Sie sind auf Seite 1von 1400

Ii

mm mm Der
,
'^mmmt>mtm

(otqfdlümm^kmf «ud) mit neuen ^lu


minmmem/mt) Hxdmhenüi nac^ &em ne iteffe«

Mettung

93ont>eR 6e|!eijlattb*g:5arfeif,
±1^ P^^Öer etebcrtbe von

Seiten met>rec öes


J\etcb0,

.»^betrnmö preöei- . Bayern,


mt^Vet

^i''^'
«nb
^'^l^^f^og SU (Deftei-rU/
lanö . <5raf 5« Äeuc^tenbem
tc
ftkmm ojcntlid) mit liefen mxkf.mi

y
aö maffm crmtuerig fepe^um 9Ä|en
Pubhct 3Dl)ann ^tibnecg
, f ui-^e §ami
&
aitg Dei- 5^cuenunb 5iiten Ge graphie

per «Ute, ^^sr ju ^BermciDuiig


m fchdö^

gium
eium Imprefforium auf anöerc jd^eti

labte/ tbme^ieeubct üuett^ciUn/SimDis^fl


Gcruhenttooüten. '2ßann SBit bann gna^
mm amtftlym ,

fmnOe55ttte/ auc^tJteUnEoflcii/
m
angeöcutetc %f)t>v
5Ut§un&
Slrbcit, fo bei) rold)cm 35ucl& anpmnttcn
fcBtib ; fo Dabcn «Söit
ibmcDie C^nak ge^
tl)ön/ unt> 5«Pi)««9eö2b«n; gunauJIoU
cl)e^l)iemittD#ntU€l), in Äiafft Dtcre«
V^xitH, alfo unt» bcrgcOaltcn, i)a|
^m^
Gönaö aeöacfctcif (Smecicfe §cli); «cil^ctA
üovs«Mc&te um
%tam ow^f« ^^«"'^'J
Geographie, in ßffencm^^nteg
wnt> ^Uen
ferner mmn, au«9el)cn/ l)in unö wichet
auöaebeny feil l)abcnunt)üerfauffcnla|)cn/

öucf) ilnnc fel^eö nicmanö


ol)ne fetneti

Confens <2ßiUen un& Riffen / innerl)alb


,

tcnen weitern jel)cn öon Dato


an jurcc^ncn , weDcr im |tei^
t)iefce'^nefö
liQcn SRomifc^en %t\^ , nod)
Unjrn €rb*
Üanöcn, nad)t)ruce<n/Untt)erfauffen,mcl(!
weniger euuas t>arau6 nel)men/ unb iufamf

mcn tragen folle.tvebetin fiemer noct)9ror;*


(^:^d)cin es
ferer Sorm. unter roa^ 9efud)ten
immer oefd)el)cn mi^d)te. Unb gebieten

darauf aileu uuö iefecn Unfern/ unb


De«
45cUisen9i6mifc^«nÜ\ad;^/ auct>Unfer^t
f
m mmb
rb/lantten Untc«!)aH"en
(.0)

(Betreuen,

infouöei-!)dt abtr, aacn 33uc^fül)m*cn ,

qen (Bolbeg; tie ein iebeivfß oft ei: f^eöent^


itc^ l)kmnöei- tl}at^eAlnö Ijalb in Unf^i*
'
fei-ltc^e f ammec , imt» bcn önbecn i)a!i)cii

^^eil oböcöact)ten emerid) ^eliv 93ftöef/


s>tin feinen €tben unnad>lä§lt* ju bepf)*
Icn/öeifaKen fcvn foae, l)ieymit crnjllic^ tmb
mHeu/ bagtl)tnoc^ einiger au^eiid^ feibf?/
«Der /emanö öon euertwegen ©bflere.^telur?
|e ^raflinau^öet ?Reu«nunö §{(tmGeo-
graphie, innerl)alb öer weiter bejlimmte«
K^enSaf^ren/nic^tnac^brucfet/diftrahiret/
teilhabet/ mntrageto&evDerfauff'et, jiöcö
auc^füldje^ at^bern ju tf)un9ej!att.ef/ in fei^
nc ^eif noc^ ^ege , ciUe« bep ^cimey^
l)an9Unferer £aüferUc^)en Ungnade , mh
ebbejlimmtcc ©traf feer ©ed)6 Vfic,x^X
iot^tgen <SolÖjes,auc^=Bjrl!d)riin9 bcfeft
feen euren ©ru^f , ben i)iel9e&ad)rcn €'mc#
ridb S«^t>" ^a&er/ unt feine erben/ ol)n' Ste^
tenS8efet)lsl)abere / mit ^ul|f unE» %uik\\n
eineg leben Ort^übrigfeif/ m
faebergid*
jtnbcn wär#
d)cn be^ eudb/ unb einem jeben
öem alfogUicb au^ eigenem QJeiDalf/ o!)ne
X 5 *25er^
'%8cipl)tnberun9 männtglicl)^ ju fi^ m\^f
men / unD bamit nac|> i\)xtn Qötfalkn ()flnl5#
letmnb thm mh^tn &od) folle offtmam*
:

Ut ® atiet; fd)ult>i9 öerbunöen fei)n/t)on


imt)
S)iel9c&öcf)tem Q5uc^ Die öCit>6l)nli(J)c fönff
Exemplaria ju Unfctm Äai)feK(. üveicl)^^
^of^S^atl) t)ci> <Sctlufl Dicfei' Unfmt ^ap#
feyitd)en ^rcp^eitju überliefern/ aud[)t)iefed
i^(M)\alid)i ImprelTorium Dem JSucf) an^
Umiw '^ad}Vi<S)t\mi> Tarnung,
fcrucfcnp lajfen.?S)?ttll(;ftintibtcre6 Briefs
mm
ficgclt mit Unferm ^apfeil. aufecbrucftcn
Secret-Snjlesel/ &er geben ifl äu^wncfi*
fui-t nm tm ein unD jJtaniigiften
Aprilis anno (^tben^eljen l)unbe«feiev unD
ötcr^ig, llnfeverSReic^e öe^ Üiomifc^)/' iin&
^6l)eimtfc^en im ©vittcn.

ffar( mppr.

»oniaonisöfel&.mppr.

AdMandatum Sac. CxC.


Majeftatis proprium,
Wi<iUl), SDBilt;eim-^flnn.mppr.

1
4 t t t ^ t » 1 S t ! s 1
I ? t 5 t 1 f

®Scn ®Otfeg ©natien ^tc S^ÜvS


^bümn / auc^ öer ofecvcn ^fal^ ^tt^nf
mfaimaf bei) mi)eln , m. Oveid)* m
Iv^^^ruc^fef unö C^uifW, Sanögtaf jtt
,

gcid^tenberg ^c. ©ebenbumtt gnaMgj^ ju

mmlm^n, nac^bem ^Jßttwn €men<^

iu gf^egenfpurg untct tl)dniöf^ gebetten ttjot^»


öen/tl)me j«feinei€ontinuation be^ubi*
nevlfd?en fogcnönnten Real- Sei tungs^'
- Lexicons in grof
mit) Converfations
Oihv ; item Denen big auf jelige Seiteti
conrinuivten tmiimSt<XQtn,m9 txrncii
unt» Gilten Geographie , famt eine»; nü|li*f

t^en iSinkimriQ unb X>orce&e öonbene»


ht^lm €anb • €l)awen in Duodetz , Unfee.
€f)iavunb 8attbJ§^Sürjilic^eg Privilegium
impre{rorium,bamitbi<fe beebeSCBercf e m
Unfmn Sanöen ni^'t aufgeleget unb nac()^
gebcucfettt)etben«i6d>ten/ snÄbigjliuüe«;«»
te|l)cn/ ^ir auc^ um fo el)e unb in folc^ fei^
OC4 n^ß
mco) m, .

öct/i"ücilcn %xo Sl'aDferl ^Ukit. Öcme all*


bereit t>cr9lctcl^en ©iiati aOei'öndÖiajl m
tl)dUt ()flben;2il3 befei)!en ^'it/ftafft Dt§,
oUenUntwen nad^^gefcltenßbvtgf eiteti/unö
bocl^ mi£> nieticni ^öenraten/ fic allen in
Unfetcn €l)uif^2ani)en jaSSapern/ unööct
Obern gjfal^/anfäüöen $Sucr)öi'ucf etti/f et*
ne^meg^ SCjintten/obbefagte^Siicfvet weöe«
in üoEterf^anöcncvForma.o&ci* auf anbeve
SBcignac^jubnicfcn/ imb naclivjetrucftec
ju diilrahircn, nocl) aufil) Darmit üon anbe*
t"e au^Idnbifc^c 55ud>fiil)tem !)ierin \)m*
Dein; Uni) öiefcö allcf bei) QJei-meitunsUn^
Imc StjurfürRl. Uncnab , unb auöbntcf li#
c?)ennumcf)ld§iser ©clb^^tvajföen l?im^
^ertS)^lcaten in (Bolö/ tüobon bev balbe
'^!)eimnfereri^of^^ameV;bieanbere43elff*
te abeni)me ^erleßetiuscbenfoUe, famt
bem <25ectu|^ m SRad)brucf ^
On$
, welchen tt
jeben
5Babct/ mit Jlnbanbnebmung
Obrigfcit/ «uf ^erwetfung btefe^UnferJ
SnäbigflenMandatsunbPrivilcgii.foßleid^
eignen ®cwalt6/ unbobnejemanbenös«*'
ringfle .^»inbeniuf^u fid) nel)mcn/unb bar"
mit nacl) fcinem^cfalkn tt)un unb banblett
mas, ©e3eb€nunten?oi'9ebrucft*Unferem x
m m Co)

fem ^aupt-^uni) ÜvcflDen^fS^taDt Wim


c^ctj/ Dengten Odobds Anno 174^»

Ex Commldone ScrenifTimi Domii»


Oucu Eloäeris Specialis.

(LS.)

Ks
Wäa «jKft «lAr
w%
'lfi/> 'lAT
Co)
IßT 'UV"
m
'^/V' "lAT lÄJf* liV "WU^

^f&h ^fVh «/W^ >i*OT^ Jlfb (/£FL >/5>\i Jlf\ J&h Jvh <^m> <J9v «W*

Oer ©eogvapbie finD t)ir bereite fo ho


famif/ M u6erf!ii§ii} iürtJ mt
5D?an
tin

hn
einiget SBcrt ö^^i^on äu J)eriiff;ren.

tt)o6l nicj^t befiel' iinb für^cr i^ren innerlichen

SBciff) 6e(limmen/ al^ i^enn mnti erföciicf/ bng

in &enfeI6en nOe unb jeDe gigeßfc&anten un&


?S)?trcfma[e ctne^ guten SSu^s' mlretnaKDert)erei^

nfget fe^n. @ie jtnb nemüc^ furß/ or&entlicf)/

beutlicf)/ UWI angenehm/ unb nac^ ifjier 316/


jic&t i>ön(}anbig gcfc^rieben/ fie fmb mit groffen
SJu^em unb allgemeinen 33ei)fan fnjl m allen ec|)u^
Im 2eu(fcl)lanb^ eißgefö^ret/ jte fclenen einem

jegliclKti gieb&ake >er .©ef#icljte al^ ein bequem

me^ ijaub^Sucö ium lagricl^n ©ebma^/ fie finö


m mfdjktm Sprachen öBerfeget/ fie ilul) enbf

M) un^af;llcf)mal xmbn aufödeflt movOen. 5Bal

©iefe «eue läuffage/ tt)elo5e (5$ beitte«

iDeßen yerfc^teDenei: SSDnucje auf Dag 6e|i^ ai^

krn auf Da^ my'öiic&lie gefauBirt/ naxf; &et


Sefcp^ifj'enf/ett unferer segeimailiseu 3^W^^ ^^^^
mitlM^M/ H Mb hkitt hm mtt Dxt

Serldjfef/ folßlic^ 3) tiiit i)ielen fo riipiöeaall

2lnfel)a«8 &ei ^Papisr^/ ©rucfef/ öeg gi^rma«

tjnö Se^ ^reißelauf Da^ nie&iic^fte unö 6epem*

flavtticlit jtt geöenifen.

§i'et)!4cf) Raffen tuir jtir Crganguttö unferet


grogen örtp ^ic^fise ©töcfe annod^ mänf($e»
mögen/ m\^t aber Dec fönpgen Stuflage all
fine au^ne^menoe S^^^t^^ w6e|alteti fin&/ wem?

li^ I) Dai berdtl burc^ einen getroffenen aüge^


meinen fett @rdn|en öer findigen Satiöec

nrarett enffc&ieöen mx^t^s ») ©aiwir «ni


f<|pni»
U)onea iSincicbUtng wn bm%cii<mUtt Ungran/
ixt bfrö&mfe UtigarifCiie
Hiftodcus ^ett
ttJdcfje

Bd nac^ Uiut h(X&f)mtm 5Bi(!f4f;ii3?eit mi im

Mst. gfiiicift äujjefenbef / tssUfoßimcn Ratten he


/ utiö 3) faß "Jir f«« SScfdjrct«
Ditnen ttiPfien

6un3 »On Afia , Afrrca Utlö America noct) bm


neutfien €ntbrcfunäen/ mm »o« l»«^ ö«™^'*
«|t/
^littimcimeit unkrf^teötn
ncn 9ID6ili)un<j

mantö« tmtn- uii5 bübuvcö


jur 2lu^(tl9UB9 fo
ein^ewur^iK««
«ü)a«f$li*fncn 3vrtr;önici.n utib
21ü«b/
?8orurf5filtn/ 64t(en »crflOfafffn borfffn.
M €urD|)a Ken fc^slic^fi' »frlflnsfen
gtif&eii

uo(|) nl(5t wfircHid) uentcffet/


»OR &m Sümj»
rei(& Ungarn noc^ feine «a* ^enn Sei« S3or*
£anb €(;flvfe in ben!@(|)uUa
fdjiag eingert^ifefe
ei»
Bi^^ero eingefu&ret woiöen / nnö jur Seflung
ne« neuen SrunDsSSiBe« »on fren äbrigen SBeK»

Steilen ein längerer tümx Der Seit erforbert


Pia AeGdeth «uf« fiinff«a<
ftjirö ; fo möiTcn tiefe

öuggffeftt/ unb t)erf(f;o6en 6lci6en.

Siefet 21693119 fcliabef mä) im 'gerisigjleB

nlc^f bem rulßli^en ©eBrnuc^ bieff^ !


S5u**.
«uger £c&rer anfangs feinen e^ülern
fffienn ein
«eosrap&ie
einen oSgemeinen ^tmfi »on ber
mac&f/ nac^)9er>ettbl bie fur||e Anleitung öerfel«

len @e&fl<&tna« fe|1 e«n|»ra3<(/ fevner bie |»ei'


:

eTTlluiflFuni m\ühm't>m^ kfiant)ige^

5H?ie5evf)0&!en in fo mit Uhmt ma^t/ l^ag

mit Dem 3^amat tjon jeglicßm Dxt \cbcxmt au^


mercfa>ur{)i8e ^rge&e«^?
eine ba5'd) DDiHiefaBtine

d>entltc&eti Scituna/ mie ai4 t>urc|> m hilk*

bim ©ebraucö De* htlkbtm maU^^ im& 3^^*


(ung^ fLexici m
3?u^en ö^r @et)grö})|ie ta i(t

^iftorie/ unö in 6em wninfftig^n Umgang mt{


.

fisncc €rfa5ran3 einfc^en lernen


<möerm cu^
m\> DaDurcf; eine folcfK SHeujung / M «nl>

bmtn
SicBe Mi ^^em eMen studio Geographico in

iaxun @ewutf;ern amddmxm/ Die fid) nie^

mal^ a«c^ kt) äune^mcnDen fllttr / n?enn jt'e dki^


attl#
feine geleöttc £e6e«*'3lrf eiiuel^Ie«/
t^oflig

l^fcöenl^p.

©Ott ! f^reiBen Siefe« in folgen

Seifen/ ia Mi aflein Die Geographie fletfiä«nt>


Durc| eine
uncrmüöef ptxicUn/ fonDtm au(|i

au^erleftner «anö ^ €6arf en leforöerf/


SRenge
öur^'6ettjaf)rfe 2Jorf[)ci(e önrcf; eine feine

unt) fnnfdii^e iiimninirunö atigenelmec tinb lei^^

Ux/ unb &ur# €tSnöun$ neuer SBarl^eiten in


i^ren ©acfest^um tJoHFonrnienet gemac&t^ttjirö-

3^ mu mik Äur|e H^tx nur anf Die bevu^mfe


HQmäaaijÄe Officia ölii ^ÄttWunS BetUffeit/
MxnUxi forooM aisJ öcra ganzen 5eu([c[)'
ttdde
Unö €6re irinsf/ wo 6ft) eitiftn ö«IT«n SSor*

tr^rcr Accumeffe, garkit/ unö »elfdltn «Pret^

«üacmeinen SBfpfatf frf^alfen / Dur4> cm


feen

Wfiflaufftige« unö h{tbm4 Commercium mit tc»


Mathematicis U«i) Geographis in öatlft
Sipftfn
Europa bic ©Vttnßeti bicfet onöcndjmcn SBifffB^
tmmer me&r unt) me^c crnxtfect mxm.
fcf;ßfi(

^sd) m l^ifVDon für^üi^ einen brtpfac^en


5?e;
öomatt.
ft)«i^ anfülrcni. dne 5ßef*rdf-umj öc«
ni)d}fn fiiofienAtlantis nffcft bfffdbm kftän&i«

SDitfe^ung Bi^ auf flcgcnTOattißf^


t<n
& Ufuhü Devfcibe auiTcr
Direaion
öet .in 3°-
txi'
«dten
feerü^mten
€t)ar(en unter t)et

»erondöltcn Jifno«
fefvrn <ßcof. £)0|)pdmet)fr^
iipiiii!(l)en SßßvfieUunä/ in im
J?a«Pt ' XiKtlen
beareilfc
Uwn t)cr etfte feiöfnöe 6f;ortcn in jtc^

(aj gigutcrMSitel (b) tot& unb f4)tt>arij {je*

(<l) Extraa Priv.iegü


brarff er Stiel CO Siegifter

€tnle!(un<i Seutfd) unb giUeinif* (0 €rb?


(e^.

€uti>pa 21fien(4) 2lfrka (f) 9t'


^uael (0 (3)

mrtica (6) «Portugal (7) epanien


(s)
Katalonien (lo)Stcnrf«
€n6et)on®ibraif«r (9)
um 35avi^/ ober ei« groffer
tnd) C"J ©egenb
S&retagne (13)
S&fii »Ott Jsi«
riHSen (ip) @ro§ ^ Sri^anmen (20) fngeBani
(21) um JonDen (22) @^o(fiaR& (t?)

Sitlönö (14) 6ie 17. ^x^m^m (35) öie

%Htf}nm 2nsmhnx$ in) ©rnffc^afft gknöcru


09) ©raffet ipennesau (50) ©raff^ajff
<oi^ (50 t)ie 7. ^xom^en (p) ®raffc|afff
^>oflan& (33) Italien (54) ©^Wen unD p.o
nmt On $erßD§f|um ?Kat)iatit) (3O Ö^^^^

ftoöt^um farma (37) S^cx^HthimWmtmim


ttx ^ooftrom/ SI. (j^) Qmtmn Bmt^
(40) Äirc^en^6faat (4O Ct^Jat »on ®^ri«ft

(42) (4?) Ä^nisteuD m^apolil


Snful eorfica
(44) ©teilten/ ©avbmien uriö 53?aita (4f) 6at^
Linien (46) SKaita (47) ©c6it)ei| (4§)Sonaur

friDm (4p) &ec ©ouau oberer £()cil (yo, mirt^?

km S:f)eÜ (fO unterem S&eif» £)iefe €^ar^


frn fonneu jtifflmmen geffujer turrl^fea. (50) f
ttigrdc^ Ungarn (fO gfirftent&ufn ©ie6en&ur^

^nfulSanMa (57) @caßi)mat)ien (f8) fprilgreicl

ect«)et)en (99) UplInDifc^e 3nfiil« (60) Sc|ß^


tten C^O ÄO^etc^ 9?0)ti?c8en 5Prot)iri|

©mietiinrd (^f) Suflauö ^er|0gt6um


mUtHumtM- (7°) 5leni«vd# ^ppl?n (70
m S^«fii*< SJei# (73) Ocfraine (73)
2if|JanJ>

Stiflermatilant» (70 »ntte


,

unö €mian& (74)


t<ixtam (7<) Sfirtfiftfe Sie«« C77) sei»"«
«^6ccf#e
Sßnb (7 8) €af$»i((&c ete (79)
Savfare? (so) f rc»in« 5?ilöa (80
ÄpmjW(|
?Jrr|ien (8*) SKalakr unl> ^fOlo« («5> ^Ö"*

|)f<n (84) §ej Mn^ SRarocfo (85)


SSirfliBien (88) K«*
(86) 5RfH €«8eBond (87)
sS?t^icfo (89) ^9'^ '^'^

Äugel nad; Sieliflionm iöuminirrt (9») €ur^«


yi<«
Hfl* Slfltflionen tBuminltrt (»O 2lfi«
SicUgiOBCs
liSiotwniBummlwt (94) Slf"c«
Slelisionttt tttti»
tDutninirt (9O mntxita
niinirt (9<J) Stal«« wit
Jen ipoftm (97^ 3^«'
Den Senebklinet €l5ftern (9s) §ra«cf«
U<R mit
reicfi tnit »eneDicfin« €l6|}ern (99) itt
t.ie ©eefladgea (.01)
De«
e*tff ' 95au (100)
Co») ©e^enö ura ßolorno .mh
gjjetle«

töatraa mit
ßttificDo
' SEBeifer

unt>
Der: mm (lo?) ©egenö Bef
©uflßaHa («04) Slet^oWf^et Sit»
lag a j. Sgl. unb STifäideic auf im
» €f)art«

S
gjoßier.

Sifel
in
(b)
S8lö<f fet iwepfe S^eil/
(a) K
votö
3?eöi|let d)
uns fc&wavti

Seutfcölanö
Kerfelte §e»
se&tutfte«
De»
/

iQotxeb t,

'@g«rn (4) Sfufit^toab tt«(& f«» Svdtgionett


( f ) ?:eu(f(^i<inb ter
5ßmbidtn€t (ö) Sfutfd*
laiii) nri( bm fcften tr) Seuffi^fanb tta?^ &««

Otficmic^ (10) 9^ie&«'0e|?«r«t* (n)

licn (-8) mmm^fMt ^Mm dp)

^atauifcf;er €r<9f / SJorMitI)?« %f)dl i^p


S?n1nnifd&e €ree!!/ mkUi^ttZfiiil [h] ^vfe«

(J7) See ®flt)mf(Se €wp [28 ] £)6cr<S8ai>frtt

[»9] 5Ri<t)fr*S5at)ern i^o} Qht 5Pfafß [ji]

€rß'q5tft&um@fl!|6u^g ö»] §rdic!ifc5«r Sreof


inieSJegiflev [j}]95ift$ttmS5am6«i}D4j m^m

tfeum üBiI rfeml'erg ani> ©eflii^er t^til

£39 1 titaer mim [403 tierrf(|)*«!ft S3?ittbe]<

|«tii 1*1] ^fiüäüU [4*3 £)&{f'@a($lif*<r€r*t)f.


(4?)
[4?1 SflC^fcn mittler Set U4] «SadjfenaKet

3«if'[4f3 S&örinötn mit &em Siegiller [4«]€r'


fur(er®e6ietK473 ©et^n/Soburd untii)llteu6ut«
Siitflenf^ura^ilö«
[48] ^«rßogtr^um €i|etw«$ C49]
lurgöfluffn [fo] 5Raum6urs uni) gci^i [51]

sOJargflraffc^afft ^mp-ih [5-3 4D6erȣaufm4


^ec»
ff 3] sDJarugraffMt •SSrmibenbtvrg Eft]
Iiü8(r)iiin «Pommern [5f] Sn^lSiM Lf«] S^te»

t)fr.-@fl#f(&er €raif [17 3 ^er^i>ö(5um


mm [f8 3 -^eit;03(f>um
S5vaunf(f;ivei9 [f9]

^er^ogtSura Suneburö [6^] Äer^ogt^um SKecf'


^«t'
leuhira [«53 ^erfjOgflum gaurnburö [<«43

(58)
CBejti)T;aitf(5er

in
W
logfSum ^ellietn [6y3 S^titHtlmn »Sremett
('«7) £>(i'§rieplaii&

SJ^einflrom (c?) St^infirow oBer/c


Ober*
S5ci(/ mitfiercr un& unterer l£f;eil (70)
m)mmtt eret)^ (70 .f«'es^.6^arfebet)S5ru^,

fal/ ?J&i!ii)P65urg (7O ^?ciea^'<5P«!^^«^«l>

gen/ Suriac^/ (?}) SanDgroffcf^afit £lfa§ (74)


Kteöer» (7f) 2Bal&ecf (.76-) mttxM
Men
(77) ©rflffc&nft ^ana« (78) S''««cff»»'^'^«'^
31ieDer'S?6eiBif'^«e
bletf) (79) S!M?i) Sulbrt (80)
€rcöf. (80 SriDiftÖum 53?ßp^ (8«) «rsbirt^utn
£rier/(S5) grjbiftC'um Soln (S4) 3'Jie&«f Walfi/
I. unö ^&läU (8<J) Sobeöe
(85) ^imb^vficf
Vombt.
9ba 6c[;au / in ®täbU. ( j ) ÜKaörW
(2) ©iBraKai* (3) 95an« (4) Son&rn/ 3»
fBkt (f) 3lm)Jer&am C<j} 59fap[a»& C^) €re^
trtona u) 9Jom (9) flore«i/ (10) jReßpoiiö/
(II) ©egient) «m SGBien (it) @run6>SRip DO«
SBien (13) 6arl^6a& (14) ©ölpurgei' $rDfpe^
Vten (if) @egen& um S^ömSerg (i^) @run&*9vtg
^on 3?urn6erö (17) 3?urn6eröifcfje jpi'ofpeden/
(18) ?IBiSrg6ur3 (15) Cf^iiltian griatis/
(21) ©^fi&t. (a») @(raiTun&.
flBeitTenöurg

(»3) 5Bitoar (24) ©ecjenö um X?iim6ura (2f)


®nm&:IKip tjon ^am6urä (2^) ©egenö um
»remem [27] ©egenö um im S)?ciß&e^
kriiifc^en [28] @fraf6urg [2p] ©rgenö
um^jeölBtDnu [30] @taöc5?iri (3O

(24) ®roc!()0lm/ (35) ©tocft'Olmer 3Jro^


fpecteu. (30) %nehnd)^e S^aü. (37) fopi

IJererööurö (4<> ) Sorfu mic öer Belagerung


(4^.) gütfu/ ©egertb uuD @fa^f, (42) €oa^
flmtmptl (43) ^etji'f^e 6fa&ee (44) 95a*
fÄt)ia (4O Orau mit im Miltn. göltet feet

3te S^eil 06er öer ©uppfemeufen ^auö» 0 €ä^k(


pfc&e 3)r#fpecfe u SafeJ 2) ant)ere Safe!/
1) iktaftU 4) ^>ar|er frofpecfe f) ^mt.
%miii 0 5(friea ^a|ii mit in ^tf^tn^
'») fc(c»«<G»ini>
klimmt (BtiUt^

äe l Setzte S«fd.
®fS

^i^nu famm noc^ a. .74- 40 &


al r 3eit ^
iTangued^c 44) €(jft uub Dn* SlttBöper €re9f
4f) Der Pjorpea t)On CafleL Ä. »745. 46) Gui-
nea un& 9^iC^fV f Aetbiopien» 47) C'UtOjJa Ra^
?0?ef!5J>t)e &eräf;mrm Prof. S)mfm^.
t)er

48) Svlie^^ ^ Operation^ # CftarttH m ^Ü&mctl


üRb 3taiie« 4. «f. 45?) @caf»Detis?on?Oiua#
^m. f o) fiein Slpeii öac& öem Prorea |)e^ se*

MUn ^roL ^aafca^. 51) öie geförf!efe ©rof*

ttnuarn nM &itkm ge^iUigen f unia«


rei^ra unt>Ean&er« ji) ©ra^aii m
fingen. ^4; ODer* unD 3lieöer^€i!ap iiedfri^eiis
eunbgau» 55) Stfte« ia Mechode m^tof.
^aafenö s6) mkx^^m atic& africa 57)
Slme^ica. Serf^ieDener an&ettc tu baß stu*
dium Geographicum eiöfcfjfagenbcii €c|rif|feii/

tmö ge^etimarttg aßtet ^anb 5ia6en&en nmu

lU 2>on &er €tnrt^funö Set tieuern^u*


tnatmifc^en €^arfen / fau man folgenfed iuw*
IfliTige^ iBelt)fn» 59?an lM)t in &er ^omöttm*
f(f)eR Officio ni&t nur Der politiftgetl Geographie

ein @en«?!e ju f^un/ fonbem ifjre €6mten 6a#


Eeu pc()fett Dem/ Da döu a. ^7^4. an offt 6e#

teEter $erv Prof. ^aa^ (garten ^eni neti m


SefaRflen/ eme< öa«6 6ef?nDein ^mt^mßmi
'

gfn bfv nü^lic!)m Projeaion|< Sivt/


Die iv.(i}t gf
fvfrmeii/ wie
ia^Ux S^m Prof. {rfimDcn/ ju

bequemt/ t>k 3e{)luti9«n


jie bann «uc^ |i<6

Fono n(i(& ter Hypothcfi


Sänge »pn Der Snfel
in ipren eparfen ei« 5ufilt;ven/
öet gvflit'^cfen

Sßeveitiipitg itt Geographorum DiefflC


Wfl*e
2Bi!Tenfc|)afftä anerbing« »övfraglic^ H €5 tm&-
W-m
'

öic Drauf öf^^"/


«Ber wenige/
fiirge^f n / njorinnen fte bcfie»
für SSerbefferungen

Jen / unb Denn eigentiicl; W Geogwphie Das

Dureö gelefievt h-

III. ©aßero iinD jie gefonnen oDe «Bö

3u^««itt «a f«"«'" I'«


jebe iöre Siu^ferfigusgs« »«
recenfiren/ Da*
fouDern »u«
aulfu&vli* fdbft

bet) (Iber aucS) jugleic^/ weil e^ Die ©Iei£[;5fit

t)et Materie fo mit M blWöt / oBe Nova Geo-

graphica, Die anbere Geographi in


Europa aus»

mit roeicfcen fieten SBvief«


mbeiten/ unb fie

«nterbalfeo/ üu er|f&(«n/ unb »on


i6#
8Iif![;fel

'S?e? «in Uifheil pi Ifeölen, «nb


ven innern t;>

Iiis wivb ben erli?n IMl ou-^mac^en/

aDei&«Ui>. Slufgaben au^


ittt anötvn werDen ite
iCt Mathematic mi politifcjeu Geographie Qußt
^xkiUn/ m mtet m^m wixb ^mkfmwcxf
i(nl njie biC Hafianif^e Projeaionl^Sfrt fk ah
Unanim/ Uit^ct hUnnt ^mefm/ fk tv
m Sorjug 5a6e* eie mmn ba (\Mf)mb
85orf($Ia3e tttMen/ wie kn Geögrz\Mf^,m
S5ef<$rei6«näen/ 6en Topographien/ Denen ga«^

JerSfBmefFuttä^« Reffet: önfän^elffen/ fur| : tuie

tm^^t^tnH in aUm ^Xkn btt Geographie,

fit fepe matJiematif<$/ fm politifcj) / J\t panö^


fit

le m itt alten / mittlmdbct nmn Seit/


tnc^tm ©tMU^U/ Authenticit|( / mb m
grofferet ©r^b btt aSoBftan&fgFeif jn erpalten*

Slllf^&tf ivetben jt'e mkt bm Site! HomamiifcDe

Geographifcle n^c^ri^teii mb Sammliw/


gen an^ fitUm l mx\n fte Bereite eine

©nri^tung öema^f, Oag fi'e ge&encfen/ je6e

iwep einen t^oöißen SBunD tn Fol. liefern

|tt Wnnen ffitr n)5nf(|en nn iitx%tnl ba%


liefe jum Sl^ac^^töum bm %t\t\xUn aßiffenfcpaff*

fen MelenDe Sr^df i&reti jlucflif^en ^oitgang


P oiret>e .
23on m bellen gani) mjaxtm.

