Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
naTia sixaruliZe
d i s e r t a c i a
Tbilisi
2013
sarCevi
Sesavali....................................................................................................................................................................................3
Tavi I
erTi aspeqti........................................................................................................................................................................8
Tavi II
TxzulebaTa gamocemebze......................................................................................................................................40
Tavi III
Tavi IV
qarTveli romantikosebis Semoqmedebis gamoZaxili galaktionis
1
1 sakiTxis Seswavlis istoria......................................................................................................................128
2 ,,Rimilman kari lalisa“ da `xvalem izrunos xvalisa~...............................................134
3 `vaÁ droni, droni~ da `aq marmarilos maRali sveti~..................................................143
4 ,,iaralis“ da ,,Cemo iarali“.........................................................................................................................151
5 ,,...exla ki droa“........................................................................................................................................................153
ZiriTadi daskvnebi................................................................................................................................................157
2
Sesavali
4
wlis Semdeg Seqmnili zogierTi nawarmoebis mimarTebis xasiaTi qarTvel
romantikosTa SemoqmedebasTan.
ramdenadac Tanamedrove literaturaTmcodneobisaTvis mniSvnelovania
ama Tu im poetis nawarmoebTa kvleva-gaanalizeba winamorbed avtorTa
teqstebis fonze, SedarebiTi meTodis gamoyenebiT, amdenad, saintereso da
aqtualuria aseTive saxis kvleva am konkretul SemTxvevaSic, miT ufro,
rom, rogorc ukve iTqva, galaktionis qarTuli romantizmis tradiciasTan
mimarTeba aTwleulebis manZilze iyo mkvlevarTa interesis sagani.
sadisertacio naSromis struqtura. disertacia Sedgeba Sesavlis,
oTxi Tavisa da daskvnisagan. SesavalSi saubaria Temis aqtualobasa da
kvlevis miznebze, agreTve naSromis struqturasa da mis mecnierul
siaxleze.
naSromis pirvel TavSi - ,,galaktion tabiZis qarTvel
romantikosebTan mimarTebis erTi aspeqti“ _ Seswavlilia, Tu rogor arian
warmodgenilni qarTveli romantikosebi galaktionis lirikasa da
CanawerebSi. aseve naCvenebia, Tu rogoria winamorbed poetTa qmnilebebis
galaktioniseuli Sefasebebi. am sakiTxis kvlevisas viyenebT galaktion
tabiZis saarqivo gamocemis ocdaxuTtomeulis masalas, sadac srulad
aris warmodgenili galaktion tabiZis arqivi - misi mdidari poeturi
memkvidreoba da Canawerebi.
naSromis meore TavSi _ ,,galaktionis marginaliebi qarTveli
romantikosebis TxzulebaTa gamocemebze“ – ganxilulia galaktionis
minawerebi qarTvel romantikosTa im wignebze, romlebic dRemde inaxeba
poetis pirad biblioTekaSi.
disertaciis mesame Tavi _ ,,qarTuli romantizmis tradicia da
galaktion tabiZis adreuli (1908-1914 wlebis) Semoqmedeba“ _ eZRvneba
galaktionis adreuli Semoqmedebis romantizmTan kavSiris xasiaTis
dadgenas. galaktionis adreuli Semoqmedeba nikoloz baraTaSvilis
poeziis garda sxva romantikosTa SemoqmedebasTan aSkara siaxloves ar
amJRavnebs, amdenad, es Tavi ZiriTadad galaktionis nikoloz
baraTaSvilis poeziasTan mimarTebis analizs warmoadgens. igi aerTianebs
Semdeg qveTavebs: 1. sakiTxis Seswavlis istoria. 2. nikoloz baraTaSvilis
mxatvruli metyvelebis Taviseburebani da galaktion tabiZis adreuli
lirikis ena. 3. suliT oblobis motivi galaktion tabiZis 1908-1914 wlebis
5
SemoqmedebaSi. 4. bunebis gancdis Tavisebureba galaktion tabiZis adreul
lirikaSi. 5. galaktionis satrfialo lirika. 6. versifikaciuli
mimarTebebi. 7. galaktionis calkeuli nawarmoebebis mimarTebis sakiTxi
nikoloz baraTaSvilis poeziasTan.
naSromis bolo – meoTxe TavSi _ ,,qarTveli romantikosebis
Semoqmedebis gamoZaxili galaktionis lirikis mTlian konteqstSi“ _
gaanalizebulia galaktionis 1914 wlis Semdeg Seqmnili ramdenime
nawarmoebi, romlebic siaxloves amJRavneben qarTvel romantikosTa
SemoqmedebasTan. meoTxe Tavi aerTianebs Semdeg qveTavebs: 1. sakiTxis
Seswavlis istoria. 2. ,,Rimilman kari lalisa“ da ,,xvalem izrunos
xvalisa“. 3. ,,vai, droni, droni“ da ,,aq marmarilos maRali sveti“. 4.
,,iaralis“ da ,,Cemo iarali“. 5. ,,exla ki droa...“. disetaciaSi ZiriTadi
yuradReba eTmoba romantizmis tradiciis rolis Cvenebas galaktionis
adreuli lirikis formirebis procesSi. amdenad, naSromSi ar vaanalizebT
galaktion tabiZis 1914 wlis Semdeg Seqmnil yvela im nawarmoebs, romelic
qarTuli romantizmis warmomadgenelTa qmnilebebTan aris dakavSirebuli;
ganvixilavT mxolod zogierT maTgans. naSroms dasasruls erTvis
ZiriTadi daskvnebi, sadac disertaciaSi ganxiluli sakiTxebis analizis
Sedegebia warmodgenili.
galaktionis qarTul romantizmTan mimarTebis Taviseburebas
araerTi avtori ikvlevda, magram disertaciis mecnieruli siaxle
mdgomareobs imaSi, rom Cveni naSromi warmoadgens sakiTxis SedarebiT
srulad Seswavlis mcdelobas. konkretulad, disertaciaSi
gansakuTrebuli yuradReba eTmoba poetis adreul Semoqmedebas,
Seswavlilia galaktionis adreuli lirikis ena da dadgenilia Tu ra
gavlena moaxdina masze nikoloz baraTaSvilis mxatvrulma metyvelebam;
garda amisa, ganxilulia is Temebi da motivebi, romelTa gansaxovnebisas
galaktioni garkveul siaxloves amJRavnebs nikoloz baraTaSvilis
SemoqmedebasTan da, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania, gaanalizebulia
galaktionis 1908-1914 wlebiT daTariRebuli is nawarmoebebi, romlebic
nikoloz baraTaSvilis ama Tu im leqsidan miRebuli SemoqmedebiTi
impulsis Sedegad daiwera. garda amisa, ganxilulia galaktionis
zogierTi Semdegdroindeli leqsis mimarTebis xasiaTi qarTvel
romantikosTa SemoqmedebasTan. vfiqrobT, mniSvnelovania isic, rom
6
galaktionis qarTveli romantizmis warmomadgenlebTan mimarTebis
kvlevisas viyenebT galaktion tabiZis saarqivo gamocemis
ocdaxuTtomeulis masalas, rac am sakiTxis ganxilvisas dRemde ar
yofila gamoyenebuli.
7
I Tavi
nikoloz baraTaSvili
9
binadari petrarkasTan, dantesTan, baironTan da rusTavelTan erTad aris
nikoloz baraTaSvili:
10
daaxloebiT amave periodSi Seqmnilad iTvleba usaTauro leqsi
,,mSvenierebiT vipove“, romelic pirvelad akademiuri gamocemis pirvel
tomSi daibeWda. am nawarmoebSic is warmtaci, ,,ocnebad qceuli“ mxarea
aRwerili, sadac poetebi binadroben:
11
rusTavelTan erTad aris moxseniebuli nikoloz baraTaSvili
cnobili leqsis - ,,sadRegrZelo iyos misi“ - variantSi:
,,qarTulia aq mTa-veli,
guli, vardi da jvari,
vadRegrZeloT rusTaveli
Cveni mamamTavari.
da yvavilebs uxvad gaSlils
SerCeT Zveli Sveneba,
rom Svenodes baraTaSvils
mernis gadaWeneba“. (95, 334)
,,rogor mihqroda
is merani
fafargaSlili,
savse paTosiT
da grZneuli
viT kormorani,
ikawreboda
xalxis bediT
baraTaSvili,
im xalxis, romels
TvalbediTi
sdevda yorani“. (102, 76)
12
es striqonebi romantikosi poetis Sedevris gadaazrebis Sedegad aris
dawerili. aq baraTaSvili im xalxis bediT ,,ikawreba“, romelsac
TvalbediTi yorani sdevda.
leqsSi ,,mTawmindis mTvare“, romelic 1916 wels gamoqveynda,
galaktionma pirdapir ar daasaxela, magram aSkarad mianiSna nikoloz
baraTaSvilze:
13
leqsi - ,,baraTaSvili“, romlis lirikuli gmiri romantikosi poetia,
nawarmoebis striqonebidan galaktioni ki ara, nikoloz baraTaSvili
esaubreba mkiTxvels, Tavis gancdebs gvimxels `aw ferfli, rosme mimqroli
merniT~.
galaktioni sagangebod miapyrobs mkiTxvelis yuradRebas im Temebze,
rac nikoloz baraTaSvilis fiqris sagani iyo. misi leqsis lirikuli
gmiri kvlav suliT obolia _ satrfosa da megobars eZebs:
14
gamosaTqmelad da zraxvis gasacxadeblad, poetma ,,obieqtivaciis xerxs“
mimarTa da baraTaSvilis suli ,,gamoixmo“ (21, 347).
vfiqrobT, am SemTxvevaSi unda gavixsenoT, lado minaSvilis sityvebi
galaktionis miZRvniTi xasiaTis leqsebis Sesaxeb: ,,g. tabiZes aqvs leqsebi,
romlebic mimarTulia XIX saukunis qarTveli poetebisadmi. miZRvniT,
mimarTviTi xasiaTis leqsebs Cven mravlad vxvdebiT XIX saukunis qarTvel
klasikosebTan... XIX saukunis poetebi axasiaTebdnen leqsis miZRvnis
obieqts, miuTiTebdnen TavianT damokidebulebaze daxasiaTebis
obieqtisadmi, mkiTxvels uTvaliswinebdenen winapar xelovanTa Rvawls,
damsaxurebas, maT mniSvnelobas erisaTvis, gvacnobdnen, Tu rogor
ucqerdnen maT naRvaws da a.S. es gza Cveulebrivia da tradiciuli XIX
saukunis qarTul poeziaSi“ (67, 160). mkvlevari aRniSnavs, rom ,,aseTi
daxasiaTebis gza ucxo araa galaktionisTvisac, riTac igi tradiciis
erTgulebas amtkicebs, magram mTavari isaa, rom ,,Tvisobrivad
gansxvavebulia sakuTriv galaktionisaTvis niSandoblivi leqsebi“ (67, 161).
avtors magaliTad moaqvs ori leqsi: ,,Cemo iarali“ da ,,baraTaSvili“. igi
wers: ,,gansxvavebiT XIX saukunis poetTa azrovnuli mizandasaxulebiT
refleqsirebuli leqsebisagan galaktionis es leqsebi SedarebiT
Tavisufal asociaciebze agebuli gancdiseuli leqsebia, da ara imdenad,
rom Cven gagviTvaliswinon, Tu vinaa grigol orbeliani, an. n. baraTaSvili,
dagvixasiaTon isini, galaktionisgan daSorebulni, misgan calke mdgomni;
winapari poetebi aq galaktionis gancdebis Sinaarsad gamodian, aq, am
leqsebSi saubaria ara sxva poetebze, aramed gaTavisebul ,,sxvaze“, winapari
poetebi aq sakuTriv galaktionis gancdebis nawils warmoadgenen, misi
sulis nawils“ (67, 162).
vfiqrobT, garkveulwilad, galaktionis miZRvniTi leqsebis es
Tavisebureba ganapirobebs varauds, romlis mixedviTac: leqsis
,,baraTaSvili“ lirikuli gmiri galaktionia. Tumca, nawarmoebis teqstze
dakvirveba erT saintereso faqtsac cxadyofs, rac j. gaboZes ratomRac
SeuniSnavi darCa:
15
mSvidobianad atanas miwis!
da momavalis aJRerebiT JRers Cemi qnari“. (98, 258)
galaktioni:
,,xelovnebisTvis ise iwoda,
rogorc xatis win wminda sanTeli “... (109, 38)
akaki:
,,miyvars, rodesac xatis win
anTia wminda sanTeli...
sanTeli Cemi xorcia,
sicocxle _ mokle patruqi.“ (133, 224)
16
mwvervalTagan~ `maradisi xsovnis~ Rirsad rom miiCnevda galaktioni. 1950
wels gamoqveynebul nawarmoebSi ,,Tendeba, gaTenda“ vkiTxulobT:
,,kedliT gimReris
eqvsi
mgosnis Zvirfasi
qnari:
rusTavels,
guramiSvilis,
baraTaSvils da
vaJas,
wereTels
WavWavaZes
surT dagiWiron
mxari...“ (99, 250).
17
aseTive viTarebaa sxva araerT nawarmoebSi.
amgvarad aris warmodgenili nikoloz baraTaSvili da misi
Semoqmedeba galaktionis poeziaSi. am mxriv kidev ufro saintereso da
mravalferovan masalas galaktionis Canawerebi gvawvdis.
nikoloz baraTaSvilis 1986 wels gamocemul saiubileo krebulSi
Setanilia l. sanaZis werili – ,,galaktion tabiZe nikoloz baraTaSvilis
Sesaxeb“ (85, 194-200). es mcire statia sakiTxis zedapirul mimoxilvas
warmoadgens, metismetad mwiria damowmebuli masalac.
l. minaSvili, narkvevSi ,,mecxramete saukunis qarTuli mwerloba
galaktion tabiZis TvalTaxedviT“, galaktionis baraTaSvilTan mimarTebze
(67, 135-140; 67, 161-162), ZiriTadad, galaktionis ,,Zvirfasi saflavebis“
(poetis eseisturi Canawerebi winamorbed qarTvel avtorebze) teqstze
dayrdnobiT msjelobs, garda amisa, saubrobs n. baraTaSvilisadmi
miZRvnili leqsis - ,,baraTaSvili“-s Sesaxeb (67, 161-162). mkvlevari iziarebs
azrs, romlis mixedviTac galaktion tabiZis monaTesave suli, misi uSualo
literaturuli winapari aris nikoloz baraTaSvili (67, 135). l. minaSvilis
dakvirvebiT, ,,galaktion tabiZe bevrs fiqrobs nikoloz baraTaSvilze, misi
sulis qrolaze“ (67, 137). mkvlevari msjelobs galaktionis im Canawerebze,
romlebic, misi azriT, Cveulebriv dakvirvebaze metis mTqmelia da poetis
nikoloz baraTaSvilTan Sinagani siaxlovis grZnobis mauwyebelia.
galaktion tabiZis saarqivo gamocemaSi (CanawerebSi) nikoloz
baraTaSvilis SemoqmedebasTan Tu biografiasTan dakavSirebuli faqtebi da
detalebi xSirad figurirebs.
galaktionis mier sxvadasxva dros ubis wignakebSi CaniSnuli
romantikosi poetis leqsebis calkeuli striqonebi STabeWdilebas
gviqmnis, Tu romeli nawarmoebebi ipyrobda mis yuradRebas. bunebrivia,
komentaris gareSe amowerili striqonebi Tu strofebi galaktionis
mowonebis damadasturebelia.
magaliTad, 1929-1930 wlebiT daTariRebul dRiurSi poets n.
baraTaSvilis Semdegi striqonebi Cauweria:
18
,,ra xel-hyris pativs nazi bulbuli,
galiaSia datyvevebuli!
da velad igi, amxanagT Soris,
Wirsa, viT lxinsa, erTgvar damReris!
esreT ras argebs kacsa dideba,
Tu moakldeba Tavisufleba“.
19
там. Мать ее просила меня провесть с ними несколько дней. Каковы должны быть эти дни?
Ах? maS mokvdi, bz!“ (14, 171)
bunebrivia, galaktions swored nikoloz baraTaSvilis werilidan
aqvs amowerili es TariRi, xolo raze migvaniSnebs mis mier Cawerili
ricxvebi, bundovania.
aqve unda iTqvas isic, rom galaktionis biblioTekaSi dacul wignSi
,,n. baraTaSvili. leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi. tfilisi. 1922 weli“ –
zemoT citirebuli striqonebi m. TumaniSvilisadmi gagzavnili werilidan
_ galaktions sagangebod aqvs moniSnuli (aRniSnuli gamocema, gverdi
XXVIII).
galaktionis minawerebs romantikosTa wignebze calke qveTavs
vuTmobT, ris gamoc aq am sakiTxze aRar SevCerdebiT.
dReisaTvis eWvs aRar iwvevs is, rom nikoloz baraTaSvili Tavis
TanamedroveTagan sruliad gamorCeuli niWis poetia; Tumca es
Tvalsazrisi, rogorc Cans, yovelTvis ar iyo gaziarebuli. galaktionis
erT-erT mogonebaSi vkiTxulobT:
,,iona meunargiam (1915 w. quTaisi, kafe), sityva-sityviT ase miTxra:
,,grigol orbeliani ufro didi gaqanebis poeti iyo, vidre sxva
romelime misi TanamedroveTagani. hyavda mxedvelobaSi n. baraTaSvili.
amaSi male, sul male darwmundeba yvelao“.
me maSin amaSi ar daveTanxme.“ (114, 407).
garda biografiuli faqtebisa, galaktioni interess gamoxatavs n.
baraTaSvilis xelnawerebis mimarTac. mas ainteresebs:
,,1. rogor swers baraTaSvili? (damaxasiaTebeli niSnebi _ xelnawerTa
minawerebi).
2. sadaa baraTaSvilis xelnawerebi?“ (118, 260)
galaktionis Canawerebis kiTxvisas n. baraTaSvilis gvars sruliad
Cveulebriv CamonaTvalSi aRmovaCenT. erTi Canaweri ase dausaTaurebia
galaktions: ,,wignebi, romlebic unda SeikinZos“ _ da am siaSi upirvelesad
nikoloz baraTaSvilis krebuli Seutania. (118, 357).
galaktioni romantikosi poetis SemoqmedebasTan dakavSirebuli
siaxleebis mimarT mudam gansakuTrebul interess gamoxatavda. poets 1936
wlis dasawyisSi vrceli mimoxilva miuZRvnia ,,saliteraturo gazeTis“
amave wlis meore nomrisaTvis. mimoxilvis meTerTmete punqti amgvaria:
20
,,n. baraTaSvilis ucnobi leqsi aCens Cveni literaturis mkvlevrebis
iSviaT sibeces: Turme leqsi ukve dabeWdili yofila T. n. b.-s inicialebiT
da dRemde ki arc erT wignSi Setanili ar aris“ (112, 343).
,,saliteraturo gazeTi“ 1936 wels gamoica saTauriT ,,literaturuli
saqarTvelo“, galaktioni ki mas, rogorc vxedavT, Zveli, misTvis Cveuli
saxelwodebiT moixseniebs. gazeTis meore nomerSi – dabeWdilia iakob
balaxaSvilis werili saTauriT: ,,n. baraTaSvilis ucnobi leqsi“. avtori
gamoTqvams mosazrebas, rom 1862 wlis Jurnal ciskarSi (Tebervlis nomeri)
dabeWdili leqsi saTauriT - ,,k. d. C“, romelic xelmowerilia inicialebiT
T. n. b., nikoloz baraTaSvilis mier unda iyos dawerili. i. balaxaSvils
moaqvs argumentebic – konkretulad, asaxelebs im SemTxvevebs, rodesac
nikoloz baraTaSvili xels amave inicialebiT awerda. aqvea citirebuli
leqsic.
1967 wels gamocemul wignSi ,,baraTaSvilis cxovreba“ i. balaxaSvili
am sakiTxs calke Tavs uTmobs saxelwodebiT - ,,k. d. C.“. avtori mkiTxvels
amcnobs, rom mis mier baraTaSviliseulad miCneuli leqsi ,,k. d. C“ ver
moxvda nikoloz baraTaSvilis saubileo gamocemaSi. aRniSnuli gamocemis
saredaqcio komisiis Tvalsazriss i. balaxaSvili arasamarTlianad miiCnevs
da cdilobs daamtkicos, rom es teqsti namdvilad nikoloz baraTaSvilis
mier aris dawerili.
STabeWdilebis Sesaqmnelad gavecnoT ,,literaturuli saqarTveloSi“
i. balaxaSvilis mier gamoqveynebul nawarmoebis teqsts:
k. d. C.
mTiebo, sveto naTlisa
gixile gulis ufalad,
mSvenierebam mona mqmna,
trfialebas vgrZnob me valad.
21
davidev gulsa bedkrulsa
me Seni mSveniereba,
mas Cemi grZnoba-goneba
etrfialeba, evleba.
moSorebiTa tanjuli
sulsa aRginTeb sanTelad,
Segwirav msxverplad sicocxles
da grZnobas mosagoneblad.
22
an iqneb, galaktionis gaRizianeba im faqtma gamoiwvia, i. balaxaSvilamde
amgvari eWvic rom aravis gasCenia.
rac Seexeba am leqsis - ,,k. d. C“ – sakiTxs, iakob balaxaSvilis Semdeg
igi ganixila levan WrelaSvilma. teqstologiis Tanamedrove principebis
gaTvaliswinebiT, l. WrelaSvilma gamoTqva azri, rom es nawarmoebi
nikoloz baraTaSvilis akademiur gamocemaSi unda Seitanon, magram igi
unda moTavsdes specialur ganyofilaebaSi, romelsac ,,DUBIA“ (saeWvo,
amouxsneli) ewodeba. (153, 252).
galaktionis CanawerebSi igrZnoba n. baraTaSvilis leqsikiT sagangebo
dainteresebac. magaliTad, Sesityveba ,,fiqrT gasarTvelad“, romelic
gamoyenebulia leqsSi ,,fiqrni mtkvris piras“, gvxvdeba galaktionis 1938
wliT daTariRebul dRiurSi. poeti am sityvaTSeTanxmebisaTvis riTmas
eZebs:
,,fiqrT-gassarTvelo. saqarTvelo. sammarTvelo?
gadasarTvelo. usarTvelo. CasarTvelo. ganmmartvelo“ (112, 465).
fiqrT gasarTveli – rogorc sityvaTSeTanxmeba, xan ki rogorc
kompoziti, araerTxel aris gamoyenebuli galaktionis SemoqmedebaSi (ix.
qveTavi: ,,nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis Taviseburebani da
galaktion tabiZis poeturi ena“).
galaktionis dRiurebSi xSirad vxvdebiT sxvadasxva Temis Sesaxeb
gakeTebul Canawerebs an erTgvar gegmebs, monaxazebs. aseTi xasiaTisaa
,,qarTuli musika“. vimowmebT poetis Canawers:
qarTuli musika
23
poets jer moaqvs Tavisi striqoni: ,,zogs Cais vardi, zogs kinovari“, xolo
Semdeg citirebulia baraTaSvilis sityvebi:
I
vecdebodi, ara mcalda
sevdisagan Tavi krZalvad.
