Sie sind auf Seite 1von 33

strasburgi 18 ivnisi, 2003 w.

CDL-AD (2003) 10
mosazreba # 235/2003 Or. fr.

evropuli komisia demokratia


samarTlis meSveobiT

evropuli komisia demokratia samarTlis meSveobiT


(veneciis komisia)

arCevnebis Sesafasebeli saxelmZRvanelo


miRebulia demokratiuli arCevnebis sabWosa (me-5 Sexvedraze,
romelic Catarda veneciaSi, 2003 wlis 12 ivniss) da veneciis
komisiis (55-e plenarul sesiaze, romlic gaimarTa veneciaSi,
2003 wlis 13-14 ivniss) mier

b-n klod kasagrandis daxmarebiT

(evropis adgilobrivi da regionaluri TviTmmarTvelobis


organoTa kongresis eqsperti, safrangeTi)
2 CDL-AD (2003) 10

gverdi
Sesavali.........................................................................................................................................................................3
a - zogadi principebi.............................................................................................................................................3
b - arCevnebis Sesafasebeli saxelmZRvanelo .............................................................................6

1. arCevnebis dRis wina periodi

a - arCevnebis politikuri fonis codna............................................................................................7


b - saarCevno kanonmdeblobis codna.....................................................................................................8

1. saarCevno siebi.....................................................................................................................................8
2. kandidatebi...............................................................................................................................................9
3. kenWisyris organizeba.................................................................................................................10
4. saarCevno proceduraze monitoringis ganmaxorcielebeli
organoebi..................................................................................................................................................13
5. saarCevno kampania.............................................................................................................................14

2. kenWisyris dRe

a. SerCeul saarCevno ubanze (mosamzadebeli samuSaoebi) kenWisyris


dawyebamde..........................................................................................................................................................................17
b. saarCevno ubnebis dakvirveba kenWisyris mimdinareobisas.......................................18
g. samuSaoebi kenWisyris dasrulebis Semdgom: xmebis daTvla; Sedegebis
gamocxadeba......................................................................................................................................................................19

3. kenWisyris meore dRe da arCevnebis Semdgomi periodi


Sedegebis Sejameba da misi gamocxadeba

a. Sedegebis Sejameba da maTi gamocxadeba....................................................................................21


b. SesaZlo saCivrebi............................................................................................................................................ 21
g. faqtorebi, romlebmac SeiZleba zegavlena iqonion xmis micemaze
arCevnebis dRes......................................................................................................................................................... 21
d. kenWisyris meore dRes arsebuli zogadi atmosfero.................................................22
e. daskvna............................................................................................................................................................................22

praqtikuli SeniSnvna aRniSnul kiTxvarebTan dakavSirebiT.......23

danarTi I: kiTxvari saarCevno ubanSi mis gaxsnamde...........................................................25


danarTi II: kiTxvari unda Seivsos TiToeuli saarCevno ubnisaTvis.................27
danarTi III: kiTxvari xmebis daTvlis procesis dakvirvebasTan
dakavSirebiT...................................................................................................................................................................31
3 CDL-AD (2003) 10

demokratiuli arCevnebis sabWo

arCevnebis Sesafasebeli saxelmZRvanelo

Sesavali

a. zogadi principebi

arCevnebis monitoringi da Sefaseba rTuli amocanaa


damkvirvebelTaTvis, radgan isini pasuxismgebelni arian ara marto
maTi warmdgeni organizaciis, aramed im qveynis winaSec, romelSic
isini damkvirveblebad arian miwveulni.
erovnuli xelisuflebis organoebi maT iwvevs imisaTvis, rom
ganaxorcielon arCevnebis monitoringi ara rogorc am qveynis
moqalaqeebma, aramed rogorc ucxoelma damkvirveblebma, raTa
daadasturon saarCevno procesis samarTlianoba da misi
Sesabamisoba saerTaSoriso standartebTan, kerZod ki `saarCevno
normaTa kodeqsTan~. damkvirvebelma unda miuTiTos evropuli
standartebidan gamomdinare pozitiur valdebulebebze, romelTa
uzrunvelyofac maT amocanas warmoadgens.
aranairi eWvi ar unda arsebobdes damkvirvebelTa misiis
obieqturobasTan dakavSirebiT. im organoebma, romlebic niSnaven
damkvirveblebs, unda uzrunvelyon, rom misiis daskvnebis siswores
ar daemuqros safrTxe raime SesaZlo motiviT: delegaciis wevris
SesaZlo diskvalifikaciis an mis SefasebaSi eWvis Setanis mizeziT.
yuradReba unda mieqces imas, rom damkvirveblad ar SeirCes im
qveynis warmomadgeneli, romelTanac mimwvev qveyanas aqvs mimdinare
konfliqti (politikuri, teritoriuli Tu sxva).
rogorc wesi, ramdenime saerTaSoriso organizacia axdens
dakvirvebas arCevnebis mimdinareobaze. aucilebelia sxva
organizaciebTan urTierTobis damyareba iseT sakiTxebTan
dakavSirebiT, rogorebicaa:
- jgufTa ganlageba (pasuxismgeblobis ganawileba
konkretuli saarCevno ubnisa da/an regionis mimarT), raTa
meTvalyureobis qveS moeqces rac SeiZleba meti teritoria
- monacemTa Sedareba, raTa uzrunvelyofil iqnas
gakeTebuli daskvnebis Sesabamisoba.
arCevnebis procesSi Caurevloba aris ZiriTadi principi.
damkvirvebelTa amocanaa ara arCevnebis gansja, aramed mTlianad
arCevnebis procesze kritikuli azris Camoyalibeba.
es imas niSnavs, rom damkvirveblebma unda Seasrulon
dakisrebuli valdebulebebi ara TavianTi qveynis, aramed im qveynis
kanonebisa da wesebis Tanaxmad, sadac miwveulni arian. amitom,
yvela damkvirvebeli unda icnobdes am kanonebsa da wesebs.
4 CDL-AD (2003) 10

amisaTvis damkvirvebelTa misiaze pasuxismgebelma organom


unda uzrunvelyos damkvirveblebi qveynis politikuri
mdgomareobis amsaxveli zusti dokumentebiT, misi saarCevno
kanoniT(ebiT), wina damkvirvebelTa moxsenebebiT, am qveynis mimarT
miRebuli ukanaskneli rekomendaciebiTa da zogadad, qveyanaSi
arsebul situaciaSi garkvevisaTvis saWiro nebismieri informaciiT.
amitom, arCevnebze dakvirveba mxolod arCevnebis dRes
saarCevno ubanSi yofnasa da saarCevno procesis mimdinareobaze
meTvalyureobas ki ar moicavs, aramed igi ori dRiT adre mainc
unda daiwyos.
misiaze pasuxismgebelma organom unda ganaxorcielos
mniSvnelovani mosamzadebeli samuSaoebi ara marto samuSao
grafiksa da biujetTan, aramed damkvirvebelTa SerCevasTan
dakavSirebiT.
organom Tavi unda aaridos erovnuli xelisuflebis mier
dagvianebuli miwvevebis miRebas, vinaidan:
- jer erTi, dagvianebuli miwveva rTuls xdis zemoxsenebul
kriteriumebTan Sesabamisi misiis Camoyalibebas da
- meore, igi migvaniSnebs xelisuflebis survilze, moipovos
saerTaSoriso keTilganwyoba TanamSromlobis WeSmariti
survilis gareSe.
damkvirvebelTa misiis warmateba aseve damokidebulia
adgilobrivi personalis kvalifikaciaze (ZiriTadad mZRolebisa da
Tarjimnebis). damkvirvebelTa misiis warmgzavnma organizaciam, didi
yuradRebiT unda SearCios kvalificiuri pirebi, xolo Tarjimnebs
unda mieceT sabaziso ganaTleba saarCevno procedurebis Sesaxeb.
misiisadmi ndobis faqtori damokidebulia Semdeg
garemoebebze:
- TarjimanTa unar-Cvevebze, romelTac unda mieceT mkacri
miTiTebebi profesiul saqmianobasTan dakavSirebiT
(Targmani rac SeiZleba zusti unda iyos da maT Tavi unda
Seikavon gakeTebul gancxadebaze piradi azris damatebisa
da misi `interpretaciisagan~)
- mZRolTa sandoobaze (iyo SemTxvevebi, rodesac mZRolebi
rekavdnen saarCevno ubanSi, raTa winaswar
gaefrTxilebinaT damkvirvebelTa mosvlis Sesaxeb).
da bolos, aRsaniSnavia mediasTan urTierTobis sakiTxi. im
qveynebSi, sadac demokratia amJamad mkvidrdeba, media
gansakuTrebul dainteresebas iCens imis mimarT, Tu rogor tardeba
arCevnebi. aseve bevri adgilobrivi radiosadguris warmomadgenels
surs interviu CamoarTvas damkvirveblebs.
delegaciis sainformacio politika Tavidanve unda
ganisazRvros da mas unda daemorCilos yvela wevri. Tu
preskonferenciis Catareba mizanSewonilad CaiTvala, igi mxolod
5 CDL-AD (2003) 10

