Sie sind auf Seite 1von 400

SoTa rusTavelis qarTuli literaturis

instituti
galaktion
tabiZe

Txzulebani
TxuTmet tomad

Tbilisi 2016
galaktion
tabiZe

tomi I

leqsebi. poemebi
1908-1914

Tbilisi 2016
saredaqcio kolegia

Teimuraz doiaSvili mTavari redaqtori


levan bregaZe
irakli kenWoSvili
emzar kvitaiSvili
irma ratiani
rostom CxeiZe
naTia sixaruliZe pasuxismgebeli mdivani

tomis redaqtori emzar kvitaiSvili

tomi gamosacemad moamzada,


variantebi, SeniSvnebi da komentarebi daurTo
naTia sixaruliZem

proeqti: `galaktion tabiZis TxzulebaTa akademiuri TxuTmet­


tomeuli. pirveli nawilis (t. 1-5) gamosacemad momzadeba da ga­
mocema~ (#FR /45/ 1-20/ 13) ganxorcielda SoTa rusTavelis erov­
nuli samecniero fondis finansuri mxar­daWeriT.

ISBN
ISBN

© SoTa rusTavelis qarTuli literaturis instituti


© avtorTa jgufi
redaqciisagan

galaktion tabiZe (1891-1959) Rirseuli wevria im megavar­


skvlavuri Svideulisa, romelic maradisobis naTels hfens
mravalsaukunovan qarTul poezias. XX saukunis dasawyisSi
man, rogorc novatorma da didma reformatorma, erovnuli da
msoflio mxatvrul-esTetikuri gamocdilebis sinTezis gziT
saTave daudo Tvisebrivad ganaxlebul poetur azrovnebas da
poetur enas, Seqmna versifikaciulad modernizebuli, axle­
buri JReradobis qarTuli leqsi. galaktionis Semoqmedebis
mecnieruli Seswavlis gareSe SeuZlebelia ara mxolod gasuli
saukunisa da mimdinare samwerlo procesis gacnobiereba, ara­
med, zogadad, qarTuli sityvieri kulturis, rogorc teqs­
tis, literaturaTmcodneobis Tanamedrove moTxovnaTa don­
eze gaazreba.
galaktion tabiZis TxzulebaTa akademiuri Tormet­
tomeulis gamocemidan TiTqmis naxevari saukune gavida. es
gamocema, garda imisa, rom bibliografiul iSviaTobad iqca,
veRar upasuxebs Cveni drois suliskveTebas, im radikalur
cvlilebebs, romelTac gansazRvres Tanamedrove sazoga­
doebriv-politikuri cxovrebisa da kulturuli cnobiereb­
is Sinaarsi. sadReisod, pirveli rigis amocanad aris qceuli
sabWouri ideologiuri stereotipebisa da sqemebisagan ga­
Tavisufleba, rac galaktionTan mimarTebiT gulisxmobs mis
gamoxsnas sabWoTa kritikis mier damkvidrebuli yalbi Sexed­
ulebebisa da warmodgenebisagan, misi poeziis dabrunebas re­
alur-istoriul konteqstSi.
2013 wels SoTa rusTavelis erovnulma samecniero fondma
daafinansa SoTa rusTavelis qarTuli literaturis institu­
tis `galaktionis kvlevis centris~ mier wardgenili proeqti:
`galaktion tabiZis TxzulebaTa akademiuri TxuTmettomeu­
li. pirveli nawilis (t. 1-5) gamosacemad momzadeba da ga­

5
mocema~, ramac mecnier-galaktionologTa da teqstologTa
jgufs saSualeba misca, daewyo muSaoba aRniSnuli proeqtis
gansaxor­cieleblad.
qarTuli literaturis instituts galaktion tabiZis Semo­
qmedebis kvlevis xangrZlivi tradicia aqvs: gasuli saukunis
samocdaaTiani wlebidan aq moqmedebda galaktionis poetikis
Semswavleli jgufi, romelmac Seadgina `galaktionis riT­
mis leqsikoni~ (xelmZRvaneli akaki xinTibiZe); aqve momzadda
ioseb lorTqifaniZis `galaktion tabiZis cxovrebis qronika~
(1968; meore gamocema _ 1988), xolo 1985 wels gamovida amave
avtoris `galaktion tabiZis bibliografia (1910-1984)~; rac
mTavaria, qarTuli literaturis institutma ganaxorciela
poetis TxzulebaTa pirveli akademiuri gamocema Tormet to­
mad (1966-1975).
Cveni saukunis damdegidan galaktion tabiZis SemoqmedebiTi
memkvidreobis mecnieruli Seswavla SoTa rusTavelis qarTuli
literaturis institutis erT-erT prioritetul mimarTule­
bad iqca. 2002 wels Teimuraz doiaSvilis TaosnobiT institut­
Si daarsda `galaktionis kvlevis centri~, ris Sedegadac ofi­
cialurad gaformda qarTuli literaturaTmcodneobis axali
akademiuri dargi _ galaktionologia da saukunovani tradici­
is mqone galaktionologiur kvlevebs sistemuri xasiaTi mie­
ca. arsebobis aTze meti wlis manZilze `galaktionis kvlevis
centrma~ Caatara araerTi samecniero konferencia, xolo 2002-
2014 wlebSi gamoica Svidi wigni specialuri samecniero-liter­
aturuli seriisa `galaktionologia~, romelSic Sevida qarTv­
el da ucxoel mkvlevarTa naSromebi did poetze.
galaktion tabiZis axali TxuTmettomeulis mosamzade­
blad `galaktionis kvlevis centrma~ moculobiTi winaswari
samuSaoebi Caatara:
gadaisinja 1908-1959 wlebis qarTuli presa da saarqivo
fondebi (n. sixaruliZe, m. Selegia, n. xidiSeli);
gasworda da axali, 1985-2015 wlebis monacemebiT Seivso
poetis arsebuli bibliografia (n. sixaruliZe);
momzadda xelnaweri cnobari `galaktion tabiZis cxovreba
da Semoqmedeba~ (m. Selegia);

6
gamovlinda da saTanado samecniero komentarebiT daibeW­
da ucnobi mogonebani galaktionze (n. kobalaZe da sxv.);
sacdeli proeqtis saxiT momzadda da 2014 wels, wignis
gamosvlidan 100 wlisTavze, daibeWda g. tabiZis leqsebis pir­
veli krebulis (1914) mecnierul-kritikulad dadgenili te­
qsti vrceli gamokvleviT, SeniSvnebiT da komentarebiT (T.
doiaSvili; n. sixaruliZe).
axali akademiuri gamocemis momzadebas didad Seuwyo xeli
galaktionologiis sferoSi bolo ramdenime aTeuli wlis man­
Zilze gamoqveynebulma naSromebma, romelTa Soris aRsaniS­
navia revaz TvaraZis, akaki xinTibiZis, mixeil kveselavas, nod­
ar tabiZis, irakli kenWoSvilis, roland burWulaZis, vaxtang
javaxaZis, Teimuraz doiaSvilisa da levan bregaZis, rostom
CxeiZis, zaza SaTiriSvilis wignebi da monografiebi; galak­
tionis poeziis aqtualur problemebs mieZRvna zurab kikna­
Zis, giorgi gaCeCilaZis, emzar kvitaiSvilis, daviT weredianis,
guram benaSvilis, zaza abzianiZis, amiran gomarTelis, venera
kavTiaSvilis, nino darbaiselis, julieta gaboZis, bela wifu­
rias, gaga lomiZis, maia jaliaSvilis, naTia sixaruliZis da
sxvaTa gamokvlevebi da werilebi.
gansakuTrebiT unda aRiniSnos saqarTvelos giorgi le­
oniZis saxelobis qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumis
mier 2005-2008 wlebSi ganxorcielebuli galaktion tabiZis
saarqivo gamocema ocdaxuT wignad (redaqtori _ iza orjo­
nikiZe), agreTve ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis sax­
elmwifo universitetSi momzadebuli Tengiz sanikiZis xuT­
tomeuli `galaktion tabiZis enis leqsikoni~ (1990-1996).
galaktion tabiZem urTulesi SemoqmedebiTi gza ganvlo.
saqarTvelos sovetizaciamde (1921) igi qarTuli modernis­
tuli poeziis lideri iyo, cxovrebis Semdgomi oTxi aTeuli
weli ki sabWouri totalitaruli reJimis pirobebSi gaatara
da sicocxle TviTmkvlelobiT daasrula. sabWoTa xelisu­
flebis cinikuri damokidebuleba poetisadmi imiT gamoixata,
rom, rogorc pirovnebasa da Semoqmeds, mudmivi wnexis qveS
amyofebda, xolo oficialurad jildoebsa da regaliebs ar
aklebda. mizani pragmatuli hqondaT: genialuri poeti, ne­

7
bayoflobiT, ase vTqvaT, Tavisive surviliT unda morgeboda
socializmis ideebis erTguli saxalxo poetis sabWour par­
adigmas.
xelisuflebis mudmivi eWvi da undobloba modernis­
tul-simbolisturi warsulis mqone poetisadmi, ufro da
ufro gamkacrebuli ideologiuri diqtati da represirebis
SiSi galaktions mravali wlis manZilze aiZulebda, ukve ga­
moqveynebul leqsebSi koniunqturuli cvlilebani Seetana.
ociani wlebidan daiwyo misi e.w. qronologiuri mistifika­
ciebic _ leqsebis gadanacvleba-mogzauroba droSi, romlis
mizani iyo revoluciamdeli SemoqmedebiTi biografiis gadaw­
era da misadageba Tavsmoxveul, oficiozis mier naboZeb `qar­
Tuli sabWoTa poeziis fuZemdeblis~ titulTan.
dRes, sabednierod, aRar arsebobs is garemoebani da miz­
ezebi, ris gamoc galaktion tabiZis Txzulebani, TviTcen­
zuragavlilni, Secvlili saxiT ibeWdeboda. poetis axali
akademiuri gamocema momzadda Tvisebrivad axal konceptua­
lur safuZvelze, galaktionologTa wina Taobis pozitiuri
gamocdilebisa da Tanamedrove kvlevaTa miRwevebis gaTval­
iswinebiT.
TxzulebaTa axali akademiuri gamocemis winare periodSi
Cven mier gadaisinja da kritikulad iqna Sefasebuli galak­
tionis sicocxleSi gamosuli yvela poeturi krebuli, maT
Soris, umniSvnelovanesi gamocemebi: leqsebis pirveli wigni
(1914), `Cräne aux fleurs artistiques~ (1919), `rCeulebi~ (1927, 1944,
1954, 1959) da, rasakvirvelia, Txzulebani rva tomad (1935_1957).
arc erT am gamocemaSi ar aris gatarebuli qronologiuri
principi, xolo teqstebi, ociani wlebidan dawyebuli, xSirad
warmodgenilia mogviano koniunqturuli cvlilebebiT.
galaktionis gardacvalebis Semdeg, gasuli saukunis 60-
70-ian wlebSi, rogorc ukve aRiniSna, gamovida poetis Txzu­
lebaTa pirveli akademiuri gamocema Tormet tomad, romelic
Tavisi droisaTvis wingadadgmuli nabiji iyo. leqsebi pirve­
lad dalagda qronologiuri TanamimdevrobiT, teqstebs erT­
voda variantebi, SeniSvnebi da komentarebi. miuxedavad amisa,
aRniSnul gamocemas hqonda arsebiTi xarvezebi: obieqtur da

8
subieqtur mizezTa gamo ver mowesrigda qronologiis prob­
lema, xolo ZiriTadi teqstebis SerCevisas, avtoris ukanask­
neli nebis formaluri dacviT, upiratesoba mieniWa koniun­
qturul versiebs Tu redaqciebs; politikur-koniunqturuli
mosazrebiT tomebs miRma darCa poetis araerTi leqsic.
TxzulebaTa Tormettomeuli, miuxedavad garkveuli
pozitiuri mxareebisa, sabWoTa gamocema iyo, romelic ucv­
lelad tovebda da, nebsiT Tu uneblieT, mecnierebis saxeliT
ganamtkicebda oficialur Tvalsazriss galaktionze, rogorc
revoluciuri warsulis mqone, imTaviTve socializmis ideeb­
isaTvis ganuxrelad mebrZol poetze. es gamocema dReisaTvis
didwilad amortizebulia rogorc mecnieruli, ise moraluri
TvalsazrisiT.
zemoTqmulidan gamomdinare, galaktion tabiZis Txzule­
baTa axali akademiuri TxuTmettomeulis strategiul amo­
canad daisaxa avTenturi teqstebis reabilitacia, nawarmoe­
bTa qronologiis mowesrigeba da am gziT qarTuli poeziis
klasikosis SemoqmedebiTi evoluciis WeSmariti, aramistifi­
cirebuli suraTis rekonstruqcia.
galaktion tabiZis TxzulebaTa TxuTmettomeulis pirve­
li xuTi tomi momzadda Tanamedrove teqstologiur-edici­
uri strandartebis gaTvaliswinebiT: nawarmoebTa xelnaweri
da beWduri wyaroebis sistematizaciis da kritikuli Seswav­
lis Semdeg dadginda ZiriTadi teqstebi, romlebic aRiWur­
va saTanado samecniero aparatiT _ variantuli wakiTxvebiT,
SeniSvnebiT da komentarebiT. rig SemTxvevebSi miTiTebulia
bibliografiuli cnobebic ama Tu im Txzulebaze dawerili
samecniero naSromebis Sesaxeb.
galaktion tabiZis literaturuli memkvidreoba tomebSi
ganlagda qronologiuri principiT da aseTi TanamimdevrobiT:

tomi I _ leqsebi da poemebi (1908-1914);


tomi II _ leqsebi (1915-1920);
tomi III _ leqsebi da poemebi (1921-1927);
tomi IV _ leqsebi da poema (1928-1931);
tomi V _ leqsebi da poemebi (1932-1936);

9
tomi VI _ leqsebi da poemebi (1937-1940);
tomi VII _ leqsebi da poemebi (1941-1945);
tomi VIII _ leqsebi da poemebi (1946-1952);
tomi IX _ poema `mSvidobis wigni~;
tomi X _ leqsebi da poema (1953-1958);
tomi XI-XII _ poetis sicocxleSi gamouqveynebeli leqsebi
da poemebi; daumTavrebeli teqstebi da sxv.
tomi XIII-XV _ proza: mxatvruli eskizebi da memuaruli­
Canaxatebi, literaturuli manifestebi da
weri­lebi, Canawerebi literaturasa da xe­
lov­ne­baze, dRiurebi, piradi werilebi...

TxzulebaTa axal akademiur gamocemaSi aris araerTi si­


axle:
xelnawerTa monacemebis SeswavliT, teqstebis urTierT­
mimarTebis analiziT, agreTve, Tanamedrove galaktionolo­
giur ZiebaTa gaTvaliswinebiT, SeZlebisdagvarad, mowesrigda
nawarmoebTa qronologiis problema;
ideologiuri mizeziT saxecvlili, mogviano koniun­
qturuli versiebis nacvlad ZiriTad teqstebad, rogorc
wesi, SeirCa is teqstebi, romlebSic avtoris Canafiqri
da neba adekvaturadaa gamoxatuli. poetis SemoqmedebiTi
evoluciis suraTi, qronologiis mowesrigebisa da avTentu­
ri teqstebis reabilitaciis Sedegad, Cvens gamocemaSi re­
alobasTan ufro axlos da obieqturad aris warmodgenili,
vidre aqamde iyo.
viTvaliswinebT ra galaktionis eposis specifikas, poezia
_ lirikuli leqsebi da poemebi tomebSi ganTavsebulia erT­
maneTis gverdiT, Janrobrivi gadanawilebis gareSe, rac poe­
tis Semoqmedebis ama Tu im monakveTis srul, erTian suraTs
qmnis.
galaktionis pirveli ori wigni _ `leqsebi~ (1914) da `Cräne
aux fleurs artistiques~ (1919) ar aris teqstebis Cveulebrivi na­
krebi. TiToeuli maTgani poetis mier mxatvrul mTlianobad
iyo Cafiqrebuli, amitom nawarmoebTa nebismieri gadalageba
arRvevs am krebulTa azrobriv-struqturul erTianobas da

10
Slis avtoris Tavdapirveli Canafiqris kvals (ix.: T. doiaS­
vili, wigni_mTlianoba, kr. `galaktionologia~, VII, Tb., 2014,
gv. V-XXVI). igive unda iTqvas ocian wlebSi gamoqveynebul `as
leqsze~ (J. `mnaTobi~, 1925, #10). leqsebis dasaxelebuli sami
krebuli Sesabamis tomebSi warmodgenilia dauSlelad, ro­
gorc poeturi mTlianobani.
axali gamocema Seivso galaktionis mkvlevarTa mier bolo
naxevari saukunis manZilze periodikasa da saarqivo fond­
ebSi gamovlenili, an Cvengan moZiebuli ucnobi nawarmoe­
bebiT da cnobili teqstebis axladmikvleuli variantebiT Tu
redaqciebiT. mimoqcevaSi davabruneT agreTve politikuri
koniunqturis mizeziT uaryofili leqsebi.
Tavis droze akademiuri Tormettomeulis erT-erT
TvalSisacem naklad kritikam miiCnia TxzulebaTa komentire­
bisas daSvebuli uzustobani da Secdomebi. Cvens gamocema­
Si SeniSvnebi da komentarebi uSualod ukavSirdeba teqstis
realiebs, avtoriseul Canafiqrs Tu istoriul-kulturul
konteqsts, rac orientirs aZlevs da exmareba nawarmoebTa
recefcias.
Cven mier aRinusxa da gasworda mravali uxeSi koreqturu­
li Secdoma, xelnaweri da nabeWdi teqstebis araswori wak­
iTxvani, aseve, teqstSi gaumarTlebeli redaqciuli Carevis
SemTxvevebi.
gamocema iZleva poetis enis zust suraTs: daculia avtor­
iseuli enobrivi formebi, misi marTlwera da, SeZlebisdag­
varad, punqtuaciac. Tanamedrove normebis mixedviT mxolod
kompozitebia gasworebuli. teqstSi uiSviaTesi redaqciuli
Carevani asaxulia variantebSi an gatanilia SeniSvnebSi.
gamocemis bolo sami tomi (XIII-XV) eTmoba poetis e.w.
prozas. didZali masalis gadasinjvis Sedegad SeirCa
galaktionis biografiisa da SemoqmedebisaTvis yvelaze
mniSvnelovani teqstebi. aq saTanado mecnieruli komentar­
ebiT ibeWdeba mxatvruli eskizebi da memuaruli Canaxatebi,
literaturuli manifestebi da werilebi, Canawerebi liter­
aturasa da xelovnebaze, rCeuli dRiurebi, epistolaruli
memkvidreoba...

11
galaktion tabiZis TxzulebaTa axali akademiuri gamoce­
ma, romelic teqstologiuri mecnierebisa da galaktion­
ologiis Tanamedrove miRwevebs eyrdnoba, uprecedentoa
qarTul literaturaTmcodneobiT praqtikaSi, ramdenad­
ac pirvelad xdeba sabWour-totalitarul epoqaSi moRvawe
Semoqmedis teqstebis gaTavisufleba ideologiur-koniun­
qturuli Zalmomreobisagan, maTi reabilitacia da avtoris
SemoqmedebiTi nebis aRdgena.
axali konceptualuri xedviT momzadebuli es gamocema
mkvlevar-mecnierTaTvis sando bazisi iqneba Semdgom ZiebebSi,
sazogadod ki didad Seuwyobs xels klasikosi poetis realuri
saxis damkvidrebas mkiTxvelTa cnobierebaSi.
galaktioni ubrundeba misTvis bunebriv _ erovnuli mwer­
lobisa da evropuli literaturis kulturul areals.

12
leqsebi
***

mTvare kaSkaSebs... ca moqarguli


mocimcimeTa varskvlavTa gundiT
mSvidad dahyurebs Zirs dedamiwas
garsSemoxveuls sqelis bind-bundiT.

Sors, Sors mitacebs cisa siturfe,


misi simSvide da myudroeba;
masSi ixatvis umanko, wynari,
ucodveli da wmida cxovreba.

minda davtovo amqveyniuri


yvela sibilwe, Suri da mtroba
da iq gavfrinde, varskvlavT wrfels cimcims
SeuTanabro mec Cemi grZnoba.

[1908]

15
***

sqeli Rrubeli,
Savi da bneli
samSoblo mxares gadaefara,
sxivTa mfeneli
mzisa naTeli
Cven sanugeSod sCanda aRara.

magram ra gahkra elvam sivrceze,


miklakn-moklakna misi sxivebi,
samaradisoT me momeCvenen
gardmovlenilni RvTiT naperwklebi.

elva mswrafl gahqra,


isev dahfara
samSoblo mxare ukunma bnelma,
isev cremli mdis,
vtiri maradis,
guli waiRo isev naRvelma!..

[1908]

16
romansi

gaxsovs buneba ayvavebuli,


tye da mindori amwvanebuli?
maSin Cvenc gvrwamda, Cvenca gvalxenda
qveynad sicocxle da gazafxuli!..

exla bunebam feri icvala _


Semodgomaa, zuzunebs qari...
ganqra yoveli, rac ki gvalxenda,
ganqra, warvida, rogorc sizmari!..

[1908]

17
***

roca bulbuli ganTiadisas


tyeebs da mindvrebs mohfens Tavis xmebs
da aRgznebulad sadme buCqebSi
SaSvi Caikvnes-CaiWaxWaxebs,

roca torola laJvard sivrceSi


kamaras Sekravs, Seinavardebs,
eSxiT daxedavs mindors dafenils,
Semdeg wkrialiT Seuwyobs hangebs,

ros nakaduli maRals kldeebSi


gzas miikafavs, irxeva, _ sxlteba,
ra genaRvlebaT, mec imaT Soris
mqondes mciredi Tavisufleba!..

[1908]

18
„Suqs“

gaape bneli,
nacvlad naTeli
gadmoafine tanjulsa ares,
rom Seni sxiviT,
imediT tkbiliT
anugeSebde tanjul-mwuxares;
rom bedi Cveni
imedis mCeni
aRar dagvcqerdes ganrisxebulad,
gaape bneli,
nacvlad naTeli
mogvfine tanjulT, saxsnel imedad!

1908

19
niavi

daRvremila mTa kldovani,


mowyenila aremare,
ufro raRac sevdianad
gadmoyurebs zeciT mTvare.
kldisa naprals exeTqeba
gulmosuli nakaduli,
bu gahkivis naRvlianad
da buCqebSi hkvness bulbuli.
daburul tyem TavCaqindvriT
mTis kalTazed miiZina
da eWvian bunebasTan
erTad sulmac moiwyina.

Cu! tye uceb SeSrialda,


naZvmac Tavi gadaxara,
TiTqo raRac sasiamo
mas niavma miaxara,
TiTqo Tanve Caunerga
sicocxlisa grZnoba-Zala,
verxvi odnav gadairxa,
cacxvmac toti gadaSala,
fiWvi SekrTa, gadizniqa,
mswrafl tirific aSrialda;
mibnedili, fermixdili
tye siswrafiT gadagvarda.

oh, niavo, ra iqmneba,


mec miambo is moTxroba,
ra iqmneba, rom Cems gulSic
aaduRo swrafad grZnoba?
magram is ki aRar vici,
ra iqmneba saidumlo
misTana, rom Cem cremlT denas
da Cems tanjvebs misces bolo?!
1908
20
***

viTarca gedi zRvisa sivrceSi


mimomcuravi ikveTavs gzasa,
ise mec vtopav grZnobaTa zRvaSi
da mivacureb sicocxlis navsa.

Tumca vici ki, ar Semibralebs


zRva SfoTiani da boboqari:
gadamibrunebs navs Cems erTgulsa
talRa mCqefare, daudegari.

[1908]

21
Rame

mwuxrma sibnelis zewari


qveyanas gadaafina:
niavma waisisina
da Sors bulbulmac dastvina.
varskvlavTa gundma cis sivrce
aanTo, aakaSkaSa
da aRgznebulma mTvaremac
sxivebi SeaTamaSa.
Savo fiqrebo, nuTu arc
aq ar masvenebT wamebuls?
rad gindaT, bolo momiRoT
iWvneuls, ganmartovebuls?
rad gindaT, mudam, yovelTvis
SxamiT amivsoT wuTebi?
eyo suls, Tqvengan wamebuls
sawamlavisa wveTebi!
sad aris Svela, vin momcems
xelsa megobruls, vin mixsnis?
sad ari saxe umanko
jer isev norCis sicocxlis?
ra vuyo, martod STenilma
ver vpove satrfo gulisa,
arsad sCans tkbili naTeli
Suqmfrqvevel siyvarulisa!
ra vuyo, bediT tanjulma,
sad vpovo TavSesafari?
oh, mtanjavs, Savo fiqrebo,
Tqveni CurCuli sazari!
Ramea... cisa kamkamSi
kaSkaSebs savse mTovare,
varskvlavnic iRimebian,
Ramis dumilSi sTvlems are...

[1908]

22
momakvdavi

mze dasavleTiT gadaixara,


pirdapir styorcna sxivi mTiskena,
ukanasknelad bars gadmoxeda
da didebulad gadaesvena.

ager dahqrola saRamos siom,


aaSriala foToli tyisa,
frinvelT WikWikSi sevdis momgvrelad
gamoismoda xma bulbulisa.

uxmod xis ZirSi, sarecelzeda,


wevs axalgazrda fermkrTali saxiT,
momakvdavia... elis sikvdilsa,
elis yovel wuTs TrTolviT, caxcaxiT.

ukanasknelad is gadascqeris
didebul suraTs mis win gadaSlils
da am suraTTan tanjviT igonebs
warsul cxovrebas, wamebiT ganvlils.

igonebs im dros, roca jer isev


pataram igrZno obloba sulis;
igrZno dakargva mxiarul dReTa,
dakargva rwmenis da sixarulis.

garSemo Suri, mtroba, Ralati


Zalas arTmevdnen adamianebs
da RonemixdilT, SeumCnevelad
axuWvinebdaT daqancul Tvalebs.

siyvarulis xma arsad ismoda,


arvin simarTles ar qadagebda,
mxolod wamebis, kicxvis da tanjvis
xma qveynad quxda da RaRadebda.

23
`maS, raa qveynad saxarbielo,
rom miizidos tanjuli guli?“
ase hfiqrobda ymawvili xSirad
Savi fiqrebiT gatacebuli.

mis win cxovrebis Savi ufskruli


dausruleblad quxda, drtvinavda...
da meore mxriT bunebis Zali
uxvad, siturfiT mTa-bars qargavda.

mxolod iq mtrobas Zala ar hqonda,


iq wmida iyo suyvelaferi,
rogorc wveTebi nakadulisa
da laJvardi cis umanko feri.

aRtacebuli dauaxlovda
didebul xeliT Seqmnils suraTebs,
daumegobrda xevxuvebs, kldeebs
da Tvaluwvdenel mTebis mwvervalebs.

daumegobrda mTisa nakaduls,


foTlebis Srials, bulbulis stvenas,
idumals CurCuls yvavilebisas,
wyaros tkbil CuxCuxs da tiktik-lxenas.

exla ki, roca sikvdils win umzers


mis CasanTqavad momzadebulsa
da amave dros xedavs bunebas
warmtac-mSveniers da didebulsa,

ar asveneben mwvave fiqrebi,


TiTqo sagrZnoblad guls raRac swdeba
da mogonebaT aRgznebuls konas
Savbneli farda zed efareba.

24
moisma kvnesa... arec dadumda...
bindi gadekra dedamiwasa;
marto bulbuli sevdis momgvrelad
isev dahyefda mdumar mTa-barsa.

[1909]

25
fiqri

rogorc aCrdili
Cadrgadaxdili,
ise anaTebs cis sivrces mTvare;
varskvlavTa kreba
TandaTan hqreba,
ganTiads elis ca mgloviare.

aremare sTvlems...
tkbil nanas umRers
bars miZinebuls mTis nakaduli.
mec guli miZgers,
vucqer cis sivrces,
ganTiads veli sulganabuli.

koxtad Semkuli,
dadumebuli
Sors, Sors gascqeris mTisa mwvervali,
TiTqo igonebs
gafrenil dReebs
da guls uTrTolebs RvTiuri Zali.

ca alaJvardda,
odnav daaCnda
varskvlavTa zoli mis spetak saxes.
gadaixada
cam bneli farda
da frinvelebmac erTxmad dasZaxes.

mzec amovida,
umanko, wmida
sxivi samyaros gadmoafina,
dahkra mwvane vels
Tvalgaduwvdenels
da saamurad aabibina.

26
yvavilis gulzed,
akokrebulzed,
nami aenTo da abrWyvialda.
niavi neli,
fiqrT ukumyreli,
miwas gaekra... tye aSrialda.

nazi pepela
frenda nel-nela,
bza moxuc fiWvis totebs ekvroda,
iqve maxloblad
martoka, oblad
bulbuli stvenda da gahkioda...

marad bedkruli,
uReldadgmuli
Zalas ikrebda adamiani,
kvlav iRviZebda,
Rones ikrebda
cxovreba mware da naRvliani.

kvlav brZola... brZola,


SiSi da Zrwola!
kvlav damarcxeba, kvalad sikvdili,
yvelgan, yovelTvis
simarTlisaTvis
devna, wameba... saflavis Crdili.

oh, rom SemeZlos


gavfrinde Sors, Sors!..
movcilde mxares SxamiT aRvsebuls,
cisa siuxviT
Tund erTi wuTiT
Sveba mivmadlo suls daoblebuls.

[1909]

27
gazafxulis molodinSi

ca pirs ixsnis... medidurad


mTa dascqeris dafenil bars,
gazafxulis molodinSi
qariSxlis win ar ixris Tavs.

xedav, rogor iklakneba


pawawina nakaduli?
gazafxulis molodinSi
masac lxeniT uZgers guli!

magram me rad damekarga


simSvide da mosveneba?
nuTu spetak momavalSic
araferi guls ar xvdeba?

male veli amwvandeba,


aremare igrZnobs Svebas
da yvavilTa gundic uxvad
gadmoafrqvevs surnelebas.

mxolod me ki ar momalxens
sikekluce gazafxulis,
gulSiv CaWkna norCi rwmena
siyvarulis, sixarulis!

[1909]

28
***

vardi kokobi, gadafurCqvnili


roca vixile, vigrZen cxovreba,
magram ra xeli misken gavswie,
is swrafad moswyda, eklebs daeba.

Cemo sicocxlev, Tu dagendobi,


imeds momiklav, gana ar vici?
oh, Sen TvalTmaqcob... sul tyuilia
Seni vedreba da Seni fici!

[1909]

29
sasaflaoze

miyvars saRamo wynari, mSvidi da mowyenili,


roca mze sxivebs ukanasknels aaTamaSebs,
roca mdumarebs tye-buCqnari gadafenili,
roca bulbuli mwuxared xmas aawkrialebs.

miveCqarebi, rom salami mivce saflavT qvebs...


iq ar moismis adamianT uRvTo xarxari,
iq angelosi wrfelad galobs zeciur hangebs
da Cumad ugdebs mis simReras yurs mTa da bari.

gzas miikveTavs yvavilebSi nakadi mTisa...


saflavebs Soris nel duduniT miiklakneba,
xan aqviTinebs uaryofa siyvarulisa,
xan ki axarebs Sors warmtaci bedniereba...

niavi [mi]hqris... Sors mifrinavs laRi ocneba,


suls asxivosnebs ukvdavebis saxe narnari.
samSoblo mxare bednieri win mexateba...
adamiani cas Sehxaris mSvidi, damtkbari.

am dros gaismis sevdiT savse zaris wkriali...


da SeSfoTdeba ocnebaSi mfrinavi suli,
kvlav win mexatvis soflis brunva, soflis triali.
oh, arc ocneba aRar matkbobs azvirTebuli.

msurs, rom vitiro da Cems tirils msurs yurs ugdebdes


sasaflaosi aremare dadumebuli.
dee, icodes, dee, mxolod iman uwyodes,
Tu rarig SfoTavs mgosnis suli daoblebuli.

mxolod... im tirils da im moTqmas martoobaSi


me ar gadavcvli araviTar netarebazed,
mTels sitkboebas mirCevnia bedkruls im wamSi
es uimedo da oboli cremli wamwamzed.

30
mze mTisa mwvervals gadascdeba, Caesveneba...
cisa laJvardi aenTeba ukanasknelad,
ukanasknelad mTasa da vels moefineba
bulbulis hangi naRvlianad da mowyvetilad.

mwuxris zewari efineba mdumar midamos,


nami ciuri yvavilis guls zed ekoneba,
cis angelosi dahRiRinebs danamul mdelos,
niavi neli vards gafurCqvnils esalmuneba.

miyvars saRamo sevdiani da mowyenili...


miyvars fiqrebSi moqanculi me sasaflao.
dee, maSinac Tvalwin medgas yofna gaxrwnili,
maSinac vgrZnobde, rom fuWia igi, amao!

[1909]

31
fantazia

ocneba tkbili da netareba


suls asxivosnebs, guls SeeTvisa.
Tavs damcimcimebs ucxo Sveneba,
ucxo madonna rafaelisa.

miyvars imisi narnari saxe


ucnaur fiqrTa gamomxatveli.
gahqres dRe Savi da sivaglaxe,
wyvdiadSi gahqres sevda-naRveli!

[1909]

32
mwuxareba

sicocxliT savses, ocnebaSi myofs


is TavisTavad Semomepara,
me ganTiadis sxivebs velodi,
mzes ki Rrubeli gadaefara.
me msurda grZnobiT davwafebodi
sicocxlis wyaros, trfobiT aRbeWdils...
ax... ra vicodi, Tu sawamlavi
naz kukurSive Cahklavda yvavils!..
roca sicocxle Zalas maZlevda
da samoqmedod miwvevda marad,
ras vifiqrebdi, Tu mogonebac
gadmeqceoda tanjvad da Sxamad?
naz qselSi gabmuls, ocnebaSi myofs
is TavisTavad Semomepara,
dahqrola risxviT qarma sastikma
da gazafxuli Tvals miefara!

[1909]

33
kolxida

iq nakaduli mTis kalTidan gadmoCqrialebs,


iq diadema mTis mwvervalTa mzeze brWyvialebs,
iq frinvelT hangSi Caqsovila lxena da Sveba,
iq Jriamuli cis kamaras eTamaSeba.
iq bunebaa, Cemo kargo, mxolod buneba!
iq aris mxolod sanatreli Tavisufleba.
iq tyvedqmnilTa mze ocnebaa, sxva araferi,
is ki frTas gaSlis uzrunveli da bednieri.
muza iq scxovrobs, poezia mefed iq ari,
iq gesmis asulT mwuxare xma, nazi, narnari,
daugde yuri... Sen moismen hangsa naRvlians,
ici, ra akrTobs, ra awuxebs aq adamians?
„Tavisufleba davkargeTo, Tavisufleba!..
Seisminevi, he, bunebav, mudara Cveni!
grZnoba gvekargvis, suli SfoTavs... guli wuxdeba...
rad ar swydebao Cveni kvnesa, tanjva esdeni?
mze dagvqaTqaTebs... yvavilT gundi gvealerseba,
tanjva ariso yvelaferi mosagoneblad,
Tavisufleba aRara gvaqvs, Tavisufleba!
itireT, Zmebo! cremli dagvrCa manugeSeblad!..“
roca davugdeb me yurs am xmebs, mec vitanjebi...
fiqri gulcivad da Tan mSvidad mesaubreba:
„miTxari, risTvis netareben samSoblo mTebi,
miTxar, rad celqobs frTagaSlili turfad buneba?“

[1909]

34
msaxiob qals

roca fiqrebiT datyvevebul-garemoculi


marto xar, oblad da gitanjavs suls mwuxareba,
roca ucnaur aRmafreniT gitokavs guli
da wargitacebs saocari idumaleba;
an roca satrfos gatacebiT esaubrebi,
orTaves giwvevs gansacxromlad tye daburuli,
misi sityvebiT, misi sunTqviT uebrad stkbebi,
kvlav saocnebod aRtacebiT miiltvis suli.
roca xarxareb ganuwyvetliv, anda qviTineb,
roca brbos mefad, gvirgvinosnad Tavis Tavs acnob,
kerZo gulisTqmas, sulis kvnesas vmarxav, viviwyeb,
mxolod mas vfiqrob, rom Sen maSin urcxvad TvalTmaqcob.
oh, rarig minda maSin Zlevis dagidga Zegli,
gulwrfel sityvebSi gamovxato es grZnoba mcire:
Zeglis Rirsi xar, radgan suli ukanaskneli
Sens erT siyvaruls, xelovnebis taZars Seswire!

[1909]

35
axal talRas

„iqac yoveli aremare


iyo mowyeniT“
n. baraTaSvili

mudam Tan msrboli fiqri mwvavda, fiqri mtanjavda,


gamoveqeci gulis damwvels mSvid aremares;
napiri zRvisa imav sevdiT mSvidad sunTqavda,
cas Sescqeroda zRva laJvardi gulcivs, mdumares.
da uzrunvelad
sio frTamali,
Tavisufali
hqroda mTa-velad.

fiqrs miscemoda sivrce wynari, vrclad gadaSlili,


mzis mkveTri sxivi zRvas mowyenils dascimcimebda,
kamkams sevdians dascqeroda norCi yvavili,
gedi yiviliT wrfel megobrebs cisken iwvevda.

ar minda, ara! suls moswyinda eg erTferoba,


suli eZiebs qariSxals da boboqar talRebs,
mudmiv dumilSi ver Tavsdeba tanjulis grZnoba
da naz simReras, gulSi aRZruls, zRvas SeRaRadebs:
Sens molodinSi
guls nu midagav,
dahkar, dahquxe,
axalo talRav!

[1909]

36
poezia

ax, nu SeaxebT xels Cangis simebs,


qnari mwuxared awkrialdeba;
ciur kaeSniT zed dascimcimebs
mas ukvdavebis nazi RvTaeba;
ar vici, risTvis, ganTiadisas
me man gadmomca wkriala qnari
da yovel winsvlas mgosnis hangisas
Tavs dahfarfatebs, rogorc sizmari.

nu, nu gasTelavT fexqveS Svenebas,


nu SeuracxyofT didebis taZars:
bediT rCeulTa wrfel miswrafebas,
maT imedis sxivs da TavSesafars.
nu meubnebiT, rom ganTiadze
uRvTod wamebuls aRmoxda suli, _
ara, is scocxlobs, Cvens mimkrTal cxadze
ufro warmtaci da didebuli!

[1910]

37
msaxiobis dRiuridan

...vin ras damaklebs... CemSi Zalaa


frTagaSlili da dauTrgunveli;
dee, kvlav eWviT damxarxarebdes
mterT urcxvi gundi, brbo uzrunveli.

imedi... erTaderTi imedi


gzas misxivosnebs momavalisas,
am iaraRiT Tund mTlad gavaqrob
gars Semoxveuls Savs Zalas mtrisas...

[1910]

38
brZolaSi veZeb...

brZolaSi veZeb Tavdaviwyebas,


brZolis quxilSi miiltvis suli.
ver vuRalateb saflavTa mcnebas
cxadaT da ZilSi aRSfoTebuli.
samSoblo mxarev! Seni Sveneba
sisxliT irwyveba da iRebeba.

moqancul guliT meTaurebi


wmida droSis win Zirs ecemian
da mZime wyluliT daRdasmulebi
ise, viT uwin, mSvidaT kvdebian!
axal gmirs eZebs ukanaskneli
maTi wuxili da guli wrfeli.

oh, visac mwared akvnesebuli


guli gedagvisT kaeSan-sevdiT,
visac mrisxaned gitokavsT suli,
Cemsken gamoswiT, SemomierTdiT!
Tavisuflebis droSa ixrwneba...
maS, cecxlSi vpovoT Tavdaviwyeba...

1910

39
ocneba kldeze

ca varskvlavebiT SemoiWeda,
wynarad acurda narnari mTvare,
Zils miscemia mSvidi mindori
da dafiqrebiT sdgas mTa mdumare.

roca niavi, mTiT mowyvetili,


tyis mwvane kalTebs Seepareba,
maSin irRveva gamefebuli
mkvdari siCume da mdumareba.

me momeCvena, viTom ocnebas


Tavisuflebis Sesxmoda frTebi,
me exlac maxsovs misi Sveneba,
misi Rimili, misi Tvalebi.

„sad gahqra-meTqi“, _ vkiTxavdi niavs


da Sors gavxede mTebis mwervalebs,
iq, kavkasiis kldeze vamCnevdi
moRlil-moqancul da mimqral Tvalebs.

ocneba kldeze mijaWuliyo,


ocneba sisxlSi TrToda da kvnesda,
sqeli Rrubeli Tavs evleboda
da yoranT gundi mis sxeuls swewda.

[1910]

40
mxolod buneba

1
nu momagoneb, Cemo RvTaebav,
im netar Rimils, im savse Rames:
ver veRirsebi bednierebas,
ver veRirsebi kvlav im siames,
ver veRirsebi kvlav imgvar kocnas,
burusSi xveuls, tkbils da momxiblavs.
nu momagoneb dakargul edems,
nu momagoneb Cems Savbnel saflavs!

2
Sens TvalebSi sicocxle krTis
tkbil-netari, mokamkame,
xan naTeli, viT dRis Suqi,
xan Savbneli, rogorc Rame.
me ki, turfav, saflavi var,
gulcivi da martodmarto...
arra matkbobs... arc msurs vismes
gulis fiqri ganvumarto.

3
Ramea... celqi niavi dahqris...
mTvare RimiliT mesaubreba:
„Sen SegiTvisebs, suliT obolo,
mxolod buneba... mxolod buneba!“
riTmebis gundi gars momxvevia,
yvavili wynarad meCurCuleba:
„suliT obolo... Sen SegiTvisebs
mxolod buneba... mxolod buneba!“

[1910]

41
sasaflaoze

mzes SevnatrodiT... vkvnesodiT,


cremls vRvridiT SuaRamisas,
mxiaruleba ar hqonda
dawyvetil simebs Cangisas.
mzes SevnatrodiT... mze gvsurda,
mze cxovelsxivebiani _
Taviseburi, Zlieri,
axali, gangebiani!

mzes SevnatrodiT da isic


gabrwyinda sasaflaoze,
diskogadaxriT aenTo
wyvdiadiT mocul xaosze,
xeli vkarT... isev iseve
vqviTinebT SuaRamisas,
isev dumili amwuxrebs
dawyvetils simebs Cangisas.

mzeo, mieci sazRvari


mwuxare fiqrTa qrolasa,
„mzeo, amodi, amodi...
nu efarebi gorasa“.
sikvdili usasobaa,
saflavTan erTad ixrwneba,
sadac ki Seni diadi
borbali amobrwyindeba!

Sors Cvengan, Ramis wyvdiado!


Sors, Sors, buruso grZneulo!
Tvalis amxvevad Seqmnilo
da borkilebad qceulo...

42
Cven mze gvsurs... xalxo, SeerTdi _
zeviT aswie mze, zeviT...
mis aRdgomasTan mnaTobis
sxivebad gadaviqceviT!

[1910]

43
farvana

naTels aRgznebuls,
sxiviT anTebuls,
Seferadebuls,
Cemo farvanav, Tavze evlebi...
magram vin icis,
rodis daiwvis
gzneba Senis frTis _
sanTelTan rom TrTis...
rodis mokvdebi, an sad gahqrebi?

muzav, Senc suliT,


frTaganwiruliT,
netar CurCuliT
xelovnebisas uRimi taZars,
magram vin icis,
tanjva sad gicdis,
rodis an risTvis
samsala Zimwris
eklebis gvirgvins mogiZRvnis sazars?

[1910]

44
dila

Tvaluwvdeni, mRelvare tba


mzis sxivebis cecxlze gaTba...
vards daeca gulze wveTi
cis wiaRiT monakveTi.
SefrTxialda cis torola
da midamo aaTrTola!

aWikWikdi totze, Cito...


ibrWyviale, margalito...
da xrialiT Savbnel xevSi,
niaRvaro, gadaeSvi!
msurs, naRveli sabolovo
Tqvens ubidan amovwovo!...

[1910]

45
* * *

ar mSordeba sevda mware,


Sav fiqrs veRar gaveyare...
oh, rad, risTvis Semiyvare?

Sens naz Tvalebs Sevadare


cis laJvardi moelvare...
risTvis, risTvis Semiyvare?

Cemi mzea, Cemi mTvare


Seni suli monarnare...
oh, rad... risTvis Semiyvare?

ubskrulis pirs gaviare,


cremlis wveTad daviRvare...
risTvis... risTvis Semiyvare?

mtrulad gvicqers mSobelT mxare,


Sveba gaminiavqare...
oh, rad, risTvis Semiyvare?

gulis tanjva ver davfare,


niavs kocna davabare...
qalo, risTvis Semiyvare?

[1910]

46
***

aTasferad moqarguli
Tvisken miwvevs turfa veli;
iq niavi wynarad dahqris,
msubuqi da uzrunveli.

iq ciur cvriT danamuli


vardi metyvis qebaT-qebas
da RimiliT momafrqveven
yvavilebi surnelebas.

magram yvelas mirCevnia,


ros yvavili saflavs amkobs
da mCqefare nakaduli
udardelad mirakrakobs.

[1910]

47
gazafxulis Rame

celqi sio aRtacebiT buCqnars dalals uxuWuWebs


da pepela, Zalmixdili, Casdnobia vardis tuCebs;
mTvare yinviT nakveT mwvervals mxurvalebiT locavs, kocnis
da xandasmiT ismis hangi gulCaTuTqul Ramis mgosnis.

iadono! erTxel kidev gamagone xma grZneuli;


ara mZinavs da yurs gigdeb sevdiani, iWvneuli.
buCqis Ziras, fexakrefiT, axlo... axlo movirbine,
gadmeSala fiandazad Zirs mindori mobibine.

ar vicodi _ ra mindoda, ar vicodi _ ras vicdidi,


cas mxurvaled mivaSterdi da simwariT avqviTindi.
niavi ki aRtacebiT buCqnars dalals uxuWuWebs
da pepela, Zalmixdili, zed adneba vardis tuCebs...

[1910]

48
Cemo madonnav!

gulatokebiT,
tkbil fiqrTa gznebiT,
zeSTagonebiT,
ciur ocnebiT
gaqandakebda mxatvaris xeli.
magram es grwamdes,
vinc und gxatavdes,
Cemden siyvaruls
ver igrZnobs aRZruls,
Tund RmerTi iyves, Tund rafaeli!

vera, ver vucqer guldamSvidebiT


ocnebiT savse Sens cisfer Tvalebs,
movkvdebiT... erTad aRar viqmnebiT,
esRa maSfoTebs... esRa mawvalebs...

magram ras vambob,


grZnobas gavaTbob
da msubuq frTebiT
gadavfrindebiT,
Cemo madonnav, ocnebis mxares.
iq me davxatav
Cvens ukvdav sizmars,
iq kvlav movmarTav
Cems wkriala qnars,
iq gulSiv Cavklav grZnobaT samares!

[1910]

49
***

SuaRamea... zRvis netar gulSi


wynaraT sxivebs bans kaSkaSa mTvare...
SuaRamea: varskvlavTa kreba
morcxvaT cimcimobs Suqmoelvare...
satrfov, aRar msurs Sengan Sors yofna, _
msurs, mTvaresaviT sxivebSi mxvevde!..
erTxel daxede Cemis yofnis zRvas,
erTxel Cems gulSic Camoixede...
SuaRamea... sadRaca mwyemsi
salamurs ukravs, RuRunobs stviri...
xedav, naz yvavils rogor exveva
mTiT mowyvetili celqi zefiri!..
davemxve pirqve da avqviTindi,
TavdaviwyebiT miwas vemTxvie...
satrfov gulisa! celq-niaviviT
Semomekone... Semomexvie!..

[1911]

50
hamletis qnariT

vuZRvni monazon qals r-s

amaoa mTlad cxovreba, drtvinavs wuTisofelia...


wadi... wadi monasterSi... monasterSi, ofelia!..

tkbili nana suls uTxari, ubedoba xats aCvene...


da maSvrali suli, guli monasterSi moasvene!..

maS, Sors mtveri! Sors, Sors miwa!.. _ is cis uarmyofelia...


wadi... wadi monasterSi!.. monasterSi, ofelia!

[1911]

51
pirveli enkenisTve
dRiuriseburidan

dilis niavma CayviTlebul vels daubera,


nisli daSala, mTis kalTaze waarTo bina,
Semdeg wynaris frTiT wylis napirze raRac Caswera
da mindvris mkerdze, yvavilebSi mswrafl miiZina.
skolis aivans dayrdnobili Sors gadavscqeri
idumal fiqrSi da naRvelSi moqancul sofels,
iq bneli mefobs... iq wyvdiadi, sinaTlis mteri
Tan daatarebs raRac Savs da mgeslav samosels.
xalxo bedkrulno! me miWiravs xelSi sanTeli
me imis povnas ganusjelad sicocxle mive,
ar SeukrTeba saSinel xvedrs maswavlebeli,
dee, Tan sdevdes ugnurT mtroba, SimSil-sicive.
me vityvi sityvas da gagiTbobT gayinul[sa] guls,
mogajadoebsT Cemi zrunva Tbili da wrfeli,
dee, Tan mdevdes mkacri xvedri suldaRonebuls,
ar SeukrTeba saSinel xvedrs maswavlebeli!
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara! ufro Cqara... kidev dahkari!
_ maswavlebelo, es ras niSnavs, xom arvis eli?
_ Camohkar! _ swavlad Tvisken iwvevs maswavlebeli.
vxedav aq, Cemken moabijebs patara bavSvi,
wrfeli Rimili dasTamaSebs mxiarul bages
ra aRtacebiT mocigligebs igi skolaSi...
Tqven nu dasciniT momaval gmirs da moqalaqes.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara! ufro Cqara... kidev dahkari!
ra sevdianad icqireba moxucebuli
avadmyofobiT, siuZluriT Ronemixdili.
mSvid TavSesafars iTxovs misi guli vnebuli,
aq ki darajad misdgomia Savi sikvdili.
savse ojaxi upatronod mitovebuli

52
win exateba da ar icis, ra moagvaros.
Cemsken moxuco! daimSvide mRelvare guli,
me Sevarigeb isev SenTan mtrad xdil samyaros.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara... ufro Cqara... kidev dahkari!
vxedav aq, Cemken moabijebs glexi maSvrali
rom mesaubros da imedi Tan waiyolos
masze, rom Savi misi Sroma, Sroma marTali
ar dainTqmeba unugeSod bolos da bolos.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara... ufro Cqara... kidev dahkari!
nuTu ara sCans mkrTali sevda mimqralis saxis,
aha, is modis... modis wynarad, TavCaqindruli,
ganadgureba win mexatvis misis ojaxis,
gadutrialda bedis Carxi ubedur-mtruli.
mas mezobelma guSin cecxli rom gauCina,
Semdeg mzakvrulad mis Tvalis win gadixarxara...
saxli daewva da sabralos ara aqvs bina.
Cemsken bed-Savo! me maqvs SenTvis bina patara.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara! ufro Cqara... kidev dahkari!
orni modian, rom ipovon simarTle CemTan
da gadaswyviton sabolovod amtydari dava.
erTia maTTvis yvelaferi, rac surT, isa sTqvan,
sibnelem maTi mezobloba gaaniava.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara... ufro Cqara, kidev dahkari!
ai, Skolisken axalgazrda modis viRaca,
imas uTuod wignebi surs... iq kidev qali
sdgas, unamuso ucxoelma rom moitaca
da exla isev gadisrola ugzod sawyali.
gzas me gaswavli, he, bedkrulo! swavliT gamTbari
xelSi miWiravs me sanTeli sibnelis mqrobi.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?

53
_ ho, kidev, kidev! xedav, gaTba cisa tatnobi!
mgznebare sxivi aizida mxiarul caze,
frinvelTa gundma kamaraSi gainavarda,
erTi Rrubeli, rogorc mgzavri, sevdian gzaze
rom dascuravda, moswyda mwvervals da Zirs davarda.
me ki Zalas vgrZnob... msurs sicxovle avamoZravo,
gavanadguro dayolili Sav fiqrTa gzneba,
momeci Zala, gevedrebi, he, cao, cao!
rom Sevasrulo wmidad Cemi daniSnuleba
da simaRlemde aviyvano mudmiv mxlebeli
wrfeli mizani, moqmedebiT uxvad gamTbari;
ar SeukrTeba saSinel xvedrs maswavlebeli,
aba, Camohkar... mosawvevi Camohkar zari!

[1911]

54
musika

fanjridan mTvaris mosCans gulmkerdi,


saxeze damTrTis mkrTali naTeli...
aha, gaismis musika wynari,
grZnobis mxiblavi, damtkbob-damwveli...
izrdeba hangi... izrdeba sevdac...
eh, gaskdi, gulo, da gadmoRvare,
rac martoobiT mogrovilia
SenSi glova da balRami mware!
siyvaruls veZeb... trfoba mwyuria...
megobars veli... is ki arsad Cans.
maS, ra gaalxobs Cems mwuxarebas,
ra gaanelebs Cems Rrma kaeSans?..
kmara musika! exla is gulsa
mwvdeba viT Sxami, viTa naRveli...
izrdeba hangi, izrdeba sevdac,
sulis mwamlveli, gulis mdagveli...

[1911]

55
eWvi

ausrulda sios natvra,


is yvavilTa vnebiT daTvra...
gafiTrebuls
varskvlavT krebuls
sevdiani misca kiTxva,
Tu sofeli, viT civi zRva,
rad kankalebs,
rad valalebs,
ratom swamlavs yofnis risxva?
daqanculi idga fiWvi...
xorcze iWvi, sulzec iWvi
ocnebis wuTs
frTxils da saTuTs
uSxamavda Sesazari _
da fiqrobda, Tu raT ari,
qveyana rom
ugrZnobma drom
daabera usafari?
sio miwvda sevdis walkots,
zed daakvda fiWvis naz tots
da fiqris dros
obol wyaros
sevdiani misca kiTxva,
Tu sofeli, viT civi zRva,
rad kankalebs,
rad valalebs,
gana ar sjobs _ Segviyvaros?

[1911]

56
siCumis angelozi

eZinebaT cis varskvlavebs... eZinebaT tbis feriebs...


mTvaris sxivi caze Relavs, TiTqo Rrublebs igeriebs.
eZineba yvavilTa gunds, aremares eZineba...
daqancul vels, mdumare mTebs Ramis sunTqva efineba.
daiZine, tyis foTolo, daiZine, qveynis sevdav...
daiZine, aremarev, da rogorc ki Semogxedav,
daiZine Senc, cis RmerTo, Senc, yvavilis celqo mumlo...
daiviwyeT xevxuvebSi mimaluli saidumlo...

caT Setyorcnil wvetian mTas moxvevia fiqrT samosi;


ver miswvdeba kacTa zizRi, verc qviTini midamosi.
daiZine _ daiZine, fiqrTa msxverplo _ Savo mTao!..
nanas getyvis angelozi da Zilis hangs sasaflao...
Sen ar ici, Tu raT scocxlob, raT arsebob, risTvis fiqrob...
ar ici da Zilis Zalas ver gafantav... ver Caiqrob...
roca nisli dagawveba, ar daRonde, Cemo kargo!..
maradis msurs Zilis kocna Sens serebze Semovqargo.
daiZine Senc, cis RmerTo, Senc, yvavilis celqo mumlo!..
daiviwyeT xevxuvebSi mimaluli saidumlo.

[1911]

57
Semodgoma

vuZRvni i. griSaSvils

daviRale... saocnebo gansveneba suls swyuria,


daviRale... mware naRvliT Cemi saxe daiCrdila.
Seni saxec, Cemo kargo, daRaluli... uZluria,
vin mogikla sulis Sveba, fiqrT navardi, trfobis dila?
daviRale, daviRale, mosveneba orives gvsurs...
eh, vin mogvcems TavSesafars... vin gadaSlis uSlel kukurs?
magram, RmerTo, sTqvi, ras niSnavs eg Rimili RvTaebrivi?
_ eg warsul droT mogonebis saocnebo aris sxivi.
_ ax... iseve itanjebi... ai, Seni wminda wyluli.
_ es awmyosi aris sxivi usicocxlo... uferuli.
_ magram Sen rom nel-nel sWknebi erT dros vnebiT anagznebi?
_ es momavals mikarnaxebs... mTlad davsWknebi... mTlad
davsWknebi!
_ nu dasWknebi, Cemo kargo, gevedrebi, nu dasWknebi!
Seiwire Cemi cremli da samgosno Cemi xmebi.
axmaurda nazi sio, Zirs dahyara oqros cvrebi.
_ nu dasWknebi, nu dasWknebi _ cisfer yvavils vevedrebi.
_ vWknebi... magram sicocxle msurs... vWknebi, magram yofna
minda, _
sTqva yvavilma, Zirs daemxo da simwariT aqviTinda.
male dahkravs Semodgomis susxiani, mware qari.
zenaaro! miec yvelas susxis dros TavSesafari.
me ki... me ki usasoo xetialSi uxmod vkvdebi,
nu dasWknebi, Cemo kargo, nu dasWknebi, gevedrebi.
raa CemTan qariSxali, ras damaklebs mware bedi!
vivli, sanam siyvarulis sxivs ar momcems Semomqmedi.
yviTel foTliT Seimosa gazafxulis mTa da veli,
yviTel foTliT daifara tyis siCume udardeli,
yviTel foTlebs Semovivleb, nu dasWknebi, nu dasWknebi.
agitacebs Cemi qnari, gagacocxlebs Cemi frTebi;

58
nu dasWknebi, Cemo kargo, nu dasWknebi, gevedrebi!
_ me meZaxis... magram, zecav, Sen xom Senis feriT mkvebe,
Seiwire Cemi suli sevdiani... meocnebe.
Seiwire Cemis mwuxris da idumal locvis xmebi.
_ nu dasWknebi, nu dasWknebi, _ cisfer yvavils vevedrebi.
dasWkna kidec... ai, misi usasoo wminda ferfli...
Seiwire, zecav... zecav... Semodgomis norCi msxverpli.
riTmebisgan me msubuqi imas kubo davuwani,
„sulTa Tana“ rom vumRere, celqma siom momca bani;
Cems gulSi is davasvene... iq miveci bina wynari...
male dahkravs Semodgomis susxiani mware qari,
zenaaro! miec yvelas am dros myudro Sesafari.
xidan foTlebs Camocvenils, CayviTlebuls, damWknars,
gamxmars
vinRa miscems myudro binas, vinRa miscems TavSesafars?
caze buruss da mTis wverze gadafenil RrubelTa jars
vinRa miscems myudro binas, vinRa miscems TavSesafars?
wvimis wveTi sevdas mReris, oblobisas aJRerebs qnars,
mas vin miscems myudro binas, mas vin miscems TavSesafars?
xedav, zRvaze ialqani rogor eltvis Svebis sazRvars,
magram tyvilad ibrZvis, scdilobs, arvin miscems
TavSesafars...
Senc nu ityvi, amoebis qselSi wminda Sveba vscano,
Sen, Cems gulSi damarxulo, dafleTilo ialqano!
mgzavrma gnaxa yvavili da zed dagadno mkrTali Zala,
Sen mas didxans ver atareb... daiRale... daiRala!
male dahkravs Semodgomis qariSxalTa zizRi, Suri...
zenaaro! miec am dros yvelas myudro navTsadguri.

[1911]

59
ra vqna?

ZRvnaT Tav. ***-s asuls z-s.

ra vqna... ra vqna, Cemo kargo... aba, rogor Segiyvaro?


sicocxleo, mTlad damiSra imedis da rwmenis wyaro.
sio hqroda... aremares SuaRamis rTavda bindi,
me davemxe oblad Sens win da simwariT avqviTindi.
am qviTiniT Cemi guli siyvaruls ki ar eZebda _
sul sxva grZnoba mswamlavda da sul sxva fiqri makvnesebda:
grZnoba, rom es siyvarulic siZulvilaT Seicvleba
da fiqri, rom siyvaruli mudmivi ar SeiZleba.
ra vqna... ra vqna, Cemo kargo, aba, rogor Segiyvaro...
sicocxleo, mTlad damiSra imedis da rwmenis wyaro.

[1912]

60
velni hyvavian

velni hyvavian _
gulo, dawynardi!
adre Tu gvian
sicocxlis vardi
bednierebad
gadaiSleba...
droc xom icvleba _
droc xom icvleba?!
aris sadRaca
netari mxare,
aris wmida ca
SuqiT mgznebare.
iRviZebs veli
mkvdari, usulo...
dawynardi, gulo,
dawynari, gulo!

[1912]

61
serenada

rad minda niWi, Cemo lamazo,


Cemis hangiT Tu ver dagaRoneb?
rad minda qnari, Tu imis xmaSi
samoTxis hangebs ver gagagoneb?
an rad mimafrens celqi ocneba
da guls alersis wyurviliT avsebs,
Tu es ocneba dauRalavi
Senc CemTan erTad ver agitacebs?
guli savsea wynari simReriT,
sulSi varskvlavi bedis gabrwyinda.
vimRereb... Sevqmni sevdis dids saxes,
wyurvilsac movklav... magram rad minda?

