Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
5
Pahtun
pág. 1
Ihpurasu ku wachi ahkete ma’sharu’sa inanpiwe, ku a’kete yawerinwen
nitun kahnanu’ sa ya’weapunawe
ahkerin ku ya’karia yawerinwen
kahtu taweri pakakeware nanitere
kahnanu’sa kenanakasu’.
Ninuntatuma yunkiku:
¿Kema yaweranke inapuchin ni’sarin?
¿Ma’nin kahnanu’sata ka’pa ni’sarin ku wachi yawerinwe ku wachi a’naruachin
kenanewawe?
pág. 2
Ahketeware yunkiawa nituterewasu
pág. 3
Irahpakesu te’pare ihsupita:
Suru’, nu’nu, ihchu, awi’, tu’ya, te’kerena, kuwasha, kuwi, tiwin
a’napitatnta.
Imagen de escopeta Anpiatewanusanta inanesu’ihsupita: i’sa, suchiri’, chinsha, pa’para,
yunkurun, yuwin, panpankuwe, winka,nepe, washaute shawe,arasu,
a’napitatnta.
Imagen de trampa de
Wensunke manesu’inairaru’sa: shinsha, suchiri, i’sal, yunkurun,
ave
yu’win, uwe’,panpankuwe, munchi, winka, uwiruru inapita .
Imagen de caza con Perro
Pehkutan ka’nanu’samare nuparu pa’tupisu. Ihte, ipi, mayu, Imagen de trampa para
ipi’shumi. animales terrestres
Irahpake inanteresu’
Shawi piyapisu inantun ni’kamare nituterin ni’sha ni’shakeran
ninunenakasu. Ihsupitake ninunenin: ananan, wa’sa w,erun, ni’ni pa’chi,
maina, ka’pari un’ka, pinshi, natiyu, iwa’, shi’ñanpi, semurawate taweri
ya’kari amare anawate’ inkikamare.
pág. 4
Ninunenakasu ka’nanu’sa Hombre haciendo curaciones por la madrugada
ketantakasumare, taweri ya’kari
inapuchina, nunitaweri inasu nine’ku
tu’pinantaweri inasu ni’piwe.
Ni’sawatun nu’ka wenure,
shinpipike washi pa’shitere.
Inausawate irahpanta nunene’ama
anawate ni’kakasumarewe.
Ni’sarewa inantakasumare’
Ka’nanu’sa ketantankasumare nipachina wa’washakeraware ninunene
inapuchin ni’patera taweri ananire na’teresu naniwatera inatun nine
napuatun ina nanikasu yawerin. Pa’awaniawa ihseke.
pág. 6
Kemapi winin wa’wishin yawetuwachina ku naniterinwen wensu akukasu.
Wa’washa wayanenkeran nita’aterin nitun ku maniwen.
Ku unpurunta tenewePrácticas
pa’sarawe yma’sha
tecnicas de caza
inanapu ku napurewe ,
napuwatera wa’anen shawitare Ama
nitun ka’nanu’sari
inari pu’urin imekasumarewe
nitun ku kenanewe.
inantunapi werun kanume chimime’
ma’sawatun ya’ipiya nipashiterin.
Hombre sobando su cuerpo con
hojarascas
kemapi ku interanta shawiterinwe
insekesuna pa’sarinsu, ama tanan a’shini’
ka’nanu’sa pu’ukasumarewe.
Nitu’tun piniteresu’
Inantuna’pi
inachachin nunanin ma’sharu’sa
perarinsu’inaputatun inanakasumare.
Hombre imitando sonidos que
emiten los animales
Hombre construyendo un
chapana.
pág. 7
Nitu’tun ninateresu’
Inatunapi tananke payunameterin meremekeran narakuteke inake
wenseatun ninakamare, ama ka’nanu’sari kenanakasumarewe.
.
Nitu yunire ira a’pakasumare.