^^<x) biefcf neuefictt 2(iifl^St: ijl dtie fur^

cö^ (je i«acbridK m\ nnftm MUSEO


GEOGRAPHICO voran ju imn^ iaximm

ru^mtc(Tcn itunlttan ia $aufd)(an&/ Sr^xncf^


tc^d)>
(^ngdlant) unt)JP)oaan& cmf;alrcn ftnö.
iöic Autorcs biefa ian&^Sfiarfm ftnö iti
2(^abctiTd)et: Ovbnima* i. van der Aa. 2.

Aliard. 9. Anonymus. 4. Baüleu. f. Bau-


arand. 6, Blacu. 7. Berey. g. Browne. 9.
Bufch. lo.Cellarius. ii.Covens. 12.C0-
vcns uilö Mortier. i j.Coronelli. 14. Dane*
kert. if.Fer. i^.Friex. i7.Fritfche. ig.
Funcke. 19. Gundling. 20. Halma. 51.
Heurdt. 22. Hoffmann. 2?.. Homann. 24.
Huffbii. 2f.Jaillot. 26.Janfon. 27.1nre-
lin. 28.vanKeulen. 29. Köhler. jo.Lazius
ri.Lea. J2. Libeaux. jj.L'lsle. 34.L1sk-
Mortier. 3 f. Leon. 3 5. Mayer. 37. Mef-
vcilleux. 38- Moll. j^/Morden. 40. Mot*
tier. 41. Müller. 42. Nigrinüs. 4j,Nolin»
44. Ottens. 45*. Overtons. 4^.Placide. 47.
Kam. 48. Reichelt. 49, Reland. f o. Renard.
f 1. Riegel, f 2. de la Ruc. f j.Sangre, 5'4,
Sanfon, ff. Schencke. f^. Schreiber, f 7.
Seiler, f g-Seuter. f9. Schenke unD Valk. 60.
Valck, 6i.ValckunöSchencke. 62.Ulcici.
ej.Vifchcri 64.Weigel. 6f . Wcftphakö^.
Witte. gy.Wolff. 68. Zürner.

Autores [^m\iß mi^^^ ^«'>«n ' ""t""^ H^^H^


rUincn 95ud)e
toorbenfinb/ feabenwic in einem
feceSet; tt)eld)cö ben SUul museum geo- ,

GRAPHiCüM fubtet: Sie Slnja^l tsirb ft* o^i^


aefcht ouf isoo. (Sparten belaufen ,
tmb bie f[n»
«Hefeif An. I700. «ntroebet neu 9elTocl)en/ »be?
bod) fluf^ neue reviditet worben.
Sßad) einet üielj5b«i9«nExperien§ ^at ft(^ en&>

lid) biefe weitl^ufftige


collection ,„ viet
iiMÖ -t»Ä«mtq ATL AMTES refolViWf, bie tülfc
Sl ben »iet unb jwan^ig S5ud)ffaben beö aip&o*
unterfc^ieben ^aben.
ftet^ öon einonbet

S)ep erjle atlas no. a.

Jp)ö(( in |tc& a*t5<^<n "^«utfcbe (S^amn mit


fd)n>avßmStgurm.
3>a^ tft mein alfet atlas scholasticus,
mlc^ien b^n homann gejio^en W-
Ziie Cl^au'ten selten j. ÄtbU
«in f(feled)tei- 2J<»ni> i6. «l.
«ein fflut>i:ei- »<ini) i. Ät^l.

SDiV atttiere atlas no. b.

Jp)<l(f in fiel) vier iml> jisan^ig "^eutf^e S^«»


(en mit fcfewarijen 5«3««n. :

©ie St)airten jinb alle »on bem feeligen S^tm


HOMANN geftocften.
ttit (Hxivttn gelten 4. Ät^l,
«ein gei-inneu San?» ifi. ßl.

«in gutev Ä<»n> i.ÄtljL ^


J5«
iDer ötitte atlas no. c.

J&ahin (t* \>m unD imn^ii Vntiäi^d^mm


mit a\a$maWm^iinm.

X)te Cf><tftctt gelten 3lr^K


4£in gei-ingeu 23ant> i^* qU

£)er vkvu atlAs no.


J^^ff in (i'd) öicr unt jttjanii^ ^otlMifd&e
Sparten itiic au^äcrna^ltcngiguren.
£)icfcColle(aioni(tiiottt)erfc^ict)enen Autoribiw.
3Dtc (Ll)avun gelten 3it^^l. la* gl.
iftn fc&led^tet* ^<tnb i5» gL
i^in faubm* ^ant» i* Ätbf*

2)er funffte atlas no. e.

in ftd) ^icr imfe Stt)anßi3Sraii^o|ifd&<


(Sparten mit gcma^Km gigiiren.
€^ pnb t;&cilö originaiia, t()cilö tetbeffeiJte Copie«.
2Die Charten gelten 6 Ktl>l»
(tin fcfrlec^ter 33<xnb gl.

55er fec^fie atlas no. f.

J^aK In (tÄfccIjs unD t>rd§i3 ^cuffc&^C^artm

€ö fmb aHe Sbavtctt/ bie hom Ann gejtoi^ett


JCit Charten gelten 6. l^hU
mn fc^lec^tet- ^^P*» ,
feinet* 23<trtt> At?u 8» gu
25et; ficbcitöe
atlas no. g.

Mit in fi* f«*s5 «nb mm


g«m4l«»Si9"r<n-
'^<w\<^<

mit
bie ^»omannifcl)en
Statten , wie No. F.
{£ö finb
nuÄicSSilbcr obet parerga ,iiumm,«tfmb.
»t^}»
S)ie Cbrtften gelten 7-

!£in guter 25rtnb i. AtP'» 8- S»«

H.
See Ä^tC ATLAS No.
'

AflK infi* feefeg «nt> iu^ ^oUnUi<3)i


Sparten mif ^fma^Ken gifjurcn.
unfwfdjicbcncn Autoribuf.
Sie €t)art«n fmb »on
8.»tbl. «.gl.
3Die Ct)<ti-ten gelten
tfin fct>lecf)tec 2i«n&
i.Atpl.

^et mUMte ATLAS No, I.

»ermif*«(Sf;ar*
Äftitin ftct) swet) «nt> »ierMa
auögem^Uen ^u^uxtn.
tcn mit
Coiieaion »on «ffcn
Sag ift «inc au^crlcfcne
Sf)litcn; bie sut
geographia säcra, ob«c
HISTORIA ECCLES1AST1CA ge^orctt.

2)ie Cbttften foiien lo. Ätbf.


>Xjn/*led>m-^fln& uÄtVl.
«Sin feinet- 2?Änl) i. ÄtoU is-. g»»

S)eF 3Cl;«llt>e ATLAS No. K.

S^alt in ji* a*t un& »»«1513 '^«uffctj<€^att<H


niitfÄwarßenSiä««"*
©ie jtnb aUe »on homann geftocftcn/ ttnb 9«'
Ij«titinmä«t«n6tM?>«m«n'3ttl(»«flb.
3£>ic Cf>rtt*ten gelten ^*J^thl^
Hin (d)lt<bttv 15<inb u'Ktl)U
mn feinet 23anb i.l^tl)U la.ßlt

2)er eüffte atlas no. t.


^
J^^rt in fi* ac&f mt> t>ler 1513 ^<i4(f(^^ Statten

t)on t)cm je^enbctt


Atlante nid)t untere
€riß
fd)iebeit,ttur bagtte buntenParerga emew^e
Parade macftetl.

3Die CbÄftcrt f of^ert lo* IMhU


Hin fm^v X>m^ u^tl)l QU

J)er 3tt>6lffte atlas no.

Sfl cmÄetfe^3tt!a6 mit aHcnpoft-C^^vttett^


in einem tractablcnSSanbe/ ben man äufauimm
joHen/«nbbe9ftd)fi5&renfan.
iDie Clxtrtett f oilert ia*7itl)L

leirt öemeinef 15anb uHt^l 8*0l»

5)er örey^el^enbe atlas no. n.

nottiifcbe Starren mif gemalten gifjurert.


5>iefe^ idein ATLAS coelestis, ober eine
©ommluns bet befien <£[)arten/ bie jur SSefra*^
twns ber^immel0^:KuseI geboren.
55te Cb^rten selten i3*5itblf
S)ev23<^nbfoftet a.Ätblt

XX 3
2)er t>ier5el;ent)e atlas no. o.
^Mt in ßct) fcd&si(j ^ewfdje (S^iamn mrf

€ö^b lautet ^)omannifd)e Sparten / au^g«^

Hemmen etli'clje tvenige, tt)eld)e bicfci: Autor nid^t

l>te (Cl>Äi*tcn Föfleit lo* 1M)U


mn fd)lec^ter 23«nb Tit\)U

J)ef funffsel^en^e atlas no. p.

fÖon f<^|iä t)<rmifc6f€n Starren mit sema^l^


ungiguren.
©ie €feat?ten fitib von ^oBanbifc^en utit anbern
^(en Autoribus.
Die Cb<tt*tcn Fo(]^ett i4«7itl>L

^itt feinet- ^ant> 2, üt^U


2)er fed>5el;enöe ATtAS No. Q.

^ tm mit a»^3cma()Ifm gfouten.


S)aö ftnb au^erlcfetie Spätren/ bie feinen Tim
gel ^aben/ al^^ nur biefen/ bog fte nid)tfo tvo^{^
feilefdnnen mtau^ct mtUn/ bie2e«tfcl;eri
Charten. ^
Die Cl><tvtett i8»Xtl>l*
selten
fZin feinet* pev^ol^etev i^itn^ a» l^tl)U

S)er ftebett3e^)enöe atlas no.r. ^-

J^alt in ficö ac^^jig rermifdbfc (S^amn ftife

ijleinc allerlicbl?« Coiuaign t>on jn)5lff


im?
unfetrd)iet)cnett Autoribus, tiaß matt alfo loort je?
t)emÄan&e öie befte €I;arte bantine finbet.
3Dic (Lf)Avttn gelten iS-^bU
«Eirt mittler 23<xnb ^ W?»«^,
igin fo^rtüev 23aiib 4.^t^U
S?er ad>t3el>en&e atlas No. s.

•0<ff( in |tc& ^mUtt mmi^diu (Spätren mit


gema^It^n Figuren,
ijf fe()t? bequem öot
einett/ bet
©iefc eammlung
fortunarumjuarum
nod) feinen bejIdntigenSeaem
bat/ fonbern ftd) nod) auf Uint>erfit^tenA m
Äeifen / cber aud) in Campagticn bepuben
2)ie CI?<iutert gelten 20. 'KM,
mn mittler 23artb 9. ^tpU
>^irt Foi>J>rtvef 33anb 4-^tl>l.

J)er tieunjel^eit&e atlas no. f.

mif
Jf)5(t in ft* 6uni)m^oHatt!)if*e€&ar{<n

Siefeö ißbet atlas antiqvus


sacer-,
ECCLEsiASTicus ET PROF ANUS, n)eld)e»
CLERicus au^gebejfe^^t unb mortier gejtodjen
^ar.
55ie €h^tttn gelten 24- ^^feU
Iftn mittief 23<xnb 3- Atpu
4£tn fc^önec^anb 4.^tl)U

2)cr jwan^itglie atlas no. V.


JE)a(t irt^ ftcb ^unbm unb funff lig Dcrmifi^tt
mit gcma^lfcn gtguren.
€^a«en
SBet einen ^oHjlanbigen Atlantcm tcrlange^
aber nur öon einem tomo, bei: bep biefer mb
Coiieaion feinen Conto fünben.
- 4 )C X
3Die Charten gelten 5« Ät^U
l£m mittUf 2^<»n^ 4- Atbl.
l£tn fd>öno; 23«i»ö 5- •^»9».

^^^^^
ijec ehi »nt» jwAti^sfl«
Mit in ficb swtö buntcrt unb imßii «u^er?

® er einen Atlantem »egWeitrfen/ unb


i>0Sben»ia;betfane^mitbiefembaMuf wagen.
W^oJ^

'-«m 1. TOMO ftnb etpliel) bic ©eiterftU(tl?Ä?«


tm. barnact) bie epjcwhCl^ftttm von&p<u

DtaUen/ VTorÖcii, Po^lm/


nict>eVlatit>c»t.
Ctir^ey/^lpft/
prculTc«/ UTofcaU/ UHg«rn/
5fjKr. 1»!^ ^Mmeric«. . «
^<m II. TOMO ftnb bie «Statten ju Ceut«>laM&j

^ber;e«*fen/ jut Geographia Sacra, «nbi««


iSeographia Antiqua,

nttö awÄtt^isfl« ATLAS No. X.


g)er swey
S^aU in (td) örei) ^unfcert nnb i<d)m ««^«I«f<*
nc<S&aw«n mit aii^oeraafjftmSiäurcn.
bvey 23änt>eit.
Adas ijt fo wo\)l vot (BtU^vte, aUt>6t
S^iefer
:giAü^'Mutt mf)l auß fartiret.
osm i.TOMO ftab bie Abarten jut ^lmmel«si
:^iQ,\i immmS^h ä» ASIA, i« AFRICA,

1
i^MEKICA, unt) i«r GEOGRAPHIA AH.
TIQÜA. ^
Spamen/
n. TOMO |tnb feie 6&arfm ju
üortugaU. Srattcfrctc^/ ®rog^»ntanmeti,
rIic^)erlalt^clt/^mUett/ Vlovi>zn/Vol)k\%/
Preufictt/ »uglattb/ Ungarn un^tuvcfey*
c-^m III. TOMO pnb bie e5<»r(en juCcmfc^^

lanö/ nebft einem Slnbangc t)on brepgig Ötr


iicueßen nnt> befien 6ec Cl^arten.
2:)ef Pvetg neb# bem 2^<tnbc vhtvh^upt
^ 100. :Htl)U

£)er örey unb swan^igjie atlas no.t.


^)alr in ficf) fiSnft ^unDevf öu^erlefemS^artm.
3n vtetT^änbett.
3m L TOMO ftnb bie Sparten jum Globo Cce.
lefti, jum Globo Tcrreftri, JU Europa, Afia, Africa,
Itnb America*
3m IL TOMO Itnb bie S^arfett; ton Portngallj
Spanien, Franckreich, Britannien , Niederlande
ilUb ochvveitz.
3m III. TOMO finb bie Statten jn italia^
Norden , Prcuffen, Fohlen, Rufsland, Ungarn un6
Türckey.
3m IV. TOMO (i'nb bie€&ar(en juTcutfchland,
Httb iu ber alten Geographie, nel)|? einem 2ln{)anäe
i^on curieuftn Sparten.
^tv Pvti$ üht\:f)<inpt 240. l^t}^h

5)er Dier swan^igfte atlas no. z.


v^alt in jt* (aufenö au^erfefene Sfiartm«
3n fünff^änbcn»
3m TOMOI. finb bie Abarten jur^BeK^Äugel/
JU Europa, JU Afia, ju Africa, unb JU America.
•jm II. TOMO
fnib bie gftorten 3« epanieti
wnb Portugal! ju 5rancfretc^/
/ ©iO#i?
Britannien tinö su &en HieberlanDen»
5 XX
3»>
T?6rre^e•

"''^m IILTOMO f^nFbie~ef)arfcn ?u '^t<x\knf


tuv &d)xx>tin, ^uVlovt>tnf zu pvtuf\m/
3ttPol>len/ ;umofcau/ 3U Ungarn, jut
Curopaifcben turcf ey» ^ _ _
3m iv.TOMO fmb aüt^havkn \>onZtm]af^
lÄit^/^met) bunberf eintet 3öt)l. ^, ^ ^
3m v.TOMO ftub aaeS()artcn jumGlobo Cce.
iefti, jut Geographia Sacra, jur
Geographie Eccle..
ßaftica, jjur Gcographia Antiqua Profana , imm
d)cn ein Atlas Maritimus t^on ten neuejlctt ©ec--
€l)arten, nebfl einem SJnOangc.

n>trb Itc6 betrÖÄu^e lohnen/ bag icfevött


Wefen1:aurenb (lU^tm eine Speclfication

fmt; mil ein iieb^a&et bee* Studii Geographie!


^kfefbeanffaff eine^Inventarii ^eBraucbcH/ un»
Daraus fclber einen Atlantem choifiren Uih

^m. I. TOMO.
«Söttl GLOBO,vonASIA, i)en AFRICA,
«nb t>on AMERICA. ,

I . Bafis Geographiae. GLOBUS Tcrrc-


ftris^onHomann. j,VonValck. 4,V0nAU
lard. f.ronjaillot. fi.^onLile. 7.\?onFer/
8. ^cn Is'olin. 9, 1 o. von Moll.
I I . POLUS 1 1. Les deux Poles.
uterque,
I Peius Arfticu^ 14» Antarfticus.
f. EUROPA i?onH. i6.t)onV. i7-t>0tf
All. i8.\?onJa. i9.t)onL. 20. von F. lUi
\?onNol. 22. 2;. vonMoll.
24. ASIAvonH. 2f.vonVa. 2f.t>onAll,,
47. »on
27. i>m Ja. 28. ^on L. 29. toi^fct,3o.
wnR
31.32. von Moll.
TURCICUM Imperium. ? 4.
.
Dit®
3 3
3^.37.\)DnMoll.
^onj. ?f.mF. jg.
Meernoire. j^.Natolia, 40.Cyprus. ^i.
Samus. 42.Soria. 43.Arabia. 44.Terr€S,
ancienne &
moderne.
4f. PERSIA. 46.Ditö. 47.Dito. 4g.
Georgia. 49. Marc Cafpium. f o. f i Dito, .

fz.lNDIA, f3.Dito\)enL. 5*4. ff.^otl


Moll. f^.Mcgol. fy.Malabar. fg* Sinus
Gangericus. fj. Siam. 60. Summatra. 61^
Siam &
Summatra voll 62. Ceilon.
^3. Dito/ 64. Borneo. 6f. 6^* Java^
67. Moluccae. 68. Japonia. 65. Dito von
Reland.
70. SIN A ober CHINA. 71. Dito. yn.
Dito. 73.74.75'.76. Sina in Vier Speciaf-
C^dtfen. S8on 77. Hö^i • Sina in fiinff}#
Spccial-gjiarfm.
92. TARTARIA magna. 93. Dito. 54.
Jedfo.
9f, AFRICAvotiH. 9CvonV. 97.^011
All. 99.,V0nL.
58.V0ttJaill. ico.VDU
f. lor. von NoK 162. 10^. von Moll.
104. Barbaria. lof. 106. MareMcditerra-
neum. 107. AfrtcaSeptentrionalis. log.
Mtrid. 109. Occidentalis, iio. Orien-
tale. 1 Ii . jEgyptüs. 1 1 2. Dito. 1 T 3.

)()( 6 Dito.
Dito* 114. Cours du Nil. 1 1 f. Meer rouge-
116. Fet2 &
Marocco, ii7,Nigritia, 11 8-
Jaloffi, 119. Guinea. i20,Congo. 121.
iEthiopia Superior. 122. Inferior. 125.
Canariae. 1 24. de Capa Verde. 1 2y Ma- .

dagafcar. 1 16. 1 27. Dito \)W Keulen.


128. AMERICA t>onH. i29.vonVall.
i3o.ronAlL 131. 13z. ^)on Lile. 13?.
i?4;v(mNol. ijf. 136. Noid*
^

unD Sud-^ America t?on Nolin. IJ7. M8»


South. America > Moll.
North - America 50Cn Moll.
m 14OWV
141. I4_2.:
Anglicana. 14J. 344» Gallicana. 14^.
South - Sea - Compagnie von Moll, 14^.
Canada. 147. Nova Fram:ia. 148* 145^»
Cannada Orient & Occident ^on Nol. 1 y o.
Miffifllpi. ifi.Dito. If2. iJ^.lH'A-
mericaBorealis. lyy.Nova Anglia. if/?.

Novum If?. Virginia.


Bdgium. Ifg*
Mexico. ifg.Dito. 160. California, i^i.

Darien. 162. Terra Firm^. Dito. 164.


Venezuela. i6f.Suriamc. i66.Ferou. 167.
Chili. 168. Dito. Terra Magella,
nica. i70.Paraquaria. i7i.Brafilia, 172^
Dito. lyj.Todos losSamos. 174. Ci-
lili. I7j". 176* 177. Pa^
Phernambuca.
raiba. 178- 179« NJC^eft- Indien ^on Molk
3 80, Infulag Americanae. 18 1 . Archipel, de
Mexiquc. igz.Hifpamola &Cuba.
S. Domingo. igf. Port^
184. Jamaica.
Ricco. 1 8^. Antilles Fran^oifcs.
187. Ca-
ribcs. 188. Mattanico. 189. Bermudes.
xi^o. Azores. 151. 6fe ico. Mer du Sud 6c
duNordö«f|efien(SJiamn/ l^onFer.

3m II. TOMO.
SPANIEN, PORTUGAL,
^8on
FRANCKREICH, BRITANNIEN mi
NIEDERLANDEN.
1 ..
4. Thcatre de la Guerrc en Portu-
2. 5
gal &
en Efpagne. y.Hifpania. €. Efpan-
na i>on N. 7. Portugal i^otl Nol. §. Por-
tugal. 9. Les Frontiercs d'Efpagne. 10.
Caftilia. 11. Arragönia. 12, Gallia mb
Afturia. j-BifcayaimbNavarra. 14. An^
i

dalufia. Granada. 16. Valcntia& Mur-


1 5*.

cia, 17. i8.Catalonia,aBc^onNolin. 15.


Catalonia .20 Balearidcs .21. Gibraltar. 22*
Cadix. 23 Frontiercs ou Pyrenecs, ^on Fer«
.

24. La France. 2 j. Dito. 2 (T. Dito,


27. par Gencralitez, 28. par les poftes*
25. Isle de Franct. 30. ? r. Dito, 3 2. En-
virons de Paris. 3 3 • Baulieue de Paris. 34,

3 S' i6. 37. En virons de Paris in 4. €^arfcm

3g. 35. Le Canal de Verfailles. 40. Gou-


vernement d'Orlcans. 41. Generalitc d'Or-
leans, 42. 43, de Tours. 44, de Bcrry,
4f.dePoitoß. 46. 47. de Rochelle. 48- Le
)C 7 X Ca-
Ganal d'Otleans. 49. Lion. fO. f »-Dito

immxjdbamn. f 2.
Bretagne. Sh^or-
mandic. Dito in S&avtm.
f4. ff.
*6. Piccardie, fj. f8-
^o-
6i.Guienne. 62.6hUit6
»krefeiHW».
de Conference
in\m Sparten. 64. Isle

6f Languedoc.
. 66. 67. Ditom JlVft) (Sl)at»
(Cli. 68. Rouffillon. 69. Les Sevennes,
70: 71. 72- Cänal de Languedoc. 7?. Pro-
vence. Avignon& Orange. 7f-Dau.
74.
Ditot«
phrne. 76. Champagne. 77. 78-
Bourgogne. gO. 8 ^ • Dito.
mtr) (EfjarKtl. 79.
Dito jnJCi) S^«*
S2. FrancheComte. 83 84-
8r-l--o"aine. 86.Environs
deNancy.
((n.
gg-Anglia. 89.90. Dito
87. Britannia.
Moll. 31. fciö iH- J">«9
mcn Statten »cn
enaeflan^
«nb »i<r^i3 Special -(Sftarfmvon
Environs de Londres. 136. Scotia.
jjf.
157. 158- U""'«" ^'ß" ^^9- H7«
neun Special (g^Mttn vou ©cbottliinb. HS«
•^vrlanb. 149. ifo. jnxi)
Dito von Moll,

if i.if2. if 9. if4.mSpecial-S^amnvort
Srrlanö. , ,.

if^Belgium. i f 6. CathQjicum. if/.


ifg.Artois. j f 9. Flandria.
Foederatum.
160 bis i6f.fccbßSpeciaKS5mf(n von-,Jlrtn#
167. Hen-
Ixrn. 166. t'Land van Waes.
negau. i68.Namur. 169. Luxembourg,
170. 171. 17a. i73.Ditotret(SN««; .'74
' Lim-
Vdtvtbt
Limburg. lyf. Brabmt. 176. 177. 178.
179. 1 go.^^ünff Special-gt)awn Den Brabant.
181. Mecheln. 182. Antwerpen, igj.
Holland. 184. Zuyd-HoUand. igf.Nord-
Holland. 1 8^. Delfland. 1 87. Rhynland.

I gg. Seeland. 1 89. Walchern. 190. U-


trecht. 191. Geldern. 192. Arnheim,
l9:5.Nimegen. 194. Zutphen. 19^. Rure-
mond. i9Ö.Fofla Eugenianä. 197. Over-
Yflel. 198. Drcntc. 199. Groningen. 200.
Friesland.
3m III. TOMO.
©inb bk ^fyaum m\ ITALIEN, NOR-
DEN, POLEN, PREUSSEN, RUSLAND,
UNGARN um TüRCKEY in Europa.
1 . 2. j . 4. Italia ^icr (Sparten V^on Per. f.
Italia. 6. Dito. 7. Dito. $.pop<il)attt
9. 10. II. 12. T?. 14. bte^lp^rt stt^ifdben
grancfrcid) in Ud)^ €&amn/ ^eon J. if. i6".
17- 1 8. 19. ®er §(u^ Po m fmff d^avm
lOOn Placide. 20. 2I. 22. 2?. Piemont iü
\>Ht Q^mm t?Ort Fer. 24. Savoycn Pi6- &
nmont. 2f . Savoyen. 26. Pieniont. 27. Sa-
voyen mt> Placide. 28-29. Piemont &
Montfcrrat. Les Vailees. 51. Meiland.
32. Etat de Milan. 35, Parma. 54. Modena.
jf.Mantua j6.Genua. 37. Dito. jg.Lucca.
.

