Sie sind auf Seite 1von 664

QUELLEN UND FORSCHUNGEN

AUS DEM GEBIETE DER GESCHICHTE


XXIV. BAND

LUDWIG MOHLER

KARDINAL BESSARION
,
ALS

THEOLOGE, HUMANIST UND STAATSMANN

FUNDE UND
FORSCHUNGEN

1II.
IU. BAND

AUS BESSARIONS GELEHRTENKREIS

NEUDRUCK DER AUSGABE PADERBORN 1942

1967

SCIENTIA
SC IENTIA VERLAG AALEN

FERDINAND SCHONINGH
SCHNINGH PADERBORN

AUS BESSARIONS
GELEHRTENKREIS
G ELEHRTENKREIS
ABHANDLUNGEN, REDEN.
REDEN, BRIEFE
ABHANDLUNGEN.
VON

BESSARION, THEODORQS GAZES,


MICHAEL APOSTOLIOS,
APOSTOLlOS, ANDRONIKOS KALLISTOS,

GEORGIOS TRAPEZUNTIOS, NICCOLD


NICCOLO PEROTTI,
CCOL
NICCOL CAPRANICA

HERAUSGEGEBEN
HERAU5GI!GEBEN
VON

L. MOHLER

NEUDRUCK DER A USGABE PADERBORN 1942

1967

SCIENTIA VERLAG AALEN


FERDINAND SCHONINGH
SCHNINGH PADERBO
PADERB

Li~nuusgabe
Li~nuusgaJ:,,

m!!
mit fm.ndlicher
fm.ndlimer Gendtmigung
Gendmigung der
<!er

Verbgsbu,hhand!ung
Verhgsbu,hhand!ung Ferdinand &hningh,
&hningh, Padetbom
Paktbom
TiteInummer 2OY03393
2}/3393
Titelnummer
Gesamtherseellung: fotokop,
GesamthersceIl\lng:
fo., Reprograliseher
Reprogafscher Betrieb GmbH
Hilperuene
HIperncraBe 8, Dmnstade
Dmnsadc
PRINTED IN
GERMANY

VORWORT.
Mjt vor1iegendem
Mit
vorliegendem Band gebe ich eine Reihe
ReiIle der versclUedenartigsten
verschiedenartigsten
Schriften aus Bessarions GeIehrtenkreis
Gelehrtenkreis hcraus.
heraus. Zlll1chst
ZlU1achst jst es
Bessarion selber, der hier mit mehreren Abhandlungen als Theologe,
Philologe und Humanist Geltung beansprucht. Die ibrigen
brigen sind durchweg Persnlichkeiten,
Persnlichkeiten, die in
n der Geistesgeschichte ihrer Zeit eine
Rolle
gespielt haben. So
50 vor allem
allern Theodoros Gazes, der als
a1s Philologe
und aristotelisierender Philosoph des XV. ]ahrhunderts
Jahrhunderts ein Mann von

selbstii.ndigem
selbstndigem Denken gewesen ist
jst und nach dieser Hinsicht im
damaligen lta1ien
Italien kaum seinesgleichen gehabt hat. Die philosophischen
Schriften, die ich von
ihm hier vorlege, sind bisher in
der Hauptsache
nur
dem Titel nach bekannt
bckannt gewesen, ein
Umstand, der in
mehrfachen
iber diesen Gelehrten 2'U hchst
hOclst unzutreffenden Urteilen geArbeiten ber
fiihrt
fhrt hat.
Gazes' Reden, die
d er als Profes5Or
Professor an der Umversitit
Universitt Ferrara
interessanten Einblick
Einblck in den Studienbetrieb
geha1ten
gehalten hat, geben einen
$je durften, wenn seine
se.ne Geltung erfaJ3t
erlat werden soll,
5011, hier
seiner Zeit. Sie
ebensowenig fehlen, wie die kleine Nachscbrift
Nachschrift eines seiner Katheder
vortrige, der ihn
uns bei seinen VorJesungen
HJ3 In
Gazes'
vortrge,
Vorlesungen sehen lt.
Gares'
schftsteesches Arbeiten ragen ein
paar andere Schriften von

schriftstellerisches
Mi chae l A
postoli os und Androni kos Kalli stos. die mit
nit eben50viel
ebensoviel
Verst1indnis
MiBverstindnis nach Humanistenart einen hellen
Verstndnis wie Miverstndnis
seiner Reise zuriickkom
zurckkom
Streit vom Zaun brachen, bis Bessarion, von
mend. selber Einhalt
EnhaJt gebot. Auch hierber
Neriiher ist allerlei in
literargeschicht.
lterargeschicht.
gescheben worden, ohne da
daJ3 die fraglichen Inlichen Darstellungen geschrieben
zuginglch waren. Ein
Antipode zu Gazes ist Georgios
vektiven selber zugnglich
Trapez untios, ein Streber, der in
jiingeren
jngeren Jahren von
Bessarion
gefrdert. spater
spter jedoch wegen seines
se.nes Halbwissens und seiner nicht
gefrdert.
einwandfreien Lebensfhrung
Lebensfiih.rung bei dem Kardinal verlernt
verfemt war. Die hier
erstmals verffentlichte
vertIffentlichte umfagreiche
gehssigen
umfangreiche Invektive zeigt ihn als geha.ssigen
Gazes, aber auch als verbissenen Auenseiter
Auenseiter gegenber
gegeniber
Gegner von
Bessarion und seinem Kreis, zu dem er ursptiinglich
ursprnglich h.atte
hatte zii.hlen
zhlen diirfen.
drfen.
Die Schrift des Niccolb Perotti, die sich hier seiner
sener Invektive an
schIieBt. trifft ihn fast zwei Jahrzehnte spater
spter in einer anderen Sa.che,
Sache,
schliet.
nimlich
Kampf gegen Bessarions In
Ca1umniatorem
Calumniatorem Platorus. Auch
nmlich im
sie zeigt
zgt Trapezuntios als einen wenig zuverlssigen
zuver]assigen Menschen. geradeso
wie einige Briefe aus dieser Zeit seine
se.n trben
trben Machensch.aften
Machenschaften ans Tages-licht stellen.

VI

VORWORT.

Im
ln Unterschied zu
d.iesen
diesen literarischen Stcken
Sttcken handelt es sich bei
den weiter angereihten Reden Bessarions
BessarioDs um Ergebnisse
Ergebnsse seiner
staatsm.innischen
Tatigke.t als
a1s apostolischer Legat in
Deutschland. Ich
staatsm..nnischen Ttigkeit
wei,
weB, da8
da sie eigentlich nicht in
den hier gespannten Rahmen gehren,
gehren,
aber sie sind wichtig zur
Vervollstndigung
Verollstii.ndigung des Bildes, das wir uns von
Bessarions uberragender
berragender Persnlichkeit
PerSnlichkeit und umfassender Ttigkeit
Titigkeit zu

machen haben. Auch


machenhaben.
Auchde
die Trauerred(",
Traueed(", die NiccoJbCapranica bei BessarionsLeichenbegngnis gehalten
rionsLeichenbegangnis
geha1ten hat,
, gehrt
gehrt aus diesem Grunde hierher.
Schlielich die Brjefe.
Schl.ieBlich
Briefe. Es war einmal
einma1 notwendig, alle
a11e erreichbaren
Briefe Bessariom.
Bessarion~ . gedluckte und ungedruckte.
einem Korpus zu
verull8cdruckte. in
llieJ3t
met a1les
alles Mgliche
giche zusammen: Privatbriefe, bald pereinigen. Hier
snlichen,
Snlichen, bald literarischen und philosophischen Inhalts,
Inha1ts, auch amtliche
Schriftstticke und Berichte. Sie bilden einen wichtigen Beitrag in
erster
Schriftstcke
linic
I.lnie zur
Lebensgeschichte Bessarions und weiter zur Zeitgeschichte.
Zeitgeschchte.
Ich wnsche,
winsche, da
daB andere Forscher noch mebr von
ibnen
ihnen zutage frdern.
fOrdern.
Weitere Briefe reihen sicb an, hauptsichlich
hauptschlich von
Gazes, dann
aber auch
von
anderen, die in
geIehrten
gelehrten Fragen mit dem Hwnanistenkardlnal
Hurnanistenkardinal in

Beziehung gestanden h.aben.


haben.
Die
De Hauptmasse des hier veroffentlichten
verffentlichten Schriftturru; war bisher
ungedruckt. Einige Stcke,
Stficke, die bereits gedruckt
ged.ruckt zuganglich
zugnglich waren, eferforderten eine neue Bearbeitung nach den Handschriften. Da.s
Das gilt besonders von
den vorgelegten Briefen, unter die ich der VolIst1indigkeit
Vollstndigkeit
halber
einwadfrei herausgegebcnc
herausgegebene aufnehmen
ha1bcr auch einzelne bereits einwandfrei
mute. Gesammelt
muJ3te.
Gesamm.elt habe ich das Material auf wnfangreichen
umfangreichen BibliotheksBibliothek!;reisen, zum Teil schon im Zusammenhang mit der Vorarbeit fr
r den
1.
. Band, anderes erst in
d<,n
d<ln letzten ]ahren.
Jahren. Den Vorstnden
Vorstiind.en und Beamten der na.mhaft
namhaft gemachten Bibliotheken spreche ich an dieser
deser Stelle
fr
{.r Auskiinfte
Ausknfte und Mithilfe meinen besonderen Dank aus. Meinen Dank
auch S. E.
. Herrn KardinaJ
Kardinal F. Ehrle (t 1934), der mir
mr im We1tkrieg
Weltkrieg
:I914:94- IS
8 zahlreiche
za.h.lreiche Photographien von
Handschriften der Vaticana und
Ambrosiana besorgte, und neuerdings den Herren Msgre Dr. Stoeckl
AmbrOIiiana
Stoeckle,
e,
Rektor des Deutschen Campo santo in
Rom und Dr. J. Marx, Scriptor
am Vatikanischen Archiv, die mir mit
m.t Ausknften
Auskinften und Beschaffung
von
on H
Hss-Photographien
ss-Photographien aus italienischen
ita1iel1ischen Bibliotheken mit grter
grJ3ter Bereitwilligkeit geholfen haben, als mir unter den gegenwirtigen
gegenwrtigen VerhltVerha.t
nissen Bibliotheksreisen nicht
ncht mehr moglich
mglich gewesen sind. Ein weber
weher
Punkt bei so1chen
solchen Verffentlichungen
Verffel1tlichungen sind jederzeit die DruckkOIiten.
Druckkosten.
Namhafte Beitrage
Narohafte
Beitrge dazu gewabrte
gewhrte u.a. in hochherziger
hochherzigerWese
Weise die Freiburger Wissenschaftliche GeseJlschaft.
Gesellschaft. Ich spreche hierfiir
hierfr meinen tiefgefhlten Dank aus. Im
geftihlten
1 ilbrigen
brigen wurde die DruckIegungdurch ein anderes
eintrglicheres
eintr1iglicheres literarisches
Iitera.risches Untemehmen
Unternehmen meinerseits
meinersets gewhrleistet.
gew1ihrleistet.
In
einer
ener liebenswrdigen
liebensw.rdigen Besprechung des I.
. Bandes (Byz.
(. Zschr.
XXIX.
. 67)
67") hat Seba s tian Me:rkle gesagt.
gesagt, es wre
wire zu wUnscben
wnschen ge-

VII

VORWORT.

wesen, da
! die Quellenbnde
Quellenba.nde dem darstellenden Bande vorangegangen
chtg; aber dann wa.rc
wre ich jetzt erst mit einer Darwren. Das ist richtig;
waren.
gekomnen, was aus begreiflichen Grnden
Griinden fr
r mich zu
spt
spat
stellung gekommen,
gewoden wre.
wue. - Aus dem vorliegenden
vorlegenden Band hitte
htte sich auch eine
geworden
ganzeReihe vonBanden
vonBnden schaffen lassen, wenn ich jeweils Obersetzungen
bersetzungen
und weiter ausholende Einfiihrungen
Einfhrungen beigegeben hitte.
htte. Sicher ware
wre
frchte aber, da
! ich dann zu keinem
kenem Ende gesolches erwiinscht.
erwnscht. Ich frchte
soiches
iclt gentigt,
gentgt, die Herausgabe weiterer
kommen wre.
berdies war ich
ware. Oberdies
denen ich nur Bessarions ]ugenschriften
jugenschriften oder die kleine
Stiicke, von
Stcke,
Rhodos (vgl. Bd. I.
126, n. 6) nennen
will,
Schrift des Andreas von
auf
aU eine spii.tere
sptere Gelegenheit zurckzustellen.
zuri.ckzustellen.
Ich fge
ffige dem Band eine Reihe von
Nachtriigen
Nachtrgen und Berichtigungen
friheren Banden
Laufe der Jahre
bei mir
r angeBnden bei, die sich im
zu den frheren
sammelt haben. F\ir
Fr manche Bereicherung bin ich anderen Dank schulsch
dg, in besondererWeise einem franzsischen
franzsischen Gelehrten, HerrnM.
HenM. Vi1ler,
Viller,
dig,
Professor am Pont. Institutum Orientalium Studiorum
Studorum in
Rom, der mir
wertvolle Einzelheiten
Einze1heiten zur VerfUgung
Verfgung stellte. - Unter den Nachtrgen
Nachtriigen
Bessarions
findet sich zu I 361 ff. eine Darlegung der Textgeschichte von
In
Calumniatorem Platorus, die wesentlich von meiner ursprnglichen
urspriinglchen
AUfassung abweicht und schon in
der Einleitung zu
dem Text des
Auffassung
II.
. Band begriindet
begrndet ist. An sich
s.ich bedarf ja wohl die nderung
nderung
Werkes im
friiheren Ansicht keiner anderen Rechtfertigung als die erneute
eneute
einer frheren
Darlegung der magebenden
maBgebenden wissenschaftlichen Voraussetzungen.
Voaussetzungen. Auf
AU
einem Rezensenten des TI.
. Bandes deswegen geuerte
geau13erte Verwundie von
derung
denng wn
run sei bemerkt, da
daD die in
Frage kommenden Codices Marciani,
ich erstmals i. J. 1914 einsah, mir erst mehrere Jahre nach dem
die
Weltkrieg wieder zur Verfiigung
daB deren Bearbeitung
Verfgung standen, und da
erst nach Herausgabe des I.
. Bandes mglich
mglich war.
Freiburg i.
. Br.,
., im Frhjahr
Frihjahr 1941.
L. Mohler.

INHALT.

~~

I.
.
2.
3.
4.
4.
5.
6.
7.

8.
9.
10.
11 .

. .
Bu.arionis
B .. a.arioni s De
D~ s.cramento
s.cranenro E~
Eu~
Be.a.rioni.
lI]ud
., .. I,: Sie
51.. eum
vo]o ma.nere, quid
qud a.d te
.. 1
Be
... rion" In
Iilud Evan,elii:
turn volo
Ben.rion's
Bes r io ni s Libellu.:
Lbellu.: Qu.od Natllta
NatIIta COl15ulto &pt

88

. . .
Be
., .... rionl.
. De
Oe .".
Nat".,. et. Arte
.. . . . . . . . .
Bunflo
Be.a.rionia
tti. AdVet'$U8
AdveT$uS Pietbonell1
Pietbonen De
Oe Substa.nm
Theodori
Tb.eodor Gaue
Garae Advers
Adversu.
... Plethooem
Plethouem ptO
pro Amtot
$to""
..l.. De
Oe Sut>.tantia
sutanm
Mi
Ni c haelis
haela Apostolii
ApostoIi Ad Theodori Cazae
pro Ariltotel
Aritotel.. De
Oe Substantia
5ubtanta Ad
vera
vers .....& PlethOl1elD.
Plethow Obiectiooes.
Obie::tiones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Androllici
AIdroIIici Ca
C.. llisti
IIisti DeJemio
DeJeuio Tllcodori
Tlcodo Gaza.eAdvenu5 Joficbad'IIUI
Joficbad'I! ApodoliulD
lilD
Theodori Gar,.
Theodorl
Ga~&<!
.. AntiO'hetico1l.
Antinhetico
.
Theodori
Tbeod ori Cau.e
Car&e De
Oe Fato
.
Theodortli Gaue
Theodo
Gar ... Solutione5
Solutone5
.

Theodorl
Theod orl
Theodori
The odor
odorii
Theodori
beodori

Caza
Caz& ..
G.n .. ,
Caza,
Gaue
Caza ..
Gane
Cazae

9J

14.
14'

!51
1051 ,

159
I5Q
170

2042J(I
23

247

'"
'"
'"
""
264

Theodori
Tb,e odo ri Caz
C a z ... Oratlon
Oratloo ...

12.
13.
14.
1.5.
15.

7.

Otatio d
de.. Litteris
Littes Grau
Graecis .
Oe Rectoratu Euch&ristic&
De
Euch&rtic. Oratio
Ontio .

10
l .m,,,,, Rectoratn.
111 DeponBDdo
Depondo l.wgne
Rectotns Onr.tlo
Ontlo
In
Recto,..,m
Recto.... :a Novum Onr.tio
Onto . . , . . .

23

264

16. Theodori
Theod ori Gaue
Gaza e Praefa.tio in
ir lloanne
oannem ChrysostoIDUID
Chrysostomum Ad AlpbonsluP
lpbonsulD Recem
Ree . 269
17. Georgii
Georgi T
rapuuntii
. Adveraus 'IbeodoTum
'IbeodorulD Gaum
Ga:r&m in
Petven.ionelIl
Peveraone Probt
ProbI ...
lnatum
naI Aristotw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 274
2'74
18. Nicolai
NicoI.i Pe
Perotti
r o tti Rdutatio
Refutatio DeliramBl1torulll
Deliranentoum Georg:ii
Geog:ii Trape~uutii
Trape~uot
. 343
Busadoniss Ca.-dioali.
BelIarioui
CardiuaIi. Apostolicae
Aposto1icae Sedi8
Sedi Legati Ontionu
l .
.
.

376
. 377

19. Benarion;.
Be ri o n is On.tio
On.to b&bita
babita in
ir Conventu
Cooventu NurmbgeoI
Nurimbetgeaa .. . . . .
20. Bnu.Tioni.
II. Repli<;a.tio
Repli;a.tio Iod
ad Respoosionem
Rosponsione Lega.torum
Legatonm G-ennaniae
Genania..
.
21.
2 ]. B
Beu.ado
rloui
n; . Eorum,
:Eorun, q
qae
.....e post pm:r;m.m
pm:r;mmm MIU
Bu Replica.tiouem
Replica.tonen ae<:uta
ec lunt.
l un\.
brevs
bTevis et
:t lut:cincta
luccincta Naa.tio
Narn.tio . .
.... . .... .
........
ioll.;.
IoDi Or.tio
r.o b&bita
babita pm fine
> et
:t so[utione
lI01utiooe Coovent
Convent u.
u! Viellnenas
Vi"nnenIs
..
22. Be ....
23. Epistola
:I. Legator
Legatorum
u m omnium
nniutD Germaniae
Gernanjae Principum
P1'incipum ad
a.d Be5sa.rioDcm
Be5sa.ocm ApoItolic&e
lic.e Sed;'
Sedi Legatum . .
. . . . . . . . . . . .
.
24. Bettafionil
l. ResPOOIIo
Responso ad
Iod eoedetn
eoden Legatos
Lepto . . . . . . .
Ni co Iai Epileopi
Episcopi Firrn.ui
Finn a.ni Olatio
latio in
Funue
F\!! B
I"onJ
..iools
25. N;cola.i
Be
na
.
fi o i.
l. Epi.t
, olae
.,

..

4. Ti+>
+> "YJl.6qj
";,,6q -nj> ~
n~I"f"Wli",
I"f"WI",
:I.
:. Tij>
..~
6. :
~ -nj> Ul
~ ,\t\lij>
wvij>

399
399
401
401
403

...

4]3
41 3

I.
Aw .. t11''''P'''
tll''''P'''
. 'Aw
2. Tij>
..:n
et~ . .

3. T';;
.;; .)
A~ll

384

414
418

<22
."
4ZI
4

'"

'"

INHA LT.

7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

1lo'1""'l"'pOq.
'1""'1"' ...q. I1<mr.Tl"
I1<m .........
N,~ ...q. Xo:<>4
Xo:Ioj. .

Ilo.........,u.,
.........,u.,

.~X'<'.
,~X'<'.

Noou).
No~

...q. EI'tyn<>jJ
Eyn<..

M",b..,. MOl!
", 'I
o,1tq>
.; Iepo...,...oX.ow;
Mot..-bu..
.. ,1l4pq> .... t.;
...,...oX.ow;
BT
B....... (v
p.w 'I<.><hvn
h .Mmo:otpt
.Mmo:otp. T<j>
<j> ~
~pl<.;v Kop8,...o-;
B-ot(v
<8,&. K..,....,.,...m
K~..... xot~
n.w.~

. . .

Beo
Cardina.U. Capit"lo,
Capitulo, Can"oici.
Cano~ici . et CapeUaois
CapeUa~; . eccl
... iae Dllooecim
Dllodedm
Be ...rion
o Cardina.li.
eccl""ae

Apostolorum de Urbe . . .
. . . . .
449
1.5. B
..!.<, Patr;
15.
B ......
..;on CardinaliA
CadinaIiA Beat;"'i
BMMno
.,.; Eogenlo IV
. . . . . . . . .
4!iO
16. B''1arion
Bs on CardinaIis
CardinaliA Th,,~e
Tho~e de Sarzana
452
17. B
B.. ..-ion
rion CardinaIis
Cardinalia in
nOva'"
nOvan Metaphysicol"llm
Metaphysconm Ari.ioieI;.
Ad.toteli. Trans1atione:m.
Trans!ationem. ad
Alphonsum Regem.
AIph"nsllm
Rege:m. Pra.efatio
.. . .

18. IlTptIotpt..w
Bpt.ot... Kp&...o."
&'-">." rUIIFrl<t>
( ...q. r
r ...
.....m;.
19. c-y.o;;
r~",," 6
I><; B".,.....
rein
l" ..
"",
,..... pU,,"",
. . . . .
20. DTpo""fcDpn""f-. K<&.~
ey( ...q. .umj">
K..,.&.~ r""Prl<t>
rl~
21. c-y.o;;
r

.,u,1><;
.,,", O,l"o~
..... . . .
2\.
r~"" 6
B,I""~'"

."
.....
'"

22. IlTptIotpl<.;v
D.:ot(v ot&~
Kotp&~ '1"~..,
1lo'1"~~ ><otI
otI 'A~

KpIk~ N,xo)+,.,
23. Bpnpl..,..
O~oI..,.. ..&~
,,.. ...q. :&rxo.......atoc,>
ro.......t'C'
24. B
r
., arion
ari<>n Cardi
Cadit>.Ii
... lis. LaunntiQ
Laurenti V.iJen'"
V.llensi

2:1. Franciacu.
.. rion; Cardinali
Francac". Barbaru.
Barb&ru. BM
B""'ro
CardinaJ
26. B
: I .. ri"n
non Cardh"di.
Cadi_li. Fr.ncisco
Fr.ncsco Barbar"
Barbaro
ZT.
. Be7"arlon
no,'.rlon Cardinali.
CadinaJi. Francisco Barba.... .
28. Fn.nciacua
Fn.n<:acu. Barbarul
Barbar ... Deo
nes..ri",,;
riOD; Cardinali
CadinaJ
29. Bessarion
BessariOD CardinaH.
CadinaH . Fn.nciaeo
Fn.nci""", Foscari Dlld
Dllci Venetiarum
30. n.,-o.pc-. M,x.+,>.v
,.+,>. '~
'A~
31. ~ M.x."'<,N.>
,.,,",.> nocrro>.U>
'A~
32. Bij<ltlQptc.w
Bij<ltlQ..w M.x.ot+,N.>
,.+,.> ~
'A~
33. ~.. M,x:~ 'A~

34. O~
B~ M,x:~ 'A
'"
.. w ,o)...~
,o)(,~
3.5. n,.,a<JotpIc.nt
q'
35.
.< M,X~
M,x~ 'A"w,,,,
'A"w,..H
Hq'

',u<!.. K~'-">."
.. oii

36. B"ou"l'>w."
K~...o." "f1j>
~ c~
e.:~
3 7. B"!')O<fotf>tc.w
37.
B....-..>..w Kp&,...o."
<&,'-">." e.:...a.:'fKt>
c..Jt'f' .. . .
38. B
'arion
'2ro CardinaliI
Cardinali. Ludovico M.rchioni Mo.ntu
Mantu ...

39. Bessarion
Besoaron CardiDaliS
Cardi"a1s Fn.tri ]acobo dc Marchia
March ..
. . ,.,''.-on
...;00 Cardinali. Na.d"
Nardo Palmeri"
Palmerio
... .
41 . Bessarion
Bsa.ro Cardinali.
c-rgo Regi Bohemia.e
41.
CardinaU. c-rgio
Boberniae .
ulon Cardinali.
Aug.,. tae
42. B
"'
,,"""
Cadi_Ii. eon..,llhus
c.:...."Uhu. e t Communitati
Communita.ti etvitJ.t1a
CiVtJot1a A"8"".
43. B
... rion Cardi_li.
CardinaUs Nicol&o SagllDdino
'
Sagll"duo
44. :a...
:8es..
.. rion
ron Cardlnalis
Cardlnals Jacobo
ja.cobo Amm2_ti
Ammanati
45 . Be.Urion.
45.
Bo"ion. CardinaIis
Cardin.lis Pio
Il
r Pontijicl
Pontilici Mnim
o

46.
4. Beaoarion
neaoarion Cardinalil
CadnaJis Pio
II Pontifici
P ontifici M&ximo
M&xmo

47. Ileu,,!o"
E.,srIoD CardinaliA ]acobo
Jacobo Amm .... ti . . .
48. Br
'"erion
Cardlnali.
CadloaH . ]acobo
]a::obo Ammanati
Ammenati . .
49. ~ <&..&.;
~...o...; M,X+,>.v
,+,>. T<j>
<j> 'A,ooo
''LW.6ll
.6).:n
50. B"",,,,~
B,)O,OI~ K<&,~
Kp&,~ 'A~...q. KO!ll1a.ou
Ko1a.ou
.51
5 1.. P ....
.. .,.l
rion
On Cardiualis
Cardinalis Chriatophoro
Chri.tophor<> Mauro Duc.
DucI VCDetor"",
V CDetorurn
52. Benarion
BesHrion Cardinali8
Cardi .... li. Pio
11 Pontifici
Pontifcl Mnimo
Maximo
~. Bessa.rion Ca.di"aJis
Ca.diDalis Pio
Pontifici Maximo
11 Po"tifki
.54.
54. B

arion
", CardinaJis
Cardinalis Jacobo A_anati
A:nmanati .
~. B
..
. Canlinalis
Calh!.aJis ]acobo Amm .... ti . . .
' ' 'arion

..,
""

....

",,'

.70
'70
,

'"

'"

'"'"
'"
'"
'"
".
..,
'"..,
'"
....""
. "'"
. ""
"""3
".
."
'"
'"
".
..,.
""
'"""
""
"'"
'"
'13
'"
'"
".
'"
'"
'"

...
",

Xl

I NHALT.

hk
~. P
'' ,,'
57' rion
"" Cardinalia
Cardinala Pio

~~

~7.

~28

58.
9.
60.
6 1.

.,
..

63.

M
50..
66.
67.
.
68.
69.
70.
7 1..
71
72.

"".
".
76.

TI.
.

18.

.,".
8' .
"'.
.,
81.

83.
84.

11
U Pontific:i
Pontifi:; M"x;m..
Maxim..
. .
P".
B . . . rioll
riOIl C&rdm..1is
C&dn8.1s ]ac:obo Amm,a.ti
A",m~ti Card.inali
Card.i.a.li Papieui
PM'
BM"rII
''''''n C&rdi
C&d""l$
.... li$ Principi Christllp
Cbristllp h01"n Mau...,
Mall..., . .
...
b;: Wo
w. Ib.&c;o>-&:.&"&- ...... ",,aa,. _:
n.u..wWSyou
oMl.6yo
~ pbt;:
_:i &101
BIji.1O::p(
:( ..... Tot.;
; ~~.;;
~~.,. ><IIllG:I'-.......
><l1<...... 'a..;;
&;."" -rpLOiv
pLOl.v If>x_
~o... :"v
. ..
Bop~_pIo.o To<.;
<.; c~,v
! .. riolv
..&
.",, Ih 3ou>.o<r<Nn
3u>.<r<N .......
.... ",kYto.
",&nto.
Bopuplow
c~'v olpxouo-..
.",i,
ov
'P.:<1v
.
~ 'Pw
....""" cp_~
Cl>_~
. . .
. .. . . . . . . . . . .
p.
'rion I n Ube:I"" de Proc
Pwc ....
..... ;one
ione Spiritlls
PallIum IJ Pontificem
'5
'!'OO
5. Saoet;
s..ucti ad PauIum
M.",imum
.",> ProoemiunI
ProeMIIl
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B
....
rioll
er Soo"atui
&ooatui Yenetorum
Venetorum
..

C&rdinalis Cbriotopbo...,
Cbri.tobo..., Mauro Duci et
rion Cud
....ilio Ficino
B"
,,"" ";on
Cad inalis
; .. "ti. M
M"nitio
ManliIius
iciuus P
..
. C&t"d.in.li
C&f"<1in"Ii
M.....i1ius l-'
Ficious
" '8rioni
Bop.. pi
Dop"
..... K..,.a.....u.,.
...&:.;; 'iv
I......... n -n;.
.. 'AyumU).
'~
..
. . ..
P .... ,.;OIl
riOIl ,'..ardina.lQ
.... Mna.q Ad PauI
Paul .. ", Pootif
Po"tficem
icem Maximum
Dtt Errore
EITore Paochat"
Pachati
8'onr;on
P... r;on C&rd'oali.
C&rdillal. lUuSlrilosimio
lIIu s trisimi. et IlIclyt"
In clyti ltau
It.II."
... Principib.u
P n cipbtl.
B

'rion
' Cardina!i.
Cadi"a!i . Chriatophoro
Chri8topboro Mauro
ro Venetorum
Venetrum Dtlc;
Duci
BeuU"ion
B MtArion Caroinali.
C.<1;_I. BNs,rlolli
BMserlOlli MomLCho "ett Abbati
Abbat
Pruuioll
B.r Card.inalis
Card.;nals CuiIIeImo
Gllillelmo F
Fichet
icheti
B"
B ' '''rion
..lnn Ca.rdina!i.
C:.roina!i. CnilleI..,o
GniIJehDo Fichsti
Fi chet
Fi:b.,t;
8 .... rion CardinaJ"
C.<1ne.$ Guillelmn
Gnille1mo Fieh.,ti
BE.Hio
Br 'S'rion
.. C&nlinalis
C&rdinals GuiUelmo
Gtli!1elmo Fichd
Fch~t i
B
B,,=ro
' s,vion
.. Cardin.a.lis
C.rdin.a.lis CuiIJeltno
Guilleltnn Fieh.ti
Hcl.t
Bss.rinni. C&roin.!j,
B".nonia
C&rdill8!is Ncae
Ni<:aeni .
BMurion
BM.. rion Carojno
Cardin d lis
is Guillelmo
Cuillelno l-"icheti
Jo' icheti
BF5sario"
B " "rio" Cardinal.is
Card.inal.i. C.loatio
G_loatio Mariae
M.n.." SfoTCiae
5forclae DooniDo
Dom"o MuI;"'"i
Med;o.,,;
p",oo"
Priobus et CoIDm"Di
Cmu,,; Ci ... itatiA Senenau.
Senenu.
P
.... rioR C&nliualis
C&nlioalis Prioribus
B

" " nioD


Cardi".lis
C.rdi".n. Fratribu.
Fratribus Domus
Domu. C&ritati$
C&tat$
Re3i
B .... rion Canlinalis
B""rion
C.nlinalia Ludov;eo
Ludov;::o Franeorum
Fran::orum R"3i
B
..
....
,,.;,,
rio" C&ro;na!i.
C&ro;nalis Duci Pritano;""
Pritanlliae . . . .
B,,,
BF5"rion
..io" C&rdin.lis
C&rdinals Sixto I V
Pon
Pontilici
l iIici Ma.ximo
B
P"nrion
.. nrion Cardinali.
C.roillali. FTatribus
Fatribus Domu. Ceritau.
Caritatie .
Dessarion C&rdin.lia
Bessarion
C&rdinoJi. Sixto
5; IV
Pont;!;c;
Pontifici Mu:imo
Ma.ximo

n",.aa..

.1&'
'1&'1

2. 8rl.lo'P"(
s~ 4'p"'.t><kncct>
o><1xc> 4>l)J)'?'!>
\)J)r.p
3.
3 . ~ 'A~
~ -n;.
.. ..Loou
~
44.. g
&,.pc.;
&; ~
'A~ ..q, 1<",1.)(7200
I<",Uha""
~. ltop.<;
lo6ltop.<; fho:r<Iw
~ J<.q:&..-..iM,
J<.q:&-..iM,
6.
. QztJr:po<;
Z6Jr:po<; ~ 1<"",&..,.0..:.
I<"",a....u..:,
7. 8
D,po,"z><.- 1<"'fA,.o..:,
Bz. 6&'P"(
Ia..c( "","(
l<o3..u..:s
8. 9r6&>'P"(
r6&.n;; '' (,.
AMt""
'A>.&:k
9. ~
8~ !>&o;
~ 'AM!;""
A>.&:k
10. :~
Qz~ ,'AM!;ka>
1.. 8
;:
:,..
11
f t ; : 'A).o:!;t..o
12.
12 . 8ao!",'P"(
z!-,c( 'o:Ico
'A).o:~
.. ~
13. ~ l","I')"fp
t.,,1'~ -n;.
14.
14 . .~
edr~ ><:
,p<><: 4'poty><kncct>
.y><1xc> 4'o.
.""W
W.1"(
1~. C.o,
Trapezuntus B""
P'H,OO
Goo' giu.
Jiu. Trape>!untius
rioni Caroi_1i
Cardinali
16.
16 . Nicola.u.
Nioolau. Perottus
Perott\t$ B.e"8rioQ!
,". C&rdill.1i
C&rdin.1i . .

53.

.......
......'"
'"
'"

""
""
'"
'"
""
06'
,.,
,..
,.,
,.,
".

".

".

...
".

".

".

57<
57.

'"
>TI
57'

!3 1
!>31
536

on
",
,,,

Th.,ndo T;
atque alin
Theodo
r i Gau,e
C"~ .. ,, "tqu"
"lo r um
tlm Epinol.e
EpiHoIa"
. 8
a
z6&c(
"')"''''*>",,1
I.
6&'P"( 6...,1'"1)"1'''''''
....1 r~.",tc;
r~ .",r.; dW,oi;

i!j29
tl29

'"
".
,.,
58'
""
,.,
""
,.,

...

""
""
""

,
XII

INHALT.

17.
18.
19.
20.
21.

Omuibonus
OaboD.us Leonice:Dsis
Leice: ... 8
BET"'oni
" " 'ioni CaroirIaU
Cadiali
FraneiOCUl
Fr&DG;ocus Philelphus
Philelphul Bmnrioni
Bnnoni CatdiD&li
Catdial
Fanciscu.

';ooi Cardioali
Cardioal
FAnd
...". Phildphu.
Phildphua B
Antornu.
"onIII PauornUta
Paooa JlessarioDi Card;nali
C&rd;nal .
JohaD.oea
lohao. ArgyropalOll
Argyropalo B
BE"on
E"lI'ioni Catdinali

!WI

...
'"
....'"

00'

Loci ScriptotulD
Scritotm
Vol\Ullinis
own. JI
:: B!75,rioll
! "ois I"
" Calulluuatou:m
Calumniato,. Platooi. Ubri Iv
IV .
VolumiDis HI
VoIulDiDis

611

Nomina
Nomn& Gruca . . . . . . .

617

Nomina Latin& . . . . . . .

622

""

Nam.e"regist~ ~ den
Naneoregiste
der deutacheD
d""tache Anmerkungen
Aumekuo8en

629
29

NachtAge
NachtrAge

.......

uod
Bcrichtiaung_ . . . . . . . .
uud Boriehtiaunl_

<43. B.,.,..'"'Pu",y
""".( Kcop&(o)."
Kc&.." NtltO~ .. iji
j l:.Jxouvlll
Jxonll.....
86. BeMarioo eardinaHs
eadinaHs N>caeuus
Nkaeous BoDcoliti
BocoIItl Sallitlllll
Sailltlllll
87. B

Can!inaU
Cardina!j .' Ncola.o
Card,nali Cu.....o
.non
NKoIa.o Cardi,nali
Cu......, .

632

.64'
64'

BESSARIONIS
S. R. E.
. Cardinalis. Constantinopolitani
Patriarchae
DE SACRAMENTO EUCHARISTlAE.

