Sie sind auf Seite 1von 73

giorgi gogolaSvili

ena da mwerali

a`qarTuli qarTvelT
rwmenaa~
(fiqrebi muxran maWavarianze)
ena da mwerali

Tbilisi 2019
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universiteti
arnold Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis
instituti

`ena da mwerali~ Cemi filologiuri


cxovrebis Tanamdevi Temaa... gadavwyvite,
wignakebis saxiT warmomedgina mkiTxve-
lisaTvis Cemi nafiqri CemTvis Zvirfas
mwerlebze...
dRes muxran maWavarianze visaubreb...

redaqtori cicino kvantaliani

teqnikuri redaqtori levan vaSakiZe


kompiuteruli uzrunvelyofa rusudan grigoliasi

garekani nino ebraliZisa

2
muxran maWavariani da qarTuli ena

`mravalWirvaramgadanaxadi
unatifesi qarTuli ena...~

aris saTqmeli, romelic aucileblad unda iTqvas;


aucileblad unda daiweros. aseTia, Cemi Rrma rwmeniT, Te-
ma muxran maWavariani da qarTuli ena. dRes me Sevecdebi,
am Temaze visaubro, cxadia, upretenziod da mokrZalebiT.
niko lorTqifaniZis Tqmisa ar iyos, `nu damiwunebT!.. Sem-
deg odesme mas aRmouCndeba mociquli vinme markozi an io-
ane~... me vwer qarTul enasa da muxran maWavarianze...
ise ki, Tavi rom mogveyara im leqsebisaTvis, im we-
rilebisaTvis, im CanawerebisaTvis, gamonaTqvamebisaTvis,
im frazebisaTvis, romlebSic muxran maWavariani dedaenas
uxdis vals, erT krebulad Segvekra, es wigni iqneboda
am Temis saukeTeso Sesruleba...
Tqva muxran maWavarianma: `mesmis da vxedav, rogor
igeriebs patara qarTveli orTaviani arwivis klanWebs ia-
kob gogebaSvilis `dedaeniTa~! _ Tqva da dasva wertili.
SevmatebT raimes komentariT? ara, batono, es unda vis-
wavloT da xSir-xSirad vimeoroT... unda vaswavloT Cvens
Svilebsa da SviliSvilebs _ visac dedaenam unda uxmlos
da uabjros!.. dedaenam da `dedaenamac~!.. amiT gadavarCenT
qarTul enas!.. amiT gadavarCenT saqarTvelos!..
* * *
ra aris qarTuli ena?

3
iliam brZana, RvTaebrivi saunjeao: `sami RvTaebrivi
saunje dagvrCa Cven mama-papaTagan: mamuli ena da sarwmu-
noebao~...
iakobma brZana, qarTuli ena Cveni erovnebis umTav-
resi burjiao: erovnebas oTxi burji aqvs _ mamuli, ena,
erovnuli skola da sarwmunoebao...
qarTuli ena Cveni erovnuli meobis safuZveliao, _
es mecnierma brZana _ arnold Ciqobavam...
da mainc, ufro poeturi, ufro STambeWdavi da ori-
ginaluri ganmarteba, raic muxran maWavarianma brZana, me
ar meguleba:
`qarTuli marto enaa?!
qarTuli qarTvelT rwmenaa!
RmerTia!
bedisweraa!
zRva roa! _
imodenaa!~
ymawvilTaTvis ufro daakonkretebs:
`qarTuli ena erT-erTi uZvelesi da umdidresi enaa
dedamiwaze!
am enaSi gamoxatulia qarTveli xalxis feradi xa-
siaTi!
es ena sarkea Cveni qveynis mravalferovani bunebisa!~
* * *
gvmoZRvravda, gvafxizlebda da gvafrTxilebda jer
kidev am ormociode wlis winaT poeti:
`mravaljer Tumca vaJkacTa saflavs
dedis aTovda Tmani;
sityva qarTuli
esoden mZafrad
ar swyurebia dmaniss...~
4
amas ambobda muxran maWavariani maSin, roca `idevne-
boda sityva~! dRes? _ `dRes idevneba fiqrico!~ _ ityvis
poeti da dagvafiqrebs im sabediswero fiqriT, Tu rogor
gaumZafrda qarTuli sityvis wyurvili qvemo qarTls... ro-
gor gadaedo es wyurvili Sida qarTls...
`araqarTveli
ZirZvel qarTvels
igdebs
abuCad~...
poetisaTvis es sabediswero realobaa... amitomac
ityvis:
`me saqarTvelo
ar msurs
amgvari!~
* * *
sxvasac albaT, magram Cems Taobas gansakuTrebuli
vali aqvs muxran maWavarianisa: samociani wlebis dasa-
wyisSi quTaisSi dedaqalaqidan ambad movida: Tbilisis
universitetSi muxran maWavarians iseTi leqsebi wauki-
Txavso... da xelnawerebiTa da zepirad vrceldeboda:
`Tu fiqrobs vinme, _
dadumdes ena! _
Senc ar momikvde! _
ara da vera!
SoTa rom ara!
vaJa rom ara!
tato rom ara! _
kide, _ xo, mara...
eseni roa?!
axla ki droa!
solomon roma,
kvlav daiquxos saqarTveloma!~
5
(vici, muxran maWavariani javrobs, roca cvlian mis
leqss: `iwerdnen, amaxinjebdnen da avrcelebdneno~, _ wers
igi... mapatios batonma muxranma, magram es leqsi am sa-
xiT movida Cemamde 1964 wels quTaisSi, ase viswavle da
ase maxsovs dRemde... magram erTicaa (Sevbede kidec
erTxel amis Tqma RimiliT..): iseT leqss roca dawers
poeti, gamoqveynebamde mTeli saqarTvelo rom zepirad
iswavlis, ki unda Seundos mkiTxvels mcireodeni cvli-
leba lamis xalxurad qceuli leqsisa!..).
am leqsma uamravi kiTxva gagviCina sabWoTa mowafe-
ebs:
_ ras niSnavs `dadumdes ena~?
_ vis surs Cveni enis dadumeba da ratom?
_ risi droa axla?
_ ra SuaSia solomoni?
_ rodis daiquxa saqarTvelom, kvlav daquxebas
rom iTxovs poeti?
_ ratomaa es yovelive dakavSirebuli enasTan?
RvTis madliT, Cemi bavSvobis quTaisSi iyvnen iseTi
adamianebi, romlebsac SeeZloT am kiTxvebze pasuxis ga-
cema da... Cven sul sxvani gavxdiT... iseTebi, vinc Cvenda-
Tavad samociani wlebis bolos studqalaqur Sekrebebze
vbedavdiT, es leqsebi gveTqva da `saqarTvelos moTmine-
bis fiala~ gvedRegrZelebina...
ai, amisTvisac madloba muxran maWavarians, Cvens
cxovrebaSi im mZafri nervis gamoRviZebisaTvis, qarTuli
rom hqvia!..
* * *
ager ukve naxevari saukunea quxs xma poetisa:
`me iseT qarTvels ra vuTxra!
ra vuTxra iseT amxanags! _
6
vinc ver axerxebs qarTulad
weras, kiTxvas da laparaks!~
saseqtembro milocva uTxoviaT poetisTvis da
brZana: `me saswavlo wels suliTa da guliT vulocav
mxolod mas, vinc swavlobs mSobliur enazeo~...
mainc saWirod CaTvala ufro dawvrilebiT ganemar-
ta:
`yovelma qarTvelma, uwinares yovlisa, dedaena un-
da icodes!
enaSia Cveni qarTveloba!
enaa Cveni sarwmunoeba!
naxavT somexs, ar icis somxuri da aris somexi!
naxavT ebraels, ar icis ebrauli da aris ebraeli!
ver naxavT qarTvels, qarTuli ar icodes da qar-
Tveli iyos!~
pativiscema yvelas, magram Tayvaniscema qarTvels!
* * *
rusTavelma ganadida qarTuli ena, Tu qarTulma
enam Seqmna rusTaveli? muxran maWavarians ase sjera _
sxva enaze `vefxistyaosani~ ver daiwerebodao:
`ena rom ara, isic aseTi,
rogorc ityvian _ yalmiT naxati!
Seni TviT SoTa rasac dawerda, _
erTi imasac vnaxavdi!...~
sxvagvarad:
`mravalWirvaramgadanaxadi, _
unatifesi ena qarTuli
(yvelaze kargad romlis lazaTi
SoTas leqsSia gamoxatuli!)...~ _ ase gamoxata
poeturad. axla prozaulad: `qarTuli sityva arc rus-
Tavelamde da arc rusTavelis Semdgom aravis ise ar da-
7
umorCilebia, viTarca rusTavels~... amitomaa rusTaveli
`qarTuli sityvis mxedarTmTavari~. aqac didebulia poe-
ti: sityva mxedaria, sityvebi laSqaria yovlisSemZle
gmiri mxedarTmTavris xelSi...
muxran maWavarianma isic dainaxa, rom qarTuli sa-
literaturo enis pirveli farTomasStabiani reforma
rusTavelma ganaxorciela: rusTaveli `ar dajerda mana-
mde arsebul literaturul enas da Tavisi nawarmoebi
dawera sruliad saqarTvelos eniT~. rusTaveli _ sul-
xan-saba, es erTi generaluri xazia qarTuli salitera-
turo enis ganviTarebisao...
WeSmaritad!
* * *
`qarTuli sityvis mxedarTmTavarze~ saubrisas sa-
bas gaixsenebs: `aseve moiqca didi qarTveli mwerali da
leqsikografi sulxan-saba orbelianio~, _ ityvis... da mux-
ran maWavarianis erTgul mkiTxvels ar SeiZleba `misi
saba~ ar gaaxsendes _ `ori cremlidan rom saqarTvelos
gahyurebs~, is saba. aravis albaT saba ase ar daunaxavs,
ase ar daufasebia, ase ar Seuyvarebia qarTveli kacis-
Tvis, rogorc es muxran maWavarianma SeZlo... da arc
esaa SemTxveviTi: qarTul sityvaze uzomod Seyvarebuli
poetisaTvis saba upirvelesi avtoritetia. movusminoT:
`miyvars leqsikonSi kirkiti. gansakuTrebiT sulxan-saba
orbelianis leqsikonia Cemi usayvarlesi wigni~... sayva-
reli adamianis dakargviT gamowveuli mwuxarebiT da-
scqeris poeti leqsikonSi SemorCenil gardacvlil si-
tyvebs:
`mivCerebivar da... sityvac momCerebia.
vuyureb da... sityvac miyurebs.

8
miyurebs, rogorc suraTi, _ odesRac cocxali ka-
cisa...~
sityvaze rom amdens fiqrobs, amdens msjelobs poe-
ti, amaSi wvlili sabasac udevs uTuod:
`cxens sxvas ar andobs kargi mxedari.
xars sxvas ar andobs kargi mexre.
Tofs sxvas ar andobs kargi monadire.
me myavs Cemi sayvareli sityvebi.
(cxenze, xarze da Tofze ufro sayvarelni)~-o da
amiT imas ambobs, arc am sityvebis (da zogadad enis)
ndoba SeiZleba sxvisTvis _ Cvenve unda vupatronoT,
Cvenve unda mivxedoT... Cven _ qarTvelebma!..
sabas madli aris albaT imaSic, muxran maWavarianma
Svid qarTul sityvas Svidi didebuli gamokvleva rom
uZRvna, erT wignad Sekra da mokrZalebuli saxeli _
`ramdenime sityva~ _ uwoda... da kidev araerTi SesaniSnavi
gamokvleva leqsikografiuli xasiaTisa ortomeulis me-
ore tomSi rom mouyara Tavi!.. qarTuli enis uzomo siy-
varuli amiTac gamoxata poetma...
* * *
Cemi rCeva kolega enaTmecnierebs: nu SeecdebiT,
muxran maWavarianis poeziaSi (da zogadad mis nawerebSi)
sasven niSnebs miusadagoT gramatikaSi dadgenili wesebi;
muxran maWavarians Tavisi sistema aqvs, Tavisi wesebi, pi-
robiTi niSnebi _ leqsis intonaciiT nakarnaxevi... am sa-
svenma niSnebma poetiseburi itonaciiiT unda wagvaki-
Txos muxran maWavarianis poezia... is azri unda dagvana-
xos, rac poetma Cado masSi... gavixsenoT: `xmaa mTavari!
_ saTqmelis Sesatyvisi xma!~ (am Temaze ufro vrclad
ix. aqve gv. 16-43).
9
* * *
sityvis yadri Tu vinmem icis, icis muxran maWava-
rianmac. Tumca `rogor SeiZleba mweralma sityvis yadri
ar icodes da mwerali erqvaso?!~ _ gaocebiT ikiTxavs
poeti; gana ar icis, rom `xaxvis franta mwerlebis mTe-
li gundi~ arsebobs, usagno ambiciiTa da TavmowonebiT
`Cemi sjobso~, rom iZaxian... dedaenis qomagi poetisaTvis
araa es uwyinari Tavmowoneba: `Tqveni ar vici da, me ki
darwmunebuli var: rac Cvenma mosisxle mtrebma saukune-
Ta manZilze, saqarTvelos mravalgzisi dalaSqvriT ver
SeZles _ sul male miaRweven eseni, moispoba ena qarTu-
li! _ ukeTu ase gagrZelda da xma ar aimaRla vinmem~.
da rom ar vicode, rodis iTqva es sityvebi (1970 w.)
da visi misamarTiT, vifiqrebdi, dRes iwereba-meTqi...
Tumca es aris klasika _ marad Tanamedrove...
* * *
`es absoluturi smena, es gamWriaxi Tvali, es um-
didresi leqsika~... amas rusTavelze ambobs muxran maWa-
variani... axla mis `absolutur smenas~, `mis gamWriax
Tvalsa~ da `mis umdidres leqsikas~ gavadevnoT Tvali:
`saCxeres miaSureben
paraskevs Cveneburebi,
cxamidan modis uremi,
ConTodan modis uremi,
itavazidan modian,
baxioTidan modian...
_ ime...
_ ki, mara...
_ Se, kaco...
_ qe mainc...