39. Dominium Venetum. 40. E(!ats de


V^nife. 41. 42* Respublica Vcrreta. 43.
V Les
Lcs Provinccs de Venifc. 44. Bergama-
fco. 4J-. Cremafco. 46. Brefcia. 47. Vero-
nefc. 48. Vinccntino. 49» Padonuan©. fo*
5"?- Ra-
Priuli. fi. Iftria. f a. Dalmatia.
Corfu. ff/Go!fo di Veneria.
gufa, f 4.
56. Tofcana. 7. Tufcia. f 8-
Fiorcntino.
5
Ecclcfiallicus. 61.
fg. Sicna. 60. Status
Dito. 62. Dito. 6?. Dito. 64. Ferrara.
^f.Bologne. 66. Bononia. 67. Roiragna»
(g.Urbino. fig.MarchiadiAncona. 70.PC-
rugino. 7i.Umbria. 72. Orvieto. 75.
Bracciano. 74. Campagna di
Roma. 7J'*.
Napoli. 76. Dito. 77.78- Dito itt>Ct)S^ar^»
(cn. M
7% 87* neun Special - (il)mm von
^o.Dito»
Neapoli. 88-Sicilia. 89* Dito.
51. Dito. 52. Dito. 95.Sardinia&Cor-
fica. 94.Sardinia. 95'.Corrica. 96. Malta.
99.1fchia. lOO.Ifole
57. Dito. 98,Dito.
Trcmitani.
t02 Dito. loj.Dito.
lOi.Hclvetia.
104.10^ 106. 107. Die e*n>dß
io8*Neufchatel unt) Valangin.
<li)m m
len.
109. Tio. LesCouronnes duNord. ll-f.
Scandinavia. uz. Dito. n^Dito. 11^
Dito. II f. Dito. ir6.Dar>ia. 11 7. Dito.

1 Ig. Dito. ii9.Infulae. i20.Seland. 121.


Funeu. i22.Falfler unbLaland. i2?.Cop-
penhagcn. 1 24. judland. 1 2 f Sleswich. .

i27,Scptentrionalis. ^^S-Au-
126. Dito.
Urali$.
ftralis. 129. Norv^egen. uo. Bergen.
151. Stavangen i p. Friedrichshall, i j j.
Island. Spitzbergen. i?f. Svecia.
1 3 6. Surf d, ij7.Gothia. 138.
Scania. 155.
S veonia. 140. Dalecarlia. 141. Uplaodia.
i42.'Nordlandia. 14?. Laplandia. i44.Fm-
landia. 14; Stockholnii.
.

i4^.MareBalticum. i47.Preu{ren. 14^«


Dito. 149. Dito. ifo. Danzig.
ifi. Polonia. ifi. Dito. ifj.Dito.
lf4,Dito. iff. Pofnan. 1 fö.Ofwiccz.

if 7. Litthauen, if 8- Uckraine. 15*9. Dito.


j6o. 161. 16z* i^J. ückraine m
XW

164. igf.Ruffia. jg^. Tg7.Dito. i^g.


Dito. 16^5. Dito. 170* Dito. 171. Dito.
i72.Dito. 173. Wolga. i74.Boryfthe-
nes. 175*, Duina. 17^. Livonia& Cur-
landia. J 77, Tartaria Minor. 178. Marc
Cafpium*

179. igcCours duDanube, »ottNolin.


181. 182- 18?. ©onau ©tro^m auf Drcrj
Charten. 1 84- Hungaria, Graecia &
Turcia,
I8f. Hungaria. i%6. Dito. 187. Dito.
1 88- Dalmatia. 1 89.Transrylvania. 190«
Wallachia. 191. Bulgaria &
Romania,
192. Conftantinopel. 19J. Memoire. 194,
Azow. Graecia. 19^. La Grecc,
^97*
157. Dito, i^S.Morca. 15^. Dito. 200.
Candia.

^mlV.TOMO.
©int) Um aniiH ^^atm / 4li iit j«
li^mfcblanl) geboren.
I. 2. Germania Dori MoIL ^Jeuffdfi^
fonbt^onH, 4. Dito. Don W.
Don Reichelt.
f.
6. von Jail. 7. Hydrographia Germaniae ^
'^^c(t ^^^artc. 5. Dito. lo.SidigiongS^ari?
« r?on ^eu(fd)(an&.

fxm. 16. hü 2-}. Zd)t Special - (S^amn i^c»

26. 5Rjct)er ^ (auft^. 27. ?D?4§rm. ag.


Pon 9)?%cn.
3 y . 2(dE?( Special- SOawri
36;Oe(!ard(tif^e€ret)g. 37. js-Dit^
jn>ct) Sf)arten. ?9'Öe(Tmdd&/ 40. @t<uer#
ntarcf. 41- 5?arm^en.
*
42. grain. 4j|.
^trof^ 44- Le Trentin, 4f . ^S5ien.
4^.47. 48. 49. 'theatrc deGuerre deBa-
Viere. yo. ^^<kr)ivifd)C ^lut)^. fi. Oi^^ti^

f 7. 5t Jncf if^^ Sreijß. j 8- r 9. Dito jfve«


69- ©<t»4&ifd&< (S«t)§. 70. Dito. 7f*
72. QBummberg, 7 j- Dito- 74« 9Kmli<ff
^<im. 7f . ^nlgo», 7^»U(ni. 77. Q5a*
ix». 78. 75. La Souabe jtt><9 g^amn »cn

80. 8i.Sl?f;dn*©(fotii. 82. 8j.06«r#


S?^dntf<t< €rc»)§. 84. Sf- 86. ©«Üv^ciii
»on Q5öfel toQJonnmiLile. 87. 88. 85-50.
51. 52. St)»«i4nJ(t' 5tt>jfc6<n im Dv^cin,
f<(/©rt<«r HtiDSKaa^ mjail.
53. iot^^ino
ö<n. 94. ©faß. 9f . Ü&<r*S{fa§. 5^#
!ni<t)fr*<^lfag. 57- ©(rapburg. 58--?>^j*'
. fm. 55. tnk^^r? J^effcn. 100. J^irfrf)fd&.
10 1. 5S«(aaH« loa. ^«II»«. loj. ?ilafi<
faiu 104. Dito. lo;. S5)alt)«cf. 106.
§r«ncffHrr.

107, <5lübm9J^ein|fd&€S«#. log. 105.


HO. 1 1 €^«rfiirf!fm()ütti«r cimüv^dii
»Ort J, 1 13. 'Pfaiß. 1 1 j. 1 14. gjfrtlß. uf.
SKa^ng, 116. 117- SOlapß. n 8.%f<r.
115. iio.^rKr. .i2i.<5oflrn laa. laj..
*
. '

ricl). 129. 1 JG. 121. iunid) iniur) S^artm*


I ? 2. 9}Iünftcr unb £)§na&ru33. 1 3 j . i J4.
50? imfler in jmet) €f)^it'ten. i ? f. O^natrügg.

i38-3nli(* unbQ3ag. ij9*3ulicb aUdne.


140. ©ei^e nnö ^crg. 141- Sicve unt) SKarcf
142. Clc^e unt) Svaöcnficm. 143» (S(ct)
leine. 144. Ü)?arcf un&^erg. 141. QRarcf I

unö SKat^cnjpei-g. 146. 147^148. i45-3uj^!


Iid)/®et)e/ Syjarcf, ^erg in m(S(;arfej|
ton J- 1 50. £)f?;j gikilanb. i f i. SKurg»

Bremen, if^* ©tat)fQ5remcn* iS7.t)i<\


?S}efen 3r8.S)te3ro(Te2Bi#rflüt^. if9-
J^olildn* 1 60. Dito. 1 6 1 .1 62» 1 6? JPjol^ .

(iem in Dretj Charten* 1 $4. ©be. 1 6^ 0|tCä^


la^^lbt i66.^ambnx^. 167. ©ie^aö^?'
fcen 5n?ifd)en 2(m(!€rbam nni JP)ambur3. 168.

SKecflen&urf}. i^^-iuneturg. i7o.>^rauni^


fc&mei'ä. 171- «S^ill^e^^eim* i7z.^^H^
im* i7?*«S)atfc^r|l4Df,

i74.S)et06er^©ac&fifc&cSret)§. i7M
2(nf)alf* 176. '^^unngen* 177- ©fcnac6#
1 78. &oti)a^ 179 Srfutf. 1 8o* QÄamtf
feb. i8i« ^open Durc& ©ad}fen. iS^-
SßeilTv^a. i83«^ÖOäflan^ iS4.3((fenbur3^
t)ortrct>i»

1 8 f. ©c^cnt) um 'Sterben, i g^- Um tcip^


1 87- um ©rDffm ^aix 1 8S* ©tiff^
g)?crfff>urg. i89*^aumkr3. i90.?9?arrf
^taut)cnl)iirg. 191. Dito. ijz.^flteSKarcf.
19 ^^dcgm'^a ^ SO^atrf. 194. gjZiftd^
cjRarcf. i9r • Ucf er ^ ?9?anf . 1 9^- ?flcue

?9tarcf . 1 97. Bommern. 1 9 8- ^nfufDuis?

gen. 1 99. 200. pofl ^ (Sparte imü) ?^ran^


l)crt£>urfj imD ^preuffcn.

V. TOMO.

©mbbfe€5arfenjitm GLOBO COE-


LEST!, jut GEOGRAPHIA SA-
CRA, Sur GEOGRAPHIA AKTI-
QUA PROFANA, ^a^.d^amn/ mb m
Zn^mi m\ etlicfeen curieufcn (Sparten.
1. Une Sphere armÜlaire. . 2. Sphaera
mundi* 5. Planirphaerium coelefte. 4. f*
Hemifphaßrium boreale. 6. 7. Auftrale.

8.9. Planifphaerium coelefte, ^mr) €^amit#


10. Tabula Selenogp^iphica. 1 1.I2.1 j. Sf-

ftema Tychonicum. 14. if. i^.Coperni-


Canum. 1 7. Theoria Planctarum. ig.
25. Giobi coeleftis Partes IV. ^atl 24. bi^
f2. Andreas Cellarii Atlas coeleftis, oUt
Harmonia Cofoiica »on nmu unö JWan^ig
!:1

f j.Paradifus. j'4. Dito. ff. Geogra»


phia Sacra. f6. Canaan tempore Äbrahami, 1

^7. Voyages des Ifraelites, f 8. Canaan tem- i

pore Jofuae, f 9. Rcgnum Salomonicum. j

60. Regnum Juda & Ifrael, 61. Canaan in i

Tetrarchias divifa, 62. Itinera Chrifti , Petri i

& Pauli. Voyages de JefusChrift. 6^. j

Voyages des Apotrcs. 6 f. 66, Palaeflina!


imr)ij^amn. ^7. Terra Sanfta. 68. Pal?-
Ifina Relandi. 69. Terre Saintc ancienne &
moderne. 70. 7 1 . 72. 7 3 . Terre Sainte ^Ut m
€|^amnt)«VC& delaRue.

74vGeographia Patriarchalis. 7f , Patriar*


chatus Romanus. 76. Conftantinopolitanus. j

77. Aicxandrinus. 78. Antiochenus. 75, \

Hierofolymitanus, 80. Ejusdem Pinax Geo-


graphicus. 8 1 • Geographia Conciliorum in i

Oriente. S^.inOccidente. 8^Epifcopa-i


tus antiqui Hifpaniae. 84- Galliae & Britan-
nia?. Sf.Italiae. S6'l\^yncu 87- Africa^.
88- Ecclefia Africana. 85. Ancienne The-
baide. 50. Nouvelle Thebide.

51. Orbis antiquus. 92. Europa. 9j*


Hifjpania. 54. 5f. 56. Galiia. 97. Bel-
gica, 98. CivitasLeucorum. 99. Britannia.
100. Scandia. 10 f. Germania. 102. Ger-
mano - Sarmatia. 10 j. Sarmatia Europea
8c Afiatica. 104. Scythia. lof Bpfpho«
.

ranum Regnum. lo^.Italiaantiqua.


107»
Gallia Cifalpina. icg. Tufcia. 105. La-
tium. 1 10. Graecia 'Magna. 1 1 1, Sicilia.

iiz. lUyricum. iij. Orientale, 114.


Thracia. 1 1 f Bofphorus Thracia?.
. 1 1^,
Graecia Meridionalis, 117. Scptentriona-
lis. 118. Graecia antiqua. 1 19. Heljas.
120. Epirus &
Albania. 12I. Maccdonia.
Achaja, 124. Peloponnefus. 12 f.
Creta. 1 26. Afia vetus, 1 27. Pontus Eu*
xinus. 128. Afia Minor. 125. Cyprus.
ijO.Trojanum Regnum» ljl.132.F0n-
tus. I
j 3. Colchis, Iberia, Albania. 1 34I
Galatia. 13 Lycaonia. 1 3 6. Pamphilia.
1 3 7. Armcnia. i j g- AfTyria. 1 3 9. Perfia
&lndia. 140. Africa vetus. i4i.iEgy.
ptus. 142. Atlantis five America vetus,
143. Griecia Agamemnone. i44.Voyägc
d'Enec. I4f> Alcibiadis Expeditio. 146^.
Iter decics mille Graecorum. 147. Alexandri
Magni Expeditio. 148. Pyrrhi Expeditio.
149. Hannibalis Expeditio. ifo. ResRo^
mana fub Caefafei if I.Imperium Occiden-
tale. 1S2. Orientale, i f 3. Theatrum Hi-
ftoricum Occidentis. If4. Orientis, t?oil
if y. bii 1^3. Chriftöphori Cellarii Geo«
graphia «ntiqua., pnl) i)Wr mit
^Xt\)$k Umt
^0«
^Son 164. bi^ 154. (tut) btit) nnb t)m;pij
ßicc ^ (Sf^artcn, gefTocbm Pon Renard. 1 9 f.

iri^J^^S^aW. 198. Geographifcb« U(;r.

HDiefeu öt*offe ATLAS von tmfcnb €f)(t\:Un


^0 jlct Qtbunbtn 300. :5itt^L

2((Ie tiefe vit^ unb jn^angi^ ATLANTES


fie^jen in unfcrm Mufeo allem^J paraf , unt)
trerDeit um einen civilen^^reiß au /eöer^
mann i?erfauffef / ber ein Rennet «nb üebN^
&er i^on qmm mt> mit fonberba^ren gleig illu-

n)inirren S^dirten {(l. <Befrf)rie{)en m


^mhm Äm^euen34«
I
7 3
m (o ^
########
^^^^^^^^^^^^^^^^

Einleitung

leogcap^if^en fragen

I.

XÜ^s tm^ man bey einet ]feöa>ct)en ÄanW


(Cbatre in acbt nehmen f

II.

tt:)je i^frö ^^e Welt einger&eifet^

Sn t^ievgri^e @egen&en:
1. motaea o&ev (D^rm/ £at ORIENS.
2. 2Cb^M^ ot)crn:effen. «Af, OCCIDENS.
oöerefc.-^- «at. MERID'ES.
4. / -oDer tioroen/ iat SEP-
TENTklO.- "

, , .
^ (Sittlcifung iite

III.
lÖ^ÄS bÄt ^ie %.M(^'.<^\)C^xi^ \>^x cm Ä^ac^cr :!*
,

©le mu§
nad) öcn ©egenben öcr 5SBcit gele^
getmn-Deu/ unD mau ^at auf öenrcc^t gefio^
^enen €f)arten

3* Dben mittcmcbt*
4» Unten tITitmg*

IV.

man
Sßenn ftcf; W ©fube bavju f^icFt , fo fe^f
f<cf;*ei) ber ^anD^g^)artc in lolcf;^ ^ofitur,
ba§ man ©eficbte gegen mütei:n«cl?t jii
fe^vet.

V. .

norb^ßett:'
I« ©le Sparte Dom GLOBQ.
2- Sie e^)avte Don EÜROPA.
^ Sie ef)aile Don HISPANIA.
4- Die €^at1e Don GALLIA.
f. Sie gf)arte Don BRITANNIA, öa aff^
Äonigrei^e bepfammen-
öret)
Sie €^>avfe Don tenXVII. g^ieöerlanNf^
fcfjen ^roDin^en.
7. 5>ie e^vte Don Italien.
8. Sie e^arte Don Seutfc^lanb/
9. Sie gl)avte Don SCANDINAVIA,
öaraiif alle övei; 2Rpv&if^e Äonigrei^e ja
fe^)en finb*
10. Sic
10» Sie €^avte t^on ^ol^len.
ir. .©ic ef^avte i)un ?Kofcau.
12. ©ic Sparte mx
Ungarn/ barauf ©rte^
c^cnlanD/ 5)?ovea unb SütcFet) $uglei<|i ijl»

I?. Sie ef)arte Don ASIA,


14. ©ie ei^avte t)on AFRICA.
if. ©ie e^avte t)on AMERICA.

©atJ I. Kapitel

Sur £anb^ Sparte,

gcbilöet ift.

I.

^ie ifl vunb ^ tvie eine Ängel ; iinb alfo mdg


man m\\ ^OJorgen gegen 3lbenö/ o^ev mn ^iU
tag gegen SKifternac^t l)erum reifen 7 fo n)irö
i>er 9Seg allema^l f4oo. ?9?eilen aui?tragen»

IL
XCk Witt) ^^c CBrO^^ogel emgctbeifct:"
3n <Brt)rc!d? unö xnXüA\Tet/ mld)iß Uct
unt) nnter bem grbbaöen tuunberbarlic^ «ntet
einander ^einenget iji,

III.

3nt)ier Äanpt'S^ieite:
1. EUROPA liegt gegen ^ittma^t ^
2. ASIA liegt gegen ?Korgen.
3. AFRICA liegt gegen Wittag.
a 2 4* AME-
©ttlcitimg m tie

4. AlMERICA liegt gegctt Slbetit) / unt)

toixb iniqmm bit a^utWüt genemtet»

IV.
'

Um &ie ^Itc vrelt finb i)iev groffe OCEA-


1. ©ai^ litiannfcbe meer gegen mtnb.
2. 2(€tbiopircbe meer gegen ?9?ittag..
©a^
3. .©a^ 3nx>iani(chc tlTeer gegen ^SKorgen,
4. ©a^ lEif^mect gegen SÄittevnac^f^
Um bie rreuc rpelt finb and) jnjei) fol^(
grolle gKeeve:
NORT, ^
juv Siechten.
r "'^i

1. 59? eer del


2. ©a« 93ceet del ZUR, jut Sincfcn.
^

V.
SBrtö betreuten öie Dieleit Ä-imen (;vtf t>et

©ie ftn& im ben ©ele^vten angenommer!


njovben/ Damit jie bie €rt).'j?ugel beflo bcjlcr be
txad)m f onnen. 5}?an bav(f aber jum SJnfangt;
nnr Drei) Singe ba'oon mercfen» ^ \

I, ?0?itten öard; &ie €vbe i|l eine gera&e ?t!


nie gesogen / bie mirD Die rH^aua.'^^iLtmc,
Jaf. JEQUATOR , oöer LINEi^
^QUINOCTIALIS, genennet. !

*
f. ©iefe «inie mxb in 3<^o, GRADUS ab
actl)eiiet.
€in jeber Gradus
^
"

if. teutfc^e ?SJei


Ibalt
_
3.
len in |lc{> ; a!fo begreift Die grbe in i|
rem Umf^'dfc 5-400. ^Seilen.
4. SBo gegen gjjitternac^t jn alle Linien jii

famaien lauffen, bcrfelbe ^unct njirb PO


LÜS ARCTiCUS genennet, ;
f. 5SBo gegen ?SKittag äffe Bnten jiifam^
meu lauffeit/ bcrfelbe ^ptitict njirb PO-
LUS aNTARCTICUS genennet,

IL (Kapitel

Q30tt EUROPA.

5Bas bÄt EUROPA t?ot (Srart^cn


©eaen ?9?prgen jran|( an öen Palus
Mscfis, D-i?^ Maro Nigrum gegen ?iben^ tfl ;

qegen SRittagfcf^eibet
t>a^ Sltlantif^e ?9?eer ;

öai^ ss)jiteeffanbifcf)e ?Öfeer m AFRICAf


gegen ^OJitternae^t i|l öa^ ©f ^5)veer*
IL
5SJic tfi biB «n^ero EUROPA ^orgcfiellet
SRa^ ber gignv einer Itfjenben 3ungfer*
1. ©ie jrosuamie tft ^ortngall,

2. .©a^ (Bcftd:^re ift ©paniem


Sie ^ttift ijl Sv^ncfvekl^-
4» ©er lincfe 2itm i\\ €ngellan&/ ©d^ottlanö
unt) 3rrlanb.
f. ©ier rechte 2frm ifl "^t^Am.
6. Unter öein lincFen Ztm fint) öie 3?ie&er^
lanbe.
7, Unter bem rechten 2(rm liegen bie ©it^ttjei*
^er.
?um ß^eibc ge^pret Sentfc^lanb/ ^o^le«
linb Ungarn.
^. Sie ^nk (tuö ©annemanf / SRomfgett

10. Ser Xc(f auf &te .Suffe tfl ?B?ofcau.


11. ©a^ <3m^erfbei! tfi bie €uvopaif(^e
Surcfet) imb @ned)cnlanD.
1 2. Sie j^iKiin tvcrbcn dUenm^l ju im
Pen Sani)e geve^net,

III.

tD^^s^At man in EUROPA vot^ew^ffct


}i% meiden -f
gin Slnfangev mercft mir bie muttnant^i^
fdn 6ee/ MARE MEDITERRA-
NeUM. Setitt Die liest ^trifctien fccu J)res
S|)eilen Oev alten SäJelt mitten irine,

®ag III. SapiteL

3uc£anb^ Sparte,

I.

Was b^t pottugaK Dot eift SLa^tt ?


Un^ gegen Sibenb/ iint)
Setitfcfien liegt e| ijl

in felbiger ©egenö &a^ auffevjle Äönigreid^


Europa.
3nr Sincfen ifi e^ mit Dem Hüctmifcbmtneca
rc jur 3\t(l)ten abevjnit @p«mf*e»propim
i5cn umgeben.
fan e^ gar bequem auf öer gemeinen
?S)iau
Sparte m ©panien betrauten.
3u()eni) in ©(^ulett* 7

ir.

1. ©evDURIUS oben.
2. ©er TA GUS in t)tx mtUn.
3. Sie GÜADIANA unten*

III-

XOciB firtö in potmc^M 100t (Detter a^tt

metcfcnf
1. LISSARON, Die
mb
^am^Stabt m ganzen
i?onigrei^ä/ 9iejiDen| Deö Äomg^z
liegf am glnffe Tago.
2. ALCANTARA, |arte tepLiflaboia, ein
Ä'pniqlicr^e^ ^up^©^loi
3. EVORA, liegt f anbn)avf^, iin& i|l eine qiu
U aSefnmg.
4. ELVAS, t|i eine tt^i^tige ®ran^^3SejJnnfl
qegen ©uanien.
f. OLIVENZA, eine Heine ©van^^SSeftnng*
SETUBAL, insgemein S. HUBES, ifl
ein J^ai)e!t/ ba t)iel©al^ mi^gefuf^ret njirb.
7. COIMBRA, ifi eineJevu^mte Unit)erfttaf-

s. BRAGA, ^at t)en t)pvne^mflen gr^^^i^


fc^off.

9. PORTO, i(i bet bevö^mte J^at)en t)or bU


ivaujfleute.
10. BRÄGANZA, iji baietmnv^S^m^ De(
l^etitigen Könige.
11. CAPO de VINCENTE, ifl ein be^
vü^mte^ SSorgebilrge, gan^ unten an ba
©pifte im ÄPnigreicfi 2llgavbien*

« 4 IV. 3ß
.

s Umleitung w Die

3f? fonfi iTÄö met>c von potm$M 3;» tx^iflen


notfeig:'

2)a^ ?aub lat n^eoen t^ielev ^erge ^Katigcl


am Ävßvn, X-it Jpanblung ixirb me^r ote d4e
Studia Hon bCH €iuii?o^nevn gcüiebcn/ obmol^^
len bicfe nunstiel)v a^td^ empor fommen. Sie
Sicügion De^ £anöe5 ifi biir^^iangig Sat^ulif^/
unb Die Inquifition bafclbjl fc^arff ; bD<9 gtebf
tiele 3iiöeu/ bie iw bic xü^fica mit^ctjah
fen trevben. ©a^ 2mb i)at feinen ^vonig, unD
in bcn ii&rigen 2Öelt^£fjeiien npd; ein unD
'

iere $Jvot)in§en. :

Sur £mib^ Sparte,

1.

)X>a& bat Öpftnien x>or ein S^aget if

€^ fiel^ef me ein an^gebreifefe^ ^fdb ^S^

unMiegf un^ Seutfc^en gegen Slbenö.


mqtn beno gran^et e^' mit Dem ifonigreM
"MortugaU,
©eaen mo rt^^n trivb e^ bmc^ Die '^\)xmU .

f^cn ©ebärge ^on Svanrfreic^ abgefonDevt >

©cgen rfutrctnaci?c ifi Da^ SSifeaifcJie oDer/


ßantabrifc^e ?9Ieei\
©egen rr^^ih-tr t|l Da^ groffe ?9?ittelIanDif^e
50Jecr/ tJon itjeW^em imti Die 53Jeei^i£nge be^
©ibvaltav merc? et/ melc&e in^gemem Die ctt^i«*
fe genennet iwD*
9

IL

©et Tagus mitfen / ber Durius o6en bie


Guadiana unten / bctfet Uttteu Guadalquivir,
Mnö jur ved;ten Iberus.

3n r?ietxehen ^anöfc^afften, unb etliche 3«^


fultt/ bai^on liegen
muun im£ant)e5Reu^Caftilien/ 2!lt^Ca.
ftilien» ©egen Slbenb / Leon, Eftremadura,
Vandalitia. ©egen Sfttttag/ Granada , Mur-
da, Valentia. ©egen SDJtttetna^t / Galliciä ,
Afturia , Bifcaja. ©egen ?9?0Vgen / Navarra,
Catalonia , Arragonia. Sluf Dem ?OjeeV/ Ma-
jorca, Minorca, Yvica, Formentera.

IV.

1. MADRIT, n)el*e^ bte ^mipe^unt) Sieiv


ben(2^@tat)t bes^ ^onig^ tfl.
2. TOLEDO , meil bev^orne^injje Sr^^35i*

f.
ALMANZA , ein geringer £)rf / n)ar&
1707. biit^ eine @(I)lac^t befannt
6. ARATNJUEZ, unb
7. ILDEFONSE, ftub aifi^e(f;lo|Tcr be^
W9^/ mc&t tt?at S)?abritr
V.
Waf^ ifi in '3i\t^.(r.amm m mcrcfeft?
I, BURGOS. t)ie Jpaupt^etabt be^^anbe^.
3* VALLADOLID
©tagten in ©pamen.
, eine m
beu bejle»

3. SEGOVIA, |iat ein Hfitß

VI.

1. LEON, fcte ^aupt^etaöt/ öat^on ba^


nigreid; Den SKa^men J)at
SALAMANCA, eine Unitjerjttat

VIL
Was in <Ef?rem«ötira to mci-fFert
tf? if

1, BADAJOZ, eine ©ran^ SSeflung gegeit ^

ALCANTARA, n)el^e einem mtUti


i)tt)ett in ©panien ge^iovef»

VIIL.

1, SEVILLA, i(i öie bejie ©tat)t in ganl


©panicn.
GIBRALTAR, i(} eine 35eflnng auf einem

^Bevge an &ev SKecr^i^nge/ nnb ifl nac^


iem Utree^tifc^en Srie&en Den i^ngelmi>^
öern tjevblicben,
3* CADIX, ber Jpat)en/ bie ©iH)er#o«c
oröentlicf) ein^Uauffen pfleget:
4, 3« ö^^'* SBalbern n)evben iDilbe Öc^jen ober

©tiere gefunbenA mitweW;enbie ©paniei^


iu \(^^Un Pflegern
IX.
XO-^s i(i in ©iranaD« merdml
GRANADA, bi( ^)aup^©fflt»t f#on.
^mn m §:m^<ixi^)ip
.
tfl

. MALLAGA, ein

\tivT.'» <f? mmurc(<? XU mevcfen?


. ÄIURCIA, t»ie ^an^b^tm, ifl fefir grof
tmt» fc^nn. ^ ^
. CARTHAGENA, ijl ein freffU^ev^*
»enam?OJitteUaui)if^engKeev.
XL
XOt^ iß inVaknnä merken?
. VALENTIA, &ie .^aiipf^etabf/ lieget in
einer f^nnen ©egenb.
. ALICANTE, ip ber ^«»en/ wo öev 2tlt»

fanfers<?S5eia I)erfoinmt.
XIF.
tOa« if? in (Baüicia merrfcn?
COMPOSTELLA , ober SANT -TA-
.

GO ober S. TACO,
, m bie aroffe SB««»
fa^>rt 5U bem Sorper be^ Slpoftel« lyaeobi

1. CORUNNA, ein »ortrefflit^er ^a»en.


I. CAPO FINIS- TEURE, ein UxüWtf^
SSorgebilrge.
XIII.
XO^s iß in2(f?aria ?ti mertfcn? '

1. OVIEDO, ift fc^le^t belDol^nt.


2. SANTILLANA, ifl an* Mlee^e.
3. S. ANDRe obet ANDERO, <itt gutev
13 ©nieiüing t)0r t)te

4, Sie gan^e ?prot)in^ i)l bevgi^f/ unb ni^t


(e^r ba))oJ)«t; ^at aber fcjjone 5Pfer&c-

XIV-

1. BILBAO, eine gvoffe unb tci^c ^artbeU/

52. VITTORIA, eine fetne ©fabt


1. S. SEBASllAN, ein gutev^at)en mit
mm ©(^toffe, ijl ,^on ben Svan^?*
tvieber reih-:
fen erobert/ imb nad) biefem
tuiret n>orben. ^ ^ z cv>

4 FUENTARABIA, eine berühmte 2Sc^


ßuna auf einer ^alb^^nful, ift A. 171^
ion benen granjofen erobert/ aber aucft
tt)ieber evacuiret n?orben.
gji*t meit bat)on ifi bie
^afartenO^wi/ ba
t
ber 5}i)renaif($e griebe
Anno i6f^. \^
ö'efc^loffen roorben.

