Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Gü Ss 2010 (Mitschrift) ET2
Gü Ss 2010 (Mitschrift) ET2
Inhaltsverzeichnis
5 Übungsaufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
5.1 Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
5.1.1 Aufgabe 1: Mittel- und Effektivwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
5.1.2 Aufgabe 2: Thyristorgleichrichter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
5.2 Konzentrierte Elemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
5.2.1 Aufgabe 3: Kondensator als Energiespeicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
5.2.2 Aufgabe 4: Verlustbehafteter Kondensator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5.2.3 Aufgabe 5: Kapazitive Last an realer Gleichspannungsquelle . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
5.2.4 Aufgabe 6: Kondensator an Wechselstromquelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.2.5 Aufgabe 7: Übertragungsfunktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
5.2.6 Aufgabe 8: Tief-/Hochpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
5.2.7 Aufgabe 9: Lastwechsel an RL-Schaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.2.8 Aufgabe 10: Tiefsetzsteller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2.9 Aufgabe 11: LC-Reihenschwingkreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.2.11 Aufgabe 13: Blindleistungkompensation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
5.2.10 Aufgabe 12: Zeigerdiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
5.2.12 Aufgabe 14: RLC-Reihenschwingkreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
5.2.13 Aufgabe 15: Frequenzweiche (Frequenzsperre) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
5.2.14 Aufgabe 16: Leistunganpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
5.2.15 Aufgabe 17: Leistungsfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
5.2.16 Aufgabe 18: Brückenschaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
5.2.18 Aufgabe 20: Flackernde Glühlampe (Zusatzaufgabe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
5.3 Transformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
5.3.1 Aufgabe 21: T-ESB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
5.3.2 Aufgabe 22: Stromwandler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
5.3.3 Aufgabe 23: Kurzgeschlossener Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
5.3.4 Aufgabe 24: Bestimmung der Primärspannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
5.4 Mehrphasensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
5.4.1 Aufgabe 26: Symmetrisches Drehstromsystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
5.4.2 Aufgabe 27: Unsymmetrische Last im Dreieck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
5.4.3 Aufgabe 28: Unsymmetrische Last mit Sternpunktleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
5.4.4 Aufgabe 29: Drehstromofen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
5.4.5 Aufgabe 30: Drehstromgenerator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
5.4.6 Aufgabe 31: Blindleistungskompensation einer Phase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5.5 Dreiphasige Komponenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5.5.1 Aufgabe 33: Einphasiges Ersatzschaltbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
5.5.2 Aufgabe 34: Dual Active Bridge Converter und Dretransformator . . . . . . . . . . . . . . 82
1
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
5 Übungsaufgaben
5.1 Wechselgrößen
Analyse von elektrischen Schaltungen und Netzwerken
GET I GET II
Elektrische Größen
DC: DC+A
U = const u = u(t)
I = const i = i(t)
u(t) = Û · cos(ωt + ϕu )
i(t) = Iˆ · cos(ωt + ϕi )
R1 C
U U
R2 R
z.B. U = R1 · I + R2 · I Induktivität:
uL = L · didtL
duC (t)
u(t) = R · C · +Uc (t)
| {zdt }
ic (t)
→ lineare algebraische Gleichungen (Polynome) → lineare DGL
Komplexe Zahlen
x2 + 1 = 0
• Imaginäre Einheit
√
• Mathematik/Physik i := −1
√
• Elektrotechnik j := −1
(um Verwechslung mit Strom i(t) zu vermeiden)
2
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
„j“ Im
z
~z
ϕ
„1“ Re
a
• Kartesische Koordinaten
z = (a, b)
• Polarkoordinaten
z = (z, ϕ)
√
– Absolutbetrag: z = |z| = a 2 + b2
– Phase/Argument:
arctan ab ,a > 0
ϕ = arg(z) = arctan ab ± π ,a < 0
sgn(b) · π2
,a = 0
• Trigonometrische Form
z = z · (cos ϕ + j sin ϕ)
• Exponentionalform
z = z · ejϕ
Exponentielle und trigonometrische Form sind über die Eulersche Formel miteinander verknüpft:
Re{z ∗ } = Re{z}
Im{z ∗ } = − Im{z}
3
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
z
Re
z∗
z 1 + z 2 = a1 + a2 + j(b1 + b2 )
Beispiel:
◦
Û 1 = 4U · ej30 = 3,46 V + j2 V
◦
Û 2 = 2U · ej180 = −2 V
Û 1 + Û 2 = 3,46 V + j2 V − 2 V
= 1,46 V + j2 V
q
2V
= 1,462 + 22 V · ej arctan 1,46 V
◦
= 2,48 V · ej53.9
geometrisch: Vektoraddition
Im
Û 2
2
+ ˆ
U
1
Uˆ
Û 1
Û 2
Re
– Multiplikation/Division
Durchführung am einfachsten in Exponentialform (Potenzgesetze)
z 1 · z 2 = z1 · ejϕ1 · z2 · ejϕ2
= z1 · z2 · ej(ϕ1 +ϕ2 )
Beispiel:
◦ ◦
Û 1 · Û 2 = 4 V · ej30 · 2 V · ej180
◦
= 8 V2 · ej210
◦
= 8 V2 · e−j150
4
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
geometrisch: Dreh-Streckung
Im
Û 1
Û 2
Re
Û 1 · Û 2
Multiplikation mit j entspricht Drehung um 90◦ gegen den Uhrzeigersinn (mathematisch positiv)
◦
j = ej90 = cos(90◦ ) +j sin(90◦ )
| {z } | {z }
0 1
Im
Re
Im
ϕ = ωt
Re
– Differenzieren
dz(t)
= jωz(t)
dt
Zurückgeführt auf Multiplikation
→ entspricht Drehung um 90◦ gegen den Uhrzeigersinn (mathematisch positiv) und Streckung um
ω.
– Integrieren
Z
1 1
z(t) dt = z(t) = −j z(t)
jω ω
5
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
gegeben:
π
u1 (t) = Û1 · cos(ωt + ϕ1 ) = 4 V · cos ωt +
6
u2 (t) = Û2 · cos(ωt + ϕ2 ) = 2 V · cos(ωt + π)
= −2 V · cos(ωt)
gesucht:
u1 (t) + u2 (t) =?
Reelle Größen wie komplexe Größen? Reelle Größen als Realteil einer komplexen Zahl auffassen (und
Imaginärteil entsprechend ergäzen):
(Vektor-)Addition in Komponenten
π
sin(ωt + ϕ3 ) = cos(ωt + ϕ3 − )
2
• zu (2)
Für harmonische Größen (sin, cos) d.h, Drehzeiger in C gilt:
R C
duC (t)
iC (t) = C · dt IˆC (t) = jωC ·Û C (t)
|{z}
=:YC
1
R 1 ˆ
uC (t) = · iC (t) dt Û C (t) = ·I (t)
C jωC C
| {z }
=:Z C
diL (t)
uL (t) = L · dt Û L (t) = jωL ·IˆL (t)
|{z}
=:YL
R 1
iL (t) = 1
· uL (t) dt IˆL (t) = ·Û (t)
L jωL L
| {z }
=:Z L
⇒ DGLs → Polynome
6
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
U =Z ·I Impedanz Z(=
ˆ R)
I =Y ·U Admittanz Y (=
ˆ G)
1
mit Y = Z
⇒ mit AC rechnen, wie von DC bekannt
Korrektur:
Darstellung von reellen und komplexen Größen
→ Vorlesungsskript S.1
((
u1 (t) + u2 (t) = (
Re{u
(( ((
1 (t) +(
u2 (t)} = Re{Û1 (t) + Û2 (t)}
Momentanwert: y = y(t)
t+T
R
1
Mittelwert: Y = T y(t′ ) dt
t
s
t+T
R
1
Effektivwert: Y = T y 2 (t′ ) dt
t
engl: RMS (root mean square)
Betrachtung einer beliebigen Periode, z.B. Beginn bei t = 0.
1.
Iˆ
·t für 0 ≤ t < aT
i(t) = aT
0 für aT ≤ t < T
Mittelwert:
ZT
1
I¯ = i(t) dt
T
0
aT
Z ˆ
1 I
= · t dt + 0
T aT
0
aT
Iˆ 1 2
= · t
aT 2 2 0
a
= Iˆ
2
Alternativ: Flächeninhalt des Dreiecks, dann durch T teilen.
1
AA = a · T · Iˆ ·
2
AA a
I¯ = = Iˆ
T 2
7
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Effektivwert: v
u T
uZ
1u
I = t i2 (t) dt
T
0
v
u
u ZaT ˆ !2
u1 I
=t dt + 0
T aT
0
s
aT
Iˆ2 1 3
= · t
a2 · T 3 3 0
s
r *t
Iˆ2 a
= · a = Iˆ
3 3
u4 Iˆ 2
=u
tT ·t dt + Iˆ2 dt
T /6 T
0 T
6
v
u
u 4 · Iˆ2 · 62 1 T6 2 ˆ2 T
3
t 3
= 3
· t + I · t
T 3 0 T T
6
s
4 · Iˆ2 · 62 1 T 3 2 ˆ2 T T
= · · + I −
T3 3 63 T 3 6
r
2 ˆ2 1 ˆ2
= I + I
9 3
√
5ˆ
= I
3
⇒ Effektivwert I sagt etwas über die Leistung aus, da z.B. der Wirkwiderstand R bei einem Strom i(t) die
Leistung p(t) = i2 (t) · R umsetzt.
i(t)
u(t) UR (t) R
8
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Praxisbeispiel: „Phasenanschnittsdimmer“ z.B. in dimmbaren Lampen. Dort allerdings Anschnitt beider Halb-
wellen mit einem Triac (entspricht zwei anti-parallel geschalteten Thyristoren).
