‫ا ن ا وز  س‬

101 ‫ھ‬۱ ‫ال‬

APRIL 2023

OUR DESIGNING PARTNER

PURE SUNNI
GRAPHICS

PUBLISHER

SABIYA VIRTUAL PUBLICATION

POWERED BY ABDE MUSTAFA OFFICIAL

info@abdemustafa.com

2023 All Rights Reserved.

 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫‪Contents‬‬
‫انرشیکرطفےسھچکامہابیتں ں ‪ .............. ................................‬ں‪8‬‬
‫ہبطخٔاتکب ں ‪ .............................. ................................‬ں‪10‬‬
‫تحیصنربمن‪:1‬ں ں ‪ ........................... ................................‬ں‪11‬‬
‫تحیصنربمن‪:2‬ں ں ‪ ........................... ................................‬ں‪12‬‬
‫ملعرپلمعیکربکں ں ‪ ....................... ................................‬ں‪12‬‬
‫تحیصنربمن‪ :3‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪14‬‬
‫ِ‬
‫اترکبیغںےکےئلتبحمایہٰلں ‪ ........... ................................‬ں‪14‬‬
‫تحیصنربمن‪ :4‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪15‬‬
‫رتہبنیٓااقاوردبرتنیدنبہ ں ‪ ................. ................................‬ں‪15‬‬
‫تحیصنربمن‪ :5‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪16‬‬
‫ربقیکاکُپرں ں ‪ ................................ ................................‬ں‪16‬‬
‫تحیصنربمن‪ :6‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪17‬‬
‫ااسننیکدیپاشئاکصقمں ‪ ................. ................................‬ں‪17‬‬
‫تحیصنربمن‪ :7‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪18‬‬
‫درمہودانیرےکالغمں ں ‪ ..................... ................................‬ں‪18‬‬

‫‪1‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :8‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪19‬‬

‫فیلکتااھٹےئریغباقممیہنںاتلم ں ‪ ........... ................................‬ں‪19‬‬
‫تحیصنربمن‪ :9‬ں ‪ ........................... ................................‬ں‪20‬‬
‫ولخمقرپتنعلہنرکوں ‪ ...................... ................................‬ں‪20‬‬
‫تحیصنربمن‪:10‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪21‬‬
‫اامینواولںےکاامعلں ں ‪ ................... ................................‬ں‪21‬‬
‫تحیصنربمن‪ :11‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪22‬‬
‫اطبلِ ُداینیکیثیحں ں ‪ ..................... ................................‬ں‪22‬‬
‫تحیصنربمن‪:12‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪23‬‬
‫ُ ملُعایکتبحصاایتخررکوں ‪ ..................... ................................‬ں‪23‬‬
‫تحیصنربمن‪ :13‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪24‬‬
‫یےکاابسبں ں ‪ ................. ................................‬ں‪24‬‬
‫ابتیہوربابد ں‬
‫تحیصنربمن‪ :14‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪25‬‬
‫رہزیچافینےہں ‪ ............................ ................................‬ں‪25‬‬
‫تحیصنربمن‪ :15‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪26‬‬
‫بسےسرتہبنیوتشں ں ‪ .................... ................................‬ں‪26‬‬

‫‪2‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :16‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪27‬‬

‫انبٓادمیکںاثمل ں ‪ ......................... ................................‬ں‪27‬‬
‫تحیصنربمن‪ :17‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪29‬‬
‫یسح‪،‬ابنطرخاب ں ‪ .................. ................................‬ں‪29‬‬
‫اظرہ ں‬
‫تحیصنربمن‪ :18‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪30‬‬
‫انبٓادمرپرکمونازںایں ں ‪ ................... ................................‬ں‪30‬‬
‫تحیصنربمن‪ :19‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪32‬‬
‫ایکینںاانپٔواورربںیتکاپٔوں ‪ .................. ................................‬ں‪32‬‬
‫تحیصنربمن‪:20‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪33‬‬
‫ےباثملوخایبں ں ‪ ........................ ................................‬ں‪33‬‬
‫تحیصنربمن‪:21‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪35‬‬
‫ہیفخدتریبےسےبوخفہنرنہ ں ‪ ............ ................................‬ں‪35‬‬
‫تحیصنربمن‪:22‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪36‬‬
‫ہش‬
‫ایقتمیکد ںتیںںں ‪ ....................... ................................‬ں‪36‬‬
‫تحیصنربمن‪:23‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪39‬‬
‫زابنوکٓازادہنوھچڑو ں ‪ ...................... ................................‬ں‪39‬‬

‫‪3‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪:24‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪40‬‬

‫روزےاورایقماکااعنم ں ‪ ................... ................................‬ں‪40‬‬
‫تحیصنربمن‪ :25‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪42‬‬
‫ُدنمشِدخاےستلفغویکں؟ں ‪ ............... ................................‬ں‪42‬‬
‫تحیصنربمن‪:26‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪44‬‬
‫ں گں ‪ ......... ................................‬ں‪44‬‬
‫ریمےوہاجٔوںیماہمتراوہاجٔو ں‬
‫تحیصنربمن‪ :28‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪45‬‬
‫تّنجےکااعنامتں ں ‪ ....................... ................................‬ں‪45‬‬
‫تحیصنربمن‪ :27‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪47‬‬
‫ج من‬
‫م مہ مےکذعاابتں ‪ ........................ ................................‬ں‪47‬‬
‫تحیصنربمن‪:29‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪49‬‬
‫ریتااورریماّصحں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪49‬‬
‫تحیصنربمن‪ :30‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪51‬‬
‫اقمحوکتحیصنںیکاثملں ‪ .................... ................................‬ں‪51‬‬
‫تحیصنربمن‪ :31‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪52‬‬
‫میظعااشلناشبریتں ‪ ....................... ................................‬ں‪52‬‬

‫‪4‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪:32‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪54‬‬

‫بسےسڑبیںومتں ں ‪ ..................... ................................‬ں‪54‬‬
‫تحیصنربمن‪ :33‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪56‬‬
‫ڑپویسےکقحیکںراعتیرکں ں ‪ ............... ................................‬ں‪56‬‬
‫تحیصنربمن‪:34‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪58‬‬
‫ارگریتےانگہاظرہوہےئگوتں ں ‪ ............... ................................‬ں‪58‬‬
‫تحیصنربمن‪ :36‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪61‬‬
‫یلےساالعننجں ں ‪ ................ ................................‬ں‪61‬‬
‫ُدنمشِامو ں‬
‫تحیصنربمن‪ :35‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪61‬‬
‫اسمنیکرپرخچہنرکےناکببس ں ‪ ........... ................................‬ں‪61‬‬
‫تحیصنربمن‪ :37‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪63‬‬
‫وتہبںیماٹلوٹملدناتمالیتںےہ ں ‪ ........................................‬ں‪63‬‬
‫تحیصنربمن‪ :38‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪66‬‬
‫ربقاکریفں ں ‪ ............................... ................................‬ں‪66‬‬
‫تحیصنربمن‪ :39‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪70‬‬
‫تحیصنسکرپامرثیہنرکیت؟ں ں ‪ .............. ................................‬ں‪70‬‬

‫‪5‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :40‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪72‬‬

‫ُُح ِول ِلِعواطمہعلاکصقمں ‪ ................ ................................‬ں‪72‬‬
‫تحیصنربمن‪ :41‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪73‬‬
‫تحیصنےک م مَغاور ُد ُرتسرطںےقی ں ‪ ........................................‬ں‪73‬‬
‫وخشیعبطںیمنگمولوگںوکوظعرکانں ‪ ........................................‬ں‪73‬‬
‫تحیصنربمن‪:42‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪75‬‬
‫انگوہںرپیسکوکاعردالانں ‪ ................... ................................‬ں‪75‬‬
‫تحیصنربمن‪:43‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪76‬‬
‫یسکےکاسےنمتحیصنرکانں ں ‪ ................ ................................‬ں‪76‬‬
‫ں‬
‫تحیصنربمن‪ :44‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪77‬‬
‫ُد ُرتسرطںےقیےسیکںیئگںتحیصنیکاتیثں ‪ ...................................‬ں‪77‬‬
‫تحیصنربمن‪:46‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪79‬‬
‫اِالصحاک ں‬
‫یسحادنازں ں ‪ ..................... ................................‬ں‪79‬‬
‫تحیصنربمن‪ :45‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪80‬‬
‫تحیصنوتحیضفںیمںرفقں ں ‪ ................ ................................‬ں‪80‬‬
‫تحیصنربمن‪ :48‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪81‬‬

‫‪6‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اچرزہاراماحدثیںیمںےسرصفاکی ں ‪ ......................................‬ں‪81‬‬
‫تحیصنربمن‪ :47‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪82‬‬
‫اِاطتعوابعدتیکقیقحں ‪ ............... ................................‬ں‪82‬‬
‫تحیصنربمن‪ :49‬ں ‪ ......................... ................................‬ں‪84‬‬
‫انمرظےیکاِاجزتبکےہ؟ں ‪ ............ ................................‬ں‪84‬‬
‫تحیصنربمن‪:50‬ں ں ‪ ......................... ................................‬ں‪84‬‬
‫داعےئاخص ں ‪ ............................ ................................‬ں‪84‬‬
‫امہریاردواتکںیب‪ :‬ں ‪ ....................... ................................‬ں‪88‬‬
‫ں‬

‫‪7‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫انرشیکرطفےسھچکامہابیتں ں‬
‫فلتخمںاممکل ےس یئکںےنھکل واےل ںیمہںاانپ رسامہیںاراسل رفام رےہ ںیہںںیھنجںمہں‬
‫اشعئ رک رےہ ںیہ۔ مہ ںہیں ںاتبان رضو ںری ںےتھجمس ںیہ ںہک امہری ںاشعئ رکدہ اتکوبں ےکں‬
‫دنمراجت یکںذہم دارںیںمہ اس دح کت ےتیلںںیہںہکںہیںبس الہ تنس و امجتع ےسں‬
‫نی‬
‫ےہاورہیاظرہیھبےہہکرہاھکلریاکقلعتالہتنسےسےہ۔دورسیاجبنااک ںرب ں‬
‫الہتنسیکوجاتکںیباشعئیکاجریہںیہوتانےکقلعتمھچکےنہکیکاحتجیہیہن۔ں ں‬
‫رھپ ابت ٓایتںےہ ظفلںاور االمیئںویطلغںںیکںوت وج اتکںیبں"یٹںدبع یفطصمںٓالشیف" ںیکں‬
‫شکشیپںوہیتںںیہںان ےک ےیلںمہ ذہم دار ںیہںاور وہ اتکںیبںوج ںیمہںفلتخم ذراعئ ےسں‬
‫وموصلوہیتںںیہ‪،‬ںانںیمںاس رطحیکںویطلغںںےکوحاےلےسمہربیںںیہںہکواہںں‬
‫یھب‬
‫مہرہرہظفلیکںاھچنکٹھپیہنںرکےتاورامہرارکدارسباںکیںانرشاک وہاتےہ۔ہیں ں‬
‫نکممےہہکیئکںاتکوبںںیمںایسیںابیتںیھبںوہںہکنجےسمہاافتقیہنںرےتھک۔اثملں‬
‫ےک وطر رپ یسکںاتکب ںیمںوکیئںاںیسیںرواتیںیھبںوہ یتکسںےہ ہک قیقحتںےس سج اک وھجاٹ‬
‫وہاناباثتبوہاکچےہنکیلاےسےنھکلواےلےندعموتہجیکںانبرپلقنرکدایںاییسکاورں‬
‫وہج ےس وہ اتکب ںیمںٓا یئگںاسیجںہک الہ ملع رپ یفخمںیہنںہک یئکںووجاہت یکںانب رپ ااسیںوہاتں‬
‫ےہ۔وتاسیجںمہےنرعضیکںہکارگہچمہاےساشعئرکےتںیہںنکیلںاسےسںہیںہناھجمسں‬

‫‪8‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫یب‬
‫اجےئ ہک مہ اس ےس اافتق یھب ںرکےت ںیہ۔اکی ںاثمل ںاورںمہ الہ تنس ےک ام ں‬
‫االتخیفاسملئیکیپںرکاناچےتہںیہہکیئکاسملئاسیںںیہںنجںیماملعےالہتنسں‬
‫اکاالتخفےہاوریسکںاکیںلمعوکوکیئںرحاماتہکےہوتدورسااسےکوجازاکاقلئےہ۔‬
‫اسیںںیمںبج مہ اکیںانرش اک رکدار ادارک رےہ ںیہںوت دوونں یکںاتکوبںوک اشعئںرکان امہراں‬
‫اکم ےہ نکیلںامہرا ومفق یکںےہ‪،‬ںہیںاکیںاگل ابت ےہ۔ مہ رفنیقیںیکںاتکوبں وکںاسں‬
‫اینبدرپاشعئرکےتکسںیہہکدوونںالہتنسےسںیہاورہیاالتخافترفویعںیہ۔ں ں‬
‫ایسںرطحمہےنظفلںاوراالمیئںویطلغںںاکذرکیکںاھتسجںیمںوھتڑیںیصفتںہیںیھبں‬
‫المہظح رفامںیئںہک یئکںاافلظ اسیںںیہںہک نج ےک ظفلتاوراالم ںیمںاالتخف اپایںاجاتےہ۔ں‬
‫ابںاہیںںیھبںھچک ایسیںیہںوصرت ےنب یگںہک مہ ارگہچ یسکںاکیںرطےقیںیکںتحص ےکں‬
‫اقلئوہںنکیلںاسےک الخفںیھبںامہریںااشتعںیمںوموجد وہگ۔اسرفقوک ایبنں‬
‫رکان رضو ںریںاھت اتہک اقرنیئںںیمںےس یسکںوک ہبش ہن رےہ۔ یٹںدبع یفطصمںٓالشیفںیکںیملع‪،‬ں‬
‫یقیقحتںاور االصیحںاتکںیبںاور راسےل یئکںرمالح ےس زگرےن ےک دعب اشعئ وہےت ںیہں‬
‫یھن‬
‫نکیلںاس ےک ابووجد ان ںیم ںیھبںایسیںویطلغںںاک اپایںاجان نکمم ےہ ذہلا ارگ ٓاپ ا ں‬
‫اپںیئوتںیمہرضوراتبںیئںاتہکاسیکیحصتںیکاجےکس۔ں‬
‫ں‬

‫‪Sabiya Virtual Publication‬‬

‫‪Powered By Abde Mustafa Official‬‬

‫‪9‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ں‬
‫ہبطخٔاتکبں ں‬
‫ِک ٌۃ ِّل ْلع َرباد ر‪َ ،‬ت ْقو ر َی ٌۃ ِّلل ُْم َّتقری ْ َن رم َن ال ُْم ْسلرمری ْ َن الر َی ا ْلع َربا َدۃر‪،‬‬
‫اَ ْل َح ْم ُدِہّٰلِل َت ْذ ر َ‬
‫الطاہر َـرۃر‪َ ،‬والر ِّْض َوا ُن َعلٰی آل ر ٖـہ َواَ ْص َحـاب ر ٖـہ‬ ‫َوالصَّ لٰوۃُ َعلٰی َصاح ررب ا ْلمر َّل رۃ َّ‬
‫َوآلرھر ْم‪َ ،‬و َعلٰی َم ْن َت َب َع ُھ ْم برا ر ْح َسا ٍن وَّعلما رء ْاْل ُ َّم رۃ ف ر ْی کُلِّ َز َمان۔‬
‫رتہمج‪:‬بسوخایبںںاہللاعتیلےکےئلںیہںہکاسیکںرعتفیںرکانامتم دنبوں‬
‫اک وہفیظ‪،‬ںقتمںاملسمونں یکںابعدت یکںرطف تمہ ازفایئںےہ ۔اوردرود انزل‬
‫سانںدمحم یفطصمں‬
‫وہ اپک تلم(نعی ںدنی)واےل امہرے ٓااق و ومیل ںرضحت ِ ُ ںّ‬
‫(ﷺ) رپ‪ ،‬اور ان یکںٓال‪ ،‬اماحصب اور اماحصب یکںٓال اور الھبیئںےک اسھت‬
‫ان یکںاِابتع رکےن واولں اور رہ زامےن ںیم ں ُلُعاےئ اُتم رپ راضےئ ایہٰلںاکں‬
‫زنولوہ۔ ں‬
‫اسںراسہل’’اامینںارفوز اچپس یتحیصنں‘‘ںیم ںعفن دنم الھبیئںےہ ‪ ،‬اہلل اعتیل ںیمہں‬
‫عیعفناطعرفامےئ۔ں(ٓانیم)ں ں‬
‫اسےکذر ں‬

‫‪10‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ں‬
‫تحیصنربمن‪ :1‬ں‬
‫اےاِنبٓا مدم! ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! بجعت ےہ اس صخش رپوج ومت رپں‬
‫نیقیراتھکےہرھپیھبوخشوہاتےہ۔ں ں‬
‫٭… بجعت ےہ اس رپ وج اسحب و اتکب رپںنیقیںراتھک ےہ رھپ یھبںامل عمج رکےنں‬
‫ںیمرصموفےہ۔ ں‬
‫٭…بجعتےہاسرپوجربقرپںنیقیرےنھکےکابووجداتسنہےہ۔ ں‬
‫٭…بجعتےہاسرپےسجٓارخترپنیقیےہرھپیھبںرُپوکسنےہ۔ ں‬
‫٭…بجعتےہاسرپوج ُداین(یکںقیقحںوکاجاتن)اوراسےک زوالرپںنیقیںراتھکں‬
‫ےہرھپیھبںاسرپنئمطمےہ۔ں ں‬
‫٭…بجعتےہاسرپوجوگتفگوتاعوملںیسیجںرکاتےہنکیلںاساک ِدلاجولہں ں‬
‫اسیج‬
‫ےہ۔ ں‬
‫٭… بجعت ےہ اس صخش رپ وج اپینںےک ذ ںرعیں(اظرہیںاعضااء یک)اپیکںوت احلصں‬
‫رکاتےہرگماساک ِدل(انگوہںیکدنگیگ)ےسٓاولدہےہ۔ں ں‬
‫٭…بجعتےہاسرپوجولوگںےکویعبںالتشرکےنںیمںوترصموفراتہےہں‬

‫‪11‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫نکیلاےنپویعبںےساغلفےہ۔ ں‬
‫٭… بجعت ےہ اس صخش رپ وج اجاتن ےہ ہک اہلل اعتیل ریمےںرہلمع ےس ابربخ ےہں‬
‫رھپیھبںاسیکانرفامینرکاتےہ۔ں ں‬
‫٭… بجعت ےہ اس رپ وج اجاتنےہ ہک اےس اےلیکںرمان‪ ،‬اےلیکںربق ںیم ںدالخ وہان اور‬
‫اےلیکیہاسحبدانیںےہرھپیھبںولوگںےساُتیسنراتھکےہ۔ں ں‬
‫(اے انب ٓادم! نس!)ںیم ںیہ ںوبعم ِد یقیقح ںوہں اور دمحم(ﷺ) ریمے ںاخصں‬
‫دنبےاورروسلںیہ۔‘‘ ں‬
‫ں‬
‫تحیصنربمن‪ :2‬ں‬
‫ملعرپلمعیکربکں ں‬
‫اہللاعتیلںاراشدرفاماتےہ‪’’:‬ںیمںوگاہوہںہکرصفںیمیہوبعم ِدربقحوہں‪،‬ریماں‬
‫وکیئرشکییہناوردمحم(ﷺں)ریمےاخصدنبےاورروسلںیہ۔ ں‬
‫٭…سج ےن ہن وت ریمےںےلصیفںوک وبقل یک‪،‬ںہن ریمیںٓازامشئ رپ ربص یک‪،‬ںہن ریمیں‬
‫وتمعنں اک رکش ادا یکںاور ہن یہںریمیںششخب(نعیںاطع رکدہ تمعن)رپ انقتع یکںوت اےسں‬
‫یسکاورربیکابعدترکے۔ں ں‬
‫اچےئہہکوہریمےالعوہ ں‬
‫٭…سج ےن اس احتل ںیم ںحبص یکںہک وہ ُداینںرپ زمغدہ اھت وت وگںایںاس ےن ھجم ےسں‬

‫‪12‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫انرایضیکاحتلںیمحبصیک۔ں ں‬
‫یسکتبیصمرپوکشہواکشتییک ں‪،‬قیقحتںاسےنریمیاکشتییک۔ ں‬
‫٭…سجےن ں‬
‫٭…سجےن امدلارںیںیکںوہجےس یسکںامدلارےکاسےنم اعجںیںاک ااہظریکںوتاسں‬
‫اکدواہتیئدنیالچیگں(نعیںزمکوروہیگ)۔ں ں‬
‫٭…سج ےن تیم ںرپ اانپ رہچا اٹیپ ںاور یچ ںواکپر یک ںوگای ںاس ےن زینہ ںےک ذرعیں‬
‫ریمےاسھتنجیک۔ں ں‬
‫٭…سج ےن یسکںربق رپ ڑکلیںوتڑیںوگایںاس ےن اےنپ اہھت ےس ریمےںےبعک ےکں‬
‫دروازےوکرگاای۔ں ں‬
‫٭…سجےناسابت یکںرپوا ہنیکںہک سکدروازےےس اھکات ےہ(نعیںالحل وں‬
‫رحام یکںرپوا ہن یک) وت اہللںاعتیلںوک وکیئںرپوا یہنںہک وہ اےس سک دروازے ےس منہج ںیمں‬
‫دالخرفامےئ۔ں ں‬
‫٭…سج ےن اینپںویکینںں ںںیم ںااضہف ہن یکںوہ اصقنن ںیم ںےہ ‪ ،‬اور وج اسخرےں‬
‫ںیموہاسےکےئلومتیہںرتہبےہ۔ں ں‬
‫٭…سجےناےنپملعرپلمعیکںاہللاعتیلںاےساسزیچاکملعیھبںاطعرفامداتیےہوجں‬
‫وہیہناجاتن۔ں ں‬
‫٭…سجےنیبملادیمںابدنیھاساکلمعاِالخصرپینبمیہنںوہاتکس۔‘ ں‘ ں‬

‫‪13‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ں‬
‫تحیصنربمن‪:3‬ں ں‬
‫ِ‬
‫اترکبیغںےکےئلتبحمایہٰل ں‬
‫اہللںاعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! انقتع اایتخرںرک ینغتسمںوہ اجےئ گ۔ں‬
‫دسحوھچڑدےارتساتحاپاجےئگ۔رحامےسچبدنیںیمںصلخموہاجےئگ۔ں ں‬
‫٭…سجےنبیغںوکرتکرکدںایاسےکےئلریمیتبحماظرہوہیئگ۔ ں‬
‫٭…سجےنولوگںےسانکرہیشکاایتخریکوہولوگںےسوفحمظوہیگ۔ ں‬
‫٭…سجیکوگتفگبسحِرضورتوہاسیکںلقعاکلموہیئگ۔ں ں‬
‫٭…سجےنمکرپانقتعیکںاسےناہللاعتیلرپرھبوہسیک۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم! وت وج اجاتن ےہ اس رپ وت لمع رکات یہن ںوت زمدیںیکںبلط ویکںںرکاتں‬
‫ےہ؟ ں‬
‫اےںانب ٓادم! وت ُداینںںیمںاسیںرصموف ےہ وگایںوت ےن رمان یہںیہنںاور امل اسیں‬
‫عمجرکراہےہوگایوت( ُداینںیمں)ہشیمہرےہگ۔ں ں‬
‫اے ُداینں! اےنپ رحصی ںوک رحموم رکدے ‪ ،‬اےنپ اترک(ںنعی ںوھچڑےن واےل )وکں‬
‫التشرکاوردےنھکیواولںیکاگنہںیمریشںیوہاج۔‘ ں‘ ں‬
‫ں‬

‫‪14‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ں‬
‫تحیصنربمن‪ :4‬ں‬
‫رتہبنیٓااقاوردبرتنیدنبہ ں‬
‫اہللںاعتیل اراشدرفاماتےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم!سج ےن ُداینںرپ زمغدہوہےن یکںاحتلں‬
‫ںیمحبصیکوہاہللاعتیل(یکرتمح)ےسدوروہیگ‪،‬ں ُداینںیمںتنحمربداتشیکاورٓارختں‬
‫ںیمںتقشمااھٹیئں‪،‬ںاہللاعتیلےناسےکدلںیمںااسیںرجنو مغڈالدایںوجںاسںےسیھبکں‬
‫دجاہنوہگ‪،‬ایسیںرصموتیفںالزمرکدیںسجےسوہیھبکںافرغہنوہگ‪،‬اسیںرقفںیمںالتبمں‬
‫رک دایںسج ےس یھبکںاکٹھچرا ہن اپےئ گ اور اس ےک دل ںیمںایسیںادیمںیںدیپاںرک دںی ںوج‬
‫اےسہشیمہرصموفرںیھکیگ۔ں ں‬
‫اںے انب ٓادم! ریتیںرمع رہ روزمکںوہ ریہںےہ رھپ یھبںےھجت اس اک وعشر یہنںےہ ۔‬
‫ںیمرہروزےھجتریتارزقاطعرکاتوہںرھپیھبںوترکشیہنرکاتہکہنوت ُ وتمکرپانقتعرکاتں‬
‫ےہاورہنیہیثکںےسریتاںٹیپںرھباتےہ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!رہدنریمںےںاہیںںںےس ریتاںرزق ریتےںاپسٓااتےہہکبجرفےتشں‬
‫رہ رات ریمےںاپس ریتاںربا لمع یہںالےت ںیہں‪ ،‬ریماںرزق اھکےن ےک ابووجد ُ وت ریمیں‬
‫انرفامینںرکات ےہ ۔وت ھجم ےس ُداع رکات ےہ وت ںیم ںوبقل رکات وہں۔ ریمیںاجبن ےس وتں‬
‫ریتےںاپس الھبیئںیہںٓایتںےہ ہکبجںریتیںرطف ےس ریمےںاپس ریتاںشر یہںٓااتےہں‬

