Sie sind auf Seite 1von 24

Kashinu’sa mahkakasu

Lamina de la actividad de recoleccion.

Imagen de hombre shawi recolectando aguaje

¿Ya’weranke ihpurawnta kashinu’sa ma’sapisigues?


¿Ya’ewemake ma’nin kashinu’santa ma’nin ka’nasu’santa ma’sapi?

pág. 1
Ni’awa ihpura ya’werewasu

Ihpura kashinu’sa manewasu’


A’nerawatewa sh’pi, sninara ,kayunan
inapita manewa, na’purawatun
a’nawitanta nuwantuwateware
a’neatewa inawanta manewa
shaweten,werunen,yaquinen.

Tanannenpuwa nani taweri kahpa


ni’sarin.
Nahkun nara uhkuiatuna, panka imin Extracción de madera
ni’katuna.
Inpurasu’kashinu’sa naku nakun ma’sapi
pa’anakaisu mare ma’sha pa’anpike.

Nararu’sa ma’shamare manewasu’amuriraya, shi’na inapita kahpa ni’sarin


nara aneatuna ti’kirapi nitun, panka imin ni’sapi ma’sha ru’sa
sha’kakakimare inakeran panka imin nisa’pi panpateru’ sha’kaimare
napuatun inapita ku yawerinwen.

Ipi, ihte, yu inapitasu ka’pa


nisarin ti’kirapi nu’shinen ,
sha’ten pa’anakaisumare ma’sha Imagen de majas añuje y venado
pa’anpi.

A’paniteke kirikanenke: ¿ma’nin ka’nasu’sata nakun nakun


yaweramakesu ma’pi? ¿manin ka’nanu’santa kahpa ni’sarinen? ¿Ma’ta
ni’kakasu yawerin ama inapuchin ni’kakasumarewe?

pág. 2
Nitutawa kanpuwa nituterewasu’

Mahshukuru’sa a’chinterinpuwa kashinu’sa unpu mahkakasuna, ina nitutunansu


naniantarewa wachi. Ihpurasu pa’awa ina yunkiatewa inapuchin kashinu’sa
ma’awa nuya nanpikasumare.

Ya’werewake ma’sha mahpisu.

Hombre recolectando aguaje. Hombre recolectando majas

Kashinu’sa mahkakasusu nipirinwe sahkatu inasu ninewa kanpuwa


yawerewake, inasu keterinpu chirirupi, yaweterin tumainen,numuken kashinen.
Tanankesu yawerin nihsha nihsha kashinu’sa ma’kakaksumare, Yaweterinpuwa
ni’kakasuwe ku ni’kakasuwe inasu nipirinwen keparinpuwa a’paikasumare
ka’nanu’sa nararu’sa inapita tanake yawerinsupita.
Nuya a’paipi ma’sharu’sa yawerinke sh’pi, shinara, uwiru,nawan panpe,
ka’nannu’sa, ipi,ihte,yu inawita.
Inakesu ku naniterewe imin nikakasu nisawatun ku naniterewe nara a’nekasu
kayunan.shinara, a’paipi inasu nuyapiachin nininke.

Ma’pi nihsha nisha werun nunenameru’sa ni nunenakaisumare nisha nisha


Nitutawatuna kashinu’sa ma’pisu
kañupisumare nunenakaisumare.

pág. 3
Shiwi ninanukesu kashinu’sa yamapachinara ma’pi u’napi taweri , ku nipun
pi’ipi taweri. Nuwitwa a’nara ma’sha nitutunan kashinu’sa yamapatewara
yunkirawate ninesu.
Nutuwaru yun, tuhshin,tepa inapita
kankirapachina nitutarewa ka’nanu’sa
yawerinsu, ihsupita:
yunkurun,winka,shante, yuwi, shawe, Bandada de loros
ipi, kiraman, ihte, pawara, un’nu, inshi,
kuwasha inapitasu kashinu’sa irupi nani
mahkakasu nisawasu inapitari irupi.

Inaurawatun anpiantewanu’sa nutuwaru


yanpunawachina ina piyapisasu ni’sawatun
tenin inake kashinu’sa yawemara nuya
ma’kakasu tupi.