XV. -

I, PAIVIPELONE, ifl^bie .C)aupf^@tab(/


tmb^ateineUmt)erfitat.
©iefe^ tortigreic^ mirb jPber^g^awra ge^
nennet ; über ben ©eburgen in §ranrfreic&
liegt n-e^e ^3^at^arra/ tpel(&e$ ber grp»
granrfrei^ geboret.

XVL
®Ad ifl trt2(rrÄC5om6!i m mcr äml
1, SARAGOSSA, bie ^aupt/©tabf am Sluf<
fe Ibevus ober Ebro.
jj. HüESCA, i(l ein^ Unit?^rfitat.

XVIIt
XVII.
Ol in tatalonkn m mcrcBett ?
u BARCELONA, bie ^aupt^@ta&t/ Ht
ein iH'fte^^©d^lof un& f me« /?at)cn/ imb tfl
^ouig^ Caioii III. DlefiDer^ gewcfeti, bif
er Anno 171 1. ben j?ai)ferlicf)en 2I;rp«
befJtegcti Ijat.
TARRAGONA, ift loot öicfem bU^mptf
®taM gemefen.
3. ROSES, ijl dtt mafigev/ aber t)ejler J^d^

4. GIRONA, ijl eine qnU fan&^SSe(lung»


f. TORTOSA, nn&
LERIDA, jinD ^et) SJejinngen.
7, CAPO de CREÜX, tfl ein SSorgebikge,
ttjel^e^ öie ©ranlje jn?if^en ^pmirn nnb
granxfreicp machet.
.©ie[eil3rot)in| pat Äontg Gallus in. juni
evßcn unter feinen ©el^orfam gebraut/ uni)
bip lur Äapferlic^cn 5Ba^l mainteniret»
XVIIL
ST^ if? hey ^tn Inf^tn xn metden ?
1. MAJORCA unb^lVnNORCA, mtbm
&ie 93alearif(I;en 3nfuln genennet
2. YVICAunb FORMENTERA, ^eijfen
Die PythiufifdKn Snfuln»
3. ©en^aren PORTOMA ON, auf ber3n#

fnl Minorca l)aben bte €ngeüant)er frafft
i)e^ grie&en^ ju Utrecht behalten.
XIX. ^

3fi rtocb ctrt^As mct>i: be)^ Spanien 3:«

^ meicFertY
1.(Spanien ifl an rieten jDteeti/ fonöerli^
i^ben/ ni^t llavef genug ben?ol;nt.
2. 3n©pamen ifl treten Der Jpilje unb^oc^?
nuit^ bev giumofenev iibd vci)ett.
^

4. Sie ©panij^e In rairitlon Ici&et fem^

f. SRa^ Dem blutigen Succeffions-^neg i|t


tnblic^ Philippus V. au^ bem S?an\t Bcm^^;
'

bon, ^3?ei|ler i)on©panien geblieben/ unb burc^ v


t)en?ß?ienenf^en5vieben i72f- alo€at^?Dliia;evM
-

j?6nig evfamit tDorben.


6. guv ©pauif^cn ^?onav(^ie gefjoren me!e,
fc[)Dne5f6uigveid)e unbJaabev in aUenmevS;^ei#
Succeffions-
len bevSBelt; bie aber bev fc|)njete
;Kvieflgav fe|)t gemittet unb jertveunet

!X)aö V. Sapitel

Sur £anb^ß:i;acte, ^

1.

h<^t 5r«n(cf reidb t>or ein


Ärtger ?
XOAB
Un^Seutfc^en liegt gegen JJbenb, «nb flogt
m ba^ecf;n)ei^ev^'^anb/
©panien, an SRieberlanbe,
bie
uRb an Stallen.
2entfcl>lanb/

ün
II.

XO^ei ifl x>or eirtCBecDaffer um ^irancFrcicb ?


1. £)ben ijl bet Farial itvifc^en Svancfveicf; unO

a.
Sngellanb.
3uv ßindEen ijl ba§ 2(qtiitanifd7e mcer,
^
3, Unten iß &aSmüJeU4nOifcl?emcet*
IIL
III.

I)ic LOIRE juv Jincfeu oben, ©ie GA-


RONNE JUV ^ incren unten, ©ie SEINE m
Kccfjteu üb^n. Sic RHONE juv liucfe« wt^

IV.
TDfc t»uö,%ancci*etcb cmgetbci'/et?
3n Urs offF Gouvernements, obCt ^rot)irfr
^en/biemevcfet manfo:
I. Dvcy
Oer micrc t «le de france, Or-
in
leans, LION jDcey ObCMt BRETAGNE, NOR-
MANDiE, PICCARDIE, 2>i:ey Unten: guienne,
LANGIJEDOC, PROVENCE 4, ^Ut XcCbtCfl t
DAUFHINE, BOURGOGNE, CHAMPAGNE,

V.
ißtn ULE de FRAMCK ^umercfeit?
1. PARIS, bU /?aupt.©fa&t in gang Svan*
VERSAILLES, be^ ^miqß «ujl.©(^lo|-
2.
|.
4.
S.DENYS , m
^mqM)t ^btqxahnt
FONTAINEBLEAU, ein ^^niglic^e^
f. MARLY, mitf;ein5?oni9l JBu(I/®c^lof,
Dergleichen in Diefev ^piwin^ garHele (i'nb.
bOISSONS, m A.
öen^^Congrefs
1729. t)ev gvpjfe gvil^
gehalten tvarö.

VL
X0:t9 if} im ORLE \N I fdicrt m mcrcf ett ?
I . ORLEANS, eine f(|>6ne
fteSranj6fif(| geveDet mirb.
©taöt/ m t)aS 6e#

a, BLOISj eine, lupige ©taD{ a« öevLoire.


3* AN-
^ ANJOU, xin S?cxtmt{)m\\f Mm
Die ^)ev*

Ui\c Don Anjou bc» Situl fut)ven.

4. POITIERS, bic grolle etaDtnac^lJari^m

f. ROCHELLE, an bev ® ee, n)ar biefem t)pv

eine mUMvnmtc SSeflung-


^. RAMBOUILLET, Mnb
7, CHAMBORT, finb ^uH^ec^loffer-
VIL
5CaB tf? im LlONifcbcii xtitticrdfen?

I. LION, bte groffeunb rei(5>e^)anbeB^©tabt


BÖURBON, ein befannteö ^erljogttimm

VIII.
roa« tf? in BRETAGNE m metäcnl
1 NANTES, bieAaupt^©tabt an bev Loire.
3! BREST, ein trejfli^er nnb fieserer A^aKn.
3. S.MALO, ein terüf)mter^at)en amSanaU
IX.
SEad in ^ccNORM AMDIE^omcrcfett?
I, ROUEN,
<f?

eine m ben bejien Qt^bUn in

a HAWE de GRACE,^^^mVrrncb. ein feiner ^atJen.

2! YVETOT, ein fleiue^


i Sie bepben 3nfiiln G ARNSEY unb JER-
SEY, ge^ren ben ^n^dlm^cm.
X.
gpa^ if! in t)er PICCARDIE ^ttmcrcFen?
AMIENS bie ^)anpf^®tabt.,

a BOULOGNE, einebeni^)mte©ee.'®taif.
2! CALAIS, eirtunoevglei({)li(^ereee^jpaoe«.
4 AR DRES. eine gute @ränij^2>ejlung.

f. S.
QÜIISXIN, eiw^ alt^ ä>^ll««9-
Sugenö m©<^ulen. 17

XI.
m GUIENNE 5U mercfen?
SQBöd if?

BOURDEAUX, öie ^)aupt;@taöt/ ifli et^

2. BAYONNE, eine |larc!e ©ranß^SSeflung*


3. GASCOGNE, emekfannteSant)f($afft
4. NIEDER -NAVARRE, ^i« fkmi iji

XIL
58?aft if! in LANguedOC ^ru mercfen?
1. TOULOUSE, &ie J^aupt^SfaDf/ tjl ttJi^^

fig.
2. NARBONNE, eine kvu|mte ©taöt ge*
genöteSee.
3. Ser CANAL imif^ctiTouloufe unb Nar-
bonne.
4. MONTPELLIER, eine 6ev#mte »nu

ROUSSILLON, eine ©vaff^afff an beti


f.
5Pprenaifcf;en
qcUvt
©etörgen/ W fon(l ju ©»a*
nicn ^ ^ ^
6, PERPIGNAN, eine iJortretili^e aSefiung
in &er ©rciff^amRoulTiion.
7, Sie SEVENNlM;en ®ebnrge; darinnen
fic^ noc^ l)eimli<[) HUGONOTTEN
aufhalten/ tt)el^e camisards genennef mx^
Jen.

XIIL
Sßas ifi {n PROVENCE mctcfen?
1. AIX, bie ^mpt'&tabt bcß Janbe^.
2. ARLES, mar t)or biefc fe^v berühmt
3. MARSEILLE, eint)i?v(repd;ev^)anbel^-
? ,
-

iS ^inUitim i^or Die

4» TOULON, ein 6craf;mter ^mn W bie

f. ORENGE, ein f leine»' fouveraine^ Sur^


jlentf)um/ ^aupt^ Stucfe r^cn.t^ct
i|T i)a^
58evlalTcnfc^afft De^ Jpaafci^ (Praxen/ ttjeU
(^c^ Hx ivonig in ??rancrvcid; einowgen/
imb but({) Den^vicben iuUücitt behalten/
aber A. 1732, ^)em gnvßütten ^aufe
CONTY ncf^eticfet bat,
AVIGNON, eine ©vaffc^ajft/ 9e|)5rt öan

XIV.
W^^siff mDAUPHiME ^ttmercfen?
I. GRENORLE. bie jP)aup^©fa&f beö ^att^
bei
8/ VIENNE, mt mmms fe^r bevu^nU-

XV-
W^BtJ? ift BOURGOGNE 5» mcrcfert?
1. DITON, bie Sja^U^taU.
2. TREVOUX, ba bie^efuiten eine fc^one
Academie ^aben.
3. ©iefe^ Uns) fceifl ba^ t^ernocttbum fBnu
minb bancben aber liegt bie (SrAff^afft
;

feuvgu ub.
XVL
TOx^Mß in CHAMPAGME mercFen
I. REIMS, bie ©tabt/ m ber^onig gecronet
n?ivb.
3. CHALONS, eine tro^lgebaufe ©fabt,
3. SEDAN, eine2Se|]ung an bevSJfaa^/ ^at
neUnit)evfi(at
4. BOURBONNE, i|l tvegen ber ÄSoet b^
»

3«gcnl> in ©(Rillen.
— i i
19
»I

XVII.
XDas iß fonfi hzyS'^itndtcid} mcräen ?
I. ©at) Smb
mtvcfflHf) fruc^ttm'/
iil mb
Bringet nüc^/ txwnot^igtli
2* Sie Siumol^ner fia&fcf;rflu()/ gefc^icft un&
InPig.
3. ©eiten mit?[BajTa'
.©at^S(tn& tfian bitten
imigc6eii/imD liegt alfo bequem jur^anbluug.
4. 55a^ oanße Äonigreid) i(l nunme^ro m(l)
ber grofFenScrfolgiing öer/pugonotteugauf^Sa?
tI)olif(f)/ mii^genummeiT biefogenarmteuCAMI-
SARDS, Die ftcf; »oc^leimlr^ initn^mimU
f^cu ©CDijrt3cn autl)altem
f. grancfveicf; tpivb t)ptt einem einzigen l^ku
ge regieret*
6. ©er jefjige ^lonig ^eijl iudovicus XV.
mb i)at A. 1722. bieSlegiermig angetreten.
7* 3u grancfreicf) ge^renforno^t in Europa,
al^ in Den andern Sl^eilen berSGBelty npc^ mU^
fc^ie&cne ^la^e,

XVIII.
X0(^» ifihcy Oer Äartö^C&Ätte t>on 5rrtnc&
reicb por ein Stnbatig mebr vont
notbeitV
©ie 6et)t)enßanber i.LORRAINRo&er^ö^
:

f|)ringen : 2. bie FRANCHE COMTE,


pbcr Die@raff*afft35m'gunb/ laffen (ich mif feR
nev e^arte bejTev betrad;ten/ auf öiefir.

XIX.
yo^sift im^etijo^fbum&otl^tittgett 3^it

meicfett?
NANCY, i)ie ^au|)f.@(a&f öef ganzen

2. Lü-
20 ^inUitmq Die

2. LUNEVILLE, ifi ein£)rf, m bevÄDiucj


Stanislaus
Bevi5t)mte
m je^o refidiret
Academie t)afel&(l.
& i \\\ dne

3. SAAR LOUIS, eine nm e)ta\>t mb SJe^

fiung/ behielt SrancFreic^ im Slp^tvncf ifc^cn


gvieöen. ^ .

4. S)a^ ^erßo9t{)um ifl &cm ehemaligen


jn ^o^lcn» Stanislao, buvc^ Den legten öne^
ten juoefaUen/ nnt) na* treffen Slblcbeu foa
e^ t)cr Svene ^vaucEreiO) bleiben.
METZ, TOUL, unS) VERDUN, jinb

övet) ^iit^umeiv Die t)on langer 3eit ^ev oem


i?mu9 in ^vancfveic^ ge^^ovcn.

AA.
SBas iff irt t^^t cSiraffcbÄfft iSttt-gtint» 3:11

I. DOLE, t)ie ^anp^©ta&t be^ ganzen ^an^


&e^/ifli?ejle.
a. BESAN9ON, eine groff^Stabt/ ^(einea
Sr^^^if^off, nac^ SciitK^lanb ()eI)ori9.
3, Die ©rjsfie^afft tinvD iu^aeniein Franche-
Comte genennet/ tmb ge^vct bem tonig
in gvancfvcic^/ Dovma^)B aber bem ^lonig
in©panien.

®ag VI. (Kapitel

ßSß ifl aüentf)alben mit ?[Baffev mitgeben/ aujTev

St gegen Dvarben/ ba ftöpt e^ an ©^Pttlanb/


21

eineSRattevDoR
iin&t(l»i}v alten 3dt«n gar t»uv^
e^ottlani) imtevf^ieöen gewefen.

. II.

XO»? tfi vor etrtOcwftffec am (grtjtcKanö?


Unten tfi
I. öcr €<tn«( / »clever Sranrfrei^
«ttbSngellanbDoncmanbevfc^fi&et. _
I. 9iir 3ie(^tett tji feie Woid eec/jn welche«
tev b{vu()mfe^«in#8an3 »on bcn^oUantievtt
9etricbe«n)ir&. , „ ^
III.

Wös (TnO »or .ftuffe in ISugcHant»?


©ic Themfe jur Sichten / Die Saverne JU«
Jindfen/ bieTrenteokn.
IV.
Wie witö ffittgellanO cmgetbeilct?

sotan unfcvf^etbet baö Ko'nitfwiA


<rfllt(&

ANGL,L\ ; unb T»a8 -^ec^ogtbom WALLIS


jur Uncfen ^»anb. , , ^ „ . ,
Savnacl) inevrfct man/ &a§ €ngcllanb aa jt^
fetter in fiefcen £>aupf#ro»in^en abgef^ikt ip/
tit Reifen : i. KENT, s. SUSSEX, j.
WESt-SEX, 4. ESSEX, ^ OST-SEX,
6. NORTHLTMBERLAND, 7. MER-
CIA.
-

V. -

XOas (j'nb {nffirtgellanö »oc(l>ert«c


mcrd'cn?
I. LONDON, bic j^mt»f*@tabt tel flanlett
^enigrei^^/ an fcerThemfe, i|I «ngeittctn
SinSWlbatJon^ciji vfESTMüNbTER,
^rof.
darinnen W
HiMniäim ©^^»^
tehal:
tehal; öa^SaflellanberThemfetDirbbet
TowR (benennet.
2. CANTERBURI, nicf^f mit bmn, W
^ DOVER, ift ein befanntev J?at)en/ imb njidö/

4. PORTSMÖUTH, em6eiu^mfev^)ayeti
f. PLEYMOUTH, tin qiiHx ^mnm bit
6. WIGHT, eine fleine, aScr fe^v ttMc^fige
7. BRISTOL,
fonDen
h)ivJ)
geljaften»
Dor bie Ujlc em na^
8- OXFÜRT, f)at bU mnd)milc Hinmith
an bev Themfe.
9. CAMBRIDGE, ijl bic anbeveUnit^erfi'faf.
10. YORCK, ein tj] beru^mte^ ^eri|0gt&mit
gegen Die ecf)Dtfifc^cn ©raupen»
11. LANCASTER , ifl berglcicfjen ^)eitog^
tf)um gegenüber
12. BARWICK, eine tt)i(J)tige ©van^^95e^
ffung/unb jl^ic^fam bev ©c&lujjel ju ©cj^otfe
lanb»

VI.

t. Saf fanb an jid) feltev ifl fer;v fvu(f;t6ar,


tinb (lavif 6etDo^nf»
2. 25ie ^inm^im geben an alfer^^anb gafeti
Qualitäten feiner anbern Nation ctmaö ua<^-
3. 2)a^ 3vei^ a>irb D'^n einem ifinrige regier
m, bev juglei^ec^oUlaub unb2[vvlanb6c5)evr^
^

m.
4* Sie
4. ©ie Sßevfammlung Der ©tatiDe »jirb ba^
^Parlament gmmut/ imb in Da^? £)ber^uul) Uti*
UVfSp(\v4 cingetleilcf.
f .©te ^anpUTHüi^m im imit ifl öie 3ve*
formivtc fotieuanutc 35ifc&pjlj(f;e.
& gicbt genug gat^olicfen in gnicDanb /
fie mx\)m aUx feinen 2!emtevn gelaffen.
7. SngeKant) unb ©c^ottUiib |lnö nunmeH*
Deveiniget/ unb mxicn jufamimn @rop'S5vit(a^
mengenennet.
8. ®
geboret ben Snjellanbevn Mi in
Afia, Africa, unb America.

VIL

mercEett?
1. © tvtrb tn ba^ SfiöfiAe unb t7c\Mtc&e
©#Dttlanb eingef^eilet : m\)biOnfuln\mr
^en ben britfeu S^^eiL
2. EDENBURG, i(Ibie^)aup^@töbt Htm
neu/
6en.
mm biefem biejfonige vepbivet ^la^

5. S.ANDREWS, anbera^orb^eee/ifieine
Unii^erirtaf , unb miul)mcß grl^SSigf^um-
4. GLASGOW,
Unimfitat
W mm (£xtimm)Dff unb

f. DUMBRITON, i(i ein fe^v KfievDrt im


fanbe.
DUNGISBY, ifi ein Uxu^mm^ih
7. Sa^ ?P?eer u'ter ©^o^anb t^ivb ba^ Deu-
caledonifc^e genennet
Uber ©c^ottlanb liegen bie ORCADIfd)ett
3nfnln/n>eld)e}ue4omanb gehören. ^
. 1

«4 €inleifung m bit

9. ®aö Äouiijrcic^ ©c^ottlantr gebort bm Äo^


nige iugnoeüaui).
10. 2)ie X;)aupt^3ieliv3ion i|l bie Slefovmivte fo<^

genannte ^ve^bptevianifd;e»

VIIL

1. DUBLIN, ifl bie Amipt^etabt be^^gan^en


^mm^m^f wttb Ut
f ine Umöctji'tat. _
2. LONDONDERY, in bem
ift liege 5?o^ f
nig Wilhelmi III. mit feinem ©c^^^icgev^
aSater, ÄonigJacoboIL benimmt wovbeuf
imb liegt oben.
3. LIMMERICK, ifl eine gute SSeflung/
et*

, unten.
4. KYNSALE, ein bevuf)mtevJ9at)en, liegt
gan| unten. ^ ^ ^ * I

©anOvvlanb geboret bem 5?onige in Ingeln


lanb/ uub mirb buvcf; einen Vice^Re regie*
Vit
€. ©ieSinmo^ner ftub lange nid^t fo civilifiref/

al^ mt bie (gngellanbev obev ©Rotten.


©iemeligiou ijl meip ?^efovmirt/ tf)eii^ noc&
7,
€atM#-

I.

tD^Bbaben^^etT!et)edan^e i?ctr ein Hinget? i

©ie liegen an ber 2Rorb/©ee/ unb ma^enfafl


meSigar/ al^wieein^we. ©g^@ett:a^
:

ler, baß mx^M mov\)>m in^Sflnöge^ef, wir!

SCHELDE, imb
T
X
5>te
MAAS,- fm& feie wm«n hm,-
III. ^
eirtget^)elIet ?
tt5ic trccOcrt t>{c Wteoerlftnöe

finb jufmtimen Hebcn^eben


Limburg,
f vo»in|cn.

Vie« 4ctr^ojttl?ämcc t Brabant ,


Luxemburg, Geldern, ©icben (Bmffdratf*
len ; Flandlrn, Artois,
Hennegau, Namur,
Holland, Seeland, Zütphen. S'^ f^^
fcbftiTsen; Friesland, Groningen, 9m>S>Wk
Utrecht, Mecheln. mn m«i:3'^«ftl?öin
Antwerpea.
IV.

Dercingetbeilct?
I. bieSpanifcben oietcPefiemiW&eti
In
SRiebevlaiiDe, öaväU|el)6ittt5el?c^
ü5vomn|en:
Artois, Flandern,Hennegau, I^amirr, i^u-
Bra-^
xemburg, Limburg, Geldern ium
bant, Antwerpen, Meche^. ^
d-eboren ftebcn ^tOt)in^en:
Holland, Seeland,
Utrecht, Geldern jum S^eil anb Zütphen
\mmtn gerechnet/ C^bev^M^l/ Grönmgcn,
Friesland.

So»
93on Den (Spanifcpen oDec

öert.

V.

S5or biefem gc^grten Den ©pamertt:


fte alle
©oco numncfiro ^a&cn imD fjoh
Die Svanr^ofen
lanbev eine^ unb ba^ anbete abgesmacft. Ärafft
öe^Utrec^tifc^en griebeiti^ foüen Die 6panifc^eii
yetebevlanbe öem^)a«fe Deflerreic^ t)evbleiben,
au^gettammen/ tija^öenSran^ofen/ ^veufTenuuD
AoHanbern geboret ©er i)orige ai)fer l)at ba^
Gouvernement t)on biefenS^iebedanben feinet
©(fjmeflet MARLE ELISABETH aufge.
ttagen/ melcf^eabet 1741. ba^ Seitliche mlarfen.
tBütauf bie Königin i)on Ungatn i^ve einf^igc
§tau®c^mef]et ]VL\RIA ANNA,
Detmal)Ue
/pet^gin Do» ^ot^tiitgen 1743. jut Gubernan-
tin ernennet/ unb naQ betofelben 1744- erf&!g^
ten ftu^jeitigen ^imiit mvit bem tapfer«
^Xinti Soil ba^ Gouvernement aufgettÄge«*
VI.
X0A5 iß in Oet05i:«frd?afft ARTOIS jtt
metcf eit ?
1. ARRAS, bie^aupt^@tab^be^?attbe*/ ein«
gan^ «nt)etglei({)li^e SSe^ung.
2. S. OMER, eine gute ?8eflHng.
BETHUNE,
j

5. ein n?o^lbet)e|lig^et 0t{.


4» AIREobet ARIEN, eine t^ottrefflic^eSJ«*!
|!ung.
Sie 8au|e@raf[c5afFt gebort bengran^ofeHk

1
VII.
XOAü ifi irt öer (Dwffdbftfft FLANDERN
5« metcEcn
I. GENT, t»ie ^aui)t»©taöt/ W m^i
««

a. BRÜGGES, eine ve«d)eÄan&eB<©ta&f.


j. OSTENDE, ein woljlgelegener Äa»en, iK
wegen ber »or einigen Sauren angefangene^
unb mm »ieber evlof($enen ^anbtang na(9
0ft>3nbien benimmt.
4. OubENARDE, eine f(&5ne SSefwng a»
bev ©tbelbe. _ . , .
^
f. DENDERMONDE ,
^bergleic^cn Se.
jlung, bie ^efa^ung ifl Äapfevli(& unt»

« MÄSfofe'/MENEN, eine fleine aöe«

tveffli(|)eSSeOung, «'«
7. DORNICK, ober TOURNAY. eme
f(b6ne SSejlnng unb gvpfe
Äanbel«*@tabt.
bie ©avnifon i|i Äoüanbifc^.
8. YPERN, eine ftavcfe SSeflnna m«( Rollte»

5. NIEW&RT, eine f#one SßefluKg an bet


©ee.
Die ^i-Äntjofen ^»öben n<>ct) /
1 RYS3EL, ober LILLE, eine bev tpi^ij*
jlen SSeauugen in bev SBelf.
s. DOUAY, eine ^lenlic^e 2jc)Iung.
? DüNKIRCHEN, ein unBev9le«d)lt(§e«
^at?enf i|lnunme^)vogefd)leiffetiUDrben.

Die i^^Uant;«: ^tjben fOC ft<^/

.
i. SLÜIS, eine »c{i« ©tabt «nb
: i

*s ©nicifuflg Bor bit

2. HÜLST, mic^ ein »eficv £>xt.


h SAS van GENT, dnttffie^ Caftell.
Vllf.
XOm iß in öct (Bcrtffdjöft HENNEGAU L

jumeiffm?

I. MÖNS, oDev BEBGEN, bie AmvUl


<BtaJ)t, ml<fyt $tcm(i^ txflt i<l.
s. ATH, eine fkiiie Aber gute «Beliting.
f

Bie Svan^ofen kaben,


I. VALENCIENNES, eine groffe un& De(ie
<öfatttflnbev©(^elbe.
CAMBRAY,
i

8. ober CAMERICH, einet


gvoffe uub »efle ©tabe, (intl bcr@iß eine«
reitjjen Srß'53ift^uml l

} . CONDET, eine gute 25 eflung.


4. MAUBEIJGE, eine frarcFe Seflting.
y. BLEAUGIES', TANIERES unb^
MALPLAQÜET, finb
,

biet) glecFen,!

©«t btß «prini Eu^enii unb AeräogJ


Bon maxUbmiq^, mit benen Marechaux,;
ViUars unb BoufSieur befaubf geiiiacbf/i
pnb o^mtit bei- ©(ab( Bavay. '

IX.
Xpas iß in t>cr<5irtff-d?rtfftNAMUR
metcFcn ?

CDe(?ciTetcfo t>öf

^^W^^
ben
bie Äflupf,©(ab(,
fj^riffien ?ö<fl«Käen in
iff cineeo»'
bcn 3?iebei(an#
H^t \

t. CHAÄl I
Sug^nö in ©dualen. 29

2. CHARLESROY, mu fUm SJcfiwng an


Öa' Sambre.

eHARLEMONT,
^mi/
mit^xHfuxOU m m
auf einer /?Dt)e.
X.
Was iß im ^^ertjo^tbiwn LUXEMBU^^
?» mercf crt ?

I, LUXEMBURG, Die ^mptem, ifl

ne &ev n^ic^tigflen 23e|lungen*


Svandveid) behalt :
1. DIEDENHOFEN,o&erTHrONVIL-
LE, eine mittle SSeltung.
i|i

MONTMEDY, ijl eine jiavcfe Sevg^SS«/


(iimg.
3, BOVILLON, i(l ein fvet)e§;g)et^08t^um/
weW;eg feinen eigenen pi'flen f)af»

XL
XO^ß iil im '^cs:^ogtJ)um LIMBURG 3:0
mcrcHcn?
LIMBURG, bie ^au{)t^@(a&t mit einem
t)eflen ©c^loffe/ ge^)6vet 6ein Jpau^ £)e(ier*
^veid).
2, DALEM, einfcr;lec^fet£)vt/ geboret öen
J^oUanöevn»
xir.
ifl im i^ert^ogtbtim GELDBRM 3^tt

I, GELDERN, Die ^)aupf.©tabt / if! n?o^l


beseitiget/ iini) geJ)ove( nunme^Vö i>m Äo^
«ige in ^Jvewjfen,
i i 3. RU-
i. RUREMONT, eine gute aSefiimg, Merti
lern J^au^jOefferrcic^.

tibrige aBe^ mit euianöet/ ttü^^ß Ut) be«


<ieben tj^'duigtcn ?5vot)in^en »orfpmmen
tcixif.