[1912]

62
gamosalmeba

myinvaro, risTvis Cafiqrebulxar,


aragvo, Crdili razed gfenia?
mtkvaro, Sen mainc miTxar, ras swuxxar,
Sen mainc razed mogiwyenia?
nuTu igrZeniT, rom Cemi guli
isev savsea mwamvlel grZnobebiT,
rom verasdros kvlav veRar gixilavT
da samudamod gemSvidobebiT?
damSviddiT! mudam TqvenTan iqneba
Cemi simRera da Cemi nana,
SemogwiravdiT erTad yvelafers,
magram raRa maqvs simRerisTana?

[1912]

63
axal wlis Rames

CiraRdnebiT gavaSuqe sevdiani Cemi bina.


iunonav, Sen gelodi da mitom ar dameZina;
davdiodi win da ukan da CiraRdnis Suqze vTrTodi
da siCumes yurs vugdebdi da siCumiT geZaxodi.

geZaxoda Cemi suli, geZaxoda Cemi vneba:


me momwyurda SenTan erTad axali wlis migebeba;
CiraRdnebiT mitom movrTe da avanTe Cemi bina
da momwyinda martooba da uSenod momewyina.

kviraZalis Taflis sanTelT ali gakrTa, rogorc


gveli,
surnelovan nelsacxebliT movasxure sareceli,
axal welTan Sen gelodi da velodi yofnas axals
da vucdidi ganaxlebas da veZebdi aRdgomis kvals.

xomli mohkvda, daibnida, aiRvelfa cis eTeri,


cas naTeli gadaevlo sevdiani, mtredisferi,
Sen ar sCandi... davikvnese da siCumem momca bani
da dayruvda Cemi bina da Cavaqre CiraRdani.

didi xnidan vurigdebi Cems wamebas, moZmeTa Surs,


cxovrebasac aRar vebrZvi da cxovrebac aRara msurs...
didi xnidan beds mivende da imisi msxverpli vxdebi
da momwyinda yvelaferi da yvelafers vurigdebi.

magram am Cems martoobas, siCumeo, yuri migde,


Cems usazRvro martoobas me ar ZalmiZs Sevurigde.
saxsneli gza ki arsad sCans da amaod veli mSvelels
da amaod dRe dRes misdevs da amaod scvlis weli wels.

[1912]

64
* * *

irgvliv, garSemo sevdiani ismis qviTini,


pitalo mTebma glovis nisliT Seimkes Tavi,
oh, ra dros miswyda da garindda mRelvare Jini,
Savi ZaZebiT Seimosa Cveni gvirgvini...
oh, ra dros gatyda, ra dros gatyda sicocxlis navi...
da dRes gavigeT es ambavi gulmosaklavi.

xval ki, rodesac Zvirfas cxedars erTgulTa kreba


samaradisod, samudamod daesalmeba,
rodesac igrZnobs miwis kvnesa da cis kamara,
Tu vin dahkarga da romeli daasamara, _
midiT, mgosnebo! Savi TalxiT SemoseT qnari,
cremliT igloveT moamage dauviwyari...
midi, msofliov, Tayvani ec im gmiris saflavs:
Seni dideba, Seni RmerTi mohkvda, aRar gyavs!

[1913]

65
saubari valsSi

rodesac vucqer me Sens TvalTa uZiro laJvards,


roca Tvali Tvals uswordeba ise, SemTxveviT,
datovebuli, Sori kuTxe momagondeba,
mogonebebi Tvalwin rbian sevdian rxeviT.
oh, raodeni sispetake marxia SenSi,
ramdeni wminda varskvlavebi TrTian Sens gulSi,
siymawvileSi Sengvar qalze oxravda guli,
guli mtkivoda Sens alersSi, Sens siyvarulSi.
me magondeba Cveni ZvelisZveli sasaxle,
gverdze moxrili, Savi yavriT gadaxuruli
da baRi Sori, savse vardiT, cacxvis xeebiT,
marjvniv da marcxniv daqselili da daburuli.
ramdeni Rame miTevia Sens molodinSi,
cas varskvlavians Suqs matebda elvare mTvare...
Cemo RvTaebav, oh, vin daTvlis, Tu raodeni
molodinis da gulwrfelobis cremli davRvare.
da im cremlebiT irwyveboda Cemi vardebi
da im qviTiniT izrdeboda momavlis nana.
Sen arsiT sCandi, magram CemTvis ucxo ar iyo
Seni Tvalebis idumali, wmida qveyana.
da dRes, rodesac Sen aq gxvdebi umadlo brboSi,
Tu ras ganvicdi, cam, sindisma icis martoden;
vin daafasebs mag siwmides Cvens samSobloSi,
vin daafasebs, Tu mag gulSi ra fiqrni TrToden?
me vgrZnob Cems irgvliv mxiarul da udardel qalebs,
vici, ras fiqrobs giJ ferxulSi aq TviTeuli,
maT mxolod saxes ar uSiSvlebs Savi niRabi,
Torem naxevrad SiSveli aqvT mTeli sxeuli.
xandaxan gancdis survilebiT me maT vSordebi
da mewamleba guli maTi umizno xmebiT.

66
vdgevar kuTxeSi, sibneleSi, vucqer Soridan
da msurs vitiro mware kvnesiT, mware cremlebiT.
gankicxvis leqsi ibadeba Cems daRlil gulSi
da ileseba rogorc dana gladiatoris.
da vwuxvar, vwuxvar, rom dRes Tu xval eg mZlavri talRa
Senc gadagiTrevs molivlive talRaTa Soris.

[1914]

67
sanTlebi

Sors, zurmuxtisfer sivrces iqiT, sanTlebi sCanda.


dasasveneblad miiwevda iq mezRvauri...
erTxel zRva gaswyra, airia, gaJinianda:
talRebma Seqmnes vai-viSi, aurzauri
da gems umiznod, saukunod daagvianda!

mas aqeTia ialqani zRvaze mifrinavs,


misTvis erTia _ sad daxuWavs ocneba Tvalebs,
miuwdomeli sanTlebi ki brwyinavs da brwyinavs...
rogor magonebs is sanTlebi Cems idealebs!

[1914]

68
elegia

sarkmlidan vucqer, Tu TeTri Tovli


mTa-bars rogor rTavs da aTanabrebs,
suli eSveba mogonebaSi,
siymawvilisas vigoneb zRaprebs _
zRaprebs, romelTa uxmo aCrdilSi
hqreba yoveli... grZnoba dundeba,
rac kvlav arasdros ar ganaxldeba,
rac kvlav arasdros ar dabrundeba...
Semovixvie tanze nabadi...
gavel quCaSi, msurs brbos SeverTo,
ra udabnoa, oh, Cemo zecav,
ra siCumea, oh, Cemo RmerTo!
axali welic verafers metyvis,
axali welic ver momcems pasuxs,
isev udabno... isev dumili...
isev Tovs da Tovs... guli swuxs da swuxs...

[1914]

69
ra sevdian zRapars ambobs qari...

ra sevdian zRapars ambobs qari,


ameSala Cveul fiqrTa jari.

daiZineT, survilebo, kmara!


kmara cremli, rac rom daiRvara.

daiZine Senc, imedo Cemo,


Cemo rwmenav, zecav da edemo!

mogonebav, Sen ram agaCqara?


daiZine, daiZine, kmara!

Savi Rame Zils qsovs abreSumad


da SrialiT modis... Cumad, Cumad...

[1914]

70
leqsebi
quTaisi. 1914
xelovneba

vis unaxavs Savi wigni, wigni wiTel asoebiT,


dawerili sisxlis wveTiT, dawerili sasoebiT?
dRes is wigni arvis axsovs, dRes is wigni arvin icis
da JamT mtveriT ifareba wigni cis da dedamiwis.
didxans vwerdi, didxans mwvavda STagonebis cecxli mwvave,
vwerdi JiniT, vwerdi vnebiT... vwerdi da ver davaTave.
da vfiqrobdi: Cems Sav wignSi Tu ars-meTqi ram iseTi,
rom ar aCndes mware gesli, rom ar aCndes sisxlis wveTi?
da momwyinda yvelaferi, da mombezrda yofnis mcneba,
vsTqvi, sxvas ras aqvs fasi qveynad _ rom ra iyos xelovneba.
magram CemSi saubrobda xma damwveli, xma faruli: _
„xelovneba _ es oqroa miwis gulSi damarxuli,
xelovneba margalits hgavs, mas zRva faravs Seucvleli,
mas verasdros ver miswvdeba kacis guli, kacis xeli...
aris wminda poezia da musika aris Sori,
magram qveynad ar arsebobs _ cis alersi, cis ambori.
aris saRvTo bilikebi am sivrcisken mimavali,
airCie maTgan erTi, airCie erTi kvali!~
Savi wigni ar Tavdeba, Savi wigni Svaze wydeba...
mas iqiT ki kacis grZnoba da goneba veras swvdeba.

[1914]

73
mimRere rame

rogor miyvarda! magram xsovna im trfobis srulis


darCa Cems gulSi wauSleli da mokamkame.
imas igonebs uZlureba daRalul gulis.
Cemo nugeSo, im siwmidis, im siyvarulis
mimRere rame!
ymawvilkacoba, sixalise sicocxlis dilis
ise gamiqra viT burusi... rogor vewame!
exlav maSinebs Wmunvareba momavlis Crdilis.
Cemo nugeSo, im sicocxlis, im siymawvilis
mimRere rame!
mqonda mizani... brZola iyo ca misi mcnebis,
magram kacT gesliT davuZlurdi da moviSxame;
ai, nayofi qariSxlian sicocxlis vnebis,
Cemo nugeSo, im brZolis da im gatacebis
mimRere rame!
axalgazdaTa dacemis da dauZlurebis,
axalgazdaTa mwuxarebis me var mowame;
mec imaT Soris ukurnebel wylulebiT vkvdebi,
mimRere rame, gevedrebi, gemudarebi,
mimRere rame!

[1914 wlis ivnisamde]

74
Savi yorani

gza gaviare... msurs movixedo


da davinaxo mTisa qedebi _
Savi yorani gzaze momCxavis:
`nu ixedebi... nu ixedebi!~

gzaze mivdivar... msurs gavarkvio


gasavleli gzis sivrce ucvleli.
Savi yorani isev momCxavis:
`Sors nu gascqeri... Sors nurvis eli!~

magram sada var? gza aRara sCans,


am sibneleSic gaWirda gavla;
Savma yoranma frTa frTas Semohkra,
Savma yoranma Tavze damCxavla.

gadaifrina da momagona
dro, ubedobis gverdiT mxlebeli,
Jami, yvelafris mqnel-gardamqneli,
sivrce, yvelafris mimtevebeli.

[1914 wlis ivnisamde]

75
rom Tayvani sces

mze moelvare, laJvardi ca, TeTri zoli mTis _


dRis mokamkame SvenebaSi kankalebs da TrTis...
grili niavi mwvane buCqebs, daburul baRebs,
cisfer yvavilebs, xaverdovan mindvris balaxebs
sZravs... acaxcaxebs...

norCTa mcenareT msubuq orTqliT, yvavilTa suniT


Sezavebuli odnav sunTqavs mSvidi eTeri
da gazafxulis pirvel sxivebs wynari zuzuniT
eTamaSeba uTvalavi pepela-mweri
da maT garSemo buq-buqad dgas yvavilTa mtveri.

gamodis gared adamis Ze Ronemixdili: _


qvebs da balaxebs, cis sivrcidan Camowolil mzes,
xeebs da tyeebs, saocnebos rasac ki xedavs,
xelis Sexeba risTvisac jer ver gaubedavs, _
rom Tayvani sces.

[1914 wlis ivnisamde]

76
poeti

ramdenjera vsTqvi, Tu visTvis minda


sevdian simTa mwuxare JRera?
ramdenjer iWvi mewvia wynari,
ramdenjer xelSi aviRe qnari,
rom damemsxvria da ar memRera.

am dros mwyuroda, rom mimemala


Cumi qviTini d simTa wkira.
xalxisTvis, CemSi rac Zlevas qmnida _
Cemi ocneba da wmindaTwmida
daubruneblad, mTlad Semewira.

mec vSTanTqmuliyav mwyral JriamulSi,


momekla sulis vedreba wrfeli,
magram simReris gadaviwyeba,
hangTa damarxva da damiweba
ver SeviZeli, ver SeviZeli.

simRerav, uxme daRlilT, daqanculT,


aCvene cecxlSi nawrTobi guli,
dae, ismenden hangs daucxromels,
dae, icoden, rom yofnis mgmobels
maTdami kidev aqvs siyvaruli.

[1914 wlis ivnisamde]

77
Semodgoma

I
obol foTlebs, naz yvavilebs
qariSxali Tavzed ivlebs;
kordi kdemiT Tvalebs nabavs,
morcxvad Tavs xris, sunTqvas sZafavs,
tanTgaxdili da SiSveli
mTas SesCivis: `ver miSveli?~
viRac kvnesis, viRac hkvdeba,
viRac nislSi inakvTeba.

II
mowyenilia midamo, TeTri
nislis zRva mindors gadaefina.
gadmoiSala sicive mkveTri,
Cems arsebaSi ipova bina.
mombezrda yofna... suls SeeTvisa
azri: dafarva qariSxlis fifqiT,
viT yru Zaxili ukvdavebisa
droT sazRvars iqiT, droT sazRvars iqiT!

[1910]

78
gzaze

Tvaluwvdeneli, Sori, vrceli, dausabamo,


Cumi, myudro da sevdiani iyo saRamo.

Tovlze dacemul sisxlis wveTis msgavsaT mzis rgoli


RrubelTa Soris iSleboda sxivanaTrToli.

lurji burusiT inTqmeboda xSiri tye-veli


da myudroeba iyo irgvliv daurRveveli.

am dros momesma sevdiani simRera gzaze:


es xom mxedari ocnebobda sxva qveyanaze.

gadaiara Cems TvalTawin da miimala,


samaradJamod gaurkvevi aRmiZra Zala.

da mivdiodi martodmarto sevdian gzaze


da isev ise vocnebobdi sxva qveyanaze.

lurji burusiT inTqmeboda xSiri tye-veli


da myudroeba iyo irgvliv daurRveveli!

[1913]

79
tyeSi

zefirs foTlebiT
kalTa evseba,
zambaxs ocnebiT
ealerseba: _
`gamomye, wamo!~

xarobs midamo.

zefirs qnari aqvs,


daugde yuri:
dagwvavs, mogxiblavs
hangi veluri,
dagZlevs ekstazi...

ciuri, nazi.

eol, mTa-bari
nu Seawuxe...
tyes talRa Cqari
dahkar, dahquxe!
zvirTi dasZari.

ha, Cemi qnari!

[1910]

80
kordze

ra siwynarea! mTvlemare kordze


me Sevayene daRlili cxeni.
ReleTa Soris acurda nisli
napralTa mkerdze gadanafeni
da mTvaris Suqi minelebuli
tyeebs da velebs uvlis garSemo.
arc sio dahqris, arc xis rto iZvris...
ra siwynarea, oh, RmerTo Cemo!
hei, gaiRviZe, qaro Zliero,
gamoaRviZe midamo mkvdari,
gaswi, uambe adamianebs _
Tu rogor vkvnesi miusafari
da Tu maT Soris aRmoCnda erTi
Cemi oblobis TanamgrZnobeli,
isic didia misTvis, visTvisac
zRva-udabnoa mTeli sofeli.
hei, gaiRviZeT, tyisa foTlebo,
da Tu odesme daoblebuli
movides aq is, visac vaebiT
Cemma simReram daswyvita guli,
uTxariT, rom mas didxans velodi,
didxans velodi ymawvilur JiniT
da civ samares amovefare
dasustebuli am molodiniT!

[1914 wlis ivnisamde]

81
dumili

niavma wynarad waisisina,


xevSi SeiWra da miiZina;
Seswyda, nugeSo, bulbulis stvena,
mze Caesvena, mze Caesvena.
martoka erTi idumal vnebiT
mTis xriokebSi rakrakebs wyaro,
gaJRenTilia tkbil-surnelebiT
mTeli buneba, mTeli samyaro.
dRe daqanculi, Ronemixdili
asavarcxlebul mTebs iqiT kvdeba,
ca naRvliani, ca mowmendili
gafermkrTalebul tbaSi ferfldeba
da gamWvirvale bind-bundi Ramis
qveynad moscuravs msubuqi frTebiT,
jejili velze ise sdgas, lamis,
bindSi gadadnes idumalebiT.
TavCaqindruli ar Seirxeva
arc cacxvis toti, arc alvis tani,
garindebuli tye ar iryeva,
arc sevda sCans da arc kaeSani.
Sejadoebul midamo-ares
wamwamze uTrTis netari Zili,
kidiT kidemde miwas mTvlemares
gamTbar gul-mkerdSi ixvevs dumili.
acurda mTvare, acurda wynari,
vercxlisfer SuqSi gaxvia veli,
tbas daafrqvia Suqi narnari,
mTa aaTeTra SiSvel-titveli,
TiTqo miwidan surs amoaSros
umCnevi fiqri da cremlTa frqveva,
da me mgonia _ miwa arasdros
dumilidan ar gamoerkveva.

[1914 wlis ivnisamde]

82
sarkesTan

guSin mTeli dRe vxetialobdi,


momwyinda raRac... aRmeZra wyluli...
Cems oTaxSi ki RamiT davbrundi
isev umiznod daRonebuli.
ar msurda sanTlis gaCiraRdneba,
sakmao iyo mTvaris kaSkaSi:
is ise nazad icqireboda
Ria sarkmlebSi da fanjaraSi.
sarkesTan mivel da davinaxe
siRrmeSi saxe Cemi vnebuli,
rogorc cxedari _ mTvaris naTelze
RimwaSlili da gafiTrebuli.
didxans vucqerdi Cems meore Crdils,
didxans mis saxes vukvirdebodi,
vitanjebodi, magram am tanjviT
gulis siRrmeSi meve vstkbebodi!

[1914 wlis ivnisamde]

83
axal ciskarTan

ganTiads sZinavs lurj sarecelze,


jer dilis sio ar moxvevia,
ar dascemia yvavilebs nami
da maT mkerds vnebiT jer ar mTxvevia.
mTvaris rbil naTels feri eleva,
varskvlavTa gundi kldis irgvliv dneba
da damZimebul nislTa TeTri zRva
mTis kalTebidan dabla eSveba.
darCi, RvTaebav! suls Ronemixdils
surs aRmadgenel ocnebad swamde,
darCi! msurs Cemi usazRvro vnebiT
viqancebode ganTiadamde.
momeci me is ukanaskneli,
romelsac Seni mxurvale guli
jer ver icilebs... momeci igi,
gTxovs, gevedreba Seyvarebuli.
da davrwmundebi me mxolod maSin,
rom Cems gareSe RmerTi ara hyavs
mas, vinac sulis daunaneblad
axal ciskarTan yvelafers hkargavs.

[1914 wlis ivnisamde]

84
wuxeli, RamiT...

wuxeli RamiT qari dahqroda


da didxans, didxans ar dameZina.
me mqonda bina, TavSesafari,
magram qariSxals ar hqonda bina.
xan karebs ukan atirdeboda,
xan darajobda sarkmelis wina,
gadamiSala Tvalwin warsuli
da mwared, mwared amaqviTina.
rodesac misebr miusafari
vexetebodi sevdian Rames,
ramden tkbil fiqrebs moeRo bolo,
ramden ocnebas, ramden siames...
wuxeli, RamiT qari dahqroda
da roca diliT gamomeRviZa,
yviTel foTlebs da damsxvreul rtoebs
mimoefaraT yamiri miwa.
baRSi gavedi... iqac bilikze
dacveniliyo foToli rbili
da didxans, didxans vxetialobdi
warsul sizmrebSi gadafrenili.

[1914 wlis ivnisamde]

85
yviTeli foToli

Semodgomisa velur hangSi


Wkneba foToli;
ymawvili gulic unugeSo
fiqrebSi dneba.
magram sxva foTols aamwvanebs
kvlav gazafxuli _
da siymawvile ki arasdros
ar dabrundeba!
qviTinebs qari, Tan waiRebs
yvavilTa CurCuls...
hangi sazari suls miSfoTebs
da gulSi mwvdeba _
rom verasdros ver veRirsebi
me Cems gazafxuls
da siymawvile ki arasdros
ar dabrundeba!

[1912]

86
sarkmelTan

sarkmelTan vzivar. male, sul male


sevdian hangebs davugdeb me yurs:
mova moxuci Zalmileuli
da aakvnesebs Cems karTan fandurs.
gadifrens Tvalwin Zveli ocneba,
SeikumSeba tanjvebiT guli,
rom arasdros ar ganmeordeba
dro bednieri, dro dakarguli.
da gavyvebi Cems martoobis gzas
samarisaken mimaval gzamde...
kvnesis fanduri da mec vikvneseb...
unda vikvneso, magram sanamde?
sarkmelTan vzivar... male, sul male
sevdian hangebs davugdeb me yurs:
mova moxuci Zalmileuli
da aakvnesebs Cems karTan fandurs!

[1912]

87
***

xSirad vocnebob da Sevscqeri cas,


veZeb uxilavs, vucdi viRacas.

me vmReri maSin da mTrTolvare xmas


sevdiT vuerTeb Camqral gulisTqmas!

Cems gulSi veZeb varskvlavebs, mTvares,


megobrebs, satrfos eSxiT mRelvares;

ar anaTeben isini Cems guls,


arRa momfenen Svebas, sixaruls.

bneldeba mTvare, TrTis varskvlavi cis


da Zirs eSveba ocneba sivrcis...

[1912]

88
Wmunvareba

roca mzis sxivi ukanaskneli


moswydeba myinvars da miiZinebs,
roca buCqebSi niavi neli
nazad da wynarad waisisinebs,
roca bulbuli saRamois Jams
midamos umRers momxibvlel nanas,
roca siCumis RmerTi darajad
cidan dascqeris mTelsa qveyanas;
roca tbis fskerSi Caiqargeba
saxemibnedil mTvaris Rimili,
dedav bunebav! im dros mxolod me
risTvis gamirbis netari Zili?
oh, vin damwyevla, garewariviT
tyis siRrmeSi rom davexetebi?
an aCrdiliviT rad midganan win
gardauvali da Cumi mTebi?
wyeul iyos is Savbneli wuTi,
ros is varskvlavi caze Cndeboda,
sadac ewera, rom Cems ganwiruls
suls mosveneba ar Rirseboda,
rom siymawvilis mWknar yvavilebze
arra mSTenoda wylulTa malamod,
rom Cems ocnebas ausrulebels
davTxovebodi samaradJamod.

[1914 wlis ivnisamde]

89
ganwiruleba

erT kedels iqiT roialis xmas


ahyva qalis xma mSvidi da neli...
mivyevar fiqrebs... ager qviTiniT
miswyda akkordi ukanaskneli,
siCume mefobs... magram me mainc
ar mesveneba, gamikrTa Zili.
iseve vdgebi da tanze vicmev,
oTaxs vcildebi susti, daRlili.
igiv siCume mefobs quCaSi,
dahqris, sisinebs niavi grili,
cacxvi irxeva mTvaris naTeliT
moTeTrebuli da movercxlili.
ras veZeb neta am xetialSi?
bednierebas? oh, ara, ara!
siyvaruls? _ gana am siyvarulma
me ocneba ar damisamara? _
me saflavs veZeb, rom damiamos
da damaviwyos gulis Rrma wyluli,
es ki ar aris bedniereba,
arc megobroba, arc siyvaruli.
mware naRveli dagubda gulSi,
sicocxlis Zgera idumlad hqreba,
mis daviwyebas daveZeb marad
da arsad aris eg daviwyeba.
isev siCume mefobs quCaSi...
dahqris, sisinebs niavi grili,
cacxvi irxeva mTvaris naTeliT
moTeTrebuli da movercxlili!

[1914 wlis ivnisamde]

90
niaRvari

roca mze mwervals gadmoanaTebs


da sxivs daadnobs Tovlian mTaze,
ukvdavebaa maSin mnaTobis
mSveniereba da silamaze.
magram rodesac aRqafebuli
zvirTi gzas urxevs momskdar niaRvars,
vin gamoxatavs am mrisxanebas,
ra suli Sehqmnis stiqias amgvars?

daadne sxivi, sulo ciero,


am gacivebul, naRvlian gulze,
tkbili morevi Semigubdeba
Cvens yvavilebze, Cvens siyvarulze.
da Tu odesme, viT niaRvari,
gulis siRrmidan grZnoba moskdeba _
vficav, rom meve momklavs, damRupavs
Cemi naRveli, Cemi ocneba!

[1910]

91
udabno

siymawvileSi me vWknebodi, rogorc foToli,


oboli viyav me maSinac, suliT oboli.

Jami mihqroda axali dRiT ganrinebuli,


ar mSviddeboda CemSi mainc guli vnebuli.

dResac marto var, siyvarulis ar mesmis nana.


CemTvis martoden udabnoa mTeli qveyana.

rad minda satrfo, naTesavi, TanamgrZnobeli?


CemTvis martoden udabnoa mTeli sofeli.

movkvde da guli vis davwyvito, vin davaoblo?


CemTvis martoden udabnoa Cemi samSoblo.

rad minda mivswvde miuwdomels, vrcels da usazRvros?


Cems udabnos ver gavscildebi mainc verasdros.

megobrobaSi, siyvarulSi, SurSi, mtrobaSi


marto viqnebi da ra vpovo martoobaSi?

vimRero? magram CemTvis raa Cemi simRera?


wuTiT mitacebs, samudmo wyluls ki ver Slis, vera!

da Tu Sors vinme tkbeba Cemi sevdian xmebiT,


is Cems xmebs mihyavs... me vis wavyve Cemis wamebiT?

an megobaris Tu momesmas netari xmoba _


sad SemeZleba siyvaruli da megobroba?

92
arca Tu mcired Seudga guls sevda-naRveli,
rom kvlav SemeZlos zecisaken aRvapyro xeli.

oh, sad xar, sada, uCveulo raime Zalo,


sicalieris Savi nisli rom gamacalo!

[1914 wlis ivnisamde]

93
dakarguli edemi

oh, eva, eva! edems dakarguls


odes vigoneb, Tvalni cremls Rvrian,
dardiT samare me gameTxreba!
daviRupebi adre Tu gvian.
da ver gavigebT sicocxlis mizans
datyvevebulni Senis SvenebiT,
samares vpovebT da ufro adre
sxva samareSi CavesvenebiT.

gazafxulia da yvavilebi
morcxvad Tavs xrian iqac da aqac,
magram gamqrals da adre dakarguls
samoTxis yvavilT ar gvanan raRac.
umizno xeli Semomqmedisa
xeebs feradi ZafebiT qargavs,
magram gamqral da adre dakargul
samoTxis xexils ar hgavs da ar hgavs!

saukuneTa Sori grexili,


CvenTvis maradis miuwdomeli,
SoriT dagvcinis, rogorc satana,
vinem Cven _ ufro maRla mdgomeli.
mware naRveliT daCrdilul gulSi
misi aCrdili rom isaxeba,
mis gverdiT Cveni Savi samare
ufro cxovelad dainaxeba.

odes ikiTxon adamisa ZeT,


visi surviliT, vin da rad hqmnida,
vin upasuxos? an maTi sulis
Tavisufleba vin Seisyida?
vin hkiTxa am suls qveynad gadmosvla,
vin hkiTxa isev umiznod wasvla?
da qveyniurTa vnebaTa grovis
vis surs gardamqnel TixaSi gacvla?

94
samaradJamod vinc dagvikarga
daukrefeli sicocxlis baRi,
vinc sicocxleSi dagvasamara,
is Zala iyo, Sen _ iaraRi.
Tu ukvdavebis momniWebelic
xval damtireblad gadaiqceva _
ra unda giTxra Sen, vinac pirvel
igeme xili? oh, eva, eva!

dro mova da Cven cremliT ciuriT


civ samareSi davinamebiT
da Cveni yofna amqveyniuri
gamovisyidoT tanjva-wamebiT.
tkbilia Sxami, Tu umizezod
bedniereba moiSxameba,
kvlav dagvibrunebs bednierebas
da gulsac gaswmends Cumi wameba.

[1914 wlis ivnisamde]

95
mTawmindaze

maxsovs: Cems bedkrul siymawvileSi


Cemebr mwuxares vewveodi mTas
da Rame Tavis silamazeSi
Semomaxvevda mSobliur kalTas.
sevdiani da dafiqrebuli
cis udabnoSi scuravda mTvare,
scuravda mTvare da TeTri naTliT
ivercxleboda gars aremare.

TeTri zolebi Sori mTebisa


ikargeboden cisa siRrmeSi
da xis foTlebi ferxuls uvliden
niavis velur sixaliseSi.
qveviT ki nisliT Semosudruli
da mowyenili oxravda mtkvari,
nawyvet-nawyvetad ismoda gminva
Zlivs gasagoni, Zlivs amomskdari.

me ki vcdilobdi ar gamegona
kacTa gulidan nafeTqi xmoba:
Ramis usivrco sakurTxevelTan
ikargeboda kacTa obloba.
me Ramis saxes ufro vwvdebodi,
vinem kacisas, roca narnari
cis udabnoSi scuravda mTvare _
cidan Zaxili mesmoda wynari.

mexateboda warmtaci mxare,


romlis ar aris am qveynad fasi,
romels amSvenebs mTvaris naTeli
da aferadebs varskvlavT kiskasi.
mTvarev, Sen ici eg saidumlo,
romelsac guliT davatarebdi,
qveyanas uSnos da ulamazos
Sens minazebul Suqs afarebdi.

96
ar iyo SenTvis arc saukune,
arc weliwadi, arc erTi wami.
iyo ukvdavi mSveniereba,
ganusazRvreli iyo kamkami.
iyo is grZnoba gamouTqmeli,
romelic mxatvars ver Seuqmnia,
Semoqmedis xels gamousaxavs
da adamians ver Seugnia.
Sen ici mxolod, Tu rasac vgrZnobdi
martoobaSi SuaRamisas,
rom Ramis saxes ufro vwvdebodi,
ufro vwvdebodi, vinem kacisas.

[1914 wlis ivnisamde]

97
sofelSi

yru xmauroba-quxilisgan gamoqceuli,


aha, Sevdivar kvlav sofelSi Ronemimqrali...
fiqrni guls swewen momavaliT gamowveuli,
msurs daviviwyo da cxovreba viwyo axali.
ukeTesi dro, siymawvile aq unda Cavkla,
unda Caviqro gatacebis giJuri Jini,
rom kidiTkides ar esmodes Cemi simRera,
qariSxliani siymawvilis mware qviTini.

Cumi butbutiT xis foTlebi megebebian,


usizmro ZilSi Rrmad garTulan alvis xeebi,
mtredisfer caze mibnedilni varskvlavni TrTian,
gansasveneblad mTebs darTxmian cis kideebi.
cxovrebis zvirTTa daucxromel trialis Semdeg
yru sasaflaos momagonebs sofeli mTeli,
sadac suldgmulni ar iZvrian grZneul Zilidan,
myudroeba da simSvidea daurRveveli.

bunebav tkbilo! vurigdebi Cems sevdian xvedrs,


Sen SeiTvise da Seitkbe mwuxare Svili,
uTxari nana, rogorc deda etyvis Tavis Svils
da miaZine Sens gulmkerdze Ronemixdili,
rom martoobis damTrgunvel da damRupvel Jamad
Cems suls idumal da SeumCnev siames hgvride.
gansacdelSia damsxvreuli da civi suli,
miualerse avadmyof guls da daamSvide!

[1914 wlis ivnisamde]

98

xomli

naTeli Rame, gaSlili zRva, cis dasavali


sdarajobs eTerT simSvidesa da myudroebas.
martoden zvirTi movercxlili da ZilgamfrTxali
drogamoSvebiT gaitacebs sawuTroebas
Tavis sizmrebiT, Tavis mware mogonebebiT,
daRlil-daqanculs usafuZvlo sicocxlis vnebiT.
me maxsovs da ar maviwydeba varskvlavT kaSkaSi,
SuqTa ferxulSi ise nazad gadaSliliyo
da mxolod marto varskvlavebma icoden caSi,
rom qveynad Cemze bednieri aravin iyo.
Jami rbioda... ver aswrebda Sexedvas Tvali
da SeeCvia guli sevdas, urwmunoebas.
naTeli Rame, gaSlili zRva, cis dasavali
isev sdarajobs simSvidesa da myudroebas.
varskvlavTa xomli isev dneba SuqTa frqvevaSi,
zRvisa yvavilebs ualersebs samxreTis qari,
exlac ki mxolod varskvlavebma ician caSi
Cemi fiqrebi da warsulis mware zRapari!

[1912]

99
AVE MARIA

elvarebs, dneba wminda naTeli


mkrTolvar-mTrTolvare SuqTa mfrqveveli.
Zliero sulo! Senken moiltvis
locva-vedreba da sakmeveli.
ra rig mwyuria, Sens Soreaxlos
ganaxlebisa movikla Jini
da vucqerode, Tu rogor brwyinavs
RvTaebrivobis Seni gvirgvini.
ramdeni Rame gamiTevia,
mzis amosvlisTvis rom Semexeda,
me ver vamCnevdi, Tu rogor rTavda
mTvare varskvlavebs, rogorc SvilT deda.
ase, ar minda vucqiro wmindanT,
gars rom gartyian, yvela bneldeba
da Tvalwin mxolod Seni aCrdili
uxilav ZaliT xorcieldeba.
oh, es naTeli, TvalTa naTeli
gulis siRrmemde mwvdeba, medeba!
ra aris SenTan kacTa borkili
an xorcielis Semoqmedeba?
iyo dro da Sen qveynad iyavi
mag ganusazRvrel mSvenierebiT,
magram riT unda dagetkbo guli,
kacTa RalatiT Tu cbierebiT?
exla aRar xar da hqmnis ocneba
ukvdavi saxiT ubralo tilos,
romelsac ZaluZs Tundac veluri
daatyvevos da daimorCilos.
masSi yvelaa, rasac daRlili
adamiani qveynad eZiebs,

100
Sveneba, suli da silamaze
Cvens locvaSia, mudam rom hgiebs.
elvarebs, dneba wminda naTeli
mkrTolvar-mTrTolvare SuqTa mfrqveveli...
dedao RvTisav! Senken moiltvis
locva-vedreba da sakmeveli.

[1912]

101
Cemi qnari

rodesac xalxTa JriamulSi davikargebi,


rom movipovo kacTa Soris TavSesafari,
maSin qnari sdums, sdums, siCumes garemoucavs,
mware naRveliT avsebuli sdums Cemi qnari.

rodesac mtroba, Suri, devna irgvliv mexveva,


zed gulze maZevs sasikvdilo sevdis laxvari,
maSinaca sdums Cemi qnari sevdiT moculi,
mware naRveliT avsebuli sdums Cemi qnari.

rodesac moZmeT surT cocxladve damasamaron,


surT rom SeRebon Cemis sisxliT wamebis jvari,
im dros qnari sdums da siCumes garemoucavs,
mware naRveliT avsebuli sdums Cemi qnari.

magram rodesac gavSordebi qvewarmavlobas,


suls ar mixuTavs umiznobis qseli sazari, _
ganvlils igonebs Cemi qnari azvirTebuli,
azvirTebuli, aRtyenili JRers Cemi qnari.

roca xalxSi var _ mekargeba rwmena, xalisi,


roca marto var _ maqvs samgosno wmida taZari:
tye, mindor-veli, mTis wiaRi, kldis nangrevebi
da Cemi qnari, martoobiT Seqmnili qnari!

[1914 wlis ivnisamde]

102
ganaxlda guli

ganaxlda guli... dRe is aRar var,


rac uwin viyav... feri vicvale...
gza damicale, Savo buruso,
wyeulo Ramev, gza damicale!
win vivli, sanam davmiwdebode,
beds ki mainc ar Sevurigdebi.
win nu mixvdebi, Savo buruso,
wyeulo Ramev, win nu mixvdebi!

nuTu ar meyo, rac dasabamiT


gaunelebel cecxlSi vewvale?
Camomecale, Savo buruso,
wyeulo Ramev, Camomecale!
viviwyeb warsuls... Cems siymawviles
gamoTxovebis cremlebs vapkureb,
gavanadgureb xelis SemSlel nisls,
wyeul Ramesac gavanadgureb...

wamebis cecxlSi ganaxlda guli,


feri vicvale, feri vicvale.
gza damicale, Savo buruso,
wyeulo Ramev, gza damicale!

[1914 wlis ivnisamde]

103
ukanaskneli dRe

alersiani Semodgomis
dRe mevleba gars,
niavi miTxrobs ucvlel zRapars,
sikvdilis zRapars.
da yvavilebi TanagrZnobiT
mexvevian gars
da fiqri miaqvs Sors niavqars,
sevdis niavqars!

xval ar viqnebi qveyanaze


da imitom msurs
vipovo rame, rom wavuRo
zecas medidurs.
marTmevs me am dRes ukanasknels
samaris mtveri,
marTmevs imgvarad, viT wamarTva
man yvelaferi!

oh, ar wamarTvaT, ar wamarTvaT


dRe es naTeli,
dRe sevdiani, dRe daRlili,
ukanaskneli!

[1914 wlis ivnisamde]

104
sasaflaoze

niavi dahqris... sasaflaoze


Rame eSveba wynarad, binddeba.
Semova qali, dajdeba qvaze
da mwared, mwared aqviTindeba.

qviTini TviTon kubos Caswvdeba,


cremlebi kidev _ yvavilTa Zirebs...
gamoiglovebs pirvel siyvaruls
da sicocxlesac gamoitirebs.

vin miscems nugeSs oblada STenils?


TviTonac icis _ risTvisac kvdeba:
ar ganaxldeba warsuli Jami,
bedniereba ar dabrundeba!

[1912]

105
didi xania

me kvlav vnaxulob Sens samares ganmartoebuls,


sasaflaoze mze anaTebs... yvavilni TrTian...
aq vervin mamCnevs sikvdilamde obols, mowyenils,
aq sabrZolvelad megobrebic ar meZaxian.

minda giambo... da bevri ram minda giambo...


mSvidobiani aRara maqvs cxadi da Zili
mas Semdeg, rac Sen mimatove cxovrebis zRvaze,
mas Semdeg, rac me mivatove yrmobis Rimili.

me kvlav vnaxulob Sens samares, magram pirveli


Seni alersi gacivebul guls ar sWiria.
me cremli minda, siymawvilis pirveli cremli,
didi xania, rac imgvarad ar mitiria!

[1914 wlis ivnisamde]

106
mgzavris simRera

Tavganwirulad mindor-velad
mimafrens cxeni.
gazafxulia... sio dahqris
kidiTi kide,
mze sxivebs afrqvevs qveyanaze
Svebis momfeni,
are-midamos RvTaebrivi
atkbobs simSvide.
am simSvideSi me ver vpove
verc sitkboeba,
verc ram iseTi sasicocxlo
da sanetaro.
dahqrole, qaro... me ar miyvars
eg myudroeba,
me qariSxalTan Sebma minda,
dahqrole, qaro.
bednierebas me ar veZeb
am qveyanaze,
Svebis ZebnaSic vtyvildebodi
qveynad yovelTvis
da, dee, movkvde, Tund vicocxlo
qariSxlis xmaze,
rogorc moxdeba... eg suyvela
erTia CemTvis!

[1914 wlis ivnisamde]

107
darialisa viwro kldeebSi

darialisa viwro kldeebSi


Tergi mrisxane, maxsovs, cremls Rvrida.
mec unugeSo da Zlier xmebSi
fiqri usazRvro kaeSans mgvrida.
sevdiani da Suqmonavarde
cis udabnoSi scuravda mTvare,
bevri vitire, bevri vidarde,
bevri mwuxare cremli davRvare.
veTxovebodi samSoblo mxares
Rrma ZilSi STanTqmuls, magram uzrunvels,
Sors daveZebdi myudro samares,
ucxoeTisken me viSverdi xels.
`_mZulxar, monobav!“ _ vambobdi da xmebs
celqi niavi saTuTad hkrebda,
`mZulxaro~, _ ase uTvlida zvirTebs,
`mZulxaro~, _ Tergi imeorebda.
sevdiani da Suqmonavarde
cis udabnoSi scuravda mTvare,
bevri vitire, bevri vidarde,
bevri mwuxare cremli davRvare!

[1911]

108
Zebna

oh, sad, sadaa misi saflavi!


gemudarebiT, miCveneT Cqara...
me is miyvarda da is ki Turme
gacivebul lods amoefara!
Sors viyav misgan da exla masze
mogonebebi CemTvis ar kmara,
gamoveSure ucxo qveynidan,
rom momesmina an ho, an ara!
nuTu samudmod saflavs mieca,
nuTu daRlila da Tvals ar aRebs?
CavZaxeb mas xmas siyvarulisas
da nuTu pasuxs ar amomZaxebs?

ia Tan mimaqvs, vardic Tan mimaqvs,


Tan mimaqvs Cemi spetaki guli,
nuTu ver vpovo qveynad verasdros
miwadqceuli da dakarguli?
nuTu zvirTebma mTlad daamsxvrios
uilajo da oboli navi?
manamde masTan minda vitiro,
oh, sad... sadaa misi saflavi!

[1914 wlis ivnisamde]

109
qariSxlis Semdeg

sad kaeSani iseve mefobs,


sadac kvlav darCa Zveli iara,
iq qariSxalma gadaiara,
iq qariSxali mwared gminavda;

hkvnesda, hkioda da dafrinavda


kidiTi kide _ viT belzebeli.
ra darCa Semdeg? iseve Zveli
ukurnebeli da mwvave wyluli.

da mware fiqriT garemoculi


mivCerebivar cisa dasavals,
vismen midamos Tavgadasavals
siCumeSi myofs, siCumiT naTqvams.

yovel obol wuTs, yovel obol wams


tyes mimkvdarebuls da Tmagawewils,
rtoebs, qariSxliT ase dalewils,
ganmartoebuls vavedreb saflavs.

suls is miSfoTebs da gulsac is hklavs,


rom am dumilSi yofna ver ilxens
da qariSxalic ar gadaifrens,
sanam sikvdili qveyanas hfaravs.

[1914 wlis ivnisamde]

110
Sori gazafxuli

dae, vcdebode, matyvilebdes ocneba Cemi...


ausrulebel im ocnebebs kvlav mivecemi.

Cems Sor gazafxuls udarajebs sicocxlis vneba,


im Sor gazafxuls, CemTvisac rom gamobrwyindeba.

sinamdvileSi ocnebisas avanTeb kandels,


im Sor gazafxuls fexqveS vugeb yofnas dRevandels.

[1914 wlis ivnisamde]

111
Sori alersi

gadamaviwyda Cemgan Tqmuli simRera Zvelad


da axal hangebs veZiebdi fiqrT gasarTvelad.

magram simRera igi Zveli Tan aqvnda sofels,


is ar hkargavda Cems mware cremls, cremls SeuSrobels.

aris sxva cremli, yovel cremlze usiamesi,


roca ver gwvdeba saukuneT Sori alersi...

ros suli scocxlobs, sxeuli ki samareSi sdums,


Jami geZaxis xelovnebis sevdian qurums.

is wrfeli cremli kvlav aadgens xelovnebas Zvels,


kvlav gaacocxlebs miwiT gmobil winaswarmetyvels.

[1914 wlis ivnisamde]

112
Sori siaxlove

sadRac minaxavs qalis saxe wrfel-mokamkame


da is aCrdili ar mSordeba arc dRe, arc Rame.

alersis sityvebs CamCurCulebs axlo mdgomeli,


magram maradis dafaruli, miuwdomeli.

oh, didxans... didxans vZebne igi da versad vpove!


vici, Sors aris, maS, rad mtanjavs eg siaxlove?

[1914 wlis ivnisamde]

113
muxa

muxa pirveli igrZnobs alions


da pirvel salams ganTiadisas,
amayad gascqers mTas kavkasions,
mefur dumiliT dahyurebs miwas.

muxa pirveli mexs egebeba


SeuSfoTebel da mZlavr rtoebiT,
SeuSfoTeblad da mZlavrad hkvdeba
velze mdgomare ganmartoebiT.

yanebSi sadRac atirda RalRa...


Zirs, Zirs eSveba moxuci muxa,
nakads daeca, nakadmac talRa
aamRelvara, aaCuxCuxa.

waiRebs xsovnas Jami pirquSi,


gascdeba dReebs, ganapirdeba;
martoden Woti muxis Zvel RruSi
daisadgurebs da atirdeba!

[1912]

114
ASTRE

cad azidula, viT marmarilo,


myinvaris TeTrad nakveTi Tavi,
scuravs mTovare, scuravs muq caze,
viT okeanes sivrceze navi.
darialisa viwro kldeebSi
bnel Rames iTevs burusi Savi
da ismens Tergi, Tu caze rogor
esaubreba varskvlavs varskvlavi.
myudro RameSi moxetiale
beduins sizmrad unaxavs mxare,
sadac mudmivi, dauWknobeli
silamazea da sinarnare,
sadac qveynidan zecis sazRvarze
swydeba kacT oxvra gulmosaklavi,
sadac idumal-maradiulze
esaubreba varskvlavs varskvlavi.

[1914 wlis ivnisamde]

115
vardis foToli

albad mgosanma Cado Zvel wignSi


gayviTlebuli vardis foTeli,
qalwulis xelma miuZRvna igi
dideba nazi, dideba wrfeli.
da am saCuqars is inaxavda
ganuwyvetelis cremlebis frqveviT,
sanam meore vinme mgosani
ar Semovida masTan SemTxveviT.
dafnis gvirgviniT SublSemkobili,
„_ici, _ RimiliT etyoda pirvels, _
me am gvirgviniT xalxma Semamko,
ar hgavs Sens RmerTas da Semomwirvels!~
pirvel mgosanSi Surma ifeTqa,
daswva gulisTqmam, magram SeCerda
da upasuxa: `xalxs muxlmodrekils
ipovis mudam, vinc Senebr mRerda,
misTvis ki, vinac siymawvilidan
gascdeba xalxs da ganapirdeba,
vardis foTolic sakmarisia,
dafnis gvirgvini mas ar sWirdeba!~

[1914 wlis ivnisamde]

116
***

ar minda sityva, ar minda sityva!


rodesac sityva daibadeba,
samarTlis ali _ rogorc burusi,
ise irRveva da ifanteba.
mxolod TvalebiT, mag ganusazRvrel
sevdis morevSi mcurav TvalebiT
miTxari rame, Torem suls davlev
gamourkvevel qenjna-wvalebiT.
me suli ar maqvs amqveyniuri,
Senze ocnebiT daiwva igi,
ganSorda sofels da Tu kvlav scocxlobs,
scocxlobs ise, viT trfobis tarigi.
da zeqveyniur siyvaruliT mwvavs
gamouTqmeli da mware ali,
sadaa sityva, rom amoaSros
gulSi nagrZnobi da nafiqrali?

[1914 wlis ivnisamde]

117
varskvlaviani kamara brwyinavs!

varskvlavi iwvis, varskvlavi brwyinavs,


varskvlaviani kamara elavs.
modis, moscuravs SvaRamis bindi
da Crdili Crdilze midis, miRelavs.
rZisfer sinaTliT gars Semoxveuls
bavSuri ZiliT qveyanas sZinavs.
varskvlaviani kamara elavs,
varskvlaviani kamara brwyinavs.
momxibvlel jados myudroebisas
qveS mohyolia maRali mTebi
da mudmiv TovliT gadafarulni
sxedan amayad, rogorc mdevebi.
da yinulisgan qandakebuli
maTi gvirgvini brwyinavs da brwyinavs,
siCumes arRvevs mxolod niavi,
tyisa foTlebSi roca dahfrinavs
da misi sunTqva _ viT dedis nana
mZinare sofels Tavze evleba,
alersiani niavi dahqris,
alersiani niavi hkvdeba.
vdgevar mTis wverze ganmartoebiT,
gulSiv vikaveb momskdar simReras.
varskvlaviani kamara jaWvavs
smenas, simReras da TvalTa cqeras.
da SiSi, rom xma adamianis
daarRvevs ciur idumalebas,
maqvavebs Tavis faruli grZnebiT,
mxolod me Zlivs vgrZnob am warmtac grZnebas.
Cems qveviT Rvarad scuravs naTeli,
Cems zeviT cecxli zecas edeba,
varskvlaviani kamara brwyinavs,
varskvlaviani kamara dneba.

[1914 wlis ivnisamde]

118
tyis pirad

tyis pirad Tvalis mosatyvileblad


mivwevi da Zils miveci Tavi,
Wadrebis Crdili mexvia sabnad
da nanis mTqmelad _ mxolod niavi.
mZinares Tavze damtrialebda
tyisa foTlebi da yvavilebi
da ZilSi odnav Camomesmoda
ucxod momReral frinvelTa xmebi.

mesizmra am dros, rom movipove


simdidre, vercxli, qeba-dideba
da yvelaferi, rac qveyanaze
fuliT imxoba da iyideba;
samagierod mTel qveyanaze
mosiyvarule ver vpove guli.
gamomeRviZa. saRamos nisliT
iCadreboda tye daburuli.

Tvali movavle da davinaxe


Cemi simdidre: gza, mindor-veli.
vTqvi _ visTvis minda qeba-dideba
an sxva simdidre dauleveli?
dRes tyea Cemi TavSesaferi,
xval _ udabnoel darajis kera,
zeg _ gaSlil cisqveS gavaTev Rames
da mudam miZmobs Cemi simRera.

[1914 wlis ivnisamde]

119
ra mSvenieri iyo nami...

...ra mSvenieri iyo nami yvavilis gulze...


mze sxivs afrqvevda, aTasferad Rvivoda nami,
Sig ixatvoda, rogorc amay zRvaTa ubskrulze,
zecis Sveneba, zecis sxivi, zecis kamkami.

...ra mSvenieri iyo nami yvavilis gulze.


ca varskvlavebiT moWedili ze dascqeroda,
TiTqo cis Svilis yofnas vardze da siyvarulze
gancvifreboda... Tvals lulavda... ara sjeroda.

dRes aRar aris! wahyva mzis Suqs aferadebuls,


dalia suli siymawvilis naz gazafxulze,
magram mgosani kvlav igonebs mis netar warsuls;
...ra mSvenieri iyo nami yvavilis gulze!

[1910]

120
yvavilebi

yvavilebisas gvirgvinebs vwnavdi,


satrfos saflavze dadeba msurda...
uceb niavma wamomiqrola...
risTvis wamarTva, risTvis SeSurda?

mindvrad yvavilTa kona Sevkari,


CemTvis gvirgvinis Sekonva msurda,
ocneba iyo... da sinamdvilem
esec wamarTva, esec SeSurda.

kubos ficrebi yvaviliT movrTe,


gulSi kaeSanT gundi acurda...
sikvdils veZebdi... is arsiT sCanda...
yvavilic CemTvis mas Surda... Surda.

bunebav, trfobis wminda yvavili


rom damabare _ versad ver vpove,
bedniereba CemTvis ar aris,
bedkruli Svili gamomiglove.

[1910]

121
simRera

odesRac, sadRac martoobaSi


guliT amomskda simRera wynari.
Cemi simRera qviTini iyo,
suliT oblobas kvnesoda qnari.

xani gavida, gadamaviwyda


simRera sadRac, odesme Tqmuli,
sanam ar vpove megobris gulSi
Rrmad Caqsovili da Senaxuli.

erTxel, rodesac gzad mivdiodi,


me movismine Cemiv naRveli _
bavSur ocnebiT gatacebuli,
ymawvilur vnebis gamomsaxveli.

da ver viviwyeb qalwulis saxes


sadRac, odesme fiqrSi zmanebuls,
Semdeg axdenils sinamdvileSi,
magram sakmaod dagvianebuls.

[1914 wlis ivnisamde]

122
mwuxareba

Savad gaSlilis Ramis iWviT Semoxveuli


gamZvinvarebul qariSxlisas vismendi kvnesas,
gulSi ar vgrZnobdi me dafaruls da tkbil ocnebebs,
arca RimiliT gavcqerodi sevdian zecas,
arc mogonebebs qariSxlian siymawvilisas,
arc usafuZvlo da umizno sicocxlis nayofs,
arc momavalis vai-vaglaxs ar vigonebdi _
mainc ar hqonda mosveneba Cems suls avadmyofs.

Sxami _ odesme megobrebis xeliT mowvdili,


wyluli, cxovrebis sisastikiT erTxel Cneuli,
SeumCnevelad miwamlavda ukeTes wamebs,
radgan sixaruls ar iyavi, sulo, Cveuli.
tyviisfer Rrublebs, cas da miwas Sua dakidulT,
mZime cremlebi Cabnelebul TvalTgan cvivoda.
aRara hqonda mosveneba Cems suls avadmyofs
da Cems gulSiac Svebis cecxli aRar Rvivoda.

gaivlis Jami da, vin icis, iqneb zecaze


mwuxris demonma ver dastovos is Zveli kvali,
magram, eh, sulo, erTferovan brwyinvalebaSi,
Tundac edemSi ra iqneba SenTvis axali?
rac ocnebebSi gangicdia mTeli arsebiT,
sinamdvileSi mas eqneba raime fasi?
kmara! ver hpoeb mosvenebas, Cemo bedkrulo,
dascale barem... sul dascale wamebis Tasi.

[1914 wlis ivnisamde]

123
sinanuli

eh, nuRar eli Cemgan isev locva-vedrebas,


me aRara maqvs saimisod Zala da Rone.
mxolod imitom gagixsene da mogigone,
rom SenSi vmarxav mTel aryofil bednierebas.

nurc cremlebs eli... me mrcxvenia exla cremlebis,


romelTac Tvalni aq odesme Rvrida da Rvrida.
grwamdes _ sakmaod gamicivda sabralo guli,
aRtacebis da siwrfelis dro gahqra, wavida.

mrcxvenia, roca movigoneb Cems gatacebas


da am dros vnatrob, mogoneba gulSi ar TrTodes.
magram ra vuyoT... ras Caidens aq kaci iseTs,
rom Semdeg mainc gulsaklavad ar dascinodes.

[1914 wlis ivnisamde]

124
sanam Sors iyav...

me SeniT vqmnidi ganTiadis, Zlevis simReras,


SeniT vxatavdi elvarebas usazRvro cisas,
urwyul gulisTvis SenSi vWvretdi daoblebuli
srul harmonias Wkuisas da silamazisas.

sanam Sors iyav... da rodesac axlo Segxede,


sul ar aRmoCnda SenSi igi mimzidveloba.
agre gamiqra me ocneba ukanaskneli,
agre davmarxe sinamdviliT mokluli grZnoba.

me eg vicodi... me winadve vicodi ega


da mainc msurda im ocnebis saxesTan dgoma,
amaod Seqmnil ciur sulTan _ mxurvale locva
da aq, am qveynad Seqmnil kerpTan _ mware Secdoma.

[1914 wlis ivnisamde]

125
qari

me vwerdi... am dros sevdiani


SvaRamis Crdili
varskvlavTa gundSi xan iq, xan aq
dasrialobda.
qari xan stvenda, xan stiroda
gulamoskvnili,
xan gamouTqmel sivaglaxiT
hkvnesda... wvalobda.
guli usmenda mas, am qviTins
gamourkvevels
da ocnebobda auxdenel
fiqr-mogonebiT,
qari ki isev edeboda
qviTiniT tye-vels
da mWknar yvavilebs itacebda
mosxletil frTebiT;
TiTqo icoda _ carieli
iyo qveyana,
misTvis ar iyo am sivrceze
TavSesafari,
mxolod me viyav imis msgavsi
da imisTana
da mowyenil xmebs mitom kvnesda
sarkmelTan qari.
dascxri, grigalo! yvelaferi
rodi davkargeT,
ra vuyoT, gulSi Tu siamis
CurCuli miswyda?
rad dagaviwyda wynari locva
qalwulis bageT
da mogoneba dReTa warsulT
rad dagaviwyda?

[1914 wlis ivnisamde]

126
***

rogorc aCrdilni _ daRalulni davdivarT qveynad


da aremare, TviT cis sivrce mosila bneliT.
cisa dasavals gavcqerivarT... ukanasknelad
dRe iq gagviqra da axal dRes ki aRar veliT...
vis SeuZlia bednierad rom igrZnos Tavi,
an haerovan peplebis gunds vin SeaCerebs?
wuTi, romelsac sixarulis nayofi hqvia,
TavianT frTebqveS bednierad vis daaberebs?
axalgazdaa metismetad kacTa imedi
da moxucia saimisod eg Cveni guli.
oh, iyves agre... bedi swerda albaT am striqons,
bedi umizno Cveni yofniT gandidebuli.
da Tu wameba gaCenila kacT jojoxeTad,
me msurs es xvedri sevdiani Tan waviyolo;
vici _ bolo aqvs qveyanaze yovelgvar saxes,
magram wamebas, Cems wamebas ki ar aqvs bolo;
me veZeb masSi Tavisebur bednierebas,
igi savsea ZlierebiT, viT cecxlis qura...
rom kvlav SeeZlos ganmiaxlos Zlevis simRera,
rac sinamdvilem wamarTva da gaminadgura.

[1914 wlis ivnisamde]

127
ukanasknel dRes

sad ar vZebnidi ukanasknel dRes,


dRes sicocxlesTan daTxovebisas...
magram bind-bundi zecas faravda
da Savi nisli buravda miwas...

arsiT ar sCanda Cemi sikvdili,


mwuxare iyo TviT Cemi suli
da mas swyuroda Tavdaviwyeba
da arsad iyo is dasasruli.

dRes ki, ros Savi saxe sikvdilis


Savbnel ufskrulSi micdis da micdis,
minda vimRero gamarjvebisa,
magram momwyinda _ ar vici risTvis.

rac moxda, igi nisls efareba,


xsovna idumal sazRvrebs Sordeba,
ar ganaxldeba Savi dRis Zebna
da sicocxlec ar ganmeordeba.

[1914 wlis ivnisamde]

128
mdinaris pirze

zvirTebi rbian: mkafiod ismis


maTi duduni mSvidi da wynari,
ase iswrafvis Cveni cxovrebis
umCnevi wami sxvadasxvagvari;
zvirTebi sivrces uerTdebian,
zRvis napralebSi gaaqvT TareSi,
ase inTqmeba Cveni cxovreba
saukuneTa simwuxareSi.
vai mas, visac ar asvenebda
qveyniur vnebaT da fiqrTa grova,
visac aq surda bedniereba,
magram nugeSi versad ipova.
saukuneTa Sori grexili
zraxvaTa imaT gadaaviwyebs,
gadaaviwyebs, rom nirvanaSi
samagiero arara misces!

[1914 wlis ivnisamde]

129
ori pepela

pirveli
acivda, nisliT Semoibura
cad atyorcnili mTebis kalTebi,
cremliT aivso sicocxlis sura...
zafxuli hqreba; aha, mec vkvdebi!
aRar darCeba Cemi nasaxi,
iseve waval, rogorc movfrindi...
oh, ra kargia isev sicocxle,
tye, mindor-veli, saRamos bindi.
da nuTu marTla ukvalod vqrebi?
maxsovs, Savi zRvis pirad vinme yrma
mivida, wyalSi qva gadisrola
da me momesma misi susti xma:
`oh, ase hqreba yoveli arsi,
viTarca es qva, viT es pepela,
swraf-umiznoa maTi sikvdili!~ _
sTqva da ukanve gabrunda nela.

meore
maxsovs, mec maxsovs... roca yrmam wyalSi
mwuxare sityviT qva gaisrola _
ukvalod rodi gahqra igi qva...
zRva SekrTa, wyalma daiwyo TrTola,
rgoli rgols mihyavs wynari livliviT,
dahyva zRvis sivrces dausrulebels,
napirs miaskda da gamobrunda,
isev daadga gzas usazRvros, vrcels,
exla ara sCans...

pirveli
nuTu sul gahqra?

130
meore
ara! feriam miambo, roma
wava zafxuli, aremidamos
Seacvlevinebs fers Semodgoma,
Semdeg zamTaris mTrTolvare xeliT
Seifereba suli da grZnoba,
weliwadebi weliwads Sescvlis,
STamomavlobas _ STamomavloba, _
mxolod is Relva, aw uCinari
mudam icocxlebs da ar mokvdeba,
radgan ar aris xelis SemSleli
misTvis sazRvari da dabrkoleba!

pirveli
maS, Cemi yofnac vard-yvavilebze
sul ar yofila ise amao...
vkvdebi, mSvidobiT!

meore
mSvidobiT, dao!

mohkvda! yvavilze daeca mkvdari,


oboli nami miwas davarda,
aha, maxloblad gaCnda futkari
da yvavils frTxilad gaunavarda,
imis gulidan ahkrifa mtveri,
nami ki albobs da albobs miwas,
vin icis, iqneb zRapars uambobs
kvalgadauSlel saukunisas.
weliwadebi weliwads Sescvlis
STamomavlobas _ STamomavloba...
eh, magram sxvaa mainc sicocxle,
vnebebs xom marxavs misi gaqroba.