Shawi pyapiru’sasu kuwasha kushaterinke perarinsu natanpachina


ya’kariya yaweri kashinu’sa tanpawanu’sari
kanisu’ tenin pa’ate makakasu nimara tupi. Imagen de chosnas
caminando por el bosque
y un hombre
escuchándolos.
Nisawatun
ka’nanu’sa i’narinsu
ipi, ihte,yu,
teneshawe inapta nipachinara ya’kariya yawerin
kashinu’sa tupi shwiru’sasu.

Natantawatuma nishawituku a’chinpeike :


¿Yaweranke inapuchin nituteran kashinu’sa yamapatana? ¿Ma’ninta ahketeware
nituteran nuwiteran unpu mahkakasuna
Unpuatesuna kashinu’sa
ma’sha yaweranke?
manesu
Ma’kakasu kashinu’sa ka’nanu’sa inasu nipirinwen yawerewasu
nanpirewasu sahkatu. Sahkatu ninewasu ma’shamare: ihsupuchin
nipatumatupi inasu yawerewake.
kemapi sahkatu

Hombre cogiendo chambira con


pág. 4 gancho
Kashinu’sa mahkakasumare pa’patera, kemapiru’sa kepapi imuhtu,
irahpa,saweni inapita,Nanpetawatuna
Inarake a’tentawatuna uwishapi anutuwachina ma’pi niterinsu.
Shipi,shinara, shapi inapitasu yamachinara imuhtuke ane’pi inawitasu ku
nanpetupiwe inarake ma’pi.
Inara ma’sawatuna sha’pi, ta’kun mapi.
Kemapiri pe’perawatun kashinu’sasu peike kemarin.
Sanapi sahkatunen
sanapisasu wawiptari i ka’tawarin
yuntunarin kashinu’sa su’in maminsu.
Wa’winpitari ka’tawarin pe’pekaisumare
kashinu’sa pi’pian pi’piani’menenake.
Mujer juntando ungurahui con
su hija e hijo. Niketupi kashinu’sa niyakawapisupita,
niyayuranpisupita yawepi.

A’chinapi ka’tawainken ni’ke a’nara kahtu kahtu ya’kuninsu inakeran


nishiteke sanapisa sahkatunen inakeran kemapinta ni’sha sahkatunen .

¿Ma’ta manewasu’?
Ni’sha nihsha kashinu’sa manewa irukasumare,manewa ya’pirinen, iten,
namenen, shaweten,werunen,ka’nanu’santa ninewa kapakasumare
ninunenamakasumarnta yunirewa anaken nunenamenu’sa . nuwiterewa
anaken
Kashinu’sa
Iruresu kashinu’sa manesu inapitasu
we’tawa, shi’pi, shinara, takun anpi, ,
kayunan, ke’pa uwiru, unushupi, shinpira,
tukunsara, amishura, shapi, mereme’,tenu’ Hombre y su mujer
yuri, misera, mahki, nuhtu ,shiwaku, ’ina, recolectando frutos de yarina
ke’pa, ,mankuwa, kankira.

Ka’nanu’sa

pág. 5

Mujer recolectando churos


Ya’ipi iyu ma’pi wa’wishin panka inakeraware nankipi i’shanaru’sake
sunanteru’ uhshiteru’sake ku mayu kunkun,inpu shi’pinanu’sake,uyawike,
shinarake , kayunanke yawerinsupita taweri wenenta shiwa wansha inapita
nankirapi.
Ni’sha ni’sha ma’sha shaweteru’santa nankirapi , narashaweteru’sa, werun,
shapikuhpi, nunenamenu’sa, kanumeru’sa, masharaya pisetatuna pe’pepisu’
inin i’me mare,pañukin sa’yamare awentemare.

A’chinapi ka’tawainken, tatamashu, tata, ni’ke a’nara yaweramake


ma’sharu’sa ma’pisu yunkirawatun akuke’ inpitasuna ma’sha
ni’pisu. Tananke mapisu, i’ke mapisupitanta.

Tu’wa manewasu

Imagen de hombre recolectando hongos con su mano

Tu’wasu nipirinwe nuya nuya kusharunenpua ya’ipi yawerewasupita


ka’newa.
U’napi taweri tu’wasuru’sasu pi’pirin naranake inake mane’.
Napuru’ taweri naranan shipinanpachina nutuwaru pahputerin kenanpatera
mane.Tuwasu yashin achinirinpu ka’patera.
Ya’werin ni’sha ni’sha tu’waru’sa nakun na’kun nuwiterewasu : sami
tuhwa, mayu tuhwa, turumate nunun tuwa, Iwate’ tuhwa inapita.

pág. 6
Nehkera tu’wasu,ninan tu’wasu ku inasu manewe inapitasu suniman
yaweterin ka’patera ku nuyawe akurinpu naniterin chiminakasu.

