI duoc duy fr nho vao gIoI cu sI, nghIa Ia nho vao frIou dnh, cac gIa dnh quy foc hoac dan cu frong fhon Iang. Nhung kIon fruc xay dung vo cung fon kom da fhu huf raf nhIou nhan cong fu cac vung quo, khIon ho phaI fu bo vIoc Iam ruong. Va cuoI cung Ia nguon du fru kIm IoaI cua daf nuoc phaI can kIof v duoc dung vao vIoc duc fuong va cac mon do dung frong nghI Io fho cung. TIon frnh nay dan don su nguoc daI Phaf gIao vao nam 845. TrIou dnh fjch fhu faf ca faI san cua cac fu vIon, buoc gIoI fang nI phaI hoan fuc, va fhu Iay cac fac pham ngho fhuaf do dung kIm IoaI vao nhung muc dch fho fuc. 1 ung |un t), mot co s no dunh vo 1hon hoc. 1hoo lhut oung 1o don th ong mut num 808 vu khong ro num snh. Du tong thum hoc vo 244 Luoc su Phut guo Phaf gIao chnh fhuc don TrIou TIon nam 372, va cho don nam 525 da Ian fruyon ra khap nuoc nay. Tu nam 550 don nam 664, Phaf gIao fro fhanh quoc gIao va gIa fang suc manh mof cach on djnh, voI vIoc fang sI khong cho cac nha caI frj qua fung fhoI ky. Cac vj vua, hoang fu va cong chua fhuong xuaf gIa, 1 va cac fu vIon nguy nga, fuong fho va nhIou cong frnh khac duoc xay dung khap noI. Khong co su phaf frIon dang chu y nao vo gIao Iy. Phaf gIao TrIou TIon co gIa frj dang ko nhaf nhu Ia mof gach noI frung gIan gIua Trung Hoa va Nhaf an. NgoaI ra, con phaI ko don Iong nhIof fhanh frong vIoc hanh fr Phaf phap, va frong nhIou fho ky, faf ca faI san du fhua cua nuoc nay dou duoc dung vao Phaf su. ?. NHAT BAN Vao khoang nam 550, Phaf gIao fu TrIou TIon fruyon sang Nhaf an nhu mof you fo cua non van mInh Trung Hoa. Mof chnh khach Ion Ia Tbanb uc Tbai tu 2 |523-621) da nhan Phaf gIao Iam fn nguong. Khong bao Iau, Phaf gIao hoa hop voI Tban Jao 3 cua ban xu, fon gIao ma ban dau da chong doI kjch IIof voI Phaf gIao. Thoaf dau, gIong nhu cac vj fhan ban xu cua Tay Tang, cac vj fhan cua Than dao cung duoc cho Ia nhung vj ho phap cua Phaf gIao. RoI sau do, nhung vj fhan fhanh cua ca haI fon gIao dan dan duoc xac djnh ro, va khI ay fn do duoc day rang fhan fhanh cua doI bon von chI Ia mof, nhung mang fon khac nhau. Vao fho ky 9, su kof hop haI fon gIao nay duoc mang fon Ia Pyobu-8binto. ay Ia mof fhanh fuu raf dang ko, khong chI v da hoa nhap duoc haI fon gIao mof cach hIou qua vao Iuc do, ma con boI v do Ia mof cach fhuc hoa nhap ma 1000 nam sau van co fho do dang fach roI ca haI ra. 1 Doo nuy go so on toong don houng toc do 1run o Vot Num. 246 Luoc su Phut guo ay Ia fhoI ky cua su mo phong. Truoc nam 700, co 4 fong phaI duoc hnh fhanh. Tuy nhIon, do khong phaI Ia fap hop cua nhung nguoI fhoo duoI mof gIao Iy cu fho, ma chI don gIan Ia nhung fruong phaI frIof hoc nham nghIon cuu mof so kInh van nhaf djnh nao do. Cac fong phaI do Ia: 1. Tbanb tbat tong 1 |fhanh Iap nam 625), dua fron bo Tbanb tbat /uan 2 cua Ha-/c-bat-ma 3 do ngaI Cuu-ma -/a- tbap djch. 2. Tam /uan tong 4 |fhanh Iap nam 625), nghIon cuu ba fac pham cua haI ngaI Long Tbo va Tbanb Tbicn, cung Ia can ban cua Tam /uan tong Trung Hoa. 3. Pbap tuong tong 5 |fhanh Iap nam 654) daf non fang fron bo Duy tbuc, 6 gIaI fhch nhung nguyon fac cua Tbuc tong 7 fhoo haI ngaI Huyon Trang va Khuy Co. 4. Cau-xa fong 8 |fhanh Iap nam 658), fap frung nghIon cuu chI fIof bo A-ty-Jat-ma Cau-xa /uan cua ngaI Tbc Tban. TIop don Ia Hoa ngbicm tong |fhanh Iap nam 730), 9 fon faI frong nhIou fho ky, fho duc Pbat ai Nbat. 10 Con co Luat tong |fhanh Iap nam 753) 11 nham don vIoc dua ra nhung gIoI Iuaf nghIom khac hon cho fang doan, nhung khong bao Iau fh suy fhoaI. Quan frong hon nhIou Ia nhung fong phaI hnh fhanh frong fhoI daI Bnb An 12 |794-1186), voI su Ian af cua Tbicn tbai tong 13
va Cban ngon tong, 14 daf frung fam fron haI ngon nuI. 1 Jjitsu-sh 2 Satyasiddhi-stra, Hun dch u 1hunh thut oun t). 3 Harivarman, Hun dch um u Hu-o-but-mu t), dch nghu u So 1o Khu t). 4 Sanron-sh 5 Hoss-sh 6 Yuishiki 7 Vijnavda 8 Kusha-sh 248 Luoc su Phut guo Tbicn tbai tong duoc sang Iap boI ngaI Toi Trung 1 |767- 822), nguoI da mang gIao Iy cua Tbicn tbai tong fu Trung Hoa vo. Cban ngon tong duoc sang Iap boI ngaI Kbong Hai 2 |774- 835), nguoI da hoc duoc nhung b fruyon cua Cban ngon tong Trung Hoa o Truong An. Nhung ngon ThIon ThaI IInh fhIong frong vung nuI TI uo 3 gan kInh do moI Kyoto chang may choc da co fron 3.000 fu vIon va gIang duong. Tbicn tbai tong khong nhung co anh huong raf Ion vo phuong fhuc fu fap, ma con Ia coI nguon phaf sInh ra faf ca cac bo phaI vo sau nay, frong y nghIa Ia, nhung nguoI sang Iap cac bo phaI do dou da fung co mof fhoI gIan fhoo hoc voI Tbicn tbai tong. KhI fu Trung Hoa fro vo, Hoang Pbap ai 8u 4 khong nhung duoc frIou dnh nguong mo, ma con fao duoc an fuong manh mo nhaf frong fam fuong cua nguoI dan Nhaf so voI baf cu vj fang nao fruoc do. oI voI dan chung, ngaI fro fhanh mof vj anh hung voI vo so nhung fruyon fhuyof; doI voI fn do fh ngaI Ia hIon 1 Dengyo Daishi, huy Saich, Hun dch u 1o 1rong t), cong dooc go u 1royon Cuo Du So t), u ngoo sung up1hon 1hu tong t ) o Nhut. Ngu hoc duo to num l2 too, u mon do cou ngu Gy hy tHunh oo - ) tu chou Kokobon tooc lhun 1o - ) o mi tCun Cung - ), vu hoc dooc nhong hoong dun bun duo vo 1hon hoc uc tong. Ngu chnh thoc xout gu num l4 too, vu tho 1y-khoo go num l9 too o chou Tdaiji tDong Du 1o - ), suo do don o no Hiei t1 Doo Son - ). No duy ngu thoc hunh thon dnh vu nghon coo guo y Hou nghom tong. Nhong ngu b o coon nhoo hon bo guo y cou 1hon 1hu tong, vu tro non oyon buc suo kh doc qou cuc trooc tuc cou ngu 1r Khu t). Dunh tong vo so oyon buc cou ngu un rong don no Nhut Houng buy go u Kummo chnh thoc do ngh ngu d don 1rong Hou do hoc ho vo lhut guo, nhum kh tro vo nooc co tho thot up dooc mot hnh thoc lhut guo thch hop vo Nhut un. Ngu sung 1rong Hou bung doong bon vuo num 804, d cong choyon tuo vo mot ngoo bun no tong u ngu Kkai tKhong Hu - ). Don 1rong Hou, ngu thoo hoc vo ngu thon so 1oo 1hon t) vu hoc guo y 1hon 1hu tong vo ngu Duo 1hoy t), to tho l0 cou tong nuy o 1rong Hou. Ngu cong hoc guo y Chun ngon tong vo ngu 1houn Hoo t). 1ut cu nhong guo y nuy doo chou dooc troyon 250 Luoc su Phut guo fhan cua duc Phaf Ty-/o-gia-na, vj Phaf chua vIon fjch ma con cho doI su xuaf hIon cua duc Phaf fuong IaI. Trung fam cua Cban ngon tong duoc daf fron ngon nuI Cao Da 1 don doc. VIoc fhuc hIon cac nghI Io Ia hoaf dong chnh cua fong nay, nhung ngoaI ra con co vIoc sang fao nhung franh fuong cac vj fhan fhoo cac kInh Tan-tra. Khong phaI faf ca fang sI cua Tbicn tbai tong va Cban ngon tong dou cu fru frong fu vIon. Co mof phong frao manh mo frong ca haI fong phaI nay muon khoI phuc suc song cua cong dong Phaf gIao fhoI nguyon fhuy, khI cac vj fang sI dou an cu frong rung sau. Mof so dong dang ko cac vj fang duoc goI Ia Yama- busbi, nhung nguoI chI ngu fron nuI cao; hay cac vj 8bugcnja, nhung nguoI fhuc hanh IoI song kham kho. Taf ca nhung vj fang nay song don doc hoac hop fhanh nhung nhom nho frong vung rung nuI hoang vang. Nhn chung, ca haI fong phaI nay dou chI nham don fang Iop fr fhuc. Su IoI cuon cua ho doI voI quang daI quan chung khong duoc manh mo Iam. VoI nhung aI mong muon mof phuong fhuc fu fap do dang hon, ho dua ra vIoc cau nguyon bang cach nIom danh hIou Phaf A-Ji-Ja do duoc vang sanh vo coI Tay Phuong Cuc Iac. Cac bo phaI frong ca haI fhoI daI Tbicn Bnb 2 va Bnb An dou co xay dung nhung phong Ion danh rIong cho vIoc nIom Phaf, 3 kom fhoo co ca fung fan va Io nhac. Song song fhoo do, frong fho ky 10 con co cac vj fang du hoa mang gIao Iy vo duc Phaf A-Ji-Ja fruyon day cho dan chung bang nhung cach dIon daf do hIou doI voI nguoI bnh dan. Phaf gIao chju anh huong cua nhung dIou kIon xa hoI chung quanh. Su fon knh ma fon gIao nay co duoc phan Ion Ia nho vao vIoc mang IaI nhung hIou qua IoI ch ky dIou cho su an Ianh cua daf nuoc. Su hIon dIon cua cac ngoI chua duoc fIn Ia co fho ngan ngua duoc faI hoa xuaf phaf fu frong Iong daf, va vIoc doc fung 1 Kyasan 2 Nara, cong go u Nu Loong t) tho du, u gu doun to num 7l0 cho 252 Luoc su Phut guo kInh dIon aI fhua fhuong duoc fhuc hIon voI muc dch ngan chan nhung con djch bonh, dong daf, va cac faI hoa khac. Nhung maf khac, nhung gIoI Iuaf dao hanh khong phaI bao gIo cung duoc fuan fhoo mof cach chaf cho. Trong fhoI daI Bnb An, da co nhung cuoc franh chap kjch IIof gIua nhung fu vIon Ion, Iuc nay da fro fhanh nhung daI Ianh chua quyon Iuc va cu xu nhu nhung fap doan phong kIon. Nhung doan quan danh fhuo co fo chuc do fang sI chI huy da dof pha chua chIon cua nhau, va xuaf hIon fhanh nhung foan vo frang o Kyoto do gay ap Iuc voI chnh quyon. Van hoa fham my Ia nof noI baf cua fhoI daI nay, va phan Ion kIof fac ngho fhuaf don nay van fon faI. 8. TAY TANG Phaf gIao duoc xom Ia baf dau o Tay Tang vao khoang nam 650, nhung chI fhuc su phaf frIon sau do mof fho ky. an dau, Phaf gIao gap phaI su chong doI manh IIof cua nhung fu sI dao Bon faI ban dja, nhung nguoI duoc da so gIoI quy foc ung ho. Tuy nhIon, su ung ho cua nha vua da fao dIou kIon do fn do Phaf gIao dan dan fao duoc cho dung cho mnh. Cho don frIou vua Pa/-pa-can |817-836), anh huong cua Phaf gIao daf don dInh cao. Nam 787, ngoI chua dau fIon duoc hoan fhanh o Bsam-yas, 1
va khong bao Iau sau do, nhung vj fang dau fIon duoc fho gIoI voI ngaI Tjcb Ho. 2 Chua chIon duoc dung Ion khap noI, nhIou cao fang duoc moI fu An o sang, 3 chu vIof duoc sang fao va raf nhIou fac pham duoc phIon djch. a co nhung no Iuc raf Ion do dam bao fnh chnh xac cho cac ban djch, va cac fhuaf ngu duoc 1 Duy u chou 1ung-doyon tSamye), num vo phu dong num cou tho do Lhasa, no ngu 1ch Ho houng hou trong soot l3 num suo do. 2 ntarakita, Hun dch u 1ch Ho t), u cuo tung cou An Do, thooc 1rong qoun tong, ngoo du troyon lhut guo sung 1uy 1ung trong tho ky duo ton. 1oy co mot so tung s troyon guo du don 1uy 1ung trooc do, nhong ngu 254 Luoc su Phut guo fIou chuan hoa vao khoang nam 835 boI mof uy ban gom nhung hoc gIa 1 An o va cac nha fhong fhaI 2 Tay Tang, da phaf hanh cuon Maboyutpatti do huong dan cho cac djch gIa. Cac doI fhu dao Bon duong nhu da fhaf baI. Tang sI Phaf gIao nam duoc nhung nguyon fac hIou qua cua daf nuoc nay. Nhung roI don doI vua Lang-Jar-ma |836-842), mof gIaI doan nguoc daI Phaf gIao da xoa sach dI faf ca nhung g vua daf duoc. Trong khoang mof fho ky, Phaf gIao IaI mof Ian nua bIon maf faI Tay Tang. CIaI doan ma chung fa dang xom xof Ia mof gIaI doan fIop nhan. Trong gIaI doan nay co bon ho fhong hay dong fu fuong chnh duoc dua vao Tay Tang: 1. Tu pha fay, fu vung fhung Iung 8uat, Ia nhung fu fuong Tan-tra cua ngaI Licn Hoa 8anb, nguoI da cu ngu o Tay Tang frong mof fhoI gIan ngan. TInh fhan cua ngaI Licn Hoa 8anb gan guI dang ko voI dao on, va ngaI da fhanh cong vuof buc o Tay Tang. NgaI dIon gIang mof ho fhong fhuoc Kim cang tbua, nhung chung fa khong bIof chnh xac nhu fho nao. An fuong ma ngaI fao ra doI voI Tay Tang phan Ion Ia nho vao vIoc fhuc hIon nhung phop mau, va huyon fhoaI do IaI da vuof qua nhung su kIon Ijch su. Tong Nyingmapa, hay Ninb-ma, duoc fhanh Iap fu fhoI cua ngaI Licn Hoa 8anb va con maI don ngay nay. 2. Tu pha nam Ia su fong hop cac fu fuong aI fhua fhoI daI Pla do mof so hoc gIa hang dau cua cac daI hoc o Ma-kict-Ja fruyon don. Su kof hop fu fuong Bat-nba voI Tan-tra da fro fhanh fruyon fhong frung fam cua Phaf gIao Tay Tang, va da nhIou Ian doI moI maI cho don nay. ong fu fuong nay Iuon danh gIa cao bo Hicn quan trang ngbicm /uan, 3 mof fac pham cua An o vao fho ky 4, sap xop noI dung bo Bat-nba Ba-/a-mat-Ja fhanh 25.000 cap cau fhoo fho ko, fhanh mof bang ko ro rang co danh so 1 Pandits 2 Lotsabas 3 Abhisamaylakra, Hun dch u Hon qoun trung nghom oun t 256 Luoc su Phut guo do co fho ghI nho duoc, nhu Ia buoc dau fIon frong vIoc fhIon quan vo bo kInh nay, va dong fhoI cung dIon gIaI fhoo fInh fhan cua Trung quan tong voI mof su dung hop cung fruyon fhong on hoa hon cua Duy tbuc tong. Von da duoc chu gIaI raf nhIou o An o fu fruoc do, khI duoc fruyon don Tay Tang fh bo Hicn quan trang ngbicm /uan fro fhanh non fang cho su dao Iuyon nhung fu fuong cao hon khong fhuoc ho fhong Tan-tra, va raf nhIou chu gIaI cho bo Iuan nay da duoc cac hoc gIa Tay Tang bIon soan. 3. Tu pha fay nam Ia Nbat tbict buu bo cung da no Iuc fm duoc cho dung o Tay Tang. Tu raf som, fhoo IoI moI cua nha vua, bo phaI nay da don xay dung mof fu vIon. Nhung su co maf cua ho khong bao Iau da mo nhaf, v dan chung khong may quan fam don nhung gIao Iy fhIou vang you fo phop mau. Mac du khong fho fu duy fr su hIon dIon cua mnh duoc Iau frong mof fho gIoI cua nhung phap fhuaf va su mau nhIom, nhung Nbat tbict buu bo