HF/SSB TELSİZ

HABERLEŞMESİ

• HF Haberleşmesi
AFET HABERLEŞMESİ
İÇİNDEKİLER

• Mors Kodu Haberleşmesi Doç. Dr. Bülent

• SSB Modülasyon ÇAVUŞOĞLU
• HF/SSB Sistemin Avantajları
• Amatör Telsizcilik
• Halk Bandı
• Afet Frekansları
• Çağrı İşaretleri

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• HF haberleşmesini kavrayacak
HEDEFLER

• Radyo dalgalarının farklı

yayınımlarını anlayacak
• SSB modülasyonunun katkısını
öğrenecek
• Mors kodlarını kullanabilecek
• TRAC ve amatör telsizcilik
ÜNİTE
hakkında bilgi sahibi olacak
• Q kodlarını öğrenecek
• Afet durumunda hangi
frekansların kullanılması
gerektiğini bileceksiniz.
ÜNİTE 7
7
 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

GİRİŞ

Afet durumlarında telsiz haberleşmesinin öneminden bir önceki ünitede

bahsedilmişti. Afetlerde, haberleşme altyapısının zarar görme ihtimali çok yüksek
olduğundan, afet sonrası haberleşme ciddi anlamda kesintiye uğrayabilir. Bu
yüzden afet durumlarında en etkili olabilecek haberleşme yöntemi, en az
teknolojik altyapı gereksinimi duyan haberleşme yöntemidir. Dünyada ve
ülkemizde bu konuda kabul görmüş genel haberleşme yöntemi HF/SSB telsiz
kullanımıdır. Bu bölümde neden bu yöntemin afet sonrasında etkili bir haberleşme
yöntemi olduğuna ilişkin unsurlar ve teknolojik açıklamalar yapılacak ve HF
haberleşmeyi kullanan amatör telsizcilik hakkında bilgi verilerek afet
haberleşmesindeki önemi anlatılacaktır. Ayrıca HF (High Frequency), SSB (Tek yan
bant modülasyonu) ve bunları birlikte kullanan HF/SSB telsizleri hakkında temel ve
gerekli bilgileri okuyucuya aktarak HF/SSB haberleşmesini ve bu haberleşmenin
kullanımı açıklanacaktır. Bu bölüm sonunda HF/SSB haberleşmesi ve ilgili teknoloji
kavranmış olacaktır.

HF HABERLEŞMESİ
HF haberleşmesi minimal yatırım yapılarak insanların, genellikle acil
durum şartlarında, şehirler hatta ülkeler arası haberleşme yapabilmesine olanak
tanır. Daha önemlisi bu haberleşme için uydu, röle istasyonları, hücresel ağlar,
devasa antenler veya çok yüksek kullanım masraflarına ihtiyaç duyulmamasıdır.
Afet durumlarında en Telsiz cihazları ve dünyanın kendi iyonosferi bu haberleşme için gerek ve yeter
sık kullanılan unsurları oluşturur. Bir istasyondan diğerine radyo dalgaları iletilirken aslında ne
haberleşme HF/SSB kadar mesafeye gidebileceğini veya hangi şekilde yayılacağını belirleyen en temel
haberleşmesidir. unsur haberleşme yapılan frekans veya frekans aralığıdır. Bu frekanslara göre
herhangi bir telsiz/radyo sinyalinin yayınım esnasında yüzey dalgaları, gök
dalgaları veya direkt dalga olarak yayılması mümkündür. Bu yayınım türlerinin
açıklamasına geçmeden önce HF haberleşmede önemli bir yere sahip olan
iyonosfer anlatılacaktır.

İyonosfer
İyonosfer, elektrik yüklü parçacık ve gazların bulunduğu, dünya
yüzeyinden 50-440 km yükseklikteki atmosferin en dış tabakasıdır. Bu katmanın
yüksekliği sabit değildir ve günün saatlerine ve mevsimlere göre değişmeler
gösterir. Gündüzleri, geceye göre daha alçak seviyededir. Geceleri iyonosfer
tabakasının kalınlığı azaldığından yerden yüksekliği de artar. Güneşten gelen
radyasyonun tesiriyle iyonosferdeki atomlar elektronlarını kaybeder ve elektrik
yüklü parçacıklar hâline gelerek iyonlaşır. İyonosfer 3MHz ile 30 MHz arasındaki
frekansları yansıtarak HF haberleşmesinin yapılabilmesini sağlar.