Inantunapi tananke pa’sawachina irake tu’wa kenankunpachina


ma’kakasu yawerin ku ma’pachinwen ,nawetuwachin pinerarin
pinewachin ku manta ma’sha kenanarinwen tu’pinanwentararin.

Ma’awa werunen kuhpiken


Inake yawerin mahkakasu kayunan werun kayunan, shinara kuhpiken
inawita manewa’.

Werunawaru’sa kenanpatera mane:


kanume, ichanpira, kanumenan
inapita.
A’naken ya’purisha ya’werin
a’nakenta inapamiachin yawerin
naranan sunaterinl inake
imiranpukeran mane a’naken
i’narake nipachina i’narake mane’.
Ma’sha kuhpiru’sasu nipirinwen
mane: shi’pike, shinarake ,
sha’pike ,shishike,, pijuayo,
u’yapike,shapike .

Ku’pinen uhkuikasumare nipachina


a’nere inuhtuke. Dibujo de cashapona

Shishi kuhpisu ku kahnewe pa’pi


main nitun ku naniterewe kapakasu
napuatun piyapi’sari ku kahpiwe.

pág. 7
¿Ma kusharuta ninewa kayunan werunkeran?

¿Ma’ kusharu’ta nine’ kayunankeran?

Nituterewasupita ahketechachin nitututawa

Ihsupuchin nanpipisu
Irahka shwiru’sasu ihsupuchin yaweatuna nipatumatupi
yawekaisumare.
Irahka shawiru’sa yawepisu. Irahka
Imagen del periodo indígena de los
shawiru’sasu auhkaru’sare ninuwituna Shawis
yawetuna ku nikeyapiwe,napuatun ku
nuyawe yawepiwe.A’na taweri niawepi,
nite’papi iapuchin ya’wepi .
Imagen de misioneros y
colonizadores

Inapuchin ya’weapirinawe pariru’sa


wekatuna yuhse nanamen a’chintupi
nitun ina na’tetuna nuya yawepi. ku
wachi niawepiwe ma’sha nikatawapi.

Napuru taweri nuya ninikatuna Imagen del periodo del caucho

yawepi ma’sha nikatawapi.

pág. 8
Sahkatu nika’tawatuna yawepi napupianachin nika’tawatuna nuya
yawepi.

Na’tanke mahshuru’sa unpu pahtumapunta irahka napipisua inakeran wi’shake


kirikanenke.

Imagen de colonizadores

 Irahka peweru’sasu ihsu nu’pake


kankiwchinara kenakipi nu’tuwaru
ma’sharu’sa yawerin.Ina pa’yatatuna
ya’ipia kepaterinenpuwa napuatin
ihpurasu ku manta yawerinwe.
Imagen de violencia política

Inakeraware kanpuasu yawerewa ku manta


yaweterinpuawe.inawa kankipikeran ku nurururinenpuawe
ku’keyarinenpuwa,apiraterine
Nuhkaninenpuwa.

Napuatun ihpurawanta Imagen periodo actual de los shawis,


luchando por sus derechos
nu’pa yanankiterinenpuwa
nipirinwe nupanenpua a’paikasu
yawerin ku interanta
ya’kunasumarewe.

1980
pág. 9
1945 1955 1965 2000 2020

Shawiru’sa nanpipisu inasu nu’panena ahpitatuna ihpurawanta a’pairapi


nu’panena ku matakaisumarewe nuya nanpikaisumare inapuchin nisapi.

Unpumanesuna kashinu’sa yawerewake.


Unpumanesuna kashinu’sa yawerewake inasu ihsupuchin irahka mahshuru’sasu
yunkipisu yaweterin ina yunki ihpurawanta ku nanianterewawe. Ina yunki
imatewa ya’werarewa.

