Sie sind auf Seite 1von 10

Plzisch

Plzisch isch die Schbrooch, wu unna


onnrem in de Palz geredd werd. Es
(Vorda)Plzische unnerschaid sisch nua e
bissl vum Pennsilfaanische.
Oideelung
Des Plzische ld sisch in zwee
Dialegdgrubbe oideele: es Wesdplzische /
Hinnerplzische un inns Vordaplsische.
Dazwische gibds k scharfi Grenz, es geht
im Plzerwald allmhlisch innenanner iwwer.
Es Siedplzische un es reschts vum Rhoi
gschbrochene Kurplzische ka
ma
als
Variande vum Vorderplzische aasehe.
Schbroochgebied

Plza Schbroochgebiet

Wu Plzisch g'bbabeld werd: 2 (geed iwwer


in Loodringisch: 3 un Hessisch: 1)
Wail zu verschiedene benachbarde Regione
e Dialektkontinuum beschdeht, des heet in
ganz allmhlischer, flieender Iwwergang,
werre die Grenze vun verschiedene
Schbrochforscher net oihaitlisch gezoore.
Wesdplzisch schwedzd ma aua in da Palz
aa
in
da
Hlfd
vum Saarlond bis
uugfhr Vlklingeun St.
Wennel.
Des
Siedplzische raischd noch bis zum
Ord Selz ins Elsass noi
(ElsssischPlzisch). Kurplzisch redt ma auer in der
haidisch Kurpalz aa
an
da hessisch
Bergschdrooun
im
siedweschdlische Odewald bis geje Berfelde.
Es Odewlderische nrdlisch devuu wrd
vun viele Schbroochforscher aa noch als e
Variand vum Kurplzische betracht. Des sin
Gebiede,
wu
zu
da

hischdorische Kurpalz ghert


hawwe.
Im
schdlische Odewald un
siedlisch
vum
Odewald
im Kraischgau geht
des
Kurplzische ins Siedrhoifrnggische iwwer.
E schaafi Grenz ld sisch net ziehe, awwer
ma
kann
die
Orde Mossbach, Sinse un Brusel noch zum
Kurplzische Schbroochraum dezureschne.
Plzisch in annere Gejende vun der Weld
Am
Niederrhoi
gibts
siedeschdlisch
vun Kleve e
Schbroochinsel,
wu
ma
plzersch babbeld, des is e hunsrickisches
Plzisch mit niederrhoinische Oifliss. E
onneri plzische Schbroochinsel exischdierd
in Braunschwaisch-Veldehof. Plzisch werd
uf der Welt schunsch noch in de USA(Mid
eijener
Wikipedia:
Deitsch)
un Kanada (Pennsilfaanisch)
un
in Ruland, Kasachschdanun Kirgisischdan
geredt.[1] Aa
in
e
paa
Orde
in Ungarn un Rumnie gibts noch Lait, wu
plzisch schwetze.
Foneedig

Im
Plzische
is
die
Hochdaitsch
Lautverschiewung dailwais ned vorhanne;
charakteristisch sin die erhaldene pLautunge, wie im bekannde Schbruch: In de
Palz geht de Parre mid de Paif in die
Ksch.
Annere Besonnerhaide vumm Plzische, wu
mer aach hert, wann en Plzer Daitsch redd
(im Verglaisch zum Daitsche):

Bai de Konsonande:
Tendenz zu de Schdimmhafdischkaid bai
Plossive; im In- und Anlaut: /t/ [d]; im
Inlaut: /p; k/ [b; g]
Riggverlacherung vum Ich-Laut; [] [],
ze Baischbiel ich; mich; durch [i; mi;
du /do ]), ned in de Siedpalz
Rhodazismus (bsonners bai ldere Laid
un in Rischdung Saarland), des heest [d]
[] im Inlaut, ze Baischbiel guude
[gu ]
Bai de Vokaale:
Wern
lnger un ge'effnedder geredd,
bsonders in de Weschdpalz [e] []

(Erde [ d]), [u] [] (Durst


[d d])
Verschlaifung vum -er im Auslaut zu [a]
odde [] viel schdrger als in de daitsch
Umgangsschprooch.
ned iwwerall, awwer vorallem in de
Vorderpalz die Nasalisierung: Land
[lnd/lnd] (oft gschriwwe als Lnd)
in de Siedpalz tailwaisi Diphtongierung,
ze Baischbiel gro grou unn
Vokalverschiewunge, ze Baischbiel Fraa
Free

hat un hot in de Isch


Palz
hann/hunn/habb/hbb/habb
Grammaddig

Regionaale Unnerschied

Des Partizip vun der Vergongehaid bai


schdarge Verbe hot im vorderplzische am
End e -e, im Weschdplzische net.
Zum
Baischbiel:
vorderplzisch: gebroche, gschriwwe,
genumme,
gesse;
weschdplzisch: gebroch, geschribb,
genumm, gess
Fr s Kurplzische is tibisch, dass der
Plural vun der Verklnerungsform -le
dursch -lin gebildt werd. Baischbiel: Esel Esele - Eselin; Dutt - Diddele - Diddelin;
Bopp - Bebbele - Bebbelin

