ºˆÙÔÁÚ·Ê›· ηÈ

·ÓıÚˆÔÏÔÁÈ΋ ÛÙÚÔÊ‹
∂§§∏¡π∫∂™ ºøΔ√°ƒ∞ºπ∫∂™ ª∂§∂Δ∂™ ππ

∂¶πª∂§∂π∞ – ∂π™∞°ø°∏

¶∏¡∂§√¶∏ ¶∂Δ™π¡∏
°π∞¡¡∏™ ™Δ∞£∞Δ√™

∫ ∂ π ª ∂ ¡ ∞

PHOTODEMOS COLLECTIVE
[Christopher Pinney, Naluwembe Binaisa, Vindhya Buthpitiya,
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ï·ÓÙ˙‹˜, Ileana L. Selejan, Sokphea Young]
Δ›ÙÏÔ˜: ºˆÙÔÁÚ·Ê›· Î·È ·ÓıÚˆÔÏÔÁÈ΋ ÛÙÚÔÊ‹
∫ø™Δ∞™ ∞´μ∞§πøΔ∏™ – Ã∏™Δ√™ μ∞ƒμ∞¡Δ∞∫∏™
∂È̤ÏÂÈ·: ¶ËÓÂÏfiË ¶ÂÙÛ›ÓË- °È¿ÓÓ˘ ™Ù·ı¿ÙÔ˜
¶∏¡∂§√¶∏ ¶∂Δ™π¡∏
¢ÈÔÚıÒÛÂȘ: ¢‹ÌËÙÚ· ΔÔ˘Ï¿ÙÔ˘
∏ƒ∞∫§∏™ ¶∞¶∞´ø∞¡¡√À
ºˆÙÔÁÚ·Ê›· Â͈ʇÏÏÔ˘: §ÂˆÓ›‰·˜ ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘
ƒ∂∞ ∫∞∫∞ª¶√Àƒ∞ – √ƒ™∞§π∞ ∫∞™™∞μ∂Δ∏
™¯Â‰È·ÛÌfi˜ Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÂÈ̤ÏÂÈ·: ∂‡Ë ∫ÒÙÛÔ˘
°π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
ªÀƒΔø ™Δ∞ª∞Δ√¶√À§√À
© °È· Ù· ΛÌÂÓ·: ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜
∂À°∂¡π∞ ∞§∂•∞∫∏ – ∞ƒΔ∂ªπ™ ∞§∫∞§∞∏
© °È· ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË: ¶ËÓÂÏfiË ¶ÂÙÛ›ÓË, °È¿ÓÓ˘ ™Ù·ı¿ÙÔ˜
°π∞¡¡∏™ ™Δ∞£∞Δ√™
© ∂ΉfiÛÂȘ ∫√À∫∫π¢∞, £ÂÌÈÛÙÔÎÏ¤Ô˘˜ 37,
∫ø™Δ∏™ ∞¡Δø¡π∞¢∏™
∞ı‹Ó· 106 77, ÙËÏ. 210 3802 644
¡π∫√™ ∫√ÀΔ™√Àª¶√™
koukkida.edit@yahoo.gr
ª∞Δ£π§¢∏ ¶Àƒ§∏
∫ø¡™Δ∞¡Δπ¡∞ ™Δ∞ª∞Δ√°π∞¡¡∞∫∏
∫ÂÓÙÚÈ΋ ‰È¿ıÂÛË: ∂¡∞§§∞∫Δπ∫√ μπμ§π√¶ø§∂π√,
£ÂÌÈÛÙÔÎÏ¤Ô˘˜ 37, ∞ı‹Ó· 106 77,
ÙËÏ. 210 3802 644
∂ΉfiÛÂȘ ∞ÈÁ·›ÔÓ, ŒÎÙÔÚÔ˜ 40, §Â˘ÎˆÛ›·
ÙËÏ. 22 433 297

∂∫¢√™∂π™ ∫√À∫∫π¢∞
ISBN 978-618-5333-92-8 ∞£∏¡∞ 2023
 ¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞

¶ËÓÂÏfiË ¶ÂÙÛ›ÓË – °È¿ÓÓ˘ ™Ù·ı¿ÙÔ˜

∂ÈÛ·ÁˆÁ‹: ∞fi ÙȘ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜
ÛÙȘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú˜ Ù˘ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ 9

∂ ¡ √ Δ ∏ Δ ∞ ∞’
∂£¡√°ƒ∞ºπ∂™ Δ√À μ§∂ªª∞Δ√™

PhotoDemos Collective
[Christopher Pinney, Naluwembe Binaisa, Vindhya Buthpitiya,
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ï·ÓÙ˙‹˜, Ileana L. Selejan, Sokphea Young]
¶Ôϛ٘ Ù˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜: ∏ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ì˯·Ó‹
Î·È ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Ê·ÓÙ·ÛÈ·Îfi 23
∫ˆÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∞˚‚·ÏÈÒÙ˘ – ÃÚ‹ÛÙÔ˜ μ·Ú‚·ÓÙ¿Î˘
∏ ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÛÙȘ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù·Èӛ˜ 47
¶ËÓÂÏfiË ¶ÂÙÛ›ÓË
Δ·ÍÈÓÔÌÒÓÙ·˜ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·: ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù˘ÔÏÔÁ›·˜
·fi ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· 61

∂ ¡ √ Δ ∏ Δ ∞ μ’
ºøΔ√°ƒ∞ºπ∞ «∞¶√ Δ∞ ∫∞Δø»

∏Ú·ÎÏ‹˜ ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘
∏ ·ÓÂ›ÛËÌË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›·: ∏ Â·Ó·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË
ÙÔ˘ ÔÈΛԢ Î·È Ë ÔÈÎÂÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ȉȈÙÈÎÔ‡ 87
ƒ¤· ∫·Î¿ÌÔ˘Ú· – √ÚÛ·Ï›· ∫·ÛÛ·‚¤ÙË
¶ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÌӋ̘ Û ÚÔÛˆÈÎfi ÙfiÓÔ: ¶·Ú¿‰ÔÛË Î·È
ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ºˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi
∞Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ ∞Ú¯Â›Ô˘ ∞ÊËÁ‹ÛÂˆÓ ∑ˆ‹˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡
ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂Î·›‰Â˘Û˘ (∂∫¶∞) 99
8 ºøΔ√°ƒ∞ºπ∞ ∫∞π ∞¡£ƒø¶√§√°π∫∏ ™Δƒ√º∏

°È¿ÓÓ˘ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜
√È ÔχÙÚÔ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ªÈÎÚ·ÛÈ¿ÙË ÃÚ‹ÛÙÔ˘
ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘: ŒÓ·˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Ù˘ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›·˜
Î·È Ù˘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ 123

∂ ¡ √ Δ ∏ Δ ∞ °’
√¶Δπ∫∂™ ∞º∏°∏™∂π™ – ºøΔ√°ƒ∞ºπ∫∂™ ª∞ƒΔÀƒπ∂™

ª˘ÚÙÒ ™Ù·Ì·ÙÔÔ‡ÏÔ˘
√ÙÈΤ˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ı·Ó¿ÙÔ˘: ∏ ÌÂÙ·ı·Ó¿ÙÈ·
ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·fi ÙÔ ‚’ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘
¤ˆ˜ ÙÔ ‚’ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· 143
∂˘ÁÂÓ›· ∞ÏÂÍ¿ÎË – ÕÚÙÂÌȘ ∞ÏηϿË
μȈ̤Ó˜ ÂÈÎfiÓ˜, ÌÓËÌÔÓÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜.
¶ÔÏ˘ÛË̛˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙ· ʈÙÔÁÚ·ÊÈο ÔÚÙÚ¤Ù·
Î·È ÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ 159

°È¿ÓÓ˘ ™Ù·ı¿ÙÔ˜
¶fiÏÂÌÔ˜ Î·È ∫·ÙÔ¯‹ ÛÙ· ∫‡ıËÚ·:
ºˆÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· 183
∫ˆÛÙ‹˜ ∞ÓÙˆÓÈ¿‰Ë˜
√ «Î·Îfi˜ ÛfiÚÔ˜»: ∫Ú›ÛÈÌ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·,
ÏÂÙ¤˜ ÈÛÔÚÚÔ›Â˜ 199

∂ ¡ √ Δ ∏ Δ ∞ ¢’
π™Δ√ƒπ∫∂™ ª∂§∂Δ∂™ – ∞ƒÃ∂π∞ – ™À§§√°∂™

¡›ÎÔ˜ ∫Ô˘ÙÛÔ˘Ìfi˜
ªÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË: √ J.A. Spranger
ʈÙÔÁÚ·Ê›˙ÂÈ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· 211
ª·Ùı›Ï‰Ë ¶˘ÚÏ‹
√ ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¶··‰‹ÌÔ˜ ηÈ
ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ÓÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ∂ÈÎfiÓ˜, 1950-1967:
∂ÈÎfiÓ˜ ÌÈ·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Ô˘ ʇÁÂÈ 227
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· ™Ù·Ì·ÙÔÁÈ·ÓÓ¿ÎË
Δ¿ÛÔ˜ ªÂÏÂÙfiÔ˘ÏÔ˜ (1908-1969), ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˜
ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘ 247
 √È ÔχÙÚÔ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘
ªÈÎÚ·ÛÈ¿ÙË ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘:
ŒÓ·˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Ù˘ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›·˜ ηÈ
Ù˘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ 1
°È¿ÓÓ˘ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜

¶·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙÔ 10Ô ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ πÛÙÔÚ›·

Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜, ÛÙ· ∫‡ıËÚ·, ÙÔ 2011.
ªÈ· ÚÒÙË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ
ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ «Greek (Hi)stories through
the Lens» ÛÙÔ King's College, §ÔÓ‰›ÓÔ, 8-11 πÔ˘-
Ó›Ô˘ 2011.

∂ÈÛ·ÁˆÁ‹

∞ÔÙÂÏ› ÎÔÈÓfi ÙfiÔ fiÙÈ Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜ ›¯Â ˆ˜ ·Ô-

Ù¤ÏÂÛÌ· ÙÔÓ ÂΉËÌÔÎÚ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÔÚÙÚ¤ÙÔ˘, ÂȉÔÔÈÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘
ÙˆÓ Â˘ÁÂÓÒÓ ‹ ÙˆÓ ÈÔ Â‡ÔÚˆÓ Û ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜. ™˘Á¯Úfi-
Óˆ˜, fï˜, Â¤ÙÚ„ Û ÌÈ· Û˘Ó¯Ҙ ‰È¢ڢÓfiÌÂÓË ÔÌ¿‰· ·ÓıÚÒ-
ˆÓ, Û ÚÒÙÔ Â›‰Ô, Ó· ÛÎËÓÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘, Ó· ˘ÈÔıÂÙ‹-
ÛÂÈ ÚfiÏÔ˘˜ Î·È ÛÎËÓÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È, Û ‰Â‡ÙÂÚÔ Â›‰Ô, ̤۷
·fi ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·Ó·ÛÎfiËÛ˘ Ó· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ÌÈ· Û˘ÓÂÎÙÈ-
΋ ·Ê‹ÁËÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ù˘. ∏ ÌÓ‹ÌË, ¿ÏψÛÙÂ, ·ÔÙÂÏ› ·Ó··Ú¿-
ÛÙ·ÛË Î·È fi¯È «ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈ΋ ·ÂÈÎfiÓÈÛË» ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ÌÈ· ·Ó·-
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, Ë ÔÔ›· fï˜ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÊÂÙËÚ›· ÙȘ
ÙÚ¤¯Ô˘Û˜ ¢·ÈÛıËۛ˜ Î·È ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘. ªÂ ˘ÏÈ-
Îfi ÏÔÈfiÓ ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ʈÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ ı· ÂȯÂÈÚ‹Ûˆ ÌÈ· «·Ú¯·ÈÔÏÔ-

1. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ ÙË ı›· ÌÔ˘ ÕÓÓ· ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Ô˘ ÌÔ˘ ·Ú·¯ÒÚËÛ ÙȘ ʈÙÔ-
Áڷʛ˜ Î·È ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Ù˘ Î·È ÌÔÈÚ¿ÛÙËΠ̷˙›
ÌÔ˘ ÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Ù˘. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ Â›Û˘ ÙÔÓ ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ Alysson Barbosa
ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, 1925. Camargo ÁÈ· ÙȘ η›ÚȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘.
124 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
ÁÈ΋ ·Ó·‰›ÊËÛË» ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÌÈ·˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜
Ë ÔÔ›· ‚›ˆÛ ÙȘ ·Ó·Ù·Ú¿ÍÂȘ Ô˘ ÛËÌ¿‰Â„·Ó ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ· ηÈ
ÎÏ‹ıËΠӷ ÚÔÛ·ÚÌfiÛÂÈ ÙÔ ‚ϤÌÌ· Ù˘ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÁˆÁÚ·ÊÈ-
ο, ÔÏÈÙÈο Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·. £· ÂȉÈÒ͈ Ó· «·Ó·-
ÎÙ‹Ûˆ ÙË Ì‹ÙÚ· ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔ‹Ïı·Ó» Ù· ʈÙÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÈÁ-
ÌÈfiÙ˘· Î·È Ó· Ù· ·ÓÙÈ·Ú·‚¿Ïˆ Ì ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ Ì ٷ ÁÂÁÔÓfiÙ·
ÛËÌÂÈÒÛÂȘ Î·È ÙËÓ ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ Û ÌÈ·
·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË.2
∏ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, Ô˘ ‰È¤Ûˆ-
Û·Ó ÔÈ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘, ÂÚȤ¯ÂÈ ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·
ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙË ıËÙ›· ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi η-
Ù¿ ÙÔÓ ∞’ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ÙÔ˘ ÛÙË μË-
Ú˘Ùfi, ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ Î·È ÙȘ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷΤ˜ ‰È·ÎÔ¤˜ ÛÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙËÓ ∫‡ÚÔ, ÂÓÒ ÏÈÁfiÙÂÚ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ·fi Ù·
ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. ¶¤Ú· ·fi ÙȘ ʈÙÔÁÚ·-
ʛ˜ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ô˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈ-
ÓÔ‡ÔÏË Î·È ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÚÙÚ¤Ù· Ê›ÏˆÓ Ô˘
ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘Û·Ó ÛÙȘ ∏¶∞, ÙÔ πÚ¿Ó Î·È ÙË ¡fiÙÈ· ∞ÊÚÈ΋. ΔÔ ˘ÏÈÎfi
‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· Ù· ÂÈ-
ÎÔÓÈ˙fiÌÂÓ· ÚfiÛˆ· ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ Î·È ÔÈ ‰È¿-
Û·ÚÙ˜ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÛÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË.
∏ ·È‰È΋ ËÏÈΛ·
ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ «Belle Époque»
√ 19Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌÔ‡ Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘-
ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ì ÛÙfi¯Ô Ó· Á›ÓÂÈ ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ Ë ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È
Ó· ·ÔÊ¢¯ı› Ë ‰È¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›-
ÛÂˆÓ ÙÔ˘ Δ·Ó˙ÈÌ¿Ù, ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËÎÂ Ë ÈÛfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘ËÎfiˆÓ ·ÓÂÍ·Ú-
ًو˜ ıÚËÛ·̷ÙÔ˜ Î·È ·Ú·¯ˆÚ‹ıËΠ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙȘ ‰È¿ÊÔ-
Ú˜ ÂıÓÔıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ (ÌÈϤÙ). ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÔÈ ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ Ô-
ÏÂÌÈΤ˜ ·Ó·ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ Ì ÙË ƒˆÛ›· ›¯·Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛËÌ·ÓÙÈ-
Τ˜ ÏËı˘ÛÌȷΤ˜ ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂȘ. ªÂÙ¿ ÙÔ 1862 ÍÂΛÓËÛÂ Ë ÂÁηٿ-
ÛÙ·ÛË ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ ÚÔÛʇÁˆÓ ·fi ÙË ƒˆÛÈ΋
∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, ÙË μÔÛÓ›· Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ú·¯ˆ-
Ú‹ıËΠ¤Ó· ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ÎÚ·ÙÈÎÒÓ Á·ÈÒÓ. ∏ ÂÁηٿÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜, Ë
ÔÔ›· ·ÔÛÎÔÔ‡Û ӷ ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ Î·È ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·-
2. Julia Adeney-Thomas, «The evidence of sight», History and Theory 48 (¢ÂΤÌ-
‚ÚÈÔ˜ 2009): 153.
√π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 125
ÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ ÚÔ¸¿Ú¯Ô˘Û˜ ·ÓÙ›ÍÔ˜ Û˘Ó-
ı‹Î˜ ÒıËÛ·Ó ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ó· ÌÂÙ·ÎÈÓË-
ı› ÚÔ˜ Ù· ÌÂÁ¿Ï· ·ÛÙÈο ΤÓÙÚ· Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ∏ ηٷÛ΢‹
Ô‰ÈÎÒÓ ·ÍfiÓˆÓ Î·È Ë Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÙˆÓ ÛȉËÚÔ‰ÚfiÌˆÓ Â˘ÓfiË-
Û·Ó ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË ÁˆÚÁÒÓ, ÌÈÎÚÂÌfiÚˆÓ Î·È ‚ÈÔÙ¯ÓÒÓ ÛÙÔ˘˜
Ó¤Ô˘˜ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÎfiÌ‚Ô˘˜ ÚÔ˜ Ù· Õ‰·Ó·, ÙË ªÂÚÛ›Ó·, ÙËÓ
∞ÌÈÛfi (™·Ì„Ô‡ÓÙ·), ÙËÓ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·, ÙËÓ ¶ÔÓÙÔËÚ¿ÎÏÂÈ· (∑fiÁÎÔ˘Ï-
ÓÙ·Î), ÙË ™Ì‡ÚÓË Î·È ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË.3 ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi Ë
ηٿÚÁËÛË ÙˆÓ ‰È·ÎÚ›ÛÂˆÓ Î·È Ë ÂÈÛÚÔ‹ Í¤ÓˆÓ ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ ÛÙËÓ ·˘-
ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ·Ó¤‰ÂÈÍ ÙÔ˘˜ ÌË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ Û ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿-
ÁÔÓÙ˜ ÛÙȘ ÂÌÔÚÈΤ˜ Î·È ÙÚ·Â˙ÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜.4 ∏ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·
ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘, fiÔ˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ô ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ÁÂÈÙÓ›·˙ ÌÂ
ÙËÓ «√‰fi Ù˘ μ·Á‰¿Ù˘», ÙË ‚·ÛÈ΋ Ô‰È΋ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛȉËÚÔ-
‰ÚÔÌÈ΋ ·ÚÙËÚ›· Ô˘ Û˘Ó¤‰Â ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ ™·Ì„Ô‡ÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ∂‡-
ÍÂÈÓÔ ¶fiÓÙÔ Ì ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ ÂÚÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ΔÔοÙË, ÙËÓ ∫·È-
Û¿ÚÂÈ·, Î·È Ù· Õ‰·Ó· Î·È Û˘Ó¤¯È˙ ̤ۈ Ù˘ μfiÚÂÈ·˜ ™˘Ú›·˜ Î·È Ù˘
ªÂÛÔÔÙ·Ì›·˜ ˆ˜ ÙÔÓ ¶ÂÚÛÈÎfi ∫fiÏÔ.5 ∞fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·
Ë ÂÚÈÔ¯‹ ˆÊÂÏ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÂÌÔÚ›Ô˘ ηÈ
¿Ú¯ÈÛ ӷ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ∂˘ÚÒ˘ ηÈ
ÙˆÓ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ¶ÔÏÈÙÂÈÒÓ.
™Â ¤Ó· Â›Â‰Ô ÌÈÎÚÔ˚ÛÙÔÚ›·˜, Ë ˙ˆ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÃÚ‹-
ÛÙÔ˘ ¡. ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË ÛËÌ·ÓÙÈ-
΋˜ ÔÌ¿‰·˜ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÒÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÊÔ›ÙËÛ·Ó Û ۯÔÏ›· Ô˘ ›‰Ú˘-
Û·Ó ∞ÌÂÚÈηÓÔ› ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔÈ ÛÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈÎÔ› ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ηÈ
ÂËÚ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ÎÔÛÌÔ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ·˘Ù¿
ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘˜. ™ÎÔfi˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È Ó· ηٷÓÔ‹Ûˆ ÙȘ
ÔχÙÚÔ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÂÓfi˜ ªÈÎÚ·ÛÈ¿ÙË, ÙÔ habitus ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ‰È·-
ÌÔÚÊÒıËΠ۠‰È¿ÊÔÚ˜ fiÏÂȘ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ªÂÛÔÁ›Ԣ ·fi ÙËÓ
3. ™›· ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘, ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, 19Ô˜ ·È.-1919. √È ÂÏÏËÓÔÚıfi‰Ô͘ ÎÔÈÓfiÙË-
Ù˜ – ∞fi ÙÔ ªÈÏÏ¤Ù ÙˆÓ ƒˆÌÈÒÓ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜ (∞ı‹Ó·: ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·-
Ù·, 1997), 234-235.
4. Nicholas Doumanis, Before the Nation: Muslim-Christian Coexistence and its
Destruction in Late-Ottoman Anatolia (√ÍÊfiÚ‰Ë: Oxford University Press, 2012), 84.
5. State Department Papers, Division of Near East Affairs, Report of September
13 1919: 13. ΔË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ Î·È Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ù˘ ™·Ì„Ô‡ÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ
ÂÌfiÚÈÔ ÙˆÓ ∏¶∞ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È Û ¤ÎıÂÛ‹ ÙÔ˘ Ô ÚfiÍÂÓÔ˜ Ralph Ches-
brough ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1919. ™Ù· ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ Û˘ÁηٷϤÁÂÈ ÙËÓ
ÏÔ‡ÛÈ· ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· Ì ÙȘ ÂÌÔÚÈΤ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ, ÙÔÓ fiÁÎÔ ÙˆÓ
ÂÍ·ÁˆÁÒÓ Î·ÓÔ‡ ÛÙȘ ∏¶∞, Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍË ÈÔ ÚÔԉ¢ÙÈÎÒÓ Î·È ·Ú·ÁˆÁÈ-
ÎÒÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·.
126 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
ÂÎ·›‰Â˘ÛË Ô˘ ¤Ï·‚ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡
Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ÌÂ Û˘ÁÁÂÓ›˜ Î·È Ê›ÏÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ
˙Ô‡Û·Ó Û ‰È¿ÊÔÚ· ̤ÚË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ›-
Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÁÈ· ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÌÂÚ›‰· ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍˆÓ Ù˘ ªÈ-
ÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Û˘ÓÈÛÙ¿
ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË Ì ¢ڇÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ, ηıÒ˜ Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó·
ÙÔ˘˜ ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ηχÙÂÚ·, ¤Ú· ·fi ÛÙÂÚÂfiÙ˘· Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏË-
Ù˜ ηÙËÁÔڛ˜.
√ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÁÈÔ˜ ÌÈ·˜ ‡ÔÚ˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ-
·˜, ÁÂÓÓ‹ıËΠÙÔ 1895 ÛÙÔ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘, ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ fiÏË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘
ΔÛfiÚÔ˘Ì Î·È Ù˘ ÕÁ΢ڷ˜. √ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ›¯Â ÛÔ˘-
‰¿ÛÂÈ ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÔÚıfi‰ÔÍË ıÂÔÏÔÁÈ΋ Û¯ÔÏ‹ ÙˆÓ ºÏ·‚È·ÓÒÓ (∑È-
ÓÙ˙›-ÓÙÂÚ¤) ÛÙ· ÂÚ›¯ˆÚ· Ù˘ ∫·ÈÛ¿ÚÂÈ·˜ Î·È ÂÚÁ·˙fiÙ·Ó ˆ˜ ‰¿Ûη-
ÏÔ˜ Î·È „¿ÏÙ˘ ÛÙÔ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘. ™Â ¯ÂÈÚfiÁÚ·Êfi ÙÔ˘ Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏÂ
ÛÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ:
H ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘ ‰È·ÈÚÂ›Ù·È ÂȘ ‰‡Ô Û˘ÓÔÈΛ·˜, ÕÓˆ Î·È ∫¿Ùˆ.
∏ fiÏȘ ¤¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏËÓ ‰ȿ‰· Î·È ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·Ì¤ÏÈ· Î·È ¯ˆ-
Ú¿ÊÈ· [...] ΔÔ 1913 ı· ›¯Â ÂÚ›Ô˘ 30.000 ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÂÎ ÙˆÓ
ÔÔ›ˆÓ 5.000 ‹Û·Ó ŒÏÏËÓ˜ Î·È 5.000 ∞ÚÌÂÓ·›ÔÈ […] √È ŒÏÏË-
Ó˜ Î·È ÔÈ ∞ÚÌÂÓ·›ÔÈ Â›¯·Ó ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·Ó Î·È Ù· Û¯ÔÏ›· ÙˆÓ
Î·È Ù· ·È‰È¿ ÙˆÓ ÂÌ¿Óı·ÓÔÓ ¤Î·ÛÙÔ˜ ÙËÓ ÁÏÒÛÛ·Ó ÙÔ˘ Ì·˙›
Ì ٷ ΔÔ‡ÚÎÈη. ∂Ș ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·Ó ÔÈ ÌÂÓ ŒÏÏËÓ˜ ‰ȿ‚·˙ÔÓ
ÙÔ ∂˘·ÁÁ¤ÏÈÔÓ Î·È ÙÔÓ ∞fiÛÙÔÏÔÓ ÌÂÙ·ÊÚ·Ṳ̂ӷ ÂȘ ÙËÓ ΔÔ˘Ú-
ÎÈÎ‹Ó Î·È ÔÈ ∞ÚÌÂÓ·›ÔÈ ÂȘ ÙËÓ ∞ÚÌÂÓÈÎ‹Ó ÁÏÒÛÛ·Ó. Δ· Û¯Ô-
Ï›· ÙˆÓ ‹Û·Ó ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡. √È ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-
ÓÔÈ ‹Û·Ó Â› ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ÁˆÚÁÔ› Î·È ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔÈ Î·ÙÂÁ›-
ÓÔÓÙÔ Â›Û˘ Ì ÌÂÏÈÛÛÔÎÔÌ›·Ó Î·È ÌÂÙ·ÍÔ˘ÚÁ›·Ó, ηÓÔÊ˘-
Ù›·Ó ÂȘ ÙËÓ Ê˘Ù›·Ó Ù˘ ··ÚÔ‡Ó·˜ Î·È ÙËÓÔÙÚÔÊ›·Ó.6
∏ ÓÔÛÙ·ÏÁ›· Ù˘ ·ÊıÔÓ›·˜ Î·È Ù˘ ¢ËÌÂÚ›·˜ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ ÛÙËÓ
ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÛÙÔ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ∞’ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ
¶fiÏÂÌÔ. ™Â ·Ó¿ÏÔÁ˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ ∫ª™, ·ÏÏ¿
Î·È Û ‚È‚Ï›· fiˆ˜ Ë ∞ÈÔÏÈ΋ °Ë ÙÔ˘ ∏Ï›· μÂÓ¤˙Ë Î·È Ë §ˆÍ¿ÓÙÚ· Ù˘
ª·Ú›·˜ πÔÚ‰·Ó›‰Ô˘, ÔÏÏÔ› ªÈÎÚ·ÛÈ¿Ù˜ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜
fiÙÈ, ·Ó Î·È ÔÈ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋
ÂÏ›Ù, ÔÈ ŒÏÏËÓ˜, ÔÈ ∞Ṳ́ÓÈÔÈ Î·È ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ‹ÏÂÁ¯·Ó ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›·
Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿Í˘.7 ∂›Ó·È
6. ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÁÈ· ÙÔ ™Ô˘ÁÁÔ˘ÚÏÔ‡, ∫¤ÓÙÚÔ ªÈÎÚ·-
ÛÈ·ÙÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, GR-KMS-30140500.
7. Yannis G. S. Papadopoulos, «Colonial lifestyle and nostalgia for the Ottoman
√π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 127
Â›Û˘ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÙÈ Ô ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ fiÚÔ
«ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ» ·ÓÙ› ÁÈ· ΔÔ‡ÚÎÔÈ, ·˯ÒÓÙ·˜ ÙËÓ Â›ÛËÌË ÔıˆÌ·-
ÓÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë. ∞Ó Î·È ÔÈ ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔÈ ÙÔ˘ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘ ›¯·Ó ˆ˜
ÌËÙÚÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÙËÓ ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Î·È ÛÙËÓ
ÂÎÎÏËÛ›·, ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ fiÙÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·Ó «¤Î·ÛÙÔ˜ ÙËÓ
ÁÏÒÛÛ·Ó ÙÔ˘ Ì·˙› Ì ٷ ΔÔ‡ÚÎÈη».8 ∏ ÁÏÒÛÛ· Ù˘ οı ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜
‹Ù·Ó Ë Â›ÛËÌË ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ‹ Î·È ÙÔ˘ Ì·ÎÚÈÓÔ‡ ÂÏÏËÓÈ-
ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È fi¯È Ë ÌËÙÚÈ΋.
ΔÔ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ªÂÚ˙ÂÊÔ‡ÓÙ·, fiÔ˘ ÙÔ
1886 ÙÔ American Board of Commissioners for Foreign Missions
(ABCFM) ›‰Ú˘Û ÙÔ ∫ÔϤÁÈÔ ∞Ó·ÙfiÏÈ·.9 √È ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔÈ, Û‡Ìʈӷ
Belle Époque in Greek Heritage TV series», ÛÙÔ Postcolonialism Cross-Examined:
Envisioning New Relations to the Colonial Past, ÂÈÌ. M. Albrecht, (§ÔÓ‰›ÓÔ:
Routledge, 2019), 155.
8. ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÁÈ· ÙÔ ™Ô˘ÁÁÔ˘ÚÏÔ‡.
9. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙÔ American Board of Commissioners for Foreign
Missions-ABCFM, Ë ÂÙ·ÈÚ›· Ô˘ ȉڇıËΠÙÔ 1812 ·fi ÊÔÈÙËÙ¤˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ Ù˘
¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜, ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙËÓ ÚÒÙË ·ÔÛÙÔÏ‹ ÛÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·
Ì ÛÙfi¯Ô ÙÔÓ ÂίÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi ÙˆÓ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ. ∞ÊÔ‡ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ·Ó fiÙÈ
·˘Ùfi˜ Ô ÛÙfi¯Ô˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ˘ÏÔÔÈËı›, ÔÈ ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔÈ ÂÈÎÂÓÙÚÒıËηÓ
ÛÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË Ù˘ ∞ÚÌÂÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ √Úıfi‰Ô͢
∂ÎÎÏËÛ›·˜. Hans-Lukas Kieser, Der Verpasste Friede, Mission, Ethnie und Staat in
den Ostprovinzen der Türkei, 1839-1938 (∑˘Ú›¯Ë: Chronos, 2000), 51. ¶ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó
Ó· ‰È·‰ÒÛÔ˘Ó ÂÓÙfi˜ Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙȘ ‰È‰·Ûηϛ˜ Ù˘
«¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘» Ù˘ ¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜, ÂÓfi˜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÛÙfi-
¯Â˘Â ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ Û˘ÓÂȉËÙÒÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡-
Û·Ó ÙË μ›‚ÏÔ ˆ˜ Ô‰ËÁfi ˙ˆ‹˜. William Goodell, Forty Years in the Turkish Empire
or Memoirs of Rev. William Goodell (¡¤· ÀfiÚÎË: General Books, 1883), 22. ∏ ıÚË-
Û΢ÙÈ΋ Î·È ÎÔÛÌÈ΋ ËÁÂÛ›· ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ÎÔÈÓÔًوÓ
ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ·ÓÙ¤‰Ú·Û ‚›·È· Û ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfi-
ÙËÙ˜ Î·È ÙÂÏÈο, ˘fi ÙËÓ ·ÚfiÙÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ μÚÂÙ·ÓÔ‡ Ú¤Û‚Ë, Ô ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ·Ó·-
ÁÓÒÚÈÛ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ͯˆÚÈÛÙ‹˜ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfi-
ÙËÙ·˜ (millet). Harrison Gray Otis Dwight, Christianity in Turkey, A narrative of the
Protestant Reformation in the Armenian Church (§ÔÓ‰›ÓÔ: J. Nisbet, 1854), 332-334.
∞fi ÙÔ 1864 ¤ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ȉڇıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ›· ÂÏÏËÓÈΤ˜
ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜, Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û¯ËÌ¿ÙÈÛ ÙÚÂȘ Û˘ÛÙ¿-
‰Â˜ Á‡Úˆ ·fi Ù· ÎÔϤÁÈ· Ù˘ ªÂÚ˙ÈÊÔ‡ÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· Ù˘ ∞ÌÈÛÔ‡ (™·Ì-
„Ô‡ÓÙ·), Ù˘ ªÔ˘Ù·Ï¿Û΢ (Talas) ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ∫·ÈÛ¿ÚÂÈ·˜ (Kayseri), ÛÙËÓ
∫··‰ÔΛ· Î·È ÙË ™Ì‡ÚÓË. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›· ∫ÈÛ΋ڷ, «¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙ˜ ÈÂÚ·fiÛÙÔ-
ÏÔÈ ÛÙËÓ Î·ı' ËÌ¿˜ ∞Ó·ÙÔÏ‹, 1819-1914: ∏ ‰Ú¿ÛË Ù˘ American Board», ¢ÂÏÙ›Ô
∫¤ÓÙÚÔ˘ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ 12 (1997-1998): 104. √È ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔÈ ıˆÚÔ‡-
Û·Ó ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Û¯ÔÏ›ˆÓ ··Ú·›ÙËÙË ÁÈ· ÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈÎÒÓ
128 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™ √π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 129

