fi‹˘ fi‹— lÌ √flÔ≠ı‹ÁÒfl›ı –

’_«ÁÒhÎ
≠◊‹ ÁÒhÎ (ÁÎfi‰Îÿ)
’Î’≠Ï÷CÎÎ÷ - √HÎ⁄ÌΩ‘Îfi

±fi‰Îÿ¿÷ν
≠ı‹ - ¤‰fi¤Îfi - ’• ωfiı›
±Î«Î›˝ÿı‰ lÌ‹ÿ˚ ω…›
Ëı‹«_ƒÁÒflÌrfl∞ ‹ËÎflÎΩ

·Î¤Î◊a
Á_CÎ‰Ì ··Ì÷¤Î¥ ¤Òfl‹·∞ ÁÎÿfl̛Π’Ïfl‰Îfl
Ï’__Õ‰ÎÕΉ΂Π- Áfl÷

Œ‹˝
ÂÎË ±ıLÕ Á_CÎ‰Ì ±ıÁ˘ÁÌ›ıÀ
«˘◊Î ‹Î‚ı, Âıfl˘fi M·Î{Î, ÏhÎ·Π±ı’ÎÀ˝‹ıLÀfiÌ Á΋ı, ’ηı˝ ’˘≥LÀ,
±Ã‰Î·Î≥LÁ, Áfl÷ - 395 007 (Œ˘fi — 3027025, 2223092)
 Ïfi‰ıÿfi
(’.’Ò. ±Î«Î›˝ÿı‰ lÌ‹ÿ˚ ω…›Ëı‹«_ƒÁÒÏfl ‹ËÎflÎΩ)
’Î’ ≠Ï÷CÎÎ÷-√HÎ⁄ÌΩ‘Îfi fi΋fiÎ ’_«ÁÒhÎfiÎ
≠◊‹ ÁÒhÎfi˘ Á_ÏZÎMÔ÷ ¤Î‰Îfi‰Îÿ 1444 √˛◊_ ˘fiÎ fl«Ï›÷Î
ÂÎÁfiÂHÎ√Îfl ’. ’Ò F › ±Î«Î›˝ ÿ ı ‰ lÌ
ËÏfl¤ƒÁÒflÌrfl∞ ‹. ¿Ú÷ ÀÌ¿Î ÷◊Î ⁄ÌΩ ±fiı¿
ω‰ı«fi˘fiÎ ±Î‘Îflı ¿flı· »ı. ±Î Á_ÏZÎMÔ÷ ¤Î‰Îfi‰Îÿ
’λ‚fi˘ ±Î› ±ı »ı ¿ı ±Î ÁÒhÎfi˘ ≠Îfl_¤‹Î_ ±◊˝fiÌ
ÁÎ◊ı Ωı¥ Ωı¥fiı ’Îà ¿fl÷Î ±Î√‚ µ’fl ÁÒhÎ ‹ÎhÎfi˘
’Îà ¿fl÷Î ±◊˝fi˘ A›Î· ±Î‰Ì Ω› ±fiı ÷ÿfiÁÎfl
Â¤’ÏflHÎ΋ ’HÎ ◊÷Î Ω›. ¿ıÀ·Î¿ Ãı¿ÎHÎı ¿_¥¿ ωÂıÊ
V’pÌ¿flHÎfiÌ …wfl÷ ·Î√÷Î ÁÒhÎfiÌ fiÌ«ı ÏÀM’H΋Î_
¿flı· »ı.
’_«ÁÒhÎfiÎ ≠¤Î‰ ‹ÎÀı ÷˘ Â_ ¿Ëı‰_ ? ÁÒhοÎfl
…HÎΉı »ı ¿ı ±Î ÁÒhÎfi˘ ÁQ›√˚ ωϑ’Ò‰˝¿ ’Îà ¿fl‰Î◊Ì
±Â¤ ¿‹˝fiÎ ±fi⁄_‘ ±ıÀ·ı ¿ı ±Â¤ Á_V¿Îfl ±◊‰Î
ωÏÂp ¿˘ÏÀfiÎ ±Â¤ ¿‹˘˝ ÏÂÏ◊· ◊¥ Ω› »ı, ËÎÏfi
’΋ı »ı, fiΠ’΋ı »ı. ⁄Î¿Ì flËı·Î ±Â¤ ¿‹˘˝ ’HÎ
‹_hÎ◊Ì ⁄© {ıflfiÌ …ı‹ Á¬’Ò‰˝¿ ÿÒfl ◊¥ Ω› »ı.
ŒflÌ◊Ì fi ⁄_‘Λ ÷ı‰Î ◊Λ »ı. Â¤¿‹˘˝ ±fiı Á_V¿Îfl˘
1
µI’LÔfi ◊Λ »ı, ’WÀ ◊Λ »ı ±fiı ’flοÎpαı ’ˢӫı
»ı. ±fiı ≠¿Úp ¤Î‰◊Ì µ’ÎÏ…˝÷ ◊›ı·_ ±fi⁄_‘‰Î‚_
Â¤¿‹˝ Ïfi›‹Î Œ‚ÿÎ›Ì ⁄fiı »ı ±fiı ÁÎflÌ flÌ÷ı ›˘Ω›ı·Î
±˙Ê‘fiÌ …ı‹ Â¤ Œ‚fiı ±Î’fiÎfl ⁄fiı »ı. Â¤ ≠T≤ÏkÎ
¿flΉı »ı ÷ı‹… Á¬ ±ıÀ·ı ¿ı ‹˘ZÎ Á¬fi_ ÁΑ¿ ⁄fiı »ı.
Á_ ‰ ÷ 2041fiÎ ≥fl·Î⁄˛ Ì …fiÎ «Î÷ ‹ ν Á
ÿflÏ‹›Îfi, Á_‰÷ 2042‹Î_ «ıQ⁄fl ‹¿Î‹ı ◊›ı· µ’‘Îfi
÷’fiÌ ±ÎflΑfi΋Î_ ÷◊Î Á_‰÷ 2052fiÎ ¿ÚWHÎfi√fl
(±‹ÿΉÎÿ)fiÎ «Î÷‹Î˝Á‹Î_ ±Î ÁÒhÎ ’flfiÎ T›ÎA›Îfi
±fiı¿ ¤T›ÎI‹Î±˘fiÎ xÿ›‹Î_ Á_‰√ ı ‰ˆflÎB› flÁfiÌ »˘‚˘
µ»Î‚‰Î‹Î_ ÏfiÏ‹kΤÒ÷ ⁄L›Î, µ’‘Îfi ÷’fiÎ ±ÎflΑ¿˘fiı
’HÎ ±Î ÁÒhÎfiΠω‰ı«fi◊Ì ±ÎflΑfi΋Î_ ‰ı√ ‹Y›˘,
ÿW¿Ú÷ √ËνfiÌ ‰Î÷˘ ÁÎ_¤‚÷Î Á_A›Î⁄_‘ ’H›ÎI‹Î±˘±ı
¤‰-±Î·˘«fiÎfi˘ ≠⁄‚ ’ fl Ô  Ê Î◊˝ ¿flÌ ±ÎI‹Îfi _
ωÂÏ©¿flHÎ ¿›*...
±Î ÁÒh΋Î_ «µÁflHÎ√‹fi, ÿW¿Ú÷√Ëν ±fiı
Á¿Ú÷Îfi‹˘ÿfifiÌ ±ı‰Ì Á_ÿfl ≠Ïø›Î ⁄÷Î‰Ì »ı ¿ı …ıfiÎ
±Î·_⁄fi◊Ì ¤›_¿fl ’Î’Ì ∞‰˘ ’HÎ ¿‹˝fi˘ fiΠ¿flÌ
±fi_÷Á¬fiÎ ¤˘@÷Î ⁄fiÌ Ω› »ı. ¬_‘¿ ‹ÏfifiÌ «Î‹ÕÌ
µ÷ÎflfiÎfl ÷◊Î {Î_{fl̛Π‹ÏfifiÌ ËI›Î ¿flfiÎfl flÎΩ±˘
2
±Î ÁÒhÎfiÌ … ≠Ïø›Î◊Ì ÁÎ÷‹Ì fifl¿ı …‰Îfiı ⁄ÿ·ı
ωÁ¬fiÎ ¤˘@÷Î ◊›Î »ı. ±Î‰Ì Á_ÿfl ≠Ïø›Î
⁄÷ΉfiÎfl ’_«ÁÒhÎfi˘ V‰ÎK›Î› Á˙ ¿˘¥±ı ¿fl‰˘ ±Ï÷
±Î‰U›¿ »ı. ±fiÎÏÿ¿Î·Ìfi ±ÎI‹Î‹Î_ CÎfl ¿flÌ ⁄ıÃı·Î
¤›_¿fl ¿<Á_V¿Îfl˘ ±fiı ±Ï÷„@·p ¿‹˘˝ ±ı ÏÁ‰Î› ¿ı‰Ì
flÌ÷ı ÿÒfl ◊¥ ¿Âı ? ¬ÿ ÁÒhοÎfl ’˘÷ı … ±ÎfiÎ ‹ÎÀı
µ’ÿı ±Î’÷Î …HÎΉı »ı ¿ı, “±Î ÁÒhÎfi˘ ÏfiflÎ_ÂÁ¤Î‰ı
◊÷˘ ’Îà ±Â¤ ¤Î‰fiı ±À¿Î‰‰Î ’Ò‰˝¿ Â¤¤Î‰fiÎ
⁄Ì… w’ ˢ‰Î◊Ì ±Îfi˘ fl˘… ÁQ›¿˚ ’Îà ¿fl‰˘, ÁQ›¿˚
l‰HÎ ¿fl‰_ ±fiı ÁQ›¿˚ ±fi≠ıZÎÎ ¿fl‰Ì.”
Á˙ ‹˘ZÎÎϤ·ÎÊÌ ±ÎI‹Î±˘ ±Î ÁÒhÎfiÎ V‰ÎK›Î›◊Ì
¿‹˝ ‹·fi˘ fiΠ¿flÌfiı ÂÌCβ ‹„@÷√Î‹Ì ⁄fiı ±ı …
Â¤ÎϤ·ÎÊÎ.

