Sie sind auf Seite 1von 52

paskal fonteni

evropis
gaerTianebis
axali idea
Sumanis deklaracia - 1950-2000
sarHevi
Sesavali
• evropa mSvidobisa da demokratiis samsaxurSi 5
• istoriuli warmateba 5
• samomavlo amocanebi 5
• Tanamegobrobis meTodis aqtualuroba 8

I - Sumanis gegma: omisSemdgomi periodis 10


problemebis gamoxmaureba
• istoriuli foni 10
• Jan mones ideebi 10
• 1950 wlis 9 maisis deklaracia 11
• evropis qvanaxSiris mompovebeli da foladis 12
mwarmoebeli qveynebis gaerTianebis damfuZne-
beli xelSekrulebis momzadeba

II - Sumanis gegma: evropis Tanamegobrobis 17


dabadeba
• evropis pirveli Tanamegobrobis novatoruli 17
principebi
• evropis qvanaxSiris mompovebeli da foladis 20
mwarmoebeli qveynebis gaerTianeba — pirveli qva
saerToevropul SenobaSi

III - kiTxvebi XXI saukunis evropas 23


• gafarToebis mimdinare procesi: samSvidobo 24
investicia evropaSi
• Zlieri, demokratiuli evrokavSiris instituci- 27
uri reforma
• evropis moqalaqeTa usafrTxoebis dasacavad 30
Hamoyalibebuli politikuri kavSiri

daskvna:
moqalaqe - evropuli proeqtis mTavari 35
sazrunavi

danarTebi 38
• 1950 wlis 9 maisis deklaracia 38
• umTavresi TariRebi evropis integraciis istoriaSi 40

3
Sesavali

evropa mSvidobisa da albaT, aravis SeeZlo ewinaswarme-


demokratiis samsaxurSi tyvela demokratiisa da mSvidobisaken
is uzomo swrafva, romelmac bolos
evropis Tanamegobrobam Tavisi 50-e berlinis kedeli dasca, centraluri da
wlisTavi izeima. aRmosavleT evropis xalxebs sakuTar
1950 wlis 9 maiss robert Sumanma bedze pasuxismgebloba daubruna da
dasabami daudo istoriul movlenas evropis mowyobis ideas axli ganzo-
— germaniis federaciul respublikasa mileba SesZina.
da evropis sxva saxelmwifoebs miawoda
idea, SeeqmnaT mSvidobiani interese-
biT gaerTianebuli Tanamegobroba.
istoriuli warmateba
amiT man xeli gauwoda guSindel
mtrebs da bolo mouRo omiT mot- mesame aTaswleulis dasawyisSi 50
anil sasowarkveTilebasa da warsulis wliT ukan gaxedva gviHvenebs, rom
mZime tvirTs. garda amisa, Sumanma saer- evropuli integracia istoriul
TaSoriso urTierTobebSi sruliad warmatebas warmoadgens. manamde erT-
axlebur process daudo dasabami - maneTis mimarT mtrulad ganwyobil da
SesTavaza xangrZlivi istoriis mqone sisxlismRvrel omebSi HarTul qvey-
erebs, TavianTi suverenitetis gaer- nebs dRes saerTo fuladi erTeuli,
TianebiT erToblivad daebrune-binaT evro, aqvT da TavianT ekonomikur da
gavlena, romelic cal-calke arc erTs komerciul interesebs saerTo insti-
aRar hqonda. tutebis meSveobiT agvareben.
evropis gaerTianebis saqme mas TavianT uTanxmoebebs evropelebi
Semdeg dRiTidRe win miiwevs. is me- mSvidobiani gzebiT da samarTlebrivi
20 saukunis yvelaze mniSvnelovani normebis gamoyenebiT Wrian da yvela-
wamowyebaa da axali imedi axali sau- saTvis misaReb gadawyvetilebebs eZe-
kunis mijnaze. am wamowyebas safuZvlad ben. wevr saxelmwifoebs Soris urT-
daedo ramdenime saxelmwifo moR- ierTobaSi aRar arsebobs sxvebTan
vawis SorsmWvreteluri idea. meore SedarebiT upiratesobisa da diskrimi-
msoflio omis mware gamocdilebis naciis suliskveTeba; am saxelmwifoebma
wyalobiT am adamianebma gadawyvites, Tanamegobrobis oTx instituts - evro-
evropis xalxebs Soris xangrZlivi kavSiris sabWos, parlaments, komisiasa
mSvidobis pirobebi daemyarebinaT. es da marTlmsajulebis sasamarTlos -
idea mudmiv aRorZinebas da ganviTa- miandes maTi konfliqtebis mogvarebis,
rebas ganicdis, rasac xels uwyobs im evropelTa ZiriTadi interesis gansaz-
problemebis gadaWris aucilebloba, Rvrisa da saerTo politikis gatarebis
romlebTan Sejexebac Hvens qveynebs ase pasuxismgebloba.
xSirad uwevT. 5
adamianebis cxovrebis done mniS- evrokavSiri dRes awarmoebs molapara-
vnelovnad amaRlda, bevrad ufro kebas gawevrianebis axal talRasTan
metad, vidre SesaZlebeli iqneboda, dakavSirebiT centraluri da aRmosav-
yoveli qveynis erovnul ekonomikas leT evropis 10 qveyanasTan, agreTve,
rom ar miscemoda saSualeba, esarge- maltasa da kviprosTan. Semdgom etapze
bla saerTo bazris Seqmnisa da vaWro- dadgeba kavSirSi yofili iugosla-
bis gaaqtiurebis Sedegad warmoebis viis qveynebisa da evropis sxva qvey-
masStabis gazrdiT. nebis gaerTianebis sakiTxic. pirvelad
adamianebs Tavisuflad SeuZliaT Tavisi xangrZlivi istoriis manZil-
moZraoba, xolo studentebs muSaoba ze kontinenti apirebs saerTo mSvi-
evrokavSiris mTel teritoriaze. ukve dobisa da Tavisuflebis garemoSi
Haeyara safuZveli saerTo ucxour da Tanaarsebobas.
Tavdacvis politikas da wamowyebulia Tanamegobrobis ganviTareba Zalian
moZraoba saerTo politikis misaRebad mniSvnelovania msoflio wonasworo-
socialur, regionul, garemos dacvis, bis TvalsazrisiT da uzarmazar zegav-
kvlevisa da transportis sferoebSi. lenas moaxdens evropis urTierTobaze
ekonomikuri integracia yovel- amerikis SeerTebul StatebTan, ruseT-
dRiurad wina planze wevs politikuri Tan, aziasa da laTinur amerikasTan.
erTobis saWiroebas da gvibiZgebs ukve dRes evropa aRar aris mxolod
misken. saerTaSoriso doneze evroka- Zala, romelmac daimkvidra adgili
vSirs xelT upyria sul ufro mzardi msoflioSi — is mSvidobisa da ada-
zegavlena, romelic Seesabameba mis eko- mianis uflebaTa dacvis gziT mimaval
nomikur mniSvnelobas, mis moqalaqeTa xalxTa orientiri da imedia.
cxovrebis dones, mis adgils diplo- rogor SeiZleba aseTi seriozu-
matiur, komerciul da monetarul li warmatebis axsna? aris ki is xan-
forumebze. grZlivad HabeWdili kontinentis
evropis Tanamegobrobis siZliere istoriaSi, sakmarisad fesvgadgmuli
momdinareobs demokratiisa da ada- koleqtiur mexsierebaSi? aris ki is
mianis uflebaTa sferoSi saziaro nebismieri Sidaevropuli omis Tavidan
faseulobebidan, romlebic kavSirSi acilebis qmediTi saSualeba?
Semaval xalxebs aerTianebs; evrokav-
Sirma SeinarHuna kulturaTa, enebisa da
tradiciebis mravalferovneba, rome- samomavlo amocanebi
lic mas gansakuTrebul saxes sZens.
evrokavSiris transatlantikurma Tumca Tanamegobrobis arseboba
solidarobam da misi modelis mimzid- na-xevarsaukunovan istorias iTvlis,
velobam saSualeba misca gaerTianebul evropelebs jer kidev didi gza aqvT
evropas, winaaRmdegoba gaewia total- gasavleli sakuTari Tavis analizis
itarizmis wnexisTvis da moex-dina sferoSi — ra aris is ZiriTadi faseu-
samarTlebrivi normebis konsolidi- lobebi, romlebsac isini erTgule-
reba. evropis Tanamegobroba waagavs ben, da ra saSualebebiT SeiZleba am
Suquras im qveynebis miswrafebebisTvis, faseulobebis dacva? rogor SeiZleba
kavSiris ganviTareba, raTa maqsimu-
romlebic kavSiris winsvlas interesiT
made iqnes miyvanili erTobis safuZ-
akvirdebian, rameTu amoZravebT sur-
velze warmoSobili siZliere, oRond
vili, gaaerTianon aRorZinebis gzaze
ise, rom ar moxdes calkeuli wevri
mdgari TavianTi demokratiuli sax-
qveynebis im individualuri xasiaTi-
elmwifoebi anda Tavidan aaSenon dan-
sa da Tvisebebis xelyofa, romlebic
greuli ekonomika.
Hveni erovnebebis, regionebisa da
15 wevri saxelmwifosgan Semdgari
kulturebis simdidres warmoadgens? 7
erTad vivliT momavlisken im bunebri- moaxerxeben, srulad gaacnobieron im
vi harmoniis wyalobiT, romelic xels realur faseulobaTa sidiade, romleb-
uwyobs 15 wevr saxelmwifos Soris kon- sac isini iziareben, da, Sesabamisad, ver
sensusis damyarebas, Tu unda vaRiaroT moaxerxeben TavianTi saerTo intere-
Seusabamoba Hvens globalur midgomebs sebis saTanadod da srulyofilad
Soris da ganvasxvavoT integraciisken dacvas. am SemTxvevaSi yoveli qveynis
mimavali Hveni nabijebi? awesebs Tu ekonomikis roli dava, ase vTqvaT, qve-
ara evropis Tanamegobroba limits im kontraqtorobamde, xolo momxmare-
dros, roca amdeni nacia - central- belTa cxovrebis done daecema. evro-
uri, aRmosavleT evropis da balka- pa, ubralod geografiuli erTeuli,
neTis axali demokratiuli saxelmwi- aRmoHndeba gareSe ZalTa zegavlenis
foebi, TurqeTi – survils gamoTqva- sferoSi da es Zalebi daakisreben mas
men, SemouerTdnen gaerTianebis pro- maTze damokidebulebisa da damcavi
cess? rogor SegviZlia yvela qveyana meqanizmebiT uzrunvelyofis safa-
SeviyvanoT kavSirSi da ganvacdevinoT surs.
maT evropuli erTianobis grZnoba,
romelic bevrad metia ubralo sol-
idarobaze? rogor SegviZlia, ufro Tanamegobrobis meTodis
davuaxlovoT evropis TiToeuli moqa- aqtualuroba
laqe kavSiris institutebs da mivceT
SesaZlebloba, gaecnos da gaiTavisos axal instituciur process dasabami
erTiani evropis idea, romelic didi daudo 1999 wlis 11 dekembers evro-
xnis ganmavlobaSi mxolod diplo- puli sabWos helsinkis sxdomaze miRe-
matebis msjelobis sagani da saxelm- bulma gadawyvetilebam, mowveuliyo
wifo moxeleTa saqme iyo? mTavrobaTaSorisi konferencia,
es principuli xasiaTis kiTxvebia da romlis erT-erTi mizani iqneboda
SeuZlebelia maTTvis Tavis arideba, SeTanxmebebis SemuSaveba im pirobebTan
Tuki ar gvinda, rom HixSi moveqceT; dakavSirebiT, romelTa saSualebiTac
swored am ZiriTad kiTxvebze pasuxebi gazrdili (20 wevrze metis Semcveli)
ganapirobebs im uamravi specifiuri evrokavSiri normalur funqcionire-
da teqnikuri sakiTxis gansazRvras, bas moaxerxebda.
romelTa realuri gadaWra yoveldRi- Tanamegobroba, romelsac 50 weli
urad uwevT evropis Tanamegobrobis Seusrulda, aqtivobis centrs war-
samomavlo perspeqtivaze mzrunvel moadgens. swori ganviTarebis imedTan
adamianebs. erTad arsebobs warumateblobis
evropis xalxebisaTvis sakiTxi safrTxec.
martivad dgas: an isini gaagrZeleben ismis kiTxvebi: evropa mxolod
organizebul Zalad qcevis process, savaWro zona iqneba Tu msoflio
gaaerTianeben TavianT siZlieres, masStabis moTamaSe? teqnokratiuli
raTa mTelma msofliom miugdos yuri, evropa Tu demokratiuli evropa?
Seecdebian demokratiis ideis dam- evropa, sadac yoveli adamiani
kvidrebas da daicaven Tavis ekonomi- TavisTvis icxovrebs, Tu evropa,
kur da strategiul interesebs — aseT romelic izrunebs Tavis moqalaqee-
SemTxvevaSi evropa gaxdeba wonasworo- bze?
bisa da zomierebis faqtori hiperin- Tanamegobrobis meTodi, romelsac
dustrializebul ZalTa da im qveynebs amdeni seriozuli amocana xvdeba,
Soris urTierTobaSi, romelTa ganvi- amdeni gaurkveveli sakiTxis gadaWra
Tareba HamorHeba am Zalebisas. winaaR- uwevs, da romelsac safuZvlad wevr
mdeg SemTxvevaSi evropis xalxebi ver saxelmwifoebs Soris arsebuli dia-
8
logi da delegirebuli Zalauflebis ki meTodma SeiZ-leba gansakuTrebu-
mqone saerTo institutebi udevs, li roli iTamaSos evropelTa winaSe
iseve aqtualuria, rogorc yovelT- wamoWrili umTavresi problemebis
vis. swored aman gaxada SesaZlebeli 50 gadaWraSi.
wlis win evropis qvanaxSiris mompov- evrokavSiris struqturis dam-
ebeli da foladis mwarmoebeli qvey- aarsebeli principebi ar aris mxolod
nebis gaerTianebis (ECSC) Seqmna, rasac instituciuri meqanikis sakiTxi.
mohyva evropis ekonomikuri Tana- Tanamegobrobis suliskveTebas
mSromlobisa (EEC) da atomuri ener- dasabami Hauyares da ganaviTares sax-
giis dargSi evropis TanamSromlobis elmwifo moRvaweebma, romelTac,
(Euratom) organizaciebis daarseba, upirveles yovlisa, amoZravebdaT mis-
erTiani evropuli aqtis miReba, maas- wrafeba, aeSenebinaT adamianebis sam-
trixtisa da amsterdamis xelSekru- saxurSi Hamdgari evropa, da romelT-
lebebis dadeba. evropis xalxebs Soris aTvisac gaerTianebuli evropis idea
urTierTobebi, romlebic am meTodzea civilizaciis ganviTrebis saSualeba
damyarebuli, yoveldRiurad axal iyo. Sumanis deklaracia dResac `„axali
Sedegebs gvaZlevs. uaxloes momavalSi ideaa evropisTvis”.

9
I - Sumanis gegma:
omisSemdgomi periodis
problemebis gamoxmaureba

istoriuli foni SeerTebuli Statebis survili iyo


kontinentis gulSi ganlagebuli sax-
situaciis droebiTi Semsubuqeba, elmwifos ekonomikis aRdgena, vaSing-
rac, Hveulebriv, mohyveba xolme sao- tonSi ukve gaismoda mowodebebi dam-
mari moqmedebebis dasrulebas, ar arcxebuli samxedro Zalebis xelaxali
Sexebia evropelebs. meore msoflio SeiaraRebis Sesaxeb. frang diploma-
omis dasrulebidan sul male warmo- tebs ver gadaewyvitaT dilema: isini an
iSva mesame - aRmosavleTsa da dasav- unda damorHilebodnen Zaldatanebas
leTs Soris - msoflio omis saSiSro- amerikis mxridan da, sazogadoebrio-
eba. 1947 wlis 24 aprilis moskovis kon- bis TvalSi, daTanxmebuliyvnen ger-
ferenciis (romelic germanul sakiT- maniis Zalis aRdgenas rursa da saarze,
xebs exeboda) warumateblobam daarw- an mtkiced unda damdgariyvnen Tavisi
muna dasavleTi, rom sabWoTa kavSiri, mTavari mokavSiris sawinaaRmdego
erT-erTi mokavSire nacizmis winaaR- poziciaze da HixSi moeqciaT Tavisi
mdeg brZolaSi, sul male dasavleTis urTierToba bonTan.
demokratiisTvis safrTxis wyaro gax- 1950 wlis gazafxulze robert
deboda. 1947 wlis oqtomberSi komin- Sumans, safrangeTis sagareo saqmeTa
formis, msoflios komunisturi par- ministrs, amerikelma da britanelma
tiebis koaliciis, Hamoyalibebam, 1948 partniorebma daakisres sasicocxlo
wlis 25 Tebervals momxdarma, Hexo- mniSvnelobis misia: mas unda SeemuSa-
slovakiaSi komunistebis dominirebis vebina winadadeba, romelic germaniis
ganmapirobebelma praRis saxelmwifo federaciul respublikas daabrunebda
gadatrialebam, Semdeg ki 1948 wlis dasavleTis qveynebis ojaxSi. sami qvey-
berlinis blokadam, romelic germani- nis mTavrobaTa Sexvedra 1950 wlis 10
is orad gayofis mimaniSnebeli iyo, maisisTvis daigegma; safrangeTs ukve
kidev ufro daZaba situacia. 1949 wlis aRar SeeZlo pasuxismgeblobis Tavidan
4 aprils amerikis SeerTebul Stateb- acileba.
Tan atlantikuri paqtis xelmoweriT politikurad gamouval situacias
dasavleT evropis qveynebma safuZveli ekonomikuri problemebic daerTo.
Hauyares TavianT koleqtiur usafr- evropis mTeli rigi qveynebis mier
Txoebas. magram 1949 wlis seqtemberSi foladis warmoebis masStabi gana-
afeTqebulma pirvelma sabWoTa atom- piro-bebda Warb warmoebasTan dakav-
urma bombma da kremlis liderebis Sire-buli krizisis gaHenas. moTxovna
mxridan muqaris swrafma zrdam xeli mcirdeboda, fasebi klebulobda da
Seuwyo daZabulobisa da sayovelTao Hndeboda niSnebi imisa, rom konkuren-
SiSis klimatis gavrcelebas, rac „civi ciis gamkacrebis mizniT omebs Soris
omis” saxeliT aris cnobili. periodis „mWedlis” tradiciebis erT-
dasavleTsa da aRmosavleTs Soris guli mwarmoeblebi aaRorZinebdnen
gaHenili mtrobis centrSi aRmoHnda kartels. rekonstruqciis fazis
germaniis federaciuli respubli- SuagulSi evropis saxelmwifoebis eko-
kis (romelic Tavis Sida politikas nomikebs ar SeeZloT ganze darHena da
damoukideblad marTavda 1949 wlis 23 Tavisi mrewvelobis ZiriTadi dargebis
maiss ZiriTadi kanonmdeblobis miRebis datoveba spekulaciisa Tu organize-
10 dRidan) statusi. buli deficitis anabara.
Jan mone da robert Sumani.

