Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
instituti
galaktion
tabiZe
Txzulebani
TxuTmet tomad
Tbilisi 2016
galaktion
tabiZe
tomi I
leqsebi. poemebi
1908-1914
Tbilisi 2016
saredaqcio kolegia
ISBN
ISBN
5
mocema~, ramac mecnier-galaktionologTa da teqstologTa
jgufs saSualeba misca, daewyo muSaoba aRniSnuli proeqtis
gansaxorcieleblad.
qarTuli literaturis instituts galaktion tabiZis Semo
qmedebis kvlevis xangrZlivi tradicia aqvs: gasuli saukunis
samocdaaTiani wlebidan aq moqmedebda galaktionis poetikis
Semswavleli jgufi, romelmac Seadgina `galaktionis riT
mis leqsikoni~ (xelmZRvaneli akaki xinTibiZe); aqve momzadda
ioseb lorTqifaniZis `galaktion tabiZis cxovrebis qronika~
(1968; meore gamocema _ 1988), xolo 1985 wels gamovida amave
avtoris `galaktion tabiZis bibliografia (1910-1984)~; rac
mTavaria, qarTuli literaturis institutma ganaxorciela
poetis TxzulebaTa pirveli akademiuri gamocema Tormet to
mad (1966-1975).
Cveni saukunis damdegidan galaktion tabiZis SemoqmedebiTi
memkvidreobis mecnieruli Seswavla SoTa rusTavelis qarTuli
literaturis institutis erT-erT prioritetul mimarTule
bad iqca. 2002 wels Teimuraz doiaSvilis TaosnobiT institut
Si daarsda `galaktionis kvlevis centri~, ris Sedegadac ofi
cialurad gaformda qarTuli literaturaTmcodneobis axali
akademiuri dargi _ galaktionologia da saukunovani tradici
is mqone galaktionologiur kvlevebs sistemuri xasiaTi mie
ca. arsebobis aTze meti wlis manZilze `galaktionis kvlevis
centrma~ Caatara araerTi samecniero konferencia, xolo 2002-
2014 wlebSi gamoica Svidi wigni specialuri samecniero-liter
aturuli seriisa `galaktionologia~, romelSic Sevida qarTv
el da ucxoel mkvlevarTa naSromebi did poetze.
galaktion tabiZis axali TxuTmettomeulis mosamzade
blad `galaktionis kvlevis centrma~ moculobiTi winaswari
samuSaoebi Caatara:
gadaisinja 1908-1959 wlebis qarTuli presa da saarqivo
fondebi (n. sixaruliZe, m. Selegia, n. xidiSeli);
gasworda da axali, 1985-2015 wlebis monacemebiT Seivso
poetis arsebuli bibliografia (n. sixaruliZe);
momzadda xelnaweri cnobari `galaktion tabiZis cxovreba
da Semoqmedeba~ (m. Selegia);
6
gamovlinda da saTanado samecniero komentarebiT daibeW
da ucnobi mogonebani galaktionze (n. kobalaZe da sxv.);
sacdeli proeqtis saxiT momzadda da 2014 wels, wignis
gamosvlidan 100 wlisTavze, daibeWda g. tabiZis leqsebis pir
veli krebulis (1914) mecnierul-kritikulad dadgenili te
qsti vrceli gamokvleviT, SeniSvnebiT da komentarebiT (T.
doiaSvili; n. sixaruliZe).
axali akademiuri gamocemis momzadebas didad Seuwyo xeli
galaktionologiis sferoSi bolo ramdenime aTeuli wlis man
Zilze gamoqveynebulma naSromebma, romelTa Soris aRsaniS
navia revaz TvaraZis, akaki xinTibiZis, mixeil kveselavas, nod
ar tabiZis, irakli kenWoSvilis, roland burWulaZis, vaxtang
javaxaZis, Teimuraz doiaSvilisa da levan bregaZis, rostom
CxeiZis, zaza SaTiriSvilis wignebi da monografiebi; galak
tionis poeziis aqtualur problemebs mieZRvna zurab kikna
Zis, giorgi gaCeCilaZis, emzar kvitaiSvilis, daviT weredianis,
guram benaSvilis, zaza abzianiZis, amiran gomarTelis, venera
kavTiaSvilis, nino darbaiselis, julieta gaboZis, bela wifu
rias, gaga lomiZis, maia jaliaSvilis, naTia sixaruliZis da
sxvaTa gamokvlevebi da werilebi.
gansakuTrebiT unda aRiniSnos saqarTvelos giorgi le
oniZis saxelobis qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumis
mier 2005-2008 wlebSi ganxorcielebuli galaktion tabiZis
saarqivo gamocema ocdaxuT wignad (redaqtori _ iza orjo
nikiZe), agreTve ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis sax
elmwifo universitetSi momzadebuli Tengiz sanikiZis xuT
tomeuli `galaktion tabiZis enis leqsikoni~ (1990-1996).
galaktion tabiZem urTulesi SemoqmedebiTi gza ganvlo.
saqarTvelos sovetizaciamde (1921) igi qarTuli modernis
tuli poeziis lideri iyo, cxovrebis Semdgomi oTxi aTeuli
weli ki sabWouri totalitaruli reJimis pirobebSi gaatara
da sicocxle TviTmkvlelobiT daasrula. sabWoTa xelisu
flebis cinikuri damokidebuleba poetisadmi imiT gamoixata,
rom, rogorc pirovnebasa da Semoqmeds, mudmivi wnexis qveS
amyofebda, xolo oficialurad jildoebsa da regaliebs ar
aklebda. mizani pragmatuli hqondaT: genialuri poeti, ne
7
bayoflobiT, ase vTqvaT, Tavisive surviliT unda morgeboda
socializmis ideebis erTguli saxalxo poetis sabWour par
adigmas.
xelisuflebis mudmivi eWvi da undobloba modernis
tul-simbolisturi warsulis mqone poetisadmi, ufro da
ufro gamkacrebuli ideologiuri diqtati da represirebis
SiSi galaktions mravali wlis manZilze aiZulebda, ukve ga
moqveynebul leqsebSi koniunqturuli cvlilebani Seetana.
ociani wlebidan daiwyo misi e.w. qronologiuri mistifika
ciebic _ leqsebis gadanacvleba-mogzauroba droSi, romlis
mizani iyo revoluciamdeli SemoqmedebiTi biografiis gadaw
era da misadageba Tavsmoxveul, oficiozis mier naboZeb `qar
Tuli sabWoTa poeziis fuZemdeblis~ titulTan.
dRes, sabednierod, aRar arsebobs is garemoebani da miz
ezebi, ris gamoc galaktion tabiZis Txzulebani, TviTcen
zuragavlilni, Secvlili saxiT ibeWdeboda. poetis axali
akademiuri gamocema momzadda Tvisebrivad axal konceptua
lur safuZvelze, galaktionologTa wina Taobis pozitiuri
gamocdilebisa da Tanamedrove kvlevaTa miRwevebis gaTval
iswinebiT.
TxzulebaTa axali akademiuri gamocemis winare periodSi
Cven mier gadaisinja da kritikulad iqna Sefasebuli galak
tionis sicocxleSi gamosuli yvela poeturi krebuli, maT
Soris, umniSvnelovanesi gamocemebi: leqsebis pirveli wigni
(1914), `Cräne aux fleurs artistiques~ (1919), `rCeulebi~ (1927, 1944,
1954, 1959) da, rasakvirvelia, Txzulebani rva tomad (1935_1957).
arc erT am gamocemaSi ar aris gatarebuli qronologiuri
principi, xolo teqstebi, ociani wlebidan dawyebuli, xSirad
warmodgenilia mogviano koniunqturuli cvlilebebiT.
galaktionis gardacvalebis Semdeg, gasuli saukunis 60-
70-ian wlebSi, rogorc ukve aRiniSna, gamovida poetis Txzu
lebaTa pirveli akademiuri gamocema Tormet tomad, romelic
Tavisi droisaTvis wingadadgmuli nabiji iyo. leqsebi pirve
lad dalagda qronologiuri TanamimdevrobiT, teqstebs erT
voda variantebi, SeniSvnebi da komentarebi. miuxedavad amisa,
aRniSnul gamocemas hqonda arsebiTi xarvezebi: obieqtur da
8
subieqtur mizezTa gamo ver mowesrigda qronologiis prob
lema, xolo ZiriTadi teqstebis SerCevisas, avtoris ukanask
neli nebis formaluri dacviT, upiratesoba mieniWa koniun
qturul versiebs Tu redaqciebs; politikur-koniunqturuli
mosazrebiT tomebs miRma darCa poetis araerTi leqsic.
TxzulebaTa Tormettomeuli, miuxedavad garkveuli
pozitiuri mxareebisa, sabWoTa gamocema iyo, romelic ucv
lelad tovebda da, nebsiT Tu uneblieT, mecnierebis saxeliT
ganamtkicebda oficialur Tvalsazriss galaktionze, rogorc
revoluciuri warsulis mqone, imTaviTve socializmis ideeb
isaTvis ganuxrelad mebrZol poetze. es gamocema dReisaTvis
didwilad amortizebulia rogorc mecnieruli, ise moraluri
TvalsazrisiT.
zemoTqmulidan gamomdinare, galaktion tabiZis Txzule
baTa axali akademiuri TxuTmettomeulis strategiul amo
canad daisaxa avTenturi teqstebis reabilitacia, nawarmoe
bTa qronologiis mowesrigeba da am gziT qarTuli poeziis
klasikosis SemoqmedebiTi evoluciis WeSmariti, aramistifi
cirebuli suraTis rekonstruqcia.
galaktion tabiZis TxzulebaTa TxuTmettomeulis pirve
li xuTi tomi momzadda Tanamedrove teqstologiur-edici
uri strandartebis gaTvaliswinebiT: nawarmoebTa xelnaweri
da beWduri wyaroebis sistematizaciis da kritikuli Seswav
lis Semdeg dadginda ZiriTadi teqstebi, romlebic aRiWur
va saTanado samecniero aparatiT _ variantuli wakiTxvebiT,
SeniSvnebiT da komentarebiT. rig SemTxvevebSi miTiTebulia
bibliografiuli cnobebic ama Tu im Txzulebaze dawerili
samecniero naSromebis Sesaxeb.
galaktion tabiZis literaturuli memkvidreoba tomebSi
ganlagda qronologiuri principiT da aseTi TanamimdevrobiT:
9
tomi VI _ leqsebi da poemebi (1937-1940);
tomi VII _ leqsebi da poemebi (1941-1945);
tomi VIII _ leqsebi da poemebi (1946-1952);
tomi IX _ poema `mSvidobis wigni~;
tomi X _ leqsebi da poema (1953-1958);
tomi XI-XII _ poetis sicocxleSi gamouqveynebeli leqsebi
da poemebi; daumTavrebeli teqstebi da sxv.
tomi XIII-XV _ proza: mxatvruli eskizebi da memuaruli
Canaxatebi, literaturuli manifestebi da
werilebi, Canawerebi literaturasa da xe
lovnebaze, dRiurebi, piradi werilebi...
10
Slis avtoris Tavdapirveli Canafiqris kvals (ix.: T. doiaS
vili, wigni_mTlianoba, kr. `galaktionologia~, VII, Tb., 2014,
gv. V-XXVI). igive unda iTqvas ocian wlebSi gamoqveynebul `as
leqsze~ (J. `mnaTobi~, 1925, #10). leqsebis dasaxelebuli sami
krebuli Sesabamis tomebSi warmodgenilia dauSlelad, ro
gorc poeturi mTlianobani.
axali gamocema Seivso galaktionis mkvlevarTa mier bolo
naxevari saukunis manZilze periodikasa da saarqivo fond
ebSi gamovlenili, an Cvengan moZiebuli ucnobi nawarmoe
bebiT da cnobili teqstebis axladmikvleuli variantebiT Tu
redaqciebiT. mimoqcevaSi davabruneT agreTve politikuri
koniunqturis mizeziT uaryofili leqsebi.
Tavis droze akademiuri Tormettomeulis erT-erT
TvalSisacem naklad kritikam miiCnia TxzulebaTa komentire
bisas daSvebuli uzustobani da Secdomebi. Cvens gamocema
Si SeniSvnebi da komentarebi uSualod ukavSirdeba teqstis
realiebs, avtoriseul Canafiqrs Tu istoriul-kulturul
konteqsts, rac orientirs aZlevs da exmareba nawarmoebTa
recefcias.
Cven mier aRinusxa da gasworda mravali uxeSi koreqturu
li Secdoma, xelnaweri da nabeWdi teqstebis araswori wak
iTxvani, aseve, teqstSi gaumarTlebeli redaqciuli Carevis
SemTxvevebi.
gamocema iZleva poetis enis zust suraTs: daculia avtor
iseuli enobrivi formebi, misi marTlwera da, SeZlebisdag
varad, punqtuaciac. Tanamedrove normebis mixedviT mxolod
kompozitebia gasworebuli. teqstSi uiSviaTesi redaqciuli
Carevani asaxulia variantebSi an gatanilia SeniSvnebSi.
gamocemis bolo sami tomi (XIII-XV) eTmoba poetis e.w.
prozas. didZali masalis gadasinjvis Sedegad SeirCa
galaktionis biografiisa da SemoqmedebisaTvis yvelaze
mniSvnelovani teqstebi. aq saTanado mecnieruli komentar
ebiT ibeWdeba mxatvruli eskizebi da memuaruli Canaxatebi,
literaturuli manifestebi da werilebi, Canawerebi liter
aturasa da xelovnebaze, rCeuli dRiurebi, epistolaruli
memkvidreoba...
11
galaktion tabiZis TxzulebaTa axali akademiuri gamoce
ma, romelic teqstologiuri mecnierebisa da galaktion
ologiis Tanamedrove miRwevebs eyrdnoba, uprecedentoa
qarTul literaturaTmcodneobiT praqtikaSi, ramdenad
ac pirvelad xdeba sabWour-totalitarul epoqaSi moRvawe
Semoqmedis teqstebis gaTavisufleba ideologiur-koniun
qturuli Zalmomreobisagan, maTi reabilitacia da avtoris
SemoqmedebiTi nebis aRdgena.
axali konceptualuri xedviT momzadebuli es gamocema
mkvlevar-mecnierTaTvis sando bazisi iqneba Semdgom ZiebebSi,
sazogadod ki didad Seuwyobs xels klasikosi poetis realuri
saxis damkvidrebas mkiTxvelTa cnobierebaSi.
galaktioni ubrundeba misTvis bunebriv _ erovnuli mwer
lobisa da evropuli literaturis kulturul areals.
12
leqsebi
***
[1908]
15
***
sqeli Rrubeli,
Savi da bneli
samSoblo mxares gadaefara,
sxivTa mfeneli
mzisa naTeli
Cven sanugeSod sCanda aRara.
[1908]
16
romansi
[1908]
17
***
[1908]
18
„Suqs“
gaape bneli,
nacvlad naTeli
gadmoafine tanjulsa ares,
rom Seni sxiviT,
imediT tkbiliT
anugeSebde tanjul-mwuxares;
rom bedi Cveni
imedis mCeni
aRar dagvcqerdes ganrisxebulad,
gaape bneli,
nacvlad naTeli
mogvfine tanjulT, saxsnel imedad!
1908
19
niavi
[1908]
21
Rame
[1908]
22
momakvdavi
ukanasknelad is gadascqeris
didebul suraTs mis win gadaSlils
da am suraTTan tanjviT igonebs
warsul cxovrebas, wamebiT ganvlils.
23
`maS, raa qveynad saxarbielo,
rom miizidos tanjuli guli?“
ase hfiqrobda ymawvili xSirad
Savi fiqrebiT gatacebuli.
aRtacebuli dauaxlovda
didebul xeliT Seqmnils suraTebs,
daumegobrda xevxuvebs, kldeebs
da Tvaluwvdenel mTebis mwvervalebs.
24
moisma kvnesa... arec dadumda...
bindi gadekra dedamiwasa;
marto bulbuli sevdis momgvrelad
isev dahyefda mdumar mTa-barsa.
[1909]
25
fiqri
rogorc aCrdili
Cadrgadaxdili,
ise anaTebs cis sivrces mTvare;
varskvlavTa kreba
TandaTan hqreba,
ganTiads elis ca mgloviare.
aremare sTvlems...
tkbil nanas umRers
bars miZinebuls mTis nakaduli.
mec guli miZgers,
vucqer cis sivrces,
ganTiads veli sulganabuli.
koxtad Semkuli,
dadumebuli
Sors, Sors gascqeris mTisa mwvervali,
TiTqo igonebs
gafrenil dReebs
da guls uTrTolebs RvTiuri Zali.
ca alaJvardda,
odnav daaCnda
varskvlavTa zoli mis spetak saxes.
gadaixada
cam bneli farda
da frinvelebmac erTxmad dasZaxes.
mzec amovida,
umanko, wmida
sxivi samyaros gadmoafina,
dahkra mwvane vels
Tvalgaduwvdenels
da saamurad aabibina.
26
yvavilis gulzed,
akokrebulzed,
nami aenTo da abrWyvialda.
niavi neli,
fiqrT ukumyreli,
miwas gaekra... tye aSrialda.
nazi pepela
frenda nel-nela,
bza moxuc fiWvis totebs ekvroda,
iqve maxloblad
martoka, oblad
bulbuli stvenda da gahkioda...
marad bedkruli,
uReldadgmuli
Zalas ikrebda adamiani,
kvlav iRviZebda,
Rones ikrebda
cxovreba mware da naRvliani.
[1909]
27
gazafxulis molodinSi
mxolod me ki ar momalxens
sikekluce gazafxulis,
gulSiv CaWkna norCi rwmena
siyvarulis, sixarulis!
[1909]
28
***
[1909]
29
sasaflaoze
30
mze mTisa mwvervals gadascdeba, Caesveneba...
cisa laJvardi aenTeba ukanasknelad,
ukanasknelad mTasa da vels moefineba
bulbulis hangi naRvlianad da mowyvetilad.
[1909]
31
fantazia
[1909]
32
mwuxareba
[1909]
33
kolxida
[1909]
34
msaxiob qals
[1909]
35
axal talRas
[1909]
36
poezia
[1910]
37
msaxiobis dRiuridan
[1910]
38
brZolaSi veZeb...
1910
39
ocneba kldeze
ca varskvlavebiT SemoiWeda,
wynarad acurda narnari mTvare,
Zils miscemia mSvidi mindori
da dafiqrebiT sdgas mTa mdumare.
[1910]
40
mxolod buneba
1
nu momagoneb, Cemo RvTaebav,
im netar Rimils, im savse Rames:
ver veRirsebi bednierebas,
ver veRirsebi kvlav im siames,
ver veRirsebi kvlav imgvar kocnas,
burusSi xveuls, tkbils da momxiblavs.
nu momagoneb dakargul edems,
nu momagoneb Cems Savbnel saflavs!
2
Sens TvalebSi sicocxle krTis
tkbil-netari, mokamkame,
xan naTeli, viT dRis Suqi,
xan Savbneli, rogorc Rame.
me ki, turfav, saflavi var,
gulcivi da martodmarto...
arra matkbobs... arc msurs vismes
gulis fiqri ganvumarto.
3
Ramea... celqi niavi dahqris...
mTvare RimiliT mesaubreba:
„Sen SegiTvisebs, suliT obolo,
mxolod buneba... mxolod buneba!“
riTmebis gundi gars momxvevia,
yvavili wynarad meCurCuleba:
„suliT obolo... Sen SegiTvisebs
mxolod buneba... mxolod buneba!“
[1910]
41
sasaflaoze
42
Cven mze gvsurs... xalxo, SeerTdi _
zeviT aswie mze, zeviT...
mis aRdgomasTan mnaTobis
sxivebad gadaviqceviT!
[1910]
43
farvana
naTels aRgznebuls,
sxiviT anTebuls,
Seferadebuls,
Cemo farvanav, Tavze evlebi...
magram vin icis,
rodis daiwvis
gzneba Senis frTis _
sanTelTan rom TrTis...
rodis mokvdebi, an sad gahqrebi?
[1910]
44
dila
[1910]
45
* * *
[1910]
46
***
aTasferad moqarguli
Tvisken miwvevs turfa veli;
iq niavi wynarad dahqris,
msubuqi da uzrunveli.
[1910]
47
gazafxulis Rame
[1910]
48
Cemo madonnav!
gulatokebiT,
tkbil fiqrTa gznebiT,
zeSTagonebiT,
ciur ocnebiT
gaqandakebda mxatvaris xeli.
magram es grwamdes,
vinc und gxatavdes,
Cemden siyvaruls
ver igrZnobs aRZruls,
Tund RmerTi iyves, Tund rafaeli!
[1910]
49
***
[1911]
50
hamletis qnariT
[1911]
51
pirveli enkenisTve
dRiuriseburidan
52
win exateba da ar icis, ra moagvaros.
Cemsken moxuco! daimSvide mRelvare guli,
me Sevarigeb isev SenTan mtrad xdil samyaros.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara... ufro Cqara... kidev dahkari!
vxedav aq, Cemken moabijebs glexi maSvrali
rom mesaubros da imedi Tan waiyolos
masze, rom Savi misi Sroma, Sroma marTali
ar dainTqmeba unugeSod bolos da bolos.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara... ufro Cqara... kidev dahkari!
nuTu ara sCans mkrTali sevda mimqralis saxis,
aha, is modis... modis wynarad, TavCaqindruli,
ganadgureba win mexatvis misis ojaxis,
gadutrialda bedis Carxi ubedur-mtruli.
mas mezobelma guSin cecxli rom gauCina,
Semdeg mzakvrulad mis Tvalis win gadixarxara...
saxli daewva da sabralos ara aqvs bina.
