Sie sind auf Seite 1von 169

avtoris stili daculia

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti


humanitarul mecnierebaTa fakulteti

qarTuli literaturis instituti

naTia sixaruliZe

qarTuli romantizmis poeturi tradicia da galaktion tabiZis


Semoqmedeba

filologiis doqtoris (Ph.D.) akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili

d i s e r t a c i a

samecniero xelmZRvaneli: filologiis mecnierebaTa doqtori,


profesori lado minaSvili

Tbilisi
2013
sarCevi

Sesavali....................................................................................................................................................................................3

Tavi I

galaktion tabiZis qarTvel romantikosebTan mimarTebis

erTi aspeqti........................................................................................................................................................................8

Tavi II

galaktionis marginaliebi qarTveli romantikosebis

TxzulebaTa gamocemebze......................................................................................................................................40

Tavi III

qarTuli romantizmis tradicia da

galaktion tabiZis adreuli (1908-1914) wlebis Semoqmedeba.............................................53

1 sakiTxis Seswavlis istoria........................................................................................................................53


2 nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis Taviseburebani
da galaktion tabiZis adreuli lirikis ena...........................................................................59
3 suliT oblobis motivi galaktion tabiZis
adreul lirikaSi.................................................................................................................................................72

4 bunebis gancdis Tavisebureba galaktion tabiZis


adreul lirikaSi....................................................................................................................................................79
5 galaktionis satrfialo lirika.............................................................................................................85
6 versifikaciuli mimarTebebi................................................................................................. ........................87
7 galaktionis calkeuli nawarmoebebis mimarTebis sakiTxi
nikoloz baraTaSvilis poeziasTan ......................................................................................................94

Tavi IV
qarTveli romantikosebis Semoqmedebis gamoZaxili galaktionis

lirikis mTlian konteqstSi............................................................................................................................128

1
1 sakiTxis Seswavlis istoria......................................................................................................................128
2 ,,Rimilman kari lalisa“ da `xvalem izrunos xvalisa~...............................................134
3 `vaÁ droni, droni~ da `aq marmarilos maRali sveti~..................................................143
4 ,,iaralis“ da ,,Cemo iarali“.........................................................................................................................151
5 ,,...exla ki droa“........................................................................................................................................................153

ZiriTadi daskvnebi................................................................................................................................................157

2
Sesavali

galaktion tabiZis Semoqmedeba qarTuli romantizmis umniSvnelovanesi


warmomadgenlis – nikoloz baraTaSvilis lirikasTan meoce saukunis
dasawyisSive daakavSires.
galaktionis 1914 wels gamocemul pirvel wigns _ ,,leqsebi“ _ win
uZRvis ivane gomarTelis werili - ,,sevdis mgosani“. werilis avtori
miuTiTebs im siaxloveze, rac misi azriT, SeiniSneba nikoloz
baraTaSvilisa da galaktion tabiZis Semoqmedebas Soris. iv. gomarTelix
mixedviT, ,,tabiZem RrmaT igrZno yoveli Segnebuli adamianis sevda da
sulis swrafva, baraTaSvils gamoexmaura da Tvisi mkvnesare xmebi msoflio
sevdas SeuerTa“ (28, XI)
galaktionis pirvel krebulze dawerili recenziis avtorma, vano
yifianma, ukve konkretul nawarmoebzec miuTiTa da galaktionis
baraTaSvilTan mimarTebas gavlena uwoda, Tumca aRniSna is Taviseburebac,
rac misi SexedulebiT, galaktionis Semoqmedebas nikoloz baraTaSvilis
lirikisagan ganasxvavebda: ,,tabiZes n. baraTaSvilis gavlena etyoba
(,,elegia“), Tumca, igi n. baraTaSvilze Sors midis. samSoblosa da satrfos
ganSorebiT ar kmayofildeba da rogorc vsTqviT, xorcielaT da sulieraT
datanjuli poeti sikvdils natrobs, raTa samudamoT gaecalos am
araraobas, orpir qveyanas da iq daisvenos, sadac samaradiso siCume mefobs“
(130, 11).
amgvari Tvalsazrisi, galaktionis nikoloz baraTaSvilis lirikasTan
SemoqmedebiTi siaxlovis Taobaze, 10-ian wlebSi gamoqveynebul araerT
werilSia gamoTqmuli.
galaktionis nikoloz baraTaSvilTan mimarTeba aTwleulebis
manZilze iyo mecnierTa msjelobis sagani. am sakiTxis Sesaxeb sxvadasxva
dros werdnen: simon xundaZe, akaki gawerelia, Salva radiani, besarion
JRenti, sergi Wilaia, grigol kiknaZe, Teimuraz doiaSvili, lado
minaSvili da sxvebi.
dReisaTvis dasaxelebulia galaktionis is nawarmoebebi, romlebic
siaxloves amJRavnebs nikoloz baraTaSvilis ama Tu im leqsTan; garda
amisa, ori poetis calkeuli nawarmoebebis Sedarebis safuZvelze
gakeTebulia daskvna, rom ,,galaktionis adreul lirikaSi TiTqmis yvela
3
tradiciuli Tema transformirebulia axali cnobierebis mier da am
azriT igi axali SinaarsiT aRbeWdili poeziaa“ (38, 492). sazogadod,
galaktionis Semoqmedebaze dakvirvebis Sedegad ki garkveulia, rom
galaktion tabiZem ,,kidev ufro gaafarTova Sinaarsi da farglebi imgvari
lirikisa, romelic aqamde nikoloz baraTaSvilis filosofiuri
mRelvarebis niSniT aRbeWdili lirikis saxiT mogvepoveboda“ (58, 331);
garda amisa, Seswavlilia galaktionis mimarTebis xasiaTi XIX saukunis
qarTvel poetebTan, konkretulad ki, romantizmis warmomadgenlebTan.
sxva romantikosTa SemoqmedebasTan siaxloveze msjelobisas
mecnierebi imowmeben leqsebs: ,,xvalem izrunos xvalisa“, ,,aq marmarilos
maRali sveti“ da ,,Cemo iarali“. Sesabamisad, pirvel ors akavSireben
aleqsandre WavWavaZis nawarmoebebTan _ ,,Rimilman kari lalisa“ da ,,vai,
droni, droni“, xolo mesames _ grigol orbelianis leqsTan _ ,,iaralis“.
sadisertacio naSromis kvlevis mizani - sadisertacio naSromi
miznad isaxavs: 1. SeviswavloT galaktionis mimarTebis xasiaTi qarTuli
romantizmis warmomadgenlebTan; konkretulad, saWirod vTvliT, gairkves,
Tu rogor arian warmodgenilni qarTveli romantikosebi galaktionis
poeziasa da CanawerebSi, rogoria winamorbed avtorTa Semoqmedebis
galaktioniseuli Sefaseba. 2. gavarkvioT, Tu ra roli Seasrula qarTvel
romantikosTa Semoqmedebam galaktionis adreuli Semoqmedebis formirebis
procesSi. 3. gavaanalizoT poetis mier Semdeg wlebSi Seqmnili calkeuli
nawarmoebebi, romlebic dakavSirebuli arian qarTvel romantikosTa
qmnilebebTan.
Temis aqtualoba – Tanamedrove literaturaTmcodneobaSi msgavsi
kvlevebi aqtualuria. sagangebod swavloben ama Tu im poetis winamorbed
avtorebTan mimarTebas. galaktionis adreuli lirikis srulyofilad
aRqma da gaanalizeba SeuZlebelia imis garkvevis gareSe Tu ra roli
Seasrula misi Semoqmedebis Camoyalibebis procesSi winamorbed avtorTa
nawarmoebebma. rogorc ukve iTqva, aRniSnul Temas araerTi avtori Seexo,
magram dRemde ar aris gaanalizebuli galaktionis 1908-1914 wlebiT
daTariRebul nawarmoebTa erTi nawili, romlebic nikoloz baraTaSvilis
gavleniT Seqmnilad iTvleba. am nawarmoebTa STagonebis wyarosTan
Sedarebis gareSe SeuZlebelia srulyofili warmodgena SeviqmnaT
galaktionis adreul lirikaze. garda amisa, gasarkvevia poetis mier 1914

4
wlis Semdeg Seqmnili zogierTi nawarmoebis mimarTebis xasiaTi qarTvel
romantikosTa SemoqmedebasTan.
ramdenadac Tanamedrove literaturaTmcodneobisaTvis mniSvnelovania
ama Tu im poetis nawarmoebTa kvleva-gaanalizeba winamorbed avtorTa
teqstebis fonze, SedarebiTi meTodis gamoyenebiT, amdenad, saintereso da
aqtualuria aseTive saxis kvleva am konkretul SemTxvevaSic, miT ufro,
rom, rogorc ukve iTqva, galaktionis qarTuli romantizmis tradiciasTan
mimarTeba aTwleulebis manZilze iyo mkvlevarTa interesis sagani.
sadisertacio naSromis struqtura. disertacia Sedgeba Sesavlis,
oTxi Tavisa da daskvnisagan. SesavalSi saubaria Temis aqtualobasa da
kvlevis miznebze, agreTve naSromis struqturasa da mis mecnierul
siaxleze.
naSromis pirvel TavSi - ,,galaktion tabiZis qarTvel
romantikosebTan mimarTebis erTi aspeqti“ _ Seswavlilia, Tu rogor arian
warmodgenilni qarTveli romantikosebi galaktionis lirikasa da
CanawerebSi. aseve naCvenebia, Tu rogoria winamorbed poetTa qmnilebebis
galaktioniseuli Sefasebebi. am sakiTxis kvlevisas viyenebT galaktion
tabiZis saarqivo gamocemis ocdaxuTtomeulis masalas, sadac srulad
aris warmodgenili galaktion tabiZis arqivi - misi mdidari poeturi
memkvidreoba da Canawerebi.
naSromis meore TavSi _ ,,galaktionis marginaliebi qarTveli
romantikosebis TxzulebaTa gamocemebze“ – ganxilulia galaktionis
minawerebi qarTvel romantikosTa im wignebze, romlebic dRemde inaxeba
poetis pirad biblioTekaSi.
disertaciis mesame Tavi _ ,,qarTuli romantizmis tradicia da
galaktion tabiZis adreuli (1908-1914 wlebis) Semoqmedeba“ _ eZRvneba
galaktionis adreuli Semoqmedebis romantizmTan kavSiris xasiaTis
dadgenas. galaktionis adreuli Semoqmedeba nikoloz baraTaSvilis
poeziis garda sxva romantikosTa SemoqmedebasTan aSkara siaxloves ar
amJRavnebs, amdenad, es Tavi ZiriTadad galaktionis nikoloz
baraTaSvilis poeziasTan mimarTebis analizs warmoadgens. igi aerTianebs
Semdeg qveTavebs: 1. sakiTxis Seswavlis istoria. 2. nikoloz baraTaSvilis
mxatvruli metyvelebis Taviseburebani da galaktion tabiZis adreuli
lirikis ena. 3. suliT oblobis motivi galaktion tabiZis 1908-1914 wlebis

5
SemoqmedebaSi. 4. bunebis gancdis Tavisebureba galaktion tabiZis adreul
lirikaSi. 5. galaktionis satrfialo lirika. 6. versifikaciuli
mimarTebebi. 7. galaktionis calkeuli nawarmoebebis mimarTebis sakiTxi
nikoloz baraTaSvilis poeziasTan.
naSromis bolo – meoTxe TavSi _ ,,qarTveli romantikosebis
Semoqmedebis gamoZaxili galaktionis lirikis mTlian konteqstSi“ _
gaanalizebulia galaktionis 1914 wlis Semdeg Seqmnili ramdenime
nawarmoebi, romlebic siaxloves amJRavneben qarTvel romantikosTa
SemoqmedebasTan. meoTxe Tavi aerTianebs Semdeg qveTavebs: 1. sakiTxis
Seswavlis istoria. 2. ,,Rimilman kari lalisa“ da ,,xvalem izrunos
xvalisa“. 3. ,,vai, droni, droni“ da ,,aq marmarilos maRali sveti“. 4.
,,iaralis“ da ,,Cemo iarali“. 5. ,,exla ki droa...“. disetaciaSi ZiriTadi
yuradReba eTmoba romantizmis tradiciis rolis Cvenebas galaktionis
adreuli lirikis formirebis procesSi. amdenad, naSromSi ar vaanalizebT
galaktion tabiZis 1914 wlis Semdeg Seqmnil yvela im nawarmoebs, romelic
qarTuli romantizmis warmomadgenelTa qmnilebebTan aris dakavSirebuli;
ganvixilavT mxolod zogierT maTgans. naSroms dasasruls erTvis
ZiriTadi daskvnebi, sadac disertaciaSi ganxiluli sakiTxebis analizis
Sedegebia warmodgenili.
galaktionis qarTul romantizmTan mimarTebis Taviseburebas
araerTi avtori ikvlevda, magram disertaciis mecnieruli siaxle
mdgomareobs imaSi, rom Cveni naSromi warmoadgens sakiTxis SedarebiT
srulad Seswavlis mcdelobas. konkretulad, disertaciaSi
gansakuTrebuli yuradReba eTmoba poetis adreul Semoqmedebas,
Seswavlilia galaktionis adreuli lirikis ena da dadgenilia Tu ra
gavlena moaxdina masze nikoloz baraTaSvilis mxatvrulma metyvelebam;
garda amisa, ganxilulia is Temebi da motivebi, romelTa gansaxovnebisas
galaktioni garkveul siaxloves amJRavnebs nikoloz baraTaSvilis
SemoqmedebasTan da, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania, gaanalizebulia
galaktionis 1908-1914 wlebiT daTariRebuli is nawarmoebebi, romlebic
nikoloz baraTaSvilis ama Tu im leqsidan miRebuli SemoqmedebiTi
impulsis Sedegad daiwera. garda amisa, ganxilulia galaktionis
zogierTi Semdegdroindeli leqsis mimarTebis xasiaTi qarTvel
romantikosTa SemoqmedebasTan. vfiqrobT, mniSvnelovania isic, rom

6
galaktionis qarTveli romantizmis warmomadgenlebTan mimarTebis
kvlevisas viyenebT galaktion tabiZis saarqivo gamocemis
ocdaxuTtomeulis masalas, rac am sakiTxis ganxilvisas dRemde ar
yofila gamoyenebuli.

7
I Tavi

galaktion tabiZis qarTvel romantikosebTan mimarTebis


erTi aspeqti

galaktion tabiZis qarTvel romantikosebTan mimarTebis Sesaxeb


msjeloba, vfiqrobT, unda daviwyoT imis garkveviT, Tu rogor arian
warmodgenilni qarTveli romantikosebi galaktionis lirikasa da
CanawerebSi, rogoria winamorbed poetTa qmnilebebis galaktioniseuli
Sefasebebi.
galaktionis qarTvel romantikosebTan mimarTebis es mniSvnelovani
aspeqti mkvlevarTa yuradRebis miRma ar darCenila. lado minaSvilis 2009
wels gamoqveynebuli wignis – ,,literaturuli narkvevebis“ – erT-erTi
vrceli narkvevi _ ,,mecxramete saukunis qarTuli mwerloba galaktion
tabiZis TvalTaxedviT“ – swored im Temas exeba, romelic amjerad Cveni
kvlevis sagans warmoadgens. naSromis avtori, bunebrivia, msjelobs
galaktionis qarTvel romantikosebTan mimarTebis Sesaxebac. mizezi,
romlis gamoc am sakiTxs calke Tavs vuTmobT aris is, rom l. minaSvilis
naSromi dawerilia galaktion tabiZis akademiuri gamocemis
Tormettomeulis masalaze dayrdnobiT, radgan, im droisaTvis, rodesac es
narkvevi iwereboda, galaktion tabiZis saarqivo gamocemis
ocdaxuTtomeulis gamoqveyneba dasrulebuli ar iyo.
saqarTvelos giorgi leoniZis saxelobis qarTuli literaturis
saxelmwifo muzeumis mier ganxorcielebul am gamocemaSi srulad aris
warmodgenili galaktion tabiZis arqivi _ mkiTxvelisaTvis xelmisawvdomia
poetis ucnobi leqsebi da Canawerebi. gamouqveynebel leqsebs saarqivo
gamocemis merve tomi (972 gverdi) eTmoba, xolo poetis Canawerebs – mTeli
TerTmeti tomi (tomi XIII_tomi XXIII), im dros, roca akademiur gamocemaSi
galaktionis Canawerebs mxolod erTi – meTormete tomi eTmoboda,
gamouqveynebel leqsebs ki 355 gverdiani meSvide tomi.
sakiTxi – qarTveli romantikosebi da maTi Semoqmedeba galaktion
tabiZis poeziisa da Canawerebis mixedviT _ Seswavlili gvaqvs galaktionis
saarqivo gamocemis ocdaxuTtomeulis masalaze dayrdnobiT, xolo poetis
calkeul Canawerebze (romlebic Setanili iyo akademiur gamocemaSi da
8
Sesabamisad, meordeba ocdaxuTtomeulSi) msjelobisas viTvaliswinebT da
vimowmebT ,,literaturuli narkvevebis“ avtoris mier gamoTqmul
Sexedulebebs.

nikoloz baraTaSvili

galaktionis 1909 wliT daTariRebul leqss ,,axal talRas“ amgvari


epigrafi aqvs: ,,iqac yoveli aremare iyo mowyeniT“. n. baraTaSvili.
swored aq vxvdebiT nikoloz baraTaSvilis saxels pirvelad
galaktion tabiZis akademiuri gamocemis pirvel tomSi. ,,axal talRas“
warmoadgens poetur gamoxmaurebas n. baraTaSvilis leqsze ,,fiqrni mtkvris
piras“, razec aSkarad migvaniSnebs nawarmoebis epigrafi. galaktionis
leqss, garda epigrafisa, romantikosi poetis am nawarmoebTan sxva araerTi
niuansic akavSirebs. es sakiTxi ganxilulia Cveni naSromis mesame TavSi da
analizis Semdeg naCvenebia, rom garda msgavsebisa, or teqsts Soris
mniSvnelovani gansxvavebac SeiniSneba; galaktioni garkveuli mizniT iwyebs
Tavis nawarmoebs ise, rom misma sityvebma romantikosi poetis striqonebi
gagvaxsenos.
,,verRa aRmigo siyvarulman kvalad taZari“. n. baraTaSvili. _ aseTi
gaxlavT galaktionis leqsis - ,,dangreuli taZaris“ - epigrafi. ,,dangreuli
taZari“ poetis sicocxleSi ar gamoqveynebula, igi pirvelad akademiuri
gamocemis meSvide tomSi daibeWda (100, 64). leqsi aTian wlebSi unda iyos
dawerili. amis Tqmis safuZvels gvaZlevs avtografis Taviseburebebi da
avtoris stili. ,,dangreuli taZari“ nikoloz baraTaSvilis ,,vpove taZaris“
poeturi interpretaciaa (detalurad ix. naSromis mesame Tavi, meSvide
qveTavi).
aTian wlebSi gamoqveynebul leqsSi ,,poets“ (es nawarmoebi 1944 wlis
krebulSi Secvlili saTauriT - ,,marto ara xar“ aris Setanili; amave
saTauriT daibeWda igi akademiur gamocemaSi) nikoloz baraTaSvili ukve
nawarmoebis teqstSia moxseniebuli (94, 212). leqsSi aRwerilia mxare, sadac
poetis ,,daudegar, meocnebe suls“ ,,bina eqneba mudam, yovelTvis“. am mxaris

9
binadari petrarkasTan, dantesTan, baironTan da rusTavelTan erTad aris
nikoloz baraTaSvili:

,,iq loculobda petrarkas suli,


iq musikobda TviT dantes qnari,
da baironis amayma Relvam
mxolod iq hpova navT-sayudari,
iq rusTavelis datrialebda
Semoqmedebis wrfeli nadimi,
da iq tokavda ucnaur grZnebiT
baraTaSvilis mwuxare simi“. (93, 153)

mogvianebiT poetma am striqonebSi garkveuli cvlileba Seitana


(Secvlili saxiT ibeWdeba igi akademiur gamocemaSic):

,,iq maRldeboda petrarkas suli,


iq musikobda TviT dantes qnari,
Relvam Sellisa da baironis
mxolod iq hpova navTsayudari.
iq rusTavelis datrialebda
Semoqmedebis didi nadimi
da iq rekavda ucnaur grZnebiT
baraTaSvilis mwuxare simi“. (94, 213)

saboloo variantSi, rogorc vxedavT, baraTaSvilis poeziis Sesaxeb


naTqvami ,,tokavda“ Secvlilia sityviT ,,rekavda“. es cvlileba frazas
STambeWdaobas aniWebs.
galaktionis am nawarmoebis Sesaxeb levan bregaZe wers:
galaktionisaTvis poezia ,,gadarCenaa, TavSesafaria, sadac igi bednierad
grZnobs Tavs sityvis ukvdav jadoqarTa garemocvaSi. poeziis da poetebis
wyalobiT igi arasdros marto ar aris. satrfos mier mitovebuli, yalbi
megobris mier motyuebuli, bednieria, rom aqvs navsayudeli, rom sxva
RmerTic hyavs... es mxare, sadac misTvis mudam arsebobs TanagrZnoba,
poeziis saufloa“ (20, 29-30).

10
daaxloebiT amave periodSi Seqmnilad iTvleba usaTauro leqsi
,,mSvenierebiT vipove“, romelic pirvelad akademiuri gamocemis pirvel
tomSi daibeWda. am nawarmoebSic is warmtaci, ,,ocnebad qceuli“ mxarea
aRwerili, sadac poetebi binadroben:

,,mSvenierebiT vipove, ucxo walkoti da bina...


iq rusTavelis simisTvis mzes kalTa gadaefina.
iq ukanasknel Sxefad da cremlis nakadad daclili
veluri hangiT dahqroda da kvnesda baraTaSvili.
iq akakis xmebs ismenda garindebuli mTa-bari...
xmebs, qarTvelT gulis siRrmidan SiSiT da krZalviT aRebuls...“ (94,
252)
savaraudod, aTiani wlebis Sua xanebSi unda iyos dawerili poetis
sicocxleSi gamouqveynebeli kidev erTi leqsi, romelic Sinaarsobrivad am
or nawarmoebs ukavSirdeba:

,,frTxilad da SiSiT SevaRe kari,


sadac scxovrobda mSveniereba,
iq rusTavelis drtvinavda qnari,
iq vnebiT TrToda banovanT kreba,
besikis xmaze garindebuli.
cremli scvioda, cremlebi mware,
iq aremares cremlebiT rwyavda
baraTaSvilis hangi mwuxare.
mas umReroda rusTvelis qnari,
mas umReroda banovanT kreba,
iq moismoda gulSemzaravi
baraTaSvilis hangi mwuxare...“ (100 , 64)

amdenad, sxva qarTvel (da araqarTvel) poetebTan erTad, baraTaSvili


poeziis mxaris mudmivi, ucvleli binadaria. romantikosi poetis saxelis
xseneba dantesa da rusTavelis gverdiT, STabeWdilebas gviqmnis, Tu
raoden did avtoritets warmoadgenda axalgazrda galaktionisaTvis
nikoloz baraTaSvili.

11
rusTavelTan erTad aris moxseniebuli nikoloz baraTaSvili
cnobili leqsis - ,,sadRegrZelo iyos misi“ - variantSi:

,,qarTulia aq mTa-veli,
guli, vardi da jvari,
vadRegrZeloT rusTaveli
Cveni mamamTavari.
da yvavilebs uxvad gaSlils
SerCeT Zveli Sveneba,
rom Svenodes baraTaSvils
mernis gadaWeneba“. (95, 334)

es striqonebi, savaraudod, 20-iani wlebis dasawyisSi unda iyos


dawerili. nikoloz baraTaSvilis saxelis xsenebisas, bunebrivia, misi
yvelaze cnobili leqsi - ,,merani“ agondeba poets da mkiTxvelsac swored
am teqstze mianiSnebs. aseTive viTarebaa 1940 wels gamoqveynebul poemaSi _
,,saubari lirikis Sesaxeb“. qarTveli poetebisadmi miZRvnil monakveTSi
vkiTxulobT:

,,rogor mihqroda
is merani
fafargaSlili,
savse paTosiT
da grZneuli
viT kormorani,
ikawreboda
xalxis bediT
baraTaSvili,
im xalxis, romels
TvalbediTi
sdevda yorani“. (102, 76)

12
es striqonebi romantikosi poetis Sedevris gadaazrebis Sedegad aris
dawerili. aq baraTaSvili im xalxis bediT ,,ikawreba“, romelsac
TvalbediTi yorani sdevda.
leqsSi ,,mTawmindis mTvare“, romelic 1916 wels gamoqveynda,
galaktionma pirdapir ar daasaxela, magram aSkarad mianiSna nikoloz
baraTaSvilze:

,,dawyevlil yrmas aq uyvarda oblad siaruli“.


es fraza aseTive saxiT aris Setanili ,,artistul yvavilebSic“ (1919
weli). sainteresoa, rom leqsis erT-erT redaqciaSi ikiTxeba ,,usafar
yrmas“.
zogadad, galaktioni baraTaSvils Tavis leqsebSi warmoaCens
imgvarad, rom mkiTxvels teqstis wakiTxvisTanave axsendeba romantikosi
poetis lirikuli gmiri. magaliTad, nikoloz baraTaSvilis leqsSi ,,vpove
taZari“ aris aseTi striqoni: ,,da daval oblad isev mwiri miusafari“.
swored am frazis mixedviT wers galaktioni: ,,baraTaSvils aq uyvarda
oblad siaruli“ da amave striqonis ukve naxseneb variantsac: ,,usafar
yrmas aq uyvarda oblad siaruli“. galaktioni baraTaSvilis
SemoqmedebasTan mimarTebiT iyenebs epiTetebs mwuxare da gulSemzaravi.
romantikos poets mware cremlebi cviva _ ,,cremlis nakadad“ aris
daclili... galaktionis es striqonebi, ra Tqma unda, n. baraTaSvilis
Semoqmedebidan miRebuli STabeWdilebis Sedegia.
romantikosi poetis biografiidan gamomdinareobs 1948 wels
gamoqveynebuli leqsis - ,,istoriis axali gverdi“ _ striqonebi. aq
saqarTveloSi arsebuli ,,istoriulad arwarmavali“ mtrobis msxverpli
sxva mwerlebTan erTad aris nikoloz baraTaSvili:

,,...yoveli kargis winaaRmdegi,


pirmSvenier dRis ros ars damdegi _
mSobliur miwas swyvets baraTaSvils
da sigiJemde mihyavs yazbegi“. (97, 138).

galaktionma calkeuli striqonebis garda nikoloz baraTaSvils ori


nawarmoebi miuZRvna. erT-erTi maTgani gaxlavT 1945 wliT daTariRebuli

13
leqsi - ,,baraTaSvili“, romlis lirikuli gmiri romantikosi poetia,
nawarmoebis striqonebidan galaktioni ki ara, nikoloz baraTaSvili
esaubreba mkiTxvels, Tavis gancdebs gvimxels `aw ferfli, rosme mimqroli
merniT~.
galaktioni sagangebod miapyrobs mkiTxvelis yuradRebas im Temebze,
rac nikoloz baraTaSvilis fiqris sagani iyo. misi leqsis lirikuli
gmiri kvlav suliT obolia _ satrfosa da megobars eZebs:

`vdgevar da gulTan mipyria qnari.


baraTaSvili gadmovscqeri mSobliur ares
oh, sad, sad ari
satrfo an moZme da megobari?
da ganwiruli aJRerebiT JRers Cemi qnari~. (98, 258)

SeuZlebelia, am striqonebis wakiTxvisas ar gagvaxsendes nikoloz


baraTaSvilis SemoqmedebisaTvis niSandoblivi Tavisebureba – lirikuli
gmiris sulieri oblobis gancda, leqsi ,,suli oboli“, an, Tundac, misi
sityvebi werilidan: ,,didi xania oboli var“... (14, 179).
nawarmoebis erT-erTi variantis mixedviT ki n. baraTaSvilis
yuradRebas kvlav mTawmindis mTvare ipyrobs:

`mTawmindas isev yrmobis Cemis anaTebs mTvare,


vdgevar da vfiqrob: exla sad ari,
axalgazrdoba Cemi mRelvare...~ (98, 497)

aqac, sruliad bunebrivia, rom mkiTxvels axsendeba baraTaSvilis


,,yrmobis“ mTvare _ saocari STambeWdaobiT warmodgenili leqsSi
,,SemoRameba mTawmindazed“:

,,ginaxavT suli jereT umanko, mxurvale locviT miqancebuli?


mas hgavda mTvare, nazad moare, disko-gadaxriT Suqmibinduli.“ (14, 98)

gamoTqmulia varaudi, romlis mixedviTac leqsis ,,baraTaSvili“


lirikuli gmiri galaktionia. juli gaboZis azriT, galaktioni am
nawarmoebSi wers sakuTar epoqaze, sakuTar poeziaze da ,,eris geniis
zraxvaze“, rac jer ,,veravisTvis gaumxelia“. amitomac sakuTari gancdis

14
gamosaTqmelad da zraxvis gasacxadeblad, poetma ,,obieqtivaciis xerxs“
mimarTa da baraTaSvilis suli ,,gamoixmo“ (21, 347).
vfiqrobT, am SemTxvevaSi unda gavixsenoT, lado minaSvilis sityvebi
galaktionis miZRvniTi xasiaTis leqsebis Sesaxeb: ,,g. tabiZes aqvs leqsebi,
romlebic mimarTulia XIX saukunis qarTveli poetebisadmi. miZRvniT,
mimarTviTi xasiaTis leqsebs Cven mravlad vxvdebiT XIX saukunis qarTvel
klasikosebTan... XIX saukunis poetebi axasiaTebdnen leqsis miZRvnis
obieqts, miuTiTebdnen TavianT damokidebulebaze daxasiaTebis
obieqtisadmi, mkiTxvels uTvaliswinebdenen winapar xelovanTa Rvawls,
damsaxurebas, maT mniSvnelobas erisaTvis, gvacnobdnen, Tu rogor
ucqerdnen maT naRvaws da a.S. es gza Cveulebrivia da tradiciuli XIX
saukunis qarTul poeziaSi“ (67, 160). mkvlevari aRniSnavs, rom ,,aseTi
daxasiaTebis gza ucxo araa galaktionisTvisac, riTac igi tradiciis
erTgulebas amtkicebs, magram mTavari isaa, rom ,,Tvisobrivad
gansxvavebulia sakuTriv galaktionisaTvis niSandoblivi leqsebi“ (67, 161).
avtors magaliTad moaqvs ori leqsi: ,,Cemo iarali“ da ,,baraTaSvili“. igi
wers: ,,gansxvavebiT XIX saukunis poetTa azrovnuli mizandasaxulebiT
refleqsirebuli leqsebisagan galaktionis es leqsebi SedarebiT
Tavisufal asociaciebze agebuli gancdiseuli leqsebia, da ara imdenad,
rom Cven gagviTvaliswinon, Tu vinaa grigol orbeliani, an. n. baraTaSvili,
dagvixasiaTon isini, galaktionisgan daSorebulni, misgan calke mdgomni;
winapari poetebi aq galaktionis gancdebis Sinaarsad gamodian, aq, am
leqsebSi saubaria ara sxva poetebze, aramed gaTavisebul ,,sxvaze“, winapari
poetebi aq sakuTriv galaktionis gancdebis nawils warmoadgenen, misi
sulis nawils“ (67, 162).
vfiqrobT, garkveulwilad, galaktionis miZRvniTi leqsebis es
Tavisebureba ganapirobebs varauds, romlis mixedviTac: leqsis
,,baraTaSvili“ lirikuli gmiri galaktionia. Tumca, nawarmoebis teqstze
dakvirveba erT saintereso faqtsac cxadyofs, rac j. gaboZes ratomRac
SeuniSnavi darCa:

,,vdgevar da gulTan mipyria qnari.


raki laRi xar, saqarTvelov, zecaman icis _
SeviZleb mkvdari

15
mSvidobianad atanas miwis!
da momavalis aJRerebiT JRers Cemi qnari“. (98, 258)

es nawarmoebis mesame strofia. 40-ian wlebis saqarTvelos, im


periodSi Cvens qveyanaSi arsebul viTarebas, sityva ,,laRi“, cxadia, ar
Seefereba. yuradRebas iqcevs saTqmelis mowodebis formac _ ,,raki laRi
xar“... sityviT ,,raki“ galaktionma saqarTvelos ,,silaRe“ ise warmogvidgina,
rogorc yvelasaTvis aSkara ram, leqsis Seqmnis periodis gaTvaliswinebiT
ki cxadi xdeba, rom saqarTvelos silaReze saubari galaktioniseuli
ironiaa da sxva araferi.
romantikos poets eZRvneba kidev erTi leqsi saTauriT _ ,,n.
baraTaSvili“. igi poetis sicocxleSi ar gamoqveynebula. nawarmoebi
xuTstrofiania. akademiur gamocemaSi igi miCneulia leqsis _
,,revoluciuri plakatebis“ variantad (96, 424).
,,revoluciuri plakatebi“ 1928 wliT TariRdeba, amdenad, savaraudoa,
es teqstic am periodSi iyos dawerili, Tumca amis dabejiTebiT mtkiceba
SeuZlebelia. ,,n. baraTaSvili“ ar aris dasrulebuli nawarmoebi.
variantebidan irkveva, rom misi erT-erTi savaraudo saxelwodeba yofila
,,akakis suraTze“. es saTauri poets gadauxazavs, Tumca teqstSi
SemorCenilia striqonebi, romlebic akakis poeziaze migvaniSnebs.
SevadaroT:

galaktioni:
,,xelovnebisTvis ise iwoda,
rogorc xatis win wminda sanTeli “... (109, 38)

akaki:
,,miyvars, rodesac xatis win
anTia wminda sanTeli...
sanTeli Cemi xorcia,
sicocxle _ mokle patruqi.“ (133, 224)

galaktionis araerT leqsSi (umTavresad, 50-iani wlebidan) eqvsi


qarTveli poeti ixsenieba. nikoloz baraTaSvili erT-erTia im `eqvs

16
mwvervalTagan~ `maradisi xsovnis~ Rirsad rom miiCnevda galaktioni. 1950
wels gamoqveynebul nawarmoebSi ,,Tendeba, gaTenda“ vkiTxulobT:

,,im eqvs mwvervalTa gefara Crdili:


vin mogvilia
guramiSvili, baraTaSvili,
Cveni ilia,

akaki, vaJa gasakvirveli _


dideba droTa,
da maT gvirgvinad mudam pirveli,
titani _ SoTa!“ (99, 179)

leqsSi ,,wignebi xalxs“ ,,eqvsi sxvadasxvagvari da mZafri sanapiroa“


warmodgenili _ aqac, guramiSvilis Semdeg, baraTaSvili ixsenieba:

,,ager mihqris merani,


mZafri, fafaraSlili:
sanapirod dgas CangiT
mZafri baraTaSvili“. (99, 243)

1957 wels gamoqveynebul erT-erT leqsSi vkiTxulobT:

,,kedliT gimReris
eqvsi
mgosnis Zvirfasi
qnari:
rusTavels,
guramiSvilis,
baraTaSvils da
vaJas,
wereTels
WavWavaZes
surT dagiWiron
mxari...“ (99, 250).

17
aseTive viTarebaa sxva araerT nawarmoebSi.
amgvarad aris warmodgenili nikoloz baraTaSvili da misi
Semoqmedeba galaktionis poeziaSi. am mxriv kidev ufro saintereso da
mravalferovan masalas galaktionis Canawerebi gvawvdis.
nikoloz baraTaSvilis 1986 wels gamocemul saiubileo krebulSi
Setanilia l. sanaZis werili – ,,galaktion tabiZe nikoloz baraTaSvilis
Sesaxeb“ (85, 194-200). es mcire statia sakiTxis zedapirul mimoxilvas
warmoadgens, metismetad mwiria damowmebuli masalac.
l. minaSvili, narkvevSi ,,mecxramete saukunis qarTuli mwerloba
galaktion tabiZis TvalTaxedviT“, galaktionis baraTaSvilTan mimarTebze
(67, 135-140; 67, 161-162), ZiriTadad, galaktionis ,,Zvirfasi saflavebis“
(poetis eseisturi Canawerebi winamorbed qarTvel avtorebze) teqstze
dayrdnobiT msjelobs, garda amisa, saubrobs n. baraTaSvilisadmi
miZRvnili leqsis - ,,baraTaSvili“-s Sesaxeb (67, 161-162). mkvlevari iziarebs
azrs, romlis mixedviTac galaktion tabiZis monaTesave suli, misi uSualo
literaturuli winapari aris nikoloz baraTaSvili (67, 135). l. minaSvilis
dakvirvebiT, ,,galaktion tabiZe bevrs fiqrobs nikoloz baraTaSvilze, misi
sulis qrolaze“ (67, 137). mkvlevari msjelobs galaktionis im Canawerebze,
romlebic, misi azriT, Cveulebriv dakvirvebaze metis mTqmelia da poetis
nikoloz baraTaSvilTan Sinagani siaxlovis grZnobis mauwyebelia.
galaktion tabiZis saarqivo gamocemaSi (CanawerebSi) nikoloz
baraTaSvilis SemoqmedebasTan Tu biografiasTan dakavSirebuli faqtebi da
detalebi xSirad figurirebs.
galaktionis mier sxvadasxva dros ubis wignakebSi CaniSnuli
romantikosi poetis leqsebis calkeuli striqonebi STabeWdilebas
gviqmnis, Tu romeli nawarmoebebi ipyrobda mis yuradRebas. bunebrivia,
komentaris gareSe amowerili striqonebi Tu strofebi galaktionis
mowonebis damadasturebelia.
magaliTad, 1929-1930 wlebiT daTariRebul dRiurSi poets n.
baraTaSvilis Semdegi striqonebi Cauweria:

,,arc kaci varga, rom cocxali mkvdarsa emsgavsos,


iyos sofelSi da soflisTvis“...

18
,,ra xel-hyris pativs nazi bulbuli,
galiaSia datyvevebuli!
da velad igi, amxanagT Soris,
Wirsa, viT lxinsa, erTgvar damReris!
esreT ras argebs kacsa dideba,
Tu moakldeba Tavisufleba“.

,,gaswi, gafrindi, Cemo merano,


gardamatare bedis samZRvari,
Tu aqamomde ar emona mas,
arc aw emonos Seni mxedari!

cudad xom mainc ar Caivlis


es ganwiruli suliskveTeba,
da gza uvali, Sengan Telili,
merano Cemo, mainc darCeba“. (110, 519-520).

vfiqrobT, am fragmentebis SerCeva da maTi gaxseneba aSkarad


metyvelebs ara mxolod erTi poetis mier meoris – winamorbedis
aRiarebaze, aramed _ igi galaktionis imdroindel sulier mdgomareobaze,
mis ganwyobilebazec gviqmnis warmodgenas.
galaktioni dainteresebuli iyo nikoloz baraTaSvilis biografiis
calkeuli faqtebiTac, rasac misi araerTi Canaweri cxadyofs. erTgan igi
poetis dabadebisa da gardacvalebis TariRebs ixsenebs: ,,n. baraTaSvili
daibada 1816 wels, miaRwia 1845 – 29 wlisa“ (111, 28); sxvagan – amgvar frazas
vxvdebiT mis ubis wignakSi:
,,1838 w. 6 agvisto.
n. baraTaSvili wyneTSi.
55 – 38=17 1938. 48. 58... “ (119, 16).
nikoloz baraTaSvili 1838 wlis 6 agvistos namdvilad apirebda
wyneTSi wasvlas. amis Sesaxeb vkiTxulobT poetis mier skolis amxanagis _
mixeil TumaniSvilisadmi gagzavnil werilSi, romelic swored 1838 wliT
aris daTariRebuli: ,,Я еду сегодня вечером в д. Мцкнети. – Зачем? – А затем, что она

19
там. Мать ее просила меня провесть с ними несколько дней. Каковы должны быть эти дни?
Ах? maS mokvdi, bz!“ (14, 171)
bunebrivia, galaktions swored nikoloz baraTaSvilis werilidan
aqvs amowerili es TariRi, xolo raze migvaniSnebs mis mier Cawerili
ricxvebi, bundovania.
aqve unda iTqvas isic, rom galaktionis biblioTekaSi dacul wignSi
,,n. baraTaSvili. leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi. tfilisi. 1922 weli“ –
zemoT citirebuli striqonebi m. TumaniSvilisadmi gagzavnili werilidan
_ galaktions sagangebod aqvs moniSnuli (aRniSnuli gamocema, gverdi
XXVIII).
galaktionis minawerebs romantikosTa wignebze calke qveTavs
vuTmobT, ris gamoc aq am sakiTxze aRar SevCerdebiT.
dReisaTvis eWvs aRar iwvevs is, rom nikoloz baraTaSvili Tavis
TanamedroveTagan sruliad gamorCeuli niWis poetia; Tumca es
Tvalsazrisi, rogorc Cans, yovelTvis ar iyo gaziarebuli. galaktionis
erT-erT mogonebaSi vkiTxulobT:
,,iona meunargiam (1915 w. quTaisi, kafe), sityva-sityviT ase miTxra:
,,grigol orbeliani ufro didi gaqanebis poeti iyo, vidre sxva
romelime misi TanamedroveTagani. hyavda mxedvelobaSi n. baraTaSvili.
amaSi male, sul male darwmundeba yvelao“.
me maSin amaSi ar daveTanxme.“ (114, 407).
garda biografiuli faqtebisa, galaktioni interess gamoxatavs n.
baraTaSvilis xelnawerebis mimarTac. mas ainteresebs:
,,1. rogor swers baraTaSvili? (damaxasiaTebeli niSnebi _ xelnawerTa
minawerebi).
2. sadaa baraTaSvilis xelnawerebi?“ (118, 260)
galaktionis Canawerebis kiTxvisas n. baraTaSvilis gvars sruliad
Cveulebriv CamonaTvalSi aRmovaCenT. erTi Canaweri ase dausaTaurebia
galaktions: ,,wignebi, romlebic unda SeikinZos“ _ da am siaSi upirvelesad
nikoloz baraTaSvilis krebuli Seutania. (118, 357).
galaktioni romantikosi poetis SemoqmedebasTan dakavSirebuli
siaxleebis mimarT mudam gansakuTrebul interess gamoxatavda. poets 1936
wlis dasawyisSi vrceli mimoxilva miuZRvnia ,,saliteraturo gazeTis“
amave wlis meore nomrisaTvis. mimoxilvis meTerTmete punqti amgvaria:
20
,,n. baraTaSvilis ucnobi leqsi aCens Cveni literaturis mkvlevrebis
iSviaT sibeces: Turme leqsi ukve dabeWdili yofila T. n. b.-s inicialebiT
da dRemde ki arc erT wignSi Setanili ar aris“ (112, 343).
,,saliteraturo gazeTi“ 1936 wels gamoica saTauriT ,,literaturuli
saqarTvelo“, galaktioni ki mas, rogorc vxedavT, Zveli, misTvis Cveuli
saxelwodebiT moixseniebs. gazeTis meore nomerSi – dabeWdilia iakob
balaxaSvilis werili saTauriT: ,,n. baraTaSvilis ucnobi leqsi“. avtori
gamoTqvams mosazrebas, rom 1862 wlis Jurnal ciskarSi (Tebervlis nomeri)
dabeWdili leqsi saTauriT - ,,k. d. C“, romelic xelmowerilia inicialebiT
T. n. b., nikoloz baraTaSvilis mier unda iyos dawerili. i. balaxaSvils
moaqvs argumentebic – konkretulad, asaxelebs im SemTxvevebs, rodesac
nikoloz baraTaSvili xels amave inicialebiT awerda. aqvea citirebuli
leqsic.
1967 wels gamocemul wignSi ,,baraTaSvilis cxovreba“ i. balaxaSvili
am sakiTxs calke Tavs uTmobs saxelwodebiT - ,,k. d. C.“. avtori mkiTxvels
amcnobs, rom mis mier baraTaSviliseulad miCneuli leqsi ,,k. d. C“ ver
moxvda nikoloz baraTaSvilis saubileo gamocemaSi. aRniSnuli gamocemis
saredaqcio komisiis Tvalsazriss i. balaxaSvili arasamarTlianad miiCnevs
da cdilobs daamtkicos, rom es teqsti namdvilad nikoloz baraTaSvilis
mier aris dawerili.
STabeWdilebis Sesaqmnelad gavecnoT ,,literaturuli saqarTveloSi“
i. balaxaSvilis mier gamoqveynebul nawarmoebis teqsts:

k. d. C.
mTiebo, sveto naTlisa
gixile gulis ufalad,
mSvenierebam mona mqmna,
trfialebas vgrZnob me valad.

netar ram Segqmna uebro


esoden turfa qmnileba,
Sensa mijnursa axla mrwams
naTlisa xelovaneba.

21
davidev gulsa bedkrulsa
me Seni mSveniereba,
mas Cemi grZnoba-goneba
etrfialeba, evleba.

moSorebiTa tanjuli
sulsa aRginTeb sanTelad,
Segwirav msxverplad sicocxles
da grZnobas mosagoneblad.

mTiebo, sveto naTlisa,


gixile gulis ufalad,
mSvenierebam mona mqna,
trfialebas vgrZnob me valad.
T. n. b. (13, 2)

vinc nikoloz baraTaSvilis Semoqmedebas icnobs, misTvis sagangebo


dakvirvebis gareSec aSkaraa, rom zemoT citirebuli teqsti am avtors ar
unda ekuTvnodes. savaraudod, leqsi XIX saukunis 60-ian wlebSia dawerili,
imave periodSi, roca igi ,,ciskarSi“ daibeWda. rogorc Cans, nikoloz
baraTaSvilis saiubileo krebulis saredaqcio komisiam sagangebod
Seiswavla es teqsti da Sesabamisi daskvna gamoitana, romlis safuZvelzec
,,k. d. C“ ver moxvda aRniSnul gamocemaSi.
Tvlis Tu ara galaktioni i. balaxaSvilis werils damajereblad,
xolo leqss _ ,,k. d. C“ _ n. baraTaSvilis nawarmoebad?
am kiTxvas uaryofiTi pasuxi unda gaeces. poetis mimoxilva, romelic
,,literaturul saqarTvelos“ miuZRvna, mTlianad gansakuTrebuli
kritikulobiT gamoirCeva, ufro metic, SeiZleba iTqvas, rom subieqturi
xasiaTisaa. galaktionis amgvar damokidebulebas ra Tqma unda eqneboda
garkveuli mimezi (an mizezebi) da man, albaT, arcTu usafuZvlod
aRSfoTebulma Tu ganawyenebulma, sagangebo dakvirvebis gareSe waikiTxa i.
balaxaSvilis werili. ase rom ar yofiliyo, baraTaSvilis Semoqmedebis
SesaniSnav mcodnes – galaktions namdvilad ar gauWirdeboda
damoukideblad gaerkvia, rom ,,k. d. C“ qarTvel romantikoss ar ekuTvnoda;

22
an iqneb, galaktionis gaRizianeba im faqtma gamoiwvia, i. balaxaSvilamde
amgvari eWvic rom aravis gasCenia.
rac Seexeba am leqsis - ,,k. d. C“ – sakiTxs, iakob balaxaSvilis Semdeg
igi ganixila levan WrelaSvilma. teqstologiis Tanamedrove principebis
gaTvaliswinebiT, l. WrelaSvilma gamoTqva azri, rom es nawarmoebi
nikoloz baraTaSvilis akademiur gamocemaSi unda Seitanon, magram igi
unda moTavsdes specialur ganyofilaebaSi, romelsac ,,DUBIA“ (saeWvo,
amouxsneli) ewodeba. (153, 252).
galaktionis CanawerebSi igrZnoba n. baraTaSvilis leqsikiT sagangebo
dainteresebac. magaliTad, Sesityveba ,,fiqrT gasarTvelad“, romelic
gamoyenebulia leqsSi ,,fiqrni mtkvris piras“, gvxvdeba galaktionis 1938
wliT daTariRebul dRiurSi. poeti am sityvaTSeTanxmebisaTvis riTmas
eZebs:
,,fiqrT-gassarTvelo. saqarTvelo. sammarTvelo?
gadasarTvelo. usarTvelo. CasarTvelo. ganmmartvelo“ (112, 465).
fiqrT gasarTveli – rogorc sityvaTSeTanxmeba, xan ki rogorc
kompoziti, araerTxel aris gamoyenebuli galaktionis SemoqmedebaSi (ix.
qveTavi: ,,nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis Taviseburebani da
galaktion tabiZis poeturi ena“).
galaktionis dRiurebSi xSirad vxvdebiT sxvadasxva Temis Sesaxeb
gakeTebul Canawerebs an erTgvar gegmebs, monaxazebs. aseTi xasiaTisaa
,,qarTuli musika“. vimowmebT poetis Canawers:

qarTuli musika

1. ,,ra esmodis mRera ymisa“ S. rusTaveli.


2. akaki wereTeli. naTela. Cango. (lirika).
3. vaJa-fSavelas leqsebis umetes nawils hqvia ,,simRera“
4. ilia WavWavaZis mefandure modis..... (dimitri Tavdadebuli)
5. besiki – mTlad simReraa TviTon.
6. nik. baraTaSvili“... (111, 438).

aq rogorc vxedavT, galaktioni nikoloz baraTaSvilis arcerT


striqonze ar miuTiTebs, sxva viTarebaa CanawerSi ,,musikaluri momentebi“.