Inantunapi tananke pa’sawatun nuyaru
Hombre abriendo trocha en el
yunirin inake ira a’pakasumare ku
monte en silencio
nunkarupunawe tatatun a’pararin.
pág. 8
unkutetapi taweririnke pe’ikaisumare.inake ni’kasui a’nara sanapiawa
na’neramararin ina ni’sawatuna, ma’ta unpurama iterin.
pág. 9
Na’tanke kemakeran ma’shumiachin nininsu irahka unpuinta ya’werin kema yaweranke
A’paniteke’ kirikanenke:
¿Insuta na’kun na’kun yaweranke nitutupi ka’nanu’sa ma’pachinara inaputatuna
ka’pi?
Apankatawa nituterewasu
pág. 10
A’nake’ ta’paresu’
I’sha a’kuike nu’sha ta’pares’.
Ka’nanu’sha ku a’kete te’na nininke akuwatera ku nitapirinwe wa’ki nuya
inake yewerin. i’sha ahkupui nu’sha akuwatera pa’pi tena’ninin’napuatun
ku chanaterinwen.
Te’nake’:
Te’nake nusha akuwatera wa’kirin
pa’pi te’narin nitun 0° C (-15° C a -
18° C)inakesu naniterin nu’sha
wa’wikasu na’kun yu’ki . i’shari
nu’shasu awa’kirin inakeran
inarichachin atariterin.
A’naruachin ate’narinsu’
pág. 11
Inasu a’narumareachin nu’sha ate’narinsu. Ate’narin a -25° C a 35° C, ku
ni’pun a 50° C. insu nasha wa’nake nusha ate’nareke nanitere tapakas,
naniterin a’na pi’ira wa’kikasu.
Nansewasu’sa
Shu’shutunu’sa Sami’
inaira
tururu Ta’yapuchin
pág. 12
Shu’shutunapiru’sa.
Shu’shutunapiru’sasu ya’ipichachin
ainen, yaweterin ni’iri sa’purupitenkeran,
inasu a’shinkeran wa’waterin shu’shui
u’urin . yawerin shu’shutunapiru’sa
nuparuke pa’ninsu, inapake pa’ninsu
a’kuike yawerinsu.
Anpiantewanu’sa
Apuru yaweterin inari ya’kupirinsu
yaweterin nateken ,kahtu nante’ anpiante .
inawasu kayu’kekeran waituna na’api,
inawasu nanitupi yanpunakaisu.
Samiru’sa
Ya’ipichachi samiru’sasu yaweterin
suhkaten inari nu’shinen imuterin
inakeran awenamen, winamensu
pakamare, inapita yaweterin kayu’ken
waituna na’api.
Tayaru’sa
Yaweterin shawete tari’tun nininsu inari
ya’kupirinsu, ya’ipichachin yawetupi kahtawini
pág. 13
nante wa’wishin’winamenta. A’nakensu yaweterin tanun shaweten’
mayupuchin nininsupita.
Ma’sharu’sa tananke i’ke yawepisupita nuyapiachin na’pupianachin yawepi
nanpikaisumare ihsu nu’pake.
Ninuntuku yaweramake:
¿Unpuatunta
pág. 14 ku wachi irahka puchin kananu’sa te’papiwe inapuchin tatamashu
a’chinterinpuasu?
Kenanarewa anuyatakasu
pág. 15
Kananu’sa a’paikasu’
Abuelo
pág. 16
Kananu’sa yawerinke nuya a’paikasu
Irahkasu nipirinwen pehtunankerachin
inantatunan nanpipi wayunpina’chin
kanan te’papi, na’purusu panka
kananu’sarachin ma’sharu’sa te’papi
Cazando con pucuna
ku wa’wishinsu te’papiwe a’na taweri
kayurun te’papi.
Ku
pág. 18
Estados Unidokesu inakesu Imagen de un oso
nani yunkipi ku kananu’sa
te’pakaimarewe ku wachi
a’kete yawerinwe nitun.
inakesu nani nanan uhkuipi ku
kananu’sa te’pakasumarewe ku
pa’anakaisuwe ni’sha n’sha
nininsu ti’kirapi.
