Sie sind auf Seite 1von 125

-1-

Abkrzungen des
Reallexikons der Assyriologie
und Vorderasiatischen Archologie
nach Vorarbeiten von
Gabriella Frantz- Szab, Ursula Hellwag und Sabine Ecklin
zusammengestellt und bearbeitet von
Anna Yordanova

1. Monographien, Reihen, Zeitschriften


A

1. Asiatic Collection (Oriental Institute, Chicago), Museumssignatur.


2. Assur (Istanbul), Museumssignatur.
3. Mari-Briefe (Louvre), vorlufige Museumssignatur.

AA

1. S. ArtAs.
2. S. ArchAnz.

Aa

Aa A = nqu, lexikalische Liste, (in MSL 14, 1979).

AAA

Annals of Archaeology and Anthropology (Liverpool 1908-1948).

AAAS/AA(A)Syr.

S. AASyr.

AAASH

S. ActAnt.

AAH

S. ActAnt.

AAICAB

J.-P. Grgoire, Archives administratives et inscriptions cuniformes de


lAshmolean Museum et de la Bodleian Collection dOxford, I-IV
(Paris 1996-2002).

AAS

1. S. AASyr.
2. J.-P. Grgoire, Archives administratives sumriennes (Paris 1970).

AASF

Annales Academiae Scientiarum Fennicae. Series B: Archaeology


(Helsinki 1909ff.).

AASOR

Annual of the American Schools of Oriental Research (in Jerusalem)


(New Haven, Conn./Cambridge, Mass. etc.1919/20ff.), AASOR Arh.
= Archaeological Reports, American Schools of Oriental Research
(Atlanta, Ga./Boston, Mass. etc. 1991ff.).

AASyr.

Les Annales archologiques de Syrie. Revue darchologie et


dhistoire syriennes [seit 1966: Annales archologiques arabes
syriennes. Revue darchologie et dhistoire] (Damaskus 1951ff.).

AAT

W. Andrae, Der Anu-Adad-Tempel in Assur (Diss. Dresden 1909,


zugl. WVDOG 10, 1909).

-2AB

Assyriologische Bibliothek (Leipzig 1881ff.); NF = Neue Folge, 1-2


(1933).

ABAT

H. Gremann, Altorientalische Bilder zum Alten Testament (Berlin/


2

Leipzig 1927).
ABAW

S. AbhMnchen.

AbB

F. R. Kraus (Hrsg.), Altbabylonische Briefe in Umschrift und


bersetzung (Leiden 1964ff.).

ABC

A. K. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles (= TCS 5, 1975).

AbhBerlin

Abhandlungen der (Kniglich-) Preuischen Akademie der


Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse (1908-1944) [Fortsetzung von:
Abhandlungen der Kniglich-Preuischen Akademie der
Wissenschaften (1901-1907); Fortsetzung: Abhandlungen der
Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1945/46ff.)]
(Berlin).

AbhDOG

S. ADOG.

AbhGttingen

S. AGWG.

AbhHeidelberg

Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Phil.hist. Klasse (Heidelberg 1913ff.).

AbhLeipzig

Abhandlungen der Kniglich-Schsischen Gesellschaft der


Wissenschaften [zu Leipzig]. Phil.-hist. Klasse [seit 1915/20:
Abhandlungen der Schsischen Akademie der Wissenschaften zu
Leipzig] (Leipzig/Berlin 1850ff.).

AbhMainz

Abhandlungen der Geistes- und Sozialwissenschaftlichen Klasse /


Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz (Mainz
1950ff.).

AbhMnchen

Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Phil.hist. Abteilung/Klasse [Fortsetzung von: Abhandlungen der
Philosophisch-philologischen Klasse der Kniglich-Bayerischen
Akademie der Wissenschaften etc. (1835ff.)] (Mnchen 1929ff.).

ABI(M)

A. al-Zeebari, Altbabylonische Briefe des Iraq-Museums (Diss.


Mnster 1962, [Mnster] 1964); Autographie: id., Old Babylonian
Letters (= TIM 1, 1964) .

ABKK

S. Amt(l)Ber.

ABL

R. F. Harper, Assyrian and Babylonian Letters (Chicago 1892-1914).

ABoT

K. Balkan, Ankara Arkeoloji Mzesinde bulunan Boazky tabletleri


(Boazky-Tafeln im Archologischen Museum zu Ankara, Istanbul
1948).

-3ABPh.

A. Ungnad, Altbabylonische Briefe aus dem Museum zu Philadelphia


(Stuttgart 1920).

Abr-Nahrain

S. ANES.

ABRT

J.A. Craig, Assyrian and Babylonian Religious Texts, I/II (= AB 13,


1895/1897).

ABSA

The Annual of the British School at Athens (London 1894/95ff.);


Suppl. = Supplementary Papers, I [1923]/II [1957]).

AbstrIran

Abstracta Iranica. Revue bibliographique slective et critique pour le


monde irano-aryen [Beilage zu: Studia Iranica] (Paris/[Lwen]
1978ff.)

ABTR

W.R. Arnold, Ancient-Babylonian Temple Records in the Columbia


University Library (New York 1896).

ABW

H. Steible/H. Behrens, Die altsumerischen Bau- und Weihinschriften, I/


II ( = FAOS 5/1-2, 1982).

ABZ

R. Borger, Assyrisch-babylonische Zeichenliste (= AOAT 33, 1978).

Accad. Naz. Dei Lincei

Accademia Nazionale dei Lincei, Classe di Scienze Morali, Storiche e


Filologiche (Rom).

ACh.

Ch. Virolleaud, Lastrologie chaldenne: le livre intitul enuma


(Anu)

il(u)

Bl [S(in), Shamash, Isht(ar), Adad; Spl.= Supplment; 2.

Spl.= Second Supplment)] (Paris 1903/05 [1908]-1912).


Achaemenid History

H. Sancisi-Weerdenburg et al. (eds.), Proceedings of the ...


Achaemenid History Workshop (Leiden 1987ff.).

AcIr.

S. ActIr.

ACT

O. Neugebauer, Astronomical Cuneiform Texts: Babylonian


Ephemerides of the Seleucid Period for the Motion of the Sun, the
Moon, and the Planets, I-III (London 1955).

Acta Mycenaea

S. Minos.

ActAnt. (Ac.Sc.Hung.)

Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae (Budapest 1951/52


ff.).

ActArch.

Acta Archaeologica (Kopenhagen/Oxford 1930ff.); Suppl. (1996ff.).

ActArchLund(ensia)

Acta Archaeologica Lundensia, Series prima in 4 (Lund 1954ff.);

Series altera in 8 (Lund 1957ff.); Series tertia in 8 minore (Lund


1971-1983).
ActIr.

Acta Iranica. Encyclopdie permanente des tudes iraniennes


(Teheran/Leiden/Lwen 1971ff.).

ActOr.

Acta Orientalia (Kopenhagen/Leiden/Oslo etc. 1922/23ff.).

-4ActPrHistA

S. APA.

ADAJ

Annual of the Department of Antiquities of Jordan (Amman 1951ff.).

ADAW

S. AbhBerlin.

ADB

C.H. Johns, An Assyrian Doomsday Book or Liber Censualis of the


District Round arran; in the Seventh Century B.C., Copied from the
Cuneiform Tablets in the British Museum (= AB 17, 1901).

ADD

C. H. Johns, Assyrian Deeds and Documents, I-IV (Cambridge 18981923).

ADelt.

(Athen 1915ff.).

ADFU

Ausgrabungen der Deutschen Forschungsgemeinschaft in UrukWarka (Leipzig/Berlin etc. 1936ff.).

ADOG

Abhandlungen der Deutschen Orient-Gesellschaft (Berlin/Saarbrcken


1956ff.).

Ad

G. Wilhelm/D. Stein, Das Archiv des ilwa-Teup (Wiesbaden


1980ff.).

S. Abh.

Abh.

gyptologische Abhandlungen (Wiesbaden 1960ff.).

AT

gypten und Altes Testament. Studien zu Geschichte, Kultur und


Religion gyptens und des Alten Testaments (Wiesbaden etc.
1979ff.).

gFo.

gyptologische Forschungen (Glckstadt 1936ff.).

gypt. Forsch.

S. gFo.

HK

E. Edel (Hrsg.), Die gyptisch-hethitische Korrespondenz aus


Boghazki in babylonischer und hethitischer Sprache (=
Abhandlungen der Rheinisch-Westflischen Akademie der
Wissenschaften 77, Opladen 1994).

AEJ

C.F. Lehmann-Haupt, Armenien einst und jetzt, I-II/1-2 (Berlin


1910-1931).

gypten und Levante. Internationale Zeitschrift fr gyptische


Archologie und deren Nachbargebiete (Wien 1990ff.).

AM

Archives pistolaires de Mari: I. J.-M. Durand (= ARM 26/I, 1988);


II. D. Charpin et al. (= ARM 26/II, 1988).

APH

Annuaire de lcole pratique des Hautes-tudes (compte rendu des


confrences et travaux), Section des sciences historiques et
philologiques (Paris 1893ff.).

PN

H. Ranke, Die gyptischen Personennamen, I-III [Bde. I-II: H. Ranke;


Bd. III: A. Biedenkopf-Ziehner] (Glckstadt etc. 1935/1952/1977).

-5Aestimatio

Aestimatio [Electronic Resource]: Critical Reviews in the History of


Science (Princeton 2004ff.).

Wb.

A. Erman/H. Grapow (Hrsg.), Wrterbuch der aegyptischen Sprache,


Bde. I-VII (Leipzig/Berlin 1926-1963 (mehrere Nachauflagen).

AFK

W. Andrae, Farbige Keramik aus Assur und ihre Vorstufen in


altassyrischen Wandmalereien (Berlin 1923).

AfK

S. AfO.

AfO (Beih.)

Archiv fr Orientforschung (Bd. 1-2 als AfK = Archiv fr Keilschriftforschung [1923-1924/25]) (Berlin etc. 1923ff.); Beihefte (1933ff.).

AG

S. AGE.

Ag.

Tall Areb, Signatur der Funde.

Agad

P. Amiet, Lart dAgad au Muse du Louvre (Paris 1976).

AGE

K. Tallqvist, Akkadische Gtterepitheta (= StOr. 7, 1938).

AGH

E. Ebeling, Die akkadische Gebetsserie Handerhebung von neuem


gesammelt und herausgegeben (= DAWIfO 20, 1953).

AGM

1. Archiv fr Geschichte der Medizin [Fortsetzung: Sudhoffs Archiv


fr Geschichte der Medizin, etc. (Leipzig/Wiesbaden 1929ff.)]
(Leipzig 1907/08-1928).
2. (Fehler fr AGH).

AGS

J.A. Knudtzon, Assyrische Gebete an den Sonnengott fr Staat und


knigliches Haus aus der Zeit Asarhaddons und Asurbanipals (Leipzig
1893).

AGWG

Abhandlungen der Kniglichen Gesellschaft der Wissenschaften in


[Bde. 1-38: zu] Gttingen (Gttingen 1838/41 [1843]).

AHDO

Archives dhistoire du droit oriental [seit 1952: Archives dhistoire du


droit oriental, Revue internationale des droits de lanitiquit (vereinigt
mit Revue internationale des droits de lantiquit)] (Brssel-Wetteren
1937ff.).

AHL

Archaeology and History in Lebanon (NMN = National Museum


News; seit Herbst 2000: AHL) (London 1995ff.).

AHP

H.C. Melchert, Anatolian Historical Phonology (= Leiden Studies in


Indo-European 3, Amsterdam/Atlanta 1994).

AHw.

W. von Soden, Akkadisches Handwrterbuch (Wiesbaden 19591981).

Ai.

Lexikalische Serie ana ittiu (in MSL 1, 1937).

AIPHOS

Annuaire de lInstitut de Philologie et dHistoire Orientales [1932/331935] ... et Slaves [1936ff.] (Brssel).

-6AIT

W. Andrae, Die archaischen Ischtar-Tempel in Assur (WVDOG 39,


1922).

AI(U)ON

Annali dellIstituto Universitario Orientale di Napoli. Sezione


linguistica (Neapel 1959ff.).

AJ

The Antiquaries Journal (London etc. 1921ff.).

AJA

American Journal of Archaeology: The Journal of the Archaeological


Institute of America, 2. Folge (Princeton/Boston 1897ff.).

AJPh.

American Journal of Philology (Baltimore 1880ff.).

AJS

(Fehler fr ASJ).

AJSL

American Journal of Semitic Languages and Literatures [Fortsetzung


von: Hebraica (1884/85-1894/95); Fortsetzung: JNES (1942ff.)]
(Chicago 1895-1941).

AK

S. AfO 1-2 (AfK).

AKA

E.A.W. Budge/L.W. King, Annals of the Kings of Assyria. The


Cuneiform Texts with Translations, Transliterations, etc., from the
Original Documents in the British Museum, Vol. I (London 1902).

AK(B)

Archologisches Korrespondenzblatt: Urgeschichte, Rmerzeit,


Frhmittelalter (Mainz 1971ff.).

Akkadica (Suppl.)

Akkadica. Priodique bimestriel de la Fondation Assyriologique


Georges Dossin (Brssel 1977ff.); Supplementum (Lwen 1983ff.).

AkkBo.

R. Labat, LAkkadien de Boghaz-Ki: tude sur la langue des lettres,


traits et vocabulaires Akkadiens trouvs Boghaz-Ki (Bordeaux
1932).

AKT

Ankara Kltepe Tabletleri [Ankaraner Kltepe-Tafeln] (Bd. 1-2 =


a

TTKY VI.33/33 , Ankara 1990/1995; Bd. 3 = FAOS Beih. 3, 1995).


AL

1-5

1. F. Delitzsch, Assyrische Lesestcke (Leipzig 1885); id.,


Assyrische Lesestcke mit grammatischen Tabellen und
vollstndigem Glossar: Einfhrung in die assyrische und babylonische
4

Keilschriftliteratur bis hinauf zu Hammurabi (= AB 16, 1900).


2. S. AssLaws.
Alal.

Ch.L. Woolley et al., Alalakh: An Account of the Excavations at Tell


Atchana in the Hatay, 1937 - 1949 (Oxford 1955).

ALASP(M)

Abhandlungen zur Literatur Alt-Syrien-Palstinas (und


Mesopotamiens) (Mnster 1988ff.).

Al. Heth./AlHeth.

H.A. Hoffner, Alimenta Hethaeorum: Food Production in Hittite Asia


Minor (= AOS 55, 1974).

-7al-Rafidan

al-Rfidn. Journal of Western Asiatic Studies (Tokio 1980ff.).

A(l)T

1. D. J. Wiseman, The Alalakh Tablets (London 1953).


2. Alala, Signatur der Tafel (s. AlT1).

Alter Orient aktuell

Alter Orient aktuell, Magazin der Deutschen Orient-Gesellschaft


(Berlin 2000ff.).

AM

1. A. Goetze, Die Annalen des Murili (= MVAeG 38, 1933).


2. G. Cardascia, Les archives des Mura (Paris 1951).

AMD

Ancient Magic and Divination (Groningen 1999ff.).

Amherst

T. G. Pinches, The Amherst Tablets, I: Texts of the Period Extending


to and Including the Reign of Br-Sin (London 1908).

AMI(T)

Archologische Mitteilungen aus Iran (Berlin 1929-1938); Erg.-Bd.


(1938ff.; 1976ff.); NF = Neue Folge (1968ff.); ab 1997: und Turan
= AMIT).

Amiet, Elam

P. Amiet, Elam (Auvers-sur-Oise 1966).

Amiet, Glypt.

S. GMA.

AMM

Anadolu Medeniyetleri Mzesi (Ankara).

AMMK

Anadolu Medeniyetleri Mzesi Konferanslar (Ankara 1991ff.),


Verffentlichungen (Ankara 1992ff.).

Amorites

G. Buccellati, The Amorites of the Ur III-Period (Neapel 1966).

Amos

Amos (prophetisches Buch des Alten Testaments).

AMT

R. C. Thompson, Assyrian Medical Texts (London etc. 1923).

Amt(l)Ber.

Amtliche Berichte aus den Kniglichen Kunstsammlungen, etc. (Berlin


1880ff.).

Amurru

Amurru (Paris 1996ff.).

Amurru 1

J.-M. Durand (d.), Amurru. Mari, bla et les Hourrites, dix ans de
travaux, premire partie. Actes du colloque international [Paris, mai
1993] (Paris 1996).

Amurru 2

J.-M. Durand/D. Charpin (ds.), Ammuru. Mari, bla et les Hourrites,


dix ans de travaux, deuxime partie. Actes du colloque international
[Paris, mai 1993] (2001).

Amurru 3

C. Nicolle (d.), Nomades et sdentaires dans le Proche-Orient ancien


(= CRRAI 46 [Paris, 10-13 juillet 2000], Paris 2004).

AnaAra.

S. JK(l)F.

Anadolu

1. Anadolu. Revue annuelle des tudes darchologie et dhistoire en


Turquie, 1. Ser. (Paris 1951-1955).
2. S. Anatolia.

Anadolu Aratrmalar

S. JK(l)F.

-8An = Anum

R. L. Litke, A Reconstruction of the Assyro-Babylonian God-Lists,


AN: dA-nu-um and AN: Anu amli (Diss. Yale 1958; = TBC 3,
New Haven 1998).

Anatolia

Anatolia. Revue annuelle darchologie [Fortsetzung: Anatolia.


Journal of the Institute for Research in Near Eastern
Civilizations and Languages, University of Ankara (Ankara 1963
[1964]); Anadolu (Ankara 1964 [1966]ff.)] (Ankara 1956-1961/62
[1963]).

Anatolia Antiqua

Tomes I-3: (De) Anatolia Antiqua. Eski Anadolu ... : Travaux et


recherches de lInstitut Franais dtudes Anatoliennes [in der Reihe
Bibliothque de lInstitut Franais dtudes Anatoliennes dIstanbul];
Tomes 4ff.: Anatolia Antiqua. Eski Anadolu ... : Recueil de travaux
publis par lInstitut Franais dtudes Anatoliennes Georges
Dumzil (in der Reihe Bibliothque de lInstitut Franais dtudes
Anatoliennes dIstanbul Georges Dumzil] (Paris 1991ff.).

Anatolica

Anatolica. Annuaire international pour les civilisations de lAsie


antrieure (Leiden 1967ff.).

AnBi.

Analecta Biblica: investigationes scientificae in res biblicas


(Rom 1952ff.).

AncB

D. N. Freedman et al. (eds.), The Anchor Bible Dictionary (New York


etc. 1992).

Ancient Pakistan

Ancient Pakistan. Bulletin of the Department of Archaeology,


University of Peshawar (Peshawar 1964ff.).

AncMes.

A.L. Oppenheim, Ancient Mesopotamia: Portrait of a Dead


Civilization (Chicago 1964).

ANEP

J. B. Pritchard, The Ancient Near East in Pictures Relating to the Old


Testament (Princeton 1954).

ANES

1. Ancient Near Eastern Studies [Fortsetzung von Abr-Nahrain


(1959/60-1998)] (Lwen 1999ff.).
2. Ancient Near Eastern Society (of Columbia University). Fr die
Publikationen, s. JANES.

ANET

J. B. Pritchard (ed.), Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old


1

Testament (Princeton 1950; 1955; 1969).


Angim

J.S. Cooper, The Return of Ninurta to Nippur: a n - g i m d m - m a (=


AnOr 52, 1978).

AnHaf.

Anonyme Inschriften aus afg.

ANL

Accademia Nazionale dei Lincei [Classe di Scienze morali, storiche e

-9filologiche] (Rom).
Annherungen

P. Attinger/M. Wfler (Hrsg.), Annherungen (= OBO 160, 1998ff.).


1. J. Bauer/R.K. Englund/M. Krebernik, Mesopotamien: Spturuk-Zeit
und Frhdynastische Zeit (= Annherungen 1 = OBO 160/1, 1998).
3. W. Sallaberger/Aa. Westenholz, Mesopotamien: Akkade-Zeit und
Ur III-Zeit (= Annherungen 3 = OBO 160/3, 1999).
4. D. Charpin/D. O. Edzard/M. Stol, Mesopotamien: Die
altbabylonische Zeit (= Annherungen 4 = OBO 160/4, 2004).

Annales dHistoire

Annales dhistoire de lart et darchologie de lUniversit libre de


Bruxelles (Brssel 1979ff.).

Annali

S. AION.

AnnAntJordan

S. ADAJ.

AnNip.

Anonyme Inschriften aus Nippur.

Ann. Rost

S. Tigl. III.

Annuaire (PH)

S. APH.

AnOr.

Analecta Orientalia (Rom 1931ff.).

Anp. II

Assurnasirpal II., Annalen (AKA 254ff. u.o.).

ANRW

Aufstieg und Niedergang der rmischen Welt. Geschichte und Kultur


Roms im Spiegel der neueren Forschung (Berlin 1972ff.).

AnSt.

Anatolian Studies. Journal of the British Institute of Archaeology at


Ankara (London 1951ff.).

LAnthropologie

LAnthropologie (Paris etc. 1890ff.).

Anthropology

(Fieldana) Anthropology [Fortsetzung von: Field Columbian Museum


Publications, Anthropological Series, etc.] (Chicago 1895ff.).

Anthroponymie (sum).

H. Limet, LAnthroponymie sumrienne dans les documents de la 3


dynastie dUr (Paris 1968).

Anthropos

Anthropos. Internationale Zeitschrift fr Vlker- und Sprachenkunde


(Freiburg etc. 1906ff.).

Anthropozoologica

Anthropozoologica (Paris 1984ff.)

Antichthon

Antichthon. Journal of the Australian Society for Classical Studies


(Sydney 1967).

Antike Welt

Antike Welt. Zeitschrift fr Archologie [Urgeschichte] und


Kulturgeschichte (Zrich/Mainz 1970ff.).

Antiquitas

Antiquitas. Reihe 1: Abhandlungen zur Alten Geschichte; Reihe 2:


Abhandlungen aus dem Gebiete der Vor- und Frhgeschichte; Reihe
3: Abhandlungen zur Vor- und Frhgeschichte, zur klassischen und
provinzial-rmischen Archologie (Bonn 1955ff.).

- 10 Antiquity

Antiquity. A Quarterly Review of Archaeology (Gloucester 1927ff.).

AnYayn

Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Yaynlar


(Ankara).

AO

1. Der Alte Orient. Gemeinverstndliche Darstellungen (Leipzig


1900-1945); Beihefte (Leipzig 1924-1927); Erg.-Bd. 1-2 (1903/07).
2. Antiquits orientales (Louvre), Museumssignatur.

AOAT(S)

Alter Orient und Altes Testament (Neukirchen-Vluyn


1969ff.); S = Sonderreihe (1971ff.).

AOATT

K.R. Veenhof, Aspects of Old Assyrian Trade and its Terminology (=


SD 10, 1972).

AOB

Altorientalische Bibliothek, Bd. I (Leipzig 1926). S. auch IAK.

AOBAT

S. ABAT.

AAW

Anzeiger der sterreichischen Akademie der Wissenschaften. Phil.hist. Klasse [Fortsetzung von: Anzeiger der Kaiserlichen Akademie
der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, etc. (1864ff.)]
(Wien 1947ff.).

AoF/AOF

1. H. Winckler, Altorientalische Forschungen 1-3 (Leipzig 18931906).


2. Altorientalische Forschungen. Schriften zur Geschichte und Kultur
des alten Orients (Berlin 1971ff.).

AOKiB

J. Hunger/H. Lamer (Hrsg.), Altorientalische Kultur im Bilde


(Leipzig 1912).

AoS

O. Weber, Altorientalische Siegelbilder (= AO 17/18, 1920).

AOS

1. H. Prinz, Altorientalische Symbolik (Berlin 1915).


2. American Oriental Series (New Haven 1924ff.).

AOTAT

H. Gremann et al., Altorientalische Texte zum Alten Testament


(Berlin/Leipzig 1926).

AOTU

Altorientalische Texte und Untersuchungen I- II (Leiden/Breslau


1916/1917-1920/21).

APA

Acta Praehistorica et Archaeologica (Berlin 1970ff.).

APAW

S. AbhBerlin.

APEF

S. PEF Annual.

API

E. Herzfeld, Altpersische Inschriften (= AMI Erg. 1, 1938).

APM

Allard Pierson Museum (Amsterdam), Museumssignatur.

APN

K.L. Tallqvist, Assyrian Personal Names (= ASSF 43/1, 1914).

APR

S. BAP.

AR

1. Archiv fr Religionswissenschaft (Leipzig/Freiburg etc.

- 11 1898ff.).
2. S. AR(U).
ARAB

D.D. Luckenbill, Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol. I:


Historical Records of Assyria from the Earliest Times to Sargon; Vol.
II: Historical Records of Assyria from Sargon to the End (Chicago
1926/1927).

Aramer

S. Schiffer, Die Aramer: historisch-geographische Untersuchungen


(Leipzig 1911).

Aramaic Papyri

A. Cowley, Aramaic Papyri of the Fifth Century B.C. (Oxford 1923).

Archaeolingua

Archaeolingua. MS = Main Series (Budapest 1992ff.); SM = Series


Minor (Budapest 1992ff.).

Archaeologia

Archaeologia or Miscellaneous Tracts Relating to Antiquity (London


1770ff.).

Archaeologia Homerica

H.-G. Buchholz (Hrsg.), Archaeologia Homerica. Die Denkmler und


das frhgriechische Epos (Gttingen 1967/68ff.).

Archologie zur Bibel

O.W. Muscarella (Hrsg.), Archologie zur Bibel: Kunstschtze aus


den biblischen Lndern (Mainz 1981).

Archaeology

Archaeology. A Magazine Dealing with the Antiquity of the World


(New York/Cambridge, Mass. etc.1948ff.).

Archaeometry

Archaeometry. The Bulletin of the Research Laboratory for


Archaeology and the History of Art, Oxford University (Oxford
1958ff.).

ArchAn./

Archivum Anatolicum - Anadolu Arivleri (Ankara 1995ff.).

Archivum Anatolicum
ArchAnz.

Archologischer Anzeiger, (Berlin 1849-1867; Beiblatt zum JdI:


1889ff.).

ArchClass.

Archeologia Classica: Rivista del Dipartimento di Scienze Storiche,


Archeologiche e Anthropologiche dellAntichit, Universit degli Studi
di Roma La Sapienza (Rom 1949ff.).

ArchDelt.

S. ADelt.

Arch. c.

G. Dossin, Les archives conomiques du palais de Mari, Syria 20


(1939), 97-113.

Archologia

Archologia (Dijon 1964ff.).

Arch. p.

G. Dossin, Les archives pistolaires du palais de Mari, Syria 19


(1938), 105-126.

Architectura

Architectura. Zeitschrift fr Geschichte und Aesthetik


der Baukunst (Berlin 1933ff.).

- 12 Archives familiales

D. Charpin, Archives familiales et proprit prive en Babylonie


ancienne: tude des documents de Tell Sifr (Genf 1980).

ARC-Publicatie

Archaeological Research & Consultancy, Publications (Groningen).

ARDr

S. Tell ed-Dr.

ARepLondon

Archaeological Reports [1954-1956: Beihefte zum Journal of Hellenic


Studies] (London 1954ff.).

ARES

Archivi Reali di Ebla: Studi. Missione Archeologica Italiana in Siria


(Rom 1988ff.).

ARET

Archivi reali di Ebla: Testi (Rom 1985ff.).

ARI

A. K. Grayson, Assyrian Royal Inscriptions I/II (Wiesbaden


1972/1976).

Arier

A. Kammenhuber, Die Arier im Vorderen Orient (Heidelberg 1968).

ARKIVOC

ARKIVOC. Online Journal of Organic Chemistry (2000ff.):


www.arkat-usa.org.

ARM

1. Archives royales de Mari, traduction (Paris 1950ff.). Auch zitiert


als ARMT.
2. Archives royales de Mari (= TCL 22-31 [1946-1967]).
1

ARMT

S. ARM .

ARN

M. /H. Kzlyay/F. R. Kraus, Altbabylonische Rechtsurkunden aus


Nippur (Istanbul 1952).

ArO(r.)

Archv Orientln. Quarterly Journal of African and Asian Studies


(Prag 1929ff.).

Arrian, anab.

Arrian, Anabasis Alexandri.

ARRIM(P)

Annual Review of the Royal Inscriptions of Mesopotamia Project


(Toronto 1983ff.).

Ars Asiatica

Ars Asiatica. tudes et Documents (Paris/Brssel 1914-1935).

Ars Or(ientalis)

Ars Orientalis. The Arts of Islam and the East (Ann


Arbor/Washington 1954ff.).

ArtAs.

Artibus Asiae (Zrich 1925/26ff.; Suppl. = Supplementa [1937ff.]).

Art Bulletin

The Art Bulletin. A Quarterly Publication by the College Art


Association of America [Fortsetzung von: The Bulletin of the College
Art Association (1913) und The Bulletin of the College Art
Association of America (1917-1918)] (New York 1919ff.).

ArtsAs./Arts Asiatiques

Arts Asiatiques. Annales du Muse national des Arts asiatiques Guimet et du muse Cernuschi (Paris 1954ff.).

AR(U)

1. M. David/E. Ebeling, Assyrische Rechtsurkunden (Stuttgart 1929,


zugl. verffentlicht in ZVR 44 [1929]).

- 13 2. J. Kohler/A. Ungnad, Assyrische Rechtsurkunden in Umschrift und


Uebersetzung nebst einem Index der Personennamen und
Rechtserluterungen (Leipzig 1913).
ARV

D. Arnaud, Altbabylonische Rechts- und Verwaltungsurkunden aus dem


Muse du Louvre (= BBVOT 1, 1989).

AS

1. Assyriological Studies (Chicago 1931ff.).


2. Antiquits de la Susiane (Louvre), Museumssignatur.

As.

(Tell) Asmar, Signatur der Funde.

A2S

Artaxerxes II., Inschriften aus Susa.

ASA

Annales du Service des antiquits de lgypte (Kairo 1900ff.).

Asarh.

S. Ash .

ASAtene

Annuario della (Regia) Scuola archeologica di Atene e delle missioni

italiane in Oriente (Bergamo etc. 1914ff.).


ASAW

S. AbhLeipzig.

Asb.

Assurbanipal: A = Prisma A [nach M. Streck, VAB VII/2 (1916) 2ff.];


B = Prisma B [nach A. C. Piepkorn, AS 5 (1933)]; C = Prisma C
[nach M. Streck, VAB VII/2 (1916) 138ff.]; F = Prisma F [nach J.-M.
Aynard, Le prisme du Louvre AO 19.939 (= BH 309, Paris 1957)].

AsbA

S. Asb.

AsBbE

S. BIWA.

AsbC

S. Asb.

ASBW

S. ABW.

A2Sd

Artaxerxes II., Inschrift d aus Susa.

ASGW

S. AbhLeipzig.

Ash.

1. R. Borger, Die Inschriften Asarhaddons, Knigs von Assyrien (=


AfO Beih. 9, 1956).
2. Ashmolean Museum (Oxford), Tontafelsignatur.
2

Ashm.

S. Ash .

Ashmolean (Mus.) I

B. Buchanan, Catalogue of the Ancient Near Eastern Seals in the


Ashmolean Museum, I: Cylinder Seals (Oxford 1966).

Asien und Afrika

Asien und Afrika: Beitrge des Zentrums fr asiatische und


afrikanische Studien (ZAAS) der Christian-Albrechts-Universitt zu
Kiel (Hamburg 1998ff.).

ASJ

Acta Sumerologica (Hiroshima 1979ff.).

ASJL

(Fehler fr AJSL).

ASKT

P. Haupt, Akkadische und sumerische Keilschrifttexte nach den

- 14 Originalen im Britischen Museum copirt (= AB I, 1881/82).


ASOR

American Schools of Oriental Research.

Aspects

1. O.R. Gurney, Some Aspects of Hittite Religion. The Schweich


Lectures of the British Academy 1976 (Oxford 1977).
2. S. AOATT.

ASS

(Fehler fr AAS).

Ass

Assur (Berlin/Istanbul), Tafelsignatur.

Ass. (523)

B. Zimolong, Das sumerisch-assyrischeVokabular Ass. 523


(Leipzig 1922).

AssBabContr.

J.H. Stevenson, Assyrian and Babylonian Contracts, with Aramaic


Reference Notes (New York 1902).

AssCapp.

P. Garelli, Les Assyriens en Cappadoce (Paris 1963).

ASSF

Acta Societatis Scientiarum Fennicae (Helsinki 1842ff.).

AssLaws

G. R. Driver/J. C. Miles, The Assyrian Laws (Oxford 1935).

AssPal.

R.D. Barnett/W. Forman, Assyrian Palace Reliefs and Their Influence


on the Sculptures of Babylonia and Persia (London [1960]).

Assur

1. Monographic Journals of the Near East. Assur (Malibu 1974ff.).


2. W. Andrae, Das wiedererstandene Assur (Leipzig 1938).

Assurb./Assurbanipal

S. Asb.

Assur statue

Die Statue des Salmanassar aus Assur (in: A.K. Grayson, RIMA 3
[1996], 117-119).

Assyria

S. Parpola/R.M. Whiting, Assyria 1995: Proceedings of the 10

th

Anniversary Symposium of the Neo-Assyrian Text Corpus


Project,
Helsinki, September 7-11, 1995 (Winona Lake 1997).
Assyriologia

Assyriologia (Budapest 1974ff.).

Assyriologie

E.F. Weidner, Die Assyriologie 1914-1922. Wissenschaftliche


Forschungsergebnisse in bibliographischer Form (Leipzig 1922).

AST

Aratrma Sonular Toplants (1984ff.).

ASt.

S. AS .

Astral Magic

E. Reiner, Astral Magic in Babylonia (= TAPS 85, Part 4, 1995).

Astrolab B

Astrolab Berlin, in: O. Schroeder, KAV 218 (Textkopie);

Transliteration, bersetzung und Kommentar: Sektion A: E.F.


Weidner, HBA, 85-87; E. Reiner/D. Pingree, EAE, 81 f.; Sektion B:
E.F. Weidner, HBA, 76-79; s.a. E. Reiner/D. Pingree, EAE, Tab. 3;
Sektion C: E.F. Weidner, HBA, 66 f.; s.a. E. Reiner/D. Pingree, EAE,

- 15 Tab. 2.
Astrolab Pinches

Astrolab Pinches, in: T.G. Pinches, JRAS 1900, S. 573-575; T.G.


Pinches/J.N. Strassmaier/A. Sachs, LBAT, Nr. 1499; E.F. Weidner,
HBA, 65 f.; A. Schott, ZDMG 88 (1934), Heft 3/4, Abb. 2; B.L. van
der Waerden, JNES 8 (1949), Fig. 1; s.a. E. Reiner/D. Pingree, EAE,
Tab. 2.

Astrol. Chald.1-3

S. ACh.

Astronomical Diaries

A. J. Sachs/H. Hunger (eds.), Astronomical Diaries and Related Texts


from Babylonia I-VI (Wien 1988ff.).

AT

1. Altes Testament.
2. Atchana (Alala), Tafelsignatur (s. AlT1).

ATAO

A. Jeremias, Das Alte Testament im Lichte des Alten Orients: Handbuch


zur biblisch-orientalischen Altertumskunde (Leipzig 1904).

ATHE

B. Kienast, Die altassyrischen Texte des Orientalischen Seminars der


Universitt Heidelberg und der Sammlung Erlenmeyer Basel (=
UAVA 1, 1960).

Athen.

Athenaios.

Athenaeum

Athenaeum. Studi periodici di letteratura e storia dellAntichit (Pavia


1913-1922; NS = nova series, 1923ff.)

Athen.Mitt.

S. AthM.

AthM

Athenische Mitteilungen. Mitteilungen des Deutschen


Archologischen Instituts, Athenische Abteilung [Titel variiert].
(Berlin etc. 1876 ff.).

Atqt

Atiqot. Journal of the Israel Department of Antiquities (Jerusalem


1955ff.). ES = English Series.

Atlal

Atlal. The Journal of Saudi Arabian Archaeology (Riyadh 1977ff.).

ATR

H. Torczyner (N.H. Tur-Sinai), Altbabylonische Tempelrechnungen


(= Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in
Wien. Phil.-hist. Klasse, Bd. 55, Teil 2, Wien 1913).

Atr.

S. Atra-ass.

Atraass

W. G. Lambert/A. R. Millard, Atra-ass. The Babylonian Story of


the Flood, with M. Civil, The Sumerian Flood Story (Oxford 1969).
2

ATT

S. AT .

AttiANL

Atti della Accademia Nazionale dei Lincei (Rom 1847/48ff.).

ATU

Archaische Texte aus Uruk, Bd. 1: A. Falkenstein, Archaische Texte


aus Uruk (= ADFU 2, 1936); Bd. 2 = ZATU.

AU

F. Sommer, Die Aijav-Urkunden (= AbhMnchen NF 6, 1932).

- 16 AUAM

Andrews University Archaeological Museum, Museumssignatur.

AUCT

Andrews University Cuneiform Texts (Berrien Springs, Mich.


1984ff.). S. auch IAPAS.

ADTCF

S. DTC(FD).

AulaOr. (Suppl.)

Aula Orientalis (Barcelona 1983ff.); Suppl. (1991ff.).

AUWE

Ausgrabungen in Uruk-Warka. Endberichte (Mainz 1987ff.).

AV

J.N. Strassmaier, Alphabetisches Verzeichnis der assyrischen und


akkadischen Wrter der Cuneiform Inscriptions of Western Asia, Vol.
II sowie anderer meist unverffentlichter Inschriften (= AB 4, 1886).

AVA-Beitr.

Beitrge zur allgemeinen und vergleichenden Archologie [Fortsetzung:


Zeitschrift fr Archologie auereuropischer Kulturen (Wiesbaden
2006ff.)] (Mnchen/Mainz 1979ff.). Auch BAVA.

AVA-Kolloquien

H. Mller-Karpe (Hrsg.), Allgemeine und vergleichende Archologie


Kolloquien (Mnchen 1981ff.).

AVAM

Allgemeine und Vergleichende Archologie, Materialien [Materialien


zur allgemeinen und vergleichenden Archologie]. Deutsches
Archologisches Institut, Bonn (Mainz/Mnchen 1982ff.).

