Sie sind auf Seite 1von 23

Ka’nanu’sa mahkate ka’nesu

5
Pahtun

Lamina de la caza de antes

¿Yaweramake ihpurawanta ihsupuchin kahnanu’sa ma’sapi?


¿Kemaura pehtunan
Nuwitawa ninan inatu tinikasumare?
ni’sarewasu
realidad
Ihpura taweri inantupisu.

pág. 1
Ihpurasu ku wachi ahkete ma’sharu’sa inanpiwe, ku a’kete yawerinwen
nitun kahnanu’ sa ya’weapunawe
ahkerin ku ya’karia yawerinwen
kahtu taweri pakakeware nanitere
kahnanu’sa kenanakasu’.

Kahnanu’sa ku wachi kusharunen


yawetupiwe ku wachi kenanpiwe
ku inseketeranta yawekaisu
yawetupiwe, nara aneatuna
tananu’sa tikirapi. ku
kushatatunaiwe ku wachi
suhsupiwe ku suhsutunawe ku
na’apiwe.
Tananu’sa tapirapi ku wachi
nu’surupiwe ma’sharu’sa
tananke yawerinsupita ku nuyawa
nitatuna kahnanu’sasu ku
yawerinwen nanitaweriya ka’pa
nisarin na’ku ayatapi kahnanu’sa.

Ninuntatuma yunkiku:
¿Kema yaweranke inapuchin ni’sarin?
¿Ma’nin kahnanu’sata ka’pa ni’sarin ku wachi yawerinwe ku wachi a’naruachin
kenanewawe?

pág. 2
Ahketeware yunkiawa nituterewasu

Mamapayaru’sa,tatamahshuru’sa inawa wa’anentupi tatamahshunena


tatamashu yunkirinsu nitutuerinsu tatari ma’tantarin ni’sha ni’sha yunki
yaweterinsu unpu ma’kakasuna kahnanu’sa ina nitutu. a’keteware yunkia’awa
tatamahshunenpuwa nitutupisu nitutawa.

Ya’werewake ka’nanu’sa ma’pisu’


Ka’nanu’sa ketantakasu inasu pa’pinuya
nipunawe sahkai ka’nanusa te’pawatera
ya’ipiya ninanuawake yawerewasupita
kapakasumare.
Hombre cazando con pucuna
Ya’ipi pi’ipi ihapuchin pa’pini a’chinterin
nitutakasumare ina ni’sawatu winiunta
nituterin. Kemapiawaru’sa pa’pi tananke
ka’nanu’sa ta’pakaisumare, nitu
inantuwachinara.

¿Unpu nituterinta wa’washa


inantakasu?
Inantunapi ni’kakasumare wa’washa
tinirin. Na’ninsu ananikasu yawerin 12
ka’nanu’sa te’pakasu yawerin inakeran
naniterin wa’washa inaninsu penupisu
Niño observando caza a su padre kapakasu ama anawate’ ni’kakamarewe
ama naniantamarewe inanterinsu.
Nituterin inantakasu pa’pi ni’sha ni’sha
ka’nanu’sa inaninsu ni’sawatun nituterin.

Tanan kamayu pa’sarin ka’nanu’sa ma’kapun wensu akuatun,ma’kakasumare


penui’nitutatun a’naruachin ka’nanu’sa ma’kakasumare.

Nituterewa ni’sha ni’sha keran ka’nanu’sa ma’kakasu.


Shawiru’sasu nuya nitutupi unpu ma’kakaisuna ka’nanu’sa tananke
yawerinsu, kamaiatuna ni’sha ni’shakeran ka’nanu’sa ma’pi ihsupita:
irahpa pisun, kunu wensun, nante wensun,payuname wensun.

pág. 3
Irahpakesu te’pare ihsupita:
Suru’, nu’nu, ihchu, awi’, tu’ya, te’kerena, kuwasha, kuwi, tiwin
a’napitatnta.
Imagen de escopeta Anpiatewanusanta inanesu’ihsupita: i’sa, suchiri’, chinsha, pa’para,
yunkurun, yuwin, panpankuwe, winka,nepe, washaute shawe,arasu,
a’napitatnta.