cung fao duoc mof anh huong dang ko doI voI fu fuong cua Tay Tang, boI v kInh van cua bo phaI nay gan nhu Ia phIon ban duy nhaf cua Phaf gIao fhuoc fhoI ky fruoc kIa da duoc dua vao frong so nhung kInh dIon phIon djch sang fIong Tay Tang. 4. Anh huong fhu fu don fu pha dong. Raf nhIou fhIon su Trung Hoa da don Tay Tang va ra suc gIao hoa dan chung o day fhoo gIao Iy Tbicn tong. Chang bao Iau ho gap phaI su baf dong voI nhung hoc gIa chnh fhong cua An o fhoo khuynh huong Pla va bj fhaf baI hoan foan fruoc HoI dong Bsam-yas 1 noI fIong vao nhung nam 793- 794. Sau do ho phaI roI khoI Tay Tang hoac hoaf dong khong cong khaI, va anh huong cua ho doI voI Ijch su Tay Tang vo sau khong dang ko. 1 Ho dong nuy dooc thunh up nhum moc dch kot tup knh don. 258 Luoc su Phut guo CHONG V: MO T NGA N NA M CO |T! NAM 1000 N NAM 1978) 1. AN OO: S SY SP VA NHNG NGYKN NHAN Ngay faI An o, Phaf gIao da maf dI vao khoang nam 1200, mac du o mof so vung nhu Ma-kict-Ja, Bcnga/, Orissa va Nam An, Phaf gIao van con Iay Iaf frong khoang 200 hay 300 nam nua. Nguyon nhan chnh gay ra su bIon maf dof ngof cua Phaf gIao faf nhIon Ia do nhung cuoc xam Iang cua nguoI HoI gIao. VoI su cam ghof phI Iy va cuong nhIof cua ho doI voI nhung g ma ho cho Ia cuong tin, nhung ko chInh phuc fan nhan nay da dof sach cac fu vIon dang phaf frIon manh mo, cac daI hoc 8inJ va Bcnga/, gIof sach nhung fang sI von khong ho chong fra. Mof phan v cac vj muon gIu fron fam nguyon cua mnh, 1 va mof phan v ho fIn rang nhung fnh foan fhoo chIom fInh hoc da cho bIof fruoc nguoI HoI gIao du sao cung so chInh phuc An o. Tuy nhIon, voI mof su xom xof ky hon fh su fan bao cua nhung nguoI HoI gIao khong fho gIaI fhch duoc foan bo van do, v haI Iy do: 1. Truoc hof, dao HinJu va dao Jaina cung Ia doI fuong cua su fan bao nay, nhung van fIop fuc phaf frIon sau do. 2. Thu haI, o nhung vung khong ho bj nguoI HoI gIao fac dong don, chang han nhu Ncpa/ va Nam An, Phaf gIao van dIof vong, cho du Ia cham hon nhIou. Nhu vay, ngoaI nguyon nhan fac dong fu bon ngoaI, su suy fhoaI cua Phaf gIao can phaI duoc xom xof o nhung nguyon nhan noI faI nua. Xof vo maf to cbuc xa boi, mof fon gIao fhoaf fuc chI co fho fon faI duoc khI bang cach nao do co duoc suc ung ho fu mof fhanh phan nam quyon Iuc hoac gIau co frong xa hoI. Nou frong so raf nhIou fon gIao fhoI co cua An o chI con rIong co dao Jain 260 Luoc su Phut guo van duy fr duoc suc manh, do Ia v frong so nhung fn do cua dao nay co nhung fhuong gIa gIau co, xom vIoc ung ho cho nhung fu sI kho hanh Ia mof vInh du. Nhn chung, Phaf gIao dua vao su ung ho cua cac vj vua chua, va o noI nao fhIou su ung ho nay, o do Phaf gIao fhuong gap kho khan. Nhu chung fa da fhay, Phaf gIao chua bao gIo Iam duoc g nhIou cho fang Iop cu sI bnh dan |xcm trang S6). Va do do, fang sI fhuong khong fho song nho vao su ung ho fu nguyon cua ho. CIoI cu sI Phaf gIao chua bao gIo hop fhanh mof doan fho frong xa hoI, hoac fhanh mof nhom fhong nhaf song fach bIof voI nhung fn do cua dao Ba-/a-mon. Ho fuan fhoo ho fhong gIaI cap cua dao Ba-/a-mon, va fhoo nhung nghI Io cua dao Ba-/a-mon frong nhung djp sInh con, cuoI hoI va fang cho. V vay, baf cu mof su suy you nao cua cac fu vIon Phaf gIao fhuong ngay Iap fuc dan don vIoc cac cu sI bj fhu huf vao nhung fo chuc xa hoI chaf cho hon cua dao Ba-/a-mon. ao Jain fon faI duoc nho co mof cong dong sInh hoaf gIua cac fu sI va fn do, con Phaf gIao IaI fhIou dIou do. Tnh quoc fo cua Phaf gIao da gIup fon gIao nay chInh phuc chau A, nhung dong fhoI cung fhuc day su dIof vong o An o. Phaf gIao Iuon khong phan bIof vIoc fang sI sInh song o baf cu quoc gIa nao, va v vay nhung fang sI song sof da san sang roI bo daf nuoc khI ho khong fho fhuc hanh doI song fu vIon fhoo gIoI Iuaf, va ho da don Ncpa/, Tay fang, Trung Hoa .v.v... Trong khI do, nhung ko dong canh ngo voI ho Ia dao HinJu va Jain, bao fhu va fhuc fIon hon, da bam fru IaI va cuoI cung van fon faI duoc o noI da sInh ra. Xof vo maf suc manb tam /inb, Phaf gIao da fu dao fhaI mnh. Sau nam 1000, fang sI da IuoI nhac hoac fhoaI hoa don muc khong sao co fho foI fo hon duoc nua, so voI baf cu fhoI dIom nao. Nhung du sao dI nua, Ijch su Phaf gIao chung fo nhIou fruong hop su fhoaI hoa duoc sua chua bang nhung caI cach. Trong fhuc fo, khI nhn vao kha nang cua nhung fang sI ma cac fu vIon An o van con co fho chon do guI sang Tay Tang, fhaf 262 Luoc su Phut guo kho co fho fIn vao su suy doI hay foI fo cua nhung fu vIon nay. Nhung you fo khong con nua o day Ia dong Iuc sang fao. Nhung nguoI Phaf gIao khong con g moI do noI fhom. ang vao vIoc so sanh voI nhung g da xay ra vao fho ky 1 va 6, mof su boc phaf moI cua hoaf dong sang fao duoc fIn Ia so xay ra vao fho ky 11, va dIou nay Ia can fhIof cho su hoI sInh cua Phaf gIao. Nhung du bao nay da khong xay ra. Va dIou faf nhIon da xay ra Ia, frong suof 1700 nam cung fon faI, dao HinJu da nhan Iay raf nhIou fu Phaf gIao. Tuong fu, Phaf gIao cung co su fIop nhan nhu vay fu dao HinJu. Kof qua Ia su chIa cach gIua haI fon gIao nay ngay cang gIam dI, va khong co g quan frong Iam khI mof Phaf fu bj IoI cuon vao hang ngu cua dao HinJu, von da bj Pbat giao boa phan Ion. uc Phaf va mof so vj fhanh cua Phaf gIao da hoa nhap vao voI nhung fhan fhanh cua dao HinJu. TrIof hoc cua ngaI Iong Tho duoc GauJapaJa, fhay cua 8ankara, dua vao bo VcJanta, 1 cung gIong nhu cuon Vaisbnaoas cua fhoI sau nay phan Ion Ia vay muon fu Phaf gIao. Nhung kInh Tan-tra cua Phaf gIao fac dong don kInh chu fuong duong cua dao HinJu, von cung co raf nhIou IIon ho don cac vj fhan fhanh cua aI fhua. CIua haI fon gIao Iuon co su fIop fhu cua nhau vo hnh fuong va huyon fhoaI. Quy Iuaf cua Ijch su Ia, su fon faI song song cua haI quan dIom doI nghjch chac chan so dan don mof hnh fhuc chon Iua chung nao do. Iou nay hoan foan phaf sInh fu kof qua cua nhung ap Iuc IIon fuc koo daI frong Ianh vuc fInh fhan. Nhung ho fhong frIof hoc frong fho gIoI Hy-Ia cung da fraI qua qua frnh nhu vay. Iou fuong fu cung xay ra voI nhung dang phaI chnh frj o Anh Quoc vao nhung nam 50, 2 kho khan chnh cua ho Ia Iam sao fm ra duoc dIou g do do baf dong voI nhau. Iou nay cung xay ra voI dao HinJu va dao Phaf. Su fon faI rIong bIof cua Phaf gIao An o gIo day khong con ch IoI g nua. V fho, su dIof vong khong Ia dIou maf maf cho baf cu aI ca. Chung fa cung khong quon mof nIom fIn cua fn do Phaf gIao, rang day Ia fhoI ky maf phap. O Orissa, fn do Phaf gIao 264 Luoc su Phut guo noI rang vao fhoI daI fuyof vong cua ac ma Ka/i, 1 Phaf fu phaI fu gIau mnh dI va fho cung fhan Hari, kIon nhan cho doI cho don Iuc duc Phaf xuaf fho mof Ian nua. Nhung nha pho bnh fhIou fhIon cam noI chung fhuong phan fch chI Iy su sup do cua Phaf gIao An o fhoo gIa djnh Ia chac chan phaI co saI Iam nao do frong vIoc nay. Chnh mof frong nhung su gIa IoaI nay da fu fhu nhan rang Cbang co g kbo kban kbi pbc pban mot cbuycn Ja roi va djnh kIon cua Daruin vo su ton tai cua nbung g tbicb bop nbat 2 co fho Ia saI Iam khI ap dung voI fon gIao. MoI vaf dou co mof fhoI gIan fon faI, mof fhoI gIan song nhaf djnh cay coI, dong vaf, cac quoc gIa, nhung fho cho xa hoI va cac fon gIao... dou khong co ngoaI Io. Nguyon nhan dIof vong cua Phaf gIao An o chI Ia v da qua gIa coI, hay da hoan foan kIof quo. Phaf gIao cung chua bao gIo fIn rang chnh ban fhan Phaf gIao IaI fhoaf ra khoI djnh Iuaf vo fhuong cua van vaf ma fon gIao nay fhuyof gIang. Thaf ra, bang vao fr huo cua mnh, nhung cao fang cua Phaf gIao da fhay fruoc ngay dIof vong. Tu nhIou fho ky fruoc, su sup do cua Tang-gia da duoc fIon doan Ia roI vao khoang 1500 nam sau khI Phaf nhap Nict-ban. Va ngaI Huyon Trang khong nhung da fhuaf IaI raf nhIou huyon fhoaI o khap noI fron xu An o vao fho ky 7, cho fhay su cho doI fruoc mof fhoI dIom cham duf sap don cua Phaf gIao, ma chnh ngaI cung da co mof gIac mong, ngay gIua canh nguy nga do so cua daI hoc N/anJ, rang mof ngay kIa Iua so fhIou sach frung fam hoc fhuaf noI fIong nay, va cac gIang duong noI day roI so bj bo pho. oI vay, khI su dIof vong xay don, khong co g Ia baf ngo ca, va faf ca nhung g con IaI chI Ia chon mof cach ra dI sao cho fof dop. 3 1 Kali Yuga. 1hoo troyon thoyot cou An Do, Kali u vo cou thun iva, vu u v no thun hong uc, dung khop so nhut. u thoong dooc moo tu doo hnh toong don do, trun troong, xuo x gu nou, vo mot vong doo co kot bung so ngoo, vu oo du tho ru duy muo too. 266 Luoc su Phut guo 2. NKPAL VA KASMR Nhung cuoc fham saf cua nguoI HoI gIao da buoc nhIou fang sI va hoc gIa cua vung ac An phaI chay qua Ncpa/, mang fhoo kInh sach va fhanh fuong. Va nhu vay, Ncpa/ fro fhanh noI bao fon cua Phaf gIao Pla. Tuy nhIon, ngay ca vIoc chu fang fu An o don cung khong fao ra duoc mof suc song moI cho Phaf gIao Ncpa/. Va sau nam 1000, foan canh Phaf gIao noI day ngay cang suy fhoaI. Su ung ho cua hoang gIa da gIu cho Tang-gia fon faI duoc mof fhoI gIan, va frong vaI fho ky, daf nuoc nay van fIop fuc Ia mof frung fam van hoa Phaf gIao. Cac hoc gIa co fho xac djnh duoc muc do suy fhoaI bang vao chaf Iuong cac ban chop fay kInh dIon fIong 8anskrit. 1 Vao khoang nam 1200, cac ban van nay raf hoan hao. on fho ky 17, chung duoc danh gIa Ia fam duoc, va qua fho ky 19 fh fro non qua cau fha va Iuom fhuom don noI gan nhu khong con dang fIn cay. Tuong fu nhu vay, chaf Iuong ngho fhuaf cung xuong doc mof cach dou dan. VoI su sup do cua Phaf gIao An o, fn do Phaf gIao Ncpa/ gIo day phaI dua vao suc manh cua chnh mnh. Sau khI fhu hop vo mof vung fhung Iung nho, ho dan dan nhuong bo fruoc nhung nguoI fhoo dao HinJu frong chung fron duoI mof fram nam. Cho don fho ky 14, cac fang sI dI don quyof djnh rang nhung gIoI Iuaf frong doI song fu vIon Ia qua kho khan khong fho fuan fhoo, non ho fu chuyon sang fhanh mof nhom cua dao HinJu, fu goI Ia banras |nhung nguoI dang knh). Ho fu bo nop song gIu fjnh hanh, 2 vao song frong nhung tinb xa 3 cung voI gIa dnh, va fu do fIop fuc kIom song bang cach hanh ngho nhu nhung fho kIm IoaI. ThIou dI fhanh phan uu fu, Phaf gIao Ncpa/ chI con co fho gIu IaI mof vaI hnh fhuc bon ngoaI ma fhoI. Mof so cac fhan fhanh duoc fho cung fhoo kIou cua cac vj fhan HinJu, va frong nhIou fho ky, chI con rIong co gIoI cu sI Phaf gIao hIon dIon o Ncpa/. Nhung vj fhan pho bIon nhaf Ia MatsycnJranatb, Ngu 1 Hu ou cho vot chnh dooc dong trong cuc knh vun co u tong Sanskrit vu tong Pli. 268 Luoc su Phut guo ouong tban, mof vj fu fhIon hoa fhanh fhan, duoc xom nhu Ia duc Quan Tho Am, va fhan a-/a, 1 Nu tban cuu kbo. Tuy nhIon, sau nhIou fho ky vj fhan nu nay da nhuong cho cho fhan nu Ka/i cua dao 8bioa. Trong su fho cung cua dan gIan, nhung duong phan chIa voI dao HinJu ngay cang fro non mo nhaf. Trong mof so fruong hop, cung mof hnh fuong duoc fho cung o ca haI fon gIao. Chang han nhu, dao HinJu xom vj ho phap ai Hac 2 nhu Ia fhan 8bioa hay Visbnu, con fn do Phaf gIao goI vj nay Ia Kim cang tbu; hoac nhung fn do HinJu dI hanh huong o TunJiktc/ Io cung vj fhan bao vo cua Ncpa/, va cung vj fhan do, fn do Phaf gIao goI Ia Licn boa tbu. 3 Nhung khong phaI doI song fInh fhan va hoc fhuaf da hoan foan maf han. Ong HoJgson, mof foan quyon Anh, 4 cho chung fa bIof rang vao dau fho ky 19 co 4 fruong phaI frIof hoc. o Ia 8oabbaoikas, Aisoarikas, Karmikas va Yatnikas. Tuy nhIon, cung gIong nhu nhIou vIon foan quyon nguoI Anh khac, ong khong fhch frIof hoc, fu choI khong muon bj IoI koo vao nbung cbuycn pbi /y Jai Jang cua bc tbong Pbat giao, va nhung dIou ghI IaI cua ong vo su khac bIof gIua cac fruong phaI nay khong co y nghIa may. Thaf ky Ia Ia ko fu do vo sau cung khong co aI co gang xac djnh nhung dIom franh caI do. Nam 1768, su chInh phuc cua dan Gurkba da day nhung fn do Phaf gIao Ncuar vao hoan canh cua ko bj frj. Va do Ia don kof IIou cuoI cung, day nhanh hon nua su dIof vong von dI da Ia mof kof qua khong fho nao franh duoc, dan don fu su bIon maf cua Tang-gia, nhung vj fang sI fhoo nop song khong gIa dnh. Trong nhung nam gan day, nhIou doan fruyon gIao fu Tch Ian va Tay Tang da co gang fhanh Iap mof gIao hoI Tang-gia moI o Ncpa/, va baf cu su hoI sInh nao cua Phaf gIao noI day dou fuy fhuoc vao su fhanh cong fu nhung no Iuc cua ho. 1 Tr 2 Mahkla, Hun dch u Du Huc t), u v ho phup chnh thoo troyon 2?0 Luoc su Phut guo O Kasbmir, nhung fho ky cuoI cung duoI su caI frj cua nguoI An noI chung Ia foI fo. Tu nam 855 don nam 1338 Ia fhoI ky IIon fuc suy fhoaI va phan fan vo chnh frj. Phaf gIao va dao 8bioa hoa Ian vao nhau, va fn do cua haI dao fhuong chung song voI nhau frong cac fu vIon. Sau nam 1000, co nhIou hoc gIa Kasbmir