AVO

Altertumskunde des Vorderen Orients. Archologische Studien zur


Kultur und Geschichte des Alten Orients (Mnster 1992ff.).

AWAS

G. J. Selz, Altsumerische Wirtschaftsurkunden aus amerikanischen


Sammlungen (= FAOS 15/2, 1993).

AWL

J. Bauer, Altsumerische Wirtschaftstexte aus Lagasch (Diss.


Wrzburg 1967 [Wrzburg 1968]; StPohl 9, 1972).

Aynard

J.-M. Aynard, Le Prisme du Louvre AO 19.939 (= BH 309, 1957).

BA

Beitrge zur Assyriologie und semitischen Sprachwissenschaft [Titel


variiert] (Leipzig 1889/90ff.).

Bab.

S. Babyloniaca.

BabA

Babylonische Archive (Dresden 2002ff.).

Bab. Genesis

A. Heidel, The Babylonian Genesis. The Story of the Creation


(Chicago 1942).

Bab. Kudurru Reliefs

S. BKR.

BabLaws

G.R. Driver/J.C. Miles, The Babylonian Laws I/II (Oxford 1952/


1955).

BabMisc.

F.H. Weissbach, Babylonische Miscellen (= WVDOG 4, 1903).

Bab.Topog.Texts

S. BTT.

Babyl. Bus. Doc.

E. Grant, Babylonian Business Documents of the Classical Period


(Philadelphia 1919).

- 17 Babylonia

G. Frame, Babylonia 689-627 B.C.: A Political History (= PIHANS


69, 1992).

Babyloniaca

Babyloniaca. tudes de philologie assyro-babylonienne [seit 1940


vereinigt mit Revue des tudes smitiques in Revue des tudes
smitiques et babyloniaca](Paris 1906/1907-1937) .

Babylonische Theodizee

Die babylonische Theodizee, in: B. Landsberger, ZA 43, 32-76; W.


von Soden, Die babylonische Theodizee: Ein Streitgesprch ber die
Gerechtigkeit der Gottheit (= TUAT 3, 1, 143-157).

BAfO

S. AfO Beih.

BagF(orsch.)

Baghdader Forschungen (Mainz 1979ff.).

BagM

Baghdader Mitteilungen (Berlin/Mainz 1960ff.); Beih. = Beihefte


(1968ff.).

BAH

Bibliothque archologique et historique, Institut Franais


dArchologie du Proche-Orient (Paris 1921ff.).

BAII

Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology


[Fortsetzung von BAIPA] (New York 1937f.).

BAIPA

Bulletin of the American Institute for Persian Art and Archaeology (New
York 1931-1936/37).

BAL

R. Borger, Babylonisch-assyrische Lesestcke (= AnOr. 54, 1963;


2

BAM

1979).

F. Kcher et al., Die babylonisch-assyrische Medizin in Texten und


Untersuchungen (Berlin 1963ff.).

BAMI

The Belgian Archaeological Mission in Iran (1965 ff), s. LED.

BAP

B. Meissner, Beitrge zum altbabylonischen Privatrecht (= AB 11,


1893).

BAR

British Archaeological Reports (Oxford 1974ff.). Suppl. =


Supplementary Series (Oxford 1975-1978); IntSer. = International
Series (Oxford 1978ff.).

BARev.

Biblical Archaeology Review (Washington 1975ff.).

Barnett, Ivories

R.D. Barnett /L.G. Davies, A Catalogue of the Nimrud Ivories with


Other Examples of Ancient Near Eastern Ivories in the British
1

Museum (London 1957; 1975).


BAS

(Fehler fr BSA).

BASOR

Bulletin of the American Schools of Oriental Research [Fortsetzung


von: Bulletin of the American School of Oriental Research in
Jerusalem (1919-1921)] (New Haven etc. 1921ff.).

- 18 BATSH

H. Khne (Hrsg.), Berichte der Ausgrabung Tall Hamad/DrKatlimmu (Berlin/Wiesbaden 1991ff.).

Bauer, Ostkan.

Th. Bauer, Die Ostkanaaner: Eine philologisch-historische


Untersuchung ber die Wanderschicht der sogenannten "Amoriter" in
Babylonien (Leipzig 1926).

BAW

B. Meissner, Beitrge zum Assyrischen Wrterbuch I-II (= AS I/1 und


IV, 1931/1932).

BB

H. Zimmern, Babylonische Busspsalmen (= AB 6, 1885).

BBK

Berliner Beitrge zur Keilschriftforschung (Berlin 1921/22-1925).

BBR

H. Zimmern, Beitrge zur Kenntnis der babylonischen Religion (= AB


12, 1901).

BBS(t.)

L. W. King, Babylonian Boundary Stones and Memorial-Tablets in


the British Museum (London 1912).

BBV

Berliner Beitrge zur Vor- und Frhgeschichte (Berlin 1957ff.).

BBVO(T)

Berliner Beitrge zum vorderen Orient (Berlin 1982ff.); T = Texte


(Berlin 1989/90ff.).

BCH

Bulletin de correspondance hellnique (Paris/Athen 1877ff.).

BChr.

Babylonian Chronicle (CT 34, Tf. 43ff. und AL , 135ff.).

BCILL

Bibliothque des Cahiers de lInstitut de Linguistique de Louvain

[Titel variiert] (Lwen 1976ff.).


B(C)SMS

Bulletin of the (Canadian) Society for Mesopotamian Studies (Toronto


1981ff.).

BdA

Bolletino darte (Rom 1907ff.).

BDHP

L. Waterman, Business Documents of the Hammurabi Period from the


British Museum (London 1916; Texte auch in AJSL 29-30).

BE

1. The Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania,


Series A: Cuneiform Texts [Vol. 1, 1 = TAPS NS 18, 1; Vol. 2 =
TAPS NS 18, 3] (Philadelphia 1893ff.), Res. = BER.
2. (ohne Bandzahl) Babylon-Tafeln in Berlin (unv.), Tafelsignatur.

BH

Bibliothque de lcole des Hautes tudes, IV section (Paris


1869/70ff.).

Beitrge

1. M. San Nicol, Beitrge zur Rechtsgeschichte im Bereiche der


keilschriftlichen Rechtsquellen (Oslo etc. 1931).
2. B. Rosenkranz, Beitrge zur Erforschung des Luvischen
(Wiesbaden 1952).

Bell(eten)

Belleten, Trk Tarih Kurumu (Ankara 1937ff.).

- 19 Bellino Cylinder

Der Bellino-Zylinder mit dem Bericht ber die beiden ersten Feldzge
Sanheribs, Reproduktion der Originalkopie von C. Bellino in: R.
Borger et al., Die Welt des Alten Orients: Keilschrift Grabungen
2

Gelehrte [Gttingen 1975], S. 52-53; Literatur: ibid., S. 50 und in: R.


2

Borger, BAL [ 1979], 64.


BER

The Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania, Series


D: Researches and Treatises (Philadelphia 1904ff.).

Berens Coll(ection)

T.G. Pinches, The Babylonian Tablets of the Berens Collection (=


Asiatic Society Monographs 16, London 1915).

Ber. Leipzig

S. SBLeipzig.

Bertin

S. ETCSL.

Berytus

Berytus. Archaeological Studies (Beirut 1934ff.).

Beschw(rungen)

S. BFE.

Beziehungen

1. W. Helck, Die Beziehungen gyptens zu Vorderasien im 3. und 2.


1

Jahrtausend v. Chr. (= Abh. 5, 1962; 1971).


2. W. Helck, Die Beziehungen gyptens und Vorderasiens zur gis
1

bis ins 7. Jh. v. Chr. (= Ertrge der Forschung 120, Darmstadt 1979;
2

BFE

1995).

M. Krebernik, Die Beschwrungen aus Fara und Ebla.


Untersuchungen zur ltesten keilschriftlichen Beschwrungsliteratur
(= Texte und Studien zur Orientalistik 2, Hildesheim 1984).

BHLT

A. K. Grayson, Babylonian Historical-Literary Texts (= Toronto


Semitic Texts and Studies 3, Toronto 1975).

BHT

S. Smith, Babylonian Historical Texts Relating to the Capture and


Downfall of Babylon (London 1924).

BIA

Bulletin of the Institute of Archaeology (London 1958ff.).

BIAA

British Institute of Archaeology at Ankara.

BiAr.

The Biblical Arch(a)eologist (Atlanta, Ga. 1938ff.); ab 1998 (Vol.


61): Near Eastern Archaeology (Atlanta, Ga. 1998ff.).

Bibl./Biblica

Biblica. Commentarii periodici Pontificii Instituti Biblici (Rom


1920ff.).

Bibl. arch. et hist.

S. BAH.

BiblMes.

S. BiMes.

BiblNat.

L. Delaporte, Catalogue des cylindres orientaux et des cachets assyrobabyloniens, perses et syro-cappadociens de la Bibliothque Nationale
(Paris 1910).

- 20 BID

W. Farber, Beschwrungsrituale an Itar und Dumuzi (Wiesbaden


1977).

BIES

Bulletin of the Israel Exploration Society [Fortsetzung von BJPES]


(Jerusalem 1951ff.).

BIFAO

Bulletin de lInstitut Franais dArchologie Orientale (Kairo


1901ff.).

BIF VR

Biblisches Institut der Universitt Freiburg (Schweiz), Vorderasiatische Rollsiegel, Signatur.

BII

Bulletin of the Iranian Institute (Titel variiert) [Fortsetzung von BAII;


Fortsetzung: Bulletin of the Asia Institute NS (Bloomfield Hills,
Mich. etc. 1987ff.)] (New York 1941ff.).

Bildbeschr(eibungen)

C.-G. von Brandenstein, Hethitische Gtter nach Bildbeschreibungen


in Keilschrifttexten (= MVAeG 46/2, 1943).

Bilinguismo

L. Cagni (ed.), Il Bilinguismo a Ebla: atti del Convegno


internazionale (Napoli, 19-22 aprile 1982) (= IUO, Ser. Minor 22,
1984).

BiMes.

Bibliotheca Mesopotamica (Malibu 1975ff.).

BIN

Babylonian Inscriptions in the Collection of James B. Nies, Yale


University (New Haven 1917ff.).

BiOr.

Bibliotheca Orientalis (Leiden 1943/44ff.).

Bismya

E.J. Banks, Bismya or the Lost City of Adab (London/New York


1912).

Bt rimki

J. Lsse, Studies on the Assyrian Ritual and Series bt rimki


(Kopenhagen 1955).

Bittel, Grundzge

K. Bittel, Grundzge der Vor- und Frhgeschichte Kleinasiens


2

(Tbingen 1945; 1950).


BIWA

R. Borger, Beitrge zum Inschriftenwerk Assurbanipals: Die


Prismenklassen A, B, C = K, D, E, F, G, H, J und T sowie andere
Inschriften (Wiesbaden 1996).

BJ

Bonner Jahrbcher des Rheinischen Landesmuseums in Bonn und des


Vereins von Altertumsfreunden im Rheinlande [Titel variiert] (Bonn
etc. 1842ff.).

BJPES

Bulletin of the Jewish Palestine Exploration Society [seit 1951: BIES]


(Jerusalem 1933ff.).

BJRL

Bulletin of the John Rylands Library [seit 1972: Bulletin of the John
Rylands University Library] (Manchester 1903/08ff.).

BJV

Berliner Jahrbuch fr Vor- und Frhgeschichte, NF = Neue Folge

- 21 (Berlin 1961ff.).
BKAT

Biblischer Kommentar: Altes Testament (Neukirchen 1955ff.).

BKBM

F. Kchler, Beitrge zur Kenntnis der assyrisch-babylonischen


Medizin (= AB 18, 1904).

BKR

U. Seidl, Die babylonischen Kudurru-Reliefs. Symbole


mesopotamischer Gottheiten (= OBO 87, 1989).

BL

S. Langdon, Babylonian Liturgies (Paris 1913).

Black Obelisk

Der schwarze Obelisk des Salmanassar III., in: A.H. Layard, MofN
[1849], Pls. 53-56 (Kopie); A.K. Grayson, RIMA 3 [1996], 62-71
(Transliteration u. bersetzung).

BLMJ

Bible Lands Museum Jerusalem, Museumssignatur.

Blome

S. Opfermaterie.

BM

1. British Museum (London), Museumssignatur.


2. S. BiMes.

BMB

Bulletin du Muse de Beyrouth (Paris 1937-1986).

BMCCJ

S. BMECCJ.

BMECC(J)

Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan (Wiesbaden


1984ff.).

BMisc.

S. BabMisc.

BMMA

The Bulletin of the Metropolitan Museum of Art (New York 1905ff.).

BMOP

British Museum Occasional Papers [seit 2004: British Museum Research


Publications = BMRP ] (London 1978ff.).

BMQ

The British Museum Quarterly (London 1926/27-1973).

BMRAH

Bulletin des Muses Royaux dArt et dHistoire [Titel variiert]


(Brssel 1901ff.).

BMS

L.W. King, Babylonian Magic and Sorcery, Being The Prayers of the
Lifting of the Hand (London 1896).

BN

1. Biblische Notizen. Aktuelle Beitrge zur Exegese der Bibel und


ihrer Welt [bis 2003: Beitrge zur exegetischen Diskussion]
(Mnchen/Salzburg etc. 1976ff.); NF = Neue Folge (2004ff.).
2. S. BiblNat.

Bo.

Boazky, Tafelsignatur (unverffentlichter) Texte.

Boazky

K. Bittel/H.G. Gterbock /R. Naumann et al., Boazky 1-6 (in


AbhBerlin, Berlin 1935-1984).

Boazky-Berichte

Boazky-Berichte, ab Bd. 7 [Fortsetzung von Boazky 1-6] (Mainz


2004ff.).

Boazky-attusa

S. Boa.

- 22 Boghazki I/II

S. HK.

Boa.

Boazky-attusa. Ergebnisse der Ausgrabungen des Deutschen


Archologischen Instituts und der Deutschen Orient-Gesellschaft in
den Jahren 1931-1939 (in WVDOG 63, 71, 74-76, 81, 87-88,
Berlin 1952-1972).

BOR

The Babylonian & Oriental Record: A Monthly Magazine of the


Antiquities of the East (London 1886/87).

Borger, Einleitung

S. EAK.

Boson, Tavolette

S. TCSD.

BoSt.

Boghazki Studien [Fortsetzung: Hethitische Texte (Leipzig 19251943)] (Leipzig 1917-1924).

Botta/Flandin II

S. MN.

BoTU

E. Forrer, Die Boghazki-Texte in Umschrift (= WVDOG 41/42,


1922/1926).

BPO

E. Reiner/D. Pingree, Babylonian Planetary Omens (= BiMes. 2/1,


1975; 2/2, 1981; 3 = CunMon. 11, 1998; 4 = CunMon. 30, 2005).

BPOA

Biblioteca del prximo oriente antiguo (Madrid 2006ff.)

BR

J. Kohler, /F.E. Peiser, Aus dem babylonischen Rechtsleben, I-IV


(Leipzig 1890-1898).

Br.

R.E. Brnnow, A Classified List of All Simple and Compound


Cuneiform Ideographs Occurring in the Texts Hitherto Published
(Leiden 1889); Indices (Leiden 1897).

BR 6

M. San Nicol/H. Petschow, Babylonische Rechtsurkunden aus dem


6. Jahrhundert v.Chr. (= AbhMnchen NF 51, 1960).

BR 8/7

M. San Nicol, Babylonische Rechtsurkunden des ausgehenden 8. und


des 7. Jahrhunderts v. Chr., 1. Hlfte (Nr. 1-86) (AbhMnchen NF 34,
1951).

BRAD

J. Augapfel, Babylonische Rechtsurkunden aus der Regierungszeit


Artaxerxes I. und Darius II. (Wien 1917).

Brick Inscriptions

S. CBI.

British Museum

T. Gomi/S. Sato, Selected Neo-Sumerian Administrative Texts from the


British Museum (Abiko 1990).

Brit.Lib.

British Library, London; MS = Museumssignatur.

BRLF

Biblioteca di ricerche linguistiche e filologiche (Rom 1974ff.).

BRM

Babylonian Records in the Library of J. Pierpont Morgan, I-IV (New


Haven etc. 1912-1923).

BrMus.

S. BM .

- 23 Bronze Reliefs

L.W. King/E.A. Wallis Budge, Bronze Reliefs from the Gates of


Shalmaneser, King of Assyria, 860-825 B.C. (London 1915).

Bronze Tablet

S. Bronzetafel.

Bronzetafel

H. Otten, Die Bronzetafel aus Boazky: Ein Staatsvertrag Tutalijas


IV. (= StBoT Beih. 1, 1988).

BS

1. B. Meissner /P. Rost, Die Bauinschriften Sanheribs (Leipzig 1893).


2. P.M.M.G. Akkermans (ed.), The Balikh Survey, 1983 (in
Vorbereitung).

BSA

1. Bulletin on Sumerian Agriculture (Cambridge, England 1984ff.).


2. S. ABSA.

BSAI

British School of Archaeology in Iraq (London).

BSGW

Berichte ber die Verhandlungen der Kniglich-Schsischen


Gesellschaft der Wissenschaften [zu Leipzig], Phil.-Hist. Klasse
(Leipzig 1849ff.)].

BSL(P)

Bulletin de la Socit de Linguistique de Paris (Paris 1869/71ff.).

BSMS

S. B(C)SMS.

BSO(A)S

Bulletin of the School of Oriental (and African) Studies (London


1917ff.).

BT

Babylonische Texte (Leipzig 1887/89-1897).

BTT

A. R. George, Babylonian Topographical Texts (= OLA 40, 1992]).

Bu.

Budge (British Museum), Signatur der Sammlung.

BuA

B. Meissner, Babylonien und Assyrien, 2 Bde. (Heidelberg


1920/1925).

Bull. Acad. r. de Belgique

Bulletins de lAcadmie Royale des Sciences et Belles-Lettres de


Bruxelles [seit 1845/46: Bulletins de lAcadmie Royale des
Sciences, des Lettres, et des Beaux-Arts de Belgique etc.] (Brssel
1832/34ff.).

Bulletin

S. B(C)SMS.

Brgschaftsrecht

P. Koschaker, Babylonisch-assyrisches Brgschaftsrecht: Ein Beitrag


zur Lehre von Schuld und Haftung (Leipzig/Berlin 1911).

BV

F.E. Peiser, Babylonische Vertrge des Berliner Museums (Berlin 1890).

BVW

E. Ebeling, Bruchstcke einer mittelassyrischen Vorschriftensammlung fr die Akklimatisierung und Trainierung von
Wagenpferden (= DAWIfO 7, 1951).

BWL

W.G. Lambert, Babylonian Wisdom Literature (Oxford 1960).

BZ (NF)

Biblische Zeitschrift (Freiburg im Breisgau/Paderborn 1903-1939;


NF = Neue Folge, Paderborn 1957ff.).

- 24 BzN

Beitrge zur Namenforschung (Heidelberg 1949/50ff.; NF 1966ff.).

CA

Current Anthropology (Chicago 1960ff.).

CAANE I

P. Matthiae/A. Enea/L. Peyronel/F. Pinnock (Hrsg.), Proceedings of


the First International Congress on the Archaeology of the Ancient
th

Near East, Rome May 18


CAD

rd

23 1998, Vol. I/II (Rom 2000).

A.L. Oppenheim/E. Reiner et al. (eds.), The Assyrian Dictionary of


the University of Chicago (Chicago 1956ff.).
3

CAH

The Cambridge Ancient History (Cambridge 1970ff.).

(Cah)DAFI

(Cahiers de la) Dlgation archologique franaise en Iran (Paris


1971ff.).

C(ah)HM

Cahiers dhistoire mondiale (Paris/Neuchtel 1953/54-1972).

CahTD

Cahiers du Groupe Franois-Thureau-Dangin 1: Gilgame et sa


lgende: tudes recueillies par Paul Garelli loccasion de la VII

Rencontre Assyriologique Internationale [Paris - 1958] (Paris 1960).


Camb./Cambyses

J.N. Strassmaier, Inschriften von Cambyses, Knig von Babylon (=


BT 8-9, 1890).

CANE

J.M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient Near East I-IV (New
York 1995).

CANES

E. Porada, Corpus of Ancient Near Eastern Seals in North American


Collections, I: The Collection of the Pierpont Morgan Library
(Washington 1948).

CanLam.

S. CLAM.

Can. Lu

S. Lu.

Cappadoce Mridionale

B. le Guen-Pollet/O. Pelon (ds.), La Cappadoce mridionale jusqu


la fin de lpoque romaine: tat des recherches. Actes du Colloque
dIstanbul (Institut franais dtudes anatoliennes), 13-14 avril 1987
(Paris 1991).

Cass. Dio

Cassius Dio (Lucius Claudius Cassius Dio Cocceianus).

Cat(.)

1. C. Bezold, Catalogue of the Cuneiform Tablets in the Kouyunjik


Collection of the British Museum (London 1889-1899); Suppl. =
Supplements: I (1914)/II (1968)/III (1992).
2. S. Coll. de Clerq.
3. S. Louvre.
2

CAT (KTU )

M. Dietrich /O. Loretz /J. Sanmartn, The Cuneiform Alphabetic Texts


from Ugarit, Ras Ibn Hani and Other Places (= ALASP(M) 8, 1995).

Cat. II Suppl.

W.G. Lambert/A.R. Millard, Catalogue of the Cuneiform Tablets in

- 25 the Kouyunjik Collection, Second Supplement (1968). S.a. Cat (.).


Cat. II/III

S. WACS II/III.

Catalogue

1. A.L. Oppenheim, Catalogue of the Cuneiform Tablets of the


Wilberforce Eames Babylonian Collection in the New York Public
Library (= AOS 32, 1948).
2. S. Coll. de Clercq.

Catalogue sommaire

A.N. Zadoks-Josephus Jitta /R. Frankena, Catalogue sommaire des


cylindres orientaux au Cabinet Royal des mdailles la Haye (den Haag
1952).

Cat. Ashmolean Museum

S. Ashmolean (Museum).

Cat. PH

S. DCPH.

Cat. Expo.

Y. Calvet/G. Galliano (ds.), Le royaume dOugarit: aux origines de


lalphabet [catalogue dexposition prsente au muse des BeauxArts de Lyon du 21 octobre 2004 au 17 janvier 2005] (Paris 2004).

Cat. Paris

S. Louvre.

CBI

C.B.F. Walker, Cuneiform Brick Inscriptions in the British Museum,


the Ashmolean Museum, Oxford, the City of Birmingham Museums
and Art Gallery, the City of Bristol Museum and Art Gallery (London
1981).

CBII

S. iqqur pu

CBQ

Catholic Biblical Quarterly. The Catholic Biblical Association of


America (Washington 1939ff.).

CBS

Collection of the Babylonian Section (University Museum,


Philadelphia), Museumssignatur.

CBT

Catalogue of the Babylonian Tablets in the British Museum (London


1961ff.).

CBT I

H.H. Figulla, Catalogue of the Babylonian Tablets in the British


Museum, I (London 1961).

CBT 3

M. Sigrist/C.B.F. Walker/R. Zadok, Catalogue of the Babylonian


Tablets in the British Museum, III (London 2006).

CCEBK

L.W. King, Chronicles Concerning Early Babylonian Kings I/II


(London 1907).

CCK

D.J. Wiseman, Chronicles of Chaldaean Kings (626-556 B.C.) (London


1956).

CCL/CCl.

S. Louvre.

CCMG

L. Delaporte, Catalogue du Muse Guimet, cylindres orientaux


(= Annales du Muse Guimet 33, Paris 1909).

- 26 CCNR

S. CNR.

CCRA

(Fehler fr CRRA).

CCRS

1. C.F.A. Schaeffer-Forrer, Corpus des cylindres-sceaux de Ras


Shamra-Ugarit et dEnkomi-Alasia, tome I (= RGC, Synthse 13,
1983).
2. P. Amiet, Sceaux-cylindres en hmatite et pierres diverses (= CCRS
II = RSOu. 9, 1992).

CCT

Cuneiform Texts from Cappadocian Tablets in the British Museum


(London 1921-1975).

CDA

J. Black/A. George/N. Postgate (eds.), A Concise Dictionary of


1

Akkadian (= SANTAG 5, 1999; 2000).


CDLB

Cuneiform Digital Library Bulletin (2002). S.a. CDLI.

CDLewis

Cuneiform Documents in the J. F. Lewis Collections.

CDLI

Cuneiform Digital Library Initiative, http://cdli.ucla.edu/.

CDOG

Colloquien der Deutschen Orient-Gesellschaft (Saarbrcken 1997ff.):


1. G. Wilhelm (Hrsg.), Die orientalische Stadt: Kontinuitt, Wandel,
Bruch. 9. 10. Mai 1996 in Halle/Saale (Saarbrcken 1997).
2. J. Renger (Hrsg.), Babylon: Focus mesopotamischer Geschichte,
Wiege frher Gelehrsamkeit, Mythos in der Moderne. 24. 26. Mrz
1998 in Berlin (Saarbrcken 1999).
3. J.-W. Meyer W. Sommerfeld, 2000 v.Chr. Politische,
wirtschaftliche und kulturelle Entwicklung im Zeichen einer
Jahrtausendwende, 4. 7. April 2000 in Frankfurt am Main und
Marburg/Lahn (Saarbrcken 2004).

CE

Codex Enunna.

CEBK

S. CCEBK.

Cr.cappad.

H. de Genouillac, Cramique cappadocienne I/II (Paris 1926).

CH/C

Codex ammurapi (Keilschrifttext: E. Bergmann S.J., Codex


ammurabi (Rom 1953); Bearbeitung: G.R. Driver /J.C. Miles, The

Babylonian Laws (Oxford 1955); M.T. Roth, Law Collections from


Mesopotamia and Asia Minor (= SBL WAW 6, 1995).
CHANE

Culture and History of the Ancient Near East (Leiden etc. 2000ff.).

CHD

H.G.Gterbock/H.A. Hoffner (eds.), The Hittite Dictionary of the


Oriental Institute of the University of Chicago (Chicago 1980ff.).

CHU

G. Contenau, Contribution lhistoire conomique dUmma (= BH,


Sciences philologiques et historiques 219, Paris 1915).

- 27 CHI

W.B. Fisher /I. Gershevitch/E. Yarshater, The Cambridge History of


Iran (Cambridge 1968-1985).

Chic./Chicago Prism(a)

Das Chicago Prisma mit dem Bericht ber die acht Feldzge
2

Sanheribs, s. AfO Beih. 26, 103; Lit. in: R. Borger, BAL [ 1979], 65.
Chiron

Chiron: Mitteilungen der Kommission fr Alte Geschichte und


Epigraphik des Deutschen Archologischen Instituts (Mnchen /Berlin
etc. 1971ff.).

CHJ

G. Boyer, Contribution lhistoire juridique de la 1

re

Dynastie

Babylonienne (Paris 1928).


CHLI

Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Vol. I: J.D. Hawkins,


Inscriptions of the Iron Age, Part 1-3 (= Untersuchungen zur
indogermanischen Sprach- und Kulturwissenschaft 8.1, 2000); Vol.
II: H. ambel, Karatepe-Aslanta: The Inscriptions. Facsimile
Edition (= UISK 8.2, 1999).

CHM

S. CahHM.

Choix

P. Dhorme, Choix de textes religieux assyro-babyloniens (Paris 1907).

Chr.

Chronik 1/2. Bcher des Alten Testaments.

Chronicles

S. Chr.

Chronology

P. van der Meer, The Ancient Chronology of Western Asia and Egypt
1

(= DMOA 2, 1947; 1955).


ChS

V. Haas (Hrsg.), Corpus der hurritischen Sprachdenkmler (Rom


1984ff.).

CICh

C.F. Lehmann-Haupt, Corpus inscriptionum chaldicarum I/II (Berlin


1928-1935).

CIE

F.W. Knig/F. Bork/G. Hsing, Corpus inscriptionum Elamicarum, I.


Die altelamischen Texte: Tafeln (Hannover 1925/1926).

CIH

L. Messerschmidt, Corpus inscriptionum Hettiticarum (= MVAG 5/4-5,


1900; 1. Nachtrag [MVAG 7/3, 1902]; 2. Nachtrag, 1906 [11/5, 1906]).

CIIran.

Corpus Inscriptionum Iranicarum (London etc. 1955ff.).

CILL

S. BCILL.

CIRPL

E. Sollberger, Corpus des inscriptions royales prsargoniques de


Laga (Genf 1956).

CIS

Corpus inscriptionum semiticarum ab Academia inscriptionum et


litterarum humaniorum conditum atque digestum (Paris 1881ff.).

CL

Codex Lipit-Itar.

- 28 CLAM

M.E. Cohen, The Canonical Lamentations of Ancient Mesopotamia


(Potomac, Maryland 1988).

Clay, Personal Names

S. CPN.

CLBT

R.C. Thompson, A Catalogue of the Late Babylonian Tablets in the


Bodleian Library, Oxford (London 1927).

de Clercq, Catalogue

S. Coll. de Clercq.

CLL

H.C. Melchert, Cuneiform Luvian Lexicon (= Lexica Anatolica II,


Chapel Hill, N.C. 1993).

CM

S. CunMon.

CM(a-c)

Cyrus, Inschriften aus Pasargadae (Taht-i Moab).

CMAO

Contributi e materiali di archeologia orientale (Rom 1986ff.).

CNIP

Carsten Niebuhr Institute Publications (Kopenhagen 1986ff.).

CNR

Consiglio Nazionale delle Ricerche.

CNRS

Centre national de la recherche scientifique (Paris).

CoA

G. van Driel, The Cult of Aur (= Studia Semitica Neerlandica 13,


Assen 1969).

Cod. amm.

S. CH/C .

Cohen, Diss.

S. Enmerkar.

Cole 9

Unpublizierte altassyrische Texte im Country-Museum, Los Angeles.

Coll. de Clerq

L. de Clercq/J. Mnant, Collection de Clercq, catalogue mthodique et


raisonn, I (Paris 1885/88)/II (1890/1903).

Consommation

Y. Rosengarten, Le concept sumrien de consommation dans la vie


conomique et religieuse (Paris 1960).

Contenau, Mon.Ms.

G. Contenau, Monuments msopotamiens. Nouvellement acquis ou


peu connus (Muse du Louvre) (Paris 1934).

Context

W.W. Hallo (ed.), The Context of Scripture, Vols. I-III. Canonical


Compositions from the Biblical World (Leiden/New York/Kln 19972002).

COWA

Council for Old World Archaeology; COWA Surveys and


Bibliographies (Cambridge, Mass. 1957ff.).

CPN

A.T. Clay, Personal Names from Cuneiform Inscriptions of the Cassite


Period (= YOSR 1, 1912).

CPOA

Civilisations du Proche-Orient. Srie I: Archologie et Environnement


(Neuchtel/Paris 1994ff ); Srie 2: Philologie (Neuchtel/Paris
1992ff.).

CR

S. CRAI(BL).

CRAcInscr.

S. CRAI(BL).

- 29 CRAI(BL)

Comptes rendus des sances de lAcadmie des Inscriptions et


Belles-Lettres (Paris 1857ff.).

CretColl.

J. Boardman, The Cretan Collection in Oxford (Oxford 1961).

CRFA

(Fehler fr CRRA).

CRRA(I)

Compte rendu de la ... Rencontre Assyriologique Internationale

(1951ff.).
CS

H. Frankfort, Cylinder Seals: A Documentary Essay on the Art and


2

Religion of the Ancient Near East (London 1939, 1965).


CST

T. Fish, Catalogue of Sumerian Tablets in the John Rylands Library


(Manchester 1932).

CT

Cuneiform Texts from Babylonian Tablets in the British Museum


(London 1896ff.).

CTA

A. Herdner, Corpus des tablettes en cuniformes alphabtiques,


dcouvertes Ras Shamra-Ugarit de 1929 1939 (= MRS 10, 1963).

CTCA

S. CTA.

CTH

E. Laroche, Catalogue des textes hittites (Paris 1971); premier


supplment [RHA 30 (1972), 94-133]; id. Catalogue des textes
hittites, I [RHA 14, fasc. 58 (1956), 33-38]/II [RHA 14, fasc. 59
(1956), 69-116]/III [RHA 15, fasc. 60 (1957), 30-89]/IV [RHA 16,
fasc. 62 (1958), 18-64].

CTL

Canonical Temple List.

CTMMA

Cuneiform Texts in the Metropolitan Museum of Art (New York


1988ff.).
Auch A.B. Moldenke, Cuneiform Texts in the Metropolitan Museum
of Art (New York 1893; Neudruck: Paris 1977).

CTN(imrud)

Cuneiform Texts from Nimrud (London 1972ff.).

CTNMC

Th. Jacobsen, Cuneiform Texts in the National Museum, Copenhagen


(Leiden, 1939).

CTU

M. Salvini, Corpus dei testi urartei (= Documenta Asiana 7, in


Vorbereitung).

CU

Codex Ur-Namma/u.

CunMon.

Cuneiform Monographs (Groningen/Leiden 1992ff.).

CVA

Corpus vasorum antiquorum (1923ff.)

Cyr./Cyrus

J.N. Strassmaier, Inschriften von Cyrus, Knig von Babylon (= BT 7,


1890).

- 30 Czas. pr. hist.

Czasopismo prawno-historyczne. Institut Historii Polskiej Akademii


Nauk (Warschau 1948ff.).

DA

A. Boissier, Documents assyriens relatifs aux prsages (Paris 18941899).

DAA

Denkmler Antiker Architektur. Reihe des DAI (Berlin 1932ff.).

DAB

R.C. Thompson, A Dictionary of Assyrian Botany (London 1949).

DAC(G)

R.C. Thompson, Dictionary of Assyrian Chemistry and Geology


(Oxford 1936).

DAFI

S. (Cah)DAFI.

DAI

Deutsches Archologisches Institut (Berlin).

DaM

S. DamM.

DamF

Damaszener Forschungen (Mainz 1988ff.).

DamM

Damaszener Mitteilungen (Mainz 1983ff.).

Dar(ius).

J.N. Strassmaier, Inschriften von Darius, Knig von Babylon (= BT


10-12, 1892-1897, o. J.).

DAS

B. Lafont, Documents administratifs sumriens, provenant du site de


Tello et conservs au Muse du Louvre (= ERC Mm. 61, 1985).

Date Palm

B. Landsberger, The Date Palm and its By-Products According to the


Cuneiform Sources (AfO Beih.17, 1967).

DAW

Deutsche Akademie der Wissenschaften (Berlin).

DAWIfO

Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Institut fr


Orientforschung, Verffentlichungen (Berlin 1950ff.).

DAWW

Denkschriften der (Kaiserlichen) Akademie der Wissenschaften in


Wien, Mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse (1850ff.).

DB(a-c)

Dareios I, Inschriften aus Bisutun.

DBH

S. DresBH.

DCPH

J.-M. Durand, Documents cuniformes de la IV section de lcole

pratique des Hautes tudes, Tome 1: catalogue et copies cuniformes


(= HO 18, 1982).
DCPP

E. Lipiski (d.), Dictionnaire de la civilisation phnicienne et punique


(Turnhout 1992).

DCS

D. Charpin /J.-M. Durand, Documents cuniformes de Strasbourg,


conservs la Bibloithque Nationale et Universitaire (= RGC, Cah.
4, Paris 1981).

DDD

K. van der Toorn et al. (eds.), Dictionary of Deities and Demons in the
Bible (Leiden etc. 1995); second extensively revised edition (Leiden
etc. 1999).

- 31 DDL

S. DLL.

Dc(Chald).

E. de Sarcec /L. Heuzey, Dcouvertes en Chalde, I/II (Paris


1894-1912).

de Clercq, Catalogue

S. Coll. de Clercq.

Deeds of upp.

S. D.

Der Kleine Pauly

K. Ziegler/W. Sontheimer (Hrsg.), Der Kleine Pauly, Lexikon der


1

Antike in fnf Bnden (Stuttgart/Mnchen 1964-1975, 1979).


Der Neue Pauly

H. Cancik/H. Schneider (Hrsg.), Der Neue Pauly: Enzyklopdie der


Antike (Stuttgart/Weimar 1996-2003); Suppl. = Supplemente
(2004ff.).

Deut.

S. Dtn.

Devils

R.C. Thompson, The Devils and Evil Spirits of Babylonia, I: Evil


Spirits; II: Fever Sickness and Headache, etc. (London 1903/1904).

DeZ

Dr ez-Zr, Tafelsignatur.

Diadochenchronik

Chronicle Concerning the Diadochi (Chronicle No. 10, in: A.K.


Grayson, ABC, 115-119).

Dialogue

M. Dascal (ed.), Dialogue: An Interdisciplinary Approach. Papers


st

Presented at the 1 International Encounter on the Philosophy of


Language Held in Campinas, Brazil in Aug. 1981 (Amsterdam 1985).
Diary/Diaries

S. Astronomical Diaries.

Dilbat

J.. Gautier, Archives dune famille de Dilbat au temps de la Premire


Dynastie de Babylone (Kairo 1908).

Dilmun

G. Bibby, Looking for Dilmun (New York 1969).

Diod.

Diodor.

Dir(i)

Lexikalische Serie DIRI = (w)atru (= MSL 15, 2004).

DL

S. DLZ.

DLL

E. Laroche, Dictionnaire de la langue louvite (Paris 1959).

DLZ

Deutsche Literaturzeitung fr Kritik der internationalen Wissenschaft


(Berlin 1880/81ff.).

DM(a-c)

Dareios I., Inschriften aus Pasargadae (Taht-i Moab).

DMOA

Documenta et monumenta Orientis antiqui (Leiden 1947ff.).

DN(a-d)

Dareios I., Inschriften aus Naq-i Rustam.

Doc. Admin.

S. DAS.

Doc. prsarg.

S. DP.

Documenta Asia(na)

Documenta Asiana (Rom 1994ff.).

DOG

Deutsche Orient-Gesellschaft (Berlin).

- 32 DP

1. F.-M. Allotte de la Fue, Documents prsargoniques (Paris 19081920).


2. S. MDP.

DP(a-j)

Dareios I., Inschriften aus Persepolis.