‫‪15‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫۔ںیمریتاانتکرتہبنیٓااقوومیلںوہںاوروتریماانتکدبرتنیدنبہےہ۔وتھجمےسسجزیچںاکں‬
‫وسالرکاتےہںیمںےھجتاطعرکدںاتیںوہں۔ےھجتروسارکےنوایلںریتیںرہربایئںرپرپدہڈااتلں‬
‫وہں۔ ںیم ںےھجت ڈیھںداتیںوہں رگم ےھجتںھجمںےس یحںیہن ںٓایتں۔وت ےھجم وھبل رک ریمےں‬
‫العوہ یسکںاور وکںایدںرکات ےہ ۔ وت ولوگں ےس وت وخزفدہ وہات ےہ نکیلںھجم ےس ےب وخفں‬
‫ےہ۔انیکانرایضںےسوتڈراتےہنکیلریمےبضغےسنئمطمےہ۔‘ ں‘ ں‬
‫ں‬
‫تحیصنربمن‪:5‬ں ں‬
‫ربقیکاکُپرں ں‬
‫اہللںاعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! وت اس صخش یکںرطح ہن وہ اجان وج وتہبں‬
‫ںیمںوکاتیہںرکات‪،‬یبملںادیمںیںابدناتھ‪ٓ،‬ارختںیمںریغبںلمعےکاکایمیبںیکںادیمںراتھکےہں‬
‫۔ابیتںوتاعدبوں یسیجںرکاتےہنکیلںلمعانموقفں اسیجںرکاتےہ۔ارگھچکاطعیکںاجےئں‬
‫وت انقتع یہن ںرکات‪ ،‬ارگ(رزق وریغہ) روک یلںاجےئ وت ربص یہنںرکات۔ الھبیئںاک مکح وتں‬
‫داتی ںےہ نکیلں ںوخد اس رپ لمع یہن ںرکات‪ ،‬رُبایئ ںےس عنم وت رکات ےہ رگم وخد ابز یہنں‬
‫ٓاات۔اصنیحلںےس تبحم وت رکات ےہ نکیلںان ےسیجںلمع یہن ںاانپ ںات۔انمنیقفںےس ضغبں‬
‫وانعدوتراتھکںےہرگموخدیھبںاہنںےسیجںلمعرکاتےہ ۔وہوجاتہک ےہاسرپلمعیہنںرکاتں‬
‫اور وہ رکات ےہ سج اک اےس مکح یہن ںدایںیگ۔ وج(قح) وخد وپرا یہن ںرکات اےس وپرا وپراں‬

‫‪16‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ووصلرکاناچاتہےہ۔ں ں‬
‫اے ںانب ٓادم! ربق رہ روز ھجت ےس اخمبط وہرک تہک ںےہ ‪ :‬اے ٓادمں! (ٓاج وت) ُ وتں‬
‫ریمےںاورپ(اڑکاڑکرک)لچ راہ ےہنکیل(لک)ےھجت ریمےںادنرمغانہس وہگ۔ریمںےں‬
‫یکوںیکوخراکےنبگ۔ں ں‬‫اُورپ م وتوہشیتریتیوخراکںیہںنکیلریمےادنر ُ وت ں‬
‫رھگ‬
‫اےںانب ٓادم!ںیمںوتشحاک رھگ وہں ‪،‬ںیمںٓازامشئ اک رھگوہں ‪،‬ںیمںاہنتیئںاک ں‬
‫وہں‪،‬ںیمںاتریکیںاکرھگوہں‪،‬ںیمںاسپناوروھچبٔوںاکرھگوہںذٰہلاےھجمٓاابدرکربابدہنں‬
‫رک۔‘ ں‘ ں‬
‫ں‬
‫تحیصنربمن‪ :6‬ں‬
‫ااسننیکدیپاشئاکصقمں ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم!ںیمےنیہمتںاسےئلدیپایہنںیکہکں‬
‫اہمترے ذ ںرعیںیمکںںیم ںزایدیتںاک وخادنمشہ وہں ‪ ،‬ہن یہںاس ےئل ہک اہمترے ذ ںرعیں‬
‫وتشحےساُسناکاگبلطروہں‪،‬ہنیہںاسےئلہکیہمتںاسیںاکمرپاانپاعمون(نعیں‬
‫دمد گر ) انبٔوں گ سج ےسںںیمںاعج وہں ‪ ،‬ہن یسکںافدئے ےک وصحل ےک ےئل اور ہنں‬
‫یہںیسکںاصقننوکدوررکےنےکےئلہکلبںیمںےنیہمتںاسےئلدیپاںیکںےہاتہکوطلیں‬
‫دمتکتمتریمیںابعدترکو‪،‬رثکتےسریماںرکشادارکواورحبصواشمریمیںاپیکںایبن‬

‫‪17‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫رکو۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم!ارگ اہمترے اےلگےلھچپ ‪،‬ںنج و اِسن‪،‬وھچےٹ ڑبے ‪ٓ،‬ازاد اورالغمں‬
‫ریمیںااطتع رپ عمج وہاجںیئں‪ ،‬بت یھبںریمیںابداشیہںںیم ںذرہ رھب یھبںااضہف یہن ںرکں‬
‫ےتکس۔سجےنوکششیکںاسےنرصفاینپںذاتےکےئلوکششیک۔ےبکشاہللں‬
‫اعتیلامتماہجونںےسےبرپواہےہ۔ ں‬
‫اے انب ٓادم! ےسیجںاذںتیںدوےگ یہمتںوسیںیہںاذںتیںدیںاجےئ یگںاورمت اسیج‬
‫رکوےگاہمترےاسھتواسییہںیکاجےئگ۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪:7‬ں ں‬
‫درمہودانیرےکالغمں ں‬
‫اہللاعتیلںاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم!اےدرمہودانیرںےکالغم!ںیمںےنںہی‬
‫دوونں اس ےئل انبےئ ںیہ ںاتہک ان ےک ذرعیںمت ریماںرزق اھکٔو‪ ،‬ریمےں(اطع رکدہ)ں‬
‫ڑپکےونہپاورریمیںتمظعوڑبایئںاکااہظررکونکیلںمتےنریمیاتکبےلرکھٹیپںےھچیپ‬
‫ڈالدیںاوردرمہو ںدانیرںرسوںرپرھکےئل۔متےناےنپرھگوںوکوتٓاابدیکںنکیلںریمںےں‬
‫رھگوں (نعیںاسمدج) وک وریانںرک دای۔مت ہن وت کینںوہ اور ہن یہںرشفیںہکلب مت ُداینںےکں‬
‫الغم وہ۔مت ےسیجںولوگں یکںاثمل چگ یک(نعیںیپیلں) وہیئںربقوں یکںرطح ےہ ہک نج اکں‬

‫‪18‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اظرہ وت دشکل وہ ںاتےہ ںرگم ںابنط(نعی ںادنروین ںہصح)دبرت وہات ےہ ‪ ،‬ںویہنں‬

‫مت(اظرہاًوت)ولوگں یکںاالصح رکےت وہ‪،‬اینپںھٹیمںزابن اور اےھچ اکومں ےس ان ےسں‬
‫تبحمرکےتوہنکیل(ابانطً)اےنپتخسدولں‪،‬رُبیاحوتلںیکںوہجےسانےسدوروہ۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم !اےنپ لمع ںیم ںاِالخص دیپاںرک ےک ھجم ےس وسال رکںیمںےھجت امےنگنں‬
‫واولںیکبلطےسںیہکزایدہںاطعرکوںگ۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :8‬ں‬
‫فیلکتااھٹےئریغبںاقممیہنںاتلم ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم!ںیمںےنیہمتںویںہنںےباکردیپاںیہنں‬
‫یک‪،‬ںہنیہںاناقلباافتلتدیپاںیکں‪،‬اورہنیہںںیمںمتےساغلفوہںہکلبںیمںمتےسابربخں‬
‫وہں۔متریمیں ِراضںیمںفیلکتںوتقشموگاراےئکریغبںرہزگریمںیںابرگہںیمںوکیئںاقممں‬
‫ورمہبت احلص یہن ںرکےتکس ۔اہمترے ےئل ریمیںااطتع رپ ربص رکان ریمیںانرفامینںرپ‬
‫رجٔات رکےن ےس ںیہکں ںزایدہںٓااسن ےہ ۔ھجم ےس ذعمرت رکےن یکںتبسنب انگہ وکں‬
‫رتکرکدانیںاہمترےےئلان ِردوزخےس‪،‬زایدہںٓااسنےہ۔ ُداینںاکذعاب‪ٓ،‬ارختےکں‬
‫ذعابےساہمترےےئلںیہکںزاید ںہٓااسنےہ۔ں ں‬
‫ی۔متبسں‬
‫اےںانبٓادم!متبس رمگاہوہوساےئاس ےکےسجںیمںےن دہاتیںد ں‬

‫‪19‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫یل۔ مت ریمیںابرگہ ںیم ںوت ہب رکوں‬

‫ےکٹھب وہےئ وہ وساےئ اس ےک ےسج ںیم ںےن وفحمظ رک ں‬
‫ںیمںمترپرمحرکوں گ۔رہیفخمںےئشوکاجےننواےل(نعیںرباعتیل)ےکاسےنموپدیش ںہ‬
‫انگوہںرپڈےٹہنروہ۔ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ 9‬ں‪ :‬ں‬

‫ولخمقرپتنعلہنرکوں ں‬
‫اہللاعتیل اراشدرفاماتےہ‪’’ :‬اے انب ٓادم!ولخمقرپ تنعل ہن رکوہکتنعل اہمتریں‬
‫یاجیتےہ۔ں ں‬
‫رطفیہںولاٹدں ں‬
‫اے انبٓادم!(اسوتں)ٓاامسن وَہاںیمں‪،‬ریمےںانومں ںیمںےسرصفاکیںانمں‬
‫یکںربکےس ریغبںوتسنےک اقمئںیہںہکبج اہمترے ِدل ریمیںاتکبیکںزہار وتحیصنںں‬
‫ےسیھبدیسےھںیہنوہےت۔ں ں‬
‫اےولوگ!ےسیجںرھتپاپینںںیمںرنمیہنںوہاتکساسیںیہںتخسدلںیمںتحیصنںھچکارث‬
‫یہنرکیتکس۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم! مت سیکںوگایہںدںےتیںوہہک مت اہلل اعتیل ےک دنبے وہ ؟ رھپ (وگایہں‬
‫دنیںےک دعب)ایسںیکںانرفامینںرکےت وہ۔مت سیکںامگن رکےت وہہک ومت ربقح ےہ ؟ں‬
‫احالہکن مت اےس اندنسپ رکےت وہ۔مت اینپںزابونں ےس وہ ابت ےتہک وہ سج اک یہمت ںملعں‬

‫‪20‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫یہنںوہاتاور مت اےسںومعمیلںیخںلںرکےت وہ احالہکن اہلل اعتیل ےک زندکیںوہ تہب ڑبیں‬

‫وہیتےہ۔‘ ں‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :10‬ں‬
‫اامینواولںےکاامعلں ں‬
‫رقٓاناپکںیمںاراشدرفاماتےہ‪ :‬ں‬
‫اہللاعتیل ِ‬
‫ا‬ ‫ٰ ا ّ ُ ا ّ ا ُ ا ْ ا ا ْ ُ ْ ّا ْ ا ٌ ّ ْ ّ ا ّ ُ ْ ا ا ٌ ّ‬
‫یا َالناسَقدَجآءتُكَمو ِعظة َِّمَر ِبُكَو َِشفآءَلِما َِفَ‬ ‫ۤ َی َ‬
‫ُّ ُ‬
‫الصد ْو ِ َرۙۙ‪(َ-‬پ‪،۱۱‬ویسن‪:‬ں‪َ )۵۷‬‬
‫رتہمجٔ ںزنکاالامینں ں‪ :‬اے ولوگ اہمترے اپس اہمترے رب یک ںرطف ےسں‬
‫تحیصنٓایئاوردولںیکںتحص۔ں ں‬
‫(اے انبٓادم!)مترصف اسرپیہںااسحنرکےتوہ‪،‬وج اہمترےاسھتااسحنں‬
‫رکاتےہ‪،‬رصفایسںےکاسھتہلصریمحںرکےتوہوجاہمترےاسھتہلصریمحںرکاتےہں‬
‫‪ ،‬رصف ایسںےس وگتفگ رکےت وہ وج اہمترے اسھت وگتفگ رکات ےہ ‪ ،‬رصف ایسںوک اھکانں‬
‫الھکےت وہ وج یہمتںالھکاتےہ ‪ ،‬رصف ایسںیکںزعت رکےت وہ وج اہمتریںزعت رکات ےہں‬
‫احالہکن یسکںوک یسکںرپھچک تلیضفںاحلصیہنںےہ(وساےئوقتیںےک)۔اامینںواےلوت‬
‫ویہںیہوجاہللاعتیلاوراسےکروسل(ﷺ)رپاںامینرےتھک‪،‬ربایئرکےنواولںں ں‬

‫‪21‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫م مُ‬
‫ےکاسھتالھبیئںرکےت‪،‬قطعَترکےنواولںےکاسھتہلصریمحںرکےت‪،‬رحمومں‬
‫رکےن واولں وک اعمف رکےت ‪ ،‬یختنںرکےن واولں وک اامن دےتیں‪ِ ،‬‬
‫رتک قلعت رکےنں‬
‫واولںےسقلعتوجڑےتاورےبزعیترکےنواولںیکزعترکےتںیہ۔اورےبکش‬
‫ںیماہمترےرہلمعےسابربخوہں۔‘ ں‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :11‬ں‬
‫اطبلِ ُداینیکیثیحں ں‬
‫اہللںاعتیل اراشد رفامات ےہ ‪ ’’ :‬اے ولوگ! ُداینںوت رصف اس اک رھگ ےہ سج اک وکیئںرھگں‬
‫یہن۔اس اک امل ےہ سج اک وکیئ ںامل یہن۔اےس ویہں ںعمج رکات ےہ ےسج ھچک لقعں‬
‫یہن۔اسرپویہںوخشوہاتےہےسجھچکھجمسوبھجیہن۔اسیکںرحصرصفاےسیہں‬
‫ےہ سج ےک اپس وتلک یہن۔اسںیکںذلات ویہںالتش رکات ےہ وجاس یکںقیقحں‬
‫ےسانوافقےہ۔سجےنانفوہاجےنوایلںتمعناورمتخوہاجےنوایلںزدنیگںاکارادہیکں‬
‫قیقحتںاس ےن اےنپ ٓاپ رپ ملظ یکںاور اےنپ رب اعتیل یکںانرفامینںیک‪،‬ںوہ ٓارخت وک وھبلں‬
‫یگ ں‪ُ ،‬داینںےناےسدوھےکںیمںڈالدایاوراسےنانگہےکاظرہوابنطاکارادہیک۔ں ں‬
‫رقٓاندیجمںیمںاراشدرفاماتےہ‪):‬ں ں‬
‫(اہللاعتیل ِ‬
‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ّا ّا ْ ا ا ْ ُ ْ ا ْ ْ ا ا ُ ْ ا ْ ا ا ا ُ ْ ا ْ ا ُ‬
‫ن(‪َ َ)۱۲۰‬‬
‫َتفو َ‬ ‫َس َیجزونَ ِِباََكُناَ َیق ِ‬
‫اْلثم َ‬ ‫اِنَال ِ َذیَ َیك ِسبونَ ِ‬
‫‪22‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫(پ‪،۸‬االاعنم‪)۱۲۰:‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬وہوجانگہامکےتںیہرقنعبیاینپںامکیئیکزسااپںیئےگ۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم! ریماں ںاحلظ‪ ،‬ریمںے ںاسھت اجترت اورریمےں ںاسھت نیل ںدنی ںرکوں‬
‫اورھجمےسوطب ِرانمہعفوہزیچںےلولےسجہنوتیسکٓاکنںےندںاھکی‪،‬ہن ں‬
‫یسکاکنےنانساورہنں‬
‫یہںیسکںااسننےک ِدلرپاساکیخلںزگرا۔ریمےںزخاےنہنوتیھبکںمتخوہں ےگاورہنں‬
‫یہمکاورںیمںڑبارکمیووجادںوہں۔ ں‬

‫تحیصنربمن‪:12‬ں ں‬
‫ُ ملُعایکتبحصاایتخررکوں ں‬
‫اہللاعتیلاراشرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم! ں‬
‫ْ‬ ‫ُ ْ ُ ُ ْ ْ ا ا ّا ْ ا ْ ا ْ ُ ا ا ْ ُ ْ ا ا ْ ُ ْ ا ْ ْ ُ‬
‫یََاو ِفَ‬ ‫ُكََوَ اوفواَ ِبعه َِد ۤ َ‬
‫تََانعمتَ ع َل َی َ‬
‫تََال ِ ۤ َ‬ ‫اذكرواَ ِنعم ِ َ‬
‫كۙ‪ -‬اوَا ّا َِی ایَ اف ْ‬ ‫ُ‬
‫ار اه ُب ْو ِن(‪()۴۰‬پ‪َ،۱‬البقرۃَ‪َ )۴۰َ:‬‬ ‫ِب اع ْه ِد ْ َ‬
‫ریماںدہعوپرارکو‬ ‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬ںایدںرکوریماںوہااسحنوجںیمںےنمترپیکاورں ں‬
‫ںیماہمترادہعوپرارکوںگاوراخصریمایہڈرروھک۔ں ں‬
‫٭…ےسیجںمتیسکںراامنہےکریغبںراہتسالتشیہنںرکےتکساسیںیہں(کین)لمعےکں‬
‫ریغبتنجیکرطفوکیئںراہتسیہن۔ ں‬

‫‪23‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…ےسیجںدتریبںےک ریغبںامل عمج یہن ںیکںاجاتکس اسیںیہںریمیںابعدت رپ ربص ےکں‬

‫ریغبمتتنجںیمدالخیہنوہےتکس۔ ں‬
‫ذٰہلا ونالف ےک ذرعیںریماںرقب احلص رکو۔ اسمنیکںیکںراض ےک ذ ںرعیںریمیں‬
‫لُع یک ںتبحص اایتخر ںرکےک ریمی ںرتمح یک ںرطف رتبغ اایتخر ںرکوں‬
‫راض التش رکو۔ ُ ا‬
‫لُعےسریمیرتمحکلپےنکپھجیکدقماریھبںدجایہنںوہیت۔ ں‬ ‫ویکہکن ُ ا‬
‫اہللاعتیلےن اراشدرفامایں‪:‬اے ومٰیس(ہْیَلَعںال مس ملام)!وج ںیمںہہکراہوہں اےسوتہجں‬
‫ےس ونس ں!ہیںقح ےہ ہک سج ےن نیکسمںرپ ڑبایئںاتجیئںربو ِز ںایقتمںںیم ںاےس ویچیٹنں ں‬
‫یک‬
‫وصرتںیمںااھٹٔوں گ‪،‬سج ےن اس ےک اسےنم اعجیںوااسکنریںاک ااہظر یکںںیمں ُداینں‬
‫وٓارختںںیم ںاےس دنلبیںاطع رفامٔوں گ‪ ،‬سج ےن نیکسمںےک راز یکںرپدہ د ںریںیکںربو ِزں‬
‫ایقتمںںیمںاےساساحلںیمںااھٹٔوںگہکاساکرازوپدیشہںہنوہگ‪،‬سجےنیسکںریقفں‬
‫یکںااہتن یکںوت اس ےن ھجم ےس االعن نج یکںاور وج ھجم رپ اامیںنںالےئ گ رفےتش ُداینںوں‬
‫ٓارختںیماسےساصمہحفرکںںیےگ۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :13‬ں‬
‫ابتیہوربابدیںےکاابسبں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪ ’’ :‬اے انب ٓادم! ےنتک رچاغ اسیںںیہ ںںیہنجںوخاشہں‬

‫‪24‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫سفنےناھجبدای؟ں ں‬
‫٭…ےنتکابعدتزگاراسیںیہںںیہنجوخددنسپیےنالہکرکدںای؟ ں‬
‫٭…ےنتکامدلاراسیںیہںںیہنجامدلارںیےنابتہرکدای؟ں ں‬
‫٭…ےنتکاتحمجاسیںیہںںیہنجاتحمیجےنربابدرکدای؟ں ں‬
‫٭…ےنتکدنترتساسیںیہںںیہنج م ْت ُّرتسںےناگبڑدای؟ں ں‬
‫٭…ےنتکاعملاسیںںیہںںیہنجں(ریغانعف)ملعےنالہکرکدای؟ں ں‬
‫٭…ےنتکاجلہاںسیںیہںںیہنجاہجتلےنابتہوربابدرکدںای؟ ں‬
‫ذٰہلاارگروکعرکےنواےلرمعردیسہ‪،‬ںڑگڑگاےنواےلونوجان‪،‬دودھتیپںےچباورں‬
‫رچےن واےل اجونر ہن وہےت وت ںیمںمت رپ ٓاامسن وک ولاہ‪ ،‬زنیمںوک ومہار دیمانںاور یٹمںوکں‬
‫راھکانبداتیںاورٓاامسنےسابرشاکاکیںرطقہہناُاترات‪،‬زنیمںےساکیںداہنہناُگاتہکلبمتں‬
‫رپتخسذعابانزلرکداتی۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪:14‬ں ں‬
‫رہزیچافینےہ ں‬
‫اہللںاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم!متسجدقرریمںےںاتحمجوہاانتیہںھجمں‬
‫ےس وسال رکو‪ٓ،‬اگ(نعیںذعاب)ربداتش رکےن ےک ربارب ریمیںانرفامینںرکو اوراینپ‬

‫‪25‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫یوہیئںومت‪،‬وموجدہرزقاوروپدیشہانگوہںےسدوھاکہناھکٔو۔(ایدروھکں!)ں ں‬ ‫ڈیھد ں‬
‫ا ٌ ا‬
‫ا‬ ‫كَ ا ِّْلَ او ْج اههَۙ‪ -‬ال ُهَ َ ْاْلُ ْ ُ‬
‫ُكَ َ اوَ َاِل َْیهَِ‬
‫ُ ُّ ا‬
‫ُه اوَ َۙ‪-‬كَ َ َ‬
‫شءَ َها َِل‬‫ْ‬
‫ُ‬
‫نۙ(‪(َ)۸۸‬پ‪َ،۲۰‬القصصَ‪َ )َ ۸۸َ:‬‬ ‫ت ْر اج ُع ْو ا َ‬
‫یک‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬رہزیچںافینںےہوسااسیکںذاتےکایسںاکمکحےہاورایسں ں‬
‫رطفرھپاجٔوےگ۔ں ں‬
‫كَ ُذوَ ْاْلالٰلَ وَا‬
‫قََ او ْج ُهَ ار ّب ا‬ ‫ّا ا ْ ٰ‬ ‫ُ ُّ ا ْ ا ا ْ ا ا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫یاََفانَۙۙ َ(‪ََ)۲۶‬وََ َیب َ‬
‫كَ ّمَ ع َل َ‬
‫امۙ(‪(َ)۲۷‬پ‪ٰ ،۲۷‬‬ ‫ْ ْ‬
‫َالرمحنَ‪َ )َ ۲۷َ،۲۶َ:‬‬ ‫اْلك ار ِ َ‬
‫ِ‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬زنیمںرپےنتجںیہںبسوکانفےہ‪،‬اورابیقںےہاہمترےربں‬
‫یکذاتتمظعاورزبریگواال۔ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :15‬ں‬
‫بسےسرتہبنیوتشں ں‬
‫اہللاعتیل اراشدرفاماتےہ‪’’:‬اے انب ٓادم !ارگریتاں ِںدنیں ُدرتسراہ وت ریتاںلمع‪،‬ریتاں‬
‫وگتش اور ریتاںوخن یھبں ُدرتس رےہ گ اور ارگ ریتےں ِدںنیںںیم ںاگبڑ دیپاںوہ یگںوت ریتاں‬
‫لمع‪،‬ریتاںوگتشاورریتاںوخنڑگباجےئ گ۔سپوتاسرچاغ یکںرطحہنوہاجانوجوخدںوکں‬
‫الجرکولوگںوکروینشںایہمںرکاتےہ۔اےنپ ِدلےس ُداینںیکںتبحماکنلدےویکہکنںںیمںیسکں‬

‫‪26‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ِدل ںیم ں ُداینںاور اینپںتبحم یھبکںعمج یہن ںرکات۔ رزق عمج رکےن ےک اعمےلم ںیم ںاےنپں‬
‫سفن ےک اسھت رنمںےس یپںٓا ویکہکنںرزق اھکل اج اکچ ےہ ۔رحںصیںرحموم اور لیخب‪،‬ں‬
‫اقِلب ذمتمںےہ ۔ تمعن ہشیمہںیہن ںرتہں‪،‬ں(ریغبیسکںرشیعںوہج ےک )اھچن یبںرکانں‬
‫وحنتس‪،‬ومتربقح‪،‬قحاجاناچہپانےہ‪،‬بسےسایھچںتمکحوشخع‪،‬بسےسدمعہں‬
‫انغ(نعیںوترگنی ں) انقتع اور بس ےس رتہبنیںوتش وقتی ںےہ ۔ ِدل ںیم ںٓاےن وایلں‬
‫بس ےس رتہبنیںزیچںنیقیںےہ اور یہمتںاطع رکدہ وتمعنں ںیم ںےس بس ےس رتہبنیں‬
‫تمعناعتیفےہ۔‘ ں‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :16‬ں‬
‫انبٓادمیکںاثمل ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪:‬ں ں‬
‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ٰ ا ّ ُ ا ّا ْ ا ٰ ا ُ ْ ا ا ُ ْ ُ ْ ا ا ا ا ْ ا ُ‬
‫یاَال ِ َذیَامنوا َِِلَتقولونَماَْلَتفعلون(‪َ َ)۲‬‬ ‫ۤ َی َ‬
‫(پ‪،۲۸‬الصف‪)۲:‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬اےاامینواول!ویکںےتہکوہوہوجیہنرکےت۔ ں‬
‫متتہب ھچک ےتہک وہنکیلںوخداس ےک الخف رکےت وہ۔ینتکںایسیںزیچںیںںیہںہک نج‬
‫ےسولوگںوکوتعنمرکےتوہنکیلںوخداُنےسابزیہنٓاےت؟ں ں‬

‫‪27‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…ینتکایسیابیتںیہہکنجاکمکحوتدےتیوہنکیلوخداُنرپلمعیہنرکےت؟ں ں‬
‫٭…انتکھچکعمجرکےتوہرگماھکےتیہنوہ؟ں ں‬
‫٭…وتہبےکےنتکوماعقاسیںںیہںہکںیہنجںرہروزاٹلدےتیںوہ؟ہکلباساہلاسلں‬
‫یاجےئیگں۔ ں‬
‫کتومٔرخرکےترےتہوہرھپیہمتتلہمیہنںدں ں‬
‫٭…یکیہمتومتےساامناحلصوہاکچےہ؟ں ں‬
‫٭…یکمنہجےسٓازادںیاہمترےاہھتںیمےہ؟ں ں‬
‫٭…یکوتنجںیکاکایمیبںاکیہمتنیقیاحلصوہیگںےہ؟ں ں‬
‫٭…یک ںاہمترے اور رنمح اعتیل ےک درایمن ںرتمح و رفغمت اک اعمدہہ وہ اکچں‬
‫ےہ؟ ں‬
‫وتمعنںےنیہمتںانرکشارکدای‪،‬ااسحنوالھبیئےنیہمتںاگبڑدایںاور ُداینںیکںیبملادیمں‬
‫ےنیہمتںدوھےکںیمںالتبمرکدایں۔متےنتحصوالسیتمںوکتمینغںہناجانسپاہمترےں‬
‫دن رقمر اور اہمتریںاسںیسن ںینگںینچںرہ یئگںںیہں‪ ،‬ذٰہلا اہمترے اہوھتں ںیم ںوج ھچک ابیقں‬
‫ےہاےس(اینپاجنتےکےئل)ٓاےگجیھبدو۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم! وت اےنپ اکم ںیمں ںوتمہج ےہ احالہکن ریتیںدیپاشئںےک دن ےس رہں‬
‫روزریتیںرمعتٹھگںاجریہںےہاوروترہروزاینپںربقےکرقبیںےسرقبیںرتوہاتاجراہےہں‬
‫رقنعبیوتاسںیمںدالخوہاجےئگ۔ں ں‬

