Sie sind auf Seite 1von 6

Tamar giTolendia

1867 wlis afxaz muhajirTa siaSi gamovlenili qarTveluri warmoSobis


gvarsaxelebi

afxazTa Soris gavrcelebulia bevri qarTveluri gvari da es


uCvenebs, rom am teritoriaze qarTveluri mosaxleoba cxovrobda,
romelic Seerwya Tanamedrove afxazeTis teritoriaze XVI saukunidan
dasaxlebul afxazur mosaxleobas. garda aRniSnuli faqtisa, amas
adasturebs is, rom Sua saukuneebis qarTul werilobiT wyaroebSi
Tanamedrove afxazeTis teritoriaze ar saxeldeba arc erTi afxazuri
gvari, samagierod bevria qarTveluri gvarsaxeli. Sua saukuneebis
wyaroebSi moxseniebuli gvarsaxelebidan bevri dRes ukve aRar arsebobs.
am TvalsazisiT sayuradReboa XIX saukunis dokumentebis monacemebi,
romlebidanac Cans, rom afxazTa Soris sakmaod yofila gavrcelebuli
qarTveluri gvarsaxelebi, romelTagan erTi nawili dRes saerTod ar
dasturdeba. Cveni naSromis mizania gamoavlinos afxazTa Soris adre
gavrcelebuli da dRes ukve gamqrali qarTveluri warmoSobis gvarebi.
saanalizo masalad gamoyenebuli gvaqvs afxaz muhajirTa 1867 wlis sia,
romlis qarTuli Targmani 2004 wels gamosca b. xoravam (xorava, 2004).
naSromSi me-6 punqtSi gvarsaxelebs miwerili aqvs suladobrivi
raodenoba. monacemebi amoRebulia a. silagaZisa da a. ToTaZis wignidan
,,gvar-saxelebi saqarTveloSi (silagaZe, ToTaZe _ 1997). muhajirTa siaSi
warmodgenili gvarsaxelebis gavrcelebis sazRvrebi gudauTidan
dawyebuli md. RaliZgamde modis.
afxaz muhajirTa 1867 wlis sia garkveul warmodgenas gviqmnis im
gvarsaxelebis Sesaxeb, romlebic gavrcelebuli iyo afxazeTis
teritoriaze aramarto 1867 wlis muhajirobis dros, aramed gacilebiT
ufro adre. aRniSnuli dokumentidan amoRebuli masalis analizis
safuZvelze gamovlinda:
1. gvarebi, romlebic pirvelad xdeba cnobili: (a)karia / arkariZe,
araia, arsia, beramia, berzania, bestuklia, gabaia, gamsalia, gerdelia,
gergalia, zualia, karCxelia, kutitia, laJia, marmovia, mixelia,
marxolia, patxuria, rgualia, sagerlia, sagirgia, sadokia, saTirgia,
salTablia, saCinaia, fSania, fSelia, qabajia, qanjia, qanTaraia,
Ruarwkia, CefSia, Cexvaia, dopua, Soua, xuarTnaia, Cxufria... aRniSnuli
gvarebi dakargulia da dasturdeba mxolod afxazTa Soris. 1