XIII.
tDas ifl im -^ert^ogtbum 25r a^rtnt ^tt wercf cit ?
^n^ßcinein t\)irt) BRABANT anä) bit
unter
mmm\\^(ift ANTWEPvPEN unö
J&rrrfc^afft MJECHELN mit begriffen.

i> BRÜSSEL,
Gouvernantin
bit ^anpU(Stmf m fonfl 6i€
if)re ovbcntli^e Svep'DmlS
l&otte.
ANTWERPEN, öie n?eplant) fo reiche
AaRt)el<)^®tabf an ©c^elDe. i)cr

.5. MECHELN, öte fc^onrer^- 95if(f;a<Ii*e


©taDt.
4. LöWEN, iji eint beFan&teUnitJCvltfat-

I. HERTZOGENBUSCH, eine tJortteff.


li([)c SSeflung.
a. GRAVE, tfl eine befan&te SSeflung an Det

3. MASTRICHT, eine 9Se(iung an Der2)?aa#/


öic trenig i^reö glei(f;en ^)at.
4. BREDA, eine fc^one ©taöt unö 2?eflun3/
geboret au^ öer £)ranif(^en €vbf(^afft i>m
^Jrin^en DönDraniem
f. BERGEN-OP-ZOOM, eine SKaragraf.
f^afft,
((^afft/ geboret bm Sran^6pf(^a ^m\t
^onAuvergne.
XIV.
Tft)ÄO liegt wt cm arcutfd^es ©tifft m t^cn ^pÄ^^
mfcfoen TIict^cUanDcrt?

©a^ fc&one ©tifft ^«tti*/ melc^e^ nunmeI;vo


feinen eigenen «ifc^^if ^af / e^ ifl öarinneu s«

M-Ktcfen: .
1. LüTTICH, t)ie^)anpt^©fat)f/ mh
vei(f)nnöt)e|le/ an öerSRaal ^ . ^
2. HÜY, eine f leine SSejlnng, i|l eine 5501^^
58?auer betetabt «to*^ ,

5. SPA, ifi ein bevu&nUev ©anerbrunnen,

23on l>en memiötenSJTieberlan^etn


XV.
ifi ^Ct (Srafr*«fft HOLLAND jtl
irt

mcrdfcn?
i» AMSTERDAM, twbje^oWbierei^e
^anfcete^©tat)t in Der ganzen ?!BeU ge^aU
ten.
a. HARLEM, au^ eine f^one ^an&eK^
ifl

@(at)f.
}. ROTTERDAM, iß Slmfievbam b|c
n)i(^tiafte ©tabt in^oüanö, ^
4, LEYDEN, i|l wegen Der Uniöerptat ip

f. DELFT , W ^i« «nt)ergle4b^e§

6. Di)RT, ober DORTRECHT, einefeitw


f)anbe^^©tabt 3m3aI)n<^i8.i|laH&iec
S groffev SYNÖDÜS,
p 4
pber CONCt
JUiUiVi
f2

l)cn.

7. HAAG, Dbev GRA VENHAG, iü Hi


I, RYSWICK, ein fc^6nc0^®cf;Iüf; je^o Dem

m A. 1^97. bcrgrie&egefc^lüffennavD.
9. LOEWENSTEIN, ein t)cfic^ CaftelL
'

an}«faf)reu ppcgen.

XVL
yO<\s iß in ttt (ßrßffcbatft SEELAND ^tt
mttdcn'i
I. MIDELBURG, eine groffe mt) mW(^
ULISSINGEN,
iic ©({;dt)C in bie
ein tt)i^tigev
©cc ge^et
^^mtt/ m
a. 3« t'iefev ^rot)inrj fmD t)leJ&oll4nt)if^en€(^i

xvir.
Wrts ifi in t>cv «^eirrfcbafft UTRECHT j|$
merc^cn?
X. UTRECHT, iflttiegen bcr Berühmten Unfi
mmt htfmnt. An. 171 3. (tn& bie
gric^
ben^^'Sractatcn bafelbfl gepflogen njorben.
Um bie ©taöt i^erum liegen unjeljlig^; flrtiii
©tabtgen.
XVIIL
XO<iQ in im ^er^octtbum GELDERN
mci'cfen?
!• S5ie BETAW, ifi m ©tücf^ ^anb/ iam
KI M VI «
;gitgent) in ©(^ule«.^^ 3)

NiM^EGEN , ein Dcjlev Ott: An. 1679* tt)arö

fCHENci ENscHANTz, ctue tvefflttf^e aSeftun^/


c|cf)DVt ^en^;oUan^c^t.

2 ©IC VELAW, ein etuc! ^auö/ bavitm^n

3. Sic ©vaPajftZüTPHEN, banmuriiji


2UTPHEN, ei« feiner
XiX.
W^i* m ^et ^errfd^Affr OBER-TSSEJ.
ni metcFcn ?

1 . DEVENTER, bic bcjle ©taöt öc^ JanbeJ.


2. COK VÖRDEN, i)pitvcfflicr;cv
citt gv^

gen Scutj^laub.
XX.
Was ifl mOctr'*5ei:rfci?aflrt
GRöMNINßEN

I, GRöNNINGEN, ciue/c^one unt) t)efl(^

etabt/ mit einer Uni\)cvfttat


a. DELFZIEL, eiue autc ©ran(j/^ejlung
gen Seutfcf)laut),
XXL
XO^Q iftin OCiT «i^enf^^^fF^ FRIESLAND
3:0 merdren ?
1. LEUWARDEN , Die ^dim ^ @(a&< M
2anm «nb Sveftben^ bei ©tabtffalter^/ ffl

in gutem ©tanbe. ^ ,
"
«. FRANECKER,ifi eine UnitJerjttaf.
3. HARLINGEN , ijl Die bejle /pan&elä^
©tabt in bicfer ^rot?tn^,. .

4. £)rt^Svießlaub liegt aegen ubermSeutf^^

Ii« xxii.
H ginleifung m ixt
^
XXII.
3ff fonft rtod) was bcy^cn v>ctcmigtcn Vlio
OcdÄnöcM ^% mctdtn'i
T.?9?an Qlmitt/ |tc unter allen dbvige»

Jankern amSSolcfveic^flen unb &en)ot)ntefIcn fini).


2/ 3n^)oiIanb finö fo t)ieie(I;iffe/ al^{on|lm
fcer öanf^^cn^OBelf.
3. ©a^
Janb l)at fa|l an allen ?ö?an9cl/ Utt>
tö^ aüe^ in J^oHant) ja befommen.
tjl

4. 3n j-poUauD tvevben alle Sieligionen geöuU


öet : t)0(& i(i Die Sveformivte aicligion Die i)o^

f. ©ie Sicgicrung tinrb Don geiDijJen Depu-


tivtcn öcfii|)vct/ btemeröeu b\t^txxtn<BcnttaU
©faßten genennef.
6. ©ie^)onanber ^)a6cn in allen t)ret)S:i^ejIe«
t)ev3Bel(/ fonbevlic^ inSlpa/ fc^one Sommereie«
mi gplonicn.

£)ag VllL^Japitel

I. V
Was bc^t x>i€&djxvciv, vor cm&ager?
ie liegt ^ifd)en Senffc^lanb/ S^^ancfrei^ i

mb ^talicnf in ImUx 95ergen/ mel^e Die


©AttJci^eti^oDer t)ie 2(iren (örburc^c gjenen^
net n)cv&cn. SJfan fan ficf; juv 3^otf> auf t)et ^

f «n&>€|^arrt öenSeutf^lanD 9iat!)^ ev^ole«.

II.
II.

Was ifl vot ein (5cwfii\it l>^mnm


meiden V
1. ©er BODEN-SEE, gegen ZnHMani.
2. .©er GENFER-SEE, gegen SBelfd^lanD.
5. ©er RHEIN, n)eld)ev bur^ Den^oben*
See ge^et. ^ ^
4. ©ie PvHONE, tt)el($e bur^ Den ©enfer#
©cc ge^ct. ^ _^
©ie AAR, iDel^e mitten öar^ Die ©d;n?ei5
Picffet.

IIL
tDi'e tottO t>ic ©cbwet^ emgctbctict?

gel^oren eigentlich Drej^febe« ?Jro^in|m


barju/ CANTONS genenhet Mxim,
t)?el(f)e

ba'oon liegen.
1. V mr ÄmcHen/ BERN 3Ieformirf
^r^tf #

FREYBURG «nb SOLOTHURN


2. ^/evobcn/ BASEL, SCjiAFHAU-
SEN, ZüRCH, ftn& SJeformirt,
2. iDrcr nsr 2^ed?tc»T/ APPENZELL ,
GLARIS fo «ntermifc^t/ ÜRI dathoUfA,
4. ricr ift SCHWEITZ,
tcr mitten /

UNTERWALDEN, ZUQj LII-


CERN, f;n&eatl)olif#.
IV.
Was finx> vor (Dcrtet m öer &d)Vo$i^
(£i itnb ni(^f tJiel fi^nöe'rlit^e ©t4Ne barinn^n.
mnmcrcf«««.
^^^^^^^
©enfn- ©et , ?>at eine Ünim-Mt.
9. H..BSPÜRG, ein alm ©c^lsf unl
ftmw^anß bet er^.-j^evsogen »on £)«
pen-ciA, liegt im CftntonÄr.n.
f. LUCERN ifl ber £)rf , wo jtc^ iniat,
mm ber_ <0a6|1ltd)c «nb ©panifc^e @«.
fanbfe au^^ält.
^«^•«K^t'«f. benimmt
7-|^LOTHüRN,
f^w^^^-'T'll,'?,''3^r"
ifl ber £>rf, wo bfl

t. BAADEN, i|i ber Ort, wo bie ©cfiwel-


^ei- nmßeng Sage/©flgmigen haben.
if,xt

9- «« f^'Aar, ifl bergrei(r)en £)rt.


10. 3m (E«ntorj Lucern ifi PILATI ©«.
V.

©n,3lnf^nger mercFet nur


». Die OcöKbfuj&rcc/ barinnen ifi
enuR, bie ^)aup(^©(abt/bie einen
S$if^ofFfi(rt,
PIUS', ij^ untergegangen.
vALTELiN, ifl ein gutes: nDcin^&.«n&.
mj'ifeuÄ^nö, barinnen ifi htten bet
befle i^rt.
3* ©fl« ^dtibqcn NEUjBURG, ober NEUF-
CuATEL, geboret nunine^ro btm
ntge m ^|3re!iffen.
*• « "^l^'^''
«p«/f|lf(^pn/»e|]e««öre»^.
^^^'^^^ m ©enfer*

f. £•!'
gugent) In ©<|ulett. n
f. ©fe mt^ S. Gall, ?)at \hxtn eigenen 9lMv
n)cl(I)ev mit ben itxßtn ^awtmtn , 3ö^'^
iinb ^evit/ meae« öer ©vaffc^afft Xoggeru
Uxi einen f^njeren ©n*eit sel;a&t Jpot.

VL
mercTcrt ?
3f! no* tr ÄS bc)? ^er ©cbo^ei^
?tt

I. ©ie giegieninö mb bur^ gemiffe Depu-


tirtetjou jebem Danton wri^tef-
1. s>tc©nn?o^aer ^)aben im^^nbenii^ttJuetPi
flöfigc geben^^SKittel ^ .
-

^ gjJan fiel)et |)in imb no($ S«f(iapf»


tt)ieöer

fen m t>cn ©itten ber alten Xeutfc&en.

©a^ IX. Sapttel

«n^Seiitjcf^en liegt e^ qcqtnmttm^ imbpr«-


fentiret ft^ anf !)er «anb^ Sparte in gorm
einel ©tiefet^. , , ,
3iijif(|en £eutfd;la)ib unb SvondPvei^ jtnb bic

mmn
bur^/ bie Jange l^inuntet/ ge^et b««
Appenninij^e ®e&urse,
IL
XOa^^ in per um :jrdteii ^tt merken ?
r

!• 9luf einer ba^ TYRRHENIfc&e


©eite i|l

^Oev TOSCANIf^e 5D?eer.


b 7 3. 2t«f
1

3t

9. 2luf ^er anDf rn ©eite t|l baß ADRlATIfAe


?9Jcav o&et GOLFO di VENETIA.
3. £)l)cti öer gluf PO, it)ck^er in^ Slbriatifcbe
mtx iaüt
4* 3n Der mtttn ifl öev Berühmte Sluf TI-
BER«
in.

SIm filgli^ficn i.) in ben £)&ertj s.) in öeu


initderu, j.)«« t>en unfcrficn £t)erluni)40 in t>ic
ffrum gekgeneSnfuln. «

IV.
iß im ebem Cbetfe mec<f en?
Sieben anrefen!t4>c^cf30ttt^fimer/
I. SAVOYEN.
3, PIEMONT.
3. MONTFERRAT,
4. MAYLAND.
f. PARMA.
6. MODENA.
7. MANTUA.
1. VENEDIG,
j. GENUA.
3, LUCCA.
V.
tt?ö3 ifl in «3«v)oyeti 3;tt wcrdfcn?
X. CHAMBERY, i|l !)ie.0«upf<6((tE>(&rtri«*
nen.
9. MpNTMELIAN, i(J eine «nscrgleitftli,
(6« SJerg-söcfiung/ «tcr Run flefpvengft.
3. ®<ll
gugenl) in ® ^ulew» y
voycn/ Der uunme^i'o ein Äonig t)on ®ar#

VI.
XO^B m PIEMONT ^it mcrdcn ?
tfi

TURIN, m öfeJ&aupfmn&meft&e^eiaDe
VERCELLI, tvavi) t?^r tefle SJefitini feie

im JanDe gehalten/ ijl aber t)0n öen ?:xat¥


%m\m legten Kriege ü&dj»9^'vid;tet t^prp
l)en.

5. NIZZA, ijl eine SSefumg nm5Dfeer*


4. SUSE, ein it)tc^tker35a§ gegen grancFret^-
PIGNEROL, i(i eine demolirte Sejlung.
6. g5et;Pignerol jinD M Stiller/ darinnen Die
Xraloenfet: ttjo^nen.
7. 3)a^ §«r(icnt^umPiemont gel^oret öemJperi
tsOgeiJß« Bat^oyen/ iiu& ifl je|olbuverain,
8. g3ei)be «anber finb in im
legten ©panif^en
Succeffions-Äriege fet)r tJermuftet njpröen*

Vit.
Was iii in MONTFERRAT ^tx mci^tfett?
I. CASAL, mx eine jiarcfe SBeflung/ mirbe
aber demoliret/ «nD barnacf; mieber forti-
ficiret.
Sa^ ^er^oötl^um 8e^)ßt(e tjor biefem bem
4)crßoge tjon mmnua
; nunme^ro aber bem

J^erJipge j)on©a^ör)cn/ aB ein £e^n.


VIH.
MAILAND 3^» mercfew ?
XX?as tfi in

I. MAYLAND eine m\ ben f^onflen


, unö
prat$«9ji<?ti©t4bten-
40 ©nielhing t^or bit

PA VIA, eine bernf)mfe SJeflung.


3. ALESSANDRIA, tmm^tiqt SSefiun^
Dem S^cv^vgt t>m ©at)or)en/
fleljoret n^bf
einem fronen Btxi^ SanbH.
4. CREMONA, eine btfanntt SScflung
^en Da^25enetiantf(^e.
FINAL, m^auwahwihti am^ux qüt
gen, ifi an Genua Derfaufft.
i. ©al ^eitogtbum 5Kat)IanD geboret Dem3{(-
levt)ur(^lauc^eig!lcn gr^//jau^ £)eflciTt
iß aber feit Anno iru* in ^ran^ofifc^ uu.^
Bm\)i\<i)tx ©en^aK ; öur^ Den \)avav:\
1736. erfolgten ?^riet5cn t(l ti ttimv an
Oeflerrei^ gcf omme«/ nnr bm
^er^og i^oti
eaöoDen (tnb einige angran^entK 6tucf^j
tib^rlaffcn njpr&en. 11
'

IX.
St^as iff in PARMA metäenl
1. PARMA, ötc J^aupt^efaDf/ ifi grof n«^

2. PIACENZ A, t(i eine gute 2?e(fnng.


;

Sa^^er^oat^um f)a(feinen eigenen ^ernoct


Dem ^anfe FARNESE gel^abt /
renDerle|te2jm \73^^mfDxlmu{l. 6eft!
m
t>cr Jeu |at Der gpanifc^e Infant Doni 1

Carlos, a^elc^er Dermoge Der Quadruple-!


Allianz tm 1718. m
Äai;fcr unD KeiÄi
DteSlniDartjC^afft auf Diefej^fel)enert>alten,
bn;De ^)cjtoatl)nmer in ^efi^ genommen/
aScil craberNapoliunDSicilieH er()a(ten/
finD Die bepDcn ^er^ogt^mer An. 1738/
Dem le(5reraj?ai)iermieDer ani^eim gefaBen»
jefjoNlte 9i'ol]ent!)eil^Dur(& DcnSBormfer f

2rac(0t
Hl

ftclttuig fcinev Xvcue u6cvfemmen*

X.
Wae^ ifi m modena 3:» mercfen?
MODENA, iie J^aup(.'®ta6t mb mtp
i|] im t)DVt9en©pa mi^tn S\icceflions-:Kvic^
ae i&,x hm)aiiiü mxbt\h
j. BER.SELLO, ttjar eine guteißefliung/ ifl

«bcv im Irrten ©pamf<^c« SucGeffions-


;^ric9C An. 17^3. i^on btn gvan^ofen ttß
o6cn mb demolivet tt^or&ctVr

3. MIRÄNDOLA, ein flcine^ gutffentl^um/


t|i btm ^a«fe Pico »um Carl VI. genom^
tuen/ unb Dem ^er^ogeöon Modena gege«
eine @umma ©clöe^ dbedaffen n^ov&en«
4. £)a0 2anb ^(\t feinen eigenen t^^t^^l!/ atr^
öem J^aufe ESTE, Der aber je^D/ u^eil et
M) m
©panifdjen ^Pavt^et) gefc^lagen/
lep fsrtbaurenDen ^vie« feinJanb mit &e«
ödeten anfe|)en map/ juModena^of U%
XI.
XOctsMANTUä mctdßnt
ifl in

i. MANTUA, b\t ^mpt^^em; ifl grtff


unD fe^r Deße.
GÜASTALLA,
flen/
W
anß btm ^an\c Gonzaga.
einen beföuöern gti^*

.©a^ fanb Batte einen eigene» -^cti^oa mi


bm hm\c GONZAGA, bm md) ba§
JOtxmtWm MONTFERRAT ge^fc
te ; ev i^ aber im leisten ©panif^en ©ne^

eefton^/Ärtege 1706* in bU Slei^f^Mt


evfl#^
ttUixct movöen/ mb auc^ balb darauf
Ke €v6cn geflorbcn. Montferrat if! bem
J^enoge t)on @at)open jnv Set)« gerettet

fn'L gSajeftat 6arl VI. anb lte{[CH biefe^


J£)er^o9t&um ö«re|> cineu Gouverneur

XIL
TDas ifl in X^ene^ig jti mercfen?
SSenebig {^ot ein fein ©tmfe tJon Italien/ njet
#e^ jufammcn TERRA FIRMA gmnnit
voixb. 9)?an mercf et:
I, VENEDIG, ober VENETI^, b«l
J^aupt biefev 9Bdt^ berii^mten 3iei>u!)Uc,

«nb am ^)immelfa^rt mirb ja^)i1td) bie


remonic »on ber SermSblimg be^ Slbriati«
fcf)en gKeei-^ mieber^a^lef.
. PADUA, tjl iDegeu bev bevu^m(rnUmt)er/
fitat fe^r befanbt
. VERONA , ifl eine fe^enä i ttjürbige
©tabf.
. BRESCIA, ifl bcr »0 t)iel ©efc^it^
fee tjerfertiget mirb.
UDINE , ijl eine gute SJeflung gegen
Seutf^lanb.
, PALÄIA, njirb für eine fajl «^ubertt?j^b^
liehe SSeflung ge{)alten.
. CAPO
§Keer/ unb
d'iSTRIA;
ijl bie
liegt in
^)aupt^@tabf
gjlrien
t)on 3ftrien.
m
8.AQUI-
^mtnb t tt ©c^ttlen. 45

JTaQUILEJA, einejevtlorte ©tabf/ qt\)Qf

9. TRIESTE, 9e^)ovetau^&em5)au^i:?e^

lü^sfvEIT tH^gemeinFIUME, ,
t|i ei«

nad) öcr Levante n3ol>l gelegen ifl.


11. €^ geboret ben aSenettanern nocp mm
DALMATIEN , uub in Der
LEVAN-
TE.
12. ^aß Kegtinenf it)iri) iu 58ene&tg &iir# ein
Slatl^0^ Collegium gcfil^jret ; m\(l)ti bic
SIGNORIA f)ü(t: ©a^ OUx^^anptbc^
»on ifi ein ^erjog/ Der auf i^re ©pra^e
DOGE aenennet tinrö.
XIIL
Wa» i(i in Genua m meircFsrt?
I, GENUA, Die^)aup(^©(at)t/ ifife^rfc^S«/
gro^/ t)ejteunövrid&.
a. SAVONA, tjl ein ^)at)en imOenn^jtfc^en.
3. FINAL, iftaud)ein Jpaöen/ DcrtJorbiefem
ju5S?m;lanb gel^orte,
4. ©a6?9?eer/ Daran Genua ligf / n^irbba« La-
paiftift$e?0?eergenemief.
Sa^SRegimentju Genua n)irD eben, ttjieiu
?Scnebi9/ t)ün einem SRat^^^Collegio ge#
fähret : SlOe jnjep ^a^)r aber mb
ein neuer
Jp)erjog ober DOGE gema^let
d. ©en ©cnuefern geboret aua) Dif gegen «bet
gelegene 3nful CORSICA, uioriKuen aber
iu unfern Seifen gvoffe Unruhen erreget mt^
Den. Xiy.
VOcm ifi in LUCCA mträm^
1. LUCCA , an fi^ felber eint feine @{aD(/
44 Cinlei&ttttg Dot iit

einem fSatl^^^eolIcgio regieret : ^aß @e6ie^


te aber imt Die &tabt iflmß Hein geraf^en.
2» ©ie ertt)a{)leR alle ^en ^mati)t ein nmi
gber.jP)anp(/ öa^ ße GONFALONi-
ERE nennen

mime 3:^eil
'

XV.
XOa^ ifi im mittdn Cbeifc mei-<fcn m
I. Sa^ @rD§^^erjo9tf)um FLORENZ.
3. ©er^irc^emStaat M
^ahfKß.
XVI
tü<ts ifl im Stotmtinififbcn m mcrd'cit ^
I. FLORENZ, Die^aup(.efa5t/ ififc^o»/
prächtig unt) reid^,
ii. PISA, if] eine t^on Den al(e(ieie(abten/a6ei

genug Ben^o^nf.
nicpt
SIENA, ift eine t>efte©ta&Uuf einem ^e«#
ge/ mit einer Unit)erfitaf.
4* LIVORNO, ifiberbefleX?at)entm5lorerw
tinifc^en/ allen Stationen gemein,
f. $«n^a^ ©eef)at&a^.f)an^iDerterrei(r; etlic&<
Teilungen.
©a^fanb^at feinen eigenen Aerrn, aug Dem
^anfe MEDICES, n?elc&er ein (Bto^^
titnUvü wixi, mil er aber Feinen
mannlid)en erben / W
ifl t)er ©panifc^e
©on €arlo^ ju Defjen S^ac^folger t)m'(& Die
Vjuadriiple-Allianz t)on An. i7i8.even-
tualiter bc|]immee iDorDen / meil er aber
bepOeSkilienbefam/ begab er unD Der Ä&^j
nig m
Sofccina
©panicn jt^ feiner Slnfprii^e aüf
/ «nJ) 6efam idl^tß Francifcus

m. S^txm i^o» fotl^ringen / nunmel^rö


©roS^X?crjD9 i)ou Sofcana öer feif An.
1737- vesiere^

XVII.
XOAd i(i irt ^e5 pab(l€8 (B^bktt m^cFert ?
u ROM, auDerSiekt/ n)eld;e^ttjet)lanbfai1
BtxbU gati^eaBeltge^rrf^et ^at/ iflöe«

2. CIVITA-VECCHIA, amSpvrl^enif^ea
?0?eere / ifl fcei^^abfie^ befler JpatJen.
3» ANCONA, ifl bet tefie ^at)en am 3ttrta^
tif^en SReere / un5 nunme^vo ein fvepeu
^aJ)en. ^
4. LORETTO, t(lein£)vf / ti^o&a^Beni^m^
te ?Karien^35ilÖA SU n?el^&emfot)iele5a5alI^
fahrten anaefleHet tDer&en.
BOLOGNA ober BONONIEN , , ifl
eine reiche ^miüßf®tM.
6. RAVENNA
?9feer.
ein bevn^mtev Dxt
, ifl m
7. FERR ÄRA, ifi eine f^lne mxb t)efle @(aöf/

an ben ajenetianifc^en ©venilen»


8. URBINO , ifl ein gür|lent|)um mitten im
fanbe.
% 3tt gvan^rei^ ae|ort bem JJatfle \>k
©raffc^aft AVIGNON. ^
lo. Untmmmx?MUtam\(fytnf aeprti^mbal
r?

4^ ©rrieif»«9 m Die

unterflc t^eil.
XVIIL
^0)40 Ol im nntctftcn Ccbeitc mzt<ftn1
Sal fc^one f omgreic^ NAPOLI, ober NE
APOLIS ml^^ti m\ Wiqtn 3lümtfcf)ct
,

tapfer 9el)ßvef/ unbbur^ einen Vice-Recbii!


An. 17 vegievet luarb, nunme^ro aber mi
Äpnig ®on Savlo^ vegieret tt)irt).

XIX.
Was finö t)Oi! (Pcitct oatittnert 5» bc|>Alteti-.
r. NAPOLI, Die ^aup^@ta&t/^itl mtxc^
li^ gco§ unt) ^e|te/ unö Die jvoniglic^eme

2. CAPUA, mx m alten Seife« eine fe^)t6e


rühmte ©taöf. ^
3. VESUVIüS, S^uer^pepenbe Sgerg
tier
i

f)ei|l in mand)er ßanb^ 6|arte monte d


Somma.
4. BENEVENTO, ein 9V0§ €v^^35i§tj)um
oel^ovef bem ^abfle.
f. OTRANTO, liegt gut jur ^)anblung/ wem
bie @ee^'3vauber nid)t maven.
6. RHEGIO, bie auf[ev(le ® tabt in €alabrien
an ber eicili Anifc|)en 53Zeeiv€nge.
7. Sa^gau^eSRei^ mürbe An. 1734. unter bet
©cl?Drfam be^ ©panif^en 33rin|ent^ ©01
€ado^ gebracht / ttjelc^er bcn ^vpaiglic^ei
Sitnl \>m\\ ansenammen ^at,

Q3cr
:

XX.
Wäö liege» am :3taa'ctt t>ot 3nföte?

Sic i^ornel^mfien finb


SICHREN. SARDINIEN. CORSIGi^
^
MALTA.
XXI.
Was if! m ^icilien 3^t$ mttäm ?
I. m ^vnful fu^rt Den Sit. tmßßhim¥f
men ; An. 1 7 • tDarb öev ^erjog nn ©a^
Dopen ÄDm(]m@iciUeit; An. 171 8.
tcu fi* bie ©panier ?SSeiflet baton ; unb feie

An. 1720. ber Äat)fev , Der e^


befaff«^ e^

^ttV(^) einen Vice-Ree regieren laffen ;


nun^
wefero aber i(l biefe^ Äonigrei* na^ bem
173 f. getroffenen grieben^^^raliminarieM/
inbenen^anben ©ongarlo^z beraB5fo*
«ig bepber ©icilien/ ^ier feinen
Vice-Rec
fcaf.
MESSINA, bie^)anpt'©fa&{barinnett/ i|I

fefer groi/ i^ejle unb reiA.


5; PALERMO, ifi offtma^liJ bie Sleftben^ bei
Vice-Reris gettjefen. _
4. iETNA, berSener^fpet)enbe SSerg, tt?ir&

at!(^ NONT-GiBELLo genettnef.


f. 3n ber @eeuttt\©iciltenn?a(^fen bie Cord#
len ^ßamgcn:
C1>ie 3nfnltt)irbgarofftbnr(5 äratifame <^ co^
bebm evf^Ättert*
4$ Cinldfung m iit

XXIL

1. Sie ^nlul au^ öeti Xmi tinti^m^.


ful^vt
An. 1717» t^on&eti ©pamerr
ret($^/un{)ifl
eingenommeu; An. 1720. aber &em.^erj9<
ge t)on ® aDooen iibevlajlen morben.
2. CAGLIARI , ifi fonfc Die ^aupt^Stabf ttitSi
Stefiben^ be^ Vice-Ree. 1

3^ 5:)ie^ujfti(ii«biefev3«f«l9ar««9efu«&.

XXIL

I» ©ie3njul fil^vee au^ beti gjameit cmßS:¥


mb qc^kxt Den (Bcrtttefcm.
niqxci&ßf
f. BASTIA, ^ei(i Die Xpaupt'©tat)t ber gan^
ftenSnfuL
j. ©ie iflbarc^ innerliche Unrul^en/ bie nod&j^
|o baureu / fel;r jerruttettvurbeu.