va cac fho fhu cong bo sang Tay Tang, LaJakb, Gugc va 8piti. Tu nam 1204 don 1213, 8kyasribbaJra, mof hoc gIa Kasbmir vI daI, da noI fIong o Tay Tang. Nam 1339 danh dau fhoI dIom baf dau su caI frj cua HoI gIao. an dau, fn do Phaf gIao nhan duoc su khoan nhuong. Nhung don khoang nam 1400, su nguoc daI baf dau mof cach fham khoc. Cac franh fuong, don daI va fu vIon dou bj huy dIof mof cach co ho fhong. Cac nghI fhuc hanh Io va dam ruoc dou bj cam. Khoang nam 1500, Phaf gIao khong con Ia mof fn nguong rIong bIof, chI do IaI nhung dau an sau dam doI voI dao HinJu frong vung va nhung dau vof mo nhaf hon ngay ca frong HoI gIao. NgoaI ra, faf ca dou hoan foan bj huy dIof. 3. TCH LAN Nam 1160, mof hoI dong kof fap kInh fang o AnuraJ bapura da cham duf nhung baf dong gIua nhung nguoI o Mab-oibra va nhung nguoI chong doI ho, bang cach bac bo y kIon cua nhung nguoI nay. Khong bao Iau sau nam 1200, mof qua frnh sup do dIon ra, khong han Ia cua Phaf gIao, ma Ia cua ho fhong xa hoI ung ho Phaf gIao. Nhung cuoc xam Iang fu An o Iam suy you chnh quyon frung uong, von khong con fhuc hIon noI nhung cong frnh dan nuoc vao ruong nua, va chang bao Iau bon cuop bIon fhoo HoI gIao, va ngay ca bon hoan quan cua Trung Hoa da don chIom cu nhIou vung daf daI rong Ion. Thoo chIou huong nay, cho dua vo kInh fo cua Tang-gia fro non raf mong manh. Vo sau, khoang dau fho ky 16, nguoI o ao Nha chong pha Phaf gIao. Ho fuyon bo da pha huy duoc chIoc rang fhIong IIong 2?2 Luoc su Phut guo cua duc Phaf do IaI, va op buoc nhIou nguoI Tch Ian fhoo dao ThIon Chua. TIop don Ia nguoI Ha Ian, va sau cung Ia nguoI Anh |cho don nam 1948). Trong nhIou fho ky daI, su caI frj cua nguoI chau Au da gay fhIof haI nang no cho fo chuc Phaf gIao. Tang-gia nhIou Ian bj huy dIof, va chu fang phaI duoc moI don fu MIon Ion, ThaI Ian 1 vao cac fho ky 17, 18 va 19. Su hoI phuc baf dau vao khoang nam 1880, fruoc hof duoc khuyon khch boI hoI Tbong tbicn boc, 2 va sau do duoc fIop fuc duoI su fhoI fhuc cua vIoc fhuc fInh fInh fhan dan foc. Ko fu fhoI do, fn do Phaf gIao Tch Ian da fro non ngay cang nang dong hon, va fhuc hIon nhIou cong frnh hoc fhuaf raf co gIa frj, mac du noI chung chI gIoI han frong pham vI kha chaf hop cua kInh dIon chnh fhong. 3 Nam 1950, Tch Ian dI dau frong no Iuc doan kof faf ca cac quoc gIa fhoo Phaf gIao, va fhanh Iap Hoi Ai buu Pbat giao Tbc gioi. 4 4. OONG NAM A Vao dau fhoI ky nay, Phaf gIao MIon Ion da fhay doI fnh cach, va ko fu do huong su phaf frIon cua mnh fhoo Phaf gIao Tch Ian. Nam 1057 vua Anaurabta 5 xu Pagan chInh phuc Tbaton do chIom Iay ai tang kinb fIong P/i va ngoc xa-/oi duoc caf gIu o do. RoI ong cho fhInh chu fang va ai tang kinb fu Tch Ian vo, va su bIon nIon ghI ro rang nha vua da fruc xuaf nhung fang sI Ari fhuoc Kim cang tbua. Tuy nhIon, van co nhIou bang chung cho fhay vo su fon faI cua aI fhua sau fhoI dIom do. Khao co hoc da cho fhay chnh Ia frong fhoI gIan caI frj cua frIou daI Anaurabta |10441283) ma aI fhua da phaf frIon manh mo nhaf, song song voI Tbuong toa bo 6 duoc ua chuong rong raI hon. NhIou pho fuong cac vj fhanh fhuoc aI fhua da 1 Vuo tho do vo ton u Sum. 2 1hoosophcu Socoty 3 Duy moon no don ho thong knh don 1oo thou. 4 1ho \ord loovshp o oddhsts 2?4 Luoc su Phut guo co fu fhoI do. KInh van aI fhua duoc fm fhay frong cac fu vIon vao khoang fho ky 15, va cac buc hoa Tan-tra khong sao nham Ian duoc van co fho nhn fhay fron cac buc fuong cua nhung ngoI don gan Pagan, fruoc hof Ia fhoo phong cach Bcnga/, va vo sau Ia phong cach Ncpa/. Cac fang sI Ari chac chan Ia khong fhch nhung nguoI Tbuong toa bo o day, boI v nhung nguoI nay an fhjf, uong ruou, dung bua chu do gIaI foI, gIof suc vaf do fo Io va mo dam aI duc. Nhung mac du vay, ho van fIop fuc fon faI cho don cuoI fho ky 18. Tuy nhIon, su ung ho cua frIou dnh van danh cho Tbuong toa bo, va fruoc khI bj nguoI Mong Co fan pha nam 1287 fh Pagan van Ia mof frung fam van hoa Phaf gIao raf Ion. Suof frong 3 fho ky, frung fam nay da chung kIon mof frong nhung su boc phaf cua Iong mo dao, gIong nhu chung fa fung fhay o Trung Hoa, TrIou TIon va Tay Tang. Tron mof daI daf daI 12 kIIomof da co don 9.000 ngoI chua va don fho, frong do noI fIong nhaf Ia don AnanJa fhuoc fho ky 11. Tron nhung maf phang duoc frang mon fron fuong, co 547 cau chuyon vo fIon fhan duc Phaf duoc mIou fa bang hnh vo. Sau khI frIou dnh frung uong bj sup do, suof frong 500 nam MIon Ion bj phan chIa fhanh nhung Ianh dja nho, chIon franh frIon mIon. Nhung fruyon fhong Tbuong toa bo van duoc duy fr, mac du khong duoc huy hoang nhu fruoc. CuoI fho ky 15 Ia su fhanh cong ruc ro cuoI cung cua fruong phaI Tch Ian, khI vua Dbammaccti cua xu Pcgu IaI mang fro vo mof Ioaf nhung kInh dIon gIa frj fu Tch Ian. Nam 1752, MIon Ion IaI duoc fhong nhaf. Sau nam 1852, frIou dnh nhIof fhanh ung ho cho Tang-gia va mof hoI dong fIon hanh kof fap kInh dIon o ManJa/ay fu nam 1868 cho don nam 1871, nham chInh sua nhung saI sof vo maf van ban frong ai tang kinb, sau do mang khac faf ca Ion fron 729 phIon da cam fhach. NguoI Anh don MIon Ion vao nam 1885, da gay nhIou fhIof haI cho Tang-gia qua vIoc huy bo quyon Iuc gIao hoI frung 2?6 Luoc su Phut guo uong. Trong cuoc dau franh gIanh doc Iap, fang sI da dong mof vaI fro noI baf. Trong nhung nam gan day, da co nhung no Iuc do kof hop Phaf gIao voI chu nghIa Mac. Va cung co mof phuong phap fhIon djnh moI da duoc co xuy, kof hop ap dung cong phu fhoo Maf gIao, duoc cho Ia dan don nhung kof qua nhanh chong hon. Phaf gIao MIon Ion nghIong vo vIoc duy fr fnh chnh fhong cua Tbuong toa bo, va khong co mof dong gop sang fao nao cho fu fuong Phaf gIao. Nhung cuoc franh Iuan Iuon duoc gIoI han o fnh hnh fhuc cua Luat tang, va non van hoc mo rong bao gom ca nhung fac pham vo ngu phap, fhIon van hoc va y hoc, cac ban so gIaI va nhung chuyon mo phong fhoo fIon fhan duc Phaf. Co 37 vj fhan, duoc goI Ia Nat, fhuong duoc cau khan rong raI do mong cac vj ban phuc cho, nhung muon co nhIou cong duc fh phaI gop suc xay dung chua chIon, va kof qua Ia chua duoc xay dung khap noI frong nuoc. Tang-gia khong song cach bIof voI dan chung. Cac fu vIon, don fho dou duoc xay caf gan nhung frung fam dan cu do cu sI do dang fm don. MoI cu sI dou co mof fhoI gIan song frong chua, va duoc chu fang fruyon day cho mof so kIon fhuc. Co 85% dan so fhoo Phaf gIao, frong mof fhoI gIan daI da duoc bIof don voI su noI baf vo frnh do hoc van cao. Phaf gIao Ia mof Iuc Iuong khaI hoa vI daI frong doI song cua dan foc MIon Ion, da gIup Iam gIam nho nhung xung dof sac foc, nuoI duong mof doI song xa hoI dan chu bang cach gIam fhIou don muc fhap nhaf fam quan frong cua su gIau co va gIaI cap, mang don raf nhIou vo dop va kIon fhuc. Va quan frong hon hof, Phaf gIao da fao ra mof dan foc dac bIof vuI fnh, Ijch su va do mon. Trong fhoI ky nay, Phaf gIao TIou fhua phaf frIon fuong fu o ThaI Ian va ong uong. Nhung nguoI ThaI song o Trung Hoa da mang vo quo huong mof hnh fhuc Phaf gIao nao do, nhung frong fho ky 14 fh Tbuong toa bo cua Tch Ian duoc fhIof Iap. Nhung vung fhu do, fruoc Ia Ayutbia |1330-1767) va sau Ia Bangkok |sau nam 1770) dou Ia nhung do fhj Phaf gIao rong Ion, nguy nga, voI nhung kIon fruc fon gIao do so va cac fuong Phaf fo Ion. 2?8 Luoc su Phut guo Phaf gIao Ia quoc gIao. Toan bo non van hoa ban dja gan IIon voI Phaf gIao, va nha vua Ia mof vj ho phap, khong nhung bang IoI noI ma bang ca vIoc Iam. Truyon fhong duoc fuan fhoo nghIom ngaf, va vIoc fung fan nhung doan kInh van bang fIong P/i raf duoc chu frong. CIong nhu o MIon Ion, nhung IoI cau khan khong fruc fIop huong vo duc Phaf, ma Ia qua cac vj fhan ban dja va fhan cay coI. Trong khI vao fho ky 11 Mat tong van con hung fhjnh o Kam- pu-cbia, 1 fh sau nam 1300, do ap Iuc cua nguoI ThaI, Tbuong toa bo cua TIou fhua da dan dan fhay fho cho fong nay, va vao fho ky 15, Phaf gIao chnh fhong cua Tch Ian duoc du nhap. Cung faI day, vIoc gIao duc do chu fang dam nhan, va Phaf gIao da fu chung fo duoc mof anh huong huong fhuong va hoan fhIon, da fao ra duoc mof dan foc hIon hoa, nhan fu va vj fha. Cac vj fho fhan, duoc goI Ia Ncaca-ta, cung gIu mof vaI fro nhaf djnh, va co su pha fron nhung anh huong fu Trung Hoa |chang han nhu su hIon dIon cua Mi-/ci-jo 2 frong cac don chua) va fu An o |chang han nhu su hIon dIon cua Nagas, 3 GaruJas 4 va fhan 8bioa bon maf frong cac cong frnh kIon fruc). Ijch su Phaf gIao o Iao bao frum frong huyon fhoaI. uong nhu Phaf gIao da duoc nhung nguoI dI cu Kbmcr mang don vao khoang fho ky 14, va hIon nay Ia hnh fhuc Phaf gIao ThaI Ian voI su chu frong nhIou hon don vIoc fho Iong fhan. CuoI cung Ia VIof Nam, doc Iap fu nam 1000, 5 chju anh huong mof phan cua Trung Hoa vo maf van hoa, va aI fhua da fon faI o day frong mof fhoI gIan daI. TaI InJoncsia, Phaf gIao Mat tong fon faI cho don khI bj HoI gIao dan ap: o 8umatra Ia cuoI fho ky 14, con o Jaoa fh fu fho ky 15 fro dI. Su sup do cuoI cung cua Mat tong o day duoc dan fruoc boI vIoc suy gIam dan dan anh huong cua cua dao HinJu doI voI non van hoa, va vIoc faI khang djnh nhung you fo gan 1 Loc do u Cumbodu 2 o 1ut D-uc 3 Long thun 280 Luoc su Phut guo guI hon voI van hoa ban dja. Hnh fhuc Mat tong chIom uu fho frong fhoI ky nay Ia mof hnh fhuc cuc doan, baf buoc fhuc hanh 5 gIoI cam, 1 Ia bo aI duc, va xom duc Phaf aI Nhaf Ia vj Phaf fu nguyon fhuy. o phaI nay kof hop bIou fuong Tboi /uan voI su sung baI 8bioa Bbairaoa fhanh hnh fuong Pbat-8bioa. 2 Va do phu hop voI fruyon fhong ban dja, bo phaI nay chu you nham don vIoc sIou do cho IInh hon nguoI chof. Mof so fac pham dIou khac dop nhaf cua Phaf gIao duoc fhuc hIon o Jaoa duoI frIou daI 8ingbasari |1222-1292), frnh bay cac vj vua cua frIou daI nay duoc dIou khac fhanh nhung pho fuong phong fhoo nhu Ia cac vj Pbat Bat Kbong, Pbat Bat ong .v.v... va cac vj hoang hau fh gIong nhu Ia nu fhan Bat-nba .v.v... 5. TRNG HOA VA TRK TKN O Trung Hoa, mac du cac vj vua doI Tong noI chung dou huong vo Phaf gIao, nhung suc song cua Phaf gIao suy gIam dan dI frong suof fhoI ky nay. Khoang sau nam 1000, co haI fong phaI noI baf hon han so voI nhung fong phaI khac, do Ia Tjnb Jo tong va Tbicn tong. Trong Tbicn tong co nam dong fruyon fhua da hnh fhanh goI Ia Ngu gia. 3 Taf ca fn do Tbicn tong dou gIong nhau o dIom ho fIn rang fu fam moI nguoI dou co fanh Phaf, nhung ro rang Ia co nhung khac bIof fuy fhoo fam cua moI nguoI, va chac chan nhung khac bIof ay phaI duoc phan anh frong nhung phuong phap va cach fu fap khac nhau. o do, nhung g khac bIof gIua nam nha chnh Ia vo phuong cach fu fap hon Ia vo gIao Iy. a nha frong so do Ia cac fong Quy Nguong, Van Mon va Phap Nhan da fan IuI vao khoang gIua doI Tong. ac dIom cua fong Quy Nguong Ia phuong phap fruyon day 1 Makaras 2 iva-buddha 3 Ngo gu u num nhu dooc chu ru to 1hon tong suo do Loc 1o. Do u: l. 1ong oy Ngoong t), do hu ngu oy Son Lnh Hoo t 77l-853) vu Ngoong Son Hoo 1ch t 807-883, cong co cuc 282 Luoc su Phut guo bang cach vo nhung vong fron khac nhau frong khong kh hay fron maf daf. Tong Van Mon nhn chung gIong nhu fong Iam To, nhung mof frong nhung phuong cach dac bIof cua ho Ia fra IoI nhung cau hoI bang mof fu hoac mof am duy nhaf. Tong Phap Nhan huong don vIoc hoc fap kInh dIon nhIou hon so voI cac fong khac, va chju anh huong raf dam nof fu gIao Iy cua fong Hoa ngbicm. HaI fong van fon faI don nay Ia fong Tao ong, sang Iap boI ngaI ong Son Iuong CIoI |807-869) va fong Iam To, sang Iap boI ngaI Iam To NghIa Huyon |maf nam 867). Vao Iuc bay gIo, haI fong phaI nay fhaf ra chI Ia co su khac bIof vo khuynh huong ma fhoI, va su khac bIof fang dan cho don khI co su chIa fach fhuc su fhanh haI fong khac nhau Ia vao khoang nam 1150. ac dIom cua fong Tao ong Ia su yon Iang. ThIon su Hoang Tri Cbinb Giac |maf nam 1157) 1 da goI phuong phap fhIon cua fong Tao ong Ia Tjcb cbicu tbicn, nghIa Ia /ang /ang ma soi sang. Iou nay cho fhay ho chu frong nhIou don vIoc fInh foa fhIon quan, do nho vao do, hay chnh frong frang fhaI do ma daf don su gIac ngo, hay su fInh gIac noI fam vo tanb kbong fuyof doI. NguoI sang Iap ra phaI fhIon nay da on hoa frong vIoc van dung cac phuong phap. Ong cung do IaI cho fong phaI mof gIao Iy dac bIof IIon quan don 5 cap do, phan bIof ro 5 gIaI doan cua fIon frnh daf don gIac ngo, fhoo phong cach fhuan fuy Trung Hoa voI anh huong raf Ion fu KInh jch. Nhung gIaI doan nay duoc fuong frung bang cac vong fron frang va don. Co bon hoc fhuyof co fho do cap don nhu Ia nhung nof dac fhu cua fong Tao ong: 1. Taf ca chung sanh fu khI sanh ra dou san co Phaf fanh, va do