‫‪28‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اےںانبٓادم! ُداینںںیمںاہمتریںاثملیھکمںیکںیسںےہہکبجیھبںوہدہشرپرگیتںےہں‬
‫وت اس ںیم ںسنھپ رکرہ اجیتںےہ ‪ ،‬اہمترایھبںیہیںاحل ےہ ۔مت اس ڑکلیںیکںرطح ہن نبں‬
‫اجانوجوخدوکالجرکدورسوںوکروینشایہمرکیتےہ۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ 17‬ں‪ :‬ں‬

‫یسح‪،‬ابنطرخابں ں‬
‫اظرہ ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم!وہ امامعل اِایتخررکںنج اک ںیمںےن ےھجتں‬
‫مکحدایےہاورانےس ُرکاجنجےسںیمےنےھجتعنمیکےہرھپںیمےھجتایسییح ِ‬
‫تں‬
‫اجوِداین(نعیںہشیمہںیکںزدنیگں)اطع رکوں گ ہک ےھجت یھبکںومت یہن ںٓاےئ یگ‪،‬ںاور ںیمں‬
‫ُ‬
‫وک’’ک‘‘ (نعیںوہاج) اتہکں‬
‫زدنہ وہں ےھجم یھبکںومت یہن ںٓاےئ یگ۔بج ںیم ںیسکںےئش ْ‬
‫وہںوتوہوہاجیتےہ۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم!ارگ ریتاںادنازِ وگتفگ ِدل شک اورلمع ربا ےہ وت ُ وت انمنیقفںاکرسدار ےہ‬
‫اورارگریتاںاظرہیسحںاورابنطرخابےہوت ُ وتانالہکوہےنواولں ںیمںےسےہوجں‬
‫اہللاعتیلوکرفبیںدانیاچےتہںیہںاورویہایہنںاغلفرکےکامرےگ۔ں ں‬
‫رقٓاندیجمںیماراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬ ‫(انچہچن‪ِ ،‬‬
‫اْ‬ ‫ا‬
‫ا ا اْ ا ُْ ا ّ ۤاْ ُ‬
‫ِْلَانف اس ُه ْم اَو اَماَ َیش ُع ُر ْو ا َ‬
‫نۙ(‪َ )۹‬‬ ‫یدعونَا‬‫وَماَ َ‬

‫‪29‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫(پ‪،۱‬ارقبلۃ‪)۹:‬ں ں‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪ :‬اور قیقح ںںیم ںرفبیںیہن ںدےتی ںرگم اینپ ںاجونں وک اورں‬
‫ایہنوعشریہن۔ں ں‬
‫اے انب ٓادم! تنج ںیم ںرصف ویہ ںصخش دالخ وہگ سج ےن ریمی ںتمظع وں‬
‫زبریگںیکںاخرطوتاعضاایتخرںیک‪،‬ںاسرادنریمےںذرکںیمںوغشملراہاورریمےںوخفیکں‬
‫وہج ےس وخد وک وہشات ےس روےک راھک۔ ےب کش ںیم ںیہںغںبیںوکانپہ ‪ ،‬ریقفںوک انمں‬
‫اورںمیتیںوک زعتدںنیںواالوہں ‪،‬اسےکےئلںیفشںابپےس یھبںزایدہںرہمابناورویبہں‬
‫ےک ےئل یفش ںورہمابن وشرہ ےس یھب ںزاید ںہ ںرہمابن وہں۔ذٰہلا وج دنبہ ان افصت‬
‫اکاحلم وہ گ ںیمںاس یکںرہ رفامشئ وپریںرکوں گ‪،‬بج وہ ھجم ےس یسکںزیچںےک ابرےں‬
‫ںیمں ُداعرکےگوتںیمںاسیکں ُداعوبقلرکوںگاوربجھجمےسوسالںرکےںگوتاےسں‬
‫اطعرفامٔوںگ۔‘ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :18‬ں ں‬
‫انبٓادمرپرکمونازںایں ں‬
‫اہللںاعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! بج ریمیںلثم وکیئںیہن ںوت ریمےں‬
‫العوہسکےسرفایدرکوےگ۔ں ں‬

‫‪30‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…بک کت ےھجم الھبےئ روھک ےگ احالہکن ںیمں ںاس اکزساوار یہنں(ہک مت ےھجمں‬
‫الھبدو)۔ ں‬
‫٭…بککتریمیانرکشیرکےتروہےگاحالہکنںیمدنبوںرپملظیہنںرکات؟ں ں‬
‫٭…بککتریمیںوتمعنںوکالٹھجےتروہےگ؟ ں‬
‫٭…بککتریمےںااکحمیکںوتنیہںرکےتروہےگاحالہکنںیمںےنمترپاہمتریں‬
‫اطتقےسزاید ںہوبھجیہنںڈاال؟ں ں‬
‫٭…بککتھجمےسافجرکےتروہےگ؟ں ں‬
‫٭…بک کت ریما ںااکنر رکےت روہ ےگ احالہکن ریمے ںالعوہ اہمترا وکیئ ںاورں‬
‫رب(نعیںاپےنلواال)یہن؟ں ں‬
‫٭…بجمتامیبرںوہےتوہوتریمںےںالعوہوکناسبیبطںیہمتںافشداتیںےہ؟سپں‬
‫متھجمےسوکشہرکےتاورریمںےےلصیفےسانوخشوہےتوہ۔ ں‬
‫٭…ںیمںیہںوہںوجٓاامسنےسمترپومالسداھرابرشرباساتوہںوتمتےتہکوہہکں‬
‫ہیںالفںاتسرےےکببسرباسیئںیئگںےہ۔اسرطحمتریماااکنررکےتاوراتسرےرپں‬
‫اامینالےتوہ۔ ں‬
‫٭…ںیم ںیہںوہں ہک مت رپےط دشہ‪ُ ،‬تںوہیئ‪،‬ںینگںوہیئں‪ ،‬وزن یکںوہیئ‪،‬ںیھکلںوہیئ‬
‫دقمارںیمںرتمحانزلرکاتوہں۔ارگمتںیمںےس یسکںوکنیتںدنیکںذغالماجےئ وترھپں‬

‫‪31‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫یھبںوہ ںیہی ںاتہکےہ ہک ںیم ںتبیصمںںیمںوہں ‪ ،‬وکیئںالھبیئںیہن ںیچنہپ۔ سپ اس ےن‬

‫ریمیتمعنیکانرکشییک۔ں ں‬
‫٭… سج ےن امل یکںزوکۃںاداہن یکںکشیبںاس ےن ریمےںمکح وک اکلہ اجان اور بج‬
‫اےسوتقِامنزاکملعوہیگاوراسیکادایگیئاکارادہہنیکںوتوہھجمےساغلفوہیگ۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪:19‬ں ں‬
‫ایکینںاانپٔواورربںیتکاپٔوں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم !ربص اور اعجیںیکںاعدت اانپ ںیم ںےھجتں‬
‫دنلبیاطعرفامٔوںگ‪ ،‬ں‬
‫ریماںرکش رک زمدیںںیتمعنںاطع رکوں گ‪ ،‬ھجم ےس رفغمت بلط رک ےھجت شخب دوں گ‪،‬ں‬
‫ھجمےس ُداعامگنریتیں ُداعوبقلرکوںگ‪،‬ریمیںابرگہںیمںوتہبرکوبقلرکوںگ‪،‬ھجمےسں‬
‫وسالرکاطعرکوں گ‪،‬دصہقرک ریتےںرزقںیمںربکڈال دوں گ‪،‬ہلصریمحںرکریتیں‬
‫زدنیگ ںڑباھدوں گ‪ ،‬دری ںاپ دنترتس ںےک ںاسھت اعتیف ں‪ ،‬اہنتیئ ںںیم ںالسیتم‪ ،‬ں(ویکینںںں‬
‫یک)رتبغ ںیم ںاِالخص‪ ،‬ریمیںابرگہ ںیمںچسںوتہب رکےت وہےئ رپزیہگریںاورانقتعں‬
‫اِایتخررکےتوہےئھجمےسفکںتیاعشریاکوسالرک۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!مکشریسوہےنےکاسھتابعدتیکوخاشہسیکرکےتوہ؟ ں‬

‫‪32‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…املودوتلیکتبحمےکاسھتتبحمایہٰلیکانمتویکںںرکرکےتوہ؟ ں‬
‫٭…اتحمیجاکوخفرےتھکوہےئ ِ‬
‫وخفدخایکوخاشہسیکرکےتوہ؟ ں‬
‫٭… ُداینںیکرحصےکاسھتاسھتوقتیںورپزیہگرییکںعمطسیکںرےتھکوہ؟ ں‬
‫٭…ونیکسمںں(یکاعموتن)ےکریغبراضےئایہٰلسیکالتشرکےتوہ؟ ں‬
‫٭…لخبرکےتوہےئاہللاعتیلیکراضیکانمتویکںرکرکےتوہ؟ ں‬
‫بلط تنج یک ںوخاشہ سیکں‬
‫٭… ُداین ںیک ںتبحم اور اینپ ںواہ واہ ےک اسھت اسھت ِ‬
‫رکےتوہ؟ ں‬
‫٭…ملعیکیمکںےکاسھتاکایمیبںیکانمتویکںرکرکےتوہ؟‘ ں‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :20‬ں‬
‫ےباثملوخایبںں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے ولوگ! فکتی ںاعشری ںیسیج ںوکیئ ںزدنیگ ںیہن ں‪،‬ں‬
‫فیلکت ںدنی ںےس ابز ٓاےن اسیج ںوکیئ ںوقتی ںیہن ں‪ ،‬ام مدب(ںنعی ںمیظعت)ےس ڑبھ رک وکیئں‬
‫تبحم یہنں‪ ،‬وتہب اسیجںوکیئںعیفش(ںنعیںافشتع رکےن واال)یہنں‪ ،‬ملع یسیجںوکیئںابعدتں‬
‫یہنں‪،‬وخف و تیشخںیسیجںوکیئں ُداع یہن۔ربص یسیجںوکیئںاکایمیبںیہنں‪ ،‬وتیفںیسیجںوکیئں‬
‫وخشتخبںیہنں‪،‬لقعےسزایدہںٓاراہتسوکیئںزتنیںیہنں‪،‬رُبدابرںیںےس زایدہںامونس وکیئں‬

‫‪33‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫دوتس یہن۔ اے انب ٓادم! وخد وک ریمیںابعدت ےک ےئل افرغ رکےل ںیمںریتےں‬
‫دل وک انغ (نعی ںوترگنی)ےس رھبدوں ںگ‪ ،‬ںریتے ںرزق ںیم ںربک ڈال دوں گ اورں‬
‫ریتےںمسجوکراتحووکسناطعرکوںگ۔ریمےںذرکےسیھبکںاغلفہنوہانویکہکنںارگ ُ وتں‬
‫ریمےںذرکےساغلفوہیگںوت ریتںےںدلوکاتحمیجںےس ‪،‬مسج وک اکھتوٹوامیبریںےس اورں‬
‫ریتےںےنیسںوکمغ ےس رھب دوں گ۔اورارگ وت اینپںابیقںامدنہ زدنیگںیکںدقر اجن ےل وت اینپں‬
‫ںںیمں ُ وترضوررپزیہںگریاایتخرںرکےگ۔ں ں‬ ‫ہیقبادیمو ں‬
‫اے انب ٓادم! ریمیںاطع رکدہ اعتیفںےک ذ ںرعیںیہںوتےن ریمںیںااطتع رپ وقتں‬
‫احلص یک‪ ،‬ںریمی ںدی ںوہیئ ںوتیف ںےک اسھت یہ ںریمے ںرفض وک ادا یک‪ ،‬ںریمے ںدیئں‬
‫وہےئ رزق ےک ذرعیںیہںریمںیںانرفامینںرپاطتق احلص یک‪،‬ں ُتوےن وج ھچک اچاہ ریمیں‬
‫تیشمںےس یہںاچاہ ‪ ،‬اےنپ ےئل وج ھچک یکںریمےںارادےںیہںےس یک‪،‬ںریمیںتمعن ےکں‬
‫ذ ںرعیںوتڑھکاوہا‪،‬اھٹیبںاورولاٹ‪،‬ریمیںافحتظںیمںیہںوتےنحبصواشمیک‪،‬ںریمےںلضفوں‬
‫رکمےس یہںوتےنزدنیگںرسب یک‪،‬ںریمیںاطع رکدہںیتمعنںیہںاامعتسلیکں‪،‬ریمیںدیںوہیئں‬
‫اعتیفںےس یہںٓاراہتس وہا رھپ ےھجم وھبل یگںاور ریمےںریغںوکںایدںراھک وتےن ریماںقح اورں‬
‫رکشویکںاداہنیک؟‘‘ ں‬

‫‪34‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :21‬ں‬
‫ہیفخدتریبےسےبوخفہنرنہں ں‬
‫ں ںرپ ےس رپدہں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! ومت ریتے ںدیھبو ں‬
‫اُاھٹدے یگ‪ ،‬ںایقتم ںریتے ںاامعل یک ںٓازامشئ رکے یگ‪ ،‬ں(منہج اک)ذعاب ریتےں‬
‫یسکانگہوکوھچاٹہنانھجمس‪،‬اہںںہیرضوردانھکیہکوتسکیکں‬
‫رازوںیکرپدہد ںریرکدےگ‪،‬سپ ں‬
‫انرفامینںرکراہ ےہ۔بجںےھجت وھتڑارزق دایںاجےئوتوت اس یکںتلقوک ہن دانھکی‪،‬ںرگم اےسں‬
‫رضور دانھکیںسج ےن یہمت ںرزق دای۔یسکںریغصہںانگہ وک ومعمیلںتم انھجمس ویکہکنںمت یہنں‬
‫اجےتہکسکانگہےسمتاہللاعتیلوکانراضرکدو۔ریمیہیفخدتریبےسےبوخفہنرنہں‬
‫ویکں ںہک ریمیںہیفخںدتریبںادنیھںیںرات ںیم ںاہپڑ رپ وموجد ویچںیٹنںےک رےنگنیںےس یھبں‬
‫زاید ںہوپدیشہےہ۔ ں‬
‫اےانبٓادم!یکریمیانرفامینںےکدعبریمےںبضغوکایدیک؟ں ں‬
‫٭…سجےسںیمںےنےھجتعنمیک ں‪،‬یکںاسےسابزراہ؟ں ں‬
‫٭…یکریمےںرفضوکاںسییہںامدایکںاسیجہکںیمےنمکحدای؟ ں‬
‫٭…یکاےنپاملےسونیکسمںںیکدمدیک؟ں ں‬
‫٭…یکاےنپاسھترُبایئےسیپٓاےنواےلےکاسھتالھبیئیک؟ ں‬

‫‪35‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…یکاےساعمفیکںسجےنھجترپملظیک؟ں ں‬
‫ق‬‫قمط تمعمل ُ‬
‫٭…یک ع ںیرکےنواےلےکاسھتہلصریمحیک؟ں ں‬
‫٭…یکیختنرکےنواےلےکاسھتااصنفیک؟ں ں‬
‫م‬ ‫مُ‬
‫رتکَترکےنواےلےکاسھتالکمیک(نعیںَتوجڑا)؟ں ں‬‫٭…یک ِ‬
‫٭…یکاےنپوادلاکام مدبواِرتحامیک؟ں ں‬
‫٭…یکڑپویسںوکرایضیک؟ں ں‬
‫لُعےسوسالیک؟ں ں‬
‫نیوداینویاعمےلمںیم ُ ا‬
‫٭…یکاےنپدں ں‬
‫(ونس!) ںیمںاہمتریںوصروتں اور امسجینںوخویبں ںوک یہنںہکلب اہمترے دولں وکں‬
‫داتھکیاوراہمتریاِنوتلصخںےسرایضوہاتوہں۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :22‬ں‬
‫ہش‬
‫ایقتمںیکد ںت ںیںں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! اےنپ ٓاپ وک اور ریمیںاسریںولخمق وکں‬
‫دھکیںارگ وخد ےس ڑبھ رک یسکںوک زعت دار اپےئ وت اس یکںزعت و رشاتف وک اینپںرطفں‬
‫ریھپدےںورگہن وتہب اور کینںلمع ےک ذرعیںوخد وک زعمز و کمرم انبےن یکںوکشش رک امرگں‬
‫ریتاںسفنھجترپںاغبل ےہوت اےنپاورپ اہلل اعتیلاکااسحن اوروہدہعںایدںرک وج اسےن متں‬

‫‪36‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ےس یکںاھت بج ہک مت ےن اہک اھت ہک مہ ےن انس اور امان۔اور ایقںتم‪،‬ںاہر واولں یکںاہر ےنلھکں‬
‫اورقح(ںنعیاحرض)وہےنوایلںےکدنےسلبقاہللاعتیلےسڈرو۔ ں‬
‫رقٓاناپکںیماراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬
‫(سجےکابرےںیم ِ‬
‫ا‬ ‫ا ا ْ ا ُ ا ْ ْ ا اْ ا‬
‫یَالف اَسنةَۙ(‪َ )۴‬‬ ‫َكنَ ِمقدارهََخ ِ َ‬
‫س‬
‫(پ‪،۲۹‬اعمرج‪)۴:‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامین ں‪ :‬وہ ذعاب اس دن وہگ سج یک ںدقمار اچپس زہار ربسں‬
‫ےہ۔ ں‬
‫ا ا ُْ ا ا ا‬ ‫ُ‬ ‫اْ ا‬
‫یذ ُنَل ُه ْم ََف اَی ْع ات ِذ ُر ْو ا َ‬
‫ن(‪َ َ)۳۶‬‬ ‫ی ُمَْلَ َیا ْن ِطق ْو ا َ‬
‫نۙ(‪َ)۳۵‬وَْلَ َ‬ ‫َ‬
‫(پ‪،۲۹‬رمتلس‪،۳۵:‬ں‪)۳۶‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامینں‪:‬دنےہہکوہہنوبلںیکسںےگاورہنایہنںااجزتےلمہک‬
‫ذعررکںی۔ں ں‬
‫اعمتبیصماوراھگنچڑےکدنےسڈرو۔ں ں‬
‫(انچہچن‪،‬اراشدوہتاےہ‪):‬ں ں‬
‫ً‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫اْ ً ا ُْ ً ا‬
‫یماَعبوساََقط ِ َر َیرا(‪َ )۱۰‬‬ ‫َ‬
‫(پ‪،۲۹‬ادلرہ‪)۱۰:‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬اکیاسیدناکڈرےہوجتہبرتشاہنتیںتخسےہ۔ ں‬

‫‪37‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ْا‬ ‫ا ْ ً‬ ‫ّ ْ‬ ‫اْ ا ا اْ ُ اْ‬
‫ی ام ٕىذَ‬ ‫كَ نف ٌسَ ل اِنفسَ َ‬
‫شــ َٴـاۙ‪ -‬اوَ اْل ْم ُرَ َ ا ْ َ‬ ‫یمَ َْلَ َت ِل‬ ‫َ‬
‫ّ‬ ‫ّٰ‬
‫ّلۙ(‪(َ)۱۹‬پ‪َ،۳۰‬اْلنفطارَ‪َ )۱۹َ:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ َ‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬سجدنوکیئںاجنیسکںاجناکھچکاایتخرںہنرےھکیگںاوراسراں‬
‫مکحاسدناہللاکےہ۔ں ں‬
‫اپینںہن ےنلمےکدن‪،‬ززلہلاوردلالہدنیںوایلںےکدن‪،‬اہپڑوں وک زورزورےسں‬
‫الہےئاجےنےکدن‪،‬زساےکرواوہےنےکدن‪،‬دلجزوالٓاےنےکدن‪،‬اھگنچڑاورں‬
‫ڑکپےک دناوراسدنےک ٓاےنےسلبق اہللاعتیل ےس ڈرو سجںیمںےچبوبڑےھوہں‬
‫اجںیئےگ۔‘‘ ں‬
‫رقٓاناپکںیماراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬
‫(انچہچن‪ِ ،‬‬
‫ا‬
‫ا ا ا ُْ ُْ ا ّ ْ ا ا ُْ ا ْ ا ا ُ ْ ا ا‬
‫ن(‪َ )۲۱‬‬‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ْ‬
‫ََسعناَوَُهَْلَ َیسمعو َ‬ ‫وَْلَتكوُناََكل ِ َذیَقالوا ِ‬
‫(پ‪،۹‬االافنل‪)۲۱:‬ں ں‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪ :‬اور ان ےسیجںہن وہان وہنجں ےن اہک مہ ےن انسںاور وہ یہنں‬
‫ےتنس۔ ں‬

‫‪38‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :23‬ں‬
‫زابنوکٓازادہنوھچڑو ں‬
‫رقٓاندیجمںیماراشدرفاماتےہ‪ :‬ں‬
‫اہللاعتیل ِ‬
‫ّا ا ّ ُ ْ ُ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫ا ًْ ا‬ ‫ُ‬ ‫ٰ ا ّ ُ ا ّا ْ ا ٰ ا ُ ْ ُ‬
‫یاۙ(‪)۴۱‬وَس ِبحوهَ‬ ‫ی َامنواَاذكرواَهّٰللاَ ِذكراَك َِث َ‬ ‫ۤ َی َ‬
‫یا َال ِ َذ َ‬
‫ُ ْ ا ً ّا ا ْ ً‬
‫ل(‪()۴۲‬پ‪َ،۲۲‬اْلحزابَ‪َ َ)۴۲َ،۴۱َ:‬‬ ‫ص َی َ‬
‫بكرةَوَا ِ َ‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬اےاامینںواولاہللوکتہبںایدںرکو۔اورحبصواشماسیکںاپیکں‬
‫وبول۔ ں‬
‫اے ںومٰیسںنب رمعان( َع َل ْی رہ َّ‬
‫الس ََلم)!اے اصِبح ایبن! ریماںالکم وتہج ےسں‬
‫ونس!ںیمںاہللوہں‪،‬ںیمںکلمادلیان(نعیںق مہاارو مجارابداشہ)وہں‪،‬ریمےںاورریتےں‬
‫درایمنوکیئںرتامجنیہنں۔وسدوخروکریمںےبضغاوردوینٓاگیکربخانسدو۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! بج وت اےنپ دل ںیم ںتخسں‪،‬ںمسج ںیم ںامیبںری‪،‬ںرزق ںیم ںگنتںاور املں‬
‫ںیمیمکاپےئوتاجننیلںہکہیریتںےالنعی(ںنعیوضفل)الکمرکےنےکببسےہ۔ں ں‬
‫اےانب ٓادم!ریتاں ِںدنیںاس وتقکت ُدرتس یہنںوہ اتکس بجکت ریتیںزابنں‬
‫دیسیھںہن وہ اور ریتیںزابن بت کت دیسیھںیہن ںوہیتکسںبج کت وت اےنپ رب اعتیلں‬
‫ےسیحہنرکے۔ں ں‬

‫‪39‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اےںانب ٓادم! بج وت ولوگں ےک ویعبںدےھکیںاور اےنپ بیعںں ںوک وھبل اجےئ وتں‬
‫ےبکش ُتوےناطیشنوکرایضاوررنمحاعتیلوکبضغانک(ںنعیانراض)یک۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! ریتیںزابن ریشںیکںامدنن ےہ ارگ وتےن اےس وھچڑ دایںوتںہیںےھجت لتق رکں‬
‫ڈاےلیگ‪،‬ںسپریتیالہکاےسٓازادوھچڑےنںیمں(وپدیشہ)ےہ۔‘ ں‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :24‬ں‬
‫روزےاورایقماکااعنم ں‬
‫رقٓاناپکںیم)ں‬
‫اہللاعتیل(ےلھک ُدنمشاطیشنںےکابرےںیمںہیبنترکےتوہےئ‪ِ ،‬‬
‫اراشدرفاماتےہ‪ :‬ں‬
‫ا‬
‫ّا ّا ْ ٰ ا ا ُ ْ ا ُ ّ ٌ ا ّ ُ ْ ُ ا ُ ًّ‬
‫َالش َیطنَلُكَعدوَف َاّتِذوهَعدواۙ َ‬ ‫اِن َ‬
‫(پ‪،۲۲‬اافلرط‪:‬ں‪)۶‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬ےبکشاطیشںناہمترا ُدنمشےہوتمتیھباےس ُدنمشوھجمس۔ں ں‬
‫(ذٰہلا)اے انب ٓادم! اس ِدن وک اجن ول سج ںیم ںیہمت ںرگوہ در رگوہ ااھٹایںاجےئں‬
‫گ‪ ،‬مت رنمح اعتیلںےک وضحر فص ہب فص ڑھکے وہرک رحف ہب رحف امامعل انہم ڑپوھں‬
‫ےگ‪،‬پھچرکاوراالعہینںےئکےئگامتمانگوہں ےکابرےںیمںمتےسوسالیکںاجےئں‬
‫گ۔ں ں‬

‫‪40‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫رقٓاناپکںیماراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬ ‫(انچہچن‪ِ ،‬‬

‫ّا ا ُ ْ ُ‬ ‫ا ْ ا ا ْ ُ ُ ْ ُ ّا ْ ا ا ّا ْ ٰ ا ْ ً‬
‫یمَ ََنُشَ المت َِقیَ َاَِلَ الرمح ِنَ وفداۙ(‪َ)۸۵‬وَ نسوقَ‬ ‫َ‬
‫ً‬ ‫ا‬ ‫ُْْ ْا ٰ‬
‫یَاَِل اَج اه ّن امَ ِو ْرداۙ(‪َ َ)۸۶‬‬ ‫المج ِر َِم‬
‫(پ‪،۱۶‬رممی‪:‬ں‪)۸۶،۸۵‬ں ں‬
‫رتہمجںزنکاالامینں‪:‬سجدنمہ رپزیہگروںںوکرنمح یکںرطف ےل اجںیئںےگ‬
‫امہمنانبرکاوررجمومںوکمّنہجیکںرطفاہںیکنےگایپےسں۔ں ں‬
‫اسںیمںمتےسودعہیھبںےہاوراہمترےےئلودیعںیھب۔ےبکشںیماہللوہںں‬
‫‪ ،‬ریماںوکیئںلثم یہن‪،‬ںریمےںےبلغ وادتقار یکںرطح یسکںاک ہبلغ وادتقار یہن۔ سج ےنں‬
‫اینپںزدنیگںںیمںاِالخصےکاسھتروزےرےھکںیمںاےسفلتخممسقےکاھکونں ےسں‬
‫اِاطفررکأوں گ۔سجےن رات رھبایقمیکںںیمںاےساینپںرطف ےساکیںاخصاشنں‬
‫نعیںاٰیلعںرمہبتاطعرفامٔوںگ۔سجےنریمیںرحامرکدہزیچوںںےساینپںٓاوھکنں وکاکھجں‬
‫یل(نعیںایہنںدںےنھکیںےس اچب)ںیمںاےسمنہجےساامناطعرکدوںگاا۔ںیمںیہں(اہمترا)ں‬
‫ں‬
‫رباعتیلوہں‪،‬ذٰہلاےھجماچہپون۔ ں‬
‫٭…ںیمیہںیتمعنںاطعرکےنواالوہںریمارکشادارکو۔ ں‬
‫٭…ںیمیہ(اہمترا)ابہگننواحمظفوہںےھجمایدروھک۔ں ں‬
‫٭…ںیمیہ(اہمترا)دمدگروہں‪،‬ذٰہلاریمےں(دنیےک)دمدگرنباجٔو۔ں ں‬