maSin unda Catardes, rodesac jgufs aqvs sruli suraTi imisa, Tu


rogor Catarda arCevnebi da SeuZlia swori daskvnebis gakeTeba.
yvela SemTxvevaSi damkvirveblebma ar unda gaakeTon piradi
gancxadebebi presis warmomadgenelTa winaSe, gansakuTrebiT
kenWisyris dRes.
6 CDL-AD (2003) 10

b. arCevnebis Sesafasebeli saxelmZRvanelo

praqtikuli TvalsazrisiT, zemoxsenebuli principebis


gaTvaliswinebiT, mocemuli dokumenti iyofa sam nawilad:
- arCevnebis dRis wina periodi
- arCevnebis dRe
- arCevnebis dRis Semdgomi periodi

kiTxvari, romelic Seexeba arCevnebis dRes, sasurvelia


daiyos sam nawilad:
- kenWisyris dawyebamde: saarCevno ubnebSi damkvirvebelTa
mier kenWisyris dawyebis monitoringi (erTi kiTxvari TiToeul
jgufze);
- dRis ganmavlobaSi: saarCevno ubnebSi saarCevno procesis
mimdinareobaze dakvirveba (kiTxvaris erTi asli monaxulebul
saarCevno ubanze);
- kenWisyris daxurva da xmebis daTvla: daxurvisa da xmaTa
daTvlaze dakvirveba (erTi kiTxvari TiToeul jgufze):
arCevnebamde da arCevnebis Semdgom mosamzadebeli kiTxvarebi
gamiznulia damkvirvebelTa delegaciasa (am misi nawilis) da
xelmZRvanel erovnul-politikur moRvaweTa, politikur partiaTa,
centralur saarCevno komisias Soris winaswari Sexvedris dros
gamosayeneblad.
aucilebeli ar aris adgilobriv TaviseburebebTan
dakavSirebuli yoveli sakiTxis gaTvaliswineba. Sesabamisad,
kiTxvari ar moicavs am sakiTxs. Tumca, igi Seicavdes iseT ZiriTad
sakiTxebs, rogorebicaa: sayovelTao, Tanaswori, Tavisufali,
faruli da pirdapiri arCevnebi, rogorc es „saarCevno normaTa
kodeqsiT“ aris gansazRvruli.
bolos, misiis dakvirvebebs ar SeiZleba hqondes raime
statistikuri da samecniero mniSvneloba, radganac damkvirveblebi
axorcieleben dakvirvebas ara yvela, aramed mcire raodenobis
saarCevno ubnebze maSin, rodesac arCevnebi mTeli qveynis masStabiT
mimdinareobs.
7 CDL-AD (2003) 10

1. arCevnebis dRis wina periodi

politikuri viTarebis, saarCevno kanonmdeblobisa da


arCevnebis Catarebis Sesaxeb dadgenili praqtikuli sakiTxebi
codna mkacri da miukerZoebeli dakvirvebis winapirobaa, rac
pativs scems erovnuli suverenitetis.
saarCevno kanonmdeblobis gacnoba SesaZlebels gaxdis
sxvadasxva Secdomis Tavidan acilebas. politikur viTarebaSi
garkveva ki dagvexmareba SesaZlo darRvevebisa da zewolis
Tavidan acilebasa da Sesabamisi dakvirvebis uzrunvelyofaSi.
am TavSi Camoyalibebuli kiTxvebi zogad warmodgenas
gviqmnis, Tu rogor unda moxdes arCevnebis organizeba da
miznad isaxavs damkvirvebelTa jgufis daxmarebas, raTa maT
TavianTi samuSao jerovnad warmarTon.
miuxedavad imisa, rom damkvirvebelTa monawileoba
arCevnebis win gamarTul SexvedrebSi Zalze mniSvnelovania,
SesaZlebelia organizaciuli SezRudvebisa da sxva sapatio
mizezebis gamo yvela damkvirvebeli ver daeswros Sexvedrebs
da Sesabamisad, ver miiRos informacia, damkvirveblebs unda
miewodoT informacia kiTxvarSi miTiTebul sakiTxebze
(zepirad an Semajamebeli dokumentebis meSveobiT).

a. arCevnebis politikuri fonis codna

qvemoT moyvanili kiTxvebis mizania daxmareba gauwios


damkvirveblebs, gaerkvnen arCevnebTan dakavSirebul zogad da
politikur situaciaSi da moamzados isini imgvarad, rom maT
SeZlon TavianTi samuSaos warmarTva mosalodneli safrTxeebis
(riskebis) Sesabamisad.

- daniSnul dRes tardeba arCevnebi?

- Tu ara, maSin ratom?

- dgas Tu ara dRis wesrigSi raime sakiTxi garda imisa,


rac dakavSirebulia uflebamosilebis vadis gasvlis
SemTxvevaSi mandatis gagrZelebasTan? (magaliTad,
konstituciaSi damatebebis Setana an misi reforma,
adgilobrivi mmarTvelobis organoebis arCevnebis
SemTxvevaSi erovnuli sakiTxi, erovnul umciresobasTan
dakavSirebuli sakiTxi da sxv.)

- romeli politikuri Zalebi ibrZvian?


8 CDL-AD (2003) 10

am konteqstSi unda mieTiTos mowinaaRmdege politikuri partiebis,


moZraobebisa da koaliciebis sia, aseve ra adgili uWiravT maT
erovnul-politikur cxovrebaSi. aRniSnuli mniSvnelovania saarCevno
komisiis Semadgenlobis pluralizmis Sesafaseblad da kenWisyris
Catarebaze monitoringis gansaxorcieleblad. damkvirveblebma
yuradReba unda miaqcion arsebul patara partiebsa da moZraobebs,
romlebic warmodgenilni arian sxva did partiebTan erTad da mxolod
imitom arseboben, rom Seiqmnas pluralizmis iluzia.

- iyo maTTan Sexvedris SesaZlebloba?


politikuri partiebis erovnul liderebTan Sexvedra saWiroa arsebul
sakiTxebSi gasarkvevad da daZabulobis riskisa da saarCevno ubnebSi
darRvevebis Sesafaseblad.

damkvirvebelTa adgilze misvlis Semdeg SesaZlebelia politikuri


organizaciebis adgilobriv xelmZRvanel pirebsa an adgilobrivi mmarTvelobis
organoebis arCevnebis SemTxvevaSi kandidatebTan Sexvedris organizebac. aseTi
Sexvedrebi xels uwyobs arCevnebis Seuferxeblad Catarebas. Tumca amgvari
Sexvedrebis dros yuradReba unda mieqces imas, rom ar moxdes damkvirvebelTa
manipulireba da gamoyeneba, romlebmac mkacrad unda daicvan neitraluroba.1

b. saarCevno kanonmdeblobis codna

saarCevno kanoni (an kanonebi) adgens arCevnebis samarTlebriv


safuZvelsa da proceduras. aucilebelia Sesabamisi
kanonmdeblobis kargad gacnoba, rom kenWisyris procesi Sefasdes
erovnuli pirobebis mixedviT da ara damkvirvebelTa TavianTi
qveynebis gamocdilebis mixedviT.

1. saarCevno siebi

saarCevno siebTan dakavSirebuli informacia iZleva imis


Sefasebis SesaZleblobas, iyo Tu ara arCevnebi sayovelTao.

• siebis Sedgenis procedura:


¾ mudmivia Tu ara siebi?
¾ vin aris pasuxismgebeli maT momzadebaze?
¾ rogor arian amomrCevlebi ganawilebulni saarCevno
ubnebSi maTi sacxovrebeli adgilis mixedviT?
¾ rogor da sad miscemen xmas sazRvargareT mcxovrebi
amomrCevlebi?

1
iyo aseTi SemTxvevac, roca adgilobriv politikoss ubiZges suraTi gadaeRo
damkvirveblebTan, raTa SemdgomSi es gamxdariyo damkvirvebelTa da arCevnebis
damkvirvebeli organizaciis mxridan mxardaWeris mtkicebis safuZveli.
9 CDL-AD (2003) 10

¾ ra saxis kontroli xorcieldeba imis aRsakveTad,


rom erTi da igive piri ramdenimejer ar iqnas siaSi
Setanili?

• raime diskriminacia siis Sedgenisas (socialuri,


rasobrivi da sxv.), gansakuTrebiT umciresobebis mimarT
(erovnulobasa da sacxovrebel adgilTan
dakavSirebuli pirobebi, ...)