Cemsken bed-Savo! me maqvs SenTvis bina patara.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara! ufro Cqara... kidev dahkari!
orni modian, rom ipovon simarTle CemTan
da gadaswyviton sabolovod amtydari dava.
erTia maTTvis yvelaferi, rac surT, isa sTqvan,
sibnelem maTi mezobloba gaaniava.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
_ Camohkar Cqara... ufro Cqara, kidev dahkari!
ai, Skolisken axalgazrda modis viRaca,
imas uTuod wignebi surs... iq kidev qali
sdgas, unamuso ucxoelma rom moitaca
da exla isev gadisrola ugzod sawyali.
gzas me gaswavli, he, bedkrulo! swavliT gamTbari
xelSi miWiravs me sanTeli sibnelis mqrobi.
_ maswavlebelo! mosawvevi Camovkra zari?
53
_ ho, kidev, kidev! xedav, gaTba cisa tatnobi!
mgznebare sxivi aizida mxiarul caze,
frinvelTa gundma kamaraSi gainavarda,
erTi Rrubeli, rogorc mgzavri, sevdian gzaze
rom dascuravda, moswyda mwvervals da Zirs davarda.
me ki Zalas vgrZnob... msurs sicxovle avamoZravo,
gavanadguro dayolili Sav fiqrTa gzneba,
momeci Zala, gevedrebi, he, cao, cao!
rom Sevasrulo wmidad Cemi daniSnuleba
da simaRlemde aviyvano mudmiv mxlebeli
wrfeli mizani, moqmedebiT uxvad gamTbari;
ar SeukrTeba saSinel xvedrs maswavlebeli,
aba, Camohkar... mosawvevi Camohkar zari!
[1911]
54
musika
[1911]
55
eWvi
[1911]
56
siCumis angelozi
[1911]
57
Semodgoma
vuZRvni i. griSaSvils
58
nu dasWknebi, Cemo kargo, nu dasWknebi, gevedrebi!
_ me meZaxis... magram, zecav, Sen xom Senis feriT mkvebe,
Seiwire Cemi suli sevdiani... meocnebe.
Seiwire Cemis mwuxris da idumal locvis xmebi.
_ nu dasWknebi, nu dasWknebi, _ cisfer yvavils vevedrebi.
dasWkna kidec... ai, misi usasoo wminda ferfli...
Seiwire, zecav... zecav... Semodgomis norCi msxverpli.
riTmebisgan me msubuqi imas kubo davuwani,
„sulTa Tana“ rom vumRere, celqma siom momca bani;
Cems gulSi is davasvene... iq miveci bina wynari...
male dahkravs Semodgomis susxiani mware qari,
zenaaro! miec yvelas am dros myudro Sesafari.
xidan foTlebs Camocvenils, CayviTlebuls, damWknars,
gamxmars
vinRa miscems myudro binas, vinRa miscems TavSesafars?
caze buruss da mTis wverze gadafenil RrubelTa jars
vinRa miscems myudro binas, vinRa miscems TavSesafars?
wvimis wveTi sevdas mReris, oblobisas aJRerebs qnars,
mas vin miscems myudro binas, mas vin miscems TavSesafars?
xedav, zRvaze ialqani rogor eltvis Svebis sazRvars,
magram tyvilad ibrZvis, scdilobs, arvin miscems
TavSesafars...
Senc nu ityvi, amoebis qselSi wminda Sveba vscano,
Sen, Cems gulSi damarxulo, dafleTilo ialqano!
mgzavrma gnaxa yvavili da zed dagadno mkrTali Zala,
Sen mas didxans ver atareb... daiRale... daiRala!
male dahkravs Semodgomis qariSxalTa zizRi, Suri...
zenaaro! miec am dros yvelas myudro navTsadguri.
[1911]
59
ra vqna?
[1912]
60
velni hyvavian
velni hyvavian _
gulo, dawynardi!
adre Tu gvian
sicocxlis vardi
bednierebad
gadaiSleba...
droc xom icvleba _
droc xom icvleba?!
aris sadRaca
netari mxare,
aris wmida ca
SuqiT mgznebare.
iRviZebs veli
mkvdari, usulo...
dawynardi, gulo,
dawynari, gulo!
[1912]
61
serenada
[1912]
62
gamosalmeba
[1912]
63
axal wlis Rames
[1912]
64
* * *
65
saubari valsSi
66
vdgevar kuTxeSi, sibneleSi, vucqer Soridan
da msurs vitiro mware kvnesiT, mware cremlebiT.
gankicxvis leqsi ibadeba Cems daRlil gulSi
da ileseba rogorc dana gladiatoris.
da vwuxvar, vwuxvar, rom dRes Tu xval eg mZlavri talRa
Senc gadagiTrevs molivlive talRaTa Soris.
[1914]
67
sanTlebi
[1914]
68
elegia
[1914]
69
ra sevdian zRapars ambobs qari...
[1914]
70
leqsebi
quTaisi. 1914
xelovneba
[1914]
73
mimRere rame
74
Savi yorani
gadaifrina da momagona
dro, ubedobis gverdiT mxlebeli,
Jami, yvelafris mqnel-gardamqneli,
sivrce, yvelafris mimtevebeli.
75
rom Tayvani sces
76
poeti
77
Semodgoma
I
obol foTlebs, naz yvavilebs
qariSxali Tavzed ivlebs;
kordi kdemiT Tvalebs nabavs,
morcxvad Tavs xris, sunTqvas sZafavs,
tanTgaxdili da SiSveli
mTas SesCivis: `ver miSveli?~
viRac kvnesis, viRac hkvdeba,
viRac nislSi inakvTeba.
II
mowyenilia midamo, TeTri
nislis zRva mindors gadaefina.
gadmoiSala sicive mkveTri,
Cems arsebaSi ipova bina.
mombezrda yofna... suls SeeTvisa
azri: dafarva qariSxlis fifqiT,
viT yru Zaxili ukvdavebisa
droT sazRvars iqiT, droT sazRvars iqiT!
[1910]
78
gzaze
[1913]
79
tyeSi
zefirs foTlebiT
kalTa evseba,
zambaxs ocnebiT
ealerseba: _
`gamomye, wamo!~
xarobs midamo.
ciuri, nazi.
eol, mTa-bari
nu Seawuxe...
tyes talRa Cqari
dahkar, dahquxe!
zvirTi dasZari.
[1910]
80
kordze
81
dumili
82
sarkesTan
83
axal ciskarTan
84
wuxeli, RamiT...
85
yviTeli foToli
[1912]
86
sarkmelTan
[1912]
87
***
[1912]
88
Wmunvareba
89
ganwiruleba
90
niaRvari
[1910]
91
udabno
92
arca Tu mcired Seudga guls sevda-naRveli,
rom kvlav SemeZlos zecisaken aRvapyro xeli.
93
dakarguli edemi
gazafxulia da yvavilebi
morcxvad Tavs xrian iqac da aqac,
magram gamqrals da adre dakarguls
samoTxis yvavilT ar gvanan raRac.
umizno xeli Semomqmedisa
xeebs feradi ZafebiT qargavs,
magram gamqral da adre dakargul
samoTxis xexils ar hgavs da ar hgavs!
94
samaradJamod vinc dagvikarga
daukrefeli sicocxlis baRi,
vinc sicocxleSi dagvasamara,
is Zala iyo, Sen _ iaraRi.
Tu ukvdavebis momniWebelic
xval damtireblad gadaiqceva _
ra unda giTxra Sen, vinac pirvel
igeme xili? oh, eva, eva!
95
mTawmindaze
me ki vcdilobdi ar gamegona
kacTa gulidan nafeTqi xmoba:
Ramis usivrco sakurTxevelTan
ikargeboda kacTa obloba.
me Ramis saxes ufro vwvdebodi,
vinem kacisas, roca narnari
cis udabnoSi scuravda mTvare _
cidan Zaxili mesmoda wynari.
96
ar iyo SenTvis arc saukune,
arc weliwadi, arc erTi wami.
iyo ukvdavi mSveniereba,
ganusazRvreli iyo kamkami.
iyo is grZnoba gamouTqmeli,
romelic mxatvars ver Seuqmnia,
Semoqmedis xels gamousaxavs
da adamians ver Seugnia.
Sen ici mxolod, Tu rasac vgrZnobdi
martoobaSi SuaRamisas,
rom Ramis saxes ufro vwvdebodi,
ufro vwvdebodi, vinem kacisas.
97
sofelSi
98
xomli
[1912]
99
AVE MARIA
100
Sveneba, suli da silamaze
Cvens locvaSia, mudam rom hgiebs.
elvarebs, dneba wminda naTeli
mkrTolvar-mTrTolvare SuqTa mfrqveveli...
dedao RvTisav! Senken moiltvis
locva-vedreba da sakmeveli.
[1912]
101
Cemi qnari
102
ganaxlda guli
103
ukanaskneli dRe
alersiani Semodgomis
dRe mevleba gars,
niavi miTxrobs ucvlel zRapars,
sikvdilis zRapars.
da yvavilebi TanagrZnobiT
mexvevian gars
da fiqri miaqvs Sors niavqars,
sevdis niavqars!
104
sasaflaoze
[1912]
105
didi xania
106
mgzavris simRera
Tavganwirulad mindor-velad
mimafrens cxeni.
gazafxulia... sio dahqris
kidiTi kide,
mze sxivebs afrqvevs qveyanaze
Svebis momfeni,
are-midamos RvTaebrivi
atkbobs simSvide.
am simSvideSi me ver vpove
verc sitkboeba,
verc ram iseTi sasicocxlo
da sanetaro.
dahqrole, qaro... me ar miyvars
eg myudroeba,
me qariSxalTan Sebma minda,
dahqrole, qaro.
bednierebas me ar veZeb
am qveyanaze,
Svebis ZebnaSic vtyvildebodi
qveynad yovelTvis
da, dee, movkvde, Tund vicocxlo
qariSxlis xmaze,
rogorc moxdeba... eg suyvela
erTia CemTvis!
107
darialisa viwro kldeebSi
[1911]
108
Zebna
109
qariSxlis Semdeg
110
Sori gazafxuli
111
Sori alersi
112
Sori siaxlove
113
muxa
[1912]
114
ASTRE
115
vardis foToli
116
***
117
varskvlaviani kamara brwyinavs!
118
tyis pirad
119
ra mSvenieri iyo nami...
[1910]
120
yvavilebi
[1910]
121
simRera
122
mwuxareba
123
sinanuli
124
sanam Sors iyav...
125
qari
126
***
127
ukanasknel dRes
128
mdinaris pirze
129
ori pepela
pirveli
acivda, nisliT Semoibura
cad atyorcnili mTebis kalTebi,
cremliT aivso sicocxlis sura...
zafxuli hqreba; aha, mec vkvdebi!
aRar darCeba Cemi nasaxi,
iseve waval, rogorc movfrindi...
oh, ra kargia isev sicocxle,
tye, mindor-veli, saRamos bindi.
da nuTu marTla ukvalod vqrebi?
maxsovs, Savi zRvis pirad vinme yrma
mivida, wyalSi qva gadisrola
da me momesma misi susti xma:
`oh, ase hqreba yoveli arsi,
viTarca es qva, viT es pepela,
swraf-umiznoa maTi sikvdili!~ _
sTqva da ukanve gabrunda nela.
meore
maxsovs, mec maxsovs... roca yrmam wyalSi
mwuxare sityviT qva gaisrola _
ukvalod rodi gahqra igi qva...
zRva SekrTa, wyalma daiwyo TrTola,
rgoli rgols mihyavs wynari livliviT,
dahyva zRvis sivrces dausrulebels,
napirs miaskda da gamobrunda,
isev daadga gzas usazRvros, vrcels,
exla ara sCans...
pirveli
nuTu sul gahqra?
130
meore
ara! feriam miambo, roma
wava zafxuli, aremidamos
Seacvlevinebs fers Semodgoma,
Semdeg zamTaris mTrTolvare xeliT
Seifereba suli da grZnoba,
weliwadebi weliwads Sescvlis,
STamomavlobas _ STamomavloba, _
mxolod is Relva, aw uCinari
mudam icocxlebs da ar mokvdeba,
radgan ar aris xelis SemSleli
misTvis sazRvari da dabrkoleba!
pirveli
maS, Cemi yofnac vard-yvavilebze
sul ar yofila ise amao...
vkvdebi, mSvidobiT!
meore
mSvidobiT, dao!
131
momakvdavi
naTesavebi da megobrebi
Cems sarecelTan modis, grovdeba,
yvela grZnobs, Tu ra mware RimiliT
sikvdilis Crdili miaxlovdeba.
momiaxlovdi Senc, Cemo kargo,
xeli Semaxe ciuri grZnobiT,
msurs mxolod erTi ram sityva giTxra,
ukanasknelad giTxra: mSvidobiT!
me Sen siyvaruls didi xania
mfarvel geniad davatarebdi,
arvis vumxeldi Cems saidumlos,
uvneb niavsac ar vakarebdi.
me ar vicodi, Sensa gareSe
ra iyo RmerTi, ra iyo zeca,
me vloculobdi da Senze locvam
Jini, survili gamiorkeca.
da ase mimaqvs civs samareSi
es Cemi grZnoba gamouTqmeli...
momiaxlovdi, Cemo nugeSo,
ukanasknelad momeci xeli.
ukanasknelad mesmodes Seni
zeqveyniuri, ukvdavi xmebi,
rom Tavze madge gansvenebis Jams
viT angelozi sulis mimRebi.
ar mjera, suli rom gaifantos
Senze locvaSi aRmonaceni,
is TviT sikvdilis Semdegac mainc
samaradisod Senia, Seni!
132
mogoneba
133
demoni
[1910]
134
wami Semoqmedebisa
[1912]
135
wuTi
[1913]
136
vwyevli siyvaruls!
[1913]
137
sad?
[1913]
138
***
male fergadaSlili
amwvandeba tye-veli,
gaiSleba yvavili,
surnelebis mfrqveveli;
gacocxldeba dafnari,
mTis mwvervali, tyis piri
da daivlis narnari
gazafxulis zefiri.
[1913]
139
Soreuls
[1913]
140
AURORA
[1913]
141
martoni varT!
[1911]
142
elegia
143
rom mec sazarlad viqviTino
da viqviTino.
oh, rad momeqca ase uRvTod
me Cemi bedi,
rad damimsxvria siymawvilis
wrfeli siame...
sadaa Cemi yvavilebi,
sadaa rwmena?
zecav, sastiko, mipasuxe,
miTxari rame!
144
Wkneba...
145
gaxsovs?
gaxsovs, TibaTvis TeTr RameebSi,
odes naTeli mTvaris rZisferi
gadavleboda tbebs da xSir tyeebs
da gamWvirvale iyo eTeri?
rionis zvirTi rogor arxevda
cis elvarebas, gulSi Canaqsovs,
rogor vekvrodiT erTmaneTs vnebiT...
warsulo droo... miTxar, xom gaxsovs?
146
Semodgomis dRe
147
***
148
sizmari
149
bindis stumari
150
laura
soneti
151
beds iqiT!
152
***
153
erTma wuTma
154
***
155
daxuWuli Tvalebi
[1912]
156
***
157
axali weli
158
***
159
***
160
***
me davibade ganTiadisas,
roca mTis wverze dila maisis
Tvalebs axelda... da nazi iyo
elva-elferi mtredisfer sivrcis...
161
Tvalebi
162
bedniereba
163
fantazia
164
***
165
***
166
ori zari
167
da didxans, didxans vismendi guguns,
da didxans, didxans zari hgodebda...
magram amaod movuwodebdi
maT, vinc amaod mimiwodebda...
168
gemze
169
poeti
170
***
171
***
172
jvari
173
romansi
poemidan
celqi nakadi
norC yvavils mkerds bans,
krebs cis laJvardi
fiqrTa Sadrevans.
ori varT velad...
tokavs buCqnari
da mimzidvelad
gvcems vnebis qari.
mtanjavda sevda
damwvel-mdagveli,
naRveli mlevda,
mware naRveli.
aw amogviRon
grZnoba TandaTan...
rac surT, is gviyon...
rac surT, isa sTqvan!
[1911]
174
usiyvarulod
usiyvarulod
mze ar sufevs cis kamaraze,
sio ar dahqris, tye ar krTeba
sasixarulod...
usiyvarulod ar arsebobs
arc silamaze,
arc ukvdaveba ar arsebobs
usiyvarulod.
da Semodgomis siciveSi
velad gazrdili,
is gazafxulis naz yvavilebs
sulac ara hgavs...
sios magivrad qariSxali
ealerseba
da vnebis nacvlad uxmo alerss
garemoucavs.
175
da ar arsebobs qveyanaze
TviT ukvdaveba,
TviT ukvdavebac ar arsebobs
usiyvarulod!
176
horizontidan zenitamde
horizontidan
zenitamde mxolod vardebiT,
wiTel vardebiT
Seni kvali daifareba...
gzas, sevdian gzas
movxiblavT da SevuyvardebiT,
Cemi sicocxle, Cemi qnari
Tu geyvareba!
horizontidan
zenitamde Sens warmtac saxels
yoveli suli da sicocxle
gaimeorebs,
myinvari daxris Subls amays da
fiqrT gamomsaxvels,
Senis saxeliT amosWedavs
mTebsa da gorebs.
horizontidan
zenitamde RrubelTa gundi
Zirs daeSveba, lbil sawolad
rom gageSalos...
me ialqanad gadviqcevi,
oRond dabrundi...
cecxls nu miscem suls,
rom iwvalos da ivalalos!
horizontidan
zenitamde alvis mwervalebs
wauCurCulebs Sensa saxels
zRvis niav-qari
da is saxeli daswvavs zecis
mibnedil Tvalebs...
177
oRond dabrundi... oh, dabrundi
da sTqvi zRapari!
horizontidan
zenitamde mnaTobTa kvali
Sens lamaz fexTa sabilikod
gadijaWveba...
oRond masmine kvlav Seni xma
wylulTa damcxrobi,
oRond maRirse Seni naxviT
is tkbili Sveba.
178
oh, rogor msurda!
179
***
180
***
181
musika
182
da ismoda es simRera da Rvivoda TviT am xmaSi
da narnarad ikafavda gzas usazRvro qveyanaSi,
ikvalavda gzas da TrToda usazRvrobis siRrme-wylulSi,
ikvalavda gzas da rekda garindebul cis jurRmulSi,
erTxel kidev hangT kamara miZinebul qveynis gulSi
miatara-moatara da gaibna Sors, ufskrulSi!
183
Cveneba
184
***
185
rogorc sizmari
me mivdiodi, me movdiodi
yvavilTa Soris _ viT niavqari.
me siyvaruli mesizmreboda
da me viyavi _ rogorc sizmari:
me mivdiodi, me movdiodi,
zvirTiviT swrafi, zvirTiviT Cqari,
Cemi ocneba swvavda yvavilebs
da me viyavi dilis ciskari.
186
***
187
kvnesa
[1910]
188
***
189
arvin aris...
190
tyem wamiyvana!
191
viyav Cumi da mesmoda idumali simTa JRera,
sevdiani iyo hangi da mec guli amiZgera.
davimRere: `mesmis, mesmis... da ver davTmob vera, vera!~
da siCumem niaviviT gamomZaxa: `mjera, mjera
eg simRera~.
[1913]
192
ganTiadze
193
saRamo
194
***
195
...da gafiTrda
196
qalis landi
197
me da zambaxi
198
sicive
199
***
200
maisis Rames
201
eskizi
202
amao Zaxili
203
saidumlo
frTxilad!
xeli ar Seaxo Cems dafarul gulisZgeras,
Torem vficav, ar davindob Sens umanko bedisweras!
frTxilad, frTxilad! daukvirdi Cems qcevas da
TvalTa cqeras
da nu cdilob Tvalebidan saidumlos gadaweras.
saidumlo maviwydeba... xsovnis bskerze damarxuli,
saidumlo, romlis tkivils ganicdida marad guli,
saidumlo, romlis sevdam gadmomRvara sinanuli,
saidumlo, romlis mware sircxviliviT mdevda, mdevda,
saidumlo, romlis siRrmes ver daitevs Seni sevda!
oh, am mware saidumlom Tavganwirva Seqmna mware
da amoswva Cemi suli erTxel wmida, moelvare...
da amoswva suli, magram SeuerTda TviT als naqsovs,
TviT daiwva da garwmuneb, araferi dRes ar maxsovs.
me arc vnanob! metsac vityvi, Tu damWirda TviT sikvdilad
movaCveneb vismes Cems beds... Sen ki frTxilad,
frTxilad,
frTxilad!
204
***
sicocxlis aCrdils
suli ar erTvis,
sxva gamoZaxils
vismen yovelTvis.
mxiblavs eTeri
da vmReri... vmReri...
sxva yvelaferi
erTia CemTvis.
sasiyvarulod
guli aRar TrTis,
aRar miwodebs
netareba mTis,
Sav demons mive
frTa motivtive
da yovelive
erTia CemTvis.
adre wamerTva
alersi RmerTis,
sxva RmerTs arc veZeb,
arc suli eltvis...
dRes ki vis veli?
dRea naTeli
Tu Rame bneli _
erTia CemTvis!