Jan mones ideebi ligis generaluri mdivnis moadgile,


bankiri SeerTebul StatebSi, dasavleT
siZneleTa qselidan Tavis daRwevis evropasa da HineTSi, iyo prezident
mizniT (raSic tradiciuli diploma- ruzveltis erT-erTi mrHeveli da
tia uZluri aRmoHnda) robert Sumanma gamarjvebis im programis arqiteqto-
mimarTa im adamianis gamomgoneblur ri, romelic amyarebda amerikis samx-
genias, romelmac, Tumca ucnobi iyo edro Zalis upiratesobas. SeuzRudavi
farTo sazogadoebisTvis, xangrZli- politikuri uflebamosilebis mqone
vi da mravalferovani saerTaSoriso mone konsultaciebs uwevda mTavro-
moRvaweobis ganmavlobaSi gansakuT- bebs da moixveWa iseTi pragmatikosis
rebuli gamocdileba miiRo. Jan mone, reputacia, romlis upirveles saz-
romelsac daekisra safrangeTis mo- runavs efeqturoba warmoadgenda.
dernizebis gegmis SemuSaveba, 1945 wels frangma ministrma Tavis prob-
daniSna Sarl de golma qveynis ekonomi- lemebiT Jan mones miaSura. kiTxva
kis aRsadgenad. igi erT-erTi yvelaze „rogor moviqceT germaniasTan dakav-
gavleniani evropeli iyo dasavleTis SirebiT?” umTavresi sazrunavi iyo
samyaroSi. pirveli msoflio omis robert SumanisTvis, qristianisaT-
dros mone saTaveSi Haudga mokavSireTa vis, romelsac amoZravebda mizani,
SeiaraRebuli Zalebis erTiani moma- eRona yvelaferi imisaTvis, rom erT-
ragebis struqturebs. Jan mone, erTa xel da samudamod moespo yvelanairi 11
SesaZlebloba momavalSi kidev erTi adamianebs jer kidev kargad axsovdaT
omisa or qveyanas Soris. omi, erovnuli grZnobebic isev gamZaf-
amasobaSi martiniakis quHaze, komis- rebuli iyo.
ariatis SenobaSi, Jan mone Tavis gund- warmateba damokidebuli iyo
Tan erTad muSaobda imave sakiT-xis miznebis SezRudvaze specifiur sfe-
gadawyvetaze. misi ZiriTadi safiq- roebamde, raSic didi roli unda
rali saerTaSoriso politika iyo. eTamaSa fsiqologiur zemoqmedebas,
monem icoda, rom „civi omi” evropa- da gadawyvetilebaTa erToblivad mim-
Si or did Zalas Soris konkurenciis Rebi meqanizmis SemoRebaze; am meqanizms
Sedegi iyo, xolo gaxleHili evropa SemdgomSi TandaTanobiT mieniWeboda
- saSiSroebis wyaro. evropaSi erTiano- damatebiTi pasuxismgeblobebi.
bisken ltolva Seasustebda daZabulo-
bas. Jan mone cdilobda, moefiqrebina
saerTaSoriso donis iseTi iniciativa,
romelic SeZlebda situaciis Semsubu- 1950 wlis 9 maisis deklara-
qebas da msoflioSi mSvidobis damyare- cia
bas, Tuki aRniSnul procesSi saTanado
rols aRorZinebuli, ganaxlebuli 1950 wlis aprilis bolos Jan monem
evropa Seasrulebda. da misma Tanamoazreebma Seadgines sul
Jan monem kargad icoda integraciis ramdenime gverdisgan Semdgari dokumen-
sxvadasxva warumatebeli mcdelobis tis proeqti; proeqtSi Hamoyalibebuli
Sesaxeb, romlebic mohyva kontinentis iyo im winadadebis arsi da xorcSesxmis
gaerTianebisadmi miZRvnil kongress samomavlo nabijebi, romelsac radi-
(1948 weli, haaga). kalurad unda Seecvala tradiciuli
1948 wels Seqmnil evropis ekonomi- diplomatia. davalebis Sesrulebis
kuri TanamSromlobis organizacias dawyebisas Sesabamisi saministroebis
mxolod koordinirebis misia ekisra departamentebisgan Hveulebrivi kon-
da sruliad uZluri iyo, SeeHerebina sultaciebis miRebis nacvlad Jan monem
im evropuli qveynebis ekonomi- gansakuTrebul konspiracias mimarTa,
kuri aRorZineba, romlebic mkacrad raTa Tavidan aecilebina garantire-
erovnul WrilSi icvlidnen mimar- buli winaaRmdegobebi da kontrwi-
Tulebas. 1949 wlis 5 maiss evrosab- nadadebebi, romlebic daakninebdnen
Wos Hamoyalibebam gamoavlina, rom proeqtis revuluciur bunebas da im
mTavrobebi ar iyvnen mzad TavianTi upiratesobas, rasac siurprizi ganapi-
prerogativebis dasaTmobad. sakon- robebs. roca Jan monem Tavisi dokumen-
sultacio organoebs hqondaT mxolod ti warudgina bernard klepies, robert
saTaTbiro Zala da yoveli maTi gadaw- Sumanis ofisis direqtors, mas kargad
yvetileba, romlisTvisac xma unda mieca hqonda gacnobierebuli, rom minis-
umravlesobis or mesameds, SeiZleboda tris gada-wyvetilebas SeeZlo, mTli-
saministro komitetis vetos qveS moq- anad Seecvala movlenaTa msvleloba.
ceuliyo. mSobliuri loranidan dabrunebis
Jan mones esmoda, rom yovlismom- Semdeg robert Sumanis mier kolegebi-
cveli instituciuri struqturis sTvis naTqvami sityvebi: „wavikiTxe es
wamoyenebis naHqarevi mcdeloba gamoi- winadadebebi; me gamoviyeneb maT”, niS-
wvevda sxvadasxva qveynis protests navda, rom iniciativam adgili daimkvi-
da dasaRupavad iqneboda ganwiruli. dra politikur sferoSi. imave dros,
jerjerobiT adre iyo suverenitetis roca 9 maisis diliT frangi ministri
farTomasStabiani gadacemis dagegmva. am winadadebas icavda kolegebis winaSe,
12 misi ofisis Sikrikma personalurad
Sumanis gegmis dasabami, 1950 wlis 9 maisi, ke
dorse, safrangeTis sagareo saqmeTa sami-
nistro. mikrofonTan dgas robert Sumani;
misgan marjvniv - Jan mone.

gadasca winadadebis proeqti kancler pis gaerTianebisken, raSic is germaniis


adenauers bonSi. werils dauyovnebeli did rols xedavs. am zomebma mTlianad
da enTuziazmiT aRsavse reaqcia mohyva. unda Secvalos evropa da SesaZlebeli
kanclerma ganacxada, rom igi mTeli gaxados iseTi erToblivi moRvaweoba,
suliTa da guliT uWerda mxars am ini- rogoric aqamde warmoudgeneli iyo.
ciativas. yvelaferi es safuZvlad daedeba myari
ministrisa da germaniis mTavrobis da erTiani evropis Seqmnas, evropisa,
mxridan mxardaWeris miRebis Semdeg sadac warmoebis dajgufeba da bazrebis
robert Sumanma sazogadoebriobis- gafarToeba Seamcirebs fasebs da aamaR-
Tvis gaakeTa gancxadeba preskonfer- lebs adamianTa cxovrebis dones...”
enciaze, romelic 16 saaTze gaimarTa ase Seiqmna foni. es ar iyo kidev
ke dorseze (safrangeTis sagareo saqme- erTi axali teqnikuri gadawyvetileba,
Ta saministroSi). Tavis gancxadebas romelic gamoiwvevda mwvave kamaTs.
Sumanma ramdenime winadadeba warumZ- safrangeTma germanias xeli gauwoda
Rvara Sesavlad: „aRara gvaqvs dro da SesTavaza Tanasworuflebiani
fuWi sityvebisaTvis, axla saWiroa TanamSromloba axali erTobisken moZ-
gabeduli, konstruqciuli moqmedeba. raobaSi. Tavidan or qveyanaSi erTo-
safrangeTma ukve daiwyo moqmedeba, blivad unda moewesrigebinaT qvana-
rasac SeiZleba warmoudgenlad didi xSiris mopovebisa da foladis war-
Sedegi mohyves. vitovebT amis imeds. moebis sferoebi. aRniSnuli nabiji,
safrangeTis Zalisxmeva mxolod mSvi- farTo gagebiT, evropuli federaciis
dobis damyarebas isaxavs miznad, xolo aRmSeneblobisTvis saZirkvlis Hayris
mSvidobas erTiani evropa sWirdeba. pirveli mcdeloba iyo.
TiTqmis xuTi weliwadi gavida germani- deklaraciam wina planze wamowia
is upirobo danebebis Semdeg. safran- mTeli rigi principebisa:
geTi axla pirvel nabijebs dgams evro- 13
- erTiani evropa ver Seiqmneba erT- swrafi moqmedeba. 1950 wlis 20 ivniss
baSad anda raime erTi gegmis safuZ- safrangeTma parizSi moiwvia mTavro-
velze. misi aSeneba SesaZlebelia baTaSorisi konferencia, romelsac
mxolod konkretuli miRwevebis Jan mone Tavmjdomareobda. mowvevas
saSualebiT, pirvel rigSi ki unda gamoexmaura beneluqsis sami qveyana
damyardes WeSmariti solidaroba; da italia. daiwyo molaparakebis pro-
cesi. Jan monem gansazRvra molapara-
- daZleuli unda iqnes safrangeTisa
kebis xasiaTi: „Hven aq SevikribeT, raTa
da germaniis ZvelTaZveli opozi-
ganvaxorcieloT saerTo mizani - mov-
cia; nebismieri gadadgmuli nabiji
pirvel rigSi am or qveyanas unda ilaparakoT ara Hveni kerZo erovnuli
Seexebodes, Tumca daiSveba yvela im keTildReobis, aramed sayovelTao
evropuli saxelmwifos monawileo- keTildReobis Sesaxeb. gadawyvetile-
ba, romelic aRniSnul miznebs gaizi- bas mxolod im SemTxvevaSi mivaRwevT,
arebs; Tu Hvens saubarSi gamovricxavT par-
tikularistul grZnobebs. Tu Hven,
- dauyovnebliv unda iqnes miRebu- aq Sekrebilni, SevZlebT Hveni meTo-
li zomebi erT TiTqosda patara, debis Secvlas, maSin yvela evrope-
magram am dros arsebiTi mniSvnelo- lis damokidebulebac TandaTanobiT
bis mqone sakiTxTan dakavSirebiT: Sesabamisad gamoicvleba”.(1)
safrangeTisa da germaniis qvanaxSi- diskusia iZleoda SesaZleblobas,
ris mopoveba da foladis warmoeba garkveuliyo da gansazRvruliyo axali
mTlianad daeqvemdebaros saerTo saerTaSoriso struqturis tipi. saka-
umaRles organos; maTo ar gamxdara umaRlesi organos
- am ekonomikuri interesebis Serwyma damoukideblobisa da Zalauflebis
gazrdis cxovrebis dones da Hamo- sakiTxi, radgan es winadadebis cen-
ayalibebs evropis Tanamegobrobas; tralur sakiTxs warmoadgenda. nider-
landebis moTxovniT Seiqmna ministrTa
- umaRlesi organos gadawyvetilebe- sabWo, romelSic warmodgenili iqne-
bi savaldebulo iqneba wevri qveyne- boda yvela wevri qveyana da romelsac
bisaTvis. TviT umaRlesi organo garkveul sakiTxebze Tanxmobis micema
unda Sedgebodes damoukidebeli daekisra. saparlamento asambleasa da
pirebisgan da masSi Tanabari war- marTlmsajulebis sasamarTlos sab-
momadgenloba unda iyos. organos olood unda daexvewaT struqtura,
gadawyvetilebebis Sesruleba auci- romelic safuZvlad edo arsebuli
lebeli iqneba. Tanamegobrobebis instituciur siste-
mebs.
molaparakebis monawileTa yur-
evropis qvanaxSiris mompov- adRebis centrSi iyo is faqti, rom maT
ebeli da foladis mwarmoe- miniWebuli hqondaT politikuri man-
beli qveynebis gaerTianebis dati, SeeqmnaT absoluturad axleburi
damfuZnebeli xelSek -
rulebis momzadeba
franguli iniciativis (romelic (1) Jan mone, mogonebebi
Zalian male frangul-germanul inicia-
tivad iqca) xorcSesasxmelad saWiro iyo
15
1951 wlis 18 aprils xeli moewera parizis xelSekrulebas; es iyo pirveli xelSekruleba,
romlis safuZvelzec daarsda evropuli Tanamegobroba.

organizacia am ukanasknelis miznebi- 1951 wlis 18 aprils 50 wliT


sa da meTodebis gaTvaliswinebiT. moewera xeli xelSekrulebas, romlis
daarsebis procesSi myofi organiza- safuZvelzec daarsda evropis qvanax-
ciisTvis Zalian mniSvnelovani iyo Siris mompovebeli da foladis mwar-
tradiciuli mTavrobaTaSorisi orga- moebeli qveynebis gaerTianeba (ECSC).
nizaciebisTvis damaxasiaTebeli gauge- xelSekruleba ratificirebuli iqna
brobis Tavidan acileba: erTsulo- eqvsi xelismomweri qveynis mier da 1952
vnebis moTxovna erovnuli finansuri wlis 10 agvistos umaRlesma organom
wvlilis sakiTxSi da aRmasruleblis Jan mones xelmZRvanelobiT bina daido
daqvemdebareba erovnuli saxelmwi- luqsemburgSi.
foebis warmomadgenlebisadmi.

