BRNC

BLM
HACLA LGL BAZI N BLGLER
I-HAC NEDR ?
Hac, slmn be esasndan birisidir. Hem mal ve hem de beden bir ibadettir.
Hac, kelime olarak, "ynelmek, kasdetmek, bir kimseyi ya da bir yeri oka ziyaret
etmek" anlamlarna gelir.
Dini bir terim olarak hac, "Belirli bir zamanda usulne uygun olarak ihrama girdikten
sonra Arafatta vakfe yapmak, Kbeyi tavaf ederek ziyaret etmek ve dier baz dini
grevleri yerine getirmek" suretiyle yaplan ibadeti ifade eder. Bu ibadeti yerine
getirene hac denir.
Hac, hicretin IX. ylnda farz klnmtr. Haccn farz olduu hkm, Kuran ve
Snnette bildirilmitir. Bu konuda tm mslmanlar gr birlii ierisindedirler.
Kuran- Kermde, "Gitmeye gc yetenlerin Kbeyi haccetmeleri insanlar zerinde
Allahn bir hakkdr."(1) buyurulmutur. Hz. Peygamber de, slm be temel esas
zerine kurulmutur. Bunlar, Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Allahn
peygamberi olduuna ehadet etmek, namaz klmak, zekat vermek, Kbeyi haccetmek
ve Ramazan orucunu tutmaktr.(2) buyurmaktadr.
Hac, bilindii ekliyle Hz.brahime kadar uzanan bir ibadettir. Kuran ve hadisler bize,
Hz.brahimin haccndan, insanlar hacca armasndan bahsetmekte, (Hac 22/27-28)
Kbenin ve hac menasikinin tarihesine iaret etmektedir.
1. Hac Kimlere Farzdr ?
Erkek olsun, kadn olsun artlarn tayan her mslmana, mrnde bir defa
haccetmek farzdr. zerine hac farz olan kimse, bu ibadeti geciktirmeden bir an nce
yerine getirmelidir. zerine farz olduu halde bir takm gerekelerle bu nemli ibadeti
yerine getirmeyip ileri yalara ertelemek dinen uygun deildir. Bu ekilde haccn
erteleyip daha sonra bizzat hac yapamayacak duruma den kimse, yerine bedel
(vekil) gndermek zorunda kalr.
Bir kimsenin hac ibadetiyle ykml saylmas iin; mslman, akll, erginlik ana
ulam, hr, hac iin yeterli mal imkna sahip ve bu ibadeti yerine getirecek vakte
erimi olmas arttr. Bu artlardan birini tamayan kimseye hac farz olmaz.

Kendisine hac farz olan kimsenin, haccn bizzat eda etmekle ykml saylmas iin
de, salkl olmas, tutukluluk veya yurtdna kma yasa gibi bir engelinin
bulunmamas ve yolun gvenli olmas arttr. Ayrca boanma veya lm iddeti
beklemekte olan kadnn, beklemesi gereken sreyi tamamlam olmas lazmdr.
Hac yolculuuna katlanamayacak, ya da fiilen haccedemeyecek derecede hasta olanlar
ile, yallar, tutuklular, yurtdna klar yasaklanm olanlar ve iddet beklemekte
olan kadnlar, hac kendilerine farz olsa bile, eda ile ykml deildirler. Bu durumda
olanlar artlar olutuu takdirde bizzat haccederler.
2. Haccn Fazileti
Dnya ve ahiret hayat asndan nemli bir dnm noktas olan hac, samimi ve
ihlsl bir ekilde yerine getirildii zaman, mslman gnahlarndan arndrr, onun
Allah katndaki derecesini ykseltir, cenneti kazanmasna vesile olur ve kiiyi ahlken
olgunlatrr.
Gc yetenlerin farz olarak mrlerinde bir defa yapacaklar bu ibadetin fazileti
gerekten byktr. Kim Allah iin hacceder de kt sz ve davranlardan saknr ve
gnahlara sapmazsa kul haklar hari - annesinin onu dourduu gnk gibi
gnahlardan arnm olarak dner(3) hadisi erifi, haccn ne derece faziletli bir ibadet
olduunu anlatmaya yeter. Bununla birlikte haccn fazileti konusunda birka hadis-i
erif daha zikretmek yararl olacaktr.
Peygamber Efendimiz (S.A.S.) yle buyurmutur:
"Makbul haccn karl Cennetten baka bir ey deildir. Umre de dier bir umre ile
arasndaki gnahlar siler."(4)
Amellerin hangisi daha faziletlidir? eklindeki bir soruya Peygamberimiz:
"Allah ve Raslne iman" eklinde cevap vermi; sonra hangisi ? diye sorulunca;
"Allah yolunda cihad" buyurmu, sonra hangisi? denince;
"Makbul hac" diye cevap vermitir.(5)
Hacceden kimselerin Allah katndaki deeri ok yksektir. Bu sebeple Yce Allah
onlarn itenlikle yapacaklar dualar geri evirmez. Peygamber Efendimiz;
"Haccedenler ve umre yapanlar Allahn misafirleridir. Kendisine dua ederlerse,
dualarn kabul eder, Balanma dilerlerse onlar balar"(6) buyurmaktadr.

Konuyla ilgili bir dier hadis-i erif de yledir:

"Hac ve umreyi art arda yapnz. nk bu ikisi, krn demir, altn ve gmn
pasn giderdii gibi fakirlii ve gnahlar yok eder."(7)
Bir hadis-i erifte de hac ve umre normalde gaza yoluyla yaplan cihada katlmayan
yallar, kkler, gszler ve kadnlarn cihad olarak nitelendirilmitir(8) ki, bu da
haccn ne derece faziletli bir ibadet olduunu gstermektedir.
Yce Allahn kullarn en ok affettii gn olan Arafe gnnde(9) sa ba dalm,
toza topraa belenmi bir vaziyette el ap Allaha yalvaran kullarn Cenab- Hak
mutlaka affeder. nemli olan bylesine stn bir ibadeti, gerei gibi yerine getirerek
onun faziletinden yararlanmaktr.
3. Haccn Hikmetleri
Allahn emrettii her eyde phesiz insanlarn dnya ve ahiret hayat iin pek ok
hikmetler vardr. Bu amaz geree gre haccn da pek ok hikmetleri
bulunmaktadr. Bunlardan bazlar yle sralanabilir:
Her insan yaratl gerei Yce Allaha kar kulluunu ortaya koymak ihtiyacndadr.
Hac, kula, en belirgin bir ekilde Yce Allah karsnda aczini ortaya koyma,
kulluunu ifade etme ve onun verdii nimetlere kretme imkan veren bir ibadettir.
nk hac, mal, mlk, makam ve mevki gibi dnyevi unsurlardan syrlarak Allaha
ynelir. Sonsuz g ve kudret sahibinin karsnda teslimiyetini ve balln ifade
eder. Bu durum kendisine Allaha kul olma zevkini tattrr.
Hac; renk, dil, rk, lke, kltr, makam ve mevki fark gzetmeksizin ayn ama ve
gayeleri tayan milyonlarca mslman bir araya getirerek eitlik ve kardeliin ok
canl bir tablosunu oluturur. Bu, lafta kalan kuru bir iddiadan ibaret deildir.
Zenginiyle, fakiriyle, glsyle, gszyle btn haclar ayn kyafetler iinde, ayn
mahrumiyetleri yaayarak, ayn glklere katlanarak, ayn artlarda hareket ederek
fiili bir eitlik ve kardelik eitiminden geerler. Trilyonlara hkmeden bir zenginle
geimini zor karlayan bir fakire ayn kyafet iinde Arafatta beraberce el ap dua
ettiren ve Kbenin etrafnda yan yana tavaf ettiren hac ibadeti, insanlara makam,
mevki, mal mlkle bbrlenmemeyi, slm kardelii iinde tanp kaynamay ve
maheri unutmamay retir.
slm Dininin doup yayld, vahyin indii, Hz. Peygamber ve Ashabnn bin bir
glk ve skntlar iinde mcadeleler verdii ve Hz. Ademden beri baz
peygamberlerin urak yeri olmu kutsal topraklar grmek, mminlerin dini
duygularn glendirir, slma ballklarn artrr.

Dnyann drt bir tarafndan gelen, renkleri, dilleri, lkeleri ve kltrleri farkl, fakat
hedef ve gayeleri ayn binlerce mslmann birbirleriyle kaynamas ve grmesi
salanm olur. Bu durum mslmanlarn birbiriyle irtibat kurmalarna, birbirlerinin
dertlerinden haberdar olmalarna ve hatta ticari balantlar kurmalarna imkan salar.
Hac ibadetiyle mslman, Yce Allahn kendisine ltfettii salk, yetenek, mal ve
mlk gibi dnyevi nimetlerin krn eda etmi olur.
Hac yapan mslmanlar sabr, tahamml, skntlara katlanma, glklere gs
gerebilme, byk kalabalklarla ayn anda hareket ederek ayn eyleri yapabilme,
yardmlama, dayanma ve belli kurallara adapte olabilme... gibi ahlaki zelliklerini
gelitirirler.
Hac, mslmanlarda mr boyu silinmeyecek derin hatralar brakr. Bu hatralar;
mminin hacdan sonraki yaamnda istikametini kaybetmemesine hizmet eder. Hac,
mminin hayatnda adeta bir dnm noktas oluturur.
Arafat gibi maherin rneini oluturan bir yerde Allaha el ap yalvaran ve
gnahlarndan syrlan bir mslman bir daha kolay kolay eski iledii gnahlara
dnmek istemez. Bu ynyle hac, gnahkar mslmanlar iin bir arndrma ve
iyiletirme ilemi grr.
Hac sayesinde mslmanlar arasnda gzel etkileimler meydana gelir. Mminler
birbirlerinden gzel hasletler alrlar. Fikirlerinde mspet anlamda nemli deimeler
olur. nsanlar birbirinden uzaklatran rklk gibi olumsuz dncelerin
trplenmesi salanr.
Ksaca haccn, baka ibadetlerde olmayan kendine zg pek ok hikmetleri, ahlk,
sosyal, ekonomik ve psikolojik yararlar vardr. Yukarda yalnzca bunlardan bazlar
zikredilebilmitir.
II- UMRE NEDR ?
Umre, belirli bir vakte bal olmakszn usulne gre ihrama girdikten sonra, tavaf
ederek Kbeyi ziyaret etmek ve dier baz dini grevleri yerine getirmek suretiyle
yaplan ibadettir.
Hacca "Hacc- Ekber" (byk hac) , umreye de "Hacc- Asgar" (kk hac) denir.(10)
III- KBE VE MESCD- HARAM
1. Kbe

Haccn sebebi ve namazlarda kbleghmz olan Kbe, yeryznde alemlere bereket ve

hidayet kayna olarak insanlar iin kurulan ilk binadr. Allahn emriyle Hz. brahim
ve olu Hz. smail tarafndan Mekkede yaplmtr.(11)
"Mescid-i Haram" denilen mabedin ortasnda bulunan Kbe, kuzeydou duvar
12.63; kuzeybat duvar 11.03; gneybat duvar 13.10; gneydou duvar 11.22 ve
ykseklii 13 m olan 145 m2 alan zerine kurulmu ta bir binadr. zeri siyah bir
rt ile rtldr. rts her sene hac mevsiminde yenilenmektedir.
Kbenin keleri yaklak olarak drt ana yn gsterir. Kelerden her birinin ayr
ismi vardr.
Dou kesine "Hacer-i Esved" veya "arki", kuzey kesine "Irak", bat kesine
"m" ve gney kesine de "Yemn" denir.

ekil-1 Kbe lleri ve keleri

"Hacer-i Esved", Kbenin dou kesinde yerden 1.5 m ykseklikte bulunmaktadr.

"Hacer-i Esved" siyah ta demektir. Hz. brahim tarafndan tavafa balanacak yere
iaret olmak zere konulmutur. Balangta evresi 18-19 cm olan bu ta, eitli
ykmlar sebebiyle birka defa krlmtr. imdi, ilk olarak konulduu kede, gm
muhafazal kurun iine gml yedi para halinde bulunmaktadr.
Kbenin, kuzeydou duvarnda (Hacer-i Esved ile Irak keleri arasnda) Hacer-i
Esved kesine yakn ve yerden 1.97 m kadar ykseklikte bulunan altn kapl bir
kaps vardr. Kap 1.8 x 3.5 m boyutlarndadr. Kap ile Hacer-i Esved kesi arasnda
kalan blme "Mltezem" denir.
Kbenin kuzeybat duvarnn (Irak ile am kelerinin) karsnda, yerden 1.25 m
ykseklikte yarm daire eklinde bir duvar bulunur. Bu duvara "Hatim" denir. Tavaf
bu duvarn dndan yaplr. Bu duvar ile Kbe arasnda kalan bolua da "Hicr-i
Kbe", "Hicr-i smail" veya "Hatra" denir. Bu bolukta Kbeye ynelerek namaz
klnabilir, dua edilebilir. Ancak Kbeye ynelindii gibi buraya ynelip namaz

klnmaz.
Kbenin "Hatm"e bakan duvarnn st ortasnda altndan yaplm bir oluk
bulunmaktadr. Halk arasnda "Altn Oluk" diye bilinen bu olua "Mizab- Kbe"
denir.
2. Mescid-i Haram
"Mescid-i Haram", Mekkede ortasnda Kbenin bulunduu byk bir mabettir. Buna
"Harem-i erif" de denir. Mescid-i Haram, Hz. Peygamber dneminde, Kbenin
etrafndaki kk bir alandan ibaret iken ilk olarak Hz. mer tarafndan geniletilmi
ve etraf bir duvarla evrilmitir. Daha sonralar Mescid-i Haram gnmze kadar pek
ok defa geniletilmitir.
Bugn Mescid-i Haram, yz binlerce insann iinde ibadet edebilecei genilikte bir
alana sahiptir.