Die Handschriften des griechischen Textes wie der lateinischen


1.
bersetzung habe ich frher
frilhe schon namhaft gemacht
gemachtl.
Als weiterer
Vberset.zung
noch eine Ausgabe .zu
zu nennen: Argentorati.
lateinischer Druck ist nocb
Ex
aedibus Schurerii 15131.
1513'. Den griechiscben
griechischen Text verffentlichte
verffentlicbte
ich erstmals in der Festschrift -M.
-. Grabmann:
Grabma.nn: Geisteswelt
GeSteswelt des Mittelalters. Studien und Texte. Mnster
Minster i. W. 1933. S. 1373-14Il.
1373-1411. Ich
lege ibn
ihn hier nochmals vor mit mehrfacben
mehrfachen Verbesserungen
Verbesseungen nebst Bechtigungen, die sich aus emeuter
erneuter Vergleichung mit den Handschriften
richtigungen,
ergaben.
gebotener. griechischen Textes ist der Cod. Marc.
Mare.
Vorlage des hier gebotenen
gr. 527, foI.
l. 106 I42"
42" (= M),
), ein Sammelband, in dem
de Bessarion selber
seine Schriften in chronologischer
chronologSCher Reihenfolge vereinigt hatl.
hat'.
mehrere seiner
Der hier berlieferte
berliefefte Text ist eine Reinschrift,
Reinschrift. in der eine zweite Hand
(= M')
) .zuweilen
Verbessetungen vorgenommen und Nachtrige
2uweilen Verbesserungen
Nachtrge am
Rande gegeben hat. Auf
Grund von
Beobachtungen in anderen Handschriften Bessarions, wie Cod.
COO. Marc. gr. 199 und Cod. Vat. gr. I43.5.
435.
"':iJlute icb hierdes
Verfassersegene
Hand~ . Verglichen
Verglcben habeichdiesen
habe ich diesen
"llilllute
hier des Verfassers
eigene Hand'.
Text mit dem Cod. Vindobon. Theol. gr. 257. fol. 77-II9
77-9 (= B)
) und
dem Cod. C 136 der Bibliotheca Vallicel1ana
Vallicellana (= V)
) .. Hierbei ergab sich,
aus einer Vorlage stammt, die einzelne Verbesserungen von
vo MI,
,
daB B
da
aber nicht alle Nachtrge
Nachtrii.ge von
M'
' aufwies.
B
ist im
gan.zen
ganzen eine
sorgfiltige
sorgfltige Nachschrift, .zeigt
zeigt aber auch einige Lesefehler und Ausenthlt aber schon M
Flchtigkeiten.
Flichtigkeiten. V kommt, als
a1s
lassungen. Zuweilen enthilt
eine spitere
sptere Abschrift aus anderer
andereT Vorlage mit recht vielen WillkurWillkrVerdeTbnissen, fur
fr die Textgestalt nicht weiter
weter in Frage.
lichkeiten und Verderbnissen,
1 L. MohIer,
Mohler, Kardin.al
ardin.al Be"l
B"
a rion
ro I,
, Paderborn 1923,
'923, 243 n.
. I.
.
I Die
D Ang.be
ngabe toinQ
tonQ Drucw
Dn" v. J. J4/n
J41n bei S "c heebton_At2berg ...
.. r,, Handbuch der
Kl.th.
ath. DogDlati.k
Dognatk IV,
, Fteibu.rg
Fteibur"g i.. B.
. 1898, S . 610. IIC.heint
c.hent ein
en Venehtn zu leiD
e" .
darl.lber L. MohIe.
Vgl.
!. dartlber
Mohler a.
. a.
. O.
. I 52 P.
. J
Vgl.
!. B
B"Iario
.. "ar;o nis In
CaIumniatorem
Calumniatorem PJatoniI
Platooil libri
Jibri IV
ed. L. MohI
Mohlet
.. r (Pada-.
(Pade.
bom J927)
J027) .
p. VII.
.

Mabl
Mobl L\td1I>aI
L\td1al BI<
":I0I0.
elo . 111.
II.

",
MI'"
KuOU Boocpo

877
77

'E,..lDXomou
m.6o T
oUlJXou~!)ii,
oxo'to,
, kpoyUu; Pwj.I4tx'ijr;
'Pr.; McAl]O'W;
lx1]O'w; .pB'li:~,
Ti'i'
xa.pBI'I.v..:~,
YIlVI
! Bi
xa.l
: &elf
&cf xli9l'1"l
l't!J:-rptlipJ,ou
a:J,U IU.lVOTGlV't"lyoumnc.u;,
Vum:;, '
'P~f'lJt;.. vr:t;,
;,

Dcp\ 'rW
xct1
! 6>.;
;

'fOt~
<fOi:

-.
'"i.

1'l)
1'OU Kup(ou
KU(o

. i.
C'6xcpcrrlc 1'''"'Ip[ou
vcru
I.F
i; C'6xfl'urr~

~~f.I4"l li~
~~r.",
I'b..~ 'f'CM\.OUta.t
'f'Cc.oUta.l 'tC
TC

)(",1 tcpoupyetTOL:I.
t:pouPY:~TOL:L.

To
1cpo
1:oi ~ auv&.(cwe
u&.c; xotl
cxa.pla'fLu;
:x.:la~ !J.IJ!1"r'I]plou
filJn"I]plOIJ Tc?
6vn
v tcpo
Co 6\1TOC;
;
xar:!
&stau
&:lo - Ih'
8' a.&to
& yap
yi to
\)101 &coii, xA'I)pov6!L01,
'l1l, auyxA'I']pov6!LOI
auy'I'JPOv6fiOL xr.d
; aUaaW1401
Uaa-o
3Eao
'Ic&o: d:;
Ilm!u uio~
; 'l'l:a.p&.
'&' rz 10
'W
~O\l YI'l6(U&o:
d:~(w .. a:lmI
\U-rcU.otI'~YO~ - ("I)'fI:!'tU1
)4Ila"I'tot'lOY;,
J41aooi;, nO't"t
~r.a
~!l4cn tt.t
~UJTt.t -r;;W
T(;)v 1-1
h Tjj
j 3d,
3cl, ICpoUy.f
Icpoupy~ ).cyott-h6l'l
c'yoe.'l
1'I'o)J.(;iy
ya:
rI'I"I'WY
Tb
&etD'!
&co'! 'I'Oii
'I'Oi xup>\)
( "40:
.: Co:
uMLTt xa:!
: lr:poupycr"l'ett.
U:Uci:. ~OI
~IOL
"t.I
c. rap
ycl:p T&.3e,
&.3., f.o
bIO! 8,
3, "1'
&.8:
&.31: 'IIoj.l.lCOlHft
oour -ro 1tiv
iv dmpyiCca.&ctt.
dmpyitca.&tt. Aet'l'LYOt!Ah
a:'I C
rap
.. tcp{;)v
A!,~p()(J(01J> AUyouo'd'lou
r~yop(ou
ycl:p TWY
no::p'
::' a:{rror
Uo;
t:v 8t.3axwy
8.3: ,
&uvu )(cr;t
!
B
77~ TOii
6.uu..6you
6 1tpo.;
.; noAAo'V;;
'V;; .DJ.ou;
.D.ou; Q!r=
( 8totppiJ8lJ'1
8totpp8'7)'1 tyonwy
Cy 1'cl:
't'Oii
oi awT"ijpot;16
; 15
~!,wv ~r.t
~
~~fUlTOt' noiiTO
no
bnt Tb

(J(;)~ l10ut
. xa.t
. .oi6
TOih6 1c:rrt
! 't'b a:ijI.
: loI-0ut

-rO
niv 3r.&
3OYIl.a~hu 3tlaxUpU;OVttt.
3tau(a.. f'IlTld'1
Ot~ 'tC
Tc: &w;u
&t a.o-ri;i.,.
(" xa.l
! dd
~'ij 1ti'
i;v
iO'!I;V
&.v&pc.m:tY'l]'"
&.v&'] b et
!c
... ctl IX..jv.
:~x. rpol.I.xot
l.! ~
8~ xld
c! Guhot,
co, xcd
cl 'nlu-rCll
o-r
... f-tD.UJ'
!ic
TCIt oI

M
106" yc
ycveTepO\,
ve&repo\, 'Ic
'ICltx~lj) 'I'fi)
T~ hClt8i).<pCjl,
&:ci, Bo:O'w(Cjl
Bor. XCltt
xc! 'ICIlCiwn
ivn 'ij
T<jl XpuO'OO"I'Of-t4l
uao<j)
taxupe~ojUVOt, &.vBpaIV
!auo,
~8p.x(J'\Y 6Tou
61l a
. . ct1toe
: -rv;
.; linto.;,
cb~(ov;, ou
0\1 TOt,
oi, Cltlhou
clrrou TOU
XPLO"l'OU
X.c:m 20
f1!ca, illti
illi 'I'r.cJ''''
Tr.a,y i.1toj.dvClt"
i.1toicI, ~
1:i cxo:ic
xo:~ '
:l 1tCltPCltu-l)acO'\
cc- .ro
tnI1'flO'W,
'I'iil~ kpiCllv
TC xo:t

..:&: 'nlU
ou Xpunou
xc oct!L
co: 8cClteCltwWntc.
l1Cl1wio:,. 1toUij)
o).'j)
'I'(p.w
... kpoupyt!O'h:e
XPUJ'l'OU O':
W)LCIt XCltt

. 'I'd:
llCX. pco:
po:.Co
8axc).o 1-1
f. 'I'j1
i 'n'ocp'
c' c\
r~ !'Ha.
Td: xupco:xei
pf))LClt1"CIt 01
'n'POC'PlJ~\ 818chrxlXAot
OCT~'"
htn&cej.dvn
iw&:i rijc;
, kpiic;
1:i; XOIV<ol
XOlt.,
... ta., -reM.ryj
i fn
n 'I't:
Ifp'l'OY
fo )(oct
c otvo
!;
... 'I'a
. ,ll,poxc(jaYor.
npoxc(ja"'CIt
: )(wuO"'"
Itc).oua,y xd
! .x
.xY(W'/I'oc
O'
:,
xc I1tco"
c TO
'!' '/I'VSU!L
'/I'VSuo: TO
'!' 25
8iilpClt
....d'l'U'/l'CIt -rou
w)LCIt'rOC; XCltt
CIt~CIt'nl', XCltt
6:yw
6:... a:
~ XClt'l't:A&t:r
c&t:... W ixc!
bivo:
... CIt noUClttc
'll'ol1~ m-txlXAomO:I
c).oUo: 3djaeal
3Cea, ltCICL
: a.rtciaCitl
.a,
CltTd:
: xCltI
xc &.v0:8citct
~0:8eitCltc d)LCIt
I1C xd
cl O'iillJ.
: 3eIl'fl"0'l'tx6....
:"'. 'I'00'0:&rlJc;
:; 'I'O(Y\1II
'' ncpl
'' -rou
ou
-rolOu.roU
loUo xCltI
c! 'nlO'OU'!'ou
Oao-rOIl np.xyj.Ul't'Of;
'': 6Y'tO,
6, 'n'ocpa
C. rpClttXotc
cxo~ xld
o:l. AClt1"{"'
.;
o\l clp.opr.alpU1B
78 l'J'dIII'I:CIl',
a:" cl
)Lh
b 1-\6

... 01 01
VY
\ .Aor;'I'r
Co(
... o( on;
; ltCICl
: rpo:txol
r: &MijAov;
oio.; 811:opq,ono
:ioo
m:pl
'roIYrCll"',
ou., pfo
pifo... !v
f 1"1.10
.; mpI
mpt Clt'
o:U
!'w... eIne
c'': d.
. 8o)(oiho'!'
ooUo: xo:l
: ).6yov;
.; v -td. :CO:
>.cyo~CIt 30
XClt'TCltO'Xtu.xtc,
xco:xc.x:,
... mcx,(pce.
mcc(ct. im:l
ml 8'' CltTiil
c
... 'I'Wv
XOI

... (;)... 8c8C1tO'


8ctO'Xu
XICIlv TC
ltCICl
:''oci
nClt'l'ipCll'"

: 0:G-rtj
o:G ~.;
::- lxe!"'ol
cl yp
. 01
O'
06
xo:l
: 3c8axew
8ax:
~ 80xouO'o:
~O'\I 7m:'I'0:1l'<..l :
),tyew 'I't:
3oxownc;
3ooW:; - , o:mt
cQo )Liaoe
iao 'nlU'!'t.l
o-r... yc'IO)LCVOI
'(C'Ic\ 8co:m)toic;
:fl TC
"uoU;
lo:U'I'O~ xo:&lO'"tCi
o:&ac
... o:e
xc! <0j<po",
'I't&lvo:\
Tt&lvo:t ox
o~ a.
&.
ko:: .nt.l"
6;, .1
;; O'U~
xd
. . m4f)0'0:1""
Il
)L~ xibcdvouo;
1I'U)L<p<>lVO~
M
107
1 cru."o/.Ov;
c.o.; npoGxclT6
nPOGXCI'1'6 TC
xo:l
xc -Ij).nU:n-o
!co 8eitotc,
BtiCI, xo:t
: j.Ul
fo: ~ TC
'
I'WV o:t'l'"l)O'O:j.dvt.lV
o:ci Si
S&
8oodo:
to: xo:-rlptc,)'I:
:: 8hjO'\l;,
i, fJ
f TC
'I"ij,
, '
I'OU yhouo;
io; c1c:t.;
~ta., mc&u)Ltot
&u!ot RU"I"Wv
:u

1.

mt

Bessarlonls
Episcopi Tusculani,
Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis, Constantinopolitar,i
Constantinopulitar,i
Patriarchae

Oe
De Saeramento Eucharlstfae
Eucharlltfae
et quibus verbis
erbis Christi corpus conficiatur.
Sacrum
Sacnm divinumque est euchaI'istiae
euchatistiae mysterium,
mysteum , per quod filii
li Dei t.
et haeredes
baeredes et cohaeredes
cobaeredes et eiusdem cum
cun Domino
Domno corporis efficimur,
curn digne eo participamus. Sed quaeri inter Christianos
cum
ChStianos solet, quibus
10 potissimum verbis intra
n solemnes mi.ssarum
missarum ritus
tus sacrosanctum
sacr05anctum Domini
corpus et sanguis conficiatur. Alii
A1i enim hoc facere alia existimantes,
eDstinantes,
Latini Ambrosium, Augustinum,
Augustinum , Gregorium a1iosque
aliosque doctores
suos secuti, eum
m doctrina, tum
turn vitae sanctitate paestantes,
pTaestantes, illa Domini
verba
erba id facere manifestissime asseverant: Hl
Hoc e5t corpus meum,
_m, et:
16
,
Hic est sanguis _S,
_s. vanamque prorsus sine iis
! esse orationem sacer
dotis opinantur. Graeci vero,
VeTO, praesertim recentiores, eum
Iaco
Iacobo
bo
fratre
tratre Domini, Basilio et Chrysostomo sentientes, singularis
singulaS exempli
et sanctimoniae viris,
s, non illis Sa1vatoris
Salvatoris nostri verbis Christi corpus
et sanguinem confici putant,
puiant, sed quibnsd.am quae sequuntur precibus
20 saeerdotum.
sacerdotun. Quibus in missarum
mssarum officiis,
offieils, quae singuli
sing quique eorom
eorem
eomposuere,
composuere, diu post recitationem verborum Domini, quae supra
memoravimus, adhuc panem et vinum
n oblata Deo munera appellant
appeUant
et Spiritum sanctum,
sanetum, ut super ea descendat, benedicat, sanctificet. ac
effCiat, invocant
nvocant et precantur. Cum talis
corpus et sanguinem Domini efficiat.
25
2 itaque tantaque sit de re maxima
maxma inter Latinos Graecosque dissensio,
dissensio.
siquidem inter
nter praesentes tantum
tanturn ac
ae nostrae aetatis viros con~
versia
ersia foret,
loret, facilius de iis
s posset quivis
quiis pro sua opinione disserere.
Cum vero inter eonununes
conununes ecclesia.e
ecclesiae doctores.
doctores, veteresque et sanctissimos
sanctSSimos
patres nostros contentio agitetur
agtetur ii
sunt enim, qui et dissentire
30invieem
30nvicem et, ut alii quoque dissentiant. facere videntur - ipse me inter
eos arbitrium constituere haud
baud temere
ternere praesumpsissem, nisi
S me et iuste
precantium petitiones ac cupido utilitatis nostrorum
nostronm hominum, quorum
salutis
sa.luts et gloriae semper avidissimus fui, ad id mei ipsius
! oblitum
oblitun
compulissent, et illos inter
nter se concordes reddere divino
do fretus auxilio
eompulissent.
35 sperarem. Ut igitur recte nostra procedat
proced.at oratio, et ventas
veritas rei, quam
.. MaTe.
Mac. gr.
g. j27.
-_ Vindoboll. Theo!.
TheoI. gr. 2$1 . vV -_ ValIicel]an.
36.
M
B
ValliceUan. C 1)6.
",u.~ CoU. "". 6 wIClPJTdou;
",.~
wlcPadou; COU. ~ 20 TljiiXpLGTO
'fIjiiXLTOU M
'fOiI
il B
""'.

"".1 6

120

"

BESSARIQNIS
BES$ARIQNIS

nlAcAija&or.\
hcij&or.I KO'.;pa.O'~
o-o~ 71'pb<;
71'p b<; Toiho
; ;~.
i)j.liil;~ . la",h
1Cv yap
-y<l 3i)
rpor;\,)tOl
ror;\,)tOl
)(,d
aJrrol
o~ xd
: TIj.;
, TWV
" oc
ot~tc.:.V 86/;'1]<;
86']; on:
: &p.
& Id
_ aw'I"IJPW;
"\"I]pW; CrnSul''I)'f'Otl
ml&ul (1/'
(\p'

00 ... xot&'
&' M<w
-1JJ.1tll
r" 1I
A6yot;
; 'XpotoI
7I'POtol Xo;I;t
" O'o;it;;
O'o;~ ;
~o; oU
"
... TC
c yJ:volTO
! -rO
!';l)"l'oG1;
f'&VOv,
co", xpi)
,,"t"CI!.
cr. npolm:o&i"e
Uo&it
....v TW'"
clvOI:yxtwv
" ,"pt
," 1"0
n-piyl'
i o~ 1m
oil'fl'1)To6/Uyov
eo X((UA&ct....
((n&....
Til

2.

3
Fla"hc
u

VU\
TO(VU\I

&'vi'(X1J '/I"pO
ya:
a:
&.vi'(XlJ

5
... D,),<olv
&;t&'V'I'v
TWV
~&.V'I'(O)"

1'6 '"'
: 'lijo;
.; lspit;
lspi

\XOI-

78.
78" vc.wl/;
-rO."ijv
yvv ~y
),C.cvo\l U
i TC
: >.0\'1\"
-njo;
b.I;
UCu:;
B
YWoII<; ;
~'I'O Si)
i)"'~\1 1tpo)/,c!fA.C"O"
b.KA"laltu; l"uanlPu:r;
,a TOTO
oUo ltc>V.ija&t.u
1tCxija&or.I au:;,
!). !lh
C. Tb
6p6Ji'C'"Qv,
cvo, &Mo
& 3.
Tb
VOOUlWlOv
ooco
3i#;
J.lU~pl4'.. 6Tt!)J,.o
qouaw,
ion, cfm:p
II'fm:p !a&1J'Tcl
ct!&-tJ I't.
t. -ra
a p:v
OP~IU'" , ~xoX
~\)"TU(a 3!
Tel
voo6jW1GC,
VOOU&'lCC, 6fmo
xcr:l7rn:I101.
! w: xotl
f;wi)\I
;\l Uyca&at,
&.. *Ta
yd.p
. ~.c;,
~i)I"'Tor.f, tpl)alv
" &
xUplOl;,
UlOl;, .!
! !Ab.'I]"ar:
ib.']" 10

0111:"
i: 1r4Il
1r4&. ea'\"I
! xa:l
xexl 1;w-l).,
., -roOTColV
-ro U
: Tii'w
l'ucrn'Jp{W'll
u" ixcc!Tl"o'l
< Il,x.i:w:
l; 1.p..

ill&;r&. dwu
c. rap
yl: l-4U<J'TiJflLov
.ro
! ~ &AMu
& '"ll'-llvnx6\1,
):, Tb
:. 11'
'
cill&a&a.t
TOll... I'h
3' ~ Uf'
tnpou
CT):. !",;O
,; I'b
b 7I'PW'I'OV
'"llUtov
:", Myt:ah!
t:& 'f';
:.,
tripou yc '"l1-"l\vO!,&vov.
on; xot!
o:t~\.
1'b U
3clkcpov
3cIkcpov :n:P&Yl'tI:.
&-. xcd
_ 71'iO'llV
iicr'l yoip
,&w}"OYIXYj"
.&w a<3I.l<mU.kr."
8B.r.akr... KelT
; Tb
...
M
107.
101. &etov
&&1:ov A)'o>.>aTtvo\l
A&you1:vo" ~ 7\'&pt
: ~yc;=
~Y!1= ~ lUp!
Cf't)l'c!
!; xy~c&o.
Xet't'etyt~CO'&eu. _
_! 'n"pq-lli
1"q-Ii
!Jh
h
! tmO
m v~
.. cvct s~,
0I.;
; 'Ii
d 'n"pC.yC.y
l'et1'
dw~ 'Td
't'~V(,)~
Cf't)l'et~VOI'C"'
Cf't)!'S{w~, c~
Cf't)fU'~ Slc
1'1'
ct Cf't)1'!'4't'etl.
cr;\I1:. cl yt>
xl 'n"v
1"V IJ1)fU'lV
rc~ .. 'n"prl'ci
iaTw
ia.. - 't'b
b ycip
, I'lj8t-.
8b
'n"p:y!,
1"; ..
~ 068' ih
a.. 6
6).w~ dlj,
, xet131.i
l &. '\'(1m
'TOm oM'.t
oM' o1v.. dlJ
Cl1J IJ1)fUwV
r.cO .. -, h=h:
bi:&o
~I Cf't)\Ui"ov

so .. U
UHw~ llyCO&1
).iyca&oI 0':'
':' 't'b
b 'n"pii.yl"'i.ytl. -ro
IJ1)l'll.lvO!'C"OV,
rV&'lo", b,&:
b,A&: 6
~VC<l~
.. ~
b Cf't)l'eti"vov
.. .. lJ1)/Utov,
r:o, ti CJ1];t.t.tov
<11] xet!
: o&x
':' ti
jj 'n"p.iYI'Ii
.iy 'TI
m(v.
ia. &:.ancp
C:rn 'fiy20
... 20
'Tb
_1tYbv.. o&x
_b
':' ti
jj 't'b
b 8c
8 't'1
' xar.!
_ oO'(a:v
oC>C d'TS
EC 'n"p.YI'Il,
a.., o:bJ..'
Q.' jj ""'l'lltov
.. I'ovov,
.. .., lJ1);t.t.tOY
r.co...
B
79 m.p6I;,
m;, 6vo;
6~ y!
''TVO<O
t'IVOIO Xet!
'n"pC.Yl'etWlO,
C.yo;, .lwl.
.. -ro
I'h
b 8lj
8 Cf't)\UlY
cO... dy!
"' fl
' xo:l

'1rflyl'et,
', 'n"p.y!,
a. 3"
3i. 0':'
':' '!tY
xo:!
<TI'Jl'lltov
'.. -fj3lj
"3 l-tipou
Iio clyetl.
l... . dV<u
VO'. yoip
&: 't'1_
_
4<;
;
Cf't)!,lv6~
.. 6.ev: 1'6yw<;,
6>;, OQ
':' ~
~I Xet!
w,.
; CJ1]fU'ta:
!71Jcta: Cf't)!1(vovr.
oc ... or.
3, I
4ijM
8
8i... '&:
t'&: &y6cY
~et 1x(f'TOV
net(JTOv '
t'&1Y... .&el<."v
hl .. 1'U(J'"lP!WY
u'l)l ... 'n"poxlllpil;0I'OOk;.25
cu;.25
CI
C Yt>
't'<9
j le:piji
"j AoSyoU
6 X&:PIY
&:", n
~!Ol'etTi ~ I'b
b 81'
8' 3
63etw~ AOCJU;
oi:; 1l['\'C
[c xo:!

&n:AU(Jk;
uu; Tij"
actpxbt;
aopxbt; oG't'WlO
G; !
brr! I'UcmlpiOY,
: ... , w,.
; 1'6Yov
6"'0" lTIlfU'rOY
O1Jc'o ... Tij<;
.; YIl
~ 't'WY
...
.pnJ.. ci'n"OAOUo.:Wt;
ioo:; 'I'f:
&
... I'etp'nwy
cn... cm;
4etpnJl'oi't'wv
_1 !xc;.
bmAQ"cwlO. ,:,.
et~ 8
8i... ~ 't'WY
~opcau;
CJl'l!'lvO!'C"OY
11tl.V&'lO'" t&p6Y
t&p... ml
ia 'n"PY!',
, 6 o':'Xft\
o':'xC 1DJ,0
& 1tIlptLl'ripW
&:: <TI'Jl'etl'4l.
\1:. olkw
0!
-ro
xa1
_1 btt
i- 't'WY
... IDwy.
.... xa.!
_1 tn-l
b-l Tij,
, ~i.
... ... c':'!.:;
b I'MOI
~pb
.. 30
Mj
~pii." 't'o!yuy
c&Xetp~lct, 't'b
~pbv
Cf't)\Ut6v
V MI
1'6YOY
6'" w,.
; >
~ wQ
;;; fou
~pwu xut
olyou tt!0&>j-r6v
&6.. 't'1l
xo:t
_1
bpar.~v 111301;,
c13o;.
> 8i.
8 'ltpiirfUl
iiyo w,.
; tt1'b
C>b 't'o
ci&i.;
xc oro
... w
oi: &:oII6Tou
: xl
1.
'Tb
ciA~ xetl
C~IOY
&;0,,6'1'01.1 aWIIA
xet1 etlf1/l
108 't'o
i:x
: 't'WY
... cixpoivrwv
i&:r -rij"
YW;
!:; 'n"ctP&l'>'Ou
'Itp&..,ou !ci
... &.VAlJ.p&bi
&'VO'.1J&b . .bAcl:
.bci: wm
om
M
et~cX't'WY
... lxCI
fc 'n"etp
TiMet
-rb
.&erOY
hio... 'Tom
& et.no
C> -rb
> ciA."ac.;
ci3C;
talOY
't'OTo ~o,
I'~PIOV, &n1tllp
ou xup!ou
xUlou crwl'
xetl
ettl'et,
, 'n"p.yl'fL
1"i.y le:pbv
".. w,.
; Il[P')=1
['I.1 IIv,
.. , 61'w,
6; xo:t
_1 "",\Ui"6v
V 35
w
"IftIV
"17"1'1 ... lcpoy
C... 'n"pC.ytA.ctTO'
1"C.y.o; mou.
nou. Cf't)l'tt!YSI
ro..,.; ycip
, 3lj
3 -rb
II-UCJ'
u
TIXOY... 't'O
oi Xp=
Xoi
B
7~ O'wl'
c xo:l
xl ri)v
... tv 'n"Yn.l'etfl
n.'l"l xar.1
_1 &dq:
&c" ciY&.'n"r,
&:&:1",/! -rij,.
,. bt!:;
btxA1']alatt; ",6,
lY~'t', 6 8lj
8
oQxt'l"I l)J.o
CJl'l1'!YSI,
11I..,.;I, .bAcl:
.bci: 1'6YOY
6... <TI'J!'ct(VCTGtI.
.vc'l"I. &an
'Tb
1"1.1 Opct-ro...
c-ro... 'I'f:
&
roo 'n"p.yl'
oxt't'l
xd
cttO'3'7jTbv
C'l"bv TO
oi Tij<;
.; 'n"po&imWl;
1"o&ic; &pwu
fOI) u
xGtl
o[you .ct80,.
cl8o.; 31ffO
31Oi 'n"pC.yI"'-1'OIO
C.yo:o;
111_1
_1 !r1JI"'-Y'I'IX6Y,
!n)tl.nx6Y. hbt;
tv; tv
jUv 't'o
;;; ciA1']&.Jt;
ci&oi O'al'lt't'OIO
:; TO
'l"oi 3CO'1'\'MoU,
3crn6ou. a
xed
_ 'n"poiYIIA
i.y 40
.. 6cYO'" xd
CJ1]l"t6Y
<11]e6Y MW
t&pOY,
C.... 8wffpou
8cutou 8"
;;; II-U<TTUIO
ucmi -rijt;
bcxlct;
d'J)!,lv6IfoCYOY
8i. W
bcxAllO'IIO

10 Joh 8, 6J.
63.

DE SACRAM1!:NTO EUCHARI$TlAE.
EUCHARISTIAE.

quaerimus, facilius elucescat, a1iqua.


aliqua. altius repetenda sunt,
,, a.ntequam.
antequam.
institutae quaestionis seriem aggrediamur.
a.ggrediarnur.
Ante omnia igitur
igitUT sciendum est tam
tarn hoc a(:Tosanctum
sa::rosa.nctum communionis, 2de quo agimus,
agmus, quam
quarn caetera
caetea ecclesia.e
ecclesiae sacramenta
sa.cramenta ideo sa<:ramenta
sa<:amenta
11 vocitari, quoniam
quoniarn aliud in
se habent quod
od videtur,
videtuT, aliud quod
od non

eorporis
corporis oculis, sed irolo
iroto intel1ectu
intellectu comprehenditur. Quae videntur,
sensibilia
sensibila sunt, quae vero intellectu percipiuntur,
pereipiuntur, spiritalia. Unde
Und.e
spiritus et vita dicuntur. V ~,.ba aIItclll,
at/tc"" qua~ dixi oobis,
x:bis, inquit Dominus,
spntus
spiritus sunt et vita. Horum praeteea.
praeterea sacramentorum singula quaeque
10duobus accipiuntur modis. Aut
enim sacrameotum
sacramentum signum
sgnum est, aut id
quod
od significatur.
signifieatur. Primum
Primn quidem signum tantwnmodo
tantnmod.o et est et
dicitur. Secundum
Secundnn vero res est, quae eo siino
s\ino significatur.
signifieatur. Onmis
, enim
theologica doctrina
doctrna teste Augustino signis constat et rebus. Et
res
quidem suot,
sunt, quae ut significatae accipiuntur,
aecipiuntur, signa vero, quorum
111
1 1) onmis in
significando est usus. Etsi enim omne signum res sit narn
nam
quod
od non
est res,
ut idem Augustinus inquit, nihil
nihI onmino
est, et sic
sie
signum esse non
otest

potest -- ,, hoc tamen
tarnen hoc loco signum accipitur
aeeipituT non
ut
res significata,
signieata, sed ut signum rem ipsam significans,
signifieans, quatenus scilicet
seiHeet
signum est, et non
quatenus res aliqua est.
Quemadmodum ec um
20 ascendentem ceIUimus
cenus fumum,
quatenus substantia aliqua sive res
famum, non
est, sed quatenus solum
selum est signum
sgnum ignis, signum
signn esse dicimus, quia
substantia
substanta et res aIiqua
aliqua est.
est . Nam omne quidem signum res aliqua
est, non
tarnen onmis
omnis res alterius rei est signum. Sunt enim res aliquae
dumtaxat
ut significatae,
signficatae, non
autem ut signa aliquid aliud
allud signifisgnifi25 cantia.
Quod in aliis
alis saeramentis
sacraments faeile
facJe comprehendi otest.
potest. Etenim in
n 3, I
sacramento baptismatis ablutio
abluto carnis per aquam ita est sacramentum,
ut dumtaxat
durntaxat signum sit abiutionis
ablutionis pe<:catornm.
pe<:catorum. Ipsa
Ipsa. enim peccato:rum
peccatorum
remissio
renisso res est significata,
signfica.ta, nihil ultra significans.
5ignificans. Hoc idem in reliquis
30 sacramentis.
sacramentS. Ergo et in sacramen,to
saeramen,to eucharistiae alterum
altenm est solum
soll1m
signum ut panis et vini
vini. visibilis
visibils species, alterum
a1teum res sign.ificata
sign,ificata
ut
ipsum verum.
verum Domini corpus et sanguis.
sanguS . quod ex inunaculatis
innaculatis beatae
virginis
vrginis sa.nguinibus
sanguinibus assumpsit.
assumpsit. Ven.nn
en.n hoc proprium habet raeter
praeter
alia divinum hoc sacramentum
a1ia
sacraentum eucharistiae, quod
od in
eo res significata
signifieata
$alterius etiam rei signum est. Ipsum
Ipsun enim verum Domini
Domni corpus et
sanguis,
sangus, eum
m res sit signo
signa panis et vini
significata , ut mox astendemus,
ostendemus,
est ta:men
ta:rnen alterhl$
alterw; rei signum,
signn , euro
cum significetmysticumChristicorpuset
significet mystieum Christi corpuset
eeclesiae
e:lesiae in Spiritu sancto
saneto unitaten.
unitatem. Hoc vero non
amplius aliam rem
significat,
sgnificat , sed tantum signifieatur.
sgnificatur. Ita
Ha fit,
, ut visibilis
visibiIS sirnui
sirnul ac sensibilis
sensibils
40 specks
species panis
pa.nis et vini
duplicis Tei
rei signilicatrix sit.
5. Signifi.cat
5gnificat enim et
verum corpus Domini, et Tes
res significata et signum sacrum est et mysti~
20 wx' fi M
""xl
"" .B
. I 21 cl",,,
,",," npiyll"
i"y< M
cf.... xo:lnpiiyl'OI
: !iyOl .B
. I 2B
2 h"-)''''''''"''
h".).)oc~ M

hm:lj
..c~ B

hm.:Ij"c,""

~z

'U

1'10 1.8

'I"'9"-Xlall
""'9"ot
- ~'Q' lllt
1 ~ ..W)-.kt.f ',:.'~
"1U'~>q 0:I~ ..,DMI)mll
..,DMI)"DllllOJd",":>J3
W)d.>.:.: M'J)d~I
M'l)d~TI ..)~ 18 a

......
....... J:I41"
J:t M2.t. Nt.t.
tlOX
"""','':1
'''''''''l:l ~ ':tIU9
''IU9 !s-doI:,,'
\s.d>l:'" ....
I'l.l.<}'"
.} ... "'20
"'2'" .l.!!1U
..!!= - ::"!
..!XP :xu,'dJlX
:xu"IJIX
~lOJ:oe ~!
~1OJ:e
~~ .,~,
,,~.l 0.l.!!OJ. tLx.ll""
xJ.., ,'9 -b)l"(l1"If
~l'{1'If ~ ........
.........9T1
91 ,xo.oddo.".t.~
,~d>lII.t.~ 'fl
~;rI "f
~ ............
, ... x ~l."x
1U1OJf(': ..,~x
1~ 'i:.vD
,t:V I>
......('M''''x
~Tl1l11x 2
2111 .Il
,ll ~O'{'Q! "~D:lXf2
"~":I"Xf2 lUlOJl'f('otl"l'$1
..,~X tlOX
'.-lj.A,o.u
.-Ij.A,Q,U 1_
tlllX ~ lII1l1dx
:rn}dx ~OJ.',:.
~OJ.,~X 1;1A1'
t""'1' P'x
1"' lI'l'
m ..,o:I,X
...,:' "'lOpIst(.o;TI
"'stl fUI).t.A?DMI')O"OX
,(I).t.?Dt.(\')O" ...x
!re "12'"
"'W.t. ",1'1
", :.v0
:VI> ,+
~1'I OJ.':Od,
O.t.'~d, '" d'A
d,J. :>J.t.
:>'J.t. - .t.IdJ"",",
lII~ddp."'lII'" 1)11x
1 :tIU9
'IU9 ..,D!a
",,,.!a ~::II
~:I/\lIIcb
'2 .I.!!.".t.
lII.l.!!lII.t. 'J3'(I"."g
'!>JIja'{"l"lII{! "'DXO-.1.,TI
"DXo..t.,I nD"J3'X?
nDlo)3'X? ~t
~~ 1l11x
." !!D.1.D1dx
!!o..t.D1d){ !!OJ.
!!Q.).. .."'~9w..
D.$1'I9w.. 46~-q"l'l :tXn.1J
~'ql
'tXI'I.1J ~D.t.:rn"f(UDa1'
~D.t.lII1l"f('"J.Da1' ~tu.I:IX
~tu.l:tX !!D.t.11OX
!!D.. ,lOX ~1OJ,,)"'D'>t
~lOJlI.)"'D"X ~~
~lII~ ~
~'"1 ~ "D.uli
",0.uJi
dfJ. "'290
"'29D .m:LOtp.dnD"'1"(
.m:.otp.dnD.t.,1'{ ...
"'<:':dX
<:,:tdX I!?"
!?.>. ~"
~:t ",?%D=:nl
?= ~I<:J"
~lIITI,?" !!DX,dnX
!!OXlD,dnX
!!Ol.
'~l/. 1"x
llll~D"I.u,lII{!
~ ,,,,,
...:nl ~,d'il
~,dg tlllX
~xt.l'iI~Dd.u
!!O.t. I'lalf"l'l
I':>alfl ,~a
tJ>X 2l.
~ J"'~D'I.t.l'."g
, f ~x4~DCb
; If )!
).t.
~x,.t.'X>TI(lw.3.t !!G.U}lD
!!D.1} "'''!lD
..,"!!DMQ..,DX
:ll'JI'J )s.t.,o~
!- 601
601 W
OS
.. 1"
1:1 '" d~ !>I!]xu:lII1ln:lll.3.t
..I'l'''OX ::'I'JTl9
)sl.o,o~!E-TI
ft
nD}d!u.Pl !!o.t.
1J>X > .ll
.Il 1DJ3
c! ::'::'D"l9:t
42f ~ll'W.D<}D
1_ "'1'J"W1'l~
nDld!u.Pn1'l
!!o"'_lo
1"1"' I!?.t.D'Idx
1!?l.D1dX c!.u
D...:nl9...v.. (.o;2f
~Tlt>W.O<}D 1"'1'J"Wrl~
.lIIun
"'WU}lII ~X1
..:tnIn:J<UL 'i'1 ~lIIgrlTt~m
lIImdx,..~ l"1O)(
.".,.: "'W.t.I}
~X1.t.'X>TI(I:.uL
",""."glYt~I ."mdxfJ.>I
t'IIIX :tJ..
~ ..m,dx
m1Jdx :>J:I
:." 'fi
'2 "'e
"'9D
x90 MW.I.u
'MMla f'f'C'X
C"X ..,~'"
"'~DJ !?......
t!?~ "I'TlJdx
'OTIJdx :>J:t
:.: '!>D'(Dl.D9l1.'
::D"D>.Dj>l.' 'i9 ..,,,to.cb
,,,w, 11
\ 'MU>f
'm~ Of.l
f.L
o..t.!!0.t. !>lIIl.<\.D?lO'(0llf
'~DO'(01lf ::'o..t.~.9'"
..,.r! ...
~~ ~)C\J,.,,1'I
o..t.!!0..
::'0-.1.~'" )(u.1:1Xf
)(u.1SXf m:t
~:141" ~ ~:rt
~-rt ..,,"XJwrI
"'~~lII
~X\l.lIIrl
gt .<13""'
.<\301.l1.
" ,ou.pl
,~ ,+1'
Ifrl1 !!o.u>1dx
!!ol.D1dX !!o
!!DJ.
.. ::'o.\.lDrl,?"
:lo.:..,,1'I<:J" ~'O'
~G,Q4'O' !!o"'"
!!.>. !!Ol1\lII
!!D.t.I}." 1"10)(
t'IIIX ......
....... Jdt.u.DnTl
Jdt.u.DnI
M.!]l.
!].1. ","1'1
", ""IU.'!'Srl-rpo.111"1
",at.l'S1'I~.t.1'I ::'l'llP""
::'1'J1>"" .,.1,. ~ :";'0"
:.;..t. <;J.D1dx
' <;.w.dX <!J.t.
<!J .. '......m9..,.;.
u ,DlI'JD~
,o"l'l(o),,~
11
pm .>.AO"'l'9rllll'(:D.l.:nl
.t.Ao"1"i!1'I'('!.1.:I ::'1')1~"
::'1'l1~" 10
1D """}:I
"'''1 !f.2 '010
'D1D "'M"99rlllJ'("lD.13T1
",M'991'I:r('J.:l "'12~
"'1!?~lII !>I!]X\l.lOTI.os
~)C\J,'X>TI.os a