Ni’nirari maninsu kiraman, yu, ipi’, ihte’,


te’neshawe,shu’shu, pewara, mayu,shiwi, a’napitanta.

Imagen de trampa de
Wensunke manesu’inairaru’sa: shinsha, suchiri, i’sal, yunkurun,
ave
yu’win, uwe’,panpankuwe, munchi, winka, uwiruru inapita .
Imagen de caza con Perro

Pehkutan ka’nanu’samare nuparu pa’tupisu. Ihte, ipi, mayu, Imagen de trampa para
ipi’shumi. animales terrestres

Irahka mahshukuru’sasu pe’tunanke ka’nanu’sa


te’papi panka wa’wishin anpiatewanu’sa
Imagen de una pucuna
tanpawanu’sa panka ka’nanu’santa nuparu
pa’tupisupita.

¿Inapuchin inanatupatera ku tananu’sa tapirewe? ¿Unpuatunta?


¿Ma’ta kemasu yunkiran ihpura irahpake ka’nanu’sa tikirapisu? ¿Unpuatunta?

Irahpake inanteresu’
Shawi piyapisu inantun ni’kamare nituterin ni’sha ni’shakeran
ninunenakasu. Ihsupitake ninunenin: ananan, wa’sa w,erun, ni’ni pa’chi,
maina, ka’pari un’ka, pinshi, natiyu, iwa’, shi’ñanpi, semurawate taweri
ya’kari amare anawate’ inkikamare.

pág. 4
Ninunenakasu ka’nanu’sa Hombre haciendo curaciones por la madrugada
ketantakasumare, taweri ya’kari
inapuchina, nunitaweri inasu nine’ku
tu’pinantaweri inasu ni’piwe.
Ni’sawatun nu’ka wenure,
shinpipike washi pa’shitere.
Inausawate irahpanta nunene’ama
anawate ni’kakasumarewe.

Hombre haciendo icaros en la selva

Ni’sawatun pinshikenta penure


tananu’sa pehpatere anu’kantamare
inaputere ama a’shinu’sari
ka’nanu’sa pu’ukasumarewe
napuatun wa’ane na’tanne.
Hombre icarando animales cazados
Ka’nanu’sa te’pawachinara
kemarawatuna pe’patupi ama
uhyutakaisumarewe inautawatuna
chinsawatuna ka’piwachi.
Nanseken ta’papi,anpuruta’
tapapi’inanpi nitun inautupi.

Naman wentunen pa’pachina inin ma’sawate seweratawate irane akutere, insechinsuna


pa’pachina inautere. Inautuwatera inachachin we’shinatarin wentawachina te’pare.

Ni’sarewa inantakasumare’
Ka’nanu’sa ketantankasumare nipachina wa’washakeraware ninunene
inapuchin ni’patera taweri ananire na’teresu naniwatera inatun nine
napuatun ina nanikasu yawerin. Pa’awaniawa ihseke.

Ma’ta ni’kakasu Ma’ninta ku ninewe

Shawiru’sasu inatun ni’kakasumare yaweterin Ninunenpatera chini’ken na’kakasu


nisha nisha ninunenakasu, ninunenin tananke yawerin,ku ka’newe weya’ ku pi’i
yawerinsupita ma’sawatun: shi’ñanpi, maina, natanewe, ku awarinchi u’urewe,ku wenu
ananan, un’ka, pinshi, ni’nipachi, natiyu, main u’urewe ku nu’ka ka’newe ku yamura
wasawerun, maya. Ihsupita ya’ipi semurawate i’shirewe. Kemapi sa’apachina ku
taweri ya’kari amare, nisawatun a’na we’etake naniterinwen sa’in ichiwe’ekasu ama
a’yutere nani unpituwachina nukurawate ninunerarinsu tapikasumarewe.
nipe’patere, inakera we’epatera we’enpuke
shawiterinpu: "inantun ni’kakamare ihsu Panka Kanan te’pawachina a’shin ketakasu
pág. 5 yawerin.
werunke ninunenke ama anwate
ni’kakasumarewe naputuwachinpura
Wa’washa ihpura inanterinsu ku
ka’payatawatun ina werun ma’sawatun
Cazador esta tomando medicina de plantas por la ¡Cazador haciendo la dieta, diciendo no! A la
madrugada comida caliente

¿Unpurinta piyapi ku wensu nu’suwachinawe? ¿ ma’ta unpurin ku ni’pachinawe?