‫‪41‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…ںیمیہرفغمترکےنواالوہں‪،‬ذٰہلاھجمےسیہںششخببلطرکو۔ں ں‬
‫٭…ںیمیہںولطمبووصقمدوہں‪،‬ذٰہلاےھجمیہںاپےناکدصقرکو۔ ں‬
‫٭…ںیمیہاطعرکےنواالوہں‪،‬ذٰہلاھجمےسیہںوسالرکو۔ں ں‬
‫٭…ںیمیہںوبعم ِدیقیقحںوہں‪،‬ذٰہلاریمییہابعدترکو۔ں ں‬
‫٭…ںیم(اہمترےامتمامامعلےس)ابربخوہں‪،‬ذٰہلاھجمےسڈرو۔‘ ں‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :25‬ں‬
‫ُدنمشِدخاےستلفغویکںں؟ں ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم! ں‬
‫ا ا ُ ا ّا ا ۤ ٰ ا ّ ا ُ ا ا ْ ا ٰ ا ُ ا ُ ُ ْ ْ‬
‫ش ِهدَ هّٰللاَ انهَ ْلَ اِلهَ اِْلَ ه َوۙ‪-‬وَ َالمل ٕىكةَ َوَ َاولواَ َال ِعل ِمَ‬
‫ّا‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ا ٰ ا ّا ُ ا ْ ا ْ ُ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫مۙ(‪)۱۸‬اِنَ‬ ‫ْ‬
‫ك َی َ‬‫ِْل َه َو َ َالع ِز َی َزََاْل َِ‬ ‫طۙ‪َۤ -‬‬
‫ْل َاِل َه َا َ‬ ‫قآ ٕى ً َ‬
‫مۙا َ ِِبل ِق ْس ِ َ‬
‫ْ ا‬ ‫ّ ْا ْا‬
‫مَۙ َ(پ‪َ،۳‬ا ِلَمعرانَ‪َ )۱۹َ،۱۸َ:‬‬ ‫َاْل ْسل ُ َ‬
‫الدیَ ِعندَهّٰللا ِ ِ‬ ‫َِ‬
‫ی ںہک اس ےک وسا وکیئ ںوبعمد یہن ںاورں‬
‫رتہمجٔ ںزنکاالامین ں‪ :‬اہلل ےن وگایہ ںد ں‬
‫یسک ںیکں‬
‫رفوتشں ےن اور اعوملں ےن ااصنف ےس اقمئ وہ رک اس ےک وسا ں‬
‫ابعدت یہن ںزعت واال تمکح واال ےب کش اہلل ےک ںاہیںںاالسم یہ ںدنیں‬
‫ےہ۔ ں‬

‫‪42‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ا ا ُْ ا‬ ‫ا ا ْ ّا ْ ا ا ْ ا ْ ا‬
‫لََ ِم ْن َُهۙ‪ -‬اَوََ ُه ا َوََ ِفَ‬
‫اْل ْسل ِمَ َِد َْی ًناََفل ْنََ َّیق اب َ‬‫یََ ِ‬ ‫وَ ّمََ َیبت ِ َغََ َغ َ‬
‫ا‬ ‫ْٰ ا ِ ا ْٰ ْ‬
‫ی(‪(َ)۸۵‬پ‪َ،۳‬ا ِلَمعرانَ‪َ )َ ۸۵َ:‬‬ ‫س َ‬ ‫اْل ِخر ِةَّمَاْل ِ ِ َ‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬اوروجاِالسمےکوساوکیئں ِںدنیاچےہگوہرہزگاسےسوبقلں‬
‫ہنیکاجےئگاوروہٓارختںیمںزایںاکروںےسےہ۔ں ں‬
‫رہاکیوکتنجیکرتہبنیوخبخشںیوہ۔ ں‬
‫٭…سجےناہللاعتیلوکایھچںرطحاچہپنرکاسیکااطتعیکںوہاجنتاپیگ۔ں ں‬
‫٭…سجےناطیشنںوکاجنرکاسیکانرفامینیکوہوفحمظوہیگ۔ں ں‬
‫٭…سجےنقحاچہپنرکاسیکاابتعیکوہےبوخفوہیگ۔ں ں‬
‫٭…سج ےن ابلط وک اجن رک اس ےس ےنچب یکںیعس(نعی ںوکشش)یکںوہ اکایمبں‬
‫وہیگ۔ ں‬
‫٭…سجےناطیشناور ُداینںوکاجنرکایہنںرکھٹادایوہاعسدتدنموہیگ۔ں ں‬
‫٭…سج ےن ٓارخںت وک اچہپن رک اےس التش(رکےن اک ارادہ)یکںوہ دہاتیںاپیگ‪،‬ں‬
‫ےب کش اہلل اعتیل ےسج اچاتہ ےہ دہاتیںاطع رفامات ےہ اور یہمت ںایسںیکںرطف رھپانں‬
‫ےہ۔ ں‬
‫اےںانب ٓادم! بج اہلل اعتیل ریتےںرزق اک یفکںےہ وت رھپ ریتاںوطلیںدمت اکں‬
‫اِامتہمسکےئل؟ں ں‬

‫‪43‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…بجاہللاعتیلیکںرطفےسوعضلماجاتےہوترھپلخباکےہاک؟ ں‬
‫٭…بجایلبںاہللاعتیلاک ُدنمشےہوترھپاسےستلفغویکںں؟ ں‬
‫٭…بجدوزخاکذعاب(ربقح)ےہوترھپارتساتحووکسنسکےئل؟ں ں‬
‫٭…بجاہللاعتیلیکرطفےسےنلمواالوثابتنجےہوترھپانرفامینویکں؟ں ں‬
‫٭…بج رہ زیچںریمےں(نعیںاہلل اعتیل ےک ) ےلصیفںےک اطمقب ےہ وت رھپ جع وں‬
‫زفعاکےہیک؟‘ ں‘ ں‬
‫رقٓاندیجمںیمںاراشدرفاماتےہ‪):‬ں ں‬
‫(اہللاعتیل ِ‬
‫َِبا ۤا َٰا ٰت ُ َْ‬
‫ىُكۙ‪ -‬او َهّٰللاَُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ّ ا ْ ا اْ ا ْ ا ٰ ا ا ا ُ ْ ا ا ا ْ‬
‫ِك َیل ََتسواَلَعَماَفاتُكَوَْلَتفرحوا ِ َ‬ ‫ل َ‬
‫اُ‬ ‫ا ُ ّ ُ ُ ّا ُ‬
‫بَكَُمْ اتالََف ْو ِرََۙﹰ(‪(َ)۲۳‬پ‪َ،۲۷‬اْلدیدَ‪َ )۲۳َ:‬‬ ‫ْلَ َِ‬
‫ی‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں ‪:‬اسےئلہکمغہناھکٔواسرپوجاہھتےساجےئاوروخشہنں‬
‫یئ‬
‫وہ اس رپوجمت وک دایںاور اہلل وک یہن ںاھبات وکیئںارتوان (یخیشںاھگبرےن واال)ڑبا ں‬
‫امرےنواال۔ ں‬

‫تحیصنربمن‪ 26‬ں‪ :‬ں‬

‫ں ںگ ں‬
‫ریمےوہاجٔوںیمںاہمتراوہاجٔو ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! یثکںزا ِد راہ ااھٹک رکول ویکہکنںراہتس تہبں‬

‫‪44‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫وطلیںےہ‪،‬اہللاعتیلےکےئلروزاہنایقمںیکںرکواسےئلہکتنجےکراےتسںیمںاحلئں‬
‫اھگایٹںںتہب رہگیںںیہں‪ ،‬اےھچ اامعل اجب الٔو ویکںہکنںلپ تہب ابرںکیںےہ ‪ ،‬رہ اکم ںا ِالخصں‬
‫ےکاسھترکوہکرپےنھکواالابربخےہ۔اہمتریںوخااشہتتنجںیمںاورراتحووکسنں‬
‫ٓارختںیمںےہاور اہمترے اپسڑبیںٓاوھکنں وایلںوحرںیںوہں یگ‪،‬ںذٰہلا متریمےںوہں‬
‫اجٔوںیمںاہمتراوہاجٔوں گ۔ ُداینںںیمںاعجیںوااسکنریںاوررفامربنداروںےستبحمرکےنں‬
‫ےکببسریمارقباحلصرکوویکہکناہللاعتیلوکیناکروںاکارجاضعئیہنرفامات۔ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :28‬ں‬
‫تّنجےکااعنامتں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے ولوگ! مت متخ وہےن وایلں ُداینںاور عطقنم وہےن وایلں‬
‫زدنیگںںیم ںسیکںدیپسچلںرےتھک وہ؟ےب کش ااطتع زگاروں ےک ےئل یتنجںںیہ ںنجں‬
‫ےکٓاھٹدروازوںےسوہدالخوہںےگ‪،‬رہتنجںیمں‪70‬ںزہارابغںیہں‪،‬رہابغںیمایں‬
‫وقت ےکں‪70‬ںزہار ںلحم ںیہں‪ ،‬رہ لحم ںیم ںزرمد یکں‪70‬ںزہار وحیلیںںںںیہں‪ ،‬رہوحیلیںںیمں‬
‫رسخ وسےن ےکں‪70‬ںزہار رھگ ںیہں‪ ،‬رہ رھگ ںیمںااہتنیئںدیفسںاچدنںیںےکں‪70‬ںزہار رمکےں‬
‫ںیہ ں‪ ،‬رہرمکے ںیمں ںایٹمےل ںرگن ےک ں‪ 70‬ںزہار درتسوخان ںیہ ں‪ ،‬رہ درتسوخان رپں‬
‫وجارہات یکں‪70‬ںزہار ِراکایبںںںیہں‪ ،‬رہ راکیبںںیم ں‪70‬ںمسق ےک اھکےن ںیہں‪ ،‬رہ رمکےں‬

‫‪45‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اخص‬
‫ےک اردرگد رسخ وسےن ےکں‪70‬ںزہارںتخت ںیہں‪،‬رہ تخترپ رںمشی‪،‬ںاربتسق(اکیں ں‬
‫مسق اک یفنںڑپکا )اور دابیجں(یتمیقںریمشیںڑپکا سج اک اتان ابان رمشیںاک وہات ےہ )یکں‪70‬ںزہارں‬
‫ٓاب یحت‪،‬ںدودھ‪ ،‬دہش اور (اپزیکہ) رشاب یکں‪70‬ں‬
‫اچد ںرںیںںیہں‪ ،‬رہ تخت ےک ارد رگد ِ‬
‫رسخ‬
‫زہاررہنںیںںیہں‪،‬رہرہنےکچیبںیمں‪70‬ںزہاراماسقمےکلھپںیہں‪،‬رہرھگںیمںرہگے ں‬
‫رگنےکں‪70‬ںزہارمیخںںیہں‪،‬رہ وھچبےنرپڑبیںٓاوھکنںوایلںوحروںںیمںےساکیںوحرں‬
‫وہیگںسج ےک اسےنمں‪70‬ںزہار ایسیںاخدامںیئںوہں یگںوگایںہک وہ اڈنے ںیہں‪،‬رہ لحم ےکں‬
‫ادتبایئےصحںیمں‪70‬ںزہارےبقںیہ‪،‬رہےبقںیمرںنمحاعتیلیکںرطفےس‪70‬زہاراسیں‬
‫ےفحت ںیہ ںہک ںیہنج ںہن وت یسکںٓاکن ےن داھکیں‪،‬ہن یسکںاکن ےن انُس اورہن یہںیسکںااسنن ےکں‬
‫دلںیماساکیخلںزگرا۔ں ں‬
‫رقٓاندیجمںیمںاراشدرفاماتےہ‪):‬ں ں‬ ‫ج م مج ُ ٗاُل ِ‬ ‫(اہلل م م‬
‫نۙ(‪)۲۱‬وَا‬ ‫َط ْیَ ِّمّااَ َی ا ْش ا ُ‬
‫َت ْو َا‬ ‫نۙ َ(‪ )۲۰‬اوَ ا ْْلم َا‬‫ی ْو ا َ‬
‫ا ا‬ ‫ّ‬
‫اوَفاك اِهة َِمّااَ َیا ات َخ ّ َُ‬
‫ا‬
‫ِ‬
‫نۙ(‪ )۲۳‬اج ازآ ًَءۙ َ ِِباَا‬ ‫ُ‬ ‫ُّ ْ ُ ْ ا ْ‬ ‫ااْ ا‬
‫ْ‬
‫الَاللؤل ِؤَالمكنو ِ َ‬ ‫یۙ(‪َ)۲۲‬كمث ِ‬ ‫ُح ْو ٌرَ َِع ْ ٌ َ‬
‫ُ‬ ‫ا ُ‬
‫ن(‪(َ)۲۴‬پ‪َ،۲۷‬الواقعةَ‪َ۲۰َ:‬ت‪َ )۲۶‬‬ ‫َك ُْناَ َیا ْع امل ْو ا َ‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬اوریمںےںوجدنسپرکںیںاوررپدنوں اکوگتشوجاچںیہںاورں‬
‫یلںوحرںیےسیجںےپھُچرےھکوہےئومیتںہلصانےکاامعلاک۔ں ں‬
‫ڑبیٓاکنوا ں‬
‫ایہنںاسںیمںہنوت ومتٓاےئ یگ‪،‬ںہنوبڑےھوہں ےگ ‪،‬ہن نیگمغ‪،‬ںہنروزہرںیھکں‬

‫‪46‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ےگ‪،‬ہنامنزادارکںیںےگ‪،‬ہنامیبرںوہںےگاورہنیہںوبلوربازرکںںیںےگ(نعیںاشیپبںوں‬
‫اپاخہنہنرکںیےگہکلبذغاوخوبشدارنیسپںنبرکمسجےسلکناجےئیگ)۔ں ں‬
‫رقٓاناپکاراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬ ‫(انچہچن‪ِ ،‬‬
‫ّا ا ُ ْ ّ ْ ا ْ‬
‫ْنا َِِبُخ ار ِ َج ْ ا َ‬
‫ی َ(‪(َ)۴۸‬پ‪َ،۱۴‬اْلجرَ‪َ )۴۸َ:‬‬ ‫وَماَُه َِم‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬ہنوہاسںیمںےساکنےلاجںیئ۔ ں‬
‫ذٰہلاںوج اےس بلط رکان اچےہ اور ےسج ریماںازعاز و ارکام‪ ،‬وجارِ رتمح اور ریمیں‬
‫تمعنںایدںوہ وت اےس اچےئہ ہک وہ اچسیئ‪،‬ں ُداینںیکںااہتن اور مک رپ انقتع رکےت وہےئ ریماں‬
‫رقباحلصرکےنیکںوکششرکے۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :27‬ں‬
‫ج من‬
‫م مہ مےکذعاابتں ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اے انبٓادم!متسیکںانرفامینںرکےتوہاحالہکنوسرجں‬
‫یکںشپتےسربھگااجےتوہ‪،‬بجہکمنہجےکاستاقبطتںیہںنجںیمںایسیںٓاگےہں‬
‫سج اک ضعب ضعبوک اھکراہ ےہ (ںنعیںتہب زیتںٓاگ ےہ )‪،‬اس ےک رہےقبطںیمںٓاگ یکں‬
‫‪70‬ںزہارںاھگایٹں ںںیہں‪ ،‬رہ اھگٹںںیمں‪70‬ںزہار رھگ ںیہں‪ ،‬رہ رھگ ںیمں‪70‬ںزہار رمکے ںیہں‪،‬ں‬
‫رہرمکے ںیم ں‪ 70‬ںزہار ونکںی ںںیہ ں‪ ،‬رہونکںی ںںیم ںٓاگ ےک ں‪ 70‬ںزہار اتوبت ںیہ ں‪،‬ں‬

‫‪47‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫رہاتوبتںیمٓاگےک‪70‬ںزہاروھچبںیہ‪،‬رہاتوبترپزوقم(زوقم‪:‬اکیخلتاوردبوبدارں‬
‫درتخ سج اک لھپ الہِ دوزخںیکںذغا ےہ) ےکں‪70‬ںزہار درتخ ںیہں‪،‬رہ درتخ ےکں‬
‫ےچینںمنہجےکں‪70‬ںزہاررسرباہ ںیہں‪،‬رہرسرباہےکاسھتں‪70‬ںزہاررفےتش‪،‬اور(رہاتوبتں‬
‫ںیم ں) ں‪ 70‬ںزہار اژدےھ ںیہ ں‪ ،‬رہ اژدےھ یک ںابملیئ ںٓاگ ےک ں‪ 70‬ںزہار اہھت ںیہ ں‪ ،‬رہں‬
‫اژدےھ ےک ٹیپںںیم ںایسہںزرہاک دنمسر ےہ ‪ ،‬اور (اتوبت ںیم ںوموجد)رہ وھچبںیکںزہارں‬
‫ُدںیمںںیہں‪،‬رہدمیکںابملیئں‪70‬زہاراہھتےہ‪،‬رہدمںیمںرسخزرہےکں‪70‬ںزہاررلطںیہں‬
‫(رلطوصخمصوزنایںامیپےنوکےتہکںیہ)‪،‬ےھجماینپذاتیکمسق ں! ں‬
‫ا‬ ‫ْ ّ ا ْ ُ‬ ‫ٰ ا‬ ‫ا ُّ‬
‫فَ ارق ّ ََمنش ْورَۙ(‪ّ )۳‬وَ‬ ‫َالط ْو ِ َرۙ(‪ )۱‬اوَكِتب َّم ْس ُط ْورَۙ(‪ِ )۲‬‬ ‫و‬
‫ْ‬ ‫ْ ُ‬ ‫ا ّا ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْال اَب ْ‬
‫عۙ(‪ )۵‬اوَ ال اب ْح ِرَ‬ ‫فَ ال ام ْرف ْو ِ َ‬
‫ِ‬ ‫ق‬ ‫الس‬ ‫َ‬ ‫و‬ ‫)‬‫‪۴‬‬ ‫(‬‫ۙ‬‫َ‬
‫ر‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬
‫و‬ ‫ُ‬
‫م‬ ‫ع‬ ‫ا‬
‫م‬ ‫ال‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ی‬
‫َ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ْ‬
‫المسجو ِ َرۙ(‪(َ)۶‬پ‪َ،۲۷‬الطورَ‪َ۱َ:‬ت‪َ )۶‬‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬وطریکمسقاوراسونہتشیکںوجےلھکدرتفںیماھکلےہاورتیبِں‬
‫ومعمراوردنلبتھچاوراگلسےئوہےئدنمسریک۔ں ں‬
‫اےانبٓادم!ںیمںےناسدوزخوکاکرف‪،‬وخلغچر‪،‬وادلنیںےکانرفامن‪،‬رایاکر‪،‬ںاملں‬
‫یکںزٰوکۃںاداہن رکےن واےل ‪،‬زاین‪،‬ںوسدوخر‪،‬رشایب‪،‬ںمیتیںرپملظ رکےن واےل ‪،‬دوھےک ابز‪،‬ں‬
‫ونہحرکےنواےلاورڑپوویسںںوکاذںتیاچنہپےنواولںےکےئلدیپایکےہ۔ں ں‬
‫(رقٓاناپکںیماراشدوہاتےہ‪ ):‬ں‬
‫ِ‬

‫‪48‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫لََهّٰللاَُ‬ ‫ّا ا ْ ا ا ا ٰ ا ا ا ا ا ا ا ً ا ً ا ُ ٰ ا ُ ا ّ ُ‬
‫اْلاَ فاول ٕىكََ َیب ِد َ‬‫اِْلَ ّمَ َتبَ وَ اّمَ وَ معِلَ معلَ ص ِ‬
‫ً‬ ‫ْ‬ ‫ا ا ا ُ ا ُ ْ ً ّا‬ ‫ا ّٰ ْ ا ا ٰ‬
‫ْی(‪َ َ)۷۰‬‬
‫ِتمَحسنتَۙ‪-‬وََكنَهّٰللاَغفوراَر ِح َ‬ ‫س َِیا ِ ِ‬
‫َ‬
‫(پ‪،۱۹‬ارفلاقن‪)۷۰:‬ں ں‬
‫رتہمجٔ ںزنکاالامین ں‪ :‬رگم وج وتہب رکے اور اامینں ںالےئ اور ااھچ اکم رکے وتں‬
‫اوسیںںیکںرباویئں ںوک اہلل الھبویئں ںےس دبل دے گ اور اہلل ےنشخب واال رہمابن‬
‫ےہ۔ ں‬
‫وتںاے ریمےںدنبو!اینپںاجونںرپ رمح رکو ویکہکنںدبن زمکور‪،‬رفس ابمل‪،‬وبھج اھبری‪،‬ں‬
‫لپابرکی ں‪،‬رپےنھکواالابربخاورہلصیفرفامےنواالربااعلنیملاعتیلےہ۔ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ : 29‬ں‬
‫ریتااورریماّصحں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! امل ریماںےہ بج ہک وت ریماںدنبہ ےہ ‪،‬ں‬
‫ریمےںاملےسریتاںرصفاانتہصحےہانتجوتےناھکرکمتخرکدںایںایںنہپرکوبدیسہںرکدایںایں‬
‫یل۔ریماںاورریتاںہصحنیتںمسقرپےہ‪:‬اکیںریمےںےئلاخصاورں‬
‫دصہقرکےکوفحمظرک ں‬
‫اکیںریتےںےئل ‪،‬بجہک اکیںمہدوونں ےکےئل ےہ۔وجریمںےںےئل اخصےہ وہں‬
‫ریتیںروحےہ‪،‬وجریتےںےئل اخصےہوہریتاںلمعےہاوروجمہدوونں ےکےئلےہں‬

‫‪49‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫وہہیےہہکوت ُداعرکےاورںیماےسوبقلرکوں۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!وقتیںورپزیہگرںیںاورانقتعاایتخںرںرکےھجتریماںدںدیارںبیصنںوہگ‪،‬ں‬
‫ریمیابعدترکریماوہاجےئگاورےھجمالتشرک‪،‬اپےلگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!بجوتیھبںانارمایکںلثموہاجےئگوجقسفووجفریکںوہجےسٓاگ‬
‫ںیمدالخوہںےگ‪،‬انرعوبںیکرطحوہاجےئگوجانرفامینںےکببسمنہجںیمدالخں‬
‫لُعیکںلثموہاجےئگوجدسحیکںوہجےسذعابںیمںالتبموہں ےگ‪،‬انں‬
‫وہں ےگ‪،‬ان ُ ا‬
‫اترجوںیکںرطحوہاجےئںگوجیختنںےکببسمنہجںیمںدالخوہںےگ‪،‬انربجہیںیکں‬
‫رطحوہاجےئگوجاہجتلیکںوہجےسٓاگ ںیمںدالخوہںےگ‪،‬انابعدتزگاروںں‬
‫یکںرطح وہاجےئ گ وج رای ںاکرںیںیکںٓاتف ےک ببس ومرد ذعاب وہں ےگ ‪ ،‬ان املں‬
‫داروں یکںرطحوہاجےئگوجربکتںیمںالتبموہےنیکںوہجںےساسںیمںدالخوہں ےگں‬
‫اورانرقفایکںرطحوہاجےئگوجوھجٹےسیجںریبکہںانگہےکببسدالخمنہجوہں ےگں‬
‫وترھپوکیئںتنجاکاطبلاہکںےسوہگ؟ں ں‬

‫‪50‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :30‬ں‬
‫اقمحوکتحیصنںیکاثملں ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪ :‬ں‬
‫ا‬ ‫ا ا ّا ُ ٰ ا ا ا ُ ْ ُ ّ ا‬
‫ت َا ِّْلَ اَوَ اَا ْن ُتم َْ‬ ‫ٰ ا ّ ُ ا ّا ْ ا ٰ ا ُ ّ ا ُ‬
‫ی َامنواََاتقواََهّٰللاََحقََتق ِتهٖ ََوََْلَََتو‬ ‫ۤ َی َ‬
‫یا َال ِ َذ َ‬
‫ُ‬
‫ّم ْس ِل ُم ْو ان(‪(َ)۱۰۲‬پ‪َ،۴‬ا ِلَمعرانَ‪َ )۱۰۲َ:‬‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬اےاامینںواولاہللےسڈرواسیجںاُسےسڈرےناکقحےہں‬
‫اوررہزگہنرمانرگماملسمن۔ں ں‬
‫اےانبٓادم!ریغبلمعےکملعریغبابرش‪،‬کمچاورڑککیکرطحےہ۔ ں‬
‫٭…ملعےکریغبںلمعریغبلھپےکدرتخیکںرطحےہ۔ں ں‬
‫٭…لمعےکریغباعملیکںاثملریغباتتنامکنیکرطحےہ۔ں ں‬
‫رطح‬
‫٭…زٰوکۃںاداہن رکےن واےل یکںاثمل اہپڑ رپ کمن اکتش رکےن واےل یکں ں‬
‫ےہ۔ ں‬
‫٭…اقمحوکتحیصنںرکاناجونروںےکےلگںیمںومیتںاوروجارہاتڈاےنلیکںرطحں‬
‫ےہ۔ ں‬
‫٭…ملعےکابووجدتخسدیلںدادغاررھتپیکامدننےہ۔ں ں‬

‫‪51‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…تحیصن ںیک ںرتبغ ہن رےنھک واےل وک تحیصنں ںرکان ربقوں ےک اپس ابرسنیں‬
‫اجبےنیکلثمےہ۔ں ں‬
‫٭…املرحامےسدصہقرکےنیکںاثملاسصخشیکںیسںےہوجاےنپڑپکےرپیگلں‬
‫ِ‬
‫دنگیگوکاےنپاشیپبںےسدوھےئ۔ں ں‬
‫٭…دلیکافصیئےکریغبامنزریغبروحےکمسجیکرطحےہ۔ں ں‬
‫٭…اورریغبوتہبےکملعواےلیکاثملریغباینبدںامعرتیکیسںےہ۔ ں‬
‫(رقٓاندیجمںںیماراشدوہاتےہ‪ ):‬ں‬ ‫ِ‬
‫ّ ْا‬ ‫ا‬ ‫ْ‬
‫اا ا ا ُ ْ‬ ‫ْ‬ ‫اا ا‬
‫ّمَ َ امك ارَ هّٰللاَِ اِْلَ الق ْو ُمَ‬ ‫افا ِم ُن ْواَ امك ارَ َ‬
‫هّٰللا ِۙ‪-‬فلَ َیَ‬
‫ْٰ‬
‫نۙ(‪(َ)۹۹‬پ‪َ،۹‬اْلعرافَ‪َ )۹۹َ:‬‬ ‫س ْو ا َ‬
‫اْل ِ ُ‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪:‬یکںاہلل یکںخ ِںمفیںدتریبںےس ےبربخ ںیہںوت اہللیکںخ ِںمفیںدتریبںےسں‬
‫ڈنریہنوہےترگمابتیہواےل۔ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :31‬ں‬
‫میظعااشلناشبریتں ں‬
‫اہلل اعتیل اراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! ریتےںدل ںیم ںریمیںتبحم‪ ،‬ریتےں‬
‫ُداینیکرطفالیمنےکاطمقبوہیگ(نعی ِدلںیمسجدقر ُداینںیکتبحمزاید ںہوہیگایس‬