Ì ÙÔÓ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘ George E. White, ›¯·Ó ˆ˜ ÛÙfi¯Ô Ó·

«ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÎ·›‰Â˘ÛË, Ó· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ
Û˘ÓıËÎÒÓ ˙ˆ‹˜ Î·È ˘ÁÈÂÈÓ˘, ÙËÓ ·ÚÔ¯‹ ˘ÁÂÈÔÓÔÌÈÎÒÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ,
Ó· ηÏÏÈÂÚÁ‹ÛÔ˘Ó Ó‡̷ ÂÈÚËÓÈ΋˜ Û˘Ó‡·Ú͢ Î·È Î·Ï‹˜ ı¤ÏËÛ˘
ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ∫·ÈÓ‹˜ ¢È·-
ı‹Î˘».10 ∞ÊÔ‡ ÂÚÁ¿ÛÙËΠÂ› ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ÛÙÔ Ê·ÚÌ·ÎÂ›Ô ÙÔ˘ ı›Ԣ
ÙÔ˘ ÛÙÔ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘, Ô ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ‡ ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙÔ ∫ÔϤ-
ÁÈÔ Û ËÏÈΛ· 12 ÂÙÒÓ, Ì·˙› Ì ‰‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ÙÔ˘.
∞ÔÊÔ›ÙËÛ ÙÔ 1914 Î·È fiÙ·Ó Í¤Û·ÛÂ Ô ∞’ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜
ηٷٿ¯ıËΠÛÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi. ™ÙÔ ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ ÛËÌ›ˆ-
Ì· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ ηÏÔηÈÚÈÔ‡ ÙÔ˘ 1914 fiÙÈ
›‰Â ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· fiÙ·Ó ¤ÊÙ·Û ÛÙËÓ ∞ÌÈÛfi (™·Ì„Ô‡-
ÓÙ·) ÁÈ· Ó· ηٷٷÁ› ÛÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi. ∏ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ·˘Ù‹ ı· ÌÔ-
ÚÔ‡Û ӷ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ·ÏÒ˜ ÙÔÓ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÛÌfi ÂÓfi˜ ηÙÔ›ÎÔ˘ Ù˘ ÂÓ-
‰Ô¯ÒÚ·˜ Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Û Â·Ê‹ Ì ¤Ó· ¿ÁÓˆÛÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô (ÔÏÏÔ› (ÂÈÎ. 1) À·›ıÚÈÔ Á‡̷ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ∞’ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘
ÚfiÛÊ˘Á˜ ·fi ÙËÓ ∫··‰ÔΛ· ÂÚȤÁÚ·„·Ó ÙÔ ‰¤Ô˜ Ô˘ ¤ÓȈ۷Ó
fiÙ·Ó Â›‰·Ó ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÛÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙËÓ
∂ÏÏ¿‰·) ‹ Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔ ‰¤Ô˜ ÌÚÔÛÙ¿ Û ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi Î·È Ù·˘Ùfi- ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ ·ÔηχÙÂÈ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹
¯ÚÔÓ· ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÓÔÚÔ, ηıÒ˜ ÛÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ fi¯ıË ÙÔ˘ ∂‡ÍÂÈÓÔ˘ ¶fi- ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·. ™ÙÔ Î¿Ùˆ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜ ‚ϤÔ˘Ì ·È-
ÓÙÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë ƒˆÛÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ‰È¿ Í·ψ̤ӷ ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜.
∞fi ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÚ- ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÛÂÈÚ¿ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¤ÊË‚ÔÈ, Ó·ÚÔ› ¿Ó‰Ú˜ Î·È ÌËÙ¤Ú˜
ÙÚ¤Ù· ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÙÔ˘, ÙˆÓ ı›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÍ·‰¤ÏÊˆÓ ÙÔ˘ ηıÒ˜ Î·È Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ Ù· ̈ڿ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÛÙ¤ÎÂÙ·È
Û˘ÌÊÔÈÙËÙÒÓ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ∫ÔϤÁÈÔ ∞Ó·ÙfiÏÈ·. ∏ ʈÙÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ÙÚ·- ÌÈ· ËÏÈÎȈ̤ÓË Á˘Ó·›Î·. √È ÓÂfiÙÂÚÔÈ ¿Ó‰Ú˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÈÔ ¯·Ï·ÚÔ›:
‚‹¯ÙËΠηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÌÈ·˜ ÂÍfi‰Ô˘ ÛÙÔ ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘ ‹ ÙË ªÂÚ- οÔÈÔÈ ¯·ÌÔÁÂÏÔ‡Ó Î·È ·ÁηÏÈ¿˙Ô˘Ó Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·˘ıfiÚÌË-
˙ÈÊÔ‡ÓÙ· ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ (ÂÈÎ. 1) Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ‰Â›Á- Ù·, ÂÓÒ, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ÛÙÔ ¿Óˆ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ʈ-
Ì· ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÔÈ ÂΉÚÔ̤˜ ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ ¤ÁÈÓ·Ó Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙÔÁÚ·Ê›·˜, ÔÏÏÔ› ‰ÂÓ ÊÔÚÔ‡Ó Î·¤Ï·. ™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÂÈÚ¿ ÛÙ¤ÎÔ-
Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ «·Ó·„˘¯‹˜». ΔÔ ÛÙ‹ÛÈÌÔ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ ·fi ÙÔÓ ÓÙ·È ÔÈ ÈÔ ËÏÈÎȈ̤ÓÔÈ, Èı·ÓfiÓ ‰›Ï· ÛÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘˜ .
ªÈ· ·Ï‹ ηıËÌÂÚÈÓ‹ ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·
ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ. Frank Andrews Stone, Academies for Anatolia. A Study of the ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ËÏÈÎȷ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ˘Ú·Ì›‰·, Ì ٷ ·È‰È¿
Rationale, Program and Impact of the Educational Institutions Sponsored by the Ame- ˆ˜ ‚¿ÛË Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜ ÛÙÔ Î¿Ùˆ ̤ÚÔ˜
rican Board in Turkey: 1830-1980 (§¿Ó·Ì: University Press of America, 1984), 21. Ù˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜, ÙÔ˘˜ ÓÂfiÓ˘ÌÊÔ˘˜ Ì ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ù· ̈ڿ
∞Ó Î·È Ï›ÁÔÈ Û¯ÂÙÈο ∂ÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔÈ ¤ÁÈÓ·Ó ¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙ˜, ¤Ó·˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Î·È, Ù¤ÏÔ˜, ÙÔ˘˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘˜ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ˆ˜ ¤ÎÊÚ·ÛË
·ÚÈıÌfi˜ ÂËÚ¿ÛÙËΠ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ‰È·‰fiıËΠ·fi Ù· ÈÂÚ·ÔÛÙÔ- ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ·˘ıÔÚ-
ÏÈο Û¯ÔÏ›· ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·. Δ· ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ӷ ̤ÏË ÙˆÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎÒÓ
ÌËÙÈÛÌfi Î·È Ù· ¯·ÌfiÁÂÏ· ÙˆÓ ÓÂfiÙÂÚˆÓ ÁÂÓÂÒÓ. Œ¯Ô˘Ó ÂӉȷʤÚÔÓ
ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ 13.000, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ 49.000 ·ÏÒ˜
Ù· ÚÔ‡¯· Ô˘ Â¤ÏÂÍ·Ó ÔÈ ·ÚÈÛÙ¿ÌÂÓÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô. ∫¿ÔÈÔÈ ¿Ó-
·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Î¿ÔȘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ. ∏ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÒÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ (ÂÚ›Ô˘ 2.500-3.000) ˙Ô‡Û ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ¶fiÓÙÔ˘. ∏ Ô- ‰Ú˜ ÊÔÚÔ‡Ó ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ Î·È ÁÚ·‚¿Ù·, ¿ÏÏÔÈ ÌfiÓÔ Û·Î¿ÎÈ Î·È Î¿ÔÈÔÈ
Ï˘ÏËı¤ÛÙÂÚË ÎÔÈÓfiÙËÙ· ‹Ù·Ó ·˘Ù‹ ÙˆÓ ∫ÔÙ˘ÒÚˆÓ (√ÚÓÙÔ‡) Ì 78 ÂÁÁÂÁÚ·Ì- ÌfiÓÔ Ô˘Î¿ÌÈÛ·. ∞Ó Î·È fiÏÔÈ Â›Ó·È ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ Ì ‰˘ÙÈο ÚÔ‡¯·, ÙÔ Ê¤-
̤ӷ ̤ÏË Î·È 200 ÂÚ›Ô˘ Ô˘ Û˘ÌÌÙ›¯·Ó ÛÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘˜. ∫ÈÛ΋ڷ, ÛÈ Ô˘ ÊÔÚÔ‡Ó ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÚ·-
«¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙ˜ ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔÈ», 104, 107. ‚‹¯ÙËΠÛÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·.
10. George E. White, Adventuring with Anatolia College (°ÎÚ›ÓÂÏ-∞˚fi‚·: Herald- ∫ÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÈÔ ÚÔÛÂÎÙÈο ·˘Ù‹ ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ‚ϤÔ˘Ì ‰È·-
Register, 1940), 11. ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ. ∫¿ÔÈÔÈ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ï˘Ë̤ÓÔÈ Î·È ÎÔ˘Ú·Ṳ̂-
130 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
ÓÔÈ, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙÔÈ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Î·È ¯·ÌÔÁÂÏÔ‡Ó. ªÂÚÈÎÔ› ¿Ó-
‰Ú˜ Û·‚Ô˘Ó ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘˜, Û·Ó Ó· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Â˘Ï¿‚ÂÈ· ÛÙÔÓ ÊˆÙÔ-
ÁÚ¿ÊÔ ‹ ·˘Ùfi Ô˘ ·ÓÙÈÚÔÛˆ‡ÂÈ, fiˆ˜ Ô Î‡ÚÈÔ˜ ÛÙËÓ Â¿Óˆ ·ÚÈ-
ÛÙÂÚ‹ ÁˆÓ›·, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ, fiˆ˜ ÔÈ ÙÚÂȘ ·ÚÈÔÈ ‰ÂÍÈ¿ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘
ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜, ÛËÎÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÈÁÔ‡ÓÈ ÙÔ˘˜ Û ¤Ó‰ÂÈÍË ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ·˜
ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË.
Δ¤ÏÔ˜, Ô ¿Ó‰Ú·˜ Ô˘ Â›Ó·È Í·ψ̤ÓÔ˜ ‰›Ï· ÛÙ· ·È‰È¿ Ê·›ÓÂ-
Ù·È Ó· ÌËÓ ÂӉȷʤÚÂÙ·È ÁÈ· ÙȘ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ Ù˘ ʈÙÔÁÚ¿ÊÈÛ˘. Δ·
È¿Ù· Ì ÙÔ Ê·ÁËÙfi Î·È Ù· ÌÔ˘Î¿ÏÈ· Ì ÙÔ ÎÚ·Û› Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È
ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘, ۇ̂ÔÏ· Ù˘ ˙ˆ‹˜, ·Ô‰ÔÌÔ‡Ó ÙÔÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ¯·Ú·-
ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÔÌ·‰ÈÎÔ‡ ÔÚÙÚ¤ÙÔ˘. √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Â›Û˘
‰È·Ù·Ú¿ÛÛÂÈ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜. ™Ù¤ÎÂÙ·È ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜
Ì ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÔÏ‹, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‚ÁÂÈ ·fi ÙÔ ÚÔÛٷ٢ÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ
Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. Œ¯ÂÈ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÈÔ Â›ÛËÌË ÛÙ¿ÛË, ¯·ÌÔÁÂÏ¿-
ÂÈ Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ӷ Î·È Ì¿ÏÏÔÓ Â›Ó·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÙÔ˘
ÂÈÊ˘Ï¿ÛÛÂÈ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ.
∏ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ∞’ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘
ø˜ ·fiÊÔÈÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘ ÛÙ¿ÏıËΠÛÙË ™¯ÔÏ‹ ∞ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ
∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, fiÔ˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1918. ™‡Ì-
ʈӷ Ì ÙÔÓ Georges White, ÂÚ›Ô˘ 22 ·fiÊÔÈÙÔÈ ÙÔ˘ ∫ÔÏÏÂÁ›Ô˘
∞Ó·ÙfiÏÈ· «ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Ì·ı‹Ì·Ù· È·ÙÚÈ΋˜ ÛÙÚ·-
ÙÔÏÔÁ‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ› ¯ÂÈÚÔ‡ÚÁÔÈ».11
ªÂÙ¿ ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘ ™˘Óı‹Î˘ ÙÔ˘ ªÚÂÛÙ-§ÈÙfiÊÛÎ, Ë ÔÔ›·
·Ú·¯ˆÚÔ‡Û ÙȘ ÚˆÛÈΤ˜ Â·Ú¯›Â˜ ÙÔ˘ ∫·Ú˜, ÙÔ˘ ∞ÚÓÙ·¯¿Ó Î·È ÙÔ˘
μ·ÙÔ‡Ì ÛÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, ÛÙ¿ÏıËΠÛÙo ̤وÔ ÙÔ˘
∫·˘Î¿ÛÔ˘. √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ·ÎfiÌ· Î·È ÂÍ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿
ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙȘ Ì¿¯Â˜ ˆ˜
·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Ì Ԣ‰¤ÙÂÚË ÁÏÒÛÛ·, Ì¿ÏÏÔÓ
·Û˘Ó‹ıÈÛÙË ÁÈ· ¤Ó·Ó ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ
ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘, «ˆ˜ ¤Ê‰ÚÔ˜
·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ 50 ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÂÛÙ¿ÏËÓ ÂȘ ÙÔ Ì¤ÙˆÔÓ
∫·Ú˜ ÙÔ˘ ∫·˘Î¿ÛÔ˘ ÚÔ˜ ηٷ‰›ˆÍÈÓ ÙˆÓ ƒÒÛˆÓ ·fi Ù· ΔÔ˘ÚÎÈο
‰¿ÊË Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ηٷϿ‚ÂÈ Î·È ÚÔ¯ˆÚÔ‡Û·Ó ÂÓ‰fiÙÂÚ· ÚÔ˜
ÙËÓ ªÈÎÚ¿Ó ∞Û›·Ó».12 ∏ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È
11. ™ÙÔ ›‰ÈÔ, 81.
12. ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ∞ͤ¯·ÛÙ·È ËÌÂÚÔÌËÓ›·È ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙÔ˘ ÃÚËÛÙÔ˘ ªÔ˘-
Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÁÂÓ›·˜ ·˘ÙÔ‡, ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ 1978.
√π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 131
ˆ˜ Ë ÂÎÏ‹ÚˆÛË ÙÔ˘ ηı‹ÎÔÓÙfi˜ ÙÔ˘ ˆ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡, ÂÓÒ ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈ› ÙÔÓ fiÚÔ «ΔÔ˘ÚÎÈο ‰¿ÊË» ˆ˜ ÓÔËÙÈ΋ Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘
Ù˘ ÎÚ·ÙÈ΋˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·˜. ŒÙÛÈ, ˆ˜ √ıˆÌ·Ófi˜ ˘‹ÎÔÔ˜, ÌÔÚ› Ó·