23
poets jer moaqvs Tavisi striqoni: ,,zogs Cais vardi, zogs kinovari“, xolo
Semdeg citirebulia baraTaSvilis sityvebi:

,,viT ar vadido siturfis RmerTa


yovli sikeTe man SeierTa“. (118, 137)

rogorc Cans, aq saleqso sazomis msgavseba hqonda galaktions


mxedvelobaSi. orive nawarmoebi - ,,...SeviSrob cremlsa“ da ,,yvelas raime
aqvs saxsovari“ - aTmarcvlediT aris dawerili.
nikoloz baraTaSvilis striqonebi citirebulia CanawerSic ,,nimuSebi
leqsTwyobisa“ (119, 20). ,,Sinagani riTmebi da asonansebis“ magaliTad aq
motanilia baraTaSvilis sityvebi - ,,mobibineni, veranani da udaburni“,
anaforis nimuSad ki _ striqoni: ,,mirbis, mimafrens ugzoukvlod Cemi
merani“. (119, 20).
galaktionis CanawerebSi arcTu iSviaTad gvxvdeba romelime Temis
Sesaxeb sxvadasxva avtorTa teqstebidan amowerili striqonebi. erT-erTi
aseTia Canaweri sevdis motivis Sesaxeb, sadac rusTavelisa da
baraTaSvilis sityvebia citirebuli:

I
vecdebodi, ara mcalda
sevdisagan Tavi krZalvad.
SoTa rusTaveli
II
sevdiani _
fiqrT gasarTvelad.
nikoloz baraTaSvili. (118, 293)

30-ian wlebs miekuTvneba Canaweri ,,[Savi] yorani“. galaktioni


dainteresebulia am frinvelis TaviseburebebiT, garda amisa, igi miuTiTebs
im avtorebze, romelTa nawarmoebebSic vxvdebiT yorans:

,,[Savi] yorani

24
1. yorans metis metaT aqvs ynosvis grZnoba, gansakuTrebiT leSs
igrZnobs Zalian Soridan.
2. maSin igi mieSureba pirdapiri gziT, saidanac suni modis.
3. adamiani sikvdilis pirsaa, jer cocxalia, magram iseTi suni
aqvs sxeulis leSisa.
4. yorani Tavs dastrialebs da ucdis...
5. ukan momCxavis...
6. Savi yorani gamiTxris saflavs.
7. Savs kldesa Savi yorani.
8. dRe daiwurvis...
9. yorani edgar poesi.
10. poema.“ (112, 439-440)
aseTive teqsts kidev erTxel vxvdebiT galaktionis dRiurSi. Canaweri
uTariRoa. igi zemoT damowmebuli ,,[Savi] yoranis“ vrceli variantia; masSi
citirebulia nikoloz baraTaSvilis striqonebi da miTiTebulia avtoric.
galaktionis mier Sedgenili gegmis meeqvse da merve punqti aseTia:
,,VI. ukan momCxavios TvalbediTi Savi yorani. n.b.
VIII. Savi yorani gamiTxris saflavs
mdeloTa Soris tialis mindvris. n.b.“ (117, 32)
nikoloz baraTaSvilis saxels vxvdebiT galaktionis dausrulebel,
fragmentul CanawerebSi, romlebic SesaZlebelia, leqsTa monaxazebad
CaiTvalos. vnaxoT erT-erTi maTgani:

,,marTali iyo baraTaSvili.


marTali iyo vaJa-fSavela.
marTali iyo diadi SoTa.
marTali iyo orbeliani.
marTali iyo didi akaki...“ (118, 402).

galaktionis dRiurebSi aris iseTi Canawerebic, romlebic pirdapir


ukavSirdeba Cveni kvlevis sagans _ galaktionis mimarTebas nikoloz
baraTaSvilis SemoqmedebasTan. es sakiTxi poetis pirveli wignis
gamocemisTanave iqca literaturaTmcodneTa saubris Temad da, bunebrivia,

25
amgvari azris arsebobis Taobaze Zalian kargad icoda TviTon
galaktionma.
poetis erT-erT ubis wignakSi vkiTxulobT:
,,mozare da motirali. pirveli periodi. baraTaSvili. gza damicale.
ratom? godeba da sevda. wignebi“ (112, 136).
msgavsi teqsti sxvaganac gvxvdeba:
,,vano kakabaZe. WyviSi. meore periodi. baraTaSvili (miarTves wyali). ra
saWiroa ase gaWianureba pirveli periodisa?..
momxsenebeli Zalian bevrs laparakobs, igi imeorebs erTsa, amaxinjebs
leqsebs“ (113, 362).
rogorc Cans, momxsenebelma galaktionis nikoloz baraTaSvilTan
SemoqmedebiT siaxloveze saubars didi dro dauTmo. savaraudod, igi
sagangebod imsjelebda e.w. pirveli periodSi galaktionisaTvis
damaxasiaTebel sevdis motivzec (amgvari msjeloba niSandoblivi iyo,
zogadad, 20-iani wlebSi dawerili araerTi statiisaTvis), rac, TavisTavad,
im droisaTvis arasasurveli warsulis Sexsenebas niSnavda. safiqrebelia,
rom swored aman gamoiwvia galaktionis gaRizianeba.
poeti xSirad yovelgvari komentaris gareSe iniSnavda im teqsts,
sadac misi Semoqmedeba nikoloz baraTaSvilis lirikasTan iyo
dakavSirebuli. magaliTad, 1937-38 wlebiT daTariRebul erT-erT ubis
wignakSi aseTi striqonebi Cauweria da avtoris vinaobac iqve miuTiTebia:

,,lurja cxenebi“
ise ar varga,
rogorc ,,merani“
baraTaSvilis.
a. maSaSvili“. (112, 421)

1941 wlis oqtomberSi galaktions dRiurSi CauniSnavs: ,,Jurnal ,,Cveni


Taobis“ 1938 wlis dekembris Tvis gamocemaSi naxsenebi yofila, rom g.
tabiZem aRadgina romantikul-simbolisturi poeturi xma, nikoloz
baraTaSviliseburi (Sic!)…“ (104, 376).
,,Cveni Taobis“ aRniSnul nomerSi gamoqveynebulia er. astvacaturovis
werili ,,galaqtion tabiZe“ (gverdi 37-44), sadac naTqvamia, rom meoce
saukunis dasawyisis tabiZem iseTive ZaliT aRadgina baraTaSvilis xma,

26
rogorc Sehqmna is mecxramete saukuneSi baraTaSvilma (9, 43) galaktionis
mier frCxilebSi Casmuli ,,Sic!“ da astvacaturovis sityvebis gameoreba,
vfiqrobT, imaze metyvelebs, rom es Tema poets dafiqrebisa da msjelobis
sagnad miaCnda.
yvelaze vrclad galaktioni n. baraTaSvilisa da misi Semoqmedebis
Sesaxeb msjelobs winamorbedi avtorebisadmi miZRvnil eseistur
CanawerebSi, romlebsac ,,Zvirfas saflavebs“ uwodeben. ,,Zvirfas saflavebs“
saarqivo gamocemis ocdamesame tomis Cvidmeti gverdi (gverdi 138-155)
eTmoba. nikoloz baraTaSvili, ivane maCabeli, Wola lomTaTiZe, akaki
wereTeli, mamia gurieli, vaJa-fSavela, ilia WavWavaZe, egnate ninoSvili,
aleqsandre yazbegi, - es im avtorTa CamonaTvalia, romelTa Sesaxebac wers
galaktioni ,,Zvirfas saflavebSi“.
dasawyisSi poeti nikoloz baraTaSvilis martoobasa da miusafrobas
Segvaxsenebs: ,,rodesac igi mTawmindaze adioda _ misi suli hgavda mTvares,
romelic TandaTan fiTrdeboda. iman gaiara Tavisi martoobis gza, gaiara
mowyenils, SeRamebul dros, rodesac bednierebas sZinavda da cxovrobdnen
mxolod aCrdilebi, Wotebi da codvebi“. (120, 140)
sulis Sedareba mTvaresTan, savaraudod, romantikosi poetis leqsidan
- ,,SemoRameba mTawmindaze“ – momdinareobs: ,,ginaxavT suli jereT umanko...
mas hgavda mTvare...“.
galaktionis mixedviT, baraTaSvilis ,,xanamde xangrZlivi sibnele
iyo“. xolo poetis ,,xeli aris brwyinvale xeli ganmartoebuli sulisa
xelovnebis ganuWvret RameSi“ (120, 140). galaktionis azriT, romantikosi
poetis Semoqmedebis mniSvneloba Seucnobi darCa misi
TanamedroveebisaTvis, radgan igi iyo `yvelasaTvis ucnobi da ucxo Tavisi
ukvdavi gancdiT da mziuri SemoqmedebiT, yvelasaTvis ucnauri Tavisi
axali da moulodneli motivebiT~... (120, 139).
galaktioni nikoloz baraTaSvilisadmi gamoCenil uyuradRebobasa da
gulgrilobaSi brals sdebs sazogadoebas: `Tu rogor yuradRebas
aqcevdnen CvenSi maSindel literaturas, amis saukeTeso magaliTi
baraTaSvilia. igi msxverpli gaxda maSindeli sazogadoebrivobis
indeferentizmis~ (120, 140).
galaktioni axsenebs baraTaSvilis cxedris gadmosvenebis faqts. misi
TqmiT, ,,nikoloz baraTaSvilis cxedris gadmosveneba TbilisSi dResac
27
bevrs axsovs, es moxda ocdaeqvsi wlis winaT, didebuli dasaflaveba iyo“
(120, 151). galaktions ar aviwydeba isic, rom ,,n. baraTaSvilis winandeli
saflavi mitovebulia, Zalianac rom eZioT Turme, veRar ipoviT mas“. poeti
gulistkiviliT aRniSnavs, rom n. baraTaSvilis ,,exlandeli samare
araferiT ar ganirCeva Cveulebrivi samarisgan“ (120, 152).
galaktions swams romantikosi poetis Semoqmedebis maradiuloba. igi
wers: ,,gana SeiZleba vinmem uaryos baraTaSvilis SemoRameba ise, rogorc
misi meraniT gafrena mziT damwvar cxel udabnoSi. es dro Cvens
literaturaSi ar dadgeba“ (120, 144). galaktioni adarebs n. baraTaSvilisa
da sxva mgosnebis Semoqmedebas da ambobs: `bevri mgosanTagani...
CveulebrivaT imiT kmayofildeba, rom SeaqvT leqsebSi sinaTle, ferebi da
musika, magram Zalian Zvirad Rvrian masSi im saidumlo wveTebs, romelic
ase uxvadaa dafrqveuli baraTaSvilis leqsebSi~ (120, 144).
galaktionis am CanawerebSi aris nikoloz baraTaSvilis zogierTi
nawarmoebis Sefaseba-daxasiaTebac. magaliTad, poeti Tvlis, rom ,,sulo
boroto“ es iseTi leqsia, rom TviT eqimi fausti, Tavis sakanSi Zvelebur
wignebiTa da alqimikur iaraRebiT mudam Seiyvarebs baraTaSvils, rogorc
Tavis siymawvilis megobars“; xolo leqsSi ,,rad hyvedri kacsa“,
galaktionis azriT, ,,baraTaSvilis suli ocnebobs qalis mSvenier sulze“...
poeti Tvlis, rom ,,qalis mSvenieri suli elandeba baraTaSvils meore
leqsSiac: ,,madli Sens gamCens, lamazo, qalo SavTvalebiano“ (120, 147-148).
igi wers: ,,am leqsebSi, am Sav labirintSi, Sors, dausrulebeli
silaJvardeSi mosCans saTayvanebeli landi beatriCesi, mudmivad sasurveli,
da mudam miuRweveli ideali, ciuri, RvTaebrivi silamaze, haerovani,
usxeulo landi Soreul qalis, Seqmnili sinaTlisa, alis da
surnelebisagan, Rrubeli, ocneba, angelosTa qveynis anarekli. am qals
baraTaSvilis leqsebSi ara aqvs saxeli. magram SeiZleba am beatriCeSi, am
lauraSi davinaxoT romelime qalwuli an axalgazrda qali, romelic
mxurvale grZnobiT uyvarda mgosans sinamdvileSi? baraTaSvilis
biografebi amis Sesaxeb arafers gveubnebian, magram am azris dadebiTad
miReba Zalian romantiuli iqneboda. (120, 148).
rogorc aRniSnaven, ,,es sityvebi SeiZleba pirdapir mivusadagoT
galaktionis poezias, rogorc uzustesi daxasiaTeba siyvarulis

28
romantikuli koncefciisa, romlis erT-erTi aRmsarebeli TviTonac iyo“.
(37, 322).
galaktioni exeba romantikosi poetis Semoqmedebis specifikur
sakiTxebsac. misi azriT, ,,baraTaSvilis ena ufro uaxlovdeba
Tanamedroveobas, Tanamedrove siyvarulisa da mwuxarebis gamosaxatad...“
(120, 144). cnobilia, rom romantikosi poetis enas arqaulad Tvlidnen (132,
134). sapirispiros damtkiceba ki mxolod specialuri naSromis daweris
Semdeg gaxda SesaZlebeli (58, 238). rogorc l. minaSvili aRniSnavs,
CvenTvis sayuradRebo isaa, rom jer kidev didi xniT adre, specialuri
samecniero narkvevis daweramde, nikoloz baraTaSvilis enis novatorul
xasiaTze garkveviT miuTiTa galaktion tabiZem (67, 32). garda amisa, es
fraza safuZvels qmnis, rom sagangebod gamovikvlioT kavSiri am ori
avtoris poetur enas Soris (am sakiTxs exeba mesame Tavis meore qveTavi –
,,nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis Taviseburebebi da
galaktionis adreuli lirikis ena“).
amgvarad aisaxa nikoloz baraTaSvili da misi Semoqmedeba
galaktionis poeziasa da eseistur CanawerebSi. CvenTvis amjerad
gansakuTrebiT mniSvnelovani is aris, rom romantikosi poetis Semoqmedebas
galaktion tabiZe sagangebod akvirdeboda, rac qmnis safuZvels poeturi
mimarTebis sakvlevad.

aleqsandre WavWavaZe

`zaqaria WiWinaZes, rogorc qarTvel patriots, uyvarda mwerlebi...


mis kalams ekuTvnis saucxovo masalebiT savse biografiebi: n.
baraTaSvilis, solomon leoniZis, grigol orbelianis, aleqsandre
WavWavaZis... am wignebSi Zvirfasi masalebia dagrovili~ (104, 46), _
vkiTxulobT z. WiWinaZis moRvaweobis 50 wlisTavisadmi miZRvnil
saiubileo monografiaSi. aqedan vigebT, rom galaktioni aleqsandre
WavWavaZis biografias gascnobia (yovel SemTxvevaSi es yofila misTvis
erT-erTi dasamaxsovrebeli wyaro) zaqaria WiWinaZis wignSi `besiki. T.
aleqsandre WavWavaZe. T. grigol orbeliani.~

29
aleqsandre WavWavaZis biografiis calkeuli faqtebi Tu am
faqtebis Sefasebebi arcTu iSviaTad gvxvdeba galaktionis Semoqmedebasa
da dRiurebSi. magaliTad, poetis erT-erT CanawerSi vkiTxulobT:
`orbeliani grigol, giorgi erisTavi, al. WavWavaZe, dimitri
yifiani, solomon dodaSvili, al. orbeliani, el. erisTavi am dros
ruseTSi nanobdnen im farul sazogadoebaSi monawileobas, romelic
dawesda tfilisSi 1829 wels. es kacebi warmoadgendnen Cvens sazogadoebaSi
samwerlo elements da am elementis umyofloba sagrZnobeli iyo Cveni
erisaTvis~ (117, 157).
es aris citata 1922 wels gamocemuli wignisaTvis – `n. baraTaSvili.
leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi~ _ wamZRvarebuli narkvevidan -
`cxovreba nikoloz baraTaSvilisa~, romlis avtoric iona meunargia
gaxlavT. biografiuli narkvevidan galaktionis yuradReba sxva araerTi
sagulisxmo detalis garda, Cven mier zemoT moyvanil fragmentsac
miupyria. rogorc Cans, iona meunargias sityvebi, raRac aspeqtiT saintereso
iyo galaktionisaTvis da amitom amoiwera es fragmenti. CvenTvis es detali
mniSvnelovania, radgan, cnobilia, rom aleqsandre WavWavaZis SeTqmulebaSi
monawileobasTan dakavSirebiT orgvari Tvalsazrisi arsebobs. iona
meunargia mas, rogorc Cans, SeTqmulebis monawiled miiCnevs, savaraudod,
amave Sexedulebas iziarebs galaktioni, yovel SemTxvevaSi, igi sapirispiro
azrs ar afiqsirebs.
iona meunargiasTan SeTqmulebis zogadi Sefasebaa mocemuli. igi
miuTiTebs, rom baraTaSvilis droindeli Tbilisis sazogadoebrivi
cxovreba erTferovani da arafris mimcemi iyo axalgazrda poetisaTvis,
radgan is pirovnebebi, visac sazogadoebrivi cxovrebisaTvis elferisa da
Sinaarsisi micema SeeZlo, SeTqmulebis gamo iyvnen gadasaxlebulni (64,
XX), amas mosdevs galaktionis mier citirebuli sityvebi. galaktionis
dRiurSi iona meunargias narkvevidan amoweril fragments poetis komentari
ar erTvis, XIX saukunis cnobili istoriuli faqtis Taobaze azrs sxvagan
gamoTqvams galaktioni.
poemis `saubari lirikis Sesaxeb~ garkveuli nawili qarTvel
poetebs eTmoba. aleqsandre WavWavaZis Sesaxeb aq naTqvamia:

,,viT axalgazrda

30
WavWavaZis romantiul suls
samSoblo mxaris
dampyrobelis siverage sZuls...
rom TviT jalaTebs
gadaqceuls
smenad da Wvretad,
mcodneT: ra Zala,
ra simtkice
hRvivis gznebisTvis,
SiSis zars scemda
poezia
ufrore metad,
vinem fermkrTali SeTqmuleba
ajanyebisTvis“. (102, 162-163)

poemis am monakveTis dasawyisSi, TiTqos miniSnebaa al. WavWavaZis


biografiis erT-erT faqtze. rogorc cnobilia, `momavali poeti uSualo
mowme gaxda saqarTvelos damoukideblobis dakargviT gamowveuli
mdgomareobisa. axalgazrda patriots did erovnul damcirebad miuCnevia
rus moxeleTa parpaSi da 1804 wlis 14 seqtembers saxlidan gaparula, raTa
SeerTeboda farnaoz batoniSvils, romelic am dros mTiuleTis ajanyebas
edga saTaveSi. farnaoz batoniSvilTan erTad aleqsandrec daapatimres da
cixeSi Casves. 1805 wlis 30 noembers is tambovSi gadaasaxles~ (22, 67).
sityvebi `axalgazrda WavWavaZis romantiul suls samSoblo qveynis
dampyrobelis siverage sZuls~ swored aRniSnul istoriul faqtze unda
mogvaniSnebdes, magram galaktioni rom SeTqmulebis Sesaxeb saubrobs da
ara ajanyebis? Tan iqve rom ambobs, saqarTvelos dampyroblebs am
SeTqmulebis wevrTa, konkretulad ki aleqsandre WavWavaZis poezia SiSis
zars scemdao, es rogor gavigoT? 17-18 wlis poeti albaT leqsebs werda
kidec (Tumca Cvenamde ukve pyrobilobis xanaSi - 1804-1805 wlebSi Seqmnilma
nawarmoebebma moaRwia), magram warmoudgenelia aq galaktioni poetis
ymobisdroindeli Semoqmedebis gavlenas gulisxmobdes.
rogorc Cans, poemis am monakveTSi galaktioni or sxvadasxva
istoriul faqts akavSirebs erTmaneTTan. Tu amgvar varauds dasaSvebad ar

31
CavTvliT, maSin unda vifiqroT, rom poemis damowmebul striqonSi
sityvebia gadaadgilebuli da nacvlad `viT axalgazrda WavWavaZis
romantiul suls samSoblo qveynis dampyrobelis siverage sZuls~ unda
wavikiTxoT: `viT WavWavaZis axalgazrda romantiul suls samSoblo qveynis
dampyrobelis siverage sZuls~. ufro realuri Cans is mosazreba, romlis
mixedviTac galaktionis poetur warmosaxvaSi gaerTianebulia,
ganuyofeladaa warmodgenili romantikosi poetis biografiis ori
sxvadasxva, magram amave dros, erTmaneTTan dakavSirebuli faqti.
zemoT damowmebul striqonebSi 1832 wlis SeTqmulebas galaktioni
moixseniebs epiTetiT - ,,fermkrTali“ (`vinem fermkrTali SeTqmuleba
ajanyebisTvis~). SeniSnulia, rom galaktionis am striqonebSi `epiTeti
fermkrTali sruliad gansxvavebul datvirTvas iRebs: TiTqosda martiv
saxeSi mocemulia movlenis zusti, Rrma da obieqturi daxasiaTeba.
`fermkrTali SeTqmuleba~ miniaturuli poeturi gamokvlevaa, romelsac
Cveni grZnobisa da gonebisaTvis metis Tqma SeuZlia, `vinem wignebis uRrmes
striqonebs verdateuli mecnierebiT~ (32, 12-13).
galaktionis yuradRebas, romantikosi poetis biografiaze metad
misi Semoqmedeba ipyrobs.
mecxramete saukunis mwerlobis Sesaxeb mas ubis wignakSi amgvari
teqsti Cauweria: `me-18 saukunis damlevisa da me-19 saukunis pirveli
periodis dasawyisis qarTul literaturaSi gansakuTrebiT mJRavndeba
dasavleTisa da aRmosavleTis urTierTgavlena: am epoqam warmoSva
gamoCenili poetebis brwyinvale pleada: a. WavWavaZe, g. orbeliani, n.
baraTaSvili da sxva.
dasavleTis romantizmma da pesimizmis motivebma farTo gamoZaxili
hpova maT SemoqmedebaSi. magram dasavleT evropis literaturis ideebi da
maTi gavlena Taviseburad asaxulia am poetebis SemoqmedebaSi...~ (120, 507).
amave konteqstSi sainteresoa galaktionis sxva Canaweric: `i.
griSaSvils... araviTari kavSiri ara aqvs aleqsandre WavWavaZesTan.
epotineba ki, sad miva~.
ori poetis – galaktionisa da ioseb griSaSvilis urTierToba
erTferovani da ucvleli ar yofila. es sakiTxi Seswavlilia nodar
tabiZis werilSi `ioseb griSaSvili da galaktion tabiZe (urTierTobaTa
Strixebi)~ (123, 154-172), amave sakiTxs ganixilavs kaxi iosebiZe nodar

32
tabiZis wignze - ,,suli laJvardze uspetakesi“ – daweril recenziaSi (49,
255-256).
zemoT damowmebuli fraza, vfiqrobT, imis dasturia, Tu raoden
maRali azris mqone iyo galaktion tabiZe romantikosi avtoris
Semoqmedebaze.
am fonze, ucnaurad aRar unda mogveCvenos is, rom aleqsandre
WavWavaZe gaxldaT erT-erTi im poetTagani, vis SemoqmedebasTan
mimarTebiTac `amowmebda~ mis mier Semotanil versifikaciul siaxleebs
galaktioni.
magaliTad, samstriqoniani strofis erT-erT saxeobas galaktioni
vrcel Canawers uZRvnis. amgvar strofSi - `samaianSi~ (rogorc poeti
uwodebs), aucileblad sami, erTmaneTTan gariTmuli striqoni unda iyos.
TvalsaCinoebisTvis galaktions moaqvs magaliTi Tavisi Semoqmedebidan:

,,baRo rogor TrTis Seni wamwami,


Sen mudam Tavze gadgas sam-sami,
SvenebaT ciurT elva-kamkami“. (120, 219)

აm saxis saleqso strofis Sesaxeb msjelobisas galaktioni cdilobs,


winare tradiciis fonze gamokveTos mis mier Semotanili siaxlis
mniSvneloba. igi wers: `es (strofis es saxeoba – n.s.) ara aqvT ilias, akakis,
vaJas sainteresoa, aqvs Tu ara aleqsandre WavWavaZes?..“ (120, 219).
galaktionis CanawerSi dasmul SekiTxvaze pasuxi ar aris gacemuli.
savaraudoa, rom poeti kidev erTxel miubrundeboda aleqsandre WavWavaZis
Semoqmedebas da samstriqoniani strofebiT daweril nawarmoebebs
daakvirdeboda.
CvenTvis cnobilia aleqsandre WavWavaZis samstriqoniani strofebiT
dawerili leqsebi `vah, Sengan wylulsa~ gariTmvis sistemiT (abc, dec, fgc;
SidariTmebiT) da `siyvarulsa Seupyrivar~ (gariTmvis sistemiT: axa, bxb, cxc; aq
SidariTma yoveli strofis meore striqonSi gvxvdeba). vimowmebT TiTo
strofs am leqsebidan:

`vah, Sengan wylulsa~:

33
,,vah, Sengan wylulsa, dakodils gulsa,
o, vardisa mqonev, bulbulT SemaRonev,
Temro, Temro, Temro, vame Sengan Temro!“ (146, 46)

`siyvarulsa Seupyrivar~:

,,siyvarulsa Seupyrivar aw Sensa,


getrfis guli, survil-rguli,
amis nacvlad rad mcem me sensa?“ (146, 53)

aSkaraa, rom galaktionis `samaiani~ mkveTrad gansxvavdeba al.


WavWavaZis SemoqmedebaSi dadasturebuli samstriqoniani strofisagan.
aleqsandre WavWavaZis Semoqmedebisadmi interesze metyvelebs
galaktionis Semdegi striqonebic: ,,gazelas“ saleqso formisadmi miZRvnil
vrcel CanawerSi poeti aRniSnavs, rom ,,saqarTveloSiac gazelis msgavsad
daiwera Zalian bevri leqsi (besikis, aleqsandre WavWavaZis, saiaTnovas –
magram mxolod msgavsad) arc erTi leqsi ar moipoveba – qarTuli ,,gazela“
(104, 160-161).
aleqsandre WavWavaZe ilia WavWavaZesTan erTad ixsenieba gamouqveynebel
leqsSi ,,efemera [warsulis poetebi]“:

,,mkrTali dReebi bedma dawveTa


Zvel poeziad da rusTavelad,
ismoda grgvinva WavWavaZeTa
da mTaSi quxda vaJa-fSavela“. (120, 168)

galaktionis CanawerebSi xSirad vxvdebiT al. WavWavaZis ama Tu im


nawarmoebidan amoweril striqonebs. igi yvelaze xSirad ixsenebs frazas
,,xvalem izrunos xvalisa“. zogjer mxolod es striqoni aqvs poets Cawerili,
xan ki amave frazas galaktioni Tavisi nawarmoebebis konteqstSi aTavsebs
(dawvrilebiT am sakiTxis Sesaxeb – ixileT meoTxe Tavi: galaktionis leqsis
- ,,xvalem izrunos xvalisas“ - analizi). garda am frazisa galaktionis
CanawerebSi xSirad meordeba sityvebi - `vai, droni, droni~ (zogan – mcire
cvlilebiT). mas araerT CanawerSi vxvdebiT. magaliTad:

34
`gavixseneT moxucni: Salva dadiani, Tedo saxokia, leo qiaCeli, nino
nakaSiZe, ipolite varTagava, mariam gariyuli da sxv. yvelaze metad Salvaze
iyo saubari. geronti qiqoZe gagvaxsenda. igi 75 wlisaa. ah, droni, droni..~ (115,
142).
an kidev: `ehh, _ oxravden isini, _ `vah, droni, droni, naqebni marad,
warvidnen, gahqrnen sizmrebriv Cqarad... da isev _ `vah, droni droni _ eeh!~ (115,
140)
galaktionis dRiurebSi vxvdebiT al. WavWavaZis ara mxolod calkeul
striqonebs, aramed ufro vrcel fragmentebsac. magaliTad, galaktionis
saarqivo gamocemis meTeqvsmete tomSi, romelic poetis 1940-1946 wlebis
dRiurebs aerTianebs, 1943 wliT daTariRebuli aseTi Canaweria:

,,sjobs, rome Rvino davlioT,


omamdis sisxlad iqceva,
merme brZolaSi davsTxioT“.
al. WavWavaZe. (113, 354)

es aris striqonebi romantikosi poetis cnobili leqsidan – ,,loTuri


simRera“.

grigol orbeliani

grigol orbelianis saxeli galaktionis CanawerebSi pirvelad 1923


wliT daTariRebul dRiurSi gvxvdeba. poetis saarqivo gamocemis XIII tomSi
vkiTxulobT:
,,6 wlisam vicodi wera-kiTxva. 7 wlis mimabares pirveldawyebiT
skolaSi.
,,vefxistyaosnis gacnobam momca pirveli SegrZnoba stilisa da
leqsTawyobis Sesaxeb. Cemma lirikulma leqsebma yuradReba miiqcia lado
darCiaSvilisa.
gr. orbelianis leqsebi, romelSidac Seqebulia Rvino da salome.“ (110,
172)
vfiqrobT, es Canaweri migvaniSnebs, rom galaktioni adreuli asakidanve
ecnoboda grigol orbelianis nawarmoebebs.

35
20-ian wlebSi gamoqveynebul leqsSi ,,iaralis“ grigol orbeliani
moxseniebulia rogorc ,,yabaxis gmiri“, ,,romelic aqebda Rvinos da salomes“
(95, 236)
rogorc Cans, grigol orbelianis Semoqmedebidan galaktionis
gansakuTrebuli yuradReba miuqcevia romantikosi poetis leqss ,,muxambazi“
(,,aravisTvis me dRes ara mcalian“) – konkretulad ki striqonebs, sadac
,,Seqebulia“ salome:

,,misi saxe, viT mTvare gabadruli,


brolis mkerdze mzis Suqi mofenili
,,Cemo beJan!“ – misgan sinaziT Tqmuli
ros magondes, rogor ar mokvdes guli“... (73 ,317-318)

aseve SegviZlia davasaxeloT leqsi ,,salomes beJana mkervalis magier“


(73, 321).
rac Seexeba Rvinis ,,qebas“, upirvelesad, albaT unda davimowmoT
,,sadRegrZelos“ (Tumca es nawarmoebi poemaa da ara leqsi) striqonebi,
romlebic, a. gawerelias TqmiT, baxusis himnad SeiZleba CaiTvalos (25, 52):

,,hoi, Sen, Rvinov! yovlad Zliero!


lxiniT, SeqceviT guli aRgvigzne!
gulis WirT mdevno, niWo ciero,
vin ars, romel gsvas da ar alxine?“ (73, 354-355).

am TvalsazrisiT sainteresoa ,,mirzajanas epitafiac“, sadac Rvino


simwaris ,,daRupvis“ da cxovrebis lxiniT ganlevis saSualebaa:

,,daRupe eSySi da RvinoSi yovli simware,


rom gza cxovrebis ganvlo lxiniT, viT me viare“. (73, 311)

galaktionis yuradRebas iqcevs gr. orbelianis moRvaweobasTan


dakavSirebuli zogierTi faqti. magaliTad, 40-ian wlebSi poets ubis wignakSi
CauniSnavs:
,,poeti grigol orbeliani 70-ian wlebSi (mag. 1874 w.) ,,ciskarSi“ swerda
,,Zveli seminaristis“ fsevdonimiT. (113, 321)
galaktionis mier CaniSnuli informacia sinamdviles Seesabameba –
grigol orbelianma Zveli seminaristis fsevdonimiT Jurnal ,,ciskaris“ 1874
36
wlis mecxre-meaTe nomerSi marTlac gamoaqveyna ,,ganxilva“, romelic
warmoadgens giorgi wereTlis moTxrobaze - ,,kikoliki Cikoliki da
kudabzika“ - daweril recenzias.
sxvadasxva Temaze werisas galaktioni grigol orbelianis Semoqmedebas
arcTu iSviaTad mimarTavs. poetis 1947 wliT daTariRebuli Canaweri
saTauriT ,,enis Sesaxeb“ vkiTxulobT:
1. rusTaveli enis Sesaxeb.
2. rusTaveli enis Sesaxeb pirdapir ambobs:
ganaRa sTqvas erT-ori, urigo da Sori-Sori,
Cemi sjobso gaiZaxis, uciloblobs viTa jori.
3. orbeliani _ ra ena waxdes, eric daeces.
akaki. ilia. vaJa. (114, 205)
galaktions, rogorc vxedavT, ,,vefxistyaosnis“ striqonebis citirebis
Semdeg, upirvelesad axsendeba grigol orbelianis dRes ukve aforizmad
qceuli fraza leqsidan ,,pasuxi SvilTa“.
amave leqss, ufro zustad misTvis darTul grigol orbelianis minawers
sruliad sxva sakiTxze werisas ixsenebs galaktioni. poeti dainteresebula
petre ivanes Ze Salikovis (SalikaSvilis) – mwerlisa da Jurnalistis _
vinaobiT. rogorc Cans, gadauwyvetia, meti informacia moeZiebina mis Sesaxeb.
galaktioni ixsenebs ramdenime pirovnebas – gvarad SalikaSvils da ar
aviwydeba grigol orbelianis leqsis minaweri. galaktionis dRiurSi
vkiTxulobT:
,,gr. orbelianis leqsSi ,,pasuxi SvilTa“ aris aseTi adgili:
dro mamebisa,
mamacobisa,
warvida maTTa saxelTa qebiT“.
am striqonebs poeti aseT SeniSvnas ukeTebs: ,,Renerali ivane afxazi, aleqs.
WavWavaZe, orbeliani, simon Salikovi, saqaraZe da as samocni sxvani,
daxocilni da daWrilni ukanasknel brZolaSi! eseni unda iyvnen Tqvengan
gasalanZRavni? (yarsis omSi)“ (111, 448)
galaktioni sagangebo Canawers uZRvnis qars. poets axsendeba grigol
orbelianis cnobili striqoni leqsidan ,,iaralis“ _ ,,kojris niavi Sublsa
gangvigrilebdes“ (119, 299)
1939 wliT daTariRebul dRiurSi vkiTxulobT:

37
,,kislovodski. 11. VIII. 39.
...dRes davaTvaliereT am mxaris mxatvrebis gamofena. es pirveli gamofenaa...
davaTvaliere lermontovis droindeli baRi, uZvelesi xeebiT...“ aq poets
sxvaTa striqonebTan erTad, grigol orbelianis ,,saRamo gamosalmebisa“
axsendeba, igi dRiurSi wers: ,,mze Caesvena marama, mis Suqi jereT kavkazsa,
Tavsa exveva alersiT, viT qali mamas moxucsa“ (112, 599).
grigol orbelianis ,,saRamo gamosalmebisa“ mecxramete saukunis qarTuli
mwerlobis erT-erT brwyinvale nimuSad iTvleba. mas kidev erTxel ixsenebs
poeti: ,,artistuli yvavilebis“ epigrafebze saubrisas verlenis frazis
,,Camaval mzeTa melanqolia“ (romelic erT-erTia am wignis oTx epigrafTagan)
Sesaxeb wers: ,,melanqolia Camavali mzis ganmartebas ar saWiroebs, aqvs aseTi
fraza grigol orbeliansac mSvenier leqsSi ,,gamoTxoveba“ - ,,mze Caesvena
marama“... (119, 484).
poemaSi ,,sadRegrZelo“ ganTiadis STambeWdavi suraTia daxatuli:

,,ciskarman aRmosavleTi vardisa ferad SehReba,


cas sixaruli mohfina da qveyanasa Sveneba!
aenTnen cecxlis alebriv Sors gabneulni Rrubelni;
ca mSvenierobs, naTldeba, masa SevnatriT mxilvelni!“ (73, 369)

qarTul poeziaSi iSviaTad moipoveba ganTiadis aseTi warmtaci suraTi (25,


92). gasakviri arc aris, rom am striqonebma galaktionis yuradReba miipyro.
poets dRiurSi Cauweria fraza:
,,ciskarman aRmosavleTi
vardisaferad SeReba“... (116, 440-441)
Semdeg am striqonis mixedviT ramdenime sxvadasxva nawarmoebi dauweria,
Canaweri ki ase dauTariRebia: ,,1957. ifnibaRi“. STabeWdilebis Sesaqmnelad
momaqvs ramdenime strofi saarqivo gamocemidan:

,,ciskari modis
aTi aTasi
Svenebis vrceli
kari eReba.
marad-qveyniur

38
aTasi alis
siaxlis cecxliT
gaditexeba.
igi ciskari
sinamdvilea
is gmirobaa,
gulgamexeba!
aha, ciskarma
aRmosavleTi
axali vardis
feriT SeReba“...

,,ciskari sinamdvilea,
gmiroba, gulgamexeba,
ciskarma aRmosavleTi
vardisaferad SeReba“... (116, 440-441).

sabolood, grigol orbelianis striqonidan miRebuli SemoqmedebiTi


impulsis Sedegad Seiqmna leqsi saxelwodebiT _ ,,Заря Востока“-s me-10 000
nomeri“, romelic gamoqveynebulia akademiuri gamocemis meeqvse tomSi (91, 305-
306).
galaktionis interesi grigol orbelianis leqsebSi asaxuli bunebis
suraTebisadmi gasakviri ar aris. rogorc aRniSnaven, romantikosma poetma
,,gaacocxla mecxramete saukunis qarTul poeziaSi saqarTvelos goliaTi
mTebis zviadi saxe, mTebidan daqanebuli mdinareebis xmauri, ferTa TamaSi
ciskrisa da mzis Casvlis Jams. manamde arc erT qarTvel poets ar ucdia ase
axlos misvla bunebis Sinagan misteriasTan, aravis Seutania egzom dinamikuri
elementi landSaftebsa da peizaJebSi“ (25, 56).
vfiqrobT, galaktion tabiZis poeziisa da Canawerebis Seswavla cxadyofs,
rom poeti dainteresebuli iyo qarTvel romantikosTa biografiuli faqtebiT,
maTi lirikiT da zogadad, maT SemoqmedebasTan dakavSirebuli calkeuli
sakiTxebiT.

39
Tavi II
galaktionis marginaliebi qarTveli romantikosebis
TxzulebaTa gamocemebze

galaktioni wakiTxulisadmi damokidebulebas xSirad amJRavnebda.


amdenad, yoveli misi minaweri, fanqriT moxazuli portreti, striqonTa Tu
strofTa gverdiT gavlebuli xazebi sagangebo dafiqrebas moiTxovs,
SemTxveviTi araferia, - wers nodar tabiZe (122, 42). mkvlevari galaktionis
araerT minawerze msjelobs. igi imowmebs da ganixilavs irodion
qavJaraZis, parmen ruruas, mariam baraTaSvilis, parmen caxelis, ioseb
noneSvilis, vaJa-fSavelas da sxvaTa wignebze galaktionis mier miweril
striqonebs.
CvenTvis saintereso wignebidan nodar tabiZe axsenebs nikoloz
baraTaSvilis 1945 wlis gamocemas, grigol orbelianis 1928 wlis krebulsa
da misive werilebis pirvel toms1. Tumca, igi mxolod ramdenime minawerze
saubrobs.
galaktionis biblioTekaSi dRemde inaxeba qarTvel romantikosTa
Semdegi wignebi: nikoloz baraTaSvili, leqsebi, bedi qarTlisa, 1922 weli;
nikoloz baraTaSvili, leqsebi, saxelgami, 1945 weli; grigol orbeliani,
leqsebi, 1928 weli; aleqsandre WavWavaZe, leqsebi, 1949 weli; vaxtang
orbeliani, leqsebi, 1928 weli. am gamocemaTagan aleqsandre WavWavaZisa da
vaxtang orbelianis krebulebi daculia WyviSSi, galaktionis muzeumSi,
xolo sxva wignebi inaxeba saqarTvelos giorgi leoniZis saxelobis
qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumSi.
nikoloz baraTaSvilis 1922 wels gamocemul krebuls - ,,leqsebi, bedi
qarTlisa“ _ win uZRvis iona meunargias vrceli narkvevi - ,,cxovreba
nikoloz baraTaSvilisa“. galaktions igi gansakuTrebuli yuradRebiT

1
saqarTvelos giorgi leoniZis saxelobis qarTuli literaturis saxelmwifo
muzeumis monacemebis mixedviT grigol orbelianis werilebis pirveli tomi unda
yofiliyo WyviSis muzeumSi, Tumca vanSi yofnis dros es gamocema galaktionis
pirad biblioTekaSi ar aRmoCnda. garda am wignisa, katalogis ar arsebobisa da
sxva teqnikuri saxis problemebis gamo, ver SevZeli Semeswavla sxva araerTi
gamocemac.

40
waukiTxavs, gauxazavs calkeuli sityvebi, striqonebi, moniSnulia araerTi
abzaci.
mivyveT teqsts, vnaxoT, ra ipyrobs poetis yuradRebas. iona meunargias
narkvevi ase iwyeba: ,,baraTaanT gvars SesaniSnavi mwerali emarTa. im
modgmaTa razms, romelic mohyva baraTas da jambakuris STamomavalTa, mas
Semdeg, rac eseni ZvelTa-Zvelad gadmosaxldnen saqarTveloSi“... (64, V)
galaktions gauxazavs sityva baraTa. wlebis Semdeg poeti am leqsikur
erTeuls iyenebs erT-erT gamouqveynebel leqsSi:

,,SoTasi,
daviTianis,
baraTasi,
iliasi,
akakisa da
vaJais
ukvdavia
qveynad fasi...“ (100, 140)

cxadia, aq ,,baraTa“ nikoloz baraTaSvils gulisxmobs. unda vifiqroT,


rom es leqsikuri erTeuli iona meunargias narkvevidan aRmoCnda
galaktionis nawarmoebSi.
galaktions mouniSnavs i. meunargias mier damowmebuli konstantine
mamacaSvilisa da iv. muxranbatonis sityvebi nikoloz baraTaSvilis
mSoblebis vinaobis Sesaxeb da gauxazavs is teqsti, romelic poetis ded-
mamas axasiaTebs. konkretulad, misi yuradReba miupyria imas, rom melitoni
,,iyo qarTuls enaze ganaTlebuli kaci, kargi molaparake, zedmiwevniT
mcodne qarTul literaturisa, imis saxlSi naxavdiT Zvels Cvens swavlul
qarTvelebs. imaT Soris TiTqmis yoveldRe melitonTan daiareboda
mRvdeli egnate ioseliani, poeti aleqsandre WavWavaZe, orni Zmani nikoloz
da mixeil favleniSvilebi, solomon meiTari TarxniSvili... melitons erTi
saSineli Tviseba hqonda, metis-metad anCxli iyo da myvirala“ (64, VII);
gaxazulia efemias Sesaxeb naTqvami sityvebic - ,,efemia iyo mSvenieri qali
da qarTulad kargad gazrdili... is iyo saSvalis tanisa da pirxmeli“ (64,
VII)

41
galaktioni interesdeba im saswavleblis aRwerilobiT, sadac
baraTaSvili aRizarda: ,,skola swored axlandels kaloubnis ekklesiis
maxloblad yofila, Segirdebi Turme ezoSi Segrovdebodnen, zafxulSi
karSi swavlobdnen da zamTarSi darbazSi...“ (64, VIII).
poetis pirovnebasTan uSualod dakavSirebuli faqtebidan galaktionis
yuradRebas iqcevs is, rom baraTaSvili ,,pirveli motancave iyo sakuTrad
lekurisa“ (64, IX) da rom ,,oci wlis ymawvilma iTxova universitetSi
gagzavna“ (64, XVI).
galaktions mouniSnavs teqstis is nawili, sadac baraTaSvilis
droindeli Tbilisia aRwerili: ,,arc iyo aq erTi mWidro organiuli
qarTuli sazogadoeba, qarTuli sazogadoebrivi hazri, ar iyo Teatri, ar
iyo klubi, ar iyo gazeTi, ar iyo sazogado yriloba, ar iyo maRali
saswavlebeli, _ erTi sityviT ar iyo araferi, risganac dRes Semdgara
TviT hazri ganaTlebul sazogadoebrivs cxovrebaze“ (64, XXI); xolo
Semdeg nikoloz baraTaSvilis amave viTarebis zustad damaxasiaTebeli
fraza gauxazavs: ,,tfilisi isev is qalaqia usargeblo gonebisa da
gulisaTvis“ (64, XXI).
igi agreTve dainteresebula poetis portretis dakargvis ambiTac:
,,baraTaSvilis portreTi arsad ipoveba, erTad erTi misi dagerotipi,
romelic SerCenia mis das nino baraTaSvils, daRupula im saSinel
cecxlSi, romelmac gadabuga, ar maxsovs romel welSi, golovinis
(rusTavelis) prospeqtis saxlebi da maT Soris dubeliris fotografia (es
dagerotipi gadaeca fotografisTvis ilia WavWavaZes) (64, XXV).
galaktions mouniSnavs iona meunargias sinanuliT naTqvami sityvebi
axalgazrda poetis bedis Sesaxeb:
,,amaze uares pirobebSi ar Cavardnila arasodes araviTari axalgazrda
talanti. kacs jer Tergi ar daulevia, rogorc amboben Cveni mamebi,
quTaisamdis gza ar gaulevia, zRva ar enaxa da bedma ki am niWiers bavSvs
cxviri kancelariaSi Seayofina... ai, am dros baraTaSvili kargs wreSi rom
Cavardniliyo, rom rame manqanebiT mis garSemo sazogadoebac gaCeniliyo
ganaTlebuli, mwerlobac ganviTarebuli, imisgan metad SesaniSnavi poeti
SeiZleboda damdgariyo. magram sad iyo im dros an mwerloba, an mkiTxveli
sazogadoeba, an zneobiTa da gonebiT gaCalxuli, ganaTlebuli wre

42
sazogadoebisa?.. da es bunebisgan uCveulod dajildovebuli arseba, Seiqmna
Cveulebriv kacad“ (64, XIX).
baraTaSvilis am gamocemis SeZenisas, ra Tqma unda, romantikosi
poetis biografia, iseve rogorc misi lirika, galaktionisaTvis kargad iyo
nacnobi2 miuxedavad amisa, poets dakvirvebiT waukiTxavs n. baraTaSvilis
nawarmoebebi. mainc ra ipyrobs galaktionis yuradRebas am periodisaTvis?
poetis mier moniSnuli striqonebis mixedviT SeiZleba iTqvas, rom
galaktionis yuradReba ZiriTadad, ramdenime aspeqtiTaa mimarTuli. mas
ainteresebs bunebis asaxvis baraTaSviliseuli manera. wignSi gaxazulia
leqsis ,,bulbuli vardzed“ es monakveTi:

,,aRmobrwyinda mTiebic da frTosanT mxiaruli


galoba hyves haerSi...“ (16, 3)

bunebis suraTisa da personaJis xatvis Taviseburebas unda miepyro


galaktionis yuradReba Semdeg striqonebSi:

,,mimqralebuli mTovare mowyeniT hnaTobs mun qalsa


mdinaris pirzed hzis igi, xelTa Conguris mpyrobeli;
giSrisa Tmani naSalni, hSvenian spetaks sacmelsa,
da damRers igi sakvdavad, cxareTa cremlTa mdeneli“. (16, 4)

galaktions, rogorc Cans, gansakuTrebiT ainteresebda romantikosi


poetis satrfialo lirika. mas gauxazavs striqonebi leqsebidan: ,,Rame
yabaxzed“, ,,sayure“, ,,Tavadis W...Zis asuls ek...nas“.
wignSi moniSnulia baraTaSvilis leqsis ,,fiqrni mtkvris piras“
strofebi (,,mainc ra aris Cveni yofa-wuTisofeli...“ da ,,misi fiqria, Tu viT
ukeT man upatronos...“). da qarTveli qalebisadmi mimarTva poemidan ,,bedi
qarTlisa“: ,,vinRa hyavs gulis Sematkivari mamuls asuli axla
Tqvengvari?“...

2
vfiqrobT, sayuradReboa nodar tabiZis cnoba imis Taobaze, rom SemorCenilia
galaktionis moswavleobis droindeli rveuli, sadac poets CamouTvlia 1905 wels
mis mier wakiTxuli nawarmoebebi. dasaxelebul wignebs Soris aris nikoloz
baraTaSvilis ,,Txzulebani“ (121 ,93).

43
leqsSi ,,SemoRameba mTawmindazed“ galaktions gauxazavs sami sityva -
,,idumiloba“, ,,warutyvevs“, ,,viTa“ da Sesabamisad, TiToeul maTganze
miuweria: ,,Tu idumaloba? unda Semowmdes“; ,,Tu warityvevs?“; ,,reca?“
pirvel or SemTxvevaSi poets orTografia ainteresebs, xolo mesamegan
– sityvis mniSvneloba. amave leqsSi poetis yuradReba miupyria mimarTvas -
,,mTao cxovelo“.
n. baraTaSvilis leqsi ,,Congurs“ aT da TxuTmetmarcvliani
striqonebisgan Sedgeba. galaktions TiToeuli striqonisaTvis Sesabamisi
marcvlebis raodenobis aRmniSvneli cifri miuweria. Semdeg nawarmoebis
bolo striqonebi imave gverdze gadmouweria da aseTi SeniSvnac daurTavs -
,,aq raRacnairad ritmi irRveva“.
amave wignSi gamoqveynebulia nikoloz baraTaSvilis werilebic.
rogorc Cans, maTi kiTxvisas, galaktioni romantikosi poetis
ganwyobilebas akvirdeboda. magaliTad, mouniSnavs fraza ,,amisaTvis
gacnobebT Cems viTarebas...“ (16, 90) da miuweria - ,,opt.“
erT-erTi werilis teqstSi poets gauxazavs leqsikuri erTeulebi
,,welsa“, ,,sayuarelo“, ,,momiteveT esden“, ,,saqmeebSi gaverTvodi“, ,,ferÃi
uked mqonda“, ,,kidec vhxti da kidec vtancaob“, ,,vhsTxove“, ,,SÂilo“, ,,misma
Suenebam“, ,,ganatkbes saxedueli“, ,,aRmitaces fiqrni“ da sxva. aSkaraa,
galaktioni baraTaSvilis eniT aris dainteresebuli. swored am aspeqtiT
unda mieqcia poetis yuradReba frazas sxva werilidan: ,,erTis leqsiT
kargad gavatareT droeba, mTeli erTi kvira“ – aq, savaraudod, sityva
,,leqsis“ mniSvneloba gaxda misi interesis sagani.
garda 1922 wlis krebulisa, galaktionis biblioTekaSi inaxeba n.
baraTaSvilis leqsebis 1945 wlis gamocema - nikoloz baraTaSvili,
leqsebi, saxelgami, 1945. wignis bolos, sarCevis win, cariel furcelze
galaktions miuweria:

baraTaSvilis riTma

1. risTvisaa, rom baraTaSvilis (ise, rogorc grigol orbelianis)


riTmebi ar misdeven SoTa rusTavelis xazs _ namdvil riTmas qarTuli
maxvilebiT, _ Seudarebeli musikaluri riTmebiT?
2. xom ar aris aq erTgvari gavlena anton kaTalikozis poetikisa?

44
3. xom ar igulisxmeba is garemoeba, rom besikma metismetad gaamCata
riTma, ise, rogorc aleqsandre WavWavaZem. SeiZleba aq riTmam dahkarga
rusTavelis simaxvile da momabezrebeli gaxda?
4. erTis sityviT, Cven faktTan gvaqvs saqme, baraTaSvilis mier
uaryofilia riTmis ise gageba, rogorc esmoda rusTavels. baraTaSvili
eyrdnoba mxolod da mxolod Sinagan ritms.
aq baraTaSvili _ Sordeba savsebiT rusTavels. ori merania: merani
avTandilis, merani baraTaSvilis, isini sxvadasxvani arian. saWiro iyo maTi
SeerTeba.
5. da es movaxerxe me: Cemi merani SeTavsebaa am ori sxvadasxvaobis:
rusTavelis riTmis dacva, baraTaSvilis ritmis gamoyeneba, azris
gaRrmaveba, ai ,,lurja cxenebi“.
6. es exla sqemaa, magram yovelive amas unda gaSla, gaRrmaveba.
nikoloz baraTaSvilis riTma, marTlac, mkveTrad gansxvavdeba
rusTveliseuli riTmisagan. romantikosi poetis riTmam didi xnis win
miiqcia mkvlevarTa yuradReba. am sakiTxs araerTi avtori Seexo. n.
baraTaSvilis riTmis Sesaxeb werdnen s. gorgaZe, k. WiWinaZe, a. gawerelia...
Tamaz Cxenkelis mixedviT, ,,baraTaSvilTan, romlis stili da sityvieri
purizmi rafinirebis etalonad darCeba mudam, qarTuli riTmis bunebrivi
prosodiis dakargva amouxsnel paradoqsad rCeba“ (139, 7).
baraTaSvilis riTmis Tavisebureba Tanamedrove
literaturaTmcodneobaSi amgvarad aris axsnili: ,,baraTaSvilisaTvis ar
dgas nakluli riTmis bunebrivoba-arabunebrivobis sakiTxi. im mxatvrul-
esTetikur sistemaSi, romelic realizebulia mis nawarmoebebSi, igi
Seucvlelia da erTaderTi. baraTaSvilis axali tipis lirikisaTvis
nakluli riTma yvelaze ufro sasurveli formaa akustikuri momentidan
semantikur momentze yuradRebis gadatanis gamo“ (40, 27).
vfiqrobT, am SemTxvevaSi sainteresoa is, rom galaktioni Tavis
CanawerSi msjelobs im sakiTxze, romelic mecnierTa xangrZlivi gansjisa
da ganxilvis sagani iyo.
mniSvnelovani da zustia Tavad galaktionis Sexedulebebi, Tundac is,
rom baraTaSvilis mier uaryofilia riTmis ise gageba, rogorc esmoda
rusTavels; rom romantikosi poeti eyrdnoba mxolod da mxolod Sinagan
ritms.