Ãð ß ï ð É ÞÞë ÜÞÞí ìäßëÔÞë ÀßíÞõ

Àù´ÕHë ­Àëßõ ìåWÝù Éõ ³EÈõ Èõ Öõ ÇùßÞë
äKÝ Ü_ Í Hë (äÔ ÀßÖë Õñ ä õ ý ÇùßÞí
Éõ åùÛë ÀßëÝ Èõ Öõ )
Éõ ä í Úëë ìßì©×í åð _ ?
‘‹Î˝«Î›˝ ⁄Ë‹Îfi ¿<·¿
3
 lÌ Â_¬ıV‰fl ’Îr˝fiÎ◊Λ fi‹— –

Áø⁄UãßÊøÊÿ¸Áfl⁄UÁøâ ¬Üø‚ÍòÊ∑§◊˜
(‹Ò‚ ÷◊Î Á_ÏZÎMÔ÷ ¤Î‰Îfi‰Îÿ)
Ÿ◊Ù Ÿ◊— üÊË ªÈL§¬˝◊‚Í⁄Uÿ
‹_√·
áÊ◊Ù flËÃ⁄UʪÊáÊ¢ ‚√flááÊÍáÊ¢ ŒÁfl¢Œ¬ÍßÿÊáÊ¢
¡„UÁ_ÔUÿflàÕÈflÊ߸áÊ¢ Ã‹ÙP§ªÈL§áÊ¢ •L§„¢UÃÊáÊ¢
÷ªfl¢ÃÊáÊ¢ –
‰Ì÷flÎ√, Á‰˝ i Î, ÿı ‰ ı L ƒ˘◊Ì ’Ò Ω ›ı · Î,
›◊΄V◊÷‰V÷‰ÎÿÌ1, hÎHÎ ·˘¿fiÎ √flÔ ±ÏflË_÷
(±flÔË_÷˘)2, ¤√‰_÷˘fiı fi‹V¿Îfl ◊Ή...
±ÏflË_÷fi˘ µ’ÿıÂ
¡ ∞fl◊ÊßÄπ¢ÁÃ-ß„U π‹È •áÊÊß¡Ëfl,
•áÊÊÁŒ¡ËflS‚÷fl, •áÊÊÁŒ∑§ê◊‚¢¡ÙªÁáÊ√flÁûÊ∞,
(1) ‰V÷fiÎ ›◊Î◊˝ V‰w’fiı ¿ËıfiÎflÎ.
(2) ¿‹˝⁄Ì…fiÎ ±¤Î‰◊Ì …ı‹fiı Á_ÁÎflw’ ±_¿<fl˘ µ√‰Îfi˘ fi◊Ì ÷ı‰Î
±ÏflË_÷˘fiı ±flÔË_÷˘ ’HÎ ¿Ëı‰Î› »ı.
4
ŒÈÄπM§fl, ŒÈ∑§˜π»§‹ ŒÈÄπÊáÊÈ’¢œ –
…ı (±ÏflË_÷ ¤√‰_÷˘) ±Î ≠‹ÎHÎı ¿Ëı »ı ¿ı
““±Î ωr‹Î_ ∞‰ ±fiÎÏÿ »ı, ∞‰fi˘ Á_ÁÎfl ±fiÎÏÿ
»ı, ±fiÎÏÿ ¿‹˝Á›_ ˘√◊Ì ◊›ı· »ı, ÿ—¬w’ »ı, ÿ—¬fiÎ
Œ‚‰Î‚˘ »ı, ÿ—¬fiÌ ’fl_’flΉ΂˘ »ı.
∞ÿS‚ áÊ¢ flÙÁë¿U û ÊË ‚È h œê◊Ê•Ù,
‚Èhœê◊‚¢¬ûÊË ¬Êfl∑§ê◊Áflª◊Ê•Ù, ¬Êfl∑§ê◊-
Áflª◊٠ÄUÊ÷√flûÊÊÁŒ÷ÊflÊ•Ù –
±Î (Á_ÁÎfl)fi˘ fiΠÂ© ‘‹˝◊Ì ◊Λ »ı, Â©
‘‹˝fiÌ ≠΄MÔ÷ ’Î’¿‹˝fiΠω√‹◊Ì3 ◊Λ »ı, ’Î’
¿‹˝fi˘ ω√‹ ÷◊ΤT›I‰ÎÏÿ4 ¤Î‰◊Ì ◊Λ »ı.
(3) ω√‹ - ωÂıÊw’ı fi ⁄_‘Λ ÷ı‰Ì flÌ÷ı ’Î’¿‹˝fi_ ÿÒfl ◊‰_ ÷ı.
(4) Á_ÁÎflÌ ∞‰˘ ⁄ı ≠¿ÎflfiÎ »ı — (1) ¤T› (2) ±¤T›. ¤T› ∞‰˘
±ıÀ·ı ‹˘Z΋Î_ …‰ÎfiÌ ›˘B›÷Ή΂Π∞‰˘. ±¤T› ∞‰˘ ±ıÀ·ı
‹˘Z΋Î_ …‰ÎfiÌ ›˘B›÷ΠωfiÎfiÎ ∞‰˘. ‹˘Z΋Î_ …‰ÎfiÌ ›˘B›÷Îfiı
¤T›I‰ ¿Ëı‰Î› »ı, ÿflı¿ ¤T› ∞‰˘‹Î_ ¤T›I‰ …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿Îflfi_
ˢ› »ı. ÷ı◊Ì ∞‰fiÎ T›„@÷√÷ ωÏÂp ¤T›I‰fiı ÷◊ΤT›I‰
¿Ëı‰Î› »ı. ±ÎÏÿ◊Ì ¿Î‚, Ïfi›Ï÷, ¿‹˝ ±fiı ’flÔÊÎ◊˝ ΩHΉÎ.
5
 ÷◊ΤT›I‰ ’Ïfl’οfiÎ hÎHÎ ÁΑfi˘
ÃS‚ ¬ÈáÊ Áflflʪ‚Ê„UáÊÊÁáÊø©U‚⁄Uáʪ◊áÊ¢,
ŒÈP§«UªÁ⁄U„UÊ, ‚È∑§«UÊ‚fláÊ¢– ••Ù ∑§Êÿ√flÁ◊áÊ¢
„UÙ©U∑§Ê◊áÊ¢ ‚ÿÊ ‚Èå¬ÁáÊ„UÊáÊ¢, ÷ÈÖÔ¡Ù ÷ÈÖ¡Ù
‚¢Á∑§‹‚, ÁÃ∑§Ê‹◊‚¢Á∑§Á‹‚ ––
÷ıfiı (÷◊ΤT›I‰fiı) ’Ïfl’ο ¿flfiÎflÎ ÁΑfi˘—
(1) «÷—ÂflHÎ √‹fi5 (2) ÿW¿Ú÷ √Ëν6 (3)
Á ¿ Ú ÷ ˘fi _ Áı ‰ fi 7 (±fi ‹ ˘ÿfiÎ) »ı . ÷ı ◊ Ì
(5) «÷—ÂflHÎ√‹fi - ±ÏflË_÷, ÏÁ©, ÁΑ ÷◊Î ‘‹˝fiÎ ÂflHÎfi˘
V‰Ì¿Îfl.
“◊„UÊŸÿ¢ ¬˝ à ÿ¬Êÿ¬Á⁄U⁄UˇÊáÊÙ¬Êÿ—” ±Î «÷ — ÂflHÎ√‹fi
±Î’Ïkα˘◊Ì flZÎHÎ ‹ÎÀıfi˘ ‹ËÎfi µ’Λ »ı.
(6) ÿW¿Ú÷ √Ëν - ±Î·˘¿ ’fl·˘¿fiÎ ÿW¿Ú÷˘fiÌ ““±Î ±¿÷˝T› »ı””
±ı‰Ì ⁄Ï©’Ò‰˝¿ ’fl ÁÎÏZο (√flÔ ÁÎÏZο) Ïfi_ÿÎ ±ı ÿW¿Ú÷√Ëν.
““•¬˝ÁÄUÃÿ¢ ∑§◊ʸŸÈ’ãœÊ¬ŸÿŸ”” (±Â¤) ¿‹˝fiÎ ±fi⁄_‘fi˘ fiÎÂ
¿fl‰Î ‹ÎÀı ±Î ÿW¿Ú÷ √Ëν ±’Ò‰˝ „@÷‹Îfi »ı.
(7) Á ¿ Ú ÷ Îfi ‹ ˘ÿfiÎ - V‰’fl¿Ú ÷ Á ¿ Ú ÷ ˘fiÌ ±fi ‹ ˘ÿfiÎ
““◊„UŒÃà∑ȧ‡Ê‹Ê‡ÊÿÁŸ’㜟◊˜”” Ï«kÎfiÎ Â¤ ’ÏflHÎ΋fi_ ±Î
(Á<¿Ú÷Îfi‹˘ÿfiÎ) ‹ËÎfi ¿ÎflHÎ »ı.
6
‹˘ZÎÎϤ·ÎÊÌ(¤T›ÎI‹Î)±ı ≠ÏHΑÎfi’Ò ‰ ˝ ¿ 8
Á_@·ı‹Î_ ‰Îfl_‰Îfl ±fiı ±Á_@·ı‹Î_ hÎHÎ ‰Îfl ¿fl‰Î
Ωı¥±ı.
±ÏflË_÷˘fi_ ÂflHÎ
¡ÊflÖÔ¡Ëfl¢ ◊ ÷ªfl¢ÃÙ ¬⁄U◊ÁË٪áÊÊ„UÊ,
•áÊÈ û Ê⁄U ¬ È á áÊ‚¢ ÷ Ê⁄U Ê , πËáÊ⁄U Ê ªŒÙ‚◊Ù„U Ê ,
•Áø¢ÃÁø¢ÃÊ◊áÊË, ÷fl¡‹Á„U¬ÙÿÊ, ∞ª¢Ã‚⁄UááÊÊ
•⁄U„¢UÃÊ ‚⁄UáÊ¢ –
hÎHÎ ·˘¿fiÎ Á‰˝lWı à fiÎ◊, ±fikÎfl ’H›fiÎ
Ïfi‘Îfi, …ı‹fiÎ flÎ√, ¶ıÊ, ‹˘Ë ZÎÌHÎ ◊¥ √›Î »ı
÷ı‰Î, ±Ï«_I› Ï«_÷΋ÏHÎ, ¤‰Á‹ƒ‹Î_ …ËÎ… Á‹Îfi,
±ı¿Î_÷ı ÂflHÎ ¿fl‰Î ›˘B› ±ÏflË_÷˘fi_ ‹fiı ÂflHΠˢ.
ÏÁ©˘fi_ ÂflHÎ
ÄUÊ ¬„UËáÊ¡⁄U◊⁄UáÊÊ, •flÿ∑§ê◊∑§‹¢∑§Ê,
(8) ≠ÏHΑÎfi - ωÂ© ¤Î‰’Ò‰˝¿fiÌ ‹fi-‰«fi-¿Î›ÎfiÌ ±ı¿Î√˛÷Î.
ÁÒ h ÎfiÎ ±◊˝ ‹ Î_ ±˘÷≠˘÷÷Î... ‚È ¬ ˝ Á áʜʟSÿ »§‹Á‚hı
¬˝œÊŸÊXÔUàflÊØ–
Œ‚Ô ÏÁÏ©‹Î_ Á≠ÏHΑÎfi ≠‘Îfi ¿ÎflHÎ »ı.
7
¬áÊ_ÔUflÊ’Ê„UÊ, ∑§fl‹ŸÊáÊŒ¢‚áÊÊ, Á‚Áh¬È⁄UflÊ‚Ë,
ÁáÊL§fl◊‚È„U‚¢ªÿÊ, ‚√fl„UÊ ∑§ÿÁ∑§ëÔøÊ Á‚hÊ
‚⁄UáÊ¢–
…ı±˘fiÎ …flÎ ‹flHÎ Á_’ÒHν fiΠ’ÎQ›Î »ı,
¿‹˝fiÎ ¿·_¿fiı …ı±˘fiı ‰ıÿ‰ÎfiÎ fi◊Ì, …ı‹fiÌ Á‰˝
’ÌÕα˘ fiΠ’Î‹Ì »ı, ¿ı‰‚iÎÎfi ¿ı‰· ÿ½fifiı