Momentanleistung:
uR (T ) = R · iR (t)
tZ
0 +T
1
⇒ P = PR = uR (t) · iR (t) dt
T
t0
tZ
0 +T
1
=R· · i2R (t) dt = R · I2
T
t0
| {z }
Quadrat des Effektivwertes
9
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
= 243,4 W
i(t)
u(t) uC (t) C
1
τ
t/s
0 1 2 3 4 5 6 7
Anfangssteigung:
10
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
du(t) d
= 4 V · e− ( τ )
t−2 s
dt t=2 s dt t=2 s
4 V −(
· e| {z })
t−2 s
=− τ
τ
1 t=2 s
4V
=−
1s
• Strom i(t)
Bauteilgleichung Kondensator:
duc (t)
ic (T ) = C ·
dt
C · 0=0 für t≤0
2V
i(t) = C · τ = 10 µF · 21Vs = 20 µA für 0 < t ≤ 2s
t−2 s t−2 s
C · −4τ V e− τ = −40 µA · e− τ für t > 2s
i/µA
20
10
0 t/s
0 1 2 τ 3 4 5 6 7
−10
−20
−30
−40
• Leistung p(t):
40
0 τ
t/s
0 1 22 3 4 5 6 7
−40
−80
−120
−160
11
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
• Energie w(t):
Zt
w(t) = p(t̃) dt̃
−∞
Für t ≤ 0
Z0
w(t = 0) = 0 dt = 0
−∞
Für 0 < t ≤ 2 s:
Zt
t̃
w(t) = w(t = 0) + 40 µW · dt̃
τ
0
2 t
1 t̃
= 0 + 40 µW ·
τ 2
0
1 τ
= 20 µW · · t2 ·
τ τ
t2
= 20 µJ 2
τ
Für t > 2s:
Zt
t̃−2 s
−2 dt̃
w(t) = w(t = 2s) + (−160 µW) · e τ
2s
t
τ −2 t̃−2
s
= 80 µJ − 160 µW − e τ
2 2s
τ −2( t−2 s
)
= 80 µJ + 160 µW · e τ −1
2
−2( t−2 s
) − 80 µJ
= 80 µJ + 80 µJ · e τ
= 80 µJ · e−2( τ )
t−2 s
Zusammengefasst
0
für t ≤ 0 s
2
w(t) = 20 µJ · τt 2 für 0 ≤ t < 2 s
80 µJ · e−2( t−2
τ
s
) für t > 2 s
60
40
20
0 t/s
0 1 2 3 4 5 6 7
12
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Admittanzdreieck b)
|1/R| 1
tan δ = =
|jωC| RωC
1
⇒R=
ωC tan δ
1
= = 20,7 kΩ
2π · 800 Hz · 0,8 µF · 1,2 · 10−2
3.
S = P + jQc
Scheinleistung = Wirk- + Blindleistung
S = U · I∗
= U · U∗ · Y∗
= U 2 · Y∗
∗
1
= (100 V)2 · + j · 2π · 800 Hz · 0,8 µF
20,7 kΩ
= (100 V)2 · (48,3 µS − j4,02 mS)
= 0,483 W − j40,2 VAr
= P + jQ
Re ⇒ P = 0,483 W
Im ⇒ Qc = −40,2 VAr
13
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
• Partikuläre/spezielle Lösung: Ergibt sich aus der allgemeinen Lösung durch Festlegung der Konstanten
R1
1 i(t)
U0 u(t) C R2
Maschenumlauf für t ≥ 0:
u(t) = U0 − uR1 (t)
Knotengleichung:
i(t) = iC (t) + iR2 (t)
Spannung gesucht, Spannungsquelle gegeben → Ströme in Knotengleichung mit Hilfe der Bauteilgleichung
durch Spannungen ersetzen:
uR1 (t) du(t) u(t)
=C· +
R1 dt R2
du(t) R1
⇔ uR1 (t) = R1 · C + · u(t)
dt R2
uR1 (t) in Maschengleichung einsetzen
du(t) R1
⇒ u(t) = U0 − R1 · C · − · u(t)
dt R2
du(t) R1
⇔R1 · C · + 1+ · u(t) = U0
dt R2
R2 du(t) R2
⇒ R1 · C · · + u(t) = · U0
R1 + R2 dt R1 + R2
| {z }
:=τ
du(t) R2 R1 · R2
τ + u(t) = U0 mit τ = ·C
dt R1 + R2 R1 + R2
14
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
15
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Skizze:
u(t)
U0
0,63 · U0
t
τ1 = R 1 C
Das Produkt R · C ist eine Zeitkonstante
V As
[R · C] = Ω · F = · =s
A V
3. Ab hier wird t neu definiert (wieder ab t ≥ 0) Außerdem gilt jetzt R2 = 2 · R1 für t < 0
R1
1 i(t)
U0 u(t) C R2
2
Anfangs-Endwert-Methode:
• Anfangswert u(t = 0) aus Betrachtung des eingeschwungenen/stationären Zustands vor der Schalthand-
lung (−∞ < t < 0) bestimmen.
Eingeschwungener Zustand für DC-Größen: alle Ableitungen gleich Null.
du(t = 0)
⇒ ic (t = 0) = C · =0
dt
D.h. der Strom fließt nur über R1 und R2 ⇒ Spannungsteiler
R2 2R1
u(t = 0) = U0 · = U0 ·
R1 + R2 3R1
2
U0=
3
• Endwert: Kondensator entlädt sich vollständig
u(t → ∞) = 0
• Der Kondensastor entlädt sich mit der Zeitkonstante
τ2 = R E · C = R 2 · C
(C „sieht“ nur R2 an seinen Klemmen)
• Lösung des AWP:
t
u(t) = u(t → ∞) + [u(t = 0) − u(t → ∞)] · te− τ2
2 t
=0+ · U 0 − 0 · e − τ2
3
2 t
⇒ u(t) = · U0 · e− R2 ·C
3
Lösung der AWP
16
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
u(t)
2
3 U0
0,37 · 32 U0
t
τ1 = R 1 C
Zusammenfassung
Spule Kondensator
DC-stationärer Zustand (t → ∞)
dy
⇒ =0
dt
diL
⇒ uL = L · dt ˆ Kurzschluss ⇒ ic = C · du
=0= ˆ Unterbrechung
dt = 0 =
C
17
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
R i(t)
1
uR (t)
i(t) uc (t) C
1. Spannung am Kondensator
Zt
1
uC (t) = · i(t′ ) dt′
C
−∞
Zt
1
= i(t′ ) dt′ + uc (t = 0)
C | {z }
0 =0
Zt
Iˆ
= cos(ωt′ + ϕi ) dt′
C
0
Iˆ t
= [sin(ωt + ϕi )]0
ω·C
Iˆ Iˆ
= · sin(ωt + ϕi ) − · sin ϕi
|ω · C {z } |ωC {z }
reiner Wechselanteil Gleichanteil
ZT
1
⇒ U C = U C (ϕi ) = uC (t) dt
T
0
Iˆ
=− · sin(ϕi )
|ωC {z }
Gleichanteil
a) ϕi = 0, t ≥ 0
(
i(t) = Iˆ · cos(ωt)
ϕi = 0 ⇒ Iˆ
uC (t) = ωC · sin(ωt)
b) t ≥ 0
i(t) = Iˆ · cos ωt − π2
π = Iˆ · sin(ωt)
ϕ=− ⇒ Iˆ
Iˆ
2
uC (t) = ωC · sin ωt − π2 + ωC
Iˆ Iˆ
= − ωC · cos(ωt) + ωC
Maschenumlauf:
uC (t) = −uR (t)
Bauteilgleichungen eingesetzt:
Z
1
i(t) dt = −R · i
C
18
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Iˆ
u(t1− ) = 2 ·
ωC
Iˆ
⇒ uC (t1+ ) = 2
ωC
Der Kondensator treibt den Strom durch Widerstand
uC (t1+ ) Iˆ
i(t1+ ) = − = −2
R ωRC
• Endwerte:
Kondensator → vollständige Entladung
uC (t → ∞) = 0
i(t → ∞) = 0
• Zeitkonstante
τ =R·C
2Iˆ − t−t1
uC (t) = + · e R·C
ωC
Diagramm siehe Hilfsblatt.
4. für ϕi = 0 gilt:
u(C(t1 ) = 0
⇒ i(t1 ) = 0
1 i(t) iR
iC
i(t) uc (t) C R
19
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
• DGL aufstellen
uC = uC,h + uC,p
duC,h
τ· + uc,h = 0
dt
Lösung → e-Funktion
t
uc,h = Kh · e− τ
R
⇒ Û C,p = p · e−j arctan(ωτ ) ·Iˆ · ejϕi
1 + (ωτ )2
| {z }
z
Zurück zur reellen Zeitfunktion
( )
n o R
Re Û C,p = Re p · Iˆ · ej(ϕi −arctan(ωτ )) · ejωt
| {z } 1 + (ωτ )2
Û C,p (t)
R
⇒ uC,p (t) = p · Iˆ · cos(ωt + ϕi − arctan(ωτ ))
1 + (ωτ )2
Superposition
uC = uC,h + uC,p
t R
= Kh · e − τ + p · Iˆ · cos(ωt + ϕi − arctan(ωτ ))
1 + (ωτ )2
• AWP lösen t = 0 : uC (t = 0) = 0
R π
0 = Kh · e 0 + p · Iˆ · cos(0 − − arctan(ωτ ))
1+ (ωτ )2 2
−R π
⇒ Kh = p · Iˆ · cos − − arctan(ωτ )
1 + (ωτ )2 2
20
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Nachtrag:
1
Û C,p = R · p · e−j arctan(ωτ ) ·Iˆ · ejϕi
1 + (ωτ )2
| {z }
z
1
z=
jωC + R
p 1
|z| = a2 + b2 = . . . = p
1 + (ωτ )2
b 1
ϕ = arctan = . . . = arctan
a ωτ
z = |z| · ejϕ
Ausgangsgröße
H(jω) = = a(ω) · e|jϕ(ω)
Eingangsgröße |{z} {z }
Verstärkung Phase
1.
U3 ◦ k u3
H(jω) = = k · e−j90 = −jk = mit k = >0
U1 j u1
U U2
H(jω) = 3 · = H 1 (jω) · H 2 (jω)
U2 U1
U jX
H 1 (jω) = 3 =
U2 R + jX
U jX k (R + jX)
H 2 (jω) = 2 =
U1 R + jX k (R + jX)
jX·(R+jX)
jX R+j2X
H(jω) = ·
R + jX R + jX·(R+jX)
R+j2X
jX (R
jX · +jX)
= ·
R2 + j2XR + jX(R + jX)
R
+ jX
−X 2
= 2
R + j2XR + jXR − X 2
X2
=
−R − j3XR + X 2
2
! k
=
j
−1 U 1 R2 R ! j
H (jω) = = 1− 2 −j 3 =
U3 X X k
R2 ! R R
Re :1 − 2 = 0 ⇒ =1∨ = −1, R = |X|
X X X
R ! 1
Im : − j3 · =j ⇒X<0
X k
1
Kapazität X = − ωC
R
⇒ = −1
X
21
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2.