SoTa rusTaveli
II
sevdiani _
fiqrT gasarTvelad.
nikoloz baraTaSvili. (118, 293)
,,[Savi] yorani
24
1. yorans metis metaT aqvs ynosvis grZnoba, gansakuTrebiT leSs
igrZnobs Zalian Soridan.
2. maSin igi mieSureba pirdapiri gziT, saidanac suni modis.
3. adamiani sikvdilis pirsaa, jer cocxalia, magram iseTi suni
aqvs sxeulis leSisa.
4. yorani Tavs dastrialebs da ucdis...
5. ukan momCxavis...
6. Savi yorani gamiTxris saflavs.
7. Savs kldesa Savi yorani.
8. dRe daiwurvis...
9. yorani edgar poesi.
10. poema.“ (112, 439-440)
aseTive teqsts kidev erTxel vxvdebiT galaktionis dRiurSi. Canaweri
uTariRoa. igi zemoT damowmebuli ,,[Savi] yoranis“ vrceli variantia; masSi
citirebulia nikoloz baraTaSvilis striqonebi da miTiTebulia avtoric.
galaktionis mier Sedgenili gegmis meeqvse da merve punqti aseTia:
,,VI. ukan momCxavios TvalbediTi Savi yorani. n.b.
VIII. Savi yorani gamiTxris saflavs
mdeloTa Soris tialis mindvris. n.b.“ (117, 32)
nikoloz baraTaSvilis saxels vxvdebiT galaktionis dausrulebel,
fragmentul CanawerebSi, romlebic SesaZlebelia, leqsTa monaxazebad
CaiTvalos. vnaxoT erT-erTi maTgani:
25
amgvari azris arsebobis Taobaze Zalian kargad icoda TviTon
galaktionma.
poetis erT-erT ubis wignakSi vkiTxulobT:
,,mozare da motirali. pirveli periodi. baraTaSvili. gza damicale.
ratom? godeba da sevda. wignebi“ (112, 136).
msgavsi teqsti sxvaganac gvxvdeba:
,,vano kakabaZe. WyviSi. meore periodi. baraTaSvili (miarTves wyali). ra
saWiroa ase gaWianureba pirveli periodisa?..
momxsenebeli Zalian bevrs laparakobs, igi imeorebs erTsa, amaxinjebs
leqsebs“ (113, 362).
rogorc Cans, momxsenebelma galaktionis nikoloz baraTaSvilTan
SemoqmedebiT siaxloveze saubars didi dro dauTmo. savaraudod, igi
sagangebod imsjelebda e.w. pirveli periodSi galaktionisaTvis
damaxasiaTebel sevdis motivzec (amgvari msjeloba niSandoblivi iyo,
zogadad, 20-iani wlebSi dawerili araerTi statiisaTvis), rac, TavisTavad,
im droisaTvis arasasurveli warsulis Sexsenebas niSnavda. safiqrebelia,
rom swored aman gamoiwvia galaktionis gaRizianeba.
poeti xSirad yovelgvari komentaris gareSe iniSnavda im teqsts,
sadac misi Semoqmedeba nikoloz baraTaSvilis lirikasTan iyo
dakavSirebuli. magaliTad, 1937-38 wlebiT daTariRebul erT-erT ubis
wignakSi aseTi striqonebi Cauweria da avtoris vinaobac iqve miuTiTebia:
,,lurja cxenebi“
ise ar varga,
rogorc ,,merani“
baraTaSvilis.
a. maSaSvili“. (112, 421)
26
rogorc Sehqmna is mecxramete saukuneSi baraTaSvilma (9, 43) galaktionis
mier frCxilebSi Casmuli ,,Sic!“ da astvacaturovis sityvebis gameoreba,
vfiqrobT, imaze metyvelebs, rom es Tema poets dafiqrebisa da msjelobis
sagnad miaCnda.
yvelaze vrclad galaktioni n. baraTaSvilisa da misi Semoqmedebis
Sesaxeb msjelobs winamorbedi avtorebisadmi miZRvnil eseistur
CanawerebSi, romlebsac ,,Zvirfas saflavebs“ uwodeben. ,,Zvirfas saflavebs“
saarqivo gamocemis ocdamesame tomis Cvidmeti gverdi (gverdi 138-155)
eTmoba. nikoloz baraTaSvili, ivane maCabeli, Wola lomTaTiZe, akaki
wereTeli, mamia gurieli, vaJa-fSavela, ilia WavWavaZe, egnate ninoSvili,
aleqsandre yazbegi, - es im avtorTa CamonaTvalia, romelTa Sesaxebac wers
galaktioni ,,Zvirfas saflavebSi“.
dasawyisSi poeti nikoloz baraTaSvilis martoobasa da miusafrobas
Segvaxsenebs: ,,rodesac igi mTawmindaze adioda _ misi suli hgavda mTvares,
romelic TandaTan fiTrdeboda. iman gaiara Tavisi martoobis gza, gaiara
mowyenils, SeRamebul dros, rodesac bednierebas sZinavda da cxovrobdnen
mxolod aCrdilebi, Wotebi da codvebi“. (120, 140)
sulis Sedareba mTvaresTan, savaraudod, romantikosi poetis leqsidan
- ,,SemoRameba mTawmindaze“ – momdinareobs: ,,ginaxavT suli jereT umanko...
mas hgavda mTvare...“.
galaktionis mixedviT, baraTaSvilis ,,xanamde xangrZlivi sibnele
iyo“. xolo poetis ,,xeli aris brwyinvale xeli ganmartoebuli sulisa
xelovnebis ganuWvret RameSi“ (120, 140). galaktionis azriT, romantikosi
poetis Semoqmedebis mniSvneloba Seucnobi darCa misi
TanamedroveebisaTvis, radgan igi iyo `yvelasaTvis ucnobi da ucxo Tavisi
ukvdavi gancdiT da mziuri SemoqmedebiT, yvelasaTvis ucnauri Tavisi
axali da moulodneli motivebiT~... (120, 139).
galaktioni nikoloz baraTaSvilisadmi gamoCenil uyuradRebobasa da
gulgrilobaSi brals sdebs sazogadoebas: `Tu rogor yuradRebas
aqcevdnen CvenSi maSindel literaturas, amis saukeTeso magaliTi
baraTaSvilia. igi msxverpli gaxda maSindeli sazogadoebrivobis
indeferentizmis~ (120, 140).
galaktioni axsenebs baraTaSvilis cxedris gadmosvenebis faqts. misi
TqmiT, ,,nikoloz baraTaSvilis cxedris gadmosveneba TbilisSi dResac
27
bevrs axsovs, es moxda ocdaeqvsi wlis winaT, didebuli dasaflaveba iyo“
(120, 151). galaktions ar aviwydeba isic, rom ,,n. baraTaSvilis winandeli
saflavi mitovebulia, Zalianac rom eZioT Turme, veRar ipoviT mas“. poeti
gulistkiviliT aRniSnavs, rom n. baraTaSvilis ,,exlandeli samare
araferiT ar ganirCeva Cveulebrivi samarisgan“ (120, 152).
galaktions swams romantikosi poetis Semoqmedebis maradiuloba. igi
wers: ,,gana SeiZleba vinmem uaryos baraTaSvilis SemoRameba ise, rogorc
misi meraniT gafrena mziT damwvar cxel udabnoSi. es dro Cvens
literaturaSi ar dadgeba“ (120, 144). galaktioni adarebs n. baraTaSvilisa
da sxva mgosnebis Semoqmedebas da ambobs: `bevri mgosanTagani...
CveulebrivaT imiT kmayofildeba, rom SeaqvT leqsebSi sinaTle, ferebi da
musika, magram Zalian Zvirad Rvrian masSi im saidumlo wveTebs, romelic
ase uxvadaa dafrqveuli baraTaSvilis leqsebSi~ (120, 144).
galaktionis am CanawerebSi aris nikoloz baraTaSvilis zogierTi
nawarmoebis Sefaseba-daxasiaTebac. magaliTad, poeti Tvlis, rom ,,sulo
boroto“ es iseTi leqsia, rom TviT eqimi fausti, Tavis sakanSi Zvelebur
wignebiTa da alqimikur iaraRebiT mudam Seiyvarebs baraTaSvils, rogorc
Tavis siymawvilis megobars“; xolo leqsSi ,,rad hyvedri kacsa“,
galaktionis azriT, ,,baraTaSvilis suli ocnebobs qalis mSvenier sulze“...
poeti Tvlis, rom ,,qalis mSvenieri suli elandeba baraTaSvils meore
leqsSiac: ,,madli Sens gamCens, lamazo, qalo SavTvalebiano“ (120, 147-148).
igi wers: ,,am leqsebSi, am Sav labirintSi, Sors, dausrulebeli
silaJvardeSi mosCans saTayvanebeli landi beatriCesi, mudmivad sasurveli,
da mudam miuRweveli ideali, ciuri, RvTaebrivi silamaze, haerovani,
usxeulo landi Soreul qalis, Seqmnili sinaTlisa, alis da
surnelebisagan, Rrubeli, ocneba, angelosTa qveynis anarekli. am qals
baraTaSvilis leqsebSi ara aqvs saxeli. magram SeiZleba am beatriCeSi, am
lauraSi davinaxoT romelime qalwuli an axalgazrda qali, romelic
mxurvale grZnobiT uyvarda mgosans sinamdvileSi? baraTaSvilis
biografebi amis Sesaxeb arafers gveubnebian, magram am azris dadebiTad
miReba Zalian romantiuli iqneboda. (120, 148).
rogorc aRniSnaven, ,,es sityvebi SeiZleba pirdapir mivusadagoT
galaktionis poezias, rogorc uzustesi daxasiaTeba siyvarulis
28
romantikuli koncefciisa, romlis erT-erTi aRmsarebeli TviTonac iyo“.
(37, 322).
galaktioni exeba romantikosi poetis Semoqmedebis specifikur
sakiTxebsac. misi azriT, ,,baraTaSvilis ena ufro uaxlovdeba
Tanamedroveobas, Tanamedrove siyvarulisa da mwuxarebis gamosaxatad...“
(120, 144). cnobilia, rom romantikosi poetis enas arqaulad Tvlidnen (132,
134). sapirispiros damtkiceba ki mxolod specialuri naSromis daweris
Semdeg gaxda SesaZlebeli (58, 238). rogorc l. minaSvili aRniSnavs,
CvenTvis sayuradRebo isaa, rom jer kidev didi xniT adre, specialuri
samecniero narkvevis daweramde, nikoloz baraTaSvilis enis novatorul
xasiaTze garkveviT miuTiTa galaktion tabiZem (67, 32). garda amisa, es
fraza safuZvels qmnis, rom sagangebod gamovikvlioT kavSiri am ori
avtoris poetur enas Soris (am sakiTxs exeba mesame Tavis meore qveTavi –
,,nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis Taviseburebebi da
galaktionis adreuli lirikis ena“).
amgvarad aisaxa nikoloz baraTaSvili da misi Semoqmedeba
galaktionis poeziasa da eseistur CanawerebSi. CvenTvis amjerad
gansakuTrebiT mniSvnelovani is aris, rom romantikosi poetis Semoqmedebas
galaktion tabiZe sagangebod akvirdeboda, rac qmnis safuZvels poeturi
mimarTebis sakvlevad.
aleqsandre WavWavaZe
29
aleqsandre WavWavaZis biografiis calkeuli faqtebi Tu am
faqtebis Sefasebebi arcTu iSviaTad gvxvdeba galaktionis Semoqmedebasa
da dRiurebSi. magaliTad, poetis erT-erT CanawerSi vkiTxulobT:
`orbeliani grigol, giorgi erisTavi, al. WavWavaZe, dimitri
yifiani, solomon dodaSvili, al. orbeliani, el. erisTavi am dros
ruseTSi nanobdnen im farul sazogadoebaSi monawileobas, romelic
dawesda tfilisSi 1829 wels. es kacebi warmoadgendnen Cvens sazogadoebaSi
samwerlo elements da am elementis umyofloba sagrZnobeli iyo Cveni
erisaTvis~ (117, 157).
es aris citata 1922 wels gamocemuli wignisaTvis – `n. baraTaSvili.
leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi~ _ wamZRvarebuli narkvevidan -
`cxovreba nikoloz baraTaSvilisa~, romlis avtoric iona meunargia
gaxlavT. biografiuli narkvevidan galaktionis yuradReba sxva araerTi
sagulisxmo detalis garda, Cven mier zemoT moyvanil fragmentsac
miupyria. rogorc Cans, iona meunargias sityvebi, raRac aspeqtiT saintereso
iyo galaktionisaTvis da amitom amoiwera es fragmenti. CvenTvis es detali
mniSvnelovania, radgan, cnobilia, rom aleqsandre WavWavaZis SeTqmulebaSi
monawileobasTan dakavSirebiT orgvari Tvalsazrisi arsebobs. iona
meunargia mas, rogorc Cans, SeTqmulebis monawiled miiCnevs, savaraudod,
amave Sexedulebas iziarebs galaktioni, yovel SemTxvevaSi, igi sapirispiro
azrs ar afiqsirebs.
iona meunargiasTan SeTqmulebis zogadi Sefasebaa mocemuli. igi
miuTiTebs, rom baraTaSvilis droindeli Tbilisis sazogadoebrivi
cxovreba erTferovani da arafris mimcemi iyo axalgazrda poetisaTvis,
radgan is pirovnebebi, visac sazogadoebrivi cxovrebisaTvis elferisa da
Sinaarsisi micema SeeZlo, SeTqmulebis gamo iyvnen gadasaxlebulni (64,
XX), amas mosdevs galaktionis mier citirebuli sityvebi. galaktionis
dRiurSi iona meunargias narkvevidan amoweril fragments poetis komentari
ar erTvis, XIX saukunis cnobili istoriuli faqtis Taobaze azrs sxvagan
gamoTqvams galaktioni.
poemis `saubari lirikis Sesaxeb~ garkveuli nawili qarTvel
poetebs eTmoba. aleqsandre WavWavaZis Sesaxeb aq naTqvamia:
,,viT axalgazrda
30
WavWavaZis romantiul suls
samSoblo mxaris
dampyrobelis siverage sZuls...
rom TviT jalaTebs
gadaqceuls
smenad da Wvretad,
mcodneT: ra Zala,
ra simtkice
hRvivis gznebisTvis,
SiSis zars scemda
poezia
ufrore metad,
vinem fermkrTali SeTqmuleba
ajanyebisTvis“. (102, 162-163)
31
CavTvliT, maSin unda vifiqroT, rom poemis damowmebul striqonSi
sityvebia gadaadgilebuli da nacvlad `viT axalgazrda WavWavaZis
romantiul suls samSoblo qveynis dampyrobelis siverage sZuls~ unda
wavikiTxoT: `viT WavWavaZis axalgazrda romantiul suls samSoblo qveynis
dampyrobelis siverage sZuls~. ufro realuri Cans is mosazreba, romlis
mixedviTac galaktionis poetur warmosaxvaSi gaerTianebulia,
ganuyofeladaa warmodgenili romantikosi poetis biografiis ori
sxvadasxva, magram amave dros, erTmaneTTan dakavSirebuli faqti.
zemoT damowmebul striqonebSi 1832 wlis SeTqmulebas galaktioni
moixseniebs epiTetiT - ,,fermkrTali“ (`vinem fermkrTali SeTqmuleba
ajanyebisTvis~). SeniSnulia, rom galaktionis am striqonebSi `epiTeti
fermkrTali sruliad gansxvavebul datvirTvas iRebs: TiTqosda martiv
saxeSi mocemulia movlenis zusti, Rrma da obieqturi daxasiaTeba.
`fermkrTali SeTqmuleba~ miniaturuli poeturi gamokvlevaa, romelsac
Cveni grZnobisa da gonebisaTvis metis Tqma SeuZlia, `vinem wignebis uRrmes
striqonebs verdateuli mecnierebiT~ (32, 12-13).
galaktionis yuradRebas, romantikosi poetis biografiaze metad
misi Semoqmedeba ipyrobs.
mecxramete saukunis mwerlobis Sesaxeb mas ubis wignakSi amgvari
teqsti Cauweria: `me-18 saukunis damlevisa da me-19 saukunis pirveli
periodis dasawyisis qarTul literaturaSi gansakuTrebiT mJRavndeba
dasavleTisa da aRmosavleTis urTierTgavlena: am epoqam warmoSva
gamoCenili poetebis brwyinvale pleada: a. WavWavaZe, g. orbeliani, n.
baraTaSvili da sxva.
dasavleTis romantizmma da pesimizmis motivebma farTo gamoZaxili
hpova maT SemoqmedebaSi. magram dasavleT evropis literaturis ideebi da
maTi gavlena Taviseburad asaxulia am poetebis SemoqmedebaSi...~ (120, 507).
amave konteqstSi sainteresoa galaktionis sxva Canaweric: `i.
griSaSvils... araviTari kavSiri ara aqvs aleqsandre WavWavaZesTan.
epotineba ki, sad miva~.
ori poetis – galaktionisa da ioseb griSaSvilis urTierToba
erTferovani da ucvleli ar yofila. es sakiTxi Seswavlilia nodar
tabiZis werilSi `ioseb griSaSvili da galaktion tabiZe (urTierTobaTa
Strixebi)~ (123, 154-172), amave sakiTxs ganixilavs kaxi iosebiZe nodar
32
tabiZis wignze - ,,suli laJvardze uspetakesi“ – daweril recenziaSi (49,
255-256).
zemoT damowmebuli fraza, vfiqrobT, imis dasturia, Tu raoden
maRali azris mqone iyo galaktion tabiZe romantikosi avtoris
Semoqmedebaze.
am fonze, ucnaurad aRar unda mogveCvenos is, rom aleqsandre
WavWavaZe gaxldaT erT-erTi im poetTagani, vis SemoqmedebasTan
mimarTebiTac `amowmebda~ mis mier Semotanil versifikaciul siaxleebs
galaktioni.
magaliTad, samstriqoniani strofis erT-erT saxeobas galaktioni
vrcel Canawers uZRvnis. amgvar strofSi - `samaianSi~ (rogorc poeti
uwodebs), aucileblad sami, erTmaneTTan gariTmuli striqoni unda iyos.
TvalsaCinoebisTvis galaktions moaqvs magaliTi Tavisi Semoqmedebidan:
33
,,vah, Sengan wylulsa, dakodils gulsa,
o, vardisa mqonev, bulbulT SemaRonev,
Temro, Temro, Temro, vame Sengan Temro!“ (146, 46)
`siyvarulsa Seupyrivar~:
34
`gavixseneT moxucni: Salva dadiani, Tedo saxokia, leo qiaCeli, nino
nakaSiZe, ipolite varTagava, mariam gariyuli da sxv. yvelaze metad Salvaze
iyo saubari. geronti qiqoZe gagvaxsenda. igi 75 wlisaa. ah, droni, droni..~ (115,
142).
an kidev: `ehh, _ oxravden isini, _ `vah, droni, droni, naqebni marad,
warvidnen, gahqrnen sizmrebriv Cqarad... da isev _ `vah, droni droni _ eeh!~ (115,
140)
galaktionis dRiurebSi vxvdebiT al. WavWavaZis ara mxolod calkeul
striqonebs, aramed ufro vrcel fragmentebsac. magaliTad, galaktionis
saarqivo gamocemis meTeqvsmete tomSi, romelic poetis 1940-1946 wlebis
dRiurebs aerTianebs, 1943 wliT daTariRebuli aseTi Canaweria:
grigol orbeliani
35
20-ian wlebSi gamoqveynebul leqsSi ,,iaralis“ grigol orbeliani
moxseniebulia rogorc ,,yabaxis gmiri“, ,,romelic aqebda Rvinos da salomes“
(95, 236)
rogorc Cans, grigol orbelianis Semoqmedebidan galaktionis
gansakuTrebuli yuradReba miuqcevia romantikosi poetis leqss ,,muxambazi“
(,,aravisTvis me dRes ara mcalian“) – konkretulad ki striqonebs, sadac
,,Seqebulia“ salome:
37
,,kislovodski. 11. VIII. 39.
...dRes davaTvaliereT am mxaris mxatvrebis gamofena. es pirveli gamofenaa...
davaTvaliere lermontovis droindeli baRi, uZvelesi xeebiT...“ aq poets
sxvaTa striqonebTan erTad, grigol orbelianis ,,saRamo gamosalmebisa“
axsendeba, igi dRiurSi wers: ,,mze Caesvena marama, mis Suqi jereT kavkazsa,
Tavsa exveva alersiT, viT qali mamas moxucsa“ (112, 599).
grigol orbelianis ,,saRamo gamosalmebisa“ mecxramete saukunis qarTuli
mwerlobis erT-erT brwyinvale nimuSad iTvleba. mas kidev erTxel ixsenebs
poeti: ,,artistuli yvavilebis“ epigrafebze saubrisas verlenis frazis
,,Camaval mzeTa melanqolia“ (romelic erT-erTia am wignis oTx epigrafTagan)
Sesaxeb wers: ,,melanqolia Camavali mzis ganmartebas ar saWiroebs, aqvs aseTi
fraza grigol orbeliansac mSvenier leqsSi ,,gamoTxoveba“ - ,,mze Caesvena
marama“... (119, 484).
poemaSi ,,sadRegrZelo“ ganTiadis STambeWdavi suraTia daxatuli:
,,ciskari modis
aTi aTasi
Svenebis vrceli
kari eReba.
marad-qveyniur
38
aTasi alis
siaxlis cecxliT
gaditexeba.
igi ciskari
sinamdvilea
is gmirobaa,
gulgamexeba!
aha, ciskarma
aRmosavleTi
axali vardis
feriT SeReba“...
,,ciskari sinamdvilea,
gmiroba, gulgamexeba,
ciskarma aRmosavleTi
vardisaferad SeReba“... (116, 440-441).
39
Tavi II
galaktionis marginaliebi qarTveli romantikosebis
TxzulebaTa gamocemebze
1
saqarTvelos giorgi leoniZis saxelobis qarTuli literaturis saxelmwifo
muzeumis monacemebis mixedviT grigol orbelianis werilebis pirveli tomi unda
yofiliyo WyviSis muzeumSi, Tumca vanSi yofnis dros es gamocema galaktionis
pirad biblioTekaSi ar aRmoCnda. garda am wignisa, katalogis ar arsebobisa da
sxva teqnikuri saxis problemebis gamo, ver SevZeli Semeswavla sxva araerTi
gamocemac.