Dalga Yayınım Şekilleri

Radyo dalgaları Şekil 7.1’de gösterildiği gibi direkt, yüzey ve gök dalgası
olarak yayılabilirler. Hangi frekans aralığındaki sinyallerin hangi yayınım şeklini
takip edebileceği Tablo 7.1’de verilmiştir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

HF haberleşmesi 3-
30MHz aralığındadır ve
uzak mesafeye gök
dalgası olarak yayılır.
Şekil 7.1. Dalga Yayınım şekilleri

Tablo 7.1. Frekanslarına Göre Radyo Dalgalarının Yayınım Şekilleri

Frekanslarına Göre Radyo Dalgalarının Yayınım Şekilleri
Frekans Frekans aralığı Yayınım Çeşidi
Bandı
LF 30-300kHz Yüzey Dalgaları
Yüzey Dalgaları, Geceleri Gök
MF 300-3000kHz
dalgaları olarak da yayılabilir.
HF 3-30MHz Gök Dalgaları
VHF 30-300MHz Direk Dalga
UHF 300MHz-3000MHz Direk Dalga

Yüzey Dalgaları: Yer yüzeyine paralel olarak giden ve yavaş yavaş

zayıflayıp tamamen sönünceye kadar yeryüzü eğrisini takip eden dalgalardır.
Düşük frekanslar (30kHz ve 3000kHz arası) genelde yeryüzünün yüzeyini takip
ederek yayılırlar. Toprak mükemmel bir iletken olmadığından ilerleyen dalga
zayıflayacak ve bir müddet sonra yok olacaktır. Zayıflama miktarı frekansla doğru
orantılıdır. Yani frekans arttıkça zayıflama miktarı artacak ve radyo sinyalinin
menzili de azalacaktır. Deniz suyunun çok büyük özgül iletkenliği nedeniyle, yer
dalgalarının deniz suyu üzerindeki menzilleri, yer yüzeyinde olanlara göre daha
fazladır. Toprak ne kadar kuru olursa menzil o kadar azalır.
Direkt Dalga: Alıcı ve verici arasındaki açık görüş hattı (Line of Sight-LOS)
üzerinden ilerleyen radyo dalgalarıdır. Bu iletim türünde alıcı ve verici anten
birbirini görmektedirler. Genellikle VHF ve daha yüksek frekans aralıklarının
(30MHz’den yüksek) yayılma biçimi bu şekildedir. Radyo sinyalleri engellerin
içlerinden geçerek ve onlardan yansıyarak da yayılabildiğinden, binaların varlığı iki
antenin birbirini görmesini tamamen engellememiş olur. Ancak zayıflatma etkisi
oluşturacağından menzilin azalmasına sebep olur. Esasen, gönderici ve alıcı
arasındaki direkt hat söz konusu olduğundan bu şekilde yapılan iletim menzili
görüş ufku ile sınırlı olup, çok uzun mesafelere yapılan iletim için etkin değildir.
Gök Dalgalar : İyonosferden yansıyarak tekrar yeryüzüne dönebilen ve bu
şekilde uzak mesafelere gidebilen dalgalara gök dalgaları denir. Gök dalgaları

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

tümüyle düzgün ve gürültüsüz bir ortamda (homojen ortam) doğrusal olarak

yayılırlar.
3 MHz den 30 MHz kadar olan frekanslarda (HF) iyonosfer bir yansıtıcı gibi çalışır.
Daha yüksek frekanslar iyonosferi delip geçerken, sadece günün belli saatlerinde
(en çok geceleri) yansıtılan daha alçak frekanslar ise zayıflayarak yeryüzüne geri
dönebilirler. Geceleri iyonosfer tabakasının kalınlığı azaldığından yerden yüksekliği
de artar. Bu yüzden geceleri gök dalgalarının menzili artmış olur.
HF telsizlerinden gönderilen sinyaller de gök dalgaları olarak ilerler.
Özellikle uzak noktalardaki (birbirini göremeyen) röle veya telsiz haberleşmesinde
bağlantı kurulmasına olanak tanır. Bu yüzden afet gibi, bölgedeki aktarıcı
istasyonların ve altyapının zarar görme ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda
birincil öneme sahip haberleşme aracıdır. Bu durumlarda direkt haberleşme
yapılabileceği gibi, acilen deprem bölgesi yakınlarında olan ve zarar görmemiş olan
bir aktarıcıya da bu telsizlerle ulaşmak mümkün olur.

HF telsizinin menzil mesafesinde temel olarak aşağıdaki unsurlar etkilidir.

Günün faklı saatleri: Geceleri menzil artmaktadır. Bunun sebebi gece iyonlaşmanın
daha az olmasıdır.

Mevsimler: Kışları, yaza göre menzil daha artar.

Frekans: Günün farklı saatleri, mevsim şartları gibi etkenlerden dolayı

iyonosferden yansıtılabilecek maksimum kullanılabilir frekans ile minimum
kullanılabilir frekans değişecektir. İyonosfer daha düşük frekansları daha fazla
HF sinyalleri geceleri ve zayıflatacaktır. Aynı zamanda daha yüksek fekanslar daha geç kırılacak ve daha
kışın daha uzağa uzağa ulaşabilecektir. Şekil 7.2 , HF yayınımının frekansa göre davranışını
ulaşabilir. göstermektedir. Bu yüzden HF dalgalarının yayınımı frekansa ve ortam şartlarına
göre çok değişken olmaktadır. Bütün bunlarla beraber, yeryüzüne gelen gök
dalgası tekrar yansıyarak yani zıplayarak daha uzaktaki bir noktaya da ulaşabilir.
Yansıyan bu dalganın zayıflayacağı ve daha uzağa ulaşsa bile belki de dinlenilebilir
kalitede olmayacağı da akılda tutulmalıdır.