205
qriste
1914 w. marti
206
dgeba nazi Semodgoma
207
* * *
208
***
209
***
210
wamebis Rame
211
albomSi
212
poets
nu erwmunebi, nu erwmunebi
qalis naz Rimils da TvalTa cqeras.
igi wagarTmevs sulis siwrfeles,
igi moSxamavs ciur simReras.
rodesac igrZno, rom is gSordeba,
utolmegobrod male gagriyavs,
nu daiviwyeb im mwuxare dros,
rom marto ar xar, rom sxva RmerTic gyavs.
nu daendobi Sens wrfel megobars,
Tavisufleba vin daimona?
an imaTSi feTqs monuri guli
da an Sena xar imaTi mona.
rodesac igrZno, rom maTi grZnoba
Sendami wmida yvavilebs hkargavs,
nu daiviwyeb im mwuxare dros,
rom marto ar xar, rom sxva RmerTic gyavs.
ra aris kacTa qeba-dideba?
igi fuWia da warmavali,
me bavSvobaSi mrwamda dideba,
rom momexibla miT mxolod qali.
warvida is dro... dRevandeli dRe
warsul imedebs ar hgavs da ar hgavs.
warvida is dro... me mainc mjera,
rom marto ar xar, rom sxva RmerTic gyavs.
roca dahkargo TavSesafari,
arsiT ara sCndes bina iseTi,
rom iq ipovo Sen myudroeba,
rom iq ipovo Sen Seni RmerTi,
nu daRondebi... arsebobs mxare,
sad TanagrZnobac arsebobs SenTvis,
iq daudegar meocnebe suls
bina eqneba mudam, yovelTvis!
213
iq loculobda petrarkas suli,
iq musikobda TviT dantes qnari
da baironis amayma Relvam
mxolod iq hpova navTsayudari,
iq rusTavelis datrialebda
Semoqmedebis wrfeli nadimi
da iq tokavda ucnaur grZnebiT
baraTaSvilis mwuxare simi.
214
Cems irgvliv
[1913]
215
qalwuli
216
samSobloSi
[1914]
218
ucxo mogoneba
219
amaod cdilob
220
erTxel...
221
sikvdili
222
edemis karebTan
223
uxilavi
aivazovskis suraTis win
[1913]
224
TviT mimoza...
225
qali da xelovneba
[1913]
226
***
227
ideali
228
siwiTle
229
me mesizmreba
230
siyvaruli da xelovneba
231
me da Rame
[1913]
232
qalwulis ocneba
233
geTsimaniis Rame
siCumea...
mxolod wynarad Tu irxeva dafnis toti,
mxolod naZvi Tu irxeva, Torem ise sdums walkoti...
siCumea.
Cumad, mSvidad mironinebs mTebis sio frTebis rxeviT
da kedronis nakaduli mas bans aZlevs xmaSereviT.
Cu, fexis xma!
modis qriste da miwynarda baR-buCqnari
da loculobs macxovari da ofli sdis, rogorc Rvari.
male, male mas jvars acvams ugunurTa urcxvi kreba,
male saflavs miecema, magram qriste kvlav aRsdgeba.
kidiT kides moedeba misi wrfeli qadageba
da eg locvac uSedegoT ar Caivlis, ar gahqreba!
siCumea.
aremares aRdgomis hflobs sixalise,
mxolod sio Tu irxeva, Torem ise, Torem ise
siCumea,
siCumea...
[1914]
234
guriis mTebi
win, meetlev!
eg cxenebi gaaqane, gaaqane!
msurs, rom erTxel kidev vnaxo gazafxulis mTebi mwvane.
msurs, rom dafniT gadavxlarTo mZime fiqrTa
okeane...
wamiyvane!
mTebi! rogor Svenis maTze gazafxulis buCq-foToli,
rogor Svenis velze nami gamWvirvale, rogorc broli.
ca isea mowmendili, ca isea SeumkrTali,
rom angelozs dainaxavs modaraje kacis Tvali.
kiparisi ise Relavs, ise Relavs, ise Relavs,
ise tokavs, ise tokavs, roca qari gadaTelavs...
wyaro, kldeSi moCuxCuxe, wveTankara, viT cis vneba,
dafnis buCqTa mwvane CarCos eomeba, exeTqeba.
da CanCqeri mTiT nasxleti, daferili dilis sxiviT,
Zirs eSveba da ifrqveva da gadadis rZis qafiviT.
vdgevar mTaze... da siCumis idumali mesmis ena
da mitacebs swrafi frTebiT poeturi aRmafrena.
vxedav soflebs sicocxlis da ganaxlebis TvaliT mzirals,
vxedav surebs, vxedav dafnars, vxedav mdumar nasakirals.
Cumad! viRac mReris mTaze... ra Zalaa am tkbil xmaSi,
arsad ise ar mRerian, rogorc aq, am qveyanaSi,
arsad, arsad ar arsebobs brZolis Jini, brZolis qari,
arsad ise ar gadmoxeTqs ukmarobis niaRvari
da arsad mTel qveyanaze ar hkocnian ise vnebiT,
ise cecxliT, ise JiniT da imgvari gatacebiT.
versad ise vervin gagxvevs gamoucnob cecxlis tbaSi,
rogorc lerwam-qalwulebi aq, am warmtac qveyanaSi.
da, meetlev,
Tu maT alerss ver veRirse, geTayvane,
saalersod isev miwvevs gazafxulis mTebi mwvane...
maS, gareke eg cxenebi,
sadme Sors, Sors waiyvane,
gamaqane,
gamaqane!
[1914]
235
getera
236
gaacxovela da gaanaTa
gaSiSvlebuli geteras tani,
garindda am dros mTeli darbazi,
ar zis arcerTi stumarTagani.
maT win getera idga, rom suli
sxeulisaTvis mieca grZnobiT,
mwuxare _ Tavis umizno bediT,
amayi _ Tavis mimzidvelobiT.
oqrosfer TmebiT Semoburul Subls
RvTaebrivobis aCnda niSani,
mzis sxivze TiTqos oqrosi iyo
gaSiSvlebuli geteras tani.
imgvarad TeTri, viT marmarilo,
TrToda, tokavda Zlieri mkerdi,
roca iqave mdgomma mxatvarma
urcxv qals SesZaxa: `qsante, SeCerdi!
qsante, maggvarad ganabe suli,
oh, ar daiZra, gTxov, gevedrebi,
gavavukvdaveb me mag Sens sxeuls,
saukuneTa wagiRebs frTebi,
qariSxliani Seni warsuli
aRsdgeba, rom kvlav gaiRos xmebi,
icxovreb qveynad maSinac, roca
sxeuliT qveynad aRar iqnebi!~
sTqva moqandakem... maSinve miwa
gadauria, daswna, dagrixa
da wuTis umal ukvdav qandakad
gadaaqcia ubralo Tixa
da afroditas saxed taZarSi
dasdga, rom misTvis ecaT Tayvani
da didxans, didxans icocxlebs kidev
gaSiSvlebuli geteras tani.
gamogviqrolebs Zveli fiqrebi,
odnav Searxevs ocnebis akvans,
arvin ikiTxavs _ Tu ras CavdivarT,
arvin ikiTxavs _ Tu vis vcemT Tayvans,
237
an romels vxedavT am erT saxeSi
an raa Cveni locvis sagani,
wmida taZarSi TviT afrodita
Tu saTayvano geteras tani?
238
mesaflave
239
gavqre ise, rogorc nisli, rogorc Ramis moCveneba,
ar meRirsos kvalareuls simSvide da mosveneba,
Seni saxe guls hkawravdes, sadac viyo, rogorc viyo,
Tu rodisme ar maxsovde, Tu rodisme dagiviwyo!~
mesaflavev, kidev ityvi, rom am qveynad vinc ki kvdeba
im wuTSive misi Crdili yvela Cvengans aviwydeba?
240
eh, ar mjera me eg raRac... qveynad egre rodi xdeba...
roca ficiT acileben micvalebuls samaremde,
fics ar stexen... fics ar stexen ukanasknel yofnis dRemde.
gamigone, mesaflavev, Sen ar ici kacis dardi,
Torem raa, Cems Tqmaze rom suleliviT axarxardi?
ra vuyoT, rom im vaJma qals moutana norCi vardi
da mwuxared wasCurCula: `Semiyvardi, Semiyvardi.
Cven erTi gvaqvs mwuxareba; SevaerToT sulTan suli...
gamomyevi, qalo, colad... Zlieri maqvs siyvaruli...
marTalia, is satrfoni arc Sen, arc me aRara gvyavs,
magram maTi mogoneba ver gaarRvevs uxmo saflavs.
daviviwyoT is warsuli, satirali, savalalo
da axali SevqmnaT yofna... gamomyevi colad, qalo!~
241
an ras gargebT mokvdav kacTa samudamo cremlTa frqveva?
ZiliT veRar gamogarkvevT verra Zala, verc SemTxveva...
ase xdeba qveyanaze, yvela cocxlobs, yvela kvdeba
da vai mas, vis sikvdili sicocxleSiv aviwydeba...
[1912]
242
poemebi
SanSe
poema
I
1
mihqrian dReni...
da mkacri seni
suliT oblobis aRar mSordeba.
atydeba guli,
roca warsuli
imedis sxivi momagondeba.
aRar itacebs
gulis frTxil Zafebs
es undobeli samsala mwvave.
zRvas, zRvas mivmarTav
da iq davmarxav
sevda-kaeSans... gaswi, menave!
2
xarobs eTeri _
pirmSvenieri
ca varskvlavebiT SemoWedila.
oh, mTvare, mTvare,
245
sxivmonarnare,
isic xom Cemebr oblad STenila.
mzada var, mis guls,
civ-minelebuls,
es civi gulic davumonao,
aq ki zRva wynarad,
tkbil fiqrTa gvarad
sTvlems da mdumarebs... Seni var, zRvao!
3
mihqris niavi,
rom momxiblavi
hangi Tavdaxril yvavils umReros,
aq sulTqmas vbedav...
verad ver vxedav
tanjva-wamebas sabedisweros.
dee, sxva Jam-dros
suls kvlav ewvios
mowyeniloba da fiqri mwvave.
dee, damwveli
mflobdes naRveli,
exla me vstkbebi... gaswi, menave!
246
ganyenebuli, mSfoTvare guli
mxolod bunebas SeeTviseba.
miyvars buneba, mxolod iq aris
mSveniereba xatad Seqmnili.
gandevnilia Crdili samaris,
mokveTilia monobis Crdili.
II
magram es raa? SanSes akvirvebs
yru da saeWvo idumaleba.
arsiT Zaxili... Sors, zRvis napirebs
mimofenia Rrma mwuxareba.
erTi wuTi da mis navs yovel mxriT
avazakebi miesevian.
„ar gauSvaTo... dahkaT... daiWiT!~
da dasaWerad miiwevian.
gaSeSda SanSe... menavem krZalviT
misken daxara amayi Tavi:
„ras mibrZanebo...~ _ magram simaliT
iqave gaCnda sulTamxuTavi,
SejaWves magrad... mihyavT, magram sad?
ai, gamoCnda kidec kunZuli,
mTvaris sxivebze brged da lamazad
idumal xeliT Semoqarguli.
SurisZiebis da sibrazisken
gadaixara grZnobis saswori.
SanSe aRgznebda Tvals kunZulisken
da TrToda rogorc gladiatori.
„dascxri, _ menavem wauCurCula, _
amao ari aq mrisxaneba,
raki amgvarad gamoxatula
Cveni xvedri da RvTaebis neba~.
III
gamocanaa SanSe yvelasTvis,
Tavis warsulze arafers ambobs;
tyve aris, magram batonic aris,
247
Tavs arvis uxris... uflad arvis scnobs.
amayi Tavis vinaobaze
gulCaTxrobili krintsac ara sZravs;
saubars mis suls da mis grZnobaze
vervin axerxebs, vervin ubedavs.
avazakebis wrfel yuradRebas
ucnaur ZaliT Tvisken izidavs.
raRac aerTebs maT miswrafebas,
raRac maT grZnobas jaWvs sdebs da xiblavs.
kiTxvebze pasuxs aZlevs nawyvetad,
Tu mets kiTxaven, yurs aRar ugdebs.
gulze ra awevs fiqrad da sevdad,
vervin mixvdeba, vervin gaugebs.
xalxs etaneba, magram iqac ki
bundovania, gasaocari,
verc erTi mkvleli da avazaki
ver gaxda misi swor-megobari.
TiTqo metia yvelafrisaTvis,
mas araferi qveynad ar atkbobs.
xalxs ise ucqers, TiTqo aravis
ar miendoba, fiqrs ar gaandobs.
Zvirad SexvdebiT mxiarul saxiT,
Tavdaviwyebis burusSi xveuls.
ver moatyvilebT undobel maxiT
SanSes guls sastiks, mudam iWvneuls.
rogorc manqana, ucxo Rimili
imis saxeze Tu gadairbens,
gulis sicxovle, imedis Crdili
naRvlian Tvalebs naTels ver mihfens.
TvalTa siRrmeSi, iq, sadac erTi
mefobs saflavi da mwuxareba,
wyvdiadsve ebrZvis meore RmerTi
mkacri, sastiki idumaleba!..
IV
moxiblulia miTi elili,
amuri mis guls nazad awvalebs.
248
sevdiania da mowyenili,
uimedobiT Zirs nabavs Tvalebs.
is yvavilia, msusxav WinWrebSi
brged da warmtacad amokveTili;
sul sxva sxivia avazakebSi
bunebis Jini, turfa elili.
Tvalebis Suqi _ cis aris Zala,
TviT grZnobis simebs eTamaSeba,
vinc miT aRinTo da gaimsWvala,
is mona aris, veRar aRsdgeba _
qveynis mZleveli da mbrZanebeli
Tu suls erT miznad daisaxavda,
mTlad rom moevlo qveyana mTeli,
vficav, ukeTess vervis naxavda.
elilis mama meTauria
avazakebis mrisxane gundis,
mudam brZola da sisxli swyuria,
mSvid netarebas misTvis gaurbis.
an ras daeZebs, Tu cecxlis ali
imis asulis gulSi trialebs?
movao wami da qariSxali
yvelas mogvsresso, gagvatialebs.
V
sevdiani da dafiqrebuli
SanSe mzis Casvlas Tvals adevnebda.
cis horizonti awiTlebuli
zRvisa dasavals mkrTal naTels hfenda.
miuaxlovda elili wynarad,
frTxilad ucxoels Seaxo xeli.
mobrunda SanSe da cecxlis gvarad
erTxel gamokrTa TvalTgan naTeli.
ucnaur Zalam mTlad daatyveva,
„ici, _ elilim mas uTxra gznebiT, _
Cemi cremlebi da Ramis Teva
martoden zecam icis savsebiT.
oh, Sen miyvarxar... nu ganrisxdebi,
249
gTxov... TanagrZnobis momapyro Tvali;
oh, gevedrebi... Sens monad vxdebi
Tavisufali seimis qali.
dee, ganrisxdes Cemze seimi,
Temma urcxvobis damados xundi,
ar SeSfoTdeba goneba Cemi,
tanjva is iyo: me vswuxdi... vsdumdi...
miTxari rame... suli miSfoTavs...
miTxar, sanamdi unda viwvalo?
Zala ar Semwevs, grZnoba aRar maqvs,
Sens garda vinme gaviTvalTvalo...~
TiTqo gancxroma da aRtaceba
tkbil sxivunaxav guls kvlav ewvia.
erTi wuTi da elili stkbeba,
SanSe mxurvaled gadaexvia.
VI
roca tkbilis da naz grZnobis nacvlad
adamianebs qva gvidevs gulSi,
verara gvaqcevs adamianad,
amaod veZebT xsnas siyvarulSi.
naz tuCebs vkocniT... vealersebiT...
wuTiTac TiTqo arseba stkbeba,
magram sulis xsnas ver veRirsebiT,
suyvelaferi swrafad gahqreba.
adre mobezrda SanSes elili,
adre siyvaruls Camostyda frTebi.
sad gahqra, SanSe, ocneba tkbili,
sad gahqrnen lxena da imedebi?
igi iseve undobelia,
javriania da mowyenili,
magram rac ufro sakvirvelia,
erT Rames gahqra sadRac elili.
eZebes, magram versad ipoves,
gadaajeres ZebniT mTa-bari,
vis ar hkiTxavdnen... vis ar mosTxoves,
250
gahqra elili... aRarsad ari.
mSoblebma kidec gamoitires,
samgloviaro Caicves Savi.
cas Sesandobrad msxverpli Seswires,
isev rbis xani dauRalavi.
vin SeamCnevda, Tu ra sastikad
SanSe krToda da itanjeboda.
marto darboda velad da mindvrad,
aRar Cndeboda... imaleboda.
ar itacebda avazakebis
miswrafeba da ltolva axali:
`unda aviRoT Temi TaTrebis,
gavswyvitoT erTad kaci da qali!~
VII
`vin ar icis, ra sastikad
gvemuqreba ulum-xani,
Zmebo... sevda mawevs fiqrad,
Zlieri maqvs kaeSani,
mogvdgebian TaTrebi da
amogvwyveten... amogvsresen,
TqvenTvis cudi me ar minda,
mfarveli var Tqveni esden.
misTvis vambob: rom davaswroT,
is sjobia, geficebiT,
daveceT da avaoxroT,
davdnebiT da daviwvebiT...
Cveni bedi brZola aris,
sikvdilia gansveneba.
gamomyeviT, visac kacis
sicocxle ar enaneba~, _
eubneboda erTxel seimi
mis avazakebs, ganwirul javarT,
brbos itacebda brZolis cimcimi, _
„gagviZeR, seim, Cvenc, Cvenc SenTan varT!~
251
VIII
afra aSales... zRva wynarad sTvlemda,
Sors mifrinavda yiviliT gedi;
ufro Sors kidev kacT mun iwvevda
axali sxivi, axali bedi.
iq uSreteli SfoTavs qarcecxli,
iq kvlav ismian brZolisa xmebi;
zRvazec gaisma risxvis aRmZvreli
xma... imRerodnen avazakebi:
1
mihqis navi,
momxiblavi
kamara krTis
zRvis sivrceze,
amay-celqze
mzis sxivi TrTis!
2
Cven ki marad
uRalavad
brZolas veZebT
da miT grZnobas
kvlav aRdgomas
vaimedebT.
3
suls moswyinda
sivrce wmida,
erTferoba.
axal imeds,
axal tkbil beds
eZebs grZnoba.
4
im dros veliT,
roca cecxliT
252
dahkravs ali,
waritacebs
mokvdav kacebs
qariSxali.
5
vin uwys, ramdens
sisxls daadens
mkacri brZola.
Sors wuxili,
tanjvis CrCili,
SiSi, Zrwola...
6
dagvaRonebs,
dagvamonebs
sevda wamiT
da movaswrebT,
rom gavaqroT
brZolis SxamiT!
7
wuTi ari
da sizmari
es cxovreba,
rogorc mkrTali
cisa rkali,
nel-nel hqreba.
8
magram gahqres
mkacr brZolis dRes
amayurad
da Cven movkvdeT
brZolis velze
vaJkacurad!
253
miswyda simRera da avazakTa
uricxvi gundi kldes miefara,
aRarsad sCandnen... nacvlad zRvis wyalTa
mkrTali sibnele Semoepara.
dacalierda uceb kunZuli,
adamianTa miswyda Zaxili;
mxolod aqa-iq gadaCadruli
jagebSi krToda qalebis Crdili.
IX
`Cqara, menave! _ SanSe ambobda, _
moacurevi siswrafiT navi...
guli gaskdomas tanjviT lamobda,
mtanjavda fiqri sulTamxuTavi.
dro Cvens xelT aris... vervin SegvamCnevs,
exlave Cumad movscildeT kunZuls.
o, rad caxcaxob... ra feri gadevs,
vervin gagvigebs ltolvas dafaruls~.
magram sastikad daSinebuli
menave gadga kankaliT ganze;
Seacvlevines avazakT guli
gambedaoba-erTgulebaze.
„maS, ar modixar? _ SanSem Sehyvira,
_ menave idga gaSeSebuli, _
monav! sCans urcxvad gadaibira
avazakT ricxvma eg Seni suli~, _
sTqva da ubidan saSinel risxviT
amoacura basri xanjali
da wuTis umal mCqefare sisxliT
SemoiReba mona sawyali.
mkvdari daeca... SanSe yelSi swvda
da zRvis siRrmisken gadaisrola...
erTis naxtomiT is navTan gaCnda,
kide SeakrTo da aaTrTola.
saWe mozida... da napiridan
navi napralebs gadaacila,
254
mouso niCabs... erTxel Sva wylidan
kunZuls Sexeda da miimala.
X
ra warmtacia Tvaluwvdeneli
zRvis sivrce Sori ganTiadis Jams,
rodesac mTvare, sxivTa mfrqveveli,
RimiliT dascqers momxiblav kamkams.
roca msubuqi, Setokebuli
fers icvlis wynarad varskvlavTa kreba
da cis brwyinvaled morTuli guli
zRvis Sor laJvardSi uebrad krTeba.
TiTqo hangs sZRvnian ganTiadisas
SemaerTebel frTaSesxmul kavSirs
da iqarveben tanjvas gulisas,
marxven Tan mimsrbol kvnesa-gasaWirs.
arc zRva netari, arc ca morTuli
ar emoneba gulisTqmas viwros
da saidumlod aTrTolvebuli
iq suli xarobs... miyvars zRva am dros...