‘ÎflHÎ ¿flfiÎflÎ, ÏÁÏ©’fl Ïfi‰ÎÁÌ, ±fi’‹ Á¬◊Ì
›@÷, Á‰˝◊Î ¿Ú÷¿ÚI› ±ı‰Î ÏÁ©¤√‰_÷˘fi_ ‹fiı
ÂflHΠˢ...
ÁΑfi_ ÂflHÎ
ÄUÊ ¬‚¢Ãª¢÷Ë⁄UÊ‚ÿÊ, ‚ÊflÖÔ¡¡ÙªÁfl⁄UÿÊ,
¬¢ ø Áfl„U Ê ÿÊ⁄U ¡ ÊáʪÊ, ¬⁄U Ù flÿÊ⁄U Á Ÿ⁄U ÿ Ê,
¬©U◊ÊßÁáÊŒ¢ ‚ áÊÊ, ¤ÊÊáÊÖ¤ÊÿáÊ‚¢ ª ÿÊ,
Áfl‚ÈÖ¤Ê◊ÊáÊ÷ÊflÊ ‚Ê„ÍU ‚⁄UáÊ¢ –
÷◊Î ≠ÂÎ_÷ √_¤Ìfl ±Î›‰Î‚Î, (Ï«kÎfiÎ
8
’ÏflHÎ΋‰Î‚Î) ÁΉz ›˘√◊Ì ±À¿ı · Î, ’Î_ «
≠¿ÎflfiÎ ±Î«Îflfiı ΩHÎfiÎflÎ, ’fl˘’¿Îfl‹Î_ fl@÷,
’•ÎÏÿfiÌ µ’‹Î‰Î‚Î9, K›Îfi ±K››◊Ì ›@÷,
ωÂ©‹Îfi ¤Î‰‰Î‚Î ÁΑfi_ ‹fiı ÂflHΠˢ.
‘‹˝fi_ ÂflHÎ
ÄUÊ ‚È⁄UÊ‚È⁄U◊áÊÈÿ¬Íß•Ù, ◊Ù„UÁÃÁ◊⁄¢U‚◊È Ê‹Ë,
⁄UʪgÙ‚Áfl‚¬⁄U◊◊¢ÃÙ, „U™§ ‚ÿ‹∑§ÀÔ‹ÊáÊÊáÊ¢,
∑§ê◊fláÊÁfl„U Ê fl‚Í , ‚Ê„U ª Ù Á‚h÷ÊflS‚
∑§flÁ‹¬ááÊûÊÙ œê◊Ù ¡ÊflÖÔ¡Ëfl¢ ◊ ÷ªfl¢ ‚⁄UáÊ¢ –
Áfl ±Áfl ‹fiW›˘◊Ì ’ÒÏ…÷, ‹˘Ëw’Ì ±_‘¿Îflfiı
(fiΠ¿fl‰Î) ‹ÎÀı ÁÒ›˝Á‹Îfi, flÎ√¶ıÊw’Ì {ıflfi˘
fiΠ¿fl‰Î ‹ÎÀı lıWà ‹_hÎ Á‹Îfi, ÁC΂Π¿S›ÎH΢fi_
(9) ’• ±ıÀ·ı ¿‹·, ¿‹· …ı‹ ¿Îÿ‰‹Î_ µI’Lfi ◊Λ »ı, …·◊Ì ‰‘ı
»ı »÷Î_ ⁄_fiı◊Ì ±VM≤p flËı »ıı ±ı‹ ‹Ïfi ¤√‰_÷˘ ’HÎ ¿‹˝◊Ì
…L‹ı·Î ¤˘√◊Ì µ»flı·Î »÷Î_ ¿Î‹ ¤˘√◊Ì ±Ï·MÔ÷ flËı »ı.
±ÎÏÿ◊Ì Âflÿ ∑÷fi_ Ïfi‹˝‚ ’ÎHÎÌ ‰√ıflı ΩHΉÎ.
9
¿ÎflHÎ, ¿‹˝‰fifiı ⁄΂‰Î ±„BÔfiÁ‹Îfi, ÏÁ©’HÎÎ
(‹„@÷)fiÎ ÁΑ¿ ¿ı‰·iÎÎfi̱˘±ı ≠w’ı·Î ‘‹˝fi_
›Î‰F∞‰ ‹fiı ÂflHΠˢ.
ÿW¿Ú÷√Ëν
‚⁄UáÊ◊Èflª•Ù ÿ ∞∞Á‚¢, ªÁ⁄U„UÊÁ◊ ŒÈP§«¢U
¡ááÊ¢ •Á⁄U„¢UÃ‚È flÊ, Á‚h‚È flÊ, •ÊÿÁ⁄U∞‚È flÊ,
©UflÖ¤ÊÊ∞‚È flÊ, ‚Ê„ÍU‚È flÊ, ‚Ê„ÈUáÊË‚È flÊ, •ÛÊ‚È
flÊ œê◊_ÔUÊáÊ‚È, ◊ÊáÊÁáÊÖÔ¡‚È, ¬ÍÿÁáÊÖÔ¡‚È Ã„UÊ
◊Ê߸‚È flÊ, Á¬ß¸‚È flÊ, ’¢œÍ‚È flÊ, Á◊ûÊ‚È flÊ,
©UflÿÊ⁄UË‚È flÊ, •Ù„UáÊ flÊ ¡Ëfl‚È, ◊ǪÁ_ÔU∞‚È,
•◊ǪÁ_ÔU∞‚È, ◊Ǫ‚Ê„UáÊ‚È, •◊Ǫ‚Ê„UáÊ‚È, ¡¢
Á∑¢§Áø ÁflÄU◊ÊÿÁ⁄Uÿ,¢ •áÊÊÿÁ⁄Uÿ√fl¢ •ÁáÊÁë¿Uÿ√fl¢
¬Êfl¢ ¬ÊflÊáÊÈ’¢Áœ, ‚È„ÈU◊¢ flÊ ’Êÿ⁄¢U flÊ, ◊áÊáÊ flÊ,
flÊÿÊ∞ flÊ, ∑§Ê∞áÊ flÊ, ∑§ÿ¢ flÊ, ∑§ÊÁ⁄Uÿ¢ flÊ,
•áÊÈ◊Ùßÿ¢ flÊ, ⁄UʪáÊ flÊ, ŒÙ‚áÊ flÊ, ◊Ù„UáÊ flÊ,
10
∞àÕ flÊ ¡ê◊, ¡ê◊¢Ã⁄U‚È flÊ, ª⁄UÁ„Uÿ◊ÿ¢,
ŒÈ P §«U ◊  ÿ ¢ ©U Á Ö¤Êÿ√fl◊ ÿ ¢ , ÁflÿÊÁáÊ•¢ ◊∞
∑§ÑÊáÊÁ◊ûʪÈL§-÷ÿfl¢ÃflÿáÊÊ•Ù, ∞fl◊ÿ¢ ÁÃ
⁄UÙßÿ¢ ‚hÊ∞, •Á⁄U„¢UÃÁ‚h‚◊Äπ¢ ª⁄U„UÊÁ◊
•„UÁ◊áÊ¢ ŒÈÄ∑Ô §«U◊ÿ¢ ©UÁ֤ʕ√fl◊ÿ¢ ∞àÕ Á◊ë¿UÊÁ◊
ŒÈP§«¢U, Á◊ë¿UÊÁ◊ ŒÈP§«¢U, Á◊ë¿UÊÁ◊ ŒÈP§«¢U ––
(«ÎflıfiÎ) ÂflHÎfiı ’΋ı·˘ Ë_ ÿW¿Ú÷fiÌ √Ëν ¿flÔ_ »\._
…ı ¿Î_¥ ‹ıÓ ±ÏflË_÷˘fiı ωÊı, ÏÁ©¤√‰_÷˘fiı
ωÊı, ±Î«Î›˘˝fiı ωÊı, µ’ÎK›Î›˘fiı ωÊı, ÁΑ
¤√‰_÷˘fiı ωÊı, ÁÎK‰Ì±˘fiı ωÊı, ±L› ‘‹˝
V◊Îfi¿˘fiı ωÊı, ‹ÎfifiÌ›˘fiı ωÊı, ’Ò…fiÌ›˘fiı ωÊı
÷◊Î ‹Î÷α˘fiı ωÊı, Ï’÷α˘fiı ωÊı, ⁄_‘±˘fiı
ωÊı, Ï‹h΢fiı ωÊı, µ’¿Îfḻ˘fiı ωÊı, Á΋ÎL›◊Ì
∞‰˘fiı ωÊı, ‹˘ZÎ ‹Î√˝‹Î_ flËı·Î ∞‰˘fiı ωÊı ÷◊Î
‹˘ZÎ ‹Î√˝‹Î_ fiËŸ flËı·Î ∞‰˘fiı ωÊı, ‹˘ZÎ ‹Î√˝fiÎ
ÁΑfi˘ (Ï…fi‹ÒÏ÷˝, Ï…fi‹_Ïÿfl, ’V÷¿˘, «ÎÏflhÎfiÎ
µ’¿flHÎ ‰√ıflı)fiı ωÊı, ‹˘ZÎ ‹Î√˝fiÎ ÁΑfi˘ fi
11
ˢ› ÷ı‰Ì ‰V÷ ωÊı, …ı ¿_¥ ω’Ïfl÷ ±Î«›* ˢ›,
fi ±Î«fl‰Î ›˘B›, fi ≥E»‰Î ›˘B›, ’Î’ V‰w’,
’Î’Îfi⁄Ï_ ‘, ÁÒZ‹ ¿ı V◊Ò·, ‹fi◊Ì, ‰«fi◊Ì ¿ı ¿Î›Î◊Ì,
¿›*, ¿flÎT›_ ¿ı ±fi‹˘z_ ˢ›, flÎ√◊Ì, ¶ıÊ◊Ì ¿ı
‹˘Ë◊Ì, ±Î …L‹fiı ωÊı ¿ı …L‹ÎL÷flfiı ωÊı, (¿›*
ˢ›) ÷ı √Ëν (ÿ√_»Î) ¿fl‰Î ›˘B› »ı, ÿW¿Ú÷ »ı,
»˘Õ‰Î ›˘B› »ı, ±ı‰_ ¿S›ÎHÎÏ‹hÎ √flÔ ¤√‰_÷fiÎ
‰«fi◊Ì ‹ıÓ ΩH›_ »ı, l©Î’Ò‰˝¿ ÷ı ‹fiı flÔE›_ »ı.
±ÏflË_÷ ÏÁ© Á‹ZÎ Ë_ ±ıfiÌ √Ëν ¿flÔ_ »\_. ±ı ÿW¿Ú÷
»ı, ±ı »˘Õ‰Î ›˘B› »ı. ±Î ÿW¿Ú÷fiı ωÂı ‹ÎflÎ
Ï‹E»ÎÏ‹ ÿyÕ‹˚, Ï‹E»ÎÏ‹ ÿyÕ‹˚, Ï‹E»ÎÏ‹
ÿyÕ‹Ô˚.10
(10) ““Ï‹E»ÎÏ‹ ÿyÕ‹Ô˚””fi˘ ±◊˝.
““Á◊”” ÁûÊ Á◊©U◊gflûÊ “ë¿U” ÁûÊ ÿ ŒÙ‚ÊáÊ¢ ¿UÊÿáÊ „UÙß –
““Á◊”” ÁûÊ ÿ ◊⁄UÊ∞ Á_ÔU•Ù, “ŒÈ” ÁûÊ ŒÈª¢ë¿UÊÁ◊ •å¬ÊáÊ¢ ––
““∑§”” ÁûÊ ∑§«¢U ◊ ¬Êfl¢ “«U” ÁûÊ ÿ «UflÁ◊ â ©Ufl‚◊áÊ¢ –
∞‚Ù Á◊ë¿UÊÁ◊ŒÈP§«U¬ÿÄπ⁄UàÕÙ ‚◊Ê‚áÊ¥ ––
Ï‹ - Q≤ÿ ‹Îÿ˝‰ ¤Î‰;
E»Î - ÿ˘Ê˘fi_ »Îÿfi ¿fl‰_ (ÿ⁄Ή‰Î)
Ï‹ - ‹›Î˝ÿ΋Î_ flËı·˘
12
 ≠Î◊˝fiÎ
„U Ù ©U ◊ ∞‚Ê ‚ê◊¢ ª ⁄U „ U Ê – „U Ù ©U ◊
•∑§⁄UáÊÁŸÿ◊Ù – ’„ÈU◊ÿ¢ ◊◊ÿ¢ Áà ßë¿UÊÁ◊