16
II - Sumanis gegma:
evropis Tanamegobrobis dabadeba
„Sumanis winadadebebi revoluciuri xasiaTisaa. am winadadebaTa upirvelesi
fasdaudebeli principia suverenitetze uaris Tqma SezRudul, Tumca gadamw-
yveti mniSvnelobis mqone sferoSi. gegma, romelic ar efuZneba am princips, ver
SeZlebs mniSvnelovani da sasargeblo wvlilis Setanas im umTavres problemaTa
gadaWris saqmeSi, romlebic Zirs uTxris Hvens arsebobas. Tumca naciebs Soris
TanamSromlobas udidesi mniSvneloba aqvs, mxolod es ver gadawyvets Hvens
problemas. saWiroa evropis xalxTa interesebis gaerTianeba da ara mxolod am
interesebis wonasworobis SenarHunebis axali mcdeloba...”
Jan mone

evropis pirveli Huneblad fasdaudebelia wvlili,


Tanamegobrobis novatoruli romelic gaerTianebul da saTana-
dod organizebul evropas SeuZlia
principebi Seitanos civilizaciaSi;
mizezi imisa, rom parizis xel- vaRiarebT ra, rom erTiani evro-
SekrulebasTan dakavSirebuli pis aSeneba SesaZlebelia, upirveles
molaparakebebis dasrulebas daax- yovlisa, WeSmariti solidarobis
loebiT erTi weliwadi dasWirda, iyo ganmapirobebeli mxolod konkretu-
is garemoeba, rom am molaparakebebma li miRwevebis saSualebiT, agreTve,
wamoWra iseTi mniSvnelovani kiTxvebi, ekonomikuri ganviTare-bisTvis
romlebzec Jan mones surda, saTanado erTiani safuZvlis HayriT;
pasuxebi gacemuliyo. rogorc davinax-
eT, es ar iyo tradiciuli diploma- gvamoZravebs ra survili, wevri qvey-
tiuri molaparakeba. eqvsi mTavrobis nebis ZiriTadi warmoebis gafar-
mier daniSnuli pirebi Seikribnen, raTa Toebis saSualebiT davexmaroT
safuZveli HaeyaraT sruliad axle- maT cxovrebis donis amaRlebaSi da
buri — da xangrZlivi — samarTlebrivi gavagrZeloT mSvidobisaken swraf-
da politikuri sistemisaTvis. va;
evropis qvanaxSiris mompovebeli da
foladis mwarmoebeli qveynebis gaer- gvamoZravebs ra miswrafeba, ZvelTa-
Tianebis damfuZnebeli xelSekrule- Zveli mtroba wevr qveynebs Soris
bis preambulaSi, romelSic xuTi mokle maTi umTavresi interesebis erTo-
abzaci Sedis, srulad aris mocemuli biT SevcvaloT; saerTo ekonomikuri
erTiani evropis mSeneblobis mesveur- sistemis HamoyalibebiT dasabami
Ta mamoZravebeli doqtrina: davudoT ufro farTo da yovlis-
momcvel erTobas im xalxebs Soris,
„viTvaliswinebT ra, rom SeuZle- romlebic didi xnis ganmavloba-
belia msoflioSi mSvidobis garan- Si erTmaneTis mimarT sisxliani
tireba, Tuki ar iqna miRebuli muqa- dapirispirebiT gamoirHeodnen, da
risa da safrTxis proporciuli saZirkveli HavuyaroT iseTi insti-
qmediTi zomebi; tutebis Seqmnas, romlebic mimar-
Tulebas miscemen momavalSi saerTo,
darwmunebulni varT ra, rom mSvi- saziaro bed-iRbals”.
dobian urTierTobaTa Sesanar- 17
pirveli evropuli rkinis zodi Hamoisxa
1953 wlis 30 aprils luqsemburgSi, eS-siur-
alzetSi. am movlenas zeimoben evropis qva-
naxSiris mompovebeli da foladis mwarmoe-
beli qveynebis gaerTianebis umaRlesi orga-
nos prezidenti Jan mone da sxva wevrebi.

„msoflio mSvidoba”, „praqtikuli unda vuRalatoT, Tu ar gvinda, Hveni


miRwevebi”, „WeSmariti solidaroba”, Zvirfasi “acquis communautaire” (ter-
„umTavresi interesebis gaerTianeba”, itoria, romelzec saerTo kanonmde-
„Tanamegobroba”, „momavalSi saer- bloba vrceldeba) saSiSroebis winaSe
To, saziaro bediRbali” — es aris is rom aRmoHndes.
ZiriTadi sityvebi, romlebic war- Sumanis gegmam dasaxa Tanamegob-
moadgens rogorc suliskveTebis, ise robis oTxi principi, romlebic
Tanamegobrobis meTodis embrionul Tanamegobrobis amJamindeli Senobis
formas da dResac ki inarHunebs Tavis safuZvels warmoadgens.
mamoZravebel potencials.
Tumca evropis qvanaxSiris mompove- institutebis umniSvnelovanesi roli
beli da foladis mwarmoebeli qveynebis
WeSmaritad demokratiul qvey-
gaerTianebis damfuZnebeli xelSek-
nebSi damkvidrebuli Tanasworufle-
rulebis ZiriTadi mizani - qvanaxSirisa
bianobis, konfliqturi situaciebis
da foladis bazris marTva - dRes aRar
gadaWrisa da uTanxmoebaTa mSvido-
aris iseve mniSvnelovani, rogorc 1950-
biani gziT mogvarebis saerTaSoriso
iani wlebis evropuli ekonomikisTvis
principebis gamoyeneba civilizaciis
iyo, instituciuri principebi, rom-
warmatebaze metyvelebs. evrokavSiris
lebic am xelSekrulebis safuZvelze
damfuZnebel mamebs gamocdili hqondaT
Hamoyalibda, axlac metad aqtualuria.
qaosi, Zaladoba da despotizmi, rom-
swored es principebi iyo is mamoZrave-
lebic Tan sdeven nebismier oms. mTeli
beli Zala, romlis mosavalsac Hven
maTi Zalebi mimarTuli iyo imisaken,
axla vimkiT da romelic asazrdoebs
rom HamoeyalibebinaT Tanamegobroba,
18 politikur mrwmass, aras gziT rom ar
sadac ufleba Zalaze maRla idgeboda. wessa da loialobas Tanamegrobis
Jan mones xSirad mohyavda Svedi filo- mimarT;
sofosis, amielis, sityvebi: „yoveli
calkeuli adamianis gamocdi-leba - finansuri damoukidebloba xor-
axali startia. brZendebian mxolod cieldeba sakuTar resursebze
institutebi: isini agroveben koleq- gadasaxadebis dawesebiT da ara ise,
tiur gamocdilebas da, imave gamoc- rogorc amas akeTeben saerTaSoriso
dilebis wyalobiT, iZenen sibrZnes; am organizaciebi, anu aweseben erovnul
wess damorHilebuli adamianis buneba Senatanebs, rac SeiZleba yovelTvis
ar Seicvleba, magram TandaTanobiT kiTxvis qveS moeqces;
Seicvleba misi saqcieli.”
- umaRlesi organos, anu dRevandeli
qveynebs Soris urTierTobebis mSvi-
komisiis, pasuxismgebloba eqskluz-
dobian da demokratiul safuZvel-ze
iurad asambleis mimarT (dRevande-
damyareba, dominirebisa da naciona-
li evroparlamenti), romelsac ken-
lizmis sulikveTebis aRmofxvra iyo
Wisyrisas kvalificirebuli umrav-
is fesvgadgmuli motivacia, romelmac
lesobis saSualebiT SeuZlia misces
pirvel Tanamegobrobas mianiWa misi
sawinaaRmdego xma.
politikuri arsi da miuHina adgili
mniSvnelovan istoriul miRwevaTa TanamSromloba institutebs Soris
Soris.
Jan monesaTvis umaRlesi organos
Tanamegobrobis organoTa damoukide- damoukidebloba sistemis safuZv-
bloba els warmoadgenda. miuxedavad amisa,
molaparakebebis periodSi man aRiara,
Tu institutebma unda Seasrulon
rom wevri qveynebisaTvis saWiro iyo
TavianTi funqciebi, maT sakuTari
maTi erovnuli interesebis gamoTqmis
uflebamosilebac unda hqondeT. dRe-
saSualebis micema. es yvelaze usafr-
vandeli Tanamegobrobis institute-
Txo gza iyo ganviTarebis procesSi
bic sargebloben im sami garantiiT,
myofi Tanamegobrobis dasacavad zed-
romlebic miniWebuli hqonda evropis
metad teqnikuri miznebisgan. mas unda
qvanaxSiris mompovebeli da foladis
SeZleboda, Hareuliyo iseT seqto-
mwarmoebeli qveynebis gaerTianebis
rebSi, sadac xdeboda makroekono-
umaRles organos:
mikuri gadawyvetilebebis (rac mTav-
- wevrebis (dRevandeli komisrebis) robebis prerogativa iyo) miReba. amas
daniSvna mTavrobebs Soris miRebu- mohyva umaRlesi organos paralelu-
li erToblivi Tanxmobis safuZvel- rad ministrTa sabWos Seqmna, romlis
ze.(2) isini ar warmoadgenen erovnul roli mkacrad iyo SezRuduli — gadaw-
delegatebs. isini ubra-lod adamian- yvetileba mas erTsulovnad ki ar unda
ebi arian, romlebic kolegialurad gamoetana, aramed umravlesobis azrze
iyeneben TavianT Zalebs da romleb- dayrdnobiT. misi Tanxmoba mxolod
sac SeuZliaT, ar miiRon miTiTebebi garkveul sakiTxebSi iyo aucilebeli.
wevri qveynebisgan. evropis saxelm- umaRlesma organom daitova monopo-
wifo samsaxuri eqvemdebareba imave lia sakanonmdeblo iniciativasTan
dakavSirebiT; es prerogativa, Tu
mas axlandeli komisiis kompetenciis
WrilSi ganvixilavT, mniSvnelovania
(2)evrokomisia aseve eqvemdebareba imiT, rom Tanamegobrobis intere-
evroparlamentis mier micemul form- sebis dacvis garantiaa. dawyebuli 1951
alur xmas wlidan, oTx organizacias Soris dai- 19
wyo dialogi, romelic efuZneba ara sawyisi wertili iyo axlandeli xelSek-
ierarqias, aramed TanamSromlobas. rulebisa; me mgoni, ar Sevcdebi, Tu
TiToeuli organizacia axorcie- vityvi, rom Hveni pirveli Sexvedrisas
lebs Tavis sakuTar funqciebs gadaw- Tqveni Sexedulebac aseTi iyo. dis-
yvetilebaTa mimRebi yovlismomcveli kriminacia yovelTvis msoflios yvela
sistemis sazRvrebSi. ubedurebis deda iyo, Tanamegobrobas
ki misi damarcxeba surs.”
Tanasworuflebianoba wevr qveynebs kanclerma upasuxa:
Soris „kargad mogexsenebaT, Tu rogori
seriozulobiT vekidebi Hemi qveynis
vinaidan sabWoSi qveynebis warmomad-
uflebebis Tanasworobas momavalSi da
genlobis principi SerHeuli iyo, rHe-
rogor vwuxvar, rom warsulSi SesaZ-
boda delikaturi sakiTxi maT mniSvn-
lebeli gaxda misi HaTreva diskrimi-
elobasTan da wonasTan dakavSirebiT.
naciul azrovnebaSi. bednieri var,
vinaidan beneluqsis qveynebi da italia
rom SemiZlia Hemi sruli mxardaWera
SiSobdnen, rom moeqceodnen umcireso-
gamovxato Tqveni winadadebis mimarT.
baSi saerTo warmoebasTan SedarebiT
ver warmomidgenia Tanamegobroba,
maT mier warmoebuli qvanaxSirisa da
romelic Tanasworuflebianobaze ar
foladis mcire moculobis gamo, dai-
iqneba damyarebuli.”
Wires erTsulovnebis mxari. germania,
ase Haeyara iuridiuli da moraluri
meores mxriv, icavda warmoebis pro-
safuZveli Tanamegobrobas, safuZve-
porciuli warmomadgenlobis prin-
li, romelic Tanamegobrobis cnebas
cips. am winadadebam ara Tu daamSvida,
gansazRvravs.
aramed ufro aaRelva partniorebi.
Jan mone darwmunebuli iyo, rom
mxolod saxelmwifoTa Tanasworuf-
lebianobas SeeZlo axali azrovnebis evropis qvanaxSiris mompove-
Hamoyalibeba. miuxedavad amisa, mas beli da foladis mwarmoebeli
mSvenivrad esmoda, ra rTuli iyo ara-
Tanabari ganzomilebebis mqone eqvsi
qveynebis gaerTianeba — pirveli
qveynis iZuleba, gadaelaxaT vetos qva saerToevropul SenobaSi
arHeva. didi qveynebis — erTmaneTTan
warsulSi erTmaneTTan meomar
mimarTebaSi — da patara qveynebis - did
qveynebs Soris ar arsebobda xelSek-
qveynebTan-mimarTebaSi — „usafrTxo-
ruleba mSvidobis Sesaxeb, amitom
ebas safuZvlad edo „ara”-s Tqmis
pirveli evropuli Tanamegobroba
Zala, rac erovnuli suverenitetis
warmoadgenda ndobis aqts rogorc
privilegiaa” (Jan mone). konferenciis
germaniisa da safrangeTisaTvis, ise
Tavmjdomare 1951 wlis 4 aprils bonSi
maTi partniorebisaTvis, daeviwyebi-
Sexvda kancler adenauers, raTa daerw-
naT warsulis Secdomebi da momavalSi
munebina Tanasworuflebianobis prin-
emoqmedaT keTili nebisa da erTmane-
cipis faseulobaSi:
Tis ndobis safuZvelze. istoriisa da
„uflebamosili var, SemogTavazoT, nacionalisturi opoziciis warmate-
urTierToba safrangeTsa da germanias ba-warumateblobis miuxedavad, pro-
Soris evropis TanamegobrobaSi dae- cesi, romelic 1950 wels daiwyo, aRar
fuZnos Tanasworuflebianobas sabWo- SeHerebula. evropis Tavdacvis gaer-
Si, asambleasa da momaval Tu arsebul Tianebis proeqts, romelmac marcxi
institutebSi. . . neba miboZeT, davam- ganicada 1954 wlis 30 agvistos, 1952
ato, rom swored ase mesaxeboda urT- wlis 27 maiss safrangeTis erovnu-
ierTobebi gaerTianebaze fiqrisas, rac li asambleis mier xelSekrulebis
20
xelmoweraze uaris Tqmis Semdeg, ar rogorc nebismierma axalma wamow-
daukargavs Tavdapirveli impulsi. yebam, verc evropis gaerTianebam auara
beneluqsis qveynebis saxelmwifo moR- gverdi „kbilebis gaWris” problemas:
vaweebma, pol henri spaakma, ian bei- organizaciuli krizisi, roca 1965 wels
enma da jozef beHma, SeZles procesis erT-erTi wevri qveyana daaeWva kenWi-
gadatana mesinaSi 1955 wlis ivnisisaT- syris umravlesobis sistemam; finans-
vis. mizanmimarTuli moZraoba romis uri krizisi, gamowveuli SeusabamobiT
xelSekrulebisaken, romelsac xeli sakuTar resursebsa da xarjebis swraf
moewera 1957 wlis 25 marts da rom- zrdas Soris, rac, Tavis mxriv, Sedegad
lis safuZvelzec Hamoyalibda evropis mohyva axali wesebis gavrcelebas da
ekonomikuri Tanamegobroba da „evra- saerTo sasoflo-sameurneo politi-
tomi”, kidev ufro gaamZafra saerTa- kis xarjebis zrdas.
Soriso movlenebma: suecis krizisma miuxedavad imisa, Tu ramdenad
da ungreTSi gatarebulma represiebma kategoriuli iyo maTi moTxovnebi,
mianiSnes evropas, rom aucilebeli iyo arc erT wevr qveyanas ar ufiqria
gaerTianeba. evropuli gaerTianebebi, Tanamegobrobis datoveba - es Taname-
romlebmac bina daides briuselsa da gobroba Seucvlel safuZvels warmo-
luqsemburgSi, gaizardnen rogorc adgenda misi wevri qveynebis ganviTare-
azrobrivi, ise monawileTa raodeno- bisa da saerTaSoriso statusisaTvis.
bis TvalsazrisiT. 1984 wels evroparlamentma miiRo
moxda saerTo bazrebis gaerTianeba proeqti evrokavSiris Sesaxeb xelSek-
saerTo politikis safuZvelze soflis rulebisa, romlis mixedviTac insti-
meurneobaSi, vaWrobaSi, regionul da tutebs unda SeesrulebinaT mniS-
socialur sakiTxebSi, kvlevaSi, gare- vnelovani naxtomi integraciis
mos dacvaSi, ganaTlebasa da mesame TvalsazrisiT. 1985 wels did saSinao
samyarosTan TanamSromlobaSi. 1972 bazarze „TeTri furclis” miRebiT
wels Tanamegobrobas SemouerTdnen komisiam, Jak deloris xelmZRvanelo-
gaerTianebuli samefo, irlandia da biT, gamoxata konkretuli Sexeduleba
dania, mogvianebiT ki saberZneTi, espa- am gadawyvetilebaze da miznis miRw-
neTi da portugalia, riTac gaizarda evisaTvis dasaxa dRe — 1993 wlis 1
xmelTaSua zRvis regionis monawil- ianvari.
eoba TanamegobrobaSi. 1955 wels gaer- 1986 wels wevrma saxelmwifoebma
TianebaSi Sevidnen avstria, fineTi xeli moaweres erTian evropul aqts;
da SvedeTi; evropis Tanamegobroba maTi suliskveTeba da instituciuri
axla ukve TxuTmeti saxelmwifosagan meTodi Sumaniseuli gegmidan sazr-
Sedgeboda. doobda. romis xelSekrulebis mTavar
1973 da 1979 wlebis navTobis krizi- mizans wevrma saxelmwifoebma daumates
sebiT dasustebulma Tanamegobrobam mTeli rigi specifiuri miznebisa, rom-
mainc winaaRmdegoba gauwia cen- lebic exeboda did bazars sazRvrebis
triskenul tendenciebs, moaxdina gareSe, da iqve SeimuSaves Sesabamisi
Tavisi erTianobis konsolidireba ganrigi. maT ganaaxles gadawyvetilebis
da 1979 wels SemoiRo evropuli mon- miRebis procesi, anu gaafarToes
etaruli sistema. aRniSnulma sistemam gadawyvetilebis miRebis masStabi
TandaTanobiT gakvala gza neli, magram kvalificirebuli umravlesobis saSu-
Seuqcevadi moZraobisaTvis ekono- alebiT. maT evropis milionobiT moqa-
mikuri da savaluto erTianobisken, laqes aRudgines imedi - SesTavazes
romelmac nayofi 1999 wlis 1 ianvars farTo horizonti da misces cvlile-
gamoiRo - evrokavSiris 11-ma qveyanam bebis procesSi myofi msoflios piro-
miiRo evro. bebis misaRebad aucilebeli saxsrebi.
21
roca evropis institutebs saboloo mebi dausaxa: monetaruli erTianoba
Sesworebebi SehqondaT Sida bazarSi da 1999 wlisaTvis, axali saerTo poli-
afarToebdnen evropis Tanamegobrobis tikis Hamoyalibeba, evropis moqa-
ekonomikur da socialur ganzomile- laqeobis dadgena, saerTo sagareo
bebs, istoriam kvlav Seaxsena maT Tavisi da uSiSroebis politikis SemuSaveba
arseboba da is, rom misi gaTvaliswine- da Sida usafrTxoeba. maastrixtis
ba SeuZlebelia, rom is aris didi Zala, xelSekrulebis Sesworebulma muxlma
romelic cdis evropelebs - rogor wevr qveynebs ukarnaxa molaparakebis
miiReben isini da Seewyobian cvlile- gamarTva axal xelSekrulebasTan daka-
bebis procesSi myof msoflios. vSirebiT, romelsac xeli 1997 wlis
1990 wlis 3 oqtombers berlinis 2 oqtombers moewera amsterdamSi.
kedlis dacemas mohyva germaniis gaer- xelSekrulebam Sesworebebi Seitana
Tianeba da centraluri da aRmosav- da gaaZliera kavSiris politika da
leT evropis qveynebis demokratizeba, resursebi, gansakuTrebiT iuridiuli
gaTavisufleba sabWoTa kavSiris uRl- TanamSromlobis sferoSi, moqalaqee-
isagan, xolo sabWoTa kavSiris daSlam bs misca Tavisuflad gadaadgilebis
1991 wlis dekemberSi Hveni kontinentis ufleba, gaaumjobesa sagareo politi-
politikur struqturas didi cvlele- ka da gaajansaRa sazogadoeba. evropar-
bebi moutana. lamentma, kavSiris uSualo demokra-
qveynebi kidev erTxel aRmoHndnen tiulma ruporma, ikisra axali valde-
dilemis winaSe, gaekeTebinaT umtkiv- bulebebi da kanonmdeblobis SemuSave-
neulo arHevani erovnuli politikis baSi monawilis roli.
mimdinare interesebis safuZvelze Tu arsebobis ormocdaaTma weliwadma
aerHiaT Tavisi erToblivi momavlis ver SeZlo im mamoZravebeli suliskve-
saerTo xedva da marTva. wevrma qvey- Tebis Semcireba, romlidanac warmo-
nebma irHies, upiratesoba erTiani iSva evropis qveynebis Tanamegobroba.
evropis interesebisTvis mieniWebinaT neta Tu iReben yurad damfuZne-
da HaerToT es gadatrialeba saerTo beli mamebis memkvidreebi, romlebic
perspeqtivaSi. maT gadawyvites evro- dRes arian pasuxismgebelni adamianebis
kavSiris konsolidireba axali xelSe- bedze mTels kontinentze, lisabonidan
krulebiT. axali saxelmZRvanelo idee- taliname, dublinidan varSavamde, Jan
bi am xelSekrulebisTvis miRebuli iqna mones ukanasknel Segonebas(3), Segonebas
evropuli sabWos maastrixtis sxdomaze im adamianisa, romelic iyo pirveli
1991 wlis 9-10 dekembers. Tanamegobrobis gzis gamkvalavi da
xelSekrulebam evrokavSiris Sesaxeb, romelic emudareba STamomavlebs,
romelic ZalaSi 1993 wlis 1 noem- gaiziaron momavlis miseuli xedva?
bers Sevida, wevr qveynebs didi geg-