XXIV.
ifi bcy Dei: rjnful iHalm meiden i

I. ©ieijl flein, unb %t\)ki be» TOHANNI


TER-S?itteru , t^el^e biefer 3nfi«
in^gemeiu bie niakbeiec^ Kincrgeueuuet
ft?erben./
VAEETTA,t(I bie ^)aupt.@tabf/iumet
c|^erber<Sr0g^if»?eislerbe$jDrbeu^reridirtf,
Ii Sie?D?althefev^Svincr
in Europa jerflreute
^aben W
unb lieber
©ikev/ uub fj)ttu beri
Slivcfen grpffeu 2lbbru(f> . i
gtigerib in e ^uUti> 49
*~ XXV.
3fl fonfi noch tra» in JtaUen ?u mcrcHert:f

Bavfte ianD in Suropa. „ ^ , ^


2. Sie mmm ift ttnö t)uv$ daf^f^f

'^'t Sie €imt)o^nerexcoliven unter anöevu&ic

4. ©ic©tvaf[entT)cvDc«, fouberh^ im untere


(len Steile/ mxm Sanöite» nitfit iiie^V/ ti)ie m
tiefem/ Kuji^cv gemacht.

!Daö X. Sapitet
Sur 2atti)^£&artef

I.

XO^^ hat ^Ecmfd>IauD i?oc emXaffer l

0 floif aegett libenD angranrfreic^iuib gZie^


berlauD : gegen morj^en an ^dWn im& ,

Unaavn : gegen mimß


an Die ©d^meil unb ^tcf^
lieu: gegen mu?etn«cfoc an bie 3lor&^@eenn&
£)|l>eee.
AI«

U^ie Hart man Ccutfcblan^ eirtr|>ciferti!'

Slm &c(lenna(& beu^aupt^Sluffen / öem


©ect?fe jinb:

3*5DeettlAyrt.
r®^ (SinUitnnq m bU ~
4. l^ic TOefcr.

6. 2):c (Poet»

III.
Was Kegen um Die JDoitaa t?or prov^m^cn ^

2?a9 *^«rt5O0rham ©icyermarcf» j

IV.
TD^a <fl m (J>ef?ecrci'c& mcrcfen?
I. WIEN, &ieXpaupf^@tabt/ tt)ar Infl^erble
IRej^bCR^ be^ 9lämif(f)eti itapfer^/ fo lang
nemlit^ Der önvc^laUi^Hajle Oc^müi^u
©tamm öiefe aüeitoc^fte SBurDe 6e*
tUiDete/ au bcx X)omu m 3^icöer^£)cfier#
rdd).
LINZ, öic J^aupt'@Ca&t i« £)6ep£)e|1m

^ NEUSTADT, j(I eine wi$tige©tat)t.


4* öan|e Saat) tfl Sat^oUfc^/ nnö gebärt

V.

GR^^TZ^Die J&a«p^®(a&(/ iß tt?o^l gebaut


VL
i. CLAGENFURT,i(it)ieb€iieetaöt6at/

i . .©a^« anö ifl Sat^olif^/Unö geboret ?)em£e6#

vn.

I. Lx\UBACH, ober LAYBACH, i^ Ut

f. Um &iefe ©tgeitö ^af bev^ zotige f a#r eme


importante
sSJecr atigeleget. ^ .

, ^ ^

VIII.

I. INSPRUCK, ifl Oie ^mpt^^m Htm


OPTRAS, tinm tiefem 6evi5f)mteä iup
.
<r. TRIDENT, dnicvH^m<e«^i§t^um. .Sct
vn^atmiicn bcs-CondlüTridentiniem
eiKigcg Sinbencfen.
7. BUIXEN, ifi and) ein mt^m.
8. ©a^ %inb ifi Srtff^olifc^ , unb gc^om bem

IX.
iß im PSöl^buigirdbcn ttt mcctfeit» ;
I. SALZBÜRG, Ol ein feiner £)rf.
'

SPifc&t'ffiidjes? fgfl.Aau^.
j. .t)a§ ^atiö ift €at{>oliic& , önö ge^ret bm
X.
va?«« if? in Äftvern mectfcit?
^üJVCHEN,t)ie^m!öt-@ea&ruii& oröen^
l!|e ^KciiDeü^ beg /^^igcn Äapfa-ö un&
€r!!.!yf!nirc!!:!.
i. INGOLSTADT, ifi eine BenlNtc Um*
»cr!!f(lf ^än^ florcfe SSeflung.
h DONAWER.T, t|Ieinc©rfln§.@(a{)f
<^cn e^!t)rt&e«.
*
4. B hAUNAU, war «ine confiderable
faing wcldpe man demolirct öaf.
f. OET™gEN, »

ein fe^r reicr;«^ glofler,

. „Myi^'^ff"^««« gefc^c^ten.
tf. FREISINGEN , j|i ein ißige^um iniffeit
m 53at>evn.
7. PASSAU, it] ein ^Bißtjmn an benöefiet»
reic&tf^en ferän^en.
t. R&
^tigenbtn® Etilem f3

j. RJEGENSPURG, ijl du ^igfl^iim gecjert


@(f)ft)abcn ju : &(e ©taöt aber ifi eüK fv^n^

XL
1. AMBERG, i(i bie ^mt^^tmbtß 2m
LEUCHTENBERG , eine fanögraf^
fc^aft / tt>atb t)em ^aufc Lamberg; qcge^
ben^a&cv im ^ticbeuan feayernreftituiret,
3. SULZBACH, bat fetttea eigeum giirjl^a

4, NEUBURG, ein giirflentbnmanberSoA


nau/ qe^Dii bem je^jigen (S^iiyörfien t^on
ber ^?3fal^-

f. HöCHST^^DT,ein SJeukrgif^es^etabe^
oeri/ 100 An. 1704, ber^crrlid;e@ie3tt)u
'

bjer btegranfjofen ifierbatfenuwDen.


3m3abt i7o8.ijlbie£)^ev#fat^ jiDarbem
^aii(e9>ai)ern «genommen / iiub bem €f)uiv
filrileu al^ gegeben ; aber aud^ im Sla*
flabteiv^vteben 1714- bem ^aiife 'Sapem
reftituiretmorDeii*
7. ®ie3riiebetv?>tal^ liegUm Slbeinflvom/ un>
muf mit biefer iticj^t n)evbe«. mm^\üi
XII.
if? ^divoahm ?a mcrcfen ?
I. WüRTEMBBRG, ifl ein J^et^ogt^tim/
barinnen mercFet man:
1. stutgärd/ bie Slefiben^. _

2. TÜBINGEN, bieUnitJerfit^t.
3. HOHEN-TWiEL, bie SefJtmg a«f eirtem Ser*
f4 ttnltim^ tot fcie

4, WATBL^N^EN, tin\t\HWV Ott


2. HOHENZOLLERN, [)at feine eigenen
^urficn.
3. OETTINGEN W feine , eigenen giJri
flen.
4. FüRSTENBEP.G , gef)6ret Dem gütfieii
lln^ ©reifen t)im Suvpenberg.
f. BURGAU, tfIeine9Äar(Faraff^afF^, nn*
gel)6rt bif |)ie?)ev öem £)eflerrei(^ifd&eti

MINDELIiEIIVI, ein g^rflenf^um, trat


öem Sngelf^n&if^en J&er^oge Marlbo-
rough gegeben/ aber burd) t)en Stieben ia
tt(re4)t mxb xi öem J&aufe 95apern refti-'
tuiret
7. COSTNITZ, eine fAone ©fa^^ ^«u
i)em@ee / m
3ol)ahn ^uf iß t^erbraniii
tvorben, nebort&em J^auf ßeftemi*.
1. AUGSPÜRG^ iflieiuef4)onefrepe3Jeid;<#
etm.
$. ULM, au^ eine fvepe bed^mfe DJet^^tf
tji

©fa&t.
10. NöRDLINGEN eine Siei(&g.©fat)f/ ,

tflinberAiflonebefannt
ZI. MEMMINGEN , eine gute fKix^i^

15. KEMPTEN, eine frepeSJeidj^^eta&t/

ij.
W
LINDAU,
einen 316t.
eine reiche Diei(5^^@taöf am
S5oDcm@ee.
14. HAILBRUNN, i(l au^ eine mercM^
t)ige 9vei*i^.'@ta&t.
if . MERSPüRG , jfi bie SÄeiTDenß be^ SSi^
f^op in epfJnif,
1^, DE^
16. DILI.INGEN , ifl Öie 3i^p&e«| be« m
17; mHüeJNFfelJDEN , ip bie kfJe mtn
imcn t)icr 5Bait) tlaöten / ml^t Um ^)aiife

meifle in ©a^maSeu ifl gt^angclift^ft

!33on bem iK^eim


XIII.
TDoi» Bonimf W^cintvotl

6, 2J>a5 ^t^ogtbum .bergen«

XIV.
tt>Ä9 ifl bcy x>cm ©ufft Bafel m merken?
I. BRONDRUT , iji bit dic!ii>m f&¥

a. €^ muf ntif &em Santan S5af^l ui^t confun^

t4 XV.
1. MüMPELGARD, o^ev MONTBEII^
JvART, ttl Die bcjle etabt barinnen.
31. 2)ie aanlje ®raff(l)afft ^üjkt bem ^ev^^oöe
t^i^m TDörcembc r ju ©iutgarb.
^

1, PFIRT, ift ine belle eta&t.


3. HüNINGEN , iji eine SBepung ^arf an
SSafel.
3. S>a^ saB|e fanb gel^pvt bem MmtinSt^nd,

W^^i i'ff irt Äufga» nt merken?


j. BRISACH, S^anpv^tm ifl mtxtffr
bie
lfd) 5et)ejli9et / unb iji nacf}bemS?afiabte^
gv^ebenAn. i7i4> im Äapfer reftituirrt
tvorben.
«w FREYBURG , ijl ebenfalls
eine confide-
rable Stellung, bie ber tapfer 2ln. 1714.
tcititxUhmmtn^t^ fiemurbeabev 1744.
mi ben graniofen na* einer langen S?ela^
gening eroNrt/ «nb feilen bie SJeflung^^
SBercfe aefprenicif trerben. ^

5. HEIDERSHEIM, ge^vct ben SDJalt^C;


fer^Svittern-
4. ©ev gau^e ^ripgau jl im SJtigmicf ijc^en Srie/
t

ben bem J&anfc £)eilerrei(p xcßtuixU WXf


ben.
XVIII.
tüaiR tf? fm ^Öfaf^ nt merken?
X.STRASBURG, bie .5)au{)t'©tabt/ t)oii
'

^^^^"^
"~^^~m^a ^md^iit I »'»

s. CC)LMAR, eine fein« ©taöf im Ober €1»

jÄgeNAU, eiucanfc!)Bli#« ©fabfimö


}.

4 FORT-toUIS , eine SSefiung im Si^fin.


f LANDAU, <incJf)aiipf'2i'e!lungr.iöm

flieng 1 744- i16cv oc« 3lt)eiu /


unb v'ii££g^5 !

llfagin 6ontri1)ution/ g«vcf;t


asö e<&r«*

XIX.
ifl in Baoe» ja mcccf m?
BADEN, i(?&{e-^mipt'©tatt?'«ySaf|ü«*
f^e:i iinie , W ja RAS TADT refidi-
vct.
9. DURLÄCH, i(l bi« ^«upf -©ta&t 5«
geaHaHif^cn ^inie-

XX.
\0x?> iTt in ^cr tTieöec pfafe ju mer^e« ?

^. MANHEIM, tflmmt^ieöettortificiret/ «nö


uir S}lefi&eut?^ptit^t iwb^u-
2. ZWEYBRüCK, iftem^etf^ogf rntt/ mel^
Ae^ bemÄonig in v^d^ircoen, mh mU
.

Einleitung »or bie

fdbeflarb, 9ln. i7?i.o^yne€v6en, unb^af


bev^fal^grafi)on ^ircfenfelD na0 einigem
etreit mit eJ)u^^faI^ in biefem ^cvtiop
tl^um nnninet)ro fuccediref
|. BIRCKENFELD , i(l ein S^rHent^um,
ba^ einem Pt»^ii^'Ä af ael^crt.
4, VELDENZ, iff eingfirflent^um/ baßfün^

no i<^94. milgeltorben i(I : 3ln. 174?. j)at


man fic^ ivegen ber Succeflion bafitn t^er^
glichen/
M,
m 6|)nr^?pfalj folc|iei^ begatte»

f. SPEYER, iff ein mmmn, ba^ n«nme5#


vo feinen eigenen 35tf^off l^at
WORMS, ißein^iftbum, ba^ feinen ei*
genen Sif(|Dffl^af / melef^er ^nglei^ €^uv#
turfi ja Srier nnb ^tobil m
SUmangen tft. .

7. PHILIPPSßURG , eine SSefiuna , lieot


jttav im ©tifft ©pepev/ gebort aber nt^t
bem3>if(5o{f^ fonbevn bemSleit^e/ unbge#'
rntf) i743.in5ranj6ftf(öe J^anbe, ifi abef
Kßott)iebevreftituiV<^t
I. ©ie €»angelif(^e/ Sieformirte nnb ^atMif
f(^c aieligipn ijl in bev ^fal^ untermenget.
XXI.
XOCi^ Ol im tXiayn^ifdjm nt mctäen7
1. MAINTZ
Kleine nnb
/
, bie
iji
^mJ^t^&tm/
eine t)pn
liegt
ben 4Ue(ien in
m
Seutf^lanb.
f. ASCHAFFENBURG , i|l ein fc^Jtl.
ecI)lof/ ba bevwige €purfövf?offtiure*
fidiven pflegte.
|, ©em €l)ur|nr|Ien iu5SRami6 gefiöret au^^ in
S^üviHflCHbieetabtERFÜRT.
XXII.
^mcni in ®(|ttlett. fj

XXIL
VOa» if? im tEtit tfd^m ni mercfeit?

iff im ^'ic^e Den gran^ofen ilbel jiig^i


ticfi^et tvorben.
3. CORT.ENZ, mtqntt^tflmq,
EHRENBREITSTEIN^ o&crHER.
M ANSTEIN, eine^rtc^erg.gjefeng.

t)DU Schcenboni, unb if] JUg(ei(A 55|fd)ofF


ju WORMS , unb «probji ju ELlI
WANGEN. '

xxiir.
Wafi tm döUnifdnn ?u mcrcFen?
tf!

f. CöLN, ifim't>ieÄaiip^©taW/ geboret


(»bcr m<^t bm (lf)mmitm/ fonDeru ift
nefvepcKei*il/©taDt
BONN, ijl foufi bie ov&enrti*e Sfeftöen«

be^ €l;uvjiir(len/ nunme^vo Fortifi. om


cation.
RHEINBERGEN, iflauc^ eine gute
(Itmg ^iim S^uvfilrfient^um
/ gehörig. &ln
Sa^> ^er^ogfbimt t^)eflpb^ierj gebart auch ^
biefcmSil^eriffte.
Ser jcgJoe €|)uvftirji/ mi§ bem J&aufe Sa^^
evn ifl ^ifc^öff Jtttnünfiei/ paDer^^

XXIV.
Was iff in ?)ei- iBiffd ^ti mercfen?
£)ie ©voffc^afft AREMBERG , gehört
öem Si^r|l$tt^l^pnSlrembevg•
4o ^inkitunq Ht iU
^"^^^^ ^^^^ uijbefaniUe @rafi(&affi

XXV.
Was if? im ^tihdbircbcrt mcrrfcrt?

3. i\<LKEN, i(i eine t)orne(?mefvet)e SitiäSi


©tai)t.
j- S)a5^cri^,oöt^um gebort öcm g^urfdrflm in

XXVI.
JX^aö i(l im Xergi d?ert ?tt merken ?
1. Düsseldorf, Me^e^aupf^etabf.

XXVIL.
XO<^s ifi im Clepifd^cn ut nietcFen?
x. CLEVE , Sie ^aupt ©ta&t ^^eveoft^

2. V/EwSEL.tf? eine gute s eflim(|.


9. DUISBURG , eine befannfe Üniuerfifat.
'

4. ©a^ gan^e ^eitogt^um geHrt.t)em Könige


in pt eüflern
Sie Keligton ijl öiefer £)r(en aKen(5aften titt#
levmenget,

XXVJii.
Was fiegcii Am «Taj^n t?cir Ä.<;nöfd?Affrcn ?

2. 2)ie ilan&(ti'af)ct;aßt Reffen.

xxix;
XXIX,

I. ©a^25i§tl;um BAMBERG, Wm^U[tU


nen eigenen ^Znf<^off au^ Dem S?m\t ©cpon^

Seutf^meiacvi^/ ber e{)tivfiirfl iueolfii tji.

5. 3^aß mmmWm BAREUTH,


CULMBACH qt^xtt einem ^OJavgr
ober
,
ötafenan^t)em.t^anfe^vaiit)'en6Hr9. ^

6. ©amarggraft^um ANSPACH,
o^^ßtet
an* iinem ?9?avoov4en ^on Sraubenbiivg»
7. 5^a^?5i1rfientl)iim COBURG,
geljoveti^em
^aufe ©ad;[cn Svnejlinifdjeiviinie.

2. H LPFRSHAUSEN* i|lDie3veiTt)en^emi^©a(5#

S. S)if ©efilvllete ©raffc^aff HENNE-


BERG, ifile^rimlenmfa)t.
I. ME NUNGEK ^tUtt mm\
,
©ac^fifc^c«
^er^oge/ @D(^j[^a;£ime.
SCHLEUSINGEN, ge{)mtt Hac^ 3et§.
5. ILMENAU, geboret nac&5Beimav.
4. KALTEN-N ORTHEIM , geljov! ua^ (£ifeiia#.
geftpit ttüC^ fyt^m^^c^ü.
.f, SMALKALDEN ,
f. Nürnberg, i^i mt Uxmmu ^n^i^
©faöt/ ^)at unter |Kf; ALTORF, eineUmi^er^

10. FRAI^CKFÜRT, amSKapn, einetw


f 7
^« €mlei(Htig Hx ixt

XXX.
XOils ifi in Reifen mnäcn ?
I. gar damtmen 2mt , tuefc^e ber Siefof^
inirten Slcligton jugetfec^n ifl/ geboret.
I. CASSEL, Die ^aupt/ uni) Svejtöen^^ ©taM.
MARBURG, eine feine-Umt»erft(at.
5. ciEGENHAYN, üttt m^txUii^tTstfimq.
4« CREUTZBERG, lie&f! Deitt ®
C^lojfe PH ILIPPS-
THAL, i(i t)te JRe{töen^ einer aogefunbeneti
finie* ^
IJ- Sur iDatmßät>tifd)en finiC/tDel^e ber et^an«
gelif^en fKtli^m mtt^an t|! , geboret
DARMSTADT, Dfc &Jcf?i)eng / in fcer 06eif<
©vaffc&afft Sa^enennbögen.
GIESSEN, einebefanntellmiJerjitat
a.
Itl* 3«^ ^bcir.feffiidKn finie qt^oxti
i. RHEINFELS , eiwe trepc^e Seflung
Kl^eim
ft. ROTENBURG , an ter ^nlbci/ ifl eine S?e<
ftben^*
^ WANFRIED, JerSBerre/ f(l Die anbere
Siejiben^.
4. scHNjß^jMBACH , ein Slecfen / l^at einen
Sauerbrunnen nnb ein ^ab*
IV. 3ur ^ombatQtfdmi 2mH gel^oref
HOMBURG an oec ^o>e , ni^lt weit
grancTfurf.
m
XXXI.
tDai^ iff iti öci Wctrera» ?tt ntcrcFett?
K £)ie ©raffc^afft NASSAU^ Darinnen öa«
t. ©te @raff([)afft WALDECK, an itn

r. Die ©raffcf^ajft HAINAU, nUftt n)eit t)o«


graniffurt.
|. Siefrepe Sidc^i^etabt WETZLAR, tu»
Da^vl^mmf-nCBenL-bfcftelaUeumiirb.
f. gw^n^^fen unb Svancren liegt Die ^Wf

S3önber ^efer/
XXXIL
tX>a0 liegt Ärt Der Wef^r?

xxxm.
ttaa iff in tüefipbdrn 5« tmräen?
i. ©a^^er^ogt^umWESTPHALEN, ««
it(b felber / 9e|)ov( $tim €|)ur;^§tirfle«t^ttm

a. ©a^ ©fifft MÜNSTER, ^af feinen eige^


nen S5i[^^Dff / a«^ bem Jpanfe Samern / ber
ittglei^ S^urftttfl Jtt Cdim, aii^ 55if(|ojf

btüc^i^j m\> Seulf^meifler jti mnqmU


f. ©ci^etifft OSNABRüGG, ge^ret nm


^4 i£inUitm$ Bor bif

f' CORVEY, j^vtn eigcnei

^. Sal^ijrfJenf^mn MINDEN, gebar« ben


Jf Plliqc in !:>5ynt?en.
7- 25*« @raff4)afft MARCK , gt^gref bcir
^Oüt.je in pt«<ficn.
8. £'it©vaff(5äiff RAVENSBERG, geyrci
9- S^k ®röffd)flff(TECia,ENBüRG, ao
i)orrt bcm Röntge in PitrtTen,
10 Sie @rafi<^rtff( UNGEN
, ge^^ret bem
XmqeinPfcairtn.
II. .t>ie @raff(^aff( SCHAUMBURG , ge.
|)em mei^eiis Rö^ t'-cflm CßfleJ, bmiitp
nenm RINTELN, ciReUniDerjit^f.
la. mmm^fft HOYA, ge^arcf bcm^au.
ih 2)ie @vüf|cr;af( DIEPHOLD , atUvU
14. S)k &mmm PYRMONT , gehöret

if.m adrigen ©raf fc^offten m(n eigene Jber/


ren.
i6. 2:'ieS{eJigioni^rtßcri:)rteti«n(crittfn9e(.

XXXIV.


i)<>vtt
s. S^fl^Sihfent^iim CALENBERG, bar*

HAK*
HANNOVER , bie 6fjurfikft^^#^ Slcpbeni*
(Stabt an bcr Leine.

6ep ^annoi)er.
HAMELN, eineSJeflungmibn-SBefer.
^ .

^
cÖTTiNGEN, 5)at ein aröl Gymnafium , boi
In eine Sicabmie ^evnjanbcU mx^

2* SJae %h^tnt^m ZELLE, battnnen ift

LÜNEBURG • eine gute 6tabt mil einem


€al^^^^ercl^e.
EEiLE, bietJormapö^3le|ibent ^
HARBURG , ditc f leine SSeftunci an ber €(6e.
©a^ Slirfienf^im GRUBENHAGEN,
3.
*

tt?el^e^ 0m 25evgn)ercfe auf bem^av|c

4. Unter bcn S^ergen aufbem J&ar^/ ift fonbei*


li4 bev BLOXBERG, tinb bie
mütimf^Su merctoiH'big- ^
II. Dem ^aufe XPolffcnbuttel ge^<^^

1. wÖlFENBüTTEL , i)U Sie|T&en|.

a. BRAUNSCHWEIG, «ine groffe^taSt,


t)ic i^ve SRefffö ««^ P«*^^ foftifia-

3, SALZTHAL , ein mtxt^li^ti inp

4. I^LMST^DT, ijl eine feine ©fabf


mit einer gemeinf^afftnc^enUmi^eiiitöf. ^
BEVERN, anberSBefet/ ifieinS^bPf
batJon eine atgefiinbcne SimebenS^aomen
führte, fo aber je^o in bem ^txmmn
S&raun,f(^ivei3 fuccediret.
^ blAN-
:
Sßsiffen&atecl wkbet Hvimt unb ebfi)««
7. GOSI .AR, iHr,o^ juv 3«it «ine fv«;eSiei
8. SCHÖPPENSTEDT, ifJau^ ran'cfttÖr»
big.

III. mitten im Äanö« {ient t>n»


©n'jft

/ if r
ja€ollntfl.

EIKE, f(i (ijte'sßefiung.

XXXV.
EMBDEN,
m
XOds iß bey S^manl mtväent
i. ifl bk^am>etabt, wm fvei
feßn, unö 6at eint j&oBanbifcfic un&DrtufS
aI^AMI^^^S fingenommfn.

9?9evc( einem ^Jilrflen €ttangdi#


f^crSldigiot!/ tiac^ beliefbeii2(bflcrkn
fiel

XXXVI.
XOm if} im<l>^.^)tnbatgilfchm ?u merken»

HORST ' " ^^^^^N-


»• Dcm^anigf
•^©|f„®;g*''f^^« in

J. JE-
Stt^enJ) in ©(Pölert.

. JEVERN, eine etabt/ gel^orcfiemSuvfl^n

XXXVII.
XOas iftim X>Hmtfd)m metäen ?

9an^eJP)er^o<}t5um Bremen l^af Bif^eira


Dan ^omgc in ©dijreöen gebotet; ifi abeif
in t)cm legten Kriege er jili^ Don ben £)anen/
tini) l^crnad^ 6cn J^annot^eranern befe^ct
njovbcn/ öie auc^ nnnmel>vo A. 171%
inx^ einen Particular-gncben mit ®^tt)e#
Den erbli^/ unb An. 1735* Dielet)e«]pierö*
^tt tonn -^-^^ Cärl YL
^v^altcn

STADE, ein re(iev Ctt/ n)o Die ^tQits


m imbtß
vma
BREMEN,
ifJ

anjeleget tjl.

\)it^miiftSia\>t; tfl gref nnD



rei^, nnD ijl no^ §ut geit einefrep^ Slei^g*
etaDt.
^ai eilvllent^nm VERDEN, Hegt gleicft
Darbep/ unD i|l jeßp in ^anno^evif^en S?m
S^al ^atiD HADELN, flunD «n(er^at)fev#
l^tx Sequeftration, gel^Dvet aber uunmef)*

RITZEBüTTEL, ein e(f)lof «nö Slmt/


Den Hamburgern.
gel^oret
£)ie €i)anse!if(^e ^ Keformirte Sveligi^i
;

ijl in Der ©t^Dt Bremen nntermengef.


xxxviir.

*
Was Hommt an Oer ^:^4be mcccEö?airt>igc6 POir ?

n. 6cr £>ber^gl6e.
I. (Pber^öacbfen,

XXXIX.
Was i{i im -^cr^oc^rbum 0cfele^u>ig 3^0
mzrdcn'i
Siefen .f)Cf^oq(^um liegt jt^jf^en ^kno
ttiatif imD Seutfc^lanD/ ifi mit Ctatigelifc^en
tt3o!)nernbffe^et/unb gel^pret|)al& bemf ßiutie in
©aunernarcf / tinb ^alb bm ^ctti\>qt mx ^olU
ficm&omv^: 2{«jeßoa&d' ift «ae^iiiSanifc^m

i. FLENSBURG, eine ktflnnq.


'

3. ALSEN eine Memli^e ^nfuf t^arÄüf


, ,
SÜNDERBURG, «nö^NORBURG
liegen«
}. GLÜCKS-
:

h GLüCKSBURG, ifl eine J&eitogltc^e Sie*


(iDenß.

2)em^eri50ct geborte t>or biefem/


I. SCHLESWIG, t)ieJ&aupt^eta&t&eS«a«^

a. GOTTORP, cinfc^Dnc^©(^lo^t)a6et)/tt)0
fonfl bie Aeröo^e refidiret ^^aben.

5, ToNNINGEN, eine ö«te SSeflung bei


^txim^/ bie An. 1714. tJon ben©anen ijl

erobert unb gcfd^leiffet tt)otben.,


4. FERIERN, eine 3nfnl auf berjOfl^©ee.

XL.
Was jfi im'^cmo^tböm'^Sonffcm ^ittmctcFe«!
©tefeg X)er|09(l^uitt geboret juSeuf (^lanb|af
e^angeltfAe ©umo^ner/ unb ijl jtDif^en b-emKo^
ttige in I^anemarcf unb bem ^um^
»on
(Icingetbcilet .

^ai lant» befielet au§ t)ier S|etlen/bte l)ei|)en


1. HOLSTEIN, ..WAGRIEN. ^
STORMARN- 4.DITMARSEN.
^emÄonlg gebort;
X, GLüCKÖTADT, tm ine 3?egieruttg be«
«aube<? ijl.
^
2. RENDSBURG, einet)örtveff{i<f;e2[5efiHni-
3. ALTENAU, eine neue ©tabt/ {)arte bej
j£)amburg.
2)em ^emoQt Qchkt,
I. KIEL, eine gute ©tabt mit einer UniWjT^
tat/ n}o je^o bcv ^erßpg refidiret.
PLOEN, ijl ein f leinet Silrjletntljum/

»enbefpnbevn^evspö j)aff
m fei#
7« SittleifuHg »or bk

XLI.
Wrtsifl imtrjftfknbnrgifcb'ti «t tnetdünt

i^&l^'^'^' FRIDERICUS
1. Sag SMfntbum RATZEBURG,
a. Sie ^ertr^-th STARGARD. an 6m

n. ^frloa CAROLUS leopoldus

I. SCHWERIN, bieSKefideni
3. GÜSTROW, bic J5orm4>ii()e3ieft&ettß.

4. DÖMITZ, eine Sßeflimg «n bereite.

^^t/^^atmeUaiHtfttat; mo i/Ije^uforti-

2"$"%^!^« ©freit gcratbett/ Der öarA


n«< 9?A< Commiffioo foO flu^jCHwcp^
m*
,

HI. ©ev in Bcfeire^m W bit ft^one


WISMAR mba
EanDeU^etabt «uöSepunö
fi^eee gebabt, An. 171 f. t^ö» ben
fie Ifl aber
Übergabe genßtbtget
SIcrt)if(|en Sintivtcn jur
«nö t)te Fortification gef^Ufnet ; eKt)!i^b aber
©
An. 1720. bev €rone ct)n)ei)en/ ein pffenet
jDrt reftituiret ttjorbeu.