DPM

(Fehler fr DP ).

DPO(A)-

Documents du Proche-Orient ancien: pigraphie, I: H. Limet, Textes

sumeriens de la IIIe dynastie dUr (Brssel 1976).


Dreams

A.L. Oppenheim, The Interpretation of Dreams in the Ancient Near


East (= TAPS NF 46/3 Philadelphia 1956).

Drehem

S. Langdon, Tablets from the Archives of Drehem (Paris 1911).

DresBH

J. Tischler (Hrsg.), Dresdner Beitrge zur Hethitologie (Dresden


2002ff.).

H.G. Gterbock, The Deeds of uppiluliuma as Told by his Son,


Murili II, JCS 10 (1956) 41-68; 75-98; 107-130.

DS(a-z)

Dareios I., Inschriften aus Susa.

DSC

Data Sets: Cuneiform Texts. Cybernetica Mesopotamica: Electronic


Data Processing of Mesopotamian Materials.
I. C. Saporetti, Assur 14446: la famiglia (Malibu, 1979).
II.C. Saporetti, Le Leggi Medioassire (Malibu 1979).
III. C. Saporetti, Assur 14446: Le altre famiglie (Malibu 1982).

DT

Daily Telegraph (British Museum, London), Museumssignatur.

Dt.

S. Dtn.

DTC Fakltesi Drg.

S. DTC(FD).

DTC(FD)

[Ankara niversitesi] Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Dergisi


(Ankara 1942/43ff.).

Dtn.

Deuteronomium. 5. Buch des Alten Testaments.

DUL

G. del Olmo Lete/J. Sanmartn, Diccionario de la lengua Ugartica, I-II


[erste Ausgabe in Spanisch] (= AulaOr. Suppl. 7-8, 1996/2000); G. del
Olmo Lete/J. Sanmartn, A Dictionary of the Ugaritic Language in the
Alphabetic Tradition, I-II. Second Revised Edition (= HdO(r.),
Section One, Vol. 67/1-2, 2004).

Dussaud, Topographie

R. Dussaud, Topographie historique de la Syrie antique et mdivale


(= BAH 4, 1927).

DutchSt.

Dutch Studies on the Languages and Literatures of the Near East


(Leiden 1995ff.).

Ea

Lexikalische Serie Ea A = nqu (in MSL 14, 1979).

- 33 EA

J.A. Knudtzon (Hrsg.), Die El-Amarna-Tafeln (= VAB II/1 [1908/15]


II/2 [1909/15]).

EAA

Enciclopedia dellarte antica, classica e orientale (Rom [1958-1966]).

EAE

Enma Anu Enlil, astronomische Serie. Eine Einfhrung in die Serie:


E. Reiner/D. Pingree, BPO 2 (= BiMes 2/2), 23-27 mit Literaturverweisen. Keilschrifttexte: T.G. Pinches/J.N. Strassmaier/A.
Sachs, LBAT, Nr.1521-1577.

EAHSBC

Entretiens darchologie et dhistoire (Saint-Bertrand de Comminges


1994ff.).

EAK

Einleitung in die assyrischen Knigsinschriften. R. Borger, Teil I: Das


zweite Jahrtausend v. Chr. (HdO(r.) Erg. Bd. V/1.1 [1961]); W.
Schramm, Teil II: 934-722 v. Chr. (HdO(r.) Erg. Bd. V/1, 1.2
[1961/1973]).

Ean.

Eannatum, die Inschriften (in: H. Steible, ABW = FAOS 5/1 [1982],


120-181).

East and West

East and West: A Quarterly, NS (Rom 1950ff.).

EAW

S. East and West.

EBH

H. Radau, Early Babylonian History Down to the End of the Fourth


Dynasty of Ur (New York 1900).

Eblaitica

Eblaitica. Essays on the Ebla Archives and Eblaite Language (Winona


Lake 1987ff.).

ECTJ

Aa. Westenholz, Early Cuneiform Texts in Jena. Pre-Sargonic and


Sargonic Documents from Nippur and Fara in the HilprechtSammlung vorderasiatischer Altertmer, Institut fr
Altertumswissenschaften der Friedrich-Schiller-Universitt, Jena
(Kopenhagen 1975).

DB

. Cuq, tudes sur le droit babylonien: les lois assyriennes et les lois
hittites (Paris 1929).

ed-Dr

S. Tell ed-Dr.

Edikt

F.R. Kraus., Ein Edikt des Knigs Ammi-Saduqa von Babylon (= SD 5,


1958).

Edubba 1

A.K. Muhamed, Old Babylonian Cuneiform Texts from the Hamrin


Basin: Tell Haddad (London 1992).

Ee.

Enma eli:
1. L.W. King, Enuma eli. The Seven Tablets of Creation, or the
Babylonian and Assyrian Legends Concerning the Creation of the
World and of Mankind, I/II (London 1902).

- 34 2. S. Langdon, The Babylonian Epic of Creation (Oxford 1923).


3. W.G. Lambert/S.B. Parker, Enuma eli: The Babylonian Epic of
Creation. The Cuneiform Text (Oxford 1966).
4. Ph. Talon, The Standard Babylonian Creation Myth Enma eli (=
SAACT 4, 2005).
EG

R.C. Thompson, The Epic of Gilgamish (Oxford 1930).

EGA

R.M. Boehmer, Die Entwicklung der Glyptik whrend der Akkad-Zeit


(= UAVA 4, 1965).

EHA

S. Smith, Early History of Assyria: To 1000 B.C. (London 1928).

EHS

H. Kronasser, Etymologie der hethitischen Sprache, I: Wiesbaden


1962-1966; II [zsgst. von E. Neu]: Wiesbaden 1987).

EI

1. S. ErIsr.
2. S. EncIs./EnzIs.

Einf.

W. von Soden, Einfhrung in die Altorientalistik (Darmstadt 1985).

Eirene

Eirene. Studia graeca et latina (Prag 1960ff.).

EKI

F.W. Knig, Die elamischen Knigsinschriften (= AfO Beih. 16,


1965).

EL

E. Eisser /J. Lewy, Die altassyrischen Rechtsurkunden vom Kltepe


(1, 2 = MVAeG 33 [1930]; 3, 4 = MVAeG 35/3 [1935]).

ELA

Enmerkar and the Lord of Aratta:


1. J.A. Black/G. Cunningham/E. Robson/G. Zlyomi, ETCSL 1.8.2.3.
2. S. Cohen, Enmerkar and the Lord of Aratta (PhD Diss.,
University of Pennsylvania, Philadelphia 1973).
3. Th. Jacobsen, Enmerkar and the Lord of Aratta, in: Sumerian
Canonical Compositions, B. Royal Focus: Epic Translation,
Commentary (ll. 135-155, ll. 498 Onwards) (= Context I [1997], 547550).

Elam

1. Die Inschriften elamischer Herrscher, in: I.J. Gelb/B. Kienast,


Die altakkadischen Knigsinschriften des dritten Jahrtausends v.Chr.
(= FAOS 7 [1990], 317-338).
2. P. Amiet, Elam (Auvers-sur-Oise 1966).

ElW(b.)

W. Hinz/H. Koch, Elamisches Wrterbuch (= AMI Erg.-Bd. 17,


1987).

Emar

In Emar VI publizierte Texte aus Meskene.

Emar IV

D. Beyer, Emar IV. Les sceaux (= OBO SA 20).

Emar VI

D. Arnaud, Recherches au pays dAtata. Emar VI/1-4 (= RC,


Synthse No. 18, 1985-1987).

- 35 EN

1. M.A. Morrison, The Eastern Archives of Nuzi (= SCCNH 4 [1993],


1-130).
2. E. Chiera/T.J. Meek/E.-R. Lacheman/M.P. Maidman/D.I. Owen et
al., Excavations at Nuzi:
I. (= HSS 5, 1929); II. (= HSS 9, 1932); III. (= HSS 10, 1935);
IV. (= HSS 13, 1942); V. (= HSS 14, 1950); VI. (= HSS 15, 1955);
VII. (= HSS 16, 1958); VIII. (= HSS 19, 1962); IX/1 = SCCNH 2
[1987] 355ff.; IX/2 = SCCNH 4 [1993] 131-398; IX/3 = SCCNH 5
[1995] 85ff.; X/1, 1-65 = SCCNH 8 [1996] 379-468; X/2, 66-174 =
SCCNH 9 [1998] 219-384; X/3, 175-300 = SCCNH 12 [2002] 169320; XI/1, 1-60 = SCCNH 15 [2005] 203-251.

S. pithtes.

En. I

Enannatum I., die Inschriften (in: H. Steible, ABW = FAOS 5/1


[1982], 182-210).

Enc.

Encyclopdie photographique de lArt (Paris 1935/36ff.).

EncIr.

E. Yarshater et al. (eds.), Encyclopaedia Iranica (London etc.


1982/85ff.); http://www.iranica.com/articlenavigation/index.html.

EncIs.

The Encyclopaedia of Islam/ Encyclopdie de lIslam. Englische bzw.


franzsische Ausgabe der EnzIs (Leiden 1954ff.).

Enc(yclopdie)

S. Enc.

ENES

S. Yale.

Enki and Ninma

C.A. Benito, Enki and Ninmah and Enki and the World Order
(PhD Diss. University of Pennsylvania 1969, Ann Arbor, Mich.).

EnkNin.

S.N. Kramer, Enki and Ninursag: A Sumerian Paradise Myth (=


BASOR SS 1, 1945).

Enm. and Ens.

A. Berlin, Enmerkar and Ensukedanna: A Sumerian Narative Poem (=


OccPubl. Babyl. Fund 2, 1979).

Enmerkar

S. ELA.

Ent.

Die Inschriften von Entemena, s. H. Steible, ABW 1 = FAOS 5/1


[1982], 211-272.

Enuma eli

S. Ee.

EnzIs.

M.T. Houtsma et al., Enzyklopdie des Islam: geographisches,


ethnographisches und biographisches Wrterbuch der
muhammedanischen Vlker (Leiden 1913-1936; Erg.-Bd. 1938;
2

Leiden 1960ff.).

- 36 EOTHEN (Eothen)

F. Imparati/G.P. Carratelli (eds.), Eothen. Collana di studi sulle civilt


dellOriente antico (Florenz 1988ff.); St. de Martino (ed.), Eothen
Studi e testi I/II (Florenz 1998/99).

PH

cole pratique des Hautes tudes (Paris).

Ephem.

S. ..

pithtes

M.-J. Seux, pithtes royales akkadiennes et sumriennes (Paris 1967).

Eponym Chronicles

Assyrische Eponymchroniken, in: J.-J. Glassner, Chroniques


msopotamiennes (Paris 1993), 157-170); id., Mesopotamian Chronicles
(= SBL WAW 19 [2005], 160-176); M. Birot, Les chroniques
assyriennes de Mari (MARI 4 [1985], 219-242); A.K. Grayson (BiOr
33 [1976], 134-145); A. Millard, The Eponyms of the Assyrian Empire
910-612 BC (= SAAS 2, 1994).

e-PSD

The Electronic Pennsylvannia Sumerian Dictionary, Project of the


Babylonian Section of the University of Pennsylvania Museum of
Anthropology and Archaeology (2004ff.).
http://psd.museum.upenn.edu/epsd/nepsd-frame.html

S. pithtes.

RC

dition Recherche sur les Civilisations (Paris), Cah. = Cahiers (Paris


1980ff.); Mm. = Mmoires (1980ff.); Synthses (1980ff.); s. a. ARM,
MARI und RGC. Zitiert auch als R(SL)C.
1

ERE

Encyclopaedia of Religion and Ethics (Edinburgh 1908-1926).

ErIsr.

Eretz-Israel: Archaeological, Historical and Geographical Studies


(Jerusalem 1951ff.).

Eretz Israel

S. ErIsr.

ERL

Ernest Ren Lacheman.

Erm.

Eremitage (Sankt-Petersburg), Museumssignatur.

Erra

L. Cagni, Lepopea di Erra (= StSem. 34, 1969); L. Cagni, Das ErraEpos: Keilschrifttext (StPohl 5, 1970).

Ersatzrituale

H.M. Kmmel, Ersatzrituale fr den hethitischen Knig (= StBoT 3,


1967).

Eremma

M.E. Cohen, Sumerian Hymnology: The Eremma (= HUCA Suppl. 2,


1981).

E.

Enunna, Signatur der Tafeln.

ESA

Eurasia Septentrionalis Antiqua. Journal for East European and NorthAsiatic Archaeology and Ethnography (Helsinki 1926/27ff.).

EEM

Eski ark Eserleri Mzesi (Istanbul).

- 37 E.

S.M. Maul, Herzberuhigungsklagen. Die sumerisch-akkadischen


Eraunga-Gebete (Wiesbaden 1988).

Etana

1. S. Langdon, The Legend of Etana and the Eagle, or the Epical Poem
The City they Hated (in Babyloniaca 12 [1931], fasc. 1-2, 1-56 u. pl.
I-XIV; Paris 1932).
2. J. Kinnier Wilson, The Legend of Etana. (Warminster 1985).

t. Crt.

tudes crtoises. cole franaise dAthnes (Paris 1928ff.).

ETCSL

J. Black et al., The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature


(Oxford 1998ff.); http://www-etcsl.orient.ox.ac.uk.

t. gr.

. Boisacq, Dictionnaire tymologique de la langue grecque


(Heidelberg 1916).

tudes Bibliques

tudes Bibliques, Collection de lcole biblique et archologique


franaise [NS = nouvelle srie (1983ff.)] (Paris 1903ff.)

tudes et Travaux

tudes et Travaux. Association des Publications de la Facult de


Thologie Protestante de lUniversit des Sciences Humaines de
Strasbourg (Straburg 1986ff.).

Etym.

S. EHS.

EV

Epigrafika Vostoka (Leningrad/Moskau 1947ff.).

EvM

Evil-Merodach (in: B.T.A. Evetts, Inscriptions of the Reigns of EvilMerodach, Neriglissar and Laborosoarchod [= BT 6 B, 1892], 1-21).

EWO

Enki and the World Order. S. Enki and Ninma.

..

(Athen 1837ff.).

Ex.

Exodus. 2. Buch des Alten Testaments.

Exact Sciences

O. Neugebauer, The Exact Sciences in Antiquity (Kopenhagen 1951).

Expedition

Expedition. The Bulletin of the University Museum of the University


of Pennsylvania [Fortsetzung von: UMB] (Philadelphia 1958/59ff.).

Expl.

th

H.V. Hilprecht et al., Explorations in Bible Lands During the 19


Century (Philadelphia 1903).

Explicit Malku

A.D. Kilmer, The First Tablet of malku = arru together with its
Explicit Version (JAOS 83 [1963], 421-446).

Ez(ech.)

Ezechiel = Hesekiel. Prophetisches Buch des Alten Testaments.

FAO

Food and Agricultural Organisation (of the United Nations).

FAOS

Freiburger Altorientalische Studien (Wiesbaden etc. 1975ff.); Beih. =


Beihefte: Altassyrische Texte und Untersuchungen (1984ff.).

Fara 1-3

A. Deimel, Die Inschriften von Fara, I: WVDOG 40 [1922], s. LAK; II:


WVDOG 43 [1923], s. SF; III: 45 [1924], s. WF).

- 38 Fra SF

S. SF.

Fauna

1. B. Landsberger (Hrsg.), Die Fauna des alten Mesopotamien nach der


14. Tafel der Serie AR.RA = ubullu (AbhLeipzig 42/6, 1934); id. et
al., The Fauna of Ancient Mesopotamia I (= MSL 8/1, 1960).
2. H. Ertem, Boazky metinlerine gre Hititler devri Anadolusunun
faunas [Anatolian Fauna in the Hittite Period According to the
Boazky Cuneiform Tablets] (Ankara 1965).

FB

S. FuB.

FdD

Fouilles de Delphes, (Paris [1902]ff.).

FG(r)H(ist.)

F. Jacoby (Hrsg.), Die Fragmente der griechischen Historiker (Berlin


1923ff.).

FHG

E. Laroche, Fragments hittites de Genve (RA 45 [1951] 131-138;


184-194; 46 [1952] 42-50).

FHL

J.-M. Durand/E. Laroche, Fragments hittites du Louvre, in Gs. A.


Atatrk, 73-107.

FI

D. Collon, First Impressions: Cylinder Seals in the Ancient Near East


(London 1987).

Flora (of Iraq)

E. Guest et al., Flora of Iraq I-IX (Glasgow/Baghdad 1966ff.).

Florilegium Marianum

Florilegium Marianum (= Mmoires de NABU, Supplment NABU,


1991ff.).
I. J.-M. Durand (d.), Recueil dtudes en lhonneur de Michel Fleury
(= Mmoires de NABU 1, 1991).
II. D. Charpin/J.-M. Durand (ds.), Recueil dtudes la mmoire de
Maurice Birot (= Mmoires de NABU 3, 1994).
III. D. Charpin/J.-M. Durand (ds.), Recueil dtudes la mmoire de
Marie-Thrse Barrelet (= Mmoires de NABU 4, 1997).
IV. N. Ziegler, La Population Fminine des Palais daprs les
Archives Royales de Mari: Le Harem de Zimr-Lm (= Mmoires de
NABU 5, 1999).
V. D. Charpin /N. Ziegler (ds.) Mari et le proche-Orient lpoque
amorrite. Essai dhistoire politique (= Mmoires de NABU 6, 2003).
VI. D. Charpin/J.-M. Durand (eds.), Recueil dtudes la mmoire
dAndr Parrot (= Mmoires de NABU 7, 2002).
VII. J.-M. Durand, Le Culte dAddu dAlep et laffaire dAlahtum (=
Mmoires de NABU 8, 2002).
VIII. J.-M. Durand, Le Culte des pierres et les monuments
commmoratifs en Syrie amorrite (= Mmoires de NABU 9, 2005).

- 39 FLP

Free Library of Philadelphia (Museum), Museumssignatur.

FM

S. Florilegium Marianum.

FNALD

J.N. Postgate, Fifty Neo-Assyrian Legal Documents (Warminster


1976).

Foreign Trade

W.F. Leemans, Foreign Trade in the Old Babylonian Period as


Revealed by Texts from Southern Mesopotamia (= SD 6, 1960).

Forschungen

1. E. Forrer, Forschungen (Berlin 1926ff.).


2. O. Viedebantt, Forschungen zur Metrologie des Altertums (Leipzig
1917).
1

Friedrich, Vertrge

S. Vertrge .

FrtB

Fragmente historischen Inhalts (A-M, in: R. Borger, Die Inschriften


Asarhaddons, Knigs von Assyrien = AfO Beih. 9, 109-115).

FSAO

(Fehler fr FAOS).

FT

H. de Genouillac, Fouilles de Telloh I/II (Paris 1934/1936).

FTS

S.N. Kramer, From the Tablets of Sumer, Twenty-Five Firsts in Mans


Recorded History (Indian Hills 1956).

FuB

Forschungen und Berichte, Staatliche Museen zu Berlin (Berlin 1957


ff.).

Fuchs, Ann.

Die Annalen, in: A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus


Khorsabad (Gttingen 1994), 82-188.

Fuchs, Prunk

Die Groe Prunkinschrift, in: A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus
Khorsabad (Gttingen 1994), 343-355.

Fuchs, S

Schwelleninschriften (Die Inschriften auf den Trschwellen), in: A.


Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad (Gttingen 1994),
249-275.

Fuchs, Sg.

S. Sg.

FuF

Forschungen und Fortschritte: Nachrichtenblatt der Deutschen


Wissenschaft und Technik (Berlin 1925-1967).

FW(G)

Fischer Weltgeschichte in 36 Bnden [Bde. II-IV: Die altorientalischen


Reiche I-III (Frankfurt am Main 1965-1967)] (Frankfurt am Main 19651981).

GA

Ed. Meyer, Geschichte des Altertums (Stuttgart/Berlin 11884-1902;


2

1907ff. ).

GAAL

Gttinger Arbeitshefte zur altorientalischen Literatur (Gttingen 2000


ff.).

GAB

S. Gtteradressbuch.

GAG

W. von Soden, Grundri der akkadischen Grammatik (= AnOr 33,

- 40 3

1952; 1995).
Garelli, AssCapp.

S. AssCapp.

Gautier

S. Dilbat.

GBKO

Gentse bijdragen tot de Kunstgeschiedenis en de Oudheidkunde


(Antwerpen/Gent etc. 1934ff.).

Gbr.

Gottesbrief (= AfO Beih. 9, Ash. 68).

GC(CI)

R.P. Dougherty, Goucher College Cuneiform Inscriptions I/II (New


Haven 1923/1933).

GE

Gilgame-Epos (Bo. = Boazky-Fragment [KUB 4, 12 (1923)]; M =


Meissner-Fragment [= B. Meissner, MVAG 7/1 (1902)]; P =
Pennsylvania Tafel [= S. Langdon, UMBS 10/3 (1917)]; Y = YaleTafel [= M. Jastrow/A.T. Clay, YOSR 4/3 (1920)]. Ausgaben:
1. R.C. Thompson, The Epic of Gilgamish (Oxford 1930).
2. W. von Soden, in: A.Schott, Das Gilgamesch-Epos. Neu bersetzt
1

und mit Anmerkungen versehen (Stuttgart 1958, 1992).


3. A. George, The Epic of Gilgamesh: The Babylonian Epic Poem and
Other Texts in Akkadian and Sumerian (London 1999).
Gebetsbeschw.

W.G. Kunstmann, Die babylonische Gebetsbeschwrung (= LSS NF 2,


1932).

Gefe

S. Hausgerte.

Gen.

Genesis. 1. Buch des Alten Testaments.

Genava (NS)

Genava. Revue dhistoire de lart et darchologie, Muse dart et


dhistoire de Genve (Genf 1923-1952); NS = nouvelle srie (1953ff.).

Geographie

F. Hommel, Ethnologie und Geographie des Alten Orients (Mnchen


1926).

Geography

J. Garstang/O.R. Gurney, The Geography of the Hittite Empire


(London 1959).

Germania

Germania. Anzeiger der Rmisch-Germanischen Kommission des DAI


(Frankfurt am Main/Bamberg/Berlin 1917ff.).

Ges.

1. W. Gesenius, Hebrisches und aramisches Handwrterbuch ber


das Alte Testament (bearb. von F. Buhl, Berlin/Gttingen/Heidelberg
1962 =

16

1915 ; R. Meyer /H. Donner, Berlin/Heidelberg/New

York/London/Paris/Tokio

18

1987).

2. Hethitische Gesetze, s. LH.


GeschSyriens

H. Klengel, Geschichte Syriens im 2. Jahrtausend v. u. Z., Teil 1-3 (=


DAWIFO 40 [Teil 1 u. 3]/70 [Teil 2], Berlin 1965-1970).

- 41 Gestirndarstellungen

E.F. Weidner, Gestirn-Darstellungen auf babylonischen Tontafeln (=


SbWien 254/2. Abh., 1967).

Getreide

F. Hrozn, Das Getreide im alten Babylonien (= SbWien 173/1. Abh.,


Wien 1913).

GGA

Gttingische gelehrte Anzeigen, unter der Aufsicht der [Kniglichen]


Gesellschaft der Wissenschaften [Fortsetzung von: Gttingische
Zeitungen von gelehrten Sachen (1739-1752) und Gttingische
Anzeigen von gelehrten Sachen (1753-1802)] (Gttingen 1802ff.).

Gift Exchange

C. Zaccagnini, On Gift Exchange in the Old Babylonian Period, in: Fs.


F. Pintore (1983) 189-253.

Gilg./Gilgame

S. GE.

Gilg./Agga

Die sumerische Dichtung Gilgame und Agga (s. S.N.Kramer,


Gilgame and Agga, in: AJA 53 [1949], 1-18; W.H.Ph. Rmer, Das
sumerische Kurzepos Bilgame und Akka= AOAT 209/1, 1980; D.
Katz, Gilgamesh and Akka = LOT 1, 1993).

Gilgame Epic2

A. Heidel, The Gilgamesh-Epic and Old Testament Parallels (Chicago


1946).

Gilg./uw.

S.N.Kramer, Gilgamesh and the Land of the Living (JCS 1 [1947], 346).

GKT

K. Hecker, Grammatik der Kltepe-Texte (= AnOr.44, 1968).

Gl.

S. HHG.

G.L..C.S.

(Comptes rendus du) Groupe linguistique d'tudes chamito-smitiques


(Paris 1931/1934ff.).

GLH

E. Laroche, Glossaire de la langue hourrite I/II [= RHA 34/35 (1978/


1979)]; id., Glossaire de la langue hourrite (= tudes et
commentaires 93, Paris 1980).

GlNBr.

E. Ebeling, Glossar zu den neubabylonischen Briefen (SbMnchen


1953/I).

Glotta

Glotta. Zeitschrift fr griechische und lateinische Sprache (Gttingen


1909ff.).

GlS

G. Contenau, La glyptique syro-hittite (= BAH 2, 1922).

Glyptique/

1. J.M. Mnant, Recherches sur la glyptique orientale, I: Cylindres de

Glyptik

la Chalde (Paris 1883); II: Cylindres de lAssyrie, Mdie, AsieMineure, Perse, gypte et Phnicie (Paris 1886).
2. S. GMA.

- 42 GMA

P. Amiet, La glyptique msopotamienne archaque (Paris 1961,


2

1980).

GMTR

Guides to the Mesopotamian Textual Record (Mnster 2005ff.).

Gnomon

Gnomon. Kritische Zeitschrift fr die gesamte klassische


Altertumswissenschaft (Berlin/Mnchen 1925ff.).

God-Lists

S. An = Anum.

Gtteradressbuch

Gtteradressbuch (KAV 42ff., KAV 180; Or. 17, Tf. 41-48; RA 14,
171ff.).

Gtterbeschreibungen

S. Bildbeschr.

Gtternamen

N. Schneider, Die Gtternamen von Ur III (= AnOr. 19, 1939).

Gtterwelt

G.J. Selz, Untersuchungen zur Gtterwelt des altsumerischen


Stadtstaates von Laga (= OccPubl. S.N. Kramer Fund 13,
Philadelphia 1995).

Gtze, Hatt.

S. Hatt.

Goetze, Kizzuwatna

S. Kizzuwatna.

Gtze, Kleinasien

S. Kleinasien.

Gtze, Madd.

S. Madd(uwatta).

Gorgias Diss

Gorgias Dissertations (Piscataway, NJ 2004ff.).

Gotteshaus

W. Andrae, Das Gotteshaus und die Urformen des Bauens im Alten


Orient (= Studien zur Bauforschung 2, Berlin 1930).

GPA

J.N. Postgate, The Governors Palace Archive (= CTN 2, 1973).

GRRH

P. Koschaker, ber einige griechische Rechtsurkunden aus den


stlichen Randgebieten des Hellenismus (= AbhLeipzig 42/I, 1931).

Groe Sternliste

MUL.APIN, in: L. King, CT 33, Tf. 1-8 (1915); Ch. Virolleaud, ACh,
Suppl. 2/2 (Ishtar), LXVII; F.X. Kugler, SSB I, Tf. XXIII, Nr. 26);
E.F. Weidner, HBA, 35-39 (Transliteration).

GS

S. AGS.

Gudea

F. Thureau-Dangin, Les cylindres de Gouda (= TCL 8, 1925).

Gterbock, Kum.

H.G. Gterbock, Kumarbi: Mythen vom churritischen Kronos aus den


hethitischen Fragmenten zusammengestellt, bersetzt und erklrt (=
Istanbuler Schriften 16, Zrich/New York 1946).

Gymnasium

Gymnasium, Zeitschrift fr Kultur der Antike und humanistische


Bildung [Fortsetzung von: Das humanistische Gymnasium. Zeitschrift
des Deutschen Gymnasialvereins (Leipzig 1890-1936)] (Heidelberg
1937ff.).

HA

A.T. Olmstead, History of Assyria (New York/London 1923).

- 43 HAB

F. Sommer/A. Falkenstein, Die hethitisch-akkadische Bilingue des


attuili I. (Labarna II.) (= AbhMnchen NF 16, 1938).

Hallo, Titles

W.W. Hallo, Early Mesopotamian Royal Titles: A Philologic and


Historical Analysis (= AOS 43, 1957).

Hall, Sculptures

H.R. Hall, Babylonian and Assyrian Sculptures in the British Museum


(Paris/Brssel 1928).

Hammam et-Turkman

M. van Loon (ed.), Hammam et-Turkman: Report on the University of


Amsterdams 1981-84 Excavations in Syria, I/II (= PIHANS 63,
1988).

Hamrin Report

Hamrin Report: The Chicago-Copenhagen Expedition to the Hamrin


(Chicago/Kopenhagen).

Handb. d. babyl. Astronomie

S. HBA.

Handbuch

M. Lidzbarski, Handbuch der nordsemitischen Epigraphik nebst


ausgewhlten Inschriften I/II (Weimar 1898).

HANEL

R. Westbrook (ed.), A History of Ancient Near Eastern Law I/II (=


HdO(r.) 72, 2003).

HANE/M

History of the Ancient Near East /Monographs (Padua).

HANE/S

History of the Ancient Near East /Studies (Padua 1990ff.).

HAOG

A. Jeremias, Handbuch der altorientalischen Geisteskultur (Leipzig


2

1913; Berlin/Leipzig 1929).


HArch.

S. HdA.

Harv.Stud.ClassPhil.

Harvard Studies in Classical Philology (Cambridge 1890ff.).

HaS/HAS

I.J. Gelb, Hurrians and Subarians (= SAOC 22, 1944).

HAT

Handbuch zum Alten Testament (Tbingen 1934ff.).

HAT(R)

S. HT(R).

Hatt.

A. Gtze, Hattuili. Der Bericht ber seine Thronbesteigung nebst den


Paralleltexten (= MVAeG 29/3, 1925).

Haupttypen

A. Falkenstein, Die Haupttypen der sumerischen Beschwrung:


literarisch untersucht (= LSS NF 1, 1931).

Hausgerte

A. Salonen, Die Hausgerte der alten Mesopotamier nach sumerischakkadischen Quellen: eine lexikalische und kulturhistorische
Untersuchung (I. Gerte, II. Gefe) (= AASF B 139/144, 1965/66).

HAV

S. Fs. H. V. Hilprecht.

Haverford Sympos.

E. Grant (ed.), The Haverford Symposium on Archaeology and the


Bible (= Biblical and Kindred Studies 6, New Haven 1938).

HAW

Handbuch der (klassischen) Altertumswissenschaft (begr. von I. von

- 44 Mller, erw. von W. Otto, fortgef. von H. Bengtson; Mnchen


1885/92ff.).
HBA

E.F. Weidner, Handbuch der babylonischen Astronomie I. Der


babylonische Fixsternhimmel: Beitrge zur ltesten Geschichte der
Sternbilder (= AB 23, 1915).

Hb.d.Rel.gesch.

Handbuch der Religionsgeschichte I-III (Gttingen 1971-1975).

HBM

S. Alp, Hethitische Briefe aus Maat Hyk (= TTKY VI /35, 1991).

HbOr.

S. HdO(r).

HBS

S.N. Kramer, History Begins at Sumer (Garden City 1959), Titel der
Originalausgabe: FTS (Indian Hills 1956).

HchI

F.W. Knig, Handbuch der chaldischen Inschriften (= AfO Beih.8/12, 1955/1957).

HCL

(Fehler fr HLC).

HCT

(Fehler fr CTN).

HdA

Handbuch der Archologie, im Rahmen des Handbuchs der


Altertumswissenschaft (Mnchen 1939ff.).

HdO(r).

Handbuch der Orientalistik (Leiden 1948ff.); Erg.-Bd. (1955ff.).

Hdt.

Herodot.

HED

J. Puhvel, Hittite Etymological Dictionary (Berlin etc. 1984ff.).

HEG

J. Tischler, Hethitisches etymologisches Glossar (= IBS 20,


1977/83ff.).
1-2

Helck, Beziehungen

S. Beziehungen .

Hellenosemitica

M.C. Astour (ed.), Hellenosemitica: An Ethnic and Cultural Study in


West Semitic Impact on Mycenaean Greece (Leiden 1965).

Hmrologies

R. Labat, Hmrologies et Mnologies dAssur (Paris 1939).

HO

Hautes tudes orientales Moyen et Proche-Orient; Extrme-Orient


(Genf/Paris 1968ff.).

Hr.

S. Hdt.

Hermes

Hermes. Zeitschrift fr klassische Philologie (Berlin/Wiesbaden/


Stuttgart 1866ff.).

Hesban

Hesban. Final Publications of Madaba Plains Project Centered at


Andrews Universitys Institute of Archeology (Berrien Springs
1986ff.)

Hesperia

Hesperia. The Journal of the American School of Classical Studies at


Athens (Athen 1932ff.).

Heth. Glyptik

Th. Beran, Die hethitische Glyptik von Boazky (= WVDOG 76,


1967).

- 45 Hethitica

Hethitica. Travaux de la Facult de Philosophie et lettres de


lUniversit Catholique de Louvain; (Lwen 1972ff.); seit 1976/77:
BCILL.

Hethitica 1

F. Hrozn, Code Hittite provenant de lAsie Mineure (vers 1350 av.


re

J.-C.), 1 partie (Paris 1922).


Heth. Verwaltungspraxis
2

S. Verwaltungspraxis.
2

Heth. Wb. ( )

S. HW/HW .

HU

S. CHU.

HFAC

G. Beckman/H.A. Hoffner, Jr., Hittite Fragments in American


Collections (= TBC 2, 1986; JCS 37 [1985], 1-60).

HG

1. J. Kohler/F. E. Peiser/P. Koschaker/A. Ungnad, Hammurabis


Gesetz I-VI (Leipzig 1904-1923).
1

2. J. Friedrich, Die hethitischen Gesetze (= DMOA 7, 1959; 1971).


g.

Lexikalische Serie AR-gud = imr = ballu (in MSL 5-11).

Lexikalische Serie AR-ra = ubullu (in MSL 5ff.).

HH

1. I.J. Gelb, Hittite Hieroglyphs 1-3 (= SAOC 2 [1931], 14 [1935], 21


[1942]).
2. E. Laroche, Les hiroglyphes hittites (Paris 1960).
2

HHG

P. Meriggi, Hieroglyphisch-hethitisches Glossar (Wiesbaden 1962).

HHL

J.D. Hawkins/A. Morpurgo-Davies/G. Neumann, Hittite Hieroglyphs


and Luwian: New Evidence for the Connection (= NAWG 1973/6
143-197).

HHM

I.J. Gelb, Hittite Hieroglyphic Monuments (= OIP 45, 1939).

Hinke

W.J. Hinke, A New Boundary Stone of Nebuchadrezzar I, from Nippur


(= BER 4, 1907).

HippAcc.

A. Salonen, Hippologica Accadica (= AASF B 100, 1956).

HippHeth.

A. Kammenhuber, Hippologia Hethitica (Wiesbaden 1961).

Hist. Math.

Historia Mathematica. International Journal of History of Mathematics


(San Diego, Ca./Toronto/New York/Duluth, Minn. 1974ff.).

Historia

Historia. Zeitschrift fr alte Geschichte (Stuttgart/Wiesbaden 1950ff.).

History

1. L.W. King, A History of Babylon from the Foundation of the


Monarchy to the Persian Conquest (London 1915).
2. O. Neugebauer, Astronomy and History. Selected Essays (New York
etc. 1983).

HKL

R. Borger, Handbuch der Keilschriftliteratur I-III (Berlin 1967-1975).

HKM

S. Alp, Maat-Hykte Bulunan ivi yazl Hitit tabletleri

- 46 [Hethitische Keilschrifttafeln aus Maat-Hyk] (= TTKY VI /34,


1991).
HKS

H.Th. Bossert, Ein hethitisches Knigssiegel. Neue Beitrge zur


Geschichte und Entzifferung der hethitischen Hieroglyphenschrift (=
IstF. 18, 1944).

HLC

G.A. Barton (ed.), Haverford Library Collection of Cuneiform Tablets


or Documents from the Temple Archives of Tello, I-III (Philadelphia/
London 1905-1914).

HMH

A.R. George, House Most High: The Tempels of Ancient


Mesopotamia (= MesCiv. 5, 1993).

HMR

Uhaimir, Signatur der Funde.

Homo Religiosus

Homo Religiosus. Recherches et travaux du Centre dhistoire des


religions de Louvain-la-Neuve (Lwen 1978ff.).

Horizons

Horizons. The Journal of the College Theology Society (Villanova, PA


1974ff.).

House Most High

S. HMH.

Hrozn, Getr.

S. Getreide.

HRS

Hethitische Rechtssammlung (s. HG [2]).

HrwG

H. Cancik et al. (Hrsg.), Handbuch religionswissenschaftlicher


Grundbegriffe (Stuttgart 1988ff.).

HS

Hilprecht-Sammlung (Jena), Tafelsignatur.

HSAO

Heidelberger Studien zum Alten Orient (Bd. 1 [= Fs. A. Falkenstein]:


Wiesbaden 1967, Bd. 2ff.: Heidelberg 1988ff.).

HSM

Harvard Semitic Museum, Signatur.

HSS

Harvard Semitic Series (Cambridge, Mass. 1912ff.).

HT

L.W. King, Hittite Texts in the Cuneiform Character from Tablets in


the British Museum (London 1920).

HThR

The Harvard Theological Review (New York/Cambridge, Mass. 1908/


09ff.).

HT(R)

H. Otten, Hethitische Totenrituale (= DAWIfO 37, 1958).

HUCA

Hebrew Union College Annual (Cincinnati, Ohio 1924ff.); Suppl.


(1976ff.).

HuH

F. Sommer, Hethiter und Hethitisch (Stuttgart 1947).

HuU

I.M. Diakonoff, Hurrisch und Urartisch (= MSS Beih. 6 NF, 1971).

HVG

H. Mller-Karpe, Handbuch der Vorgeschichte I-IV (Mnchen


1966-1980).

HW

1. J. Friedrich, Hethitisches Wrterbuch. Kurzgefasste kritische

- 47 Sammlung der Deutungen hethitischer Wrter, Lfg. 1-4 (Heidelberg


1

1952-1954, 1991); Erg.-Hefte 1-3 (Heidelberg 1957-1966).