Shawiru’sasu tananke ya’papachina ku interanta shawiterinwen, ku manta


te’kapunawe irahpa, saweni, wana sa’ya inapita ma’sawatun pa’nin
ka’nanu’sa yunikapun. Pa’sapirinwe irake i’pawachina ku ka’nanu’sa
kenansarinwen tu’pinankeran pa’sarin tananke’.
Hombre pidiendo permiso a la madre
naturaleza para cazar animales
Penurawatun tanan pematerin (tanan
ahshin) ama inari ka’nasu’sa
pu’utamarewe a’naruachin
kenanakasumare.

Hombre casando con trampa


Wensunke anpiatewanu’sa ma’patera
nanseken ta’pakasu yawerin ku
inkariteranta kapakasumarewe.

pág. 6
Kemapi winin wa’wishin yawetuwachina ku naniterinwen wensu akukasu.
Wa’washa wayanenkeran nita’aterin nitun ku maniwen.

Imagen de la trampa terminada

Ku unpurunta tenewePrácticas
pa’sarawe yma’sha
tecnicas de caza
inanapu ku napurewe ,
napuwatera wa’anen shawitare Ama
nitun ka’nanu’sari
inari pu’urin imekasumarewe
nitun ku kenanewe.
inantunapi werun kanume chimime’
ma’sawatun ya’ipiya nipashiterin.
Hombre sobando su cuerpo con
hojarascas
kemapi ku interanta shawiterinwe
insekesuna pa’sarinsu, ama tanan a’shini’
ka’nanu’sa pu’ukasumarewe.
Nitu’tun piniteresu’
Inantuna’pi
inachachin nunanin ma’sharu’sa
perarinsu’inaputatun inanakasumare.
Hombre imitando sonidos que
emiten los animales

Hombre construyendo un
chapana.

pág. 7
Nitu’tun ninateresu’
Inatunapi tananke payunameterin meremekeran narakuteke inake
wenseatun ninakamare, ama ka’nanu’sari kenanakasumarewe.

.
Nitu yunire ira a’pakasumare.
Inantunapi tananke pa’sawatun nuyaru
Hombre abriendo trocha en el
yunirin inake ira a’pakasumare ku
monte en silencio
nunkarupunawe tatatun a’pararin.

¿Kema tata parinke tatamashu nitutupi nihkakaisu ka’nanu’sa pinikaisumare? ¿ma’ta


ku niniwe ka’nanu’sa pirinan yanipatera?

A’keteware yunkiawa nituterewasu :kanpuwa nanpirewasu

Irahka unpupinsuna yaweatuna nuya nanpipisu’


Aniku, nancha nancha kanki’i winiraipa yawerin ninanuawa Nuevavida
itupike inake sa’ine yawerin a’nara winin yaweterin,paninan shake
nancha iterinsu. Inasu pa’pine na’pupianachin sahkaterin iminke na’kun
penanin shanin.

Dos hombres sacando barbasco


Pi’i nawerinke, aniku nancha yunkirin del monte
kanki’i pe’itakasu penaninke,
na’puruchachin yunkirin kunpain tumase
amatakasu penanin uhkuiyatuna
pe’ikasumare.Na’puru taweririnke ya’ipiya
kemapi’sa pa’pi penanin uhkuikaisumare
i’warayakeware u’marapi.

Una niña , corriendo hacia dos


hombres , gritando y pidiendo
ayuda
Ya’were sanapi’sasu pei’ke yaweatuna
na’kun wenu’ ni’sapi,yawere
kemapi’sasu ka’ki’i pa’marinke

pág. 8
unkutetapi taweririnke pe’ikaisumare.inake ni’kasui a’nara sanapiawa
na’neramararin ina ni’sawatuna, ma’ta unpurama iterin.

Un hombre preguntando a la niña que


Inakeran anikuri yai’taparin: ¿ma’ta está gritando pidiendo ayuda

unpurama? sanapiawa a’paniterin:


¡ aukaru’sa un’tuwaru u’mapi iterin, nani
mama’kepapi yu’yawaya nani te’papi iterin
wi’nini’.