10
da...
_ ra mcodnia!
ismenen Cemi yurebi.
moWrialeben urmebi;
goWebiT,
indaurebiT _
modian Cveneburebi.~
daviT kakabaZis mier daxatuli imereTi ar gagaxsen-
daT? vin ukeT xmarobs _ mxatvari yalams Tu poeti ka-
lams? Znelia amis Tqma... didostatia ori mxatvari ime-
reTisa... daviT kldiaSvilis Semdeg imeruli dialeqtis
meSveobiT imeruli xasiaTebi ase aravis dauxatavs:
`_ ra saqeifo amindia!..
ras ityvi?..
_ apa!..
_ dalevdi axla?..
xo dalevdi?..
dalevdi?..
_ ime!..~
anda: `_ petuSa gaxsovs?
_ ime!
_ ra biWi iyo!
_ apa!~
romeli erTi...
esaa enis grZnoba; `absoluturi smena~, `gamWriaxi
Tvali~ da `umdidresi leqsika~... esaa muxran maWavariani...
* * *
roca mweralze saubrobs, sityvisadmi misi damoki-
debulebaa mTavari muxran maWavarianisaTvis:
giorgi leoniZe _ `laparakobs gulSi Camwvdomad.
arc erTi uadgilo sityva...~
11
konstantine gamsaxurdia _ `Tamamad SeiZleba iTqvas,
rom amJamad TiTqmis erTaderTi qarTveli mweralia, ro-
melmac Tavisi zogadqarTuli suliskveTeba sruliad sa-
qarTvelos eniT gamoamzeura (eniT, romelic moicavs dRe-
vandeli saqarTvelos yvela kuTxes uklebliv da saqarTve-
loze gadaTqarunebul yvela saukunes _ qristes Semdeg)~.
sergo kldiaSvili _ `Cven bevri ostati gvyavs qar-
Tuli sityvisa (Zvelic da axalic), magram sergo kldi-
aSvilis ostatoba am saqmeSi iqamde aRwevs, rom mkiTxve-
li ganicdis ara naostatar sityvas, aramed suraTsa da
moqmedebas~.
giorgi SatberaSvili _ `qarTuli sityvis didi mou-
ravia~... `rogor daiazebiT epyrobodi yovel sityvas! ro-
gor eloliavebodi! _ xan ki rogor TavgamodebiT Seebmo-
di. qarTul sityvas dastur didi mouravi moaklda~...
ana kalandaZe _ `mSobliuri enis sulzea morgebuli
ana kalandaZis xma, rac yovel droSi da yovel qveyanaSi
iyo da aris leqsis ukvdavebis sawindari...~
murman lebaniZe _ `ena qarTuli, _ bevris xelSi Se-
sabralisi, _ bednieria murmanis xelSi. ise bednieri, ro-
gorc Tevzi wyalSi da frinveli caSi~.
irakli abaSiZes _ `madloba leqsisaTvis `xma kata-
monTan~... `am leqsis werisas, _ marjvena misi avtorisa,
mjera, xelT epyra TviT macxovars, viTarca xeli im
balRisa, weras romelic swavlobs, _ moZRvars upyria mi-
sas.~
akaki SaniZe _ `visac qarTuli ena uyvars, vinc qar-
Tuli sityvis fer-xorci icis, visac saqarTvelosTvis
guli Sestkiva, erTi sityviT _ vinc naRdi qarTvelia,
yovlad SeuZlebelia, man ar icodes: vin aris akaki Sani-

12
Ze~... `kaci, romelic CitebiviT xedavs qarTul sityvebs,
xmaze cnobs yovel maTgans...~ da sxva... da sxva...
aqve isic gavixsenoT, WeSmariti qarTveli qarTuli
eniT aris avad, saqarTveloTi ariso avad... `RmerTma
numc gahyaros igi am sens, vinaidan es is senia, romli-
sagan rogorc ki ganikurnebi, leSi xar maSinve!..~
* * *
muxran maWavarians Tavisi angariSi aqvs:
`qarTuli anbanis gareSe warmoudgenelia qarTuli
ena!
qarTuli enis gareSe warmoudgenelia qarTuli an-
bani!
orTaves gareSe warmoudgenelia saqarTvelo!
saqarTvelos gareSe warmoudgenelia orTave!~
esec mxolod muxran maWavarians unda eTqva: `mTe-
li qarTuli anbani (anidan hoemde) Tavs iwonebs saqar-
TveloTi:
namyoTi misiTa,
awmyoTi misiTa,
uZraviTa misiTa,
moZraviTa misiTa,
ciTa misiTa,
miwiTa misiTa...~
da esec muxran maWavarians unda gaegona, daenaxa:
`ani iZaxis: _ me yvelaze ukeTesi var, ai, ramdeni
Zvirfasi sityva iwyeba CemiT: alaverdi, ananuri, aspinZa,
aluda, alva, arwivi, aragvi, alazani...
bani iZaxis: _ ara, me var yvelaze ukeTesi, daxe
ramdeni Zvirfasi sityva iwyeba CemiT: beTania, biWvinTa,
bolnisi, bazaleTi, bzifi, badri, bzewvia, bali...

13
ase: gani, doni, eni, vini, zeni da a. S.~...
ise, imasac davukvirdeT, TiToeul asoze upirvele-
sad romeli sityvebi axsendeba poets...
* * *
vfiqrob... gavbedav da vityvi: saqarTvelo, qarTveli
da qarTuli Tavis poeziaSi imdenjer aravis uxsenebia,
ramdenjerac muxran maWavarians...
erTxel kiTxvac dausvams Tavisi TavisTvis, ras
isurvebdio da, ai, pasuxi:
`Tu msurdes sxva ram, _
RmerTma damlaxvros!
msurs mxolod igi, _
rac sabas surda:
kacma qarTvelma, _
msurs, _
qarTulad ilaparakos
da saqarTvelos, _
saqarTvelo, _
msurs, _
erqvas mudam!~

ai, es aris muxran maWavariani:

`saqarTveloTi gaxarebuli,
saqarTveloTi gamwarebuli,
saqarTveloTi gulanTebuli,
saqarTveloTi guldaTuTquli,
erTi sityviT:
saqarTveloTi daavadebuli kacia igi!...~

14
da Cvenc
unda vusminoT muxran maWavarians! _
unda vendoT muxran maWavarians! _
unda mivyveT muxran maWavarians!

`gevaleba, saqarTvelov!
SegiZlia, saqarTvelov!
gagimarjos, saqarTvelov!~
24. 05. 09

Jurnali `qarTuli mwerloba~ #3, 2009

15
xma, sityva, wertili, datexili
striqoni...

muxran maWavariani acxadebs: `piradad me leqsSi sa-


sven niSnebs vaniWeb, meti rom ara vTqva, did mniSvnelo-
bas~...
TiTqos am gancxadebaSi ucnauri araferia: yoveli
wignieri kaci icavs punqtuaciis dadgenil wesebs; es mi-
si wignierebis gamovlenaa... punqtuacias ki, cxadia, aqvs
Tavisi wesebi; gramatikosTa mier dadgenili `mSrali~
wesebi.…
Tu asea, ra Tqva maSin muxran maWavarianma origina-
luri?.. ara, muxrani rom sasven niSnebze saubrobs, es
araa punqtuaciis is wesebi, Cven rom viciT... es `muxra-
nuli~ wesebia... is ver jdeba ordinarul wesebSi...
vinc dafiqrebula ana kalandaZis, galaktion tabi-
Zis, grigol robaqiZis, oTar CxeiZis nawerebSi punqtua-
ciis sakiTxiT, dagveTanxmeba: SemoqmedTa azriT, punqtua-
ciis `mSrali gramatikuli wesebi~ ver akmayofilebs maT
moTxovnebs... Teoriulad TiTqosda eridebian amis Tqmas,
Tumca arc uamisobaa. Tavis droze konstantine gamsa-
xurdia werda: `dedans saSineli siswrafiT vwer. SavSi
sasven niSnebs unda gadavaxte (me mgonia, roca Cveni mki-
Txvelebi kiTxvasa da naweris gagebaSi ukeT gaiwafebian,
sasveni niSnebi unda gavaZevoT. es did dros gvarTmevs.
Zvelebs xom Cveneburi sasveni niSnebi ara hqoniaT, mainc
kargad werdnen. piradad me ara mgonia, aseT rames rom
moveswro).~

16
vaxtang WeliZisaTvis miumarTavs oTar CxeiZes:
`Tqven rom redaqtori daminiSneT `tinis xidisa~ SiSobs,
Cems punqtuacias ar Tanxmdeba, damsjiano da SiSobs. M
me ar momwons es sqolastikuri punqtuacia, auare-
beli da zedmeti mZimeebia, unda ganitvirTos. `mec ase
mgonia, ambobs vaxtangi, – rogorc gindodes, oRond
sjobs, daiweros kideca~. Kkidevac vapirebmeTqi, Tu Ta-
naxma xar, Senc moawere xelimeTqi. Kkargio, Tanxmdeba~...
es oTar CxeiZis CanawerebSia; magram, ramdenadac vici,
mas aseTi werili ar dauweria... albaT imitom, rom araa
ioli, OoTar CxeiZiseuli `punqtuaciis sistema~ wesebSi
moaqcio...
vaxtang javaxaZe wers erTgan: `ana kalandaZis leq-
sebSi sami wertilis simravle SeiniSneba, iseve, rogorc
marine cvetaevasTan – tire. orTaves gamiznuli funqcia
akisria. albaT romelime lingvisti dawers odesme –
`mravalwertili anas poeziaSi~... am nakarnaxevi saTauriT
me vcade gamokvlevis dawera (ix.; „mravalwertili ana
kalandaZis poeziaSi~: krebuli `zurab WumburiZes~, Tb.,
2017). es werili anas xelnaweri wignebis mixedviT da-
iwera. saintereso suraTi daixata: anas Taviseburi sis-
tema aqvs sasveni niSnebisa: mZime da ori wertili (,..),
mZime da sami wertili (,...), mZime da oTxi wertili
(,....); anda Zaxilis niSani da ori (an sami, an oTxi) wer-
tili... sainterso faqtia: ana kalandaZe profesionali
enaTmecnieria; cxadia, zedmiwevniT icis punqtuaciis da-
kanonebuli wesebi, magram... Turme rodesac wignis redaq-
torma v. javaxaZem mZimisa da ori wertilis (,..) Secvla
moiTxova sami wertiliT, poets winaaRmdegoba ar gauwe-
via redaqtorisaTvis... rogorc Cans, poeturi saTqmeli
raRac sxvas iTxovda, arastandartuls, magram mtkiceba
17
Tavisi poziciis sisworisa ar ucdia poets... aqvs aseTi
naTqvami anas: saTqmelma Tavisi forma moiTxovao; anda:
`jer kidev bevri rCeba amqveynad amouxsneli, amoucnobi
da, amdenad, ganumartavic~...
levan bregaZesTan vnaxe: amonaridSi gamotovebuli
adgilis misaniSneblad frCxilebSi Casmulo sami werti-
li (...); amiT Semoklebuli amonaridis SemTxveva ganas-
xvava sami wertilis Cveulebrivi funqciisagan. aseTi
xerxisTvis mec mimimarTavs, radgan logikuri meCveneba,
Tumca tradiciul sasven niSanTa sistemaSi aseTi wesi
araa...
* * *
Cven muxran maWavarianze daviwyeT saubari...
davubrundeT isev muxran maWavarians – Zalze ori-
ginalur SemTxvevas sasven niSnebze saubrisas...
oTxi ram – xma, sityva, wertili, datexili stri-
qoni _ aris urTierTkavSirSi da qmnis im rTul realo-
bas, romelsac muxran maWavarianis stilis Tavisebureba
hqvia...
* * *
muxran maWavariani wers: `erT dros poetebis ga-
rkveuli wre (da Zalian sagulisxmo poetebisac) sru-
liad uaryofda punqtuaciis mniSvnelobas leqsSi.
piradad me leqsSi sasven niSnebs vaniWeb, meti rom
ar vTqva, did mniSvnelobas.~ – es zogadi poziciaa poe-
tisa...
aseve: avtoriseuli punqtuaciis sworad gaazreba;
teqstis sworad wakiTxva (pauza, grZel da mokle stqri-
qonTa ganlagebis gaTvaliswineba...) – aucilebeli pirobaa
avtoris Canafiqris swori gagebisaTvis: `mkiTxveli, ro-
melic misTvis saCoTiro leqsSi, daicavs punqtuacias,
18
Tavis adgilze gaakeTebs pauzas, angariSs gauwevs grZel
da mokle striqonTa ganlagebas _ erTi sityviT, leqss
waikiTxavs ise, rogorc unda waikiTxos, da, rogorc is
avtors aqvs dawerili – darwmunebuli brZandebodeT,
Sedegi gacilebiT ukeTesi iqneba~...
ucnaurad moeCvenos SeiZleba vinmes, magram muxran
maWavarianis azriT, poetis niWi punqtuaciaSi vlindeba;
`arsebobs Tu ara niWis sazomi raime xelsawyo?1
arsebobs! – es aris wertili! diax! wertili (ai, es – .).
sad gaCerdebi, sad dasvam wertils, ra stadiaSi
CaTvli Sens nawarmoebs gasrulebulad... CaTvlamdis ki
Ziebaa da Zieba! xocva-Jletaa, xocva da Jleta, striqon-
Ta da sityvaTa, azrTa, riTmaTa... hoda, am xocva-ჟleti-
sas, rac TavSi mogiva da rasac cocxals datoveb –
igia, swored rom ityvis – ras warmoadgen Sen, rogori
niWis patroni xar!
amitom advilad ar unda endo sityvas, ar unda mo-
gxiblos misma garegnobam, ar unda daindo igi, ar unda
misce SeRavaTi, radgan man TviTon ar icis dandoba. man-
Zili bolo wertilidan nawarmoebis pirveli sityvis
pirveli asos marcxena kuTxemde pirdapirproporciulia
avtoris niWis~...
`wertili~ am SemTxvevaSi zogadi termini Cans:
punqtuacias gulisxmobs – wertils, mZimes, tires, kiT-
xvis niSans, Zaxilis niSans, frCxilebs!.. am niSanTa `mux-
ranuli~ kombinaciebi, variaciebi aris swored muxranis
niWis gamovlena (misive Teoriis Sesabamisad)...
niWis sazomi wertiliao...
vTqviT, wertili simboluri niSania... am muxranul-
ma Segonebam akademikos arnold Ciqobavas erTi friad
saintereso azri gamaxsena (wertilTan dakavSirebuli):
19
institutis samecniero sabWos sxdomaze qarTuli enis
ganmartebiTi leqsikonis erTtomeulis gamocemis sakiTxi
ganixileboda (gasuli saukunis 80-iani wlebis dasawyi-
sia). gamocemis redaqtorma mixeil WabaSvilma brZana,
jer ar aris mzad leqsikoni gamosacemado. batonma ar-
noldma mkacrad Tqva; leqsikonze muSaoba ar mTavrdeba!
unda SeZloT wertilis dasmao! – diax, wertilis dasma
niWia, sworad gaTvlili da dagegmili samuSaos finali!..
* * *
muxran maWavariani sasveni niSnebis tolfas mniS-
vnelobas aniWebs leqsis grafikul saxes. rogor `am-
tvrevs~ striqonebs da ratom `amtvrevs~ striqonebs?
movusminoT:
`ratom `vamtvrev~ magaliTad me leqsis striqo-
nebs?! ratom valageb sityvebs xan `kiburad~, xan `simaR-
leze~, xan `jvaredinad~?!
me ar vjerdebi moqmedebis sityvierad xatvas da
xSirad mivmarTav sityvebis ganlagebiT xatvas moqmedebi-
sas.
es SeiZleba didi araferia, magram es kia, rom xat-
vis es meTodi qarTul poeziaSi (da ara marto qarTul-
Si) Cemamde aravis gamouyenebia.
striqonebs Cemamdec bevri anawevrebda (da ara am-
tvrevda) da dResac araerTi anawevrebs, magram es dana-
wevreba striqonebisa, umravles SemTxvevaSi xdeboda da
xdeba (ra Tqma unda, Tu zogi avtoris honorarisadmi
midrekilebas gamovricxavT) ama Tu im sityvaze aqcentis
gakeTebis mizniT~...
(Cven saamiso magaliTebs qvemoT moviyvanT...).