2. Fr. Delitzsch, Assyrisches Handwrterbuch (Leipzig 1896).


HW2

J. Friedrich /A. Kammenhuber (Hrsg.), Hethitisches Wrterbuch.


Zweite, vllig neu bearbeitete Auflage auf der Grundlage der edierten
hethitischen Texte, Bde. I-III (Heidelberg 1975-1994).

Hymnes

M.-J. Seux, Hymnes et Prires aux dieux de Babylonie et dAssyrie (=


LAPO 8, 1976).

IA

S. IrAnt.

IAA

Israel Antiquities Authority. IAA Reports (Jerusalem 1996ff.).

IAK

E. Ebeling/B. Meissner/E.F. Weidner, Die Inschriften der


altassyrischen Knige (= AOB I, 1926).

IAPAS

Institute of Archaeology Publications, Assyriological Series (Berrien


Springs, Mich. 1984ff.). IAPAS IV-VIII = AUCT I-V.

IAR

Iraq Archaeological Reports (Oxford 1988ff.).

IAS

R.D. Biggs, Inscriptions from Tell Ab Salbkh (= OIP 99, 1974).

IAsb.

Th. Bauer, Das Inschriftenwerk Assurbanipals (= AB NF 1-2, 1933).

IB

1. Pontificio Istituto Biblico (Rom), Museumssignatur.


2. Isin (In-Bahryt), Signatur der Funde.

IBK

Innsbrucker Beitrge zur Kulturwissenschaft (Innsbruck


1953/54ff.).

IBoT

Istanbul Arkeoloji Mzelerinde bulunan Boazky tabletlerinden


seme metinler (Istanbul 1944ff.).

IBS

Innsbrucker Beitrge zur Sprachwissenschaft. Vortrge und kleinere


Schriften [bis Bd. 21 Vortrge] (Innsbruck 1970ff.).

ICAANE

S. CAANE.

ICC

A.H. Layard, Inscriptions in the Cuneiform Character from


Assyrian Monuments (London 1851).

ICK

Inscriptions cuniformes du Kultp, I: B. Hrozn (= Monografie


Archvu Orientlnho 14, Prag 1952), II: L. Matou (Prag 1962).

Iconographie

J.-R. Kupper, Liconographie du dieu Amurru dans la glyptique de


re

la I dynastie babylonienne (Paris 1961).


IdgJb.

Indogermanisches Jahrbuch [Fortsetzung: Kratylos (1956ff.)] (Straburg


1913/14-1947/48 [1955]).

Idr./Idri-Mi

S. Smith, The Statue of Idri-mi (London 1949).

IE

Ib-Erra.

- 48 IEJ

Israel Exploration Journal [Fortsetzung von: JPOS] (Jerusalem


1950/51ff.).

IF

Indogermanische Forschungen: Zeitschrift fr Indogermanistik und


allgemeine Sprachwissenschaft (Straburg/Leipzig/Berlin 1892ff.).

IHH

B. Hrozn, Les inscriptions hittites hiroglyphiques (Monografie


Archvu Orientlnho 1, Prag 1933).

IIJ

Indo-Iranian Journal (Dordrecht etc. 1957ff.).

ILN

The Illustrated London News (London 1842ff.).

ILR

Rendiconti, Istituto Lombardo di scienze e lettere, classe di lettere


e scienze morali e storiche, 3. Serie [Fortsetzung von: Giornale
dellImperiale Regio Istituto Lombardo di scienze, lettere ed arti e
Biblioteca Italiana, etc. (Mailand 1841ff.); ab 1958: Rendiconti, Istituto
Lombardo, Accademia di scienze e lettere, classe di lettere e scienze
morali e storiche] (Mailand 1937ff.).

IM

Iraq Museum (Baghdad), Museumssignatur.

Imgula

W. Sommerfeld (Hrsg.), Imgula (Mnster/Marburg 1996ff.).

IMI

Istoriko-matematieskie issledovani (Moskau 1948ff.).

Inana D

A Hymn to Inana as Ninegala (Inana D), ETCSL 4.07.4; s. H. Behrens,


Die Ninegalla-Hymne: die Wohnungnahme Inannas in Nippur in
altbaylonischer Zeit (= FAOS 21, 1998).

Inana I

A irnamub to Inana (Inana I), ETCSL 4.07.9; s. M.E. Cohen, The


Incantation Hymn: Incantation or Hymn, JAOS 95 [1975], 592-611:
No. 7 [605-609].

Incognita

Incognita. International Journal for Cognitive Studies in the


Humanities (Leiden 1990-1991).

Incontri Linguistici

Incontri linguistici. Rivista delle Universit degli Studi di Trieste e di


Udine (Pisa/Rom 1974ff.).

Incunabula Graeca

Incunabula Graeca (Rom 1961ff.).

Inventaire

C. Decamps de Mertzenfeld, Inventaire comment des ivoires


phniciens et apparents dcouverts dans le Proche-Orient (Paris
1954).

IOS

Israel Oriental Studies. Annual Publication of the Faculty of


Humanities, Tel Aviv University (Tel Aviv 1971ff.).

IPN

M. Noth, Die israelitischen Personennamen im Rahmen der


gemeinsemitischen Namengebung (Stuttgart 1928).

IPP

Iranian Prehistoric Project (The Oriental Institute of the University of


Chicago).

- 49 iqqur pu

R. Labat, Un calendrier babylonien des travaux, des signes et des mois


(Sries Iqqur pu) (= BH 321, 1965).

Iran

Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies (London 1963


ff.).

Iran.Denkm.

Iranische Denkmler, Reihe I: E. Herzfeld, I-IV (Berlin 1932-1933);


Reihe II: L. Trmpelmann et al. (Berlin 1975ff.).

Iran stele

Die Iran-Stele des Tiglatpileser III., in: H. Tadmor, Tigl. III, 265-268
(Kommentar) u. Pls. XXX-XLI (Fotokopie und Autographie).

IrAnt.

Iranica Antiqua (Gent/Lwen 1961ff.).

Iraq

Iraq. Journal of the British School of Archaeology in Iraq (London


1934ff.).

IRS

F. Malbran-Labat, Les inscriptions royales de Suse. Briques de


lpoque palo-lamite lempire no-lamite (Paris 1995).

IRSA

E. Sollberger/J.R. Kupper, Inscriptions royales sumriennes et


akkadiennes (= LAPO 3, 1971).

Il

M. Seif, ber die altbabylonischen Rechts- und Wirtschaftsurkunden


aus Il (Diss. Friedrich-Wilhelms-Universitt, Berlin 1938).

Ischtar-Tor

R. Koldewey, Das Ischtar-Tor in Babylon (WVDOG 32, 1918).

ISET

stanbul Arkeologji Mzelernde bulunan Sumer edeb tablet ve


paralar [Sumerian Literary Tablets and Fragments in the
Archaeological Museum of Istanbul], I: M. i/H. Kzlyay/S.N.
Kramer (= TTKY VI/13, 1969)/II: S.N. Kramer (TTKY VI/13a,
1976).

Ish.

Ishchali (Ili), Signatur der Funde.

Isid. Char. m. Parth.

Isidor von Charax, Mansiones Parthicae (Stathmoi Parthikoi,


Parthische Stationen).

ISIMU

Isimu. Revista sobre Oriente Prximo y Egipto en la antigedad


(Madrid 1998ff.).

Isin I

B. Hrouda, Isin In Baryt I. Die Ergebnisse der Ausgrabungen


1973-1974 (= AbhMnchen, NF 79, 1977).

Isin II

B. Hrouda, Isin In Baryt II. Die Ergebnisse der Ausgrabungen


1975-1978 (= AbhMnchen, NF 87, 1981).

Isin III

B. Hrouda, Isin In Baryt III. Die Ergebnisse der Ausgrabungen


1983-1984 (= AbhMnchen NF 94, 1987).

Isin IV

B. Hrouda, Isin In Baryt IV. Die Ergebnisse der Ausgrabungen


1986-1989 (= AbhMnchen NF 105, 1992).

Isis

Isis. An International Review Devoted to the History of Science and

- 50 its Cultural Influences (Chicago 1913ff.).


Isl.

S. EnzIs./Enc.Is.

Islamica

Islamica. Zeitschrift fr die Erforschung der Sprachen, der Geschichte


und der Kulturen der islamischen Vlker [Beiband zur Asia
Major] (Leipzig/New York 1924-1935/38]).

IsMEO

Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente (Rom).

It.

S. ACh, Isht(ar).

IstF(orsch.)

Istanbuler Forschungen (Berlin/Tbingen etc. 1932ff.).

IstM(itt.)

Istanbuler Mitteilungen (Istanbul/Tbingen 1933ff.); Beih. (1966ff.).

Ist. Ni.

Istanbuler Museum: Nippur, Tafelsignatur.

Ist. S.

Istanbuler Museum: Sippar, Tafelsignatur.

ITn.

E.F. Weidner, Die Inschriften Tukulti-Ninurtas I. und seiner


Nachfolger (= AfO Beih. 12, 1959).

ITT

F. Thureau-Dangin/H. De Genouillac/L. Delaporte, Inventaire des


tablettes de Tello, conserves au Muse Imprial Ottoman, tomes I-V
(Paris 1910-1921).

IUO

Istituto Universitario Orientale. Dipartimento di Studi Asiatici: Series


Minor (Neapel 1974ff.); Series Maior (1979ff.)].

IvB

O. Reuther, Die Innenstadt von Babylon (WVDOG 47, 1926).

Ivories

S. Barnett, Ivories.

IWA

S. IAsb.

JA

Journal asiatique [1828-1835: Nouveau journal asiatique] (Paris


1822ff.).

JAC

Journal of Ancient Civilizations (Changchun 1986ff.), Suppl.


(1994[ff.]).

JADD

S. ADD.

JANER

Journal of Ancient Near Eastern Religions (Leiden 2001ff.).

JANES

Journal of the Ancient Near Eastern Society (of Columbia University)


(New York 1968/69ff.).

Jankowska, Klinopisn.

S. KTK.

Teksty
JAOS

Journal of the American Oriental Society (New Haven etc.


1843/49ff.); Suppl. (1935-1954).

JARCE

Journal of the American Research Center in Egypt (Boston/Winona


Lake 1962ff.).

JArS

Journal of Archaeological Science (London etc. 1974ff.).

JbBerl.Mus

Jahrbuch der Berliner Museen [Fortsetzung von: Jb(K)PrKunstslg.]

- 51 (Berlin 1959ff.).
Jb(K)PrKunstslg.

Jahrbuch der (Kniglich-) Preuischen Kunstsammlungen [Fortsetzung:


JbBerlMus] (Berlin 1880-1943/44).

JBL

Journal of Biblical Literature [Bd. 9ff.:


Fortsetzung von Journal of the Society of Biblical Literature and
Exegesis, Bd. 1-8 (1881-1888)]) (Philadelphia/Atlanta 1890ff.).

JCS

Journal of Cuneiform Studies (New Haven/Boston etc. 1947ff.).

JDAI

S. JdI.

JdI

Jahrbuch des (Kaiserlichen) Deutschen Archologischen Instituts


(Berlin 1886ff.); Ergnzungsheft (1888-1913; 1927ff.).

JEA

Journal of Egyptian Archaeology (London 1914ff.).

JEN

Joint Expedition with the Iraq Museum at Nuzi. American Schools of


Oriental Research. Publications of the Baghdad School. Texts.
I. E. Chiera, Inheritance Texts [1-100] (Paris 1927).
II. E. Chiera, Declarations in Court [101-221] (Paris 1930).
III. E. Chiera, Exchange and Security Documents [222-320] (Paris
1931).
IV. E. Chiera, Proceedings in Court [321-427] (Philadelphia 1934).
V. E. Chiera, Mixed Texts [428-559] (Philadelphia 1934).
VI. E.R. Lacheman, Miscellaneous Texts [560-673] (New Haven
1939).
VII. E.R. Lacheman/M.P. Maidman, Miscellaneous Texts (674881) [= SCCNH 3] (Winona Lake 1989).
VIII. M.P. Maidman, The Remaining Major Texts in the Oriental
Institute of the University of Chicago (882-1000) [= SCCNH 14]
(Bethesda 2003).

JEOL

Jaarbericht van het Vooraziatisch-Egyptisch Gezelschap (ab [1945]:


Genootschap) Ex Oriente Lux (Leiden 1933/37ff.).

Jer.

Jeremia. Prophetisches Buch des Alten Testaments.

Jes.

Jesaja. Prophetisches Buch des Alten Testaments.

JESHO

Journal of the Economic and Social History of the Orient (Leiden


1957/58ff.).

JFA

Journal of Field Archaeology (Boston, Mass. 1974ff.).

JGS

Journal of Glass Studies (Corning, NY 1959ff.).

JHAC

(Fehler fr JAC).

JHS(t.)

Journal of Hellenic Studies (London 1880ff.).

JIESt.

The Journal of Indo-European Studies ([Hattiesburg, Miss.] 1973ff.).

- 52 JIM

Metal Industry, Journal of Non-Ferrous Metals (London).

JISt.

S. JIESt.

JIT

W. Andrae, Die jngeren Ischtar-Tempel in Assur (= WVDOG 58,


1935).

JJP

Journal of Juristic Papyrology (Warschau 1946ff.).

JK(l)F

Jahrbuch fr Kleinasiatische Forschung. Internationale orientalistische


Zeitschrift, I-II (Heidelberg 1950/51; 1952/53); Fortsetzung: Anadolu
Aratrmalar (Istanbul 1955ff.).

JMEOS

Journal of the Manchester (University) Egyptian and Oriental Society


[Fortsetzung von: Journal of the Manchester Oriental Society
(Manchester 1911)] (Manchester 1912/13ff.).

JNES

Journal of Near Eastern Studies (Chicago 1942ff.).

JstAI

S. Jh.

JstAJ

(Fehler fr JstAI).

Joh.

Johannes Evangelium. Buch des Neuen Testaments.

JOS

The Journal of Oman Studies (Muscat 1975ff.).

Jos.

Josua. Buch des Alten Testaments.

JPEK

Jahrbuch fr prhistorische und ethnographische Kunst (Berlin 1925ff.).

JPOS

The Journal of the Palestine Oriental Society [ab 1950: IEJ] (Jerusalem
1920/21-1948).

JQR

Jewish Quarterly Review (London/New York 1888/89ff., NS = Nova


Series Philadelphia 1910ff.).

JRA

(Fehler fr JEA).

JRAS

Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland


(London 1834ff.); Cent. Suppl.= Centenary Supplement (1924).

JRGS

The Journal of the Royal Geographical Society of London (London


1831/32ff.).

JRGZ

Jahrbuch des Rmisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz


(Bonn/Mainz 1954ff.).

JSOR

Journal of the Society of Oriental Research (Chicago/Toronto 19171932).

JSOT

Journal for the Study of the Old Testament (London/Sheffield


1976/77ff.).

JSS

Journal of Semitic Studies ([Manchester/]Oxford 1956ff.);


Supplement Series (1993ff.).

JTn.

(Fehler fr ITn).

- 53 JTVI

Journal of the Transactions of the Victoria Institute [Fortsetzung:


Faith and Thought (1958ff.)] (London 1865/67-1957).

JVS

(Fehler fr JCS).

Kuyunjik (British Museum, London), Museumssignatur.

KA

S. KAT.

Kadmos

Kadmos. Zeitschrift fr vor- und frhgriechische Epigraphik (Berlin


1962ff.).

KADP

F. Kcher, Keilschrifttexte zur assyrisch-babylonischen Drogen- und


Pflanzenkunde (=DAWIfO 28, 1955).

KAH

Keilschrifttexte aus Assur historischen Inhalts (I: L. Messerschmidt,


WVDOG 16, 1911; II: O. Schroeder, WVDOG 37, 1922).

KAHI

S. KAH.

KAI

H. Donner/W. Rllig, Kanaanische und aramische Inschriften, I-III


(Wiesbaden 1962-64).

KAJ

E. Ebeling, Keilschrifttexte aus Assur juristischen Inhalts (=


WVDOG 50, 1927).

KAJI

S. KAJ.

KAL

S. Maul (Hrsg.), Keilschrifttexte aus Assur literarischen Inhalts


(Wiesbaden 2007ff.):
I. N.P. Heeel, Terrestrische, teratologische, physiognomische und
oneiromantische Omina (= Divinatorische Texte 1 = ADOG: E,
Inschriften 9 = WVDOG 116, 2007).
II. D. Schwemer, Rituale und Beschwrungen gegen Schadenzauber
(= ADOG: E, Inschriften 9 = WVDOG 117, 2007).

Kamb.

Kambyses. S. auch Camb.

Kmid al-Lz

R. Hachmann, Frhe Phniker im Libanon. 20 Jahre deutsche


Ausgrabungen in Kmid el-Lz (Mainz/Saarbrcken 1983).

Kammenhuber, Hipp. Heth.

S. HippHeth.

KAO

Im Kampfe um den Alten Orient. Wehr- und Streitschriften (Leipzig


1907ff.).

KAR

E. Ebeling, Keilschrifttexte aus Assur religisen Inhalts, I /II (=


WVDOG 28, 1919; 34, 1920/23).

KARI

S. KAR.

Kaker

E. von Schuler, Die Kaker: Ein Beitrag zur Ethnographie des Alten
Kleinasien (= UAVA 3, 1965).

Kaskal

Kaskal. Rivista di storia, ambiente e culture del Vicino Oriente antico,


(Padua 2004ff.).

- 54 KAT

E. Schrader, Die Keilinschriften und das Alte Testament (Gieen 1872,


2

1883; Berlin 1903).

Katalog

E. Unger, Kaiserlich-Osmanische Museen, Katalog der babylonischen


und assyrischen Sammlung III, 1: Gewichte und gewichtshnliche
Stcke (Konstantinopel 1918).

KAV

O. Schroeder, Keilschrifttexte aus Assur verschiedenen Inhalts (=


WVDOG 35, 1920).

KAVI

S. KAV.

KB

E. Schrader et al. (Hrsg.), Keilinschriftliche Bibliothek. Sammlung von


assyrischen und babylonischen Texten in Umschrift und bersetzung
(Berlin 1889-1915).

KBAL

H. Holma, Kleine Beitrge zum assyrischen Lexikon (= AASF B 7/2,


1913).

KBo.

Keilschrifttexte aus Boghazki (Bd. 1-22 in WVDOG, 1916ff.).

KEL

Kltepe Eponym List.

Kerameikos

Kerameikos: Ergebnisse der Ausgrabungen (Berlin etc. 1939ff.).

KEWA

M. Mayrhofer, Kurzgefates etymologisches Wrterbuch des


Altindischen (Heidelberg 1956-1980).

KF

Kl-i Farah.

KGF

E. Schrader, Keilinschriften und Geschichtsforschung: ein Beitrag zur


monumentalen Geographie, Geschichte und Chronologie der Assyrer
(Gieen 1878).

Kgs.

Kings, s. Kn.

Kh.

Khafajah (Chicago), Signatur der Funde aus af.

KH

Kodex Hammurapi, s. C.

Ki.

King (British Museum, London), Museumssignatur.

Kich

S. PRAK.

KIF

(Fehler fr KlF).

King, Bronze Reliefs

S. Bronze Reliefs.

Kings

S. Kn.

King, Suppl.

L.W. King et al. (eds.), Catalogue of the Cuneiform Tablets in the


Kouyunjik-Collection of the British Museum, Supplement [1] (London
1914).

Kish

1. S. Langdon/L.Ch. Watelin, Excavations at Kish. Oxford-Field


Museum Expedition [Vol. I: 1923-1924; Vol. III: 1925-1927; Vol. IV:
1925-1930] (Paris 1924/1930/1934).

- 55 2. E. Mackay, Report on the Excavation of the A Cemetery at Kish,


Mesopotamia, Part I ; id., A Sumerian Palace and the A Cemetery at
Kish, Mesopotamia, Part II (= Field Museum of Natural History,
Anthropology Memoirs, I/1-2, Chicago 1925/1929).
Kisurra

B. Kienast, Die altbabylonischen Briefe und Urkunden aus Kisurra


(= FAOS 2/1-2, 1978).

Kizz.

S. Kizzuwatna.

Kizzuwatna

A. Goetze, Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography (=


YOSR 22, 1940).

KK

S. KultKal.

KKS

L. Matou/M. Matouov-Rajmov, Kappadokische Keilschrifttafeln


mit Siegeln: aus den Sammlungen der Karlsuniversitt in Prag (Prag
1984).

Kl./KL

Kmid el-Lz, Signatur der Funde.

KlchA

Kalach A, s. R. Borger, AfO Beih. 9 [1956], 32-35.

Kleinasien

A. Goetze, Kleinasien (in: HAW III 1/3, 3; Lfg. I, 1933; 1957).

Kleinfunde

E. Heinrich, Kleinfunde aus den archaischen Tempelschichten in

Uruk (= ADFU I, 1936).


KlF

Kleinasiatische Forschungen, I (Weimar 1927/30).

Klio

Klio. Beitrge zur alten Geschichte (Berlin 1901/02-1944;


1959ff.).

KLL

Kindlers Literatur-Lexikon (Zrich 1965-1972, Ergnzungsband


1974).

KlPauly

S. Der Kleine Pauly.

Kl.Schriften

A. Alt, Kleine Schriften zur Geschichte des Volkes Israel I-III (Mnchen
1953-1959).

KMAV

H. Ranke, Keilschriftliches Material zur altgyptischen Vokalisation


(= AbhBerlin 2, 1910).

KMI

E. Ebeling, Keilschrifttexte medicinischen Inhalts (= BBK Beih. 1-2


1922f.).

KN

V. Haas, Der Kult von Nerik. Ein Beitrag zur hethitischen


Religionsgeschichte (= StPohl 4, 1970).

Koll. Jena

C. Wilcke, Kollationen zu den Sumerischen Literarischen Texten aus


Nippur in der Hilprecht-Sammlung Frida Hahn, Jena (= AbhLeipzig
65/4, 1976).

Kollophone

H. Hunger, Babylonische und assyrische Kolophone (= AOAT 2, 1968).

Kn.

Knige 1/2. Bcher des Alten Testaments.

- 56 Kor.

Korinther 1/2. Briefe des Paulus an die Korinther im Neuen


Testament.
2

Koroec, Vertrge

S. Vertrge .

KretChron.

Kretika Chronika (Heraklion 1947ff.).

KS

M. Witzel, Keilinschriftliche Studien (Leipzig/Fulda/Jerusalem 19181930).

KSLT

S. Koll. Jena.

KST

Kaz Sonular Toplants.

KSt.

S. KS.

Kt./kt.

Kltepe-Texte der trkischen Grabungen seit 1948, Signatur der


Funde.

KtBl./KTBl.

J. Lewy, Die Kltepetexte der Sammlung Rudolf Blanckertz, Berlin


(Berlin 1929).

Ktma

KTEMA. Civilisations de lOrient, de la Grce et de Rome antiques


(Straburg 1976ff.).

Ktesias/Persica

F.W. Knig, Die Persika des Ktesias von Knidos (= AfO Beih.18,
1972).

KTH

J. Lewy, Die Kltepetexte aus der Sammlung Frida Hahn, Berlin


(Leipzig 1930).

KTK

N.B. nkovska, Klinopisnye teksty iz Kjul-Tepe v sobranich


SSSR (Pisma i dokumenty torgovogo obedineni v Maloj Azii XIX
v. do n.. [= Pamtniki pismennosti Vostoka 14] (Moskau 1968).

KTMEA

(Fehler fr Ktma).

KTS

Keilschrifttexte in den Antiken-Museen zu Stambul. Die


altassyrischen Texte vom Kltepe bei Kaisarje; Bd. I: J. Lewy
(Konstantinopel 1926), Bd. II: V. Donbaz (= FAOS Bh. 2, 1989).

KTT

Keilschrifttexte, Tuttul (Tall Bia). Signatur der in WVDOG 100


[2001] publizierten Texte.
2

KTU, KTU

M. Dietrich/O. Loretz/J. Sanmartn, Die keilalphabetischen Texte


aus Ugarit: einschlielich der keilalphabetischen Texte auerhalb
2

Ugarits (= AOAT 24/1, 1976); KTU = CAT.


1

KU

J. Kohler/A. Ungnad (s. HG ).

KUB

Keilschrifturkunden aus Boghazki (Berlin 1921ff.).

Kudurru

F.X. Steinmetzer, Die babylonischen Kudurru (Grenzsteine) als


Urkundenform (= Studien zur Geschichte und Kultur des Altertums
11/4-5, Paderborn 1922ff.).

- 57 KUG

K. Hecker, Die Keilschrifttexte der Universittsbibliothek Gieen


(Gieen 1966).

KultKal.

1. B. Landsberger, Der kultische Kalender der Babylonier und Assyrer


(= LSS 6/1-2, 1915).
2. W. Sallaberger, Der kultische Kalender der Ur III-Zeit I /II (=
UAVA 7, 1993).

Kumarbi

H. Otten, Mythen vom Gotte Kumarbi. Neue Fragmente (= DAWIfO 3,


1950).

KUML

KUML - rbog for Jysk arkaeologisk selskab (Aarhus 1951ff.).

Kunst

A. Moortgat, Die Kunst des Alten Mesopotamien: Die klassische Kunst


Vorderasiens (Kln 1967).

Kupper, Nomades

S. Nomades.

Kurbail statue

Die Kurbail-Statue des Salmanassar III., in: A.K. Grayson, RIMA 3


[1996], 58-61.

Kurkh Monolith

Die Monolith-Inschrift Salmanassars III. aus Kurkh [III R 7-8 (Kopie)];


The Inscription upon the Monolith from Kurkh, in: E.A. Budge/L.W.
King, AKA 222-242; s.a. A.K. Grayson, RIMA 3 [1996], 11-24:
Transliteration u. bersetzung.

KuSa.

A. Mller-Karpe (Hrsg.), Kuakl-Sarissa (Marburg 1997ff.).


I/1. G. Wilhelm, Keilschrifttexte aus Gebude A (Rahden/Westf.,
1997).

KWU

N. Schneider, Die Keilschriftzeichen der Wirtschaftsurkunden von Ur


III: nebst ihren charakteristischen Schreibvarianten (Rom 1935).

Kypros

M. Ohnefalsch-Richter, Die antiken Cultussttten auf Kypros (Berlin


1891).

Kyr.

Kyros. S. a. Cyr.

Kyros-Zylinder

Kyros-Zylinder (bearb. von P.-R. Berger, Der Kyros-Zylinder mit dem


Zusatzfragment BIN II Nr. 32 und die akkadischen Personennamen im
Danielbuch (ZA 64 [1975], 192-234; H. Schaudig, NabKyr., 550556).

KZ

(Kuhns Zeitschrift:) Zeitschrift fr vergleichende Sprachforschung (auf


dem Gebiete der indogermanischen Sprachen) [seit 1875, frher:
Zeitschrift fr vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete des
Deutschen, Griechischen und Lateinischen (Gttingen 1851/52-1874);
Fortsetzung: Historische Sprachforschung (Gttingen 1988ff.)]
(Berlin/Gttingen 1852-1987).

L(.)

1. Laga (Istanbul), Museumssignatur.

- 58 2. Larsa, Signatur unverffentlichter Tontafeln.


LA

B. Cardascia, Les lois assyriennes (= LAPO 2, 1969).

Lab.

Inscriptions of Laborosoarchod, in: B.T.A. Evetts, Inscriptions of the


Reigns of Evil-Merodach, Neriglissar and Laborosoarchod (BT 6 B,
1892).

Labat, Hm.

S. Hmrologies.

S. Lex.

Lagash

E. Sollberger, The Rulers of Laga, JCS 21 [1967], 279-291.

LAK

A. Deimel, Liste der Archaischen Keilschriftzeichen (= Die


Inschriften von Fara I = WVDOG 40, 1922).

Landfahrzeuge

A. Salonen, Die Landfahrzeuge des Alten Mesopotamien nach


sumerisch-akkadischen Quellen. Eine lexikalische und
kulturgeschichtliche Untersuchung (AASF B 72/3, 1951).

Langdon, Drehem

S. Drehem.

Langdon, Epic of Paradise

S. Langdon, Sumerian Epic of Paradise, the Flood and the Fall of Man
(= UMBS 10/1, 1915).

LAPO

Littratures anciennes du Proche-Orient [vols. 16-18 = J.-M. Durand


(d.), Les Documents pistolaires du palais de Mari I (1997)/II
(1998)/III (2000)] (Paris 1967ff.).

Laroche, Cat(alogue)

S. CTH.

Laroche, Dict. Lang. Louv.

S. DLL.

Laroche, Noms

S. NH.

Laroche, Rech.

S. Recherches.

LAS

S. Parpola, Letters from Assyrian Scholars to the Kings Esarhaddon


and Assurbanipal:
I. Texts (= AOAT 5 /1, 1970).
IIA. Introduction and Appendixes (= AOAT 5/2A, 1971).
II. Commentary and Appendices (= AOAT 5/2, 1983).

Lau

S. OTR.

La voix

A. Finet, (ed.), La voix de lopposition en Msopotamie. Colloque


organis par lInstitut des Hautes tudes de Belgique 19 et 20 mars
1973 (Brssel [1973]).

LawHitt.

S. LH.

Laws

C.H.W. Johns, Babylonian and Assyrian Laws, Contracts and Letters


(New York 1904).

LB

Collection de Liagre Bhl (Leiden), Signatur der Sammlung.

- 59 LBAT

T.G. Pinches /J.N. Strassmaier /A. Sachs, Late Babylonian


Astronomical and Related Texts (Providence 1955).

LC

F. Thureau-Dangin, Lettres et contrats de lpoque de la premire


dynastie babylonienne (TCL 1, 1910).

LE

A. Goetze, The Laws of Eshnunna (= AASOR 31, 1956).

LED

Luristan Excavation Documents [Bd. 1: E. Haerinck/B. Overlaet, The


Chalcolithic Period, Parchinah and Hakalan (Brssel 1996); Bd. 2ff.:
in der Reihe Acta Iranica (1998ff.).

Lgendes

H. Limet, Les lgendes des sceaux cassites (Brssel 1971).

Letter Collection B

Cf. F. A. Ali, Sumerian Letters: Two Collections from the Old


babylonian Schools (1964) 19ff., 53ff.

Letters

1. T. Fish, Letters of the First Babylonian Dynasty in the John Rylands


Library, Manchester (Manchester 1936).
2. S. SL.

Levant

Levant. Journal of the British School of Archaeology in Jerusalem and


the British Institute at Amman for Archaeology and History [spter: the
Journal of the Council for British Research in the Levant (London
1969ff.). Suppl. Series (2004ff.).

L(ex)

Lexikon der gyptologie (Wiesbaden 1975-1992).

Lexica Anatolica

Lexica Anatolica I s. LL; II s. CLL.

Lg.

Language. Journal of the Linguistic Society of America


(Baltimore/Washington 1925ff.).

Lgb.

S. Lugalb.

LH

H.A. Hoffner, Jr., The Laws of the Hittites: a Critical Edition (=


DMOA 23, 1997).

Lie (Sg.)

S. Sg.

LIH

L.W. King, The Letters and Inscriptions of Hammurabi, King of


Babylon, about B.C. 2200, to Which Are Added a Series of Letters of
Other Kings of the First Dynasty of Babylon: I (London 1898)/II-III
(London 1900).

LIMC

Lexicon iconographicum mythologiae classicae (Zrich 1981ff.).

Linguistica

Linguistica [Anhang zu: Slavistina Revija. asopis za jezikoslovje in


literarne vede (Ljubljana 1948ff.)] (Ljubljana 1955ff.).

Lists

J.J. Simons, Handbook for the Study of Egyptian Topographical Lists


Relating to Western Asia (Leiden 1937).

Litke, God-Lists

S. An = Anum.

Liv.

Liverpool, Museumssignatur.

- 60 Liverpool

J.N. Strassmaier, Die babylonischen Inschriften im Museum zu


Liverpool nebst anderen aus der Zeit von Nebukadnezzar bis Darius.
Actes du sixime Congrs international des Orientalistes tenu en 1883
Leide, Deuxime Partie, p. 569-624; t. 1-176 (Leiden 1884/85).

LKA

E. Ebeling, Literarische Keilschrifttexte aus Assur (Berlin 1953).

LKTU

S. LKU.

LKU

A. Falkenstein (Hrsg.), Literarische Keilschrifttexte aus Uruk (Berlin


1931).

LL

H.C. Melchert, Lycian Lexicon (= Lexica Anatolica I, Chapel Hill


1

1989; 1993).

LOT

Library of Oriental Texts (Groningen 1993ff.).

Louvre

L. Delaporte, Muse du Louvre, Catalogue des cylindres orientaux,


cachets et pierres graves de style oriental, I: Fouilles et missions
(Paris 1920); II: Acquisitions (1923).

Louvre Sb

S. Sb.

LS

1. K. Riemschneider, Die hethitischen Landschenkungsurkunden (=


MIO 6, 321-381, 1958).
2. H. Otten, Das hethitische Knigshaus im 15. Jahrhundert v. Chr.
Zum Neufund einiger Landschenkungsurkunden in Boazky (=
AAW 123/2, 21-34 [44] 1986).

LSS

Leipziger semitistische Studien (Leipzig 1903-1920); NF (19311932).

LTB

S. LTBA.

LTBA

Die lexikalischen Tafelserien der Babylonier und Assyrer in den


Berliner Museen, Bd. I: L. Matou, Gegendstandslisten (Serie AR-ra =
ubullu; Bd. II: W. von Soden, Die akkadischen Synonymenlisten

(Berlin 1933).
LTU

H. Otten, Luvische Texte in Umschrift (= DAWIfO 17, 1953).

Lu

Lexikalische Liste l = a (= MSL 12, 1969).

Luckenbill, Records

S. ARAB.

Ludlul

Ludlul bl nmeqi (s. The Poem of the Righteous Sufferer Ludlul


bl nmeqi, in W.G. Lambert, BWL 21-62 ).

Lugal

S. Lugal-e.

Lugalb.

Lugalbanda (I/II). C. Wilcke, Das Lugalbandaepos (Wiesbaden 1969).

Lugal-e

1. S. Geller, Die sumerisch-assyrische Serie Lugal-e ud me-lam-bi nirgl (= AOTU I/4 [1917] 255ff.).
2. J. Van Dijk, LUGAL UD ME-LM-bi NIR-L: Le rcit pique

- 61 et didactique des Travaux de Ninurta, du Dluge et de la Nouvelle


Cration. Texte, Traduction et Introduction I/II (Leiden 1983).
Luv.

H. Otten, Zur grammatikalischen und lexikalischen Bestimmung des


Luvischen. Untersuchung der luvili-Texte (= DAWIfO 19, 1953).

Lv.

S. Louvre.

Lyd. Wb.

R. Gusmani, Lydisches Wrterbuch. Mit grammatischer Skizze und


Inschriftensammlung (Heidelberg 1964).

Lyon Sarg.

S. Sg.

LZ

Literarisches Zentralblatt fr Deutschland (Leipzig 1850ff.).

M(.)

Mari, Signatur der Funde.

MAARAV

MAARAV, A Journal for the Study of the Northwest Semitic


Languages and Literatures (Santa Monica/Rolling Hills Estates, CA
1978ff.)

MAD

Materials for the Assyrian Dictionary, I-V (Chicago 1952-1970).

Madd(uwatta)

A. Goetze, Madduwatta (= MVAeG 32/I, 1928).

MAG

Mittelassyrische Gesetze.

MAGW

Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien (Wien


1870/71ff.).

Magic

S. BMS.

Magie

G. Contenau, La Magie chez les Assyriens et les Babyloniens (Paris


1947).

MAH

Muse dart et dhistoire (Genf), Inventarsignatur.

MAIS

Missione Archeologica Italiana in Siria (1965ff.), Publikationen (Rom


1966ff.).

Makk.

Makkaber 1/2, Bcher des Alten Testaments.

MAL(aws)

Middle Assyrian Laws.

Malku

Akkadische Synonymliste malku = arru (in: LTBA II, JAOS 83


[1963], 421-446, etc.).

MAM

1. Mission archologique de Mari, (A. Parrot, I: BAH 65, 1956; II:


BAH 68-70, 1958/59; III: BAH 86, 1967; IV: BAH 87, 1968; J.-M.
Marylou, V: BAH 153, 1999; B. Geyer (d.): VI/ 1-2: BAH 166,
2003).
2. S. Mbel.

Manuale

P. Meriggi, Manuale di eteo geroglifico I-II/1-2 (= Incunabula Graeca


XIII, XV/1-2, 1966/1975).

Manuel

G. Contenau, Manuel darchologie orientale, tomes 1-4 (Paris


1927-1947).

- 62 MAOG

Mitteilungen der Altorientalischen Gesellschaft (Bd. 1-16, Leipzig


19251943).

MAP

S. BAP.

Maql

1. G. Meier, Die assyrische Beschwrungssammlung Maql (= AfO


Beih. 2, 1937).
2. K.L. Tallqvist, Die assyrische Beschwrungsserie Maql, I-II
([Helsinki 1894]).

MarbWPr.

Marburger Winckelmann-Programm (Marburg 1947ff.).

MARI

MARI: Annales de Recherches Interdisciplinaires (Paris 1982ff.).

Marlik

Marlik. A Preliminary Report on Marlik Excavation. Joint Publication


of the Iranian Archeological Service and the Institute of Archaeology,
University of Tehran, Iran (Teheran 1964ff.).

MARV

H. Freydank et al. (Hrsg.), Mittelassyrische Rechtsurkunden und


Verwaltungstexte (I = VS 19, 1976; II = VS 21, 1982; III = WVDOG
92, 1994; IV = WVDOG 99, 2001; V = WVDOG 106, 2004; VI =
WVDOG 109, 2005; VII = WVDOG 111, 2006).

MASCA-J(ournal)

MASCA (Museum Applied Science, Center for Archaeology)-Journal.


University of Pennsylvania [Fortsetzung von MASCA Newsletter
(1965-1977); Fortsetzung: MASCA Research Papers in Science and
Archaeology (1988/89ff.)] (Philadelphia 1978/81-1986/87).

Mat. heth.Thes.

A. Kammenhuber (Hrsg.), Materialien zu einem heth[it]ischen


Thesaurus (Heidelberg 1973ff.).