255
da Sxam-naRvelSi ilesavs grZnobas...
omobs... Tavxedobs... miyvars zRva am dros...
XI
Sors ki, iq, sadac moulodnelad
SeSfoTda eri da ulum-xani
da kar-midamos damwvel-mdagvelad
gadaefina sevdis sabani,
omobs seimi... TvalebSi ukrTis
ganwiruleba da mrisxaneba;
is gamarjvebas sulac ar ucdis,
magram sicocxlec ar enaneba.
aRfrTovnebulni misi sityvebiT
win iswrafvian avazakebi;
verc jarTa ricxviT, verc ZlierebiT
veras gamxdaran imaTTan mtrebi,
cecxlis almurSi inaTlebian,
frTaSesxmul Zalas brZoliT iCenen,
sikvdils uSiSrad egebebian
da Zlevis naTels midamos fenen.
256
kaSkaSi iwyo varskvlavTa krebam
da mTas gvirgvinad daadga mTvare.
xis ZirSi sZinavs seims moqanculs,
257
muxlT moekeca seims... amaod
xmlisken marjvenis waReba scada,
grZnoba dahkarga... mokvda sabralod,
wuTi da SanSe aRarsad sCanda.
moulodneli ubedureba
mkveTrad, Zlierad gamoixata:
avazakT gundi, es gulqvaT kreba,
damarcxda... gahqra... mimoifanta.
[1910]
258
mwyemsi
i. griSaSvils
I
dasrulda lxini. simRera Seswyda.
midumda zurna. dascxra naRara.
irgvliv siCume mkvdari gamefda,
bars Ramem Cadri gadaafara.
varskvlavTa gundi aenTo caze,
elvare sxivi mTvarem mTas styorcna,
vnebiT daadna WaRara Tavze,
qveS daixara da gadahkocna.
mdumare Crdili mTam bumberazma,
rogorc mantia, qveS moifina
da yvavilovan velze mTis nazma
niavma eSxiT Camoifrina.
iq axlad aSlil namian jejils
jer Caekona, mere frTa stkica,
iq ki, ferdobze fiWvnars Sefenils
259
samaradiso trfoba Sehfica.
viS, ra Ramea, haeri mTeli
SeuboWnia raRac tkbil jados,
amaod cdilobs mxatvaris xeli,
rom ukvdav xaziT Seaferados.
amaod cdilobs ocneba grZnobis
amokvnesebas Rrmad gulSi Carguls,
igi ver swvdeba idumalobis
sevdian saxes, bindSi dakarguls.
260
da celq nakadis zvirTTa ambori
midamos ciur xmebiT avsebda.
meore mxares nakadulisas
fiqrmoreuli idga ymawvili,
aRar hfaravda sevdas gulisas,
naz hangs mReroda mkerdgadaxsnili:
„imisTvis vmReri cecxlmodebuli,
imisTvis vtiri naRvlian xmaze,
rom mTlad mimonebs azvirTebuli
Seni Sveneba da silamaze.
ra genaRvleba, Cemo nugeSo,
ciur arsebad, cis RmerTad mrwamde?
mzad var ufskrulSi vnebiT CaveSo,
oRond mwyalobde, oRond giyvarde!”
kdemamosilad Tvals Zirs daxrida
elene, roca am xmebs ismenda
da TeTri mkerdi, broliviT wmida
nayar Tmebs morcxvad gadmoifenda.
rad, TviT elenem es ar icoda,
rad utokavda guli tiali,
raRac gangebiT swvavda, aTrobda
mTebSi CurCuli da xetiali.
xan nakadulis pirze scxreboda,
xan ca hxiblavda gasaocari
da axlo-axlo isev esmoda
wrfeli CurCuli, simRera wynari.
261
egrZno trfialTa ocneba frTxili,
oh, RmerTo! ragvar cecxliT hkocnida.
„rogor miyvarxar!~ _ CasCurCulebda, _
me Seni varo da Sen ki Cemi,
fiqri maradis guls miwylulebda,
exla ki maTrobs tkbili edemi.
simi gulisa mexmaureba,
Tan aRmagzneblad da Tan amyolad,
meyo damdagvel bedis yureba,
gemudarebi, gamomye colad.
mTeli goneba da gareSemo
yoveli arsi, mTeli buneba,
ciT movlenilo, RvTaebav Cemo,
aw mxolod Senze meduduneba.
ar SemiZlia CamogeTxovo,
ar SemiZlia ganvscxre, dagtovo,
xsna, mosveneba viRas SevTxovo,
bedniereba viRasTan vpovo?
zvirTT niaRvarTan talRaT rgolebi
warmitaceben Tan gadamyolad,
Tu Tanamgzavrad ar meyolebi,
gemudarebi, gamomye colad~.
„mec, mec miyvarxar...~ _ ambobs elene, _
Sens tkbil malamod gamoviskvnebi,
Tan wamiyole... mkerds mimisvene,
SenTan movkvdebi... Seni viqnebi!~
262
ganSorebisa nisli dagvxaris,
magram me mainc is meyvareba.
Cemo nugeSo, rodesac qmari
gadascildeba mSobliur karebs,
Cemsken iswrafe... guli qva ari,
mas, vinc ar uyvars, ver Seiyvarebs”.
II
gahyva elene... gahyva ucxo qmars
da siyvarulis dReebs gafrenils
moigonebda, rogorc mkrTal sizmars,
dasatanjavad qalisTvis STenils.
morTul darbazSi, rogorc aCrdili
Sewuxebuli, daexeteba,
ocnebaT gundi Cadrgadaxdili
imis TvalTa win hkvdeba da hkvdeba.
hkvdeba, viT sanTlis Suqi mTrTolvare
Ramis wyvdiadSi uceb gamkrTali
da ise ki, rom gancxromis mxares
Sesaxedavad ver miswvda Tvali.
zizRs unTebs gulSi alersi qmaris,
ar icis, ra hqmnas, icis mxolod is,
rom netareba misTvis ar aris,
bedniereba ar aris misTvis.
magram Svilic hyavs da is uqarvebs
guls Semowolil sevdas da dardebs,
mas arra arTobs... is uyurebs sxvebs,
fiqri ki Sors, Sors mianavardebs
iq, sadac guli oblad dastova,
iq, sadac vneba daasadgura,
sadac xiblavda ocnebaT grova,
sadac mwvel trfobis cremli daswura!
ra iqneboda sicocxle CemTvis,
rom Sen ar myavde, umanko, wminda,
mkerdze ikravda Tavis pirmSo Svils
da mxurvalebis cremliT hkocnida.
„oh... deda, deda, iq viRaca sdgas, _
263
butbutebs bavSvi, _ Sexede, deda...
me meSinia, vai, Tu STanmTqas~...
`damSviddi... nisli scuravs tyezeda~.
`oh, ara, ara, ver vxedav gana,
is Cvenken modis... modis, mohfrinavs~...
`eg nisli mTidan gadmoeqana,
eg xom imisi TeTri frTa brwyinavs~.
`dedilo, igi geZaxis! gesmis?~
`mesmis... daica, me mivscem pasuxs~.
da ha, gaisma Zala imis xmis,
TiTqo viRaca tyis siRrmeSi swuxs...
`salami, mwyemso... oh, me Sen gican~...
„mican, elene? arafers metyvi?~
„oh, getyvi, getyvi! rac surT, isa sTqvan,
Sens rCeva-survils wamlad davedvi...
movrTe oTaxi norC yvavilebiT,
samoTxesa hgavs sawoli mTeli,
TviT haers irgvliv SuriT da vnebiT
damaTroblad xdis nelsacxebeli.
fardagad Slila yvavilTa gundi,
vard-zambaxebiT ukeT vin morTavs?
satrfov, gamoswi! modi, mobrundi,
guli miRelavs, suli miSfoTavs.
gamoswi Cqara... Sors ari qmari,
sasiyvarulod gaSale frTebi...
ra genaRvleba erTi, miTxari?
ganTiadamde Seni viqnebi!~
ase eZaxda SuaRamisas
elene mijnurs da vnebiT TrToda,
moajirs eyrdno da saxes misas
mkrTali mTovare Tavs danaToda.
viT avi sulis moisma moTqma,
es ezos frTxili gaiRo kari,
isev mihketes da viT wyaros xma,
aha, CurCulic ismis netari:
`Sens TvalTa sxivqveS damonebuli,
vdgevar, lamazo... eg Seni saxe
264
mindvris vardia, romelSic kruli
sevda siRrmeSi Cavkal-Cavmarxe...
viTarca yvavils gazafxulisas,
msurs, rom davakvde vardisfer tuCebs,
wmidaa Seni trfoba da imas
yofnis Sxam-gesli ver gaafuWebs.
Sors gadaagde Tval-margaliti,
moixsen oqro... nu SemomCivi,
ufro Zvirfasi xar Cemi gvriti
uamisoTa, viT ciskris sxivi~.
`Cu, fexis xmaa... xedav, ra Savad
mosCans aCrdili, mkveTri, Zlieri?~
`damSviddi, qalo! eg salocavad
SoriT zarsa scems monastris beri.
risTvis gafiTrdi? kocnam wyeuli
daacxros sulis mZleveli vneba,
uars nu metyvi, Torem es guli
dadneba, satrfov! cremlad dadneba.
kmara... mwyuria ca TanagrZnobis
vpovo mag mkerdze, mag netar cecxlSi,
dee, sircxvili pirvelis trfobis
dascxres, gahqardes damwvel alersSi~.
265
qals gaurboda da silamaze,
mis xelSi mkvdari, win exatvoda.
magram elene... elene am dros
saSinel codviT moRlil sulsa hgavs.
is aRar scdilobs sevda daacxros,
is aRar elis momxiblav ambavs.
zis martodmarto... viT mZime tyvia
Tavs dastrialebs nisli sulisa,
Sublze ulmobel daRad atyvia
mware aCrdili sinanulisa.
swuxs, rom es Rame SeCvenebuli
egre swrafad da male wavida,
Rame, RalatiT Cirqmocxebuli,
Rame, TviT esre umanko, wmida.
ah, rarig surda... ah... rarig swadda,
didxans gaSloda eg Rame mware,
magram ha, mzemac amoanaTa
da miwas styorcna sxivi mgznebare.
gars icqireba namusaxdili,
sevda-naRveli guls hkbens, aCrdilebs
da bnel iataks Zirs Tavdaxrili
dasCerebia, Tvals ar acilebs.
gana daacxrobs ocneba frTxili
namusaxdilis saSinel wuTebs?
qals iqave hyavs pirmSo ymawvili,
ymawvils is swamlavs da is amtutebs,
rom deda, rogorc uwin, imgvarad
ar hkocnis imis saxes da roca
dedis sawolTan mivida wynarad,
mSoblis moSxamul loyas akoca.
rarig iwvevda es kocna dedis
fiqrs, Svilis tuCze dasawafeblad,
magram Ralati ojaxis da qmris
mis guls cecxliviT moedo mwvelad.
iq, im sawolTan, sadac gamoxsna
vnebaTa Relva, Cveuli sevda,
Svilis umanko tuCebze kocna
266
aRar SeeZlo, veRar gahbeda.
surda es gzneba da tokva mware
gamTbar sityvebSi gadmoefrqvia,
magram ver SesZlo da xma mTrTolvare
tuCze daadna ise, viT tyvia.
nacvlad gulidan aRmoxeTqili
oxvra, msaxveli mwvel gasaWirze,
moisma... ase oxravs jejili
Semodgomisas, samaris pirze.
„gamSordi... wadi... ra gsurs Cemgan Sen?~ _
umwe sircxviliT, ucnaur SiSiT
xeli hkra ymawvils da karebisken
is gaeqana swrafi nabijiT.
magram ver SesZlo karT gadareba,
Zalmileuli, susti, daRlili
iqve daeca, viT qandakeba
safexuridan gadmovardnili.
da swored am dros kari gaiRo,
qmari movida... qals Tvali mohkra...
„elene, bavSvo... miTxar, ra iyo?~
qalma ki mwared amoioxra.
„elene... RmerTo... arara ari
Seni pasuxi... maS, mrisxavs zeca?~
mixvda yvelafers sabralo qmari
da unugeSod muxlT moekeca.
„elene... ici, Sen magaliTiT
myudroebisas aCrdileb kandlebs.
saCvenebeli gahxdebi TiTiT,
male Sen xalxi gagasamarTlebs~.
III
„dideda! miTxar rame zRapari.
ra vqna, rom gulSi sevda ar hqreba?
axlo damijeq, mixure kari~...
„daCumdi erTi, ra mezRapreba~.
„dideda, miTxar... miTxar zRapari~.
„oh, daiZine! dascxre iqneba,
267
guli ise maqvs, viT lodi mkvdari~.
„ra vqna, dideda, ar meZineba.
magram Sen SfoTav da ra gawuxebs,
risTvis ar metyvi? risTvis ar ambob?~
„bavSvo, sacaa zari dahquxebs,
iqneb gavigo. dascxri. nu laybob~.
gancvifrebuli kvlav miacqerda
bavSvi daRvremil moxucis saxes,
ra ucnaurad guli aZgerda,
daCumda... mware fiqrTa gaCarxes.
ar eZineba, radgan grZneuli
TvalebSi sxivs scems maisis mTvare.
sdums aremare... qancmileuli...
sizmars daeZebs kordi mTvlemare.
mTis netar ambavs CurCulebs neli
da uzrunveli sio kolxidis,
baRs avsebs nazi yvavilT surneli
da fiqri isev modis da midis.
sdgas akacia... da sizmrebSia
garindebuli misi sxeuli,
fiqri imisi maRal mTebSia,
fiqri wynari da frTaaweuli.
ar eZineba, radgan grZneuli
gars axvevia maisis Rame,
didedac fiqrTa zRvaSi xveuli
sdgas garindebiT, rogorc mowame.
SuaRamea... bavSvs kvlav ar sZinavs,
misCerebia cisa varskvlavebs,
fiqri sadRaca mihqris, mifrinavs,
fiqri raRacas uvalalavebs.
da uceb fiqriT mocul haerSi
zarma grialiT daiguguna,
SekrTa dideda da, rogorc mtverSi
gasvrilma mwerma, Tavi dahRuna,
Semdeg wamoxta da gaeqana,
sidanac mkveTri moesma zari
da am dros TiTqo mTeli qveyana
268
iyo saSinlad gasaocari.
bavSvic wamoxta da daedevna
didedas... Citis frTebiT mifrinavs,
ver daewia. amaod evno.
netari ca ki brwyinavs da brwyinavs.
ca siyvaruliT ganaTebuli
Ramis simSvidiT sofels akvdeba,
magram vin aris mTlad anTebuli,
soflis gzaze rom miinakvTeba?
viT jeirani irxeva... sxlteba,
SiSiT aqa-iq Tvalebs afeTebs,
TiTqo raRacas emudareba
irgvliv darajad ayudebul mTebs.
niavi uSlis mxrebze nayar Tmas,
kaba lamazad TeZoebs axvevs
da Semdeg, TiTqo Tavisive xmas,
ise mohyveba Rrmad Cayolil xevs.
niavi ibrZvis, Tu risTvis ari
egre warmtaci mimavlis mkerdi
da rad elvarebs mxrebze nayari
xSiri dalali, rogorc xaverdi?
gancvifrebuli Tvals miayolebs
mTvare oboli da varskvlavT gundi,
TiTqo yovel mis fexze aJrJolebs:
„saiT midixar, saiT? dabrundi!~
magram is mainc ar ugdebs yurs maT,
SiSiT midis da nukriviT krTeba,
midis da tuCTa napralebs Cumad
mxurvale locva efarfateba:
„RmerTo, Sen ici simarTle Cemi,
Sen gesmis fiqri gulis mrxeveli,
Sen damimkvidre tkbili edemi,
Senve wamarTvi sasufeveli.
da Senve gqondes es Cemi suli,
Cemi sxeuli vnebad gawvdili...
dRemdis, ufalo, wmindaT daculi,
dRes ki SecdomiT namusaxdili!~
269
da aha, esmis kidec mdinaris
gacxarebuli da yru Zaxili.
magram daica. Cu, eg vin aris,
misken rom moaqvs nabiji frTxili?
„mamav!~ _ Sehyvira uecrad qalma, _
miTxar, ras damdev, ra gsurso Cemgan?!~
„daica, Svilo! aba, sawyalma
viT moviTmino, cudi rac rom sTqvan.
xedav Cems sxeuls... rogor caxcaxebs,
mas Svela unda... movla... patroni...~
„mamav, ufali xels ar agaRebs!~
„eh, sad aitans moxucis goni
erTaderT Svilis saSinel sikvdils?~
(xels avlebs mama
da gulze ikravs namusaxdil Svils).
„mamav, mamilo!~ _ qviTinebs qali, _
xedav, nugeSis damexSo kari,
ra vqna, rom ase davZrwi maSvrali,
ra vqna, amixsen, ra vqna, miTxari.
irgvliv qvebs martymen... namusaxdilis
saxeliT mnaTlavs irgvliv mTa-bari,
wamarTves wminda alersi Svilis,
TmebiT damaTrevs SeSlili qmari~.
„ara uSavs ra... Sen gagamarTlebs
xalxi, pativs scems Cemsa WaRaras~.
„ar maqvs imedi, mxolodRa talRebs
mivscem sicocxlis daZirul zaras.
iq gaviqcevi, sikvdilis bindi
iq damiqrolebs nugeSis mwvevi~...
„saiTken gsurdes, gaswi, gafrindi,
RmerTs, zecier RmerTs sad gaeqcevi?~
„mamav! _ qviTinebs iseve qali, _
arsiT ara sCans nugeSis kari,
ra vqna, rom ase davZrwi maSvrali,
ra vqna, amixsen, ra vqna, miTxari~.
ai, gamoCnda kidec taZari,
xalxi fusfusebs, xalxi ireva,
270
xmaurobaa gulSesazari,
kaci kacze zis, ar aris teva.
elenes qmari aqa-iq darbis,
gloviT, qviTiniT viRacas eZebs,
xan misustdeba Zala imis xmis
da unugeSod amoikvnesebs.
maSin is sunTqva raRac idumals,
sulier tanjvas garSemo ivlebs,
xan ki moikrebs isev ise Zals
da xalxs Sekrebils mkacrad dahkivlebs:
„xalxo! imedis Suqi wamerTo,
wamerTo sxivi nugeSis mfeni,
ra davaSave, oh, RmerTo, RmerTo!
gaasamarTleT Cemi Semrcxveni.
RmerTi ara gwamT? xedavT Cems Tvalebs,
rom Cems damlaxvrels xeli ar axloT?~
da xalxic erTxmad tokavs, grialebs _
„gavasamarTloT, gavasamarTloT!~
„sjobs vapatioT, _ ambobs viRaca;
„oh, raebs bodavs viRac moclili,
eSmakis iyo da moitaca,
SecdomiT qveynad gadmotyorcnili~,
ambobs meore da mas bans aZlevs
xalxis xma talRad amoxeTqili.
„ara, Cven ise veravin dagvZlevs,
rom avurioT borot-keTili.
_ `maS, ai, aq var, gamasamarTleT,
miyaviT, rac gsurT, erTia CemTvis.
yofna aRar msurs, rac unda aRsdgeT
Cemze, es suli mainc cas eltvis.~
da yvelam icno elenes xmebi,
icno da zizRiT aevso guli:
„sikvdili magas... aiReT qvebi,
mohkaliT, mospeT, SeCvenebuli!~
uceb moisma xrial-griali,
qva qvaze midis gamalebuli
da xalxi raRac Sav fiqriT mTvrali
271
uceb SeCerda azvirTebuli.
jer kidev ismis kvnesa siCumis,
yored miyrilan erT adgils qvebi
da TiTqo Savis naRveliT iZvris
iq angelozi sulismimRebi.
„oh, sasamarTlo! xalxis brma Zalam
rogor dagTrguna... sada gaqvs bina?~ _
amoikvnesa sabralo mamam
da yrud, mwuxared CaiqviTina.
man igrZno mware fiqrebi brbosi,
man igrZno xalxis Savbneli sevda
da isic igrZno, rom angelozi
codvil suls sadRac miaqanebda.
„elene... leli... nuTu ar sjobda,
samaradisod qveynad ar meSva?~
... brbo usamarTlo ganaCens grZnobda,
brbo usamarTlo qveviT daeSva.
sdgas mama, rogorc qvis qandakeba,
ar iZvris... sunTqva veRar gahbeda.
uceb moisma, rogorc gangeba,
bavSvis qviTini: „oh, deda, deda!
sada xar, sada, me geZeb marad~...
magram daavlo uceb xeli mxars
da eubneba dideda wynarad:
„wamodi, bavSvo! me getyvi zRapars,
zRapars imaze, Tu rogor sdevda
kacT arsebobas codva grZneuli.
iyo. ra iyo... scxovrobda sevda
irgvliv fiqrebiT Semoxveuli~...
magram ymawvili ar ismens mis xmebs,
ar SeuZlia, bevrjela scada...
„iyo...~ da mohyva usazRvro zRaprebs
Zveli qarTveli Seherazada.
„sad aris deda?~ _ kiTxulobs bavSvi.
„daica, kargad damigde yuri~.
„me dedasTan msurs exla TamaSi~.
„Sors gadahkarges deda uZluri...