• saarCevno siebis gamoqveyneba

¾ aris Tu ara xelmisawvdomi siebi amomrCevelTaTvis,


raTa maT Seamowmon, arian Tu ara Setanilni siaSi?
¾ xelmisawvdomia Tu ara siebi politikuri partiebisa
da/an kandidatebisaTvis?

• siis SesworebasTan dakavSirebuli procedurebi (maT


Soris arCevnebis dRes)
¾ SeuZlia Tu ara im amomrCevels, romelic gamorCenil
iqna siidan, Seasworebinos sia?
¾ rogor da ra periodis ganmavlobaSi? aris Tu ara es
periodi adekvaturi?
¾ aris Tu ara damatebiTi saarCevno siebi saarCevno
ubnebSi?
¾ vin amzadebs maT?
¾ ra dokumentebia saWiro siis Sesasworeblad?

• aris Tu ara raime informacia am sakiTxebTan


dakavSirebiT ama Tu im problemis Sesaxeb? Tu aris
miuTiTeT problemebi2 (problemis xasiaTi, wyaro3,...).

2. kandidatebi

aRniSnuliT SesaZlebelia SevafasoT, aris Tu ara


kenWisyraSi monawileobis pirobebi Tanaswori.

• vis SeuZlia arCevnebSi kenWisyra?

2
im problemebis codna, romelsac adgili hqonda wina arCevnebis dros, sakmaod
karg gakveTils warmoadgens damkvirvebelTaTvis, radgan igi saSualebas aZlevs
maT yuradReba gaamaxvilon swored am problemebze da daafiqsiron am mxriv ra
progresma iCina Tavi.
3
wyaroebis codna mniSvnelovania, radgan igi SesaZleblobas iZleva
mtkicebulebaTa xarisxi Sefasdes saboloo dokumentSi da aRmoifxvras
damkvirvebelTa manipulirebis sakmaod xSiri SemTxvevebi!
10 CDL-AD (2003) 10

• kenWisyrisaTvis ra pirobebia saWiro?

¾ sponsoroba (vis SeuZlia iyos sponsori?)


¾ kandidatis wardgenis ufleba (mag., mxolod cnobil
politikur partiebsa da koaliciebs aqvT ufleba
waradginon kandidati)
¾ valdebulia Tu ara kandidati Seitanos winaswari
fuladi Tanxa? Tu valdebulia, maSin ra odenobiT?
aris Tu ara es odenoba metismeti, Tu
gaviTvaliswinebT qveynis ekonomikur mdgomareobasa
da arCevnebs?4

• arCevnebis meore turis SemTxvevaSi, ra pirobebs unda


akmayofilebdes kandidati, raTa SeZlos meore turSi
monawileobis miReba? aris Tu ara es pirobebi gonivruli
da „saarCevno normaTa kodeqsis“ Sesabamisi?

• gaqvT Tu ara informacia am sakiTxebTan dakavSirebuli


raime problemis Sesaxeb? Tu gaqvT, maSin ra problemebia?
(problemis xasiaTi,...).

3. kenWisyris organizeba

am punqtSi mocemuli SekiTxvebi dagvexmareba arCevnebis dRes


adgilze dakvirvebis momzadebaSi.

• ra sistemiT xorcieldeba xmis micema arCevnebis dros?

• rogor xdeba saarCevno ubnebSi saarCevno komisiis


dakompleqteba? daculia Tu ara pluralizmi?

• iTvaliswinebs Tu ara saarCevno kanonmdebloba im


politikuri partiebis warmomadgenlebis da/an kandidatebis
dakvirvebas saarCevno procesze, romlebic floben amisaTvis
saWiro kvalifikacias?

• arian Tu ara sxva damkvirveblebi (magaliTad, arasamTavrobo


organizaciebi) uflebamosilni, rom ganaxorcielon procesis
monitoringi? ra procedurebi moqmedebs maTi
damtkicebisaTvis (aris Tu ara es procedurebi gamWvirvale)?

4
qalaqis sabWos adgilobriv arCevnebSi kenWisyrisaTvis zog qveyanaSi es Tanxa
Seadgenda ramodenime Tvis saSualo xelfass! es ki qonebis/simdidris xasiaTze
dafuZnebuli arCevnebis SeniRbul formas warmoadgens.
11 CDL-AD (2003) 10

• saarCevno biuleteni:

¾ aris Tu ara es biuletenebi martivi da advilad gasagebi?


¾ aris Tu ara isini dabeWdili erovnul umciresobaTa
enebze?
¾ gasagebia Tu ara igi im pirTaTvis, romlebsac kiTxva ar
SeuZliaT? (magaliTad logos arseboba)5

• samxedro pirTa mier xmis micema

¾ aqvT Tu ara samxedro pirebs xmis micemis ufleba?


¾ rogor xdeba maTi xmis micemis organizeba? (saarCevno
siebi, praqtikuli RonisZiebebi)
¾ sad aZleven samxedro pirebi xmas? qalaqSi, TavianT
kazarmebSi, Tu TavianTi sacxovrebeli adgilis mixedviT
municipalitetSi?
¾ im SemTxvevaSi Tu xmis micema kazarmaSi xdeba:
- vin arian saarCevno komisiis wevrebi? samoqalaqo Tu
samxedro pirebi?
- SesaZlebelia Tu ara samoqalaqo damkvirveblebi an
partiebis warmomadgenlebi/kandidatebi eswrebodnen
kenWisyras?
- adgilobrivi mmarTvelobis arCevnebis dros SeuZlia Tu
ara samxedro piris mier micemul xmas gavlena iqonios
kenWisyris Sedegebze?6

• xmis micema avadmyofi da davrdomili pirebis mier: xmis


micemis organizeba:

¾ vin wyvets, romeli procedura unda iqnas gamoyenebuli? ra


aris gancxadebis miRebis bolo vada?
¾ gadasatani saarCevno yuTi?7 vin agrovebs xmebs?
¾ xmis micema mindobilobis safuZvelze, xmis micema fostiT,
kidev sxva ra meTodebi arsebobs?

5
es metad mtkivneuli sakiTxia im qveynebSi, sadac ramodenime salaparako ena
arsebobs da/an mosaxleobis did nawils ar SeuZlia kiTxva. biuletenis
wakiTxva/gagebasTan dakavSirebulma siZneleebma SeiZleba gamoiwvios is, rom
viRac daintesdes mis asaxsnelad daxmarebis gasawevad.
6
“jariskacis” mier micemul xmas SeuZlia Sedegebze gavlena iqonios qalaqis
garnizonSi.
7
aRniSnuli procedura xSirad gamoiyeneba dsT-s qveynebsa da yofil
iugoslaviaSi. saarCevno komisiis wevrebs miaqvT saarCevno yuTi saxlSi
mijaWvul pirebTan, raTa Seagrovon maTi xmebi.
12 CDL-AD (2003) 10

¾ rogor aris uzrunvelyofili am situaciebSi arCevnebis


faruloba da piradad xmis micemis namdviloba?
¾ xdeba Tu ara siyalbis aRkveTa sxvadasxva meTodiT?

• rogor xdeba kenWisyris mowyoba im pirTaTvis, romelTac


safrTxe emuqrebaT?

• xmebis daTvla

¾ vin iTvlis xmebs?


¾ xdeba Tu ara xmebis sajarod daTvla?
¾ vin wyvets sakiTxs imasTan dakavSirebiT, rom saarCevno
biuleteni namdvili an gafuWebulia da arsebobs Tu ara
raime debuleba misi namdvilobis dasadgenad?
¾ rogor xdeba sazRvargareT micemuli xmebis daTvla?
¾ kanonis Tanaxmad, ra SemTxvevebSi CaiTvleba saarCevno
biuleteni gafuWebulad?
¾ aris Tu ara aRniSnuli SemTxvevebi Zalze mkacri da/an
kategoriuli?8

• Sedegebis gamocxadeba:

¾ vin aris pasuxismgebeli saarCevno ubanSi kenWisyris


Sedegebis gamocxadebaze?
¾ sad xdeba aRniSnuli gancxadebis gakeTeba?
¾ kanonis Tanaxmad, aucilebelia Tu ara kenWisyris
Sedegebis gamokvra saarCevno ubnis karze?
¾ romeli Sedegebi oficialurad cxaddeba: kandidatis an
siis mier miRebuli xmebis raodenobis? yovel saarCevno
ubanSi? Tu mxolod maTi, romlebic arCeul iqnen,
miRebuli xmebis miTiTebis gareSe?

• zemoT aRniSnul kiTxvebTan dakavSirebiT hqonda Tu ara adgili


raime problemas? Tu hqonda, maSin miuTiTeT (problemis xasiaTi,
wyaro,...).