40
waukiTxavs, gauxazavs calkeuli sityvebi, striqonebi, moniSnulia araerTi
abzaci.
mivyveT teqsts, vnaxoT, ra ipyrobs poetis yuradRebas. iona meunargias
narkvevi ase iwyeba: ,,baraTaanT gvars SesaniSnavi mwerali emarTa. im
modgmaTa razms, romelic mohyva baraTas da jambakuris STamomavalTa, mas
Semdeg, rac eseni ZvelTa-Zvelad gadmosaxldnen saqarTveloSi“... (64, V)
galaktions gauxazavs sityva baraTa. wlebis Semdeg poeti am leqsikur
erTeuls iyenebs erT-erT gamouqveynebel leqsSi:
,,SoTasi,
daviTianis,
baraTasi,
iliasi,
akakisa da
vaJais
ukvdavia
qveynad fasi...“ (100, 140)
41
galaktioni interesdeba im saswavleblis aRwerilobiT, sadac
baraTaSvili aRizarda: ,,skola swored axlandels kaloubnis ekklesiis
maxloblad yofila, Segirdebi Turme ezoSi Segrovdebodnen, zafxulSi
karSi swavlobdnen da zamTarSi darbazSi...“ (64, VIII).
poetis pirovnebasTan uSualod dakavSirebuli faqtebidan galaktionis
yuradRebas iqcevs is, rom baraTaSvili ,,pirveli motancave iyo sakuTrad
lekurisa“ (64, IX) da rom ,,oci wlis ymawvilma iTxova universitetSi
gagzavna“ (64, XVI).
galaktions mouniSnavs teqstis is nawili, sadac baraTaSvilis
droindeli Tbilisia aRwerili: ,,arc iyo aq erTi mWidro organiuli
qarTuli sazogadoeba, qarTuli sazogadoebrivi hazri, ar iyo Teatri, ar
iyo klubi, ar iyo gazeTi, ar iyo sazogado yriloba, ar iyo maRali
saswavlebeli, _ erTi sityviT ar iyo araferi, risganac dRes Semdgara
TviT hazri ganaTlebul sazogadoebrivs cxovrebaze“ (64, XXI); xolo
Semdeg nikoloz baraTaSvilis amave viTarebis zustad damaxasiaTebeli
fraza gauxazavs: ,,tfilisi isev is qalaqia usargeblo gonebisa da
gulisaTvis“ (64, XXI).
igi agreTve dainteresebula poetis portretis dakargvis ambiTac:
,,baraTaSvilis portreTi arsad ipoveba, erTad erTi misi dagerotipi,
romelic SerCenia mis das nino baraTaSvils, daRupula im saSinel
cecxlSi, romelmac gadabuga, ar maxsovs romel welSi, golovinis
(rusTavelis) prospeqtis saxlebi da maT Soris dubeliris fotografia (es
dagerotipi gadaeca fotografisTvis ilia WavWavaZes) (64, XXV).
galaktions mouniSnavs iona meunargias sinanuliT naTqvami sityvebi
axalgazrda poetis bedis Sesaxeb:
,,amaze uares pirobebSi ar Cavardnila arasodes araviTari axalgazrda
talanti. kacs jer Tergi ar daulevia, rogorc amboben Cveni mamebi,
quTaisamdis gza ar gaulevia, zRva ar enaxa da bedma ki am niWiers bavSvs
cxviri kancelariaSi Seayofina... ai, am dros baraTaSvili kargs wreSi rom
Cavardniliyo, rom rame manqanebiT mis garSemo sazogadoebac gaCeniliyo
ganaTlebuli, mwerlobac ganviTarebuli, imisgan metad SesaniSnavi poeti
SeiZleboda damdgariyo. magram sad iyo im dros an mwerloba, an mkiTxveli
sazogadoeba, an zneobiTa da gonebiT gaCalxuli, ganaTlebuli wre
42
sazogadoebisa?.. da es bunebisgan uCveulod dajildovebuli arseba, Seiqmna
Cveulebriv kacad“ (64, XIX).
baraTaSvilis am gamocemis SeZenisas, ra Tqma unda, romantikosi
poetis biografia, iseve rogorc misi lirika, galaktionisaTvis kargad iyo
nacnobi2 miuxedavad amisa, poets dakvirvebiT waukiTxavs n. baraTaSvilis
nawarmoebebi. mainc ra ipyrobs galaktionis yuradRebas am periodisaTvis?
poetis mier moniSnuli striqonebis mixedviT SeiZleba iTqvas, rom
galaktionis yuradReba ZiriTadad, ramdenime aspeqtiTaa mimarTuli. mas
ainteresebs bunebis asaxvis baraTaSviliseuli manera. wignSi gaxazulia
leqsis ,,bulbuli vardzed“ es monakveTi:
2
vfiqrobT, sayuradReboa nodar tabiZis cnoba imis Taobaze, rom SemorCenilia
galaktionis moswavleobis droindeli rveuli, sadac poets CamouTvlia 1905 wels
mis mier wakiTxuli nawarmoebebi. dasaxelebul wignebs Soris aris nikoloz
baraTaSvilis ,,Txzulebani“ (121 ,93).
43
leqsSi ,,SemoRameba mTawmindazed“ galaktions gauxazavs sami sityva -
,,idumiloba“, ,,warutyvevs“, ,,viTa“ da Sesabamisad, TiToeul maTganze
miuweria: ,,Tu idumaloba? unda Semowmdes“; ,,Tu warityvevs?“; ,,reca?“
pirvel or SemTxvevaSi poets orTografia ainteresebs, xolo mesamegan
– sityvis mniSvneloba. amave leqsSi poetis yuradReba miupyria mimarTvas -
,,mTao cxovelo“.
n. baraTaSvilis leqsi ,,Congurs“ aT da TxuTmetmarcvliani
striqonebisgan Sedgeba. galaktions TiToeuli striqonisaTvis Sesabamisi
marcvlebis raodenobis aRmniSvneli cifri miuweria. Semdeg nawarmoebis
bolo striqonebi imave gverdze gadmouweria da aseTi SeniSvnac daurTavs -
,,aq raRacnairad ritmi irRveva“.
amave wignSi gamoqveynebulia nikoloz baraTaSvilis werilebic.
rogorc Cans, maTi kiTxvisas, galaktioni romantikosi poetis
ganwyobilebas akvirdeboda. magaliTad, mouniSnavs fraza ,,amisaTvis
gacnobebT Cems viTarebas...“ (16, 90) da miuweria - ,,opt.“
erT-erTi werilis teqstSi poets gauxazavs leqsikuri erTeulebi
,,welsa“, ,,sayuarelo“, ,,momiteveT esden“, ,,saqmeebSi gaverTvodi“, ,,ferÃi
uked mqonda“, ,,kidec vhxti da kidec vtancaob“, ,,vhsTxove“, ,,SÂilo“, ,,misma
Suenebam“, ,,ganatkbes saxedueli“, ,,aRmitaces fiqrni“ da sxva. aSkaraa,
galaktioni baraTaSvilis eniT aris dainteresebuli. swored am aspeqtiT
unda mieqcia poetis yuradReba frazas sxva werilidan: ,,erTis leqsiT
kargad gavatareT droeba, mTeli erTi kvira“ – aq, savaraudod, sityva
,,leqsis“ mniSvneloba gaxda misi interesis sagani.
garda 1922 wlis krebulisa, galaktionis biblioTekaSi inaxeba n.
baraTaSvilis leqsebis 1945 wlis gamocema - nikoloz baraTaSvili,
leqsebi, saxelgami, 1945. wignis bolos, sarCevis win, cariel furcelze
galaktions miuweria:
baraTaSvilis riTma
44
3. xom ar igulisxmeba is garemoeba, rom besikma metismetad gaamCata
riTma, ise, rogorc aleqsandre WavWavaZem. SeiZleba aq riTmam dahkarga
rusTavelis simaxvile da momabezrebeli gaxda?
4. erTis sityviT, Cven faktTan gvaqvs saqme, baraTaSvilis mier
uaryofilia riTmis ise gageba, rogorc esmoda rusTavels. baraTaSvili
eyrdnoba mxolod da mxolod Sinagan ritms.
aq baraTaSvili _ Sordeba savsebiT rusTavels. ori merania: merani
avTandilis, merani baraTaSvilis, isini sxvadasxvani arian. saWiro iyo maTi
SeerTeba.
5. da es movaxerxe me: Cemi merani SeTavsebaa am ori sxvadasxvaobis:
rusTavelis riTmis dacva, baraTaSvilis ritmis gamoyeneba, azris
gaRrmaveba, ai ,,lurja cxenebi“.
6. es exla sqemaa, magram yovelive amas unda gaSla, gaRrmaveba.
nikoloz baraTaSvilis riTma, marTlac, mkveTrad gansxvavdeba
rusTveliseuli riTmisagan. romantikosi poetis riTmam didi xnis win
miiqcia mkvlevarTa yuradReba. am sakiTxs araerTi avtori Seexo. n.
baraTaSvilis riTmis Sesaxeb werdnen s. gorgaZe, k. WiWinaZe, a. gawerelia...
Tamaz Cxenkelis mixedviT, ,,baraTaSvilTan, romlis stili da sityvieri
purizmi rafinirebis etalonad darCeba mudam, qarTuli riTmis bunebrivi
prosodiis dakargva amouxsnel paradoqsad rCeba“ (139, 7).
baraTaSvilis riTmis Tavisebureba Tanamedrove
literaturaTmcodneobaSi amgvarad aris axsnili: ,,baraTaSvilisaTvis ar
dgas nakluli riTmis bunebrivoba-arabunebrivobis sakiTxi. im mxatvrul-
esTetikur sistemaSi, romelic realizebulia mis nawarmoebebSi, igi
Seucvlelia da erTaderTi. baraTaSvilis axali tipis lirikisaTvis
nakluli riTma yvelaze ufro sasurveli formaa akustikuri momentidan
semantikur momentze yuradRebis gadatanis gamo“ (40, 27).
vfiqrobT, am SemTxvevaSi sainteresoa is, rom galaktioni Tavis
CanawerSi msjelobs im sakiTxze, romelic mecnierTa xangrZlivi gansjisa
da ganxilvis sagani iyo.
mniSvnelovani da zustia Tavad galaktionis Sexedulebebi, Tundac is,
rom baraTaSvilis mier uaryofilia riTmis ise gageba, rogorc esmoda
rusTavels; rom romantikosi poeti eyrdnoba mxolod da mxolod Sinagan
ritms.
45
amave krebulis bolo gverdze galaktions miuweria eqspromti,
romelSic nikoloz baraTaSvilis Semoqmedebidan miRebul STabeWdilebas
gviziarebs:
,,xelSi mipyria baraTi Slili
leqsi: - es aris baraTaSvili.
bedi ucqerda mas, viT naSvilebs,
dro sxvas ver mogvcems baraTaSvilebs.
Tumca isrebi bevrma daSvilda
msgavsi ver gaxdnen baraTSvilTa“.
46
calkeuli sityvebi da striqonebi araerT nawarmoebSia gaxazuli.
magaliTad, leqsSi ,,Rame“ poets erTi mxriv ainteresebs leqsika _
moniSnulia Semdegi sityvebi da Sesityvebebi ,,miT guls“, ,,eSxis maxiTa“,
,,neliad“, ,,bageba“; xolo meore mxriv sixarulis warmavlobis grigol
orbelianiseuli gadmocemis Tavisebureba:
47
daemxo Cemi samSoblo,
guls miklavs uimedoba,
saflavs Cavdivar simwariT“... (72, 45)
dila
4
am leqsis aRniSnul ganyofilebaSi Setanis mizezi aralogikuria. rogorc
komentarebSia aRniSnuli, ,,dila“ grigol orbelianis sicocxleSi ramdenjerme
daibeWda avtoris xelmoweriT. is, rom leqsi ,,Rirsebis mxriv naklebxarisxovania“
(rogorc amas redaqtori aRniSnavs), ra Tqma unda, mis calke ganyofilebaSi
moTavsebas ar amarTlebs.
48
am Cems daCagruls guls nugeSi hsce, _
rom ganiRviZos mana Rrma ZiliT,
da gamovides karzeda diliT,
maSin Sen imas Seatyobine,
es Cemi tanjva guls agrZnobine,
uTxar ro me var imisTvis mkvdari
CemTvis nugeSi arsaiT aris!
egebis maSin man Semibralos,
mcire nugeSi SemomiTvalos...
maSin Sen Cemo lamazo dilav,
am Cem sicocxles Sen Semogwirav!.. (72, 151)
49
maS me raT SemrCa ase Rrmad gulze?
mTvarev, Sen mogTxov Cem sayvarelsa,
monaxe igi yovel mxaresa!..
Tu naxo, mTvarev, Cemi mtanjveli,
uTxar, im xis Zirs yovel Ram veli.
uTxar, rad mtanjavs? rad ar mibralebs?
ratom ar mova da ar maxarebs?..
Tu naxo, mTvarev, ualersebs sxvas,
nuRaras etyvi, sul nu gascem xmas!
maSin im xis Zirs me moviklav Tavs
da qveynad movfen Cems mware ambavs. (84, 73)
51
,,cxovreba da poezia nikoloz baraTaSvilisa“, aleqsandre quTelias ,,n.
baraTaSvilis filosofiuri msoflmxedveloba“, akaki gawerelias
,,sikvdili baraTaSvilisa“. am wignebze minawerebi ar aris, Tumca zogierT
maTganSi calkeuli monakveTebi galaktions fanqriT mouniSnavs. amgvar
gamocemaTa poetis biblioTekaSi arseboba, bunebrivia, metyvelebs imaze,
rom galaktionis dainteresebuli iyo qarTvel romantikosTa biografiiT,
SemoqmedebiTa da im gamokvlevebiT, romlebic am avtorebsa da maT
teqstebTan iyo dakavSirebuli.
52
Tavi III
qarTuli romantizmis tradicia da
galaktion tabiZis adreuli (1908-1914) wlebis Semoqmedeba
53
ar kmayofildeba da rogorc vsTqviT, xorcielaT da sulieraT datanjuli
poeti sikvdils natrobs, raTa samudamoT gaecalos am araraobas, orpir
qveyanas da iq daisvenos, sadac samaradiso siCume mefobs“ (130, 11).
1915 wels gamoqveynebul werilSi _ ,,qarTveli mwerlebi – galaqtion
tabiZe (misi leqsebis gamocemis gamo)“ _ ioseb arimaTielma (imedaSvilma)
TiTqmis ucvlelad gaimeora iv. gomarTelis Tvalsazrisi. igi wers: ,,g. tabiZe,
_ es bunebisa da adamianis sulis mesaidumle, _ sruliad gankerZoebiTa sdgas.
Tavisi SemoqmedebiT igi msoflio sevdis mgodebelT (CvenSi n. baraTaSvils)
uaxlovdeba“ (4, 5).
amave wels gamoqveynda aleqsandre abaSelis werili ,,yviTeli foToli (g.
tabiZis poezia)“, sadac avtorma galaktionis ,,udabnosa“ da n. baraTaSvilis
,,suli obolis“ siaxloveze mianiSna. ,,waikiTxeT ,,udabno“ da Tqven igrZnobT,
Tu ra aris martooba sulisa“, _ werda al. abaSeli (1, 230). TiTqmis naxevari
saukunis Semdeg gamoqveynebul werilSi _ ,,filosofiuri motivebi
galaqtionis SemoqmedebaSi“ _ es Tvalsazrisi gaimeora dimitri benaSvilma.
galaktionis ,,udabnos“ Sesaxeb msjelobisas man aRniSna: ,,Cven aq mowmeni varT
didi adamianis sevdisa, romelic Soreuli asociaciebiT exmaureba nikoloz
baraTaSvilis genias“ (19, 164).
1915 wels galaktionis Semoqmedebas kidev erTi werili _ mixeil
abramiSvilis ,,Ramis mgosani“ _ mieZRvna, sadac garkveuli adgili eTmoba
galaktionis nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan mimarTebis sakiTxs. m.
abramiSvili mxolod im gansxvavebebze (da ara msgavsebaze) amaxvilebs
yuradRebas, rac am ori poetis Semoqmedebas Soris SeiniSneba. vfiqrobT,
mniSvnelovania, rom m. abramiSvili swored nikoloz baraTaSvilis
Semoqmedebis fonze aanalizebs galaktionis teqstebs _ anu mkvlevars am ori
poetis lirikas Soris arsebuli msgavseba saeWvod ar miaCnia da axla
gansxvavebebis povnas cdilobs. ,,tabiZe da n. baraTaSvili _ sruli
winaaRmdegobaa Tvisi temperamentiT. pirveli TiTqos umoZrao sulia,
baraTaSvili ki Zlieri titania, suliT maRali da guliT vaJkaci. igi Tavis
beds fatalurad ar mindobia, ar scxovrobs mxolod Savi fiqrebiT, aramed
kidev Zlierad moZraobs, ibrZvis, muxTal beds umklavdeba... tabiZe ki mxolod
garindebuli Sescqeris ciur mnaTobTa myudroebas, mis elvarebas Sav RameSi
da saidumloebiT mosil mSvenierebas. igi sdgas viT udabnos mwiri mwuxris
dros da aRavlens melodiur locvas“ (3, 12).
1916 wels daibeWda tician tabiZis werili _ ,,martoobis ordenis
kavaleri“ galaqtion tabiZe“. t. tabiZem galaktionis nikoloz baraTaSvilis
54
SemoqmedebasTan mimarTebis xasiaTze amgvarad miuTiTa: ,,simvolizms CvenSi
Ramec ar gauTevia... mxolod exla iwyeba pirveli xazebis gaxsna, ukve grZnob
axal sios. es gariJraJis win burusia: da unda gaTendes. am saxeTa cvlas
uCvevi Tvalic SeamCnevs gal. tabiZeSi. grZnob, rom poeti ukve gadmofrinda
Zveli budidan, magram sivrces laRad safrenad jer ver endoba da SiSiT
ikvalavs gzas. mis simReraSi gzebis ZebnaSi Tqven modixarT n. baraTiSvilidan
da mamia gurielidan, magram swori xazi, romelic gamoarCevs mas am
poetebisagan, ise rogorc lamartinidan irCeva verleni da puSkinidan al.
bloki, jer mxolod konturiT aris daxazuli, am gamourkvevlobiT da
burusiT xasiaTdeba g. tabiZe da mwerloba Cveni dReebisa“ (124, 318-319).
20-ian wlebSi gamoqveynebuli werilebi ZiriTadad ,,artistul yvavilebSi“
Setanil teqstebs Seexeba da CvenTvis saintereso sakiTxic swored am aspeqtiT
aris ganxiluli, adreul lirikaze ki TiTqmis araferia naTqvami, ris gamoc,
am avtorebsa da maT Sexedulebebze naSromis meoTxe TavSi visaubrebT.
1933 wels gamoqveynebul werilSi ,,galaqtion tabiZis SemoqmedebiTi
gzebi“ simon xundaZem ori poetis sulieri naTesaoba udavod miiCnia: simon
xundaZis azriT, ,,n. baraTaSvilis ,,sulo boroto“ da gal. tabiZis ,,elegia“
aaSkaraveben am naTesaobis mTavar xazebs“ (160, 3). garda amisa, mkvlevari
Tvlis, rom ,,mistiuri melanqolia dakargul, tkbil yrmobaze da
metafizikuri survili bedis sazRvris gadalaxvisa Tavisebur kavSirs abams am
ori sxvadasxva saukunis poetebs Soris“ (160, 3).
30-iani wlebis bolos _ 1938 wels _ gamoqveynda akaki gawerelias werili
,,galaqtion tabiZis lirika“, sadac mkvlevari galaktionis adreuli
Semoqmedebis romantizmTan siaxloveze msjelobs: ,,galaqtion tabiZem
leqsebis pirvelive wigniT gamoamJRavna iSviaTi ostatoba liriuli
TrTolvis gadmocemis sferoSi. marTalia, poeti jer kidev midioda
romantikuli lirikis nacnobi gziT, igi didis sifaqiziT imeorebda Zvels
motivebs, romliTac yovelTvis gamoirCeoda TanamedroveTa Soris, magram
ferebis zusti ganawileba, peizaJis xatvis unari, didi emociuri Zala misi
leqsebisa imTaviTve cxadyofda, rom romantikul lirikas SemdegSi aRar
SeeZlo raime axalisa da mniSvnelovanis Tqma am mimarTulebiT. galaqtion
tabiZem TiTqmis amoswura am lirikis SesaZleblobani. igi exeboda sakmaod
cnobil Temebs (,,yorani“, ,,mTawmindaze“, cikli leqsebisa martoobisa da
miusafrobis Sesaxeb) da TiTqos ukanasknelad imeorebda n. baraTaSvilis
poetur xmas“ (24, 142-143)
55
Salva radianma 1940 wels gamoqveynebul werilSi - ,,galaqtion tabiZe“ -
aRniSna, rom ,,qarTuli klasikuri poeziis warmomadgenlebidan gal. tabiZe
yvelaze met naTesaobas n. baraTaSvilTan grZnobs“. man kidev erTxel miuTiTa
galaktionis leqsis - ,,elegia“´- n. baraTaSvilis nawarmoebTan _ ,,sulo
borotosTan“ kavSirze. misi TqmiT, ,,am ori leqsis Sinaarsi, sityvieri masala
da poeturi gancda TiTqmis arafriT gansxvavdeba erTmaneTisagan“ (79, 92).
avtoris azriT, aseTive msgavseba SeiniSneba galaktionis ,,Sav yoransa“ da
nikoloz baraTaSvilis ,,merans“ Soris. (79, 92). ramdenime wlis Semdeg
gamoqveynebul wignSi ,,Tanamedroveni“ S. radiani ukve sxva nawarmoebTa
siaxlovezec miuTiTebs. igi erTmaneTTan akavSirebs leqsebs: ,,mTawmindaze“ da
,,SemoRameba mTawmindaze“, ,,xomlsa“ da ,,merans“, ,,Cemi varskvlavi satrfoo“ da
,,madli Sens gamCens, lamazo“ (80, 42-43). garda amisa, mkvlevari gamoTqvams
azrs, rom ,,suliT obolis“, miusafaris cneba galaktionis poeziaSi n.
baraTaSvilis Semoqmedebidan Sevida (80, 43).
1943 wels Jurnal ,,mnaTobSi“ gamoqveynebul werilSi b. JRentma
yuradReba gaamaxvila ori poetis ,,Rrma sulier naTesaobaze“ da am naTesaobis
,,ueWveli kvalis“ dasturad daimowma leqsi ,,Savi yorani“ (77, 161).
1951 wels gamoica sergi Wilaias wigni ,,galaqtion tabiZis poezia“7,
sadac erT-erTi Tavi _ ,,g. tabiZis damokidebuleba XIX saukunis qarTul
poeziasTan“ _ CvenTvis mniSvnelovan sakiTxs eTmoba. aq mkvlevari SedarebiT
vrclad saubrobs galaktionis nikoloz baraTaSvilTan mimarTebis Taobaze.
misi TqmiT, ,,galaktion tabiZeze yvelaze didi gavlena n. baraTaSvilis
poeziam moaxdina, is iyo misi STagonebis wyaro“ (150, 45). mkvlevaris azriT,
galaktionis lirikis sevdiani ganwyobilebani, cxovrebis romantikuli
aTviseba saTaves nikoloz baraTaSvilis romantikul leqsebSi poulobs. (150,
46). igi msjelobs calkeul TemaTa da motivTa (bunebis gancdis Tavisebureba,
siyvarulis, suleri oblobis Tema) gansaxovnebis msgavsebazec, Tumca misi
msjeloba metismetad zogadia.
ukve cnobili paralelebis garda s. Wilaia miuTiTebs im msgavsebaze, romelic
galaktionis ,,axal talRas“ akavSirebs nikoloz baraTaSvilis leqsTan
,,fiqrni mtkvris piras“. agreTve saubrobs ,,guriis mTebisa“ da ,,meranis“
7
amave sakiTxs msjelobs s. Wilaia 1949 wels gamocemul wignSi
,,literaturuli werilebi“, sadac erT-erTi werili swored galaktion tabiZis
Semoqmedebas eZRvneba. Tumca am SemTxvevaSi vimowmebT 1951 wels gamoqveynebul wigns,
radgan aq CvenTvis saintereso problema ufro vrclad aris ganxiluli.