Mauss

M. Mauss, Sociologie et anthropologie (1902-1938) (Paris 1966) [auf


Deutsch: Soziologie und Anthropologie (Mnchen 1974ff.)].

MBGT

Middle Babylonian Grammatical Texts, in: MSL, Suppl. Series 1 (1986),


72-90.

MBI

G.A. Barton, Miscellaneous Babylonian Inscriptions, I: Sumerian


Religious Texts (New Haven 1918).

MBLET

S. MBTU.

MBTU

O.R. Gurney, The Middle Babylonian Legal and Economic Texts from
Ur (London/Oxford 1983).

MC

S. MesCiv.

MCAAS

Memoirs of the Connecticut Academy of Arts and Sciences (New


Haven 1810/16ff.).

MCS

Manchester Cuneiform Studies (Manchester 1951-1964).

MCT

O. Neugebauer/A. Sachs, Mathematical Cuneiform Texts (= AOS 29,


1945).

- 63 MDAI

1. Mitteilungen des Deutschen Archologischen Instituts, K = Abt.


Kairo [1930-1944: Mitteilungen des Deutschen Instituts fr
gyptische Altertumskunde in Kairo] (Berlin/Wiesbaden/Mainz
1956ff.).
2. S. MDP.
1

MDAIK

S. MDAI .

MdI

S. MDAI .

MDIK

S. MDAI1.

MDOG

Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft zu Berlin (Berlin

1898/99ff.).
MDP

Mmoires de la Dlgation de Perse [Bde. 16-28 (1921-1939); Bde. 113 (1900ff.): Dlgation en Perse. Mmoires; Bd. 14 (1913):
Mmoires de la Mission archologique de Susiane; Bd. 15:
Publications de la Mission archologique de Perse; Bde. 29-38 (19431965): MMAI (Mmoires de la Mission archologique en Iran); Bde.
39ff. (1966ff.): MDAI = Mmoires de la Dlgation archologique en
Iran.

Mditerranes

Mditerranes. Revue du Centre dtudes Internationales sur la


Romanit (Paris 1994ff.).

MEE

Materiali epigrafici di Ebla (Neapel 1979ff.).

Mlange P. Garelli

S. Fs. P. Garelli.

Mlanges Mansel

S. Fs. A.M. Mansel.

MlDuss.

S. Fs. R. Dussaud.

Ml. M. Birot

S. Fs. R. Birot.

Ml. M. Gawlikowski

S. Fs. M. Gawlikowski.

Ml. R. Dussaud

S. Fs. R. Dussaud.

MlSyr.

S. Fs. R. Dussaud.

Mm.

S. MDP.

Memoir

S. Gs. W.R. Harper.

Mmoire

S. RC Mmoire.

Menschenbild

G. Pettinato, Das altorientalische Menschenbild und die sumerischen


und akkadischen Schpfungsmythen (Heidelberg 1971).
2

Mes.

S. Mesopotamia .

MesCiv.

Mesopotamian Civilizations (Winona Lake 1989ff.).

Meskene

S. Msk.

Mesopotamia

1. Mesopotamia. Rivista di Archeologia (Turin 1966ff.).

- 64 2. Mesopotamia. Copenhagen Studies in Assyriology (Kopenhagen


1972ff.).
Mesopotamica

(Fehler fr Mesopotamia).

Msopotamie

Chr. Zervos, LArt de la Msopotamie: de la fin du quatrime millnaire


e

au XV sicle avant notre re: Elam, Sumer, Akkad (Ble[/Paris] 1935).


Mestieri

F. Pecchioli Daddi, Mestieri, professioni e dignit nellAnatolia ittita


(= Incunabula Graeca 79, 1982).

Metr.Mus.Bull.

S. MMAB.

MetrMusJ

S. MMAJ.

Metr.Mus.Journ.

S. MMAJ.

MFA

Museum of Fine Arts (Boston), Inventarnummern.

MG

S. CCMG.

MGBT

(Fehler fr MBGT.)

MGG

Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Allgemeine Enzyklopdie der


Musik, Bde. I-XVII (Kassel 11949-1986, Kassel/New York/Stuttgart
2

1994-2007).

MHE(M/O/T)

Mesopotamian History and Environment (Series 1: NAPR [1987ff.];


Series 2: MHEM -Memoirs [1989ff.]; Series 3: MHET Texts
[1991ff.]; MHEO Occasional Publications [1991ff.], Gent).

Michigan Coll.

E.W. Moore, Neo-Babylonian Documents in the University of


Michigan Collection (Ann Arbor 1939).

Michmanim

Michmanim. A Bilingual Bulletin of the Reuben and Edith Hecht


Museum, University of Haifa (Haifa 1985ff.).

Minos

Minos. International Review of Minoan, Mycenaean and Cypriote


Studies (Salamanca 1951ff.).

MIO

Mitteilungen des Instituts fr Orientforschung (Berlin 1953ff.).

MiscEbl.

Miscellanea Eblaitica (= QuadSem. 15-17, 19, 1988/1989/1990).

Miscellen

S. BabMisc.

Misc.T.

S.A. Smith, Miscellaneous Assyrian Texts of the British Museum


(Leipzig 1887).

Ms p

Das Ritual Mundwaschung (der Statue(n), s. C. Walker/M. Dick, The


Induction of the Cult Image in Ancient Mesopotamia. The
Mesopotamian Ms-P Ritual (= SAALT 1, 2001).

MJ

The Museum Journal (Philadelphia 1910-[1935]).

MKJ

J. Aro, Mittelbabylonische Kleidertexte der Hilprecht-Sammlung Jena


(SBLeipzig 115/2, 1970).

- 65 MKT

O. Neugebauer (Hrsg.), Mathematische Keilschrift-Texte I/II [1935], III


[1937] (Berlin).

ML

Muse du Louvre. Fr die Publikationen, s. TCL.

MLC

[J. Pierpont] Morgan Library Collection (jetzt Yale Babylonian


Collection, Yale University, New Haven), Signatur.

MLVS

Mededeelingen uit de Leidsche verzameling van spijkerschriftinscripties (Amsterdam 1933-1936).

MM

Museo de la Abada de Montserrat, Museumssignatur.

MMA

The Metropolitan Museum of Art.

MMAB

The Metropolitan Museum of Art, Bulletin [Bde. 1-37: 1905-1942];


NS (New York 1942ff.).

MMAI

Mmoires de la Mission Archeologique en Iran (Paris 1943ff.); s.a.


MDP.

MMAJ

Metropolitan Museum of Art, Journal (New York/Turnhout 1968ff.).

MMEW

A. Livingstone, Mystical and Mythological Explanatory Works of


Assyrian and Babylonian Scholars (Oxford 1986).

MN

P.. Botta /E. Flandin, Monument de Ninive I-V (Paris 1849-1850).

MNK

Muzeum Narodowe w Krakowie, Museumssignatur.

MNS

. Sjberg, Der Mondgott Nanna-Suen in der sumerischen


berlieferung,. I. Teil: Texte (Stockholm 1960).

MO

Manitu Obelisk, in:


1. V. Scheil, MDP 2 (1900), 1-52.
2. I.J.Gelb/P. Steinkeller/R.M. Whiting, Jr., Earliest Land Tenure
Systems in the Near East: Ancient Kudurrus (OIP 104 [1991], 116140).

Mbel

A. Salonen, Die Mbel des Alten Mesopotamien nach sumerischakkadischen Quellen. Eine lexikalische und kulturgeschichtliche
Untersuchung (= AASF B 127, 1963).

MofN

A.H. Layard, The Monuments of Nineveh I/II (London 1849-1853).

Mold.

S. CTMMA (Moldenke).

MonAnt.

Monumenti antichi (Rom/Mailand 1889-1966).

MonPiot

Monuments et Mmoires publis par lAcadmie des inscriptions et


belles-lettres (Fondation Eugne Piot, Paris 1894ff.).

Monuments

S. ICC.

Moortgat, Kunst

S. Kunst.

Morgan

S. BRM.

MOS St(udies).

Middle Eastern Studies Programm (Leiden /Istanbul 1999ff.).

- 66 MRAH

Muses Royaux dart et dhistoire (Bruxelles).

MRS

Mission de Ras Shamra (Paris 1936ff.).

MRWH

H.P.H. Petschow, Mittelbabylonische Rechts- und


Wirtschaftsurkunden der Hilprecht-Sammlung Jena (AbhLeipzig 64/4,
1974).

MSAE

Materiali e studi archeologici di Ebla (Rom 1992ff.).

Msk./MSK

(Tell) Meskene, Signatur der Funde.

MSKH

J.A. Brinkman, Materials and Studies for Kassite History, I: A


Catalogue of Cuneiform Sources Pertaining to Specific Monarchs of
the Kassite Dynasty (Chicago 1976).

MSL

B. Landsberger et al., Materialien zum sumerischen Lexikon/Materials


for the Sumerian Lexikon (Rom 1937ff.); SS = Suppl. Series (Rom
1986).

MSS

Mnchener Studien zur Sprachwissenschaft (Mnchen 1952ff.).

MSVO

Materialien zu den frhen Schriftzeugnissen des Vorderen Orients


(Berlin 1991ff.).

MT

S. AMT.

Mul

S. Groe Sternliste.

APIN/MUL.APIN

Mller, Asien und Europa

W.M. Mller, Asien und Europa nach altgyptischen Denkmlern


(Leipzig 1893).

Muson

Le Muson [Revue dtudes orientales] (Lwen 1881/82ff.).

MUSJ

Mlanges (de la Facult Orientale) de lUniversit Saint-Joseph,


Beyrouth (Beirut 1906ff.).

MVA(e)G

Mitteilungen der Vorderasiatischen (ab 1921: Vorderasiatischgyptischen) Gesellschaft (Berlin/Leipzig 1896ff.).

MVN

Materiali per il vocabolario neosumerico (Rom 1974ff.).

MVS

Mnchener Vorderasiatische Studien (Mittenwald/Mnchen/Wien


1977ff.).

MVSum.

Materiali per il vocabolario sumerico (Rom 1990ff.).

MWA

Monographs in World Archaeology (Madison, Wisc. 1991ff.).

Mythes et rites

J. Bottro, Mythes et rites de Babylone (= BH 328, Genf/Paris


1985).

MZL

R. Borger, Mesopotamisches Zeichenlexikon (= AOAT 305, 2004).

N(.)

Nippur (University Museum, Philadelphia), Museumssignatur.

NabKyr.

H. Schaudig, Die Inschriften Nabonids von Babylon und Kyros des


Groen samt den in ihrem Umfeld entstandenen Tendenzschriften:
Textausgabe und Grammatik (AOAT 256, 2001).

- 67 Nabn./Nabntu

I.L. Finkel (ed.), The Series SIG7.ALAN = Nabntu (= MSL 16,


1982).

Nabonid

S. Nbn.

NABU

Nouvelles Assyriologiques Brves et Utilitaires (Paris/Rouen 1987ff.);


Mm(oires de) NABU (1992ff.); Cahiers de NABU (1990ff.).

Nabuchodonossor

S. Nbk.

Nakahara

S. Sum. Tabl. Kyoto.

NAL(D)K

Th. Kwasman, Neo-Assyrian Legal Documents in the Kouyunjik


Collection of the British Museum (= StPohl SM 14, 1988).

Names

Names: A Journal of Onomastics (New York etc. 1952/53ff.).

NAPR

Northern Akkad Project Reports (= MHE, Series 1, 1987ff.).

Nane A

A Hymn to Nane, in: ETCSL 4.14.1; W. Heimpel, The NaneHymn (JCS 33 [1981], 65-139.

NARGD

J.N. Postgate, Neo-Assyrian Royal Grants and Decrees (= StPohl SM 1,


1969).

NAT

S. Parpola, Neo-Assyrian Toponyms (= AOAT 6, 1970).

NATN

D.I. Owen, Neo-Sumerian Archival Texts Primarily from Nippur in


the University Museum, the Oriental Institute and the Iraq Museum
(Winona Lake 1982).

NatPhen.

S. Fs. M.N. van Loon.

NAWG

Nachrichten von der Akademie [bis 1940: der Gesellschaft] der


Wissenschaften in Gttingen, Phil.-hist. Klasse [Fortsetzung von:
Nachrichten von der Georg-Augusts-Universitt und der Kniglichen
Gesellschaft der Wissenschaften zu Gttingen, etc. (1845ff.)]
(Gttingen 1941ff.).

NBBAD

E.W. Moore, Neo-Babylonian Business and Administrative Documents


(Ann Arbor, 1935).

NbBr.

E. Ebeling, Neubabylonische Briefe (AbhMnchen NF 30, 1949).

NBC

Nies Babylonian Collection (Yale University, New Haven), Signatur


der Sammlung.

NBCT

(Fehler fr NCBT).

NBD

S. Michigan Coll.

NBDM(ich.)

S. Michigan Coll.

NBGT

R. Hallock/B. Landsberger, Neobabylonian Grammatical Texts (=


MSL 4 [1956], 129-202).

Nbk.

J.N. Strassmaier, Inschriften von Nabuchodonosor, Knig von


Babylon I/II (= BT 5-6, 1889).

- 68 NBL(ex.)

M. Grg et al. (Hrsg.), Neues Bibel-Lexikon (Zrich/Dsseldorf 19912001).

Nbn.

J.N. Strassmaier, Inschriften von Nabonidus, Knig von Babylon


[555-538 v.Chr.] (= BT 1-4, 1887-1889).

NBN

S. NN.

NBPf.

H. Petschow, Neubabylonisches Pfandrecht (= AbhLeipzig 48/1,


1956).

NBr.

A. Gtze, Neue Bruchstcke zum grossen Text des Hattuili und den
Paralleltexten (= MVAeG 34/2, 1930).

NBRU

S. NRV.

NBRV(U)

S. NRV.

NBRVT

O. Krckmann, Neubabylonische Rechts- und Verwaltungstexte (=


TMH 2-3, 1933).

NBU

E. Ebeling, Neubabylonische Briefe aus Uruk, 1-4 (Berlin 1930-1934).


Auch NbrU.

NCBT

Newell Collection of Babylonian Tablets (jetzt Yale University, New


Haven), Signatur.

ND

Nimrd Documents (Kalach: London und Baghdad), Signatur der


Texte.

NE

P. Haupt, Das babylonische Nimrodepos: Keilschrifttext der


Bruchstcke der sogenannten Izdubarlegenden mit dem
keilinschriftlichen Sintflutberichte (= AB 3, 1884-1891).

Nebraska

N.W. Forde, Nebraska Cuneiform Texts of the Sumerian Ur III


Dynasty (Lawrence, Kans. 1967).

Neh.

Nehemia. Buch des Alten Testaments.

Neo-Lithics

Neo-Lithics: A Newsletter of Southwest Asian Lithics Research


(1994ff.).

Ner.

1.Neriglissar.
2. Inscriptions of the Reign of Neriglissar, King of Babylon (in:
B.T.A. Evetts, Inscriptions of the Reigns of Evil-Merodach,
Neriglissar and Laborosoarchod = BT 6 B [1892], 23-82).

Nergal

E. von Weiher, Der babylonische Gott Nergal (= AOAT 11, 1971).

Nergal C

A tigi to Nergal, in: ETCSL 4.15.3; J.J.A. van Dijk, Hymne an Nergal
(TCL XV 23)(in SGL II [1960], 7-34].

Neriglissar

B.T.A. Evetts, Inscriptions of the Reigns of Evil-Merodach, Neriglissar


and Laborosoarchod (= BT 6 B, 1892).

- 69 Neriglissar Chronicle

Chronicle of the Third Year of Neriglissar, in: A.K. Grayson, ABC, No.
6.

Nesbit

W.M. Nesbit, Sumerian Records from Drehem (= Columbia University


Oriental Studies 8, New York 1914).

NESE

R. Degen et al. (Hrsg.), Neue Ephemeris fr semitische Epigraphik


(Wiesbaden 1972ff.).

NESt.

University of California Publications: Near Eastern Studies (Berkeley


etc. 1963ff.).

Newell

H.H. von der Osten, Ancient Oriental Seals in the Collection of Mr.
Edward T. Newell (= OIP 22, 1934).

NFT

G. Cros et al., Nouvelles fouilles de Tello (Paris 1910ff.).

NG(U)

A. Falkenstein, Die neusumerischen Gerichtsurkunden I-III (=


AbhMnchen NF 39-40, 44, 1956-1957).

NH

E. Laroche, Les noms des Hittites (= tudes linguistiques 4, 1966);


Suppl.: id., Hethitica IV (= BCILL 21, 1981), 3-58.

Ni.

Nippur (Istanbul), Museumssignatur.

Nies Coll.

S. BIN.

Nik.

M.V. Nikolskij, Dokumenty chozjstvennoj otetnosti drevnejej


epochi Chaldei iz sobrani N.P. Lichaeva [prsargonische Urkunden]
(= Drevnosti Vostony, III/2, St. Petersburg 1908) = Nik. 1; id.,
Dokumenty chozjstvennoj otetnosti drevnej Chaldei iz sobrani
N.P. Lichaeva II: Epocha dinastii Agade i epocha dinastii Ura
[Urkunden aus der Zeit der Akkade- und Ur III-Dynastie] (=
Drevnosti Vostony V, Moskau 1915) = Nik. 2.

Nikephoros

Nikephoros: Zeitschrift fr Sport und Kultur im Altertum (Hildesheim


1988ff.).

Nikolskij

S. Nik.

Nimrud statue

Die Nimrud-Statue des Salmanassar III., in: A.K. Grayson, RIMA 3


[1996], 72-84.

Nin.

Ninive (Ashmolean Museum, Oxford), Museumssignatur.

NinA

Ninive A, s. R. Borger, AfO Beih. 9 [1956], 36f.

Nin. u. Babylon

C. Bezold, Ninive und Babylon (Bielefeld/Leipzig 1903; 1926

[bearb. von C. Frank]).


Nippur-Liste

Altbabylonische Gtterliste aus Nippur (SLT 122-124, SLT 117, SLT


125).

Nisaba

1. Religious Texts Translation Series, Nisaba (Leiden 1973ff.).


2. Nisaba. Studi assiriologici Messinesi (Messina 2002ff.).

- 70 NKRA

P. Koschaker, Neue keilschriftliche Rechtsurkunden aus der ElAmarna-Zeit (= AbhLeipzig 39/5, 1928).

NKREA

S. NKRA.

NL

H.W.F. Saggs, The Nimrud Letters, 1952 (= CTN 5, 2001).

NN

K.L. Tallqvist, Neubabylonisches Namenbuch zu den


Geschftsurkunden aus der Zeit des amaumukn bis Xerxes (=
ASSF 32/2, 1905).

Nomades

J.-R. Kupper, Les nomades en Msopotamie au temps des rois de


Mari (Paris 1957).

Noms

S. NH.

Nov.

Novellen Justinians.

Npl.

Nabopolassar.

NPN

I.J. Gelb/P.M. Purves/A.A. MacRae, Nuzi Personal Names (= OIP 57,


1943).

NRV

M. San Nicol/A. Ungnad, Neubabylonische Rechts- und


Verwaltungsurkunden I (Leipzig 1935); Gl. = Glossar (Beiheft zu Bd.
1 [1937]). Auch NRVU.

NRVN (I)

M. i /H. Kzlyay (Hrsg.), Neusumerische Rechts- und


Verwaltungsurkunden aus Nippur, I (=TTKY, VI/ 7, 1965).

NRVU

S. NRV.

NSBW

H. Steible, Die neusumerischen Bau- und Weihinschriften, I/II (= FAOS


9, 1991).

NSG

S. NG(U).

NT

Neues Testament.

N-T

Nippur-Texte (Chicago, Baghdad), Signatur der Funde.

NTOA

Novum Testamentum et orbis antiquus (Freiburg 1986ff.).

NTS

R. Jestin, Nouvelles tablettes sumriennes de uruppak au Muse


dIstanbul (Paris 1957).

Num.

Numeri. 4. Buch des Alten Testaments.

Numen

Numen. International Review for the History of Religions (Leiden etc.


1954ff.).

Nuzi

R.F.S. Starr, Nuzi: Report on the Excavations at Yorgan Tepa Near


Kirkuk, Iraq, Conducted by Harvard University in Conjunction with
the American Schools of Oriental Research and the University
Museum of Philadelphia 1927-1931, I/II (Cambridge, Mass. 19371939).

- 71 NWL

J.V. Kinnier Wilson, The Nimrud Wine Lists: A Study of Men and
Administration at the Assyrian Capital in the Eight Century, B.C. (=
CTN 1, 1972).

1. Muse du Cinquantenaire (Brssel), Museumssignatur.


2. Oheimir (Istanbul), Museumssignatur.

OAAS

Old Assyrian Archives. Studies (Leiden 2003ff.).

OACC

M.T. Larsen, The Old Assyrian City-State and its Colonies (=


2

Mesopotamia 4, 1976).
OAIC

I.J. Gelb, Old Akkadian Inscriptions in Chicago Natural History


Museum: Texts of Legal and Business Interest (= Fieldana:
Anthropology 44/2, 1955).

OAM

S. OrAntMisc.

OAR

S. OrAnt.

OBC

Orientalia Biblica et Christiana (Glckstadt/Wiesbaden 1991ff.).

OB Lu

The Old Babylonian Lu-Series (MSL 12, 151-219).

OBO

Orbis Biblicus et Orientalis (Freiburg, Schweiz


1973ff.); SA/SerAr./SerArch. = Series archaeologica (Freiburg/
Gttingen 1980ff.); SB = Sonderband = P. Attinger, Elments de
linguistique sumrienne (1993).

OBT(I)

S. Greengus, Old Babylonian Tablets from Ishchali and Vicinity


(=PIHANS 44, 1979).

OBTR

1. R.J. Lau, Old Babylonian Temple Records (= Columbia University


Oriental Studies 3, New York 1966).
2. St. Dalley /C.B.F. Walker /J.D. Hawkins, The Old Babylonian
Tablets from Tell al Rimah (Hertford, Engl. 1976). Auch OBTRimah.

OccPubl. Babyl. Fund

Occasional Publications of the Babylonian Fund [Vol. 1-8;


Fortsetzung: OccPubl. S.N. Kramer Fund] (Philadelphia 1976-1984).

OccPubl. S.N. Kramer Fund

Occasional Publications of the Samuel Noah Kramer Fund


(Philadelphia 1988; Vol. 9ff.: Fortsetzung von: OccPubl. Babyl.
Fund).

AW

sterreichische Akademie der Wissenschaften (Wien).

OECT

Oxford Editions of Cuneiform Texts [Bd. 2ff.; Bd. 1: Oxford Editions


of Cuneiform Inscriptions] (Oxford 1923ff.).

Jh.

sterreichisches Archologisches Institut (Wien), Jahreshefte [19401943: Wiener Jahreshefte] (Wien 1898ff.).

OIC

Oriental Institute Communications (Chicago 1922ff.).

Oikumene

Oikumene. Studia ad historiam antiquam classicam et orientalem

- 72 spectantia. Yearbook of the Economic and Social History of the


Ancient World (Budapest 1976ff.).
OIMA

The Oriental Institute of the University of Chicago. Microfiche


Archives (Chicago/London 1976ff.).

OIP

Oriental Institute Publications (Chicago 1924ff.).

OLA

Orientalia Lovaniensia Analecta (Lwen 1974/75ff.).

Old Persian

R.G. Kent, Old Persian Grammar, Texts, Lexicon (= AOS 33, 1950;

1953).

Old. Test.

T.G. Pinches, The Old Testament in the Light of the Historical Records
and Legends of Assyria and Babylonia (London/New York 1902).

OlForsch.

Olympische Forschungen (Deutsches Archologisches Institut, Berlin


1944ff.).

OLP

Orientalia Lovaniensia Periodica (Lwen 1970ff.).

OLZ

Orientalistische Literaturzeitung. Monatsschrift fr die Wissenschaft


vom ganzen Orient und seine(n) Beziehungen zu den angrenzenden
Kulturkreisen [ab Jg. 24 (1921); bis 1920: vom Vorderen
Orient und seine Beziehungen zum Kulturkreise des Mittelmeeres]
(Berlin/Leipzig 1898ff.).

Onom.

E. Laroche, Recueil donomastique hittite (Paris 1951).

Onomasticon

B.H.L. van Gessel, Onomasticon of the Hittite Pantheon [= HdO(r.)


33, Bde. 1-3]: I-II (Leiden/New York/Kln 1998]; III
(Leiden/Boston/Kln 2001).

OpArch.

Opuscula Archaeologica (Lund 1935-1952).

OpAth.

Opuscula Atheniensia: Annual of the Swedish Institute at Athens


(Lund/Stockholm 1953ff.).

OPBF

S. OccPubl. Babyl. Fund.

Opfermaterie

F. Blome, Die Opfermaterie in Babylonien und Israel (Rom 1934).

Oppenheim, Catalogue

S. Catalogue .

Oppenheim, Dreams

S. Dreams.

OPSNF

S. OccPubl. S.N. Kramer Fund.

Opus

Opus. Rivista internazionale per la storia economica e sociale

dellantichit (Rom/Florenz 1982-1992).


Or.

Orientalia, SP = Series Prior (Rom 1920-1930); NS = Nova Series


(1932ff.); Or. steht auch fr OrNS.

OrAnt.

Oriens antiquus: rivista del Centro per la antichit e la storia


dellarte del Vicino Oriente (Rom 1962-1990).

- 73 OrAntColl.

Orientis Antiqui Collectio (Rom 1962ff.).

OrAntMisc.

Orientis Antiqui Miscellanea (Rom 1994f.).

Oriens

Oriens. Zeitschrift der internationalen Gesellschaft fr Orientforschung


(Leiden etc. 1948ff.).

Orient

Orient. The Reports of the Society for Near Eastern Studies in Japan
(Tokio1960ff.).

Orient-Archologie

Orient-Archologie (DAI, Orient-Abteilung, Rahden 1998ff.).

Orient-Express

Orient-Express. Notes et nouvelles darchologie orientale (Paris


1991ff.).

Orlin, Ass.Col.

L.L. Orlin, Assyrian Colonies in Cappadocia (Den Haag/Paris 1970).

OrLovAn.

S. OLA.

OrSP

S. Or.

OrS(uec).

Orientalia Suecana (Uppsala/Stockholm 1952ff.).

ORT

(Fehler fr OTR, s. OBTR ).

OSP

Aa. Westenholz, Old Sumerian and Old Akkadian Texts in

Philadelphia, Chiefly from Nippur, I: Literary and Lexical Texts and


the Earliest Administrative Documents from Nippur (= BiMes. 1,
1975), II: The Akkadian Texts, the Enlilemaba Texts, and the Onion
Archive (= CNIP 3, 1987).
OT

H. Holma, Omen Texts from Babylonian Tablets in the British Museum


Concerning Birds and Other Portents (Leipzig 1923).

OTR

S. OBTR 1.

Otten, Kumarbi

S. Kumarbi.

OxfJA

Oxford Journal of Archaeology (Oxford 1982ff.).

PACT

PACT, Revue du Groupe europen dtudes pour les techniques


physiques, chimiques et mathmatiques appliques larchologie
(Straburg etc. 1977ff.).

PakArch.

Pakistan Archaeology (Karachi 1964ff.).

Palaeohistoria

Palaeohistoria acta et communicationes Instituti Bio-archaeologici


Universitatis Groninganae (Grningen 1951ff.).

Palorient

Palorient. Revue pluridisciplinaire de prhistoire et proto-histoire de


lAsie du Sud-Ouest (Paris 1973ff.).

Pan

Pan. Zeitschrift fr Kunst und Kultur (Mnchen 1980-1992).

Panthea

Th. Richter, Untersuchungen zu den lokalen Panthea Sd- und


1

Mittelbabyloniens in altbabylonischer Zeit (= AOAT 257, 1999;


2

2004 ).

- 74 Pantheon

1. P. Mander, Il pantheon di Abu-Slabkh. Contributo allo studio del


pantheon sumerico arcaico (= IUO Ser. Minor 26, 1986).
2. S. Pantheon Babylonicum.

Pantheon Babylonicum

1. A. Deimel, Pantheon Babylonicum. Nomina deorum e textibus


cuneiformibus excerpta et ordine alphabetico distributa (Rom 1914).
2. id., Pantheon Babylonicum, oder Keilschriftkatalog der
babylonischen Gtternamen (L 4/1, 1950).

PAPS

Proceedings of the American Philosophical Society (Philadelphia


1838/40ff.).

Pap. Turin

Th. Devria, Le papyrus judiciaire de Turin (in Journal Asiatique,


1865).

Paradies

F. Delitzsch, Wo lag das Paradies? Eine Biblisch-Assyriologische Studie


(Leipzig 1881).

Parfmrezepte

E. Ebeling, Parfmrezepte und kultische Texte aus Assur (Rom 1950).

Parrot, ArchMes.

A. Parrot, Archologie msopotamienne I/II (Paris 1946/1953).

Parrot, Te(llo)

A. Parrot, Tello: vingt campagnes de fouilles (1877-1933) (Paris 1948).

PAS

S. SumProv. .

PBF

Prhistorische Bronzefunde Forschungs- und Editionsunternehmen

(Mnchen/Stuttgart 1965ff.).
PBS

Publications of the Babylonian Section, University of Pennsylvania,


(Philadelphia 1911ff.).

PBSA

(The) Papers of the Bibliographical Society of America [Fortsetzung


von: Bulletin of the Bibliographical Society of America]
(Chicago 1906/07ff.)] (New York 1912/13ff.)..

PDK

E.F. Weidner, Politische Dokumente aus Kleinasien. Die


Staatsvertrge in akkadischer Sprache aus dem Archiv von
Boghazki, I-II (= BoSt. 8-9, 1923).

PDT

Die Puzri-Dagan-Texte der Istanbuler Archologischen Museen, I:


M. i /H. Kzlyay/A. Salonen (= AASF B 92, 1954); II: F. Yldz
/T. Gomi (= FAOS 16, 1988).

PEA

R.C. Thompson, The Prisms of Esarhaddon and Ashurbanipal found at


Niniveh, 1927-8 (London 1931).

PEa

Proto-Ea, lexikalische Serie (in MSL 14, 1979).

Peek

T.G. Pinches, Inscribed Babylonian Tablets in the Possession of Sir


Henry Peek (London 1888).

PEF Annual

Palestine Exploration Fund, Annual (London 1911-1953, 2007ff.).

- 75 PEFQS

Palestine Exploration Fund, Quarterly Statement [Fortsetzung: PEQ]


(London 1869/70-1936).

PEQ

Palestine Exploration Quarterly. A Scholarly Journal for the Study of


the History, Archaeology, Geography of the Levant [Fortsetzung von:
PEFQS] (London 1937ff.).

Persica

Persica. Jaarboek van het Genootschap Nederland-Iran: Stichting voor


culturele betrekkingen (Lwen 1963/64ff.).

Persien

J.E. Polak, Persien. Das Land und seine Bewohner, I/II (Leipzig
1865).

Persika

S. Ktesias.

PF(T)

R.T. Hallock, Persepolis Fortification Tablets (= OIP 92, 1969).

PF(T)a.

R.T. Hallock, Selected Fortification Texts (= CahDAFI 8, 109-136,


1978).

PG

Private Grave (Cemetery of Ur).

PGM

K. Preisendanz (Hrsg.), Papyri Graecae magicae. Die griechischen


Zauberpapyri, 2. Bde. (Leipzig/Berlin 1928/1931); zweite, verbesserte
2

Auflage von A. Henrichs (Stuttgart 1973/1974).


Philippika

Philippika. Marburger altertumskundliche Abhandlungen (Wiesbaden


2004ff.).

Phoenix

Phoenix. Bulletin uitgegeven door het Vooraziatisch-Egyptisch


Genootschap Ex Oriente Lux (Leiden 1955ff.).

PHPKB

J.A. Brinkman, A Political History of Post-Kassite Babylonia 1158722 B.C. (= AnOr. 43, 1968).

Physis

Physis. Rivista di storia della scienza (Florenz 1959-1985, 1991ff.).

PICO

Proceedings of the International Congress of Orientalists [Titel variiert]


] (Paris/London etc. 1873ff.).

PIHANS(t)

Publications de lInstitut historique et archologique nerlandais de


Stamboul (Leiden 1956ff.).

Pinches, Peek

S. Peek.

PJB

Palstina-Jahrbuch des Deutschen Evangelischen Instituts fr


Altertumswissenschaft des Heiligen Landes zu Jerusalem (Berlin
1905-1941).

PKG

Propylen Kunstgeschichte in 18 Bnden mit 5 Supplementbnden


(W. Orthmann, Der Alte Orient [= PKG, Bd. 14, 1975] (Berlin
1966/67-1980).

PKOM

Publikationen der Kaiserlich-osmanischen Museen (Konstantinopel


1916ff.).

- 76 PL

P. Thomsen et al. (Hrsg.), Die Palstina-Literatur. Eine internationale


Bibliographie in systematischer Ordnung mit Autoren- und Sachregister,
Bde. 1-8 (Leipzig/Berlin 1908-1972).

Planetarium

P.F. Gssmann et al., Planetarium Babylonicum oder die sumerischbabylonischen Stern-Namen (= L 4/2, 1950).

PN

1. H. Ranke, Early Babylonian Personal Names from the Published


Tablets of So-Called Hammurabi Dynasty (B.C. 2000) (= BER 3,
1905).
2. P.E. Huber, Die Personennamen in den Keilschrifturkunden aus der
Zeit der Knige von Ur und Nisin (= AB 21, 1907).

PNA

K. Radner (ed.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire


(Helsinki 1998ff.).

Pognon, Inscriptions

H. Pognon, Inscriptions smitiques de la Syrie, de la Msopotamie et

smitiques

de la rgion de Mossoul (Paris 1907).

Pop. Bericht

A.H. Layard, Populrer Bericht ber die Ausgrabungen zu Nineveh,


(bersetzung ins Deutsche, Leipzig 1852).

Pottier, Cat.

E. Pottier, Catalogue des antiquits assyriennes du Muse National du


Louvre (Paris 1924).

PPS

Publications of the Palestine Section of the Museum of the University of


Pennsylvania (Philadelphia 1930ff.).

Pract. Voc. Assur

S. PVA.

Prague

K. Hecker/G. Kryszat/L. Matou, Kappadokische Keilschrifttafeln aus


den Sammlungen der Karlsuniversitt Prag (Prag 1998).

PRAK

H. de Genouillac, Premires recherches archologiques Kich.


Mission dHenri de Genouillac 1911-1912, I/II (Paris 1924/1925).

Proc.Prehist.Soc.

Proceedings of the Prehistoric Society (Cambridge, NS = Nova Series


1935ff.).

Prosopografia

F. Pomponio, La prosopografia dei testi presargonici di Fara (= StSem


NS 3, 1987).

Prosopographie

M. San Nicol, Beitrge zu einer Prosopographie neubabylonischer


Beamten der Zivil- und Tempelverwaltung (= SbMnchen 2/2, 1941).

Proto-Ea

S. PEa.

Proto-Lu

Proto Lu, lexikalische Serie (in MSL 12).

Provinzeinteilung

E. Forrer, Die Provinzeinteilung des assyrischen Reiches (Leipzig


1920/21).

PRSM

Proceedings of the Royal Society of Medicine (London 1907/08-1977).

- 77 PRT(S)

E. Klauber, Politisch-religise Texte aus der Sargonidenzeit (Leipzig


1913).

PRU

Palais royal dUgarit. Mission de Ras Shamra (Paris 1955ff.).

PS

Peredneaziatskij Sbornik, Voprosy chettologii i churritologii (Moskau


1961).

PSBA

Proceedings of the Society of Biblical Archaeology (London 1878/791918).

PSD

The Pennsylvania Sumerian Dictionary (Philadelphia 1984ff.).

PTD

(Fehler fr PDT).

PTS

Princeton Theological Seminary, Signatur der Sammlung.

PT(T)

G.G. Cameron, Persepolis Treasury Tablets (= OIP 65, 1948).

PVA

B. Landsberger/O.R. Gurney, Practical Vocabulary of Assur, in AfO


18 (1957/58), 328-341.

PZ

Prhistorische Zeitschrift (Berlin etc. 1909ff.).

Qadmoniot

Qadmoniot. Quarterly for Antiquities of Eretz-Israel and Biblical


Lands (Jerusalem 1968ff.).

QDAP

The Quarterly of the Department of Antiquities in Palestine


(Jerusalem/London 1931/32-1950); Index (1964).

Qedem

Qedem. Monographs of the Institute of Archaeology, the Hebrew


University of Jerusalem (Jerusalem 1975ff.).

QSPEF

S. PEFQS.

QuadSem.

Quaderni di Semitistica (Florenz 1971ff.); M = Materiali, 1 (1992).

Quad.Semitici

(Fehler fr Quaderni di Semitistica).

Quaestiones disputatae

K. Rahner (Hrsg.), Quaestiones disputatae (Freiburg etc.


1958ff.).

H.C. Rawlinson et al., The Cuneiform Inscriptions of Western Asia, IV (London 1861-1884).

RA

Revue dAssyriologie et dArchologie Orientale (Paris 1884/85ff.).

RAA

Revue des Arts Asiatiques. Annales du Muse Guimet (Fortsetzung:Arts


Asiatiques] (Paris 1924ff.).

RAcc. /Racc.

F. Thureau-Dangin, Rituels accadiens (Paris 1921).

Raggi

Raggi. Zeitschrift fr Kunstgeschichte und Archologie (Zrich/Basel


1958-1970).

RAI

Rencontre assyriologique internationale (1950ff.), fr die


Publikationen s. CRRA(I).

RAr

S. RevArch.

Rass.

E. Frahm, Die Rassam-Tonfchen (in: AfO Beih. 26 [1997], 47-61).

- 78 Rass(am Cylinder)

Der Rassam-Zylinder mit dem Bericht ber drei Feldzge Sanheribs,


in: B.T.A. Evetts, ZA 3 [1888], 311-331; Lit. in: R. Borger, BAL
2

[ 1979], 64.
RB

Revue biblique (Paris 1892ff.).

RBI

Rivista biblica (italiana) (Rom/Bologna etc. 1953ff.).