20
muxran maWavarianisaTvis sasveni niSnebi Tu `stri-
qonTa damtvreva~ – yvelaferi emsaxureba sityvis fasis
gagebas...
muxran maWavarianisaTvis sityvis fasi sxvaa...
TiTqos asea: sityva sityvaa leqsSic da cxovreba-
Sic... magram ar yofila ase; poetis azriT, `leqsSi mo-
qceuli sityva ufro mZafria, vidre igive sityva cxov-
rebaSi!..~
ra aniWebs leqsSi am simZafres sityvas? – xma!.. in-
tonacia!.. amas sasveni niSnebis daxmarebiT gadmoscems
poeti...
is, rac პოეტiseul simZafres sZens sityvas, sasven
niSanTa Taviseburi kombinaciiTa Tu variantebiT gadmoi-
cema... da striqonTa damtvreviT...
sityvas `moqneva~ sWirdeba, mTavaria, rogor moiq-
nevs sityvas poeti – amaSia misi sidiade: `rusTavelisa
da akakis Semdeg, galaktioniviT qarTuli sityva iSvia-
Tad Tu mouqnevia vinmes~...
metic, Cveulebrivi cxovrebiseuli sityva poetma
unda gaxednos, Tavisi damRa daasvas: `galaktionma ara
marto araerTi gauxednavi sityva gaxedna, TiTqmis yvela
qarTul sityvas Tavisi damRa daasva:
fexis yovel gadadgmaze, yovel sityvaze, _
myisve misi striqoni gamoxteba xolme.
mereda sad?!
im qveyanaSi, sadac rvaasi welia leqsi wvims, leqsi
quxs da leqsi elavs!..~
amgvar amonaridebs komentaric ar sWirdeba; ganmar-
tebac sWirs; es is SemTxvevaa, rogorc Tavad poeti
ityoda, roca saTqmels yvelaze ukeT Tavad ambobs na-
Tqvami...
21
ki, es `sityvaTa gaxedna~, `damRis dasma~ _ isaa,
rac Tavisebur saxes aZlevs leqss... sasveni niSnebi Tu
grafikuli saxe leqsisa gvexmareba amis aRqmaSi...
Aაi, es msjelobac movisminoT; iqneb es dagvexmaros
sakiTxis gaazrebaSi:
`orfaa galaktionis sityva;
sityva, rogorc sityva da sityva, rogorc xma, _
erTmaneTs erwymis, imuxteba ziari azriT, qmnis raRac
mesames da swored es raRac mesamea galaktioni.
galaktionis leqsis pulsi, _ zedmiweevniT qarTu-
li, _ uSualod qarTuli enis JRerazea damyarebuli~.
`orfa sityva~... `sityva, rogorc sityva da sityva,
rogorc xma~... `leqsis pulsi~... _ es is cnebebia, ro-
melTa ganmarteba mxolod muxran maWavarians SeeZlo...
Cven unda gavimeoroT, virwmunoT da vigrZnoT...
poeti enis stiqiaSi unda ijdes... es sxva ramea...
isev muxran maWavarians movusminoT:
`didi sityvieri maragi sruliad ar niSnavs `enis
stiqiaSi jdomas~...
enis stiqiaSi jdoma niSnavs: frazis, strofis qar-
Tuli enis bunebisamebr awyobas, erovnuli ritmis daWe-
ras.
vin da rogor gansjis: zis Tu ara esa Tu is poe-
ti enis stiqiaSi?
amis piruTvneli msajuli mexsierebaa: rac advilad
gamaxsovrdeba _ yvelaferi enis stiqiaSi zis.~
esec `muxranuli~ gaazrebaa...
`enis stiqiaSi jdoma~ enaze mudmivi muSaobis Sede-
gia, jojoxeTuri Sromisa...
`mweralma, poetia Tu prozaikosi, sargeblobs ra
xalxis eniT, iRebs ra mas, igi (es ena) unda daamuSaos
22
zedmiwevniT, daxvewos yovelmxriv, nawarmoebSi ar unda
iyos arc erTi zedmeti sityva, arc erTi cudi adgili,
arc erTi iaffasiani Sedareba, gapirovneba da a. S. ena
nawarmoebisa ise unda gaamSvenieros mweralma, rom
xalxs `gauWirdes~ Tavisi enis cnoba (kargi gagebiT).
mas mohyveba mkiTxvelTa gemovnebis gazrda, maTi yovel-
dRiuri sametyvelo enis daxvewa da gamSveniereba...~
`rodesac leqsSi araa zedmeti sityva, da arc aris
azrobrivad aucilebeli, rac ar unda bevri sityva iyo
Sig, mkiTxvels mainc cota sityva hgonia am leqsSi~...
im uzarmazar samyaroSi, rasac enis leqsikuri fon-
di hqvia, `sityva unda ipovo~, sityvebs unda daubruno
Tavisi `pirvelSobili mniSvneloba~... esaa poetis uci-
lobeli gamarjvebis winapiroba:
`movlenis, sagnis anda moqmedebis zustad gamomxat-
veli sityvis povna CemTvis dgas yovelgvar brwyinvale
Sedarebaze da saxeze maRla.
es meTodi sityvebs ubrunebs Tavis pirvelSobil
mniSvnelobas.
es meTodi uaxlovdeba enis warmoSobis xanas.
am meTodiT Seqmnili nawarmoebi mkiTxvelze tovebs
Zalze ubralo STabeWdilebas. სamagierod, am meTodiT
Seqmnili leqsi saocrad gamoxatavs imas, risTvisacaa
igi dawerili~...
leqsSi wina planze swored sityva unda iyos wamo-
weuli, Tu gvinda, rom mZafrad vigrZnoT qarTuli enis
siuxve da ferxorci, _ ase fiqrobs muxran maWavariani:
`murman lebaniZe ekuTvnis poetTa im pleadas, ro-
melTa poeziaSi wina planze sityvaa wamoweuli.

23
სwored am Tvisebis gamoa, rom murman lebaniZis
leqsebSi esoden mZafrad igrZnoba qrTuli enis siuxve
da ferxorci~...
da rom, poetis Semoqmedebis Rirseuli dafaseba
qarTuli sityvis dafasebaa, ase fiqrobs poeti:
`erTxel kidev dafasda sityva qarTuli.
SoTa rusTavelis saxelobis premia mieniWa saqar-
Tvelos sasiqadulo poets, giorgi leoniZes~...