Kanpuwa shawinpuwa yawerewasu yaweterinpua nuya yawe’ate sahkatakasu.

Na’puru taweri’su nipirinwen Awajunes quitando territorio a las


tatamahshuru’sasu pa’yankeran ya’wepi, shawis, quitando sus herramientas
te’watuna ya’wepi, na’puru’su aukaru’sa (machet, hacha, escopeta) y todo lo que
encontraban a su paso
yaya’kunpi nupa ma’kaimare. Inapitasu ku
asu nuwitupiwe nu’surutupisu ku interanta
nu’surupiwe, ya’ipi pei’ke ma’sha
kenanpisu kepapi; saweni,imuhtu,irahpa.
Awajunes robando mujeres y niñas
Aukaru’sasu nipirinwe ku nuwitupiwe
saweni, imuhtu, irahpa inapita ku
yawetupiwe sahkatakaisu napuatun nani
tawerin sanapisa irake kanapachinara
a’narua’chin ma’sawatunan ke’papi
sanapiawaru’santa ma’pi a’shinatuna
sa’atatuna ichiyawekaimare.

Dos hombres conversando con los Inakeran


awajunes y pactando la paz entre las
dos culturas
aniku, nancha tankuwa ninuntupi
kunpaine’tumasere ihpurasu kunpa ama
wachi nite’pawasuwe, pa’awa nanan
anuyatatewa ya’wa’awa iterin aukaru’sa
amatatewa nanan ta’pa’awa inawatewa
nuya ya’wa’awa nuyapiachin nanpiariwa.
Inapuchin irahka nawerin taweriru’sa .

pág. 9
Na’tanke kemakeran ma’shumiachin nininsu irahka unpuinta ya’werin kema yaweranke

Unputateta ka’nanu’sharu’sa ta’paresu


Shawi ninanukesu’ ka’nanu’sharu’sa wa’ki yawekamare ku
nitapikamarewe, ihsupuchin nitupi.
Nitu’ pi’shapisu’.
Pi’shatawatuna nu’sha yamurake semupi inautawtuna pe’sateke akupi
taweririnke pi’ike awintupi yanikamare , nani yanipachina a’petawatuna
nara ma’sawatuna chanara akurawatuna inake nu’ha pishatupisu’ akupi
pi’ikamare.
Nitu’ chinpi’su nu’sha.

Imagen del Nusha nuya chinpatera naniterin


wa’wikasu kara yu’ki. Nanitere chinpi
akukasu chintanteke kunai pantarinke,
naniterin wa’ki inake yawekasu.
Inautuwatera chinpi ku naniterinwen
nitapikasu.Nuya yanipachina tarihtun
ninin’ yamurake nuya akutuwatera
wa’kirin inautawate nuya ta’pare
wa’kikamare.

A’paniteke’ kirikanenke:
¿Insuta na’kun na’kun yaweranke nitutupi ka’nanu’sa ma’pachinara inaputatuna
ka’pi?

Apankatawa nituterewasu

pág. 10
A’nake’ ta’paresu’
I’sha a’kuike nu’sha ta’pares’.
Ka’nanu’sha ku a’kete te’na nininke akuwatera ku nitapirinwe wa’ki nuya
inake yewerin. i’sha ahkupui nu’sha akuwatera pa’pi tena’ninin’napuatun
ku chanaterinwen.
 Te’nake’:
Te’nake nusha akuwatera wa’kirin
pa’pi te’narin nitun 0° C (-15° C a -
18° C)inakesu naniterin nu’sha
wa’wikasu na’kun yu’ki . i’shari
nu’shasu awa’kirin inakeran
inarichachin atariterin.

 A’naruachin ate’narinsu’

pág. 11
Inasu a’narumareachin nu’sha ate’narinsu. Ate’narin a -25° C a 35° C, ku
ni’pun a 50° C. insu nasha wa’nake nusha ate’nareke nanitere tapakas,
naniterin a’na pi’ira wa’kikasu.

 IQF (A’naya a’naya ate’narinsu)


A’naya a’naya ma’sharu’sa atenaresu ama niapukasumarewe akupu
nu’shaneke i’pateawaya yawerinsu, napuatun nanitere atenakasu.