ıˆÚÔ‡Û ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ˘ËÚÂÛ›· ηı‹ÎÔÓ, ¯ˆÚ›˜ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË
Ó· ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È √ıˆÌ·Ófi˜ ·ÙÚÈÒÙ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ White, fiÙ·Ó
ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ 1908 ·Ó·ÎÔÈÓÒıËΠfiÙÈ
ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ı· ˘ËÚÂÙÔ‡Ó ÛÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi, ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘
Ù˘ ªÂÚ˙ÈÊÔ‡ÓÙ·˜ ·ÓËÁ‡ÚÈÛ·Ó «fi¯È ÂÂȉ‹ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ˘ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó
ÛÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·ÙfiØ fi¯È ÂÂȉ‹ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙÂØ ·ÏÏ¿ ÂÂȉ‹ Ë ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ˘ËÚÂÛ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÃÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· ‚‹Ì· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒ-
ÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È ÈÛfiÙÈÌˆÓ ÔÏÈÙÒÓ».13
√ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙÔ ÌfiÓÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜
ÙÔ˘ Ô˘ ÛÙ¿ÏıËΠ۠̿¯ÈÌË ÌÔÓ¿‰·, ·ÓÙ› ÁÈ· Ù· Ù¿ÁÌ·Ù· ηٷӷ-
ÁηÛÙÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ (·ÌÂϤ Ù·ÌÔ˘ÚÔ‡), fiÔ˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ ˘fi ÙÚ·ÁÈΤ˜
Û˘Óı‹Î˜ Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍˆÓ ÛÙÚ·Ù‡ÛÈÌ˘ ËÏÈ-
Λ·˜. √ ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ∞¯ÈÏϤ·˜ Î·È Ô ı›Ԙ ÙÔ˘ ªˆ˘Û‹˜ ªˆ˘Û›‰Ë˜
Â›Û˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó ˆ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Û ̿¯È̘ ÌÔÓ¿‰Â˜, Ô ÚÒÙÔ˜
ÛÙÔ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfi ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ Ù˘ °·ÏÈΛ·˜ Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ
ÙÔ˘ ∫·˘Î¿ÛÔ˘. √ Í¿‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ¡›ÎÔ˜ ™˘Ìˆӛ‰Ë˜, Â›Û˘ ·fiÊÔÈ-
ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘ ∞Ó·ÙfiÏÈ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÚÓ‹ıËΠӷ ¿ÂÈ ÛÙË Û¯ÔÏ‹
·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È Î·Ù·Ù¿¯ÙËΠÛÙ· Ù¿ÁÌ·Ù· ÂÚÁ·Û›·˜ ˘ËÚÂÙÔ‡ÛÂ
ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ˆ˜ ˘‡ı˘ÓÔ˜ ÙÔ˘ Ê·Ú̷ΛԢ ÙÔ˘ ÓÔÛÔÎÔÌ›Ԣ.
™ÙÔ ·Ú¯Â›Ô ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÚÙÚ¤Ù· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ı›Ԣ ÙÔ˘ ªˆ˘Û‹
ªˆ˘Û›‰Ë Ì ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÔÏ‹ Î·È ÔÌ·‰ÈΤ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÙÔ
̤وÔ, Ì ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ÛÙ· ¯·Ú·ÎÒÌ·Ù· Î·È ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜.
√ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈË̤ÓÔ
‡ÊÔ˜ ÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ:
∂Ș ÙËÓ Ì¿¯ËÓ ÙÔ˘ ∫·Ú˜ ÂÏËÁÒıËÓ ÂȘ ÙÔÓ ·ÚÈÛÙÂÚfiÓ ÌÔ˘
‚Ú·¯›ÔÓ·, Î·È ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÙˆÓ ¶ÚÒÙˆÓ μÔËıÂÈÒÓ Ì ¤ÊÂÚ·Ó
ÚÔ˜ ıÂÚ·›·Ó ÂȘ ÙÔ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎfiÓ ÙÔ Î·Ù·ÏËÊı¤Ó ˘fi ÙˆÓ
ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÓÔÛÔÎÔÌ›ÔÓ Ù˘ ™Â‚·ÛÙ›·˜ ·fi fiÔ˘ Ì ¤ÛÙÂÈÏ·Ó
ÂȘ ÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌ›ÔÓ «™ÈÊ¿ °ÈÔ˘ÚÙÔ‡», ÚÒËÓ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎfiÓ ÂÓ
ªÂÚ˙ÈÊÔ‡ÓÙÈ […] ∂Ó Ùˆ ÓÔÛÔÎÔÌ›ˆ ™ÈÊ¿ °ÈÔ˘ÚÙÔ‡ ˘‹Ú¯ÔÓ
ÙfiÙ ‰‡Ô ÂÚ›ÊËÌÔÈ È·ÙÚÔ›, Ô ƒÈÊ¿Ù ¶¤È Î·È Ô ¢Ú. Marden […]
ΔfiÙ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Â›¯ÔÓ Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ ÙÔ Anatolia College Ù˘ ªÂÚ-
˙ÈÊÔ‡ÓÙÔ˜, ›¯·Ó ‰ÈÒÍÂÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ ÂÎÙfi˜ Ù˘ ÔÈ-
ÎÔÁÂÓ›·˜ ÙÔ˘ Mr. Getchel […] ΔË ·ÚÂÌ‚¿ÛÂÈ Î·È ‚ÔËı›·
13. White, Adventuring with Anatolia College, 65.
132 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
ÙÔ˘ Mr. Getchel Ô Rifat Bey Ì ÂÎÚ¿ÙËÛÂÓ ÂΛ […] ∞ÊÔ‡ È·-
ÙÚ‡ıËÓ, ‰ÈÔÚ›ÛıËÓ ÂΛ ˆ˜ ·ÔıËοÚÈÔ˜ Â›ÏˆÓ Î·ıÒ˜ Â›-
Û˘ Î·È ÂÈıˆÚËÙ‹˜ ηı·ÚÈfiÙËÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓÔÛÔÎÔÌ›Ԣ […] ªÂ-
Ù¿ ÙËÓ ·Ó·Îˆ¯‹Ó ¤‰ˆÛ· ÙËÓ ·Ú·›ÙËÛ›Ó ÌÔ˘ Î·È ·Ó¯ÒÚËÛ·
ÂȘ ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏÈÓ Î·È ·'ÂΛ ÂȘ ÙËÓ μËÚ˘ÙÙfiÓ ‰È¿
Ó· ÛÔ˘‰¿Ûˆ ÙËÓ Ê·Ú̷΢ÙÈ΋Ó.14
∞fi ÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÚÁ¿ÛÙËΠÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ¤ˆ˜
ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1919, fiÙ·Ó ÍÂΛÓËÛ ÙȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ American
Protestant College. ∞fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÔÌ·-
‰ÈΤ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÂΉÚÔ̤˜ ÌÂ Û˘ÌÊÔÈÙËÙ¤˜, ÙÔÓ ıÂ›Ô ÙÔ˘ ªˆ-
˘Û‹ ªˆ˘Û›‰Ë Î·È ÙÔÓ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ º·Ú̷΢ÙÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘
¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ μËÚ˘ÙÔ‡ ΔÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ §·‰¿ÎË Î·È ÌÈ· ÂÈÎfiÓ·
·fi Ù· ÂÚ›È· Ù˘ ∏ÏÈÔ˘fiψ˜ (ª¿·ÏÌÂÎ). ∫·ıÒ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ûˆ-
ı› Ë ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, ÔÈ ÌfiÓ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜
ÙÔ˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi Ù· ÔÚÙÚ¤Ù· Î·È ÙȘ ¢¯ÂÙ‹ÚȘ οÚÙ˜ Ô˘ ÙÔ˘
¤ÛÙÂÏÓ·Ó Ù· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ÙË £ÂÛ-
Û·ÏÔÓ›ÎË, fiÔ˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËηÓ.
√È ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘ ÛÙË μËÚ˘Ùfi, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ıËÙ›·
ÙÔ˘, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÌÂ Û˘ÓÙÔÌ›· ÛÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·˘-
Ù‹ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ ÙË Ú‹ÍË Ì ÙÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓ
Î·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁ‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Â‰·ÊÈÎÒÓ ‰ÈÂΉÈ΋ÛˆÓ
ÛÙËÓ ∂ÈÚËÓ¢ÙÈ΋ ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛÈÔ‡. ™ÙÔ ÊÔÈÙËÙÈÎfi ÙÔ˘ ‚È-
‚ÏÈ¿ÚÈÔ ÁÈ· ÙÔ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi ¤ÙÔ˜ 1920-1921 ÛËÌ›ˆÛ ÁÈ· ÙË «‰Ú¿ÛÈÓ
Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ‰Èψ̷ٛ·˜ ÙÔ 1920»: «fiˆ˜ ÂȘ οı ÂÚ›ÛÙ·ÛÈÓ
ÌÂÁ¿Ï˘ ÓfiÛÔ˘, ÔÈ ‰Èψ̿ٷÈ, ÔÈ ˘Ô‰˘fiÌÂÓÔÈ ·fi ÙÔ˘ 1919 ÙÔÓ Úfi-
ÏÔÓ ÙÔ˘ È·ÙÚÔ‡, ÂȘ Ô˘˜ ·ÓÂÙ¤ıË Ë ıÂÚ·›· ÌÈ·˜ ·ÚÚˆÛÙË̤Ó˘ ·Ó-
ıÚˆfiÙËÙÔ˜, ÂÁӈ̿ÙÂ˘Û·Ó fiÙÈ ˘‹Ú¯ÔÓ ÂÏ›‰Â˜ ÛˆÙËÚ›·˜ Î·È ˘¤-
ÁÚ·„·Ó Ù·˜ Û˘ÓÙ·Á¿˜ ÙˆÓ: Ù·˜ Ù¤ÛÛ·Ú·˜ Û˘Óı‹Î·˜ ÂȘ Ù·˜ μÂÚÛ·Ï-
Ï›·˜, ÂȘ ÙÔ ™·ÈÓ ∑ÂÚÌ·›Ó, ÂȘ ÙÔ ¡ÂÁ‡, ÂȘ ™Â‚Ú.».
™ÙÔ Û¯fiÏÈfi ÙÔ˘ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Ì¤Û· ·fi È·-
ÙÚÈÎfi ‚ϤÌÌ·, ·Ó Î·È ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ˘Ôı¤ÛÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ fiÙÈ ÔÈ ·Ó·-
ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ «·ÚÚÒÛÙÈ·» Î·È ÙȘ «Û˘ÓÙ·Á¤˜» Â›Ó·È ·fiÚÚÔÈ· ÌÈ·˜ ıÚË-
Û΢ÙÈ΋˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘. ∂›Û˘ Û ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛËÌ›ˆÌ· ÂÈÛ‹Ì·ÓÂ
fiÙÈ «ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ıÔÈ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ó· Â›Ó·È ÊÈÏfiÙÔ˘ÚÎÔÈ ÂÎ ÙˆÓ ÔÌÈÏÈÒÓ Î·È
ÙˆÓ ÛÙ¿ÛÂÒÓ ÙˆÓ: μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ, ÂıÓÈÎfiÊÚÔÓ˜ πÙ·ÏÔ›, ÔÈ ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙÈ-
ÎÔ› Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÔÏÔÁÈÎÔ› ·ÎÏÔÈ ÙˆÓ ¶·ÚÈÛ›ˆÓ Î·È ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, ÔÈ
§Â‚·ÓÙ›ÓÔÈ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜, ÔÈ ∫·ıÔÏÈÎÔ› fiÏ˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘». ΔÔÓ ¢Â-
14. ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ∞ͤ¯·ÛÙ·È ËÌÂÚÔÌËÓ›·È ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙÔ˘ ÃÚËÛÙÔ˘ ªÔ˘-
Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÁÂÓ›·˜ ·˘ÙÔ‡, ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ 1978.
√π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 133
Τ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1920, fiÙ·Ó ÔÈ ºÈÏÂχıÂÚÔÈ ÙÔ˘ ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘
¤¯·Û·Ó ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜, ˆ˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ ÙÔ˘ ∞ÌÂ-
ÚÈηÓÈÎÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ μËÚ˘ÙÔ‡ ¤ÛÙÂÈÏ ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙËÏÂ-
ÁÚ¿ÊËÌ· ÛÙÔÓ ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ:
∂˘ÁÓˆÌÔÓÔ‡ÓÙ˜ ÂıÓÔÛˆÙ‹ÚÈÔÓ ‰ÂηÂÙ‹ ‰Ú¿ÛÈÓ Ú·ÁÌ·ÙÔ-
ÔÈ‹Û·Û·Ó ∂ıÓÈÎ‹Ó ·ÔηٿÛÙ·ÛÈÓ º˘Ï‹˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Û·-
Û·Ó ªÂ›˙ˆÓ· ∂ÏÏ¿‰· – οÌÓÔÌÂÓ ¤ÎÎÏËÛÈÓ À̤ÙÂÚÔÓ ·ÙÚȈ-
ÙÈÛÌfiÓ ÌË ÛÙÂÚ‹ÛË ∂ÏÏËÓÈÎ‹Ó º˘Ï‹Ó ˘ËÚÂÛÈÒÓ ªÂÁ¿ÏÔ˘
∞Ó‰Úfi˜ –·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ÂÎÙÈÌ‹Ûˆ˜ Î·È ı·˘Ì·ÛÌÔ‡– ·ÏÏ¿ Û˘ÓÂ-
¯›ÛË ·ÙÚȈÙÈΈٿÙËÓ ÌÂÁ·ÏfiÓÔ˘Ó ‰Ú¿ÛÈÓ ÚÔ˜ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛÈÓ
Î·È Â‰Ú·›ˆÛÈÓ ÁÈÁ·ÓÙÈ·›Ô˘ ∂ÚÁÔ˘ ªÂÁ¿Ï˘, πÛ¯˘Ú¿˜ Î·È ∏Óˆ-
̤Ó˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜.
√ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ›Ûˆ˜ ›¯Â ·ÊÔÌÔÈÒÛÂÈ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÂıÓÈÎÈ-
ÛÙÈÎfi ÏfiÁÔ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ÙÔ˘ ÛÙÔ ∫ÔÏϤÁÈÔ ∞Ó·ÙfiÏÈ·,
fiÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ Ô ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi˜ Û‡ÏÏÔÁÔ˜ «¶fiÓÙÔ˜», ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ
ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ¤ÁÈÓ Ô
›‰ÈÔ˜ ÂÎÊÚ·ÛÙ‹˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·Ï˘ÙÚˆÙÈÛÌÔ‡. °È· ÙÔ˘˜ ªÈÎÚ·ÛÈ¿-
Ù˜ Ë ‚›· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÔÈ ‰ÈˆÁÌÔ› ›¯·Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË Û˘-
ÁÎÚfiÙËÛË Ó¤ˆÓ Ù·˘ÙÔًوÓ.15
∞ÔÊÔ›ÙËÛ ÙÔ 1921 ·ÊÔ‡ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙË ‰Èψ̷ÙÈ΋ ÙÔ˘ ÂÚÁ·-
Û›· Ì ı¤Ì· ÙȘ «Ê·Ú̷΢ÙÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÌÂÏ·ÓÈÔ‡». ™Â ÔÌ·‰È-
΋ ʈÙÔÁÚ·Ê›·, Ì¿ÏÏÔÓ ·fi ÙËÓ ·ÔÊÔ›ÙËÛ‹ ÙÔ˘, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Ô
ΔÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ˜ §·‰¿Î˘, ÎÔÛÌ‹ÙÔÚ·˜ Ù˘ º·Ú̷΢ÙÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜
ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ μËÚ˘ÙÔ‡. ªÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÊÔ›ÙËÛ‹ ÙÔ˘ ÂÁηٷ-
ÛÙ¿ıËΠÛÙÔ ¶ÔÚÙ-ΔÂÔ˘Ê›Î Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘, fiÔ˘ ÂÚÁ¿ÛÙËΠˆ˜ ‰È¢-
ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ «Port Tewfik Pharmacy Wolf and co». ΔÔ 1924 ·ÁfiÚ·ÛÂ
ÙËÓ «Pharmacie Nationale» ÛÙÔ ™Ô˘¤˙, ÙËÓ ÔÔ›· ‰Èˇı˘Ó ÁÈ· Ù· Âfi-
ÌÂÓ· ÙÚÈ¿ÓÙ· ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ·.
∞fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ¤˙ËÛ ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂ-
Ú· ʈÙÔÁÚ·ÊÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ·. ¶ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Ì ÙËÓ ÔÈ-
ÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È Ê›ÏÔ˘˜ ·fi ÙÔ ™Ô˘¤˙, ·fi ÂΉÚÔ̤˜ ÛÙÔ ∫¿ÈÚÔ Î·È ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ηıÒ˜ Î·È ·fi Ù·Í›‰È· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÙËÓ ∫‡-
ÚÔ Î·È ÙËÓ πÙ·Ï›·. ™Â οÔȘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ô ‚ÈÔÏÔÓ›ÛÙ·˜ ¶¿ÓÔ˜
§ÂÌ¯fi‚·˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ «The Virtuoses Lempehova's Boys».
√È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘ ÕÓÓ· Î·È ∂ϤÓË Ì·˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÂÈ-
ÎfiÓ· ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ÌÂÛÔ·ÛÙÈ΋˜ ·ÈÁ˘ÙÈÒÙÈ΢ ÔÈ-
15. Nicholas Doumanis, Before the Nation: Muslim-Christian Coexistence and its
Destruction in Late-Ottoman Anatolia (√ÍÊfiÚ‰Ë: Oxford University Press, 2012) 8.
134 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™ √π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 135

ÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜: Ù˘ÔÔÈË̤ӷ ·È‰Èο ÔÚÙÚ¤Ù· Û ʈÙÔÁÚ·Ê›·, ÛÙÈÁ- ̤ӷ, Ï›ÁÔ ·Ì‹¯·ÓÔ˜, ÂÓÒ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Î·È Ë ÛÎÈ¿ ÙÔ˘ ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˘
ÌÈfiÙ˘· ·fi Û¯ÔÏÈΤ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜, Á˘ÌÓ·ÛÙÈΤ˜ Âȉ›ÍÂȘ, ÛÎÂÙ˜ ηٿ Ì ˘Ì›„ËÏÔ Î·¤ÏÔ.
Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ì ̷ı‹ÙÚȘ Ó· Ô‰Ô·ÙÔ‡Ó ΔÔ 1925 ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙËÓ ∂˘Û¤‚ÂÈ· ™Ù·˘Ú›‰Ô˘ ·fi ÙË ™‡ÌË. ™ÙË
ÙË ÛËÌ·›· Ì ÙÔÓ ·ÁÎ˘ÏˆÙfi ÛÙ·˘Úfi, ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ˙¢Á·ÚÈÔ‡ (ÂÈÎ. 4), Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏ ‰‡Ô Ì‹Ó˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ
Ì·ıËÙÈΤ˜ ·ÚÂÏ¿ÛÂȘ Î·È Û˘ÓÙÚÔ-
ÊȤ˜ Ó·ÚÒÓ ÛÙËÓ ·Ú·Ï›·. •Â¯ˆÚ›-
˙Ô˘Ó ÙÚÂȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÌÈ· ÂÎ-
‰‹ÏˆÛË ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙˆÓ ·ÈÁ˘ÙÈ·-
ÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ fiÔ˘ Ë ÕÓÓ· ªÔ˘Ú¿ÙÔ-
ÁÏÔ˘ ¤·ÈÍ È¿ÓÔ. ΔË ı¤ÛË ÙˆÓ μÚÂ-
Ù·ÓÒÓ ÛÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ Ù˘ ‰ÂηÂ-
Ù›·˜ ÙÔ˘ 1920 ·›ÚÓÂÈ Ô ∞ÈÁ‡ÙÈÔ˜ ΢-
‚ÂÚÓ‹Ù˘, ¤Ó‰ÂÈÍË Ù˘ ηı˘ÛÙÂÚË̤-
Ó˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ÙˆÓ ∞ÈÁ˘ÙȈÙÒÓ
Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ
‰ÈÔÌÔÏÔÁ‹ÛˆÓ.
™ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›
(ÂÈÎ. 2), Ô˙¿ÚÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ Ê·Ú-
Ì·ÎÂ›Ô Ì ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ ∂˘‰fiÎÈÌÔ.
∏ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ∞Ú¿‚ˆÓ ÛÙË ÊˆÙÔ-
ÁÚ·Ê›· ÌÔÚ› Ó· ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ Â›ÙÂ
ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ Î·Ï-
ÏÈÂÚÁËÌ¤ÓˆÓ ∂˘Úˆ·›ˆÓ ·fi ÙÔ˘˜
Èı·ÁÂÓ›˜ ‹ Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ ÙËÓ (ÂÈÎ. 4-5) ∞ÚÈÛÙÂÚ¿: √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Ì ÛÙÔÏ‹ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡
·ÓÒÙÂÚË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË ÙÔ˘ ȉÈÔ- ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ¢ÂÍÈ¿: °·Ì‹ÏÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›·
ÎÙ‹ÙË ÙÔ˘ Ê·Ú̷ΛԢ. ∏ ÔÏÈÙÈÛÌÈ-
΋ ‰È·ÊÔÚ¿ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È Î·È Û Á¿ÌÔ ÛÙȘ ∏ӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜, ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÛÙ· ηڷ̷Ó-
¤Ó· ÔÚÙÚ¤ÙÔ Ì ÙÔ Ô‰‹Ï·Ùfi ÙÔ˘, Ï›‰Èη fiÛÔ Î·È ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο, ˘Ô‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘
¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ Ô- ÔÈÎÂÈfiÙËÙ·˜ fiÔ˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ë ÌËÙÚÈ΋ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ·fi ÙÔÓ
ÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹. ΔÔ ·›ÛıË- ¯ÒÚÔ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÂͤÊÚ·˙Â Ë ÂÏÏËÓÈ΋.
Ì· ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛ˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ë-
¯Â› ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÛÙ· ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ- ∞Í›˙ÂÈ Ó· ‰Ô‡Ì ·ÓÙÈÛÙÈÎÙÈο ÙË Á·Ì‹ÏÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· Ì ·˘Ù‹ Ô˘
ο Û¯ÔÏ›· ÁÈ· ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÛÎÏË- ¤ÛÙÂÈÏ ÛÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ Ù˘ °·ÏÈΛ·˜ ÙÔ 1917 (ÂÈÎ. 5).
Ú‹˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜, Ù˘ ‰È¿ÎÚÈÛ˘ Î·È Ù˘ ™ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ·fi ÙÔ Ì¤ÙˆÔ ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÂÈÙ˘¯›·˜. ÔÈ› Â›ÛËÌË ÔıˆÌ·ÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÙȘ ¢¯¤˜ ÙÔ˘ ÁÈ·
™Â ¤Ó· ÈÔ Â›ÛËÌÔ ÔÚÙÚ¤ÙÔ, Ù· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ· Î·È ÙËÓ ÂÏ›‰· fiÙÈ «Ô ηıÔÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ı· ÙÂÏÂÈ-
Â›Û˘ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔ Ê·ÚÌ·ÎÂ›Ô ÒÛÂÈ Û‡ÓÙÔÌ· Î·È ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÛÒÔÈ Û›ÙÈ», Û‡-
(ÂÈÎ. 3), οıÂÙ·È Ì fi‰È· ÛÙ·˘Úˆ- ÓÙÔÌÔ Ì‹Ó˘Ì· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù· οı ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Î·È ÌÔ-
ÚÔ‡Û ӷ ÂÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÎÚËÛ¿Ú· Ù˘ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜. ∏ ·ÓÙÈ·Ú·‚ÔÏ‹
(ÂÈÎ. 2-3) √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ÙˆÓ ‰‡Ô ʈÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ Ì·ÚÙ˘Ú› Ù· ۈ̷ÙÈο Î·È „˘¯ÔÏÔÁÈο ÙÚ·‡-
ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ Ê·ÚÌ·ÎÂ›Ô ÙÔ˘ ÛÙÔ ™Ô˘¤˙ Ì·Ù· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. ™ÙË Á·Ì‹ÏÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· (ÂÈÎ. 5), ÎÚ‡‚ÂÈ Ù· ‰¿-
136 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
¯Ù˘Ï¿ ÙÔ˘ ·ÚÈÛÙÂÚÔ‡ ¯ÂÚÈÔ‡ Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÙÔ Û·ı› Î·È ÙÚ·˘Ì·Ù›-
ÛÙËΠ̠ÙÔ ‰ÂÍ› ¯¤ÚÈ Ô˘ ÊÔÚ¿ÂÈ ÙË ‚¤Ú·. Ÿˆ˜ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ÙÚ·-
Áˆ‰›Â˜, Ë ‚›· Û˘Ó¤‚Ë ÂÎÙfi˜ ÛÎËÓ‹˜ Î·È Ë ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘ Û‹-
Ì·Ó ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ù˘ Ó·ÓÈ΋˜ ·ÓÂÌÂÏÈ¿˜. Δ· ÔÏÂÌÈο ÙÚ·‡Ì·Ù·,
·Ó Î·È ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÂÌÊ·Ó‹, ÙÔÓ Ù·Ï¿ÓÈ˙·Ó ÁÈ· ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘,
fiˆ˜ ı˘Ì¿Ù·È Ë ÎfiÚË ÙÔ˘ ÕÓÓ·.
ΔÔ 1926 Ë ∂˘Û¤‚ÂÈ· Á¤ÓÓËÛ ÙËÓ ÚÒÙË ÎfiÚË ÙÔ˘˜, ÙËÓ ÕÓÓ·, ηÈ
ÙÔ 1931 ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÎfiÚË ÙÔ˘˜, ÙËÓ ∂ϤÓË. ΔÔ 1935 Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÌÂ-
Ù·ÎfiÌÈÛ ÛÙÔ È‰ÈfiÎÙËÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ™Ô˘¤˙. ∏ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ·˘ÙÔ‡
ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ÛÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ Î·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ
·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘ ÚfiÛÊ˘Á· Ó·
ÚÈ˙ÒÛÂÈ ÛÂ ¤Ó·Ó Ó¤Ô ÙfiÔ.
(ÂÈÎ. 6) √ÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ‰Â›ÓÔ Û ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ ÙÔ˘ ∫·˝ÚÔ˘
∏ ∞›Á˘ÙÔ˜ fï˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ú¿ ¿ÏÏÔ˜ ¤Ó·˜ ÛÙ·ıÌfi˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘. ∏
ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÔ‡ ‰Â›ÓÔ˘ Û ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ ÙÔ˘ ∫·˝ÚÔ˘ Ù·
ÚÒÙ· ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈο ¯ÚfiÓÈ· (ÂÈÎ. 6) ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋
Î·È ÚÔÛˆÈ΋ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ËÚÂÌ›·˜. ªÂ ÊfiÓÙÔ ·Ú-
¯·›Â˜ ·ÈÁ˘ÙȷΤ˜ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ Î·È ÁηÚÛfiÓÈ Ì ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÂÓ‰˘-
Ì·Û›·, Ë ·ÚÔÈÎȷ΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ê·›ÓÂÙ·È ·Ó¤ÌÂÏË Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙË
ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ŸÙ·Ó ¤ı·ÓÂ Ë Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘ ÙÔ 1961,
Ô‡ÏËÛ ÙÔ Ê·ÚÌ·ÎÂ›Ô ÛÙÔÓ Maher Zaki Rizkalla Î·È ÌÂÙ·ÎfiÌÈÛÂ
ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ΋ fiÏË πÛÌ·ËÏ›·, fiÔ˘ ¤ÁÈÓ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ù˘ «Pharmacie
d'Orient». ªÂÙ¿ ÙË Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‰fiÙËÛ‹ ÙÔ˘ ÙÔ 1966, ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎÂ
√π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 137
ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· fiÔ˘ ¤˙ËÛ Ì ÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘, ˆ˜ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ ÙÔ 1978.
∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ‰ÂÓ ‰˘ÛÎÔχÙËΠӷ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙ› ÛÙÔ Ó¤Ô ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓ, ¯¿ÚË ÛÙÔ ‰›ÎÙ˘Ô ÙˆÓ Û˘ÁÁÂÓÒÓ Î·È Ê›ÏˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ÂÁηٷ-
ÛÙ·ı› ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ‰ÂηÂÙ›·. Ÿˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙȘ
ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÔÌ·‰ÈΤ˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ Î·È ÂΉÚÔ̤˜, ‰È·Ù‹ÚË-
Û·Ó ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ Ô˘ ›¯·Ó ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ Î·È ÙÔÓ Â͈ÛÙÚÂÊ‹ ÙÔ˘˜
¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ™Â ÌÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÛÙ· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ÂÍ‹ÓÙ·
(ÂÈÎ. 7) ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‰‡Ô ÎfiÚ˜ ÙÔ˘ ÕÓÓ· Î·È ∂ϤÓË, Ë Í·‰¤ÏÊË
ÙÔ˘˜ ™Â‚·ÛÙ‹ ™Ù·˘Ú›‰Ô˘ Î·È ÌÈ· Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË
ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ÕÁÈÔ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ. Δ· ̤ÏË ÌÈ·˜ ‰È·ÛÔÚÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ-
·˜ Û˘Ó·ÓÙÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ fiÏË Ô˘, ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·,
Û˘Ì‚ÔÏÔÔÈ‹ıËΠˆ˜ «ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙˆÓ ÚÔÛʇÁˆÓ». √È Ó¤Â˜ Á˘Ó·›-
Θ Ô˘ Ô˙¿ÚÔ˘Ó Ì ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·,
¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ·Ó‰ÚÒÓ Û˘ÓÔ-
‰ÒÓ, ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Î·È ÙË ÛÙ·‰È·Î‹
·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ¤ÌÊ˘ÏˆÓ ÚfiÏˆÓ ÛÙË
ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·. ªÔÚÔ‡ÌÂ
Ó· ·Ú·‚¿ÏÔ˘Ì ÙË ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ Á˘-