Unpu nanperesuna.
Ihsupuchin nanpeteresu yawerin ni’sha
ni’sha kashinu’sa mahkakasumare, a’naken
Escalando sapote.
i’narake mane ku nipun nuninkeran
nanperesu.Inapuchin kashinu’sa ma’patera
ku kashinu’sa tehparewe.

Nara nishitetupiupita
y Pankanamashu kashinu’sa nipachina
Tala de aguaje ihsupuchin ni’pi: shi’pi, sinara, shapi, kayunan,
amun nuhsunpira, inapitasu mane a’neate.
inapuchin kashinu’sa ma’kakasu ku nuyawe,
inaputuwatera ayatere ku ahkete yawerinwe
tananke.

I’narake manesu’
U’yapi, namanshapi, nawan
Cogiendo pijuayo con gancho
u’yapi,shapira, inawitasu mane’
i’narake narake.

Nitutakasumare shinara ya ma’patera ma’sawate weneate’ tinere’nuya


kayawachina mahkakasumare.

pág. 10
Ninuntuku nipayaransure’ke a’chinapire’ken: ¿Yaweranke ma’ta ni’sarama
ahketeware ya’wekasumare kashinu’sa ya’wekasumare?
Apankatawa yunkirewasu

Tecnicas de recolección en otros pueblos.


Kukamaru’sasu
Kukamiriaru’sa, ya’wepike
ninanuke inapitasu ihsupuchin
kashinu’sa ma’pi inawasu.
Tahkun, shi’pi nuninke
nanpetatuna ma’pi, ku inawasu
imuhtuke a’nepi. Inaputatuna
inapitasu ihpurawanta
nuyapiachin kashinu’sa ma’pi
ku ti’kipiwe.

Inawasu ninanu ya’kariya yawepi


Kukama-Kukamiria ina ya’kariya
ya’werin a’nara panka sunu pacaya
Samiria, itupisu inake piyapiru’sasu ita’
kayu ma’sapi inute akuatuna inake
akukaimare inaputatuna ana’atakaimare
inaputapi.
Inakeran manglares itupisuke Tunpike
yawerin kunkunpuchin nininsu a’pairapi
moluscos, crustáceos, itupisunta ku
nuwantupiwe mahkakaisu nakikaisu 45
taweri nani pi’ike inasu ma’pi. Inakeran
santaru’sa taweri, nawana taweri. Inapuchin inawasu ,nanpipisu yawepike.

Tananu’sasu nanpina’pi ku manta unpurinwe inasu a’pairinpu keterinpu


nanpirin: piyapiru’sa, nararu’sa ,i’ru’sa ,iwan ka’nanu’sa .inapita ka’tawrin
iwanu’sa nuyasha akukasumare ihsuru’teke yawerinsupita.

pág. 11
Apakatawa yunkirewasu’
Ka’nahu’sa ku naseken yaweterinsuwe
Ka’nanu’sa ku nanseken yaweterinsuwe ku pishapirin yaweterinwe inasu ku
pi’pishateranta nanseen yaweterinwa inasu.
Ya’ipiya puchin 95% masharu’sa ku yaweterinwe naseken .
Nanitere ni’kakasu ihsupuchin:
Pinanteni’ ya’kupirinsu Ku makariteranta ya’kupirinwen

Churo Mariposa

Cangrejo Gusano

Escarabajo Lombriz

Ya’ipiya ka’nanu’sa ku nasehken yaweterinsuwe sahsatekeranlos ni’i


uhkuirin.

Ma’sharu’sa kara nanteken ya’weterinsu.

pág. 12
Ma’sharu’sa ku naseken yaweterinsuwe yaweterin kara puchin nininsu:
muhtuken, ninipiteken, chi’chiwiteken.
Muhtukentake yaweterin nanamen, anshaninsu inaran ya’pirin.
Nininpitetake yaweterin anpiateen,inaran nanteken nichinpiterinsupita.
Mahpitasuna ya’weterinsupita.

1. Su c u e rp o e stá d ivid id o e n tre s p a rte s p rin c ip a le s q u e so n


c a b e za , tó ra x y e l a b d o m e n ,
2. To d o s lo s in se c to s tie n e n 6 p a ta s.

Shunaru’sasu ku yawetupiwe ahkupu achinirinsu , inawasu ku


nanseke ya’weterinwen inasu nipirinwen kayuhken waipi.