I’sha a’kupuike nu’sha akuwatera ku naniterinwe nitapikasu ,ku anaruterinwe inakesu


nuyapiachin ninin.

Ihpurasu nuntawatewa yunkiawa shawipisu:

Tanan ma’sharu’sa : nanseken yaweterinsu


Nanitere nitutakasu ma’sharu’sa yaweterinsupita tananke, i’ke
yawerinsupita niyuntupi napupianachin yanupi yawepisu. Ihseke
yawerinsupita ni’sarewa nuwiterewa ni’sha ihsupitasu yaweterin a’kupu
nanseru’sa.

Nansewasu’sa

Shu’shutunu’sa Sami’

inaira

tururu Ta’yapuchin

pág. 12
Shu’shutunapiru’sa.
Shu’shutunapiru’sasu ya’ipichachin
ainen, yaweterin ni’iri sa’purupitenkeran,
inasu a’shinkeran wa’waterin shu’shui
u’urin . yawerin shu’shutunapiru’sa
nuparuke pa’ninsu, inapake pa’ninsu
a’kuike yawerinsu.

¿unpuinta inapitasu yawepi tananke,inseketa kemasu yaweran?


Turupuchin nininsuKirikanenke nunanku.
Tururu puchin nininsupita yaweterin
tumapira shawete’ shipipikunin,
yaweterin katawini nante’ kayukenkeran,
naa’pi.

Anpiantewanu’sa
Apuru yaweterin inari ya’kupirinsu
yaweterin nateken ,kahtu nante’ anpiante .
inawasu kayu’kekeran waituna na’api,
inawasu nanitupi yanpunakaisu.

Samiru’sa
Ya’ipichachi samiru’sasu yaweterin
suhkaten inari nu’shinen imuterin
inakeran awenamen, winamensu
pakamare, inapita yaweterin kayu’ken
waituna na’api.

Tayaru’sa
Yaweterin shawete tari’tun nininsu inari
ya’kupirinsu, ya’ipichachin yawetupi kahtawini

pág. 13
nante wa’wishin’winamenta. A’nakensu yaweterin tanun shaweten’
mayupuchin nininsupita.
Ma’sharu’sa tananke i’ke yawepisupita nuyapiachin na’pupianachin yawepi
nanpikaisumare ihsu nu’pake.

Tanansu nipirinwe pa’pi nuya ya’ipia inake kananu’sa yawepisupita nanpikaisumare


napuatun naniterewa tananenpuwa a’paikasu.

Ninuntawa nananu’sa semu nananu’sa

Perasaranken ihsu yunkikasumare unpuatunta ihsupuchin yawerin ku wachi


ka’nanu’sa ninanu’ ya’kariya yawerinwe inanakasu.

¿Unpupinta ni’sarin tananenpuwa?


Kananu’sa tananke yawerinsu kapa ni’sarin
inanatuna ti’kirapi nitun ku wachi ahkete
yawerinwen inanapi pa’anakaimare.
Imagen de un bosque
deforestado

Imagen de aves exóticas en Ka’nawaru’sa tananke yawerinsupita


peligro de extinción ma’pachinara kepapi ninanuke
pa’anakaisumare. inasu pa’anpi
pe’tawakaisumare.

Tananu’sa pankana ti’kirapi sharu’sa sha’kakaimare nitun, ku wachi


yawerinwen ni’sha ni’sha nararu’sa kapa ni’sarin. Kayunanu’sa ni’terinsu
ka’pirinawe ku wachi yawerinwe kapakaisu nitun kananu’sa,
anpiatewanu’sa yankerapi ihsu nupakeran kusharu’yunituna pa’sapi’.

Piyapiru’sa ku imapiwe ku ninesuwe Dibujo personas vendiendo carne


ku natetupiwe unpuresuna ya
inantuwatera. Inantapi ku
kapakaimarewe inasu pa’anakaimare
pa’antupike akuatuna
nipa’anakaisumare’.

Ninuntuku yaweramake:
¿Unpuatunta
pág. 14 ku wachi irahka puchin kananu’sa te’papiwe inapuchin tatamashu
a’chinterinpuasu?