nw.u. llOX
11 ......
...l'lldt<.woTl
ldt..w11 "'12'>'
"''2"'" "W.t.I}
..t'~lD llDX
",TI
"' ~D.t.
~o .. ~O.t.'.DTk;>"
~Ol.".OTk;>" ~"""'f>'iI>I~
~ ......,eTl~
nw.u.
nOJse !!.....
nDJse
... .t. ~D.1.
~0.1. llDX
> '}J..
<- ')0.1",,1
')O.1:t"1 )"'9'(
)!"'MJ'( :>J.0.t.
~D.t. '''2
'''2D :I.l
:J. ,DJ.'Q'
,~'Q' U
'fI ).1.?D~
)!o..t.?0~
I
~
'3~d:l.>l. o'('(lI/
,:~d:l.>l.
D'('(J/ , .. ~o 'MJ1l"rItlD
':! :I.l
:J. 90 "O.t.ld
"'O.t.)d.t.
.. "41'1
-41 :I.l
:J. 9"
9.1.
, ,,-x,.d:ll/. 1m!
'}O ':t<I.llDTltlD
...00:1:1>.9:12 :I.l
'2 9"
9.1. ....
).1.I.ffl(.o;'(g1ll.l.3Tl
,"'Xftd,.,..
1>1 ,10~
....t.AJTI '}!>
"""'I"'1' llDX
,." 1:1
" "od3.t.9"2
:J. ,g
").1.Ioffl'(gw.3'fl
n.....lo 'l11x
nDt.l0
,." n
no....t.d'f
..dll/ !!OJ.
!!O.t. ~~.PI}o
~~"90 :I.l
:J. 1ll1.1]lD
'1.1] :>J:I
:." "lD.1.1I(.o;'O:I1d:ll/.
"l.u'O",d_ :m,,*'(f
lD'I,"*'O' =>o.t.lIITI)lII
:: ..)>> 11"'"
=>o.1."Il1i<?"
!!OJ. 'f ~dodo1'l
~d>doTi n
nDlolO
no.t.dJl
d-fJ..., '''~''Il
'''~''ll 9'>'
9.1. M"X"d3a
M,X"d:tll.
=>o.1.'.01i" !!w.
.....1D llDX
1"' nD
..d'f !!.t. d"fA'"
llDX
1"' lI'l'
m '",0"9T1
...0..91'1 ""''''JlIIY!ttD
...,:t,,}:!1.D '}O
'} ..
"0>.Wda
0l.l!]d .... ""TI
",> 9"
9.1. ~ 1.1J
1.1.f "~D""''f>'iIfI'(
'~D:t<I.,erllll'( ~ed:DX
-b)ed~
91 ..Ot.:tTI9""lIITlI<.o
0:tTI9"'>l1.D llllx
,." .........,TI
.......,1'1 "2 >I-4!da
lIITI-4!da "o"ld
... o.t.}d.t.
.. ,.;.
:J. n '}J..
<- "1Io4tD"']UD1a
"'"'"4t":IO]UD1a ~XnjI
~Xn.jI "'2
"2
".OTIJ.pda
".OTIJ.pd31. "9d'"11X>X
"'9d'"11m! :a1.
:a.t. "n:ttllw
"9'!:t!1.D ... od3.t.9:tR
od:l>.9:t n 9"
9.1. '''''~J''''O~
... ,:.t.3I.121.... ~ ~
~o~
...~ .......O!:antw
!mW
::')"'9T1 llDX
"'O.1.I!]da
~"I'I q..t.
:1)"91'1
1 ..
cu.wda ",
<;1l11
\1 llDX
111 .<I.I,X:pq
."':tXp. ",0,1.9'(
,,0,9'( n<l1:t"r!(.o;"
""'1:1" lIIrl'2"
1'112" "qX1.l,DflTl
"9><1.1,0(11'1
9'" '2 "'id21.
>?d .... '''''t''l10
.. lIIrl"-!da
00.3rl9 ...,lD"Ill.o.D ~ ......
..... ,~TI
'I~Pl''''''
I,I.1..!d.u ...,,0..1'l9"":!1.o.D
,~1'I "9.1.1.y}"}lD
?...}"1 llD)(
111 :a.t.
:a1.
"9
"'9.t.lDd9
..69 I~"O'(~
'l.9"'0'(~ a.l ?>.
9.lo ."'>1
'",TI ..od&\.N
od:l.\.N ~2I.
~a lDrl}lD
:}'" llDX
11) lDTI'2"
'\::?" ~'O'
~(.o;'O' .2
,ll '}J..
<- ':'Xulll1l,?"
.:xu:rn<:J"
Ot
Q' n0"'frl0X:I1d:ll/.rlt
~0~0 .. !!0l. 1_
p'JX nO"10
nO"lo IlDX
n0.t.dJ ::.n0lll:t
1'1
!>!!OoQ(.o;'
~Q.Q'Q'
n...,",d1l>l.1'!f ~0.<;''''''!!OJ.
1 n0.t.df
::...0!l1" 1.109''0"((.o;2..so1
1.1.9"'2..so1:w
QOJ.lIId9 !!OJ.
!!~ lDTlJ.!da
'lII"'l:1 .."'DJmW
,O)mlw "lod")
"'20d'l "1on2
"10<'\2 "'2
<>211"11w '''pco;o
,.t.p:~o llDX
~TI 08 g
!!OJ.d9
''''>IA!da '"1:1
"2 ....
","'!1'
1 ~1'I
:!..!d21. ,g
.,.......,,>I<:J" !!oX1.\Dnn
,.,.. !!Ol.
!!.:. ~o..'O'
,.,.. !!
.....
1l"rI!da
'2 9"
q.. ,....J.lIITI'?"
!!OXl.\.Dnrl :I.l.
~~'O' :I.l.
QO
.. '',,"'!1'Il.o.D
' <>211"11<.0 ",o.:..,m
.Ad2l.
.J.lIId.... . '-1:1
,-" ..
"'!O<'\g
,!ong ",'"'!,rll<.o
,,~.., ~"""'9>1
~"""9T1
~ '}J..
<- 11J>X <I.Ol:llltw
...... l3'dW '-1:1
-" (\Gm
fO'('(J/ ~o
I'ldp,x>d, .... 1.t.pW.1'I
I,>dp,JXlIa
, .. peIlTi "'2
"2 .....
........"91'1
9T1 zrrI-4!da
:rrt.q.d.u ........m9<1.1:tn1tw
......m9M1O'I'!W ......
.... o...,n(.o;d1"X1a
pIILd1:od~ "1
"'1OJ.
...... ",!ocbn,
,,!,
.uo:> "9X1~1'I
<- '",!m
G''':< "'ld3J
"'ld7j 1"
> ""G9
'1O'I'!W"
!l! ,a.;>
"'9X1~TI ":. '2 '}J..
... o!mtw '''''t'':a.4'<
1l11x 1O'I'!A!d31.
lDrl,l.!da 1)11)(
"':ae9 'lOTI'2"
12.t.md){
""' ~.t. !!'(1Icb:tX
!!'(1i:IX q-u'}
'}11.'} ...
...ot.frll'l
oi ......
..1f
. m"'(Xf
~Dt.l'(XXf ~ "9X1.1..On1'l
"~XI.t..On1"l 9"
~.t. 'i
'2 ""MJlII'Iltw
...,:t}ww
n......10
1: nO.t.dJl
,",dp !!Ol.
!!Q,. ~ Afrl
fII~":tI:rrt
...,..,.ljl ......... llDX
1"' ~ "'9"flI9"2I.n'(X12/.f'
lo 1lDX
'~":III.llDrltw ..........,.n'f
"'9"'flI9.t.:IU\'(lOXI.lI.f
n......)o 1"'"
IlDX nO.1.dJl
'lDTlllD llDX
lDrl!!?" Qo..t.D1d){
q..t.
t- ...0")0
".dp !!o.t.
!!..... ~ ~ '}J..
<- '1'11
1 1'112"
!!D.1.D1d !!Ol.
!!Q,. ~'O'
~'(f> '}J.
t2
n~
~lII ...
... 9d")
9d'l "91
~DIo91'1 ,~ "olml.w
",olml.u> 1l11x
1"' 9'2 ~0"1ITIcJd'(2.
'~o.t.1ITIcJd!l'(a :a1.1I
:a.t.)1 ,....
,.....t.~"
..1"

*"'"

",,0.\.""

w-

sumUlVssm
S/ol'vssm;:

DE SACRAMENTO EUCHARISTIAE.
EUCHARISTIAE .

cum e<:clesiae
e<:clesae corpus. Quare panis et vinum signum
sgnum est dumtaxat.
Ipsum autem verum Christi corpus et sanguis, quod sub umbta
umbra tegitur
tegtur
pani5
panis et vini, significatum
signficatum quidem a pane et vino, sipilicans
sgnilicans autem
mysticum
mysticnn ecclesiae corpus,
c:orpus, et tel>
res est et signum.
signnn . Mysticum
Mysticnn vero el:
e~
significatum I"eS
res tantum est nec lta
ultra alteriussignum. Praeterea
PraeteI"ea
5 uttoque signific:atum
quod taJltum
tantun signum est, duarwn
duarum rerum est signwn,
signun, veri sc:ilicet
scilicet et
mystici corporis. Quod autem teS
res est et non
amplius signum. Duorwn
sacrorum
sacron.m signorum
signonm res est, hoc est visibilis
isibilis speciei panis et vini. et veri
in eis contenti corporis
corpos Domini.
Donni. Verum autem
autern corpus et sanguis,
sangus, si
10 ad alterwn
altetWD aspicias invisibile
inviSbile sacramentum, res est, si ad mysticum
corpus, est signum. Rursus primum quidem, quod signum tantummodo
est, oculis subest
subest;; secundum, quod res
::es est
est et signum, animo exceditur;
exced.itur;
tertium, quod TeS
res sola
50!? est, corde percipitur. Ad haec primum quidem
non
no modo
od significat, sed etiam continet
contmet secundum. In
specie enim
enm
15 panis et vini
vin veritas eOlporis
coporS et sanguinis eontinetur,
continetut, ewn
cun in illa
,. substantia panis vinique mutetur. Tertium vero quamquam significet,
sgnifcet , non

tarnen continet.
tamen
Haec eum
cum verissima
erissima sint
sint,, illud
etiam sequitur ex iis, qui divini.
vi:i.
corporis participes fiunt,
{, alios
os quidem sacramentaliter
sacramenta liter spiritaliterque
sprita1iterque
20 participes fieri, quales sunt qui digne conununionem accipiunt, alios
vero
VeTO sacramentaliter et non
no spirita1iter,
spiritaliter, ii
sunt, qui indigne
indgne commurucomnunl
cant. Sumunt
5umunt enim verwn corpus Christi, non
tamen sacramenti effectum
accipiunt nec Christo
ChSto uniuntur. De iis
s inquit apostolus, quod.
iudicium sibi manducant et bibunt.
bibunt .
Non enim iudicium et condem2tinationem manducarel1t
manducarent et biberent, si spiritalitet
spiritaliter communicassent,
immo
iuno iam
iarn Christo unirentur. Sunt
5 alii qui, etsi non
fiunt
sacramentaliter
participes, spiritaliter tamen
tarnen communicant,
communcant, quemadmodum si vel infans
post baptismn
baptismwn vel aetate provectus nondwn
nondun ob
o b aliquam inevitabilem
necessitatem recepto Christi corpore repentina motte
necessitatem
norte deficiant. Nibil
30 enim minus
nnI:> sacramenti participes fiunt, quam si communionem cepiss ent
nt;;
fiunt
f enim membra Christi et regni caelestis haeredes. Haec igitur
gtur
cum omnibus manifesta smt
sint - quis enim neget ex his, qu i communionem sumunt, alios quidem nulJ.am
nullam gratia
gratiam,
m, immo vero ro
pro gratia
iudicium et poenam,
poenarn, alios vero
veTO gratiam 1argissime
largissime eonsequi,
consequi, quosdam
35 etiam sine communione,
conununione, dummodo id non
contemptu vel negligentia,
fiat , divinam
divinan mereri gratiam
gratam cum,
curn, inquam, haec
sed necessitate fiat,
adeo clara et perspicua sint, ttIpartitam
tripartitam hanc
hane divinorum sacramentorum
distributionem veram et necessariam esse probant.
15 i!W Ux1i
~1i . ..
..
..&.
p&y!'4 M'
...
.. "'.. ~,.. B
i .. tut
# JrI"
.. I 19 lcUnf'O'l'
acnf>O'l' _._. M'
' u
. ,. "<l'l_l
-.;>t-.ovJ
"pl
"..... v
B
I 20 "<6
-. yc '
I'~ ...
.. . mpttx"
mt" M'
' i..
.....
.....,,,.
..",. B
_ . I 21 Aloyo"
).{" dd4.
d4. M'
' I 24 y'
' ol
.... l;lw<;:
;: M
OW
olwa!;l~ B
I 26
ol...oMt~_
... oMt~_ M
.~
6;,.~ B
I :w -:-n61'C""'" M
yMy.co
yr.>6~ B
I
iO 1jmp _._. M'
' .

. cfmt'
cfm;o

.
4.

BESSARIONIS
Kr.
Kill

'fct&rn.

-m ho
';"Il\lw.
p.ho 'fct&r.

m-rr.I
lrro.; 010'"
010
m'rar.~ 3~ 'Tolrroa.;

ij3Yj
ij3y)

0m03:3.yUo
:npoll1t03l:3,"~y~"

3... dvcd
; u
' _
... -rb
(''>;;; .t,
t v.h
tv 'fb
"I"b ci&i;,
31m"
_1 .crrc~(I&t.:
:n1.<rrC~(I&o:~ &t..
Tb Xpt(M'l'>i;i
a~, h
cl).~,
Iv
U: Tb
.
j.l.Ut'J'TlXOV. ,..d
xr. oi8i;
oiA~ t "1"0 1>0
h T{ji
tepiji
.:pij' "I"oUorCf)
"I"o-r~
~ cux.ctPL'Tt~
&X.ctpunl~

..m

Til

UO"t"l1~
-: .
Moco xar.l
6tro
tt p.'C~
j.l.UC1't"I)p~ tepoupyoIS~v
tepoupyo6~v -n:
_I TEMIOO!'C"OV
1t"pa.1tCru~n
'fOij
;;; oItn'ou

:Kd
xd 0("'01)
tL0P'Pn
1cpc
1cp~ <:N'yXIItAIm'f'61U'"6v
\N'yXIItu6c-.6" 'n
' Kill
r. mpl&x.o""",ov.
mpl&x6:'t1o,". 5
:;, "'(& Tiji
ij' Ix
ix Tijt;
; .iyl,
itt; :np&$vou
",p&ivou p~
&';1) va..
ior..
T.nO
a<rnOp~ .8oxC
,"8ox~ 'Yd<;;
~"TO<;; &dou
M
109" 'l,,8ivn
&b-n <1WiJ.TI
<1 x\I;l
<;; (.r.
~ct"t'l 6-.0,
, okou
Il.no "t'o
;;; IiCO=MoU
!ic6u h
i Til
:nctpotM<n1
'Itctpo:M.nt T(lu
;;
Uo'"
toi6 ta-rt
t -ro
aLltt
i 1'0"'.,
., xar.l
<X'
. noT6
noi ia-n
i- '-
j.l.U<rn]plou oivou'
~!lhou' t'l'o\h6
;"Co
Il~ I'0u.,
r.ti
., ff1V
.u flv6/Uvov
r.6eo C-ro"
/ep-rov &x~
&tx~ :Kltl
. mVI)'X6'1't0t;'
mVCX6'1't0t;' TO
'A"lp
UCp IV
u,,(;W
xM,j.WIo'l,
xevo, )(Id
r. '-
1"0 rt-cp
rrc UI'-w",
b.xw6j.U1'VOI/
b.xw6evov cL;;
.l;; &<peClIII
ca ....
~FTtcrw. U(1'l'b"
j.l.U(1'I'lXb" 3., 10
1'"
1:.
T'ij~ ixlO.7)a!tJtr;
ix!t; ~pllt
u~pc.:a1'1It xor.l
: 'Tb
T;;"'1
'l 1UIJ'T(;no
'LJ'T... allV&.&poKl'If..
&or. &t'll;l;l
ct'lr.t yd;p
- 3Tj

_
_1 'toiho
-roih"o 'fou
","0;;; Xpta-rou
ci1./'o
: ol.&L;
ol&.; 8,.
; ox
oGx a.. a&.&.,a'TO
a&.&Q 1'
;:;
(1;:; nQO'T6).ou
'6 cb.ooo,l/
cb.oU ...
-yoot'
fxx),; I.
.6;.
3 !-.cu
c ... C
\
tyo'lWtO' t_c-
I<C<pIlATj ,. fxx),ljat,.
Xp~t. M~
M~iJ Be
j.UI'~\/ oux
&.... eXl)
( x~.
Ou" S!;;
X.ao. )Ccr;!
_ XC'PccAl)
xcc
Xp:rr&;.
X&'P).~.
j.l.D.l) w(VU\l
~IU!I;; Xpl.<Tl"O.
~I';;"v " Xpl.<Tt&;.
81"
8 xar.l
n.xA'''
i).... ,.u:L;
:-: a{;,I'Gt
Xp=
xar.l
xr. "').1)
d I:x.
:. "ipou.;.t
pou; . X/lt
:..11 C'
B
ulUL.; Ca-n:
/lu .611\
'015
!!-ro(O a...
&. XAW/U",
:...&V, oxt
o~x XOLVWV(o:
:..o.C TOi>
\> awft/lTO(O
co(O TO
\> Xpww
l:crnV;i
:..c c&.
I!!p-ro(O
i:c"IWjl xII':!
/lil&L<;
KL;
; I!!p-ro(O,
!!-ro, iv
aWft/ll
C , <plja{v,
, .ol
.0 =),),01
CaIU"I,
:. :..
_! -rljv
,dT!.x.V
c[!x. ohtciywv
l:ci'
tol
yeit>
, '!MV"I1:(O
&.-; tx. Toii
\> b
b /)~
/l.; &p-rou
&:-rou f'&UxO!'&V1,
.cOCV. 1"'1).
l. lcp'
' 0[(0
0
Xp
u('
U0' 0 0"r'0 ft 0 (0
. yeit>
, )jy...,
:...!.; <pljo{v,
, '/lTQ
cVQ tcrftb
b ix.~o
aWIl-/l.
c. TI
ycip mLV
!
'Tt
Atyw XOLVWV!.x.vjt
ixI:~vo -rO
o olp-ro(O
!! ;j o(;ill-/l
c XPLO'TO.
\>. oxl
a6.ft/lTet
cc mlANi,
oi. ill.1:
AM: oWIl-/l
c fv.
. :.c.d1'I:&P
:..d:p rP
20
6 &:p-ro(O
. tx.
1. 1'I:0).).(;>V
O'Ilyxd/U"o(O
~.&VO(O xoxx...,v
:.. WWT/lL,
WTcL, QCI'T&
" ft1)Betfto
3\> ",dV&O&L
:3.
TO~ 6:..u,
~~
xoxxou~, i),),ci
ici .tVetL
. b
~ et-ro<II;,
, &:B1)AoV
&: 31
Bi ctT&iV
U ttvctL
..
~ Blctopop<iv
opi -rii
j
auvctopc~, omC>l/O
upc~.
06..-; Xct!
i),),-Ij),OL<;
cio..; xctl
:.. T(j)
Xpwr(j)
Xwrij) auvct7M"6f'&&.1
U7M".c&. Xct!
6
1I:pbI;
1:pb;
6.LovaLoc;
.,,
~ iyx~uhr.
b
iy:.c.~uftfthct BiO)pct
pr. 1'
pl(O
I:pll(O ..-/1
Tb *!,,,,ctv1c;
I'c~ I!!ywvt,
!!, "'1)0'1,
.
M
110 ,Tb
U
hLtl.LOV
~.!o ctTWV
u. sI/;
&11; 1ro.cl
oc BIctLpwv,
, xctt
c -rii
j TClv
..- BLtl.V&ftoJdv...,v
.so! 1'I:pll.;
pl -r&.
&. 25
; ytvnctL
n. XctT'
' &xpov
&::.. bnL,
bWaeL, oo~
XOLVWVO~ ctTi;iv
{, '*"Ol.),(;iv
wUt;:
\;: c
~
hC 0L;
X0YTIol,;.
. 1
. xctl
:..c vwTipw
ttq>l-ro
~ 'I1)ao
' Atytuv
ty... ..,.ci
ci xct&
.&' i),",,"(O
a(O ..-r.1"I:&LVci
~7t&wci ..-0'L.;
TO!.;
&cLO'Tli-roLt;
&cw.ou; ctTo
l.o xT'
xt' &'xpou
Xpou h&ia&LI,
~&i&, <plja{v,
, .d1lt:p
[1":: xl
xt ~&L;
~f.LIL.; ;
~ I't),1)
t a6.!UJlTL
rn
auvctpI'O),O'{l'j&(;if1CV
cooY1)&c ctT(j),
U. X/lM
. Tb
nTbv
{, -rij.;
&u
&A...,~~u xl
xt it:lct.;
i&l: t...,ij(O.f
ij( .
B
82 xctl
6
6.01.
c/l
I' ctax 1) vb.; Ili:'
Bi: I w
i
""1)'; 6 &clo.;
&c tv
tv..-
Tc;, ,,",pt
' TClv
q{(cW
xctl
;axiV"l"wV
"xxi~ 30
ul xsr.r.t<
u: ct.not,
., "'lien,
, ''!Man
.cf.n x&UP6n)-rL
xt&Q tfuxUt'fl
Uxx'f
I'UI7'M)plwv
:K&"'ctMr.~. ....
t'I"~i)a...,lU'v
TE
xd
(l'wfI.'I'Utrr
cx'' But),ow
, 'fIlp
&; mL.f
! . MycL
&: Bi:
xl
0
1I:plw;
; AyouaTi:vo.;
u'
a...
&. TPG-xOV
..-1"l:o oix
tx 1'I:oAA(;lv
at-rol.>
u xoxxwv
:.. .1.;
. IIOld.I<'"<L
1<.&).,;''". &p-ro<;
4; xlix
; 1'I:0)J.(;iv
O'Tct",Ua..-r.fu
),(;iv
no,~pLov a&),{c-rL
o~po
Cx&cT fv,
, omWl;;
06..-; tx nOAA(;lv
1'I:wr(;iv
LO'T lv
t O'IlVTC>.t:i:TctL
u:).,;'l"lll. ftUaTUtOV
un
XPLO'TO
(l'wl'ct.
. ;
~ ycip i:.c.
1. 1'I:o);).Ji,v
v-sA(;iv
T&
& xt
x~ I"'PWv
!XctaTOV
:..no a6yxt:'fllr:L
y:..:I-m:I ~
a&il',
_I ~ -rijc;
i1rouAt:~TL "/;"poo'6m...,v,
, om..., xt
" nx(1)O"tct.;
~:..~ h6-r-q(O
1( b: BL",6pwv
3r. i1"I:&:..-
,
TWv
1'I:pot:yVwO'I'&vwv
sytv 1l1),ovirn,
, T&i

... n-POWpLaf1otvw
ot,
... , T(;i

... lU;)(),1)f1&vw
:..,
.... -r(;w

llotBUt1-Wp.t..wv,
8t3xa:!, T(;iv
BEIlota.,(I'tUvwv.
E80.b.>. to6c; ',
feit> ttpotyvCo)
poty 6
i&6.;,
.&t6. TO.no\>(
T06oU( xl
xt

nv.

8 Mt
~6. 26--23. 1
13 Eph $, ~3 . 1
15 Cor
Co 12,
.~, 27. 1
I Cor
Co 10,
'0, '7.
'7 1
18 Cor
Co
10,
'0, '7123 Cf.
. ChrYBo
ChrYBOOt.,
. t., Horn.
Hom. 30 in.
in Cor
Co: (PG 6
6 1,
., 2498Q.)
249oq.) . 124
I24 D iony
ionys.
. Areop.,
3 f'3
f 13 (PG 3, H4
. C) . ! Zl Dionys. Are op . D a
o eccl. bie.
bin". 111
III 3 i 12
'2
D e eccl. bior. III
(PG 3.
3, 4# B).
). 1
31 J oh. D
Dam
... m ., I)e
0.. M
do
e ortb . IV
"3 (PG 9i,
9i. "19
"49 A).
). !
I 32 Cf. Augll .
otinnt, Se
otinn.,
Sern.o
..no 227 (PL 38, '099 8qq)
oqq) . In
1 Joh.
JOh. ev.
". trac~. ~6. 1$-'8
'5-.8 (PL3$, ,6
'6'4)
)..

C). I

DE SACRAMENTO
SACRMENTO EUCHARISTIAE.
EUCHARISTlE.

Ex
his sequi videtuT
videtur Christi quoque corpus duplex esse: verum4.,
verum4,.
alterum, alterum
alteTUm mysticum. Et vernm
verum quidem est, quod in
hoc divino
eucharistiae
eucharistae sacramento consecratur atque conficitur sub visibili specie
panis et vini.
. Hoc
oc idem est eurn
cum eo corpore, quod fuit
! ex beata virgine
Ii
5 Spiritus
Spritus saneti
sanct obumbratione eoncepturn.
conceptum. De quo ipse Dominus in

exhibitione sacramenti, eurn


cum nobis sensibilem
sensibilern panem
panern vinumque osten*
dsset , ait: c
Hoc es w

rpus meum et Hu
Hie est sanguis meus; deinde addidit:
disset,
qucd pro oobis
oob! tradetur, et qui pro oobis el/um/dur
el/umldur in
" remissionem
remissimem peCC4*
jJeCC4*
tMum.
tum. Mysticum autem
autern eius corpus est ecclesia et congregatio fidelium .
10 Hanc
Hane eniIn
enim negare corpus Christi
Chrsti nemo ausit, praesertim audiens apostolum dicentem ecclesiae caput Christum
Chrstum esse. Caput enim sine membris
non
esset caput.
Quapropter membra Christi nos sumus.
sumus, et eaput
caput
nostrum est Christus. Unde clamat apostolus: Vos es/is
ess corpus Christi
Chrsti
d membra ex
:; parte. Et
! rursus: Panis,
Panis. quem trangimus, nonne communi*
15ciUio corporis Domini esO Et
iterum: Unus panis,
panis. ait, d 14num
unum Cf)t"pus
mul#
red.dens eius rationem addit : Omnes enim
:: 14110
mulli sumU$.
sumus. Et
mim e:c:
uno
pane paniCpamus
parlicipamus.. Quae verba dum exponere nititur Chrysostomus
noster, ita
ita. inquit:
nquit: .Quid dico communionem?
conmunionem? Ipsum illud corpus
sumus. Quid eniIn
enim est pans
panis nisi corpus Christi?
Non corpora mu1ta.,
multa,
20sed corpus unum. Quemadmodum enim pans
panis ex mu1tis
multis oonstans
granis, ita compositus est.
est, ut nusquam grana videantur, et sunt quidem
grana, sed propter ooniunctionem nullo discriInine
grana.
ds::riInine discern.untur, ita nos
os
quoque et in,vicem et Christo coniungimur., Damascenus quoque ubi
de sacrosanctis
sacrosancts mysteriis tractat: . H onoremus, ait, Christi corpus omni
25animi
2lianmi corporisque puritate; duplex eteniIn
etenim est.' Augustinus etiam
occidentalis ecclesiae
eeelesiae lumen: Quemadmodum.
Quemadmodurn, inquit.
inquit, et multis
mults granis
grans
unus conficitur
confieitur panis, et ex racem.is
cern.s multis
ms unus calix
calix: exprimitur, sic
sie
ex multis fidelibus unum corpus mysticum integratur. Enimvero sicut
ex multis membris et partibus unumquodque
unurnquodque corpus oonstat, ita ecc1esiae
ecclesiae
30unitas ex divenis
diveBis penonis
personls eonficitUT.
cnfct1, videlicet
idelicet ex praescitis, praed.esi*
praed.esti*
natis.
nath, vocatis,
vocatis. iustificatis et glorificatis.
glrificatis. Qucs enim praesciVt
praescivit Deus,
110$
IIos et
praedestituvit.
praedestitulvit, et qucs
qUC$ praeestinaVt,
praedestinavit, ho$
MS vocavit,
vocavil. et quos vocavit,
av.
MS
1, et iustificavit;
iustificaVI; et quos i14s#fNVt,
fflstificavit, nos
Jos et glf)t"ijicavit,
glf)t"ijiNvU. inquit apos.tolus.
apostolus.
Efficiens vero huius mystici eotpOris
copos est ipsum verum Christi COtpus
corpus
35et
3liet eius
eins eorrununicatio.
coununicatio, si digne fiat. Quod significant
sgnificant verba illorum.
illorum,
qui dicunt: tOramus.
tOramus, ut hoc
hot corpus tuum praestet participantibus
peccatorum, communionem tecum .
sobrietatem animae, remissionem peccatorum.
Quid enim
eni.m. aliud est communio
conmunio quam unitas cum Christo, annexio

111

.....-!<> M
....,....;j~,<W
9 "c:."
.:. M
-f)"c:."
-#.:. B
111 <NV<i&po",!",
u<i&PO"'1'" M
&po,,"!,,,
4-."1'" B

"4 Il""""'IPUt>
Il....,....;j~,o" B
X9UJWi M
","",,01>
"""'> V Doll1.ini
Don ~.~o
.~
.... io

1$ X9UJW
V~.~io IJ. I 23 ....1 6
lc~ ...
... a
a ",(..
.. ~ ii<;
~...;;.; ..... V
loU.
lU. 28
2 t.c:.tr&.t.
t.t&., M
W...u;
t; B
3(l
3(1 " .. I 6
B
...... 31 ojIuxlX"
UxIX7I ........1 '"(.>I'4"IItft
".>.,""" v
V
.... M
I 34 ,,\JoITI'IXI.Iy
l>l7""l'lXl M"
i.. .......,. B
tut
" ..

I"K
' '~oJ"~~~
"~oJ"u~ 9&
&

1(:)1'{
1"(:)1'1 (", '.6~d) (,

AI

.~ '
"~
'1 '"""'0
""''' "1l0e
'qo{ tS 'o~
"O~ .
".,, '~
.~
't6 ~d) (, '"
At"~"1
'"1;1;1"0
""''' .qo(
""Ilo( 81 "(v
"( Hn
I1 ''"6
'*"6

qd3.
qd:; "J:J
;) gz I 'O~
"o~ '( r..> 1m
im I '(a
"(g :'"
: ,"
1
I
"111-<0
'q1-<O ep!J
ePlJ ~ '"meo
"_ "1l0e
'qo( CI
I "(9V
" ( 6~.
bt "(
'( ~d) (f r
ur "0
'" "
I '"" douV
doe~y "-'<<1010
".""l
::>d) (, Al
"J:l
' 1:1 ;}n
~ljn I(tzt
"(tzt '(~)
't~) 1111
' l n .~"!t(
"~"!Il "1""'"00
""'"<> '"doe
"douV
~v ".
."!
';:1110 "n
'1:1 6 "bl
"b 6t
~ '
11 m"B:
mO'[ 3
;

~ 0-lAJ0lo
..<;!l AOld!p.(>fl"rl
,d!..on ~10
~lo

t2'1.9
"<-9:>:1 lOm?1'?
~rr99 ':<:.>'(1l
A..D,
daUDC.? 111x
'!l
t2'lo9 "<J-l-9l:1
':":'>~'(11 A
l.LD' d,lLDI.?
'bJdl'l:Jit id'Al:Icb
'bJdM:Jit
idIA:>:Icb t2 ~910
~?lo '!!Ol.9l:1
'!!01.]:>: AITlOAJl9l'hO'll:llom
ArrIOAJI9v-lllorrl gcbdoTi
gcbdo nOA)O ll1x
111 no1od~
nolod~ ~ ~~..g
~~..&B g
'!Io.I.lIniJl:Il1t
'!,.lIi]w
~l:ITI<?" A~~lorrl
~:>:I<;
gTf~TI""(l:Ilom "!!A
"!! "tn
", 2O'li
'.1i "aJ..r< Aodel.Dfcbll1.1
Aod_WflI1.1 :.l.o
~o.l.o"(
llV
11V 9 ~,d9J.l.
~,d?J.l.I. dJ 9 :
~ ~ ."~2J(t:!6J..
."~2IJ(t~!6J.. !!u.9
!lI.l.AI~TI ~2 :><;:?~OA '2 U910
U9lo '~0.1'''9~
'~0.1'''9"''
~ !!~dX !l\!..l.
!\ A3T101Jl.m
ArrIm 1.(!;>.l."'}XI
2.1}1 .'2 ....,.s "!!A'lo9
"!!'1.9 .m '!!O.l.D1c!x
'!!O..D1c! l:Inll:l
lll ll:lx
111 l:In<:?lI
:>:<:?"
:><;:?(tt..'(11
:><;:?(tI.'(1l l:I.1.I.9
:>:.1.9 'tn
't ~ X90
90 "lO"'-'4'<
"~"'-'4'< A(I').1.I.9'('{2Tl
(,.1.9'('{21"1 A(!;>lo
\!?10 lI#t1l.1.1.l.pt
lI#OU1.1.Apt AI'l.lJ'(
< ladru.dl:lTl
!aku.dll
nO}x1'(J;"hx
nO}X1"QIIn: AI'lld1L1.omi
AI?1dlJ...ontI ",!?.1
o\<:?.11da.v.
ld".v. ",l.1,d~
flO",TltI"',od~ !)Q,1.
!!Q,1. 13W1'.113'( 1>.1- Af !~\(.:l:>:lv
!l~At(){.oIilTll:lV
~d'l 9
~d,l
~ ,~~
llO.o~ AM.1.A9"ftS'!
AI'l.1.l.9"ftST1 A<:?lo
<:?l 1I=1.1.A~
lI=lloo\~ 3101"
3.1-1" AO~ l:ITI<:!?"
:>:I!?D nO}dnx
nO}dnlt !!Olo
!)l
!lt(tt..'(11
ll:1x "A1"l'cb
!t(t\('(1I A~m<;lo.\.dnod"1
A~rrI?o.nodI tf>ldl...wlO1.ont
f>1d......o1l1.ont ~lo
~10 ...,
'" ~lo
~10 Ql:I
Q:>:I 11111
"1"l' ~lol:l1'll)lP
~lo1'lIJIP !l0x
!!
oe
.u..olll'l.ot..'(>Otf
_..oJl'.o\('(>Qq ll:1lt
111 !!ox
!!OX'.wnTl
.wnl !!Olo
!!l AO"(OgTl'1-"
Ao'(olo;w ll:1x
1:>:1 ~ AO~ ~.1}1I
~.l."'}XI :rmI!?D
:rm~lI !t,>
!lt~'O' ,lo
,10 ~
'!!oxu..onTl
'!!oxu..on !!Q,1. ''fI1
11 !!0.l."'}l:I
!!.1}:>: 17nt
llOX 1l:1Al'
'l1' no",TloX:ndnnl,
n",(:ndn, !l!0.l."'}l:I
!!.1}l "'f !!Olo
!!l nO}oox !!Q,1.
!lQ,1.lD"TIl)l.o
!." ~o.g\('(1I!!.
~o.gt..'(1I!!Q,1. AO!mtl.o
AO!mu, r.do
~dl111oX
17nt 1l.}I
J..ll A0.1L?lo
AO.v.u. AIp.I4t"ll:l
AII4tQ]lI Alp.
! AlfcbdoTi
A1fcbdo ll:1x
111 ~
~il" nOAlo
il"
n0A10 17nt
llOX nOl.dJ
.d"f !!O.1
!!.1 1l.
J.. 9lo
910 'Ifi
t11 ~ 1l:1.l.1.id)'
'l.11..d)' "AO'(OgTl?"
"AO'(OBW lx
1 J.l'
ul' ~ 1x
1
1l..of
'..Df "'~>
"'~'O' ll:lx
1:>:1 :rml!?-"
:rm~.o "t.g-I.'(1l
~.g-tl'(1I nOJdnx !!Olo
!!l ~.1 !lT
! 'AOA3ITl9lq
'AOA3Iq !l10,.."Tltld1Od.v.
!10,."l.d,:tOd.v.
9t~01o AOJ.1"8godu
'Izu.d),. '!?"."1
.1<?.1 td2ll.
tdn llt
1 l:tl<f
tl1<f .'V.
.vx.
g
st!l!0lo
AOJU81'1odu A0.11dlo 'lzu.t..d)'
~AlOX1 AW.l;I0lo
''9
"!f.cbIilAtlI'l
"!b:Atl ll1X
t".II"X !l1lo
!110 !?I~11
!l<?TI~1! A10~m
Alo~m AI0",""
10 rn:
n: Jl{
JI{
A,0(10.11..D.f
!0iJ1'( !111~(?dl'
9111 '~'(!!1IIlll
_.oA10Xg:l.1l.~
.Q1AlOXI'I:I.1I.~ A
'OX10.1 1~ ~lon2 !l0iJ1'(
!l01lO1~w..Lodxl' 91x
'~'l!!li IDIt.cb ~ 9
'A10C\i
AU,lIJ x<;I0
~"t ~). J.
u :tu.,nt
~r.u.,Dnlt ' AM).1'o\nlI
AW).l'o\nlI l:I,.".nIt.dIl'i
llOX 8
, m ' ttA11.DJ
? ~'"
:>:I-.pI!..dIl'2 'lo
'10 17nt
s
M)..l.l/.~ .l-C2.l.D:ng
~1'?1/.~
1...<2..D:n2"f1.1:.
'fI.1 ~ ':'!<;
'~Old?X 'l
9 17nlr(lIX
'7nlr(J)X ~l:r;>"1AI?).odx~
~llO'1A"'J..odx~ :00J'(
~Oitl'( 17nt
llOX ~~JDm
~ty,IDm
I)t ~)' ~Iw
tmc: '?'I!
2 t'!!o.LD1c!x
~1o.Q1c! TII:.>"
oIc:.> :>:183.1,/,,').
!!01.]1 ,u-rll)w.u
1.1:>:1"1)w.u ~10
~'W ll1X
l:I83d9"'). 1pm !!0l.9
~lo 1110""
nO}dnlt !!Olo
nO}dnx
!!01 'lol:lTlI)l"
,lo:>:ll 1'lo
1>10 Q"flI?OAf
Q"fll<;l""" '!lQ,1.l:ITlll:l
'!.:>::>:1 lX
1111 !l0.1'lP'1io/"
!.1-grj,?-" n011G
nOllG !!0.1
!!.1 '.19"0'(lr.i
''(1.2
lo...m961lOl:IX
10...m96~:>: !!0l.9
!!01.]1 "ge
.'~ "c:!?.l.l}
"1!?.1l}1II c:!?..1
.!J..1 ,."
,.." Q
Q1II ll:1X
I:>:1 ..'::tJ..A0:r!.11111!\(dX
'!>1l.Ao:r!.1TltulX !!O.l.D1dX
!!O..D1dX