(3) „Hven ver gavHerdebiT, roca mTeli msoflio Hvens garSemo moZraobis pro-
cesSia. sakmaod gasagebad gamovTqvi Hemi mosazreba imis Taobaze, rom Hvens mier
dafuZnebuli Tanamegobroba ar warmoadgens saboloo variants? es cvlilebebis
procesia, romelic agrZelebs im process, istoriis ufro adreul periodSi
cxovrebis Hveni erovnuli formebi rom Seqmna. iseve, rogorc warsulSi Hvenma
provinciebma, dRes Hvenma erebmac unda iswavlon erTad cxovreba saerTo wesebis
gaTvaliswinebiT. warsulSi suverenul erebs aRar ZaluZT dRevandeli prob-
lemebis gadaWra; maT ar SeuZliaT sakuTari winsvlis uzrunvelyofa anda saku-
Tari momavlis gakontroleba. Tanamegobroba ki mxolod safexuria momavlis
22 organizebuli msofliosaken mimaval gzaze” (Jan mone, memuarebi).
III - kiTxvebi XXI saukunis evropas

1999 wlis 10-11 dekembers helsinki- unda gascen pasuxi momavalTan dakav-
Si gamarTul evropuli sabWos sxdomas Sirebul sam ZiriTad kiTxvas:
evropis aRmSeneblobis mematianeebi
uTuod evrokavSirisTvis gardatexis * evrokavSiri : ra zomis da visTvis?
wertilad moixsenieben. am dRes wevri
axla yuradReba unda mivaqcioT
saxelmwifoebis mTavrobaTa meTaureb-
evrokavSiris geografiul sazRvrebs.
ma gadawyvites, kavSiris wevrobasTan
ra argumentebi arsebobs imisaTvis, rom
dakavSirebul molaparakebaze daSve-
uari eTqvas evrokavSirSi Semosvlaze
bul saxelmwifoTa raodenoba 12-mde
kavSiris axlandeli Tu momavali wevri
gaezardaT. swored helsinkiSi mieniWa
saxelmwifoebis mosazRvre qveynebs
TurqeTs kandidati qveynis statusi,
(garda im argumentebisa, romlebic
amis safuZvelze ki masTan molapara-
dakavSirebulia demokratiis princi-
kebis dawyeba SesaZlebeli gaxdeboda
pebis pativiscemasTan da “acquis com-
dauyovnebliv mas Semdeg, rac dakmayo-
munautaire”-Tan, kerZod, saerTo poli-
filebuli iqneboda politikuri da
tikasa da Tanamegobrobis kanonmde-
ekonomikuri kriteriumebi. 2003 wlis
blobasTan)?
1 ianvari daisaxa dRed, roca, xelSek-
rulebaTa gadaxedvasTan dakavSirebu- * evrokavSiri : rogor?
li konferenciis damTavrebis Semdeg,
evrokavSiris kari gaiReba axali kandi- momavali dekadis ganmavlobaSi
datebis pirveli nakadisTvis. amiT sax- 15 qveynisgan Semdgari evrokavSiris
elmwifoebis Tu mTavrobebis meTau- zrda 30 wevramde warmoSobs kiTxvas,
rebma evrokavSiris institutebisT- romelic dakavSirebulia kavSiris
vis metad pativmoyvruli programa funqcionirebasTan, gadawyvetilebis
dasaxes. garda amisa, evropul sabWos miRebis misi procedurebis efeq-
surda, gamotaniliyo daskvnebi koso- tianobasTan, mis homogenurobasa
vos konfliqtidan, romelmac warmoa- da kavSiris urTierTobasTan Tavis
Hina evrokavSiris zRurblze ganviTa- moqalaqesTan: ras warmoadgens evro-
re-buli konfliqtis aRmosafxvrelad kavSiri: saxelmwifoebis federalur
SeiaraRebuli Zalebis aucilebloba. gaerTianebas, rac gulisxmobs saerTo
amgvarad, helsinkis Sexvedram valutas, Tavdacvasa da moqalaqeobas,
safuZveli Hauyara uzarmazar nagebo- Tu Tavisufal teritorias, romelsac
bas, romelic aucileblad daasrulebs meTvalyureoben saarbitraJo orga-
fuZemdebeli mamebis mier 50 wlis win noebi, raTa uzrunvelyon konkuren-
dawyebul mSeneblobas. dRes evrokav- ciis wesebis dacva?
Siris institutebma da moqalaqeebma 23
* evrokavSiri : risTvis? SeiaraRebul muqaras. Tavis mxriv, sab-
WoTa kavSirma 1991 wlis 26 noembers
globalizaciis procesi, romelic gamoacxada qveynis daSlis Sesaxeb.
saxelmwifoebsa da sazogadoebebs civi omis dasasruli axali samyaros
aiZulebs, giganturi nabijebiT iaron Seqmnis mauwyebeli iyo. es SedarebiT
socialuri yofis misasadageblad naklebad stabiluri samyaro ufro
planetis axlebur wesebTan, evrope- Ria da Tavisufali gaxdeboda, adami-
lebs gauHens saWiroebas, ufro Rrmad anebi SeZlebdnen TavianTi bed-iRblis
Hawvdnen, Tu ra aniWebs maT individ- Tavad gansazRvras. Seisxams xorcs,
ualurobas da ra aerTianebs evro- bolos da bolos, robert Sumaniseuli
pelebad. arsebobs Tu ara ganviTa- xedva mSvidobisa da keTildReobis
rebis raime modeli, romelic damaxa- pirobebSi gamTlianebuli kontinenti-
siaTebelia Hveni kontinentisTvis da sa? evropis Tanamegobroba cdilobs,
dafuZnebulia saziaro faseulobebsa Sesabamisad gamoexmauros im axali qvey-
da ideaze, rom yvelani erT civili- nebis moTxovnebs, romlebic, bolos
zacias mivekuTvnebiT? iziareben Tu da bolos, gaTavisufldnen gareSe
ara evropelebi erTnair Sexedulebas ZalTa batonobisgan, magram Ziri
adamianis adgilis Sesaxeb sazogadoeba- aqvT gamoTxrili daqceuli ekonomi-
Si, erTad gamoexmaurebian Tu ara samo- kis wyalobiT da miiswrafian stabi-
mavlo amocanebs, magaliTad, mdgrad luri da demokratiuli politikuri
ganviTarebas da bioeTikas? mzad arian sistemisken.
Tu ara, erTad aiRon pasuxismgebloba 1989 wlis ivlisSi parizSi didi
Tavis Sida usafrTxoebasa da koleq- Svideulis samitze wamyvanma indus-
tiur Tav-dacvaze? triulma qveynebma evrokomisias
yvela es kiTxva evropis garSemo poloneTisa da ungreTisaTvis eko-
warmoqmnil debatebs ganuyofels nomikuri daxmarebis programis
xdis Sida politikuri debatebisgan, koordinireba sTxoves. ekonomikuri
romlebSic TiToeulma moqalaqem TanamSromlobisa da ganviTarebis
unda miiRos monawileoba aqtiuri organizaciis (OECD) danarHenma wevreb-
demokratiis konteqstSi. ma mxari dauWires am gadawyvetilebas
da SeTanxmdnen, HamoeyalibebinaT 24
wevrisgan (Tanamegobrobis 12 imdro-
gafarToebis mimdinare procesi : indeli wevri, evropis Tavisufali
samSvidobo investicia evropaSi vaWrobis asociaciis (EFTA) eqvsi wevri,
amerikis SeerTebuli Statebi, kanada,
iaponia, axali zelandia, avstralia da
„evropis gaerTianebas ver mivaRwieT, TurqeTi) Semdgari jgufi.
amitom gaimarTa omi” evropis rekonstruqciisa da ganvi-
robert Sumanis 1950 wlis 9 maisis Tarebis bankma da programam “PHARE”
deklaracia 1990 wels finansuri daxmareba gau-
wies centraluri da aRmosavleT
1989 wlis noemberSi berlinis ked- evropis qveynebs. programa ”PHARE”
lis dacema mSvenieri signali iyo (daxmareba poloneTisa da ungre-
kontinentisTvis. germaneli xalxis TisaTvis ekonomikuri restruqtur-
ltolva Tavisuflebisa da demokrati- izaciis mizniT) gavrcelda HexeTis
isaken, rac swrafad gaiziara komunis- respublikaze, slovakiaze, bulgareT-
turma blokma, leninuri partiebis ze, rumineTze, baltiispireTis sam
diqtaturaze Zlieri aRmoHnda da saxelmwifoze, albaneTze da yofili
gaumklavda varSavis xelSekrulebis iugoslaviis zog saxelmwifoze.
monawile qveynebis mier Tavsmoxveul programebi moicavs xuT prior-
24
wlis 2 oqtombers amsterdamis xelSek-
rulebis xelmowera axali etapi iyo
evropuli integraciis gzaze.