¿Unpupinta kananu’sa ni’sarin yawerake? ¿Unpuatunta ku wachi yawerinwe


A’na parichi ma’suna unpupisu’

Nakun ninanuawake tananparichi


kanunu’teke, inasu ku a’napitawe
panka nara tantun uwararinsu
inasu panka wa’na tracturu,
mutusierras a’napita
makinaru’sari inapitari ku Hombre extrayendo madera
nuyawe tanan nitarin nitun;
nutuwaru nararu’sa tikirarin
kananu’sa inanpike ku wachi
a’kete ma’sharu’sa yawerinwe
ana taweri ka’panisarin.

Tanan panka ti’kirapi pitururiu


uhkuikaisumare inapuchin nisapi chini
i’sha pantarinke, ni’nii’ke, inakeran
marañun i’shakenta kanunu’teke, ina su
ku nuyawe kananu’sa inanpike inapuchin
yawerinke inapuchin ni’sapi, ku
ma’sharu’sa ayankekasumare
Extrusión de petróleo
inapurinwen, i’sha ku nuyawe akurin
kananu’sari u’uhpachina nanitupi
chinankaisu, ku nipun nushinen ku
nuyawe ninin inasachin nikunin.

Tananu’sa tikipikeran ku nuyawe yawerewa nutuwaru kunai puchin yawerin ina


yawerinkeran chini’ken pi’ita pi’katerin nitun ku nuyawe akurinpuwa.

Kenanarewa anuyatakasu

pág. 15
Kananu’sa a’paikasu’

Kanpuwasu nakun kananu’sa a’pairewa,


a’nakenpuasu ninewa piyapiawapuchi.

Abuelo

Irahkasu nipirinwen kananu’sa ku a’kete


ti’kipiwe, nituterewa inapuchin
Hombre cargando a una huangana
te’parewasu, a’shin naniterin tananke
pu’uinpusu naniterin te’painpusu
akañuinpu.
Kananu’sa ketantamare tana ashin
natane’penurawate tanan pematere.
kananu’sa pei’ke wentarinsu ku
naniterewe inanakasu, inasu
nipirinwe a’na piyapi wa’yanen
tu’pi.
Ni’nisu, nipirinwen inaura
nipayaterin tanan piyapi nitun,
Imagen de un perezoso kenatunapi nitun chini’ken nitun.
Ihtatansu irahka piyapi nikapun.
Ku inasu tiwin nituinaninwe wa’an
nitun.

¿Ihsupuchin kananu’sa a’paikasu yunkirama yaweramake? ¿Na’teran kemasu


inapuchi nuya nuya akukasu tiniresu? ¿Unpuatunta?

pág. 16
Kananu’sa yawerinke nuya a’paikasu
Irahkasu nipirinwen pehtunankerachin
inantatunan nanpipi wayunpina’chin
kanan te’papi, na’purusu panka
kananu’sarachin ma’sharu’sa te’papi
Cazando con pucuna
ku wa’wishinsu te’papiwe a’na taweri
kayurun te’papi.
Ku

narintupiwe kananu’sa yawerinke


u’unenpita yawerinsu ,inakesu
nipirinwen naputupi yuhka inasu tanan Imagen de una colpa
piyapisari inasu a’pairin, ku interanta
inake ya’kuninwen napuatun inake
yaya’kunpachinara tanan a’shin
natanawatuna inake pa’pi kanan
ma’kaimare.

Na’kun tanannenpuwa a’paikasu


yawerin tahkun, shinpira,
uneru’sa…a’napita kashin
nararu’sa tananke yawerinsupita,
inawitasu nituwachina kananu’sari
kanin, anpiatewanusarinta
piyapirusarinta, irurin ina
Bosque con muchos arboles frutales
nararu’sasu ku a’nerewe.
A’napita shawi ninanukesu nani
yunkipi ku a’kete kananu’sa
te’pakaimarewe tanan a’prapi
inake kanan yaweatuna
na’akaimareai .

Shawiru’sa niyuntunapi tananenpuwa nuya a’paikaisumare inawanta nuya


nanpikaisumare ku nipun chiminakasu tanansu kanpuwa pei’nenpuwa inasu.