56
kavSirze (150, 56), aRniSnavs, rom ,,galaktion tabiZe siyvarulis gagebaSi n.
baraTaSvils yvelaze ufro enaTesaveba leqsiT ,,Cemi varskvlavi“, radgan es
nawarmoebi exmaureba nikoloz baraTaSvili leqsebs ,,Cems varskvlavs“ da ,,ar
ukiJino satrfoo“ (150, 57).
S. radianisa da s. Wilais mier SeniSnuli paralelebze saubrobs eTer
SuSania 1956 wel gamocemul wignSi ,,galaktion tabiZe“, amave mkvlevarTa
Tvalsazrisebis erTgvar Sejamebas warmoadgens konstantine meZvelias
narkvevi ,,n. baraTaSvili da galaktion tabiZe“ (65, 85-97). aseve, zogadad
msjelobs sargis caiSvili CvenTvis saintereso sakiTxze 1973 wliT
daTariRebul werilSi ,,galaktioni da qarTuli klasikuri poezia (ramdenime
SeniSvna da paraleli)“.
akaki xinTibiZis wignis _ ,,galaktionis poetika“ _ pirveli TavSi,
romelic 1968 wliT aris daTariRebuli, mkvlevari wers: ,,axali Taobis
poetebs Soris galaktionma yvelaze ukeT SeigrZno msgavsi istoriuli
viTareba, romelic Tavis drosa da baraTaSvilis samwerlo asparezze
gamosvlis periods Soris arsebobda... Tumca galaktionis Cafiqreba
sakacobrio kiTxvebze baraTaSvilis ubralo gameorebad ar SeiZleba miviCnioT.
galaktioni axal situaciaSi svams analogiur kiTxvebs da ufro akonkretebs
Tavis ocnebas, arbilebs da anazebs ganwyobilebebs, rasac gamoxatvis
Taviseburi forma mohqonda“ (158, 3). samwuxarod, mkvlevars galaktionis
adreuli lirika nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan mimarTebiT ar
gauanalizebia, mxolod amgvari zogadi Tvalsazrisis gamoTqmiT Semoifargla.
1972 wels gamoqveynebul wignSi ,,legenda galaktionis cxovrebisa“ revaz
TvaraZem galaktionis nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan mimarTebas
Segirdoba uwoda da iqve aRniSna, rom ,,galaktion tabiZis adreul lirikaze
baraTaSvilis gavlenis sakiTxi jerac ar aris sabolood Seswavlili“ (45, 57).
es Tvalsazrisi gaimeora mkvlevarma amave wignis 2001 wels gamoqveynebul
Sevsebul redaqciaSic.
Cveni kvlevis saganTan _ nikoloz baraTaSvilis tradicia da galaktion
tabiZis adreuli Semoqmedeba _ mtkiced aris dakavSirebuli mkvlevarTa
Sexeduleba galaktionis 1908-1914 wlebis lirikis xasiaTze.
galaktionis adreuli Semoqmedebis Sesaxeb ori, urTierTsapirispiro
Tvalsazrisi arsebobs. tradiciuli SexedulebiT, 1908-1914 wlebi
galaktionisaTvis literaturuli Segirdobis xanaa (5, 104), aRniSnuli
periodis misi lirika ki stiluri siWreliTaa aRbeWdili da XIX saukunis
poeziis inercias eqvemdebareba (139, 13).
57
gansxvavebuli Tvalsazrisis mixedviT galaktionis adreuli lirika misi
Semoqmedebis gansakuTrebuli etapia, Tavisi pirveli wignis mixedviT
galaktioni garkveuli msoflaRqmisa da stilis dasrulebuli poetia (34, 77),
Sesabamisad _ galaktionis 1908-1914 wlebis Semoqmedeba gzaa ,,artistuli
yvavilebisken“ (37, 319).
im mkvlevarTa umetesoba, vinc galaktionis Segirdobaze msjelobs,
mxolod calkeuli striqonebis damowmebiT Semoifargleba. magaliTad,
aTwleulebis manZilze sruliad sakmarisad iTvleboda galaktionis romelime
frazis siaxlove SeeniSnaT sxva avtoris SemoqmedebasTan, rom poetis
Segirdobaze saubari daewyoT.
sapirispiro azris dasabuTeba, imis Cveneba, rom galaktioni 1908-1914
wlebSi garkveuli msoflaRqmisa da stilis dasrulebuli poetia
galaktionis adreuli Semoqmedebis analizis safuZvelze gaxda SesaZlebeli.
am sakiTxs eZRvneba Teimuraz doiaSvilis araerTi gamokvleva, maT Soris -
,,gza ,,artistuli yvavilebisken“.
aRniSnuli gamokvlevis pirveli nawili galaktionis adreuli lirikis
Temebisa da motivebis romantizmTan kavSirze msjelobas eTmoba. mkvlevari
miuTiTebs aramxolod msgavsebebze, aramed _ gansxvavebebzec.
werilis meore nawili - ,,tradicia da novacia“ CvenTvis sayuradRebo
sakiTxs eZRvneba. mkvlevari Tvlis, rom galaktioni 10-iani wlebidan iwyebs
romantizmis tradiciis aRdgenas (31, 483). igi araerT nawarmoebs ganixilavs da
axsnas uZebnis im msgavsebas, rac galaktionis ama Tu im frazas winamorbed
poetTa teqstebTan akavSirebs.
Teimuraz doiaSvili aanalizebs araerT nawarmoebs, maT Soris leqsebs:
,,qandakeba“ (romelic baraTaSvilis nawarmoebTan _ ,,napoleon“ aris
dakavSirebuli), ,,ra mSvenieri iyo nami“ (es leqsi baraTaSvilis lirikidan
momdinare ori saxis ,,namisa“ da ,,mzis“ urTierTobas eyrdnoba), msjelobs
,,Savi yoranis“, ,,udabnosa“ da ,,Sori alersis“ Sesaxeb.
,,saerTod, galaktionis adreul lirikaSi TiTqmis yvela Tema
transformirebulia axali cnobierebis mier da am azriT igi axali SinaarsiT
aRbeWdili poeziaa (38, 492), _ aseTia T. doiaSvilis daskvna.
bolo wlebSi gamoqveynebul werilebsa da wignebSi isev meordeba
araargumentirebuli azri galaktionis Segirdobasa Tu mimbaZvelobaze.
avTandil nikoleiSvilis 2002 wels gamocemul wignSi ,,meoce saukunis
qarTuli literaturis istoriis narkvevebi“ naTqvamia, rom galaktionis 1914-
1915 wlamde daweril araerT leqsSi aSkarad igrZnoba me-19 saukunis poeturi
58
inercia (71, 218); venera kavTiaSvili galaktionis adreul lirikas Segirdobis
periods uwodebs (51, 21), msgavsi viTarebaa zeinab sarias wignSi ,,galaktion
tabiZis intimur-meditaciuri da samoqalaqo publicisturi lirika“. avtori
saubrobs poetis, Segirdobaze, galaktionis mimarTebas XIX saukunis qarTvel
avtorebTan ki ,,mibaZvad“ moixseniebs (88, 10).
amgvaria sakiTxis _ qarTuli romantizmis tradicia da galaktion
tabiZis adreuli (1908-1914) wlebis Semoqmedeba _ Seswavlis istoria. rogorc
vnaxeT, es Tema galaktionis pirveli wignis gamoqveynebisTanave gaxda
msjelobis sagani, aTwleulebis manZilze am problemas araerTi avtori Seexo
da aRniSnuli sakiTxi dResac aqtualuria; miuxedavad imisa, rom am Temas
araerTi werili da gamokvleva mieZRvna, vfiqrobT, igi sabolood da
safuZvlianad Seswavlili ar aris da amdenad, sagangebo kvlevas saWiroebs.
62
`fiqrni mtkvris piras~ ganxilvisas igi wers: cis dasavali igive sasufevelia
da poetis fiqri, romelic am qveyanaSi, mtkvris napiras ibadeba, `cis
dasavlisken~ _ sasufevlisken miiswrafiso. Tavisi Tvalsazrisis
dasamtkiceblad mkvlevari imowmebs sulxan-sabas sityvebs: `dasasrulsa
caTasa sasufeveli hqvia~ (134, 51).
mkvlevari yuradRebas ar aqcevs im faqts, rom sulxan-saba orbeliani aq
`cis dasasruls~ ganmartavs da ara `cis dasavals~. es ukanaskneli calke
aris axsnili sulxan-sabas leqsikonSi: `dasavali – mzis dasaxedi. dasavali
ewodebis, sadaT mze dahxdebis, xolo aRmosavali – sadaT aRmoxdebis~ (75, 200).
vfiqrobT, swored am mniSvnelobiT aris gamoyenebuli `cis dasavali~
orive poetTan da arc erTi maTgani am Sesityvebas `sasufevlis~ Sinaars ar
aniWebs.
`cis dasavali~ galaktionis Semdegi periodis lirikaSic araerTxel
gvxvdeba. magaliTad, igi gamoyenebulia leqsebSi: ,,mzis Casvla (,,qarma
vercxlisfrad Semosa neli cis dasavali“ (94, 316), ,,qari mogonebaTa“ (,,TiTqo
fenoba zurmuxtis rtoTa, / cis dasavlamde usizmrod mdgari“. (95, 132),
,,cxraas Tvrameti (,,iq, sadac zRva da cis dasavali / sityvis uTqmelad
grZnoben erTmaneTs“), ,,vismen danatrul xmas“ (`frTadaRaluli dRe cdeba
dasaval cas~ (95, 92), ,,gaxsovs is qarbuqi?“ (`cis dasavals, rogorc luqi,
gadaekra norCi Suqi~ (96, 41), Tumca am leqsebSi ukve aRar Cans nikoloz
baraTaSvilis nawarmobebTan kavSiris kvali.
63
moicvamda Walebsa, qrida niavi neli~. (14, 85)
,,niavi neli,
fiqrT ukumyreli,
miwas gaekra, tye aSrialda“... (94, 66)
64
d) satrfo gulisa – gamoyenebulia nikoloz baraTaSvilis leqsSi
,,merani“:
,,nu damitiros satrfom gulisa, nuRa dameces cremli mwuxaris“... (14, 112)
65
ar ismis gulis satrfos xma“. (146, 143)
66
meoce saukunis dasawyisSi, rogorc Cans, am Sesityvebas poetebi xSirad
iyenebdnen. vnaxoT ramdenime magaliTi: 1909 wels, Jurnal ,,faskunjSi”
gamoqveynebul a. SanSiaSvilis leqsSi ,,megobars“ aris aseTi striqonebi:
68
garda am leqsebisa aRniSnuli Sesityveba galaktionis araerTi
nawarmoebis variantSi gvxvdeba, maT Soris ,,mSvidobis wignis“ erT-erT
redaqciaSi (,,bevri ram aris / fiqrT gasarTveli“.)
vfiqrobT, sainteresoa, rom galaktionis erT-erT leqsSi es Sesityveba
Secvlili saxiTaa gamoyenebuli:
,,mZlavri da Cqari
Tovlian velad
daeSva qari
TovlT gasarTvelad“. (109, 18)
69
leqsSi ,,elegia“ da SevadaroT nikoloz baraTaSvilis striqonebs leqsidan
,,sulo boroto“:
baraTaSvili: ,,sulo boroto (...) sad warmiRe sulis mSvidoba“... (14, 128)
romansi
gaxsovs buneba ayvavebuli,
tye da mindori amwvanebuli?
maSin Cvenc gvrwamda, Cvenca gvalxenda
qveynad sicocxle da gazafxuli!..
70
gavixsenoT nikoloz baraTaSvilis sityvebi leqsidan _ ,,SemoRameba
mTawmindazed“:
,,he, cao, cao, xateba Seni jer kidev gulzed maqvs daCneuli...“ (14, 88)
`koxtad Semkuli,
dadumebuli,
Sors, Sors gascqeris cisa mwvervali~ (94, 66)
71
es sityva meordeba n. baraTaSvilTanac: `da Tvalni rbian Sorad, Sorad
cis dasavalsa...~ (14, 69). SeiZleba vivaraudoT, rom `fiqrni mtkvris piras~ am
striqonma gaamaxvilebina galaktions yuradReba aRniSnul stilistikur
xerxze, droTa ganmavlobaSi ki ise gaiTavisa igi poetma, rom Tavisi lirikis
erT-erT damaxasiaTebel niSnad aqcia.
amgvarad aisaxa nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis
Taviseburebebi, galaktion tabiZis adreul SemoqmedebaSi. rogorc vnaxeT,
galaktionTan xSirad vxvdebiT baraTaSviliseul frazeologizmebs,
Sesityvebebsa da leqsikur erTeulebs, Tumca, es msgavseba ar niSnavs
Sinaarsobriv Tanxvedras, piriqiT, galaktioni nikoloz baraTaSvilis
Semoqmedebas, mis poetur enas garkveuli mizniT mimarTavs, rac naCvenebia
Semdeg qveTavebSi, sadac galaktionis adreuli lirikis calkeul nimuSebs
vaanalizebT.
72
suliT oblobis motivis arseboba nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebaSi
amgvarad aris axsnili: ,,samyaros wvdomis, arsebobis miznis, sicocxlis
sazrisis Ziebis procesSi sulieri sicarielis gancda poetSi iwvevs
cnobierebis Sinagan konfliqts, rac sabolood sazogadoebasTan, gare
sinamdvilesTan mis konfliqtSia gadazrdili. ase isaxeba n. baraTaSvilis
sulSi sulieri martoobis motivi, rac Tematur gameorebaTa sxvadasxvanairi
variaciiT formirdeba mis poeziaSi ,,sulieri oblobis Temad“ (43, 207)
galaktionis adreul lirikaze dakvirveba cxadyofs, rom poetze udidesi
STabeWdileba mouxdenia nikoloz baraTaSvilis leqsis _ `suli obolis~
striqonebs.
galaktionis araerTi nawarmoebis personaJi suliT obolia, mas jer kidev
yrmobisas ugrZvnia martooba, daukargavs rwmena da sixaruli; igi ver
urigdeba `usazRvro martoobas~ da amaod elodeba mSvelelsa Tu
TanamgrZnobels; galaktionis lirikuli gmirisaTvis ,,zRva-udabnoa mTeli
sofeli“, misi qnari ,,suliT oblobas mReris“, xanmokle, wuTieri Sveba
verafers cvlis:
74
Tu galaktionis `udabnosa~ da nikoloz baraTaSvilis leqss _ `suli
oboli~ _ SevadarebT, davrwmundebiT, rom galaktionTan suliT oblobis
motivi ufro metad aris gamZafrebuli da Sesabamisad, ,,udabno“
gansakuTrebuli STambeWdaobiT gamoirCeva. amas araerTi mizezi aqvs, maT Soris
isic, rom nikoloz baraTaSvilis leqsSi lirikuli gmiris zogadi msjelobaa
gadmocemuli, galaktioni ki konkretuli personaJis gancdebs gadmogviSlis. n.
baraTaSvilTan rCeba imedi, rom suliT oboli adamiani Znelad, magram mainc
ipovis tols (,,ZnelRa hpovos, ra dahkargos man toli“), galaktionTan ki eWvia
gabatonebuli:
8
es bunebrivia, martoobis gancda xom poetis sulieri ganwyobilebaa da am
ganwyobilebis literaturuli wyaros Zieba aucilebeli ar aris, rodesac am
TvalsazrisiT galaktionis n. baraTaSvilis poeziasTan mimarTebaze vsaubrobT,
mxedvelobaSi gvaqvs leqsikuri da frazeologiuri damTxvevebi suliT oblobis
Temaze Seqmnil nawarmoebTa Soris. viTvaliswinebT imasac, rom suliT oblobis
gancda zogadad, romantikosi poetebisaTvisaa damaxasiaTebeli da amas garkveuli
mizezebi aqvs. erT-erTi mizezi istoriuli viTarebaa. sayuradReboa isic, rom
garkveul paralelebs avleben n. baraTaSvilis epoqasa da galaktionis samwerlo
asparezze gamosvlis periods Soris (158, 3).
75
da mgonia, arc ki miyvars vinme...
marto var, marto...
ra gaewyoba
marto var... marto~. (104, 540)
es sityvebi 1911 wels dawera. albaT, mxolod am werilis wakiTxvac
sakmarisia imisaTvis, rom iTqvas: suliT oblobis motivis arseboba
galaktionis adreul lirikaSi ar aris mxolod nikoloz baraTaSvilis
Semoqmedebidan miRebuli STabeWdilebis Sedegi.
garda amisa, sayuradReboa isic, rom galaktionis literaturul
asparezze gamosvlis dros suliT oblobis motivi araerT avtorTan
SeiniSneba. upirvelesad unda gavixsenoT galaktionis megobari dimitri (quCu)
qavTaraZe, romelic demonis fsevdonimiT werda. quCu qavTaraZe suliT
oblobis raobas ganumartavs mkiTxvels leqsSi ,,nawyveti“:
76
rogorc galaktionis adreuli lirikis enaze saubrisas iTqva,
Sesityvebas ,,suli oboli“ (garkveuli cvlilebebiT) XX saukunis dasawyisSi
poetebi xSirad mimarTavdnen. igi gvxvdeba aramarto zemoT citirebul
teqstebSi, aramed sxva araerT avtorTan, maT Soris a. SanSiaSvilis, anna gare-
kaxelisa da beglar axospirelis nawarmoebebSi (es teqstebi damowmebuli
gvaqvs wina qveTavSi, romelic galaktionis adreuli lirikis enas eZRvneba).
rogorc Cans, poetTa interesis sagani iyo aramxolod n. baraTaSvilis
leqsebi, romlebic suliT oblobis Temazea dawerili, aramed romantikosi
poetis piradi werilebic. amaze metyvelebs levan ciciSvilis 1904 wels
gamoqveynebuli usaTauro leqsi ,,kidev fiqrebi, mware fiqrebi“, sadac
naTqvamia:
longfelo:
,,And the song, from beginning to end ,
I found again in the heart of a friend “. (169, 68).
(simRera ki, Tavidan bolomde,
me kvlav vipove megobris gulSi).
77
es msgavseba SeuniSnavi ar darCenila. nawarmoebebs Soris kavSirze i.
kenWoSvilma miuTiTa. `longfelos leqsis `simRera da isaris~ variaciaa g.
tabiZis `simRera~, _ wers mkvlevari (125, 281).
nawarmoebTa Sedarebis Sedegad irkveva, rom teqstebs Soris, garda
msgavsebisa mniSvnelovani Sinaarsobrivi gansxvavebac SeiniSneba. ,,isari da
simRera“ sami strofisagan Sedgeba: pirvel da meore strofSi isrisa da
simReris dakargvis, xolo mesameSi _ maTi povnis Sesaxeb gviambobs lirikuli
gmiri:
78
arseboba gvaZlvs safuZvels, iTqvas, rom ,,odesRac, sadRac, martoobaSi“ ar
aris longfelos leqsis ubralo variacia, igi damoukidebeli poeturi
nawarmoebia.
79
galaktionis adreul lirikaSi buneba isevea aRwerili, rogorc nikoloz
baraTaSvilis nawarmoebebSi. zogjer erTnairia epiTetebic ki. vnaxoT ramdenime
magaliTi:
nikoloz baraTaSvili:
galaktioni:
9
mtkvrisadmi mimarTva ucxo ar iyo XX saukunis dasawyisis qarTuli poeziisaTvis.
gavixsenoT striqonebi kikna-fSavelas (simon baduraSvilis) 1912 wels gamoqveynebuli
usaTauro leqsdan ,,Cemo samSoblov, Cemo sicocxlev“:
,,rasa butbutebs mtkvari gulmwared,
nisls rad iburven wamebiT mTebi?“ (11, 435)
81
es bunebrivia, radgan, rogorc cnobilia, galaktionis adreul lirikaSi
ikveTeba romantikuli modeli pirovnebisa da bunebisa Sinagani Tanaxmierebisa
(37, 321).
amgvarad aris buneba asaxuli galaktionis araerT nawarmoebSi (`dgeba
nazi Semodgoma~, `gadauReblad~, `mxolod buneba~ da a.S.). vnaxoT ramdenime
magaliTi: sevdiani bunebis suraTia aRwerili leqsSi ,,elegia“: cis dasavalTan
moRuSuli RrubelTa jari iSleba, qviTinebs zeca, qari da cacxvis xeebi...
daRonebuli lirikuli gmiri gascqeris bunebis suraTs da ambobs:
82
bunebis ucvleloba, misi erTgvarovneba zogjer momabezrebeli xdeba
personaJisTvis. 1909 daweril leqsSi ,,wynarad miscuravs narnari mTvare“ poeti
STambeWdavad aRwers garemos:
,,...are–midamos RvTaebrivi
atkbobs simSvide.
am simSvideSi me ver vpove
verc sitkboeba,
verc ram iseTi sasicocxlo
da sanetaro.
dahqrole qaro... me ar miyvars
eg myudroeba,
me qariSxalTan Sebma minda,
dahqrole qaro“. (86, 193)
83
baraTaSvilis SemoqmedebisaTvis. dapirispireba adamianis gancdebsa da bunebas
Soris galaktionis adreul lirikaSi arcTu iSviaTad iCens Tavs. garda zemoT
citirebuli teqtebisa am mxriv sayuradReboa sxva araerTi nawarmoebi.
magaliTad, kontrastis Temas eZRvneba leqsi `gazafxulis molodinSi~. poeti
aRwers bunebis mSvenierebas da sinanuliT ambobsL
`mxolod me ki ar momalxens
sikekluce gazafxulis,
gulSiv CaWkna norCi rwmena
siyvarulis, sixarulis~. (94, 69)
84
tradiciulad harmoniul romantikul gancdaSi, daeWvebis momenti, axali
cnobierebis Strixia~ (37, 321).