•áÊÈ ‚ Á_Ô U ¢ •⁄U „ ¢ U à ÊáÊ¢ ÷ªfl¢ à ÊáÊ¢ , ªÈ L §áÊ¢
∑§ÑÊáÊÁ◊ûÊÊáÊ¢ Áà –
‹ÎflÌ ÿW¿Ú÷ √Ëν ÁQ›√Ô̊ ±ıÀ·ı ¿ı ¤Î‰√Ëν11
◊Ή ÷◊Î (ÿW¿Ú÷fiÎ) ±¿flHÎfi˘ Ïfi›‹ ◊Ή. ±Î
⁄_fiı (ÿW¿Ú÷ √Ëν ÷◊Î ±¿flHÎ Ïfi›‹) ‹fiı ⁄Ë‹÷
(Á_‹÷) »ı ±fiı ÷ı◊Ì ±ÏflË_÷¤√‰_÷˘fiÌ ÷◊Î ¿S›ÎHÎ
Ï‹hÎ ±ı‰Î √fl¤ Ô √‰_÷˘fiÌ ÏË÷ÏÂZÎÎfiı ≥E»\_ »\._
ÿ - (ÿW¿Ú÷ ±Î«flfiÎfl) ±ÎI‹ÎfiÌ ÿ√_»Î ¿flÔ_ »\_
y - (‹ÎflÎ◊Ì) ¿flΛı·Î ’Î’fiı
Õ_ - µ’‹◊Ì ÿ⁄Î‰Ì ÿ™ »\_ - fiΠ¿fl_ »\_
±◊ν÷Ô˚ Q≤ÿ (‹Îÿ˝‰) ¤Î‰’Ò‰˝¿ ÿ˘Ê˘fi_ Ïfi›_hÎHÎ ¿fl÷˘ ‹›Î˝ÿ΋Î_
flËı·˘ (ÿW¿Ú÷ ±Î«flfiÎfl) ±ÎI‹ÎfiÌ ÿ√_‘Î ¿flÔ_ »\_. ‹ÎflÎ◊Ì ¿flΛı·Î_
’Î’fiı µ’‹ ¤Î‰◊Ì ·_CÎÌ Ω™ »\_. (‹Ή_ »\_, ÿÒfl ¿flÔ_ »\_.) ±Î
““Ï‹E»ÎÏ‹ ÿyÕ‹˚”” ’ÿfi˘ Á_ZÎı’‹Î_ ±ZÎflÎ◊˝ »ı.
(11) ¤Î‰√Ëν — µ’›˘√ ωfiÎfiÌ ÷◊Î ±Â¤ ±Î›‰Î‚Ì √Ëν ƒT›
√Ëν ◊Λ, Â© ±Î›‰Î‚Ì µ’›˘√’Ò‰˝¿fiÌ √Ëν ¤Î‰√Ëν ◊Λ.
13
 „UÙ©U ◊ ∞∞Á„¢U ‚¢¡ÙªÙ, „UÙ©U ◊ ∞‚Ê
‚ȬàÕáÊÊ, „UÙ©U ◊ ∞àÕ ’„ÈU◊ÊáÊÙ, „UÙ©U ◊ ß•Ù
◊ÙÄπ’Ëÿ¢ –
‹fiı ±Î‹fiÌ (±ÏflË_÷ ÷◊Î √flÔ¤√‰_÷˘fiÌ)
ÁÎ◊ı Á_›˘√ ◊Ή. ‹ÎflÌ ±Î Á≠Î◊˝fiÎ ◊Ή. ‹fiı ±Î
≠Î◊˝fiΠωÊı ’HÎ ⁄Ë‹Îfi ◊Ή ±fiı ±Î ≠Î◊˝fiÎ◊Ì
‹˘ZÎfiÎ ⁄Ì…fiÌ ≠΄MÔ÷ ◊Ή...
¬ûÊ‚È ∞∞‚È •„¢U ‚flÊÁ⁄U„U Á‚ÿÊ, •ÊáÊÊÁ⁄U„U
Á‚ÿÊ, ¬Á«UflÁûÊ¡ÈûÊ Á‚ÿÊ, ÁŸ⁄UßÿÊ⁄U¬Ê⁄Uª Á‚ÿÊ–
(±ÏflË_÷¤√‰_÷˘ ÷◊Î √fl¤ Ô √‰_÷˘fiÌ) ≠΄MÔ÷
◊÷Î_ Ë_ ÷ı±˘fiÌ Áı‰Îfiı ›˘B› ◊Ι, ÷ı‹fiÌ ±ÎiÎÎ
’ηfi ‹ÎÀı ·Î›¿ ◊Ι, ÷ı±˘fiÌ ±ÎiÎÎfiı V‰Ì¿ÎflfiÎfl˘
◊Ι ±fiı ÏfiflÏ÷«Îfl’HÎı ±ÎiÎÎfiÌ ’Îfl µ÷flÔ._
Á¿Ú÷ ±fi‹˘ÿfiÎ
‚¢ÁflǪ٠¡„UÊ‚ûÊË∞ ‚flÁ ◊ ‚È∑§«¢U – •áÊÈ◊Ù∞Á◊
14
‚√flÁ‚¢ •⁄U„¢UÃÊáÊ¢ •áÊÈ_ÔUÊáÊ¢, ‚√flÁ‚¢ Á‚hÊáÊ¢
Á‚h÷Êfl¢, ‚√flÁ‚¢ •ÊÿÁ⁄UÿÊáÊ¢ •ÊÿÊ⁄¢U, ‚√flÁ‚¢
©U fl Ö¤ÊÊÿÊáÊ¢ ‚È û Êå¬ÿÊáÊ¢ , ‚√fl Á ‚¢ ‚Ê„Í U á Ê¢
‚Ê„ÈUÁ∑§Á⁄Uÿ¢, ‚√flÁ‚¢ ‚ÊflªÊáÊ¢ ◊ÙÄπ‚Ê„UáÊ¡Ùª,
∞fl¢ ‚√flÁ‚¢ ŒflÊáÊ¢, ‚√flÁ‚¢ ¡ËflÊáÊ¢ „UÙ©U∑§Ê◊ÊáÊ¢
∑§ÑÊáÊÊ‚ÿÊáÊ¢ ◊Ǫ‚Ê„UáÊ¡Ùª –
Á_‰ı√fiı (‹˘ZÎfiÌ ±Ï¤·ÎÊÎfiı) ’΋ı·˘ Ë_
„@÷ ‹…⁄ Á¿Ú÷fiı Áı‰_ »\_ (±fi‹˘ÿ_ »\_). Á‰ı˝
±ÏflË_ ÷ ˘fiÎ ±fi W Ô Ã Îfifiı (Á_ › ‹-÷’-ÂÎÁfi-
V◊Î’fiÎ-‘‹˝ÿıÂfiÎ ‰√ıflı) Á‰ı˝ ÏÁ© ¤√‰_÷˘fiÎ
ÏÁ©’HÎÎfiı , Á‰ı ˝ ±Î«Î›˘˝ fi Î ±Î«Îflfiı , Á‰ı ˝
µ’ÎK›Î›˘fiÎ ÁÒhÎÿÎfifiı, Á‰ı˝ ÁΑ±˘fiÌ ÁΑÏø›Îfiı,
Á‰ı˝ lΉ¿˘fiÎ ‹˘ZÎÁΑ¿ ›˘√˘fiı ÷◊Î Á‰˝ ÿı‰˘fiÎ
±fiı ‹˘ZÎÎϤ·ÎÊÌ ±fiı Â¤ Ï«kÎT≤ÏkΉ΂ΠÁ‰ı˝
15
∞‰˘fiÎ ‹Î√˝ÁΑ¿12 ›˘√˘fiı (Â¤ ≠T≤ÏkÎfiı)
±fi‹˘ÿ_ »\_.
≠Î◊˝fiÎ
„UÙ©U ◊ ∞‚Ê •áÊÈ◊ÙÿáÊÊ ‚ê◊¢ ÁflÁ„U¬ÈÁ√flªÊ,
‚ê◊¢ ‚ÈhÊ‚ÿÊ, ‚ê◊¢ ¬Á«UflÁûÊM§flÊ, ‚ê◊¢
ÁŸ⁄UßÿÊ⁄UÊ, ¬⁄U◊ªÈáÊ¡ÈûÊ•⁄U„¢UÃÊÁŒ‚Ê◊àÕ•Ù –
Á‰˝ lıWÔà √HΛ@÷ ±ÏflË_÷ÎÏÿfiÎ13 Á΋J›˝◊Ì
‹ÎflÌ ±Î ±fi‹˘ÿfiÎ ÁQ›√Ô˚ ωϑ’Ò‰˝¿fiÌ ◊Ή,
ÁQ›√Ô˚ Â© ±Î›‰Î‚Ì ◊Ή, ÁQ›√˚ ≠Ï÷’ÏkÎ
±ıÀ·ı ¿ı V‰Ì¿Îfl’Ò‰˝¿fiÌ ◊Ή ±fiı ÁQ›√Ô̊ ÏfiflÏ÷«Îfl
(12) Ï‹J›ÎºÏp ±ÎI‹ÎfiÎ ’HÎ ¤Ï‰W›‹Î_ ÿ½fi-iÎÎfi-«ÎÏflhÎfiÌ
≠΄MÔ÷‹Î_ ¿ÎflHΤÒ÷ ‹Î√νfiÁÎflÌfiÎ √H΢ ÷◊Î ÷ıfiı ±fiÁfl÷Ì
Â¤ ≠T≤ÏkÎ ‰√ıflı ±fi‹˘ÿfiÌ› »ı.
±L›‹Î_ ’HÎ ÿ›ÎÏÿ¿ √HÎÎ, …ı Ï…fi‰«fi ±fiÁÎfl flı,
Á‰˝ ÷ı Ï«kÎ ±fi‹˘ÿ̱ı, Á‹Ï¿÷ ⁄Ì… Ïfifl‘Îfl flı.
- ’Ò. µ’ÎK›Î›∞ ›Â˘Ï‰…›∞ ‹.ÁÎ.
(13) •ÊÁŒ‡ÊéŒÊØ Á‚hÊÁŒ¬Á⁄Uª˝„U— – ±ÎÏÿ ÂOÿ◊Ì ÏÁ©ÎÏÿ (’fl‹ı„WÔÃ)
√˛ËHÎ ¿fl‰Î, ±ıÀ·ı ±ÏflË_÷ÎÏÿ ’Î_« ’fl‹ıÏWà ΩHΉÎ.
16
(±Ï÷«Îfl ωfiÎfiÌ) ◊Ή.
•Áø¢Ã‚ÁûÊ¡ÈûÊÊ Á„U Ã ÷ªfl¢ÃÙ flËÿ⁄UʪÊ,
‚√flááÊÍ, ¬⁄U◊∑§ÑÊáÊÊ, ¬⁄U◊∑§ÑÊáÊ„U™§ ‚ûÊÊáÊ¢–
¬flı¬fl ÷ı ±ÏflË_÷ÎÏÿ14 ¤√‰_÷˘ ±Ï«_I›
„@÷◊Ì ›@÷ ‰Ì÷flÎ√ »ı, Á‰˝iÎ »ı, lıWÔà ¿S›ÎHÎ
V‰w’ »ı ±fiı ∞‰˘fiı Á‰˝ lıWÔà ¿S›ÎH΋Î_ ¿ÎflHÎ
w’ »ı.
◊Í…U •Áê„U ¬Êfl •áÊÊß◊Ù„UflÊÁ‚∞, •áÊÁ÷ááÊ
÷Êfl•Ù Á„UÿÊÁ„UÿÊáÊ¢ •Á÷ááÊ Á‚ÿÊ,
•Á„U•ÁŸÁflûÊ Á‚ÿÊ, Á„Uÿ¬ÁflûÊ Á‚ÿÊ, •Ê⁄UÊ„Uª
Á‚ÿÊ, ©UÁøÿ¬Á«UflûÊË∞ ‚√fl‚ûÊÊáÊ¢ ‚Á„Uÿ¢Áà –
ßë¿UÊÁ◊ ‚ÈP§«¢U, ßë¿UÊÁ◊ ‚ÈP§«¢U, ßë¿UÊÁ◊
‚ÈP§«¢U –
(14) ¬˝Êÿ— •ÊøÊÿʸŒËŸÊ◊åÿÃmËÃ⁄UʪÊÁŒàfl◊SÃËàÿfl◊òÊÊÁ÷œÊŸ◊Ô˜ –
±Î«Î›˝-µ’ÎK›Î› ÁΑ¤√‰_÷˘‹Î_ ’HÎ …ı±˘fiı ¿ı‰‚iÎÎfi ˢ›
»ı ÷ı ‰Ì÷flÎ√ Á‰˝iΠˢ› »ı. ⁄οÌfi΋Î_ ‰Ì÷flÎ√’b_ - Á‰˝iÎ’b_