Nuwitawa a’nata anuyatakasu


otras soluciones
Kananu’sa tananke yawerinsupita ku wachi yawerinwe ya’ipi nani ti’kirapi ihsu nu’pake yawerinsu, ina
yunkipisu kanan tikipi yawerinsunta ti’kitupidebido inakeran unpu ana’areta. Yunkirapi kañaritakaisu
anuyatakaisu unpu a’paikasuta.
pág. 17
Unpu a’paieta kananu’sa a’na parichi.

Imagen de animales comiendo aguaje en el aguajal

Parinari ninanuawake kahtu shunka taweri warapu pi’ike , inasu nipirinwe


a’na parichi pa’ninke nuya akupinan tanan a’paipisu Pacaya Samiria,
inasu nipirinwen pankai i’shii’parichi Marañon, itupisu parichi ihsupuchin
nimara irahkachachin wa’ki’ inake shi’pi nunin’ke nanpetatuna ma’pi.
Inawasu shi’pi yawerinke ku anepiwe inapa nipirinwen nuninke
nanpetatuna shi’pi ma’pi inapuchin nuyasu.
Inapuchin nipatewa nanitaeriwa kananu’santa kusharunen
yawetakasu,tanankenta nanitupi nuyasha yawekaisu.
Piyapisasu papi shi’pi niterinsu ma’kakaisumare’ya’kariya yawerinsu.
Yawere a’ke nininsu ku inasu manewe tanapitere kananu’sari
kapakasumare.

¿Tewenchin nanitere inapuchin ni’kakasu yaweranke? ¿Unpuatunta?

Unpu a’paikasuta kananu’sa inanewasu’

pág. 18
Estados Unidokesu inakesu Imagen de un oso
nani yunkipi ku kananu’sa
te’pakaimarewe ku wachi
a’kete yawerinwe nitun.
inakesu nani nanan uhkuipi ku
kananu’sa te’pakasumarewe ku
pa’anakaisuwe ni’sha n’sha
nininsu ti’kirapi.
A’nirapi nu’pa, i’sha
a’paikasu, inawitasu
na’sharu’sa ananpirinsu.
Imagen la reserva Nacional
Allpahuayo Mishana
Ninanu’ wa’anusari Kupirinuri nani yunkirin
tananu’sa kananu’sa nararu’sa inawita
a’paikasumare na’kun nani ma’pi a’na witanta
yawetakaisumare :
Nu’pa wa’anentupisu Pacaya Samiria, itupike
nu’pa ma’pike wa’anetupike Matses, nu’pa
wa’anetupike Allpahuayo Mishana, nu’pa
ma’pike ikinipike, inasu nipirinwen
kenanarewa kanunuteke.
Kananu’sa yawerinke Manu, itupike inasu
kenanarewa a’nawita i‘sha pantarinke Cuzco
inakeran madre de Dios.
Tanan kananu’sa yawerinke i’sha Abiseo, inasu
kenanarewa muhtupi parichi San Martin
itupike.
Kananu’sa yawerinke Ichigkat Muja –tame nuhtupike, inasu kenanarewa
a’na tananu’sake.

Tananu’sasu nipirinwen nuya nuya ananpirinpu yaipi isuru’pake yawerwasupita nakun


ma’sharu’sa kananu’sa ayatupirewa inapikeran weantari kañu sunpiri kañu Covit-19.

Ni nuwanterawe ni a’paiarawe

Witiriku nuwitawa

pág. 19
Inantakasu taweri kankirin witiriku pa’pin ka’tanin. Ya’ipi taweri witiriku
irahpanen tapararin papi nuya inantakasumare, ka’pa kankanterin. Ina
ni’sawatun pa’pinsu pa’yaterin inapuchin winin ni’sarin nitun. Tanankera,
u’mawachina ipi’, pa’para, inawita kemarin, napuatun yawepisu kapini
niperapi kapakaisumare.
¿Inta inasu witiriku?

Dibujo de federico
Kasu nininewe’su witiriku shawiku
nuyapiachin nunawe shawi nananke, ka’su
ni’sarawe inantuna’piku, tatawe, tatamashu
inapita a’chinterinkusu imarawe nitun
inapuchin ni’sarawe.