‫‪52‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫دقر اہلل اعتیل یکںتبحم مک وہیگ)ویکہکنںںیم ںیھبکںیسکں ِدل ںیم ںاینپںاور ُداینںیکںتبحم وکںعمجں‬
‫یہنرکوںگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!وقتیںاایتخرںرکریمںیرعمتفاحلصوہاجےئیگ۔ں ں‬
‫٭…افہقیشکیکاعدتڈالریماںدںدیارںبیصنوہگ۔ں ں‬
‫٭…ریمیابعدترپرمکہتسبوہاجریماواصل(نعیرقب)بیصنوہاجےئگ۔ں ں‬
‫٭…اےنپلمعوکرایںےساپکرکےھجتاینپتبحماکابلسانہپٔوںگ۔ں ں‬
‫٭…ریمےذرکںیمکمہنموہاجاےنپالمہکئےکاسےنمریتاذرکرکوںگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ریتےں ِدلںیمںریغںاہلل‪،‬ریتیںادیمںگہریغںاہلل ےہ ‪،‬وتبککتاتہکں‬
‫رےہگہکاہللاعتیلبسےسدنلبوربرتےہ۔احالہکنےھجتوخفوتریغاہللںاکےہ؟ارگوتں‬
‫قحوکاچہپناتیلںوتریغںاہللےھجت وشتشیںںیمںالتبمہنرکات۔ ُ وترصفاہللاعتیل ےسیہںڈراتں‬
‫اوراس ےک ِذرک ےس اینپںزابن وک ہن رواتک۔ویکہکنںضحم اظرہیںوطررپ انگوہں رپارصارں‬
‫ےس ُرکاجانوھجوٹںیکںوتہبےہ۔ ں‬
‫اے انبٓادم!ارگوتمنہجےساسیںڈراتےسیجںاتحمیجںےسڈراتےہوتںیمںےھجتواہں‬
‫ےساملاطعرفاماتاہجںریتاامگنیھبیہن۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! ارگ وت تنج یکںرتبغ اسیںراتھک ےسیجں ُداینںیکںرتبغ یھتںوت ںیم ںےھجتں‬
‫دوونںاہجںںیمںاعسدتدنمانبداتی۔ ں‬

‫‪53‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…ارگمتریماںذرکاسیںرکےتےسیجںاکیںدورسےاکرکےتوہوترفےتشحبصواشممتں‬
‫تجیھب۔ں ں‬
‫رپالسیتمں ں‬
‫٭…ارگ مت ریمے ںدنبوں ےس ایسیںتبحم رکےت یسیج ں ُداین ںےس رکےت وہ وت ںیمں‬
‫یہمترمیلسں( َع َل ْیہر ُم َّ‬
‫الس ََلم)اکاسااعنمںوارکاماطعرفامات۔ں ں‬
‫ذٰہلا ںاےنپ دولں وک ُداین ںیک ںتبحم ےس تم رھبو ویکہکن ںہی ںرقنعںبی ںزوال ذپری ںوہں‬
‫اجےئیگ۔ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :32‬ں‬
‫بسےسڑبیںومتں ں‬
‫اہللںاعتیلںاراشد رفامات ےہ ‪(’’ :‬اے انب ٓادم!)ریتاںوھتڑیںیسںتبیصمںوک ربداتشں‬
‫رکانمنہجاکذعابربداتشرکےنےسںیہکزاید ںہٓااسنےہ۔ں ں‬
‫(ذعابمنہجےکابرےںیماراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬ ‫ِ‬
‫ا ّاِن اَع اذ ااَبااََك انَغ ار ً‬
‫اماۙۙ(‪َ َ)۶۵‬‬
‫ا‬ ‫ا‬

‫(پ‪،۱۹‬ارفلاقن‪)۶۵:‬ں ں‬
‫رتہمجٔزنکاالامین‪:‬ےبکشاساکذعابےلگاکلغ(دنھپا)ےہ۔ ں‬
‫(اے انبٓادم!)وھتڑیںیسںابعدترپ یگشیمہںاےنپ ےھچیپںایسیںوطںلیںوخیشںالےئیگں‬

‫‪54‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫سجںیمدایمئوکسنوںیتمعنوہںیگ۔ں ں‬
‫یسکاوروکالھکدوں‪،‬ھجترپالزمےہہکں‬
‫اےںانبٓادم!اسےسےلہپہکںیمریتاںرزق ں‬
‫اسابتاکںنیقیںرھکسجاکںیمںاضنموہں۔ ُداینںوکوھچڑدے ‪،‬لبقاس ےکہکںیمں‬
‫ےھجت وھچڑ دوں۔اہبشت ےس اکٹھچرا اپےل ‪ ،‬اس ےس ےلہپ ہک ایقتمںےک دن ریتیں‬
‫ایکینںںمتخوہاجںیئ۔ذرکِٓارختےسںاےنپ ِدلوکٓاابدرھکویکہکنںربقےکالعوہںریتاںوکیئںاورں‬
‫اکھٹہنیہن۔ ں‬
‫اےانبٓادم!وجتنجاکاتشمقوہااسےندصاقتوریخاتںںیمدلجییک۔ں ں‬
‫وجمنہجےسڈریگںوہشرےسابزٓایگاورسجےناےنپسفنوکوہشاتےسروکیلں‬
‫یل۔ں ں‬
‫اسےندراجتاعہیلوکاپ ں‬
‫اےںومٰیسنبرمعان(رسفمرقٓان‪،‬دصراالافلضرضحتالعہموملایتفمدیسدمحمں‬
‫ی َع َل ْی رہ َر ْح َم ُۃ اہّٰللر ا ْل َہاد ریرفامےتںیہں‪’’:‬رمعاندوںیہاکیرمعان‬
‫میعنادلنیرمٓادٓاابد ں‬
‫نبں ںتم ْص ُہررںنب افہنب الوںیںنبںوقعیبںہیںوت رضحت ومٰیسںو اہرون( َع َل ْیہر َماالصَّ لٰوۃُ‬
‫السَلم) ےک وادل ںیہ ںدورسے رمعان نب اماثن ںہی ںرضحت ںع ںی ںسی ں َع َل ْی رہ الصَّ لٰوۃُ‬ ‫َو َّ‬
‫السَلمںیکںوادلہ ےک وادل ںیہںدوونں رمعاونں ےک درایمنںاںکیںزہار ٓاھٹ وس ربس اکں‬ ‫َو َّ‬
‫رفقےہ۔‘‘) (ریسفتزخانئارعلافن‪،‬پ‪،۳‬ا ِلرمعان‪،‬تحتاالہی‪ ۳۵:‬ں) ں‬

‫ارگ ےب ووض وہےن یک ںاحتل ںیم ںیہمت ںوکیئں ںتبیصم ںےچنہپ وت اےنپ ٓاپ وک یہں‬

‫‪55‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫المتمرکان۔ ں‬
‫اے ومٰیس ںنب رمعان( َع َل ْی رہ َّ‬
‫الس ََلم)!ویکینں ںںیم ںیسلفم ں(نعی ںایکینں ںہنں‬
‫وہان)بسےسڑبیںومتےہ۔ ں‬
‫اےںومٰیسںنب رمعان( َع َل ْی رہ َّ‬
‫الس ََلم)!سج ےن وشمرہ ہن یکںوہ اندم وہا اور سجں‬
‫ےنااختسرہ(نعیوشمرہ)یکوہرشدنمہہنوہا ں۔ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :33‬ں‬
‫ڑپویسےکقحیکںراعتیرکں ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬سجےنلمعےکذ ںرعیرہشتیکںوخاشہیک‪،‬وہاسں‬
‫صخشیکںرطحےہوجاینپںھٹیپںرپاپینںالدرکاہپڑیکںرطفلقتنمرکاتےہہکاےساکھتوٹں‬
‫وتقشمٓانیتیلںےہ۔اوراسےکلمعےسھچکیھبںوبقلیہنںیکںاجاتسجرطحاہپڑں‬
‫رپانتجیھباپینںڈاالاجےئوہرنمیہنوہات۔ں ں‬
‫اے ںانب ٓادم! ایھچ ںرطح اجن ےل ! ںیم ںرصف ایس ںلمع وک وبقل رکات وہں وجں‬
‫اخًاتصلریمیراضیکںاخرطیکںیگںوہ‪،‬سپیصلخمںےکےئلوخبخشںیےہ۔ ں‬
‫اےںانب ٓادم! بج وت اتحمیجںوک(اینپںرطف)ٓاات دےھکیںوت انہک ‪ :‬اصنیحلںےک اعشر وکں‬
‫رمابح۔بج امل ودوتل وک ٓاات دےھکی ںوت انہک ‪ :‬انگوہں یک ںزسا دلج دے دی ںیئگ۔بجں‬

‫‪56‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ریتےاپسامہمنہنٓاےئوتانہک‪:‬اَ ُع ْوذُبراہّٰللر رم َن َّ‬
‫الش ْی ٰط رن ال َّر رج ْیم۔ ں‬
‫اےںانبٓادم!املریماںےہبجہکوتریماںدنبہاورامہمن ریماںاقدصےہ۔یکںےھجتں‬
‫اس ابت اک وخف یہن ںہک ںیہک ںںیم ںھجت ےس اینپںتمعن نیھچںہن ولں ؟رزق اک امکل وتں‬
‫ںیموہںنکیلںرکشریتےںذہمےہاوراساکافدئہےھجتیہوہگوتوجںیتمعنںیمےنےھجتں‬
‫دںیانرپریمارکشاداویکںںیہنںرکات؟ں ں‬
‫اے ںانب ٓادم! ھجت رپنیت ںزیچںی ںوابج ںیہ ں‪)۱( :‬امل یک ںزٰوکۃ ں(‪)۲‬ہلص ریمح ںاور‬
‫(‪)۳‬اےنپ الہ وایعلںاور امہمونں وککینںیکںدوعت دانی۔ ذٰہلا وج زیچںی ںںیم ںےن ھجت رپں‬
‫وابجیکںںیہںارگوتےن انںیمںوکاتیہںیکںوتںیمںےھجتامتم اہجونں ےک ولوگں ےکےئلں‬
‫ربعتانبدوںگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ارگوتےناےنپ ڑپویسںےکقح یکںراعتیںاسیںہن یکںےسیجںاےنپالہں‬
‫وایعلںےک قح یکںراعتیںرکاتےہ وت ںیمںہن وت ریتیںرطف رظنِ رتمح رکوں گ‪،‬ںہن ریتاں‬
‫وکیئلمعوبقلرکوںگاورہنیہںریتیوکیئ ُداعوپریرکوںگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!اینپلثم(اتحمج)ولخمقرپوتلکہنرک‪،‬ورہنںیمےھجتایہنےکرپسدں‬
‫رکدوں گ اور ریمیںولخمق ےک اسےنم ربکت ہن رک ویکہکنںریتیںادتبا اس ےفطن (نعیںاناپکں‬
‫اپین)ےسوہیئےہےسجںیمںےناشیپبےکےنلکنیکہگجےساکنالےہ۔ں ں‬
‫رقٓاناپکںیماراشدوہاتےہ‪):‬ں ں‬
‫(انچہچن‪ِ ،‬‬

‫‪57‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ُّ ْ‬ ‫ّمۙ َْْ َ اب ْ‬ ‫ّا ْ ُ ُ‬ ‫ُ ا ِ ْ ّا ا‬
‫بَ اوَ‬ ‫ِ‬ ‫ل‬ ‫الص‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ی‬
‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ج‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ر‬‫ی‬‫َ‬ ‫)‬‫‪۶‬‬ ‫(‬‫ۙ‬‫ق‬
‫َ‬ ‫ف‬
‫خ ِلقَ ّمَ مآءَ ِ‬
‫ا‬ ‫د‬
‫ا‬ ‫ّا‬
‫بۙ(‪(َ)۷‬پ‪َ،۳۰‬الطارقَ‪۶َ :‬۔‪َ )َ ۷‬‬ ‫الَتآ ٕى ِ َ‬
‫رتہمجٔںزنکاالامینں‪ :‬تسج رکےت اپینںےس وج اتلکن ےہ ھٹیپںاور ونیسں ںےک چیبں‬
‫ےس۔ں ں‬
‫ں ںیک ںرطف تم دںھکی ںویکہکن(ربق ںیم ں)ں‬
‫(اے انب ٓادم!)ریمی ںرحام رکدہ زیچو ں‬
‫یکےںبسےسےلہپریتیںٓاکناھکںیئںےگ ۔ایدںرھک !رحام رپرظناوراس یکںتبحمرپں‬
‫ں‬
‫ریتاںاحمہبسیکںاجےئگ۔اورلکربو ِزایقتمںریمےںوضحرڑھکےوہےنوکںایدںرھکویکہکنں‬
‫ںیمںہحمل رھب ےک ےئل یھبںریتےںرازوں ےس اغلف یہنںوہات‪ ،‬ےب کش ںیمںدولں یکں‬
‫ابتاجاتنوہں۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :34‬ں‬
‫ارگریتےںانگہاظرہوہےئگوتں ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم!ریمیابعدترکویکہکنوجریمیابعدتں‬
‫رکاتےہںیمںاسےستبحمرکاتوہں اوراےنپدنبوں وکاساک عیطمںانبداتیںوہں۔ویکہکنں‬
‫وتیہناجاتنہکزگہتشزدنیگںیمںوتےنریمیینتکانرفامینیکاورہیقبزدنیگںیمینتکانرفامینں‬
‫رکےںگ‪ ،‬ذٰہلا ریمےںذرک ےس اغلف ہن وہ ویکہکنںںیمںوج اچاتہ وہں رکات وہں۔ ریمیں‬

‫‪58‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ابعدت رک ویکہکنںوت دنب ٔہ اعج اور ںیم ںرب لیلجںوہں۔ ارگ ینبںٓادم ےس ریتےںدوتسں‬
‫ںیئ‬
‫اور الہ تبحم ریتےںانگوہں یکںوب اپںیل ںاور ریتےںاُن اکر انومں رپ علطم وہ اج ں‬
‫ںیہنج ںںیم ںاجاتنںوہں وتںریتےںاسھت اانھٹ انھٹیبںوھچڑ دںیںاورںہیںوہ یھبںاتکس ےہ ویکہکنں‬
‫ریتےںانگوہں یکںوب روزربوزڑبتھںاجریہںےہ ‪،‬بج ہک ریتیںدیپاشئںےک دنےس رہں‬
‫روزریتیرمعتٹھگاجریہےہ۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! سج صخش یک ںیتشکںوٹٹ اجےئ اور وہ ڑکلیںےک ےتخت رپ وسار وہ رکں‬
‫ولےٹ اور اےس دنمسر ںیمں ںومںیج ںیھگ ںںیل ں‪ ،‬وت اس یک ںہی ںتبیصم ںریتی ںاس(نعیں‬
‫انگوہں یکں) تبیصمںےس ڑبیںیہنںےہ ‪،‬ذٰہلا اےنپ انگوہں اکںنیقیںرک اور ویکینں ںےکں‬
‫قلعتمرطخہںیمرہ۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! ںیم ںریتیںرطف اعتیفںیکںاگنہ رفامات اور ریتےںانگوہں وک اپھچاتں‬
‫وہں احالہکن ںیمں ںھجت ےس ینغتسم ںوہں بج ہک وت ریما ںاتحمج وہےن ےک ابووجد ریمیں‬
‫انرفاموینںںیمالتبمےہ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!وتبککتافینں ُداینںوکٓاابداورابیقںرےنہوایلںٓارختوکربابدرکےنیکں‬
‫وکششںیماگلرےہگ؟ں ں‬
‫اے ںانب ںٓادم! ریمی ںولخمق وک دوھاک یھب ںداتی ںےہ اوران یک ںانرایض ںےس ڈرات یھبں‬
‫ےہ۔ ں‬

‫‪59‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اےںانبٓادم!ارگامتمٓاامسونں اورزنیمںواےلریتےںےئلرفغمتیکں ُداعرکںی ںوتں‬

‫رھپ یھبںےھجت اےنپ انگوہں رپ روان اچےئہ ویکہکنںےھجت یہنںولعمم ہک وت سک احل ںیم ںھجمں‬
‫ےسےلمگ۔ں ں‬
‫اےںومٰیسںنبرمعان( َع َل ْی رہ َّ‬
‫الس ََلم)!ںیمںوجہہکراہوہں اےسوتہجےسونساورں‬
‫ںیم ںقح یہںاتہک وہں ‪ :‬ریمےںدنبوں ںیم ںےس وکیئںدنبہ یھبںاس وتق کت(اکلم)ں‬
‫اامینںواالیہنںوہاتکسبج کتولگاسےک رش‪،‬ملظ‪،‬دوھےک ‪،‬لغچں‪،‬ںرسیشکںاوردسحں‬
‫ےسےبوخفہنوہاجںیئ۔ں ں‬
‫اےںومٰیسں( َع َل ْی رہ َّ‬
‫الس ََلم)!(ولوگں ےس)ہہکدوہکقح اہمترےربیکںرطفں‬
‫ےسےہوتوجاچےہاامینںالےئاوروجاچےہرفکرکے۔‘‘ ں‬
‫رقٓاناپکںیمںاراشدابریاعتیلںےہ‪):‬ں ں‬ ‫(اسیجہک ِ‬
‫ّمَ َ ّاوَ ا ْ‬
‫ّمَ اشآءَا‬
‫ا‬
‫ُك‪ََ َ-‬ف ا ْنَ اشآ اءَ اف َْل َُی ْؤ ِ ْ‬
‫ّمَ ّار ّب ُ َْ‬
‫ْ‬ ‫ا ُ ْ ا ُّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وَ ق ِلَ اْلقَ‬
‫اْ ُْ‬
‫ف َل اَیكف ْ َرۙ‪(َ-‬پ‪َ،۱۵‬الکهفَ‪َ )۲۹َ:‬‬
‫رتہمجٔ ںزنکاالامین ں‪ :‬اور رفام دو ہک قح اہمترے رب یک ںرطف ےس ےہ وت وجں‬
‫اچےہاامینالےئاوروجاچےہرفکرکے۔ں ں‬

‫‪60‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :36‬ں‬
‫ُدنمشِامویلںےساالعننجں ں‬
‫اہللںاعتیلںاراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! ںیمںاہلل وہں ‪ ،‬ریمےںوسا وکیئںوبعمدں‬
‫یہن‪،‬ذٰہلاریمیابعدترکو‪،‬ریمںارکشادارکواورانرکشیہنرکو۔ ں‬
‫اے انب ٓادم! سج ےن ریمےںیسکںویلںےس ُدینمشںیکںقیقحتںاس ےن ریمےںاسھتں‬
‫االعن نج یک۔سج ےن یسکںاںسیںصخش رپ ملظ یک ںسج اک ریمںےںوسا وکیئںاحم ںودمدں‬
‫ِ‬
‫گرہنوہوتاسرپریمابضغاہنںتییہتخسےہ۔وجریمیںمیسقترپرایضںوہاںیمںاسں‬
‫ےک رزق ںیمںربک ڈال دوںگاا اور ُداینںاس ےک اپس ذلیلںوریقحںوہ رک ٓاےئ یگںارگہچں‬
‫وہاساکارادہہنرکے۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :35‬ں‬
‫اسمنیکںرپرخچہنرکےناکببس ں‬
‫اہللںاعتیلاراشد رفاماتےہ ‪’’:‬اے انبٓادم!ےبکشوت دووتمعنں ےک درایمنںحبصں‬
‫رکات ےہ اور وت یہن ںاجاتن ہک دوونں ںیم ںےس وکن یس ںڑبی ںےہ ۔ولوگں ےس ریتںےں‬
‫انگوہں اکوپدیشہںوہانںایںرھپولوگںںاکریتیںرعتفیںووتفیصںرکاناورارگولگریتےںاُنں‬

‫‪61‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اامعلےسوافقوہاجںیئںںیہنجںںیمںاجاتنوہں وتوہےھجتالسمکتیھبںہنرکںی۔اورں‬
‫اس ےس ڑبھ رک تمعن ںہی ںےہ ہک ُ وت اعتیفںںیمں ںےہ ‪ ُ ،‬وت ولوگں ےس ینغتسمںےہ ہکبج وہں‬
‫ریتےںاتحمج ںیہ ںاور ھجت ےس ولوگں یکںاذںتیںروک دیںیئگںےہ ۔ ذٰہلا ریماںرکش رک اورں‬
‫ریمیںوتمعنں یکںدقر اچہپن‪ ،‬اےنپںلمع وک رایںےس اپک رکےل ‪ ،‬وخف زدہ اسمرف ےک زا ِدں‬
‫راہیکلثمزا ِدراہےلےلاوراینپکینوکریمےںرعشےکےچینںرھکدے۔ں ں‬
‫اےں ںانب ٓادم! اہمترے تخس دل‪ ،‬اہمترے اامعل رپ اور اہمترے اامعل‪،‬ں‬
‫اہمترے ومسجں رپ اور اہمترے مسج‪ ،‬اہمتریںزابونں رپ اور اہمتریںزابںینں‪ ،‬اہمتریں‬
‫ٓاوھکنںرپرویتںیہ۔ں ں‬
‫اے ںانب ٓادم! ریمے ںزخاےن یھبک ںمتخ یہن ںوہں ےگ ‪ ،‬ریتںے ںرخچ رکےن یکں‬
‫دقمار ےک ربارب ںیمں ںےھجت اطع رفامات وہں اور سج دق ُرتو(ریمیںراہ ںیمں)رخچ رکےنں‬
‫ےس رواتک ےہ اینتںدقمار ںیم ںھجت ےس روک اتیلںوہں۔اور ریمںےںاطع رکدہ رزق ںیمں‬
‫ےسریتاونیکسمںںرپرخچہنرکانریتےرُبےامگن‪،‬اتحمیجےکوخفاورھجمرپنیقیہنں‬
‫وہےناکجیتنںےہ۔ویکہکنںںیمںےنریتیںقلخںوکرزقےکاامتہمےکاسھتالزمرکدایں‬
‫ےہ‪،‬ذٰہلاارگوترزقاکاامتہمرکاتےہاحالہکنوہریماںیہںاطعرکدہےہوت(اےسریمیںراہں‬
‫ئ‬
‫ںیم)رخچرکاورریمےدںیںوہےئرزقںیمےسریمںےدنبوںرپرخچرکےنےکں‬
‫اعمےلم ںیم ںلخب ہن رک ویکںہکنںںیم ںےھجت اس اک وعض اطع رکےن اک اضنم وہں اور اسں‬

‫‪62‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ےکوعضںیمں‪،‬م ں‬
‫مےنےھجتارجووثاباطعرکےناکودعہیکںےہوت ُ وتویکںریمںےےھکلں‬
‫وہےئ ںیم ںکش رکات ےہ ؟سپ سج ےن ہن وت ریمےںودعے رپ ںنیقیںیکںاور ہن یہں‬
‫ریمےںاایبنءںرکام ( َع َل ْیہر ُم َّ‬
‫الس ََلم)یکںدصتیںیکںےبکش اںسےن ریمیں مر ِ م‬
‫وُببںاکں‬
‫وُببںاک اِاکنر یکںںیم ںاےس اودنےھ ہنم منہج ںیم ںڈاولںں‬
‫اِاکنر یکںاور سج ےن ریمیں مر ِ م‬
‫گ۔‘‘ ں‬

‫تحیصنربمن‪ :37‬ں‬
‫وتہبںیماٹلوٹملدناتمالیتںےہ ں‬
‫اہللاعتیلاراشدرفاماتےہ‪’’:‬اےانبٓادم!اےنپدلرپوغررکاترہہکوجاےنپےئلں‬
‫دنسپرکاتےہویہدورسےےکےئلدنسپرک۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ریتامسجزمکور‪،‬زابنیکلہاور ِدلےبرمحےہ۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! ریتیںااہتن ومت ےہ ذٰہلا اس ےک ٓاےن ےس ےلہپ ےلہپ اس ےکں‬
‫ےئلایتریرکےل۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! ںیمںےن ریتےںاعضااء ںیم ںےس رہ وضع ےک اسھت اس ےک ہصحں‬
‫(نعیٓاکنےکےئلدانھکیاوراکنےکےئلاننسوریغہ)وکیھبدیپاںرکدای۔ ں‬
‫اےںانبٓادم!ارگںیمںےھجتوگاگنںدیپارکاتوت ُ وتوقتوگاییئیکرسحترکات‪،‬اورارگرہباں‬

‫‪63‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫دیپاںرکات وت ُ وت امستع یکںرسحت رکات۔ ذٰہلا وخد رپ ریمیںتمعن یکںدقر و تمیقںاچہپن اورں‬
‫ریمارکشادارک‪،‬انرکشیہنرکویکںہکن(ےھجت)ریمیںرطفیہولانٹےہ۔ ں‬
‫اےںانبٓادم!ںیمںےنریتیںتمسقںیمںوجھچکھکلدایںےہاسیکںبلطںیمںوخدوکں‬
‫(رضورتےسزاید ںہ)ہناکھت۔ویکہکنوجھچکریتںےبیصنںیمںاھکلاجاکچےہوہےھجتلمں‬
‫رکرےہگاہیںکتہکوتاےسوپراوپرااحلصرکےلگ۔ں ں‬
‫اے ںانب ٓادم! ریمںے ںانم یک ںوھجٹ ںںیمسق ںہن اھکان ویکہکن ںسج ےن ریمے ںانم یکں‬
‫وھجٹمسقاھکیئںیماےسمنہجںیمدالخرکوںگ۔ں ں‬
‫اےں ںانب ٓادم! بج وت ریماں ںیہں ںاطع رکدہ رزق اھکات ےہ وت رھپ ریمی ںااطتع وں‬
‫رفامربندارںییھبرک۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ھجمےس اےلگ دنےکرزق اک اطمہبلہن رک ویکںہکنںںیمںھجت ےساےلگں‬
‫دنےکلمعاکاطمہبلیہنںرکات۔ ں‬
‫امل ُداینںاکوصحلرواراتھک‬
‫یسکےکےئل ِ‬
‫اےںانبٓادم!ارگںیمںاےنپدنبوںںیمےس ں‬
‫وت اےنپ اایبنء ںےک ےئل راتھک اتہک وہ ریمے ںدنبوں وک ریمی ںااطتع اور ریما ںمکح اقمئں‬
‫رکےنیکرطفالبےت۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ومتےکٓاےنےسےلہپںاےنپےئلکینںلمع(اکذریخہ)رکےلاورں‬
‫اطخ ےھجت رہ زگ دوھےک ںیم ںہن ڈاےل رےھک ویکںہکنںاس ےک وفر ًا دعب رفس ےہ ۔ زدنیگںاورں‬