Şekil 7.2. Gök Dalgaları Frekans davranışı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

HF HABERLEŞMESİ MODLARI
HF haberleşme modları temel olarak iki başlık altında incelenebilir
 CW (Continuous Wave: Sürekli Dalga)
 Ses ve veri

Mors Kodu (CW) Haberleşmesi

CW haberleşmesi olarak bilinen mors alfabesi haberleşmesi, mors
kodlarının kısa ve uzun sürekli dalgalar halinde gönderilmesini esas alan bir HF
haberleşmesi biçimidir. Samuel Morse tarafından 1835 yılında geliştirilen ve ilk
defa 1844 yılında telgrafta kullanılan mors kodu Tablo 7.2’de verilmiştir. Bu
tabloda noktalar kısa süren sinyali, çizgi ise daha uzun süren sinyali
simgelemektedir. Mors kodları oluşturulurken alfabede daha çok kullanılan harfler
az sayıda simge ile daha az kullanılan harfler ise daha uzun simgelerle ifade
edilmeye çalışılmıştır. CW sinyali ile yapılan haberleşmede, ses işaretlerinin aksine
sadece sinyalin uzunluğu ve kısalığı anlaşılmak zorunda olup tam olarak ne
olduğunun anlaşılması gerekmediğinden, özellikle gürültünün yoğun olabildiği
uzak HF haberleşmesinde çok kullanışlı olmaktadır.

Tablo 7.2. Mors Kodları

Mors Kodları
Harf Mors Kodu Harf Mors Kodu Sayı Mors Kodu İşaret Mors Kodu
A •– N –• 0 ––––– . •–•–•–
Mors kodları ve CW B –••• O ––– 1 •–––– , ––••––
kısaltmalrı HF C –•–• P •––• 2 ••––– ? ••––••
haberleşmesinde D –•• Q ––•– 3 •••–– - –••••–
oldukça önemlidir. E • R •–• 4 ••••– / –••–•
F ••–• S ••• 5 •••••
G ––• T – 6 –••••
H •••• U ••– 7 ––•••
I •• V •••– 8 –––••
J •––– W •–– 9 ––––•
K –•– X –••–
L •–•• Y –•––
M –– Z ––••

Tablo 7.3. Bazı CW Haberleşmesi Kısaltmaları

Bazı CW haberleşmesi kısaltmaları
Kısaltma Anlamı Kısaltma Anlamı
ADR Adres CUAGN Tekrar görüşmek üzere
ABT Hakkında GB Hoşça kal
AGN Tekrar KA Göndermeye başlamak
Çağrılan istasyon gönderme
ANS Cevap KN
yapabilir
ANT Anten LSN Dinliyorum
AR Göndermenin sonu R Anlaşıldı
AS Bekle RCVD Alındı
Göndermeyi kesip
BK RPT Tekrar et
dinlemek

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

CQ Genel çağrı TKS Teşekkürler

CW haberleşmesinde kelimeleri oluşturan bütün harfleri tek tek mors
kodu ile göndermek uzun bir süre alabileceğinden bazı kısaltmalar
kullanılmaktadır. Bu kısaltmalardan bazıları Tablo 7.3’te verilmiştir.

Ses ve Veri Haberleşmesi

CW haberleşmesinde gönderilen taşıyıcı sinyalin belirli sürelerce (kısa veya
uzun) açılıp kapanması ile haberleşme yapılmakta iken, ses ve veri haberleşmesi
için ses ve veri sinyalleri FM, AM veya tek yan bant (SSB) modülasyon türlerinden
birisi kullanılarak iletilmektedir. Bu iletim metodlarından SSB metodu, sağladığı bir
çok avantaj nedeniyle genellikle HF haberleşmesinde tercih edilir. Bu
modülasyonu kullanan HF telsizler de HF/SSB telsizler olarak isimlendirilirler.

SSB (Single Side Band) Modülasyon

Birinci ünitede modülasyonun gerekliliği ve çeşitli modülasyon türlerine
ilişkin bilgi verilmişti. Bu ünitede sadece SSB modülasyonu ve sağladığı
avantajlardan detaylı bir şekilde bahsedilecektir.

SSB Modülasyon Nedir?