XLII.

1. LAUENBURG, eittemi«elm5fj9e@fa&t
an ber eibe. ^ ^ ,
2. RATZEBURG, ©tabt mtb@^lo| a« «^
ncv©ee/ aber m^t Der Dom.
}. Möllen, ifl(£ulenfptegel^ Safterlanb.
4. ©ie SKeÜgion ifl €t^angelif^ r bit S?tx%dit

aUx finb gefiorben, iinb imb geltet


ba^
nunme^ro bem ei^urfürpen in^mmHx.
XLIII.

I. MAGDEBURG, einegtoffewnbberiSl&mte
t)ejie©fabt an ber €lbe.
HALLE, eine flarcf*bet^ß]^nte @fabt ^
ber ©ala/ l^at gut @al|/ nnb eine neu^ an*
gelegte Untt>erfUa(. ^ .

j. Ta^ gan|e ^er|ogt^«m gepret bm


Äoni^
ttc in prcufTe?!/ anb {lat nieijier»^ g^angelif
7» &nUitnnimV\t
XLIV.
X0<^5 ifi im '^albci'^lar^tifdyen mctäcnl
u HALBERSTADT , ^in mitlkfftm
2. STRöPKE, ein mci'cfmuv&tgSovjf.

in pte.|]T:n.
4* Svdigion i|l untermenget
XLV.

I. 2)a0 ^'urpencbum ?inl^afr.


^te (5raffd>aff c Sarby*
2)aa ^tiifkrubum (Dueifuit*

f 2)ie :?{btey O^ueölmburg.


XLVL
Was ifi rn 3 tvbaltifd?ett 3;» merrfcjt ?
©as^ Sani) ij] in t)ier f inien jert^eüef. Jertfl
iß&anqd^f m anicxu jinö Siefovnurf.
3{cjiDen|en (inb:
1. DESSAU, bie 6ep*e ©tabf be^ {?an&c^*
2. BERNBÜRG , ein feiner DtU
3. Kothen, m nü^i
4. ZERBST, \)at gut ^ier-
XLVII.
yx>a& if? tt^Cfien catterfuit wefcFcn?
S^V^^^^'^'
Mrpent^mn ben
^^^^ ö^^on 6a«
maUmi l)at
^, gcfjuret mit \mtn Dependentien
Dem
-pnlioge in 6a^fen ^pvi|]cnf ei--.
XLVIII.
XLVIII.

XLIX.
W«3 id btym (Tbot Ä«ife »rr"^'"!-«

L.
cn^
tV)*«» iß wc«cn(Rtte©Imbtirg?ttm€rcf
QUEDLINBURG, ijt Jwr Ort, im\x
bK
,

Lt
Was if? in mt#» 1^

I Dfm Cl>uif^if^en m *Ba<bfinf


1 DRESDEN, t»ie ©uvfuvfilid^e meiiW
beKfiiget. _
au ber «Ibe, »orttep^
'
;

^4 ©nl^ieun^w bie

LEIPZIG, bie reiche ^c^rtbiU-^etm utt&


Benihntte UniJ)eräitat.
^ MEISSEN, etabt/ babon ba^ £anb bm •

4, PIRNA, eine ® tat?f mit einer SScjiung.


f. König STEIN, eine fajl uraibevlDinblic^e
(?^vdn|^?öejlun^] gegen 356^meit.
^. FREYBERG, eaie berabmtc^erg^etabf/
Die6|mfävi]en begraben ttjerben.
'

tDb

II, lDcm<^cm<^titiuXOeifimfdef
i; WEISSENFELS, bie orbentlic^e ^Rt[um

a.
an ber ©ale,
bcnt^
Die anbern2Jcmter liegen in JMngen-
^ i

ni ?)em <^cr«oae tu tlHeifeburctf


I. MERSEBLTlG^emSiit^nmanberealfi '

i. DELITSCH, eine etact auffer bemStifft


5. ZoPvBIG, eine f leine vbta^t
4. ©a^ inbere liegt in ber Sfliebcr^Saufit
^et^o irt biefe^ Ifanb an bie ^nt ijefaUen/ tt)eii

An.i738. biefe£iniemlofc^en»
IV. 2)e!n ^bergocfe üoivSciq/
u NAUMBURG, ein ^ift^mii.
ZEITZ, bie Doramblige Siepben^ be^ ^er#

t. pfÜuEN, im 35oatlanbe.
4. SCHLEUSINGEN, im Jbennebergife^ett,
A. i)I biefe Sinie abgeflorben/ unb
17 18.
f.
niß unb gblivfnrii Fridericus Äuguftus
*
|^atba^?anb.
V. 2>em v^ertBO.qe von (Bof^ar
f/ ALTENBURG, ©tabt unb S«vileittb«w
mim ia SReiffcu.
t, EISENBEPvG, qt^oxtt fonff einem 6efon^
bevrt J^eviipge \)on t)em @ot&if(&en J£)aufc/
i^t o^ne Svbe» t)er|lorben ijt.

GERA, eine feine ©ea&t imSSogtlanöe/ nebenjl


etlr^en benachbarten*

LIL
Was iß in Cbätit^gcn mctäwiitU$f
2>er (Ilymfmfi 5U tTlaynß ^at,
I.

ERFÜRT, bic J?anp<BiaH m^^nUxu m


it^f uon ungemeiner (Brofje. Sie Hniper^
fitat ifl befannt. ©ie <2i)anfelif^e unO go^
t^oljfcpe SJeligidu ifi untermifc^el.
^

IL ead?ren:?XPef|t^nfef6 t>öt,
1. HELDRUNGEN, ein©(^(e§-
LANGENSALZ, eine feine ©ta&t, nebfl
an&ern Slemtern an i)er Unflrut.

III. ©ac^fen:^tt>eimai-^at(
WEIMAR, eine feine ©tabt imb Slejt&eni,
nebp Denen l&erum gelegenen 2lemtern.
IV. Öad^fen^iSfjenac^/ro mmtmly^
ro aucb aritOeimar gefaürn/bar/
s. EISEN ACH, bie 3le!tben^^©tat)t öei^^^eri
1. wSrTENBURG, ein ©i^log, m Dod
£ni})tx gefcjfen.
5. JENA, t>ieben!l)m(eUmi)erfitat an öer@ale.

i. GOTHA) t)ie3left&en|^@tat)f/nebjlt)ieleii
l^erumliegea&en SIemtern.
ö 2 S/\I>
^*
^Sff^^^PT/ t^ar fonfl msA eine ^tn,

. MüHLHAUSEN, «nö
. NORDHAÜSEN.
LI«.
U)a« (f? in Ä«u(l6 ttt merken ?

m Hxmntn imatman
''S: J-™,foff5r

^- feine ©tai»»
''fe""?"
le. 4- »PREMBERG, war eine^KeiVbcifc X
Stttjettb in @#a len> 77 .

1. coTBus, ot)er coTTwnz, eme ©taW*


PEiTZj eine Sßcfinng*

UV.

fett Ari. 1708. t^imEledoratmitSi^untetiim


nie Atif ^eu9;c^c^t^^S:ag avegetifpuvg introdtt-
cirt u>ov*)en. 5J?anmitcft
1. PRÄGE, eine unciemem gtoff^/ fcJiDne uiil)

t^efle etaDt au t>erWulömi/ |)at fit bcm^u


aciwartiqeri j?vieg allev^^ar^b ©d;icflale et?^

fah'cn nniffen. _
a. TEPIJTZ, ein mvnuß ®at).
; . CAPwLS-BAD ein kxdV.nm , ^aö-
;4, KöNIGGRuETZ , öie 6e(]e ©ta&t nö4l

f. FILSEN, ©f abt
eine n^o^l t)ern)a|)r{c
6. EGER, eine pte@tabt/neb|i einen ©4ue»
btanncn/ nid^t mcit bat)on-
7- £)a^ «aa& bringt unglaublich \>k\ ^orn,
LV.
tD^ö ifi irt tttabre« 3^1) mercFeft?
^on lauter Satbüljf^en bemo^nef/ tmÄ
fti tt?irb
«el&cret htm gv^^^er^09li(I)en ^laufe Öejier*
tei^/ unö W
benen gegenmavtigen
Jaufften t)tel gelitten. ?Ö?anmerc!t:
^xmw
i! OLMüTZ, bie ^ci^vetabtf ^at etnen

2. BiMifc, iü eine treffli<$e Seflung-


3, ZNOIM, au^ eine 58ejlnng.
7t ©nWfunö tJor Me
"'''y'
iJ3on t)cr Ober/
LVI.
Wae fm^ efl^^!db jjci-cP^etr ttoc& t)or

jr. ^>a6 5fitflentl>um ©d){e(Tem

LVIL
VOcis iß in ^chUfim m mtvi^cn i
©0^ m¥ ^an& bcfaf fonfi Der ^«t)f^r o&rr

matten Don DcnSBaffenfr^rbeunni^iaeMvorben/


^nD genjinnt eine ga«^ andere 2(6t^eilun.G/t)at)oii
unten bei) (ebeiu £)rtHe foU ae^)(^n^e^t werben,
£)enn biirc^ Den 9?r ef lauer grkben i(l Der
£f>eU tiefet fanbe^ t)em!Preiififd;eng(epfer iin#
tenr^rffig gemalt it^orben. 3)ie Sieligion ijl
untermenge, nnö ba^ «anb wirb in ©ba^ «nb
2;7icöet:?6icbicfien einget&eilct*

LVIIl

1. ©a^Sinffent^nmTESCHEN.
2. ©a^ prflentfcum TROPPAU
©a^prßenrtumJ^GERNDORP.
4. ©a^^iirfieiitbiimR ATIBOR.
f. ©nf 5^!ir(lent()i!m OPPELN.
^. ©a^^5!|r|lcuff)«nt NEISSE, ober GROT-
7. ©a^' g;Jr|len(|^uiu MüNSTERBERG.
LIX.
LIX.

, 5^r^ '?rtff.'ntf.iim BRESLAU, bavinncn

..»fÄf«;Ä'B3DMTZ,B,<

. {ein, «r!> W «in


^y'T.^''" v.L
OELS, a...
sje|om ijca-ö^^.v
^ ©Ws-ürfimthim

©as|uv^crit^)umGLOGAU. Sicefoöt
8

lo. Sf
hem xhiV
S»ir(l«ntl)«m CROSSEN ,
in prcufTcrt. .
getieref

». ©7v|sSermitt«W t»«^!^«^^^/"f^IfvJ
»«*
öen fitiö ta«no 1707. öen ecaugelif*««
.^ivqXtt reftituirtt WOl'Ö«»»

LX.
tOw tfl irt ö<e m«td; ]5r«n&«nbatJ
jumettfen?

ftn/ Ol« €t)tirfürf{en ju »^^''^'f^^^^'S^. .„^'^i


unö «
Sitl gion i;n-<E»«n9Clifd)cu
(^"«»Jj Jj
j. BERLESr , Die Jr)niij3t ^ ^?e!t^en|^
€tabt be6,!rgnia^, ift eine bcv (irr|ln^ unö
fc^rtiflen etnbtc tm f^lhh ?'eiAe.
3. POTSDAM, tro Der fein fujV
©(f;lo§l^at.
3, CvSl R IN, Dit unioev3leicf;li^e SfeftuRa

4. .
> DMJ, bie Bffanute SScITtir.g imf#

f. i ^^x^ r^C bFURT, an berjOber, iff tw


f
gcu bcvllniöcrfrtflt 6ef(y^nf.
BRANDENBURG, ber^)aDel/ ati t)(i#
ba^ Unb ben 3>af)men
t)ou fcaf.
7. SCNNENBURG, QÜjkt b<n
LXL
XOfis ifl tntlid) in pommfrn ?tt m^itf^nT
t^oirpommcin 9eJ)4ret fonfi bem ^6nt(je tu
©d^tt^cueir ; hinter pommerw beut Könige t«
prv t?4fen ; a^f ber ^trieg ^af aUtß mänbtxU
MatMhtn bkhit bie gDangrlifc^e Steligion.

2>en Sdnveöen n^^oit/


STRALSUND, eine tJortreffli^e 5SefJimg.
©a^ |anb jujiic^en ber £)(! . ©ccv imb beitt
gfi'ffe ^Peene, barinnen GREIFSWAL-
• &
2)ie3Hfui
^i«^ bereite Unit)criUa( lieget.
Rügen. ^

iDen Pmiffen stbcretß


. STETTIN, eine f^one 5Se(iung an ber


^ «ükF fanbe^
(c{)ettbtr£)beninbberi|)ee«^,
i^on aSor.^ommern/ jn>fc

3
4» &an^ J?iu(cr4^antmcnv Daviuncn stargar»

XLSaptteL
Sur ^anb^ß:&arte,
\)on bcn9Torbifd)en^onigrctc|ett.
L
Fommt i^if Mcfet Chatte x>ot ?

IL
t^aB bat ?Dancmarc? vor em Äagcc ?
Silicat ^mif(f)eti öev rrorö ^-
imb (i>fi^0ee/

III.
tt)^ts iff hey ^anemv5r(f ?:ts metcFen ?
I. 3luf i)cv Snful SEELAND tfl

tt?o An. 1711. bie ?f)ep grafilret ^at/


©ta&t/
An. 1728. b«r(|f einen entfe^U^cn
tjV
manb xVm bie/?elffte in Die 2Jf^e geleget/
aber minme^)vo aucp jiemü^ mieöer ang«^
bauet n}öri5en. ^ .

ROTHSCHILD, ttjoöieÄomfle iJirsScgtabnuf

6 f €R®K«
3. cRONN£NßURa , eine ^)aup(.2Se|Iun5
am
eimbc, i>a aUe ecf)tfft Durcf; nuiffen. :

4^ FRIDERICHSBUKG. UHÖ

n. 3Iuf Der 3n|ut FüNEN ifl


I* oDENssE, j)je öan\^u®U\)t
• 3. NYBURG, eine !8cffaing-
ni. ^ri tetJ^af&anfiilJüTLANDifi
i. ARCHus, ein mistiger £>rf. .

3, coL»iNGEN, eine gite ©taöf.


FRiDER!CHs-oi)E, ftne giif c SSeff utij.
4. RYPEN, dne gute ^anbete / ©tabt.

fi)(n SReligfon jiiget()aiu


V. ©ai! fonrnreid) mirö rinem ^ontgr
tegtem, tt>ele^erut>er bicfe^öa^ifonigrd^ tion
m
wegen/ ©4>kßtt?ig |>al6 -^olftem unb (DlOcrt^

VL 3m 0ant)e fennen nfle (Schiffe, n^el^e


felsigen pafilreti mücn^ bi^ hm 3oU er(ege(/
{le
anael^aitert t^erben ; uiib itl biefer 3i?Il m\t t>m öm
teilen itonjglic&en €i«funfft^m

Xücis i'f?fn tlonr e^crt 3:» mercfen ?


u BERGEN, bie J^anpt^©tabt,Kvei6t fcBr
fimU öanbfirng*
DRONTHElM, ifl mi(& tim ^mitiSi
©tabt.
FRIDRICHSHALL, eine l^mlicfieaSr*
flnng.
4. AGGERHÜS, trat bk ov&en«i(5c SKefu
f. BAHUS, mt txtfM)t aicflimg./ ge^n^ct

6. MAELSTROM3 ifi du 9ifa§r!.i<^et 53?cer#


emibcl. ,

fcf)tn &c!r>0i)nct/ uiiD föav fonjl bur.^ einen


Vi ce-Re reaicrct/ fo a&er jtip toUbtx ah

I^SIiiiTtrBakus gcl)DVCt allc^ f omge in


Smiemarcf /
""LAND, u^^ bie 6ena^-6artcn ^rtfuitu ^

10* 5iu| t)cv ©ee bet^Slorftegenmet&CK grop


^aatifd^e gefangen.
feri

XU £i)cn tn beut ai#vßett 'Sldxm^m tfl l^er

fi^eitev litiauf urfet feem Polo tft gar ein


3t\l)v 2a9i ött5 ein öalb 3a]&t JRa^t.

©a^ gmlT'^ meitlmilftige 3?eid> / njefc^e? ^er


f iH\ugcyftf;err3ieligtDn ^iiget^mi iji/ uiiD t^o» ei-
nem eigenen jvontge rcgtet^t- mxi/ befielet mi
{olga&enfanöKljafiten:

0 6 VI
.

S4 €tRl(i(ut^ t)ov ^ie

VI.
X0(t3 iß w0d?a>cöen an fii) felber yo
mcrrt'cn?
j. STOCKHOLM, Die J&aupf^efabt t)t#
ganzen .fonigretcj)^/ ifl präcjitig.
3. UPSAL, t|i bk btxmxH Um»«rittd( fn

j. NICöPING, ^af eintn guten Jbat)«n.


ULRICHSTHAL, ein jJÖniglic^«^ fu|l*
edjloNm s9Jflleiv@et. *

VII.
tt>a9 ifi in <Bctlj[«rtö?« mertfen?
1. CALMAR, i(i ein ber#ni(er Art»en «n»
»cfJerDrf.
3. GOTTENBURG, eine ftefflic&e 2S<. ifi
flHng jjeijenSaneiKßrdF.
3. LUNDEN, eine Uni»er|i(flf.
ijl

4. LANDS-CRON, ein o^mrDvtfHtaitt


eine »efle Citadeiie, «uD guten Jbmtn.
f. MALMO.E, iff eine fimU ?ßcüma.
4. HELSINGBORG, ein offener £)rf.
7, CHRISTIANSTADT, eine nenangf i(i

legte <^tm.
«. CARLSCjElON, einneimngefegfer J5at»cj?.
9. Sa^in geboren «ucf) &ie 3nful<i GOTH-
LAND mb OELAND, guf pü,
©<e.
VIII.
VOM i{l in X7oiJ>l(int> ja mrcgen^
r. ^gum |ü ki)ben ©eifen beö SJotfinifcfie«
eeeö, «nö i(i »pHer Äupjfer.ttiii»
€i|eiM
Sie Seilte /
wclcfje m aufferj! gegen ?SKitter^

SRad^ttvo^ntU/ njer&eni^appcnoDet^appi
fanm genennet. ^ ^ loit .

Um biefe ©egenb ifi np^ I)inunM&evt)tel3i^


gSttereo untev ben.€intt)o^)nevn*
IX.
Was ifi in Si^nUnt^ 5tt meccFcn?
ABO , W J^anpt^etabt
ttnbiflim?RÄif*ea
/^fiat eine Unii^m
jttat
1721. an e^v»ei>en nebjl bm ©rof^S«^'
ftenf^jum $^innlant) reftituivettjorben.
WiBORG aber, eine ©rati|^2}ef!ung, iin&
KEXHOLM, ein »ortreffh^!) tjep.eJ^ecWo«
barittne, ?^aben bie 3in|[en im SRpflaöt^
f^enSneöen behalten.
X.
JfiDftB in tlnötetmannlart?) 50 rnttäm-f
, NOTRBÜRG, einet)ov{vepc|eSSe(ittn8/
trivb nurniitvo Den gRofconjiteni
?i rgenennet. -

. WANOGROD, ijl ein i)efle^ ©c^lof an


t)ett?uf!aabif(&eti®ranl?,em
S PETERSBURG , if?
eine neue Ss epung
*
iiub ^avibeU etabt . , bie ber S^aav PE-
TRÜS, I.aiigeleget^iat- \ ^

@ar^ ^iigcvmanRlanb i(i im SR^flabfif(5eil

grieben ben Slnffen ju £ieiln)örben,


XL
, RIGA, cinegroffe/ vei(f)eunbi)ej!e©<ab(/
t(l eubli^ An* 17 10. an. bie SKofconjiteif
Äb^rganaen/
'

«
'
t 7 JtvXU'
;

'^^
Umleitung tJor

3. PERNAU, ijl emeUmötT(irtitunt)^)nt)efi.


^- ^-4^/^ > ^^^ibt au(^ gute Äauffmaiu

f. DERPT, etnefe^Kceta^^
tf. ©anij ^tefiaui) ifl An. 1710. t)iir^ Äri^d/
^nni^cr imb ^ptfl geau^ungen movöen / lief;
m bk ^ofcomttx ergeben / unt) im
grieDen Nyftadt. An. 1721. |>a&eu eS I

fluc^ Die Dlujfen behalten,


|

xir.
j

T^^^alhe^ntivqtJ)um Vor Pommern^ awi


f^m<i)l(int)i
^K^1reuf[eln
m mim
^aUn nuumelva
l

tvel*e^minmr(^rofet(Am iriQ.Dein i

f^nrfr.vdcR ju J^tinnoi^ev gcl^oret

mm^ mmmh^o ai4 Dem 6^urfdr|]en p{


4- ©iceta?>f jmSWecflen&argifc^ert,
t(]imfviegedemoHret, tmöber offne £)r(
iiiinmd:n> öen ecOtceDen aieöer gegeben
i

iroröen. i

f- 5>ie5 efftmg>S^^^^^^ im SRomtgifc^eri , i(l


5)aö Xiieapttel.

von '=}3o()lcin

I.

Vü»s l)(it poWn vot ein fiasft ?


ein« ©titelt Cctufchcn ««^ Un*
^ r.f

iu Sßii^bavn ; ouf bcv anbevn ©ftfm

II.

I . ©je WEKEL ,
gegen 2caf f^lanö.
3. ©er NlESTER , gegen Ungarn,
j, ©er NIEPER , geaen ?Ef?!>|cau.
4. ©ieDüNA, gegen wPanö.
III.

XCas begrc»fft0tcfc8Ä<Jn«c!reid>m(«dj?

I. 2)as :E§ntgreict) Polen an (tc^ fsf#

b£iv
(in öenScutf^cn ©rangen.
II. 2)a& (Drof^*<bcr50i3tt>«mÄ«t^im#

«n öen SRofcowif (if^en ©vflnfteit.


IV.
mai» gftxJfM xt» p.-hffn anfidr feibec?
j. rc poh»cf f bartnncn ifl
«s
" '
.
— ©nlrifting bor 6fe
w

1. WARSCHAU , t)ie orDcntlic^eKciibenfe öe*

2. POSEN, eine feine ©tat)(.


5. GNESEN, ^at ben t^orne^mllen Srß^^ji
fc^ojf im Königreiche.
3* :i^leiu^^cuf|cn, darinnen ifl

1. LEMBERG , eine grojfe mb (lurdF beit)DBn(e

a. cAMiNiEc , eine untjerglei^lic^e 9}eflunj


auf einem ®erge in öem ^anDe ^oMkUß
ifl nnnme^ro
tiefem lange Seit £i5raifcf;.
njieber 93oJ)lRif(h / mx m
3. Kiow, geHretbenSiujfen.
4. KUDACK, eine Sseflung geboret bcn (?ofa*
cfen , ml^c balmm auf öen 3nfuln Del
!Riej)er^ a^o^nen.

V.

r. VILNA, fcie&c|!c ©fabfin 2Ht^(imn/ iff


grof unbflarif 6en)o|)nt
GRODNO , ij] Der Ort, ttio bann unl>

mann Sveicfjif^'Sage ^e^alten merben.


> MOHILüW , an ben ?5Rofcon)ifif(5eti
©rangen/ hat ber Krieg ^efannt gemacht.
VI.
3f? n?a« mehr hty pohkn
^% mttäen-f
ti £)a^ n^eiflauftige fSiu^ trirböon einem Ko^
nigc regieret.

^il^ ^^^^^^ ©etrepbe un»


aSKl)"3u4)tfe()rfrue&tI)ar,
3* Sie
hin mb tintbtx a\i^ ^Hnqüii^Cf Siefor*

I. ©a^ ante f?nt(?retc& l^<tf einige ga^re ba^et


t^nvcf) ben ?anb.'i)cr5)erbli(^enf ricg ^id au^

VII.

K J>a6 2?.6nit?tet*d) pteiijTett.

vin.
W;ts iß in pi cttfTcn mer*en?

rei^e pobit »; , bavinnen iji bie SveUgian untere


menget ?B?an mevcft^ ^ . ^
I. DANZG, etnegroffe unb geiDamge
beU^^©tablauberßlI^©ee.
THOREN, nne mU^ %tUnüt ©f abf art bet
fffieic^fel / l)at im ^tim t^onmim
©d&meben unb megetibevöefautenJ^övni*
f#eti Unruhen fe|r t)iel leiben mMffen.
ELBINGEN, tfl eine gute 2?eflun^.
4, MARIENBURG, l)at citt i^effe^ ©c^lof
II. £)a« ?)iuterfle S^eil 9el)6ref bem Äanige i»
5Jreu(Ten / unb iji «n^ Dermif^ter Religion.
SRan mcr cfet ^ . _
1. KÖKIGSBER6, eine ungemeine groije ©(apt#
|i(teineUm^crNt*
«II*
90

IX.

€^tfftm?5oI^(rtfc^c$^fe^n/ mih tat fetnett


t^n<nS^(xmf e5enanjc$o ittif t)ev5B4l
f^atttan
ctnc^ neuen 6efc^affi(]t't ifi j aber Die SiuffcHi
dominiren md) im 2anbt. d
MiETAu, i(! bieSiefiöeu^&e^^ev^og^* " I

Sur £<inb^.fi:j)aite,
Don 9?«0lani) obcra??ofcatt/

tDa« hat ?^^^kt1^ vc^r ein iLart^r?


^ev^vecFef jti^ i^ü!t^o^)len6t^i^onen5^(inb(e
Sfiatif^en ©lanijen / mlä)t of>UiH'fe^)t
inxä) öen p.p Obius , unöbuvc^ Den gluf
Woigaabgejelc^uet njev&en.
II.

XO<tB vor (Kcirßfrer m meircFen?


I. £)ie WOLGA , fiief ( mi«en Dure^ , 6if
iti^gafpif(^eg}Jeer.
^. OBY, fiicgt nuf bcv 5i|iatif^en ©v^n^e m
i>rt$6afpif(^eg)?eer. J

III.
%
X0A(\ finT> vor (Pcrtctr öfttmnen ^^ti rtiercFcn? |

I. MOSCAU, Die J^aupt; unö SCeSbenß.


'^ ©t(tbt , tfl fcl)r öVßf / vnb l)at mmnU^to

@(f)!D§ mitten in htx eta&t |)Cijl KRE-


MFIJN.
NOVOGROD, b&evNEUGARD, t(!

eine fe^r mic^tige ©ranl^SJeflnng gegen


etf^treDen.
SMOLENSKO eine confiderablc
, ifl

@van(5;25eftnna gegen ?i3o|)len.

4, ARCHANGEL, ip eine ®eb berühmte


/^an&el^»€taDt am r^eiffen Speere-
f. ASTRACANi
6. SIBERIEN, «.e .

7. CASAN, ftnbbrep£attarifc^eJ?önigm^e/
tKl^e Die SKuffen unter (t(& gebraut 1)0*
^em
IV..

j. ©n«?ani)^at feinen eigenen ^erru , mh


d^erber Czaar genetttietnnvb/iu^^^f^i^ *72i.
öen Situl eine^ ^?at)fer^t)OH ?ih§l«nbM^
TCt, intrelc^^er Qualität eröbevnod)ma)f
bur^göngig t^on nllen^öfen erfanntn^or^
ten* bem Sobe Annas Ivannown«
2RaC^
A. 1740. e^ in bem Slei# Diel Unxwfjtn,
feilte
mt tam bie 3?egierimg auf .wan, etncg
«nmitnbigen ?|5vint|en Ann^g unb Aigon
Ulrichs, lUK^^mal^ ab er an Elifabeth, Pet«
riLSoc^ter, fobermalen vegievet. ^

5, Sie SSetigion im gau|en £anbe ift fljnßi^f


bo^ na(& ben ©viccfjift^en ^tvc^en^ €ere*
moniem '

^ ^ .^^ •
/
3. £)ie€inn;ebaer itjevbru Defpotifc^ regieret.
Sm3raf)r 1724.1(1 juS. PETERSBURG,
- tmUnim-itat/ ^tCiM^okan
i\nb in bcx
1732. eine dütUx^^cabmmamü^qümxf

3ßÄttf^ie^crffb<^tte ttr^a^ mehr 3^tt bc^f^cf1Y


I. Sic Sarfarn bt^ oi}rien um ^a^)''f^mar|e
5Ü?cer einen Strich FanDes tr^qemetn
/ rcefcfiet
hu Fleinc ober bic t^roi^aifri c
Sarfavet)^ 5mii
nnUvm\bc bergreUe« Slfmtifd^enSartari'bp

^cmi, mcIcpcrCIian benennet irivD.


a. PREcop i(i eine quH 2)e|]and i)cr Sat*
,
tarn. ;

h L'ENDER, eine Stircftfcf^e 5}ei]itn(}, in mefc


tt^e ^ii)ir:^kia in e^njeDcn Carl XH.
nac^ öev ©c^lad^'t 6cp Pultava retiriret
l^atfe.
4. Azow, eine gute SSeflung / fo l)ie Kuffe»
^ jeßo bellten-
IL 3jie€ofvtct>rtn)ofjncnt]&eiWnm ben Nie-
per, tljcil^nmDenSlnfDonobcrTanis. @te
|aBmi^ren eigenen ^errn. Der aber ein 2>afal
ttß Siaar^ingRofcauifi.
j. BATURIN , j(l Die £l^e|t^e»$ De« Selö>
J&errn^,
a. PULTAVA , if? An. 1709. Dure^ Die 3lUbtp

m
m läge öcr ed;n^eben befannt trorDen.
S^erCJjaar PETRUS,
^nf feine SRac^f
€a!pif(()cn S)?cere)enfei(öe^@ebilr9e^Cau.
cafus anf ^unDerf ^Weilen, nemli^ bi^ an öe»
flupKur, an^jebreim,

2>a# i
.