45
amave krebulis bolo gverdze galaktions miuweria eqspromti,
romelSic nikoloz baraTaSvilis Semoqmedebidan miRebul STabeWdilebas
gviziarebs:
,,xelSi mipyria baraTi Slili
leqsi: - es aris baraTaSvili.
bedi ucqerda mas, viT naSvilebs,
dro sxvas ver mogvcems baraTaSvilebs.
Tumca isrebi bevrma daSvilda
msgavsi ver gaxdnen baraTSvilTa“.

galaktionis biblioTekaSi inaxeba grigol orbelianis 1928 wels


gamocemuli leqsebis krebuli vaxtang kotetiSvilis redaqciiTa da
kritikuli weriliT.
poets v. kotetiSvilis werili waukiTxavs da teqstis zogierTi
monakveTiT gansakuTrebiT dainteresebula. magaliTad, romantikosTa
sevdis mizezis Sesaxeb mkvlevari wers:
,,magram ra iyo mizezi, romelic am Taobas ase sevdian gunebaze
ayenebda, da pirovnul gancxromis drosac ki, raRac TalxiTa hmosavda mis
sulsa? es mizezi iyo saqarTvelos mier damoukideblobis dakargva, da
ruseTis policiuri reJimis damyareba qarTuli saxelmwifoebrivobis
nangrevebze“ (72, XXIV).
galaktions es striqonebi mouniSnavs da miuweria: ,,mxolod es? ara! aq
iyo ganwiruleba feodalebis, romelic hkargavda sarCo-sabadebels, Zvels
myudroebas, sasaxleebs, Cvevebs“.
grigol orbelianis erT-erT personaJze _ lopianaze msjelobisas v.
kotetiSvili imowmebs striqonebs:

,,Cemsa dardebsa vin inaRvlis, vin aris?


vis raT unda, lopiana vin aris?“ (72, XXXIV)

da aRniSnavs: ,,aq ukve poeti axal motivs iZleva. es erTgvari


demokratizmis Canasaxia, da meTevze lopianac, ,,muSa boqulaZis“ Taviseburi
winamorbedia“ (72, XXXIV).
galaktions es Tvalsazrisi damajereblad ar mosCvenebia, v.
kotetiSvilis sityvebi mouniSnavs da miuweria: ,,tyuilia!“

46
calkeuli sityvebi da striqonebi araerT nawarmoebSia gaxazuli.
magaliTad, leqsSi ,,Rame“ poets erTi mxriv ainteresebs leqsika _
moniSnulia Semdegi sityvebi da Sesityvebebi ,,miT guls“, ,,eSxis maxiTa“,
,,neliad“, ,,bageba“; xolo meore mxriv sixarulis warmavlobis grigol
orbelianiseuli gadmocemis Tavisebureba:

,,maSin vhscan, Jamni samoTxis


rom ama sofels arian,
magram, ax, Jamni mis tkbilni
esred maliad rad hrbian?
gulis surviliT dacxromas
rom ar srulebiT gvaclian,
es ars sawuxar, rom bolo
TviT sixarulsac hqonian“. (72, 20)

nawarmoebSi ,,saRamo gamosalmebisa“ poetis yuradRebas Tergis saxe


ipyrobs: ,,Tergi rbis, Tergi Rrialebs, kldeni bans eubnebian“, xolo
leqsSi ,,iaralis“ Semdegi striqonebia gaxazuli:

,,warsulTa droTa, didebis droTa,


yovli keTili Tana wariRes...“ 3 (72, 37)

poets mouniSnavs ,,iaralis“ Seqmnis TariRi da iqve grigol


orbelianis asakic miuweria: 33 wlis.
galaktioni am krebulSi warmodgenili araerTi leqsis TariRiT
dainteresebula (leqsebi: ,,Rame“, ,,muxambazi“ (,,suliT erTno...“), ,,Cemi
epitafia“, ,,albomSi Rr. op“, ,,Tamar mefis saxe beTaniis eklesiaSi“ da sxv.).
sagangebod dauTvlia leqsebic da sarCevze wauweria: ,,25 leqsi _ dawerili
40 wlamde“.
sxva nawarmoebebTan erTad am krebulSi Setanilia grigol
orbelianis erTstrofiani leqsi ,,davberdi“:

,,davberdi, beds ver moveswar,

3 20-ian wlebSi galaktioni aqveynebs leqss ,,Cemo iarali“, romelic gr.


orbelianis ,,iaralisTan“ aris dakavSirebuli. galaktionis es nawarmoebi
gaanalizebulia Cveni naSromis bolo _ meoTxe TavSi.

47
daemxo Cemi samSoblo,
guls miklavs uimedoba,
saflavs Cavdivar simwariT“... (72, 45)

am uriTmo nawarmoebs galaktionis mowoneba ver daumsaxurebia. poeti


am teqsts gauRizianebia da STabeWdileba iqve daufiqsirebia: ,,esaa leqsi?“,
Semdeg ki Tavisive komentari gadauxazavs. n. tabiZis TqmiT, poets
aCqarebuloba ugrZvnia da amis gamo gadauSlia es SeniSvna (122, 82).
grigol orbelianis nawarmoebTa ZiriTadi teqstebis Semdeg am
gamocemaSi dabeWdilia zogierTi leqsis variantebic. galaktioni am
redaqciebsac yuradRebiT gascnobia da zogan gansxvavebac aRuniSnavs
(magaliTad, leqsis ,,Cemi epitafia“, ZiriTadi teqstis mesame striqoni
aseTia: ,,da dafiqrebiT davmzerdi saflavebsa“, xolo pirvel variantSi
vkiTxulobT: ,,da dafiqrebiT davmzerdi saflavT qvaTa“ – am ukanasknelze
galaktions miuweria ,,ebsa“).
grigol orbelianis amave krebulSi aris calke ganyofileba, sadac
Setanilia ,,sadao leqsebi“. maTgan pirvelia leqsi ,,dila“ 4. ramdenadac es
nawarmoebi naklebad cnobilia, vimowmebT mis teqsts

dila

ax, dilav, dilav, kvlav sanatrelo!


Sen Cemis gulis damatkbobelo,
gaqeb, gadideb, Sen Cemo dilav!..
am wylulis guliT madlobas gwirav!..
rom aw miCveno Sen sayvareli,
mwuxare gulis damatkbobeli,
romlisa xilviT es Cemi guli
ars siyvarulad aRtacebuli!
dilav, kvlavac gTxov: rom iyo Semwe,

4
am leqsis aRniSnul ganyofilebaSi Setanis mizezi aralogikuria. rogorc
komentarebSia aRniSnuli, ,,dila“ grigol orbelianis sicocxleSi ramdenjerme
daibeWda avtoris xelmoweriT. is, rom leqsi ,,Rirsebis mxriv naklebxarisxovania“
(rogorc amas redaqtori aRniSnavs), ra Tqma unda, mis calke ganyofilebaSi
moTavsebas ar amarTlebs.

48
am Cems daCagruls guls nugeSi hsce, _
rom ganiRviZos mana Rrma ZiliT,
da gamovides karzeda diliT,
maSin Sen imas Seatyobine,
es Cemi tanjva guls agrZnobine,
uTxar ro me var imisTvis mkvdari
CemTvis nugeSi arsaiT aris!
egebis maSin man Semibralos,
mcire nugeSi SemomiTvalos...
maSin Sen Cemo lamazo dilav,
am Cem sicocxles Sen Semogwirav!.. (72, 151)

am nawarmoebs aseTi minaweri aqvs: ,,es leqsi Zalian hgavs grigol


rCeuliSvilis leqss: ,,ax, mTvarev, mTvarev, damwvarT imedo“.
grigol rCeuliSvili (1820-1877 ww.) XIX saukunis ormocdaaTiani wlebSi
moRvaweobda da im droisaTvis popularuli poeti, mTargmneli da
prozaikosi iyo. ,,...ax, mTvarev, mTvarev“ misi erT-erTi yvelaze cnobili
nawarmoebia, zogi mkvlevari am leqss ,,sentimentalizmis programad“
miiCnevs (ix. magaliTad, s. Wilaias wigni ,,literaturuli werilebi,
Tbilisi, 1946). gavecnoT nawarmoebis teqsts:

,,ax, mTvarev, mTvarev, damwvarT imedo!


msurs Cemi tanjva Sen gagibedo;
mTvarev, xom gaxsovs is bneli Rame,
mxolod Sen iyav im dros mowame!
Senis vercxlebriv naTliT mosilni
xis Zirs visxediT, gvdioda cremli.
gaxsovs, ra sityviT igi beds swyevda, _
romelic imas me maSorebda.
imisi fici, imis imedi
axlac yurs esmis da kvnesis guli!
magram sad aris CemTvis is bedi,
rom ganmiaxlos man siyvaruli!..
nuTu im sityvebs swerda yinulze?

49
maS me raT SemrCa ase Rrmad gulze?
mTvarev, Sen mogTxov Cem sayvarelsa,
monaxe igi yovel mxaresa!..
Tu naxo, mTvarev, Cemi mtanjveli,
uTxar, im xis Zirs yovel Ram veli.
uTxar, rad mtanjavs? rad ar mibralebs?
ratom ar mova da ar maxarebs?..
Tu naxo, mTvarev, ualersebs sxvas,
nuRaras etyvi, sul nu gascem xmas!
maSin im xis Zirs me moviklav Tavs
da qveynad movfen Cems mware ambavs. (84, 73)

grigol rCeuliSvilis araerTi leqsi sxva avtorTa nawarmoebebis


gadakeTebis Sedegad aris Seqmnili. magaliTad, rogorc miuTiTeben, misi
,,yvedreba“ puSkinis cnobili leqsis - ,,me Tqven miyvardiT“ - mixedviT aris
dawerili, xolo ,,siyvarulo ra grZnoba xar“ warmoadgens al. WavWavaZis
cnobili leqsis _ ,,siyvarulo, Zalsa Sensa“ _ mibaZvas (151, 161-163)
aSkaraa, rom es ori leqsi erTmaneTTan aris dakavSirebuli, rogorc
formis mxriv, ise Sinaarsobrivad5. rogorc Cans, T. g. o.-s xelmoweriT
gamoqveynebulma ,,dilam“ mniSvnelovani STabeWdileba moaxdina gr.
rCeuliSvilze da ase Seiqmna cnobili leqsi ,,...ax, mTvarev, mTvarev“.
am SemTxvevaSi CvenTvis mniSvnelovani is aris, rom galaktioni
grigol orbelianis krebulSi Setanili sadao, naklebad cnobili
nawarmoebiTac ki interesdeba da akvirdeba mas.
wignis bolo gverdze ki amgvari minaweria:
,,unda monaxul iqnas gr. orbelianTan il. WavWavaZis Sexvedris ambavi
(natalia gabunia-cagarelTan erTad rom mivida gr. orbeliani, ukve
ukanasknelis siberis dros). nataliam SecdomiT Tu nebsiT SecodebiT
imRera ilia WavWavaZis leqsi _ grigol orbelianis leqsis magivrad“.
gaurkvevelia, sad da rogor apirebda am cnobis moZiebas galaktioni.
rogorc Cans, poets mosmenili hqonda mis mier CaniSnuli ambavi. dRes es

5 qarTuli poeziis meaTe tomSi leqsi ,,dila“ dabeWdilia, rogorc g. dvaniZis


nawarmoebi. redaqtoris argumenti am SemTxvevaSic arasaTanadoa. dReisaTvis
SeuZlebelia dabejiTebiT iTqvas, vis kalams ekuTvnis es leqsi.
50
Canaweri erTi mcire, magram saintereso faqtiT amdidrebs XIX saukunis
ori avtoris _ ilia WavWavaZisa da grigol orbelianis urTierTobis
istorias.
aleqsandre WavWavaZis 1949 wlis krebulSi _ ,,leqsebi“, romelic
WyviSSi inaxeba, galaktions mxolod ori leqsis calkeuli striqonebi
mouniSnavs. am nawarmoebTagan pirvelia ,,muxambazi laTaiuri“, konkretulad
ki Semdegi striqonebi:

,,ra omis cecxli astydeba


brZeni sifrTxiliT waxdeba.
......
brZeni sul sikvdilsa fiqrobs,
da loTi gamarjvebasa
......
rac seni ukurnel iyos,
Rvinoa imis wamali“...

leqsSi ,,Rimilman kari lalisa“ poets gauxazavs pirveli strofis


meoTxe striqoni ,,xvalem izrunos xvalisa“ da miuweria: g. tabiZe.
g. tabiZis cnobili leqsis _ ,,xvalem izrunos xvalisas“ STagonebis
wyaros Sesaxeb qarTul literaturaTmcodneobaSi ramdenime erTmaneTisagan
gansxvavebuli Tvalsazrisi arsebobs (detalurad amis Sesaxeb ix. naSromis
meoTxe Tavi). galaktionis minaweri ki, vfiqrobT, im Sexedulebis
sasargeblod metyvelebs, romlis mixedviTac, galaktionis es nawarmoebi
aleqsandre WavWavaZis leqsidan _ ,,Rimilman kari lalisa“ miRebuli
SemoqmedebiTi impulsis Sedegad aris Seqmnili.
vaxtang orbelianis 1928 wlis leqsebis krebulSi galaktions
mouniSnavs ramdenime leqsis saTauri. es nawarmoebebia: ,,gamosalmeba“,
,,mogoneba“, ,,bulbuli“, ,,oboli“, ,,samSoblo qveynis pasuxi“, ,,qali is aris“,
,,mTis qali da mogzauri“ da ,,poets“. rogorc Cans, poetma es leqsebi
saukeTesod miiCnia da amis gamo gamoarCia isini.
galaktionis biblioTekaSi inaxeba araerTi iseTi wignic, romelic
qarTvel romantikosTa Semoqmedebas ukavSirdeba. magaliTad: sergi Wilaias
,,vaxtang orbeliani“, aleqsandre WavWavaZis bibliografia, iona meunargias,

51
,,cxovreba da poezia nikoloz baraTaSvilisa“, aleqsandre quTelias ,,n.
baraTaSvilis filosofiuri msoflmxedveloba“, akaki gawerelias
,,sikvdili baraTaSvilisa“. am wignebze minawerebi ar aris, Tumca zogierT
maTganSi calkeuli monakveTebi galaktions fanqriT mouniSnavs. amgvar
gamocemaTa poetis biblioTekaSi arseboba, bunebrivia, metyvelebs imaze,
rom galaktionis dainteresebuli iyo qarTvel romantikosTa biografiiT,
SemoqmedebiTa da im gamokvlevebiT, romlebic am avtorebsa da maT
teqstebTan iyo dakavSirebuli.

52
Tavi III
qarTuli romantizmis tradicia da
galaktion tabiZis adreuli (1908-1914) wlebis Semoqmedeba

1. sakiTxis Seswavlis istoria

galaktion tabiZis adreuli Semoqmedeba qarTuli romantizmis


umniSvnelovanes warmomadgenlis _ nikoloz baraTaSvilis6 lirikasTan XX
saukunis dasawyisSi daakavSires. galaktionis 1914 wels gamocemul pirvel
wigns _ ,,leqsebi“ _ win uZRvis ivane gomarTelis werili - ,,sevdis mgosani“.
werilis avtori miuTiTebs im siaxloveze, rac misi azriT, SeiniSneba nikoloz
baraTaSvilisa da galaktion tabiZis Semoqmedebas Soris: ,,baraTaSvilis
Semdeg Cveni poezia sakmaod ganviTarda, magram baraTaSvilis gzas ki ascda.
poeziis umTavres sagnaT erovnuli mdgomareoba da sazogadoebrivi kiTxvebi
gadaiqca, Cveni poezia sevdiT savsea, magram es sevda umTavresad erovnulia,
sazogadoebrivi, _ Cveni erovnuli mdgomareobiTa da sazogadoebrivi
cxovrebis naklulovanebiT gamowveuli. baraTaSvilis msoflio sevdis kilo
gaismis tabiZis poeziaSi...“ (28, VII), _ wers iv. gomarTeli da galaktionis
lirikuli gmiris sevdis mizezzec miuTiTebs: ,,umiznobis, sicalieris Savi
nisli dasdevs mas, rogorc n. baraTaSvils Tan sdevda Savi yorani da poetis
sevda matulobs, misi sulieri tanjva izrdeba“ (28, VIII), bolos ki amgvar
daskvnas gvTavazobs: ,,tabiZem RrmaT igrZno yoveli Segnebuli adamianis sevda
da sulis swrafva, baraTaSvils gamoexmaura da Tvisi mkvnesare xmebi msoflio
sevdas SeuerTa“ (28, XI)
galaktionis pirvel krebulze dawerili recenziis avtorma, vano yifianma,
ukve konkretul nawarmoebzec miuTiTa da galaktionis baraTaSvilTan
mimarTebas gavlena uwoda, Tumca iqve aRniSna is Taviseburebac, rac
galaktionis Semoqmedebas, misi SexedulebiT, nikoloz baraTaSvilis
lirikisagan ganasxvavebda: ,,tabiZes n. baraTaSvilis gavlena etyoba (,,elegia“),
Tumca, igi n. baraTaSvilze Sors midis. samSoblosa da satrfos ganSorebiT

6 rogorc aRvniSneT, galaktionis adreuli lirika qarTuli romantizmis sxva


warmomadgenelTa SemoqmedebasTan siaxloves ar amJRavnebs. amdenad, naSromis mesame
Tavi ZiriTadad galaktionis nikoloz baraTaSvilTan mimarTebis xasiaTis cxadyofas
eTmoba.

53
ar kmayofildeba da rogorc vsTqviT, xorcielaT da sulieraT datanjuli
poeti sikvdils natrobs, raTa samudamoT gaecalos am araraobas, orpir
qveyanas da iq daisvenos, sadac samaradiso siCume mefobs“ (130, 11).
1915 wels gamoqveynebul werilSi _ ,,qarTveli mwerlebi – galaqtion
tabiZe (misi leqsebis gamocemis gamo)“ _ ioseb arimaTielma (imedaSvilma)
TiTqmis ucvlelad gaimeora iv. gomarTelis Tvalsazrisi. igi wers: ,,g. tabiZe,
_ es bunebisa da adamianis sulis mesaidumle, _ sruliad gankerZoebiTa sdgas.
Tavisi SemoqmedebiT igi msoflio sevdis mgodebelT (CvenSi n. baraTaSvils)
uaxlovdeba“ (4, 5).
amave wels gamoqveynda aleqsandre abaSelis werili ,,yviTeli foToli (g.
tabiZis poezia)“, sadac avtorma galaktionis ,,udabnosa“ da n. baraTaSvilis
,,suli obolis“ siaxloveze mianiSna. ,,waikiTxeT ,,udabno“ da Tqven igrZnobT,
Tu ra aris martooba sulisa“, _ werda al. abaSeli (1, 230). TiTqmis naxevari
saukunis Semdeg gamoqveynebul werilSi _ ,,filosofiuri motivebi
galaqtionis SemoqmedebaSi“ _ es Tvalsazrisi gaimeora dimitri benaSvilma.
galaktionis ,,udabnos“ Sesaxeb msjelobisas man aRniSna: ,,Cven aq mowmeni varT
didi adamianis sevdisa, romelic Soreuli asociaciebiT exmaureba nikoloz
baraTaSvilis genias“ (19, 164).
1915 wels galaktionis Semoqmedebas kidev erTi werili _ mixeil
abramiSvilis ,,Ramis mgosani“ _ mieZRvna, sadac garkveuli adgili eTmoba
galaktionis nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan mimarTebis sakiTxs. m.
abramiSvili mxolod im gansxvavebebze (da ara msgavsebaze) amaxvilebs
yuradRebas, rac am ori poetis Semoqmedebas Soris SeiniSneba. vfiqrobT,
mniSvnelovania, rom m. abramiSvili swored nikoloz baraTaSvilis
Semoqmedebis fonze aanalizebs galaktionis teqstebs _ anu mkvlevars am ori
poetis lirikas Soris arsebuli msgavseba saeWvod ar miaCnia da axla
gansxvavebebis povnas cdilobs. ,,tabiZe da n. baraTaSvili _ sruli
winaaRmdegobaa Tvisi temperamentiT. pirveli TiTqos umoZrao sulia,
baraTaSvili ki Zlieri titania, suliT maRali da guliT vaJkaci. igi Tavis
beds fatalurad ar mindobia, ar scxovrobs mxolod Savi fiqrebiT, aramed
kidev Zlierad moZraobs, ibrZvis, muxTal beds umklavdeba... tabiZe ki mxolod
garindebuli Sescqeris ciur mnaTobTa myudroebas, mis elvarebas Sav RameSi
da saidumloebiT mosil mSvenierebas. igi sdgas viT udabnos mwiri mwuxris
dros da aRavlens melodiur locvas“ (3, 12).
1916 wels daibeWda tician tabiZis werili _ ,,martoobis ordenis
kavaleri“ galaqtion tabiZe“. t. tabiZem galaktionis nikoloz baraTaSvilis
54
SemoqmedebasTan mimarTebis xasiaTze amgvarad miuTiTa: ,,simvolizms CvenSi
Ramec ar gauTevia... mxolod exla iwyeba pirveli xazebis gaxsna, ukve grZnob
axal sios. es gariJraJis win burusia: da unda gaTendes. am saxeTa cvlas
uCvevi Tvalic SeamCnevs gal. tabiZeSi. grZnob, rom poeti ukve gadmofrinda
Zveli budidan, magram sivrces laRad safrenad jer ver endoba da SiSiT
ikvalavs gzas. mis simReraSi gzebis ZebnaSi Tqven modixarT n. baraTiSvilidan
da mamia gurielidan, magram swori xazi, romelic gamoarCevs mas am
poetebisagan, ise rogorc lamartinidan irCeva verleni da puSkinidan al.
bloki, jer mxolod konturiT aris daxazuli, am gamourkvevlobiT da
burusiT xasiaTdeba g. tabiZe da mwerloba Cveni dReebisa“ (124, 318-319).
20-ian wlebSi gamoqveynebuli werilebi ZiriTadad ,,artistul yvavilebSi“
Setanil teqstebs Seexeba da CvenTvis saintereso sakiTxic swored am aspeqtiT
aris ganxiluli, adreul lirikaze ki TiTqmis araferia naTqvami, ris gamoc,
am avtorebsa da maT Sexedulebebze naSromis meoTxe TavSi visaubrebT.
1933 wels gamoqveynebul werilSi ,,galaqtion tabiZis SemoqmedebiTi
gzebi“ simon xundaZem ori poetis sulieri naTesaoba udavod miiCnia: simon
xundaZis azriT, ,,n. baraTaSvilis ,,sulo boroto“ da gal. tabiZis ,,elegia“
aaSkaraveben am naTesaobis mTavar xazebs“ (160, 3). garda amisa, mkvlevari
Tvlis, rom ,,mistiuri melanqolia dakargul, tkbil yrmobaze da
metafizikuri survili bedis sazRvris gadalaxvisa Tavisebur kavSirs abams am
ori sxvadasxva saukunis poetebs Soris“ (160, 3).
30-iani wlebis bolos _ 1938 wels _ gamoqveynda akaki gawerelias werili
,,galaqtion tabiZis lirika“, sadac mkvlevari galaktionis adreuli
Semoqmedebis romantizmTan siaxloveze msjelobs: ,,galaqtion tabiZem
leqsebis pirvelive wigniT gamoamJRavna iSviaTi ostatoba liriuli
TrTolvis gadmocemis sferoSi. marTalia, poeti jer kidev midioda
romantikuli lirikis nacnobi gziT, igi didis sifaqiziT imeorebda Zvels
motivebs, romliTac yovelTvis gamoirCeoda TanamedroveTa Soris, magram
ferebis zusti ganawileba, peizaJis xatvis unari, didi emociuri Zala misi
leqsebisa imTaviTve cxadyofda, rom romantikul lirikas SemdegSi aRar
SeeZlo raime axalisa da mniSvnelovanis Tqma am mimarTulebiT. galaqtion
tabiZem TiTqmis amoswura am lirikis SesaZleblobani. igi exeboda sakmaod
cnobil Temebs (,,yorani“, ,,mTawmindaze“, cikli leqsebisa martoobisa da
miusafrobis Sesaxeb) da TiTqos ukanasknelad imeorebda n. baraTaSvilis
poetur xmas“ (24, 142-143)

55
Salva radianma 1940 wels gamoqveynebul werilSi - ,,galaqtion tabiZe“ -
aRniSna, rom ,,qarTuli klasikuri poeziis warmomadgenlebidan gal. tabiZe
yvelaze met naTesaobas n. baraTaSvilTan grZnobs“. man kidev erTxel miuTiTa
galaktionis leqsis - ,,elegia“´- n. baraTaSvilis nawarmoebTan _ ,,sulo
borotosTan“ kavSirze. misi TqmiT, ,,am ori leqsis Sinaarsi, sityvieri masala
da poeturi gancda TiTqmis arafriT gansxvavdeba erTmaneTisagan“ (79, 92).
avtoris azriT, aseTive msgavseba SeiniSneba galaktionis ,,Sav yoransa“ da
nikoloz baraTaSvilis ,,merans“ Soris. (79, 92). ramdenime wlis Semdeg
gamoqveynebul wignSi ,,Tanamedroveni“ S. radiani ukve sxva nawarmoebTa
siaxlovezec miuTiTebs. igi erTmaneTTan akavSirebs leqsebs: ,,mTawmindaze“ da
,,SemoRameba mTawmindaze“, ,,xomlsa“ da ,,merans“, ,,Cemi varskvlavi satrfoo“ da
,,madli Sens gamCens, lamazo“ (80, 42-43). garda amisa, mkvlevari gamoTqvams
azrs, rom ,,suliT obolis“, miusafaris cneba galaktionis poeziaSi n.
baraTaSvilis Semoqmedebidan Sevida (80, 43).
1943 wels Jurnal ,,mnaTobSi“ gamoqveynebul werilSi b. JRentma
yuradReba gaamaxvila ori poetis ,,Rrma sulier naTesaobaze“ da am naTesaobis
,,ueWveli kvalis“ dasturad daimowma leqsi ,,Savi yorani“ (77, 161).
1951 wels gamoica sergi Wilaias wigni ,,galaqtion tabiZis poezia“7,
sadac erT-erTi Tavi _ ,,g. tabiZis damokidebuleba XIX saukunis qarTul
poeziasTan“ _ CvenTvis mniSvnelovan sakiTxs eTmoba. aq mkvlevari SedarebiT
vrclad saubrobs galaktionis nikoloz baraTaSvilTan mimarTebis Taobaze.
misi TqmiT, ,,galaktion tabiZeze yvelaze didi gavlena n. baraTaSvilis
poeziam moaxdina, is iyo misi STagonebis wyaro“ (150, 45). mkvlevaris azriT,
galaktionis lirikis sevdiani ganwyobilebani, cxovrebis romantikuli
aTviseba saTaves nikoloz baraTaSvilis romantikul leqsebSi poulobs. (150,
46). igi msjelobs calkeul TemaTa da motivTa (bunebis gancdis Tavisebureba,
siyvarulis, suleri oblobis Tema) gansaxovnebis msgavsebazec, Tumca misi
msjeloba metismetad zogadia.
ukve cnobili paralelebis garda s. Wilaia miuTiTebs im msgavsebaze, romelic
galaktionis ,,axal talRas“ akavSirebs nikoloz baraTaSvilis leqsTan
,,fiqrni mtkvris piras“. agreTve saubrobs ,,guriis mTebisa“ da ,,meranis“

7
amave sakiTxs msjelobs s. Wilaia 1949 wels gamocemul wignSi
,,literaturuli werilebi“, sadac erT-erTi werili swored galaktion tabiZis
Semoqmedebas eZRvneba. Tumca am SemTxvevaSi vimowmebT 1951 wels gamoqveynebul wigns,
radgan aq CvenTvis saintereso problema ufro vrclad aris ganxiluli.

56
kavSirze (150, 56), aRniSnavs, rom ,,galaktion tabiZe siyvarulis gagebaSi n.
baraTaSvils yvelaze ufro enaTesaveba leqsiT ,,Cemi varskvlavi“, radgan es
nawarmoebi exmaureba nikoloz baraTaSvili leqsebs ,,Cems varskvlavs“ da ,,ar
ukiJino satrfoo“ (150, 57).
S. radianisa da s. Wilais mier SeniSnuli paralelebze saubrobs eTer
SuSania 1956 wel gamocemul wignSi ,,galaktion tabiZe“, amave mkvlevarTa
Tvalsazrisebis erTgvar Sejamebas warmoadgens konstantine meZvelias
narkvevi ,,n. baraTaSvili da galaktion tabiZe“ (65, 85-97). aseve, zogadad
msjelobs sargis caiSvili CvenTvis saintereso sakiTxze 1973 wliT
daTariRebul werilSi ,,galaktioni da qarTuli klasikuri poezia (ramdenime
SeniSvna da paraleli)“.
akaki xinTibiZis wignis _ ,,galaktionis poetika“ _ pirveli TavSi,
romelic 1968 wliT aris daTariRebuli, mkvlevari wers: ,,axali Taobis
poetebs Soris galaktionma yvelaze ukeT SeigrZno msgavsi istoriuli
viTareba, romelic Tavis drosa da baraTaSvilis samwerlo asparezze
gamosvlis periods Soris arsebobda... Tumca galaktionis Cafiqreba
sakacobrio kiTxvebze baraTaSvilis ubralo gameorebad ar SeiZleba miviCnioT.
galaktioni axal situaciaSi svams analogiur kiTxvebs da ufro akonkretebs
Tavis ocnebas, arbilebs da anazebs ganwyobilebebs, rasac gamoxatvis
Taviseburi forma mohqonda“ (158, 3). samwuxarod, mkvlevars galaktionis
adreuli lirika nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan mimarTebiT ar
gauanalizebia, mxolod amgvari zogadi Tvalsazrisis gamoTqmiT Semoifargla.
1972 wels gamoqveynebul wignSi ,,legenda galaktionis cxovrebisa“ revaz
TvaraZem galaktionis nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan mimarTebas
Segirdoba uwoda da iqve aRniSna, rom ,,galaktion tabiZis adreul lirikaze
baraTaSvilis gavlenis sakiTxi jerac ar aris sabolood Seswavlili“ (45, 57).
es Tvalsazrisi gaimeora mkvlevarma amave wignis 2001 wels gamoqveynebul
Sevsebul redaqciaSic.
Cveni kvlevis saganTan _ nikoloz baraTaSvilis tradicia da galaktion
tabiZis adreuli Semoqmedeba _ mtkiced aris dakavSirebuli mkvlevarTa
Sexeduleba galaktionis 1908-1914 wlebis lirikis xasiaTze.
galaktionis adreuli Semoqmedebis Sesaxeb ori, urTierTsapirispiro
Tvalsazrisi arsebobs. tradiciuli SexedulebiT, 1908-1914 wlebi
galaktionisaTvis literaturuli Segirdobis xanaa (5, 104), aRniSnuli
periodis misi lirika ki stiluri siWreliTaa aRbeWdili da XIX saukunis
poeziis inercias eqvemdebareba (139, 13).
57
gansxvavebuli Tvalsazrisis mixedviT galaktionis adreuli lirika misi
Semoqmedebis gansakuTrebuli etapia, Tavisi pirveli wignis mixedviT
galaktioni garkveuli msoflaRqmisa da stilis dasrulebuli poetia (34, 77),
Sesabamisad _ galaktionis 1908-1914 wlebis Semoqmedeba gzaa ,,artistuli
yvavilebisken“ (37, 319).
im mkvlevarTa umetesoba, vinc galaktionis Segirdobaze msjelobs,
mxolod calkeuli striqonebis damowmebiT Semoifargleba. magaliTad,
aTwleulebis manZilze sruliad sakmarisad iTvleboda galaktionis romelime
frazis siaxlove SeeniSnaT sxva avtoris SemoqmedebasTan, rom poetis
Segirdobaze saubari daewyoT.
sapirispiro azris dasabuTeba, imis Cveneba, rom galaktioni 1908-1914
wlebSi garkveuli msoflaRqmisa da stilis dasrulebuli poetia
galaktionis adreuli Semoqmedebis analizis safuZvelze gaxda SesaZlebeli.
am sakiTxs eZRvneba Teimuraz doiaSvilis araerTi gamokvleva, maT Soris -
,,gza ,,artistuli yvavilebisken“.
aRniSnuli gamokvlevis pirveli nawili galaktionis adreuli lirikis
Temebisa da motivebis romantizmTan kavSirze msjelobas eTmoba. mkvlevari
miuTiTebs aramxolod msgavsebebze, aramed _ gansxvavebebzec.
werilis meore nawili - ,,tradicia da novacia“ CvenTvis sayuradRebo
sakiTxs eZRvneba. mkvlevari Tvlis, rom galaktioni 10-iani wlebidan iwyebs
romantizmis tradiciis aRdgenas (31, 483). igi araerT nawarmoebs ganixilavs da
axsnas uZebnis im msgavsebas, rac galaktionis ama Tu im frazas winamorbed
poetTa teqstebTan akavSirebs.
Teimuraz doiaSvili aanalizebs araerT nawarmoebs, maT Soris leqsebs:
,,qandakeba“ (romelic baraTaSvilis nawarmoebTan _ ,,napoleon“ aris
dakavSirebuli), ,,ra mSvenieri iyo nami“ (es leqsi baraTaSvilis lirikidan
momdinare ori saxis ,,namisa“ da ,,mzis“ urTierTobas eyrdnoba), msjelobs
,,Savi yoranis“, ,,udabnosa“ da ,,Sori alersis“ Sesaxeb.
,,saerTod, galaktionis adreul lirikaSi TiTqmis yvela Tema
transformirebulia axali cnobierebis mier da am azriT igi axali SinaarsiT
aRbeWdili poeziaa (38, 492), _ aseTia T. doiaSvilis daskvna.
bolo wlebSi gamoqveynebul werilebsa da wignebSi isev meordeba
araargumentirebuli azri galaktionis Segirdobasa Tu mimbaZvelobaze.
avTandil nikoleiSvilis 2002 wels gamocemul wignSi ,,meoce saukunis
qarTuli literaturis istoriis narkvevebi“ naTqvamia, rom galaktionis 1914-
1915 wlamde daweril araerT leqsSi aSkarad igrZnoba me-19 saukunis poeturi
58
inercia (71, 218); venera kavTiaSvili galaktionis adreul lirikas Segirdobis
periods uwodebs (51, 21), msgavsi viTarebaa zeinab sarias wignSi ,,galaktion
tabiZis intimur-meditaciuri da samoqalaqo publicisturi lirika“. avtori
saubrobs poetis, Segirdobaze, galaktionis mimarTebas XIX saukunis qarTvel
avtorebTan ki ,,mibaZvad“ moixseniebs (88, 10).
amgvaria sakiTxis _ qarTuli romantizmis tradicia da galaktion
tabiZis adreuli (1908-1914) wlebis Semoqmedeba _ Seswavlis istoria. rogorc
vnaxeT, es Tema galaktionis pirveli wignis gamoqveynebisTanave gaxda
msjelobis sagani, aTwleulebis manZilze am problemas araerTi avtori Seexo
da aRniSnuli sakiTxi dResac aqtualuria; miuxedavad imisa, rom am Temas
araerTi werili da gamokvleva mieZRvna, vfiqrobT, igi sabolood da
safuZvlianad Seswavlili ar aris da amdenad, sagangebo kvlevas saWiroebs.

2. nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis Taviseburebani


da galaktion tabiZis adreuli lirikis ena

cnobilia, rom mxatvruli formis komponentTagan Semoqmedebis saerTo


xasiaTze yvelaze swor da utyuar warmodgenas poeturi ena iZleva. igi
pirdapir kavSirSia im ideasa da SinaarsTan, romelsac Semoqmedi gvTavazobs
da sxva komponentebze metad inarCunebs mwerlis mxatvruli meTodis xasiaTSi
wvdomis unars (158, 111). amdenad, rodesac g. tabiZis qarTvel romantikosTa
SemoqmedebasTan mimarTebaze vmsjelobT, upirvelesad, unda davakvirdeT
galaktionis poetur enas da gavarkvioT, ramdenad eyrdnoba poeti adreul
etapze romantikosTa mxatvrul metyvelebas.
galaktionis 1908-1914 wlebis Semoqmedeba gansakuTrebul siaxloves
amJRavnebs nikoloz baraTaSvilis lirikasTan; rogorc mosalodneli iyo, es
siaxlove galaktionis poetur enaze aisaxa. aqve unda iTqvas isic, rom
calkeuli gamonaklisebis garda sxva romantikosTa poetur metyvelebasTan
galaktionis adreuli lirikis enas aSkara kavSiri ar aqvs.
nikoloz baraTaSvilis poeturi enis Sesaxeb ramdenime erTmaneTisagan
gansxvavebuli Tvalsazrisia gamoTqmuli. pavle ingoroyvas azriT, `nikoloz
baraTaSvilma daagvirgvina aleqsandre WavWavaZisa da grigol orbelianis
mier dawyebuli ganaxleba qarTuli poeziisa. baraTaSvili gabedulad scvlis
59
moZvelebul poetur stils, igi poulobs axal xmas axali Sinaarsis
gadmosacemad... iZleva poeturi metyvelebis namdvil gadaxalisebas~ (48, 111).
sruliad sapirispiros amtkicebda akaki SaniZe. misi SexedulebiT:
`baraTaSvilis ena Zalian Taviseburia: sityvebis SerCeva, maTi wyoba,
gramatikul formebSi Camosxma – es imdenad individualuria, rom saWiroa
specialuri mimoxilva... baraTaSvilis ena ufro mZimea, vidre me-17_me-18
saukuneebis zogierTi mwerlis... ZiriTadi niSani, romelic baraTaSvilis enas
axasiaTebs, es aris tendencia, mihyves Zvel saliteraturo enasL Zveli
sityvebisa da gamoTqmebis gadmoReba, Zveli gramatikuli formebis xmareba –
ai baraTaSvilis enis Tavisebureba~ (132, 134).
narkvevSi ,,rogor muSaobda nikoloz baraTaSvili“ grigol kiknaZe
erTmaneTs adarebs n. baraTaSvilis nawarmoebTa ZiriTad teqstebsa da maT
variantebs da aRniSnavs: ,,es magaliTebi aSkarad metyveleben, rom nikoloz
baraTaSvili sruliadac ar cdilobda arqaizmebi Semoetana Tavis poeziaSi
anu Tavisi SemoqmedebisaTvis maincdamainc arqauli xasiaTi mieca. piriqiT,
Tavis nawers igi im mxriv asworebda, rom arqaizmisgan gaeTavisuflebina (58,
228). mkvlevari aqve SeniSnavs, rom poetma es amocana ,,yvela SesaZlo
SemTxvevaSi ver (Tu ar) ganaxorciela (58, 228). grigol kiknaZem miuTiTa
arqauli tonis funqciaze: ,,sxva poetTagan gamorCeul saxes mis poezias
erTgvari arqauli tonic aZlevs: uamisod Cven veRar davinaxavdiT nikoloz
baraTaSvilis daxvewil swrafvasa da gancdaTa sifaqizeso“, _ wers igi (58,
233).
gansakuTrebiT mniSvnelovania mkvlevaris dakvirveba, romlis mixedviTac:
,,mkiTxveli ver grZnobs stilis arqaulobas maSinac ki, rodesac man icis, rom
poetis metyveleba Zveli gamoTqmebiTaa datvirTuli; arqaizmi TiTqos ikargeba
nikoloz baraTaSvilis leqsTa Tavisufal dinebaSi, radgan mkiTxvelisaTvis
pirvel yovlisa misi poeziis siaxlea mocemuli da ara is, rom igi Zvel
sityvebs iyenebs“ (58, 233-234). grigol kiknaZis daskvniT, ,,yvelaferi es
miuTiTebs imaze, rom enis sakiTxSi nikoloz baraTaSvili sruliadac ar aris
konservatori“ (59, 205).
galaktion tabiZis CanawerebSi nikoloz baraTaSvilis enis Sesaxeb amgvar
sityvebs vkiTxulobT: ,,baraTaSvilis ena ufro uaxlovdeba Tanamedroveobas,
Tanamedrove siyvarulisa da mwuxarebis gamosaxatavad“ (104, 64).
es aris fraza eseebis ciklidan, romelsac ,,Zvirfas saflavebs“ uwodeben.
,,Zvirfasi saflavebi“, savaraudod, 10-iani wlebis bolos aris dawerili.
vfiqrobT, namdvilad ,,sayuradReboa is, rom galaktionis es dakvirveba
60
gakeTebulia didi xniT adre, vidre n. baraTaSvilis enis Sesaxeb specialuri
samecniero narkvevi daiwereboda“ (67, 139). garda amisa, damowmebuli Canaweri g.
tabiZis poeturi enis nikoloz baraTaSvilis mxatvrul metyvelebasTan
mimarTebis SeswavlisaTvis seriozul safuZvels qmnis.
galaktion tabiZis poeturi enis kvlevas xangrZlivi istoria aqvs. am
sakiTxs araerTi mkvlevari Seexo. daiwera werilebi da gamokvlevebi, maT
Soris: ivane gigineiSvilis ,,zogierTi dakvirveba galaktion tabiZis enaze“,
rafiel SamelaSvilis ,,neologizmebi galaktion tabiZis poeziaSi“, SoTa
ZiZiguris ,,galaktion tabiZis poeturi enis SeswavlisaTvis“; akaki xinTibiZis
wignSi ,,galaktionis poetika“calke Tavi eTmoba poetur enas, xolo besarion
jorbenaZis wigni - ,,poeziis ena“ - mTlianad galaktionis mxatvrul
metyvelebas eZRvneba.
is avtorebi, vinc am sakiTxze werdnen, galaktionis poeturi enis XIX
saukunis mxatvrul metyvelebasTan kavSirs ratomRac saTanado yuradRebas ar
aqcevdnen. maTi interesis sagani, ZiriTadad, galaktionis sityvaTwarmoeba,
poetis neologizmebi iyo.
,,g. tabiZis poeturi enis saTaveebi saZiebelia mravalsaukunovani
saliteraturo metyvelebis SigniT“, - wers SoTa ZiZiguri (143, 96), Tumca,
mkvlevari am zogad Tvalsazriss ar akonkretebs da arc raime magaliTi
moaqvs mis dasasabuTeblad.
galaktionis enisadmi miZRnil wignSi –,,poeziis ena“ _ besarion jorbenaZe
CvenTvis saintereso sakiTxze arafers ambobs.
aRsaniSnavia, rom galaktion tabiZis interesi nikoloz baraTaSvilis da
zogadad, romantikosTa poeturi enisadmi, garkveuli kanonzomierebebiT aris
ganpirobebuli. Teimuraz doiaSvilis azriT, `galaktion tabiZem ara marto
gaimeora romantikuli poeturi sistemis niSnebi, aramed moaxdina am
literaturuli mimdinareobis restavrireba axal istoriul situaciaSi,
realisturi poeturi kanonis moqmedebis fonze~ (38, 486). mkvlevari
galaktionis adreuli lirikis `sayrden sityvebze~ dakvirvebis Semdeg
aRniSnavs: `sityvaTa es arasruli indeqsi... is struqturuli elementebia,
romelTa dakavSireba qmnis romantikuli koncefciis models semantikur
doneze. aq moniSnulia romantikuli gmiris gamorCeuli sulieri konstitucia,
misi ganwyobilebani da grZnobebi~ (38, 486).
es bunebrivia, radgan, zogadad, adreul etapze simbolizmis poeturi enis
sayrdeni romantizmis ena iyo. amis SesaniSnavi magaliTia rusi simbolistis _
valeri briusovis lirika. rogorc aRniSnaven, briusovis leqsebSi aSkarad
61
Canda kavSiri rusuli romantikuli skolis poetebTan. es gansakuTrebiT
SesamCnevia leqsikaze dakvirvebisas, sadac gvxvdeba romantikuli skolisaTvis
damaxasiaTebeli iseTi sityvebi, rogoricaa Crdili, ocneba, saidumlo, sevda,
sizmari, mTvare, wyvdiadi da sxv.“ (165, 6).
amjerad Cveni interesis sagania aseTia: unda gairkves, Tu rogor aisaxa
nikoloz baraTaSvilis poeturi enis Taviseburebebi galaktionis adreul
SemoqmedebaSi.
vfiqrobT, n. baraTaSvilis lirikidan momdinareobs galaktionis poeziaSi
gamoyenebuli araerTi Sesityveba. esenia:

a) cis dasavali – nikoloz baraTaSvilis leqsidan ,,fiqrni mtkvris piras“


(,,da Tvalni rbian Sorad, Sorad cis dasavalsa“). galaktioni am Sesityvebas
pirvelad iyenebs 1912 wliT daTariRebul leqsSi ,,xomli“:

`naTeli Rame, gaSlili zRva, cis dasavali


sdarajobs eTerT simSvides da myudroebas~. (94, 135)

es Sesityveba amave nawarmoebSi kidev erTxel meordeba:

,,naTeli Rame, gaSlili zRva, cis dasavali


isev sdarajobs simSvidesa da myudroebas“. (94, 135)

adreul lirikaSi galaktioni am sityvaTSeTanxmebas kidev ramdenjerme


mimarTavs. igi gvxvdeba leqsebSi - ,,elegia“ (,,daRonebuli gavcqerivar cisa
dasavals...“ (94, 169), ,,rogorc aCrdilni“ (,,cisa dasavals gavcqerivarT
ukanasknelad“ (94, 218), ,,qariSxlis Semdeg“ (,,da mware fiqriT garemoculi
mivCerebivar cisa dasavals“ (94, 227) da baladaSi ,,Tasi“ (,,cisa dasavals
gascqeroda/ susti, fermkrTali“ (101, 69).
ra gvaZlevs safuZvels, vamtkicoT, rom Sesityveba `cis dasavali~
galaktionTan nikoloz baraTaSvilis Semoqmedebidan momdinareobs?
upirvelesad is, rom dasaxelebuli xuTi nawarmoebidan, sadac es Sesityvebaa
gamoyenebuli, orSi (`xomli~ da `elegia~) baraTaSvilis SemoqmedebasTan
aSkara siaxlove SeiniSneba: `xomli~ `merans~ ukavSirdeba, `elegia~ ki _
`sulo borotos~.
vfiqrobT, aqve unda iTqvas, rom nikoloz baraTaSvilis Semoqmedebis
erT-erTi mkvlevari `cis dasavals~ ganmartavs rogorc cis sasufevels.

62
`fiqrni mtkvris piras~ ganxilvisas igi wers: cis dasavali igive sasufevelia
da poetis fiqri, romelic am qveyanaSi, mtkvris napiras ibadeba, `cis
dasavlisken~ _ sasufevlisken miiswrafiso. Tavisi Tvalsazrisis
dasamtkiceblad mkvlevari imowmebs sulxan-sabas sityvebs: `dasasrulsa
caTasa sasufeveli hqvia~ (134, 51).
mkvlevari yuradRebas ar aqcevs im faqts, rom sulxan-saba orbeliani aq
`cis dasasruls~ ganmartavs da ara `cis dasavals~. es ukanaskneli calke
aris axsnili sulxan-sabas leqsikonSi: `dasavali – mzis dasaxedi. dasavali
ewodebis, sadaT mze dahxdebis, xolo aRmosavali – sadaT aRmoxdebis~ (75, 200).
vfiqrobT, swored am mniSvnelobiT aris gamoyenebuli `cis dasavali~
orive poetTan da arc erTi maTgani am Sesityvebas `sasufevlis~ Sinaars ar
aniWebs.
`cis dasavali~ galaktionis Semdegi periodis lirikaSic araerTxel
gvxvdeba. magaliTad, igi gamoyenebulia leqsebSi: ,,mzis Casvla (,,qarma
vercxlisfrad Semosa neli cis dasavali“ (94, 316), ,,qari mogonebaTa“ (,,TiTqo
fenoba zurmuxtis rtoTa, / cis dasavlamde usizmrod mdgari“. (95, 132),
,,cxraas Tvrameti (,,iq, sadac zRva da cis dasavali / sityvis uTqmelad
grZnoben erTmaneTs“), ,,vismen danatrul xmas“ (`frTadaRaluli dRe cdeba
dasaval cas~ (95, 92), ,,gaxsovs is qarbuqi?“ (`cis dasavals, rogorc luqi,
gadaekra norCi Suqi~ (96, 41), Tumca am leqsebSi ukve aRar Cans nikoloz
baraTaSvilis nawarmobebTan kavSiris kvali.

b) ciuri cvari _ es Sesityveba gamoyenebulia `meranSi~:


`satrfos cremlis wil mkvdarsa oxersa damecemian ciurni cvarni~ (14, 120)
galaktionTan igi odnav Secvlili saxiT gvxvdeba:

`msurs, rom vicocxlo... msurs aRar movkvde


msurs, cremli vRvaro da vivalalo,
cremli ciur cvrad ares vapkuro,
gza ekliani cremliT gavkvalo~. (94, 80)
orive poetTan `ciuri cvari~ cremlTan aris dakavSirebuli, rac
gvarwmunebs, rom es Sesityveba galaktions nikoloz baraTaSvilis lirikidan
aqvs SeTvisebuli.

g) niavi neli – gamoyenebulia nikoloz baraTaSvilis leqsSi `bulbuli


vardzed~:

`ase yefda bulbuli, odesca Rame bneli

63
moicvamda Walebsa, qrida niavi neli~. (14, 85)

galaktionis enis leqsikonis mixedviT sityva niavi poetis SemoqmedebaSi


218-jer aris gamoyenebuli (86, 682). galaktionis mixedviT, niavi SeiZleba iyos
mSvidi, celqi, grili, alersiani, surnelovani, saamuri, wynari, frTxili,
mWevri, uvnebi, xalisiani, uzrunveli... niavis am mravalferovan saxeobaTa
Soris erT-erTia ,,niavi neli“ (xan ki arainversirebuli formiT _ ,,neli
niavi“):
pirvelad Sesityveba ,,neli niavi“ galaktions gamoyenebuli aqvs leqsSi
,,fiqri“ (1909 w.):

,,niavi neli,
fiqrT ukumyreli,
miwas gaekra, tye aSrialda“... (94, 66)

garda am leqsisa, aRniSnul Sesityvebas galaktioni iyenebs amave wels


gamoqveynebul nawarmoebSi _ ,,sasaflaoze“:

,,niavi neli vards gafurCqvnils esalmuneba“. (94, 69)

adreul lirikaSi es Sesityveba araerTxel gvxvdeba. magaliTad, igi


gamoyenebulia leqsebSi: ,,Semoqmedeba“ (,,vbrZaneb: tyis SqerSi gaCumdeba niavi
neli“, (94, 77), ,,saflavi“ (,,guls aRelvebuls, sxeuls mowamluls, niavi neli
eTamaSeba...“ (94, 80), ,,Wmunvareba“ (,,roca buCqebSi niavi neli/ nazad da wynarad
waisisinebs...“ (94, 178).
galaktioni Semdegi periodis SemoqmedebaSic mimarTavs am Sesityvebas,
rogorc Cveulebrivi, ise inversirebuli saxiT:

,,gaSala veli nelma niavma...“ (94, 283)


,,gzas ver pouloben neli niavebi...“ (95, 179)
,,xevSi mimoqris neli niavi...“ (99, 285)
,,niavi neli msubuqad hqroda...“ (102, 260)

nikoloz baraTaSvilTan es Sesityveba inversirebuli saxiT aris


warmodgenili (zogadad, romantikosi poetis ganwyobilebis gadmomcem erT-erT
saSualebad swored inversiaa miCneuli (128, 64). sayuradReboa, rom
galaktionis adreul SemoqmedebaSic, igi, umTavresad, inversirebuli wyobiT
gvxvdeba.