Oadsnme
Baischbiele

Luddwichshafe o. Luddwigshafe Ludwigshafen


Lautre - Kaiserslautern
Brmesens - Pirmasens
Hhschde - Hauenstein
Hooschd - Hochstadt
Isem - Insheim

Kannel - Kandel
Landach o. Landch - Landau}}
Luscht - Lustadt
Naischtadd - Neustadt
Zweebrigge - Zweibrcken
Mnnem - Mannheim
Frankedaal - Frankenthal
Rheinzawwre - Rheinzabern
Saabrigge - Saarbrcken
Humborch - Homburg
Hendesse - HD-Handschuhsheim
Schdnisch - n d Steinach g'legena Ord
(Heiligkreuzsteinach,
Oberabtsteinach,
Unterabtsteinach, Neckarsteinach (a:
Neggarschdnisch)

Tegschdbaischbiel

Voadaplsisch:
Unsa Vadd(e)a im Himmel / Doi(n) Nme
soll hailisch soi, / Doi Raisch soll kumme,
/ Des wu du willschd, soll kumme / wie im
Himmel, so aa(ch) uff de Ead / Unsa

teglisch Brood geb uns haid, un vergebb


uns unsa Schuld / eweso wie ma denne
vagewwen, wu an uns schuldisch worre
sin. / Un duh uns nedd in Vasuchung
fiere, / sondan erlees uns vum Beese. /
Wail dir s'Raisch keerd / un die Grafd / un
die Herrlischkaid / in Ewischkaid. /
Aamen.
Siedplzisch:
Unser Vadder im Himmel / Dai(n) Name
sell hailich sai, / Dai Raich sell kumme, /
Dai(n) Wille sell gschehe / wie im
Himmel, so ach uff de Erd / Unser
dglich Brot geb uns haid, un vergebb
uns unser Schuld / genauso wie mir
denne vergewwen, wo an uns schuldich
worre sin. / Un fiehr uns nit in
Versuchung, / rett uns awwer vum
Beese. / Dir gheert dess Raich / un die
Kraft / un die Herrlichkait / bis in
Ewichkait. / Amen.
Weschdplzisch:
Unser Babbe im Himmel / Dai Nme soll
hailich sinn, / Dai Raich soll komme, /
Was de willsch, soll basseere / uf de Erd

genauso wie im Himmel. / Geb uns hait


es Brot, was mer de Daach iwwer
brauche, / un vergeb uns unser Schuld /
genauso wie mer dene vergewwe, wo
uns Unrecht geduhn hann. / Un fiehr uns
net in Versuchung, / sondern erlees uns
vum Beese. / Wail der jo es Raich
geheert / un die Kraft / und die
Herrlichkt / bis in alli Ewichkt. /
Aame.
Saarplzisch, Humborsch:
Unser Vadder obbe im Himmel /
Gehailischd soll dai Name sinn / Dai
Raich soll komme / Was de willsch, soll
bassiere / Im Himmel genau wie uff de
Erd / Gebb uns hait ess Brod, wo mer de
Daa iwwer brauche / Unn ve(r)gebb uns
unser Schuld / Wie a mir unsre
Schuldischer ve(r)gebbe. / Unn fihr uns
nedd in Vesuchung / sunnern erlees uns
vom Beese / Wail derr jo es Raich
geheerd / unn die Kraft / unn die
Herrlischkd / biss in alli Ewischkt /
Ame
Kuaplzisch:

Unsa Fadda im Himml / G'hailischd soll


dai Nme wrre, / Dai Raisch soll
kumme, / Was'd willschd soll bassire / Im
Himml wi uff d Ead. / Gebb uns unsa
dglisch's Broud, / Un fgebb uns unsari
Schuld / Wi mer unsari Schuldischn
fgewwe. / Un fija uns ndd in'd
Fsuchung / Schdaddese leschd'sd und
vum Bijse / Wail dea jo s Raisch
g'heead / Unn'd Grafd / Unn'd
Hllischkaid / F Imma. / Amen

Das könnte Ihnen auch gefallen