qarTuli samarTlis istoria

qarTuli samarTlis Seswavlis moTaved qarTlis mefe vaxtang VI

iTvleba, romelmac XVIII s-is dasawyisSi samarTlis wignTa
krebuli Seadgina.
qarTuli samarTlis SeswavlaSi didi wvlili Seitanes qarTvelma
batoniSvilebma: vaxuStim, ioanem da daviTma.
aseve ucxoelma da qarTvelma mecnierebma (qarTvelologebma da
istorikosebma):
• mari brosem _ 1802-1880 ww;
• platon ioselianma _ 1809-1875 ww;
• dimitri baqraZem _ 1826-1890 ww;
• dimitri furcelaZem _ 1825-1896 ww;
• aleqsandre xaxanaSvilma _ 1864-1912 ww;
• Tevdore Jordaniam _ 1854-1916 ww;
• eqvTime TayaiSvilma _ 1863-1953 ww.

2009 1
 qarTuli samarTlis istoria
XIX saukunis II naxevarsa da XX saukunis dasawyisSi
qarTuli samarTlis istoriis calkeuli sakiTxebi
Seiswavles ucxoelma mecnierebma, maT Soris: f.
leontoviCma, m. kovalevskim, r. darestma, f.
holdakma, J. karstma, r. kultmanma.
pirveli qarTveli iuristi, romelmac qarTuli samarTlis
istoriaSi ramdenime gamokvleva gamoaqveyna, iyo
niko xizanaSvili (urbneli).

2009 2
 qarTuli samarTlis istoria

pirveli fundamenturi kvleva

qarTuli samarTlis istoriaSi
ekuTvnis ivane
javaxiSvils, romelmac
gamosca `qarTuli samarTlis
istoria~ 2 wignad.

ivane javaxiSvili
1876_1940
2009 3
 qarTuli samarTlis istoria
mniSvnelovani wvlili qarTuli samarTlis Seswavlis saqmeSi
Seitanes cnobilma qarTvelma mecnierebma:
• ivane surgulaZem
• aleqsandre vaCeiSvilma
• isidore doliZem
• daviT furcelaZem
• giorgi nadareiSvilma
• mixeil kekeliam
• da sxva.

2009 4
 qarTuli samarTlis istoria
samarTlisa da samarTlis Zeglis aRmniSvneli
terminebi:
• kanoni aRniSnavda:

a) samarTals _ zogadi mniSvnelobiT;

b) samarTlis wignis TiToeul muxls;

g) sasjels;

d) kanonTa krebuls, samarTlis wigns.

2009 5
 qarTuli samarTlis istoria
• samarTali _ warmomdgaria marTalisagan,
Tavdapirvelad aRniSnavda `swores~, Semdeg miiRo
ganyenebuli cnebis mniSvneloba, mag. `wigni
samarTlisa kacTa Secodebisa yovelsave~
• sjuli, Sjuli _ warmomdgaria `sja~-sgan.
• gaCenili _ mefis, krebisan sxvaTa mier

2009 6
 qarTuli samarTlis istoria
• Zegli, ZeglisweraÁ, Zeglis dasxma, Zeglis dadeba,
Zeglisdeba
• `kodikoÁ~
• CveulebaÁ
• wesdeba _ wesis dadeba
• gangeba

2009 7
 qarTuli samarTlis istoria
• wigni
• sigeli
• gujari
• brZaneba
• oqmi
• xeli
• pitaki
• dawerili
2009 8
 Zveli qarTuli samarTlis Zeglebi
(klasifikacia)
arapirdapiri wyaroebi pirdapiri wyaroebi

saeklesio wyaroebi saero wyaroebi

originaluri, ucxouridan
qarTuli naTargmni sisxlisa da saxelmwifo
samoqalaqo samarTlebrivi
samarTlebrivi
ruis-urbnisis didi da mcire sjulis
kanoni xelmwifis
Zegliswera,
karis
kaTalikosTa
garigeba
samarTali

giorgi bagrat
beqa-aRbuRas vaxtang VI dasturlamali
brwyinvales kurapalatis
samarTali samarTali
samarTali samarTali
 qarTuli samarTlis istoria
qarTuli samarTlis Sesaswavlad didi mniSvneloba aqvs
aseve vaxtang VI-s samarTlis wignTa krebulSi Sesuli
ucxouri samarTlis Zeglebis Seswavlas, esenia:
• moses, anu ebrauli samarTlis qarTul versia;
• berZnuli samarTls qarTul versia;
• somxuri samarTlis qarTul versia;

2009 10
 qarTuli samarTlis istoria
arapirdapiri wyaroebia, iseTi wyaroebi, sadac uSualod
araa gadmocemuli samarTlis normebi, magram
maTSi daculi cnobebi warmodgenas gviqmnis Zveli
qarTuli samarTlis calkeul sakiTxebze, aseTia mag.:
qvaze amokveTili warwerebi, hagiografiuli
(SuSanikis wameba, grigol xanZTelis cxovreba),
literaturuli nawarmoebebi (vefxistyaosani) da sxva

2009 11
 qarTuli samarTlis istoria
• ბერძნული ვარიანტი
სერაფიტი, ასული პიტიახშ ჯავახ მცირისა,
მეუღლე პუბლიკიოს აგრიპა პიტიახშის ძის
იოდმანგანისა – ქართველთა მეფის დიდი
ქსეფარნუგის მრავალ გამარჯვებათა
მომპოვებელი ეზოსმოძღვრისა, გარდაიცვალა
ჯერ კიდევ ახალგაზრდა, ოცდაერთი წლისა,
მქონებელი შეუდარებელი სილამაზისა.
• არამეული ვარიანტი
მე ვარ სერაფიტი, ასული ზევახისა, მცირისა
პიტიახშისა ფარსმან მეფისა, მეუღლე
იოდმანგანისა – ძლევამოსილისა და მრავალი
გამარჯვების მომპოვებელი ეზოსმოძღვრისა
ქსეფარნუგ მეფისა, ძისა აგრიპა
ეზოსმოძღვრისა ფარსმან მეფისა. ვაება
ვაებისა. ის ვინც იყო ახალგაზრდა და იმდენად armazis bilingva
კეთილი და მშვენიერი იყო, რომ არავინ იყო II საუკუნე, ნაპოვნია
მისი მსგავსი სილამაზით და გარდაიცვალა 21 1940წ, გაშიფრა გიორგი
წლისა. წერეთელმა
2009 12
 qarTuli samarTlis istoria
didi sjuliskanoni berZnulidan XI-XIIss. mijnaze Targmna arsen
iyalToelma. es Zegli sabolood Camoyalibda 883 wlis
redaqciiT, 14 titulovani nomokanonis saxiT. man
konstantinopolis 920 wlis krebaze zogadqristianuli
saxelmZRvanelos saxe miiRo.
didi sjulis kanonis wyaroebia:
• mociqulTa kanonebi _ 85 saeklesio kanoni
• Mmsoflio saeklesio krebaTa kanonebi
• Aadgilobriv saeklesio krebaTa kanonebi
• gamoCenil saeklesio moRvaweTa epistolaruli kanonmdebloba

2009 13
 qarTuli samarTlis istoria
mcire sjuliskanoni
1005-1028 ww. berZnulidan Targmna eqvTime
mTawmindelma
• VI msoflio saeklesio krebis (trulis 691/2 w. kreba)
kanonebi
• `kanonni SecodebulTani~ ioane mmarxvelisa
• `kanonni dRiTi dReTa cTomaTani~ basili didisa
• `Zegliswerai sarwmunoebisai~

2009 14