Nahtanteke’:
¿ma’ninu’sata ka’newasu? ¿ma’ninu’sata ku nuyawe naniterin
wihkainpusu? ¿Unpuatunta?
Yunkirawatun nunanke inakeran akuteke ma’pitasuna yaweterinsu.

Ninuntawa semu nananu’sa yunkiatewa

Nananu’sa kanpuwa ka’nanu’sa ti’kirewasu.


Ka’nanu’sa ’tananenpuake yawerinsu Quema de bosque
nani taweri mahkatewa ya’ipiya

pág. 13
ti’kirarewa ,napurawatun ka’nanu’sa yawerinkenta inanta ya’ipiya
nararu’sa ti’kitarewa a’neatewa, napuatun ku kusharune yawetupiwe.
Ya’ipi taweri ma’sapi ku
inkariteranta a’pairinwen nitun
mayuru’sa, i’yuru’sa,
kunkunu’sa, ya’shin nu’shinen
Motelo nitun ma’sapi pa’anakaisumare,
pa’anatuna kanakaisumare
inautatuna ka’nanu’sa ka’pa
ni’sarin.

pág. 14
Piyapi’sa a’nerapi shi’pi Talando árbol
shinara,uwiru,tahkun,misera inapita
kayarinsu ma’tuna irukaimare
inaputapi. Inauma’tatuna kashinu’sa
ti’kirapi,napuatun inapitasu ku wachi
tananke ahkete yawerinwen napuatun
inasu’ kahpa ni’sarin.

¿Inapuchin nananu’sa yawerin ya’weranke ninanuawake? ¿ma’ta ni’saran


ya’weranke ina anuyatamasu?
Ma’ta unpurapita nara nankiatuna a’na parchisu.
A’na parchisu nipirinwen
tananu’sa ti’kiatuna
panpateru sha’sapi uwaka’
pe’tawakaisumare,
napurawatun
nutuwaru’tananu’sa
tikirapi’ i’chimitatuna
nu’tuwaru tanan weyararin
inaputatuna na’punin
akurapi.

Irahkasu nipirinwen uhkuipi


nuhkaka, nunara
inapitarachin , ihpurasu
nankirapi nehkera,
sanchirun, kumara,
tunu’,kemanan,ninan, uwiru
ya’ipichachin nararu’sa
yawerinsupita ti’kirapi
ka’pa ni’sarin.

Muhtupi parchisu San Imagen de palma aceitera


Martin, itupike tanan
awikitapi pa’pi pankana,

pág. 15
inake imin ni’sapi sha’kaimare, palma aceitera itupisu. Imin sharu’sa inake
sh’sapi.

Tanan ti’kirapi sahkaterewake, ma’sharu’santa ahkupuru yawerinsu uhkuirapi, karetera


Kenanarewa anuyatakasumare
yawerarin a’naken ma’sha ni’sapi napuatun ihpurasu chini’ken pi’i a’pinin ni’sha
ni’sha nararu’sa ti’kirapi nitun inapuchin taweri nisarin.
A’paiatewa kashinu’sa manewasu’
Tanake ma’sha
yama’patera , nunin
ma’sawate nanpetere
kayarinsu
mahkakasumare, inapuchi Hombre subiendo árbol
nipatewa nani pi’ike
kashinu’sa yawerantapun.

pág. 16
Ardilla Tananke pa’sawatera shi’pi
kara’apatera ya’pirinsu te’yatere,
ira yunsake’ inake
pa’putakamare .ka’nanu’sasu
ma’sharaya ka’pachina
keparawatun te’yaterin, inake
pa’putamare inaputerin: ihte, ipi,
yuhwi, piriyun, wiasha, i’se
inapita inapuchin ni’pi.

Imagen de sesión comunal

Yaweterinpuwa yunkirewasu ninanuawake , ku imin nihkaksumarewe


inasu nipirinwen itupi (Ninanuri’ Wa’anenterinsu tanan) ku interanta inake
ya’kuninwen ku nara a’nepiwe ;shi’pi, shinara , uwiru,a’napitanta
ni’terinsupita.

Ninuntuku nipayaransure’ken a’chinapire’ken: ¿Yaweranke ma’ta ni’sarama


Buenas ya’wetuwachinpua
a’keteware kashinu’sa prácticas que favorecen la recolección
ma’kakasumare?
I’shanake i’yuru’sa
ma’patera,
pankaru’sarachin
mane’ku wa’wishin
Churos en un panero manewe wa’wishinsu
tanapitere ku inasu
manewe na’akaisumare’.