Aslında SSB genlik modülasyonun (AM) bir alt bölümü olarak
değerlendirilebilir. Çok fazla teknik detaya girmeden anlatılacak olursa, genlik
modülasyonunda taşıyıcının üzerine bindirilerek taşıtılan bir mesaj (ses veya veri)
SSB modülasyonu işareti vardır. Ancak AM mesaj işaretinin ve AM modülasyonunun doğası gereği,
sayesinde kanal daha AM işareti, içerisinde alıcı için çok gerekli olmayan fazlalıklar barındırır. SSB
etkin kullanılır ve güç modülasyonu bu fazlalığın atılarak daha etkin bir modülasyon yapılmasını sağlar.
ihtiyacı azalır. Doğadaki sinyaller kendi frekanslarının yanı sıra, negatif frekans olarak
değerlendirilen ve fiziksel anlamı olmayan negatif (eksi) işaretli bir frekansa da
sahiptirler. İlk bakışta anlamsız gibi gelen bu yapı nesnelerin ayna görüntülerine
benzetilebilir. Her nesnenin aynada bir yansıması olacaktır, ancak bu yansıma
sadece bir algıdan ibaret olup, o nesnenin bir uzantısı demek değildir. İşte AM
modülasyonu bu hayali görüntüyü de hep beraberinde taşımaktadır. Oysaki
aslında buna gerek yoktur. SSB modülasyonu bu hayali görüntüden kurtularak,
aynı kanaldan iki kat daha fazla bilgi taşınabilmesine olanak sağlar. Bu
anlattıklarımızı Şekil 7.3 ile daha iyi ifade edebiliriz. Birbirinin aynısı olan iki kaban
ve onları taşıyan bir aynalı sistem AM modülasyonunu göstermektedir. SSB
modülasyonunda yapılan ise sol tarafta var olan ayna görüntüsünden
kurtulmaktır. Böylece iki kaban taşıyabilen askılıkta bir başka kabana yer
açılacaktır. O yer başka bir telsiz konuşması için rahatlıkla kullanılabilir.
SSB modülasyonunun alt yan bant (LSB) ve üst yan bant (USB) olmak üzere
iki türü mevcuttur. Şekil 7.3’te ifade edildiği gibi soldaki ayna görüntüsünden
kurtularak yapılan SSB modülasyonu üst yan bant, sağdaki işaret atılarak yapılan
SSB modülasyonu ise alt yan bant modülasyonu olarak adlandırılır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

AM’de var olan ayna

Taşıyıcı Gerçek işaret
görüntüsü

Şekil 7.3. SSB Modülasyonu

HF/SSB Sistemin Avantajları

HF/SSB sistemler, afet anlarında ilk başvurulacak haberleşme
sistemlerindendir. Bu sistemin avantajları şu şekilde özetlenebilir.

Uzun menzil
VHF ve UHF telsizler HF telsizler ile karşılaştırıldığında çok daha kısa bir
menzile sahiptirler. Ayrıca şehirde bulunan binalar VHF ve UHF telsizlerin
yayılımına daha çok engel olacağından menzil bakımından HF daha da üstünlük
kazanır. Yüksekçe bir konumda, çok güçlü bir cihaz kullanıldığında dahi, VHF ve
UHF haberleşmenin azami menzili yaklaşık 300 km ile sınırlıdır.
HF radyo sinyalleri hem yüzey dalgası hem de gök dalgası olarak yayılarak
HF/SSB röle uzak bölgelere ulaşırlar. Yüzey dalgası olarak 1 km ile 70 km arası, gök dalgası
gerektirmez. Ancak röle olarak ise 70 km ile birkaç bin kilometre arasındaki uzaklık ile rahatlıkla görüşme
haberleşmesi de yapılabilir. Hatta uygun koşullarda kıtalar arası haberleşme yapılır. Yer dalgasının
yapılabilir. doğrudan ulaştığı mesafe ile, gök dalgasının atmosferden yansıdıktan sonra
düştüğü nokta arasında kalan bölge (örneğin 300 ila 8000 km arası) ölüdür. Bu
bölgelerle görüşebilmenin tek yolu, gök dalgasının atmosferden yansıma açısını
değiştirerek dalganın bu noktaya düşmesini sağlamaktır.

Ekstra aracıya (röle) ihtiyaç duymaz

HF sistemler tek başlarına uzun mesafelere ulaşabildiklerinden ayrıca bir

tekrarlayıcı röleye ihtiyaç yoktur. Tekrarlayıcı bir rölenin varlığı elbette haberleşme
menzilini ve sinyal kalitesini daha da artıracaktır. Ancak afet durumlarında bu tür
unsurların da zarar görebileceği ve kısa zamanda tamir edilememe ihtimali göz
önünde bulundurulduğunda, bu unsur karşımıza çok önemli bir avantaj olarak
çıkar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

Maliyet

VHF ve UHF sistemler ile karşılaştırıldıklarında, özellikle uzun mesafeler

söz konusu olduğunda, çok daha düşük maliyetle kurulabilir sistemlerdir. Tablo
7.4’te yer alan unsurların her biri maliyeti artırmaktadır.

Tablo 7.4. Maliyete Etken Unsurların Gerekliliği

Maliyete Etken Unsurların Gerekliliği
HF/SSB VHF/UHF
Tekrarlayıcı gerekli mi? Hayır Evet
Kule gerekli mi? Hayır Evet
Yükseklik isteniyor mu? Hayır Evet
Tekrarlayıcı binası gerekli mi? Hayır Evet

Enerji
VHF veya UHF bantlarında kullanılan FM modülasyonu HF’de yerini SSB
modülasyonuna bırakmaktadır. FM modüleli haberleşmede alıcıdaki sesler
oldukça nettir. Halbuki SSB modüleli sinyaller ortamdaki gürültüleri kapmaya
oldukça meyillidirler ve alıcıdaki duyulan ses genelde oldukça cızırtılıdır. O zaman
bu modülasyon tekniğinin tercih edilmesinin sebebi nedir? Bu sebeplerden birinin
Amatör telsizciler afet bant genişliği olduğundan bahsetmiştik. İkinci ve oldukça önemli sebeplerden bir
haberleşmesinde etkin tanesi de FM vericilerin özellikle uzun mesafelere ulaştırılmak istenen telsiz
rol üstlenirler. haberleşmesinde böyle net bir sinyal seviyesi elde edebilmek için çok fazla güce
ihtiyaç duymasıdır. SSB sinyaller ise çok daha az enerjiye ihtiyaç duyarlar. Özellikle
afet durumlarında enerji kaynaklarına yeteri sıklıkta ve miktarda ulaşımın zorluğu
göz önüne alınırsa, bu özelliğin ne kadar gerekli olduğu anlaşılabilir.