R
U 3 = U3 = 3 V, R = 1 Ω, = −1
X
U3
I3 = = j · 3A
jX
U 5 = R · I3 = j · 3 V
U 2 = U 5 + U 3 = j3 V + 3 V
U
I 2 = 2 = j(3 A + j3 A) = −3 A + j3 A
jX
I 1 = I 2 + I 3 = −3 A + j6 A
U 4 = R · I 1 = −3 V + j · 6 V
U1 = U4 + U2 = j · 9 V
Im{U }/V
Im{I}/A
7
U4
6
I2 5
U1
4
3
I1
2
I3 U5
U2
1
Re{U }/V
0
−5 −4 −3 −2 −1 0 1 U3 2 3 4 Re{I}/A
−1
1.
1
UA jωC 1
H(jω) = = 1 =
UE jωC +R 1 + jωCR
1 |1|
|H(jω)| = =
1 + jωCR |1 + jωCR|
1
=p
1 + (ωCR)2
a) Amplitudengang
a(ω)
= 20 log |H(jω)|
dB
22
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Manchmal:
a(ω) Z(jω)
: H(jω) =
dB(ω) 1Ω
a(ω) 1 1
= 20 · log p mit log x = − log
dB 1 + (ωCR) 2 x
p
= −20 log 1 + (ωCR) 2
Diskussion
0 für ωCR ≪ 1(log 1 = 0)
a(ω)
= −20 log(ωRC) für ωCR ≫ 1
dB √
für ωCR = 1(log 2 = 0,15)
−3
Zeichnen
i) Gerade mit Steigung 0 bis 3 dB-Punkt
ii) Gerade mit Steigung −20 dB ab 3 dB-Punkt.
b) Phasengang
Im
ϕ = arctan
Re
1 (1 − jωCR)
H(jω) = ·
1 + jωCR (1 − jωCR)
1 ωCR
= 2
−j
1 + (ωCR) 1 + (ωCR)2
" −ωCR #
1+(ωCR)2
ϕ = arctan 1
1+(ωCR)2
= arctan(−ωCR)
= − arctan(ωRC)
0
ωCR = 0
ϕ(ω) = −90 ωCR → ∞
−45 ωCR = 1
23
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
a(ω)
dB
20
-20
-45
-90
24
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
b) Exakt
p
!
−20 dB = −20 dB · log 1 + (ωRC)2
p
10 = 1 + (ωRC)2
100 = 1 + (ωCR)2
√
99 = ωCR
√
99
⇒C= = 1,58 µF
ωR
3.
UE UA
UA R
H(jω) = = 1
UE jωC +R
jωCR
=
1 + jωCR
jωCR |jωCR|
|H(jω)| = =
1 + jωCR (1 + jωCR)
ωCR
=p
1 + (ωCR)2
a) Amplitudengang
a(ω)
= 20 log |H(jω)|
dB !
ωCR
= 20 log p
1 + (ωCR)2
20 log(ωCR) für ωCR ≪ 1
a(ω)
= 0 für ωCR ≫ 1
dB
für ωCR = 1
−3
b) Phasengang
jωCR (1 − jωCR)
H(jω) = ·
1 + jωCR (1 − jωCR)
jωCR + (ωCR)2
=
1 + (ωCR)2
ωCR
1+(ωCR)2
ϕ = arg(H(jω)) = arctan (ωCR)2
1+(ωCR)2
1
= arctan
ωCR
25
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
a(ω)
dB
20
-20
ϕ(ω)
90
45
ωτ
0.01 0.1 1 10 100
26
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
ii) Exakt:
!
! ωCR
−20 dB = 20 dB · log p
1 + (ωCR)2
ωCR
10−1 = p
1 + (ωCR)2
p
10−1 1 + (ωCr)2 = ωCR
10−2 (1 + (ωCR)2 ) = (ωCR)2
10−2 = (1 − 10−2 )(ωCR)2
r
10−2
= ωCR
1 − 10−2
q
10−2
1−10−2
f= = 10,12 Hz
2πCR
AEM
U0 120 V
i(t) = =
R1 + R2 36 Ω + 40 Ω
= 1,58 A
2. Endwert „wohin“
R L
i
uR uL
u0
R = R1 + (R2 k R3 )
R2 · R3
= R1 +
R2 + R3
40 Ω · 60 Ω
= 36 Ω +
100 Ω
= 60 Ω
U0 120 V
i(t → ∞) = = = 2A
R 60 Ω
27
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
i(t)
1.58
1. Ideale Diode
„Richtungsabhängiger Schalter“
Id
Ud
• t = 0: Strom kann wegen Spule nicht springen, d.h. Spule hält Strom (in gleicher Richtung) als Strom-
quelle aufrecht und erzeugt dafür die Spannung uL < 0
28
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
iL (t = 0) = I0 = 1 A
uD = 0 ⇒ us (t = 0) = U0 = 220 V
• t > 0 Spule entmagnetisiert sich vollständig über D und RL mit der Zeitkonstante τ
L 110 mH
τ= = = 0,5 ms = 500 µs
RL 220 Ω
Endwert:
iL (t → ∞) = 0
AEM
t t
iL (t) = I0 · e− τ = 1A · e− 500 µs
Da D für t > 0 stets leitet gilt uD = 0
us (t) = U0 = 220 V
2. Beim Versuch den Schalter zu öffnen und den Strom schlagartig zu unterbrechen, würde in der Spule die
di
Spannung uL (t) = L dt → ∞ induziert werden.
⇒ der Schalter zieht einen Lichtbogen und leitet weiterhin.
3. „Strom fließt kontinuierlich“ d.h. es gilt i(t) > 0 für alle t > 0.
C → ∞, d.h. Kondensatorspannung konstant ⇒ DC-Spannungsquelle UA
Für 0 ≤ t ≤ aT : Schalter geschlossen
uL (t) = UE − UA
d.h. Strom iL steigt linear an, d.h. Spule wird aufmagnetisiert
ZaT
1
iL (t) = (UE − UA ) dt + iL (t = 0)
L | {z }
0 UL
UE − UA
∆iauf = (aT − 0)
L
Für aT ≤ t ≤ T : Schalter geöffnet
uL (t) = −UA
d.h. Strom iL fällt linear ab, Spule wird entmagnetisiert
ZT
1
iL (t) = (−UA ) dt + iL (t = aT )
L | {z }
aT UL
−UA
∆iab = (T − aT )
L
„Stationärer Betrieb“ wird hier auf die Gleichanteile der betrachteten Größen bezogen. UE & UA sind bereits
reine Gleichgrößen (UA wegen C → ∞). Bei den Strömen iE & iA herrschen dementsprechend die (Kurzzeit-
)Mittelwerte über einer Periode T betrachtet:
I¯E &I¯A
29
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im stationären Betrieb muss I¯A = const gelten, da ansonsten noch transiente Vorgänge (Änderungen) vor-
liegen würden.
!
I¯A = const
ZT
1 !
⇒ ūL = uL (t) dt = 0
T
0
ZaT ZT
1 1
⇔ (UE − UA ) dt + (−UA ) dt = 0
T T
0 aT
1 1
⇔ aT (UE − UA ) − UA (T − aT ) = 0
T T
⇔a · Ue − U
a · U
a ·
A − UA + A =0
a · UE − UA = 0
UA
=a
UE
Alternativer Ansatz statt Mittelwert:
!
∆iauf = −∆iab
UE − UA UA
0= · aT − (T − aT )
L L
Zwischen UE & UA liegen keine ohmschen Verbraucher
PA = PE
UA · I¯A = UE · I¯E
I¯A UE 1
= =
I¯E UA a
i(t), u(t)
I¯A iA (t)
UE − UA uL
t
aT T
−UA
30
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Allgemein
Uq = uL (t) + uC (t)
Z
di(t) 1
Uq = L + · i(t) dt
dt C
d2 i(t) 1
+ i(t) = 0
dt2 LC
Homogene DGL 2. Ordnung (ungedämpftes System)
Einsetzen des komplexen Exponentialansatzes
i(t) = ih (t) = eλt
in die DGL führt auf das charakteristische Polynom
1
0 =e
λt 2
λ + eλt
LC
1
0 = λ2 +
LC
⇒ Eigenwerte
1 1
λ1 = j √ und λ2 = −j √
LC LC
Resonanzfrequenz ω0 - aus Betrag der Eigenwerte (analog zu τ , τ = λ1 )
1
ω0 = |λ1 | = |λ2 | = √
LC
Wie τ → Möglichkeit die Resonanzfrequenz ω0 (oder genauer ω02 ), unmittelbar aus der normierten
Darstellung einer DGL 2. Ordnung abzulesen. (Bsp Ü-Skript 4.5.2)
0 = y ′′ (x) + 2ζω0 y ′ (x) + ω02 y(x)
fres → ergibt sich aus ω0
ω0 1
fres = = √
2·π 2π LC
• Speziell: Resonanzfrequenz berechnet sich für alle LC-Schwingkreise gleich und kann daher unmitterbar
angegeben werden.
1
ω0 = √ = 2πfres
LC
1
fres = √
2π LC
(DGL nur aufstellen wenn ausdrücklich nach gefragt.)
31
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2.
i(t)
uC (t)
Uq
uL (t)
AW=?
32
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
– DC-Quelle
⇒ stationärer Zustand → wenn alle Ableitungen = 0
⇒ Kein Strom in C =ˆ offene Klemmen
Keine Spannung über Spule =ˆ Kurzschluss
⇒ I¯ = 0
ζ→0
b) Mittelwert uL
• Allgemeine Lösung
di
uL (t) = L
dt
Uq
=L· · ω0 · cos ω0 t
L · ω0
= Uq · cos ω0 t
ZT
1
⇒ ŪL = uL (t) dt = 0
T
0
• Spezielle Lösung
Umgedämpfte Schwingung um den gleichen Endwert wie für gedämpft angenommene Schwingung
(s.o.)
