Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
1
Pahtun
Ni’awa ya’werewasu
ni
pág. 1
Ihpura pe’irewasu
Ku sami yawerinwen, ku
nateterewawe nitun ku
nituterewawe unpu
pe’ikasuna. Ihpurasu piyapiru’sa ku ahkete pe’ipiwe ahke
ahke ninanuawa ya’wetatuna. Ku nuyawe
pe’iatuna i’shake i’shanake, sunuke, tahkianuke
ku manta yawerinwen. Napuatun yunkipi a’na
ma’sha ahkekeran we’ninsu pa’anakaisu.
Kirikanenke a’paniteke:
¿Kema ninanunenke yawerin ihsupuchin nannanu’sa? ¿Manananta kema ninanunenke
yawerin? Ninuntuku kanpita kapini.
pág. 2
Nitutawa kanpuawa yunkirewasu
Ya’werewake pe’irewasu
Insekesuna pe’irewasu
pág. 3
I’shake pe’iresu.
Shawiru’sasu i’sanake pe’ipi, ihsupita
nisha nisha nuwantupi penanin, Un hombre pescando con
ahkawa,yunana, a’yantunan, tarapa tramperas
wa’naru yunan inapita mahpi.
Sunuke pe’iresu
Shawiru’sasu yunanake yu’natupi ma’sha ihpirawatuna
yunapachinara nisha nisha sami uwarapi.
I’shanake pe’iresu
Akawake pe’iwatera
samirawa mane.
pág. 4
Shawinan ma’sha shawina’pirua pe’ikaisumare
¿Unpu nitutariwata
insekesuna pe’ikasu?
Shawiru’sasu sami
ninuru’sa perarinsu
natanpachinara yunirapi De un niño y una niña
pe’ikaisu. conversando
pág. 5
Pesca con barbasco
Samiru’sa
pág. 6
warate samirawa mikara tu’wana
a’nanan kenen wanki kanuyu
kunkapi shihte tayasami tu’wan
tuhwarin tahpurute ayu kawara
Imágenes de peces.
Ihsupuchin pe'iresu:
Dibujo de una quebrada con el tapaje
ya’kupiresu. (estera)
pág. 7
Shawiru’sasu pama ninuru’sa perarinsu natanpachinara a’naruachin pa’pi
i’shana ta’paikaisumare, pamatuwachin samiru’sa yakunpachina
pahshintakasumare.
Tarahpa
Dibujo de hombres pescando con
tarrafa
Nuwantere imutate mahkakasumare.
Shawiru’sasu yatarapawachinara yunipi
insekesuna panka samiru’sa yawerinke
inake tarapawachinara mahpi.
pág. 8
Yawerinkeraware ina mashu ku
pi’pianteranta nuwanterinwe pawarai
penanninke pe’itakaisu. Nahpuru
taweriru’sa inasu wa’an nitun punisiaru’sa
a’parin pawarai nihkakaisumare ama
interanta ya’kunatuna penaninke
pe’ikaisumarewe.
Yuhkinan:
Unpu ninesuna
Irahka nanpipisu yawepisu inasu nuyashikanan
nuya inasusamirakeran
kanpua nanpirewasu napuatu ku
naniantakasuwe yawerinwe
Unputuwaterata ahketeware
samira wa’kirin yunkikasunitapirinwe.
kua’naruachin yawerin.
Chinpi:
Nuyasha chi’sawatuna samira yamurake Pescados ahumándose en parrillas
semurawatuna pen utaratawatuna penke
nara akurawatuna inake akupi nuyasha
sami pi’ikasumare.
Shikanan:
Pescado envuelto en hoja de bijao y
asándose en la parrilla a fuego lento Werunke panka sami akitawatuna pen
utaratawatuna ina aipi akupi uhshakewran
pi’ikasumare, inautupachinara shikanan yuhki
wa’kirin ahpira ahpira awarawatuna nuya
wehkepi nitun ku nitapikasumarewe inaputupi,
inakeran kapakaisumare ihshiritupi.
pág. 10
Pishate’ Pescado abierto con sal expuesto al aire
libre para que el sol lo ase
Sami i’chatawatuna yamurake
akutawatuna pi’ike awintupi inari
ayanikasumare.
YUNKI APANKATERESU
Taparawatuna inakeran samikeran kusharu nihpisu kichuaru’sa
itupisu
Dibujo de pescado con sal
Pishate’ puesto al sol y luego colgado a
la cumbrera en canasto
Sami i’chatawatuna yamura akutupi inautawatuna
pi’i pi’katerinke akupi inari ayanitakasumarewe.
Nani yanipachinara i’me pe’tenawatuna inake sami
pu’mupi.
Pescado cocinándose en
Chi’chiru una olla con bastante agua
pág. 11
A’paniteke kirikanenke:
¿unpu ninamata kanpitasu ihsupuchin nihkakasu ya’weramake?