itetul sferos: daxmarebis mimRebi aRmosavleT evropis qveynebisa da


qveynebis mier warmoebuli saqonlis- yofili sabWoTa kavSiris saxelmwifo-
Tvis donori qveynebis bazrebis xelmi- ebisaTvis TiTqmis 140 miliardi ekiu
sawvdomobas; soflis meurneobas da gamoyves kreditebisa da daxmarebis
sakvebis warmoebas; investirebis xelSe- saxiT.
wyobas; profesiul momzadebas da gare- kontinentis masStabiT ufro sruli
mos dacvas. integraciis xelSewyobis mizniT
mTavari mosazreba, romelic pro- evro-kavSirma ganavrco da gaafar-
gramebs udevs safuZvlad, aris is, rom Tova programa “PHARE” da asocireb-
gaweulma daxmarebam xeli unda Seuwyos uli SeTanxmebebi dado centraluri
ekonomikur da socialur cvlilebaTa da aRmosavleT evropis qveynebTan da
procesis mimdinareobas centraluri baltiispireTis saxelmwifoebTan.
da aRmosavleT evropis qveynebSi da es ,,evropuli SeTanxmebebi,” romle-
saSualeba misces maT, monawileoba bic gaTvaliswinebulia evrokavSiris
miiRon evropul integraciaSi. Sesaxeb xelSekrulebiT, zRvars avlebs
evrokavSiris politikis tendencia erovnuli da evrokavSiris kompeten-
ufro programebis dafinansebaa, vidre ciis sferoebs Soris.
calkeuli proeqtebisa. programebis am SeTanxmebaTa ZiriTadi miznebia:
marTva da ganxorcieleba decentra- * politikuri dialogi;
lizebulia da yovelTvis miiReba zome-
* Tavisufali vaWroba da gadaadgi-
bi sxvadasxva tipis organizaciebis
leba;
HasarTavad, raTa am procesSi sazoga-
doebis rac SeiZleba farTo masebi * ekonomikuri TanamSromloba;
iqnes moziduli. * finansuri TanamSromloba;
evrokavSirma da wevrma saxelmwi- * kulturuli TanamSromloba.
foebma 1990 wlidan centraluri da
25
1993 wlis 22 ivniss evropuli sab- moqmnas da moqalaqeebis Tavisufal
Wos kopenhagenis sxdomaze miRebuli da usafrTxo gadaadgilebas kavSiris
iqna principi, romlis Tanaxmadac masStabiT.
asocirebul wevrebs centraluri da kavSiris sazRvrebTan stabilu-
aRmosavleT evropidan, Tuki surT, roba wevri saxelmwifoebis mTavro-
SeuZliaT gaxdnen evrokavSiris wevre- baTa umTavresi sazrunavi iyo 1990-
bi: ,,asocirebuli saxelmwifo evrokav- ian wlebSi. arsebobda teritoriuli
Siris wevrad miRebuli iqneba maSinve, konfliqtebis, eTnikuri siZulvilisa
rogorc ki SeZlebs ikisros wevro- da nacionalisturi tendenciebis
basTan dakavSirebuli valdebulebebi warmo-Sobis seriozuli saSiSroeba im
ekonomikuri da politikuri piro- adgilebSi, romlebic didi xnis gan-
bebis Sesrulebis Taobaze.” es pirobebi mavlobSi totalitaruli reJimebis
gulisxmobs stabilur demokratiul uRlis qveS iyo. yofili iugoslaviis
institutebs, umciresobaTa pativis- daSla ukve mauwyebeli iyo momavalSi
cemas, iseTi sabazro ekonomikis arse- saSineli konfliqtebis warmoSobisa
bobas, romelic SeZlebs evrokavSirSi bosniasa da kosovoSi, igive emuqrebo-
arsebuli konkurenciis pirobebSi moq- da sxva regionebsac. dasavleT evropis
medebas da politikur, ekonomikur da mier gamovlenili solidaroba aseTive
savaluto erTianobasTan dakavSire- safrTxis winaSe idga balkaneTis naxe-
buli miznebis ganxorcielebas. varkunZulze. evrokavSiris Semadgenel
aRniSnuli politikuri da ekonomi- nawilad qceva, misi demokratiuli
kuri kriteriumebi kandidati qvey- institutebiTa da Ria ekonomikiT
nebisagan mniSvnelovan Zalisxmevas sargebloba aris da momavalSic iqne-
moiTxovs; am qveynebis moqalaqeebma ba stimuli, romelmac unda amoZraos
didi msxverpli unda gaiRon TavianTi centraluri da aRmosavleT evropis
qveynebis ekonomikis rekonstruqciisa saxelmwifoebi.
da sabazro ekonomikaze gadasvlisaT- Tavisi gadawyvetilebiT, daxmare-
vis. Tumca Tavad evrokavSiric asru- boda wevrobis kandidat qveynebs da
lebs moralur da politikur pasux- evropis biujetis mniSvnelovani
ismgeblobas im xalxebis mimarT, rom- nawili - 80 miliardi evro (anu 2000-
lebic istoriis dramatuli movlene- 2006 wlebis valdebulebis 11,83%)
bis gamo dRevandel mdgomareobaSi gamoeyo maTTvis, berlinis evropul-
aRmoHndnen. germaniis gaerTianeba, ma sabWom 1999 wlis 25 marts aSkarad
1992 wlis 7 Tebervals xelmowerili dagvanaxa solidarobis saWiroeba. es
maastrixtis xelSekrulebis gadaw- aris sasicocxlod aucilebeli inve-
yve-tilebaTa xorcSesxma, 1999 wlis stireba kontinentis stabiluro-
1 ianvars evros SemoReba, rasac mohy- bisa da misi erTiani momavlisaTvis.
va amsterdamis xelSekrulebis xel- magram siZneles mxolod finansuri
mowera, gamoxatavs kavSiris survils, mxare ar warmoadgens. upirveles yov-
kvlavac ganagrZos integraciis gziT lisa, es dakavSirebulia politikur
svla. nawilTan, kerZod ki, Sumaniseul pro-
evrokavSiris struqturis konso- eqtTan SesabamisobasTan. XX saukunis
lidirebisaTvis kandidati qveynebi- pirveli naxevris mosisxle mtrebis
sTvis karis gaRebamde institutebma Serigeba da mSvidobiani Tanaarseboba
umTavres amocanebad gansazRvres saer- saukunis bolosTvis umniSvnelova-
To wesebis SemoReba da amoqmedeba iseT nesi warmatebaa. saukunis meore nax-
seqtorebSi, romlebic warmoiSoba da evarSi kontinents, romelic miiswraf-
moaxdens Sida bazris konsolidirebas is gaerTianebisaken, elodeba iseTive
saerTo valutis safuZvelze da amiT mniSvnelovani amocana: xalxma unda
xels Seuwyobs samuSao adgilebis war- iswavlos erTad cxovreba mSvidobisa
26
da tolerantobis pirobebSi, SeZlos wevri saxelmwifoebis raodenoba
eTnikuri problemebisa da warsu- gacilebiT naklebi iyo, vidre dRes,
lis siZulvilis daZleva, moaxerxos xolo meore problemaa, Tu rogor
individualurobisa da erTmaneTze unda ganaviTaron aseTi gansxvavebuli
damokidebulebis SeTavseba. saxel-mwi- niadagisa da kulturis xalxebma erTad
foebi, romlebmac axlaxans daibrunes cxovrebis survili, iqnebian Tu ara
suvereniteti, unda daTanxmdnen evro- isini mzad TavianTi suverenitetis na-
kavSiris saerTo wesebis Sesrulebaze. wilis dasaTmobad.
maT unda gaigon, rom Tanamegobrobis moaxerxebs Tu ara evrokavSiri, rom-
Zala efuZneba evrokavSiris keTil- lis wevrTa raodenoba axlad dawyebu-
dReobaze pasuxismgebeli institutebi- li dekadis ganmavlobaSi 25-mde gaiz-
sTvis miniWebul Zalauflebas. arda (SeiZleba 30-35-mdec gaizardos)
funqcionirebas 1950 wels eqvsi qveyni-
saTvis Hamoyalibebuli institutebis
sazRvrebSi?
Zlieri, demokratiuli ueWvelia, rom, rogori STambeW-
evrokavSiris instituciuri davic ar unda iyos saerToevropuli
reforma Zalisxmevis warmatebiT ganpirobe-
buli miRwevebi, SeiZleba sagrZnoblad
„mTavaria, swrafad mivyveT im ramde- gauaresdes am miRwevebis safuZveli da
nime princips, romlebiTac Tavidanve Sesustdes gadawyvetilebaTa miRebis
vxelmZRvanelobT: evropelebs meqanizmi, Tu Tavidanve reformebis
TandaTanobiT SevuqmnaT farTo saer- ganxorcieleba daiwyeba. evropis
To interesebi, romlebsac moemsax- Tanamegobroba TandaTan gadaizarda
ureba is saerTo demokratiuli insti- politikur kavSirSi, gaaerTiana ra
tutebi, aucilebeli suvereni-teti saxelmwifoebi da xalxebi. 1979 wli-
rom gadaeca. aseTi dinamika yovelTvis dan evroparlamentis arHevnebma pirda-
amarTlebs, gvaSorebs crurwmenas, piri sayovelTao kenWisyriT da misi
gvaTavisuflebs sazRvrebisagan da sakanonmdeblo da zedamxedvelobiTi
afarToebs maT kontinentis masSta- Zalauflebis TandaTanobiTma zrdam
biT sul ramdenime weliwadSi maSin, institutebs demokratiuli gamocdi-
roca am process Hveni uZvelesi erebis leba SesZina. 25 qveynis kavSiri, rome-
Hamosayalibeblad saukuneebi das- lic 500 milion moqalaqes aerTianebs,
Wirda.” momavali msoflios erT-erTi wamyvani
moqmedi piri iqneba.
Jan mone („memuarebi”) amsterdamis xelSekrulebasTan
(ZalaSi Sevida 1999 wlis 1 maiss) daka-
vSirebul molaparakebebze daiwyo
evrokavSiris kari Riaa yvela evro-
mcdeloba, xelSekrulebis teqstsa da
puli saxelmwifosaTvis. es niSnavs,
instituciur praqtikaSi Setaniliyo
rom arsebulma da momavalma wevrma
da danergiliyo evrokavSiris pasux-
saxel-mwifoebma ori problema unda
ismgeblobis zrda rogorc misi
gadaWran. pirveli problemaa is, Tu
moqalaqeebis, ise danarHeni msofli-
rogor unda gafarTovdes evroka-
os mimarT. magram aseve aucilebeli
vSiri ise, rom Ziri ar gamoeTxaros
gaxda gadawyvetilebis miRebis pro-
gadawyvetilebaTa miRebis meqanizms an
cedurebis efeqtianobis SenarHuneba
kavSiris politikur individualobas,
da wevr qveynebs Soris balansis dacva,
radgan misi institutebis Seqmnisas
rac dakavSirebuli iyo maT Sesabamis
27
evropis parlamentis plenaruli sesia: umniSvnelovanesi
politikuri roli evropis moqalaqeebis samsaxurSi.

demografiul mdgomareobasTan. ami- gankargvis Semowmeba?


tom 1999 wlis 11 dekembris helsinkis rezoluciaSi, romelsac kenWi eyara
evropulma sabWom gadawyvita, moewvia 1999 wlis 18 noembers, evroparlament-
axali mTavrobaTaSorisi konferencia, ma Seafasa mimdinare instituciuri
romelic gansazRvravda, Tu ra cvlile- reforma da mniSvnelovani amocana,
bebi unda Setaniliyo evropul xelSek- kerZod, gaerTianebis „konstitucio-
rulebebSi 2000 wlis dekembrisaTvis. nalizacia”, dausaxa. amis mizania evro-
aRniSnuli konferencia gaimarTeba pis daaxloeba Tavisive moqalaqeebTan,
wlis pirvel naxevarSi portugali- saerTo institutebis sxvadasxva pasux-
is TavmjdomareobiT, xolo meore ismgeblobaTa mkafiod da yovlismom-
Sekrebas uxelmZRvanelebs safrangeTi. cvelad gansazRvra. am mcdelobas unda
konferenciis mizania, gansazRvros moexdina xelSekrulebaTa gaerTianeba
evrokomisiis moculoba, Seafasos xmebi erT teqstSi da ori nawilis diferen-
ministrTa sabWoSi da im gadawyvetile- cireba:
baTa raodenobis SesaZlo zrda, rom-
lebic SeiZleba miiRos kvalificireb- - konstituciis nawili, romelic
ulma umravlesobam. SesaZlebeli iqneba dasaxavda kavSiris miznebs, funda-
sxva reformebis gatarebac, romlebmac, mentur uflebebs da instituteb-
albaT, unda gaiTvaliswinos meqanizmi Tan da gadawyvetilebis miRebis
procedurebTan dakavSirebul deb-
imisaTvis, rom gazrdil evrokavSirs
ulebebs;
Zveleburad SeeZlos efeqturi gadaw-
yvetilebebis miReba da moqalaqeTa - nawili, romelic aRwerda saerTo
molodinis dakmayofileba. 1999 wlis politikas, rac procedurebis ganx-
ivnisis evropuli arHevnebisas moqa- ilvas ufro moqnils gaxdida.
laqeebma gamoavlines ufro didi gamW-
virvaleobis da institutebTan ufro wevri qveynebis warmomadgenlebTan,
mWidro TanamSromlobis survili. maT erovnul parlamentebTan da evro-
gauHndaT kiTxvebi: vin iRebs gadaw- komisiasTan erTad evroparlamenti
yvetilebebs kavSirSi? rogor xdeba HarTulia evrokavSiris fundamenturi
gadawyvetilebaTa miReba? rogor uflebebis wesdebis SeqmnaSi; muSaoba
SeuZlia sazogadoebas Tanamegobrobis daiwyo 1999 wlis dekemberSi, kolo-
biujetSi Haricxuli fuladi saxsrebis nis evropuli sabWos mier 1999 wlis 4
28
ivniss gacemuli mandatis safuZvelze.
komisiam, romelsac 1999 wlis 15 SeiZleba Tu ara 30 wevri qveynisagan
seqtembridan romano prodi Tavmjdo- Semdgari kavSiri miHneuli iqnes si-
mareobda, evroparlamentis dax- cocxlisunarianad, Tu erT-erT wevr
marebiT Tavis Tavze aiRo kavSiris saxelmwifos SeuZlia nebismieri gadaw-
reformireba. 1999 wlis 10 noembers yvetilebis SeHereba vetos uflebis
komisiis prezidentisa da pasuxismge- gamoyenebiT?
beli wevris, miSel barnies mier ward- dauSvebelia kavSiris gaZlierebis,
genil dokumentSi — „institutebis konsolidirebis da gafarToebis
adaptireba, raTa gafarToebis proce- gamijvna an miHneva erTmaneTTan Seu-
si warmatebuli gamodges” — gamoTqmu- Tavsebel aucileblobad. kandidati
lia azri, rom mimdinare reforma ar qveynebis interesebSia, gaxdnen iseTi
niSnavs mxolod gzis gakvalvas gafar- instituciuri sistemis nawili, rom-
ToebisaTvis, is niSnavs stabilurobas lis struqturebi harmoniulad erw-
evropuli instituciuri sistemisaT- ymis erTmaneTs da efeqturia gadaw-
vis. komisia gansakuTrebul yuradRebas yvetilebis miRebis procedurebis
uTmobs kvalificirebuli umravleso- TvalsazrisiT. aRniSnuli struqtura
bis saarHevno xmebis gazrdas sabWoSi: racionaluri unda iyos kavSiris moqa-
„is faqti, rom wevri qveynebis laqeebis TvalSi da misi aRqma unda
raodenoba TiTqmis gaormagda, niS- SeeZloT im arawevr qveynebsac, rom-
navs, rom gacilebiT win unda wavi- lebic evrokavSirSi gaerTianebas
wioT. sxvadasxva wevrebis interesebi elian. mimdinare mTavrobaTaSorisi
sul male iseTi mravalferovani gax- konferencia unda damTavrdes 2000
deba, rom advili SesaZlebeli iqneba wlis bolos da moamzados kavSiri
kavSiris muSaobis blokireba. . . aqedan gawevrianebasTan dakavSirebuli pir-
gamomdinare, kvalificirebuli umrav- veli xelSekrulebebis xelmosawerad
lesobiT kenWisyra norma unda gaxdes, dawyebuli 2003 wlidan im pirobiT,
Zalian mciredi gamonaklisis garda im rom am periodisaTvis damTavrebuli
sakiTxebisaTvis, romlebic namdvilad iqneba molaparakebebi kandidat qvey-
fundamenturia an seriozuli politi- nebTan, xelSekrulebebi ratificire-
kuri datvirTva aqvs.” buli iqneba wevri qveynebis mier da
Jan mone erTa ligis gamocdilebis wardgenili iqneba dasamtkiceblad
evroparlamentisaTvis. evroparlamen-
TviTmxilveli iyo da icnobda iseT
tis 2004 wlis ivnisis arHevnebSi (Semdeg
institutebs, romelTa sazRvrebSic
ki, 2005 wlidan, axal evrokomisiaSi)
saxelmwifos hqonda ufleba, eTqva
aucileblad iqneba warmodgenili cen-
„ara”. mone grZnobda, rom „veto erT-
traluri da aRmosavleT evropisa da
drulad iyo mizezic da simboloc
xmelTaSua zRvis qveynebi. aRniSnuli
imisa, rom adamianebs ar SeuZliaT
perspeqtiva gvafiqrebinebs, rom evro-
sakuTar erovnul interesebze maRla
kavSiris institutebi da wevri qvey-
dadgoma”.
nebis mTavrobebi, kandidati qveynebis
Tanamegobrobis instituciuri
mTavrobebTan erTad, mzad arian am
sistemis safuZvels warmoqmnis dRidan
problemasTan SesaWideblad. kavSiri,
warmoadgens sabWoSi kvalificirebuli
romelmac warmatebiT gaarTva Tavi
umravlesobiT kenWisyris gafarToeba,
institutebis reformirebas, gafar-
gadawyvetilebis evroparlamentis Toebas, warmatebebis konsolidirebas
TanamonawileobiT miReba da evro- politikuri mSeneblobis gzaze, dam-
komisiis gansakuTrebuli uflebis fuZnebeli mamebis ocnebis xorcSesxma
—gamoiHinos iniciativa — pativiscema. iqneba. 29
evropis moqalaqeTa bis politika, romelic moicavs evroka-
usafrTxoebis dasacavad vSiris usafrTxoebasTan dakavSirebul
yvela sakiTxs. yovelive es gulisxmobs
Hamoyalibebuli politikuri
sabolood Tavdacvis erTiani politi-
kavSiri kis Hamoyalibebas, ramac, droTa ganma-
vlobaSi, SeiZleba saerTo Tavdacvamde
Tavdacvis mniSvneloba evrokavSiris
mier samSvidobo misiis Sesrulebis migviyvanos.” evropis qveynebis
sakiTxSi tradiciul sagareo moRvaweobasTan
Sesabamisobis gaZlierebiT amsterda-
msoflios nebismieri kuTxis adami- mis xelSekruleba saerTo sagareo da
anebis miswrafeba usafrTxoebisa da usafrTxoebis politikas amdidrebs
mSvidobisaken warmoadgens moqalaqesa axali instrumentebiT. amJamad evro-
da saxelmwifo uwyebebs Soris arse- kavSirs aqvs iseTi politikuri da
buli socialuri SeTanxmebis erT-erT administraciuli struqturebi, rom-
umniSvnelovanes da samarTlebriv lebic mas aZlevs saerTaSoriso poli-
safuZvels. am ukanasknel wlebSi saer- tikaSi yvela wevris saxeliT „erTi
TaSoriso sazogadoebrioba naklebad xmiT” laparakis saSualebas. saerTo
zrunavs usafrTxoebaze evropis kon- sagareo da usafrTxoebis politikis
tinentze. dramatulma movlenebma maRali rangis warmomadgeneli iseve,
bosniaSi, kosovosa da HeHneTSi udana- rogorc ministrTa sabWos general-
Saulo adamianebisaTvis sastiki Sedegi uri mdivani, moqmedebs evropuli sab-
gamoiRo, gaaxsena kacobriobas masi- Wos uflebamosilebisa da komisiasTan
uri Zalmomreobis magaliTebi, rom- mWidro TanamSromlobis safuZvelze
lebsac adgili hqonda XX saukuneSi da da ganuxrelad icavs kavSiris diplo-
romlebic, siZulvilisa da Tavdacvis matiur xazs. evrokavSiris mizania,
ideologiis saxeliT, xorcieldeboda msoflio masStabiT aamoqmedos mis mier
miliciis ZalebiT. nakisri pasuxismgeblobebi. man yur-
evrokavSirs nakisri aqvs, win aRudg- adReba unda miaqcios saerTo faseu-
es Zaladobas ara marto yvela xelSek- lobebis, fundamenturi interesebis,
rulebaSi ZiriTad principad interes- kavSiris damoukideblobis, erTiano-
Ta konfliqtebis mSvidobiani gadaw- bisa da usafrTxoebis dacvas. Tavisi
yvetis SetaniT, aramed mSvidobisa da moqmedebiT evrokavSiri cdilobs mSvi-
usafrTxoebis sakiTxis gataniT Tavis dobis SenarHunebas, demokratiisa da
sazRvrebs gareT da aqtiuri damcavi kanonis uzenaesi Zalis ganmtkicebas.
diplomatiis saSualebiT ganmtkice-
biT. aRniSnul diplomatias zurgs
umagrebs finansuri wyaroebi, ekonomi-
kuri daxmareba da dadgenili „nou- dasavleT evropis kavSiri
hau”, roca saqme exeba konfliqtebis
gadawyvetas. dasavleT evropis kavSiri 1948
maastrixtis xelSekrulebam, rome- wels koleqtiuri Tavdacvis mizniT
lic ZalaSi Sevida 1993 wlis 1 noem- daaarses belgiam, safrangeTma,
bers, sistemis saxe misca da gaaZliera luqsemburgma, niderlandebma da
diplomatiuri urTierTobis is wesebi gaerTianebulma samefom. dasavleT
da gamocdileba, romlebic ukve gamoiy- evropis kavSirSi Sedis 28 qveyana, rom-
eneboda evropis qveynebs Soris. xelSek- lebisTvisac igi warmoadgens forums
rulebis mizani gansazRvrulia me-5 dialogisa da TanamSromlobisaTvis
TavSi: „saerTo sagareo da usafrTxoe- usafrTxoebasTan da TavdacvasTan
30
dakavSirebul sakiTxebSi. kavSiris melic mimarTuli iyo evropis saerTo
wevri aTi qveyana amave dros evroka- politikis gaZlierebisken usafrTxo-
vSiris wevri saxel-mwifoa da xeli ebisa da Tavdacvis sakiTxebSi.” iqve
aqvs mowerili Hrdilo atlantikis xazgasmiT iqna aRniSnuli, rom „evro-
xelSekrulebebze. evrokavSiris xuT pis ufro gazrdili roli did wvlils
saxelmwifos (dania, irlandia, avs- Seitans Hveni TanamSromlobis ganvi-
tria, fineTi da SvedeTi, romlebic Tarebis saqmeSi, rac ase Zlier gvWird-
ar Sedian nato-Si) aqvs damkvirveblis eba XXI saukuneSi. TanamSromloba ki,
statusi. Tavis mxriv, warmoadgens koleqtiuri
nato-s evropuli wevrebi, romle- Tavdacvis safuZvels wevri qveynebi-
bic ar miekuTvnebian evrokavSirs (cen- saTvis.”
tralur da aRmosavleT evropasTan helsinkis evropulma sabWom, Sesa-
erTad) da romlebmac xeli moaweres bamisad, gamoitana daskvnebi evrokav-
evropul SeTanxmebebs kavSirTan, war- Siris politikur gadawyvetilebasTan
moadgenen dasavleT evropis kavSiris dakavSirebiT, aiRos avtonomiuri
roli evropis mier aliansis sazRvreb-
wevrebs, rogorc asocirebuli wevrebi
Si ganxorcielebul moqmedebebSi.
an asocirebuli partniorebi.
sabWoze gadawyda, rom „wevr qveynebs,
romlebic moxaliseobis principiT
evrokavSiri warmoadgens ekonomi- TanamSromlobdnen evrokavSiris mier
kur, savaluto da komerciul Zalas, warmoebul operaciebSi, 2003 wlisaTvis
romelic warmodgeba diplomatiuri unda SeeZloT samxedro Zalebis (daax-
rolis mqone moTamaSed. am moTamaSes loebiT 50 000 - 60 000 adamianis) gaSla
aqvs saSualeba, xma miawvdinos msofli- 60 dReSi da maTi Senaxva, sul mcire,
os. ganviTarebis perspeqtiva karnaxobs erTi wlis ganmavlobaSi.” am Zalebs
evrokavSirs, isargeblos dasavleT erToblivad unda SeeZloT „humanita-
evropis kavSiris gamoc-dilebiT samx- ruli da saevakuacio, mSvidobis dac-
edro sakiTxebSi. amsterdamis xelSek- vis da sabrZolo misiebis Sesruleba
ruleba saxavs dasavleT evropis kav- krizisis marTvis da mSvidobis aRdge-
Siris evrokavSirTan sruli integra- nis mizniT,” rogorc es gaTvaliswine-
ciis saSualebas. bulia amsterdamis xelSekrulebis
1999 wlis 11 dekembers gamarTulma safuZvelze Sesworebul evrokavSiris
helsinkis evropuli sabWos Sexvedram Seqmnis Sesaxeb xelSekrulebis me-17
dasaxa Semdgomi nabijebi evropuli muxlSi. politikuri, usafrTxoebisa
individualobis Seqmnis saqmeSi, rac da samxedro komitetebisa da saerTo
dakavSirebuli iyo usafrTxoebasa Stabbinis Seqmna evrokavSirs miscems
da TavdacvasTan. principi, romelic samoqmedo instrumentebs, romlebic
gulisxmobs evrokavSiris miTiTebis aucilebelia amgvari misiis gansaxor-
safuZvelze samxedro operaciebis cieleblad.
dawyebisa da warmarTvis avtonomiur amgvarad, evrokavSiri TandaTan
SesaZleblobas, mniSvnelovani win Slis adamianTa mexsierebidan evropis
gadadgmuli nabijia evropis politi- Tavdacvis gaerTianebasTan dakavSire-
kuri rolis ganmtkicebis saqmeSi. 1999 bul samwuxaro marcxs, romelmac 1954
wlis 24 aprils vaSingtonSi gamar- wels xeli SeuSala integraciis mcde-
Tuli Sexvedra, romelmac Tavi mouya- lobas. kosovos movlenebma, axalma geo-
ra nato-s qveynebis mTavrobaTa xel- politikurma mdgomareobam, romelic
mZRvanelebs, miesalma „amsterdamis saTaves „civi omis” bolo wlebidan
xelSekrulebis axal Zalisxmevas, ro- iRebs, saerTaSoriso saqmeebSi evroka-