‫‪64‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫یبملںاُدیمںیںےھجتوتہبےساغلفہنرکدںیںویکہکنںوتہبںیمںاٹلوٹملرکےنرپ ُ وتاسوتقں‬
‫اندموہگبجدناتمےھجتھچکافدئہہندےیگ۔ ں‬
‫ئ‬
‫اےںانبںٓادم!ارگریمےںدںیںوہےئاملںیمںےس ُ وتےنریماںقحاداہنیکںاوررقفاں‬
‫وکاناکقحہندایںوتھجترپیسکںےبرمحوکطلسمرکدایںاجےئگوجاےسھجتےسنیھچںےلگں‬
‫اورںیمےھجتاسرپھچکیھبںوثاباطعیہنںرکوںگ۔ں ں‬
‫اےانبٓادم!ارگےھجتریمیںرتمحاچےئہوتوخدرپریمیںااطتعالزمرکےلاور‬
‫ارگریمےذعاباکوخفےہوتریمیانرفامینےسابزٓااج۔ ں‬
‫اےںانبٓادم!ںیمںریتںےںوھتڑےےس لمعرپیھبںرایضںوہں بجہک ُ وت ریمےں‬
‫یثکرزقرپیھبرایضںیہن۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!بجوتاملاحلصرکےلوتاسحبواتکبوکایںدرانھک۔ں ں‬
‫٭…اوربجاھکاناھکےنےکےئلےھٹیبوتوھبےکوکایدرانھک۔ں ں‬
‫٭…بج ریتاںسفن ےھجت زمکور صخش رپ دقرت(ہبلغ)اپےن یکںدوعت دے وت وخدں‬
‫رپاہللاعتیلیکدقرتوکایدرکنیلںہکارگوہاچےہوتاےسرضور(ھجترپ)طلسمرکدےگ۔ ں‬
‫٭…بج ھجت رپ وکیئںالب و ٓازامشئ انزل وہ وت ں’’ َْل َح ْو َل َو َْل ُق َّو َۃ ا ر َّْل براہّٰللر ال َْعل ر ِّی‬
‫ال َْع رظ ْیم‘‘ےسدمدبلطرکان۔ں ں‬
‫٭…بجامیبروہاجےئوتدصہقوریخاتےساانپالعجرکان۔ں ں‬

‫‪65‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…اوربجےھجت وکیئںتبیصمںےچنہپوت’’ںارنَّا ِہّٰلِل َو ارن َّ ۤا ا ر َل ْیهر ٰر رج ُع ْونں‘‘ڑپھنیل۔‘ ں‘‬

‫ں‬ ‫وتحیصنںےکوھپل‪،‬ہحفصربمن‪)،20:‬‬
‫(امذخ ں‬

‫تحیصنربمن‪:38‬ں ں‬
‫ربقاکریفں ں‬
‫اہلل اعتیلںاراشد رفامات ےہ ‪’’ :‬اے انب ٓادم! کینںرک ویکںہکنںہیںتنج یکںاچیبںےہ اورں‬
‫اُیسںیکںرطفرامنہیئںرکےیگں۔ربایئںےساانتجبرکویکہکنںہیںمنہجیکںاچیبںےہاوراُیسں‬
‫یکرطفےلاجےئیگ۔ں ں‬
‫اےانبٓادم!ںہیںابتایھچںرطحاجنےل!ہکرخایبںرپےھجتہیبنت(یکںاجیت)ےہ۔ں‬
‫ےب کش ریتیںرمع رخاب وہےن ےک ےئل ‪ ،‬مسج یٹمںےک ےئل ‪ ،‬اور وج ھچک وت ےن عمج یکں‬
‫ےہوہ ُو مراثےکےئلاورشیعوٓارامدورسوںےکےئلےہبجہکاسحبواتکبھجترپں‬
‫الزم اور زسا و دناتم ریتےںےئلںےہ ۔اور ربق ںیمںریتاںریفںرصف ریتاںلمع یہںےہں‬
‫ذٰہلا ُ وت وخد اانپ احمہبس رک لبق اسںےک ہک ریتاںاحمہبس یکںاجےئ ۔ریمیںااطتع وک الزم رکں‬
‫ےل ‪ ،‬ریمی ںانرفامین ںےس ُرک اج اور ریمی ںاطع رپ رایض ںوہ رک رکش زگاروں ںیم ںےسں‬
‫وہاج۔ ں‬
‫اےںانبٓادم!سجےنسنہسنہرکانگہےئکںیمںاےس ُرال ُرالرکمنہجںیمںڈاولںگں‬

‫‪66‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اوروجریمےوخفےسرواتراہںیماےسوخشرکےکتنجںیمدالخرکوںگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ےنتکینغاسیںںیہںوجرو ِزاسحباتحمیجویسلفمیکںانمترکںیےگ؟ں ں‬
‫٭…ےنتکےبرمحاسیںںیہںںیہنجںومتذلیلںوروسارکدےیگ؟ ں‬
‫٭…ینتکریشںیزیچںیںایسیںیہںںیہنجںومتخلترکدےیگ؟ں ں‬
‫یشںایسیںںیہہکںیہنجںومتدگالرکدےیگ؟ ں‬
‫٭…وتمعنںرپینتکںوخ ں‬
‫یشںایسیںیہوجاےنپدعبوطلیںمغالںیئیگ؟ں ں‬
‫٭…ینتکوخ ں‬
‫اےںانب ٓادم! ومت(یکںویتخسںں)ےک قلعتم وج ھچک مت اجےتن وہ ارگ وچاپےئ اجنں‬
‫ںیلوتاھکانانیپوھچڑدںیٰیتحہکوھبےکایپےسںرماجںیئ۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم! ارگ ومت اور اس یکںدشت ےک العوہ وکیئںاور تخسںمت رپ رقمر ہن یکں‬
‫اجیتںوت یھبںدن اور رات ےک وکسن وک رتک رکدانیںھجت رپالزم ےہ ۔اور ااسیںویکرکنںہن وہں‬
‫بجہکاسےکدعباکاعمہلماسےسیھبتخسرتےہ۔ں ں‬
‫اےں ںانب ٓادم! ٓارخت ںیمں ںےنلم وایل ںوتمعنں (ےک وصحل)یک ںاخرط ومت یکں‬
‫قیقحںوک یپںرظن رھک اور وج کینںہن رکےکس اس رپ ےھجت ارسفدہ وہان اچےئہ ۔ ُداینںیکںوجں‬
‫ںیتمعنےھجتںیلمانرپوخشتموہاناوروجہنںیلمانرپاوسفستمرکان۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ںیمںےنےھجتیٹمںےسدیپاںیک‪،‬ںایسںیکںرطفولاٹٔوںگاورایسںےسں‬
‫دوابرہ ااھٹٔوں گ‪ ،‬ذٰہلا ُداینںوک اولداع ہہک دے اور ومت یکںایتریںںیم ںگل اج۔اور ایھچں‬

‫‪67‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫رطحاجنےل !ہکبج ںیمںیسکںدنبے ےستبحم رکاتوہں وت ُداینںوک اس ےسدوراورں‬

‫اےسٓارختےکاکومںںیمںرصموفرکےک ُداینںےکویعبںاسرپٓااکشررکداتیںوہںوتں‬
‫وہ ان ےس چب رک خ مت ںی ںیووں ںواےل اکم رکےن اتگل ےہ رھپ(ٓارخت ںیمں) ممںاےس ضحمں‬
‫یسکدنبےوکاندنسپرکاتوہںوت ُداینں‬
‫اینپرتمحےسدالخِتنجرکوںگ۔اوربجںیمں ں‬
‫ےکذ ںرعیںاےس ‪،‬اینپںذات ےساغلف رکےک ُداینںےکاکومں ںیمںوغشملرکداتیںوہںں‬
‫وت وہ دوزویخںں ںواےل اکومں ںیم ںگل اجات ےہ رھپ(ٓارخت ںیمں م)مںاےس منہج ںیمں‬
‫دالخرکوںگ۔(امل ْ ِعں مںتاا ُ ںذ ِیاہللاعتیل)ں ں‬
‫اےںانب ٓادم!رہرمع افینںےہ ارگ ہچ وطلیںوہ‪ ،‬اور ُداینںوت اسہیںدار زیچںےک اسےئ یکں‬
‫امدننےہوجوھتڑیدریرہھٹرکالچاجاتاوررھپریتےںاپسدوابرہولٹرکیہنٓاات۔ں ں‬
‫اےںانب ٓادم!ںیمںےنیہںےھجت دیپاںیک‪،‬ںںیمںیہںےھجترزق داتیںوہں‪،‬ںیمںےنیہں‬
‫ےھجتزدنیگںاطعیک‪،‬ںںیمںیہںےھجت ومتدوں گ‪،‬ںیمںیہںےھجتدوابرہااھٹٔوں گاورںیمںیہں‬
‫ریتااحمہبسرکوںگسپارگ ُ وتےنوکیئربایئیکںوتاےسدےھکیںگابووجدہیہک ُتواینپاجنںےکں‬
‫عفنواصقنن‪،‬ومتویحتںاوررمےنےکدعباےنھٹاکامکلیھبںیہن۔ ں‬
‫اےںانبٓادم!ریمیںااطتعوابعدتںیمںگلاجاور ِرزقیکںرکفہنرکویکںہکنںرزقں‬
‫ےکاعمےلمںیمںممںےھجتفکںتیںرکوںگاوریسکںایسیںزیچںاکمغہنرکسجیکںےھجتاحتجں‬
‫یہن۔ ں‬

‫‪68‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اےںانبٓادم!ےسیجںوتلمعےئکریغبںاساکوثابیہنںاپاتکساںسیںیہںاسزیچںیکںانمتں‬
‫ویکںرکاتےہوجریتیاطتقودقرتںیمیہنں؟ں ں‬
‫اے انب ٓادم! سج اک راہتس ومت وہ وہ ُداینںرپ سیکںوخش وہ اتکس ےہ ؟اورسج اک‬
‫رھگربقوہوہ ُداینںیماےنپرھگےکادنرسیکوخشرہاتکسےہ؟ں ں‬
‫اے انب ٓادم! وھتڑے رزق رپ ریتاںرکش زگار وہان‪،‬یثکںرزق رپ انرکشا وہےن ےس‬
‫ںیہکزاید ںہرتہبےہ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!ریتاںرتہبنیںاملوہےہوجوت(دصہقرکےک)ٓاےگ جیھبںاکچاوردبرتنیں‬
‫امل وہ ےہ وج وت ےن ُداینںںیمںوھچڑا‪ ،‬ذٰہلا ومت ٓاےن ےس ےلہپ (اینپںاجنت ےک ےئلں‬
‫)ھچکالھبیئٓاےگجیھبدے‪،‬اےسوتریمےںاپساپےلگ۔ں ں‬
‫اےںانبٓادم!زمغدہےکمغوک ںیمںیہںدوررکاتوہں ‪،‬رفغمتےکاطبلیکںششخبں‬
‫ںیمیہںرکاتوہں‪،‬وتہبرکےنواےلوکانگوہںےسںیمںیہرواتکوہں‪،‬ابلسےسرحمومں‬
‫وکںیمںیہںڑپکےانہپاتوہں‪،‬وخزفدہےکوخفوکںیمںیہںدوررکاتوہں‪،‬وھبےکاکٹیپں‬
‫ںیمںیہںرھبات وہں۔ بج ریماںدنبہ ریمیںااطتع ورفام ربندارںیںرکات اور ریمےںمکح رپں‬
‫رایضںراتہ ےہ وت ںیمںاس اک اعمہلم ٓااسن‪ ،‬اس یکںھٹیپںوبضمط اور اس اک نیسںاشکدہ رفامں‬
‫داتیوہں۔ں ں‬
‫اے ںومٰیس ں( َع َل ْی رہ َّ‬
‫الس ََلم)! وج ریقفوںںاورںومیتیں ںےک امل ےک ذ ںرعی ں(نعیں‬

‫‪69‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫نیھچںرک ) امدلار ےنب گ ‪ ،‬ممںاےس ُداینںںیم ںاتحمج اور ٓارخت ںیم ںرگاتف ِر ذعاب رکوںں‬
‫گ۔ اور سج ےن رقفا اور زمکوروں رپ ملظ و زایدیتںیکںںیمںاےس ابتہ ربابد رکدوں گ اورں‬
‫اےسمنہجںیمدالخںرکوںگ۔‘‘ ں‬
‫(اراشدابریںاعتیلےہ‪):‬ں ں‬
‫ُ‬ ‫ْ ُْ ٰ‬ ‫ُّ‬ ‫ّا ٰ ا ا‬
‫فَ ا ِْب ٰر َِه ْیَ امَ َ اوَ‬
‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ُص‬ ‫)‬‫‪۱۸‬‬ ‫(‬‫ۙ‬‫َ‬
‫َل‬ ‫و‬‫اْل‬ ‫َ‬‫ف‬‫ِ‬ ‫ُ‬
‫ح‬ ‫الص‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ف‬‫اِنَ هذاَ ِ‬
‫ل‬
‫ٰ‬
‫َاْللَعَ‪۱۸َ:‬۔‪َ )۱۹‬‬ ‫سۙ(‪(َ)۱۹‬پ‪،۳۰‬‬ ‫ُم ْو ٰ َ‬
‫رتہمجٔ ںزنکاالامین ں‪ :‬ےب کش ںہی ںاےلگ وفیحصں ںںیم ںےہ اربامیہ ںاور ومٰیس ںےکں‬
‫وفیحصںںیم۔ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ 39‬ں‪ :‬ں‬

‫تحیصنسکرپامرثیہنرکیت؟ں ں‬
‫اےںاِنبٓا مدم!تحیصنںرکانوتتہبٓااسنےہ…رگماسوکوبقلرکان(نعیںاسرپلمعں‬
‫رکان)تہب یہںلکشم ےہ …ویکںہکنںنج ولوگں ےک دولں ںیم ںداینویںّذلات اوراسفنینں‬
‫وخااشہتاکعملمتہوہ‪ ،‬انوک تحیصنںوالھبیئںیکںابیتںڑکویںیتگلںںیہں…ابوصخلصاُسرمسں‬
‫اطبل ملعںوک تحیصنںزایدہںڑکویںیتگلںےہ وج اینپںواہ واہ اچےنہ اور داینوںیںرہشت ےکں‬
‫امگن افدس ںیمں ں ُ م ا‬
‫ُم وہات ےہ ہک ’’اےس اکایمیبںاورں‬ ‫وصحل ںیم ںنگم وہ… ویکہکنںوہ اس ِ‬

‫‪70‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ٓارخت ںیم ںاجنت ےک ےئل رصف ملع یہںاکیفںےہ اور لمع یکںوکیئںرضورت یہن ں‘‘ …‬
‫احالہکنہیںوتویفسلفںںاکرظنہیںےہ…اورہیصخشاِانتیھبںیہناجاتنہکملعاحلصرکےنےکں‬
‫دعباسرپلمعہنرکانٓارختںیمںدشدیڑکپاکابثعوہگ۔اسیجہکاہللاعتیلےکایپںرےں‬
‫بیبحصل َّی اہّٰلل َت َعال ٰی َع َل ْی رہ َوٰال ر ٖہ َو َس َّلماک ِ‬
‫رفامنےہ‪:‬ں ں‬
‫ْ‬ ‫ا ا ّ ُ ّا ِ ا ا ً ا ْ ا ْ ا ا ا ٌ ا ا‬
‫ل َیا ْنف ُع ُهَهّٰللاَُ ِب ِعل ِمهَٖ َ‬
‫ام ِةَعالِم َ‬
‫یمَال َِق َی َ‬ ‫’’اشدَالناسَعذاِبَ َ‬
‫نعی‪:‬ایقتمےکدنبسےسزاید ںہذعاباُساعملوکوہگےسجاہللاعتیلےناُسں‬
‫ےک ملع ےک ببس وکیئںافدئہ ہن اچنہپای۔ ‘‘ں(بعش اال ں‬
‫امینںیقہیبللں‪،‬ابب یفںرشناملعل ‪،‬ادحلثیں‪:‬ں‪۱۷۷۸‬ں ں‪،‬‬

‫ں‬ ‫ج‪،۲‬ص‪ .۲۸۵‬ں)‬

‫ئ‬
‫سانںدینجںدغبادںیں َع َل ْی رہ َر ْح َم ُۃ اہّٰللر ا ْل َھاد ریںوک دعبِواصل یسکں‬
‫اطلتِفہںرضحت ِ ُ ںّ‬
‫س ما‬
‫ِ ُ ںّ‬
‫ااقلِس ! ھچک اِراشد رفامیئ ں( دعبِوافت یکں‬ ‫ےن وخاب ںیم ںداھکی ںوت وپاھچ ‪’’:‬اے اوب ِ‬
‫یتیب؟)۔‘‘رفامای‪:‬ں ں‬
‫’’یملعںاماحبثاوریملعںاکِنتیکںابرایکیںںاکمہنٓاںیئںرگمرات(یکںاہنتیئں)ںیمںادایکں‬
‫اجےنوایلدنچروتعکںےنوخبافدئہاچنہپای۔‘ ں‘ ں‬

‫‪71‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪:40‬ں ں‬
‫ُُح ِول ِلِعواطمہعلاکصقمں ں‬
‫اےاِنبٓا مدم!متینتکںیہںرایتںاجگرک ُُح ِولملعںیمںوغشملورصموفرےہ…‬
‫اور ( اس ُ ُک ینیبںےک وشق ںیم ں) اےنپ اورپ دنینںوک رحام ےئک راھک… ںیمںیہن ںاجاتن ں‬
‫ہک‬
‫اہمتریاستنحموتقشماکببسیکںاھت؟…ارگاہمتریینںدوینیاسزواسامناوراملں‬
‫و دوتلںاحلصںرکےن… دوینیںبصنم اور دہعے اپےن… اور مہ رصع ولوگں رپںاینپں‬
‫ربرتی ںاور ڑبایئ ںاظرہ رکےن یک ںیھت ںوت ( اکن وھکل رک نُس ول ! ) اہمترے ےئل الہکں‬
‫وربابدیںےہ… اور ارگ ان بش دیبارںویںںںیمںاہمتریںینںہیںیھتںہک مت اہلل اعتیل ےکں‬
‫ایپرےںبیبحں‪ ،‬بیبحںیبلںصل َّی اہّٰلل َت َعال ٰی َع َل ْی رہ َوٰال ر ٖہ َو َس َّلمںیکںرشتعیںاک اغیپمں‬
‫اعمرکوےگ…اےنپ رکدار و امالخقوک سوں ےک اسےچن ںیمںڈاھولےگ…اورہشیمہںربایئں‬
‫یک ںرطف الُبےن واےل سفن اماّمرہ یک ںرشاروتں ےس ےنچب یک ںرھب وپر وکشش رکوےگ وتں‬
‫یہمتابُمرکوہ…اوراعسدتدنمیبیصنوہ۔ں ں‬
‫یسکاشرعےنچسیہاہکےہ‪:‬ں ں‬ ‫ں‬
‫ا اُ ْ ُ ُْ اْ ا ْ ا ا‬
‫کَضائ ٌِعَ‬ ‫یوج ِه‬ ‫سهرال َع َیو ِنَل َِغ َِ‬
‫ا ُ ا ُ ُ ّا ا ْ ا ْ ا ٌ‬
‫کَ اِب ِط َ‬
‫لَ‬ ‫یفق ِد‬‫وبَکوھنَل َِغ َِ‬

‫‪72‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫رتہمجں‪ :‬ریتےں ُر ِخ زابیںےک ددیارںےک العوہ یسکںریغںےک ےئل ان ٓاوھکنں اک اجےتگں‬

‫یسکاورےکرِفاقںیماناکروانابلطوثبعےہ۔ں ں‬ ‫رنہاکیبرےہاورریتںےالعوہ ں‬
‫ا‬ ‫ا‬
‫ت اَفانّ ا‬
‫تَ‬ ‫ب اَما َِش ْئ ا‬
‫تَ اوَا ْح ِب ْ‬ ‫ک ا ََم َّی ٌ‬ ‫ِ‬ ‫اےَانبَا ادمَ ِع ْش اَما َِش ْئ ا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ٰ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ّ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ا ّا‬
‫ف ِانکَمفا ِرقهَوَامعلَماَِشئتَف ِانکَُت َزیَ ِبهَٖ َ‬
‫کی‬
‫نعیں‪:‬ےسیجںاچےہزدنیگںزگاروٓارخاکریہمتںرمانےہ…سجےساچوہتبحمرکوا ں‬
‫ہن اکیںدنمت اس ےس دجا وہ اجٔو ےگ… اوراسیجںاچےہ لمع رکو ابالٓرخ اس اک دبہل رضورں‬
‫ئ‬
‫یاجٔوےگ۔ں ں‬ ‫د ں‬
‫اےںاِنب ٓا مدم!ملعِ الکم و ُم ماظرہ ‪،‬ملعِ بط ‪ ،‬ملعِ مدواونیںو اماعشر ‪ ،‬ملعِ ُ ُنوم و رُعوض ‪،‬ں‬
‫ُحولاورولوگں رپں‬ ‫صف (نجےکںاحلصرکےناکصقمارگدوینیںرہُشتاک ُ ُ‬ ‫ملعِ م ْنوو م ْ ر‬
‫اینپںڑبایئںو ربرتیںاک اِاہظر اھت ) وت وساےئ اہلل اعتیل یکںانرایضںںیمںاینپںرمُع اک یتمیقںوتقں‬
‫اضعئرکےنےکریتےںاہھتیکںٓاںای؟ ں‬

‫تحیصنربمن‪ 41‬ں‪ :‬ں‬

‫تحیصنےک م مَغاور ُد ُرتسرطںےقی ں‬
‫وخشیعبطںیمنگمولوگںوکوظعرکان ں‬
‫اےںاِنب ٓا مدم ! موعْظ و تحیصنںرپ ینبمںایبانتںرکان ارگہچ اکیںاماّھچ اکم ےہ رگم اسں‬

‫‪73‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫سان ںدبعاہلل نب عاس مر ِ م‬

‫ض ںاہّٰللُ م متال ںعم ْنہُمماا یک ںہی ںتحیصن ںایںد‬ ‫وحاےل ےس رضحت م ِ ُ ںّ‬
‫رےئھک ہک ںیمںیہمتںااسیںرکےت وہےئ ہن دوھکیںںہک ولگ اینپںوخش یعبطںیکںابوتں ںیمں‬
‫مَمروف ںوہںںوت مت ان یکںابت اکٹ رک اینپںرقتریںرشوع رک دو ہک وہ رپاشینںوہ رک رہں‬
‫خرںرکو اور ارگ وہ مت ےس موعْظ رکےن وک ںیہکںوت یہںرکو۔(اخبری‪،‬‬‫اجںیئ۔ ہکلب اخومیشںا ِ ْ ِ ا‬
‫لس‬
‫اتکبادلوعات‪،‬اببامرکیںہنما جع‪...‬اخل‪،‬ص‪،۱۵۶۵‬دحثی ں‪ ۶۳۳۷:‬ں) ں‬
‫مُفمس ِ ِررں مش ِہںیرر‪،‬ںمیکحںاال مُم یتفمںادمحںایرںاخن ہْیَلَعں مرج ںمم ُہاںالْج م متاان رفامےت ںیہ‪:‬ہیںا ں‬
‫کی‬
‫تحیصنںےہ سج رپ واع ِظ وک اکر دنب رنہ اچےئہ ہک اہجں ولگ الکمںایںاکم ںیمں م ْ ُ‬
‫مولں‬
‫وہں وت ان ےک الکم و اکم دنب ہن رکدو۔ موعْظ رشوعہن رکدوہکاس ُص مورت ںیمںارگہچ و ںہ‬
‫حَموس رکںیںےگ‪ ،‬زینںاس ںیمں ِ ْلِع اور اعمِل یکںا ِ ماہن یھبں‬
‫ھچک ہن ںیہکںرگم ِدل ںیمںفیلکتں م ْ ُ‬
‫عت ڑکپںیںوج زیتںالٔوڈ رکیپسوںںرپ ٓادیھںٓادیھںرات کتں‬ ‫ےہ۔ اس ےس وہ واع ِ ںظ ںیںں ِ ْ مر‬
‫رقتریںی ںرکےک زمدوروں‪ ،‬امیبروںںوک رپاشین ںرکےت ںیہ‪ ،‬ںاسرںی ںیتسب ںوک اگجےت ںیہ۔ں‬
‫یت‬ ‫داھکیںیگںےہہکرھپوعام ُ ُُح موموکدروخاںیتسںدےتیںںیہںسجرپدہعفں‪ّ ِ 144‬‬
‫انفیکںاج ں‬
‫ےہ۔ ینتکںڑبیں ِذ مل اور ِ ْلِع یکںوتنیہںےہ‪،‬ارگںہیںواع ِ ںظ ںیںںایسںرفامنرپ لَمَع رکےت وتںہیں‬
‫مت مون ویکں ںٓایت۔ ُُحام اور ارسفان وخد ان ےس ِ ْلِع ےنھکیس ںان یک ں ِ ْ ّ‬
‫خ مم ںیم ں ِ ر‬
‫احصں‬
‫وہےت۔(رماۃاانملحیج‪،‬ملعیکاتکب‪،‬رسیتیلصف‪ )۲۱۷/۱،‬ں‬

‫‪74‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :42‬ں‬
‫انگوہںرپیسکوکاعردالانں ں‬
‫اےں ںاِنب ٓا مدم !تحیصن ںارگہچ اک ِر وثاب ےہ رگم ُویہ ںتحیصن ںاتیث ںاک ریت ںنب رکں‬
‫دورسوںےک ِدولںںیمیپںتسںوہیتےہسجاکرطقیں ُد ُر ْسوہ‪،‬ویکہکنںتحیصنےسں‬
‫اہجں ایکینںںرکےن یکں مرعْ میت دیپاںوہیتںےہ ُوںیہں ِدولں ںیمںانگوہں ےس م ْ مر‬
‫نت یھبں‬
‫دیپاںوہیتںےہ۔ںرگمںایدںرےئھک!ںیسکںوک اس ےک انگوہں رپ اعر ِدالےت وہےئ تحیصنںرکانں‬
‫فُ‬
‫رفامےت‬
‫ں‬ ‫سانں م ںص ںتلںنب ِ ا‬
‫عضں َر ْح َم ُۃ اہّٰلل ر َت َعال ٰی َع َل ْیہں‬ ‫ُد ُر ْسیہن۔اسیجںہکرضحت م ِ ُ ںّ‬
‫ںیہ‪ :‬ومنِم رپدہوپیشںاور تحیصنںرکاتےہ ہکبج اس ےک ربسکع افسِق وافرِج دبانم رکاتں‬
‫جم‬
‫اور رَشْم و اعر ِدالات ےہ۔(اجعم اولعلم وامكحل یفںرشح سیں دحيا نم وجاعم املكل‪ ،‬ںالحدیث السابع‬