Ion",,,,,?,,
10<;. '.g-rrI9MJ.l.c.'(fTl
'.g-rr!91J.I.- ~I?xtfm
~I'l'(lfm 17nt
llOX TI}XI
1} "f lXIX
111 !!oJ.mdx
!!o..mdX :oriI!?P
lOTI~D "f !J..A~
!l1l.lo.~}0
10
0Al'9 T11O'(11.1m nQ,1.d,
'..m
'..m0A~1!1O"(1O.11
no..d, ~
d'fI.l
d"fIJ. 1:tl<f
111<f '~111
'~ ,'i
,'2 !rl0x'fm
!10x'f'('(f lx
111 'lOD!!"""
'~D!!0f ll:1x
1:>:1
91 'i
'2 l:tAM",OX
.:>o..I"91it
1:>:1)(
:>9xd1llD !!
!!01.]1 M""XJ.l.!ITIllOlI:
",,.'?.1311)( c:!?.LD1dX
.!J1o.Q1dX
9'
~l"""'MOX :'0.l./c'9'it
ll:1l1: 110
'lo :'9ltd"
~ !!0l.9
c:!?lo
<:!?10 ~111
~ ,'I!
,'2 ~~ ~l:tAI?MOII
~l"""'MOX C'
~
/lo "24 'At"1r.d.
' 't~'(1l
't~.g-tc.'(1I M.l..llJ
M..D) llt
1111 3lo
3.10 )1II1os.Lf(
)lOloaJ..f(
1O!~I'lMOlt. ,00"-9'(
1O!~I?MOX'
,00-'-9'( Al?ldl.u.otl1'i
Al'lldl.u.otl'l'i ~~.1 IdD'
1d~ tf>",Tllr.d"odll.
f>,."ll.dIIodu c:!?lo
<:!?.1 '" !l!LM.
! \( l'
'f (') I.
. :~
~C'/ ~ Ir.
\( XD
.nv
-1I1'i1llV 9 1I'x
1 ""'G"9
A:t-"9 ".'-~'l<lf
lCI,I.ty,9<1f 1O-.p!\(dtl12
lO-.pIt..c!tll~ lx
1111 I..l.
.1. 1I'"'f1"ldll.>W:n2
~TldlllU):ne '..1 I~ ~1O}
~1O)n
!l}~ lXIX
!},.
{:lX 'Xldo<blle
'lIdoI"'2 ~ !:no.\l.
l:no.\l. l:I1oTlI!
~oI!! lXIX
1:1 mou "fI..1
'fI..l. "f 111)(
llI: '1O.1-~..D:n2
'l:Ilo~.l..ll:ni 'fIlo
~10 ~ df).
elf).
Ol1aJ..'fM""f
1s.L1'M"",f '001"(1"
'OO!:t(t 1'lo
tlo OO)"M01V
00 J -" MOIV fdl:lll.
fd:>:l.1l. :.
~slOA<f"
ll:1l1: 1111.1-13'
,..l.13'(11'X
(J!/"X 0.l.{lQ,1.
o.I.fi. ~1d~
~01d~'I'i
S 1lAf/.l 1:>:1)(
AO!'.g- C'~10
AO!It
/lo l:I..1l11..l.1l:l121
:>:I..1=I~21 1OJAMMOX
lOJAI'lMOX 17nt
llOX ~ '1f.l1'l).l:IMID
,l?).:>:M.D A0'll!
'(9 C1..l.
. ~u o\<:?drrl
M)?daTI A12..1
12..1
't~ '1O)).0'l0Tldo\nlI
'1O}).0'(o";d1llo\nll ~12d:m
~12daTI A12..1
12..1 Mf'(<bn:
't'(1O: Mp
~u ~ .~~ "C'/.l..llldX
~..DldX ~du
~dll. 1f
If
~ 0'('(J
o'('(J ~90
~290 lI)"'I'lMOX
1!)(') 1f2
1f1! q,J.
d'fI). l.l.DJ
I1.DJ "D
'JlI ~du A'
~
f..l. AXll"lt.dthlu
AlIJD!..d<hU :,.
't~ 'AJI'}AI'lAlOll:
'AJI'}M"AlO)(
noy.." ~.1:>:1";?:tA.1I.
~.1l:1T1<;1:tAl1. '1'
~ 'AI!?'...d~
'A~lJ.d~ A'"'~"
A1l1"'!lJ~ '~X
'~Xnoj'l Mf\!
M~ !l]'
!]: AlonOA~
MonOA~
g"
9g _11:
_lorr! !l20lo
!!l llODfA".l
1~,..,... 1l.1X,?
J..D '!l:l..l.Aoq'(
'!J..Aq'( 10 lX1l.1..O'(<;I09
111~0'(?og ).1 '~...:,..o,.:>:I12
'~~lIt..OAl:I1l! lLD)2
~,.
~lI)MI)MOX ll:1lt
~1!I)~I?MOX
1:>:1 J.
u ~)I.'(1'.1m
~)oj'It..'O'.1m nOAJnif
nOAllXf ~1O}s'
~1O)s' ,.1x
,.1:>:1 Atp.
[ iX
iJ)X lI";~.o
Xlrl~.o !!Q.l,P'ld}(
!!Q.I.S)"Id}( !!0.1
!!0.1
~"'(1'
~ ~~X1.11111!~,
!!ox...onl !!Q,1.
!!. flO..l.<;I0..1
..t;0..1 :t..l?i
..l 112 11II~l
'A1DI
~'O' 9..l.
~9X1.1TlD:I'(2..l.OlI.' :.:!
~O..l.TII)lD !!o){1..l.D(\TI
IXI~l' 'MDt..<b
!l9.!'it
!92""t 9 !lo'(!!11
!'(!) 1 'tWlIS?2f'
'uPXlS92f lx
1111 :.n0.l;lQ,1.
:.tI.1<?. ':t.Ol'llllxtlilf
'.oI?JlIxt~ ~o lXIX
11 'WM1l1X12f'
'atlI01X1X12f 1J)X
ll1X
:.nO..l.<;lCl..l.
:.tIcw;. 'w~1<f
'atI~1<f ~o 1X
17nt 3/.Ir(fXf
':t.Or(flI:! 1J)X
ll1X :.n0lo9O..l.
:.tI.1-9. '3/.II~odu
':t.Ol~l)du ~o lXIX
111 ':t.016c?odu
'a.o6odu

,mc:

"v..r<

aa.

::lg"
=:t

SINOlmSS9.a
SINOIllVSS9.a

.
0'

DE
SACRAMENTO
SCRM:ENTO EUCHAR1STIAE.
EUCHR1STIAE.

11

metnbron.un ad caput, convenientia partium ad totum?


membronun
totum ? Unde et
communio
commun.o vocatur propie
proprie hoc sacramentwn. Et synaxis apud Dionysium dicitur, hoc es col1ectio.
nysiuD1
collectio. Colligit
Col1git enim, quae apud se distant.
distant,
et multa unum fadt
facit et dissimilia aequat et in unum spat!>a.
sparsa. reducit.
6t Qnamoblem
QlJamobIeb' idem Darnascenus
Damascenus eo,
co, quo supra memoravixnus,
memoravinus, loco:
Ioco:
Comm.m.o, inquit, dicitur et est ideo.
ideo, quia per eam
earn communicamus
conmuni.camus
tComm.tm.io,
cwn Christo
Chsto et carnis divinitatisque
divinitatsque eius participes sumus et invicem
coniungimur atque unimur. Cum enim ex
coniung:imur
uno pane participamus,
omnes
unwn Christi
ChrSti cotpus
corpus et unus sanguis et membra alter
a1ter a1terius
toeiusdem
10eusdern cwn Christo corporis
carporis efficimur.t
effcimur. t Et IUr8US
rursus ibidern:
ibidem: .Per Christi
corpus et sanguinem purgati unirnur
unimur carpori
corpori Dornini
Domini et spiritui eius
et corpus
corpU$ Christi efficimur.
efficrn.ur. Unde et Messias
Messas sen
seu mediator et lapis
lapS
angularis dicitur
dCitur Dominus, quasi coniUJl8enS
coniUJl8ellS extrema et uniens divisa.
diVSa.
M ediatcr unius non est
est,, sed duorum.
duorum, inquit Paulus, et lapis

lapS angularis
15 duorum
duoIUm parietum vinculurn et coniunctio est .
Post haec il1ud
iIlud quoque tertio loco addendum est, quod verum5,
run5,
Domini corpus et veritas est et figura . Siquidem ostensum est, quemadmodum panis et vini visibilisspedes
VSibilisspecies figura seu signum est veri
et in eis
contenti Dominici corporis et etiam mystici corporis, ita ipsum corpus
20 verum
run figuram mystici
mystiei et ecclesiastici eorporis
corporis esse. Ad haec verum
Domini corpus, quod in altari
a1tari consecratur, futuronnn
futurorum figuram did
dici
Damascenus eo.
co, quo supra memoravimus
rnemoravimus loco,
loco. testatur: .Significativa,
.Sgnificativa,
inquit, futurorum
quia verwn sint corpus sanguisque
futUTOrum dicuntur.
dicuntur, non
Christi verus, sed quia nunc
nune quidem
quidern per illa divinitatis participes
2lieflicimur,
21iefICmur, tWie
twc vero per intellectum
inteIJectum sola visione
VSione fruemur divinitatis.t
d.ivinitatis.t
dieit, quod nunc
nune quidem participamus
Quod apertius et Gregorius dicit.
corpus et sanguinem sub
5ub speciebu$
, tunc
speciebus panis et vini,
tune autem clara
visione,
VSione, et sicut
sieut vere est, videbimus
Vdebimus illud.
iIlud.
Cavendurn
autern, ne quis propterea, quod. euchwtiae mysterium
mysterin t
Cavend.urn autem,
30 figura esse dicitur, dicere aut omnino
om.nino suspicari
suspieari audeat non
esse verum
run
Domini corpus. Absit tanta blasphernia
blasphemia a fidelium mentibus. Hoc
modo et pretiosa mors eius non esset vera mors,
rnors, quod partm
partim ablutionis
delietorum
delctorum nostrorum, partirn
partim iustificationis nostrae figura sit. Vas
dcit: tChristus
.christus mortuus esJ pcatis nostris
nam.que electionis est, qui dicit:
3&
3 el rtsf4rrex#
rUf4rrex# propter iusti/icatitmem
iustilicationem nostram.t Et Petrus: tChristus
.christus
PSStls
pl'f)
ncbs, relinq_s
nobs exemplum.c
passus est
pro nobis,
relinquens nobis
exemplum.t Mors igitur Christi
mortis
rnortis Dostrae
nostne secundum peccatwn et resurrectio eius vitae
Vtae nostrae per
iustificationem iuxta rimaorum
primariorum apostolonun sententiam exemplum
1 .... t 060;:
o!lo;: b6)..
bJ).e<J& M'
' .... ..... ~.
~l. 1
6 c~ ,......:. .... ~ .....
... 1<~
~ at
M
c~ KOI__._.
"""~ 1fP/),;

lfP/),; on
V
eOIQmunionem
(:onmunionem t ... u:a
um V
....io
W
t.l.. 1
8
6 -dro
-ro M
Xp.....rov B
127
127 wl'-oAo>;l
"':'>;
Ij
f 61<0YPCOIOIl6t;
6..6; da.
<dl. M
ftu>4
ft4 M'
' tkl.
k. 1
36 6
4 "*>.o~
4"*>.o~ rp>JT4ploc
rp>rr6P'o B
1
39 6-n C<Wr.
0. MI

...pr.. ~n
~MW~"
.. 1
-rl.o
- ~,<
IO~PI<l>' TOIiw
o\w M'
' ... -.
_,. B
... ..
/6.d..

RRSSARIONIS
RRSSA;R.IONIS

12

cfu xl
"
.. ,\1.\ xld
1 6:~ i&c.,
&;; -rou
.b 'tO
.tpNU
! 'n:
_1
"lu
~~).o" Uor"'\1.\
<lA~I4, &t;
W fJ.h
olvou d301.11;
:0>; 6vTo,.
;; avlA6Aou,
v6ou, ~&c~
~'I)h:~ 31 'rO
b aux-oil;
mi; q.1'I\"cP\CXOl'b.>ou
c\cb.ou
M
111"
111" 1..1)&ot;
on&oiH; "c:,I'GtTllI;,
;, xgt!
Xg 6
&:;;
~h:!o,. &10'1(,(110';:
.;: 8c!xvual
!;!xu mMAor-xo
mMor.Xo;; Tll
m=pt
:
I1'Iic;
xcco(ou aQI'oM.
),. Gt{.ra
-rl x.u.Wv.
.u.v. Xllt
r. fUTil
el -rlp
tOl>p~
aI1'I~Wt; X&fGIAlou
~POI>P1'~ t1\n'
5oftYi:,
Yi:, ~ <fl}IJI"',
, t4Y1"
4-:-
'"' UIA-Vllj.l.ivo;o:
iv; !d;
a~ T(;'IV
Icpc;;,;
IcpI; ttpoxeq.t.iv6lv
xci avj.46).(oI'I..
6 .
,.d
).; '-
~Mw'
... "(;iv
" =)J"w."
ro'l cEt;
.,; 1'0"'((.
..,6"r. Ta
--i &C~ aUl'oM.
Uo .pt.x'-V'ol,
n:pa.xu~'n(ll'ol, fZ'n\
r.u-rou
a~., !ys
3~.,
~, 8~
~v Icp&.PX1)'o'
c&. .
Md
.1 T(j)
T{j) &:
&"PXlXijl1Nl:~'f1
'W:uoll:f1 p~
7tp~ 'l'a.;
-ra.; rljL:tt;
i"(U:to; Tiiiv
"

oipx.<;

,",).OU~c.lV ;.:; ,t
:
&.yoUo;.
..lyovbou
t

~t "'(C,
..
, Ih(m
/!6 Tb
> nj,
,

cxpurrl.cc,
cUXPLITTI.cco; l'uaTiJptov
," m~ h!O'I'C
to xt
<:rUf'"
:U
tIo).ov
dT&
:c x",t
", (mor:b
(moyp~b .. ~'I'o,
~'I"U, TIlI'l')'Tiov
"jTi [:~
dm;~" i\ 15).W<;
15<; hvoijatu
ioa
I'~ 10
d~
"", 0(;)1'111.
.1. xupl4x6".
u(l46". ~::tp
;; C.!,
&
xc 6
'f(l.
.u.~ t:h,u
byz Tij,.
MtO''Y'lI'~. 1i rUP
&"... XCI!
'f(p.1.O~
O~O;;;
.&.Q <)(

Cl~Oij ,&"Gt1'o;
~ ~
~" .;
~ -rCJv
~P'T,(;i" ~
~I';;r.. o).oc;
&.1tO).oa~

'l"
_1 -Ij' 1:411'/"
;
... 'ij~
i:Cpcno; oux
! ijv.
-.
~po<; *,6..,..u,~
*,6.""/U:I~ to;;
~,. ...00"
-rii~ .c::;
~1U-riPG; i:yepcnw.;
OUX d3;
b~ !'I
c
o; yip
yi tctnv
:ny I>
Mrw'
).t' .0
t X't'b
! T&)'"
", 1C;,m
.. fJI'Wv,
-,
n
Xo.;
XPla'T~ C&xc
~XC'o' Wp
rlfUt~y

B84xd
84;l ,ivio-nj
,,! 8,';;
8>; -rljv
.. 81X,:t!CoI(J'lv
8.><:t.. i)1-\"'v,.
. )ted
x:t O''I'po
.;
; 6
&e!o.;
&c;' .6
X.n;l~
Xpl.<1'd.,l~
nbtov3sv
movs 'lm-lp
..:. -1)1'(;)'1
" iJlA-iv
~" >tll'\"wbno)"
>tlt'l"wt" U-o:V
.m"'''l'PIllA-I'~ >t!lt
c ...rn-ov..
rn-.. 11
1v
~ 'r<.I(vvv
'r<.I(VUV
'r<.IU
<.I Xpurw
;:; &ciVet'l"O"
&&'"ct'\"Oo ''\";;
I"O xett
ct ~i.i;;
~lA-i.i;,. 110:;;"
30:;;" Tjj
j ctp-t~etP'l"tq. ~"~,,,
~v,tv, ~ 81
31 idet
k(ct ivtivi
O'N~ 'l"G\i
'N~
'l"G Tjj
j 8otlll.()cNvn
Olt.Gn I::lj(f'U
ij(fC\ 'I"6<.l
M~ )1.11.1
)1.1.1 .mo'(pIllA-l'.;
U-pltl"b.; fJl'\V
~" )l.ll.W- ''";
tOu,. X<.IpIlxou
opIltou,
ct, 'I"(;;V
" i7ro0n6)..CoIv
m:06" toV.
yCy"'''''' xcd
XC 111'''''
St; OU
GV 31a
31i T
Oi-rO
... -ro OUX
GVX <i&.::
.~ ~ 11
&VIl'r<.l<;
&v.'r<.IO
~ fJ

olv&.Q"\"Ct"!I;
= etUw,
ctUo\, I'l)t'
t' ,t,.:
~;: "oUv
vov ia<.>hCol
i3o('I" 'n"m.
..... lS&n
s&n >Cd
>cC -riI
-ri Ti;t;
; CVx.IlPI<f'rlo:<;
cVx.ltp:o:<; 20
I'~PIOV >tett
~l)V
c <i~&:.i
.~&c..&t ia-rl
i'I"l >Cltt
>Cllt MO,
'", c('fE
ct'I" Xllt
t kpov
kpo" hipColv
" OTI)/I.&iGv
"'JCiG'"
>litt
_
J4 112 6,
3:d: ''I"OVo
Ectl .l'l'01roV
,~:roQ" ...
oU81
. >tllt
t Il-rb
It~ "l'ap
i -riI
-ri lA-lI<M'"Ilp(ou
l<'"u ,IlVQfLOt
IVOt
14
~foI' 0(,
3!d:
tOv-ro En:HCtI
M1 Iv.
aMi...
oU8fi !>J,.o
oOJ..... "'Jl"d\OC\
OTI)l'cd\IC~ fj
t mo"
-nvb.;
'\"\..0.; <ptpc\V
'l'tpc~\/ >lIt1
_ "'ll't:i"
"'J1"t:\OV
...v cIvet,
c1"cl hipou.
i. X&XIlAUI')tt:xCUI,,
~v TC
tvo
'" yap
i ctV1l1
c1vcl ~:
~i '1'0
'1"0 I'II<JT>jp'
al"
...V )l.ll.1.l)J.O
).. !Jh
Uv '1'0
'1"0 'f"lWOII.&"<.I'"
ct\co, .DJ.o
! 31
3
~ VQ(luf'&\/0v
b
oo.cv" qUI/.
X~l. 113c
S3cv
... xlll
xc UIX.;
1'txM"~XOt; t:rpl)'l"ll'
t:(p-rCI 3c\'n"I/o<;,
3civoo, i:Y iji
ij f'a
.i '"r.. '''
1"0\1 25
vou m."Xet
m.ct
'!'Ou
: (fwfU!.'I"O<;
.'!'; >litt
_1 ct[..;
1I"cp43UQ'I'ct, .
VQl'otO\l
f)pwa~'" fJ
'I"O lI:po
ettp.ct~ 'n"llp43UO'l"'tU
~-rlj.
o
(, ya:p 3...x
8... '''
1"01/ dJ.l.vol/
." (.L6vov
6" m

...... 6Y-ra:
6-ro: -ro
'I'OU a"""lptoll
T"IJt kvU'\"'<.I
klto,
..., Ud:
i: Xet!
ct 3,'
et&NtcU -Nr... 'I"(;;V
'"" &d(o)V
h(v I'OO'l"'l)p(CoIV
'l'1)" nctp<ilSG"1.\/
1I"cilSGmv ILUO'l'IXO;
)1110'l"'~XOt; >tx-rC\
xtxAl)'I"!l~ 3,inV<.l".
3~i1\"V<.lO, w,.
;
B
M
4pto
4p'1'Ou
... )1h
b _
_I GfVQ'"
o{ou 1I'nc.>v
S'" 'l"WV
" !v",
6pCol~CoIv. (f1l:;"IO,
(fZ>co, 31>l1tl
31 _ ctt)1ct'l"O"
ctfct'l'Oo "("(;iv
''" vGOUvGOII)1hColV.
t. OTI)l"wv
oIUw" ydp
y<i !anv
i,l,'' d'I"C
cr~ >ecd
xcd Mo,.,
;, AyoII"'I""iv6,.
,,6; '1'1)"1.\/.
1)\, 3
311"ctiSO
'n"etpaSO
-Njv
" "
6p"'~v ieto..rro
..rro )10P<pljv
oV ID.J.G
1D.o:> TI
'
~'P' .rro
uo..rro voxi:v
CC\ 313"""v.
313.n".

Tetpc<m'l"CoI
ctpc<'' 31
3 l'"l)Btvet
ILBtct 1)
ctu.ro
etu-ro TG;;
TG mOli
'
1"0 oSvG)1ct
ISGct fj
IS
S 'P1)G'IV
pl'] 6
.o.lll'et
c G'>(1)VO
>c C;
;
ml mG,.
TGO 6
4pwt;
4;: >tetl
>tct oIww;
01; -ro
'1'0;;
hb ~
'I"~ :.
'n"P~'P1))1tvlt' )tI:cc!
X&opt.lll~ .G6>t
.G>t lern
crWIA-T<.IC;
; TOU
'l""O XpI<J'l'O
){poi -
IA-~ ypxn'l"G
I"'> - &:JV.'
&:J,j.' et,xo
ct.xo -riI
-ri "wp.ct
. TO
'';; xupioll
>CUiou 'TC3cCol'TC3:
)ltvov
tov etUro
ctGii -ro;;
-ro >tllptGlI
ct'n"oY'WC;'
c-ro;' -ro&ro
'I'Ou.ro I'Gd
icm.v,
im,, oVx.
. 6
T67r0t;
Q,ro<; -rou
-ro G'lI"l'l'OC;.
:'l'O;, S6
sr;
&..a
.! '1'0
TO aWl'et.
ct, xctl
xetl OX
ol. 0
~ '!'Ou
'I"O !;,
II:~, AAa
! TO
ct.t
et~ 1tpW'ret
'l'ct 1v
~ yip
.
metijiet TijI
mct(>&ct
'' 'r<.IU
<.I cfp-roll
4'' xcd
d. Otl/Oll
( 4vIlIl.TI
46r.l 06
O '1'0
TO kr~
etkr~ ''1 tOV
" )(,.
_1 <p1l1v61U"OI/
cl6:vo Il{,riiiv
.
0:130.;, 3 TijI
'l'j 6v-rl
6' .,-,mo,.
; tcrri
,
"1'
i1l1 )1.11.1
).. 1'H1l7rollj&h
cm:,& ct,.:
c!.;
....
'1"00 cZ3i
!W"~",!3iv i13l'j
XIll
:C Ilt""",
It V<.I&\
VQ&~ 6
3111ax.v..o.;.
88&;xCo.;. fIr
frEI'\"tt.
tt-rc&; .li-,.;I

aiiij.l.ll
.. I'I"Il 81 -Mro"
-Nxov tt-r1lV&t.;
~I*\IC' -rijv
""'Iiv
"",cd:v xlll
>ct -rb
-Tb ,dVlYI'Il
C("lC f'obVG"
oOVGV x...t
xc 1'1)1ih
IL'IJ1iiv 4U.o
l)
Wnov
-r1I"" hipGU
io <'1)4
O'1)""",Y'\"'x~ :~
j:n)..~.w

..

ma

, Dlo"y
DloI1Y " Areop . De
Oe cl.
ec:cI. hier.
bier. I11:o
: (PG3.
IPG3. "~$
"~.5 D). I 7 Dionya.
DioDya. Anop.,
An,op., I.
. c.
C.
11
Il 2: tPG
tpG 3.
3 ...428
28 A)
) .. ! l ' 1
,Cor
Cer 15.).
1.5.). ! 16 1,Pet.t~.
Pet.t~. a'.
al. I 30 Ct.
Cf. Aug., Senno
Ser:ao 373
272 (PL
IPL
38. 1246 BC)
Be) . I 32 ]oh.
JOh. Dam.,
Da ..... Oe
De lide
Ii orlh.
oth. IV
'3 (PG
IPG 94. "48 A).
).

13

DE SACRAMENTO
SACRMENTO EUCHARISTIAE.
EUCHRlSTIAE.

et figura fuit. Nec tamen


tarnen adeo mors
rnors et resurrectio eius non
on fuit vera
ea
mors
rnors et resurrectio.
resuectio. Est igitur eucbaristiae sacramentum
sa.cramentum et veritas
et figura. Ex
quo nihil
hl absurdi sequi videtur. Etenim ipsum quoque
sacramenti
sacra.menti nomen nihil
si8nificat allud
aliud quam figuram
figuam alicuius
allcuius et sigI)
num alterius. Siquidem
Siquidern sacramentum tectum mysteriis secretumque
esse decet et aliud extrinsecusprae sefene,aliud
seferre,aliud babere quod
quOll intellegatur
intrin.se<:us.
Neminem autem
autern conturbare debet nomen istud figurae, ne
~ id,
quod ait Damascenus: .Panis
,Panis et vinum non
est nisi
is figura corporis
10et
loet sanguinis Christi
Chrst.
. Absit,
, sed ipswn corpus Domini deificatum ipso
Domino dicente : c
H QC est corjJus
corpus meum, et non : figura corporis
COTpOris mei, et:
:
m~, et non:
: figura sanguinis
sanguinS mei.
me. Primo
Pimo enim panis
Hit: e$l sangf4is meus,
et vini nornine
nomine non
ipsam visibilem speciem panis et vini, sed sub5Ubstantialiter
stantialite transmuta tam in corpus
copus et sanguinem intellegit.
inteUegit. Deinde
15 figuram hoc loco intellegit umbram illam, quae nihil
nibi! aliud
allud praeterqu.am
praeterquam
figura. e.st,
figura
est, simpliciter
simplciter aliud
alud significaru,
significa, nullam omnino faciendi vim
m
et potestatem habens. Quemadmodum sacn.:menta
saca:m.en ... veteris
eteris legis
legs Novi
Testamenti
Testarnenti sacramentorum figura
gu ... fuerunt, ut circumcisio
circumcsio baptsmatS,
baptismatis,
sanguis hiTCorum
hicorum et vitulorum Dominici sanguinis
sanguinS in arca crucis
crucS effusi,
20 et serperu
sepe pendens in
eremo
eemo corporis
corpois Domini in
cruce
cruee pendentS.
pendentis. Verum
eum
illa quidem figurae tantum erant et aliorum significativa, non e{fectiva,
et sacrorum quidem significativa, non ipsa
'" sacril.. Nosa
Nostra vero non
modo signicativa
mod.o
signficativa et figurae salutis
salutS sunt, verum etiam salutifera,
sa1utifea, hoc
est effectiva salutis,
salut S, ipsaque sacra
sac ... et sacrae sacrarum rerum figurae.
fgura.e.
25
m mterest
nterest inter
e veteris et novae legis
legS sacramenta,
sa.cramenta, quod iIla
illa
2$ Hoc enim
quidem
qudem dumtaxat significabant sa.lutem,
salutern, haec etia.m
etiam praebent, et iIla
illa
quidem non sacra, sed. sacrarum
sacraum tantwnmodo
tantummodo :rerum significativa, haec
autem
autern et significativa
signifcativa sacrarum
sacraum rerum
reum atque effectiva sunt. Hinc
Hine
sanctus Hilarius ait : tCorpus Christi,
ChrSti, quo in
altari participa.mus,
participamus,
30 figura quidem est, quatenus panis et vinwn
exterioribus
exteioribus apparet
appaet sensibus, veritas
eritas autem est, quatenus corpus et sansuis
sanuis in
jn veritate corde
creditur.'
credtur . Et Augustinus:
Augustnus: tChristi corpus, inquit, et veritas
veitas et figura
figua
est : veritas quidem, in quantum virtute
itute spiritus .ex $ubstantia
substantia panS
panis
et vini corpus efficitur; figura vero
ero est
e.st illud, quod exterioribus
exteioribus sensibus
35 subiacet.. os
Nos itaque figuram
figuam hoc loco ita accipimus,
acciprnus, quae seiHeet
sclicet
quoad sensibiles species panis et vini
in aliud dumtaxat significet, quoad.

a; 3t:!xwo\
3t:lxwo\

49x"

V} OM.
_ . 10[
r "4 K ......
~
&m". M'
' u
e" ~I
B
r 8 49" M'
' C<m".
Cm". u
e"
B
....
. . ~ &<m".
~i M
a": M
B
I 10 du
..... ICal
!< V-O""("",~
OM.
_ . I 18 W'"'"
W ..........
vrP"' lo'ji6-.0
lo'W- B
I 21 l-ri-n
8Xi.:
v..o""(P"'jI~ B
....1 "'"'"rP"'
pv
pwv M
l.-cp
c ..... B
22 lo'u..,."ptou
-"""""''' M
ILucJ""<"Ij~.o"
l4ucJ""<"lj~.o" B
28 "rij~
-rlj~ ...ut.
U. M'
' 25/ 31 6&cv
6&c-o xcd
_~
_iv '13<o>Gw
tt_v OM.
_ . Vv ........
........ l/JJ
lJJ .. r 32 4
""
.. "",ax~
....".~ ,..,..
... B
. ,"a.",
'"~('" 34. o.r-ro
~~
ad4. _
... -;
:tp"t"<r. .t
.. M'
........... r 36 :rtpl:O
:t:o ....
B
_I ..
t"",~ 1 36{39
36/:J9 :rtpW"rtr.
p.tv -rd9 ftt"TIl
' '"1'';;'0"
'"'." B
36/9 ~
6n ......
I.r. B
""'.
_ . 39 ""'
fm: .....
ti) d..... B
r ).;!ha
M'
~ 6vn
.. d"",
..... li)
)."o~
$ ....., 6
oS ,~.
Uf'r. JIl'
' ._"
Uxa.o;. btv.il&
btv.i>&oo; ),a1'fW;w:<l
).;.lW;w:] .........t B

po.,

I
s.. ",...,..
....

" Ulta
Ulaa ''!oC
'' gz

Il
II

' (:e:~lJ
(:lEl'~U

to6!)d) ~I AJ ' 3 '\


to6!)d)"
"'"
ny LI
, (Lt~h
(t~tz 'o,
' "Id)
'1d) h
tI ,',
'~ lllA
lll 'tl!o'l8o(l
't. 80(1 "11M
"[ 'J:l
') tl
,

l'l,111
111x "'lall
"'2a\l ~('):t,..nll
~('):I1'I'1\I\1I 11I:"'p
110"'1:1 ~tu.D)J...7
~tu.D)J...nl 1/,1.'
l/,l.'IIIfI1fc1
IIIfI1fc1 l<Il.('),t'(n
l.('),t'(n tl0ld[u.Qon
"o}dlu.l 1'I0~010.
tlO~010l.
Of!!Q..I. '"" )coJJ1'io2f
rdf l"x
l: w..,m::uf
1 ''''''1'
':"'l' ",w.u.~J,...rI
Pl
)coJ,.,no~ 110>(
tlLlK Q..l.1U91~
"'Q..I.lU91~ lYrlf
"W.l.~:t'(U~" pm
"w.u.~~,...&U Pi
",0.ldJ
u "'9J-D1Ap1
"'0.ldJ U
"'9J-D1p1 1\1
'Ma}:ogdu.;o
....1"gdmu;o I\1n'lll"92
1'"'92 ...
.JJwd-aq'
W.PIIWoQq' ...:,o!3t
",o!lI. ",1f'(o~lUm
"'1f'(o~lUm l'1
111x aJ.
a..
w1OJ,.nf (Inl9l.'
lni9., '" 'IIIfIl:.u
'IIIfI llLlK
l1 IIT1<;:?,o
;:?, ~
11 nOJ.dl'
(I..d, !!Q..I.
!!Q... ...1f.J.
, ...
W.l.o\,X "'",;:?..
"'l.oo.103l;1DJ,.nf
~a.. 1'I0"'Jo
tlO"'lo 111x
"<").I.o\'~
<;:?.1.
:.u,,?':I0~). ",1'I.m
XI,,?,:Io~).
- aelm '~o....}'(
'~OMr( ~0.1.
~o.1.lI.l~D1~~.1.
.}~~~.. '" :"0>.<;t0.l.
:.;.. """"l:t'(u
"""Q""2:Xu "'1OJW1d
"'lIJW1d 98 a:
:
_1O~
.. ...r
,,,Xl1'I1fc1 ~OX1.o~\I
"'1"'.1. :"0'('G'
:'('G' ...
... II1,
:fI ~.
.
_:.u~a
AIf.I. ,,,:.u1'l1fc1
~0X1l.0~1I ~20.
~l0l. ~ "1"'l.
"'0,.",
,1.'111"'
\1\1' "QO "fTI
I 'l,
9t
,XIt"XI"!J.!.~!
...:;mlf
,t"'III"!p.!<.~f "1!'I1f
,!>~oXQ cIJ'(9
~~OX
IJ'(9 I!?.I.
!,>.. ~"'..."'I""
~"'M)l"'Tln" 11'
plX ... llW!!'(
)'IIIl>!!' "1OftD!l0'lMo.:.u,,,
'11OftD!!0'IMo.1O"f ,.If'~
'atlf'(o~ t'lllll:
1t)! ,aDH
~Q..I. ,;.
!L..oo...
d Q.J.
g... :Dt.:1'1'19MM
:DI\:I'I'l91\1lOO 'l.
,. 1_ ... 0.!"J.<U"(al.
O!XI.1.<U"(a.I. '23X02
'!02 "'.1.90 1",d..1~
1\1",d.l.'III~ 1It
1''
:"o~2'2 :"0lte
:.0~2'2
!')tt ~o...
~Q..I. ...
M,!?llf
tyrlif ~J,r
~o.l.l)lr> 1lr>X
11' '7
' '2 u,~
l<U'~ .~Q..f.o.4'
'~O.I.I\o.4't: .'III'rl],'III
'~10 ~
'I.\.D:l
90l ~ tlr>X
11' OT!~.o
90l 9.l.!!0.I.t
9.n~ ,:"O"frl!<.6'l20tI~
!'"f!l!.620t! ~.
'I.\.<l:l 90n
:.uT!~" ~.
~l. '.1Sq
'.l.Sq 901'1
~(U, \.Dolf~
",..mlf~
Tl 1'111 1'l'111
oe
~2o..<;>'III
~lo..u;>l1 'lOll:1.l.O>U>ti
'2(OO;.Q:u>ti ~2o..
~10.l. ~ ,l<U!';'dnoOSl
lu!ddnoS1 lr>
Xlll10
111)( XI'Ii~.o
lr>'Ii~,o !lO.l.<l'ldX
!!o..<>odX !lQ..l.
!!... ",Oltt
",Olte
~ ~wr:'2
...'D:ao!P2 1'111l1:
lll)C ~2"'~"
s..ou.!fll"'t)o ~O1..
~"'r:':I] """:a<>!P2
~l'Jg~a S.I.Ou.!fIl"''lllJ0
~OI\U, ~'o"('('f
~,o"('(J Mil1n'llf~
",iIflIlf~ 'D,V?O
''',no ~
""TI
"" 'IC.l.'!'dll.
'IO.I.;:?dJL 1'111jlall
1,111jlall I''..t1<J
III ..t1<J ... (')~~ )(o)JA)0
)(oJA)o """'1OJ.
.........).. ",(I)lA}0l.
MlJA}O.. t,.2
" ...
"'3:
azs '9
... o~ 1l'Oll: tlO~2
<'IO~2 ~I'l.l.o\'~
~I"I.I.o\'X
1I2UU.l~
2U..
...., d'!',(,
d'!'.(, 1"
la , .....
ao'lllfl9"
o'lllfl'l"~ ~..,Q
~lO~ !lOJ,gldX
!!o...gdX !l0l.
!!.. lO'
101,1
ri],lO llOX
1'111 'lllTi<;:?"
..,i;:?" ..'(f
~'(f
!I~
. ...."'
w.....
.......9'('('TI
9'('(,I "'"';:?..
:r.tn.....,. :0'(f>'D'1l'2
~o'(Op :d:I1d,
!I~ 'l.l.
<;:?.1. lI>l/..t\.l.l.w.".
~0'O"'''lOIl'2 ...
"~o'(Ox,,
~Od'J.l.OllOXd, ~o,.
~0,1.
,lO.l.l<.dla
1'...d1' ~ ~9",k)C.o,lllIIIV
~9 ... tr.X.olOTlIIV ~o}JI
~~lLI 9
~ 110)(
P'X 1f2
1f51 ~1OX
~lOX 'lr>.I.o\i
XI~ "''IiI'18oQ1f'(f
...matlf'(f "'"'~M)1O
1?.l.I)1D 1...o.1..I.lf
o....lf 'O.l.AfTI
'o..f! "'i']0
"ti']0 ... odUf
od..., 1'11:>
111x 1D.I.1\OI\1'lllfltr..o
uo\O)'IIIfI!..o 1J1X
1'111X ",rl
",,1'1 =-.ol,d,(,0X?
lO.I.I\oli,d'('o~ :
~ ~otI.'(f
~otII.'(f
!!OJ.
!!.. '11 l-I'f
Lf ')(I)"9rl
'~W"'9n ...0~;U
0~\U 1J1x
tlOX "(I)d,.l.l'
... rod,.1.1' )"''''9rl
~ro"'9"j "''lxu.r..lO'ril.u>
"''lXU-Jln!..o '7
' :><102la
:<I021a tlO"'lo
nO"'10 1J1x
1lOX
1'I0J.dp
tloJ.dp !!'- 1JI"'O'...v
'IJ.<iI"'0'(~ !:!o..:od9
!lOJ.d~ 1- !!'-!..tf~:
!!'-!.r..tf~lO !!OJ. ""rl
"" 1.1Sf
pS! ano
..... rlo ...,gn2r(
'9'hr( ...o~ ... ~
0;
O~ iJ!!lO.I.o\f
iJ!!1Uf )121'l1f
~2:11f l'Oll:
lJI U!?l.!I0
,2!?2{ ... o.=)"o~
~lll.o~ 1~~JI
1\1~~1D I'ljf
rojf :>,!=
~1.I. .
~ 1\1l.'"
1.", '2
'51 )0lU/l.
:. ...!l8
!8 a
"'111"""1).
JI..:J). :I~.o
lOTI~.o :>l!,,?o
1D?0 1'10"'10
tlo ....lo 1t - nO.l.df
<Io..cl, !!Ol.
!!.. )!!:>.
~!!:.. Xf ~J"rnol\X
~l.'IIIrltp~ !!Ol.
!!. ,:11'1,1\1\\1
,:t,..nll SH
JIi.
JI.
/A.J. "o.o9''IIIX
g...
...OD?Jl ',.,n
'JT! '101tt1f'O'
mtt~:ql "ll.<>f
....).,<>f ~ lJlX
llOX '101tt1f'6'
'.1~'6' 1lOX
l: 1Onl2.o
'IIIrll2.o !l=d){
!:!=:! ~1.
~l ~ 0"11..00
... ! l. 0,(,9
1'111 'Ylnt/l
'YXnf ~ 1lr>U?:aJ..o1l1.
1'r..8?:JW1~ iryaetr.'(p
iJaek'(f ..
..<> lO'
:'r
'" :I~"
.)
o.(,? y 111x
~ !!O.l.D\0X
ri],lO l1D'
lOTI~"
Mry\J1t
O"? JI ''ll.Df
''W>f 'i
'2 1OIael(.'(p
'101ael(.'('f M.oao!f.i-Jl}lO
'I.\.oao!f.-.D}JI ''''.I.o\~d9
'lO.I.o\~d9 "'j)
rojf !.Illr>l.
~21O.. ~o...10
~O#.lo 1- :'oJ.dp
)oJ.dp
1n
O.Q9t:DX .~ ...,n
II)d!.t..\it I!?.l.
\!?.. '" llO
!lOJ.D'ldX
!!OJ.S)'dX
1a 1\O.o<?t1<
"J'1'I ~o
)o~ '.:I"",,~n~
'..nI~~'ri~ tIIld!.umnDnit
!)'- :I1D~..
!!'lOrl~.o~.1. ,.~0,d1'.
~ 0' d 1'(1. ~ol3it
~ol~ 9 1- n
'f2 >1..
~I.<.d. "...,
P".l.l<.IO~ l'l,111
111x aJ. P"u,
"...'1'!..
..1'Itr..o
.ro..fT!.:d.ll. "l2d:l]
...d2 1f.l.?1O U ~a
'f11 lr>l.!l=
=!l1.l. lO.I.o\i
'10~ f.l.?'111
f.I.?'r l'd:l]
~2 X<]o
? 'fX1U,""'1.u>
'~...1II!..o
f>I'l.l.rU'IOdll.
11< f.l.?'10
~~ 'i
",wl.,rlk.od~ ...
~<hJ "0A9'ri
""TI lr>"lax,x
1J)ooX"dall. tlr>X
",~.,I'(':rcI~
"'<hJ
....)...9n ",11
XI"'2ax,x ,DnoX"d:t.ll.
I1 n
' JI.1.!!II.1.
'r.1.!!'III. "lOJd!.r.J.",,,
...1O)dU"'"
oIf..
",9n ""n
",,11 :.u"'1D!
"'" ,~ ...1'l10tu..on1'l
roJdI.t..Dn1'l ,ad""'111'2
l:tdr!>1O'i )tr.x!f.i-:.u'i
~kx!f.-1O'i ), ~
AIf.l. ",o...,Jln1f.o?
. . OM'IIIrllfD? ,,0"'9T1
01
,..~.],
"'~J. "",,1'10
fX,1'Io ... l'l.
~. ~,(,
~.(, I:>~o...
tI:>~Q..I. ',
"O~ ....
",;:?d~
l2d~ ro.,1',(,1d~
"''''l.,1'I.(,'IIId~ todt}
lod~ 1lOX
I'111 l'J.!}'III
'..}1 U fdSl
~S1
',x,.!.10~
-.JdUf1Ul lXIX
1 :pm.Df1UI
1 ,W
lo~ 1lr>X
l1 "0"9rl
...0"'911
"X'l.tt.IO~ I\lO)d!.r.J.f1UI
~f1UI llr>X
l'W ':>:rd!t...wD
'~d!4m" ~!
~~ ,oll.?>.
,!,X1J.AT1tr..o
'!'1.1.\111!.. ?O
} 'IIIdUfrlIf
1Od:t..f'1f .11
,11 ~ "d"l
,d~ Xt}o
Xt}0 '2
'11 l'.l.I)lr>
f-.I.I}'r l"".I.o\lOTItr..o
'fX'.I.o\1II!..o J,r.:rc~
MO.l.rI.(,:DcI~ ",n
",rl
M,!?dat 11t
1'. 'fX'W3'(UO.ll.p
11 10.1.11.JTf
'o...yrI t'0
} ...0I-9rl
O"'9n l<I.w.lOTItr..o
l...:I!..o 1- ~ "'01\9'"
......91
"I2d"l
'l""W3'(UO.ll.p llOX
;qn 1IMl:IXJ.'P
"""la>CJ.m ~ttrn)p'(!..ood.ll.
'~ttrn)<p'(l.u>odll.)OJ.lOTI!?"
~'?" !!ox1Oldnx
!!Q)t'101dnx !lQ..l.
no... nO'(9j
n'l}j 1~
:..d>9
:.d>9
'? 1pnt )o.l./I.lOd",,"x
I!?l. ...orl"9)(
~ !>t:..e-iIflI:adx
>!ttil1n'l:tdx tlml(.df
lml(.df '" 9
:'OJ.:rd~x '.l..'.9
'.1.1.9 1>.1.
ol,,?x "'91.
"''l.. 1_ )O.l.lOTI)'III
~o..:I): ~8 a
:
!!oxmdnx
!l0ll:'101dnx 'O.l."8flX
'OJ8fl I!?dnlO.Ul
'.!;>dn1.Ul "i
'" !!OJ.
!!.. "OII.aTI?MX
...o.aI?.nX "w",rl.on,(oTi:Jrl
",,,,,,lDf1'(O.n U9.1.
.,!?1. "W-f1'l0An:
...!f..J1'Io...:d
...wdl'lI:
1.C>d~x )p
"" lI>TillLl
~JI "w"(f'rl'lll2
"I'1:f'r1'r2 110X
11 "1'1~n
"I')~'" 1lOX
11' "I'l.(,ftll...roAJd.. n
'11 ~.
~l. ~o...In").l."o~
~Q..I.lOrlD).l.ll.,.g
!!O.l.
"frl r,.r. ''''''l~rl
~l. Nf ~o~
Jitl JI
!!.. IfTlOJ.,dsx.
lfIo..'dsx. ""'"
.....,,~n !.Itt."'~'1012
~..x~:111 ~
",..
~o ,,"rlO<.
VXloo...tt
,.. MlUjdl.
Xljd. "9
<Yj ,,.,rllr>"92
...,1"911 nodp.f
o..f 41W~q
'4X1W~Gaf' "oq
\ ~"'U "'III1T1,,!LTI
"'1O)I,,..I 11t
11011. "i