Pa’yaterawe mamawe iminke ka’tanawasu, Felipe en su chacra preparando


ka’tawarawe pa’katakasu inakeran kusharu ninai trampa
iminke kapawaisumare. Inake wensun akurawe
shumi ma’kawasumare kisha kapakasumare
we’pachina.
Ya’nipirai’ i’iya’waru’ku, uhshawaru’ku na’kun
nuwanterawe a’pairawe ama ma’sha
unpukasumarewe.

A’na taweri a’shinpatu y ninawe ingeniero


tananu’sa nu’paru’sa i’sharu’sa inapita a’paikawasumare inake irahka
mashuru’sa yawepisu.

Kanpuwasu nipirinwe a’naichinpuwa chini¿kenpuwa yaweterinpuwa ninewasu ku


sanpaterewawe.
Ka’su chinikenku
Ya’ipi iyapinpuwa kanpuasu a’naichinpu nipirinwen ni’sha ni’sha
nunenpuwasu yaweterinpuwa, shawetenenpuwa, ainenpuwa kanpuasu
nipirinwen shawisi pyapinpuwa. Nanitere ni’sha ni’sha ni’kakasu: sahkatu
ni’kakasu,pei’kasu iminakasu inantakasu, pe’ikasu, sha’takasu, urutakasu,
nunanakasu, ta’akasu na’kun ni’kakasu yawerin.
Nunteke wetiriku nininsupita:

Ya’nipirin

pág. 20
Felipe con los peces
que pescó
Ka’pakankanterin

Nuya kankantrein
Ma’sha nina’pi
Ku piyapisa
te’karirinwen

Witiriku nipayaterin shawiku tatun kanpunanke nunatun inakeran pewenan nananke nunatun.

Imagen de un Unpurusuna nuwituwachinen, ka’pakankanteke


profesor nuya yunkirapike kemaura
ninuwantekete .ninuwiteke kemasu ku
sanpatenkenwen.

pág. 21
Kanpuwa ninewasu
Kanpuwa ninewasu’ma’sha unpuwatera nina’tanewasu,ihsu piranyan
keterinpuwasu ka’pakankantamare , te’wa, ta’pan nu’witu’.

tewarin seterin nuwiterin

Pa’yanin teweterin Pa’yaterin

A’paraya
Te’warimiachin Ase’tupi

Nina’tanewasu nipirinwen pa’pi nu’ya, inasu’ shawiterinpu ma’suna


unpukasu nuya ku nuyawe yani’patera, nunenpu pa’yanwachina nuwantere
a’napita ka’tawainenpuasu inamare nunakasu yawerin yai yai’ ta’kasu.

Ni’sarawe kanpita ka’tawaramaku nitun a’nara ni’shiraru’sa kamare Witiriku puchin


narina’pi ku sanpatewe inapuchin ni’patera nuya payaterinenpu nuwantere a’keteware
nuya ni’kakasu. Ya’kunamake nishawituku.

A’nuawa nituterewasu

pág. 22
¡Ni a’paiawa!
¿Ma’ta nia’wa?
Nia’wa a’nara ni’pisu ma’sharu’sa tananke
yawerinsupita’sha’witakasu unpupinsuna ni’sarinsu a’paikamare
ni’sha ni’sha ma’sharu’sa yawerinsu ninanuawari ayatarin.
¿unpu niyuntunariwata?
 Wentu wentun niawa.
 Kirikateke nunanawate inake nupa nunawan ni’kakasumare
sahkatu.
 Niawa nunanwa wenpakeran kananu’sa tananke ni’sha ni’sha
yewerinsupita.
 A’nuke nunanansu yaweranke nara a’nerapisu inakeran
ka’nanu’sa ti’kirapisu.
 Anuke ma’suna ayararinsu unpurawatena nuyatakasu kamaiate
inachachin ni’kakasumare.
Ta’patawa sha’wikasumare’
 Ta’patawa insekesuna sha’wikasumare sahkatu.
 Ta’patawa sha’wikasumare.
 Kañariterinkeran a’naya a’naya nininenpuwa shawikasumare
inakeran sahkatunenpuwa shawirarewa.
 Kuwara shawiyatarariwe a’chinapiri anuyatarin
sahkatunenpuwa inakeran shawitarinpuwa anuyaterinsu.
 Naniwachi sha’wikasumare.

pág. 23

Das könnte Ihnen auch gefallen