272
usamarTloni... ar Segibrales
jer isev norCi da ususuri.
gulSi dagubuls, naRvelSi naless
zRapars movhyvebi, damigde yuri!~
IV
aRelvebuli Camovjeq qvaze,
Savma fiqrebma STanmTqes maSvrali,
iq ki, saxlisken mimaval gzaze
zRapars ambobda moxuci qali.
„iyo...“ magram aq SevkrTi uecrad,
gverdiT momijda ucxo viRaca,
imisma saxis Sexedvam cecxlad
JrJoliT amiRo da amitaca.
„vina xar?” _ vkiTxe da TviT Cemi xma
SiSiT gaviRe, TiTqo vqurdobdi.
„me? ver micani? msurs aq SenTan Tqma
yvela imisi, Tu rasac vgrZnobdi~.
„ax, Sen mwyemsi xar, gican, gicani.
gulis tkivili me mesmis Seni~.
„ara, sul sxvaa Cemi mizani,
me arc mwyemsi var, grwamdes, igrZeni.
elene mohkles da msurs, mxolod Sen
gamogimJRavno misi ambavi~.
„ax, kargad vici, meored mohkvlen
imav siyvaruls... daunaxavi
cecxli gaaqrobs xsovnas imisas...
risTvis scocxlobda, an eltvoda ras?
pirveli iyo eg siyvaruli?~
„ara, meore. pirveli sruli
sul ar yofila... is sevdianad
me maSuqebda, TviT ar vici rad,
fiqrSi maxrCobda tanjvaTa xevi~.
„me yurs dagigdeb. aba, mohyevi.
nuras dahfarav, me vxedav, rom Sen
bevrjer gigrZvnia tanjvaTa zvavi,
mag Sens saxeze, miTxar, amixsen,
273
zizRi rad scuravs daufaravi?~
mosuli SehkrTa da uecrad mec
raRac ucnobi aRmenTo grZnoba.
„davhkarge rwmena, imedi, simxnec, _
ase daiwyo Tavis moTxroba, _
eh, nuRar gikvirs, rom grZnobis mkvdaris
gars maxvevia bneli sudari,
versad ver vpove Svebis neqtari,
versad ver vpove navTsayudari,
miCvene mxare, sad ar vyofilvar,
miTxari rame, ra ar msmenia,
magram Semxede exla, oh, vin var,
an warsulis ram Tu SemrCenia.
bavSvi viyavi, magram vicodi,
ras daeZebda mTebSi manfredi,
mec masTan erTad vkrTodi da vTrTodi,
mec masTan erTad vfrendi da vfrendi.
vicnobdi fausts. isic vicodi,
rad SeeCvia mkacr mefistofels,
gatacebuli sofels ganvSordi,
gatacebuli ganvSordi sofels.
eh, Cemo kargo, xsovnas Tan daaqvs
damWknarTa grZnobaT nazi surneli,
ganukurneli sevda Tan axlavs,
sevda Tan axlavs ganukurneli.
oh, Cemo kargo, bevrjer, mravaljer
momagondeba dro sanetaro,
roca metyodnen: ra mSvenivrad swer!
roca metyodnen: ukvdavi xaro.
xelovnebis win wminda cremls vRvridi,
raRac ucnaurs vgrZnobdi siames,
mrwamda, didebul rasmes Sevqmnidi,
mjeroda, ukvdavs Sevqmnidi rames.
magram daixrwna netari qseli,
CemTa ocnebaT me rom Sig vxvevdi,
Turme ubralo iyo sanTeli,
titaniur als me rom varqmevdi.
274
eh, Cemo kargo, xsovnas Tan daaqvs
damWknarTa grZnobaT nazi surneli,
ganukurneli sevda Tan axlavs,
sevda Tan axlavs ganukurneli.
momikvda mama. zed davafare
mowyenilobis uZravi lodi,
aravin myavda me imis gare,
qveynad rom vismes SevTvisebodi.
martoobis Svils bevrjer minaxavs
sevdis aCrdili damamxobeli.
maSin kargad vgrZnob, rom aravin myavs,
rom Tavis gerad micnobs sofeli.
Savis fiqrebiT gatacebuli
mivadeq erTxel turfad Semkul baRs,
mTvare fermkrTali, ferdaklebuli
vercxlis sxivebiT mosavda balaxs.
uxilav xeliT Carigebuli
morcxvad TrTolavda varskvlavTa mwkrivi,
qveynad ki iyo gamefebuli
simSvide wynari da RvTaebrivi.
yvavilTa suni eSxiT dneboda,
mzis unaxavi ixsnida Rilebs
da nazi Zili epareboda
qveviT Tavdaxril xes da xexilebs.
baRi mdumare, garindebuli
mTlad SeeboWa vnebaTa jados.
Rame mirxevda, Rame grZneuli
fiqrs ukvdavs, martivs da samarados,
rom siyvaruli aris mokvdavTa
Zala aRmgznebi da SemaerTi,
rom siyvaruli aris aq kacTa
msazrdoebeli Zlieri RmerTi.
me ki siyvaruls ver mivswdomodi,
me jer aravin ar myvareboda,
Rame ki TrToda da mec Tan vTrTodi,
simSvide grZnobas ekargeboda.
da swored am dros me davinaxe
275
Sadrevnis iqiT qalis aCrdili,
savse da nazi Svenoda saxe,
idga maRali, Cadrgadaxdili.
Sadrevnis srials gadascqeroda
da guldamTuTqvel sevdiT mReroda:
celqi nakadi
norC yvavils mkerds bans,
hkrebs cis laJvardi
fiqrTa Sadrevans.
orni varT velad
xis qveS damsxdari
da mimzidvelad
gvcems vnebis qari.
mtanjavda sevda
damwvel-mdagveli,
naRveli mlevda,
mware naRveli.
aw amogviRon
grZnoba TandaTan,
rac surT, is gviyon,
rac surT, isa sTqvan!
276
atokda gulic. atokda vneba,
magram ar dascxra naRveli mwvave,
atokda nazi sevdis ocneba,
erTxel sadRac rom davasaflave:
Sors, horizontze SuqT gundi gahqra,
ganTiadisa ocnebam dahkra.
me gavifiqre, rom es SemTxvevac
male gadivlis, viT talRa mwvane
da me gavhyvebi Cems mowyenil gzas,
viT zRvis udabnos _ meialqane.
da gavifiqre: oh, zenaaro,
risTvis atokeb Cems suls danaxuTs?
dae, oblad da marto viaro,
ar davuteveb SemTxvevas am wuTs.
suli SfoTavda... gaveqane, Tan
mivuaxlovdi asuls... iq Tavs vsdeb
da wynarad vuTxar: rac surT, isa sTqvan,
me Sen miyvarxar, me Sen gaRmerTeb.
igi ki idga, rogorc frinveli
aspitis cqeriT garindebuli,
ver moviTmine da zvirTi cxeli
Zirs gadmoinTxa cecxlad nTebuli.
msurda warsulis Sav sicocxlisTvis
am netar wuTSi gza damelocna
da gagiJebiT, ar vici risTvis,
qals vuwye kocna... mxurvale kocna.
Rimili mwveli da damcinveli
sadRac SevniSne cecxlad gznebuli,
is ki kvlav idga, rogorc frinveli
aspitis cqeriT garindebuli.
Tendeba. „miTxar, sidan mosulxar, _
mkiTxavda qali, _ vin xar, saidan?~
me ki vCurCuleb: „qalo, nu swuxxar.
ver getyvi, vera... rac surT, isa sTqvan~.
„rogor? ver metyvi? maS, rogor bedav
ucnobs momvarde. ra hqeni, vahme~...
„me amis Semdeg veRar Semxedav,
277
maS, momiteve eg siTamame~.
„veRar Segxedav? vin xar egeTi?~
„vinc unda viyve, magram zeciT RmerTs
Cems gzad uqmnia zRva da xmeleTi,
xan edems mirgavs, xan ki jojoxeTs~.
„vin xar, ar ambob. saiT midixar
an romel mxares, eg mainca sTqvi,
sad hpoveb siTbos, an visTan, miTxar!~
„amaod scdilob, vera, ver getyvi~.
„ver metyvi?” da is kvlav momacqerda,
gaCumda fiqrSi. Tavi dahxara,
qviSaze totiT raRacas swerda,
Semdeg SekrTa da... gadixarxara.
„oh, gicnob, gicnob. Sen is ara xar, _
qveynad rom calad daexetebi,
aravin giyvars, arvis uyvarxar
da uimedo fiqrebSi hkvdebi.
Sen gsurs alersi... gwyuria trfoba?
oh, bednierad, ra vqna, rom ver gxdi,
ha, Cemi mkerdi da megobroba,
nu gaifiqreb, rom CemSic Sescdi~.
me is mkocnida. mkocnida vnebiT,
exla vigoneb amas, RmerTmani,
rom raRac mware TavdaviwyebiT
dasCurCulebda baRs Sadrevani.
„Seni saxeli? Svenebav, vin xar~,
vkiTxe Cems uceb aRmoCenil mzes.
„Cemi saxeli? Sen rad ar miTxar...
elene... grwamdes... ar dagaviwydes~...
is me ganmSorda da ganvSordi mec,
raRac bundovan qselSi Tavs vgrZnobdi,
gamoveTxove da fici mivec,
rom arasdros kvlav ar Sevxvedrodi.
gzaze vfiqrobdi: Seupovari
megona Tavi, vis raRa vuTxra?
dagasaCuqra, rogorc mTxovari,
raT ar grcxvenia, dagasaCuqra.
278
vin icis, mis guls ra cecxli RrRnida,
cis varskvlaviviT odnav mSuqari,
vin icis, rogor brZolad uRirda
eg mowyaleba, eg saCuqari?!
V
gamoveTxove samSoblo mxares,
Cavjeqi gemSi... guls swewda sevda,
magram ocneba mudam mwuxares
xSirad sadRac Sors gamitacebda.
vxedavdi, camdis ayudebul mTebs
ganSorebisa nisli urevda,
fiqriT vkocnidi maT mwvane kalTebs,
gemi ki sadRac mimacurebda.
TviT ar vicodi, saiT mivqrodi,
rad vevlebodi talRaTa ambors,
magram erT Sav fiqrs gulSi vfiqrobdi:
gavfreniliyav saiTme Sors, Sors.
vxedavdi Walebs, fenilT zRvis pirad,
kldeebs da buCqnars, Sebznils, daxlarTuls,
Cems oblobaSi naTesaurad
rom miRimodnen fiqrebSi garTuls.
mze dasavleTiT iRvelfeboda,
zRvas danTxeoda cecxlis almuli,
xan iSuqebda, xan neldeboda
ca Sublgaxsnili, ca mewamuli.
mivsCerebodi warmtac sanaxavs,
axalis cecxliT miZgerda guli
ise, viT talRa arxevda Cvens navs,
msubuqi, nazi da ferwasuli.
ra warmtacia da mimzidveli
zRvis sivrce Sori ganTiadis Jams,
rodesac mTvare SiSvel-titveli
RimiliT dascqers momxiblav kamkams.
Setokebuli, nazi, msubuqi
fers icvlis wynari varskvlavTa kreba
da sibrwyinvaliT Semkuli Suqi
279
zRvis Sor laJvardSi irRveva, hqreba.
TiTqo hangs sZRvnian ganTiadisas
SemaerTebel frTaSesxmul kavSirs
da iqarveben buruss tanjvisas,
marxven Tan mimsrbol kvnesa-gasaWirs.
arc zRva netari, arc ca morTuli
ar emoneba gulisTqmas viwros,
TeTr, spetak fiqriT garemoculi
iq suli xarobs... miyvars zRva am dros.
maSinac, roca aRSfoTebuli
talRa talRaze hquxs da grialebs
da frTaSesxmulad agorebuli
waleks napirebs, gaatialebs,
roca qafs iyris da mrisxanebiT,
viT cecxlis marcvlebs, haerSi abnevs
da velur xmebiT, sazarel xmebiT
SiSSi STagdebul midamos arxevs,
rodesac anZa xomaldT qaravnis
gadaxeuli mimofrialebs,
ros avi suli gangaSebs, daZrwis,
roca wylis qaji zRvaSi xrialebs,
TiTqo ver iTmens sastik monobas,
samarcxvinos da sabedisweros
da Sxam-naRvelSi ilesavs grZnobas,
omobs... Tavxedobs... miyvars zRva am dros.
xSirad zvirTT TamaSs gadavscqerodi,
maTTan vlaRobdi... maTTan vmRerodi...
VI
davumegobrdi viRac erT sulels,
olimpiurad rom sTvlemda mudam,
metad Tavmdabals, magram gauTlels
aaSfoTebda sul ubralo ram.
erTis TqmiT yvelas giJad naTlavda,
meoreTi ki _ amaoebad,
me ki usazRvro Suri mtanjavda
da medeboda damTuTqvel vnebad.
280
dagvaaxlova erTma SemTxvevam:
is erT lamaz qals miuaxlovda
da mdumarebaT misTa mZle krebam
nisli gahxia: is im qals hflobda;
da im qalis win vaeba-urva
rom damenTxia, me momesurva.
Cems axlos ijda meore qali,
metad mosuli, metad maRali.
is gatacebiT erT mandilosans
umtkicebda, rom sakiTxi qalTa
ise gamwvavda, ise cxadad sCans,
rom Zneli aris avleba TvalTa.
male dadgeba netari wami,
sxivs mogvfens zeca da samarTali,
mogvajadovebs dReTa kamkami,
win ar gauSvebs Tavis qmars qali.
Cemma nacnobma rom gaigona
es, wamoavlo Tavis cols xeli,
Tavi imisken gadaiwona
da uTxra: „gesmis, viT bWobs suleli?
dalisa! amav sityvebs da azrebs
erT Zvel gazeTSi viRaca swerda~.
qalma Sexeda qmris aCeCil mxrebs,
magram raRacgvar zizRiT Sexeda.
kuTxeSi erTi moxuci ijda
ZonZebSi, TiTqmis SiSvel-titveli
da butbutebda: „es ra gamiCnda,
ra damtanjveli da mgesli gveli.
oh, sargebeli... oh, sargebeli...
sad aris Cemi mona mkrebeli?
is mokvda, mokvda... amaod veli,
oh, sargebeli... oh, sargebeli~.
Semdeg gavigeT, rom es mTxovari,
ZonZSi xveuli da iWvneuli,
iyo cnobili vinme mdidari,
sargeblis fiqrad gadaqceuli.
Cemma nacnobma sTqva: „es suleli
281
ra undoblobiT da iWvebiT yars...
gasesxebuli aqvs dauTvleli
da sargebeli ki isev uyvars...
magram ras vambob... TviT yofnas gana
ar sjobnis misi vercxlis satana?~
„oh, ara... vercxli WuWyia mzisa~, _
aTrTolebul xmiT ambobs dalisa.
„dalisa, fuli zekacad xdis kacs~...
„ara! trfoba hqmnis im zekacs warmtacs~.
„dalisa, vercxli mzea sxivTmfeni~...
„oh, ara... ara... Camomexseni...
vercxli WuWyia da gesli mzisa~, _
aTrTolebul xmiT ambobs dalisa.
gafiTrebuli Cemsken xris naz Tavs:
„oh, rodis movrCe am sulTamxuTavs...
guls rom micivebs, viT samaris qva...~
(dalisam, vgrZnobdi, es mis qmarze sTqva).
„maS, Sen ar giyvars?~ _ Cumad vkiTxe mas...
„is me ver micnobs... is me ar miyvars~...
ar uyvars... gana amitom ar hkrebs
mis spetak Sublze fiqri naoWebs,
ar uyvars... gana amasve ar grZnobs
yvela, vinc qalis xasiaTs icnobs?
oh, damerwmune, oci wlis qali
samoci wlis kacs ver Seiyvarebs,
is eZebs gzas, rom Tavisufali
mis gamosaxsnels miawydes karebs.
mxolod amaze esaubreba
SuaRamisas Sav fiqrTa grova,
vai mas, Tu fiqrs mZled ar uxvdeba
da Tavisive gza ar upova...
male es fiqri gulSiv mohkvdeba,
qali Tavis xvedrs Seurigdeba...
mxolod wuTebSi daeZebs Svebas,
darwmunebuli, rom netarebas
inaxavs mxolod Zvir wuTTa kreba
da ara qalis mTeli cxovreba...
282
dalisas, vgoneb elamuneba
eseve fiqri wynari da frTxili...
me momewona misi buneba,
romantiuli da daRvremili.
„giyvarvar?~ _ vkiTxe dalisas gzaSi,
roca martoni davrCiT baqanSi.
kiTxvamac bevri aRar awuxa...
„oh! miyvarxaro,~ _ man mipasuxa
da gatacebiT momapyra Tvali
aRelvebuli, viT qariSxali.
me xelSi momyva imisi xeli
nazi, patara... cecxliviT cxeli,
tuCi daadno Cems tuCs da vnebiT
mkocnida, mwewda TavdaviwyebiT...
TiTqo yoveli gamoiglova,
man gza monaxa... man gza ipova,
am dros TviT demons aRar SeeZlo
Seni gaqroba, RvTiuro cecxlo!
rom gamovfxizldiT, gafiTrebuli
borot suliviT Tavs gvadga qmari,
TiTqo Sav sizmarT hklavda krebuli
da ar swamda ki Savi sizmari.
is idga rogorc gasaocari
suldgmuli lodi... suldgmuli mkvdari.
idga mdumared. aswia bolos
Tavi... da isev daxuWa Tvali...
waiduduna: „sjobs, rom Camqolos
yvelam... dalisa, razed momkali?
dalisa, gana arc ki giyvardi?
dalisa, gana Sav nislSi mxvevdi?
maS, rad mdagavdi... maS, raze mswvavdi?~
„ra vqna... ra vuyo, rom ver amCnevdi~.
„maS, ar giyvardi?~ `ara, arasdros~...
„maS, dee, zvirTma momklas... damacxros~.
is gaeqana... me davedevne,
gvianRa iyo... wyals misca Tavi...
wamebis jvarze saSinlad vevne,
283
is ki sad aris exla netavi.
aRarc dalisa sCanda... mis nacvlad
iqve qaRaldis nagleji vpove:
„Cemo mtanjvelo! mipasuxe, rad,
sicocxlis naSTi rad amomwove?
me, damnaSaves sicocxle ar msurs,
sikvdilis fiqrma wamaxalisa~²...
da bolos, werils, metad ugemurs,
did asoebiT aCnda: dalisa.
veZebe igi da arsiT sCanda,
versad vipove, veRarsad vnaxe,
saxe zRvasaviT gadamimwvanda.
„jandabisaken!~ _ wamoviZaxe...
da am dros msurda, rom qariSxlis frTad
gardameqcia sicocxlis dReni,
rom damexvewa suyvela erTad,
rom ameduRna okeaneni.
VII
zRva sduRda... swuxda da miRelavda,
gems xan aq, xan iq talRebze scemda,
cas ki gamkrTali elva seravda
da TiTqo Rrublebs mas acilebda.
SiSiT, vaglaxiT gavyeT bedis xazs,
fexdafex vsdevdiT saocnebo zols
da mivadeqiT warmtacs da lamazs,
ucxo suraTad gadaSlil stambols.
ai, bosforic... amis damnaxvels
raRa SearCens sevdas da naRvels?
igi Sveneba, sadac buneba
mgzavrs sikeTeze eduduneba,
magram Sors, Sors, gzav, gaswi, sadac gsurs...
wamlad daede Cems sunTqvas uZlurs.
gavscildi stambols... ukan momdevda
sastiki landi, rogorc RvTis risxva,
Tavis naRvlian fiqrebSi gvxvevda
dawynarebuli... sevdiani zRva...
284
ai, lesbosi Tavis sititvliT,
safos samSoblo da siamaye,
Cven ki iseve vivliT da vivliT,
sanam dagviWers sikvdilis maxe.
ai, rodosi... ai, qiosi,
sad gahqra neta sicxovlis hangi?
TiTqo siCumis flobs angelosi,
dadumebula arxipelagi.
ai, edemi netari... wynari,
rom daupyria zRvis mcire kide,
ai, qalaqi mSvidi... narnari,
masac saxelad hqvia: simSvide.
daufaravi mSveniereba
tkbilis nanaTi mas urwevs akvans.
haerovanTa banovanT kreba
win miuZRveba aqlemT qaravans.
messina... urcxvi aleqsandreta,
beiruti... iq, turfa tripoli.
oh, beiruti... vicode neta,
rad daxvevia es yvavilT wrboli?
ra Tvalwarmtacad velavandebi
sxvadasxva sagnebs, sxvadasxva ferebs,
mzis sxivni TrTian, rogorc landebi,
celqi niavi norC guls miZgerebs.
uecrad... vnebiT tropikul Rames
daSvebuls miwam miuZRvna kocna
da cis kamaram, rogorc mowames,
kvalTa aCrdili gausxivosna.
oh, beiruti... ra msusxavia
misi bunebis sicocxlis bude,
misi ocneba... zRvisa navia
sispetake da sivaraude...
magram es raa? raRaca miWers
yelSi... oh, lamis davkargo goni,
TiTqo sacinlad daSavebul mwers
Tavze sikvdilis madgas demoni.
RrubelTa CrdiliT Zirs gadmoscurda
285
dalisas saxe... damwveli grZnoba...
oh, aRar Zalmis... da rarig msurda
kidev da kidev mogzauroba.
avadmyof sxeuls dasveneba surs!
eqimi mirCevs davbrunde ukan...