Resim-1 Bugnk Mescid-i Haramdan bir grn

Mescid-i Haramn iinde, Kbeden baka "Makam- brahim" ve "Zemzem" kuyusu
bulunmaktadr.
"Makam- brahim", yaygn gre gre, Hz. brahimin Kbeyi ina ederken iskele
olarak kulland ya da insanlar hacca arrken zerine kt tan bulunduu
yerdir. Buras "Kbe Kaps" nn bulunduu duvarn karsnda Kbeye yakn bir
yerde bulunmaktadr.
"Zemzem", Allahn Hz. Hacer ve olu Hz. smaile ihsan ettii suyun addr. Zemzem
suyunun ortaya k yle olmutur: Hz. brahim, Allahn emriyle ei Hacer ve st
emmekte olan olu smaili zemzemin bugnk yerinde bulunan byk bir aacn
altna yerletirmiti. O srada Kbe yaplmam ve Mekke ehri kurulmamt. Etrafta
ne bir insan, ne su, ne de bir hayat belirtisi vard. Bu artlar altnda yaamaya devam
eden Hacer, nihayet su ve yiyecei bitince aresiz kalm, bir can yolda grebilmek
ve birka yudum su bulabilmek umuduyla nce "Safa Tepesi" ne, sonra da "Merve
Tepesi" ne km ve bunu yedi defa tekrarlam.(12) Merve Tepesine son geliinde

olunu brakt taraftan bir ses duymu. Olunun yanna geldiinde orada Cebril
tarafndan zemzem suyunun karlm olduunu grm.
Yeryzndeki sularn en stn olan "Zemzem", halen Kbenin 20 m. kadar
dousunda, "Makam- brahim" e yakn bir yerde bulunan kuyudan kmaktadr. Bu
kuyu tavaf alannn altndadr. Kuyuya biri bayanlara dieri erkeklere ait olmak zere
iki ayr yerden merdivenlerle inilmektedir. Zemzem suyu, iildii gibi abdest ve
guslde de kullanlabilir.
Hz. Peygamber zemzem hakknda yle buyurmutur: "Zemzem hangi niyet iin
iilirse o niyet iindir."(13) Bu itibarla zemzem ierken dilek ve niyeti belirterek
imek uygundur.
Zemzem ierken, "Allahm! Senden yararl ilim, bol rzk ve her trl dert iin ifa
istiyorum." diye dua edilir.
Mescid-i Haram, yeryzndeki tm mescidlerden stndr. Burada klnan namaz da
dier mescidlerde klnan namazlardan fazilet bakmndan kat kat stndr.(14)

ekil-2 Kbe

ekil-3 Mescid-i Haram, Kbe, Safa ve Merve tepelerinin stten grn

KNC BLM
HACCA HAZIRLIK, HAC YOLCULUU VE HACCIN YAPILII
I- HACCA HAZIRLIK
Farz olarak mrde bir defa yerine getirilmekte olan hac, gnahlardan arnmak iin
nemli bir frsattr. Bu frsattan gerei gibi yararlanmak iin hacca ruhen ve bedenen
ok iyi hazrlanmak gerekir.
Ruhi hazrlklarn banda ihlsl olmak gelir. nk ihls amellerin zdr. Allahn
rzas ihls ile kazanlr. hlssz olarak yaplacak bir hac, her ne kadar kiiyi hac
ykmllnden kurtarsa da, kendisinden beklenen yararlar salayamaz. Hz
Peygamber;
"phesiz, Allah sadece kendisi iin ve srf kendisinin rzas gzetilerek yaplan
amelleri kabul eder."(15) buyurmaktadr. Bu sebeple hacca gitmeye karar veren
mslman, kesinlikle gsteriten, hac ibadeti vastasyla bir takm kimselerin yannda
itibar kazanma ya da vlme gibi kayglardan uzak kalmaldr. Btn varl ile
Allahn rzasn kazanmaya ynelmelidir.
Hac aday, yaantsndaki slma aykr unsurlardan kurtulmaya ve bunlara hayatnda
asla yer vermemeye itenlikle azmetmelidir. nk insan, annesinden doduu
gnk gibi gnahlardan arndran bir ibadetle haramlardan syrlamayan bir
mslmann baka trl bunlardan kurtulmas ok zordur. Bu itibarla hac aday,
yaamna eki dzen vermeli, slma aykr unsurlardan arnma gayreti iine
girmelidir. Byle bir gayret iine girene Allah mutlaka yardm edecektir.
Hac aday, yola kmadan nce akraba, komu, e ve dostlarn ziyaret etmelidir.
zerinde hakk olanlar varsa mutlaka onlarn haklarn demeli, ks olanlarla
barmaldr. Ksaca kutsal topraklarda dncesini olumsuz ynde megul ve i
dnyasn rahatsz edecek durumlardan syrlmaldr.
Hac yapmaya karar veren mslman, bir taraftan byle i dnyasnda hacca
hazrlanrken dier taraftan, bu nemli ibadeti eksiksiz yapabilmek iin hacla ilgili
gerekli bilgileri renmeye gayret etmelidir. Mftlklerce dzenlenen hac, salk ve
yolculukla ilgili her trl bilgilerin verildii Hac Adaylar Eitim Seminerlerine
mutlaka katlmaldr. Hacla ilgili olarak kendisine sunulan kitap, bror ve benzeri
yaynlar dikkatle okumaldr.
Diyanet leri Bakanlnca verilmekte olan malzemelerin yannda, ihram, terlik,

havlu ve i amar, gibi ihtiyalar da temin etmelidir.

Hac sresi boyunca yeme ime ihtiyalarn karlamak zere yeteri kadar dviz satn
almaldr. lerde madur olmamak iin dvizlerin sahte olup olmadnn kontrollerini
mutlaka yaptrmaldr.
Baz hac adaylar gereksiz yere fazla miktarda ve ou zaman iklim artlarna
dayanamayacak ve abuk bozulacak gda maddeleri gtrmektedir. Bu da, gmrk
kontrollerinde ve intikallerde skntlara neden olmaktadr. Esasen byle bir eye hi
gerek yoktur. nk Mekke ve Medinede istenilen her trl gda ve ihtiya maddesi
bulunmaktadr. Buradan gda maddesi satn alp gtrmektense, parasn gtrp
orada satn almak daha uygun olur. Zira parann tanmas daha kolaydr.
II- HAC YOLCULUU
Bilindii gibi hac yolculuu hava yoluyla yaplmaktadr. Uu programlar,
haclarmzn bir ksm nce Medine, bir ksm da Mekkeye gidecek ekilde planlanr.
Uular lkemizin eitli noktalarndan gerekletirilir. Haclarmz tayan uaklar
ounlukla Cidde Havalimanna iner. Medine Havalimanna inen uaklar da vardr.
Ancak bunlar az sayda ve Suud Hava Yollarna ait uaklardr.
Hac yolculuu uzun ve kendine zg zorluklar olan bir yolculuktur. Diyanet leri
Bakanlnca, hac farizasn yerine getirmek zere Suudi Arabistana gidecek
haclarmzn bu yolculuklarn her eit kardan uzak, salk ve gvenlik artlar
iinde yapmalarn salamak iin, her trl tedbirler alnmaktadr. Ancak seyahat
esnasnda skntlarla karlamamalar iin hac adaylarmzn dikkat etmesi gereken
hususlar vardr. Her hac adaynn bunlara uymas nem arz etmektedir.
Hac adaynn yolculua balarken dikkate almas gereken hususlar yle sralanabilir:
Hac aday, her eyden nce hac yolculuunun, ticari ya da turistik bir seyahat
deil, bir ibadet yolculuu olduunu, bu yolda atlan her admn, ekilen her
skntnn, bir taraftan kendisine sevap kazandrrken dier taraftan gnahlarn
eriteceini hibir zaman aklndan karmamaldr. Btn varlyla bu kutsal
yolculuu en iyi ekilde deerlendirmeye younlamaldr.
Kafileye katldktan sonra kafile bakan ve din grevlilerinin talimat ve uyarlar
dorultusunda hareket edilmelidir. Kafilenin dzen ve disiplini iin bu ok
nemlidir.
Diyanet leri Bakanlnca giyilmesi n grlen kyafetler giyilmeli, doru
olarak doldurulmu olan salk knyesi ile Hac Kimlik Kart boyuna takl

olmaldr. Bunlarn hac sezonu boyunca da devaml olarak takl kalmas

gerekmektedir.
Srekli ila kullananlar, beraberlerinde gtrmek zorunda olduklar ilalar iin
rapor almal ve bu rapor yanlarnda bulunmaldr.
Menenjit as yapldna dair a kartlarnn da yine hac adaynn zerinde
olmas gerekir.
Kendisine zg, dikkat edilmesi gereken bir durumu olanlar, bunu kafile
grevlilerine ekinmeden sylemelidirler. Hatta bu konuda yakn arkadalarn da
bilgilendirmelidirler.
Eyalarn zerine kime ait olduunu gsteren etiket yaptrlmaldr. Eyalar
otobse verilirken ya da otobsten indirilirken herkes kendisine ait olan eyay
vermeli veya indirmelidir. Ayrca eyalarn otobse verilip verilmediine dikkat
edilmelidir.
Havalimanlarnda grevli Bakanlk personelinin uyar ve talimatlar dikkate
alnmaldr. Bagajlar bizzat sahipleri tarafndan ilgililere teslim edilmeli ve
alnacak bagaj fileri korunmaldr.
inde ne olduu bilinmeyen bakasna ait bir eya Suudi Arabistana gtrlmek
zere kabul edilmemelidir.
Uaa binerken, Cidde ya da Medine Havalimanlarnda giri ilemleri yaplrken
pasaportun hac adaynn elinde olmas gerekir. Bu durumda hac aday
pasaportunu itina ile muhafaza etmeli, onu istendiinde kolayca karabilmesi
iin kendisine verilen pasaport antasna koymaldr. Ayn durum lkeye
dnerken de sz konusudur.
Gmrk kontrollerinde, bakalarna ait eyalar sahiplenilmemelidir.
Ksaca, bir ibadet seyahati olan hac yolculuunun kendine has skntlar vardr.
Bu itibarla sabrl olmal, kalp krmamaya, kimseyi incitmemeye almal,
vicdann rahatsz edecek tavr ve hareketlerden uzak durmaldr. Her an bir grup
ve kafile iinde olduunu unutmayarak beeri mnasebet, adap ve grg
kurallarna riayet etmelidir.
III-YOLCULUKTA NAMAZ
Asli vatanndan, dinen sefer saylacak uzaklkta bir yere gitmek zere yola kan bir

kimse yolculuk esnasnda drt rekatl farzlar ikier rekat olarak klar. Gittii yerde 15
gnden az kalacaksa ayn ekilde drt rekatl farzlar ikier rekat olarak klar. Gittii
yerde 15 gn veya daha fazla kalmaya karar verirse, namazlarn tam klar.
Buna gre, Arafata kmadan nce Mekkede kesintisiz en az 15 gn veya daha fazla
kalanlar, mukim sayldklarndan, gerek Arafata kmadan nce Mekkede, gerek
Arafat, Mina ve Mzdelifede ve gerekse Arafat dn Mekkede kaldklar sre
iinde namazlarn tam olarak klarlar.
Arafata kmadan nce Mekkede 15 gnden az kalanlar, misafir sayldklarndan
gerek Arafata kmadan nce Mekkede, gerek Arafat, Mzdelife ve Minada
namazlarn seferi olarak klarlar. Arafattan dndkten sonra Mekkede 15 gn veya
daha fazla kalacak olanlar ise bu sre zarfnda namazlarn tam olarak klarlar.
Uygulamada Medine ziyareti 15 gnden az olduundan Medinede namazlar sefer
olarak klnr.
Sefer olup da oralarda mukim olan imamlara uyarak namazlarn klanlar, imamla
birlikte namazlarn tam olarak klarlar.
IV- HACCIN EDA EKLLER
Hac, hac aylar denilen zaman dilimi iinde yaplan bir ibadettir. Hac aylar Hicr
takvime gre evval ve Zilkade aylar ile Zilhicce aynn ilk on gndr. Hac, bu
aylar iinde umresiz de yaplabilir, umre ile birlikte de yaplabilir. Haccn umresiz ya
da umre ile birlikte yaplmasna haccn eda ekilleri denir.
Haccn eda ekli tr:
1- frad hacc,
2- Temettu hacc,
3- Kran hacc.
1- frad Hacc
frad hacc, umresiz yaplan hacdr. Ayn yln hac aylar iinde, hacdan nce umre
yapmakszn hac niyetiyle ihrama girilir ve yalnzca hac yaplrsa ifrad hacc yaplm
olur.
2- Temettu Hacc

Temettu hacc, ayn yln hac aylar iinde nce umre yapp ihramdan ktktan sonra
yeniden hac iin ihrama girerek yaplan hacdr.
Temettu hacc yapacak olanlar, mikat snrnda veya daha nce umreye niyet ederek
ihrama girerler. Umre yaptktan sonra ihramdan karlar. Daha sonra zaman gelince
hac iin ihrama girerler. Haclarn eda ettikten sonra ihramdan karlar.
3- Kran Hacc
Kran hacc, ayn yln hac aylar iinde umre ve hacca birlikte niyet ederek ikisini
ayn ihramla yapmaktr.
Kran hacc yapacak olanlar mikat snrnda veya daha nce umre ve haccn her
ikisine birden niyet ederek ihrama girerler. Umre yaptktan sonra ihramdan kmazlar,
ayn ihramla hacc da eda eder, sonra ihramdan karlar.
Kran ve temettu hacc yapanlarn kr kurban kesmeleri vaciptir. frad hacc
yapanlarn kr kurban kesmesi gerekmez.
V- HACCIN YAPILII lkemizden giden haclar, deiik iklim artlarnda uzun
sre ihramda kalmann dourduu zorluklar dikkate alarak genellikle "temettu hacc"
yapmay tercih ederler. Biz de bu durumu gz nnde bulundurarak haccn yapln
anlatrken, haccn eda ekillerinden "Temettu hacc" n esas alacaz. Haccn dier eda
ekillerine ise, Temettu hacc ile bunlarn arasndaki farklar belirterek yetineceiz.
imdi "Temettu hacc" nn nasl yaplacan anlatalm:
1- hrama Girmek
Hacc yapacak bir kimsenin ilk ii ihrama girmektir. hrama girmek haccn artdr.
hrama girmeden hac yaplamaz.
A- hram Nedir ?
Haccn artlarndan biri olarak ihram, hac ya da umre yapmaya niyet eden kiinin,
baka zamanlarda ilemesi mbah olan baz fiil ve davranlar, belirli bir sre
kendisine haram klmas, yasaklamasdr. Buna "ihrama girme" de denir. hrama
girmi olmann gereklerinden biri olarak brnlen havlu ve benzeri trden dikisiz
kyafete de halk arasnda ihram denmektedir. Ancak "ihram" bu deildir. Usulne
gre ihrama girilmedii srece sz konusu bu rtlere brnmekle ihrama girilmi
olunmaz.
B- hrama Nasl Girilir ?

hrama, "Niyet" ve "Telbiye" ile girilir. "Niyet" ve "Telbiye" ihramn rknleridir.