Ó·ÈÎÒÓ Ù˘ ÚÒÙ˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜
ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔ-
ÓÙ·Ó ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÔÈÎÔ-
Á¤ÓÂÈ·˜ ˆ˜ ÎfiÚ˜, Û‡˙˘ÁÔÈ Î·È ÌË-
Ù¤Ú˜, Ì ÙȘ Ӥ˜ ÎÔ¤Ï˜ Ô˘
ϤÔÓ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Î·È ‰ÈÂΉÈÎÔ‡Ó
ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó ÔÈ ›‰È˜
·ÔÊ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜.
(ÂÈÎ. 7) ∏ ÕÓÓ· Î·È Ë ∂ϤÓË
ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ Ì ÙËÓ ™Â‚·ÛÙ‹ ™Ù·˘Ú›‰Ô˘ ÌÚÔÛÙ¿
ÛÙÔÓ ÕÁÈÔ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢
Ÿˆ˜ ·Ó¤ÊÂÚ·, Ë ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ‰È·-
ÌÔÚÊÒıËΠ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Î·È ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈ΋
∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Ô˘ ¤Ï·‚ ÙfiÛÔ ÛÙÔ ∫ÔϤÁÈÔ ∞Ó·Ùfi-
ÏÈ· fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ μËÚ˘ÙÔ‡ Î·È ÙË
˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Ù˘Èο ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË, ·ÏÏ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ˘fi ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋
ÚÔÛÙ·Û›·, ∞›Á˘ÙÔ. ∞Ó Î·È ÁÂÓÓ‹ıËΠ۠ÙÔ˘ÚÎfiʈÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ,
ÌÔÚÊÒıËΠÛÙ· ·ÁÁÏÈο Î·È ¤˙ËÛ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜
ÙÔ˘ ÛÙÔ ÌÂÈÎÙfi ÂıÓÔÙÈο ™Ô˘¤˙, ÙÔ ÔÔ›Ô ›Ûˆ˜ ı‡ÌÈ˙ Û οÔÈÔ ‚·ı-
Ìfi ÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘, ÛÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÙÔÓ›˙ÂÈ fiÙÈ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È
138 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™
ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ̤ÏÔ˜ Ù˘ «ÓÔÂÚ‹˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÂıÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜».
°ÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔÈ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ Û˘Ó‰‡·˙·Ó
ÔÏÈÙÈÛÌÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ËÁ¤˜. ∏ ˘‚ÚȉÈ΋
ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ÙÔ˘ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ ÛÙÔ ÙÂÙÚ¿‰ÈÔ Ô˘ ÂÚÈ›¯Â ÙȘ ÌÔ˘ÛÈ-
Τ˜ ÙÔ˘ ·ÚÙÈÙÔ‡Ú˜. ¶ÂÚȤ¯ÂÈ ÔıˆÌ·ÓÈο Î·È ÂÏÏËÓÈο ÂÌ‚·Ù‹ÚÈ·,
‰ËÌÔÊÈÏ›˜ ¯ÔÚ¢ÙÈÎÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ (‚·Ï˜, fiÏΘ, Ì·˙Ô‡ÚΘ, pas d'
Espagne) ¢˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·›ˆÓ, ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È √ıˆÌ·ÓÒÓ Û˘ÓıÂÙÒÓ, ÂÏ-
ÏËÓÈο Î·È ÙÔ˘ÚÎÈο Ï·˚ο ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ¿ÚȘ ·fi fiÂÚ˜ Î·È ‡ÌÓÔ˘˜
ÙÔ˘ ÎÔÏÂÁ›Ô˘.
ª¤Û· ·fi ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÁÈ· ÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘ Ô˘ η٤ıÂÛ ÛÙÔ
∫ª™ ÌÔÚԇ̠ӷ ÛÙ·¯˘ÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì οÔÈ· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙȘ Ù·˘Ù›-
ÛÂȘ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÛÙÔȯ›· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘. ™Â ·˘Ùfi ·Ó¤ÊÂÚ fiÙÈ
«Ë ™Ô‡ÁÁÔ˘ÚÏÔ˘ Â›Ó·È Ë ÚÒÙË ÌÔ˘ ·ÙÚ›˜ fiÔ˘ ÂÁÂÓÓ‹ıËÓ ÙÔ 1895
·fi ÁÔÓ›˜ ŒÏÏËÓ·˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ √ÚıÔ‰fiÍÔ˘˜».16 ∏ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘
ÙfiÔ˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ Ô˘ ÙÔÓ
Û˘Ó‰¤ÂÈ Ì ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ «∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ √ÚıÔ-
‰fi͈ӻ. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ fï˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÙÔ˘ ÂÏ-
ÏËÓÈÎÔ‡ ‚·ÛÈÏ›Ԣ ÛÙÔÓ ‚·ıÌfi Ô˘ ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È
fiÙÈ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó Ù˘
ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, ÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ¯ÒÚÔ Ô˘ ·Ô-
ÙÂÏ› ÙÔ Î‡ÚÈÔ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ
ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ‰›ÓÂÈ ÌÈ· ·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ
ÛÙË ¯ÈÙÙÈÙÈ΋ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÷ÙÙÔ‡Û· (Boñazköy), ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¯Ò-
ÚÔ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘. ΔË ‰ÈÏ‹ ·˘Ù‹ Û‡Ó‰ÂÛË
Ì ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜
∞Û›·˜ Âȯ›ÚËÛÂ Ô ∫··‰fi΢ ¶·‡ÏÔ˜ ∫·ÚÔÏ›‰Ë˜ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘
ªÈÎÚ·ÛÈ·Ó‹ ·Ú›· ÔÌÔÊ˘Ï›·.
™Â ÌÈ· Ì·ÚÙ˘Ú›· ·fi ÙÔ ∫ª™ Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÏË-
ı˘ÛÌÒÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È «·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÂÍÔÚ›· ‹Ù·Ó ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ì·˜».
∏ ∂ÏÏ¿‰· ‹Ù·Ó ¤Ó· Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÃÚ‹ÛÙÔ
ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÙËÏÂÁÚ¿ÊËÌ· Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏ ˆ˜
ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ Ù˘ μ˘ÚËÙÔ‡ Î·È ÙȘ ÂÈÛΤ„ÂȘ
Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ μ’ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ. ∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿
ÙÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·ÚÔÈΛ·˜ Î·È ÙȘ
·ÙÚȈÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ μ’ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘.
™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÔÏÏÔ‡˜ ŒÏÏËÓ˜ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ, ‰ÂÓ
‚›ˆÛ ÙÚ·˘Ì·ÙÈο ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ηٿÊÂÚ ӷ ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘
16. ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘, ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÁÈ· ÙÔ ™Ô˘ÁÁÔ˘ÚÏÔ‡.
√π ¶√§ÀΔƒ√¶∂™ ∞¡∞º√ƒ∂™ Δ√À ªπ∫ƒ∞™π∞Δ∏ Ã∏™Δ√À ª√Àƒ∞Δ√°§√À 139
·fi Ù¤ÛÛÂÚȘ ¯ÒÚ˜ Û ÌÈ· Û˘ÓÂÎÙÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË fiÔ˘ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÚ-
ıfi‰ÔÍË Ù·˘ÙfiÙËÙ· Î·È Ë ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ÂÓÙÔÈfiÙËÙ· ÊÈÏÙÚ¿ÚÔÓÙ·È
̤۷ ·fi ÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ·È‰Â›·, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ó·ÊÔ-
Ú¿ fiÙÈ ÚÒÙÔ˜ ·Ó·Ûηʤ·˜ Ù˘ ÷ÙÙÔ‡Û·˜ ‹Ù·Ó Ô William Foxwell
Albright, È‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘ μÈ‚ÏÈ΋˜ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜
fiÙÈ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ Albright Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Ì¤Ûˆ Ù˘ ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÎÒÓ ·ÊËÁ‹ÛÂˆÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ
ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ηً¯ËÛ˘ ÛÙÔ ∫ÔϤÁÈÔ ∞Ó·ÙfiÏÈ·.
∏ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Û fiÏ· Ù· ÛËÌÂȈ̷-
Ù¿ÚÈ¿ ÙÔ˘ ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Û ٷÎÙ¿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ıÚËÛ΢ÙÈο ηÈ
ËıÈο ·ÔÊı¤ÁÌ·Ù· ÛÙ· ·ÁÁÏÈο. ™ËÌÂÈÒÓÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÛÙË
‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘: «∂ÁÒ ÙfiÙ ›¯· Ó· Ï¿‚ˆ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÏ¿Ù·˜ ÌÔ˘, Ô˘
ÙÔ˘˜ ›¯· ‰ÒÛÂÈ credit Ê¿Ú̷η ÂÚ›Ô˘ 500 ϛڷ˜ ·ÈÁ˘Ùȷο˜ Ù·˜
ÔÔ›·˜ ¤¯·Û· ‰ÈfiÙÈ ÂÁηÙÂÛÙ¿ıËÓ ÂȘ ÙËÓ ∞ı‹Ó· ·ÏÏ¿ ¤Ê˘Á· ·fi ÙËÓ
∞›Á˘ÙÔÓ ·ÛÚÔÚfiÛˆÔ˜ ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ¿ÊÈÛ· ηӤӷ ¯Ú¤Ô˜ ÂȘ ηӤ-
Ó·Ó Ê·ÚÌ·ÎÔÔÈfiÓ, Ô‡Ù ÂȘ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ ¤ÌÔÚÔÓ».
∏ ÂÈÚÚÔ‹ Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘
¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ªÔ˘Ú¿ÙÔÁÏÔ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ
ÂÚÁ·Ûȷ΋ ËıÈ΋ ÙÔ˘, ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÛΤ„ÂˆÓ Î·È
ÙˆÓ Ê·Ú̷΢ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÛËÌÂÈÒÛÂˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË
Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô˙¿ÚÂÈ ÛÙÔÓ Ê·Îfi. Δ¤ÏÔ˜ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ ·Ó οÔÈÔ˜
·Ú·‚¿ÏÂÈ ÙȘ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ì ·˘Ù¤˜ ÛÙȘ ‚ÈÔÁÚ·-
ʛ˜ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ ÈÂÚ·ÔÛÙfiÏˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó·
·Ó·Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·Û‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·
ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ¯Ú‹ÛÈÌ˘ ˙ˆ‹˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ Ù˘ μ›‚ÏÔ˘. ∏
ÙÂÏÂ˘Ù·›· ʈÙÔÁÚ·Ê›· Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ·fi ÌÈ· Û˘ÁΤÓÙÚˆ-
ÛË Ù˘ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋˜ ¢·ÁÁÂÏÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜, Ì ÙËÓ
ÔÔ›· ‰È·ÙËÚÔ‡Û ۯ¤ÛÂȘ, ·Ó Î·È ·Ú¤ÌÂÈÓ ÔÚıfi‰ÔÍÔ˜. ∞fi ·˘-
Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, Ë Î·Ù·ÎÏ›‰· Ù˘ «Û‡ÓÙÔÌ˘ ‚ÈÔÁÚ·Ê›·˜», ÙËÓ ÔÔ›·
¤ÁÚ·„ ÛÙ· ·ÁÁÏÈο ÙÔ 1977, Û˘Ófi„È˙ ÙÔ ·›ÛıËÌ· ·˘ÙÔÂÎÏ‹Úˆ-
Û˘ Ô˘ ¤ÓȈıÂ:
«™ÙȘ 5.5.1977 ·Ó ÙÔ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Ô £Âfi˜ ı· Â›Ì·È 82 ÂÙÒÓ, ηÈ
ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ¢¯·ÚÈÛÙÒ ÙÔÓ £Âfi Î·È ‰ÔÍ¿˙ˆ ÙÔ ÕÁÈÔ
fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘».17
Δ· ʈÙÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÌËÓ¢-
ÙÔ‡Ó ˆ˜ ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· Ù·ÍÈÓÔÌ‹ÛÂÈ Ù· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· ·fi ‰È·ÊÔ-
17. «In 5.5.1977 by God's permission I shall be 82 years old, for which I thank
my God and praise His Holy name forever».
140 °π∞¡¡∏™ ¶∞¶∞¢√¶√À§√™