1
dasaxelebuli gvarsaxelebis analizi ix. T. giTolenia. -ia daboloebiani gamqrali
qarTveluri gvarebi 1867 wlis afxaz muHajirTa siis mixedviT. nawili I. samecniero
2. gvarebi, romlebic amJamad gamqralia, Tumca istoriulad
arsebobda da xSirad gvxvdeba dasavleT saqarTvelos saeklesio
sabuTebSi: karCxelia, laSuria (lasuria), saRaria, Cxonguria,
Cxulgiria, Cxunguria (Sdr. ist. Cxunburia), jinjia (Sdr. ist. jinjua),
harania (ist. xaramia), difSua (ist. TifSxua), bamburaZe (Sdr. ist.
baimburia)...
3. gvarebi, romlebic dReisaTvis dakargulia megrulSi, magram
dasturdeba maTi aRmosavlurqarTuli variantebi. isini saSualebas
gvaZlevs vifiqroT, rom istoriulad arsebobda maTi dasavlurqarTuli
variantebic: arsia (Sdr. arsiaSvili), badia (Sdr. badiaSvili), gabaia
(Sdr. gabaiZe), gelia (Sdr. geliaSvili), kvaCia (Sdr. kvaCiZe), kuwnia
(*kviwinia. Sdr. kviwinaSvili), labia (Sdr. labaZe), mixelia (Sdr.
mixeliZe), sania (Sdr. saniSvili), Calia (Sdr. CalaZe), Colia (Sdr.
ColiaSvili), Cuguria (Sdr. CugunaZe), xaraia (Sdr. xaraiSvili), xaraza
(Sdr. xaraziSvili), xarazi (xaraziSvili)...
4. dReisaTvis dakarguli gvarebi, romelTa warsulSi arsebobas
toponimia adasturebs: barCan (*barjania. top. lebarjane), vardalia /
vardania (top. levardane // lebardane), kokua (top. nakoku)...
5. afxazuri yaidis anu sesxebis Sedegad gaafxazurebuli gvarebi:
berzania (berzenia), blia (bulia) gablia, gabnia, gamkia, Salabria
(SalamberiZe), Cxufria (Cqoforia). barkal, bercxela, blesker, bleskir,
gordana,, guardal, vardan, kersal, kifa, loma, marSani, uCana, qobli,
Ckua, yurdRel, jinjal, jinjel, xurxumal (*xurxumelia, Sdr.
xorxomeliZe), sabua, Cxodua, CxidZi, Cxci,
6. afxazurisa da qarTulisaTvis saerTo gvarebi. maT Soris
umravlesobas gaqroba emuqreba: bJania, gabelia, gindia (23 suli), vaWaria
(44 suli), Toria, kobaxia, labaSia (52 suli), lazaria, lomia, malania,
sabekia, saria, faCulia, filia, qvaCaxia, Cangelia, Citia, CxarCxalia,
wabria (105 suli), Wkadua, jojua, kiknaZe...
7. gvarebi, romelTa amosavali formebi qarTulSi dasturdeba
pirsaxelebad. sxvanairad, qarTulSi gavrcelebuli pirsaxelebi da
afxazurSi dadasturebuli gvarebi formiT absoluturad emTxveva
erTmaneTs an fonetikuri cvlilebebiTaa warmodgenili: badlia
(badala), gelia, laCia, narTia (nartia  nanartia  nanatri),
xaxubia, xutalia (xutalei), erisTo (eristo)...
8. saerTo fuZis mqone gvarebi, romlebic afxazurSi
warmodgenilia sxvadasxva variantebiT: bagua, gigva, bigba; guna, gunia,
gunba; kacia, kacba, kacbai, kac, kaca, kaci; lazaria, lazar-ifa; saCinaia,
sanCiaa; Calia, Cal-ifa; xoraia, xora, xoraa; vardania, vardan; laz, laz-
ifa; papa, papaa, papba...
9. gvarebi, romelTa agebuleba CvenTvis gaugebaria, Tumca maT
qarTvelur warmomavlobas adasturebs –ia daboloeba: bestuklia,
marmovia, patxuria, xuarTnaia...
10. sof. gufis monacemebSi gamoiyofa gvarebi, romelTac
Tavkidura poziciaSi ganviTarebuli aqvT r Tanxmovani. es gvarebia:
rgualia, rJalika, rJigania. aRniSnuli monacemebi gvavaraudebinebs, rom

Sromebis krebuli ,,filologiuri paralelebi" #2. Tbilisi, 2010. statiis II nawili


gadacemulia dasabeWdad da qveyndeba saqarTvelos sapatriarqos wm. tbel abuserisZis
saxelobis universitetis krebulSi ,,didaWaroba", 2010 wlis maisis masalebSi.

2
r-s ganviTareba gvarebSi sof. gufis metyvelebisaTvis unda yofiliyo
damaxasiaTebeli.
11. afxazuri zogadi formebis mawarmoebeli a- prefiqsiT
nawarmoebi gvarebi: abJinaa, ebJnou (asimilaciiT), agunba, amfar,
12. svanuri warmomavlobis gvarebi: kafSani, cintala...
13. afxazur-megruli –ba-ia sufiqsebiT nawarmoebi gvarebi:
burdRubaia, rostobaia.
14. ormagi sufiqsaciis dReisaTvis ucnobi gvarebi: CefSia
(*CefeSia. Cefesi), caZvaia (  *cac-ua-ia  cacua)...
15. saxelobiTi brunvis niSniT warmodgenili ori gvari: kacbai,
xaci.