'*

)xl,,,. .

* ..

,.I.

BHonr
SINOOlYSSllU

ft

DE SACR.\MENTO
SACRMENTO EUCHARISTIAE.
EUCHRISTlAE.

15

verum COI"pw> Christi et aJiud


aliud significet,
signilicet, et tamen
tarnen veritas est. Quema.d.
modum Damascenus
Damaseenus quoque, sieuti
scuti paulo
pau!o ante
aote memoravimus,
memoraimus, veteres
eteres
secutus doctores
doctoes verum
erum corpus et sanguinem
sanguioem Christi fi.gurativa
figurativa futuro-nun
run nominavit. Ubi enim figurativa
fgIrativa dixit, et figuram sine di..scrimine
Ii dicere
dcere potoisset.
potllisset.
Sed de Hs
satis,
, ut arbitror, disseruimus. Nnc,
Nune, quod reliquum6.
est, aggrediamur.
aggrediamur. Erit autem nostrae omnis
omnS oratio tripartita. Primum
enim eonabimur
conabimur ostendere divinissimum
dvnSsimum corpus Christi
Christ et sanguinem
nullS aliis
verbis
verbS aut sacerdotum precibus conlici
confici quam iis, quae supra
nullis
10memoravimus,
lomemoravimus, Domini verbis:
verbS: oc
Hoc esI
esl co,.p~ mtum,
meunl, et Hie
Hic esI
esl S""luis
s"nguis
meus. Post haec sanctorum
sanetorum ecclesiae doctorum ac patrum nostrorum
unam et eandem esse sententiam
seotentiam declarabimus.
declarabnus. Postremo quae huic
hUc
opinioni
adversari videntur, duce Domino, euius
cuius res agitur, disso!
vemus.
lli

Quod
od igitur
g impossibile sit allis quam Dominicis
Dorninicis verbis
verb;' eucharistiae
eucharistae 7. I
sacramentum confici
conlici evid.entissime
eid.entissime et luce c1arius
clarius apparet. Enimvero
lateat, quemadmodum panis
pans et vini
in corpus et
nemo est, quem 1ateat,
sanguinem Christi in instanti facta transubstantiaJitas humanam omnem
faeultatem excedit ingensque
facultatem
ngensque opus
est et certe divinum, ita etiam
etian
20 huius sacrarnenti
sacrarnent efficientia verba instar ipsius sacramenti eximiae
eximae
cuiusdam
Cusdam virtutis esse debere. Christi vero divinis verbis
verbS nihil
nibil esse
hl effica.cius
efica.cius esse posse manifestum est. Quamobrem fateri
lateri
potentius, nihil
llecesse
Domin.cis illis
llis verbis et nullis aJs
aJis divinum hoc sacrarnentwn
sacrarnentn
necesse est Dominicis
conlici posse. Nec enim divinissima
confici
divinSSna per divinam
diinam potentiam confici
Unegaverit
unegaerit quispiam, nec verbis
verbS Christi
ChrSti nibi!
omomo
efficacius esse,
eurn non
cum
modo
rnodo homo, verum
venm etiam Deus sit
creatorque omnium, qui
qU
solo
3010 nutu cuncta
cuneta od,
produxit, qui verbo aegros curavit, mortuos suscitavit,
eaeteraque
caeteraque mira.cu1a
miracula fecit,
lecit, quae in evangeliis
evangeJi.s recitantuT.
Praeterea humanae preces
pr&es tunc,
tune, quod orant, facillime eoru;equuntur,I
coru;equuntur,
30 eurn
cum id meritae sint, et a bene meritis
meritS effunduntur. Atqui pa.nis
panis et
vini in
n eorpus
corpus et sanguinem transrnutatio non
petentium meritis,
meritS, sed

eius otentia,
potentia, qui ex nihilo
hIo euneta
cuncta produxit, per sacerdotem tarnquatn
tamqua:n
per instrumentwn quoddam efficitur. Unde non
minus
mnus ab indignis
ndgns
saeerdotibus
sacedotibus atque perverss
perversis quam a bonis sanctisque eonsecratur.
consecratur. Ex

36
3 quo manifestum
manifesturn est non
orantis
oants sanctitatem, sed ipswn
ipsum Dominum
poprii.s
propriis sui.s
suis verbis
vebi.s a sacerdote prolatis panem et vinum in proprium
propriwn
corpus transmutarc. Nam si
humanae preces hoc possent, otius
potius virorum bonorm
bonorum preces, etsi non
sacerdotum, quam pravorum sa.cerdotum
sa.cedotum
hoc
efficeent. Atqui indecens esset atque ab hwnana
boc divinum opus efficerent.
40salute alienmn
4Qsalute
a1enmn existimare
exi.stnare tantum
tantun sacramentwn
sacramentum a Te
re dubia dependere,

9 .....
-n"'"
"n)pltn M
..........
-t"pL;
~ B
21/23 J
j,..t lo'h
.. TO
oi ..10"..,....
..&>roi TO[i
I[i oi).&o~
oi).,,&o~ M'
...
Mo
....
1". B
; .. le,.l"
Ie,.t" I "TC(
-n; B
OM.
_ .
M"',.

,.
1.

BESSARIONIS
BE$SARI01iI$

'1';;'
'I'j UP~
p.1.HJTI')p~ v.o..oy.
!. 'Tc;;..
'1"& TOU
;; XpW'TOU
XwO bctv
bcwv ).6ywv
o~
oM~ laxupmpov,
to,
oMb hepyiaTCpov
c-rraco C
c!Y~ MtXWkI.
MiXWk,. 4&cv
&cv ctl
~ctt ci"ciyx'l}v
" d'l\
,{\ ixdvol(
ixvo.; o~
"t"o~
Xt)(O~
; ~''''
koup)'ia&\ 'I'oi
. &cO
xUPI)(O~ ~~,
~~f.I4a, _
_l 0(.,)(
06)( oUOI(
1t~'''' kpouPl'icr&cu
&C~ .
p.OO'rljPI.
okc yp
o!kc
yd:p 6i.;
.:.; d:
'1' 3ct&nt=
.&ct6cc &cumiT"fl
&coTci-n 3uvoilot&\
3UV& MPYO",,/Xt,
M:p-yorx, 6;pV1}&d1)
ip&: "1"1(
lv,
!,
06&' :..
~ 'f(;i"
'f Xptaro
>.6yW'\I
o3h
o63tv MPylaTCpOY
-yl (6)(
oux oiv&pc:.n:ou
oi&o f'hvov,
--. cl>J..d:
oid: 5
&':0;:;
l;; x!
:! TN
mlY't'WY
iv... 3"1)!'lOupyou
BotpO _
nn ....
.
Ilo.wq "
..
.. nu

xoel
&co;:; IIvro.;
_I nein
op.'n ".sv<!,
''I}.
6;, &;
a -y~
&ci'/U:\X1&. V&xo~
. -r.lJJ..
.l 6act
600", iY
i
XOTo.;,
>.6y~ oo\cu;
vo~ i&cp.;ba:\X1&,
V&xpo~ icc.
~"" xatl
COtlyy.1oc..;
u.1o.; i!o
1tpli3o~ mapy&.O'To.
m:py&.aTO.
I
"Ein u ~ !1h
"" &."&p(,,~
&."&pI1t(,,~ 8~.;
8~u; &:mnsn;:,.
&:>ro~;:" t.
. lrotOikrl.,
lrotOXn, Tij>
> d.l;;!ttt;;
d.!t;; .:IV"
clvot.
B
86" GlY
t'ToiXn,
o:oikr. x!
omo
a
a~((o)" 31xt.t"
3 ... TC
: xct!
xctl OO(W,"
cl...spwv
dBpW .. npoaq>ipca&l.
Oic&o.l. Tllv
10

;U
a~ TOU
!p-t'ou
!pou x1
otvou
o("ou eil;
c!; a<;>(.I.Gt
(;>. X(ltl
<lt d(l#.
.t '-ro
tOu xup(ou
&,I,oto"
~'I'o$o).-I)" 0':'
':'
~ i~
dl;;~
'1'&"
1=w."(o),,.
, &>J.d
J. Tjj
fi T<l
;:; 1t.wr
rn: r.6o~
"'pylly6YTO~ 3..,
3uvil'I
... d"",, 31&;
3d: ToU
TO t.:pTUCOV
U:OTtXO"
axiil'Gt
nepot
r.o
.. ,,,MU cino'l'd.
oc'-&..
cta&a.t. 8ijXct
8C rdp
8
8~ xad
1t1l
l 1tOY'llP<i'.I
kpi:wy
"pi:
oU3b
f'r'l" ...... "1"0 "'("0
:.U-o tmtp
6t :Kill
r. {m/:.
Ul:. TWv
ciYle.lT<iTWY
yi Y(\lca&I,
c&l, "au
". otxl

oUSb "'rr"",
TO
;; 8cojdvou
8:oivoI.> 6al6T'>}nl
6 TC
c xa.t
_ 8hjO'III,
8i-ll, dU'
d' 1I:-.1I
:u-. ro...
S
Scm&rv
..<m&r-trt o~
w~ 18Io~
talo~ 15
P4jIlIl:II'~1I I'nro !.:ptWl;
4j:~
.:; Uk:
IUT~ 1:mono
1:mOno;:; TO
;:; 1tMXOII'I'I)t;
1tMXOV'\'l), 1tf>'!'t'VOu;
1tPf>cpt'POI.L~LI; -ro...
V Ip-ro'I
lOV
J(
: 114 xd
: T~II
, olllov
olllOll ..:~
~ 18Iov
18LOII 0'i4!l
n:iUll.
1U""1I:~),Uw. 4.WI;
; y.ip
., , et
e! ex'iJ
elx:iJ oi'
~iiT' UGvo 111,
, i).o
J.!I1)QT"1I &:.ap(iill
&:'ll xd
: 1l'iJ
!.:pWII
.: Itx"",
Itlx:i, h
Sw;:
IITO
~Oll civ
a... 4j lP1)OT""
&..~ S! 61='0
.., ~
~ n0"'lP6l11
ov lcptCUII
C .. WT'
;:;' civ
a... inltTiAl:I
inlttMI Tb
&
&..:
'UMII:TOII IpyOIl.
f(yOIl. xcd
xc
1ltAdTWII
rtip
&. 'iJ
oGllol:
olll: oo.:LOII
b:o .. Ot:TC
:: ...
Il~ Tfi
fi i~nIvn
ti~n("1l "f1J","
~p"," 1tp6l1epop<lll
1 illepLj30>.oU20
icpU2Q
1tp&.Y!lw,;
&. Tb
. T0t70TOII
ooUo ti
~p1'iv lpyoll'
EpO~' "x:a;
,"X~ yd:p
y:i:p "",1
xc npa;xA'/jo:fClIO
nO:XAYnt T&.;
~
~lUn!J', 431)AOII
u!J',
131) ..
:1,
11lL, t:!
: xao:l
xr: &llI.;
.&l; d"lI:xooO'I!:<;
:L:r:<<; 'Rp(i<1X.I:U:
1tp(i:.: k:
1:~ et[1:Oo!U"et'
o:v'
"",1
.. oGt-cu.;
xetl
-N,Y
v &Lti
&. 1:i'.)y
llUC1Tljp{wII
t
~Iltll i.otll'
iA'In!;.o~1I
.. 'rl]cc,
"W'nlp~ 4&'l'jA,w
4&1)6v
87 TC
: xetl
1l'P1OAOII
iOOIl sIlIetL.
:. 6>t'ep
: tll
~ 1l'iJ
O'UIl!3,:d'l'j
ull: xd

(:
.., t- o~
B
~ O'w"t"'I'jp(a.
~Il(iill,
TO~
i;
:lx:!4 'lt\J;ptX"',
m.piX:CI, :.tr:
4; al:;:
:;: xd
<i'IIetll- - 25
~(CUI; UCO~1I
lU1:ctAIl~IIOUII'~1I
~ ,X"'PLCrT(a.
~I\<ltao: u 4t;
.; t:l1),
:1), thtirx1)1:Git;
iviYX1) "fGi, xuw;xo~
~O' xl
oux
4; -ro
"f(>O'OUo~ ..\:\/
1li.oAcIl;
xupLXG~ PlIftO'L
ox mOli;
Tb "f(>O'OTOII
~LII
d.1tu:1:&.~
. xl
: cW
lJAoU
1
;
ui; ::~
-l)
d.1tou)..c;:O'&.~ ftUII'1:l]PLOII.
yl 15;
..... 01; ....
Iit; -f,1U"fipa;t;
a,~~ 11-1)
t;o, <ik:
8e;:a&.I, &crn:
n: 1:WLOu.,.&"
"fwIor&., W
IlUO"L"l]PL,
u"f:, 1:'"
. ~ P""fI.=
r= UAl:lCU-
nAl:LO"II,
<lAA~ 1Ie;:0'&.I,
. l&cv
1:LX'"
~ o
ol &:~
uM~w.nCUt; nltpxA'I'j"t"LXti
n::i 8
11..;:;:11....I:IIIG;I,
':, oGx
olx !v
! 1:ao:L.;
; -I)1U-Hpo:II;
-I)uio:;
ki](I'C(1LII
3t:cc:r l"I:Oamioll
lBoo fpyOIl
fyO\/ TOcroTOII.
OCJOUo.. , &..op!\I4u."
s.-o!vu;
y".. &crn:
n: 'L"t:MO'aijIIG;L,
::&ijv;, 00
ft-:JO
;-:JO
Al:LOmll;
ol:r~ ,
T~ lpYOII,
ll, 4:ll.'
' :lo~
etTo~ 1:0;:
;:;
.. Pfo~
Pll!lO'~ TO
;:; xup(ou.
. G;oYr6hY
;6hY G;oYroi
i ft;
Al:I.OO'LII,
oU\/, Ill<
. XtiXI;:IIO';
.:;:vo mlllou;
rnllo~ lI:.n-tk
;>hi lepOOPYl)(WoI.
.:.

"E
"
... '1'1:
; b:
bn:l 1:
1:00
;:; xVf/(ou
xVf>IOU P4jpG;'L"I1.
4j:t1. 1L'pOeptPf>lITetL
1tpocptovII I'nro TO
;;; !cptCUt;
Icpt 4t;
4; ~
114.
x:ovo ucr!
.. ..rou:i:"
..ro:i: tl
.. ;c~
a fril!l'L"I1..
P1J;. W
U
&~ 'lt\J;PxAl)1'LX
m;xx! ",lml
;{,;;;
M
11 .... lXo'l'\'Ot;
~Ouo,!tLII
G'1')1oL(IIC~ .w.
PY)loLftt
or.= Qc;
c; o"to:
t~OUIl'(a;y !1:OVTo';,
:, olmcu
1m 31
&1 fxo
foo;,
..... o.., - .iov
j.Lli).).0II St
& TL
::!v;~:U
ft)..c;:ftt~:U
: C~6:o
.. 7rb
!) W
;:; ov~
f MIX;:"
t.c;:1I \Uoutvou
;;; fja'l'j
fj&I') B~:tvo
"",1
t:~6TcPOII
qOIlT~ fJ
\wu~u , ..
__1 w
aUIIG;~U
i.ovo; SOwrO'&ct1
&v.&c o~
.. !.:p!cu"
.:!ll or.\/,
: o~
fJf ni!;.oll"t"Ot;
oU
1:0~ cxo~
It'7JTLXO~ T6l11
pi)!lO'<II, LiA
1:0~
no'POC'I'TLXoiC;
:i: 1'0"
;; xupwu
xupOu cbtOftAl:,O'&oa
cbt:'&:~ lIo",lmo"
vmv Ta
: &YI.
&:. xd!JJ,.CU(
; 3J: 6

B
87 3c:v~
s..oj.lt:"l~ fJ
f &";:1:etl
..i 1:Uxe;:..,
"f\>x:e!v 1:WIc.lTIXijt;
u..1'j TO
JoIUC1Tljp{ou
uviJ.llcut;
uvi fJ
f 06. i).'
~.
iI
np&troll,
, oUx
&11
"- SOIlG;Ilu;
~:~ 'l'l:Al:lt.lTlx'iJ
TG;;
:; 1:cd"
lcpiWII
Cill tw(1)l"I:lXpxA4jacO'L.
1) p:Xrc. 40
cl
j!h Tb
; y.ip
.i !v
! IXt-rljael.l:'ol
:rt:~ 6n:t:p
S", .. fjB
;:; d
: &1
1 -ro
b &ronPOll,
::ov, &.
4v &toITO.
.
1:"
fj~ XG;TCx"';
~'n)" a...
l.aTc
l.: oGx
olx G;'
:lQ:
TQ:1 G;t
: Scijt:rt:LI;,
&:nu;, i)..)4
iM Ta
xuplou
XUo Py)",TIX
::
~ dXtlpl(M'(a.1I
c:('!411

~o(j"w.
~O;:;ll.

17

DE SACRAMENTO
SCRMENTO EUCHARISTIAE.
EUCHARISTIE.

quippe
q uippe dubium atque ambiguum est, an pec,
preces ac
ae supplicationes nosh:ae
Deo acceptae
aeceptae sint
sot futura.e,
tua.e, ex
quo fieret,
ut et sa1us
salus nobis virtute
huius
bUlus mysterii exspectata
exsectata dubia foret.
faret. Quod ne
accidat, immo salus
nostTa,
nosta, quam digne participantibus hoc sacrameotum
sacramentum praebet, certa
6atque indubia sit,
5, nece5$e
necesse est Dominicis
DOmniCi5 verbis
vebis dumtaxat et
nullis
"His tantom
"liis
tantum confici
conici ~camentum
~cramentum . Ad haec precibus quidem
quidem. nostris
non
on perficmus,
perfieimus, sed tantummodo rogarnus,
rogamus,
ut perficatur
perficiatUT sacramentwn.
Verba vero, quae hoc divinum
divil)um corpus operantur,
opeantur, efficientia sacramenti
sacr.unenti
esse debent, non
on ut conficiatur
confciatur deprecantia.
depreeantia.
10
JO
Ergo non
nostris verbis, quae non
conficiunt, .sed
ut conficiatuu
conficiatuT
orant, tantum
tanturn opus tribuendum,
tTibuendum, sed ve-rbis
vebis Dominicis
Dominics vere
ee conficientibus
eo modo, quo
Dominus
Doninus ipse per eadem
ead.em verba, ut legitur in evangelio,
eva.ngelo,
consewavit.
consecaVt. Praeterea
Praeteea verha
Yerba Domini
Domni poferuntur
pToferuntur a sacerdote.
s.acedote, tarnquam
tamquam
potestatem habente ea
e3. perficiendi,
perliciendi, quae ipsa verba significant. PTecibus
Pecibus
16 vero suis
su.s otestatem.
potestatem petit
peut idem.
idem sacerdos tamquarn
tamquam nondum habens.
Etenim me1ius certiu!iCJ.ue
certiu!lCJ.ue res ab potestatem
potes.tatem habente quam a nondum
nondn
habente, sed ut eam
ea.m habeat rogante pericitur.
perlicitur. Faciliusque id agit,
qui
iam otest,
potest, quam qui
posse se sperat.
speat .
Non 19itur
igitur supplicibus sacer~
dotum, sed enuntiativis Domini verbis
vebis effici eredendum
eedendum est haec sacta
saca.
9Omysteria. 1tem
9IOmysteria.
Item dum rogat sacerdos, aut petit obtinere
obtnee potestatem
conficiendi
non. Si petit,
conficiend mysterii aut
" oon.
petit. non
igitur incrat
inerat sac:erdotis
sacerdot.s
piecibus ca
potentia. Quis
Piecibus
" otentia.
S enim
m peteret, quod
od iam tend?
tenet? Quod si
5
non
petit, fmstra
fn.5" rogat.
Quapropter
Quaropter non
ipsas sacerdotum peces,
preces,
sed Domini verha
verba eucharistiam
eucharstiam conficere manifestum est.
Adde, quod verborum, quae haec mysteria conficiunt, nuUa diversi.
diversi-.
2ti
Addc.
tas, nuUa
& mutatio esse debet. Una enim
enm cuiusque et inunutabilis
inunutabils fonna
fmna
est, qua mutata totum
t otum etiam mutatur. Unde Matthaeus
Matthaeu5 et Marcu$
Mareus
et Lucas
Lu cas et euro
cum i.is
.s apostolus Paulus, eum
curn huius eonsenationis
consecIations
mentionem faciunt, quae a Salvatore
ea)
Salvatare ( in
ea) nocte, qua tradebatur
perlecta est.
est, eadem verba omnes eodem modo
30 perfecta
od. pronuntiant, quamvis
et
in
n superioribus
5uperiorbus et
in
sequentibus
sequentbus diversi
dive;l diverso modo sunt
5unt locuti.
Hic
c pa.titer
patiter omnes dixerunt: Hoc est co,pus
corpus meum, et H~ tst sanguis
mtUs.
Preces vero et
supplicationes
5upplicationes sacerdotum,
sacedotum, quibus nonnuIli
nonnulli
existimant hoc mysterium confici, alias
existirnant
a1ias apud alios et
longe quidem
SII diversas es..<>e
e5..<>e v:idem.us.
videmus. Alii enim optando, alH
i imperando
mperardo id
d agunt.
Siquidem Clemeos
Clemens et
Iacobus; t Rogamu5,
Rogamus, inquiunt.
inquUnt, ut mitta5Spiri
mittasSpiritum
sanctum
sauetum tuum super hoc sacrificium, qui
efficiat bunc panen
panem
corpus Cbri5ti
Christi tui et,
, quod in boc calice est, sanguinem Christi tui
..
Iacobus vero: .Rogamus,
.Rogarnu8. inquit,
,
ut Spiritus sanctus adveniens sancta,
saueta,
.l(l
. bona.
bona atque gloriosa eius
praesentia sanctificet
sanctficet et faciat hunc quidem
2 ~I<t&,
~I<t&a, M
-&.,
/Iix-h, B
I 19 ~ +r
M
~ ;,..
um B n</W.
nW. ,.os
,.u..... I 36 lxOTod
lxo..od B

U.
ffIU.

i......n.r.
lt......n....

011'1
MolLI ,

~f1Iloa.l B
~f1IIoa.l

er""'.
"..

111
11 .

18

BESSAIUONIS
BESSAI10NIS

,~

'-n '1"(;)0,0
'"-. h
-rL;J .
u--p~ ~'lJ&.Y
o!3;r. 6>.wt;
6>.; n
"E-n
j.ih -rmlllWr"'v
T~ Ilua-rlJPI<1
~'I)"",,"'noJY o63.;"tGroI
~
"" TC)tOtl i).o(
c:l'
!or. ,
lJuiCl'f'OU
hiCl'f'O\I
l1li"01cr:
KO{'Il"("
mOU-~" ~!
~t... cl
..." JL!or.
y~ -Ij
Ilop'p~ xal
'!ro(,rr~, ~ c'l"&c(
(,
!lC'l"or.P).1j&c~ 1Icr;!
lI.Gtt...o
..- Ki-o
tti-o &oWt'IlL.
o!>.o.oU. X/ltl
: aij).ov,
!)., cl!<;
&; Mor:Till.iot;.
r: r: 1:0,..
; '"'
' xar.i
r. Aouxi, xcd
xc np?.,
; TOmo\<;
\<; llod:>).o<;
><; 6
!ytv;
i:t4
Mpxo,"
~ .
~ hl4<;
w;~ I'Y'rjO'&tvw;;
-<
<:l'&tvw;; .,vp"rt.<;
~povpyt< ~ &.6
-r()ij
-r()U atoYrijpo<;
tom)po iv
h
~ x~
wx~ 1i 1I:pc3i&O'ro
pe3& ,J
V.t:a&ca
.. -:oi ~r:
'I'r:U ;
' Ihij
.1hij,
i; 6.~
povcyx.
'l'V.t:a&c~,
~!''TtI. UT
6!lo(~ in'
.. "'tc",<;
'R"6.~ xpo-fr.ocyxv,
Xct('l"OL
xc-ro yc
iv
h 'TOt.;
.; xpo'tJYO\l~OI(
XPO"'IYO\l~OI( f
'
t xd
xr. btoioc
bto~1C X/l<l
,u; iJ.f,l(pOv
V on
~x6.;.
~x6Te.;.
'1'6
.w;yro
.o;yro --,
cr&.
. xctl
_ .-roih6
to~6 i<rI',
i< '1'0
att.,,.
. 1l0\lf
\l. OO.x-W'O
.-;
'1'0 al
bn-, TO
a",~ ll4,.,t
11116
...
11:1 mivn<;
v; c!,rovur;;.
cv";;. TrU;
U; CUxclt;:
Ucl;: n
3 110:1
1Ir: &-fJa.:1(
&c Tc;:,,,
Icpi",,,,
ci, Ilt;
!.; -''I"a
'T'OU!;
oU; G!iT
oG
i'yov~
U<Tt'pr. 'fd.I:l.C)WrClI,
-n::.oV:, 4Mo:
4:,.
: KP'
' &0".
&;, XIlI
l1J..<
AiyoVT~ -roi
Toi "U<TriJPIOl
.. cIv!
~ _'
_po 10
B
88 bJ.ou; *rco$L.
ico$. )((I.t
)((1.1 'oUo;
TOUo; )1h
. ~1I."I'\.;.
~11.~<7>o;. 'To':";
;: !Ir
!C npxrrxTLXo;
1'I"pO<rrIlXTL)(~ or:6-roi,
r:6C, 11:110
i~,
; "h
b rII
xl 'I&;)(Co)o"
6." 6 -h'
te6. <70<1',
.pi~L"', K).ij!l"l'
rP lead
~' tSe6l'c&d.
aoU', a",
~v.
'{vat
'{YCIt KGt'TmI'4olo\:...o
r.m.; tYIO
4.. d'OU
<70\1 ci:iC;
1fYCij~ , b,
btl '"r... aU<J!or."
~!o" 'rtYnjv,
=U, <;,
.m~, htocpt..Ol
iocpo
fl>"
fl>V .lpTOv
't"OToV
't"OUo\/ "61"",
"; -ro
XPICM"O
aou.
"" _
_I Tb
1'CoT'ijPWY
1'COTpWV 'I"Oiho
oUo cd,,
l 't'OU
'l"O
Xpw-ro
Xpwou aouc
<701,1.,, ixo,
I6.xw~o, - .rVgr;
';; ,nn'f'0nij=y
bt Tfi
i .~
.y~
_ I ciydjj
ciYII&jj xd
M6<l15
M~~ 15
r:kou 1\"pOll(7tq;t,
1\"IIQ\l(7tq;t, 'f"llft",
')f, .d.1f7j
", ..:o~ijlf7j
;.
4w "I"OTO"
"I"OUO "c7>V-1l
",
or:ko
'c\Y~1f7l x,d
..:o~ijlf7l ...0"
~e. lpw"
l "I"oil
"I"OU Xp'<nO
Xcno; (fOU, xOII
"1"0
"\"OUo '"!LIO"
,"
"\" XpI\J"\"O
"\" (fOU,'
o1Ylo"
no~plo" "\"OTo
OIt~OI "\"Oll
BGt<1{).uo
:.,.c ,; Si
3! 0 I'rtotc;'
' t3::&
t3c6~.i (fOut,
ou., '''llf{'',
,, ta&cr"
.ihiv -rO 1tYC1ip..i
1tCU (JOu
...0

l i,' ~i<;
c 1n:1
! T<i;
; o_.cox
3C "I"OITOI
"I"OXUOX ltIll
eu).oy'ii<JOII
CUy;j OIt.-ril.
(,.il. xd
U
o1YIO\!
~V-i<; XGtI
1\"PO_~ 3(;}pGt
iyf xd
o&~ox
-rov h o1pw"
I "\"OTo"
"\"OUo OIUTO
.:. ...0
"I"ij.l.IOV
"" "(;)!LOI
"I"OU
20
iyclfOlI
iV<X&~OII -ro"
"I"O xU@!ou20
_
_l &cO
hou XGtI
c ,,(lYl"ijpot;
<Yl"ijo; i)f'-6W
'Ilj(J(l
; Xp'<nO,
Xcno, "1"0 Si
3!
'l't'O~pto" "I"WTO
"I"WO OI"\"b
--b ...0

-n\O
", "I"OU
ltIll
&coil
hou XGtI
c "c.l'l"ijpo,
;
;; Xpl<J'l'Oil
Xtcrt'Ou "I"o.ixXv&h
"I"o . ixx~
~IO" or.tll-OI
"I"O xuptou
i)~" 'Ilj<Jl')
tmip 'l"ijt;
; ro
ou x6af'-ou
x6a",ou I:Col-ijc;..
.;.. 0
3t
3 yc
: &cto<;
hto.; Xp
ulf"l"
;' t"l""::
.. ,
u" 6 1f"l"0 I' t;'
tXOI"I"":Cj.I~O"',
6n:ip
'), ....,b 1t\fCV-.i
1tVCu (fOu...o
(fO\) IYIO\!
l Xllt
'l't'o{lj<1O"
"I"bv
"I"b l
l "I"OTOV
"I"OUo "I"to
'f"l"t,
p.h o1pro"
"I"{~IO\!
"iii~OI
"I"ou
"1"01> Xp"","o
\"\" "ou,
, "1"0 n
3! Iv
i '(j:
I'(j:> 'l't'O'l"lJpt<f)
"I"OT<f)
"" 1;"4&10"
. <XlI'
"I"ou
"I"O Xp"","o
\"\" "ou
211
M
115" 1'C'TOtj!d.<!l"
C_ox "I"iji
"" """
~1'1;"{ (J(IU,
, 1;"cji
ji lI.~.
oiy~.t Iv
i h ok.
ok. "I"o,nott; ro"Il,j'"lt;
"\"",6; yc
:
88 ol:cr;
3"",oi;, "I"(\)"
"" Si:
3i: -r-t
p.i<o'"
... O'l'iW.6Vfc.l"et"ror.l
,l,W.Vf:",.
o~ 3""''P0pi<;,
~ICoYtur;C;1\! P"!f.I-'
i'r(o)'" f.n'I:ol-r
~'I't'01-Jrrc.l'"
B
o':'x
(. ib<c
ib: .... '"
01 mll
! ye
: 6\1"\"Il
15VfI 1rp'
' &01(,
&&<;, <l)J,..i
..i "I"a.u-,
"I"llihu, &
.. 1rllpoi
a.ll. tri"'
1\"i
... cIIfI
dlfl "I"ci
"I"c\ OlM
oxMci
1rllpd
",a 1\"iaw
6IL0tc.lt;
ot; 1\"PO<pCpo\l"\"OII,
"'POopCoVl"OXt,
' ltIlt
e!3o<;
c!3o "I"6w I'ua"MJPW"
U
xd
~oP'Pij 't'C
etat",
cltv, xa.l
Xllt "I"OMoI(.
""\(. rlro>
.... :"l"
"I'&),cIOl"l"ur;~" i1\"oaoTCo
~oio... So...ocll-W
3wt "I"OI&nor-'
"I"ox-rjv' 3"tc\
ad. yoip
. ro1Xc.l"
"\"1 30
eL;
c; ...0
clv",I,
et"OII, 15
6 etat,
ct, 'rd.
'l'c\ U'"
~ua-NjPI ioOUVfa.t.
~OilVfIlI.
,
"E"I"I
'"" b:vi
btctV<i cI,,(
: "1"\.\10,"
; 1\"Oll)'l"ur:d.
O'l">d. eru
cr,.., xed
xc TWlM"\"lXi,
::, 31' i:i
...
... eL;
ct; '1'0
eblll
CYVII
b:o
bo:t"o 1rOlpy&,"",I
"(',"", xOlI1;"(;)'"
... 4Uc.l'l
St.xpI_TOII.
3.>:",. roil
Ou n
3i 1cpo
1cou f'-UlTt"lJplou
u-t"o ro.nou
on,
oMlo.>
-. 4Uo
4).G oGTc.lt;
oG .;
~ 1;"oi
"1"11. XUpl4Xc\
xupl4XC MYI
"" ~lI.
~UolTt>Coi d'l<Xt
.a. 3ol(Ct.
30xet. /5&$v \hoi
",u.ll.
"I"IlTOI,
""",>, XGtl
xc OUXl
111
", TO
; 1cpU.i,
1cp,. 3d&<;
~a&1( Tb
b "\"OIOTo'l
"\"OoUo ::oii
uMlOiial J'U<I'TT)PIOV.
lHM'pov. rou-rou
oUo 36
"I"OU
ibtcl
1: '9IlWPc\
Cycpd. i)
1U11:c.l'l
.: laTl
pr.&<;,
a.Uv o3a.v.;;
"1"01> ).6you
~"I(, 1"1lu.nr1t"'P"'3p1'6~ 3o:v
Sd~o!'C"
rlro>
.... b-'novox.
b-'novOl. 0I<m\
a.u ~ -rij,
; 1cpoupyloc.<;
1cpouy(a..; 1vLpy.1Il
t.y."" xott
xor. '1'0
31'
3' 0I..:mj,
..:.; 1ro't'C).0JlnOV
':ov
J'IHM"i)PIO\!
lHM'o h
t ll6-rcji
",6ji Tcji
ji i<JxT<f)
ix "V
'I"ij,
; 'l'iiiv
U>":IOMc.l"
:6 P"l!tTc.l",
&, lmolllollv
booo
etr.
.tr. bu:wox,
bu:wOI, 'l't'pofopi.;
o,oi; y{VOVf""t.
y\VOVflll. ~ yip
i wu
ro ipwu
!w XGtl
xcl o["ou
[ ou.,,,,oa. tv
t 't'jj
i ta!.J.
s...
tYou.
l, rdxPtt;
!; Iv
ol 1'
n
yc
: U).clOn
,"CIOUYf' PC(1)
~u.al q>a&1,
1"\1'1" ix:~
ixc~... buow
bnotOUv '1'
~(1) 40

uo

....e.