8
Cveni yuradReba miiqcia im faqtma, rom biuleteni gafuWebulad CaiTvala
mxolod imis gamo, rom sasurveli kandidatis gaswvriv grafaSi miTiTebuli
aRniSvna ramodenime milimetriT gascda am grafas. am SemTxvevaSi sirTules
saerTod ar warmoadgens davadginoT amomrCevlis namdvili neba! aseT
situaciebSi saWiroa Sesabamisi wesebis codna, raTa Sefasdes saarCevno ubnebSi
xmis daTvlis procedura da mogvianebiT, arCevnebis Sesaxeb saboloo dokumentSi
Tu saWiro iqneba, erovnuli xelisuflebis organoebis yuradReba gamaxvildes
arsebul sirTuleebze.
13 CDL-AD (2003) 10

4. saarCevno proceduraze monitoringis ganmaxorcielebeli


organoebi

monitoringis ganmaxorcielebeli organoebi mniSvnelovan


rols asrulebel arCevnebis Catarebis procesSi, raTa
uzrunvelyofil iqnas arCevnebis pluralizmi, Tanasworoba da
kanoniereba. aucilebelia Sexvedra damkvirvebelTa delegaciasa da
centralur saarCevno komisias Soris.
adgilobrivi MmmarTvelobis organoebis arCevnebis SemTvevaSi,
arCevnebamde adgilobriv saarCevno komisiasTan Sexvedra aseve
mniSvnelovani pirobaa.

• centraluri saarCevno komisia:

¾ rogor xdeba misi dakompleqteba? vin niSnavs mis wevrebs?


¾ aris Tu ara igi mudmivi Tu erTjeradi xasiaTis?
¾ rogoria misi wevrebis politikuri mrwamsi?
¾ dafuZnebulia Tu ara komisiaSi wevroba pluralizmis
principze?
¾ ra uflebebi aqvs komisias? kerZod ki saCivrebTan
dakavSirebiT?
¾ rogor iRebs komisia gadawyvetilebas (umravlesobiT,
erTxmad, konsensusis wesiT da a.S.)?
¾ miiCnevT Tu ara, rom komisia kompetenturi da
miukerZoebelia?

• adgilobrivi saarCevno komisia:

¾ rogor xdeba misi dakompleqteba? vin niSnavs mis wevrebs?


¾ dafuZnebulia Tu ara komisiaSi wevroba pluralizmis
principze?
¾ miiCnevT Tu ara, rom komisia miukerZoebelia?
¾ adgilobrivi mmarTvelobis organoebis arCevnebis
SemTxvevaSi, aris Tu ara komisia uflebamosili ganixilos
saCivrebi?
¾ miiRo Tu ara am komisiis wevrma sabaziso codna saarCevno
kanonmdeblobis Sesaxeb?

• saarCevno ubnebis saarCevno komisia:

¾ rogor xdeba am komisiebis dakompleqteba? vin niSnavs mis


wevrebs?
¾ dafuZnebulia Tu ara komisiaSi wevroba pluralizmis
principze?
¾ miiCnevT Tu ara, rom komisia miukerZoebelia?
14 CDL-AD (2003) 10

¾ miiRo Tu ara am komisiis wevrma saarCevno kanonmdeblobis


Sesaxeb sabaziso codna?

• saCivrebi:

¾ vis SeuZlia saCivris Setana?


¾ romeli organoa kompetenturi?
¾ ra pirobebia saWiro saCivris aRZvrisaTvis?
¾ ra Sedegi moyveba saCivars?

• flobT Tu ara informacias raime problemis Sesaxeb,


romelic warmoiSva am sakiTxebTan dakavSirebiT? Tu flobT,
maSin miuTiTeT masze (problemis xasiaTze,...).

5. saarCevno kampania

gasagebi materialuri mizezebis gamo damkvirveblebs iSviaTad


aqvT SesaZlebloba, Tvalyuri adevnon saarCevno kampaniis
mimdinareobas (amis mizezi SeiZleba iyos arCevnebamde ramodenime
kviriT adre damkvirveblis adgilze yofnis SeuZlebloba, garda im
SemTxvevisa, rodesac xdeba grZelvadiani damkvirveblebis daniSvna,
an kidev enis ucodinarobis gamo damkvirvebeli ver adevnebs
Tvalyurs televiziiT, radiosa Tu presaSi mimdinare saarCevno
kampanias).
Tumca, rogor mimdinareobs winasaarCevno kampania
mniSvnelovania imis Sesafaseblad, iyo Tu ara kandidatTa Soris
brZola samarTliani, patiosani da Tanaswori.

damkvirveblebs SeuZliaT garkveuli warmodgena Seiqmnan


saarCevno kampaniaze sxvadaxva gziT:
- moqmedi wesebis gacnobiT (uzrunvelyofs Tu ara
aRniSnuli wesebi mowinaaRmdege
kandidatebis/partiebisaTvis Tanabar pirobebs?);
- kandidatebisa da partiis xelmZRvaneli pirebis mier
gakeTebuli gancxadebebis SegrovebiT, amomrCevlebTan da
qveyanaSi adre warmodgenil damkvirveblebTan
(saelCoebTan, saerTaSoriso organizaciebTan da sxv.)
gasaubrebiT.
- individualur kandidatTa an politikur partiaTa mier
gamocemuli saarCevno propaganduli masalebis (plakatebis
da a.S.) gacnobiT.

• saarCevno kampaniis maregulirebeli ra wesebi arsebobs?


15 CDL-AD (2003) 10

¾ ramden xans grZeldeba saarCevno kampania?


¾ ra aris daSvebuli da ra aris akrZaluli?
¾ daSvebulia Tu ara sazogadoebriv adgilebSi
plakatebis gakvra? ra pirobebis safuZvelze?
¾ daSvebulia Tu ara sajaro Sexvedrebi? ra pirobebis
safuZvelze?

• afinansebs Tu ara kampanias saxelmwifo? samarTliania Tu


ara es dafinanseba?

• xdeba Tu ara am xarjebisa da dafinansebis regulireba da


zedamxedveloba? (xarjebis maqsimumis dadgena,
dafinansebis wyaro, ...)

• ra garantiebia imisaTvis, raTa uzrunvelyofil iqnas


partiaTa da kandidatTaTvis Sekrebebis ufleba da sityvis
Tavisufleba?

• tardeba Tu ara raime RonisZiebebi imis Sesamowmeblad,


rom yvelasaTvis Tanabrad xelmisawvdomi iyos media,
gansakuTrebiT ki saxelmwifos sakuTrebaSi arsebul media
(igulisxmeba presa, televizia, radio), vin atarebs am
Semowmebebs? ramdenad miukerZoebelia zedamxedveli
organo?

• gaqvT Tu ara informacia raime problemebis Sesaxeb:

¾ kampaniis warmarTvasTan dakavSirebiT?


¾ saxelmwifo resursebis ukanono gamoyenebis Sesaxeb?
¾ sxva problemebi...

• wyaroebi.
16 CDL-AD (2003) 10

2. kenWisyris dRe

kenWisyris dRes monitoringi dakvirvebis procesis yvelaze


mniSvnelovani etapia. swored am dRes damkvirveblebi xedaven,
namdvilad iqna Tu ara kanoni gamoyenebuli da maT eZlevaT
SesaZlebloba Seafason gansxvaveba Teoriasa (kanonsa) da praqtikas
(kanonis Sesruleba) Soris.
damkvirveblebma unda gaiTvaliswinon, rom dakvirvebis mizania
imis dadgena, jerovnad iqna gamoyenebuli TuU ara adgilobrivi
kanonmdebloba da ara sxva qveynis kanonmdebloba. Tu dadgindeba,
rom adgilobrivi kanonmdebloba araadekvaturi an miuRebelia,
maSin erovnuli xelisuflebis organoebisaTvis gankuTvnil
saboloo angariSSi miTiTebuli unda iqnas winadadebebi arCevnebis
xarisxis gaumjobesebis Taobaze. arc erT SemTxvevaSi ar SeiZleba,
rom damkvirvebelma waradginos raime winadadeba kanonis
SecvlasTan dakavSirebiT.
damkvirveblebma unda gaaTvicnobieron, rom maT samuSaos
swored dakvirveba warmoadgens da arc erT SemTxvevaSi ar unda
Caerion arCevnebis procesis arc erT etapze, maT Soris saarCevno
ubnebSi mimdinare procesebSi. maqsimum, maT SeuZliaT TavSekavebuli
rCeva miscen saarCevno ubnis Tavmjdomares imis Taobaze, rom man
zog sakiTxTan dakavSirebiT miuTiTa (Tundac zogjer ucodinrobis
gamo) im saarCevno kanonze, romelic ukve aRar gamoiyeneba.
damkvirveblebi saarCevno ubanSi kenWisyris dawyebamde unda
mividnen mocemuli saarCevno ubnis Sesamowmeblad da kenWisyris
dawyebis procesze monitoringis gansaxorcileblad.
damkvirveblebi igives gaakeTeben kenWisyris daxurvis dros,
risTvisac isini SearCeven saarCevno ubans (es SeiZleba iyos is
ubani, sadac dRis ganmavlobaSi xdeboda dakvirveba da miCneulia
saeWvod), raTa daeswron kenWisyris oficialur daxurvas da xmaTa
daTvlas, vidre ar gamocxaddeba Sedegebi (Tu amas kanoni
iTvaliswinebs) an imisTvis, rom daeswron saarCevno biuletenebis
motanas da adgilobrivi saarCevno komisiis mier Sedegebis
Sejamebas.
damkvirveblebs aqvT sami sxvadasxva kiTxvari:
• im samuSaoebisaTvis, romelic win uswrebs saarCevno ubnis
gaxsnas
• xmis daTvlasTan dakavSirebuli samuSaoebisaTvis
• saarCevno ubanSi dRis ganmavlobaSi ganxorcielebuli
dakvirvebisaTvis