RCAE

L. Waterman, Royal Correspondence of the Assyrian Empire I-IV (Ann


Arbor 1930-1936).

RCU

P. Michalowski, The Royal Correspondence of Ur (Diss. Yale 1976).

RE

G. Wissowa et al. (Hrsg.), Paulys Realencyclopdie der classischen


2

Altertumswissenschaft. Neue Bearbeitung (Stuttgart 1893/94-1978 );


Suppl. (1903ff.). Auch Pauly-Wissowa (-Kroll).
RC

F. Thureau-Dangin, Recherches sur lorigine de lcriture cuniforme


(Paris 1898); Supplment (1899).

Rec. darch. orient.

Recueil darchologie orientale (Paris 1888-1924).

Rech(erches)

1. E. Laroche, Recherches sur les noms des dieux hittites (= RHA 7,


fasc. 46, [1946/47], 7-139).
2. J. Margueron, Recherches sur les palais msopotamiens de lge du
bronze (= BAH 107, Paris 1982).

Records

Ph.H.J. Houwink ten Cate, The Records of the Early Hittite Empire
(c.1450-1380 B.C.) (= PIHANS 26, 1970).

Reliefbronzen

P. Calmeyer, Reliefbronzen in babylonischem Stil: eine westiranische


Werkstatt des 10. Jahrhunderts v.Chr. (= AbhMnchen NF 73, 1973).

Religion

M. Jastrow, Die Religion Babyloniens und Assyriens (Gieen 19051912).

REN

R. Ph. Dougherty, Records from Erech, Time of Nabonidus (555-538


B.C.) (= YOS 6, 1920).

Rendic. Accad. Linc.

S. AttiANL.

Rend.Ist.Lomb

S. ILR.

Rp. gogr.

S. RGTC.

Reports

S. RMA.

RS (et Bab.)

Revue des tudes smitiques [Fortsetzung: Revue des tudes


smitiques et babyloniaca (1940ff.)] (Paris 1934-1939).

ResOr.

Res Orientales (Lwen/Paris 1989ff.).

RevArch.

Revue archologique (Paris 1844/45ff.).

RFH

R.F. Harper Collection (Chicago), Signatur der Sammlung.

RGC

Recherche sur les grandes civilisations [Cah. = Cahier, Mm. =

- 79 Mmoire, Syn. = Syntse] (Paris 1980ff.).


RGG

Religion in Geschichte und Gegenwart, Handwrterbuch fr Theologie


1

und Religionswissenschaft (Tbingen 1909-1913 [Registerband: A.


2

zen/M. Wolfes (Frankurt am Main/Berlin etc. 2001)]; 1927-1931/32;


3

1957-1962/65; 1998-2005/07).

RGTC

Rpertoire gographique des textes cuniformes (= TAVO Beihefte,


Reihe B Nr. 7, 1974ff.).

RHA

Revue hittite et asianique (Paris 1930/32ff.).

RHD

Revue historique de droit franais et tranger (Paris 1855ff.).

RheinMus.

Rheinisches Museum fr Philologie [Fortsetzung von: Rheinisches


Museum fr Philologie, Geschichte und griechische Philosophie
(1827-1829)] (Bonn/Frankfurt am Main 1832/33-1838/39; NF = Neue
Folge 1842ff.).

RHPR

Revue dhistoire et de philosophie religieuses (Straburg/Paris 1921


ff.).

RHR

Revue de lhistoire des religions [bis 1909: Annales du Muse


Guimet] (Paris 1880ff.).

Ri.

Richter. Buch des Alten Testaments.

RIA

1. Rivista dellIstituto nazionale darcheologia e storia dellarte (Rom


1929ff.).
2. (Fehler fr RlA.)

RIAA

L. Speleers, Recueil des inscriptions de lAsie antrieure des Muses


Royaux du Cinquantenaire Bruxelles: Textes sumriens, babyloniens
et assyriens (Brssel 1925).

RIDA

Revue internationale des droits de lAntiquit [Fortsetzung von:


Archives dhistoire du droit oriental (Wetteren etc. 1937-1951); 19521953: vereinigt mit Archives dhistoire du droit oriental] (Brssel etc.
1948-1951; 1954ff.).

Riftin

A.P. Riftin, Staro-Vavilonskie ridieskie i administrativnye


documenty v sobranich SSSR (Leningrad/Moskau 1937).

RIH

Ras Ibn Hni, Tafelsignatur.

RIMA

The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Assyrian Periods (Toronto


1987ff.).

RIMB

The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Babylonian Periods (Toronto


1995).

- 80 RIME

The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Early Periods (Toronto


1990ff.).

RIMS

The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Supplements, I: V. Donbaz/


A.K. Grayson, Royal Inscriptions on Clay Cones from Ashur Now in
Istanbul (Toronto 1984ff.).

RISA

G.A. Barton, The Royal Inscriptions of Sumer and Akkad (New Haven
1929).

Rit. Acc./Rit. acc.

S. RAcc.

Rituals

I. Starr, The Rituals of the Diviner (= BiMes.12, 1983).

RivArch.

Rivista di archeologia (Rom 1977ff.).

RlA

Reallexikon der Assyriologie, seit 1957: Reallexikon der Assyriologie


und Vorderasiatischen Archologie (Berlin/Leipzig 1928/32ff.).

Rl

S. Lex.

RlV

Reallexikon der Vorgeschichte (Berlin 1924-1932).

Rm.

Rassam (British Museum, London), Signatur.

RMA

R.C. Thompson, The Reports of the Magicians and Astrologers of


Niniveh and Babylon in the British Museum I/II (London 1900).

RO

Rocznik orientalistyczny (Warschau etc. 1914/15ff.).

Rochester

M. Sigrist, Documents from Tablet Collections in Rochester, New York


(Bethesda, Maryland 1991).

Rollsiegel

A. Moortgat, Vorderasiatische Rollsiegel: ein Beitrag zur Geschichte


der Steinschneidekunst (Berlin 1940).

ROM

Royal Ontario Museum (Toronto).

ROMCT

Royal Ontario Museum Cuneiform Texts (Toronto 1982ff.).

Rost, Tigl. III.

S. Tigl. III.

RS

Ras Shamra (Louvre und Damaskus), Museumssignatur.

S. RS.

RSF

1. Rivista di studi fenici (Rom 1973ff.).


2. Rivista di storia della filosofia [Fortsetzung von: Rivista critica di
storia della filosofia (Florenz 1946-1983)] (Mailand 1984ff.).

RSI

Rivista di studi liguri [Fortsetzung von: Rivista ingauna e intemelia etc.


(Bordighera 1934-1941; 1946ff.)] (Bordighera 1942-1945, z.T. auch
spter fr Rivista ingauna e intemelia).

RSO

Rivista degli studi orientali (Rom 1907ff.).

RSOu.

Ras Shamra - Ougarit (in der Reihe RC, Mm. 1983ff.).

RStOr.

S. RSO.

RT

Recueil de travaux relatifs la philologie et larchologie gyptiennes

- 81 et assyriennes [Fortsetzung: Revue de lgypte ancienne (1925/27ff.]


(Paris 1870-1923).
RTC

F. Thureau-Dangin, Recueil de tablettes chaldennes (Paris 1903).

RU

S. TRU.

RVU

A. Pohl, Rechts- und Verwaltungsurkunden der III. Dynastie von Ur (=


TMH NF I/II, 1937).

S.

Sippar (Istanbuler Museum), Tafelsignatur.

S. ulgi.

S. umAkk.

SAA

State Archives of Assyria (Helsinki 1987ff.); SAAS Suppl. (1992ff.).

SAAB

State Archives of Assyria, Bulletin (Padua 1987ff.).

SAACT

State Archives of Assyria, Cuneiform Texts (Winona Lake 1997ff.).

SAALT

State Archives of Assyria, Literary Texts (Winona Lake 2001ff.).

SAAS

State Archives of Assyria, Studies (Winona Lake 1992ff.).

SACT

Sumerian and Akkadian Cuneiform Texts in the Collection of the


World Heritage Museum of the University of Illinois, I /II: Sh.T. Kang
(Urbana 1972/1973); auch zitiert als SET I /II = Sumerian Economic
Texts from the Drehem Archive /Umma Archive.

Saeculum

Saeculum. Jahrbuch fr Universalgeschichte (Freiburg im


Breisgau/Mnchen 1950ff.).

Safar annals

F. Safar, A Further Text of Shalmaneser III. from Assur (Sumer 7


[1951], 3-21 u. Tf.), s.a. E. Michel, Die Assur-Texte Salmanassars III.
(858-824) [WO II/1 (1954), 27-45].

SAHG

A. Falkenstein/W. von Soden, Sumerische und akkadische Hymnen


und Gebete (Zrich/Stuttgart 1953).

SAHW

S. SbHeidelberg.

SAI

B. Meissner, Seltene assyrische Ideogramme (= AB 20, 1910).

SAK

1. F. Thureau-Dangin, Die sumerischen und akkadischen


Knigsinschriften (= VAB I, Leipzig 1907).
2. Studien zur altgyptischen Kultur (Hamburg 1974ff.).

SAKF(lorenz)

K. Oberhuber, Sumerische und akkadische Keilschriftdenkmler des


Archologischen Museums zu Florenz (= IBK Sonderheft 7/8, 1958/
1960).

SAKI

S. SAK.

Salm.(Mon.)

Salmanassar [III.] (Monolith).

Salmanasar II.

A. Amiaud/V. Scheil, Les inscriptions de Salmanasar II, roi dAssyrie


(860-824) (Paris 1890).

- 82 am.

S. ACh., ama.

Sam.

Samuel 1/2. Bcher des Alten Testaments.

Samal

B. Landsberger, Samal. Studien zur Entdeckung der Ruinensttte


Karatepe, I. Lfg. Verffentlichungen der Trkischen Historischen
Gesellschaft, VII. Serie, Nr. 16 (Ankara 1948).

Sammlung

S. SKT.

Sammlung de Clercq

S. Coll. de Clercq.

Samuha

R. Lebrun, Samuha, foyer religieux de lempire hittite (Publications


de lInstitut Orientaliste de Louvain 11, 1976).

SANE

Sources from the Ancient Near East (Malibu 1974/78ff.).

Sanh.

S. Sn.

SANTAG

SANTAG. Arbeiten und Untersuchungen zur Keilschriftkunde


(Wiesbaden 1990ff.).

SAOC

Studies in Ancient Oriental Civilization (Chicago 1931ff.).

SAPohl

S. StPohl.

Sarg./Sargon

S. Sg.

SargInscAdab

Z. Yang, Sargonic Inscriptions from Adab (= The Institute for the


History of Ancient Civilizations, Changchun, China: Periodic
Publications on Ancient Civilizations 1, 1989).

Sargon Ann.

A. Fuchs, Die Annalen des Jahres 711 v.Chr. nach Prismenfragmenten


aus Ninive und Assur (= SAAS 8, 1998).

SARI (I)

Sumerian and Akkadian Royal Inscriptions, I : J. S. Cooper,


Presargonic Inscriptions (= American Oriental Society: Translation
Series I, New Haven 1986).

SAT

Sumerian Archival Texts (Bethesda 1993ff.).

SAWW

S. SbWien.

Sb./SB

Susiane (Louvre), Museumssignatur.

SBA

Saarbrcker Beitrge zur Altertumskunde (Bonn 1964ff.).

SbBerlin

Sitzungsberichte der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu


Berlin. Klasse fr Sprachen, Literatur und Kunst (Berlin 1950
[1951]).

SBH

G. Reisner, Sumerisch-babylonische Hymnen nach Thontafeln


griechischer Zeit (Berlin 1896).

SbHeidelberg

Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften.


Phil.-hist. Klasse (Heidelberg 1910ff.).

SbLeipzig

Sitzungsberichte der Schsischen Akademie der Wissenschaften.


Phil.-hist. Klasse [Fortsetzung von: Berichte ber die Verhandlungen

- 83 der Schsischen Akademie der Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse


(1919-1960/63) und Berichte ber die Verhandlungen der Knigl.Schsischen Gesellschaft der Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse
(1849-1918)] (Leipzig 1962/63ff.).
SBL

Society of Biblical Literature, Atlanta; mit Nummern versehen = SBL


WAW.

SBL Diss. Ser.

Society of Biblical Literature, Dissertation Series [Fortsetzung:


Society of Biblical Literature, Academia Biblica (2002ff.)]
(Atlanta 1972-2001).

SBL WAW

Society of Biblical Literature, Writings from the Ancient World Series


(Atlanta 1990ff.).

SbMnchen

Sitzungsberichte der (Kniglich-) Bayerischen Akademie der


Wissenschaften [zu Mnchen]. Phil.-hist. Klasse [z.T. Fortsetzung
von: Sitzungsberichte der Kniglich-Bayerischen Akademie der
Wissenschaften zu Mnchen (1860-1870)] (Mnchen 1871ff.).

SBo.

H.G. Gterbock, Siegel aus Boazky (I = AfO Beih. 5, 1940; II =


AfO Beih. 7, 1942).

SbAW

S. SbWien.

SBP

S. Langdon, Sumerian and Babylonian Psalms (Paris 1909).

SBTU

S. SpTU.

SbWien

Sitzungsberichte, sterreichische Akademie der Wissenschaften,


Phil.-hist. Klasse [Fortsetzung von: Sitzungsberichte der
Philosophisch-historischen Klasse der Kaiserlichen Akademie der
Wissenschaften in Wien, etc. (1848ff.)] (Wien 1947/51ff.).

SC

W.H. Ward, The Seal Cylinders of Western Asia (Washington 1910).

Scambio dei doni

C. Zaccagnini, Lo scambio dei doni nel Vicino Oriente durante i secoli


XV-XIII (= Orientis Antiqui Collectio 11, Rom 1973).

SCCNH

Studies on the Civilization and Culture of Nuzi and the Hurrians


(Winona Lake/Bethesda 1981ff.).

SCD

E. Grant, Cuneiform Documents in the Smith College Library (=


Biblical and Kindred Studies 1, Haverford, Penn. 1918).

SCE

P. strm, The Middle Cypriote Bronze Age (Diss., Lund 1957).

Sch.

Tablettes de la collection Cl.F.A. Schaeffer, Tafelsignatur (in: P. Garelli,


Tablettes cappadociennes de collections diverses (RA 58 [1964], 53-68).

Schaudig, NabKyr.

S. NabKyr.

SchF

S. SF.

- 84 Schluklauseln

M. San Nicol, Die Schluklauseln der altbabylonischen Kauf- und


Tauschvertrge: ein Beitrag zur Geschichte des Barkaufes (Mnchen
1

1922, 1974).

Scholastic Tradition

M.T. Roth, Scholastic Tradition and Mesopotamian Law : A Study of


FLP 1287, a Prism in the Collection of the Free Library of Philadelphia
(PhD Diss., University of Pennsylvania 1979, Ann Arbor).

Science

Science Magazin [Fortsetzung von Science Classic (1880-1996)]


(Washington/Cambridge 1997ff.).

SCO

S. StClOr.

Scongiuri

L. Zuntz, Un testo ittita di scongiuri (Atti del Reale Istituto Veneto


di Scienze, Lettere ed Arti 96/2 [1937], 477-546).

SCS

H. Frankfort, Stratified Cylinder Seals from the Diyala Region (= OIP


72, 1955).

SCT

C.H. Gordon, Smith College Tablets: 110 Cuneiform Texts Selected


from the College Collection (= Smith College Studies in History 38,
Northampton, Mass. 1952).

SCWA

S. SC.

SDAW

S. SbBerlin.

SDHI

Studia et documenta historiae et iuris (Rom 1935ff.).

SD(IOA)

Studia et documenta ad iura Orientis antiqui pertinentia (Leiden


1936ff.).

SDOAS

(Fehler fr SDIOA).

SDOG

Sendschrift(en) der Deutschen Orient-Gesellschaft (Leipzig 1899ff.).

SEb

S. StEb(l.).

SEL

S. StEL.

SEM

E. Chiera, Sumerian Epics and Myths (= OIP 15, 1934).

Semitica

Semitica. Cahiers publis par lInstitut dtudes smitiques de


lUniversit de Paris (Paris 1948ff.).

SET

1. T.B. Jones/J.W. Snyder, Sumerian Economic Texts from the Third


Ur Dynasty. A Catalogue and Discussion of Documents from Various
Collections (Minneapolis, Minn. 1961).
2. S. SACT.

SETDA

Sh.T. Kang, Sumerian Economic Texts from the Drehem Archive (=


SACT I, 1972).

Seux, Epithtes

S. Epithtes.

SF

A. Deimel, Schultexte aus Fara (= Die Inschriften aus Fara II =


WVDOG 43, 1923).

- 85 SFS

V. Scheil, Une saison de fouilles Sippar (Kairo 1902).

Sg.

Sargon II., Inschriften :


A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad (Gttingen
1994); A.G. Lie, The Inscriptions of Sargon II, King of Assyria, I: The
Annals (Paris 1929); D.G. Lyon, Keilschrifttexte Sargons, Knigs
von Assyrien (722-705 v. Chr.) (= AB 5, 1883); F. Thureau-Dangin,
Une relation de la huitime campagne de Sargon (714 av. J.-C.) (=
TCL 3, 1912) = Sg. 8; H. Winckler (Hrsg.), Die Keilschrifttexte
Sargons: nach den Papierabklatschen und Originalen, I/II (Leipzig
1889).

SGL

Sumerische Gtterlieder, I: A. Falkenstein; II: J. van Dijk (=


AbhHeidelberg 1959, 1/1960, 1).

SGl.

F. Delitzsch, Sumerisches Glossar (Leipzig 1914).

SH

Tell emra (= Shemshara: Kopenhagen/Baghdad), Signatur der


Funde.

SHAJ

Studies in the History and Archaeology of Jordan (Amman 1982ff.).

SHAW

S. SbHeidelberg.

SHCANE

S. CHANE.

ShT

J. Lsse, The Shemshra Tablets. A Preliminary Report


(Kopenhagen 1959).

Si.

Sippar (Istanbul), Tafelsignatur.

Siegelabrollungen Yale

F. Blocher, Siegelabrollungen auf frhaltbabylonischen Tontafeln in


der Yale Babylonian Collection: ein Katalog (= MVS 9, 1992).

SIL

Semitistisches Institut, Leipzig: Tafelsignatur.

Silva Castillo

J. Silva Castillo (ed.), Nomads and Sedentary Peoples (XXX


International Congress of Human Sciences in Asia and North Africa,
Mxico 1976) (Mexiko 1981).

Sin

S. ACh., Sin.

SK

1. Sn-kid.
2

2. S. SKL .
SKI(Z)

W.H. Ph. Rmer, Sumerische Knigshymnen der Isin-Zeit (=


DMOA 13, 1965).

SKL

1. Th. Jacobsen, The Sumerian King List (= AS 11, 1939).


2. H. Zimmern, Sumerische Kultlieder aus altbabylonischer Zeit I/II (=
VS 2, 1912/VS 10, 1913).

SKly.

J. Krecher, Sumerische Kultlyrik (Wiesbaden 1966).

- 86 SKT

H. Winckler, Sammlung von Keilschrifttexten, I-III (Leipzig 18931895).

KZ

Ph. Huyse, Die dreisprachige Inschrift buhrs I. an der Kaba-i


Zardut, I/II (= CIIran III, 1, 1/1-2, 1999).

SL

F.A. Ali, Sumerian Letters: Two Collections from the Old Babylonian
Schools (Diss., University of Pennsylvania 1964).

A. Deimel, umerisches Lexikon (Rom 1925-1950); Bd. 4/2 =


Planetarium.

Slavery

B.J. Siegel, Slavery During the Third Dynasty of Ur (= Memoirs of the


American Anthropological Association 66, Menasha, Wisc. 1947).

SLB

Studia ad tabulas cuneiformes a de Liagre Bhl collectas pertinentia


(Leiden 1952ff.).

SLF

S. SLFNi.

SLFNi.

J.W. Heimerdinger, Sumerian Literary Fragments from Nippur (=


OccPubl. Babyl. Fund 4, 1979).

Slm. III.

Salmanassar III.

SLOB

S.J. Lieberman, The Sumerian Loanwords in Old-Babylonian Akkadian


I (= HSS 22, 1977).

SLT

E. Chiera, Sumerian Lexical Texts from the Temple School of Nippur


(= OIP 11, 1929).

SLTF

S. SLFNi.

SLTNi.

S.N. Kramer, Sumerian Literary Texts from Nippur in the Museum of


the Ancient Orient at Istanbul (= AASOR 23, 1944).

Sm.

Smith (British Museum, London), Museumssignatur.

SM

S.N. Kramer, Sumerian Mythology. A Study of Spiritual and Literary


Achievement in the Third Millennium B.C. (Philadelphia 1944).

SMEA

Studi Micenei ed Egeo-Anatolici. Collana di Incunabula Graeca (Rom


1966ff.).

Smith, Babylonian Historical

S. BHT.

Texts
Smith (Coll(ege)

S. SCT.

Smith, First Campaign

S. Smith, The First Campaign of Sennacherib, King of Assyria, BC


705-681 (London 1921).

Smith, Idri-Mi

S. Idr.

SMN

Semitic Museum (Harvard University): Nuzi (Tablets),Museumssignatur.

- 87 SMNIA

Sonia and Marco Nadler Institute of Archaeology (Monograph Series,


Tel Aviv 1973ff.).

SMS

1. Monographic Journals of the Near East. Syro-Mesopotamian Studies


(Malibu 1977ff.).
2. The (Canadian) Society for Mesopotamian Studies. Fr die
Publikationen s. B(C)SMS.

SMSR

Studi e materiali di storia delle religioni [1970/72-1973/76: Religioni e


civilt; 1977-1982: Studi storico-religiosi] (Rom etc. 1925ff.).

Sn.

D. D. Luckenbill, The Annals of Sennacherib (= OIP 2, 1924).

SNAT

T. Gomi/S. Sato, Selected Neo-Sumerian Administrative Texts from


the British Museum (Chiba, Japan 1990).

SAW

S. SbWien.

Source

Source. Notes in the History of Art (New York 1981/82ff.).

Sources orientales

Sources orientales (Paris 1959-1971).

SP

S. SumProv.

Sp.

1. Spartoli (British Museum) Museumssignatur.


1

2. S. SumProv .
SPA

A.U. Pope, A Survey of Persian Art: from Prehistoric Times to the


Present, I-VI (London/New York etc. 1938-1939).

Spart.

S. Sp.

SPAW

S. SbBerlin.

Speleers

S. RIAA.

SplAW

B. Meissner, Supplement zu den assyrischen Wrterbchern (Leiden


1898).

Sprache

Die Sprache. Zeitschrift fr Sprachwissenschaft (Wien 1949ff.).

SpTU

Sptbabylonische Texte aus Uruk, I: H. Hunger (= ADFU 9, 1976); IIIII: E. von Weiher (= ADFU 10, 1983; 12, 1988); IV-V: E. von
Weiher (= AUWE 12, 1993; 13, 1998).

SR

S. SRU.

SRT

E. Chiera, Sumerian Religious Texts (Upland, Pa. 1924).

RT

C.D. Gray, The ama Religious Texts: Classified in the British


Museum Catalogue as Hymns, Prayers and Incantations (Chicago
1901).

SRU

D.O. Edzard, Sumerische Rechtsurkunden des III. Jahrtausends: aus


der Zeit vor der III. Dynastie von Ur (= AbhMnchen NF 67, 1968).

1. -Suen.
2. ifkat-e Salmn.

- 88 SSA

J.J.A. van Dijk, La sagesse sumro-accadienne: recherches sur les


genres littraires des textes sapientiaux, avec choix de textes (Leiden
1953).

SSB

F.X. Kugler, Sternkunde und Sterndienst in Babel: assyrologische,


astronomische und astralmythologische Untersuchungen, I [1907]-II/1
[1909/10]-2/1 [1912], 2 [1924] (Mnster in Westfalen); id.,
Ergnzungen zum ersten und zweiten Buch, I [1913]/II [1914]
(Mnster)/III: J. Schaumberger, 3. Ergnzungsheft zum ersten und
zweiten Buch (Mnster 1935).

STA

E. Chiera, Selected Temple Accounts from Telloh, Yokha and


Drehem. Cuneiform Tablets in the Library of Princeton University
([Princeton/]Philadelphia 1922).

Starr, Nuzi

S. Nuzi.

St. Asiana

Studia Asiana (Rom 2002ff.).

StA(ss)T

Studien zu den Assur-Texten (Saarbrcken etc. 1999ff.).

Statuaire

A. Spycket, La statuaire du Proche-Orient ancien (= HdO(r.), Abt. 7, Bd.


1, Abschnitt 2 B, Lfg. 2, 1981).

StBetti

S. Fs. E. Betti.

StBoT

Studien zu den Boazky-Texten (Wiesbaden 1965ff.); Beih.


(1988ff.).

STC

L.W. King, The Seven Tablets of Creation or the Babylonian and


Assyrian Legends Concerning the Creation of the World and of
Mankind I/II (London 1902).

StCIOr.

(Fehler fr StClOr.).

StClOr.

Studi Classici e Orientali (Pisa etc. 1951ff).

StEb(l.)

Studi Eblaiti (Rom 1979ff.).

StEL

Studi Epigrafici e Linguistici sul Vicino Oriente Antico (Verona


1984ff.).

Sternliste V R 46

The Cuneiform Inscriptions of Western Asia V, 46; s.a. E.F. Weidner,


HBA, 51-58; S. De Meis /H. Hunger, Astronomical Dating of
Observed Events in the Star List V R 46 (= AfO 42/43, 208f.,
1995/96).

STH

M.I. Hussey, Sumerian Tablets in the Harvard Semitic Museum I/II


(= HSS 3-4, 1912-1915).

Stiftungen

E. Ebeling, Stiftungen und Vorschriften fr assyrische Tempel


(= DAWIfO 23, 1954).

StIr.

Studia Iranica (Paris 1972ff.).

- 89 StMar.

Studia Mariana (= DMOA 4, 1950).

StMed.

Studia Mediterranea (Pavia 1979ff.).

StOpp.

S. Fs. A.L. Oppenheim.

StOr.

Studia Orientalia (Helsinki 1925ff.).

Strre Beretninger

Nationalmuseets Skrifter, Strre beretninger (Kopenhagen 1948ff.).

StPohl

Studia Pohl: dissertationes scientificae de rebus Orientis antiqui


(Rom 1967ff.); SM = Series Maior (1969ff.).

STR

H.F. Lutz, Sumerian Temple Records of the Late Ur Dynasty (= UCP


9/2, 1928).

Str(ab.)

Strabon.

Straburger Keilschrifttexte

S. StrKt.

StrKt./StrKT

C. Frank, Straburger Keilschrifttexte in sumerischer und babylonischer


Sprache (Berlin/Leipzig 1928); s.a. DCS (Neuedition).

Strommenger-Hirmer

E. Strommenger, Fnf Jahrtausende Mesopotamien: Die


Kunst von den Anfngen um 5000 v. Chr. bis zu Alexander dem Groen
(Mnchen 1962).

StSem.

Studi Semitici. Centro di studi semitici, Istituto di Studi Orientali,


Universit di Roma (Rom 1958ff.); NS = Nuova Serie (1984ff.).

STT

The Sultantepe Tablets, I: O.R. Gurney/J.J. Finkelstein/II: O.R.


Gurney/P. Hulin (= Occasional Publications of the British Institute of
Archaeology at Ankara 3/7, London 1957/1964).

STTI

V. Donbaz /B.R. Foster, Sargonic Texts from Telloh in the Istanbul


Archaeological Museums (= OccPubl. Babyl. Fund 5 = American
Research Institute in Turkey Monographs 2, 1982).

StTroica

Studia Troica (Mainz 1991ff.).

StTU

S. SpTU.

Studia Aegyptiaca

Studia Aegyptiaca (Budapest 1974ff.).

Studia Mariana

S. StMar.

Studia Phoenicia

Studia Phoenicia (Lwen 1983ff.).

Studi Betti

S. Fs. E. Betti.

Studies

H. Frankfort, Studies in Early Pottery of the Near East, I/II (London


1924-1927).

Studies A. Sachs

S. Gs. A. Sachs.

Studies .W. Sjberg

S. Fs. .W. Sjberg.

Studies D. Oates

S. Fs. D. Oates.

Studies E. Bilgi

S. Gs. E. Bilgi.

Studies E. Lacheman

S. Fs. E.R. Lacheman.

- 90 Studies F.R. Kraus

S. Fs. F.R. Kraus.

Studies H.A. Hoffner Jr.

S. Fs. H.A. Hoffner Jr.

Studies K.R. Veenhof

S. Fs. K.R. Veenhof.

Studies M. Bietak

S. Fs. M. Bietak.

Studies S.N. Kramer

S. Fs. S.N. Kramer.

Studies T. Mikasa

S. Fs. T. Mikasa.

Studies W.W. Hallo

S. Fs. W.W. Hallo.

Studi L. Cagni

S. Gs. L. Cagni.

Studi mic.ed egeo-anatol.

S. SMEA.

Studi Pintore

S. Fs. F. Pintore.

Studi storici

Studi storici (Rom 1959/60ff.).

Studi Volterra

S. Fs. E. Volterra.

StudOpp.

S. Fs. A.L. Oppenfeim.

StudSem.

S. StSem.

STVC

E. Chiera, Sumerian Texts of Varied Contents (= OIP 16, 1934).

SuAkk.

E. Unger, Sumerische und akkadische Kunst (Breslau 1926).

Subartu

Subartu. European Centre for Upper Mesopotamian Studies (ed.)


(Turnhout 1995ff.).

ulgi

1. G. Castellino, Two ulgi Hymns (BC) (= StSem. 42, 1972).


2. Die Inschriften von ulgi, s. H. Steible, ulgi (in NSBW = FAOS
9/2, 1991) 153-217.

ulgi A

A Praise Poem of ulgi (ulgi A), in: ETCSL 2.4.2.01; J. Klein,


Three ulgi Hymns. Sumerian Royal Hymns Glorifying King ulgi
of Ur (Ramat-Gan 1981, 167-217).

ulgi B

A Praise Poem of ulgi (ulgi B), in: ETCSL 2.4.2.02; G.R.


Castellino, Two ulgi Hymns (BC) (= StSem. 42 [1972], 9-242).

ulgi C

A Praise Poem of ulgi (ulgi C), in: ETCSL 2.4.2.03; G.R.


Castellino, Two ulgi Hymns (BC) (= StSem. 42 [1972], 243-294;
s.a. J. Klein, On Writing Monumental Inscriptions in Ur III Scribal
Curriculum (RA 80 [1986], 1-7: ll. 45-47).

ulgi D

A Praise Poem of ulgi (ulgi D), in: ETCSL 2.4.2.04; J. Klein,


Three ulgi Hymns. Sumerian Royal Hymns Glorifying King ulgi
of Ur (Ramat-Gan 1981, 50-123).

ulgi O

A Praise Poem of ulgi (ulgi O), in: ETCSL 2.4.2.15; Lied auf das
Heiligtum in Ur, in: .W. Sjberg, Der Mondgott Nanna-Suen in der
sumerischen berlieferung, Teil I, 108-118 (Stockholm 1960); J.
Klein, ulgi and Gilgame: Two Brother-Peers (ulgi O) (in: Fs. S.N.

- 91 Kramer, 271-292).
ulgi R

ulgi and Ninlils Barge: A tigi (?) to Ninlil (ulgi R), in: ETCSL
2.4.2.18; J. Klein, ulgi and Imedagan: Originality and Dependency
in Sumerian Royal Hymnology". In Bar-Ilan Studies in Assyriology
Dedicated to Pinhas Artzi. Bar-Ilan Studies in Near Eastern
Languages and Culture (Ramat-Gan 1990, 80-136).

ulgi X

A Praise Poem of ulgi (ulgi X), in: ETCSL 2.4.2.24; J. Klein,


Three ulgi Hymns. Sumerian Royal Hymns Glorifying King ulgi
of Ur (Ramat-Gan 1981, 124-166).

ulmu

I. P. Vavrouek /V. Souek, ulmu (III) - Papers on the Ancient Near


East Presented at [Third] International Conference of Socialist
Countries (Prag, 30. Sept. 3. Okt. 1986) (Prag 1988).
2. J. Zabocka /St. Zawadzki, ulmu IV. Everyday Life in Ancient
Near East. Papers Presented at the International Conference
(Pozna, 19.-22. Sept. 1989) (Poznan 1993).

umAkk.

Ch.-F. Jean, umer et Akkad, contribution lhistoire de la civilisation


dans la Basse-Msopotamie (Paris 1923).

Sumer

Sumer. A Journal of Archaeology (and History) in Iraq [seit 1973;


frher: in Arab World]; Suppl. [1987ff.] (Baghdad 1945ff.).

umma lu

Omen-Serie, s. F. Ntscher, Haus- und Stadtomina der Serie umma lu


ina ml akin (= OrSP 31 [1928]); id., Die Omen-Serie umma lu ina
ml akin (CT 38-40), I (= OrSP 39-42 [1929])/II (= OrSP 51-54
[1930]); id., Zur Omen-Serie umma lu (OrNS 3 [1934], 177-195).

umma Izbu

Omen-Serie, s. E. Leichty, The Omen Series umma izbu (= TCS 4,


1970).

SumProv.

1. E.I. Gordon, Sumerian Proverbs: Glimpses of Everyday Life in


Ancient Mesopotamia (Philadelphia 1959).
2. B. Alster, Studies in Sumerian Proverbs (= Mesopotamia 3,
Kopenhagen 1975).
3. B. Alster, Proverbs of Ancient Sumer. The Worlds Earliest Proverb
Collections I/II (Bethesda 1997).

Sum. Sintfluterzhlung

S. Atra-ass, M. Civil.

Sum. Tabl. Kyoto

Y. Nakahara, The Sumerian Tablets in the Imperial University of Kyoto


[Tokio 1928].

Suppl.

S. SplAW.

urpu

1. E. Reiner, urpu. A Collection of Sumerian and Akkadian


Incantations (= AfO Beih. 11, 1958).

- 92 2. H. Zimmern, Die Beschwrungstafeln urpu, in: Beitrge zur


Kenntnis der babylonischen Religion (in AB 12, 1896), 1-80 und Tf.
1-19, 71-79.
Survey

J. Friberg, A Survey of Publications on Sumero-Akkadian


Mathematics, Metrology and Related Matters (1854-1982) (Gteborg
1982).

u-Suen

Die Inschriften von -Suen, s. H. Steible, suen (in NSBW = FAOS


9/2 [1991], 253-278).

SV

S. Vertrge.

SVAT

S. Stiftungen.

SVJAD

S. Riftin.

SVM

A.A. Vajman, umero-vavilonska matematika III-I tyseleti do n.e.


(Moskau 1961).

SVS

Studi per il vocabolario sumerico, I/1-3 (Rom 1985).

SVT

S. VT.

SWU

H. Freydank, Sptbabylonische Wirtschaftstexte aus Uruk (=


DAWIfO 71, 1971).

Symbolae

1. S. Fs. M.Th. de Liagre Bhl.


2. S. Fs. M. David.
3. S. Fs. P. Koschaker.

Symmicta I

P.A. de Lagarde, Symmicta, I/II (Gttingen 1877/1880).

Synchr. Gesch./

Synchronistische Geschichte (= ABC, 157-170 [Chronicle 21]).

Synchron. Gesch.
Syracuse

Syracuse Journal of International Law and Commerce (Syracuse, NY


1972ff.).

Syria

Syria. Revue dart oriental et darchologie (Paris 1920ff.).

SZ

S. ZSSR.

T.

Tulul al-Aqar (Kr-Tukult-Ninurta), Signatur der Funde.

T.A.

S. As.

Tablettes

S. TBA.

TAD

Trk Arkeoloji Dergisi [ab Bd. 6 (1953); Bde. 1-5: TTAED;


Fortsetzung: Trk arkeoloji ve etnografya dergisi (2000ff.)] (Ankara
1953ff.).

TADAE

B. Porten /A. Yardeni, Textbook of Aramaic Documents from Ancient


Egypt (Winona Lake/Jerusalem 1986-1999).

Tadmor, Ann.

The Calah Annals, s. Tigl. (III.) , 27-89.

- 93 2

Tadmor, Summ. (Inscr.)

The Summary Inscriptions from Calah, s. Tigl. (III.) , 117-204.

Tkultu

R. Frankena, Tkultu de sacrale maaltijd in het assyrische ritueel


met een overzicht over de in Assur vereerde goden (Leiden 1953;
auch: Commentationes Orientales 2, Leiden 1954).

TAPhS

S. TAPS.

TAPS

Transactions of the American Philosophical Society (Philadelphia


1769/71ff.).

TAVO

Tbinger Atlas des Vorderen Orients (Wiesbaden), Beih.= Beihefte,


Reihe A: Naturwissenschaften (1977ff.); Reihe B:
Geisteswissenschaften (1972ff.).

Tavolette

S. TSCD.

Taxation

S. TCAE.

Taylor Prism/Prisma

Die sog. Taylor-Prisma des Sanherib (in: R I 37-42; s. G. Smith,


History of Sennacherib Translated from the Cuneiform Inscriptions
(London 1878); Lit. in: R. Borger, BAL, 65f.).

TB

Tall Brk, Signatur der Funde.

TBB

R. Koldewey, Die Tempel von Babylon und Borsippa (= WVDOG 15,


1911).

TBC

Texts from the Babylonian Collection [Yale Babylonian Collection]


(New Haven [1985]ff.).

TBR

J.-M. Durand, Textes babyloniens dpoque rcente (RGC 6, 1981).

TBG

Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana


(Leipzig etc. 1849ff.).

T.B. Ket.

Der Babylonische Talmud, Ketuboth.

TBL

(Fehler fr TLB).

TBP

F.R. Kraus, Texte zur babylonischen Physiognomatik (= AfO Beih.3,


1939).

TBR

D. Arnaud, Textes syriens de lge du Bronze Rcent (= AuOr. Suppl.


1, 1991).

TC

Tablettes cappadociennes:
I. G. Contenau (= TCL 4, 1920).
II. F. Thureau-Dangin (= TCL 14, 1928).
III. J. Lewy (= TCL 19, 1935; 20, 1936; 21,1937).