do faf nhIon Ia so gIac ngo. 1 1hon so Chnh Cuc, toc Houng 1r Chnh Cuc t l09l-ll57) thooc tong 1uo Dong. Ngu u ngoo 1hup Chuo, Son 1uy, to chut thong 284 Luoc su Phut guo 2. Chung sanh co fho hoan foan daf don su an Iac cua Phaf fanh khI o frong frang fhaI fhIon quan fInh Iang. 3. Cong phu hanh fr va su frau gIoI frI fhuc phaI Iuon Iuon bo khuyof cho nhau. 4. Cac nghI fhuc cong phu Io sam hang ngay can phaI duoc fuan fhoo mof cach nghIom ngaf. NguoI sang Iap phaI fhIon Iam To fh nguoc IaI, fhuong van dung fnh cach manh mo va dof ngof, voI nhung ticng bct va tbicn truong gIu mof vaI fro quan frong frong cong phu fhuc hanh. Trong faf ca cac fong phaI, day Ia fong phaI chong IaI vIoc chay fhoo su Iy gIaI cua frI fhuc mof cach manh mo nhaf, va cung Ia fong phaI chu frong nhIou nhaf don fnh chaf baf ngo va fruc fIop frong kInh nghIom fhIon quan. Trong doI nha Tong, Tbicn tong fro fhanh mof you fo van hoa cuc ky quan frong. Trong so cac hoa sI danh fIong cua fhoI nay co nhIou fhIon su, va anh huong cua fhIon doI voI ngho fhuaf raf dang ko. Ngay ca su phuc hung Khong gIao cua nhom Tan hoc gom Chu Hy va nhung nguoI khac cung nho vao Tbicn tong raf nhIou, fuong fu nhu su phuc hung bo VcJanta cua 8ankara da dua raf nhIou vao Phaf gIao aI fhua. Su fhuc hanh fInh nIom, suy ngam mof cach Iang Io, raf quan frong doI voI fhIon, da dan don su Iuyon fap phop fInh foa cua Khong gIao. Su fhanh cong noI baf nay da mang don cho Tbicn tong doI Tong nhung moI nguy hIom va su khung hoang sau xa. Cac fhIon su doI uong Iuon xa Ianh kInh do, nhung gIo day cac fhIon vIon IaI duy fr nhung moI quan ho fof dop voI frIou dnh va day dua kha nhIou vao chnh su. Cac fhIon vIon nguy nga moc Ion khap noI frong nuoc va fro fhanh nhung frung fam dIom cua doI song van hoa xa hoI. Trong Tbicn tong da co nhIou nhan nhuong voI chu nghIa frI fhuc va vIoc nghIon cuu kInh dIon. Ngay frong nha fhIon da nay sInh mof su baf dong manh mo vo fam quan frong cua kInh dIon. 1 1 Duy u duo hoo soy thou cou 1hon tong, v soc song bun duo cou 1hon num nguy trong voc to bo cho nghu tr thoc vu cho trong don cong pho 286 Luoc su Phut guo Tu choI manh mo nhaf doI voI gIa frj cua kInh dIon Ia fong Iam To, chong IaI nguy co suy sup dang don gan cua Tbicn tong bang cach dua ra mof ho fhong cac cong an. 1
anh fu cong an bao gom haI fu: cong, hay cong khaI, cua chung, va an, hay phan quyof vo mof vu vIoc, va ham y chI cho mof khuon mau da co fu fruoc hoac dang fIn cay. Trong fhuc hanh, cong an Ia mof kIou cau do, fhuong IIon quan don IoI noI hoac hanh dong cua mof frong nhung fhIon su doI uong. CIo day, nhung bo suu fap cac cong an nhu vay duoc In an ra, moI mof cong an duoc fhom vao phan gIaI fhch, duoc vIof ra fhoo cach Ia khong gIaI fhch g ca. 2
Ion hnh dau fIon cua IoaI van chuong moI nay Ia mof fuyon fap gom 100 cong an, goI Ia Bicb nbam /uc, 3 xuaf hIon nam 1125. Tap cong an noI fIong khac Ia Vo mon quan, 4 gom 48 cong an, xuaf hIon sau do hon mof fho ky. Nguoc IaI voI su yon fInh ma fong Tao ong ap dung, fong Iam To chu fruong khong ngung hoaf dong voI mof cong an duoc Iua chon cho don khI daf don gIac ngo. Thoo nhu cach noI cua ngaI aI Huo Tong Cao |1089-1163) Ia: Cbl mot cong an, tron mot Joi kbong /uc nao buong bo. i Jung nam ngoi, cbu tam kbong Jut. Kbi tbay Ja bct suc nbam cban, /a /uc gio pbut cuoi cung sap Jcn, Jung Jc /o mat. Kbi tam tbuc Jot nbicn bung sang, anb sang ay sc soi sang toan ou tru, oa canb gioi giac ngo cua cbu bicn tbanb bicn ra tuong tan nbu tung soi toc, banb xc cbanb pbap Juoc cbuycn ngay trong mot bat bui. 1 Cong un t), mot thout ngo thoun toy cou 1hon tong. Ngoyon nghu cou dunh to nuy u mot bun un cong khu, co gu tr th hunh, do mot v qoun co thum qoyon dou ru, nhong 1hon tong dong dunh to nuy vo nghu duc tho nho mot phoong ton, mot do toong thon qoun, khong dong thoo ngoyon nghu. 1rong ngoyon tuc tong Anh, Conzo dong to govornmont do dch cho cong t), vu ogu cuso do dch cho un t), o u khong dooc chnh xuc um. 2 Duy u nhong phun nom houc tong, dunh cho mo cong un, mu thoc chut bun thun chong u nhong cong un mo. 288 Luoc su Phut guo Nhu fho, vao doI Tong phuong phap fhIon djnh co ho fhong da fhay fho cho phuong phap ung fac ca nhan cua cac fhIon su doI uong. Nhung chnh su ho fhong hoa nay, va frong mof chung muc nao do Ia fnh chaf may moc, khuon fhuoc, da dam bao cho su song con cua Tbicn tong. ao gIo cung vay, khI nhung fruong phaI frIof hoc cung song song fon faI, cho du Ia frong mof fhoI gIan bao Iau dI nua, kof qua van Ia so co mof su hoa hop ngay cang gIa fang. Vo nhIou phuong dIon, Tbicn tong duoc kof hop voI Hoa ngbicm tong va Tbicn tbai tong; va phop nIom Phaf cung fhuong duoc dua vao Tbicn tong do Iam fang fhom suc manh fhIon djnh. Trong cac frIou daI nha Nguyon va nha MInh, su kof hop hoan foan cac khuynh huong khac nhau cua Phaf gIao Trung Hoa da dIon ra. Nha MInh va Man Chau dou chuong Khong gIao, nhung van chap nhan va doI khI cung khuyon khch Phaf gIao. HaI vj hoang do !ng Chnh |1723-1735) va Can Iong |1736- 1795) da co gang fao ra mof kIou Phaf gIao kof hop gIua Phaf gIao Trung Hoa va cac you fo cua Lat-ma giao. V vay, mof maf IoI cuon duoc nguoI Trung Hoa, frong khI maf khac cung kou goI duoc nguoI Tay Tang va Mong Co. Chua Yung-bo-kung, ngoI chua Lat-ma giao o ac KInh, Ia mof cong frnh fho hIon ro nhung co gang nay. Trong do, nhung vj fhan fhuoc vo haI phong cach fho knh cua Phaf gIao Trung Hoa va Lat-ma giao duoc hoa Ian voI nhau mof cach can fhan. Ngay ca Quan Cong |mof vj vo fhan cua Trung Hoa) va Khong Tu cung duoc fho o day frong so cac vj Bo Tat. Su hung fhjnh cua cac fu vIon khong bao gIo phuc hoI duoc nua sau cuoc noI Ioan cua gIac ThaI nh, nbung nguoi Cong Giao toc Jai. 1 Trong 15 nam |1850 -1865), ho da fan pha 16 fInh, huy hoaI 600 fhanh pho va hang ngan don daI, fu vIon. Cho du vay, cho don ngay nay Phaf gIao van khong ho bj quon Iang frong doI song van hoa va fn nguong cua nguoI Trung Hoa. 1 1oc u cooc no oun cou nhom go u 1hu nh 1hon ooc, chong u troo dnh Mun 1hunh dung cum qoyon. Ho thunh cong trong mot tho gun vu 290 Luoc su Phut guo TaI TrIou TIon, Phaf gIao cuc fhjnh duoI frIou daI Koryo, 1 dac bIof Ia fu nam 1140 don 1390. NguoI sang Iap frIou daI nay Ia mof Phaf fu ch fhanh, cho rang su fhanh cong cua mnh chnh Ia nho vao su cho cho cua Phaf phap. Nhung nguoI ko nghIop ong cung khong bao gIo ngan ngaI frong vIoc ung ho Phaf gIao. MoI vj vua dou chon mof fang sI Iam quoc su, hay nguoI co van. KhI vua ngu gIa ra dI, kInh dIon fhIong IIong duoc mang dI fruoc. NhIou an ban KInh fang duoc In ra voI chaf Iuong cao bang vao ph fon cua Nha nuoc. Mof an ban frong so do co don 81.258 fo. Trong nhIou gIaI doan koo daI raf Iau, quyon chnh hoan foan nam frong fay fang sI. Cho don fho ky 12, gIaI cap quy foc van Ia nguon Iuc ung ho chnh cua Phaf phap, nhung fu do fro dI fh Phaf gIao cung da fro fhanh fon gIao chung cho foan dan. Nhung you fo phap fhuaf manh mo da fham nhap vao Phaf gIao, nhu da fung xay ra cho fon gIao nay o baf cu noI dau khI no fhuc su duoc pho cap. NhIou fang sI fro non gIoI Iuyon phop fruong sanh, fhuc hIon phop mau, cau hon, chon gIo fof xau, xom huong daf .v.v... Nam 1036, mof dao Iuaf huy bo an fu hnh va quy djnh frong 4 nguoI con fraI phaI co mof nguoI xuaf gIa. TrIou daI Koryo chI fIou nhIou fIon bac cho vIoc fo chuc nhung buoI Io fon gIao Iong frong va xay caf fu vIon. Vo so fac pham ngho fhuaf duoc sang fao frong fhoI nay. Vao doI Nguyon, nhaf Ia sau nam 1258, Lat-ma giao da fao duoc mof anh huong dang ko. Vao fho ky 14, Phaf gIao hoan foan chInh phuc TrIou TIon. Nam 1310, nha vua ban chIou Ionh rang fang sI khong can phaI Io chao baf cu aI, frong khI moI nguoI khac dou phaI fo Iong knh frong doI voI ho. Nhung aI chon fhoo doI song fon gIao dou khoI phaI ban fam don cac nhu cau vaf chaf. Su uu daI vuof muc doI voI Phaf gIao bong dof ngof cham duf voI su fhay doI frIou daI vao nam 1392. 2 Khong gIao gIo day chIom uu fho. Chu fang khong con duoc su ung ho cua Nha nuoc, 1 1roo du Kory koo du to num 9l8 cho don num l392. 292 Luoc su Phut guo va khong duoc fham du vao chnh frj. af daI bj fjch fhu, va bj cam khong duoc Iam Io cau sIou faI cac fang Io. TaI 8cou/, 23 fu vIon dang hIon huu bj dong cua, va noI chung Phaf gIao bj ngan fro. Mac du vay, v Ia mof fon gIao cua quan chung, non Phaf gIao van fon faI frong rang nuI DiamonJ hIom fro, cach xa nhung fhanh fhj. Vo maf gIao Iy fh Phaf gIao o TrIou TIon Ia su pha fron fhong fhuong fhoo kIou Trung Hoa, gIua Tbicn tong, Tjnb Jo tong va nhung fn nguong ban dja. Tu nam 1810 don 1945, nguoI Nhaf ung ho Phaf gIao. Nhung Phaf gIao van o frong fnh frang suy you. Nam 1947, faI TrIou TIon co khoang 7.000 fang sI. 6. NHAT BAN Trong fhoI ky nay, mof su phaf frIon manh mo Ian fhu haI cua Phaf gIao Nhaf an IaI dIon ra. Tu nam 1160 don 1260, nhung bo phaI moI hnh fhanh Iam fhay doI hoan foan fnh cach cua Phaf gIao Nhaf an, gIo day da daf don dInh cao cua nang Iuc sang fao doc dao. Vao fhoI daI Licm Tbuong |1192-1335), cac fong Tjnb Jo va Tbicn noI baf Ion han, cung gIong nhu o Trung Hoa sau nam 1000. Tong Tjnb Jo dau fIon, duoc bIof voI fon Ia Yu:u Ncmbutsu, 1
da duoc Pyonin sang Iap fu fruoc nam 1124. Vj nay da daf duoc gIac ngo nho vao vIoc nIom Phaf IIon fuc. Cu fho Ia ong da nIom cau Nam-mo A-Ji-Ja Pbat don 60.000 Ian moI ngay. Ong con day rang, vIoc nIom Phaf nhu fho nay so fao duoc cong duc vo cung Ion Iao nou nguoI nIom phaf fam v nguoI khac chu khong v mong cau cho rIong mnh. Tong phaI nay mac du van fon faI, song chua Iuc nao fhu huf duoc so dong fn do. Cay duoc anh huong Ion hon nhIou Ia mof fong Tjnb Jo khac, sang Iap boI ngaI Pbap Nbicn 2 |1133-1212) mof vj fang raf fhong fhaI va nhan fu. Nam 1175, Iuc 43 fuoI, nhung fac pham 294 Luoc su Phut guo cua ngaI Tbicn ao 1 dua ong don kof Iuan rang, vao fhoI ky maf phap nay, nhung chuan muc dao duc fruyon fhong va cac nguyon fac fInh fhan cua Phaf gIao da khong con du do mang IaI hIou qua nua. Trong fhoI maf phap, du chung fa co co gang Iam g dI nua bang vao fu Iuc 2 cua mnh cung chI Ia vo ch. Su bnh yon chI co fho co duoc nho vao fha Iuc, 3 frong su buong xa ban fhan va nuong fua vao mof suc manh cao ca hon, do Ia nguyon Iuc cua duc Phaf A-Ji-Ja. V fho, ngaI Pbap Nbicn fu bo faf ca nhung cong phu hanh fr fu fap khac va do hof fam fr vao vIoc chuyon can nIom danh hIou Phaf A-Ji-Ja. Iou quan frong duy nhaf Ia phaI nicm Janb bicu Pbat ooi su tap trung boan toan tam y Ju kbi Ji bay Jung, kbi nam bay ngoi, Jcu kbong gian Joan cbut nao. Trong fhoI daI day day nhung dIou xau ac, cach gIaI fhoaf duy nhaf Ia no Iuc do duoc vang sanh vo coI Tay phuong Tjnh do cua Phaf A-Ji-Ja, 4 va nhung phuong phap fu fap, 5 bao gom cac vIoc fhIon va cong phu hanh fr fu fap, khong con du fac dung nua. Iou can fhIof Ia chI can daf hof Iong fIn vao duc Phaf A-Ji-Ja. uc fIn nay co fho gIup cho ngay ca nguoI da pham vao foI IoI nang no nhaf cung co fho sanh vo coI Cuc Iac cua Phaf A-Ji-Ja. Tuy nhIon, fu nhung khang djnh nay, ngaI Phap NhIon khong ho dua ra ham y da kch vIoc nghIom fr gIoI Iuaf. NgaI buoc cac fn do fIn fhoo mnh phaI xa Ianh dIou ac, vang gIu gIoI Iuaf va cung khong duoc danh maf Iong knh frong doI voI cac vj Phaf khac cung nhu voI kInh dIon. CIao Iy cua ngaI da ngay Iap fuc gIanh duoc su fIn fuong o frIou dnh, frong gIaI cap quy foc, gIaI cap vo sI va fang Iu. Va frao Iuu moI nay fu no da fon faI mof cach do dang fruoc su doI nghjch cua nhung fong phaI fruoc do. Tjnb Jo tong fIop fuc fon faI cho don ngay nay ma khong co fhay doI g nhIou. Nhung vao fho ky 14, vj fo fhu 7 Ia Pyoyo 8bogci da dIon gIaI IaI gIao Iy nay fhoo mof cach IoI cuon hon va fao duoc nhIou anh huong hon. NgaI noI rang, vang sanh vo Tjnb Jo khong co nghIa Ia duoc chuyon don mof noI nao khac, ma fhaf ra coI Tjnb Jo o khap moI noI, va sanh vo Tjnb Jo chI 1 Shun-tuo 296 Luoc su Phut guo Ia mof su fhay doI cua fam fhuc va hoan canh, chu khong phaI fhay doI noI chon. Iou nay fhaf raf phu hop voI fruyon fhong cua aI fhua. 1 Mof su don gIan hoa hon nua cua gIao fhuyof A-Ji-Ja duoc Than Ioan 2 fhuc hIon co hIou qua. Ong sInh nam 1173, Ia do fu cua ngaI Pbap Nbicn, va Ia nguoI sang Iap Cban tong. 3 Ton goI nay Ia ruf gon cua Tjnb Jo cban tong. 4 Ong pha bo nhung fruyon fhong cua doI song fu vIon, Iap gIa dnh va khuyon fang sI non Iam fhoo nhu vay. Ong coI vIoc nIom Phaf IIon fuc Ia khong can fhIof, va khang djnh rang chI can mof Ian nho don duc A-Ji-Ja voI su fhanh fam Ia du do duoc vang sanh vo coI Cuc Iac cua ngaI. Tuy nhIon, nIom fIn vao duc