rodesac arCevnebi grZeldeba ramdenime dRe, unda Sedges


specialuri angariSi (moxseneba), romelic Seexeba
17 CDL-AD (2003) 10

ganxorcielebuli samuSaoebis droebiT daxurvas da wina dRis


saarCevno biuletenebis xelyofisagan dasacavad ganxorcielebul
usafrTxoebis zomebs.

a. SerCeul saarCevno ubanze (mosamzadebeli samuSaoebi)


kenWisyris dawyebamde

erTi kiTxvari damkvirvebelTa TiToeul jgufze


(kiTxvaris nimuSisaTvis ix. danarTi 1)

kiTxvaris mizania Semdegi sakiTxebis Sefaseba:

• kanoniTan Sesabamisoba (saarCevno komisiis wevroba,


damkvirveblebi, ...)
• ramdenad icnoben saarCevno komisiis wevrebi saarCevno
kanonmdeblobas
• momzadebis mdgomareoba (aRWurviloba, saarCevno siebi,
saarCevno masalebi), maT Soris saarCevno ubnebSi mitanili
saarCevno biuletenebis raodenobis Semowmeba
(biuletenebis raodenoba unda eyos saarCevno siebSi
registrirebul pirebs da ar unda iyos metismeti, radgan
man SeiZleba xeli Seuwyos gayalbebas)
• komisiis wevrTa Soris davalebebis samarTliani
ganawileba: xelisuflebis organoTa/saxelisuflo partiis
warmomadgenlebis xelSi ar unda moeqces yvela
Sesasrulebeli samuSao
• gaixsna Tu ara saarCevno ubani droulad (dagvianebis
mizezebi miTiTebul unda iqnas)
• saarCevno ubanSi saarCevno komisiis wevrTa Soris
arsebuli atmosfero (airCieT erT-erTi pasuxi):
¾ im SenobaSi, sadac ganTavsebulia saarCevno ubani sxva
saxis saqmianobebsac hqonda adgili
¾ saarCevno ubnis irgvliv arsebuli atmosfero
¾ daZabuli: komisiis wevrebi axorcieleben zedmetad
axlo, an sulac agresiul zedamxedvelobas erTmaneTze
¾ seriozuli: atmosfero iyo mSvidi da keTilganwyobili
¾ aklda seriozuloba: komisiis wevrebma ver SeZles
seriozulad midgomodnen samuSaos, rogorc es saWiro
iyo.

es Sefaseba, Tumca SesaZlebelia subieqturi iyos, mainc


gvaZlevs saSualebas, ganvsazRvroT dRis ganmavlobaSi
mosalodneli sirTuleebi da Sesabamisad SesaZlo incidentebi
(drois gasvlasTan erTad daZabulobac matulobs da daRlilobac
izrdeba).
18 CDL-AD (2003) 10

damkvirveblebma yuradRebiT unda Seavson kiTxvaris yvela


seqcia, maT Soris isinic, romlebic gamiznulia saidentifikacio
miznebisaTvis, rogoricaa: jgufis saxeli (nomeri), saarCevno
ubnebis raodenoba, misvlisa da datovebis dro, saarCevno
biuletenebis raodenoba, saarCevno siebSi registrirebul pirTa
raodenoba da a.S. informaciis Semdgomi damuSavebis Sedegebis
xarisxi swored amazea damokidebuli.

b. saarCevno ubnebis dakvirveba kenWisyris mimdinareobisas

kiTxvaris raodenoba unda Seesabamebodes monaxulebuli


saarCevno ubnebis ricxvs
(kiTxvaris nimuSisaTvis ix. danarTi 2)

am kiTxvaris mizania dakvirvebis oficialuri bazis Seqmna


(adgilze an Semdgomi statistikuri damuSavebis TvalsazrisiT).
kiTxvari iyofa Semdeg nawilebad:

pirveli gverdi (pirveli mxare) (unda Seivsos saarCevno


ubanSi) Seicavs:
1. damkvirvebelTa da saarCevno ubnebis saidentifikacio
monacemebs; monacemebs imis Sesaxeb, Tu ramdeni
amomrCevelia registrirebuli saarCevno ubanSi da ramdeni
amomrCeveli imyofeboda saarCevno ubanSi damkvirvebelTa
misvlis momentSi.9
2. saarCevno ubnis fizikuri aRwera: hqonda Tu ara mas
Sesabamisi niSnebi, niSnebis zoma da sxv.
3. saarCevno ubanSi myofi pirebi (garda amomrCevlebisa) im
mizniT, raTa Seiqmnas warmodgena saarCevno komisiisa da
damkvirvebelTa warmomadgenlobaze.
4. amomrCevelTa daSinebisa da maTze zewolis riski:
¾ policiis, samxedro Zalebis, saeWvo pirebis yofna,
propaganda, ...
¾ agitacia, dabneva...
5. samuSaos warmarTva da saarCevno kanonmdeblobisadmi
daqvemdebareba:
¾ amomrCevelTa piradobis Semowmeba, saarCevno
biuletenebis gacema
¾ xmis micemis faruloba (kabinebi, efeqturoba...)
¾ ojaxuri kenWisyra
6. avadmyofebi da pirebi, romlebsac uWirT gadaadgileba:
kenWisyris farulobisa da pluralizmis Semowmeba
9
es metad mniSvnelovani sakiTxia, radgan igi SesaZleblobas iZleva dadgindes
arCevnebSi monawileTa zusti ricxvi
19 CDL-AD (2003) 10

7. Sefasebis Semajamebeli grafa

meore gverdi (meore mxare): unda Seivsos saarCevno ubnis


datovebisas
1. damkvirvebelTa SeniSvnebi kenWisyris CatarebasTan
dakavSirebiT
magaliTad: `xmis micema xdeboda magidasTan da ara kabinaSi“

aRsaniSnavia, rom aseT SemTxvevebs adgili hqonda dsT-s


qveynebsa da yofil iugoslaviaSi. Cveulebebisa da tradiciebis
gamo saarCevno kanonmdeblobis debulebebi maSinve ar
amoqmeddebian. sabWoTa tradiciis Sesabamisad, yvelaferi sajarod
xdeboda. gaunaTleblobisa Tu sxva mizezTa gamo, bevr qveyanaSi,
miuxedavad imisa rom akrZalulia, mainc vxvdebiT ojaxuri
kenWisyris SemTxvevebs.
• damkvirveblebi Seecdebian Seafason faqtebi, romlebic
adgilobrivi situaciidan gamomdinareoben da maTi gavlena
arCevnebis samarTlianobasa da farulobaze, aseve
amomrCevelze.
• Tumca, aRniSnuli xels ar uSlis damkvirvebelTa jgufs
Sesabamisi yuradReba miaqcion am sakiTxebs, romelic
momavalSi unda gamoswordes.
damkvirveblebma aseve unda aRniSnon sxva momentebi,
romlebmac SeiZleba gavlena iqonion an zewola moaxdinon
amomrCevelze. magaliTad, saarCevno ubanSi mimdinare sxva saxis
saqmianoba, saarCevno ubnis garSemo arsebuli saerTo atmosfero.

2. faqtebi da SemTxvevebi, romelTa Sesaxebac auwyes damkvirveblebs

savaraudo faqtebi SeiZleba eWvis qveS dadges da amitom mas


Sesabamisi sifrTxiliT unda movepyroT.
damkvireblebi amowmeben im pirovnebis vinaobas, romelic
informacias iZleva „faqtebis“ Sesaxeb.