[1914 wlis ivnisamde]

131
momakvdavi

naTesavebi da megobrebi
Cems sarecelTan modis, grovdeba,
yvela grZnobs, Tu ra mware RimiliT
sikvdilis Crdili miaxlovdeba.
momiaxlovdi Senc, Cemo kargo,
xeli Semaxe ciuri grZnobiT,
msurs mxolod erTi ram sityva giTxra,
ukanasknelad giTxra: mSvidobiT!
me Sen siyvaruls didi xania
mfarvel geniad davatarebdi,
arvis vumxeldi Cems saidumlos,
uvneb niavsac ar vakarebdi.
me ar vicodi, Sensa gareSe
ra iyo RmerTi, ra iyo zeca,
me vloculobdi da Senze locvam
Jini, survili gamiorkeca.
da ase mimaqvs civs samareSi
es Cemi grZnoba gamouTqmeli...
momiaxlovdi, Cemo nugeSo,
ukanasknelad momeci xeli.
ukanasknelad mesmodes Seni
zeqveyniuri, ukvdavi xmebi,
rom Tavze madge gansvenebis Jams
viT angelozi sulis mimRebi.
ar mjera, suli rom gaifantos
Senze locvaSi aRmonaceni,
is TviT sikvdilis Semdegac mainc
samaradisod Senia, Seni!

[1914 wlis ivnisamde]

132
mogoneba

tyis farTo gzaze, maxsovs, etli migvaqrolebda,


Sens sunTqvas vgrZnobdi bednieri Sensa maxloblad.
me giambobdi Cems mravalgvar Tavgadasavals,
siymawvileze giambobdi STenili oblad.
saRamo iyo... mze dasavliT esveneboda,
tyes edeboda gamWvirvale da lurji bindi,
am dros vigrZen, rom Sen sruliad yurs ar migdebdi,
etlis siRrmeSi gadavemxve da avqviTindi.
wamoviwie da maTraxi gadavkar cxenebs,
elvis siswrafiT gzas gaekra buq-buqad mtveri.
rogor ugonod mivafrendi gzaze Cems sevdas,
rogor ugonod trialebda gars yvelaferi.
tye gzas gviclida da bind-bundSi Tvals ver vaswreb­
diT,
xeebis gundi iq, etls ukan rogor rCeboda,
ise mwyuroda am dros ltolva ganusazRvreli,
ise momnatrda, rom gzas bolo ar hqoneboda.
da erTaderTi cis Rrubeli vrcel udabnoSi
moxetiale, uTvistomo, miusafari
Tan migvyveboda ganuyrelad, ganuSoreblad,
msubuqi, rogorc ganvlil dReTa Sori sizmari.
meCveneboda _ TiTqo tyeSi viRac kvnesoda
da me eg kvnesa usasoo gulSi mwvdeboda,
cremli mdioda, radgan Cemi ukanaskneli,
Cemi mwuxare siyvaruli magondeboda.

[1914 wlis ivnisamde]

133
demoni

gaSlil walkotSi norC yvavilis


mowyveta msurda,
magram serafims bedkrulisTvis
esec SeSurda!
yvavils sinaziT kalTa Tvisi
man daafara
da uSfoTveli, gulwrfelobis
cremli dahRvara.
mware RimiliT, gesliani,
me mas ganvSordi
da Savs qvesknelSi ganwirulad
davqrodi, vZrwodi!

oh, vis, vis esmis Cemi kvnesa


da tanjva sulis,
saukuneTa msvlelobaSi
gacivebulis?
adamiano! yofna Seni
kubod icvleba,
me ki, ubedurs, TviT sikvdilic
ar meRirseba!
usiyvarulod, umniSvnelod
mihqrian dReni,
oh, vis, vis ZaluZs ganicados
tanjva esdeni?

[1910]

134
wami Semoqmedebisa

moxdeba xolme, ca mizidavs


ganusazRvreli,
varskvlavTa Soris, sxivTa tbaSi
ara myavs toli.
vbrZaneb _ tyis SqerSi gaCumdeba
niavi neli,
vityvi da TrTolvad gadiqceva
verxvis foToli.
mze CemTvis brwyinavs da mefe var
yovlismoqmedi,
are-midamo netarebis
cremliT ivleba,
Cems xelSi aris maSin Cemi
mZvinvare bedi,
qveynad yoveli arsis suli
memorCileba.
es maSin aris, roca azri
mihqris Sors, Sors, Sors!
da ltolva gulSi dagubuli
eZleva Svebas,
irgvliv ver vxedav Cems Tanabars
da vismes Cems swors,
rom amgvaradve eZleodes
tkbil-netarebas...
vxedav, mifrinavs iq, sadRaca,
nisli usaxo,
vgrZnob, rom mis talRas, erTxel Cems mZlevs,
gaapobs mkerdi
da mzada var, rom veluri xmiT
yvelas SevsZaxo: _
`damimorCildiT... yvelafers vqmni...
RmerTi var, RmerTi!~

[1912]

135
wuTi

JamTa cecxliT ganwmendili, frTasubuqi, frTasaTuTi


moelvare cis kidurSi gamitacebs xolme wuTi.
maviwydeba am dros RmerTi, wuTs vumoneb gulis Zgeras,
radgan RmerTi CemSivea da meve vqmni bedisweras.
wuTi maZlevs aRmafrenas, magram wuTi Tu gamwiravs _
damimonebs, guls gagmiravs, Zirs CamiTrevs da damZiravs.
miwidanac tyveyofili Tvals vadevneb varskvlavT rbenas
da maSinac wuTSi veZeb saocnebo aRmafrenas.
da rodesac me beds veli grigaliviT mogugunes _
lodinSiac wuTs mivyvebi da mivyvebi saukunes!

[1913]

136
vwyevli siyvaruls!

oh, Cems vnebisgan daclil sicocxles


rom movlenodi aTi wlis winad,
is mxolod Sen erTs, Sen dagsaxavda
ocnebis mefed, mziur gvirgvinad!
maSin alersi ise mwyuroda,
ise velodi tkbil TanagrZnobas,
ise vaTevdi uZilo Rames...
exla ki vwyevli, vwyevli me trfobas.
man amoaSro gulis siRrmidan
auxdeneli ocneba nazi
da mTel sicocxles suliT oblobis
wiTel zoliviT daavlo xazi.
exla raRa var? imgvari trfoba
ar SeuZlia arc suls da arc guls...
dagagvianda... exla me vwyevli
da vwyevli, vwyevli, vwyevli siyvaruls!

[1913]

137
sad?

saiT mivyevar Cems mowyenil gzas,


sad vpoeb Svebas miusafari?
ras momcems iseTs me saqarTvelo
da an ras miscems mas Cemi qnari?
ar vici! magram umizno dReebs
viTvli da viTvli ymawvilur JiniT,
yovel dRes gulis tkiviliT vxvdebi
da veTxovebi mware qviTiniT.

martodmarto var... visac ocneba


edemis ciur xatebaT sTvlida,
visac siyrmiTve me Tayvans vscemdi,
yvela momcilda, yvela wavida.
auxdenel fiqrs vin ar igonebs,
Zvel ocnebebze romeli ar swuxs?
vwuxvar, veZaxi Cems siymawviles,
magram aravin iZleva pasuxs!

saiT mivyevar Cems mowyenil gzas,


sad vpoeb Svebas miusafari?
ras momcems iseTs Cemi samSoblo
da an ras miscems mas Cemi qnari?
ar vici... magram umiznobaSi
fiqrs ver vakaveb cremlad monaquxs...
vwuxvar... veZaxi sicocxlis mizans,
magram aravin iZleva pasuxs...

[1913]

138
***

male fergadaSlili
amwvandeba tye-veli,
gaiSleba yvavili,
surnelebis mfrqveveli;
gacocxldeba dafnari,
mTis mwvervali, tyis piri
da daivlis narnari
gazafxulis zefiri.

wynari sevda mewveva,


wamiRebs simTa JRera;
nisliT gamoerkveva
Cemi gulis simRera.
qvebs, balaxebs daatkbobs
hangi Taviseburi,
mkacri, magram lamazi,
nazi, magram veluri.

rodi miyvars gulisTqma,


Tu naRvels ar ereva,
aTas xmaSi Cemi xma
am xmam ganacalkeva.
rodi miyvars gulisTqma,
Tu gulmave ar hpova,
aTas xmaSi Cemi xma
am xmam ganamartova...

[1913]

139
Soreuls

xalxi ireva, xalxi fusfusebs...


daRonebuli mivdivar brboSi...
RrubelTa Soris ise wevs mTvare,
rogorc cxedari vercxlis kuboSi
da kacTa quxils exmaureba
mibnelebuli Ramis sicili,
Ramis sicili dascuravs qveynad
aTeTrebuli da movercxlili.
mgonia, TiTqo brbodan gamova
lamazi qali, cisferTvaleba,
me damiZaxebs da momabrunebs,
rom vuTxra sulis qenjna-wvaleba;
mware sityvebiT vumRereb me mas
saukuneTgan Seqmnil simRerebs,
sxivnarT gvirgvinebs Tavze davadgam,
vinc guls momiklavs an amiZgerebs...
vetyvi _ rom yvela mombezrda qveynad,
rom daviRale me am kuboSi,
rom mas velodi da mudam ase
daRonebuli vvidodi brboSi...

[1913]

140
AURORA

gafermkrTalda savse mTvare da gayviTlda SuqTa cxrili,


cis gumbaTi movercxlili me zRvis siRrmes Sevadare.
varskvlavT gundi moelvare TrTis, neldeba, viT Rimili,
fermixdili, mowyenili, nazi, frTxili, mgloviare...
nislSi myofi aremare _ nangrevebis aris Crdili,
aris sivrce da dumili, martooba aris mware,
yoveli xe da samare, xevxuvebSi mofenili,
aris uRvTod mowyenili.

amovdivar!.. Ramis nakvTebs male gahkveTs Cemi frTebi,


bunebao, Sen nu krTebi, kaeSani nu aganTebs,
mTis mwvervalo, mag Sen kalTebs nu eltvian imedebi,
mTav, dabla nu ixedebi, nisli uRels nu dagadebs.
amovdivar! gulisnadebs nu wagarTmevs Ramis xmebi,
ros momavlis mzis sxivebi kandeliviT dagqaTqaTebs...
male, male velebs da mTebs titaniviT movevlebi,
vnebis rkalad movedebi mudmiv TovliT Semosil mTebs...

[1913]

141
martoni varT!

oh, ra tkbilad eZineba Rames mdumars da fermixdils!


martoni varT, Cemo kargo, yuri ugde Cems sunTqvas frTxils...
velTa Soris gamoisma xmauroba mSvidi, wynari
da yvavilebs zed daakvda monavarde celqi qari...
Cumad getyvi _ martoni varT _ mivlis fiqri amazrzeni,
mTeli guliT me Seni var... samudamod Seni, Seni...
SemiZlia dagiviwyo? _ mipasuxe, amixseni,
mTeli suliT me Seni var... samudamod Seni, Seni!

[1911]

142
elegia

wvimis wveTebi dascuraven


fanjris minebze,
qari vedrebiT karebTan dgas: _
`gamiReT kari!~
ra adre gahqra gazafxulis
mziani Crdili,
ra adre gahqra Cemi yrmoba,
Cemi sizmari!
droo wyeulo, sad wariRe
Cemi fiqrebi,
droo boroto, sad damarxe
ocneba wynari?
marqvi, oh, gvelo, rad dagWirda
rom mogewamla
yvavilovani siymawvile
da Cemi qnari?
daRonebuli gavcqerivar
cisa dasavals,
sadac iSleba moRuSuli
RrubelTa jari...
qviTinebs zeca, qviTineben
cacxvis xeebi
da gulmokluli qviTinebs da
qviTinebs qari...
damaTrobeli _ rogorc Cemi
mogonebebi,
win midgas Rvino, lalisferi
da Zveli Rvino...
vsvam ganuwyvetlaT, vsvam, rom davTvre
mogonebebiT,

143
rom mec sazarlad viqviTino
da viqviTino.
oh, rad momeqca ase uRvTod
me Cemi bedi,
rad damimsxvria siymawvilis
wrfeli siame...
sadaa Cemi yvavilebi,
sadaa rwmena?
zecav, sastiko, mipasuxe,
miTxari rame!

[1914 wlis ivnisamde]

144
Wkneba...

Wkneba, yviTldeba sabralo baRi,


qari uberavs, foTlebi cviva...
gamourkvevel mwuxarebaSi
suli mikvnesis da guli mtkiva!
oh, mtkiva guli! yviTel foTlebiT
kval-bilikebi mimoifara,
foTlebi scviva Cems gatacebas
da Semodgomis mefobs iara...
ra vqna, ra vuyo am mwuxarebas,
arc dRe, arc Rame is ar mSordeba
da CamCurCulebs: `amaod eli,
is arasdros ar ganmeordeba.
siymawvilisa netari fiqri
gulSi amaod isev giRviva...
amaod eli, amaod eli!~
oh, guli kvnesis... oh, guli mtkiva!

[1914 wlis ivnisamde]

145
gaxsovs?

gaxsovs, TibaTvis TeTr RameebSi,
odes naTeli mTvaris rZisferi
gadavleboda tbebs da xSir tyeebs
da gamWvirvale iyo eTeri?
rionis zvirTi rogor arxevda
cis elvarebas, gulSi Canaqsovs,
rogor vekvrodiT erTmaneTs vnebiT...
warsulo droo... miTxar, xom gaxsovs?

me aRtacebiT vmRerodi maSin


da siymawvile TrToda Cems gulSi,
me viviwyebdi mTel dedamiwas,
Sens naz alersSi, Sens tkbil CurCulSi...
wavida, gahqra Jami netari...
exla siyvaruls guli aRar gTxovs...
ar gTxov arafers... mxolod miTxari,
yvelaferi es xom isev gaxsovs?

sada xar exla? kvlav martodmarto


rionis pirze vdgevar mokluli.
naRveli scuravs Cemsa saxeze
da mekumSeba tanjvebiT guli.
mware RimiliT, uxmo RimiliT
vuaxlovdebi, magram mSordeba
dro _ romelsac suls ver davaviwyeb,
dro _ romelic ar ganmeordeba!

[1914 wlis ivnisamde]

146
Semodgomis dRe

Semodgomis dRe, Semodgomis dRe,


dRe naRvliani, Ronemixdili,
rogor ekvreba cas bneli Crdili,
rogor irxeva gaZarculi tye...
Semodgomis dRe, Semodgomis dRe.

cviva da cviva xeebs foToli,


gayviTlebuli, udrood mWknari,
daberavs risxviT, daberavs qari,
gayviTlda mdelo, gayviTlda moli...
scviva da scviva xeebs foToli.

savse var raRac idumal grZnebiT,


gamouTqmeli mitacebs Sveba!
ra aris igi? bednierebiT
gamowveuli ubedureba,
Tu ubedoba simware-vnebiT.

damSviddi, gulo: Segiyvardeba


vinme am qveynad... damSviddi, gulo,
wava dReebi usixarulo,
isev aRdgeba gamqrali Sveba,
Cemo ocnebav da siyvarulo!

wavida, gahqra... ver SevekiTxe,


risTvis gamSorda, risTvis wavida...
gamiqra sulis ocneba wmida,
iluleba mze, iZarcveba tye...
Semodgomis dRe, Semodgomis dRe!

[1914 wlis ivnisamde]

147
***

im netar Rames, mSvids, idumals, gamoucnobels,


odes ca miwas mouTxrobda ganvlil siames,
ra netarebiT gavcqerodi mZinare sofels,
ra netarebiT kvlav vigoneb im netar Rames.
pirveli kocna... mTvaris Suqi... xeebis Crdili,
mdinaris oxvra, celqi sio, CurCuli wynari...
oh, sad gafrindi... rad momikal yrmuli Rimili,
iyav kurTxeul, vinc wamarTvi wrfeli sizmari.
im netar Rames, mSvids, idumals, gamoucnobels
varskvlavi varskvlavs mouTxrobda ganvlil siames.
ra netarebiT gavyurebdi mZinare sofels
da rogor oxvriT aw vigoneb im netar Rames.

[1914 wlis ivnisamde]

148
sizmari

SuaRamisas Cems sarecelTan


viRaca alerss mTxovs, mevedreba,
TvalTagan cremli scviva da scviva,
ganTiadisas ki midis, hqreba.
da mwuxare Jams martoobisas
suli ar mSvidobs, guli ar scxreba,
Tvalwin iSleba mTeli warsuli
da dakarguli bedniereba.
`vina xar, vina, Cemo sizmaro,
usiyvarulod vdnebi da vkvdebi~, _
sevdiT gavsZaxi gamqral ocnebas
da mwared, mwared avqviTindebi...
gavaReb sarkmels, dahberavs qari,
nazi pepela Semofrindeba,
JiniT ecema Cems sarecelze
da isic kvdeba... umiznod kvdeba.

[1914 wlis ivnisamde]

149
bindis stumari

oh, gevedrebi, nu SemiSfoTeb


locvas mxurvales, locvas poeturs...
SuaRamea... movsTqvam da vgodeb...
_ SenTan yofna msurs... SenTan yofna msurs...
_ bindi Ramisa gadaiSala,
ganTiadia... me vitanjebi...
sad migaqvs sunTqva... sad migaqvs Zala?
_ SenTan davrCebi... SenTan davrCebi!
_ nazi, warmtaci da mimzidveli
axali mxare, axali bina,
jadoTa mxare SiSvel-titveli
me martoobam SemamCnevina.
wyeul iyav Sen... Sens sunTqvas Zliers
grZnobam wuTebi gadaatana,
ras STamisaxav axals, zeciers?
_ iyav demoni, iyav satana!
_ magram Sen vin xar? didebis saxe
Tu ukvdavebis nazi samosi?
sevda xar Ramis Tu sivaglaxe,
Tu sicive xar sasaflaosi?
oh, netavi mec gamagebina,
ras mimzadeben Jamni da droni...
oh, mipasuxe, vina xar, vina?..
_ iyav satana, iyav demoni!

[1914 wlis ivnisamde]

150
laura
soneti

Jamsa sevdisas, martoobis Jamsa mwuxares,


odes arsaiT TanagrZnobis xma ar momesmis,
me kvlav vocnebob lauraze, im lauraze,
romelmac sxiviT gaaSuqa sicocxle mgosnis.
siymawvilidan vzrdidi gulSi me imis saxes,
Tavs vevlebodi tkbil ocnebas, rogorc farvana
da ros petrarkas naz sonetebs vizepirebdi,
CemTvis laura iyo Sori, ucxo qveyana:

me ar minaxavs misi saxe Cems samSobloSi


da verca vnaxav verasodes lauras saxes,
ase umiznod, ualersod suls davlev brboSi,
ase movkvdebi Cems sayvarel saqarTveloSi,
ise damigebs me sikvdili auclel maxes,
rom ver vixilav verasodes lauras saxes.

[1914 wlis ivnisamde]

151
beds iqiT!

davxuWe Tvali, gulis siRrmeSi


rom damenaxa rame naTeli
da movigone netarni dReni
da gazafxuli ukanaskneli.
ra adre mohkvda, ra adre mohkvda!
exla Ramea... qviTinebs qari,
rom gamaxsenos tkbili warsuli
da mogonebis saxe netari,
magram vis veli, an rad vRondebi,
gana ara maqvs win momavali?
rad Cavigono gzis umiznoba,
rad avarido sicocxles Tvali?
vis SevuSinde? ras SevuSinde?
daviwyebuli sad aris Crdili?
dabrkolebebi? _ uamisod xom
arc gmirobas aqvs qveynad adgili!
waval, gavyvebi am sevdian gzas,
zRvaTa quxiliT, wyalTa liklikiT...
da davamkvidreb daRlil sicocxles
Sors, sxva edemSi! Sors, Cems beds iqiT!

[1914 wlis ivnisamde]

152
***

oh, nu ifiqreb, rom mokvda guli,


rom sul davmarxe ocneba wrfeli,
ganadgurebis sevdian gzaze
bevri rame maqvs xeluxlebeli.

veli, vibrZoleb... me am yvavilebs


vatareb _ sanam meqneba Zali,
rom ar Seexos mas sinamdvilis
Zala Savbneli, xeli muxTali.

da mudam gulSi gavzrdi im imeds,


rom sadRac aris iseTi mxare,
sadac edemi yvavis da sadac
veRarc Cawvdeba bneli samare.

win melis bedi... rac iyo, iyo...


is warsulia ganukurneli...
xeluxlebeli kidev bevri maqvs
da kidev damrCa ocneba wrfeli.

[1914 wlis ivnisamde]

153
erTma wuTma

gzajvaredinze Savi demoni


win gadamidga me qalis saxiT...
`oh, mebralebi, _ man miTxra, _ radgan
gzas ver gaapob vai-vaglaxiT!
bedniereba ar aris qveynad,
bednierebas poetebi qmniT,
gamogiqrolebT tkbili ocneba,
dagwvavT, dagaTrobT... isic cota xniT.
iyavi CemTan, iyav ugono!
alersiT dagwvav, wamomye, wamo,
Tu erTi wuTiT mogmadleb Svebas,
mTel sicocxleSi unda ewamo!~
CamCurCulebda eg netari xma,
xma eg cbieri, xma momxiblavi,
ciurma Svebam gamomiqrola,
ocnebis talRebs miveci navi!
daufiqreblad am erTma wuTma
tkbili Rimi da naz fiqrTa bina,
mTeli imedi da momavali
samaradisod damakargvina!

[1914 wlis ivnisamde]

154
***

guli swuxs da swuxs... gared swvims da swvims,


cas tyviisferi Rrubeli mosavs,
tye gaiZarcva da mis kalTebze
frTxili gveliviT nisli micocavs.
swuxs aremare, kvnesis midamo,
xmaCawyvetilaT zuzunebs qari...
da mis qviTinSi me Cemis yrmobis
auxdeneli mesmis zRapari.
gahqra zafxuli... wavida is dRe,
ros meore dRes SvebiT vxvdebodi,
me yvavilebi mesizmreboda
da me yvavilebs vesizmrebodi.
exla ki bneli Semodgomis dRe
ver ganaaxlebs mzis elva-cimcims,
dasWkna yvavilTa narnari grova...
guli swuxs da swuxs... gared wvims da wvims.

[1914 wlis ivnisamde]

155
daxuWuli Tvalebi

tba, lerwamiT Semosili,


gamWvirvale _ rogorc mina,
TeTri TovliT daifara,
unugeSod gaiyina.
eg Tvalebic, Cemo kargo,
wamwamT gundSi Caimala,
samudamod daixuWa,
roca sevdiT daiRala.

gazafxuli male mova,


aenTeba sxivi mwveli,
tbaze gedi acurdeba
amayi da uzrunveli.
magram Tvalebs, Cems mkvlel Tvalebs
vin Caabnevs sicocxlis Zafs?
gloviT Tavi dauxria
Sens saflavze obol kanafs...

cam tbas cremli daafrqvia,


zamTris susxma sxivi mohkla,
me Tvalebi dagixuWe,
cam saflavi dagiorTqla.

[1912]

156
***

me vukvirdebi am uZiro zRvas,


am damSvidebuls, idumal mxares:
ras mimzadebs is, damwvel kaeSans
Tu netarebis sxivebs elvares?
ar vici, ara! mxolod rodesac
bedis grigali miaxlovdeba,
CemSi usazRvro aRtacebas vgrZnob
da mTel sxeulSi Zala grovdeba...
grovdeba, rogorc erT kalapotSi
mTebSi dafantul nakadulT grova
da midis is win, midis uSiSrad,
ar dakargavs mas, rac moipova...
da rodesac zRvas uaxlovdeba,
am damSvidebuls, idumal mxares,
kidev ar icis, zRva ras umzadebs,
bednierebas Tu simwuxares.

[1914 wlis ivnisamde]

157
axali weli

ФАУСТ: Мне скучно, бес!


МЕФИСТОФЕЛЬ: Что делать, Фауст?
scena `faustidan~

...da kvlav iwyeba axali weli


da ise rogorc Zveli, Tavdeba;
dRe momavali, dRe xvalindeli
guSindel dRisgan ar gansxvavdeba.
irgvliv kacT saxe daRonebuli
xvalindel dResac ar gaSordeba,
mowyeniloba da wuTebis Tvla _
xvalac igive ganmeordeba.
Zlivs SesamCnevi sxvadasxvaoba
ver Secvlis erT mTel araraobas...
ai, cxovreba! me masSi vracxdi
erT ganusazRvrel sanaxaobas;
vrcel asparezad mimaCnda igi,
moqmedebisTvis farTe da sruli,
namdvilad... igi biliki aris
viwro, eklebiT SemosazRvruli.
me mjeroda, rom bedniereba
sufevs kacTaTvis gaCenil dReSi
da namdvilad ki bednier dReebs
sul aTs Tu davTvli Cems sicocxleSi.
me mjeroda, rom Sveba sufevda
uCinrad sadme: qveynad Tu caSi,
namdvilad igi arsad ar sufevs,
arc cis sivrceSi, arc qveyanaSi.
davasamareT fuWi ocneba,
mowyeniloba darCa ucvleli...
Zlivs Zveli weli saflavs miveciT,
magram kvlav modis msgavsive weli!

[1914 wlis ivnisamde]

158
***

martoobis Jams, Jams mwuxare gandegilobis


mewveva Cemi idumali meore saxe...
gamoucnobi wrfeli JiniT vdgevarT pirispir,
igi Zlieri _ me ki susti da mocaxcaxe.
Tvalwin meSleba ganvlilTa dReT mwuxare rigi
da unayofo Cemsa brZolas magonebs igi,
Cems siymawviles da dakargvas rwmenis, simtkicis,
araraobas sicocxlisas Tvalwin gadmiSlis...
risTvis? vin icis!

da msurs me am dros, msurs usazRvro Tavisufleba,


rom Cems maxloblad ar sufevdes wamebis RmerTi,
msurs ar damdevdes idumali saxe mxilebis
da viyo erTi _ yvelgan, mudam msurs viyo erTi.

[1914 wlis ivnisamde]

159
***

myudro napirze, sadac zRvis winwklebs


aTamaSebda sunTqva siosi,
aRfrTovanebul fiqrebSi idga
yrma meocnebe _ yrma heniosi.
da mas zRvis talRa eubneboda:
`oh, risTvisa xar egre Tavxedi,
rom fiqrob, TiTqo gascildi sazRvars,
rasac kacTaTvis amyarebs bedi?~
yrma ki amayad upasuxebda:
`saidan icnobs eg gulcivoba,
Tu ra Zalaa SemoqmedisTvis
sakuTar Zlier simReris grZnoba!~
talRa kvirobda: `ra Sobs am grZnobas,
ucnaur Zals rom esabameba?~
magram yrma isev upasuxebda:
`amgvar grZnobas hqmnis mxolod wameba!~

[1914 wlis ivnisamde]

160
***

me davibade ganTiadisas,
roca mTis wverze dila maisis
Tvalebs axelda... da nazi iyo
elva-elferi mtredisfer sivrcis...

Semodgomaze, maxsovs, vibrZodi,


cxared vibrZodi ymawvilur JiniT,
magram dacinviT momikles rwmena
da Zirs davemxve kvnesa-qviTiniT.

vcxovrobdi zamTris yinva-qarbuqSi,


xsovna ar iyo CemSi zafxulis
da nela-nela miWknobda dReebs
sicive sulis, sicive gulis.

dRes ki, rodesac Savi burusi


mispobs da miklavs ocnebis kuTxes,
Cems gaCenis dRes vwyevli idumals
da vlocav yofnis aRsasrulis dRes.

bneli Ramea... male inaTebs...


Cqara, sikvdilo, oh, gevedrebi...
gadmomivline tkbili ocneba,
gadamafare Savbneli frTebi!

[1914 wlis ivnisamde]

161
Tvalebi

Sens cisfer Tvalebs roca Sevxedav,


usazRvro sevdas me vamCnev maTSi...
da fiqri fiqrze TiTqo scuraven
usityvo tbaSi, uxmo kamaTSi.
da xSirad minda gkiTxo, Tu risTvis
ase sastikad geqceva bedi,
risTvis wagarTva spetaki rwmena,
risTvis mogikla norCi imedi.
magram, rodesac warmomidgeba,
rom kaeSnisTvis sityva ar aris _
me mxolod gicqer, gicqer da vwuxvar,
Cumad mimonebs dardi samaris.
ase or gulSi erTi naRveli
gauneleblad iwvis da iwvis,
ase itanjvis ori arseba
da verra uTqvamT erTmaneTisTvis.

[1914 wlis ivnisamde]

162
bedniereba

ra uSavs imas, visac arra aqvs


da arc daeZebs am qveynad rames,
vinc gzas ukafavs ukvdavi sulis
Tavisuflebas da siTamames,
sxvisadmi Suri vinc guls Caikla,
vinc savali gza gaafarTova,
ar icis, raa gaubedavaT
dasamarebul fiqrebis grova;
vinac ar icis danaSauli,
moTmeniT itans dacinvas, gmobas
da iaraRad xmarobs mware dros
mxolod simSvides da gulcivobas.
ra uSavs imas, vinc mterTa Soris
Tavmdabalia da uwyinari,
vinc mousvenar da mquxar brboSi
Tavs Seifarebs mSvidi da wynari.
visac ar xiblavs arc es qveyana,
arc is sofeli, arc mZlavri vneba,
visTvisac sagans arra Seadgens
da arc aravis emorCileba,
vinc iWvebisgan Tavisufldeba,
brZolas ar iwvevs wuTier dReSi
da ase wynarad ganisvenebs is
maradisobis ufskrul-siRrmeSi.

[1914 wlis ivnisamde]

163
fantazia

rom momca frTebi, avfrindebodi,


gadavcdebodi me bedis sazRvars,
Tavisuflebas mivaniWebdi
fiqrTa Relvas da grZnobaT niaRvars...
zRvis qariSxalTan mZvinvare talRebs
Sevebmebodi TvaldaxuWuli,
rom momesmina, Tu rogor ismis
umizno xmaSi vnebis CurCuli.
mwvane mantiiT Semosudrul mTebs,
sadac Zils afrTxobs niavis frena,
mivaSurebdi me brZolis Semdeg,
daRalul suls rom iq moesvena.
SuadRis sicxiT, tirifTa CrdilqveS
gamitacebda ocnebaT zoli
da movismendi, Tu Cumad rogor
esaubreba foTols foToli.

[1914 wlis ivnisamde]

164
***

arasdros ise ar menatreba


Tavisufleba, viT gazafxulze,
roca buneba axmaurdeba
dedamiwisa gayinul gulze.
roca midamo vard-yvavilebiT
lurj xaverdiviT moiqargeba,
roca bulbulis xmebi rakrakiT
buCqnars edeba da ikargeba...
viRac meZaxis sicocxlisaken
sikvdilis gzaze TrTolviT mimavals,
vaglax! veravis irgvliv ver vxedav
da isev cremli maxuWvinebs Tvals...

[1914 wlis ivnisamde]

165
***

sTvlems tyis napiri TavCaqindruli,


uxmo alersiT ekvris toti tots...
dasZinebia alersian baRs,
dasZinebia sevdian walkots...
varskvlaviani SvaRame brwyinavs,
SvaRame iwvis... dneba nel-nela.
mogonebaTa elvarebs sarke,
magram Cems gulSi bnela da bnela...
veZaxi suls da xmas arvin maZlevs,
uxmo alersSi ekvris toti tots...
dasZinebia alersian baRs,
dasZinebia sevdian walkots...

[1914 wlis ivnisamde]

166
ori zari

RamiT mivedi sasaflaoze


da vinaxule Zveli taZari,
frTxilad avedi Zvel samrekloze,
frTxilad davreke mTvlemare zari...
msurda, rom yvelas gaRviZeboda,
visac sZinavda civ samareSi,
vinac miyvarda an pativs vcemdi
Cems ganusazRvrel simwuxareSi;
romelTac swamdaT qveynad sicocxle
da dRes saflavis faravdaT lodi,
maT movuxmobdi sasowarkveTiT,
zaris mware xmiT maT veZaxodi...

da qvesknelidan TiTqo amav dros


micvalebulTa rekavda zari
da eZaxoda maT, vinc aq darCaT,
maT, romelT swamdaT yofnis zRapari.
kubos ficrebze Zvlebis raxuniT,
mkvdarTa guguniT TrToda qveskneli,
Seerevoda cocxalT Zaxili
da mkvdarTa moTqma ukanaskneli.
da SuaSi ki sicaliered
Cabnelebuli ufskruli Savi
bneli TvaliviT icqireboda,
samaradJamod daunaxavi...

da ori zari sabediswero,


erTmaneTisTvis miuwdomeli,
dacinva iyo, viT ori suli,
viT is qveyana da es sofeli...

167
da didxans, didxans vismendi guguns,
da didxans, didxans zari hgodebda...
magram amaod movuwodebdi
maT, vinc amaod mimiwodebda...

[1914 wlis ivnisamde]

168
gemze

lurj mTebis zoli lurj cis sivrceSi


Sors, usazRvrod Sors miiklakneba,
lurj okeanes lurji talRebi
lurj tyian napirs aqcevs, akvdeba.
Sors ialqani mosCans mcuravi,
laRad gaSlili, viT gedis frTebi,
da daucxromlad atokebs am frTebs
xan qariSxali, xan zRvis zvirTebi.
gems ki zRvis sunTqva gaxSirebuli
xan dauSvebs Zirs, xan aswevs maRla,
magram ra aris gemisTvis SiSi,
ra aris brZola, ra aris daRla?
igi verc warsuls gamoabrunebs
da verc momavals ver mieweva...
misTvis erTia zRvaze sriali
da zRvis talRebze nafotad qceva.
lurj mTebis zoli lurj cis sivrceSi
Sors, usazRvrod Sors miiklakneba,
lurj okeanes lurji talRebi
gems exleba da vaebiT skdeba...

[1914 wlis ivnisamde]

169
poeti

vnaxe mgosani zRvis pirad mdgari...


talRa talRaze TrToda, dgeboda,
stiqiis brZola daudegari
mgosnis TvalebSi ixateboda.
grgvinva-quxiliT zRvis zedapiri
exeTqeboda napirTa kldeebs
da zRvisa qafi ise warmtacad
emwkriveboda Wavls da kideebs.
vnaxe da Tvalwin damidga Sori
WaobSi myofi brbo daumcxrali,
zegardmo naTliT mosil poetad
vis ar xedavda imisi Tvali.
man jer ar icis, rom zRvis kideze
dros ucdis mgosnis guli namdvili,
rom Tavis sityviT ukanaskneliT
Rrma sevdaSi myofT daufrTxos Zili...
mova... mquxare, magram naz sityviT
Zalas aRuZravs Tavdaxril monebs...
da daviwyebuls, magram namdvil xmebs
kvlav gaaxsenebs, kvlav moagonebs...

[1914 wlis ivnisamde]

170
***

daRlil wamwamT qveS gamoxedvas udabnoseburs,


rac dasrialebs umiznobiT xandaxan qalSi,
SeuboWnia moZraoba mTelis qveynisa,
mTeli qveyana gaxveula qalis dalalSi.

Cemi cxovreba, viT sneuli daumarxveli


warsulisagan swyevlis, swyevlis am fermkrTal saxes,
is ver ganSorda ganmyinvebel, mkvlel TvalTa cqeras,
ver ganerida Tmas mTrTolavsa da mocaxcaxes.

sizmarTa rgolSi jado mkacri tanjva-wamebis


maCvenebs xolme saxes mwares da saxes velurs.
sizmarTa rgolSi me vigoneb Cems dammonebels,
daRlil wamwamT qveS gamoxedvas udabnoseburs.

[1914 wlis ivnisamde]

171
***

xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi,


grgvinva-quxilSi, kvnesa-wuxilSi
frTxilad moismis bulbulis stvena,
nazad, narnarad, ise viT ZilSi.

xandaxan mtvrian qalaqis quCebs,


roca qviTinebs da kvnesis yvela,
rogorc Cveneba gasakvirveli,
frTxilad ayveba TeTri pepela.

ase, nugeSo, Cems mSfoTar yofnas


Sen mouvline sxivi pirveli,
rogorc simRera moulodneli,
rogorc pepela gasakvirveli.

[1914 wlis ivnisamde]

172
jvari

gatydeba navi mSfoTare zRvaze,


atydeba kvnesa-oxvra sazari
da am dros, rogorc landi, Cveneba,
Sors gamoCndeba damxsneli jvari...
win, mezRvauro! Tu igi jvari
marTla damxsneli ar aris SenTvis,
masze wamebas da mware jvarcmas
mainc ipovi mudam, yovelTvis.

ase xandaxan cxovrebis zRvaze


raRac spetaki, ucxo Sveneba
qariSxlian da boboqar Rames
TeTri landiviT mogeCveneba...
wahye, mgosano... Tu igi trfoba
marTla damxsneli araa SenTvis,
mSvenier tanjvas da vnebis wamebs
mainc ipovi mudam, yovelTvis.

[1914 wlis ivnisamde]

173
romansi
poemidan

celqi nakadi
norC yvavils mkerds bans,
krebs cis laJvardi
fiqrTa Sadrevans.
ori varT velad...
tokavs buCqnari
da mimzidvelad
gvcems vnebis qari.

odes sio mTis


arxevs Sens dalals _
sTqvi, sevda risTvis
dagcimcimebs Tvals?
scocxlob da sxvebSi
ver vpoveb Sens cals,
mohkvdebi _ mkerdSi
Cavigeb xanjals.

mtanjavda sevda
damwvel-mdagveli,
naRveli mlevda,
mware naRveli.
aw amogviRon
grZnoba TandaTan...
rac surT, is gviyon...
rac surT, isa sTqvan!

[1911]

174
usiyvarulod

usiyvarulod
mze ar sufevs cis kamaraze,
sio ar dahqris, tye ar krTeba
sasixarulod...
usiyvarulod ar arsebobs
arc silamaze,
arc ukvdaveba ar arsebobs
usiyvarulod.

magram sul sxvaa siyvaruli


ukanaskneli,
rogorc yvavili Semodgomis
xSirad pirvels sjobs,
igi ar uxmobs qariSxlian,
umizno vnebebs,
arc ymawvilur Jins, arc velur xmebs
igi ar uxmobs...

da Semodgomis siciveSi
velad gazrdili,
is gazafxulis naz yvavilebs
sulac ara hgavs...
sios magivrad qariSxali
ealerseba
da vnebis nacvlad uxmo alerss
garemoucavs.

da Wkneba, Wkneba siyvaruli


ukanaskneli,
Wkneba mwuxared, nazad, magram
usixarulod.

175
da ar arsebobs qveyanaze
TviT ukvdaveba,
TviT ukvdavebac ar arsebobs
usiyvarulod!

[1914 wlis ivnisamde]

176
horizontidan zenitamde

horizontidan
zenitamde mxolod vardebiT,
wiTel vardebiT
Seni kvali daifareba...
gzas, sevdian gzas
movxiblavT da SevuyvardebiT,
Cemi sicocxle, Cemi qnari
Tu geyvareba!

horizontidan
zenitamde Sens warmtac saxels
yoveli suli da sicocxle
gaimeorebs,
myinvari daxris Subls amays da
fiqrT gamomsaxvels,
Senis saxeliT amosWedavs
mTebsa da gorebs.

horizontidan
zenitamde RrubelTa gundi
Zirs daeSveba, lbil sawolad
rom gageSalos...
me ialqanad gadviqcevi,
oRond dabrundi...
cecxls nu miscem suls,
rom iwvalos da ivalalos!

horizontidan
zenitamde alvis mwervalebs
wauCurCulebs Sensa saxels
zRvis niav-qari
da is saxeli daswvavs zecis
mibnedil Tvalebs...

177
oRond dabrundi... oh, dabrundi
da sTqvi zRapari!

horizontidan
zenitamde mnaTobTa kvali
Sens lamaz fexTa sabilikod
gadijaWveba...
oRond masmine kvlav Seni xma
wylulTa damcxrobi,
oRond maRirse Seni naxviT
is tkbili Sveba.

[1914 wlis ivnisamde]

178
oh, rogor msurda!

oh, rogor msurda, rom siyvaruli,


sabediswerod Cvens gulSi zrdili,
ise momewyo, rom ar agcloda
bednierebis wmida Rimili.
rom ia-vardiT dagebul gzaze
aRmenTo Seni ocneba tkbili,
magram arsad sCnda bedniereba,
ar mogekara saxes Rimili.
ra moganiWa Sen Cemma trfobam?
mxolod wameba, vaeba, glova...
Senma ocnebam is, vinac gsurda,
CemSi ver naxa, CemSi ver hpova!
amaod Rvridi SuaRamisas
cremlebs, romelTac ara aqvs fasi,
amaod gsurda, rom dagecala
bednierebis, siwmidis Tasi.
amaod fiqrebs mouwodebdi,
fiqri xom mainc gaginadgurda...
amaod TrTodi... amaod kvnesdi...
me is ara var, vinac Sen gsurda!
magram nu swuxxar! Seni mgosani
exla im bnel gziT ara, ar midis,
Tavis Secdomebs da mware codvebs
mware cremliTve gamoisyidis!

[1914 wlis ivnisamde]

179
***

mTvare mTis xrioks amoefara,


sicxe minelda, mtvers mieZina.
meurme mReris da mogonebaT
aCrdils surs misces trfobaTa bina.
Sors baRi mosCans, mosCans jejili
da isev baRi, isev mTis qari,
me vdgevar, rogorc tyve ucxoeTSi,
rogorc sizmarSi ucxo sizmari.
rogorc sizmari daviwyebuli,
TrTis da kankalebs caze varskvlavi,
me ki kaeSnis mxareSi miwvevs
sevdiT moculi ocneba Savi.

[1914 wlis ivnisamde]

180
***

is CamomSorda, rogorc sizmari


auxdeneli da momxiblavi,
ar vici, saiT wahyva zRvis talRebs,
sad SeaCera daRlili navi.

maSin cas ufro sxva feri hqonda,


sxvagvaris RelviT Relavda veli,
maisi iyo, mTas mohxveoda
naz gazafxulis mTrTolvare xeli.

magram is mova _ Semodgomisas


mova daRlili da fermixdili,
oh, ra mwuxare Rame iqneba,
veRar aRsdgeba warsulis Crdili.

maSin me vetyvi, rom mohkvda guli,


rom sizmariviT gahqra yoveli,
rom Cems warsulSi ar veZeb axals
da siyvarulSic xsnas ar moveli!

[1914 wlis ivnisamde]

181
musika

guSin, roca aremares Suqs afrqvevda mTvare cidan,


me momwyinda... me sarkmeli gamovaRe da sarkmlidan
wkriala xma SemoiWra, viT Rrublidan mTvaris Suqi
da hangebad daiRvara, viT surneli, viT qarbuqi.
Ramis TrTolva idumali garindebiT am dros sTvlemda
da nazi xma mis sivrceSi livlivebda, livlivebda!
TiTqo orTqlad efrqveoda aremares es cis xmebi
da scuravden am lurj orTqlSi varskvlavebi, yvavilebi!
magram hangi gaizarda da TandaTan Seicvala,
axmaurda masSi grgvinva da stiqiis raRac Zala,
am dros Tvalwin iSleboda jurRmulebi da xevebi,
imedTa da rwmenis zRvaze mocurave namsxvrevebi.
hangT nakadSi inTqmeboda kacTa guli, kacTa Tvali,
iyo raRac saSineli, iyo raRac idumali,
tbaTa bskerze TiTqo elvis daiklakna bilikebi,
magram aha, sul uecrad Seicvala isev xmebi:
laJvardovan tbis sarkeze gasrialda vercxlis navi,
odnav daswvda wyals niCabi, viT niavi, viT niavi...
mTidan nisli Camocurda, nisli bneli, nisli Savi
da gaSala tbis sivrceze Tma-giSeri, Tma-nawnavi.
da ismenda am simReras da tokavda, rogorc navi,
sanam kvlav ar Seicvala hangTa talRa momxiblavi:
exla TiTqo RrubelT zeviT daocnebobs fiqri wynari,
cis varskvlavebs agrovebs da zRvas sTavazobs niavqari.
mdumare zRvis laR sivrceze nislad idga is simRera
da tokavda zRvis qalwulTa moxibluli gulisZgera.
mwveli iyo is simRera, viT SuadRis brwyinvaleba,
sadac grZnoba gzas poulobs, sadac cecxli imaleba.

182
da ismoda es simRera da Rvivoda TviT am xmaSi
da narnarad ikafavda gzas usazRvro qveyanaSi,
ikvalavda gzas da TrToda usazRvrobis siRrme-wylulSi,
ikvalavda gzas da rekda garindebul cis jurRmulSi,
erTxel kidev hangT kamara miZinebul qveynis gulSi
miatara-moatara da gaibna Sors, ufskrulSi!

[1914 wlis ivnisamde]

183
Cveneba

bneli bind-bundiT mocul mxaridan


qalwulis aCrdils gamovuZaxe,
mas mSvenieri STavbere suli
da mSvenieri miveci saxe.
masSi taZari zeSTagonebis
ise Sevqmeni, ise aRvage,
rom ukvdavebis usazRvro eniT
avametyvele qalwulis bage.
da me vtkbebodi Cemis sizmrebiT
da roca mis xmas vnebiT vismendi,
vucdidi raRac ucxo saswauls,
vucdidi, magram mainc viTmendi.
ganTiadisas nisli daiZra,
mTebis kalTebze ise Camowva,
rom ver gavige, Tu sad gahfanta
qalwulis sityva da Cemi locva.

[1914 wlis ivnisamde]

184
***

sizmarSi vnaxe: yvavilebs vkrefdi,


wiTels, lurjsa da TeTr-TeTr yvavilebs,
vufrTxildebodi, rogorc natvris Tvals,
maT sust Reroebs, maT obol Rilebs.
davawyve igi sasaflaoze,
sadac sikvdilis mefobs navardi
da roca diliT gamomeRviZa,
iq ver vipove verc erTi vardi.

netar wuTebiT mTvral siymawvilis


bednier dReebs, avsebuls JiniT,
vufrTxildebodi Cems gazafxulze,
vmosavdi natvris farCa-gvirgviniT.
davimaxsovre me es wuTebi,
es gazafxuli nazi, saTuTi...
gamoverkvie Semodgomaze
da aRar damxvda arc erTi wuTi!

[1914 wlis ivnisamde]

185
rogorc sizmari

me mivdiodi, me movdiodi
yvavilTa Soris _ viT niavqari.
me siyvaruli mesizmreboda
da me viyavi _ rogorc sizmari:
me mivdiodi, me movdiodi,
zvirTiviT swrafi, zvirTiviT Cqari,
Cemi ocneba swvavda yvavilebs
da me viyavi dilis ciskari.

magram ocnebam damasneula,


simwriT aivso yvavilT neqtari
da Zirs daeSva frTamomsxvreuli
fiqri nazi da daudegari,
yvavilTa Soris siamis nacvlad
mware qviTiniT qviTinebs qari...
da mware kvnesad momesmis mxolod
saRamos zari... saRamos zari.

Semodgomaa... baRis bilikebs


mimofenia foToli mWknari...
da me mivdivar da me movdivar
da me var ise _ rogorc sizmari.

[1914 wlis ivnisamde]

186
***

me cis varskvlavs ar Sevnatri, ganTiadis SuqiT Zleuls,


mowyenia sawyals caze, uimedos, fermileuls.
ar Sevnatri yomral Rrubels, cas rom faravs frTativtiva,
atkivdeba xolme guli da cremlebi scviva, scviva.
me zRvis talRas ar Sevnatri, kldis naprals rom etmasneba,
mas xom guli aRara aqvs, aRara aqvs cecxlis vneba.
miyvars marto qariSxali Tvaluwvdenel zRvidan zRvamde,
zRvidan zRvamde, cidan camde Tavisuflad monavarde!
miyvars misi nangrevebze axal grZnobis Sveba-lxena,
masSi scocxlobs fiqrTa CemTa idumali aRmafrena!

[1914 wlis ivnisamde]

187
kvnesa

mTis mwervalebs, mTis mwervalebs


mTis arwivi ugznebs Tvalebs,
Sestiris da Sevalalebs.

mTis mwervalebs xom mze anTebs


da maT kalTebs, da maT kalTebs
aelvarebs, aqaTqaTebs.

hangi ismis saarako,


nakadi sCqefs: `ax, Walako,
du-du! du-du! rak... rak... rako!~

kvnesa ismis: „SevinaxeT


da ver vpoveT, veRar vnaxeT,
rac davamxeT, rac davmarxeT~...

cas ar esmis, is mkerds anTebs


da mdumare mTebis kalTebs
daelvarebs, daqaTqaTebs.

[1910]

188
***

horizonti odnav Relavs Semodgomis mkrTali sxiviT


da scvivian xes foTlebi momakvdavi peplebiviT...

yviTel foTliT moifara xeivani, bilikebi.


TeTri nisliT Seimosa cad awvdili yinvis mTebi.

oblada sdgas monasteri, sadac Tavi Seafare,


sadac ciur fiqrTa nislSi miatove codvaT mxare.

magram me ver dagiviwye, kvlav miyvarxar Zveli vnebiT,


imav suliT, imav fiqriT, imave TavdaviwyebiT.

horizonti odnav Relavs Semodgomis mkrTali sxiviT


da scvivian xes foTlebi momakvdavi peplebiviT!

[1914 wlis ivnisamde]

189
arvin aris...

maxsovs, me gzajvaredinze videg sasowarkveTili,


roca vnaxe Seni Crdili TanamgrZnobi da keTili.

me mas Semdeg gmirad gavxdi, gadavlaxe mTa da bari...


mTa da bari me mismenda da me viyav mTis zRapari...

magram male, ise male! oblad vigrZen isev Tavi...


da momwyurda Seni naxva da ver gpove momxiblavi.

gazafxulis TeTr Rameebs aelvarebs gzneba mTvaris,


magram CemTvis is Rimili arsad aris, arsad aris!

Semodgomis saRamoebs irgvliv uvlis CrdilTa kreba,


magram CemTvis Seni Crdili aRar Cndeba, aRar Cndeba...

zamTris dReebs yvavilebis aRmafrena suls ar atkbobs...


da mimkrTali mzis Rimili ver gamaTbobs, ver gamaTbobs...

gazafxulis RameebSi vis vumRereb serenadebs


da zafxulze vis gavumxel sulis SfoTvas, gulis nadebs?

Semodgomis bnel dReebSi mowyenili visTan vivli,


rom davmarxo usulgulo eg dReebi dawyevlili?

zamTris dReSi, roca Tovli mTasa da bars aTanabrebs,


vin mimRerebs sevdis hangebs, vin miambobs yrmobis zRaprebs?

arvin aris _ vualerso da mivikra daRlil gulze,


arvin aris, rom vuambo droT zamTari gazafxulze.

[1914 wlis ivnisamde]

190
tyem wamiyvana!

wamiyvana tyis jurRmulma, tyis simwvanem wamiyvana,


gadmiSala xis rtoTa da balaxebis mwvane yana...
daubera nelma siom, vards mohpara cis manana
da rtoebi, xis rtoebi miaqana, moaqana: _
`nana-nana~...

aleandras balaxebSi Zewnam toti daafara,


veRar dawvda da mwuxarem isev sios daabara:
`nu caxcaxeb, ar ganaxveb mzis TeTr sxivebs... ara, ara...~
aleandra isev SekrTa da cremlebaT daiRvara:
`kmara, kmara!~

Semdeg celqma tyis feriam, RmerTo! ra ar ganizraxa,


jer gaSiSvlda da rodesac tbaSi Tavis tani naxa,
sul gakvirda... mere moswyda da rodesac daminaxa,
Sehkivla da miimala da jagidan damiZaxa:
`xa, xa, xa, xa!~

muxis CrdilqveS mimeZina da foTlebi peplebiviT


mecemoden mTel saxeze, aRgznebulze sizmris sxiviT...
da mesmoda foTolT hangi: `Cven ar vkvnesiT, Cven ar vCiviT...
niaviviT, niaviviT tyeSi vcxovrobT, tyeSi vRviviT
niaviviT!~

viyav Cumi, viyav Cumi da vxedavdi cis lurj tatnobs


da vfiqrobdi naTel fiqriT fiqrebs Znelad gamosacnobs;
da fiqrobda naTel fiqrs tye da idumal nafiqr-nagrZnobs
Cems fiqrebSi mogoneba exla afrqvevs, exla adnobs,
nafiqr-nagrZnobs...

191
viyav Cumi da mesmoda idumali simTa JRera,
sevdiani iyo hangi da mec guli amiZgera.
davimRere: `mesmis, mesmis... da ver davTmob vera, vera!~
da siCumem niaviviT gamomZaxa: `mjera, mjera
eg simRera~.

[1913]

192
ganTiadze

tbas daeca lurji nisli msubuqi da gamWvirvale,


dafiqrebul caTa ufskruls dilis sunTqva dasZravs
male!

ca naTldeba da zambaxTa naz TasebSi tkbilnasvami


almasiviT al-burusSi TrTis, cimcimebs dilis nami!

gaTenebis talRa-zvirTSi iSmuSneba tyis lerwami,


gahqra Rame, gahqra, rogorc erTi wuTi, erTi wami.

oh, ar minda, rom dagSorde! me mogxvie welze xeli,


Sen Cems mkerdze dayrdnobili vnebiT sunTqav da me cxeli

Seni sunTqva daviwyebis burusSi mxvevs, migubebs suls


da me vismen, rogorc sizmars idumal xmas, netar CurCuls:

`sicocxleo, roca ase Relavs, tokavs ganTiadi,


me gSordebi... davgviandi... exla droa... wadi, wadi!

ukanasknel kocnis Semdeg me mivdivar... maS, mSvidobiT,


damerwmune, vervis hpoveb Segiyvaros Cemebr grZnobiT...

male mova Semodgoma, mova wvima, niaRvari


da sarkmelTan bneli RamiT qviTins iwyebs mware qari:

Senc sarkmelTan cremls daafrqvev, gagitacebs Sori vneba


da mwuxare SemodgomiT momigono SeiZleba!

moigoneb gazafxulze gaRviZebul buCqnar-walkots


da sarkmelSi rom visrodi xan zambaxebs, xan vardis tots.

[1914 wlis ivnisamde]

193
saRamo

danamul balaxebs mZinare tbis pirad


msubuqi niavi aTrTolebs xSir-xSirad.

xaverdi cis sivrce, laJvardi da muqi,


qaTqaTebs, elvarebs, ros swydeba mzis Suqi.

da Crdili mwuxare, werweta xis Crdili


ecema bilikze SemkrTali, daRlili.

da ismis ciuri galoba narnari:


`saRamo sicocxlis, saRamo damtkbari...

vin igrZno sicocxle amao, umizno,


an Sveba vin igrZno, an trfoba vin icno?

cremlebiT vixileT pirvelad mSobeli,


cremlebiT davtovebT sikvdilis mgmobeli~.

[1914 wlis ivnisamde]

194
***

yvela dasrulda! viT grigalis Semdeg tye-veli,


sicalieriT savse aris eg Cemi guli...
caze miscuravs badri mTvare SuqTa mfrqveveli
da cis udabno udabnoa sevdiT moculi...
fexTqveS migdia damsxvreuli swrafvaTa navi,
magram ocneba mainc scocxlobs kvlav, momxiblavi,
kvlav talRebs elis... viT grigalis Semdeg tye-veli,
imave grigals elodeba dauZleveli.

[1914 wlis ivnisamde]

195
...da gafiTrda

da gafiTrda qalis saxe, da gafiTrda qalis saxe,


roca kocna pirvel trfobis mis mxurvale tuCs Sevaxe.

da gafiTrda is maSinac, roca igrZno raRac Zala,


da gafiTrda, ros am Zalam win sxva mxare gaduSala.

da me maxsovs mxolod erTxel saxe gaualisferda,


albad trfobam gaitaca da Tan gulic sZgerda, sZgerda.

da gafiTrda... vnaxe bolos, kuboSi rom iwva wynarad,


TvaldaxuWuls sakmeveli gars uvlida naz-narnarad.

da yvavilTa Soris iwva sanTlisferi misi saxe,


ros mxurvale Cemi suli gacivebul tuCs Sevaxe.

da mas Semdeg ver vicileb uCveulo fiqrTa krebuls


da vigoneb, da vigoneb qals, sikvdiliT gafiTrebuls.

[1914 wlis ivnisamde]

196
qalis landi

roca Suqi vardisferi, vardisferi, morcxvi, nazi,


daiRvara ganTiadze,
roca sxivma oqrosferad mTa aanTo bumberazi
da baRs, axlad ayvavebuls, gadaaWdo oqros xazi,
da yvavilebs, morcxv yvavilebs moaxvia oqros mtveri,
da werweta xis mwvervalebs frTa Seaxo oqrosferi,
da tokavda dilis xmebze wveTankara oqros Cqeri,

maSin, turfav, gadaburul xis rtoebSi ise sCandi,


rom saocraT Semiyvarda Seni landi, Seni landi.

ver varCevdi, sicocxleo, me imgvarad gardagqmeni,


rom megona, Tu xorcsxmuli iyo landi igi Seni.

magram risTvis gamWvirvaled gaxda landi, Crdili, anda


risTvis Sorad, zeciurad, miuwdomlad momelanda?

xeluxlebels, haerovans sxeuls xeli ver Sevaxe


da vigrZeni, rom TandaTan iSleboda landis saxe

da vigrZeni, rom rodesac momexvia msurda xeli,


mxolod eTers usxeulos Crdili rTavda Seucvleli.

dneba, dneba oqros landi!


dneba landi,
hqreba landi,
vdgevar grZnobamoreuli,
mogoneba sevdas maqsovs,
magram maxsovs, mudam maxsovs
landi wminda, mowyenili,
landi araqveyniuri, landi ucxo, Soreuli!

[1914 wlis ivnisamde]

197
me da zambaxi

bnel Ramis dros wynari Zili rom ewveva TeTr zambaxebs,


maT narnari mTis niavi ualersebs, acaxcaxebs.

dasCurCulebs: `sizmrad vnaxe Tqveni saxe momxiblavi


da mofrena ganvizraxe, genacvalosT Cemi Tavi!

mzes nu eliT... dRe didia, sizmars unda yurisgdeba,


xanmoklea eg sizmari, gakocebs da gafrindeba,

gafrindeba... mere cecxlis mze amova, dRe mwvavdeba


da ggonia, TiTqo igi arasdros ar gaTavdeba!~

mec, mec ase miCurCulebs idumali fiqrTa grova,


daviviwyo, vinac CemSi grZnobaT cecxli amoswova,

magram mainc Cemi suli, viT zambaxi mindor-velis,


mzis amosvlas udarajebs da siyvaruls elis, elis.

[1914 wlis ivnisamde]

198
sicive

qariT datirebuli, unugeSoT STenili


me minaxavs foToli velad Camocvenili.

da stiroda midamo, iZrcvneboda tyeebi,


da scuravden, scuravden Semodgomis dReebi.

Semdeg Tovli dascvivda da viT suls motivtives


SevaCvie sicive Cemi gulis sicives.

Semdeg... Semdeg ar vici! unugeSoT STenili


iyineba foToli velad Camocvenili...

[1914 wlis ivnisamde]

199
***

Cemi varskvlavi, satrfoo, cis TaRze Suqad rom adis,


Seni Rimilis cecxlia, gamaTbobeli maradis;

CemTvis simRera, Svenebav, Seni xma aris narnari,


dideba siyvarulisa, RmerTT samsxverploze damdnari.

da me, Sens mgosans, iq ZalmiZs maradJams vibedniero,


iq ZalmiZs mxolod vicocxlo, sadac Sena xar, ciero.

da rac ki qveynad am Cems TvalT uecrad moeCvenebis,


martoden anareklia mag RvTaebrivi Svenebis.

[1914 wlis ivnisamde]

200
maisis Rames

maisis Rames, gabrwyinvebul maisis Rames


lamaz leilas fanjarasTan me mivipare.
me fexakrefiT gaviare baRis biliki
da meSinoda, rom Ramis lands mparavda mTvare...
me Sevixede fanjaraSi... leila am dros
fiqrs miscemoda udardelaT wamowolili,
sCanda, rom raRac ocnebebiT Sors gatacebuls
gulmkerds urxevda da Jins gvrida siame frTxili.
ai, wamodga... tyis gediviT yelmoRerilma
varskvlavT gaxeda dafiqrebiT da gaiRima,
igi Svenoda _ nazi, rogorc pirveli vardi
da mkvircxli _ rogorc udardeli maisis wvima.
wigni miagdo, brolis TiTiT Tma gaiSala,
Semdeg gaiZro tansacmeli _ asZra sabani
da me spetaki, viT maisis TeTri yvavili,
win wamomidga axalgazrda qalwulis tani!
maisis Rames, gabrwyinvebul maisis Rames,
roca vardebi iSleboda, yvavoda veli,
bevrjer leilas fanjarasTan midarajnia,
bevrjer mdenia trfobis cremli Seuwyveteli.

