Sie sind auf Seite 1von 3

16-Mavzu. Eyler tenglamalari.

( ) ( )
( ) ( )
bu yerda – o’zgarmas haqiqiy sonlar. Bu tenglamani (1) tenglama bilan taqqoslab
( ) ekanligini ko’ramiz. (2) ni hisobga olib (3) tenglamada ∫√ yoki

deb olib, almashtirish bajaramiz. U holda:

. . . . .
( ) ( )
( )( ) ,
() ( )
Bu hisoblashlar ko’rsatadiki ifoda hosilalarning chiziqli
kombinatsiyasidan iborat va (3) tenglamaga ularni mos ravishda olib borib qo’ysak o’zgarmas
koeffisientli tenglama hosil bo’ladi.
Misol. tenglamaning umumiy yechimini topamiz.
almashtirish bajarsak:

Bularni berilgan tenglamaga qo’yamiz:

Bu o’zgarmas koeffisientli tenglamaning harakteristik tenglamasi:

Demak . Almashtirish formulasi bo’yicha eski o’zgaruvchini qaytaramiz:


. Javob: .

Misol. x2 y  xy  y  8x3 Eyler tenglamasini yeching.

YEchimi. x  et almashtirish bajaramiz. Tushunarliki, t  ln x, bundan


dy dy dt 1
 y 
 yt  yte  t ,
dx dt dx x
y   yte t   e t  yt   yt  e t  
d d d
dx dx dx
 e t  yt   yt  e  t   e 2t ytt  e 2t ytt  e 2t  ytt  yt  .
d dt d dt
dx dx dt dx
Endi tenglamaga qo‘yib
e2t  e2t  ytt  yt   et et y  y  8e3t
ifodani olamiz, bundan esa

ytt  2 yt  y  8e3t (2)

o‘zgarmas koeffitsiyentli tenglamani olamiz.

Avvalo bir jinsli ytt  2 yt  y  0 tenglamaning umumiy yechimini topib olamiz.
Xarakteristik tenglamasi  2  2  1  0 ko‘rinishda bo‘lgani uchun   1 uning ikki karrali
ildizi.

Demak, bir jinsli tenglamaning umumiy yechimi y  C1et  C2tet ko‘rinshda ekan.

(2) tenglamaning xususiy yechimini y1  a0e3t ko‘rinishda qidiramiz (2-punktga


qarang). U holda

y1  3a0e3t , y1  9a0e3t , 9a0e3t  6a0e3t  a0e3t  8e3t , 4a0  8, a0  2

kelib chiqadi. Bundan esa xususiy yechim y1  2e


3t
ko‘rinishda ekanligi kelib chiqadi. Endi
(2) tenglamaning umumiy yechimini yoza olamiz:

y  C1et  C2tet  2e3t .


Bundan esa t  ln x ekanligini hisobga olib, berilgan tenglamaning umumiy yechimini
olamiz.

y  C1 x  C2 x ln x  2 x3 .
Eyler tenglamasini yeching.

1. x2 y  xy  y  x  6  ln x  2. x2 y  2 y  sin ln x

16ln x
3. x 2 y  xy  3 y   4. x 2 y  xy  y  6 x ln x
x
3
5. x 2 y  xy   x  6. x 2 y  6 y  5 x3  8 x 2
x
7. x2 y  xy  y  2sin  ln x  8. x2 y  xy  4 y  10 x

9. x 2 y  2 xy  2 y  x 2  2 x  2 10. x 2 y  4 xy  2 y  2ln 2 x  12

 x  1 y   3  x  1 y    x  1 y  6ln  x  1
3 2
11.

 x  2 y   3  x  2  y   4 y  x
2 2
12.
 2 x  1 y   4  2 x  1 y   8 y  8 x  4
2
13.

 x  2 y   3  x  2  y  3 y  x  1
2 2
14.

 2 x  3 y   3  2 x  3 y   6 y  0
3
15.

 2 x  1 y   2  2 x  1 y   y   0
2
16.

 2 x  1 y   2  2 x  1 y   4 y  0
2
17.

 x  2 y   3  x  2  y   3 y  0
2
18.

 x  1 y   2  x  1 y   2 y  0
2
19.

20. x 2 y  3xy  5 y  3x 2

Das könnte Ihnen auch gefallen