Bunlar olmadan ihrama girme gereklemez.
a- Niyet
"Niyet", yaplacak haccn eklini kalben belirlemektir. Ayrca lisanen sylenmesi
mstehaptr. Burada temettu haccnn yapl esas alndna gre niyet umre iin
yaplacaktr.
yle niyet edilir:
"Allahm umre yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr ve kabul eyle"
b- Telbiye

(Lebbeyk Allahmme lebbeyk, lebbeyke l erike leke lebbeyk, innel hamde vennimete leke vel mlk l erike lek) demektir.
"Allahm! Davetine icabet ediyorum. Emrine boyun eiyorum. Btn varlmla sana
teslim oldum. Senin hibir ortan yoktur. Tekrar tekrar davetine icabet ediyorum.
phesiz hamd sana mahsustur. Nimet senindir mlk de senin... Senin hibir ortan
yoktur."
Bylece niyet edilip telbiye sylenince ihrama girilmi olur. Ancak ihrama girmeden
nce, snnet ya da mstehap olarak yaplmas gereken hususlar vardr. hrama
girerken bunlara da riayet edilmelidir. Buna gre:
hrama girmek isteyen kimse, n hazrlk olarak trnaklarn keser. Gerekiyorsa koltuk
alt ve kask kllarn temizler, sa ve sakal tra olup byklarn dzeltir. Mmknse
gusleder. Bu gusl temizlik amacyla yapld iin zel durumda olan bayanlar da
guslederler. Gusl mmkn olmadnda abdest alr. Varsa gzel koku srnr.
Giymekte olduu normal giysilerini ve i amarlarn (atlet ve kilotunu) karp,
sadece "izar" ve "rida"(16) denilen iki para ihram rtsne sarnr. Ban aar,
oraplarn ve ayakkablarn karr. Terlik ve benzeri eyler giyer. Bayanlar normal
kyafetlerini deitirmezler.
Bundan sonra, kerhat vakti deilse iki rekat "ihram namaz"(17) klar. Namazdan
sonra yukarda belirtildii ekilde niyet eder. Arkasndan da yksek sesle telbiye
syler. Bayanlar telbiye sylerken seslerini ykseltmezler.

Niyet ve telbiyenin yaplmasyla ihrama girilmi ve "ihram yasaklar" balam olur.

hrama giren kimseye, ihraml olduu srece "muhrim" denir.
C- Kadnlarn hram
hrama girme konusunda kadnlar da erkekler gibidir. Ancak kadnlar normal elbise
ve kyafetlerini deitirmezler. orap, ayakkab ve eldiven giyebilirler. Balarn
rterler. Fakat yzlerini ak brakrlar. Telbiye ve tekbir getirirken, dua ederken
seslerini ykseltmezler.
zel hallerinde bulunan kadnlar ihrama girerken u hususu dikkate almaldrlar:
ayet adetleri bitmeden Arafata kmak zorunda kalacaklarsa, ifrad haccna niyet
etmelidirler.
D- hrama Nerede Girilir ?

Mekke evresinde ihrama girmek iin belirlenmi noktalar vardr. Bunlardan her
birine "mikat" denir. Mikat snrlarnn dndan hacca veya umreye gelenler bu
snrlar ihramsz olarak geemezler. Buna gre:
a. Dorudan Mekkeye gidecek olan hac adaylar, uaklar Ciddeye indii ve Cidde de
mikat snrlar iinde bulunduundan, uan kalkaca havalimannda veya evlerinde
ihrama girerler. Gerektiinde uak mikat snrn gemeden uak iinde de girilebilir.
Ancak pratikteki zorluu sebebiyle uakta ihrama girme tercih edilmemelidir.
b. Hacdan nce Medineye gidecek olan hac adaylar, Medinede kaldklar evlerde
veya Mekke yolu zerinde Medineye 11 km. uzaklkta bulunan "Zl-Huleyfe" (Ebyri Ali) de ihrama girerler.

Hac veya umre yapacak olanlarn mikat snrn ihramsz olarak geemeyeceklerini
belirtmitik. Mikat snrn ihramsz olarak getikten sonra ihram giyenlere ceza(18)
gerekir. Bu durumda olanlar henz hac ve umre ile ilgili grevlerden birini
yapmadan, herhangi bir mikat snrna dnerek yeniden ihrama girerlerse ceza der.
E- Hac in hrama Ne Zaman Girilir ?
hrama, "hac aylar" iinde girilir. Hac aylar, evval ve Zilkade aylar ile Zilhicce
aynn ilk on gndr. Bu aylar, hac menasikinin balad ve devam ettii aylardr.
Baz islm bilginleri mekruh olmakla birlikte hac aylar balamadan nce de ihrama
girilebileceini sylemilerdir. Ancak en uygunu ihrama hac aylar baladktan sonra
girmektir.
F- hramlya Yasak Olan eyler
hrama giren kimse iin baz i ve davranlar yasaktr. Bunlara "ihram yasaklar"
denir. Bu yasaklar ihrama girildii andan, yani niyet ve telbiye anndan itibaren balar,
ihramdan kncaya kadar devam eder.
hraml kimsenin "ihram yasaklar" na uymas vaciptir. Yasaklar ihlal edenlere,
yasan eidine ve ihlal biimine gre deien cezalar gerekir.(19)
hraml iin yasak olan eyler unlardr:
Cinsel ilikiye girmek veya sevimek, pmek, oynamak.... gibi cinsel ilikiye
gtren davranlarda bulunmak. ehevi duygular tahrik edici eyleri konumak.
Trnak kesmek, sa sakal tra olmak, vcudun herhangi bir yerindeki kllar
koparmak veya kesmek, sa sakal ve byklar yalamak, boyamak, salara biryantin
veya jle srmek, kadnlar oje ve ruj kullanmak, vcuda veya ihram rtsne koku
srmek ve parfm kullanmak.
Elbise giymek, ba ve yz rtmek, eldiven, orap, topuklu ayakkab giymek.
Kadnlar normal giysilerini karmazlar. Ancak ihram sresince yzlerini ak
bulundururlar.
Harem denilen blgenin (Mekke ve evresinin) bitkilerini kesmek, koparmak. (Harem
blgesinin bitkilerini kesmek, koparmak ihramsz olanlar iin de yasaktr.)
Bakalarna zarar vermek, kavga etmek, svmek, kt sz ve davranlarda
bulunmak.
hraml iin unlar yasak deildir:

hramlnn ykanmas, kokusuz sabun kullanmas, di fralamas, di ektirmesi,

krlan trna ve zarar veren bir kl koparmas, kan aldrmas, ine yaptrmas, yara
zerine sarg sardrmas, kol saati, yzk ve bilezik takmas, kemer kullanmas,
omuza anta asmas, yz ve ba rtmeden zerine battaniye, pike ve benzeri eyler
almas, palto ve benzeri giysileri giymeksizin omuza almas yasak deildir.
te, usulne gre ihrama giren hac adaylar, ihram yasaklarna riayet ederek, telbiye,
tekbir,(20) tehlil(21) ve salavat- erife syleyerek, Mekkeye ularlar. Harem
blgesine ulatklarndan dolay dua ederler. steyenler Dua kitabndaki Mekkeye
Girite Okunabilecek duay okuyabilirler.
Evlere yerleip dinlendikten sonra fazla vakit geirmeden telbiye ve tekbir getirerek
Harem-i erife giderler. Kabeyi grnce telbiyeyi kesip tehlil ve tekbirlerle dua
ederler. Daha sonra "Umre tavaf" n(22) yaparlar.

ekil-5 Hacer-i Esved ve tavafa balama izgisi

2. Tavaf
A- Tavaf Nedir?
"Tavaf", Hacer-i Esved kesinden veya hizasndan balayarak tavaf niyetiyle
Kbenin etrafnda yedi defa dnmektir. Her bir dne "avt" denir. Yedi avt bir
tavaf olur.
B. Tavafn yapl
Hacer-i Esved hizasna gelmeden:
"Allahm! Senin rzan iin Umre tavaf yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr ve kabul
eyle" diye niyet edilir.

Tavafa balamadan nce erkekler Iztba(23) yaparlar. Bylece Hacer-i Esvedin

hizasna doru gidilir. Bu esnada tekbir, tehlil getirilmesi ve dua edilmesi uygun olur.
Hacer-i Esvedin hizasna varlnca eller, ileri Kbeye doru olacak ekilde namaza
durur gibi omuz veya kulak hizasna kadar kaldrlp "Bismillahi Allahu Ekber"
denildikten sonra Hacer-i Esved "istilam" edilir. stilam, elleri Hacer-i Esvedin zerine
koyup onu pmek demektir. Ancak hac mevsiminde bu mmkn olmamaktadr. Bu
sebeple Hacer-i Esvede uzaktan elle iaret edilip sa avucun ii plmekle yetinilir.
Hacer-i Esvedi istilam etmek snnettir. Bakalarna eziyet etmek ise haramdr. Snneti
yerine getireceim diye insanlara eziyet vermekten ve bylece haram ilemekten
iddetle saknlmaldr.
Bundan sonra Kbe sola alnarak tavafa balanr. Tavafa balarken ve her avtn
banda:
"Allah, btn eksikliklerden uzaktr. Hamd, Allaha mahsustur. Allahtan baka hibir
ilah yoktur. Allah en byktr. Btn g ve kuvvet an yce ve azamet sahibi
Allaha aittir.
Salat ve selam, efendimiz Muhammed aleyhis-selama olsun. Allahm! Sana iman
ederek, Kitabn tasdik ederek, verdiim sz yerine getirerek ve Peygamberinin
snnetine uyarak bu ibadetimi yerine getiriyorum" diye dua edilmesi gzel olur.
Tavafn, Hatimin dndan yaplmas gerekir. Tavafn ilk avtnda mmkn olduu
srece erkekler "Remel"(24) yaparlar.
Tavaf esnasnda dua edilir, tekbir ve tehlil getirilir. Kuran okunabilir. Tavafta telbiye
getirilmez. En uygunu herkesin iinden geldii gibi ihlsla ve samimiyetle dua
etmesidir. Mutlaka bir takm Arapa dualarn okunmas art deildir. steyenler Dua
kitabnda yer alan tavaf dualarn okuyabilirler.
Tavafn kesintisiz olarak yaplmas snnettir. Bu sebeple tavaf srasnda farz namaz
iin kamet getirilmesi, abdestin bozulmas, ya da tavaf kesmeyi gerektiren baka bir
mazeretin ortaya kmas gibi durumlarn dnda tavafa ara verilmemelidir.
"Yemen" kesine gelindiinde, bu ke de istilam edilir. Dier keler istilam
edilmez.
Yemen kesi ile Hacer-i Esved kesi arasnda;
"Rabbimiz! Bize dnyada iyilik ver. Ahirette de iyilik ver. Bizi cehennem azabndan
koru. yilerle birlikte cennete koy. Ey mutlak g sahibi! Ey gnahlar ok

balayan! Ey alemlerin Rabbi! " duasnn okunmas gzel olur.