64
d) satrfo gulisa – gamoyenebulia nikoloz baraTaSvilis leqsSi
,,merani“:
,,nu damitiros satrfom gulisa, nuRa dameces cremli mwuxaris“... (14, 112)

Salva Rlonti am Sesityvebaze msjelobisas aRniSnavs: ,,poetisaTvis


satrfo ar aris ubralo gatacebis sagani; igi gulis satrfoa da
inversirebuli sityva gulisa swored am mxares miaqcevs Cvens yuradRebas.
amgvarad gaazrebul Sesityvebas kategoriulobis toni Seaqvs n. baraTaSvilis
ganwyobilebis mxatvrulad gadmocemaSi“ (128, 65).
es Sesityveba inversirebuli saxiT gvxvdeba galaktionis erT-erT
leqsSic, ris gamoc, SesaZlebelia, vivaraudoT, rom igi galaktionTan
nikoloz baraTaSvilis Semoqmedebidan momdinareobs:

,,ra vuyo, martod STenilma


ver vpove satrfo gulisa,
arsad Cans tkbili naTeli
Suqmfrqvevel siyvarulisa“ (94, 63).

mniSvnelovania isic, rom ,,meranis“ imave strofSi gamoyenebuli sityva


,,STenili“ (,,da qariSxali ZvalTa STenilTa...“) gvxvdeba galaktionis Cven mier
damowmebul striqonebSi: ,,ra vuyo, martod STenilma...“
galaktionis adreuli lirikis erT-erT nimuSSi _ ,,dangreuli taZari“
es Sesityveba arainversirebuli saxiTaa warmodgenili: ,,gulisa satrfov, rad
daamxe wminda taZari“... leqsi ,,dangreuli taZari“ baraTaSvilis _ ,,vpove
taZaris“ _ Taviseburi poeturi interpretaciaa (am nawarmoebebs vaanalizebT
amave Tavis meSvide qveTavSi). es faqtic ganamtkicebs varauds, rom
galaktionTan sityvaTSeTanxmeba ,,satrfo gulisa“ nikoloz baraTaSvilidan
momdinareobs.
aRsaniSnavia isic, rom es Sesityveba gvxvdeba aleqsandre
WavWavaZesTanac: leqsSi ,,....ros satrfo mouva gulsa“ igi gamoyenebulia
rogorc inversirebuli, ise Cveulebrivi wyobiT:

,,gzas vumzer, vimzer, marama


eha, eha, eha
satrfo gulisa arsada...
...
yurs vupyrob, vupyrob, marama,
eha, eha, eha,

65
ar ismis gulis satrfos xma“. (146, 143)

amave Sesityvebas iyenebs vaxtang orbeliani leqsSi ,,mdinare a...s“:

,,satrfo gulisa wevs bnels samares


veRar uRimebs varskvlavebs, mTvares“ (74, 30)

zogadad, es Sesityveba, rogorc Cans, arc meoce saukunis dasawyisis


poeziisaTvis iyo ucxo. magaliTad, Jurnal ,,saqarTvelos“ 1908 wlis mecxre
nomerSi gamoqveynebuli ioseb griSaSvilis leqsi ,,satrfos“ am striqonebiT
iwyeba:

,,satrfov gulisa, Cemo RmerTa, tkbil-saocnebo


rad gsurs gamSorde, samudamod Tavi manebo...“ (29, 7)

Salva Rlonti aRniSnavs, rom nikoloz baraTaSvils hqonda sakuTari


frazeologia (128, 57). am frazeologiur erTeulebs Soris erT-erTia ,,gulis
satrfo“. mkvlevari CamoTvlis sxva frazeologiur erTeulebsac. vfiqrobT,
sayuradReboa, rom am CamonaTvalSi aris iseTi Sesityvebebic, romlebic
gvxvdeba galaktionis adreul SemoqmedebaSi. amgvari sityvaTSeTanxmebebia:
a) suli oboli. nikoloz baraTaSvilis leqsis – ,,suli obolis~
striqonis - `sabraloa mxolod suli oboli~ gamoZaxili aSkarad igrZnoba
galaktionis 1908-1914 wlebis SemoqmedebaSi. magaliTad, leqsSi ,,udabno“
vkiTxulobT:

`siymawvileSi me vWknebodi, rogorc foToli,


oboli viyav me maSinac, suliT oboli~. (94, 158)

garda amisa, galaktionTan gvxvdeba Sesityvebebi oboli suli (`mas Tan


mihyavda zecisaken oboli suli“; (94, 81) // ,,mdumar saflavebs naRvels SesCivis
/ da Sewevnas sTxovs oboli suli“ – (101, 66) da suliT obloba (,,suliT
oblobas kvnesoda qnari“ – (102, 126).
Semdegi periodis SemoqmedebaSi am Sesityvebas SedarebiT iSviaTad
mimarTavs poeti. magaliTad, igi gamoyenebulia leqsis ,,magram ukvdavi aris
samSoblo“ (dabeWdilia akademiuri gamocemis mexuTe tomSi) erT-erT variantSi
(,,ras giSavebda suli oboli?” – xelnaweri #3339), magram ar aris ZiriTad
teqstSi.

66
meoce saukunis dasawyisSi, rogorc Cans, am Sesityvebas poetebi xSirad
iyenebdnen. vnaxoT ramdenime magaliTi: 1909 wels, Jurnal ,,faskunjSi”
gamoqveynebul a. SanSiaSvilis leqsSi ,,megobars“ aris aseTi striqonebi:

,,vin Segifaros sevdiT moculi?


vin ganugeSos oboli suli“... (133, 12).

1910 wels JurnalSi ,,Teatri da cxovreba“ daibeWda anna gare-kaxelis


leqsi ,,mwuxareba“. nawarmoebi am striqonebiT iwyeba:

,,marto var... marto, suliT oboli,


mqejnis da mtanjavs sevda, naRveli“. (23, 13)

amave konteqstSi sayuradReboa galaktionis erT-erTi uTariRo Canaweri,


sadac poets beglar axospirelTan Sexvedris ambavi CauniSnavs. aqve Cauweria
axospirelis mier wakiTxuli leqsic. vimowmeb nawarmoebis bolo or striqons:

,,exla aRar xar... daoblebuli, oblis suli oblad valalebs


da risxva Cems Tavs, raRad gigoneb, ros mogonebis cremli mwvavs
Tvalebs“... (104, 243)
b) fiqrT gasarTveli – es sityvaTSeTanxmeba gamoyenebulia nikoloz
baraTaSvilis leqsSi ,,fiqrni mtkvris piras“:

,,warved wyalis pirs sevdiani fiqrT gasarTvelad


aq veZiebdi nacnobs adgils gansasveneblad...“ (14, 95).

galaktionis lirikaSi es Sesityveba pirvelad gvxvdeba 1914 wliT


daTariRebul leqsSi ,,Sori alersi“:

,,gadamaviwyda Cemgan Tqmuli simRera Zvelad


da axal hangebs veZiebdi fiqrT gasarTvelad...“ (94, 183).

Cven mier citirebuli striqonebis msgavseba SeuniSnavi ar darCenila. T.


doiaSvili am striqonebis nikoloz baraTaSvilis frazasTan msgavsebis
Taobaze wers: ,,rodesac vkiTxulobT galaktionis striqons: ,,iq axal hangebs
veZiebdi fiqrT gasarTvelad“, cxadia, n. baraTaSvili gvaxsendeba: ,,warved
wyalis pirs sevdiani fiqrT gasarTvelad, iq veZiebdi nacnob adgils
gansasveneblad“. rogorc wesi, msgavseba gavlenad aRiqmeba. magram galaktionis
mier Zvel formaSi axali Sinaarsia Setanili: lirikuli subieqti bunebaSi
TanagrZnobas ki ara ,,axal hangebs“ eZiebs, radgan misTvis, rogorc ukve viciT,
gansvenebis erTaderTi savane poeziaa. es striqoni sworad mxolod
67
galaktionis mier SemuSavebul koncefciaSi gaiazreba, baraTaSvilis
tradiciuli koncefciis fonze ki gavlenad aRiqmeba“ (38, 484).
50-ian wlebSi galaktions dRiurSi Cauweria leqsi ,,[mtkvris] dabruneba
sanapiroze“. nawarmoebSi vkiTxulobT:

,,vervin gadamibirebs, verra gadabirebiT.


marad ocnebaSi var, Cemi mtkvris napirebiT.
aq yoveldRe davdivar, marto, fiqrT gasarTvelad...
mtkvaro, miTxar, ramdeni rCeviT da dapirebiT
mRerad wargitacnivar me Senis napirebiT...“ (116, 175)

lirikuli personaJis mtkvris piras gasvla fiqrT gasarTvelad


bunebrivia, nikoloz baraTaSvilis leqsis _ ,,fiqrni mtkvris piras“ gvaxsenebs
(,,warved wyalis pirs sevdiani fiqrT gasarTvelad“). am or teqsts Soris
siaxlove adasturebs, rom galaktionTan es Sesityveba nikoloz baraTaSvilis
nawarmoebidan momdinareobs.
amave aspeqtiT sainteresoa galaktionis kidev erTi gamouqveynebeli
leqsis dasawyisi:
,,o, simRerav!
mtkvaro, fiqreb-gasarTvelo,
gamarjoba gadatanilT
qariSxalTa da qarT velo...“ (109, 322)

Sesityvebas ,,fiqrT gasarTveli“ galaktioni araerTxel iyenebs. igi


gvxvdeba 1935 wliT daTariRebul leqsSi ,,zRva-zRva, mTa-mTa“:

,,im Savbnel xanas


fiqrT gasarTveli
aq samudamod
frTa moekeca...“ (97, 113)

aseve, gamoyenebulia 1945 wlis 9 maiss daweril leqsSi ,,dila


gamarjvebisa“:

,,ar daacxro, mercxalo,


xmebi fiqrTgasarTveli:
sxvebTan erTad Tavs sdebda
meomari qarTveli“. (98, 231)

68
garda am leqsebisa aRniSnuli Sesityveba galaktionis araerTi
nawarmoebis variantSi gvxvdeba, maT Soris ,,mSvidobis wignis“ erT-erT
redaqciaSi (,,bevri ram aris / fiqrT gasarTveli“.)
vfiqrobT, sainteresoa, rom galaktionis erT-erT leqsSi es Sesityveba
Secvlili saxiTaa gamoyenebuli:

,,mZlavri da Cqari
Tovlian velad
daeSva qari
TovlT gasarTvelad“. (109, 18)

aq, rogorc vxedavT, Sesityveba saxecvlilia. misi erT-erT wevri -


,,fiqri“ Canacvlebulia ,,TovliT“.
galaktioni am sityvaTSeTanxmebisTvis sagangebod eZebda sariTmo
erTeuls. Ziebis procesze migviTiTebs poetis Semdegi Canaweri:
,,fiqrT-gassarTvelo... saqarTelo. sammarTvelo?
gadasarTvelo. usarTvelo. CasarTvelo. ganmmarTvelo“ (112, 465).
g) ,,bedis samZRvari“ - kidev erTi sityvaTSeTanxmebaa, romelic
baraTaSvilis frazeologiur erTeulad iTvleba. ,,meranSi“ gamoyenebuli es
Sesityveba (,,gardamatare bedis samZRvari“) gvxvdeba galaktionis 1914 wliT
daTariRebul leqsSi ,,ocneba borkilebSi“:

`rom momca frTebi, avfrindebodi,


gadavcdebodi me bedis sazRvars _
Tavisuflebas mivaniWebdi
fiqrTa Relvas da grZnobaT niaRvars~... (94, 196)

galaktionis adreul SemoqmedebaSi igi gansxvavebuli saxiTac aris


gamoyenebuli:

`da mas zRvis talRa eubneboda:


`oh, ratoma xar egre Tavxedi,
rom fiqrob, TiTqo gascildi sazRvars
rasac kacTaTvis amyarebs bedi~... (94, 73).

galaktionis adreul SemoqmedebaSi cxadad igrZnoba nikoloz


baraTaSvilis leqsikis gavlenis kvalic. vfiqrobT, galaktionis adreul
lirikaSi n. baraTaSvilis Semoqmedebidan unda momdinareobdes leqsikuri
erTeulebi ,,marqvi“ da ,,wariRe“. davakvirdeT maTi gamoyenebis SemTxvevas

69
leqsSi ,,elegia“ da SevadaroT nikoloz baraTaSvilis striqonebs leqsidan
,,sulo boroto“:

galaktioni: ,,marqvi, oh, gvelo, rad dagWirda


rom mogewamla yvavilovani siymawvile...“ (94, 169)

baraTaSvili: ,,marqvi, ra iqmnen sakvirveli ese aRTqmani...“ (14, 128)

galaktioni: ,,droo wyeulo, sad wariRe Cemi fiqrebi...“ (94, 169)

baraTaSvili: ,,sulo boroto (...) sad warmiRe sulis mSvidoba“... (14, 128)

baraTaSvilis leqsikis gavlena igrZnoba galaktionis erT-erT pirvel


nawarmoebSi, romelic poets 1908 wels gamouqveynebia, Tumca igi Setanili ar
aris arc akademiur da arc saarqivo gamocemaSi. es gaxlavT ,,romansi“
(dabeWdilia Jurnal ,,saqarTvelos“ meSvide nomerSi).
gavecnoT teqsts:

romansi
gaxsovs buneba ayvavebuli,
tye da mindori amwvanebuli?
maSin Cvenc gvrwamda, Cvenca gvalxenda
qveynad sicocxle da gazafxuli!..

exla bunebam feri icvala _


Semodgomaa, zuzunebs qari...
ganqra yoveli, rac ki gvalxenda,
ganqra, warvida, rogorc sizmari... (107, 16)

SevadaroT nikoloz baraTaSvilis sityvebs: ,,ganqra taZari...“ (14, 115), ,,es


Ramec warvida...“ (14, 179).
nikoloz baraTaSvilidan unda momdinareobdes mimarTva ,,he cao, cao“,
romelic gamoyenebulia galaktionis 1911 wliT daTariRebul leqsSi
(gamoqveynda Jurnal ,,ganaTlebis“ meSvide nomerSi) ,,pirveli enkenisTve“:

,,momeci Zala gevedrebi, he cao, cao!


rom Sevasrulo wmidad Cemi daniSnuleba“... (106, 421)

70
gavixsenoT nikoloz baraTaSvilis sityvebi leqsidan _ ,,SemoRameba
mTawmindazed“:

,,he, cao, cao, xateba Seni jer kidev gulzed maqvs daCneuli...“ (14, 88)

amave mimarTvas iyenebs galaktioni erT-erT gamouqveynebul leqsSi:

,,he, cao, cao! miTxar locva Cemi sad swydeba...


sad, visTan scocxlobs... scocxlobs isev Tu miiZina?“ (109, 328)

savaraudod, n. baraTaSvilis Semoqmedebidan unda SeeTvisebina galaktions


ara mxolod SesityvebaTa inversiuli saxiT gamoyenebis, aramed poeturi
ganmeorebis xerxic.
rogorc akaki xinTibiZe aRniSnavs, ganmeoreba galaktionis
SemoqmedebisaTvis damaxasiaTebeli stilistikuri xerxia da igi aqtiur rols
TamaSobs poetis mxatvrul-gamomsaxvelobiT sistemaSi~ (158, 135).
ganmeoreba galaktionis lirikaSi imdenad STambeWdavia, iseTi masStabebis
mqonea am poeturi xerxis gamoyeneba (meordeba calkeuli sityvebi, Sesityvebebi,
frazebi, striqonebi), rom SeuZlebelia, dabejiTebiT vamtkicoT, rom es xerxi
namdvilad n. baraTaSvilidan SeiTvisa poetma. Tumca, aris erTi faqti, rac am
mosazrebis sasargeblod metyvelebs. galaktioni adreuli lirikis ramdenime
nimuSSi imeorebs sityvas `Sors~:
leqsi ,,mTvare kaSkaSebs“ (1908 weli):

`Sors, Sors mitacebs cisa siturfe,


misi simSvide da myudroeba~... (94, 47)

leqsi ,,fiqri“ (1909 weli):

`koxtad Semkuli,
dadumebuli,
Sors, Sors gascqeris cisa mwvervali~ (94, 66)

leqsi ,,Semoqmedeba“ (1909 weli):

`es maSin aris, roca azri


mihqris Sors, Sors, Sors
da ltolva gulSi dagubuli
eZleva Svebas...~ (94, 77)

71
es sityva meordeba n. baraTaSvilTanac: `da Tvalni rbian Sorad, Sorad
cis dasavalsa...~ (14, 69). SeiZleba vivaraudoT, rom `fiqrni mtkvris piras~ am
striqonma gaamaxvilebina galaktions yuradReba aRniSnul stilistikur
xerxze, droTa ganmavlobaSi ki ise gaiTavisa igi poetma, rom Tavisi lirikis
erT-erT damaxasiaTebel niSnad aqcia.
amgvarad aisaxa nikoloz baraTaSvilis mxatvruli metyvelebis
Taviseburebebi, galaktion tabiZis adreul SemoqmedebaSi. rogorc vnaxeT,
galaktionTan xSirad vxvdebiT baraTaSviliseul frazeologizmebs,
Sesityvebebsa da leqsikur erTeulebs, Tumca, es msgavseba ar niSnavs
Sinaarsobriv Tanxvedras, piriqiT, galaktioni nikoloz baraTaSvilis
Semoqmedebas, mis poetur enas garkveuli mizniT mimarTavs, rac naCvenebia
Semdeg qveTavebSi, sadac galaktionis adreuli lirikis calkeul nimuSebs
vaanalizebT.

3. suliT oblobis motivi galaktion tabiZis


adreul lirikaSi

qarTul literaturaTmcodneobaSi damkvidrebuli Tvalsazrisis Tanaxmad,


,,suliT obolis“, miusafaris cneba galaktionis poeziaSi nikoloz
baraTaSvilis Semoqmedebidan Sevida (80, 43).
suliT oblobis motivis mixedviT, galaktionis Semoqmedebas nikoloz
baraTaSvilis lirikasTan araerTi mkvlevari akavSirebs, iTvleba, rom Tavisi
Sinagani bunebiT, xasiaTiTa da ganwyobilebiT galaktioni swored
baraTaSvilis `suli obolis~ pirdapiri STamomavalia (7, 22).
nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebaSi am motivis gansaxovnebis mxriv
umniSvnelovanesia leqsebi ,,suli oboli“ da ,,vpove taZari“; garda amisa,
sulieri oblobis gancda STambeWdavad aris gamJRavnebuli poetis mier maiko
orbelianisadmi gagzavnil werilSi: ,,visac sagani aqvs, jer imis siamovneba ra
aris am saZagels qveyanaSi, rom Cemi ra iyos, romelic, Senc ici, didi xania
oboli var... sicocxle mamZulebia amdeni martoobiT. Sen warmoidgine maiko
simware im kacis mdgomareobisa, romelsac mamaca hyavs, dedac, debic, mravalni
monaTesaveni da mainc kidev obolia am savse da vrcels sofelSi!.. sad
ganisvenos sulma, sad miidrikos Tavi?..“ (14, 176)

72
suliT oblobis motivis arseboba nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebaSi
amgvarad aris axsnili: ,,samyaros wvdomis, arsebobis miznis, sicocxlis
sazrisis Ziebis procesSi sulieri sicarielis gancda poetSi iwvevs
cnobierebis Sinagan konfliqts, rac sabolood sazogadoebasTan, gare
sinamdvilesTan mis konfliqtSia gadazrdili. ase isaxeba n. baraTaSvilis
sulSi sulieri martoobis motivi, rac Tematur gameorebaTa sxvadasxvanairi
variaciiT formirdeba mis poeziaSi ,,sulieri oblobis Temad“ (43, 207)
galaktionis adreul lirikaze dakvirveba cxadyofs, rom poetze udidesi
STabeWdileba mouxdenia nikoloz baraTaSvilis leqsis _ `suli obolis~
striqonebs.
galaktionis araerTi nawarmoebis personaJi suliT obolia, mas jer kidev
yrmobisas ugrZvnia martooba, daukargavs rwmena da sixaruli; igi ver
urigdeba `usazRvro martoobas~ da amaod elodeba mSvelelsa Tu
TanamgrZnobels; galaktionis lirikuli gmirisaTvis ,,zRva-udabnoa mTeli
sofeli“, misi qnari ,,suliT oblobas mReris“, xanmokle, wuTieri Sveba
verafers cvlis:

,,xandaxan RviniT savse fialiT


mokle xniT gaTrobs ocnebaT zoli,
magram ras aqnev wuTier Svebas...
Sen suliTa xar qveynad oboli“. (93, 146)

misTvis ucxo ar aris gancda

,,roca ucxo xar mTeli soflisTvis


da ucxo aris SenTvis sofeli.“ (93, 146)

sulieri oblobiT, martoobiT aRZruli fiqrebis gandobaa leqsi ,,sad?“


misi personaJi miusafaria, rogorc TviTon ambobs:

,,martod–marto var... visac ocneba


edemis ciur xatebaT sTvlida,
visac siyrmiTve me Tayvans vscemdi,
yvela momcilda, yvela wavida...“ (94, 154)

martoobis gancdas, sazogadoebisagan gaucxoebas amgvar axsnas uZebnis


galaktionis lirikuli gmiri:

,,is yovelTvis marto aris visic suli, visic grZnoba,


faqizia da qveyniur gatacebebs ver endoba“. (93, 167)
73
suliT oblobis gancda yvelaze STambeWdavad 1914 wliT daTariRebul
`udabnoSia~ gamoxatuli. swored amis gamo miiqcia aRniSnulma nawarmoebma iv.
gomarTelis yuradReba. galaktionis pirveli wignis winasityvaobaSi
vkiTxulobT: ,,...siymawvilis ocnebani ganqren da dRes kidec rom undodes,
mainc aRar SeuZlia zecisaken xelebi aRapyros, ai aq poetis suli ganicdis
srul martoobas, oblobas da unugeSobas. es martooba, sulis obloba tabiZes
saucxovod aqvs gamoqandakebuli gansakuTrebiT `udabno~–Si. Zlieri, Rrma
grZnoba Tvisebaa poetisa. visac es ar axlavs, is ar aris poeti, ragind
daxelovnebulic iyos leqsTa SewyobaSi“ (28, IX).
`waikiTxeT `udabno~ da Tqven igrZnobT Tu ra aris martooba sulisa~ (1,
230), _ vfiqrobT, al. abaSelis am sityvebSi igrZnoba miniSneba n. baraTaSvilis
lirikaze. msgavsi miniSnebaa akaki xinTibiZis wignSic. mkvlevari am nawarmoebis
Sesaxeb wers, rom ,,udabno“ yovelgvari pirobiTobisagan Tavisufali RaRadisia
daoblebuli sulisa“ (158, 8).
amave nawarmoebis Sesaxeb tician tabiZis werilSi vkiTxulobT: `es leqsi
saukeTesoTagania, aq poeti Tvreba martoobiT... n. baraTaSvilis Semdeg baliSs
cremliT es leqsi dagvasvelebinebs~... (124, 322). wlebis Semdeg msgavs
Tvalsazriss gamoTqvams d. benaSvili. igi ganixilavs `udabnos~ da ambobs:
`Cven aq mowmeni varT didi adamianis didi sevdisa, romelic Soreuli
asociaciebiT exmaureba nikoloz baraTaSvilis genias~ (19, 45).
leqsis saTauri `udabno~ n. baraTaSvilis nawarmoebs _ `vpove taZari~ _
gvaxsenebs, sadac taZari qreba da lirikuli gmiri udabnoSi rCeba.
galaktionTan arsad Cans taZari, personaJis garSemo mxolod udabnoa.
lirikuli gmiri gvimxels, rom igi siymawvileSic suliT oboli iyo, drosa da
Jams ar gaunelebia misi wameba, igi axlac martoa, sruliad marto, radgan
mTeli qveyana udabnod qceula misTvis. personaJs araviTari mizani ara aqvs,
yvelafrisadmi gulgrilia, ar surs miswvdes `miuwvdomels, vrcels da
usazRvros~ (aq erTi mxriv, dapirispirebaa `meranTan~, romlis lirikuli gmiri
yvelafers Tmobs bedis sazRvris gadasalaxad, meore mxriv – galaktionis
lirikasTan – misi adreuli Semoqmedebis erT-erTi motivi xom usazRvroebisken
ltolvaa. gavixsenoT, Tundac, `ocneba borkilebSi~). daeWvebis sagnad qceula
poeziac: `vimRero? CemTvis raa Cemi simRera?~ _ gvekiTxeba igi. lirikuli gmiri
darwmunebulia, rom Sors vinme tkbeba misi simReriT da igi mis simReras
`mihyavs~, magram, samwuxarod, ar Cans is, visac (an rasac) ,,gahyveba“ poeti. (`me
vis gavyve Cemi wamebiT?~).

74
Tu galaktionis `udabnosa~ da nikoloz baraTaSvilis leqss _ `suli
oboli~ _ SevadarebT, davrwmundebiT, rom galaktionTan suliT oblobis
motivi ufro metad aris gamZafrebuli da Sesabamisad, ,,udabno“
gansakuTrebuli STambeWdaobiT gamoirCeva. amas araerTi mizezi aqvs, maT Soris
isic, rom nikoloz baraTaSvilis leqsSi lirikuli gmiris zogadi msjelobaa
gadmocemuli, galaktioni ki konkretuli personaJis gancdebs gadmogviSlis. n.
baraTaSvilTan rCeba imedi, rom suliT oboli adamiani Znelad, magram mainc
ipovis tols (,,ZnelRa hpovos, ra dahkargos man toli“), galaktionTan ki eWvia
gabatonebuli:

`an megobaris Tu momesmas netari xmoba,


SemeZleba ki siyvaruli da megobroba?~ (94, 159)

rogorc aRniSnaven, `am leqss araerTi Zafi akavSirebs baraTaSvilis


lirikasTan (motivebi, saxeobrioba, leqsika), magram axalia uaryofis
yovlismomcveli paTosi, rogorc niSani axali cnobierebisa~ (37, 328).
suliT oblobis motivi galaktionis adreuli lirikis erT-erTi ZiriTadi
motivia. igi mxolod literaturuli gziT SeTvisebuli ar unda iyos 8 am
SemTxvevaSi `dasaviwyebeli ar aris erovnuli, yofiT-socialuri Tu sulier-
fsiqologiuri xasiaTis realuri faqtorebi, rac galaktionisaTvis
niSandoblivi gulwrfelobiT aris gamJRavnebuli am periodis pirad
werilebSi~ (37, 321).
aq araerTi werilis teqstis damowmeba SeiZleboda, magram, vfiqrobT,
poetis sulier mdgomareobaze yvelaze ukeTesad Semdegi striqonebi
metyvelebs:
`...am bolo dros raRac uCinari seni mepareba. saSineli seni martoobisa,
esec xom Taviseburi avadmyofobaa! da, viT sikvdiliT dasjili saxrCobelas
win, TvaliT veZeb monaTesave suls, saSinelebaa.
aSkarad vgrZnob Cemi sulis oblobas, Cems martoobas...
me dRes SesaZlebelia orasi adamiani vnaxo da davelaparako, SeiZleba
guli gadauxsna kidec wuTis gavlenis qveS... da mainc marto var.

8
es bunebrivia, martoobis gancda xom poetis sulieri ganwyobilebaa da am
ganwyobilebis literaturuli wyaros Zieba aucilebeli ar aris, rodesac am
TvalsazrisiT galaktionis n. baraTaSvilis poeziasTan mimarTebaze vsaubrobT,
mxedvelobaSi gvaqvs leqsikuri da frazeologiuri damTxvevebi suliT oblobis
Temaze Seqmnil nawarmoebTa Soris. viTvaliswinebT imasac, rom suliT oblobis
gancda zogadad, romantikosi poetebisaTvisaa damaxasiaTebeli da amas garkveuli
mizezebi aqvs. erT-erTi mizezi istoriuli viTarebaa. sayuradReboa isic, rom
garkveul paralelebs avleben n. baraTaSvilis epoqasa da galaktionis samwerlo
asparezze gamosvlis periods Soris (158, 3).
75
da mgonia, arc ki miyvars vinme...
marto var, marto...
ra gaewyoba
marto var... marto~. (104, 540)
es sityvebi 1911 wels dawera. albaT, mxolod am werilis wakiTxvac
sakmarisia imisaTvis, rom iTqvas: suliT oblobis motivis arseboba
galaktionis adreul lirikaSi ar aris mxolod nikoloz baraTaSvilis
Semoqmedebidan miRebuli STabeWdilebis Sedegi.
garda amisa, sayuradReboa isic, rom galaktionis literaturul
asparezze gamosvlis dros suliT oblobis motivi araerT avtorTan
SeiniSneba. upirvelesad unda gavixsenoT galaktionis megobari dimitri (quCu)
qavTaraZe, romelic demonis fsevdonimiT werda. quCu qavTaraZe suliT
oblobis raobas ganumartavs mkiTxvels leqsSi ,,nawyveti“:

,,oboli var, mTlad umweo,


guls naRveli mefineba...
oboli var... ar myavs vinme
fiqrebisa moziare,
vis auxsna gulis dardi
ganumarto tanjva mware!“ (135, 76).

XX saukunis dasawyisSi daibeWda im droisaTvis cnobili poetis - varlam


ruxaZis usaTauro leqsi, romelic ase iwyeba:

,,Wmunvam Semipyro! oboli


suli Seirya Zalzeda,
guls kaeSani ewvia,
cremli momawva Tvalzeda...“ (83, 297).

amave aspeqtiT sayuradReboa 1909 wels ,,iveriaSi“ gamoqveynebuli (#7)


barbare xerxeuliZis leqsi ,,patara suraTi Cvenis cxovrebidam“, romelSic
aSkarad SeiniSneba nikoloz baraTaSvilis lirikasTan kavSiris kvali:

,,suliT oboli, gonebiT undo


guliT mSfoTari, gamwarebuli,
ufrTxis yovel kacs adamiani,
viTa nadiri daSinebuli“. (156, 261)

76
rogorc galaktionis adreuli lirikis enaze saubrisas iTqva,
Sesityvebas ,,suli oboli“ (garkveuli cvlilebebiT) XX saukunis dasawyisSi
poetebi xSirad mimarTavdnen. igi gvxvdeba aramarto zemoT citirebul
teqstebSi, aramed sxva araerT avtorTan, maT Soris a. SanSiaSvilis, anna gare-
kaxelisa da beglar axospirelis nawarmoebebSi (es teqstebi damowmebuli
gvaqvs wina qveTavSi, romelic galaktionis adreuli lirikis enas eZRvneba).
rogorc Cans, poetTa interesis sagani iyo aramxolod n. baraTaSvilis
leqsebi, romlebic suliT oblobis Temazea dawerili, aramed romantikosi
poetis piradi werilebic. amaze metyvelebs levan ciciSvilis 1904 wels
gamoqveynebuli usaTauro leqsi ,,kidev fiqrebi, mware fiqrebi“, sadac
naTqvamia:

,,siT movupovo sulsa mSvidoba,


sad movidriko Tavi sneuli?“ (142, 383)

SevadaroT nikoloz baraTaSvilis sityvebs Cven mier ukve damowmebuli


werilidan: ,,sad ganisvenos sulma, sad miidrikos Tavi?“
suliT oblobis motivi galaktionis adreuli lirikis erT-erTi
damaxasiaTebeli motivia. vfiqrobT, am SemTxvevaSi sainteresoa erTi faqti:
galaktionis usaTauro leqsi ,,odesRac, sadRac, martoobaSi“ siaxloves
amaJRavnebs amerikeli poetis _ henri uodsuorT longfelos nawarmoebTan _
,,isari da simRera“. lirikuli gmiri orive leqsSi megobris gulSi poulobs
dakargul (daviwyebul) simReras.
SevadaroT.
galaktioni:
,,xani gavida, gadamaviwyda
simRera sadRac, odesme Tqmuli,
sanam ar vpove megobris gulSi
Rrmad Caqsovili da Senaxuli“. (94, 126)

longfelo:
,,And the song, from beginning to end ,
I found again in the heart of a friend “. (169, 68).
(simRera ki, Tavidan bolomde,
me kvlav vipove megobris gulSi).

77
es msgavseba SeuniSnavi ar darCenila. nawarmoebebs Soris kavSirze i.
kenWoSvilma miuTiTa. `longfelos leqsis `simRera da isaris~ variaciaa g.
tabiZis `simRera~, _ wers mkvlevari (125, 281).
nawarmoebTa Sedarebis Sedegad irkveva, rom teqstebs Soris, garda
msgavsebisa mniSvnelovani Sinaarsobrivi gansxvavebac SeiniSneba. ,,isari da
simRera“ sami strofisagan Sedgeba: pirvel da meore strofSi isrisa da
simReris dakargvis, xolo mesameSi _ maTi povnis Sesaxeb gviambobs lirikuli
gmiri:

,,На воздухъ я стрелу спускалъ,


Где та упала, я не зналъ,
Въ полете молний быстрей
Могъ разве взоръ поспеть за ней?

На воздухъ песню я шепталъ,


Где та исчезла, я не зналъ,
Кто жъ вдаль таък быстро взоръ метнетъ,
Чтобъ песни проследить полетъ?

Вонзенной въ дубъ, года спустя


Цела нашлась стрела моя;
И въ сердце друга сбереглась
Моя вся песнь и вновь нашлась“. (164, 79)

galaktionTan isris Sesaxeb araferia naTqvami. aq dakonkretebulia is, Tu


ra viTarebaSi ipova lirikulma gmirma simRera (,,erTxel, rodesac gzad
mivdiodi, /me movismine Cemiv naRveli“...) da, rac mTavaria, gamJRavnebulia
,,gadaviwyebuli“ simReris Sinaarsi: ,,Cemi simRera qviTini iyo, /suliT oblobas
kvnesoda qnari“, - wers poeti. swored suliT oblobis, martoobis motivi
ganasxvavebs galaktionis leqss longfelos nawarmoebisagan.
rogorc Cans, galaktionis yuradReba longfelos nawarmoebis bolo frazam
miipyro. man es striqonebi Tavis leqsSi gaimeora, magram nawarmoebTa Soris
msgavseba mxolod amiT Semoifargleba. qarTveli poeti amerikeli mwerlis
sityvebs gansxvavebul, Tavisi lirikisaTvis niSandobliv konteqstSi aTavsebs,
sakuTari poeturi sistemis elementad aqcevs. sayuradReboa, rom es xdeba
nawarmoebSi suliT oblobis motivis Setanis Sedegad. swored am motivis

78
arseboba gvaZlvs safuZvels, iTqvas, rom ,,odesRac, sadRac, martoobaSi“ ar
aris longfelos leqsis ubralo variacia, igi damoukidebeli poeturi
nawarmoebia.

4. bunebis gancdis Tavisebureba galaktion tabiZis


adreul lirikaSi

bunebis gancdis Taviseburebis gansaxovnebis mxriv galaktionis adreuli


lirika gansakuTrebuli STambeWdaobiT gamoirCeva. swored amis gamo, misi
Semoqmedebis am aspeqtma poetis literaturul asparezze gamosvlisTanave
miiqcia yuradReba. dimitri naxucriSvilis werilSi ,,buneba poeziaSi“,
romelic 1910 wels gamoqveynda JurnalSi ,,Teatri da cxovreba“ (#37) naTqvamia:
,,Cven tiutCevi ar gvyolia, bunebis umaRles wertilamde aRmwereli poeti.
magram amis imeds sakmaod iZleva axalgazrda mgosani g. tabiZe. amaSi
damarwmuna misma mSvenierma leqsebma...“ (69, 7).
TiTqmis naxevari saukunis Semdeg gamoqveynebul wignSi ,,galaktion
tabiZe“ eTer SuSania werda: galaktioni mihyveba Tavisi didi winamorbedis –
nikoloz baraTaSvilis gzas... igi Cawvda bunebis mTel silamazes, mis
saidumloebaTa mTel siRrmes... romantikosebisaTvis buneba iyo aramarto
esTetikuri tkbobisa da poeturi STagonebis dauSreteli wyaro, aramed maTi
gancdebis, sulieri tkivilebis Tu aRtacebis Tanamoziare; bunebisaken
eSurebodnen gulis kaeSnis gasaqarveblad... bunebis wiaRSi eZiebdnen sulis
simSvides, aq hpovebdnen TanagrZnobas (136, 33-34). mkvlevari imowmebs nikoloz
baraTaSvilis leqss _ ,,SemoRameba mTawmidazed“ da galaktionis 1914 wliT
daTariRebul nawarmoebs _ ,,mTawmindaze“ (136, 35)
bunebis gancdis Taviseburebis mxriv galaktionis Semoqmedeba nikoloz
baraTaSvilis lirikasTan sxva araerTma mkvlevarmac daakavSira. magaliTad, am
Temaze werda sergi Wilaia. igi aRniSnavda, rom orive poetis personaJebi
bunebaSi poulobdnen sakuTari sulis mdgomareobis analogias. daaxloebiT
aseTive azrs gamoTqvamda Salva radiani. misi azriT, ,,tipiur romantiulad
udgeboda g. tabiZe bunebas, igi misTvis iyo sulieri mdgomareobis
simbolizaciis saSualeba“ (79, 22).

79
galaktionis adreul lirikaSi buneba isevea aRwerili, rogorc nikoloz
baraTaSvilis nawarmoebebSi. zogjer erTnairia epiTetebic ki. vnaxoT ramdenime
magaliTi:

n. baraTaSvili: `da wynars saRamos, viT megobars Semovetrfodi~. (14, 88)

galaktioni: `miyvars saRamo, wynari, mSvidi da mowyenili~ (94, 69)

n. baraTaSvili: `iqac yoveli aremare iyo mowyeniT~ (94, 95)

galaktioni: `mowyenila aremare~ (94, 52)


`mowyenila midamo, TeTri
nislis zRva mindors gadaefina~... (94, 104)
`yoveli xe da samare, xevxuvebSi mofenili
aris uRvTod mowyenili~ (94, 156)
n. baraTaSvili: `mTao cxovelo, xan mcinaro, xan cremliano..~ (14, 88)

galaktioni: `daRvremila mTa kldovani~ (94, 52)

n. baraTaSvili: `yvavilni... Senda aRkmeven surnelebasa~ (14, 88)

galaktioni: `da yvavilTa gundic uxvad


gadmoafrqvevs surnelebas~. (94, 69)
galaktionis adreul nawarmoebebSi vxvdebiT baraTaSviliseul peizaJsac:

`ca mxiaruli, mowmendili


ze dascqeroda,
cis lurji feri mis talRebSi
lurjad hkrTeboda~. (94, 49)

`napiri zRvisa imav sevdiT mSvidad sunTqavda,


cas Sescqeroda zRva laJvardi gulcivs, mdumares~. (94, 76)

wyalSi areklili cis suraTi `fiqrni mtkvris piras~ Semdegi


striqonebidan unda momdinareobdes:

`nelad moRelavs modudune mtkvari ankara


da mis zvirTebSi krTis laJvardi cisa kamara~... (14, 95)
80
galaktionis, iseve rogorc n. baraTaSvilis yuradRebas ipyrobs `cis
dasavali~, rac romantikosi poetis sityvebidan _ `da Tvalni rbian Sorad,
Sorad cis dasavalsa~ (13, 96) miRebuli STabeWdilebis Sedegi unda iyos.

`naTeli Rame, gaSlili zRva, cis dasavali


sdarajobs eTerT simSvides da myudroebas~... (94, 135).

orive poeti mimarTavs mtkvars9, Tumca, galaktionTan n. baraTaSvilis


mravaldroebis mowame mtkvari mowyenili mdinariT aris Secvlili. SevadaroT:

nikoloz baraTaSvili:

`vin icis, mtkvaro, ras butbuteb, visTvis ras ityvi?


mraval droebis mowame xar, magram xar utyvi!..~ (14, 95)

galaktioni:

`mtkvaro, Sen mainc miTxar, ras swuxar,


Sen mainc razed mogiwyenia?~ (94, 107)

peizaJTa msgavsebaze ufro mniSvnelovani bunebis gancdis igiveobaa.


nikoloz baraTaSvili `ise epyroba bunebas, rogorc sakuTari sulieri
gancdebis mesaidumles: axarebs misi siaxlove, sakuTar azrebs uziarebs mas da
Sinagani tkivilebis Tanaziarobasac misgan moelis~ (68, 100). asevea galaktionis
nawarmoebebSic: mwuxarebis Jams lirikuli gmiri mTas an wylis napirs
miaSurebs, radgan darwmunebulia, rom suliT obol adamians mxolod buneba
Seifarebs:

`riTmebis gundi gars momxvevia,


yvavili wynarad meCurCuleba:
_ `suliT obolo, Sen SegiTvisebs
mxolod buneba, mxolod buneba!~ (94, 95)

9
mtkvrisadmi mimarTva ucxo ar iyo XX saukunis dasawyisis qarTuli poeziisaTvis.
gavixsenoT striqonebi kikna-fSavelas (simon baduraSvilis) 1912 wels gamoqveynebuli
usaTauro leqsdan ,,Cemo samSoblov, Cemo sicocxlev“:
,,rasa butbutebs mtkvari gulmwared,
nisls rad iburven wamebiT mTebi?“ (11, 435)

81
es bunebrivia, radgan, rogorc cnobilia, galaktionis adreul lirikaSi
ikveTeba romantikuli modeli pirovnebisa da bunebisa Sinagani Tanaxmierebisa
(37, 321).
amgvarad aris buneba asaxuli galaktionis araerT nawarmoebSi (`dgeba
nazi Semodgoma~, `gadauReblad~, `mxolod buneba~ da a.S.). vnaxoT ramdenime
magaliTi: sevdiani bunebis suraTia aRwerili leqsSi ,,elegia“: cis dasavalTan
moRuSuli RrubelTa jari iSleba, qviTinebs zeca, qari da cacxvis xeebi...
daRonebuli lirikuli gmiri gascqeris bunebis suraTs da ambobs:

,,vsvam ganuwyvetlaT, vsvam rom davTvre


mogonebebiT,
rom mec sazarlad viqviTino
da viqviTino“. (94, 169)

ganwyobileba da buneba identuria usaTauro leqsSi, romelic ase iwyeba:


,,guli swuxs da swuxs... gared swvims da swvims“... mwuxarebis Jams bunebas
miaSurebs lirikuli gmiri da sTxovs:

,,bunebav tkbilo! vurigdebi Cems sevdian xvedrs,


Sen SeiTvise da Seitkbe mwuxare Svili,
uTxari nana, rogorc deda etyvis Tavis Svils
da miaZine Sens gulmkerdze Rone–mixdili.
rom martoobis damTrgunvel da damRupvel Jamad
Cems suls idumal da SeumCnev siames hgvride.
gansacdelSia damsxvreuli da civi suli,
miualerse avadmyof guls da daamSvide!“ (95, 164)

gansakuTrebul siaxloves lirikuli personaJi qarTan grZnobs. gavixsenoT


leqsebi: ,,wuxeli RamiT qari daqroda“ da ,,qari“.
bunebis amgvari gancdis paralelurad Tavs iCens sruliad gansxvavebuli
damokidebulebac. magaliTad, 1909 wliT daTariRebul leqsSi ,,saflavi“
lirikul gmirs uCndeba eWvi, rom buneba ar aris misi ganwyobilebis Tanaziari.
igi ambobs:

,,ar vici, risTvis, Cemi tanjvebiT


buneba TiTqo xarobs da tkbeba“ (94, 80)

82
bunebis ucvleloba, misi erTgvarovneba zogjer momabezrebeli xdeba
personaJisTvis. 1909 daweril leqsSi ,,wynarad miscuravs narnari mTvare“ poeti
STambeWdavad aRwers garemos:

,,wynarad miscuravs narnari mTvare,


gaRviZebula ca mgloviare;
wynarad mimoqris niavi neli,
ocnebiT savse da uzrunveli.
wynarad dudunebs wyaro ankara,
mSvidad mTis Crdili Zirs daixara;
wynarad CurCulebs tye daburuli
idumalebiT garemoculi...“ (94, 89-90)

xolo Semdeg moulodnelad ambobs:

,,mombezrda kidec buneba wynari,


marad Jam mSvidi, mudam erTgvari!“ (94, 90)

bunebis simSvide personaJis gaRizianebas iwvevs sxva nawarmoebebSic.


magaliTad, leqsSi ,,kordze“ saocari siwynariT Sewuxebuli lirikuli gmiri
sTxovs qars, gaiRviZos da mkvdari midamoc gamoafxizlos. aseTive viTarebaa
sxva nawarmoebSic: leqsSi `mgzavris simRera~ bunebis RvTaebrivi simSvide
aRizianebs personaJs, radgan man am simSvideSi veraferi hpova `sasicocxlo da
sanetaro~. igi kvlav qars sTxovs, daarRvios es myudroeba:

,,...are–midamos RvTaebrivi
atkbobs simSvide.
am simSvideSi me ver vpove
verc sitkboeba,
verc ram iseTi sasicocxlo
da sanetaro.
dahqrole qaro... me ar miyvars
eg myudroeba,
me qariSxalTan Sebma minda,
dahqrole qaro“. (86, 193)

galaktionis adreul lirikaSi STambeWdavad aris gadmocemuli


kontrasti adamianis grZnobebsa da bunebas Soris. es winaaRmdegoba zogadad,
romantizmisaTvis nacnobi iyo (167, 246), Tumca igi ucxoa nikoloz

83
baraTaSvilis SemoqmedebisaTvis. dapirispireba adamianis gancdebsa da bunebas
Soris galaktionis adreul lirikaSi arcTu iSviaTad iCens Tavs. garda zemoT
citirebuli teqtebisa am mxriv sayuradReboa sxva araerTi nawarmoebi.
magaliTad, kontrastis Temas eZRvneba leqsi `gazafxulis molodinSi~. poeti
aRwers bunebis mSvenierebas da sinanuliT ambobsL

`mxolod me ki ar momalxens
sikekluce gazafxulis,
gulSiv CaWkna norCi rwmena
siyvarulis, sixarulis~. (94, 69)

es winaaRmdegoba gansakuTrebuli STambeWdaobiT aris gadmocemuli


leqsSi ,,axal talRas“. nawarmoebis dasawyisSi ,,mudam Tan msrboli fiqriT“
Sewuxebuli lirikuli gmiri wylis piras midis, rom iq ipovos Sveba, magram
amaod. garemo kvlav erTferovania, igi ar Seesabameba personaJis
ganwyobilebas. Cndeba dapirispirebis survili:

`ar minda, ara! suls moswyinda eg erTferoba,


suli eZiebs qariSxals da boboqar talRebs...~ (94, 76)

es winaaRmdegoba SeuniSnavi ar darCenila. jer kidev 1911 wels a. papava


werda: `dRevandel poetebs TiTqos bunebac ganze gaudga. buneba da dRevandeli
poetebi barbarosebi arian erTmaneTisTvis, urTierTis ara gaegebaT ra, TiTqos
raRac uxeSi sataniuri Zala Camdgariyos maT Soris: saucxovo, poeziiT
aRsavsea bunebis suraTi, magram poetis guls Svebis nacvlaT sevdasa gvris~ 10
(76, 3).
g. tabiZis Semoqmedebis n. baraTaSvilis poeziasTan mimarTebis kvlevisas,
ra Tqma unda, saintereso da mniSvnelovania peizaJTa msgavseba, bunebis gancdis
igiveoba, magram, gansakuTrebiT sayuradRebo is aris, galaktions bunebis
gancdaSi kontrasti rom Seaqvs, radgan `amgvari kontrastis Setana bunebis
10
buneba pirovnebis Tanaziari ar aris jer kidev XIX saukunis bolos daweril
ramdenime nawarmoebSi. magaliTad, ivane axalSeniSvilis (werda in-anis fsevdonimiT)
leqsSi ,,gazafxuli“, gazafxulis dadgomasa da sakuTar uimedobaze mosaubre
personaJi ambobs:
,,vxedav, vxedav, rom bunebac
me damcinis, damxarxarebs
mudam cremliT masazrdoebs,
niSn-mogebiT sxvas axarebs... (10, 257)

84
tradiciulad harmoniul romantikul gancdaSi, daeWvebis momenti, axali
cnobierebis Strixia~ (37, 321).

5. galaktionis satrfialo lirika

pirveli, rac nikoloz baraTaSvilisa da galaktionis satrfialo


lirikis gacnobisas iqcevs yuradRebas, aris is, rom es ori poeti siyvarulis
grZnobis gansaxovnebisas garkveul msgavsebas amJRavnebs. amis Sesaxeb miuTiTa
sergi Wilaiam wignSi ,,galaktion tabiZis poezia“. igi werda: ,,baraTaSvilsa da
tabiZes Soris erTgvari naTesaoba SeiniSneba am mxrivac. maT mwvaved ganicades
siyvaruliT gamowveuli sevda da Taviseburad gadmosces Semdeg es
ganwyobileba. aqac sagulisxmo paralelia. n. baraTaSvilisaTvis siyvaruli
marto Cveulebrivi gancda rodia, igi raRac ufro Rrma grZnobaa:

TviT ukvdaveba mSveniersa sulSi mdgomarebs,


mas verc SemTxveva da verc xani ver daaberebs“...

daaxloebiT amave azrisaa galaktioni siyvarulis ukvdavebis Sesaxeb“... (150,55)


SeniSnulia, rom siyvaruli baraTaSvils warmoudgeba ara rogorc
xorcieli tkbobis wyaro, ara rogorc amqveyniuri `siamovnis~ nairsaxeoba,
aramed, rogorc mSvenier sulTa kavSiri (6, 190). misTvis ,,siyvarulis
mSveniereba“ ukvdav grZnobaTagania (42, 219).
galaktiniosTvisac ucxoa siyvarulis grZnobad-xorcieli gancda, misTvis
siyvaruli religiis saxeobaa, siyvaruli ganagebs samyaros, am grZnobaSia
ukvdavebisa da mSvenierebis dasabamic (37, 321). es msgavseba bunebrivia, radgan,
rogorc cnobilia, g. tabiZis adreul lirikaSi realizebulia siyvarulis
romantikuli koncefcia. romantikul pirovnebas qalSi uyvars Tavisi ideali
(37, 322).
n. baraTaSvilisa da galaktionis satrfialo lirikis Sedarebisas,
TvalsaCino xdeba am idealTa, satrfos saxeTa msgavseba, zogjer igiveobac ki.
n. baraTaSvilis lirikuli gmiris satrfo misive bedis varskvlavia,
`mSvenieris cis mTenia~, sulis naTeli da dabinduli gulis malxinebelia,
ciuri cecxliTaa garSemortymuli, aqvs mSvenieri, ciuri xma, Svebis momfeni,
saocari Suqi da Svebis momcemi Rimili. igi esxivmfinareba mgosnis guls,
gamorCeulia sxva, mokvdav banovanTa Soris da ciurT daedreba, aqvs uxrwneli

85
mSveniereba, igi cisieria, siturfis RmerTaa, romelmac yovelgvari sikeTe
SeierTa.
galaktionis adreuli lirikis mixedviT satrfos saxe ukvdavebis
gamomxatvelia, TiTqos `axlomdgomelia~, magram amasTanave maradis dafarulia
da miuwvdomeli. igi spetaki, `ucxo Svenebaa~, romelic zogjer TeTri
landiviT moeCveneba xolme lirikul gmirs, aqvs zeqveyniuri, ukvdavi xma,
ciuri sulia, idumali saxis mqone `araqveyniuri~, ucxo, Soreuli landia.
orive poetTan mxolod `xorcielebis niWiT~ _ silamaziT gamowveuli
grZnobis Sesaxeb daaxloebiT erTi da igivea naTqvami:

`ar SeemsWvaloT mokiskases kekela qalsa.


sulis damtyvevnels da grZnobaTa crud momReralsa!
aSikis ena mas axarebs, mas asuldgmarebs,
xolo siyvaruls misi guli ver miikarebs~. (14, 117)

gvafrTxilebs n. baraTaSvili. aseTive gafrTxilebas vxvdebiT galaktionis


adreul lirikaSic:

`nu erwmunebi, nu erwmunebi


qalis naz Rimils da TvalTa cqeras,
igi wagarTmevs sulis siwrfeles,
igi moSxamavs ciur simReras~. (94, 212)

orive poetTan suliT oblobis erT-erTi mizezi siyvarulisagan


gamowveuli gulgatexilobaa.
rac Seexeba konkretul nawarmoebTa msgavsebas: gamoTqmulia Tvalsazrisi,
romlis mixedviTac galaktionis leqsi `Cemi varskvlavi~ hgavs n. baraTaSvilis
xalxuri poeziis kiloze daweril nawarmoebs `madli Sens gamCens~ (80, 47).
vfiqrobT, am nawarmoebTa Soris araviTari kavSiri ar aris, garda
saleqso sazomisa: orive leqsi TeqvsmetmarcvlediT aris dawerili.
TvalsaCinoebisTvis vimowmebT orive nawarmoebis teqsts.

nikoloz baraTaSvili:

`madli Sens gamCens, lamazo, qalo Sav-Tvalebiano,


dRisiT mzev, RamiT mTovarev, wynaro da amod xmiano!
Senis lodiniT vsuldgmulvar, Tayvans vscem Sensa saxelsa;
dedis erTa var, nu momklav, nu damananeb sofelsa!
yaribi vinme movsulvar, soflisa muSa sawyali,

86
amxanagad myavs nabadi, Zmobilad – basri xanjali,
me sxva simdidre rad minda? me Seni gulic meyofis:
mis fasi kidev saunje cis qveSeT gana imyofis? (14, 134).

galaktioni:

Cemi varskvlavi satrfoo, cis TaRze Suqad rom adis,


Seni Rimilis Suqia, gamaTbobeli maradis.
CemTvis simRera Svenebav, Seni xma aris narnari.
dideba siyvarulisa, cis samsxverploze damdnari.
da me Sens mgosans, iq ZalmiZs maradJams vibedniero,
iq ZalmiZs mxolod vicocxlo, sadac Sena xar ciero,
da rac ki qveynad am Cems TvalT uecrad moeCvenebis,
martoden anareklia mag RvTaebrivi Svenebis. (94, 162)

vfiqrobT, sagangebo dakvirvebis gareSec ki aSkaraa, rom am leqsebis


msgavsebaze saubari SeuZlebelia.
Tumca, galaktionis es nawarmoebi mainc amJRavnebs erTgvar siaxloves
nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan. leqsis saTauri `Cemi varskvlavi~
gvaxsenebs romantikosi poetis nawarmoebis saxelwodebas _ `Cems varskvlavs~,
xolo mimarTva `satrfoo~ n. baraTaSvilis sxva leqsis pirvel striqons: `ar
ukiJino, satrfoo~.
sayuradReboa, rom galaktioni ar rCeba siyvarulis romantikuli
koncefciis farglebSi, piriqiT: mis adreul lirikaSi `miwieri siyvarulis
uarmyofeli, transcendentur siyvarulze meocnebe romantikuli pirovnebis
odisea `qal-demonTan~ SexvedriT da jojoxeTis saSinelebiT gasrulda. es
gza ucnobi iyo qarTuli klasikuri romantizmisaTvis, igi `axali poeziis~
kuTvnilebaa~ (37, 323).