85
mSveniereba, igi cisieria, siturfis RmerTaa, romelmac yovelgvari sikeTe
SeierTa.
galaktionis adreuli lirikis mixedviT satrfos saxe ukvdavebis
gamomxatvelia, TiTqos `axlomdgomelia~, magram amasTanave maradis dafarulia
da miuwvdomeli. igi spetaki, `ucxo Svenebaa~, romelic zogjer TeTri
landiviT moeCveneba xolme lirikul gmirs, aqvs zeqveyniuri, ukvdavi xma,
ciuri sulia, idumali saxis mqone `araqveyniuri~, ucxo, Soreuli landia.
orive poetTan mxolod `xorcielebis niWiT~ _ silamaziT gamowveuli
grZnobis Sesaxeb daaxloebiT erTi da igivea naTqvami:
nikoloz baraTaSvili:
86
amxanagad myavs nabadi, Zmobilad – basri xanjali,
me sxva simdidre rad minda? me Seni gulic meyofis:
mis fasi kidev saunje cis qveSeT gana imyofis? (14, 134).
galaktioni:
6. versifikaciuli mimarTebebi
87
im sazomebidan, romlebic gvxvdeba galaktionis pirvel poetur krebulSi,
yvelaze xSiria aTmarcvledi, romliTac Sesrulebulia leqsebis TiTqmis
naxevari (34, 53).
aRsaniSnavia, rom aTmarcvledi erT-erTia nikoloz baraTaSvilis mier
xSirad gamoyenebul sazomTagan.
aTmarcvledis Semdeg g. tabiZis pirvel poetur krebulSi yvelaze
gavrcelebuli sazomi ToTxmetmarcvledia. ToTxmetmarcvledis saxeebidan
galaktioni iyenebs mxolod ors: 5/4/5 da 7/7, amasTan es ukanaskneli saxeoba
mxolod erT leqsSia (,,sicive“) fiqsirebuli, anu ToTxmetmarcvlediT
daweril leqsebis umetesobaSi poeti mimarTavs am sazomis erT-erT saxeobas:
5/4/5. (34, 55). sayuradReboa, rom swored ToTxmetmarcvledis es saxeobaa
gamoyenebuli baraTaSvilis araerT leqsSi.
amgvari faqtebi – roca or poetTan leqsebis umetesoba Sesrulebulia
ori, erTi da imave sazomiT, bunebrivia, mniSvnelovania. Tumca ar unda
dagvaviwydes isic, rom ToTxmetmarcvledi, iseve rogorc aTmarcvledi,
zogadad, qarTul poeziaSi xSirad gamoyenebuli sazomebia. galaktionis mier
maTi gamoyeneba amgvarad aris axsnili: ,,rogorc cnobilia, 5/5 da 5/4/5
mecxramete saukunidan moyolebuli, sul ufro da ufro vrceldeba da
mkvidrdeba qarTul poeziaSi... garda amisa, aRniSnul sazomTa gamoyeneba
ganisazRvreba agreTve galaktionis poeziis SinaarsiTa da ganwyobilebiT
Semoqmedebis am periodSi. rogorc aTmarcvledi, ise ToTxmetmarcvledi Tavisi
Sinagani bunebiT naklebmoZravi metrebia da isini kargad Seesabamebian im mZime
ganwyobilebebs, romlebic galaktionis pirveli wignis sulier atmosferos
qmnis (34, 62).
vfiqrobT, sayuradReboa isic, rom galaktionis n. baraTaSvilis
teqstebTan msgavsebisa Tu siaxlovis gancdas kidev ufro aZlierebs saleqso
sazomTa msgavsebac. magaliTad, ,,elegia“ qarTul literaturaTmcodneobaSi
damkvidrebuli Tvalsazrisis mixedviT, ,,sulo borotos“ gavleniT aris
Seqmnili.
nikoloz baraTaSvilis ,,sulo boroto“ dawerilia ToTxmetmarcvlediT,
,,elegiac“ amave sazomiTaa dawerili, magram erTi gansxvavebiT, galaktionTan
ToTxmetmarcvliani striqonebi cezurasTan aris datexili da heterosilaburi
grafikiTaa warmodgenili. SevadaroT:
nikoloz baraTaSvili:
88
Cemis gonebis da sicocxlis Sen aRmaSfoTrad?
marqvi, ra uyav, sad warmiRe sulis mSvidoba,
risTvis momikal ymawvilis brma sarwmunoeba?“ (14, 128)
galaktioni:
nikoloz baraTaSvili:
galaktioni:
,,mudam Tan msrboli fiqri mwvavda, fiqri mtanjavda
gamoveqeci gulis damwvel mSvid aremares“.. (94, 76)
89
formebis gamoyenebis ramdenime SemTxvevaa (am mxriv sainteresoa leqsebi:
,,qeTevan“, ,,SemoRameba mTawmindaze“, ,,merani“, ,,miyvars Tvalebi“).
rac Seexeba galaktionis adreuli Semoqmedebis strofikas, igi
erTferovani ar aris. mis poetur repertuarSi vxvdebiT or, sam, oTx, xuT, eqvs,
Svid, rva, cxra, aTtaepian strofebs, agreTve ToTxmettaepian strofebs
sonetis saxiT (34, 73-74).
galaktionis adreul SemoqmedebaSi ori leqsia, romelic mTlianad
samstriqonian strofebiTaa dawerili. esenia ,,kvnesa“ da ,,ar mSordeba“.
amaTgan pirvels – leqss ,,kvnesa“ galaktioni axsenebs mogvianebiT
Sesrulebul CanawerSi ,,samaiani“, sadac aRniSnavs: `es (strofis es saxeoba –
n.s.) ara aqvT ilias, akakis, vaJas sainteresoa, aqvs Tu ara aleqsandre
WavWavaZes?..“ (114, 219).
galaktionis leqsi ,,kvnesa“ – saTauriT ,,kolxidaSi“ daibeWda 1910 wels
JurnalSi ,,Teatri da cxovreba“ (#38). misi TiToeuli strofi erTmaneTTan
gariTmuli sami striqonisagan Sedgeba:
11
meoce saukunis dasawyisSi samtaepian strofebs iyenebdnen sxva poetebic. magalitad,
igi gvxvdeba i. griSaSvilTan (leqsi ,,ia“, romelic poetis TxzulebaTa gamocemaSi 1910 wliT
TariRdeba), gr. megreliSvilTan (1914 wels gamoqveynebuli leqsi ,,moCveneba“) da sxva
avtorebTan. Tumca, jerjerobiT CvenTvis cnobili faqtebis mixedviT, galaktionis ,,kvnesa“ win
uswrebs sxva samstriqoniani strofikiT daweril leqsTa publikaciebs.
90
Tumca, rogorc irkveva, galaktionis es nawarmoebi dawerilia amerikeli
poetis henri uodsuorT longfelos leqsidan - ,,wvimiani dRe“ - miRebuli
STabeWdilebis Sedegad.12
qarTveli da amerikeli avtorebis nawarmoebTa urTierTmimarTebis
dadgenisas gansakuTrebiT mniSvnelovani aRmoCnda strofikis igiveoba. orive
leqsi xuTtaepiani strofebisagan Sedgeba. gasaTvaliswinebulia kavSiri
gariTmvis sistemebs Sorisac: marTalia, galaktionTan longfelos nawarmoebis
riTmaTa wyoba aabba zustad ar meordeba, magram SenarCunebulia `wvimiani
dRisaTvis~ niSandoblivi Tavisebureba: TiToeul strofSi erTmaneTTan
gariTmulia sami striqoni, danarCen ors ki sxva riTma aqvs.
Zalian mniSvnelovania refrenis gamoyenebis erTnairi principic:
longfelosTan leqsis yvela strofi msgavsi striqonebiT iwyeba da mTavrdeba
(gamonaklisi mxolod mesame strofis pirveli striqonia). aseTive struqtura
aqvs `Semodgomis dRis~ pirvel da meore strofsac.
xuTtaepian strofebs galaktioni sxva drosac mimarTavs. zemoTqmulis
gaTvaliswinebiT, vfiqrobT, SeiZleba iTqvas, rom swored amerikeli mwerlis
leqsma gaamaxvilebina yuradReba galaktions strofis am saxeobaze.
galaktionis adreul lirikaSi dadasturebuli eqvstaepiani strofebiT
dawerili nawarmoebebi qarTvel romantikosTa tradiciasTan unda iyos
dakavSirebuli. rogorc miuTiTeben, ,,galaktionis adreul lirikaSi es strofi
yvelaze xSirad gvxvdeba 5,5,10 sazomiT daweril leqsebSi, gariTmvis sistemiT
aabccb. es aris mecxramete saukunidan tradiciiT gadmosuli saxeoba (Sdr.: gr.
orbelianis ,,pasuxi SvilTa“) (34, 75).
strofikis amave saxeobiTaa dawerili nikoloz baraTaSvilis leqsebi
,,ek...nas“ da ,,sayure“ da grigol orbelianis – ,,winandlis vardo“.
saintereso varaudisken gvibiZgebs galaktionis Svidtaepiani strofiT
dawerili leqsi _ ,,grZnobaTa ferfli“.
galaktionis adreul lirikaSi `Svidtaepiani strofiT mxolod
erTaderTi leqsi `grZnobaTa ferflia~ dawerili. Taviseburi heterometruli
potenciis strofi riTmaTa gansakuTrebuli wyobiT aris Sekruli ababcdc.
Svidtaepian strofs Zveli qarTuli poeziac icnobs~, _ wers Teimuraz
doiaSvili (34, 76).
,,velni hyvavian,
gulo dawynardi!
adre Tu gvian
sicocxlis vardi
bednierebad gadaiSleba...
droc xom win midis,
droc xom icvleba?!
aris sadRaca
netari mxare,
aris wminda ca
SuqiT mgznebare.
iRviZebs veli sagazafxulo,
dawynardi, gulo,
dawynardi, gulo!“ (94, 125-126)
93
arwmunebs, rom arsebobs netari mxare, SuqiT mgznebare ca... rom ukve gauRviZia
`sagazafxulo vels~.
leqsebs Soris sayuradRebo Sinaarsobrivi msgavsebaa. leqsikur doneze ki
yuradRebas ipyrobs msgavsi an erTnairi sityvebis ganmeoreba.
orive nawarmoebi orstrofiania. strofebis raodenobis identuroba,
strofikis TaviseburebaTa igiveobasTan erTad mniSvnelovani faqtia.
miuxedavad saleqso sazomTa sxvaobisa (galaktionTan aris xuTmarcvledi da
aTmarcvledi, aleqsandre WavWavaZesaTan _ rvamarcvledi da eqvsmarcvledi),
orive nawarmoebis TiToeul strofSi TiTo striqonia gansxvavebuli sazomiT
dawerili _ galaktionTan aTmarcvlediT, aleqsandre WavWavaZesTan ki _
eqvsmarcvlediT.
nawarmoebebs Soris arsebuli Sinaarsobrivi da formismieri kavSiri
gvaZlevs safuZvels, iTqvas, rom galaktioni al. WavWavaZis mier naTargmn
leqss namdvilad icnobda, miuxedavad erTgvari winaaRmdegobisa _ romantikosi
poetis TxzulebaTa gamocemis komentarebis mixedviT `ros satrfo mouva
gulsa~ pirvelad 1940 wels daibeWda. SesaZloa, al. WavWavaZis mier naTargmni
am nawarmoebis pirveli publikaciis TariRi rogorRac mxedvelobidan
gamorCaT, an galaktioni nawarmoebis xelnawers gaecno. amis dazustebiT Tqma
SeuZlebelia.
94
sulier moTxovnilebaTa zRvardaudeblobis gamo bedniereba yovelTvis
miuRweveli rCeba (leqsi `rogorc aCrdilni~), imis Cveneba, rom `fuWia kacTa
dideba~ (leqsi `momakvdavi~) da a.S.
Tumca, isic unda iTqvas, rom am motivTa umravlesoba SeiZleba nebismieri
avtoris Semoqmedebidan momdinareobdes galaktionTan (Tu saerTod dasaSvebad
CavTvliT am SemTxvevaSi literaturuli wyaros arsebobas). dabejiTebiT
mtkiceba, rom Tundac wuTisoflis amaoebis motivi galaktionTan nikoloz
baraTaSvilis Sedevridan miRebuli STabeWdilebis Sedegad iCens Tavs,
SeuZlebelia. amis gaTvaliswinebiT, vfiqrobT, umjobesia, is nawarmoebebi
gavaanalizoT, romlebic ufro seriozul safuZvels qmnis poeturi mimarTebis
sakvlevad.
nikoloz baraTaSvilis Sedevris gavleniT dawerilad iTvleba
galaktionis 1909 wliT daTariRebuli leqsi - `axal talRas~. s. Wilaias
azriT, es nawarmoebi sainteresoa ara marto imiT, rom aq baraTaSvili
pirvelad gvxvdeba rogorc didi avtoriteti axalgazrda poetisaTvis, aramed
imiTac, rom igi baraTaSvilis leqsis - `fiqrni mtkvris pirad~ pirdapiri da
uSualo STagonebiTaa dawerili (150, 44).
vidre `axal talRas~ gavaanalizebdeT, unda iTqvas, rom galaktioni ar
aris erTaderTi poeti, viszec nikoloz baraTaSvilis am nawarmoebma
STabeWdileba moaxdina da axali leqsis dawerisaken ubiZga. 1859 wels Seiqmna
ilia WavWavaZis `mtkvris piras~, romelSic sagrZnobia gamoZaxili `fiqrni
mtkvris piras~ Semdegi striqonebisa:
baraTaSvili:
96
galaktioni:
97
`axal talRaSi~ es dapirispireba ufro mZafria da STambeWdavi, rasac
leqsis pirveli strofic ganapirobebs. igi imdenad hgavs `fiqrni mtkvris
piras~ dasawyiss, rom nikoloz baraTaSvilis nawarmoebSi asaxul bunebis
harmoniul gancdas gvaxsenebs. mkiTxveli nacnobi situaciis Cveulebriv
gagrZelebas elodeba, swored am dros gvimxels lirikuli gmiri: `mudmiv
dumilSi ver Tavsdeba tanjulis grZnobao~. amgvari poeturi xerxis
gamoyenebiT galaktioni gvarwmunebs, rom mis lirikul gmirs ukve aRar
SeuZlia TanagrZnobis povna bunebaSi, im garemoSi, romelic romantikosebs
anugeSebda.
kontrasts poeti saleqso sazomebiTac gamoxatavs: bunebis sevdas,
simSvides, frTamali, uzrunveli sio upirispirdeba, `erTferobas~ ki
lirikuli gmiris nazi simRera. Sesabamisad, ToTxmetmarcvleds xuTmarcvledi
enacvleba. am leqsSi ,,sazomTa monacvleoba mWidrod ukavSirdeba
ganwyobilebis cvlilebas... ori sxvadasxva sazomiT Sesrulebuli strofebisa
da monakveTebis monacvleoba saSualebas aZlevs galaktions, mihyves
ganwyobilebis cvlilebas da Sesabamisi gamosaxvac misces, amgvari wyoba
mravalxmianobis Semotanisken ltolvis momaswavebelia, Tumca galaktioni aqac
mowafe da gamgrZelebelia ,,meranis“ genialuri avtorisa“ (34, 63).
amis gaTvaliswinebiT albaT dasazustebelia galaktion tabiZis adreuli
lirikis metrikaze dakvirvebis Semdeg gakeTebuli daskvna, romlis mixedviTac
`ar SeiZleba visaubroT poetis winaswarganzraxul damokidebulebaze ama Tu
im sazomis mimarT... pirobiTi xasiaTisaa imis Zieba, Tu ra ganapirobebs
avtoriseul arCevans ama Tu im SemTxvevaSi, ratom mimarTavs igi tradiciul
anda gansxvavebul sazoms~ (126, 74).
galaktionis lirikul gmirs ar awuxebs kiTxva: `mainc ra aris Cveni yofa-
wuTisofeli~. `axal talRaSi~ nikoloz baraTaSvilis leqsisaTvis
damaxasiaTebeli poeturi gansja emociiT aris Secvlili. nawarmoebi `gulSi
aRZruli nazi simReriT~ mTavrdeba:
`Sens molodinSi
guls nu midagav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!~ (94, 76)
98
aTwleulebis Semdeg galaktioni erT-erT CanawerSi aRniSnavs: `...zRvis
Tematika qarTul literaturaSi rusTavels Semdeg ara sCanda, es moZraoba
daiwyo mxolod meoce saukunis qarTulma literaturam. Cems Sesaxeb SemiZlia
vTqva, rom es motivebi aris pirvel wignSi (1914), meoreSi (1919), aris masalebi
saxelgamis mier gamocemul I, II, III da IV tomebSi, calke wignad gamocemul
,,oqro aWaris laJvardSi“... (104, 143).
galaktion tabiZis adreul lirikaSi zRvis Temis arseboba, misi
damkvidrebis cda Sefasebulia, rogorc hainrih haines poeziidan miRebuli
STabeWdilebis kvali. venera kavTiaSvilis wers: ,,sainteresoa, rom zRvis Tema
galaktionTan ise Semodis, rom mas jer igi TvaliTac ar unaxavs _ esec imis
maCvenebeli unda iyos, rom es Tema mis adreul SemoqmedebaSi haines lirikidan
SeiWra. kerZod ki ,,CrdiloeTis zRvis“ ciklis leqsebidan miRebuli
STabeWdilebiT unda iyos ganpirobebuli“ (51, 39).
zogadad, SeiZleba, amgvari varaudis arseboba dasaSvebad CavTvaloT,
magram konkretulad `axal talRas~ germaneli avtoris SemoqmedebasTan
siaxloves ar amJRavnebs: mdinaris zRviT Canacvlebas am SemTxvevaSi sxva
mizezi unda hqondes.
g. tabiZis Tormettomeulis pirveli tomis mixedviT es nawarmoebi
pirvelad 1910 wels, almanax `axali talRis~ pirvel nomerSi gamoqveynebula
(94, 379). es informacia meordeba galaktionis ocdaxuTtomeulis pirvel
wignSic (108, 394). dasaSvebia, vivaraudoT, rom poetma swored am almanaxisaTvis
dawera leqsi. almanaxis saxelwodebisa da nawarmoebis saTaurTa igiveoba
TiTqos amaze unda migvaniSnebdes. am varauds erTi mniSvnelovani faqti
ewinaaRmdegeba: arc 1910 wlamde da arc Semdeg almanaxi `axali talRa~
saqarTveloSi ar gamouciaT.13 daaxloebiT amave periodSi – 1909 wels
gamodioda moswavleTa perioduli organo `pirveli talRa~ (sul ori nomeri
gamoica: pirveli 1909 wels, noemberSi, meore ki – amave wlis dekemberSi;
gamomcemeli iyo s. gurgenaZis asuli). rogorc Cans, g. tabiZis
Tormettomeulsa da ocdaxuTtomeulSi arasworad aris miTiTebuli almanaxis
saxelwodebac da gamocemis TariRic.
`pirvel talRaSi~ marTlac daibeWda galaktionis nawarmoebebi
`fantazia~ (pirvel nomerSi) da `mwuxareba~ (meore nomerSi), magram am
almanaxSi ar gamoqveynebula leqsi `axal talRas~.
13
veyrdnobi g.i. baqraZis mier Sedgenil qarTuli periodikis bibliografias.
99
vfiqrobT, poeti aucileblad gaecnoboda `pirvel talRas~ (Tundac imis
gamo, rom almanaxSi misi leqsic iyo dabeWdili) da masSi gamoqveynebul
nawarmoebebs, maT Soris am leqsebsac:
zRvas
pirvel talRas
100
pirveli nawarmoebis avtori ucnobia (xelmowerilia fsevdonimiT i.-qsi),
meore ki – demonis, quCu qavTaraZis14 kalams ekuTvnis. es poeti, galaktionis
SefasebiT, werda `mSvenier, grZnobier~ da `STabeWdilebis momgvrel~ leqsebs.
(104, 245).
galaktionis `axal talRas~ orive nawarmoebTan amJRavnebs garkveul
siaxloves. pirvel maTganTan saerTo aqvs `mdumar qveyanasTan~ ganSorebis
motivi, xolo meoresTan – saTaurTa msgavseba da talRisadmi mimarTva 15.
rogorc Cans, poeti gaecno almanaxs da STabeWdilebaca da mowodebac
leqsiT gamoxata. galaktionis `axal talRas~ rom namdvilad almanax `pirvel
talRasTan~ aris dakavSirebuli, amas avtoris 1950 wliT daTariRebuli erT-
erT Canaweric adasturebs:
`...XX saukunis pirvel aTeul wlebSi ifeTqa araCveulebrivma siaxlem
qarTul poeziaSi `pirveli talRa~, `pirveli nabiji~ da gamovidnen
axalgazrda Zalebi. es iyo naxevari saukunis winaT... orive almanaxi Cemi
leqsebiT ixsneboda `pirveli talRa~, `kolxida~. es iyo almanaxebi,
romlebiTac aRiniSna am saukunis dasawyisi medroSe, mekvle me viyav.
lodiniT SeniT
guls nu gviTalxav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!
gaisma tfilisis quCebSi Zaxili Jurnal-gazeTebis gamyidvelebis... daiZra
axali talRa, Cveni seminaria... (104, 147-148). es ukanaskneli fraza amtkicebs, rom
`axal talRas~ seminariis moswavleebisadmi, axalgazrda poetebisadmi
mimarTvas warmoadgens.
gaurkveveli rCeba, Tu rodis an romel gamocemaSi daibeWda galaktionis
es nawarmoebi. rogorc aRvniSneT, almanaxi `axali talRa~ saqarTveloSi ar
gamouciaT, `pirvel talRaSi~ ki galaktionis es nawarmoebi ar gamoqveynebula.
14 quCu qavTaraZis Sesaxeb ixileT mamuka Selegias wigni - ,,demoni“ (Tbilisi, 2004), sadac
avtori gadmogvcems cnobebs meoce saukunis dasawyisis axalgazrda poetis cxovrebisa da
Semoqmedebis, agreTve galaktionTan misi megobrobis Sesaxeb.
101
TxzulebaTa Tormettomeulis pirveli tomis komentarebis mixedviT A
variantad - ZiriTad teqstad - aRebulia galaktionis 1957 wels gamocemul
TxzulebaTa merve tomSi dabeWdili `axal talRas~. rac sinamdviles ar
Seesabameba, radgan masSi dabeWdili leqsi sami strofisagan Sedgeba da ara
xuTisagan, rogorc es Tormettomeulis pirvel tomSia. amis gamo,
gaurkvevelia, Tu rodis gamoqveynda nawarmoebi sruli saxiT, Sesabamisad –
gaurkveveli rCeba leqsis daweris TariRic. `axal talRas~ leqsikisa da
saleqso sazomis mixedviT garkveul siaxloves amJRavnebs 1910 wliT
daTariRebul leqsTan `tyeSi~. SevadaroT:
,,tyeSi“:
,,eol, mTa-bari
nu Seawuxe...
tyes talRa Cqari
dahkar, daquxe!
zvirTi dasZari _
ha, Cemi qnari! (94,103)
,,axal talRas“:
`Sens molodinSi
guls nu midagav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!~ (94, 76)
103
b) `fiqrni mtkvris piras~ da `sabediswero fiqri~
104
ras warmoadgens adamiani? ra aris sicocxle? ra azri aqvs Cvens
arsebobas? es xom marTlac ZvelisZveli gamocanaa, romlis axsnasac ukve
aTaswleulebia cdilobs kacobrioba. amis gaTvaliswinebis Semdeg, bunebrivia,
Cndeba eWvi: maincdamainc haines leqsidan ratom unda momdinareobdes es kiTxva
galaktionTan?
zogadad, es kiTxva araerT avtorTan iCens Tavs. mas aqtualuroba ar
daukargavs im drosac, rodesac galaktioni literaturul asparezze axali
gamosuli iyo. XX saukunis dasawyisSi am Temaze araerTi nawarmoebi daiwera.
zog maTganSi marTlac sagrZnobi iyo haines teqstis gamoZaxili.