ÚÂÙÈο ÂıÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Ì ˘fi‚·ıÚÔ ÙË ‚›·ÈË Ú·Á-

Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. √È ÛÎËÓ¤˜ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋˜ Á·Ï‹Ó˘, ÔÈ
ÁÈÔÚÙ¤˜, ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ, Ù· Ù·Í›‰È· Â›Ó·È ‰È·Ï›ÌÌ·Ù·
ËÚÂÌ›·˜ Û ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËΠ·fi ‰È·‰Ô¯ÈÎÔ‡˜ ÔϤ-
ÌÔ˘˜, ÁÂÓÔÎÙÔӛ˜ Î·È ·Ó·ÁηÛÙÈÎÔ‡˜ ÂÎ·ÙÚÈÛÌÔ‡˜. ™Â ÌÈ· Ú¢ÛÙ‹
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô˘ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÛÙ›·˜ ‹Ù·Ó ·ÚÔ‰È΋, Ë Û˘ÏÏÔÁ‹
ʈÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ ›Ûˆ˜ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÓfi˜ ÚfiÛÊ˘Á· Ó· ‰ÒÛÂÈ
ÓfiËÌ· Û ÌÈ· ˙ˆ‹ ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ıËÛ·˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó¿- ∂ ¡ √ Δ ∏ Δ ∞ °’
ÌÓËÛË Â˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓˆÓ ÛÙÈÁÌÒÓ Û ÌÈ· ˙ˆ‹ ·‚‚·ÈfiÙËÙ·˜.
√¶Δπ∫∂™ ∞º∏°∏™∂π™
ºøΔ√°ƒ∞ºπ∫∂™ ª∞ƒΔÀƒπ∂™