±Î_Ï¿ ˢ› ÷ı ±’ıZÎÎ ±hÎı ·Ì‘Ì Ë˘› ÷ı‹ ·Î√ı »ı.
17
ÁÎ_¤‚fiÎflfiı, ±fi≠ıZÎÎ (Ï«_÷fi) ¿flfiÎflfiı ±Â¤
¿‹˘˝fiÎ ±fi⁄_‘˘15 ÏÂÏ◊· ◊¥ Ω› »ı, ËÎÏfi ’΋ı
»ı, ZΛ ◊Λ »ı. ÁÒhÎfiÎ ≠¤Î‰◊Ì µI’LÔfi ◊›ı·
Â¤ ’ÏflHÎ΋◊Ì …ıfi_ Á΋J›˝ ¤Î_√Ì √›_ »ı ÷ı‰Î
Ïfiflfi⁄_‘ ◊›ı·Î ÂıÊ ±Â¤ ¿‹˘˝ ¿À¿⁄©16 ωÊfiÌ
…ı‹ ±S’ Œ‚‰Î‚Î ◊Λ »ı, Á¬’Ò‰˝¿ ÿÒfl ¿flÌ
¿Λ ÷ı‰Î ◊Λ »ı ÷◊Î ŒflÌ◊Ì ⁄_‘Λ fiËŸ ÷ı‰Î
◊Λ »ı.
ÄUÊ •Ê‚ªÁ‹î¢ Á à ¬Á⁄U¬ÙÁ‚ÖÔ ¡ ¢ Á Ã
ÁŸê◊Áflî¢Áà ‚È„ÈU∑§ê◊ÊáÊÈ’¢œÊ ‚ÊáÊÈ’¢œ¢ ø ‚È„U∑§ê◊¢
(15) •‡ÊÈ÷∑§◊ʸŸÈ’ãœÊ ÷ÊflM§¬Ê— ∑§◊¸Áfl‡Ê·M§¬Ê flÊ – ±Â¤ ¤Î‰˘
(’Î’Á_V¿Îfl˘) œÌ·Î ’ÕÌ …Âı ±◊‰Î ±Â¤ ¿‹˘˝fiÎ flÁ CÎÀÌ
…Âı, ¿‹˘˝fiÎ ≠ÿı¢ ’HÎ ±˘»Î ◊¥ …Âı ÷◊Î ¿ıÀ·Î¿ ¿‹˘˝ Á_’ÒHν
fiΠ’΋Âı.
(16) Á’˝ ‰√ıflıfiÎ Õ_¬ µ’fl ‹_h΄@÷◊Ì ¿’ÕÎ_ ¿ı ÿ˘flÌ ‰Õı Á¬÷ ⁄_‘
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î {ıfl Ïfi⁄˝˝‚ ◊¥ Ω› »ı. ±Î ⁄_‘fiı ¿À¿ ⁄_‘
¿Ëı‰Î› »ı. ±Î ÁÒhÎfiÎ ’ÎÃ◊Ì ±ı flÌ÷ı ±Â¤ ¿‹˘˝ ’HÎ ±S’
Œ‚ÿÎ›Ì ◊¥ Ω› »ı.
18
 Ë_ ÷˘ ‹Òœ »\_, ’Î’Ì »\_, ±fiÎÏÿ ‹˘Ë◊Ì ‰ÎÏÁ÷
»\_, ¤Î‰◊Ì ÏË÷ÎÏË÷fiı ΩHÎ÷˘ fi◊Ì, ˉıı Ë_
(ÏË÷ÎÏË÷fiı) ΩHÎfiÎfl˘ ◊Ι, ±ÏË÷◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊Ι,
ÏË÷‹Î_ ≠T≤kÎ ◊Ι, ±ÎflΑ¿ ◊Ι, Á‰˝ ≠ÎHÎ̱˘
ΩıÕı µÏ«÷ T›‰ËÎfl ¿fl‰Î ¶ÎflÎ V‰ÏË÷fi˘ ÁΑ¿
◊Ι. Á¿Ú÷fiı ≥E»\_ »\_. Á¿Ú÷fiı ≥E»\_ »\_. Á¿Ú÷fiı
≥E»\_ »\_.
∞fl◊ ÿ ¢ ‚ê◊¢ ¬…U ◊ ÊáÊS‚ ‚È á Ê◊ÊáÊS‚
•áÊÈå¬„U◊ÊáÊS‚ Á‚…UË‹Ë÷fl¢Áà ¬Á⁄U„UÊÿ¢ÁÃ
ÁπÖÔ ¡ ¢ Á à •‚È „ U ∑ §ê◊ÊáÊÈ ’ ¢ œ Ê, ÁŸ⁄U á ÊÈ ’ ¢ œ 
flÊ˘‚È„U∑§ê◊ ÷Ǫ‚Ê◊àÕ ‚È„U¬Á⁄UáÊÊ◊áÊ¢ ∑§«Uª’h
Áflÿ Áfl‚ •å¬»§‹ Á‚ÿÊ, ‚È„UÊflÁáÊÖÔ¡ Á‚ÿÊ,
•¬ÈáÊ÷Êfl Á‚ÿÊ –
±Î ≠‹ÎHÎı ±Î ÁÒhÎfiı ÁQ›√˚ ¤HÎfiÎflfiı,
19
¬Áª_ÔU¢ ¬Áª_ÔU÷ÊflflÁÖÔ¡ÿ¢ ÁŸÿ◊»§‹ÿ¢, ‚Ȭ©UûÊ Áflÿ
◊„Uʪ∞ ‚È„U»§‹ Á‚ÿÊ, ‚È„U¬flûʪ Á‚ÿÊ
¬⁄U◊‚È„U‚Ê„Uª Á‚ÿÊ–
÷◊Î ±Î ÁÒhÎfiÎ ’Ãfi ±ÎÏÿ◊Ì Â¤ ¿‹˝fiÎ
±fi ⁄ _ ‘ ˘ ±ı ¿ ÃÎ ◊Λ »ı , ’ p ◊Λ »ı ÷◊Î
’flοÎpαı ’ˢӫı »ı ±fiı ≠¿Úp ¤Î‰◊Ì µ’ÎÏ…˝÷
◊›ı·_ ±fi⁄_‘‰Î‚_ Â¤ ¿‹˝ Ïfi›‹Î Œ·fiı ±Î’fiÎfl
◊Λ »ı. ÁÎflÌ flÌ÷ı ›˘Ω›ı·Î ±˙Ê‘fiÌ …ı‹ Â¤
Œ‚fiı ±Î’fiÎfl ◊Λ »ı, Â¤ ≠T≤ÏkÎ ¿flΉfiÎfl ◊Λ
»ı ±fiı ‹˘ZÎÁ¬fi_ ÁΑ¿ ◊Λ »ı.
••Ù •å¬Á«U’¢œ◊ÿ¢ •‚È„U÷ÊflÁŸ⁄UÙ„UáÊ¢
‚È„U÷Êfl’Ëÿ¢Áà ‚Èå¬ÁáÊ„UÊáÊ¢ ‚ê◊¢ ¬Á…Uÿ√fl¢ ‚ê◊¢
‚Ùÿ√fl¢ ‚ê◊¢ •áÊȬÁ„Uÿ√fl¢Áà –
20
 ±Î◊Ì ≠Ï÷⁄_ ‘ 17 (’˙ÿ√˚ Ï ·¿ B≤Ï© ¿ı
±ÎÁ„@÷) ωfiÎ ¤HΉÎ◊Ì ±Â¤ ¤Î‰fiı fl˘‘Ìfiı
Â ¤ ¤Î‰fiÎ ⁄Ì… w’ ◊÷ _ ˢ‰Î◊Ì ±I›_ ÷
≠ÏHΑÎfi18’Ò‰˝¿ ≠ÂÎ_÷ Ï«kÎ◊Ì ±Î ÁÒhÎ ¤HΉ_
Ωı¥±ı, ÁÎ_¤‚‰_ Ωı¥±ı ±fiı ±fi≠ıZÎÎ ¿fl‰Ì
Ωı¥±ı.
Ÿ◊Ù ŸÁ◊ÿŸÁ◊ÿÊáÊ¢ ¬⁄U◊ªÈL§flËÿ⁄UʪÊáÊ¢–
Ÿ◊Ù ‚‚ Ÿ◊ÙP§Ê⁄UÊÁ⁄U„UÊáÊ¢– ¡ÿ©U ‚√flááÊÈ‚Ê‚áÊ¢–
¬⁄U◊‚¢’Ù„UË∞ ‚ÈÁ„UáÊÙ ÷fl¢ÃÈ ¡ËflÊ, ‚ÈÁ„UáÊÙ ÷fl¢ÃÈ
(17) •¬˝ÁÒ㜢 ¬˝ÁÃ’ãœ⁄UÁ„UÃ◊Ô˜ •ÁŸŒÊŸÁ◊àÿÕ¸— – ≠Ï÷⁄_‘flÏË÷,
ÏfiÿÎfi ωfiÎ ÁÒhÎfiı ÏfiÿÎfiflÏË÷ ¤HΉ_-ÁÎ_¤‚‰_-Ï«_÷‰‰_ Ωı¥±ı.
ÏfiÿÎfi ¿˘fiı ¿Ëı ‰ Λ ? ÁÄ‹CÔ U ∑ §◊¸ ’ 㜄 U à Ù÷¸ fl ÊŸÈ ’ Á㜟—
‚¢flª‡ÊÍãÿSÿ ◊„UÁh¸÷ÙªªÎhÊäÿfl‚ÊŸSÿ ÁŸŒÊŸàflÊÃÔ˜ – „@·p
¿‹˝ ⁄_‘ΉfiÎfl, ¤‰fiÌ ’fl_’flÎfiı Á…˝fiÎfl, Á_‰ı√ ωfiÎfi˘ ‹˘ÀÌ
ÏflÏ© ÷◊Î ¤˘√˘‹Î_ B≤Ï©fi˘ ±K›‰ÁΛ ±ı ÏfiÿÎfi »ı. ±Î‰˘ …ı
±K›‰ÁΛ fi ˢ› ÷˘ ÷ı ÏfiÿÎfi fi◊Ì. ÷ı◊Ì „UÙ©U ◊ ∞‚Ê
•áÊÈ◊Ù•áÊÊ ‚ê◊¢ ÁflÁ„U¬ÈÁ√flÊ•Ê ‰√ıflı ≠Î◊˝fiÎ ±ı ÏfiÿÎfi fi◊Ì.
(18) ‚Ȭ˝Ááʜʟ¢ ‡ÊÙ÷ŸŸ ¬˝ÁáʜʟŸ ‚êÿ∑§˜ ¬˝‡ÊÊãÃÊà◊ŸÊ – Á≠ÏHΑÎfi
±ıÀ·ı Á_ÿfl ≠ÏHΑÎfi’Ò‰˝¿ ±◊ν÷˚ ≠ÂÎ_÷ ±ÎI‹Î ‰Õı.
21
¡ËflÊ, ‚ÈÁ„UáÊÙ ÷fl¢ÃÈ ¡ËflÊ –
ßÁà ¬Êfl¬Á«UÇœÊÿªÈáÊ’Ë¡Ê„UÊáÊ‚ÈûÊ¢ ‚◊ûÊ¢ –– 1––
…ı±˘ ∫ƒÎÏÿ◊Ì fi‹Î›ı·Î »ı ÷ı‰Î √HΑfl
¤√‰_÷˘ ‰√ıflı◊Ì ’HÎ fi‹V¿Ú÷ ’fl‹√flÔ ‰Ì÷flÎ√
±ÏflË_÷ ¤√‰_÷˘fiı fi‹V¿Îfl ◊Ή. ⁄ÌΩ ’HÎ
fi‹V¿Îflfiı ›˘B› ±ÎI‹Î±˘fiı fi‹V¿Îfl ◊Ή. Á‰˝iÎ
ÂÎÁfi …› ’΋˘. Ïfi‹˝‚ ÁQ›¿˚I‰◊Ì ∞‰˘ Á¬Ì
◊Ή, ∞‰˘ Á¬Ì ◊Ή, ∞‰˘ Á¬Ì ◊Ή.
èõ Þë× ! Éõ ±iëëÞíÉÞù±õ ÖÜëßë
åëçÞÞõ ±ëIÜçëÖ ÀÝð* Þ×í, Öõ± ùÞë
èë×Üë_ × í ìÇ_ Ö ëÜHëí ßIÞ ÕÍí ÃÝð _
Ö×ë ÖõÜ Þõ Üâõá ð_ ±Q²Ö ÎùÃË ÃÝð_.