6. versifikaciuli mimarTebebi

galaktion tabiZis adreuli Semoqmedeba versifikaciuli


mravalferovnebiT ar xasiaTdeba. poetis 1908-1914 wlebis versifikacia
Seswavlilia T. doiaSvilis 1984 wels gamoqveynebul naSromSi: ,,galaktionis
poetikis saTaveebTan (metrika, riTma strofika).

87
im sazomebidan, romlebic gvxvdeba galaktionis pirvel poetur krebulSi,
yvelaze xSiria aTmarcvledi, romliTac Sesrulebulia leqsebis TiTqmis
naxevari (34, 53).
aRsaniSnavia, rom aTmarcvledi erT-erTia nikoloz baraTaSvilis mier
xSirad gamoyenebul sazomTagan.
aTmarcvledis Semdeg g. tabiZis pirvel poetur krebulSi yvelaze
gavrcelebuli sazomi ToTxmetmarcvledia. ToTxmetmarcvledis saxeebidan
galaktioni iyenebs mxolod ors: 5/4/5 da 7/7, amasTan es ukanaskneli saxeoba
mxolod erT leqsSia (,,sicive“) fiqsirebuli, anu ToTxmetmarcvlediT
daweril leqsebis umetesobaSi poeti mimarTavs am sazomis erT-erT saxeobas:
5/4/5. (34, 55). sayuradReboa, rom swored ToTxmetmarcvledis es saxeobaa
gamoyenebuli baraTaSvilis araerT leqsSi.
amgvari faqtebi – roca or poetTan leqsebis umetesoba Sesrulebulia
ori, erTi da imave sazomiT, bunebrivia, mniSvnelovania. Tumca ar unda
dagvaviwydes isic, rom ToTxmetmarcvledi, iseve rogorc aTmarcvledi,
zogadad, qarTul poeziaSi xSirad gamoyenebuli sazomebia. galaktionis mier
maTi gamoyeneba amgvarad aris axsnili: ,,rogorc cnobilia, 5/5 da 5/4/5
mecxramete saukunidan moyolebuli, sul ufro da ufro vrceldeba da
mkvidrdeba qarTul poeziaSi... garda amisa, aRniSnul sazomTa gamoyeneba
ganisazRvreba agreTve galaktionis poeziis SinaarsiTa da ganwyobilebiT
Semoqmedebis am periodSi. rogorc aTmarcvledi, ise ToTxmetmarcvledi Tavisi
Sinagani bunebiT naklebmoZravi metrebia da isini kargad Seesabamebian im mZime
ganwyobilebebs, romlebic galaktionis pirveli wignis sulier atmosferos
qmnis (34, 62).
vfiqrobT, sayuradReboa isic, rom galaktionis n. baraTaSvilis
teqstebTan msgavsebisa Tu siaxlovis gancdas kidev ufro aZlierebs saleqso
sazomTa msgavsebac. magaliTad, ,,elegia“ qarTul literaturaTmcodneobaSi
damkvidrebuli Tvalsazrisis mixedviT, ,,sulo borotos“ gavleniT aris
Seqmnili.
nikoloz baraTaSvilis ,,sulo boroto“ dawerilia ToTxmetmarcvlediT,
,,elegiac“ amave sazomiTaa dawerili, magram erTi gansxvavebiT, galaktionTan
ToTxmetmarcvliani striqonebi cezurasTan aris datexili da heterosilaburi
grafikiTaa warmodgenili. SevadaroT:

nikoloz baraTaSvili:

,,sulo boroto, vin mogixmo Cemad winamZRvrad,

88
Cemis gonebis da sicocxlis Sen aRmaSfoTrad?
marqvi, ra uyav, sad warmiRe sulis mSvidoba,
risTvis momikal ymawvilis brma sarwmunoeba?“ (14, 128)

galaktioni:

,,droo wyeulo, sad wariRe


Cemi fiqrebi!
droo boroto, sad damarxe
ocneba wynari?
marqvi, oh, gvelo
rad dagWirda,
rom mogewamla
yvavilovani siymawvile
da Cemi qnari?“ (94, 169)

iTvleba, rom galaktionis ,,axal talRas“ n. baraTaSvilis leqis ,,fiqrni


mtkvris pirad“ pirdapiri da uSualo STagonebiTaa dawerili“ (138, 44). am
nawarmoebTa msgavsebas mniSvnelovnad ganapirobebs saleqso sazomTa igiveoba.
galaktions Tavis leqsSi gamoyenebuli aqvs ToTxmetmarcvledis is saxeoba
(5/4/5), romliTac dawerilia ,,fiqrni mtkvris piras“. davakvirdeT:

nikoloz baraTaSvili:

,,warved wyalis pirs sevdiani fiqrT gasarTvelad


aq veZiebdi nacnobs adgils gansasveneblad“... (13, 95)

galaktioni:
,,mudam Tan msrboli fiqri mwvavda, fiqri mtanjavda
gamoveqeci gulis damwvel mSvid aremares“.. (94, 76)

sayuradReboa isic, rom amave nawarmoebSi galaktions ori strofi sxva


sazomiT – xuTmarcvlediT _ aqvs dawerili. zogadad, ,,galaktionis leqsebSi
iSviaTi araa e.w. narevi formebi, roca erT sazomi meoreTi icvleba. iTvleba,
rom qronologiurad pirveli aseTi leqsia ,,axal talRas“, sadac ori sazomis
kombinacia gvaqvs 5/4/5/ da 5.“ (34, 63).
SeniSnulia, rom galaktioni am SemTxvevaSi nikoloz baraTaSvilis
tradicias agrZelebs (34, 63). marTlac, baraTaSvilis lirikaSi narevi

89
formebis gamoyenebis ramdenime SemTxvevaa (am mxriv sainteresoa leqsebi:
,,qeTevan“, ,,SemoRameba mTawmindaze“, ,,merani“, ,,miyvars Tvalebi“).
rac Seexeba galaktionis adreuli Semoqmedebis strofikas, igi
erTferovani ar aris. mis poetur repertuarSi vxvdebiT or, sam, oTx, xuT, eqvs,
Svid, rva, cxra, aTtaepian strofebs, agreTve ToTxmettaepian strofebs
sonetis saxiT (34, 73-74).
galaktionis adreul SemoqmedebaSi ori leqsia, romelic mTlianad
samstriqonian strofebiTaa dawerili. esenia ,,kvnesa“ da ,,ar mSordeba“.
amaTgan pirvels – leqss ,,kvnesa“ galaktioni axsenebs mogvianebiT
Sesrulebul CanawerSi ,,samaiani“, sadac aRniSnavs: `es (strofis es saxeoba –
n.s.) ara aqvT ilias, akakis, vaJas sainteresoa, aqvs Tu ara aleqsandre
WavWavaZes?..“ (114, 219).
galaktionis leqsi ,,kvnesa“ – saTauriT ,,kolxidaSi“ daibeWda 1910 wels
JurnalSi ,,Teatri da cxovreba“ (#38). misi TiToeuli strofi erTmaneTTan
gariTmuli sami striqonisagan Sedgeba:

,,mTis mwvervalebs, mTis mwvervalebs


mTis arwivi ugznebs Tvalebs,
Sestiris da Sevalalebs“ (105, 2).

a.gawerelias mixedviT, amgvari strofi, XIX saukunemde qarTul poeziaSi


ar dasturdeba11. igi ar gvxvdeba arc aleqsandre WavWavaZesTan, Tumca
samstriqoniani strofebi romantikos poets araerTxel aqvs gamoyenebuli.
amdenad, am SemTxvevaSi ver vityviT, rom samaiani al. WavWavaZis versifikaciaze
dayrdnobiT aqvs SemoRebuli galaktions.
strofikis msgavsebis mixedviT, zogadad, nawarmoebebis kavSirze
msjeloba Zalian rTulia. magaliTad, galaktionis SemoqmedebaSi vxvdebiT
xuTstriqoniani strofikiT Sesrulebul ramdenime nawarmoebs. maT Soris erT-
erTia ,,Semodgomis dRe“. marTalia, am leqsis strofikas muxambazis strofTan
araferi akavSirebs (garda striqonebis raodenobisa), magram, zogadad,
SeiZleboda gvesaubra aleqsandre WavWavaZis tradiciasTan kavSirze.

11
meoce saukunis dasawyisSi samtaepian strofebs iyenebdnen sxva poetebic. magalitad,
igi gvxvdeba i. griSaSvilTan (leqsi ,,ia“, romelic poetis TxzulebaTa gamocemaSi 1910 wliT
TariRdeba), gr. megreliSvilTan (1914 wels gamoqveynebuli leqsi ,,moCveneba“) da sxva
avtorebTan. Tumca, jerjerobiT CvenTvis cnobili faqtebis mixedviT, galaktionis ,,kvnesa“ win
uswrebs sxva samstriqoniani strofikiT daweril leqsTa publikaciebs.

90
Tumca, rogorc irkveva, galaktionis es nawarmoebi dawerilia amerikeli
poetis henri uodsuorT longfelos leqsidan - ,,wvimiani dRe“ - miRebuli
STabeWdilebis Sedegad.12
qarTveli da amerikeli avtorebis nawarmoebTa urTierTmimarTebis
dadgenisas gansakuTrebiT mniSvnelovani aRmoCnda strofikis igiveoba. orive
leqsi xuTtaepiani strofebisagan Sedgeba. gasaTvaliswinebulia kavSiri
gariTmvis sistemebs Sorisac: marTalia, galaktionTan longfelos nawarmoebis
riTmaTa wyoba aabba zustad ar meordeba, magram SenarCunebulia `wvimiani
dRisaTvis~ niSandoblivi Tavisebureba: TiToeul strofSi erTmaneTTan
gariTmulia sami striqoni, danarCen ors ki sxva riTma aqvs.
Zalian mniSvnelovania refrenis gamoyenebis erTnairi principic:
longfelosTan leqsis yvela strofi msgavsi striqonebiT iwyeba da mTavrdeba
(gamonaklisi mxolod mesame strofis pirveli striqonia). aseTive struqtura
aqvs `Semodgomis dRis~ pirvel da meore strofsac.
xuTtaepian strofebs galaktioni sxva drosac mimarTavs. zemoTqmulis
gaTvaliswinebiT, vfiqrobT, SeiZleba iTqvas, rom swored amerikeli mwerlis
leqsma gaamaxvilebina yuradReba galaktions strofis am saxeobaze.
galaktionis adreul lirikaSi dadasturebuli eqvstaepiani strofebiT
dawerili nawarmoebebi qarTvel romantikosTa tradiciasTan unda iyos
dakavSirebuli. rogorc miuTiTeben, ,,galaktionis adreul lirikaSi es strofi
yvelaze xSirad gvxvdeba 5,5,10 sazomiT daweril leqsebSi, gariTmvis sistemiT
aabccb. es aris mecxramete saukunidan tradiciiT gadmosuli saxeoba (Sdr.: gr.
orbelianis ,,pasuxi SvilTa“) (34, 75).
strofikis amave saxeobiTaa dawerili nikoloz baraTaSvilis leqsebi
,,ek...nas“ da ,,sayure“ da grigol orbelianis – ,,winandlis vardo“.
saintereso varaudisken gvibiZgebs galaktionis Svidtaepiani strofiT
dawerili leqsi _ ,,grZnobaTa ferfli“.
galaktionis adreul lirikaSi `Svidtaepiani strofiT mxolod
erTaderTi leqsi `grZnobaTa ferflia~ dawerili. Taviseburi heterometruli
potenciis strofi riTmaTa gansakuTrebuli wyobiT aris Sekruli ababcdc.
Svidtaepian strofs Zveli qarTuli poeziac icnobs~, _ wers Teimuraz
doiaSvili (34, 76).

12 galaktion tabiZis amerikel mweralTan – henri uodsuorT longfelosTan mimarTebis


Taobaze ix. Cveni publikacia - ,,literaturuli paralelebi – galaktion tabiZe da henri
longfelo~, Jurnali ,,qarTvelologi~, 2011, #16.
91
marTlac, Svidtaepiani strofiT dawerili nawarmoebebi ramdenjerme
gvxvdeba Zvel qarTul poeziaSi. akaki gawerelias naSromSi, romelsac, Tavis
mxriv, imowmebs Teimuraz doiaSvili, naTqvamia:
`Svidtaepiani izometruli strofebi agreTve iSviaTia qarTul klasikur
leqsSi. aRsaniSnavia mamuka baraTaSvilis ori nawarmoebi _ 14 marcvliani
sazomiT dawerili `Sewyobili~ (`aameo~...) da 16-marcvliani `mdenari~ (`Cem
sayvareli vinao~), oriveni erTriTmiani. Svidtaepedebi iSviaTad gvxvdeba d.
guramiSvilTanac (ix. `daviTiani~, wigni a. ,,galoba“ _ ,,mamav Seni Zeo“ (14-
marcvliani 2 strofi) da besikTan (8-marcvliani da erTriTmiani `daviT
sardlisadmi~). Svidtaepiani xanebi an strofi-leqsi sporadulad gvxvdeba
gardamavali xanis poetebTanac. aseTi moepovebaT: qeTevan batoniSvils (`hoi,
viTar vsTqua...~ 7 strofi, riTmebis sqemiT aaaaaaa, cccccaa... da refreniT); baram
baraTaSvils (xuTstrofiani `nu mwvav mijnuro~, romelic qeTevan
batoniSvilis leqsis kompoziciur wyobas imeorebs); grigol batoniSvils (11
marcvliani sazomiT dawerili 5-strofiani `bedkrulsa SemTxvevas Sevxvdi~...);
petre laraZes (11-marcvliani da 5 strofiani `he moyvasno~, romlis 2, 3, 4, da 5
xanebi ortaepian refrenebs Seicaven); Tekle batoniSvils (`pasuxad qeTevan
batoniSvils~) da sxv.“ (26, 226-227).
sayuradReboa, rom Svidtaepiani strofebiT dawerili nawarmoebebi
mecxramete saukuneSic gvxvdeba. aleqsandre WavWavaZis araerT leqsSi vxvdebiT
Svidtaepian strofebs (`eRebis kari~; `muxambazi~ (`uwyalo siyvarulo~); ,,Zeoba“)
mis mier naTargmni erT-erTi leqsi `...ros satrfo mouva gulsa~ mTlianad
Svidtaepiani strofebiTaa dawerili:

,,ros satrfo mouva gulsa,


misis lodiniT dasevduls,
maSin vgrZnob me gazafxulsa,
mcenareT fersa, mdeloT suns.
gzas vumzer, vumzer, marama
eha, eha, eha,
satrfo gulisa arsada.

frinvelno, Tqvenca galobas


maSin utkbesad gamostvenT,
ros alerss da eSyis grZnobas
gulis satrfosgan moismenT.
92
yurs vupyrob, vupyrob, marama,
eha, eha, eha,
ar ismis gulis satrfos xma“. (146, 143)

sainteresoa, rom aleqsandre WavWavaZis leqsisaTvis damaxasiaTebeli


gariTmvis sistema (ababcdc) ucvlelad meordeba galaktionis 1911 wliT
daTariRebul leqsSi `grZnobaTa ferfli~:

,,velni hyvavian,
gulo dawynardi!
adre Tu gvian
sicocxlis vardi
bednierebad gadaiSleba...
droc xom win midis,
droc xom icvleba?!

aris sadRaca
netari mxare,
aris wminda ca
SuqiT mgznebare.
iRviZebs veli sagazafxulo,
dawynardi, gulo,
dawynardi, gulo!“ (94, 125-126)

SevadaroT es ori nawarmoebi: aleqsandre WavWavaZis leqsSi satrfos


lodiniT `dasevduli~ guli mxolod maSin grZnobs gazafxuls, mcenareebis
fersa da mdeloTa suns, roca satrfo modis. liriuli gmiri gzas gahyurebs,
magram satrfo arsad Cans. leqsis personaJs mxolod maSin eCveneba utkbesad
frinvelTa stvena, roca alerssa da eSyis grZnobas satrfosagan ,,ismens~. igi
yurs upyrobs, magram satrfos xma ar ismis.
galaktionis nawarmoebis lirikuli gmiri erTgvar dialogs marTavs al.
WavWavaZis mier naTargmni leqsis personaJTan: TiTqos amSvidebs mas, rom
`velni hyvavian~ da adre Tu gvian yvelaferi kargad iqneba _ `sicocxlis vardi
bednierebad gadaiSleba~, radgan dro win midis da yvelafers cvlis.
galaktionis lirikuli gmiri mimarTavs `lodiniT dasevdul guls~ da

93
arwmunebs, rom arsebobs netari mxare, SuqiT mgznebare ca... rom ukve gauRviZia
`sagazafxulo vels~.
leqsebs Soris sayuradRebo Sinaarsobrivi msgavsebaa. leqsikur doneze ki
yuradRebas ipyrobs msgavsi an erTnairi sityvebis ganmeoreba.
orive nawarmoebi orstrofiania. strofebis raodenobis identuroba,
strofikis TaviseburebaTa igiveobasTan erTad mniSvnelovani faqtia.
miuxedavad saleqso sazomTa sxvaobisa (galaktionTan aris xuTmarcvledi da
aTmarcvledi, aleqsandre WavWavaZesaTan _ rvamarcvledi da eqvsmarcvledi),
orive nawarmoebis TiToeul strofSi TiTo striqonia gansxvavebuli sazomiT
dawerili _ galaktionTan aTmarcvlediT, aleqsandre WavWavaZesTan ki _
eqvsmarcvlediT.
nawarmoebebs Soris arsebuli Sinaarsobrivi da formismieri kavSiri
gvaZlevs safuZvels, iTqvas, rom galaktioni al. WavWavaZis mier naTargmn
leqss namdvilad icnobda, miuxedavad erTgvari winaaRmdegobisa _ romantikosi
poetis TxzulebaTa gamocemis komentarebis mixedviT `ros satrfo mouva
gulsa~ pirvelad 1940 wels daibeWda. SesaZloa, al. WavWavaZis mier naTargmni
am nawarmoebis pirveli publikaciis TariRi rogorRac mxedvelobidan
gamorCaT, an galaktioni nawarmoebis xelnawers gaecno. amis dazustebiT Tqma
SeuZlebelia.

7. galaktionis calkeuli nawarmoebebis mimarTebis sakiTxi


nikoloz baraTaSvilis poeziasTan

$ 7.1. `fiqrni mtkvris piras~ galaktion tabiZis poetur recefciaSi

a) ,,fiqrni mtkvri piras“ da ,,axal talRas“

galaktionis adreul lirikaSi araerTi iseTi striqonia, romelic,


nikoloz baraTaSvilis Sedevrs _ `fiqrni mtkvris piras~ gagvaxsenebs. es
SeiZleba iyos peizaJTa msgavseba (ix. qveTavi ,,bunebis gancdis Tavisebureba
nikoloz baraTaSvilisa da galaktion tabiZis poeziaSi“), bunebis gancdis
igiveoba (iqve), wylis dinebasTan drois warmavalobis motivis dakavSireba
(leqsi `zvirTebi rbian~), azri adamianisa da zogadad, mTeli sinamdvilis
sruli araraobis Sesaxeb (leqsi `ori~), cxovrebis daxasiaTeba epiTetebiT
`fuWi~ da `amao~, Sexeduleba bednierebaze, romlis mixedviTac adamianis

94
sulier moTxovnilebaTa zRvardaudeblobis gamo bedniereba yovelTvis
miuRweveli rCeba (leqsi `rogorc aCrdilni~), imis Cveneba, rom `fuWia kacTa
dideba~ (leqsi `momakvdavi~) da a.S.
Tumca, isic unda iTqvas, rom am motivTa umravlesoba SeiZleba nebismieri
avtoris Semoqmedebidan momdinareobdes galaktionTan (Tu saerTod dasaSvebad
CavTvliT am SemTxvevaSi literaturuli wyaros arsebobas). dabejiTebiT
mtkiceba, rom Tundac wuTisoflis amaoebis motivi galaktionTan nikoloz
baraTaSvilis Sedevridan miRebuli STabeWdilebis Sedegad iCens Tavs,
SeuZlebelia. amis gaTvaliswinebiT, vfiqrobT, umjobesia, is nawarmoebebi
gavaanalizoT, romlebic ufro seriozul safuZvels qmnis poeturi mimarTebis
sakvlevad.
nikoloz baraTaSvilis Sedevris gavleniT dawerilad iTvleba
galaktionis 1909 wliT daTariRebuli leqsi - `axal talRas~. s. Wilaias
azriT, es nawarmoebi sainteresoa ara marto imiT, rom aq baraTaSvili
pirvelad gvxvdeba rogorc didi avtoriteti axalgazrda poetisaTvis, aramed
imiTac, rom igi baraTaSvilis leqsis - `fiqrni mtkvris pirad~ pirdapiri da
uSualo STagonebiTaa dawerili (150, 44).
vidre `axal talRas~ gavaanalizebdeT, unda iTqvas, rom galaktioni ar
aris erTaderTi poeti, viszec nikoloz baraTaSvilis am nawarmoebma
STabeWdileba moaxdina da axali leqsis dawerisaken ubiZga. 1859 wels Seiqmna
ilia WavWavaZis `mtkvris piras~, romelSic sagrZnobia gamoZaxili `fiqrni
mtkvris piras~ Semdegi striqonebisa:

`vin icis, mtkvaro, ras butbuteb, visTvis ras ityvi,


mraval droebis mowame xar, magram xar utyvi...~ (14, 95)

ilia WavWavaZe mtkvris quxilSi grZnobs `mSobliur grgvinvas~, mtkvris


quxili aRviZebs poetis fiqrebs, igi zvirTebs sTxovs `netar dros~ _ warsuls
gadasces misi kvnesa

,,kvlav Cem win mtkvari mirbis quxiliT,


am quxilSi vgrZnob mSobliur grgvinvas..
....
Sevkvnes, Sevstiri me ama zvirTTa,
TiTqo maT STanTqes Cveni warsuli.
wagSlian kvalni, droo netaro!
mtvrad aRugvixar saukunesa...
mismine aja, mismine mtkvaro,
95
im droT gadaec es Cemi kvnesa“. (148, 31)

1925 wels daiwera simon Ciqovanis `fiqrebi mtkvris piras (uriTmo


ganwyobilebebi)~, sadac ironiis sagania ara marto `fiqrni mtkvris piras~,
aramed nikoloz baraTaSvilis sxva nawarmoebebic (`merani~, `SemoRameba
mTawmindazed~):

,,dudunebs mtkvari da izlazneba mziT Seoqruli, rogorc TiTberi,


neta mec mqondes, dedao mtkvaro, SensaviT suli galaRebuli,
an viyo mainc gagrZelebuli, rom me mTawminda amovido yurbaliSiviT.
fexs mbandes mtkvari, rom ganbanilma da gawmendilma SeviTviso ca
gaRebuli“
....
,,dudunebs mtkvari Sescqeris kunti mTawmindis maRlobs.
meubnebian _ samSobloSi motorebma baraTaSvilis merani mokles...“
....
,,o, mtkvaro, ramden spiritiul warmodgenis mnaxveli xar, ramdeni ambis
Sen xar mowame,
Tumca utyvi xar, rom warxoco es fiqrebi...“ (137,374-375; 137,383)
sayuradReboa simon Ciqovanis 1926 wels gamocemul pirvel poetur
krebulis saxelwodebac _ ,,fiqrebi mtkvris piras“, romelic mkiTxvels
pirdapir miuTiTebda nikoloz baraTaSvilis leqsze _ ,,fiqrni mtkvris piras“.
davubrundeT `axal talRas~. galaktioni epigrafiT _ `iqac yoveli
aremare iyo mowyeniT~ _ migvaniSnebs romantikosi poetis leqsze. nawarmoebis
pirveli strofic `fiqrni mtkvris piras~ gvaxsenebs: lirikul gmirs `mudam
Tan msrboli fiqri~ wvavs, tanjavs, igi cdilobs bunebaSi wylis piras ipovos
Sveba. galaktions Tavis leqsSi TiTqmis ucvlelad gadmoaqvs
baraTaSviliseuli peizaJic – wyalSi areklili cis suraTi. SevadaroT:

baraTaSvili:

`warved wyalis pirs sevdiani fiqrT gasarTvelad,


aq veZiebdi nacnob adgils gansasveneblad;
aq lbils mdelozed sanugeSod viname cremliT,
aqac yoveli aremare iyo mowyeniT;
nelad moRelavs modudune mtkvari ankara
da mis zvirTebSi krTis laJvardi cisa kamara~. (14, 95)

96
galaktioni:

`mudam Tan msrboli fiqri mwvavda, fiqri mtanjavda,


gamoveqeci gulis damwvel mSvid aremares;
napiri zRvisa imav sevdiT mSvidad sunTaqvda,
cas Sescqeroda zRva laJvardi gulcivs, mdumares~ (94, 76).

am striqonebis msgavsebas saleqso sazomTa igiveobac ganapirobebs.


galaktions gamoyenebuli aqvs ToTxmetmarcvledis is saxeoba (5/4/5), romliTac
dawerilia `fiqrni mtkvris piras~.
es, ra Tqma unda, sakmarisi ar aris imis dasamtkiceblad, rom `axal
talRas~ namdvilad nikoloz baraTaSvilis gavleniT aris dawerili.
garda msgavsebisa nawarmoebebs Soris aris gansxvavebac: romantikos
poetTan buneba adamianis ganwyobilebis Tanaziaria: pirovneba sevdiania,
aremare – mowyenili.
galaktionis lirikul gmirs aRizianebs gulcivi da mdumare ca, wynari
sivrce da zRvis napiri, romelic `imav sevdiT mSvidad sunTqavs~ (94, 76). mas
uCndeba `erTferobasTan~ dapirispirebis survili:

`ar minda, ara! suls moswyinda eg erTferoba,


suli eZiebs qariSxals da boboqar talRebs...~ (94, 76).

kontrasti adamianis ganwyobilebasa da bunebas Soris ucnobia nikoloz


baraTaSvilis poeziisaTvis. igi galaktionis adreuli lirikis araerT nimuSSi
iCens Tavs (`momakvdavi~, `gazafxulis molodinSi~ da sxv.). gavixsenoT Tundac,
`mgzavris simRera~:

`are midamos RvTaebrivi


atkbobs simSvide.
am simSvideSi me ver vpove
verc sitkboeba,
verc ram iseTi sasicocxlo
da sanetaro.
dahqrole, qaro... me ar miyvars
eg myudroeba,
me qariSxalTan Sebma minda,
dahqrole, qaro!~ (94, 193)

97
`axal talRaSi~ es dapirispireba ufro mZafria da STambeWdavi, rasac
leqsis pirveli strofic ganapirobebs. igi imdenad hgavs `fiqrni mtkvris
piras~ dasawyiss, rom nikoloz baraTaSvilis nawarmoebSi asaxul bunebis
harmoniul gancdas gvaxsenebs. mkiTxveli nacnobi situaciis Cveulebriv
gagrZelebas elodeba, swored am dros gvimxels lirikuli gmiri: `mudmiv
dumilSi ver Tavsdeba tanjulis grZnobao~. amgvari poeturi xerxis
gamoyenebiT galaktioni gvarwmunebs, rom mis lirikul gmirs ukve aRar
SeuZlia TanagrZnobis povna bunebaSi, im garemoSi, romelic romantikosebs
anugeSebda.
kontrasts poeti saleqso sazomebiTac gamoxatavs: bunebis sevdas,
simSvides, frTamali, uzrunveli sio upirispirdeba, `erTferobas~ ki
lirikuli gmiris nazi simRera. Sesabamisad, ToTxmetmarcvleds xuTmarcvledi
enacvleba. am leqsSi ,,sazomTa monacvleoba mWidrod ukavSirdeba
ganwyobilebis cvlilebas... ori sxvadasxva sazomiT Sesrulebuli strofebisa
da monakveTebis monacvleoba saSualebas aZlevs galaktions, mihyves
ganwyobilebis cvlilebas da Sesabamisi gamosaxvac misces, amgvari wyoba
mravalxmianobis Semotanisken ltolvis momaswavebelia, Tumca galaktioni aqac
mowafe da gamgrZelebelia ,,meranis“ genialuri avtorisa“ (34, 63).
amis gaTvaliswinebiT albaT dasazustebelia galaktion tabiZis adreuli
lirikis metrikaze dakvirvebis Semdeg gakeTebuli daskvna, romlis mixedviTac
`ar SeiZleba visaubroT poetis winaswarganzraxul damokidebulebaze ama Tu
im sazomis mimarT... pirobiTi xasiaTisaa imis Zieba, Tu ra ganapirobebs
avtoriseul arCevans ama Tu im SemTxvevaSi, ratom mimarTavs igi tradiciul
anda gansxvavebul sazoms~ (126, 74).
galaktionis lirikul gmirs ar awuxebs kiTxva: `mainc ra aris Cveni yofa-
wuTisofeli~. `axal talRaSi~ nikoloz baraTaSvilis leqsisaTvis
damaxasiaTebeli poeturi gansja emociiT aris Secvlili. nawarmoebi `gulSi
aRZruli nazi simReriT~ mTavrdeba:

`Sens molodinSi
guls nu midagav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!~ (94, 76)

yuradRebas iqcevs galaktionis leqsis erTi Tavisebureba: aq lirikuli


gmiri zRvis napirze imyofeba da ara mdinaris, rogorc es nikoloz
baraTaSvilTanaa.

98
aTwleulebis Semdeg galaktioni erT-erT CanawerSi aRniSnavs: `...zRvis
Tematika qarTul literaturaSi rusTavels Semdeg ara sCanda, es moZraoba
daiwyo mxolod meoce saukunis qarTulma literaturam. Cems Sesaxeb SemiZlia
vTqva, rom es motivebi aris pirvel wignSi (1914), meoreSi (1919), aris masalebi
saxelgamis mier gamocemul I, II, III da IV tomebSi, calke wignad gamocemul
,,oqro aWaris laJvardSi“... (104, 143).
galaktion tabiZis adreul lirikaSi zRvis Temis arseboba, misi
damkvidrebis cda Sefasebulia, rogorc hainrih haines poeziidan miRebuli
STabeWdilebis kvali. venera kavTiaSvilis wers: ,,sainteresoa, rom zRvis Tema
galaktionTan ise Semodis, rom mas jer igi TvaliTac ar unaxavs _ esec imis
maCvenebeli unda iyos, rom es Tema mis adreul SemoqmedebaSi haines lirikidan
SeiWra. kerZod ki ,,CrdiloeTis zRvis“ ciklis leqsebidan miRebuli
STabeWdilebiT unda iyos ganpirobebuli“ (51, 39).
zogadad, SeiZleba, amgvari varaudis arseboba dasaSvebad CavTvaloT,
magram konkretulad `axal talRas~ germaneli avtoris SemoqmedebasTan
siaxloves ar amJRavnebs: mdinaris zRviT Canacvlebas am SemTxvevaSi sxva
mizezi unda hqondes.
g. tabiZis Tormettomeulis pirveli tomis mixedviT es nawarmoebi
pirvelad 1910 wels, almanax `axali talRis~ pirvel nomerSi gamoqveynebula
(94, 379). es informacia meordeba galaktionis ocdaxuTtomeulis pirvel
wignSic (108, 394). dasaSvebia, vivaraudoT, rom poetma swored am almanaxisaTvis
dawera leqsi. almanaxis saxelwodebisa da nawarmoebis saTaurTa igiveoba
TiTqos amaze unda migvaniSnebdes. am varauds erTi mniSvnelovani faqti
ewinaaRmdegeba: arc 1910 wlamde da arc Semdeg almanaxi `axali talRa~
saqarTveloSi ar gamouciaT.13 daaxloebiT amave periodSi – 1909 wels
gamodioda moswavleTa perioduli organo `pirveli talRa~ (sul ori nomeri
gamoica: pirveli 1909 wels, noemberSi, meore ki – amave wlis dekemberSi;
gamomcemeli iyo s. gurgenaZis asuli). rogorc Cans, g. tabiZis
Tormettomeulsa da ocdaxuTtomeulSi arasworad aris miTiTebuli almanaxis
saxelwodebac da gamocemis TariRic.
`pirvel talRaSi~ marTlac daibeWda galaktionis nawarmoebebi
`fantazia~ (pirvel nomerSi) da `mwuxareba~ (meore nomerSi), magram am
almanaxSi ar gamoqveynebula leqsi `axal talRas~.

13
veyrdnobi g.i. baqraZis mier Sedgenil qarTuli periodikis bibliografias.
99
vfiqrobT, poeti aucileblad gaecnoboda `pirvel talRas~ (Tundac imis
gamo, rom almanaxSi misi leqsic iyo dabeWdili) da masSi gamoqveynebul
nawarmoebebs, maT Soris am leqsebsac:

zRvas

zRvao mRelvarev! momxvie Seni


sicocxliT savse swrafi talRebi;
gamomaSore mdumar qveyanas
misive Svili ganawvalebi.
da iq macure Cems obol naviT, _
sad mSfoTvar zvirTTa gora dgebodes,
sad mquxare xmiT mgrgvinavi talRa
Sens kldis napirebs ekveTebodes.
sad bans getyodes mrisxane qari,
mZlavrsa frTas scemdes Sens mRelvar mkerdsa,
da Seni Zala, Zala sicocxlis,
apobdes zRudes, apobdes kldesa.
radganc me miyvars, zRvao, medgari
da boboqari Seni talRebi;
Seni usazRvro azvirTebuli
gulisa brZolis tkbili wamebi! (50, 10)

pirvel talRas

dahbere, qaro, agorebul zRvas


msurs Cavurio tanjvis fiala
da qafad qceuls giJmaJsa talRas
vamcno gulisa mwvavi iara!
agordi, talRav, Sens TeTr zvirTebSi
hkrTis miswrafeba Tavisufali;
msurs Cavexuto mas giJur mkerdSi
da miT aRvigzno gulSi trfiali. (31, 2)

100
pirveli nawarmoebis avtori ucnobia (xelmowerilia fsevdonimiT i.-qsi),
meore ki – demonis, quCu qavTaraZis14 kalams ekuTvnis. es poeti, galaktionis
SefasebiT, werda `mSvenier, grZnobier~ da `STabeWdilebis momgvrel~ leqsebs.
(104, 245).
galaktionis `axal talRas~ orive nawarmoebTan amJRavnebs garkveul
siaxloves. pirvel maTganTan saerTo aqvs `mdumar qveyanasTan~ ganSorebis
motivi, xolo meoresTan – saTaurTa msgavseba da talRisadmi mimarTva 15.
rogorc Cans, poeti gaecno almanaxs da STabeWdilebaca da mowodebac
leqsiT gamoxata. galaktionis `axal talRas~ rom namdvilad almanax `pirvel
talRasTan~ aris dakavSirebuli, amas avtoris 1950 wliT daTariRebuli erT-
erT Canaweric adasturebs:
`...XX saukunis pirvel aTeul wlebSi ifeTqa araCveulebrivma siaxlem
qarTul poeziaSi `pirveli talRa~, `pirveli nabiji~ da gamovidnen
axalgazrda Zalebi. es iyo naxevari saukunis winaT... orive almanaxi Cemi
leqsebiT ixsneboda `pirveli talRa~, `kolxida~. es iyo almanaxebi,
romlebiTac aRiniSna am saukunis dasawyisi medroSe, mekvle me viyav.
lodiniT SeniT
guls nu gviTalxav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!
gaisma tfilisis quCebSi Zaxili Jurnal-gazeTebis gamyidvelebis... daiZra
axali talRa, Cveni seminaria... (104, 147-148). es ukanaskneli fraza amtkicebs, rom
`axal talRas~ seminariis moswavleebisadmi, axalgazrda poetebisadmi
mimarTvas warmoadgens.
gaurkveveli rCeba, Tu rodis an romel gamocemaSi daibeWda galaktionis
es nawarmoebi. rogorc aRvniSneT, almanaxi `axali talRa~ saqarTveloSi ar
gamouciaT, `pirvel talRaSi~ ki galaktionis es nawarmoebi ar gamoqveynebula.

14 quCu qavTaraZis Sesaxeb ixileT mamuka Selegias wigni - ,,demoni“ (Tbilisi, 2004), sadac
avtori gadmogvcems cnobebs meoce saukunis dasawyisis axalgazrda poetis cxovrebisa da
Semoqmedebis, agreTve galaktionTan misi megobrobis Sesaxeb.

15 zRvisadmi mimarTva meoce saukunis dasawyisSi gamoqveynebuli araerTi nawarmoebisaTvis aris


damaxasiaTebeli. gavixsenoT im droisaTvis cnobili poetis _ varlam ruxaZis 1907 wels
gamoqveynebuli leqsi ,,zRvas“, romelic am striqonebiT mTavrdeba:
,,maS, nu uyureb, aagore zRvao, zvirTebi,
esrole mtarvals, nu Sedrkebi, nu SeSindebi“ (82, 299)

101
TxzulebaTa Tormettomeulis pirveli tomis komentarebis mixedviT A
variantad - ZiriTad teqstad - aRebulia galaktionis 1957 wels gamocemul
TxzulebaTa merve tomSi dabeWdili `axal talRas~. rac sinamdviles ar
Seesabameba, radgan masSi dabeWdili leqsi sami strofisagan Sedgeba da ara
xuTisagan, rogorc es Tormettomeulis pirvel tomSia. amis gamo,
gaurkvevelia, Tu rodis gamoqveynda nawarmoebi sruli saxiT, Sesabamisad –
gaurkveveli rCeba leqsis daweris TariRic. `axal talRas~ leqsikisa da
saleqso sazomis mixedviT garkveul siaxloves amJRavnebs 1910 wliT
daTariRebul leqsTan `tyeSi~. SevadaroT:

,,tyeSi“:
,,eol, mTa-bari
nu Seawuxe...
tyes talRa Cqari
dahkar, daquxe!
zvirTi dasZari _
ha, Cemi qnari! (94,103)

,,axal talRas“:
`Sens molodinSi
guls nu midagav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!~ (94, 76)

es msgavseba gvaZlevs safuZvels, vivaraudoT, rom `axal talRas~


daaxloebiT amave periodSia dawerili. Tumca, is faqti, rom nawarmoebi
pirvelad 50-ian wlebSi qveyndeba da ar arsebobs misi adreuli avtografi,
garkveul eWvs aCens. Tumca amjerad, saTanado faqtebis ar arsebobis gamo
gansxvavebuli Tvalsazrisis gamoTqma SeuZlebelia.
rac Seexeba nikoloz baraTaSvilis leqsTan mimarTebas, rogorc vnaxeT,
`fiqrni mtkvris pirasa~ da `axal talRas~ Soris mniSvnelovani gansxvavebaa.
galaktioni garkveuli mizniT iwyebs Tavis nawarmoebs ise, rom misma sityvebma
romantikosi poetis striqonebi gagvaxsenos. leqsebs Soris msgavseba mxolod
amiT Semoifargleba. ris gamoc, vfiqrobT, marTebuli iqneba `axal talRas~
poetur tradiciasTan dapirispirebis mcdelobad, siaxlisaken mowodebad Tu
CaiTvleba, da ara nikoloz baraTaSvilis Sedevris ,,pirdapiri da uSualo
STagonebiT“ daweril nawarmoebad.
102
nikoloz baraTaSvilis am leqsis galaktioniseul recefciaze saubrisas
yuradRebas iqcevs kidev erTi detali. g. tabiZis araerT adreul nawarmoebSi
SeiniSneba zRvis piras gasvlis motivi. upirvelesad gavixsenoT leqsi ,,zRvis
pirad mdgari“, romelic 1914 wliT TariRdeba. am nawarmoebSi avtori
gadmogvcems, Tu rogor naxa zRvis pirad mdgari mgosani:

,,vnaxe mgosani zRvis pirad mdgari...


talRa talRaze TrToda, dgeboda,
stiqiis brZola daudegari
mgosnis TvalebSi ixateboda“. (94, 172).

leqsi brbosa da poetis mimarTebis Temas eZRvneba. leqsis personaJi –


yrma zRvis piras midis leqsSi ,,ori“, romelic sicocxlis amaoebis Temazea
dawerili (86, 53-55). zRvis napirze dgas lirikuli gmiri - ,,yrma meocnebe da
geniosi“ leqsSi ,,raa es grZnoba“. zRvis talRa mimarTavs mas:

,,oh, ratoma xar egre Tavxedi,


rom fiqrob, TiTqo gascildi sazRvars,
rasac kacTaTvis amyarebs bedi?“ (94, 73).

vfiqrobT, aq aris erTgvari miniSneba nikoloz baraTaSvilis lirikul


gmirze, romelic bedis sazRvris gadalaxvas cdilobs.
saerTod, zRvis Tema romantikosTa erT-erTi sayvareli Temaa. am mxriv
gansakuTrebiT gamoirCeva baironis Semoqmedeba, zRvis Temaze daweril
nawarmoebebs vxvdebiT lamartinis, mickeviCisa da petefis nawarmoebebSi.
romantikosebis bunebasTan mimarTebis kvlevisas zRvis Temas gansakuTrebuli
adgili eTmoba (SegviZlia gavixsenoT, Tundac, k. xorvatis naSromi
,,romantikosTa Sexedulebebi bunebaze“, krebulidan ,,evropuli romantizmi“,
sadac mkvlevari sagangebod msjelobs zRvis Temaze).
Tu galaktionTan am motivis warmomavlobis Sesaxeb davsvamT sakiTxs,
maSin, vfiqrobT, unda gavixsenoT leqsi ,,fiqri zRvis piras“, romelic
mogvianebiT aris Seqmnili. aSkaraa n. baraTaSvilis leqsis saTaurTan -
,,fiqrni mtkvris piras“ pirdapiri kavSiri. amis mixedviT SeiZleba vivaraudoT,
rom galaktioni, zogadad, wylis piras gasvlis motivs iRebs nikoloz
baraTaSvilidan, xolo Semdeg mas akonkretebs rogorc lirikuli gmiris
zRvis napirze gasvlas.

103
b) `fiqrni mtkvris piras~ da `sabediswero fiqri~

galaktionis poema `sabediswero fiqri~ adamianis yofierebis arsis


problemas eZRvneba. gamoTqmulia Tvalsazrisi, romlis mixedviTac, es
nawarmoebi genetikurad aris dakavSirebuli hainrih haines leqsTan `kiTxvebi~
(`Fragen”) (51, 35).
germaneli romantikosis lirikuli gmiri zRvis napirze dgas. igi
talRebs ekiTxeba:
,,Sagt mir, was bedeutet der Mensch?
Woher ist er kommen? Wo geht er hin?
Wer wohnt dort oben auf goldenen Sternen?“ (171, 419)

(miTxariT, ras warmoadgens adamiani?


saidan modis igi? sad midis?
vin cxovrobs zeviT, oqrosfer varskvlavebze?)

rogorc v. kavTiaSvili aRniSnavs, igive kiTxvebi gaiJRerebs galaktionis


poemaSic (51, 37):

`raa sicocxle, raa saflavi,


sad sCans cxovreba... sad gaTavdeba?
adamiani risTvis arsebobs?
an aris zeca sadme Tu ara?~ (101, 62)

hainesa da galaktionis personaJTa sityvebi marTlac hgavs erTmaneTs,


Tumca, vfiqrobT, mxolod amis mixedviT, dabejiTebiT mtkiceba (an uaryofa)
rom `kiTxvebsa~ da `sabediswero fiqrs~ Soris genetikuri kavSiri arsebobs,
SeuZlebelia. ratom? gavixsenoT germaneli romantikosis striqonebi amave
leqsidan:
,,O löst mir das Rätsel des Lebens?
Das qualvoll uralte Rätsel,
Worüber schon manche Häupter gegrübelt..“ (171, 419)

(o, amixseniT cxovrebis gamocana,


tanjviT savse uZvelesi gamocana,
romelzec ukve araerTxel umtvreviaT Tavi...)

104
ras warmoadgens adamiani? ra aris sicocxle? ra azri aqvs Cvens
arsebobas? es xom marTlac ZvelisZveli gamocanaa, romlis axsnasac ukve
aTaswleulebia cdilobs kacobrioba. amis gaTvaliswinebis Semdeg, bunebrivia,
Cndeba eWvi: maincdamainc haines leqsidan ratom unda momdinareobdes es kiTxva
galaktionTan?
zogadad, es kiTxva araerT avtorTan iCens Tavs. mas aqtualuroba ar
daukargavs im drosac, rodesac galaktioni literaturul asparezze axali
gamosuli iyo. XX saukunis dasawyisSi am Temaze araerTi nawarmoebi daiwera.
zog maTganSi marTlac sagrZnobi iyo haines teqstis gamoZaxili.
STabeWdilebis Sesaqmnelad gavecnoT 1914 wels JurnalSi ,,Teatri da
cxovreba“ gamoqveynebul erT-erT nawarmoebs:

kiTxvebi

ra var, vin var me, bunebav? saiT mival, sad moveli?


ras mimzadebs, ras sikvdili? an sicocxliT ras moveli?
Tumca suliT ukvdaveba ar migrZvnia ar asjera,
magram mainc civ gonebas es ara swams, ara sjera.
da ha exlac mesmis xolme damcinavi misi xmebi:
,,Sen mtveri xar, viT foToli Semodgomis ise hxmebi~.
bunebao! vin var? ra var? saiT mival, sad moveli?
ras mimzadebs me sicocxle, an sikvdiliT ras moveli? (66, 9)

es nawarmoebi ekuTvnis grigol megreliSvils, romelic XX saukunis 10-


ian wlebSi mTis niavis fsevdonimiT werda. rogorc vxedavT, emTxveva
nawarmoebTa saTaurebi: haines nawarmoebs, iseve rogorc mTis niavis leqss,
,,kiTxvebi~ hqvia, igivea personaJTa mier dasmuli kiTxvac, Tu ras warmoadgens
adamiani.
galaktionisa da sxva poetebis SemoqmedebaSi am motivis arsebobaze
gaamaxvila yuradReba g. tabiZis pirvel wignze dawerili recenziis avtorma. v.
yifiani werda: ,,g. tabiZe pesimist poetTa jgufs ekuTvnis. mas, rogorc sxva
pesimistebs, guls uRrRnis is maradis gamoucnobeli sakiTxi, romelic
kacobriobas sfinqsiviT win udgas. saxeldobr is, Tu ra aris Cveni cxovreba,
raT vibadebiT da vkvdebiT, ra aris Cveni gaCenis mizezi da mizani“ (130, 11).16

16
sainteresoa isic, rom amas recenzenti ise wers, rom wakiTxuli ara aqvs
,,sabediswero fiqri“. es poema xom poetis sicocxleSi ar gamoqveynebula.