„samSoblos hava, moqanculs, uZlurs
mouxdebao~, - ase miTxra man.
movqrivar isev samSoblosaken,
magondeboda mTuTqavi Rame...
da kvlav vfiqrobdi: „es ra vqen, ra vqmen,
movkal sicocxle... Cavkal siame~...
.........................
VIII
rom ar scodavdes, neta vin aris,
Cven nervebian da mixrwnil droSi?
da mec, morCili droTa niaRvris,
Seveli erTxel saroskipoSi.
sul TavSi, metad did sarecelze
amayad ijda moxuci qali,
metad msuqani, badri, rogorc mze,
metad mosuli, metad maRali...
maSinve vican masSi is deda,
erTxel gemiT rom mogzaurobda,
sxvebs rom amayad maRliT ucqerda,
sCans, rom maSinac aRar xumrobda.
roskipebs, irgvliv mosiaruleT,
momReralT, mfarvel Tvalebs avlebda,
sdumda da rogorc arwivi budiT
macdur Sav Tvalebs abrialebda.
roskipTa gundi xtoda... mReroda...
SaSviviT stvenda didi da mcire...
da momagonda, rac ar mjeroda:
umankoeba imaT Sevswire.
es uwin iyo... fiqrSi garTuli
ucnobma Zalma gamomarkvia,
fiqri, fiqrTagan gamonakvTuli,
286
gulze damawva, viT mZime tyvia.
erT roskips CemTvis, viT mrisxane qars,
amayi zurgi Semoeqcia,
orni ismendnen imis saubars,
me ki vfiqrobdi: es ra mxecia!
igi ambobda: erTxel, gemSi rom
vijeqi, qmari wamogvadga Tavs,
roca undobel droTa sawuTrom
viRac mogzaurs Semomavlo gars...
qmari daiRrCo... mec gadaveSvi,
gadamarCines viRaceebma,
Torem undobel okeaneSi
rogor SemeZlo talRebTan Sebma?
exla, RmerTmani, guli miwydeba,
roca sicocxlis simuxTle vscani,
oh, arasdros ar damaviwydeba
pirveli codvis uRvTo akvani.
kari gaiRo da Semovida
moxuci, ZonZSi gamoxveuli,
CemTan gemSi rom sargebels sTvlida,
sargeblis talRaT zRvaSi rxeuli.
me gamecina... mosaubre qals
xeli daavlo da waiyvana...
vaime... mexi dameca maSvrals,
dalisa iyo... vicani gana!
dalisa... Cemgan Seqmnili codva...
oh, gaskdi gulo... xsna arsiT ari...
maisis sevda... maisis bodva...
dalisa urcxvi da garewari.
zardacemuli, gonareuli
karebisaken me gaveqane,
sad iyo am dros Zala mSveleli,
sad iyo am dros zRapruli raSi,
rom sinaTlisken gamekra xeli
da frena mewyo cis kamaraSi.
magram CemSive darCa es bneli
da usasoo gulis nadebi.
287
dRe dReebs misdevs, rogorc Rrubeli
da weliwads ki weliwadebi.
Cumma naRvelma gveliviT damRrRna,
sevda gulisa riT Sevamciro?
oh, RmerTo, RmerTo! ra vuyo, ra vqna,
meti var qveynad... ar var saWiro.
me gamovrbodi Sav qalaqidan,
imis yru qviTins gamoveqeci
da Cum kaeSniT vscxovrob im dRidan
iq, im bnel tyeSi, rogorc tyis mxeci.
bedniereba aris erTgvari
bunebis mkerdze oblad grZnobde Tavs,
vai, rom talRa daudegari
ar mogasvenebs arc iq... dagtanjavs...
martoobisa uZravi done
erTferovani mombezrda male.
Cemi warsuli rom movigone,
uniSno awmyoc gaviTvalTvale.
me momagonda, rom erTxel baRSi
alersi miZRvna asulma mwveli
da fiqrma miwyo gulSi TamaSi,
videg mTis wverze RameTmTeveli.
erTxel daveSvi qveviT da vnaxe
igi midamo, is aremare,
sadac, Svenebav, guls STamesaxe,
pirvel aRminTe ocneba mware.
da kvlav vixile mdumare baRi,
iq, SadrevanTan isev is idga,
visic pirvelad alersi laRi
aRinTo... magram dascxra, STainTqa.
davimaxsovre me saxe misi,
misi nazi xma... misi kiskisi.
erTxel Sevxede mTaSi am asuls,
mTis yvavilebSi rom navardobda
da misi cqera ltolviT moqanculs
guls undob cecxliT swvavda, aTrobda.
misma alersma me erTxel kidev
288
momca nugeSi da Tvals mifarda...
dabneldi barem, Cemis yofnis mzev!
rogor miyvarda... rogor miyvarda...
is qviT Cahqoles... gveliviT damRrRna
da kaeSani riT Sevamciro?
oh, RmerTo, RmerTo... ra vuyo, ra vqna,
meti var qveynad... ar var saWiro!
sTqva es da mwared amoioxra,
Tvali miyril qvebs Tan gaayola,
iq erT Sav aCrdils man Tvali mohkra
da mTel sxeuliT daiwyo JrJola.
„ai, is modis! _ sTqva da xarxariT
wamodga _ modi, Seni var, Seni! _
me ki ucnaur imis mkveTris xmiT
metad sastiki tanjva vigrZeni.
`me Sen geZebdi, _ uTxra momsvlelma, _
droa gavswordeT... me mZulso mxdali~
da daSvebulma imisma xelma
dauyovneblad iZro xanjali.
magram xelSi swvda mopirdapire,
waarTo da Sors gadaisrola...
da TviT mosuli, viT tvirTi mcire,
Zirs daanarcxa... „gaTavda brZola?~
moisma kvnesa: „diax, gaTavda~...
oh, ra uecrad davscxri medgari,
Torem iyo dro, roca ar hgavda
aq damarcxebuls elenes qmari...
igi, gaxsovdes, ar gagarTobda...
magram ras vambob... eh, kmara... kmara!
da sanam erTi amas ambobda,
meore xSir tyes amoefara...
epilogi
gavida xani... me Camivarda
xelSi SemTxveviT erTi xanjali.
daJangul xanjals devizad aCnda _
„an sikvdili da an samarTali“.
289
meore mxares wiTelis laqiT
ewera: „roca umarTlo lodi
guls damiseravs mwikvliT, talaxiT
zeviT amodi, zeviT amodi!~
tarze ewera: „roca grZneuli
Semomeseva sevda-naRveli,
xanjalo! Sen xar maSin rCeuli
Cemi daraji da Cemi mcveli~.
xalxi ki erTxmad kvlav amtkicebs, rom
swored am xanjliT moikla Tavi
man, visac Tavi moabezra drom...
da sevda hklavda sulTamxuTavi.
[1911]
290
variantebi
SeniSvnebi
komentarebi
teqstisaTvis
293
kidec am gamocemebSi. aqedan gamomdinare, xsenebuli amonaWre-
bis, aslebisa da wignSi sworebaTa aRnusxva da varinatebSi
asaxva, gansakuTrebuli SemTxvevebis garda, saWirod ar vcaniT.
tomSi maqsimalurad aris daculi galaktionis marTlwera
da, SeZlebisdagvarad, punqtuaciac. cvlileba Seexo mxolod
kompozitebs, romlebic warmodgenilia Tanamedrove normebis
Sesabamisad. teqstSi iSviaTi redaqciuli Carevebi asaxulia
variantebSi.
294
*** mTvare kaSkaSebs (gv. 15)
xelnaweri: avtografebi 1249 (B); 2823 (C); 3265 (D); 5552 (E);
5943 (F); 8852 (G); 133 d., gv. 1 (H).
nabeWdi: J. „Cveni kvali“, 1908, #19, 28 seqtemberi, gv. 298 (A);
leqsebi, 1927, gv. 370 (I); rCeuli, 1944, gv. 473 (J); rCeuli, 1954,
gv. 145 (K).
saTauri: Rrublebi C; Savi Rrubeli K.
TariRi: 1908 BGK; 1910 J.
minaweri: leqsi, dabeWdili JurnalSi `Cveni kvali~. 1908 w.
DE.
295
mosCans* E] Canda K. 8 miklakn-moklakna] mifant-mofanta DE;
misi sxivebi] misi sxivebi* F] iribi gzebi B] elvare frTebi
C] Ramis Crdilebi DE] anareklebi F] Tvisi sxivebi K. 9 samara-
disoT] samaradisod BCDEFIJK; momeCvenen] momeCvena CDEIJK. 10
gardmovlenilni] gardmovnelinni A] gardmocvenilni B] gad-
movlenili C] gardmovlenili K] swraf-mimavali DE; RvTiT]
ciT BCFIJK] es DE. 11 mswrafl] swrafl* E] swrafl B; mswrafl
gahqra] gahqra-ra DE; gahqra] gaqra IJK. 12 dahfara] dafara BCD-
FIJK. 13 ukunma] wyvdiadma DE. 14 isev] mxares BF] cas IJK; cremli]
cremlebi IJK; mdis] sdis BDEFIJK. 15 vtiri] stiris BDF] tiris
K; vtiri maradis] mxare kvness da TrTis F.
296
3 aRgznebulad] agznebulad B. 9 maRals] maRal B; maRals
kldeebSi] borkil-axsnili C. 11 imaT Soris] im dros bed-
kruls C.
297
leqsi eZRvneba Tbilisis sasuliero seminariis xelna
weri Jurnalis _ `Suqis~ pirveli nomris gamosvlas (1908 w.
9 noemberi).
298
2 mwuxrma] wuxrma A. 13 ganmartovebuls] ganmartoebuls B.
20 ari] aris B. 22 martod] oblad B.
299
14 mihqris] hqris A.
300
1944, gv. 472 (G); Txzulebani, VII, 1950, gv. 139 (H); rCeuli, 1954,
gv. 147 (I); rCeuli, 1959, gv. 10 (J).
saTauri: _ BEFGJ, kolxidaSi HI.
TariRi: 1908 DH; 1909 EFIJ; 1910 G.
minaweri: `pirveli nabiji~. alm. C.
301
roca davugdeb me yurs am xmebs, o, vitanjebi,
ar vici, risTvis netareben samSoblo mTebi.
fiqric gulcivad da Tan mSvidaT mesaubreba:
netav rad celqobs frTagaSlili turfad buneba?
302
almanaxi `axali talRa~ saqarTveloSi ar moiZebna. misi
qseroasli peterburgidan, ruseTis erovnuli biblioTekidan
Camogvitana qarTuli literaturis institutis direqtorma,
qalbatonma irma ratianma.
303
diT D. 16 mrisxaned] mrisxaneT D. 17 Cemsken] Cemken C; Cemsken...
SemomierTdiT] SeverTdeT erTi didi imediT D.
304
8 Taviseburi] Tavisufali BCDEF. 13 xaosze] qaosze EF. 14
xeli vkarT] davkargeT E. 15 vqviTinebT] cremlebs vRvriT
BCDEF. 17 dawyvetils] dawyvetil E. 18 mieci] daude BCDEF. 22
sikvdili usasobaa] usasooba, sikvdili BCDEF. 23 saflavTan
erTad] nadgurdeba da BCDEF. 30 SeerTdi] SeerTdiT CEF. 31
aswie] aswieT CDEF.
305
gazafxulis Rame (gv. 48)
mwyemsi] mwyesi.
306
da... guli] daiRale? bneli suli* B; B-Si `moasvenes~ Semdeg
gadaxazulia:
SuaRamis mware fiqri daiviwye an dahfare...
gana ar vgrZnob, rom siCume kedlebsac ki Seayvare?!
307
mteri] BD. 9 iq... wyvdiadi] sofelSi bnela, wyvdiadia BD. 10
Tan... mgeslav] igi wyvdiadi Tvis uSavess axvevs samosels BD.
11 bedkrulno] bedkrulo BCD. 12-13 me...maswavlebeli] BD.
12 me imis] im sanTlis BD. 14 dee... sdevdes] veras damaklebs
D. 15 gayinul] Secivebul B. 16-17 mogajadoebsT... suldaRon-
ebuls] BD. 16 mogajadoebsT] Tqven aRgamaRlebsT BD. 17
suldaRonebuls] Tqvens marad erTguls BD. 19 maswavlebe-
lo] me mkiTxavs bavSi B] me mkiTxavs bavSvi D. 20 kidev dah-
kari] swavlis dro ari BD. 21 xom... eli?] RelavxarT mwvrTne
li BD. 23 patara bavSvi] wignebiT bavSi B] wignebiT bavSvi D.
24-25 wrfeli... skolaSi] BD. 25 mocigligebs] Semovida BD.
28 kidev dahkari] swavlis dro ari BD. 29 ra... icqireba] nug-
eSisaTvis Cemsken modis B] nugeSisaTvis Cemken modis D. 30-31
avadmyofobiT... Ronemixdili] BD. 30 Ronemixdili] sasomix-
dili BD. 32 aq ki darajad] darajad kars rom BD; Savi] sneba
BD. 33 savse ojaxi] Cemsken moxuco* B. 34 win... moagvaros]
gaaxsendeba... ufro metad uRelavs guli BD. 35 daimSvide...
guli] me vici vin ra moagvaros BD. 36 Sevarigeb] Segarigeb
B] SegabrZoleb D. 38 kidev dahkari] swavlis dro ari B. 39
Cemken moabijebs] nabijs moaSurebs B. 41 masze] maze AC. 44,
60 kidev dahkari] swavlis dro ari BD. 45 nuTu... sCans] agera
mosCans BD. 47 misis] misi BD. 48 ubedur-mtruli] ukuRmarTu-
li D. 49 mas mezobelma] undobma xelma BD. 50 Semdeg mzakvru-
lad] niSnis mogebiT BD. 51 dauwva] dauwves BD. 52 Cemsken]
Cemken D. 54 kidev dahkari] swavlis dro ari BD. 56 sabolo-
vod] sabolood BD. 57 sTqvan] Tqvan D. 61 ai] modis BD; modis
viRaca] ara-viRaca B] vaJi – viRaca D. 63 unamuso ucxoelma]
uuflebobam, Zaladobam BD. 64 exla] Semdeg D. 65 gaswavli...
bedkrulo] gaswavliT bedkrulebo BD. 66 sanTeli] lampari
BD. 72 mwvervals] mwervals B. 73 sicxovle] sicocxle D. 74
dayolili] dayolilTa BD. B75 he... cao] lurjo cao, laJvar-
do cao BD. 76 wmidad] wmindaT B] wmidad D.
308
musika (gv. 55)
309
muSaobda gazeT `kolxidas~ redaqciaSi da masalebs `gucas~
fsevdonimiT aqveynebda.
310
ra vqna? (gv. 60)
311
2 niWi] igi BCD; lamazo] pirimze BCD. 6 mimafrens celqi]
mitacebs kargi BCD. 12 vimRereb... saxes] vmReri, viT arvis ar
umReria BCD.
312
2 nisliT] niSnad BC. 3, 5 oh] o BC; miswyda] mowyda BC; mRel-
vare] grZnobaTa BC.
313
striqonebs Soris B-Si gadaxazulia: ar msurs vcxovrobde
maTi grZnobiT. 32 vdgevar] dgexar DEF; vucqer] ucqer DEF. 33
da... cremlebiT] ar msurs vcxovrobde maTi grZnobiT, maTi
miznebiT BCG; msurs] gsurs DEF. 34 Cems daRlil] maSin Cems
BCDEFG. 37 Senc gadagiTrevs] Senac CagiTrevs BCG.
15 momcems] miscems.
314
8-11 mogonebav... Cumad] _ BCD.
315
xelovneba (gv. 73)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 1 (A); leqsebi, 1927, gv. 118 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 170 (C); rCeuli, 1944, gv. 285 (D); rCeuli,
1954, gv. 228 (E).
TariRi: 1909 BC; 1910 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 2 (A); leqsebi, 1927, gv. 359 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 423 (C); rCeuli, 1944, gv. 466 (D); le-
316
qsebi, 1953, gv. 145 (E); rCeuli, 1954, gv. 148 (F); rCeuli, 1959,
gv. 13 (G).
TariRi: 1912 CG; 1910 F.
317
2 gza gaviare] gzaze mivdivar B. 8 isev] gzaze B. 10 sCans]
Cans F. 11 sibneleSic] sibneleSi F. 12 Semohkra] Semokra B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 4 (A); leqsebi, 1927, gv. 288 (B); Tx-
zulebani, I, 1937, gv. 365 (C); rCeuli, 1944, gv. 413 (D); rCeuli,
1954, gv. 205 (E).
saTauri: mwvane zoli mTis BCDE.
TariRi: 1914 CE.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 5 (A); leqsebi, 1927, gv. 379 (B); Tx-
zulebani, I, 1937, gv. 447 (C); rCeuli, 1944, gv. 463 (D); rCeuli,
1954, gv. 222 (E).
saTauri: simRerav, uxme BC; _D.
TariRi: 1915 C; 1910 E.
318
icoden] icodnen CE; yofnis] bevris BC] yofis D. 21 kidev]
didi BCE.
319
qveyanaze~ meocnebe mxedris saxeSi e. pos `eldorados~ per-
sonaJi amoicnoba (g. kvaracxelia).
12 ekstazi] eqstazi D.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 9 (A); leqsebi, 1927, gv. 159 (B) da
gv. 374 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 207 (D); rCeuli, 1944, gv. 347
(E).
TariRi: 1915 D.
6-9 da... Cemi] – C. 10, 18 hei] heÁ D. 13 Tu... vkvnesi] Cemi ocne-
ba BCDE. 15 Cemi oblobis] uuSoresi BCDE. 16 isic didia] ra
simdidrea C. 19 daoblebuli] daRonebuli BCDE. 20 vaebiT] –
BDE] Soridan C. 24 civ... amovefare] saxe niRabs amoefara C. 25
dasustebuli] – BDE] gamwarebuli C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 10 (A); leqsebi, 1927, gv. 160 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 208 (C); rCeuli, 1944, gv. 346 (D); rCeuli,
1954, gv. 208 (E).
320
TariRi: 1915 C; 1911 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 11 (A); leqsebi, 1927, gv. 161 (B) da
gv. 166 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 215 (D); rCeuli, 1944, gv. 357
(E).
saTauri: guSin, mTeli dRe CDE.
TariRi: 1917 D.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 12 (A); leqsebi, 1927, gv. 162 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 210 (C); rCeuli, 1944, gv. 345 (D).
TariRi: 1916 C.
321
wuxeli, RamiT... (gv. 85)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 13 (A); leqsebi, 1927, gv. 275 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 349 (C); rCeuli, 1944, gv. 403 (D); rCeuli,
1954, gv. 192 (E); rCeuli, 1959, gv. 22 (F).
saTauri: wuxeli RamiT qari dahqroda BCDEF.
TariRi: 1915 CF; 1910 E.
322
sarkmelTan (gv. 87)
6 eSxiT] vnebiT B.
323
`TviT mimoza~) pirvel wignSi dabeWdvis Semdeg avtoris si-
cocxleSi aRar gamoqveynebula.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 18 (A); leqsebi, 1927, gv. 186 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 241 (C); rCeuli, 1944, gv. 355 (D).
saTauri: _ C.
TariRi: 1916 C.
324
Txzulebani, I, 1937, gv. 229 (D); rCeuli, 1944, gv. 351 (E); rCeuli,
1954, gv. 191 (F); rCeuli, 1959, gv. 16 (G).
saTauri: mSvidobiT!* B.
TariRi: 1914 DG; 1913 F.
325
dagvasvelebinebs~ (`martoobis ordenis kavaleri~, g. `saqarT-
velo~, 1916, #3-4).
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 22 (A); rCeuli, 1944, gv. 462 (B).
saTauri: eva B.
326
образ ночи ближе, чем образ человека~ (`...The Night Hath been to me a more
familiar face than that of man...“) TiTqmis ucvlelad meordeba qarT-
veli poetis teqstSi: „me Ramis saxes ufro vwvdebodi, vinem
kacisas~.
`mTawmindaze~ Tematurad da koncefciiTac Zalian axlosaa
galaktionis adreuli Semoqmedebis saetapo leqsTan „me da
Rame~.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 26 (A); leqsebi, 1927, gv. 181 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 233 (C); rCeuli, 1944, gv. 353 (D).
saTauri: Cumi SrialiT xis foTlebi megebebian BCD.
TariRi: 1914 C.
327
Ta, TanamavalTa, vamcno gulisa me saidumlo!~ SesaZloa,
nawarmoebi ukavSirdebodes baironis „sizmarsac~, sadac
varskvlavebTan saubris motivi gvxvdeba: `Со звездами и со
всемирным духом беседы вел...~ (`...With the stars and the quick Spirit of the
Universe / He held his dialogues~).
328
Cemi qnari (gv. 102)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 30 (A); rCeuli, 1944, gv. 464 (B).
saTauri: rodesac xalxTa JriamulSi gadvikargebi B.
329
14 marTmevs] aryofna* B] momTxovs B. 15 samaris] ise viT*
B. 20 dRe daRlili] sul-daRlili B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 35 (A); leqsebi, 1927, gv. 321 (B).
saTauri: da bevri ram minda giambo B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 36 (A); leqsebi, 1927, gv. 357 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 426 (C); leqsebi, 1937, gv. 83 (D); rCeuli,
330
1944, gv. 469 (E); rCeuli, 1953 gv. 119 (F); rCeuli, 1954, gv. 146 (G);
rCeuli, 1959, gv. 27 (H).