Imagen de un ecosistema
b) Ma’sharu’sa
acuatico i’ke nanpipisu
Inasu i’ke yaweatun nu’kirin nitunanpirin
inake suhsurin yaweterin nanpirinsu inake
kenannin unpu nanpikasuna a’napitare
niyayurantuna suhsukaisu nanpikaisu nuya
kenanpi.
Nipirinwen ku inapitarachin inake yawerinwe,a’napitanta nanpinapiru’sa
inake inawanta yawepi ku yunkiresupitawe nutuwaru inake ma’sharu’sa
yawepianta wankuru yawepisu akupui yawepisu inapke yawerinsunta
inapitanta inake yawepi.
Na’tanteke:
¿Unpuinta i’sha yaweranke? ¿Unpu kamairanta i’shasu?
Nunanke na’tanteransu inakeran nianutuku nipayaransureken ku nipun yaweramake.
pág. 12
I’shanenpua yaweterinpuasu.
Nanpirewasu i’shanenpuwa nihsha nihsha ke pa’nin inasu nuya nuya ku
nanpikasumarewe yawerinwe ina kapatewa u’utewa nuya yawerewa ina
anapirinpuwa iwaunta uhwatewa nuya nuya nanpirewa.
pág. 14
A’na parti ma’suna unpupisu
Pitururiu nu’puituwachina tawepachina ya’ipiya
Derranen de petroleo nu’paru’sa i’sharu’sa inapita ku nuyawe akurin
uhnanpachina uhnairi keparin i’sharu’sake
napuatun inasu ku nuyawe yawekasu.
pág. 15
Kenanewa nuyatakasu
pág. 16
Yunanake yunatuwatera ku naniterewe sami
kayurun nininsu yuhnakasu insu ku
naniterenwe uwarakasu. Inasu ku Pesca con asuelo
kushaterinwen ku manta teninwen wawin
kahtenatun kewenarin ku naniterinwe
pakakasu.
pág. 17
Ana parchi panka ninanukesu Recojo de inservible en el rio
uranta itupisu inake
yawepisupitasu yunkipi
unpurawatunata,masharu’sa
tehyaitupisu ku nuyawe nininsupita
mahkakasumare yunkipi.
pág. 18
IMPLEMENTAR criaderos de peces Kañaritapi ninanuawake
yawepisupitanta.
shawiru’santa nitutapi
ana’atakasuna kanpua
samiru’sa.
Ninuwitatu, ninuwanterawe y
Cinthia nuwitawa
pág. 19
Ya pe’iwachinara cintiasu ashin kahtawarin
Cinthia feliz en la pesca comunal
ma’sha nihkakasumare pe’inanke pakakasumare.
Napuru taweri nuyapiachin pa’sapi sami
ma’katuna pishatakaisumare inakeran keshatuna
kapakaisumare. Pe’inanke ku kayawain
paterinwen nuya a’pairin ama ma’sha
unpukasmarewe .inake ku inkariteranta
ya’yuraninwe ama sami matakasumarewe.
Todas las personas tenemos un espacio personal que nos rodea y nos ayuda
a protegernos de los demás. Por eso cuando dices “No me toques”
estableces tu “espacio personal”.
pág. 20
A’chinapisanapiri a’chinterin inaura nia’paikasumare
Ilustración de la
profesora
Kanpuara wanirewasu.
i’na pikeran
Kanpuara
wanirewasu
Ipura a’paniteke:
¿Por qué es importante que conozcasunpuatunta inasu nuya nuwitakasu kanpuara
niapaikasumare nitutawal? Ninuntuku yaweramasukapini.
Sahkatu
pág. 22
¡Ninuntawa pe’ikasumare!
¿Ma’ta niawa?
Shawitawa ya’ipi nitututerewasu ninanuawake yaweateawa pe’irewasu
inakeran a’napitanta pe’ipisu yunkiawa.
¿Unpu niyuntanariwata?
Wentun wentun niawa.
Nunawan a’nara shawinan unpurusuna pe’ikasu taweri
naniwachina.Elaboramos.
Ana kirikateke nishitawa nunawan nihsha nihsha pe’iru’sa yawerinsu
nuwitawa a’na ninanukenta nitutawa.
Nunanawatewa shawitawa sahkatu ninewasu a’napitanta shawitakasu
unpuatewata samiru’sa i’sharu’sake yawekasu.
Nuntawa nihshawitakasumare.
Yamurawatewa kirikake nishitawa nishawitakasumare.
Yamurawatewa a’naya a’naya nuntatewa shawiawa ya’ipinpuwa
nuntawa!
Kañarituwatewa a’naya a’naya sha’wiawa nininenpuwa ma’ta ta’pun
napurinsu.
Shawirarewa ya’ipi nituterewasu unpu pe’iresuna kanpuwa
yawerewake.
Todas las personas tenemos un espacio personal que nos rodea y nos ayuda
a protegernos de los demás. Por eso cuando dices “No me toques”
estableces tu “espacio personal”.
pág. 23