[1914 wlis ivnisamde]

201
eskizi

cisfer Tvalebs ar sweriaT xilva bedis ukeTesis,


brolis TiTebs TamaSi aqvT da gitarac kvnesis, kvnesis:
`ase risTvis Seicvala gazafxulis wmida dila,
Tu Rimili mxiaruli CemTvis jerac ar yofila!
ase risTvis miefara mze daRvremil mTis napralebs,
Tu namdvili mzis naTeli ar unaxavT jer Cems Tvalebs?~
me ra vici, sicocxleo, ra gaRonebs, ra gawuxebs,
arc is vici, Sens kiTxvaze romeli ca gipasuxebs,
Serigebis molodinSi bedi jerac arsaiT sCans
da ver vnaxe kaci, vinac ar icnobdes mag kaeSans.

[1914 wlis ivnisamde]

202
amao Zaxili

tokavs qari, naz-narnari, da dafnari tokavs, tokavs...


da zRvis talRa, talRa Cqari mZafri RreniT sal kldes lokavs...
horizonti alisferi, horizonti cis feradis
zRvidan camdis, cidan zRvamdis mzis almulSi Cadis... Cadis!
vdgevar mTaze, vdgevar marto, vdgevar erTi, vdgevar oblad...
Soreuli arvina sCans, arvinaa arc maxloblad.
mxolod erTi ialqani, viT Ramis frTa garxeuli,
daqanaobs qarisagan dafleTili, daxeuli.
Cu, Zaxilic ismis zRvidan: `viRupebi, hau-uu... navi!~
albad, vinme iRupeba... zRvaa kubo da saflavi.
da zRva xarobs... zRvis ufskruli Tavganwirul mebrZols elis,
magram aq Tavs vin gaswiravs? an menaves vin uSvelis?
vin gaigebs momakvdavis ganusazRvrel boRma-naRvels?
vin ras eZebs gedis hangebs, sxva ocnebis gamomsaxvels?
sad arian megobrebi, nuTu yvela zRvam dahfara?
zRvaze kaci iRupeba, Svela unda, navi, Cqara!
magram kmara, aRar ismis arc qviTini, arc godeba,
daiRupa! sivrcem STanTqa unayofo mowodeba...
tokavs qari, naz-narnari, da naZvnari tokavs, tokavs
da zRvis talRa, talRa Cqari sal kldes ebrZvis,
RrRnis da lokavs!

[1914 wlis ivnisamde]

203
saidumlo

frTxilad!
xeli ar Seaxo Cems dafarul gulisZgeras,
Torem vficav, ar davindob Sens umanko bedisweras!
frTxilad, frTxilad! daukvirdi Cems qcevas da
TvalTa cqeras
da nu cdilob Tvalebidan saidumlos gadaweras.
saidumlo maviwydeba... xsovnis bskerze damarxuli,
saidumlo, romlis tkivils ganicdida marad guli,
saidumlo, romlis sevdam gadmomRvara sinanuli,
saidumlo, romlis mware sircxviliviT mdevda, mdevda,
saidumlo, romlis siRrmes ver daitevs Seni sevda!
oh, am mware saidumlom Tavganwirva Seqmna mware
da amoswva Cemi suli erTxel wmida, moelvare...
da amoswva suli, magram SeuerTda TviT als naqsovs,
TviT daiwva da garwmuneb, araferi dRes ar maxsovs.
me arc vnanob! metsac vityvi, Tu damWirda TviT sikvdilad
movaCveneb vismes Cems beds... Sen ki frTxilad,
frTxilad,
frTxilad!

[1914 wlis ivnisamde]

204
***

sicocxlis aCrdils
suli ar erTvis,
sxva gamoZaxils
vismen yovelTvis.
mxiblavs eTeri
da vmReri... vmReri...
sxva yvelaferi
erTia CemTvis.

sasiyvarulod
guli aRar TrTis,
aRar miwodebs
netareba mTis,
Sav demons mive
frTa motivtive
da yovelive
erTia CemTvis.

adre wamerTva
alersi RmerTis,
sxva RmerTs arc veZeb,
arc suli eltvis...
dRes ki vis veli?
dRea naTeli
Tu Rame bneli _
erTia CemTvis!

[1914 wlis ivnisamde]

205
qriste

mware brZolis cecxl-almulSi elvarebda Cemi xmali,


me ar mrwamda am brZolaSi gakiTxva da codva-brali

da sadac ki xelCarTuli mwvavdeboda kacTa omi,


rogorc lomi me vibrZodi, cecxlisa da sisxlis mdomi.

yvavilovan siymawvilis rom damiWkna ia-vardi,


me mwyuroda sisxlis RvraSi CamenTxia gulis dardi.

magram erTxel, roca velad me gars mertya mterTa jari,


mware kvnesa Semomesma gulis siRrmiT amomskdari:

daWrili da Zalmixdili brZolis velze egdo mteri,


sisxli sCqefda da erToda mtverSi sisxli, sisxlSi mtveri.

da ra unda momxdariyo, rom momekla eg mtarvali?


me avTrToldi, avkankaldi da viSiSvle swrafad xmali _

magram am dros, qristev, qristev, win damidga Seni Crdili,


mzis sxiviviT anTebuli da CrdiliviT mowyenili.

da eg saxe, Seni saxe, saxe mSvidi, saxe mtkbari


saTnoeba-mwuxarebiT micqeroda ganamwari.

sayveduriT micqeroden me Tvalebi mwveli Seni


da mkiTxavden, Tu raTa vklav, an mkvlelad rad Seviqeni?

SeiboWa Cemi ltolva, ganadgurda fiqri laRi,


Zirs davuSvi swrafad xeli da davyare iaraRi _

mivatove brZolis veli, gadviare tye da mTebi


da mas Semdeg moRalates meZaxian megobrebi.

1914 w. marti

206
dgeba nazi Semodgoma

dgeba nazi Semodgoma da mec sevdiT vegebebi...


Seicvala irgvliv raRac... magram ra? rom veRar vxvdebi?

oqros foTlebs xeivnebSi ferxuli aqvT, rogorc Zvelad...


rogorc Zvelad mTvarian cas Rimi ukrTis mimzidvelad...

rogorc Zvelad niavqari dasrialobs Cems maxloblad,


Wknobis susxi axlovdeba... mxolod me var exla oblad...

iyo CemTan... CemTan iyo is Tvalebi... is Rimili,


rogorc Sori moCveneba, viT zmaneba nazi, tkbili...

aRar aris... gazafxulis yvavilebTan erTad mohkvda


da eg gulic uCveulo dard-kaeSniT amitokda.

fermileul Semodgomas martodmarto vegebebi...


velodebi naxul saxes da lodinSi vkvdebi... vkvdebi!

varskvlavT Suqi daicara da ganelda mimqral caSi,


mxolod mTiebs iseve aqvT iq sinaTle da kaSkaSi...

[1914 wlis ivnisamde]

207
* * *

ra wamebaa, roca imedTa


nacvlad guls Wmunva garemoicavs...
roca megobarT gundi gecleba,
ros TanamgrZnobi aravina gyavs...
roca ara xar moxucebuli
da mainc grZnob, rom aravis eli,
roca ucxo xar mTeli soflisTvis
da ucxo aris SenTvis sofeli.
sizmrad ginaxavs xorcsxmuli saxe
mSveniereba, TviT sizmar-cxadi,
elodi Sen mas da gitacebda
ocnebaT gundi ferad-feradi.
magram Savi frTa sinamdvilisa
gaginadgurebs am ocnebas tkbils,
roca umiznoT, uniadagoT
gulxeldakrefiT moeli sikvdils.
xandaxan RviniT savse fialiT
mokle xniT gaTrobs ocnebaT zoli,
magram ras aqnev wuTier Svebas...
Sen suliTa xar qveynad oboli.

[1914 wlis ivnisamde]

208
***

TeTr Tovlis qveS sizmrebs wahyva mTis grexili uxmo, Sori,


da, mRelvare gazafxulze Zils mieca vel-mindori.

Tovlis fifqiT Seimosa naZvi totebdaxlarTuli,


da, mRelvare gazafxulze gaiyina nakaduli.

gaiyina cis laJvardi, gaiyina qveynis guli,


da, mRelvare gazafxulze tye garindda daburuli.

sad, sad gahqra ase uceb yvavilTa da foTolT kreba


da ocneba gazafxulis mudam risTvis mesizmreba?

[1914 wlis ivnisamde]

209
***

iboboqre, cxovrebis zRvav, Cems irgvliv,


iboboqre, me ra unda damakldes!
pitalo kldes ras daaklebs zRvis talRa,
ras daaklebs zvirTi gamobrZmedil kldes?
bevrgvar grigals gaduvlia Cems gulSi,
bevrs qariSxals urbenia qviTiniT...
bevri talRa aRtyenila garSemo,
davusjivarT SuriT, eklis gvirgviniT.
bevrjer Cemi ialqani daSlila,
ar mjeroda, Tu sadme gamiyvanda,
bevrjer, bevrjer mwared avtirebulvar,
roca Svela arsaidan ar sCanda.
yvelaferi am brZolaSi davRupe:
imedebi, umarTlobis mxileba...
rac davkarge, xom davkarge samudmod,
damrCa mxolod mware gamocdileba.
da rac damrCa _ mas veravin wamarTmevs,
uimedos, bedisagan ganamets
da vibrZoleb stiqiuri gulisTqmiT,
rac davkarge, ras davkargav imis mets?
iboboqre, cxovrebis zRvav, Cems irgvliv,
ras gaxdebi, an ra unda damakldes?..
pitalo kldes ras daaklebs zRvis talRa,
ras daaklebs zvirTi gamobrZmedil kldes?..

[1914 wlis ivnisamde]

210
wamebis Rame

Savbneli Rame, wamebis Rame,


Rame mwuxare, Rame sircxvilis!
oh, netavi ar gaTendebodes,
ar gaCndebodes siwiTle dilis!
rad moveqeci ase saSinlad,
gana samiso mwyuroda rame?
Savbneli Rame, sircxvilis Rame,
rogor vawame, rogor vewame!
nu, sinanulo! exla ar minda
mTelis arsebiT Cavxedo Cems guls,
iq ver vipovi verc gamarTlebas
da verc sibraluls da verc siyvaruls.
rogor Sevxedo exla im Tvalebs?
rogor Sevxedo exla im tuCebs!
Savbneli Rame, sircxvilis Rame
xsovnas veRar Slis, wyluls ver miyuCebs.
nu, sinanulo! exla ar minda,
rom gamiaxldes igi wameba,
sacaa xomli mohkvdeba caze,
sacaa nisli gaifanteba...
male ifeTqebs aRmosavleTi
da sinanulic mohkvdeba dilis,
Rame Savbneli, wamebis Rame,
Rame mwuxare, Rame sircxvilis.
mohqris, moRelavs sio narnari,
vardi irxeva, ifrqveva cvari.
Tendeba! RmerTo oh, rad, rad, risTvis!
Rame... is Rame... dauviwyari.

[1914 wlis ivnisamde]

211
albomSi

myinvaris TovliT mosil yinulze


oblobis sityva mgzavrma daswera,
Sig Caaqsova dagubebuli
kaeSan-fiqri da gulis Zgera!
myinvaris gulze daweril sityvebs
mzis feradebi amoSlis male,
ase waiSlis lamaz qalis orTqls
sarke spetaki da gamWvirvale.

magram Cems sityvas aq amokveTils


ver waSlis qveynis zraxva da vneba,
waSale Tundac am furclebidan,
mag gulidan ar amoiSleba.
gulidanac rom amoicalo,
hangebs gahyveba simRera Tana,
qveynisTvis igi ar aris ucxo _
ucxo araa misTvis qveyana!

[1914 wlis ivnisamde]

212
poets

nu erwmunebi, nu erwmunebi
qalis naz Rimils da TvalTa cqeras.
igi wagarTmevs sulis siwrfeles,
igi moSxamavs ciur simReras.
rodesac igrZno, rom is gSordeba,
utolmegobrod male gagriyavs,
nu daiviwyeb im mwuxare dros,
rom marto ar xar, rom sxva RmerTic gyavs.
nu daendobi Sens wrfel megobars,
Tavisufleba vin daimona?
an imaTSi feTqs monuri guli
da an Sena xar imaTi mona.
rodesac igrZno, rom maTi grZnoba
Sendami wmida yvavilebs hkargavs,
nu daiviwyeb im mwuxare dros,
rom marto ar xar, rom sxva RmerTic gyavs.
ra aris kacTa qeba-dideba?
igi fuWia da warmavali,
me bavSvobaSi mrwamda dideba,
rom momexibla miT mxolod qali.
warvida is dro... dRevandeli dRe
warsul imedebs ar hgavs da ar hgavs.
warvida is dro... me mainc mjera,
rom marto ar xar, rom sxva RmerTic gyavs.
roca dahkargo TavSesafari,
arsiT ara sCndes bina iseTi,
rom iq ipovo Sen myudroeba,
rom iq ipovo Sen Seni RmerTi,
nu daRondebi... arsebobs mxare,
sad TanagrZnobac arsebobs SenTvis,
iq daudegar meocnebe suls
bina eqneba mudam, yovelTvis!

213
iq loculobda petrarkas suli,
iq musikobda TviT dantes qnari
da baironis amayma Relvam
mxolod iq hpova navTsayudari,
iq rusTavelis datrialebda
Semoqmedebis wrfeli nadimi
da iq tokavda ucnaur grZnebiT
baraTaSvilis mwuxare simi.

vai mas, visac imeddakarguls


verara Svelis, verara ixsnis...
Sen ki, mZlevelo, nu daRondebi,
TviT eg wameba Senve RmerTad gqmnis!

[1914 wlis ivnisamde]

214
Cems irgvliv

aha, Cems irgvliv yvelaferma icvala feri,


vard-yvavilebiT moiqarga wyaros napiri,
mzisa sxivebiT aferadda cisa eTeri,
Walaze mwyemsis aRuRunda mwuxare stviri...
wynarma ocnebam aremare garemoicva,
Seamko igi yvavilebiT da morcxvi vnebiT,
viT moCveneba _ gazafxuli daeSva qveynad _
gaasveneben Semdeg cxedars am gvirgvinebiT,
gavyvebi kubos Tavdaxrili da mowyenili,
guli ar izams, kvlav sicocxliT rom aviTrTolo.
yvela gaTavda, yvelaferma icvala feri,
marto Cems kvnesas ganusazRvrels ar uCans bolo.

[1913]

215
qalwuli

rogorc wynari Rimili


naTel-kaeSniani,
Rame dauviwyari,
Rame subuqfrTiani
efineba maRal mTebs,
efineba vels mwvanes
da vercxlisfraT anaTebs
mkvdarTa samyof savanes.
jvrebs da lodebs, akldamebs
landi Ronemixdili
daswolia aCrdilaT
Savi, rogorc sikvdili.
Ramis sio zvirTiviT
balaxs eduduneba...
da mTlad garindebuli
mas yurs ugdebs buneba.

Cu, sad ismis qviTini


guliT amonaxeTqi,
oh, ar gesmis es oxvra?
siov, daCumdi-meTqi!
oh, ramdeni tkivili,
ramdeni mwuxareba
da ramdeni vaeba
am xmebSi ifareba.
sdgas qalwuli saflavTan
da mTebs ki Ramis Crdili
daswolia landebaT
Savi _ rogorc sikvdili.

[1914 wlis ivnisamde]

216
samSobloSi

aha, is kuTxe, is aremare,


sadac ocneba gvirgvinebs hqmnida,
sad siymawvile swrafi, viT talRa,
viT talRa swrafi gahqra, wavida.
aha, is mTebi, cad azidulni,
mudmivi TovliT mosili mTebi,
wavida, gahqra sulyvelaferi,
rogorc zvirTebi, rogorc zvirTebi!
ai tye, sadac vxetialobdi
mTis niaviviT Tavisufali...
sadac ymawvilur aRtacebaSi
xarobda guli, xarobda Tvali!

ras aqnevs suli Tavisufali


saqarTvelosas drtvinvas umiznos,
dRes mSvenieri Tavisufleba
iq arvis ZaluZs, igrZnos da icnos.
bedo, waiRe, rac mogicia,
waiRe kacTa pativiscema,
waiRe Cemi mgosnis gvirgvini,
ymawvilTa oxvra da qalTa kdema,
waiRe yvela, _ me ar vinaneb,
ragind saSinel cecxlSi vdnebode,
me am monebSi cxovreba ar msurs, _
ar msurs, rom maTSi mec viTvlebode.
gTxov, damibrune Cemi samSoblo,
sadac malxenda ocneba yrmobis,
sadac ar vgrZnobdi, Tu ras niSnavda
fiqri sircxvilis, fiqri monobis,
sadac frTasubuq Ramis siosTan
SemeZlo fiqris wrfelad gandoba,
oh, damibrune Cemi samSoblo,
Cemi spetaki axalgazdoba!

[1914 wlis ivnisamde]


217
versad, verasdros...

vmogzaurobdi... me minaxavs mudmivi TovliT


Semosudruli kavkasiis amayi mTebi,
imaT alersSi msurda Seni gadaviwyeba,
magram, aCrdilo, wuTiTac ki ar maviwydebi!

Tergis mSfoTare xmaurobas me yurs vugdebdi


da Sevajere darialis bilik-kordebi,
ganSorebiTa msurda Seni gadaviwyeba,
magram Sens aCrdils, sicocxleo, veRar vSordebi!

...da vmogzaurob... kidiT-kide, zRva da xmeleTze


mihqris, mitacebs mwuxarebis amao frTebi,
magram verasdros ver giviwyeb da isic vici,
versad, verasdros, vercerTi gziT veRar Segxvdebi!

[1914]

218
ucxo mogoneba

TiTqo sios frTis SexebiT Camoscvivda yvavils nami


da CasZira laJvardma tbam dazneqili tbis lerwami;

TiTqo bneli Semodgomis wvimis zurmuxt-margalitma


Ramis nislSi aakvnesa dadumebul qnarTa riTma.

TiTqo mTeli ukvdaveba srialebda laJvard caze


da laJvardis amooxvriT krToda TvalTa silamaze.

oh, Tvalebi! ar minaxavs me Tvalebi ukeTesi,


maTSi kvnesda kaeSani, mistiuri cecxlis mTesi;

maTSi feTqda ukvdavebis uxilavTa talRaT kreba,


rac aradros ar mohkvdeba, rac arasdros ar gahqreba.

da rodesac me tyved vyavdi im Tvalebis jado-grZnebas,


mware kvnesiT vigonebdi raRac ucxo mogonebas.

[1914 wlis ivnisamde]

219
amaod cdilob

amaod cdilob, rom Cemis saxis


gulis siRrmeSi waSalo kvali,
is iq icocxlebs, rogorc tbis gulSi
haerovani saxe fermkrTali.
ver ganiSoreb Jinian warsuls,
mogonebebSi ver waSli mis kvals,
mudam aanTebs is Sens TvalebSi
bednier dReTa cxovel naperwkals.
wadi, sadac gsurs... Sors, marto myofi,
rogorc demoni mousvenari,
ar mogasvenebs misi daRlili
da gatacebiT mkvnesare qnari.
da saxe mkrTali, daRonebuli
maradis Tvalwin dagexateba,
bevrjer itireb da iqviTineb,
bevrjer warsulze guli dagwydeba.
mohkvdi, ras niSnavs? samareSidac
Tan Camogyveba mwveli simRera,
rom dagibrunos gansvenebaSi
sicocxlis suli da vnebis Zgera.
da roca cremli ganSorebisa
trfialis survils gaucxovelebs,
giJuri vnebiT zed daakvdeba
or gvels da or lerws: Sens daRlil xelebs.
simebs gaabams orTa guls Sua,
simReras mohfens tyesa da velebs
da am hangebSi TviT ukvdaveba
Sens survilebsac aametyvelebs.
da ferfli Seni miviwyebuli
samaris CrdiliT gamoixmoba,
aseTi aris trfobis simRera
da aseTia TviT igi trfoba!

[1914 wlis ivnisamde]

220
erTxel...

wvima da qari erTxel RamiT, Semodgomisas


mZvinvar qariSxlad gadaiqca da iwyo qrola.
daiguguna SuaRamis Savma grigalma,
miawyda xeebs, aakvnesa da aaTrTola.
kari, fanjrebi, sarkeebi mTlad aZagZagden,
sanTelTa Suqma qariSxalTan daiwyo Sebma,
miirx-moirxa moelvare didi kandeli
da reka iwyo misma mwvane minis mZivebma.
me vkankalobdi. ucnaur Zals tyved hyavda maSin
qaris akkordaT gardaqmnili Cemi arseba.
rogor mwyuroda qariSxalTan erTad gafrena,
brZola, sicocxle, siyvaruli, siame, Sveba!

[1914 wlis ivnisamde]

221
sikvdili

mas sikvdilis dros eCveneboda,


rom suli, xorciT ganSorebuli,
cisa laJvardSi dasrialobda,
sadac Suqs hfenda varskvlavT krebuli.
da gadacurda usazRvrobaSi
Tavisufali, frTamoelvare
da daviwyebis wminda ufskrulSi
gadadna zrunva da fiqri mware...
da Rimils hgvrida mas qveyniuri
yoveli trfoba, yoveli vneba,
ra uqmad sCanden yofnis dReebi,
ra fuWi iyo kacTa dideba.
aq ar sufevda kacT sixaruli,
arc kacTa vrceli tanjva-wameba
da sikvdilis dros gahqra yovelgvar
gamocanaTa idumaleba.

[1914 wlis ivnisamde]

222
edemis karebTan

suli mwuxare, suli codviT gamowveuli


edemis karebs daRvremili miuaxlovda,
yofnis Relvisgan davrdomili, iWviT sneuli,
dRis elvarebiT marto Crdilad gadaqceuli,
TvalebiT sTxovda beds zenaars, TvalebiT sTxovda!

gansasveneblad suls swyuroda xeebis Crdili,


ise saamod irxeoda tye daburuli,
ise aRmZvrelad sisinebda niavi grili,
ise warmtacad moismoda frinvelT Jivili,
rom didxans, didxans krZalviT idga codvili suli.

misTvis ar iyo eg edemi gaSenebuli,


arc eg sigrile gaCenili ar iyo misTvis,
edemis saxe mas amaod mostacebda Tvals,
amaod fiqri uxatavda tkbilsa momavals
mas, bedisweriT dasjils mware ukvdavebisTvis.

cis udabnoSi Semdeg iyo mxolod mowyena,


netaris ZiliT isvenebda angelosT grova,
marto codvilma qveynis sulma ver moisvena,
sizmrad Tu cxadSi Tan dasdevda is Sori lxena,
rac rosme naxa, magram TviT ki ver moipova.

[1914 wlis ivnisamde]

223
uxilavi
aivazovskis suraTis win

mze dasavliT iRvelfeba, Ramis bindi xlarTavs Cadrebs,


lurj cis fskerze sxivi hkvdeba, salams aZlevs ConCxebs da
mkvdrebs,
fiqrSi Tavi dauxriaT sasaflaos daraj Wandrebs
da naRveli SeparviaT surnelovan aleandrebs...
martodmarto vexetebi, saflavT Soris vaJRereb qnars,
uxilavi mwuxris CrdilSi meubneba ukvdav zRapars:
`me suli var Semomqmedi SeuzRudvel sulTa Tana,
samudamo _ rogorc RmerTi, dauZlevi _ viT satana,
yofnam yofnas ukvdaveba uxilavaT daatana,
Tqven, mcocavno, ukvdaveba gikvirT gana, SegSurT gana?
erTi xeliT xomls davxatav, mTvares movxvev oqros sxivebs,
sibnelisgan mzis Suqs gavyob anaTrTolebs, anamZivebs,
erTis sunTqviT dedamiwas gadavafrqvev naz yvavilebs,
mTas grigali dauberavs, aakvnesebs, aakivlebs...
uxilavi yvelgan sufevs, uxilavi yvelgan geZebs,
uxilavi gagaxarebs, uxilavi agakvnesebs,
dedamiwav! suli mefobs SeuzRudvel sulTa Tana,
samudamo _ rogorc RmerTi, gabeduli _ viT satana~.
dedamiwas garindebuls moxvevia fiqrT samosi,
raRac sevdiT gamsWvalula mSvidi sunTqva midamosi,
mze dasavliT iRvelfeba, Ramis bindi xlarTavs Cadrebs
da fiqrebs swovs surnelebad celqi sio aleandrebs.
isev ise vexetebi, saflavT Soris vaJRereb qnars,
isev ise meubneba uxilavi ukvdav zRapars.

[1913]

224
TviT mimoza...

me mimoza davinaxe, udabno da SiSvel mTaze


marto iyo... naTesavi ar gaaCnda qveyanaze.

Zirs ki, sadac qveyniuri vnebis xmebi suls swamlavda,


martooba ar sufevda... megobrebi yvelas hyavda.

eh, gulisTqmav! ra vuyoT, Tu martooba Senc gxvda gzaze,


TviT mimozac xom martoa udabno da SiSvel mTaze.

da ra vuyoT, bedo Cemo, Tu yovelTvis, Tu yovelTvis


samSoblosTvis Sen ucxo xar da ucxoa igi SenTvis?

is yovelTvis marto aris, visic suli, visic grZnoba


faqizia da qveyniur gatacebebs ver endoba.

[1914 wlis ivnisamde]

225
qali da xelovneba

xaverdovan mindvris balaxs mobibine arxevs qari,


TiTqo alerss evedreba da CurCuli ismis wynari.

magram male daRlil yvavils gaSordeba celqi qari,


gaitacebs obol yvavils swraf-umizno niaRvari.

gatacebul mgosnis hangebs gagiJebiT ismens qali,
TiTqo surs, rom am hangebSi gardaiqmnes ZilgamkrTali.

magram male celqi qali, viT yvavilebs TeTri mtveri,


gaSordeba daRlil mgosans, mobezrdeba yvelaferi.

me minaxavs, yvavilebze monavarde TrTis pepela,


aSrobs da sclis yvavilis guls ise nazad, ise nela...

magram male yvavilis mtvers kmayofili moscildeba,


yvavili suls ganutevebs, pepela ki peplad rCeba!

ase mgosnis wrfel simReras qalis nazi sevda buravs,


sul qali svams am simReras, sanam mTlad ar amoswuravs.

amoaSrobs grZnobier guls, saukunod moscildeba,


simebs daswyvets sabralo qnars da qali ki qalad rCeba.

daviRale me am ambiT... Tqven, mxatvrebo, Tqvenc, mgosnebo,


dagrCaT kidev qalSi rame sanetaro, saocnebo?

[1913]

226
***

rogorc sinaTle moxetiale,


gadivlis Tvalwin tkbil dReTa gundi
da Semdeg... Semdeg tkbil sizmar-cxadSi
Caixvevs fiqrebs Ramis bind-bundi.
am bind-bundSiac naz frTaSexebiT
sicxadis Svili, tkbil dReTa kreba,
rogorc sinaTle moxetiale,
ise gadivlis, ise gahqreba.

[1914 wlis ivnisamde]

227
ideali

siymawvilis tkbilTa dReTa moCveneba me Sevqmeni,


masSi krToda silamaze Saravanded-Suqis mfeni.
masSi wminda, uCveulo, zeciuri cecxlis mCeni
cisfer Tvalebs anazebda sinarnare aRmafreni.
da dRedaRam im ocnebas atarebda fiqri Cemi,
idumalad arra mqonda mwuxare Jams nugeSmcemi,
nisliT iyo daburuli Cemi zeca da edemi
da sal kldisken mimarTuli imsxvreoda rwmenis gemi.
mxolod erTxel SevamCnie moCvenebis msgavsi saxe,
haerovan da mimzidvel qalwulT Soris davinaxe.
Semdeg bevri vivaglaxe, mTa da bari gadavlaxe,
magram mainc versad vnaxe im TvalT Suqi mocaxcaxe.
dard-kaeSniT Sesudruli ar viTvlidi yofnis dReebs,
demoniur sulis ltolviT gadavevle mTebs da tyeebs,
ekliani gzis siZnele davZlie da gadavlaxe,
magram Seni nazi saxe versad vnaxe, versad vnaxe!
cis fskeridan xmeleTamde moviare kidiT-kide,
avaSfoTe zRvis talRebi, davarRvie tbis simSvide,
ymawviluri gatacebiT zvirTi zvirTebs davajaxe,
magram Seni nazi saxe versad vnaxe, versad vnaxe.
daviTvale yvavilT gundi, tbis lerwmebic vaTvalTvale,
aryofnis wigns davukvirdi, yofnis wignic gadavSale,
wavikiTxe cis laJvardze varskvlavT TrTolva mocaxcaxe,
magram Seni nazi saxe versad vnaxe, versad vnaxe!
sad ar viyav, sad ar gZebne, vis ar vkiTxe, vis ar vTxove,
gavcildi xalxs mofusfuses, Seviyvare simartove,
rom ocnebis samefoSi erTxel mainc damenaxe,
magram Seni Sori saxe versad vnaxe, versad vnaxe.
da dRedaRam im ocnebas kvlav atarebs fiqri Cemi,
idumalad arara maqvs mwuxare Jams nugeSmcemi,
nisliT aris daburuli Cemi zeca da edemi
da sal kldisken mimarTuli iRupeba rwmenis gemi!

[1914 wlis ivnisamde]

228
siwiTle

Rame dRes Sexvda aRdgenils mkvdreTiT


da gadahkocna aRmosavleTiT.

maSin gawiTlda morcxvi saxe dRis,


mas Semdeg igi Ramis Crdils ufrTxis.

ase, me maxsovs kocniT nakvali


Sens loyis ZirSi wiTeli xali.

patara xali, kocnis Semdeg rom


daaCnda saxes da waSala drom.

magram maSin ki gadidda xali,


saxes moedo viT naperwkali.

moedo! ase kavkasiis mTebs


avrora morcxvi cecxliT aanTebs

da Semdeg varskvlavT uambobs krebas


gancdil siame-bednierebas.

[1914 wlis ivnisamde]

229
me mesizmreba

me mesizmreba kocna araCveulebrivi,


raRac spetaki da umwikvlo, rogorc cis vneba,
haerovani _ rogorc sios neli alersi,
msubuqi, rogorc gazafxulis dReTa Sveneba.
me mesizmreba qveynisagan ganSorebuli,
mxurvale locviT daqanculi qalwulTa kreba
da TvalTa cqera saTnoebiT, lmobiT aRvsili
me mesizmreba.

me mesizmreba raRac wminda, Sori qveyana,


sadRac, odesRac zmanebuli, erTxel naxuli...
me mesizmreba angelozTa ciuri nana,
Ramis dumilSi Caqsovili da Casaxuli.
tkbili ocneba gamitacebs, viT sizmar-cxadi,
mkrTali sinaTliT sevdis nisli midis da hqreba...
da raRac wminda, Soreuli, ucxo qveyana
me mesizmreba!

me mesizmreba tkbili Zili, samaradJamo,


irgvliv bindbundi da dumili daurRveveli,
mesmis, arc mesmis qveyniurTa vnebaT Zaxili,
Tu es sioze TrTis, Srialebs mwvane tye-veli?
Tu es zRvis zvirTis simReraa, rom gamoismis?
Tu es zRvis zvirTis simReraa, uceb rom scxreba?
da tkbili Zili, samudamo, daurRveveli
me mesizmreba!

[1914 wlis ivnisamde]

230
siyvaruli da xelovneba

mTis asuli serze Sesdga idumali xmiT garTuli,


Subls gvirgvini umSvenebda dafnis foTliT daxlarTuli...

da oqrosfrad, da oqrosfrad elvarebda Tma sxivnarTi,


da sioze irxeoda gamWvirvale TeTri kvarTi.

da TiTebi riTmebiviT Camoqnili, Camomdnari


qnars Seexo da aRelda uCveulo RelviT qnari.

TviTon sioc ki aRelda da gaibna warmtac xmebSi,


TviT peplebmac ucnauri cekva iwyes yvavilebSi.

yvavilebic ki aRelden da aRelda irgvliv yvela,


aremare STagonebis wmida cremlma daasvela.

am dros gaCnda qalwulTan yrma, siyvarulis wrfeli saxiT,


daiCoqa da xorcsxmul suls uTxra TrTolviT da caxcaxiT:

`oh, gipove! me miyvarda Soreuli Seni saxe,


didxans gZebne, magram mainc versad gnaxe, versad gnaxe~.

cecxlad iqca orTa gulSi SeerTebis mwveli vneba,


erTi iyo siyvaruli da meore xelovneba...

bunebao, roca Sen maT mkveTri Tvali gauswore,


oriv mohkvda, aRar iyo arc erTi da arc meore!

[1914 wlis ivnisamde]

231
me da Rame

exla, roca am striqons vwer, SuaRame iwvis, dneba,


sio, sarkmliT monaqroli, velTa zRapars meubneba.

mTvariT nafens aremare ver icilebs vercxlis sabans,


sio arxevs da atokebs Cems sarkmlis win iasamans.

ca mtredisfer, lurj svetebiT ise aris daserili,


ise aris savse grZnebiT, viT riTmebiT es werili.

saidumlo SuqiT are ise aris Sesudruli,


ise savse uxv grZnobebiT, viT am Rames Cemi guli.

didi xnidan saidumlos mec Rrmad gulSi davatareb,


ar vumJRavneb qveynad arvis, niavsac ki ar vakareb.

ra ician megobrebma, Tu ra naRvels itevs guli,


an ra aris mis siRrmeSi saukunod Senaxuli.

ver momparavs bnel gulis fiqrs wuTi wuTze uamesi,


saidumlos ver momtacebs qalis xvevna da alersi;

verc Zilis dros neli oxvra da verc Tasi RviniT savse,


ver wamarTmevs mas, rac gulis bnel siRrmeSi movaTavse.

mxolod Ramem, uZilobis dros sarkmelSi mokamkamem,


icis Cemi saidumlo, yvela icis TeTrma Ramem.

icis _ rogor davrCi oblad, rogor vevne da vewame,


Cven ori varT qveyanaze: me da Rame, me da Rame!

[1913]

232
qalwulis ocneba

roca mTvaris nazi SuqiT ivercxleba alvis tani


da landebiT imoseba daCrdiluli xeivani,

yvavilebi irxevian da irxeva cacxvis Crdili


da irxeva tbis ufskruli varskvlavebiT moWedili _

am dros sarkmels dayrdnobili axalgazrda qalwuli sdgas,


sdgas, ocnebobs da sifrTxiliT udarajebs Ramis sunTqvas.

Ramis sunTqva ase ambobs, Ramis sunTqva ase mReris:


`es qalwuli ras gviyurebs, es qalwuli ras gvicqeris?

mTvare xvalac caze ivlis, mTvare zegac ivlis, ivlis...


da qalwuls ki ar SerCeba es ocneba siymawvilis...

is ocneba wuTieri Tan wahyveba droTa elvas,


ar daindobs ymawvilur fiqrs da ymawvilur gulis Relvas...~

mwuxare dgas kvlav qalwuli... iTvlis, iTvlis varskvlavTa kvals,


varskvlavTa kvals nisli uvlis da cremlebi qalwulis Tvals...

[1914 wlis ivnisamde]

233
geTsimaniis Rame
siCumea...
mxolod wynarad Tu irxeva dafnis toti,
mxolod naZvi Tu irxeva, Torem ise sdums walkoti...
siCumea.
Cumad, mSvidad mironinebs mTebis sio frTebis rxeviT
da kedronis nakaduli mas bans aZlevs xmaSereviT.
Cu, fexis xma!
modis qriste da miwynarda baR-buCqnari
da loculobs macxovari da ofli sdis, rogorc Rvari.
male, male mas jvars acvams ugunurTa urcxvi kreba,
male saflavs miecema, magram qriste kvlav aRsdgeba.
kidiT kides moedeba misi wrfeli qadageba
da eg locvac uSedegoT ar Caivlis, ar gahqreba!
siCumea.
aremares aRdgomis hflobs sixalise,
mxolod sio Tu irxeva, Torem ise, Torem ise
siCumea,
siCumea...

[1914]

234
guriis mTebi
win, meetlev!
eg cxenebi gaaqane, gaaqane!
msurs, rom erTxel kidev vnaxo gazafxulis mTebi mwvane.
msurs, rom dafniT gadavxlarTo mZime fiqrTa
okeane...
wamiyvane!
mTebi! rogor Svenis maTze gazafxulis buCq-foToli,
rogor Svenis velze nami gamWvirvale, rogorc broli.
ca isea mowmendili, ca isea SeumkrTali,
rom angelozs dainaxavs modaraje kacis Tvali.
kiparisi ise Relavs, ise Relavs, ise Relavs,
ise tokavs, ise tokavs, roca qari gadaTelavs...
wyaro, kldeSi moCuxCuxe, wveTankara, viT cis vneba,
dafnis buCqTa mwvane CarCos eomeba, exeTqeba.
da CanCqeri mTiT nasxleti, daferili dilis sxiviT,
Zirs eSveba da ifrqveva da gadadis rZis qafiviT.
vdgevar mTaze... da siCumis idumali mesmis ena
da mitacebs swrafi frTebiT poeturi aRmafrena.
vxedav soflebs sicocxlis da ganaxlebis TvaliT mzirals,
vxedav surebs, vxedav dafnars, vxedav mdumar nasakirals.
Cumad! viRac mReris mTaze... ra Zalaa am tkbil xmaSi,
arsad ise ar mRerian, rogorc aq, am qveyanaSi,
arsad, arsad ar arsebobs brZolis Jini, brZolis qari,
arsad ise ar gadmoxeTqs ukmarobis niaRvari
da arsad mTel qveyanaze ar hkocnian ise vnebiT,
ise cecxliT, ise JiniT da imgvari gatacebiT.
versad ise vervin gagxvevs gamoucnob cecxlis tbaSi,
rogorc lerwam-qalwulebi aq, am warmtac qveyanaSi.
da, meetlev,
Tu maT alerss ver veRirse, geTayvane,
saalersod isev miwvevs gazafxulis mTebi mwvane...
maS, gareke eg cxenebi,
sadme Sors, Sors waiyvane,
gamaqane,
gamaqane!
[1914]

235
getera

Ramis legenda dahqris, dascuravs,


Cangis simebis moismis JRera,
Tavdaviwyebis savse morevSi
dRes lxins eZleva qsante, getera.
tkbil netarebis mdumarebaSi
aha, simRerac gaismis wynari,
xan nazi, rogorc Tolias kvnesa,
xan mwveli _ rogorc satanis qnari.
veluri cekva, TasTa wkriali,
mowyenil kacTa xarxari mware,
melodiuri, gaZafuli xma
da sinanulis hangi mgznebare, _
yvela am xmebSi dagubebula,
SeerTebula da adis camde,
hangi, Seqmnili RvTis dasagmoblad
da daSvebuli sinanulamde.
gadaSvaRamda. Tasebi RviniT
daicala da isev ivseba,
mowyenilia raRac getera,
sxva yvela daTvra, is ki ar Tvreba.
sacaa xomli Cahqreba caze,
mTvaris naTeli dneba da hkvdeba,
fanjris fardidan dilis riJraJi
aRmosavleTiT odnav iRvreba
da ganTiadis TeTri Rrubeli
acurda ise, viT ialqani,
da TrTis mxiarul dRis molodinSi
gaSiSvlebuli geteras tani.
uecrad viRac stumarTaganma
fanjaras farda gadaacala
da ganTiadis elvare sxivi
mswrafl gadmoiWra, viT cecxlis Zala,

236
gaacxovela da gaanaTa
gaSiSvlebuli geteras tani,
garindda am dros mTeli darbazi,
ar zis arcerTi stumarTagani.
maT win getera idga, rom suli
sxeulisaTvis mieca grZnobiT,
mwuxare _ Tavis umizno bediT,
amayi _ Tavis mimzidvelobiT.
oqrosfer TmebiT Semoburul Subls
RvTaebrivobis aCnda niSani,
mzis sxivze TiTqos oqrosi iyo
gaSiSvlebuli geteras tani.
imgvarad TeTri, viT marmarilo,
TrToda, tokavda Zlieri mkerdi,
roca iqave mdgomma mxatvarma
urcxv qals SesZaxa: `qsante, SeCerdi!
qsante, maggvarad ganabe suli,
oh, ar daiZra, gTxov, gevedrebi,
gavavukvdaveb me mag Sens sxeuls,
saukuneTa wagiRebs frTebi,
qariSxliani Seni warsuli
aRsdgeba, rom kvlav gaiRos xmebi,
icxovreb qveynad maSinac, roca
sxeuliT qveynad aRar iqnebi!~
sTqva moqandakem... maSinve miwa
gadauria, daswna, dagrixa
da wuTis umal ukvdav qandakad
gadaaqcia ubralo Tixa
da afroditas saxed taZarSi
dasdga, rom misTvis ecaT Tayvani
da didxans, didxans icocxlebs kidev
gaSiSvlebuli geteras tani.
gamogviqrolebs Zveli fiqrebi,
odnav Searxevs ocnebis akvans,
arvin ikiTxavs _ Tu ras CavdivarT,
arvin ikiTxavs _ Tu vis vcemT Tayvans,

237
an romels vxedavT am erT saxeSi
an raa Cveni locvis sagani,
wmida taZarSi TviT afrodita
Tu saTayvano geteras tani?

[1914 wlis ivnisamde]

238
mesaflave

mesaflave, Sen ambob, rom qveyanaze vinc ki kvdeba,


im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?
eh, ar mjera me eg raRac... momabezre kidec Tavi
da Seswyvite, Tu RmerTi grwams, eg dacinva gulsaklavi.
vardis Tvea, maisia, norC balaxebs sio arxevs,
xeebs yvavilT TeTri gundi, rogorc Tovli, ise awevs,
mze narnari sxivebs afrqvevs da siTboSi mTa-bars axvevs,
yvavilebiT moqargula aremare momxiblavi.
vera xedav, im saflavze rogor stiris oblad qvrivi?
rarig Svenis axalgazda qals eg sevda RvTaebrivi!
gana guSin ar iyo, rom am moklulma dardiT qalma
cremli Rvara, roca satrfo civ samares miesalma?
dResac igi im samares gulmokluli daqviTinebs,
dRiT ar icis mosveneba da RamiTac ar iZinebs.
mova xolme da dajdeba civ samaris gaSlil qvaze,
dardiT aris gaJRenTili misi uRvTo silamaze;
Tmas gaiSlis, daemxoba da cremlebi scviva, scviva...
suls miSfoTebs eg qviTini, guli mtkiva, guli mtkiva.
magram ra vqna? mesaflavev, Cumad iyav, ugde yuri...
gesmis? gesmis, rogor kvnesis daRlili da ubeduri?
`_gavqre ise, rogorc nisli, rogorc Ramis moCveneba,
ar meRirsos kvalareuls simSvide da mosveneba,
Seni saxe guls kawravdes, rogorc viyo, sadac viyo,
Tu rodisme ar maxsovde... Tu rodisme dagiviwyo!~
mesaflavev! kidev ityvi, rom am qveynad vinc ki kvdeba,
im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?
ai, Tundac, galavnisas mesaflave aRebs karebs,
axalgazrda vinme vaJi kidev satrfos asamarebs.
gulmokluli Zvirfas kubos ar cildeba, ar Sordeba,
gana rosme sxva amgvari siyvaruli meordeba?
usazRvroa misi sevda, usazRvroa mwuxareba
da gadmosCqefs gulmoklul vaJs TvalTgan cremlTa mduRareba.
ficiT ambobs: `_oh, SeSfoTdes samareSi Cemi Zvlebi,
ar aTbobdes Cems samares gazafxulis mzis sxivebi,

239
gavqre ise, rogorc nisli, rogorc Ramis moCveneba,
ar meRirsos kvalareuls simSvide da mosveneba,
Seni saxe guls hkawravdes, sadac viyo, rogorc viyo,
Tu rodisme ar maxsovde, Tu rodisme dagiviwyo!~
mesaflavev, kidev ityvi, rom am qveynad vinc ki kvdeba
im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?

is qali ki, weRan rom vTqvi, isev modis TmagaSlili


da samares dauviwyars Tavs adgeba, viT aCrdili.
xelSi vardis mTeli buCqi, jer iseve daumWknari,
moaqvs, rom miT daamSvenos samarisa TeTri jvari.
oh, es qali, albad dardiT yvaviliviT Wkneba, Wkneba...
sevdas saxe daufaravs da siyviTle epareba.
sacodavi! Tvalebsac ki dasCnevia uZiloba,
ase xdeba, roca RamiT mogonebebs iwvevs grZnoba;
exla? exla kidev ityvi, rom am qveynad vinc ki kvdeba
im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?

da is vaJic, guSinwin rom miabara satrfo saflavs,


ar cildeba sasaflaos sevdians da gulmosaklavs;
saxe Taflis sanTels ugavs, sanTeliviT dneba, dneba,
Tavs dascqeris dauviwyars, glovis sityvas eubneba.
mis Tvalebsac dasCnevia Ramis Teva, uZiloba _
ase xdeba, roca RamiT mogonebebs iwvevs grZnoba.
mesaflave, exlac ityvi, rom am qveynad vinc ki kvdeba,
im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?

dRes im qalma gulmoklul vaJs uneburad mohkra Tvali.


gaifiqra: `isic Cemebr stiris cremlebSeumSrali.
uZiroa kacis sevda, uZiroa kacis guli,
ras ar iTmens siyvarulis cxovel naTels moklebuli~.
ase ambobs sevdiani qalis cisfer TvalTa cqera,
albad, vaJsac am usityvo cqeram guli auZgera...
ase icis TanagrZnobam... Sen ki ise iRimebi,
TiTqo marTla ibmebodes imaT Soris is simebi,
romlis ZaliT ori guli samudamoT SeerTdeba,

240
eh, ar mjera me eg raRac... qveynad egre rodi xdeba...
roca ficiT acileben micvalebuls samaremde,
fics ar stexen... fics ar stexen ukanasknel yofnis dRemde.
gamigone, mesaflavev, Sen ar ici kacis dardi,
Torem raa, Cems Tqmaze rom suleliviT axarxardi?
ra vuyoT, rom im vaJma qals moutana norCi vardi
da mwuxared wasCurCula: `Semiyvardi, Semiyvardi.
Cven erTi gvaqvs mwuxareba; SevaerToT sulTan suli...
gamomyevi, qalo, colad... Zlieri maqvs siyvaruli...
marTalia, is satrfoni arc Sen, arc me aRara gvyavs,
magram maTi mogoneba ver gaarRvevs uxmo saflavs.
daviviwyoT is warsuli, satirali, savalalo
da axali SevqmnaT yofna... gamomyevi colad, qalo!~

daucade, mesaflavev, Tu ra pasuxs miscems qali,


Sen ggonia, raki vaJma daiviwya Tavis vali,
qalic ase moiqceva? me mgonia ara, ara...
gana guSin ar iyo, rom satrfo miwas miabara?
mkvdris aCrdilTan vin icinis, mkvdris aCrdilTan vin ixumrebs?
ai, naxav abezar vaJs ra pasuxiT gaistumrebs!

magram qali, RmerTo Cemo, morcxvad Tavs xris da CurCulebs: _


„Tanaxma var! erTaderTi momavali masuldgmulebs...
Cven erTi gvaqvs mwuxareba, nu vigonebT dros ubedurs,
me Seni var samudamod... wamiyvane, sadaca gsurs~...

mesaflavev, exla ki gaqvs neba, rac gsurs, kvlav igi sTqva...


samudamod asamarebs kacTa xsovnas samaris qva.
albad, qal-vaJs dRes erTi aqvs bina... xedav, gadis xani,
ar naxulobs sasaflaos dRes arcerTi imaTgani...
saflavTagan mtvers da balaxs dRes aravin ar acilebs
da movlasTan erTad feri warTmeviaT vard-yvavilebs...
ganisveneT, ganisveneT, daviwyebul arsTa Zvlebo...
Tqvens yofnaSi ar ereva cocxalT fiqri saarsebo...
ganisveneT, Zlieri da ukvdavia Tqveni Zili...
raRad undaT, rad sWiriaT Tqvens saflavebs vard-yvavili?

241
an ras gargebT mokvdav kacTa samudamo cremlTa frqveva?
ZiliT veRar gamogarkvevT verra Zala, verc SemTxveva...
ase xdeba qveyanaze, yvela cocxlobs, yvela kvdeba
da vai mas, vis sikvdili sicocxleSiv aviwydeba...

zarsa scemen... im ors, romelT daiviwyes bedi mwvave,


im ors erTad gadavercxlil kuboSi sWeds mesaflave...
sWeds da raRac mware fiqrze Tan velurad iRimeba,
icis, icis mesaflavem, rogorc unda... rogorc xdeba...
ganisveneT, ganisveneT daviwyebul arsTa Zvlebo,
Tqvens yofnaSi me bevri maqvs mwuxare Jams saocnebo!

[1912]

242
poemebi
SanSe
poema

vuZRvni Zvirfasi megobris


demonis xsovnas

megobrul salams giZRvni mSvidad


bnel saflavSi myofs,
sayvarel demons Cvenis sulis
demonad qceuls.
Savi fiqrebiT, mware xvedriT
daRlils, avadmyofs,
rad, rad aSfoTeb egre risxviT
Cems suls iWvneuls?..

I
1
mihqrian dReni...
da mkacri seni
suliT oblobis aRar mSordeba.
atydeba guli,
roca warsuli
imedis sxivi momagondeba.
aRar itacebs
gulis frTxil Zafebs
es undobeli samsala mwvave.
zRvas, zRvas mivmarTav
da iq davmarxav
sevda-kaeSans... gaswi, menave!

2
xarobs eTeri _
pirmSvenieri
ca varskvlavebiT SemoWedila.
oh, mTvare, mTvare,
245
sxivmonarnare,
isic xom Cemebr oblad STenila.
mzada var, mis guls,
civ-minelebuls,
es civi gulic davumonao,
aq ki zRva wynarad,
tkbil fiqrTa gvarad
sTvlems da mdumarebs... Seni var, zRvao!

3
mihqris niavi,
rom momxiblavi
hangi Tavdaxril yvavils umReros,
aq sulTqmas vbedav...
verad ver vxedav
tanjva-wamebas sabedisweros.
dee, sxva Jam-dros
suls kvlav ewvios
mowyeniloba da fiqri mwvave.
dee, damwveli
mflobdes naRveli,
exla me vstkbebi... gaswi, menave!

ase mReroda SuaRamisas


zRvis mosaubre da motrfiale.
mihqroda navi... simReras yrmisas
gulSi ikravda zRva gamWvirvale.
TiTqo grZnobdao, rom datanjuli
masSi saxavda bednierebas,
qveynad adreve mocilebuli
sulis simSvides da mosvenebas.
bevrjer, rodesac adamiani
qveyniur trfobis wyurvils moiklavs,
suliT obloba da kaeSani
zRvis gulSi trfobas gamoisaxavs;
bevrjer, rodesac devnil-kicxuli
qveynad siyvaruls ver eRirseba,

246
ganyenebuli, mSfoTvare guli
mxolod bunebas SeeTviseba.
miyvars buneba, mxolod iq aris
mSveniereba xatad Seqmnili.
gandevnilia Crdili samaris,
mokveTilia monobis Crdili.

II
magram es raa? SanSes akvirvebs
yru da saeWvo idumaleba.
arsiT Zaxili... Sors, zRvis napirebs
mimofenia Rrma mwuxareba.
erTi wuTi da mis navs yovel mxriT
avazakebi miesevian.
„ar gauSvaTo... dahkaT... daiWiT!~
da dasaWerad miiwevian.
gaSeSda SanSe... menavem krZalviT
misken daxara amayi Tavi:
„ras mibrZanebo...~ _ magram simaliT
iqave gaCnda sulTamxuTavi,
SejaWves magrad... mihyavT, magram sad?
ai, gamoCnda kidec kunZuli,
mTvaris sxivebze brged da lamazad
idumal xeliT Semoqarguli.
SurisZiebis da sibrazisken
gadaixara grZnobis saswori.
SanSe aRgznebda Tvals kunZulisken
da TrToda rogorc gladiatori.
„dascxri, _ menavem wauCurCula, _
amao ari aq mrisxaneba,
raki amgvarad gamoxatula
Cveni xvedri da RvTaebis neba~.

III
gamocanaa SanSe yvelasTvis,
Tavis warsulze arafers ambobs;
tyve aris, magram batonic aris,

247
Tavs arvis uxris... uflad arvis scnobs.
amayi Tavis vinaobaze
gulCaTxrobili krintsac ara sZravs;
saubars mis suls da mis grZnobaze
vervin axerxebs, vervin ubedavs.
avazakebis wrfel yuradRebas
ucnaur ZaliT Tvisken izidavs.
raRac aerTebs maT miswrafebas,
raRac maT grZnobas jaWvs sdebs da xiblavs.
kiTxvebze pasuxs aZlevs nawyvetad,
Tu mets kiTxaven, yurs aRar ugdebs.
gulze ra awevs fiqrad da sevdad,
vervin mixvdeba, vervin gaugebs.
xalxs etaneba, magram iqac ki
bundovania, gasaocari,
verc erTi mkvleli da avazaki
ver gaxda misi swor-megobari.
TiTqo metia yvelafrisaTvis,
mas araferi qveynad ar atkbobs.
xalxs ise ucqers, TiTqo aravis
ar miendoba, fiqrs ar gaandobs.
Zvirad SexvdebiT mxiarul saxiT,
Tavdaviwyebis burusSi xveuls.
ver moatyvilebT undobel maxiT
SanSes guls sastiks, mudam iWvneuls.
rogorc manqana, ucxo Rimili
imis saxeze Tu gadairbens,
gulis sicxovle, imedis Crdili
naRvlian Tvalebs naTels ver mihfens.
TvalTa siRrmeSi, iq, sadac erTi
mefobs saflavi da mwuxareba,
wyvdiadsve ebrZvis meore RmerTi
mkacri, sastiki idumaleba!..

IV
moxiblulia miTi elili,
amuri mis guls nazad awvalebs.

248
sevdiania da mowyenili,
uimedobiT Zirs nabavs Tvalebs.
is yvavilia, msusxav WinWrebSi
brged da warmtacad amokveTili;
sul sxva sxivia avazakebSi
bunebis Jini, turfa elili.
Tvalebis Suqi _ cis aris Zala,
TviT grZnobis simebs eTamaSeba,
vinc miT aRinTo da gaimsWvala,
is mona aris, veRar aRsdgeba _
qveynis mZleveli da mbrZanebeli
Tu suls erT miznad daisaxavda,
mTlad rom moevlo qveyana mTeli,
vficav, ukeTess vervis naxavda.
elilis mama meTauria
avazakebis mrisxane gundis,
mudam brZola da sisxli swyuria,
mSvid netarebas misTvis gaurbis.
an ras daeZebs, Tu cecxlis ali
imis asulis gulSi trialebs?
movao wami da qariSxali
yvelas mogvsresso, gagvatialebs.

V
sevdiani da dafiqrebuli
SanSe mzis Casvlas Tvals adevnebda.
cis horizonti awiTlebuli
zRvisa dasavals mkrTal naTels hfenda.
miuaxlovda elili wynarad,
frTxilad ucxoels Seaxo xeli.
mobrunda SanSe da cecxlis gvarad
erTxel gamokrTa TvalTgan naTeli.
ucnaur Zalam mTlad daatyveva,
„ici, _ elilim mas uTxra gznebiT, _
Cemi cremlebi da Ramis Teva
martoden zecam icis savsebiT.
oh, Sen miyvarxar... nu ganrisxdebi,

249
gTxov... TanagrZnobis momapyro Tvali;
oh, gevedrebi... Sens monad vxdebi
Tavisufali seimis qali.
dee, ganrisxdes Cemze seimi,
Temma urcxvobis damados xundi,
ar SeSfoTdeba goneba Cemi,
tanjva is iyo: me vswuxdi... vsdumdi...
miTxari rame... suli miSfoTavs...
miTxar, sanamdi unda viwvalo?
Zala ar Semwevs, grZnoba aRar maqvs,
Sens garda vinme gaviTvalTvalo...~
TiTqo gancxroma da aRtaceba
tkbil sxivunaxav guls kvlav ewvia.
erTi wuTi da elili stkbeba,
SanSe mxurvaled gadaexvia.

VI
roca tkbilis da naz grZnobis nacvlad
adamianebs qva gvidevs gulSi,
verara gvaqcevs adamianad,
amaod veZebT xsnas siyvarulSi.
naz tuCebs vkocniT... vealersebiT...
wuTiTac TiTqo arseba stkbeba,
magram sulis xsnas ver veRirsebiT,
suyvelaferi swrafad gahqreba.
adre mobezrda SanSes elili,
adre siyvaruls Camostyda frTebi.
sad gahqra, SanSe, ocneba tkbili,
sad gahqrnen lxena da imedebi?
igi iseve undobelia,
javriania da mowyenili,
magram rac ufro sakvirvelia,
erT Rames gahqra sadRac elili.
eZebes, magram versad ipoves,
gadaajeres ZebniT mTa-bari,
vis ar hkiTxavdnen... vis ar mosTxoves,

250
gahqra elili... aRarsad ari.
mSoblebma kidec gamoitires,
samgloviaro Caicves Savi.
cas Sesandobrad msxverpli Seswires,
isev rbis xani dauRalavi.
vin SeamCnevda, Tu ra sastikad
SanSe krToda da itanjeboda.
marto darboda velad da mindvrad,
aRar Cndeboda... imaleboda.
ar itacebda avazakebis
miswrafeba da ltolva axali:
`unda aviRoT Temi TaTrebis,
gavswyvitoT erTad kaci da qali!~

VII
`vin ar icis, ra sastikad
gvemuqreba ulum-xani,
Zmebo... sevda mawevs fiqrad,
Zlieri maqvs kaeSani,
mogvdgebian TaTrebi da
amogvwyveten... amogvsresen,
TqvenTvis cudi me ar minda,
mfarveli var Tqveni esden.
misTvis vambob: rom davaswroT,
is sjobia, geficebiT,
daveceT da avaoxroT,
davdnebiT da daviwvebiT...
Cveni bedi brZola aris,
sikvdilia gansveneba.
gamomyeviT, visac kacis
sicocxle ar enaneba~, _
eubneboda erTxel seimi
mis avazakebs, ganwirul javarT,
brbos itacebda brZolis cimcimi, _
„gagviZeR, seim, Cvenc, Cvenc SenTan varT!~

251
VIII
afra aSales... zRva wynarad sTvlemda,
Sors mifrinavda yiviliT gedi;
ufro Sors kidev kacT mun iwvevda
axali sxivi, axali bedi.
iq uSreteli SfoTavs qarcecxli,
iq kvlav ismian brZolisa xmebi;
zRvazec gaisma risxvis aRmZvreli
xma... imRerodnen avazakebi:

1
mihqis navi,
momxiblavi
kamara krTis
zRvis sivrceze,
amay-celqze
mzis sxivi TrTis!

2
Cven ki marad
uRalavad
brZolas veZebT
da miT grZnobas
kvlav aRdgomas
vaimedebT.

3
suls moswyinda
sivrce wmida,
erTferoba.
axal imeds,
axal tkbil beds
eZebs grZnoba.

4
im dros veliT,
roca cecxliT

252
dahkravs ali,
waritacebs
mokvdav kacebs
qariSxali.

5
vin uwys, ramdens
sisxls daadens
mkacri brZola.
Sors wuxili,
tanjvis CrCili,
SiSi, Zrwola...

6
dagvaRonebs,
dagvamonebs
sevda wamiT
da movaswrebT,
rom gavaqroT
brZolis SxamiT!

7
wuTi ari
da sizmari
es cxovreba,
rogorc mkrTali
cisa rkali,
nel-nel hqreba.

8
magram gahqres
mkacr brZolis dRes
amayurad
da Cven movkvdeT
brZolis velze
vaJkacurad!

253
miswyda simRera da avazakTa
uricxvi gundi kldes miefara,
aRarsad sCandnen... nacvlad zRvis wyalTa
mkrTali sibnele Semoepara.
dacalierda uceb kunZuli,
adamianTa miswyda Zaxili;
mxolod aqa-iq gadaCadruli
jagebSi krToda qalebis Crdili.

IX
`Cqara, menave! _ SanSe ambobda, _
moacurevi siswrafiT navi...
guli gaskdomas tanjviT lamobda,
mtanjavda fiqri sulTamxuTavi.
dro Cvens xelT aris... vervin SegvamCnevs,
exlave Cumad movscildeT kunZuls.
o, rad caxcaxob... ra feri gadevs,
vervin gagvigebs ltolvas dafaruls~.
magram sastikad daSinebuli
menave gadga kankaliT ganze;
Seacvlevines avazakT guli
gambedaoba-erTgulebaze.
„maS, ar modixar? _ SanSem Sehyvira,
_ menave idga gaSeSebuli, _
monav! sCans urcxvad gadaibira
avazakT ricxvma eg Seni suli~, _
sTqva da ubidan saSinel risxviT
amoacura basri xanjali
da wuTis umal mCqefare sisxliT
SemoiReba mona sawyali.
mkvdari daeca... SanSe yelSi swvda
da zRvis siRrmisken gadaisrola...
erTis naxtomiT is navTan gaCnda,
kide SeakrTo da aaTrTola.
saWe mozida... da napiridan
navi napralebs gadaacila,

254
mouso niCabs... erTxel Sva wylidan
kunZuls Sexeda da miimala.