Hacer-i Esved kesine ya da hizasna varlnca ilk avt tamamlanm olur.
Beklemeden tekrar istilam yaplarak ikinci avta devam edilir. Dier avtlar da ayn
ekilde yaplr. Yedinci avtn sonunda Hacer-i Esved tekrar istilam edilerek tavaf
bitirilir. Sonra Harem-i erifin uygun bir yerinde iki rekat tavaf namaz klnr. Tavaf
namaznn, kerahat vakti deilse tavafn hemen peinden klnmas daha iyidir.
Tavaf namazndan sonra dua edilir ve zemzem iilir. steyenler dua kitabnda yer alan
tavaf namaz duasn okuyabilirler. Ancak herkesin kendi dilinde iinden geldii gibi
dua etmesi daha gzeldir.
Sonra Hacer-i Esved tekrar istilam edilerek say(25) yapmak zere Safa tepesine
gidilir.
3. SAY
A. Say Nedir ?
"Say" kelimesi; komak, hzl yrmek anlamna gelmektedir. Hac ve umrede
Kbenin dou tarafndaki "Safa" tepesinden balayarak "Merve" ye drt gidi,
Merveden Safaya dn olmak zere bu iki tepe arasndaki gidi-gelie denir.
Safadan Merveye her bir gidie ve Merveden Safaya her bir dne "avt" denir. Safa
ile Merve arasndaki yaklak 400 metre uzunluundaki yrme alanna "Mesa" denir.
Say yapmak vaciptir.
Sayin asl, Hz. Hacerin henz kendisini emmekte olan olu Hz. smail iin su ararken
bu iki tepe arasnda komas hatrasna dayanmaktadr.
B. Sayin Yapl
Hacer-i Esved istilam edilerek Safa tepesine klr.
"Allahm! Senin rzan iin umre sayini yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr ve kabul
eyle." diye niyet edildikten sonra Kbeye dnlerek tekbir, tehlil, salavat okunur ve
itenlikle dua edilir. Sonra Merve tepesine doru yrnr.
Say esnasnda herkes iinden geldii ekilde dua eder. steyenler dua kitabndaki say
dualarn okuyabilirler. Yeil kl direklerin arasnda, erkekler koar admlarla
yrrler. Buna "Hervele" denir. Yeil direkler arasnda her gidi ve gelite:
"Rabbim! Gnahlarmz bala. Bize merhamet et. Bize ikram et. Bizim bildiimiz ve

bilmediimiz btn kusurlarmz biliyorsun, bunlar affet. nk Sen mutlak g,

kerem ve ihsan sahibi olansn." diye dua edilmesi gzel olur.
Merveye varnca bir avt tamamlanm olur. Burada da yine Kbeye ynelerek tekbir,
tehlil ve salavat- erife getirilip dua edilir. Sonra Merveden Safaya doru yrnr.
Safaya varnca ikinci avt tamamlanm olur. Dier avtlar da ayn ekilde yaplr.
Yedinci avt tamamlandktan sonra Mervede Kbeye kar dnlerek dua edilir.
steyen dua kitabnda yer alan Say bittikten sonra Mervede okunabilecek duay
okuyabilirler. Fakat en gzeli, ie doan dualarn yaplmasdr.
Bundan sonra tra olup ihramdan klr.
4. Tra Olup hramdan kmak
hramdan ancak salar tra edilmek suretiyle klr.
Erkekler salarn dipten tra eder veya ksaltrlar. Kadnlar ise salarnn ucundan bir
miktar keserler. Ksaltmada salarn ularndan alnacak miktar, parmak ucu
uzunluundan daha az olmaz. Tra olduktan sonra umre ihramndan klm olur.
Hac iin tekrar ihrama girinceye kadar eiyle cinsel iliki dahil, btn ihram yasaklar
kalkar.
hramdan kma aamasna gelmi ihraml kimseler, birbirlerini tra edebilirler. Bu
aamaya gelmedike ihramllar bir bakasn tra edemezler.
Kran ve ifrad haccna niyet edenler ihraml kalmaya devam ederler. Bu aamada
kesinlikle ihramdan kamazlar.
Temettu haccna niyet etmi olanlar bylece umrelerini bitirip ihramdan ktktan
sonra, hac iin ihrama girinceye kadar Mekkede ihramsz olarak kalrlar. Bu gnlerini
mmkn mertebe iyi deerlendirmelidirler. Be vakit namazlarn Harem-i erifte
klmaya ve frsat bulduka bol bol nafile tavaf yapmaya zen gstermelidirler.
Uzaktan gelenlerin nafile namaz klmak yerine, nafile tavaf yapmalar daha uygundur.
Tavaf ve namazn dnda Mescid-i Haramda Kuran- Kerim tilaveti, dua, zikir ve
tesbihatla megul olurlar.
Hac iin ihrama girinceye kadar bylece ibadetlere devam edilir. Zaman gelince hac
iin ihrama girilip vakfe iin Arafat'a klr.
5. Hac in hrama Giri ve Arafata k
Temettu haccna niyet edip de umresini yapm ve bylece Mekkede kalmakta olan
hac adaylar uygulamada, hac iin ihrama genellikle Zilhiccenin sekizinci gn

(Terviye gn) girmektedirler.

Buna gre Zilhiccenin sekizinci gnne gelindiinde Mekkedeki evlerde, umre
ihramnda belirtildii ekilde n hazrlklar yaplr. Kerahat vakti deilse, iki rekat
ihram namaz klnr. Sonra: "Allahm! Senin rzan iin hac yapmak istiyorum. Bunu
kolaylatr ve kabul eyle." diyerek niyet edilir. Arkasndan telbiye getirilerek hac iin
ihrama girilir. Bylece tekrar ihram yasaklar balam olur.
Hac iin ihrama girildikten sonra, Arafata kmadan nce nafile bir tavafn (26)
ardndan haccn sayi yaplabilir. Haccn sayini bu ekilde nceden yapanlar artk
"Ziyaret tavaf"ndan sonra say yapmazlar. Fakat snnete uygun olan, haccn sayinin
Ziyaret tavafndan sonra ve ihramsz olarak yaplmasdr.
Bu ekilde ihrama girildikten ve arzu edildii takdirde haccn sayi yapldktan sonra
kafile ile birlikte Arafata hareket edilir.
ntikal esnasnda telbiye, tekbir, tehlil, salavat getirilir ve bol bol dua edilir. Bu
mbarek gnlerin bereketinden olabildiince yararlanlmaya allr. Arafata varp
adrlara yerleilir. Hac aday bir sre istirahat ettikten sonra btn varl ile Allaha
ynelip dua eder, telbiye, tekbir ve tehlil getirir, Kuran okur, namaz klar, gnahlarna
tevbe ederek gz ya dker, zikir ve tesbihle megul olur. Zeval, yani le vaktine
kadar bylece ibadet etmeye devam eder.
6. Arafatta le ve kindi Namazlarnn Birletirilerek Klnmas
le vaktine kadar adrlarda ibadetle megul olunarak bu mbarek mekann ve
zamann feyzinden ve bereketinden azami derecede istifade etmeye alan hac aday,
leye doru namaz iin hazrlk yapar.
le ezan okunduktan sonra le ve ikindi namazlar birletirilerek klnr. Buna
"Cem-i takdim" denir. le ve ikindi namaz birletirilerek yle klnr:
Ezan okunduktan sonra, nce lenin ilk snneti klnr. Sonra kamet getirilerek
lenin farz eda edilir. Selam verildikten sonra terik tekbiri getirilir. Arkasndan
tekrar kamet getirilerek ikindinin farz klnr. Selamdan sonra terik tekbiri getirilir.
Bylece le ve ikindi namaz bir ezan ve iki kametle eda edilmi olur.
Bu iki farz namaz arasnda baka namaz klmak mekruhtur. Bu sebeple lenin son
snnetiyle ikindinin snneti klnmaz.
Namazdan sonra Vakfe yaplr.

le ve ikindi namazlar cem-i takdim ile klnrken sefer olanlar leyi de ikindiyi
de ikier rekat olarak klarlar.(27)

ekil 6 Mekke Yerleim Plan ve Arafata k gzergh

7. Arafat Vakfesi
A-Vakfe Nedir?
"Vakfe", durmak demektir. Arafat Vakfesi ise belirlenen zamanda hac iin ihraml
olarak Arafat snrlar iinde bulunmaktr. Arafat vakfesi, haccn en nemli rkndr.
nk sresi iinde orada bulunamayanlar o sene hacca yetiememi saylrlar.
Hz.Peygamber "Hac Arafattr"(28) buyurmutur.
Arafat, Mekkenin 25 km. Gney dousunda bulunan geni bir alann addr. Arafat
vakfesi bu alanda yaplr. Bu geni alann snrlar levhalarla gsterilmitir.
Arafat vakfesinin sahih olabilmesi iin hac ihramna girmi olmak ve belirlenen sre
iinde Arafatta bulunmak gerekmektedir.
B-Arafat Vakfesinin Zaman
Arafat vakfesinin zaman, Zilhiccenin 9. gn, yani Arefe gn leyin Gnein tepe
noktasna gelip Batya meyletmeye balad andan (Zeval vaktinden) bayramn
birinci gn fecr-i sadk dediimiz tan yerinin aarmaya balad ana kadarki
sredir. Bu sre iinde her ne halde olursa olsun (uykuda, baygn, vakfenin farknda
olsun, ya da olmasn) bir an orada bulunan kimse vakfe farzn yerine getirmi olur.
Uygulamada ise Arafat vakfesinin yapl aada belirtildii ekildedir.
C-Arafat Vakfesinin Yapl
Arafe gn Arafatta le ve ikindi namazlar birletirilerek klndktan sonra ayaa

kalklarak kbleye kar dnlr. Arafat duasnn ayakta yaplmas mstehaptr.

Telbiye, tekbir, tehlil ve salavat getirilir. Tevbe, istifar ve dua edilir. Esas olan
herkesin iinden geldii gibi dua etmesidir. Ancak isteyenler Dua kitabndaki Arafat
Vakfesi duasn okuyabilirler.(29) Bir sre bu ekilde vakfe yaplp bol bol dua
edildikten sonra haclar Arafattan ininceye kadar kalan sreyi yine ibadet, dua ve
zikirle deerlendirmeye alrlar.
Arefe gn hac ihramyla Arafatta bulunmak, bir mslman iin en byk
nasiplerden biridir. nk, bu kutsal yerde ve bu mbarek zaman diliminde yaplan
ibadetler geri evrilmez. Bu itibarla mslman Arafatta gnln her trl dnyevi
dnce ve gailelerden arndrarak, btn samimiyetiyle Allaha ynelmeli, el ap
yalvarmal, iine dt gnahlar hatrlayp gz yalar iinde tevbe etmeli, af ve
mafiret dilemeli, kendisi, anne-babas, kardeleri, ocuklar, yaknlar, milletinin
fertleri ve tm mslmanlar iin itenlikle dua etmelidir.
Arafatta iinde bulunulan zaman diliminin her dakikasnn ok byk kymeti vardr.
Bu deerli vakitleri faydasz konumalarla, lzumsuz meguliyetlerle ve pek gerekli
olmayan e-dost ziyaretleri ile geirip heba etmemelidir. Hele hele bakalarna sknt
ve eziyet vermekten, kt sz ve davranlardan, hakl bile olsa bir takm gereksiz
tartmalardan iddetle saknmaldr. Bilinmelidir ki, bu mbarek yerde sevaplar nasl
kat kat olursa, gnahlar da ylece katlanr.

Resim-14 Arafattan Bir Grn

Gne battktan sonra Arafattan Mzdelifeye intikal balayacandan, akama yakn
gerekli ahsi hazrlklar yaplr. Gnein batmasyla birlikte Arafattan Mzdelifeye
doru hareket balar. Kafileler belli bir plan dahilinde yola karlar. Akam namaz,
Mzdelifede yats vaktinde, yats namazyla birletirilerek (cem-i tehirle) klnaca
iin, kendi vaktinde klnmaz. Yolda yine telbiye, tekbir, tehlil, salavat ve duaya
devam edilir. Elden geldiince bu kymetli vakitler deerlendirilmeye allr.
Mzdelifeye varnca yats vaktinde, akam ve yats namaz birletirilerek klnr.
8- Mzdelifede Akam ve Yats Namazlar- nn Birletirilerek Klnmas

Yats vakti girip ezan okunduktan sonra kamet getirilerek ilk nce akam namaz
klnr. Selam verdikten sonra terik tekbiri getirilir. Sonra ezan okunmadan ve kamet
getirilmeden yatsnn farz klnr. Selamdan sonra yine terik tekbiri getirilir. Bylece
iki vaktin farz bir ezan ve bir kametle eda edilmi olur. Buna "Cem-i tehir" denir.
Bundan sonra yatsnn son snneti klnabilir. Daha sonra vitir namaz klnr.
Akam ve yats namazlar bu ekilde birletirilerek klndktan sonra "vakfe"
yaplacak zamana kadar ibadetle megul olunur. htiya varsa istirahat edilir. eytan
talamada (cemaratta) atlacak talar toplanr. Bu talarn Mzdelifeden toplanmas
zorunlu deildir. Baka yerden de toplanabilir. Talar nohuttan byk, fndktan
kk olmaldr. Talarn temiz olmama ihtimali varsa ykanr.

ekil-8 Mzdelifede Trk haclarnn yerleim plan ve

otobs ini-bini turnikeleri

9- Mzdelife Vakfesi
Mzdelife, Arafat ile Mina arasnda ve Harem snrlar iinde kalan bir blgenin
addr. Mzdelifenin snrlar levhalarla belirtilmitir. Mzdelifede vakfe yapmak
haccn vaciplerindendir.
A- Mzdelife Vakfesinin Zaman
Mzdelife vakfesi, bayram gecesi, gece yarsndan itibaren gnein douuna kadarki
sre ierisinde yaplr. Bu sre iinde her ne halde olursa olsun ksa bir an burada
bulunan kimse vakfe grevini yerine getirmi saylr.
Ancak snnete uygun olan, Mzdelife vakfesinin sabah namazndan sonra
yaplmasdr. u kadar var ki, izdiham sebebiyle belirtildii gibi gece yarsndan sonra
vakfe yapp ayrlmakta bir saknca yoktur.
B- Mzdelife Vakfesinin Yapl
Yukarda belirtilen sre ierisinde, Arafat vakfesinde olduu gibi, telbiye, tekbir,
tehlil, salavat getirilir ve dua edilir. Asl olan herkesin iinden geldii gibi dua
etmesidir. Ancak isteyenler Dua kitabndaki "Mzdelife Vakfesi Duas"n

okuyabilirler.
Mzdelife vakfesinden sonra Minaya hareket edilir. Kafileler belli bir plan
erevesinde yola karlar. Yol boyunca telbiye, tekbir ve tehlile devam edilerek
Minada kalnacak adrlara gelinir. steyenler burada bir mddet istirahat edip ihtiya
giderirler. Daha sonra izdihamn olmad uygun bir zamanda Byk eytan (Akabe
Cemresini) talamak zere eytan talama (cemarat) mahalline gidilir. Uygulamada
Trk haclar genellikle akam namazndan sonra talamaya gtrlmektedir.
10- eytan Talamak (Remy-i Cimar)
Bayramn 1,2,3 ve 4 nc gnlerinde Minada bulunan ve "Byk eytan-Akabe
Cemresi", "Orta eytan-Orta Cemre" ve "Kk eytan-Kk Cemre" diye
adlandrlan ta kmesine uslne uygun olarak ta atmak haccn vaciplerindendir.
Bayramn birinci gn Byk eytana 7, ikinci, nc ve drdnc gnlerinde ise
her eytana yedierden 21 er ta atlr. Talama kkten bye doru yaplr.
Ancak, Minada kalnmad takdirde drdnc gn ta atlmas gerekmez.
Uygulamada bayramn drdnc gn Minada kalnmad iin bu gn ta
atlmamaktadr.
eytan talama; ktlkleri, hakszlklar, zulm ve zorbal bir protesto anlam tar.
eytan talayan hac, bu hareketiyle eytana, eytann yoluna uyanlara ve btn
ktlklere kar kn sergilemi ve kendisinin de bundan byle asla eytana
uymayacan ortaya koymu olmaktadr.