....e.

... Mt
~6. ~6---"08. Me
Mc r ... 2:>-24. Lc
Le ,.~.
u. r--2r.
r~r. I eo..
Co.- 0.23-25.112
U.2)-25.112 <;01Ol
<::onot.
t . apo lt.
at.
VIII
U
,. 10.31,
D'31, cd.
d.F"ol:
FODE I !iID.I
510.115
lli Lit. Jac.
Jae. (F. E.
. BrlrhtmaD,
Brlrhto:ao , Lilw,;uJ
LilwriUJ Ox_
_
lord 1896
1896,54),
.54). 18 Lit. ..
L BaL
Ba.. (PG 31
31.1040
D40 A).
).
23 Lit. L <;hry
<::hry . (PG 63, 9.6
916 q.
<;).

l'"

DE SAC!tAMENTO
SA CRMENTO EQCHAl{ISTIAE.
Et)CHAl{ISTlE .

pretiosum sanguinem
panem corpus
corpUS sancti Christi tui, et calicem
caJcem hunc pretosum
Christi tui..
tu. At magnus doctor Basiliu-s: ,tRogamus, inquit,
inqUt, ut veniat
Spiritus sanctus tuus super nos et supcr
super haec proposita munera et
benedicat ea, sanctificet
sancti1icet et faciat hunc quidem pa.nem
pa.netn ipsum
ipsUI pretisum
pretiosum
I>
> corpus et vinwn
inI pretiosum sanguinem
sangunem Domini et Dei "et
et Salvatoris
Sa1atori
nostri Jesu Christi, qui effusus est pro mundi vita
ita . Divinus
Diinus autem
autenl
Chrysostomus: tEmitte, ait, Spiritum
SpirituIn tuwn et fac hone
buc panem
pretiosum corpus Christi tui, quod vero in
i hoc
boc calice est, pretiosum
sanguinem Christi tui
tUt transmutans
transnutans ea Spiritu
Spritu tuo sancto. Cum igitur
10 tanta sit in
i iis
s differentia
dilferentia atque 'varietas, ver,b a autem
autern sacramenti
efficientia
effic entia immutabilia
immutablia esse debeant, profecto non il1a,
illa, quae a1ia
alia apud
alios sunt, sed haec Domini verba, quae apud omnes eadem.
ead~ SUDt
sunt et
ab omnibus eodem.
eod~ modo proferuntur, tanti mysterii iormam esse, et
iis
s trfbuendumesse
trlbuendumesse perficiendi potentiam manifestum est. Per ea
ca ""im
enim
16
1Ii fit, ut sit
, quod est .
Illud quoque considerandum est ea esse alicuius rei efficientia,
efficienta, per.
quae res illa
lla ad esse producitur, ab aliisque distinguitur. Huius
autem
autern
divini
ini mysterii
mysteri nulla alia quam verba Domini efficientia esse videntur.
identur.
Ergo ipsa dwntaxat, et non
on sacerdota1es
confcere
sacerdotales preces tantum opus conficere
20dicenda SUDt.
sunt. Huius
rationis prima quidem pars per se ipsa nota est,
quare ea omissa minorem probabimus. Ipsum certe consecrationis
opus et per consecrationem efficitur sacrum mysterium
mysteum in extrema
prolatione verborum conficientium,
confcientium, quaecumque illa sit,
St, et in
insta.nti
instaJ1ti
fit . Siquidem
Siqudem. panis et vini
ini substantia in
sua peil1.anet
pelillanet natura,
atura, donec
2li
2 omnia illa,
il1a, quaecumque sW\t,
sWlt, quae sacramentum perficiunt, verba
dicantur. Quibus dictis mox collSeC1atio
consewatio fit,
, transsubstantialitas
transsubstantialtas perficitur
ci , eonsummatUT
COnsum.matu sacramentum. Quod et de baptsmate
baptismate beatus
Angustinus ait: tAufer, inquit, verba, et quid
qud aqua Risi
nisi aqua ? Accedat
vet'bum
ve-bum e1emento, et efficitur sacramentum.. Unde tanta potentia
3Oaquae,
ut ewn
cwn tetigerit OOlptrS,
OOttrS, purget cor, nisi ex eo, qui verbo hoc
facit ?
manfestum sit per verba hoc sacramentum confici,.
Cum igitur manifestum
confici,'
decet quae ad hanc
hane ex substantia in substantiam
substantam transrnutationem
similitudinem aliquam
simi1itudinem
a1iquam habeant eique confonnia sint.
sinto Unde quoniam
35 in hac transmutatione tria
tra haec esse necesse est : tenninum a quo, et
tenninum ad quem ipsa transmutatio fit, et xnodum
terminum
modum ipsius ~
rnutationis,
ntatonis, quae omnia illa
il1a significant, talia
ta1ia vero
ero esse verba Domini
Domiri
facile
faci1e probatur. In
iis
s enim continetur tenninus a quo per verbum
hoc;
boc; nam nisi in
n ea esset terminus a qua,
quo, non
esset:
esset tTansmutatio ;

(.,.

" piy<&t;
..,. M
&ci",
&c1w; B
J 11
ooi&,
,"
B
V J 12 00(,]
~&'V "
" , " (.,. 28. 31J) ",~O<I',
n~O<I'tiPc'v M
_ . J 28 . . . M
V ...
ncp
I 2\)
""" M
s.pr.
"W. u
cpt B
29 ..
"f>01Iipo"""
~IUO<~ ..~pon,
~poyn" V
B

,.

BESSARIONIS
BESSARIONlS

B
89 rl]o::o
~I'--ra:. b:
bu:lv(o)v U
U P"rJ&ivTtolV
& ::.&(
II~ ~ !&poupy!o;
:Ouy!r; tt;).$i"-ra:I,
"fW;).$i"ol, ~ ::
~A~ ylw
... loXl,
:,
Tl!
Tl ...
lXl"'rlO
lXf"r'f)pWV or:).:OU:I.
u),&1O\h"cU. 3 xa:1
: m:pl "n)ij
:>u :'I"!o;~
tI'In"Ia~~ 0
JLoXXPw.
:& 1"/0'111
l
M
116 AQyoucrTi"vo(
AYOUcrTi"VO( ::
.4~),,& Ta
{rin.ulTt,
~o:t, 'P'Ilcr(,
(, *xa:l-ri
.: -n W
(6)p
3 Jj
f G&c.lp;
; ,.;p6cram
cra
p~oX Tiji
:
aTolXd",
:! xd
_ ylw1'l."
w," ...
ucro.:
\IcrT"f,PUW.C 'R"6&n
6k 'I"OcroX6-nj
ocr:6 3W:"
~I<: Tiji
3a:n,
3=t,
; .l"
,1;,, 10I0Il:"0"
,6:vo "I"O
;:; ~
:3!: xa:&oXlpcl",
x:&:;C, cl
, ...

,10;:;
oi:if Ii

w.;
O"~oX~ xa:p31a:v
'i) ix
'l'O rl]-
~1'4'I"1 TOiiTf>

nr-

'M>V'rc<
O>WTo;;;
f
'5 't'Olvw
't'OIu TO
...
ucrl()"
oi:if or:).:toI
od. P"I).,..&.T(o)",
"/)&., 31Q.
31. TOWU"!"6)"
oU
I:
'&m,l
I.IcrTijPI/,)'I TOiiTf>
u),&t-ra:1 Bill

nr-

yc 3ct ,.;&'YT(o)'O
&.; 'nMi<1&cu
:&1 P"IlI'&'TW",
&., !a yc ,,"po.;
.; TiJv3&
3:
1~ oUcrW;
oUcr:; IIL;
:.; ocrlor.
olcr:
..
f'I:"I"oX~At- 6",0IlmjT
:oV
lmj: 'xIII
': _
_I :;
OOI'J'Op~ nliTJl
dalv.
,!. t-l
-!
h Tfi
j yc
: TOIoX'r1l
:>:]
1lftoX!30).'ii
Uo).'i TPlor.
: -ra:ToX
oUo: t\c(o)pct
~ct
.. &...&.yx"l),
&...&."/), TOV
6 'n
i
~ ou
xoXl
WV
IIL;
:!; 3 6pov
6 - 10
,.;iiO"oX
ii yoip
, n:o).
l'ftoXo).~ b.
bc TiVOli
litt;
:!; TI
- )(Cll
xco.;
,.;po.; TOu-rOU;
(\ 6Tb-.
Ub TOV
'i
T'ij<; !&poupyCa:(
:ouy(;
6, !xIIi_
!x:i_ d:
rl]:o
::
6 ... !py<t"l;OYToXI,
<t., 01.:; fw'<1lTd:
f:L<n:
Tp6:mW,
~JLoX= '"r1'Il=~At.> =6-nj
T'tct
:U: mivrcr.
mivo O"7)!l4lvovrcr..
<.vo:. TOutToX
ou;U: U llial
:! Td:
: .ct
pi,!l4n TO
;:; xuplou.
XUpOIJ. 7tl:p..qU1
:.ix::
yci{l
Yir h
! oXTOr.;
:UoL; 6 'n
i
~ oU 6po.;
6; lIl&
8.& TOi;i
o;i t"l"Oihoc
toihoc .;
pijJLoXT(I(. .1
d rP
...

~ 11["1)
:["/) h
!
89. UTjj
.\r:'j 6

6;, OQ>I.
$["/) ::)..
n.
olcr.; 11'-;
:; OU<1tcr.
o~... :cto
15
B
~ oU 6po!;,
0?1>r. 1:["1)
~~).i,. fo-nl:
~ oUcrlor.(
~=~i, 16
'n
xa:1
: 1<'01"/)al(.
1<'01"1)<11(. TOUTov
TOUo ou... O"7)!J.{WI
<TIoICI(wI Tb
tToTQI.
to>o. :(~
Wc:ru-r~ 3
~ _
_1 6 ctt;
:; 3
6; h
! TOUTo"
ooL( 3).~
!. ou
on oblU
oItu oUx
ob
a... d"l)
:"/) fLIl'Tlt:1to(7)<1I<:,
a:n-;, dUd.
di ,.&opd:
&:
6po.;
3'ij).~ taTr....
~ov, II(
i).o,
:! .
IA.~ litt;
.t; 6... , ID'
D.' IIL;
..; 1'1)
iW
,.;potol.
notol. md:
<i: "I"OiiTf>
oi:if 31XCl(
31; .&.:(o)poWn:(
&:poW:;
,.:vd
". : yd:p
yd: oXUTO
:UO W
O'wp.oX
: ltl
>. TO
rl"'
: vooUj!C'oI
vooj!l:'ol litt;
:!; 3 ::.::,
f.II:TCl~oXl, )(Cll
xc
116" TOVro
oVro 3'rj).o\h"oXl
3&r TffI
f Cy:
tcr. _1 '[jUl"
:, ,.;oft
l:
1fpOt;
; Tb
::
M
~I" tO'w!l4
IU'f'ol.~v 20
ToXUnj
=... :ri
cllp~v -n:
_
_1 I'IlPlltljv
: _
_I (:
~v 8&t
8:!
.. 'xew
' ou.rlcr.v
oU!or. &.'fOpw!"",.
&.oC. &.0
&
TpOnOV
_1 h
:.. -rou;;
TOi"l;; i
uo TCx.VlJ'
Cxvo yo.b.o;
YIVO~I<: CpLmtnoXl1fiO"l
"Laxc:1 i I'tat
y<ip
<i -1t
l>tMou
~u

.
:8,
:.: I'W;
\ii:; hcpyc!<;
Myc!, '"
... I:tM'I
: :.:
a.&).c:. 3u\
3. T/,)TO
()Uo
~~ XIl1
d~, x.ctl
_1 oi1fO'l"t).cap..
1fPOO'Tt8uOlI
n-$:,c
I:p.o,
:;:;, Td:
. 360 Tll'tct
r.Uo: Tiw
TI:
: !prov
! _
_1 01'0'0'"
0'[-..0... 37)).0;;'"
31jo;;'" "tt;
0'';'j.UlC
:
:t: Ollj.UlC
Ct: TO
;:; XpIO"TO
)(poi ::.:&t..
'(!: ...

'1)c; JaTOI-!30Ail<;
&TCtO; TPOnO(
no; 31: 25
)tOll
f1I:'M~9ctl. 6 '(I!:
~v 't"ijc;
;:; t.l:
; dpl'oC6'1T6)(
co6'1T6); 1>!).otrrOlI
lI1,: -..
h
! <tT61''i'
<tT6CfI ).ty61'1l'olOV
).6:' II'[VI,
.:u,
TD
lam FIl!J.ILTO(
~ rP
oUx
\> b Ti;'>
;;. y(vea&C!.I,
y(&c, oi)J,,'
i),' b Ti;'>
;;. Y'Y"W"Ill'r..ov
'(I!:)TH"I)r..o.. ctnI
~tVOOI _
_1 6).c",
., h
t Tiji
c'lnl
c!VOOI
wo~v DVX
WO,Jcvo
",
~VltTlXijI, 1I"poaTxnxij>
o-r:xX olcp3ipro.c
3." FIlfl.TI,
:;, oi
a.,l,&;
...'I'1/36).o1<; yc
~
B
90
900~
O~I xOl
xc I fA.'
i) TbCl"""l,
TO .. t""l, ii
<V.A~ TO
l'iAAo
... cl\lcr.l
,,[\lC: 3'rj).ooow,
3-l, 3
3xc
xed ...

'i) yrda9a:1
y:i&t.l 30},0OlI,,'
3Vc,,' ob,
4,
md:Tij:I
<i:ij:l tl<m
tlcrc.,.. xp6vou
x6vou M<JT(;i.TQ(;
xl
OplO""'C"lXij,
, iyxllact>ll;
!cr:;; MI
xcr.1
_ TO
ctnI
c!voo, f)37)
f)3"'! 30
!TI)p.lvo
!):vo....n :;...c:b;:,
lxCI'oIWI;,,"OlPIO""'C"~TOl', fA.ii>.ADV
iio 31
3 fA.6vtoU;
&v; DGTt>lI;
oG;; XOlI
xc 8c;.;
1'~cr;I';;;'; !c.
~.
77
TOlVroX
T:i: 31)
3 mivr
mivra: oG,
o~, &.vYXOlicr.
&.vxyoxia. 6vrcr.
6: h
t T1i
i (mCpl1Ci"
(m"~I.ICi" n:u-rJl
& IUnjXlAfl
.:
t-l
bc o\oatcrI"
OU3tO'I" IDol<;
&.; OM(o)(
ol>-; cll,
, "1"0"
" ltuploXXOi(
xu:xoi cicc,
~'"PtixtoT1 ).6y01<;,
).6;, cl!.;
3cIXTOlL
3&:
-n:
'::
xoxt IItPl)'TOlI,
:f:, ohcx.YXdl;u
'*xyxd 1fI<HCC,V
'Icr:{,cIV i.;
~..;: ixcrn
hr.crvoo .."w.
tWl.I-n:Mtc.lT'ltd.
':t:d. TO
;:; TO<700X0U
oo-rou
ItI>O"'"IPtou
l>Owu 1t7)S&...
S& 6).
6).6)~ I'Tm
c 1I"1:PI'I'T0v
:V l'ijTlI
c i:>.AIKL;
i:>." fxOYToX,
fo:, ltOlI
xc OUlt
&.v&pr.mtwu;
&.&:; 3$
3
cQx<t.;,
CX<t.;, Oll(
c; TIVoX
: _1 Td:
: XOllpuMoXTOl
xx.:c OQK
OVX hcIOW.
...:. 1fOlpa
ci TOltrroX
: 3~ 1fdYT
: fl)V

M
117
: 17 O:IIII.II'xTOV
1.{I': n&n,v
-v &ualoxv
&u!c..;
..1<; .to
u.tITOii
fA.vi]!J.7)'I1fOil:ttr9a:l1fpoahOl~
o:&t. :;-. o
8Icm6T1J(.
8ccm6;.
toi:if:, ylip
yi '\l7)al,
1)a, Hrol.Cr-n:
to.cr ..
,!;
...
... i
a.v'ol'l]crl....
3
tToiiTf>c,
tt; ..-1)
i;A.~v oi....xl"
..l]a'...... i~
q...~ a&
a.."1'V7)a,,,
6.""v-; oXUToii
:Uo )'IIII:T1
{I:: T(;iv
OlTO
:Uoi fn!J,I4T(o)V,
f&., Toii
!&poii
: hr.c(vou
(vo ... ,.;po'ij).l)c
).:
O"T6f1.TO',
6:;;, cyoi
>..cyo~... ~ cllYTI\>W'oIO'"
l"'olO;:;'" .1).),(0)'1.
.. xcr.l
:.: TO
oi &.1tOO'T6).ou
&.06).01J 81
8~ n
OlV).ou
:lJ 40
tyoo;
}.ty0'llTOt; TOv
v ltupwu
xuwu '.&&.:
&&'VOlTO'..." r..
i Tfi
j T';'V
fA.lI<Tnlpi(o)v
\I<TJ TOT<,)'"
:>U... tcpoupyi,
:ouy, ltILTcr.y::"

a.. .

.u...

nr-

-ro
-ro

ov

:I: Au . , In
1oh.
loh. _. tc.Cl.
t.act. 80.
So. 3 (PL 3:1.
3:1 1840
84" B)
) Cl. Sen:oo
Sen:no 6, ]J (PL 46. 836 B).
). J
3'1 Lc 2a,
21, 19. I 41 Cf.,
Cf. f <Ar
<: n,
, 26.

DE SACR.AMENTO
SACR.MENO EUCHARI$TlAE.
EUCHARISTIAE.

21

at in
ea de substantia
substanta in suhstantiam
suhstantian transmutatio fit
. Hunc igitur
terminum
teninum significat
Sgnificat illud hoc.
boc. Simili modo terminus
teninus ad quem iisdem
sdem
potios
verbis inest; nam sine
'n: eo termino non
esset transmutatio,
transmutato, sed potius
corruptio, si
, non in ens, sed in
non ens mutaretur. Hunc vero ter5minum. dupliciter considerare
qudem ipswn corCOT5minum
cosiderare possumus;
possumus: aliquando quidem
pos et sanguinem intelIegentes,
pus
intellegentes, in
quae substantialitas fit,
!, et hoc
signifieatur,
sgnificatur, cum dicitur
dicituT corpus et sanguis, aliqualldo
aliquando vero
veTO id considerantes, ut haec transsubstantialitas
ttanssubstantialitas detenninata et particularis
sit et una. Quemadmodwn iis etiam,
etam, quae per artem fiunt
, [sunt]
[sout]
10una
tOuna cuiusque forma et species est, ita etiam unius opera.tionis
oeationis
unus effectus est. Propter quod additur meum. Tertium vero atque
postremum, per quod modus transsubstantialitatis exprimitur, satis
MS
apte exprimitur per verbum est. Quod enim
enm in
instanti fit,
f, iam

tarn non
futurum,
futunm, se quasi factum et iam
am plane existens, non
imperativo, non
on
150ptativo,
150ptatvo, non
on cuiusvis alterius
ateus modi verbo
verba nec futuro quidern
quiden ternten
pore, quae dubia sunt, nec id quod est, sed quod futurum est,
e5t,
quod etiam
eiam non
fieri posset, signilicat,
significat, sed ipso verbo es t temporis
tenporis
pTaesentis et modi indicativi, quod ipsum iam
pra.esentis
iarn esse significat, $Uflisuflicienter exprimitur, immo
mmo vero dumtaxat hoc modo exprimi
exprmi potest et
2Onon
2on aliter.
Haec igitur ornnia adeo in hac naturali transsubstantialit.ate
transsubstantialitate 1
ll, aliis paetequam
praeterquarn Dominicis verbis contineantur,
nece!'saria cum nullis
skuH
lateri illa ipsa
'CUH ostensum est, profecto existimare
existmare cogimur atque fateri
efficientia esse tam
tarn sacri mysterii, quibus nihil de!icit,
deCicit, nihi!
hl superest,
21> et non
peces
preces humanas,
bumanas, quibus
qubus aliqua
a1iqua desunt,
desWlt, quae magis necessaria.
forent.
lorent. Praeter
PraeteT haec ornnia, cum hoc inunaculatmn
inunaculatn sacrificium in sui
memoriam
mernorian fieri insserit
j"ssmt Dominus - Hot enim, inquit,
nquit, Jaek
Jarik in
i1$ m_
meam
tommemwaIimem certe expressior eius memoria fit,
l, cum illius
illins ve'rba
tommemorati""em
ex sa.cratissimo
sacratissimo illo ore
or: prolat3.
prolata repetimus, quam
quarn si
, alia
ala quaecumque
3Oreferamus. Quod confinnat
3Orefera.mus.
confnn.at apostolus Paulus, dum
dum. dicit
dcit Domini
Doi
mortern in hoc sacrificio annuntiari. Qua
mortem
Quo enim modo annuntiari
a.nnuntiari expressius potest, quam
quarn dum
dum. corpus et san,guis
sa.n.gus eius propriis eius
eins verbis
verbs
quam quibusvis
quibusis aliis
a1iis tantwn conficitur sacramenrum?
sacramentum?
Verumtarnen concurreTe
Verumtam.en
concuere Patrem
Patrern et Spiritum
Spiritun sanctum Filio
Flio in hoc 8, I
35 divino opere franssubstantialitatis
tnmssubstantialitatis panis et vini in corpus et sanguinem
Christi
Chst fas est a fidelibus credi. Ornnia enim. opera
opea in CTea.turis
creaturis. Trinitati
eonununia
coununia sunt, nihilque
nhilque fit
{ omnino,
omnno, nisi
nsi creante
crea.nte Filio, beneplacito
Patm
Patris et Spiritus sancti voluntate.
votuntate.
Ex ipso enim et per ipst4m et in
,.
ipso omnia iuxta apostolum.
apostolum Paulum.
rursus: Per quem
Paulum.. Et
! rursus;
''"'" et saettda
40 fecit.
fetit. Et iterwn:
iterum: Portans omnia verbo pOkstatis s_e. Et [ohannes
[ohann.es
evangelista, Omnia
Om1$ia per ipsum facta
jacta sunt.
sum. Et idem: Spirit.us
Spirif,u$ 'ut,
ut, qui
9hrdM_lmlB
9..d .... m

I "(', '!.or

Joh ,), 16 Joh 6, 64.


il

1.

I "t9 '9 qor

tt

I "n '~. XI:> I LI I "n '8 m<>H


" ~H in I "gE 'Ir m<>H 01

10 Rom >1, )6, r 12 Hebr . 2. 13 Heb ,).


16 Rom 8, 11. 117 Cor 12. 11. 119 " 10). )0.
"0(

'(Ot "d 61
CI I "~

I "(', -'<I9H

. .

il

'.urlI2'~ CU!lOJ. MP!u.TI" !!CW}1II11FfJ. '1:t ,"1 "i ~JDOd.u. ~POd.u. !>o.\l:t'Xf
0.. Q "l:tXO)Ul 1- 1I~1II ~0J.<t0J. ~1I. ~e l'e 'EtP1IIII?i !I(O)'(9 "!:t'l~ U9"ox!.tt
~e["TI '1So\1l11ij~, m:tXl~ 1- lO1)i ~:l!1.tSlIId1ll.ll. !l1II'!PStOTlo...
1- 1I1'>TI9"
!!CW}1II '"2.1. Ife '1OJ. ~ o\:tQ~oTlOt.f !Ii.190 'OJ.lII)'.1.2ti "'.19 '<\30[,.~ ~l:t'Xf
!I",.190 'l.9 '~x ? ~2!1p. '''l2l;l0 ~'(9 IIUIfI09~ ~i 1I<l'('(!TI '1I<M:tTI?().l./.I.~ ~
"l:n~ '-09~ =1II1'Ilf-4 '.1. ~9d:tci>odll. 'Ill1!U !l0J.I>9Xru. !!OJ. tlllX ~ ~
!It Ifi ~ ,i'}0 ~.1.1II1'Itt.dX t..2\f ~:td:t'! 1111)( "t.?Xs> m"""d~JnC ~'l !I~ VIi
M-nXllll}i ? II~ '2 !/qM;l1} '~"1IIX1!r1W9 !ltu.,dr....u.g 1111>1 'cu.t.fTI 1l11J.lu[,.Z

'1U,0X?Qf 111:t~1df >!<J0 IIO'(I&i:t.l ?01l.1U,1II11. t- !101'I!J:t'I.lI.II01.l, ~ ltlx ~1II11.1Irp. ...t6 EI


1\:t10XJ ~oJ..cISo\N1 :m.1.t>Jd",X, 1111)( :tJ, !l1IIU,9""'" lII.1.mlM !!Q,U)tdX!!OJ. :!~ \,.1. Sll W
!lQ.\.I\O~ tIJ.?"l'll.l, "!!~lI.? "Ix !I!!,X<]I !llM.111.rod4}ll' !lt...o'fl' IIO'('(!TI ~
oe '"o'(~(i CU!lOJ. 1ulIIlI.1X!Jo !!llCW}lII MJ_OOTl,? ll11x :tJ, ~o(";b~ !!o.t !!otn !l!0J. ~
1IITI!!So\lI. "01Af rp.llllX dFfJ.1II.lI.? :.to.t.o,x Q.l.1ODfII<\O 1l11'X ~ p:aog:tllllq IIO'('(!TI ~i 'ID!.1.
'~1I.1lll'X 'lJ. ~ ~d.1. XI1~ If "",u,'fl'f ,,-.plOll.l Pr>(:a,). ,,"'U,!I"~ 1G')l.!111
1111)( IfXd, XI11'1 1111)( ~011'1[,.i !l1')'(9 !IJ.' ltlx Q ,d1ll.ll. "211lf-xat !'1'1 'iIJ_o1f
~1'1 ,,:t1'IpMli !,TI 'b):J.ld"" ,oupl !'1'1 '!l0i1'<I.1.
UI1:J9d1! :>t..'(i )f tf1'l Q
i;:; '''I'Mpl0.>.3).. ~If. !lp "12.1. "'i'}0 !l1')'(9 M.1.PJ '"}O 1111x '!Io.l.101'Ig:MlI. nOl,l, 1111)( !!otn
1111)( !lVch1ll.ll. "ll.Of "O.ldJ ~111 op. lO1:tJ.dJllf Fpglll If "U>J.1X t.Ifl. ll11x !IqJ.>lf \,.1. n
!Iq<lll. 'n~'( nllJ01'l'\l !!OJ. 111' " ,m ltlx 1IX, 'EtP~~Xf 1111x 'Et~ 1"!!.-..,J. '\1.1. ~ '!I1l?'(If-'('(, 1I'ID!!o...I')MO>l g1'ltli'}0 !lJ.lII "f IIUlIJ 1- ,1II.1.I\o...J<l>tlO12
1- tJp.n"'l !lqd'" 1- (fJP1:l 1'.1. ",1'1 ~'" '101:tJ.dy.f ~d.1. !IlIIJ~ ~ 1111 ~
0; ''''''9''1II>l :.t~OJ. ll1.f "?>l1'1:~ '-8"3 "OJ{!OJ. ~).. !It.!lX"'l' ''lU.<'.~X 1111)( nOD
F!!:tIIlI. '\1.1. !I!:I'(:t.1.P~1D)ft ilnlllV 9 1- t '1l1US(?oS :x:> t;l)uoM "'!)00t101(i mI!!w.lJ.
..., pm 'P"}tI ,?.1. l:t.ld:ll.f lIIJ.!ltl.1. :pt tlu.,~ 'itO'('(f Pr>( ."11'l1f. "f !!0l.<}1111 !lQ.l.1IITI16 EI
-1}:I"lI. !Io.l..II!J0>l1011f !!0.1. " i =1II1'ky" M!nllf. :p~ ~ 1111>l '~'f'0l1.0!IJ~ ",!>d--. XI
"'?-.1.P'dx "'l.1. "!lO"t..I, !I1IIdJiq '" '1111'11(. '" 1:1)(10 "l7d)(:ll\ 1Cf M/UtldX "'P' ,,!!ODlI.I,
!Il ~:a.lf !!OJ. mI!!:tIIlI. ?.1. d:p.llw . !IoX!!lIIU ~i 9 'II!!O'~otb~ '?1. ll.Of ,rl!!ao\lI. ~J.lJ J(
VU ."f1'I !IIu"..'I')I, !IoJ.mll}:I"lI.!!O.1. 1I1f1'l:tJ. ld~lI. "~.I.f !!0l.<}1111 .'i lU.<'.'lU
"*"odtI !I!!,l. "'?ln "'\1.1. ~lIIX ltlx "!!~111 !l1')~rlJlMi!l!!,J. 'I.1.1IIrlr,4 <2.1. 1IIU.,1I. ~
III'Jdrk .1I1'ff'''' ltlx .o\:tQt..l~ !l1III\mlll ~0.1. l - 'JO .'et . <;'IXI 1111)( "1101.1., '?1.
1I(fJ.I.f'! 1II1'1!!:tIIlI. '?1. 1l?>l M/ln M/.1. lt1x 1II<lJ.1.1II11. ",?.1. !l0l~ .9 !Iox!!l11111 lP!<.dI "~
Ot "" ",?~111 !I]~ 1- !!o.I{IlII .'i 1111)( d:p.l !!CW}lII)r '!lO.1.101'I!po\lI.!!O.1. 1w1(.'(~ t!Ic?d.1.lIIl1. ix~ !!OJn !!0.1. !Iou.!!oMno,1'I~ 1f1'l ~'(9 "I' .1.,oMl).. IIl'J.1.o\flI. ",!,.1.
~o ..., 1111>l '111"1' !l0Wd.1. !lt..'(!1
""OX 1Md, "'ID!.1.>l ~ '1:t f.L ~ 111~
'~:I.1.P1'" lII.1.=f?,lIIij~ !11.1. ~'" 'no"lo !!0.1. 1111)( nO.1.dJ' !!0.1. gx~ l.1.9"o'(llf
!!o.u>1dX !!OJ.1II'I'l11ll1- 1IITIo;," !lJ1 ~ '1.1.mI"f'C:I.1.01l.' ~)~ 1- ~.1.>l1dd> <!?.1. ~
1I "f ~n c!?.1. ~ 1II1i!!:tIIlI. "01Af 'P' t- 1II<lp.1II.lI. "'\1.1. 1- ,0J.I\frl ""XJd.1M:I
f '8
"O~lI. :!~ ".1. 'Et"l'.ldnod:J'j :.tom UOll.'fem01C1"'?
~ "o-mTl "'1II'I'l'f~ !l!0J. q
:.to.t.gO.1. :n:t..lo"~" ~111 ~ '''1')u.g01~ "12~
1- lII.L11fl1. ~.1._ I')~O 1- 'lI~oMlIIf III').1.F!t.4 o\I?)p]o '"2.1. "i !!~lII..oo a:
!ltu.1II1'I)1II 1- !IG.1.mlf?" nOJil !!OJ. 'f 0.1.10mJ..lm.lII'X IlOU'(f9 '" !It.!lll. ,,Et~
!xr:iYO ocit.

!.i!t ;: ..; cb _ ,"... a-40


oior.: 8t, :L; c(.Q 6:...&;lll... oUo ,:,

!-ovn ol$i... .; 8Ya&ctI.

w &b.mo, oG !:6:co, oG.; ioo&n-&Y; " ! 1"- ofo


6 ... ; oh<1t.x" mc&.o; & _ 'l'liX:pc octY&, ''J!~

!t ! 1; xc ... xta... ~ cun : c tyo ... I... :to


..,to _ .., 'lfiCot;. ", .... 6.; oM~ ....!.; i; cvo....... 26
a ! 6~ .. I'Ion ; 1"80';, , . iwpyl:~, ., 8uY<i:1. ~
l:O\lO'~. , &:1]<. m' a xC(l :.; .; 8; xc k 6:
cI1ict ... 6r... tt YOl.....,... &ir ... &:: 1"1:; & \:1 l<Jttr:.
l 8~ &... tm.....;Lt '<': \: ."".., ; c & ... Y:ct
~ ; .>to ooU;; : xC(l oouO.., o(.Q~.;; cr oUo 8... ,30
6; & ... C.; i"'&.; .; xa... o-no... !n qoro.;
118 ! &:ict ct1"'" 0'UY6....,.C(.; 1"1: _ 1l.; uY&yoU\oct.; :
91" ... zipc xC(l 4y1O ... ":; _ ....,.( :... . :1.... t&b,oTI.
t
Z'lJcic. bno. c fuh.; ; c... 6. to:; 31: ... MYCII'"
314 " _~ac( :ll ",1 .r:,. 1~'IJ xza~. 0{81 1 3 35
~ u'o, cor. o:6:c 1 p1]zc oou olEi...
o&llO"" ... 81 tooum'" .; 3tv. 1;: 11); lyo;, l oG.;

xc y:.ia&ctI c h~&ct I: ' &.Ic .., .>,

8xXYOrct lm.... h. ",l; oMci ... ",... 6:Nt&.;, c


c d ii.; &:1ctt; 1"a&.; My.:XI ~ b

.>

_1

1"d.

;:

p ....'iY

: : ; "vrir'

X&orctl .m )... t&1 :8- ... i ; cY6ct,2O

Cct ! ix, c ocl. _ cI.>13 MctoWi; c.i

91 cto.;

",(,. :.. ~~.... ,

_ 408-I' 6:ro

8i

1"oUct M:~ .6 _ ...

b. cx"'''' OOI~&1 c &vI: ~... ct= !!: ioouo&.o;; mcU1)O'OU.l

Xpurr/)v i:x

cxp OXC~ ! i", tr,&p~ 'IoU

:117 nwi&. lr ....


_&.'ffl

31'

3~ .;" _ ,

.:. io. "l

...a ~
~ &..

rc

~i)r.fl ij; 3&.;

J, .. 1131' 00

Tb

w..

c: -ro iy&(oo;

Cccoc '; iv"

mU.I

xc: "

_ lo;; hroIl'J<'o'oI

uto...

;; poij;;"

xc .iy"

ti

niv., qr] cM.o; ~ ~to.; c. Uv c Uy

xr: 3;: w::o...

01."

1koi _

-- d yIyol't'

31'

u.o

cMoxt.:,. ~
cL; ;r;6b, 10

6; &-]U:>G Oi

nv ya d ".; ... xcr... ik 6;

TPui!o..

:".

'" o63Cv

ov6-' co 't'(>U 6. _ 'f'Oi {, i; ; car:r: nurn:ui.

.tcII'fI &.'t'UJ.

~c.,

8,

lllli fo .u

'Itll'.

j :; : aI Ou Xpu:t>i

_ '\" lyov vc : Tij ! Ii

~" no, ~ !h; ""J<O:; oUo; iIpo:: 'rOL; ~~om i)J.o


'moo8=c DJ,.o; I.:.cL&;1 - kL ~o".

90'" ;6

3~ 'l"V .(" ('t' Myoui. ; l

_t

..

yf).c.&I, .; 4 b."-LO >W.~;r; f wu I8 ~

..