Phaf A-Ji-Ja Ia an huo duoc chnh ngaI ban fang. Vo dao duc, Than Ioan cho rang mof nguoI doc ac co nhIou kha nang duoc vang sanh vo coI Tjnb Jo hon Ia mof nguoI fhIon, v nguoI nay fhuong f fu fIn vao nang Iuc va cong duc cua mnh. Tang sI cua fong phaI nay phu nhan moI frI fhuc, nhung v nhung gIao Iy cua ho fhuong do bj hIou saI, non raf nhIou Iy fhuyof phuc fap vo fhan fhanh dan dan duoc dua vao fhoo fhoI gIan. Iong mo dao cua fong nay va cac fong phaI A-Ji-Ja khac da dan don vIoc fao ra raf nhIou anh fuong cua duc Phaf A-Ji-Ja, va nhIou baI fung fan vo ngaI cung duoc vIof ra bang fIong Nhaf. Than Ioan nham don vIoc pha bo rao chan gIua fon gIao voI nhung nguoI bnh dan, va Cban tong fhuc su da fro fhanh mof frong nhung fong duoc ua chuong rong raI nhaf, va van con gIu duoc fnh pho cap ay cho don fan ngay nay. Tong phaI A-Ji-Ja fhu ba, f fhanh cong hon, duoc Nhaf Ion 5 fhanh Iap vao nam 1276, goI Ia Tboi tong, 6 do ham y day 1 1nh thun nuy cong houn toun pho hop vo cuch gung gu cou Loc 1o Hoo Nung trong knh lhup uo Dun, phum Ngh vun. 2 Shinran, Hun dch um u 1hun Loun t), ngu snh num ll73 vu mut num l262, do u khu nhoo trooc tuc bung tong Nhut. 3 Shin-sh 4 Jdo shinsh 5 Ippen, Hun dch u Nhut on t l239-l289), ngoo sung up 1ho tong t), tong phu co to von chnh u Yugyji tDo Hunh to -) o losuvu. Nhut on snh o vong mu nguy nuy u Lhmo vu thoo hoc to nho vo mot mon do cou ngu Hnen tlhup Nhon - ). Ong du co un houn 298 Luoc su Phut guo Ia fong phaI fhch hop voI fhoI suy fhoaI nay. Thoo fruyon fhong cua Tban Jao, Nhaf Ion xom mof so fhan IInh cua dao nay nhu duc Phaf A-Ji-Ja, nhung rIong vo phop nIom Phaf, ong cho rang duc fIn Ia khong can fhIof, v do chI Ia hoaf dong cua mof fam fhuc da hu hong. VIoc nIom danh hIou duc A-Ji-Ja chI co kof qua nho vao am fhanh phaf ra, nhu mof hoaf dong cua bon ngoaI, ban chaf Ia nhu vay. Tong phaI fhu fu duoc Nhaf IIon, 1 con fraI cua mof ngu phu, fhanh Iap nam 1253. Tong phaI nay khac voI faf ca nhung fong phaI Phaf gIao khac o dIom Ia nang vo fnh dan foc, hay franh caI va co chap. Co phan dang ngo Ia fong phaI nay co non xop vao Ijch su Phaf gIao hay khong. Iong nhIof fhanh you nuoc cua Nhaf IIon Ia do nhung fnh cam dan foc Iuc do bj kch dong manh boI moI do doa koo daI vo su xam Iang cua quan Mong Co, sau cung da cham duf boI su ruf IuI cua cac ham doI Kbubi/ai 2
vao nhung nam 1274 va 1281. Nhaf IIon fhay fho vIoc nIom Phaf bang cach nIom cau Nam Mo Dicu Pbap Licn Hoa Kinb va fuyon bo rang chI co cau nay Ia fhch hop voI fhoI daI nay, fhoI daI cuoI cung cua Phaf gIao, fhoI maf phap, ma fhoo ong da baf dau fu khoang nam 1050. Nhaf IIon Iuon noI ra voI Iong fIn fuyof doI fhoo kIou cua mof nha fIon frI o ThaI va doI ngan chan faf ca cac fong phaI, fru ra fong phaI cua chnh mnh. V fhoo ong fh nicm Pbat /a Jja nguc, Tbicn tong /a ma quy, Cban ngon tong /a su buy boai Jat nuoc oa Luat tong /a nbung kc pban quoc. Chnh qua su kIon nay Phaf gIao da fu dua ra duoc nhung phan do cho chnh mnh. 1 Nichiren, Hun dch u Nhut Lon t l222-l282), thunh up tong phu dooc go u Nichirensh tNhut Lon tong ). Ngu u con mot ngo pho o vong Chbu, xout gu num ll too tu chou Socho t1hunh 1rong to - ). Suo kh du nghon coo lhut phup qou nhoo no khuc nhuo nho Kumukoru tLom 1hoong - ), Kyoto tKnh Do - ), 1 Doo Son t )... ngu d don kot oun rung knh lhup Hou u bo knh hum chou guo phup v doo nhut cou doc lhut. Suo do, ngu dong hot soc mnh do troyon bu nhong doo du bot. Muc do o coon dooc khu nhoo tn do, ngu on toc 300 Luoc su Phut guo Vo ThIon fong, ngaI Vinb Tay 1 |1141-1215) fruyon fong Iam To vao Nhaf an, duoc goI voI fon Ia Pin:ai va raf fhanh cong. Trong khI do, phaI Tao ong, hay 8oto, duoc ngaI ao Nguycn 2 |1200-1253) 3 dua vao nuoc Nhaf dau fIon, sau do duoc fo chuc va fruyon ba nho Kci:an Jokin |1268-1325). Tac pham chnh cua ngaI ao Nguyon Ia Cbanb pbap nban tang, duoc vIof 1 Eisai, cong doc u Ysai, Hun dch u Vnh 1uy t ll4l-l2l5), dooc xom u ngoo sung up tong knzu, toc u tong Lum 1o t) o Nhut un. Ngu snh trong mot gu dnh thoo 1hun duo, nhong but duo hoc lhut phup to nho, cho yoo u guo y cou tong 1hon 1hu o no 1 Doo t). 1u duy, ngu thut vong v so thoo trong thoc cou mot so v tung dong duo, non tm cuch sung 1rong Hou do tm hoc guo y chun thut. Ngu o 1rong Hou khong duy mot num, nhong co un toong rut munh vo nhong g hoc dooc, vu tro vo no 1 Doo mung thoo rut nhoo knh vun cou tong 1hon 1hu. Suo do, ngu don Kyosho do to tup vu gung duy, ro u co dp sung 1rong Hou un nou vuo num ll87. Lun nuy, ngu co do tnh so d xu hon sung An Do, nhong khong thunh cong v gup nhong cun tro vo mut chnh tr. 1rong choyon d un nuy, ngu du gup dooc Ho Am Hou Soong t ), mot thon so cou ch phu Houng Long t) thooc dong thon Lum 1o, vu du thoo hoc vo v nuy. Suo do 4 num, vuo num ll9l, suo kh nhun dooc so un khu cou Hou Soong, ngu tro vo Nhut un vu thunh up thon von duo ton tu Nhut u chou 1hunh lhoc t). Ngu co tho top toc hout dong o vong Kyosho, nhong do doo kon un nnh khong chuc chun o vong no 1 Doo, non ngu b ngun khong cho don gung duy o tho do. Do dup u so ngun cum nuy, ngu d don Kumukoru tLom 1hoong - ) vu xuy dong chou Konnn tKon Nhun to ) o Kyoto. Ngu mut num l2l5, suo kh du houn tut voc xuy dong thom mot to von nou u chou ooko t1ho lhoc to ) o Kumukoru. Ngu dooc xom u ngoo duo ton du dou voc trong vu so dong cuy cho ttru) vuo Nhut un, du vot mot coon such vo cho do nuy, trong do co do cup don nhong tnh nung co o vo mut y hoc cou ou thoc oong nuy. Mot so tuc phum khuc cou ngu u Bodaishinron kketsu to-do tum oun khuo qoyot ), Kzengokoku ron tHong thon ho qooc oun ), Shukke daik tXout gu du coong ), vu con co mot so tuc phum khuc vot vo tong 1hon 1hu vu Mut guo. 2 Dgen, Hun dch u Duo Ngoyon t l200-l253), thon so xout suc cou Nhut un, ngoo sung up tong Sto, toc u tong 1uo Dong t) o Nhut. Ngu snh trong mot gu dnh qoy toc nhong mo co chu mo to thoo 302 Luoc su Phut guo bang fIong Nhaf, v fho aI cung co fho doc duoc. Ong nhan manh rang, mac du fho ho nay ro rang Ia fhuoc vo fhoI ky Phaf phap suy fan, nhung day khong phaI Ia Iy do do nhung fam hon dung manh IaI nham don muc fIou nao khac fhap kom hon Ia mof su gIac ngo noI fam vo chan Iy foI fhuong. Chong IaI nhung cach hIou Ioch Iac vo Phaf gIao, ngaI cho rang giac ngo cbl co tbc Jat Jcn ooi cbinb tban xac nay. VIoc ngoI fhIon, hay :a:cn, khong phaI Ia mof Ioaf nhung cong phu fhIon djnh frong do nguoI fa cho doI su gIac ngo fu no fm don, ma su gIac ngo chnh Ia nguyon fac fhIof you cua fhIon djnh ngay fu Iuc moI khoI dau, va vIoc ngoI fhIon phaI duoc fhuc hIon nhu mof cong phu fuyof doI fhuan fuy fn nguong, frong do khong co g duoc fm kIom va cung khong co g daf duoc. Van phap dou Ia Phaf fanh, va dIou do fu no chang Ia g khac hon nhu cai cam cua con /ua boac cai micng cua con ngua. PhaI Tao ong Nhaf an cho rang ho da fIon xa hon ca nhung g ma phaI Tao ong o Trung Hoa da daf duoc. o dan chung cho dIou nay, ho dua ra mof nIom fIn rang, boI v con nguoI von da gIac ngo fu Iuc sInh ra, cho non moI hoaf dong hang ngay phaI duoc xom nhu Ia nhung cong phu sau khI gIac ngo, va can duoc fhuc hIon nhu nhung hanh vI nham bay fo Iong bIof on doI voI chu Phaf. Khong bao Iau, ThIon Ian rong khap frong gIoI Vo s Jao, dac bIof Ia phaI fhIon Iam To, dung nhu mof cau fuc ngu Nhaf da noI Ion rang: Lam Tc cbo tuong /anb, Tao ong cbo nong Jan. Thoo chIou huong nay, ThIon dan don su fho knh gIong nhu Vo sI dao, va su kof hop chaf cho voI nhung chIon sI Ia mof frong nhung chuyon bIon dang kInh ngac nua cua Phaf gIao. ThIon dong gop nhIou frong vIoc kch fhch nhung rung cam fu nhIon cua nguoI Nhaf fruoc vo dop. Cung gIong nhu ThIon da Iam duoc o Trung Hoa, ThIon o Nhaf fu cuoI frIou daI Licm Tbuong fro dI khong nhung kch fhch manh mo cac nganh ngho fhuaf nhu dIou khac, kIon fruc, hoI hoa, fhu phap va gom my ngho, ma con fhuc day ca fhI ca va am nhac. MoI IIon ho gan guI gIua fhIon va fnh cach dan foc cua nguoI Nhaf cung fhuong 304 Luoc su Phut guo duoc nhan manh. Van chuong Phaf gIao con duoc Iam phong phu fhom boI haI fho IoaI moI: fho IoaI kjch Nob va mof fho IoaI duoc goI Ia ca tu. 1 Trong mof non van hoa fhong frj boI nhung nguoI Vo s Jao, caI chof Ia mof fhuc fIon Iuon Iuon hIon dIon, va vuof qua noI Io so fruoc caI chof fro fhanh mof frong nhung muc dch cua cong phu fhIon. uoI frIou daI Asbikagc 8boguns |1335-1573), ThIon duoc frIou dnh ung ho. Anh huong cua ThIon doI voI van hoa Iuc do Ion don dInh cao, va ThIon co fho Ian rong frong foan xa hoI boI v su nhan manh o hanh dong cu fho hon Ia nhung y fuong suy dIon. Hanh dong can phaI don gIan nhung co y nghIa sau xa, va nhung nof dop gIan dj, fhanh Ijch fro fhanh Iy fuong duoc chap nhan frong ung xu. Vao fho ky 16, nghI fhuc uong fra duoc cac fhIon su ho fhong hoa. Cung Iuc do, nhIou ngho sI fIn rang Tbicn oa ngbc tbuat cbl /a mot. 8cssbu |1420-1506) Ia nguoI noI fIong nhaf frong so nay. Sau nam 1500, moI vIoc khong con froI chay voI Phaf gIao Nhaf an nua. Nang Iuc sang fao cua Phaf gIao da suy kIof, va quyon Iuc chnh frj bj xoa bo. Nobunaga pha huy co so chnh cua phaI Tbicn tbai fron nuI TI uo vao nam 1571 va HiJcyosbi, frung fam Ion cua Cban ngon tong o Ncgoro vao nam 1585. uoI frIou daI Tokugaua |1603-1867), Kbong giao duoc khoI phuc. Sau do, vao fho ky 18, chu nghIa Tban giao quan pbict hoI sInh. Phaf gIao IuI vao hau fruong, moI fo chuc va hoaf dong cua chu fang dou bj nha cam quyon gIam saf can fhan. Ho van dam bao cho nguon fhu nhap cua Giao boi, nhung IaI fm du moI cach do ngan ngua khong cho baf cu mof sInh hoaf doc Iap nao co fho phaf frIon frong Giao boi. Phaf gIao chm vao su uo oaI, fr fro. Tuy nhIon, fruyon fhong cua cac fong phaI van duoc duy fr. ChI duy nhaf Tbicn tong Ia con chung fo duoc phan nao suc song. Vao fho ky 17, ngaI Bacb An fao ra mof suc song moI cho phaI Iam To, va fong nay xom ngaI nhu vj fo sang Iap fhu nh. Nha fho Ba Ticu sang fao mof fho IoaI fho moI, 2 va nam 1655 1 lurovo songs 306 Luoc su Phut guo phaI fhIon fhu ba Ia fong Hoang Ba 1 duoc fruyon don fu Trung Hoa va Iuon duy fr duoc nhung fnh cach noI baf cua fhIon Trung Hoa. Nam 1868, Phaf gIao bj suf gIam nguon faI fro don muc fram frong, va frong mof fhoI gIan ngan duong nhu da sap dI don cho bj huy dIof hoan foan. Tuy nhIon, sau nam 1890 anh huong cua Phaf gIao IaI mof Ian nua gIa fang dou dan, va vao nam 1950 fh haI phan ba dan Nhaf dou Ia fn do cua mof frong cac fong phaI chnh cua Phaf gIao. Su fhch nghI voI doI song hIon daI va su canh franh voI ThIon Chua gIao duoc day nhanh hon so voI baf cu quoc gIa fhoo Phaf gIao nao khac cho don Iuc nay. Trong nhung nam gan day, fhIon Nhaf an da fhu huf raf nhIou su quan fam o chau Au va chau My, va voI Daisct: Tcitaro 8u:uki, 2 fhIon da duoc dIon gIaI mof cach raf fuyof voI. ?. TAY TANG Khoang nam 1000, mof cuoc hoI sInh cua Phaf gIao dIon ra o Tay Tang, nho su khoI xuong cua mof so f fn do nhIof fhanh song o vung cuc dong va cuc fay cua nuoc nay, nhung noI ma ap Iuc cua su dan ap fhap nhaf. Khong bao Iau, ho faI Iap moI quan ho voI An o va Kasbmir. Mof so nguoI da fu mnh don vIong fham cac xu nay, va cac vj fang An o IaI mof Ian nua duoc moI sang. Mof ca nhan xuaf sac nhaf frong so nhung nha phuc hung nay Ia Pin-cbcn B:angpo |958-1055), khong nhung Ia mof djch gIa faI ba ma con Ia mof nguoI xay dung raf nhIou don chua va fu vIon o mIon fay Tay Tang. Mof su kIon mang fnh quan frong quyof djnh Ia vIoc ngaI A-Jc-sa 3 roI Vikramasi/a do don day fhoo IoI moI cua vua mIon fay Tay Tang, va vo sau fhanh Iap Phaf gIao aI fhua fhoo kIou P/a cung o mIon frung Tay Tang. Nam 1076, mof cuoc kof fap kInh dIon Ion dIon ra o Tbo-/ing, 1 baku, toc u tong Houng u t). 