STabeWdilebis Sesaqmnelad gavecnoT 1914 wels JurnalSi ,,Teatri da
cxovreba“ gamoqveynebul erT-erT nawarmoebs:
kiTxvebi
16
sainteresoa isic, rom amas recenzenti ise wers, rom wakiTxuli ara aqvs
,,sabediswero fiqri“. es poema xom poetis sicocxleSi ar gamoqveynebula.
105
galaktionis zogierTi nawarmoebi namdvilad amJRavnebs siaxloves
germaneli romantikosis SemoqmedebasTan, rac saTanadod aris dasabuTebuli v.
kavTiaSvilis naSromSi _ `germanuli literaturul-esTetikuli recefciebi
galaktion tabiZis SemoqmedebaSi~.
Tumca, Cemi azriT, haines ,,kiTxvebi“ ar warmoadgens `sabediswero fiqris~
interteqsts. amas cxadyofs poemis variantebze dakvirveba. galaktionis
Tormettomeulis komentarebidan irkveva, rom arsebobs `sabediswero fiqris~
avtografi (T,t: 8642-8663). am SemTxvevaSi CvenTvis gansakuTrebiT sayuradReboa
misi epigrafi:
`mainc ra aris Cveni yofa-wuTisofeli
Tu ara oden sawyauli aRuvsebeli?
n. baraTaSvili~ (101, 264)
`...iwvis cxovreba
icvleba misi Jami da feri
da erT dRes vnaxoT, srulad gahqreba,
amao aris suyvelaferi~. (101, 64)
106
es sityvebi, iseve rogorc variantSi datovebuli fraza (`vcocxlobT
mxolodRa sikvdilisaTvis, Semdeg ki vfiqrobT yvela gahqreba~) gamoZaxilia
nikoloz baraTaSvilis lirikuli gmiris SemaZrwunebeli azrisa:
107
am winaswarmetyvelebam `sicocxlis Zala~ waarTva Wabuks da igi `goneba-
axdili~ dadis sasaflaoze.
poema avtoris am sityvebiT mTavrdeba:
108
da asaxelebs `elegias~, rogorc Tavisi Sexedulebis damadasturebel nimuSs
(130, 11). ramdenime aTwleulis Semdeg ioseb lorTqifaniZem galaktionis am
nawarmoebis ,,sulo borotosTan~ mimarTebas `didi gavlena~ uwoda (60, 110).
simon xundaZe 1933 wels gamoqveynebul werilSi - ,,galaqtion tabiZis
SemoqmedebiTi gzebi“ wers: udavoa nikoloz baraTaSvilisa da galaktion
tabiZis naTesaoba... n. baraTaSvilis ,,sulo boroto“ da gal. tabiZis ,,elegia“
aaSkaraveben am naTesaobis mTavar xazebs. (160, 3)
msgavs mosazrebas galaktionis Semoqmedebis araerTi mkvlevarTan
vxvdebiT. gavecnoT zogierT maTgans: Salva radianis azriT, galaktion tabiZis
`elegia~ nikoloz baraTaSvilis uSualo zegavleniT aris dawerili. `am ori
leqsis Sinaarsi, sityvieri masala da poeturi gancda TiTqmis arafriT
gansxvavdeba erTmaneTisgano~, _ amtkicebs igi (79, 92).
`sulo borotos~ gamoZaxili ismis `elegiaSi~, _ wers eTer SuSania
(136, 32). akaki xinTibiZe akonkretebs am gamoZaxilis raobas da aRniSnavs, rom
nikoloz baraTaSvilis `sulo borotos~ stilisturi Taviseburebani, metri da
ritmi cxadad igrZnoba leqsSi `elegia~ (159, 4).
galaktionis Semoqmedebis mkvlevarTa mosazrebebs Tu daveyrdnobiT, unda
vifiqroT, rom poets epigonuri xasiaTis leqsi dauweria. Tu or nawarmoebs
(rogorc amas amtkiceben), aqvs erTnairi Sinaarsi, sityvieri masala, igivea maTi
poeturi gancda, stilisturi Taviseburebani, metri da ritmi es xom mxolod
imaze migvaniSnebs, rom galaktions `sulo borotos~ poeturi asli Seuqmnia.
bunebrivia, Cndeba kiTxva: aris rame am leqsSi galaktioniseuli?
vfiqrobT, am kiTxvaze pasuxis gasacemad, aucilebelia, `sulo boroto~ da
`elegia~ kidev erTxel SevadaroT erTmaneTs.
galaktionis am leqsis gacnobis Semdeg, nebismier mkiTxvels rCeba
STabeWdileba, rom `elegia~ marTlac mWidrod aris dakavSirebuli `sulo
borotosTan~. galaktionis lirikuli gmiric im borot sawyiss mimarTavs,
romelic baraTaSvilis personaJis `gonebis da sicocxlis~ `aRmaSfoTari~ iyo.
msgavsia braldebac: n. baraTaSvilis lirikuli gmiri `ymawvilis brma
sarwmunoebis~ gaqrobaSi, `sulis mSvidobis~ ganadgurebaSi adanaSaulebs
borot suls, daaxloebiT imaves ambobs galaktionis personaJi: igi
`siymawvilis wrfeli siamis~ damsxvrevasa da `yvavilovani~ axalgazrdobis
mowamvlas abralebs borot dros.
galaktionTan vxvdebiT baraTaSvilis nawarmoebSi gamoyenebul leqsikur
erTeulebs: `marqvi~, `wariRe~. `sulo borotodan~ unda momdinareobdes epiTeti
109
boroti (`droo boroto~). n. baraTaSvilis sxva leqss (`fiqrni mtkvris piras~)
gvaxsenebs Sesityveba `cisa dasavals~.
SesaZlebelia saubari saleqso sazomTa msgavsebazec. n. baraTaSvilis
nawarmoebi ToTxmetmarcvlediT (5/4/5) aris dawerili. galaktionTan igive
sazomi cezurasTanaa datexili da heterosilaburi grafikiT (9 da 5) aris
warmodgenili.
miuxedavad garkveuli msgavsebisa, `sulo borotosa~ da `elegias~ Soris
aris mniSvnelovani Sinaarsobrivi gansxvavebac. nikoloz baraTaSvilis
xuTstrofiani leqsi mTlianad lirikuli gmiris boroti sulisadmi mimarTvas
warmoadgens. galaktionTan ki am mimarTvas win uZRvis bunebis suraTis aRwera:
110
galaktionTan, iseve rogorc ilia WavWavaZesTan, `mziani Crdili~
gazafxulTan aris dakavSirebuli. am mxatvruli saxis saSualebiT poeti
STambeWdavad axasiaTebs axalgazrdobisdroindel bednierebas, `yvavilovan
siymawviles~.
yrmobisa da gazafxulis gaqroba drois svlas ukavSirdeba. swored amis
gamo, galaktioni borot dros mimarTavs (da ara borot suls, rogorc es
nikoloz baraTaSvilTanaa):
112
mSvidi, wynari da mowyenili (94, 68), `sdums aremare, zecidan mTvare uxvad
sxivs afrqvevs danamul mdelos~ (94, 88), `vdgevar mTaze, vdgevar marto,
vdgevar erTi, vdgevar oblad~ (94, 139), `vdgevar mTis wverze ganmartoebiT,
gulSiv vikaveb momskdar simReras~ (94, 168). rac, ra Tqma unda, ar gvaZlevs
uflebas, yvela nawarmoebi, sadac aseTi fraza gvxvdeba nikoloz baraTaSvilis
gavleniT Seqmnilad miviCnioT; Tu mxolod erTi an ori striqonis msgavsebis
safuZvelze SeiZleba vamtkicoT, vis gavlenas ganicdis poeti, maSin
aucileblad unda iTqvas, rom galaktionis `maxsovs~ pirveli gacnobisas
sruliad sxvagvari daskvnebisaken gvibiZgebs. nawarmoebSi aris aseTi
striqonebi:
113
kolizeiSi
manfredis monologi
`sevdiani da dafiqrebuli
cis udabnoSi scuravda mTvare,
scuravda mTvare da TeTri naTliT
ivercxleboda gars aremare.
TeTri zolebi Sori mTebisa
ikargebodnen cisa siRrmeSi
da xis foTlebi ferxuls uvliden
niavis velur sixaliseSi~ (94, 193-194).
114
gavlenis damamtkicebel argumentad, radgan `mTis Tema~, zogadad,
romantizmisaTvis damaxasiaTebeli Temaa. rogorc aRniSnaven, `...Романтический
культ гор принес нечто большее, чем простое описание этих величественных картин:
высокие скалы, возвышающиеся над облаками, стали символами романтического
восприятия возвышенного. Поэт, стояший на покрытых снегами или же на голых
ледяных вершинах, чувствуют себя ближе к бесконечности, к космосу, к звездным
мирам~... (167, 219) `...Сама их пространственная высота словно ассоциируется с высотой
духа. В горах нет уродливой «деловой жизни», протекающей в равнинах. Там человек
остается наедине с собой... Поэтому, поднимаясь в горы, человек словно освобождается
от скверны повседневной жизни и возносится к высотам духа. А гордая высота гор еще
отчетливее обнажает ничтожную суетность жестокого и меркантильного общества~ (163,
125-126).
amgvarad aris asaxuli mTa i. slovackis, hiugos, lamartinis, petefisa da
sxva romantikosTa SemoqmedebaSi.
Tu es asea, maSin ra akavSirebs galaktionis am nawarmoebs n.
baraTaSvilis leqsTan?
galaktionis nawarmoebis variantebis gacnoba gvarwmunebs, rom am or
nawarmoebs Soris marTlac arsebobs garkveuli mimarTeba. galaktionis leqss
1914 wlis krebulSi `mTawmindaze~ hqvia, erT-erT avtografSi ki _ `SemoRameba
mTawmindaze~ (94, 418).17 nawarmoebebs Soris aris Sinaarsobrivi kavSiric.
vfiqrobT, galaktionis leqsis pirveli strofi namdvilad n. baraTaSvili
leqsidan miRebuli STabeWdilebiT unda iyos dawerili. SevadaroT:
nikoloz baraTaSvili:
galaktioni:
17
am variantze miuTiTa a. xinTibiZem (157, 47)
115
Semomaxvevda mSobliur kalTas~ (94, 193).
msgavsia ara mxolod peizaJi (mTvare, mTa, niavi, ca), aramed bunebis
gancdac. nikoloz baraTaSvili ise epyroba bunebas, rogorc sakuTari sulieri
gancdebis mesaidumles (68, 118). mis lirikul leqsebSi buneba imsWvaleba imave
fiqriTa da grZnobiT, romelTac poetis arseba STaunTqavT; Tu igi mwuxarebiT
aris Sepyrobili, aseTive mwuxarebas dausadgurebia mis irgvliv... Cven vxedavT,
rogor mosdebia poetis sevda bunebas, rogor gadaqceula misi ganwyobileba
bunebis ganwyobilebad (68, 118). obieqturi sinamdvilis suraTebi da poetis
sulieri moZraobani aq urTierTSerwymulia, magram subieqtur sawyiss
gacilebiT meti mniSvneloba aqvs miniWebuli. garemo, nivTieri realoba
ganwyobilebis fonia da swored amis gamo, igi zogadi, erTiani tonalobiT
aris daxatuli (6, 173). igive SegviZlia gavimeoroT galaktionis leqsze
saubris drosac, rac bunebrivia, radgan bunebis `subieqtivizacia~ zogadad
romantizmisaTvis damaxasiaTebeli niSania.
yuradRebas iqcevs erTnairi epiTetebi da maTi gamoyenebis msgavsi
principi: nikoloz baraTaSvilis nawarmoebSi buneba lamazia da minazebuli,
saRamo mwuxare, sevdiani, myudro, mTa _ mcinare, xanac cremliani. `am
epiTetebidan Cans, rom poeti gverds uvlis movlenaTa garegnul mxares, igi
TiTqos iWreba maT `Sinagan samyaroSi~ da iseT epiTetebs irCevs, romlebic
poetis ganwyobilebebs gamosaxaven da movlenebsac Sesatyvis grZnobad-emociur
tons aZleven~ (59, 205). msgavs epiTetebs vxvdebiT galaktionis leqsSic: aq
mTvare sevdiania da dafiqrebuli, mtkvari mowyenilia, mTa mwuxarea.
msgavsia poeturi ganwyobilebac: `SemoRamebis~ poetur ganwyobilebaSi
mTavaria romantikuli amaRleba, miwieri tvirTisagan gaTavisufleba, samyaros
idumal, maradiul ZalebTan sulieri Sexmianeba. aq uaryofilia yovelive
konkretuli, wamieri, empiriuli, miwieri~ (6, 175). igive SeiZleba iTqvas
galaktionis leqsis Sesaxeb (`me ki vcdilobdi ar gamegona / kacTa gulidan
nafeTqi xmoba_/Ramis usivrco sakurTxevelTan / ikargeboda kacTa obloba (94,
193).
Tu ase gavagrZelebT, SeiZleba vifiqroT, rom galaktionma nikoloz
baraTaSvilis leqsis erTgvari poeturi varianti Seqmna. Tumca es ase ar aris.
leqsebs Soris garda msgavsebisa, aris udidesi gansxvavebac. n. baraTaSvilis
nawarmoebSi aris aseTi striqonebi:
18
vfiqrobT, aqve unda iTqvas isic, rom Tamaz vasaZisa da nino SaraSeniZis mier
Sedgenil meTerTmete klasis saskolo saxelmZRvaneloSi (diogene, 2010), nikoloz
baraTaSvilis leqsisaTvis - ,,SemoRameba mTawmindaze“ _ darTul davalebebSi
nikoloz baraTaSvilis leqsTan Sesadareblad motanilia ludvig ulandis citata,
Tumca arasruli da arazusti Targmani.
ludvig ulandis zemoT citirebul striqonebi warmoadgens fragments statiidan
,,romantikulis Sesaxeb“, romelic gamoqveynebuli iyo romantikosTa xelnawer
JurnalSi; igi rusulad meoce saukuneSi iTargmna. amdenad, aq mxolod tipologiur
kavSirze SeiZleba saubari.
117
netari mxare,
aris wminda ca
SuqiT mgznebare~. (94, 126)
118
§7.4. nikoloz baraTaSvilis `merani~ da galaktion tabiZis
adreuli lirika
119
Tvalsawiers Savi yornis frTa Semoswers, misi nebisyofa Savi frinvelis
demonur xmasa da nebas emorCileba~ (37, 324).
i. kenWoSvilis azriT, galaktionis `Sav yoranSi~ igrZnoba ara mxolod n.
baraTaSvilis leqsis, aramed edgar pos cnobili nawarmoebis - `yoranis~
gamoZaxilic (53, 40). qarTveli da amerikeli poetebis nawarmoebTa msgavsebaze
mkvlevari sxvas arafers ambobs. gaurkveveli rCeba, Tu ras gulisxmobs igi
`gamoZaxilSi~. savaraudod, es leqsebis saerTo personaJis – Savi frinvelis
sityvebi unda iyos. edgar posTan yorani lirikuli gmiris yovel SekiTxvas
erTaderTi sityviT ,,Nevermore“ (aRarasodes) pasuxobs (170, 41), rac gvaxsenebs
galaktionis yoranis naTqvam frazebs: `nu ixedebi... nu ixedebi!~ `Sors nu
gascqeri... Sors nurvis eli!..~ (94, 113).
arsebobs varaudi, romlis mixedviTac, leqsSi `Tvaluwvdeneli,
dausabamo~ galaktioni n. baraTaSvilis `meranis~ lirikul gmirze migvaniSnebs,
roca wers:
120
`Tavganwirulad mindor-velad
mimafrens cxeni...~ (94, 192).
121
asrulebis SemTxvevaSi. Tumca ocneba ocnebadve rCeba – saTauric Sesabamisi
aqvs nawarmoebs - `ocneba borkilebSi~.
vfiqrobT, gansakuTrebiT sainteresoa galaktionis 1909 wliT
daTariRebuli leqsis _ `raa es grZnoba?~ Sedareba `meranTan~.
arsebobs mosazreba, rom galaktionis es nawarmoebi genetikurad aris
dakavSirebuli hainrih haines leqsTan `kiTxvebi~ (,,Fragen~). am varauds v.
kavTiaSvili ase asabuTebs: `amis Tqmis uflebas maZlevs am leqsis rogorc
interteqstualuri urTierToba, udaburi zRvis napiri, sios sunTqva, moqmedi
pirebi (yrma geniosi galaktionTan da ymawvili kaci hainesTan), dialogis
forma – kiTxva-pasuxi, Sorisdebuli `oh~, ise ideuri Canafiqri – swrafva,
wyurvili Seucnoblis Secnobisa, dasazRvrulidan gaWrisa. orive ymawvili
dgas zRvispirad Cafiqrebuli, orives fiqri yofierebis sakiTxs dastrialebs~
(51, 35).
galaktionis adreuli lirikis ramdenime nimuSi da maT Soris es leqsic
amJRavnebs garkveul siaxloves haines lirikasTan, Tumca, amave nawarmoebSi
aSkarad iCens Tavs `meranis~ motivis transformaciac. myudro napirze,
`aRfrTovanebul fiqrebSi dgas~ mgosani _ `yrma meocnebe da geniosi~. mas
zRvis talRa eubneba:
yrma pasuxobs:
`saidan icnobs eg gulcivoba,
Tu ra Zalaa SemoqmedisTvis
sakuTar Zlier simReris grZnoba!~ (94, 73).
122
es fraza `vefxistyaosnidan~ momdinareobs. rusTaveli avTandilis
Sesaxeb ambobs:
19
sainteresoa, rom n. baraTaSvilis, da amdenad, galaktionis striqonebsac, garda
`vefxistyaosnis~ frazisa, sxva interteqstic aqvs. esaa baironis `sizmari~. n. baraTaSvilisa da
baironis striqonTa msgavsebaze g. asaTianma miuTiTa (6, 10).
123
daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas: nikoloz baraTaSvilis Sedevris
gamoZaxili marTlac igrZnoba galaktionis ramdenime leqsSi, magram arc erTi
maTgani ar SeiZleba CaiTvalos Segirdobis damadasturebel nimuSad. 20
poeti xSirad migvaniSnebs `meranis~ motivze, an am nawarmoebis
striqonebze, Tumca, es yovelive ar scildeba reminiscenciis, aluziis sferos.
galaktioni nikoloz baraTaSvilis Sedevridan miRebuli SemoqmedebiTi
impulsis Sedegad damukidebel nawarmoebebs qmnis, romelTa gaanalizebisas
unda gavixsenoT xolme ,,merani“, rogorc am leqsebis STagonebis wyaro,
rogorc maTi erT-erT interteqsti.
20 vfiqrobT, mcdaria r. TvaraZis mier `xomlis~ Sesaxeb gamoTqmuli Tvalsazrisi. igi wers:
`...baraTaSvilis Segirdobas Semdegi striqonebic cxadyofs: `exlac ki mxolod varskvlavebma
ician caSi Cemi fiqrebi da warsulis mware zRapari~. es pirdapiri reminiscenciaa cnobili
frazisa: `mxolod varskvlavTa TanamavalTa vamcno gulisa me saidumlo~ (46, 117). aq, albaT,
raRac gaugebrobaa, Torem reminiscencia SeuZlebelia Segirdobas cxadyofdes. maSin xom yvela
poeti, vinc amgvar xerxs mimarTavs, Segirdad unda CavTvaloT, maT Soris nikoloz
baraTaSvilic.
124
dangreuli taZari
125
mkvlevari wers: ,,taZari“ baraTaSvilis leqsSi aris ara mxolod uzenaesis
sameufo, aramed ,,soflisa Relvisagan“ ganwmendili, ciuri siamiT aRvsebuli,
amaRlebuli sulis ,,Sesafaric“. es meore _ pirovnuli, subieqturi nakadi aq
TandaTan pirvel planze gamodis da dominantur adgils ikavebs... ,,siyvaruli“,
romelic taZars agebs, mxolod RvTis siyvaruls rodi niSnavs, am sityvas
baraTaSvilTan aSkarad konkretuli adamianuri Sinaarsic gaaCnia. leqsi ,,vpove
taZari“ sinamdvileSi mTlianad erTi gaSlili metaforaa, romelic simbolur
aspeqtSi (qristianuli simbolikis xerxebiT) gamoxatavs poetis sulieri
biografiis realur faqts. (6, 22).
galaktionis ,,taZari“ kidev ufro Sordeba qristianul teqstebs. igi aq
mxolod siyvarulis taZars gulisxmobs – siyvaruli ki erTaderT arsebas _
gulis satrfos miemarTeba. anu galaktioni axdens n. baraTaSvilis leqsis
saTqmelis interpretirebas, misTvis misaRebi formiT warmogvidgens
romantikosi poetis teqsts.
galaktionis personaJi taZris povnaze arafers ambobs, warsul bednierebaze
mxolod migvaniSnebs (,,munca naSTia warsulTa dReT, tkbilis ocnebis“).
teqsti iwyeba SekiTxviT, igi taZris gaqrobis mizezs gvekiTxeba _ TiTqos
baraTaSvilis saTqmelis Sevsebas cdilobs. romantikosi poetis mier naTqvami
sityvebi - ,,ganqra taZari da udabno Cemda mdumarebs“ da taZris gaqrobis
mizezi (,,gana Tu droman dahkra Tvisi mas avi Tvali?“) rogorc Cans,
galaktionma sakmarisad ar CaTvala da gadawyvita ,,Seevso“ lirikuli gmiris
monologi... xolo dasasruls, mesame strofSi, daakonkreta taZris ,,dangrevis“
mizezi. Tumca, ar unda dagvaviwydes isic, rom es strofi avtografSi
waSlilia. saerTod ki, leqsze muSaoba damTavrebuli ar aris, albaT esec
gaxda mizezi, rom es teqsti poets ar gamouqveynebia. amis gamo avtoris
Canafiqrze, mis miznebze am SemTxvevaSi zusti Tvalsazrisis gamoTqma da
raimes dabejiTebiT mtkiceba SeuZlebelia.
nikoloz baraTaSvilis amave nawarmoebiT STagonebulad unda CaiTvalos
galaktionis sicocxleSi gamouqveynebeli erTstrofiani leqsi, romelic
saarqivo gamocemis merve tomSi ,,uTariRoebis“ ganyofilebaSia Setanili:
126
locva ferflad qceul taZarSi – leqsze ,,vpove taZari“ migvaniSnebs, xolo
mimarTva ,,he ca, cao...“ aSkarad metyvelebs romantikosi poetis sxva leqsis
gamoZaxilis arsebobaze. gavixsenoT ,,SemoRameba mTawmindaze“: ,,he, cao, cao,
saxeba Seni jer kidev gulzed maqvs daCneuli“... (14, 88).
nikoloz baraTaSvilis leqsSi taZari qreba, xolo lirikuli gmiri
udabnoSi rCeba: ,,ganqra taZari da udabno Cemda mdumarebs“. misTvis nugeSi
aRar arsebobs. leqsi am striqoniT mTavrdeba: ,,da daval oblad, isev mwiri,
miusafari“... am nawarmoebis Tavisebur gagrZelebad SeiZleba CaiTvalos
galaktionis ,,udabno“, romelic agreTve uaxlovdeba leqss ,,suli oboli“ da
mas vaanalizebT suliT oblobis motivis Sesaxeb msjelobisas.