X
ra warmtacia Tvaluwvdeneli
zRvis sivrce Sori ganTiadis Jams,
rodesac mTvare, sxivTa mfrqveveli,
RimiliT dascqers momxiblav kamkams.
roca msubuqi, Setokebuli
fers icvlis wynarad varskvlavTa kreba
da cis brwyinvaled morTuli guli
zRvis Sor laJvardSi uebrad krTeba.
TiTqo hangs sZRvnian ganTiadisas
SemaerTebel frTaSesxmul kavSirs
da iqarveben tanjvas gulisas,
marxven Tan mimsrbol kvnesa-gasaWirs.
arc zRva netari, arc ca morTuli
ar emoneba gulisTqmas viwros
da saidumlod aTrTolvebuli
iq suli xarobs... miyvars zRva am dros...

maSinac, roca aRSfoTebuli


talRa talRaze hquxs da grialebs
da frTaSesxmulad agorebuli
napirebs waleks, gaatialebs,
roca qafs iyris da mrisxanebiT
viT cecxlis marcvlebs haerSi abnevs
da velur xmebiT, sazarel xmebiT
SiSSi STagdebul midamos aryevs,
rodesac anZa xomaldT qaravnis
gadaxeuli mimofrialebs,
roca wylis qaji gangaSebs... daZrwis...
roca demoni caSi xrialebs,
TiTqo ver iTmens sastik monobas,
samarcxvinos da sabedisweros,

255
da Sxam-naRvelSi ilesavs grZnobas...
omobs... Tavxedobs... miyvars zRva am dros...

erTxel, rodesac aRtacebuli


gadavscqerodi zRvis amay talRebs,
navi SevniSne, mTlad damsxvreuli
ZlivsRa iWerda dafleTil kalTebs.
me momagonda oboli suli,
qariSxlis cecxlSi oblad mfrinavi.
davakvirdi da mitovebuli
maSinve SanSes vicani navi.

XI
Sors ki, iq, sadac moulodnelad
SeSfoTda eri da ulum-xani
da kar-midamos damwvel-mdagvelad
gadaefina sevdis sabani,
omobs seimi... TvalebSi ukrTis
ganwiruleba da mrisxaneba;
is gamarjvebas sulac ar ucdis,
magram sicocxlec ar enaneba.
aRfrTovnebulni misi sityvebiT
win iswrafvian avazakebi;
verc jarTa ricxviT, verc ZlierebiT
veras gamxdaran imaTTan mtrebi,
cecxlis almurSi inaTlebian,
frTaSesxmul Zalas brZoliT iCenen,
sikvdils uSiSrad egebebian
da Zlevis naTels midamos fenen.

saRamovdeba... ager didebiT


mnaTobi mTebSi gadaesvena.
tkbilma simReram tkbilis imediT
seimis mebrZolT aRuZra lxena.
esec miwynarda da mdumarebam
sisxliT mosvrili moicva are;

256
kaSkaSi iwyo varskvlavTa krebam
da mTas gvirgvinad daadga mTvare.
xis ZirSi sZinavs seims moqanculs,

mTvaris naTeli mis Subls Zlivs xvdeba


da aremares, Rrmad ZilSi STanTqmuls,
neli niavi eTamaSeba.
drogamoSvebiT sadme bulbuli
daustvens nazad da sevdis xmaze,
rom gamoxatos am Ramis sruli
mSveniereba da silamaze.
drogamoSvebiT nakadi wynari
naRvels Sescinebs, Caibutbutebs
da Ramis Crdili, gaugebari,
mTis obol yvavils gulSi ixutebs.

sZinavs moqanculs seims da ZilSi


sizmrebsa xedavs gamarjvebaze,
magram vin mosCans, ager, xis ZirSi
mZinar seims rom waadga Tavze?
SekrTa seimi... wamodga zeze,
ucnaur Zal-qveS krToda da TrToda,
ucnobs miapyro Tvalni saxeze
da mrisxaned sTqva: `aq ra gindoda?
SanSe, Sen tyve xar!..~ magram mosulma
mswrafl daafara tuCebze xeli:
`Cumad... oh, Cumad! ver SesZlo gulma,
saaRsarebod SenTan moveli,
damigde yuri... bedkruls aRar maqvs
mSvidobiani cxadi da Zili,
es mogoneba Cems grZnobas swamlavs,
me, me movkali Seni elili.
nu mkiTxav, risTvis... me ase msurda...
da pirvelia elili gana?
Cemi nazi mze roca SeSurda,
mec sisxliT movrwye mTeli qveyana~.

257
muxlT moekeca seims... amaod
xmlisken marjvenis waReba scada,
grZnoba dahkarga... mokvda sabralod,
wuTi da SanSe aRarsad sCanda.
moulodneli ubedureba
mkveTrad, Zlierad gamoixata:
avazakT gundi, es gulqvaT kreba,
damarcxda... gahqra... mimoifanta.

moSorebuli zraxvas qveyniurs,


sikeTes, lxenas, qeba-didebas,
SanSe ar eZebs mSvenebas ciurs,
is eZebs mxolod Tavdaviwyebas.
kvlav mReris, roca msxverpli esdeni
dros svlasTan erTad moagondeba:
`mihqrian dReni... da mkacri seni
suliT oblobis aRar mSordeba!~

[1910]

258
mwyemsi

i. griSaSvils

megobaro! Sen ginaxavs


mdumar tbaze xis foToli,
tba nanas rom umReroda,
gamWvirvale, rogorc broli?
mTis niavma xis foToli
aacala zvirTTa cemas,
aq gaSala da zed lerwmiT
sevdiT savses vwer poemas.
poeziis wmida cremli
da nayofi fiqrTa mcire,
Sen mogiZRven, megobaro...
Seiwire, Seiwire!

I
dasrulda lxini. simRera Seswyda.
midumda zurna. dascxra naRara.
irgvliv siCume mkvdari gamefda,
bars Ramem Cadri gadaafara.
varskvlavTa gundi aenTo caze,
elvare sxivi mTvarem mTas styorcna,
vnebiT daadna WaRara Tavze,
qveS daixara da gadahkocna.
mdumare Crdili mTam bumberazma,
rogorc mantia, qveS moifina
da yvavilovan velze mTis nazma
niavma eSxiT Camoifrina.
iq axlad aSlil namian jejils
jer Caekona, mere frTa stkica,
iq ki, ferdobze fiWvnars Sefenils

259
samaradiso trfoba Sehfica.
viS, ra Ramea, haeri mTeli
SeuboWnia raRac tkbil jados,
amaod cdilobs mxatvaris xeli,
rom ukvdav xaziT Seaferados.
amaod cdilobs ocneba grZnobis
amokvnesebas Rrmad gulSi Carguls,
igi ver swvdeba idumalobis
sevdian saxes, bindSi dakarguls.

moxucma mamam dRes sayvareli


asuli Tvisi daaqorwina,
aamoZrava kolxida mTeli,
qorwinebis xma qveynad mohfina.
Tavis sicocxlis manugeSeblad
mamas elene tyvila ar swamda,
eTxoveboda, dneboda cremlad,
lxini ki didi gadaixada.
ah, es ras niSnavs? elene SekrTa,
dalali mxrebze gadaiyara,
Zal-Rone veRar SemoierTa,
gulis Rrma sevda veRar dahfara.
amobjenili Segubda suli,
salaparako waerTo ena,
amoikvnesa da gulwasuli
taxtis ficrebze gadaesvena.

sami wlis winad, roca pirveli


damwveli ali elenem igrZno,
cis RmerTi, kocnis Semomwirveli,
erTbaSad hpova da gamoicno.
samis wlis winad, erTxel rom mTebSi
Cadrmoxuruli daseirnobda,
garTuli iyo raRac fiqrebSi,
guli idumal tokebas grZnobda.
saRamo iyo, cis sivrce Sori
mzis mdagvel sxivebs aTamaSebda

260
da celq nakadis zvirTTa ambori
midamos ciur xmebiT avsebda.
meore mxares nakadulisas
fiqrmoreuli idga ymawvili,
aRar hfaravda sevdas gulisas,
naz hangs mReroda mkerdgadaxsnili:
„imisTvis vmReri cecxlmodebuli,
imisTvis vtiri naRvlian xmaze,
rom mTlad mimonebs azvirTebuli
Seni Sveneba da silamaze.
ra genaRvleba, Cemo nugeSo,
ciur arsebad, cis RmerTad mrwamde?
mzad var ufskrulSi vnebiT CaveSo,
oRond mwyalobde, oRond giyvarde!”
kdemamosilad Tvals Zirs daxrida
elene, roca am xmebs ismenda
da TeTri mkerdi, broliviT wmida
nayar Tmebs morcxvad gadmoifenda.
rad, TviT elenem es ar icoda,
rad utokavda guli tiali,
raRac gangebiT swvavda, aTrobda
mTebSi CurCuli da xetiali.
xan nakadulis pirze scxreboda,
xan ca hxiblavda gasaocari
da axlo-axlo isev esmoda
wrfeli CurCuli, simRera wynari.

erTxel elenes moRlil-moqanculs


mTis yvavilebSi tkbilad eZina,
mSvidsa da warmtac sizmrebSi wasuls
bage SeukrTa da gaecina.
da swored am dros azvirTebuli
sayvarel bageT igrZno Sexeba,
gamoeRviZa, guli vnebuli
mimzidvel qselSi gadna-gaeba.
amayi mwyemsi, mis win daxrili,
elenes tuCze Tvis tuCebs skvnida,

261
egrZno trfialTa ocneba frTxili,
oh, RmerTo! ragvar cecxliT hkocnida.
„rogor miyvarxar!~ _ CasCurCulebda, _
me Seni varo da Sen ki Cemi,
fiqri maradis guls miwylulebda,
exla ki maTrobs tkbili edemi.
simi gulisa mexmaureba,
Tan aRmagzneblad da Tan amyolad,
meyo damdagvel bedis yureba,
gemudarebi, gamomye colad.
mTeli goneba da gareSemo
yoveli arsi, mTeli buneba,
ciT movlenilo, RvTaebav Cemo,
aw mxolod Senze meduduneba.
ar SemiZlia CamogeTxovo,
ar SemiZlia ganvscxre, dagtovo,
xsna, mosveneba viRas SevTxovo,
bedniereba viRasTan vpovo?
zvirTT niaRvarTan talRaT rgolebi
warmitaceben Tan gadamyolad,
Tu Tanamgzavrad ar meyolebi,
gemudarebi, gamomye colad~.
„mec, mec miyvarxar...~ _ ambobs elene, _
Sens tkbil malamod gamoviskvnebi,
Tan wamiyole... mkerds mimisvene,
SenTan movkvdebi... Seni viqnebi!~

ase ambobda, magram mamam ki


erT mdidar kacze daaqorwina,
misca, rogorc cecxls mSvidi zvaraki,
qorwinebis xma qveynad mohfina.
ocnebiani dahqroda sevda,
simRera Seswyda... dasrulda lxini,
irgvliv siCume mkvdari gamefda,
mxolod niavis ismis sisini.
„vinc miyvars, igi CemTan ar aris, _
fiqrobs elene, _ raa gangeba...

262
ganSorebisa nisli dagvxaris,
magram me mainc is meyvareba.
Cemo nugeSo, rodesac qmari
gadascildeba mSobliur karebs,
Cemsken iswrafe... guli qva ari,
mas, vinc ar uyvars, ver Seiyvarebs”.

II
gahyva elene... gahyva ucxo qmars
da siyvarulis dReebs gafrenils
moigonebda, rogorc mkrTal sizmars,
dasatanjavad qalisTvis STenils.
morTul darbazSi, rogorc aCrdili
Sewuxebuli, daexeteba,
ocnebaT gundi Cadrgadaxdili
imis TvalTa win hkvdeba da hkvdeba.
hkvdeba, viT sanTlis Suqi mTrTolvare
Ramis wyvdiadSi uceb gamkrTali
da ise ki, rom gancxromis mxares
Sesaxedavad ver miswvda Tvali.
zizRs unTebs gulSi alersi qmaris,
ar icis, ra hqmnas, icis mxolod is,
rom netareba misTvis ar aris,
bedniereba ar aris misTvis.
magram Svilic hyavs da is uqarvebs
guls Semowolil sevdas da dardebs,
mas arra arTobs... is uyurebs sxvebs,
fiqri ki Sors, Sors mianavardebs
iq, sadac guli oblad dastova,
iq, sadac vneba daasadgura,
sadac xiblavda ocnebaT grova,
sadac mwvel trfobis cremli daswura!
ra iqneboda sicocxle CemTvis,
rom Sen ar myavde, umanko, wminda,
mkerdze ikravda Tavis pirmSo Svils
da mxurvalebis cremliT hkocnida.
„oh... deda, deda, iq viRaca sdgas, _

263
butbutebs bavSvi, _ Sexede, deda...
me meSinia, vai, Tu STanmTqas~...
`damSviddi... nisli scuravs tyezeda~.
`oh, ara, ara, ver vxedav gana,
is Cvenken modis... modis, mohfrinavs~...
`eg nisli mTidan gadmoeqana,
eg xom imisi TeTri frTa brwyinavs~.
`dedilo, igi geZaxis! gesmis?~
`mesmis... daica, me mivscem pasuxs~.
da ha, gaisma Zala imis xmis,
TiTqo viRaca tyis siRrmeSi swuxs...
`salami, mwyemso... oh, me Sen gican~...
„mican, elene? arafers metyvi?~
„oh, getyvi, getyvi! rac surT, isa sTqvan,
Sens rCeva-survils wamlad davedvi...
movrTe oTaxi norC yvavilebiT,
samoTxesa hgavs sawoli mTeli,
TviT haers irgvliv SuriT da vnebiT
damaTroblad xdis nelsacxebeli.
fardagad Slila yvavilTa gundi,
vard-zambaxebiT ukeT vin morTavs?
satrfov, gamoswi! modi, mobrundi,
guli miRelavs, suli miSfoTavs.
gamoswi Cqara... Sors ari qmari,
sasiyvarulod gaSale frTebi...
ra genaRvleba erTi, miTxari?
ganTiadamde Seni viqnebi!~
ase eZaxda SuaRamisas
elene mijnurs da vnebiT TrToda,
moajirs eyrdno da saxes misas
mkrTali mTovare Tavs danaToda.
viT avi sulis moisma moTqma,
es ezos frTxili gaiRo kari,
isev mihketes da viT wyaros xma,
aha, CurCulic ismis netari:
`Sens TvalTa sxivqveS damonebuli,
vdgevar, lamazo... eg Seni saxe

264
mindvris vardia, romelSic kruli
sevda siRrmeSi Cavkal-Cavmarxe...
viTarca yvavils gazafxulisas,
msurs, rom davakvde vardisfer tuCebs,
wmidaa Seni trfoba da imas
yofnis Sxam-gesli ver gaafuWebs.
Sors gadaagde Tval-margaliti,
moixsen oqro... nu SemomCivi,
ufro Zvirfasi xar Cemi gvriti
uamisoTa, viT ciskris sxivi~.
`Cu, fexis xmaa... xedav, ra Savad
mosCans aCrdili, mkveTri, Zlieri?~
`damSviddi, qalo! eg salocavad
SoriT zarsa scems monastris beri.
risTvis gafiTrdi? kocnam wyeuli
daacxros sulis mZleveli vneba,
uars nu metyvi, Torem es guli
dadneba, satrfov! cremlad dadneba.
kmara... mwyuria ca TanagrZnobis
vpovo mag mkerdze, mag netar cecxlSi,
dee, sircxvili pirvelis trfobis
dascxres, gahqardes damwvel alersSi~.

miswyda CurCuli... muqi kamara


bindad dahkvroda naz saxes cisas,
Cahqren sanTlebi yvelgan... arara
arRvevda sevdas SuaRamisas.
sofeli nislSi gamoxveuli
Rrma Zilma STanTqa... Rrma Zils mieca.
sdumda midamo... rulmoreuli,
yru iyo miwa... yru iyo zeca.
sdumda midamo gancvifrebuli
da roca ciskris pirvelma sxivma
aaelvara SuqTa krebuli
da dilis nami aacimcima,
mwyemsi ltolvili gamoCnda gzaze,
mowyvetil foTlis msgavsad rom TrToda,

265
qals gaurboda da silamaze,
mis xelSi mkvdari, win exatvoda.
magram elene... elene am dros
saSinel codviT moRlil sulsa hgavs.
is aRar scdilobs sevda daacxros,
is aRar elis momxiblav ambavs.
zis martodmarto... viT mZime tyvia
Tavs dastrialebs nisli sulisa,
Sublze ulmobel daRad atyvia
mware aCrdili sinanulisa.
swuxs, rom es Rame SeCvenebuli
egre swrafad da male wavida,
Rame, RalatiT Cirqmocxebuli,
Rame, TviT esre umanko, wmida.
ah, rarig surda... ah... rarig swadda,
didxans gaSloda eg Rame mware,
magram ha, mzemac amoanaTa
da miwas styorcna sxivi mgznebare.
gars icqireba namusaxdili,
sevda-naRveli guls hkbens, aCrdilebs
da bnel iataks Zirs Tavdaxrili
dasCerebia, Tvals ar acilebs.
gana daacxrobs ocneba frTxili
namusaxdilis saSinel wuTebs?
qals iqave hyavs pirmSo ymawvili,
ymawvils is swamlavs da is amtutebs,
rom deda, rogorc uwin, imgvarad
ar hkocnis imis saxes da roca
dedis sawolTan mivida wynarad,
mSoblis moSxamul loyas akoca.
rarig iwvevda es kocna dedis
fiqrs, Svilis tuCze dasawafeblad,
magram Ralati ojaxis da qmris
mis guls cecxliviT moedo mwvelad.
iq, im sawolTan, sadac gamoxsna
vnebaTa Relva, Cveuli sevda,
Svilis umanko tuCebze kocna

266
aRar SeeZlo, veRar gahbeda.
surda es gzneba da tokva mware
gamTbar sityvebSi gadmoefrqvia,
magram ver SesZlo da xma mTrTolvare
tuCze daadna ise, viT tyvia.
nacvlad gulidan aRmoxeTqili
oxvra, msaxveli mwvel gasaWirze,
moisma... ase oxravs jejili
Semodgomisas, samaris pirze.
„gamSordi... wadi... ra gsurs Cemgan Sen?~ _
umwe sircxviliT, ucnaur SiSiT
xeli hkra ymawvils da karebisken
is gaeqana swrafi nabijiT.
magram ver SesZlo karT gadareba,
Zalmileuli, susti, daRlili
iqve daeca, viT qandakeba
safexuridan gadmovardnili.
da swored am dros kari gaiRo,
qmari movida... qals Tvali mohkra...
„elene, bavSvo... miTxar, ra iyo?~
qalma ki mwared amoioxra.
„elene... RmerTo... arara ari
Seni pasuxi... maS, mrisxavs zeca?~
mixvda yvelafers sabralo qmari
da unugeSod muxlT moekeca.
„elene... ici, Sen magaliTiT
myudroebisas aCrdileb kandlebs.
saCvenebeli gahxdebi TiTiT,
male Sen xalxi gagasamarTlebs~.

III
„dideda! miTxar rame zRapari.
ra vqna, rom gulSi sevda ar hqreba?
axlo damijeq, mixure kari~...
„daCumdi erTi, ra mezRapreba~.
„dideda, miTxar... miTxar zRapari~.
„oh, daiZine! dascxre iqneba,

267
guli ise maqvs, viT lodi mkvdari~.
„ra vqna, dideda, ar meZineba.
magram Sen SfoTav da ra gawuxebs,
risTvis ar metyvi? risTvis ar ambob?~
„bavSvo, sacaa zari dahquxebs,
iqneb gavigo. dascxri. nu laybob~.
gancvifrebuli kvlav miacqerda
bavSvi daRvremil moxucis saxes,
ra ucnaurad guli aZgerda,
daCumda... mware fiqrTa gaCarxes.
ar eZineba, radgan grZneuli
TvalebSi sxivs scems maisis mTvare.
sdums aremare... qancmileuli...
sizmars daeZebs kordi mTvlemare.
mTis netar ambavs CurCulebs neli
da uzrunveli sio kolxidis,
baRs avsebs nazi yvavilT surneli
da fiqri isev modis da midis.
sdgas akacia... da sizmrebSia
garindebuli misi sxeuli,
fiqri imisi maRal mTebSia,
fiqri wynari da frTaaweuli.
ar eZineba, radgan grZneuli
gars axvevia maisis Rame,
didedac fiqrTa zRvaSi xveuli
sdgas garindebiT, rogorc mowame.
SuaRamea... bavSvs kvlav ar sZinavs,
misCerebia cisa varskvlavebs,
fiqri sadRaca mihqris, mifrinavs,
fiqri raRacas uvalalavebs.
da uceb fiqriT mocul haerSi
zarma grialiT daiguguna,
SekrTa dideda da, rogorc mtverSi
gasvrilma mwerma, Tavi dahRuna,
Semdeg wamoxta da gaeqana,
sidanac mkveTri moesma zari
da am dros TiTqo mTeli qveyana

268
iyo saSinlad gasaocari.
bavSvic wamoxta da daedevna
didedas... Citis frTebiT mifrinavs,
ver daewia. amaod evno.
netari ca ki brwyinavs da brwyinavs.
ca siyvaruliT ganaTebuli
Ramis simSvidiT sofels akvdeba,
magram vin aris mTlad anTebuli,
soflis gzaze rom miinakvTeba?
viT jeirani irxeva... sxlteba,
SiSiT aqa-iq Tvalebs afeTebs,
TiTqo raRacas emudareba
irgvliv darajad ayudebul mTebs.
niavi uSlis mxrebze nayar Tmas,
kaba lamazad TeZoebs axvevs
da Semdeg, TiTqo Tavisive xmas,
ise mohyveba Rrmad Cayolil xevs.
niavi ibrZvis, Tu risTvis ari
egre warmtaci mimavlis mkerdi
da rad elvarebs mxrebze nayari
xSiri dalali, rogorc xaverdi?
gancvifrebuli Tvals miayolebs
mTvare oboli da varskvlavT gundi,
TiTqo yovel mis fexze aJrJolebs:
„saiT midixar, saiT? dabrundi!~
magram is mainc ar ugdebs yurs maT,
SiSiT midis da nukriviT krTeba,
midis da tuCTa napralebs Cumad
mxurvale locva efarfateba:
„RmerTo, Sen ici simarTle Cemi,
Sen gesmis fiqri gulis mrxeveli,
Sen damimkvidre tkbili edemi,
Senve wamarTvi sasufeveli.
da Senve gqondes es Cemi suli,
Cemi sxeuli vnebad gawvdili...
dRemdis, ufalo, wmindaT daculi,
dRes ki SecdomiT namusaxdili!~

269
da aha, esmis kidec mdinaris
gacxarebuli da yru Zaxili.
magram daica. Cu, eg vin aris,
misken rom moaqvs nabiji frTxili?
„mamav!~ _ Sehyvira uecrad qalma, _
miTxar, ras damdev, ra gsurso Cemgan?!~
„daica, Svilo! aba, sawyalma
viT moviTmino, cudi rac rom sTqvan.
xedav Cems sxeuls... rogor caxcaxebs,
mas Svela unda... movla... patroni...~
„mamav, ufali xels ar agaRebs!~
„eh, sad aitans moxucis goni
erTaderT Svilis saSinel sikvdils?~
(xels avlebs mama
da gulze ikravs namusaxdil Svils).
„mamav, mamilo!~ _ qviTinebs qali, _
xedav, nugeSis damexSo kari,
ra vqna, rom ase davZrwi maSvrali,
ra vqna, amixsen, ra vqna, miTxari.
irgvliv qvebs martymen... namusaxdilis
saxeliT mnaTlavs irgvliv mTa-bari,
wamarTves wminda alersi Svilis,
TmebiT damaTrevs SeSlili qmari~.
„ara uSavs ra... Sen gagamarTlebs
xalxi, pativs scems Cemsa WaRaras~.
„ar maqvs imedi, mxolodRa talRebs
mivscem sicocxlis daZirul zaras.
iq gaviqcevi, sikvdilis bindi
iq damiqrolebs nugeSis mwvevi~...
„saiTken gsurdes, gaswi, gafrindi,
RmerTs, zecier RmerTs sad gaeqcevi?~
„mamav! _ qviTinebs iseve qali, _
arsiT ara sCans nugeSis kari,
ra vqna, rom ase davZrwi maSvrali,
ra vqna, amixsen, ra vqna, miTxari~.
ai, gamoCnda kidec taZari,
xalxi fusfusebs, xalxi ireva,

270
xmaurobaa gulSesazari,
kaci kacze zis, ar aris teva.
elenes qmari aqa-iq darbis,
gloviT, qviTiniT viRacas eZebs,
xan misustdeba Zala imis xmis
da unugeSod amoikvnesebs.
maSin is sunTqva raRac idumals,
sulier tanjvas garSemo ivlebs,
xan ki moikrebs isev ise Zals
da xalxs Sekrebils mkacrad dahkivlebs:
„xalxo! imedis Suqi wamerTo,
wamerTo sxivi nugeSis mfeni,
ra davaSave, oh, RmerTo, RmerTo!
gaasamarTleT Cemi Semrcxveni.
RmerTi ara gwamT? xedavT Cems Tvalebs,
rom Cems damlaxvrels xeli ar axloT?~
da xalxic erTxmad tokavs, grialebs _
„gavasamarTloT, gavasamarTloT!~
„sjobs vapatioT, _ ambobs viRaca;
„oh, raebs bodavs viRac moclili,
eSmakis iyo da moitaca,
SecdomiT qveynad gadmotyorcnili~,
ambobs meore da mas bans aZlevs
xalxis xma talRad amoxeTqili.
„ara, Cven ise veravin dagvZlevs,
rom avurioT borot-keTili.
_ `maS, ai, aq var, gamasamarTleT,
miyaviT, rac gsurT, erTia CemTvis.
yofna aRar msurs, rac unda aRsdgeT
Cemze, es suli mainc cas eltvis.~
da yvelam icno elenes xmebi,
icno da zizRiT aevso guli:
„sikvdili magas... aiReT qvebi,
mohkaliT, mospeT, SeCvenebuli!~
uceb moisma xrial-griali,
qva qvaze midis gamalebuli
da xalxi raRac Sav fiqriT mTvrali

271
uceb SeCerda azvirTebuli.
jer kidev ismis kvnesa siCumis,
yored miyrilan erT adgils qvebi
da TiTqo Savis naRveliT iZvris
iq angelozi sulismimRebi.
„oh, sasamarTlo! xalxis brma Zalam
rogor dagTrguna... sada gaqvs bina?~ _
amoikvnesa sabralo mamam
da yrud, mwuxared CaiqviTina.
man igrZno mware fiqrebi brbosi,
man igrZno xalxis Savbneli sevda
da isic igrZno, rom angelozi
codvil suls sadRac miaqanebda.
„elene... leli... nuTu ar sjobda,
samaradisod qveynad ar meSva?~
... brbo usamarTlo ganaCens grZnobda,
brbo usamarTlo qveviT daeSva.
sdgas mama, rogorc qvis qandakeba,
ar iZvris... sunTqva veRar gahbeda.
uceb moisma, rogorc gangeba,
bavSvis qviTini: „oh, deda, deda!
sada xar, sada, me geZeb marad~...
magram daavlo uceb xeli mxars
da eubneba dideda wynarad:
„wamodi, bavSvo! me getyvi zRapars,
zRapars imaze, Tu rogor sdevda
kacT arsebobas codva grZneuli.
iyo. ra iyo... scxovrobda sevda
irgvliv fiqrebiT Semoxveuli~...
magram ymawvili ar ismens mis xmebs,
ar SeuZlia, bevrjela scada...
„iyo...~ da mohyva usazRvro zRaprebs
Zveli qarTveli Seherazada.
„sad aris deda?~ _ kiTxulobs bavSvi.
„daica, kargad damigde yuri~.
„me dedasTan msurs exla TamaSi~.
„Sors gadahkarges deda uZluri...

272
usamarTloni... ar Segibrales
jer isev norCi da ususuri.
gulSi dagubuls, naRvelSi naless
zRapars movhyvebi, damigde yuri!~

IV
aRelvebuli Camovjeq qvaze,
Savma fiqrebma STanmTqes maSvrali,
iq ki, saxlisken mimaval gzaze
zRapars ambobda moxuci qali.
„iyo...“ magram aq SevkrTi uecrad,
gverdiT momijda ucxo viRaca,
imisma saxis Sexedvam cecxlad
JrJoliT amiRo da amitaca.
„vina xar?” _ vkiTxe da TviT Cemi xma
SiSiT gaviRe, TiTqo vqurdobdi.
„me? ver micani? msurs aq SenTan Tqma
yvela imisi, Tu rasac vgrZnobdi~.
„ax, Sen mwyemsi xar, gican, gicani.
gulis tkivili me mesmis Seni~.
„ara, sul sxvaa Cemi mizani,
me arc mwyemsi var, grwamdes, igrZeni.
elene mohkles da msurs, mxolod Sen
gamogimJRavno misi ambavi~.
„ax, kargad vici, meored mohkvlen
imav siyvaruls... daunaxavi
cecxli gaaqrobs xsovnas imisas...
risTvis scocxlobda, an eltvoda ras?
pirveli iyo eg siyvaruli?~
„ara, meore. pirveli sruli
sul ar yofila... is sevdianad
me maSuqebda, TviT ar vici rad,
fiqrSi maxrCobda tanjvaTa xevi~.
„me yurs dagigdeb. aba, mohyevi.
nuras dahfarav, me vxedav, rom Sen
bevrjer gigrZvnia tanjvaTa zvavi,
mag Sens saxeze, miTxar, amixsen,

273
zizRi rad scuravs daufaravi?~
mosuli SehkrTa da uecrad mec
raRac ucnobi aRmenTo grZnoba.
„davhkarge rwmena, imedi, simxnec, _
ase daiwyo Tavis moTxroba, _
eh, nuRar gikvirs, rom grZnobis mkvdaris
gars maxvevia bneli sudari,
versad ver vpove Svebis neqtari,
versad ver vpove navTsayudari,
miCvene mxare, sad ar vyofilvar,
miTxari rame, ra ar msmenia,
magram Semxede exla, oh, vin var,
an warsulis ram Tu SemrCenia.
bavSvi viyavi, magram vicodi,
ras daeZebda mTebSi manfredi,
mec masTan erTad vkrTodi da vTrTodi,
mec masTan erTad vfrendi da vfrendi.
vicnobdi fausts. isic vicodi,
rad SeeCvia mkacr mefistofels,
gatacebuli sofels ganvSordi,
gatacebuli ganvSordi sofels.
eh, Cemo kargo, xsovnas Tan daaqvs
damWknarTa grZnobaT nazi surneli,
ganukurneli sevda Tan axlavs,
sevda Tan axlavs ganukurneli.
oh, Cemo kargo, bevrjer, mravaljer
momagondeba dro sanetaro,
roca metyodnen: ra mSvenivrad swer!
roca metyodnen: ukvdavi xaro.
xelovnebis win wminda cremls vRvridi,
raRac ucnaurs vgrZnobdi siames,
mrwamda, didebul rasmes Sevqmnidi,
mjeroda, ukvdavs Sevqmnidi rames.
magram daixrwna netari qseli,
CemTa ocnebaT me rom Sig vxvevdi,
Turme ubralo iyo sanTeli,
titaniur als me rom varqmevdi.

274
eh, Cemo kargo, xsovnas Tan daaqvs
damWknarTa grZnobaT nazi surneli,
ganukurneli sevda Tan axlavs,
sevda Tan axlavs ganukurneli.
momikvda mama. zed davafare
mowyenilobis uZravi lodi,
aravin myavda me imis gare,
qveynad rom vismes SevTvisebodi.
martoobis Svils bevrjer minaxavs
sevdis aCrdili damamxobeli.
maSin kargad vgrZnob, rom aravin myavs,
rom Tavis gerad micnobs sofeli.
Savis fiqrebiT gatacebuli
mivadeq erTxel turfad Semkul baRs,
mTvare fermkrTali, ferdaklebuli
vercxlis sxivebiT mosavda balaxs.
uxilav xeliT Carigebuli
morcxvad TrTolavda varskvlavTa mwkrivi,
qveynad ki iyo gamefebuli
simSvide wynari da RvTaebrivi.
yvavilTa suni eSxiT dneboda,
mzis unaxavi ixsnida Rilebs
da nazi Zili epareboda
qveviT Tavdaxril xes da xexilebs.
baRi mdumare, garindebuli
mTlad SeeboWa vnebaTa jados.
Rame mirxevda, Rame grZneuli
fiqrs ukvdavs, martivs da samarados,
rom siyvaruli aris mokvdavTa
Zala aRmgznebi da SemaerTi,
rom siyvaruli aris aq kacTa
msazrdoebeli Zlieri RmerTi.
me ki siyvaruls ver mivswdomodi,
me jer aravin ar myvareboda,
Rame ki TrToda da mec Tan vTrTodi,
simSvide grZnobas ekargeboda.
da swored am dros me davinaxe

275
Sadrevnis iqiT qalis aCrdili,
savse da nazi Svenoda saxe,
idga maRali, Cadrgadaxdili.
Sadrevnis srials gadascqeroda
da guldamTuTqvel sevdiT mReroda:

celqi nakadi
norC yvavils mkerds bans,
hkrebs cis laJvardi
fiqrTa Sadrevans.
orni varT velad
xis qveS damsxdari
da mimzidvelad
gvcems vnebis qari.

odes sio mTis


arxevs Sens dalals,
sTqvi, sevda risTvis
dagcimcimebs Tvals?
scocxlob da sxvebSi
ver vpoveb Sens cals,
mohkvdebi, mkerdSi
Cavigeb xanjals!

mtanjavda sevda
damwvel-mdagveli,
naRveli mlevda,
mware naRveli.
aw amogviRon
grZnoba TandaTan,
rac surT, is gviyon,
rac surT, isa sTqvan!

igi dadumda: wkriala xmaSi


Cahkvda simRera gasaocari,
niavmac uceb iwyo TamaSi,
uceb atokda bunebis qnari.

276
atokda gulic. atokda vneba,
magram ar dascxra naRveli mwvave,
atokda nazi sevdis ocneba,
erTxel sadRac rom davasaflave:
Sors, horizontze SuqT gundi gahqra,
ganTiadisa ocnebam dahkra.
me gavifiqre, rom es SemTxvevac
male gadivlis, viT talRa mwvane
da me gavhyvebi Cems mowyenil gzas,
viT zRvis udabnos _ meialqane.
da gavifiqre: oh, zenaaro,
risTvis atokeb Cems suls danaxuTs?
dae, oblad da marto viaro,
ar davuteveb SemTxvevas am wuTs.
suli SfoTavda... gaveqane, Tan
mivuaxlovdi asuls... iq Tavs vsdeb
da wynarad vuTxar: rac surT, isa sTqvan,
me Sen miyvarxar, me Sen gaRmerTeb.
igi ki idga, rogorc frinveli
aspitis cqeriT garindebuli,
ver moviTmine da zvirTi cxeli
Zirs gadmoinTxa cecxlad nTebuli.
msurda warsulis Sav sicocxlisTvis
am netar wuTSi gza damelocna
da gagiJebiT, ar vici risTvis,
qals vuwye kocna... mxurvale kocna.
Rimili mwveli da damcinveli
sadRac SevniSne cecxlad gznebuli,
is ki kvlav idga, rogorc frinveli
aspitis cqeriT garindebuli.
Tendeba. „miTxar, sidan mosulxar, _
mkiTxavda qali, _ vin xar, saidan?~
me ki vCurCuleb: „qalo, nu swuxxar.
ver getyvi, vera... rac surT, isa sTqvan~.
„rogor? ver metyvi? maS, rogor bedav
ucnobs momvarde. ra hqeni, vahme~...
„me amis Semdeg veRar Semxedav,

277
maS, momiteve eg siTamame~.
„veRar Segxedav? vin xar egeTi?~
„vinc unda viyve, magram zeciT RmerTs
Cems gzad uqmnia zRva da xmeleTi,
xan edems mirgavs, xan ki jojoxeTs~.
„vin xar, ar ambob. saiT midixar
an romel mxares, eg mainca sTqvi,
sad hpoveb siTbos, an visTan, miTxar!~
„amaod scdilob, vera, ver getyvi~.
„ver metyvi?” da is kvlav momacqerda,
gaCumda fiqrSi. Tavi dahxara,
qviSaze totiT raRacas swerda,
Semdeg SekrTa da... gadixarxara.
„oh, gicnob, gicnob. Sen is ara xar, _
qveynad rom calad daexetebi,
aravin giyvars, arvis uyvarxar
da uimedo fiqrebSi hkvdebi.
Sen gsurs alersi... gwyuria trfoba?
oh, bednierad, ra vqna, rom ver gxdi,
ha, Cemi mkerdi da megobroba,
nu gaifiqreb, rom CemSic Sescdi~.
me is mkocnida. mkocnida vnebiT,
exla vigoneb amas, RmerTmani,
rom raRac mware TavdaviwyebiT
dasCurCulebda baRs Sadrevani.
„Seni saxeli? Svenebav, vin xar~,
vkiTxe Cems uceb aRmoCenil mzes.
„Cemi saxeli? Sen rad ar miTxar...
elene... grwamdes... ar dagaviwydes~...
is me ganmSorda da ganvSordi mec,
raRac bundovan qselSi Tavs vgrZnobdi,
gamoveTxove da fici mivec,
rom arasdros kvlav ar Sevxvedrodi.
gzaze vfiqrobdi: Seupovari
megona Tavi, vis raRa vuTxra?
dagasaCuqra, rogorc mTxovari,
raT ar grcxvenia, dagasaCuqra.

278
vin icis, mis guls ra cecxli RrRnida,
cis varskvlaviviT odnav mSuqari,
vin icis, rogor brZolad uRirda
eg mowyaleba, eg saCuqari?!

V
gamoveTxove samSoblo mxares,
Cavjeqi gemSi... guls swewda sevda,
magram ocneba mudam mwuxares
xSirad sadRac Sors gamitacebda.
vxedavdi, camdis ayudebul mTebs
ganSorebisa nisli urevda,
fiqriT vkocnidi maT mwvane kalTebs,
gemi ki sadRac mimacurebda.
TviT ar vicodi, saiT mivqrodi,
rad vevlebodi talRaTa ambors,
magram erT Sav fiqrs gulSi vfiqrobdi:
gavfreniliyav saiTme Sors, Sors.
vxedavdi Walebs, fenilT zRvis pirad,
kldeebs da buCqnars, Sebznils, daxlarTuls,
Cems oblobaSi naTesaurad
rom miRimodnen fiqrebSi garTuls.
mze dasavleTiT iRvelfeboda,
zRvas danTxeoda cecxlis almuli,
xan iSuqebda, xan neldeboda
ca Sublgaxsnili, ca mewamuli.
mivsCerebodi warmtac sanaxavs,
axalis cecxliT miZgerda guli
ise, viT talRa arxevda Cvens navs,
msubuqi, nazi da ferwasuli.
ra warmtacia da mimzidveli
zRvis sivrce Sori ganTiadis Jams,
rodesac mTvare SiSvel-titveli
RimiliT dascqers momxiblav kamkams.
Setokebuli, nazi, msubuqi
fers icvlis wynari varskvlavTa kreba
da sibrwyinvaliT Semkuli Suqi

279
zRvis Sor laJvardSi irRveva, hqreba.
TiTqo hangs sZRvnian ganTiadisas
SemaerTebel frTaSesxmul kavSirs
da iqarveben buruss tanjvisas,
marxven Tan mimsrbol kvnesa-gasaWirs.
arc zRva netari, arc ca morTuli
ar emoneba gulisTqmas viwros,
TeTr, spetak fiqriT garemoculi
iq suli xarobs... miyvars zRva am dros.
maSinac, roca aRSfoTebuli
talRa talRaze hquxs da grialebs
da frTaSesxmulad agorebuli
waleks napirebs, gaatialebs,
roca qafs iyris da mrisxanebiT,
viT cecxlis marcvlebs, haerSi abnevs
da velur xmebiT, sazarel xmebiT
SiSSi STagdebul midamos arxevs,
rodesac anZa xomaldT qaravnis
gadaxeuli mimofrialebs,
ros avi suli gangaSebs, daZrwis,
roca wylis qaji zRvaSi xrialebs,
TiTqo ver iTmens sastik monobas,
samarcxvinos da sabedisweros
da Sxam-naRvelSi ilesavs grZnobas,
omobs... Tavxedobs... miyvars zRva am dros.
xSirad zvirTT TamaSs gadavscqerodi,
maTTan vlaRobdi... maTTan vmRerodi...

VI
davumegobrdi viRac erT sulels,
olimpiurad rom sTvlemda mudam,
metad Tavmdabals, magram gauTlels
aaSfoTebda sul ubralo ram.
erTis TqmiT yvelas giJad naTlavda,
meoreTi ki _ amaoebad,
me ki usazRvro Suri mtanjavda
da medeboda damTuTqvel vnebad.

280
dagvaaxlova erTma SemTxvevam:
is erT lamaz qals miuaxlovda
da mdumarebaT misTa mZle krebam
nisli gahxia: is im qals hflobda;
da im qalis win vaeba-urva
rom damenTxia, me momesurva.
Cems axlos ijda meore qali,
metad mosuli, metad maRali.
is gatacebiT erT mandilosans
umtkicebda, rom sakiTxi qalTa
ise gamwvavda, ise cxadad sCans,
rom Zneli aris avleba TvalTa.
male dadgeba netari wami,
sxivs mogvfens zeca da samarTali,
mogvajadovebs dReTa kamkami,
win ar gauSvebs Tavis qmars qali.
Cemma nacnobma rom gaigona
es, wamoavlo Tavis cols xeli,
Tavi imisken gadaiwona
da uTxra: „gesmis, viT bWobs suleli?
dalisa! amav sityvebs da azrebs
erT Zvel gazeTSi viRaca swerda~.
qalma Sexeda qmris aCeCil mxrebs,
magram raRacgvar zizRiT Sexeda.
kuTxeSi erTi moxuci ijda
ZonZebSi, TiTqmis SiSvel-titveli
da butbutebda: „es ra gamiCnda,
ra damtanjveli da mgesli gveli.
oh, sargebeli... oh, sargebeli...
sad aris Cemi mona mkrebeli?
is mokvda, mokvda... amaod veli,
oh, sargebeli... oh, sargebeli~.
Semdeg gavigeT, rom es mTxovari,
ZonZSi xveuli da iWvneuli,
iyo cnobili vinme mdidari,
sargeblis fiqrad gadaqceuli.
Cemma nacnobma sTqva: „es suleli

281
ra undoblobiT da iWvebiT yars...
gasesxebuli aqvs dauTvleli
da sargebeli ki isev uyvars...
magram ras vambob... TviT yofnas gana
ar sjobnis misi vercxlis satana?~
„oh, ara... vercxli WuWyia mzisa~, _
aTrTolebul xmiT ambobs dalisa.
„dalisa, fuli zekacad xdis kacs~...
„ara! trfoba hqmnis im zekacs warmtacs~.
„dalisa, vercxli mzea sxivTmfeni~...
„oh, ara... ara... Camomexseni...
vercxli WuWyia da gesli mzisa~, _
aTrTolebul xmiT ambobs dalisa.
gafiTrebuli Cemsken xris naz Tavs:
„oh, rodis movrCe am sulTamxuTavs...
guls rom micivebs, viT samaris qva...~
(dalisam, vgrZnobdi, es mis qmarze sTqva).
„maS, Sen ar giyvars?~ _ Cumad vkiTxe mas...
„is me ver micnobs... is me ar miyvars~...
ar uyvars... gana amitom ar hkrebs
mis spetak Sublze fiqri naoWebs,
ar uyvars... gana amasve ar grZnobs
yvela, vinc qalis xasiaTs icnobs?
oh, damerwmune, oci wlis qali
samoci wlis kacs ver Seiyvarebs,
is eZebs gzas, rom Tavisufali
mis gamosaxsnels miawydes karebs.
mxolod amaze esaubreba
SuaRamisas Sav fiqrTa grova,
vai mas, Tu fiqrs mZled ar uxvdeba
da Tavisive gza ar upova...
male es fiqri gulSiv mohkvdeba,
qali Tavis xvedrs Seurigdeba...
mxolod wuTebSi daeZebs Svebas,
darwmunebuli, rom netarebas
inaxavs mxolod Zvir wuTTa kreba
da ara qalis mTeli cxovreba...

282
dalisas, vgoneb elamuneba
eseve fiqri wynari da frTxili...
me momewona misi buneba,
romantiuli da daRvremili.
„giyvarvar?~ _ vkiTxe dalisas gzaSi,
roca martoni davrCiT baqanSi.
kiTxvamac bevri aRar awuxa...
„oh! miyvarxaro,~ _ man mipasuxa
da gatacebiT momapyra Tvali
aRelvebuli, viT qariSxali.
me xelSi momyva imisi xeli
nazi, patara... cecxliviT cxeli,
tuCi daadno Cems tuCs da vnebiT
mkocnida, mwewda TavdaviwyebiT...
TiTqo yoveli gamoiglova,
man gza monaxa... man gza ipova,
am dros TviT demons aRar SeeZlo
Seni gaqroba, RvTiuro cecxlo!
rom gamovfxizldiT, gafiTrebuli
borot suliviT Tavs gvadga qmari,
TiTqo Sav sizmarT hklavda krebuli
da ar swamda ki Savi sizmari.
is idga rogorc gasaocari
suldgmuli lodi... suldgmuli mkvdari.
idga mdumared. aswia bolos
Tavi... da isev daxuWa Tvali...
waiduduna: „sjobs, rom Camqolos
yvelam... dalisa, razed momkali?
dalisa, gana arc ki giyvardi?
dalisa, gana Sav nislSi mxvevdi?
maS, rad mdagavdi... maS, raze mswvavdi?~
„ra vqna... ra vuyo, rom ver amCnevdi~.
„maS, ar giyvardi?~ `ara, arasdros~...
„maS, dee, zvirTma momklas... damacxros~.
is gaeqana... me davedevne,
gvianRa iyo... wyals misca Tavi...
wamebis jvarze saSinlad vevne,

283
is ki sad aris exla netavi.
aRarc dalisa sCanda... mis nacvlad
iqve qaRaldis nagleji vpove:
„Cemo mtanjvelo! mipasuxe, rad,
sicocxlis naSTi rad amomwove?
me, damnaSaves sicocxle ar msurs,
sikvdilis fiqrma wamaxalisa~²...
da bolos, werils, metad ugemurs,
did asoebiT aCnda: dalisa.
veZebe igi da arsiT sCanda,
versad vipove, veRarsad vnaxe,
saxe zRvasaviT gadamimwvanda.
„jandabisaken!~ _ wamoviZaxe...
da am dros msurda, rom qariSxlis frTad
gardameqcia sicocxlis dReni,
rom damexvewa suyvela erTad,
rom ameduRna okeaneni.

VII
zRva sduRda... swuxda da miRelavda,
gems xan aq, xan iq talRebze scemda,
cas ki gamkrTali elva seravda
da TiTqo Rrublebs mas acilebda.
SiSiT, vaglaxiT gavyeT bedis xazs,
fexdafex vsdevdiT saocnebo zols
da mivadeqiT warmtacs da lamazs,
ucxo suraTad gadaSlil stambols.
ai, bosforic... amis damnaxvels
raRa SearCens sevdas da naRvels?
igi Sveneba, sadac buneba
mgzavrs sikeTeze eduduneba,
magram Sors, Sors, gzav, gaswi, sadac gsurs...
wamlad daede Cems sunTqvas uZlurs.
gavscildi stambols... ukan momdevda
sastiki landi, rogorc RvTis risxva,
Tavis naRvlian fiqrebSi gvxvevda
dawynarebuli... sevdiani zRva...

284
ai, lesbosi Tavis sititvliT,
safos samSoblo da siamaye,
Cven ki iseve vivliT da vivliT,
sanam dagviWers sikvdilis maxe.
ai, rodosi... ai, qiosi,
sad gahqra neta sicxovlis hangi?
TiTqo siCumis flobs angelosi,
dadumebula arxipelagi.
ai, edemi netari... wynari,
rom daupyria zRvis mcire kide,
ai, qalaqi mSvidi... narnari,
masac saxelad hqvia: simSvide.
daufaravi mSveniereba
tkbilis nanaTi mas urwevs akvans.
haerovanTa banovanT kreba
win miuZRveba aqlemT qaravans.
messina... urcxvi aleqsandreta,
beiruti... iq, turfa tripoli.
oh, beiruti... vicode neta,
rad daxvevia es yvavilT wrboli?
ra Tvalwarmtacad velavandebi
sxvadasxva sagnebs, sxvadasxva ferebs,
mzis sxivni TrTian, rogorc landebi,
celqi niavi norC guls miZgerebs.
uecrad... vnebiT tropikul Rames
daSvebuls miwam miuZRvna kocna
da cis kamaram, rogorc mowames,
kvalTa aCrdili gausxivosna.
oh, beiruti... ra msusxavia
misi bunebis sicocxlis bude,
misi ocneba... zRvisa navia
sispetake da sivaraude...
magram es raa? raRaca miWers
yelSi... oh, lamis davkargo goni,
TiTqo sacinlad daSavebul mwers
Tavze sikvdilis madgas demoni.
RrubelTa CrdiliT Zirs gadmoscurda

285
dalisas saxe... damwveli grZnoba...
oh, aRar Zalmis... da rarig msurda
kidev da kidev mogzauroba.
avadmyof sxeuls dasveneba surs!
eqimi mirCevs davbrunde ukan...
„samSoblos hava, moqanculs, uZlurs
mouxdebao~, - ase miTxra man.
movqrivar isev samSoblosaken,
magondeboda mTuTqavi Rame...
da kvlav vfiqrobdi: „es ra vqen, ra vqmen,
movkal sicocxle... Cavkal siame~...
.........................

VIII
rom ar scodavdes, neta vin aris,
Cven nervebian da mixrwnil droSi?
da mec, morCili droTa niaRvris,
Seveli erTxel saroskipoSi.
sul TavSi, metad did sarecelze
amayad ijda moxuci qali,
metad msuqani, badri, rogorc mze,
metad mosuli, metad maRali...
maSinve vican masSi is deda,
erTxel gemiT rom mogzaurobda,
sxvebs rom amayad maRliT ucqerda,
sCans, rom maSinac aRar xumrobda.
roskipebs, irgvliv mosiaruleT,
momReralT, mfarvel Tvalebs avlebda,
sdumda da rogorc arwivi budiT
macdur Sav Tvalebs abrialebda.
roskipTa gundi xtoda... mReroda...
SaSviviT stvenda didi da mcire...
da momagonda, rac ar mjeroda:
umankoeba imaT Sevswire.
es uwin iyo... fiqrSi garTuli
ucnobma Zalma gamomarkvia,
fiqri, fiqrTagan gamonakvTuli,

286
gulze damawva, viT mZime tyvia.
erT roskips CemTvis, viT mrisxane qars,
amayi zurgi Semoeqcia,
orni ismendnen imis saubars,
me ki vfiqrobdi: es ra mxecia!
igi ambobda: erTxel, gemSi rom
vijeqi, qmari wamogvadga Tavs,
roca undobel droTa sawuTrom
viRac mogzaurs Semomavlo gars...
qmari daiRrCo... mec gadaveSvi,
gadamarCines viRaceebma,
Torem undobel okeaneSi
rogor SemeZlo talRebTan Sebma?
exla, RmerTmani, guli miwydeba,
roca sicocxlis simuxTle vscani,
oh, arasdros ar damaviwydeba
pirveli codvis uRvTo akvani.
kari gaiRo da Semovida
moxuci, ZonZSi gamoxveuli,
CemTan gemSi rom sargebels sTvlida,
sargeblis talRaT zRvaSi rxeuli.
me gamecina... mosaubre qals
xeli daavlo da waiyvana...
vaime... mexi dameca maSvrals,
dalisa iyo... vicani gana!
dalisa... Cemgan Seqmnili codva...
oh, gaskdi gulo... xsna arsiT ari...
maisis sevda... maisis bodva...
dalisa urcxvi da garewari.
zardacemuli, gonareuli
karebisaken me gaveqane,
sad iyo am dros Zala mSveleli,
sad iyo am dros zRapruli raSi,
rom sinaTlisken gamekra xeli
da frena mewyo cis kamaraSi.
magram CemSive darCa es bneli
da usasoo gulis nadebi.

287
dRe dReebs misdevs, rogorc Rrubeli
da weliwads ki weliwadebi.
Cumma naRvelma gveliviT damRrRna,
sevda gulisa riT Sevamciro?
oh, RmerTo, RmerTo! ra vuyo, ra vqna,
meti var qveynad... ar var saWiro.
me gamovrbodi Sav qalaqidan,
imis yru qviTins gamoveqeci
da Cum kaeSniT vscxovrob im dRidan
iq, im bnel tyeSi, rogorc tyis mxeci.
bedniereba aris erTgvari
bunebis mkerdze oblad grZnobde Tavs,
vai, rom talRa daudegari
ar mogasvenebs arc iq... dagtanjavs...
martoobisa uZravi done
erTferovani mombezrda male.
Cemi warsuli rom movigone,
uniSno awmyoc gaviTvalTvale.
me momagonda, rom erTxel baRSi
alersi miZRvna asulma mwveli
da fiqrma miwyo gulSi TamaSi,
videg mTis wverze RameTmTeveli.
erTxel daveSvi qveviT da vnaxe
igi midamo, is aremare,
sadac, Svenebav, guls STamesaxe,
pirvel aRminTe ocneba mware.
da kvlav vixile mdumare baRi,
iq, SadrevanTan isev is idga,
visic pirvelad alersi laRi
aRinTo... magram dascxra, STainTqa.
davimaxsovre me saxe misi,
misi nazi xma... misi kiskisi.
erTxel Sevxede mTaSi am asuls,
mTis yvavilebSi rom navardobda
da misi cqera ltolviT moqanculs
guls undob cecxliT swvavda, aTrobda.
misma alersma me erTxel kidev

288
momca nugeSi da Tvals mifarda...
dabneldi barem, Cemis yofnis mzev!
rogor miyvarda... rogor miyvarda...
is qviT Cahqoles... gveliviT damRrRna
da kaeSani riT Sevamciro?
oh, RmerTo, RmerTo... ra vuyo, ra vqna,
meti var qveynad... ar var saWiro!
sTqva es da mwared amoioxra,
Tvali miyril qvebs Tan gaayola,
iq erT Sav aCrdils man Tvali mohkra
da mTel sxeuliT daiwyo JrJola.
„ai, is modis! _ sTqva da xarxariT
wamodga _ modi, Seni var, Seni! _
me ki ucnaur imis mkveTris xmiT
metad sastiki tanjva vigrZeni.
`me Sen geZebdi, _ uTxra momsvlelma, _
droa gavswordeT... me mZulso mxdali~
da daSvebulma imisma xelma
dauyovneblad iZro xanjali.
magram xelSi swvda mopirdapire,
waarTo da Sors gadaisrola...
da TviT mosuli, viT tvirTi mcire,
Zirs daanarcxa... „gaTavda brZola?~
moisma kvnesa: „diax, gaTavda~...
oh, ra uecrad davscxri medgari,
Torem iyo dro, roca ar hgavda
aq damarcxebuls elenes qmari...
igi, gaxsovdes, ar gagarTobda...
magram ras vambob... eh, kmara... kmara!
da sanam erTi amas ambobda,
meore xSir tyes amoefara...

epilogi
gavida xani... me Camivarda
xelSi SemTxveviT erTi xanjali.
daJangul xanjals devizad aCnda _
„an sikvdili da an samarTali“.

289
meore mxares wiTelis laqiT
ewera: „roca umarTlo lodi
guls damiseravs mwikvliT, talaxiT
zeviT amodi, zeviT amodi!~
tarze ewera: „roca grZneuli
Semomeseva sevda-naRveli,
xanjalo! Sen xar maSin rCeuli
Cemi daraji da Cemi mcveli~.
xalxi ki erTxmad kvlav amtkicebs, rom
swored am xanjliT moikla Tavi
man, visac Tavi moabezra drom...
da sevda hklavda sulTamxuTavi.

[1911]

290
variantebi
SeniSvnebi
komentarebi
teqstisaTvis

galaktion tabiZis TxzulebaTa I tomSi Sevida poetis


mier 1908-1914 wlebSi dawerili leqsebi da poemebi. teqstebi
warmodgenilia sam ganyofilebad: 1. 1908-1914 wlebis leqse-
bi, romlebic avtors pirvel wignSi ar Seutania; 2 pirveli
wigni: leqsebi, quTaisi, 1914 da 3. poemebi.
pirveli wignis calke gamoyofa ganapiroba iman, rom igi
galaktionis mier Seqmnili axali tipis wigni-mTlianobaa,
romlis daSla da sxva leqsebTan qronologiuri rigiT gad-
anawileba dauSvebelia (ix. T. doiaSvili, wigni-mTlianoba,
kr. `galaktionologia~, VII, Tb., 2014, gv. V-XXVI).
tomis Sedgenisas Cven gaviTvaliswineT nawarmoebTa da-
TariRebisadmi galaktionis Tavisufali damokidebuleba da
uari vTqviT tomSi im leqsebis Setanaze, romelTac avto-
ri, marTalia, 1908-1914 wlebiT aTariRebs, magram stiliT da
versifikaciul-poetikuri monacemebiT aSkarad gansxvavdebian
adreuli xelwerisagan. amasTan, maTi pirveli publikacia 20-
30-ian wlebSi da kidev ufro gvian moxda.
tomSi ar Segvitania agreTve poetis adreuli, sicocxle-
Si gamouqveynebeli leqsebi, romlebic sxva daubeWdav te-
qstebTan erTad calke tomSi moiyris Tavs.
ZiriTadi teqstis arCevisas upiratesoba mieca pirvel-
nabeWd an qronologiurad masTan axlos mdgom publikacias,
romelic ar atarebs 1921 wlis Semdeg gaxSirebuli avto-
cenzuris kvals da adekvaturad gamoxatavs avtoris nebas.
`wigni-mTlianobisTvis~ sabazisoa 1914 wlis gamocemaSi
dabeWdili teqstebi.
leqsebisa da poemebis variantebi Sedgenilia avtoris si-
cocxleSi dabeWdili yvela wyarosa da xelmisawvdomi av-
tografis mixedviT, romelTa umravlesoba gviandeli xanisaa.
galaktionis xelnawerebi daculia saqarTvelos g. leoniZis
saxelobis qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumis gal-
aktionis fondSi. gamonaklisebi miTiTebulia pasportebSi.
poetis arqivSi aris wignebidan amoWrili an gadabeWdi-
li leqsebis calebi, anda teqstis uSualod wignSi swore-
bis SemTxvevebi. aseT sworebebs galaktioni axali gamocemis
momzadebis win mimarTavda da isini, rogorc wesi, aisaxeboda

293
kidec am gamocemebSi. aqedan gamomdinare, xsenebuli amonaWre-
bis, aslebisa da wignSi sworebaTa aRnusxva da varinatebSi
asaxva, gansakuTrebuli SemTxvevebis garda, saWirod ar vcaniT.
tomSi maqsimalurad aris daculi galaktionis marTlwera
da, SeZlebisdagvarad, punqtuaciac. cvlileba Seexo mxo­lod
kompozitebs, romlebic warmodgenilia Tanamedrove normebis
Sesabamisad. teqstSi iSviaTi redaqciuli Carevebi asaxulia
variantebSi.

pirobiTi niSnebi da Semoklebani

variantebis Cvenebisas gamoyenebulia Semdegi pirobiTi


niSnebi:

] nacvlad (mag. Suqmonavarde] sxivmonavarde B. niSnavs: B


variantSi „Suqmonavardes~ nacvlad ikiTxeba „sxivmonavarde~)
+ teqsts emateba (mag. mzis + mRvrie DEF. niSnavs: DEF vari-
antebSi sityvas „mzis~ emateba „mRvrie~)
_ teqsts aklia (mag. gafermkrTalebul] _ BCDE. niSnavs:
BCDE variantebSi ar aris sityva „gafermkrTalebul~)
sityvebi gadaadgilebulia (mag. dilis riJraJi] BCD.
niSnavs rom BCD variantebSi aris „riJraJi dilis~)
* pirvandeli teqsti gadaxazulia (mag. gamegona] damenaxa*
B. niSnavs: B variantSi iyo sityva `damenaxa~, romelic avtors
gadauxazavs da Seucvlia sityviT „gamegona~)

TT _ g. tabiZe, Txzulebani Tormet tomad, gamomcemloba


„sabWoTa saqarTvelo~, Tb., 1966-1975.
sg _ g. tabiZe, saarqivo gamocema ocdaxuT wignad, gamomce-
mloba „literaturis matiane~, Tb., 2005-2008.

g. tabiZis TxzulebaTa akademiuri TxuTmettomeulis


I tomis momzadebasTan dakavSirebuli bibliografiuli
samuSaoebi Seasrula filologiis doqtorma mamuka Selegiam.
gaweuli daxmarebisaTvis madlobas vuxdiT saqarTvelos
saxelmwifo literaturis muzeumis xelnawerTa koleqciis
kurators marine yifians.