105
galaktionis zogierTi nawarmoebi namdvilad amJRavnebs siaxloves
germaneli romantikosis SemoqmedebasTan, rac saTanadod aris dasabuTebuli v.
kavTiaSvilis naSromSi _ `germanuli literaturul-esTetikuli recefciebi
galaktion tabiZis SemoqmedebaSi~.
Tumca, Cemi azriT, haines ,,kiTxvebi“ ar warmoadgens `sabediswero fiqris~
interteqsts. amas cxadyofs poemis variantebze dakvirveba. galaktionis
Tormettomeulis komentarebidan irkveva, rom arsebobs `sabediswero fiqris~
avtografi (T,t: 8642-8663). am SemTxvevaSi CvenTvis gansakuTrebiT sayuradReboa
misi epigrafi:
`mainc ra aris Cveni yofa-wuTisofeli
Tu ara oden sawyauli aRuvsebeli?
n. baraTaSvili~ (101, 264)

marTalia, saboloo redaqciaSi poemas epigrafi ara aqvs, magram,


vfiqrobT, xelnawerSi SemorCenili es miniSneba sakmarisia imisaTvis, rom
yovelgvari daeWvebis gareSe iTqvas: `sabediswero fiqrsa~ da `fiqrni mtkvris
piras~ Soris namdvilad arsebobs erTgvari mimarTeba. am mimarTebis xasiaTis
gasarkvevad ki aucilebelia ori nawarmoebis Sedareba.
albaT, mxolod JanrTa sxvaobac (leqsi da poema) ki iZleva varaudis
safuZvels: galaktioni ar unda darCeniliyo nikoloz baraTaSvilis
nawarmoebis problematikis farglebSi, mas gansxvavebuli saTqmeli unda
hqonoda. Tumca, umjobesia mivyveT `sabediswero fiqris~ teqsts.
poemis saTauri n. baraTaSvilis nawarmoebTan kavSirze migvaniSnebs
(`sabediswero fiqri~ da `fiqrni mtkvris piras~).
`sabediswero fiqri~ Tbili, mziani dRis aRweriT iwyeba. buneba yvelas
aTbobs, garda imisa, vinc siyrmidanve Cafiqrebia cxovrebis bneliT mocul
kanons, _ ambobs poeti.
am Sesavlis Semdeg gamoCndeba poemis mTavari personaJi, romelsac
samudamod daukargavs Sveba da mosveneba. igi cdilobs upasuxos kiTxvas: `raa
sicocxle, raa saflavi?~ WeSmaritebas wignebSi eZebs, magram amaod...
garSemomyofebi samSoblos winaSe dakisrebul movaleobas axseneben, rac
`sabediswero fiqris~ personaJs sasacilod miaCnia:

`...iwvis cxovreba
icvleba misi Jami da feri
da erT dRes vnaxoT, srulad gahqreba,
amao aris suyvelaferi~. (101, 64)
106
es sityvebi, iseve rogorc variantSi datovebuli fraza (`vcocxlobT
mxolodRa sikvdilisaTvis, Semdeg ki vfiqrobT yvela gahqreba~) gamoZaxilia
nikoloz baraTaSvilis lirikuli gmiris SemaZrwunebeli azrisa:

`magram Tu erTxel unda sofels bolo moeRos,


maSin viRam sTqvas maTi saqme, vin sadRa iyos?~ (14, 96).

ra gamarTleba aqvs adamianis arsebobas? am kiTxvas n. baraTaSvilma


damajerebeli pasuxi mouZebna, igrZno, rom sicocxleSivea sicocxlis azri da
gamarTleba (59, 191):

`magram radganac kacni gvqvian – Svilni soflisa,


unda kideca mivdioT mas, gvesmas mSoblisa.
arc kaci varga, rom cocxali mkvdarsa emsgavsos,
iyos sofelSi da soflisTvis ara izrunos!~ (14, 96).

arsebobs mosazreba, rom es striqonebi ukavSirdeba kantis naazrevis


zneobrivi kanonis, rogorc upirobo imperativis aRsrulebis moTxovnis
TvalsazrisiT (41, 41).
galaktionis personaJisaTvis ucxoa amgvari Sexeduleba. igi ironiulad
ambobs:
`imoRvaweo!.. sasaciloa,
risTvis viSromo, raa mizani?
bneli saflavi yvelas boloa...
uZluri aris adamiani~ (101, 63).

amis mixedviT `sabediswero fiqri~ Sordeba `fiqrni mtkvris piras~ da


ukavSirdeba galaktionis adreuli lirikis araerT nimuSs, maT Soris, leqss
`ori~, sadac naTqvamia, rom ukvalod qreba yoveli arsi da `swraf-umiznoa
maTi sikvdili~ (94, 53).
poemis personaJi `SaviT mosili Cvenebisagan~ sasaflaoze ismens Tavis
ganaCens:
`ar geRirseba bedniereba,
ver eRirsebi xsnas da sixaruls,
ivli am soflad, grZnoba-mixdili,
siciv-kankalSi, mziT ver gamTbari,
gaxrwnil cxovrebis ugvano Svili,
suliT oboli da garewari~ (101, 67).

107
am winaswarmetyvelebam `sicocxlis Zala~ waarTva Wabuks da igi `goneba-
axdili~ dadis sasaflaoze.
poema avtoris am sityvebiT mTavrdeba:

`erT dros mxurvale bWobis saganma


aw Zveleburi dakarga Zala.
warvidnen dReni da gulgril xalxma
es xsovnac gulSi srulad waSala~ (101, 68).

rogorc vxedavT, erTi mxriv, aSkaraa `sabediswero fiqris~


interteqstualuri kavSiri nikoloz baraTaSvilis nawarmoebTan, meore mxriv –
naTelia, rom galaktionTan sakiTxi sruliad sxvagvarad aris gadawyvetili.
ratom Tqva uari galaktionma epigrafze? amis Taobaze gamoTqmulia
Semdegi Tvalsazrisi: ,,es epigrafi TiTqos logikuri Cans iseTi
nawarmoebisaTvis, sadac arsebobis fundamenturi sakiTxebia dasmuli...
miuxedavad amisa, galaktions epigrafi uaruyvia _ gadauxazavs. mizezi, albaT,
is iyo, rom epigrafad gatanili striqonebi sruliad ver esadageboda
Txzulebis ZiriTad problemas _ imedgacruebis Temas, romlisTvisac
wuTisoflis amaoebis motivi erTi Semadgeneli Senakadia“ (33, 7).
galaktionis es poema gaanalizebulia Teimuraz doiaSvilis werilSi
,,galaktion tabiZis baironuli poemebi“, sadac mkvlevari galaktionis am
nawarmoebs nikoloz baraTaSvilis ,,sulo borotosTn“, baironis ,,manfredTan“
da goeTes ,,faustTan“ akavSirebs. Tumca es yovelive, ra Tqma unda ar
gamoricxavs imas, rom erTgvari SemoqmedebiTi impulsi poemis weris sawyis
etapze, galaktionma nikoloz baraTaSvilis leqsidan (,,fiqrni mtkvris piras“
miiRo.

§7.2 `sulo boroto~ da `elegia~

qarTul literaturaTmcodneobaSi damkvidrebuli Tvalsazrisis mixedviT,


galaktion tabiZis 1914 wliT daTariRebuli leqsi - `elegia~ - nikoloz
baraTaSvilis `sulo borotos~ gavleniT aris dawerili.
am faqtze jer kidev 1914 wels gaamaxvila yuradReba v. yifianma. Jurnal
`cxovreba da mecnierebaSi~ gamoqveynebul werilSi (`g. tabiZis leqsebi.
quTaisi, 1914 weli~). igi aRniSnavs: `tabiZes n. baraTaSvilis gavlena etyobao~

108
da asaxelebs `elegias~, rogorc Tavisi Sexedulebis damadasturebel nimuSs
(130, 11). ramdenime aTwleulis Semdeg ioseb lorTqifaniZem galaktionis am
nawarmoebis ,,sulo borotosTan~ mimarTebas `didi gavlena~ uwoda (60, 110).
simon xundaZe 1933 wels gamoqveynebul werilSi - ,,galaqtion tabiZis
SemoqmedebiTi gzebi“ wers: udavoa nikoloz baraTaSvilisa da galaktion
tabiZis naTesaoba... n. baraTaSvilis ,,sulo boroto“ da gal. tabiZis ,,elegia“
aaSkaraveben am naTesaobis mTavar xazebs. (160, 3)
msgavs mosazrebas galaktionis Semoqmedebis araerTi mkvlevarTan
vxvdebiT. gavecnoT zogierT maTgans: Salva radianis azriT, galaktion tabiZis
`elegia~ nikoloz baraTaSvilis uSualo zegavleniT aris dawerili. `am ori
leqsis Sinaarsi, sityvieri masala da poeturi gancda TiTqmis arafriT
gansxvavdeba erTmaneTisgano~, _ amtkicebs igi (79, 92).
`sulo borotos~ gamoZaxili ismis `elegiaSi~, _ wers eTer SuSania
(136, 32). akaki xinTibiZe akonkretebs am gamoZaxilis raobas da aRniSnavs, rom
nikoloz baraTaSvilis `sulo borotos~ stilisturi Taviseburebani, metri da
ritmi cxadad igrZnoba leqsSi `elegia~ (159, 4).
galaktionis Semoqmedebis mkvlevarTa mosazrebebs Tu daveyrdnobiT, unda
vifiqroT, rom poets epigonuri xasiaTis leqsi dauweria. Tu or nawarmoebs
(rogorc amas amtkiceben), aqvs erTnairi Sinaarsi, sityvieri masala, igivea maTi
poeturi gancda, stilisturi Taviseburebani, metri da ritmi es xom mxolod
imaze migvaniSnebs, rom galaktions `sulo borotos~ poeturi asli Seuqmnia.
bunebrivia, Cndeba kiTxva: aris rame am leqsSi galaktioniseuli?
vfiqrobT, am kiTxvaze pasuxis gasacemad, aucilebelia, `sulo boroto~ da
`elegia~ kidev erTxel SevadaroT erTmaneTs.
galaktionis am leqsis gacnobis Semdeg, nebismier mkiTxvels rCeba
STabeWdileba, rom `elegia~ marTlac mWidrod aris dakavSirebuli `sulo
borotosTan~. galaktionis lirikuli gmiric im borot sawyiss mimarTavs,
romelic baraTaSvilis personaJis `gonebis da sicocxlis~ `aRmaSfoTari~ iyo.
msgavsia braldebac: n. baraTaSvilis lirikuli gmiri `ymawvilis brma
sarwmunoebis~ gaqrobaSi, `sulis mSvidobis~ ganadgurebaSi adanaSaulebs
borot suls, daaxloebiT imaves ambobs galaktionis personaJi: igi
`siymawvilis wrfeli siamis~ damsxvrevasa da `yvavilovani~ axalgazrdobis
mowamvlas abralebs borot dros.
galaktionTan vxvdebiT baraTaSvilis nawarmoebSi gamoyenebul leqsikur
erTeulebs: `marqvi~, `wariRe~. `sulo borotodan~ unda momdinareobdes epiTeti

109
boroti (`droo boroto~). n. baraTaSvilis sxva leqss (`fiqrni mtkvris piras~)
gvaxsenebs Sesityveba `cisa dasavals~.
SesaZlebelia saubari saleqso sazomTa msgavsebazec. n. baraTaSvilis
nawarmoebi ToTxmetmarcvlediT (5/4/5) aris dawerili. galaktionTan igive
sazomi cezurasTanaa datexili da heterosilaburi grafikiT (9 da 5) aris
warmodgenili.
miuxedavad garkveuli msgavsebisa, `sulo borotosa~ da `elegias~ Soris
aris mniSvnelovani Sinaarsobrivi gansxvavebac. nikoloz baraTaSvilis
xuTstrofiani leqsi mTlianad lirikuli gmiris boroti sulisadmi mimarTvas
warmoadgens. galaktionTan ki am mimarTvas win uZRvis bunebis suraTis aRwera:

`wvimis wveTebi dascuraven


fanjris minebze,
qari vedrebiT karebTan dgas: _
gamiReT kari!~ (94, 168).

qari da wvima poets axsenebs, rom udrood gamqrala ara marto


`gazafxulis mziani Crdili~, aramed misi yrmoba, misi sizmari:

`ra adre gahqra gazafxulis


mziani Crdili,
ra adre gahqra Cemi yrmoba,
Cemi sizmari!~ (94, 169).

amgvari dasawyisi ucxoa `sulo borotosaTvis~. galaktionTan leqsis


pirvelive striqonebSi Cans nawarmoebis personaJi _ aqviTinebuli qari,
romelic poetis mTel Semoqmedebas gasdevs Tan. qari _ rogorc poeturi saxe,
rogorc galaktionis lirikis erT-erTi damaxasiaTebeli personaJi, poetis
adreul lirikaSive iCens Tavs. swored am TvalsazrisiTaa saintereso zemoT
damowmebuli striqonebi. galaktionis leqsSi yuradRebas iqcevs STambeWdavi
Sesityveba `mziani Crdili~, romelic, savaraudod, ilia WavWavaZis
Semoqmedebidan momdinareobs. gavixsenoT ,,bazaleTis tbis“ striqonebi:

`da imis mzian CrdilebSi


mudam gazafxuli ari...~ (147, 204).

am mxatvrul saxes kidev ramdenjerme iyenebs ilia WavWavaZe (`Cems mzian


CrdilSi siyvaruls unda Tvis taxti edgas~; `imis mzian CrdilebSi mudam
yvavilebi ari~ (87, 220).

110
galaktionTan, iseve rogorc ilia WavWavaZesTan, `mziani Crdili~
gazafxulTan aris dakavSirebuli. am mxatvruli saxis saSualebiT poeti
STambeWdavad axasiaTebs axalgazrdobisdroindel bednierebas, `yvavilovan
siymawviles~.
yrmobisa da gazafxulis gaqroba drois svlas ukavSirdeba. swored amis
gamo, galaktioni borot dros mimarTavs (da ara borot suls, rogorc es
nikoloz baraTaSvilTanaa):

`droo wyeulo, sad wariRe


Cemi fiqrebi!
droo boroto, sad damarxe
ocneba wynari?~ (94, 169).

yuradRebas iqcevs mimarTvis formebis Senacvleba (`droo wyeulo~, `droo


boroto~, `oh, gvelo~, `zecav, sastiko~), romlis saSualebiTac meti simZafriT
gadmogvcems lirikuli gmiris gancdebs.
am mimarTvis Semdeg galaktioni kvlav bunebis suraTs ubrundeba.
personaJi gascqeris cis dasavals, moRuSul RrubelTa jars, aqviTinebul
zecas, cacxvis xeebs, ismens gulmokluli qaris qviTins. mas uCndeba survili,
daTvres mogonebebiTa da lalisferi RviniT:

`damaTrobeli _ rogorc Cemi


mogonebebi,
win midgas Rvino, lalisferi
da Zveli Rvino...
vsvam ganuwyvetlad, vsvam rom davTvre
mogonebebiT,
rom mec sazarlad viqviTino
da viqviTino...~ (94, 169).

sayuradReboa Rvinisa da mogonebebis Sedareba: leqsSi maT aseTi saerTo


niSani aqvs moZebnili: mogonebebi damaTrobelia, Rvino ki – Zveli, iseTive
Zveli, rogorc is ambebi, romelTa mogonebac aTrobs poets. Trobis motivi
ucxo iyo baraTaSvilis SemoqmedebisaTvis, amdenad, misi SemotaniT galaktioni
Sordeba ,,sulo borotos“ problematikis sferos.
nawarmoebi zecisadmi gamoTqmuli sayveduriT mTavrdeba:

`sadaa Cemi yvavilebi,


sadaa rwmena?
111
zecav sastiko, mipasuxe,
miTxari rame~ (94, 169).

gamqral rwmenaze dardi n. baraTaSvilidan momdinareobs (`risTvis


momikal ymawvilis brma sarwmunoeba...~), galaktioniseulia yvavilebis ar
arsebobaze wuxili. gavixsenoT, Tundac, `lurja cxenebis~ striqoni (`yvavilni
ar arian...~).
yovelive amis gaTvaliswinebis Semdeg, vfiqrobT, umjobesi iqneba, Tu
`sulo borotosa~ da `elegiis~ mimarTebaze visaubrebT da ara mimbaZvelobaze,
radgan, marTalia, g. tabiZis am leqsSi araerTi ram nikoloz baraTaSvilidan
momdinareobs, magram ufro metia sakuTriv galaktioniseuli. `elegia~ mtkiced
ukavSirdeba poetis adreul lirikas da zogadad, mis mTel Semoqmedebas.
dabolos, `elegiis~ Sesaxeb msjelobisas, Cemi azriT, gadamwyveti
mniSvneloba avtoris Sexedulebas unda mivaniWoT, miT ufro, rom avtori
galaktionia.
galaktion tabiZes am leqsis Sesaxeb erTi frazac ki ar dauweria, magram,
dameTanxmebiT, mravlismetyvelia is faqti, rom `elegia~ poetma Seitana iseT
gamocemebSi, rogoricaa: 1927 wlis krebuli, 1937 wels gamocemuli TxzulebaTa
pirveli tomi, 1944 da 1954 wlebis rCeulebi. es amtkicebs, rom galaktions
`elegia~ `sulo borotos~ poetur variantad ki ar miaCnda, aramed –
damoukidebel nawarmoebad.

§7.3 `SemoRameba mTawmindaze~ da `maxsovs~

galaktion tabiZis 1914 wliT daTariRebuli leqsi `maxsovs~ nikoloz


baraTaSvilis nawarmoebis _ `SemoRameba mTawmindaze~ _ gavleniT dawerilad
iTvleba. am ori nawarmoebis siaxloveze miuTiTebdnen akaki gawerelia, Salva
radiani, eTer SuSania da sxvebi, Tumca es leqsebi erTmaneTisaTvis arcerT
mkvlevars ar Seudarebia.
vidre nawarmoebebs gavaanalizebT, aucileblad unda iTqvas, rom nikoloz
baraTaSvilis leqss _ `SemoRameba mTawmindazed~ galaktionis adreuli
lirikis araerTi striqoni gvaxsenebs: `Sors, Sors mitacebs cisa siturfe,
misi simSvide da myudroeba~ (94, 47), `daRvremila mTa kldovani, mowyenila
aremare~ (94, 51), `...vucqer cis sivrces, ganTiads veli sulganabuli~ (94, 66),
`da yvavilTa gundic uxvad gadmoafrqvevs surnelebas (94, 68), `miyvars saRamo,

112
mSvidi, wynari da mowyenili (94, 68), `sdums aremare, zecidan mTvare uxvad
sxivs afrqvevs danamul mdelos~ (94, 88), `vdgevar mTaze, vdgevar marto,
vdgevar erTi, vdgevar oblad~ (94, 139), `vdgevar mTis wverze ganmartoebiT,
gulSiv vikaveb momskdar simReras~ (94, 168). rac, ra Tqma unda, ar gvaZlevs
uflebas, yvela nawarmoebi, sadac aseTi fraza gvxvdeba nikoloz baraTaSvilis
gavleniT Seqmnilad miviCnioT; Tu mxolod erTi an ori striqonis msgavsebis
safuZvelze SeiZleba vamtkicoT, vis gavlenas ganicdis poeti, maSin
aucileblad unda iTqvas, rom galaktionis `maxsovs~ pirveli gacnobisas
sruliad sxvagvari daskvnebisaken gvibiZgebs. nawarmoebSi aris aseTi
striqonebi:

`me Ramis saxes ufro vwvdebodi,


vinem kacisas, roca narnari
cis udabnoSi scuravda mTvare,
cidan Zaxili mesmoda wynari~ (94, 193).

es sityvebi mcire cvlilebiT meordeba leqsSi:

`Sen ici, mxolod, Tu rasac vgrZnobdi


martoobaSi SuaRamisas,
rom Ramis saxes ufro vwvdebodi,
ufro vwvdebodi, vinem kacisas~ (94, 193).

galaktionis nawarmoebis es striqonebi, ra ucnauric ar unda iyos,


gvagonebs ara nikoloz baraTaSvilis leqss `SemoRameba mTawmindaze~ (romlis
gavleniT daweriladac iTvleba ,,maxsovs“), aramed baironis frazas
`manfredidan~:

`... The Night


Hath been to me a more familiar face
Than that of man...“ (168, 253)
(Ramis saxe CemTvis ufro axlobeli iyo,
vidre kacisa...).

galaktionis am nawarmoebis ,,manfredTan“ siaxloveze msjelobisas


sainteresoa is faqti, rom poetis arqivSi inaxeba galaktionis mier naTargmni
baironis am nawarmoebis fragmenti. gavecnoT teqstis dasawyiss:

113
kolizeiSi

manfredis monologi

varskvlavni TrTian... mTvare dascuravs


naTel-gaSlili da mokamkame,
mTebi brwyinaven... viS am Svenebas...
miyvars me es mTa... miyvars es Rame!
me Ramis saxes ufro mivswvdebi,
vinem kacisas, roca narnari
Rame irTveba silamaziTa,
mesmis sxva qveynis Zaxili wynari... (109, 645).

galaktionis leqsis ,,manfredTan“ siaxloveze metyvelebs is faqtic, rom


im erTaderT avtografSi (avtografi #8688), romelmac es Targmani Semogvinaxa,
baironis striqonebi da galaktionis leqsi erTad aris warmodgenili: jer
Targmani, xolo Semdeg originaluri nawarmoebi - ,,maxsovs“.
galaktionTan peizaJi amgvarad aris aRwerili:

`sevdiani da dafiqrebuli
cis udabnoSi scuravda mTvare,
scuravda mTvare da TeTri naTliT
ivercxleboda gars aremare.
TeTri zolebi Sori mTebisa
ikargebodnen cisa siRrmeSi
da xis foTlebi ferxuls uvliden
niavis velur sixaliseSi~ (94, 193-194).

bunebis suraTi, rogorc SeniSnulia, ilia WavWavaZis `elegias~ gvaxsenebs


(157, 47):

`mkrTali naTeli savse mTvarisa


mSobels qveyanas zed mohfenoda
da TeTri zoli Soris mTebisa
laJvard sivrceSi dainTqmeboda~ (148, 30).

bunebrivia, Cndeba kiTxva: ra niSnis mixedviT hgavs galaktionis ,,maxsovs“


nikoloz baraTaSvilis leqss `SemoRameba mTawmindaze~? marTalia, lirikuli
gmiri orive nawarmoebSi mTisken miiswrafis, magram arc es faqti CaiTvleba

114
gavlenis damamtkicebel argumentad, radgan `mTis Tema~, zogadad,
romantizmisaTvis damaxasiaTebeli Temaa. rogorc aRniSnaven, `...Романтический
культ гор принес нечто большее, чем простое описание этих величественных картин:
высокие скалы, возвышающиеся над облаками, стали символами романтического
восприятия возвышенного. Поэт, стояший на покрытых снегами или же на голых
ледяных вершинах, чувствуют себя ближе к бесконечности, к космосу, к звездным
мирам~... (167, 219) `...Сама их пространственная высота словно ассоциируется с высотой
духа. В горах нет уродливой «деловой жизни», протекающей в равнинах. Там человек
остается наедине с собой... Поэтому, поднимаясь в горы, человек словно освобождается
от скверны повседневной жизни и возносится к высотам духа. А гордая высота гор еще
отчетливее обнажает ничтожную суетность жестокого и меркантильного общества~ (163,
125-126).
amgvarad aris asaxuli mTa i. slovackis, hiugos, lamartinis, petefisa da
sxva romantikosTa SemoqmedebaSi.
Tu es asea, maSin ra akavSirebs galaktionis am nawarmoebs n.
baraTaSvilis leqsTan?
galaktionis nawarmoebis variantebis gacnoba gvarwmunebs, rom am or
nawarmoebs Soris marTlac arsebobs garkveuli mimarTeba. galaktionis leqss
1914 wlis krebulSi `mTawmindaze~ hqvia, erT-erT avtografSi ki _ `SemoRameba
mTawmindaze~ (94, 418).17 nawarmoebebs Soris aris Sinaarsobrivi kavSiric.
vfiqrobT, galaktionis leqsis pirveli strofi namdvilad n. baraTaSvili
leqsidan miRebuli STabeWdilebiT unda iyos dawerili. SevadaroT:

nikoloz baraTaSvili:

`maxsovs igi dro, saamo dro, ros naRvliani,


kldev bundovano, Sens bilikad mimovdiodi,
da wynars saRamos, viT megobars, Semovetrfodi,
rom Cemebr igic iyo mwuxar da sevdiani~ (14, 88).

galaktioni:

`maxsovs: Cems SemSlel mwuxarebis Jams


Cemebr mwuxares vewveodi mTas,
da Rame Tavis silamazeSi

17
am variantze miuTiTa a. xinTibiZem (157, 47)
115
Semomaxvevda mSobliur kalTas~ (94, 193).

msgavsia ara mxolod peizaJi (mTvare, mTa, niavi, ca), aramed bunebis
gancdac. nikoloz baraTaSvili ise epyroba bunebas, rogorc sakuTari sulieri
gancdebis mesaidumles (68, 118). mis lirikul leqsebSi buneba imsWvaleba imave
fiqriTa da grZnobiT, romelTac poetis arseba STaunTqavT; Tu igi mwuxarebiT
aris Sepyrobili, aseTive mwuxarebas dausadgurebia mis irgvliv... Cven vxedavT,
rogor mosdebia poetis sevda bunebas, rogor gadaqceula misi ganwyobileba
bunebis ganwyobilebad (68, 118). obieqturi sinamdvilis suraTebi da poetis
sulieri moZraobani aq urTierTSerwymulia, magram subieqtur sawyiss
gacilebiT meti mniSvneloba aqvs miniWebuli. garemo, nivTieri realoba
ganwyobilebis fonia da swored amis gamo, igi zogadi, erTiani tonalobiT
aris daxatuli (6, 173). igive SegviZlia gavimeoroT galaktionis leqsze
saubris drosac, rac bunebrivia, radgan bunebis `subieqtivizacia~ zogadad
romantizmisaTvis damaxasiaTebeli niSania.
yuradRebas iqcevs erTnairi epiTetebi da maTi gamoyenebis msgavsi
principi: nikoloz baraTaSvilis nawarmoebSi buneba lamazia da minazebuli,
saRamo mwuxare, sevdiani, myudro, mTa _ mcinare, xanac cremliani. `am
epiTetebidan Cans, rom poeti gverds uvlis movlenaTa garegnul mxares, igi
TiTqos iWreba maT `Sinagan samyaroSi~ da iseT epiTetebs irCevs, romlebic
poetis ganwyobilebebs gamosaxaven da movlenebsac Sesatyvis grZnobad-emociur
tons aZleven~ (59, 205). msgavs epiTetebs vxvdebiT galaktionis leqsSic: aq
mTvare sevdiania da dafiqrebuli, mtkvari mowyenilia, mTa mwuxarea.
msgavsia poeturi ganwyobilebac: `SemoRamebis~ poetur ganwyobilebaSi
mTavaria romantikuli amaRleba, miwieri tvirTisagan gaTavisufleba, samyaros
idumal, maradiul ZalebTan sulieri Sexmianeba. aq uaryofilia yovelive
konkretuli, wamieri, empiriuli, miwieri~ (6, 175). igive SeiZleba iTqvas
galaktionis leqsis Sesaxeb (`me ki vcdilobdi ar gamegona / kacTa gulidan
nafeTqi xmoba_/Ramis usivrco sakurTxevelTan / ikargeboda kacTa obloba (94,
193).
Tu ase gavagrZelebT, SeiZleba vifiqroT, rom galaktionma nikoloz
baraTaSvilis leqsis erTgvari poeturi varianti Seqmna. Tumca es ase ar aris.
leqsebs Soris garda msgavsebisa, aris udidesi gansxvavebac. n. baraTaSvilis
nawarmoebSi aris aseTi striqonebi:

`awca ra Tvalni laJvards gixilven, myis fiqrni Senda moiswrafian,


116
magram Senamdin ver moaRweven da haerSive ganibnevian!
me Sensa mWvretels, maviwydebis sawuTroeba
gulis-Tqma Cemi Sens iqiTa... eZiebs sadgurs,
zenaarT samyofs, rom daSTos aq amaoeba...
magram ver scnoben, glax, mokvdavni gangebas ciurs!~ (14, 89).

nikoloz baraTaSvilis am striqonebis wakiTxvisas gvaxsendeba germaneli


romantikosis sityvebi: ,,usasruloba akravs gars adamians, RvTisa da samyaros
saidumlo. adamianisagan dafarulia, vin iyo igi, vin aris da iqneba.
amaRelvebeli da saSinelia es saidumloebebi... azrs surs miswvdes am
mdidrul, varskvlavian cas... saukeTeso Zalebi sulisa usasrulo sevdiT
miiswrafis usasrulo siSorisaken. magram adamianis suli kargad grZnobs, rom
igi verasodes SeZlebs Cawvdes usasrulos mTeli sisruliT da daRlili
ganusazRvreli tanjvisagan, ukavSirebs Tavis mgznebare survilebs miwier
suraTebs, romlebSic mas eCveneba anarekli zebunebrivisa“18 (166, 159-160)
idealur samyaroSi gaRwevis survili dominanturi motivia galaktionis
adreuli lirikisa (37, 324). gavixsenoT Tundac es striqonebi:

`Sors, Sors mitacebs cisa siturfe,


misi simSvide da myudroeba...
minda davtovo amqveyniuri
yvela sibilwe, Suri da mtroba,
da iq gavfrinde, varskvlavT wrfel cimcims
SevuTanabro mec Cemi grZnoba~ (94, 47).

galaktionis azriT, arsebobs `sxva mxare~, sxva qveyana, idealuri,


ocnebiseuli samyaro:
`aris sadRaca

18
vfiqrobT, aqve unda iTqvas isic, rom Tamaz vasaZisa da nino SaraSeniZis mier
Sedgenil meTerTmete klasis saskolo saxelmZRvaneloSi (diogene, 2010), nikoloz
baraTaSvilis leqsisaTvis - ,,SemoRameba mTawmindaze“ _ darTul davalebebSi
nikoloz baraTaSvilis leqsTan Sesadareblad motanilia ludvig ulandis citata,
Tumca arasruli da arazusti Targmani.
ludvig ulandis zemoT citirebul striqonebi warmoadgens fragments statiidan
,,romantikulis Sesaxeb“, romelic gamoqveynebuli iyo romantikosTa xelnawer
JurnalSi; igi rusulad meoce saukuneSi iTargmna. amdenad, aq mxolod tipologiur
kavSirze SeiZleba saubari.

117
netari mxare,
aris wminda ca
SuqiT mgznebare~. (94, 126)

nikoloz baraTaSvilis lirikul gmirs SeuZleblad miaCnia `zenaarT


samyofSi~ gaRweva. gansxvavebuli viTarebaa galaktionTan, leqsSi _ `maxsovs~
igi asaxavs am `warmtac mxares~, idealur samyaros:

`mexateboda warmtaci mxare,


romlis ar aris am qveynad fasi,
romels amSvenebs mTvaris naTeli
da aferadebs varskvlavT kiskisi~. (94, 194)

swored es aris is umniSvnelovanesi gansxvaveba, romelic am or


nawarmoebs Soris SeiniSneba.
gasaTvaliswinebelia isic, rom galaktionis `maxsovs~ mtkiced aris
dakavSirebuli poetis adreul lirikasTan. 1908-1914 wlebSi Seqmnil araerT
nawarmoebSia asaxuli `idealuri samyaro~, `warmtaci mxare~:

`nu daRondebi... arsebobs mxare,


sad TanagrZnoba arsebobs SenTvis,
iq daudegar, meocnebe suls
bina eqneba mudam, yovelTvis...~ (94, 213).

`galaktion tabiZem TiTqmis amoswura romantikuli lirikis


SesaZleblobani. igi exeboda sakmaod cnobil Temebs (`yorani~, `mTawmindaze~,
cikli leqsebisa martoobisa da miusafrobis Sesaxeb) da TiTqos ukanasknelad
imeorebda n. baraTaSvilis poetur xmas~, _ werda akaki gawerilia (24, 142-143).
rogorc vnaxeT, galaktioni marTlac Seexo cnobil Temas (`mTawmindaze~),
Tumca mas ar gaumeorebia n. baraTaSvilis poeturi xma. vfiqrobT, galaktioni
sagangebod migvaniSnebs `SemoRamebis~ lirikul gmirze, romelsac surda,
magram ver SeZlo idealuri samyaros arss Cawvdomoda da swored am fonze
aRwers igi `warmtac mxares~. yovelive amis gaTvaliswinebis Semdeg, aSkaraa,
rom nikoloz baraTaSvilisa da galaktionis nawarmoebebs Soris mimarTeba
scildeba mimbaZvelobis sazRvrebs.

118
§7.4. nikoloz baraTaSvilis `merani~ da galaktion tabiZis
adreuli lirika

nikoloz baraTaSvilis `meranis~ gamoZaxili aSkarad igrZnoba galaktion


tabiZis 1908-1914 wlebiT daTariRebul ramdenime nawarmoebSi, rac ukve
mravaljer aris aRniSnuli qarTul literaturaTmcodneobaSi.
am sakiTxze saubrisas xSirad imowmeben galaktionis 1911 wels daweril
`Sav yorans~. S. radianis azriT, `meranma~ saTave daudo galaktion tabiZis
`Sav yorans~ (80, 47), b. JRentis mixedviT ki, es nawarmoebi erT-erTia im
leqsTagan, romlebSic poetma xazgasmulad gamoxata Tavisi sulieri naTesaoba
nikoloz baraTaSvilTan (77, 161). am Sexedulebas galaktionis Semoqmedebis
sxva araerTi mkvlevari iziarebs. magaliTad, a. xinTibiZe wers: ,,g. tabiZis
pirvel wignSi uxvad vipoviT baraTaSvilis sevdiani fiqrebis gamoZaxils, mis
mxatvrul saxeTa anarekls. baraTaSviliseulia, kerZod, Savi yornis saxe-
simbolo (,,Savi yorani~)~ (157, 47).
`meransa~ da `Sav yorans~ Soris namdvilad arsebobs garkveuli msgavseba:
galaktionTan, iseve rogorc nikoloz baraTaSvilTan, Savi yorani cdilobs
Seaferxos lirikuli gmiris `svla~ (`frena~), orive nawarmoebSi yorani
bedisweris simboloa. leqsebis msgavseba mxolod amiT Semoifargleba.
nikoloz baraTaSvilis personaJs merani `miafrens~, radgan `samzRvardadebuli
sigrZe-sigane adamianis azrianobisa mis `suliskveTebas~ ver itevs. mas swyuris
es sazRvari bedisa gaarRvios da niavs misces Tavisi `Savad mRelvari fiqri...~
(149, 539). `meranis~ lirikul gmirs ver abrkolebs TvalbediTi Savi yorani.
gansxvavebuli viTarebaa galaktionTan: misi personaJi gzaze midis, Semdeg ukan
ixedeba, surs, gaarkvios `gasavleli gzis sivrce ucvleli~, Savi yorani ki
afrTxilebs: `Sors nu gascqeri... Sors nurvis eli!..~ am frinvelis gamoCenam
lirikul gmirs moagona:

`dro, ubedobis gverdiT mxlebeli,


Jami – yvelafris mqmnel-gardamqmneli,
sivrce – yvelafris mimtevebeli~. (94, 114)

leqsi am sityvebiT mTavrdeba. rogorc aRniSnaven, galaktionis personaJs


aRaraferi aqvs saerTo baraTaSvilis Tavganwirul mxedarTan, radgan man
dahkarga merani – adamianis sulier swrafvaTa es ukvdavi simbolo. mis

119
Tvalsawiers Savi yornis frTa Semoswers, misi nebisyofa Savi frinvelis
demonur xmasa da nebas emorCileba~ (37, 324).
i. kenWoSvilis azriT, galaktionis `Sav yoranSi~ igrZnoba ara mxolod n.
baraTaSvilis leqsis, aramed edgar pos cnobili nawarmoebis - `yoranis~
gamoZaxilic (53, 40). qarTveli da amerikeli poetebis nawarmoebTa msgavsebaze
mkvlevari sxvas arafers ambobs. gaurkveveli rCeba, Tu ras gulisxmobs igi
`gamoZaxilSi~. savaraudod, es leqsebis saerTo personaJis – Savi frinvelis
sityvebi unda iyos. edgar posTan yorani lirikuli gmiris yovel SekiTxvas
erTaderTi sityviT ,,Nevermore“ (aRarasodes) pasuxobs (170, 41), rac gvaxsenebs
galaktionis yoranis naTqvam frazebs: `nu ixedebi... nu ixedebi!~ `Sors nu
gascqeri... Sors nurvis eli!..~ (94, 113).
arsebobs varaudi, romlis mixedviTac, leqsSi `Tvaluwvdeneli,
dausabamo~ galaktioni n. baraTaSvilis `meranis~ lirikul gmirze migvaniSnebs,
roca wers:

`am dros momesma sevdiani simRera gzaze,


gzaze mxedari ocnebobda sxva qveyanaze,
gadaiara CemTa Tvalwin da miimala,
samaradisod gaurRvevi aRmiZra Zala~. (94, 152)

,,g. tabiZis sevdiani ganwyobilebani baraTaSvilis romantikulma simReram


gamoaRviZa. am garemoebaze TviTon galaktion tabiZem miuTiTa. (aq mkvlevari
imowmebs leqss ,,Tvaluwvdeneli, dausabamo“ – n. s). sxva qveyanaze meocnebe
mxedari xom baraTaSvilia, romelmac poets aRuZra Zala“, _ wers s. Wilaia (150,
133).
arsebobs sxvagvari mosazrebac: g. kvaracxelia g. tabiZis am nawarmoebs
edgar pos `eldoradosTan~ akavSirebs. igi wers: leqsSi `eldorado~
moTxrobilia Tu rogor dadis da yvelgan eZebs eldorados mxiaruli
mxedari, dro gadis, mas asaki emateba, naRveli epareba, mainc eZebs, magram
versad poulobs saocnebo qveyanas. rogorc Cans, galaktioni edgar pos
mxedarze migvaniSnebs leqsSi `Tvaluwvdeneli, dausabamo~ (56, 72).
vfiqrobT, galaktionis leqsi orive nawarmoebTan amJRavnebs garkveul
siaxloves. amdenad, orive Tvalsazrisi gasaTvaliswinebelia.
galaktion tabiZis am nawarmoebis erTgvar gagrZelebas warmoadgens
`mgzavris simRera~. orive leqsSi erTnairi, mSvidi, myudro garemoa aRwerili.
lirikuli gmiri, romelsac `samaradisod gaurRvevi Zala aRuZra~ sxva
qveyanaze meocnebe mxedarma, axla TviTon Sedgomia am mxedris gzas.

120
`Tavganwirulad mindor-velad
mimafrens cxeni...~ (94, 192).

wers galaktioni. vfiqrobT, aq igi nikoloz baraTaSvilis `meranze~


migvaniSnebs. gavixsenoT:

`mirbis, mimafrens ugzo-ukvlod Cemi merani...~ (14, 120).

sityva `Tavganwiruli~ nikoloz baraTaSvilis personaJis ganwirul


suliskveTebas gvaxsenebs. gasaTvaliswinebelia `meranis~ Tavdapirveli
saTauric _ `Tavganwiruli mxedari~.
n. baraTaSvilis leqsTan siaxloveze metyvelebs sxva striqonebic.
SevadaroT:

`dahqrole, qaro... me ar miyvars


eg myudroeba,
me qariSxalTan Sebma minda,
dahqrole qaro!~ (94, 193)
da
`gahkveTe qari, gaape wyali...~ (14, 120)

garda msgavsebisa, nawarmoebebs Soris aris mniSvnelovani gansxvavebac: `n.


baraTaSvilisaTvis formula `dae, Tund movkvde~ metafizikuri
Tavisuflebisken ltolvis apoTeozia, maRali eTikuri mizniT ganaTebuli;
galaktionis mxedars araviTari mizani ara aqvs: `yvelaferi erTia CemTvis~ (37,
324)
marTalia, galaktionis adreuli lirikis verc erT nimuSSi ver
SevxvdebiT baraTaSviliseuli intonaciiT naTqvam sityvebs: `gardamatare bedis
samzRvari!~ (14, 120), magram, zogadad, Tavisuflebisken ltolva, poetis araerT
leqsSi iCens Tavs. galaktions ucvlelad gadmoaqvs `meranis~ frazeologiuri
erTeuli `bedis samzRvari~. igi natrobs:

`rom momca frTebi, avfrindebodi,


gadavcdebodi me bedis sazRvars _
Tavisuflebas mivaniWebdi
fiqrTa Relvas da grZnobaT niaRvars...~ (94, 196)

1914 wliT daTariRebuli es oTxstrofiani leqsi mxolod imis


CamonaTvals warmoadgens, Tu ras gaakeTebda lirikuli gmiri ocnebis

121
asrulebis SemTxvevaSi. Tumca ocneba ocnebadve rCeba – saTauric Sesabamisi
aqvs nawarmoebs - `ocneba borkilebSi~.
vfiqrobT, gansakuTrebiT sainteresoa galaktionis 1909 wliT
daTariRebuli leqsis _ `raa es grZnoba?~ Sedareba `meranTan~.
arsebobs mosazreba, rom galaktionis es nawarmoebi genetikurad aris
dakavSirebuli hainrih haines leqsTan `kiTxvebi~ (,,Fragen~). am varauds v.
kavTiaSvili ase asabuTebs: `amis Tqmis uflebas maZlevs am leqsis rogorc
interteqstualuri urTierToba, udaburi zRvis napiri, sios sunTqva, moqmedi
pirebi (yrma geniosi galaktionTan da ymawvili kaci hainesTan), dialogis
forma – kiTxva-pasuxi, Sorisdebuli `oh~, ise ideuri Canafiqri – swrafva,
wyurvili Seucnoblis Secnobisa, dasazRvrulidan gaWrisa. orive ymawvili
dgas zRvispirad Cafiqrebuli, orives fiqri yofierebis sakiTxs dastrialebs~
(51, 35).
galaktionis adreuli lirikis ramdenime nimuSi da maT Soris es leqsic
amJRavnebs garkveul siaxloves haines lirikasTan, Tumca, amave nawarmoebSi
aSkarad iCens Tavs `meranis~ motivis transformaciac. myudro napirze,
`aRfrTovanebul fiqrebSi dgas~ mgosani _ `yrma meocnebe da geniosi~. mas
zRvis talRa eubneba:

`oh, ratoma xar egre Tavxedi,


rom fiqrob, TiTqo gascildi sazRvars,
rasac kacTaTvis amyarebs bedi?~ (94, 73).

yrma pasuxobs:
`saidan icnobs eg gulcivoba,
Tu ra Zalaa SemoqmedisTvis
sakuTar Zlier simReris grZnoba!~ (94, 73).

aq mniSvnelovani is aris, rom n. baraTaSvilisagan gansxvavebiT,


galaktioni fiqrobs, rom misma personaJma ukve gadalaxa `bedis samZRvari~, anu
daZlia gareSe Zalis mier misTvis dawerili bedi da TviTonve iqca
bedismwerlad (20, 27).
garda Savi yornis simbolikisa da bedis sazRvris gadalaxvis motivisa,
galaktionis yuradReba nikoloz baraTaSvilis Semdeg striqonsac miupyria:

`mxolod varskvlavTa, TanamavalTa, vamcno gulisa me saidumlo!~


(143, 12)

122
es fraza `vefxistyaosnidan~ momdinareobs. rusTaveli avTandilis
Sesaxeb ambobs:

`ra SeuRamdis, varskvlavTa amosvla iamebodis,


mas amsgavsebdis, ixlendis, uWvretdis, eubnebodis~ (81, 172).

gavixsenoT isic, avTandili `gulis saidumlos~ rom amcnobs


varskvlavebs. rogorc p. ingoroyva ambobs, `aq aris metad sagulisxmo
niSnoblivi Sexvedra baraTaSvilisa rusTavelTan~ (48, 128).
sruliad gansxvavebul konteqstSia moTavsebuli saidumlos mxolod
varskvlavTaTvis gandobis motivi galaktionTan.19 leqsis saTauria `xomli~
(varskvlavTa erT-erTi krebulis saxelwodeba). nawarmoebi bunebis suraTis
aRweriT iwyeba:
`naTeli Rame, gaSlili zRva, cis dasavali
sdarajobs eTerT simSvides da myudroebas.
martoden zvirTi movercxlili da ZilgamfrTxali
drogamoSvebiT gaitacebs sawuTroebas...~ (94, 135)

es peizaJi poets warsuls axsenebs:

`me maxsovs da ar maviwydeba varksvlavT kaSkaSi


SuqTa ferxulSi ise nazad gadaSliliyo,
da mxolod marto varskvlavebma icoden caSi,
rom qveynad Cemze bednieri aravin iyo.~ (94, 135)

gavida dro, varskvlavTa xomli `isev dneba SuqTa frqvevaSi~, poetis


fiqrebi axlac mxolod varskvlavebma ician, mxolod maTTvis gaundvia mgosans
warsulis mware zRapari:

`exlac ki, mxolod varskvlavebma ician caSi


Cemi fiqrebi da warsulis mware zRapari.~ (94, 135)

19
sainteresoa, rom n. baraTaSvilis, da amdenad, galaktionis striqonebsac, garda
`vefxistyaosnis~ frazisa, sxva interteqstic aqvs. esaa baironis `sizmari~. n. baraTaSvilisa da
baironis striqonTa msgavsebaze g. asaTianma miuTiTa (6, 10).

123
daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas: nikoloz baraTaSvilis Sedevris
gamoZaxili marTlac igrZnoba galaktionis ramdenime leqsSi, magram arc erTi
maTgani ar SeiZleba CaiTvalos Segirdobis damadasturebel nimuSad. 20
poeti xSirad migvaniSnebs `meranis~ motivze, an am nawarmoebis
striqonebze, Tumca, es yovelive ar scildeba reminiscenciis, aluziis sferos.
galaktioni nikoloz baraTaSvilis Sedevridan miRebuli SemoqmedebiTi
impulsis Sedegad damukidebel nawarmoebebs qmnis, romelTa gaanalizebisas
unda gavixsenoT xolme ,,merani“, rogorc am leqsebis STagonebis wyaro,
rogorc maTi erT-erT interteqsti.

§7. 5. ,,vpove taZari“ da ,,dangreuli taZari“

nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebasTan siaxloves amJRavnebs ara mxolod


poetis mier gamoqveynebuli teqstebi, aramed – iseTi nawarmoebebic, romlebic
galaktions arasodes gamouqveynebia. erT-erTi maTgani - ,,sabediswero fiqri“
gavaanalizeT rodesac ,,fiqrni mtkvris piras“ galaktioniseul recefciaze
vsaubrobdiT. amjerad ganvixiloT galaktionis ,,dangreuli taZari“. es teqsti
poetis sicocxleSi ar gamoqveynebula. nawarmoebi dawerili unda iyos 10-ian
wlebSi, amis Tqmis safuZvels avtografis Taviseburebebi da poetis stili
gvaZlevs.
leqss epigrafad uZRvis nikoloz baraTaSvilis fraza _ ,,verRa aRmigo
siyvarulma kvalad taZari“. galaktioni iyenebs imave saleqso sazoms (5/4/5),
romliTac dawerilia romantikosi poetis nawarmoebi. garda amisa, igi
mimarTavs arqaul leqsikas, rom am teqstebs Soris, garda Sinaarsobrivisa,
enobrivi kavSiric SesamCnevi iyos.
gavecnoT nawarmoebis teqsts:

20 vfiqrobT, mcdaria r. TvaraZis mier `xomlis~ Sesaxeb gamoTqmuli Tvalsazrisi. igi wers:
`...baraTaSvilis Segirdobas Semdegi striqonebic cxadyofs: `exlac ki mxolod varskvlavebma
ician caSi Cemi fiqrebi da warsulis mware zRapari~. es pirdapiri reminiscenciaa cnobili
frazisa: `mxolod varskvlavTa TanamavalTa vamcno gulisa me saidumlo~ (46, 117). aq, albaT,
raRac gaugebrobaa, Torem reminiscencia SeuZlebelia Segirdobas cxadyofdes. maSin xom yvela
poeti, vinc amgvar xerxs mimarTavs, Segirdad unda CavTvaloT, maT Soris nikoloz
baraTaSvilic.
124
dangreuli taZari

wmindaTa wmindas vin Seaxo xeli grZneuli?


vin Searyia safuZveli diadis mcnebis?
garna vin mixvdes, sad gafrinda locva mfarveli,
ros ixrwneboda ulmobelad mis Semnaxveli...
wmida taZari; aw moxrili da dangreuli,
munca naSTia warsulTa dReT, tkbilis ocnebis.
cidgan qveyniur gulisTqmasa ciT Tu iwodebs,
an maRals mTasa oblad mdgari mosTqvams Tu godebs. (100, 64)
[gulisa satrfov, rad daamxe wmida taZari,
mxurvale locva iyo roca cremlad damdnari,
xolo ar vici, igi exla visTan sad ari,
gulisa satrfov, rad daamxe wmida taZari] (100, 245).

bolo, mesame strofi avtografSi gadaxazulia.


nikoloz baraTaSvilis nawarmoebis lirikuli gmiri gviambobs, Tu rogor
ipova udabnoSi mdgari taZari, sadac ciur dasTa galoba gaismoda. soflis
RelviT damaSvrali mwiri cdilobs taZarSi hpovos Sveba, gansveneba...
lirikuli gmiris simSvide xanmokle aRmoCnda: ,,ganqra taZari“, personaJi
gulSi sevdam da wyvdiadma daisadgura. leqsis lirikuli gmirisaTvis naTelia
momxdaris mizezi:

,,garna Tu droman dahkra Tvisi mas avi Tvali?


ara! mosZagda mas sofeli cru da muxTali!“ (14, 115)

galaktionis leqsi personaJis SekiTxviT iwyeba: ,,wmindaTa wmidas vin Seaxo


xeli grZneuli?“
galaktionTan taZari ar gamqrala _ igi dangreulia (saTauric Sesabamisia
,,dangreuli taZari“). dasmul kiTxvas lirikuli gmiri TviTonve upasuxebs _
wminda taZari misma satrfom daamxo.
guram asaTianis azriT, baraTaSvilis leqsSi taZris damxobis motivi
SeiZleba esaias dramatuli xilvebis zegavleniTac SemoWriliyo. sakuTriv
taZris simboluri saxis wyarod mkvlevari daviTis fsalmunebs asaxelebs,
sadac taZari uzenaesis samyofelia. igi miuTiTebs im gansxvavebaze, rac
qristianul teqstebsa da baraTaSvilis nawarmoebs erTmaneTs aSorebs.

125
mkvlevari wers: ,,taZari“ baraTaSvilis leqsSi aris ara mxolod uzenaesis
sameufo, aramed ,,soflisa Relvisagan“ ganwmendili, ciuri siamiT aRvsebuli,
amaRlebuli sulis ,,Sesafaric“. es meore _ pirovnuli, subieqturi nakadi aq
TandaTan pirvel planze gamodis da dominantur adgils ikavebs... ,,siyvaruli“,
romelic taZars agebs, mxolod RvTis siyvaruls rodi niSnavs, am sityvas
baraTaSvilTan aSkarad konkretuli adamianuri Sinaarsic gaaCnia. leqsi ,,vpove
taZari“ sinamdvileSi mTlianad erTi gaSlili metaforaa, romelic simbolur
aspeqtSi (qristianuli simbolikis xerxebiT) gamoxatavs poetis sulieri
biografiis realur faqts. (6, 22).
galaktionis ,,taZari“ kidev ufro Sordeba qristianul teqstebs. igi aq
mxolod siyvarulis taZars gulisxmobs – siyvaruli ki erTaderT arsebas _
gulis satrfos miemarTeba. anu galaktioni axdens n. baraTaSvilis leqsis
saTqmelis interpretirebas, misTvis misaRebi formiT warmogvidgens
romantikosi poetis teqsts.
galaktionis personaJi taZris povnaze arafers ambobs, warsul bednierebaze
mxolod migvaniSnebs (,,munca naSTia warsulTa dReT, tkbilis ocnebis“).
teqsti iwyeba SekiTxviT, igi taZris gaqrobis mizezs gvekiTxeba _ TiTqos
baraTaSvilis saTqmelis Sevsebas cdilobs. romantikosi poetis mier naTqvami
sityvebi - ,,ganqra taZari da udabno Cemda mdumarebs“ da taZris gaqrobis
mizezi (,,gana Tu droman dahkra Tvisi mas avi Tvali?“) rogorc Cans,
galaktionma sakmarisad ar CaTvala da gadawyvita ,,Seevso“ lirikuli gmiris
monologi... xolo dasasruls, mesame strofSi, daakonkreta taZris ,,dangrevis“
mizezi. Tumca, ar unda dagvaviwydes isic, rom es strofi avtografSi
waSlilia. saerTod ki, leqsze muSaoba damTavrebuli ar aris, albaT esec
gaxda mizezi, rom es teqsti poets ar gamouqveynebia. amis gamo avtoris
Canafiqrze, mis miznebze am SemTxvevaSi zusti Tvalsazrisis gamoTqma da
raimes dabejiTebiT mtkiceba SeuZlebelia.
nikoloz baraTaSvilis amave nawarmoebiT STagonebulad unda CaiTvalos
galaktionis sicocxleSi gamouqveynebeli erTstrofiani leqsi, romelic
saarqivo gamocemis merve tomSi ,,uTariRoebis“ ganyofilebaSia Setanili:

,,oh, mec vloculob, mxurvalea Cemi vedreba...


uxilavisdmi ferflad qceuls taZarsa Sina...
he, cao, cao! miTxar locva Cemi sad swydeba...
sad, visTan scocxlobs... scocxlobs isev Tu miiZina“. (109, 328)

126
locva ferflad qceul taZarSi – leqsze ,,vpove taZari“ migvaniSnebs, xolo
mimarTva ,,he ca, cao...“ aSkarad metyvelebs romantikosi poetis sxva leqsis
gamoZaxilis arsebobaze. gavixsenoT ,,SemoRameba mTawmindaze“: ,,he, cao, cao,
saxeba Seni jer kidev gulzed maqvs daCneuli“... (14, 88).
nikoloz baraTaSvilis leqsSi taZari qreba, xolo lirikuli gmiri
udabnoSi rCeba: ,,ganqra taZari da udabno Cemda mdumarebs“. misTvis nugeSi
aRar arsebobs. leqsi am striqoniT mTavrdeba: ,,da daval oblad, isev mwiri,
miusafari“... am nawarmoebis Tavisebur gagrZelebad SeiZleba CaiTvalos
galaktionis ,,udabno“, romelic agreTve uaxlovdeba leqss ,,suli oboli“ da
mas vaanalizebT suliT oblobis motivis Sesaxeb msjelobisas.