Bant Genişliği

SSB modülasyonu sayesinde VHF/UHF sistemlerde kullanılan FM ve AM

modülasyon türleriyle karşılaştırıldığında daha az bant genişliği işgal etmektedir.
Böylece VHF ve UHF’ ye göre daha düşük frekanslarda yer almasına rağmen yeterli
sayıda kanal tahsisi yapılabilmektedir.

AMATÖR TELSİZCİLİK
Amatör telsizcilik, hem Türkiye’de hem de dünyada birçok kullanıcısı ve
üyesi olan, lisanslı telsizcilerin yer aldığı bir haberleşme topluluğunun yaptığı
haberleşmedir. Amatör telsizci; “hiçbir maddi, kişisel veya siyasi çıkar gözetmeden,
sadece kendi istek ve çabası ile telsiz iletişim teknikleri alanında kendini
yetiştirmek amacıyla ulusal ve uluslararası amatör telsizcilik faaliyetinde bulunmak
isteyen ve amatör telsizcilik belgesine sahip olan kişidir.” Her amatör telsizcinin bir
amatör telsizci belgesine sahip olması gerekir. Bu belge; “amatör telsizcilik sınavını
kazanan kişiler ile ülkemiz ile mütekabiliyet anlaşması bulunan bir yabancı ülkeden
alınan belge karşılığı verilen ve amatör telsizcinin sınıfı, yetkileri ve çağrı işaretini
belirler.”
Amatör telsizcilik afet harici dönemlerde, tamamıyla amatör ruhla bir hobi
olarak yapılırken, afet zamanlarındaki önemi çok büyüktür. Afet dönemlerinde
gelişmiş teknolojik cihazlar ve teknikler oldukça kırılgan olup, özellikle afet bölgesi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

civarında kullanılamaz hâle gelirler. Bu durumlarda amatör telsizciler ve amatör

telsizciliğin önemi bir kez daha ortaya çıkar. Amatör telsiz operatörleri, afet
sonrasında bölgenin durumu, hayatta kalanlar, yaralılar ve zarar durumları
hakkında çok önemli bilgileri çok çabuk şekilde yetkililere aktarabilirler. Amatör
telsizcilik lisansı aynı zamanda Hertz, Amstrong ve Marconi isimlerini baş
harflerinden oluşan HAM lisansı olarak da bilinir. HAM kısaltmasının aynı zamanda
Home Amateur Mechanic kelimelerinden geldiği de iddia edilmektedir.
Ülkemizde amatör telsizcilik Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC)
tarafından koordine edilmektedir. Bu cemiyet 1962 yılında Diş Hekimi Dr. Bedii
EZGİ ve arkadaşları tarafından kurulmuştur. TRAC, 1965 yılında Uluslararası
Amatör Telsizciler Birliğine (IARU) üye olmuştur. 1998 yılından beri AKUT (Arama
Kurtarma Derneği) ile işbirliği içerisinde olan TRAC, 1999 yılından beri
Başbakanlığa bağlı olan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Haberleşme
Hizmet Grubu içerisinde afetlere hazırlık konusunda koordineli olarak yer
almaktadır.
Amatör telsizci olmak için Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından
yapılan sınavlara girmek ve başarılı olmak gerekmektedir.
Amatör Telsizciler belge sınıfına göre A, B ve C sınıfı olarak üçe ayrılır. A, B
ve C sınıfı belgelerle hangi frekanslarda yayın yapılabileceği Tablo 7.5’te
verilmiştir. Bu lisanslardan C sınıfı oldukça kısıtlı frekanslarda ve düşük güçlerde
yayın yapabilmektedir.

Tablo 7.5. Amatör Telsiz Frekansları ve İzin Verilen Lisanslar

Amatör Telsiz Frekansları ve İzin Verilen Lisanslar
İzin
Verici
Band Dalga Verilen
Frekans Bandı Çıkış
(MHz) Boyu Belge
Gücü
Sınıfı
0,136 2200 m 135.7-137.8kHz 1W A ve B
1810–1840 kHz
1,8 160 m 9W
1840–1850 kHz
3500–3610 kHz
3,5 80 m
3610–3800 kHz
7 40 m 7000–7200 kHz
10 30 m 10100–10150kHz
14000–14250kHz
14 20 m 75 W A
14250–14350kHz
18 17 m 18068–18168kHz
21000–21150kHz
21 15 m
21151–21450kHz
24 12 m 24890–24990kHz
30 10 m 28000–29700kHz
50 6m 50–52 MHz
144–146 2m 144–146 MHz
430.200–430.700 MHz 75 W
431.550–431.825 MHz
430–440 70 cm 432,000–432,975 MHz A-B-C
433.400–433.575 MHz
435.000–437.975 MHz
439.150–439.425 MHz