TCAE

J.N. Postgate, Taxation and Conscription in the Assyrian Empire (=


StPohl SM 3, 1974).

TCL

Textes cuniformes. Muse du Louvre, Dpartement des Antiquits


Orientales (Paris 1910ff.).

- 94 TCNSDrehem

S. Torino 1.

TCNU

S. Torino 2.

TCNY

S. Catalogue .

TCS

Texts from Cuneiform Sources (Locust Valley, NY 1966ff.).

TCSD

G. Boson, Tavollete cuneiformi sumere degli archivi di Drehem e di

Djoha dellultima dinastia di Ur (Mailand 1936).


TCTI

B. Lafont /F. Yldz, Tablettes cuniformes de Tello au Muse


e

dIstanbul: datant de lpoque de la III Dynastie dUr, I (ITT II/1,


617-1038) /II (ITT II/1, 2544-2819, 3158-4342, 4708-4713) (=
PIHANS 65/77, Istanbul 1989/1996).
TD/Treasures of Darkness

Th. Jacobsen, The Treasures of Darkness. A History of Mesopotamian


Religion (New Haven /London etc. 1976).

TDP

R. Labat, Trait akkadien de diagnostics et pronostics mdicaux, I-II


(Paris/Leiden 1951).

TDr.

S. TrDr.

TBA

M. Birot, Tablettes conomiques et administratives dpoque


babylonienne ancienne, conserves au Muse dart et dhistoire de
Genve (Paris [1969]).

TBR

F. Joanns, Textes conomiques de la Babylonie rcente: tude des


textes de TBR, Cah. 6 (= RC Cah. 5, 1982).

TehF(orsch.)

Teheraner Forschungen (Berlin 1961ff.).

TL

Ch. Virolleaud/M. Lambert, Tablettes conomiques de Lagash (poque


e

de la III dynastie dUr ) (Paris 1968).


Tel Aviv

Tel Aviv. Journal of the Institute of Archaeology of Tel Aviv


University (Tel Aviv 1974ff.); Monograph Series (1973ff.);
Occasional Publications Series (1993ff.).

TelErl.

W. Eisele, Der Telipinu-Erla (Diss. Mnchen 1968, Mnchen 1970).

Telipinu-Mythus

H. Otten, Die berlieferungen des Telipinu-Mythus (= MVAeG 46/I,


1942).

Tell ed-Dr

D.O. Edzard, Altbabylonische Rechts- und Wirtschaftsurkunden aus


Tell ed-Dr im Iraq Museum, Baghdad ( = AbhMnchen NF 72, 1970),
bzw. id., Altbabylonische Rechts- und Wirtschaftsurkunden aus Tell
ed-Dr bei Sippar (= TIM 7, 1971).

Tell Sifr(.)

S. TS(ifr).

Temple Records

S. ABTR.

- 95 TN/TN(U)S

M. Sigrist, Textes conomiques no-sumriens de lUniversit de


Syracuse (= RC Mm. 29, 1983).

Textes scolaires

A. Cavigneaux, Textes scolaires du temple de Nab a ar, I


(Baghdad 1981).

TGL

S. Tigl. (III).

Th.

Thompson (British Museum), Signatur der Sammlung.

Theol. Hwb.

E. Jenni/C. Westermann (Hrsg.), Theologisches Handwrterbuch zum


Alten Testament, 2 Bde. (Mnchen/Zrich 1971/1976).

Theol. Tijdschr.

Theologisch Tijdschrift [Titel variiert] (Amsterdam 1867ff.).

Theorie der Magie

S. Mauss.

THeth.

Texte der Hethiter (Heidelberg 1971ff.).

Thompson, Prisms

S. PEA.

ThWAT

Theologisches Wrterbuch zum Alten Testament (Stuttgart etc.


1970/73-2000).

ThZ

Theologische Zeitschrift (Basel 1945ff.).

TIE

G. Pettinato/F. DAgostino, Thesaurus Inscriptionum Eblaicarum (Rom


1995/96ff.).

Tierbilder
Tigl. (III.)

W. Heimpel, Tierbilder in der sumerischen Literatur (= StPohl 2, 1968).


1. P. Rost, Die Keilschrifttexte Tiglat-Pilesers III.: nach den
Papierabklatschen und Originalen des Britischen Museums, I/II
(Leipzig 1893); Ann. (= Annalen Tigl. [III.]); Sum. (= Summary
Inscriptions of Tigl. [III.]).
2. H. Tadmor, The Inscriptions of Tiglath-Pileser III, King of Assyria
(Jerusalem 1994).

Tiglatp.

S. Tigl.

TIM

Texts in the Iraq Museum (Baghdad/Wiesbaden 1964ff.).

Tintir

tin.tir = ba-bi-lu, topographische Serie (in: A. R. George,

ki

Babylonian Topographical Texts [= OLA 40, 1992]), 1-72; 237-382.


Steht auch fr BTT.
TIT

Th. Jacobsen, Toward the Image of Tammuz and Other Essays on


Mesopotamian History and Culture (= HSS 21, 1970).

TJA(MC)

S. TJAUB.

TJA(UB)

E. Szlechter, Tablettes juridiques et administratives de la III dynastie

dUr et de la I

re

Dynastie de Babylone, conserves au Muse de

lUniversit de Manchester et, Cambridge, au Muse Fitzwilliam,


lInstitut dtudes Orientales et lInstitut dEgyptologie I-II (Paris

- 96 1963).
TJBG

S. TJDB.

TJDB

E. Szlechter, Tablettes juridiques de la 1 Dynastie de Babylone,

re

conserves au Muse dart et dhistoire de Genve I-II (Paris 1958).


TKU

W. Kleiss/H. Hauptmann, Topographische Karte von Urartu:


Verzeichnis der Fundorte und Bibliographie (= AMI Erg. Bd. 3, 1976).

TL

E. Kalinka (ed.), Tituli Asiae Minoris I: Tituli Lyciae lingua Lycia


conscripti (Wien 1901); id., Tituli Asiae Minoris II: Tituli Lyciae linguis
Graeca et Latina conscripti I- III (Wien 1920-1944).

TLB

Tabulae Cuneiformes a F.M.Th. de Liagre Bhl Collectae Leidae


Conservatae (Leiden 1954-1973).

TLT

Texte aus Tall Leiln; C. A. Vincente, The 1987 Tell Leilan Tablets
Dated by the Limmu abil-kinu I-II (Diss., Yale 1991) (Ann Arbor
1992).

TM

1. Ebla (Tall Mard), Signatur der Funde.


2. (Fehler fr TMH).

TMB

F. Thureau-Dangin, Textes mathmatiques babyloniens (= Ex Oriente


Lux 1, 1938).

TMH

Texte und Materialien der Frau Professor Hilprecht Collection of


Babylonian Antiquities im Eigentum der [Friedrich Schiller-]
Universitt Jena (Leipzig 1932-1935); NF (1-2: Leipzig 1937; 3-5:
Berlin 1961-1976; 6-7: Wiesbaden 2003/05 ).

TMO

Travaux de la Maison de lOrient (Lyon 1980ff.).

TMPS

H. Limet, Le travail du mtal au pays de Sumer au temps de la III

Dynastie dUr (Paris 1960).


Topoi

. Orient-Occident (Paris/Lyon 1991ff.). Suppl. (1997ff.).

Torino 1

A. Archi/F. Pomponio, Testi cuneiformi neo-sumerici da Drehem, N.


0001-0412 (= Catalogo del Museo Egizio di Torino, serie seconda
collezioni, vol. VII (Milano 1990).

Torino 2

A. Archi/F. Pomponio/G. Bergamini, Testi cuneiformi neosumerici da Umma, nn. 0413-0723 (= Catalogo del Museo Egizio di
Torino, seria seconda collezioni, vol. VIII, Torino 1995).

Toronto 1

M. Sigrist, Neo-Sumerian Texts from the Royal Ontario Museum I.


The Administration at Drehem (Bethesda 1995).

Toronto 2

M. Sigrist, Neo-Sumerian Texts from the Royal Ontario Museum II.


Administrative Texts Mainly from Umma (Bethesda 2004).

- 97 TP(A)K

C. Michel/P. Garelli, Tablettes palo-assyriennes de Kltepe, Vol. 1


(Kt 90/k) (Paris 1997).

TPTS

M. Sigrist, Tablettes du Princeton Theological Seminary. poque dUr


III (= OccPubl. S.N. Kramer Fund 10, 1990).

TQ

Terqa, Signatur der Funde.

TR

1. Tell al-Rimh (Ashmolean Museum, Oxford), Museumssignatur.


2. S. HT(R).

TrDr.

H. de Genouillac, La trouvaille de Drhem: tude avec un choix de


textes de Constantinople et Bruxelles (Paris 1911).

Trees

M. Stol, On Trees, Mountains, and Millstones in the Ancient Near East


(= Ex Oriente Lux 21, 1979).

Trouvaille

S. TrDr.

TRS

H. de Genouillac, Textes religieux sumriens du Louvre I/II (= TCL


15/16, 1930).

TRU

L. Legrain, Le temps des rois dUr: recherches sur la socit antique


daprs des textes nouveaux (= BH 199, 1912).

TS

1. S. FTS.
2. S. TS(ifr).

TSA

H. de Genouillac, Tablettes sumriennes archaques: matriaux pour


servir lhistoire de la socit sumrienne (Paris 1909).

TSBA

Transactions of the Society of Biblical Archaeology (London18721893).

Tschoga Zambil

Tchoga Zanbil (Dur Untash), I-IV (= MDAI 39-42, 1966-1970).

TS(ifr)

Ch.-F. Jean, Tell Sifr: Textes cuniformes, conservs au British Museum


(Paris 1931).

TS

R. Jestin, Tablettes sumriennes de uruppak conserves au Muse de


Stamboul (Paris 1937).

TSSI

J.C.L. Gibson, Textbook of Syrian Semitic Inscriptions:


I. Hebrew and Moabite Inscriptions (Oxford 1971).
II. Aramaic Inscriptions: Including Inscriptions in the Dialect of
Zenjirli (Oxford 1975).
III. Phoenician Inscriptions: Including Inscriptions in the Mixed
Dialect of Arslan Tash (Oxford 1982).

TT

1. Theban Tomb, Fundsignatur.


2. S. TUT.

TTAED

Trk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi [Fortsetzung: TAD]


(Istanbul 1934ff.).

- 98 TTC

G. Contenau, Trente tablettes cappadociennes (Paris 1919).

TT(K)K

Trk Tarih (Kurumu,) Kongresi (Ankara 1932ff.).

TTKA

S. TTKY.

TTKBK

Trk Tarih Kongresi, Bildiriler Kitab (Ankara).

TTKY

Trk Tarih Kurumu Yaynlar (Ankara 1937ff.).

TU

F. Thureau-Dangin, Tablettes dUruk: lusage des prtres du Temple


dAnu au temps des Sleucides (= TCL 6, 1922).

TUAT

Texte aus der Umwelt des Alten Testaments (Gtersloh 1982ff.); NF


(Gtersloh 2004ff.).

TBA-AR

U. Esin et al. (ed.), Trkiye Bilimler Akademisi arkeoloji dergisi


[Turkish Academy of Sciences Journal of Archaeology] (Ankara 1998
ff.).

Tukulti-Ninip

V. Scheil/J.-Et. Gautier, Annales de Tukulti-Ninip II, roi dAssyrie


889-884 (Paris 1909).

TuL

E. Ebeling, Tod und Leben nach den Vorstellungen der Babylonier


(Berlin/Leipzig 1931).

Tunn.

A. Goetze, The Hittite Ritual of Tunnawi (= AOS 14, 1938).

TUT

G. Reisner, Tempelurkunden aus Telloh (Berlin 1901).

TUU

H. Sauren, Topographie der Provinz Umma nach den Urkunden der Zeit
der III. Dynastie von Ur, I: Kanle und Bewsserungsanlagen (Diss.
Heidelberg 1966).

TUV

(Tepe Malijn, cf. RlA 7, 306ff.).

Two Elegies

S.N. Kramer, Two Elegies on a Pushkin Museum Tablet. A New


Sumerian Literary Genre (Moskau 1960).

Ur (London/Philadelphia/Baghdad), Signatur der Funde.

UAG

H. Winckler, Untersuchungen zur altorientalischen Geschichte


(Leipzig 1889).

UAVA

Untersuchungen zur Assyriologie und Vorderasiatischen Archologie,


Ergnzungsbnde zur ZA (Berlin etc. 1960ff.).

UBDB

(Fehler fr UDBD).

UBL

Ugaritisch-Biblische Literatur (Altenberge/Mnster1984ff.).

UCBC

University of California (Berkeley, California), Signatur des


Museum of Anthropology.

UCLM

University of California, Lowie Museum, Signatur.

UCLMA

University of California, Lowie Museum of Anthropology,


Signatur.

- 99 UCP

University of California Publications in Semitic Philology (Berkeley


1907-1963); s.a. NESt.

UDBD

F.E. Peiser, Urkunden aus der Zeit der dritten babylonischen Dynastie,
(Berlin 1905).

UDT

J. Nies, Ur Dynasty Tablets: Texts Chiefly from Tello and Drehem


Written During the Reigns of Dungi, Bur-Sin, Gimil-Sin, and Ibi-Sin
(= AB 25, 1920).

UDU

S. Umma1.

UE

Ur Excavations. Publications of the Joint Expedition of the British


Museum and of the University Museum, University of Pennsylvania,
Philadelphia, to Mesopotamia (London/Philadelphia 1927ff.).

UET

Ur Excavations: Texts (London 1928ff.).

UF

Ugarit-Forschungen. Internationales Jahrbuch fr die Altertumskunde


Syrien-Palstinas (Neukirchen-Vluyn 1969ff.).

UFBG

W.R. Mayer, Untersuchungen zur Formensprache der babylonischen


Gebetsbeschwrungen (= StPohl SM 5, 1976).

Ug(aritica)

Ugaritica. Mission de Ras Shamra (Paris 1939-1978).

UGASL

S. Gtterwelt.

UgH

S. SpTU.

UIOM

University of Illinois (Urbana), Oriental Museum, Museumssignatur.

UISPP

Union international des sciences prhistoriques et protohistoriques.


Congrs (London etc. 1932ff.).

Ukg.

Die Inschriften von Uruinimgina, s. H. Steible, ABW [= FAOS 5/1],


278-358).

UKN

G.A. Melikivili, Urartskie klinoobraznye nadpisi (Moskau 1960); II =


VDI 1971/3, 229-255; 1971/4, 267-293.

Um.

Umma, Tafelsignatur.

UM

University Museum (Philadelphia), Tafelsignatur. S. PBS.

UMB

The University (of Pennsylvania) Museum Bulletin [Fortsetzung:


Expedition: (1958/59ff.)] (Philadelphia 1930ff.).

UMBS

University (of Pennsylvania), The Museum Publications of the


Babylonian Section (Philadephia 1911ff.); s.a. PBS.

UMI

University Microfilms International (Ann Arbor 1938ff.).

UMM

1. University Museum Monograph (Philadelphia [1948]ff.).


2. University Museum, Manchester.

Umma

1. G. Contenau, Umma sous la Dynastie dUr (Paris 1916).


2. B.R. Foster, Umma in the Sargonic Period (= MCAAS 20, Hamden,

- 100 Conn. 1982).


Umma IV

S. UTI 4.

UnDiv.

S. Unity and Diversity.

Unity and Diversity

H. Goedicke /J.J.M. Roberts (eds.), Unity and Diversity: Essays in the


History, Literature and Religion of the ancient Near East
(Baltimore/London 1975).

Univ(ers(ity)

S. UMM.

Mus(eum)
Monograph
UNL

G. Pettinato, Untersuchungen zur neusumerischen Landwirtschaft I/II


(Neapel 1967).

UNT

H. Waetzold, Untersuchungen zur neusumerischen Textilindustrie (=


Studi economici e technologici 1, Rom 1972).

Unters.

1. W. Orthmann, Untersuchungen zur spthethitischen Kunst (= SBA


8, 1971).
2. S. UFBG.
3. K. Kessler, Untersuchungen zur historischen Topographie
Nordmesopotamiens: nach keilschriftlichen Quellen des 1.
Jahrtausends v. Chr. (= TAVO B 26, 1980).

UP

S. PBS.

UPC

(Fehler fr UCP).

Urk.

G. Steindorff (Hrsg.), Urkunden des aegyptischen Altertums (Leipzig


1903ff.).

Ur-namma

E. Flckiger-Hawker, Urnamma of Ur in Sumerian Literary Tradition


(= OBO 166, 1999).

Urra= ubullu

S. .

Uruanna

Lexikalische Liste URU.AN.NA = matakal, s. F. Kcher,


Keilschrifttexte zur assyrisch-babylonischen Drogen- und
Pflanzenkunde. Texte der Serien uru.an.na: maltakal, AR.ra: ubullu
und GAR- (DAWIfO 28, 1955) und J. Kinnier Wilson, Notes on
the Assyrian Pharmaceutical Series URU.AN.NA: MATAKAL
(JNES 64 [2005], 45-51).
2

USP

S. Umma .

U-Stmme

J.J.S. Weitenberg, Die hethitischen U-Stmme (= Amsterdamer


Publikationen zur Sprache und Literatur 52, Amsterdam 1984).

UT

C.H. Gordon, Ugaritic Textbook (= AnOr. 38, 1965, Suppl. 1967).

- 101 UTI

Die Umma-Texte aus den Archologischen Museen zu Istanbul


(Rom/Bethesda, Md. 1988ff.) [III: F. Yldz /T. Gomi (Bethesda
1993); IV. T. Gomi /F. Yldz (Bethesda 1997); V. F. Yldz/T. Ozaki
(Bethesda 2000); VI. T. Ozaki /F. Yildiz (Bethesda 2001)].

UVB

Vorlufiger Bericht ber die von der Notgemeinschaft der Deutschen


Wissenschaft in Uruk-Warka unternommenen Ausgrabungen (ab Bd.
6: der Deutschen Forschungsgemeinschaft, ab Bd. 18: von dem
Deutschen Archologischen Institut und der Deutschen OrientGesellschaft aus Mitteln der Deutschen Forschungsgemeinschaft; Bde.
1-11 in: AbhBerlin, 1930-1940; 12ff. in: ADOG, 1956ff.).

VA

Vorderasiatische Abteilung (Staatliche Museen zu Berlin), Signatur


[seit 1953 Signatur des Vorderasiatischen Museums (Berlin)]; B =
Babylon. Sammlung; T = Tontafeln.

VAB

Vorderasiatische Bibliothek (Leipzig 1907ff.).

VAch.

S. ACh.

Varia Anatolica

Varia Anatolica (Istanbul/Paris 1987ff.).

VARS

S. VR.

VAS

S. VS.

VAT

S. VA (Tontafelsignatur).

VBoT

A. Goetze (Hrsg.), Verstreute Boghazky-Texte (Marburg 1930).

VDI

Vestnik drevnej istorii (Moskau 1937ff.).

VE

Il Vocabolario di Ebla (= MEE 4 [1982], 115-343).

Veenhof, Aspects

S. AOATT.

Vertrge

1. J. Friedrich, Staatsvertrge des Hatti-Reiches in hethitischer Sprache,


I = MVAeG 31/1, 1926; II = MVAeG 34/I, 1930.
2. V. Koroec, Hethitische Staatsvertrge. Ein Beitrag zu ihrer
juristischen Wertung (Leipzig 1931).

Verwaltungspraxis

J. Siegelov, Hethitische Verwaltungspraxis im Lichte der


Wirtschafts- und Inventardokumente, I-III (Prag 1986).

VicOr.

Vicino Oriente. Annuario del Dipartimento di Scienze storiche


archeologiche e antropologiche dellantichit, sezione Vicino Oriente,
Universit di Roma (Rom 1978ff.).

VIO

Verffentlichungen, Institut fr Orientforschung, s. DAWIfO.

VM

R.C. Thompson, An Assyrian Chemists Vade-mecum, JRAS 1934,


771-785.

VONA

Vestnik obestvennych nauk (Erevan).

VO(r.)

S. VicOr.

- 102 Vorl.Na(c)hr.

H. Winckler/O. Puchstein, Vorlufige Nachrichten ber die


Ausgrabungen in Boghaz-ki im Sommer 1907 (MDOG 35, 1907).

VR

S. Sternliste V R 46.

VR

S. Rollsiegel.

VS

Vorderasiatische Schriftdenkmler der Kniglichen Museen zu Berlin


(Leipzig 1907-1917), NF Vorderasiatische Schriftdenkmler der
Staatlichen Museen zu Berlin (Berlin 1971ff.).

VT

Vetus Testamentum (Leiden etc. 1951ff.); S = Supplements (1953ff.).

Uruk-Warka (Baghdad, Berlin), Signatur der Funde.

WA

Wissenschaftliche Annalen. Zur Verbreitung neuer


Forschungsergebnisse, herausgegeben von der Deutschen Akademie
der Wissenschaften zu Berlin (Bd. 1-6, Berlin 1952-1957).

WACS

Catalogue of the Western Asiatic Seals in the British Museum.


Cylinder Seals I: D.J. Wiseman, Uruk-Early Dynastic Periods
(London 1962); II: D. Collon, Akkadian, Post Akkadian, Ur III
Periods (London 1982); III: D. Collon, Isin-Larsa and Old Babylonian
Periods (London 1986); IV. E. Porada/D. Collon, Syrian, Kassite,
North Mesopotamian and Other Second Millennium Styles (in
Vorbereitung); V: D. Collon, Neo-Assyrian and Neo-Babylonian
Periods (London 2001); VI: P.H. Merrillees, Pre-Achaemenid and
Achaemenid Periods (2005).

Wdi Brsa

F.H. Weissbach, Die Inschriften Nebukadnezars II. im Wd Brs und


am Nahr el-Kelb (= WVDOG 5, 1906).

Wadsworth Ath.

Wadsworth Atheneum Museum of Art (Hartford, Conn.)


Tafelsignatur.

W.A.I.

S. R.

WAW (SBL)

S. SBL WAW.

WB

The H. Weld-Blundell Collection (Ashmolean Museum, Oxford),


Tontafelsignatur.

WBMyth.

H.W. Haussig (Hrsg.), Wrterbuch der Mythologie [1. Abt.: Die alten
Kulurvlker; Bd. I: Gtter und Mythen im Vorderen Orient ([1961]1965)] (Stuttgart [1961-]1965ff.).

WDOG

S. WVDOG.

Weidner-Liste

E.F. Weidner, Altbabylonische Gtterlisten (= AfK 2 [1924/25], 1-18;


71-82).

WF

A. Deimel, Wirtschaftstexte aus Fara (= WVDOG 45, 1924).

Winckler, Sarg. II

S. Sg.

- 103 Wiss.Z.Humboldt-Univ.

S. WZBerlin.

WMAH

H. Sauren, Wirtschaftsurkunden aus der Zeit der III. Dynastie von Ur im


Besitz des Muse dart et dhistoire in Genf (Neapel 1969).

WO

Die Welt des Orients. Wissenschaftliche Beitrge zur Kunde des


Morgenlandes (Wuppertal/Gttingen 1947/52ff.).

World Archaeology

World Archaeology, Journal (London etc. 1969/70ff.).

WUM

E. Unger (Hrsg.), Welt und Mensch im Alten Orient (Berlin 1937ff.).

WVDOG

Wissenschaftliche Verffentlichungen der Deutschen OrientGesellschaft (Leipzig/Berlin etc. 1900ff.).

WZBerlin

Wissenschaftliche Zeitschrift der Humboldt-Universitt (zu) Berlin.


Gesellschaft- und sprachwissenschaftliche Reihe (Berlin 1951/52ff.).

WZHalle

Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitt, HalleWittenberg. Gesellschafts-und sprachwissenschaftliche Reihe (Halle


1951/52ff.).

WZJ(ena)

Wissenschaftliche Zeitschrift der Friedrich-Schiller-Universitt Jena


(Jena 1951/52ff.).

WZKM

Wiener Zeitschrift fr die Kunde des Morgenlandes (Wien 1887ff.);


Beihefte (1936ff.).

WZLeipzig

Wissenschaftliche Zeitschrift der Karl-Marx-Universitt Leipzig


(Leipzig 1951/52-1984).

Xen. Anab.

Xenophon, Anabasis.

Xenia

Xenia: Konstanzer Althistorische Vortrge und Forschungen


(Konstanz 1981ff.).

XP(a-o)

Xerxes, Inschriften aus Persepolis.

YALBURT

M. Poetto, Liscrizione luvio-geroglifica di Yalburt. Nuove


acquisizioni relative alla geografia dellAnatolia sud-occidentale (=
StMed. 8, 1993).

Yale

B. Buchanan, Early Near Eastern Seals in the Yale Babylonian


Collection (New Haven/London 1981).

YBC

1. Yale Babylonian Collection (Yale University, New Haven),


Signatur der Sammlung.
2. S. TBC.

YHSS

Yasshyk Stratigraphic Sequence.

YNER

Yale Near Eastern Researches (New Haven/London 1967ff.).

YOR

S. YOSR.

YORS

S. YOSR.

- 104 YOS

Yale Oriental Series. Babylonian Texts (New Haven/London/Oxford


1915ff.).

YOSR

Yale Oriental Series. Researches (New Haven/London/Oxford


1912ff.).

YOS. Res.

S. YOSR.

ZA

1. Zeitschrift fr Assyriologie und verwandte Gebiete [Fortsetzung:


2

ZA ; NF ab 1923 (Bd. 35), Ergnzungsbnde: Semitistische Studien


(Berlin 1894-1900)] (Leipzig etc. 1886ff.).
2. Zeitschrift fr Assyriologie und Vorderasiatische Archologie
1

[Fortsetzung von ZA ; Ergnzungsbnde: UAVA] (Berlin 1939ff.).


ZABR

Zeitschrift fr altorientalische und biblische Rechtsgeschichte


(Wiesbaden 1995ff.).

ZS

Zeitschrift fr gyptische Sprache und Altertumskunde


(Leipzig/Berlin 1863ff.).

ZAH

Zeitschrift fr Althebraistik (Stuttgart etc. 1988ff.).

ZATU

M. W. Green/H. Nissen, Zeichenliste der archaischen Texte aus Uruk


(= ATU 2 = ADFU 11, 1987) u. bes. M.W. Green, The Sign List, 167350.

ZATW

S. ZAW.

ZAW

Zeitschrift fr die alttestamentliche Wissenschaft [1924-1935: und die


Kunde des nachbiblischen Judentums (Berlin etc. 1881ff.); NF = Neue
Folge (1924ff.); Beih. = Beihefte (1896ff.).

Zbornik

Zbornik znanstvenih razprav Pravne fakultete Univerze v Ljubljani


(Ljubljana 1921ff.)

ZDMG

Zeitschrift der Deutschen Morgenlndischen Gesellschaft (Wiesbaden


etc. 1847ff.); Suppl.= Supplementa (1969ff.).

ZDPV

Zeitschrift des Deutschen Palstina-Vereins (Wiesbaden etc. 1878ff.).

ZE

Zeitschrift fr Ethnologie. Organ der Berliner Gesellschaft fr


Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte [Titel variiert]
(Berlin/Braunschweig 1869ff.).

ZEIT-Lexikon

Zeit-Lexikon in 20 Bnden (Mannheim 2004-2005).

Zervos Msopotamie

S. Msopotamie.

Zetemata

Zetemata. Monographien zur Klassischen Altertumswissenschaft


(Mnchen 1951ff.).

ZfE

S. ZE.

Zikir umim

S. Fs. F.R. Kraus.

- 105 Zinbun

Zinbun. Memoirs of the Research Institute for Humanistic Studies,


Kyoto University (Kyoto 1957ff.).

ZK

Zeitschrift fr Keilschriftforschung und verwandte Gebiete


[Fortsetzung: ZA] (Leipzig 1884f.).

ZKM

Zeitschrift fr die Kunde des Morgenlandes (Gttingen/Bonn etc. 18371846/50).

ZL

Zimr-Lim.

ZPE

Zeitschrift fr Papyrologie und Epigraphik (Bonn 1967ff.).

ZSS(R)

Zeitschrift der Savigny-Stiftung fr Rechtsgeschichte. Romanist. Abt.


(Weimar etc. 1880ff.).

ZSSra

S. ZSS(R).

ZVerlRW

S. ZVR.

ZVR

Zeitschrift fr vergleichende Rechtswissenschaft (Stuttgart/Berlin/


Frankfurt am Main etc. 1878ff.).

ZVS

Zeitschrift fr vergleichende Sprachforschung (auf dem Gebiete der


indogermanischen Sprachen) (Berlin/Gttingen 1852ff.).

ZZB

D.O. Edzard, Die zweite Zwischenzeit Babyloniens (Wiesbaden


1957).

- 106 -

2. Festschriften

S. Alp

H. Otten et al. (eds.), Hittite and Other Anatolian and Near Eastern
Studies in Honour of Sedat Alp (Ankara 1992).

A. Alt

W.F. Albright (ed.), Geschichte und Altes Testament. Aufstze. Albrecht


Alt zum siebzigsten Geburtstag (= Beitrge zur historischen Theologie
16, Tbingen 1953).

W. Andrae

R. Naumann/E. Heinrich (Hrsg.), Koldewey-Gesellschaft.


Vereinigung fr baugeschichtliche Forschung e.V.: von ihren
Grndern, ihrer Geschichte und ihren Zielen. Festschrift zum 80.
Geburtstag von Ernst Walter Andrae (Bonn/Karlsruhe 1955).

M.C. Astour

G.D. Young/M.W. Chavalas/R.E. Averbeck, Crossing Boundaries and


Linking Horizons. Studies in Honor of Michael C. Astour on his 80t

Birthday (Bethesda 1997).


M.A. Beek

M.S.H.G. Heerma van Voss et al. (eds.), Travels in the World of the
Old Testament. Studies Presented to Prof. M.A. Beek on the Occasion
th

of his 65 Birthday (Assen 1974).


Th. Beran

U. Magen /M. Rashad (Hrsg.), Vom Halys zum Euphrat: Thomas


Beran zu Ehren (= AVO 7, 1996).

K. Bergerhof

M. Dietrich/O. Loretz, Mesopotamica Ugaritica Biblica:


Festschrift fr Kurt Bergerhof zur Vollendung seines 70. Lebensjahres
am 7. Mai 1992 (= AOAT 232, 1993).

E. Betti

Studi in onore di Emilio Betti I-V (Mailand 1962).

M. Bietak

E. Czerny et al. (eds.), Timelines. Studies in Honour of Manfred


Bietak I-III (= OLA 149, 2006).

M. Birot

J.-M. Durand /J.-R. Kupper (eds.), Miscellanea Babylonica: mlanges


offerts Maurice Birot (Paris 1985).

K. Bitte l

R.M. Boehmer /H. Hauptmann (Hrsg.), Beitrge zur Altertumskunde


Kleinasiens: Festschrift fr Kurt Bittel, I-II (Mainz 1983).

R.M. Boehmer

U. Finkbeiner et al. (Hrsg.), Beitrge zur Kulturgeschichte


Vorderasiens: Festschrift fr Rainer Michael Boehmer (Mainz 1995).

R. Borger

S.M. Maul (Hrsg.), Festschrift fr Rykle Borger zu seinem 65.


Geburtstag am 24. Mai 1994: tikip santakki mala bamu (= CunMon.
10, 1998).

- 107 M. Boyce

H.W. Bailey et al. (Hrsg.), Papers in Honour of Professor Mary


Boyce, Vol. I-II (= Acta Iranica 24-25, 1985).

Ch. Burney

A. Sagona (ed.), A View from the Highlands: Archaeological Studies


in Honour of Charles Burney (ANES Suppl. 12, 2004).

H. ambel

G. Arsebk/M.J. Mellink/W. Schirmer (eds.), Light on Top of the


Black Hill: Studies Presented to Halet ambel (Istanbul 1998).

G.P. Carratelli

F. Imparati, Studi di storia e di filologia anatolica, dedicati a Giovanni


Pugliese Carratelli (= Eothen 1, 1988).

V. Christian

K. Schubert/J.G. Botterweck/J. Knobloch, Vorderasiatische Studien:


Festschrift fr Prof. Dr. Viktor Christian (Wien 1956).

A.T. Clason

H. Buitenhuis/W. Prummel (eds.), Animals and Man in the Past:


Essays in Honour of Dr. A.T. Clason (ARC-Publicatie 41, Groningen
2001).

AM. Cohen

D. Cohen (d.), Mlanges Marcel Cohen: tudes de linguistique,


ethnographie et sciences connexes offertes par ses amis et ses lves
loccasion de son 80me anniversaire (= Ianua linguarum, Series
Maior 27, Den Haag 1970).

Ll.E. Cotsen

G. Buccellati /M. Kelly-Buccellati (eds.), Urkesh and the Hurrians:


Studies in Honor of Lloyd Cotsen (Urkesh/Mozan Studies 3 = BiMes.
26, 1998).

M. David

J.A. Ankum/R. Feenstra/W.F.Leemans, Symbolae iuridicae et


historicae Martino David dedicatae, I-II (Leiden 1968).

A. Debrunner

Sprachgeschichte und Wortbedeutung: Festschrift Albert Debrunner


(Bern 1954).

J. Deininger

N. Ehrhardt /L.M. Gnther (Hrsg.), Widerstand, Anpassung,


Integration: die griechische Staatenwelt und Rom. Festschrift fr
Jrgen Deininger zum 65. Geburtstag (Stuttgart 2002).

I.M. Diakonoff

M.A. Dandamaev et al. (eds.), Societies and Languages of the Ancient


Near East: Studies in Honour of I.M. Diakonoff (Warminster 1982).

M. Dietrich

O. Loretz /K.A. Metzler /H. Schaudig (Hrsg.), Ex Mesopotamia et


Syria lux: Festschrift fr Manfried Dietrich zu seinem 65. Geburtstag
(= AOAT 281, 2002).

T. Dothan

S. Gitin/A. Mazar /E. Stern (eds.), Mediterranean Peoples in


Transition: Thirteenth to Early Tenth Centuries BCE . In honor of
Professor Trude Dothan (Jerusalem 1998).

A. von den Driesch

C. Becker/H. Manhart/J. Peters/J. Schibler (Hrsg.), Historia


animalium ex ossibus. Beitrge zur Paloanatomie, Archologie,

- 108 gyptologie, Ethnologie und Geschichte der Tiermedizin: Festschrift


fr Angela von den Driesch zum 65. Geburtstag (= Internationale
Archologie Studia honoraria 8, Rahden 1999).
R. Dussaud

Mlanges Syriens offerts Monsieur Ren Dussaud I-II (= BAH 30,


1939).

U. Esin

M. zdoan /H. Hauptmann /N. Bagelen (eds.), Kyden Kente.


Yakndouda ilk yerleimler: Ufuk Esine armaan [From Village to
Cities. Early Villages in the Near East] (Istanbul 2003).

A. Falkenstein

Heidelberger Studien zum Alten Orient: Adam Falkenstein zum 17.


September 1966 (= HSAO 1, Wiesbaden 1967).

A. Finet

M. Lebeau /Ph. Talon (ds.), Reflets des deux fleuves: volume de


mlanges offerts Andr Finet (= Akkadica Suppl. 6, 1989).

A. Finet

Ph. Talon/V. van der Stede (ds.), Si un homme... Textes offerts en


hommage Andr Finet (= Subartu 16, 2005).

J. Friedrich

R. von Kienle/A. Moortgat/H. Otten et al., Festschrift Johannes


Friedrich: zum 65. Geburtstag am 27. August 1958 gewidmet
(Heidelberg 1959).

P. Fronzaroli

P. Marrassini et al. (eds.), Semitic and Assyriological Studies:


Presented to Pelio Fronzaroli by Pupils and Colleagues
(Wiesbaden 2003).

E. Gal /U. Luft /L. Trk

T. Bcs (ed.), A Tribute to Excellence: Studies Offered in Honor of


Ern Gal, Ulrich Luft, Lszl Trk (= Studia Aegyptiaca 17, 2002).

P. Garelli

D. Charpin /F. Joanns (ds.), Marchands, diplomates et empereurs:


tudes sur la civilisation msopotamienne offertes Paul Garelli
(Paris 1991).

M. Gawlikowski

P. Bieliski/Fr. Stpniowski (ds.), Aux pays dAllat: mlanges offerts


Micha Gawlikowski (Warschaw 2005).

C.H. Gordon

H.A. Hoffner (ed.). Orient and Occident: Essays Presented to Cyrus


H. Gordon on the Occasion of his Sixty-Fifth Birthday (= AOAT 22,
1973).

C.H. Gordon2

G. Rendsburg et al. (eds.), The Bible World. Essays in Honor of


Cyrus H. Gordon (New York 1980).

A.K. Grayson

G. Frame (ed.), From the Upper Sea to the Lower Sea: Studies on the
History of Assyria and Babylonia in Honour of A.K. Grayson (=
PIHANS 101, 2004).

- 109 J.C. Greenfield

Z. Zevit /S. Gitin /M. Sokoloff (eds.), Solving Riddles and Untying
Knots: Biblical, Epigraphic, and Semitic Studies in Honor of Jonas C.
Greenfield (Winona Lake 1995).

H.G. Gterbock1

K. Bittel /Ph.H.J. Houwink ten Cate /E. Reiner (eds.), Anatolian


Studies Presented to H.G. Gterbock on the Occasion of his 65

th

Birthday (= PIHANS 35, 1974).


H.G. Gterbock2

H.A. Hoffner /G.M. Beckman (eds.), Kaniuwar. A Tribute to Hans


G. Gterbock on his Seventy-Fifth Birthday (= AS 23, 1986).

V. Haas

Th. Richter /D. Prechel /J. Klinger (Hrsg.), Kulturgeschichten:


Altorientalistische Studien fr Volkert Haas zum 65. Geburtstag
(Saarbrcken 2001).

R. Haase

J. Hengstl, U. Sick (Hrsg.), Recht gestern und heute. Festschrift zum


85. Geburtstag von Richard Haase (= Philippika 13, 2006).

W.W. Hallo

M.E. Cohen et al. (eds.), The Tablet and the Scroll: Near Eastern
Studies in Honor of William W. Hallo (Bethesda 1993).