[cTl;

BEBS:fl.IONIB

SINonlVSSRS

DE SACRAMENTO
SACRMENTO EUCHAIUSTIAE.
EUCHRISTlE.

rnvitiall.
rnvi!iIl. Et PauIus
Paulus : Si enim SPiritNs
Sp'riA4s ei1lS,
dflS, 'Iui
'l resusciu",;'
rUflScitvil leSf4m
ChrisJvm
qui $t4$Cavil
ChrisUm Q.
. mqrlui.,
mqrti" IIabilaI
1abila in
" nobU, 'l"i
SI4$CUIIil luum
lum Christum Q.
.
m:n~fIi., vivificabil
mn~fIi"
VHficb el
morudia
morU.ia corporQ.
oorfXwa. 1JO,tra
no.tra per in/aQ.biJQ.nkm
inJ.biJ.nkm in
nobU
SPirt_ et"fIS.
ei1lS. Et iterum: Omnia
Omni Q.tlltll.
.,4: .. ,",ec
haec operalur
, idem
id_ aJque
Uqe u_
_
S1>irit_
6 Stnritu.
Spirtus divilkns
divikns ""iCfli'l"t
uniCflique prOfll~.
proullJflU. Et David: EmiUe
EmUe Spirnum
Sprnum lIwm,
lwm,
et creabuntu.,..
creaJntu.,.. Illud
sane simpliciter ten.endum
tenendum et pro generali
gen.erali quadarn
quadan

regula
reguIa ol:Jsa
ol:JSdt vandwn divinae
d.vinae Trinitatis
TrinitatS operationes, si quis
qu.is intrinsecus
eam ipsam spectet, distinctas
<listinctas omnino
onnino ac separatas ( ~e , aliquando
etia m nWlo
illo modo
nodo invicem commwticare,
commwicare, quemadmodum se habent
10generare .e t generari, spirare et spira.ri,
spirari, et alia quaedam similia. Extrinsecus vero, et quatenus ad Cleatunm
C1eatuam spectat, una est operatio
operato et
idern
dem opus Patris et Filii et Spiritus sancti,
saneti, nihilque est eon.nn,
eon.m, quae
in nobis
nobS fiunt, quod. non.
no ex tota Trinitate
Trintate eman.et, una tarnen
ta.men operatione,
una potentia~ una voluntate.
ua
oluntate . Quare unus etiam dicituT creatOT
ceato et n
unum
16 principium
princ.ipium eorum. omnium,
nniM, quae sunt, quae fiWlt,
fiwt, Trinitatis
TrinitatS esse cledi~
tur.
. Quibus autem
autern verbis
verbS potius consentire decet Patrem et Spiritum
Spiritn
sanctum quam Fil,
Flii , qui eiusdem
eiusdern est natUTae,
natuae, eiusdemque cum eo
substantiae ? Manifestum hoc omnibus
nnibus est contendere nolentibus.
Est autem
autern ad haec necessarius et idoneus et sufficiens min;ster
minister.
20 Suffu:iens
Sufficiens autern
en est, qui potestatem per coo.sectationem
con.seClationem habuit
habUt et
sacerdos factus est. Nec enirn
enrn a quocumque prolata eiusmodi
eiusm.odi verb<\
erb<\
efficere possunt, quod. quaerituT, immo
im,mo vero nibi! omnino
nnno possunt,
nisi a sacerdote
sacedote proferantuT. Eius
rei ratio est, quod
quOll ita Deo placitun
placituIn
est, ita ordinavit.
cdinavit . hanc tulit
tutit legern
legen . .Transguuori
Transgussoi igitur legis et volun!.Ir;
!!: tatis
tatS eius disnum
di&num paratum est meritum, ne quid
qud facere possit.
passit. Oportet
autem
autern sacerdotem
sacedotem cum debita intentione ad ea, quae Dominus manda_
vit accedere. Siquidem mand.avit
mandavit nobis,
nobs , ut in eius conu:nemoratioDem
conu:nemorationem
haec .ageremus,
.agerenus , ut sciamus corpus eius et sanguinem
sa.nguinem - instrumentainsttumentaliter ipsi
S fa.dentes,
fa.cientes, cwn haec operamur
operarn.ur - mortem
m ortem eius annuntiare.
30 Si quis enim vel verba.
verba Domini
Dnin vel alia quaelibet,
quae1ibet, quibus
qUbus existirnet
existrnet
huius modi
od sacramentum confici, pronuntiet non ad ea, quae dicta
sunt, intend.ens
ntend.ens seque id agere. quod. ille
iUe iu ssit
ssit.. arbitretur, nihil omnino
agit, sed suo lrustratus
rustratus desiderio fallitur.
Materiam
necessel
Ma teriam praeterea ad haec aptam et convenientem esse necesseI
35 est. Oportet enirn
enrn panem ex frumento, vinum ex vite fieri.
fien. Nisi enim
mim
gr4n"m
granum trumemi,
trummi, dicit
d icit Dominus, cadens in
" terTam
ter1'Q.m mortsf1fm
morlsfm fflMil,
fuerit,
ntdlum tNIClum
t1'fl<.Um Q.tteret.
atferet. Et rursus: Ego Sf4m
$Um vi#s
V#s ver4
. Quod. si
s aliter
sacerdos, etiam cum debita attentione, ve1
vel ipsa verba D omini ve1 alia
quaecumque pronmtiet,
prommtiet, vanus
vanusest
est omnis laoor.
labor. Nec enim
eIn umquam
umquam. ex
~ hotdeo

hordeo miliove aut aUo


! seminum
seminun genere panis factus
factus,, n eque sicera.
siera. aut
Jac aut mel
me1 in corpus et sanguinem Domini transmutaretur. Hoc
oc

24

BESSAlUONIS
BESSA1UONIS

' eta&JU"
ct3: ac;:,fIA
".; ",i.t<'o
Iu...o;;; x\>;i
\>;, :
: yc 'IrowYn,
OUlUn; _
'
ty'
td~OI; x~
6pyv,x~ "'Tot
_1 TOih'

lpyCO!4EY"\
l..\ TM.
&d.VQ:tlW
M..w cr..rtoU
Cl.rtoii XTIlYYtA>..cW.
Xr.yyt:,.. , d
I '&'
(&.po ~
T~ '"'
Jj T"'&;o
-V f)
f On-OIllOW
QIW
I>J., oll;
",,; iv '~
- u:r
,"-,4t'.&, ttpOfipc.lV
poi P'lflATQr;
r;TC;
;:
'!l;~ -M
IL~Pur. 'rW:Mta.&l,
I'~ 'tOGto
cn'mto!'1
n<OO !'''la}
1]} Totl;
!, Aeyo,""OU;
cyo"u; 'lrPoaCxwv
1DaCx .,..0."
VOW
OWITO
m.>~i"
'O~ It 1xt:ivo.;
1:;
br.~rI. oU3!v
b.ic>r,
oU3h C;
~ 1tOIe1:,
11:01&1:, LiCc
p."'TLiCc, :rro yc lrooyV.
~nOOyWv.
I>
>
I
Kc..t
c.. II-t-o
- xl
GAl)"
Gl1" owletv
otx&O" .!
.1...
,u aei.
c. tx f'h
io.o yp
ttupoii
upo> 'Tbv
'T/w .P""OV,
&', i:x
b. U
}
B
92 olILmMlU
oi'" .ro-,
0[\10\1
",[" cI
c
..< cb,)'XI'j.
C"yx. Mt
IL~
yap
yap 6 XOXkO';
, TOU
;:; af'T'OV&,
, ",1J<rl"
m 0

;,. ","cr(;)"
tca cL; rlJv
y7jv
7j" <im.>&<ivn.
io&<iVl'l. ou
36v"'TCU
6",; xllpno\l
... q,c
. xt
or.)top<o,
~'v,.
~M
118" Uy
iy .. tp.,
-lj
!p.m:).o<;:
.).;
~ A'Ithv1j..
,-.. mc.w;
&<;> y<iP.
.
lepcu.;
q,cQ; 11.
b. xi
..... !'eTa
C. 'n);)
'n.>
'l\'poafptQ't'roo;
,'poaxQroI; C'lI.01ro
C'.Or.ov .tTC:
c(c: Ti (Io;i.t<'
:.t'oii
o Xpw-nl
Xp-n:u ~C;
~ljflAT c(TC:
,,( DJ,.' anat,
4nllt, 04 lepoupI.co",p- 10
)'Zr"
:: 'l"I:I<Tn'Cl,
C, '!l;po<pipol,
, 1'&'''''U'1,"
&.;; &mr.,
&a.; &
tt6vt;:
6w>;: IlT<;>.
<;>. om
0
bc xp..&rjt;,
.&;,
ou
xtn:Pou,
xtnPou, QUx
DUx O.jnjo;,
;, ou
ou to;l&,
.:&; ':
?j -N'P'I<;:
,", :
~ aAAou
!Aov TOU
ou ",(;iv
<mq'1uhtoW
q>i.w ~
" 6an-Pw.v
6a( lLl
>11 :leBpOtt
Cpo ...... "-PTo,.,
!', 00
alxl?"',
xpr., OU
1'&,
&, O
",'AI
OlL;
&C; GW\'-IL
..
.,,(;iv
_1 dfU(.
.. 'tOt;
't(IU ~O..,
~!ou !J.tl'1l),l)&dl}
tt'd& 1'1:0-<
&''1.
.v , oG-.lt;
oG; 01
",(;N
d.=<1'r6).<o>v
.<16 xa.v6vc.;,
-6c.;,
o!k<.l,.
o!k,. ot
ht,ye'lcoI
ht.'Y~!'C"o, r:,
l'I"lI:~' BCoW.
31~IOWTI. -rt
- 34)
3 7I'0ft;
-:; MI
o!k;
o~, ixeivo.;
ixcio; 15
~"I)a~, 06nol
W:~,
06 /I~o.
/I~ro, CY1
1tlljl~iiY~ /11;
/lk TI,
, &11
~ !oU&r,
~w..~, oMI'C";
oMI';;";
&4..
_u"o ","b
"I;;'"
&.IIyxou.cmiTwII
&.xowi"" 1onI,
xc. &11
&.1111.1
&. ot.l(
{, b
-yIol-ro
8i!1~, Tll'l'ot
Ilt. 00...
iaT(, x"t
T~ y(IIcwro

:rro.

xa-.

-rap

....
,.
""'.

Etat
Et /.
/I' m .1
d x.t
xc.
Il~ &.:
&...."(Xll~ 1tp?!,:
.: T?!
C'lll"I,
.'[c.I, 'lTpO<;
.; yc
C
Il~II "I?!
cU
U clll'
:lc.
_1 4
~ yc
C ~l:,
xp~aIJUC, o1lh
o1l~ l
~Ol -rijJ
Tij)
1tpYllotT~ ).Ullotlll0l'l"ot,
IoIl6:c., cl
: xot1
xc. mlTC
20
'lTGlf'O<p&ctl)
k &'-nYXl)"
&.iy; olkw
ol O'\J'iCActUl106cnj".
O'I.NIcuo". OUII
1on1
iaTl T?!
tn-t
t &ualGlO"Tl)plou
&ua""!u "1'0

B
92.
92.Il~PIOII
u"lO ro'l'O
ou"o TC}..r;ta&
ELa&O' ... Tb
t.:PCTU(Ot,.
.uo!o d:'~u&;
d:I-'-'P~ua&o;, l:o.
lJUC-rlo~ Tbll
!,
!e~ot,
ro Tb
~ TC
o!>.N>:
!: otp?!
"1'

hf.... ~.i
1 hl
! 3i; '
~xlO'&zi
6lro
(;)\1 &dwII
~'1fL'iTWII lO:.t
~T' b:
bctY cXca&oti
TC
)(ott
/1:
/lO~o).~tll
... _
_l P:YOAOYCtll
:1:... Tlr
&t:(or.II
&... Tpld3ot,
i'c., 1;II.p'
n.' 6
_
_l IDot
4 1tp'
'
4>..>..01(
&.. cl_I
_,
_1 'lTa,pa
.&. -rot.;
'W\,; b
~ ).:f.,
'lT~(w, tl:lljld
"Cd 8~ "1'
;
0; l,t:~~.
lM:~~w. 6&ft
&cv l(<<t
. &ao.clOll
&(... 25
... ',
Xpuo-oo... /I~
&n>.:O rij.:
.: l&piil;
i; ;:
).:'Iik
-r1r!a:xw!30u, XPUO'6a-rotJ.0II
~ &!TI.MLou
T~ TdA:Tijro
M
119 OVV&4PC"l)Y
ovIo& tl,
tn-ITC~ill, 6lro
ro lhlMr.3Yj
l.l
!1~ v
~II
... T(;ill
!bNIITWII
Ii;d:"""... olY"(Xlllwll,
iYX....
O{,
{, yrip
&.
11... TI<;
&.
.; TO<rtWII
<.... !T6AI-'-l)O'CII
c <pd.ta&1
,t&o., 'TI
xd
xc. "1'0
al-'-1Xp6'T'TOII
6ov 'T(;ill
... ett;
; 'Ta
&. npo

(c &'IIotyX(wll,
&.... yxf.. xl
"'U'"
'Tt.<;
.<; ot.
{, _T<pPOY1)ac~
_ _ oac, n;.;
.; !Jtx>..l)aLx",
!J<xlJa.xo, f,Tu;
f;
xe4uY
IIII 1Ii;
Bi; cl
OIkOl~ 3c.mio,

3~'TO, oM'
' 6lro
ro VNY
claoiyOlv
iy... ~l,
~calv, &:xJ,.'
&:' &.v&.yxn
&.&.yl &.mtpotL'"rr<t>
lrr<> 3(1
xcy6o, i:p
&11
xa:1
; GA"I)V
lXOlV
( n-In)3CIv
t,lll -N:
J: lO:upiou
XUo frill'otTa;
r>;
xTC1tELYOIlEVO"
icjn~ TC
I-'-0llot
6 &.
~Tri 'lTpocriJxovw"
oiJ)lOW; ctotOI
d1tol O'l(I>m)
cmoou a;.n-ri
r&. 1'0va",
, cl
c1 b.c'oo
bc,voo" "",0(1ptC,
"""-:, 1tna;
v
mll~aa;", cM1]Aov
ol~;;,
. w.;
; Tb
1<;;'"
i.Y broIYjO'e
brotl)atv )(d
) a(;iv-a;
: xl
) ottv-a;
{: -ro
X{lLOTO
X{ro mTc,
mTC'
nc. )(<<l
) Tb
&.iu.,
i; 'D.ct.
; ..:
lS cl1tII
. h.eiY
b.I mtpa.3pcij.lOI
mtpllpiOI
nO'Cll,
&.v"1<lV,~V, .!
cl 1<"VTlII:
T<D.>..ct. xa:ll'
.... pLx IS=.
&. ~._,
r ytyoVEV
: &ruu;
&:t; 0
71'0..0",
.:.
$
Ta
~i)Jl4T, "'"&.1'G.IOI.;
Il,b',o~ .n-oi>
9, 1
. /
iw-ro .
TCo;WMwo .. 'TO
3&.
... '<'(';ill
U:n:W):"I)...,nwv
w.l;
Ei
/1& .;
T~
I'-~ :n:w-rol
TO(m;,~ 1'CCItM!'-C"O
3~"
B
93 !;1}To("I)
xl
T(;iV
Ic.cmi).
8~,,0'l(.uwv ijv
TLV"
c. 86q.-.v
86 qO\l(f1
XO\l(fI m:p1
m: TOUTO
oUo.
.... ,..0&-..11]
&- i)lOOOc.I,
,bcoa,,~,
1I'p6IT<><;
; 'A
6.:
d
<> T(;iv
nAWII
1I'poqOlv,
,
,..ptTOl
I' p 6 0' LO" 0 &0;'0':,
&,to", Toi>
~v Xpo"'tl
&' 111
) O'o<pl"
" TOL.; IDOL>;
fol.; "1'0"
1: "1"
' :
../ TOr"
.: T'
' h.llual'-;;'"
b. I!u ta6T'Il0,.
t6lO/
&.YlwaWTI
U xl
I:~ lcf>a."
lIy.
a; :
b Toi>
=pt
c I-'-IIC1'Tl)plwv
\la( A6y<t>
6<> dTb
OW-W
oUo 1I'p03tp.lYO"
03.eo.: "-
~t T(;i

.. &t:(w
&l
.. (0

lIv, &t;
ul 8..v./Xtll
IIIC xotl
: IS=.
lS :
", .iVll"(Xll'i
.:,
~;
I'-<>anJP(wv
b OWUTOL>;
818a.~1, -roi&TOlti&- 1tCp1
~"
dXa,pWTLx"
c{,:,. &.TC
&. 1I'fX!:y!'TO,
d:yo im,p'Puoi;
UcpfoU; 81G111'0p(;iv'
""' t:n:(;i"
t,. 81:.
Ilh,, 'P1]a(II,
, .0
.t
,

1 )oh
Joh t3,
U, %4.
%4, 9 )ob
Job '5. I.
. 41 Amb
Anbr
r.,
. 0..
.. ..
a::r.
er, IV
'4 (PL 16,
' 6, 4lll
4)11 B
HO
440 A)
) .

DE SACRAllENTO
SCRJ4ENTO EUCHARISTIAE.
EUCHRISIE.

canones apostolorum. hoc posteriot


posteriotes doctores affinnant. Quamobrern
Qnamobren
hoc::? Quoniam
Quonian ille opex
opifex rerum
rerurn ita voluit,
, ita constituit. Tran.sgudi
Tnn.sgudi
autem
autern et vitare
itare quidquam eorum, quae ille ordinavit, nefas est. Hk<;
Hae;
eigo
ad sacri mysteri.i
mysteri. consum:mationem necessaria
necessaa plOiSUS sunt,
sut. et
!
5 sine quibus
<! Rihil
hil omnino fieri
lieri potest.
quae, etsi ad esse rei minime necessariat.
Sunt auteIn
auten aUa
Ma quaedam quae.
sint, multurn tamen con(erunt
sint.
conferunt ad deCOl"eIn
decren perfectonemque
perfectionemque mysterii.
mysteru.
Ex
quibus.
quibus, si
5 quid a1iquando
aliquando iusta ne<:essitate
neeessitate praetemittatur.
praetennittatur. nulla
iactura fit. Huiusmodi sunt mysterium
mysteriu super altari con.ficere.
conficere, sacer10 dotalibus vestibU5
vestibus indui sa.cerdotem, multa et ante verba
erba Domini et
post in
laudem
Iaudem Dei, in narrationem
naationem operum suorum, in impetrationem
mpetrationem
yitae aeternae pa.rtim
partim a sacerdotibus, partm
partim a popu1o dici.
dci. Unde et
alia apud alios dicuntur, et
apud quosdam plu:ta,
plura, apud alios
alias pauciora.
paueiora.
Hine est quod Basilius lacobi,
Hinc
Iacobi, Chrysostomus vero
veTO Basilii missa s
15 breiores
breviores {ecerunt, quod non
necessaria forent ornnia, quae
qua.e dicebantur.
Nemo enjm
enim neeessarium
ne<:essariun quidquam detrahere praesumpssset.
praesumpsisset. Quod
si quis
<US Rune
nuc non
per contempturn
contenpturn ecclesiae, quae ita ordinavit,
ordinait, Re<:
nec
tamquam. novam
noam introduce.ndo haeresim, sed inevitabili
ineitabili aliqua neceSsineceSs
tate coactus sola
soIa. Dominica
Dominca. verba
erba eum
cum debita intentione protulerit.
20 ipsa
psa dumtaxat, quae ille
il dixit
dXit et
(e<:it,
feeit, dicens et faciens,
faeiens, dummodo
dunnodo
sa.cerdos sit, convenientemque
convenientenque materiam habeat, profecto verum
erum Christi
corpus
CotpUS sanguinemque
sanguinenque perfecit. Contra vero,
, si quis eaetera
caetera omnj. et
alia. pa.ene
paene infinita
infin proferens verba
erba Domini omiserit, lusit
Jusit operam,
opera.n, ut
aiunt,
aiut, nihilque peregit.
25
Quod si forte
torte quispiam
quSpiam is
s minime eontentus
contentus auctoritatem
auetoritatern quaerat,.,
quaerat, I, I
et quid
<ud doctores ecclesiae sen,sennt.
seserint. audire desideret, imprimis
impmi.s videat
ideat
Ambrosium, aetate
aeta.te quidem paecedentem
praecedentem eaeteres,
ca.eteros, sapientia
sapentia vero

ac::
a:: vitae
vtae sanctitate nulli veI orientalium vel
occidentaliwn
occidentaliun cedentem.
cedenten.
Hic in
n sennone,
sermone, quem
quern de sacramentis scripsit, ita inquit : .Quornodo
30 enim pans
panis potest esse corpus Christi? Quibus verbis aut quorum
quorun verbis
erbS
haec sacramenta perficiWltur
perfieiWltur ? Et
addit
add.t : .Tpsis
tlpsis Domi.ni
Domini nostri Iesu
Christi.t Et infra : tCum autem
autern hoc sacramenturn perficit,
perlicit, non
proprili
propriis
verbis
ebis sacerdos,
sa.cerdos, sed ipsius Christi utitur. Verba enim Christi hoc sacrame:nt"lDll eonfieiWlt.t
post pauca: . Ante eonsecrationem
me:ntum
conficiWlt.t Et ost
consecra.tonem panis
35est. Verbis autem
autern CIW-sti
Christi dictis
dietis mox
corpus Christi est: AccipiU
/mim, inquit, comediU ex eo omnes. Hoc est crwpus
mim,
cwpus meum.
Similiter
in calice
ca1iee ante verba.
erba Domini
Donini vinum
inum est aqua mixtum.
mXtum.. Christi verba
verbis
operantibus sanguis
sangus eIfieitUI.t
efcituI .t Rursus idem Ambrosius
Anbrosius C\UR
cum multa
signa. et mira.cu1a
signa
mira.cula comm.emora.sset,
eommemora.sset, qaae
quae solo Domini verbo
verba facta fuere,
40 unierswnque
universwnque mundum
mmdum verbo
verba eodem ex
nihilo esse productn,
productwn, multa-

11 lo b; "".&IkJ
""&IkJ B
"""'. lo6 ! 13 c"""~
Xc"''''.;;~ C<Wr.
<m". M"
." 8""
8:;..
....::;..
13/ 14 dlp.tl<
'<
Kllptou
l.. .c:a>..
~ B
"""'. I 22 dl''''o.tv.u<J&.,,]
<I..v.u.,....] dl'
dmu
... wwa....
.... 1Il
J{ B
I 23 1tp4
-!l M
~ B

BE:SSARIONIS
BESS.RIONfS
4 e
3Voa. "tWLI
"IWLI XpIO'f'O;
XO'f'OU; Tlcn
. 3! PiJIl"''''
P.e",'" fj
f T(VWV
(... >'6yo"
< ~ "'pa
II'l
~
O'~/It 3VYotTCU
W 1lTl)
c -n:a.;
-n>..:!~I;' XIII
xc <I
,bro:llp1V6~,
... 6~, .-roll;
to!l; IlTO',
c.:.o" 'flIO'I.
. tTo
to xuplou
XUO\)
1'11119"
M 119" 'I"l)OO..
'.. Xllt
xc Ul
joUITa 'tOt;X/lt.
;xe'
3l
3 Tb
" ....
1.'rlO...
1.IO"rljp1OV UM!T'''.
Mc,. 06 'I'O!l;
TOll; 13[0"
t3Ou,;

'RMrlJ

.m

ij3"1)
ij lriIIlO"V
/iJ.e... 0
~, ob>.c\
obc\ TOt.r;:
oL;: IlTO
cUo TO
XptO'TO"
.. 19l100!,
1'), Wijfllt
wijrct T.i
.
yd:p
. 'tOii
=i Xp,,""o
fi).ea.
pi)ll'ttIt 'tOTO
=Uo TCMlOiiat
":lOi, Tb
....
l.l7'njo,.
l.IO'T'ljplOV xcr.l
XIll c'
~ &Aly'
&' 6
~ cka::;
, iO'd.
TWY
31
3 TO
XplO"fO
; "tpi-.
.
mpb
XIl&uP~W( &pTO'
"lpvj~ ... f1l!'Wv
"6&(,,.; mI
iO"TI O'(;;I-'Il
c Xpt(J'\'O'
' ~I'
>'~u rp,
rP, V'l0'(,
(, ~ l(
i: IlTOii
cUo mi.VUt;:.
mw;:' 'tOiiri
=i6
iO"Tt Tb
0'iiijA&
,.& \),
~ou. XIlt
xcl b ij
Tijl1tOT'Y)pl~
"'( 31
7rPI.>
'> ",b
t'h TWY
... xllplou
(\) Pi
lnI~v 01\00'
B
~l'Bcr;
~.I'iBa;'t\ X:XCi...o,
x-=xp~ivo, hrd.
n. TW'"
... 3.
31 TO
'' XptO'TO
~i
~~wv ~
~wv
... atl{.l.ll
:Ic
nou).ci'ttltt.'
.btoWia.". _
_t W
0
",<rro.;
1II!rro;; 'f.no,
'~p6cno, m>.M
mM 1fpmpov
3l'1IY"I)aj.UI'IO.;
3yro.; O"I)joUIi
-Ui Je
t&
xc h:6IU'TIIt
h:6tTIll xIIP""xfii
xp:xij frIll""'I'I
fiN t'OVCjl
yrrr"l
y~N
u
6ot
M .......1It
Xllt
.... tvGt. u
~ 7r&.
Cl -rq'>
Tq>
),6y~
xuplDu
xUlo bc TO
'' !'i)
vTo,
&, .l.;
'; Tb
" cIv"'t
.lll, Tl:Glj')YJUv,
cp1'Ji, .Xlltl
,XClt 4llw
4... 31
l't'
upIIt<M'I'lwv
"V>.oytCl"
"Vo-yEc< T.
. xcr.t
XlIII .XIlit;
,,6ci; clv&p<.lmWLL<;
oi...omWLL<; !...
~fdvw", ",yhl;
/"V>}O'&clt; WYI'I'
id'Y"l' ..
tet
ov TOO'OVwv
'I'OOm... 11 <iv&p(o)Tl:(vr)
d&( !_ ,>.oytCl
l,oyEc Tl:po..
.; Tb
" '...
... ccy4
dw
fTr.o TW'"
Tl:P~'tWV
.n !UTCl'IWlijmu,
c::oa:, Ti
mpI
ij, &d,
&dx, it>ot;iU'"
ioG.: XCl&WP6Mn:W(,
xr:&w:;, MOU
\) Il.n-
c.:. Ta
l l'

'f'O'tv
mpt Tij,
ijc
Mpyoi; TOTO
-roUo yd:p
. Tb
" !'1.IO"rljPIOV,
1.'rlO... ,
fi
p~ 'I'Ou
TO .;
_'rijpo.; hepyoiial;
~ a...,L;,
MtI'~YI'''' 1'fii
XplO'TQii
Xoi -c.
pijl'll'tl. UMIO'tOt,..
MIOi.,.. XClI
xr:l 'ttItimt
a.in ",b
.... h oGTw.;.
oG;. XlIII
_ m
f TI:OUr;.
m).).';> 7rMlov
),;kw,
'I'06oL<; 61'0""
: 3:WB1J"
a A
oyou'O'Ti
6 u' i ... 0,
"'Ol;
... 0U!; ixl:ivo.;
ix:o.;
T06To"
B""p~1J" 'f''I]0'1.
o, 31
B1 0 3ct,'l'O,
3c1Mt"r;TO~, 0
6 !llt~
BI~lXo'ltCl~'
~ 'TO
I'ou .&clo\)
&clou .eo.;
O'o'l~TO.; TO
Xp&a"l"O
kpoupyltc,
kpouylc, 'f'l'JO'I,
, ~
~ xcr.&omij.;
TcrWc't'O:I ....
Bh
iUo
6 XP'll"TO,
, ....
8b
0_ 20
20
xae&omij.; b:!;
bcx\"I)O'tClt; Ti:tcrTricTGI:1
"1)31... ....
iiUo ... 6n6
1J8h ~~"o_
lmO
~0VIJfI0i:i
~OVI)fIOii "'piwr.
'; Td.cia&cL.
I'W&cI. 0631 y.ip
y.i 'tfi 'TOt>
oi liJpOupyoVTo.;
l!Jouyoo: iLq,
~,
M
120c
120~ TOt;
!; 3'/]fl.lOupyot;
BfLOupyoG noUMr
ml'M~...lltt
IItI ..
~TI. xatl.
: .u.>.xoii
.ixoi ~O'I
1I:~OV 'tOt.;
TOt 'tO
'fOU
B
94. Xpt<rfO
Xou FfIf.1O'l
W!.tO' 1:/1
l ",lHH"i)p""
: !cpoupycia&tu.
!&oUy:i&o. 00
oU y.ip
, 'tfi Bui:
3~1 1I:p6upov
'fl'po'O'
Boupy&1'j
: 6VTIIt.
vte. -rooko
-ro'fo
Tiji
p.e, Tl:pO.;
; 1:6
{*),1:IO'"
io o:.CM~.
U:"I)"'to~ Td:
... 3ij'IWu
tiji P7l1l'
j.UIff.~~.
XIl!
_ "''c'bt;
1116; iv Tiji
T(jI k"mp'1l
k~qJ 1:Wv
'/ttpl
'tt 't'<i)
...
... XU!XlltxWv
X\)XCx ).6ywv
' Tl:pO
1': floh
b "I'WV
... Tou211
'TO 26
xupwu
XU(o /l""TW"',
l1i, 'f''I]O'(,
. TWv
'tOiiT6
=U'f6 mI
iO"Tl 1:6
,
O'~ !'-Ou
).cy6vT(o",
cy6... .w;
~ >iyc't'IU
J.ircTet
Tl:pcH'I'opcp6j,LC'1O'"
oc6ao, -ro.

f olp'fo<;,
f-fo:, dUa
l
-rO
.. 31 ~i
~""'tw" b..t"6)Y
bdvw.. .&
p"l).&Mwv... OOOc
oOOc m
GWIJ.IIt
/t. XlltMr-rClL.
e&~'rIltI. K/t.t
Klltt 1It~
Cl~ iv -rij'>
ij' cE,
"; 'tb
" x'ta
K'I'l 'IWliW'I}V'
'I.iWl)'l' XIII>.tt'tlltl
_ttTOtI GWIl
.e Xlltt
xe
mtp(
~p .n
o:r~ T("fIof.t
T(CfltMt~t... 00
-ro
'(' XpICJ"tOG,
, ~
06 8Uv1lt't'i:11.
8Ue'rOt. tcpoupyoO'l.
!&OUoi. S'
3' IIt6TQ
Ot(,
u
U O'Clpxo..
epxl.>.; PllIJ-Cl'tOt,
i]eTllt, a
4 xcr.t
XIl!
Tij~ 'IU
to XptO"t"Ov
XPIO",IV O'flXo..
Otl.>.; yc:y6
"Y6:cJ
..atcl't PijlJ.'ttIt.
:a.. 41')
4"1) 30
-.' .....
toU6
m 1:1"
" O'iOi""
i ",ou.'
,. '\"(
'\" TOUTCol"
'\".n 'tw"
).tatflT\lPtiOi
:u..
... O'lItopiO'
i '.po",
'''.
y&.p'
oT6 iO"Tl
't(
3'
' av
! ipt.B1,6upov
ip.1')mv VOo;
y~ono; om yd:p
yd: TOu..
ou,. !cpou..
.,. SI&:tmuil.Out;
8Bcxkou 't"0Vn>ut;
Vn>u
Ib'fmpo,,,,.c)L'/jO'rrI
dOPOO'7WL1pnoI 1:"
-ru,; ..
oG XpLOr;;
x6ptO~ & ..
... xcr.t
XIll UA:
Xp&a"l""""~ cl
clvCl(
... et U
' Xlltt
e lIWrah:1
xWthI
oU6C\1o:,
&; yc d
IIt "'pott
' .,.&.roSOI
o80L Tl:a.O'lItt
niGOL c:..;
:..; St8ClmuUOut;
88.nu)."u U:itClvtO
eo XOIYOu...
xOIou..,
~w..6IW"o.;. o&;
o~ .; &'y[o
06

..., Xlltl3cijl
t 3cij ql(),Out;
(),ou; &.....
... "xfe,
X'hflutCl.. , &v
....
","'IIJw.y
VlJi.. ,..
...u/1 wr
IWtlCTTTJ~ c6V'l",tClt;
.6!; 3fj
oX
06 -Ij
-! SU'tIX-Ij
Bux-! ....
,
6-.0... ma
\ XIll
xcr. Iloki)
eoA -Ij
-! <i'vIlTO
dOX
)"IXi) ix~
bcxJ."I)O'i 1COtci:'tlltl.
TOCLTOL. om
84'"
f d
L6,
l 8UA:'&
' xl
xe TpotviaTIl'l'1l
i'l". -rO
Tl:poxclp,no
nou.nov
B
94" d.aILP~
d.1!'f'~ fj
.... 'f'tf>6),Col~, d)J../1
S""pp~ on
..
-! ~O'Xou,
; ",'\"oG
1116) -rov
fi:. TOiI;
''; .-rot"6
~6 il!'tI.
. 'tb
" aiOi""
i
-Ij",'"
S~O'XO\lO'I, 'toil;
'toG
O'W'riipo~ frIl).tt:t.at

m,

tax-

u..

w..

8 Amb~.,
Amb~ . Oeacr.
Deacr. IV 2,3
2j (PL 16,
'6, 4H
444 A).
) . 1 13 Amb~. , De
Oe aacr. IV
14_
'4_
(PL 16,
.6,
HD--.f42)
De
e trill.
trll. IV
19 (PL42 . \101 B).! 22Cf. A ll
lI g.,
I . Setmo 227
u7 (PLj8.
(PL,38,
..
-40--442) . 118Cf.
1 18Cf. Au . D
'''99
'<>99 D) . 1 25 Aug.
AUI. SOlm.
S. 2 1 De
Do verbIs
vbl Dom.
. (PL 38) 1 I
29 Cf.
. Aug ., 111
.. Joh. ov.
.
lract.
Iract. 26,
26. '3 (PL ]5
35 6."
61'1 D).

DE SACRAMENTO
SACRMENTO EUCHARISTJAE .

que alia orationibus et benedictionibus


benedietionibus humanis facta
faeta ostendjsset.
haee addit : .Si
potu;t humana benedictio ad
postlemo ha.ec
.5 igituT
igtur tantum
dam
m rerum naturam, quid de hae
transmutanda
transmutan
c divina consecratione dicemus, ubi ipsa vetba
verba Salvatoris
5alvatoris opeiantur
oeIantur ? Hoc eniJn
en sa.cramentum,
5quod aocipis. verbo Christi conficitUT.f
conficitu . Aliis quidem
quiden Iods
locS idem
iden doctor
multo plura
p1ura in hane sententiam
seD.tentiam manifestissirne dicit.
dieit. Augustinus
Augustnus
vero sanctissjmus et ipse doctor: .Divini eorporis
corporis eonseuatio,
cODseLiatio, inquit,
catholea ecclesia creditur non
n magis abono,
a , non
on minus a malo
nalo
a catholiea
sacerdote eonfici.
confici. Neque enimmerito eonSOCiantis,
conSCCiantis, red
sed u
U 2atoris
_atoris effieitw:
efficitu:
10 verbo.. Et
alibi: tCredendum Christi verbis
verbS sacramentwn , coalici.
colici.
Cuius enim llQtentia
tentia prius creata
ce"" sunt e a, quae sunt, .huius eerte
certe verbo
ad tnelius
tnelus mutan,tuf.f
Idem in sccundo
Dnin.: .Ante verba
mutan,tu1'" ldem
socundo de verbis Domini:
Dom.in.i.
Donin.i. inquit, quae Hoc est
co~ _
dicunt, pa.
panis dicitur, quod
offertur ; verbis autem illis dictis
dicts non
amplius ,
panis, sed corpns vocatur.t .
HiEt
UiEt ruTSUS in exp6sitione
expSitione 8Uper
super Iohannem.
Iohannem : .Vocatur corpus
copus et caro
Christi, quoo caro continere non
Cbristi,
on potest. Conficiunt autem
en illud earnis
cam.is .
verba, quae ipsius
eamis
camis Christi
ChSt; verba fuerunt.
fueront.
Ait enim.
enn : Hoc at
t
~
Quid
QUd elarius
c1arius his testimonils,
testimons, quid manifestius .es.se
esse
potest ? Neque enim
enilD hos doctores quisquam mentis C01'Dp05
conpos et Chri20 stianus esse desiderans
desdeans respueret, quos sacrae
sacae omnes synodi et connnunes
ecclesiae doctores a.cceptarunt, quos
os
ut sanctos ae
: Deo acceptissimos
magois praeconii.!i
magnis
praeconiis extulerunt,
extu1erunt, quorum
qurum memoriam
memoram cum smnma laude
non modo oecidentalis,
occidental S, venun
vern etiarn
etian orientalis ecclesia
ecclesa eelebrat.
ce1ebnt . Manifestum est igitur hos n
on obscure neque 8ub
sub dubio.
dubio, sed
red palaJn
palam et mani~5 feste sensisse
smsisse sacratissimis
sacratissiJnis illius Domini
Domin. verbis h oc sacramentum
saeramentum CODHOt:. eu
lIU C01'pus
corpus _m
_m,, et Hic ut S41ff
sa1fguis
Uis meus.
mllUS.
fici: Hot:.
Quid igitur
igitur?? Hi
quidem hoc modo dicunt, orientales vero aliters
alter.
sentiunt. At hoc modo non idem in eis
eS locutus
Iocutus fuisset
misset spiritus, nec
sancti
rancti Spiritus,
5piritus. sed ventris sui
su eructationes essent
ess~t sermones eo.um.
eom.
30 Nmc
Ntmc veTO
veo unus atque idem
dem spiritus locutus est er
per os
Utfrumque
utrorumque..
At quemadmodwn
quenadmodwn in caeteris omnibus, ita
. etiam
eta:n in hoc sacramento
saca:nento
coneordes SUDt
concordes
sunt occidentalibus
occidentalbus orientales. Audi enim, quid aurea illa
Tohannis lingua in LXXXIl.
LXXXII. super
suer Matthaeum homilia
hnilia dicat : "Non
"
SUDt,
sunt. inquit, humanae
hunanae potentiae opeia,
oela , quae proposita santo
sunt. Qui tune:
tunc
36 ea fecit in coena. ipse nunc
nune ea quoque operatur. os
Nos ministrorum
locum
locm tenem.us.
tenemus. Qui
vero sanct
sanc t ificat
i icat et ea mutat, ipse est.c Rursus
idem in
XXVII. super
supe I.
. ad Corinthios
Corinthio homilia
homlia ita inquit
nquit : . Quomodo
Paulus a Domino a.ccepit ?
ea ex
N on enim aderat
adeTat tunc,
tune, sed
red unus erat
pelsc<--utoribus. Ut
petsc<--utoribus.
intellegas, a it, nibil
ih plus illam mensam habuisse.
habuisse,
~ quam habeant hae posteiores.

posteriores. Nam et hodie ipse est, qui operatu,


operatUJ

_m..