127
Tavi IV
qarTveli romantikosebis Semoqmedebis gamoZaxili galaktionis
lirikis mTlian konteqstSi
128
energia“ naTqvamia: ,,lurja cxenebi“ meoce saukunis suliskveTebis nayofia, ra
SemarTeba, ra Seupovroba, ra Tavganwiruli Wenebaa ,,meranSi“, magram ra
imediani, gamWvirvalea is emociuri dineba. ra katastrofuli, daucxromeli
Wenebaa ,,lurja cxenebSi“, magram nisliT, buraniT aris moculi mTeli es
oromtriali. igi zustad gadmoscems epoqis mRvrie movlenebis arss, qaoss rom
emsgavseba ferebis trialiT“ (127, 421).
zaza SaTiriSvilis azriT, ,,lurja cxenebis“ erT-erT ZiriTad
interteqsts merani warmoadgens. ,,magram lurja cxenebSi“ Tavidanve
,,waSlilia“ gansxvaveba winaparTa saflavebsa da ucxo samares Soris, ,,bedis
samZRvris“ erTjeradi gadalaxva Secvlilia lurja cxenebis usasrulo da
ganmeorebadi trialiT, xolo unikaluri merani _ mravlobiTi cxenebiT. (131,
181)
kidev erTi leqsi, romelmac am aspeqtiT yuradReba miipyro, gaxldaT 1954
wliT daTariRebul usaTauro nawarmoebs `...exla ki droa~. `n. baraTaSvilis
poeturi Tqmebi galaktion tabiZes ganmeorebuli aqvs ukanaskneli drois
leqsebSic~, _ werda S. radiani (79, 89) da asaxelebda galaktionis am
nawarmoebs. amave leqsma sxva mkvlevarTa yuradRebac miiqcia. magaliTad,
irakli kenWoSvili aRniSnavs, rom leqsi ,,exla droa, qarTvelo roma“
exmaureba mefe erekles cnobil sityvebs n. baraTaSvilis poemidan (54, 20).
mkvlevarTa nawilma yuradReba gaamaxvila galaktionTan cisferi feris
xSir gamoyenebaze: 1933 wels gamoqveynebul werilSi ,,galaqtion tabiZe“ giorgi
natroSvili ,,lurja cxenebs“ ,,cisferisadmi baraTaSviluri trfialebiT“
xsnida (70, 120). eTer SuSaniam wignSi ,,galaktion tabiZe“ amave sakiTxze
gaamaxvila yuradReba da ufro zogadad aRniSna ,,qarTuls poeziaSi n.
baraTaSvilis Semdeg g. tabiZe rCeba cisferis ubadlo momRerlado“ (136, 37)
1940 wels gamoqveynebul werilSi S. radiani galaktionis SemoqmedebaSi
lurji (cisferi) feris arsebobas poetis romantizmTan siaxloviT xsnis. igi
fiqrobs, rom galaktionTan cisfers igive Sinaarsi aqvs, rac romantikosebTan.
Semdeg mkvlevari saTqmels ufro akonkretebs da paralels baraTaSvilTan
avlebs (79, 89).
aRiniSna ori poetis siaxlove bunebis gansaxovnebis Taviseburebis
mxrivac: giorgi natroSvilis azriT, ,,damokidebuleba bunebasTan arsebiTad
isev romantikul xasiaTs atarebda. amis dadasturebad miaCnda g. natroSvils
is, rom ,,poeti verxvis foTolTa SrialSi ismens uZveles zRaprebs da
baraTaSvilis (,,mrwams, rom ars ena ram saidumlo uasakoTa da usulT Soris“)
msgavsad adamianur enaze ametyvelebs Cinars“ (70, 120).
129
sakiTxis Seswavlis istoriaze saubrisas gansakuTrebuli adgili unda
davuTmoT grigol kiknaZis naSroms ,,qarTuli lirikis ganviTarebis erTi
aspeqti“, romelic CvenTvis mniSvnelovan problemas eZRvneba. mecnieris azriT,
,,nikoloz baraTaSvilis lirikis erTi subtiluri niuansi imaSi mdgomareobs,
rom poetis gancdebis pirobebi, misi grZnobebis obieqti da TviT grZnobebi ise
arian gadasulni erTimeoreSi, rom aRar rCeba safuZveli urTierTisagan maTi
gamocalkevebisaTvis: yvelaferi Tanabrad emociuria da swored amgvari
emociuroba gamoxatavs Cveni poetis lirikul genialobas (58, 330).
gr. kiknaZis TvalsazrisiT, ,,nikoloz baraTaSvilis lirikis zemoT
dasaxelebul aspeqts mivyavarT Cven iseT did poetur talantTan, rogoric
aris galaktion tabiZe... gal. tabiZem kidev ufro gaafarTova Sinaarsi da
farglebi imgvari lirikisa, romelic aqamde nikoloz baraTaSvilis
filosofiuri mRelvarebis niSniT aRbeWdili lirikis saxiT mogvepoveboda“
(58, 331). mkvlevari aqve miuTiTebs am or poets Soris arsebul gansxvavebaze.
misi TqmiT, galaktionis lirizms ,,aRar gaaCnda baraTaSviliseburi
mRelvarebis xarisxi“. amis mizezi ki, gr. kiknaZis SexedulebiT, is iyo, rom
,,nikoloz baraTaSvili TviTon eZebda pasuxs, xolo gal. tabiZe ki sxvebis
mier ukve mowodebul uimedo pasuxs eyrdnoboda“ (58, 332).
mkvlevarma kidev erT mniSvnelovan paralelze miuTiTa: ,,gal. tabiZis erTi
damaxasiaTebeli Tvisebaa isic, rom misi lirikis Sinaarss poetis grZnobaTa
awmyo Seadgens. marTalia, igi Tavis warsulze xSirad laparakobs, magram
imgvarad, rom gancdis xarisxiT es warsuli awmyosagan ar gamoirCeva. es aris
warsul grZnobaTa xelaxali aRdgena iseTi ZaliT, rom maT ar etyobaT
intensivobis odnavi Senelebac ki. mis SemoqmedebaSi TiTqmis waSlilia
yovelgvari sazRvari, rac aqtualobis TvalsazrisiT urTierTisagan mijnavs
warsul grZnobaTa mogonebas awmyoSi mimdinare grZnobebisagan... grZnobaTa
amgvari uSualobac anaTesavebs gal. tabiZes nikoloz baraTaSvilTan. (58, 332-
333).
grigol kiknaZe miuTiTebs am ori poetis leqsikis msgavsebazec. igi wers:
,,nikoloz baraTaSvilma Semoitana axal qarTul poetur samyaroSi bedisa da
qrolvis motivebi, mis saxels daukavSirda cisferisa da lurjad mRelvare
talRebis xilva, man gvaziara mwuxrisa, idumalebisa, bundovanebisa,
miqancebulisa da Suqmibindulis esTetikur mxares... aqedan amoizarda gal.
tabiZis poeturi leqsika da SeerTo is Tanamedroveobis literaturul
tendenciebs. bedis gverdiT gal. tabiZem Seqmna ,,gabediTeba“, qrolvis gverdiT
da mis gasaZliereblad man ,,TareSi“ moimarjva. mibundvas ,,Sebindbundebis“
130
niuansi daamata, iisfrada da lurjad warmogvidgina aramarto talRebi da ca,
aramed Crdili, triali da niavqari, mwvervalebi, sizmari da orTqli (54, 334)
grigol kiknaZis daskvna aseTia: ,,mravalnairad isargebla galaktion
tabiZem winamorbedi poeturi geniiT, raTa Semdeg TviT Seeqmna iseTi safexuri
qarTuli lirikisa, romelmac mkiTxveli daipyro, mimdevrebi gaiCina da TviTon
ki daupyrobeli darCa“ (58, 334-335).
nikoloz baraTaSvilTan galaktionis mimarTebis Sesaxeb ramdenime
ucnauri azric gamoiTqva. magaliTad, luara sordia Tvlis, rom n.
baraTaSvilis gavleniT aris dawerili `atmis yvavilebi~ (1915 weli) da
`silaJvarde anu vardi silaSi~ (1917 weli). l. sordias SexedulebiT, es
nawarmoebebi ar SeiZleba Sedevrebad CaiTvalos, radgan, Turme, aq aSkaraa
gavlenis kvali, rogorc Segirdobis kanonzomieri procesis gamoxatuleba (89,
150).
Tavis Sexedulebas l. sordia ase asabuTebs: `daifurcla yvavili~, `vardi
qariT iZrcveba~ (`vardi da ia~), ambobda n. baraTaSvili, misi analogiuria
galaktionis gaZrcvnili atami~ (89, 151).
n. baraTaSvili marTlac ambobda, `vardi qariTa borbaliTa iZrcvnebao~:
n. baraTaSvili:
`miyvars Tvalebi, mibnedilebi,
eSxisa cecxliT daqanculebi;
magram ros vuWvret, zambax-vardT velad
ganewonvian maTi isrebi~. (14, 125)
galaktioni:
`dedao RvTisav, mzeo mariam!
rogorc nawvimar silaSi vardi,
Cemi cxovrebis gza sizmaria
da Soreuli cis silaJvarde~
. . . . .
`Sexede! dastkbi! Cemi Tvalebi,
winaT rom feTqdnen cvrebiT, iebiT, _
RamenaTevi da namTvralevi
savsea cremlTa SurisZiebiT!~ (95, 14)
132
mxedars, brZolaze xeli auRiaT, ganapirebulan. poeti moeSva yovelgvar
pasuxismgeblobas mamulis, samSoblos, moZmis winaSe~ (129, 125).
gaurkvevelia, rogor unda aixsnas is, rasac mkvlevari wers `lurja
cxenebis~ Sinaarsis Sesaxeb. sainteresoa, sad amoikiTxa e. yambegaSvilma, rom
lurja cxenebi daTrgunvilni, daRlilni, midrekilni, SemkrTalni,
nirwamxdarni arian? galaktioni xom sapirispiros ambobs:
133
galaktionis grigol orbelianTan mimarTebas SedarebiT naklebi
yuradReba eTmoboda. erTaderTi nawarmoebi, romelsac poetis gr. orbelianTan
mimarTebaze msjelobisas imowmeben, aris 1927 wels gamoqveynebuli leqsi ,,Cemo
iarali“. ,,galaktionis ,,leqsebSi alag-alag gaielvebs grigol orbelianis
kolorituli figura. es damokidebuleba SemdegSi poetma Zvel TbilisTan
sinanuliani gamoTxovebis gancdiT aRbeWda, xolo leqssac Seufaravad ,,Cemo
iarali“ uwoda“, _ wers s. caiSvili (140, 254).
21
vfiqrobT, am konteqstSi sayuradReboa erTi detali: vanis raionis sofel
WyviSSi dacul galaktion tabiZis biblioTekaSi inaxeba aleqsandre WavWavaZis 1949 wels
gamocemuli leqsebis krebuli. galaktions romantikosi poetis nawarmoebis _ ,,Rimilman
kari lalisa“ _ pirveli strofis bolo striqoni _ refreni ,,xvalem izrunos xvalisa“ _
gauxazavs da gverdiT miuweria ,,g. tabiZe“. es faqti migvaniSnebs, rom galaktioni Tavisi
leqsis STagonebis wyarod aleqsandre WavWavaZis nawarmoebs Tvlida.
135
alvas nayofi mrCobledi Sevamcen Cemi dambnedi,
dRes ese oden gavbedi, xvalem izrunos xvalisa!
136
formiseuli Taviseburebebis mxriv poetur nawarmoebebs Soris bevrad
meti msgavsebaa: galaktionis leqsi, iseve rogorc `Rimilman kari lalisa~
samstrofiania. `xvalem izrunos xvalisa~ rvamarcvlediTaa dawerili, xolo
gariTmvis sistemaa aaxa, baba, caca. TiTeuli strofi oTxi striqonisagan Sedgeba.
aleqsandre WavWavaZis leqsi Teqvsmetmarcvliani (SidariTmebiani)
sazomiTaa dawerili, TiToeul strofSi or-ori striqonia gaerTianebuli.
gariTmvis sistemaa: aa, xa, xa.
miuxedavad amisa, arsebobs safuZveli am nawarmoebTa saleqso sazomTa
msgavsebaze sasaubrod: aleqsandre WavWavaZis leqsis Teqvsmetmarcvliani,
SidariTmebiani striqonebis Suaze dayofis SemTxvevaSi miviRebT iseTive
saleqso sazomis mqone katrenul strofs, romliTac dawerilia galaktionis
`xvalem izrunos xvalisa~. garda amisa, am SemTxvevaSi erTnairi iqneba orive
nawarmoebis pirveli strofis gariTmvis sistemac. davakvirdeT:
aleqsandre WavWavaZe:
,,Rimilman kari lalisa a
ganaRo gamWvirvalisa, a
dRes ese mkmaris simdidred, x
xvalem izrunos xvalisa!“ a
galaktioni:
137
igi, rogorc Cans, romantikosi poetis leqsis refrens xSirad ixsenebda. fraza
„xvalem izrunos xvalisa“ araerTxel gvxvdeba galaktionis dRiurebSi.
amgvari faqti, albaT, erTi poetis mier meore avtoris Semoqmedebis an, am
SemTxvevaSi konkretuli nawarmoebis mowonebis dasturia; magram, garda amisa,
igi sruliad sxva aspeqtiTaa saintereso mkvlevarTaTvis. rogorc irkveva,
galaktionis mier aleqsandre WavWavaZis leqsis refrenis gamoyenebaze
dakvirveba ama Tu im eqspromtsa da CanawerSi, gvaZlevs SesaZleblobas,
gamoiTqvas gansxvavebuli varaudi galaktionis cnobili leqsis `xvalem
izrunos xvalisas~ daTariRebis Taobaze.
„xvalem izrunos xvalisas“ interteqstualuri relaciebisagan
gansxvavebiT, misi daTariRebis problema arasodes gamxdara mkvlevarTa
msjelobis sagani.
leqsi pirvelad 1927 wlis krebulSi daibeWda. nawarmoebis TariRiani
avtografi ar moipoveba. miuxedavad amisa, igi 1916 wels Seqmnilad iTvleba.
amgvaradaa daTariRebuli „xvalem izrunos xvalisa“ galaktionis akademiuri
gamocemis pirvel tomsa da saarqivo gamocemis meore wignSic.
leqsis dawerisa da publikaciis TariRebs Soris arsebuli xangrZlivi
intervali eWvs aCens _ gaurkvevelia, ratom unda gamoeqveynebina poets 1916
wels Seqmnili nawarmoebi mxolod TerTmeti wlis Semdeg.
bunebrivia, Cndeba kiTxva: rodis daiwera „xvalem izrunos xvalisa“?
galaktionis Canawerebsa da leqsebis variantebze dakvirveba gvaZlevs
Semdegi varaudis gamoTqmis SesaZleblobas.
„xvalem izrunos xvalisas“ ramdenime, mkiTxvelisaTvis nacnobi
teqstisagan met-naklebad gansxvavebuli redaqcia arsebobs. galaktionis
nawarmoebebis variantebis gacnoba gvarwmunebs, rom man sxva leqsSic scada am
refrenis gamoyeneba. `TeTri pelikanis~ or avtografSi (967; 3408) ikiTxeba:
22
Cven mier damowmebuli fragmenti `TeTri pelikanis~ or avtografSi xuTjer meordeba.
erT-erT variantSi sityvaze `igrZnos~ galaktions fanqriT miuweria `izrunos~. amgvari
CareviT, leqsis ritmi, romelic Svid da rva marcvlian striqonTa monacvleobas
eyrdnoba, irRveva. rodesac poetma, `xvalem izrunos xvalisa~ damoukidebel nawarmoebad
aqcia, heterometrul sazomze uari Tqva, amis erT-erTi mizezi, rogorc Cans, aleqsandre
WavWavaZis leqsidan momdinare rvamarcvliani refrenic iyo.
138
mtevnebis da lalisa,
dRes gvxiblavdes umTavresi,
xvalem povos xvalisa.
nTeba laliT _ vneba alis,
bage nazi qalisa,
dRes gvfaravdes simxurvale
xvalem igrZnos xvalisa“. (avtografebi #967; #3408)
23
galaktionis TxzulebaTa akademiuri gamocemis pirvelsa da meore tomSi 1916, 1917, 1918
da 1919 wlebiT TariRdeba Svid aTeulze meti nawarmoebi, Tumca, maTi umravlesoba
pirvelad 1927 wlis krebulSi daibeWda, danarCeni ki - kidev ufro gvian _ 30-40-ian wlebSi.
vfiqrobT, TiTeuli am nawarmoebis Seqmnis TariRi gasarkvevia, rac safuZvlian
teqstologiur kvlevas saWiroebs. Zneli warmosadgenia, poets 1916-1917 wlebSi daewera
iseTi leqsebi, rogoricaa `Sen zRvis pirad~ (`zRvas saRamo edeboda muqi~), `atmis rtoo,
daRalulo rtoo~, `meris TvalebiT~, `o, dRes Semodgomaa~, `im vardisfer atmebs~, `im
atmebs gaumarjos~ da cxra-aTi wlis ganmavlobaSi ar gamoeqveynebina es nawarmoebebi, ar
Seetana isini, Tundac 1919 wels gamocemul `artistul yvavilebSi”.
139
rom simRera mTad da velad
grgvinviT gadaarekos...“ (avtografebi #967; #3408)
24
mesame, amave nawarmoebis ucnob variantSi (2454843) aRniSnuli strofis mxolod pirveli
ori striqonia warmodgenili.
140
,,gulSi didi maqvs imedi
erTi patara qalisa.
Tu es imedi gamarTlda,
xvalem izrunos xvalisa.
141
miZRvnil striqonebs werda, im droisaTvis `xvalem izrunos xvalisas“
mkiTxvelisaTvis nacnobi redaqcia axali Seqmnili hqonda.
rogorc aRvniSne, fraza „xvalem izrunos xvalisa“ araerTxel gvxvdeba
galaktionis dRiurebSi. am Canawerebis erTi nawili uTariRoa, xolo danarCeni
30-40-iani wlebiT TariRdeba. es migvaniSnebs, rom al. WavWavaZis leqsis
striqoniT galaktioni interesdeba ara 10-ian wlebSi, aramed bevrad ufro
gvian. amas adasturebs nawarmoebis ori sxva variantic. erTi maTgani,
orstrofiani fragmenti, 1934 wliT daTariRebul dRiurSi CauniSnavs poets:
20-iani wlebis Semdeg unda iyos Seqmnili meore variantic. igi wiTeli
melniTaa nasworebi, amgvari feris melans ki galaktioni, rogorc cnobilia,
swored am droidan iyenebda:
25
evgeni dvali – mwerali, redaqtori, raWa-leCxum-svaneTis swavla-ganaTlebis
sazogadoebis Tavmjdomare. avtoria araerTi poeturi krebulisa, maT Soris: „riJraJi“
(1907 w.), „mware simRerebi“ (1917 w.), „sigiJeSi dawerili simRerebi“ (1917 w.), „aRmafrena _
Tavisufali leqsebi didi evgeni dvalisa“ (1918 w.), „CaquC-namgali“ (1930 w.). evgeni dvali
ramdenjerme aris naxsenebi galaktionis CanawerebSi. „xvalem izrunos xvalisas“ es
redaqcia, misi Sinaarsidan gamomdinare, SesaZlebelia warmoadgendes evgeni dvalis 1934
wels gamoqveynebuli nawarmoebis „Cemi mware Tavgadasavali revolucionur brZolebSi:
traRediuli poema“ Sesaxeb gamoTqmul STabeWdilebas.
143
`gogCisa~ da `vai, droni, dronis~ gamoZaxili. galaktionis am leqsis musika
maTgan momdinareobs... am leqsSi uxvad gadmodenilia al. WavWavaZiseuli
warmavlobis sevda `gogCadan~... (155, 349-350). galaktionis leqsis - `aq
marmarilos maRali sveti~ - musika aleqsandre WavWavaZis dasaxelebuli
leqsebidan ar momdinareobs, Tumca, am sam teqsts Soris sxva aranakleb
mniSvnelovani kavSiria.
`aq marmarilos maRali sveti~ refreniTa da saerTo ganwyobilebiT
gvaxsenebs `vai, droni, dronis~, leqss, romelSic gaismis warsulis
daferfvliT aRZruli naRvliani xma; meore mxriv, galaktionis leqsSi
asaxuli araerTi suraTi, rogorc SeniSnulia, gvaxsenebs `gogCas~ _
romantikosi poetis qmnilebas, nawarmoebs, sadac poetma `namdvili
romantikosis msoflSegrZnebiT daxata `ngreuli naSTi~ Zvelis didebisa...
eqspresiiT asaxa romantikuli poeziisaTvis damaxasiaTebeli idea cxovrebis
warmavlobisa~ (2, 85-86).
144
epoqis gedi
ocnebas mReris gabediTebiT.
kedlebs rom sinjavs grZneul TiTebiT,
ukvdavebisTvis SeSlili goni,
Crdili mosili margalitebiT.
vai, droni, droni!
cixe-galavans sCqefs sisxlis wveTi,
dRe SemmusvrelTa alTa kidebiT.
vin iyo qvaTa amaTa mkveTi?
igi ar hkvdeba guldamSvidebiT.
suro da xavsi RalRiT, gvritebiT.
vamCnev TaRebze RrubelTa ronins,
gaSlilan nislTa piramidebi.
vai, droni, droni!
o, nangrevebo, Tqven gezidebaT
yrmobisa Cemis pirveli bedi.
uamindobiT Tu amidebiT
dideba mergo me sxvaze meti;
exlac anaTebs Zveli miTebiT,
igi qars ebrZvis gabediTebiT.
vai, droni, droni!
aq Sevxvdi pirvels _ visac miTebiT
gesalmeboda mZafri rioni,
iyo salami, iyo mSvidobiT...
vai, droni, droni! “ (95, 292)
146
marTlac, dRemde Semonaxulia foto, sadac galaktioni sxvebTan erTad
dgas bagratis taZris nangrevebis fonze.
qarTul ornamentze msjelobas bagratis taZris gaxsenebiT iwyebda:
`ornamenti qarTuli: 1. quTaisi (bagratis taZris nangrevebi)...~
poetis mogonebaSi vkiTxulobT: `...ganvagrZobdi didi xnis win dawyebuli
wignis `qarTuli ornamentis~ weras. saqme imaSia, rom yrmobidan Zalian
mitacebda qarTuli ornamentis iSviaToba, masSi, rogorc Cvens
xuroTmoZRvrebaSi, me vgrZnobdi da vxedavdi qarTveli eris, misi xelovnebis,
misi adamianebis mTlian bunebas, niWis Taviseburebas. vwerdi dRiTa da RamiT,
Zalian gulmodgineT. wignma ise gamitaca, rom sul damaviwyda gubernatori,
misi gankarguleba, yvelaferi. CemTan sanaxavad mosul beglar axospirels
vsTxove Camoetana CemTvis Cveni taZris nangrevebidan raime Zveli ornamenti. man
Txovna Semisrula: momitana droTa svlisagan xavsmodebuli ornamenti,
romelic yurZnis mtevans gamosaxavda. davide magidaze da ase ganvagrZobdi
weras... mas mere bevrma xanma gaiara, bevri ram davkarge, magram is ornamenti ar
damikargavs, dResac Cems samuSao magidaze devs tfilisSi~ (96, 189-192).
bagratis taZris Temas xSirad ubrundeboda galaktioni. magaliTad,
erTgan vkiTxulobT: `bagratis taZris qvebze muSaobda... aq saarqiteqturo
xelovnebaSi... silamaze da harmonia~ (118, 475).
amgvari SekiTxvac CauniSnavs dRiurSi:
`sad SeiZleba iSovos kacma bagratis taZris kargi aRwera? an misi msgavsi
taZris (sazogadod Zveli taZris). saWiroa misi istoria _ detaluri (112, 513).