294
*** mTvare kaSkaSebs (gv. 15)

xelnaweri: avtografi 8784 (B).


nabeWdi: g. „amirani“, 1908, #169, 28 seqtemberi (A).
xelmowera: gal. t-b-Ze A.
minaweri: gaz. `amirani~ B.

4 sqelis] sqeli B; bind-bundiT] burusiT A. 11 wrfels] wr-


fel B. 12 SeuTanabro] SevuTanabro B.

arsebobs galaktionis Canaweri, romelSic aRwerilia pre-


saSi misi sadebiuto gamosvlis viTareba da Wabuki avtoris
emociebi: `Cemi ori pirveli leqsi erT da imave dRes daibeW-
da da es iyo yvelaze ukeTesi da bednieri dRe Cems cxovre-
baSi~ (sg, XIII, gv. 171). sxva CanawerSi igi gvamcnobs, rogor
Seucvala gazeT `amiranis~ redaqtorma dominika erisTavma
(gandegili) damwyeb poets, misi moridebuli winaaRmdegobis
miuxedavad, sariTmo sityva `bind-bundi~ `burusiT~ (sg, XX,
gv. 159-160). amis Sedegad zusti riTma (gundiT _ bind-bundiT)
dayruvda (gundiT _ burusiT). Cven gaviTvaliswineT Wabuki
galaktionis neba da aRvadgineT Tavdapirveli varianti.

*** sqeli Rrubeli (gv. 16)

xelnaweri: avtografebi 1249 (B); 2823 (C); 3265 (D); 5552 (E);
5943 (F); 8852 (G); 133 d., gv. 1 (H).
nabeWdi: J. „Cveni kvali“, 1908, #19, 28 seqtemberi, gv. 298 (A);
leqsebi, 1927, gv. 370 (I); rCeuli, 1944, gv. 473 (J); rCeuli, 1954,
gv. 145 (K).
saTauri: Rrublebi C; Savi Rrubeli K.
TariRi: 1908 BGK; 1910 J.
minaweri: leqsi, dabeWdili JurnalSi `Cveni kvali~. 1908 w.
DE.

1 Rrubeli] Rurbeli A. 4-16 sxivTa... naRvelma] _ GH. 4 sxi-


vTa] sxivTa* D] SuqTa DE. 6 Cven] Cems B] Cvens CDEFIJ; sCanda]

295
mosCans* E] Canda K. 8 miklakn-moklakna] mifant-mofanta DE;
misi sxivebi] misi sxivebi* F] iribi gzebi B] elvare frTebi
C] Ramis Crdilebi DE] anareklebi F] Tvisi sxivebi K. 9 samara-
disoT] samaradisod BCDEFIJK; momeCvenen] momeCvena CDEIJK. 10
gardmovlenilni] gardmovnelinni A] gardmocvenilni B] gad-
movlenili C] gardmovlenili K] swraf-mimavali DE; RvTiT]
ciT BCFIJK] es DE. 11 mswrafl] swrafl* E] swrafl B; mswrafl
gahqra] gahqra-ra DE; gahqra] gaqra IJK. 12 dahfara] dafara BCD-
FIJK. 13 ukunma] wyvdiadma DE. 14 isev] mxares BF] cas IJK; cremli]
cremlebi IJK; mdis] sdis BDEFIJK. 15 vtiri] stiris BDF] tiris
K; vtiri maradis] mxare kvness da TrTis F.

H avtografi warmoadgens fragments, romelSic 1-3 striqo-


nebi jer zustad meordeba, Semdeg ki amgvari saxiT: gadaefa-
ra samSoblo mxares /Savi, bneli da/ sqeli Rrubeli.
ix. komentari leqsisa `***mTvare kaSkaSebs~ (gv. 295).

romansi (gv. 17)

nabeWdi: J. „saqarTvelo“, 1908, #7, 2 noemberi, gv. 16.


xelmowera: tabi.

es leqsi TT-is pirvel tomSi gamorCenilia. igi mesame


tomis boloSi damatebis saxiT daibeWda.
ix. komentari momdevno leqsisa `***roca bulbuli ganTia-
disas~.

*** roca bulbuli ganTiadisas (gv. 18)

xelnaweri: avtografebi 8725 (B); 8781 (C).


nabeWdi: J. „saqarTvelo“, 1908, #11, 30 dekemberi, gv. 12 (A).
saTauri: wyurvili Tavisuflebisa B.
xelmowera: tabi A.
minaweri: saqarTv. #11. 1908. v. gunias redakt.* B; saqarTv.
#11. 1908. B; `saqarTvelo~ C.

296
3 aRgznebulad] agznebulad B. 9 maRals] maRal B; maRals
kldeebSi] borkil-axsnili C. 11 imaT Soris] im dros bed-
kruls C.

1933 wels ioseb griSaSvilma gamoaqveyna mcire werili


`Cemi mogoneba galaktionze~, romelSic mogviTxrobs gal-
aktionis ori leqsis (`romansi~ da `***roca bulbuli gan-
Tiadisas~) J. `saqarTveloSi~ dabeWdvis ambavs: „1908 wels
Jurnal „saqarTvelos~ mdivani viyav. quTaisidan auarebeli
leqsi modioda... magram maT Soris Tavisi uSualo gancdiT
da kargi xelis monasmiT ganirCeoda g. tabiZis leqsebi...
roca g. tabiZis leqsebi miviRe, maSinve gadavwyvite misi das-
tambva. magram orive leqsi gaWianurebulad momeCvena, gansa-
kuTrebiT meore, romlis yoveli xana erTferovan „roca~-­Ti
iwyeboda... avdeqi da mec am aT kupletiani leqsidan mxolod
aTi striqoni davtove. finalisaTvis viTomda Cemi Semoq-
medebac gamoviyene, boloSi ori bwkari Cavumate da am saxiT
davbeWde...~ (i. griSaSvili, Txzulebani xuT tomad, t. IV, Tb.,
1985, gv. 115).

„Suqs~ (gv. 19)

xelnaweri: avtografi 8409 (A); 6398 (B).


nabeWdi: Txzulebani, VII, 1950, gv. 137 (C).
saTauri: Suqi* B; xelnaweri Jurnali „Suqi~ B; Suqi C.
xelmowera: ga_ A.
TariRi: 1908 C.

4 tanjulsa ares] daCagrul mxares BC. 5-6 Seni... tkbiliT]


naTliT SeniT, gvirgviniT mSveniT BC. 8-10 rom... ganrisxebu-
lad] rom Cveni bedis didi imedis dideba Candes Saravandedad
BC. 13 tanjulT] Suqo BC.

B varianti aris manqanaze nabeWdi, avtoris mier nasworebi


teqsti.

297
leqsi eZRvneba Tbilisis sasuliero seminariis xelna­
weri Jurnalis _ `Suqis~ pirveli nomris gamosvlas (1908 w.
9 noemberi).

niavi (gv. 20)

xelnaweri: avtografi 8418 (B).


nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #5, 1 Tebervali, gv. 2 (A).
xelmowera: ga_ B.

6-7 kldisa... nakaduli] nakaduli gul-mosulad exeTqeba


kldisa naprals B. 9 buCqebSi... bulbuli] bulbulic kvnesis
sadRac B. 11 kalTazed] kalTaze B. 12 eWvian] iWvian B. 16 sa-
siamo] saimedo B. 22 gadizniqa] gadairxa B. 28 Cems] Cem B. 29
aaduRo] gaaRviZo B.

es leqsic `Suqis~ pirvel nomerSia moTavsebuli, amitom


1908 wliT daTariRda. ix. komentari leqsisa `Suqs~ (gv. 297).

viTarca gedi (gv. 21)

nabeWdi: g. „droeba“, 1908, #29, 21 dekemberi.


xelmowera: gal. t-b-Ze.

r. TvaraZe leqss ilia WavWavaZis `simReras~ ukavSirebs


da mecxramete saukunidan memkvidreobiT miRebul xelweraze
miuTiTebs (r. TvaraZe, `legenda galaktionis cxovrebisa~,
Tb., 2001, gv. 111).

Rame (gv. 22)

xelnaweri: avtografi 8784 (B).


nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #4, ianvari, gv. 3 (A).
minaweri: „faskunji“ B.

298
2 mwuxrma] wuxrma A. 13 ganmartovebuls] ganmartoebuls B.
20 ari] aris B. 22 martod] oblad B.

momakvdavi (gv. 23)

nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #9, 1 marti, gv. 2.

fiqri (gv. 26)

nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #12, 22 marti, gv. 2; saxalxo


kalendari, 1910, gv. 225.

gazafxulis molodinSi (gv. 28)

xelnaweri: avtografi 8777 (B).


nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #14, 5 aprili, gv. 3 (A); kr. „axa­
li Cangi“, wigni mesame, tfilisi, 1909, gv. 317 (C).
minaweri: „faskunji“ B.

*** vardi kokobi (gv. 29)

xelnaweri: avtografi 3839 (B).


nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #16, 19 aprili, gv. 1 (A).
saTauri: vardi kokobi B.
minaweri: faskunji B.

4 swrafad] swraflad B. 7 oh] ho B; tyuilia] tyvilia B.

sasaflaoze (gv. 30)

nabeWdi: J. „faskunji“, 1909, #17, 26 aprili, gv. 4.

299
14 mihqris] hqris A.

am leqss ukavSirdeba poetis ufro gviandeli nawarmoebi


_ „cixis nangrevebTan“.

fantazia (gv. 32)

xelnaweri: avtografi 8781 (B).


nabeWdi: alm. „pirveli talRa“, 1909, #1, noemberi, gv. 8 (A).
minaweri: `pirv. talRa~. #1. B.

rafael sancio (1483-1520) _ aRorZinebis xanis genialuri


italieli mxatvari, avtori madonas (RvTismSoblis) Temaze
Seqmnili araerTi namuSevrisa.

mwuxareba (gv. 33)

xelnaweri: avtografi 8777 (B).


nabeWdi: alm. „pirveli talRa“, 1909, #2, dekemberi, gv. 5 (A);
alm. „kolxida~, 1911, #1, Tebervali, gv. 14 (C).
minaweri: `pirv. talRa~. #2. B.

9 naz] naz* B] norC B.

`dahqrola risxviT qarma sastikma~ _ reminiscenciaa


n. baraTaSvilis leqsisa `damqrola qarman sastikman~.

kolxida (gv. 34)

xelnaweri: avtografebi 313 (B); 8781 (C); pirveli tomis ma-


keti, 5760, gv. 5 (D).
nabeWdi: alm. „pirveli nabiji~, 1909, #2, dekemberi, gv. 2 (A);
leqsebi, 1927, gv. 369 (E); Txzulebani, I, 1937, gv. 418 (F); rCeuli,

300
1944, gv. 472 (G); Txzulebani, VII, 1950, gv. 139 (H); rCeuli, 1954,
gv. 147 (I); rCeuli, 1959, gv. 10 (J).
saTauri: _ BEFGJ, kolxidaSi HI.
TariRi: 1908 DH; 1909 EFIJ; 1910 G.
minaweri: `pirveli nabiji~. alm. C.

2-13 iq... adamians] _B. 3 diadema] diadeba EFGJ; mwvervalTa]


mwervalTa E. 8 tyvedqmnilTa] tyved-hqmnilTa D] tyveqmnilTa
H. 10 scxovrobs] cxovrobs EFGHIJ. 13 aq] iq HI. 16 wuxdeba] swux-
deba CD. 17 rad ar swydebao] risTvis ar swydeba B] risTvis ar
wydeba H; swydebao] wydebao I. 19 ariso] aris aq BH. 20 aRara
gvaqvs] ki aRar gvaqvs BH. 21 itireT, Zmebo] o, mwuxarebis BH.
22 roca... xmebs] roca davugdeb yurs am mwvav xmebs CD] ros
vugdeb yurs am amoZaxils I; mec vitanjebi] o, vitanjebi BH. 23
fiqri] fiqric BH; mSvidad] mSvidaT BD. 24 miTxari] ar vici BH.
25 miTxar] netav B] neta H; rad] sad EFGJ.

1950 wels, TxzulebaTa VII tomis momzadebisas, poets Seu-


qmnia leqsis axali versia (H) striqonTa Tanamimdevrobisa da
grafikis SecvliT. kerZod, B avtografSi, romelic mxolod
leqsis meore naxevars (14-25 striqonebi) Seicavs da axal
versiaze muSaobis pirvel etaps asaxavs, striqonebi aseTi
TanamimdevrobiTaa warmodgenili:

„Tavisufleba davkargeTo, Tavisufleba!..


grZnoba gvekargvis, suli SfoTavs, guli wuxdeba.

„Seisminevi, he, bunebav, mudara Cveni!


risTvis ar swydeba Cveni kvnesa, tanjva esdeni?

„tanjva aris aq yvelaferi mosagoneblad,


o, mwuxarebis cremli dagvrCa manugeSeblad!..

„mze dagvqaTqaTebs, yvavilT gundi gvealerseba,


Tavisufleba aRara gvaqvs, Tavisufleba!~

301
roca davugdeb me yurs am xmebs, o, vitanjebi,
ar vici, risTvis netareben samSoblo mTebi.
fiqric gulcivad da Tan mSvidaT mesaubreba:
netav rad celqobs frTagaSlili turfad buneba?

axal, H variantSi Sesabamisi striqonebi aseTive Tanamim-


devrobiTaa, oRond leqsi mTlianad gansxvavebuli, datexili
grafikiT aris warmodgenili (5+4/5).

msaxiob qals (gv. 35)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #1, 2 ianvari, gv. 5.

axal talRas (gv. 36)

xelnaweri: avtografi 7294 (B); I tomis maketi 5760, gv. 36 (C).


nabeWdi: alm. `axali talRa~, 1910, #1, ianvari, gv. 3 (A);
Txzu­lebani, VIII, 1957 gv. 69 (D).
epigrafi: _ BCD.
TariRi: 1909 BD.

6 damwvels] damwvel BCD. 7 mSvidad] mSvidaT BC. 8 cas] mas


BCD. 9-16 da... iwvevda] _ BCD. 19 tanjulis] tanjuli D. 20 naz]
am D. 22 midagav] gvidagav BD; dahquxe] daquxe C.

galaktionis arqivSi inaxeba am leqsis manqanaze nabeWdi


aslic, nasworebi avtoris mier. es teqsti samstrofiania, igi
gadabeWdili unda iyos B avtografidan. poetis mier Setanil
cvlilebebs avsaxavT BBxelnawerTan mimarTebiT:
2 fiqri mwvavda] yrmobis xanad. 5 mas] cas. 6 minda] msurda;
eg] is. 7 eZiebs... talRebs] iltvoda qariSxalTan, medgar tal-
RebTan. 8 mudmiv... Tavsdeba] ver Tavsdeboda im dumilSi. 9 naz]
wrfel; gulSi aRZruls] usivrco; SeRaRadebs] SeRaRadebda.

302
almanaxi `axali talRa~ saqarTveloSi ar moiZebna. misi
qseroasli peterburgidan, ruseTis erovnuli biblioTekidan
Camogvitana qarTuli literaturis institutis direqtorma,
qalbatonma irma ratianma.

poezia (gv. 37)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #3, 17 invari, gv. 3.

msaxiobis dRiuridan (gv. 38)

xelnaweri: avtografi 7728 (B).


nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #6, 7 Tebervali, gv.
9 (A).
saTauri: _ B.
minaweri: Teatri da cxovreba. 1910. #6. B.

4 dee] dae B; damxarxarebdes] damxarxarebdnen B.

brZolaSi veZeb (gv. 39)

xelnaweri: avtografebi 5552 (B); 7729 (C).


nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #8, 21 Tebervali, gv.
13 (A); leqsebi, 1927, gv. 371 (D).
saTauri: _ B.
TariRi: 1910 D.
minaweri: T. da cx. 1910. #8. C.

B-Si mxolod pirveli strofia warmodgenili.


5 cxadaT] cxadad BC; cxadaT da ZilSi] ar cxreba grZnoba
D. 6 Sveneba] dideba C; 9 wmida] wminda CD. 10 da mZime wylu­
liT] mZime WrilobiT D. 11 mSvidaT] medgrad D; kvdebian]
hkvde­bian C. 13 guli wrfeli] wmida guli A] wminda guli C. 14
oh] o D. 15 gedagvisT] gedagviT C; kaeSan-sevdiT] saSinel sev­

303
diT D. 16 mrisxaned] mrisxaneT D. 17 Cemsken] Cemken C; Cemsken...
SemomierTdiT] SeverTdeT erTi didi imediT D.

ocneba kldeze (gv. 40)

xelnaweri: pirveli tomis maketi #5757, gv. 387 (B).


nabeWdi: alm. „Cveni nabiji“, 1910, #1, Tebervali, gv. 11 (C);
leqsebi, 1927, gv. 365 (A); Txzulebani, I, 1937, gv. 416 (D); rCeu-
li, 1944, gv. 471 (E); rCeuli, 1954, gv. 147 (F).
saTauri: _ C.
TariRi: 1912 BDF.

5 sdgas] dgas F. 12 Sveneba] mSveneba F. 14 gahqra-meTqi] gaqra-


meTqi F. 15 mwervalebs] mwvervalebs BCEF. 17 moRlil-moqa-
ncul] moRlil-moqanculT C; mimqral] mimkrTal C. 18 mi-
jaWuliyo] mijaWvuliyo BCF.

xalxuri amiranis saxe, romelsac galaktioni SemdgomSic


araerTxel mimarTavs, leqsSi originalurad aris Canacvle-
buli kldeze mijaWvuli ocnebis metaforiT.

mxolod buneba (gv. 41)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, # 10, 7 marti, gv. 5.

sasaflaoze (gv. 42)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #16, 18 aprili, gv.


3 (A); leqsebi, 1927, gv. 373 (B); Txzulebani, I, 1937, gv. 436 (C);
rCeuli, 1944, gv. 474 (D); rCeuli, 1954, gv. 158 (E); rCeuli, 1959,
gv. 11 (F).
saTauri: zeviT aswieT mze, zeviT BCDEF.
TariRi: 1910 BCEF.

304
8 Taviseburi] Tavisufali BCDEF. 13 xaosze] qaosze EF. 14
xeli vkarT] davkargeT E. 15 vqviTinebT] cremlebs vRvriT
BCDEF. 17 dawyvetils] dawyvetil E. 18 mieci] daude BCDEF. 22
sikvdili usasobaa] usasooba, sikvdili BCDEF. 23 saflavTan
erTad] nadgurdeba da BCDEF. 30 SeerTdi] SeerTdiT CEF. 31
aswie] aswieT CDEF.

farvana (gv. 44)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #18, 9 maisi, gv. 2.

dila (gv. 45)

xelnaweri: avtografebi 6630 (B); 8715 (C).


nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #22, 6 ivnisi, gv. 4
(A).
saTauri: maisis dila C.
TariRi: 1910 C.
minaweri: Teatri da cxovreba. 1910. #22. B; T. da c. #22. C.

3 cecxlze] cecxlSi B. 6 SefrTxialda cis] Seeisra mzes


C. 8 aWikWikdi] axmaurdi C. 10 xrialiT] grialiT C. 12 naRve-
li] nektari C; sabolovo] saboloo C.

*** ar mSordeba sevda mware (gv. 46)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #24, 20 ivnisi, gv. 5.

*** aTasferad moqarguli (gv. 47)

nabeWdi: J. „nakaduli“ (mozrdilTaTvis), 1910, #8, ivnisi,


gv. 15.

305
gazafxulis Rame (gv. 48)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #35, 5 seqtemberi,


gv. 9.

Cemo madonnav! (gv. 49)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1916, #50, gv. 8.


TariRi: 1910.

nawarmoebs erTvis saredaqcio SeniSvna: `es leqsi miRebu-


lia 1910 wels~.
rafaeli _ ix. komentari leqsisa `fantazia~ (gv. 300)

*** SuaRamea... zRvis netar gulSi (gv. 50)

nabeWdi: g. „kolxida“, 1911, #86, 13 ivlisi.

mwyemsi] mwyesi.

hamletis qnariT (gv. 51)

xelnaweri: avtografi 8700 (B).


nabeWdi: g. „kolxida“, 1911, #142, 23 seqtemberi (A); leqsebi,
1927, gv. 317 (C); rCeuli 1944, gv. 422 (D).
saTauri: _ CD.
miZRvna: mxurvale guliT vuZRvni monazon qals raisas*
B.

3 amaoa... drtvinavs] amoeba cxovrebaa, tanjva* B; mTlad]


mTlaT B; drtvinavs] drtvinvis BCD. 4, 8 monasterSi, ofe-
lia] ofelia, ofelia!* B. 6 da maSvrali] damaSvrali BCD;

306
da... guli] daiRale? bneli suli* B; B-Si `moasvenes~ Semdeg
gadaxazulia:
SuaRamis mware fiqri daiviwye an dahfare...
gana ar vgrZnob, rom siCume kedlebsac ki Seayvare?!

leqsis adresatia raisa CixlaZe, romelsac poeti axsenebs


megobris _ mweral mixeil boWoriSvilisadmi 1912 wels gag-
zavnil werilSi: `amas daumate raisasadmi mxurvale grZnoba,
romelic arafers maZlevda~ (J. `ciskari~, 1962, #12, gv. 144).
axalgazrda qali, visac galaktionma ramdenime sxva leqsic
miuZRvna (isini ar daubeWdavs), rogorc Cans, ar TanaugrZnob-
da vaJs.

pirveli enkenisTve (gv. 52)

xelnaweri: avtografi 7143-7149 (B).


nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1911, #7, seqtemberi, gv. 419 (A); g.
„sabWoTa maswavlebeli“, 1939, #19, 4 marti (C); Txzulebani,
V, 1952, gv. 167 (D).
qvesaTauri: 1911 w. D.
TariRi: 1911 w. B.

gazeT „sabWoTa maswavlebelSi“ (C) dabeWdilia mxolod


20 striqoni; igi warmoadgens mTliani teqstis fragmentebis
nakrebs, kerZod, aq gaerTianebulia 7-14, 23-26, 39-44, 89-90
striqonebi.
BD variantebSi teqsti warmodgenilia gansxvavebuli
grafikiT _ ToTxmetmarcvledi datexilia muxlebad (5/4/5).

3 CayviTlebul... daubera] gayviTlebul mTebiT dahbera


BD. 4-5 nisli... Caswera] BD. 4 nisli... waarTo] nislis, mTis
kalTas SerCenilis waSala BD. 5 wylis napirze] mdinaris
pirs BD. 6 mswrafl miiZina] gadibibina BD. 7 Sors gadavsc-
qeri] maRliT davscqeri B] maRliT davcqeri D. 8-10 idumal...

307
mteri] BD. 9 iq... wyvdiadi] sofelSi bnela, wyvdiadia BD. 10
Tan... mgeslav] igi wyvdiadi Tvis uSavess axvevs samosels BD.
11 bedkrulno] bedkrulo BCD. 12-13 me...maswavlebeli] BD.
12 me imis] im sanTlis BD. 14 dee... sdevdes] veras damaklebs
D. 15 gayinul] Secivebul B. 16-17 mogajadoebsT... suldaRon-
ebuls] BD. 16 mogajadoebsT] Tqven aRgamaRlebsT BD. 17
suldaRonebuls] Tqvens marad erTguls BD. 19 maswavlebe-
lo] me mkiTxavs bavSi B] me mkiTxavs bavSvi D. 20 kidev dah-
kari] swavlis dro ari BD. 21 xom... eli?] RelavxarT mwvrTne­
li BD. 23 patara bavSvi] wignebiT bavSi B] wignebiT bavSvi D.
24-25 wrfeli... skolaSi] BD. 25 mocigligebs] Semovida BD.
28 kidev dahkari] swavlis dro ari BD. 29 ra... icqireba] nug-
eSisaTvis Cemsken modis B] nugeSisaTvis Cemken modis D. 30-31
avadmyofobiT... Ronemixdili] BD. 30 Ronemixdili] sasomix-
dili BD. 32 aq ki darajad] darajad kars rom BD; Savi] sneba
BD. 33 savse ojaxi] Cemsken moxuco* B. 34 win... moagvaros]
gaaxsendeba... ufro metad uRelavs guli BD. 35 daimSvide...
guli] me vici vin ra moagvaros BD. 36 Sevarigeb] Segarigeb
B] SegabrZoleb D. 38 kidev dahkari] swavlis dro ari B. 39
Cemken moabijebs] nabijs moaSurebs B. 41 masze] maze AC. 44,
60 kidev dahkari] swavlis dro ari BD. 45 nuTu... sCans] agera
mosCans BD. 47 misis] misi BD. 48 ubedur-mtruli] ukuRmarTu-
li D. 49 mas mezobelma] undobma xelma BD. 50 Semdeg mzakvru-
lad] niSnis mogebiT BD. 51 dauwva] dauwves BD. 52 Cemsken]
Cemken D. 54 kidev dahkari] swavlis dro ari BD. 56 sabolo-
vod] sabolood BD. 57 sTqvan] Tqvan D. 61 ai] modis BD; modis
viRaca] ara-viRaca B] vaJi – viRaca D. 63 unamuso ucxoelma]
uuflebobam, Zaladobam BD. 64 exla] Semdeg D. 65 gaswavli...
bedkrulo] gaswavliT bedkrulebo BD. 66 sanTeli] lampari
BD. 72 mwvervals] mwervals B. 73 sicxovle] sicocxle D. 74
dayolili] dayolilTa BD. B75 he... cao] lurjo cao, laJvar-
do cao BD. 76 wmidad] wmindaT B] wmidad D.

leqsi avtobiografiuli xasiaTisaa: 1911 wels galaktion


tabiZe maswavleblad iyo Sorapnis mazris sofel farcxna­laSi.

308
musika (gv. 55)

xelnaweri: avtografebi 8702 (B); 8766 (C).


nabeWdi: g. „kolxida“, 1911, #152, 5 oqtomberi (A).
xelmowera: g. tabiZe B; Accordi. samSafaTela C.
minaweri: quTaisi C.

4 gaismis] gaismis* B] moismis B; musika wynari] guldam-


TuTqveli* B] guldamTuTqveli C. 5 grZnobis... damwveli] musi-
ka wynari... musika neli...* B] musika wynari... musika neli C. 6,
16 izrdeba] izrdeba* B] izdeba AB. 7 gadmoRvare] gadaRvare
C. 9 glova] sevda* B] sevda C. 10 trfoba mwyuria] siyvaruli
msurs* B] siyvaruli msurs C. 11 arsad] arsiT* B] arsiT C;
Cans] sCans C. 12 gaalxobs] daadnobs* B] daCrdilavs C. 13 ra
gaanelebs] raRa dafaravs* B] raRa daadnobs* C] raRa dafar-
avs C; Cems Rrma] Cemsa C. 14 musika] musikav* B] musikav C; exla]
axla B; exla... gulsa] suls nu miSfoTeb* B] suli miSfoTavs
C. 15 mwvdeba... naRveli] Zlieri aris Cemi naRveli* B] Zlieri
aris Cemi naRveli C. 17 sulis... mdagveli] Cemi damwveli da
damdagveli* B] gulis megobars rom aRar eli (?)* B] Cemi dam-
wveli da damdagveli C.

eWvi (gv. 56)

nabeWdi: g. „kolxida“, 1911, #168, 23 oqtomberi (B); leqsebi,


1927, gv. 212 (A); rCeuli, 1944, gv. 373 (C).
miZRvna: ZRvnaT gucas B.

8, 26 rad kankalebs] raT kankalobs B. 9, 27 rad valalebs]


raT valalobs B. 12 xorcze iWvi] xorcze zizRi B; sulzec]
sulze B. 20 miswvda] miwvda B.

leqsis adresati `guca~ aris axalgazrda literatori


giorgi farqosaZe, romelic 1911 wels galaktionTan erTad

309
muSaobda gazeT `kolxidas~ redaqciaSi da masalebs `gucas~
fsevdonimiT aqveynebda.

siCumis angelozi (gv. 57)

nabeWdi: g. „kolxida“, 1911, #172, 28 oqtomberi (A); leqsebi,


1927, gv. 156 (B); Txzulebani, I, 1937, gv. 204 (C); rCeuli, 1944, gv.
344 (D); rCeuli, 1954, gv. 206 (E).
saTauri: _ C; siCumis angelosi BD; daiZine!.. E.
TariRi: 1915 C; 1911 E.

7 da... Semogxedav] daiZine, Semoxedvav DE. 8 Senc... RmerTo]


cis kamarav E. 10-11 caT... midamos] _ BCDE. 12 msxverplo] sxver­
plo A] Soris BCDE. 13 angelozi] angelosi BCD] neli sio E;
Zilis hangs] mdumare BCDE. 14 Sen] jer E; Tu raT] risTvis
BCDE; scocxlob] cocxlob CE; raT arsebob] rad arsebob
BCDE; risTvis fiqrob] visze fiqrob BCDE. 15 ar... Zilis] am
siCumis mtanjav BCD] jer siCumis mtanjav E. 17 Zilis kocna]
sxva siCumec BCD; maradis... kocna] msurs momavlis sixaruli
E. 18-19 daiZine... saidumlo] _BCDE.

aseTive saxelwodebis leqsi imave 1911 wels dawerili aqvs


tician tabiZes, Tumca, garda saTaurebisa, nawarmoebebs So-
ris kavSiri ar SeiniSneba.

Semodgoma (gv. 58)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1911, #10, dekemberi, gv. 618.

galaktionma gasuli saukunis 10-iani wlebis dasawyisSi


ioseb griSaSvils, am leqsis garda, uZRvna poema `mwyemsi~
(1911) da kidev ori leqsi _ `megobars~ da `gazafxulis Rame~,
romlebic ar daubeWdavs.

310
ra vqna? (gv. 60)

nabeWdi: g. „Cveni cxovreba“, 1912, #2, 3 ivlisi.

velni hyvavian (gv. 61)

xelnaweri: avtografebi 3985 (B); 8714 (C).


nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 698 (A); Txzu-
lebani, V, 1952, gv. 47 (D).
saTauri: rkalidan „grZnobaTa ferfli“ B; grZnobaTa fer-
fli D.
epigrafi: velni hyvavian,/ sulo, dawynardi! goethe C.
TariRi: 1911 BD.

8 icvleba] icvleba* B] win midis BD. 12 wmida] wminda


BCD. 15 mkvdari, usulo] mkvdari, usulo* B] sagazafxulo
BD.

Jurnal „ganaTlebaSi“ dabeWdil lirikul ciklSi saTau-


riT „grZnobaTa ferfli“ gaerTianebulia aTi leqsi: „Semod-
gomis foToli“, „Ave Maria“, „male, sul male“, „sasaflaoze“,
„velni hyvavian“, „xomli“, „serenada“, „...xSirad vocnebob“, „ga-
mosalmeba“ da „Semoqmedeba“. am ciklidan mxolod sami _
„velni hyvavian“, `serenada~ da `gamosalmeba~ ver moxvda po-
etis pirvel wignSi (1914).

serenada (gv. 62)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 699 (A); le-


qsebi, 1927, gv. 21 (B); Txzulebani, I, 1937, gv. 34 (C); rCeuli,
1944, gv. 270 (D).
TariRi: 1908 BC.

311
2 niWi] igi BCD; lamazo] pirimze BCD. 6 mimafrens celqi]
mitacebs kargi BCD. 12 vimRereb... saxes] vmReri, viT arvis ar
umReria BCD.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).

gamosalmeba (gv. 63)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 699 (A); leqse-


bi, 1927, gv. 23 (B); Txzulebani, I, 1937, gv. 37 (C); rCeuli, 1944,
gv. 267 (D); rCeuli, 1954, gv. 161 (E).
TariRi: 1910 BCDE.

2 myinvaro] pirimze BCDE; risTvis] ratom E. 3 aragvo]


pirimze BCDE; razed] raze E. 4 swuxxar] swuxar CD] wuxxar
E. 5 razed] raze CE. 6 igrZeniT] ggoniaT BCDE. 7 isev] exla
BCD] axla E; mwamvlel] mwamlav E. 9 samudamod] samudamoT B.
11 Cemi nana] wrfeli nana BCDE. 13 raRa maqvs] sxva raa BCDE.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).

axal wlis Rames (gv. 64)

nabeWdi: g. „Temi“, 1913, #104, 1 ianvari.

iunona _ mosavlisa da gamarjvebis mimniWebeli, qalTa


mfarveli RmerTqali romaul miTologiaSi, iupiteris meuRle.

*** irgvliv, garSemo (gv. 65)

nabeWdi: g. `ganTiadi~, 1913, #2, 2 agvisto (A); leqsebi, 1927,


gv. 364 (B); rCeuli, 1944, gv. 470 (C).
saTauri: gmiris gardacvaleba B; gardacvaleba C.

312
2 nisliT] niSnad BC. 3, 5 oh] o BC; miswyda] mowyda BC; mRel-
vare] grZnobaTa BC.

g. `ganTiadSi~ leqsi moTavsebulia avgust bebelis su-


raTis qveS, romelsac miwerili aqvs muSaTa moZraobis ga-
moCenili moRvawis dabadebisa da gardacvalebis TariRebi:
1840-1913. arsebobs cnoba, rom bebelis gardacvalebisadmi
miZRvnili es nawarmoebi galaktionma redaqciis TxovniT
dawera (g. mebuke). or-ori striqoni leqsisa, dasawyissa da
boloSi, wertilebiTaa Sevsebuli, rac cenzuris nakvalevi
unda iyos.

saubari valsSi (gv. 66)

xelnaweri: avtografebi 3996 (B); 4159 (C).


nabeWdi: g. „Sroma~, 1914, #20, 14 ivlisi (A); leqsebi, 1927, gv.
59 (D); Txzulebani, I, 1937, gv. 98 (E); rCeuli, 1944, gv. 293 (F);
Txzulebani, t. V, 1952, gv. 49 (G).
saTauri: qals mTebidan BCDEFG.
TariRi: 1914 CDE; 1912 G.

3 ise] ara BCG. 6-9 oh... siyvarulSi] – BCEG. 7 gulSi] si-


yvarulSi DF. 8-9 oh... siyvarulSi] _ DF. 10 Cveni] erTi BCG;
sasaxle] Cardaxi BCG. 16 Cemo... oh] Sens molodinSi, o BCG]
Sens molodinSi, oh DEF. 17 molodinis... gulwrfelobis] ga-
moucnobi mRelvarebis DEF; molodinis... davRvare] gamoucnobi
mRelvarebis Rame vatare BCG. 18 da] oh DEF; da... cremlebiT]
im varskvlavebiT BCG. 19 qviTiniT izrdeboda] lodiniT iqmne-
boda BCG. 20 arsiT] arsad BCG. 21 wmida] wminda BCDEFG. 22-25
da... TrToden] – E. 24 siwmides] siwmindes BCEFG; Cvens samS-
obloSi] amnair droSi BCG] – F. 25 fiqrni] Zalni BCG. 26 Cems]
Sens BCDEFG. 29 naxevrad... sxeuli] Torem iq... gulSi... ra
qaria gadareuli! BCDEFG. 30 xandaxan gancdis] da martoo-
bis BCG; me] Sen DEF; vSordebi] Sordebi DEF. 31 da] ros BCG;
mewamleba] gewamleba DEF; maTi] aseT BCG] raRac DEF. 31-32

313
striqonebs Soris B-Si gadaxazulia: ar msurs vcxovrobde
maTi grZnobiT. 32 vdgevar] dgexar DEF; vucqer] ucqer DEF. 33
da... cremlebiT] ar msurs vcxovrobde maTi grZnobiT, maTi
miznebiT BCG; msurs] gsurs DEF. 34 Cems daRlil] maSin Cems
BCDEFG. 37 Senc gadagiTrevs] Senac CagiTrevs BCG.

sanTlebi (gv. 68)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba~, 1914, #31, 5 oqtomberi, gv.


7 (A); leqsebi, 1927, gv. 413 (B); Txzulebani, I, 1937, gv. 451 (C);
„oqro aWaris laJvardSi~, 1944, gv. 112 (D); rCeuli, 1944, gv. 489
(E); rCeuli, 1954, gv. 193 (F).
epigrafi: aw Tavsa missa saZebrad / mivscem, sad klde da
wyalia. SoTa rusTaveli D.
TariRi: 1916 C; 1912 D; 1911 F.

2 sivrces] sivrcis F; sCanda] Canda F. 4 gaswyra] gawyra F. 9


miuwdomeli] miuwvdomeli EF.

elegia (gv. 69)

nabeWdi: g. „axali azri~, 1914, #75, 20 noemberi.

15 momcems] miscems.

ra sevdian zRapars ambobs qari... (gv. 70)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1915, №1, 4 ianvari, gv. 7


(A); leqsebi, 1927, gv. 277 (B); Txzulebani, І, 1937, gv. 352 (C);
rCeuli, 1944, gv. 399 (D).
saTauri: ra sevdian nanas ambobs qari B.
TariRi: 1916 C.

314
8-11 mogonebav... Cumad] _ BCD.

am leqsSi galaktioni pirvelad iyenebs aTmarcvledis


axal metrul saxeobas _ 4/4/2, rac erT-erTi macnea versifik-
aciis sferoSi reformis dawyebisa.

leqsebi. quTaisi. 1914 weli.

poeturi krebulis gamocema galaktion tabiZem XX sauku-


nis aTiani wlebis dasawyisSi ramdenjerme (1911, 1912, 1913 wle-
bi) scada, magram usaxsrobis gamo es mcdelobani uSedego
aRmoCnda. poetis pirveli wigni 1914 wlis ivnisSi gamovida
quTaisSi tutku gvaramias TaosnobiT da im drois qarTuli
mwerlobis mniSvnelovan movlenad iqca.
galaktionis pirveli wigni, rogorc ukve iTqva, ar aris
tradiciuli rCeuli, is wigni-mTlianobaa, rasac specifiku-
rad organizebuli lirikuli siuJeti da faruli miTologi-
uri metateqsti qmnis. aqedan gamomdinare, avtoris Tavdapirve-
li esTetikuri Canafiqris aRdgenisa da SenarCunebis mizniT
Cven uari vTqviT 1908-1914 wlebis leqsebis erTian qronolo-
giur ganlagebaze, rac waSlida unikaluri wigni-mTlianobis
arsebobis kvals. galaktionis pirveli wigni am gamocemaSi
calke ibeWdeba.
1914 wlis krebulSi Sesuli leqsebi galaktions sistemat-
urad Sehqonda Tavis tomeulebsa da rCeulebSi, oRond aTeu-
lobiT teqstma mniSvnelovani, ZiriTadad koniunqturuli,
cvlilebani ganicada, TxuTmeti leqsi ki avtors arasdros
aRar gaumeorebia.
wigni-mTlianobis ZiriTad teqstad SeirCa 1914 wlis wignSi
dastambuli teqstebi, romlebic Tavisufalia koniunqturu-
li Carevebisa da avtocenzurisagan. Tvalis midevneba leqse-
bis variantebze, sadac asaxulia avtografebisa da poetis
sicocxleSi gamoqveynebuli yvela nabeWdi wyaros monacemebi,
saSualebas iZleva davinaxoT cvlilebaTa motivebi da xas-
iaTi.

315
xelovneba (gv. 73)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 1 (A); leqsebi, 1927, gv. 118 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 170 (C); rCeuli, 1944, gv. 285 (D); rCeuli,
1954, gv. 228 (E).
TariRi: 1909 BC; 1910 E.

4 dRes... axsovs] gadiares grigalebma BCDE. 7 vwerdi... ver]


da ha, igi davaTave BCDE. 8 Sav] Savs DE. 10 momwyinda... yofnis]
mewvia Semdeg iWvi da momwyinda igi BCDE. 11 vsTqvi] vTqvi CDE;
ra] ar BCDE. 12 xma damwveli] meore xma BCDE. 14 faravs] hfa­
ravs E. 15 mas... ver] ras iSviaT Tu BCDE; miswvdeba] miwvdeba
E. 17 cis... ambori] is alersi, is ambori BCDE. 20 Svaze wydeba]
Sua wydeba BCDE. 21 veras] ver-ras E; swvdeba] wvdeba BCDE.

„xelovneba~ warmoadgens leqs-manifests, romelSic


asaxulia poetis msoflmxedvelobriv-esTetikuri pozicia
Semoqmedebis adreul etapze da, galaktionis cnobiT, spe-
cialurad pirveli wignisTvis daiwera (sg, XIII, 306).
teqstis meore publikaciisas (leqsebi, 1927 w.) nawarmoebma
redaqciuli cvlilebani ganicada da yvela Semdgom gamoce-
maSi am saxiT ibeWdeboda.
me-11 striqonSi sityvebi: „rom ra iyos xelovneba~ Semdgom
publikaciebSi ase ikiTxeba: „rom ar iyos xelovneba~. 1914
wlis krebulSi bevri koreqturuli Secdomaa, Tumca `ra~ ko-
reqturad ver CaiTvleba, radgan poeti Tavis erT-erT Canaw-
erSi, am leqsis pirveli da meore versiebis Sedarebisas, Ta-
vdapirvel variants zustad am saxiT imowmebs (sg, XXII, 387).
radgan, avtoris cnobis Tanaxmad, leqsi-manifesti sagange-
bod daiwera krebulisaTvis, e.i. wignis ZiriTadi korpusis
momzadebis Semdeg, igi 1914 wliT davaTariReT.

mimRere rame! (gv. 74)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 2 (A); leqsebi, 1927, gv. 359 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 423 (C); rCeuli, 1944, gv. 466 (D); le-

316
qsebi, 1953, gv. 145 (E); rCeuli, 1954, gv. 148 (F); rCeuli, 1959,
gv. 13 (G).
TariRi: 1912 CG; 1910 F.

3 wauSleli] waruSleli F. 4 uZlureba] daRoneba BCDEFG;


daRalul] dadaRul BCEG. 5 Cemo... siwmindis] _ BCDEFG. 7
sixalise] yvavilebi BCDEFG. 8 ise... burusi] burusebs iqiT
gadikarga BCDEFG. 9 exlav maSinebs] exla Tavs madgas BCDE]
axla Tavs madgas FG; Wmunvareba] mWmunvareba F. 10 Cemo... si-
cocxlis] _ BCDEFG. 12 mqonda] didi BCDEFG; ca... mcnebis]
axal dReebis BCDEFG. 13 magram... da] ar davcemulvar, ma-
gram gesliT me BCDEFG. 15 Cemo... gatacebis] me im brZolebis
BCDEFG. 17 axalgazdaTa] axalgazrdaTa BCDEFG; dacemis da]
brZolis Semdeg BCDEFG. 18 axalgazrdaTa] da waruSleli
BCDEFG; me var] gavxdi BCDEFG. 19 mec... vkvdebi] mowame gavxdi
cecxlisa da ganadgurebis BCDEFG. 20 mimRere... gevedrebi] _
BCDEFG.

nawarmoebi wigni-mTlianobis Temebisa da motivebis erT-


gvari reestria da prologis funqcias asrulebs. sabWoTa
litmcodneobam „mimRere rame~, ise rogorc pirveli krebu-
lis araerTi sxva leqsi („Savi yorani~, „ganaxlda guli~,
„elegia~, „mgzavris simRera~, „darialisa viwro kldeebSi~,
„guriis mTebi~...), pirdapir daukavSira postrevoluciur reaq-
cias da sazogadoebriv sevdas, rac sinamdviles ar Seesabame-
ba. galaktionis pesimizms, upiratesad, pirad-individualuri
xasiaTi hqonda.

Savi yorani (gv. 75)

xelnaweri: avtografi 8818 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 3 (A); leqsebi, 1927, gv. 358 (C);
Txzu­lebani, I, 1937, gv. 422 (D); rCeuli, 1944, gv. 279 (E); rCeu-
li, 1954, gv. 141 (F).
saTauri: _ B.
TariRi: 1912 D; 1911 F.

317
2 gza gaviare] gzaze mivdivar B. 8 isev] gzaze B. 10 sCans]
Cans F. 11 sibneleSic] sibneleSi F. 12 Semohkra] Semokra B.

leqss ukavSireben n. baraTaSvilis „merans~ da edgar pos


„yorans~, romlis Targmna galaktions 10-ian wlebSi ucdia
(sg, XXIV, 28).

rom Tayvani sces (gv. 76)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 4 (A); leqsebi, 1927, gv. 288 (B); Tx-
zulebani, I, 1937, gv. 365 (C); rCeuli, 1944, gv. 413 (D); rCeuli,
1954, gv. 205 (E).
saTauri: mwvane zoli mTis BCDE.
TariRi: 1914 CE.

2 TeTri] mwvane BCDE. 3 SvenebaSi] mSvenebaSi E; kankalebs


da] – BCDE. 5 xaverdovan] – BCDE. 8 odnav] – BCDE; mSvidi]
– BCDE. 10 eTamaSeba] sdevs BCDE. 11 da... dgas] Suq-Suqad ad-
gas BCDE. 12 gareT... Ronemixdili] _ BCDE. 13 cis sivrcidan]
simaRlidan BCDE. 16 striqonis dasawyisSi BCDE-Si emateba:
adamians surs.

poeti (gv. 77)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 5 (A); leqsebi, 1927, gv. 379 (B); Tx-
zulebani, I, 1937, gv. 447 (C); rCeuli, 1944, gv. 463 (D); rCeuli,
1954, gv. 222 (E).
saTauri: simRerav, uxme BC; _D.
TariRi: 1915 C; 1910 E.

2 vsTqvi] vTqvi E. 4 iWvi] eWvi E. 2-6 ramdenjera... memRera] _


BC. 7 am dros] rogor BC. 8 Cumi... simTa] gulSi vnebaTa qnare-
bis BC; Cumi] is sxva E. 9 qmnida] hqmnida D. 10 wmindaTwmida]
wmindaTwminda BC] wmidaTwmida DE. 13 momekla sulis] amenTo
gulis E. 14 magram] xolo E. 19 ismenden] ismendnen CE. 20

318
icoden] icodnen CE; yofnis] bevris BC] yofis D. 21 kidev]
didi BCE.

poetis Temis damuSavebisas SeimCneva romantikuli tradici-


is, gansakuTrebiT, m. lermontovis lirikis kvali.

Semodgoma (gv. 78)

nabeWdi: g. „saxalxo gazeTi“, 1910, #156, 12 noemberi (B);


leqsebi, 1914, gv. 6 (A); leqsebi, 1927, gv. 254 (C); Txzulebani,
I, 1937, gv. 322 (D); rCeuli, 1944, gv. 392 (E).
TariRi: 1916 D.

6 Tavs xris] hxris Tavs B; morcxvad] morcxvaT CD; sZa-


favs] sZabavs E. 8 mTas] kldes B. 9 hkvdeba] kvdeba BCDE. 12
mowyenilia] daRvremilia B. 13 mindors] mwvervals B.

gzaze (gv. 79)

nabeWdi: g. „Temi“, 1913, #123, 13 maisi (B); leqsebi, 1914, gv.


7 (A); kr. „Cangi“, II, 1916, gv, 223 (C); leqsebi, 1927, gv. 332 (D);
Txzulebani, I, 1937, gv. 398 (E); rCeuli, 1944, gv. 439 (F).
saTauri: Tvaluwvdeneli, dausabamo DEF.
TariRi: 1915 E.

4 wveTis] _ DEF; msgavsaT] msgavsad BDE] mzgavsad C; mzis +


mRvrie DEF. 5 iSleboda] inTqmeboda BDE. 6 inTqmeboda] inTe-
boda C] ixveoda DEF. 7 da] kvlav DEF. 8 momesma] moisma BC. 9 es
xom] gzaze DEF. 10 Cems] CemT DF] CemTa E; TvalTawin] Tvalwin
DE. 11 samaradJamod] samaradisod F; gaurkvevi] gaurRvevi F. 12,
13 da] me DEF. 13 sxva] im DEF.

gamoTqmulia azri, rom leqsi baraTaSvilis „meranis~


lirikul gmirze mianiSnebs (s. Wilaia); meore versiiT, „sxva

319
qveyanaze~ meocnebe mxedris saxeSi e. pos `eldorados~ per-
sonaJi amoicnoba (g. kvaracxelia).

tyeSi (gv. 80)

nabeWdi: g. „saxalxo gazeTi“, 1910, #142, 27 oqtomberi (B);


leqsebi, 1914, gv. 8 (A); leqsebi, 1927, gv. 285 (C); Txzulebani, I,
1937, gv. 361 (D); rCeuli, 1944, gv. 409 (E).

12 ekstazi] eqstazi D.

avtors leqsi formis mxriv siaxled miaCnda (sg, XVIII,


gv. 90). t. tabiZem „tyeSi~ keTilxmovanebiT verlenis „mTvares~
(„La lune~) Seadara (`martoobis ordenis kavaleri~, g. `saqarT-
velo~, 1916, #3-4).
zefiri, eoli _ qarTa saxelebi berZnul miTologiaSi.

kordze (gv. 81)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 9 (A); leqsebi, 1927, gv. 159 (B) da
gv. 374 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 207 (D); rCeuli, 1944, gv. 347
(E).
TariRi: 1915 D.

6-9 da... Cemi] – C. 10, 18 hei] heÁ D. 13 Tu... vkvnesi] Cemi ocne-
ba BCDE. 15 Cemi oblobis] uuSoresi BCDE. 16 isic didia] ra
simdidrea C. 19 daoblebuli] daRonebuli BCDE. 20 vaebiT] –
BDE] Soridan C. 24 civ... amovefare] saxe niRabs amoefara C. 25
dasustebuli] – BDE] gamwarebuli C.

dumili (gv. 82)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 10 (A); leqsebi, 1927, gv. 160 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 208 (C); rCeuli, 1944, gv. 346 (D); rCeuli,
1954, gv. 208 (E).

320
TariRi: 1915 C; 1911 E.

4 Seswyda] Sewyda CE. 5 mze Caesvena] _ BCDE. 9 mTeli buneba]


– BCDE. 11 asavarcxlebul] asavercxlebel C. 12 ca naRvliani]
gafermkrTalebiT BCDE. 13 gafermkrTalebul] _ BCDE. 16 sd-
gas] dgas CE. 21 arc... da] _ BCDE. 25 gamTbar gul-mkerdSi] _
BCDE. 29 mTa... SiSvel-titveli] Suqi SiSveli BCDE. 30 TiTqo]
TiTqos E. 32 me... miwa] es dumili, vfiqrob BCDE. 33 dumilidan
ar] ar dairRveva BCDE; gamoerkveva] _ E.

sarkesTan (gv. 83)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 11 (A); leqsebi, 1927, gv. 161 (B) da
gv. 166 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 215 (D); rCeuli, 1944, gv. 357
(E).
saTauri: guSin, mTeli dRe CDE.
TariRi: 1917 D.

2 vxetialobdi] me qalaq gared BCDE. 3 momwyinda raRac]


vxetialobdi BCDE. aRmeZra] Rrma iyo CDE. 4 oTaxSi] binaze
CDE. 5 umiznod daRonebuli] im fiqriT aRelvebuli CDE. 8
is... icqireboda] naTeli uxvad Semodioda CDE. 10 sarkesTan...
da] sarkis siRrmeSi me BCDE. 11 siRrmeSi... Cemi] mogonebisa
saxe BCDE. 12 rogorc cxedari] viT moCveneba BCDE. 16 magram...
tanjviT] o, mSveniero CDE. 17 gulis... meve] da ima tanjviT
iqve CDE.

axal ciskarTan (gv. 84)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 12 (A); leqsebi, 1927, gv. 162 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 210 (C); rCeuli, 1944, gv. 345 (D).
TariRi: 1916 C.

13 viqancebode ganTiadamde] _ BCD.

321
wuxeli, RamiT... (gv. 85)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 13 (A); leqsebi, 1927, gv. 275 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 349 (C); rCeuli, 1944, gv. 403 (D); rCeuli,
1954, gv. 192 (E); rCeuli, 1959, gv. 22 (F).
saTauri: wuxeli RamiT qari dahqroda BCDEF.
TariRi: 1915 CF; 1910 E.

10 rodesac... miusafari] misebr poeti viyav ucnobi BCDEF.


19 dacveniliyo] fenili iyo BCDEF.

es leqsi sagangebod gamoyo al. abaSelma, rogorc si-


cocxlis warmavalobaze „SesaniSnavi xelovnebiT~ dawerili
nawarmoebi (`yviTeli foToli~ _ g. tabiZis poezia, g. `Sa-
drevani~, 1915, #5). „wuxeli, RamiT...~ aTiani wlebis lirikis
fonze sruliad moulodnel, novatorul aRmoCenad miaCnda
r. TvaraZes (`legenda galaktionis cxovrebisa~, gv. 105).

yviTeli foToli (gv. 86)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 697 (B); le-


qsebi, 1914, gv. 14 (A); leqsebi, 1927, gv. 255 (C); Txzulebani, I,
1937, gv. 323 (D); rCeuli, 1944, gv. 394 (E); rCeuli, 1954, gv. 188 (F).
saTauri: Semodgomis foToli B.
TariRi: 1914 DF.

3 Wkneba] hkvdeba B. 5 fiqrebSi] fiqrebi AC] fiqrebiT DEF. 15


Cems] im CDEF.

„yviTeli foToli~ pirvelad daibeWda lirikul ciklSi


„grZnobaTa ferfli~ saTauriT `Semodgomis foToli~ (J. „ga-
naTleba~, 1912, #9). ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~
(gv. 311).
poeturi saxe „yviTeli foToli~ al. abaSelma galaktio-
nis lirikis emblemad gamoacxada.

322
sarkmelTan (gv. 87)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 697 (B); leqse-


bi, 1914, gv. 15 (A); leqsebi, 1927, gv. 182 (C); Txzulebani, I, 1937,
gv. 235 (D); rCeuli, 1944, gv. 354 (E).
saTauri: male, sul male! B.
TariRi: 1914 D.

2 vzivar] vdgevar CDE. 7 tanjvebiT] mRelvare CDE. 9 dro


dakarguli] da dakarguli B. 10 da... Cems] am saSineli CDE.
12 kvnesis... vikvneseb] gavyvebi dafniT da yvavilebiT CDE. 13
unda vikvneso] magram rodemdis CDE. 14 vzivar] vdgevar CDE.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).

*** xSirad vocnebob (gv. 88)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 699 (B); leqse-


bi, 1914, gv. 16 (A); leqsebi, 1927, gv. 163 (C); Txzulebani, I, 1937,
gv. 211 (D); rCeuli, 1944, gv. 344 (E).
TariRi: 1917 D.

6 eSxiT] vnebiT B.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).

Wmunvareba (gv. 89)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 17.

„Wmunvareba~ da kidev 14 leqsi („ukanaskneli dRe~, „didi


xania~, `Sori alersi~, „vardis foToli~, „***ar minda sityva~,
„***im netar Rames~, „bedniereba~, „oh, rogor msurda“, „arvin
aris...~, „ganTiadze~, „...da gafiTrda~, `maisis Rame~, „qriste~,

323
`TviT mimoza~) pirvel wignSi dabeWdvis Semdeg avtoris si-
cocxleSi aRar gamoqveynebula.

ganwiruleba (gv. 90)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 18 (A); leqsebi, 1927, gv. 186 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 241 (C); rCeuli, 1944, gv. 355 (D).
saTauri: _ C.
TariRi: 1916 C.

2 erT... iqiT] maRal sarTulSi BCD. 4 mivyevar] mivhyevar


BCD. 5 akkordi] akordi D. 6-9 siCume... daRlili] – BCD. 11
dahqris] daqris C.

niaRvari (gv. 91)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #26, 4 ivlisi, gv. 2


(B); leqsebi, 1914, gv. 19 (A); leqsebi, 1927, gv. 208 (C); Txzule-
bani, I, 1937, gv. 269 (D); rCeuli, 1944, gv. 372 (E).
TariRi: 1916 D.

2 mwervals] mwvervals BE. 9 Sehqmnis] Seqmnis CDE. 11 ga-


civebul] gacivebuls B; gacivebul, naRvlian] sicivisgan gay-
inul CDE. 17 Cemi... Cemi] Cemiv... Cemiv B.
d. naxucriSvilma („nari~) 1910 wels dawerili es leq-
si „bunebis wundaudebeli aRweris~ gamo moiwona da Wabuki
avtori f. tiutCevs Seadara (`buneba poeziaSi~, J. `Teatri da
cxovreba~, 1910, #37).

udabno (gv. 92)

xelnaweri: avtogafi 8754 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 20 (A); leqsebi, 1927, gv. 177 (C);

324
Txzulebani, I, 1937, gv. 229 (D); rCeuli, 1944, gv. 351 (E); rCeuli,
1954, gv. 191 (F); rCeuli, 1959, gv. 16 (G).
saTauri: mSvidobiT!* B.
TariRi: 1914 DG; 1913 F.

4 mihqroda] miqroda D. 5 CemSi mainc] B. 7 qveyana] sofeli


CD. 8-9 rad... sofeli] _ CD. 12 rad... miuwdomels] mTeli qvey-
ana da eg sivrce* B; vrcels... usazRvros] erTia CemTvis* B.
12 mivswvde] mivwvde D; miuwdomels] miuwvdomels CD. 13 Cems...
verasdros] vrceli udabno gars mertymeba mudam, yovelTvis
B. 16 CemTvis raa] B. 17 wuTiT... ki] is me mekuTvnis, is Cemia,
wyluls B; samudmo... ki] samudamo wyluls D. 19 wavyve] mivyve
F; 19 striqonis Semdeg B-Si ikiTxeba:

ras momcems vinme imis nacvlad ganmartoebuls,


daunaneblad rom yvelasTvis cxadvyof me Cems guls?*

an Tu idumlad qveynad vismes Sevuyvardebi,


me viTar ZalmiZs, Seviyvaro Cemive Zmebi?

21 sad SemeZleba] SemeZleba ki CDEFG. 23 aRvapyro] aRvapyra


ACEF. 24 oh] o CDEFG. 25 sicalieris... gamacalo] rom daRal-
uli Seivrdomo da Seibralo* B; sicalieris] sicarielis FG.
25 striqonis Semdeg B-Si gadaxazulia:

mraval arian WirTa CemTa


mTlad gadaaxmo usiamo sicocxlis mdelo
sul warmitaco Sors CemiT frTebi
Tundac qari axali moavlino am codvis gzaze,
oRond udabno nu iqneba, nu, gevedrebi!
SevebrZolebi Tund uSiSar zesTambrZol Zalebs,
oRond vicode, rom sasicocxlod ar Semibralebs.

`udabnom~ imdroindeli kritikis maRali Sefaseba daimsax-


ura. t. tabiZe werda: „es leqsi saukeTesoTagania, aq poeti
Tvreba martoobiT... n. baraTaSvilis Semdeg baliSs es leqsi

325
dagvasvelebinebs~ (`martoobis ordenis kavaleri~, g. `saqarT-
velo~, 1916, #3-4).

dakarguli edemi (gv. 94)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 22 (A); rCeuli, 1944, gv. 462 (B).
saTauri: eva B.

19 miuwdomeli] miuwvdomeli B. 28 upasuxos] upasuxebs B. 33


gardamqnel] gardamqmnel B. 34-49 samaradJamod... wameba] _ B.

mTawmindaze (gv. 96)

xelnaweri: avtografi 8688 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 24 (A); rCeuli, 1944, gv. 457 (C).
saTauri: SemoRameba mTawmindaze B; maxsovs C.
epigrafi: rom Cemebr igi iyo mwuxar da sevdiani. n. bara­
TaSvili B.

2 Cems... siymawvileSi] Cem SemSlel mwuxarebis Jams C. 8


scuravda... naTliT] da movercxlili iyo midamo* B; naTliT]
sxiviT B. 9 ivercxleboda] movercxliliyo* B. 10 Sori] Soris
B. 17 Zlivs gasagoni] gulis siRrmidan Zlivs B. 18 me ki] da me
B; vcdilobdi] vscdilobdi B; gamegona] damenaxa* B. 19 xmoba]
grZnoba B. 20 Ramis... sakurTxevelTan] me ver mwvdeboda* B]
daxSuli iyo kacTa vaeba B. 21 ikargeboda kacTa] me ar mesmo-
da sxvisi B. 22 vwvdebodi] vswvdebodi B. 25 Zaxili mesmoda]
B. 27 romlis... aris] romels ara aqvs* B. 32 ulamazos] ulaza-
Tos C. 44, 45 vwvdebodi] vswvdebodi B.

nawarmoebSi sagZnobia reminiscenciebi n. baraTaSvilis


(„SemoRameba mTawmindazed~), i. WavWavaZis („elegia~) da a. wer-
eTlis („ganTiadi~) leqsebidan.
avtografma (8688) Semogvinaxa galaktioniseuli Targmani
baironis „manfredis~ fragmentisa, romlis erTi fraza: „Мне

326
образ ночи ближе, чем образ человека~ (`...The Night Hath been to me a more
familiar face than that of man...“) TiTqmis ucvlelad meordeba qarT-
veli poetis teqstSi: „me Ramis saxes ufro vwvdebodi, vinem
kacisas~.
`mTawmindaze~ Tematurad da koncefciiTac Zalian axlosaa
galaktionis adreuli Semoqmedebis saetapo leqsTan „me da
Rame~.

sofelSi (gv. 98)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 26 (A); leqsebi, 1927, gv. 181 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 233 (C); rCeuli, 1944, gv. 353 (D).
saTauri: Cumi SrialiT xis foTlebi megebebian BCD.
TariRi: 1914 C.