Weyuru’su ku i’sha
te’yaterewe ku
maninteranta inaputakasu.

Quebrada limpia

pág. 17
samiru’sa i’shanake na’akasumare i’yu wansha nuyapiachin
nanpikaisumare.

A’paiawa shi’naru’sa
tananke yawerinsupita.
Inawitasu ku naniterewe
Árbol de huayruro
a’nekasu ku naniterewe
imin ni’kakasu inake.
Yunkiatewa tanan
a’paiawa inakesu
tananu’sa yawerinsu,
ka’nanu’sa nararu’sa inake kanpuwasu ma’sha ma’tewa nanpirewasu
napuatun ya’ipinpuwa nuya ka’tawawa inawitanta nanpikaisumare.

Shawiru’sasu pan teka naramashu kenanpachinara ku a’nepiwe ku naritupiwe: ku manta


unputupiwe tewatupapitasu: shinpan,ne’kera na’ku inawitasu awpatera napuni akueinpu
shuntarinpu.

Nuwitawa a’nara anuyatunamen

Ma’sharu’sa a’paipisu yawerinke’


Wa’amu’sa , yunkirapi ni’kakaisu ma’sha nuya a’paikaisumare. .Inake
piyapisa yawepisupita ma’sha nuwantuwachinara ma’tuna kamaipi.
Nia’wa a’nateranta.
Inakesu Reserva Nacional Manu, itupikesu
a’na tanan parchi Madre Dios itupike
inake uhkuipi se extrae castaña itupisu ina
kahkakasu mare nuwatupi payana itupisu Recolección de castaña
ina castaña ma’kakasumare nara
nuwantupi napurupi.

Nara a’paipikesu Pacaya


Samiria, itupike yawerin ita,
kunshite ’ina kayuken
ma’sawatuna keparapi
Diujo de huevo detaricaya y charapa.
ana’atakaisumare napuatun

pág. 18
nutuwaru ma’sapi inute’ nisawatuna inake akurapi wensharawatuna
na’akaisumare.

Tanan a’paipikesu Pacaya


Samiria, itupike inakesu
yawerin kashinu’sa ma’kakasu :
pi’pian nishitawate a’nure ina Viveros
ma’kakasumare.

Ninuntuku a’chinpeike nipayaransureken a’chinapire’ken:


Niyuntunatewa ka’tawawa nu’panenpuwa.
¿Ihsupuchin ma’kakasu naniterama insuta nuyasu yawerewake
Niñani’kakasu?
y niño sembrando planta Nani yunkirapi nararu’sa
a’paikaimare napuatun niyuntunapi
ya’ipi parchi ina sahkatu
ni’kakamare.Panka ninanuru’sake
kuriki yuntunapi nararu’sa
shahkakamare, Napuatun wa’anu’sa
ninuntapi ni’sha ni’sha ninanuke
nakun nara sha’kakaimare.

pág. 19
Kanpuwa yawerewakesu ni’sha ni’sha Imagen de recolección en el mar.
ninanuke yawerewasu kanpuwasu
nipirinwen Tanan a’painapinpuwa .
Nuya nanpirewa tanane’kenpuwa
yawatewa inake ma’tewa ka’newa inake
ma’tewa ninunenewa na’puatun
nuyapiyachin nanpirewa.

A’nar yunkia’awa Chirikesu,


yawepisu inawasu un’panena nuya
a’paipi ka’tawapi yawewanu’sa
nipirinwen ma’shakeran ka’tawap.
Inapitasu tananu’sare ninuntupi
inapuchin irahka mahshukuru’sasu
yawepi inawasu nintutun’sa nitu
nuyapiachin nanpipi.
Chinaru’sasu nani nararu’sa sha’pi
nu’tuwaru nipirinwen na’keranchin nararu’sa shantarapinapuatun nani
yawetupi pe’i pirayan nara shapi inawasu "sha’tupisu 800.000 km2 irahka
nanin inawasu shapi 25 yaweterin nara".