127
Tavi IV
qarTveli romantikosebis Semoqmedebis gamoZaxili galaktionis
lirikis mTlian konteqstSi

1. sakiTxis Seswavlis itoria

galaktionis Semdegi periodis Semoqmedebas qarTul romantizmTan araerTi


mkvlevari akavSirebs.
Tvalsazrisi galaktionis nikoloz baraTaSvilTan siaxloveze XX
saukunis 20-ian wlebSi zogadad ase gamoixata: ,,SeiZleba mas miakuTvnes n.
baraTaSvilis miviwyebuli savarZeli, da swamT, rogorc uaRresad momcemi
saTuT gancdaTa“ (27, 7).
mkvlevarTa interesi ramdenime aspeqtiT warimarTa. ZiriTadad msjelobdnen
leqsebis - ,,SemoRameba mTawmindaze“ da ,,mTawmindis mTvaris“, ,,meranisa“ da
,,lurja cxenebis“ kavSirze.
gavecnoT mkvlevarTa Sexedulebebs:
1920 weli i.i-anis fsevdonimiT gamoqveynebuli werilis- ,,genialuri
galaktionis“ - avtorma ,,mTawmindis mTvaris“ or interteqstze ase miuTiTa:
,,galaktionis nervuli stili da SfoTiani suli _ gadatanili saxea
tfilisis, romelsac bedma arguna iqces saqarTvelos parizad, da Tu
baraTaSvilisa da akakis Semdeg mTawmindam erTxel kidev SeZlo gaRimeba
,,mTawmindis mTvareSi“, iqneb tfilissac aseTi xvedri aqvs...“ (47, 13).
ioseb lorTqifaniZe amave sakiTxze ufro vrclad werda: ,,axal qarTul
poeziaSi mTawmindam, poetebisaTvis marad mimzidvelma, Camafiqrebelma da
mRelvare grZnobebis aRmZvrelma, qarTuli leqsis didostatebis
gansakuTrebuli yuradReba miipyro (n. baraTaSvili, a. wereTeli). es didebuli
tradicia uaxles qarTul poeziaSi g. tabiZem ganagrZo. sami Taoba, sami
sxvadasxvagvari msoflmxedveloba da poeturi stili. galaktionis Canafiqri
xorcSesxmulia simbolisturi poetikis stiliT (melanqoliuri samoseli,
sikvdilis gzis Zieba)“ (60, 121-122).
b. JRentis mixedviT, galaktionma leqsebSi ,,mTawmindis mTvare“ da
,,lurja cxenebi“ ,,Segnebulad gvaniSna misamarTi Tavisi didi winamorbedis _
nikoloz baraTaSvilisa“ (77, 161).
,,lurja cxenebsa“ da ,,merans“ Soris gansxvavebebze gaamaxvila yuradReba
jansuR Rvinjiliam. 1983 wels gamocemul j. Rvinjilias wignSi ,,poeturi

128
energia“ naTqvamia: ,,lurja cxenebi“ meoce saukunis suliskveTebis nayofia, ra
SemarTeba, ra Seupovroba, ra Tavganwiruli Wenebaa ,,meranSi“, magram ra
imediani, gamWvirvalea is emociuri dineba. ra katastrofuli, daucxromeli
Wenebaa ,,lurja cxenebSi“, magram nisliT, buraniT aris moculi mTeli es
oromtriali. igi zustad gadmoscems epoqis mRvrie movlenebis arss, qaoss rom
emsgavseba ferebis trialiT“ (127, 421).
zaza SaTiriSvilis azriT, ,,lurja cxenebis“ erT-erT ZiriTad
interteqsts merani warmoadgens. ,,magram lurja cxenebSi“ Tavidanve
,,waSlilia“ gansxvaveba winaparTa saflavebsa da ucxo samares Soris, ,,bedis
samZRvris“ erTjeradi gadalaxva Secvlilia lurja cxenebis usasrulo da
ganmeorebadi trialiT, xolo unikaluri merani _ mravlobiTi cxenebiT. (131,
181)
kidev erTi leqsi, romelmac am aspeqtiT yuradReba miipyro, gaxldaT 1954
wliT daTariRebul usaTauro nawarmoebs `...exla ki droa~. `n. baraTaSvilis
poeturi Tqmebi galaktion tabiZes ganmeorebuli aqvs ukanaskneli drois
leqsebSic~, _ werda S. radiani (79, 89) da asaxelebda galaktionis am
nawarmoebs. amave leqsma sxva mkvlevarTa yuradRebac miiqcia. magaliTad,
irakli kenWoSvili aRniSnavs, rom leqsi ,,exla droa, qarTvelo roma“
exmaureba mefe erekles cnobil sityvebs n. baraTaSvilis poemidan (54, 20).
mkvlevarTa nawilma yuradReba gaamaxvila galaktionTan cisferi feris
xSir gamoyenebaze: 1933 wels gamoqveynebul werilSi ,,galaqtion tabiZe“ giorgi
natroSvili ,,lurja cxenebs“ ,,cisferisadmi baraTaSviluri trfialebiT“
xsnida (70, 120). eTer SuSaniam wignSi ,,galaktion tabiZe“ amave sakiTxze
gaamaxvila yuradReba da ufro zogadad aRniSna ,,qarTuls poeziaSi n.
baraTaSvilis Semdeg g. tabiZe rCeba cisferis ubadlo momRerlado“ (136, 37)
1940 wels gamoqveynebul werilSi S. radiani galaktionis SemoqmedebaSi
lurji (cisferi) feris arsebobas poetis romantizmTan siaxloviT xsnis. igi
fiqrobs, rom galaktionTan cisfers igive Sinaarsi aqvs, rac romantikosebTan.
Semdeg mkvlevari saTqmels ufro akonkretebs da paralels baraTaSvilTan
avlebs (79, 89).
aRiniSna ori poetis siaxlove bunebis gansaxovnebis Taviseburebis
mxrivac: giorgi natroSvilis azriT, ,,damokidebuleba bunebasTan arsebiTad
isev romantikul xasiaTs atarebda. amis dadasturebad miaCnda g. natroSvils
is, rom ,,poeti verxvis foTolTa SrialSi ismens uZveles zRaprebs da
baraTaSvilis (,,mrwams, rom ars ena ram saidumlo uasakoTa da usulT Soris“)
msgavsad adamianur enaze ametyvelebs Cinars“ (70, 120).
129
sakiTxis Seswavlis istoriaze saubrisas gansakuTrebuli adgili unda
davuTmoT grigol kiknaZis naSroms ,,qarTuli lirikis ganviTarebis erTi
aspeqti“, romelic CvenTvis mniSvnelovan problemas eZRvneba. mecnieris azriT,
,,nikoloz baraTaSvilis lirikis erTi subtiluri niuansi imaSi mdgomareobs,
rom poetis gancdebis pirobebi, misi grZnobebis obieqti da TviT grZnobebi ise
arian gadasulni erTimeoreSi, rom aRar rCeba safuZveli urTierTisagan maTi
gamocalkevebisaTvis: yvelaferi Tanabrad emociuria da swored amgvari
emociuroba gamoxatavs Cveni poetis lirikul genialobas (58, 330).
gr. kiknaZis TvalsazrisiT, ,,nikoloz baraTaSvilis lirikis zemoT
dasaxelebul aspeqts mivyavarT Cven iseT did poetur talantTan, rogoric
aris galaktion tabiZe... gal. tabiZem kidev ufro gaafarTova Sinaarsi da
farglebi imgvari lirikisa, romelic aqamde nikoloz baraTaSvilis
filosofiuri mRelvarebis niSniT aRbeWdili lirikis saxiT mogvepoveboda“
(58, 331). mkvlevari aqve miuTiTebs am or poets Soris arsebul gansxvavebaze.
misi TqmiT, galaktionis lirizms ,,aRar gaaCnda baraTaSviliseburi
mRelvarebis xarisxi“. amis mizezi ki, gr. kiknaZis SexedulebiT, is iyo, rom
,,nikoloz baraTaSvili TviTon eZebda pasuxs, xolo gal. tabiZe ki sxvebis
mier ukve mowodebul uimedo pasuxs eyrdnoboda“ (58, 332).
mkvlevarma kidev erT mniSvnelovan paralelze miuTiTa: ,,gal. tabiZis erTi
damaxasiaTebeli Tvisebaa isic, rom misi lirikis Sinaarss poetis grZnobaTa
awmyo Seadgens. marTalia, igi Tavis warsulze xSirad laparakobs, magram
imgvarad, rom gancdis xarisxiT es warsuli awmyosagan ar gamoirCeva. es aris
warsul grZnobaTa xelaxali aRdgena iseTi ZaliT, rom maT ar etyobaT
intensivobis odnavi Senelebac ki. mis SemoqmedebaSi TiTqmis waSlilia
yovelgvari sazRvari, rac aqtualobis TvalsazrisiT urTierTisagan mijnavs
warsul grZnobaTa mogonebas awmyoSi mimdinare grZnobebisagan... grZnobaTa
amgvari uSualobac anaTesavebs gal. tabiZes nikoloz baraTaSvilTan. (58, 332-
333).
grigol kiknaZe miuTiTebs am ori poetis leqsikis msgavsebazec. igi wers:
,,nikoloz baraTaSvilma Semoitana axal qarTul poetur samyaroSi bedisa da
qrolvis motivebi, mis saxels daukavSirda cisferisa da lurjad mRelvare
talRebis xilva, man gvaziara mwuxrisa, idumalebisa, bundovanebisa,
miqancebulisa da Suqmibindulis esTetikur mxares... aqedan amoizarda gal.
tabiZis poeturi leqsika da SeerTo is Tanamedroveobis literaturul
tendenciebs. bedis gverdiT gal. tabiZem Seqmna ,,gabediTeba“, qrolvis gverdiT
da mis gasaZliereblad man ,,TareSi“ moimarjva. mibundvas ,,Sebindbundebis“
130
niuansi daamata, iisfrada da lurjad warmogvidgina aramarto talRebi da ca,
aramed Crdili, triali da niavqari, mwvervalebi, sizmari da orTqli (54, 334)
grigol kiknaZis daskvna aseTia: ,,mravalnairad isargebla galaktion
tabiZem winamorbedi poeturi geniiT, raTa Semdeg TviT Seeqmna iseTi safexuri
qarTuli lirikisa, romelmac mkiTxveli daipyro, mimdevrebi gaiCina da TviTon
ki daupyrobeli darCa“ (58, 334-335).
nikoloz baraTaSvilTan galaktionis mimarTebis Sesaxeb ramdenime
ucnauri azric gamoiTqva. magaliTad, luara sordia Tvlis, rom n.
baraTaSvilis gavleniT aris dawerili `atmis yvavilebi~ (1915 weli) da
`silaJvarde anu vardi silaSi~ (1917 weli). l. sordias SexedulebiT, es
nawarmoebebi ar SeiZleba Sedevrebad CaiTvalos, radgan, Turme, aq aSkaraa
gavlenis kvali, rogorc Segirdobis kanonzomieri procesis gamoxatuleba (89,
150).
Tavis Sexedulebas l. sordia ase asabuTebs: `daifurcla yvavili~, `vardi
qariT iZrcveba~ (`vardi da ia~), ambobda n. baraTaSvili, misi analogiuria
galaktionis gaZrcvnili atami~ (89, 151).
n. baraTaSvili marTlac ambobda, `vardi qariTa borbaliTa iZrcvnebao~:

`iaman Tmena, srul mosmena ineba;


vardi qariTa borbaliTa iZrcvneba _
maSin SiSveli, gafliduli ixreba,
etyvis iasa: `aw vgrZen Cemi nabadi~. (14, 161)

galaktionis `atmis yvavilebSic~ namdvilad gvxvdeba Sesityveba


`gaZrcvnili atami~:

`baRis bilikze mivdivar da Tan


gaZrcvnil atamTan zRvebi grovdeba,
saRamovdeba da mzis CasvlasTan
TandaTan mwuxri miaxlovdeba~ (94, 266).

am striqonebis wakiTxvis Semdeg, bunebrivia, Cndeba kiTxva: ra niSnis


mixedviT aris `vardi qariTa borbaliTa iZrcvneba~ `gaZrcvnili atmis~
analogiuri? vardisa da atmis igiveobaze saubari, dameTanxmebiT, SeuZlebelia.
rCeba sityva `iZrcvneba~, romelic Secvlili saxiT _ `gaZrcvnili~ _ aris
gamoyenebuli galaktionTan. nuTu mxolod am leqsikuri erTeulis (romelic
zustad arc ki meordeba `atmis yvavilebSi~) gamo SeiZleba galaktionis
Sedevri gavleniT dawerilad CaiTvalos? `iZrcvneba~ xom arc n.
131
baraTaSviliseuli okazionalizmia da arc iseTi specifikuri sityva, rom misi
sxva avtoris mier gamoyeneba epigonobad, Segirdobad aRviqvaT?!
g. tabiZis meore Sedevris _ `silaJvarde anu vardi silaSi~ _ Sesaxeb
luara sordia wers:
`n. baraTaSvils `satrfos Tvalebi moagoneben vards da zambaxs, tuCebi ki
_ nafurcl vards~ (g. nadiraZe). galaktionis TvalebSic vardi da iebia: `Cemi
Tvalebi, winaT rom feTqdnen cvrebiT, iebiT~ (`silaJvarde anu vardi silaSi~)~
(89, 153).
davimowmoT Sesabamisi striqonebi:

n. baraTaSvili:
`miyvars Tvalebi, mibnedilebi,
eSxisa cecxliT daqanculebi;
magram ros vuWvret, zambax-vardT velad
ganewonvian maTi isrebi~. (14, 125)
galaktioni:
`dedao RvTisav, mzeo mariam!
rogorc nawvimar silaSi vardi,
Cemi cxovrebis gza sizmaria
da Soreuli cis silaJvarde~
. . . . .
`Sexede! dastkbi! Cemi Tvalebi,
winaT rom feTqdnen cvrebiT, iebiT, _
RamenaTevi da namTvralevi
savsea cremlTa SurisZiebiT!~ (95, 14)

rogorc vxedavT, galaktionTan vardi TvalebTan mimarTebiT saerTod ar


aris nasxenebi, laparakia cvrebsa da iebze! asec rom ar iyos, nuTu, es
paraleli sakmarisi iqneboda galaktionis leqsis Segirdobis gamomxatvel
nimuSad CasaTvlelad?!
samwuxarod, l. sordias gamokvleva am TvalsazrisiT erTaderTi ar aris.
magaliTad, eTer yambegaSvili werilSi ,,amaoebis gancda nikoloz
baraTaSvilisa da galaktion tabiZis SemoqmedebaSi“ erTmaneTs adarebs
`meransa~ da `lurja cxenebs~ da ucnaur daskvnamde midis: `galaktionis
lurjebi meranTan SedarebiT SemkrTalni, daTrgunvilni, daRlilni,
nirwamxdarni, midrekilni arian, mxolod samudamo gansasvenebels mieltvian
samudamo mxareSi~. `samudamo mxareSi ar uxariaT lurja cxenebs da maT

132
mxedars, brZolaze xeli auRiaT, ganapirebulan. poeti moeSva yovelgvar
pasuxismgeblobas mamulis, samSoblos, moZmis winaSe~ (129, 125).
gaurkvevelia, rogor unda aixsnas is, rasac mkvlevari wers `lurja
cxenebis~ Sinaarsis Sesaxeb. sainteresoa, sad amoikiTxa e. yambegaSvilma, rom
lurja cxenebi daTrgunvilni, daRlilni, midrekilni, SemkrTalni,
nirwamxdarni arian? galaktioni xom sapirispiros ambobs:

`rogorc zRvis xetiali, rogorc bedis triali,


Cqari grgvinva-grialiT qrian lurja cxenebi!~ (94, 275).

galaktionTan araferia naTqvami imis Sesaxeb, rom ,,poeti moeSva


yovelgvar pasuxismgeblobas mamulis, samSoblos, moZmis winaSe“. es yovelive
`lurja cxenebis~ teqstSi arc naxsenebia da arc igulisxmeba.
`lurja cxenebi~, iseve rogorc `merani~, Sedevria. maT Soris marTlac
arsebobs garkveuli mimarTeba, Tumca, am mimarTebis kvleva, erTi nawarmoebis
dakninebis fonze, dauSvebelia.
galaktionis aleqsandre WavWavaZis lirikasTan mimarTebis kvlevisas
gansakuTrebul yuradRebas ipyrobda leqsi ,,xvalem izrunos xvalisa“. am
nawarmoebis romantikosi poetis usaTauro leqsTan kavSirze araerTma avtorma
miuTiTa. i. lorTqifaniZe aleqsandre WavWavaZis leqss galaktionis STagonebis
wyarod miiCnevda (60, 198), sargis caiSvilis ki werda, galaktionis leqsi
`xvalem izrunos xvalisa“ `aSkara variaciaa aleqsandre WavWavaZis aseve
cnobili leqsisa `Rimilman kari lalisa~ (140, 254). am nawarmoebTa msgavsebaze
werdnen sxva mkvlevrebi, maT Soris irakli kenWoSvili (55, 64). da emzar
kvitaiSvili (57, 74-75).
galaktionis kidev erTi nawarmoebi, romelic aleqsandre WavWavaZis
SemoqmedebasTan daakavSires, iyo usaTauro leqsi `aq marmarilos maRali
sveti~.
am nawarmoebis STagonebis wyarod i. lorTqifaniZem miiCnia romantikosi
poetis ,,vai, droni, droni“. `al. WavWavaZis motivis ganmeoreba igrZnoba
galaktionis usaTauro leqsSi `aq marmarilos maRali sveti~). refreniseburi
`vai droni, droni~, romelic oTxjer meordeba leqsSi Zalauneburad
gvaxsenebs leqsis STagonebis wyaros~, - wers mkvlevari (60, 198-199).
am ori teqstis kavSirze araerTma mkvlevarma miuTiTa. maT Soris: nazi
xelaiam, arCil sparsiaSvilma da sxvebma.

133
galaktionis grigol orbelianTan mimarTebas SedarebiT naklebi
yuradReba eTmoboda. erTaderTi nawarmoebi, romelsac poetis gr. orbelianTan
mimarTebaze msjelobisas imowmeben, aris 1927 wels gamoqveynebuli leqsi ,,Cemo
iarali“. ,,galaktionis ,,leqsebSi alag-alag gaielvebs grigol orbelianis
kolorituli figura. es damokidebuleba SemdegSi poetma Zvel TbilisTan
sinanuliani gamoTxovebis gancdiT aRbeWda, xolo leqssac Seufaravad ,,Cemo
iarali“ uwoda“, _ wers s. caiSvili (140, 254).

2. ,,Rimilman kari lalisa“ da `xvalem izrunos xvalisa~

qarTul literaturaTmcodneobaSi damkvidrebuli Tvalsazrisis mixedviT,


galaktion tabiZis cnobili nawarmoebi `xvalem izrunos xvalisa~ aleqsandre
WavWavaZis usaTauro leqsidan - `Rimilman kari lalisa~ - miRebuli
SemoqmedebiTi impulsis Sedegad aris Seqmnili. gavecnoT mkvlevarTa
Sexedulebebs: sargis caiSvilis azriT, galaktionis leqsi `xvalem izrunos
xvalisa“ `aSkara variaciaa aleqsandre WavWavaZis aseve cnobili leqsisa
`Rimilman kari lalisa~ (140, 254). `aleqsandre WavWavaZis leqsma _ `Rimilman
kari lalisa~ STaagona galaktion tabiZis leqsi `xvalem izrunos xvalisa~, _
aRniSnavs ioseb lorTqifaniZe (60, 198) `sagulisxmoa g. tabiZis mier al.
WavWavaZis leqsis refrenis gamoyeneba da orive poetis leqsSi erTgvari
esTetizmi da msubuqi poeziisaTvis niSandoblivi epikureizmis motivi~, _ wers
irakli kenWoSvili (56, 64).
galaktionis nawarmoebi romantikosi poetis leqsidan miRebuli
SemoqmedebiTi biZgis Sedegad Seqmnilad miaCnia emzar kvitaiSvils, magram
mkvlevari mxolod msgavsebaze ar miuTiTebs, igi yuradRebas amaxvilebs
nawarmoebebs Soris arsebul gansxvavebazec: `al. WavWavaZis striqonebis
wakiTxvisas Cvens mexsierebaSi xmiandeba galaktion tabiZis cnobili leqsi
(aseve samstrofiani), romelsac, eWvi araa, al. WavWavaZis leqsma misca biZgi...
araviTari analizi ar sWirdeba am ori leqsis msgavsebis dadgenas, Tumca,
galaktioni mTlianad uars ambobs satrfialo motivze...~ (57, 74-75).
galaktionis am nawarmoebis STagonebis wyaros Sesaxeb gansxvavebul azrs
gamoTqvams nodar tabiZe. misi SexedulebiT, `xvalem izrunos xvalisa~
saxarebiseuli sentenciis mixedviT unda iyos Seqmnili (122, 6-7). mkvlevari
gulisxmobs Semdeg frazas maTes saxarebidan: „nu hzrunavT xvalisaTvis,
134
rameTu xvaleman izrunos Tavisa Tvisisa“ (maTe, 6.34). igi arafers ambobs
romantikosi poetis leqsze.
nodar tabiZis wignze daweril recenziaSi am sakiTxis Sesaxeb vkiTxulobT:
`Tu uSualo wyaroze (igulisxmeba galaktionis leqsis STagonebis wyaro –
n.s.) midga saqme, aq wminda werilsa da galaktions Soris Suamavlad
aleqsandre WavWavaZe meguleba, sadac samstrofiani leqsSi fraza `xvalem
izrunos xvalisa~ refrenad meordeba da metrul-intonaciuradac galaktionis
striqonebis identuria. sagulisxmoa, rom saTauri leqsisa `xvalem izrunos
xvalisa~ galaktions brWyalebSi aqvs Casmuli, rac mis citaturobas da
erTaderT wyaros _ al. WavWavaZis striqons gulisxmobs~ (36, 360-361).
am sakiTxze sruliad gansxvavebul varauds gamoTqvams vaxtang javaxaZe.
igi Tvlis, rom galaktioni Tavis nawarmoebSi imeorebs xalxuri leqsis
striqons: „xvalem izrunos xvalisa“ (63, 23). mkvlevari Sesabamis folklorul
teqsts ar imowmebs, ris gamoc misi Tvalsazrisis ganxilva SeuZlebelia.
gansxvavebul SexedulebaTa gacnobis Semdeg, bunebrivia, Cndeba kiTxva:
mainc ram Seasrula SemoqmedebiTi impulsis funqcia am leqsis werisas _ al.
WavWavaZis nawarmoebma Tu saxarebiseulma Segonebam?
poeturi nawarmoebebis saleqso sazomisa da refrenis igiveoba
namdvilad qmnis safuZvels, rom „Rimilman kari lalisa“ galaktionis leqsis
ZiriTad interteqstad CaiTvalos 21. Tumca, isic aRsaniSnavia, rom formiseul
elementTa identurobis fonze aSkarad SeiniSneba nawarmoebebs Soris
arsebuli mniSvnelovani Sinaarsobrivi gansxvavebac: aleqsandre WavWavaZis
leqsi satrfialo lirikis nimuSia. satrfos Seudarebeli silamazis xilva
usazRvro bednierebas aniWebs lirikul gmirs da mas aRar surs xvalindel
dReze fiqri:

,,Rimilman kari lalisa ganaRo gamWvirvalisa,


dRes ese mkmaris simdidred, xvalem izrunos xvalisa!

21
vfiqrobT, am konteqstSi sayuradReboa erTi detali: vanis raionis sofel
WyviSSi dacul galaktion tabiZis biblioTekaSi inaxeba aleqsandre WavWavaZis 1949 wels
gamocemuli leqsebis krebuli. galaktions romantikosi poetis nawarmoebis _ ,,Rimilman
kari lalisa“ _ pirveli strofis bolo striqoni _ refreni ,,xvalem izrunos xvalisa“ _
gauxazavs da gverdiT miuweria ,,g. tabiZe“. es faqti migvaniSnebs, rom galaktioni Tavisi
leqsis STagonebis wyarod aleqsandre WavWavaZis nawarmoebs Tvlida.

135
alvas nayofi mrCobledi Sevamcen Cemi dambnedi,
dRes ese oden gavbedi, xvalem izrunos xvalisa!

niavT moberviT SeZrulman suni maynosa sumbulman,


dRes amiT ganiSva gulman, xvalem izrunos xvalisa!“ (146, 131)

aleqsandre WavWavaZis leqsSi dasadgurebuli udardeloba siyvarulisagan,


satrfos xilvisagan gamowveuli udardeloba gaxlavT. `aq yoveli sityva
satrfos RvTaebrivi saxis, misi Rimilis gamonaTebas gvixatavs. ufro did
sixaruls aRarc inatris poeti, vidre RimiliT gapobili lalisferi bageebis
xilva _ erTi dRis bednierebad esec yofnis~ (57, 74-75).
gansxvavebuli viTarebaa galaktionTan: mis leqsSi, xvalindel dReze
uzrunveloba, zogadad, wuTisofelze zrunvis amaoebis SegnebiT aris
motivirebuli. gavecnoT nawarmoebs:

,,xvalem izrunos xvalisa,


xvalem izrunos xvalisa!
Rvinom miiRos Rvinisa,
wyalma waiRos wyalisa!

arc vwuxvar, arc merideba


mimaval-momavalisa;
wyalma waiRos ,,dideba“,
xvalem izrunos xvalisa!

gulma miiRos gulisa,


xvalem izrunos xvalisa,
Rvinom miiRos Rvinisa,
wyalma waiRos wyalisa“. (94, 333)

poets nacnob formaSi Tavisi lirikisaTvis niSandoblivi Sinaarsi Seaqvs


da amiT exmianeba wminda werils. swored amis gamo, galaktionis leqsze
msjelobisas, unda gvaxsovdes ara mxolod „.Rimilman kari lalisa“, aramed -
saxarebiseuli Segonebac. orive maTganis gaTvaliswinebis gareSe am
nawarmoebis gaanalizeba, vfiqrobT, SeuZlebelia.

136
formiseuli Taviseburebebis mxriv poetur nawarmoebebs Soris bevrad
meti msgavsebaa: galaktionis leqsi, iseve rogorc `Rimilman kari lalisa~
samstrofiania. `xvalem izrunos xvalisa~ rvamarcvlediTaa dawerili, xolo
gariTmvis sistemaa aaxa, baba, caca. TiTeuli strofi oTxi striqonisagan Sedgeba.
aleqsandre WavWavaZis leqsi Teqvsmetmarcvliani (SidariTmebiani)
sazomiTaa dawerili, TiToeul strofSi or-ori striqonia gaerTianebuli.
gariTmvis sistemaa: aa, xa, xa.
miuxedavad amisa, arsebobs safuZveli am nawarmoebTa saleqso sazomTa
msgavsebaze sasaubrod: aleqsandre WavWavaZis leqsis Teqvsmetmarcvliani,
SidariTmebiani striqonebis Suaze dayofis SemTxvevaSi miviRebT iseTive
saleqso sazomis mqone katrenul strofs, romliTac dawerilia galaktionis
`xvalem izrunos xvalisa~. garda amisa, am SemTxvevaSi erTnairi iqneba orive
nawarmoebis pirveli strofis gariTmvis sistemac. davakvirdeT:

aleqsandre WavWavaZe:
,,Rimilman kari lalisa a
ganaRo gamWvirvalisa, a
dRes ese mkmaris simdidred, x
xvalem izrunos xvalisa!“ a

galaktioni:

,,xvalem izrunos xvalisa, a


xvalem izrunos xvalisa! a
Rvinom miiRos Rvinisa, x
wyalma waiRos wyalisa!“ a

marTalia, orive leqsis refreni identuria, magram gansxvavebulia misi


gamoyenebis principi: refreni aleqsandre WavWavaZesTan samive strofis
logikur damasrulebels warmoadgens, galaktionTan ki igi mxolod meoTxe
striqons asrulebs, sxva strofebSi mas adgili aqvs Secvlili.
unda aRiniSnos, rom al. WavWavaZis „...Rimilman kari lalisa“ erT-erTia im
mcirericxovan nawarmoebTagan, romlebmac mniSvnelovani STabeWdileba
moaxdines galaktionze. poets am leqsis refrenis mixedviT araerTi,
mkiTxvelisaTvis ucnobi striqoni aqvs dawerili _ maTi erTi nawili
galaktionis arqivs SemorCa, zogma ki nawarmoebebis variantebSi gadainacvla...

137
igi, rogorc Cans, romantikosi poetis leqsis refrens xSirad ixsenebda. fraza
„xvalem izrunos xvalisa“ araerTxel gvxvdeba galaktionis dRiurebSi.
amgvari faqti, albaT, erTi poetis mier meore avtoris Semoqmedebis an, am
SemTxvevaSi konkretuli nawarmoebis mowonebis dasturia; magram, garda amisa,
igi sruliad sxva aspeqtiTaa saintereso mkvlevarTaTvis. rogorc irkveva,
galaktionis mier aleqsandre WavWavaZis leqsis refrenis gamoyenebaze
dakvirveba ama Tu im eqspromtsa da CanawerSi, gvaZlevs SesaZleblobas,
gamoiTqvas gansxvavebuli varaudi galaktionis cnobili leqsis `xvalem
izrunos xvalisas~ daTariRebis Taobaze.
„xvalem izrunos xvalisas“ interteqstualuri relaciebisagan
gansxvavebiT, misi daTariRebis problema arasodes gamxdara mkvlevarTa
msjelobis sagani.
leqsi pirvelad 1927 wlis krebulSi daibeWda. nawarmoebis TariRiani
avtografi ar moipoveba. miuxedavad amisa, igi 1916 wels Seqmnilad iTvleba.
amgvaradaa daTariRebuli „xvalem izrunos xvalisa“ galaktionis akademiuri
gamocemis pirvel tomsa da saarqivo gamocemis meore wignSic.
leqsis dawerisa da publikaciis TariRebs Soris arsebuli xangrZlivi
intervali eWvs aCens _ gaurkvevelia, ratom unda gamoeqveynebina poets 1916
wels Seqmnili nawarmoebi mxolod TerTmeti wlis Semdeg.
bunebrivia, Cndeba kiTxva: rodis daiwera „xvalem izrunos xvalisa“?
galaktionis Canawerebsa da leqsebis variantebze dakvirveba gvaZlevs
Semdegi varaudis gamoTqmis SesaZleblobas.
„xvalem izrunos xvalisas“ ramdenime, mkiTxvelisaTvis nacnobi
teqstisagan met-naklebad gansxvavebuli redaqcia arsebobs. galaktionis
nawarmoebebis variantebis gacnoba gvarwmunebs, rom man sxva leqsSic scada am
refrenis gamoyeneba. `TeTri pelikanis~ or avtografSi (967; 3408) ikiTxeba:

,,...isev darCes Cveul valad


moxda soflis valisa,
dRem izrunos dRevandeli
xvalem igrZnos22 xvalisa.
gvqondes suli da xalisi

22
Cven mier damowmebuli fragmenti `TeTri pelikanis~ or avtografSi xuTjer meordeba.
erT-erT variantSi sityvaze `igrZnos~ galaktions fanqriT miuweria `izrunos~. amgvari
CareviT, leqsis ritmi, romelic Svid da rva marcvlian striqonTa monacvleobas
eyrdnoba, irRveva. rodesac poetma, `xvalem izrunos xvalisa~ damoukidebel nawarmoebad
aqcia, heterometrul sazomze uari Tqva, amis erT-erTi mizezi, rogorc Cans, aleqsandre
WavWavaZis leqsidan momdinare rvamarcvliani refrenic iyo.
138
mtevnebis da lalisa,
dRes gvxiblavdes umTavresi,
xvalem povos xvalisa.
nTeba laliT _ vneba alis,
bage nazi qalisa,
dRes gvfaravdes simxurvale
xvalem igrZnos xvalisa“. (avtografebi #967; #3408)

damowmebuli teqsti ufro axlos aris al. WavWavaZis nawarmoebTan, vidre


„xvalem izrunos xvalisa“. aq SenarCunebulia satrfialo motivi: romantikosi
poetis striqonze `Rimilman kari lalisa ganaRo gamWvirvalisa“ pirdapir
migvaniSnebs galaktionis sityvebi: `nTeba laliT – vneba alis, / bage nazi
qalisa“. leqsikuri dapirispireba dRes/xval, rac al. WavWavaZis leqsis
TiToeuli strofis meore striqonSia warmodgenili, damaxasiaTebelia am
fragmentisTvisac. erTnairia refrenis gamoyenebis principic: igi orive
SemTxvevaSi strofis damasrulebelia.
vfiqrobT, es yovelive metyvelebs, rom `TeTri pelikanis“ variantebSi
SemorCenili striqonebi `xvalem izrunos xvalisas“ Seqmnamde daiwera.
`TeTri pelikani“ pirvelad 1927 wels gamoqveynda. marTalia, igi 1919
wliT TariRdeba, magram, vfiqrobT, ufro gvian, 20-ian wlebSi unda iyos
dawerili.23
nawarmoebis amave variantebSi (#967; 3408) aris konkretul faqtze
mimaniSnebeli fragmenti:

,,sadRegrZelo iyos xmebis,


vinc dandoba ar icis,
sadRegrZelo iyos mefis
galaktion tabiZis.
airCies igi mxolod
rom zarebi darekos,

23
galaktionis TxzulebaTa akademiuri gamocemis pirvelsa da meore tomSi 1916, 1917, 1918
da 1919 wlebiT TariRdeba Svid aTeulze meti nawarmoebi, Tumca, maTi umravlesoba
pirvelad 1927 wlis krebulSi daibeWda, danarCeni ki - kidev ufro gvian _ 30-40-ian wlebSi.
vfiqrobT, TiTeuli am nawarmoebis Seqmnis TariRi gasarkvevia, rac safuZvlian
teqstologiur kvlevas saWiroebs. Zneli warmosadgenia, poets 1916-1917 wlebSi daewera
iseTi leqsebi, rogoricaa `Sen zRvis pirad~ (`zRvas saRamo edeboda muqi~), `atmis rtoo,
daRalulo rtoo~, `meris TvalebiT~, `o, dRes Semodgomaa~, `im vardisfer atmebs~, `im
atmebs gaumarjos~ da cxra-aTi wlis ganmavlobaSi ar gamoeqveynebina es nawarmoebebi, ar
Seetana isini, Tundac 1919 wels gamocemul `artistul yvavilebSi”.

139
rom simRera mTad da velad
grgvinviT gadaarekos...“ (avtografebi #967; #3408)

aSkaraa, rom es striqonebi galaktionis `poetebis mefed“ arCevis _ 1921


wlis 27 ianvris _ axlo periods miekuTvneba.
`TeTri pelikanis“ Seqmnis savaraudo TariRze – 20-ian wlebze _
migvaniSnebs nawarmoebis erT-erTi varianti (3408) _ am avtografis meore
gverdze poets miuweria leqsi `rkinis gzis sadguri“ da iqve TariRic _ 1924
weli _ miuTiTebia.
SedarebiT mniSvnelovan informacias gvawvdis `xvalem izrunos xvalisas“
ori sxva redaqcia (2454876/2; 245483). aq SemorCenilia strofi224, romelic
galaktions nawarmoebis saboloo teqstSi aRar Seutania:

,,Sexede, rogor Cqaria


amqveyniuri dideba,
Sexede, ra sizmariviT
wuTi wuTs miezideba“. (2454876/2; 245483)

es striqonebi mcire cvlilebiT meordeba leqsSi `wami wams ezideba“:

,,yvelaferi gaTavda, wami wams ezideba,


ra amao yofila wuTisoflis dideba“. (95, 195)

msgavsia riTma (dideba-miezideba/ezideba-dideba), Sesityvebebi (amqveyniuri


dideba/wuTisoflis dideba) da konkretuli frazac ki (wuTi wuTs
miezideba/wami wams ezideba). rogorc Cans, galaktioni miubrunda leqsis
avtografSi Catovebul strofs da masze dayrdnobiT axali nawarmoebi Seqmna.
`wami wams ezideba“ pirvelad 1925 wels, `mnaTobis“ noembris Tvis nomerSi
(#10) daibeWda. savaraudod, daaxloebiT amave periodSi, oRond garkveuli
droiT adre unda daewera poets `xvalem izrunos xvalisa“.
galaktionis leqss kidev erTi, SedarebiT naklebad cnobili varianti aqvs.
misi arsebobis Sesaxeb araferia naTqvami arc akademiuri da arc saarqivo
gamocemisaTvis darTul komentarebSi.
saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis muzeumSi (fondi I,
saqme 585, xelnaweri 14273) inaxeba albomi, romelic noe CxikvaZes uCuqebia
polio ireTelis qaliSvilisaTvis. am albomis meaTe gverdze patara
gogonasadmi miZRvnil galaktionis striqonebs vkiTxulobT:

24
mesame, amave nawarmoebis ucnob variantSi (2454843) aRniSnuli strofis mxolod pirveli
ori striqonia warmodgenili.
140
,,gulSi didi maqvs imedi
erTi patara qalisa.
Tu es imedi gamarTlda,
xvalem izrunos xvalisa.

movida uceb cecili


da guli gagvixalisa...
Tu es imedi gamarTlda
xvalem izrunos xvalisa.

swavla cecili, yovelTvis!


Sen ici, gzaa rvalisa.
Tu es imedi gamarTlda
xvalem izrunos xvalisa“. (fondi I, saqme 585, # 14273)

es samstrofiani leqsi gubaz megreliZem gamoaqveyna JurnalSi `Cveni


mwerloba“ (2009 weli, #22), mimoxilviTi xasiaTis statiaSi `galaktionis ori
ucnobi eqspromti“.
gubaz megreliZis werili vaxtang javaxaZis komentariT mTavrdeba, sadac
galaktionis Semoqmedebis mkvlevari eqspromtebis literaturul Rirebulebasa
da maTi publikaciis aucileblobaze saubrobs.
albaT, statiis avtorsac da vaxtang javaxaZesac mxedvelobidan gamorCaT
is faqti, rom am nawarmoebTagan erT-erTi – cecilia kalandaZisadmi miZRvnili
leqsi _ jer kidev 1967 wels daibeWda gazeT `TbilisSi (#49), g. xaSurelis
werilSi `leqsebi albomSi“. galaktionis es eqspromti gubaz megreliZis
statiis daweramde kidev erTxel iyo gamoqveynebuli. guram WoxoneliZe
Jurnal ,,kriteriumSi“ (#13, 2005 weli) gamoqveynebul werilSi ,,ucnobi
galaktioni“ ixsenebs, Tu rogor waakiTxa es leqsi cecilia kalandaZem.
mkvlevari iqve imowmebs nawarmoebis teqstsac (152, 80-81).
galaktionis es eqspromti CvenTvis gansakuTrebiT sainteresoa, radgan
poets misTvis konkretuli TariRi _ 1925 wlis 28 ianvari miuweria. sagangebo
dakvirvebis gareSec ki aSkaraa, rom eqspromti danarCen variantebTan
SedarebiT met siaxloves amJRavnebs nawarmoebis ZiriTad teqstTan. igi, iseve
rogorc `xvalem izrunos xvalisa“, sami katrenuli strofisagan Sedgeba da
TiToeul strofs ucvleli refreni asrulebs. amgvari msgavseba gvaZlevs
uflebas, vivaraudoT, rom rodesac poeti polio ireTelis gogonasadmi

141
miZRvnil striqonebs werda, im droisaTvis `xvalem izrunos xvalisas“
mkiTxvelisaTvis nacnobi redaqcia axali Seqmnili hqonda.
rogorc aRvniSne, fraza „xvalem izrunos xvalisa“ araerTxel gvxvdeba
galaktionis dRiurebSi. am Canawerebis erTi nawili uTariRoa, xolo danarCeni
30-40-iani wlebiT TariRdeba. es migvaniSnebs, rom al. WavWavaZis leqsis
striqoniT galaktioni interesdeba ara 10-ian wlebSi, aramed bevrad ufro
gvian. amas adasturebs nawarmoebis ori sxva variantic. erTi maTgani,
orstrofiani fragmenti, 1934 wliT daTariRebul dRiurSi CauniSnavs poets:

,,xvalem izrunos xvalisa:


wyalma waiRos wyalisa
nu gagitacebs dideba
xvalem izrunos xvalisa.
iqneba Sena ggonia
es Cemi monagonia...
Sesvi! nu mogerideba
mimaval-momavalisa“. (#24549d.514)

20-iani wlebis Semdeg unda iyos Seqmnili meore variantic. igi wiTeli
melniTaa nasworebi, amgvari feris melans ki galaktioni, rogorc cnobilia,
swored am droidan iyenebda:

,,Tu kaci qveynad kacia


mebrZoli momavalisa _
mtersac ar unda acalos
daxamxameba Tvalisa.
dRes brZola aris saWiro:
xvalem izrunos xvalisa.

vaJkaci rogor Seiqnas


msgavsi diaci qalisa.
dahkivlos unda garemos,
gamrRvevi mterTa rkalisa.
dRes brZola aris saWiro:
xvalem izrunos xvalisa.

Cven momRerlebi viqnebiT


142
qaris da qariSxalisa
Tu sadRegrZelo iqneba
iyos evgeni dvalisa.25
dRes brZola aris saWiro:
xvalem izrunos xvalisa“. (#3434)

rogorc vnaxeT, galaktionis nawarmoebis yvela varianti 20-ian wlebs an


mis Semdgom xanas miekuTvneba; aleqsandre WavWavaZis leqsidan momdinare
frazac swored am periodidan ipyrobs poetis gansakuTrebul yuradRebas.
galaktionis Canawerebisa da leqsis redaqciebis Taviseburebebis
gaTvaliswinebiT, vfiqrobT, SeiZleba iTqvas, rom `xvalem izrunos xvalisa“
daiwera ara 1916 wels, aramed 20-ian wlebSi, Tu ufro davazustebT _ 1924
wlis bolos an 1925 wlis dasawyisSi.

3. `vaÁ droni, droni~ da `aq marmarilos maRali sveti~

galaktion tabiZis usaTauro leqsi `aq marmarilos maRali sveti~


aleqsandre WavWavaZis erT-erTi yvelaze cnobil nawarmoebTan _ `vai droni,
droni~ - didi xnis win daakavSires. ioseb lorTqifaniZis wignSi `galaktion
tabiZe~ vkiTxulobT: `al. WavWavaZis motivis ganmeoreba igrZnoba galaktionis
usaTauro leqsSi `aq marmarilos maRali sveti~. refreniseburi `vai droni,
droni~, romelic oTxjer meordeba leqsSi, Zalauneburad gvaxsenebs leqsis
STagonebis wyaros~ (60, 198-199).
nazi xelaia Tvlis, rom galaktionis am nawarmoebSi igrZnoba ara mxolod
`vai droni dronis~, aramed `gogCas~ gamoZaxilic. igi wers:
`al. WavWavaZisa da misi skolis poetebisadmi didi siyvaruli da
Tanamoazreoba akavSirebs galaktions, maTTan sulieri siaxlove naTlad
igrZnoba mTel mis poeziaSi da amasTan erTad TvalsaCinoa isic, rom maTi
poeturi xma xSirad galaktionis leqsis musikis amosaval wertiladac
iqceoda. leqsSi `aq marmarilos maRali sveti~ mkafiod ismis al. WavWavaZis

25
evgeni dvali – mwerali, redaqtori, raWa-leCxum-svaneTis swavla-ganaTlebis
sazogadoebis Tavmjdomare. avtoria araerTi poeturi krebulisa, maT Soris: „riJraJi“
(1907 w.), „mware simRerebi“ (1917 w.), „sigiJeSi dawerili simRerebi“ (1917 w.), „aRmafrena _
Tavisufali leqsebi didi evgeni dvalisa“ (1918 w.), „CaquC-namgali“ (1930 w.). evgeni dvali
ramdenjerme aris naxsenebi galaktionis CanawerebSi. „xvalem izrunos xvalisas“ es
redaqcia, misi Sinaarsidan gamomdinare, SesaZlebelia warmoadgendes evgeni dvalis 1934
wels gamoqveynebuli nawarmoebis „Cemi mware Tavgadasavali revolucionur brZolebSi:
traRediuli poema“ Sesaxeb gamoTqmul STabeWdilebas.
143
`gogCisa~ da `vai, droni, dronis~ gamoZaxili. galaktionis am leqsis musika
maTgan momdinareobs... am leqsSi uxvad gadmodenilia al. WavWavaZiseuli
warmavlobis sevda `gogCadan~... (155, 349-350). galaktionis leqsis - `aq
marmarilos maRali sveti~ - musika aleqsandre WavWavaZis dasaxelebuli
leqsebidan ar momdinareobs, Tumca, am sam teqsts Soris sxva aranakleb
mniSvnelovani kavSiria.
`aq marmarilos maRali sveti~ refreniTa da saerTo ganwyobilebiT
gvaxsenebs `vai, droni, dronis~, leqss, romelSic gaismis warsulis
daferfvliT aRZruli naRvliani xma; meore mxriv, galaktionis leqsSi
asaxuli araerTi suraTi, rogorc SeniSnulia, gvaxsenebs `gogCas~ _
romantikosi poetis qmnilebas, nawarmoebs, sadac poetma `namdvili
romantikosis msoflSegrZnebiT daxata `ngreuli naSTi~ Zvelis didebisa...
eqspresiiT asaxa romantikuli poeziisaTvis damaxasiaTebeli idea cxovrebis
warmavlobisa~ (2, 85-86).

gavixsenoT aleqsandre WavWavaZis striqonebi:

,,ese kamara, Zvilsacnobo yofil taZarad,


sad kvlav mefeni mowiwebiT idreken muxlTa
sad RvTis dideba morwmuneTa esmodaT mtkbarad
da cisa mimarT grgvinvidian xmani fsalmunTa.

dRes es naqcevi, saxierad maCrdilobeli,


xedavs Tvis qveSe damCoqvelad oden pirutyvTa,
zogjer nadirTa, zogjer – mxecTa da xan warmvleli
mun Seafasebs saqonelTa, SoriT zidulTa. (146, 176)

swored nangrevebis Temas eZRvneba galaktionis leqsi da am fonze drois


warmavlobis problemaa warmoCenili. nawarmoebidan vigebT, rom nagebobas
Zvelad mniSvnelovani funqcia hqonia – poeti axsenebs cixe-galavans...
aRsaniSnavia isic, rom leqsSi konkretdeba qarTuli garemo, nawarmoebis
mixedviT, am nangreeebTan Soriaxlos mdinare rioni unda iyos... nangrevebs
ukavSirdeba lirikuli gmiris bedic:

,,aq marmarilos maRali sveti


daumsxvreveli idga didebiT,

144
epoqis gedi
ocnebas mReris gabediTebiT.
kedlebs rom sinjavs grZneul TiTebiT,
ukvdavebisTvis SeSlili goni,
Crdili mosili margalitebiT.
vai, droni, droni!
cixe-galavans sCqefs sisxlis wveTi,
dRe SemmusvrelTa alTa kidebiT.
vin iyo qvaTa amaTa mkveTi?
igi ar hkvdeba guldamSvidebiT.
suro da xavsi RalRiT, gvritebiT.
vamCnev TaRebze RrubelTa ronins,
gaSlilan nislTa piramidebi.
vai, droni, droni!
o, nangrevebo, Tqven gezidebaT
yrmobisa Cemis pirveli bedi.
uamindobiT Tu amidebiT
dideba mergo me sxvaze meti;
exlac anaTebs Zveli miTebiT,
igi qars ebrZvis gabediTebiT.
vai, droni, droni!
aq Sevxvdi pirvels _ visac miTebiT
gesalmeboda mZafri rioni,
iyo salami, iyo mSvidobiT...
vai, droni, droni! “ (95, 292)

romeli Senobis nangrevebs, romel cixe-galavans gulisxmobs aq poeti? amis


Sesaxeb arCil sparsiaSvili aseT Tvalsazriss gamoTqvams:
`galaktionis lirikaSi XIX saukunis qarTuli klasikuri mwerlobisadmi
trfiali, krZalva da ridi uTuod Cans. mravalTa Soris amis kidev erTi
dadastureba, garda zemoaRniSnulisa, gaxlavT usaTauro leqsi `aq
marmarilos maRali sveti~. poetis sadardebeli bevri ramaa da isic, rom
iqidan dRemde ganvlilma drom axali veraferi SesZina mSobel qveyanas. isev
unatifesi qarTuli xuroTmoZRvruli Zeglebis ngreva; isev dRe Semmusvreli,
suro da xavsi; isev nislTa piramidebi _ nislTa ornamentiT moCuqurTmebuli
kedlebis xvedri. `cixe-galavans sCqefs sisxlis wveTi!...~ ai, ra misca qveyanas
145
cecxliviT mobriale bolSevizmma. yvelaferi es cxadyofilia xsenebuli
leqsis pirvel-meore strofebSi, romelTa dasasrul taepad, Tu bevris mTqmel
misamRerad, axlavT al. WavWavaZiseuli sevdiani refreni – `vai, droni,
droni!~... Cven ar viciT, poeti konkretulad romeli xuroTmoZRvruli Zeglis
Sesaxeb gvesaubreba (da romelze ara!), rac `waritaca Savma yoranma, viT umwe
msxverpli~, magram bolSevikebisagan Cveni unikaluri taZrebis ngreva gana ar
ikmarebda samagaliTod?! eg isaa _ axali, `ukvdavebisTvis SeSlili goni~,
`Crdili mosili margalitebiT~, `RrubelTa ronini~, `nislTa piramidebi~ da...
da meti araferi! es epoqis mxolod galaktioniseuli `qebaTa-qebaa!~ arada,
leqsis Sinagani Zalisxmeva, ganwyobilebis Rrma fsiqologiuri melanqolia
rogor sulmouTqmelad migvaxedebs al. WavWavaZis bevri leqsisa da
gamorCeulad umSvenieresi Txzulebisaken `gogCa~... (91, 25-27).
vfiqrobT, leqsis a. sparsiaSviliseuli interpretacia arasworia.
upirvelesad, gaumarTlebelia gancxadeba _ `Cven ar viciT, poeti konkretulad
romeli xuroTmoZRvruli Zeglis Sesaxeb gvesaubreba~... nawarmoebis
variantebis daxasiaTebisas, galaktionis akademiuri gamocemis meore tomis
komentarebSi, pirdapir aris naTqvami, rom leqsis erTaderT avtografSi
nawarmoebs saTaurad aqvs _ `ballada dawerili bagratis cixis nangrevebSi~
(95, 476). aqedan cxadi xdeba, Tu romel Zegls gulisxmobs poeti. garda amisa,
nawarmoebis saboloo redaqciac arc mTlad Sefarulad migvaniSnebs bagratis
taZarze _ sxva romeli Zegli SeiZleba vivaraudoT rionis axlos, im
midamoebSi, poetis _ lirikuli personaJis - yrmoba rom dakavSirebia?
garda amisa, cecxliviT mobriale bolSevizmi aq arafer SuaSia.
komunistur mmarTvelobas bagratis taZris dangrevaSi ver davadanaSaulebT.
galaktionis sityvebi `cixe-galavans sCqefs sisxlis wveTi~ Soreul warsulze
miniSnebaa, im epoqaze, rodesac mtris Semosevisas taZari daingra.
ramdenime sityva unda iTqvas galaktionisa da bagratis taZris Sesaxeb.
gavarkvioT, Tu ra mniSvneloba hqonda xuroTmoZRvrebis SesaniSnav nimuSs
poetisaTvis. SemTxveviTi ar unda iyos is faqti, rom poetma ramdenime leqsi
uZRvna bagratis taZars.
sicocxlis bolo wlebSi galaktioni biografiis werisas ixsenebda: `1900
wels Camiyvanes quTaisSi, gaocebuli Zveli taZrisa da cixis nangrevebis
sidiadiT, vwer pirvel leqsebs `nangrevis saidumlo~ da `fiqri fazisis pirad~
fotoebis Tvalierebisas sagangebod SeniSnavda: `1908 w. fotodokumentebi:
(...) bagratis taZris nangr.~ (119, 323).