A’nirapi nu’pa, i’sha
a’paikasu, inawitasu
na’sharu’sa ananpirinsu.
Imagen la reserva Nacional
Allpahuayo Mishana
Ninanu’ wa’anusari Kupirinuri nani yunkirin
tananu’sa kananu’sa nararu’sa inawita
a’paikasumare na’kun nani ma’pi a’na witanta
yawetakaisumare :
Nu’pa wa’anentupisu Pacaya Samiria, itupike
nu’pa ma’pike wa’anetupike Matses, nu’pa
wa’anetupike Allpahuayo Mishana, nu’pa
ma’pike ikinipike, inasu nipirinwen
kenanarewa kanunuteke.
Kananu’sa yawerinke Manu, itupike inasu
kenanarewa a’nawita i‘sha pantarinke Cuzco
inakeran madre de Dios.
Tanan kananu’sa yawerinke i’sha Abiseo, inasu
kenanarewa muhtupi parichi San Martin
itupike.
Kananu’sa yawerinke Ichigkat Muja –tame nuhtupike, inasu kenanarewa
a’na tananu’sake.
Ni nuwanterawe ni a’paiarawe
Witiriku nuwitawa
pág. 19
Inantakasu taweri kankirin witiriku pa’pin ka’tanin. Ya’ipi taweri witiriku
irahpanen tapararin papi nuya inantakasumare, ka’pa kankanterin. Ina
ni’sawatun pa’pinsu pa’yaterin inapuchin winin ni’sarin nitun. Tanankera,
u’mawachina ipi’, pa’para, inawita kemarin, napuatun yawepisu kapini
niperapi kapakaisumare.
¿Inta inasu witiriku?
Dibujo de federico
Kasu nininewe’su witiriku shawiku
nuyapiachin nunawe shawi nananke, ka’su
ni’sarawe inantuna’piku, tatawe, tatamashu
inapita a’chinterinkusu imarawe nitun
inapuchin ni’sarawe.
Ya’nipirin
pág. 20
Felipe con los peces
que pescó
Ka’pakankanterin
Nuya kankantrein
Ma’sha nina’pi
Ku piyapisa
te’karirinwen
Witiriku nipayaterin shawiku tatun kanpunanke nunatun inakeran pewenan nananke nunatun.
pág. 21
Kanpuwa ninewasu
Kanpuwa ninewasu’ma’sha unpuwatera nina’tanewasu,ihsu piranyan
keterinpuwasu ka’pakankantamare , te’wa, ta’pan nu’witu’.
A’paraya
Te’warimiachin Ase’tupi
A’nuawa nituterewasu
pág. 22
¡Ni a’paiawa!
¿Ma’ta nia’wa?
Nia’wa a’nara ni’pisu ma’sharu’sa tananke
yawerinsupita’sha’witakasu unpupinsuna ni’sarinsu a’paikamare
ni’sha ni’sha ma’sharu’sa yawerinsu ninanuawari ayatarin.
¿unpu niyuntunariwata?
Wentu wentun niawa.
Kirikateke nunanawate inake nupa nunawan ni’kakasumare
sahkatu.
Niawa nunanwa wenpakeran kananu’sa tananke ni’sha ni’sha
yewerinsupita.
A’nuke nunanansu yaweranke nara a’nerapisu inakeran
ka’nanu’sa ti’kirapisu.
Anuke ma’suna ayararinsu unpurawatena nuyatakasu kamaiate
inachachin ni’kakasumare.
Ta’patawa sha’wikasumare’
Ta’patawa insekesuna sha’wikasumare sahkatu.
Ta’patawa sha’wikasumare.
Kañariterinkeran a’naya a’naya nininenpuwa shawikasumare
inakeran sahkatunenpuwa shawirarewa.
Kuwara shawiyatarariwe a’chinapiri anuyatarin
sahkatunenpuwa inakeran shawitarinpuwa anuyaterinsu.
Naniwachi sha’wikasumare.
pág. 23