‫ں‬ ‫الدین النصیحۃ‪ ۲۲۵/۱،‬ں)‬

‫تُم رساک ِر دمہنیں َصل َّی اہّٰللُ َت َعال ٰی‬

‫اورںیسکںوک اس ےک انگوہں رپ اعر ِدالےن ےک ُ م م ِ‬
‫رفامن ےہ‪ :‬وج اےنپ املسمن اھبیئںوک اس ےک (یسکںاںسی) انگہ ےکں‬ ‫َع َل ْی رہ َوٰال ر ٖہ َو َس َّلمںاک ِ‬
‫ذ ںرعیںاعر ِدالےئ (سج ےس وہ وتہب رک اکچ وہ) وت وہ اعر ِدالےن واال اس مو ْق کتںیہنں‬
‫رمےگبجکتوخدوہانگہہنرکےل۔ (رتذمی‪،‬اوبابصفۃ القیامۃ والرقائق والورع‪ ۴۸،‬ں‪-‬‬

‫ں‬ ‫ابب‪،‬ص‪،۵۹۲‬دحثی‪ ۲۵۰۵:‬ں)‬

‫‪75‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :43‬ں‬
‫یسکےکاسےنمتحیصنرکانں ں‬
‫ں‬
‫اے ںاِنب ٓا مدم !یسک ںوک ڈاٹن ڈٹپ رک ںای ںبس ےک اسےنم تحیصن ںرکےن ےس یھبں‬
‫سان ںاوب درداء مر ِ م‬
‫ض ںاہّٰللُ م متال ںع ْمتہ ےسں‬ ‫تحیصن ںرُپ اتیث ںیہن ںرتہ۔ اسیج ںہک رضحت م ِ ُ ںّ‬
‫رَمْ ںوِیںےہ‪:‬سج ےن اےنپ اھبیئںوک بس ےک اسےنم تحیصنںیکںاس ےن اےس ذلیلںیکں‬
‫اور سج ےن اہنتیئ ںںیم ںتحیصن ںیک ںاس ےن اےس ٓاراہتس یک۔(تنبیه الغافلین ں‪ ،‬اببں‬

‫ں‬ ‫ص‪ ۴۸‬ں)‬

‫االرمابرعملوفوایھنلنعارکنمل‪ ،‬ں‬

‫حم ُۃ اہّٰلل َ‬
‫رالوال ریںرفامےتںیہ‪:‬دوتساکاکیں محں ںہی‬ ‫سانںاِاممزغایلں َع َل ْی رہ َر َ‬
‫رضحتں م ِ ُ ںّ‬
‫یھبںےہہکاےسامیّھچںابتاتبیئںاجےئاورتحیصنںیکںاجےئ۔ویکںہکنںدوتسوک ِ ْلِعیکںیھبں‬
‫اینتںیہںاحتَج وہیتںےہ سج دَقْر ہک امل یک۔ارگ ٓاپ اک نیسں ِ ْلِع ےک زویرںےس ٓاراہتسں‬
‫ےہںوت ٓاپرپ ال ِزم ےہ ہک اےنپ دوتسوک رہ وہ ابت اتبیئںسج یکںاےس دنیںوداینںںیمں‬
‫احتَجےہ۔ ِ ْلِع ِسکھااےناوررامنہیئںےکدعبارگوہ ِ ْلِعےک ُُم ِابلَمَعہنرکےوتابں‬
‫ٓاپ رپ ال ِزم ےہ ہک اےس تحیصنںےئجیک‪،‬ںوہ نج اکومں ںیمںالتبم ےہ ان یکںٓاافت اورں‬
‫رَتْکرکےنےک وفادئںاتبیئںاوراناکومں یکںوہجےسداینںو ِ م‬
‫ٓاخرتںیمںوہےن واےل‬
‫اصقنانت ایبنںرکےک یھبںاےس ڈرایئںاتہک وہ اینپں مم ُّموم رحاکت ےس ابز ٓاےئ‪ ،‬اسں‬

‫‪76‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ےئجیک‪،‬ںرُبے اماعفل یکںرُبایئںاور امےّھچ اماعفل یکںاماّھچیئںاس ےکں‬

‫عبںرپ اےس ہیبنتں ں‬ ‫ےک ُ ُ و‬
‫م‬ ‫ِش‬
‫ےئجیک‪،‬ںنکیلںہیںامتماکماہنتیئںںیمںےئجیکںہکاسرپوکیئںاورمُظلعہنوہویکہکنںوج‬ ‫ِدلںیمںرا خ ں‬
‫م‬
‫ْ‬ ‫م مج‬
‫الکمولوگںےک عںیمںیکںاجےئاےسڈاٹنڈٹپاورےبّزعیتںامُشریکںاجاتےہاوروجں‬
‫سانںاِامماش ں‬
‫عف‬ ‫ابتاہنتیئںںیمںیکںاجےئوہتقفشاورتحیصنںیھجمسںاجیتںےہ۔رضحت ِ ُ ںّ‬
‫اْلیفںرفامےتںیہ‪:‬سجےناےنپاملسمناھبیئوکاہنتیئںیماھجمسایںاسےنں‬‫ہْیَلَع مرج ںمم ُںہااہّٰللِ ْ ا‬
‫اےستحیصنںیکںاور ِںز ْ مبںشخبںاورسجےنبسےکاسےنماھجمسایںاسےناےس ُروساں‬
‫و دبانم یک۔(ایحءںولعم ا ں‬
‫دلنی‪،‬ںاتکب ٓاداب االلف ة واالوخة‪،‬ںالباب الثانی فی حقوق اْلخوۃ والصحبۃ‪ ،‬ں‬
‫اقحل‬

‫ں‬ ‫ارلاعب‪۲۲۵/۲،‬رصتبف ں)‬

‫تحیصنربمن‪ 44‬ں‪ :‬ں‬

‫ُد ُرتسرطںےقیےسیکںیئگںتحیصنیکاتیثں ں‬
‫حم ُۃ اہّٰلل را ْل َقو ریںےن اینپںاتکب‬ ‫سانںخیشںاوُب ِ مک‬
‫اطل ںیں َع َل ْی رہ َر َ‬ ‫اممںا ممج رضحت م ِ ُ ںّ‬
‫اِ ِ‬
‫تُموجھچک ْنرفامایںےہ‪،‬ھچکرصتفےکاسھتٓاپیکں‬ ‫ْتال ْ ُقلُووبںیمںتحیصنںےکُ م م ِ‬ ‫وُق ُ‬
‫خ مم ںیم ںیپ ںےہ۔ انچہچن ٓاپ ں َر ْح َم ُۃ اہّٰلل ر َت َعال ٰی َع َل ْیہ ںرفامےت ںیہ‪ :‬تحیصن ںاک‬ ‫ِ ّْ‬
‫خ ںوخایہ ںمم ْق ُصوود وہ اےس اہنتیئ ںںیم ںتحیصن ں ں‬
‫ےئجیک‪،‬ں‬ ‫ُد ُر ْس رطقی ںہی ںےہ ہک سج یک ں م ر‬
‫ئ‬
‫ی‪،‬ںاسیجںہک اکیںوقلں‬
‫ولوگں ےک اسےنم ڈاٹن ڈٹپ ےئجیکںہن یسکںریغںوک اس اک بیعںاتبں ں‬

‫‪77‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫سانںرفعج نب رُب مْقانں‬ ‫ےہ‪ :‬ومونمں یکںیتحیصنںان ےک اکونں ںیمںوہیتںںیہ۔ رضحت م ِ ُ ںّ‬
‫مان ہْیَلَعں مرج ںمم ُہاںارلم ْْحں‬ ‫ہْیَلَع مرج ںمم ُہاںالْج م متاان رفامےت ںیہ‪ :‬ےھجم رضحت م ِ ُ ںّ‬
‫سانںومیمنںنب ِ ْ مر‬
‫ےن رفامای‪:‬ںیمںسج ابت وک اندنسپ رکات وہں وہ ریمےںاسےنم اہک رکو‪ ،‬ویکہکنںوکیئںصخشں‬
‫خوخاہںاس مو ْق یہںامُشروہاتےہبجوہاسیکںاندنسپدیہںابتاسںےکں‬ ‫اےنپاھبیئںاک م ر‬
‫ں‬ ‫ہنمرپدہکے۔(وقتاولقلب‪،‬الصفلارلاعبواالروعبن ںیفاالوخة ںیفاهلل…اخل‪ ۳۷۰/۲،‬ں)‬

‫اےںاِنبٓا مدم!ارگوکیئںٓاپوکتحیصنرکےاوراسوہجےسٓاپےک ِدلںیماسں‬

‫َمڑبےھوتوگایںٓاپاسوکاینپںریخںوخاہتھجمسںںیہںاورارگانوگارںیں م ْ ُ‬
‫حَموسرکںیںوت وگای‬ ‫یکں م م‬
‫ٓاپاےساینپریخںوخایہیہنںںیتھجمس۔ں ں‬
‫َموب رتنیںوہصخش ےہوجےھجمریمےں‬ ‫یسکںزبرگںاکرفامنےہہکریمںےںزندکیں م ْ ُ‬
‫ُع مق ُاروق ْا ممْع مر ِ م‬
‫ضں‬ ‫عبںےس ٓاگہ رکے۔ ایسںرطح امریمُالْمووینمںرضحت م ِ ُ ںّ‬
‫سانں ُ م ر‬ ‫ُ ُو‬
‫عبںرپ ٓاگہ رکےن وک اکنںرطف ےس ہفحتں‬ ‫اہّٰللُ م متالںع ْمتہ اےنپ اھبویئںںیکںرطف ےس ُ ُ و‬
‫جلںرکےتںاوررفامےت ‪:‬اہلل اعتیل اس صخش رپ مر ْْح رفامےئ وج اےنپ اھبیئںوک بیعںرپ ٓاگہں‬ ‫ما‬
‫رکےن یکں ُص مورت ںیم ںاےس ہفحت داتیںےہ۔ رضحت ں َس ِّی ُدنا رم ْس َعر برن کردام َع َل ْی رہ‬
‫حم ُۃ اہّٰللر َّ‬
‫الس ََلمںےس م ْ رعض یکںیئگ‪:‬یکںٓاپاسٓادمںوکدنسپرکےتںیہںوجٓاپوکٓاپں‬ ‫َر َ‬
‫ےک ُ ُ و‬
‫عب ےس ٓا ںگہ رکے؟وت ٓاپ ےن رفامای‪:‬ارگ وہ اہنتیئںںیم ںےھجم تحیصنںرکے وتں‬
‫ں‬ ‫کیھٹےہاورارگولوگںےکاسےنماھجمسےئوتیہن۔(ارملعجااسلقب)‬

‫‪78‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ 46‬ں‪ :‬ں‬

‫اِالصحاک ں‬
‫یسحادنازں ں‬
‫اےںاِنبٓا مدم !رساک ِر دمہنیں َصل َّی اہّٰللُ َت َعال ٰی َع َل ْی رہ َوٰال ر ٖہ َو َس َّلمںوک بج یسکںیکںوکیئں‬
‫عَموموہیتوتاُساکرپدہرےتھکوہےئاُسیکاِالصحاکہییسحادنازوہاتہکں‬ ‫انوگارابت م ْ ُ‬
‫رشاد رفامےت‪:‬ں َما بَا ُل اَق َْوام ٍ َی ُق ْولُ ْو َن َک َذا َو َک َذا؟ںنعیںولوگںوکیکںوہ یگںوج ایسیں‬
‫ویںںا ِ م‬
‫ں‬ ‫ایسیابتےتہکںیہ۔(اوبداود‪،‬اتکباالدب‪،‬ابب ںیفنسحارشعلة‪،‬ص‪،۷۵۴‬دحثی ں‪ ۴۷۸۸:‬ں)‬

‫اکش!ںیمہںیھبںاِالصح اک ڈگنھ ٓااجےئ‪،‬امہراوت ارثک احلںہیںوہ اتےہ ہک ارگ یسکںوکں‬

‫رورترشیعںبسےک اسےنم انمےل رکںایںاُیسںیکںرطف دھکیںرک اِسں‬ ‫الِبص ِ‬ ‫اھجمسانیھبںوہ وت م‬
‫رطح اھجمسںیئںےگ ہک ےب اچرے یکںوَپںیلںیھبںوھکل رک رھک دںںیںےگ‪ ،‬اےنپ ریمضںےسں‬
‫وپھچےئجیلںہکںہیںاھجمسانںوہاںایںاےسذلیلں(‪)DEGRADE‬رکانوہا؟اِسرطحدُساھرں‬
‫دیپاوہگایزمدیاگبڑڑبےھگ؟ں ں‬
‫یھب‬
‫ایدںرےئھک! ارگ امہرے ُربع ےس اسےنم واےل پچ وہ ےئگںایںامن ےئگ بت ں‬
‫اُسےکدلںیمںانوگارںیںیسںرہاجےئیگںوجہک ُبوہنیکںاوربیغںوتمہتوریغہں ں‬
‫ےک‬
‫سانتںاُ ِم درداءں َرضر َی اہّٰللُ َت َعال ٰی َع ْنہاںرفامیتںںیہ‪:‬ں‬ ‫ِ‬
‫رضحت ِ م ںّ‬ ‫دروازے وھکل ےتکس ںیہں۔‬
‫سجیسکںےناینپںدنیںنہبوک مَعاہینںتحیصنںیکںاُسےناُےسبیعںاگلایںاورسجےنےکپچ‬

‫‪79‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫ےس یکںوت اُےس زتنیںشخب۔[‪ (]3‬بعش اال ں‬

‫امین‪،‬ں‪-۵۳‬ابب یفںااعتلون یلعںاربل والیقووی‪،‬ں‪/۶‬ں‪،۱۱۲‬‬

‫ں‬ ‫‪۷۶۴۱‬ریغتب ں)‬

‫دحثی‪ :‬ں‬

‫س‬
‫ممم‬ ‫اہتبل ارگ وپدیشہ ںتحیصن ںتمفْع ہن دے وت رھپ م ْ و‬
‫(م مق اور ممی مْصت یک ں ُ ا‬
‫ں‬ ‫)َعاہینتحیصنںرکے۔(تنبیه الغافلین‪،‬ابباالرمابرعملوفوایھنلںنعارکنمل‪،‬ص‪ ۴۸‬ں)‬
‫ےس م‬

‫تحیصنربمن‪ 45‬ں‪ :‬ں‬

‫تحیصنوتحیضفںیمںرفقں ں‬
‫حم ُۃ اہّٰلل را ْل َقو ر ں‬ ‫سانںخیشںاوُب ِ مک‬
‫ی‬ ‫اطل ںیں َع َل ْی رہ َر َ‬ ‫امم ا ممج رضحت م ِ ُ ںّ‬
‫اےںاِنب ٓا مدم ! ا ِ ِ‬
‫الـ ِحں َرح َرم ُہ ُم اہّٰللُ ال ُْمب رینںاکرطقیںہیںاھتہکبجوہیسکںیکںوکیئں‬ ‫رفامےتںیہ‪ :‬مسلمف مص ِ ں‬
‫اندنسپدیہںرَح ممکدتھکیںوتاہنتیئںںیمںاےساھجمسےتںایںاسوحاےلںےسںاےسم مْک ُیووبےتھکل‪،‬ں‬
‫ویکہکنںتحیصنںوتحیضفںںیمںیہیںرَفْقےہںنعیںاندنسپدیہںابترپاہنتیئںںیمںاھجمسانتحیصن‬
‫(روسایئ)الہکات ےہ اور ااسیں م ُب یہںمک وہات ےہ ہکں‬ ‫اور بس ےک اسےنم اھجمسان تحیضفں ُ‬
‫ولوگں ےک اسےنم یسکںوک اھجمسےت وہےئ مراضےئ ایہٰلںیکں ِ مبںیھبں ُد ُر ْسںوہ‪ ،‬ویکںہکنںہیں‬
‫ا ِ ْ ِنایئرُبارطقیےہ۔ں ں‬

‫‪80‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ :48‬ں‬
‫اچرزہاراماحدثیںیمںےسرصفاکی ں‬
‫سان ںخیش ںیلبش ں َع َل ْی رہ َر ْح َم ُۃ اہّٰللر ال َْول ری ںےن اِراشد رفامای ںہک ںیم ںےن ں‪400‬ں‬
‫رضحت ں ِ ُ ںّ‬
‫ُلُعاےئ رکامں َرح َرم ُھ ُم اہّٰللُ َّ‬
‫الس ََلمںیکںدختم ںیمںرہرکں‪4‬ںزہار اماحدثیِ ابمرہک ڑپںیھ‬
‫اور رھپ ان ںیم ںےس رصف اکیںدحثیںرشفیںوک بختنم یکںاور اس رپ لمع رکےن اگلں‬
‫ویکہکنںںیمںےن اس دحثیِ اپک ںیمںوخب وغر و رکف یکںوت ذعاب ےس اکٹھچرا اور اینپں‬
‫اجنتواکایمیبںاورعُلُوو ِماونیلںوٓارخنیںوکاسںیمںوموجداپای۔ ذٰہلااسدحثیںرشفیں‬
‫وکلمعےکےئلاکیفاھجمساوروہمیظعااشلندحثیِاپکہیےہ‪:‬ں ں‬
‫َّ‬ ‫ٖ‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ ِم ُج م مس‬
‫ر‬
‫روسلامرکم‪ ْ ،‬وتر م‪،‬اشہِینبٓادمصلی اہّٰلل ت َعال ٰی َع َل ْیہ َوٰالہ َو َسلمےناےنپیسکں‬ ‫ِ‬
‫احصیب َرضر َی اہّٰللُ َت َعال ٰی َع ْنہےساِراشدرفامای‪ :‬ں‬
‫ا ا اْ‬ ‫ْاْ ُ ْا ا اْ ا ا ا ْا ا ْاْ‬
‫کَ ِبقدَ‬ ‫امعلَ ِْل ِخر ِت‬ ‫اوََ‬
‫ی َ‬‫اکََ ِبقدَ ِرمقا ِمکَ َِف َ‬ ‫’’اِمعلَ لِد َن َی َ‬
‫ا ا ا ْ ا ا ْ ا ْ ّٰ ا ْ ا ا ا ا ْ ا ْ ا ْ‬
‫امعلَ‬ ‫یاَ َوامعلَ ِّلَِ ِبقدَ ِرحاج ِتکَ ا َ‬
‫ِلـ َی ِهَ َو‬ ‫ِربقا ِءکَ َِف َ‬
‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ّا ا ا ْ ا ْ ا ا ا‬
‫یا َ‬ ‫ْبکَع َل َ‬ ‫لِلنا ِربقدَ ِرص ِ‬
‫اانت‬
‫نعیں‪:‬انتج ُںدانیںںیمںرنہ ےہ اُانت داینںےک ےئل اور انتج رعہص ٓارخت ںیمںرنہ ےہ ں‬
‫ٓارخت ےک ےئل لمع رک اور اہلل اعتیل ےک ےئل لمع (ںنعیںابعدت ) رک انتج ہک ُتو اس اکں‬

‫‪81‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اتحمج ےہ اوردوزخ یکںٓاگ ےک ےئل اانت لمع (ںنعیںانگہ ) رک انتج وت ربداتش رکےکس ۔‘‘‬
‫ں‬ ‫ص‪،‬تحتاالۃی‪:‬ں‪،۲۹‬ج‪،۸‬ص‪ ۲۵‬ں)‬
‫حاایبلن‪،‬وسر ٔہ ٓ‬
‫(ریسفترو ں‬

‫اےںاِنب ٓا مدم! بج مت اس دحثیِاپک رپ لمع رکو ےگ وت رھپ یہمتں ِ‬

‫رثکت ملع یکں‬
‫رضورتیہہنرےہیگ۔ں ں‬

‫تحیصنربمن‪ 47‬ں‪ :‬ں‬

‫اِاطتعوابعدتیکقیقحں ں‬
‫اےںاِنبٓا مدم!ملعاکاحلصںہیںےہہکیہمتںولعمموہاجےئہکاِاطتعوابعدتیکں‬
‫ےہ؟ ں‬
‫ایدروھکںہک اموا رم موتوایہ ں(ںنعیںرفض و وابج اور رحام و رکموہ ) ںیم ںاہلل اعتیل ےکں‬
‫وبحمبںصل َّی اہّٰللُ َت َعال ٰی َع َل ْی رہ َوٰال ر ٖہ َو َس َّلمںےکاِابتعاک انماِاطتعوابعدت ےہوخاہں‬
‫اناکقلعتاتفگرےسوہایںرکدارےس…نعیںاہمتراھچکوبانلایںہنوبانلاورھچکرکانایںہنرکانبسں‬
‫ھچکرشتعیےکاطمقبوہاناچےئہ…ًالثمارگمتدیعارطفلےکدنایامںیا ِ ںمرشتی(ںنعی‪۱۱،۱۰‬ں‬
‫‪،‬ں‪۱۲‬ں‪،‬ں‪۱۳‬ذواۃجحلںارحلام ) ںیم ںروزے روھک ےگ وت انگہ گر وہ ےگ…ںایںبصغ دشہ ڑپکوں‬
‫ںیمںامنزڑپوھےگوتانگہگروہےگ…احالہکنروزہوہںایامنزابعدتیہںےہ(رگمرشتعیں‬
‫ےناسادنازںیمانیکاِاجزتیہندی)۔ں ں‬

‫‪82‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫اے ںاِنب ٓا مدم ! ارغلض اہمترے وقل و لعف وک رشتعی ںےک اطمقب وہان اچےئہ…‬
‫ویکہکنںوج ملع و لمع رشتعیںےک اطمقب ہن وہ رمگایہںےہ… اور (انم اہند ) وصویفں ںیکں‬
‫اطامت(اطاّمتےسرماد انم اہندوصویفںںیکںوہ اتوالیتںںیہںوج وہ ریغبںیسکںرشیعںدلیلں‬
‫ےکرکےتںیہ۔)ں ں‬
‫وںایحطشتںےس دوھہکہناھکان…اسےئل ہک ُ ُ‬
‫ُسوکیکںزنمںیلںوتسفنیکںذلوتں اورں‬
‫وخااشہتوکاجمدہےیکںولتارےساکےنٹےسےطوہیتںںیہںہنہک(انانماہندوصویفںں‬
‫یک) ےب رس واپ اوروضفل وکباس ےس ( ویکہکنںاہلل اعتیل اک دوتس ےننب ےک ےئل ےھجت ریپِں‬
‫یسکےبلمعوصیفیکدبعشہابزویںں‬
‫اکلمیکرتتیبےکاطمقباجمدہہرکانڑپےگ۔ہکبج ں‬
‫ےس اتمرث وہ رک اےس اینپںاکایمںیبںاورںزنمل کت راسیئںےک ےئل اکیفںرقار دانیںوساےئں‬
‫ےبووقیفںےکھچکیہنں)اوراسابتوکیھبںوخبیبھجمسےل!زابناکےبابکوہاناوردلں‬
‫اکتلفغ ووہشتےسرھباوہان اورداینویںیخالتںیہںںیمںڈواب رنہ اقشوتودبتخبںیک‬
‫العتمےہ۔بجکتسفنیکںوخااشہتوکاکلماجمدہہور ںایتضںےسمتخیہنںرکےں‬
‫گاسوتقکتریتےںدلںیمںرعمتفےکاوناریہنںاگمگجےئےگ ں‬

‫‪83‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫تحیصنربمن‪ 49‬ں‪ :‬ں‬

‫انمرظےیکاِاجزتبکےہ؟ ں‬
‫ارگ اہمترا یسکںصخشںایںیسکںوقم ےس یسکںہلئسمںیم ںاِالتخف وہ اجےئ … اور اہمترااِرادہں‬
‫قح وک اظرہ رکان وہ …ہک اخومش رےنہ یکںوہج ےس ںیہکں ںقح اضعئ ہن وہ اجےئ…وت ابں‬
‫انمرظےووگتفگیکںاِاجزتےہ…رگمںایدںروھکہکاِرادےاورّینںےکدرتسوہےنیکں‬
‫یسک‬
‫دو العامت ںیہ‪ ( :‬ں‪ 1‬ں)… ںہی ںرفق ہن رکان ہک قح اہمتری ںزابن ےس اظرہ وہات ےہ ںای ں ں‬
‫دورسےیک۔ (ں‪2‬ں)…یثکںعمجمےکاجبےئاہنتیئںںیمںاسےلئسمرپثحبوکرتہبانھجمس۔(اورں‬
‫ںیم‬
‫ارگاعمہلماسےکربسکعوہوتںنیقیںرکنیلںہک اطیشنںنیعلںاساظبرہ کینںاکمیکںٓاڑ ں‬
‫یہمتںاکیفںاسرے رطخاتوںالکشمتںںیمںاسنھپان اچاتہےہ ) ۔ں(امذخےٹیبںوکتحیصنںہحفصربمن‬

‫ں‬ ‫‪(15‬‬

‫تحیصنربمن‪ :50‬ں‬
‫داعےئاخص ں‬
‫اےںاِنب ٓا مدم !ںیمںےن اس راسہل امن وتکمب ںیمںاہمترے وساولں ےک وجاابتں‬
‫ئ‬
‫ھکل دیںںیہ ں… اب مت ان رپ لمع رکان رشوع رکدو اور ےھجم اںینپںکینںداعٔوں ںیمںایدں‬

‫‪84‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫رانھک…اور مت ےن ُداع ےک قلعتم ھجم ےس وپاھچ ےہ…ںیم ںحیحصںاماحدثیِابمرہک ےس اموخذ‬