ekil -9 Minada Trk Haclarn Yerleim Yeri

A- Talamann Yapl
Talarn atld kmeye yaklaarak, atlacak ta, sa elin ba ve ehadet parmaklarnn
ularyla tutulur. "Bismillah, Allahu ekber ramen li-eytani ve hizbih" diyerek atlr.
Talarn her biri ayr ayr atlmaldr. Hepsi birden atlrsa tek ta atlm saylr. Talar,
kmelerin zerine veya kmeleri kuatan havuzlara decek ekilde atlmaldr.
B-Talamann Zaman ve Atlacak Ta Says
a- Bayramn Birinci Gn
Bayramn birinci gn, Byk eytana tarif edildii ekilde "7" ta atlr. Atlan ilk
tala birlikte telbiyeye son verilir. Birinci gnk talamann zaman gece yarsndan
itibaren balar, bayramn ikinci gn tan yeri aarncaya kadar devam eder.
b- Bayramn kinci Gn
Bayramn ikinci gn, knden balanarak her eytana 7erden toplam 21 ta
atlr. kinci gnk talama zeval vaktinde yani leyin gnein tepe noktasna gelip
batya ynelmesiyle birlikte balar, gece tan yeri aarncaya kadar devam eder.

ekil-10 Cemarat mahalli

c- Bayramn nc Gn
Bayramn nc gn de ikinci gnde olduu gibi kk eytandan balamak zere
her eytana 7erden toplam 21 ta atlr. nc gnde talamann zaman zeval
vaktinden yani leyin gnein tepe noktasna gelip batya ynelmesiyle birlikte
balar, gece tan yeri aarncaya kadar devam eder.
d- Bayramn Drdnc Gn
Bayramn drdnc gn tan yeri aarncaya kadar Minadan ayrlmam olanlar, tan
yerinin aarmasndan itibaren gne batncaya kadar her eytana "7"erden toplam
21 ta daha atarlar. Tan yeri aarmadan Minadan ayrlanlarn bu gnn talarn
atmalar gerekmez. Uygulama da byledir.

Talamalarda, ok kalabalk olan gndzn izdihaml saatleri yerine, tenha olan gece
saatleri, ya da akam saatleri tercih edilmelidir.
Kk ve orta eytanlara ta atldktan sonra, mmknse bir kenara ekilip dua edilir.
Byk eytana ta atldktan sonra beklenmez, oras hemen terk edilir.
C- Talamada Veklet ve Atlamayan Talarn Kazas
Gc yetenlerin talar bizzat kendilerinin atmalar gerekir. Vekalet vererek bakasna
attramazlar. Hastalk, yallk ve sakatlk gibi mazeretlerle talar bizzat kendisi
atamayacak durumda olanlar, veklet vererek talar bir bakasna attrrlar.
Vaktinde atlamayan talarn, bayramn drdnc gn gne batncaya kadar atlmas
vaciptir. Atlmad takdirde ceza gerekir.(30)
11- Hac Kurban (kr Hedyi)
Temettu ve Kran hacc yapanlarn, hac kurban (kr hedyi) kesmeleri vaciptir. Her
ne kadar snnete uygun olan, hac kurbannn, byk eytana ta attktan sonra
kesilmesi ise de, ta atmadan nce de kesilmesi mmkndr. Hac kurban, Harem
Blgesi snrlar ierisinde, bayramn birinci gn tan yerinin aarmaya
balamasndan itibaren kesilir.(31)
Hac kurbannn etinden sahibi dahil herkes yiyebilir.
Temettu ve Kran hacc yapanlar, Kurban kesme imkn bulamazlarsa bunun yerine
on gn oru tutarlar. Bu on gn orucun gn, hacdan nce ve hac ihramna
girdikten sonra (Mekkede) tutulur. En uygunu 7, 8 ve 9. Zilhicce gnlerinde
tutulmasdr. Geri kalan yedi gn ise, bayramn drdnc gnnden sonra olmak
zere, hacdan sonra tutulur. Bu yedi gnn memlekete dndkten sonra tutulmas
daha uygundur. Bunlarn pepee tutulmas art deildir.
Haclar, Kurban Bayramnda artlarn tayan her mslmann kesmekte olduu
kurban (Udhiyyeyi) kesmek zorunda deillerdir. Fakat sevap kazanmak iin nafile
olarak kesebilirler. Nafile olarak bu kurban kesmek istedikleri takdirde veklet
vererek memleketlerinde kestirmeleri daha uygun olur.
12- Tra Olup hramdan kma
Bayramn birinci gn Byk eytana ta atlp kurban kesildikten sonra tra olup
ihramdan klr. Her ne kadar snnete uygun olan, nce Byk eytana ta atmak,
sonra kurban kesmek, daha sonra da tra olup ihramdan kmak ise de, ta atmadan,

ya da kurban kesmeden nce de tra olup ihramdan kmak mmkndr.

Umre ihramndan k konusunda da anlatld gibi, ihramdan kmak iin erkekler
salarn dipten tra eder veya ksaltrlar. Kadnlar ise salarnn ucundan bir miktar
keserler. Bylece hac ihramndan kn birinci aamas gereklemi olur. Buna "ilk
tehalll" denir.
Bu aamada eiyle cinsel iliki dnda btn ihram yasaklar kalkar. Cinsel iliki
konusundaki yasak ise, ancak Ziyaret tavafndan sonra kalkar.
13- Ziyaret Tavaf
Ziyaret tavaf, haccn farzlarndandr. Haccn iki rknnden birisidir. Buna "fada
tavaf" da denir.
A- Ziyaret Tavafnn Vakti
Ziyaret tavafnn vakti, bayramn ilk gn gece yarsndan itibaren balar, mrn
sonuna kadar devam eder. Uygulamada ziyaret tavaf, tra olup ihramdan ktktan
sonra yaplmaktadr.
Ziyaret tavafnn, bayramn ilk gnnde yaplmas usle uygun ise de, daha
sonraki gnlerde de yaplabilir.
B- Ziyaret Tavafnn Yapl
nce, "Allahm! Senin rzan iin ziyaret tavaf yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr ve
kabul eyle" diyerek niyet edilir. Daha sonra Hacer-i Esved hizasna gelerek "Tavafn
Yapl" konusunda(32) anlatld gibi tavafa balanr ve yedi avtla tavaf
tamamlanr. Tavaf tamamlandktan sonra belirtildii ekilde tavaf namaz klnr.
Bylece haccn ikinci rkn de tamamlanm olur. Ziyaret tavafnn tamamlanmasyla
hac ihramndan kn ikinci aamas da gereklemi olur. Buna "ikinci tehalll"
denir. Bylece eiyle cinsel iliki yasa da ortadan kalkm olur.
Ziyaret tavafnn, tra olup ihramdan ktktan sonra yaplmas snnete daha
uygundur.
zel hallerinde bulunan kadnlar, ziyaret tavafn bu halleri sona erinceye kadar
ertelerler.
Arafata kmadan nce haccn sayini yapmam olanlar, ziyaret tavafndan sonra bu
sayi yaparlar.

14- Haccn Sayi

Say yapmak, haccn vaciplerindendir.(33)
Arafata kmadan nce haccn sayini yapmam olanlar ziyaret tavafnn ardndan,
"Allahm, Senin rzan iin hac sayini yapmak istiyorum, bunu kolaylatr ve kabul
eyle" diye niyet ederek daha nce "Say" konusunda belirtildii ekilde hac sayini
yaparlar.
Hac sayinin, tra olup ihramdan ktktan sonra yaplmas snnete daha uygundur.
Bundan sonra hac, Mekkede kald sre iinde be vakit namaz Harem-i erifte
klmaya zen gsterir. Bol bol nafile tavaf yapar. Mekkeden ayrlaca srada da "Veda
Tavaf" yapar.
15- Veda Tavaf
Hacca uzaklardan yani Mikat snrlar dndan gelmi olanlarn (Afakilerin)
Mekkeden ayrlmadan "Veda Tavaf" yapmalar vaciptir. Bu, haclarn hacla ilgili
olarak yapacaklar son grevdir (nsktr). Buna "Sader Tavaf" da denir.
Veda Tavaf, "Allahm! Senin rzan iin Veda tavaf yapmak istiyorum. Bunu
kolaylatr ve kabul eyle" diye niyet edilerek tpk dier tavaflar gibi yaplr. Tavafn
arkasndan, tavaf namaz da klndktan sonra oka dua edilir, af ve mafiret dilenir.
Gz ya dklr. steyen Dua kitabndaki veda tavafndan sonra okunacak duay
okuyabilir.
Nihayet ayrln znts iinde gz yalaryla Kbeye ve Mescid-i Harama veda
edilir.
Ziyaret tavafndan sonra herhangi bir nafile tavaf yaplp veda tavaf yaplmadan
Mekkeden ayrlma durumunda kalnmsa, yaplan bu nafile tavaf, veda tavaf saylr.
zel hallerinde bulunan kadnlar, bu durumlar sona ermeden Mekkeden ayrlmak
zorunda kalrlarsa, veda tavaf yapmazlar, bundan dolay bir ceza da gerekmez.
VI- UYGULAMADA TEMETTU HACCI LE FRAT VE KIRAN HACCI
ARASINDAK FARKLAR
Buraya kadar hac ibadeti yerine getirilirken nerede, nasl hareket edilecei, Temettu
hacc esas alnarak anlatlmaya alld. imdi frat hacc ve Kran haccnn, Temettu
haccndan farkl olan taraflarna ksaca iaret edelim.

1- frad Hacc
Bilindii gibi ifrad hacc, umresiz yaplan hacdr. frad hacc yapacak olan kimse,
Mikat snrnda veya daha nce ihrama girerken "Allahm! Senin rzan iin hac
yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr ve kabul eyle" diyerek yalnz hacca niyet eder ve
telbiye getirir. Bu ekilde hac iin ihrama girdikten sonra, artk bayramn birinci gn
tra oluncaya kadar ihramdan kamaz.
frad hacc yapan kimsenin Mekkeye varnca yapaca ilk tavaf, Kudm Tavaf dr.
Bunun iin "Allahm! Senin rzan iin "Kudm Tavaf" yapmak istiyorum. Bunu
kolaylatr ve kabul eyle" diye niyet eder. Tpk "Tavafn yapl" konusunda
anlatld ekilde(34) Kudm tavafn yapar.
frad haccna niyet edenler, hac ihramna girmi olduklarndan dilerlerse, haccn
sayini Kudm tavafnn ardndan yapabilirler. Bu takdirde Kudm tavafn yaparken
"Iztba" ve "Remel"(35) yaparlar. Bunlar, artk "Ziyaret tavaf"ndan sonra say
yapmazlar.
frad hacc yapanlarn Hac kurban (kr hedyi) kesmeleri gerekmez. Ancak arzu
ederlerse srf sevabn elde etmek iin nafile olarak kesebilirler.
2- Kran Hacc
Kran haccnn, ayn yln hac aylarnda Umre ve Hacca birlikte niyet ederek ikisini
ayn ihramla yapmak olduunu belirtmitik. Kran hacc yapacak olan kimse, Mikat
snrnda ya da daha nce ihrama girerken "Allahm! Senin rzan iin umre ve hac
yapmak istiyorum. Bunlar kolaylatr ve kabul eyle" diyerek, umre ve hacca birlikte
niyet eder ve telbiye getirir. Bu ekilde niyet edip ihrama girdikten sonra bayramn
birinci gn tra oluncaya kadar ihramdan kamaz.
Kran hacc yapan kimsenin Mekkeye varnca yapaca ilk tavaf umre tavafdr.
Bunun iin, "Allahm! Senin rzan iin umre tavaf yapmak istiyorum. Bunu
kolaylatr ve kabul eyle." diye niyet eder. Tpk "Tavafn yapl" konusunda
anlatld gibi umre tavafn yapar. Bu tavaftan sonra umrenin sayi yaplacandan
tavafta "Iztba" ve "Remel" yaplr. Tavaftan sonra say bahsinde anlatld ekilde(36)
umrenin sayi yaplr. Saydan sonra tra olunmaz. Belirtildii gibi, bayramn birinci
gnnden tra oluncaya kadar ihramda kalmaya devam edilir.
Kran haccna niyet eden kimsenin, umresini tamamladktan sonra Kudm tavaf
yapmas snnettir. Kudm tavafndan sonra isterse haccn sayini yapabilir. Bu
takdirde artk Ziyaret tavafndan sonra say yapmaz. Sayi, Kudm tavafndan sonra
yapacaksa, tavafta ztba ve remel yapar.