ˆ Kurzschluss)
⇒ ŪL = 0(L =
c) ŪC
• Allgemein
Zt
1
uc (t) = i(t′ ) dt′
C
0
1 Uq 1 t
= · [− cos ω0 t]0
C L · ω0 ω0
LC
= Uq [− cos ω0 t + 1]
LC
= Uq − Uq · cos ω0 t
|{z} | {z }
Gleichanteil Wechselanteil
ZT
1
⇒ ŪC = uc (t) dt = Uq
T
0
• Speziell:
Ūc = Uq
33
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
4.
2Uq
Iˆ
Uq uL (t)
uC (t)
i(t)
5. Iˆ
• Speziell
Zt
1
i(t) = uL (t′ ) dt mit uL (t′ ) = Uq · cos(ω0 t′ )
L
0
Uq
i(t) = · sin(ω0 t)
ω0 L
Uq
Iˆ =
ω0 L
uL = −uC
uC = 2 · Uq
UL muss springen
uL = 2 · Uq
|uL | größer (vorher max Uq ) → (i) größer werden (s. U5)
34
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2Uq uL (t)
2 · Iˆ
Uq
Iˆ
i(t)
−Uq
−2Uq uC (t)
Allgemein
Z = R + jX
Z = Scheinwiderstand, Impedanz
R = Wirkwiderstand, Resistanz
X = Blindwiderstand, Reaktanz
Kondensator
1 ! 1
ZC = = jXC ⇒ XC = −
jωC ωC
Spule
!
Z L = jωL = jXL ⇒ XL = ωL
1. Allgemeine Wirkleistung
P = I2 · R
hier
PR 2 = I 2 · R 2
r r
PR 2 1000 W √
I2 = = = 2A
R2 50 Ω
= 1,414 A
hier: für die Lösung wird U 2 und U R2 als Bezugsgröße gewählt.
Strom & Spannung am ohmschen Widerstand liegen in Phase
Zeiger I 2 und U R2 auf der reelle Achse
I 2 = I2 = 1,414 A
⇒ U R2 = I 2 · R2 = 1,414 A · 50 Ω
= 70,7 V
35
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
• R 1 , L2 & C ⇒ Z
Z = R1 + j(XL2 + XC )
= 25 Ω + j(10 Ω − 35 Ω)
◦
= 25 Ω − j25 Ω = 35,36 Ωe−j45
U 70,7 V
I 1 = R2 =
Z 35,36 Ω · e−j45◦
◦
= 2 A · ej45 = 1,414 A − j1,414 A
◦
U R1 = R1 · I 1 = 25 Ω · 2 A · ej45
◦
= 50 V · ej45
= 35,36 V + j35,36 V
◦
U C = jXC · I 1 = −j36 Ω · 2 A · ej45
◦ ◦
= 35 Ω · e−90 · 2 A · ej45
◦
= 70 V · e−j45
= 49,5 V − j49,5 V
◦
U L2 = jXL2 · I 1 = 2 A · ej45 · 10 Ω · ej 90◦
◦
= 20 V · e135 = −14,14 V + j14,14 V
• Knotengleichung
I 0 = I 1 + I 2 = 2,828 A + j1,414 A
◦
= 3,16 A · ej26,57
◦ ◦
U L1 = jXL1 · I 0 = 5 Ω · ej90 · 3,16 A · ej26,57
◦
= 15,8 V · ej116,57
= −7,07 V + j14,14 V
• Maschenumlauf
U 0 = U R 2 + U L1
= 70,7 V − 7,07 V + j14,14 V
= 63,63 V + j14,14 V
◦
= 65,2 V · ej12,52
36
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
I3
U R1
I0 I1
I ′0 UC
U L1
U0
Re
U R2
U L2
2. Kompensiere Blindleistung
⇒ Spannungquelle gibt reine Wirkleistung ab wenn I ′0 und U 0 in Phase liegen.
Spuli ⇒ Kapazitive Blindleistung
⇒ Kompensation durch Induktivität
⇒ I 3 zeichnerich ermitteln.
L3
I 0 = I3 + I 0
I 3 ablesen.
|I 3 | = 0,775 A =ˆ 3,1 cm
U0 65,2 V
X L3 = =
I3 0,775 A
= 84,1 Ω
X L3 84,1 Ω
L3 = =
ω 2π · 50 Hz
= 268 mH
37
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
– Zwischenschritte aufschreiben
• Nur eindeutige Lösung
– Klar kenntlich machen, was bewertet werden soll
– Ergebnisse klar kenntlich machen, z.B. durch Unterstreichen
• Leserlich schreiben
– möglichst saubere Darstellung
• Aufgabennummer oben auf jedes Blatt
– Wenn eine Aufgabe hinten weitergerechnet wird, dann vorne darauf hinweisen
• keine kopierte Formelsammlung verwenden
1. gegeben: f
es gilt: ω = 2πf
• Einzelreaktanzen
XL1 = ωL1 = 2π · 50 Hz · 100 mH
= 31,42 Ω
XL2 = ωL2 = 2π · 50 Hz · 500 mH
= 157,08 Ω
1 1
XC = − =−
ωC 2π · 50 Hz · 47 µF
= −67,73 Ω
• Gesamtimpedanz Z ges
Z ges = jXL1 + [(R + jXL2 ) k jXC ]
(R + jXL2 ) · jXC
= jXL1 +
R + j(XL2 + XC )
(270 Ω + j157,08 Ω) · (−j · 67,73 Ω)
= j31,42 Ω +
270 Ω + j83,35 Ω
= 15,31 Ω − j41,38 Ω
◦
= 44,12 Ω · e−j63,69
• I 0 bestimmen. Annahme / Festlegung
◦
U 0 = U0 = 220 V · ej0
U0 220 V
I0 = =
Z ges 44,12 Ω · e−j69,69◦
◦
= 4,99 A · ej69,69
•
U L1 = Z L1 · I 0 = jXL1 · I 0
◦ ◦
= 31,42 Ω · e90 − 4,00 A · ej69,69
◦
= 156,79 V · ej149,69
• Maschengleichung
U C = U 0 − U L1
◦
= 220 V − 156,79 V · ej159,69
= 220 V + 147,04 V − j54,42 V
= 367,04 V − j54,42 V
◦
= 371,05 V · e−j8,43
38
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
•
◦
UC 371,05 V · e−j8,43
IC = =
jXC −j67,73 Ω
◦
371,05 V · e−j8,43
=
67,73 Ω · e−j90◦
◦
= 5,48 A · ej81,57
• Knotengleichung
◦
I R = I 0 − I C = 4,99 A · ej63,69 − 5,48 A · ej81,57
◦
= 1,2 A · e−j38,62
• U R & U LC
◦
U R = I R · R = 1,2 A · e−j38,62 · 270 Ω
◦
= 324 V · e−j38,62
◦
U L2 = I R · jXL2 = 1,2 A · e−j38,62 · j157,88 Ω
◦
= 188,5 V · ej51,38
|U R | = 325 V =
ˆ 10,8 cm
|I R | = 1,2 A =
ˆ 2,4 cm
|U L2 | = 189 V =
ˆ 6,3 cm
U C = U R + U L2
|U C | = 12,4 cm =ˆ 375 V ≡ 371,95 V
|I C | = 5,5 A =
ˆ 11 cm
U L2 ⊥ U R
I0 = IR + IC
I0 =ˆ 10 cm =
ˆ 5A
|UL1 | = 157 V =
ˆ 5,2 cm
U L1 ⊥ I 0 voreilend
U 0 = U C + U L1
39
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
Re′
IC
U L1
Im′ I0
U L2
UC
U0
Re
IR UR
1
Z = R + jωL +
jωC
1
= R + j ωL −
ωC
Im Resonanzfall gilt:
1
Im{Z} = ω0 L − =0
ω0 C
⇒Z=R
1
⇒ ω0 L =
ω0 C
Damit folgt für die Resonanzkreisfrequenz:
1
ω0 = √ (1)
LC
40
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
|Z|
√
2R
∆ω
ω
ω1 ω0 ω2
Bandbreite:
∆ω := ω2 − ω1 (2)
√
Der Scheinwiderstand des Schwingkreises bei der Kreisfrequenz ω2 und ω1 beträgt das 2-fache des Scheinwi-
derstandes im Resonanzfall (s. Vorlesungsskript S.93f).
Bei der Grenzfrequenz ω1 gilt:
s 2
2
1 ! √
|Z(ω1 )| = R + ω1 L − = 2R
ω1 C
2
1
R 2 + ω1 L − = 2R2
ω1 C
1
⇔ ω1 L − =R
ω1 C
Anmerkung: D.h. bei der Grenzfrequenz gilt
|Im{Z}| = Re {Z(ω)}
Im
45◦
Re
R
−R
41
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Nachtrag zu Aufgabe 14
42
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Z = R
|{z} +j X
|{z}
|{z}
Impedenz Wirkwiderstand Blindwiderstasnd
1
Y = = G +j B
|{z} Z |{z} |{z}
Admittanz Wirkleitwerk Blindleitwert
(kompl. Leitwert) (Konduktanz) (Suszeptanz)
1
Y 1 (ω1 ) = + jω1 C
jω1 L
1
j = ω1 C −
ω1 L
!
=0
1
ω1 = √
L1 C 1
1 1
⇒ C1 = 2 =
ω 1 L1 (2π120 kHz)2 · 0,15 mH
= 11,73 nF
Parallelschwingkreis aus L2 und C2
1 1
⇒ C2 = 2 =
ω 1 L2 (2π120 kHz)2 · 0,13 mH
= 13,53 nF
Der Gesamtwiderstand der Schaltung ist für die Frequenz f1 = 120 kHz nun unendlich groß
Wähle C3 so, dass Y ges (f2 ) = 0, damit der Gesamtwiderstand der Schaltung → ∞ geht.
1 1 !
Y ges = + jω2 C1 + =0
jω2 L1 1 1
1 + jω2 C3
jω2 L2 + jω2 C2
| {z }
Z2
Auflösen nach C3
1
C3 = 1 1
1
−C1
+ 1
−C2
2L
ω2 2L
ω2
1 2
= 6,24 nF
43
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
a(ω)
dB
20
ϕ(ω)
90
45
-45
-90
1.)