2-9 yru... qviTini] _ BCD. 10 butbutiT] SrialiT D. 17 myud-


roeba] myudroebaa C. simSvidea] simSvide BCD; daurRveveli]
Seuleveli BCD. 18 sevdian] amnair BCD. 21 miaZine] moasvene
BCD. 32 hgvride] gvride BCD.B

xomli (gv. 99)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 697 (B); le-


qsebi, 1914, gv. 27 (A); leqsebi, 1927, gv. 163 (C); Txzulebani, I,
1937, gv. 212 (D); rCeuli, 1944, gv. 349 (E); rCeuli, 1959, gv. 476 (F).
TariRi: 1916 D.

4 ZilgamfrTxali] ZildamfrTxali B. 9 nazad] wynarad B.


15 simSvidesa] cis simSvides B. 16 SuqTa] sxivTa B. 18 exlac]
axlac F.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).


literaturuli kritikis mier SeniSnulia am leqsis kavSi-
ri baraTaSvilis „meranis~ striqonTan: `mxolod varskvlav-

327
Ta, TanamavalTa, vamcno gulisa me saidumlo!~ SesaZloa,
nawarmoebi ukavSirdebodes baironis „sizmarsac~, sadac
varskvlavebTan saubris motivi gvxvdeba: `Со звездами и со
всемирным духом беседы вел...~ (`...With the stars and the quick Spirit of the
Universe / He held his dialogues~).

AVE MARIA (gv. 100)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 697 (B); leqse-


bi, 1914, gv. 28 (A); leqsebi, 1927, gv. 207 (C); Txzulebani, I, 1937,
gv. 267 (D); rCeuli, 1944, gv. 372 (E) da gv. 459 (F).
saTauri: ra rig mwyuria CDE; naTeli F.
TariRi: 1916 D.

2 wminda] wmida B. 2-5 elvarebs... sakmeveli] _ CDE. 3 SuqTa]


sxivTa B. 4 Zliero sulo] nugeS mwyurvaleT F. 9 Seni] Senis
CE. 13 SvilT] Svils B. 18-25 oh... cbierebiT?] _ CDE. 20 bork-
ili] survili B. 21 xorcielis] riT mogxiblavs B. 26 hqmnis]
qmnis CDE. 27 saxiT] saxis F. 28 Tundac veluri] TviT velu-
ric-ki CDE. 30-37 masSi... sakmeveli]

Sveneba, suli! Sens cqeraSia,


Cvens TvalebSia, mudam rom hgiebs
da yovelSive, raSic tyve qmnili
adamiani qveynad eZiebs. CDE

32 suli] sulis B. 33 Cvens... mudam] Sexorcebuli maradis


B. 35 SuqTa] sxivTa B.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).


Ave Maria – sityvasityviT: icocxle, maria! locva/galo-
ba RvTismSoblisadmi, romelic galaktionis pirvel wignSi
erT-erTi saxeobrivi hipostasia msoflio sulisa, maradqal-
urisa.

328
Cemi qnari (gv. 102)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 30 (A); rCeuli, 1944, gv. 464 (B).
saTauri: rodesac xalxTa JriamulSi gadvikargebi B.

17 aRtyenili] aRtkenili B. 19 wmida] wminda B.

leqsi siaxloves amJRavnebs galaktionis werilTan mego-


bari mwerlis – mixeil boWoriSvilisadmi: „...rac ufro marto
var, adamianebisagan Sors, miT ufro mets sulier simSvides
da grZnobis damSvidebas vgrZnob.... arsad ar vgrZnob ise
oblad da marto Tavs, rogorc sxvasTan, Tund sazogadoeba-
Si; maSin Cemi sasowarkveTileba umaRles wertilamde aRwevs
da ar vici, ra vqna~ (TT, XII, 542).

ganaxlda guli (gv. 103)

xelnaweri: avtografi 8755 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 31 (A); leqsebi, 1927, gv. 356 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 417 (D); leqsebi, 1937, gv. 82 (E); rCeuli,
1944, gv. 467 (F); leqsebi, 1953, gv. 124 (G); rCeuli, 1954, gv. 159
(H); rCeuli, 1959, gv. 12 (I).
saTauri: aRdgoma* B; aRtaceba B.
TariRi: 1917 DE; 1911 HI.

5, 9, 13, 21 Ramev] Rame CDEFGH. 10 rac dasabamiT] dasabami-


dan* B.

ukanaskneli dRe (gv. 104)

xelnaweri: avtografi 8763 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 32 da gv. 33 (A); leqsebi, 1927, gv.
256 (C); rCeuli, 1944, gv. 359 (D).

329
14 marTmevs] aryofna* B] momTxovs B. 15 samaris] ise viT*
B. 20 dRe daRlili] sul-daRlili B.

sasaflaoze (gv. 105)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1912, #9, noemberi, gv. 698 (B); le-


qsebi, 1914, gv. 34 (A); leqsebi, 1927, gv. 321 (C); Txzulebani, I,
1937, gv. 376 (D).
saTauri: ar ganaxldeba, ar dabrundeba CD.
TariRi: 1915 D.

2 niavi dahqris] saRamo aris B. 3 wynarad] mTebi CD. 6 qviTi-


ni... kubos] cremlebi igi miwas CD. 8 pirvel siyvaruls] CD.
9 da sicocxlesac] sicocxles Tvisas CD. 10 vin... nugeSs]
nugeSi ar surs CD; oblada STenils] sabralo qalwuls B.
11 kvdeba] hkvdeba B. 12 warsuli Jami] kidev igi dro CD. 13 bed-
niereba... dabrundeba] ar dabrundeba bedniereba B.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).

didi xania (gv. 106)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 35 (A); leqsebi, 1927, gv. 321 (B).
saTauri: da bevri ram minda giambo B.

2-5 me... meZaxian] _ B. 8 mas... mimatove] rac rom erTmaneTs


Cven davSordiT B. 9 mas... yrmobis] rac rom me Seni ar minaxavs
kargi B. 11 gacivebul] gaciebul B. 12 me... cremli] netavi mxo­
lod cremli mqondes! didi xania B.

mgzavris simRera (gv. 107)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 36 (A); leqsebi, 1927, gv. 357 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 426 (C); leqsebi, 1937, gv. 83 (D); rCeuli,

330
1944, gv. 469 (E); rCeuli, 1953 gv. 119 (F); rCeuli, 1954, gv. 146 (G);
rCeuli, 1959, gv. 27 (H).
TariRi: 1916 CDH; 1909 G.

12 verc... iseTi] da verc raime G. 18-25 bednierebas... CemTvis]


_ CDFH. 20 vtyvildebodi] vtyuvdebodi G. 24 eg suyvela] yve-
laferi BEG.

leqsi siaxloves amJRavnebs n. baraTaSvilis „meranTan~, Tum-


ca SeniSnulia gansxvavebac am or nawarmoebs Soris: `baraTa­
SvilisaTvis formula `dae, Tund movkvde~ metafizikuri Tavi­
suflebisaken ltolvis apoTeozia, maRali eTikuri mizniT
ganaTebuli; galaktionis mxedars araviTari mizani ara aqvs:
`yvelaferi erTia CemTvis~ (T. doiaSvili, `gza `artistuli
yva­vi­lebisken~, kr. `literaturuli Ziebani~, XXV, Tb., 2004, gv.
324).

darialisa viwro kldeebSi (gv. 108)

nabeWdi: g. „mnaTobi“, 1911, #54, 20 oqtomberi (B); leqsebi,


1914, gv. 37 (A); leqsebi, 1927, gv. 363 (C); Txzulebani, I, 1937, gv.
433 (D); rCeuli, 1944, gv. 470 (E).
TariRi: 1915 D.

4 mec] me B. 6 Suqmonavarde] sxivmonavarde B. 13-14 striqonebs


Soris B-Si ikiTxeba:

sevdiani da sxivmonavarde
cis udabnoSi scuravda mTvare...
bevri vitire... bevri vidarde...
bevri mwuxare cremli davRvare.
darialisa viwro kldeebSi
Tergi mrisxane, maxsovs, cremls Rvrida;
mec vqviTinebdi, magram Cems xmebSi
vervin sibraluls ver ipovida.

331
15 hkrebda] krebda B. 16 ase] wynaraT B. 18-21 striqonebi _ B.

am nawarmoebis Sesaxeb T. doiaSvili wers: `leqsSi `dari-


alisa viwro kldeebSi~ XIX saukunis Tergi, gr. orbeli-
anisa da ilias mrisxane da daudegari Tergi, erTi Sexed-
viT, TiTqos tradiciul saxes inarCunebs: „darialisa viwro
kldeebSi / Tergi mrisxane, maxsovs, cremls Rvrida~... `acrem-
lebuli Tergi~ poetis sulier realobasTan dakavSirebu-
li saxea da mas aRaraferi aqvs saerTo bunebis amaRlebul
gancdasTan, iseve rogorc ilias erovnul-socialuri Si-
naarsis simbolosTan~ (`gza `artistuli yvavilebisken~, kr.
`literaturuli Ziebani~, XXVI, Tb., 2005, gv. 484).

Zebna (gv. 109)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 38 (A); rCeuli, 1944, gv. 465 (B).
saTauri: oh, sad... sadaa... B.

3 miCveneT] maCveneT B. 4 da... Turme] is ki ocneba B. 5 ga-


civebul... amoefara] samaradisod Tvals miefara B. 10 nuTu
samudmod] is samudamo B. 11 nuTu... aRebs] igi daSorda mS-
obliur baRebs B. 13 da nuTu] magram is B. 16 nuTu... qveynad]
ver daviviwyo igi B. 17 miwad] miwaT B; dakarguli?] dakarguli!
B. 18 nuTu] dae B. 20 manamde... vitiro] raa umisod sicocxle
Cemi? B.

satrfos dakarguli saflavis Ziebis motivi leqss a. wer-


eTlis „sulikosTan~ aaxloebs.

qariSxlis Semdeg (gv. 110)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 39 (A); leqsebi, 1927, gv. 355 (B);
rCeuli, 1944, gv. 466 (C).

20 da] Tu BC.

332
leqsi yuradRebas iqcevs formis siaxliT, kerZod, gariT-
mvis erTiani sistemiT. nawarmoebi Tematurad win uswrebs
SedarebiT mogviano xanis Sedevrs „atmis yvavilebi~.

Sori gazafxuli (gv. 111)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 40 (A); leqsebi, 1927, gv. 142 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 85 (C); rCeuli, 1944, gv. 331 (D); rCeuli,
1954, gv. 150 (E).
saTauri: sinamdvileSi ocnebisas BCDE.
TariRi: 1910 BC; 1908 E.
2 matyvilebdes] matyuebdes E. 5 CemTvisac] Zlierad BCDE.
6 sinamdvileSi] sinamdvileSic BCDE.

leqsebs: „Sori gazafxuli~, „Sori alersi~, „Sori siax-


love~ aqvT saerTo koncepti „Sori~, romelic aramiwieri si-
yvarulis Temas ukavSirdeba.

Sori alersi (gv. 112)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 41.

ix. komentari winare leqsisa „Sori gazafxuli~.

Sori siaxlove (gv. 113)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 42 (A); leqsebi, 1927, gv. 143 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 86 (C); rCeuli, 1944, gv. 337 (D); rCeuli,
1954, gv. 167 (E).
saTauri: sadRac minaxavs BCDE.
TariRi: 1910 BC; 1914 E.

2 wrfel-mokamkame] kargi da wrfeli BCDE. 3 da... Rame] ar

333
mSordeba is dRea badri Tu Rame bneli BCDE. 5 miuwdomeli]
miuwvdomeli E. 6 oh] o BCD.

ix. komentari leqsisa „Sori gazafxuli~ (gv. 333).

muxa (gv. 114)

xelnaweri: avtografi 7381 (B).


nabeWdi: g. „Temi“, 1912, #97, 12 noemberi (C); leqsebi, 1914,
gv. 43 (A); kr. „Cangi“, II, 1916, gv. 223 (D); leqsebi, 1927, gv. 286
(E); Txzulebani, I, 1937, gv. 362 (F); rCeuli, 1944, gv. 409 (G);
rCeuli, 1954, gv. 217 (H).
saTauri: beberi muxa BCD.
TariRi: 1917 F; 1914 H.
minaweri: `Temi~, 1912 w. #97. B.

2 muxa] _ B. 7 da mZlavr] moxuc BCD. 8 SeuSfoTeblad da
mZlavrad] daunaneblad mamacad BCD; hkvdeba] kvdeba B. 13-14
striqonebs Soris BCD-Si emateba:

mZlavri SxuiliT gascda napirebs,


tyeSi SeiWra, kldem misca bani,
mTa moRuSuli tirils apirebs:
guls uklavs sevda da kaeSani.

16 muxis Zvel] BCD. 14-17 striqonebi _ F.

ASTRE (gv. 115)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 44 (A); leqsebi, 1927, gv. 164 (B);
rCeuli, 1944, gv. 353 (C); rCeuli, 1954, gv. 211 (D).
saTauri: cad azidula viT marmarilo BC; cad azidula D.
TariRi: 1912 D.

4 scuravs] curavs D. 5 okeanes] okeanis D. 11 unaxavs] mi-


naxavs BCD. 14 zecis] ucxo BCD. 15 swydeba] wydeba D.

334
„esaubreba varskvlavs varskvlavi~ _ citataa m. ler­
montovidan: `И звезда с звездою говорит~ (leqsi `Выхожу один я на
дорогу~). moxetiale beduinis saxe e. pos „eldorados~ reminis-
cencias iwvevs.
Astre _ varskvlavi.

vardis foToli (gv. 116)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 45.

leqsSi gamoxatulia dapirispireba poetis, rogorc xalx-


is msaxuris, demokratiul koncefciasTan.

*** ar minda sityva (gv. 117)

xelnaweri: avtografi 8753 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 46 (A).

10 Senze ocnebiT] igi daSorda* B. 11 da... scocxlobs] aR-


dga tanjvisgan B. 12 scocxlobs... trfobis] cad aRimarTa ro-
gorc B. 15 sadaa] sad aris B.

leqsSi gatarebulia mistikuris, zerealuris gamoxatvis


winaSe sityvis uZlurebis romantikul-simbolisturi Tval-
sazrisi.

varskvlaviani kamara brwyinavs! (gv. 118)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 47 (A); leqsebi, 1927, gv. 158 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 206 (C); rCeuli, 1944, gv. 345 (D); rCeuli,
1954, gv. 207 (E).
TariRi: 1914 E.

4 SvaRamis] SuaRamis DE. 6 gars Semoxveuls] garSemoxveuls

335
E. 7 bavSuri] bavSvuri DE. 13 mdevebi] devebi E. 21 hkvdeba] kvde-
ba E. 22 vdgevar] vdgavar E. 26-33 da... dneba] _ BCDE.

nawarmoebSi ioli amosacnobia reminiscenciebi gr. orbe-


lianis da i. WavWavaZis poeziidan, agreTve, m. lermontovis
popularuli leqsidan „ialqani~.

tyis pirad (gv. 119)

xelnaweri: avtografebi 8704 (B); 28897-50, gv. 61 (C).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 49 (A); rCeuli, 1944, gv. 447 (D);
rCeuli, 1954, gv. 198 (E).
saTauri: _ B.
TariRi: 1912 E.

2 Tvalis mosatyvileblad] Sorsa gzas mimavali CDE. 3


mivwevi] mivweqi E. 7 tyisa] Crdili B; tyisa foTlebi] E. 9
ucxod momReral] mdinaris qari B. 11 simdidre] sasaxle B; ver-
cxli] didi CDE. 14 samagierod] samagieroT B. 17 iCadreboda]
imoseboda B. 20 vTqvi... minda] kavkasi _ Cemi B; qeba-dideba] me
amis garda CDE. 21 an] aw CDE; an... simdidre] mze _ aRtaceba B.
24 gaSlil] isev CDE; gavaTev Rames] mudam da yvelgan B. 25 da
mudam] yovelTvis B.

ra mSvenieri iyo nami... (gv. 120)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #19, 16 maisi, gv. 10


(B); leqsebi, 1914, gv. 50 (A); leqsebi, 1927, gv. 392 (C); Txzule-
bani, I, 1937, gv. 448 (D); rCeuli, 1944, gv. 479 (E); rCeuli, 1954,
gv. 142 (F).
TariRi: 1915 D; 1913 F.

3 Rvivoda] Rvioda F. 4 ubskrulze] ufskrulze CDEF. 5 Sven-


eba] mSveneba F. 10 aris] ari B; wahyva] wayva E; aferadebuls]
acimcimebuls B.

336
B-Si jer ZiriTadi teqstis meore strofia, Semdeg _ pir-
veli.

erT CanawerSi galaktioni sagangebod aRniSnavs am leqsSi


refrenis arsebobas (sg, XVIII, gv. 90).
nawarmoebSi gamoyenebulia ori poeturi saxe (nami, mze)
n. baraTaSvilis leqsidan „ar ukiJino, satrfoo~, magram maTi
azrobrivi Sinaarsi transformirebulia axali, neoromanti-
kuli cnobierebis Sesabamisad (T. doiaSvili, `gza `artis-
tuli yvavilebisken~, kr. `literaturuli Ziebani~, XXVI, gv.
484-485).
arsebobs cnoba, rom leqsis Tavdapirveli varianti saTau-
riT „nami~ eZRvneboda poetis pirvel siyvaruls _ 17 wlis
momxiblav gogonas _ maros (n. tabiZe, galaktioni, Tb., 2000,
gv 173).

yvavilebi (gv. 121)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #3, 13 ivnisi, gv. 23


(B); leqsebi, 1914, gv. 51 (A); leqsebi, 1927, gv. 393 (C); Txzule-
bani, I, 1937, gv. 445 (D); rCeuli, 1944, gv. 480 (E); rCeuli, 1954,
gv. 144 (F).
TariRi: 1915 D; 1911 F.

2 gvirgvinebs vwnavdi] vswnavdi gvirgvinebs B. 3 dadeba]


mitana CDEF. 4 wamomiqrola] wamouqrola B. 5 risTvis SeSur-
da?] ratom SeSurda? F. 7 Sekonva] Sekona ACDE. 11 gulSi] gul-
ze B. 12 arsiT] arsad F; sCanda] Canda F. 14 bunebav, trfobis]
dedilo, Sromis B. 17 gamomiglove] gamoiglove B.

simRera (gv. 122)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 47 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 52 (A); leqsebi, 1927, gv. 143
(C); Txzulebani, I, 1937, gv. 104 (D); rCeuli, 1944, gv. 333 (E)

337
da gv. 451 (F); rCeuli, 1954, gv. 168 (G); rCeuli, 1959, gv. 344
(H).
saTauri: odesRac, sadRac BFH; gavida xani CDEG.
TariRi: 1911 CDH; 1910 G.

2-5 odesRac... qnari] – CDEG. 11 Cemiv] igi CDEG. 12 bavSur]


yrmobis BFH] pirvel CDEG. 13 vnebis] vnebaT CDEG. 17 sakmaod]
ra Zlier CDEG.

„simRera~ dakavSirebulia amerikeli mwerlis henri


longfelos leqsTan „isari da simRera~.
leqsis analizi ix.: n. sixaruliZe, literaturuli para-
lelebi: galaktion tabiZe da henri longfelo. J. ,,qarT-
velologi~, 2011, #16, gv. 103-123.
n. tabiZis cnobiT, leqsi eZRvneba raisa CixlaZes (`galak-
tioni~, gv. 206). igi galaktionis ramdenime leqsis adresatia.
ix. komentari leqsisa `hamletis qnariT~ (gv. 306)

mwuxareba (gv. 123)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 53 (A); rCeuli, 1944, gv. 448 (B).
saTauri: raa axali? B.

5 gavcqerodi] gavscqerodi B. 6 siymawvilisas] gardasuli-


sas B. 8 ar vigonebdi] warmovidgendi B. 10 megobrebis] megob­
ruli B. 22 mTeli] mTelis B.

sinanuli (gv. 124)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 54 (A); leqsebi, 1927, gv. 233 (B);
rCeuli, 1944, gv. 383 (C).
saTauri: Sen Tu moeli? BC.

2 eh... eli] Sen Tu moeli C. 6-8 nurc... guli]

338
Sen nu moeli Cemgan cremlebs, ar aris cremli!
raiRa darCa saocari sanaxavidan?
Secdomebs guli gulsaklavad exla dascinis. C

10-13 mrcxvenia... dascinodes] – BC.

`sinanuli~ dakavSirebulia a. wereTlis leqsTan „gamofxiz­


leba~.

sanam Sors iyav... (gv. 125)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 55 (A); leqsebi, 1927, gv. 233 (B);
rCeuli, 1944, gv. 382 (C).

4 urwyul gulisTvis] mwyurvale guli BC. vWvretdi dao-


blebuli] grZnobda aRelvebuli BC. 8 agre... me] aRar arse-
bobs es BC. 9 agre davmarxe] arsebobs mxolod BC. 10 me eg]
Tumca BC. 11 ocnebis] idumal BC. 13 aq... qveynad] qveyniurad BC.

`sanam Sors iyav...~ win uswrebs „ucnauri trfobis~ Temaze


da­we­ril cnobil leqsebs _ „rac ufro Sors xar~ da „siSoriT
SeniT~.

qari (gv. 126)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 56 (A); leqsebi, 1927, gv. 273 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 345 (C); rCeuli, 1944, gv. 406 (D).
TariRi: 1916 C.

3 SvaRamis] SuaRamis BCD. 5 dasrialobda] dasrialebda C.


18-21 TiTqo... TavSesafari] _ C.

leqsSi mocemulia Ria paraleli qaris stiqiasa da liri-


kuli subieqtis sulier mdgomareobas Soris, romlis safuZ-
velzec SemdgomSi `qaris~ simbolo Seiqmna.

339
*** rogorc aCrdilni (gv. 127)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 47 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 58 (A); rCeuli, 1944, gv. 450 (C).
saTauri: rogorc aCrdilni BC.

4 gavcqerivarT] gavscqerivarT BC. 7 wuTi] wuTni BC. ro-


melsac] romelTac BC. 9 axalgazdaa] axalgazrdaa BC. 11 al-
baT] albad B.

nawarmoebSi gatarebulia wamebiT tkbobis _ „mSvenieri


tanjvis~ romantikuli motivi, romelic Tavs iCens galaktio-
nis sxva leqsebSic.
ix. komentari leqsisa „jvari~ (gv. 356).

ukanasknel dRes (gv. 128)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 59 (A); leqsebi, 1927, gv. 187 (B)
da gv. 322 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 242 (D); rCeuli, 1944, gv.
356 (E).
TariRi: 1916 D.

4 magram] mainc C; zecas faravda] C. 5 da Savi] mainc is C. 6


ar... sikvdili] ar sCanda igi keTili suli C; sCanda] Canda D. 7
mwuxare... suli] arc momavali, aRarc warsuli C. 8 mas swyuro-
da] me mwyuroda C. 11 Savbnel... da] aucilebel burusSi C. 13
magram momwyinda] da mwuxarebis C. 14-17 rac... ganmeordeba] _ C.

mdinaris pirze (gv. 129)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 42 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 60 (A); rCeuli, 1944, gv. 449 (C).
saTauri: zvirTebi rbian BC.

nirvana (sanskr. gaqroba) _ netareba, romelic miiRweva

340
adamianuri sazrunavisa da survilebisagan sruli gaTavisu-
flebiT.

ori pepela (gv. 130)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 61 (A); leqsebi, 1927, gv. 325 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 393 (C); rCeuli, 1944, gv. 428 (D).
saTauri: ori BCD.
TariRi: 1908 BD.

14 susti] mZlavri BCD. 38, 58 STamomavlobas – STamomavloba]


STamamavlobas _ STamamavloba A. 49 mohkvda] mokvda BCD.

momakvdavi (gv. 132)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 51 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 64 (A); leqsebi, 1927, gv. 322 (C);
rCeuli, 1944, gv. 458 (D); rCeuli, 1954, gv. 176 (E).
saTauri: sarecelTan BDE; Semdegac, mainc C.
TariRi: 1910 E.

3 modis] exla BD] axla E. 16 vloculobdi] vlocvilobdi


B. 18 ase] isev A; civs] civ E. 25 angelozi] angelosi BD. 26 rom]
ro A.
C-Si warmodgenilia leqsis bolo ori strofi.

leqsis mesame strofi exmianeba „me da Ramis~ saidumlos


motivs (a. xinTibiZe).

mogoneba (gv. 133)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 66 (A); leqsebi, 1927, gv. 227 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 297 (C); rCeuli, 1944, gv. 380 (D).
TariRi: 1916 C.

341
al. abaSeli werilSi „yviTeli foToli~ galaktionis im
leqsebs Soris, romlebic „Cveni axali poeziis margalite-
bad unda CaiTvalos~, „mogonebasac~ asaxelebs da wers: „es
leqsi ki ar aris, es mTeli poemaa, eqvs taepSi moTavsebuli.
iSviaTia ase mokled, ase Semkulad zRva grZnobis gadmoSla~
(g. `Sadrevani~, 1915, #5).

demoni (gv. 134)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #13, 28 marti, gv. 2


(B); leqsebi, 1914, gv. 67 (A); leqsebi, 1927, gv. 304 (C); Txzule-
bani, I, 1937, gv. 382 (D); rCeuli, 1944, gv. 417 (E).
saTauri: demonis simReridan C; _DE.
TariRi: 1914 D.

2 gaSlil] turfa B. 9 dahRvara] daRvara BD. 13 davqrodi]


davhqrodi CDE. 24 ganicados] gamoscados B.

striqoni „magram serafims bedkrulisTvis esec SeSurda~


gadaZaxilia e. pos „anabel lis~ frazasTan: „zeciur frTian
angelozebs SeSurdaT Cveni~ (i. kenWoSvili).

wami Semoqmedebisa (gv. 135)

nabeWdi: J. „ganaTleba~, 1912, #9, noemberi, gv. 699 (B); le-


qsebi, 1914, gv. 68 (A); leqsebi, 1927, gv. 123 (C); Txzulebani, I,
1937, gv. 178 (D); rCeuli, 1944, gv. 322 (E); rCeuli, 1954, gv. 237 (F).
saTauri: Semoqmedeba BCDEF.
TariRi: 1909 CD; 1910 F.

2 mizidavs] maTrTolebs B. 6 gaCumdeba] garinddeba B. 8


TrTol­vad] RmerTad B. 14 Cemi] kacTa B. 20 ltolva] hangi B;
dagubuli] dagubebuli CD. 22 Cems] Cem F. 23 vismes] visme F; Cems]
Cem EF. 28 mis] TviT B; Cems] Cem F; erTxel... mZlevs] dauZlevels B.

342
30-33 da... RmerTi] o, uZlevelo dido wamo Semoqmedebis, exla
yvelafers... yvelafers vqmni axali RmerTi CDEF.

ix. komentari leqsisa `velni hyvavian~ (gv. 311).


leqsSi realizebulia Semoqmedisa da Semoqmedebis roman-
tikuli koncefcia, romelic axlos dgas „axali poeziis~
TvalsazrisTan.

wuTi (gv. 136)

nabeWdi: g. „ganTiadi“ 1913, #1, 1 agvisto (B); leqsebi, 1914,


gv. 70 (A); leqsebi, 1927, gv. 377 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 440
(D).
TariRi: 1910 D.

2 frTasubuqi] frTa msubuqi B.

„wuTi~ pirvelad daibeWda lirikul ciklSi „wuTi grZno-


baTa~ (g. „ganTiadi~, 1913, #1), romelSic gaerTianebuli iyo
Svidi leqsi: „wuTi~, „vwyevli siyvaruls~, „sad?~, „***male fer-
gadaSlili~, „Soreuls~, „Aurora~ da „martoni varT~.

vwyevli siyvaruls! (gv. 137)

nabeWdi: g. „ganTiadi“, 1913, #1, 1 agvisto (B); leqsebi, 1914,


gv. 71 (A); leqsebi, 1927, gv. 235 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 310
(D); rCeuli, 1944, gv. 385 (E).
saTauri: 10 wlis winad CDE.
TariRi: 1919 D.

2 oh... sicocxles] rom yofiliyav aTi wlis winad CDE. 3


movlenodi] momvlenodi CDE. 4 is] me CDE; dagsaxavda] dag-
saxavdi CDE. 7 tkbil] Sens CDE. 8 ise... Rames] es iyo maSin...
exla ki vwyevli CDE. 9 exla ki] da vwyevli CDE. 10-15 man...
guls]

343
sadRaa exla sanTeli igi,
RamiT rom enTo ocnebas nazi?
is Camqralia da Ramis sivrces
Savi zolebis STenia xazi.
ra damaviwyebs im mware dReebs,
ugono gancdebs da fiqrebs faruls. CDE
16 dagagvianda] aw gvian aris CD.

ix. komentari leqsisa „wuTi~ (gv. 343).

sad? (gv. 138)

nabeWdi: g. „ganTiadi“, 1913, #1, 1 agvisto (B); leqsebi, 1914,


gv. 72 (A); leqsebi, 1927, gv. 192 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 249
(D); rCeuli, 1944, gv. 361 (E); rCeuli, 1954, gv. 187 (F); rCeuli,
1959, gv 17 (G).
saTauri: sad vpoeb Svebas? F.
TariRi: 1914 DFG.

2, 18 mivyevar] mivyavar DEFG. 3, 19 vpoeb] vpoveb DEFG. 11 xate-


baT] xatebad DEFG. 12 vscemdi] vcemdi F. 15 swuxs] wuxs F.

ix. komentari leqsisa „wuTi~ (gv. 343).


`galaktioni kiTxulobs: `ras momcems iseTs me saqarTve-
lo, /anda ras miscems mas Cemi qnari?~ am striqonebSi ili-
as `mgzavris werilebis~ cnobili monologis xma gamoismis,
magram igi uryevi nebisa da rwmenis `Tergdaleuls~ ki ar
ekuTvnis, aramed axali cnobierebis mqone pirovnebas, romel-
ic sul sxva faseulobebzea orientirebuli~ (T. doiaSvili,
`gza `artistuli yvavilebisken~, kr. `literaturuli Ziebani~,
XXV, gv. 327).

*** male fergadaSlili (gv. 139)

nabeWdi: g. „ganTiadi“ 1913, #1, 1 agvisto (B); leqsebi, 1914,


gv. 73 (A); leqsebi, 1927, gv. 106 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 152

344
(D); rCeuli, 1944, gv. 316 (E); rCeuli, 1954, gv. 238 (F); rCeuli,
1959, gv. 341 (G).
saTauri: Cemi xma F.
TariRi: 1910 CDFG.

6 mwvervali] mwervali B.

ix. komentari leqsisa „wuTi~ (gv. 343).

Soreuls (gv. 140)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 51 (B).


nabeWdi: g. „ganTiadi~, 1913, #1, 1 agvisto (C); leqsebi, 1914,
gv. 74 (A); leqsebi, 1927, gv. 142 (D); Txzulebani, I, 1937, gv. 82
(E); rCeuli, 1944, gv. 449 (F).
saTauri: _ DE; xalxi ireva, xalxi fusfusebs BF.
TariRi: 1909 DE.

4 ise wevs] miiwevs DE. 5 rogorc] TeTri DE. 13 vuTxra] uTx-


ra BF.

ix. komentari leqsisa „wuTi~ (gv. 343).

AURORA (gv. 141)

nabeWdi: g. „ganTiadi~, 1913, #1, 1 agvisto (B); leqsebi, 1914,


gv. 75 (A); leqsebi, 1927, gv. 378 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 439
(D); rCeuli, 1944, gv. 477 (E); rCeuli, 1954, gv. 158 (F).
saTauri: avrora CD; _ E; amovdivar F.
TariRi: 1915 D; 1910 F.

5 mgloviare] moelvare F. 9 uRvTod] uRvToT B. 12 mwverva-


lo] mwervalo B.

ix. komentari leqsisa „wuTi~ (gv. 343).


Aurora (laT.) – ganTiadis qalRmerTi romaul miTologiaSi.

345
martoni varT (gv. 142)

xelnaweri: avtografi 8749 (B).


nabeWdi: g. „kolxida“, 1911, #107, 9 agvisto (C); g. „ganTia-
di“, 1913, #1, 1 agvisto (D); leqsebi, 1914, gv. 76 (A); leqsebi,
1927, gv. 206 (E); Txzulebani, I, 1937, gv. 266 (F); rCeuli, 1944,
gv. 373 (G).
saTauri: monazon qals B; _ CEFG.
miZRvna: r.s.* B; (...s) D.

EFG-Si leqsis dasawyisi gansxvavebuli TanamimdevrobiT


aris warmodgenili: jer mesame da meoTxe striqonebia, Semdeg
– pirveli da meore.

2 oh] o EFG; tkbilad] tkbilaT C; Rames] yvavils BC;


fermixdils] fermixTils C. 3 Cems] Cem C. 4 gamoisma] gasis-
inda BC; daakvda] akvdeba EFG. 5-6 da... amazrzeni] _ EFG. 5
Cems] Cem EG. 6 Cumad] CumaT C; mivlis] gvivlis C. 7 mTeli]
mTelis B; guliT] suliT BC; samudamod] samudamoT C. 8
SemiZlia... Seni] risTvis movkvde... risTvis, risTvis? mipa-
suxe, amixseni... C. 9 mTeli suliT] mTelis guliT B] suliT,
guliT EFG; samudamod] samudamoT CD. 9 striqonis Semdeg
B-Si ikiTxeba:

uTxar mzis sxivs, nuRar brwyinavs, gulSiv Cahklas norCi Suqi...


uTxar niavs, nu dafrinavs mTa da velad frTamsubuqi...
uTxar yvavils, rom pepelas nu ikarebs, guls nu uxsnis
da pepelac im gulidan neqtars nuRar amoswuwnis.
uTxar niavs, ra aris, rom TamaSoba aq ar iyos?
maSin miTxar mec, Sens mtrfobels, gulSiv Cagkla, dagiviwyo...
SemiZlia dagiviwyo? mipasuxe, amixseni,
mTelis suliT me Seni var... samudamoT Seni, Seni!

ix. komentari leqsisa „wuTi~ (gv. 343).

elegia (gv. 143)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 77 (A); leqsebi, 1927, gv. 274 (B);

346
Txzulebani, I, 1937, gv. 347 (C); rCeuli, 1944, gv. 401 (D); rCeuli,
1959, gv. 18 (E).
TariRi: 1914 CE.

am nawarmoebis mimarTebaze n. baraTaSvilis leqsTan


„sulo boroto~ pirvelad miuTiTa v. yifianma (J. `cxovreba
da mecniereba~, 1914, #1).

Wkneba (gv. 145)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 79 (A); leqsebi, 1927, gv. 259 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 328 (C); rCeuli, 1944, gv. 393 (D); rCeuli,
1959, gv. 404 (E).
saTauri: foTlebi BCDE.
TariRi: 1915 CE.

5 suli mikvnesis] mzes suli uwuxs BCDE; mtkiva] stkiva


BCDE. 6 oh... guli] noembris qarma BCDE. 7 mimoifara] ga-
daiara BCDE. 8 scviva Cems] wydeba im BCDE. 10-17 ra... mtkiva]
_BCDE.

gaxsovs? (gv. 146)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 49 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 80 (A); rCeuli, 1944, gv. 452 (C).

8 vekvrodiT... vnebiT] gviyvarda Cven erTmaneTi BC. 14 wav-


ida] warvida BC. 19 pirze] pirad BC. 20 naRveli... saxeze] igiv
Ramea, igiv naTeli BC.

Semodgomis dRe (gv. 147)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 81 (A); leqsebi, 1927, gv. 257 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 325 (C); rCeuli, 1944, gv. 395 (D); rCeuli,
1954, gv. 194 (E).
TariRi: 1914 C; 1912 E.

347
8 udrood] udrovoT C. 20 Sveba] vneba CDE. 22 wavida, gah-
qra] magram is gaqra E.

„Semodgomis dRes~, romelic 10-ian wlebSi versifikaciul


siaxles warmoadgenda (a. xinTibiZe), revaz TvaraZem „saim-
droo Sedevri~ uwoda.
nawarmoebi SinaarsiTac da formiTac exmianeba henri long-
felos leqss `wvimiani dRe~ (ix. komentari leqsisa `simRera~
gv. 338).

*** im netar Rames (gv. 148)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 83.

sizmari (gv. 149)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 49 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 84 (A); rCeuli, 1944, gv. 448 (C).
saTauri: SuaRamisas BC.

3 viRaca... mevedreba] raRac ucnobi mesmis vedreba BC.


4 TvalTagan... da] TvalTgan Cvenebas cremlebi BC. 9 da
dakarguli] ubedureba BC. 10-13 vina... avqviTindebi] _ BC. 14
dahberavs] daberavs BC. 16 JiniT] Suqi BC; Cems sarecelze]
kedlebs, sarkeebs BC. 17 da... kvdeba] gaTenda. sulSi ki ar
Tendeba BC.

bindis stumari (gv. 150)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 85 (A); leqsebi, 1927, gv. 307 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 388 (C); rCeuli, 1944, gv. 423 (D).
TariRi: 1915 C.

4 movsTqvam] mosTqvam BCD; vgodeb] godeb BCD.

348
laura (gv. 151)

xelnaweri: 28897-50, gv. 49 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 86 (A); rCeuli, 1944, gv. 447 (C).
saTauri: Jamsa sevdisas BC.
qvesaTauri: _ BC.

6 sxiviT] ase BC. 7 siymawvilidan] viTar saTuTad BC; vz-


rdidi gulSi] BC. 8 tkbil] als BC. 9 da ros] im dros BC;
naz] ros BC. 11 misi... samSobloSi] STagoneba msgavsi Cvens
droSi BC. 13 ase umiznod] adamiani BC; davlev] dalevs BC. 14
ase... saqarTveloSi] ise mohkvdeba usayvarles Tvis samSoblo-
Si BC. 15 damigebs me] daugebs mas BC. 16 vixilav] ixilavs BC.

erT CanawerSi galaktioni sagangebod aRniSnavs sonetis


formis arsebobas pirvel wignSi (sg, XVIII, gv. 90).
franCesko petrarka (1304-1374) _ renesansis xanis italieli
lirikosi, avtori „simRerebis wignisa~. leqsi STagonebulia
petrarkas sonetebiT laurasadmi, romelic qalis ideals ga-
nasaxierebs.

beds iqiT! (gv. 152)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 87 (A); leqsebi, 1927, gv. 193 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 250 (C); rCeuli, 1944, gv. 364 (D); rCeuli,
1954, gv. 195 (E); rCeuli, 1959, gv. 401 (F).
TariRi: 1915 CF; 1914 E.

6 mohkvda... mohkvda] mokvda... mokvda EF. 7 exla] axla EF. 18 am


sevdian] wrfel uaxles E. 19 wyalTa liklikiT] mTaTa bilik-
iT E. 20 daRlil] axal E.

*** oh, nu ifiqreb (gv. 153)

xelnaweri: avtografi 1247 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 88 (A);
leqsebi, 1927, gv. 372 (C);

349
Txzulebani, I, 1937, gv. 434 (D); rCeuli, 1944, gv. 473 (E); rCeu-
li, 1954, gv. 149 (F).
saTauri: vibrZoleb B; me am yvavilebs CDE; me am yvavilebs
vatareb F.
TariRi: 1916 D; 1912 F.

1-4 oh... xeluxlebeli] _ B. 1 oh] o CDEF. 3 sevdian] eklian


CDEF. 4 bevri... maqvs] guls bevri ram aqvs CDEF. 7 sinamdvi-
lis] sisastikis BCDEF. 8 Zala] xeli BCDEF. 11 yvavis] hyvavis
BCDEF; da sadac] mziani BCDEF. 12 veRarc... samare] sadac ar
aris suli mwuxare BCDEF. 13 win... bedi] win, melis bedi CDE.
15 kidev... maqvs] guls bevri ram aqvs BCDEF. 16 da... damrCa]
suls kidev darCa BCDEF.

erTma wuTma (gv. 154)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 89 (A); leqsebi, 1927, gv. 308 (B);
rCeuli, 1944, gv. 420 (C).

7 bednierebas] iseTi rasac BC. 8 gamogiqrolebT tkbili] es


aris mxolod Tqveni BC. 9 dagwvavT, dagaTrobT] da Cafiqreba
BC. 21 samaradisod] uceb sruliad BC.

*** guli swuxs da swuxs (gv. 155)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 46 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 90 (A); rCeuli, 1944, gv. 453 (C).
saTauri: gadauReblad BC.

1 guli... swuxs] gadauReblad BC. 4 gveliviT] gvelebriv BC.


6 xmaCawyvetilaT] xmaCawyvetilad BC. 7 Cemis yrmobis] isev igi
BC. 12 da... vesizmrebodi] Senc yvavilebSi mesizmrebodi BC. 14
mzis] im BC.

daxuWuli Tvalebi (gv. 156)

xelnaweri: avtografi 8771 (B);

350
nabeWdi: kr. „grdemli“, 1912, II, gv. 87 (C); leqsebi, 1914, gv.
91 (A); leqsebi, 1927, gv. 319 (D); Txzulebani, I, 1937, gv. 387 (E);
rCeuli, 1944, gv. 426 (F); rCeuli, 1959, gv. 411 (G).
TariRi: 1915 EG.

*** me vukvirdebi am uZiro zRvas (gv. 157)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 92 (A); leqsebi, 1927, gv. 360 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 424 (C); rCeuli, 1944, gv. 465 (D); oqro
aWaris laJvardSi, 1944, gv. 108 (E).
saTauri: me vukvirdebi am uZiro zRvas BCDE.
epigrafi:
zogjer zRvisken mivixedni, warvsdgomodi ama gorsa,
zRvasa Sigan cota rame davinaxe, Tuca Sorsa.
SoTa rusTaveli E.
TariRi: 1915 C.

3 damwvel kaeSans] kaeSans damwvels BCDE. 4 netarebis]


sixa­rulis BCDE. 5 mxolod rodesac] vici mxolod rom BCDE.
6 bedis] mZafri BCDE. 8 da... sxeulSi] CemSi Zlieri BCDE.
10 nakadulT] mdinareT BCDE. 11 da... win] mieqaneba BCDE. 15
kidev... icis] erTs gaifiqrebs BCDE.

axali weli (gv. 158)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 46 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 93 (A); rCeuli, 1944, gv. 460 (C);
rCeuli, 1954, gv. 195 (D).
epigrafi: _ BCD.
TariRi: 1912 D.

10 gaSordeba] ganSordeba BCD. 15 masSi] maSi A. 16 erT]


dids BCD. 18 farTe] farTo BCD.

epigrafad gamoyenebulia striqonebi a. s. puSkinis (1799-


1837) Txzulebisa `scena faustidan~.
leqsi dakavSirebulia a. wereTlis amave saxelwodebis
nawarmoebTan.

351
*** martoobis Jams (gv. 159)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 95 (A); leqsebi, 1927, gv. 178 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 230 (C); rCeuli, 1944, gv. 358 (D).
saTauri: idumali meore saxe BCD.
TariRi: 1914 C.

1 martoobis... gandegilobis] SuaRamisas, martoobis saSi-


nel Jamad BCD. 3 wrfeli JiniT] mRelvarebiT BCD; pirispir]
pirdapir BCD. 4 igi... mocaxcaxe] mSvidi sicocxle _ ra amaod
me ganvizraxe BCD. 5 ganvlilTa dReT] dReT warsulTa BCD.
7-9 Cems... icis] _ BCD.

*** myudro napirze (gv. 160)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 96 (A); leqsebi, 1927, gv. 122 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 177 (C); rCeuli, 1954, gv. 229 (D).
saTauri: raa es grZnoba? BCD.
TariRi: 1909 BCD.

4 yrma heniosi] da heniosi BC] da geniosi D. 6 risTvisa] ra-


toma D. 15 magram... isev] da yrma amayad D. 16 grZnobas] grZnobebs
BCD; hqmnis] qmnis D.

*** me davibade ganTiadisas (gv. 161)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 97 (A); leqsebi, 1927, gv. 394 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 446 (C); rCeuli, 1944, gv. 479 (D); rCeu-
li, 1954, gv. 142 (E); rCeuli, 1959, gv. 24 (F).
saTauri: me davibade ganTiadisas BCDEF.
TariRi: 1915 CEF.

8 davemxve] davemxe F. 10 CemSi] CvenSi F. 15 Cems] Cem E.

arsebobs cnoba, rom galaktionma es leqsi axalgazrda


poetis – quCu qavTaraZis (demonis) dakrZalvaze waikiTxa.

352
Tvalebi (gv. 162)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 46 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 98 (A); rCeuli, 1944, gv. 453 (C);
rCeuli, 1954, gv. 169 (D).
saTauri: Sens cisfer Tvalebs BCD.
TariRi: 1914 D.

5 kamaTSi] kamkamSi* B. 16 itanjvis] itanjis BC.

`Tvalebi~ dakavSirebulia leqsTan „***ar minda sityva~ (ix.


komentari, gv. 335)

bedniereba (gv. 163)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 99.

fantazia (gv. 164)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 100 (A); leqsebi, 1927, gv. 368 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 414 (C); rCeuli, 1944, gv. 471 (D); rCeuli,
1954, gv. 193 (E); rCeuli, 1959, gv. 23 (F).
saTauri: ocneba borkilebSi BCF; _ D; rom momca frTebi... E.
TariRi: 1915 CF; 1910 E.

3 gadavcdebodi] gadavscdebodi E. 7 Sevebmebodi] Seveb-


mevodi BC. 9 umizno] saSinel BCDEF; vnebis] mSvidi BCDEF. 11
sadac Zils] sad dumils BCDEF; niavis] zefiris BCDEF. 14
tirifTa] muxebis BCDEF.

`fantazias~ ukavSirdeba galaktionis 1915 wels gamo-


qveynebuli amave saTauris nawarmoebi (J. „Teatri da cxovre-
ba“, №9, gv. 6).

353
*** arasdros ise ar menatreba (gv. 165)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 101 (A); leqsebi, 1927, gv. 366 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 415 (C); rCeuli, 1944, gv. 467 (D); rCeuli,
1954, gv. 161 (E).
saTauri: arasdros ise ar menatreba Tavisufleba BCD;
arasdros ise ar menatreba E.
TariRi: 1914 C; 1910 E.

*** sTvlems tyis napiri (gv. 166)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 45 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 102 (A); leqsebi, 1927, gv. 166 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 216 (D); rCeuli, 1944, gv. 348 (E) da gv.
454 (F); rCeuli, 1954, gv. 192 (G); rCeuli, 1959, gv. 521 (H).
saTauri: sTvlems tyis napiri BF; dasZinebia alersian baRs
CDEGH.
TariRi: 1917 DH; 1913 G.

1 sTvlems] Tvlems DGH; TavCaqindruli] gadavercxlili


BF. 5, 6 SvaRame] Sua-ca BF] SuaRame CGH. 8 gulSi] gulSic CDE;
bnela da] sakvdavad BF] iseve CDEGH.

ori zari (gv. 167)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 103 (A); leqsebi, 1927, gv. 318 (B);
rCeuli, 1944, gv. 424 (C); rCeuli, 1954, gv. 187 (D).
TariRi: 1911 D.

20 Seerevoda] Seereoda D. 22 sicaliered] sicarieled D.


27 miuwdomeli] miuwvdomeli D.

al. abaSelma „ori zari~ gamoyo, rogorc erT-erTi saukeTe-


so leqsi, dawerili „SesaniSnavis ZlierebiT~ (g. `Sadrevani~,
1915, #5).

354
gemze (gv. 169)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 105 (A); leqsebi, 1927, gv. 410
(B); Txzulebani, I, 1937, gv. 456 (C); rCeuli, 1944, gv. 487 (D);
„oqro aWaris laJvardSi~, 1944, gv. 114 (E); rCeuli, 1954, gv.
192 (F).
epigrafi: zRva-zRva curviT wamouve. SoTa rusTaveli E.
TariRi: 1917 C; 1913 F.

2 cis] mTis E. 3 usazRvrod] usazRvroT E. 4, 20 lurj


okeanes] lurji Savi zRvis E. okeanes] okeanis F. 6 mosCans]
moCans F. 7 viT] Sors E. 10 gems ki] im gems E. 11 dauSvebs Zirs]
F. 12 ra aris] ar aris E. 13 ra... daRla?] ar aris Zrwola,
ar aris daRla E. 14-17 igi... qceva] _ CE. 21 gems exleba] F.

r. TvaraZes SeniSnuli aqvs am nawarmoebis siaxlove m.


ler­montovis leqsTan „ialqani~ (`legenda galaktionis cxov­
rebisa~, gv. 101).

poeti (gv. 170)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 45 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 106 (A); rCeuli, 1944, gv. 454 (C);
rCeuli, 1954, gv. 235 (D).
saTauri: zRvis pirad mdgari BCD.
TariRi: 1914 D.

8 zRvisa qafi] BCD. 17 Rrma... Zili] dasZras, gafantos


yoveli Crdili BCD. 18 magram naz] mgznebare D.

nawarmoebSi damuSavebuli poetisa da brbos Tema axlos


dgas m. lermontovis tradiciasTan, mis leqsTan „winaswarme-
tyveli~.

355
*** daRlil wamwamT qveS (gv. 171)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 107 (A); leqsebi, 1927, gv. 336 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 371 (C); rCeuli, 1944, gv. 432 (D); rCeuli,
1959, gv. 408 (E).
saTauri: daRlil wamwamT qveS BCDE.
TariRi: 1915 CE.

*** xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi (gv. 172)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 108 (A); leqsebi, 1927, gv. 381 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 429 (C); rCeuli, 1944, gv. 478 (D); rCeuli,
1954, gv. 148 (E).
saTauri: xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi BCD; nugeSs E.
TariRi: 1915 C; 1912 E.

1, 9 mSfoTar] mSfoTvar E. 6 roca] sadac BCDE. 8 ayveba]


ahyveba BCDE.

leqsi galaktions im drois qarTuli poeziisaTvis Tema­


tur siaxled miaCnda (sg, XVIII, gv. 89).

jvari (gv. 173)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 109 (A); leqsebi, 1927, gv. 409 (B);
rCeuli, 1944, gv. 485 (C); rCeuli, 1954, gv. 193 (D).
saTauri: _ C; mezRvaurs D.
TariRi: 1913 D.

2 mSfoTare] mSfoTvare D. 11 Sveneba] mSveneba D.

„tanjviT tkbobis~ Tema originalurad aris damuSavebuli


leqsSi `jvari~, sadac mocemulia centraluri saxis orma-
gi gaazreba. jvari, rogorc simbolo jvarcmisa (tanjva) da,
amave dros, rogorc simbolo rwmenisa, aRdgomisa zustad
Seesabameba poetis ambivalentur grZnobas. sapirispiro ganc-

356
daTa SeTavseba oqsimoronis saxes iRebs _ ibadeba `mSvenieri
tanjva~ (T. doiaSvili, `gza `artistuli yvavilebisken~, kr.
`literaturuli Ziebani~, XXV, gv. 326).

romansi (gv. 174)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 45 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 110 (A); rCeuli, 1944, gv. 460 (C).
qvesaTauri: _ BC.

4 yvavils mkerds] yvavilsa BC; bans] hbans BC. 5 krebs] hkrebs


B] hkrefs C. 7 ori] orni BC.

`romansi~ fragmentia galaktionis adreuli poemidan


„mwyemsi~ (ix. amave tomSi, gv. 276).

usiyvarulod (gv. 175)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 111 (A); leqsebi, 1927, gv. 205 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 263 (C); rCeuli, 1944, gv. 370 (D); rCeuli,
1954, gv. 186 (E); rCeuli, 1959, gv. 361 (F).
TariRi: 1914 CEF.

4 dahqris] daqris C.

am leqsis interteqsturi mimarTebis Sesaxeb gr. orbelia­


nis `sadRegrZelosTan~ ix. l. bregaZis werili: „siyvaruli
da ukvdaveba~ (J. `afra~, 2014, #20, gv. 139-149).

horizontidan zenitamde (gv. 177)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 113 (A); leqsebi, 1927, gv. 203 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 261 (C); rCeuli, 1944, gv. 369 (D).
TariRi: 1918 C.

27 mwervalebs] mwvervalebs CD.

357
oh, rogor msurda! (gv. 179)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 115.

*** mTvare mTis xrioks amoefara (gv. 180)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 116 (A); leqsebi, 1927, gv. 167 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 217 (C); rCeuli, 1944, gv. 351 (D).
saTauri: mTvare mTas amoefara BCD.
TariRi: 1915 C.

4 trfobaTa] msubuqi BCD. 5 mosCans] moCans C.

saxe „rogorc sizmarSi ucxo sizmari~, SesaZloa, ukavSir-


debodes e. pos leqss „A Dream Within a Dream~ („sizmari sizmar-
Si~).

*** is CamomSorda, rogorc sizmari (gv. 181)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 50 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 117 (A); leqsebi, 1927, gv. 260 (C);
rCeuli, 1944, gv. 396 (D) da gv. 455 (E).
saTauri: is CamomSorda, rogorc sizmari BE; maSin cas
ufro sxva feri hqonda CD.

4 daRlili] gamtydari BE. 6 sxvagvaris] sxvagvari BE; veli]


guli* B. 7 mohxveoda] moxveoda CD. 8 naz gazafxulis] gazaf-
xulisa CD. 11 oh] o CD. 12 veRar... warsulis] o, ra saSinlad
ikivlebs CD. 13-16 maSin... moveli] _ CD.

musika (gv. 182)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 118 (A); leqsebi, 1927, gv. 110 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 159 (C); rCeuli, 1944, gv. 318 (D); „oqro
aWaris laJvardSi~, 1944, gv. 105 (E); rCeuli, 1954, gv. 210 (F).

358
saTauri: musika _ uecari BCF; zRvis simfonia E.
epigrafi: zRvasa Seve, momegeba... viTa Relva. SoTa rusTave-
liAE.
TariRi: 1909 BCDF.

2-3 guSin... sarkmlidan] _BCDEF. 4 wkriala] axali BCDEF. 9


da scuravden] dascuravden E; scuravden] scuravdnen C] cura-
vdnen F. 13 mocurave] mocuraven BCD] mocuravdnen F] moscura-
vdnen E. 16 tbaTa] zRvaTa E; bskerze] fskerze CEF; 18, 21 tbis]
zRvis E; vercxlis] oqros E. 24 exla] axla F. 25 sTavazobs]
Tavazobs E.

leqss galaktioni Tematur siaxled miiCnevda (sg, XVIII, gv.


89). nawarmoebSi, savaraudod, gadmocemulia rixard vagneris
musikiT aRZruli STabeWdileba.

Cveneba (gv. 184)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 50 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 120 (A); rCeuli, 1944, gv. 455 (C).
saTauri: sityva da locva BC.

13 magram mainc] vcdidi, vdumdi BD; 16 Tu... gahfanta] sad


Caixvia BC.

a. xinTibiZe `Cvenebas~ ukavSirebs n. baraTaSvilis leqss


„vhpove taZari~.

*** sizmarSi vnaxe (gv. 185)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 121 (A); leqsebi, 1927, gv. 396 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 444 (C); rCeuli, 1944, gv. 480 (D).
saTauri: yvavilebi _ wuTebi BCD.
TariRi: 1915 C.

359
2 wiTels] TeTr-TeTr BCD; TeTr-TeTr] wiTel BCD. 5 sasa-
flaoze] im adgilebze BCD. 8 ver... verc] aRar iyo arc BCD. 13
davimaxsovre] davimaxsovne AB.

rogorc sizmari (gv. 186)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 122 (A); rCeuli, 1944, gv. 456 (B);
rCeuli, 1959, gv. 405 (C).
saTauri: Semodgomaa B; _ C.
2 movdiodi] mivdiodi BC. 15 mware... qviTinebs] ganadgurebis
qanaobs BC. 16 kvnesad] kvnesiT A.

*** me cis varskvlavs ar Sevnatri (gv. 187)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 58 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 123 (A); leqsebi, 1927, gv. 375 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 438 (D); leqsebi, 1937, gv. 11 (E); „oqro
aWaris laJvardSi“, 1944, gv. 116 (F); rCeuli, 1944, gv. 446 (G);
leqsebi, 1953, gv. 134 (H); rCeuli, 1954, gv. 157 (I).
saTauri: miyvars marto qariSxali BCDEGHI; miyvars qa-
riSxali F.
epigrafi: ...gamove zRvisa pirsa. SoTa rusTaveli F.
TariRi: 1912 DE; 1910 I.

1 me] aw B; cis] im F. 2 mowyenia] moswyenia BCDEFGHI. 4 at-


kivdeba] astkivdeba EHI. 5 zRvis] nel BGI; naprals] napirs F.
6 mas... aRara] Tu mSvidia, ar aqvs guli da aRar CDEFH. 8 zRvi­
dan zRvamde] mTidan mTamde CDEFGHI. 9 misi] imis HI; grZnobis]
grZnobaT BGI] grZnobiT CDEFH. 10 scocxlobs] cocxlobs EHI.

nawarmoebi exmianeba n. baraTaSvilis leqss „ar ukiJino


satrfoo~, oRond `ganTiadis morbedi~ varskvlavi Secvlil-
ia damarcxebuli, Zleuli varskvlavis xatiT, e.i. iq, sadac
baraTaSvili sicocxles da sixaruls xedavs, galaktioni
sikvdilis aCrdils aRmoaCens (T. doiaSvili, `gza `artistu-
li yvavilebisken~, kr. `literaturuli Ziebani~, XXVI, gv. 484).

360
kvnesa (gv. 188)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 52 (B).


nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba“, 1910, #38, 26 seqtemberi,
gv. 2 (C); leqsebi, 1914, gv. 124 (A); rCeuli, 1944, gv. 456 (D);
rCeuli, 1954, gv. 208 (E).
saTauri: _ BD; kolxidaSi C; cas ar esmis E.
TariRi: 1914 E.

2 mwervalebs] koconebs C; mwervalebs] mwvervalebs CDE;


ugznebs] uRgznebs C. 4 Sestiris... Sevalalebs] _ BDE; 4 Se-
stiris da] Secastiris C. 5 mTis... anTebs] cis mnaTobi cis
mkerds anTebs C; mwervalebs] mwvervalebs DE; xom mze] sxivi
BDE. 6 da... kalTebs] mTebis wiaRT, mTebis kalTebs C. 8-10
hangi... rako] _ BDE. 14 mkerds] cecxls BDE. 16 daelvarebs,
daqaTqaTebs] grZneul sxivad dahqaTqaTebs C.

`kvnesa~ siaxloves amJRavnebs alfred tenisonis (1809-1892)


leqsTan `arwivi~.

*** horizonti odnav Relavs (gv. 189)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 125 (A); leqsebi, 1927, gv. 259 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 329 (C); rCeuli, 1944, gv. 393 (D).
saTauri: horizonti odnav Relavs BCD.
TariRi: 1916 C.

2, 10 scvivian] ecleba BCD. 4 yinvis] Sori BCD. 5 sdgas]


dgas BCD. 6 fiqrTa nislSi] nislTa fiqrSi BCD. 7 dagiviwye,
kvlav] dagiviwyeb, Sen BCD; Zveli] imav BCD. 8 imav] Zveli BCD;
imav] Zveliv BCD; imave TavdaviwyebiT] da Zvelive TavdadebiT
BCD.

arvin aris (gv. 190)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 126.

361
tyem wamiyvana (gv. 191)

nabeWdi: g. „mercxali~, 1913, #87, 13 noemberi (B); leqsebi,


1914, gv. 127 (A); leqsebi, 1927, gv. 287 (C); Txzulebani, I, 1937, gv.
363 (D); rCeuli, 1944, gv. 407 (E); rCeuli, 1954, gv. 212 (F).
TariRi: 1916 D; 1912 F.