31
vSiris rolis zrdasTan dakavSirebiT samxreT-aRmosavleT evropisaTvis
politikuri kavSiris Seqmnis aucile- stabilurobis Sesaxeb paqtis (miRebuli
blobam ganamtkices Zlieri avtonomi- iqna 1999 wlis ivnisSi kolonSi da saT-
uri evropis samomavlo perspeqtiva. aves iRebda kosovos omis gakveTilebi-
dan) mxardaWeriT evrokavSirma kidev
umciresobaTa uflebebis erTxel daadastura mSvidobiani dia-
garantirebasTan dakavSirebuli logis didi upiratesoba da Tavisi
diplomatia swrafva saerTo keTildReobisaken.
SeiZleba Tu ara regionuli mrgvali
SeiaraRebuli intervencia ukanas-
magidis meTodis gamoyeneba balka-
kneli xerxia demokratiisaTvis mas
neTis, kavkasiis Tu xmelTaSua zRvis
Semdeg, rac warumateblobas ganic-
saxelmwifoebis mimarT? evrokavSiri
dis yvelanairi diplomatiuri gza da
mowodebulia mSvidobisa da region-
molaparakeba. evrokavSiris sagareo
uli integraciis „inJinrad”. amgvarad
politika prioritets aniWebs im
igi agrZelebs Jan mones mier stras-
principebis eqsportirebas, romleb-
burgSi parlamentis winaSe 1954 wlis 30
mac uzrunvelyo kavSiris mSvidobiani
noembers gamoTqmul azrs: „sxvadasxva
ganviTareba: saerTo keTildReobisken
qveynebs Soris TiToeulis upirate-
swrafva, kanonis uzenaesoba, sadavo
soba SezRudulia am qveynis mcdeloba-
sakiTxebis mogvareba institutebis
Ta SedegebiT, mezoblebTan SedarebiT
mier, diskriminaciasa da upirateso-
miRebuli mogebiTa da im siZneleebiT,
bebze uaris Tqma.
romlebsac es qveyana imave mezoblebs
principebma, romlebsac emyare-
gadascems. Hvens TanamegobrobaSi
ba saerTo sagareo da usafrTxoebis
TiToeuli wevri qveynis upirateso-
politika, ukve daamtkica Tavisi nayo-
bas warmoadgens mTlianobaSi yvelas
fiereba da ukeTesi momavali dasaxa
keTildReoba.”
mZime mdgomareobaSi myofi regi-
onebisaTvis kontinentze. maastrixtis gadaadgileba evrokavSiris farglebSi
xelSekrulebis Tanaxmad evrokavSiris sruli Tavisuflebisa da
mier ganxorcielebulma pirvelma usafrTxoebis pirobebSi
erToblivma RonisZiebam uzrunve-
lyo parizSi 1995 wlis 21 marts sta- Tanamegobrobis teritoriaze
bilurobis Sesaxeb paqtis dadeba. am gadaadgilebis Tavisufleba, yvela-
paqtis (romelsac im droidan moyole- nairi Semowmebisa da SezRudvis gareSe,
buli evropis usafrTxoebisa da evrokavSiris moqalaqeTa mizansa da
TanamSromlobis organizacia marTav- uflebas warmoadgenda jer kidev 1986
da) mizans warmoadgenda sazRvrebis wlis saerTo evropul aqtsa da 1992
konsolidireba da centralur evropasa wlis maastrixtis xelSekrulebaSi.
da baltiispireTis qveynebSi mcxovreb
warmoudgeneli iqneboda iseTi saer-
umciresobaTa uflebebis dacva.
To bazris arseboba, sadac sazRvre-
evrokavSirma daamkvidra centralur
bze Tavisuflad imoZravebda saqone-
da aRmosavleT evropaSi regionul
li, kapitali da momsaxureba, magram
molaparakebaTa mrgval magidasTan
igive ar Seexeboda imave teritori-
warmoebis meTodi. aseTi dialogis
Sedegad SesaZlebeli gaxda ormxrivi is mosaxleobas. garda ekonomikuri
da mravalmxrivi SeTanxmebebis dade- logikisa, romelmac xeli unda Seuwyos
ba monawile saxelmwifoebs Soris da Sromis mobilurobas da kadrebis
Zveli, istoriuli konfliqtebisTvis saukeTeso ganawilebas, es sakiTxi war-
bolos moReba. moadgens evropis moqalaqeobis arss,

32
romelmac gadawona piradi Semowmebis sakuTar qveynebSi. sazogadoebrioba
gauqmebis sakiTxis dasabuTebisas. 1985 ufro da ufro met SeSfoTebas gamoTq-
wlis 14 ivnisis Sengenis xelSekruleba, vams dRevandeli daucvelobis, mcire
romelsac xeli moaweres wevrma qvey- da seriozuli danaSaulebis (romleb-
nebma, TandaTanobiT gavrcelda kav- sac aZlierebs iaraRisa da narkoti-
Siris yvela saxelmwifoze (gaerTianeb- kul nivTierebaTa kontrabanda), saer-
uli samefosa da irlandiis garda) da TaSoriso danaSaulebis, aralegaluri
SesaZlebeli gaxada aRniSnuli zomis imigraciisa da terorizmis gamo.
realurad ganxorcieleba, rasac evro- fineTis Tavmjdomareobis periodSi
pelebi sixaruliT Sexvdnen. ramdeni tamperes evropul sabWoSi mowveuli
Hvengani ityvis dRes uars am elemen- iqna specialuri Sexvedra (1999 wlis
tarul uflebaze, iseve Tavisuflad 15-16 oqtomberi), romelzec ganixiles
imogzauros berlinidan lisabonSi an amsterdamSi miRebuli debulebebis
romidan strasburgSi, rogorc sakuTar ganxorcielebis sakiTxi. Sexvedraze
qveyanaSi? 1997 wels dadebulma amster- gansakuTrebuli yuradReba daeTmo
damis xelSekrulebam Sengenis xelSek- aRniSnuli debulebebis gavlenas
rulebis principebi Seitana teqstSi, evropelebis yoveldRiur cxovre-
romlis safuZvelzec daarsda evroka- baze: „Tavisuflebis gancda moiTxovs
vSiri. Sesabamis kanonmdeblobas, roca ada-
SeuZlebeli iqneboda, kiTxvis mianebs SeuZliaT mimarTon sasamar-
qveS damdgariyo saxelmwifos iseTi Tlosa da mmarTvel organoebs nebism-
tradiciuli prerogativa, rogoric ieri wevri qveynis teritoriaze iseve
aris misi erovnuli suverenitetis Tavisuflad, rogorc Tavis mSobliur
nawili - sasazRvro Semowmeba, Tu moqa- qveyanaSi. damnaSaveebma ver unda SeZlon
laqeebs ver SevuqmnidiT garantias, rom sargebloba wevri qveynebis kanonmde-
maTi usafrTxoeba uzrunvelyofili blobaSi arsebuli gansxvavebebiT. . .
iqneboda mTlianad evropasa da maT xalxma unda icodes, rom evrokavSiri

33
mzad aris maTi Tavisuflebisa da kanon- virvaleobisa da demokratiuli kon-
ieri uflebebis dasacavad nebismieri trolis pirobebSi. evropulma sabWom
moZaladis muqarisagan. danaSaulisa da gamoTqva Tavisi ganzraxva, waaxalisos
kriminaluri organizaciebis winaaRm- Ria dialogi samoqalaqo sazogadoe-
deg sabrZolvelad aucilebelia erTo- basTan am sferoSi arsebuli miznebi-
blivi Zalisxmeva mTels evrokavSirSi. sa da praqtikuli mxareebis Sesaxeb,
policiisa da sasamarTlo meqanizmebis romlebic jer SemuSavebis procesSia.
erToblivi mobilizeba aucilebelia ueWvelia, rom aseTi farTomasStabi-
imis garantirebisaTvis, rom evro- ani proeqtis gansaxorcieleblad fas-
kavSirSi ar iqneba dasamali adgili daudebelia demokratiuli debatebi.
borotmoqmedisa Tu borotmoqme- aseve ueWvelia, rom evrokavSiri dadge-
debisaTvis.” ba Zalian mniSvnelovani da delikatu-
„Hven ar vayalibebT koaliciebs sax- ri amocanis winaSe, roca molaparake-
elmwifoTa Soris, Hveni mizania adami- bas daiwyebs kandidat qveynebTan cen-
anebs Soris kavSiris damyareba,” — Tqva traluri da aRmosavleT evropidan da
Jan monem. sakiTxi Seexeba kavSiris ukve arsebul
evrokavSiris ltolvam rogorc miRwevebs am sferoSi, raTa uzrunve-
sagareo, ise Sida usafrTxoebisken lyofili iqnes im gare sazRvrebis kon-
unda moipovos moqalaqeTa mxardaWera troli, romlebic aziisa da ruseTis
da ganxorcielebuli unda iqnes gamW- sazRvrebamde vrceldeba.

34
axalgazrdoba evropis momavalia. Sesabamisad,
evrokavSirma maTTvis moamzada didi progr-
amebi iseT sferoebSi, rogoric aris ganaTleba,
specialuri momzadeba, moswavleTa gacvla da
dasaqmeba. es sakiTxi erT-erTi umniSvnelovane-
sia evropis moqalaqeebisaTvis.

daskvna:
moqalaqe - evropuli proeqtis mTavari
sazrunavi
„yvelaze metad gvWirdeba gulebisa da gonebis erTobis aSeneba, romelsac zurgs
gaumagrebs saerTo bed-iRblis SegrZneba - idea, rom evropis saerTo moqalaqeebi
varT.”
romano prodi,
evrokomisiis perezidenti,
mimarTva evroparlamentisadmi 1999 wlis 14 seqtembers