D.P. Hansen

E. Ehrenberg (ed.), Leaving No Stones Unturned: Essays on


the Ancient Near East and Egypt in Honor of Donald P. Hansen
(Winona Lake 2002).

P. Haupt

C. Adler/Aa. Ember (eds.), Oriental Studies Published in


Commemoration of the Fortieth Anniversary (1883-1923) of Paul
Haupt as Director of the Oriental Seminary of the John Hopkins
University (Baltimore 1926).

H. Hauptmann

R.M. Boehmer/J. Maran (Hrsg.), Lux Orientis. Archologie zwischen


Asien und Europa: Festschrift fr Harald Hauptmann zum 65.
Geburtstag (Internationale Archologie Studia honoraria 12, Rahden
2001).

C.F.C. Hawkes

J. Boardman et al. (eds.), The European Community in Later


Prehistory: Studies in Honour of C.F.C. Hawkes (London 1971).

E. Heinrich

H.J. Lenzen (Hrsg.), Festschrift fr Ernst Heinrich zum 65. Geburtstag


am 15. Dezember 1964 (= BagM 3, 1964).

J. Henninger

Al-Bhit: Festschrift Joseph Henninger zum 70. Geburtstag am 12.


Mai 1976 (= Studia Instituti Anthropos 28, St. Augustin bei Bonn
1976).

H.V. Hilprecht

Hilprecht Anniversary Volume: Studies in Assyriology and


Archaeology Dedicated to Hermann V. Hilprecht upon the TwentyFifth Anniversary of his Doctorate and his Fiftieth Birthday (July 28)
by his Colleagues, Friends and Admirers (Leipzig 1909).

- 110 H. Hirsch

A.A. Ambros /M. Khbach (Hrsg.), Festschrift fr Hans Hirsch: zum


65. Geburtstag gewidmet von seinen Freunden, Kollegen und
Schlern (= WZKM 86, 1996).

H. Hirsch

Th. Weigend/G. Kpper (Hrsg.), Festschrift fr Hans Joachim Hirsch:


zum 70. Geburtstag am 11. April 1999 (Berlin 1999).

H.A. Hoffner, Jr.

G. Beckman /R. Beal /G. McMahon (eds.), Hittite Studies in Honor of


th

Harry A. Hoffner Jr.: on the Occasion of his 65 Birthday (Winona


Lake, Indiana 2003).
J.H. Hospers

H.L.J. Vanstiphout et al. (eds.), Scripta signa vocis: Studies about


Scripts, Scriptures, Scribes, and Languages in the Near East Presented
to J.H. Hospers by his Pupils, Colleagues and Friends (Grningen
1986).

B. Hrouda

P. Calmeyer et al. (Hrsg.), Beitrge zur Altorientalischen Archologie


und Altertumskunde: Festschrift fr Barthel Hrouda zum 65.
Geburtstag (Wiesbaden 1994).

J.-L. Huot

C. Breniquet /C. Kepinski (ds.), tudes msopotamiennes: recueil de


textes offert Jean-Louis Huot (= Bibliothque de la Dlgation
Archologique Franaise en Iraq 10, 2001).

Th. Jacobsen

St.J. Lieberman (ed.), Sumeriological Studies in Honor of Thorkild


Jacobsen on his Seventieth Birthday (= AS 20, 1976).

T.B. Jones

M.A. Powell Jr./R.H. Sack (eds.), Studies in Honor of Tom B. Jones


(= AOAT 203, 1979).

H.J. Kantor

A. Leonard /B.B. Williams (eds.), Presented to Helene J. Kantor (=


SAOC 47, 1989).

B. Kienast

G.J. Selz (Hrsg.), Festschrift fr B. Kienast zu seinem 70.


Geburtstage: dargebracht von Freunden, Schlern und Kollegen (=
AOAT 274, 2003).

J. Klein

Y. Sefati et al. (eds.), An Experienced Scribe who Neglects


Nothing: Ancient Near Eastern Studies in Honor of Jacob Klein
(Bethesda 2005).

H. Klengel

Aufstze zum 65. Geburtstag von Horst Klengel (= AoF 24/1-2, 1997
[I/II Teil]; AoF 25/1-2, 1998 [III/IV Teil]).

H. Klengel2

J.M. Crdoba Zoilo (ed.), Actas del I Symposium Internacional Una


dcada de estudios sobre el Oriente antiguo (1986-1996): homenaje al
Prof.Dr. Horst Klengel en su sexagsimoquinto aniversario (= Isimu 1,
1998).

- 111 P. Koschaker

J. Friedrich et al. (eds.), Symbolae ad iura orientis antiqui pertinentes


Paulo Koschaker dedicatae (= SD 2, 1939).

S.N. Kramer

B.L. Eichler et al. (eds.), Kramer Anniversary Volume: Cuneiform


Studies in Honor of Samuel Noah Kramer (= AOAT 25, 1976).

F.R. Kraus

G. van Driel /Th.H. Krispijn /M. Stol /K.R. Veenhof (eds.), ZIKIR
UMIM: Assyriological Studies Presented to F.R. Kraus on the
Occasion of his Seventieth Birthday (Studia Francisci Scholten
memoriae dicata 5, Leiden 1982).

H. Kulke

S. Conermann/J. Kusber (Hrsg.), Studia Eurasiatica: Kieler Festschrift


fr Hermann Kulke zum 65. Geburtstag (= Asien und Afrika 10,
2003).

J.-R. Kupper

. Tunca (d.), De la Babylonie la Syrie, en passant par Mari:


mlanges offerts Monsieur J.-R. Kupper loccasion de son 70e
anniversaire (Lige 1990).

E.R. Lacheman

M.A. Morrison/D.I. Owen (eds.), Studies on the Civilization and


Culture of Nuzi and the Hurrians. In Honor of Ernest R. Lacheman on
his Seventy-Fifth Birthday (= SCCNH 1, 1981).

W.G. Lambert

A.R. George/I.L. Finkel (eds.), Wisdom, Gods and Literature: Studies


in Assyriology in Honour of W.G. Lambert (Winona Lake 2000).

B. Landsberger

H. G. Gterbock/Th. Jacobsen (eds.), Studies in Honor of Benno


Landsberger on his Seventy-Fifth Birthday, April 21, 1965 (= AS 16,
1965).

E. Langlotz

K. Schauenburg (Hrsg.), Charites: Studien zur Altertumswissenschaft


[fr E. Langlotz] (Bonn 1957).

E. Laroche

Florilegium Anatolicum: mlanges offerts Emmanuel Laroche


(Paris 1979).

M.T. Larsen

J.G. Dercksen, Assyria and Beyond: Studies Presented to Mogens


Trolle Larsen (Leiden 2004).

B.A. Levine

R. Chazan/W.W. Hallo /L.H. Schiffman (eds.), Ki Baruch Hu:


Ancient Near Eastern, Biblical and Judaic Studies in Honor of Baruch
A. Levine (Winona Lake 1999).

F.M.Th. de Liagre Bhl

M.A. Beek/A.A. Kampman (eds.), Symbolae biblicae et


Mesopotamicae: Francisco Mario Theodoro de Liagre Bhl dedicatae
(= Studia Francisci Scholten memoriae dicata 4, Leiden 1973).

H. Limet

. Tunca/D. Deheselle (ds.), Tablettes et images aux pays de Sumer


et dAkkad: mlanges offerts Monsieur H. Limet (Lige 1996).

- 112 E. Lipiski

K. van Lerberghe /A. Schoors (ed.), Immigration and Emigration


within the Ancient Near East: Festschrift E. Lipiski (= OLA 65,
1995).

F. Lochner von Httenbach

M. Ofitsch/Ch. Zinko (Hrsg.), Studia onomastica et indogermanica:


Festschrift fr Fritz Lochner von Httenbach zum 65. Geburtstag
(= Arbeiten aus der Abteilung "Vergleichende Sprachwissenschaft",
Universitt Graz 9, Graz 1995).

O. Loretz

M. Dietrich/I. Kottsieper (Hrsg.), Und Mose schrieb dieses Lied auf.


Studien zum Alten Testament und zum Alten Orient: Festschrift fr
Oswald Loretz zur Vollendung seines 70. Lebensjahres, mit Beitrgen
von Freunden, Schlern und Kollegen (= AOAT 250, 1998).

A.M. Mansel

Mansele Armaan I-III (Ankara 1974).

J.-C. Margueron

P. Butterlin/M. Lebeau etc. (ds.), Les espaces Syro-Msopotamiens:


Dimensions de lexprience humaine au Proche-Orient ancien.
Volume dhommage offert Jean-Claude Margueron (= Subartu 17,
2006).

G. Maspero

P. Jouguet (Hrsg.):
1. Orient ancien: Mlanges Maspero I-IV (Kairo 1934/1938/1954/
2

1966; 1961).
2. Orient grec, romain et byzantin: Mlanges Maspero I-II (Kairo
2

1937; 1950).
2

3. Orient islamique: Mlanges Maspero (Kairo 1940; 1953).


L. Matou

B. Hruka/G. Komorczy (Hrsg.), Festschrift Lubor Matou (=


Assyriologia IV-V, Budapest 1978).

R. Mayer-Opificius

M. Dietrich/O. Loretz (Hrsg.), Beschreiben und Deuten in der


Archologie des Alten Orients: Festschrift fr Ruth Mayer-Opificius
(= AVO 4, 1994).

W. Meid

K. Heller/O. Panagl/J. Tischler (Hrsg.), Indogermanica Europaea:


Festschrift fr Wolfgang Meid zum 60. Geburtstag am 12.11.1989
(= Grazer Linguistische Monographien 4, Graz 1989).

W. Meid

P. Anreiter/E. Jerem (Hrsg.), Studia Celtica et Indogermanica:


Festschrift fr Wolfgang Meid zum 70. Geburtstag (= Archaeolingua
10, 1999).

B. Meissner

[Th. Bauer et al. (Hrsg.)], Altorientalische Studien Bruno Meissner


zum sechzigsten Geburtstag am 25. April 1928
gewidmet (= MAOG 4, 1928/29).

- 113 M.J. Mellink

J. V. Canby/E. Porada/B. Ridgway /T. Stech (eds.), Ancient Anatolia:


Aspects of Change and Cultural Development. Essays in Honor of
Machteld J. Mellink (Madison, Wisc. 1986).

P. Meriggi

O. Carruba (ed.), Studia mediterranea: Piero Meriggi dicata I/II (Pavia


1979).

L. De Meyer

H. Gasche/M. Tanret/C. Janssen/A. Degraeve (ds.), Cinquante-deux


rflexions sur le proche-orient ancien: offertes en hommage Lon De
Meyer (= MHEO 2, 1994).

T. Mikasa

M. Mori/H. Ogawa/M. Yoshikawa (eds.), Near Eastern Studies:


Dedicated to H.I.H. Prince Takahito Mikasa on the Occasion of his
Seventy-Fifth Birthday (= BMECCJ 5, 1991).

G. Mihailov

A. Fol/B. Bogdanov/P. Dimitrov/D. Boyadzhiev (eds.), Studia in


honorem Georgii Mihailov (Sofia 1995 [1997]).

A. Militarev

L. Kogan (ed.), Studia Semitica [Fs. A. Militarev] (= Papers of the


Oriental Institute, Moscow, 3 [Russian State University for the
Humanities], Winona Lake 2003).

A. Moortgat

K. Bittel (Hrsg.), Vorderasiatische Archologie. Studien und


Aufstze: Anton Moortgat zum 65. Geburtstag gewidmet (Berlin
1964).

W.L. Moran

Tz. Abusch/J. Huehnergard /P. Steinkeller (eds.), Lingering over


Words: Studies in Ancient Near Eastern Literature in Honor of
William L. Moran (= HSS 37, 1990).

P. Mortensen

K. von Folsach et al. (eds.), From Handaxe to Khan: Essays Presented


to Peder Mortensen on the Occasion of his 70th Birthday (Aarhus
2004).

H. Mller-Karpe

A. Jockenhvel (Hrsg.), Festschrift fr Hermann Mller-Karpe (Bonn


1995).

P. Naster

Studia Paulo Naster oblata, I: S. Scheers (ed.), Numismatica antiqua


(= OLA 12, 1982); II: J. Quaegebeur (ed.), Orientalia antiqua (=
OLA 13, 1982).

E.O. Negahban

A. Alizadeh/Y. Majidzadeh/S.M. Shahmirzadi (eds.), The Iranian


World. Essays on Iranian Art and Archaeology: Presented to Ezat O.
Negahban (Teheran 1999).

R. Naumann

Rudolf Naumann zum 60. Geburtstag am 18. 7. 1970 (= Istanbuler


Mitteilungen 19/20 [1969/70]).

G. Neumann

J. Tischler (Hrsg.), Serta Indogermanica: Festschrift fr Gnter


Neumann zum 60. Geburtstag (= IBS 40, 1982).

- 114 P. Neve

DAI (Hrsg.), P. Neve zum 65. Geburtstag (= IstM 43, 1993).

C. Nylander

B. Magnusson et al. (eds.), Ultra terminum vagari: scritti in onore di


Carl Nylander (Rom 1997).

D. Oates

J. Oates/A. McMahon/H. Martin et al. (eds.), Of Pots and Plans.


Papers on the Archaeology and History of Mesopotamia and Syria:
Presented to David Oates in Honour of his 75

th

Birthday (London

2002).
K. Oberhuber

W. Meid/H. Trenkwalder (Hrsg.), Im Bannkreis des Alten Orients.


Studien zur Sprach- und Kulturgeschichte des Alten Orients und
seines Ausstrahlungsraumes: Karl Oberhuber zum 70. Geburtstag
gewidmet (= IBK 24, 1986).

B. n

C. Iik (Hrsg.), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens und des
gischen Bereiches: Festschrift fr Baki n zum 75. Geburtstag
(= Asia Minor Studien 39, Bonn 2000).

J. Oelsner

J. Marzahn/H. Neumann (Hrsg.), Assyriologica et Semitica:


Festschrift fr Joachim Oelsner anllich seines 65. Geburtstages am
18. Februar 1997 (= AOAT 252, 2000).

A. L. Oppenheim

R.D. Biggs (ed.), Studies Presented to A. Leo Oppenheim: June 7,


1964 (Chicago 1964).

W. Orthmann

J.-W. Meyer/M. Novk/A. Pru (Hrsg.), Beitrge zur


Vorderasiatischen Archologie: Winfried Orthmann gewidmet
(Frankfurt am Main 2001).

H. Otten1

E. Neu/Chr. Rster (Hrsg.), Festschrift Heinrich Otten: 27. Dez. 1973


(Wiesbaden 1973).

H. Otten

E. Neu/Chr. Rster (Hrsg.), Documentum Asiae minoris antiquae:


Festschrift fr Heinrich Otten zum 75. Geburtstag (Wiesbaden 1988).

N. zg

M.J. Mellink et al. (eds.), Aspect of Art and Iconography: Anatolia


and its Neighbours. Studies in Honor of Nimet zg (Ankara 1993).

T. zg

K. Emre et al. (eds.), Anatolia and the Ancient Near East: Studies in
Honor of Tahsin zg (Ankara 1989).

A. Palmieri

S. Gs. A. Palmieri.

J. Perrot

F. Vallat (d.), Contribution lhistoire de lIran: mlanges offerts


Jean Perrot (Paris 1990).

G. Pettinato

H. Waetzoldt (Hrsg.), Von Sumer nach Ebla und zurck: Festschrift


Giovanni Pettinato zum 27. September 1999 gewidmet (= HSAO 9,
2004).

F. Pintore

O. Carruba/M. Liverani/C. Zaccagnini, Studi orientalistici in ricordo

- 115 di Franco Pintore (= SM 4, 1983).


E.C. Polom

R. Pearson (ed.), Perspectives on Indo-European Language, Culture


and Religion: Studies in Honor of Edgar C. Polom, I-II (= JIESt.,
Monograph Series 7 [1991]/9 [1992]).

H. Pope

J.H. Marks/R.M. Good (eds.), Love & Death in the Ancient Near East:
Essays in Honor of Marvin H. Pope (Guilford, Conn. 1987).

M. Popko

P. Taracha (ed.), Silva Anatolica: Anatolian Studies Presented to


th

Maciej Popko on the Occasion of his 65 Birthday (Warschau 2002).


E. Porada

M. Kelly-Buccellati (ed.), Insight through Images: Studies in Honor


of Edith Porada (= BiMes. 21, 1986).

E. Porada2

A.E. Farkas/P.O. Harper/E.B. Harrison (eds.), Monsters and Demons


in the Ancient and Medieval Worlds: Papers Presented in Honor of
Edith Porada (Mainz 1987).

G. Pugliese Carratelli

F. Imparati (ed.), Studi di storia e di filologia anatolica: dedicati a


Giovanni Pugliese Carratelli (= Eothen 1, 1988).

E. Reiner

F. Rochberg-Halton (ed.), Language, Literature and History:


Philological and Historical Studies Presented to Erica Reiner (= AOS
67, 1987).

J. Renger

B. Bck/E. Cancik-Kirschbaum/Th. Richter (Hrsg.), Munuscula


Mesopotamica: Festschrift fr Johannes Renger (= AOAT 267, 1999).

S. Riccobono

Studi in onore di Salvatore Riccobono nel XL anno del suo


insegnamento, I-IV (Palermo [1936]).

W. Rllig

B. Pongratz-Leisten/H. Khne/P. Xella (Hrsg.), Ana ad Labnni l


allik. Beitrge zu altorientalischen und mittelmeerischen Kulturen:
Festschrift fr Wolfgang Rllig (= AOAT 247, 1997).

W.H.Ph. Rmer

M. Dietrich/O. Loretz (Hrsg.), Dubsar anta-men. Studien zur


Altorientalistik: Festschrift fr Willem H.Ph. Rmer zur Vollendung
seines 70. Lebensjahres mit Beitrgen von Freunden, Schlern und
Kollegen (= AOAT 253, 1998).

J. de Roos

Th.P.J. van den Hout/C.H. van Zoest (eds.), The Life and Times of
Hattusili III and Tuthaliya IV. Proceedings of a Symposium Held in
Honour of J. de Roos, 12-13 December 2003, Leiden (= PIHANS 103,
2006).

K. Rudolph

H. Preiler/H. Seiwert (Hrsg.), Gnosisforschung und


Religionsgeschichte: Festschrift fr K. Rudolph zum 65. Geburtstag
(Marburg 1994).

A.I. Salonen

I. Krki (ed.), Haec Studia Orientalia Professori Assyriologiae et

- 116 Filologiae Semiticae in Universitate Helsingiensi Armas I. Salonen,


S.Q.A.: Anno 1975 sexagenario (= StOr. 46, 1975).
N.M. Sarna

M. Brettler/M. Fishbane (eds.), Minhah le-Nahum. Biblical and Other


th

Studies: Presented to Nahum M. Sarna in Honour of his 70 Birthday


(= JSOT Suppl. 154, 1993).
B. Schlerath

B. Hnsel/S. Zimmer et al. (Hrsg.), Die Indogermanen und das Pferd.


Akten des internationalen interdisziplinren Kolloquiums, Freie
Universitt Berlin, 1.-3. Juli 1992: Bernfried Schlerath zum 70.
Geburtstag gewidmet (= Archaeolingua 4, 1994).

M. Schretter

R. Rollinger (Hrsg.), Von Sumer bis Homer: Festschrift fr Manfred


Schretter zum 60. Geburtstag am 25. Februar 2004 (= AOAT 325,
2005).

.W. Sjberg

H. Behrens/D. Loding/M.T. Roth (eds.), DUMU-E2-DUB-BA-A.


Studies in Honor of ke W. Sjberg (= OccPubl. S.N. Kramer Fund
11, 1989).

A. Spycket

H. Gasche/B. Hrouda (ds.), Collectanea orientalia. Histoire, arts de


lespace, et industrie de la terre: tudes offertes en hommage Agns
Spycket (= CPOA 3, 1996).

S. Steingrmsson

H. Irsigler et al. (Hrsg.), Wer darf hinaufsteigen zum Berg JHWHs?.


Beitrge zu Prophetie und Poesie des Alten Testaments: Festschrift fr
Sigurdur rn Steingrmsson zum 70. Geburtstag (= Arbeiten zu Text
und Sprache des Alten Testaments 72, St. Ottilien 2002).

M.-J. Steve

L. de Meyer/H. Gasche/F. Vallat (ds.), Fragmenta historiae elamicae:


mlanges offerts M.-J. Steve (Paris 1986).

E. Strommenger

B. Hrouda/St. Kroll/P.Z. Spanos (Hrsg.), Von Uruk nach Tuttul: eine


Festschrift fr Eva Strommenger. Studien und Aufstze von Kollegen
und Freunden (= MVS 12, 1992).

K. Szarzyska

J. Braun et al. (eds.), Written on Clay and Stone: Ancient Near Eastern
Studies Presented to Krystina Szarzyska on the Occasion of her 80

th

Birthday (Warschau 1998).


H. Tadmor

M. Cogan/I. Ephal (eds.), Ah, Assyria Studies in Assyrian History


and Ancient Near Eastern Historiography: Presented to Hayim
Tadmor (= Scripta Hierosolymitana 33, Jerusalem 1991).

O. Tufnell

J.N. Tubb (ed.), Palestine in the Bronze and Iron Ages: Papers in
Honour of Olga Tufnell (= Occasional publications, Institute of
Archaeology London 11, 1985).

- 117 L. Vajda

C.C. Mller/H.-J. Paproth (Hrsg.), Festschrift fr Lszl Vajda (=


Mnchner Beitrge zur Vlkerkunde 1, Mnchen 1988).

L. Vanden Berghe

L. De Meyer/E. Haerinck (eds.), Archaeologia Iranica et Orientalis:


Miscellanea in honorem Louis Vanden Berghe, I/II (Gent 1989).

H.L.J. Vanstiphout

P. Michalowski/N. Veldhuis (eds.), Approaches to Sumerian


Literature: Studies in Honour of Stip (H.L.J. Vanstiphout) (=
CunMon. 35, 2006).

K.R. Veenhof

W. van Soldt et al. (eds.), Veenhof Anniversary Volume:


Studies Presented to Klaas R. Veenhof on the Occasion of His SixtyFifth Birthday (= PIHANS 89, 2001).

E.T. Vermeule

J.B. Carter/S.P. Morris (eds.), The Ages of Homer: A Tribute to Emily


Townsend Vermeule (Austin, Tex. 1995).

E. Volterra

D. Daube/L. Bove /M. Sordi (eds.), Studi in onore di Edoardo


Volterra, Vol. I-VI (= Pubblicazioni della Facolt di Giurisprudenza
dellUniversit di Roma, 40-45; Mailand 1971).

M.N. van Loon

O.M.C. Haex/H.H. Curvers/P.M.M.G. Akkermans (eds.), To the


Euphrates and Beyond: Archaeological Studies in Honour of Maurits
N. van Loon (Rotterdam 1989).

M.N. van Loon

D.J.W. Meijer (ed.), Natural Phenomena: Their Meaning, Depiction


and Description in the Ancient Near East. Proceedings of the
Colloquium, Amsterdam, 6-8 Juli 1989 (= Fs. M.N. van Loon,
Amsterdam 1992).

W. von Soden1

W. Rllig (Hrsg.), Lin miturti. Festschrift Wolfram Freiherr von


Soden zum 19. VI. 1968 gewidmet (= AOAT 1, 1969).

W. von Soden

M. Dietrich/O. Loretz (Hrsg.), Vom Alten Orient zum Alten


Testament. Festschrift fr Wolfram Freiherrn von Soden zum 85.
Geburtstag am 19. Juni 1993 (= AOAT 240, 1995).

Chr. Walker

C. Wunsch (Hrsg.), Mining the Archives: Festschrift for Christopher


Walker on the Occasion of his 60th Birthday, 4 October 2002 (=
Babylonische Archive 1, Dresden 2002).

C. Watkins

J. Jasanoff (ed.), Mr curad: Studies in Honor of Calvert Watkins (=


IBS 92, 1998).

Cl. Wilcke

W. Sallaberger/K. Volk/A. Zgoll (Hrsg.), Literatur, Politik und Recht


in Mesopotamien: Festschrift fr Claus Wilcke (= OBC 14, 2003).

J. Wolski

E. Dbrowa (ed.), Ancient Iran and its Neighbours: Studies in Honour


th

of Prof. Jozef Wolski on Occasion of his 95 Birthday (= Electrum


10, Krakow, 2005).

- 118 H. Zinser

H. Piegeler/I. Prohl/S. Rademacher/(Hrsg.), Gelebte Religionen:


Festschrift fr Hartmut Zinser (Wrzburg 2004).

3. Gedenkschriften
A. Atatrk

Mmorial Atatrk: tudes darchologie et de philologie anatoliennes


(= ERC Synthse 10, 1982).

M.-Th. Barrelet

S. Florilegium marianum 3.

E. Bilgi

Emin Bilgi an kitab (= Archivum Anatolicum 3, 1997).

M. Birot

S. Florilegium marianum 2.

O.J. Brendel

C. Lord/L. Bonfante/H. von Heintze (eds.), In Memoriam Otto J.


Brendel: Essays in Archaeology and the Humanities (Mainz 1976).

E. Cabane

S. StMar.

L. Cagni

S. Graziani (ed.), Studi sul Vicino Oriente antico: dedicati alla


memoria di Luigi Cagni I-IV (IUO 61, 2000).

P. Calmeyer

R. Dittmann et al. (Hrsg.), Variatio delectat: Iran und der Westen.


Gedenkschrift fr Peter Calmeyer (= AOAT 272, 2000).

J. Deshayes

J.L. Huot/M. Yon/Y. Calvet (ds.), De lIndus aux Balkans: recueil


la mmoire de Jean Deshayes (Paris 1985).

I.M. Diakonoff

L. Kogan/N. Koslova et al. (eds.), Memoriae Igor M. Diakonoff (=


Bibel und Babel 2, Winona Lake 2005).

A. Ehrman

Y.L. Arbeitman (ed.), Fucus. A Semitic-Afrasian Gathering in


Remembrance of Albert Ehrman (= Current Issues in Linguistic
Theory 58, Amsterdam 1988).

D. L. Esse

S.R. Wolff (ed.), Studies in the Archaeology of Israel and


Neighboring Lands: in Memory of Douglas L. Esse (= SAOC 59,
2001).

J.J. Finkelstein

M. deJong Ellis (ed.), Essays on the Ancient Near East: in Memory of


Jacob Joel Finkelstein (MCAAS 19, Hamden 1977).

H.G. Gterbock

K. Aslihan Yener/H.A. Hoffner (eds.), Recent Developments in Hittite


Archaeology and History: Papers in Memory of Hans G. Gterbock
(Winona Lake 2002).

W.R. Harper

R.F. Harper/F. Brown/G.F. Moore (eds.), Old Testament and Semitic


Studies: in Memory of William Rainey Harper (Chicago 1908).

- 119 F. Imparati

St. de Martino/F. Pecchioli Daddi (eds.), Anatolia Antica: Studi in


memoria di Fiorella Imparati I/II (= Eothen 11/1-2, 2002).

Th. Jacobsen

Tz. Abusch (ed.), Riches Hidden in Secret Places: Ancient Near


Eastern Studies in Memory of Thorkild Jacobsen (Winona Lake
2002).

H. Kronasser

E. Neu (Hrsg.), Investigationes philologicae et comparativae:


Gedenkschrift fr Heinz Kronasser (Wiesbaden 1982).

R. Kutscher

A.F. Rainey et al. (eds.), kinatttu a drti. Raphael Kutscher


Memorial Volume (= Tel Aviv OccPublSer. 1, 1993).

V. G. Lukonin

J. Curtis (ed.), Proceedings of a Seminar in Memory of Vladimir G.


Lukonin:
I. Early Mesopotamia and Iran: Contact and Conflict 3500-1600 BC
(London 1993).
II. Later Mesopotamia and Iran: Tribes and Empires 1600-539 BC
(London 1995).
III. Mesopotamia and Iran in the Persian Period: Conquest and
Imperialism 539-331 BC (London 1997).
IV. Mesopotamia and Iran in the Parthian and Sasanian periods:
Rejection and Revival, c. 238 BC - AD 642 (London 2000).

E. Neu

[G. Wilhelm (Hrsg.), Akten des IV. Internationalen Kongresses fr


Hethitologie, Wrzburg, 4.-8. Oktober 1999. In memoriam Erich Neu
(= StBoT 45, 2001)].

A. Palmieri

M. Frangipane/H. Hauptmann/M. Liverani/P. Matthiae/M. Mellink


(eds.), Between the Rivers and over the Mountains: archaeologica
Anatolica et Mesopotamica Alba Palmieri dedicata (Rom 1993).

A. Parrot

S. Florilegium marianum 6.

E. Porada

D.I. Owen/G. Wilhelm (eds.), Edith Porada Memorial Volume (=


SCCNH 7, 1995).

A. Sachs

E. Leichty/M. deJ. Ellis/P. Gerardi (eds.), A Scientific Humanist:


Studies in Memory of Abraham Sachs (= OccPubl. S.N. Kramer Fund
9, 1988).

H. Sancisi-Weerdenburg

W. Henkelman/A. Kuhrt (eds.), A Persian Perspective: Essays in


Memory of Heleen Sancisi-Weerdenburg (= Achaemenid History 13,
2003).

A. Sima

W. Arnold/M. Jursa/W.W. Mller/S. Prochzka, Semitica in


Memoriam Alexandri Sima (Wiesbaden) (im Druck).

- 120 J. Tucci

G. Gnoli/L. Lanciotti (eds.), Orientalia Iosephi Tucci memoriae dicata


(= IsMEO, Serie Orientale Roma 56/I-III, 1985-1988).

R.S. Young

K. DeVries (ed.), From Athens to Gordion. The Papers of a Memorial


Symposium for Rodney S. Young, Held at the University Museum,
the 1. of May, 1975 (= University Museum Papers 1, Philadelphia
1980).

- 121 -

4. Allgemein
a.a.O.

am angefhrten Orte

bab(yl.)

babylonisch

aA

altassyrisch

BC

Before Christ

AAK/aAk/aAK

altakkadisch

BCE

Before the Christian

aB

altbabylonisch

Abb.

Abbildung

Bd.

Band

abbr.

Abbreviation

Beih.

Beiheft

abr.

abrviation

bes.

besonders

Abt.

Abteilung

bibl.

biblisch

acc.

Accusatvus

bil.

bilingual

AD

anno Domini

BR

Bronze Rcent

AE

Ancient Egypt

br.

breit

g(ypt.).

gyptisch

Br.

Breite

g.

gypten

bzw.

beziehungsweise

akk./akkad.

akkadisch/Akkadian

ca.

zirka

allg.

allgemein

camp.

Campagne

altakk.

altakkadisch

cent.

Century

altbabyl.

altbabylonisch

cf.

confer

altheth.

althethitisch

Chron.

Chronik

altor.

altorientalisch

class.

Classic

altsum.

altsumerisch
cm.

cm

Zentimeter

altsyr.

altsyrisch

Cyl.

Cylinder

amurr.

amurritisch
dup.

Dup(l).

Duplikat

Anm.

Anmerkung

Dyn.

Dynastie

Ann.

Annalen

ead.

adem

AO

Alter Orient

EB

Early Bronze (Age)

ap.

altpersisch

ebd.

ebenda

ar(ab).

arabisch

ED

Early Dynastic

aram.

Aramisch

ed.

editor; diteur

Artax.

Artaxerxes

e.g.

exempli gratia

AS

Amar-Suena

EJz.

Early Jezirah

Abn.

Assurbanipal

el.

elamisch

Aurn.

Aurnasirpal

EN

Eigenname

assyr.

assyrisch

engl.

englisch

av. J.-C.

avant Jsus Christ

epigr.

Epigraphisch

Era

122
ES

Eme-sal

Hurr.

hurritisch/Hurrian

Esarh.

Esarhaddon/

ib(id.)

ibidem

id.

idem

Asarhaddon
esp.

especially

ide.

indoeuropisch

etc.

et cetera

idg.

Indogermanisch

EZ

Eisenzeit

i.e.

id est

f.

femininum;

I/L

Isin-Larsa-Zeit

Feminine

Inschr.

Inschrift(en)

(und) folgende

IS

Ibb-Suen

J.

Jahr

f.
Facs.

Facsimile

j.

jetzig

FB(Z)

Frhe Bronze(zeit)

jB

jungbabylonisch

FD

frhdynastisch

Jh.

Jahrhundert

FE

frhe Eisenzeit

Jht.

Jahrtausend

ff.

(und) folgende

K.

Knig

FH

frhhelladisch

Kap.

Kapitel

Fig.

Figur

Kat.

Katalog

frdl.

freundlich

KL

Knigslisten

Frt.

Fragment

klass.

klassisch

frhdyn.

frhdynastisch

km.

Kilometer

Fs.

Festschrift

KN

Knigsname

Gef

Kol.

Kolumne

Gramm

Komm.

Kommentar

gen.

Genitvus

kurd.

kurdisch

Gesch.

Geschichte

L.

Lnge

GN

Gttername

l.

lang

Gr.

Grad

l.

Line

griech.

griechisch

LB

Late Babylonian

Gs.

Gedenkschrift

LB(A)

Late Bronze Age

H.

Heft

l.c.

loco citato

ha

Hektar; Hectar

lex.

Lexikalisch

Handb.

Handbuch

Lfg.

Lieferung

hatt.

hattisch/

Lit.

Literatur

heth.

hethitisch

logogr.

logographisch

hebr.

hebrisch

luw.

Luwian

hett.

s. heth.

Meter

Hitt.

Hittite

MA

Magister Arbeit

123
mA/MA

mittelassyrisch/

nBr

nrdliche Breite

Middle Assyrian

n. Chr.

nach Christus

mnnl.

mnnlich

neuass(yr).

neuassyrisch

Mansell

Photo der Firma

neubab.

neubabylonisch

Mansell

neusum.

neusumerisch

mittelbabylonisch/

NF

Neue Folge

Middle Babylonian

No.

numro

Middle Babylonian

NO

Nordost

Grammatical Texts

n./nordstl.

nordstlich

Middle Bronze

nrdl.

nrdlich

(Age)/

Nr.

Nummer

Mittlere Bronze-

NW

Nordwest; Nord-

mB/MB
MBGT
MB(A/Z)

(zeit)/

West

Mittelbronzezeit

O.

Osten

m.E.

meines Erachtens

OA/OAss.

Old Assyrian

Mem.

Memoirs

OAkk.

Old Akkadian

Mm.

Mmoires

o..

oder hnlich

MH

1. Middle Hittite

o.c.

opere citato

2. Mittelhelladikum

stlich

MS

Middle Hittite Script

OB

Old Babylonian

MHitt.

Middle Hittite

Obv.

Obverse

mill.

Millennium

OHitt.

Old Hittite

mittelass.

Mittelassyrisch

stliche(r) Lnge

mittelsyr.

mittelsyrisch

ON

Ortsname

mittl. Chron.

mittlere Chronologie

op. cit.

opere citato

MM

Mittelminoisch

o. S.

obere Seite

mod.

modern

stl.

stlich

Monol.

Monolith

p.

Page; page

MS

Main Series

P.

Person

Mt.

Mount

parth.

parthisch

Mus.

Museum

pers.

persisch

N.

Norden; North

PhD

Philosophiae Doctor

n.

nrdlich; northern

phn.

phnizisch

NA/nA

Neo Assyrian/

phr./phryg.

phrygisch/Phrygian

neuassyrisch

pl.

Plate

Neo Babylonian/

Pl.

Plural

neubabylonisch

PN

Personenname(n)

NB/nB

124
Pnf

Personenname,

SO

Sdosten

femininum

s.o.

siehe oben

Personenname,

sog.

sogenannt

masculinum

sptbab.

sptbabylonisch

Pre-Pottery Neolithic

spB

sptbabylonisch

ss.

sequentes

Pre-Pottery Neolithic

-Suen

St.

Statue

prsarg.

prsargonisch

s.u.

siehe unten

PrE/prE

Proto-Elamisch

sdl.

sdlich

Prov.

Provinz

sum.

sumerisch/Sumerian

Pt.

Partizip

Suppl.

Supplement

q(k)m

Quadrat(kilo)meter

s.v.

sub voce/verbo

Reg.-Jahr

Regierungsjahr

SW

Sdwesten

Rev.

Reverse

sw.

sdwestlich

Revue

syr.

syrisch

Rs.

Rckseite

Tab.

Tablet/tablette;

Rv.

Reverse

S.

Seite

Taf.

Tafel

s.

siehe

Tf.

Tafel

s.

sequens/suivante

TH

Tempelhymne/

ulgi

s.a.

siehe auch

transl.

Translation

Samml.

Sammlung

Tud.

Tutalia (Tudalia)

SB

1. Sitzungsberichte

trk.

trkisch

2. Standard

u.

und

Babylonian

u.a.

und andere

Pnm
PPNA
PPNB

Tabelle

Temple Hymn

unter anderem

SB(Z)

Sptbronzezeit

SCH

sptes

u.a.m.

und andere mehr

Chalkolithikum

Ug./ugar.

ugaritisch/Ugaritic

sc(il.)

scilicet

unpubl.

unpubliziert

s.d.

siehe dort

unv(erff.)

unverffentlicht

SE

1. South-East

urart.

urartisch

2. spte Eisenzeit

Urk.

Urkunde(n)

seleukid.

seleukidisch

usf.

und so fort

SM

Series Maior

usw.

und so weiter

Series Minor

v.

von

125
VA

Vorderasien

va.

vorderasiatisch

v.a.

vor allem

Ver.

Verein

vgl.

vergleiche

v.o.

von oben

Vol.

Volume

Vs.

Vorderseite

vs.

versus

v.u.

von unten

v. u. Z.

vor unserer Zeit

W.

Westen

w(estl).

westlich

Wz.

Wortzeichen

Z.

Zeile

z.B.

zum Beispiel

zeitl.

zeitlich

Zeitschr.

Zeitschrift

zsgst.

zusammengestellt

z.T.

zum Zeil

zugl.

zugleich

Zyl.

Zylinder

z. Zt.

zur Zeit

Das könnte Ihnen auch gefallen