3. saarCevno ubanSi ganxorcielebuli vizitis Semajamebeli


Sefaseba dgeba bolos da warmoadgens saarCevno ubanSi zogad
situaciasTan dakavSirebiT damkvirvebelTa Sexedulebas:
damkvirvebelTa pozicia SeiZleba gamoixatos Semdegnairad (ar
SeiZleba raime sxva saSualo poziciis miTiTeba): Zalian kargi,
kargi, cudi, Zalian cudi.

g. samuSaoebi kenWisyris dasrulebis Semdgom: xmebis daTvla;


Sedegebis gamocxadeba
erTi kiTxvari erT sadamkvirveblo jgufze
20 CDL-AD (2003) 10

(kiTxvaris nimuSisaTvis ix. danarTi 3)

am kiTxvaris mizania Semdeg sakiTxTa Sefaseba:

• kanonis moTxovnaTa Sesruleba xmaTa daTvlis procesSi


• ramdenad icnobs saarCevno komisia saarCevno
kanonmdeblobas
• davalebebis samarTliani ganawileba komisiis wevrTa
Soris: xelisuflebis organoTa/saxelisuflo partiis
warmomadgenlebis xelSi ar unda moeqces yvela
Sesasrulebeli samuSao
• rogori simSvide da yuradReba sufevda xmebis daTvlis
procesSi10
• saarCevno biuletenebis namdvilobasTan dakavSirebiT
wamoWrili problemebi 11

• Sedegebis gamocxadebis Sesaxeb arsebuli wesebisadmi


daqvemdebareba
• mosalodneli davebis gadawyvetis SesaZlebloba (saarCevno
biuletenebis Senaxva da saarCevno biuletenebis
raodenobis SeTanxmeba)

aRniSnuli kiTxvari Seicavs igive zogad saidentifikacio da


Sesafasebel elementebs, rasac wina kiTxvarebi.

10
xmis naCqarevad daTvla SeiZleba damkvirvebelTagan saarCevno biuletenebis
damalvis survilis niSans warmoadgendes
11
ixileT …sqolio (8) (arCevnebis organizacia). damkvirvebelTa monacemebi am
sferoSi da gafuWebul biuletenTa raodenoba SeiZleba gamoyenebul iqnas
saboloo angariSSi xelisuflebisadmi miTiTebuli rekomendaciebis
dasasabuTeblad.
21 CDL-AD (2003) 10

3. kenWisyris meore dRe da arCevnebis Semdgomi periodi

damkvirveblebma arCevnebis meore dRisaTvis unda dagegmon


Sexvedra sxva saerTaSoriso da adgilobriv organizaciasTan,
romlebic axorcielebdnen arCevnebze dakvirvebas. aRniSnuli
iZleva SesaZleblobas SevadaroT da gadavamowmoT dakvirvebis
Sedegebi, raTa gamyardes (Sesustdes) misiis Tavdapirveli
daskvnebi.
erT-erT problemas, romelic xSirad wamoiWreba arCevnebis
dakvirvebis dros, warmoadgens Sedegebis dagvianebiT gamocxadeba.
Sedegebis dagvianebuli gamocxadeba SeiZleba gamowveuli
iyos materialuri faqtorebiT (saimedo satelefono da
faqsimiluri kavSirisa da monacemTa urTierTdakavSirebuli
sistemis uqonlobisa da sxva mizezebis gamo)
Tumca man SeiZleba dafaros sxva (politikuri xasiaTis)
mizezebi, magaliTad, rodesac mmarTvel partias uWirs aRiaros
arCevnebSi damarcxeba an cdilobs gaayalbos Sedegebi.
presis gacnoba arCevnebis meore dRes aseve exmareba
damkvirveblebs kenWisyris Semdgom qveyanaSi Seqmnili situaciis
Sesaxeb sruli suraTis Sesaqmnelad.

a. Sedegebis Sejameba da misi gamocxadeba


• centraluri saarCevno komisiisaTvis Sedegebis gadagzavna:
¾ rogor ganxorcielda Sedegebis Sejameba?
¾ aris Tu ara es procesi sando?

• saboloo Sedegebis gamocxadeba:


¾ vin gamoacxada saboloo Sedegebi?
¾ saarCevno ubnis daxurvis Semdeg ramdeni xnis Semdeg?
¾ migaCniaT Tu ara aRniSnuli dro gonivrulad (Tu
mxedvelobaSi miviRebT adgilobriv komunikaciasa da
transportTan dakavSirebiT arsebul situacias)?

b. SesaZlo saCivrebi
• ician Tu ara damkvirveblebma raime saCivris Sesaxeb?
• vin aRZra saCivari?
• ra aris saCivris safuZveli?

g. faqtorebi, romlebmac SeiZleba zegavlena iqonion xmis


micemaze arCevnebis dRes
• xdeba Tu ara arCevnebamde arCevnebis Sedegebis Sesaxeb
sociologiuri gamokiTxvis gamoqveyneba?
22 CDL-AD (2003) 10

• aqvs Tu ara delegacias warmodgena imis Sesaxeb, rom


aRniSnulma SeiZleba gavlena moaxdinos xmis micemaze?

d. kenWisyris meore dRes arsebuli zogadi atmosfero


• rogoria sxvadasxva politikuri partiisa da mTavrobis
azri arCevnebis Catarebis Sesaxeb?
• zogadad, rogor arian damkvirveblebi ganwyobilni, imis
Taobaze, Tu rogor Catarda arCevnebi?

e. daskvna
• Tvlian Tu ara damkvirveblebi, rom arCevnebi Catarda
„saarCevno normaTa kodeqsiT“ dadgenili demokratiuli
kriteriumebis Sesabamisad?
• momdevno arCevnebis gasaumjobeseblad ra saxis
rekomendaciebis gaweva surs erovnuli xelisuflebisaTvis
damkvirvebelTa organos?
¾ sakanonmdeblo sferoSi
¾ praqtikul RonisZiebebTan dakavSirebiT
¾ saarCevno komisiis wevrebis treiningTan dakavSirebiT
¾ da zogadad gaizardos Sesabamisoba „saarCevno normaTa
kodeqsTan“.
23 CDL-AD (2003) 10

praqtikuli SeniSnvna aRniSnul kiTxvarebTan dakavSirebiT

mocemuli kiTxvarebi Sedgenil iqna sapalamento asambleis


1320 (2003) rezoluciis 11. ii.c muxlis Sesabamisad, romlis
Tanaxmadac veneciis komisias eTxova `rac SeiZleba swrafad
moemzadebina kiTxvaris kompiuteruli versia, sadac
Camoyalibebuli iqneboda saarCevno normaTa kodeqsis zogadi
principebi da romelic SesaZleblobas miscemda damkvirvebelTa
delegacias ufro efeqturi meTvalyureobis ganxorcielebaSi.~
adgilobrivi da regionaluri TviTmmarTvelobis kongresis 124
(2003) rezolucia (muxli 8. b..ii.) gamoxatavs imave pozicias.

kiTxvarebi unda aigos Semdegnairad:

kiTxvari 1: arCevnebis dRis wina periodi

mocemuli kiTxvarisaTvis saWiro ar aris raime


gansakuTrebuli formis dacva. igi warmoadgens samoqmedo megzurs
damkvirvebeli organosaTvis imis Taobaze, Tu rogor warmarTos
interviu kenWisyris dRes monitoringis dawyebamde.
interviuebis dros gacemuli pasuxebi ar gaxdeba monacemTa
gadamuSavebis safuZveli, Tumca igi gamoyenebuli iqneba
damkvirvebelTa daskvniT angariSSi da saSualebas miscems
delegacias waradginos winadadebebi saarCevno kanonmdeblobis
SesaZlo SecvlasTan an mis SesrulebasTan dakavSirebiT erovnuli
xelisuflebis organoebisadmi gaweuli rekomendaciebis saxiT.

kiTxvari 2a: saarCevno ubnebis gaxsna

kiTxvaris asli daurigdeba yvela jgufs, romlebmac igi unda


Seavsos.
kiTxvaris nimuSi mocemulia danarTSi (pirveli gverdi).
SesaZlebelia misi formis teqnikuri cvlileba monacemTa
gadamuSavebis xelSewyobis mizniT.

kiTxvari 2b: saarCevno ubnebis dakvirveba

saWiroebis mixedviT SesaZlebelia am kiTxvaris aslebis


gadaReba (10 dan 20-mde TiToeul jgufze, monaxulebuli saarCevno
ubnebis raodenobisa da geografiuli dafarvis zonis mixedviT).
K kiTxvari unda gadaeces sadamkvirveblo organos samdivnos
statistikuri damuSavebisaTvis imave dRes (an Tu amas saWiroeba
moiTxovs ara ugvianes meore dRis dilisa).
24 CDL-AD (2003) 10

kiTxvaris nimuSisaTvis ixileT danarTi (erTi gverdi, orive


mxare)
SesaZlebelia misi formis teqnikuri cvlileba monacemTa
gadamuSavebis xelSewyobis mizniT.