ra aris integraciis umTavresi diozuli Hanafiqri Hanafiqrad dar-


mizani? aSendes evropa xalxisaTvis Heboda, rom ara ganuxreli mxardaWera
Tu evropa biznesmenTaTvis? evropis Tanamegobrobis institutebis mxridan
Tanamegobrobis damaarseblebs amoZ- da maTi politikuri neba.
ravebdaT survili, SeeqmnaT iseTi xelSekrulebebSi dasaxul mizanTa
struqtura, romelic SeuZlebels umravlesoba miRweulia: aRar arsebobs
gaxdida evropis gaxleHas axali sabaJo an sagadasaxado barierebi an
ZmaTamkvleli omiT. amaT Zlieri, wesebi, romlebic krZalaven calkeul
efeqtiani instituciuri struqturis pirTa saqmianobas an momsaxurebis da
daarseba undodaT da amitom ufro kapitalis Tavisufal gadaadgilebas.
pragmatuli midgoma airHies, midgoma, Hven SeiZleba ver vxvdebodeT, magram
romelic koncentrirebuli iyo qvana- yoveldRiurad viRebT sargebels
xSirsa da foladze, saerTo bazarze, axlad Seqmnili saerTo bazrisagan; es
soflis meurneobasa da konkurenci- aris saqonlis farTo asortimentis
aze. Sedegad miviReT Tanamegobroba, xelmisawvdomoba; konkurencia, romlis
romelic zogierTebs teqnokratiu- Sedegadac klebulobs fasebi; poli-
li eHvenebaT im mxriv, rom mas mar- tika, romelic uzrunvelyofs momx-
Taven saxelmwifo moxeleebi, ekono- mareblisa da garemos dacvas; umaRles
mistebi, iuristebi da maTi msgavsni. doneze harmonizebuli standartebi.
magram simarTle is aris, rom gran- magram evropeloba ara marto evro-
35
pel momxmareblobas an evropis eko- bamosilebis vada emTxveva evropar-
nomikis xelSewyobas gulisxmobs. es lamentis uflebamosilebis vadas.
ukve evrokavSiris moqalaqeobasac niS- ombudsmens SeuZlia Tanamegobrobis
navs. institutebis Tu organizaciebis
imis wyalobiT, rom Tanamegobroba winaaRmdeg saHivrebis miReba. evroka-
mudam cdilobda sxvadasxva qveynis vSiris nebismier moqalaqes, wevr sax-
dadgenilebaTa erTmaneTTan miaxloe- elmwifoSi mcxovreb yvela fizikur
bas, dRes yoveli wevri saxelmwifo aRi- Tu iuridiul pirs da am saxelmwifoSi
arebs praqtikosi eqimebis, iuristebis, registrirebuli saqmianobis mqone
meddebis, veterinarebis, farmacev- pirebs SeuZliaT ombudsmens warudgi-
tebis, arqiteqtorebis, sadazRvevo non sakiTxi gansaxilvelad. saHivris
brokerebis da sxva mSromelTa kvali- miRebis Semdeg ombudsmeni cdilobs,
fikacias, romelic sxva wevr saxelmwi- Tanamegobrobis institutebTan sada-
foebSia miRebuli. vo sakiTxi mSvidobianad gadawyvitos.
dadga dro kulturuli integra- ombudsmenis instituti 1995 wlis
ciisa Semdgomi progresis misaRwevad seqtemberSi amoqmedda da mas Semdeg
da erTiani cnobierebis Hamosayali- 1400-ze meti saHivari miiRo. moqalaqee-
beblad. bsa da institutebs Soris kavSiris
am procesSi Tavisi wvlili unda mniSvnelovani wyaroa evroparlamen-
Seitanos ganaTlebam da mosamzadebel- tis tradicia, miiRos wevri saxelmwi-
ma programebma. foebis mcxovrebTa peticiebi.
saerTo-saxalxo evropas jer didi amsterdamis xelSekruleba miznad
gza aqvs gasavleli. ukve arsebobs evro- isaxavs, dauaxloos evrokavSiri moqa-
puli pasporti (moqmedebs 1985 wli- laqeebs umuSevrobasTan, daucvelo-
dan), evropis himni („sixarulis oda” basa Tu imigraciasTan dakavSirebuli
beThovenis me-9 simfoniidan) da droSa maTi problemebis gadaWris gziT.
(cisfer fonze Tormeti oqrosferi garda amisa, amsterdamis xelSek-
wriulad ganlagebuli varskvlavi). rulebaSi SeimHneva progresi adamianTa
1996 wlidan wevr saxelmwifoebSi gamo- ZiriTadi uflebebis ganxorcielebis
dis marTvis ufleba, romelic mTeli sferoSi. ,,sanqciebis procedura’’
evrokavSiris teritoriaze moqmedebs. gulisxmobs, rom SeHerebuli iqneba
da, albaT, male dadgeba dro, roca im wevri saxelmwifos xelSekrulebiT
iarsebebs evropis olimpiuri gunde- gansazRvruli uflebebi, romelSic
bi an mravalerovnuli Semadgenlobis irRveva adamianTa ZiriTadi uflebebi.
samxedro SenaerTebi. amsterdamis molaparakebisas gafar-
erT-erTi yvelaze mniSvnelovani Tovda, agreTve, principi, mimarTuli
movlena, romelmac, albaT, udide- erovnul (me-6(a) muxli), sqesobriv,
si fsiqologiuri zegavlena iqonia rasobriv, religiur, asakobriv da seq-
xalxisTvis gamiznuli evropis Senebis sualuri orientaciis niadagze adami-
saqmeSi, iyo 1999 wels erTiani valutis anTa diskriminaciis winaaRmdeg. garda
SemoReba. amisa, diskriminaciis sawinaaRmdego
imisaTvis, rom evropis moqalaqes princips daemata mamakacTa da qalTa
gaeTavisebina cneba ,,evrokavSiri,’’ Tanasworoba.
evrokavSiris Sesaxeb xelSekrulebis dabolos, amsterdamis xelSekru-
Tanaxmad daarsda ombudsmenis insti- leba iTvaliswinebs im politikis
tuti. ombudsmens (saxeli skandinavi- gaumjobesebas, romelic exeba moqa-
uri tradiciidan momdinareobs) niS- laqeTaTvis evropuli institutebis
36 navs evroparlamenti da misi ufle- mier SemuSavebuli dokumentebis gamW-
virvaleobas da xelmisawvdomobas. qsti ukeTesia, adamianebic ukeTesebi
1979 wels evroparlamentis wevrTa xdebian: swored amaSi mdgomareobs
pirdapiri arHevnebis SemoRebam xeli evro-puli Tanamegobrobisa da TviT
Seuwyo integraciis procesis dakanone- civilizaciis procesis mTeli azri”
bas, vinaidan SesaZlebeli gaxda uSua- (Jan mone). adamiani moqceulia evro-
lo kavSiris damyareba xalxTan. parla- puli proeqtis centrSi. man nebayo-
mentma ufro mniSvnelovani roli unda flobiTi moqmedebisa da survilis
iTamaSos; ufro mWidro kavSiri unda safuZvelze unda SeZlos gakveTilis
arsebobdes calkeul adamianebTan, rac miReba warsulis Secdomebidan da uke-
asociaciebisa da politikuri orga- Tesi msoflio moumzados momaval
nizaciebis meSveobiT SeiZleba ganxor- Taobebs. XX saukunis evropa, kontinen-
cieldes; garda amisa, usaTuod unda ti, romelic, rogorc brZolis veli,
Seiqmnas evropuli partiebi. Tundac mowmea istoriis yvelaze tragikuli
marto es HamonaTvali adasturebs, movlenebisa, suverenuli saxelmwifoe-
rom, Tumca Tavad evropa realobas bisa da totalitaruli ideologiebis
warmoadgens, evropis moqalaqeoba jer Sejaxebisa, ris Sedegadac milionobiT
kidev sawyis stadiaSia. udanaSaulo adamiani igzavneboda omSi
an xdeboda dagegmili genocidis msx-
didi Secdoma iqneboda, Tu evropis verpli, amTavrebs Tavis cvlilebas da
integracias ganvixilavdiT mxolod mesame aTaswleuls xvdeba erToblivi
rogorc Hveni qveynebis ekonomikebis instrumentebiT, romlebic yvela ada-
misadagebis mcdelobas Tavisufali mians xangrZliv mSvidobas hpirdeba.
saerTaSoriso vaWrobisa da global- robert Sumanisa da misi drois arqi-
izaciis amocanebTan. saerToevropul teqtorebis mier datovebuli memkvi-
ideas safuZvlad udevs dakvirveba, rom dreobis safuZvelze axla ukve evropis
„adamianebi, romlebic aRmoHndebian xalxebma unda daasrulon kontinen-
axal garemoSi an romlebsac ekisre- tis gaerTianeba da mudmivad ifiqron,
baT axali valdebulebebis Sesruleba, Tu ra wvlilis Setana SeuZlia gaer-
axdenen TavianTi saqcielis adapta- Tianebul evropas civilizaciaSi.
cias da icvlebian. Tu axali konte-

37
danarTi
1950 wlis 9 maisis deklaracia
SeuZlebelia msoflioSi mSvidobis To principebi ekonomikuri ganviTa-
garantireba, Tuki ar iqna miRebuli re-bisTvis, rac pirveli nabiji iqne-
muqarisa da safrTxis proporciuli ba evropis gaerTianebis gzaze, es ki
qmediTi zomebi. Secvlis im regionebis beds da daniS-
mSvidobian urTierTobaTa Sesanar- nulebas, romlebsac didi xnis ganmav-
Huneblad fasdaudebelia wvlili, lobaSi uwevdaT iaraRisa da saomari
romelic gaerTianebul da reorgani- aRWurvilobis warmoeba da romlebic
zebul evropas SeuZlia Seitanos civi- Tavad yvelaze metad zaraldebodnen am
lizaciaSi. safrangeTi, romelmac 20 omebisgan.
weliwadze meti xnis win itvirTa evro- amgvarad damkvidrebuli erTiani
pis gaerTianebisTvis mebrZolis roli, warmoeba naTlad dagvanaxebs, rom
Tavis umniSvnelovanes miznad yovelT- nebismieri omi safrangeTsa da ger-
vis mSvidobisTvis brZolas miiHnevda. manias Soris araTu warmoudgene-
evropis gaerTianebas ver mivaRwieT da li, aramed realurad SeuZlebelic
gaimarTa omi. aris. warmoebis am mZlavri sistemis
erTiani evropa ver Seiqmneba erTba- Hamoyalibeba, sistemisa, romlis karic
Sad anda raime erTi gegmis safuZvel- Ria iqneba monawileobis msurveli
ze. misi aSeneba SesaZlebelia mxolod yvela qveynisTvis da romelic movale
konkretuli miRwevebis saSualebiT, iqneba, yvela wevri qveyana Tanabrad
pirvel rigSi ki unda damyardes de uzrunvelyos samrewvelo produqciis
facto solidaroba. evropis xalxTa umTavresi elementebiT, safuZvels
gaerTianebis aucilebeli pirobaa saf- Hauyris am qveynebis WeSmarit ekonomi-
rangeTisa da germaniis ZvelTaZveli kur erTianobas.
opoziciis daZleva. nebismieri gadadg- zemoxsenebuli produqcia miewode-
muli nabiji pirvel rigSi am or qveya- ba mTel msoflios, ar iqneba aranairi
nas unda Seexebodes. garHeva Tu gamonaklisebi. amis mizania
iTvaliswinebs ra aRniSnul mizans, adamianTa cxovrebis donis amaRlebisa
safrangeTis mTavroba gTavazobT, da mSvidobian miRwevaTa xelSewyoba.
dauyovnebliv miviRoT zomebi erT gazrdili resursebis mqone evropas
TiTqosda patara, magram am dros arse- miecema SesaZlebloba, miaRwios Tavis
biTi mniSvnelobis mqone sakiTxTan erT-erT ZiriTad amocanas - kerZod,
dakavSirebiT: afrikis kontinentis ganviTarebas.
gTavazobT, safrangeTisa da ger- am gziT martivad da swrafad mox-
maniis qvanaxSiris mopoveba da fola- deba interesTa gaerTianeba, romelic
dis warmoeba mTlianad daeqvemdebaros fasdaudebelia saerTo ekonomikuri
saerTo umaRles organos da moeqces sistemis HamoyalibebisaTvis da rom-
erTiani organizaciis farglebSi; am lis safuZvelzec warmoiSoba ufro
organizaciis kari Ria unda iyos evro- farTo da yovlismomcveli erToba im
pis sxva qveynebisTvisac. qveynebs Soris, romlebic didi xnis
qvanaxSiris mopovebisa da fola- ganmavlobaSi erTmaneTis mimarT sisx-
dis warmoebis gaerTianebis Sedegad liani dapirispirebiT gamoirHe-odnen.
dau-yovnebliv unda SemuSavdes saer- warmoebis ZiriTadi saxeebis gaer-
38
TianebiT da iseTi axali umaRlesi mogebis SesanarHuneblad Hveni struq-
organos daarsebiT, romlis gadawyve- tura uzrunvelyofs bazrebis Serwymas
tilebebic savaldebulo iqneba safr- da warmoebis gafarToebas.
angeTis, germaniisa da sxva wevri qvey- zemoT gansazRvruli umTavresi
nebisaTvis, es idea migviyvans evropis principebi da valdebulebebi daeqvem-
federaciis pirvel konkretul reali- debareba xelSekrulebas, romelsac
zebamde, amas ki udidesi mniSvneloba xels moaweren saxelmwifoebi, Semdeg
aqvs mSvidobis SenarHunebis saqmeSi. ki xelSekruleba am saxelmwifoebis
dasaxuli miznebis misaRwevad saf- parlamentebs waredgineba ratifici-
rangeTis mTavroba mzad aris, daiwyos re-bisTvis. TanamegobrobaSi gawevri-
molaparakebebi Semdeg safuZvelze: anebaze ganacxadebTan dakavSirebuli
zemoaRniSnuli saerTo umaRlesi detalebis mosagvareblad saWiro
organos amocana unda gaxdes warmoe- molaparakebebi gaimarTeba saerTo
bis modernizeba umokles droSi da SeTanxmebis safuZvelze daniSnuli
produqciis xarisxis gaumjobeseba; arbitris daxmarebiT. am arbitrs dae-
saf-rangeTisa da germaniis, agreTve, kisreba Tvalyuris midevneba, rom
sxva wevri qveynebis bazrebisaTvis qva- miRweuli SeTanxmebebi Seesabamebodes
naxSi-risa da foladis erTnairi piro- dasaxul principebs, xolo Tu mdgo-
bebiT miwodeba, sxva qveynebSi eqspor- mareoba HixSi Seva, arabitrma unda
tis erTnairi pirobebiT warmoeba da gadawyvitos, ra gadawyvetileba unda
eqsportis ganviTareba; am warmoebebSi iqnes miRebuli. Hvens mier dasaxuli
momuSave pirTa sacxovrebeli piro- programis mmarTvel saerTo umaRles
bebis gaTanabreba da gaumjobeseba. organoSi Sevlen mTavrobaTa mier
Tanabari wamomadgenlobis safuZvel-
dasaxuli miznebis misaRwevad, im
ze daniSnuli damoukidebeli pirebi.
metad gansxvavebuli pirobebis gaT-
Tavmjdomare arHeuli iqneba mTavro-
valiswinebiT, romlebSic wevri qvey-
bebis saerTo SeTanxmebis safuZvelze.
nebis warmoebebi amJamad imyofeba,
am umaRlesi organos gadawyvetile-
ganzraxulia garkveuli gardamavali
bebis xorcSesxma SesaZle-beli iqneba
RonisZiebebis SemoReba (magaliTad,
safrangeTSi, germaniasa da sxva wevr
warmoebisa da investirebis gegmis gam-
qveynebSi. SemuSavdeba saTanado zomebi
oyeneba, gaTanabrebuli fasebis sakom-
am organos gadawyvetilebaTa gasasa-
pensacio meqanizmis SemoReba da war-
Hivreblad.
moebis racionalizebis xelSesawyo-bad umaRles organoSi mivlenili iqne-
restruqturizaciis fondis daarse- ba gaerTianebuli erebis organiza-
ba). wevr qveynebs Soris qvanaxSirisa ciis uflebamosili warmomadgeneli,
da foladis moZraoba dauyovnebliv romelmac gaero-s weliwadSi orjer
gaTavisufldeba yovelgvari sabaJo unda warudginos angariSi axali orga-
gadasaxadisgan da ar imoqmedebs gan- nizaciis moRvaweobis Sesaxeb, gansa-
sxvavebuli satransporto tarifebi. kuTrebiT ki dasaxuli miznebis dacvas-
TandaTanobiT damkvidrdeba piro- Tan dakavSirebiT.
bebi, romlebic mwarmoeblurobis umaRlesi organos kompetenci-
umaRlesi donis miRwevis SemTxvevaSi aSi ar Seva sawarmoTa mflobelobis
TavisTavad uzrunvelyofs produq- meTodebis dadgena. Tavisi funqciebis
ciis ganawilebisas calkeuli qveynebis ganxorcielebisas saerTo umaRlesi
saWiroebaTa gaTvalis-winebas. organo gaiTvaliswinebs ruris saer-
saerTaSoriso kartelebisgan gans- TaSoriso organosTvis miniWebul
xvavebiT, romlebic erovnuli bazrebis Zalauflebas da germaniisTvis da-kis-
ganawilebasa da am bazrebis eqspluata- rebul yvelanair valdebulebas, sanam
ciaze SezRudvebs aweseben, da maRali es valdebulebebi ZalaSi iqneba. 39
umniSvnelovanesi TariRebi evropuli
integraciis istoriaSi
1950 graciis gavrceleba ekonomikis yvela
9 maisi sferoze.
Jan mones mier STagonebul sityvaSi
safrangeTis sagareo saqmeTa ministrma 1957
robert Sumanma wamoayena winadadeba, 25 marti
rom safrangeTma, germaniis fede-raci- romSi xelmowerili iqna xelSekrule-
ulma respublikam da evropis nebis- bebi, romelTa safuZvelze daarsda
evropis ekonomikuri TanamSromlobis
mierma qveyanam, romelsac surs maTTan
organizacia da evropis TanamSromlo-
SemoerTeba, unda gaaerTianon TavianTi
bis organizacia atomuri energiis
qvanaxSirisa da foladis resursebi. dargSi.

1951 1958
18 aprili 1 ianvari
eqvsma saxelmwifom xeli moawera ZalaSi Sevida romis xelSekrulebebi
xelSekrulebas, romlis safuZvelzec da briuselSi Hamoyalibda evropis
parizSi daarsda evropis qvanaxSiris ekonomikuri TanamSromlobis orga-
mompovebeli da foladis mwarmoebeli nizaciisa da atomuri energiis dargSi
qveynebis gaerTianeba. evropis TanamSromlobis organizaciis
komisiebi.
1952
1960
27 maisi
4 ianvari
parizSi xelmowerili iqna xelSekrule-
gaerTianebuli samefos iniciativiT
ba, romlis safuZvelzec daarsda evro- xelmowerili iqna stokholmis kon-
pis TavdacviTi gaerTianeba (EDC). vencia, romlis safuZvelzec daarsda
evropaSi Tavisufali vaWrobis asocia-
1954 cia.
30 agvisto
safrangeTis parlamentma uaryo 1962
xelSekruleba evropis TavdacviTi 30 ivlisi
gaerTianebis Sesaxeb. SemoRebuli iqna saerTo sasoflo-
sameurneo politika.
20-dan 23 oqtombramde
londonis konferenciis Semdeg parizSi 1963
14 ianvari
xelmowerili iqna SeTanxmebebi briuse-
generalma de golma preskonferenci-
lis modificirebuli xelSek-rulebis
aze gamoacxada, rom TanamegobrobaSi
Sesaxeb da daarsda dasavleT evropis gaerTianebuli samefos gawevrianebas-
kavSiri. Tan dakavSirebiT safrangeTi gamo-
iyenebs vetos uflebas.
1955
1 da 2 ivnisi 20 ivlisi
eqvsi damaarsebeli qveynis sagareo iaundeSi xelmowerili iqna asocire-
saqmeTa ministrebi Sexvdnen erTmaneTs buli SeTanxmeba evrogaerTianebasa da
mesinaSi da gadawyvites evropuli inte- afrikis 18 saxelmwifos Soris.
40
1965 30 ivnisi
8 aprili luqsemburgSi daiwyo molaparake-
briuselSi xelmowerili iqna xelSek- ba oTx momaval wevrTan (daniasTan,
ruleba, romlis Tanaxmadac moxda irlandiasTan, norvegiasa da gaer-
sami Tanamegobrobis aRmasrulebel Tianebul samefosTan).
xelisuflebaTa Serwyma. es xelSek-
ruleba ZalaSi Sedis 1967 wlis 1 1972
ivliss. 22 ianvari
briuselSi xelmowerili iqna xelSek-
ruleba daniis, irlandiis, norvegiisa
1966
da gaerTianebuli samefos gawevri-
29 ianvari
anebis Sesaxeb.
miRweulia ,,luqsemburgis kompro-
misi”; safrangeTma kvlav daikava 24 aprili
Tavisi adgili sabWoSi, sanacvlod ki SemoRebulia savaluto “snake”; evroka-
SenarHunebuli iqna gadawyvetilebis vSiris damaarsebeli eqvsi sa-xelmwifo
erTxmad miRebis procedura, rodesac SeTanxmda imis Taobaze, rom 2.25%-iT
safrTxe emuqreba sasicocxlo mniSvn- Semoefargla cvalebadobis zRvari maT
elobis interesebs. fulad erTeulebs Soris.