Bundan sonra Arafata kncaya kadar bol bol nafile tavaf ve ibadetle megul olur.
Be vakit namazn Harem-i erifte klmaya zen gsterir.
Kran hacc yapanlarn da, Temettu hacc yapanlar gibi, hac kurban (kr hedyi)
kesmeleri vaciptir.
VII- HACDA KADINLARLA LGL BAZI ZEL DURUMLAR
Hac ve umrenin yerine getirilii asndan kadnlarla erkekler arasnda bir fark yoktur.
Ancak, kadnlar iin erkeklerde olduu gibi zel bir ihram kyafeti sz konusu
deildir. Elbise, ba rts, orap, ayakkab gibi her zaman giydikleri kyafetlerini
giyerler. Yalnzca yzlerini rtmezler.
Bir de erkeklerin yapt gibi telbiye, tekbir, tehlil, salavat okurken ve dua ederken
seslerini ykseltmezler. Tavafta hzl ve alml yryerek "Remel", Sayda da yeil
direkler arasnda koar admlarla yryerek "Hervele" yapmazlar.
zdiham olan yerlerde mmkn olduu kadar erkeklerin arasna girmemeye zen
gsterirler. zellikle namaz klarken, erkek saflar arasnda kalmayp kadnlara ait
yerlerde namaz klarlar.
Adetliyken ihrama giren veya ihrama girdikten sonra adet grmeye balayan kadnlar,
tavafn dnda haccn btn menasikini yerine getirebilirler. Harem-i erife
giremezler.
Adetliyken ihrama giren ve ihrama girdikten sonra adetleri bitmeden Arafata kmak
durumunda kalan hanmlar daha batan ihrama girerken frad haccna niyet
etmelidirler.

NC BLM
HACCA LKN KUSURLAR, EKSKLKLER VE CEZALAR
Buraya kadar haccn, usulne uygun olarak nasl yaplaca anlatld. Haccn bu ekilde eda eden
bir kimse hacla ilgili grevlerini (menasiki) eksiksiz olarak yerine getirmi olur.

Hac esnasnda ihram yasaklarna uymamak, vaciplerden birini terk etmek, ya da

ertelemek veya Harem Blgesinde yaplmamas gereken baz fiilleri yapmak gibi
kusur ve eksiklikler, bir takm cezalar gerektirir. Bu cezalar, haccn kaza edilmesi,
deve veya sr (bedene) kesilmesi; koyun veya kei (dem) kesilmesi; sadaka, bedel
deme ve oru tutmaktr. imdi bu cezalar gerektiren kusur ve eksiklikleri, tutum ve
davranlar ksaca belirtelim.
I- HRAM YASAKLARINA UYMAMAKLA LGL KUSURLAR VE
CEZALARI
1- Haccn Bozulmasna Yol Aan Kusur

Hac iin ihrama girdikten sonra henz Arafat Vakfesi yapmadan cinsel ilikide
bulunmak haccn bozulmasna yol aar. Bu duruma den kimsenin, bozulan bu
haccn yarm brakmayp tamamlamas, bunun yerine, gelecek yllarda bu haccn
kaza etmesi ve iledii bu fiilden dolay da bir koyun veya kei (dem) kurban etmesi
gerekir.
Umre iin ihrama girdikten sonra, umre tavafn yapmadan cinsel ilikide bulunan
kimsenin de ayn ekilde umresi bozulmu olur. Bu kimsenin, bozulan bu umreyi
brakmayp tamamlamas, daha sonra bunu kaza etmesi ve iledii sutan dolay da
yine bir koyun veya kei (dem) kesmesi gerekir.
2- Deve veya Sr (bedene) Kesmeyi Gerektiren Kusur
Arafat Vakfesinden sonra, fakat henz tra olup ihramdan kmadan (ilk tehalllden)
nce cinsel ilikide bulunan kimsenin, ceza olarak bir deve ya da sr (bedene)
kesmesi gerekir.
3- Koyun veya Kei (dem) Kesmeyi Gerektiren Kusurlar
hraml iken Arafat Vakfesinden sonra tra olup henz Ziyaret Tavafn yapmadan
cinsel ilikide bulunan, eini ehvetle pmek, okamak gibi cinsel ilikiye yol aan
davranlarda bulunan; san veya sakaln drtte birini ya da baka bir uzvun
tamamn tra eden; bir defada, ayn anda ve ayn yerde btn trnaklar veya bir elin

ya da bir ayan trnaklarnn tamamn kesen; elbise olarak dikilmi giysileri on iki
saat boyunca veya daha fazla giyen; ba ve yz rten; ayakkab giyen; bir defada,
ayn anda ve ayn yerde en az bir uzvun tamamna koku, ya, jle ve biryantin sren;
kna yakan; sa ve sakal boyayan kimsenin ceza olarak bir koyun ya da bir kei (dem)
kesmesi gerekir.
4- Ftr Sadakas Kadar Sadaka Vermeyi Gerektiren Kusurlar
hraml bir kimsenin 12 saatten daha az bir sre herhangi bir giysi ve ayakkab
giymesi, ba rtmesi; sa ve sakaln drtte birinden az ksmn tra etmesi; bir elin
veya bir ayan trnaklarnn bir ksmn ya da ayr ayr yer ve zamanlarda tamamn
kesmesi; ihraml ya da ihramsz birini tra etmesi... ceza olarak ftr sadakas kadar
sadaka vermeyi gerektirir.
hramdan kma aamasna gelmi olan ihramllarn bakalarn tra etmelerinden
dolay herhangi bir ey gerekmez.
5- Bedel demeyi Gerektiren Kusurlar
hraml iken, karada yaayan av hayvanlarn avlayan, yaralayan; onlarn tylerini
koparan, yumurtalarn kran; avlayanlara yardmc olan kimse ceza olarak bedel der.
Bedel, av hayvannn kymeti takdir edilerek tesbit edilir.
6- zr Sebebiyle hram Yasaklarna Uymamak
Hastalk, kaza geirme ve benzeri elde olmayan sebeplerle ihram yasaklarna
uyamayan kimse, ceza deme konusunda muhayyerdir. Bu durumda olan kii:
a) stedii yer ve zamanda pe pee veya aralkl olarak gn oru tutar.
b) Veya alt yoksula ftr sadakas miktar sadaka verir.
c) Yahut Harem Blgesinde istedii zaman bir koyun ya da kei (dem) keser.
II- VACPLERDEN BRNN MAZERETSZ OLARAK TERK EDLMES YA
DA ERTE- LENMES LE LGL EKSKLKLER VE CEZALARI
1- Deve veya Sr (Bedene) Kesmeyi Gerektiren Eksiklikler

Ziyaret tavafn cnp olarak yapan kimsenin, ceza olarak bir deve ya da sr
kesmesi gerekir. Cnp olarak yaplan tavaf (hangi tavaf olursa olsun) abdestli olarak
yeniden yaplrsa ceza der. Cnp olarak yaplan tavafn abdestli olarak yeniden
yaplmas vaciptir.

2- Koyun veya Kei (dem) Kesmeyi Gerektiren Eksiklikler

Mikat snrn ihramsz geen; sayi terk eden ya da hibir mazeret yokken sayi
yryerek yapmayan, Mzdelife vakfesini zrsz olarak terk eden(37), eytana hi
ta atmayan veya bir gnde atlmas gereken talarn yardan fazlasn sresi iinde
atmayan; farz ve vacip tavaflarda setr-i avrete uymayan; Ziyaret veya Umre tavafnn
son avtn ya da sadece birini yapmayan; Veda tavaf yapmayan; Ziyaret ve Umre
tavafn abdestsiz, Umre, Veda ve Kudm tavaflarn cnp halde yapan(38); Arefe
gn Arafattan gne batmadan nce ayrlan kimsenin, ceza olarak koyun veya kei
(dem) kesmesi gerekir.
3- Ftr Sadakas Kadar Sadaka Vermeyi Gerektiren Eksiklikler
Kudm veya Veda tavafnn abdestsiz halde yaplmas; Veda tavaf ile Sayin son
avtnn yaplmamas ya da eksik yaplmas ve bu avtlarn mazeret yokken yryerek
yaplmamas; eytan talamada, bir gnde atlmas gereken talarn yardan ou
atldktan sonra geriye kalanlarn atlmamas, ya da eksik atlmas(39); gibi
eksikliklerden dolay ftr sadakas miktar sadaka vermek gerekir.
III- HAREM BLGES YASAKLARINA UYMAMAKLA LGL KUSURLAR
VE CEZALARI
Harem Blgesinin avnn avlanmas, kendiliinden biten her trl aa, bitki ve otlarn kesilmesi ya
da koparlmas, ihraml olsun veya olmasn herkese haramdr. Bu sebeple Harem Blgesinin aa ve
bitkilerini kesip koparan kimsenin, bunlarn bedelini takdir ederek fakirlere vermesi gerekir.

IV- CEZALARIN DEME ZAMANI VE YER

Hac esnasnda yukarda belirtilen kusur ve eksikliklerden doan cezalar demek iin belirli bir
zaman yoktur. mrn sonuna kadar her zaman denebilir. Ancak cezalar bir an nce deyerek
sorumluluktan kurtulmak daha iyidir.

Sz konusu cezalardan, kurbanlarn mutlaka Harem Blgesinde kesilmesi gerekir.

Etleri ise Harem Blgesi fakirlerine verilebilecei gibi, Harem Blgesi dndaki
fakirlere de gnderilebilir.
Sadaka, bedelini deme ve oru cezalarnn denmesi iin belli bir yer yoktur.
stenilen her yerde bunlar denebilir.
Hac yaparken ilenen su, kusur ve eksikliklerden dolay gereken cezalar konusunda
Din Grevlilerine veya fetva heyetine bavurulmas uygun olur.

DRDNC BLM
BAKASININ YERNE VEKL (BEDEL) OLARAK
HACCETMEK
I- HACCA KM VEKL (BEDEL) GNDERR?
Hac grevini kendisi yapabilecek durumda olanlarn hacc bizzat yapmalar gerekir.
Bunlar bir bakasn vekil (bedel) gndererek hac yaptramazlar.
zerine hac farz olduu halde bu farz yerine getirmeyip lmle kar karya kalan
kimsenin, vefat etmeden nce, brakt maldan kendisi adna hacca vekil
gnderilmesini vasiyet etmesi gerekir.
Byle bir kimsenin geriye brakt maln te biri, onun adna hacca vekil
gndermeye yeterse, bununla vekil gnderilir. Yetmezse, varisleri diledikleri takdirde
kendi mallaryla gnderebilirler. Vasiyet olmasa bile varisleri onun adna hac yapsalar,
bu kimse hac sorumluluundan kurtulur.
Ayn ekilde haccn farz olmasnn artlarn tad halde haccetmeyip daha sonra
yallk, iyileme midi olmayan hastalk, grme veya yrme yeteneini kaybetme
gibi bir sebeple, bizzat hac yapamayacak duruma den kimselerin de hacca vekil
gndermesi veya kendisi adna vekil gnderilmesini vasiyet etmesi gerekir. Haccn
farz olmasnn artlarn tad halde batan beri bizzat hac yapamayacak durumda
olanlar da byledir.
II- VEKLN (BEDELN) GREVLENDRLMES
Hacca bedel gnderecek kimse (lmse yaknlar), haccn nasl yaplacan bilen ve
hac yapabilecek nitelikleri tayan, akl banda, tercihen daha nce hac yapm ehil
bir kimseyi kendisi adna hac yapmak zere vekil tayin eder. Normal olarak hac
masraflarn karlayacak paray kendisine verir. frad, Kran veya Temettu
haclarndan hangisini yaptrmak istiyorsa o hacca niyet etmesini ister.
III- VEKL NASIL HAREKET EDER?
Vekil, bedel gnderen kimsenin ngrd artlar dorultusunda hareket eder.
Gnderen hangi haccn yaplmasn istemise onu yapar. Vekil, hacla ilgili grevleri
(menasiki) yaparken hep gnderen adna niyet eder. hrama girerken, tavafa ve saye
balarken, Arafat ve Mzdelife vakfelerinde, eytan talarken, kurban keserken

niyetini hep gnderen adna yapar. Ayn ekilde, ncelikle gnderen adna dua eder.
Kendisi ve dier mslmanlar iin de dua edebilir.
Mesela gnderen, ifrad hacc yapmasn istemise, vekil ihrama girerken; "Allahm!
Senin rzan iin ..........(40) adna hac yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr ve kabul
eyle" diye niyet eder ve "Allahm! ......... adna, Lebbeyk! Allahmme lebbeyk,
lebbeyke l erike leke lebbeyk. nnel-hamde ven-nimete leke vel-mlk. L erike
lek." diyerek telbiye getirir.
Dier niyetlerde de ayn ekilde hareket eder ve "Haccn Yapl" konusunda
anlatld ekilde hacc eda eder.
Gnderen, Temettu hacc veya Kran hacc yapmasn istemise, onun adna kr
kurban keser.
Vekil, kendisini gnderen adna tm hac grevlerini yerine getirdikten sonra dilerse
kendisi iin umre yapabilir.
Vekil, hacc yapp dnnceye kadar masraflar iin kendisine verilen paray israf
etmeden normal olarak harcar. Artan miktar, dnnde gnderene iade eder.
Gnderen kimsenin, artan paray almayp vekile balamasnda bir saknca yoktur.
Hac, ibadet olduundan vekilin, normal hac masraf dnda bir cret istemesi caiz
olmaz.
Hacca vekil gnderen kimsenin, zerine farz olan hac ykmllnden
kurtulabilmeleri iin, vekil olarak gnderdii kimsenin hac masraflarn karlamas
gerekir.
Hac organizasyonlarnda grev alanlarn hac yolculuu masraflar genellikle
organizasyonca karlanmaktadr. Bu durumda grevlinin bir bakas adna vekil
olarak haccetmesiyle adna hac yapt kiinin hac borcu denmi olmaz. Grevlinin
annesi babas gibi varisi olduu kimseler bundan mstesnadr.
IV- BAKASI ADINA NAFLE OLARAK YAPILAN HAC
Bir mslmann, yapt her trl ibadet, taat ve hayrn sevabn, ister sa, ister lm
olsun, bir baka mslmana balamas caizdir. Buna gre, bir kimse vekil edilmese
bile, bakas adna nafile hac yapar ve sevabn ona balayabilir.
Bakas adna yaplacak nafile hac iin, vekilin ehil olmas ve adna haccettii kimse
iin niyet edip ihrama girmesi yeterlidir.