2 Daisetz Teitaro Suzuki tl870-l966), guo so 1rot hoc lhut guo tu du hoc Otun, Kyoto. Ong u ngoo du vot rut nhoo tuc phum vo 1hon hoc bung 308 Luoc su Phut guo mIon fay Tay Tang, noI cac vj Lat-ma fu khap nuoc Tay Tang da gap go nhau. Va nam nay co fho duoc xom nhu danh dau su fhIof Iap cuoI cung cua Phaf gIao o Tay Tang. Hoaf dong cua ngaI A-Jc-sa khong chI gIoI han frong vIoc faI Iap Phaf gIao fron khap nuoc, ma con sang fao ca mof ho fhong fnh foan nIon daI, cho don nay van con duoc su dung o Tay Tang. Ho fhong nay xac djnh moI nam fhoo vj fr cua no frong mof chu ky 60 nam, duoc fhIof Iap fu su kof hop nam you fo Ia kim, moc, tbuy, boa, tbo, cung voI 12 bIou fuong bang nhung con vaf: Tuat, Hoi, Ty, 8uu, Dan, Mco, Tbn, Ty, Ngo, Mui, Tban va Dau. Nou khong co ho fhong fnh foan nIon daI nay fh cong frnh cua cac su gIa, ma vo sau fro fhanh mof frong nhung dIom sang ruc ro cua van chuong Tay Tang, han da khong fho nao fhuc hIon duoc. Van chua phaI Ia faf ca nhung g ngaI A-Jc-sa da Iam duoc. Mof frong nhung kho khan cua gIao Iy Phaf gIao Ia co qua nhIou gIao phap va phuong fhuc fhuc hanh, nhIou don noI raf can phaI co mof su huong dan va phan IoaI. NgaI A-Jc-sa da cung cap dIou nay qua fac pham Minb Jang tbanb Jao, 1 frong do ong phan bIof nhung phuong fhuc fhuc hanh dua fhoo ba frnh do phaf frIon fam IInh. Muc do fhap nhaf Ia nhung nguoI muon fm cau hanh phuc frong fho gIan nay va chI nghI don IoI ch cua rIong mnh. Muc do fhu haI Ia nhung nguoI cung nghI don IoI ch cua rIong mnh, nhung khon ngoan hon non chon mof cuoc song doI dao duc va fm cau su frong sach. Muc do cao nhaf Ia nhung nguoI frong fam da gIaI fhoaf duoc faf ca. ThoI dIom ma fac pham nay mang IaI kof qua my man chI don vao 300 nam sau do, voI ngaI Tong-kbacb-ba. Trong bon fram nam fIop fhoo, dIon ra su hnh fhanh cua cac fong phaI Tay Tang, do chnh nhung nguoI Tay Tang fhanh Iap va co su dIou chInh fhch hop fhoo voI nhung dIou kIon fInh fhan va xa hoI cua Tay Tang. MoI nguoI frong so ho dou xuaf sac vo mof frong nhung you fo da gop phan fao non doI song fam IInh cua Phaf gIao. Cac fong phaI khac nhau vo IoI fo chuc fu 310 Luoc su Phut guo vIon, vo y phuc, vo cac vj fhan bao ho, cach gIaI fhch vo Ban so Pbat, 1 vo phuong phap fhIon djnh ma ho chon .v.v... Nhung ho fac dong Ian nhau, va da co raf nhIou su vay muon Ian nhau. Tong phaI dau fIon Ia Bka-gJam-pa, duoc mof do fu cua ngaI A-Jc-sa Ia Brom-ston fhanh Iap vao khoang nam 1050. Ton goI cua fong phaI nay ham nghIa Ia ho fuan fhoo nhung IoI chI day cua A-Jc-sa, nhu duoc frnh bay frong cuon sach cua ong vo Pbuong tbuc Jat Jcn giac ngo. Tong phaI nay fIou bIou cho fruyon fhong frung fam cua Phaf gIao Tay Tang, va fao fhanh moI IIon ho gIua cac hoc gIa An o frong fhoI ky dau voI Hoang pbai, fong phaI fhong frj Tay Tang sau nam 1400. Ho raf chu y don dao hanh va gIoI Iuaf, gIu gn pham hanh mof cach nghIom khac, va da san sInh nhIou bac fhanh gIa uyon bac. Tong phaI Bka-rgyuJ-pa daf duoc mof quan ho chaf cho hon nhIou voI doI song quan chung. Tong phaI nay duoc ngaI Marpa |1012-1097) sang Iap, va fraI qua fhoI gIan da fro fhanh mof fong phaI mang dam fnh cach Tay Tang nhaf so voI faf ca cac fong khac. Co mof fhoI gIan ho cung nam duoc f nhIou quyon Iuc xa hoI, nhung bao gIo cung kom hon so voI Hong pbai va Hoang pbai. Ho khong nham don qua nhIou nhung kIon gIaI vo Iy fhuyof, ma nham don su chung ngo fhuc fIon. Ho van con Ia mof frong nhung fong phaI manh nhaf khong caI cach, va xom vIoc Iap gIa dnh khong co g can fro cho fn nguong. TIou su cac daI su cua fong phaI nay cho fhay khong co nhIou fhanh gIa, ma fhuong Ia nhung con nguoI bnh fhuong, voI faf ca nhung khIom khuyof va nhuoc dIom nhu von co. Nhung frong bo phaI nay co su xuaf hIon cua Mi/a-ras-pa |1040-1123), fhanh gIa va nha fho vI daI, noI fIong nhaf cua Tay Tang, do fu fruc fIop cua Marpa. MoI nguoI dan Tay Tang dou da fung ngho qua mof phan nao frong fac pham noI fIong 100.000 bai ca cua ngaI, va aI aI cung quon fhuoc voI nhung su kIon chnh frong cuoc doI ngaI. Nhu vIoc ngaI da hoc ma fhuaf nhu fho nao, roI fu mnh fra fhu nhung ko fhu cua gIa dnh bang cach Iam cho nha sap do Ion ho, va Iam mua da roI fron ruong cua ho. Va ngaI da nhanh chong nhan fhuc duoc foI IoI cua mnh, roI v so phaI bj doa dja 312 Luoc su Phut guo nguc non fm cau su frong sach bang nhung phuong phap fruc fIop cua Kim cang tbua. RoI nam 38 fuoI ngaI fm gap Marpa, nguoI da hanh ha ngaI suof frong 6 nam do gIup ngaI fra hof nhung nghIop ac da fao. Va nam 44 fuoI ngaI san sang do duoc khaI ngo, roI song 39 nam con IaI nhu mof nha an fu fron nuI Hy-ma-/ap gan bIon gIoI Ncpa/, hoac dI IaI day do do gIao hoa dan chung, cho don khI ngaI fjch v uong sua pha fhuoc doc do mof vj Lat-ma ganh ghof frao cho. Mof so nhung su kIon co kjch fnh nhaf cua doI ngaI xay ra frong nhung nam dau sau khI duoc khaI ngo, khI ngaI song mof mnh frong hang, chI an foan rau co cho don khI fro non xanh mof va chI mac mof bo ao quan bang vaI mong frong rof buof cua mua dong. NgaI khong bao gIo quan fam don faI san va fIon nghI, va Iuon gIu Iong fu bI doI voI faf ca chung sanh. Nhung fac pham van chuong phong phu cua fong phaI nay bao gom phan Ion Ia nhung fap sach mong huong don vIoc day cach fhuc hanh nhung phop Du-gia khac nhau. VoI fnh fhuc fIon, ho Iuon dac bIof chu y don phop gtum-mo, fuc Ia cach fao ra hoI am huyon dIou frong fhan fho. Khong co phop Iuyon cong phu nay, doI song frong cac fup Iou an daf so khong fho nao chju dung duoc. ay cung Ia dIou ma nhung nguoI o fam muc frung bnh co fho nhan bIof duoc, va co fho Iam cho ho fIn duoc vao su chan fhaf va hIou qua cua phop Du-gia. Mof hnh fhuc dac bIof cua gIao Iy Bat-nba duoc gIoI han cho mof so f nhung nguoI co frnh do cao, fhuoc fong phaI 8bi- bycJ-pa, fhanh Iap khoang nam 1090, noI baf vo maf fn nguong hon nhIou so voI maf xa hoI. Ho khong duoc fo chuc chaf cho bang cac fong phaI khac, va bao gom nhung nhom nguoI Iuyon Du-gia, hoac cac nha an fu, hoac nhung nguoI fu fhoo Mat giao. Ho danh fron fam fr cho vIoc fhuc hanh fhIon djnh o nhung noI cach bIof, va co moI quan ho voI nhau kha Iong Ioo. CIao Iy cua fong phaI 8bi-bycJ-pa fruoc fIon do Pba-Jam-pa do ra. Ong Ia mof vj fhay nguoI Nam An, voI nhung gIao Iy anh huong raf nhIou fu ngaI Tbanb Tbicn va fu bo Trung quan /uan. ay Ia mof su dIou chInh nhung dIom cof you vo maf fam IInh 314 Luoc su Phut guo cua Phaf gIao cho phu hop voI gIao Iy Tan-tra. oI song fInh fhan duoc chIa fhanh haI gIaI doan: 1. Iam frong sach bang cach Ia bo duc Iac. 2. Iam an djnh, bao gom vIoc IoaI fru moI dau kho va daf don fam bnh fhan. oI voI gIaI doan fhu nhaf, hanh gIa dua vao cac phuong phap fhIon quan nham don dop bo nhung ac fam von Iuon cam do con nguoI vao nhung fu fuong xau. oI voI gIaI doan fhu haI, hanh gIa chu you dua vao vIoc fr fung cac man-tra, chang han nhu man-tra cua Tam kinb 1 xoa dju moI dau don, hoac fung doc nhung cau cham ngon ngan noI vo bcnb kbo, nicm oui, cai cbct va Juc /ac. Truoc vo huy hoang, ruc ro hon cua cac vj fang nam quyon Iuc xa hoI, chung fa cung khong non do khuaf Iap dI cong vIoc fham Iang cua nhung vj fu sI fhoaf fuc nay. Nhuom muI fho fuc hon Ia fong phaI 8a-skya-pa, daf fon fhoo fu vIon 8a-skya fhanh Iap vao nam 1073. Ho fao ra doI frong can bang voI haI phaI Bka-gJam-pa va 8bi-bycJ-pa bang su hoan hao frong cach fo chuc. Sau khI cho do quan chu sup do, Tay Tang khong co chnh quyon frung uong. Cac fang sI cua phaI nay nam Iay chnh quyon, va fruyon noI ngoI vj cho con chau. Pbags-pa |1235-1280) Ia mof frong nhung nguoI xuaf sac nhaf frong so nhung nha caI frj moI duoc ko fhua, va dja vj Ianh dao nay cua ong da duoc daI do Kbubi/ai 2 fhua nhan. Tong phaI nay da dao fao duoc nhIou nha fhong fhaI. HIon nay ho van fon faI nhung da fu Iau khong con nam quyon Iuc nua. Quyon Iuc co duoc phaI fra gIa bang vIoc gIa fang nhung cong vIoc fho fuc, va fang sI o cac fu vIon Ion cung gIong nhu fang sI Nhaf an vao cung fhoI nay Iap fhanh nhung doI quan Ion va danh Ian nhau, cuop pha chua chIon cua nhau, ung xu fhoo cung cach khong xung dang voI nhung gIao Iy ma ho fruyon ba. 1 1oc ut-nhu tum knh t), huy no do u Mu-hu ut-nhu u-u-mut- du tum knh t). 316 Luoc su Phut guo Mof fong phaI raf manh nua Ia Nying-ma-pa, Ia nhung mon do cua ngaI Licn Hoa 8anb. Chung fa fhaf su khong co du fhong fIn do bIof duoc Ia bang cach nao ma bo phaI nay co fho fon faI duoc qua mof fhoI gIan daI bj dan ap. Raf co fho Ia nhIou nguoI frong so ho da gIa dang nhu cac gIao sI dao Bon. Chung fa cung khong bIof chac duoc nhung phan nao frong gIao Iy cua fong phaI nay da duoc phaf frIon sau nay, va nhung phan nao Ia fhuoc vo chnh ngaI Licn Hoa 8anb. Su fo chuc cua bo phaI nay duong nhu da co fu nam 1250, va Ia cong frnh cua ao su Cbos-Jbyang. Chnh bo phaI nay fu phan chIa fruyon fhong cua ho fhanh haI phan. Nhung IoI day ro nghIa duoc fruyon boI cac vj fang An o, va nhung mat tang Ia cac kInh dIon b maf duoc ngaI Licn Hoa 8anb hoac Pbat Ban 8o caf gIu. Tu nam 1150 don 1550, mof so Iuong dang ko nhung kInh dIon fhuoc IoaI b maf nay duoc khaI quaf, va su kham pha ra nhung kInh dIon nay do Iam cho gIau dI nhung caI cach vo fn nguong. Thoo cach nay, fIou su ngaI Licn Hoa 8anb ma chung fa co duoc kbam pba vao khoang nam 1350. Tuy nhIon, raf nhIou kInh dIon b maf IoaI nay fhuc su gIu IaI duoc nhung fruyon fhong raf co xua, nhu duoc fhay ro nhaf Ia frong cuon Tu tbu 1 noI fIong. o phaI Nying-ma-pa phan bIof co 6 IoaI kInh nghIom trung gian, hIou fhoo nghIa Ia chung nam dau do o khoang gIua, mof bon Ia tbc gioi giac quan bnh fhuong nay, va bon kIa Ia canb gioi tam /inb tbuan tuy cua Nict-ban. a kInh nghIom dau fIon Ia: 1. Trong bao fhaI, koo daI nhIou fhang fruoc khI sInh ra. 2. Trong mof so nhung gIac mo co su kIom soaf cua fam fhuc. 3. Trong frang fhaI hoan foan xuaf fhan. VoI 3 kInh nghIom con IaI, y nghIa trung gian con duoc hIou fhom Ia v chung xay ra frong khoang fhoI gIan gIua su chof va su faI sInh vao doI song moI, duoc cho Ia koo daI frong 49 ngay. Trong fhoI gIan do, fhan xac bang xuong fhjf fhong fhuong nay duoc fhay fho bang mof IoaI fhan xac raf fInh fo. Cuon Tu tbu 318 Luoc su Phut guo da mo fa raf fI mI mof so chI fIof cac hnh anh raf co fho so hIon ra voI nhung aI hIou bIof nhIou vo fruyon fhong cua Lat-ma giao frong suof fhoI gIan do. Tac pham nay con gIu IaI duoc mof so kIon fhuc co xua cua fhoI ky do da vo doI song sau khI chof, va cho fhay nhung dIom gIong nhau dang kInh ngac voI nhung fruyon fhong khac duoc fm fhay frong cac van ban co cua AI Cap, a Tu va ThIon Chua gIao. Cung raf co xua Ia nghI Io gCoJ ma chung fa duoc bIof don qua su mIou fa cua mof fac gIa fu fho ky 14, nham muc dch caf duf moI rang buoc voI fu nga bang cach hIon mnh cho quy doI o mof noI hoang vang. Tong phaI Nying-ma-pa khac bIof voI cac fong phaI khac o dIom Ia ho su dung duoc nhung g ma noI chung Ia fhuong bj cho bo. Chang han nhu su san han va duc vong, va ngay ca xac fhan nhuc duc von bj xom Ia su ngan fro, nguon goc cua foI IoI, da duoc fong phaI nay su dung nhu mof phuong fIon do Iam phong phu hon nua cho doI song fInh fhan. NoI chung, nhung y fuong cua ho dou phu hop voI quan dIom Tan-tra duoc caI fIon o An o. Trnh fu cong phu cua fong phaI nay Ia nhu sau: 1. Su sang fao fInh fhan cua cac vj ho phap, nho vao su fro Iuc cua cac man-tra, cac hnh anh fuong fuong, va cac vj Kbong banb nu. |Xom frang 186) 2. Su kIom soaf duoc fhan xac b an, gom cac mach mau, fInh djch .v.v... 3. Su nhan fhuc duoc ban fanh chan fhaf cua fu fam. Bo Tat Pbo Hicn, 1 mof vj Bo Tat hoa fhan raf gan guI voI duc Pbat ai Nbat, Ia nguon hIon Io cao ca nhaf vo gIaI doan fhu ba. Cban nbu, bao gom ca tu tban, oc ban cbat kbong pbai /a su troi buoc, tai sao pbai tu mnb tm cacb tboat kboi su troi buoc: Cban nbu oon kbong /ua Joi, tai sao /ai tm kicm cban /y tu bcn ngoai: V vay, su kIom cho bj phu nhan frong nhung nguyon fac dao duc Phaf gIao. Mof nguoI hoan fhIon vo moI maf khong ho kIom cho duc vong, san han... ma chI cbuycn boa chung mof cach fhch hop. 320 Luoc su Phut guo Trong nhung phan gIao Iy cao nhaf, fong phaI nay raf gIong voI Tbicn tong, fhoo do hnh fhuc cao nhaf cua Du-gia ham chua vIoc nhan ra duoc ban tanb cban tbat cua tu tam. Cung gIong nhu Tbicn tong, fong phaI nay noI don su gIac ngo voI y nghIa co phan nao khac voI An o. Mof nguoI da daf don Nict-ban ngay faI noI nay va frong hIon faI, voI moI hanh vI da fhoaf ra ngoaI nhan qua, fh co fho Iam fan bIon xac fhan cua mnh vao mof vof sang cau vong. Tong phaI Nying-ma-pa fap frung nhIou vao phan gIao Iy b fruyon va su chung ngo fu fhan, nghIong vo fruc gIac noI fam hon Ia nhung frI fhuc co fho fruyon daf duoc. MaI cho don fhoI gIan cach day chung mof fho ky, fong phaI nay khong ho co nhung su nghIon cuu hoc fhuaf fhoo kIou Hoang pbai. Sau do, co mof vaI noI da fhuc hIon vIoc nay, do baf chuoc fhoo cac fong phaI doI nghjch. Tong phaI nay da fIop fuc su dau franh gIanh quyon Iuc, chong IaI cac fong phaI khac, va mac du da co nhIou Ian co gIanh quyon kIom soaf daf nuoc, nhung chua bao gIo Iam duoc. Iou nay co f kha nang do cac doI fhu cua ho co nang Iuc fam IInh manh mo va duc do hon, ma phan Ion Ia do su vuof froI hon vo nang khIou chnh frj. Nhung fong phaI nay IaI nam duoc anh huong raf Ion doI voI dan chung, don noI cac fong phaI khac dou phaI co su nhuong bo voI ho. Nhung phop fhuaf cua ho fhuong dang ngo doI voI cac fn do Phaf gIao khac, fhuong khong phaI v bj cho Ia khong hIou qua, ma v ho duong nhu boc Io mof su quan fam khong fhch hop don hanh phuc fho fuc. KhI nhung nguoI Hoang pbai muon fIon doan fuong IaI, fhuong ho khong fu Iam dIou do ma nho don mof nha su fIon frI cua bo phaI co nguon goc co xua nay. Tong phaI Nying-ma-pa da hap fhu raf nhIou gIao Iy cua dao Bon, va chnh frong fong phaI nay Phaf gIao va dao Bon fIop fuc fac dong qua IaI voI nhau. VIoc fong phaI Nying-ma-pa sa suf xuong vj fr fhap nhaf fhuong duoc nou Ion do chong IaI ho. Tuy nhIon, dIou chac chan Ia, baf chap dIou do, hoac co Io chnh v dIou do, ma ho cung du nang Iuc do co fho daf don dja 322 Luoc su Phut guo vj cao nhaf nhu nhung nguoI dong dao tbuan kbict bon cua ho da Iam duoc. Su chIon fhang fong phaI Nying-ma-pa cuoI cung da don voI Hoang pbai. Tong phaI nay duoc sang Iap boI Tong-kbacb-ba 1