1968 1973
1 ivlisi 1 ianvari
ganrigiT gaTvaliswinebulze 18 dania, irlandia da gaerTianebuli
TviT adre samrewvelo saqonliT samefo uerTdebian evrogaerTianebas
Tanamegobrobis Sida vaWrobaSi uqm- (referendumis Semdeg norvegiam uari
deba SemorHenili sabaJo gadasaxadebi Tqva gawevrianebaze).
da SemoRebulia sabaJoebis saerTo
1974
tarifi.
9 da 10 dekemberi
parizis samitze wevri saxelmwifoe-
1969
bis Tu maTi mTavrobebis meTaurebma
1 da 2 dekemberi gadawyvites, evropuli sabWos saxiT
haagis samitze wevri saxelmwifoe- Seikribon weliwadSi samjer; garda
bis Tu maTi mTavrobebis meTaurebma amisa, daadgines evropis parlamentis
gadawyvites gardamavali periodis pirdapiri arHevnebis Hatareba say-
dasruleba, risTvisac miiRes gad- ovelTao kenWisyris saSualebiT da
amwyveti zomebi saerTo sasoflo- SeTanxmdnen evropis regionuli ganvi-
sameurneo politikis SemosaRebad da Tarebis fondis daarsebaze.
SeTanxmdnen, rom Tanamegobrobas mis-
cen misi sakuTari resursebi. 1975
28 Tebervali
1970 lomeSi xelmowerili iqna pirveli kon-
22 aprili vencia Tanamegobrobasa da afrikis,
luqsemburgSi xelmowerili iqna karibis zRvispireTisa da wynari okean-
xelSekruleba, romlis Tanaxmadac is auzis 46 saxelmwifos Soris.
TandaTanobiT unda SemoeRoT saku-
22 ivlisi
Tari resursebis sistema. garda amisa,
xelmowerili iqna xelSekruleba,
xelSekrulebam gaafarTova evropar-
romlis safuZvelzec evroparla-
lamentis sabiujeto uflebamosileba.
ments ufro farTo sabiujeto ufle- 41
bamosileba mieniWa da daarsda audi- togoSi xelmowerili iqna lomes mesame
torTa sasamarTlo. es xelSekruleba konvencia evrogaerTianebis aT wevrsa
ZalaSi Seva 1977 wlis 1 ivniss. da afrikis, karibis zRvispireTisa da
wynari okeanis auzis 66 saxelmwifos
1978 Soris.
6 da 7 ivlisi
evropuli sabWos bremenis sxdo- 1985
maze safrangeTma da germaniam war- ianvari
moadgines gegma fuladi politikis evrokomisiis prezidentad iniSneba Jak
sferoSi ufro mWidro urTierTobis delori.
Sesaxeb (evropis monetaruli sistema),
ris Sedegadac SesaZlebeli gaxdeboda 2-dan 4 dekembramde
savaluto “snake”-is Secvla. evropuli sabWos luqsemburgis sxdo-
maze evrogaerTianebis wevri aTi sa-
1979 xelmwifo Tanxmdeba romis xelSe-
13 marti krulebaSi SesworebaTa Setanaze da
moqmedebas iwyebs evropis monetaruli ,,erTiani evropuli aqtis” SemuSavebiT
sistema. evropuli integraciis procesis gamo-
cocxlebaze.
28 maisi
xelmowerili iqna xelSekruleba, rom- 1986
lis Tanaxmadac evrogaerTianebas 1 ianvari
SeuerTda saberZneTi. evrogaerTianebas uerTdebian espaneTi
da portugalia.
7 da 10 ivnisi
Hatarda 410 adgiliani evroparlamen- 17 da 28 Tebervali
tis pirveli pirdapiri arHevnebi. luqsemburgSi da haagaSi xelmowerili
iqna erTiani evropuli aqti.
31 oqtomberi
lomeSi xelmowerili iqna meore kon- 1987
vencia Tanamegobrobasa da afrikis, 14 aprili
karibis zRvispireTisa da wynari okean- ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri-
is auzis 58 saxelmwifos Soris. anebis Sesaxeb waradgina TurqeTma.

1981 1 ivlisi
1 ianvari ZalaSi Sedis erTiani evropuli aqti.
evrogaerTianebas uerTdeba saberZne-
Ti. 27 oqtomberi
dasavleT evropis kavSiri haagaSi
1984 Rebulobs usafrTxoebis erToblivi
28 Tebervali politikis platformas.
miRebuli iqna evropis strategiuli
programa sainformacio teqnologiis 1988
sferoSi samecniero kvlevisa da ganvi- Tebervali
TarebisaTvis (Esprit). ganxorcielda evropis ekonomikuri
TanamSromlobis politikis dafi-
14 da 17 ivnisi nansebis reforma. dadgenilia xar-
meored Hatarda evroparlamentis jebis mravalwliani programa 1988-92
wevrTa pirdapiri arHevnebi. wlebisaTvis. struqturuli fondebis
8 dekemberi reforma.
42
1989 14 dekemberi
ianvari romSi gaixsna ori mTavrobaTaSori-
Jak delori kidev oTxi wliT iniSneba si konferencia, erTi — ekonomikuri
evrokomisiis prezidentad. da savaluto kavSiris, xolo meore
— politikuri kavSiris Temaze.
15 da 18 ivnisi
mesamed Hatarda evroparlamentis 1991
wevrTa pirdapiri arHevnebi. 1 ivlisi
ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri-
17 ivlisi anebis Sesaxeb waradgina Sveciam.
ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri-
anebis Sesaxeb waradgina avstriam. 21 oqtomberi
miRweulia SeTanxmeba evropis ekonomi-
9 noemberi kuri zonis (EEA) daarsebis Taobaze.
berlinis kedlis dangreva. es zona daakavSirebs evrogaerTianebas
aRmosavleT evropel mezoblebTan.
9 dekemberi
evropuli sabWos strasburgis sxdo- 9 da 10 dekemberi
maze gadawyda mTavrobaTaSorisi kon- evropuli sabWos maastrixtis sxdoma.
ferenciis mowveva.
1992
15 dekemberi 7 Tebervali
xelmowerili iqna lomes meoTxe kon- maastrixtSi xelmowerili iqna xelSek-
vencia afrikis, karibis zRvispireTisa
ruleba evrokavSiris Sesaxeb.
da wynari okeanis auzis saxelmwifoe-
bTan.
18 marti
ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri-
1990
anebis Sesaxeb waradgina fineTma.
29 maisi
parizSi xelmowerili iqna SeTanxmeba,
25 marti
romlis safuZvelzec daarsda evro-
ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri-
pis rekonstruqciisa da ganviTarebis
anebis Sesaxeb waradgina norvegiam.
banki.

19 ivnisi 2 maisi
xelmowerili iqna Sengenis SeTanxmeba portoSi xelmowerili iqna SeTanxmeba
sasazRvro Semowmebis gauqmebis evropis ekonomikuri zonis Sesaxeb.
Taobaze.
2 ivnisi
4 ivlisi referendumis Sedegad dania uars
ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri- ambobs, SeuerTdes evrokavSirs.
anebis Sesaxeb waradgina kviprosma.
20 ivnisi
16 ivlisi referendumis Sdegad irlandia uerT-
ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevri- deba maastrixtis xelSekrulebas.
anebis Sesaxeb waradgina maltam.
20 seqtemberi
3 oqtomberi referendumis Sedegad safrangeTi
germaniis gaerTianeba. uerTdeba maastrixtis xelSekrulebas.
43
11 da 12 dekemberi 27 da 28 noemberi
evropuli sabWos edinburgis sxdoma. referendumis Semdeg norvegia uars
ambobs evrokavSirSi gawevrianebaze.
1993
1 ianvari 9 dekemberi
daarsebulia saerTo bazari. evropuli sabWos esenis sxdoma.

18 maisi 1995
xelmeored Hatarebuli referendumis 1 ianvari
Sedegad dania uerTdeba maastrixtis evrokavSirs uerTdebian avstria,
xelSekrulebas. fineTi da Svecia.

1 noemberi 23 ianvari
ZalaSi Sedis maastrixtis xelSekrule- muSaobas iwyebs axali evrokomisia,
ba. romlis prezidentia Jak santeri (1995-
2000).
1994
1 aprili 26 marti
ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis ZalaSi Sedis Sengenis SeTanxmeba.
Sesaxeb waradgina ungreTma.
2 ivnisi
8 aprili xelSekrulebaTa Sesworebaze pasux-
ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis ismgebeli axali mTavrobaTaSorisi
Sesaxeb waradgina poloneTma. konferenciis mosamzadebeli jgufi
atarebs pirvel Sexvedras.
15 aprili
marakeSSi xelmowerili iqna GATT-is 12 ivnisi
molaparakebaTa urugvais raundis dadebulia evropuli SeTanxmebebi
daskvniTi aqti. estoneTTan, latviasa da litvasTan.

9 da 12 ivnisi 22 ivnisi
meoTxed Hatarda evroparlamentis ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
wevrTa pirdapiri arHevnebi. Sesaxeb waradgina rumineTma.
referendumis Sedegad avstria uerT-
deba maastrixtis xelSekrulebas. 26 da 27 ivnisi
evropuli sabWos kanis sxdoma.
24 da 25 ivnisi mosamzadebel jgufs daevala mTavro-
evropuli sabWos korfus sxdoma. baTaSorisi konferenciisTvis momza-
deba.
avstriis, fineTis, norvegiisa da
Sveciis mier xelmowerilia xelSekru- 27 ivnisi
lebebi evrokavSirSi gawevrianebis ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
Taobaze. Sesaxeb waradgina slovakiam.

16 oqtomberi 27 oqtomberi
fineTSi Hatarebul referendumze mo- ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
wonebulia maastrixtis xelSekruleba. Sesaxeb waradgina latviam.
13 noemberi
referendumis Sedegad Svecia uerTdeba 24 noemberi
maastrixtis xelSekrulebas. ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
44 Sesaxeb waradgina estoneTma.
27 da 28 noemberi 2 oqtomberi
barselonaSi Hatarda evropisa da amsterdamSi xelmowerili iqna ,,kon-
xmelTaSuazRvispireTis qveynebis kon- solidirebuli” xelSekruleba.
ferencia.
20 da 21 noemberi
luqsemburgSi Hatarda samiti samuSao
8 dekemberi
adgilebis Taobaze.
ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
Sesaxeb waradgina litvam. 12 da 13 dekemberi
evropuli sabWos luqsemburgis sxdo-
14 dekemberi ma.
ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
Sesaxeb waradgina bulgareTma. 1998
1 ianvari
15 da 16 dekemberi evrokavSiris Tavmjdomare qveyana
evropuli sabWos madridis sxdoma. xdeba gaerTianebuli samefo.

1996 30 marti
iwyeba centraluri da aRmosavleT
16 ianvari
evropis 10 qveynisa da kviprosis ga-
ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis
wevrianebis procesi, rasac mohyveba
Sesaxeb waradgina sloveniam. ormxrivi mTavrobaTaSorisi konfe-
renciebi jerjerobiT kviprosTan,
17 ianvari ungreTTan, poloneTTan, estoneTTan,
ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis HexeTis respublikasa da sloveniasTan.
Sesaxeb waradgina HexeTis respublikam.
31 marti
29 marti Sengeni: imigraciuli kontrolis gau-
evropuli sabWos turinis sxdomaze qmeba italiis saxmeleTo saz-Rvrebze.
ixsneba mTavrobaTaSorisi konferen-
cia. 1-dan 3 maisamde
evropis qveynebis finansTa ministrebi-
sa da evropuli sabWos sxdoma. gadaw-
21 da 22 ivnisi yvetileba evropis savaluto kavSiris
evropuli sabWos florenciis sxdoma. mesame etapisaTvis wevri sa-xelmwifoe-
bis mzadyofnis Sesaxeb.
13 da 14 dekemberi
evropuli sabWos dublinis sxdoma. 15 da 16 ivnisi
evropuli sabWos kardifis sxdoma.
1997
17 Tebervali 1 ivlisi
evroparlamentis sxdomaze Jak santeri evrokavSiris Tavmjdomare qveyana
gamodis moxsenebiT e. w. saqonlis xdeba avstria.
cofis (BSE) Sesaxeb.
1999
1 ianvari
16 da 17 ivnisi evrokavSiris TerTmeti wevri sa-xelm-
evropuli sabWos amsterdamis sxdoma. wifo Sedis evropis savaluto kavSiris
mesame fazaSi da Rebulobs evros.
16 ivlisi evrokavSiris Tavmjdomare qveyana
evropis parlaments warudgines ,,pro- xdeba germania.
grama 2000 wlisaTvis.” 45
25 marti
berlinis evropuli sabWo — mraval- 10-11 dekemberi
mxrivi SeTanxmeba dokumentis „pro- helsinkis evropuli sabWo.
grama 2000 wlisaTvis” Sesaxeb da finans-
uri perspeqtivis ganaxleba. 2000
1 ianvari
1 maisi evrokavSiris Tavmjdomare qveyana
ZalaSi Sedis amsterdamis xelSekru- xdeba portugalia.
leba. 1 ivlisi
evrokavSiris Tavmjdomare qveyana
3-4 ivnisi xdeba safrangeTi.
kolonis evropuli sabWo
2002
8-13 ivnisi 1 ianvari
evroparlamentis mexuTe pirdapiri brunvas iwyebs evros monetebi da
arHevnebi. banknotebi.

1 ivlisi 1 ivlisi
evrokavSiris Tavmjdomare qveyana uqmdeba erovnuli fuladi erTeulebis
xdeba fineTi. monetebi da banknotebi.

15 seqtemberi
evropis parlamentis mier evrokomisi-
is (romano pradis TavmjdomareobiT)
investitura.

46
damatebiTi informacia evrokavSiris Sesaxeb
informacia evrokavSiris yvela oficialur enaze SegiZliaT ixiloT internetSi
serveris Europa meSveobiT (http:/europa.eu.int).
informacia da publikaciebi evrokavSiris Sesaxeb inglisurad SegiZliaT
moiZioT Semdeg ofisebSi:

evrokomisiis Tel. (1-212) 371 38 04


warmomadgenlobebi:
evropis parlamentis ofisebi:
irlandia
18 Dawson Street
Dublin 2 irlandia
Ireland European Union Hiuse,
Tel. (353-1) 662 51 13 43 Molesworth Street, Dublin 2
Fax (353-1) 605 79 99 Tel. (353-1) 605 79 00
Fax (353-1) 605 79 99
gaerTianebuli samefo E-mail: EPDublin@europarl.eu.int
Jean Monnet House, 8
Storey’s Gate, London SW1P 3AT gaerTianebuli samefo
Tel. (44-20) 79 73 19 92 2 Queen Anne’s Gate
(www.cec.org.uk) London SW1H 9AA
United Kingdom
uelsi Tel. (44-171) 227 43 00
4 Cathedral Road, Cardiff CF1 9SG Fax (44-171) 227 43 02
Tel. (44-29) 20 37 16 31 E-mail: EPLondon@europarl.eu.int

Sotlandia Sotlandia
9 Alva Street, Edinburgh EH2 4PH 9 Alva Street, Edinburgh EH2 4PH
Tel. (44-131) 225 20 58 Tel. (44-131) 225 20 58
HrdiloeT irlandia Fax (44-131) 226 41 05
Windsor House, 9/15
Bedford Street, Belfast BT2 7EG
Tel. (44-28) 90 24 07 08

sainformacio samsaxuri aSS-


Si
2300 M Street, NW, Suite 707,
Washington DC 20037
Tel. (1-202) 862 95 00
305 East 47th Street, 3 Dag Hammarskjöld
Plaza
New York, NY 10017

evropkomisiisa da evroparlamentis warmomadgenlobebi da ofisebi arsebobs evro-


kavSiris yvela qveyanaSi. garda amisa, evrokomisias aqvs delegaciebi msoflios sxva
nawilebSic.

Das könnte Ihnen auch gefallen