1 1
Z = jωL + R +
jωC1 jωC2
1 −j
R − j ωC 1
· ωC2
= jωL +
1 1
R − j ωC1 + −j ωC 2
44
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im{Z(ω0 )} = 0
1
ω0 R2 C12 C2 + ω0 (C2 + C1 ) 1
⇔ω0 L − 2 2 2 = 0 + Bruchterm, ·
R ω0 C1 C2 + (C2 + C1 )2
2 ω0
1 ω0 R2 C12 C2 + ω10 (C2 + C1 )
⇒L= ·
ω0 R2 ω02 C12 C22 + (C2 + C1 )2
= 19,49 mH
Ri
I
U Z
RC12
Z = Re{Z} =
R2 ω 2 C12 C22 + (C2 + C1 )2
50 Ω · (200 µF)2
=
(50 Ω)2 · (1000 s−1 )2 · (200 µF)2 · (40 µF)2 + (40 µF + 200 µF)2
= 9,19 Ω
U 20 V
I= = = 337,9 mA
Ri + Z 50 Ω + 9,19 Ω
P = I 2 · Re{Z} = (337,9 mA)2 · 9,19 Ω
= 1,05 W
Die maximale Leistung kann abgegeen werden, wenn Leistunganpassung vorliegt. Allgemein: Leistungan-
passung bei komplexem Innenwiderstand Z i :
⇒ Z = Z ∗i
Hier: Da Z i = Ri = Z ∗i rein reell ist (häufiger Fall)
⇒ Z = Ri
U
⇒ Imax =
2Ri
2 U2
Pmax = Imax ·Z = · Ri
4 · Ri2
U2 (20 V)2
= = = 2W
4Ri 4 · 50 Ω
45
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Für das Verhältnis der aufgenommenen zur maximal abgebbaren leistung folgt:
P 1,05 W
= = 0,525 = 52,5%
Pmax 2W
Nachtrag zu Aufgabe 16
• Anmerkung:
bei Unterpunkt 2 wird die Schaltung in Resonanz betrieben, dort keine Leistunganpassung.
• Unterpunkt 3:
Pmax ist die maximale Leistung, die über 1 und 1′ an Z abgegeben werden kann. Das ist der Fall bei
Leistungsanpassung (Z = Ri ).
Zweitsemesterführung 2010
= P1 + jQ1
Scheinleistung die R2 aufnimmt
∗
Û · Iˆ
S2 = 0 2
2
!∗
1 Û 0
= · Û 0 ·
2 R2
Û02
= = P2 + jQ2
2R2 |{z}
|{z} =0
P2
46
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2. Festlegung:
◦
Û 0 = Û0 · ej0
Û0 316,2 V
⇒ Iˆ1 = =
R1 + jX1 30 Ω + j40 Ω
316,2 V −j53,13◦
= j53,13 ◦ = 6,32 A · e
50 Ω · e
= 3,79 A − j5,06 A
Û0 316,2 V
Iˆ2 = = = 3,16 A
R2 100 Ω
Knotenregel:
Iˆ = Iˆ + Iˆ = 3,79 A − j5,06 A + 3,16 A
0 1 2
= 6,95 A − j5,06 A
◦
= 8,6 A · e−j36,06
3.
∗
S = Û 0 · Iˆ0
∗
Û 0 · Iˆ0
◦
316,2 V · 8,6 A · e−j36,06
= =
2 2
j36,06◦
Z = 1360 VA · e = 1100 W + j 800
| {z VAr}
Q
⇒ Q = 800 VAr
hier kein Unterstrich wie in der Lösung fälschlicherweise angegeben.
4. (Wirk-) Leistungsfaktor
P 1100 W
λ = cos ϕ = = = 0,81
|S| 1360 VA
cos ϕ = cos 36,06◦ = 0,81
47
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Blindleistungsfaktor:
Q 800 VAr
sin ϕ = = = 0,57
|S| 1360 VA
sin ϕ = sin 36,06◦ = 0,59
5.
Im
5
S jQ
4
2 S′ 18,19◦
1
Iˆ2
0 Re
1 2 3 4 5 P 6 7 8 9 10 11
′
−1 Iˆ0
−2 −18,19◦
−3 Iˆ0 Iˆ1
IˆC
−4
−5
6.
cos ϕ = 0,95
⇒ ϕ = 18,19◦
Teilkompensation der Blindleistung. Schaltung nimmt positive Blindleistung auf (wegen der Induktivität L1 ).
Zur Kompensation wird ein Bauteil benötigt, das negative Blindleistung aufnimmt und damit die positive
Blindleistung (teilweise) kompensiert.
⇒ Kapazität parallel
48
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
′
Iˆ0 Iˆ0
Iˆ1
Iˆ2
IˆC R1
Û 0 R2
L1
Warum parallel?
⇒ Dadurch ändert sich nichts an den Spannungen der einzelnen Bauelemente.
7. Lösunsweg durch Ablesen aus Zeigerdiagramm. Aus dem Zeigerdiagramm lässt sich die Blindleistung
QKomp = 440 VAr ermitteln.
∗
∗ Û 0 · Û 0 · jωC
Û 0 · IˆC
S Komp = =
2 2
1 2
= j · − · Û0 · ωC
2
| {z }
QKomp
2 · QKomp 2 · 440 VAr
⇒C= =
Û02 ·ω (316,2 V)2 · 2π50 Hz
= 28 µF
ˆ
⇒ I C = jωC · Û 0 = j · 2π · 50 Hz · 28 µF · 316,2 V
= j2,78 A
1.
U5 = U4 − U3
!
⇒=0
z
}| {
Z4 Z3 !
= (U 0 − U R ) · − =0
Z2 + Z4 Z1 + Z3
Z4 Z3
⇒ =
Z2 + Z4 Z1 + Z3
Z2 Z1
=
Z4 Z3
Z2
⇒ Z1 = · Z3
Z4
jXL
= · jXC = jXL = j20 Ω
jXC
49
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2.
R0
jXL jXL
I5
U5
jXC jXC
XL XC
Z ges = R0 + j +
2 2
20 Ω 10 Ω
= 5Ω + j −
2 2
= 5 Ω + j5 Ω
U0 50 V
I0 = =
Z ges 5 Ω + j5 Ω
= 5 A − j5 A
I
⇒ I 1 = I 2 = 0 = 2,5 A − j2,5 A
2
= I3 = I4
U R = R · I 0 = 5 Ω · (5 A − j5 A)
= 2,5 V − j2,5 V
U 1 = U 2 = I 1 · jXL
= (2,5 A − j2,5 A) · j20 Ω
= 50 V + j50 V
U 3 = U 4 = I 4 · jXC
= (2,5 A − j2,5 A) · j(−10 Ω)
= −25 V − j25 V
50
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
5
4
3 U3 = U4
2
1
U0
Re
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
−1 U1 = U2
−2
I1 = I2 = I3 = I4
−3 UR
−4
−5
I0
−6
−7
−8
−9
3.
S = U 0 · I ∗0
= 50 V · (5 A − j5 A)∗
= 50 V · (5 A + j5 A)
= 250 W + j 250
| {zVAr}
Q
⇒ P = 250 W
Q = 250 VAr
1. allgmein:
1
P =U ·I = Û · Iˆ
2
2 · PL 2 · 75 W
⇒ |Iˆ1 | = = = 1,5 A
|Û 1 | 100 V
= |Iˆ ||
2
51
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
14
13
12
11
10
9
8
7
6 Û E
5
4 Û L
3
2
1
Î 1 Û 1
◦ Re
1 2 3 60 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
−1
Î 2
−2 Î E
Û 2 Û C1
−3 Û A
−4
−5
Û L2
−6
−7
52
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2.
5 cm =
ˆ ÛC1 = 100 V
5 cm =
ˆ ÛL2 = 100 V
√
12,2 cm =
ˆ ÛL = 244 V(= 2 · 100 V tan 60◦ )
√
ˆ Iˆe = 2,1 A(= 2 · 1,5 A)
4,2 cm =
ÛC1 1 Iˆ1
= ⇒C=
Iˆ1 ωC 2πf · ÛC1
1,5 A
=
2π20 Hz · 100 V
= 119 µF
ÛL2
= ωL2
Iˆ2
ÛL2 100 V
⇒ L2 = =
2πf · Iˆ2 2π20 Hz · 1,5 A
= 0,53 H
ÛL
= ωL
IˆE
ÛL 244 V
⇒L= −
2πf · IˆE 2π20 Hz · 2,1 A
= 0,925 H
5.3 Transformator
Einführung: Transformator
U1 Lh RF e U2
ü : 1
ESB bezogen auf die Primärseite
Beschreibt direkt das elektrische Verhalten an den primärseitigen Klemmen.
53
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
I1 I2
U1 Xh RF e U ′2 U2
ü : 1
U ′2 = ü · U 2
1
I ′2 = · I 2
ü
Plausibilität: Leistungen gleich:
1
U ′2 · I ′2 = ü · U 2 · · I 2 = U 2 · I 2
ü
U ′2 ü · U
Z =′
= 1 2 = ü2 · Z
−I ′2 − ü · I 2 z
I1
I ′2
U1 Xh RF e U ′2 Z
ü : 1
54
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
1
U ′′1 = · U1 I ′′1 = ü · I 1
ü
1 1
R1′′ = 2 · R1 L′′1σ = L1σ
ü ü2
1 1
RF′′ e = 2 · RF e L′′h = 2 · Lh
ü ü
Bezeichnungen:
• Primärseite: normalerweise diejenige Seite, von der die elektrische Leistung kommt.
• Sekundärseite: normalerweise die Seite, in deren Richtung die elektrische Energie fließt.
• Oberspannungsseite: Seite mit der höheren Spannung = Seite mit der höheren Windungszahl.