|1357-1419), 2 nha fu fuong vI daI cuoI cung cua Phaf gIao. NgaI Ia mof nha caI cach, fIop fuc cong vIoc cua ngaI A-Jc-sa fruoc day, nhan manh don vIoc fuan fhoo cac chuan muc dao duc va gIoI Iuaf, dIou hanh chaf cho cong vIoc hang ngay cua chu fang, gIam nho anh huong cua phap fhuaf bang cach nhan manh vao kha canh fam IInh cua Phaf gIao, va fhanh Iap Hoang pbai, fong phaI da nam quyon caI frj Tay Tang cho don nam 1950. NgaI Ia hoc gIa vI daI, va bang moI cach Iuon co gang do fm duoc mof vj fr frung dung gIua nhung cuc doan, franh su fhIon Ioch, va daf don kIon fhuc bao quaf foan dIon. Anh huong cua ngaI Tong-kbacb-ba duoc koo daI nho vao so do fu raf dong, nho vao vIoc fhanh Iap cac fu vIon sung fuc, nhIou fho Iuc, va nho vao 16 bo suu fap cac fac pham cua ngaI. Trong so do, phaI ko don 2 fap you Iuoc chI ro nhung phuong fhuc fu fap do daf don su gIaI fhoaf, mof fap frnh bay day du vo sau phop ba-/a-mat cua aI fhua, va fap kIa noI ro nhung phuong fhuc cong phu fhoo Mat tong. Tap sach dau goI Ia Tung buoc Ji /cn giac ngo, dua fhoo khuon mau fu fap sach chI dan cua A-Jc-sa, nhung chu y nhIou hon don nhung nguoI khong co nang khIou dac bIof. Sau khI fhj fjch, ngaI Tong-kbacb-ba duoc dan chung fho cung nhIof fhanh, va duoc fIn Ia da sanh vo cung froI au 8uat, cung gIong nhu cac vj Phaf fuong IaI. NgoaI vIoc fhanh Iap cac fong phaI ban xu, Phaf gIao Tay Tang frong fhoI ky nay con daf duoc ba fhanh qua Ion. Truoc hof Ia vIoc ho fhong hoa foan bo kInh dIon fhanh haI fang do so, Kinb tang 3 vao fho ky 13 va Luan tang 4 vao fho 1 Tsongkhapa t l357-l4l9), ngoo du up dong ho thong guo doc Geshe no tong, thoo do tung s dooc duo tuo o cuc to von cho don kh dut trnh do toong doong vo hoc v ton s trot hoc lhut guo. Nguy nuy, tung s thooc 324 Luoc su Phut guo ky 14. KInh fang duoc In Ian dau fIon o ac KInh khoang nam 1411, va Ian dau fIon o Nartbang, Tay Tang vao nam 1731. Iuan fang duoc In Ian dau fIon cung o Nartbang, Tay Tang vao nam 1742. Sau do con duoc In nhIou Ian nua. ai tang kinb voI hnh fhuc duoc gop chung IaI, voI do chnh xac, dang fIn cay va do fra khao duoc hnh fhanh fu khoang fho ky 13 don 18, va da fro fhanh cho dua cho faf ca nhung cong frnh nghIon cuu Phaf phap faI Tay Tang. Thu haI Ia vIoc san sInh ra mof non van hoc ban xu do so cac fap sach chI dan, nhung fac pham Iuan gIaI, fIou Iuan .v.v... Mof Ianh vuc van hoc ma fn do Phaf gIao Tay Tang da vuof froI hon faf ca, do Ia vIoc vIof fhanh su Phaf Tbicb-ca. MoI quan fam vo Ijch su nay co IIon quan don cach nhn cua nguoI Tay Tang vo su phaf frIon cua Phaf gIao frong moI quan ho voI con nguoI fhaf cua duc Phaf Tbicb-ca. Ho fIn rang vIoc du nhap hoan foan Phaf phap va y nghIa cua gIao phap da fu phaf qua nhIou fho ky, va nhung kha canh khac nhau cua gIao phap vo cung phong phu nay chI duoc fn do Phaf gIao nam baf duoc mof cach raf cham chap, frong suof mof gIaI doan koo daI don 15 fho ky. Mof dIou hof suc ky Ia Ia, mof nguoI Tay Tang - chu khong phaI nguoI An o - da vIof duoc cuon Ijch su Phaf gIao hay nhaf o An o. Thaf vay cuon Ijch su Phaf gIao o An o va Tay Tang qua Ia mof kIof fac fhuoc IoaI nay, mang fnh fong hop cao va noI baf voI nhung kIon fhuc frIof hoc sau sac. Tap dau khao saf vo kInh dIon. Tap fhu haI do cap don 12 su kIon chnh frong cuoc doI duc Phaf Tbicb-ca Mau-ni, fIop don Ia ba Ian kof fap kInh dIon, va noI fIop cho don nhung du bao vo su dIof maf cua gIao phap o An o, va su ko fuc o Tay Tang. Tap fhu ba gIoI fhIou vo an ban ai tang kinb o Nartbang, fhoo sau Ia mof ban muc Iuc co ho fhong. Con nhIou fac pham xuaf sac khac do cap don Ijch su Phaf gIao Tay Tang, hoac Ia Ijch su cua cac fong phaI khac nhau. Thanh qua fhu ba Ia fang doan Phaf gIao da bam ro vung chac frong doI song dan chung. Trong fho ky 15, nhung mon do cua ngaI Tsong-kba-ba da dIou chInh gIao Iy co xua cua Phaf 326 Luoc su Phut guo phap fhoo voI nhung nhu cau fo chuc xa hoI. Thoo do fh chu Phaf, Thanh va chu Bo Tat co fho hoa hIon ra nhung fhan xac hoan foan khong khac g voI fhan xac cua nguoI fhuong, va su dung nhung hoa fhan ay do cuu do va gIao hoa moI nguoI. ay khong phaI Ia su faI sInh, ma Ia su sang fao vo ngaI bang nang Iuc fhan fhong cua cac ngaI do fhuc hIon nhung hanh nguyon cua mnh, frong khI cac ngaI van an fru frong frang fhaI khong fao fac. Cung frong fho ky 15, Hoang pbai dua ra mof hnh fhuc cu fho cho gIao fhuyof nay, bang cach fuyon bo rang mof so cac vj Bo Tat |nhu duc Quan Tho Am va Di-/ac) va Phaf |nhu duc A-Ji- Ja) so guI don nhung noI nhu Lbasa, Urga .v.v... nhung hoa fhan cua cac ngaI do Iam cac vj gIao chu |xcm trang 122. Thom vao do, ho nghI rang co fho fm duoc boa tban cua mof vj gIao chu vua qua doI frong mof dua fro duoc fhu fhaI sau do 49 ngay. Nhung boa tban nay duoc cac vj cao fang chon Iua hof suc can fhan, dua fron nhung quy Iuaf cung chI Iy va phuc fap nhu Ia nhung quy Iuaf da gIup cho Hoi Jong Lc ngbi co fho phan bIof duoc nhung phop mau chan chnh voI ma fhuaf. VaI fro Ianh dao cua nhung vj boa tban nay Ia nof dac frung cua fho gIoI Lat-ma frong suof 450 nam qua. VaI fro Ianh dao nay cung mang IaI mof su on djnh xa hoI, va don nam 1950 da bao vo Phaf gIao mof cach co hIou qua fruoc su fran ngap cua non van mInh hIon daI. Hon fho nua, Lat-ma giao con chung fo mof cach dang ngac nhIon Ia ho hoan foan khong bj anh huong cua Iong ham muon nhu fhong fhuong, von da dan don su sup do cua fang doan fruoc day o chau A. Nam 1953, o vung LaJakb fhoo Lat-ma giao, nhung fa dIon frung fhanh canh fac fron cac vung daf cua fu vIon da chong IaI vIoc sung cong daf daI cua chu fang. Chnh phu An o da phaI don mof uy ban, va ho bao cao vo rang ... tbat Jang ngac nbicn /a nbung nguoi ta Jicn nay co tbc gianb Juoc nbung oung Jat Jai tu cac cbu so buu 1 bang oao bicu /uc cua ao /uat Jat Jai (buy bo cac so buu Jat Jai quy mo /on, nbung bo /ai tbong nbat quyct Jjnb /a nbung oung Jat Jai nay ncn Juoc giu nguycn 328 Luoc su Phut guo tbuoc quycn cac cbu so buu oa ncn Jua ra ngoai anb buong cua ao /uat... |frang 30-31 frong bao cao cua Uy ban Wa:ir). Tn do Phaf gIao fruoc do van fhuong co nam Iay ca quyon Iuc fho fuc va quyon Iuc fam IInh. ay Ia Ian dau ho fhanh cong frong vIoc nay. IoI fho co fho nhn fhay raf ro rang. Nhung dIou kIon fhuan IoI cho mof doI song fn nguong co fho duoc dam bao, chu nghIa quan phIof bj kIom cho don muc foI fhIou, suc vaf duoc bao vo, nan cuop gIaf cua caI bj ngan chan, su nao Ioan va bao dong bj IoaI fru. VaI fro Ianh dao duong nhIon cua cac vj Lat-ma duoc ho fro boI su noI rong cac Ianh vuc fInh fhan ma ho quan fam, co fho fhay frong nhung chuong frnh hoc fap ma Hoang pbai ap dung, frong ho fhong fhan IInh rong raI va da dang, va frong su hIon dIon khap noI cua nhung doI fuong fn nguong. Tuy nhIon, baf chap su fhanh cong ro nof nay, mof su suy fhoaI fn nguong da baf dau fu sau fho ky 17. ThoI quon dua vao bao Iuc cua vj at-/ai Lat-ma fhu 5 |1617-1682) 1 Ia mof dau hIou xau cho fuong IaI. Ho fhong Lat-ma dan dan fro non cung nhac. Cho don fho ky 18, nhung anh huong fu nuoc ngoaI da fung duoc don nhan va khuyon khch. Nhung fu do fro dI, Tay Tang hoan foan khop kn, va bIon phap nay phan anh mof su o ngaI nhaf djnh fu frong nuoc. Su suy fhoaI fu no duoc boc Io mof cach ro rang qua cac fac pham ngho fhuaf, fu do fro dI chI cho fhay mof ky nang may moc hon Ia faI nang sang fao. au vof cua nhung pham chaf da fung noI baf frong non ngho fhuaf Tay Tang o dInh cao cua no, gIo day fro non raf hIom hoI, mac du Ia van con co fho nhan ra duoc voI su chay bong va vo quyon ru gan nhu ky dIou, Iong fu bI va kInh haI vuof muc, vo nho nhang fhanh fhoaf va su rung dong ma quaI, va su khoo Ioo gan nhu sIou vIof frong vIoc phoI fr, dIou hoa mau sac. Trong mof fhoI gIan daI, dja hnh hIom fro va su knh chong nhau gIua cac fho Iuc da gIu cho nuoc nay khong bj chInh phuc. 1 Ngoyon tuc gh u l6l7 - l7l5 nhong khong dong, v Dut-u Lut-mu tho 6 tdooc tn u hou thun cou v tho 5) snh num l683 vu mut num l706. Chong 330 Luoc su Phut guo CIo day, non van mInh hIon daI dang fran vao. uong sa, y fo, caI cach daf daI va su phaf frIon cac nguon faI nguyon fhIon nhIon dou da baf dau, voI nhung hau qua huy dIof khon Iuong doI voI cac fruyon fhong fon gIao. 8. MONG CO NguoI Mong Co haI Ian duoc gIao hoa boI cac cao fang Tay Tang. Ian dau vao nam 1261 Ia vj dung dau dong 8askya fon Ia Tbags-pa, va Ian fIop fhoo vao nam 1577 Ia duc at-/ai Lat-ma. 1
Trong khoang fhoI gIan fu nam 1368 don nam 1577, ho IaI quay IaI voI dao 8baman o ban xu. Chnh kha nang Iam phap fhuaf cua nguoI Tay Tang da gay an fuong manh nhaf doI voI nguoI Mong Co. Marco Po/o da ko IaI nhIou dIou ky Ia vo nhung phap fhuaf da dang ma cac vj Lat- ma da Iam faI frIou dnh cua aI Han, 2 va sau nay, khI duc at- /ai Lat-ma du hanh don fham A/tan Cbagan, fhu IInh cua mIon dong Mong Co, ngaI cung boc Io nang Iuc mau nhIom cua mnh o khap moI noI, nhu Iam cho nhung con song chay nguoc Ion doI, nhung con suoI frao Ion gIua sa mac, va nhung dau mong ngua cua ngaI do IaI fao fhanh hang chu An Ma Ni Bat Di Hong. 3
o vIoc nguoI Mong Co fIn fhoo Phaf gIao, cac vj Lat-ma gIo day dam nhan nhung nghI Io phap fhuaf ma fruoc kIa do dao 8baman fhuc hIon. VIoc coI frong sInh mang fhoo gIao Iy dao Phaf duoc baf buoc fhuc hIon fhoo Iuaf phap, cam han vIoc hy sInh dan ba, no Io va suc vaf fhoo fap fuc cua dao 8baman, va han cho vIoc san ban. VoI kof qua cua Ian hoa dao dau fIon, Lat-ma giao chIa so su gIau co cua do quoc Mong Co, co fho Iap non nhIou chua va don fho o Trung Hoa, dac bIof Ia o ac KInh, va co duoc quyon Iuc manh mo duoI frIou nha Nguyon |1279-1367). 4
1 1oc u v Dut-u Lut-mu tho 3, ton u Sonum Cyutso t1ou-ung Cu-moc-tho), snh num l543 vu mut num l588. 2 1oc 1hunh Cut 1o Hun. 332 Luoc su Phut guo Ian hoa dao fhu haI duoc fhoo sau boI mof su nhIof fhanh fn nguong cho fhay nhung g ma Phaf gIao co fho fao ra duoc fron khap Ianh fho cua mof quoc gIa. Iong sung dao cua dan Mong Co duong nhu Ia khong co gIoI han. KInh dIon duoc djch sang fIong Mong Co, va hang ngan fu vIon nguy nga duoc xay caf, voI so nguoI xuaf gIa chIom don 45% so nam gIoI frong nuoc, va Ia nhung frung fam fhuong xuyon cua cac sInh hoaf van hoa dang ko. Vao fho ky 13, su chInh phuc Iran cua nguoI Mong Co da dan don vIoc fhanh Iap cac frung fam van hoa Phaf gIao fron Ianh fho Iran khoang nua fho ky fruoc khI cac Ianh fu Mong Co chuyon sang fhoo HoI gIao vao nam 1295. 1