11 ...l.d_ MV
V .....
.,d

d ... B

BESSARIONIS
BE$SRJONIS

28

u. xlll
tToiYrb
/ !&.
",. -roi
-rIIim<
1040""
tToT6 mI
ta'l'l Tb
Il~ 1'-0""
Ta x~
'i'PIX~ TIlim<
I.I~P"'" "I'cMiah.
nM!CI'h~

all<JX"9,tOIW'OI.
8'!"9,6.
I
TI
00,,;
Q" ; oino.
J,Lh
.t. oQ.;,
o~w.;, I~
DJ..~ III
l~ 01
&.votTGMxol
&.OBLxo 3
3~o{ <PQ!UW.
Q!(f\V. tD,),'
!'
0':'''
6 i-.
a.. -rn .hl
.1hO 1tYC
ci.
....OI.
~ly!;.TO 8,'
81' l.or,,
~r,, ol:o.U
ol:3. -roii
oi . 1\'YII:V!1T<>t;.
:;,
120 dll.&.
d&. -rij.;
taUt<;
!3r., xoo.!tu;
),W; lplY'{or.l"'{T)"ClY
lY'( ;{Yc av
a. o!
TO,x-W,"
"'',)" )'0"1'01,
).6"(01, w..
W 3t
Tb
"'/ GlMO
cM I)
5
M
3i xotl
moc,,'"
c 3,' &.
.
....fOnpwv 1']''.
b,oiAl']oJC\O. xClI
"! 6,...Otw,"ol
... <lu;
; r..
i ,",ien
icr, 1'011;
; i),ow;:,
bJ.ow;:, oMw

. TOUTIjI
'j
Icpj ll<fTU>
t
tjx;.; "tOt<;;
o'V;; tomp(OIC
tompIOI'; l.
oCo: 6

xa"
TCji Icpijl
I'V<TrIjp~ 01
~ icjxv;<;
,~I". 6ru:oz:

PIJ<JOV; 'Iwli
'.;
j d
:.;
x
",,,.
' 6y.o.!q;
!q;' ~6x
y~\/ )1IIJ<JOI;
.. y'l' hb Tii
.. w
.. Td. M=hiQ'< 1tW
fon'
fc,.. 'I'T).nv,
i, .&."~V'J;
.&."~n:(V'Il<; 3or.;
3lN~w<; lfI"!'
lf<t.
lt. 1:
1:l 'ltp<lXt:\pr.oIl.
<lx:.rr.. 6
'\'O-n:
-n: 'tCl'N
'toU=
ol~-...
b btd".,
btcI"., Tijl
j 80th.".,.
&(molfI, OO-ro.;
oOD xotl
v;;y
" (na
lI.(i {pr&.!;t:T.I.
ly,:. -I)J.lItL.;
-I):i; -)prt
1"I:0'~-'" h
~pHwv 10
,,, bdolW'.
<Illi 0I-r
xd
ll I"TClO'l<Cu&.tlolV
,"TcO'XCu&.tv .tM6
aLt;
aL; 6

TIi(,II
bdxOIW'. 6 8!
U irllil;w'll
I.tM~.t xa:l
CI.~ Iv
c.~
iv xl::'
' ,",pb(:
Q(: Kop,,,&Ou;
Kop,,,~Hou<; 6/Lv.(q.
v.(q. .m;;,;
.; 3h,
., 'i"l"'(,
, m
tcr:p.
Clpd. TO;;
;; xuptou
xupou
~c).'Jjftv,u m:pl
to
-ro
n6).ou
. )iy<.ll/;
)ill; 06 N
yc T'
c
l:Clp'ijY ~.
~6n. d&.
~ Tc';W
8Uo1xbY8
TNv
t-.
. {
(. .Cl I'<i&m'
&m,, oyt)CI'(v,
, t6n
6 o,jSl-i
8 ExIl:I
: 'l'l:AW'"
to" w(Vlj
~ -rp:Itctct
Tp&.~ct T'ije

B
95 &-roi
jU'toi TIlT.
.. )(Id
xc )t.d
djlUpov
. ,. m,,I
m,'I 6 lpylllt6f'CVO'
lyc6evo, .
_t 1Ulpdl!oO<;,
lll!, 16
& xtd
: Tm._
xoC, ~ C"
&.
foc, 0
3t
&mt&p
Tm._ xoc",
~!U" OmoJpwv
~,v fxojUV,
U ~
~twv
o:~ )(4l1
0:Q.
_ !"To:axC"''CWV
Co:cn. :m;
o:,xo~ ; XOUcIl;
; ~ o:.nO.;
: !l(rnv
mI" 6
mi-t
~ 1y:::co.;
4py11::'C6~
XO:I
'll"o:p&..&o~ af,!"po'I
XCI o:&.&o~
Co 6xrncp
~ xd
Xc\ Tfrtc;
mc; tt>r;(o-&rjTI
ttz&.rn "t'Q(vw
.. w 'ItO-rtIt6T?N
o-rt ItU~ crvo:,
.. c
Tb-.
bv TO:TIl
o:U 1J.C"I"C'<1XC...tOVTO:,
cc;xcoV""O:, btcivo
btdvo .... T<i
-r. (rlj",G:TG:
(:: clvll'
.. 't'Q.;m..
TQ.;m.. !"'0:"01.O'r.u.
C.O:"OI.O&r...
fL'I'J31 T7l
G'ji
'1 c6xll
c6xli 'll"lXirIl-G:T'
xil~o: ),,
i. T7l
m(pcp
mpqJ 3........1
W oln-w
01 20
"''131
M'~6).cp, i).).oi
3~, TcW
xc).c~VTo, WppcI.
WPP"" i).).'
tps",
~ ot.3tv
oMr.> XO:M
(JO 6 3tMaxu.o.;
xcM~V""o
' .
" , ;
: (JOu
tJMaxr.o; >.iyc,'
>.' !<CI!
I<c
< ycip
.; m~vov
bt.~"o" clVClt
.. c -..v
-. .. TO:W-rcUw. lprllt0I"VOv,
ip6:vo.. , ~ 3,'
tJI' c6xil.;,
c6x;ij, .u.M
id. 3ui
tJui
<N
rc<p 1'l).:;
M
121 'lt0(9cr.x>,fjcn:wr;
:.>.ijcn: cpc~;.
lcP<lT~'ij;. 4).X
4). 06 Tcr.,xoV,
:.m.. , er.
1. Mji<rrc,
jic, i;Tyitca&(
i;-ca&. TI
)(Cl!
:. xiVTIl
&.V""
4pr<i(cI7&'.
(.:I7&.. aU
1v
~ yip
reip -rb
Tb moefl.cr.
1NCUcr. Tb
&YIov
&r'O'o' x(mbv
xoV ~
1'~, TQ.\r;
't'Q.\' (10:"
:" ml(l&h
m&tv
'lto:pClxAl](IC(IIV
'Ito:.Xij(lC'l" &.yti'Cc'v
&.yic.. M
3&lp0:
3: 3uv<l",hwv
3uv:h.. TI)(4l!
_ TOOV
.. XUPIllXWV
up::.. &",c.>';
&; {ri'1"
(r.)~c.>v.
... 2S
& "Y'
yc ",t.. lh3.im<cU.o<;
3.ixC<o<; -..v
-... I7Col'rijpei
l7'ijpci <p1j171
)I7 'r0:Uw.
TO:W- TU.cI.OW,
l., hc\vov
\....... TClWoUw. IJ.C"I"C'cc;
<1XC...tc,v,
xcC", ixsrvov
~.. o.. Tbv
.. 'wcivo
ll"eiVTCt qryo:t0l"vov
q.o:6:.. o.. CrVO:I,
.. :, ;
_I 06 71P<><JT(&tj171V
&tjI7" ~ o:'ij
0:6T'ij~
B
95~ TWV
.. lcpiwv
Ci.. e6;('ijt;:
c61j;: CJ1JVC&ou"'!'Jo;.
CJ1JVcA&oU""l~. 'll"po(ltlhptc
&] yeip,
ycip, d
cI tj&.
tj&t v
vo:yxo:wv.
.. o:yxc.w... 6
yip
yeip
d!.. rniVTO:
MV""O: '11"01"'"
06 8ci:
/lCiTClI o68cvb/;
o68nI; kipo
kio .....
':vc
i'II"opp1)T6npo
iopp-:o .. ""'''
" x.cpo
fi 30
,
~'i'o:t.. eTllt 3~ _!
_I "I'
xp~i.Trcpo .. xowouioII;
<7XO'll"OU~1I; -;fj
""'
XpU<JO<no",ou
XU<JO<6oI.> "op(q
d'll"op~ 31').01lv.cvov.
3),ocvo... 'fl'la/;
"; yip
"'~ ;:px:.c~
'll"o:plWt/!e~ -..v
-... o:).o
;:), ..
;:. XPl.<JW
Xw -rl)
..
.. ~30
... =Unj...
:v. lCo:i,
)(;:i. i'I'J~
l". t- yip
..
'll"o:pa.
~aol7'"
i).'1~ '1')(I'v.
y-ip .61c
'~I\C TW"
/I\.(o)XWTWV ;
3.xV'\"
_I 1toll.q,
1tii f',Hli
. 'r"Ijv
.. ct.;
c(; 06:
o6pa;vc>~r; ivci).1)'fl"
.. ci,/,v ""'
ou (lCol'rijpor;
'ijo, -rl)
..
.. lcpa.
icpoiv..
:n:km.
km... irr( cr.To
:.Uo l:xc!vC>u
.. . )(11;3-'
xa.3-' Bbv
Mb.. cr.Tij>
:.i>j> opa.
a.Mo
.. tvTor; l:3tMx3-1).
l:8-. TL
""
.. w.. TO(II\N
(11)'
:n:cr.pCla.a6VTc.>
:.pc3.86V"".. cpi:.c;
1rClp!N.t~; CI.nW"
c.. 3'I'JNr.3-1j
3"IJNr.3~ ....
TOOV
.. ~"
~w.. x&:><sI
!:xc""
.. w.. 06
ou
).Oy<!' 35
fLOVC>
6".. My<SVTW'"
MyV""", m.'
d:' ~
~1) XI
!py<jl
! aCotvWtWv.
c.vWt". 7t<lpotB!Own
cpt3l3 tJ~
a~ -IjfLtv
-1)",t.. .i )(11;1.
xa.1.
7tcr.pO.CI/!CV.
:.t:cv. !ru.l
!u. 3~
a~ =ihCl
o:ihc ",ovo
fL6vo .. , &m:p l'f'),
l'f'!, x,d
_ 0(,8~ IDo
& :n:cr.potB!3won
:.pt3!3 :n:}Jo",
to .. ,
'r0:Uw.
TClW- &PCl
&: XCII
: ",0..0"
6" :n:cr.pchClf!c
:.po:C XCI!
: TotT
cU ,,6..0'0
vo .. TOu.;
.; 7toO'"\'6).ou<;
u 'Wj:><l1rOI.OWj:>c l.O
Ttl:r;.
:. cl
y&:p
!: .....
TI 'II")jo
Co .. er&:
ct&: y'vO!'C"O'O
lcvo" {m'
' ClTW'
cU",
O, xod
TOTo
-r.\h-o :n:cr.pt3c.>xcv
:.3xcv a
.
...
~t.... TO"
t".
" IlToi,
o:Uoo; apo:
&;: ot;
o!.; Kilt
0
aC<T7l0Tl]'
oa]o; ~:tG'"
~l]I"lG"'" o!
tt6.:rro).Ol
:rroOI -r !"JO"nipl
:: ofO
40
M
12fV
121 lcpoupyo
copyo ....... C.
I"""a. U3~ =TIl
w;U ctn
cln lO.lj"'lj<;,
ij;, ctn
crn 'I<ixw/!or;,
, etn
ct-rc ..ow.D.o
~I.I7OW 4.0<;

rap

,,{no,.

8 Joh. Chry
Chy . ..
. Hom.
Horn. 8a
8'0 in
" M'Otth.
M..tth. (PG S8, 744 B).
). 12 10h.
Joh. Chry . , Hom. 21
in rCo.-.
lCo-. (PG 6 1,
. , 229C).
U9C).

Dll: SACRAMENTO
DP:
SACRMENTO EUCHAIUSTIAE.
EUCHRIS"AE.

29

et tradit, quemadmodum et tunc.


jgitur, ut nos
os minjstrorum
tune. Vjdesne
Videsne igitur,
ministrorum
10cum tenemus. Qui vere
ere ea
ea. sanctificat
sanetificat et mutat, ipse est. Vides,
dM,
ut ipse est, qui omnia
omn.a operatur et tradit,
tracHt, quemadmodum et tunc.
tune.
Persuade igitur tibi, ipsum esse, qui ea mutat. Nec rationi
ratiom tuae, quae
5 dubia
duba est, sed infinitae illius potentae
potentiae hoc tribue.t
tbue.
Dices fortasse
haud
baud tibi
tbi CQntradicere
contradicere hunc
hune doctorem. Etenim te quoque et sentire
et profteri
profiten illum esse, qui
baec
baee operatur, sed per oraliones,
orationes, !Ied
sed per
peces
pteces sacerd.oti:s.
sacerd.otis. Atqui multum interest operari aliquid
aliqud et omnia
omma
operari. Tu
namque Spiritum
Sum sanetum
sanctun eis
cis descendentem
descenc1ntem tuis
Ns preci10 bus sanctificare
sanetificare haec munera,
munern, quamvis etiam verba Domini aliquid
operentur. Hic
vero doctor sanetissimus
sa.nctSSimus ipsum inquit
nqut SalvatotetD
SalvatoletD
haec perficere, ipsum omnia operari. Ne<:
Nec addit pucibus
predbus sacerdotum
sacerdoturn
id lieri,
e, quod
od certe addidisset, si
, scivisset
scivsset necessarium fore.
lare. Subticuit
autem tamquam non necessarium. Qui enim omnia
ornnia facit,
faeit, nulle
1l0 in16diget
1 6dget operatore.
Verum ex illis
ills Chrysostomi, quae supra memoravimus, verbiss
dscitur quaedam
qua.eda.m haud eontemnenda
contemnenda CQnsideratio.

discitur
coruideratio. Ait
Ai! enim non
accepisse Paulum a Christo hanc
bane traditionem,
traditionern, eum
cum tamen ipse se
accepisse
accepsse asserat. Et
recte quidem Chrysostomus. Erat enim
enin tum
20 Paulus
Pamos ersecuo
persecutor et hostis
hostS nominis Christi et mu!to
multo post ascensionem Salvatoris
SalvatoS in eoelos
coelos sacram fidem ab eo, qui
sibi in via fuerat
obvius, didicerat.
didieerat. Quibus igitur
gtur tradentibus accepit? Nempe apostolis,
apostols,
et iis
s quidem non v
verbo
erbo tantum docentibus, sed demonstrantibus opere.
Paulus vero tradidit
traddit nobis,
nobs , quae acceperat.
aeceperat. Cum autem ea sola
50la tradide26, quae in epistula ad Corinth.ios scribit
scribit. certe illa
, sola
50Ia accepit et
25rit,
illa sola
50la apostoIos
apostolos facere vidit. Nam si
' plura facere vidisset, ea quoque
tradidisget.
tradidsget. Nhl
Nihil autem
autern in ea epistula dicit amplius, nisi Christum
ChStum
accepisse panem in manus suas, benedXisse,
benedixisse, dedisse discipulis
dSCipulis atque
dixisse:
dix.sse: Auipte
Auipite et
d conlfdite, hot
hot e$t corpws
corfr$ mfln.
mem. Idem igitur
jgjtur omni
ornni
3Oex. parte apostoli, quibus tradentibus Paulus id accepit, Iaciebant.
Iaeiebant. Hoc
oc
tantum accepit ab illis
s Paulus, hoc tradidit
traddit nobis. Postea Ve1"O
VeTO sive
Clemens, sive IaCQbus,
Iacobus, sive alius quicumque alias
,as orationes et hymnos
et eantica
cantica non
ad necessitatem, sed ad omatwn addiderunt. Quae
eum
cum ita sint, satis eonstat
constat beati Chrysostomi testimonium
testimonin adeo clarum
c1arum
3li atque apertum e.sse,
esse, ut nulla excusatio, nullum subterfugium eahnnnicalnnni
antibus re1inquatur.
re1nquatur.
Audiamus nunc
nune eundem doctorem seipsum exponentem et ita rem 10,
halle declarantem,
hanc
declaranten, ut nu1lus,
nullus, quamvis audax et CQntentiosus,
contentiosus, contradieere ausit. Hie
dicere
Hc in
n ea homilia,
hom!a, quam de prod.itione
proditione traditoris
traditos et sacra40 mentorum traditione conscripsit,
conscripst, ita inquit:
: Adest nunc
nune quoque Ch~
Chri~
stus, qui iIlam
jllam mensa.m
mensam fecit;
feeit; ille ipse nune
nUDC etiam
etam ornat.
ornat.
Non est enim
homo, qui haec mnnera
mIInea facit corpus
CQtpUS et sanguinem
sangunem Christi, sed qui

crucifixus est pro Dobis


nobis Christus. Figuram quidem adiInplens
adinplens astat

3.

BESSARlONIS
BESSR.10NIS

B
98lU1.t
98.1 \1).).0"
\1).).01<; n),.c(otm,
n),.co,,~'I cUxv,;
cUo:v. TC
' Xt,d
xc o:C"
'4ooU.tJ.lj)3~" 1tQtt "
~YO" 00

~~ W cl",I,
dVtll,
~ '\'
- liS
iS d'lClI
.,1,1(1~ lPll"4to,,
)IJo.o; -rljv
!cpa...
!cp.r. b.o.
furoUIouI
'I\'~ -rO
bt.60",,1'/O'Y ~.
~v. &v
~ !x
x... ~ "b
",b l
'\"OS
ou ,oxcCo\
jl.xetpCo\l 4,VI/(I1)
'I~VI/(Iu 'fOij
OU Xp\lOT6jlou
Xp~aT6!lOu 1'I'po-Xkimu
1'I'Gckir.,
1'.1
cU!r., 3cutWoUl1l
3coun TC
'R"POXII!!""'OI/,
OXIIco, ;;
a 3J: 1'1)3"\'1.
!c!r. I''tj&-''I
& XGt"t'Al'!tOI'TO

I'" cupt,
~ av
IJUXO'!*"'l't(
uxOllY'l'E( on
' 1(<<1
xGtI iouy'iX
~uy'iX P'Pc~.
'!rp6'Pcun~.
,~
10, 1t
'\'1);;; -\
:r.b; iuWv
iuW ~.>uiYou
' 1(\1.1
oG;
-6<.
~~ '\'I)
~\j &c(ou K(l.-rpQt;
~~'I)y(>l>!lhou 'I'C
x1 olk<>H;
_fYIVU:O'O'l'O',
_f7/VU:O'O'l'O'. 6x;
;; 8~
I'~~ -rov
-rov 't"oJ..p.l)p6TIlWV
't').6'l Iv
.. . fn
ln 3Vva31
331 dvna7tC'v.
VIC, a.;:
.;: b.o
ho
'rji
c~
&~ rlr-.
. 'loU3
'loU3c :..:poSo.,lIn
o&orln _
_I Ti1>'1
!'uaTI)pu.w
Up( ltpi30m:~
1I:IItpti30m:~ ~'
6p.1~ miP""'L,
mP""',
tp'JIcR,
tp'Jlcri,
IUEI vY
X~bc;
Xp~bc; bt:'vo
h.tivo~ 6
-rl)v
TPd._CV
_a;", l:x:
bu:!""lll otr;:.
7rOI~. oO-ro.;)tOt!
kro _ol
-r>o 3~oct
5. 0(, yip
yi hmv
n &&p.ro;
1I"ol'l T4
a c.:VQ;
:&.I0
3~O<J!Ut ..,,5-,.
b&pc.ro,. 6 11"01(;)"
~oxc~VQ; )'I'Wa&.ll0
.
. x<U
~1It Xpurro,
~~" X~.
Xp~. eT,{ij1'1It
",.
xU. tllt
X.crro, i)J.' 6 cnup6l&cL;
TU&c!..; .m-lp
.m-~p
<T,{ij.
'... i-nc
. ~oII:rIIC
8c rrOfW"O"
rrfW"OI lxcC:VIL,
lxc1:, -
3 3;
:
m'l)pc7r.o
~'"" 6 tE~I.;
tE~o.; Td.
~!.ITIIC 98&
~ 3l
3{,y~" )11:1
Tj
1t0'~ ta-!-,v.
f,l,OU l(m
'I'Oiho
Xap\(
; "1"0;:; Xpwro
Xwrou n
t.a--'v. m>'t6
m>i't6 ",ou
Cl "10 a{;)j.l.oxc,
., tpl)at
7) '\'Oiho
fc
i: u:.ot
x&cp yap

Ixct'"!
i]
M:yoIl<JGl'
ioll<J.'
-ro
~1'1It -nl:
1l"POIUl:(~Gt Uc:ppU&C.
v-uctP~~I. X&7Up
~ ""vi)
t~~ )<1
t~e&.:
'trj~&c
'It),'tj~.,&c X\l:l
\: lI'A'tjpW<1ct'l'C
1,l,l: .
~ ..,
~., q,pt&7!
tpt& ",b
Iotb b:,15
b~. 15
96~ - 31.oi
3..i m.;
3 'TOij
'ff V6vou
6u -y{~1
ly 8w"oi),n
8.oi)n -rljv
-t.. tpCLV
p6cL'l -rljv
. 'ij1U'fipv
ij.c'fipv
B
~ 3;;
rt~1 4>Y<t'
'/l"p6t;
1ull3omHt"
3oo,tr." - olkw
o!k _
_I Im]
or.G ij
f(jJW)
&
.m-~ MX&c1=
>.c&c= X&'
&' i
ix~Y
,I,p&.m
b 'I'cr.i
! <riJfU.p!)v
<TlJt.ov 'Xrr.t
<xcr.t !UxPl
i 'I"j(
'I'p&.~..y '"
'I'Gr.~ iX'(.~
~xAl)O(II.~
~ bu:Iou
bu:lvou ,"XPl
'I"ij~ cr..xou
rr.&.:o
M
122 'It901XJ""
mox~ ''
~Y &..xr(rr.y
~ i'l'otv
<im}p'I'UJ~ Wt""rr.1.t
Wt""XI . VIel
cr.( 'PlaLv'
11 dU'
d)' &arn:p
&n:
tm
t 'I'OU 3'1l'wupyL'XO
3,1ouyo ).6you
u 'I'OU rr.6(<iyca&c
cr.6ic&c x,d
xcr.! m.&w:o&c
m~o&c 06;(
DUx b
-(
).6y0~ 20
oo-roo 1'6vov
6vov tx

''' 'I'.;w
'' YLVOl't-Ic.lV
r.v '!tIlPIlYc.lr'lV,
TtIItPIItyoyv, oi).M
dM xa.l
uccc:;
oO-ro/i
..~ t;
Ttp~ rlroo
~ColIi

=u-nr-

4ppcv6<;
4C;

'I't: xa.l
3iJ>.cc.l/i
3-c; 3ct,
3, ;
~ -rb
tcj.c.lv
v n~c&
nl.~,a&L ylvo/i,
ylo;, x,d
!~
1!l'n!p~

tnIII').EU; xa.l
)'Itolpyl.X"'''
... Xe'P"'''
c.. Xptlrr.,
tcr., ;
U )(1
>pCa&cu
& xa.l

tn'I"AEUlI;
~ 11\ qrobl""ll
..
!i&,.ro
(liVCLY,.roy ..
ok
6rl"y 'I'p61tOY
''6
_I b ).6;o,,-oOio.;
jo,,-OOio; b
'I'OU
'I'O Oc.l'jpO(
( DUX
pur
: l'oSvor;
6;
~&:t;:,
cx"'''
.. lcPIl'TLlI;"'Y
C
cu &<rnI
't1:MwiXr&,
'l'MoiXr&I TIk
\ 4YIII.
4. 2~
~7)htt;, ma XlLI
_I c).oyUcr;
&. 'I'Il'l'Gr.
'I'Ua yoip
i M
oi;
'E<ptaou
'Eto 'Plal
11.. ix
i '1'''''1
N
lXo).oio
oi
oi
&t.
oipxo /i b
u 'fou
'TO K
~ oia I).
>.rr.~6Iv, '
,
ft").~ MoY
m!
ml
'T~ -
X.C~Y ,yW'
&.m:~"l'~' =lliji
y.ip
ya
~~noy obcc1vo.;
;
m:pt
'I'O'l'IolV
'\''v 3.c&.,I,o,
3~'I'o, cl
)(11''lS'
'JS' ibccLvor;
4>tctvor; oMh
oMJ:. c(pljxev
: !(WY
! ).6you.
Myou. npw'l'O'f
np",'!'O'f
J:. oiSy
kuloLcitClY
kucic Sct
3c! xd
. .&pl']vcty
.&p'JY&Lv c:
:; o/kw
o!ko Ttpo,.
t;; ''I'a.
1'
I'h
~ .. 'I'Ou.;
'I'OUo; 16Y'1'~
h.6V'1'~ 6v'I'o:r;
B
97" 'PII.y6rrrr.T
cr.'!' '''
1'00'1 6Y'l"c.lY
r XlLI
/r
~ xlort.;
xl'f'~ -rljv
''' o:l>.ij&cuty
bij&cov
{m~ oc;,30
Ttp!)Aij~, 30
;
'I'1I.Ta.
''.'' 'I'O
'I'OU 33.obou
oGTo <JCf.<ftirnatTat
<Jinx'l'IIt &.Tat
-.'I'ot 3~pc
..
~ XlLI
313~u 'I'a ~+cr.'I'X
~~!l4T oGTtol
3~'P'1"
;;:<1&.1 xa.l
xaT
'l"ijr;
''ij talrr.r;
xcopAijr;
cp oG-rc.l
o'l' ClJC<1&o.I,
n(i:a!Y
;;:l dV1
Icr.
m:cp(i:a&1
Ttpc~lJYCta&l, Wt;
~yd.irrou;.,
lUI.'l'Gr.ycNi<rtOlX;

TI
yP
'Pl']0IY
<1l 6
313oxa:Ao,;';
3,8oco;'; tax.7iIoLII.
l<1." nA'Jpc1v
nAl1pcly knjxc-.
!nco. 0\
tcpco;
CC~ ,..t;
TIk ~+.~
~~!14=
OP&Cnol""OIi
P&Cn6;vo; bccr.,
btci.... 1!
~ 3~ xlll1!
.. xiplr;
'; 'I'oU
'I'O Xp\.CJTO
. 1toiai
ii to-ny,
-n ,'I'OVTO
'I'O~ ~
iau.ro
i.-t, 'I'b 0''''1''.
<1., 'P'laL
p'JaL 'I'OUw
\ np!)xc4aw;
noc4u-w; ~pu&:CI..t
''{
fLOU
'f1)'!'O ''
'I'~ ~.
~ij!14 TIk
~P~:Cl.,t TI
12~ 'I'O,x..,u
'I'O~u :
\ Pfrro
icLvcr., 'P"'!O"!,
'!', 'I'O
'' Ci
M
~OU)..c1 =ioco;
=~poy; -roi
~ ixcrVat,
tcpiw~ toioY'l"OIi
TtP!)~P!)Y'T'OIi
- noiol
3l
3~ frJllUlTGt,
fr.'I'at, m'ycI'
miYCl' t'I'OVro
t'I'OVo yip
' i:a-tl
ktI Tb
OW'"
i I'0Uf
u. - 11
Xpwrtb.;
Xwrt;; ''I'i
I'Oi
Ttpoxc4tn
O:(c lo'.I:'Tappu&I'a:",
.tu&C",. oxov.
W ixclvol(
icvo 'I'OW;
'I'O~ ~.
~'ljfI4(1'l, 1I-C'I'lI.ppu&p.ltnatl
&''cr.u&ccr. 'I'a
Ta
4yc.a,
tyc., 06;(
0Ux {mO
TD
'!' 1cpiwt;:,
1cpioo, olUoi
..i 'I'O
'' XP\.CJTO.
., ou
oi5 1t(i:aat
;;:<1 +
~ XP1(
xal
+i
36YIII'\(;
3;; 40
8fl9
8fJ9 Joh.Chryt.,
J<>h.Chry., De podit.
prodit, IlId.e
Illdae Hom. 1. (PG 49, ,&OC).
380C). Cl.
. J oh.Ch
h.Chr.
r yt. , Hom.
Hou. 8a
in
n Matth. (PG
(PG.58.
58, 144 BC).
BC}. t 26
2 cf.
Cf. Mue.
M.rc. Eph., De
Oe e,npo..-e
w'po..-e et
....... 0Ge
e 0JriJti
Qnit (PG
.60, .079
'079 go.

DE
SACRAMENTO
SACRMENTO EUCHARISTIAE.
EUCHARISTlE.

3L

sacerdos, verba illa pronunta.ns;


pronuntians ; potestas vero
eo et gtatia
gata tota Christi
Christ
est. Hr
H~ est un'p.s
un'/J$ ",eum,
meuHJ, ait. Hoc verbum res propositas transmutat.
Nam quemadmodum vox illa, qua dicturn
dictum est: C"escite eS
e ",ultiplicami"j
multiplicamirsi
et "eplete
t4am, semel quidem dicta est, semper &utem
operae
"lop!.ete Urr""',
autern fit
Ii naturae nost:rae
nosttae vim
vUn praebens ad generandurn.
generandum. ita. haec quoque vox
semel dicta in
n singulis
ngulis aris
ars ex eo tempore
tempoTe u.sque
usque in
n praesente:n
praesenteIn diem
et usque ad Christi
Christ ad~tn
ad~twn hoc sacramentum. integre
ntegre perficit. Verum
ad haec dicere soletis:
so1etis: Quemadmodurn
Quemadmodum verbwn,
verbum, quo CTeata
ceata sunt omnia.
non ipsw:n
ipsum solurn
so sufficere
sufficee ad productionem eorurn,
eon, quae fiunt, sed
10maris et feminae coniunctionem
coniunctonem requiri. ut animaliutn
an.imalin genus propagetur.
culturnque terrarum
tearum et agricolarum opera necessaria esse, ut quae na5n,ascuntur. e terra
tea producantur et coa1escant,
coalescant, eodem modo solum
solurn Salvatoris verbwn haud sufficere, sed et preces sacerdotis et benedicbenedietione et alia pleraque
tionen
plenque necessaria esse ad hoc mysterium peCiendwn.
perliciendurn.
1Ii
:; Haec enim Marcus.
Mareus. Epbesinus
Epbesnus antistes, ex dictis
Nicolai
icolai Cabasilae
swnpta obicere solebat. Etsi longe impar ingenio,
ngenio, acutius sane
saue multo
ille disputavit.
disputait. quamquam
quanquam nec ipse
pse quidem
qUdem dignum aliquid diueruit.
dine:uit.
Enimvero admirandos simul atque deflendos illos censeo, qui sponte
sua ad clarissimas res et ipsam veritatem oculos
ocuIos claudunt, et ita ut
20tam clara atque aperta sanctissimi doctoris verba pervertere conentur,
et ita
contTa
conta propriam salutem
saluten exponere, ut omnibus contemptui
contenptui sint
atque derisui.
Quid enim ait sanctus doctor? .Figuram
tFguram adimplens astat seoer-.
secer-
das,
dos, verba
veTba illa pronuntians; potentia veto
ero et gratia
gata tota Christi
Christ
uest. Hoc en
lon corpus
corpU$ tfIe_,
meum, ait. Hoc verbum
ve<rbum res popositas
propositas tta.nstans
JDutat..
mutat.. Quid hoc certius
oertius desideras?
desideras ? lila,
lUa, inquit, verba a sacerdote
pronuntiata. Quae autem illa sint, subiungit: Hoc est ,c()J'p&
,cOJ'/'US ",,",m.
m,eum.
lUa,
Illa, inquam,
inquan, teS
res propositas transxnutant.
transnutant.
F-it ergo tTansmutatio
transmutato
per illa verba,
veTba, non a .sacerdote,
sacerdote, sed a Christo, cuius
cuins tota
tot& gratia et
30 potestas est. Sacerdos enim
enirn figura.
figura, Christus vero
veto veritate haec traJu.traJs.
mutat, sacerdote verba eius,
eins, quemadmodum
quemadrn.odum ille statuerat,
statuera.t, pronuntiante. Et rursns;
nrsus; .Hoc
tHoc verbum sacramentum
sacramentn integre
ntegre perficit.,
perfidt., Considera, homo, quid integra
ntegra haec peectio
perlectio significet. Attende. quid velit.
vetit.
Hoc verbum
veTbum res propoStas
propositas transmutat. Noli pervcaciter
pervicaciter contra
co.nta pro3IS priam salutem contendere et huius
hUus sententiae magis praecipuis ac
manifestis partibus
partibns reiectis
eiectis erertere
pervertere reUquas.
rellquas. Nec enim
enim. Ephesinus
Eph.esinus
ille nec Cabasilas integram
ntegra.m istam sententiam
sen.tentiam adducunt, sed quib1Isdam
quib1l!;dam
eins partibus recitatis transiliunt, fragmenta eius ql'aeclam
eius
qnaeclam velut
ve1ut indocti
iuxta Platonem
Platone:n coqui, qui nesciunt, volun.tve per ,artus dividere,
dvidere, nonolODulla.
.onuIJa. proferentes. caetera
ca.etera vero, quae ma.gis
rna.gis ad reJ1:l
e: fa.rerent,
fa.cerent, silentio
raetereuntes
praetereuntes et hoc modo obtenebrantes
obtenebantes veritatem. Imprimis
IMprins itaque,
hic,
sicut supra dictum est, ex huiusmodi verbis sancti doctoris non hic.
quem vos
os dicitis,
licitis, sensus
sesus colligitur. Deinde, 0 hone
bone vif,
ir, nonne i1lic
illic

'(g: 8\10' '''9' ~) JlIl.l<r.:l ",,!nJun lO!

"'odJoo aa "qd a

'~nK

'P ce

-uq
_uq I~!!:I~
'~!!:'~ ~'P.1.
~'P.l. :u.o~ lIrl!!,OI,lL
1I1'!\1'.3L "'01A.f
"'Ol.f .
~ ~I'!~
~rl~ todol'!f
todorlf ~ q~1I
q~lI ,08lC1)o;
,-8' "'OUlllXf
",oUl1lXf
Of "'I')l-?0.l.
"'1')..;.1. l' ''",)MTI~O.1.t..~
... oMTI..1.!.~ q.1. 1.l.DJ
IUXf ~),. fa!!0.l.
~0.1. 'xoI!!'~
'lIl'I!!'~ ':!36t
,;!3 AOl~
"ol~ q.l.
q.1. 1f2
Ifi d","
I~ ']0
"21'
...1.1."1 ,.1.Q0.1.
1111
':P~l' ~11 '''1.1.''1
..l.!l0.1. }.1.
}.l. 1Jnc

~. ~.!}1I
..l'lf ....
.....1.
1.1.
...!:n;
!:no~ fa!!0.l.
~0.l.I}1I ...o.:ni
o.url9.u.1.1~
uld.1. 1.l.
0'('(J "20
. 1'2
1111 ....
!; ~ "'lS'{l.1.
"'l.1. ~~X9*
0m
l'i '13)0 !!:'(*.1..,.
!!:,(I.l.'" I')Gj
I')~ 1Jnc
'''!~
~~l']' ~!!,.1.
~~ ~ 1I.1.xoI-~
lI.1.lITIfj.~
~ "'1')-4'< :IJ.
:tJ. ~I')'('(f
~I'l'('(f ';'
'~X9' "(21O\f
!uj:>dll.'(~1Ot.f If.o
~ If. ~21'('(f
~~l'('(f ...
"I')~'(
I')~"( "'1')1~
"'I')l~ "'2'-'",!?.l. ~ }3
l3
':t1I'JI'!!d>t)'P'(J 1lO)o;
1' ~;o-,-.,.
!!, ...o1A)'}du
1)'}; q.1. ~ .i}1I
.2}11 ,'..o1'08Dodu
g-d; "-'i1)0
"-'i1)o
':tlI'JrltlAtlll'('il
~UO,l.'"
!!adl
!lS 1!."'')1
!:S
\!.J"lO)ll d,,),.
d,,)" I!.J,
\!.I.l. ,fj.X'}I
,- lfP
! 1f ~O!1J.rrt
~OlllJ.rm 111)(
111)1 1I.l.
:IJ. 1f.uld..u
1p.J.ldloU '"odl.l.']'i
'Aod:lJ.?'i '?l.
~ ~~ d"J..
". ",1'1
",'!
111
l' !o\1DQo
:...wQo ~~P'
~.l.I\p' sJ.
s. ~(M,1IX1
~Ot.,lIXl ~ ~ "'tl1'u''('(f
\,2' ~ !I,J.d,MID
:l,J.d:rMID '1.UI')do8"l'
'_l')-8 ~2
~~ d/6 0:
:
'fj.X?1I
'-?, ~I')F'}
~(')F2} !!0.l.1f
!!.!f ),0-4''(
),0'-9'( ~o)l1l1dnx
~oxlIldn)o; ~.
~Q.l. 'o.o~,
'no.o~, 9 "lllll.tb
l 'dl')"l'J..d:tM3:
'd'J').l:M.d:w3:

lOX n
'~1ItI, "'l'OMf
"'1'0Mf 11')
~i CUQQ.l.
~ 'J~'
':-~, ~
'~1IlI'
"'!
1111 ~2
MI"C(!/I'! 1SQ1.1.1IlIod1l.
'SQ1.1.1ItIod; ),0).9'(
"''f ~,~
~:rd~ -l'Xf
-I'Xf -.']1
~11 IJnc
,S "'l"mrl
),0),.9'( ~o)lv)l
~oxv<dnx ~.
~O.l.
OS
~q
~Xq 1Jnc
1111 11.1.
n. ~:ni,...n2
~:rrl,...nS 1-'1.1. l' lIJ.mllf.<;!
1J.xoIf.;I :D2~d.e"',
J)"'~~d.e"', ~ 111~'
1I1~l' <'
"''
.1IJ.' ~p..'P;
~rp.t.101I. !!0.1.
\10.1. .lZl
.! K
'
1l11t
1101t !!O'('(~
!!o'('(~ "'f
A'f d,,).
d"J. If
r- '~1O'J.g
'~1O'J~og 1:D{!P2SS
llO{!P!*i ueom
~ ~ 1'P1(
1'' MO
''''
''''IsJ.d~
1sA.d1lMS.l <;10

',Mt<
'1"4"< :'O~i"i
~o~i"i ~IMJI'!Id1lOdJ..
~lMJrl!l.dJ:l(Idu 9 "'1a.ld3<\f
"1a.ld3\f ~~112
~.l.I\lI~ "i
'12 ~Il').,(>
~!!,J.m.:> !}O.l.
!!Q.1. 1(11.']
1(J..?
1I~ j;,
11~
jlI1I.~ d_, ',noT!
', frl1lO
JI1i1111 q.l.
q.1. 'Ult
'UIf 9""!l0.l.C
9.1.!!O.t.c 1ll1t
l101t "(101'1
', (lol'! ,rl'!.'lI
'I'!