‫داعیہمتاتباتوہں…ہی ُداعاےنپیتمیقامواقتابوصخلصرہامنزےکدعباماگنرکو‪:‬ں ں‬
‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ا ٰ ّ ُ ّا ّ ْ ا ْ ا ُ ا ا ّ ْ ا ا ا ا ا ا ا ْ‬
‫َاللهمَ ا ِِنَ َاسئلکَ ِّمَ ال ِنع َم ِةَ ََتامهاو ِّمَ ال ِعص َم ِةَ‬
‫ّمَ‬‫او ِ ا‬ ‫ص ْو ال اه ا‬ ‫ّمَ ْال اعا َِف ای ِةَ َ ُح ُ‬ ‫او ِ ا‬ ‫َش ْو ال اه ا‬ ‫محا ِةَ َ ا ُ‬ ‫ا ا ا ا ا ِ ا ّا‬
‫الر ْ َ‬ ‫دوامهاوّمَ‬
‫َاْل ْح اسان اَا اَت ّا ُه اَو ِ ا‬ ‫ْ ا ْ اْ ا ا ُ ا ا ْ ُ ُ ا ْ ا ا ُ ا ا ْ‬
‫ّمَ‬ ‫ال َع َی ِشَارغدَہَو ِّمَالعم ِرَاسعدَہَو ِّم ِ‬
‫ِ ُّ‬ ‫ُ‬ ‫اْا‬ ‫ا ا ّا ُ ا ِ ا ْ ا ْ‬ ‫ْ اْ‬
‫فَ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫ا‬
‫امَ َامعهَ وّمَ الفض ِلَ اعذبهَ وّمَ اللط ِ‬ ‫ا‬ ‫اْلن اع ِ‬
‫اخ ِتمَْ‬ ‫ا ْ ا ا ا ٰ ّ ُ ّا ُ ّا ا ا ا ا ُ ْ ا ا ْ ا ا ٰ ّ ُ ّا ْ‬
‫لـ َینا‪.‬اللهمَ‬ ‫بـہَ‪.‬اللهمَ َکنَ َلناَ َوْلَ َتکنَ َع َ‬ ‫اقر َ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ّ ا‬ ‫ّ‬ ‫ا‬ ‫ّا ا‬
‫لز ا َی َد ِۃَ َآ امال اناَ اواق ِر ْنَ ِِبل اعا َِف ای ِةَ‬ ‫اد ِۃَ َآ اجال اناَ او اح ِق ْقَ ِِب ِ َ‬ ‫لس اع َ‬ ‫ِِب‬
‫بَ‬ ‫اص ُب ْ‬ ‫ی اَنَ او اما ال انا اَو ْ‬ ‫ص ْ اَ‬ ‫ک اَم ِ َ‬ ‫اج اع ْلَ َِا ٰلَ ار ْمحات ا‬
‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫َو‬ ‫ا‬ ‫ن‬
‫ُ ُ ّا ا ا ا ا‬
‫ال ا‬ ‫غدوَنَوآص‬
‫ّمَ اع َلا َْی اناَ َِب ِْص ال ِحَ َُع َُیوبناَا‬ ‫ِ ا ا ا ْ ا ا ٰ ُ ُ ْ ا ا ُ ّا‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِسالَ عف ِوکَ لَعَ َذُن ِبناَ و‬
‫ُ‬
‫ّا ْ ٰ ا ا ا ا ْ ْ ا ْ ا ا ا ا ا ا ا ْ ا ا ا ّ ُ‬
‫َتّک اناَ‬ ‫کَ‬
‫لـ َی َ‬ ‫ک َاِجَتادَنَوع َ‬ ‫ف َ َِد َی ِن َ‬ ‫اج اع ِلَالتق َوی َزادَنَو ِ َ‬ ‫او ْ‬
‫ا‬ ‫ا ْ ا ُ ا ا ٰ ّ ُ ّا ا ّ ْ ا ا ٰ ا ْ ْ ْ ا ا ا ا ْ‬
‫ام ِةَ َوا ِعذَنَ ِفَ‬ ‫اْلس ِتق َ‬ ‫ثـ ِبتناَ َلَعَ ََن ِجَ ِ‬ ‫واِع ِمِتدَن‪.‬اللهمَ َ‬
‫ا ّْ‬ ‫ْ‬ ‫ّا ا‬ ‫ُّ ْ‬
‫ام ِةَ َ اوخ ِففَ‬ ‫ی امَ َال َِق اَی ا َ‬ ‫ام ِةَ َ ا ْ َ‬ ‫الند ا َ‬ ‫اتَ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ا‬
‫ب‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ْ‬ ‫م‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ّم‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ا‬ ‫َ‬
‫ی‬‫ا‬ ‫َ‬
‫ن‬ ‫الد‬
‫ا ّا ْ ا ْ ا ْ ا ا ْ ُ ْ ا ْ ا ا ْ ا ْ ا ا ْ ا ا ْ ْ‬
‫اْصفَ‬ ‫ش َةََاْلبرا ِرَ واک ِفناَ و ِ‬ ‫عنا ِثقلَ اْلوزا ِرَ وارزقناَ َِع َی َ‬
‫ُا‬
‫ابَ آ اِب َِئ اناَ َ اوا ّم اهاَ ِت اناَ‬ ‫اب اناَ او ِر اق ا‬ ‫اع ِت ْقَ ر اق ا‬ ‫شارَ او ْ‬ ‫ا ّا ا ّا ْ ا ْ ا‬
‫ِ‬ ‫عناَ شاْل ِ‬
‫ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ّا‬
‫کََ ا َیََ اع ِ َز َْی ُزَ‬ ‫النارَ ب ار ْمحات ا‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫یِناََ ِّمَ‬ ‫وا َخوا ِنناَ واخوا ِتناَ ومشا ِ َ‬

‫‪85‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ارََ ا َی اح َِل َْی ُمَ َ ا َی اج ّاب ُ‬ ‫ّا‬ ‫ا ا ّا ُ ا‬
‫ارَ َ ا َیهّٰللاُ َََُْ ا َیهّٰللاَُ َ ا َیهّٰللاَُ‬ ‫ارََ ا َیک ِ َر َْی ُمَ َ ا َی است ُ َ‬
‫َیغف َ‬
‫ی َ اَو ا َی َآ ِخ اراْل ِخ َر ْیَا‬ ‫ا ْ ا ا ا ا ْ ا ا ّ ا ْ ا ا ا ا ّا ا ْ ا‬
‫اْل ّاو َِل ْ َا‬
‫ِ‬ ‫لَ َ‬ ‫ی َو َ َیاو َ‬ ‫امح َ‬ ‫ح َالر ِ ِ َ‬ ‫ِبرمح ِتک َ َیار َ‬
‫امح ْ ا‬ ‫ا ا ا ْ ُ ّا ْ ا ْ ا ا ا ا ِ ا ْ ا ا ْ ا ا ا ا ْ ا ا ّ ا‬
‫یَ‬ ‫الر ِ ِ َ‬ ‫َو َیذاالق َو ِۃَ َالم َِتیَ َ َو َیراحَ َالمسا َکِیَ َ َویَ َارحَ‬
‫ا ّ ا ا ْ ا ُ ْ ا ا ا ّ ُ ْ ُ ا ّا‬
‫ا‬ ‫ْ‬
‫ِنَکنت َِّمَالظا ِل َِم َ‬
‫ی َ‪َ .‬‬ ‫اْلاِلَــہَاِْلَانتَسبحانکَا ِ ْ‬
‫نعیں‪:‬اےاہللاعتیل!ںیمںھجتےسوسالرکاتوہںاکلمتمعن…دایمئںتمصع(ںنعیں‬
‫ہشیمہںیکںاپدکاینمں)…اورایسیںرتمحاکوجریمںےںامتماُومرواعمالمتوکاشلموہ…اورں‬
‫ھجتےسدایمئںریخںو اعتیفں… وخاحشلزدنیگںاعسدوتں ےسرھبوپر یبملںوطلیںرمع …اکلم وں‬
‫لمکم ااسحنں… رہاحل ںیمںاِاعنم و اِرکام …لضف و رکم … اورااسیںفطل واطع اماتگن وہں وج‬
‫ےھجمریتیابرگہےکزمدیںرقبیںرکدے۔ ں‬
‫٭…اے اہلل اعتیل ! امہریںدمد رفام … رہ اصقنن ےس وفحمظ و امومن رفام … ںیمہں‬
‫اعسدتواعتیفںیکںومتاطعوہ…امہریںاُدیمںیںوپریںرفامہکلباُدیموںںےسڑبھرکاطعں‬
‫رفام…امہریںحبصواشموکاعتیفںےسمہانکررفام…امہرااماجنمواِاتتخماینپںرتمحیکںاجبنں‬
‫رفامں…ںامہرےانگوہںیکںایسیہںرپاینپںرفغمت یکںابرش رباس دے …امہرے بیعںںیکں‬
‫اِالصحرفامرکمہرپااسحنرفام…وقتیںورپزیہںگریںامہرازا ِدراہانبدے…ریتےںدنیںیکں‬
‫رسدنلبیںےک ےئل امہریںرہ وکشش وبقل رفام … ھجتںرپ امہرا رھبواس ےہ …اور وت یہںامہراں‬
‫اہسراےہ۔ں ں‬

‫‪86‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫٭…اےاہللاعتیل!ںیمہںراہِاِسیِقااتمرپاثتبدقمرانھک…رو ِزرشحرشدنمیگںاکں‬
‫ابثع ےننبواےلامامعلےس اچب …انگوہں اک وبھجاکلہ رفام…کینںولوگں یسیجںزدنیگںاطعں‬
‫یسکاکاتحمجہنرکان…رُبےولوگںےکرشےساچب۔ں ں‬
‫رفام…اےنپوسا ں‬
‫٭…اےاہللاعتیل ! ںیمہں‪،‬امہرےٓاابٔوامدجاد ‪،‬امہریںامٔوں‪،‬ونہبں‪،‬اھبویئںںاورں‬
‫عمواماسذت ٔہرکاموکمّنہجیکٓاگےسوفحمظرفام ں‬ ‫امہرےاشمخئِ ُ م ا‬
‫َ…َ ا َی اع َز َْی َُز‪ َ.‬ا َی اغ ّافار…َ ا َیکا َر َْی َُ‬
‫م‪ َ.‬ا َی اس ّاتار َ ا َی اع َِل َْی َُ‬
‫م‪ َ.‬ا َی اج ّابارَ…َ ا َیهّٰللاَُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫!َ ا َیهّٰللاَُ!َ ا َیهّٰللاَُ!َ…ب ار ْمحات ا‬
‫امح ْ َ‬
‫ی َ۔ َ‬ ‫کَ ا َیاَ ْرح ّ‬
‫َالر ِ ِ َ‬ ‫ِ ِ‬
‫٭…اے رہ اول ےس ےلہپ ! … اے رہ ٓارخ ےک دعب وموجد رےنہ واےل ! … اے‬
‫اطتقووقتواےل!…اےونیکسمںرپانعںیتیرکےنواےل!…اےبسرمحرکےنں‬
‫ت َِّمَا‬ ‫ِنَکُ ْن ُ‬‫ت َُس ْب احانا ِکَ ا ِ ّ ْ‬‫واولںےسزایدہںرمحرفامےنواےل!… اْلا ِٰل اهَ ا ّاِْل اا ْن ا‬
‫ْ‬ ‫ّا‬
‫الظا ِل َِمیَ َ۔‬
‫ا ّا ْ ْ ا‬
‫ت َِِب َْل ْ َ‬
‫یَ‬ ‫َ َ َ َ َ ََت‬
‫ا ا ّا ّا ُ ا ا ٰ ا ٰ ا ّ ا ُ ا ّا ّا ا ا ْ ا ْ ا ْ ا ْ ُ‬
‫یَ اوَاْلا ْمدَ‬ ‫س َِی ِدَنَُممدَوآ ِلهٖ َوُص ِبهٖ َاْج َِع‬ ‫وصلَهّٰللاَتعالَلَعَ َ‬
‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ّٰ ا ّ ْ ا ا‬
‫ِّلَِر ِبَالعال َِم َ‬
‫یَ‬
‫دبعاذملبن‪:‬دمحماشہرخراضاقد ںری ں‬

‫‪87‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬

‫امہریاردواتکںیب‪ :‬ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ےصح) ں‬
‫اہبررحتری(‪ 14‬ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ایمںانہکاسیکں؟‬
‫واالایاہلل ں‬
‫اہللاعتیلوکاورپ ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫انلکن‬
‫اذانالبلاوروسرجاک ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫قشعاجمزی(بختنماضمنیمںاکومجمہع) ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وہ!‬
‫گاناجباندنبرکو‪،‬متاملسمن ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اپک‬
‫بشرعماجوغث ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫بشرعماجنیلعنرعشرپں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫واہعق‬
‫رضحتاوںسیرقیناکاکی ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫تلم ں‬
‫ڈارٹکاطرہاورواقر ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وہ؟‬
‫رقمراسیک ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ریغاحصہبںیمرتیض ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫االتخف‬
‫ں‬ ‫االتخفاالتخف‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اجزئہ‬
‫دنچوااعقترکالباکیقیقحت ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫سکیسانجل(االسمںیمتبحصےکٓاداب)‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫رضحتاویبہیلعاالسلمےکواےعقرپقیقحت ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫اکیاعقشیکاہکینالعہمانبوجزییکزابین‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫(الہپہصح)‬
‫ں‬ ‫ٓایئامنزںیھکیس‬

‫‪88‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ایقتمےکدنسکےکانمےکاسھتاکپرااجےئگں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رحممںیماکنح‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ےصح)‬
‫قیقحت(نیت ں‬
‫تیںیک ں‬
‫رو ںا ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ربکیاپےکدعبیکرکںیں؟‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اکیاکنحااسی ں‬
‫یھب‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اکرفےسوسد‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ی ں‬
‫اصنر ں‬
‫ںیماخنوتا ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رجامہن‬
‫ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اہلل؟‬
‫الاہلاالاہلل‪،‬یتشچروسل ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ہسمخ‬
‫رفسانہمالبد ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫الحج‬
‫وصنمر ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رفیضربقںی ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وکن؟ ں‬
‫ینسوکن؟واہیب ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫دنہاتسندارارحلبایداراالالسم؟ ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫مراضایرِاضں ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫‪ 786‬ں‬
‫‪ /92‬ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫یہ‬
‫ہنتفوگرہاش ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدبعیفطصمدمحماصرباقد ںر ں‬ ‫السلسںیمےٹنبوہےئینسبکاکیوہںےگ ں؟ ں‬

‫‪89‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫لشیف ں‬
‫ںشکشیپدبعیفطصمںٓا ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫الکمدیبعراض‬
‫ںازملقالعہماقریامقلناش ںدہ ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫امقلن‬
‫رحتریات ں‬
‫تخ ں‬
‫ںازملقزینکا ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫کیدیجنسںہرحتری ں)‬
‫تنبوحا(ا ں‬
‫ںازملقانجبزغلاصہبح ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫انجزہ‬
‫وعرتاک ں‬
‫یت ں‬
‫ںازملقرعافنرباک ں‬ ‫ں‬ ‫االالسم ں‬
‫ں‬ ‫قیقحترعافن ںیفرختجیومشل‬
‫ںازملقرعافنرباکیتں ں‬ ‫روینشںیم)ں ں‬
‫ثییک ں‬‫االصحاعمرشہ(بختنمااحد ں‬
‫ںازملقدیسدمحمدنکسروار ںث ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫تعی(دلج‪)1‬‬
‫اسملئرش ں‬
‫یں‬
‫ںازملقومالاننسحون ںریوگڈنو ں‬ ‫ں‬ ‫اےرگوہاملع مَکدوںیمںیہن ں‬
‫اجاتن ں‬
‫ین ں‬
‫ںازملقالعہمواقرراضااقلد ںریادمل ں‬ ‫ں‬ ‫اقمماحصہبااممادمحنبلبنحیکرظنںیمں‬
‫یں‬
‫ںازملقدمحمنیلقثرتایبونر ں‬ ‫یتفمامظعدنہاےنپلضفوامکلےکٓاےنیئںیم ں‬
‫ین ں‬
‫بابصمیحریشا ں‬
‫ںازملقیتفماخدلاوی ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رفسانہمرعب‬
‫ںازملقزریبامجولی ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫نمبسایبنافولتقہیک ں‬
‫قیقحت‬
‫ین ں‬
‫بابصمیحریشا ں‬
‫ںازملقیتفماخدلاوی ں‬ ‫قیقح ں‬
‫ں‬ ‫ڈارٹکاطرہااقلد ںرییک‪1700‬اصتفین ں‬
‫یک‬
‫یں‬
‫ںازملقدمحمبیعشالجیلاطع ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ےہ ں‬
‫ملعونر ں‬
‫یں‬
‫ںازملقدمحماحرشاطع ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ےہ‬
‫ہییھبرضوری ں‬
‫یح ں‬
‫ینابصم ں‬
‫ںازملقمیہفالیج ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اتکس‬
‫ومنموہیہنں ں‬
‫ںازملقدمحممیلسروضی ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اہجنتمکح‬
‫یں‬
‫ںازملقومالاندمحماینزاطع ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫امہرفصیک ں‬
‫قیقحت‬

‫‪90‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ںازملقڈارٹکضیفادمحیتشچ ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اضفلئوانمبقااممیسح‬
‫ہلل ں‬
‫طرہمحا ں‬
‫نیویس ں‬
‫دل ں‬
‫ںازملقااممالجلا ں‬ ‫ں‬ ‫ربک ں‬
‫اشندصیاربکزبابنوبحمبا ں‬
‫رص ں‬
‫ںازملقومالاندمحمالبلان ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫البل‬
‫رحتریات ں‬
‫ین ں‬
‫ںازملقومالاندیسالبلراضاطعریدم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اعمرفایلعرضحت ں‬
‫یمش ں‬
‫ںازملقومالاندمحمالبلادمحاشہاہ ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اگنراشتاہیمشں‬
‫ںشکشیپدارالنج ںقیںقااتںارٹن ں‬
‫نشین ں‬ ‫ں‬ ‫امنہہمالنج ںقیںقااتں(رعیبںاالول‪1444‬ھ)‬
‫نتریدنبشقنی ں‬
‫ںازملقرشبم ں‬ ‫اریماعموہییلہپنیتدص ںویںےکاالسفیکرظنںیمں‬
‫ںازملقدمحمرینمادمحارش ںیف ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ارشف‬
‫ں‬ ‫زراخۂنں‬
‫یں‬
‫ںازملقومحمد ارشف اطعری رماداآبد ں‬ ‫ں‬ ‫رضحترضحہیلعاالسلم۔اکییقیقحتاجزئہ‬
‫ین ں‬
‫ںازملقدمحماسدجدم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫امینارفوزاحترںری‬
‫ا ں‬
‫ین ں‬
‫ںازملقادعساطع ںریدم ں‬ ‫ں‬ ‫اایبناکذرکابعدت۔اکیدحثییکقیقحت‬
‫ںازملقرفاحناخناقد ںری(انبرجح ں) ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رجح‬
‫راحشتانب ں‬
‫یح ں‬
‫ینانسحابصم ں‬
‫ںازملقدمحممیہفالیج ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ایلجتتانسح(دلج‪ 1‬ں) ں‬
‫یں‬
‫دلنیاقد ںر ں‬
‫ںازملقالغمنیعما ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ادب ں‬
‫درس ں‬
‫یالج ںیل ں‬
‫ںازملقدمحمبیعشاطعر ں‬ ‫ں‬ ‫لیی ں) ں‬
‫رحتریاتبیعش(ایفنحلاربل ں‬
‫یح ں‬
‫ںازملقالعہماطرقاونرابصم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫تس ں‬
‫تساورسفنرپ ں‬
‫قحرپ ں‬
‫ںازملقدمحممیلسروضی ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وخانتمکح‬
‫نتریدنبشقنی ں‬
‫ںازملقرشبم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫احصہبایطلمقااء؟‬

‫‪91‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫میظع ں‬
‫ںازملقاوباحمتدمحم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رونشرحتری ں‬
‫ںی‬
‫یں‬
‫ںازملقانباجودیاوبادبدمحم ںدنمیاطع ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رحتریات ںدن ں‬
‫می‬
‫یتشچ ں‬
‫ںازملقانبابعشن ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ااحتمنںیماکایم ں‬
‫یب‬
‫یں‬
‫ںازملقدااینللیہساطعر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اطمہعل‬
‫اتیمہِ ں‬
‫ںازملقالعہماردشااقلد ںریرہمحاہلل ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫دوعتااصنف‬
‫یں‬
‫ںازملقدمحماسدجراضاقد ںریاہیٹک ںر ں‬ ‫اسحمارحلمیکدصاتقےکدصاسہلارثاتں ں‬
‫یلخ ں‬
‫ںازملقانبلیمجدمحم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رحتریاتانبلیمجں‬
‫ںشکشیپدارالنج ںقیںقااتںارٹن ں‬
‫نشین ں‬ ‫ں‬ ‫امنہہمالنج ںقیںقااتں ں‬
‫(رعیباآلرخ‪1444‬ھ ں)‬
‫نتریدنبشقنی ں‬
‫ںازملقدمحرشبم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ۂلئسمادمتسادں‬
‫نتریدنبشقنی ں‬
‫ںازملقدمحمرشبم ں‬ ‫ں‬ ‫رضحتاریماعموہیاوردجمدافلاثینں‬
‫غم ں‬
‫ںازملقادمحراض ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ریمےملقدانےس ں‬
‫ںازملقلصیفنبوظنمر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وعامابیت(ہصح‪ 1‬ں) ں‬
‫یں‬
‫یاطعر ں‬
‫ںازملقالعہماوںسیروض ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اقیقحتتاوںہیسی(دلج‪ 1‬ں)‬
‫یں‬
‫ںازملقدمحمٓافصاابقلدمیناطعر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫یملع‬
‫اریمااجملدہنیےکٓااثر ں‬
‫ںازملقااممالہتنس‪،‬ایلعرضحترہمحاہلل ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رد‬
‫ںاک ں‬
‫راویضف ں‬
‫یسی ں‬
‫ںازملقالعہمیتفمضیفادمحاو ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وھچیتامیبرای ں‬
‫ں‬
‫ںازملقااممالہتنس‪،‬ایلعرضحترہمحاہلل ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اتفویرکاامتوغہیث ں‬
‫م‬
‫ںازملقاوبرمعالغم جی ںنیدم ں‬
‫ین ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اکمہمل‬
‫اغدمتیرپ ں‬

‫‪92‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫یسی ں‬
‫ںازملقالعہمیتفمضیفادمحاو ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وخدیشک‬
‫ہلل ں‬
‫ںازملقالعہمدبرااقلد ںریرہمحا ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ِ‬
‫اقمالتدبر(دلج‪ 1‬ں) ں‬
‫ںشکشیپدارالنج ںقیںقااتںارٹن ں‬
‫نشین ں‬ ‫ھ) ں‬ ‫امنہہمالنج ںقیںقااتں(امجد ں‬
‫یاالویل‪ 1444‬ں‬
‫ین ں‬
‫ںازملقاخدلمینستادمل ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫مہ ں‬
‫یاکوممساور ں‬
‫رسد ں‬
‫ںازملقمثیمابعساقد ںریروضی ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ردانرصراوپمر ں‬
‫ی‬
‫ئ‬
‫ںازملقدمحممیلسروضی ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫خسم اہ ں‬
‫تمکح‬
‫ین ں‬
‫ںازملقدمحماسدجدم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اعقش‬
‫اتکوبںےک ں‬
‫ںازملق(یتفم)الغماحبسینانزؔ شدمینں ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اشمخئ‬
‫دبعاالسلمانماملعو ں‬
‫یالج ںیل ں‬
‫ںازملقبیعشاطعر ں‬ ‫ں‬ ‫اعتبق ں‬
‫ں‬ ‫الیعقتااتانبمرف ںقابہلطاک‬
‫ین ں‬
‫ںازملقرمعانراضاطعریدم ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫تیمہ‬
‫رحترییکرضورتوا ں‬
‫طں‬
‫نیویس ں‬
‫دل ں‬
‫ںازملقااممالجلا ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫دنمشدصیورمع‬
‫یں‬
‫نراضادجم ں‬
‫ںازملقایمظعںابصمیح‪،‬ذاشی ں‬ ‫ں‬ ‫ششخب ں‬
‫رعافنششخبرشحدحاقئ ں‬
‫قں‬
‫ںازملقاشرعرمعاناافش ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫واسلئششخباکرکفیوینفںاجزئ ںہ‬
‫ں‬
‫ںازملقدمحمالبلانرص ں‬ ‫ں‬ ‫ںیم ں‬
‫ومیقیساہقفےرکامیکدعاتل ں‬
‫ںشکشیپدارالنج ںقیںقااتںارٹن ں‬
‫نشین ں‬ ‫امنہہمالنج ںقیںقااتں(امجد ں‬
‫یاآلرخہ‪1444‬ھ ں) ں‬
‫ںازملقلصیفنبوظنمر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رصتخمرگمدیفمں‬
‫یں‬
‫یروض ں‬
‫دلنیادمحادجم ں‬
‫ںازملقالجلا ں‬ ‫ں‬ ‫ل‬
‫اہللوروسلےکےیلںظفلقشعاکاامعتس ں‬
‫یتشچ ں‬
‫ںازملقانبابعشن ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫رشحہقفاربک(وسا ںالوجاًاب ں)‬

‫‪93‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫یتشچ ں‬
‫ںازملقانبابعشن ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫صیخلتونرانیبمل(وساالوجاًاب ں)‬
‫یں‬
‫ںازملقالعہمدیساشہرتاباقحلاقد ںر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫دنیمیلعت ں‬
‫ںازملقدیسیتفماخدمیسحاش ںہ ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ربک‬
‫ریستدصیا ں‬
‫ںازملقدیسیتفماخدمیسحاش ںہ ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اتفویاخدہیم(دلج‪ 1‬ں) ں‬
‫فنح ں‬
‫ںازملقالمیلعاقری ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ین‬
‫ذرکاوسیرق ں‬
‫ین ں‬
‫ںازملقیلخادمحاضیف ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫حس ں‬
‫اذان ں‬
‫سلب ں‬
‫ںازملقاوباوفلادوتدیحادمحرطا ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫نرکمیاورہلگابین ں‬
‫رقٓا ں‬
‫یسی‬
‫ںازملقالعہمیتفمضیفادمحاو ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫مظع‬
‫ریستدمارا ں‬
‫ین‬
‫ازملقاخدلمینستادمل ں‬ ‫وگاہ‬
‫اکیانگہرتسہ ں‬
‫نیع‬
‫ازملقاسحنراضرا ں‬ ‫دبتعاوراہمئ‬
‫ی‬
‫ازملقدمحماشہرخاقد ںر ں‬ ‫امینیکابیت‬
‫ا ں‬
‫م‬
‫ںازملقاوبرمعالغم جی ںنیدم ں‬
‫ین‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫وبتقریتصخرمعاعہشئ ں‬
‫ین‬
‫ںازملقاخدلمینستادمل ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫اسملئرصاطاانجلن(‪5‬ےصح ں)‬
‫ین‬
‫ازملق‪:‬دمحمدنمیاطعریدم ں‬ ‫جہت)ں‬
‫االطصاحتہقف(ابابتعررحوف ں‬
‫یں‬
‫ازملقدمحممیلسااصنریادر ںو ں‬ ‫ی‬
‫اقمالتادر ںو ں‬
‫یروضی‬
‫ںازملقدمحماوںسیراضاطعر ں‬ ‫ں‬ ‫ں‬ ‫لئ ں‬
‫روزوںےکاسم ں‬
‫یں‬
‫ازملقاوباالدبالدمحمروضاناطرہ ںرفدی ں‬ ‫تلم‬
‫اعترفرشف ں‬

‫خیش‬
‫ںازملقریبکادمح ں‬ ‫ں‬ ‫یےہ ں؟‬
‫الہابلطاکرحت ںرییردویکںرضور ں‬

‫‪94‬‬
 ‫اامینارفوزاچپسیتحیصنں ں‬
‫ین‬
‫ازملقدمحمدبعااحبسلناطعریدم ں‬ ‫ےکقلعتموعامںطلغایمہف ں‬
‫ں‬ ‫روزے ں‬
‫ی‬
‫ںازملقاتشمقادمحروضیاورگنٓاابد ں‬ ‫ں ں‬
‫ہلئسمااکمنذکباوردویدنب ںویںیکاچابلزای ں‬
‫دلنیاقد ںری‬
‫ازملقالغمنیعما ں‬ ‫لئ‬
‫رقٓاینوسروتںاکاعترفعماضف ں‬
‫ی‬
‫ازملقااسہممیعناطع ںر ں‬ ‫لئ‬
‫الہملعےکاضف ں‬

‫‪95‬‬