• Unterspannungsseite: niedrigere Spannung / Windugszahl
′
R1 X1σ X2σ R2′
I1 I2
U1 Xh RF e U ′2 U2
ü : 1
1. a) Leerlauf ⇒
• Sekundärseite offene Klemmen
• Nennspannung an Primärseite
R1 X1σ X2σ R2′
I 10
U 1 = UN Xh RF e
UN Xh RF e
55
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Xh und RF e bestimmen:
• 1. Möglichkeit
S10 = UN · I10
S10 100 kVA
⇒ I10 = = = 455 mA
UN 220 kV
cos ϕ0 = 0,1
Entweder Z 0 berechnen:
jXh · RF e
Z0 =
jXh + RF e
besser Y 0 bestimmen:
1 1
Y0 = +
RF e jXh
I 10 I10 · e−jϕ0
Y0 = =
UN UN
I10 I10
= cos ϕ0 −j · sin ϕ0
UN UN
| {z } | {z }
1 1
RF e jXh
UN 220 kV
⇒ RF e = =
I10 · cos ϕ0 455 mA · 0,1
= 4,84 MΩ
UN U
Xh = = p N
I10 · sin ϕ0 I10 1 − cos2 ϕ0
220 kV
= p = 486,43 kΩ
455 mA · 1 − 0,12
S 10 = P10 + jQ10
bzw. einfacher:
S 0 = P0 + jQ0
⇒ P0 = S0 · cos ϕ0
2
UN
=
RF e
2
UN
⇒ RF e = = 4,84 MΩ
S0 · cos ϕ0
U2
Q0 = −S · sin ϕ0 = N
Xh
2
UN U2
⇒ Xh = = p N
S · sin ϕ0 S · 1 − cos2 ϕ0
= 486,44 kΩ
b) Kurzschlussversuch:
• Sekundärseite kurzgeschlossen
• Vorgehen (im Labor): U1 wird solange erhöht, bis I1 = I1N . Die dann anliegende Spannun U1 wird
Kurzschlussspannung U1k genannt
• relative Kurzschlussspannung
U1k
uk =
U1N
56
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
I 10
U 1 = UN Xh RF e
U 1k
U 1k U1k
Zk = ⇒ Zk =
I 1N I1N
Z k = (R1 + R2′ ) + j(X1σ + X2σ
′
)
= 2R1 + j2X1σ
da R1 = R2′ , X1σ = X2σ
Re{Z k } = |Z k | · cos ϕk
U1k
⇔ 2R1 = · cos ϕk
I1N
1 U1k
⇔ R1 = R2′ = · cos ϕk
2 I1N
1 6,91 kV
= · 0,3
2 45,45 A
= 22,8 Ω
Im{Z k } = |Z k | · sin ϕk
U1k p
⇔ 2X1σ = · 1 − cos2 ϕk
I1N
′ 1 U1k p
⇒ X1σ = X2σ = 1 − cos2 ϕk
2 I1N
q
1 6,91 kV
= · · 1 − 0,32
2 45,45 A
= 72,5 Ω
57
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2. Es fließt Nennstrom
⇒ Näherungen wie im Kurzschlussfall
I 1 ≈ −I ′2
Festlegung:
U 1 = U1 = 220 kV
cos ϕ = 0,9 ind. ⇒ ϕ = 25,84◦
I 1 ≈ −I ′2 = I1N · e−jϕ
◦
= 45,45 A · e−j25,84
Masche:
U 1h = U 1 − Z 1 · I 1
= U 1 − (R1 + jX1σ ) · I 1
◦
= 220 kV − (22,8 Ω + j72,5 Ω) · 45,45 A · e−j25,84
◦
= 217,6 kV · e−j0,662
Z 0 = RF e k jX1h
RF e · jX1h 4,84 MΩ · j486,4 kΩ
= =
RF e + jX1h 4,84 MΩ + j486 kΩ
◦
= 484 kΩ · e84,26
◦
U 1k 217,6 kV · e−j0,662
I0 = =
Z0 484 kΩ · ej84,26◦
◦
= 449,6 mA · e−j84,9
Nachtrag Aufgabe 21
58
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
und:
∗
1 1
Q0 = Im U N · U ∗N · +
RF e jXh
2
U
= N
Xh z
I 10 I2
U 1 = UN Lh Ri
ü : 1
RF e vernachlässigt, Ri : Strommessgerät
Fortsetzung Aufgabe 22
2.)
59
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
I1 I ′2
U 1 = UN Lh Ri′
I ′2 −jωLh
=
I1 jω (Lh + L′2σ ) +R2′ = Ri′
| {z }
=Lw=1
jϕk
=k·e
|jωLh |
k=
|jωLw=1 + R2′ + Ri′ |
ωLh
=q > 0,997
2
ω 2 L2w=1 + (R2′ + Ri′ )
q
ωLh 2
⇔ > ω 2 L2w=1 + (R2′ + Ri′ )
0,997
2
ωLh
> ω 2 L2w=1 + (R2′ + Ri′ )2
0,997
s 2
ωLh
Ri′ = ± − ω 2 L2w=1 − R1′
0,997
keine negative Widerstände → nur + sinnvoll
mit Ri′ = ü2 R + i und R2′ = ü2 R2 folgt:
s 2
1 Lh
Ri < 2 · ω − L2w=1 − R2
ü 0,997
s 2
1 9,98 µH
Ri < · 2π50 Hz · − (10 µH)2 − 2 Ω
1 2 0,9997
300
= 10,7 Ω
3.)
I ′2
k = k · ejϕk =
I1
−jωLh
=
jω (Lh + L′2σ ) +R2′ + R1
| {z }
Lw=1
−jωLh
=
jωLw=1 + ü2 · (R2 + Ri )
−j2π50 Hz · 9,98 µH
= 1
j2π50 Hz · 1 − µH + 300 2 · (2 Ω + 1 Ω)
◦
= 0,997 94 · e−j179,39
⇒ Fehler = 1 − 0,997 94 = 2,1‰
Phasenverschiebung: ϕk = −179,39◦
Bemerkung: k hat hier nichts mit Kurzschluss zu tun.
60
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
4.) Bei Leerlauf auf der Primärseite kann man sekundärseitig folgende Induktivität messen:
5.)
Lh
|k| = 2 (R
Lw=1 − j ü 2 +Ri )
ω
Lh
=q
ü4 (R2 +Ri )2
(Lw=1 )2 + ω2
f ↑⇒ ω ↑⇒ k ↑
2
−ü (R2 + Ri )
ϕk = arctan −180◦
ω · Lw=1
| {z }
Phase des Nenners
−jωLh
k=
jωLw=1 + ü2 (R2 + Ri )
−Lh
= 2 (R (1)
Lw=1 − j ü 2 +Ri )
ω
f ↑⇒ ω ↑⇒ ϕk → −180◦
Für gleichbleibende Bedingungen muss gelten:
Xw=1 = ωLw=1 = const
ωneu · Lw=1,neu = ω · Lw=1
ω 50 Hz
Lw=1,neu = · Lw=1 = · 10 µH
ωneu 1 kHz
= 0,5 µH
Φh = Lh · I h ⇒ Φh,max = Lh · Ih,max
I h,max = I 1,max + I ′2,max
= 3000 A · 1 + kejϕk
◦
= 3000 A · 1 + 0,997 94 · e−j179,39
◦
= 32,5 A · e−j78,73
Ih,max = 32,5 A
Φh,max = 9,97 µH · 32,5 A
= 0,33 mWb
√
Φ̂h,max = 2Φh,max = 0,47 mWb
Für einen idealen Stromwandler gilt:
R2 → 0, Ri → 0, L2σ → 0
⇒Ih → 0 ⇒ Φh → 0
61
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Der Strom I2 in Wicklung 2 erzeugt einen Fluss, der den durch I 1 erzeugten Fluss komplett kompensiert.
1.) gegeben:
w1
ü = , L22 , L1σ , L2σ , R1 , R2 , R2 = 0
w2
R1 L1σ L′2σ R2′
I 10 I2
U1 L11
ü : 1
R1 L1σ
⇒ L11 L′2σ Z
es gilt:
L′2σ = ü2 L2σ
L11 = ü2 · L22
Z = R1 + jωL1σ + jω L′2σ k jωL11
jωL′2σ ·
11
jωL
= R1 + jωL1σ + ′
2σ +
jωL
11
jωL
R L
L2σ · L22
= R1 +jω l1σ ü2 ⇒
|{z} L2σ + L22
R | {z }
L
2.)
R = R1 = 20 Ω
5 · 195
L = 20,5 mH + 22 · mH
5 + 195
= 40 mH
62
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
3.)
i(t)
uR (t) R
u(t)
uL (t) L
1.)
2.)
′
R1 X1σ X2σ R2′
I ′20 I 20
U1 Xh U ′2 U2
ü : 1
63
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
U ′2 = ü · U 2
1
I ′20 + · I 20
ü
⇒ I 20 = ü · I ′20
U ′2
I ′20 =
R2′
+ j(X2σ′ +X )
h
2 · 10 V
=
2,6 Ω + j(3 Ω + 16,84 Ω)
◦
= 1A · e−j82,53
◦
⇒ I 20 = ü · I ′20 = 2 A · e−j82,53
◦
U 1 = jXh · I ′20 = j16,84 Ω · 1 A · e−j82,53
◦
= 16,84 V · ej7,47
′
X1σ X2σ R2′
I ′2
U1 Xh U2
1 1 ◦
I ′2 = I 2 = · 8 A · ej130
ü 2
◦
= 4 A · ej130 =ˆ 4 cm
′
UR2 = R2′ · I2′ = 2,6 Ω · 4 A
= 10,4 V = ˆ 5,2 cm k I2′
′
UL2σ ′
= X2σ · I2′ 3 Ω · 4 A
= 12 V =
ˆ 6 cm ⊥ I ′2 , 90◦ voreilend
Masche M1 :
0 = U ′R2 + U ′L2σ + U h
ablesen:
7,9 cm =
ˆ 15,8 V = Uh
Uh 15,8 V
IH = = = 0,94 A
Xh 16,84 A
ˆ 0,94 cm ⊥ Uh , 90◦ nacheilend
=
Knotengleichung
I 1 + I ′2 = I h
⇒ I 1 = I h − I ′2
ablesen:
4,8 cm =
ˆ 4,8 A = I1
UL1σ = X1σ · U1 = 2 Ω · 4,8 A
= 9,6 V =
ˆ 4,8 cm ⊥ I1 , 90◦ voreilend
Masche M2 :
U 1 = U h + U L1σ
64
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Ablesen:
12,3 cm =
ˆ 24,6 V = U1
Im
U ′L2σ U ′R2 U1
I ′2
U L1σ
I1
U ′h
Re
I ′h
5.4 Mehrphasensysteme
5.4.1 Aufgabe 26: Symmetrisches Drehstromsystem
1. Wegen Symmetrie: I 0 = 0
kurzer Beweis:
U 1M U
I1 = =
Z Z
U a2 U
I 2 = 2M =
Z Z
U 3M aU
I3 = =
Z Z
⇒ I0 = I 1 + I 2 + I 3
1
= (1 + a2 + a) ·
Z
65
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
I1 R L
S
U 1M
U 230 V
I1 = =
R + jωL 20 Ω + j2π50 Hz · 31,83 mH
= 9,2 A − j4,6 A
S = 3 · U 1M · I ∗1
= 3 · 230 V · (9,2 A − j4,6 A)∗
= 3 · 230 V · (9,2 A + j4,6 A)
= 6,348 W +j 3,174 kVAr
| {z } | {z }
Wirkleistung P Blindleistung Q
4. ⇒ Blindleistungkompensation
SC
∆ Stern
1
Z = Z
3
1 1 1
=
jωC 3 jωC
C → 3C
1-Phasiges ESB:
66
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
I1 R L
S
U 1M C′
IC
M SC
QC = −QRL
QC = 3 · Im {I 1M · I ∗C }
U ∗
·U
= 3 · Im 1M 1M ∗
1
′ jωC
= −3 · U · ωC ′ = −3U 2 · ω · 3 · C
2
!