XIV. Sapitcl

von Ungarn uni) i)ei: Xurcfet?.


I.

Was ifi auf Mcfei: (Sbatte jtt fc&e»?

I. Unit«» rt / m5?omqrci(|.
e iaijoiiicn / cmÄouiGtacö.
I. Kroatien/ ein tSntgretJ.

iD^lmackn/ ein Äonioretqi.


r.
5. Piccoictt ' ein görfientftum.

1 1* Äomanien ; eine ^anöfepafft.

II.

Was iß m Ungarn mctdfert?

I. gSBa^ über ber ©onau W^0htvAim

K Wespurg, an Den £)efievrei^if^cn ©vatu


feeii/ Die |)aupt^©tatrf, onDt^ormabl^ fete

örtentli^e SlettDetttj De^ Äömglt^^» ©


1,
val'@tat)e^altet«* ^
cöMORRA , eine J&au^t'Sejiung auf
^ _ ^
3. £ [ fci J(I demallrf
H ^inltitmqmbit

gegen ©iebenoikge»?.
7, TEMEso. AR, cjftc fc^ouf SScflting / if! Am
171^. tenen Siircfrn abgenommen im^^rie^
F bm An. 1739. t)cn^{)vtflen lugeflanöeri
it>Dvt)cn.
n aSa^ unter ber ©onmi ijl, \)uji XTie^m
Ungarn; barinnen i|l§nmerdpen.
I* OFEN, bU ^anpu&abt Hg qm^m^if
t. RA^, einefe^viind)tige58eflnng.
9. GRAN, tflaucö eine gute 23ej]nng/ imb l^ä{
einen €r^.35if*off.
©rüf^wEissEKBURG
^
4* , (ft aucf) fortificirell
f. cANiscHA, mv \>^n* bicfcm mt reale SSfti
pwng*
siGETH , ii| »Moi)i ^^emaf)vef.
ni. So mUin £)&tv^
ctl^ "lieber ^Ungdr«/
ifInHnmef?v0 bie ilal&dlifc^e S'Htgion ciageföt)?
retir^vbm; boc^ baS Mtgw^n fClifc^eunbSXefoiv
inirfeS}?c(i]i5>iini)c!) inben ©f^bfen unb etliipeii
©c|panfcf)vt|ffcn gebulbef ivirb»
IX^ Sie icljiqe f enigia in .Ungarn MA- tff
RL\ TilE^ESTA, Carl VL alt(^lt mn»
|e§in/ ©einaMlnbt^ ®ro§^^atog^ iJpnrlo*
rcn2, Franciici Stephani,

III.

Vt^as iff in &ckvomen ^tt mcrcf en ?


I. ESSECIC , eine bernbmte 2Se|]nng/ gt|)o#
rei ben (E^ rillen.

8. PETER-WARADElN,i(l i)on ben g^ri#


, ;flt«wo|)lbei)ejligefn)orben.

^ CAR.
Sugen^ in ed;uletu $f

CARLO WITZ ,
tir©d;lc5 , tüo An.
1 099. öer Stiebe fcfdM^n mx\>.

S^mß Otfmxtii) ttut) Äouigitvin Ungarn.


VI.
XOA» i(l »ff Stoatien 3fU meidfen?
CARLSTADT , bie ^mn ^ &iaU bti

WIHICZ, i|ldnc£i!vcfif(t)c58e(iun9-

V.
XOan iil in Bofnicn ^tx mttämf
I. BANIALUCA, iinb .

1. TAICZA fmt)^e^a5ef!ungen,
,
unt) ge|)d^

ven noc^ ben Siitcfen.


ZWORNICK, mn?i*ttger.^af/gepref
öii^ ben SilrcFen. .©iefe 3. £)evter finb in
Dem ktitern Surdenfvitg fc^r befaubt nior^
bcn.
VI. .

XOc^B ifi in SDi^Imarien 5U mei cfen ^


I. ZENO , eine SJeflimg/ gepvet öcm

i. ZARA, einei)DVtveff!icf)e^eflimg/ a^lorct


r»cb|l t>ielcn aubctn benac|)6iU'teii Den ^mu
mmiij njelc^c anjc^o in Xalmatien hm
ARCEGOVINA
RAGUSA,
, ^&;kü
eine fre^^e
m Siircf en*
SiepiMc, «ntet
4. ifi

£iir(fiicl;en ©c^ufjc.
VU.
XOae ifl in 0ecr>ien mercEen?
Ci BELGRAD , Qbn* ©de^^if*?' tPeificrti
!

©tileifuttj «or bi«

iß An. 1717. !)en2r.i:'.fen abgenommen , m


bm UUm 1739- «bev miebct
Ävieg An.
fi6«vla<tcn, tinb bit ncucrnSScfluug^^Saicr*
(feruinirefworbcn. _
i.'PASSAROWITZ , an Der Donau , m
An.1718. btrSrkbfgefc^loiifnwavb.
1. NISS imbA WIDEN
, finb /
wie ba|9«if
|«?«nb»»nAn. i739.»ic-i)<v2urct#.
VIII.
tt»Ä» tO in 0tebef»bfir(?cn ja mertf f n ?!
1. HERMANSTADT » tjl tif ^mpU
i. CRONSTADT, j!j[ftne»ol(rtci(5e©fabt

> WEISSEN BURG , ober CARLS-


»om
BURG^ ijl aud) ein« bevüj)mt€ <ötat>t,
neuem foitificiret.
3>e««<«
4. I>ie!K«ligionim«anbeiflKvmiff|t:
ilnb €fltl)olicfen , ^maMt , SJcfor«

eocinianer unb ©vicd;en bamt.«.


nirt«,
r. £)n« gan^e «anb ge^6vt
unttr bt« ^mm
^.IARIA THERESIA.
IX.
Oer Wal(«*er wfrcEcn ?
XOA" in

i. BUCKEREST , «in weiflnufftigcr Oxt


unb iKefibenß Hi 5öallfl*ifd)en guifeiKr.
TERGOVIST
,

t. , aüno ber gur(l ji*


nud) äuweilen aufzutauen p.^egt.
I.
ftubemganfKuSanbeiPfeinbeotliigtetv ob«
-
ttiifa3iau«mttroaeb«n<r£>rt.

4. ©t«
f

»öti t)e»€inroo&ncni WODE, gaf. Way-


^oda, oö«i- au(^ du HOSPODAR 3en«n^

X.
W^.» tff trt t)er molö^tt 5« met cEcn
I, JASSl, iilöie ^)au))^@ta&t bavinnett.

te^ £urcfif(*ett Äai)fcr^ ifi Anno 1719-


ittttfte fic^ Das £auö öerutt 3luffea
ergeben/
i7?9-
tarn aber nebfl Chozim im grieSeß

XL
iff m B^ita teit ^ti merken?
I. ©ie Sanbf^afft se^Stef &em EürcR^

3. SOPHIA, eine Stoffe ^«nbeB^Sf abt ban«^-


5. Vx\RN A, ifi in btr ^)i(lotie meaenVladislai
SRieberlage A. 1444. ben 10. gjp^- befannt.
XIL
. XOasminHomanicimmztifml ^
1. €^ bie^)anpt^^r0öin§ be§ ganzen Surcfi^
ifl

fd^en f
at)fettbmnl '
^ .

2. CONSTANTINOPEL, emeSOBelt/bt*
vubmte ©tabt/ ifl bie pva^öge meftbtnft be«

3.
Siircüf^enÄaDfer^.
ADRIANOPEL, t^trb oft
^
au^
.
m im .

£ürcfif^enÄat)fev befugt. ^ ^ ^ „
4- m ber ?9Jee^gnge |mb jme^
bie DiVRD ANELLEN
u^t Saflelle/
genen^
tt)et^e
nettverben.
«Wo Ikoit
I.

(BmäytnXfmtf.

fiS"i'f .^^Je^^T^ benennet, unDDieOaS

If.
ö?ic voixt> (Smdbtnimo emgetijefletf

3. 4)«rna^ finb öie >fain.


^ JH.

I. 3n ALBANIAifl:
DURAzzo, ein impprtanterJöatjeti,
mi

f

3" fl^ÄP '(^ föttberlicfie^. I

?. ^nMACEDONIA j(J:
sALONicHi^ ober THESSALONICH,
^)flnbf l«,-©(a6t ber Xdrcfen,
unb
^
ei'«« rfi(fi* i

(lein gefc^rteben ^fl(.


4. S« LIVADIA, Qdet ACHAJA jfl
ATHEw, rod(|)C§ »eijen fttv beri!^(en l&o^e«
m\)lanb NiJOraculum gemefentfl.

3n THESSALONIA, finö Die bcfaunteii
Serge Der ^})oeten^ olympus ,
parnassus,
HEUCON , PIN; US. _
3n MOREA unö PELOPONNESO,
tDeli^e^ fonfl D«n25erietianev« geboret Wr
iftjumercfe«:
coRiNTHo, ein« pfe SSeflimg.
LAccDAMON, oöer MisiTHRA, w wfer^
berdl^mt. ^
NAPOLi di ROMANiA, tfl citt i)övtreff üdper Jpti^jeit»
NAi'OLi di MALVAsiA, ptcr ^)at)en.
tfl eiH
coRON, ifi eine gute SSejlung.
©lefe^^anfeeganD iflAn. i72;.DonDem3:ut^
cFendberfauen unD erobert/ au^ im grieDe»
tef^aUen tt)orDen.
IV.
0:^45 ifi mm t)crt 3nfalrt 3?« mercf en T
2luf öerSnful CANDIAi^:
cANDiA, Die ^)att!)t^®taDf, ijl t^orfrefflid)
fje, Unö ge^)6ret Den
£4rc!en.^ ^
CANEA, ili auc^fe^^r t)efle, uuD 9e|)s)rf DfnSliV^
efen«
. Sluf &er 3nful NEGROPONTE ig:
HEGROPONTE, feie ^)aK|5f '©tobt/ eine »ortrejf«
U^e«S<^uit9 öer Surtfen. ^.
. ©ie 3nful CORFÜ, ge^tovet feen SSenetia»
nern, unb l>af eine trefflic^eS5e(iunj glfi^e«
SR(i|)men«, feie An. 17 16. eine Surcft^e
sBelagerung qlMU^ u6er1ianben HU
. ©ie 3nful S. MAURA, ge^vef au(& öen
SJenefianern.
. CEFALONIA, unö *
. ZANTE, ßnö öuc^ >33<netianif(& ^.^
100

«^J*ti8fie, ge?)^re( aber


öen SiUcfe«!

®aö XVI. Kapitel/

t)On ASIA,
1.

2» ^as (Tarpifcbe mccr.


3*
4.
2>ad Zmbifcbc mecr,

7*
2>ö« Cartari/cbc mcei-.

IL

III.
VOit wirb 2ifien cmgetbcilet?
I. 3n &«8 Cfifdfifcbe ®ebiett)c.
2" ^5 Pei<««n<fd7e ®eb(ctbe,
4- 3n oic Stoffe Cftctrtcer.

6. Jn Oie 2tft«tif*en >farr»,

TDrts gebotet ^nm Cfirtfif^crt (BtbietH T


offlA,^URCOMANNIA,DIAR-
BECKER.
V.
Was iff irt X7MoUen mtäcnl
. SMIR.NA, eine 5BcU! berühmte ^)anbeK«
etabf »or &ie giiropaer.
. BURSIA, biewTma^ligeSleltbenl&erSur*

.Zypern, etnW)on &en f^onften ^nfwl«


auf &er 2Belt. •

, „ 'o. c
f.
RHODIS, eineSnful, bie fonli tenSo^an*
mfev<3viffern gehöret W-
VI.
&om *e mertf
.
YD(j»
ALEPPO,
if? in
bie J^dup^Sfabt/
et»

iji m mi'
?
^

1. SCANDERONA, (reifet (lorcf c^janblunj.

i.
JERUSALEM, wo no^ ba^ I)eilt9e@ra6
getüiefen wir!?.

i. ©iefe ^ro»tn^ Besrelft bas ntteSrtteit/


v^Snicien unb baß gelobte in ji^.
VII.
X0A6 tfi in arabie» j» metäeni
I. MECCA, be« Hgen^vpp^etei» SDJa^o»

a. MEDlNx\, iji bet £>rt/ wo ^A^mtt \>u


graben lieget. , .
j. BALSORA, tfl eine gute ^anbeB^Stabt,
VIII.
XCm ifl in (Beotgia 5;» mer<fcn?
€1 fmb unterf^iebene f leine gurren bannne,
wel(^e fon(! tt>eilg M
Sörcfifc&en 5?«oferg, t^)eil«
t)ü ^km t« ^erfie» föafaUen gewefen jinb.
.Sln^
««1 Einleitung Hv bie

Uä.i<£h.NT am €afpif<^mg)?ecr (xobqt U


IX.
VOM ift in ^MrcoimtiniA ja meräen
I. t.RCERUM, eine gtKf @r^n^;95ef!ntif

\t>an jf? KS ^i. Eiltet Ttt tficcfcn»


I. BAGDAD, fincgruflf efö&faiiPerTifferl
rcesf ^a^>o^/ mo milaab Seieucia «e«

JN'IVE
}. m öcr
fei./ öa
qi'ltanbni

f
Ub€n.
ünbti^xiß jufaitim«n flief,
i^YA-at
lollbflgspara&teö geßan&en {»«ten.
XI,
JVDap fß IM per(ien
^ ttt tM^ftfe»?
^i»e»?^ti^ Vf»"fiflnif<^e9iei(|> »ivb »on einem
ÄPniae renieref/ Derkp i^nen SCHACH
ober SOPHI genennef reirö,

j. CASWIN,
K>ejen.
j/i m biefem öie KefiDenß ge^

4. TAßRiS,jfl( ai!<^ einmn^l bieS^regenoP^

f. DLRBtNT, öer ^afv ba ma» nac^ Wo/


'

Kail reifer, ifl An. 1722. »onbenSvjjffen ein*


genommen worben.
6. ORMüS, roar m
tel^^efflbt ber 33»ilU9iefeii.
biefem eine reie^e Am ,
:

(
7. 3?i(f
,

K mi^t mifbrnn ifi ein bcru&m(et ^ttlw

AS'i7".tf} eine gvoffe Revolte inbiefem


1.

gtclcb cntflan&en/ An. 1756.


aber, feßte m
ein neiicr.«6ni(i auf benSfero».
ä. Unferbcffen ^abcn bie XmcTen
ant »ti
«volle Progrefien gemacht, antt ^^>re övön*
|ciifa«l>ii?anlspahmcweiterf.
^abeHbteiper|taneniti|
,0. |)o({) Anno 17?^^.
mhni> Stiebe gcniat&f
«Rö^.f "el"^ ,

KUR $ur ©taiilie unb bieSuvtf en


!)efe%«t,

haben M<i> u«tevic^ieblic|)en unglucHi^en


e<f)la*ten i^ire meiflen Conquetcn
uxm'
i'?ritbeH»ei1affeu muffen.
«R, unb 1756. im
langen
©0* biefei- Sriebe mar »ou feiner
Saueivfonbern ber Stieg würbe «teBfrotif#
neu fi)rföc.fe(jt, «nb ämar mit glucrltd^en gort»
gang bei- $erfif4)ea5Bapn.
XU.
tö A3 iß in (DaOnöien ya mercfc« ? ^
I. ©er S5e^evrfd>cv bcg gr6(lenSt)eiU biefer San»
ber mirb isggemein ber groffe mogo^
genen*
einen gav;
net, unbiflMr(5lic^ mit^perjien in
«nglücflitl)en5trieg termicFelt gewefes.
AGRA, ifl bie prächtige Sie jtbenfe»@tflM
biefeS groffentpofenfatenö. _ öen
j. GOA, eine B8vtreffU(^«©tabf/ gel^wef

ciLICUT, auf ber ÄÜjie »pn


Malabar
4.
unb »iel anbeve Oevtet / gef)Dven ben .501'
lanlern. , . , \ .

bmM
rvn«.«
y. SIAM, ifi ein5?6nigre4/ batmnen
»iel gbriften jinb gebulbet tBerben.
^. TRANGEBAR, i(I eine Sonif*« 25«ff'»5
«4
'^4 dinltitmq t)or bit

öuf Der Äufie m


eoromanDel/ unb ifi
Der ßDangel. Miffionarieu mercftoiirDig.
mam
XIII.
iß in T>er ctrofTett
^^rtarty ^tt melden '
I*
€^iflemttnf5aIi(&qrpfTc^gaR&/6atJonn)iraat

2* ©er mif^'iana\i(i}cMmq tr>\tbinßamün


Der groffe Sartar.cmXN aeuenaet:
XIV.
XOm iQ in Cbtna ni mercFen?
1. Siefen groffe/ f(^oRe unb reiche fanö, tt)jr&
lef^n i^öit bcn Sarfartt beberrf^ct.
2. Smifdjen e^na unt) Der grojfen Jartaret)
iff

„^i«^fJi»5^^o^n9efe^r f oo. mtikn lang.


bmxitUn, b4 fie 2f. 53jeilen im Umfrei^

XV.
1. ©ie^nful CEYLON, ge^gret Den ^)onäru
Dcrn; tinD btmtt fj?nDerlü5 3tmme^3{mDe*
2. ©iemdöit>ifd7en 3nfuln fmD unsa^lic^; «nO -

?)abcn i^ren eigenen Älnig.


3. Siiif Der3nfal SUMATRA {)aben Die g»^
gelianDer gnfe ^anDlnng.
4. Slnföerfniful JAVA
|)aBen Die j^olInnDer Die
treppe SBefiung batavia angeleget, in mb
cf;er Die Dff.-SnDif^e Kompagnie einen Vi-
ce-Roy f^alt.

s. 2luf Der ^nful BORNEO, 6efommen Dir


S^QÜmbcx Siamcinfe.
»iel
6. 2)ie pbihppittifcben 3nfuln qt^xtn DenSpa^
ntern.
7. >pomctt Ipat feinen eigenen ^ervn/ Der ein.
i?ai)fevtituHref tt)irt)- Sie^)oöan&cr Utif

,
XVII Sapitcl
Sur SanD^^fil^rte

i.
Wo liegt afwca?
Europäern liegt qtc^m Wttaq. @Iet^
Uue -*:QUAT0R,
ober
mitten t)iir^ge^)et Der
^ie 5Rttfag^^ßime: ©eftDcgen ifl ba^ 2mb fe|)r
^i^ig, unö lieget in Den 55?uf}enepen Hei milDe
Spiere, a\ß 25mn, Siget/ €amele/ Slep^ante»
ur!) Dergleichen.
II.

Was ifl vot(Sttx>(i(fkt nm Ufticct ?a mercfcrt^


I. ©a^ mittziiant^ifcbc sgjeer ifi oben*
^. ©ag!atlarttifd}C mtx in pr ^ittifett.

3. Sa^2(etbioptfcbc55?eer ifl unten.


4. ©a^ rotbc?0?eer ijl juv 3Je#ten.
5. ®ev NILUS flieft iuv ^incfen in ha^
g3?iUeö«nt)ifc6e?0teer.
^, ©er gUif NIGER fliep i«r «incFen in Dal
Sltlantif^eSKeer.
III.
Wie witt> 'Stfnca m$tthtiUt i
I. 3ttr tocFcn Iteat
1. ©te BARBAREY.
2. ©a^ ?ant) BILIDULGERID.
3. ©ieSßnfien ZAARA.
4. ©aU^anb NIGRITIA*
f• ©ie güfle GUINEA.
er II. ^txt
IL Sat KedMm heftet
1 . Äonigrei^ ^EGYPTEN. ^ V
3. ©a^ Äomgreieji NUBIEN.
3. Sa^ Äonigreic^ ABYSSINIA.
III. Xlmcn Itegert
I» ©tegiJ^e CONGO.
Sie gilfJe ber GAFFERN.
2.
1 Sie €iijle
. AR. ZANGUEB
4. Sa^Äömgrei^i MONOMOTAPA.
IV. Sluf öem m^x Inm uttterf^ieöli^e 3«?
fiiln.

IV.
XOas iß in öei- l^tbmy 3?« mcrtfcit ?
1 . FEZ, ein ^ontgrci^/ bavinncn i|l
'

1. FEZ, Die ^au))t^(gtat>t


2. sALEc, ein !Kau&^3Je|l.
3. CEUTA, eine ©panifc^e 25e(Iuna.
MAROCCO, auc^ ein ^fonigreic^.
MARocco^ ift {>te Äauij^^^ahf unh ?\icÄh^itft.

3. TELESSIN, ein tönfgreid^/ DarinnV i(l


ORAN, eineffieflung, meiere bu ©panier An.
1732. eingenommen,
4. ALGIER, ein f 6ntgrei($/ n^irb akt
l^cifl
tjon einem DIVAN, Döer grünem Statte/
regieret/ melier ©ee^-mauber Uli, imb im
2ri6u( giebef.
Stircri|(f;en jf apfer

f. TUNIS, ijl ai4 ein fol(^ SKaub ^3?efl Set?


©ee^SJÄubcr/ meli^e^ im
Surcfifc^en
fer untermorjfen i|!.
6. TRIPOLI, treibt e6enfaH^©ee.3lauberetj,
tmb jd^rct Den Situl eine^ Äonigreie^^/-
An. 1728. n)art)e^t)ont)enSranaofenbom.
bardiref.
7. BARCAN, iji mä) ein Surcfife^eg j?onig^
reid&. v.
^ugent) in ®i&ötetu 107

V.
ifi tfi BiUötilaedö ttt metefett ?
SflidE^t^ al:? ba^ ^roffe^eöiivge ATLAS, Da^

VL
mi^tßf <\U ^ai btf felbe 5Bi5(le me^v i^on tDiU

l)cn£l)imn/ alö^enf^en l)ett)ol^netn)ivö.

VIL
1. h rühmte {ttwt^e Vorgebnr ce*
2, ©cv 1 ^vinöd am Uf^r mit im
VilL
Was m (Bninea 5» mcrcFen?
1(1

1, S.GEORGIO della MINi^ eine j tfl |Iar<

(f e 2Sc(Jung bxx Jpoümiöer/ n)el#e Darauf prae-

S^!C^n;jCa JvCr Zmn ^mn auq? eine


J^anölung ba^m angelegen
IX.
Was i&syptm yn mttätnl
ifi in
1. ©a^ f^ene ^onigreic^ 9#6vf öem Stirrfi^
fd)eu tapfer.
2. CAIRO, o&erALCAIR, mirötJor biegro^
(le ©taöt ntc^t mir in €gt)pfen/ fonbcru tu
ber ganzen 58elt ge^)alten. ;
5, ALEXANDRIA, tfi eine Berühmte J&au*
DcB^etabf.
4. DAMIATE, i)Ieint)ejIerDrf ii«&|)at)cti.
f. 58or biefem glaubte man/ afö mann in ggpi)*
ten ni^t regnete : aRunmel)ro aber t»eip man
genji^/ öa^ e^ an ^egen «ic|t \mmlu
WaB ifi in XTnbien 3tt mttäzni

3?i(5t^/ aU t)af berfelbigeiffimgbalbauf Si!r^


cFif*er,balb auf 2lbi)§intfc^er ©eite ?)an9ee/
nacf;&em bte Seiten erfurbern.

XI.
tt)^8 ifi in %by%inkn ^ mercFen ?
'

I . ©a^ i(I Da^ eigentliche 2(etbiopicfi,o&er ?0?o^#


remSanD.
2» Ser j?6ni9tt)tvt) ber grofFeNEGUTZge*
nennet..
3. €^ ftnb Feine fon&erlic^e ©tabte imSanbe/fon*
bern bev Äonig aie?)et mit feinen gelten i^on
einem Örtjumanbern.
4. ©evtoHigunbba^ gan^ ^anb&efennen fi'^
S«rpn)tlt^en3ieligion/ bie smarint)ielen
©tucfen t)onber reinen £e^re abgebet / ba
matt abet bs^ mil\ij HGCf; r/iClc UuCrSleib.*^
beren erjlen reinen ©lauben antrifft^
fei j?on

f. ^nbiefem 5f6mgreid) entfpringt ber SäJeltbe/


fannteShipNILUS,auf einem ?)obeniger9e.
XIL
W^i8if?int)er(IuficCONGO?utticr(fcn?
1. Slufbiefergupellnb au^meifiene^ ebrifili^e
einmo^ner / bie aber me^t ben 3?abmen #
al^biei^atf^abem
2. S.SALVATOR, ijl bieÜJefibenßbeö j?o/
nig^ in Conp-o.
^ LOANDAS. PAULO, gebort nebfl atu
bernbcnjPortugiefen/ tvel(^ei^reJg>anblun9
(larcf ba^in treiben.

XIIL
XIIL
Xr a5 ifi Ättf r>tt €6|?c oec Caffem ^0 mcrcfen ;f

TEN genennet/ m^\mi bofe , tumf^e

I.CA PO diBUONA SPERANZÄ,J)a|

1.ZOFALA, gebort untetbiefortugiefe«.


^
XIV.
TDaftiflauf octf CMeSanc^ttebat a:« mcrcfett^
MOSAMBIQUE bie eine«
,

ÜJurtagiefif^en Vice-Regis ,
ifi

mm
tion auf biefev €u(ie praevaliret
XV.
monomotapa m meräm
r.
«C^as
©aö
ifi

iianb
in
grof unb reic& , unb mirb
ifi m l
tU
nein Könige obcv apfer bebcvffet. .

«. MONOMOTAPA, biefKeji&ett^ / mxi


fe^vpra*tigbef%iebeR-
5. SiegintDö^uermfFeKtDenig obev rn^tö t)ott

Der g^rililid^enmeligiptt-
XVI.
TOäö (tnt) tjor^nftifn tim afrtCÄ m mcrätn !
1. £)ie€an«cicn>ftiln liegen auf bem Manti*
f*engReete/ unb geboren ben ©pauiern.
2. ©ie3ttfulnbe^
gtönen X^otgeböuges Uegetl
bvunter, unb ge?)6ren alle ben^ortugiefcn-
liegt unten, ifi fe^t
s. £)ie3nfuimaoaixßfcai
grol / unb ^irb
pen befugt.
m
ben Sransefeu am mei;

4, ©ie anbern finb f leine , unb ttjevben


m ^.
bte M
gvpffe« ©epflvapl^if^enSragen peipfpatet.

2)a8
,

lao €tnleifiing t)or Me

©atlXVlll Kapitel

t)On AMERICA.

VOo tkst limctml


Itn« Europäern Iklt^ß cgg^geti5Be|lett/ ttnft
njivi) c^^enm^f^ n eft^ltiM ngcnennet..

fer SfceiUlkrnil i)or iti en^un^n^t miD fimjftig


aa^tiii »Ott ten Surppncvn entt)«cf ivoröen.

iff vot tDaflev ttm 2(niericÄ?


n Sur lincfeH ecite bas MAR del ZUR.^
tt)el(^e$ fünf! inß^mm ba^litüegReev
ncmiff tDlrt).

1. S^rmfttenijl&afMARdelNORT, ttclr
c^tltifftn^ganb hinein g^^ef, Daijmtf^ett

III.

! tTorolid?e Ämetic^ liegt 06er bm


iEquatore , mb erjlrecft (t^ meit ^inuiUer
gcaen bcnPuium Araicum.
2. S aö^üM^fiM AJVIERICA, liegt imfer
bc^i ^quatore, unb erflvecft fi^ meit aege»
bm Polum Anta: dicum.
£)ie J ti.i.ujw AMERICA liegen meiden«
IV.
XOas
— ifl in x>cm
fV.
nott>U<bm 2(mctica;tt
mcvden'i
?D€n ^vankxn geboret
NOVA HISPANIA, ober MEXICO , ba«
reid^e Ufer am (liUeti 5Reev, öavinnen i)I
I.MEXICO, Die ^aupt^Staöt un& 3le|i&e«§
M Vice-Regis.
vERACRux, eitttvefflic5ev^)at)enam9»eif
a.
picanifc^en @ee. ^. , ,
J&at)eii am
3. AQUA-puLco, ein tveffU^et:
jlillcn SKecve.
geboret
3Deii »Jirört^fofcii
NOVA FRANCIA ©turfe Satibeö
, ein arof
. gegen 3?orDenju;&amnetti|i ^

QUEBEC, &ie3ie|iöett|&e^granioPf(5enGou.

ein ©tdcfe
SIANA ober MISSISSIPPL
m biefem Kanbe ^eijl LOUI-
igngellänöetit geb<5re£
VIRGINIEN , unb bie tena^fearten fleinen

£atibf^afften / bavunter au^ pensylvania


ifl , tt)ot)in ft^ t)iel ßuacfev <£nvopa mi
begeben ^aben.