muxran maWavariani ase xedavs: yovel sityvas aqvs


Tavisi `mZafri gemo, feri da suni~...
muxran maWavariani roca rusTavelisa da galaktio-
nis genialurobaze saubrobs, maSin wers: `garda rusTa-
velis sityvisa, arc erTi qarTveli poetis sityvas ara
aqvs iseTi mZafri gemo, feri da suni, rogorc galakti-
onis sityvas~...
da kidev: yovel sityvas aqvs Tavisi sakuTari rit-
mi; ritmi – sinamdvilis asaxvis yvelaze utyuari saSua-
leba. movusminoT:
`CemTvis qveyanaze araferi ar arsebobs ritmis ga-
reSe. sinamdvilis asaxvis yvelaze utyuar saSualebad me
mimaCnia ritmi. CemTvis yovel sityvas aqvs sakuTari
ritmi. CemTvis sityva aris Sedareba da mxatvruli sa-
xe~...…
ase rom, sityvaa mTavari... esec vTqvaT: sulxan-sa-
bas umadlis poeti qarTuli sityvisadmi miseul damoki-
debulebas:
`bukinistebis maRaziaSi erTxel sulxan-saba orbe-
lianis leqsikoni viyide. wignma, enisadmi, sityvisadmi
mwerliseulma ase faqizma mopyrobam mTeli Cemi arseba
SeZra. swored sabas vumadli, rom sityvisadmi saocrad
24
faqizi damokidebuleba gamiCnda. Semdeg `sibrZne sicrui-
sa~ wavikiTxe da sabam mTlianad damipyro. albaT am did-
ma siyvarulma damawerina sabasadmi miZRvnili leqsi~...
diax, sityvaao mTavari...
da ara mxolod sityva...
* * *
`xma aris mTvari! – saTqmelis Sesatyvisi xma!~ _
wers erTgan muxran maWavariani...
ra aris es `xma~?.. poeti aseT ganmartebasac iZle-
va: `leqsi, romelic ZiriTadad mxatvrul xmaSi azrovne-
bas warmoadgens, _ yovlad dauSvebelia, ganixilo, _
rogorc azrovneba mxatvrul saxeebSi... swored da mxo-
lod mxatvrul xmaSi azrovneba gaxlavT Sinaarsi eso-
den gacveTili sityvisa, _ niWi.~
TiTqos xma da intonacia sinonimebia muxran maWava-
rianisaTvis: `xmas aravin iRebs mwerlis intonaciis sa-
Wiroebaze...~ mwerals Tavisi intonacia unda hqondes;
amitom brazobs kidec zogjer _ `intonacia sxvisia~ (amas
ramdenimegzis imeorebs)... `savsebiT gansxvavebuli into-
naciaa~... diax, `xmaa mTavari~... `intonaciaa mTavari~...
`umaRles poetur gamarjvebad mimaCnia, azrisa da tona-
lobis Sesaferisoba, azris gamZafrebuli xmis aRmoCe-
na~... amitomac yovel azrs Tavisi xma unda SeurCios po-
etma sakuTari `xmis arsenalidan~... am xmiT unda gaamZaf-
ros azri...
Tavad ase qmnis leqss: `leqsis Seqmnisas sityvasa
da striqons xmamaRla warmoTqmiT iseve vusinjav JRera-
dobas, rogorc brolis WurWels anda musikalur in-
struments xmas usinjaven xolme. albaT, amis gamoa, rom
piradad Cemze Cemi leqsebis umravlesoba swored xmamaR-
la kiTxvisas tovebs srulyofil STabeWdilebas~...
25
`xmas usinjavs saTqmეls~... cnobili faqtia: muxran
maWavariani leqsebs zepirad Txzavda; bolTas scemda da
ise Txzavda... `xmas usinjavda~ da roca CaTvlida leqss
dasrulebulad, mere gadahqonda qaRaldze... esec cnobi-
lia: swored es faqti gaiTvaliswina ojaxma da, roca
axali bina miiRes maWavarianebma, ori oTaxi gaaerTianes,
rom leqsis Txzvisas meti sivrce hqonoda sasiarulod
poets...
erTgan wers muxran maWavariani: `rogorc samRer-
lad aris saWiro xma da smena (ukeTu kaci urcxvi ar
aris), aseve leqsis wasakiTxad aucilebelia leqsis wa-
kiTxvis codna. leqsi ise unda waikiTxo,_ rogorc igia
dawerili, da ara ise, _ rogorc Sen gsurs~...
leqsis Tematikas, Sinaarss (anu saTqmels) unda Se-
esabamebodes xmao, intonacia... leqsi unda `moergos~ ga-
remos, auditorias... _ wers erTgan poeti: kldekars vi-
yaviTo, `iqaurobas rusTavelis striqoni moergo mxo-
lod...
ra gaewyoba! _
yoveli poetis xmas Tavisi asparezi aqvs~...
(gadaxveva: hyvebian: 1964 wels universitetSi ova-
ciebi ar cxreboda da xelSi ayvanili gamoiyvaneso dar-
bazidan poeti!.. im darbazs muxranis xma moergo...).
`mkiTxvelma waikiTxos ise, rogorc avtors dauwe-
ria isinio~... am TvalsazrisiT gadavxedoT muxran maWava-
rianis poezias; rac arsebiTia, movusminoT, rogor ki-
Txulobs poeti sakuTar leqsebs da vcadoT, ise waviki-
TxoT _ ar davukargoT (ar SevucvaloT) xma... Tu Se-
vZlebT, SevudaroT misi wakiTxuli (zepiri intonaciebi)
dastambul leqsebs da amovxsnaT saidumlo `misi sasveni
niSnebis sistemisa~, misi `poeturi xmis Teoriisa~... anda
26
`datexili striqonebisa~, anu misi leqsebis grafikuli
Taviseburebisa...
diax, muxran maWavarianis `Teoria~ sityvaze, xmaze,
wertilze, striqonTa datexaze uSualo kavSirSia imas-
Tan, rasac sasven niSanTa sistemas veZaxiT muxran maWava-
rianis poeziaSi... poets araferi `eSleba~ (Tu `gramati-
kulad ganaTlebulma~ redaqtor-stilistebma poetisada
uneburad ar Caaswores...)...
ra Tqma unda, yvela Tavisebur SemTxvevas ver av-
xsniT, ubralod, Cven vcdiT, vaCvenoT es Taviseburebebi
(cxadia, SeZlebisdagvarad...)...
* * *
karga xnis winaT galaktion tabiZis saxl-muzeumSi
(TbilisSi) xelnaweri vnaxe leqsisa `me da Rame~. ucna-
urma punqtuaciam miiqcia Cemi yuradReba:
`axla, roca am striqons vwer, SuaRame iwvis,
dneba,
sio, sarkmliT, monaberi, velTa zRaprebs, meubneba,
mTvariT, nafens, aremare, ver, icilebs, vercxlis
sabans,
sio akrTobs da atokebs Cems saxlis win iasamans~.
pirvel da meoTxe striqonebSi punqtuacia Cveuleb-
rivia (normatuli), meore da mesameSi _ araCveulebrivi.
yoveli sityva mZimiT gamoiyofa, garda substantiuri
msazRvrel-sazRvrulisa (velTa zRaprebs da vercxlis
sabans _ erT sintaqsur erTeuladaa aRqmuli)... CemTvis
xelmisawvdom arcerT beWdur gamocemaSi punqtuaciis
xelnaweriseuli varianti araa warmodgenili... cxadia,
poetisaTvis es ar Cans punqtuaciuri lafsusi...

27
arc is mgonia SemTxveviTi galaktionTan, roca
mxolod strofis bolosaa dasmuli wertili, strofSi
sxva sasveni niSani araa:
`aseTia nazi bedi
bedi rCeul feris
sicocxleSi TeTri gedi
mxolod erTxel mReris.~
galaktionis sul ramdenime xelnaweri maqvs nanaxi;
magram am orma faqtma damafiqra: sasveni niSnebis sakiTxi
poetur teqstSi ar aris ise martivad, rogorc es gra-
matikosebsa da stilist-redaqtorebs gvgonia. interesi
am Temisadmi swored galaktionma gamiCina da Semdeg mux-
ran maWavarianisa da ana kalandaZis poeziam miiqcia yura-
dReba. amTaviTve vTqvaT: am Temaze saubris SesaZleblo-
bas ZiriTadad xelnawerebi iZleva, Tumca beWduri gamo-
cemebic mniSvnelovania (gansakuTrebiT muxran maWavaria-
nis SemTxvevaSi). diax, redaqtor-gamomcemelTa gramati-
kuli ganswavluloba xSirad arRvevs (ewinaaRmdegeba) av-
toris nebas... da, rogorc Cans, avtoric `iZulebulia~
dahyves maT nebas; Tumca araa gamoricxuli avtoriseuli
variantebic...
am mxriv sainteresoa muxran maWavarianis leqsis
`saba~ xelnawerisa da beWduri variantis Sedareba.
`sabas~ xelnawers TariRi uzis: `1949 w. 23/XII.
saRamo~. beWdur variantTan 60-mde sxvaobaa punqtuacia-
Si. ZiriTadad es aris sami wertili (...), Zaxilis niSani,
wertil-mZime, tire kombinaciuri variantebiT (_/,_/!_);
erTi striqoni `galaktioniseburadaa~ warmodgenili _
yvela sityvasTan (garda msazRvrel-sazRvrulisa) sasve-
ni niSani, oRond mZimis nacvlad sami wertilia gamoyene-
buli: `...mze... eTxoveba... albaT... axla... turfa tanZias...~
28
(cxadia: m. maWavarianisaTvis im dros galaktionis is
xelnaweri ucnobi iyo!). kombinaciebi (,_/!_) xelnawerSi
araa; es avtoris Semdegdroindeli Semoqmedebaa.
srulad warmovadgenT `sabas~xelnawer da beWdur
variantTa Sedarebas. daTqmuli pirobiTi niSnebi:
(,) _ mxolod xelnawerSi
[,] _ mxolod nabeWdSi
, _ orivegan (ufrCxilebo)
saba
orbeliani(,) ludoviko meToTxmetesTan(,)
alodines da[...] me[T]xuTmete kacad Sevida[.](!)
(...)cameti ludoviko kedlidan iyureba[.](,)
cicas efereba lui meToTxmete[.](,)
xalxs xma daukarga mefis siyruema, [–]
mefes xalxze metad kata ecodeba.

xelmwifem sabas naubari moisminara[:](;)


_ oh[...](!) oh[...](!) oh[...](!) oho – Tqva da TiTqos
kidec inana[.](,)
magram amiTi araferi gamovidara(,)
[(]sabas xma rodi waagavda knavils katisas[)][;](!)
rac Seitana[, –] iseve is gamoitana
im saxelganTqmul versalidan(,) elCman
qarTlisam.
– wvima ar ari! (–)
sabas kaba dausvela ram?(!)
– Tovli ar ari! (–)
sabas Tavi gauTeTra ram?(!)
– yinva ar ari! (_)
sulxan-sabas akankalebs ra?!

29
– ram daasvela?(!)
– ram daTeTra?(!)
– ra akankalebs?(! –)
saqarTveloa
misTvis[:]
wvimac,
Tovlic da yinvac!..(.)
mze(...) eTxoveba(...) albaT(...) axla(...) turfa
tanZias[...](,)
es sicxadea[,] sulxan-sabav, Tu fantazia?!

dedis cremlebi
yayaCos da balaxebs awvims, (–)
alvis CeroSi
tiris deda Svils motacebuls, (–)
stambolSi Svili dedas tiris[,] – (h)yidian
ymawvils(,)
(Wvreten jvaris win
wminda ninos(,)
muxlze dacemuls).

_ ramdens afaseb mag pataras? – hkiTxa sparsulad


sabam sparsels da mouTmenlad eloda pasuxs.
– ui[,](!) qarTveli megona da sparsi yofila! (–)
warmoTqva balRma, (–) yuri mohkra ra sabas
sparsuls.
_ ara[,] patarav[,] qarTveli var[,] qarTveli[,](!)
gesmis[?]!
– ui[,](!) dedasTan wamiyvane[,](!..) wamiyvan[,] Zia?(!)[..]
sabas cremlebi moeZala[,–] atirda kaci, (–)
Tavis balRoba gaaxsenda[,](–) Tavis tanZia.
30
viT es ymawvili[, –] saqarTveloc[, –] ase mcirea,
saqarTvelosac, viT am ymawvils[,] ase (h)yidian...
(–„)safrangeTs vTxovoT: gviSveliso, –)
sasaciloa[! –](,)
Seni vaxtangi ludovikos fexze hkidia.
ase fiqrobda sulxan-saba xeljoxiani.
mxardamxar sabas
is pawia biWi mosdevda[...](.)
– mogwyinda gana(?) unayofod[,] elCo yiali?! [–]
guls nu gaitex! [–] muxa kvlavac Seimoseba[!](.)

vfiqrobT, STambeWdavi suraTia... ase muSaobda poe-


ti punqtuaciaze...
kidev erTi saintereso magaliTi: erTi cnobili
leqsis erT strofs muxran maWavariani ramdenjerme dai-
mowmebs _ orjer `CanawerebSi~, erTxel oTxtomeulis
winasityvaSi. beWdavs oTxtomeulSic da sxvaganac. sasve-
ni niSnebi gansxvavebulia:
1 2 3 4 5
nakuw-nakuw-nakuw-nakuw ki ara , ; , ! !_
gaumarjos, gaumarjos mTlinad , : : !_ !_
miwiana, /kaciana, /ciana , ,_ ,_ !– ,_
saqarTvelos moTminebis fialas ! . ! ! !
1 _ `Canawerebi~, gv. 45;
2 _ `Canawerebi~ gv. 53;
3 _ oTxtomeulis winasityva;
4 _ asi leqsi;
5 _ oTxtomeuli, t. I.
standartuli punqtuaciis wesebs I varianti em-
Txveva; II-III _ nawilobriv (gansxvaveba araa arsebiTi);
IV-V `muxranuli~ variantia. ratom aris aseTi mraval-

31
ferovneba? rogorc Cans, es imazea damokidebuli, ra
ganwyobazea poeti, rogor kiTxulobs erTsa da imave
strofs sxvadasxva dros, sxvadasxva viTarebaSi... roca
ambad gviyveba (Canawerebsa Tu winasityvaSi), punqtuacia
TiTqmis Cveulebrivia; roca leqsad gvawvdis, maSin `xma-
sac~ gvikarnaxebs wasakiTxad; amas emsaxureba `muxranu-
li~ sasveni niSnebi... me ase vfiqrob... asea viTom?..
* * *
muxran maWavarianis stilis Taviseburebad unda mi-
viCnioT kombinaciebi: mZime da tire (, _), Zaxilis niSani
da tire (! _). es kombinaciebi Cveulebrivia tradiciul
sistemaSi: mZime Tu Zaxilis niSani frazis Sinaarsze mia-
niSnebs (TxrobiTi, Zaxilis, brZanebiTi...), tire gamijnavs
avtoriseul da personaJiseul teqsts. muxran maWavari-
anTan am funqciiTac gamoiyeneba es kombinsciebi:
`me var da Cemi cxenio! _ uxmod iZaxda mxedari~.
`CamoarTves cxeni:
_ aqeT! _ uTxres xeliT~.
`_ rao, _ vaxtangma, _ vin ari?
`gmadlobT, ar vewevi, magram Tqveni xaTriT, _ vi-
tyvi me.~
poetTan adreul xelnawerebSi mxolod am funqci-
iT gamoiyeneba es kombinaciebi ( , _ / ! _). mogvianebiT
sxva daniSnulebas iZens; mogvianebiT iqceva muxran maWa-
varianis stilis Taviseburebad.
magaliTebi:
`Tu xar kaci, _
gmarTebs codna, _
Tvalis xuWva ici mitom, _
Tvali Seni
yelaferze, _
32
yelaferze, _
rom ar Wyito.~
am leqsSi xuTjeraa gamoyenebuli kombinaci (,_).
amaTgan oTxjer `wesebiT~ mZimea saWiro, erTxel (bo-
lo SemTxveva) orive zedmetia...
sxva magaliTi:
`aRarc sabaa!
aRarc, _ besiki!
aRarc, _ vaxtangi!
aRarc, _ arCili!~
aq samjeraa naxmari mZime da tire; samive SemTxveva-
Si `wesebiT~ mxolod tirea saWiro.
sxva SemTxveva:
`umTavresi,
vatyob,
amJamad, _
gamZleobaa.~
an: `gadasaWreli sakiTxebi, _ gadaiWreba~.
am SemTxvevebSi (, _) orive zedmetia...
Tumca modiT, ase vTqvaT: `wesebiT~ aris zedmeti...
poetisaTvis? _ cxadia, ara...
aseve sainteresoa kombinacia _ Zaxilis niSani da
tire (! _). ar xdeba misi daniSnulebis gaazreba tradi-
ciuli wesebiT... magaliTebi:
`...da dagewera, _
xar qarTulad risi damweric! _
dante vin ari! _
homerosze iqnebi meti!~
anda:
`usityvod! –
fiqriT! _
33
mxolod fiqriT:
Raribis colma gainatra coloba mdidris~.
erT leqss moviyvan, romelSic mxolod Zaxilis ni-
Sani da tirea; organ kiTxvis niSani emateba. grafikuli
saxec sainteresoa (damtvreuli striqonebi, `kiburad~
awyobili):
`ara da ara! _
ar unda Sedrke! _
exete xev-xev! _
ixoxe tye-tye!
ixoxe tye-tye! _
exete xev-xev!
dagces?!@_
xelaxla wamoxti fexze! _
kvlav dagces?! _
isev wamoxti fexze!
da kidev erTxel! _
da araerTxel! _
da araerTxel! _
da kidev erTxel! _
da kidev erTxel! _
da kidev erTxel! _
satanas
kverTxi
saxeSi
xeTqe!
ara da ara!
ar unda Sedrke!~
nu SevecdebiT teqstis sintaqsuri analizis safuZ-
velze sasven niSnebs funqciebi movunaxoT... arada, raRac