À. ç. ±ë. èõÜ Ç_Ä çñì ß Ü.

Without any investment

you got Profit, How ? = ÃðH ëëÞðß ëÃ

22
 ±ÎflΑfiÎÏ≠› ±ÎI‹Î±˘fiı ‹ÎÀı Ïhο΂ ±ÎflΑfiÎfi_ V‰w’
ÿÂν‰fiÎfl ’Ò. ‹Ë˘’ÎK›Î› ›Â˘Ï‰…›∞ flÏ«÷

““±Q≤÷‰ı·”” fi΋¿ V‰ÎK›Î›

(V‰Î‹Ì ÁÌ‹_‘flΠωfi_÷Ì - ±ı ÿıÂÌ)
«ı ÷ fi iÎÎfi ±…\ ‰ ΂̱ı , À΂̱ı ‹˘Ë Á_ ÷ Î’ flı ;
Ï«kÎ Õ‹Õ˘‚÷_ ‰Î‚̱ı, ’΂̱ı ÁË… √HÎ ±Î’ flı. «ı0 1
µ’‹ ±Q≤÷flÁ ’Ì∞±ı , ¿Ì∞±ı ÁΑ √ H Î√Îfi flı ;
±‘‹ ‰›HÎı fiω ¬Ì∞±ı, ÿÌ∞±ı ÁF…fifiı ‹Îfi flı. «ı02
ø˘‘ ±fi ⁄ _ ‘ fiω flά̱ı , ¤Î¬Ì±ı ‰›HÎ ‹ ¬ ÁΫ flı ;
Á‹Ï¿÷flIÔfiwÏ« ΩıÕ̱ı, »˘Õ̱ı ¿<‹Ï÷ ‹Ï÷ ¿Î« flı. «ı03
Â © ’ÏflHÎ΋fiı ¿ÎflHÎı , «ÎflfiÎ ÂflHÎ ‘flı Ï«kÎ flı ;
≠◊‹ Ï÷ËÎ_ ÂflHÎ ±ÏflË_÷fi_, …ıË …√ÿÌ …√Ï‹kÎ flı. «ı04
…ı Á‹˘ÁflH΋Î_ flÎ…÷Î, ¤Î_ … ÷Î ¤Ï‰¿ Á_ ÿ ı Ë flı ;
‘‹˝ fi Î ‰«fi ‰flÁı ÁÿÎ, ’ W ¿flΉkν Ï…‹ ‹ı Ë flı . «ı 0 5
ÂflHÎ ⁄Ì…\ _ ¤…ı ÏÁ©fi _ , …ı ¿flÌ ¿‹˝ «¿«Ò fl flı ;
¤˘√‰ı flÎF› ωfi√flfi_, iÎÎfi - ±Îfi_ÿ ¤fl’Òfl flı. «ı06
ÁΑ fi  _ ÂflHÎ hÎÌ…\ _ ‘flı , …ı Ë ÁΑı ω’_ ◊ flı ;
‹Ò · µkÎfl √ H Îı …ı ‰›Î˝ , ¤‰ ÷›Î˝ ¤Î‰ Ïfi√˛ * ◊ flı . «ı 0 7
ÂflHÎ «˘◊ _ ‘flı ‘‹˝ fi  _ , …ı Ë ‹Î_ ‰fl ÿ›Î ¤Î‰ flı ;
…ı Á ¬ Ëı ÷  Ï…fi‰flı ¿è΢, ’Î’ …· ÷Îfl‰Î fiΉ flı . «ı 0 8
«ÎflfiÎ_ ÂflHÎ ±ı ’ÏÕ‰…ı , ‰‚Ì ¤…ı ¤Î‰fiÎ Â © flı ;
ÿÏfl÷ Áω ±Î’HÎÎ_ Ïfi_Ïÿ›ı, …ı‹ ˢ›ı Á_‰fl T≤Ï© flı. «ı09
23
¥Ë¤‰ ’fl¤‰ ±Î«›Î˝ , ’Î’ ±Ï‘¿flHÎ Ï‹J›ÎI‰ flı ;
…ı Ï…fiÎÂÎ÷fiÎÏÿ¿ CÎHÎÎ_, Ïfi_Ïÿ›ı ÷ıË √HÎ CÎÎ÷ flı. «ı010
√ fl Ô  ÷HÎÎ_ ‰«fi …ı ±‰√HÎÌ, √ _ ◊ Ì›Î_ ±Î’ ‹÷ Ω· flı ;
⁄Ë ’flı ·˘¿fiı ¤˘‚T›Î, Ïfi_ Ï ÿ›ı ÷ı Ë …_ Ω · flı . «ı 0 11
…ı Ë ÏË_ Á Î ¿flÌ ±Î¿flÌ, …ı Ë ⁄˘S›Î Q≤ÊΉÎÿ flı ;
…ı Ë ’fl‘fi ËflÌ Ëfl¬Ì›Î_ , ¿Ì‘·˘ ¿Î‹ µL‹Îÿ flı . «ı 0 12
…ı Ë ‘fi-‘ÎL› ‹Ò » ν ‘flÌ, Áı ‰ Ì›Î_ «Îfl ¿ÊΛ flı ;
flÎ√ fiı ¶ı Ê fiı ‰Â Ë ‰ Î, …ı ¿Ì›˘ ¿·Ë µ’Λ flı . «ı 0 13
…^ à …ı ±Î‚ ’flfiı ÿÌ›Î_ , …ı ¿›Î˝ Ï’Â fi ÷Î ’Î’ flı ;
flÏ÷ ±flÏ÷ Ïfi_ÿÎ ‹Î›Î Q≤ÊÎ, ‰‚Ì› Ï‹J›ÎI‰ Á_÷Î’ flı. «ı014
’Î’ …ı ±ı Ë ‰Î_ Áı Ï ‰›Î_ , Ïfi_ Ï ÿ›ı ÷ı Ë ÏhÎË _ ¿Î· flı ;
Á¿Ú÷ ±fi‹˘ÿfiÎ ¿Ì∞±ı, Ï…‹ ˢ›ı ¿‹˝ ωÁflη flı. «ı015
ωr µ’¿Îfl …ı Ï…fi ¿flı , ÁÎfl Ï…fi fi΋ Á_ › ˘√ flı ;
÷ıË √HÎ ÷ÎÁ ±fi‹˘ÿÌ›ı, ’H›-±fi⁄_‘ Â¤ ›˘√ flı. «ı016
ÏÁ©fiÌ ÏÁ©÷Î ¿‹˝ fi Î, ZΛ ◊¿Ì µ’fiÌ …ı Ë flı ;
…ı Ë ±Î«Îfl ±Î«Î›˝ fi ˘, «flHÎ ‰fi ÏÁ_ « ‰Î ‹ı Ë flı . «ı 0 17
…ı Ë µ‰F{Λfi˘ √ H Î ¤·˘, ÁÒ h Î ÁF{Λ ’ÏflHÎ΋ flı ;
ÁΑ fi Ì …ı ‰‚Ì ÁΑ ÷ Î, ‹Ò · µkÎfl √ H Î ‘΋ flı . «ı 0 18
…ı Ë Ï‰flÏ÷ ÿı  lΉ¿ ÷HÎÌ, …ı Ë Á‹Ï¿÷ ÁÿΫÎfl flı ;
Á‹Ï¿÷ºÏp Áfl-fifl ÷H΢, ÷ıË ±fi‹˘ÿÌ›ı ÁÎfl flı. «ı019
±L›‹Î_ ’HÎ ÿ›ÎÏÿ¿ √ H ΢, …ı Ë Ï…fi‰«fi ±fi Á Îfl flı ;
Á‰˝ ÷ı Ï«kÎ ±fi ‹ ˘ÿÌ›ı , Á‹Ï¿÷-⁄Ì… Ïfifl‘Îfl flı . «ı 0 20
’Î’ fiω ÷̉˛ ¤Î‰ı ¿flı , …ı Ë fiı fiω ¤‰-flÎ√ flı ;
µÏ«÷ „V◊Ï÷ …ıË Áı‰ı ÁÿÎ, ÷ıË ±fi‹˘ÿ‰Î ·Î√ flı. «ı021
24
◊˘Õ·˘ ’HÎ √ H Î ’fl÷H΢, ÁÎ_ ¤ ‚Ì ËÊ˝ ‹fi ±ÎHÎ flı ;
ÿ˘Ê ·‰ ’HÎ Ïfi… ÿı¬÷Î_, Ïfifl√HÎ Ïfi…±Î÷‹Î ΩHÎ flı. «ı022
µÏ«÷ T›‰ËÎfl ±‰·_ ⁄ fiı , ¥‹ ¿flÌ „V◊fl ’ÏflHÎ΋ flı ;
¤Îω›ı Â © fi› ¤Î‰fiÎ, ’ΉfiΛ ÷b_ Ã΋ flı . «ı 0 23
ÿı Ë ‹fi ‰«fi ’ ÿ ˚ √ · ◊¿Ì, ¿‹˝ ◊ Ì Ï¤¯Î ÷ … w’ flı ;
±ZΛ ±¿·_ ¿ »ı ∞‰fi _ , iÎÎfi ±Îfi_ ÿ V‰w’ flı . «ı 0 24
¿‹˝ ◊ Ì ¿S’fiÎ µ’…ı , ’‰fi◊Ì Ï…‹ …·Ï‘-‰ı · flı ;
w’ ≠√Àı ÁË… ±Î’b_, ÿı¬÷Î ºÏp „V◊fl ‹ı· flı. «ı025
‘Îfl÷Î_ ‘‹˝ fi Ì ‘ÎflHÎÎ, ‹Îfl÷Î_ ‹˘Ë ‰Õ «˘fl flı ;
iÎÎfiflÔ  Ï « ‰ı · ωV÷Îfl÷Î_ , ‰Îfl÷Î ¿‹˝ fi  _ Ωı fl flı . «ı 0 26
flÎ√Ï‰Ê ÿ˘Ê µ÷Îfl÷Î_ , Ωfl÷Î_ ¶ı Ê flÁ Âı Ê flı ;
’Ò ‰ ˝ ‹ Ï fi ‰«fi Á_ ¤ Îfl÷Î_ , ‰Îfl÷Î_ ¿‹˝ Ïfi—Âı Ê flı . «ı 0 27
ÿı ¬ ̱ı ‹Î√˝ ωfi√flfi˘, …ı µÿÎÁÌfi ’ÏflHÎ΋ flı ;
÷ıË ±Hλ˘Õ÷Î_ «Î·Ì±ı, ’΋̱ı Ï…‹ ’fl‹‘΋ flı. «ı028
lÌ fi›Ï‰…› √ fl Ô  ÏÂW›fiÌ, Â̬ÕÌ ±Q≤÷‰ı · flı ;
±ıË …ı «÷fl fifl ±Îÿflı, ÷ı ·Ëı Á…Á fl_√flı· flı. «ı029