TariRi: 1916 CDH; 1909 G.
sevdiani da sxivmonavarde
cis udabnoSi scuravda mTvare...
bevri vitire... bevri vidarde...
bevri mwuxare cremli davRvare.
darialisa viwro kldeebSi
Tergi mrisxane, maxsovs, cremls Rvrida;
mec vqviTinebdi, magram Cems xmebSi
vervin sibraluls ver ipovida.
331
15 hkrebda] krebda B. 16 ase] wynaraT B. 18-21 striqonebi _ B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 38 (A); rCeuli, 1944, gv. 465 (B).
saTauri: oh, sad... sadaa... B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 39 (A); leqsebi, 1927, gv. 355 (B);
rCeuli, 1944, gv. 466 (C).
20 da] Tu BC.
332
leqsi yuradRebas iqcevs formis siaxliT, kerZod, gariT-
mvis erTiani sistemiT. nawarmoebi Tematurad win uswrebs
SedarebiT mogviano xanis Sedevrs „atmis yvavilebi~.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 40 (A); leqsebi, 1927, gv. 142 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 85 (C); rCeuli, 1944, gv. 331 (D); rCeuli,
1954, gv. 150 (E).
saTauri: sinamdvileSi ocnebisas BCDE.
TariRi: 1910 BC; 1908 E.
2 matyvilebdes] matyuebdes E. 5 CemTvisac] Zlierad BCDE.
6 sinamdvileSi] sinamdvileSic BCDE.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 42 (A); leqsebi, 1927, gv. 143 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 86 (C); rCeuli, 1944, gv. 337 (D); rCeuli,
1954, gv. 167 (E).
saTauri: sadRac minaxavs BCDE.
TariRi: 1910 BC; 1914 E.
333
mSordeba is dRea badri Tu Rame bneli BCDE. 5 miuwdomeli]
miuwvdomeli E. 6 oh] o BCD.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 44 (A); leqsebi, 1927, gv. 164 (B);
rCeuli, 1944, gv. 353 (C); rCeuli, 1954, gv. 211 (D).
saTauri: cad azidula viT marmarilo BC; cad azidula D.
TariRi: 1912 D.
334
„esaubreba varskvlavs varskvlavi~ _ citataa m. ler
montovidan: `И звезда с звездою говорит~ (leqsi `Выхожу один я на
дорогу~). moxetiale beduinis saxe e. pos „eldorados~ reminis-
cencias iwvevs.
Astre _ varskvlavi.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 47 (A); leqsebi, 1927, gv. 158 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 206 (C); rCeuli, 1944, gv. 345 (D); rCeuli,
1954, gv. 207 (E).
TariRi: 1914 E.
335
E. 7 bavSuri] bavSvuri DE. 13 mdevebi] devebi E. 21 hkvdeba] kvde-
ba E. 22 vdgevar] vdgavar E. 26-33 da... dneba] _ BCDE.
336
B-Si jer ZiriTadi teqstis meore strofia, Semdeg _ pir-
veli.
337
da gv. 451 (F); rCeuli, 1954, gv. 168 (G); rCeuli, 1959, gv. 344
(H).
saTauri: odesRac, sadRac BFH; gavida xani CDEG.
TariRi: 1911 CDH; 1910 G.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 53 (A); rCeuli, 1944, gv. 448 (B).
saTauri: raa axali? B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 54 (A); leqsebi, 1927, gv. 233 (B);
rCeuli, 1944, gv. 383 (C).
saTauri: Sen Tu moeli? BC.
338
Sen nu moeli Cemgan cremlebs, ar aris cremli!
raiRa darCa saocari sanaxavidan?
Secdomebs guli gulsaklavad exla dascinis. C
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 55 (A); leqsebi, 1927, gv. 233 (B);
rCeuli, 1944, gv. 382 (C).
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 56 (A); leqsebi, 1927, gv. 273 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 345 (C); rCeuli, 1944, gv. 406 (D).
TariRi: 1916 C.
339
*** rogorc aCrdilni (gv. 127)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 59 (A); leqsebi, 1927, gv. 187 (B)
da gv. 322 (C); Txzulebani, I, 1937, gv. 242 (D); rCeuli, 1944, gv.
356 (E).
TariRi: 1916 D.
340
adamianuri sazrunavisa da survilebisagan sruli gaTavisu-
flebiT.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 61 (A); leqsebi, 1927, gv. 325 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 393 (C); rCeuli, 1944, gv. 428 (D).
saTauri: ori BCD.
TariRi: 1908 BD.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 66 (A); leqsebi, 1927, gv. 227 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 297 (C); rCeuli, 1944, gv. 380 (D).
TariRi: 1916 C.
341
al. abaSeli werilSi „yviTeli foToli~ galaktionis im
leqsebs Soris, romlebic „Cveni axali poeziis margalite-
bad unda CaiTvalos~, „mogonebasac~ asaxelebs da wers: „es
leqsi ki ar aris, es mTeli poemaa, eqvs taepSi moTavsebuli.
iSviaTia ase mokled, ase Semkulad zRva grZnobis gadmoSla~
(g. `Sadrevani~, 1915, #5).
342
30-33 da... RmerTi] o, uZlevelo dido wamo Semoqmedebis, exla
yvelafers... yvelafers vqmni axali RmerTi CDEF.
343
sadRaa exla sanTeli igi,
RamiT rom enTo ocnebas nazi?
is Camqralia da Ramis sivrces
Savi zolebis STenia xazi.
ra damaviwyebs im mware dReebs,
ugono gancdebs da fiqrebs faruls. CDE
16 dagagvianda] aw gvian aris CD.
344
(D); rCeuli, 1944, gv. 316 (E); rCeuli, 1954, gv. 238 (F); rCeuli,
1959, gv. 341 (G).
saTauri: Cemi xma F.
TariRi: 1910 CDFG.
6 mwvervali] mwervali B.
345
martoni varT (gv. 142)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 77 (A); leqsebi, 1927, gv. 274 (B);
346
Txzulebani, I, 1937, gv. 347 (C); rCeuli, 1944, gv. 401 (D); rCeuli,
1959, gv. 18 (E).
TariRi: 1914 CE.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 79 (A); leqsebi, 1927, gv. 259 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 328 (C); rCeuli, 1944, gv. 393 (D); rCeuli,
1959, gv. 404 (E).
saTauri: foTlebi BCDE.
TariRi: 1915 CE.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 81 (A); leqsebi, 1927, gv. 257 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 325 (C); rCeuli, 1944, gv. 395 (D); rCeuli,
1954, gv. 194 (E).
TariRi: 1914 C; 1912 E.
347
8 udrood] udrovoT C. 20 Sveba] vneba CDE. 22 wavida, gah-
qra] magram is gaqra E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 85 (A); leqsebi, 1927, gv. 307 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 388 (C); rCeuli, 1944, gv. 423 (D).
TariRi: 1915 C.
348
laura (gv. 151)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 87 (A); leqsebi, 1927, gv. 193 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 250 (C); rCeuli, 1944, gv. 364 (D); rCeuli,
1954, gv. 195 (E); rCeuli, 1959, gv. 401 (F).
TariRi: 1915 CF; 1914 E.
349
Txzulebani, I, 1937, gv. 434 (D); rCeuli, 1944, gv. 473 (E); rCeu-
li, 1954, gv. 149 (F).
saTauri: vibrZoleb B; me am yvavilebs CDE; me am yvavilebs
vatareb F.
TariRi: 1916 D; 1912 F.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 89 (A); leqsebi, 1927, gv. 308 (B);
rCeuli, 1944, gv. 420 (C).
350
nabeWdi: kr. „grdemli“, 1912, II, gv. 87 (C); leqsebi, 1914, gv.
91 (A); leqsebi, 1927, gv. 319 (D); Txzulebani, I, 1937, gv. 387 (E);
rCeuli, 1944, gv. 426 (F); rCeuli, 1959, gv. 411 (G).
TariRi: 1915 EG.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 92 (A); leqsebi, 1927, gv. 360 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 424 (C); rCeuli, 1944, gv. 465 (D); oqro
aWaris laJvardSi, 1944, gv. 108 (E).
saTauri: me vukvirdebi am uZiro zRvas BCDE.
epigrafi:
zogjer zRvisken mivixedni, warvsdgomodi ama gorsa,
zRvasa Sigan cota rame davinaxe, Tuca Sorsa.
SoTa rusTaveli E.
TariRi: 1915 C.
351
*** martoobis Jams (gv. 159)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 95 (A); leqsebi, 1927, gv. 178 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 230 (C); rCeuli, 1944, gv. 358 (D).
saTauri: idumali meore saxe BCD.
TariRi: 1914 C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 96 (A); leqsebi, 1927, gv. 122 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 177 (C); rCeuli, 1954, gv. 229 (D).
saTauri: raa es grZnoba? BCD.
TariRi: 1909 BCD.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 97 (A); leqsebi, 1927, gv. 394 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 446 (C); rCeuli, 1944, gv. 479 (D); rCeu-
li, 1954, gv. 142 (E); rCeuli, 1959, gv. 24 (F).
saTauri: me davibade ganTiadisas BCDEF.
TariRi: 1915 CEF.
352
Tvalebi (gv. 162)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 100 (A); leqsebi, 1927, gv. 368 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 414 (C); rCeuli, 1944, gv. 471 (D); rCeuli,
1954, gv. 193 (E); rCeuli, 1959, gv. 23 (F).
saTauri: ocneba borkilebSi BCF; _ D; rom momca frTebi... E.
TariRi: 1915 CF; 1910 E.
353
*** arasdros ise ar menatreba (gv. 165)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 101 (A); leqsebi, 1927, gv. 366 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 415 (C); rCeuli, 1944, gv. 467 (D); rCeuli,
1954, gv. 161 (E).
saTauri: arasdros ise ar menatreba Tavisufleba BCD;
arasdros ise ar menatreba E.
TariRi: 1914 C; 1910 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 103 (A); leqsebi, 1927, gv. 318 (B);
rCeuli, 1944, gv. 424 (C); rCeuli, 1954, gv. 187 (D).
TariRi: 1911 D.
354
gemze (gv. 169)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 105 (A); leqsebi, 1927, gv. 410
(B); Txzulebani, I, 1937, gv. 456 (C); rCeuli, 1944, gv. 487 (D);
„oqro aWaris laJvardSi~, 1944, gv. 114 (E); rCeuli, 1954, gv.
192 (F).
epigrafi: zRva-zRva curviT wamouve. SoTa rusTaveli E.
TariRi: 1917 C; 1913 F.
355
*** daRlil wamwamT qveS (gv. 171)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 107 (A); leqsebi, 1927, gv. 336 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 371 (C); rCeuli, 1944, gv. 432 (D); rCeuli,
1959, gv. 408 (E).
saTauri: daRlil wamwamT qveS BCDE.
TariRi: 1915 CE.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 108 (A); leqsebi, 1927, gv. 381 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 429 (C); rCeuli, 1944, gv. 478 (D); rCeuli,
1954, gv. 148 (E).
saTauri: xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi BCD; nugeSs E.
TariRi: 1915 C; 1912 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 109 (A); leqsebi, 1927, gv. 409 (B);
rCeuli, 1944, gv. 485 (C); rCeuli, 1954, gv. 193 (D).
saTauri: _ C; mezRvaurs D.
TariRi: 1913 D.
356
daTa SeTavseba oqsimoronis saxes iRebs _ ibadeba `mSvenieri
tanjva~ (T. doiaSvili, `gza `artistuli yvavilebisken~, kr.
`literaturuli Ziebani~, XXV, gv. 326).
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 111 (A); leqsebi, 1927, gv. 205 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 263 (C); rCeuli, 1944, gv. 370 (D); rCeuli,
1954, gv. 186 (E); rCeuli, 1959, gv. 361 (F).
TariRi: 1914 CEF.
4 dahqris] daqris C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 113 (A); leqsebi, 1927, gv. 203 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 261 (C); rCeuli, 1944, gv. 369 (D).
TariRi: 1918 C.
357
oh, rogor msurda! (gv. 179)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 116 (A); leqsebi, 1927, gv. 167 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 217 (C); rCeuli, 1944, gv. 351 (D).
saTauri: mTvare mTas amoefara BCD.
TariRi: 1915 C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 118 (A); leqsebi, 1927, gv. 110 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 159 (C); rCeuli, 1944, gv. 318 (D); „oqro
aWaris laJvardSi~, 1944, gv. 105 (E); rCeuli, 1954, gv. 210 (F).
358
saTauri: musika _ uecari BCF; zRvis simfonia E.
epigrafi: zRvasa Seve, momegeba... viTa Relva. SoTa rusTave-
liAE.
TariRi: 1909 BCDF.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 121 (A); leqsebi, 1927, gv. 396 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 444 (C); rCeuli, 1944, gv. 480 (D).
saTauri: yvavilebi _ wuTebi BCD.
TariRi: 1915 C.
359
2 wiTels] TeTr-TeTr BCD; TeTr-TeTr] wiTel BCD. 5 sasa-
flaoze] im adgilebze BCD. 8 ver... verc] aRar iyo arc BCD. 13
davimaxsovre] davimaxsovne AB.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 122 (A); rCeuli, 1944, gv. 456 (B);
rCeuli, 1959, gv. 405 (C).
saTauri: Semodgomaa B; _ C.
2 movdiodi] mivdiodi BC. 15 mware... qviTinebs] ganadgurebis
qanaobs BC. 16 kvnesad] kvnesiT A.
360
kvnesa (gv. 188)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 125 (A); leqsebi, 1927, gv. 259 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 329 (C); rCeuli, 1944, gv. 393 (D).
saTauri: horizonti odnav Relavs BCD.
TariRi: 1916 C.
361
tyem wamiyvana (gv. 191)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 130 (A); leqsebi, 1927, gv. 332 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 397 (C); rCeuli, 1944, gv. 433 (D); rCeuli,
1954, gv. 210 (E).
saTauri: saRamo tbis pirad E.
TariRi: 1915 C; 1911 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 131 (A); leqsebi, 1927, gv. 360 (B);
362
Txzulebani, I, 1937, gv. 425 (C); rCeuli, 1944, gv. 464 (D); „oqro
aWaris laJvardSi“, 1944, gv. 109 (E); rCeuli, 1954, gv. 157 (F).
saTauri: viT grigalis Semdeg tye-veli BCD; grigalis Sem-
deg tye-veli E; kvlav talRebs elis F.
epigrafi: zRva gaviareT... gavediT. SoTa rusTaveli E.
TariRi: 1912 C; 1914 F.
363
im dros videg da vfiqrobdi fiqrebs,
Tu uZiro okeane, Tvaluwvdeni sivrce zRvaTa
moelvare ganTiadma aaTeTra, gaanaTa,
Tu wveTebSi iSleboda mofarfate naperwkali,
Tu mzis Rimils daemsgavsa mimozebis Rimi mkrTali,
Tu xma ismis zeciuri, hangis gulis anaCqefis,
eg mitom rom sityva iyo dauviwyar sityvis mefis.
Tu naxevrad mZinar miwas dRes aRviZebs Zlevis zari,
da Tu ufro Zlieria ganaxlebis niaRvari,
Tu sicocxlis zRva-talRebi ametyvelebs TviT qva-lodebs,
eg mitom rom sityvis mefe Cven brZolisken mogviwodebs.
Tu buneba, TviT buneba aRtacebas uerTdeba
da xandaxan gagvitacebs Soreuli Zlevis vneba,
Tu xandaxan ocnebebiT veZebT koSkebs sxiviT nagebs,
eg mitom rom sityvis mefe Cven siyvaruls gviqadagebs.
da rodesac me vigoneb sityvis mefeT, mcire laSqars,
me vigoneb maTTan erTad maTTvis Seqmnil wamebis jvars,
magram, gmirno, Tqveni sityva, xma zariviT mogugune,
ukvdavia, maT verc dro Slis, verc mgrgvinavi saukune.
gaanaTeT, gaanaTeT samudamo sxivT kandeli,
rom gafantoT bneli Rame da burusi dRevandeli. B
364
me da zambaxi (gv. 198)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 135 (A); leqsebi, 1927, gv. 395 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 443 (C); rCeuli, 1944, gv. 481 (D); rCeuli,
1954, gv. 157 (E).
TariRi: 1915 C; 1909 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 136 (A); leqsebi, 1927, gv. 276 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 350 (C); rCeuli, 1944, gv. 400 (D); rCeu-
li, 1959, gv. 508 (E).
saTauri: qariT datirebuli BCDE.
TariRi: 1916 CE.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 137 (A); leqsebi, 1927, gv. 207 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 268 (C); rCeuli, 1944, gv. 371 (D); leqsebi,
1953, gv. 140 (E); rCeuli, 1954, gv. 169 (F).
saTauri: Cemi varskvlavi BCDEF.
TariRi: 1913 F.
365
SeniSnulia leqsis kavSiri n. baraTaSvilis satrfialo
lirikasTan („Cems varskvlavs~, „ar ukiJino, satrfoo~, „mad-
li Sens gamCens, lamazo~).
8 ocnebebiT] ocnebebs A.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 139 (A); leqsebi, 1927, gv. 260 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 330 (C); rCeuli, 1944, gv. 396 (D).
saTauri: ase, risTvis? BCD.
TariRi: 1916 C.
366
saidumlo (gv. 204)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 141 (A); leqsebi, 1927, gv. 310 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 290 (C).
saTauri: frTxilad BC.
TariRi: 1914 C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 142 (A); leqsebi, 1927, gv. 306 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 324 (C); rCeuli, 1944, gv. 420 (D).
saTauri: sxva... yvelaferi... BCD.
TariRi: 1915 C.
367
is mxolod `sxva gamoZaxils~ elodeba, `sxva yvelaferi er-
Tia~ misTvis (T. doiaSvili, `gza `artistuli yvavilebisken~,
kr. `literaturuli Ziebani~, XXV, gv. 329).
2 cecxl-almulSi] cecxl-almurSi C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 145 (A); leqsebi, 1927, gv. 258 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 327 (C); rCeuli, 1944, gv. 408 (D).
TariRi: 1914 C.
368
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 147 (A); leqsebi, 1927, gv. 134 (C);
Txzulebani, I, 1937, gv. 194 (D); rCeuli, 1944, gv. 330 (E); rCeuli,
1954, gv. 161 (F).
saTauri: sad gaqra? F.
TariRi: 1915 B; 1908 CD; 1912 F.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 149 (A); leqsebi, 1927, gv. 337 (B);
rCeuli, 1944, gv. 431 (C).
saTauri: sinanuli BC.
369
albomSi (gv. 212)
370
Cems irgvliv (gv. 215)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 155 (A); leqsebi, 1927, gv. 320 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 377 (C); rCeuli, 1944, gv. 426 (D).
TariRi: 1915 C.
5 subuqfrTiani] msubuqfrTiani D.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 157 (A); leqsebi, 1927, gv. 367 (B);
rCeuli, 1954, gv. 75 (C).
saTauri: damibrune Cemi samSoblo C.
TariRi: 1912 C.
371
t. tabiZis cnobiT, „samSobloSi~ Sesavalia romantikuli
piesebis mTeli ciklisa, romelic galaktions pirvel wignSi
ar Seutania (`martoobis ordenis kavaleri~, g. `saqarTvelo~,
1916, #3-4).
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 160 (A); leqsebi, 1927, gv. 210 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 272 (C); rCeuli, 1944, gv. 371 (D); rCeuli,
1954, gv. 168 (E).
saTauri: Tvalebi BCDE.
TariRi: 1912 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 161 (A); leqsebi, 1927, gv. 309 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 390 (C); rCeuli, 1944, gv. 423 (D).
372
saTauri: amao cda BCD.
TariRi: 1915 C.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 163 (A); leqsebi, 1927, gv. 272 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 344 (C); rCeuli, 1944, gv. 398 (D); rCeuli,
1954, gv. 199 (E).
TariRi: 1917 C; 1914 E.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 164 (A); leqsebi, 1927, gv. 311 (B).
saTauri: mas sikvdilis dros eCveneboda B.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 165 (A); leqsebi, 1927, gv. 305 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 336 (C); rCeuli, 1944, gv. 418 (D).
saTauri: suli mwuxare BCD.
TariRi: 1914 C.
373
uxilavi (gv. 224)
374
`TviT mimoza~ mixeil boWoriSvilis moTxrobis _ `mimo-
zas~ wakiTxvis Semdeg aRZruli emociebisa da gansjis Sede-
gia (T. doiaSvili, motiral-mocinari, Tb., 2013, gv. 221-228).
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 169 (A); leqsebi, 1927, gv. 181 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 234 (C); rCeuli, 1944, gv. 352 (D).
saTauri: rogorc sinaTle moxetiale BCD.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 170 (A); rCeuli, 1944, gv. 451 (B).
saTauri: dReTa gardasulTa B.
375
siwiTle (gv. 229)
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 172 (A); leqsebi, 1927, gv. 206 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 265 (C); rCeuli, 1944, gv. 370 (D); rCeuli,
1954, gv. 169 (E).
saTauri: Rame dRes Sexvda BCDE.
TariRi: 1912 E.
376
siyvaruliT CD. 15 magram... versad] da gipove... didxans gZebne
da ha BCD. 16 SeerTebis] siaxlovis BCD. 18-19 bunebao... meore]
_ BCD.