34
kanonzomiereba aSkaraa: Zaxilis niSani yvelganaa (19),
kiTxvis niSani organ; 13-jer Zaxilis niSanTan tirea...
leqsSi sxva sasveni niSani araa...
da TiTqos moulodnelia: iseT leqsSi, rogoricaa
`anduyafaro, liparito, darno mTaTano~ _ sadac ocze
meti mimarTvis formaa da iseTi amaRlebili ganwyobile-
ba (ver damadumon, ver damZalon, Tunda Camqolon...~),
araa ar erTi Zaxilis niSani...
aris leqsebi, romlebSic mxolod wertilebia gamo-
yenebuli (erTgan ori):
`gigoneb.
siSore gawarsulebs.
xeebs vakvirdebi gaZarculebs.
ufoTlod
vicani
Wadari.
da aq ra ician:
foTlebi amisi mand ari.~
aris SemTxvevebi, roca leqsSi mxolod mZimeebia
(boloSi wertili):
`gamiskdes miwa,
damaxrCos Tovlma,
mivece Smagi mdinaris zvirTebs,
Rimilis garda,
me Seni mtroba
Tu rames mgvrides~.
sami wertili:
`cotac da...
cotac da...
sacaa vikivleb!..

35
momwyinda...
momwyinda...
momwyinda...
momwyinda...
momwyinda
yoveldRe
erTi da igive!~
tradiciuli wesebiT mimarTvis forma winadadebis
sxva wevrebidan mZimiT gamoiyofa; muxran maWavariani mi-
marTvis formas sistemebr wina mxridad ar gamoyofs
mZimiT:
`eg sicruea sulxan sabav, Tu fantazia?!~
`gamarjoba naTelo mTvarev!~
`muxrani ar gaxsovs Se kai qalo?!~
`geliT gazafxulo, geliT!~
`gamosrolilo xevsureTiT leqso xalxuro,~
Basea xelnawerebSic (romlebic minaxavs) da nabeW-
dSic. aris logikac am `wesSi~: ramdenadac davkvirvebi-
var, avtoriseuli deklamaciis dros mimarTvis forma
winamaval frazasTan erTad warmoiTqmis da pauza ar ig-
rZnoba... Tumca gamocemebSi zogjer Tavs iCens redaq-
tor-stilistTa Careva: `engurTan, Cemo aragvo, xma aRar
amogeReba~... magaliTad, xelnawerSi mZime ar aris mimar-
Tvis win Semdeg SemTxvevebSi:
`kartofils ar miirTmevT qalbatono agrafina?~
`sircxvili ar gvaWamo, Tu Zma xar kowia!~
nabeWdSi orivegan mZimea... es kidev erTxel adastu-
rebs imas, rom gamocemis dros didi sifrTxilea saWi-
ro, rom ar Selaxos avtoris neba...
aris SemTxvevebi, mimarTvis formis orive mxridan
tireebiT gamoyofisa: `Sen _ sisxlo Cemo _ sad ar da-
36
Rvrilo~...…ver vityviT, es mimarTva sxva mimarTvebisgan
riT gansxvavdeba~...
mokled, gvaxsovdes muxran maWavarianis azri: `pi-
radad me leqsSi sasven niSnebs vaniWeb, meti rom ara
vTqva, did mniSvnelobas~...
da striqonebis `damtvreva~... gvaxsovs, zemoT vsa-
ubrobdiT: muxran maWavariani sasveni niSnebis tolfas
mniSvnelobas aniWebs leqsis grafikul saxes. rogor
`amtvrevs~ striqonebs da ratom `amtvrevs~ striqonebs?
movusminoT:
`ratom `vamtvrev~ magaliTad me leqsis striqo-
nebs?! ratom valageb sityvebs xan `kiburad~, xan `simaR-
leze~, xan `jvaredinad~?!
me ar vjerdebi moqmedebis sityvierad xatvas da
xSirad mivmarTav sityvebis ganlagebiT xatvas moqmedebi-
sas~...
axla magaliTebi: ramdenime saintereso magaliTi
zemoTac moviyvane: `ara da ara! _~; `gigoneb.~; `gamis-
kdes miwa,~; `cotac da...~
oroide sxva magaliTic:
`naTlad ganixvna zecis karibWe:
xmeleTiT
avarda
cad
evkalipti...
erTi
kargi
dRe
(viT araerTxel),
dRes, erTxel kidev
Ca _
37
mo _
ya _
lib _
da!~
anda:
...`wuTiT mosvlis da samudamod wasvlis SuaSi, _
var axla rogorc,_
viyo
unda,
nuTu,
sul
ase?!~
anda:
`minda da minda!_
minda da minda!_
minda da minda!_
vadido minda
RmerTi, romelmac me amomzida
uwylo,
umzeo,
uZiro
Widan, _
sadac uricxvi bedkruli darCa~.
anda:
`ta,
ta,
ta,
ta!
ranairad brdRvinavs aragvi!
xo,
xo,
38
xo,
xo! _
xmeleTs rogor exeTqeba zRva!
ara!
sxvisi misabaZi
ra mWirs, _
Tvara, _ ki!..
sxva
roca me Semomnatris,
me
mivbaZo sxvas?!~
warmovadgenT grafikul variantebs yovelgvari
komentaris gareSe:
* * *
`gamomemSvidoba... SevniSne sinanuli;
movdivar! _
ginaxavT TvaliT sixaruli?!
es me var,
es me var,
es me var, miwao.
es me var,
es me var,
es me var, cao...~
* * *
`da
wvima,
wvima,
wvima,
wvima,

39
wvima da wvima _
aris mudamdRe
am xeobis fiqri da natvra~.
* * *
`Camovida fexad zeca;
gailumpa SrialeTi...
axla,
neta,
damsva me da
momca
kargi
wigni
erTi!~
* * *
`mas ukan, rac gaCnda xalxi _
erTs gemudarebi miwyiv:
Tqvi!
Tqvi!
Tqvi!
Rirs?! _
Rirs Tu ar Rirs?! _
pasuxis gamxade Rirsi!~
* * *
`saSvels rom aRar maZlevs xolme mamulze fiqri,
xandaxan
gulSi
RimiliT
vityvi: _
ra Cemi Wkuis saqmea neta
mamulo Cemo, gilxins Tu giWirs!~
40
* * *
`virbinoT!
virbinoT! _
balaxi svelia,
Releo gaxsovar?!
micani, cao?!
Sen rao, niavo@!...
* * *
`mamuli sisxliT gaajeres imdenad mtrebma, _
wvimas ver itans...
drodadro
cremli
isev
wveTavs
sabas wveridan, _
TiTqos
TovliviT TeTri wveri _
TovliviT dneba.~
* * *
`amodis
axla
avtobusi
aRmarTze
qSeniT, _
rom ar gagaswros,
facifuciT tansacmels icvam...~
* * *
`jda vaxtang mefe martoka, _
uxanjlod da ulaxtod.
41
maRlidan naxa:
sirbiliT
kibeze
kaci
axtoda...~
* * *
`saxlSi SemohyavT saidanRac diaci siZvis
da...
sigareti
saferfleze
TavisiT
iwvis.~
* * *
`xma nadurisa yanidan, _
mamapapuri yaida;
_ e, _ boSo! _
qori! _
ariqa!
_ e, _ biWo! _
Tofi! _
ariqa! _
ra iqna?! _ neta, _ ra iqna?! _
morCa?! _ gaTavda?! _ waritra?! _
morCa! _ gaTavda! _ waritra! _
guda-nabadi aikra!~
* * *
gvaqvs aseTi `martivi~ variantebic _ yovelgvari
`grifikis~ gareSe.
`vnaxe enguri romelic kldes RrianceliT exleba;
engurTan Cemo aragvo, xma aRar amogeReba.~
42
aseTi grafikuli variaciebi (anu `datexili~ stri-
qonebi _ xan `kiburad~, xan `simaRleze~, xan `jvaredi-
nad~...) uTvalavia... muxran maWavarianis fantazia amouwu-
ravia... Cven es vikmaroT...
ramdeni visaubreT... SevZeliT poetis raime saidum-
los amoxsna? _ ra mogaxsenoT... Taviseburebebze, origi-
nalurobaze miniSnebas ki SevecadeT... zogadad ase davas-
ruloT:
xma, sityva, wertili, datexili striqoni... _ esaa
muxran maWavarianis poeziis saidumlo... damxmare saSua-
leba poeturi saTqmelis mkiTxvelamde zedmiwevniT zus-
tad misatanad...

krebuli `qarTvelur enaTa struqturis


sakiTxebi~, XIV, 2018

43
fiqrebi muxran maWavarianze, anu masalebi
biografiuli narkvevisaTvis∗

winaTqma
12 aprili muxran maWavarianis dabadebis dRea. ba-
tonma muxranma mecxre aTwleulSi Seabija. rva aTeuli
weli Rirseulad iara... rva aTeuli wlis ganmavlobaSi
saqmiTa da sityviT zida saqarTvelos Wir-varami... fiq-
riT zida, leqsiT zida da Cvenc uamravi safiqrali ga-
gviCina... muxran maWavarianis mier ganvlil rva aTeul
welze vfiqrob da momaval welTa simravles vusurveb
baton muxrans saqarTvelos saimedod!...
fiqri pirveli
`qarTuli sityvis didi mouravi~ (m. maWavarianis
frazaa) giorgi SatberaSvili ityoda: kargi dRe is
dRea, romelic sikeTiT dagamaxsovrebs Tavso... da, vfiq-
rob, CvenTvis karg dReTa saTvalavSi CaiTvleba is dRec,
romelsac muxran maWavarianTan erTad gavatarebT, muxran


2009 wlis 17 dekembers rusTavelis TeatrSi 18 saaTze gaimarTa
muxran maWavarianis saiubileo saRamo. 20 saaTze restoran `metexis
CrdilSi~ _ saiubileo saRamosadmi miZRvnili vaxSami. ramdenime dRiT adre
b-ni muxranis davalebiT damireka poetis qaliSvilma, Cemma megobarma nana
maWavarianma da b-ni muxranis Txovna gadmomca: `metexis CrdilSi~
gamarTul vazSamze meTamada. CemTvis es didi pativi iyo (miT umetes
saqveynod cnobili Tamadis saRamoze!..)... saRamo iwereboda. mere mirCies
megobrebma, es Canawerebi gamomeqveynebina... ase iqca `sadRegrZeloebi~
`fiqrebad~... es teqsti gamosaqveyneblad b-ni muxranis sicocxleSi gadaveci
redaqcias, magram... mere minaweris gakeTeba momixda...
44
maWavarianis leqsTan gavatarebT, muxran maWavarianze
fiqrSi gavatarebT...
erT moRvaweze wers muxran maWavariani, saqarTve-
loTi daavadebuli kaciao da `RmerTma numc gahyaroso
igi am sens, vinaidan es is senia, romlisganac rogorc
ki ganikurnebi, leSi xar maSinveo~... da Tu vinmeze iT-
qmis dRes es sityvebi, muxran maWavarianze iTqmis upir-
velesad: saqarTveloTi da qarTuli eniT daavadebuli
kacia igi...
ar aris ioli muxran maWavarianze (rogorc yvela
klasikosze) saubari: yvelas Cveni muxrani gvyavs da me
Sevecdebi `Cems muxran maWavarianze~ gesaubroT...
albaT yvelasaTvis, magram Cemi TaobisaTvis muxrani
sul sxvaa: samociani wlebis quTaisSi ambad movida: uni-
versitetSi (maSin erTi universiteti iyo!) muxran maWa-
varians iseTi leqsebi waukiTxavsooo... xelnawerebi Camo-
itanes quTaisSi da Cumad vukiTxavdiT erTmaneTs: `Tu
vinme fiqrobs, dadumdes ena, Senc ar momikvde! ara da
vera!..~ da, gaxsovT, albaT... `axla ki droa! _ solomon
roma, kvlav daiquxos saqarTveloma~; Tu _ `gaumarjos
saqarTvelos moTminebis fialaso~... am leqsebma uamravi
kiTxva gagviCina `sabWoTa mowafeebs~:
_ ras niSnavs `dadumdes ena~?
_ vis surs Cveni enis dadumeba da ratom?
_ risi droa axla?
_ ra SuaSia solomoni?
_ rodis daiquxa saqarTvelom, kvlav daquxebas
rom iTxovs poeti?
_ da sxva... da sxva...
RvTis madliT, Cemi bavSvobis quTaisSi iyvnen iseTi
adamianebi, visac SeeZlo am kiTxvebze pasuxis gacema da...
45
Cven sul sxvani gavxdiT... iseTebi, vinc CvendaTavad sa-
mociani wlebis bolos studqalaqur Sekrebebze vbedav-
diT, muxranis es leqsebi gveTqva da `saqarTvelos mo-
Tminebis fiala~ gvedRegrZelebina; kvlav daquxeba gve-
natra saqarTveloisi... ai, amisTvis madloba muxran maWa-
varians, Tavisi mZlavri poeturi xmiT CvenSi is mZafri
nervi rom gamoaRviZa, qarTuli rom hqvia!.. faqtobriv,
erovnuli moZraoba CemTvis da mravali CemnairisTvis sa-
mocian wlebSi am leqsebiT daiwyo...
zemoT vTqvi, `saqarTveloTi daavadebuli kacia
igi~-meTqi; visurvebdi, `epidemiad~ qceuliyos es seni
da `muxranis avadmyofoba~ gadasdebodes sruliad saqar-
Tvelos _ yvela qarTvelsa Tu araqarTvels!...
fiqri meore
`saqarTveloTi gaxarebuli,
saqarTveloTi gamwarebuli,
saqarTveloTi gulanTebuli,
saqarTveloTi guldaTuTquli~ kacia muxran maWava-
riani. ar Sevcdebi, Tu vityvi: saqarTvelo, qarTveli da
qarTuli Tavis poeziaSi imdenjer aravis uxsenebia, ram-
denjerac muxran maWavarians...
erTgan muxrani wers: `agerwinas (es sityvac mo-
mwons!) safrangeTSi viyavi; vdgavar frangul miwaze, vaT-
valiereb versals; movixede ukan: ager ar dgas Cemi kak-
lis xe? Cemi orsarTuliani saxli? Cemi izvara da Cemi
laSura? Cemi mtkvari da Cemi aragvi?... dganan da Semo-
mcqerian; _ gamecina, _ fexi miwas davkari:
_ damekargeT-meTqi aqedan! _ dabrundiT-meTqi Sin! _
gagigonia! fexic ar moicvales, _ dganan da Tvals
ar maSoreben! _ usityvod meubnebian: sadac Sen xar,