= −QRL
QRL 3,174 kVAr
C= =
2
9U · ω 9 · (230 V)2 · 2π50 Hz
= 21,22 µF
Rechnerische Lösung:
gegeben: U 12 = U ; U 23 = a2 U ; U 31 = aU
zugehörige Phasenspannungen:
3
U 3M
U 31
U 23
U 2M U 1M
2 U 12 1
67
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
1 ◦
⇒ U 1M = √ · U · e−j30
3
1 ◦
U 2M = a2 · U 1M = √ U · e−j150
3
1 ◦
U 3M = a · U 1M = √ U · ej90
3
◦ ◦
mit a = ej120 , a2 = e−j120
1 ◦
U P h = √ · U · e−j30
3
I a = 10 A (in Phase mit U 12 )
◦
I 1 = I a − I c = I1 · e−j30
U 31 ◦
I1 = Ia − = I1 · e−j30
jXL
1 ◦ ◦
I 1 = 10 A − · 500 V · ej30 = I1 · e−j30
XL
500 V
Re{I 1 } = 10 A − · cos 30◦ = I1 · cos 30◦
XL
500 V
Im{I 1 } = − · sin 30◦ = −I1 · sin 30◦
XL
500 V
⇒ I1 =
XL
⇒ 10 A − I1 cos 30 = I1 cos 30◦
◦
10 A
⇔ I1 = = 5,774 A
2 · cos 30◦
◦
⇒ I c = I a − I1 e−j30
◦
= 10 A − 5,774 Ae−j30
I c = 5,774 A
◦
I 2 = I b − I a = I2 · e−j150 (in Phase mit U 23 )
U 23 ◦
I2 = − I a = I2 · e−j150
jXC
500 V j150◦ ◦
Re{I 2 } = e − 10 A = I2 · e−j150
XC
500 V
Re{I 2 } = cos 150◦ − 10 A = I2 cos 150◦
XC
500 V
Im{I 2 } = · sin 150◦ = −I2 sin 150◦
XC
500 V
⇔ = −I2
XC
⇒ −I2 · cos 150◦ − 10 A = I2 cos 150◦
10 A
⇔ I2 = − = 5,774 A
2 cos 150◦
◦
⇒ I b = I2 e−j150 + I a
◦
= 5,774 A · e−j150 + 10 A
◦
I b = 5,774 A · e−j30
68
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
6 U 3M
5
U 23 U 31
4
3 M
2 U 2M U 1M
1 Ic I1
Re
−4 −3 −2 −1 1 2 Ia 3 4 U512 6 7 8 9 10 11 12
−1 Ib I2
−2
−3
−4
−5
−6
−7
−8
−9
Zeichnerische Lösung:
Knotengleichungen:
Ia = Ic + I1 I c ⊥ U 31 nacheilend „Spuli“
I 1 k U 1M
Ib = Ia + I2 I b ⊥ U 23 , voreilend
I 2 ⊥ U 2M
ablesen:
◦
ˆ I c = 5,8 Aej30
2,9 cm =
◦
2,9 cm =
ˆ I b = 5,8 Ae−j30
1. C1 k C2 = C1 + C2 = C
⇒ Symmetrie liegt vor!
69
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
⇒ U m = 0, I m = 0
1-Phasiges ESB:
I1 Ix
U 1M C1 C2
C
I x = jωC2 · U 1M = jω ·U
3
2. Knotenregel
0 = I1 + I 2 + I 3 + I m
2 U
0 = (U 1M + U m ) · jω C +(U 2M + U m )jωC + (U 3M + U m )jωC m
3
|{z} jωL
C1
j120◦
mit a = e foglt:
2 U
0 = (U + U m )jω C + (U a2 + U m )jωC + (U a + U m )jωC + m
3 jωL
8 1 2
⇒ U m jω C + = −jωCU + a2 + a
3 jωL 3
| {z }
2
=− 31 1 + a + a=− 13
| {z }
=0
1 2
ω LC · U
⇒ Um = −3
1 − ω 2 38 LC
2
ω · LC
= −U ·
3 1 − ω 2 38 LC
3. U m → ∞
⇒ Nenner → 0
!
⇒ 3 1 − ω 2 38 LC = 0
2
⇔ 3 = 8ω
q LC
3
⇔ ω = 8LC
U 3M
I3 R X
M S
U 2M
I3 R X
70
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
1
U 1M = √ Uv
3
1
U 2M = a2 √ Uv
3
1
U 3M = a √ Uv
3
1-Phasiges ESB:
R X
I1 S
U 1M
a)
S = 3 · U 1M · U ∗1
U 1M · U ∗1M
=3·
Z∗
2
|U 1M |
=3
(R + jX)∗
1 2
U Uv2
=3 3 v =
R − jX R − jX
2
(380 V)
=
20 Ω − j15 Ω
= 4,621 kW + j3,466 kVAr
◦
= 5,776 kVa · ej36,87
⇒ P = 4,621 kW
cos ϕ = cos 36,87◦
P 4,621 kW
= = = 0,8
|S| 5,776 kVA
Q = 3,466 kVAr
I1 R L
IC
U1M
CStern
71
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
QC = Im {3 · U 1M · I ∗C }
∗
U 1M · U 1M
= Im 3 · ∗
1
jωCStern
( 2 )
Uv
= Im 3 · √ · (−jωCStern )
3
!
= −Uv2 · ωCStern = −QL
QL 3,466 kVAr
CStern = 2 = 2 = 76,4 µF
Uv · ω √V
380
3
· 2π50 Hz
Stern → Dreieck
1
Z Stern = Z
3 Dreieck
⇒ CStern = 3CDreieck
1
⇒ CDreieck = CStern
3
= 25,47 µF
Dreieckschaltung der Kompensationskapazitäten günstiger, da
CDreieck < CStern
√ √
(Allerdings: Spannungsfestigkeit von CDreieck muss um 3 größer sein, da Uv = 3 · U1M )
√ √ 2
2. Die Z sehen eine Spannung die um 3 größer ist. D.h. die Leistungen sind um den Faktor 3 = 3 größer.
Entsprechend größer müssen die Kapazitäten dimensioniert werden. cos ϕ bleibt gleich.
⇒ P2 = 3 · 4,621 kW = 13,863 kW
Q2 = 3 · 3,466 kVAr = 10,4 kVAr
cos ϕ2 = 0,8
CDreieck,2 = 3 · 25,47 µF
= 76,41 µF
• Spannungen symmetrisch
• Beschaltung symmetrisch
72
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Za
LG LL
I L1
1
U1 Ua 3CG CL U 10 3 LV
M 0
1 1
Za = jω(LL + LV )
jω(3CG + CL ) | {z 3 }
| {z }
=−j539,51 Ω =j219,91 Ω
(−j539,51 Ω) · (j219,91 Ω)
=
j(−539,51 Ω + 219,91 Ω)
= j371,2 Ω
Spannungsteiler
Za j371,2 Ω 20
Ua = ·U = · √ kV
jωLG + Z a j2π50 Hz · 0,08 H + j371,2 Ω 3
= 10,81 kV
Ua 10,81 kV
⇒ I L1 = =
jω(LL + 13 LV ) j219,91 Ω
◦
= 49,16 A · e−j90
Umrechnen des Leiterstromes I L1 in den Strangstrom I V b :
Zunächt beispielhaft allgemeine Betrachtung an Widerständen
I3
3 3
I3
Ib 3R
R Ic
1
1 ⇒ 3R
R I1 I1
R
I2 3R
Ia
2
2 I2
U 1M : Sternspannung
U 12 : Leiterspannung
73
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
√ ◦
U 12 = 3ej30 · U 1M
√ ◦
allg: U = 3 · ej30 · U P h
1 ◦
I a = √ · ej30 · I 1
3
1 ◦
allg: I Str = √ · ej30 · I
3
1 ◦
⇒ I V b = √ · ej30 · I L2
3
1 ◦
= √ · ej30 · a2
3
◦
= 28,38 A · ej180
Alternative Rechnung:
Sternspannung an den Klemmen 1, 2 und 3:
1
U 10 = jω · LV · I L1
3
1 ◦
= j2π50 Hz · · 0,9 H · 49,16 Ae−j90
3
= 4,633 kV
U 20 = a2 · U 10 (wegen Symmetrie)
U 30 = a · U 10
Daraus Außenleiterspannung:
U 23 = U 20 − U 30
U 23 U − U 30
⇒ IV b = = 20
jωLV jωLV
2
(a − a) · U 10
=
jωLV
√
−j 3 · U 10
=
jωLV
√
3 · 4,633 kV
=−
2π50 Hz · 0,9 H
◦
= −28,38 A = 28,38 A · ej180
XL1
U 1M XC
XL1 R
U 2M
XL2 XC
R
U 3M
74
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
2.
XL1
U 1M XC
XL1 R
U 2M
X23 XL2 XC
R
U 3M
◦
U 2M = 290 V · e−j120
I 2 = I ′2 + I 23
◦ ◦
U 23 = U 2M − U 3M = 290 V(e−j120 − ej120 )
◦
= 502 Ve−j90 = ˆ 10 cm
U23 502 V
I23 = = = 10 A =ˆ 5 cm
XL2 50 Ω
I 23 ⊥ U 23 nacheilend (Spuli)
I Komp ⊥ U 23
I 2,neu = I 2 + I Komp
ablesen: 8,2 cm =ˆ IKomp = 16,4 A
U23 502 V
⇒ X23 = − =− = −30,6 Ω
IKomp 16,4 A
da kapazitiv, I Komp voreilend zu U 23 .