BENC BLM
UMRE
I- UMRE NEDR ?
Umre kelimesi, ziyaret etmek anlamna gelmektedir. Dini bir terim olarak umre,
"Belirli bir zamana bal olmakszn ihrama girerek Kbeyi tavaf etmek, Safa ile
Merve arasnda say yapmak ve tra olup ihramdan kmaktan ibarettir.
Umrenin iki farz vardr: hram ve tavaf. Bunlardan ihram art; tavaf, rkndr.
Vacipleri ise say ile tra olup ihramdan kmaktr.
mrde bir defa umre yapmak snnettir.(41)
1- Umrenin Fazileti
Umrenin pek ok fazileti vardr. zellikle Ramazan aynda yaplan umrenin sevab
pek oktur. Hz. Peygamber umre hakknda yle buyurmaktadr :
"Umre, dier bir umre ile arasndaki gnahlar siler"(42)
"Ramazanda yaplan umrenin sevab bir haccn sevabna denktir."(43)
2- Umrenin Zaman
Umre iin belirli bir zaman yoktur. Her zaman yaplabilir. Ancak, Arefe gn
sabahndan bayramn drdnc gn akamna kadar yaplmas mekruh grlmtr.
3- Umrenin Yapl
Umre yapmak isteyenler, gerekli hazrlklar yaptktan ve iki rekat ihram namaz
kldktan sonra, "Allahm! Senin rzan iin umre yapmak istiyorum. Bunu kolaylatr
ve kabul eyle" diye niyet edip "telbiye" syleyerek ihrama girerler. Bu ekilde ihrama
girdikten sonra Kbeyi usulne gre tavaf ederler. Nihayet Safa ile Merve arasnda
say yaptktan sonra tra olup ihramdan karlar. Bylece umre tamamlanm olur.
Umrenin ihramna, bu kitabn "hrama Girmek" konusunda belirtildii ekilde girilir.
(44) Umrenin tavaf, sayi ve tra olup ihramdan klmas da yine bu kitabn,
"Tavafn Yapl" ve "Sayin Yapl" ile "Tra Olup hramdan kmak" konularnda
tarif edildii ekilde yaplr.(45)

Mikat snrlar dnda kalanlar umre iin ihrama, Mikat snrlarnda veya daha nce
girerler. Harem Blgesinde bulunanlar, Harem blgesinin dna karak ihrama
girerler. Harem Blgesi ile Mikat snrlar arasnda (Hl Blgesinde) olanlar ise
bulunduklar yerden ihrama girerler.
lkemizden gidip de, Mekkede bulunduklar sre iinde umre yapmak isteyenler,
genellikle Medine-Mekke otoyolu zerinde ve Harem-i erife yaklak 5 km.
uzaklkta bulunan "Tenim"e giderek ihrama girmektedirler. Bugn burada "Hz. Aie
Mescidi" bulunmaktadr.
Umrede Kudm tavaf, Arafat ve Mzdelife vakfeleri, eytan talama ve Veda tavaf
gibi grevler (menasik) yoktur.
Haccn ihram, tavaf, say ve tra gibi menasikinde, rkn, art, vacip ve snnet olan
hkmler, umrenin menasikinde de sz konusudur.
II- HACDAN SONRA UMRE
Hac yapldktan sonra bir sre daha Mekkede kalacak olan haclar, imkn bulduklar
takdirde, isterlerse bayramn drdnc gn akamndan itibaren umre yapabilirler. zellikle ifrad hacc yapanlarn, hacdan nce umre yapmadklar iin, hacdan sonra
umre yapmalar uygun olur.
Temettu haccna niyet edenlerin hacdan nce ikinci, nc... umre yapmalar caiz ise
de, o gnlerdeki izdiham da dikkate alarak, bunun yerine bol bol nafile tavaf
yapmalar ya da mmkn mertebe vakitlerini Harem-i erifte geirmeleri daha iyidir.

ALTINCI BLM
MEDNE- MNEVVEREY ZYARET VE
MEKKE- MKERREMEDEK BAZI ZYARET YERLER
I- Medine-i Mnevvereye Yolculuk
Peygamber Efendimizin kabrini ziyaret etmek, mescidinde namaz klmak, Onun ve
Ashabnn yaad yerleri grmek zere Medineye doru yola kan bir hac, bu
ziyaretiyle yalnzca Allaha yaknlama amac gtmelidir. nk hacnn slami
duyarlln daha da artracak olan bir kutlu yolculuk, gerekten Cenab- Hakkn
rzasn kazanmann nemli bir vesilesidir. Zira Cenab- Hak, Peygamberini ziyarete

gelenleri sever ve onlarn, onun huzurunda yapacaklar dualar geri evirmez. Hz.
Peygamber de kendisini ziyarete gelenlere efaat edeceini bildirmitir.
Yolculuk esnasnda, bol bol salatu selam getirilmeli ve Medineye yaklatka bu daha
da artrlmaldr. Hac, bu ziyaretin sradan bir ziyaret olmadn dnerek byk bir
tevazu, sayg ve vakarla Medineye girmelidir.
Medineye girerken "Rabbim! Gireceim yere dosdoru girmemi sala; ktm
yerden de dosdoru kmam sala. Bana katndan, yardmc bir g ver"(46) duasn
okumas gzel olur.
Evlere yerleip gerekli ihtiyalar giderildikten ve hazrlklar yapldktan sonra,
Mescid-i Nebi ve Hz. Peygamberin kabri ziyarete gidilir.
II- MESCD- NEBY VE HZ. PEYGAM - BERN KABRN ZYARET
1- Mescid-i Nebyi ve Hz. Peygamberin Kabrini Ziyaret Etmenin nemi
Medine-i Mnevvere, slam nurunun yeryzne yayld Peygamber ehridir. Her
kar, slamn aydnln insanla ulatran Allah Raslnn ve Sahabenin
hatralaryla doludur. Sinesinde slamn en byk nderlerini barndrmaktadr.
slamn gzelliini insanlara ulatrabilmek iin Peygamber Efendimiz buraya hicret
etmi, slm devleti burada kurulmu, slmn mesaj insanla buradan ulamtr.
Rasulllah slm tebli grevini tamamladktan sonra burada vefat etmi ve buraya
defnedilmitir. Bylece Medine, Allahn en sevgili kulunu ve insanln gelmi gemi
en byk nderini barnda tama erefini elde etmitir.
Asr- Saadet, en parlak ekilde bu ehirde yaanmtr. nsanlk tarihinin en gzel, en
mutlu, en adil, en hakkaniyetli rnek ve model toplumu, Peygamber Efendimizin
terbiyesinde bu ehirde oluturulmutur.
Bylece bu ehir dnyada adeta cennet misali bir hayatn yaanabileceine tanklk
etmitir.
Tarih, Rasulllahn sohbetine nail olan bu Sahabe neslinin oluturduu toplum kadar
gzel bir topluma bir baka yerde ve bir baka zamanda ahid olmamtr.
te Medine-i Mnevvere bu gzel insanlarn gelip getii ve pek ounun barnda
yatt kutsal ehirdir.
Bu sebeple byk bir engel olmad srece haclarn, Medineye giderek Hz.

Peygamberin kabrini ziyaret etmeleri ve mescidinde namaz klmalar byk nem

tar. Bu ziyaret slm duyarlln bir gstergesidir.
Srf Allah iin, slamn aydnlnn insanla ulatrlmas yolunda almann,
fedakarln ve gayretin en gzel rneini vermi insanlarn gelip getii bu mbarek
ehri ziyaret etmekle hac, bu aydnln, yeniden muhta olanlara ulatrlmas
yolunda bir uur ve azim kazanabilirse, ziyaretindeki ama gereklemi saylr.
Vefatndan sonra kendisini ziyaret edenler hakknda Peygamberimizin:
"Beni vefatmdan sonra ziyaret eden salmda ziyaret etmi gibidir."(47)
"Kabrimi ziyaret eden efaatimi hak eder"(48)
"Kalbinde beni ziyaretten baka hibir dnce olmakszn kim beni ziyarete gelirse,
Kyamet gnnde efaatimi haketmi olur."(49) buyurduu rivayet edilmektedir.
Bu itibarla haclarn Medine-i Mnevvereye giderek Peygamber Efendimizin kabrini
ziyaret etmeleri, mescidinde namaz klmalar, Peygamber sevgisini yenilemenin ve
onun snnetine ball kuvvetlendirmenin nemli bir vastasdr.

Resim-16 Kubbetl-Hadra
2- Mescid-i Neb ve Hz. Peygamberin Kabri Nasl Ziyaret Edilir?
"Mescid-i Neb", Hz. Peygamberin Mekkeden Medineye hicret ettikten sonra ilk i
olarak ina ettii camidir. "Mescid-i Neb", Peygamber Mescidi demektir. inde
namaz klmak zere uzak yerlerden yola klacak mescitten biridir.(50)

Bu mescidin dier ikisi ise, "Mescid-i Haram" ve "Mescid-i Aksa" dr.

Mescid-i Nebnin iinde namaz klmak ok sevaptr. Hz. Peygamber burada klnan
namazn sevab hakknda yle buyurmutur: "Benim u mescidimde klnan bir
namaz, Mescid-i Haram dnda, dier mescitlerde klnan bin namazdan daha
faziletlidir."(51)
Mescid-i Neb ve Hz. Peygamberin kabrini ziyaret ederken baz usul ve adaba riayet
edilir.

Bunlar yle zetlenebilir:

Mescid-i Nebyi ve Hz. Peygamberin kabrini ziyaret etmek isteyen kimse abdest alr,
mmknse gusleder ve temiz bir kyafet giyinir.
Ziyarete giderken yol boyunca oka salevat- erife getirir. Mescide vardnda
mmknse "Babus-Selam" dan sa ayan atarak edep ve tevazu ile ieri girer.
Girerken "Allahm! Gnahlarm bala. Rahmet ve ltuf kaplarn bana a" diye dua
eder. Kerahat vakti deilse iki rekat "Tahiyyetul Mescid" namaz klar. Bu namaz
mmknse "Ravza-i Mutahhara" da klar. "Ravza-i Mutahhara", Hz. Peygamberin
kabri ile minberi arasnda kalan ksmdr. Hz. Peygamber ou zaman namazlarn
burada klard. Buras hakknda Hz. Peygamber: "Evimle minberim aras, cennet
bahelerinden bir bahedir."(52) buyurmutur.
Daha sonra bu ziyaret nasib olduu iin isterse iki rekat da kr namaz klar ve bu
mbarek yerlere gelmeyi kendisine nasip eden Allaha kreder, dua eder. Nihayet
edep ve skunetle Hz. Peygamberin kabrine yaklar. Ba hizasna gelerek yzn

Hz. Peygambere evirir. Alemlerin sevgilisi Hz. Muhammedin huzurunda olduunu

dnr. Hz. Peygamberin, kendisini grmekte ve szlerini iitmekte olduunun uur
ve idraki iinde:
"Es-Selmu aleyke y Raslallah
Es-Selmu aleyke y Habballah
Es-Selmu aleyke y Nebiyyallah
Es-Selmu aleyke y Hayre Halkillah
Es-Selmu aleyke y Htemen-Nebiyyn
Es-Selmu aleyke y Seyyidel-Mrseln"
eklinde selm verir, dua eder. Hz. Peygamberin huzurunda yaplan dualar Allahn
geri evirmeyeceini dnerek ihlas ve samimiyetle iinden geldii gibi dua eder.
steyen Dua kitabnda yer alan "Hz. Peygamberin Kabrini Ziyaret Ederken
Okunabilecek Selm ve Dua" y okur.
Kendisi Hz. Peygambere selam verdikten sonra bakalar tarafndan Hz. Peygambere
emanet edilmi olan selamlar: "Ya Rasulellah! Falan, falan.... kimselerin de selamlar
var. Allah katnda senden efaat diliyorlar. Onlara ve btn mslmanlara efaat eyle"
diye tebli eder.
Sonra bir metre kadar sa tarafa ilerleyip Hz. Ebu Bekirin ba hizasnda durarak:
"Es-Selmu aleyke y Eb Bekris-Sddk
Es-Selmu aleyke y Halifete Rasulillah
Es-Selmu aleyke y Sahibe Rasulillah" eklinde selam verir, dua eder.
Daha sonra bir metre kadar daha ilerleyip Hz. merin ba hizasnda durur. Ona da:
"Es-Selmu aleyke y mer
Es-Selmu aleyke y Emirel-mminn
Es-Selmu aleyke y Faruk" eklinde selm verir, dua eder.
Hz. Ebu Bekir ve Hz. merin banda selm ve dua konusunda da, isteyen Dua
kitabndaki ilgili selm ve dualar yapabilir.