46
Cvenc iq unda viyoTo!~ da oTxmoci welia, muxranTan
erTad modian (an: muxrani modis maTTan erTad) argveTi
da yvareli, saCxere da Tbilisi, WeraTxevi da dariali,
uSba da myinvarwveri... esaa muxran maWavarianis saqarTve-
lo!... es is saqarTveloa, `ori cremlidan~ rom Wvretda
saba!.. es is saqarTveloa, `bedi qarTlisa da qarTlis
Wiri isev rom udgas dRis wesrigSi~... es is saqarTve-
loa, ase rom moumravlda `gugulis kvercxi~... `me sa-
qarTvelo ar msurs amgvario!~ _ ityvis muxrani da vi-
survoT, gvqonodes iseTi saqarTvelo, muxrans rom
surs, muxrans rom ekadreba!..
fiqri mesame
ra aris qarTuli ena?
iliam brZana, RvTaebrivi saunjeao: `sami RvTaebrivi
saunje dagvrCa Cven mama-papaTagan: mamuli ena da sarwmu-
noeba~...
iakobma brZana, qarTuli ena Cveni erovnebis umTav-
resi burjiao: erovnebas oTxi burji aqvs _ mamuli, ena,
erovnuli skola da sarwmunoebao...
qarTuli ena Cveni erovnuli meobis safuZveliao, _
es mecnierma brZana _ arnold Ciqobavam...
da mainc, ufro poeturi, ufro STambeWdavi da
originaluri ganmarteba, raic muxran maWavarianma brZana,
me ar meguleba:
`qarTuli marto enaa?!
qarTuli qarTvelT rwmenaa!
RmerTia!
bedisweraa!
zRva roa! _
imodenaa!~

47
rusTaveli muxranisaTvis `qarTuli sityvis mxe-
darTmTavaria~, giorgi SatberaSvili _ `qarTuli si-
tyvis didi mouravi~... muxran maWavariani amasac ityvis:
rusTaveli qarTveli rom ar yofiliyo, `vefxistyao-
sans~ ver dawerdao; anu: `vefxistyaosani~ mxolod qar-
Tul enaze SeiZleboda daweriliyoo... da imitomac Se-
Zlo qarTvelma kacma qarTul enaze `vefxistyaosnis~ da-
wera, rom `daviT aRmaSeneblis xmalzea damynili kalami
SoTasi~!.. esec qebaa qarTuli enisa, morigi qeba... da:
aravis imdeni xotba ar uTqvams qarTuli enisa, ramdenic
muxran maWavarians; aravin cdila imdennairad da iseTi
kuTxiT daenaxvebina CvenTvis dedaena, rogorc es muxran-
ma moaxerxa... mxolod mas SeuZlia warmoidginos da dai-
naxos, `rogor igeriebs patara qarTveli orTaviani ar-
wivis klanWebs iakob gogebaSvilis `dedaeniTa~!... mxo-
lod mas SeuZlia Wirisufalis TvaliT daacqerdes `si-
tyvis konaSi~ SemorCenil `gardacvlil sityvebs~... de-
daenis siyvarulma daawerina poets Svidi didebuli
gamokvleva Svidi qarTuli sityvis Sesaxeb _ SesaSuri
profesionalizmiT Sesrulebuli... da metic _ asamde we-
rili Tu SeniSvna, ortomeulis meore tomSi rom gamo-
aqveyna... ai, esaa muxraniseburi siyvaruli dedaenisa _
qarTuli enisa!
`enaSia Cveni qarTveloba!
enaa Cveni sarwmunoeba!
naxavT somexs, ar icis somxuri da aris somexi!
naxavT ebraels, ar icis ebrauli da aris ebraeli!
ver naxavT qarTvels, qarTuli ar icodes da qarTve-
li iyos!~ _ ase fiqrobs muxran maWavariani da es qarTuli
ena udRegrZelos RmerTma muxran maWavarians!..

48
fiqri meoTxe
erTi suraTi maqvs nanaxi: sruliad saqarTvelos ka-
Tolikos-patriarqi uwmindesi da unetaresi ilia meore
da muxran maWavariani pirispir dganan; uwmindesi da une-
taresi RimiliT esaubreba monusxul poets... iseTi STa-
beWdileba mrCeba, TiTqos am saubarSi uTxra kaTolikos-
patriarqma muxrans: `Tqveni gamosvlis dros me gamaxsenda
macxovris sityvebi. man ase uwoda Tavis or mowafes: `Ze-
no quxilisano!~ Tqven SegSveniT es _ Zeo quxilisao!~
da mesmis, muxranis xmiT rogor quxs, rogor re-
kavs dumili `jvriT, alaverdiT, gelaTiT, tbeTiT... zar-
zmiT, opiziT, oSkiT, xaxuliT~... da vxedav, rogor
iwers pirjvars ZeÁ≤quxilisaÁ:
`mtruli aSoros mzera!
avs ar exilos Tvals!
jvari sweria gelaTs!
jvari sweria jvars!~
da vnatrob: isminos RmerTma locvaÁ Zisa Qquxili-
saÁsaÁ _ jvari eweros saqarTvelos kaTolikos-patri-
arqs, jvari eweros qarTul eklesias!..
fiqri mexuTe
qeTevan maRalaSvils uTqvams, aravin icis, niWi vis
daecema zecidan TavSio... hoda, uboZa zecam es niWi mux-
ran maWavarians... magram marto RvTis wyaloba klasiko-
sad ver aqcevs kacs: niWs garemo sWirdeba, didad niWie-
ri kaci klasikosad rom iqces... hoda es garemo upirve-
lesad ojaxia... da RmerTma es garemoc uboZa muxran ma-
Wavarians _ didi qarTuli ojaxi!.. poeti ase moigonebs
dedas: `dedaCemi magari da marTali qali gaxldaT; pir-
dapiri. zedmiwevniT obieqturi. akakis garda poetad ara-
49
vin miaCnda. zepirad icoda araerTi, aramcTu leqsi, poe-
mac ki akakisi~... erTi SexedviT, TiTqosda moulodnelia
is, rac muxranis disTvis uTqvams qalbaton Tamars, `me
ar momwons, Svilo, muxranis leqsebio~... da amas ambobs
akakis zepirad mcodne qalbatoni am leqsis avtoris Se-
saxeb: `mcxeTiT. wyneTiT. TuxarisiT. CorTiT. oTxiT.
ToxarikiT _ uxalisod Tu xalisiT miaSura xalxma
Tbiliss~... anda: `gaepareboda xolme mamobilsa da dedis
saflavze tiroda saqarTvelo~... magram aq mTavari sxvaa:
Svilisadmi dedis momTxovnelobaa aq mTavari da swored
esaa is garemo, romelmac `misca niWs gza farTo~... ar-
cTu Soreul warsulSi dedas wiwilebiviT dauTvlidnen
Svilebs da sadRac borCaloSi gveyoleboda gmiri deda...
muxranis dedaa gmiri deda...
saidan aseTi moqneuli frazebi muxran maWavariani-
sa; aseTi sxarti, zusti, lakoniuri enobrivi azrovneba...
nana miyveboda: ivane maWavariani _ muxranis mama _ SeuZ-
lod yofila; wuxda Turme; Tamari amSvidebda: nu geSi-
nia, vaniCka, nu geSiniao... rava nu meSinia, Se qalo, _
uTqvams ivanes, _ quTeisSi ki ar mivdivaro...
hoda, ai, saidan moqneuli frazebi, sxarti enobrivi
azrovneba, moswrebuli sityva... esaa is garemo, romel-
mac `misca niWs gza farTo~...
dedas rom uTqvams, muxranis leqsebi ar momwonso,
gulSi CarCenia das _ dodo maWavarians _ romelsac ea-
mayeba, qveyanas moswonso Cemi Zmis leqsebi... dis saamayo
Zma!.. gvian gaumxelia es `dardi~ ZmisTvis… da es aris
swored is garemo, romelsac ojaxi hqvia... hoda, niWTan
erTad gangebam muxrans is garemoc uboZa, romelmac mi-
sca `niWsa gza farTo~, gza _ mTawmindisaken mimavali...

50
fiqri meeqvse
sulxan-saba orbelianis evropaSi mogzaurobis pa-
rizuli dRiurebi ar SemorCenila; muxran maWavarianma
`aRadgina~ igi: rogor alodines saba ludovikosTan,
rogor gaucruvda imedebi orbelians: `rac Seitana, iseve
is gamoitana im saxelganTqmul versalidan elCman qar-
Tlisam~... iTqva, sabas Canawerebi rom SemogvrCenoda,
ara mgonia meti SesZenoda parizul ambebso...
albaT iSviaTia moRvawe, didi poetis SemoqmedebaSi
aseTi adgili rom daeWira... icis muxran maWavarianma si-
tyvis fasi da amitom afasebs sabas ganuzomlad. `Cems
ukan, RmerTma qnas, Cems qveyanaSi ukeTesoba Seiqnaso~ _
sabas es sityvebi poets gansakuTrebiT CarCenia guls.
qarTuli enisadmi gamorCeuli damokidebuleba, qar-
Tuli sityvisadmi aseTi siyvaruli poetisa sabas madlia
upirvelesad: `gansakuTrebiT sulxan-saba orbelianis
leqsikonia Cemi usayvarlesi wignio~, _ dawers erTgan...
sabas madlia isic, Wirisuflad rom udgas poeti garda-
cvlil sityvebs: `vaTvaliereb am Zvirfas wigns da guls
miklavs `daumarxavad~ darCenili `gardacvlili~ sityve-
bi.~ anda: `mivCerebivar da...…sityvac momCerebia. vuyureb
da... sityvac miyurebs~... sabas madlia yovelive es da
RmerTma saba udRegrZelos muxran maWavarians da muxran
maWavariani udRegrZelos sabas...
im sabas, `ori cremlidan rom gahyurebs saqarTve-
los~... im sabas, `saqarTvelo rom aris misTvis wvimac,
Tovlic da yinvac ~...
RmerTma ar aRirsa `satanZie sabas~ ZvalTSesalagad
qarTuli miwa, magram muxranis wyalobiT qarTuli poe-
zia iqca mis saukuno gansasveneblad...