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

1300 23 cm 1240–1300MHz
5650–5670MHz
5700 6 cm
5820–5850MHz
10000 3 cm 10450–10452MHz
24000 12 mm 24000–24050MHz A-B
47000 6 mm 47000–47200MHz
75000 4 mm 75500–76000MHz
134000-136000MHz
142000 2 mm
136000-142000MHz

Amatör radyocuların mors kodlarını geliştirerek kullandıkları Q kodları da

yine HF haberleşmesinde önemli bir yer işgal etmektedir. Q kodları sayesinde sık
kullanılan bazı mesajlar Q ile başlayan 3 harfli kodlara dönüştürülmüşlerdir. Q
Kodlarının tamamı CW haberleşmesinde kullanıldığı gibi bir kısmı SSB
haberleşmesi (ses ve veri) sırasında da kullanılmaktadır Q Kodlarının başka bir
Q kodları HF/SSB önemli özelliği de CW haberleşmesinde sonuna soru işareti geldiğinde soru
haberleşmesini anlamında olması, gelmediğinde de yanıt anlamında olmasıdır. Örneğin “QRL?”
kolaylaştıran “meşgul müsünüz?” anlamına gelirken QRL “meşgulüm” demektir. Q kodlarından
kısaltmalardır. bazıları Tablo 7.7’de verilmiştir.

Tablo 7.7. Q Kodları

Q Kodları
Q Kodu SORU CEVAP ve YORUM
QRA İstasyonunuzun ismi nedir? İstasyonumun ismi.....dir.
QRI Göndermemin tonu nasıldır? Göndermenizin tonu:
1- iyi
2- orta
3- kötü
QRJ Kayıtlı kaç adet çağrın var? Kayıtlı.......adet çağrım var.
QRK İşaretlerimin İşaretlerin okunaklılığı:
(yahut...işaretlerinin) 1- okunmaz
okunaklılığı nasıl? 2- bazı bazı okunur
3- okunaklı fakat güçlükle
4- okunaklı
5- iyi okunaklı
QRL Meşgul müsünüz? Meşgulum.
QRN Göndermemde statik Statik karıştırma:
(atmosferik) karıştırma var mı? 1- hiç yok
2- biraz
3- orta derecede
4- fazlaca
5- tamamen
QRO Gücümü yükselteyim mi? Gücünüzü yükseltiniz.
QRP Gücümü azaltayım mı? Gücünüzü azaltınız.
QRQ Daha hızlı göndereyim mi? Daha hızlı gönderiniz. Dakikada...
kelime.
QRT Göndermeyi durdurayım mı? Göndermeyi durdurunuz.
QRV Hazır mısınız? Hazırım.
QRX Beni ne vakit tekrar Sizi ...saatte.....MHz den tekrar
çağıracaksınız? çağıracağım.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

QSA İşaretlerimin (işaretlerinin) İşaretlerinizin kuvveti:

kuvveti nasıldır?
QSB İşaretlerimin kuvveti değişiyor
mu? ( Fading )
QSO ....İle doğrudan (veya aracılığı
ile) muhabere yapabiliyor
musunuz?
QSY Frekans değiştirelim mi?
QTH Enlem ve boylama (veya başka
malumata göre) göre mevkiniz
neresidir?
QTX Benimle muhabere yapmak
için, istasyonunuzu ben yeniden
söyleyene kadar, yahut....saate
kadar açık tutar mısınız?
1- duyulur duyulmaz
2- zayıf
3- oldukça iyi
4- iyi
5- çok iyi
İşaretlerinizin kuvveti değişiyor.
... ile doğrudan muhabere
yapabiliyorum.
Görüşmeye .... MHz üzerinden
devam ediniz.
Mevkiim ....enlem ve
.......boylama (veya başka
malumata )göredir.
İstasyonum......açık kalacak.

Halk Bandı (CB)

Telsizcilikte halk bandı denilen lisanssız bir haberleşme frekans aralığı
bulunmaktadır. Halk Bandı (CB) 26.965–27.405 MHz frekans bandında yer
almaktadır. Bu bantta çalışan CB telsizler genelde elektromanyetik girişimlere karşı
korunmayan, sınırlı güçlerde kullanılan sabit, mobil ve el telsizlerinden meydana
gelen cihazlardır. Amatör telsizcilikte kullanılan frekanslarda haberleşme
yapabilmek lisans almayı gerektirirken halk bandında haberleşme yapmak için
herhangi bir lisans almaya gerek yoktur. Halk Bandı (CB) telsiz sisteminde yer alan
cihazlar; maksimum 4 Watt çıkış gücünde, açısal modülasyon (frekans veya faz
modülasyonu FM/PM) veya genlik modülasyonu (çift yan bant AM) veya bir
modülasyon seçme anahtarı ile ayırmak suretiyle her iki modülasyon türü birlikte
olmak üzere kullanılabilir. 26.965MHz-27.405MHz frekans aralığı herbiri 10 kHz
olan toplam 40 kanala bölünmüştür. Böylece CB bandındaki 40 kanaldan görüşme
yapılabilir. Ancak herkese açık olan bu kanallar çok fazla kişi haberleşme
yaptığında, iletişimi engelleyecek derecede kalabalıklaşabilir. Ama yine de afet
durumlarında halk bandı kullanıcılarının aktif rol alması afet haberleşmesi
açısından oldukça önemlidir.