ø©U‚⁄Uáʪ◊áÊ¢ ŒÈP§«UªÁ⁄U„UÊ ‚È∑§«UÊáÊÈ◊ÙÿáÊÊ øfl –

∞‚ ªáÊÙ«UáÊfl⁄Uÿ¢ ∑§Êÿ√flÙ ∑ȧ‚‹„U©UÁûÊ H
- ›˘√Â÷¿‹Î_ lÌ ËÏfl¤ƒÁÒÏfl ‹ËÎflÎΩ
«÷—ÂflHÎ V‰Ì¿Îfl, ÿW¿Ú÷√Ëν ±fiı Á¿Ú÷fiÌ
±fi‹˘ÿfiÎ - ±Î hÎHÎ ‰Îfl_‰Îfl ¿fl‰Î Ωı¥±ı, ¿ÎflHÎ ¿ı
±Î ¿S›ÎHÎfi_ ¿ÎflHÎ »ı.
25
 ¤‰„V◊Ï÷fiÎ ’Ïfl’ο
ÏfiÏ‹kÎı fl˘… ±ÎÀ·_ ω«Îfl˘
(’_«ÁÒhÎ ±ÎflΑfiÎfi˘ Á_ÏZÎMÔ÷ ÁÎfl)
(1) ‹ÎflÎ ∞‰ı ¤Ò÷¿Î‚fiÎ ¤‰˘‹Î_ ÷◊Î ‰÷˝‹Îfi
¤‰‹Î_ …ı …ı ’Î’˘ ¿›Î˝ ˢ› ÷ı Ï‹J›Î ◊Ή.
±ÏflË_ ÷ ’fl‹ÎI‹Î ÷◊Î ’Ò … fiÌ›
√flÔ¤√‰_÷˘fiÌ Ïfil΋Î_ ÷ıfiÌ Ë_ Ïfi_ÿÎ ÷◊Î
√Ëν ¿flÔ_ »\_.
(2) √›Î ¤‰˘‹Î_ ÷◊Î ±Î ¤‰‹Î_ ‹ÎflÎ ∞‰ı
±ÏflË_÷ ¿ı ±ÏflË_÷ ≠¤fiÎ ‘‹˝fiÌ µ’ÎÁfiÎ
±ÎÏÿ …ı ¿Î_¥ Á¿Ú÷ ¿›Î˝ ˢ› ÷ıfiÌ ¤Î‰’Ò‰˝¿
±fi‹˘ÿfiÎ ¿flÔ_ »\_. ÷◊Î hÎHÎı ¿Î‚fiÎ ±ÏflË_÷ÎÏÿ
’_ « ’fl‹ı „ WÔ Ã ±˘, ÿı  ωflÏ÷‘fl lΉ¿˘,
ÁQ›√Ô˚ºÏp ∞‰˘ ±fiı ‹Î√Î˝Ï¤‹¬ÎÏÿ ∞‰˘fiÎ
Á¿Ú÷˘fiÌ ¤Î‰ÁÏË÷ ±fi‹˘ÿfiÎ ¿flÔ_ »\_.
(3) ±ÏflË_÷˘fi_ ÂflHÎ V‰Ì¿ÎflÔ_ »\_.
ÏÁ©˘fi_ ÂflHÎ V‰Ì¿ÎflÔ_ »\_.
ÁΑ¤√‰_÷˘fi_ ÂflHÎ V‰Ì¿ÎflÔ_ »\_.
¿ı‰·Ì ¤√‰_÷˘±ı ⁄÷Ήı· ‘‹˝fi_ ÂflHÎ V‰Ì¿ÎflÔ_ »\._
26
 fl˘… flÎhÎı ÁÒ÷Ì ‰¬÷ı ÷◊ΠωÂıÊ
⁄Ì‹ÎflÌ ‰√ıflı‹Î_ ‰Îfl_‰Îfl
Ï«_÷‰fi ¿fl‰_
±Î…ı flÎhÎı Ωı ‹ÎflÔ_ Q≤I› ◊Λ ÷˘ ±ÎËÎfl,
ÂflÌfl, ’Ïfl‰Îfl, ‘fi, Á_’ÏkÎ ±ÎÏÿ Á‹V÷ ‰V÷±˘fiı
‰˘ÏÁflΉ_ »\_. (I›Î√ ¿flÔ_ »\_) ±◊ν÷Ô˚ ±ı Á‰˝ ‰V÷±˘
ÁÎ◊ı ‹Îflı ¿˘¥ Á_⁄_‘ fi◊Ì.

Ë_ ±ı¿·˘ »\_. ‹ÎflÔ_ ¿˘¥ fi◊Ì. ±Î …√÷fi˘

¿˘¥’HÎ ’ÿÎ◊˝ ›Î‰÷˚ ÂflÌfl ’HÎ ‹ÎflÔ_ fi◊Ì. ‹Îfl˘
±ÎI‹Î ÿ½fi, iÎÎfi, «ÎÏflhΛ@÷ »ı. ÷ı ÏÁ‰Î› Á‰˝
⁄ÎèÎ ¤Î‰ »ı, ÷ıfi˘ Ë_ I›Î√ ¿flÔ_ »\_.