51
erT filosofoss uTqvams leqciaze samedicino in-
stitutSi (qalbatoni anas Canawerebidan): saqarTveloSi
ori sveticxovelia _ erTi mcxeTaSi da meore konstan-
tine gamsaxurdias SemoqmedebaSio; saqarTveloSi ori ni-
korwmindaa _ erT raWaSi da meore galaktionis poezia-
Sio; saqarTveloSi ori saflavia daviT aRmaSeneblisao
_ erTi gelaTSi da meore anas poeziaSio... da me vityo-
di: sabasac ori saflavi aqvs _ erTi moskovSi, meore
saqarTveloSi.. diax, saqarTveloSi aris saflavi sabasi
_ muxranis poeziaSi!..
ar eRirsa qarTuli miwa, magram daemkvidra qarTul
poeziaSi... am `satanZie~ kacis saukuno samyofad muxra-
nis poezia iqca da madloba amisTvis muxrans da madlo-
ba amisTvis sabas...
`kurTxeul iyos saxeli Seni, saba!~ _ ambobs mux-
ran maWavariani da vambobT Cven: kurTxeul iyos, sulxan-
saba orbeliano, saxeli Seni madideblisa _ muxrani!..
fiqri meSvide
wers muxrani: `erT mSvenier dRes, (kurTxeuliyos
is wuTi) gavixede, _ ras Sevxede:
siyvaruli... siyvaruli ar meZgera!..
SoriT vkide Tvali; orferi kaba ecvao~... mere leq-
sad ityvis: `me guli mTxova erT saRamos im qaliSvil-
mao~ da `me yvelaferi Semayvara im qaliSvilmao~... da
prozad Tqmuli: `siyvarulis mexuTe wels, ocdaxuTi
wlisam SevirTe qali, _ lamara bokeria~... saiubileo sa-
Ramoze brZana batonma muxranma, _ oTxmoci weli cota
ar ariso da am arcTu cota oTxmoci wlis zidvaSi di-
dia wvlili qalbatoni lamara bokeriasi... marTlacda,

52
RmerTma dalocos is wuTi, siyvaruli rom `eZgera~ mux-
rans, mTeli cxovreba rom locavs muxrani...
fiqri merve
`rom ar ameRo xelSi wigni,
Toxi mWeroda,
rom ar gamedga fexi Cemi
kaklis Cerodan~... _ wers muxrani, _
`soflis skolaSi ori bavSvi
Cemic ivlida,
biWs albaT vano erqmeoda,
gogos _ ivlitao~...
da aiRo xelSi wigni muxran maWavarianma, gaadga
fexi Tavisi kaklis Cerodan da mere ukve qalaqis sko-
laSi wavida ori bavSvi _ biWs isev vano erqva, gogos _
nana (es Secvala xelSi wignis aRebam!).
da ician nanam da vanom, rom muxranis Sviloba
tvirTia uzarmazari, tvirTi mZime da didad sapatio, sa-
amayo... Rirseuli tareba unda am tvirTs da ezidebian
kidec Rirseulad...
da me vici, rogori amayi iyo muxran maWavariani,
nana muxranis saTayvano universitetis profesori rom
gaxda... maxsovs, nanam pirveli disertacia rom daicva,
muxranma madloba uTxra sajarod, rom damijere da enis
specialisti gaxdio da, rac mTavaria, patara eris enis
mcodneo (nana afxazuris specialistia, didi qeTevan
lomTaTiZis Rirseuli mowafe)...
`es ki, me mgoni,
Tu Senc ityvi,
cotas ar niSnavs!~

53
fiqri mecxre
roca muxran maWavarianis Canawerebs vkiTxulob,
iseTi STabeWdileba mrCeba, TiTqos igi cxovrebas or na-
wilad yofs _ universitetamde da universitetis Semdeg.
`am dros universitetidan gamoricxuli viyavi~... _
wers erTgan.
`ase iyo Tu ise, me universitetSi aRmadgines~...
`pirvelad, mxolod 1952 wels universitetis
lit.-wris almanax `pirvel sxivSi~ daibeWda Cemi sami
leqsi~...
`1964 wels universitetSi gamarTul poeziis saRa-
moze...~
`universitetSi, 1964 wels Cemi gamosvlis Sem-
deg...~ da yovelive es weria sul ramdenime gverdze...
axsovs universitets saomrad SemarTuli marjvena
poetisa da ganumeorebeli, omaxiani SeZaxili...
axsovs universitets xelSi ayvanili muxran maWava-
riani...
axsovs universitets axalgazrdobis wlebisa Tu
adre wasuli megobrebis gasaxseneblad Sekrebili Warma-
gi samegobro muxranisa...
maSin universiteti erTi iyo... ivane javaxiSvili
rom quds uxdida, is universiteti...
universiteti axlac erTia (oRond SeWirvebuli)
da ase erTi iqneba muxranisaTvis, CvenTvisac...
is universiteti, muxranma da anam TavianTi cxovre-
bis nawilad rom miiCnies da ara mxolod maT...
saqarTvelos istoriaSi aris ramdenime Zegli, epo-
qasTan rom gaigivdeba:
XI saukune da sveticxoveli...
XII saukune da gelaTi... da asea esec:
54
XX saukune da qarTuli universiteti..
da Tundac imitom, rom muxranis universitetia...
fiqri meaTe
muxran maWavariani saqarTvelos mecnierebaTa erov-
nul akademiaSi airCies _ muxran maWavariani poeti-akade-
mikosi gaxda... dRes igi erTaderTi poeti-akademikosia...
arada akademikosebi iyvnen galaktioni da giorgi leoni-
Ze... da bolos _ ana... es ar yofila drois mier motani-
li dideba. muxrani Tavisi poeziiT, Tavisi moRvaweobiT
imsaxurebda amas... da es albaT akademias unda mivulo-
coT upirvlesad; me maxsendeba erTi adgili sergi dur-
miSiZis mogonebebidan: mecnierebaTa akademiis prezidiumis
wevrebma galaktionTan erTad suraTi gadaviReTo; niko
musxeliSvilma gviTxra, es suraTi kargad SeinaxeT, is-
toriaSi am suraTiT davrCebiT da ara Cveni SromebiTo...
da darCnen istoriaSi im suraTiTac... da darCebian
istoriaSi akademikosebi muxranis gverdiT dgomiTac...
hoda, minda akademias mivuloco muxran maWavarianis
akademikosoba da muxran maWavariansac!..
fiqri meTerTmete
me maxsendeba Cemi axalgazrdobis droindeli Tbi-
lisi. imarTeboda poeziis saRamoebi; uwyobdnen Sexved-
rebs murmans, muxransa da anas.… diax, ase, saxelebiT
acxadebdnen: murmani, muxrani, ana!.. da iyo uzarmazari
pativiscema erTmaneTisa... (vimeoreb: dideba wlebs ar mo-
utania _ didebiT Semovidnen isini qarTul poeziaSi da
saxelebiT damkvidrdnen imTaviTve!)...
Znelia warmodgenac ki imisa, ufro maRali Sefaseba
misces poetma poets, anaze rom saubrobs muxrani (`wya-

55
vis foToli)~ _ `mSobliuri enis sulzea morgebuli
ana kalandaZis xma, rac yovel droSi da yovel qveyanaSi
iyo da aris leqsis ukvdavebis sawindario~... anda mur-
manze misi azri (`murmanis gamo~) _ `Rirs sicocxle
murmanis gamoo~...
ase fiqrobda muxran maWavariani giorgi SatberaS-
vilsa Tu givi ZnelaZeze, qica xerxeuliZesa Tu jurxa
nadiraZeze, ioram qemerteliZesa Tu SoTa niSnianiZeze...
zogadi azria muxranisa: Rirs sicocxle megobris
gamoo... da tkivilic meti axlavs megobris wasvlas am
qveynidan. amoigminebs erTgan: `ra RmerTi gviwyreba?! gu-
ram rCeuliSvili, nodar CxeiZe, SoTa CantlaZe, oTar
razmaZe... axla filipe beriZe... sad gagonila ase zedi-
zed amdeni niWieri kacis sikvdili!~ da gaayola cremli
Tavis `dauZinebel megobrebs~, `TxemiT terfamde qarTve-
lebs~... da imedad darCa `mSobliuri enis sulze morge-
buli~ maTi xma... da sjera, rom maTi saxelebi ukvdavyo-
fen saqarTvelos; maTi sulebi ixsnian saqarTvelos...
`xalxi da... mere ra xalxi!~
da roca muxran maWavarians vusmen, roca mis leq-
sebs vkiTxulob, iseTi SegrZneba maqvs, am qarTvelebs
ixmobs poeti dRevandeli saqarTvelos saSvelad kon-
stantine gamsaxurdias sardlobiT:
`sisxlisgan iwriteba da gulze cecxli ukidia sa-
mSoblos Cemsas!
ra gaZlebinebs miwaSi, batono konstantine?!
amoangrie saflavi!
amoiyole Senebr guldaTuTquli qarTvelni (uxvad
rom arian mand)!
isev Sen da isini Tu uSveliT am Cvens iavarqmnil
qveyanas!..~
56
iliam Tqva daviT aRmaSenebelze, ara marto misi sa-
qmeebis gaxseneba, misi saxelis xsenebac ki gvwvrTniso
Cven da amitomac uxmobs muxrani naTel sulebs Tavisi
samegobrodan, zeciuri saqarTvelodan: diax, megobarTa
sulebs moiSveliebs Cveni sulebis gasawvrTnelad!
RmerTo, ismine muxran maWavarianisa!..
fiqri meTormete
`saCxeres miaSureben
paraskevs Cveneburebi.
cxamidan modis uremi,
ConTodan modis uremi,
itavazidan modian,
baxioTidan modian...
_ ime...
_ ki, mara...
_ Se, kaco...
_ qe mainc...
da...
_ ra mcodnia!
ismenen Cemi yurebi.
moWrialeben urmebi;
goWebiT,
indaurebiT _
modian Cveneburebi.~ _ ase imereTs daviT kldiaS-
vili xedavda da acocxlebda Tavis moTxrobebSi; daviT
kakabaZe xedavda da acocxlebda Tavis naxatebSi... da
muxran maWavariani acocxlebs imereTs Tavis poeziaSi
ase... saCxere sxvaa muxranisaTvis; argveTi da sxvitori...
laSura da izvara... `imereTi, msgavsi naWris sabnisa!..~

57
erTgan Tqva, argveTi da ara argveTao... ra aqvs ar-
gveTas dasawuni, magram misi sofeli argveTia; aq igrZno
pirvelad qarTuli miwis madli, aq igrZno pirvelad
qarTuli sityvis sitkbo, aqedan dainaxa da aRiqva saqar-
Tvelo pirvelad... da eamayeba akakis saCxeres muxranis
mSoblobac...
Tumca, modiT, aq akakis naTqvami movisminoT, iliaze
rom Tqva:
`erT glexkacs egona, mze Tavis soflis gorakidan
amodioda da wavida mis dasaWerad. Mmagram dainaxa, rom
mze meore goridan amodioda. gadavida, magram mzem mesame
gorakidan amohyo Tavi. iqac abobRda da kidev Sescda.
bolos erT gandegils Sexvda, romelsac SesCivla. gan-
degilma upasuxa: mzes veravin daiWers, igi yvelgan da
yvelafers anaTebso. ase didebulia ilias saxelic. misi
samSoblos _ yvarelis garda yvelganaa da yvelasTvis
anaTebso~... hoda, didebulia muxranis saxeli; is misi
saCxeris garda, yvelganaa da yvelasTvisaa... magram mainc
sxvaa saCxere muxranisaTvis da saCxerisaTvis muxrani...
udRegrZelos!..
fiqri mecamete
erTi wlisa yofila muxrani, roca TbilisSi gadmo-
sulan sacxovreblad (`TbilisSi, aragvis quCaze~)... da
mere _ `yovel wels, sazafxulo ardadegebis damdegs, ar-
gveTidan Cems wasayvanad Camodioda zafxuli da me sev-
danarevi netarebiT vtovebdi Tbilisso~, _ gaixsenebs
mogvianebiT poeti... gaixsenebs da daamatebs: `yovel we-
liwads, axlac, rogorc uwin, argveTidan Camodis za-
fxuli da me mTeli Cemi jalabiT (coliT, SviliT, si-

58
ZiT, SviliSvilebiT, siZissiZiT, SvilTaSvilebiT) mivya-
var argveTSi~... da xarobs argveTi da laSura...
da mere isev Tbilisi... da xarobs Tbilisi, radgan
`Tbilisis farTo quCebSi dadis~:
muxrani,
lamara,
nana,
vano,
leri,
ana,
sofo,
muxrani,
rati,
giorgi,
daviTi,
Tamari,
levani da...
`iaron!
iaron!
iaron!
amin!~
18 dekemberi, 2009 weli.

minaweri xuTi Tvis Semdeg:


2010 wlis 17 maiss batoni muxrani ganeSora am
codvil saaqaos... da wavida ise, rogorc ekadreboda
muxran maWavarians:
icoda fasi megobrobisa da megobris iubileze si-
tyvas rom ambobda, maSin...
eTayvaneboda did winaprebs da akakize, vaJaze, ga-
laktionze, ticianze rom saubrobda, maSin...

59
xelovnebis muxlCauxreli msaxuri iyo da rusTave-
lis Teatris scenaze rom idga, maSin...
mTeli cxovreba mkiTxvelis siyvaruli da pativis-
cema ar mohklebia da uzarmazari darbazi sulganabuli
rom usmenda, maSin...
da, rac mTavaria, saqarTveloze rom saubrobda, ma-
Sin!..
mis mier warmoTqmuli bolo winadadeba es iyo:
`arada, aramcTu sxvagan, amJamad, TviT saqarTveloSi, sa-
mwuxarod, arian qarTvelebi, romlebsac maincadamainc
didad arafrad miaCniaT Seni qarTveloba!~
veRar moaswro momdevno winadadebis Tqma: `magram,
darwmunebuli var, RmerTi Tavisas miuzRavs yvelas, da
dRes ara, _ xvale, am, e. w. qarTvelTagan, arc erT maT-
gans ar ascdeba bedi akaki wereTlis naTagvari Ramurasi!~
gardaicvala ise, rogorc ekadreboda muxran maWava-
rians!
2010 wlis 18 maisi.