75
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Im
Re
−11 −10 −9 −8 −7 −6 −5 −4 −3 −2 −1 1 2 3 4 5
−1
I2 I ′2
I 2,neu
−2
U 2M
−3
I 23
I Komp
−4
−5 U 23
−6
−7
−8
−9
−10
Rechnerische Lösung:
I 2 = I 23 + I ′2
U − U 3M
= 2M + I ′2
jXL2
◦ ◦
290 V e−j120 − ej120
= + 12,97 A · e−j146,6 Ω
j50 Ω
◦
= 22,06 A · e−j161,1
76
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
I2 I 2,neu
U 2M
I 23
X23
U 3M
I 2,neu = I 2 + I 23
U − U 3M
= I 2 + 2M
jX23
◦ ◦
290 V e−j120 − ej120
= I2 +
jX23
◦ 1
= 22,06 Ae−j161,1 − 502 V ·
X23
! ◦
= I2,neu · e−j120
Im I 2,neu = 22,06 A sin(−161,1◦ )
= I2,neu · sin(−120◦ )
sin(−161,1◦ )
⇒ I2,neu = 22,06 A ·
sin(−120◦ )
= 8,25 A
502 V
Re I 2,neu = 22,06 A · cos(−161,1◦ ) −
X23
= I2,neu · cos(−120◦ )
502 V
⇒ X23 =
22,06 A cos(−161,1◦ ) − 8,25 A · cos(−120◦ )
= −29,9 Ω
⇒ für X23 wird also eine Kapazität benötigt.
Q2 = Im {U 2M · I ∗2 }
n ◦ ◦
o
= Im 290 V · e−j120 · 22,06 A · ej161,1
= 4,21 kVAr
Kompensation:
77
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
U 1M
U 2M
U 3M X23
Die Hälfte der Blindleistung, die in X23 umgesetzt wird, wird aus U 2M bezogen (wegen Symmetrie von U 2M
und U 3M ).
2
1 U23 !
QKomp = = −Q2
2 X23
U2 (502 V)2
⇒ X23 = − 23 = −
2Q2 2 · 4,21 kVAr
= −29,9 Ω
S 2
M O
T 1
• Einphasiges ESB:
78
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
IR I2
U RM Lh RF e
ü : 1
SN = 3 · URM,N · IR,N
| {z }
Scheinleistung des 1-Phasentransformators
mit
Außenleiterspannung
z }| {
URS,N
URM = √
| {z } 3
Phasenspannung
• Schaltungsgruppen
1 2 3
d
5 · 30 = 150 Phasenverschiebung der Primärspannng gegenüber der Sekundärspannung. Primär:
◦ ◦
dΦR dΦR
U RM = w1 · dt w2 · dt
1 2 3
79
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
U RM
U SM
UTM
T S
√ ◦ w1
U RM = 3 · ej150 · · U 10
w2
√
U RM 3w1 j150◦
⇒ = ·e
U 10 w
| {z2 }
ü
1. Leerlauf:
Z0
√ kV
420
3
Xh RF e
q
S0 = P02 + Q20
√
(420 kV/ 3)2
|Z 0 | = (∗)
S0 /3
(420 kV)2
=p = 134,11 kΩ
(200 kW)2 + (1,3 MVAr)2
Q0 1,3 MVAr
ϕ0 = tan−1 = tan−1 = 81,25◦
P0 200 kW
◦
⇒ Z 0 = 134,11 kΩ · ej81,25
1
(∗): Im 1-phasigen ESB nur 3 der gesamten Leistung umgesetzt.
Kurzschluss:
80
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Pk /3
2R1 2X1σ
I 1N
uk · U1N
SN = 3 · I1N · U1N
750 MVA
SN /3 3
⇒ I1N = = 420
U1N √ kV
3
= 1,031 kA
uK · U1N
2 · |Z 1 | =
I1N
′ uK · U1N
⇒ Z1 = Z2 =
2I1N
0,165 · √3kV
420
= = 91,404 Ω
2 · 1,031 kA
Sk = 3 · I1N · uk · U1N
= u k · SN
Pk
⇒ ϕk = cos−1
u k · SN
1,5 MW|
= cos−1
0,165 · 750 MVA
= 89,31◦
◦
⇒ Z 1 = Z2′ = 19,404 Ω · ej89,31
Querzweig: Betrieb bei Nenn-spannung. Wegen |Z 1 |, |Z ′2 | ≪ |Z 0 | fällt selbst bei Betrieb mit Nennstrom
nur eine vernachlässigbar kleine Spannung über Z 1 ab.
⇒ Spannung über Z 0 ist ungefähr 420√ kV
3
⇒ gleiche Bedingungen wie beim Leerlauf.
PV,Quer = PF e ≈ P0 = 200 kW
3.
Paus Paus
η= =
Pein Paus + PV
Paus = SN · cos ϕ = 750 MVA · 0,8
= 600 MW
PV = PV,Längs + PV,Quer = 1,5 MW + 200 kW = 1,7 MW
600 MW
⇒η= = 99,72%
600 MW + 1,7 MW
4.
Z1 Z ′2
ZB Z0 ⇐ ZE
81
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
√ 2
(U1N )2 420 kV/ 3
|Z B | = = 1
3 · 750 MVA
SN /3
= 235,2 Ω
cos ϕ = 0,8 ⇒ ϕ = cos−1 0,8 = 36,87◦
◦
⇒ Z B = 235,2 Ω · ej36,87
Z ′E = (Z B + Z 1 ) k Z 0 + Z ′2
1 ′
= 1 1 + Z2
Z +Z + Z
B 1 0
= ...
◦
= 260,35 Ωej43,71
1
ZE = 2 · Z ′E
ü
1 43,71◦
= 2 · 260,35 Ω · e
420 kV
27 kV
◦
= 1,076 Ω · ej43,71
( = 0,778 Ω + j0,744 Ω
= 0,778 Ω + j2πf 2,37 mH)
Schaltzustände
R iβ
iα
i1
R
⇒ uα R uβ R
i2
i3
2 u1
uα −1 − 13
= 3 √13 √1
· u2
uβ 0 3 3 u3
82
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
Transformationsgleichungen
• 123 → αβ
T
z
}| {
2
Uα 3 − 13 − 13 U1
Uβ = 0 √1 − √13 U2
3
UN 1 1 1 U3
3 3 3
• αβ → 123
U1 1 √
0 1 Uα
3
− 12
U 2 =
√2
1 Uβ
U3 − 12 − 23 1 UN
| {z }
T −1
• αβ → dq
′ ′
ud cos ϑ − sin ϑ uα
=
u′q sin ϑ cos ϑ u′β
β
q
u′q
u′β
α
u′α
u′d ϑ
• dq → αβ
′
uα cos ϑ sin ϑ u′d
=
u′β − sin ϑ cos ϑ uq
83
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
1 2 3 R S T
2 1
u1 = · 1.1UDC uR = UDC
3 3
1 2
u2 = − · 1.1UDC uS = − UDC
3 3
1 1
u3 = − · 1, 1UDC uT = UDC
3 3
Transformation in αβ-Koordinaten
2 1 1 u1
uα − −
= 3 √13 3 u
uβ 0 3
− √13 2
u3
2 1 1
2 1 1 u′α = uR − uS − uT
uα = u1 − u2 − u3 3 3 3
3 3 3 1
2 = UDC
= · 1.1UDC 3
3 1 1
1 1 ′
uβ = √ uS − √ uT
uβ = √ · u2 − √ · u3 3 3
3 3
1
=0 = − √ · UDC
3
Tranformation der Sekundärseite
′ ins Koordinatensystem
(Rotor) ′ der Primärseite (Stator)
ud cos ϑ − sin ϑ uα
=
u′q sin ϑ cos ϑ u′β
′ ′ ′
ud = uα cos ϑ − uβ sin ϑ
1 π 1
= UDC · cos + √ UDC
3 3 3
2
= UDC
3
π π
u′q = u′α · sin + u′β · cos
√3 3
1 3 1 1
= UDC − √ UDC
3 2 3 2
=0
β
1
3 UDC α
ϑ = 60◦
− √13 UDC
2
3 UDC
84
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
T-ESB:
Lpσ Lsσ
iα i′d
uα 3
2 Lh
u′d
85
Marius Geis GGET II GGÜ SS 2010
diα di′
(1) − (2) ⇒: uα − u′d = Lpσ − L′sσ d
dt dt
di α
= (Lpσ + L′sσ )
| {z } dt
:=Lσ
Zt
uα − u′d ′
⇒ iα (t) = dt
Lσ
0
2
0, 1 · 3 · UDC
= · t (linearer Stromanstieg)
Lσ
iβ (t) = 0, da uβ = u′q = 0
i′d = −iα
i′q = −iβ = 0
Tranformation zurück ins Koordinatensystem der Sekundärseite (Rotor)
′ ′
iα cos ϑ sin ϑ i
= · d′
i′β − sin ϑ cos ϑ iq
i′α = i′d cos ϑ + i′q sin ϑ
π
= −iα cos
3
1
= − iα
2
i′β = i′d sin ϑ + i′q cos ϑ
π
= iα sin
√ 3
3
= iα
2
Rücktransformation ins 3-phasige System
αβ → 123 α′ β ′ → RST
i1 1 √
0
i2 = 1 3 iα
−
2 √2
·
iβ
I3 − 12 − 23
1
iR = i′α = − iα
2
0, 1 UDC
2 UDC =− ·t
i1 = iα = 0, 1 · · ·t 3 Lσ
√
3 Lσ 1 3 ′
√ iS = − i′α + i
1 3 2 2 β
i2 = − iα + iβ √ √ !
2 2 |{z} 1 1 3 3
0 = − · − + · iα
0, 1 UDC 2 2 2 2
=− · ·t
3 Lσ = iα = i1
√ √
1 3 1 ′ 3 ′
i3 = − iα − · iβ i T = · i − i
2 2 |{z} 2 α 2 β
0 √ √ !
= i2 1 1 3 3
= − · − − · · iα
2 2 2 2
1
= − iα
2
Sprechstunden: 16. + 17. 08.2010 10.00 bis 12.00 in der ISEA Biblio
86