4 daubera] damibera B. 8 dawvda] daswvda BF. 9 ganaxveb]


gaCveneb B. 10 cremlebaT] cremlebad BF. 18 mecemoden] mece-
modnen F; mTel] mkrTal B. 19 hangi] Cangi B. 27 idumali] siCumis
mZle B.

ganTiadze (gv. 193)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 129.

saRamo (gv. 194)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 130 (A); leqsebi, 1927, gv. 332 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 397 (C); rCeuli, 1944, gv. 433 (D); rCeuli,
1954, gv. 210 (E).
saTauri: saRamo tbis pirad E.
TariRi: 1915 C; 1911 E.

2 tbis] tyis BC. 3 niavi] zefiri BCDE. 5 swydeba] wydeba BC.


6 mwuxare] bindisa E; werweta] werweti BC. 11 icno +
danamul balaxebs mZinare tyis pirad
msubuqi niavi aTrTolebs xSir-xSirad BCDE.

12-13 cremlebiT... mgmobeli] – BCDE.

*** yvela dasrulda (gv. 195)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 131 (A); leqsebi, 1927, gv. 360 (B);

362
Txzulebani, I, 1937, gv. 425 (C); rCeuli, 1944, gv. 464 (D); „oqro
aWaris laJvardSi“, 1944, gv. 109 (E); rCeuli, 1954, gv. 157 (F).
saTauri: viT grigalis Semdeg tye-veli BCD; grigalis Sem-
deg tye-veli E; kvlav talRebs elis F.
epigrafi: zRva gaviareT... gavediT. SoTa rusTaveli E.
TariRi: 1912 C; 1914 F.

2 sicalieriT] ganadgurebiT BCDEF; aris eg] iyo es E. 3 mis-


curavs] curavda E. 5 fexTqveS] fexqveS BCDEF; fexTqveS migdia]
me fexqveS megdo E. 6 ocneba] imedi BCDEF; mainc] exla E; scocx-
lobs] cocxlobs F. 7 kvlav... elis] talRebs eloda E. 8 imave]
amave E.

...da gafiTrda (gv. 196)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 132.

qalis landi (gv. 197)

xelnaweri: avtografebi 3351 (B); 7278 (C).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 133 (A); leqsebi, 1927, gv. 230 (D);
Txzulebani, I, 1937, gv. 302 (E); rCeuli, 1944, gv. 381 (F); rCeuli,
1954, gv. 177 (G).
saTauri: _ BC; landi _ araqveyniuri DEFG.
TariRi: 1909 C; 1916 E; 1911 G.

7 mwvervalebs] mwervalebs BCD. 9 maSin... sCandi] im dros


videg da vfiqrobdi fiqrebs B] im dros videg da vfiqrobdi,
cecxls gulSi ver Caviqrobdi C; sCandi] Candi G. 10 rom] o
DEFG. saocraT] saocrad EFG. 13 gamWvirvaled] gamWirvaled
E. 14 miuwdomlad] miuwvdomlad FG. 17 rom] me E. 21 hqreba]
qreba G. 22 vdgevar] vdgavar G.
BC avtografebSi „qalis landis~ mxolod 2-8 striqonebia
warmodgenili, Semdeg ki teqsti ase grZeldeba:

363
im dros videg da vfiqrobdi fiqrebs,
Tu uZiro okeane, Tvaluwvdeni sivrce zRvaTa
moelvare ganTiadma aaTeTra, gaanaTa,
Tu wveTebSi iSleboda mofarfate naperwkali,
Tu mzis Rimils daemsgavsa mimozebis Rimi mkrTali,
Tu xma ismis zeciuri, hangis gulis anaCqefis,
eg mitom rom sityva iyo dauviwyar sityvis mefis.
Tu naxevrad mZinar miwas dRes aRviZebs Zlevis zari,
da Tu ufro Zlieria ganaxlebis niaRvari,
Tu sicocxlis zRva-talRebi ametyvelebs TviT qva-lodebs,
eg mitom rom sityvis mefe Cven brZolisken mogviwodebs.
Tu buneba, TviT buneba aRtacebas uerTdeba
da xandaxan gagvitacebs Soreuli Zlevis vneba,
Tu xandaxan ocnebebiT veZebT koSkebs sxiviT nagebs,
eg mitom rom sityvis mefe Cven siyvaruls gviqadagebs.
da rodesac me vigoneb sityvis mefeT, mcire laSqars,
me vigoneb maTTan erTad maTTvis Seqmnil wamebis jvars,
magram, gmirno, Tqveni sityva, xma zariviT mogugune,
ukvdavia, maT verc dro Slis, verc mgrgvinavi saukune.
gaanaTeT, gaanaTeT samudamo sxivT kandeli,
rom gafantoT bneli Rame da burusi dRevandeli. B

C varianti B-sTan mimarTebiT gviCvenebs Semdeg gansxvave-


bebs:
1 fiqrebs] _ C; vfiqrobdi+cecxls gulSi ver Caviqrobdi
C; 6 zeciuri] magiuri C. 7 mitom] misTvis C. 8 zari] qari C. 15 si-
yvaruls] kvlav brZolas C. 20 samudamo... kandeli] gzaa sivrce
da sazRvari C. 21 rom gafantoT] gaifantos C; dRevandeli]
yovelgvari C.

30-iani wlebis bolos galaktions leqsis Zireuli gada-


keTeba ucdia brZolis motivis SemotaniT (BC), C variant-
isTvis adrindeli TariRic _ 1909 dausvams, magram Canafiqri
bolomde aRar miuyvania.

364
me da zambaxi (gv. 198)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 135 (A); leqsebi, 1927, gv. 395 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 443 (C); rCeuli, 1944, gv. 481 (D); rCeuli,
1954, gv. 157 (E).
TariRi: 1915 C; 1909 E.

sicive (gv. 199)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 136 (A); leqsebi, 1927, gv. 276 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 350 (C); rCeuli, 1944, gv. 400 (D); rCeu-
li, 1959, gv. 508 (E).
saTauri: qariT datirebuli BCDE.
TariRi: 1916 CE.

2, 8 unugeSoT] unugeSod BCDE. 3 me minaxavs] mifrina-


vda BCDE; velad Camocvenili] xidan gadmocvenili BCDE.
4 stiroda] tiroda E. 5 scuravden] scuravdnen C] curavdnen
E; Semodgomis dReebi] RrubelT siSoreebi BCDE. 6 dascvi-
vda] movida BCDE. 8 Semdeg... vici] exla TovlSi Cafluli
BCDE.

*** Cemi varskvlavi (gv. 200)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 137 (A); leqsebi, 1927, gv. 207 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 268 (C); rCeuli, 1944, gv. 371 (D); leqsebi,
1953, gv. 140 (E); rCeuli, 1954, gv. 169 (F).
saTauri: Cemi varskvlavi BCDEF.
TariRi: 1913 F.

2 cecxlia] Suqia BCDEF. 3 Svenebav] mSvenebav F. 4 RmerTT]


cis BCDEF. 7 TvalT] Tvals BCDEF. 8 Svenebis] mSvenebis F.

365
SeniSnulia leqsis kavSiri n. baraTaSvilis satrfialo
lirikasTan („Cems varskvlavs~, „ar ukiJino, satrfoo~, „mad-
li Sens gamCens, lamazo~).

maisis Rames (gv. 201)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 138.

8 ocnebebiT] ocnebebs A.

eskizi (gv. 202)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 139 (A); leqsebi, 1927, gv. 260 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 330 (C); rCeuli, 1944, gv. 396 (D).
saTauri: ase, risTvis? BCD.
TariRi: 1916 C.

2-3 cisfer... kvnesis] _ BCD. 4 wmida] wminda BCD. 5 CemTvis]


SenTvis BCD. 7 Cems] Sens BCD. 8 ra] ar BCD. 9 arc is] me ar
BCD. 11 ver vnaxe] ar vici BCD.

amao Zaxili (gv. 203)

xelnaweri: avtografi 6429 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 140 (A); leqsebi, 1927, gv. 408 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 468 (D); rCeuli, 1944, gv. 486 (E); rCeuli,
1954, gv. 143 (F).
TariRi: 1912 DF.

5 almulSi] almurSi BCDE. 6 vdgevar] vdgavar F. 7 sCans] Cans


F. 11 albad] albaT F. 15 vin... gamomsaxvels] _ B. 19 unayofo] is
amao F.

SeiniSneba gadaZaxili m. lermontovis leqsTan „ialqani~.

366
saidumlo (gv. 204)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 141 (A); leqsebi, 1927, gv. 310 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 290 (C).
saTauri: frTxilad BC.
TariRi: 1914 C.

4 Torem... davindob] guli igi ar daindobs BC. 7 saidum-


lo... damarxuli] _ BC. 10 mware] gesli BC. 12 oh] o BC; Seqm-
na] Sehqmna B. 13 wmida] wminda BC. 15 garwmuneb] ar vici BC;
araferi dRes] exla maxsovs Tu BC. 16 metsac... damWirda] igi
miRirs TviT sikvdilad BC; sikvdilad] sikvdilaT C. 17-19 mo-
vaCveneb... frTxilad] Cems dafarul gulisZgeras nu Searxev...
iyav frTxilad! BC.

leqsi dawerilia romantikul-simbolisturi poeziisTvis


niSandobliv saidumlos Temaze.
striqoni „saidumlo maviwydeba... xsovnis bskerze damarx-
uli~ sxva publikaciebSi amoRebulia. pirvelnabeWdSi, ro-
gorc Cans, teqnikuri xarvezi gaipara _ am taepis Tanacali
striqoni amovarda. galaktions SemdegSi aRar ucdia misi
aRdgena da xarvezi meSvide striqonis amoRebiT gamoaswora.

*** sicocxlis aCrdils (gv. 205)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 142 (A); leqsebi, 1927, gv. 306 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 324 (C); rCeuli, 1944, gv. 420 (D).
saTauri: sxva... yvelaferi... BCD.
TariRi: 1915 C.

17-24 adre... CemTvis] _ C.

`galaktionis es leqsi ilias `Citis~ asociacias iwvevs,


rasac ganapirobebs rogorc ritmul-intonaciuri siaxlove,
ise saxeobrivi paraleli: Citi _ `momRerali poeti~. ilias
Citi `galobs da galobs~ da kmayofilia, rom misi hangiT
qveyana tkbeba. galaktionis poetic `mReris da mReris~, magram

367
is mxolod `sxva gamoZaxils~ elodeba, `sxva yvelaferi er-
Tia~ misTvis (T. doiaSvili, `gza `artistuli yvavilebisken~,
kr. `literaturuli Ziebani~, XXV, gv. 329).

qriste (gv. 206)

nabeWdi: g. „azri~, 1914, #11, 13 marti (B); leqsebi, 1914, gv.


143 (A); kr. „Cangi~, II, 1916, gv. 292 (C).
TariRi: 1914 w. marti B.

2 cecxl-almulSi] cecxl-almurSi C.

dgeba nazi Semodgoma (gv. 207)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 145 (A); leqsebi, 1927, gv. 258 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 327 (C); rCeuli, 1944, gv. 408 (D).
TariRi: 1914 C.

3 ra?] raa? BCD; veRar] ver BCD. 6 dasrialobs] dasri-


alebs C.

*** ra wamebaa (gv. 208)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 58 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 146 (A); rCeuli, 1944, gv. 443 (C).
saTauri: imedTa nacvlad BC.

2 garemoicavs] garemoicavs* B] moicavs Zneli BC. 3-6 roca...


eli] _ BC. 13-16 magram... sikvdils] _ BC. 17 exla xandaxan]
xandaxan RviniT BC.

*** TeTr Tovlis qveS (gv. 209)

xelnaweri: avtografi I tomis maketi, #5760, gv. 148 (B).

368
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 147 (A); leqsebi, 1927, gv. 134 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 194 (D); rCeuli, 1944, gv. 330 (E); rCeuli,
1954, gv. 161 (F).
saTauri: sad gaqra? F.
TariRi: 1915 B; 1908 CD; 1912 F.

2 Zils] fiqrs BCDEF. 7 gahqra] gaqra F; ase uceb] mSvenier-


Ta BCDEF. 8 da... mesizmreba?] iq, sad mefobs gazafxulis oc-
neba da mosizmreba CDEF.

B varianti aris 1944 wlis rCeulidan amoWrili teqsti.


bolo striqonSi avtoris mier Setanilia Sesworeba: ocneba
da mosizmreba] momavali monaTeba!

*** iboboqre, cxovrebis zRvav (gv. 210)

xelnaweri: avtografi 1245 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 148 (A); leqsebi, 1927, gv. 407 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 466 (D); „oqro aWaris laJvardSi“, 1944,
gv. 110 (E); rCeuli, 1944, gv. 484 (F); leqsebi, 1953, gv. 103 (G);
rCeuli, 1954, gv. 155 (H).
saTauri: iboboqre BCDFGH; iboboqre cxovrebis zRvav E.
epigrafi: saomarad atexili viyav maTad gamtexelad. SoTa
rusTaveli E.
TariRi: 1917 D; 1912 E; 1911 H.

1 Cems] Cem H. 3 pitalo] pitalos AC. 11 avtirebulvar] dav-


Ronebulvar E. 12 sCanda] Canda H. 15 samudmod] samudmoT E. 17
mas veravin] veRarvin E. 18 uimedos] ase mwared E. 21 Cems] Cem H.

wamebis Rame (gv. 211)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 149 (A); leqsebi, 1927, gv. 337 (B);
rCeuli, 1944, gv. 431 (C).
saTauri: sinanuli BC.

6 moveqeci] moviqeci BC. 23 mohkvdeba] mokvdeba BC.

369
albomSi (gv. 212)

xelnaweri: 28897-50, gv. 58 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 151 (A); leqsebi, 1927, gv. 310 (C);
rCeuli, 1944, gv. 445 (D).
saTauri: sityva poetis BD; simRerebidan C.

3 oblobis sityva] Tavis saxeli C. 4 Sig... dagubebuli] da


gazafxulze masSi dagubda C. 5 kaeSan-fiqri] uecar wyalTa
C. gulis] SuqTa C. 6 sityvebs] sityvas C. 8 orTqls] lands
BD] Crdils C. 14 gulidanac... amoicalo] waSale igi Seni
gulidan C.

poets (gv. 213)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 62 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 152 (A); rCeuli, 1944, gv. 445 (C).
saTauri: marto ara xar BC.

10 wrfel] yalb BC. 14 grZnoba] xedva BC. 15 wmida] wminda


BC. 17 RmerTi] RmerTic BC. 20 me... mrwamda] bevrs yovlis­
SemZle swamda BC. 21 momexibla] moexibla BC. 22 dRevandeli
dRe] me mainc mjera* B. 26 roca] odes BC. 34 loculobda]
maRldeboda BC. 36 da... Relvam] Relvam Sellisa da baironis
BC. 38 datrialebda] datrialdeba A. 39 wrfeli] didi BC. 40
tokavda] rekavda BC. 42 imeddakarguls] martoobis Jams BC.
44 nu daRondebi] marto ara xar BC. 45 TviT... wameba] da TviT
wamebac BC.

petrarka _ ix. komentari leqsisa „laura~ (gv. 349).


dante aligieri (1265-1321) _ italieli poeti, dasavluri
renesansis udidesi warmomadgeneli, avtori `RvTaebrivi kome-
diisa~, romlis kvali galaktionis adreul lirikaSive Cans.
jorj gordon baironi (1788-1824) _ ingliseli poeti,
evropuli romantizmis erT-erTi fuZemdebeli, romelmac
didi zegavlena moaxdina galaktionis adreul Semoqmede-
baze.

370
Cems irgvliv (gv. 215)

xelnaweri: 28897-50, gv. 65 (B).


nabeWdi: g. „Temi“, 1913, #132, 15 ivlisi (C); leqsebi, 1914, gv.
154 (A); leqsebi, 1927, gv. 303 (D); Txzulebani, I, 1937, gv. 381 (E);
rCeuli, 1944, gv. 417 (F) da gv. 443 (G).
saTauri: yvelaferma icvala feri BDEFG.
TariRi: 1915 E

4 aferadda] gaiSala DEF. 10 kubos] vardebs BG] dReebs DEF;


Tavdaxrili... mowyenili] Semodgomis lodinSi isev DEF. 11 ar
izams] gulia BG. 13 Cems... ganusazRvrels] dardTa CemT ucvl-
elobas BG] am mware martoobas DEF.

qalwuli (gv. 216)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 155 (A); leqsebi, 1927, gv. 320 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 377 (C); rCeuli, 1944, gv. 426 (D).
TariRi: 1915 C.

5 subuqfrTiani] msubuqfrTiani D.

samSobloSi (gv. 217)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 157 (A); leqsebi, 1927, gv. 367 (B);
rCeuli, 1954, gv. 75 (C).
saTauri: damibrune Cemi samSoblo C.
TariRi: 1912 C.

5, 8 gahqra] gaqra C. 8 sulyvelaferi] suyvelaferi C. 15 saqa-


rTvelosas] Cveni dReebis C. 16 dRes] aq C. 17 iq] dRes C. 21
ymawvilTa] banovanT C; qalTa] nazi C. 26 damibrune] damibruno
C. 30 frTasubuq] frTamsubuq C. 33 axalgazdoba] axalgazrdo-
ba BC.

371
t. tabiZis cnobiT, „samSobloSi~ Sesavalia romantikuli
piesebis mTeli ciklisa, romelic galaktions pirvel wignSi
ar Seutania (`martoobis ordenis kavaleri~, g. `saqarTvelo~,
1916, #3-4).

versad, verasdros (gv. 218)

nabeWdi: J. „Teatri da cxovreba~, 1914, #12, 25 maisi, gv. 8


(B); leqsebi, 1914, gv. 159 (A); leqsebi, 1927, gv. 229 (C); Txzule-
bani, I, 1937, gv. 301 (D); rCeuli, 1944, gv. 381 (E); rCeuli, 1954,
gv. 185 (F).
TariRi: 1916 D; 1912 F.

3 Semosudruli] gadafaruli B. 6 mSfoTare] grgvinvas da


B] mSfoTvare F.

ucxo mogoneba (gv. 219)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 160 (A); leqsebi, 1927, gv. 210 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 272 (C); rCeuli, 1944, gv. 371 (D); rCeuli,
1954, gv. 168 (E).
saTauri: Tvalebi BCDE.
TariRi: 1912 E.

2 TiTqo] TiTqos BCD; Camoscvivda] Camocvivda E. 3 da


CasZira] daiZira BCDE. 6 srialebda] trialebda BCDE. 7 amoo-
xvriT] amokvnesiT BCDE. 8 oh] o BCDE. 9 mistiuri] sixarulis
BCDE. 11 mohkvdeba] mokvdeba BCD; ar mohkvdeba] ara qreba
E; ar gahqreba] ara kvdeba BCDE. 12 jado-grZnebas] jado
grZnobas BCD.

amaod cdilob (gv. 220)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 161 (A); leqsebi, 1927, gv. 309 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 390 (C); rCeuli, 1944, gv. 423 (D).

372
saTauri: amao cda BCD.
TariRi: 1915 C.

22-33 da... trfoba] _ D. 31 gamoixmoba] gamoigmoba A.

erTxel... (gv. 221)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 163 (A); leqsebi, 1927, gv. 272 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 344 (C); rCeuli, 1944, gv. 398 (D); rCeuli,
1954, gv. 199 (E).
TariRi: 1917 C; 1914 E.

6 aZagZagden] aZagZagdnen E. 9 reka] rekva E. 10 vkankalobdi]


vkankalebdi CE. 11 akkordaT] akordaT D] akordad E.

sikvdili (gv. 222)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 164 (A); leqsebi, 1927, gv. 311 (B).
saTauri: mas sikvdilis dros eCveneboda B.

4 dasrialobda] dasrialebda B. 6 gadacurda] gadascurda


B. 15 tanjva-wameba] tanjva-wvaleba B.

edemis karebTan (gv. 223)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 165 (A); leqsebi, 1927, gv. 305 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 336 (C); rCeuli, 1944, gv. 418 (D).
saTauri: suli mwuxare BCD.
TariRi: 1914 C.

r. TvaraZe leqsSi m. lermontovis „demonis~ reminiscen-


ciebs amCnevs (`legenda galaktionis cxovrebisa~, gv. 101).

373
uxilavi (gv. 224)

nabeWdi: J. „oqros verZi“, 1913, #2, 26 maisi, gv. 20 (B); le-


qsebi, 1914, gv. 166 (A); leqsebi, 1927, gv. 157 (C); Txzulebani, I,
1937, gv. 205 (D); rCeuli, 1944, gv. 343 (E); rCeuli, 1954, gv. 206 (F).
qvesaTauri: _ CDEF.
TariRi: 1915 D; 1912 F.

4 fskerze] bskerze B; hkvdeba] kvdeba BF; ConCxebs] CanCxebs


AC. 5 dauxriaT] dauxria B; Wandrebs] Wadrebs F. 6 SeparviaT]
Separvia B; naRveli SeparviaT] xma esmiT uxilavis CDEF. 7-8
martodmarto... zRapars] _ CDEF. 9 Semomqmedi] Semoqmedi BF.
10, 20 rogorc RmerTi] viT atomi F; dauZlevi] gabeduli B. 11
uxilavaT] uxilavad BDF. 12 mcocavno] miwaze CDEF. 13 erTi]
erTis B. 14 gavyob] gavyof BDF; anaTrTolebs] oqrosferad
CDEF. 15 erTis] erTi BF. 17 sufevs] gxedavs B. 19 mefobs] aris
CDEF. 21 moxvevia] rom exvia F. 22 raRac] bindis B; gamsWval-
ula] Semosila B; raRac... gamsWvalula] aw sicocxlis xmiT
Seirxa F. 23 mze... Cadrebs] tkbili Zili epareba sasaflaos
daraj Wandrebs B. 23-26 mze... zRapars] _ CDE.

pirvel publikacias erTvis Jurnal „oqros verZis~ re-


daqciis SeniSvna, rom „uxilavma~ gazeT „Temis~ mier gamar-
Tul konkursze al. abaSelis leqsis Semdeg yvelaze meti xma
miiRo.
nawarmoebi dawerilia somxuri literaturis klasikosis _
ovanes Tumanianis (1869-1923) leqsis „aivazovskis suraTis win~
STabeWdilebiT (n. tabiZe, `suli laJvardze uspetakesi~, Tb.,
2008, gv. 152-154).
aivazovski ivan (1817 –1900) _ rusi mxatvari-marinisti, war-
momavlobiT somexi.

TviT mimoza (gv. 225)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 167.

374
`TviT mimoza~ mixeil boWoriSvilis moTxrobis _ `mimo-
zas~ wakiTxvis Semdeg aRZruli emociebisa da gansjis Sede-
gia (T. doiaSvili, motiral-mocinari, Tb., 2013, gv. 221-228).

qali da xelovneba (gv. 226)

xelnaweri: avtografi, I tomis maketi #5760, gv. 96 (B).


nabeWdi: J. „oqros verZi“, 1913, #1, 19 maisi, gv. 5 (C); leqsebi,
1914, gv. 168 (A); leqsebi, 1927, gv. 120 (D); Txzulebani, I, 1937, gv.
173 (E); rCeuli, 1944, gv. 321 (F); rCeuli, 1959, gv. 349 (G).
TariRi: 1912 DEG; 1916 F.

2 balaxs] balaxs* B] yvavils B. 4 daRlil... gaSordeba]


qartexilaT gadiqceva C. 8 TeTri] _B. 11-12 aSrobs... moscil-
deba] _B. 11 nazad] nazaT C. 13 peplad] peplaT C. 16 saukunod]
samudamod B] saukunoT C. 16-19 amoaSrobs... saocnebo] _ F.

*** rogorc sinaTle moxetiale (gv. 227)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 169 (A); leqsebi, 1927, gv. 181 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 234 (C); rCeuli, 1944, gv. 352 (D).
saTauri: rogorc sinaTle moxetiale BCD.

2 tkbil dReTa] ocneba BD] ocnebad C. 3 da... tkbil]


moCvenebebSi da BCD. 4 Caixvevs] Caaxvevs BCD. 8 gahqreba]
gaqreba C.

ideali (gv. 228)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 170 (A); rCeuli, 1944, gv. 451 (B).
saTauri: dReTa gardasulTa B.

2 siymawvilis] gardasulTa B. 27 gavcildi] gavscildi B.


30 fiqri] suli B.

375
siwiTle (gv. 229)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 172 (A); leqsebi, 1927, gv. 206 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 265 (C); rCeuli, 1944, gv. 370 (D); rCeuli,
1954, gv. 169 (E).
saTauri: Rame dRes Sexvda BCDE.
TariRi: 1912 E.

4 maSin] diliT BCDE. 6 nakvali] naali BCDE. 7 loyis ZirSi]


RawvTa eSxSi E. 8 kocnis Semdeg] sul uecrad BCDE. 10 magram...
ki] kocnebis groviT BCDE. 11 saxes... viT] bages Zlieri scems
BCDE. 12 kavkasiis] TviT umaRles BCDE. 13 morcxvi] Zlier BCDE.
14 varskvlavT... krebas] oxvriT ugonebs gznebas BCDE. 15 si-
ame-bednierebas] udides bednierebas BCDE.
leqsis bolos BCDE-Si meordeba 1-2 striqonebi.

me mesizmreba (gv. 230)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 59 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 173 (A); rCeuli, 1944, gv. 437 (C).

2 kocna] raRac BC. 7 daqanculi] daqanculTa BC. 12 ange-


lozTa] angelosTa BC; ciuri] ciurTa BC. 18 tkbili] uxmo BC.
22 Tu... gamoismis] _BC. 23 zvirTis] zvirTTa BC.

siyvaruli da xelovneba (gv. 231)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 64 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 174 (A); rCeuli, 1944, gv. 444 (C);
rCeuli, 1954, gv. 166 (D).
saTauri: o, gipove BCD.
TariRi: 1910 D.

8 TviTon... ki] siom igrZno da BCD. 9 cekva] frena BCD. 10


aRelden] aReldnen BCD. 11 wmida] wminda BCD. 12 siyvarulis]

376
siyvaruliT CD. 15 magram... versad] da gipove... didxans gZebne
da ha BCD. 16 SeerTebis] siaxlovis BCD. 18-19 bunebao... meore]
_ BCD.

me da Rame (gv. 232)

xelnaweri: avtografebi 1085 (B); 7382 (C); 7784 (D).


nabeWdi: J. „oqros verZi~, 1913, #4, 16 ivnisi, gv. 50 (E); le-
qsebi, 1914, gv. 175 (A); `axali poeziis antologia~, quTaisi,
1919, gv. 19 (F); leqsebi, 1927, gv. 155 (G); Txzulebani, I, 1937, gv.
202 (H); leqsebi, 1937, gv. 80 (I); lirika, 1940, gv. 32 (J); rCeuli,
1944, gv. 342 (K); leqsebi, 1953, gv. 136 (L); rCeuli, 1954, gv. 190
(M); rCeuli, 1959, gv. 350 (N).
saTauri: _ B;
TariRi: 1916 HIJ; 1912 MN.

2 exla] axla IJMN; vwer] vswer C. 5 Cems] Cem HIJ. 7-8 ise... Se-
sudruli] – D. 17 wamarTmevs] momparavs* D. 20 oblad] soflad
C. 21 ori] orni BCFHIJLN.

erT CanawerSi galaktions mocemuli aqvs leqsis avtoint-


erpretacia (sg, XVIII, gv. 90).
„me da Rame~ galaktionis adreuli Semoqmedebis erT-er-
Ti saetapo leqsia, romlis Taobaze r. TvaraZe wers: „...es
iyo martoobis, suliT oblobis Temaze Seqmnili pirveli
nawarmoebi, romliTac galaktion tabiZe gaemijna rogorc
asakismier bundovan gancdas, ise winaparTa gavlenas da mar-
tosuloba sakuTar msoflmxedvelobriv faqtad aqcia. aq
dasrulda mecxramete saukunis xelwera da Seiqmna axali
epoqis „suli oboli~... (`legenda galaktionis cxovrebisa~,
gv. 118).
a. xinTibiZis azriT, „me da Rame~ uReltexiliviT dgas
Zvelidan axali poetikisaken mimaval gzaze. erTi mxriv, mas
mkafiod atyvia tradiciis kvali, meore mxriv ki, igi sruliad
bunebrivad imsaxurebs franguli modernis epiTets~ (ix.: gal-
aktioni. 15 leqsi da erTi poema, Tb., 2003, gv. 33).

377
qalwulis ocneba (gv. 233)

xelnaweri: avtografi 28897-50, gv. 63 (B).


nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 176 (A); rCeuli, 1944, gv. 444 (C).
saTauri: _ B.

2 roca] odes BC. 6 axalgazrda] mSvenieri BC. 8 sunTqva...


ase] sunTqviT gaJRenTili zambaxebis gundi BC. 9 gviyurebs]
gvdarajobs BC. 13 ar... gulis] ver gadurCes veraferi wuTi-
soflis marad BC. 14 dgas] sdgas BC; iTvlis, iTvlis] kvlav
darajobs BC.

geTsimaniis Rame (gv. 234)

nabeWdi: g. `azri~, 1914, #22, 6 aprili (B); leqsebi, 1914, gv.


177 (A); leqsebi, 1927, gv. 165 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 214 (D).
saTauri: geTsimaniis baRSi B; siCumea CD.
TariRi: 1916 D.

6 mSvidad] mSvidaT C. 9 qriste] igi CD. 10 macxovari] aRelve-


biT CD. 11-13 male... qadageba] jvarcmis Semdeg is aRsdgeba,
rogorc wrfeli qadageba CD. 14 da eg locvac] es wameba CD;
uSedegoT] uSedegod D. 16 aRdgomis hflobs] mosavs Savi CD.

leqsSi xorcSesxmulia saxarebis cnobili epizodi _


qristes locva geTsimaniis baRSi (maTe 26: 36-46).

guriis mTebi (gv. 235)

nabeWdi: g. „azri~, 1914, #43, 3 maisi (B); leqsebi, 1914, gv.


178 (A); leqsebi, 1927, gv. 380 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 431 (D);
leqsebi, 1937, gv. 15 (E); rCeuli, 1944, gv. 476 (F); rCeuli, 1954,
gv. 140 (G); rCeuli, 1959, gv. 348 (H).
TariRi: 1914 DE; 1912 FGH.

8 Svenis] SveniT CDEF] hSvenis G. 9 Svenis] hSvenis G. 18 vdge-

378
var] vdgavar GH. 20-21 striqonebi CDEFGH. 20 sicocxlis da]
sicocxlisas DEGH] sicocxlisa G.

S. radiani, _ savaraudod, galaktionis mier miwodebuli


informaciis safuZvelze, _ aRniSnavs, rom „guriis mTebis~
gamo Jandarmeriam gaCxrika gazeT „ganTiadis~ redaqcia da is
nomeri, sadac leqsi iyo moTavsebuli, akrZala. sinamdvileSi,
„guriis mTebi~ daibeWda g. „azrSi~ (1914, #43), romlis re-
daqtori, marTlac, daapatimres, magram ara galaktionis le-
qsis gamo, aramed amave nomerSi gamoqveynebuli werilisaTvis
„eklesia da demokratia~.
nawarmoebSi aris lermontovis striqonebis anarekli. Sdr.:

В то утро был небесный свод


Так чист, что ангела полет
Прилежный взор следить бы мог.
ca isea mowmendili, ca isea SeumkrTali,
rom angelozs dainaxavs modaraje kacis Tvali.

dafnari _ sofeli imereTSi.


nasakirali, surebi – soflebi guriaSi.

getera (gv. 236)

nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 180 (A); leqsebi, 1927, gv. 346 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 405 (C); rCeuli, 1944, gv. 441 (D).
TariRi: 1915 C.

7 simRerac] simReris BCD; wynari] qari BCD. 16 dasagmo-


blad] dasagmobad BCD. 22 caze] caSi BCD. 23 hkvdeba] kvdeba
BCD. 24 dilis riJraJi] BCD. 33 gadmoiWra] gamoiWra BCD. 43
RvTaebrivobis] RvTaebriobis C. 46 marmarilo] marmalilo A.
50 maggvarad] magvarad A. 68-73 arvin... tani] _ C.

galaktioni „geteras~ Tematurad siaxled miiCnevda, arse-


bobs am leqsis avtointerpretaciac (sg, XVIII, gv. 89).

379
hetera, saxeliT qsante, antikur wyaroebs ar Semounaxavs.
erTi cnobis moxedviT, didi berZeni moqandakis _ praqsite-
lis (IV s. ჩv.w-mde) modeli „knodoseli afrodites~ Seqmnisas
iyo hetera frina (T. doiaSvili).
hetera _ Zvel saberZneTSi ganaTlebuli gauTxovari qali,
romelic Tavisufal cxovrebas eweoda.

mesaflave (gv. 239)

nabeWdi: J. „ganaTleba“, 1913, #1, ianvari, gv. 60 (B); leqsebi,


1914, gv. 183 (A); leqsebi, 1927, gv. 349 (C); Txzulebani, I, 1937, gv.
408 (D); lirika, 1940, gv. 34 (E); rCeuli, 1944, gv. 280 (F); rCeuli,
1954, gv. 171 (G); rCeuli, 1959, gv. 370 (H).
saTauri: REQUIESCAT IN PACE. B.
TariRi: 1914 DHF; 1912 G.

2 mesaflave] mesaflavev B. 5 Seswyvite] Sewyvite EGH; grwams]


gwams BDFGH. 9 yvavilebiT... aremare] saflavebze gadaSlila
yvavilT grova B. 10 stiris] tiris H. 11 axalgazda] axalgazr-
da CDEFGH. 13 Rvara] hRvara B. 14 daqviTinebs] dahqviTinebs GH.
17 dardiT] gloviT B. 20 mesaflavev] mesaflave GH. 24 saxe]
Crdili B; kawravdes] hkawravdes B. 26 mesaflavev] mesaflave
GH; kvdeba] hkvdeba B. 28 galavnisas mesaflave] B. 29 axal-
gazda] axalgazrda CDEFGH. 30 cildeba] scildeba BEGH. 33
gulmoklul] sabralo B. 34 oh] o DF. 38 hkawravdes] kawravdes
DEFGH. 40 mesaflavev] mesaflave GH. 41 yvela] yovel B. 42 Tma-
gaSlili] viT aCrdili B. 43 viT aCrdili] TmagaSlili B. 44
xelSi] xedav B. 46 albad] albaT DEFGH. 50 exla? exla] axla,
axla GH; kvdeba] hkvdeba B. 51 yvela] yovel B. 53 cildeba]
scildeba BCDEFGH. 58 mesaflave] mesaflavev B; exlac] kidev
B] axlac GH; kvdeba] hkvdeba B. 62 uZiroa... guli] ufro Rrmaa
kacis guli B. 63 cxovel naTels] wmida alerss B. 64 sevdiani]
gul-damwveli B. 65 albad] albaT EFGH. 67 TiTqo] TiTqos GH.
68 romlis] romelT B; samudamoT] samudamod BEGH. 72 mesa-
flavev] mesaflave CDEGH. 74 moutana] miutana B. 82 daucade]
daicade B; mesaflavev] mesaflave CDEFGH. 85 miwas] saflavs B.

380
92 mesaflavev] mesaflave G; exla] axla G; sTqva] Tqva EGH. 94
albad] albaT FGH. 102 samudamo] tirili da B. 104 scocxlobs]
cocxlobs B; kvdeba] hkvdeba B. 107 gadavercxlil] Semovercx-
lil B] gadavercxlils G. 108 velurad] gvelurad B.

Requiescat in pace (laT.) _ ganisvene mSvidad.


gr. kiknaZes „mesaflave~ da vaJas „mogoneba~ ganxiluli
aqvs, rogorc Tematurad msgavi, magram konceptualurad
gansxvavebul leqsebi (ix. misi wigni `vaJa-fSavelas Semoq-
medeba~, Tb., 1989, gv. 209).
e. kvitaiSvili paralels avlebs „mesaflavesa~ da Se-
qspiris „hamletis~ sasaflaos scenas Soris. misi azriT, gal-
aktionis leqsis finaluri striqonebi Seqspirul simaRles
aRwevs (kr. `galaktionologia~, IV, Tb., 2008, gv. 128).

poemebi
epikuri Janrisadmi interesi galaktion tabiZem moswavle-
obis xanidan gamoavlina, razec metyvelebs cnobebi yrmobis-
droindel poemebsa da Canafiqrebze (ix. T. doiaSvili, gal-
aktion tabiZis uadresi epikuri cdebi, gelaTis mecnierebaTa
akademiis Jurnali, 2014, #5-6, gv. 3-13).
TxzulebaTa pirvel tomSi Sevida 1910-1911 wlebSi daweri-
li ori poema: `SanSe~ da `mwyemsi~. amaTgan avtoris sicocx-
leSi mxolod `mwyemsi~ gamoqveynda, `SanSe~ ki adreul poema-
Ta Soris erTaderTi bolomde damuSavebuli, dasrulebuli
teqstia.
winamdebare tomSi ver moxvda TT-is VIII tomSi dabeWdili
sami poema _ `satana~, `sabediswero fiqri~ da `Tasi~, rom-
lebic daumTavrebelicaa da stilisturad dauxvewavic. isini
gamoqveyndeba saTanado tomSi, `daumTavrebeli poemebis~ gan-
yofilebaSi.
galaktionis adreul poemebs erTi niSani aerTianebs _
orientireba romantikul tradiciaze.

381
SanSe (gv. 245)

xelnaweri: avtografi S 5188.


saTauri: mirza*.

4. 42 frTxilad] ici* B.

poemis teqsti xelnawerTa erovnuli centris wera-kiTxvis


gamavrcelebeli sazogadoebis fondSi daculi erTaderTi
avtografis mixedviT 1981 wels gamoaqveyna mkvlevarma levan
WrelaSvilma. manve damajereblad gaarkvia nawarmoebis dawe­
ris dro _ 1910 weli (J. macne, enisa da literaturis seria,
1984, #1, gv. 176-177).
Cveni gamocemisaTvis pirveli publikaciis teqsti xelaxla
SevudareT avtografs. rogorc avtografidan Cans, poemis Ta-
vdapirveli saTauri yofila „mirza~, Semdeg poets central-
uri personaJis saxeli Seucvlia da, amis Sesabamisad, „mirza~
yvelgan „SanSeTi~ Caunacvlebia.
`SanSe~ eZRvneba galaktionis seminarieli megobris _ poet
quCu qavTaraZis (1889-1910) xsovnas, romelic `demonis~ fse-
vdonimiT iyo cnobili da sicocxle TviTmkvlelobiT daas-
rula. quCu qavTaraZis Sesaxeb ix. m. Selegias wigni `demoni~,
Tb., 2004.
TemiT, kompoziciiT da stiliT `SanSe~ lirikul-romanti-
kuli poemaa, romelic baironis `Caild haroldis mogzauro-
bisa~ da e.w. aRmosavluri poemebis Zlier gavlenas ganicdis.
nawarmoebis analizi ixileT T. doiaSvilis werilSi `SanSe~
(gelaTis mecnierebaTa akademiis Jurnali, 2014, #11-12, gv.
3-13).

mwyemsi (gv. 259)

xelnaweri: avtografebi 1351-1380 (B); 8718 (C); 4788 (D); 3551


(E); 1909 (F).
nabeWdi: g. „Temi~, 1911, #43, 46, 47 (A).

382
`mwyemsi~ erTaderTia galaktionis adreuli poemebidan,
romelic avtoris sicocxleSi, dawerisTanave gamoqveynda
gazeT `TemSi~ (1911). beWdvasTan dakavSirebuli cnobebi Semo-
naxulia poetis Zmis _ prokle (abesalom) tabiZis baraTeb-
Si. `poema jer ar mimitania~, _ swers igi galaktions 1911
wlis 7 seqtembers. `Seni poema mivitane da pasuxisTvis or-
SabaTs unda mivide~ _ vkiTxulobT 23 seqtembris werilSi.
`Seni `mwyemsi~ daibeWda, uTuod Senc waikiTxavdi~, _ sixaru-
liT atyobinebs prokle adresats 4 oqtombers. dabolos, 20
oqtombris baraTSi, TiTqos Seaxsenebso, Zmas swers: `TemSi~,
xom ici, ibeWdeba `mwyemsi~. gagrZeleba exla iyo orSabaTs~
(p. tabiZe. moTxrobebi. baraTebi. Tb., 1997, gv. 120, 124, 126).
gazeTSi poema, marTlac, gagrZelebebiT daibeWda.

B xelnawerSi `mwyemsis~ ori sxvadasxva varianti ikiTxeba:


pirveli emTxveva „TemSi~ gamoqveynebul teqsts, meore ki Ta-
vdapirveli varantis gviandeli, versifikaciul-stiluri ga-
naxlebis nawilobrivi, bolomde ganuxorcielebeli cdaa: igi
moklebulia raime mecnierul Rirebulebas da variantebSi ar
vbeWdavT. CDEF xelnawerebi fragmentebia amave versifikaci-
ulad saxecvlili variantisa.
poetis arqivSi, garda am avtografebisa, inaxeba poemis xe-
lnaweri (7325-7380), romelic 1945 wels g. „Temidan~ aris gad-
mowerili.

avtorma `mwyemsi~ miuZRvna ioseb griSaSvils, romelsac


igi poemis dasawyisSi leqsiT mimarTavs (ix. agreTve komen-
tari leqsisa `Semodgoma~, Ggv. 310).
`mwyemsis~ bolo Tavebi, sadac aRwerilia poemis gmiris
samSoblodan gaqceva da zRvaze mogzauroba, dawerilia bai-
ronis `don Juanis~ gavleniT. VII TavSi dasaxelebulia xmel-
TaSua zRvis auzis geografiuli punqtebi: Zveli berZeni po-
eti qalis _ safos mSobliuri kunZuli lesbosi, kunZulebi
rodosi da qiosi, aseve qalaqebi _ stamboli, aleqsandria,
mesina, tripoli da beiruTi.
nawarmoebis analizi mocemulia T. doiaSvilis werilSi
`mwyemsi~ (J. `afra~, 2014, #20, gv. 142-150).

383
nawarmoebebis anbanuri saZiebeli*

a
AVE MARIA 100, 328
***
aTasferad moqarguli 47, 305
albomSi (`sityva poetis~) 212, 370
amaod cdilob (`amao cda~) 220, 372
amao Zaxili 203, 366
***
arasdros ise ar menatreba 165, 354
arvin aris... (`*** maxsovs, me gzajvaredinze~) 190, 361
***
ar minda sityva 117,335
***
ar mSordeba sevda mware 46, 305
ASTRE (`cad azidula, viT marmarilo~) 115, 334
AURORA (`avrora~) 141, 345
axali weli (`*** da kvlav iwyeba axali weli~) 158, 351
axal talRas 36, 302
axal ciskarTan 84, 321
axal wlis Rames 64, 312

b
bedniereba 163, 353
beds iqiT 152, 349
bindis stumari 150, 348
brZolaSi veZeb 39, 303

g
gazafxulis molodinSi 28, 299
gazafxulis Rame 48, 306
gamosalmeba 63, 312

* frCxilebSi miTiTebulia is gansxvavebuli saTaurebi, romlebic


leqsebs aqvT TT-Si.

384
ganaxlda guli 103, 329
ganTiadze 193, 362
ganwiruleba 90, 324
gaxsovs? 146, 347
geTsimaniis Rame (`siCumea~) 234, 378
gemze 169, 355
getera 236, 379
gzaze (`Tvaluwvdeneli, dausabamo~) 79, 319
***
guli swuxs da swuxs (`gadauReblad~) 155, 350
guriis mTebi 235, 378

d
... da gafiTrda 196, 363
dakarguli edemi (`*** oh, eva, eva~) 94, 326
darialisa viwro kldeebSi 108, 331
***
daRlil wamwamT qveS 171, 356
daxuWuli Tvalebi 156, 350
dgeba nazi Semodgoma 207, 368
demoni (`*** gaSlil walkotSi~) 134, 342
didi xania 106, 330
dila 45, 305
dumili 82, 320

e
edemis karebTan (`suli mwuxare~) 223, 373
elegia 69, 314
elegia 143, 346
erTma wuTma 154, 350
erTxel 221, 373
eskizi (`ase risTvis?~) 202, 366
eWvi 56, 309

***
vardi kokobi 29, 299

385
vardis foToli 116, 335
varskvlaviani kamara brwyinavs! 118, 335
velni hyvavian (`grZnobaTa ferfli~) 61, 311
versad, verasdros... 218, 372
***
viTarca gedi 21, 298
vwyevli siyvaruls! (`10 wlis winad~) 137, 343

T
TeTr Tovlis qveS 209, 368
***
Tvalebi (`Sens cisfer Tvalebs~) 162, 353
TviT mimoza 225, 374

***
iboboqre, cxovrebis zRvav (`iboboqre~) 210, 369
ideali (`dReTa _ gardasulTa~) 228, 375
***
im netar Rames 148, 348
***
irgvliv, garSemo (`gardacvaleba~) 65, 312
***
is CamomSorda, rogorc sizmari 181, 358

k
kvnesa (`*** mTis mwvervalebs~) 188, 361
kolxida (`kolxidaSi~) 34, 300
kordze 81, 320

l
laura (`Jamsa sevdisas~) 151, 349

m
maisis Rames 201, 366
***
male fergadaSlili 139, 344
martoni varT! (`*** velTa Soris gamoisma~) 142, 346

386
***
martoobis Jams (`idumali meore saxe~) 159, 352
mgzavris simRera 107, 330
mdinaris pirze (`zvirTebi rbian~) 129, 340
***
me davibade ganTiadisas 161, 352
me da zambaxi 198, 365
me da Rame 232, 377
***
me vukvirdebi am uZiro zRvas 157, 351
me mesizmreba 230, 376
mesaflave 239, 380
***
me cis varskvlavs ar Sevnatri (`miyvars marto qariSxali~)
187, 360
mTawmindaze (`maxsovs~) 96, 326
***
mTvare kaSkaSebs 15, 295
***
mTvare mTis xrioks amoefara (`mTvare mTas amoefara~)
180, 358
mimRere rame 74, 316
mogoneba 133, 341
momakvdavi 23, 299
momakvdavi (`sarecelTan~) 132, 341
msaxiobis dRiuridan 38, 303
msaxiob qals 35, 302
musika 55, 309
musika (`musika _ uecari~) 182, 358
muxa 114, 334
***
myudro napirze (`raa es grZnoba~) 160, 352
mwuxareba 33, 300
mwuxareba (`raa axali~) 123, 338
mwyemsi 259, 382
mxolod buneba 41, 304

n
niavi 20, 298
niaRvari 91, 324

387
o
ori zari 167, 354
ori pepela (`ori~) 130, 341
ocneba kldeze 40, 304
***
oh, nu ifiqreb (`me am yvavilebs~) 153, 349
oh, rogor msurda! 179, 358

p
pirveli enkenisTve 52, 307
poezia 37, 303
poeti (`***ramdenjera vTqvi~) 77, 318
poeti (`zRvis pirad mdgari~) 170, 355
poets (`marto ara xar~) 213, 370

r
ra vqna? 60, 311
ra mSvenieri iyo nami... 120, 336
ra sevdian zRapars ambobs qari (*** ra sevdian nanas ambobs
qari) 70, 314
***
ra wamebaa (`imedTa nacvlad~) 208, 368
***
rogorc aCrdilni (`rogorc aCrdili~) 127, 340
rogorc sizmari 186, 360
***
rogorc sinaTle moxetiale 227, 375
romansi 17, 296
romansi 174, 357
rom Tayvani sces (`mwvane zoli mTis~) 76, 318
***
roca bulbuli ganTiadisas 18, 296

s
sad? 138, 344
saidumlo (`frTxilad~) 204, 367
samSobloSi 217, 371

388
sanam Sors iyav 125, 339
sanTlebi 68, 314
sarkesTan (`guSin, mTeli dRe~) 83, 321
sarkmelTan 87, 323
sasaflaoze (`zeviT aswieT mze, zeviT~) 42, 304
sasaflaoze 30, 299
sasaflaoze (`ar ganaxldeba, ar dabrundeba~) 105, 330
saubari valsSi (`qals mTebidan~) 66, 313
saRamo 194, 362
serenada 62, 311
***
sTvlems tyis napiri 166, 354
sizmari (`SuaRamisas~) 149, 348
sizmarSi vnaxe (`yvavilebi _ wuTebi~) 185, 359
sikvdili (`mas sikvdilis dros eCveneboda~) 222, 373
simRera (`*** odesRac, sadRac~) 122, 337
sinanuli (`Sen Tu moeli~) 124, 338
siyvaruli da xelovneba (`o, gipove~) 231, 376
siCumis angelosi (`daiZine~) 57, 310
sicive (`qariT datirebuli~) 199, 365
***
sicocxlis aCrdils (`sxva... yvelaferi~) 205, 367
siwiTle (`Rame dRes Sexvda~) 229, 376
sofelSi (`Cumi SrialiT xis foTlebi megebebian~) 98, 327
***
sqeli Rrubeli (`Savi Rrubeli~) 16, 295

t
tyem wamiyvana! 191, 362
tyeSi 80, 320
tyis pirad 119, 336

u
udabno 92, 324
ukanaskneli dRe 104, 329
ukanasknel dRes 128, 340

389
usiyvarulod 175, 357
ucxo mogoneba (`Tvalebi~) 219, 372
uxilavi 224, 374

f
fantazia 32, 300
fantazia (`ocneba borkilebSi~) 164, 353
farvana 44, 305
fiqri 26, 299

q
qali da xelovneba 226, 375
qalis landi (`landi _ araqveyniuri~) 197, 363
qalwuli 216, 371
qalwulis ocneba 233, 378
qari 126, 339
qariSxlis Semdeg 110, 332
qriste 206, 368

R
Rame 22, 298

y
yvavilebi 121, 337
***
yvela dasrulda! (`viT grigalis Semdeg tye-veli~) 195, 362
yviTeli foToli 86, 322

S
Savi yorani 75, 317
SanSe 245, 382
Semodgoma 58, 310
Semodgoma 78, 319

390
Semodgomis dRe 147, 347
Soreuls (`xalxi ireva, xalxi fusfusebs~) 140, 345
Sori alersi 112, 333
Sori gazafxuli (`sinamdvileSi ocnebisas~) 111, 333
Sori siaxlove (`sadRac minaxavs~) 113, 333
***
SuaRamea... zRvis netar gulSi 50, 306
`Suqs~ (`Suqi~) 19, 297

***
Cemi varskvlavi 200, 365
Cemi qnari (`***rodesac xalxTa JriamulSi davikargebi~) 102, 329
Cemo madonnav! 49, 306
Cems irgvliv (`yvelaferma icvala feri~) 215, 371
Cveneba (`sityva da locva~) 184, 359

Z
Zebna (`*** oh, sad, sadaa misi saflavi~) 109, 332

w
wamebis Rame (`sinanuli~) 211, 369
wami Semoqmedebis (`Semoqmedeba~) 135, 342
wuTi 136, 343
wuxeli, RamiT... (`wuxeli, RamiT qari dahqroda~) 85, 322

W
Wkneba (`foTlebi~) 145, 347
Wmunvareba 89, 323

x
xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi 172, 356
***
xelovneba 73, 316
xomli 99, 327

391
***
xSirad vocnebob 88, 323

j
jvari (`mezRvaurs~) 173, 356

h
hamletis qnariT 51, 306
horizontidan zenitamde 177, 357
***
horizonti odnav Relavs 189, 361

392
Sinaarsi

redaqciisagan................................................................................ 5

leqsebi

*** mTvare kaSkaSebs ......................................................15.......295


*** sqeli Rrubeli .......................................................16.......295
romansi (`gaxsovs buneba ayvavebuli~) ........................17.......296
*** roca bulbuli ganTiadisas ..................................18.......296
„Suqs~ ...............................................................................19.......297
niavi .................................................................................20.......298
*** viTarca gedi ...........................................................21.......298
Rame .................................................................................22.......298
momakvdavi (`mze dasavleTiT gadaixara~) ...................23.......299
fiqri ...............................................................................26.......299
gazafxulis molodinSi ................................................28.......299
*** vardi kokobi ...........................................................29.......299
sasaflaoze (`miyvars saRamo~) .....................................30.......299
fantazia (`ocneba tkbili da netareba~) ...................32.......300
mwuxareba (`sicocxliT savses~) ...................................33.......300
kolxida ..........................................................................34.......300
msaxiob qals ...................................................................35.......302
axal talRas ..................................................................36.......302
poezia...............................................................................37.......303
msaxiobis dRiuridan......................................................38.......303
brZolaSi veZeb................................................................39.......303
ocneba kldeze.................................................................40.......304
mxolod buneba................................................................41.......304
sasaflaoze (`mzes SevnatrodiT~).................................42.......304
farvana..............................................................................44.......305
dila..................................................................................45.......305
*** ar mSordeba sevda mware.........................................46.......305
*** aTasferad moqarguli.............................................47.......305
gazafxulis Rame.............................................................48.......306
Cemo madonnav!..................................................................49.......306

393
*** SuaRamea... zRvis netar gulSi...............................50.......306
hamletis qnariT..............................................................51.......306
pirveli enkenisTve.........................................................52.......307
musika (`fanjridan mTvaris~)........................................55.......309
eWvi....................................................................................56.......309
siCumis angelosi.............................................................57.......310
Semodgoma (`daviRale...~)................................................58.......310
ra vqna?............................................................................60.......311
velni hyvavian..................................................................61.......311
serenada............................................................................62.......311
gamosalmeba......................................................................63.......312
axal wlis Rames..............................................................64.......312
*** irgvliv, garSemo......................................................65.......312
saubari valsSi................................................................66.......313
sanTlebi...........................................................................68.......314
elegia (`sarkmlidan vucqer...~)....................................69.......314
ra sevdian zRapars ambobs qari...................................70.......314

leqsebi. quTaisi. 1914 weli

xelovneba.........................................................................73.......316
mimRere rame....................................................................74.......316
Savi yorani.......................................................................75.......317
rom Tayvani sces.............................................................76.......318
poeti (`ramdenjera vsTqvi~)..........................................77.......318
Semodgoma (`obol foTlebs~)........................................78.......319
gzaze.................................................................................79.......319
tyeSi.................................................................................80.......320
kordze..............................................................................81.......320
dumili..............................................................................82.......320
sarkesTan..........................................................................83.......321
axal ciskarTan................................................................84.......321
wuxeli, RamiT..................................................................85.......322
yviTeli foToli............................................................86.......322
sarkmelTan.......................................................................87.......323
*** xSirad vocnebob.......................................................88.......323
Wmunvareba........................................................................89.......323

394
ganwiruleba.....................................................................90.......324
niaRvari............................................................................91.......324
udabno..............................................................................92.......324
dakarguli edemi.............................................................94.......326
mTawmindaze......................................................................96.......326
sofelSi............................................................................98.......327
xomli................................................................................99.......327
AVE MARIA................................................................... 100.......328
Cemi qnari....................................................................... 102.......329
ganaxlda guli............................................................... 103.......329
ukanaskneli dRe............................................................ 104.......329
sasaflaoze (`niavi dahqris~)....................................... 105.......330
didi xania....................................................................... 106.......330
mgzavris simRera........................................................... 107.......330
darialisa viwro kldeebSi.......................................... 108.......331
Zebna................................................................................ 109.......332
qariSxlis Semdeg........................................................... 110.......332
Sori gazafxuli............................................................ 111.......333
Sori alersi................................................................... 112.......333
Sori siaxlove............................................................... 113.......334
muxa................................................................................. 114.......334
ASTRE ............................................................................ 115.......334
vardis foToli............................................................. 116.......335
*** ar minda sityva....................................................... 117.......335
varskvlaviani kamara brwyinavs!.................................. 118.......335
tyis pirad...................................................................... 119.......336
ra mSvenieri iyo nami................................................... 120.......336
yvavilebi........................................................................ 121.......337
simRera........................................................................... 122.......337
mwuxareba (`Savad gaSlilis...~).................................... 123.......338
sinanuli......................................................................... 124.......338
sanam Sors iyav.............................................................. 125.......339
qari................................................................................. 126.......339
*** rogorc aCrdilni.................................................. 127.......340
ukanasknel dRes............................................................ 128.......340
mdinaris pirze.............................................................. 129.......340
ori pepela..................................................................... 130.......341

395
momakvdavi (`naTesavebi da megobrebi~)...................... 132.......341
mogoneba......................................................................... 133.......341
demoni............................................................................. 134.......342
wami Semoqmedebisa......................................................... 135.......342
wuTi................................................................................ 136.......343
vwyevli siyvaruls!....................................................... 137.......343
sad?................................................................................. 138.......344
*** male fergadaSlili............................................... 139.......344
Soreuls......................................................................... 140.......345
AURORA.......................................................................... 141.......345
martoni varT!................................................................ 142.......346
elegia (`wvimis wveTebi dascuraven~)......................... 143.......346
Wkneba.............................................................................. 145.......347
gaxsovs?.......................................................................... 146.......347
Semodgomis dRe............................................................. 147.......347
*** im netar Rames........................................................ 148.......348
sizmari............................................................................ 149.......348
bindis stumari.............................................................. 150.......348
laura.............................................................................. 151.......349
beds iqiT!....................................................................... 152.......349
*** oh, nu ifiqreb........................................................ 153.......349
erTma wuTma................................................................... 154.......350
*** guli swuxs da swuxs............................................. 155.......350
daxuWuli Tvalebi........................................................ 156.......350
*** me vukvirdebi am uZiro zRvas............................. 157.......351
axali weli..................................................................... 158.......351
*** martoobis Jams....................................................... 159.......352
*** myudro napirze...................................................... 160.......352
*** me davibade ganTiadisas........................................ 161.......352
Tvalebi........................................................................... 162.......353
bedniereba...................................................................... 163.......353
fantazia (`rom momca frTebi~)................................... 164.......353
*** arasdros ise ar menatreba................................... 165.......354
*** sTvlems tyis napiri.............................................. 166.......354
ori zari......................................................................... 167.......354
gemze............................................................................... 169.......355
poeti (`vnaxe mgosani~).................................................. 170.......355

396
*** daRlil wamwamT qveS............................................. 171.......356
*** xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi........................... 172.......356
jvari............................................................................... 173.......356
romansi (poemidan)......................................................... 174.......357
usiyvarulod................................................................. 175.......357
horizontidan zenitamde............................................. 177.......357
oh, rogor msurda!....................................................... 179.......358
*** mTvare mTis xrioks amoefara.............................. 180.......358
*** is CamomSorda rogorc sizmari........................... 181.......358
musika (`guSin, roca aremares~).................................. 182.......358
Cveneba............................................................................. 184.......359
*** sizmarSi vnaxe......................................................... 185.......359
rogorc sizmari............................................................ 186.......360
*** me cis varskvlavs ar Sevnatri............................ 187.......360
kvnesa............................................................................... 188.......361
*** horizonti odnav Relavs...................................... 189.......361
arvin aris...................................................................... 190.......361
tyem wamiyvana!............................................................... 191.......362
ganTiadze....................................................................... 193.......362
saRamo............................................................................. 194.......362
*** yvela dasrulda!.................................................... 195.......362
...da gafiTrda............................................................... 196.......363
qalis landi................................................................... 197.......363
me da zambaxi.................................................................. 198.......365
sicive.............................................................................. 199.......365
*** Cemi varskvlavi....................................................... 200.......365
maisis Rames.................................................................... 201.......366
eskizi.............................................................................. 202.......366
amao Zaxili.................................................................... 203.......366
saidumlo........................................................................ 204.......367
*** sicocxlis aCrdils............................................... 205.......367
qriste............................................................................. 206.......368
dgeba nazi Semodgoma................................................... 207.......368
*** ra wamebaa................................................................. 208.......368
*** TeTr Tovlis qveS................................................. 209.......368
*** iboboqre, cxovrebis zRvav................................... 210.......369
wamebis Rame.................................................................... 211.......369

397
albomSi........................................................................... 212.......370
poets.............................................................................. 213.......370
Cems irgvliv.................................................................. 215.......371
qalwuli.......................................................................... 216.......371
samSobloSi..................................................................... 217.......371
versad, verasdros........................................................ 218.......372
ucxo mogoneba............................................................... 219.......372
amaod cdilob................................................................ 220.......372
erTxel... ....................................................................... 221.......373
sikvdili......................................................................... 222.......373
edemis karebTan............................................................. 223.......373
uxilavi........................................................................... 224.......374
TviT mimoza................................................................... 225.......374
qali da xelovneba........................................................ 226.......375
*** rogorc sinaTle moxetiale................................. 227.......375
ideali............................................................................. 228.......375
siwiTle........................................................................... 229.......376
me mesizmreba................................................................. 230.......376
siyvaruli da xelovneba.............................................. 231.......376
me da Rame...................................................................... 232.......377
qalwulis ocneba........................................................... 233.......378
geTsimaniis Rame............................................................ 234.......378
guriis mTebi.................................................................. 235.......378
getera............................................................................. 236.......379
mesaflave....................................................................... 239.......380

poemebi

SanSe................................................................................ 245.......382
mwyemsi............................................................................. 259.......382

variantebi, SeniSvnebi, komentarebi........................................291


nawarmoebebis anbanuri saZiebeli...........................................384

398
399
400

Das könnte Ihnen auch gefallen