Afet Frekansları
Afet zamanlarında kullanılmak üzere tahsis edilmiş frekanslar önceden
belirlenmiştir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’na (AFAD) tahsis edilmiş
frekanslar Tablo 7.8 ve 7.9’da verilmiştir. Afet esnasında ortak kullanıma tahsis
edilmiş frekanslar ise Tablo 7.10 ve 7.11’de verilmiştir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

Tablo 7.8. AFAD VHF Frekansları

AFAD VHF Frekansları
Görüşme Tipi Frekans
VHF/FM Bandı Röle (Tx) 146.175 MHz
VHF/FM Bandı Röle (Rx) 147.000 MHz
147.475 MHz
VHF/FM Bandı Simpleks
147.525 MHz

Tablo 7.9. AFAD HF Frekansları

AFAD HF FREKANSLARI
Kanal Frekanslar Kanal Frekanslar Kanal Frekanslar
No (kHz) No (kHz) No (kHz)
1 12209 8 8656 15 3825
2 8950 9 7892 16 4355
3 8092 10 7197 17 5971
4 7617 11 5551 18 6795
5 6680 12 5283 19 9240
6 6412 13 5094 20 10175
7 4803 14 4396

Tablo 7.10. Ortak Afet VHF /UHF Frekansları

Ortak Afet VHF /UHF Frekansları
Görüşme Tipi Frekans
VHF/FM Bandı Röle (Tx) 147.875 MHz
VHF/FM Bandı Röle (Rx) 147.375 MHz
147.875 MHz
VHF/FM Bandı Simpleks
147.500 MHz
UHF/FM Bandı Röle (Tx) 439.1375 MHz
UHF/FM Bandı Röle (Rx) 449.1375 MHz
UHF/FM Bandı Simpleks 439.1375 MHz

Tablo 7.11. Ortak Afet HF Frekansları

Ortak Afet HF Frekansları

Frekans (kHz) Kullanım Mod. Asıl/Yedek

6901 Gündüz USB Asıl Frekans

Yedek
7306 Gündüz USB
Frekans
Yedek
3948 Gece USB
Frekans
4950 Gece USB Asıl Frekans

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

Çağrı İşaretleri
Amatör telsizcilerin kendi aralarında yaptıkları haberleşmenin
belirlenebilir olması için, haberleşme ile ilgili uluslararası kuruluşlarca bir çağrı
işareti sistemi oluşturulmuştur. Uluslararası seviyede sadece ülkelere kod
verilmektedir. Ülke kodu sadece harflerden oluşabildiği gibi, harf ve rakamdan da
oluşabilmektedir. Her devlet, kendi ülkesini bölgelere ayırmaktadır. Böylece çağrı
işareti ülke öneki, ülke bölge numarası ve amatör telsiz istasyonunu tanıtan
sonekten oluşmaktadır. Türkiye için ülke öneki TA, TB, TC ve YM, YL dir. A sınıfı
amatör telsizcilere TA (TANGO ALFA) (örnek: TA2ATR), B sınıfı amatör telsizcilere
TB (TANGO BRAVO) (örnek: TB1BTM), C sınıfı amatör telsizcilere TC (TANGO
CHARLIE) (örnek: TC2PFL gibi) şeklinde çağrı kodları verilmektedir. TA, TB ve TC
öneklerinden gelen rakam ise bölge kodunu belirtmektedir. Türkiye toplam 9
bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler Şekil 7.4’te verilen harita üzerinde gösterilmiştir.
Her amatör telsizcinin
bir çağrı kodu vardır.