Bundan sonra mescidde uygun bir yere ekilerek bol bol dua edilir.
Daha sonraki ziyaretler de ayn usul ve edep dairesinde yaplr.
Hz. Peygambere hayatnda nasl hrmet ve sayg gstermek gerekli ise, vefatndan
sonra da ayn ekilde hrmet ve sayg gstermek gerekir. Bu bakmdan,
Peygamberimizin kabri ziyaret edilirken, yksek sesle barlmaz; hrmeti bozan,
edebe aykr davranlarda bulunulmaz; duvarlara ve demir parmaklklara el
srlmez; bunlar plmez, etrafnda tavaf yaplmaz, karsnda eilinmez, secde
edilmez. Btn bunlar bidat ve mekruhtur.
Medinede kalnan sre iinde be vakit namazn Mescid-i Nebde klnmasna zen
gsterilir. Be vakit namazn dnda nafile namazlarla da megul olunur.
Halk arasnda, Medinede sekiz gn kalp krk vakit namaz klmann gerekli olduu
kanaati yaygndr. Ancak slami kaynaklarda bu konuda bir hkm mevcut deildir.
nemli olan Medinede kalnan srenin ibadet ve dua asndan verimli bir ekilde
deerlendirilmesidir.
Medinede kald sre ierisinde ayrca ziyaret yerleri de ihmal edilmemelidir. Uygun
bir zamanda oralar da ziyaret edilir.
Medineden ayrlrken Hz. Peygamber tekrar ziyaret edilerek dua ve salatu selamlarla
Medineye veda edilir.
III- MEDNE- MNEVVEREDEK DER BAZI ZYARET YERLER
1- Baki Mezarl
Mescid-i Nebnin dou tarafnda bulunan Baki Mezarln ziyaret etmek mstehaptr.
Peygamber Efendimizi grme erefine nail olan, sesini duyan, onunla namaz klan ve
slmiyet urunda hibir fedakarlktan ekinmeyen on bin civarnda sahabi bu
mezarla defnedilmitir. nc halife Hz. Osman, Hz.Abbas, Hz.Aie, Hz. Fatma,
Sad b. Ebi Vakkas, Hz.Hasan gibi sahabe ile mam- Malik gibi Tabiundan bir ok
byk zevat burada bulunmaktadr.
Mezarln ierisine girmek art olmamakla birlikte kaps ak olduunda ieri
girilerek; kapal olduunda dardan ziyaret edilebilir. Ziyarette orada yatanlara selm
verilir ve dua edilir. steyenler Dua kitabndaki mezarlklar ziyaretle ilgili selm ve
duay okuyabilirler.
Peygamber Efendimiz zaman zaman Baki Mezarln ziyaret eder ve orada medfun

bulunan mminler iin dua ederdi.

2- Kuba Mescidi
Peygamberimiz Hz. Muhammed, Mekkeden Medineye hicretleri esnasnda, Medineye
5 km. mesafede bulunan Kubada 14 gn kalmt. Bu sre iinde Peygamberimiz
orada bir mescid ina etti ve burada namaz kld. Kuran- Kerimde takva zere
yapld bildirilen ve slm leminde cemaatle namaz klnmak iin yaplan ilk
mescid budur.
Kuba Mescidini ziyaret etmek ve burada iki veya drt rekat namaz klmak
mstehaptr. Bu mescidin ziyareti ile ilgili olarak Hz. Peygamber yle buyurmaktadr:
"Kim evinde gzelce temizlenip abdest aldktan sonra, baka maksatla deil de sadece
namaz klmak iin Kuba Mescidine giderse umre sevab alr."(53)
Hz. Peygamber salnda, Cumartesi gnleri Kuba Mescidini ziyaret eder ve burada
namaz klard.
3- Uhud ehitleri
Uhud, Medinenin 5 km. kadar kuzeyinde bir dan addr. Hicretin nc ylnda
(M.625) mslmanlarla mrikler arasnda burada yaplan savata, Ashab- kiramdan
70 kii ehid olmu ve buraya defnedilmilerdir. Peygamberimizin amcas ve
ehidlerin efendisi Hz.Hamza da bunlar arasndadr.
Hz.Peygamber, her yl Uhud ehitlerini ziyaret eder ve onlara dua ederdi. Uhud
ehitlerini ziyaret etmek de mstehaptr.
Uhud ehitleri de ziyaret edilirken selm verilir ve dua edilir. Arzu edenler Dua
kitabndaki "Mezarlk ziyaretinde okunacak selam ve duay " okuyabilirler.
4- Kbleteyn Mescidi
slamn ilk yllarnda namazlar, Kudste bulunan Mescid-i Aksaya doru klnyordu.
Peygamber Efendimiz Kblenin Kbe olmasn, yani namazlarn Kbeye dnlerek
klnmasn ok arzu ediyor ve bu konuda Allahtan gelecek emri bekliyordu. Hicretten
18 ay kadar sonra aban aynn 15. gn (Berat Kandilinde) Hz. Peygamber, Seleme
oullar mahallesinde le veya ikindi namaznn farzn kldrd esnada, ikinci
rekatn sonunda aadaki yet-i kerime indi:
"... Seni elbette, holanacan kbleye dndreceiz. O halde hemen Mescid-i Harama
(Kbeye) doru dn. (Ey mminler) siz de nerede olursanz olun, (namazda) oraya
doru dnn."(54)

Bunun zerine Hz. Peygamber, namaz bozmadan hemen Kbe istikametine dnd,
cemaat de saflaryla birlikte dndler. Bylece Kudse doru balanan namazn son
iki rekat Kbeye ynelinerek tamamland. te bu bakmdan bu mescide Mescid-i
Kbleteyn (ki Kbleli Mescid) denir. Bu mescidin yerinde imdi byk bir cami
yaplmtr. Bu camii ziyaret edilerek iki veya drt rekat Tahiyyetl-Mescid namaz
klnmas ve dua edilmesi gzel olur.

Resim-18 Kbleteyn Mescidinden Bir Grn

5- Yedi Mescidler
Hendek savann yapld blgede bir birine yakn kk kk yedi mescid
bulunmaktadr. Bunlara " Yedi Mescidler" denir. Medineye gelenler tarafndan
buralarn da ziyaret edilmesi det haline gelmitir.
IV- MEKKE- MKERREMEDEK BAZI ZYARET YERLER
Mekkede, Hz. Peygamber ve onun deerli ashabnn izlerini tayan baz yerler vardr.
Mekkeye gidenler buralar ziyaret etmektedirler. Bunlardan bazlar unlardr:
1- Hz. Peygamberin Doduu Ev
2- Mualla Mezarl : Hz. Hatice validemiz burada medfundur.
3- Hira Maaras: Hz. Peygambere ilk vahyin geldii yer olan bu maara, Nur
Dann tepesinde bulunmaktadr.

Resim-21 Hira Maarasndan Bir Grn

4- Sevr Maaras : Hicret esnasnda, Hz. Peygamber ile Hz. Ebu Bekirin gizlendikleri
maaradr. Sevr Danda bulunmaktadr.
5- Cin Mescidi : Cin Sresinin indii yerde ina edilmi olan mescittir.
Zikredilen bu yerleri ziyaret etmek haccn menasikinden (Farz, vacip, snnet)
olmayp, yllardr bir gelenek olarak yapla gelmektedir.

YEDNC BLM
HAC DN VE SONRASI
I- HACDAN DN
Hacnn dnn ailesine haber vermesi dinen gzel kabul edilen bir davrantr.
Snnete uygun olan da budur. Bu itibarla hac haber vermeden aniden kp
gelmemeli, mmkn olduu takdirde dnn ailesine bildirmelidir. Bu ekilde
ailesinin baz hazrlklar yapmasna frsat vermi olur. Peygamber Efendimiz, uzun
yoldan gelenlerin haber vermeden nce eve dnmelerini uygun grmezdi.
Aile efradnn da hacy karlamas gzel olur. Ancak bu karlama, mtevazi olmal
ve aile apnda kalmaldr. Gsteri ve vnme imaj verecek sahnelere
dnmemelidir. Bazlarnn yapt gibi bir ok arabayla konvoy oluturarak alayili
karlamalar organize etmek dinen doru deildir.
Hacnn, dnnce iki rekat namaz klarak bu nemli ibadeti eda etmeyi nasip
ettiinden dolay Cenab- Hakka kretmesi uygun olur.
II- HACI ZYARET
Hac vazifelerini yerine getirip memleketlerine dnen haclarn e, dost, komu ve
arkadalar tarafndan ziyaret edilmesi gzel olur. Ziyarete gelenler "Allah haccn
kabul etsin, gnahlardan korusun. Bu yolda yaptn masraflarn yerini doldursun..."
gibi szlerle hacy tebrik ederler. Hac da onlar iin dua edip Cenab- Hakkn onlar
affetmesini ve balamasn diler, onlar iin istifar eder. Peygamber Efendimiz:
Allahm hacy ve hacnn balanmasn diledii kimseleri bala!(55) buyurmutur.
Bu bakmdan hacnn duasn almak gzel olur.
Hac, kendisini ziyarete gelenlere hacda ahit olduu gzellikleri anlatmaldr.
Karlat bir takm olumsuzluklardan bahsetmemelidir. Hacda kendisini gsteren
birok feyzi, bereketi ve muazzam sahneleri gzard ederek anlatacak ikayetten baka
bir ey bulamayanlarn, hacdan gereken istifadeyi saladklarn sylemek mmkn
deildir.
Hacnn, kendisini ziyarete gelenlere imknlar lsnde ikramda bulunmas da
dinen gzel olur.
Hacdan nce veya sonra ziyafet vermek dini bir grev deildir. Bu baz yrelerde det

haline getirilmitir. Gsterie kalmad, klfete girilmedii, zellikle fakirlerin

davet edilmesine itina gsterildii takdirde byle bir ziyafetin dinen bir sakncasnn
olmayaca aktr. Ancak bir takm insanlarn imkanlar da yeterli olmamasna ve
kendileri iin ar bir klfet tekil etmesine ramen illa da byle bir ziyafet vermeye
kalkmalar ise dinen doru deildir.
III- HACCIN KAZANDIRDIKLARININ KORUNMASI
Hac yapmak kadar hacdan dndkten sonra, kazanlan gzel hasletlerin
kaybedilmemesi de nem tar.
Kyamete kadar insanln yoluna k saacak aydnln ilk kt Kutsal mekanlarda
hac yaparak gnahlarndan arndktan sonra bu arnmln korunmas, srdrlmesi
ve gelitirilmesi iin gereken gayreti gstermek hacnn en bata gelen grevidir.
nsanlar hacy rnek mslman olarak grmek isterler. Bu bakmdan bilhassa
olumsuz tutum ve davranlarnn slamn aleyhinde propaganda malzemesi
yaplacan gznne alarak hac, kesinlikle doruluktan, drstlkten taviz
vermemeli, hakk hukuku gzetmelidir.
Her mslmann grevi olmakla birlikte zellikle hac, slmn gzelliini yaantsyla
fiili olarak gstermelidir. Bu sebeple slma aykr decek tavr ve davranlardan
iddetle saknmaldr. Bunun iin yalan, hakszlk, hyanet, ahde vefaszlk, aldatma,
kandrma, eksik lme ve tartma... gibi gayr- ahlk tutum ve davranlardan daima
uzak durmaldr. Hac bitip de memleketine dndkten sonra srf menfaat, makam,
mevki hrs gibi birtakm basit dncelerle hacda kazand safiyeti
bulandrmamaldr.
Gerek drstlk, doruluk, z sz bir olmak... gibi ahlk nitelikler asndan ve
gerekse slmi bilinlenme noktasndan bir hacnn, hacdan sonraki slmi hayatnn
hac ncesinden daha ilerde olmas, makbul (mebrur) haccn en ak belirtisidir.
Yapt hac, Allaha saygsn, takvasn ve Ahiret hayatna daha iyi hazrlanma evkini
ne derece artrmsa hacc, Allah nezdinde o derece kabul grm demektir.
Bundan dolay hac, hacdan sonraki hayatn, hac gnlerinde konsantre olduu slami
yaant dorultusunda srdrme abas iinde olmaldr. Allaha verdii sz daima
hatrnda tutarak ktlklerden, slmn onaylamad her trl sz, fiil ve
davrantan uzak durmaldr. Ahdini bozmamaldr. nk Hacer-i Esvedi istilam, bir
szlemedir. Bu hareketiyle mslman, bundan byle Allahn emir ve yasaklarna
kar gelmeyeceine sz vermi olmaktadr.

Bu itibarla hac, yapt bu szlemeyi ihlal edecek her trl sz, fiil ve davrantan
uzak kalmaya zen gstermelidir.
eytann veya heva ve hevesinin peine taklarak ahde vefaszlk etmemelidir.
Hac, mslmana, mslmanlarn derdini dert edinme bilincini kazandrm olmaldr.
nk mslmanlarn derdini dert edinmeyen, onlardan deildir. Kbenin etrafnda,
Arafatta, Mzdelifede, Minada mminler denizinden bir damla olarak onlarla ayn
kalba girip de hacdan sonra bu denizin bir damlas olmay reddetmek, bir hac iin
nasipsizliin en by olur. Bu yzden hacnn gnlnde kalbinde mslmana kar,
imanl insanlara kar en ufak bir kin, husumet ve nefret kalmamaldr.
Mslmanlarn, damlalar birbirinden ayrlmayan bir okyanus gibi olmalar
gerektiini dnerek, kendisini bu okyanusun bir damlas olarak grmeye devam
etmelidir. Bu okyanusun iinde birtakm olumsuzluklara ahid olmusa, okyanusun
bir paras olarak bu olumsuzluklarn nasl bertaraf edilebilecei zerinde kafa
yormaldr.
Hac, Allah Raslnn 23 yl boyunca cann diine takarak slamn aydnln
insanlara nasl ulatrdn gz nne getirip bu kutlu hizmetin, onun aydnlatt
yolda yeniden gelitirilmesinde hizmet alabilme azmi ve gayreti iinde olmaldr.