Jurnali `qarTuli mwerloba~, 6, 2010

60
vusamZimreb qarTul enas!..…

qarTul enas muxran maWavariani gardaecvala... swo-


red amitom, upirvelesad mas minda vuTxra samZimari!..
diax, qarTul enas gardaecvala upirvelesi Wirisufali,
upirvelesi qomagi, upirvelesi mexotbe, Semfasebeli da
damfasebeli...
es man, batonma muxranma Segvagona da anderZad da-
gvigdo:
`qarTuli marto enaa?!
qarTuli qarTvelT rwmenaa!
RmerTia!
bedisweraa!
zRva roa!_
imodenaa!~
es man, batonma muxranma Segvaxsena, rom ar xar
qarTveli, Tu `ver axerxeb qarTulad weras, kiTxvas da
laparaks~; rom
`yovelma qarTvelma, uwinares yovlisa, dedaena un-
da icodes!
enaSia Cveni qarTveloba!
enaa Cveni sarwmunoeba!
naxavT somexs, ar icis somxuri da aris somexi!
naxavT ebraels, ar icis ebrauli da aris ebraeli!
ver naxavT qarTvels, qarTuli ar icodes da qar-
Tveli iyos!~
samZimari minda vuTxra qarTul sityvas, misi uer-
Tgulesi patronisa da mzrunvelis, Wirisuflisa da msa-

61
xuris gardacvalebis gamo. es mxolod mas, baton mux-
rans, SeeZlo guliT eglova sabas leqsikonSi SemorCeni-
li `gardacvlili~ sityvebi:
`mivCerebivar da... sityvac momCerebia.
vuyureb da... sityvac miyurebs.
miyurebs, rogorc suraTi, _ odesRac cocxalo ka-
cisa...~
da `qarTuli sityvis papis~ _ sulxan-saba orbeli-
anis _ naTel suls minda mivusamZimro batoni muxranis
gardacvaleba, poetisa, romlis poeziaSic hpova qarTul
miwas monatrulma `satanZie sabam~ saukuno savane...
qarTul enas vusamZimreb muxran maWavarianis garda-
cvalebas!..
18. V. 2010

gazeTi `saqarTvelos respublika~,


#93, 2010

62
pasuxgaucemeli SekiTxvebi

2009 wlis 12 aprils muxran maWavarians 80 weli


Seusrulda. erT-erTi JurnalisaTvis baton muxranTan
intervius aReba gadavwyvite. Sevadgine kiTxvebi. nanas
vTxove, gadaeca da eSuamdgomla, pasuxebi gaeca (vicodi,
rom baton muxrans interviuebi ar uyvarda). nanam mi-
Txra, Tavs ikavebs, magram daviTanxmebTo... amasobaSi 2010
wlis 17 maisic dadga... kiTxvebi mainc Sevinaxe... mimaCnda,
rom am kiTxvebze pasuxis gacema muxran maWavarians SeeZ-
lo mxolod... iqneb vcdebi, magram me ase vxedavdi baton
muxrans... es kiTxvebic Cemgan danaxul muxran maWavarians
dagvanaxebs... is 17 maisi ubedureba imiTac iyo, rom es
kiTxvebi pasuxgaucemeli darCa... arada, ra saintereso
iqneboda am kiTxvebze batoni muxranis pasuxebi... vbeWdav
Tundac amisaTvis...
* * *
_ batono muxran, qarTvel poetTagan yvelaze meti
qeba dedaenisa Tqven giTqvamT. Taobebi aRizarda Tqveneu-
li SegonebiT _ `me iseT qarTvels ra vuTxra…~... Tqven
gekuTvniT qrTuli enis iseTi poeturi ganmarteba, rom-
lis msgavsic me ar vici:
`qarTuli marto enaa?
qarTuli qarTvelT rwmenaa!
RmerTia!
bedisweraa!
zRva roa _
imodenaa!~
63
prozaulad xom arafers daamatebdiT, mainc ra
aris TqvenTvis qarTuli ena?
* * *
_ Tqven brZanebT, rusTaveli qarTuli sityvis mxe-
darTmTavariao. sabednierod dedaenisa, sardlebic mrav-
lad edgnen gverdiT mxedarTmTavars. xom ar ganicdis
dRes qarTuli ena sityvis sardalTa simcires? vpato-
nobT ki ise umTavres burjs erovnebisas, rogori tra-
diciac Segviqmnes `mxedarTmTavrebma~, `sardlebma~? am
kiTxvis dasma Tqvenmave azrma mikarnaxa: `dRes enamzeoba
isea saWiro, rogorc arasdros~...
* * *
_ amboben, vaJa-fSavelas roca sTxovdnen, leqsi wa-
gvikiTxeo, xSirad baCanas leqss (`muxas~) kiTxulobdao.
Tqven Tu gaqvT ase gamorCeuli sxva poetis leqsi, ro-
melsac siamovnebiT waikiTxavT xolme?
* * *
_ cnobili faqtia: akaki wereTels Tavisi nawar-
moebebis wakiTxva mousurvebia. `gamzrdeli~ rom wauki-
Txes, Tvalze cremli mosvlia da uTqvams, es marTla
kargad damiweriao... Tu gagCeniaT msgavsi gancda Tqveni
romelime leqsis mimarT?
* * *
_ faqtia, rom leqsi da simRera ganuyreladaa er-
TmaneTTan dakavSirebuli. SeimCneva aseTi kanonzomiereba:
qarTul sinamdvileSi iq, sadac maRalia poeturi kul-
tura, SedarebiT dabalia musikaluri kultura da piri-
qiT. magaliTad, fSav-xevsuruli poezia umaRlesi xe-
lovnebaa, am kuTxis musikaluri kultura gacilebiT
dabalia; samagierod, guriaSi umaRlesi musikaluri
64
kulturaa, xalxuri poezia ki masTan SedarebiT _ ufe-
ruli... Tqven rogor axsnidiT am faqts?
* * *
_ Cemi mowafeobis Jams, 60-iani wlebis quTaisSi
xelnawerebad vrceldeboda Tqveni leqsebi `Tu vinme
fiqrobs gavkmidoT ena~ da `gaumarjos saqarTvelos mo-
Tminebis fialas~. mogvianebiT, roca es leqsebi gamoqvey-
nda, `aRmovaCine~, rom zepir variantebs sakmao cvlileba
ganucdia (me isev Cemi siymawvilisdroindeli variantebi
maxsovs). ras grZnobs poeti, roca ismens zepirad ga-
vrcelebuli misi leqsebis saxeSecvlil variantebs?
* * *
_ batono muxran, erTxel qalbaton ana kalandaZes
vkiTxe, rogor gesmiT mwerlis enobrivi Tavisufleba-me-
Tqi; erT fragments moviyvan pasuxidan. `ara mgonia, bil-
wsityvaoba, romelic ase TavmowonebiT ikidebs fexs
Cvens mwerlobaSi, `mwerlis enobrivi Tavisuflebis~ maC-
venebeli iyos! mas... narkomaniaze naklebi ziani ar moaqvs
Cveni axalgazrdobisaTvis, qveynisaTvis! didi ilias na-
Tqvams (sxva viTarebis gamo) gavixseneb: `mis mayurebel
ers xom guli utydeba Tavis_Tavze, sasoeba da imedi
ekargeba da aqedam gana didi manZilia ganadgurebamde~?
ra komentars gaakeTebdiT?
* * *
_ qveyanaSi rTuli viTarebaa; isev dgas dRis wes-
rigSi `bedi qarTlisa~ da `qarTlis Wiri~... ras etyviT
saimedos Tqvens erTgul mkiTxvels?
* * *
_ konstantine gamsaxurdia brZanebda: `Cveni kriti-
ka ugulebelyofs xSirad ara marto stilistursa da
65
enobriv momentebs mwerlis Semoqmedebisas, igi TviT imis
gansjaSi ar Sedis, Tu ramdenad arRvevs esa Tu is mwe-
rali qarTuli enis elementarul normebs da swor we-
ras~. TvliT Tu ara, rom klasikosis pretenzia sworia?
* * *
_ Cven erTmaneTis pirSi qeba gviWirs. zogjer gu-
liTac rom gvinda vinme SevaqoT, movuwonoT sityva Tu
saqme, ver vaxerxebT Rirseulad. RviniT savse sasmiss
rom avwevT, saTqmeli TiTqos TavisiT modis... WiqiT
xelSi naTqvami qebis brwyinvale magaliTebia akaki we-
reTlis ramdenime sityva, sufrasTan Tqmuli; Tundac
TelavSi warmoTqmuli ilias sadidebeli sityva rad
Rirs!... Tqven, qarTuli sityvisa da qarTuli sufris di-
dostati, rogor axsniT am fenomens?
* * *
_ kaxeTSi erT saintereso ambavs momiyvnen: XIX sa-
ukunis dasasruls TelavSi yofila erTi kaci, romel-
sac, dRevandeli terminologiiiT rom vTqvaT, `saTamado
kursebi~ hqonia gaxsnili; mSoblebis gawyobil saxelda-
xelo sufraze xeladiT Rvinos daidgamda, patara Wiqebs
Camoarigebda da ymawvilebs aswavlida Tamadobas lxinisa
Tu Wiris sufris Sesabamiss... cnobili gamoTqmac gavix-
senoT, qarTuli sufra akademia ariso... am bolo aTwle-
ulebSi ramdenime polemikac gaimarTa qarTuli sufris
Taobaze (usiamovnoc, arajansaRic)... Tqven cnobili Tama-
da brZandebiT. ra aris TqvenTvis qarTuli sufra?
* * *
_ erT-erT sufraze qarTuli mwerlobis sadReg-
rZelo vTqvi. cnobili geologi iveri wulukiZe Semexmi-
ana, mkiTxvelis sadRegrZeloc Tqvi, oriodeRa SemovrCi-

66
To... aris am xumrobaSi dasanani WeSmariteba: wigni kar-
gavs mkiTxvels... ras gviqadis yovelive es? saiT midis
saqme?
* * *
_ didi iakobis `dedaenis~ qeba bevri wamikiTxavs,
magram gansakuTrebiT CamrCa gulSi Tqveneuli Sefaseba:
`mesmis da vxedav, _ rogor igeriebs patara qarTveli
orTaviani arwivis klanWebs iakob gogebaSvilis `dedae-
niT~... es sityvebi TiTqmis sami aTeuli wlis winaT iT-
qva... dRes ra `gesmiT da ras xedavT~, batono muxran?
isev xmlobs `dedaena~, Tu aRaraa saWiro brZola?
* * *
_ erTi Tqveni Zveli interviudan maxsovs: lite-
ratura ki ar unda davides saSualo mkiTxvelis doneze,
saSualo mkiTxvelis done unda aviyvanos WeSmariti li-
teraturis simaRlezeo (perifrazisaTvis bodiSi). es
problema isev dgas Tu moixsna?

67
68
danarTi

winasityva∗

(seriisaTvis _ `ena da mwerali~)

`ena mwerlis balavaria, misi umTavresi iaraRia. enis uco-


dinari mwerali samfexa cxensa hgavs, geniosic rom iyos, verc
gaiqceva da verc daiZvreba,~ _ wers mixeil javaxiSvili~. _ es
aris albaT yvelaze zusti pasuxi kiTxvaze: ra aris ena mwerli-
saTvis?
mravali azris moSvelieba SegviZlia am kiTxvis pasuxad...
vaJa-fSavelas movusminoT:
`ena saxea mwerlisa, misi fizionomiaa da, ukeTesad rom
vsTqvaT, _ mwerlis sulia; enaSi imaleba mwerlis individualo-
ba, misi `me~. amitom niWieri mwerlis nawarmoebi Tu erTi-ori
ram wagikiTxavT winad, Semdeg xelmouwerelic rom SegxvdeT,
advilad icnobT, vis kalamsac ekuTvnis.~ enaSi `uxilavad Caqso-
vilia mTeli misi (mwerlis _ g. g.) sulieri sicocxle, avladi-
deba.~
sxvac SeiZleboda... winasityvisTvis es vikmaroT... sxva
calkeul mweralTa Sesaxeb roca visaubrebT, maSin vTqvaT...
diax, am seriaSi vapirebT qarTvel klasikos mweralTa Se-
saxeb visaubroT...
anu: ras aZlevs ena mwerals da ras aZlevs mwerali
enas?... raSi gamoixateba mwerlis enobrivi Tavisebureba?... da
sxva...


wignidan: `ena da mwerali _ `SvenebiT savse qarTuli (fiqrebi
daviT kldiaSvilze)~, 2019.
69
visaubrebT enobriv sakiTxebze; Tumca ara mxolod enob-
rivze... SevecdebiT mwerlis Cveneuli portretic SevqnaT... seri-
is saTauric – ena da mwerali _ amiTac gvgonia gamarTlebuli...
viwyebT daviT kldiaSviliT...
didi daviT kldiaSviliT...
mere muxran maWavariani...
ana kalandaZe...
da sxva.

70
Sinaarsi

muxran maWavariani da qarTuli ena................................................ 3


xma, sityva, wertili, datexili striqoni... .......................... 16
fiqrebi muxran maWavarianze, anu masalebi biografiuli
narkvevisaTvis ......................................................................... 44
vusamZimreb qarTul enas!.. .................................................................. 61
pasuxgaucemeli SekiTxvebi ................................................................. 63

danarTi
winasityva (seriisaTvis `ena da mwerali~)............................ 69

71

Das könnte Ihnen auch gefallen