Şekil 7.4. Amatör Telsizcilik Çağrı İşaretleri Bölge Haritası

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

•Afetlerde, haberleşme altyapısının zarar görme ihtimali çok yüksek

olduğundan, afet sonrası haberleşme ciddi manada kesintiye
uğrayabilir. Bu yüzden afet durumlarında en etkili olabilecek
haberleşme yöntemi, en az teknolojik altyapı gereksinimi duyan
Özet
haberleşme yöntemidir.
•Hem dünyada hem de ülkemizde bu konuda kabul görmüş genel
haberleşme yöntemi HF/SSB telsiz kullanımıdır. HF frekans aralığı 3-
30 MHz aralığında olup, bu frekanstaki haberleşme hem yüzey
dalgası olarak hem de gök dalgası olarak yayılabilmektedir. Böylece
HF haberleşmesi çok uzak mesafelere rahatlıkla ulaşabilir.
• SSB modülasyonu ile birlikte kullanıldığında düşük maliyet, verimli
kanal kullanımı ve düşük güç gereksinimi gibi özellikleri ön plana
çıkmakta ve afet durumuna daha uygun hâle gelmektedir.
• HF haberleşmesinin önemli aktörlerinden bir tanesi de amatör
telsizcilerdir. Bu kullanıcılar afet dışı durumlarda hobi olarak
yaptıkları haberleşmedeki bilgilerini afet durumunda çok rahatlıkla
kullanabilmektedirler.
• TRAC ülkemizdeki amatör telsizciler cemiyetidir. TRAC, Başbakanlık
ve AFAD,afet durumlarında nasıl koordinasyon sağlayacaklarına dair
adımları atmış ve gerkli düzenlemeleri yapmışlardır. Bu üç kuruluş
afet durumlarında HF/SSB haberleşmesi üzerinden koordineli olarak
çalışmaktadırlar.
• HF/SSB haberleşmesi için mors kodları, Q kodları gibi çeşitli kodlar
üretilmiş ve CW haberleşmesi kısaltmaları ile birlikte kısa ve net
mesaj iletmek için etkin olarak kullanılmaktadır.
• Ayrıca lisanssız kullanıma açık olan halk bandı kullanıcıları da afet
durumlarında kendi imkânlarını kullanarak haberleşmeye katkıda
bulunabilirler.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

 HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. HF frekans aralığı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Değerlendirme
sorularını sistemde ilgili a) 300kHz-3MHz
ünite başlığı altında yer b) 3MHz-30MHz
alan “Bölüm Sonu c) 30MHz-300MHz
Testi” bölümünde d) 300MHz-3GHz
etkileşimli olarak e) 3GHz-30GHz
cevaplayabilirsiniz.
2. HF radyo dalgaları uzak bölgelere nasıl yayılır?
a) Direkt dalga olarak
b) Yüzey dalgası olarak
c) Denizaltı dalga olarak
d) Gök dalgası olarak
e) Uydu dalgası olarak

3. Aşağıdakilerden hangisi SSB’nin doğru karşılığıdır?

a) Süper Sıkı Biçim
b) Sağ Sol Boyut
c) Tek Yan Bant
d) Yüksek Frekans
e) Hiçbiri
4. Nokta Çizgi (• –) mors kodunda aşağıdakilerden hangisini ifade eder?
a) A
b) B
c) ?
d) Q
e) Z

5. Q kodlarından “QRL” ne demektir?

a) Gücünüzü yükseltiniz.
b) Meşgul müsünüz?
c) Meşgulüm
d) Görüşmeye 14 MHz üzerinden devam ediniz.
e) Hazır mısınız?

6. 26.965–27.405 MHz frekans bandı aşağıdakilerden hangisinin kullanımına

ayrılmıştır?
a) Amatör telsizcilik
b) Halk bandı
c) VHF
d) UHF
e) FM

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

7. Türkiye kaç telsiz bölgesine ayrılmıştır?

a) 7
b) 8
c) 9
d) 10
e) 11

8. Aşağıdakilerden hangisi HF/SSB haberleşmesinin bir avantajı değildir?

a) Çok net (cızırtısız) telsiz konuşmaları
b) Düşük güç ihtiyacı
c) Maliyeti düşürmesi
d) Etkin kanal kullanımı
e) Uzak mesafelerle iletişim

9. HAM kısaltmasının doğru açılımı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

a) High Frequency-AM
b) High Altitude Modulation
c) Hertz Amstrong Marconi
d) High Amplitude Modulation
e) Hook Age Middle

10. CW kısaltmalarından AGN ne demektir?

a) Hoşçakal
b) Göndermeye başlamak
c) Dinliyorum
d) Cevap
e) Tekrar

Cevap Anahtarı:
1.B, 2.D, 3.C, 4.A, 5.C,6.B, 7.C, 8.A, 9.C, 10. E

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi

YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER

KAYNAKLAR

Bureau of Meteorology Australian Government (2016), “Introduction to HF

Propagation” http://www.sws.bom.gov.au/Educational/5/2/2 (05.01.2016)
T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı “Afet ve acil durum
hizmetlerinde telsiz kullanım ve işletme yönergesi, 2013”
https://www.afad.gov.tr/ (12.12.2015)
Ataman, B.K., Kazancıoğlu T.A., Erbaş, E. (2006) “Telsiz Kullanımı El Kitabı”,
http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/kriz/belge/telsizegitimi.pdf
(10.12.2015)
Şasa, A. (2013), “Afet Haberleşmesi, İş Sürdürülebilirliği, Risk Analizi Ve Amatör
Telsizcilik Arasındaki İlişki”
http://www.deu.edu.tr/UploadedFiles/Birimler/21124/aziz-bey-makale.pdf
(01.01.2016)
HF/SSB User’s Guide
http://www.sgcworld.com/Publications/Books/hfguidebook.pdf
(10.12.2015)
Çelen F., “Amatör Haberleşme Teknikleri ve HF Haberleşmesi”
http://www.cihanemre.com.tr/assets/hf_ssb_amatorhaberlesmesi.pdf
(10.01.2016)

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (2009), “Özel Telsiz Sistemleri Yönetmeliği ”,

Resmi Gazete, 18.07.2009

TRAC, “Amatör Telsizcilik”, http://www.trac.org.tr/ (15.01.2016)

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17