Ian fhu haI nguoI Mong Co quay sang voI Phaf gIao da Ian rong fon gIao nay sang cac sac dan du muc khac, nhu nguoI Buryat va Ka/muk. Urga fro fhanh mof frung fam Ion cua Lat- ma giao. Vj Hutuktu 2 cuoI cung maf nam 1924, va quyon han chuyon sang nha nuoc Cong boa nban Jan Mong Co. Suof frong 300 nam, Iong sung knh cua nguoI Mong Co doI voI Phaf gIao da fho hIon ro qua su nhIof fhanh manh mo, va boI v nIom fIn sau xa, ho da khong fnh don caI gIa phaI fra: mof muc do suy kIof nhaf djnh cua daf nuoc, nhu fruong hop fuong fu cua TrIou TIon vao fho ky 14. Io faf nhIon Ia khI ay ho buoc phaI quay sang mof doI fuong khac hon. 9. THC TRANG HKN NAY Trong suof fho ky vua qua, Phaf gIao da phaI danh phan Ion nang Iuc cua mnh do fu duy fr fruoc nhung fho Iuc manh mo cua Ijch su hIon daI, va qua fhaf dIou do khong do dang. Khong co noI nao Phaf gIao gIanh duoc fho chu dong. Vao fhap ky 50, nhIou fn do Phaf gIao chau A chao don Io ky nIom Ian fhu 2.500 su gIac ngo cua duc Phaf, duoc bIof don voI fon goI Ia BuJJba Jayanti, 3 ham y vo su chIon fhang cua ngaI fruoc Ma ouong, 334 Luoc su Phut guo fuong frung cho caI chof, cho foI IoI, va cho fho gIoI fran fuc nay. Tuy nhIon, su kIon nay duoc danh dau bang Iong nhIof fhanh Ion Iao frong moI quan fam don Phaf gIao khong phaI vo maf fInh fhan, ma Ia mof Iuc Iuong xa hoI. Co Io con hon ca nguoI chau Au, ngay nay da so nguoI chau A khong con quan fam don cac van do fon gIao. Nhung van do xa hoI va chnh frj duong nhu doI voI ho cap fhIof hon nhIou. Phaf gIao Ia you fo chung duy nhaf doI voI faf ca cac non van hoa chau A, f nhaf Ia ko fu song InJus va rang HinJu Kusb cho don Kyoto va dao Jaoa. Taf ca nhung aI song o chau A dou co fho fu hao vo mof fon gIao khong nhung co fruoc fon gIao cua phuong Tay don 5 fho ky, ma con duoc fruyon ba va fon faI ma khong dua vao bao Iuc, khong vay mau cua cac cuoc fhanh chIon va khong su dung don nhung bIon phap fan bao, cuong nhIof. TInh fhan dan foc Ia dong Iuc chnh frong gIaI doan Ijch su nay, va nhung fhanh qua ma fn do Phaf gIao daf duoc Ia raf dang fu hao. An o fran frong duc Phaf nhu mof frong nhung bac dao su vI daI nhaf cua ho, va vua A-Juc, mof nguoI Phaf fu, Ia mof frong nhung nha caI frj xuaf sac nhaf cua ho. Khong chI o An o, ma ca o Trung Hoa, Nhaf an va Tch Ian, nhung gIaI doan Ijch su huy hoang nhaf dou dung Ia nhung gIaI doan Phaf gIao hung fhjnh nhaf. 1 Nhung cong frnh kIon fruc nguy nga va vo so fac pham ngho fhuaf cung nhu mof non van hoc do so, fInh fo va hoan my da chung fo duoc suc phaf frIon khong ngung cua nhung gIa frj van hoa cao. I nhIon, fhoo quan dIom Phaf gIao fh faf ca nhung dIou nay chI Ia fam fhuong, Ia nhung fhanh qua phu fhuoc co duoc nho vao su fan Iuc fu duong fInh fhan. Nhung qua fhaf, su fam fhuong nay Ia qua suc ruc ro. Nhung IoI fIon doan fu dau Cong nguyon da dua ra mof han ky 2.500 nam nhu Ia fhoI gIan fon faI cua Phaf gIao. Sau fhoI gIan do, ngay ca cac vj fang cung so chI gIoI vIoc franh chap va baf dong, con gIao Iy fh dan dan ngay cang mo nhaf. 1 Lch so Vot Num vuo hu do Ly, 1run cong chong mnh doo nuy. 336 Luoc su Phut guo Thuc fo quan saf cung cho fhay rang, gIong nhu nhung fon gIao fruyon fhong khac, Phaf gIao da chju anh huong nghIom frong cua non van mInh cong nghIop. Su huy hoaI cua no gan nhu da co fho kjp hoan fhanh frong khoang 20 nam ko fu djp Io ky nIom 2.500 nam cua Phaf gIao. Cung phaI ghI nhan fhom rang, dang chu y nhaf Ia nhung cong frnh dang ko da duoc fhuc hIon frong nhung nam gan day o MIon Ion, ThaI Ian, Nhaf an va Tch Ian do duy fr su sInh dong cua Phaf gIao va khoI phuc nhung phuong phap fhIon djnh co xua. Chnh frong moI fruong cach bIof cua nhung frung fam fhIon djnh ma nIom fIn xua kIa duoc khoI phuc, va mang IaI nhung IoI ch moI cho cuoc song. Trong khI nhung non fang vung chac cua Phaf gIao o phuong ong dan dan fhoo nhau sup do, fh do bu dap IaI, fon gIao nay da fung buoc, cham chap nhung vung chac, Ian rong dan ra khap cac nuoc phuong Tay. TaI day, Phaf gIao duoc fIop nhan fhoo ba muc do khac nhau: trict boc, boc tbuat va ton giao. 1. Su fIop nhan vo maf trict boc duoc khoI dau voI Atbur 8cbopcnbaucr 1 vao nam 1819, va fIop fuc duy fr voI mof foc do kha on djnh ko fu do. Mac du chI co duoc raf f cac kInh van nguyon fhuy, 8cbopcnbaucr da faI fao ho fhong fu fuong Phaf gIao cua nhung nguoI Kantian fhoI co mof cach chnh xac don noI nguoI fa co fho fIn chac rang ong da nho IaI nhung dIou nay fu frong fIon kIop. Vo phan mnh, ong da anh huong raf manh mo don cac nhac sI nhu PicbarJ Wagncr, 2 frIof gIa nhu Bcrgson, 3 va raf nhIou faI nang sang fao khac o Tay Au. Tu mof goc do khac bIof hon, fhIon faI Hc/cna Pctroona B/aoatsky 4 da gIoI fhIou voI phuong Tay nhIou gIao Iy co ban cua Phaf gIao aI fhua, va frong mof chung muc nao do, fo chuc Tbcosopbica/ 8ocicty 5 cua ba da fao dIou kIon cho nhung 1 1rot gu ngoo Doc tl788-l860) 2 kchurd t\hom) \ugnor, tl8l3-l883), nhu soun nhuc ngoo Doc 3 Honr orgson tl859-l94l), trot gu ngoo lhup vu u ngoo dout gu Nobo vun choong num l927 338 Luoc su Phut guo nghIon cuu sau xa hon nua. Trong nhung nam gan day hon, cac frIof gIa khac bIof nhau nhu Pickcrt, Jaspcrs, 1
Wittgcnstcin 2 and HciJcggcr 3 da fo ra chju nhIou anh huong fu Phaf gIao. Trong 20 nam vua qua 4 da hnh fhanh mof so Iuong fac pham van chuong do so vIof vo moI quan ho gIua cac ho fhong fu fuong khac nhau cua Phaf gIao voI ho fhuc hIonong fu fuong cua cac fu fuong gIa chau Au hIon daI. Nhung fac pham nay hau hof dou co gIa frj cao don muc da do IaI nhIou dau an frong fu fuong frIof hoc phuong Tay cung nhu phuong ong. 2. Trong vong 150 nam, vo so cac fu IIou frong Ijch su Phaf gIao, cho du Ia duoI hnh fhuc van ban hay cac fac pham ngho fhuaf, da IoI cuon su chu y cua raf nhIou hoc gIa. Trong mof chung muc nao do, moI quan fam nay duoc fhuc day boI nhu cau caI frj cua nhung chnh phu xam Iuoc, nhung nguoI da nhan ra fn do Phaf gIao frong so dan o nhung vung moI bj chInh phuc. Thoo chIou huong nay, nguoI Nga baf dau nghIon cuu quan dIom fn do Phaf gIao vung 8ibcria cua ho. NguoI Anh, voI Pbys DaoiJ Ia mof frong so do, quay sang nghIon cuu vo Phaf gIao o Tch Ian do fm cau fra IoI cho fhaI do cua nguoI dan vo quyon so huu daf daI da Iam ho boI roI. NguoI Phap da Iam vIoc nay mof cach xuaf sac voI Vicn Vicn ong 5 daf fru so faI SaI Con cu. Vo sau, ngay ca nguoI My cung dua vao frong quan doI cua ho mof fruong hoc day cac ngon ngu phuong ong, da dao fao ra fruoc nhaf nhung nha ong pbuong boc ma hIon nay dang Iam vIoc faI cac fruong daI hoc Hoa Ky. SInh vIon fof nghIop fu fruong nay duoc huong faI fro fu ngan sach quoc phong, 6 duoc huong fro cap Iam vIoc fu CIA, II va nhIou fo chuc Ion. Nhung van chua phaI da hof. V Phaf gIao fo ra Ia hnh fhuc do fruyon ba nhaf cua non van hoa An o, non khong co baf cu mof hnh fhuc fu fuong nao khac cua chau A co fho fhu huf duoc nhIou su 1 uspors Kur tl883-l969), trot gu ngoo Doc. 2 Lodvg oso ohunn \ttgonston tl889-l95l), trot gu ngoo Anh goc Ao. 3 Murtn Hodoggor tl889-l976), trot gu ngoo Doc. 340 Luoc su Phut guo quan fam hon o chau Au. Khong mof fon gIao nao khac co fho fhu huf duoc mof so Iuong khong Io cac faI nang hoc fhuaf don nhu vay. Khong chI Ia cac nha ngon ngu hoc hang dau bj IoI cuon vao nhung IoaI ngon ngu, fhuong Ia raf kho hIou, ma Phaf gIao su dung do frnh bay, ma ca nhung fr huo bac fhay cung phaI hof suc fap frung vao vIoc dIon djch su fInh fo va fhong fuo frong fu fuong Phaf gIao. PhaI maf mof fhoI gIan daI do co fho hIou hof duoc cach suy nghI cua fn do Phaf gIao, hay fham ch chI do hIou duoc nhung fhuaf ngu ma ho dung. an dau, nguoI chau Au xuaf phaf fu vj fr fuong fu nhu cac nha nghIon cuu AI Cap co daI, voI faf ca gIao sI dou da chof, buoc phaI suy doan bua baI va Ioay hoay do gIam fhIou nhung g ma doI voI nguoI AI Cap Ia nhung fhanh qua fr huo cao nhaf fro fhanh mof mo hon don phI Iy. Su vIoc gIo day cung fuong fu voI nhung nguoI phIon djch dau fIon cac vIon foan quyon, cac nha fruyon gIao, cac vIon chuc quan su va cac nha quan Iy faI chanh. VoI ho, Phaf gIao duong nhu Ia mof su vo nghIa don phI Iy. I nhIon cung co mof vaI ngoaI Io, nhu fruong hop cua P. C. Cbi/Jcrs |khoang nam 1870) Ia mof. Va noI fhoo dau chan ong, sau mof fhoI gIan fh nhung ko chInh phuc chau A ngao ngho kIa da phaI cuI xuong va co fm hoc vo Phaf gIao fu nhung fang sI con song sof o Nhaf an, Tch Ian va 8ibcria. Cho don fhap ky 1930 fh moI vIoc fam on, va nguoI phuong Tay gIo day co fho phan nao fu fIn frong vIoc nam baf nhung y nghIa fInh fhan ma cac cac gIa Phaf gIao muon fruyon daf. 3. Tu dInh cao fhuong fang frIof Iy, fhap dan xuong frIon nuI hoc fhuaf, va gIo day chung fa xuong don vung dong bang voI Phaf gIao nhu mof fon gIao pho cap cho moI nguoI. Cac fo chuc Phaf gIao da hnh fhanh nhanh chong frong khoang gan 80 nam qua, chu you Ia o cac nuoc fhoo dao TIn Ianh. O do, ho fhanh Iap mof frong nhung chI phaI nho hon khong fhoo fon gIao chnh. 1 Ho co vuof qua Iong bac ai cua Chua voI fam tu bi cua Phaf von on hoa 342 Luoc su Phut guo hon, co xac djnh y nghIa cua kInh dIon fu nhung ban djch Anh ngu fhuong Ia khong chnh xac ma IaI khong dung nhIou don nguyon ban, va co dua fhom phop fhIon djnh voI nhung suc hap dan xa Ia vao frong so nhung vIoc fhIon, mof cuoc song khong IoI Iam va su pho phan khong ngung cua hang fr gIa. Trong vong 20 nam qua, cac nhom nay va nhung cuoc hop maf frao doI cua ho da nhanh chong gIa fang vo so Iuong va suc manh faI chanh. an dau, ho khoI nguon cho nhung hoaf dong cua mnh hau nhu chI hoan foan fu nhung g hoc duoc frong cac kInh dIon bang fIong P/i. Nhu nhung fn do TIn Ianh fhuan fhanh, ho fIn rang day Ia mof kIou Phuc Am nguyon fhuy gIao phap cua duc Phaf frong su fhuan khIof hoan foan. Va roI sau do, nhung an ban day an fuong fuyof voI cua Daisct: Tcitaro 8u:uki vao fhap ky 1930 da khoI day mof cao frao cua nhung g duoc fu mo fa Ia Zcn (Tbicn boc. Con:c va mof so fac gIa khac cung cap fhom nhung kIon fhuc day du hon vo kInh Bat-nba Ba-/a-mat-Ja va cac kInh van aI fhua khac cua gIaI doan dau. Va fu nam 1950, da co nhIou no Iuc do dua fhom mof so kInh dIon Tan-tra vao. O Hoa Ky, cung voI nhung nhom Phaf gIao co fo chuc, mof so ca nhan faI nang nhu A/an Watts va Gary 8nyJcr da gIoo rac khap noI raf nhIou y fuong moI Ia, nhu nhung haf gIong duoc fung vo moI huong. Va don fhap ky 1960, ho fao duoc mof so anh huong doI voI IoI song pban oan boa von Ia ho qua koo daI cua su chong doI IaI ap Iuc fu mof xa hoI fIou fhu cong ngho va noI kInh hoang fruoc cuoc chIon franh o VIof Nam. Tuy nhIon, noI chung fh nhung fn do Phaf gIao fhuong chI song frong cong dong cua mnh va co raf f anh huong doI voI fho gIoI bon ngoaI. HIon nay, khong aI co fho uoc doan duoc nhung fIom nang cua ho. MoI fhu IIon quan don ho dou kho hIou cho du do Ia so Iuong fn do, Ia nang Iuc faI chanh, nguon goc xa hoI cua cac fhanh vIon, nhung dong Iuc, su fruong fhanh vo fam IInh, quan dIom vo gIao Iy, hay muc do anh huong... Vay fh faI sao IaI phaI du doan chuyon fuong IaI7 TInh fhan baf vu IoI va su quon mnh da fung Ia nhung vu kh cong 343 A short history of Buddhism Scriptures from often inaccurate English translations without much recourse to the originals, and to add meditation and some exotic glamour to good works, a blameless life and a ceaseless denigration of the intellect. Over the last twenty years these groups and conventicles have rapidly grown in numbers and nancial weight. At rst they took their inspiration almost exclusively from what they could learn about the Pali scriptures which, as good Protestants, they believed to be the original Gospel, the Buddha-dhamma in its pristine purity; then, in the wake of the magnicent publications of Daisetz Taitaro Suzuki in the thirties, there has been a ood of what describes itself as Zen; Conze and others added a fuller knowledge of the Prajnaparamita and other early Mahyna texts; and since 1950 there have been many attempts to add also some Tantra to the mixture. In America side by side with the organized Buddhist groups a few gifted individuals, like Alan Watts and Gary Snyder, liberally scattered a variety of unco-ordinated ideas like seed-pods in all directions. In the sixties they had some inuence on the counter culture which fed on the revulsion against the strains of a technological consumer society and the horrors of the war in Vietnam. Generally speaking, however, sectarian Buddhists keep themselves to themselves and have little impact on the world in general. No one can at present estimate their potentialities. Everything about them is obscure - whether it be their numbers, their nancial resources, the social origin of their members, their motivation, their spiritual maturity, their doctrinal stance or the range of their inuence. So why pry into the future? Disinterestedness and self-effacement have been the most effective weapons of the Buddhists in 344 Luoc su Phut guo hIou nhaf cua fn do Phaf gIao frong qua khu. Nou gIo day ho IaI baf dau Io Iang vo vIoc IIou cac fo chuc Phaf gIao co fon faI noI frong fho gIoI phuong Tay hay khong, ho so khong con gIu dung fhoo duoc nhung g ma cac bac fIon boI fInh fhan cua ho da vach ra. KhI duoc hoI rang: Lam tbc nao Jc mot giot nuoc co tbc cbang bao gio kbo Ji: uc Phaf da fra IoI: Hay cbo no oao bicn ca. Chnh v nhung phaf ngon sau sac fhoo cach nhu fho nay ma ngaI da duoc fon xung Ia ang Giac Ngo.
Koffi & Bitacola – Two incredible and amazing detectives from Africa and their funny and thrilling adventures: Vol.1: Koffi is looking for a friend (color version)
Kleider sind für alle da! Das Kinderbuch für eine kunterbunte Kleidungswahl, egal wer du bist. Dresses Are For Everyone! The children's book for a free and colorful choice of clothes, no matter who you are.: Buchreihe "Rituale für Familien" Band 7 - Rituale-Buch.de