146
marTlac, dRemde Semonaxulia foto, sadac galaktioni sxvebTan erTad
dgas bagratis taZris nangrevebis fonze.
qarTul ornamentze msjelobas bagratis taZris gaxsenebiT iwyebda:
`ornamenti qarTuli: 1. quTaisi (bagratis taZris nangrevebi)...~
poetis mogonebaSi vkiTxulobT: `...ganvagrZobdi didi xnis win dawyebuli
wignis `qarTuli ornamentis~ weras. saqme imaSia, rom yrmobidan Zalian
mitacebda qarTuli ornamentis iSviaToba, masSi, rogorc Cvens
xuroTmoZRvrebaSi, me vgrZnobdi da vxedavdi qarTveli eris, misi xelovnebis,
misi adamianebis mTlian bunebas, niWis Taviseburebas. vwerdi dRiTa da RamiT,
Zalian gulmodgineT. wignma ise gamitaca, rom sul damaviwyda gubernatori,
misi gankarguleba, yvelaferi. CemTan sanaxavad mosul beglar axospirels
vsTxove Camoetana CemTvis Cveni taZris nangrevebidan raime Zveli ornamenti. man
Txovna Semisrula: momitana droTa svlisagan xavsmodebuli ornamenti,
romelic yurZnis mtevans gamosaxavda. davide magidaze da ase ganvagrZobdi
weras... mas mere bevrma xanma gaiara, bevri ram davkarge, magram is ornamenti ar
damikargavs, dResac Cems samuSao magidaze devs tfilisSi~ (96, 189-192).
bagratis taZris Temas xSirad ubrundeboda galaktioni. magaliTad,
erTgan vkiTxulobT: `bagratis taZris qvebze muSaobda... aq saarqiteqturo
xelovnebaSi... silamaze da harmonia~ (118, 475).
amgvari SekiTxvac CauniSnavs dRiurSi:
`sad SeiZleba iSovos kacma bagratis taZris kargi aRwera? an misi msgavsi
taZris (sazogadod Zveli taZris). saWiroa misi istoria _ detaluri (112, 513).
Semdeg amgvari ram gauxsenebia:
`bairons aqvs leqsebi Zveli nangrevebis Sesaxeb.
1. bairons aqvs leqsebSi Zveli nangrevebis Sesaxeb.
2. longfelos (iv. buninis Targmani)
3. Svidi weli monasterSi (Zveli Targmani)
4. v. orbelianis leqsi _ `gelaTi~
5. Tamar mefis saxe beTaniaSi~. (112, 513)

am Canaweris mixedviT, SeiZleba iTqvas, rom galaktioni Tavis leqsebs


bagratis taZris Sesaxeb msoflio literaturul konteqstSi aTavsebs, garda
amisa, akavSirebs qarTveli da ucxoeli avtorebis teqstebs, rac agreTve
sayuradReboa.
poets, rogorc Cans, Zieba gaugrZelebia da upovia kidec bagratis taZris
aRwera. erT-erT CanawerSi vkiTxulobT:
147
`1. quTaisis taZris nangrevebi
2. svetis Tavi _ tribuna (imave wignSi)~ (112, 507).
aq igi asaxelebs 1893 wels gamocemuli krebuls, sadac istoriuli Zeglebis
daxasiaTeba unda iyos mocemuli.
poets arc bagratis taZris Sesaxeb gazeT `komunistSi~ gamoqveynebuli
statia (129, 4) gamorCenia.
es sagazeTo werili mokled mogviTxrobs taZris agebis, mniSvnelobisa da
Taviseburebebis Sesaxeb, gvwavdis cnobebs XX saukuneSi misi restavrirebis
Taobaze; igi galaktions guldasmiT waukiTxavs da 24 punqtiani gegmac
Seudgenia _ saTauriT `bagratis taZari~. am gegmis ocdaori punqti uSualod
statiis Sinaarsidan gamomdinareobs, xolo bolo ori galaktioniseulia:
`bagratis taZari aSenebulia 1003 wels, maSasadame, misi genialuri
CuqurTmebi ufro Zvelia, vinem `vefxistyaosani~.
`uamravi axali Senobebis kedlebSi gagaocebT Zveli ornamentebi, isini
datacebulni arian _ taZris upatronobis gamo (magaliTad, episkoposis baRis
kedeli)~ (117, 266).
garda im STabeWdilebisa, rac taZris xilvas mouxdenia quTaisSi Casul
galaktionze, dasaviwyebeli ar aris meoce saukunis dasawyisis sazogadoebrivi
interesia bagratis taZris istoris mimarT, xalxis SfoTva da zrunva taZris
bedis, misi mdgomareobis gamo.
1911 wels gamoqveynda s. gorgaZis wigni ,,bagratis taZari (istoriul-
arqeologiuri aRwera)“. igi xuTi nawilisagan Sedgeba: taZari da misi
mniSvneloba, taZris istoria, taZris gegma, taZris morTuloba da daskvna.
wignis dasasruli imdenad STambeWdavia, rom SeuZlebelia, kidev erTxel
ar daefiqrebina nebismieri mkiTxveli da maT Soris galaktioni taZris bedze:
`...WeSmaritaT satiralia am didebuli saistorio naSTis dRevandeli
mdgomareoba. ukeT rom vTqvaT, satiralni varT TviT qarTvelebi, romelnic am
saero Zeglisadmi yovlad Seuwynarebels gulgrilobas viCenT: Cvenma
winaprebma igi aaSenes, Cven ki misi nangrevebisTvisac ver mogvivlia!
ezo taZrisa warmoadgens saqonlis farexs, zRudeebi dangreulia da
galavanSi TavisuflaT daseinoben ZaRlebi, Rorebi da sxva cxovelebio~, _
vkiTxulobT imereTis episkoposis, giorgis mowodebaSi...
am Jamad quTaisSi, yovladsamRvdelo giorgis TaosnobiT, Semdgaria wre,
romelsac ganzraxva aqvs taZars zRude Semoavlos da misi ezo samarcxvino
mdgomareobisagan daixsnas. am azriT ukve Semowirulobac ikribeba.

148
imedi unda viqonioT, rom qarTveli eris SeZlebuli nawili am
saSviliSvilo saqmisaTvis Tavis wvlils ar daiSurebs! sxva rom ara iyos ra,
Tavmoyvareobam mainc ar unda mogvces ufleba, SevircxvinoT Tavi ganaTlebul
xalxTa winaSe, romelnic xSiraT modian xolme xsenebuli naSTis
dasaTvaliereblad~ (30,14-15).
bagratis taZris nangrevebi uTuod daafiqrebda Wabuk galaktions
wuTisoflis amaoebaze, adamianis mier Seqmnili mSvenierebis warmavlobaze.
poets erTgan amgvari teqstic CauniSnavs:
`...simbolo Zveli saqarTvelosi. didebuli sanaxaoba. warsulisagan
datovebuli saxe morTulobisa da siZlieris. aq kacs aitacebs ufro meti
aRtaceba, romelic icoda Zvelma qaldeam...
iq sadac daecnen mefeebi, dacemulni arian sasaxlis kedlebic. sadac
brwyinavden oqsino da Sadi, oqrovani saxeebi, mxolod meRamura dafrinavs.
sadac sios mimoxvraze kankalebda dedofalTa da mSvenier asulTa mandilebi,
exla anwli irxeva... sadac mefe iyo, iq gvelebis rkali ixlankeba. kedlebi
xavsiTa da suroTi Semosilan, qvebi dautacebiaT, hyria aqa-iq agurebis yore...
da yvelaferi, rac darCa warsulisagan _ TandaTan nadgurdeba~ (118, 475).
savaraudod, galaktioni aq bagratis taZris nangrevebs gulisxmobs, radgan,
Cem mier damowmebuli teqstis Semdeg swored am xuroTmoZRvrul Zegls
axsenebs... Tumca, amjerad mTavari is gancdaa, rasac zogadad nangrevebis
xilvis Semdeg gadmogvcems poeti.
swored taZris, ufro zustad, `gabediTebuli~ nangrevebis xilviT
gamowveuli gancdebia asaxuli galaktionis leqsSi `aq marmarilos maRali
sveti~. poeti STambeWdavad gvixatavs eklesiis TaRebs zemoT RrubelTa ronins,
nislTa piramidebs... refreni `vai, droni, droni~ nangrevebis xilviT SeZruli
poetis gancdebs saocari simZafriT gadmogvcems.
aRsaniSnavia isic, rom aleqsandre WavWavaZis nawarmoebis dasawyisi
striqonebi, garkveuli cvlilebiT, akaki wereTelma 1881 wels daweril
usaTauro leqsSi gamoiyena:

,,he, droni, droni


nagemni mtkbarad,
gahqrnen, warviden
sizmrebriv Cqarad“
amgvari Rvawli
ar Rirs arc farad,
149
Sroma gavmarToT
ufro sxvagvarad:
sjobs mTebSi vsZebnoT
is Wkua marad,
romelic dRes Cven
davhkargeT barad. (144, 34)

galaktions, rogorc Cans, romantikosi poetis sityvebi `vai, droni, droni~


Zalian moswonda... mis araerT CanawerSi vxvdebiT am frazas (zogan – mcire
cvlilebiT). magaliTad: `gavixseneT moxucni: Salva dadiani, Tedo saxokia,
leo qiaCeli, nino nakaSiZe, ipolite varTagava, mariam gariyuli da sxv.
yvelaze metad Salvaze iyo saubari. geronti qiqoZe gagvaxsenda. igi 75 wlisaa.
ah, droni, droni..~ (115, 142). an kidev: `ehh, _ oxravden isini, _ `vah, droni,
droni, naqebni marad, warvidnen, gahqrnen sizmrebriv Cqarad... da isev _ `vah,
droni droni _ eeh!~ (115, 140).
galaktionis nawarmoebis mTavari personaJi poetia, nawarmoebSi Semodis
sxva moqmedi piric, esaa `Crdili mosili margalitebiT~ _ savaraudod, bagrat
mefis aCrdili:

,,kedlebs rom sinjavs grZneul TiTebiT,


ukvdavebisTvis SeSlili goni,
Crdili mosili margalitebiT“. (95, 292)

garda amisa, poets Semoaqvs xelovanis Temac. igi interesdeba im


adamianis vinaobiT, vinc es didebuli Zegli aRmarTa:

,,vin iyo qvaTa amaTa mkveTi?


igi ar hkvdeba guldamSvidebiT“. (95, 292)

galaktionis nawarmoebis refreni `vai, droni, droni~ aleqsandre WavWavaZis


leqsze migviTiTebs. garda amisa, ganmeorebuli fraza mkiTxvelze STambeWdavad
moqmedebs, teqsts emociurobas aniWebs.
romantikosi poetis leqsis `vai, droni, dronis~ personaJi awmyos simZimeze
gvesaubreba... es nawarmoebi Tematurad dakavSirebulia al. WavWavaZis
`gogCasTan~, romlisTvisac, awmyos pesimisturi gaazrebaa damaxasiaTebeli.
galaktionis yuradRebis centrSi TiTqos mxolod didebuli warsulia,
TiTqos misi leqsi mxolod wuTisoflis amaoebis Temas exeba, magram es
mxolod erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos... poetis mier oTxjer
150
ganmeorebuli refreni `vai, droni, droni~, sruliad bunebrivad gvaxsenebs al.
WavWavaZis leqsis pirvel striqonebs da mkiTxveli gunebaSi aboloebs frazas:
`vai, droni, droni, nagemni mtkbarad, wariltven, ganhqrnen sizmrebriv Cqarad!..~
galaktionis am leqsis gaanalizeba mxolod aleqsandre WavWavaZis
nawarmoebis saTqmelis gaTvaliswinebisa da gaazrebis Semdeg aris
SesaZlebeli.

4. ,,iaralis“ da ,,Cemo iarali“

galaktion tabiZis 1927 wlis krebulSi Setanilia leqsi _ ,,Cemo iarali“.


brWyalebSi Casmuli saTauri pirdapir migvaniSnebs grigol orbelianis
cnobili leqsis ,,iaralis“ pirveli striqonis dasawyisze _ ,,Cemo iarali...“.
galaktionis ,,leqsebSi alag-alag gaielvebs grigol orbelianis kolorituli
figura. es damokidebuleba SemdegSi poetma Zvel TbilisTan sinanuliani
gamoTxovebis gancdiT arbeWda, xolo leqssac Seufaravad ,,Cemo iarali“
uwoda (140, 254).
galaktioni leqsis pirvel strofSive migviTiTebs romantikosi poetsa da
mis teqstze:

,,Cemo iarali! “ _ ase qadagebda


yabaxis gmiri, mzgavseba lomis.
orbeliani, romelic aqebda
Rvinos da salomes“. (95, 236)

grigol orbelianis nawarmoebis adresati - iarali SanSiaSvili, rogorc


cnobilia, poetis peterburgeli nacnobi iyo. igi Tan axlda ruseTs
gadasaxlebul qarTvel batoniSvilebs, kerZod, farnaoz batoniSvils. grigol
orbelians iarali SanSiaSvili gaucvnia 1831 wels peterburgSi (24, 31).
grigol orbeliani mimarTavs iaralis. leqsis lirikuli gmiri natrobs,
rom iaralisgan ismendes:

,,Tu viT iverni,


lomgulni gmirni,
hbrZodnen, hscxovrobdnen drosa warsulsa“. (73, 306)

151
lirikuli gmiri ambobs:

,,davnatri droTa, ros aqvndaT trfoba mamulisadmi


guls aRbeWdilad.
...
,,warsulTa droTa, didebis droTa,
yovli keTili Tana wariRes“ (73, 306).

grigol orbelianis lirikuli gmiri novgorodSia, adresati ki _


peterburgSi (,,Sen xar peterburRs, me novRorodsa“), galaktionis leqsis
personaJi TbilisSia:

,,me vdgevar mTaze, me vdgevar marto,


damTvrali axal sanaxaviTa...“ (95, 236).

vkiTxulobT galaktionTan. ra aris es ,,axali sanaxavi“? is, rom ,,tfilisi


Zveli miingr-moingra“ da ,,nariyala cremlebiT sveli matareblebis kivils
gahyurebs“.26
leqsis finalisagan mniSvnelovnad gansxvavdeba galaktionis nawarmoebis
avtografSi SemorCenili variantis dasasruli. SevadaroT:
saboloo redaqcia:

,,me vdgevar mTaze, me vdgevar marto,


damTvrali axal sanaxaviTa,
riTi gagarTo, rogor gagarTo?
Cemo iarali, is dro wavida“ (895, 236)

avtografi:

me vdgevar mTaze, me vdgevar marto,


damTvrali axal sanaxaviTa,
riTi gagarTo, rogor gagarTo?
is dro wavida.

is dro wavida, megobaro,


is dro wavida! (avtografi #2710)

26
galaktionisa da grigol orbelianis am leqsebis mimarTebaze msjelobs r. CxeiZe
biografiul romanSi ,,komikosi tragediaSi“ (138, 490-491).
152
ZiriTad teqstSi fraza ,,is dro wavida!“ Oorjer gvxvdeba (meore da mesame
strofSi), xolo avtografSi _ oTxjer. amgvari ganmeoreba, sayuradReboa,
bunebrivia, Cndeba kiTxva _ romeli drois wasvlas gulisxmobs lirikuli
gmiri? nuTu aq mxolod is diadi warsuli igulisxmeba, romelsac dananebiT
ixsenebs grigol orbelianis leqsis personaJi? savaraudoa, rom ara. leqsis
avtografSi, nawarmoebis bolo strofSi, lirikuli gmiri mimarTavs ara
iaralis – orbelianis leqsis personaJs, aramed _ megobars (,,is dro wavida,
megobaro!“), rac gulisxmobs Tanamedrovesadmi mimarTvas. galaktioni,
safiqrebelia, rom axlaxan dakargul Tavisuflebaze migvaniSnebs – dro,
romlis wasvlac awuxebs galaktions, aris ara mxolod Soreuli istoriuli
warsuli, aramed _ is wlebic, romlebmac mis Tvalwin Caiara.
saboloo redaqciaSi, romelic poetma gamoaqveyna, lirikuli gmiri iaralis
mimarTavs, anu arapirdapir, SefarviT ambobs saTqmels.
ratom dasWirda galaktions grigol orbelianis nawarmoebis gaxseneba?
romantikosi poetis leqsis pesonaJis xsenebas Tan garkveuli emocia
axlavs. cnobilia, rom ,,iaralis“ xelnaweris saxiT vrceldeboda qarTvel
SeTqmulTa Soris da mas zepiradac warmoTqvamdnen (25, 33). garda amisa,
,,iaralis“ erT-erTi is nawarmoebia, sadac pirdapir aris gamoxatuli sevda,
romelsac saqarTvelos didebuli warsulis gaqroba da misi imdroindeli
awmyo udevs safuZvlad. masze miniSnebiT galaktionma sakuTari tkivilic
gamoxata.
amgvari ram galaktionisaTvis ucxo sruliadac ar yofila, piriqiT:
SegviZlia gavixsenoT 1927 wlis krebulSive dabeWdili leqsi ,,goridan“,
romelic revaz TvaraZem didebul politikur pamfletad miiCnia, bolSevikuri
,,brZnuli erovnuli politikis srul gamasxaravebad, stalinis, orjonikiZis
da ZmaTa misTa mier daglejil-danakuwebuli saqarTvelos gamotirebadac (46,
277).

5. ,,...exla ki droa“

`n. baraTaSvilis poeturi Tqmebi galaktion tabiZes ganmeorebuli aqvs


ukanaskneli drois leqsebSic~, _ wers Salva radiani (80, 48). igi asaxelebs
1954 wliT daTariRebul usaTauro nawarmoebs `...exla ki droa~. am
Tvalsazriss akonkretebs irakli kenWoSvili. misi SexedulebiT galaktioni
am nawarmoebSi exmaureba mefe erekles cnobil sityvebs nikoloz
153
baraTaSvilis poemidan. ,,es miniSneba literaturul fonze garkveul ideur-
mxatvrul funqcias asrulebs; Cvens cnobierebaSi cocxldeba garkveuli
intonaciuri da Tematuri wre, romelsac leqsis sityvieri qsovili
gardaqmnis, axal JReradobas aniWebs. amis Sedegad galaktionis leqsi ucxo
teqstis fonze ikiTxeba, xolo leqsis qsovilSi CarTuli sxvisi sityvebi da
,,sxvisi metri“ axal gagebasa da Sefasebas iZens da orxmiani xdeba“ (54, 20).
galaktionis leqsis oTxive strofis dasawyisSi meordeba fraza `exla ki
droa~. aSkaraa miniSneba n. baraTaSvilis poemaze `bedi qarTlisa~:

galaktioni:

`exla ki droa, mSromelo, roma


mSvidoba naxos saqarTveloma,
grili niavis
qrola SeigrZnos mWknarma mdeloma~ (99, 215)

n. baraTaSvili:

`axla ki droa, solomon, roma


mSvidoba naxos saqarTveloma.
man safars qveSe mxolod ruseTis
amoiyaros javri sparseTis...~ (14, 146).

`bedi qarTlisas~ problematikas araerTi mkvlevari Seexo. am Temaze


werdnen m. zankudeli, g. nadiraZe, gr. kiknaZe, a. maxaraZe da sxvebi. dRes
mkiTxvelisaTvis naTelia, Tu ra aris n. baraTaSvilis poemis mTavari
saTqmeli: erekle mefis mier qarTlis bedis `gadawyveta~ da am
gadawyvetilebis dasabuTeba sapirispiro Tvalsazrisis arsebobis fonze.
gaurkvevelia, risi Tqma surs galaktions, ra mizniT migvaniSnebs igi
nikoloz baraTaSvilis nawarmoebze?
galaktioni oTxjer imeorebs sityvas `mSromelo~, rac mkiTxvelis
yuradRebas iqcevs. ra aris es? epoqis gamoZaxili? nawarmoebis teqstsa da mis
variantebze dakvirveba sruliad gansxvavebuli daskvnebisaken gvibiZgebs.
`bedi qarTlisas~ personaJi, mefe erekle, Tavis erTgul ymas – solomons
mimarTavs:
`axla ki droa, solomon, roma
mSvidoba naxos saqarTveloma~ (14, 146).

154
vis mimarTavs galaktioni? saboloo redaqciis mixedviT, `mSromels~
(`mSromelebs~).

`exla ki droa, mSromelo, roma


mSvidoba naxos saqarTveloma~ (99, 215).

Tumca, rogorc cnobilia, es mimarTva (,,mSromelo“) redaqtoris Carevis


Semdeg gaCnda. sinamdvileSi galaktionis Canafiqri sxvagvari yofila. misi
personaJi solomons mimarTavda (109, 232)
garda amisa, arsebobs leqsis kidev erTi redaqcia, sadac lirikuli gmiri
mefe erekles mimarTavs.:
`exla ki droa, irakli, roma
mSvidoba naxos saqarTveloma~ (99, 504).

gasaTvaliswinebelia B variantis saTauric: `iraklis~ (99, 503). SeiZleba


iTqvas, rom galaktionis leqsis lirikuli gmiri `bedi qarTlisas~ personaJs
mimarTavs. eubneba, rom ruseTis safarqveS yofna ukve didi xania aRar aris
sasurveli (da arc aucilebeli) saqarTvelosTvis.
galaktionis nawarmoebi 1954 wels daiwera. es is periodia, roca
saqarTvelo mSvidad cxovrobs ruseTis safarqveS, cxovrobs imdenad
mSvidadac ki, rom ucnaurad JRers poetis sityvebi: `exla ki droa.... mSvidoba
naxos saqarTveloma~... es `Seusabamo~ fraza mxolod imaze metyvelebs
komunistur epoqaSi mSvidad cxovreba mSvidobad rom ar miaCnda galaktions.
rogor unda enaxa mSvidoba saqarTvelos? am kiTxvaze pasuxi leqsSis
gamoqveynebul redaqciaSia gacemuli. galaktioni xalxs Txovs gaixsenon
Tavsdatexili risxva da wyroma:

`exla ki droa, mSromelo, roma


is gavixsenoT, _ risxva da wyroma,
rac Tavs dagvatyda,
ganadgureba rom mogvindoma~ (99, 215).

galaktioni, ra ucnauradac ar unda mogveCvenos, brZolisaken mouwodebs


qarTvelebs:
`exla ki droa, mSromelo, roma
Tu ar dagvindo ucxoT gvar-tomma,
xmals ikras xeli
qarTvelma vefxvma, qarTvelma lomma~ (99, 215).

155
Zneli amosacnobi ar aris, vis gulisxmobs `ucxoT gvar-tomSi~ poeti _ ra
Tqma unda, ara Cvens istoriul mtrebs – sparsebsa da osmalebs, aramed –
rusebs.
leqsi am striqonebiT mTavrdeba:

`exla ki droa, mSromelo, roma27


mSvidoba naxos saqarTveloma,
grili niavis
qrola SeigrZnos mWknarma mdeloma!~ (99, 215).

amdenad, galaktioni sagangebod mianiSnebs mkiTxvels nikoloz


baraTaSvilis poemaze, `bedi qarTlisas~ problematikaze, gvaxsenebs, rom
saqarTvelos ruseTis safarqveS yofna sinamdvileSi mSvidoba ar aris.
oTxjer ganmeorebulma sityvam `mSromelo~ albaT gadamwyveti roli
Seasrula _ nawarmoebi gamoqveynda. magram am sityvas sxva mniSvnelovani
funqciac aqvs _ mkiTxvels arwmunebs, rom leqsSi awmyoa poetis yuradRebis
sagani da ara warsuli.

27
sainteresoa, rom erT-erT avtografSi `mSromelos~ nacvlad `qarTvelo~ weria. es
galaktionis TxzulebaTa meeqvse tomis komentarebSi ar aris aRniSnuli. am variants
imowmebs T. doiaSvili werilSi `sicocxleo, mamulo~ (39, 17).
156
ZiriTadi daskvnebi

galaktion tabiZis poeziisa da Canawerebis Seswavla cxadyofs, rom poeti


dainteresebuli iyo qarTvel romantikosTa biografiuli faqtebiTa da
SemoqmedebiT. galaktionis dRiurebSi vxvdebiT rogorc qarTvel
romantikosTa calkeul striqonebs, ise maTi araerTi nawarmoebis
galaktioniseul Sefasebas. poeti azrs gamoTqvams winamorbed avtorTa
lirikasTan dakavSirebul iseT sakiTxebzec, romlebic aTwleulebis manZilze
iyo mkvlevarTa interesis sagani. ama Tu im Temisadmi miZRvnil CanawerebSi
galaktioni xSirad imowmebs romantikosTa frazebs.
galaktionis pirad biblioTekaSi dRemde dacul qarTvel romantikosTa
krebulebze poetis araerTi mniSvnelovani minaweria SemorCenili. am wignebze
dakvirveba cxadyofs, rom galaktioni gansakuTrebiT iyo dainteresebuli
romantikosTa eniT, maTi leqsikis TaviseburebebiT, calkeul motivTa
gansaxovnebis TaviseburebebiT da am avtorTa SemoqmedebasTan dakavSirebuli
zogierTi specifikuri sakiTxiTac, romelTac dRemde ikvleven mecnierebi.
g. tabiZis 1908-1914 wlebis Semoqmedebis Seswavlisas yuradRebas iqcevs is,
rom galaktionis adreuli lirikis ena mniSvnelovan siaxloves amJRavnebs
nikoloz baraTaSvilis mxatvrul metyvelebasTan. n. baraTaSvilis
Semoqmedebidan momdinareobs galaktionis adreul SemoqmedebaSi gamoyenebuli
araerTi leqsikuri da frazeologiuri erTeuli, calkeuli
sityvaTSeTanxmebebi.
ori poetis Semoqmedebas Soris garkveuli siaxlove SiniSneba calkeul
motivTa gansaxovnebis Taviseburebze dakvirvebis drosac. galaktioni mier
suliT oblobis Temaze dawerili nawarmoebebi araerTi niSniT aris
dakavSirebuli n. baraTaSvilis lirikasTan, Tumca am sakiTxze msjelobisas
gasaTvaliswinebelia ara mxolod n. baraTaSvilis tradicia, aramed _ poetis
sulieri mdgomareoba da XX saukunis dasawyisis literaturuli konteqsti.
aRsaniSnavia isic, rom suliT oblobis Temaze Seqmnili zogierTi nawarmoebi
bevrad ufro STambeWdavia, vidre ,,suli oboli“, rac ganpirobebulia imiT,
rom galaktionTan lirikuli gmiris gancdebi metismetad aris gamZafrebuli.
galaktionis adreul lirikaSi buneba isevea aRwerili, rogorc nikoloz
baraTaSvilis SemoqmedebaSi. zogjer erTnairia epiTetebic ki. galaktionis
adreul SemoqmedebaSi vxvdebiT baraTaSviliseul peizaJsac. Tumca peizaJTa
msgavsebaze metad sayuradRebo is siaxlovea, rac bunebis gancdis
gamoxatvisas SeiniSneba ori poetis nawarmoebebs Soris. galaktionis araerT
157
leqsSi, iseve rogorc nikoloz baraTaSvilTan, buneba adamianis
ganwyobilebis Tanaziaria. Tumca galaktionis SemoqmedebaSi Tavs iCens
bunebisadmi sruliad gansxvavebuli damokidebulebac. misi araerTi
nawarmoebis personaJs aRizianebs bunebis simSvide da erTferovneba -
ucvleli garemo aRar Seesabameba lirikuli gmiris gancdebsa da
ganwyobilebas.
nikoloz baraTaSvilisa da galaktionis satrfialo lirikis Seswavlisas
cxadi xdeba, rom es ori poeti siyvarulis grZnobis gansaxovnebis mxriv
garkveul siaxloves amJRavnebs. aSkaraa satrfos saxeTa msgavseba, zogjer
igiveobac ki.
galaktionis 1908-1914 wlebis versifikaciaze dakvirvebisas irkveva, rom
igi ZiriTadad im sazomebs iyenebs, romelTac xSirad mimarTavda nikoloz
baraTaSvili. eseni sazomebiaa aTmarcvledi da ToTxmetmarcvledi. saleqso
sazomebis igiveoba kidev ufro aZlierebs galaktionis nawarmoebebis n.
baraTaSvilis qmnilebebTan msgavsebisa Tu siaxlovis gancdas. aseve
savaraudoa, rom galaktionis Svidstriqoniani strofebiT dawerili leqsi
,,grZnobaTa ferfli“ Seqmnili iyos aleqsandre WavWavaZis tradiciaze
dayrdnobiT.
calkeul nawarmoebTa mimarTebis kvlevisas cxadi xdeba, rom galaktioni
zog SemTxvevaSi sagangebod migvaniSnebs nikoloz baraTaSvilis ama Tu im
leqsze da am fonze kidev ufro STambeWdavad ambobs Tavis saTqmels. aseTi
viTarebaa nawarmoebebSi ,,axal talRas“ da ,,maxsovs“. galaktionis 1914 wliT
daTariRebuli leqsi ,,elegia“ araerTi niSniT aris dakavSirebuli nikoloz
baraTaSvilis nawarmoebTan - ,,sulo boroto“, Tumca galaktions Tavis
leqsSi iseTi niuansebi Seaqvs, romlebiTac scildeba ,,sulo borotos“
problematikas da nawarmoebs damoukidebel poetur teqstad aqcevs.
galaktionis adreul SemoqmedebaSi igrZnoba nikoloz baraTaSvilis
,,meranis“ gamoZaxili. am mxriv sayuradReboa leqsebi ,,Savi yorani“,
,,Tvaluwvdeneli, dausabamo“ da ,,xomli“, Tumca galaktionis saTqmeli samive
SemTxvevaSi gansxvavebulia.
galaktionis ,,dangreuli taZari“ nikoloz baraTaSvilis ,,vpove taZaris“
poetur interpretacias warmoadgens. Tumca aRsaniSnavia isic, rom
galaktionis leqsi dasrulebuli ar aris da amdenad am nawarmoebis mixedviT
raimes dabejiTebiT mtkiceba SeuZlebelia.
galaktionis adreuli nawarmoebebis gaanalizebis Semdeg irkveva, rom is
leqsebi, romlebic n. baraTaSvilis gavleniT dawerilad iTvleboda,
158
sinamdvileSi damoukidebeli poeturi qmnilebebia, romelTa n. baraTaSvilis
lirikasTan mimarTeba Tavsdeba interteqstualobis farglebSi.
galaktionis araerTi Semdegdroindeli nawarmoebi amJRavnebs siaxloves
qarTvel romantikosTa SemoqmedebasTan. erT-erTi maTgania galaktionis
cnobili leqsi ,,xvalem izrunos xvalisa“. am leqsSi galaktions
gamoyenebuli aqvs refreni al. WavWavaZis nawarmoebidan ,,Rimilman kari
lalisa“.
zogadad, galaktionis mier aleqsandre WavWavaZis am leqsis refrenis
gamoyenebaze dakvirveba gvaZlevs safuZvels, davadginoT galaktionis
nawarmoebis - ,,xvalem izrunos xvalisas“ Seqmnis TariRi. irkveva, rom igi
daiwera ara 10-ian wlebSi, aramed – 20-iani wlebSi - 1924 wlis bolos an 1925
wlis dasawyisSi.
leqsSi ,,aq marmarilos maRali sveti“ galaktioni migvaniSnebs
aleqsandre WavWavaZis nawarmoebze ,,vai, droni, droni“. romantikosi poetis
nawarmoebis gaTvaliswinebis gareSe galaktionis leqsis saTqmelis gaazreba
SeuZlebelia. aseve mniSvnelovania funqcia eniWebaT qarTvel romantikosTa
teqstebs galaktionis ori sxva nawarmoebis _ ,,Cemo iarali“ da ,,exla ki
droa“ _ gaanalizebisas.

159
gamoyenebuli literatura

1. abaSeli, al., yviTeli foToli. wignSi: TxzulebaTa krebuli or tomad.


tomi II. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1960.
2. abzianiZe, g., aleqsandre WavWavaZe, Jurn. ,,literaturuli Ziebani“, IV, 1948.
3. abramiSvili, m., Ramis mgosani. Jurn. ,,Teatri da cxovreba“, 1915, #2.
4. arimaTieli, i., qarTveli mwerlebi – galaktion tabiZe, Jurn. Teatri da
cxovreba, 1915 , #12.
5. asaTiani, g., galaktion tabiZis poetika (simbolisturi periodi). Jurn.
ciskari, 1967, #8.
6. asaTiani, g., nikoloz baraTaSvili. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tbilisi, 1975.
7. asaTiani, g., `rac daviwyebiT ar ibindeba~, krebulSi `sadRegrZelo iyos
misi~. gamomcemloba ,,ganaTleba”, Tbilisi, 1973.
8. asaTiani, g., saukunis poetebi. gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 1988.
9. astvacaturovi, er. galaqtion tabiZe. Jurn. Cveni Taoba, 1938, #1.
10. axalSeniSvili, i., gazafxuli. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi
11. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tbilisi, 1980.
11. baduraSvili, s., Cemo samSoblov. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad.
tomi 11. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tbilisi, 1980.
12. balaxaSvili, i., baraTaSvilis cxovreba. gamomcemloba ,,literatura da
xelovneba“, Tbilisi, 1967.
13. balaxaSvili, i., k. d. C. gaz. literaturuli saqarTvelo. 1936, #2.
14. baraTaSvili, n., Txzulebani, gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi,
1968.
15. baraTaSvili, n., leqsebi. gamomcemloba ,,saxelgami“, Tbilisi, 1945.
16. baraTaSvili, n., leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi. Tbilisi, 1922.
17. baqraZe, g., qarTuli periodikis bibliografia. Tbilisi, 1946.
18. benaSvili, d., galaktion tabiZe. gamomcemloba ,,ganaTleba“, Tbilisi, 1972.
19. benaSvili, d., filosofiuri motivebi g. tabiZis SemoqmedebaSi. Jurn. mnaTobi.
1962. #9.
20. bregaZe, l., xelovneba da xelovani galaktionis adreul SemoqmedebaSi.
krebulSi: ,,galaktionologia~, Tbilisi, IV, 2008.
21. gaboZe, j., baraTi Slili. krebulSi: ,,galaktionologia“, V, 2010.

160
22. gamezardaSvili, d., aleqsandre WavWavaZe. axali qarTuli literaturis
istoria. t. I. Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tbilisi, 1956.
23. gare-kaxeli, a., mwuxareba. Jurn. Teatri da cxovreba, 1910. #32.
24. gawerelia, a., galaktion tabiZis lirika. krebulSi: ,,galaktionologia“, V,
2010.
25. gawerelia, a., grigol orbeliani. wignSi: rCeuli nawerebi. t. II.
gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 1978.
26. gawerelia, a., qarTuli klasikuri leqsi _ maxvili, ritmi, riTma da strofi
(VII_XVIII ss). gamomcemloba ,,sabWoTa mwerali“, Tb., 1953.
27. gergeseli, n., samreklo udabnoSi. `galaktion tabiZis Jurnali~, 1922, #3.
28. gomarTeli, i. sevdis mgosani, wignSi: `galaktion tabiZe. leqsebi~, quTaisi,
1914.
29. griSaSvili, i., satrfos. Jurn. saqarTvelo. 1908, #9.
30. gorgaZe, s., bagratis taZari (istoriul-arqeologiuri aRwera). BTbilisi,
1911.
31. demoni, `pirvel talRas~. almanaxi `pirveli talRa~, 1909, #1.
32. doiaSvili, T., ,,gavSli Zvirfasi leqsebis konebs“. wignSi: ,,guSin, dRes,
xval“. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1989.
33. doiaSvili, T., galaktion tabiZis baironuli poemebi. xelnaweri. 2012.
34. doiaSvili, T. galaktionis poetikis saTaveebTan (metrika, riTma, strofika),
wignSi `WaSniki~. qarTuli leqsTmcodneobis sakiTxebi. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 1984.
35. doiaSvili T. galaktion tabiZis saxeobrivi azrovneba. sadoqtoro
disertacia. Tbilisi, 1995
36. doiaSvili, T., galaktionologiuri Ziebani da arabeskebi. krebulSi
,,galaktionologia~, V, 2010.
37. doiaSvili, T., gza `artistuli yvavilebisken~. Jurn. literaturuli Ziebani,
2004, XXV.
38. doiaSvili, T., gza `artistuli yvavilebisken~, literaturuli Ziebani, 2005,
XXVI..
39. doiaSvili, T., dabruneba. gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 2003.
40. doiaSvili, T., versifikaciuli portretebi. gamomcemloba ,,mecniereba“,
Tbilisi, 1999.
41. doiaSvili, T., `magram radganac~, Jurn. Cveni mwerloba, 2006, #11.
42. evgeniZe, i., narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan. III. Tbilisi, 2009.

161
43. evgeniZe, i., qarTuli romantizmis sakiTxebi. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 1982.
44. zandukeli, m., axali qarTuli literatura. tomi I. gamomcemloba ,,sabWoTa
mwerali“, Tbilisi, 1956.
45. TvaraZe, r., galaktioni. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tbilisi, 1972.
46. TvaraZe, r., legenda galaktionis cxovrebisa. gamomcemloba ,,saqarTelos
macne“, Tbilisi, 2001.
47. i.i.-ani. genialuri galaktioni. Jurn. tfilisi. 1920. #1.
48. ingoroyva, p., axali qarTuli literaturis fuZemdebelni. gamomcemloba
,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1975.
49. iosebiZe, k., mxolod galaktioni. krebulSi: ,,galaktionologia“. VI, 2012.
50. i.-qsi, `zRvas~. almanaxi `pirveli talRa~, 1909 weli, #1.
51. kavTiaSvili, v., germanuli literaturul-esTetikuri recefciebi galaktion
tabiZis SemoqmedebaSi. gamomcemloba ,,universali“, Tbilisi, 2006.
52. kenWoSvili, a., aleqsandre WavWavaZe. wignSi ,,qarTuli literaturis
istoria~. t. III. Tbilisi, 1969.
53. kenWoSvili, i., galaktion tabiZe da evropuli literatura. gamomcemloba
,,mecniereba“, Tbilisi, 1974.
54. kenWoSvili, i., galaktion tabiZis poetika. gamomcemloba ,,mecniereba“,
Tbilisi, 1980.
55. kenWoSvili, i., galaktion tabiZis samyaroSi. Tbilisi, 1999.
56. kvaracxelia, g., idumaleba, sicrue-TamaSi Tu ufro Rrma WeSmariteba.
krebulSi: `galaktionologia~, II, 2003.
57. kvitaiSvili, e., metaforuli azrovnebis Taviseburebebi aleqsandre
WavWavaZis poeziaSi. krebulSi: aleqsandre WavWavaZe (saiubileo krebuli).
gamomcemloba ,,mecniereba“, Tbilisi, 1986.
58. kiknaZe, gr., Txzulebani, t. III. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba“,
Tbilisi, 1999.
59. kiknaZe, gr., literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi. ,,Tbilisis
universitetis gamomcemloba“, Tbilisi, 1978.
60. lorTqifaniZe, i., galaktion tabiZe. cxovrebis gza da SemoqmedebiTi
biografia. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1988.
61. maxaraZe, ap., qarTuli romantizmi. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba“,
Tbilisi, 1967
62. megreliSvili, gr., moCveneba. Jurn. Teatri da cxovreba. 1914. #9.

162
63. megreliZe, g., galaktionis ori ucnobi eqspromti. Jurn. Cveni mwerloba, 2009,
#22.
64. meunargia, i., cxovreba nikoloz baraTaSvilisa. wignSi: ,,n. baraTaSvili.
leqsebi. bedi qarTlisa. werilebi~. Tbilisi, 1922.
65. meZvelia, k., n. baraTaSvili da galaktion tabiZe. wignSi: literaturuli
narkvevebi. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1967.
66. mTis niavi. kiTxvebi. Jurn. Teatri da cxovreba, 1914, #32.
67. minaSvili, l., mecxramete saukunis qarTuli mwerloba galaktion tabiZis
TvalTaxedviT. wignSi `literaturuli narkvevebi~. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 2009.
68. nadiraZe, g., nikoloz baraTaSvilis cxovreba da esTetikuri samyaro.
gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo“, Tbilisi, 1961.
69. nari. buneba poeziaSi. Jurn. Teatri da cxovreba. 1910, # 37.
70. natroSvili, g., galaqtion tabiZe. ,,mnaTobi“, 1933, #5.
71. nikoleiSvili, a., XX saukunis qarTuli mwerloba. quTaisi, 2002.
72. orbeliani, gr., leqsebisa da werilebis sruli krebuli, gamomcemloba
,,qarTuli wigni“, tfilisi, 1928

73. orbeliani, gr., qarTuli mwerloba. tomi IX. gamomcemloba ,,nakaduli“, Tb.
1989.
74. orbeliani, v., mdinare a-s. qarTuli poezia. tomi 10. gamomcemloba
,,nakaduli“. Tbilisi, 1978.
75. orbeliani s-s., leqsikoni qarTuli, I. gamomcemloba ,,merani“, Tbilisi, 1991.
76. papava, a., SeniSvnebi samSoblo literaturaze, Jurn. kolxida, 1911.
77. JRenti, b., galaktion tabiZe, Jurn. mnaTobi, 1943 weli, #9-10.
78. radiani, S., galaktion tabiZe, gaz. komunisti, 1933, 5 ivlisi.
79. radiani, S., galaktion tabiZe, Jurn. mnaTobi, 1940 weli, #7.
80. radiani, S., Tanamedroveni. gamomcemloba ,,sabWoTa mwerali~, Tbilisi, 1959.
81. rusTaveli, S., vefxistyaosani. gamomcemloba ,,laSari~, Tbilisi, 1991
82. ruxaZe, v., zRvas. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 11.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
83. ruxaZe, v., Wmunvam Semipyro. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 11.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
84. rCeuliSvili, gr., mTvare. wignSi: ,,viT margaliti oboli“. quTaisi. 1978

163
85. sanaZe, l., galaktion tabiZe nikoloz baraTaSvilis Sesaxeb. krebulSi:
nikoloz baraTaSvili (saiubileo krebuli). gamomcemloba ,,mecniereba~, Tbilisi,
1986.
86. sanikiZe, T., galaktion tabiZis enis leqsikoni. wigni III. ,,Tbilisis
universitetis gamomcemloba~, Tbilisi, 1993.
87. sanikiZe, T., ilia WavWavaZis poeziis leqsikoni. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba~, Tbilisi, 1993
88. saria, z., galaktion tabiZis intimur-meditaciuri da samoqalaqo
publicisturi lirika“. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba“, Tbilisi, 2003.
89. sordia, l., galaktion tabiZis simbolika. ,,Tbilisis universitetis
gamomcemloba~, Tbilisi, 1993
90. siraZe, r., kultura da saxismetyveleba. gamomcemloba ,,inteleqti~, Tbilisi,
2008.
91. sparsiaSvili, a., galaktioni da Cveni mwerloba (XIX saukune). gamomcemloba
,,codna~, Tbilisi, 2005.
92. surgulaZe, a., nikoloz baraTaSvilis epoqa. gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1968.
93. tabiZe, g., leqsebi. quTaisi, 1914
94. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi I. gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966.
95. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi II, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966
96. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi III, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966
97. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi IV, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1966
98. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi V, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1967
99. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi VI, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1968
100. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi VII, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1972
101. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi VIII, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1970
102. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi IX, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1971
164
103. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi X, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1973
104. tabiZe, g., Txzulebani Tormet tomad, tomi XII, gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1975
105. tabiZe, g., kolxidaSi. Jurn., Teatri da cxovreba, 1910, #38.
106. tabiZe, g., pirveli enkenisTve. Jurn. ganaTleba, 1911, #7.
107. tabiZe, g., romansi. Jurn. saqarTvelo. 1908. #7.
108. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni pirveli, gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 200
109. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni merve. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2005.
110. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni mecamete. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2006.
111. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meToTxmete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2008.
112. tabiZe, g. saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meTxuTmete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2008.
113. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meTeqvsmete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
114. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meCvidmete. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
115. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meTvramete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
116. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni mecxramete.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
117. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni meoce. gamomcemloba
,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
118. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni ocdameerTe.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
119. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni ocdameore.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
120. tabiZe, g., saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, wigni ocdamesame.
gamomcemloba ,,literaturis matiane~, Tbilisi, 2009.
121. tabiZe, n., galaktioni. gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1982.
122. tabiZe, n., galaktionologia. Tbilisi, 2002.

165
123. tabiZe, n., ioseb griSaSvili da galaktion tabiZe (urTierTobaTa Strixebi).
krebulSi: ,,galaktionologia“, IV, 2008.
124. tabiZe, t., martoobis ordenis kavaleri. wignSi: galaktion tabiZe. saarqivo
gamocema ocdaxuT wignad, wigni pirveli, gamomcemloba ,,literaturis matiane~,
Tbilisi, 2005.
125. qse, t. VI. Tbilisi, 1981.
126. qurTiSvili, S., aT da ToTxmetmarcvliani sazomebi galaktionis adreul
lirikaSi. Jurn. sjani, 2000, I.
127. Rvinjilia, j., galaktion tabiZe. wignSi: poeturi energia. gamomcemloba
,,merani~, Tbilisi, 1983.
128. Rlonti, S., n. baraTaSvilis poetikis sakiTxebi. wignSi: `nikoloz
baraTaSvili. saiubileo krebuli~, Tbilisi, gamomcemloba ,,mecniereba~, 1968.
129. yambegaSvili, e., amaoebis gancda n. baraTaSvilisa da galaktionis
SemoqmedebaSi, Jurn. nugeSi, 2003 , #1-2.
130. yifiani, v., g. tabiZis leqsebi. quTaisi, 1914. Jurn. `cxovreba da mecniereba~,
1914, #1.
131. SaTiriSvili, z., galaktionis poetika da ritorika. gamomcemloba ,,logos
presi~, Tbilisi, 2004
132. SaniZe, a., baraTaSvilis ena. Jurn. macne , 1968, #4
133. SanSiaSvili, a., megobars. Jurn. faskunji. 1909, #8.
134. SarabiZe, T., qristianuli nakadi qarTvel romantikosTa SemoqmedebaSi.
,,Tbilisis universitetis gamomcemloba~, Tbilisi, 2006
135. Selegia, m., demoni. Tbilisi, 2004.
136. SuSania, e., galaktion tabiZe. gamomcemloba ,,sablitgami~, Tbilisi, 1956.
137. Ciqovani, s., Txzulebani or tomad, tomi meore. gamomcemloba ,,merani~,
Tbilisi, 1980
138. CxeiZe, r., komikosi tragediaSi (galaktion tabiZis cxovrebis qronika).
gamomcemloba ,,Cveni mwerloba~, Tbilisi, 2012
139. Cxenkeli, T., werilebi. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo~, Tbilisi, 1972.
140. caiSvili, s., maradiuli saxeebi. gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo~,
Tbilisi, 1981.
141. cibaZe, t., bagratis taZari. gaz. komunisti. 1944, #121.
142. ciciSvili, l., kidev fiqrebi. qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 11.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
143. ZiZiguri, S., galaktion tabiZis poeturi enis SeswavlisaTvis. krebulSi:
`aRmosavluri filologia~, 1976.
166
144. wereTeli, a., TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad. tomi II. Tbilisi,
1950.
145. wereTeli, a., xatis win. qarTuli poezia. tomi 8. gamomcemloba ,,nakaduli~,
Tbilisi, 1978.
146. WavWavaZe, al., Txzulebani. gamomcemloba ,,merani~, Tbilisi, 1986.
147. WavWavaZe, i., bazaleTis tba. wignSi: qarTuli poezia TxuTmet tomad. tomi 7.
gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1977.
148. WavWavaZe, i., Txzulebani. gamomcemloba ,,saxelgami~, Tbilisi, 1957
149. WavWavaZe, i., Txzulebani, tomi V. gamomcemloba ,,mecniereba~, Tbilisi, 1991
150. Wilaia, s., galaktion tabiZis poezia. ,,saqarTvelos ssr mecnierebaTa
akademiis gamomcemloba~, Tbilisi, 1951.
151. Wilaia, s., literaturuli werilebi. gamomcemloba ,,saxelgami~, Tbilisi,
1946.
152. WoxoneliZe, g., ucnobi galaktioni. Jurn. kriteriumi, 2005, #13.
153. WrelaSvili, l., DUBIA. wignSi: qarTuli teqstologia. gamomcemloba
,,codna~, Tbilisi, 2006.
154. xaSureli, g., leqsebi albomSi. gaz. Tbilisi, 1967. #49.
155. xelaia, n., maradisobis binadari. Tbilisi, 2009.
156. xerxeuliZe, b., patara suraTi Cvenis cxovrebidam. wignSi: qarTuli poezia
TxuTmet tomad. tomi 11. gamomcemloba ,,nakaduli~, Tbilisi, 1980.
157. xinTibiZe, a., galaktioni Tu cisferyanwelebi. gamomcemloba ,,gulani~,
Tbilisi, 1992.
158. xinTibiZe a., galaktionis poetika. ,,Tbilisis universitetis gamomcemloba~,
Tbilisi, 1987.
159. xinTibiZe, a., qarTuli leqsis mSveneba, gaz. `Tbilisi~, 1962, 19 noemberi.
160. xundaZe, s., galaktion tabiZis SemoqmedebiTi gzebi. gaz. literaturuli
gazeTi~, 1933, #83.
161. jiblaZe, g., baraTaSvilis poeturi genia. gamomcemloba ,,sabWoTa
saqarTvelo~, Tbilisi, 1968.
162. jorbenaZe, b., poeziis ena. Tbilisi, 1999
163. Ванслов, В., Эстетика Романтизма, М., 1966.
164. Милорадович, А., Сказки переводы и стихатворения. 1904.
165. Мясников, А., В. Я Брюсов. В книге В. Брюсов. Избранные Сочинения в двух томах, том
первый, Государственное издательство Художественной литературы. М. 1955.
166. Уланд, Л., О романтическом. В книге Литературные Манифесты Западноевропейских
Романтиков, Издательство Московского университета, М., 1980.
167
167. Хорват, К. Романтические воззрения на природу. Европейский романтизм. М.: Наука, 1973.
168. Byron, G.,. The Complete Poetical Work of Lord Byron. London, 1983.
169. Longfellow, H. W. The complete poetical works. Boston. 1911.
170. Poe E, A.,. Prose and Poetry, Moscow 1983.
171. Heine, H.,. Buch der lieder. Band I. Humburg, 1975.

168

Das könnte Ihnen auch gefallen