kiTxvari 2g: saarCevno ubnebis daxurva

TiToeul jgufs gadaecema kiTxvaris erTi asli.


kiTxvaris nimuSisaTvis ixileT danarTi (pirveli furceli,
orive mxare).
SesaZlebelia misi formis teqnikuri cvlileba monacemTa
gadamuSavebis xelSewyobis mizniT.

kiTxvari 3: arCevnebis Semdgomi periodi

aRniSnuli kiTxvari, kiTxvaris 1-is msgavsad, warmoadgens


arCevnebis Semdgom damkvirvebelTa dasaxmarebel saxelmZRvanelos.

kiTxvar 2-Si (a, b da g) mocemul monacemTa gadamuSaveba


moxdeba maSinve an mogvianebiT. aRniSnuli damuSaveba Seexeba
arCevnebs (mis susti da Zlieri mxareebis gaSuqebas). igi aseve xels
Seuwyobs globaluri statistikuri monacemebis gadacemas
demokratiuli arCevnebis sabWosa da evropis sabWos sxva
organoebisaTvis.
25 CDL-AD (2003) 10

danarTi 1
kiTxvari
saarCevno ubanSi mis gaxsnamde

damkvirvebelTa saxelebi: jgufis nomeri


saarCevno ubani: qalaqi: ubnis saxeli:
ubnis nomeri: ubanSi misvlis dro:
ubnis datovebis dro:

saarCevno ubnis gaxsnis dro


saarCevno ubani gaixsna droze adre? _ ki / _ ara
eswrebodnen Tu ara sxva damkvirveblebi? _ ki / _ ara
iyo Tu ara saarCevno komisia sruli SemadgenlobiT Tqveni
misvlis momentSi? _ ki / _ ara
miuTiTeT komisiis Semadgenloba:
iqnen Tu ara daSvebulni partiis warmomadgenlebi/kandidatebi
da damkvirveblebi arCevnebis oficialur gaxsnamde? _ ki / _ ara
imyofebodnen Tu ara saarCevno ubanSi unebarTvo pirebi? _ ki / _ ara
dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi miuTiTeT maTi vinaoba.

arCevnebis masalebi (saarCevno biuletenebi, saarCevno siebi


da sxv.). moitanes Tu ara isini? _ ki / _ ara
ra aklda?
iyo Tu ara maTi raodenoba sakmarisi da akmayofilebda Tu ara igi
samarTlebriv moTxovnebs? _ ki / _ ara
registrirebul amomrCevelTa raodenoba:
motanil saarCevno biuletenTa raodenoba:

formalur proceduraTa Catareba:


saarCevno yuTis Semowmeba: Seamowmebina saarCevno ubnis Tavmjdomarem saarCevno
komisiis wevrebsa da damkvirveblebs saarCevno yuTebi sanam maT daluqavdnen,
rom isini carieli iyo? _ ki / _ ara
vin ganaxorciela Semowmeba?

moxda Tu ara yuTis Sesabamisi daxurva an daluqva? _ ki / _ ara

saarCevno sia:
warmoiSva Tu ara saarCevno siis kanonTan SesabamisobasTan dakavSirebiT raime
problema? _ ki / _ ara
miuTiTeT problemebi:
vin aris masze pasuxismgebeli?

arian Tu ara gacnobierebulni TavianT saqmeSi saarCevno


komisiis wevrebi? _ ki / _ ara
komentarebi:

saarCevno kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva samuSaoebi Tu Sesrulda


Sesabamisad? _ ki / _ ara
komentarebi:
26 CDL-AD (2003) 10

iyo Tu ara saarCevno ubani mzad, raTa gansazRvrul dros dawyebuliyo


kenWisyra? _ ki / _ ara
uaryofiTi pasuxis SemTxvevaSi miuTiTeT dagvianebis mizezebi:

rogori atmosfero sufevda saarCevno komisiis wevrTa Soris?

daZabuli seriozuli aklda seriozuloba

damkvirvebelTa komentarebi:

damkvirvebelTa xelmowera:
27 CDL-AD (2003) 10

danarTi 2

kiTxvari unda Seivsos TiToeuli saarCevno ubnisaTvis

aRniSnuli nawili unda Seivsos saarCevno ubanSi


damkvirvebelTa saxelebi: jgufis nomeri
saarCevno ubani: qalaqi: ubnis saxeli:
ubnis nomeri:
ubanSi misvlis dro: ubnis datovebis dro:
saarCevno siebSi registrirebul pirTa raodenoba:
damatebiT saarCevno siebSi registrirebul pirTa raodenoba:
amomrCevelTa raodenoba ubanSi mosvlis dros:

saarCevno ubani: aris Tu ara masze naTlad gamoxatuli Sesabamisi miTiTeba?


_ ki / _ ara aris Tu ara igi adekvaturi zomis? _ ki / _ ara
advili misasvlelia Tu ara saarCevno ubanTan?
(magaliTad invalidebisaTvis) _ ki / _ ara
saarCevno biuletenebisa da registrirebul amomrCevelTa ricxvi:
waawydiT Tu ara raime problemas saarCevno ubanTan
miaxloebasTan dakavSirebiT? _ ki / _ ara

saarCevno ubanSi myofi pirebi:


sakmarisia Tu ara komisiis wevrTa raodenoba, Tu mxedvelobaSi miviRebT
samarTlebriv moTxovnebs? _ ki / _ ara
saarCevno komisiis Semadgenloba:
Tavmjdomare: Tavmjdomaris moadgile:
mdivani: komisiis sxva wevrebi:

arian Tu ara damkvirveblebi? _ ki / _ ara


arian Tu ara isini akreditebulni? _ ki / _ ara
vis warmoadgenen isini?
imyofebian Tu ara unebarTvo pirebi? _ ki / _ ara
Tu pasuxi dadebiTia miuTiTeT maTi vinaoba:
imyofeba Tu ara policia saarCevno ubnis gareT? _ ki / _ ara
imyofeba Tu ara policia saarCevno ubnis SigniT? _ ki / _ ara
aqvs Tu ara adgili propagandas saarCevno ubanSi? (magaliTad plakatebi,
propaganduli saqmianobis ganxorcieleba) _ ki / _ ara
saarCevno ubnis gareT an axlos (saarCevno ubnidan araumetes 50 metris
daSorebiT)? _ ki / _ ara
romeli kandidatis an partiis mxardasaWerad?
amomrCevelTa daSineba: iyo Tu ara am mxriv raime mcdeloba? _ ki / _ ara
(SekiTxvaze dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi SemCneuli faqtebi miuTiTeT furclis
meore mxares)

muSaobis mimdinareoba:
mimdinareobs Tu ara kenWisyra mSvidad da rigianad? _ ki / _ ara
aris Tu ara saarCevno yuTi rigianad daluquli? _ ki / _ ara
aris Tu ara yuTi ganTavsebuli imgvarad, rom SesaZlebeli iyos masze
Tvalyuris devna: _ ki / _ ara
vin amowmebs saarCevno sias?
SesaZlebelia Tu ara imis danaxva, Tu vin misca xma? _ ki / _ ara
xorcieldeba Tu ara efeqturad amomrCevelTa vinaobis Semowmeba?
_ ki / _ ara - komentarebi:
28 CDL-AD (2003) 10

moxda Tu ara saarCevno biuletenebis Sesabamisi ganawileba? (erTi biuleteni


erT amomrCevelze) _ ki / _ ara - komentarebi:

saarCevno kabinebi: aris Tu ara isini imgvarad ganTavsebuli, rom SesaZlebel


iqnas maTze Tvalyuris devna? _ ki / _ ara - komentarebi:

ojaxuri kenWisyra: SeniSneT Tu ara ojaxuri kenWisyris raime SemTxveva?


_ ki / _ ara - komentarebi:

eTqva Tu ara romelime amomrCevels uari arCevnebSi monawileobis uflebaze?