2 exla] axla IJMN; vwer] vswer C. 5 Cems] Cem HIJ. 7-8 ise... Se-
sudruli] – D. 17 wamarTmevs] momparavs* D. 20 oblad] soflad
C. 21 ori] orni BCFHIJLN.
377
qalwulis ocneba (gv. 233)
378
var] vdgavar GH. 20-21 striqonebi CDEFGH. 20 sicocxlis da]
sicocxlisas DEGH] sicocxlisa G.
nabeWdi: leqsebi, 1914, gv. 180 (A); leqsebi, 1927, gv. 346 (B);
Txzulebani, I, 1937, gv. 405 (C); rCeuli, 1944, gv. 441 (D).
TariRi: 1915 C.
379
hetera, saxeliT qsante, antikur wyaroebs ar Semounaxavs.
erTi cnobis moxedviT, didi berZeni moqandakis _ praqsite-
lis (IV s. ჩv.w-mde) modeli „knodoseli afrodites~ Seqmnisas
iyo hetera frina (T. doiaSvili).
hetera _ Zvel saberZneTSi ganaTlebuli gauTxovari qali,
romelic Tavisufal cxovrebas eweoda.
380
92 mesaflavev] mesaflave G; exla] axla G; sTqva] Tqva EGH. 94
albad] albaT FGH. 102 samudamo] tirili da B. 104 scocxlobs]
cocxlobs B; kvdeba] hkvdeba B. 107 gadavercxlil] Semovercx-
lil B] gadavercxlils G. 108 velurad] gvelurad B.
poemebi
epikuri Janrisadmi interesi galaktion tabiZem moswavle-
obis xanidan gamoavlina, razec metyvelebs cnobebi yrmobis-
droindel poemebsa da Canafiqrebze (ix. T. doiaSvili, gal-
aktion tabiZis uadresi epikuri cdebi, gelaTis mecnierebaTa
akademiis Jurnali, 2014, #5-6, gv. 3-13).
TxzulebaTa pirvel tomSi Sevida 1910-1911 wlebSi daweri-
li ori poema: `SanSe~ da `mwyemsi~. amaTgan avtoris sicocx-
leSi mxolod `mwyemsi~ gamoqveynda, `SanSe~ ki adreul poema-
Ta Soris erTaderTi bolomde damuSavebuli, dasrulebuli
teqstia.
winamdebare tomSi ver moxvda TT-is VIII tomSi dabeWdili
sami poema _ `satana~, `sabediswero fiqri~ da `Tasi~, rom-
lebic daumTavrebelicaa da stilisturad dauxvewavic. isini
gamoqveyndeba saTanado tomSi, `daumTavrebeli poemebis~ gan-
yofilebaSi.
galaktionis adreul poemebs erTi niSani aerTianebs _
orientireba romantikul tradiciaze.
381
SanSe (gv. 245)
4. 42 frTxilad] ici* B.
382
`mwyemsi~ erTaderTia galaktionis adreuli poemebidan,
romelic avtoris sicocxleSi, dawerisTanave gamoqveynda
gazeT `TemSi~ (1911). beWdvasTan dakavSirebuli cnobebi Semo-
naxulia poetis Zmis _ prokle (abesalom) tabiZis baraTeb-
Si. `poema jer ar mimitania~, _ swers igi galaktions 1911
wlis 7 seqtembers. `Seni poema mivitane da pasuxisTvis or-
SabaTs unda mivide~ _ vkiTxulobT 23 seqtembris werilSi.
`Seni `mwyemsi~ daibeWda, uTuod Senc waikiTxavdi~, _ sixaru-
liT atyobinebs prokle adresats 4 oqtombers. dabolos, 20
oqtombris baraTSi, TiTqos Seaxsenebso, Zmas swers: `TemSi~,
xom ici, ibeWdeba `mwyemsi~. gagrZeleba exla iyo orSabaTs~
(p. tabiZe. moTxrobebi. baraTebi. Tb., 1997, gv. 120, 124, 126).
gazeTSi poema, marTlac, gagrZelebebiT daibeWda.
383
nawarmoebebis anbanuri saZiebeli*
a
AVE MARIA 100, 328
***
aTasferad moqarguli 47, 305
albomSi (`sityva poetis~) 212, 370
amaod cdilob (`amao cda~) 220, 372
amao Zaxili 203, 366
***
arasdros ise ar menatreba 165, 354
arvin aris... (`*** maxsovs, me gzajvaredinze~) 190, 361
***
ar minda sityva 117,335
***
ar mSordeba sevda mware 46, 305
ASTRE (`cad azidula, viT marmarilo~) 115, 334
AURORA (`avrora~) 141, 345
axali weli (`*** da kvlav iwyeba axali weli~) 158, 351
axal talRas 36, 302
axal ciskarTan 84, 321
axal wlis Rames 64, 312
b
bedniereba 163, 353
beds iqiT 152, 349
bindis stumari 150, 348
brZolaSi veZeb 39, 303
g
gazafxulis molodinSi 28, 299
gazafxulis Rame 48, 306
gamosalmeba 63, 312
384
ganaxlda guli 103, 329
ganTiadze 193, 362
ganwiruleba 90, 324
gaxsovs? 146, 347
geTsimaniis Rame (`siCumea~) 234, 378
gemze 169, 355
getera 236, 379
gzaze (`Tvaluwvdeneli, dausabamo~) 79, 319
***
guli swuxs da swuxs (`gadauReblad~) 155, 350
guriis mTebi 235, 378
d
... da gafiTrda 196, 363
dakarguli edemi (`*** oh, eva, eva~) 94, 326
darialisa viwro kldeebSi 108, 331
***
daRlil wamwamT qveS 171, 356
daxuWuli Tvalebi 156, 350
dgeba nazi Semodgoma 207, 368
demoni (`*** gaSlil walkotSi~) 134, 342
didi xania 106, 330
dila 45, 305
dumili 82, 320
e
edemis karebTan (`suli mwuxare~) 223, 373
elegia 69, 314
elegia 143, 346
erTma wuTma 154, 350
erTxel 221, 373
eskizi (`ase risTvis?~) 202, 366
eWvi 56, 309
***
vardi kokobi 29, 299
385
vardis foToli 116, 335
varskvlaviani kamara brwyinavs! 118, 335
velni hyvavian (`grZnobaTa ferfli~) 61, 311
versad, verasdros... 218, 372
***
viTarca gedi 21, 298
vwyevli siyvaruls! (`10 wlis winad~) 137, 343
T
TeTr Tovlis qveS 209, 368
***
Tvalebi (`Sens cisfer Tvalebs~) 162, 353
TviT mimoza 225, 374
***
iboboqre, cxovrebis zRvav (`iboboqre~) 210, 369
ideali (`dReTa _ gardasulTa~) 228, 375
***
im netar Rames 148, 348
***
irgvliv, garSemo (`gardacvaleba~) 65, 312
***
is CamomSorda, rogorc sizmari 181, 358
k
kvnesa (`*** mTis mwvervalebs~) 188, 361
kolxida (`kolxidaSi~) 34, 300
kordze 81, 320
l
laura (`Jamsa sevdisas~) 151, 349
m
maisis Rames 201, 366
***
male fergadaSlili 139, 344
martoni varT! (`*** velTa Soris gamoisma~) 142, 346
386
***
martoobis Jams (`idumali meore saxe~) 159, 352
mgzavris simRera 107, 330
mdinaris pirze (`zvirTebi rbian~) 129, 340
***
me davibade ganTiadisas 161, 352
me da zambaxi 198, 365
me da Rame 232, 377
***
me vukvirdebi am uZiro zRvas 157, 351
me mesizmreba 230, 376
mesaflave 239, 380
***
me cis varskvlavs ar Sevnatri (`miyvars marto qariSxali~)
187, 360
mTawmindaze (`maxsovs~) 96, 326
***
mTvare kaSkaSebs 15, 295
***
mTvare mTis xrioks amoefara (`mTvare mTas amoefara~)
180, 358
mimRere rame 74, 316
mogoneba 133, 341
momakvdavi 23, 299
momakvdavi (`sarecelTan~) 132, 341
msaxiobis dRiuridan 38, 303
msaxiob qals 35, 302
musika 55, 309
musika (`musika _ uecari~) 182, 358
muxa 114, 334
***
myudro napirze (`raa es grZnoba~) 160, 352
mwuxareba 33, 300
mwuxareba (`raa axali~) 123, 338
mwyemsi 259, 382
mxolod buneba 41, 304
n
niavi 20, 298
niaRvari 91, 324
387
o
ori zari 167, 354
ori pepela (`ori~) 130, 341
ocneba kldeze 40, 304
***
oh, nu ifiqreb (`me am yvavilebs~) 153, 349
oh, rogor msurda! 179, 358
p
pirveli enkenisTve 52, 307
poezia 37, 303
poeti (`***ramdenjera vTqvi~) 77, 318
poeti (`zRvis pirad mdgari~) 170, 355
poets (`marto ara xar~) 213, 370
r
ra vqna? 60, 311
ra mSvenieri iyo nami... 120, 336
ra sevdian zRapars ambobs qari (*** ra sevdian nanas ambobs
qari) 70, 314
***
ra wamebaa (`imedTa nacvlad~) 208, 368
***
rogorc aCrdilni (`rogorc aCrdili~) 127, 340
rogorc sizmari 186, 360
***
rogorc sinaTle moxetiale 227, 375
romansi 17, 296
romansi 174, 357
rom Tayvani sces (`mwvane zoli mTis~) 76, 318
***
roca bulbuli ganTiadisas 18, 296
s
sad? 138, 344
saidumlo (`frTxilad~) 204, 367
samSobloSi 217, 371
388
sanam Sors iyav 125, 339
sanTlebi 68, 314
sarkesTan (`guSin, mTeli dRe~) 83, 321
sarkmelTan 87, 323
sasaflaoze (`zeviT aswieT mze, zeviT~) 42, 304
sasaflaoze 30, 299
sasaflaoze (`ar ganaxldeba, ar dabrundeba~) 105, 330
saubari valsSi (`qals mTebidan~) 66, 313
saRamo 194, 362
serenada 62, 311
***
sTvlems tyis napiri 166, 354
sizmari (`SuaRamisas~) 149, 348
sizmarSi vnaxe (`yvavilebi _ wuTebi~) 185, 359
sikvdili (`mas sikvdilis dros eCveneboda~) 222, 373
simRera (`*** odesRac, sadRac~) 122, 337
sinanuli (`Sen Tu moeli~) 124, 338
siyvaruli da xelovneba (`o, gipove~) 231, 376
siCumis angelosi (`daiZine~) 57, 310
sicive (`qariT datirebuli~) 199, 365
***
sicocxlis aCrdils (`sxva... yvelaferi~) 205, 367
siwiTle (`Rame dRes Sexvda~) 229, 376
sofelSi (`Cumi SrialiT xis foTlebi megebebian~) 98, 327
***
sqeli Rrubeli (`Savi Rrubeli~) 16, 295
t
tyem wamiyvana! 191, 362
tyeSi 80, 320
tyis pirad 119, 336
u
udabno 92, 324
ukanaskneli dRe 104, 329
ukanasknel dRes 128, 340
389
usiyvarulod 175, 357
ucxo mogoneba (`Tvalebi~) 219, 372
uxilavi 224, 374
f
fantazia 32, 300
fantazia (`ocneba borkilebSi~) 164, 353
farvana 44, 305
fiqri 26, 299
q
qali da xelovneba 226, 375
qalis landi (`landi _ araqveyniuri~) 197, 363
qalwuli 216, 371
qalwulis ocneba 233, 378
qari 126, 339
qariSxlis Semdeg 110, 332
qriste 206, 368
R
Rame 22, 298
y
yvavilebi 121, 337
***
yvela dasrulda! (`viT grigalis Semdeg tye-veli~) 195, 362
yviTeli foToli 86, 322
S
Savi yorani 75, 317
SanSe 245, 382
Semodgoma 58, 310
Semodgoma 78, 319
390
Semodgomis dRe 147, 347
Soreuls (`xalxi ireva, xalxi fusfusebs~) 140, 345
Sori alersi 112, 333
Sori gazafxuli (`sinamdvileSi ocnebisas~) 111, 333
Sori siaxlove (`sadRac minaxavs~) 113, 333
***
SuaRamea... zRvis netar gulSi 50, 306
`Suqs~ (`Suqi~) 19, 297
***
Cemi varskvlavi 200, 365
Cemi qnari (`***rodesac xalxTa JriamulSi davikargebi~) 102, 329
Cemo madonnav! 49, 306
Cems irgvliv (`yvelaferma icvala feri~) 215, 371
Cveneba (`sityva da locva~) 184, 359
Z
Zebna (`*** oh, sad, sadaa misi saflavi~) 109, 332
w
wamebis Rame (`sinanuli~) 211, 369
wami Semoqmedebis (`Semoqmedeba~) 135, 342
wuTi 136, 343
wuxeli, RamiT... (`wuxeli, RamiT qari dahqroda~) 85, 322
W
Wkneba (`foTlebi~) 145, 347
Wmunvareba 89, 323
x
xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi 172, 356
***
xelovneba 73, 316
xomli 99, 327
391
***
xSirad vocnebob 88, 323
j
jvari (`mezRvaurs~) 173, 356
h
hamletis qnariT 51, 306
horizontidan zenitamde 177, 357
***
horizonti odnav Relavs 189, 361
392
Sinaarsi
redaqciisagan................................................................................ 5
leqsebi
393
*** SuaRamea... zRvis netar gulSi...............................50.......306
hamletis qnariT..............................................................51.......306
pirveli enkenisTve.........................................................52.......307
musika (`fanjridan mTvaris~)........................................55.......309
eWvi....................................................................................56.......309
siCumis angelosi.............................................................57.......310
Semodgoma (`daviRale...~)................................................58.......310
ra vqna?............................................................................60.......311
velni hyvavian..................................................................61.......311
serenada............................................................................62.......311
gamosalmeba......................................................................63.......312
axal wlis Rames..............................................................64.......312
*** irgvliv, garSemo......................................................65.......312
saubari valsSi................................................................66.......313
sanTlebi...........................................................................68.......314
elegia (`sarkmlidan vucqer...~)....................................69.......314
ra sevdian zRapars ambobs qari...................................70.......314
xelovneba.........................................................................73.......316
mimRere rame....................................................................74.......316
Savi yorani.......................................................................75.......317
rom Tayvani sces.............................................................76.......318
poeti (`ramdenjera vsTqvi~)..........................................77.......318
Semodgoma (`obol foTlebs~)........................................78.......319
gzaze.................................................................................79.......319
tyeSi.................................................................................80.......320
kordze..............................................................................81.......320
dumili..............................................................................82.......320
sarkesTan..........................................................................83.......321
axal ciskarTan................................................................84.......321
wuxeli, RamiT..................................................................85.......322
yviTeli foToli............................................................86.......322
sarkmelTan.......................................................................87.......323
*** xSirad vocnebob.......................................................88.......323
Wmunvareba........................................................................89.......323
394
ganwiruleba.....................................................................90.......324
niaRvari............................................................................91.......324
udabno..............................................................................92.......324
dakarguli edemi.............................................................94.......326
mTawmindaze......................................................................96.......326
sofelSi............................................................................98.......327
xomli................................................................................99.......327
AVE MARIA................................................................... 100.......328
Cemi qnari....................................................................... 102.......329
ganaxlda guli............................................................... 103.......329
ukanaskneli dRe............................................................ 104.......329
sasaflaoze (`niavi dahqris~)....................................... 105.......330
didi xania....................................................................... 106.......330
mgzavris simRera........................................................... 107.......330
darialisa viwro kldeebSi.......................................... 108.......331
Zebna................................................................................ 109.......332
qariSxlis Semdeg........................................................... 110.......332
Sori gazafxuli............................................................ 111.......333
Sori alersi................................................................... 112.......333
Sori siaxlove............................................................... 113.......334
muxa................................................................................. 114.......334
ASTRE ............................................................................ 115.......334
vardis foToli............................................................. 116.......335
*** ar minda sityva....................................................... 117.......335
varskvlaviani kamara brwyinavs!.................................. 118.......335
tyis pirad...................................................................... 119.......336
ra mSvenieri iyo nami................................................... 120.......336
yvavilebi........................................................................ 121.......337
simRera........................................................................... 122.......337
mwuxareba (`Savad gaSlilis...~).................................... 123.......338
sinanuli......................................................................... 124.......338
sanam Sors iyav.............................................................. 125.......339
qari................................................................................. 126.......339
*** rogorc aCrdilni.................................................. 127.......340
ukanasknel dRes............................................................ 128.......340
mdinaris pirze.............................................................. 129.......340
ori pepela..................................................................... 130.......341
395
momakvdavi (`naTesavebi da megobrebi~)...................... 132.......341
mogoneba......................................................................... 133.......341
demoni............................................................................. 134.......342
wami Semoqmedebisa......................................................... 135.......342
wuTi................................................................................ 136.......343
vwyevli siyvaruls!....................................................... 137.......343
sad?................................................................................. 138.......344
*** male fergadaSlili............................................... 139.......344
Soreuls......................................................................... 140.......345
AURORA.......................................................................... 141.......345
martoni varT!................................................................ 142.......346
elegia (`wvimis wveTebi dascuraven~)......................... 143.......346
Wkneba.............................................................................. 145.......347
gaxsovs?.......................................................................... 146.......347
Semodgomis dRe............................................................. 147.......347
*** im netar Rames........................................................ 148.......348
sizmari............................................................................ 149.......348
bindis stumari.............................................................. 150.......348
laura.............................................................................. 151.......349
beds iqiT!....................................................................... 152.......349
*** oh, nu ifiqreb........................................................ 153.......349
erTma wuTma................................................................... 154.......350
*** guli swuxs da swuxs............................................. 155.......350
daxuWuli Tvalebi........................................................ 156.......350
*** me vukvirdebi am uZiro zRvas............................. 157.......351
axali weli..................................................................... 158.......351
*** martoobis Jams....................................................... 159.......352
*** myudro napirze...................................................... 160.......352
*** me davibade ganTiadisas........................................ 161.......352
Tvalebi........................................................................... 162.......353
bedniereba...................................................................... 163.......353
fantazia (`rom momca frTebi~)................................... 164.......353
*** arasdros ise ar menatreba................................... 165.......354
*** sTvlems tyis napiri.............................................. 166.......354
ori zari......................................................................... 167.......354
gemze............................................................................... 169.......355
poeti (`vnaxe mgosani~).................................................. 170.......355
396
*** daRlil wamwamT qveS............................................. 171.......356
*** xandaxan mSfoTar qalaqis xmaSi........................... 172.......356
jvari............................................................................... 173.......356
romansi (poemidan)......................................................... 174.......357
usiyvarulod................................................................. 175.......357
horizontidan zenitamde............................................. 177.......357
oh, rogor msurda!....................................................... 179.......358
*** mTvare mTis xrioks amoefara.............................. 180.......358
*** is CamomSorda rogorc sizmari........................... 181.......358
musika (`guSin, roca aremares~).................................. 182.......358
Cveneba............................................................................. 184.......359
*** sizmarSi vnaxe......................................................... 185.......359
rogorc sizmari............................................................ 186.......360
*** me cis varskvlavs ar Sevnatri............................ 187.......360
kvnesa............................................................................... 188.......361
*** horizonti odnav Relavs...................................... 189.......361
arvin aris...................................................................... 190.......361
tyem wamiyvana!............................................................... 191.......362
ganTiadze....................................................................... 193.......362
saRamo............................................................................. 194.......362
*** yvela dasrulda!.................................................... 195.......362
...da gafiTrda............................................................... 196.......363
qalis landi................................................................... 197.......363
me da zambaxi.................................................................. 198.......365
sicive.............................................................................. 199.......365
*** Cemi varskvlavi....................................................... 200.......365
maisis Rames.................................................................... 201.......366
eskizi.............................................................................. 202.......366
amao Zaxili.................................................................... 203.......366
saidumlo........................................................................ 204.......367
*** sicocxlis aCrdils............................................... 205.......367
qriste............................................................................. 206.......368
dgeba nazi Semodgoma................................................... 207.......368
*** ra wamebaa................................................................. 208.......368
*** TeTr Tovlis qveS................................................. 209.......368
*** iboboqre, cxovrebis zRvav................................... 210.......369
wamebis Rame.................................................................... 211.......369
397
albomSi........................................................................... 212.......370
poets.............................................................................. 213.......370
Cems irgvliv.................................................................. 215.......371
qalwuli.......................................................................... 216.......371
samSobloSi..................................................................... 217.......371
versad, verasdros........................................................ 218.......372
ucxo mogoneba............................................................... 219.......372
amaod cdilob................................................................ 220.......372
erTxel... ....................................................................... 221.......373
sikvdili......................................................................... 222.......373
edemis karebTan............................................................. 223.......373
uxilavi........................................................................... 224.......374
TviT mimoza................................................................... 225.......374
qali da xelovneba........................................................ 226.......375
*** rogorc sinaTle moxetiale................................. 227.......375
ideali............................................................................. 228.......375
siwiTle........................................................................... 229.......376
me mesizmreba................................................................. 230.......376
siyvaruli da xelovneba.............................................. 231.......376
me da Rame...................................................................... 232.......377
qalwulis ocneba........................................................... 233.......378
geTsimaniis Rame............................................................ 234.......378
guriis mTebi.................................................................. 235.......378
getera............................................................................. 236.......379
mesaflave....................................................................... 239.......380
poemebi
SanSe................................................................................ 245.......382
mwyemsi............................................................................. 259.......382
398
399
400