Semdeg amgvari ram gauxsenebia:
`bairons aqvs leqsebi Zveli nangrevebis Sesaxeb.
1. bairons aqvs leqsebSi Zveli nangrevebis Sesaxeb.
2. longfelos (iv. buninis Targmani)
3. Svidi weli monasterSi (Zveli Targmani)
4. v. orbelianis leqsi _ `gelaTi~
5. Tamar mefis saxe beTaniaSi~. (112, 513)
148
imedi unda viqonioT, rom qarTveli eris SeZlebuli nawili am
saSviliSvilo saqmisaTvis Tavis wvlils ar daiSurebs! sxva rom ara iyos ra,
Tavmoyvareobam mainc ar unda mogvces ufleba, SevircxvinoT Tavi ganaTlebul
xalxTa winaSe, romelnic xSiraT modian xolme xsenebuli naSTis
dasaTvaliereblad~ (30,14-15).
bagratis taZris nangrevebi uTuod daafiqrebda Wabuk galaktions
wuTisoflis amaoebaze, adamianis mier Seqmnili mSvenierebis warmavlobaze.
poets erTgan amgvari teqstic CauniSnavs:
`...simbolo Zveli saqarTvelosi. didebuli sanaxaoba. warsulisagan
datovebuli saxe morTulobisa da siZlieris. aq kacs aitacebs ufro meti
aRtaceba, romelic icoda Zvelma qaldeam...
iq sadac daecnen mefeebi, dacemulni arian sasaxlis kedlebic. sadac
brwyinavden oqsino da Sadi, oqrovani saxeebi, mxolod meRamura dafrinavs.
sadac sios mimoxvraze kankalebda dedofalTa da mSvenier asulTa mandilebi,
exla anwli irxeva... sadac mefe iyo, iq gvelebis rkali ixlankeba. kedlebi
xavsiTa da suroTi Semosilan, qvebi dautacebiaT, hyria aqa-iq agurebis yore...
da yvelaferi, rac darCa warsulisagan _ TandaTan nadgurdeba~ (118, 475).
savaraudod, galaktioni aq bagratis taZris nangrevebs gulisxmobs, radgan,
Cem mier damowmebuli teqstis Semdeg swored am xuroTmoZRvrul Zegls
axsenebs... Tumca, amjerad mTavari is gancdaa, rasac zogadad nangrevebis
xilvis Semdeg gadmogvcems poeti.
swored taZris, ufro zustad, `gabediTebuli~ nangrevebis xilviT
gamowveuli gancdebia asaxuli galaktionis leqsSi `aq marmarilos maRali
sveti~. poeti STambeWdavad gvixatavs eklesiis TaRebs zemoT RrubelTa ronins,
nislTa piramidebs... refreni `vai, droni, droni~ nangrevebis xilviT SeZruli
poetis gancdebs saocari simZafriT gadmogvcems.
aRsaniSnavia isic, rom aleqsandre WavWavaZis nawarmoebis dasawyisi
striqonebi, garkveuli cvlilebiT, akaki wereTelma 1881 wels daweril
usaTauro leqsSi gamoiyena:
151
lirikuli gmiri ambobs:
avtografi:
26
galaktionisa da grigol orbelianis am leqsebis mimarTebaze msjelobs r. CxeiZe
biografiul romanSi ,,komikosi tragediaSi“ (138, 490-491).
152
ZiriTad teqstSi fraza ,,is dro wavida!“ Oorjer gvxvdeba (meore da mesame
strofSi), xolo avtografSi _ oTxjer. amgvari ganmeoreba, sayuradReboa,
bunebrivia, Cndeba kiTxva _ romeli drois wasvlas gulisxmobs lirikuli
gmiri? nuTu aq mxolod is diadi warsuli igulisxmeba, romelsac dananebiT
ixsenebs grigol orbelianis leqsis personaJi? savaraudoa, rom ara. leqsis
avtografSi, nawarmoebis bolo strofSi, lirikuli gmiri mimarTavs ara
iaralis – orbelianis leqsis personaJs, aramed _ megobars (,,is dro wavida,
megobaro!“), rac gulisxmobs Tanamedrovesadmi mimarTvas. galaktioni,
safiqrebelia, rom axlaxan dakargul Tavisuflebaze migvaniSnebs – dro,
romlis wasvlac awuxebs galaktions, aris ara mxolod Soreuli istoriuli
warsuli, aramed _ is wlebic, romlebmac mis Tvalwin Caiara.
saboloo redaqciaSi, romelic poetma gamoaqveyna, lirikuli gmiri iaralis
mimarTavs, anu arapirdapir, SefarviT ambobs saTqmels.
ratom dasWirda galaktions grigol orbelianis nawarmoebis gaxseneba?
romantikosi poetis leqsis pesonaJis xsenebas Tan garkveuli emocia
axlavs. cnobilia, rom ,,iaralis“ xelnaweris saxiT vrceldeboda qarTvel
SeTqmulTa Soris da mas zepiradac warmoTqvamdnen (25, 33). garda amisa,
,,iaralis“ erT-erTi is nawarmoebia, sadac pirdapir aris gamoxatuli sevda,
romelsac saqarTvelos didebuli warsulis gaqroba da misi imdroindeli
awmyo udevs safuZvlad. masze miniSnebiT galaktionma sakuTari tkivilic
gamoxata.
amgvari ram galaktionisaTvis ucxo sruliadac ar yofila, piriqiT:
SegviZlia gavixsenoT 1927 wlis krebulSive dabeWdili leqsi ,,goridan“,
romelic revaz TvaraZem didebul politikur pamfletad miiCnia, bolSevikuri
,,brZnuli erovnuli politikis srul gamasxaravebad, stalinis, orjonikiZis
da ZmaTa misTa mier daglejil-danakuwebuli saqarTvelos gamotirebadac (46,
277).
5. ,,...exla ki droa“
galaktioni:
n. baraTaSvili:
154
vis mimarTavs galaktioni? saboloo redaqciis mixedviT, `mSromels~
(`mSromelebs~).
155
Zneli amosacnobi ar aris, vis gulisxmobs `ucxoT gvar-tomSi~ poeti _ ra
Tqma unda, ara Cvens istoriul mtrebs – sparsebsa da osmalebs, aramed –
rusebs.
leqsi am striqonebiT mTavrdeba:
27
sainteresoa, rom erT-erT avtografSi `mSromelos~ nacvlad `qarTvelo~ weria. es
galaktionis TxzulebaTa meeqvse tomis komentarebSi ar aris aRniSnuli. am variants
imowmebs T. doiaSvili werilSi `sicocxleo, mamulo~ (39, 17).
156
ZiriTadi daskvnebi
159
gamoyenebuli literatura
160
22. gamezardaSvili, d., aleqsandre WavWavaZe. axali qarTuli literaturis
istoria. t. I. Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tbilisi, 1956.
23. gare-kaxeli, a., mwuxareba. Jurn. Teatri da cxovreba, 1910. #32.
24. gawerelia, a., galaktion tabiZis lirika. krebulSi: ,,galaktionologia“, V,
2010.
25. gawerelia, a., grigol orbeliani. wignSi: rCeuli nawerebi. t. II.
gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 1978.
26. gawerelia, a., qarTuli klasikuri leqsi _ maxvili, ritmi, riTma da strofi
(VII_XVIII ss). gamomcemloba ,,sabWoTa mwerali“, Tb., 1953.
27. gergeseli, n., samreklo udabnoSi. `galaktion tabiZis Jurnali~, 1922, #3.
28. gomarTeli, i. sevdis mgosani, wignSi: `galaktion tabiZe. leqsebi~, quTaisi,
1914.
29. griSaSvili, i., satrfos. Jurn. saqarTvelo. 1908, #9.
30. gorgaZe, s., bagratis taZari (istoriul-arqeologiuri aRwera). BTbilisi,
1911.
31. demoni, `pirvel talRas~. almanaxi `pirveli talRa~, 1909, #1.
32. doiaSvili, T., ,,gavSli Zvirfasi leqsebis konebs“. wignSi: ,,guSin, dRes,
xval“. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1989.
33. doiaSvili, T., galaktion tabiZis baironuli poemebi. xelnaweri. 2012.
34. doiaSvili, T. galaktionis poetikis saTaveebTan (metrika, riTma, strofika),
wignSi `WaSniki~. qarTuli leqsTmcodneobis sakiTxebi. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 1984.
35. doiaSvili T. galaktion tabiZis saxeobrivi azrovneba. sadoqtoro
disertacia. Tbilisi, 1995
36. doiaSvili, T., galaktionologiuri Ziebani da arabeskebi. krebulSi
,,galaktionologia~, V, 2010.
37. doiaSvili, T., gza `artistuli yvavilebisken~. Jurn. literaturuli Ziebani,
2004, XXV.
38. doiaSvili, T., gza `artistuli yvavilebisken~, literaturuli Ziebani, 2005,
XXVI..
39. doiaSvili, T., dabruneba. gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 2003.
40. doiaSvili, T., versifikaciuli portretebi. gamomcemloba ,,mecniereba“,
Tbilisi, 1999.
41. doiaSvili, T., `magram radganac~, Jurn. Cveni mwerloba, 2006, #11.
42. evgeniZe, i., narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan. III. Tbilisi, 2009.
161
43. evgeniZe, i., qarTuli romantizmis sakiTxebi. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 1982.
44. zandukeli, m., axali qarTuli literatura. tomi I. gamomcemloba ,,sabWoTa
mwerali“, Tbilisi, 1956.
45. TvaraZe, r., galaktioni. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tbilisi, 1972.
46. TvaraZe, r., legenda galaktionis cxovrebisa. gamomcemloba ,,saqarTelos
macne“, Tbilisi, 2001.
47. i.i.-ani. genialuri galaktioni. Jurn. tfilisi. 1920. #1.
48. ingoroyva, p., axali qarTuli literaturis fuZemdebelni. gamomcemloba
,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1975.
49. iosebiZe, k., mxolod galaktioni. krebulSi: ,,galaktionologia“. VI, 2012.
50. i.-qsi, `zRvas~. almanaxi `pirveli talRa~, 1909 weli, #1.
51. kavTiaSvili, v., germanuli literaturul-esTetikuri recefciebi galaktion
tabiZis SemoqmedebaSi. gamomcemloba ,,universali“, Tbilisi, 2006.
52. kenWoSvili, a., aleqsandre WavWavaZe. wignSi ,,qarTuli literaturis
istoria~. t. III. Tbilisi, 1969.
53. kenWoSvili, i., galaktion tabiZe da evropuli literatura. gamomcemloba
,,mecniereba“, Tbilisi, 1974.
54. kenWoSvili, i., galaktion tabiZis poetika. gamomcemloba ,,mecniereba“,
Tbilisi, 1980.
55. kenWoSvili, i., galaktion tabiZis samyaroSi. Tbilisi, 1999.
56. kvaracxelia, g., idumaleba, sicrue-TamaSi Tu ufro Rrma WeSmariteba.
krebulSi: `galaktionologia~, II, 2003.
57. kvitaiSvili, e., metaforuli azrovnebis Taviseburebebi aleqsandre
WavWavaZis poeziaSi. krebulSi: aleqsandre WavWavaZe (saiubileo krebuli).
gamomcemloba ,,mecniereba“, Tbilisi, 1986.
58. kiknaZe, gr., Txzulebani, t. III. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba“,
Tbilisi, 1999.
59. kiknaZe, gr., literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi. ,,Tbilisis
universitetis gamomcemloba“, Tbilisi, 1978.
60. lorTqifaniZe, i., galaktion tabiZe. cxovrebis gza da SemoqmedebiTi
biografia. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1988.
61. maxaraZe, ap., qarTuli romantizmi. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba“,
Tbilisi, 1967
62. megreliSvili, gr., moCveneba. Jurn. Teatri da cxovreba. 1914. #9.
162
63. megreliZe, g., galaktionis ori ucnobi eqspromti. Jurn. Cveni mwerloba, 2009,
#22.
64. meunargia, i., cxovreba nikoloz baraTaSvilisa. wignSi: ,,n. baraTaSvili.
leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi~. Tbilisi, 1922.
65. meZvelia, k., n. baraTaSvili da galaktion tabiZe. wignSi: literaturuli
narkvevebi. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1967.
66. mTis niavi. kiTxvebi. Jurn. Teatri da cxovreba, 1914, #32.
67. minaSvili, l., mecxramete saukunis qarTuli mwerloba galaktion tabiZis
TvalTaxedviT. wignSi `literaturuli narkvevebi~. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 2009.
68. nadiraZe, g., nikoloz baraTaSvilis cxovreba da esTetikuri samyaro.
gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1961.
69. nari. buneba poeziaSi. Jurn. Teatri da cxovreba. 1910, # 37.
70. natroSvili, g., galaqtion tabiZe. ,,mnaTobi“, 1933, #5.
71. nikoleiSvili, a., XX saukunis qarTuli mwerloba. quTaisi, 2002.
72. orbeliani, gr., leqsebisa da werilebis sruli krebuli, gamomcemloba
,,qarTuli wigni“, tfilisi, 1928
73. orbeliani, gr., qarTuli mwerloba. tomi IX. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tb.
1989.
74. orbeliani, v., mdinare a-s. qarTuli poezia. tomi 10. gamomcemloba
,,nakaduli“. Tbilisi, 1978.
75. orbeliani s-s., leqsikoni qarTuli, I. gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 1991.
76. papava, a., SeniSvnebi samSoblo literaturaze, Jurn. kolxida, 1911.
77. JRenti, b., galaktion tabiZe, Jurn. mnaTobi, 1943 weli, #9-10.
78. radiani, S., galaktion tabiZe, gaz. komunisti, 1933, 5 ivlisi.
79. radiani, S., galaktion tabiZe, Jurn. mnaTobi, 1940 weli, #7.
80. radiani, S., Tanamedroveni. gamomcemloba ,,sabWoTa mwerali~, Tbilisi, 1959.
81. rusTaveli, S., vefxistyaosani. gamomcemloba ,,laSari~, Tbilisi, 1991
82. ruxaZe, v., zRvas. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 11.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
83. ruxaZe, v., Wmunvam Semipyro. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 11.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
84. rCeuliSvili, gr., mTvare. wignSi: ,,viT margaliti oboli“. quTaisi. 1978
163
85. sanaZe, l., galaktion tabiZe nikoloz baraTaSvilis Sesaxeb. krebulSi:
nikoloz baraTaSvili (saiubileo krebuli). gamomcemloba ,,mecniereba~, Tbilisi,
1986.
86. sanikiZe, T., galaktion tabiZis enis leqsikoni. wigni III. ,,Tbilisis
universitetis gamomcemloba~, Tbilisi, 1993.
87. sanikiZe, T., ilia WavWavaZis poeziis leqsikoni. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba~, Tbilisi, 1993
88. saria, z., galaktion tabiZis intimur-meditaciuri da samoqalaqo
publicisturi lirika“. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba“, Tbilisi, 2003.
89. sordia, l., galaktion tabiZis simbolika. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba~, Tbilisi, 1993
90. siraZe, r., kultura da saxismetyveleba. gamomcemloba ,,inteleqti~, Tbilisi,
2008.
91. sparsiaSvili, a., galaktioni da Cveni mwerloba (XIX saukune). gamomcemloba
,,codna~, Tbilisi, 2005.
92. surgulaZe, a., nikoloz baraTaSvilis epoqa. gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1968.
93. tabiZe, g., leqsebi. quTaisi, 1914
94. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi I. gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966.
95. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi II, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966
96. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi III, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966
97. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi IV, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966
98. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi V, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1967
99. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi VI, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1968
100. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi VII, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1972
101. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi VIII, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1970
102. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi IX, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1971
164
103. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi X, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1973
104. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi XII, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1975
105. tabiZe, g., kolxidaSi. Jurn., Teatri da cxovreba, 1910, #38.
106. tabiZe, g., pirveli enkenisTve. Jurn. ganaTleba, 1911, #7.
107. tabiZe, g., romansi. Jurn. saqarTvelo. 1908. #7.
108. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni pirveli, gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 200
109. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni merve. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2005.
110. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni mecamete. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2006.
111. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meToTxmete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2008.
112. tabiZe, g. saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meTxuTmete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2008.
113. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meTeqvsmete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
114. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meCvidmete. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
115. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meTvramete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
116. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni mecxramete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
117. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meoce. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
118. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni ocdameerTe.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
119. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni ocdameore.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
120. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni ocdamesame.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
121. tabiZe, n., galaktioni. gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1982.
122. tabiZe, n., galaktionologia. Tbilisi, 2002.
165
123. tabiZe, n., ioseb griSaSvili da galaktion tabiZe (urTierTobaTa Strixebi).
krebulSi: ,,galaktionologia“, IV, 2008.
124. tabiZe, t., martoobis ordenis kavaleri. wignSi: galaktion tabiZe. saarqivo
gamocema ocdaxuT wignad, wigni pirveli, gamomcemloba ,,literaturis matiane~,
Tbilisi, 2005.
125. qse, t. VI. Tbilisi, 1981.
126. qurTiSvili, S., aT da ToTxmetmarcvliani sazomebi galaktionis adreul
lirikaSi. Jurn. sjani, 2000, I.
127. Rvinjilia, j., galaktion tabiZe. wignSi: poeturi energia. gamomcemloba
,,merani~, Tbilisi, 1983.
128. Rlonti, S., n. baraTaSvilis poetikis sakiTxebi. wignSi: `nikoloz
baraTaSvili. saiubileo krebuli~, Tbilisi, gamomcemloba ,,mecniereba~, 1968.
129. yambegaSvili, e., amaoebis gancda n. baraTaSvilisa da galaktionis
SemoqmedebaSi, Jurn. nugeSi, 2003 , #1-2.
130. yifiani, v., g. tabiZis leqsebi. quTaisi, 1914. Jurn. `cxovreba da mecniereba~,
1914, #1.
131. SaTiriSvili, z., galaktionis poetika da ritorika. gamomcemloba ,,logos
presi~, Tbilisi, 2004
132. SaniZe, a., baraTaSvilis ena. Jurn. macne , 1968, #4
133. SanSiaSvili, a., megobars. Jurn. faskunji. 1909, #8.
134. SarabiZe, T., qristianuli nakadi qarTvel romantikosTa SemoqmedebaSi.
,,Tbilisis universitetis gamomcemloba~, Tbilisi, 2006
135. Selegia, m., demoni. Tbilisi, 2004.
136. SuSania, e., galaktion tabiZe. gamomcemloba ,,sablitgami~, Tbilisi, 1956.
137. Ciqovani, s., Txzulebani or tomad, tomi meore. gamomcemloba ,,merani~,
Tbilisi, 1980
138. CxeiZe, r., komikosi tragediaSi (galaktion tabiZis cxovrebis qronika).
gamomcemloba ,,Cveni mwerloba~, Tbilisi, 2012
139. Cxenkeli, T., werilebi. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo~, Tbilisi, 1972.
140. caiSvili, s., maradiuli saxeebi. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo~,
Tbilisi, 1981.
141. cibaZe, t., bagratis taZari. gaz. komunisti. 1944, #121.
142. ciciSvili, l., kidev fiqrebi. qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 11.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
143. ZiZiguri, S., galaktion tabiZis poeturi enis SeswavlisaTvis. krebulSi:
`aRmosavluri filologia~, 1976.
166
144. wereTeli, a., TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad. tomi II. Tbilisi,
1950.
145. wereTeli, a., xatis win. qarTuli poezia. tomi 8. gamomcemloba ,,nakaduli~,
Tbilisi, 1978.
146. WavWavaZe, al., Txzulebani. gamomcemloba ,,merani~, Tbilisi, 1986.
147. WavWavaZe, i., bazaleTis tba. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 7.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1977.
148. WavWavaZe, i., Txzulebani. gamomcemloba ,,saxelgami~, Tbilisi, 1957
149. WavWavaZe, i., Txzulebani, tomi V. gamomcemloba ,,mecniereba~, Tbilisi, 1991
150. Wilaia, s., galaktion tabiZis poezia. ,,saqarTvelos ssr mecnierebaTa
akademiis gamomcemloba~, Tbilisi, 1951.
151. Wilaia, s., literaturuli werilebi. gamomcemloba ,,saxelgami~, Tbilisi,
1946.
152. WoxoneliZe, g., ucnobi galaktioni. Jurn. kriteriumi, 2005, #13.
153. WrelaSvili, l., DUBIA. wignSi: qarTuli teqstologia. gamomcemloba
,,codna~, Tbilisi, 2006.
154. xaSureli, g., leqsebi albomSi. gaz. Tbilisi, 1967. #49.
155. xelaia, n., maradisobis binadari. Tbilisi, 2009.
156. xerxeuliZe, b., patara suraTi Cvenis cxovrebidam. wignSi: qarTuli poezia
TxuTmet tomad. tomi 11. gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
157. xinTibiZe, a., galaktioni Tu cisferyanwelebi. gamomcemloba ,,gulani~,
Tbilisi, 1992.
158. xinTibiZe a., galaktionis poetika. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba~,
Tbilisi, 1987.
159. xinTibiZe, a., qarTuli leqsis mSveneba, gaz. `Tbilisi~, 1962, 19 noemberi.
160. xundaZe, s., galaktion tabiZis SemoqmedebiTi gzebi. gaz. literaturuli
gazeTi~, 1933, #83.
161. jiblaZe, g., baraTaSvilis poeturi genia. gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1968.
162. jorbenaZe, b., poeziis ena. Tbilisi, 1999
163. Ванслов, В., Эстетика Романтизма, М., 1966.
164. Милорадович, А., Сказки переводы и стихатворения. 1904.
165. Мясников, А., В. Я Брюсов. В книге В. Брюсов. Избранные Сочинения в двух томах, том
первый, Государственное издательство Художественной литературы. М. 1955.
166. Уланд, Л., О романтическом. В книге Литературные Манифесты Западноевропейских
Романтиков, Издательство Московского университета, М., 1980.
167
167. Хорват, К. Романтические воззрения на природу. Европейский романтизм. М.: Наука, 1973.
168. Byron, G.,. The Complete Poetical Work of Lord Byron. London, 1983.
169. Longfellow, H. W. The complete poetical works. Boston. 1911.
170. Poe E, A.,. Prose and Poetry, Moscow 1983.
171. Heine, H.,. Buch der lieder. Band I. Humburg, 1975.
168