Nakun panka ninanuru’sa nararu’sa sha’sapi, irahkapuchin niantamare ni’sha ni’sha


yawekamare ka’nanu’sa, tanankashinu’sa kashinu’sa yawerinsupita ku inawita
yawewachinwen ku nanitariwawe inapita ma’kakasu.

pág. 20
Kaura ninawesu
Niawa Nanperesu’
Nanan
Un niño y una niña mirando un bosque con pocas
Witiriku , Isaku inapita yunkipi palmeras
ihsupuchin nanan nuyatakaisu

Nani taweri kahka ni’sarin


kayunanu’sa sinararu’sa ku
wachi a’kete yawerinwe a’neatuna
ti’kirapi nitun.

Dibujo de
Federico y isac Yunkipi ihsupuchin a nuyatakaisu:

Nuyatu a’nara:
Ni’patewa nanpekasu mare ku wachi a’nekasu yunkiariwawe kashinu’sa
ma’kakasumare.

Nuyatu kahtu:
Ku wachi ma’patewawe kapakasumare wa’kimiachinkeran
a’shiantapun nakeranchin kayunanu’sa.

A’na yunki yunkirawatun kirikanenke nishitawatun nishawituku


nipayaransure’ken.

pág. 21
Wayunakasu nuya yunnki

Nuya ni’awa a’nara


Niawa una’nara
nunanpisu sahkatu.
nanpeshinan
kashinu’sa
ma’kakasumare.

Yuranawatewa a’nara sahkatu niawa:


Ihnapuchin yunkirawatui ni’sarai sahkatu:

A’nara nanpe 1:
Yuranwa a’nara sahkatu.

Los materiales a usar Kahtu nanpe 2:


Ma’sharu’sa nuwanteresu.

Juan y Luz armando el prototipo


Kara nanpe 3: sahkatu ni’sapisu.

Tinirapi sahkatu’ ni’pisu.

pág. 22
Prototipo armado y siendo usado en la
Tinirapi sahkatunena ni’pisu,
siembra de huevos.
nuyatama sahkateka ta’tuna
inapuchin ni’sapi.

Tinirapi ina pi’pirinsu

Nanpenan ni’patewa ku wachi nanitarewawe kayunan a’neatewa


ma’kakasu kayarinsu.

Tinirawatewa ninuntawa

Ninanu sahkaturu’sa a’nutapi Imagen de los padres y madres observando


sahkatunena ni’pisu. el invento de Carlos y Alex

 ¿Ihsupuchin sahkatatewa sahkaimiachin nininsu nanitere


ya’werewake nihkakasu?
 Nunansawatun sahkatu ni’ke ina nananu’sa anuyatamare
kashinu’sa tananke manewasu.

A’nuawa nituterewasu

pág. 23
A’chinpei iminenke narawaru’sa sha’awa.
¿Ma’ta niawa?
Pa’awa iminke narawaru’sa sha’awa kashinu’sa pa’puterinsu, mahkatewa
a’pitawa: shinarawa, shi’pirawa, tahkunawa, ma’hkirawa, kamukamurawa
inakeran a’napitanta manewasu inanta ; Irahka mahshukuru’sa nanpipisu
yunkiatuna inapuchin sahkatapi inakeran a’na ninanukenta.
¿Unpu niyuntanariwata?
 Nishitawatewa ina sahkatu ni’sarewa nara sha’kasumare.
 Niyuntunatewa yamutewa sahkatawa.
 Yunitewa shawipisu nananu’sa nitutawa unpu manesuna kashinu’sa.
 Nishirapiawa a’nar sahkatu imin nunanpisu ni’sawatewa
sha’tupisutake nitutawa a’chinapi shawituwachinpuwa.
 Nishirapiawa ihpura nananu’sa yawerinsu unpu manesuna
ma’sharu’sa ina yunkiatewa nunanwan.
Yunkirawatewa ya’ipinpua niyuntuawan ninuntakasumare ninanuke
yawerewasupita.
 Tawishinmiachin wensenanu’sa akua’awa.
 Ni’sawatewa sahkatunenpuwa ya’ipipuwa yunkiraoiawa
nunakasumare.
 A’chinapiri sahkatunenpuwa ni’sarin inakeran shawitarinpuwa
yunkirapirinsu.
 Sahkatunepua nuya nisarin anapita yunkipikeran ka’tawarinenpuwa
yawerewake.

pág. 24

Das könnte Ihnen auch gefallen