danarTi
afxaz muhajirTa Soris gavrcelebuli qarTveluri warmoSobis gvarebi
(1867 w)
-ia daboloebiani gvarebi
1. (a)karia 44. labia 87. Calia
2. araia 45. lazaria 88. Cangelia
3. arsia 46. laJia 89. Caxania
4. bagaTelia 47. laSuria 90. CefSia
5. badia 48. laCia 91. Cexvaia
6. badalia 49. lomia 92. Citia
7. bedia 50. malania 93. Colia
8. beramia 51. marmovia 94. Cugeria
9. berzania 52. marxolia 95. CxarCxalia
10. bestuklia 53. mixelia 96. Cxonguria
11. blia 54. narTia 97. Cxulgiria
12. bJania 55. patxuria 98. Cxunguria
13. bulia 56. rgualia 99. Cxufria
14. burdRubaia 57. rostobaia 100. caZvaia
15. gabaia 58. rJigania 101. wabria
16. gabelia 59. sabekia 102. xaraia
17. gablia 60. sagerlia 103. xaxubia
18. gabnia 61. sagirgia 104. xoraia
19. gamkia 62. sadokia 105. xuarTnaia
20. gamsalia 63. saTirgia 106. xutalia
21. gelia 64. salTablia 107. jigania
22. gergalia 65. sangulia 108. jinjia
23. gerdelia 66. sania 109. jinjolia
24. gvaramia 67. sarania 110. jonjolia
25. gindia 68. saria 111. harania
26. golia 69. sataia
27. guaia 70. saRaria
28. gunia 71. saCinaia
29. vardalia 72. seqania
30. vardania 73. songulia
31. vaWaria 74. faCulia
32. zualia 75. filia
33. Toria 76. fSania

3
34. kacia 77. fSelia
35. kaci 78. qabajia
36. karCxelia 79. qanTaraia
37. kvarWia 80. qanjia
38. kvarWei 81. qaria
39. kvaCia 82. qiria
40. kobaxia 83. quTelia
41. kutitia 84. Ruarwkia
42. kuwnia 85. Sakaia
43. labaSia 86. Salabria
daboloebamokvecili gvarebi -ua daboloebiani gvarebi

1. amfar 1. agrua
2. argun 2. amrua
3. barkal 3. bagua
4. barCan 4. bojgua
5. bercxela 5. gogua
6. bigva 6. difSua
7. blesker 7. dopua
8. bleskir 8. Tordua
9. breskil 9. kokua
10. briskel 10. logua
11. garCal 11. matua
12. goguri 12. sabua
13. gordana 13. Soua
14. guardal 14. Cxodua
15. guli 15. cacua
16. guna 16. Wkadua
17. ebJnou 17. Wolokua
18. erisTo 18. japua
19. vardan 19. jopua
20. kac 20. jojua
21. kaca
22. kafSani
23. kersal
24. kifa
25. kurkupa
26. kuta
27. kuCa
28. loma
29. laz
30. marRani
31. marSani
32. maruSka
33. papa
34. rJalika
35. uCana
36. qobli
37. yurdgel
38. Ckua
39. cintala

4
40. jinjal
41. jinjel
42. xaraza
43. xarazi
44. xaci
45. xora
46. xurxumal

-ifa daboloebiani gvarebi -fha / -fa daboloebiani gvarebi

1. baRir-ifa 1. gabu-fa
2. gabal-ifa 2. gublia-fha
3. gabra-ifa
4. gabri-ifa
5. guar-ifa
6. iasa-ifa -ba daboloebiani gvarebi
7. kuaC-ifa
8. lazar-ifa 1. agerba
9. laz-ifa 2. agunba
10. maxarbel-ifa 3. ivanba / iuanba
11. rafa-ifa 4. kacba
12. Cal-ifa 5. kacbai
13. Cikur-ifa 6. papba
14. Cux-ifa 7. Wanba
15. Cxap-ifa
16. Cxu-ifa
17. xuaC-ifa
18. xut-ifa

-aa daboloebiani gvarebi -Ze daboloebiani gvarebi


1. abJinaa 1. arkariZe
2. bigvaa 2. bamburaZe
3. gvadavaa 3. kiknaZe
4. gogulaa 4. qoriZe
5. kukaa 5. CxidZi
6. lagulaa 6. Cxci
7. papaa
8. samaa
9. sanCiaa -(i)Si daboloebiani gvarebi
10. qardaa
11. WiTanaa 1. xaduSel
12. WiTanau 2. xaivaS
13. xvaraa 3. xalvaS
14. xuajaa

-skiri ( -sqiri) daboloebiani gvari

1. kvekveskiri

5
qvemoT CamoTvlil formebSi ver gavarkvieT maT Soris romelia gvari:

1. agrua pita
2. kuaC faT
3. xilnocxa aznaur

literatura:

1. silagaZe, ToTaZe, 1997 _ a. silagaZe, a. ToTaZe gvar-saxelebi


saqarTveloSi. Tbilisi.
2. xorava xorava, 2004 _ b. xorava. afxazTa 1867 wlis muhajiroba.
Tbilisi.

statia dabeWdilia soxumis saxelmwifo universitetis Sromebis VIII


tomSi. Tbilisi 2010-2011. gv. 60-67.

Das könnte Ihnen auch gefallen