_ ki / _ ara - komentarebi:

darTes Tu ara invalidebs neba xma miecaT sxvebis winaSe? _ ki / _ ara


vin gauwia maT daxmareba?
datova Tu ara romelime amomrCevelma saarCevno ubani saarCevno biuletenTan
erTad? _ ki / _ ara

xmis micema avadmyof da davrdomil pirTa mier: (gadasatani saarCevno yuTebi)


aris Tu ara gadasatani saarCevno yuTi Sesabamisad daluquli? _ ki / _ ara
yuTis mitana amomrCevlis saxlSi: ramdenma kacma miitana?
iyo Tu ara pluralizmis principi daculi? _ ki / _ ara
sxva procedurebi: uzrunvelyofili iyo Tu ara kenWisyris faruloba?
_ ki / _ ara

mTliani Sefaseba: ki ara sxva detalebi (Tu aris saerTod)


1 – saarCevno ubanSi Zalian bevri
adamiani imyofeboda ----------------------
--
2 – saarCevno ubanSi
imyofebodnen unebarTvo pirebi-----
----------------------------------------------------------
--
3 – areuloba saarCevno ubanSi ---
--
4 – politikuri zewola
amomrCevlebze --------------------------------
--
5 saarCevno siebTan
dakavSirebuli problemebi ----------
--

- pirvel, me-2 da me-3 SekiTxvebze dadebiTi pasuxi migvaniSnebs imaze, rom


saarCevno ubanSi kenWisyra aradamakmayofileblad Catarda
- mxolod pirvel da me-3 SekiTxvaze dadebiTi pasuxi niSnavs imas, rom saarCevno
ubnis Tavmjdomare arakompetenturia, radganac saarCevno ubanSi bevri adamianis
yofna iwvevs problemebs
- mxolod me-3 da me-5 SekiTxvaze dadebiTi pasuxi imis maniSnebelia, rom
araregistrirebuli pirebi gamoTqvamen TavianT ukmayofilebas da savaraudod
saarCevno ubnis Tavmjdomare uZluria SeinarCunos wesrigi
29 CDL-AD (2003) 10

- mxolod me-3 da me-4 SekiTxvaze dadebiTi pasuxi imis maniSnebelia, rom adgili
aqvs mniSvnelovan politikur zewolas
- me-3, me-4 da me-2 SekiTxvaze dadebiTi pasuxi migvaniSnebs imaze, rom unebarTvo
pirebis yofna iwvevs areulobas
- Tu mxolod me-2 SekiTxvazea dadebiTi pasuxi gacemuli, maSin mizanSewonilia
unebarTvo pirTan gasaubreba, raTa dadgindes misi vinaoba. Tu romelime maTgani
ityvis, rom eleqtrikosia, hkiTxeT ras moimoqmedebs eleqtroenergiis gaTiSvis
SemTxvevaSi
- Tu mxolod me-4 SekiTxvazea gacemuli dadebiTi pasuxi, es SesaZloa niSnavdes
imas, rom politikuri zewola an miRebulia an sakmaod frTxilad xorcieldeba

meore nawili unda Seivsos saarCevno ubnis datovebis Semdeg:

1. – damkvirvebelTa damatebiTi komentarebi:


SemTxvevebi, romlebic aRniSvnis Rirsia:

2 - faqtebi, romlebic acnobes damkvirveblebs:


(miuTiTeT im piris (pirTa) vinaoba, romelmac mogawodaT aRniSnuli informacia)

3 – saarCevno ubanSi arsebuli zogadi atmosfero:

daZabuli seriozuli aklda antagonisturi


seriozuloba

4 –saarCevno ubnis zogadi Sefaseba vizitis Semdeg:

Zalian kargi sakmaod kargi sakmaod cudi Zalian cudi


30 CDL-AD (2003) 10

5 – raime rekomendacia, rasac mere miuTiTebT dakvirvebis Sesaxeb angariSSi

damkvirvebelTa xelmowera:
31 CDL-AD (2003) 10

danarTi 3
kiTxvari xmebis daTvlis procesis dakvirvebasTan
dakavSirebiT

damkvirvebelTa saxelebi: jgufis nomeri:


saarCevno ubani: qalaqi: ubnis saxeli:
ubnis nomeri: ubanSi misvlis dro:
ubnis datovebis dro:

gamocxadda Tu ara Tavmjdomaris mier daxurva daniSnul dros? _ ki / _ ara

uaryofiTi pasuxis SemTxvevaSi miuTiTeT mizezebi:

arCevnebis daxurvisas Tu imyofebodnen is amomrCevlebi, romlebmac ver SeZles


xmis micema? _ ki / _ ara

pirebi, romlebic imyofebodnen:


imyofeboda Tu ara saarCevno ubnis saarCevno komisia kenWisyris daxurvis
momentSi sruli SemadgenlobiT? _ ki / _ ara
iqnen Tu ara partiis warmomadgenelebi/kandidatebi daSvebuli oTaxSi kenWisyris
oficialuri daxurvis Semdeg? _ ki / _ ara
iqnen Tu ara amomrCevlebi daSvebulni? _ ki / _ ara
imyofebodnen Tu ara unebarTvo pirebi saarCevno ubanSi kenWisyris daxurvis
Semdeg? _ ki / _ ara

xmis daTvlis procesi:


moxda Tu ara gamouyenebeli/gafuWebuli saarCevno biuletenebis daTvla da
Semdgom maTi gamocalkaveba? _ ki / _ ara
moxda Tu ara gacemuli saarCevno biuletenebis daTvla da misi raodenobis
aRricxva? _ ki / _ ara
iyo Tu ara saarCevno yuTis gaxsnamde masze dadebuli luqi xeluxlebeli?
_ ki / _ ara
icnoben Tu ara saarCevno ubnis wevrebi procedurebs? _ ki / _ ara
mimdinareobs Tu ara wynarad xmis daTvlis procesi? _ ki / _ ara
Tu swrafad? _ ki / _ ara
xdeba Tu ara saarCevno kanonmdeblobiT gaTvalisinebuli procedurebisadmi
daqvemdebareba? _ ki / _ ara
xdeba Tu ara gamouyenebel biuletenebze beWdis dasma? _ ki / _ ara
aris Tu ara saweri kalami an fanqari xmis dasaTvlel magidaze? _ ki / _ ara
aris Tu ara biuletenebi didi raodenobiT an dastebad saarCevno yuTSi?
_ ki / _ ara
xdeba Tu ara biuletenebis pirqve daTvla? _ ki / _ ara
gamoacxada Tu ara Tavmjdomarem namdvili biuletenebis raodenoba?
_ ki / _ ara
moxda Tu ara namdvili biuletenebis calke dagroveba TiToeuli
partiis/kandidatis mixedviT? _ ki / _ ara
moxda Tu ara baTili da aRuniSnavi biuletenebis calke dagroveba?
_ ki / _ ara
Seamowma Tu ara Tavmjdomarem da saarCevno ubnis komisiam saeWvo biuletenebi?
_ ki / _ ara
32 CDL-AD (2003) 10

miadevneT Tu ara xmis daTvlis process srulad Tvalyuri? _ ki / _ ara

gafuWebuli saarCevno biuletenebi:


gadawyvetileba biuletenis gauqmebis Sesaxeb iqna Tu ara miRebuli saarCevno
kanonmdeblobis Sesabamisad? _ ki / _ ara
iyo Tu ara igi gamWvirvale? (anaxes Tu ara biuletenebi delegatebs,
damkvirveblebs,...) _ ki / _ ara
TvliT, rom gafuWebuli biuletenebis ricxvi --- metismetia / --- normaluria / --
TiTqmis nulis tolia?

biuletenis baTilad cnobis safuZveli:


miiCnevT maT safuZvlians? _ ki / _ ara

Sedegebis gamocxadeba:
gamocxadda Tu ara Sedegebi gasagebad (saarCevno kanonmdeblobis Sesabamisad)?
_ ki / _ ara
gamoikra Tu ara Sedegebi saarCevno ubnis karze saarCevno kanonmdeblobis
Sesabamisad? _ ki / _ ara

saarCevno ubanSi xmis daTvlis procesis zogadi Sefaseba:

Zalian kargi sakmaod kargi sakmaod cudi Zalian cudi

Sedegebis Sejameba qalaqis doneze:


dokumentebis transportireba: usafrTxoeba uzrunvelyofilia: _ ki / _ ara
zedamxedveloba uzrunvelyofilia: _ ki / _ ara
saarCevno Sedegebis Semajamebebeli komisiis funqcionireba:
eZlevaT Tu ara yofnis neba damkvirveblebsa da partiis warmomadgenlebs?
_ ki / _ ara
damkvirvebelTa zogadi komentari:

gverdis meore mxares: saarCevno ubnis Sedegebis miTiTeba

damkvirvebelTa xelmowera:

saarCevno ubnebis Sedegebi

saarCevno ubani: qalaqi: ubnis saxeli:


ubnis nomeri:
saarCevno ubnebSi registrirebul amomrCevelTa raodenoba:
damatebiT siebSi Setanil pirTa raodenoba:
amomrCevlebi: gafuWebuli biuletenebi:
micemuli xmebi:
33 CDL-AD (2003) 10

Sedegebi kandidatis an siis mixedviT: damkvirveblebis komentarebi:

---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I
---------------------------------------------------------------- I--------I

*biuletenebi: nomrebi: Tavdapirveli/ganawilebuli/gamouyenebeli.

Das könnte Ihnen auch gefallen