±ÏflË_÷ ‹ÎflÎ ÿı‰ »ı. ÁÁΑ ‹ÎflÎ √flÔ »ı. ÷◊Î

Ï…fiırfl˘±ı ⁄÷Ήı· ‹Î√˝ ±ı ‹Îfl˘ ‘‹˝ »ı. ±ı‰Î
ÁQ›¿˚I‰fiı Ë_ √˛ËHÎ ¿flÔ_ »\_. Á‰˝ ∞‰˘fiı Ë_ Z΋Π±Î’_
»\_. Á‰˝ ∞‰˘ ‹fiı Z΋Π±Î’˘. ‹fi, ‰«fi ±fiı
¿Î›Î◊Ì …ı ’Î’ ◊›Î ˢ› ÷ı Á‰ı̋ Ï‹J›Î ◊Ή.
27
 ’ÒF›’Îÿ ÏÁ©Î÷‹Ë˘ÿÏ‘
V‰. ±Î«Î›˝ lÌ‹ÿ˚ ω…›
≠ı‹ÁÒflÌrfl∞ ‹ËÎflÎΩfiÎ
⁄˛õ«›˝ √HΠωÊı
⁄˛ õ «›˝ fi  _ ÷ı … ωflÎ…ı , …ı ‹Ò · Á‰˝ √ H ΢fi _ ˢ √ fl Ô  ‰ fl –
‹fi-‰›-¿Î› ωÂ© … ±ı ÷˘, Ï«kÎ Ëflı ¤Ï‰…fifi_ ˢ √0 ≠ı0...––

√HÎ √Î÷Î ‹ıÓ ¿ı¥ …fi ÿÌÃÎ, ±Ë˘! ‹ËÎ ⁄˛õ«ÎflÌ Ë˘ √flÔ‰fl –
±Î ¿Î·ı ÿÌÃ˘ fiÏË_ ±ıˉ˘, ωÂ©‰˛÷fi˘ ‘ÎflÌ” ˢ √0 ≠ı0 ––

VhÎÌ-ÁÎK‰Ì ÁL‹¬ fiÏË Ωı›_, T≤©’HÎı ’HÎ ÷ıÓ ÷˘ ˢ √flÔ‰fl –

‰Î÷ ¿flı …⁄ Ëı ÷  Ïfi’…ı , ºÏp ¤Ò Ï ‹±ı ÿı ÷ ˘ ˢ √ 0 ≠ı0... ––

Á_›‹-‹Ëı· ±Î‘Îfl … ±ı ÷˘, ºÏpÿ˘Êı Áω ‹ŸÕ< ˢ ‹Ïfi‰fl –

Â© ±Î·˘›HÎ ¿flı fiÏË ÷ıË◊Ì, ÿ—¬ ÁËı Ï÷_ËÎ ¤Îflı ˢ √0 ≠ı0... ––
ωΩ÷Ì›fi˘ Á_ √ fi ¿flΩı , ÁÎ’ ÷HÎÌ ’flı ÕflΩı ˢ ‹ Ï fi‰fl –
¿Î‹ ¿<ÏÀ·fi˘ fiΠ¿flÌfiı, ±Ï‰«· Á¬ÕÎ_ ‰flΩı ˢ √0 ≠ı0... ––

≠ı‹ÁÒÏflrfl∞! √HÎfiÎ ±Î¿fl! √HÎ ÿı¥ ±‹ ÿ—¬ ‹ÌÀΉ˘ ˢ √0 –

‘Ìfl ’flÔÊ ÷ıÓ ÁËfi ¿›* Ï…‹, ÷ıË ÷HÎÌ ±‹ flÌÏ÷ ⁄÷Ή˘ ˢ √0 ≠ı0...––

- √flÔ√HÎ ±Q≤÷‰ı·Ì
28
 Z΋Π‰ÌflV› ¤ÒÊH΋Ô˚
Z΋Π±ı ‰Ìflfi_ ¤ÒÊHÎ »ı. Z΋Πflά‰Î‹Î_ CÎHÎÌ ‹Ëıfi÷ ’Õı »ı.
»÷Ì„@÷±ı Á΋Îfi˘ ‰Î_¿ ˢ‰Î »÷Î_ ≠Ï÷¿Îfl fi ¿fl‰˘ ÷ı Z΋Π»ı.
±Î Z΋Π‹ÎÀı Á÷÷ ‹fifiı ‹fiΉ‰_ ’Õı »ı. ‹fifiı ¿Î⁄Ò‹Î_ flά‰_ ’Õı
»ı...
Z΋Π‰¬÷ı ω«Îfl‰_ ¿ı Z΋Π±ı ‘‹˝ »ı. ø˘‘ ±ı ±‘‹˝ »ı.
‘‹˝fi˘ ÁÿÎ …› ◊Λ »ı. ±‘‹˝fi˘ ’flÎ…› ◊Λ »ı. ÷ı◊Ì Ï‰…›
‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ÁÿÎ Z΋Îfi˘ ±Îl› ·ı‰˘ ’Õı »ı.
Z΋Πflά‰Î◊Ì ÁÎ‹Ì T›„@÷ ’HÎ Z΋ÎÂÌ· ⁄fiÌ Â¿ı »ı. F›Îflı
ø˘‘ ¿fl‰Î◊Ì ÁÎ‹Ì T›„@÷ ø˘‘Ì ⁄fiıı »ı. ¿ÎflHοı “ø˘‘◊Ì ø˘‘ ‰‘ı »ı”
±fiı Z΋Î◊Ì ø˘‘fi˘ fiΠ◊Λ »ı.
“Z΋Π±ı …√÷‹Î_ ±’Ò‰˝ ÂÎ_Ï÷ ±Î’fiÎfl ωÏÂp flÁΛHÎ »ı...”
÷ı V‰-’fl ⁄_fiıfiı ’p ¿flı »ı.
“ø˘‘ ±ı {ıfl »ı. ÷ı V‰-’fl µ¤›fi˘ fiΠ¿flı »ı...” ‹ÎÀı Z΋Îfi˘
±Îl› ·ı‰˘...
Z΋Π±ı …√÷‹Î_ ±’Ò‰˝ ÂÎ_Ï÷ ±Î’fiÎfl ωÏÂp flÁΛHÎ »ı...
±Î‰Ì Z΋ÎfiÎ ‘Îfl¿, ÁΑ¤√‰_÷˘ ˢ› »ı. ÷ı◊Ì ÷ı‹fiı Z΋Îl‹HÎ
¿Ëı‰Î› »ı.
‹_√· ¤Î‰fiÎ
Á˙ ≠ÎHÎÌ ±Î Á_ Á ÎflfiÎ, Á„L‹hÎ ‹ … ‰ËηΠËΩı ,
Áÿ˚ Ô √  H ΋Î_ ±Îfi_ ÿ ‹Îfi _ , Ï‹hÎ ¿ı ‰ˆ fl Ì ËΩı ;
ÿ — Ϭ›Î ≠Ï÷ ¿flÔ  H ÎÎ ±fiı ÿ U ‹fi ≠Ï÷ ‹K›V◊÷Î,
Â ¤ ¤Î‰fiÎ ≠¤ «Îfl ±Î, ’΋˘ xÿ›‹Î_ „V◊fl÷Î. 1
√HÎÌ…fi˘¿< _ ‰_ ÿ fiÎ, ±‰√ H Î ÿı ¬ ‹K›V◊
ÿ — ¬ ÿı ¬ Ì ¿flÔ  H ÎÎ ¿fl˘, ‹ˆ h ÎÌ ¤Î‰ Á‹V÷. 2
29
¬‹Î‰ _ ⁄‘Î ∞‰fiı ±Î… ≠Ì÷ı ,
¬‹˘ ÷ı ⁄‘Î ‹ … fiı Á‰˝ flÌ÷ı ;
⁄‘Î ∞‰‹Î_ Ï‹hÎ÷Îfiı ≠ÁÎflÔ  _ ,
fi◊Ì ¿˘¥ ÁÎ◊ı ˉı ‰ı fl ‹ÎflÔ  _ . 3
⁄‘Πωrfi _ ◊Ή ¿S›ÎHÎ ±Î…ı ,
⁄fi˘ ÁF… Á˙ ’Îfl¿Î ÏË÷¿Î…ı ;
⁄‘Î ÿÒ Ê H΢ Á‰˝ ◊ Î fiΠ’΋˘,
…fi˘ Á‰˝ flÌ÷ı ı Á ¬ ˘ ‹Î_ Ï Ë Ω‹˘. 4

·˘¿˘kÎfl ¤Î‰fiÎ
±fi’‹‹ˆhÎÌ
Ωı „@÷ ‹…fiıı ‹·ı, (÷˘) ±Î’_ ÁËfiı Á¬;
¿‹˝fiÎ ⁄_‘fi À΂Ìfiı, ¿Î’_ ÁËfiÎ ÿ—¬. 1
Z΋ΒfiÎ
‹…fiı ±Î’ı ¤·ı, ÷˘ ’HÎ Ë_ ¬‹_ ÷ÎÁ;
Á¬ ’ÌflÁ‰Î Á‰˝fiı, »ı ‹Îfl˘ ±Ï¤·ÎÊ. 2
Á‰Î˝I‹¤Î‰
…√fiÎ ≠ÎHÎÌ ‹ÎhÎfiı, TËηΠ»ı Ïfi… ≠ÎHÎ;
‹ÎÀı ‹fi ‰« ¿Î›◊Ì ÁÿÎ ¿flÔ_ ÷Á hÎÎHÎ. 3
’flÏË÷Ï«_÷Î
±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ‹…fiı ‹·˘, ¤‰˘¤‰ ±ıË ‹… ¤Î‰;
hÎÁ V◊Ήfl ∞‰˘ ⁄‘Î, ÿ—Ϭ›Î ¿˘ fiω ◊Λ. 4
±fi’‹ÎIÁS›¤Î‰
¤‰˘¤‰ ±ı ‹… ¤Î‰fiÎ, Ωı ‹… ‘Λ* ◊Λ;
(÷˘) lÌ Ï…fiÂÎÁfi ωÊı, V◊Î’_ ∞‰ ⁄‘Λ. 5
30
 ±Î’ V‰¤Î‰fiÌ ÁF{Λ
±Î’V‰¤Î‰‹ı Ó flı , ±‰‘ ÁÿÎ ‹√fi ‹ı Ó flËfiÎ;
…√÷ ∞‰ ˈ ¿fl‹Î‘ÌfiÎ, ±«Ïfl… ¿»\± fi ·ÌfiÎ. ±Î’01
÷_ fiËŸ ¿ıflÎ ¿˘¥ fiËŸ ÷ıflÎ, @›Î ¿flı ‹ıflÎ ‹ıflÎ;
÷ıflΠˈ Á˘ ÷ıflÌ ’ÎÁı, ±‰fl Á⁄ÏË ±fiıflÎ. ±Î’02
‰’ ωfiÎÂÌ ÷_ ±Ï‰fiÎÂÌ, ±⁄ ˈ ≥fi¿Î ω·ÎÁÌ;
‰’ Á_√ …⁄ ÿÒfl fiÌ¿ÎÁÌ, ÷⁄ ÷‹ ω¿Î ‰ÎÁÌ. ±Î’03
flÎ√ fiı flÌÁÎ ÿ˘› ¬‰ÌÁÎ, ±ı ÷‹ ÿ—¬¿Î ÿÌÁÎ;
…⁄ ÷‹ µfi¿<_ ÿÒfl ¿flÌÁÎ, ÷⁄ ÷‹ …√¿Î ≥ÁÎ. ±Î’04
’fl¿Ì ±ÎÂÎ ÁÿÎ ÏfiflÎÂÎ, ±ı Ëı …√-…fi-’ÎÁÎ;
÷ı ¿ÎÀfi¿<_ ¿fl˘ ±P›ÎÁÎ, ·Ë˘ ÁÿÎ Á¬‰ÎÁÎ. ±Î’05
¿⁄ËÌ¿ ¿Î∞ ¿⁄ËÌ¿ ’Î∞, ¿⁄ËÌ¿ Ë±Î ±’¤˛Î∞;
¿⁄ËÌ¿ …√‹ıÓ ¿ÌÏ÷˝ √Î∞, Á⁄ ’ÿ˚√·¿Ì ⁄Î∞. ±Î’06
Â© µ’›˘√ fiı Á‹÷ΑÎflÌ, iÎÎfi K›Îfi ‹fi˘ËÎflÌ;
¿‹˝ ¿·_¿¿< ÿÒfl Ïfi‰ÎflÌ, ∞‰ ‰flı ωfiÎflÌ. ±Î’07

31